Skip to main content

Full text of "Recueil des historiens des Gaules et de la France. [Édité] par Martin Bourquet"

See other formats


■"'vv*'?  X. 


.1 '.;■-.'-  ';: 


'-*;    .,.:j-r,.i:- 


/.-.•^^V''iM'V;^v-''  '  ^•v■■v- 


r':-^fiui 


^iV'  ';'• 


.>r 


r-î- 


JC 

^<^' 


«  na»^« 


r>^ 


•«• 


t^. 


ï** 


V 


■^: 


^^> 


v-icr<. 


V 


^S 


\ 


Mt 


ji'' 


j.f'i 


i 


m 


w 


t'^* 


^  ^^ 


^B 


■^*^<* 


RERUM 


GALLICARUM   ET    FRANCICARUM 


SCRIPTORES. 


TOMUS     UNDECIMUS. 


M>«i 


RECUEIL 


DES  HISTORIENS 


DES  GAULES  ET  DE  LA  FRANCE. 


TOME    ONZIÈME. 


POITIERS.  —  IMPRIMERIE  DE  H.  OUDIN  FRÈRES. 

M    DCCC   LXXVI 

■Tg  I  0  I  ^    


RECUEIL 


DES 


HISTORlEiNS 


DES  GAULES 


ET 


DE  LA  FRANCE 

TOME    ONZIÈME 

CONTENANT  PRINCIPALEMENT  CE  QUI   S'EST  PASSÉ  SOUS  LE   RÈGNE  DE  HENRI  PREMIER, 

FILS    DU    ROI    ROBERT   LE    PIEUX; 
C'EST-A-DIRE.    DEPUIS   L'AN    MXXXL    JUSQU'A    L'AN   MLX. 

PAR   DES   RELIGIEUX   BÉNÉDICTINS    DE   LA  CONGRÉGATION    DE  SAINT-MAUR. 


NOVVELLE    EDITION 
PUBLIÉE    SOUS  LA     DIRECTION     DE     M.     LÉOPOLD    DELISLE 

MEMBRE    DE   L'INSTITUT 


I 


Ub-il^ 


■s  '  '■■ 


PARIS 

VICTOR   PALMÉ,   éditeur  des  bollandistes 

25,   RUE  GRENELLE-SAINT-GERMAIN,   25 


M  DCCC  LXXVI 


oyfec  ^'^^«''-*^^-^m>»*<s:^>?*^^*ï 


iî^:^®  »âi^«»  iSj^iafiSiViS^  i^>^<^  ^2*<2>^^>^ù^w:^<2>'^ 


PRÉFACE.         PRiEFATIO. 


L'objet   principal  de  ce   Volume,     -mr-oNUMENT^     historica   . 
est    de    présenter   au    Public     le     IVL  quœ    ad     regnum    Henrici  I 
règne   de    Henri    I.     On    y    trouvera    pertinent ,  publici  juris  facimus  : 
tout     ce    que     nous     avons     pu    ras-     idque     verè    possumus  palam  pro- 
sembler    de     monumens     historiques    fiter'i  ,    enixos     omni    operâ    nos 
sur    ce    Prince ,    tant    chez     les  Ecri-    fuisse,  ut  singnla,  quotquot  sunt, 
vains  François  ,    que  dans    les  ouvra-    sedulo    colligeremus.    Perlustratis 
ges     des     Etrangers.      Nous     n'avons    diligenter  ciim  puhlicis ,   thm  pri- 
rien    néo^ligé     pour     compléter   l'His-    vatis  Bihliothecis ,     ac    preesertim 
toire      de     ce    règne  :     après     avoir    Regid  illd ,    qux    prope  est   orn- 
fait    les    recherches    les    plus    exactes    nium    instar,    virorum    Historiée 
dans     les     dépôts     publics     et     parti-     Francicse    peritissimorum  amicam 
culiers,  et  sur-tout  dans  l'immense  Bi-    opem     imploravimus   ;    atque    hi 
bliothèque     du     Roi  ,     ([ui     contient    perhumanè ,    ut  viras  dècet   poli- 
presque     toutes      les      autres  ;     nous     tioris    humanitatis   studiis    excul- 
avons     consulté    les  meilleurs    Juges,     tos ,  facilem   cruditionis  suse    ca- 
les   Hommes     les      plus     versés    dans    piam    nabis    fecere.    Locuni     huic 
l'Histoire     de      France    ,      qui      nous     rei     apport umwi     et     cammodam 
ont         obligeamment        communiqué    occasionem      prsebuerunt      plures 
leurs     lumières.       Les     moyens     en    cum     iisdem    habiti     congressus , 
ont     été      facilités      par      des     confé-     apud illustrissimum  Francise   Can- 
rences    tenues    chez     M.    le    Chance-    cellarium     D.     de    Lamoignon , 
lier  de    Lamoignon  ;  et  présidées  par    auspice    ac    duce   D.  de    Males- 
M.    de    Malesherbes   ,    Premier    Pré-    herbes  ,    Rei    Tributarix    summi 
sident       de      la      Cour      des     Aides  ,     Tribunalis      Prœside      primario   , 
qu'on   ne  peut    nommer   sans  exciter    quem  appellasse  ,   laudare  est. 
l'admiration  due  à    ses  talens. 

Si ,  malgré  ces  précautions  ,  il  Si  tamen  scriptum  aliquod  vel 
nous  étoit  échappé  des  monumens  instrumentum  non  vulgaris  mo- 
de quelque  importance,  nous  prions  menti  nabis  exciderit ;  Littcratos 
tous  les  Sa  vans  de  vouloir  bien  amnes ,  in  quacumque  regiane  de- 
nous  en  avertir  ,  et  de  nous  gant,  aramus  et  obtestamur ,  ut 
fournir  les  secours  dont  nous  de  amissis  commaneant .  bénévole , 
avons  besoin.  Nous  placerons  dans  annotationes  nabiscum  suas ,  ubi 
les  Volumes  suivans  ,  les  découver-  apus  erit ,  communicent ,  ac  po- 
tes  qu'ils  auront  eu  la  complaisance  tissimàm  cansiliis  nos  adjuvare 
de  nous  communiquer  ,  et  nous  leur  non  pigeât.  Quse  nabis  voluerint 
en  ferons  tout  l'honneur.  indicare  ,    posthac    édita   legent  : 

neque  hos  in    valumine    praximo , 
débita  laude  fraudabimus . 
Comme    il     y   avoit    plus    de    qua-         Undecimi   istius ,   quod  edimus, 
Tome  yYf.  a 


ij  PRMFATIO. 

pagina;  supra  quadringentas  erant  tre      cents      pages      de      ce       volume 

typis  impressx  ,    càm    operi   ma-  déjà      imprimées    ,        lorsque       nous 

num     admovimus.       Id     egimus  ,  avons     été      chargés     de     le       conti- 

quod      agendum     supererot  :    ex-  nuer  :    obligés    de    suivre    la    marche 

scripta    nempe    e   variis  Auctori-  qu'on     avoit      éUiblie  ,       nous      nous 

hus  primiim  contulimus  cum   ma-  sommes     contentés    'de     vérifier     sur 

nuscriptis  ;   addidimus     nonnulla  les      manuscrits  ,     les    Auteurs     dont 

quse   curiosè    indagantihus  occur-  on     a   donné     des     extraits,    et    d'a- 

rerunt  ;   quxdam  insuper   ad  Hu-  jouter     quelques     supplémeus  ,       qui 

gonem  et   Rohertum.    Reges    spec  nous     ont     paru     nécessaires.     Nous 

tantia,    vel   omissa     in    vulgando  donnons     sur    le     règne     de    Hugues 

decimo  volumine  ,    vel  post   vul-  Oipet     et      de       Robert  ,       quelques 

gatum    détecta,   supplevimus  ;  ne  pièces      qui      avoient       été      oubliées 

demum    Philippi  Régis    attigimus  dans      le     volume      précédent  ,      ou 

primordia,     ex    Chronicis    aliisve  que     l'on    a    recouvrées    depuis.    En- 

id  genus  scriptis ,  qux  ultra  mor-  fin    on    verra    plusieurs    Chroniijues  , 

tem  Henrici  protcnduntur  :   quip-  et       autres       morceaux       d'Histoire    , 

pè  hsec  secari  ad  hune  ipsum  an-  s'étendre    SOUS    le     gouvernement    de 

num  ,   in  quem    incidit    regnorum  Philipi)C    I  :      il    est    presque    impos- 

finis  ,  commode  vix  passent.  sible  de  couper  ces  sortes  d'ouvrâgcs 

exactement    à     la      fin     de     chaque 


règne. 


Unum   restât  quod  lectures  ma-  Dans      les     dernières     Préfaces     de 

nitos   volumus.  In  superiorum  vo-  cet  Ouvrage ,    on  a    suivi      l'usage  de 

luminum      Prscfationihus     imerta  joindre     aux      notices    des     Auteurs, 

sunt  Scriptorum  notitiis  facta  ipsa  les    traits    curieux     qui     se     trouvent 

notatu    digna  ,      qux    apud   lios  réi)andus     dans     leurs    écrits.     Nous 

sparsa   leguntur.    Nos  vero  ratio-  cliangeons       cette       méthode     ;       ou 

nem   aliam   instituimus ,  sive  po-  plutôt    nous    revenons    à    celle    dont 

tiàs  relegimus  iter  à   D.  Bouquet  le     premier        Auteiu'     de     ce      Re- 

in     duobus      primis     voluminibus  cueil     (Dom     Bouquet      nous    a     tracé 

prœmonstratum.     Tanti     viri     ve-  le       modèle      dans       les       deux     pre- 

stigiis     insistentes  ,     Prxfationcm  miers      volumes.       Nous        divisons  , 

nostram   in    duas  partes    dividi-  à    son    exemple  ,    notre     Préface    en 

mus   ,     quarum    prior     perstrin-  deux      Parties  ,     dont     la     première 

git     leviter     Auctorum    et    mo-  contient     en    abrégé     la    notice    des 

numentorum      Historiam ,     eodem  Auteurs  et  des    monumens  :    dans    la 

quo     recensentur      ordine.     Exhi-  seconde     partie  ,     on      trouvera      ra- 

het     altéra   in  variis  sectionibus  ,  massé     SOUS     différens     paragraphes  , 

quicquid   offemVimus   alicujus  esse  ce       que      nous       avons        remarqué 

pretii    in     hoc   et     in    prsecedenti  de      plus     intéressant      dans     ce     Vo- 

volumine    circà    jus    publicum  ,  lume     et     dans     le     précédent  ,    sur 

féodale    et     ecclesiasticum     regni ,  le    droit      public  ,       féodal    et     ecclé- 

necnon  circà    consueludines  ,    mo-  siastique      du      Royaume  ,      et       sur 

res,    prxjudicia  ,    Artes   et    disci-  les  coutumes  ,      les    mœurs  ,  les    pré- 

plinas     Francorum  ,      regnantibus  jugés ,  les  arts    et    les    sciences ,    sous 

Hugone    Capeto^   Roberto  et   Hen-  les  règnes   de  Hugues    Capet,  de  Ro- 

''''^^  ^-  bert  et   de  Henri  I. 


FRJEFATIO.  iij 


PREMIERE  PARTIE.  PARS    I. 

I.  Ce  XP.  Volume  commence  par  /.  yi  p  e  r  i  t  undecimum  hoc  viu  Con- 
la  vie  de  l'Empereur  Conrad  II,  ^vo Lumen ,  scripta  à  Fippone  lm-h»l>eT\xoT\^ 
écrite  par  Vippon.  Cet  Auteur  peratoris  Conradi  II  vita.  Ex  v"'^Ze. 
étoit  Prêtre,  et  fut  Chapelain  des  Rurgundia  Transjurensi  oriundus 
Empereurs  Conrad  le  Sali  que ,  et  f:^ippo  Prcsbyter  fuit  et  Capel- 
Henri  III  ,  dit  le  Noir.  Il  étoit  lanus  Imperatorum  Conradi  Sa- 
de la  Bourgogne  Transjurane.  Il  Hd  ^  atque  Henrici ,  qui  Niger 
est  probable  qu'il  entra  au  senice  dictus  est.  Quo  anno  Burgundiam 
de  Conrad  en  1033,  temps  auquel  adjunxit  Imperio  Conradus ,  eo- 
cet  Empereur  réunit  la  Bourgo-  ^em  anno  ,  nempe  1033,  apud 
gne  à  l'Empire.  Vippon  aimoit  la  ipsum  Vippo  ministcrium  iniisse 
poésie,  et  la  cultivoit  ;  il  avoit  lu  crcditur.  Poeseos  cultor,  veterum 
les  Historiens  anciens  et  les  Philo-  Historicomm  ac  Philosoplwrum 
sophes ,  qu'il  possédoit  assez  bien  ;  lectione  non  leviter  excrcitus , 
\\\  a  écrit  en  prose  l'histoire  de  oratione  solutâ  Conradi  vitam  , 
Conrad  ,  et  a  fait  en  veis  le  pa-  carminé  contexuit  panegyricum 
négyrique  de  Henri  ,  dans  les  Con-  Henrici ,  cujus  erat  à  Consiliis. 
seils  duquel  il  nous  apprend  qu'il  Poematihus  aliisque  Vipponis 
avoit  entrée.  Nous  ne  parlerons  operibus  prxtermissis ,  historicum 
point  des  poésies  de  Vippon  ,  ni  hune  perpendimus  :  sincerus  et 
de  plusieurs  autres  de  ses  ouvra-  accuratus  factorum  scriptor,  quse 
ges  :  nous  ne  le  regarderons  que  'vidit  ipse ,  vel  ab  aliis  accepit , 
comme  Historien,  il  en  avoit  les  hœc  stilo  veritatis  asserit  enar- 
principaies  qualités  ,  l'exactitude  ,  rari.  Operis  initium  desumit  à 
l'amour  du  vrai.  Il  assure  qu'il  n'a  morte  Imperatoris  Henrici  II,  id 
rien  écrit  que  ce  qu'il  a  vu,  ou  ^^t  à  die  13  Julii  anni  1024; 
appris  de  témoins  fidèles.  Il  com-  atque  historié  finem  imponit  14 
mence  son  Ouvrage  à  la  mort  de  Junii  1039  ,  quo  anno  obiit 
l'Empereur  Henri  II  ,  arrivée  le  Conradus.  Fix  creditur  vixisse 
13  Juillet  de  l'an  1024  ;  et  le  finit  Fippo  ultra  annum  1050  aut 
avec  la  vie  de  Conrad  ,  c'est-à-dire  1051.  Ex  ejus  scripto  multiim 
au  14  de  Juin  1039.  On  doute  luminis  ad  historiam  XI  seculi 
que  l'Auteur  ait  vécu  au-delà  de  conferente ,  plura  novimus  ^  ma- 
1050  ou  1051.  Son  ouvrage  est  ximè  circà  Germaniam  et  Bur- 
intéressant  ,  sur-tout  pour  les  afiai-  gundiam ,  quse  priores  scriptores 
res  d'Allemagne  et  de  la  Bour-  fugerant.  Sic  'vita  Conradi  sum- 
gogne  :  il  a  conservé  plusieurs  ma  res  agitur  à  Vippone ,  ut 
traits  d'histoire  échappés  aux  Ecri-  filH  ejus  Henrici  III  acta  pluri- 
vains  qui  l'avoient  précédé.  Quoi-  ma  attingat.  Quod  soient  pleri- 
que  la  vie  de  Conrad  soit  l'ob-  que  hujus  temporis  scriptores  , 
jet  principal  de  l'Auteur,  il  ra-  orationi  versus  admiscet.  Exi- 
conte  avec  assez  de  détails  les  ac-  mium  illud  opus  edidit  Joanncs 
tions  de  Henri  III  son  fils.  Pistorius  inter  Rerum  Grrmani- 
Comme  la  plupart  des  Ecrivains  de  carum  veteres  Scriptores.  Ex- 
son      temps  ,      il       mêle       q^uelques  cerpto    huic    nimis  rescisso  multa 


iv  PR  M  F  AT  10. 

restituimui  ,   qux  vide-sis  ad  pag.  vers    dans    sa    prose.     Nous     sommes 

(jl5.                •  redevables    de    ce    bon     Ouvrage     à 

Jean  Pistorius  ,  qui  l'a  publié  dans  son  recueil  des  Historiens  d'Al- 
lemagne. A  la  page  615  ,  nous  ajoutons  un  supplément  à  cet  ex- 
trait    qui  nous  a  paru  trop  coupé. 

Enccnium      //•    ScHpû     hujus    auctorem ,  II.  Il   est  aisé    de    juger    que  l'Au- 

E.i....*  An^i.    y    Bertini    Monachum  fuisse  pa-  teur    de     cet     écrit     étoit     Moine     de 

tebit  legenti.   Materiam  libri ,   ab  S.     Bertin  :     mais   le  titre    n'exprime 

inscriptione     ne  judices  ;     rectiiis  pas   si   clairement   la    nature   de  l'Ou- 

etenim     Canuti    Magni ,      Danix  vrage.     En    effet    c'est     moins    l'éloge 

et    Jngliœ   Régis ,     necnon    fdii  de     la      Reine     Emme  ,     que      l'his- 

ejus     Haraldi    Historiam    dixeris,  toire     de     Canut    le     Grand  ,    Roi    de 

quhm  Emmse    lîeginx  prseconium.  Dannemarck      et      d'Angleterre    ,      et 

Libros  duos  instituit    Auctor  :  in  celle     de     Ha  raid      son      fils     et     son 

primo,    Sueni    Régis    Danix  pa-  successeur  :    elle  est   divisée   en   deux 

tris    Canuti,     res    gestas  compen-  Livres  ,     dont     le     premier     contient 

diosè    describit    et  Canuti   prima  en     abrégé      la      vie     de      Suein     ou 

facta.     In    altéra  libro,    historiam  Suenon    ,       Roi       de       Dannemarck  , 

Canuti    persequitur  :    post    cujus  père      de     Canut  ,     et     les     commen- 

obitum   narrât   tempestates  in  An^  cemens   de     l'histoire     de     Canut.    Le 

glia,     régnante     Haraldo^     conci-  second      Livre      continue      le      règne 

tatas,    quibus    addit  et  alios  qui  de      ce     Conquérant   ,      et     rapporte 

subsecuti  sunt  motus,  ciim  Eduar-  les     révolutions     arrivées     en     Angle- 

dus     Ethelredi    Régis     et    Emmx  terre   sous   Harald   son     fils  ,    et   lors- 

filius      regnum      suscepit,      anno  que   Edouard  ,     fils  du   Roi   Ethelred 

nempè     1042,     quo   terminus  ope-  et   d'Enmie  ,   parvint  à  la   Couronne 

ris  habetur.      Scripsit  sanc  auctor  c'est-à-dire     en       10i2  ,       temps       au- 

ante   annum    1052,    ultimum    soi-  q"el      l'Ecrivain     termine      son     His- 

licet  Emmx  Reginse,   oui ,   epistold  toiie.    L'Auteur  a   certainement    écrit 

privatim     dota,    opus  suum  con-  avant        la        mort      de       la       Reine 

secravit.   A     libro   secundo^   et    à  Ennne   ,     puiscju  il      lui      dédie     son 

conjugio     Canuti    cum     Emma  ,  Ouvrage     par     une     Epître    détachée 

anno   1017    perfecto  ,   incipit  hoc  du    corps    de    l'Histoire.    Nous  n'en 

excerptum. ,     desinitque    in     anno  donnons   que   le    second    Livre  ,     que 

1042.    Fidem     non    modicam  pro~  i^ous     connnençons     au     mariage     de 

fectb     meretur     scriptor    coxvus  ,  Canut     avec     Emme      en     1017  ;     et 

qui     veritatem     historiae    quàm  nous    finissons    avec    l'Auteur  ,      en 

maxime  sibi  cordi  esse /?ro//ïe^Mr.  1042.     On     peut    compter      sur      les 

Stilus  operis^  si  spectes  xtatem,  sat  faits  que     contient  cet     écrit,     parce 

elegans  est ,     floresque   et  poësim  que      l'Auteur    étoit     contemporain  ; 

interdàm      redolet  ;     solus     illud  et     parce     qu'il      déclare     qu'il     n'ai- 

edidit   Chesnius^    ex   Ms.  Biblioth.  moit     que   la   vérité.    Le   stile    en   est 

Cotton.   (a)  bon  pour    le    temps  ;     il     a     même 

quelque  chose  de  fleuri  et  de  poé- 
tique. Du  Chesne  est  le  seul  qui  l'ait 
donné    au    Public  :   il    l'a    copié    (a) 

(a)  Ne  fastidio  sit  sœpius  laudatum  idem  opus,  [a)  Pour  ne    point    trop     multiplier  les    citations  ,    nous 

semel  monemus  ,  in  ii.<  notitiis,  auctores   ut  pluri-  avertissons    en   général    que   nous    suivons   assez   ordinai- 

mùm  à  nobis  haberi  Scriptores  Histor.  Liter.  Franc.  renient  les  Auteurs  de   l'Histoire  Littéraire   de    la   France  , 

pour  la  notice  des  Ecrivains  dont  ils  ont  parlé. 


PRjEFATW.  V 

sur   ur^   /nanuscrit  de  la  Bibliothèque 
Cottonienne. 

III.    Hépidan    s'appliqua    à    l'étude        ///.     Hepidannus     in     Abbatia     AnnaUi 
des     Lettres     dans    l'Abbaye     de     S.  '^-     (^^aUi  apud    Helvetios    Regu-  Monac*"'"  s. 
Gai     en     Suisse  ,    où     il      avoit     fait  lam   S,    Benedicti  professas ,    Lit-     *  '" 
profession:    il    lut    les     anciens    His-  teris    ibidem    studium  impertivit: 
toriens ,    et     prit    Saluste     pour    mo-  ex   antiquis  ,  quos  perlegit  ,    His- 
dele.    Il     décrit     plus     au      long     les  torix    Scriptoribus  ,  magistrum  se- 
événemens     passés    de    son     temps  .  cutus    est    Salustium.     Parcus  in 
que     ceux       des     siècles    précédens  :  rébus       superiorum       temporum  , 
il    marque    en    général     tout    ce  qui  multns     est  in    actis    sui    seculi 
pouvoit       intéresser       l'Histoire       de  scribendis  ;     Historix    Ecclesiasti- 
l'Eglise    et    de    l'Etat.    Goldast    est    le  cœ   ac     Civili  utilia  quxque  gene- 
premier     qui     ait     mis     ces    Annales  ratim  exponit.   Hos   Annales  pri- 
au  jour  ;  du  Chesne  les    a    impriin:'>es  mus    vulgavit  Goldastus ,  et  post 
depuis  ,     dans     le     troisième     Tome  eum  Chesnius  in    T.    III.  Script. 
de     son    Recueil.     Le     premier    Edi-  Gallic.     Goldastus    prse    manibus 
leur     avoit     en     main    un     Comput  tenuerat      Computationem     Eccle- 
Ecclésiastique        composé       par      Hé-  siasticam    ab      Hepidanno      eâdem 
pidan ,      avec     autiint     de       précision  diligentid    digcstam.  :  refert  etiam 
que    ses     Annales  ;     il    rapporte    en-  sub    illius  nomine,    Udalrico  Ab- 
core    sous    le    même    nom,    la   vie  de  bâti  S.  Galli  dicatam  sanctx  Vi- 
sainte     Viborade  ,    dédiée    à     Udalric  boradx    vitam  ;    quant   tamen    ab 
Abbe    de     o.     Gai  ;     mais     il    pense  auctore    alio    ejusdem    nominis  ac 
que    c'est    l'ouvrage  d'un    autre    Au-  temporis  exaratam  existimat.  At- 
teur,    qui    portoit    le     même    nom,  tenté  perpendas  éditas   Hepidanni 
et   qui    vivoit   dans   le    même     siècle.  Annales      annis    quatuor    differre 
Les    Annales     d'Hépidan  ,      dans     les  à  verd  et  usitatd   computandi   ra- 
Livres    imprimés,    diffèrent    de   qua-  tione;    an     vero   scribentis  ,     an 
tre     années     du    vrai    calcul  :    on    ne  vulgantis    errore,    prorsus     incer- 
peut  assurer    si  c'est  la  faute   de  l'E-  tum.    Operis    kujus  excerpta   jam 
crivain ,     ou       celle       de      l'Editeur  ;  habes    in     tertio    aliisque    subse- 
mais   il    est  bon   d'y   faire    attention,  quentibus    Collectionis  nostrx    va- 
On  trouvera     ces    Annales     dans    les  luminïbus  -.      reliquias ,    ab    anno 
Volumes      précédens,      à     commen-  scilicet     1032     ad      1044,      htc 
cer    au      troisième.      Nous    en    don-  assume     Quod    sub    anno     1080 
nous    ici        le      reste,       depuis      1032  reperitur  fragmentum ,    ab    altéra 
jusqu'à    1044.    Il     y    a    un    morceau  manu  adjectumcerto  constat. 
ajouté    sous    l'an    1080  ;    mais    il    est 
visible    que    cette   addition   est    d'une 
autre  main. 

IV.      L'Eglise    de     Liège      doit     la         ^I.     Leodiensis     Ecclesia    His-      t'««i»Ki.is- 

connoissance       de     son       Histoire     à  torix       sux      scriptores     agnoscit 

deux       Chanoines      de    S.     Lambert,  Alexandrum      et      Anselmum     S. 

l'un      nommé      Alexandre  ,       l'autre  Lamberti      Canonicos.     Anselmus 

Anselme.     Celui-ci     vivoit     sous    les  xtate      Vazonis     et     Theoduini , 

Evêques    Vazon    et    Tlieoduin  ,    dont  quibus    charus     fuit    et  familia- 

il    avoit    l'estime    et  la    confiance.    Il  ris,  floruit.  Ecclesix    Leod.    De- 

devint    Doyen     de      son     Eglise ,     et  canus     effectus,    vixit    certè    ad 

b 


yj 


PRjEFATIO. 


annum    usque     1056,     quo     opus  vécut    au    moins    jusqu'à    l'an    1056, 

illud    emisit.    Edocet  hic  ah   Aie-  temps     auquel     il    publia      son    Ou- 

xandro   sodali  auo  scriptam  fuisse  vrage.     Il    nous     apprend   qu'Alexan- 

Historiam    Episcoporum    qui    vi-  dre     son     œnfrere      avoit      composé 

cibus,    Tongris,    Trajecto  ad  Mo-  une    Histoire    des    Evêques    de    Ton- 


sanij   Leodioque    sederunt  ;  quam-     gres , 


de    Mastricht    et      de   Liège  , 


que    methodum     instituent,    indi-  qui    n'ont    fait    successivement  qu'un 

cat.  In  eumdem  ordinem  Leodien-  même    siége    Episcopal  ;    il   nous  ins- 

sium  Episcoporum  Jeta  cogit  An-  truit   même   de    la    manière     dont    il 

selmus,  atque     Alexandrum  secu-  l'avoit       exécutée.     L'ouvrage      d'An- 

tus,  ■  opus  hifariam  distribua  :  'vir-  selme    est     une    Histoire     des      Evê- 

ginti    septem    priorum    Episcopo-  Q^es   de    Liège,  sur    le    même    plan 

rum,    ad    usque  sanctum    Rema-  Q^^        celle      d'Alexandre:       comme 

celui-ci  ,|    il      la     divise      en      deux 


clum,  historiam  complectitur  pri- 
ma Pars;  exhibet  altéra  Epis- 
coporum aliorum  Gesta  à  sancto 
Theodardo  usque  ad  Vazonem  , 
cujus  vitam  fusiîis  describit.  Fa- 
tetur  se  plura  ab  Alexandro  fuisse 
mutuatum  ;  cxtera    quse    scripsit , 


Parties ,     dont    la   première    contient 


la  vie  des  27  premiers  Evêques  de 
Liège,  jusqu'à  S.  Remacle  :  dan» 
la  seconde  Partie,  il  décrit  les  ac- 
tions des  autres  Evêques ,  depuis 
S.  Théodard  jusqu'à  Vazon  in- 
clusivement, dont  il  fait  la  vie  avec 
plus  de  détail  (jue  celles  de  ses 
prédécesseurs.  11  dit  avoir  beau- 
coup puisé  dans  l'Ouvrage  d'A- 
lexandre ,  et  il  assure  n'avoir  rien 
prxsul  anno  prxcedenti  fuerat  <^crit  (|ue  ce  qu'il  a  trouvé  dans 
ordinatus.    Operis  Anselmi  secun-    ^^^    Ouvrages    antérieurs,     ou  appris 

de  personnes  dignes  de  foi ,  ou 
vu  par  lui-même.  Après  avoir  mis 
diensis  Historiam  non  congessit  ^^  dernière  main  à  son  Histoire  , 
modo,  sed  et  optima  quxque  ci-  ^^  ^^  Aéd\i\  en  1056  à  Annon  H, 
vilia  selegit.    Multa    scriptis    inse-    ^^^     ^^o**     ^té     ordonné    Archevêque 

de  Cologne  l'année  précédente 
1055.  On  ne  sçauroit  trop  priser 
la  seconde  Partie  de  l'Ouvrage 
d'Anselme.  L'auteur  a  eu  l'atten- 
tion    de    recueillir     avec     beaucoup 


vel  ex  veteribus  hausta^  vel  au- 
dita  a  'viris  certissimis ,  vel  à  se 
'visa,  asserit.  Complétant  Histo- 
riam anno  1056  consecravit  An- 
noni   II,    qui     Coloniensis    Archi- 


da    Pars    plurimi   facicnda     est. 
Quidquid  potidt   ad  Eccleslx  Leo- 


ruit,  quibiis  et  Litteratos  osten- 
dat,  et  summum  in  Galliis  dis- 
cendi  studium  probet.  Ex  Ansel- 
mi prœfatione  ,  aliqua  dignosci- 
tur    in     scriptore     censura.     Mar- 


tenius  et    Durandus  Leodii ,     in  de    candeur    et    de  bonne    foi,   non- 

manuscripto    ante    sexcentos    an-  seulement    tout   ce   qu'il   a   connu   de 

nos    exarato ,    quod  fuerat    olim  l'Histoire      Ecclésiastique    de    Liège  ; 

Abbatise    S.     Huberti  ^     integrum  mais      aussi      les    principaux      évène- 

Anselmi  opus  nacti  sunt ,  ex  quo  mens    qui     concernent    son    Histoire 

secundam    tantiim    partem   in    lu-  Civile.    Il     y   a     fait   entrer     plusieurs 

cem  protulerunt,    in     amplissimœ  traits      propres     à      nous    faire     con- 

Collectionis    lomo   IV.  col.    871.  noître    les    Gens    de     Lettres,   et    le 

Post     inventum    illum    Codicem  ^  zèle      avec    lequel     on    cultivoit     les 

constat  solam  scripti    hujus    Epi-  Sciences.    On    voit     par    la    Préface 

tomam,    et    quidem    minus    accu-  d'Anselme  ,  .qu'il     n'étoit      pas    sans 

ratam  ,    in  primo    Chapeavillanœ  quelque    critique.    Son     Ouvrage  en- 


PRjEFATIO.  vij 

tier  a  été  découvert  à  Liège  ,  par  Collectionis  volumlne  vulgatam 
Dom  Martene  et  Dom  Durand,  fuisse.  Non  ergb  in  levi  pretio 
dans  un  manuscrit  de  plus  de  six  hahcnda  est  nova  hxc  editio  ;  sed 
cens  ans  d'antiquité  ,  qui  apparte-  plurimi  facienda  ah  eruditis^  in 
noit  autrefois  à  l'Abbaye  de  S.  qua  verba  Anselmi  sincera  et 
Hubert.  Ils  n'ont  publié  que  la  genidna,  ^elut  ex  autographo , 
seconde  Partie  de  cet  Ouvrage,  ncmpè  ex  Ms.  auctori  cosevo 
dans  le  Tome  IV  de  leur  ample  descripta  leguntnr.  Sic  se  prodit 
Collection,  col.  871.  Depuis  leur  in  hoc  volumin^  Leodiensium 
découverte,  on  a  été  convaincu ,  Epiicoporum  Historia, 
que  ce  qui  est  imprimé  sous  le  nom  d'Anselme  dans  le  pre- 
mier volume  du  Recueil  de  Chapéaville,  n'est  qu'un  abrégé  peu 
exact  de  l'Ouvrage  de  cet  Auteur.  Il  étoit  donc  important  de  pu- 
blier cette  nouvelle  édition  ;  et  elle  doit  d'autant  plus  être 
estimée  des  Savans,  qu'ils  ont  le  texte  pur  et  entier  tel  qu'il  paroît 
avoir  été  copié  sur  l'original  ;  puisque  le  manuscrit  est  du  temps 
de  l'Auteur.  C'est  d'après  cette  dernière  édition  que  nous  don- 
nons l'Histoire  des  Evèques  de  Liège. 

V.     C'est    par    l'Histoire   de  la    vie  F.    Halinardi    Lugdun.    Arch.      Chronk. 

d'Haï inard,     Archevêque     de     Lyon  ,  vitâ  Iiœc  Chronica  anno  1052  ter-  DWion. 

que      finit       cette        Chronique       en  minantur  ;  de  successore  silent  om- 

1052.     Il    n'y     est    pas     dit    un    mot  ninb  ;    hinc   judices  auctorem   non 

de      son       successeur  :     ce     qui      fait  diii  huic    Archiepiscopo  fuisse  su- 

juger     que    l'Auteur   mourut     à     peu  perstitem.    Discimus   ab  Anonyme 

près    dans    le    même  temps    que  'cet  Scriptore^    hune  adhuc  juvenem  à 

Archevêque.        L'Ecrivain      anonyme  pâtre   oblatum    Monasterio  S.  Be- 

de    cette     Chronique    nous    apprend ,  nigni    Divion.    ihi    ab    Halinardo 

qu'étant     encore     jeune,       son     père  ^«w    Priore,  et  posteà  Abbate  ,  in- 

l'offrit  au    Monnstere   de    S.    Bénigne,  stitutum  fuisse.   Bono  ornatus   in- 

où     il     fut   élevé   par    Halinard    alors  gcnio ,    doctrind    historicâ    excul- 

Prieur ,    et    depuis     Abbé     de    cette  tus,     scripsit    non    vulgari    stilo. 

Maison.     Il    avoit    de    l'esprit ,    de    la  Veterum    historicorum  ,      Gregorii 

connoissance    de     l'Histoire  ,     et    du  nemph    Turonensis,    Fredegarii   et 

talent   pour   bien    écrire.    Il    ne    faut  aliorum  imitntori     minime    pror- 

pourlant    pas    trop    compter    sur    lui  sits    fideli ,   nimiam  ne  habeas  fi- 

dans     ce    qu'il     rapporte     des    siècles  duciam     in    faclis    sua     tempora 

qui     l'ont     précédé  ;    il   n'a     pas    été  prxcedentibns .    Quorumdam  frtig- 

enliérement      fidèle      à       copier       les  mentorum    Editor     Domnus    Bou- 

anciens   Historiens    dont  il   s'est    ser-  quet,  in  Tomo  III  et  sequentibus, 

vi,  tels  que  sont    Grégoire  de  Tours  ,  'varios   hujus    Chronographi   erro- 

Frédégaire      et      autres.      Dom     Bou-  res  emendavit.   Historix  Monaste- 

quet      a     eu     soin     de      corriger     les  rii  ,     summa    Ecclesix  ,     regni  , 

erreurs    de     cet    Historien     dans     les  ac    Burgundise    prxsertim   éventa 

différens    morceaux   qu'il    en    a   don-  connexuit      Anonymus.      Diligens 

nés  dans   le  troisième  Tome  et  dans  in  factis    sui  sxculi,    ac  potissi- 

les      suivans.      A      l'Histoire     de     son  mùm    accuratus  in  iis  qux  narrât 

Abbaye,     l'Anonyme    a    sçu    lier    les  de     Guillelmo      et      Halinardo  , 

principaux     événemens      de      l'Eglise  quibus     Abbatiam    administranti- 

et  de   l'Etat,    sur-tout    pour    la    Pro-  bus ^    vixerat ;  de   his  multa    re- 


viij  PRjEFA  tio. 

fert    qux    Glabrum  et    Scriptores  vince     de    Bourgoy:uc.      Il     est    exact 

alios    sequales  fugerant.    Domnus  pour      l'Histoire       de     son      temps  , 

Lucas    Acherius,    in  Tomo  II  Spi-  particulièrement      celle      de       l'Abbé 

cilegii  in  fol.    intégra   hxc   Chro-  Guillaume      et      d'Halinard.     Il      les 

nica   ex   ipso,    ut  creditur,   aucto-  avoit      VUS     l'un       et       l'autre    ,      et 

ris    autographe,   vulgavit.      Par-  avoit    vécu   SOUS  leur  gouvernement: 

tem  jam  dederat    Rouverius  anno  il    en    rapporte     plusieurs      laits    qui 

1637,   in  historia  Reomerisis    Mo-  avoient     échappé     à      Glaber     et      à 

nasterii.    Ex  his  sumpsit    Mobil-  d'autres      Historiens       contemporains. 

lonius   Guillelmi  S.  Benigni  Ah-  Dom  Luc     d'Acheri   (au  Tome  U  de 

hatis    vitam   alteram ,     quant     in  son       Spicilege      in    fol.)      a     publié 

lucem    emisit    in      Tomo     FI  II  cette      Chronique      en     entier  ,     sur 

Actorwn    Ordinis    S.     Benedicti  ;  rorigirial    même     de    l'Auteur ,    com- 

sumpsit  et  vitam  Halinardi,   quam  me    on   le    croit.  Le    P.    Rouviere  en 

in  Tomo  IX  eorumdem  leges.  avoit      fait      imprimer       une      partie 
dans     l'Histoire     de     Moutier-Saint-Jean  ,    en    1637.    C'est     de     cette 

Chronique    que  Dom    Mabillon  a    tiré  la    seconde    vie  de  Guillaume 
Abbé   de    S.     Bénigne,   imprimée  au  huitième    Tome    des  Actes    de 

l'Ordre    de    S.    Benoît  ;    il    en  a    encore    extrait  la  vie   d'Halinard  , 
qu'il  a  imprimée  au  Tome  IX  des  mêmes  Actes. 

Ex    Chro-      FI.    Desinit      in     anno     1053  VI.     Cet    extrait,    qui    ne    va    pas 

nêu.   xn^Z  ^^^^^P^""^   illud ,    quod    nonnulla  au-delà     de     l'annt'e     1053,     contient 

dire  2» .        complcctitur    ex    historia     Trans-  une   partie  de  l'histoire  de   la   Trans- 

lationis    et    Miraculorum  S.     Fui-  lation     et     des   Miracles     de   S.     Vul- 

franni  ,     a     Mabillonio    édita    in  fran,      imprimée     par      Dom     Mabil- 

prima    parte    sxculi  III    Bcnedic-  Ion     dans      la     première     partie     du 

tini.   Ejusdem  historiée  pars   Icgi-  troisième     siècle       Bénédictin.      Celte 

tur  post  Chronicum  Fontancllense  histoire   se  trouve   aussi   en   partie  au 

seu  S.   Fandregisili  in  Tomo  II  in  Tome   H   in  fol.   du   Spicilege  de    D. 

fol.     Acheriani     Spicilegii.    liane  d'Acheri,     à   la     suite  de     la    Chroni- 

posteà  totam  ex  Abbatix  S.  Fan-  que   de    Fontenelle,   ou   de    S.    Van- 

dregisili  manuscripto      typis      im-  drille.   Dom   Mabillon    a     donné     de- 

pressit    Mabillonius  ,   qui  et   sele-  puis     l'ouvrage    entier     sur   un     ma- 

git    qusedam  ex  parte  secundd   in  nuscrit    de     l'Abbaye      de     S.     Van- 

annum     1058    prodâctâ.    Bollandi  d,.}ile.      H     a     aussi     publié     des    en- 

successores     integram   Iianc   secun-  ^yo\[s  choisis   de    la   seconde     partie  , 

dam  partem    fecerunt    publicam,  q^j     y^    jusqu'en      1058.      Les     suc- 

necnon  et   eu   qux  ex  prima  parte  cesseurs    de     Bollandiis   ont     imprimé 

continentur     in     Spicilegio  ,     sed  toute    cette    seconde  partie  ,   avec  ce 

absque    Mabillonii    accessionibus.  quj     gg    trouve  de   la    première  dans 

Perfectum   opus    habebis    comple-  le     Spicilege,      mais     sans      la      suite 

tumqne,     si    cogas  ab  Acherio    et  qu'en      a      donné       Dom      Mabillon. 

Mabillonio     publicata;    quod    hîc  Pour    avoir     l'ouvrage      complet  ,     il 

prxstitimus.    Anonymus    Scriptor  faut    réunir    les     éditions     de    Dom 

S.     Fandregisili  Monachus  ,     in-  d'Acheri      et      de     Dom      Mabillon  : 

genio     clarus  et    eruditione  ,   om-  c'est    d'après      eux     que     nous     don- 

nium  ,   qux  profert ,    testis  haberi  nons    cet    extrait.     L'auteur     Anony- 

potest  oculatus;    ex  iis  enim  fuit  me    étoit    Moine    de    S.     Vandrille , 

unus,     qui    corpus   S.    Fulfranni  homme    d'esprit    et  sçavant  :    il  n'a- 
vance 


P  RM  F  AT  10. 


IX 


varice     rien     dont     il    n'ait     pu     être    jRotomagum  extulére,  ut  ipse  testa- 
témoin    oculaire.    Il    se     donne    pour     tur.  Alla  multa  id  genus  sigillatim 
tel  ,    en   nous    apprenant    qu'il    étoit     enarrat  ;  personarum  nomina ,  pa- 
du     nombre    de    ceux    qui    portèrent     triam    titulosque    refert  ;     indicat 
à     Rouen    le     corps    de    S.     Vulfran.'    tempora  et  notas  omnes,  quse  facta 
11    entre     dans    de    pareils    détiiils   en     rata  faciant  et  comprohcnt ;  purus 
rapportant     les     autres      événemens  :     ac  sincerus  historicus,  simplici  ino- 
il  nomme  les  personnes ,   leur    pays ,     do,    et    gravi   loquitur  atquc  na- 
leurs    qualités  ;    il    marque    les    dates     turali.     Ab    eodem    scriptum  cre- 
et    les     autres     caractères    qui      peu-    ditur    magnum     S.     Fandregisili 
vent     servir    à     constater     les     ftiits   :     Chnonicum ,  ex    que  plurima    in- 
son    style   est   simple  ,    grave  ,     natu-     scripserunt    Acherius    in    Spicile- 
rel,     tel    en    un  mot    qu'il    convient    gio,    et     Mabillonius    inter    Acta    * 
à   un    Historien    sincère  et  véridique.     SS.    Ordinis     S.   Benedicti.  Brevi 
On    croit    que    cet  Ecrivain    a    com-     Chronico      magnum    fere      totum 
posé     la     grande    Chronique     de     S.     continetnr.    Multa    refert   utrum- 
Vandrille  ,     d'où     Dom     d'Acheri    et     que  ad  historinm  Normanniœ  per- 
Dom      Mabillon     ont     tiré     plusieurs     utilia.    Magni       Chronici     frag- 
morceaux  ,       qu'ils       ont      publiés  ,     menta  leguntur    in  Tomis    JI,   P''^ 
l'un     dans      son     Spicilege   ,     l'autre     VI    et    Vil,    uhi  post    Achcrium 
parmi   les   Actes   des   Saints  de     l'Or-     miniis    accuratè  dictum  est  hujus 
dre   de   S.     Benoît.     La    petite    Chro-     Chronici  Scriptorem    circa    annum 
nique     renferme      presque      tout     ce     S^i fuisse  vitd  functum. 
qui  est  dans  la    grande.    ^L'une  et  l'autre    contiennent    beaucoup    de 
choses  propres  à    illustrer    l'histoire    de     Normandie.     On     a     dovmé 
différens    morceaux    de    la     grande    Chronique    de    Fonteuellc     dans 
les  Tomes  JI,  V,  VI  et   Vil  ;   où  mal    à    propos    on  a  avancé,     après 
Dom  d'Acheri,  que  l'Auteur  étoit  mort  vers  l'année  83i. 

VII.      Le      surnom      de      Contracte         VIL        Contracti      nomen       à      chronk. 
a      été     donné     à     Herman    ,      parce     memhris     in    infantia     contractis  contracta 
que      dès      l'enfance      ses      membres    sortitus      est       Hermannus ,      in 
s'étoient      retirés.      Il        naquit       en    Suevia,    pâtre    fV  olferado     Vo- 
Souabe  ,     de     Wolferade     Comte     de    ringensi    Comité ^    oriundus.    Mo- 
Voringen.    Il     fit     profession      de     la     nasticam    vitam  in  Abbatia    Hir- 
vie     Monastique      dans     l'Abbaye     de    saugiensi    professas    est,  non  au- 
Richenow.     Tritheme,      qui      mal    à    ^^^    apud   sanctum    Gallum,   ut 
propos    le    fait     Moine     de     S.     Gai       contendit    Trithemius  ^    qui    Her- 
dit      ç\\ji  Herman       étoit       très  -  sçavant     mannum   dicit    virum    in   divinis 
dans     les     divines    Ecritures      et     dans    Scripturis    eruditissimum   et    in 
les      Lettres       profanes.      Philosophe,     saecularibus  litteris   universaliter 
Poète,   Rhéteur  ,      Astronome ,      Mu-    doctissimum.  Philosophus,    Poe-. 
sicien    et  Théologien,    il  se    fit    une    ta,  Bhetor,    Astronomus ,    Musi- 
grande     réputation      parmi      les     Sa-    eus    et    Theologus^    magnam  sibi 
vans      de       Germanie.      Il      possédoit     inter  Germanise  litteratos    celebri- 
parfaitement     les     langues  ,     Latine ,     tatem       acquisivit        Hermannus. 
Grecque    et     Arabe.     Il     a     composé     Trium  linguarum  Grsecse ,  Latinie 
différens    morceaux     de      piété,   et    il     et    Arabicse    peritissimus ,     varia 
a  écrit    plusieurs    volumes     tant    en    pia    composait     opuscula  ;     versi- 
vers    qu'en     prose.     Le     plus    impor-     bus    et    oratione  multa    volumina 
Tome  Al. 


X 


PR^FATIO. 


tant  de  ses  ouvrages   est 


sa     Chroni- 


Chronic. 
Bertoldi 
Constant. 


scripsit.     Prsecipuum     ejus     opus, 
sex   aetatum   mundi   Chionicum    que    intitulée    des  six  âges  du    monde^ 
nominatur,    quod    ad  usque  mor-     qu'il    a  continuée   jusqu'à    sa      mort  , 
tem  suam,  id  est  ad   annum    1054     c'est-à-dire      jusqu'à        l'année       1054. 
perduxit.     Mira  diversitas  in  edi-   *11  y   a     une  variété  considérable   dans 
tionihus  hujus    Chronici  ci    Pisto-    les      différentes      éditions      de     cette 
rio,     llrstisio,     Canisio    et     Bas-    Chronique  ,       données        par       Pisto- 
nagio    emissis.     Canisianas   lectio-    rius ,       Urstisius,      Canisius     et    Bas- 
ne^   h    Basnagio  auctas ,  sicut  in    nage    :       nous        l'imprimons       telle 
7 omis    m,  P\  FI ,   Vil  et   YIII    qu'elle     est    dans    les    anciennes     le- 
factuin    est,  describimus  in    prx-     çons    de    Canisius  ,     augmentées   par 
senti  fragmento  ,    quod    ab   tinno     Basnage  ;     comme       on     a    déjà     fait 
1032,     id    est     à    morte   Rodulfi     pour    les     extraits     publiés     dans    les 
Burgundise  Régis,  ad    annum  us-     Tomes  III,  V,  VI,   VII   et  VIII  de    cet- 
que    1065     pertinet,     quo     anno    te  Collection,    (^lui-ci     commence     à 
Germanise      Rex     Henricus      IV    l'année     1032,    par     la    mort  de    Ro- 
Miles     armatus       est.       Diximus    dolfe    Roi    de    Bourgogne  ,     et  conli- 
Hernmnnum    anno      105i      Chro-    nue     jus<iu'eii      1005      inclusivement, 
nico  vitdque  functum  fuisse  :  quse    tems  OÙ    Henri    IV  Roi    de    Germanie 
scquuntur  continuntoris    ejus    esse     fut      armé      Chevalier.      Nous     avons 
videntur    Bertoldi    Constantiensis.     déjà    dit   qu'Herman  avoit   terminé  sa 
Chronique  et  ses  jours  à   l'année   1054.    (x*    (|ui    est    au-delà,     pour- 
roit  être  de  son  continuateur  Bertolde  de  Constiuicc 

VlII.   Verum  suum    locuni  hic         VIII.     Il     paroît      naturel     de   pla- 
obtinct      Bertoldi      Constantiensis    cer     ici     la    Chroui(]ue     de      Bertolde 
Presbyteri      Chronicum  ,       utpote    Prêtre       de      (Constance ,     puis(|u'elle 
Appendix      ad     Chronicum     Her-    sert  de   Supplément    à     celle     d'Her- 
manni    Contracti.    Lectionem  Urs-    man     Contracte.     Nous     la     donnons 
tisianam    ex    tomo    primo     Ger-    telle     qu'Urstisius     l'a    mise     au    jour 
manix       Scriptorum       transcribi-    dans    son    premier    tome    des     Ecri- 
mus.     Opus   suum  ad  annum    sa-    vains   Allemans.      Bertolde    étend    sa 
lutis    1100  usquc     continuât    Ber-     Chronique    jusqu^à     l'an       1100.      On 
toldus.  Ilabes  in  hoc  voluminc  qux    trouvera    dans     ce   volume      ce     qu'il 
scripsit  ab  anno   1054,    ad  1095,     a   écrit     depuis     l'année      1054,     jus- 
ubi    loquitur    de      celebri     Conci-    qu'en    1095  ,    OÙ     il   parle     du     Con- 
lio    ab    Urbano    II     Papa     apnd    ci  le     fameux      célébré      à      Clermont 
Clarum- montem    in  Alvernia  con-    en   Auvergne  par  le   Pape   Urbain  II. 
gregato.   Descripto   prxlio  ,    quod    Bertolde   parlant    du    combat     donné 
anno    1086  factum  est   inter    Ec-     l'an   1086     entre   les     troupes     de   l'E- 
clesix      Romanse     exercitum      et    glise  Romaine  ,   et  celles   de   l'Empe- 
Milites    Henrici    IV    Imperatoris ,     reur   Henri  IV,  dit  :    qu'//  a  vu   et   en- 
ait  :  Ego  ipse  de  praedicto  prae-     tendu   ce     qu^il    rapporte   de     cette     ba- 
lio     non     tam   aliorum    relata ,     taille^  et   qu'il   n'en  parle  pas  seulement 
quàm  quœ  ipse  vidi   et  audivi,     -y^^   les   mémoires   d'autrui.    Cet   auteur 
fidelibus  annunciare  curavi.  Par-    ri'étoit  certainement  pas   dans  les   in- 
tibus    Imperatoris      minime  pror-     térèts     de     l'Empereur.     En     1084     il 
siis    favcbat  :      Constantin     anno    avoit  reçu  à    Constance   la    Prêtrise   et 
1084    non  soluni    Presbyterii    ho-    la  charge  de    Pénitencier  Apostolique 
nores,    sed  et  Pœnitentiarii  Apos-     contre   Henri.    Dans   sa  narration   his- 


rRJEFATlO.  xj 

torique      des         divisions        qui       ré-     tolici    munus  contra    eumdem  sus- 
grioient      entre      le      Pape      Grégoire    ceperat.    Quoties    agit  de  dissidiis 
Vil       et      l'Empereur,      il       présente     Gregorium    Fil    inter    et  Impera- 
toujours      Henri      comme      coupable,     torem ,      toties       reum      Henricum 
et     il    ne      montre      dans      Grégoire    pronuntiat ,     Papam     veto    justd 
qu'une     autorité     légitime      et    juste-     et    légitima     agentem     auctoritate. 
ment      employée.     Suivant     la   super-    Ignorantiam  œvi  sui  ac    supersti- 
stition   et    l'ignorance    de  son   tems ,    tionem     prodit     Bertoldus ,      ubi 
il  décrit  des  pluies  de  chair,  de   sang,     narrans  plwvias     carnis,     sangui- 
ne, crapaux,  de  poissons  ;  il   dit  qu'on    nis,     hufonum,     piscium ,      at(/ue 
avoit  vu  du  sang   couler   de   plusieurs    sanguinem   de  panibus  cffluxisse  ; 
pains  ;     et     que   ces    phénomènes    sem-    addit  :  quae  singula   aliquid  novi 
bloient    présager    du     changement    dans    in   regno   portendere    credeban- 
l'Etat.    Sa    Chronique    est    estimable,    tiu'.     Maximi    faciendum       illud 
quoiqu'elle      ne      soit       pas      absolu-    Chronicum,     licet     mendis    aliqui- 
ment     exemte     de      fautes  :     c'en   est    bics  non  careat  :  mendum  est  ,  cùm 
une    de    dire  (jue    l'Eglise    de    Metz    dicit    Metensem     Ecdesiam,     re- 
ajant    refusé     cPadmettrc   CEveque     que     futato  Episcopo  (juem    Henricus 
le     Roi   Henri    avoit  substitué     ii    lier-    anno    1093    Hermanno     suffece- 
man  en     1093,      il    en     choisit    un    qui    rat,    ipsam  sibi  canonicè    Pasto- 
fut    sacré    à  la    mi-carcme   par    Gebe-    rem  elegisse,    eumque  à    Gebe- 
hard    Evc'que    de     Constance,    en     qua-     hardo     Constantiensi    Ej)iscopo, 
lité    de  Légat   du  Saint-Siège.    Hugues    Sedis  Apostolicae   Legato  conse- 
de    Flavigny    Moine    de    Verdun  ,   et    crari  fecisse  in   medio    Quadra- 
témoin      oculaire,     dit       que       l'Eve-    gesimae.        Hugo      Flaviniacensis 
que     élu      pa)'    le    Clergé   de      Metz ,     Virduncnsis       Monachus ,       testis 
fut    ordonné     non     à     la     mi-carème,     oculatus ,  asserit  à     Clero  Metensi 
ni     par    Gebehard  ;     mais     par     l'Ar-     electum,     non      medid     quadrage- 
chevèquc      de      Lyon,       assisté       des    simd,  nec    à  Gebehardo  ;  sed  pri- 
Evèques     de    Langres    et    de    Mâcon,     '"'^^    hebdomadâ  Qundragesimx   ab 
la    première    semaine   de  Carême.    Il     Archiepiscopo     Lugdunensi  ,      as- 
reuiar(|ue    (|ue    cette     ordination    au-    sistentibus    Lingonensi    et    Matis- 
roit    di\    se     (aire     par     l'Archevêque    conensi    Episcopis,    fuisse     sacra- 
de       Trêves        Métropolitain  ;       mais     ti^ff>-      Observât      Hugo       sacrant 
qu  on     ne     s'adressa      point    à       lui,     hanc     inunctionem      à     Trevirensi 
parce      rju'il       s'étoit      déclaré      pour    Metropolitano      peragi    .debuisse  ; 
l'Antipape         Guibert  ,        contre       le     ipsum  verb    non    fuisse    petitum, 
Pape    Grégoire    VII.  quia    contra    Gregorium    Fil    cul 

.  sectam   Pseudo-papee   Guiberti  sese 
adjunxerat. 
IX.      La     Chronique       du        Mont-        IX.         Britannise        Andiumve  ci.ronicoi» 
Saint -Michel      devroit       plutôt     s'ap-     Provinciarum,     quarum     res       m  mMs. 
peller     Chroniciue     de     Bretagne     ou    primis    continet,     meliiis      dicere- 
d' Anjou ,      parce       qu'elle     ne      con-     tur  hoc     S.    Michaelis    in    Monte 
tient         presqu'aucun        événement  ,     Chronicon,     sic     vocatum,      quod 
qui    n'appartienne   à    ces     deux    Pro-     ^el   ex    hujus    Abbati^    Archivis 
vmces.      Elle     a     été    tirée     des    Ar-    extractum,    vel    ab    ejusdem     loci 
chives   du    Mont     S.      Michel  j    peut-     Monacho        fuerit       conscriptum. 
être  aussi    a-t-elle    été    écrite  par   un     Vulgavit  illud    Labbeus    Tomo    I 


xij  PR^FATIO. 

Twvic  Bihliot.  Mss.  Hujus  Chro-  Moine  de  cette  Abbaye  :  voilà  d'oîi 
nici  partem  leges  in  Tomo  X  nos-  lui  vient  le  nom  qu'elle  porte.  C'est 
trœ  Collectionis  ;  reliqua  hic  ac-  le  P.  Labbe  qui  l'a  mise  au  jour  dans 
cipe.  Brève  et  exile  scriptum,  le  premier  Tome  de  sa  nouvelle  Bi- 
facta  rarissiina  capit,  ac  desinit  bliothéque  des  Manuscrits.  On  a 
in  anno    1056.  donné  une    partie     de   cette    Chroni- 

que dans  le   dixième  Tome  de   notre    Recueil;   nous   en    publions    le 
reste.    Elle    est    très-courte  et  très-séche;    elle    contient   fort    peu    de 
faits  ;   et  elle  finit  à  Tan  1056. 
Chronic.  X.   Labbeus    et     Martenius     di-         X.    Le    P.    Labbe    et    Dom    Marte- 

cum''Vppen-  versa    publicarunt     Jndegavensia     ne     ont     publié    diverses    Chioniques 
"^*'  Chronica  :   profertiir  hoc    ab   an-     d'Anjou    :       celle-ci      comprend      une 

no  678,  ad  1057.  Excerpta  jam  suite  d'événeniens  depuis  l'année 
data  reperies  in  Tonds  VllletX;  678  jusqu'en  1057.  On  en  a  impri- 
reliquias,  ab  anno  nempe  1033  mé  des  morceaux  dans  les  VUI  et 
ad  1057,  edinius  in  hoc  volumi-  X  Tomes  précédens  ,  et  on  donne 
ne.  Auctor,  quem  mérita  credir-  le  reste  dans  celui-ci,  c'est-à-dire 
deris  Monachum  Findocinen-  depuis  l'année  1033  jusqu'à  1057. 
sem,  Andegavensium  Cotnituni  L'Auteur,  que  l'on  croit  avec 
benevolentissimus ,  attenta  ac  di-  fondement  avoir  été  Moine  de 
ligenti  animo  gcsta  corum  expo-  Vendôme,  étoit  très-fort  dans  les 
nit  ;  tuni  quia  Findocinensis  pagi  mtérèts  des  Comtes  d'Anjou  :  il 
Principes  erant,  atque  S.  Trini-  est  attentif  à  décrire  les  événemens 
tatis  Jbbatix  conditores  ;  tum  ,ji,i  |es  concernent,  parce  qu'ils 
quia  ab  Abbatia  Vindocinensi  étoient  Seigneurs  du  Vendomois , 
pendebat  Aquariensis  apud  Ande-  Fondateurs  de  l'Abbaye  de  la 
gavos  Prioratus.  Chronicum  il-  Sainte  Trinité  ,  et  parce  que  cette 
lad,  etn  brevissimum,  annisque  Abbaye  avoit  à  Angers  un  Prieu- 
pluribus  careat,  aliquid  tamen  jé  de  sa  dépendance  ,  nommé 
utilitatis  confert  Andegavensi  l'Eviere.  Cette  Chronicjue  est  utile 
historix,  ac  maxime  currente  sur  -  tout  pour  l'histoire  d'Anjou 
Xlsœculo.  pendant  le  XI    siècle;    mais  elle     est 

très-courte  ,  ,  et   elle     passe    plusieurs 

années  sans  rapporter  aucun  fait. 

Quœ  scquitur  Appendix ,    prx-        Lg   Supplément    que      l'on     trouve 

cedenti  Chronico  ab   uno  vel   plu-    ^    la  suite,  est    une     continuation  de 

ribus  Findocinensis    Abbatix   Mo-    \^      ^j^me        Chronicjue  ,      composée 

nachis    addita   est.     Eodem   modo     pg,.   ^^^    q^^    plusieurs  Moines    de     la 

eodemque    ergà    Comités    Andcga-    même     Abbave     de     Vendôme.     Elle 

venses    studio    scripta ,     ab  anno    ^^^  écrite  sur  le    même    ton    et    avec 

1060   ad    1251     producitur.    Ex-    jg      j^^me      atUichement      pour     les 

currit    ad    annum     usque     1095,     Comtes    d'Anjou.     Elle     s'étend     de- 

additum  hic    fragmentum.    Nota-     puis  l'an    1060,    jusqu'à     1251.    L'ex- 

mus  Scriptoris    superstitionem   cir-    tr^it       que       contient      ce     volume  , 

cà    Cometas,    nec    non  ejus    erro-    avance     jusqu'à     l'année    1095.    Nous 

rem    in     annis    assignandis.  Dice-    observons       que       l'Ecrivain     donnoit 

mus  alibi  de    altero    Andegavensi     dans     la     superstition     du     tems    au 

Chronico.  sujet      des     Comètes ,     et     qu'il     est 

peu    exact   pour    la    chronologie.    Nous    parlerons    encore    dans    cette 

Préface  d'une  autre  Chronique  d'Anjou. 


Pn  MF  AT  10.  xiij 

Nous   ajoutons     ici    un    petit   nior-  Adjectum     frustulum    de    \Comi- 

ceau     historique  ,      concernant     l'ori-  tum     Vindocincnsium     origine,   ex 

o-ine      des       Comtes      de     Vendôme,  'veteri     notitia    Chartarii    Findo- 

Cette    pièce   copiée    par   le    P.   Labbe  cinensis  exscriptum,    exstat  apud 

sur   une   ancienne    notice   du     Cartu-  Labbeiim    Tomo    I  novse   Bibliot. 

laire  de   Vendôme,   est   imprimée  au  Mss. 
Tome     I    de     sa     nouvelle     Biblioth. 
des  Mss. 

XI.   Divers  traits  répandus    dans    la         XI.  Multa  leguntur  in  relatio-     Coronatio 
relation  du  sacre  de  Philippe  I ,  mon-  ne    coronationis    Philippi  I  ,   qux  Yvl^Tvjeç. 
trent  que  nous  la   devons    à  Gervais,  probant  hanc  esse  tribuendam  Ar- 
Archevèque  de  Reims ,  qui   couronna  chiepiscopo      Rcmensi      Gervasio , 
le  jeune  Philippe,  le  jour  de  la  Pente-  qui     Philippum      juvenem       in- 
côte,    23   Mai    1059.   Cette    pièce    est  auguravit     die     Pentecostes ,    23 
d'autant     plus      intéressante ,     qu'elle  Maii     1059.     Plurimi     faciendum 
nous  a    conservé   le  premier  acte   au-  est  scriptumquod  primum  ordinem 
thentique  du  Sacre  de   nos  Rois  de  la  Consecrationis  tertise  stirpis  Rcgum 
3*  race.    L'Auteur    rapporte     en     en-  Francix   certd    Jide    consignatuni 
lier  la   formule  du  serment  que  prêta  servat.    Reddit  ad  verbum  Scriptor 
le  jeune  Roi.  Il   nous    a  conservé  les  dictum    à  juvene    Bege  juramen- 
noms     et     les    qualités  des    Archevè-  tum.         Nomina        dignitatumque 
ques,   des  Evêques,    des  Abbés  et  des  gradus     prœsentium    Archiepisco- 
premiers     Seigneurs     du     Royaume  ,  porum ,    Episcoporum ,    Abbatum 
qui  y    assistèrent.    Il    observe    que  les  atque    Regni    Optimatum  ,  poste- 
Légats  du  S.    Siège   assistèrent    à    la  Ce-  ris    tradit.   Annotât,    honoris    et 
rémonie  ,   par  honneur   et    par     amitié ,  amoris   gratiâ     Romanae     Sedis 
et  qu'ils  donnèrent   leur  suffrage  ;   mais  Legatos  alTuisse,    sulïragiumque 
qu'il      étoit        certain     qu'elle     pouvait  tulisse,  cîmi  id  sine  Papae  nutu 
se    faire     sans       le     consentement     du  (jeri    Ijcitum    esse    disertum  sit. 
Pape.       Cette      relation      est     impri-  Legitur  hsec  Relatio    apud  Ches- 
mée    dans    du    Chesne,    T.    IV  ,    sur  nium    lomo    IV,  ex  Ms.  Alexan- 
un     manuscrit     d'Alexandre     Petau  ;  dri     Petavii;      inter     probationes 
parmi    les     preuves    de    l'histoire    de  Trenorciensis     historiée,      auctore 
Tournus ,    par    le    P.    Chilllet  ;     dans  Chifjletio  ;    in    Conciliis    Genera- 
la    Collection      générale      des     Conci-  libus    Labbei   Tomo  IX  ;  in    série 
les ,     T.    IX  ;     entre  les     pièces    qui  monumcntorum    ex     quibus    Ger- 
servent    à     l'histoire   de  Gervais ,  par  vasii      kistoriam     condidit    Dom- 
Dom  Marlot  ;     M.    l'Abbé     Fleuri  l'a  nus    Marlotus.       Scriptum     illud 
traduite     presque  toute    entière,   dans  totum  fere    de    Latino     expressit 
son    Histoire  Ecclésiastique,    Liv.    60,  Abbas    Fleuri,    Lib.    60,    n.    41 
n.  41.    Nous     la    donnons    sur    l'édi-  Historiée      Ecclesiast.       Editionem 
tion     de    du    Chesne,   conférée    avec  Chesnianam    contulimus  cum    ex- 
un     manuscrit     que    Dom    Estiennot  emplari       Ms.      quod      exscripsit 
a     copié     dans  son    troisième     Tome  Domnus    Stephanotus    Tomo     III 
des      Antiquités       d'Aquitaine   :       ce  Antiquit.       Aquitan.       variasque 
manuscrit      contient       quelques      va-  Ms.  lectiones  serravimus. 
riantes,   que    nous   avons    conservées. 

Nous     ajoutons       une     autre     rela-         Huic    aiiam     cjusdem      ordinis 

tion     de    la    même      cérémonie ,    pu-  relationem   subjicimus,  post  Ches- 


XIV 


PR^FA  TIO. 


nium     ex    Ms.      Lïbro     Ahhatiae 
I  S.    Theodoricl  prope  Remos  ;    sed 

sine     adjunctis      iisdem    momentis 
et  cir 00 ns tandis  descriptam. 

Historia  AH.   De    Normaunorum     histo- 

Norman.  _  _  >o     . 

Auctore  ria,  ejusque  Auctore  Guillelmo  jam 

Si;":  ^'"      in  Tonds  VI 11  et  X  dicta  non  itéra- 

metic. 

mus.  Apud  Eruditos  omnes  constat 
GiiiilelinLim  Calciiliiin,  qui,  ssc- 
/;«V^  Giiillelmiis  Gemeticensis  di- 
citur,  historiam  scripsisse ,  ciun 
Gudlelmus  Conquestor ,  suhactd  pe- 
nitiis  Anglid,  jiicuiidâque  pace 
gaudebat,  nec  proinde  ante  an- 
num  1070.  Opus  illud  ôuillelmo 
Régi  epistold  nuncupatuni,  conclu- 
di  debuit  ante  menscm  Septembreni 
anni  1087,  quo  Rex  morteni  ohiit. 
Apud  Ordericum  Fitalem  legitur, 
anno  lOOf)  post  Senlaceium  c.cr- 
tamen,  narrationein  siiaiii  cou- 
smiirnasse  Guillelimini  ;  alterius 
ergo  manns  est,  quidquid  extra 
■  hune  annum  procurrit  ;  proindèquc 
ab  opère  Guillelmi  Gemeticensis 
retrahenda  sunt  cuni  octavo  Li- 
bro,  qusedam  Libri  septimi  ca- 
pita  :  id  equidem.  agendum  pro- 
bat  à  nabis  facto,  editionis  Ches- 
nianie  Collatio  eu  m  Mss.  Uticensi 
seu  S.  Ebrulfi,  S.  Victoris  Pa- 
risiensis,  S.  Germani  Pratensis, 
et  Regio.  Postremiis  hic  codex , 
mirais  licet  completus ,  ac  14". 
tantuni  sseculo  scriptiis ,  maxime 
cum  aliis  tribus  11",  vel  ineunte 
12"  sseculo  exaratis,  congruit. 
Ex  iis  manuscriptis  certd  cons- 
tat demonstrationc  genuinum 
Guillelmi  opus  sex  tantum  Li- 
bris  contineri  ;  atque  primum  et 
octavum  historiœ  Normannorum 
Libros  ,  sub  Guillelmi  Gemeti- 
censis nomine  vulgatos,  ab  eodem 
Guill.  conscriptos  non  fuisse  ; 
constat  et  proprios  Calculi  Li- 
bros, maxime  V  et  Fil  in  mul- 
tis    fuisse      interpolatos.     Lectores 


bliée  par  du  Cliesne  sur  un  m^uius- 
crit  de  l'Abbaye  de  S.  Thierri  près 
de  Reims.  Celle-ci  est  beaucoup 
moins  détaillée  et  moins  intéres- 
sante que  la  première. 

Xll.  Nous  jie  répéterons  point  ce 
qu'on  a  déjà  dit  de  l'Histoire  de  Nor- 
mandie et  de  son  Auteur,  dans  les 
Tomes  Vlll  et  X.  Les  Savans  con- 
viennent que  Guillaume  Caillou  ou 
la  Pierre  ,  plus  coimu  SOUS  le  nom  de 
Guillaume  de  Jumiége  ,  a  compo- 
sé cette  histoire  pendant  que  Guil- 
laume le  Conquérant  jouissait  des 
douceurs  de  la  paix,  après  avoir 
subjugué  l'Angleterre  ;  et  jjar  con- 
sécpient  qu'il  n'a  pas  écrit  avant 
l'année  1070.  Il  ne  peut  pas 
avoir  mis  la  dernière  main  à 
son  ouvrage  plus  lard  (|u'eu  1087; 
puis(|u'il  le  dédie,  par  une  lettre, 
au  Roi  Guillaume ,  qui  mourut 
cette  même  année  au  mois  de 
Septembre.  Orderic  Vital  nous  ap- 
prend <iue  Guillaume  termina  son 
histoire  après  la  bataille  de  Senlac, 
qui  fut  donnée  en  iOGG  ;  par  con- 
scxiuent  tout  ce  qui  se  trouve  au- 
delà  de  cette  épocpie,  est  l'ou- 
vrage d'une  autre  main  ;  donc  il 
faut  retrancher  de  la  production 
de  Guillaume  de  Jumiége  tout  le 
huitième  Livre  et  quelques  chapi- 
tres du  septième.  N5us  ncKis  som- 
mes convaincus  de  la  nécessité  de 
ce  retranchement,  en  comparant 
l'édition  de  du  Chesne  avec  les  ma- 
nuscrits de  S.  Evrou,  de  S.  Victor, 
de  S.  Germain  des  Prés  et  du  Roi. 
Ce  dernier,  quoique  du  li'  siècle 
et  incomplet ,  est  très-conforme  aux 
trois  autres,  qui  sont  du  11''  ,  ou 
du  connnencement  du  lâ*"  siècle. 
Par  ces  manuscrits,  il  est  démon- 
tré que  le  I  et  le  VIII  Livres  de 
l'histoire  de  Normandie  ,  imprimés 
sous  le  nom  de  Guillaume  de  Ju- 
miége, ne  lui  appartiennent  point , 
et    que    son     ouvrage  vrai    et    natu- 


PRjEFATIO.  XV 

rel      n'est    composé     nue   de     six    Li-  nostros  volumus  monitos  emendan- 

vres  •     il     est      prouvé      encore     qu^il  da  esse   qux  dicta  sunt    in    Tomi 

s'est    glissé    bien     des    interpolations  ^111      Prxfat.     n.     xxxi ,    pag. 

dans    les     autres      Livres  ,     sur  -  tout  xx-iv.     Conférant,      oportet ,    qux 

dans    les    V      et     VII''.    Nous   avertis-  impressa    sunt    in    Tom.    FUI    et 

sons     nos  '  Lecteins     de     corriger    ce  ^>    necnon  ad    pag.    U    hujusce 

qui     est     écrit     dans     la     Préface    du  'volum.    cum    additis  pag.     620   et 

VHP     Tome  ,     n.     xxxi,     pag.     xxiv.  seqq.     Sic    enim     intégrant     Guil- 

Nous   les     prions     de      comparer     ce  ^«/mi    Gemeticensis     scriptuni   lia- 

^  qui    est     imprimé    dans     les     Tomes  bebunt  ,     atque     omnibus    expur- 

VIII  et  X,    et    à   la   page   34   de    ce-  gatum      intercalationibus  ,      quas 

lui-ci ,       avec      ce     que    nous      avons  ipsi  manus  aliéna  insérait. 
ajouté  à   la  page  620  et    suivantes  :  par     ce    moyen,    ils    auront    l'ou- 
vrage complet  de  Guillaume  de  Jumiége  ,   et  purgé  de  tout  ce  qui  lui 
étoit  étranger. 

XIII.     L'Auteur     de     l'Histoire    du  XlII.    Salmuriensis  S.    Flôrentii     "istori. 

eversionis 

renversement       du       Monastère       de     Monachus   brevem  scripsit  eversio-  sionasi.  s. 

,,,  .  ..         ,  .  ,.  Flôrentii 

Glonne,   étoit    Moine    de     S.     I^lorent  ms   Monasteru   Glonnensis    Histo-  voteris, 
de  Saumur.    Par  le  peu  de  choses  que  riam.  Pauca  hsec  qux  ex  Ms.    S. 
D.   Martene  et    D.    Durand    nous   ont  Flôrentii   expresserunt    DD.    Mar- 
monné de  lui,  sur  un   Manuscrit  de  S.  ténias  et  Durandus,non   modïcani 
Florent,   on    connoîl   (ju'il    avoit     du  Historici     facultatem       ostendunt. 
talent  pour  écrire.    Il     a    décrit    l'ori-  Exposuit      .Scriptor     S.     Flôrentii 
gine  du    Monastère    de    S.    Florent  de  Salmuriensis    initia ,       eversionem 
Saumur,  et  la  destruction   de   celui  de  Glonnensis     Monasterii  ,      seu     S. 
Glonne,    ou     S.     Florent     le    vieux ,  Flôrentii  veteris ,     atque  ejusdem 
avec     son      rétablissement.     L'extrait  reparationem.  Prœsens   excerptum 
que        nous       donnons  ,      ne      con  -  utriusque     Monasterii    Dedicatio- 
tient    que    la     Dédicace    de  ces  deux  ^^m  continet  cum  vitse  summâ  Si- 
Abbayes,     avec     un      Abrégé     de     la  gonis  Abbatis  Salmuriensis ,  quem 
vie     de     Sigon     Abbé      de    S.     Flo-  anno    1070  mortuum   narrât.  Scri- 
rent    de     Saumur,     dont     il      place  bebat    Auctor   circa   annum'  1071 
la       mort     à      l'année     1070.      L'Au-  'vel   1072.  Finibus  se  continuit  an- 
teur      écrivoit      vers        l'année      1071  gustioribus  ;     imo  parcior  f.uit    in 
ou     1072.     Il     est    fâcheux      qu'il     se  diversis    capitihus,    quee   tractanda 
soit       borné      à     un     plan      si      res-  susceperat.    Jani    utilis     Andega- 
serré,     et     qu'il    ne  se   soit   pas     plus  vensi   pago,  utilior  evasisset  illius 
étendu   sur   les    points    dilféiens   qu'il  Historia,  singula    si    fusiiis  enar- 
avoit    à    toucher.    Son    Histoire,    déjà  rasset.    Sincère,    ut  convenit ,    ac 
intéressante  pour    le    Pays    d'Anjou  ,  dilucide  scripsit. 
le  seroit  encore    beaucoup    davantage ,    s'il    lui   avoit    donné    plus   de 
détail.  Le  style  en  est  clair  et  simple. 

XIV.     Lambert      étoit     Moine     de  XI F.      Lambertus       Monachus  ^^^^^}'^'> 

Cestis    Ger- 

r  Abbaye      d'Hirsfeld.       11    étoit       sca-  Hirsfeldensis,        vir         eruditus ,  manorum, 

vant,    exact    et    bon  Ecrivain.    Il  flo-  Auctor     accuratus,      et      diligens  to  Schafna- 

rissoit    sous      l'Empereur     Henri     IV.  Scriptor,      temporihus         Henrici    '"■*^®"^'- 

C'est  un    des  Auteurs    de   ce  tems-là,  If'     Imperatoris      claruit.     Inter 

qui  ait  le   mieux  réussi   à   transmettre  alios   ejusdem    seculi     Historicos , 

à   la   postérité  ce  qui  s'est    passé  dans  tumultus,    Sacerdotium      inter    et 


xvj 


PRjEFATIO. 


Imperium    ortos  clarihs    satiiisque 
descripsit.    Çuœ  vidit     ipse,      vrl 
qiix  in  locis    longiàs    non    remotis 
gesta     siint  ,      narravit.     flistoria 
Regum,      Principum    et     Impera- 
torum  à  Carolo-Magno     ad   Hen- 
ricum     IV     Germanix      Rcgem , 
prsecipuum      agnoscitur     Lamhcrti 
opus  ;  quod    instar    Chronici     di- 
gestum,    cœpît  à  creatione  mundi; 
eo  curiosius  fit  et  accuratius ,  quo 
propiîis    Auctoris  œtatem  attingit. 
Ah     anno      prsesertim     1050     ad 
1077  ,       quo      vixit      Lambertus  , 


les  troubles  qui  régnoieiit  entre 
l'Empire  et  le  Sacerdoce,  il  écri- 
voit  ce  qui  se  passoit,  ou  sous  ses 
yeux,  ou  dans  des  pays  ([ui  n'é- 
toient  pas  à  une  extrême  distance. 
Son  principal  ouvrage  est  THistoire 
des  Kois ,  des  Princes  et  des  Em- 
pereurs ,  depuis  Charlemagne  jus- 
qu'à Henri  IV,  Roi  d'Allemagne. 
Il  a  donné  à  cette  Histoire  la  forme  % 
d'une  Chronique  ,  qu'il  commence 
à  la  création  du  monde ,  mais  qui  ne 
devient  importante,  qua  propor- 
tion que   l'on  approche  du    tems   au- 


res   Ecclesix   et    regni  refert    ube-     quel     l'iiitein'     vivoit.     C'est  Sur-tout 

depuis  l'an  1050,  jusqu'à  l'année 
1077,  (jui  fut  celle  de  sa  mort,  que 
Lambert  entre  dans  un  plus  grand 
détail  des  alVaires  de  l'Eglise  et  de 
l'EUit.  Cette  Chronifjue  a  été  im- 
primée plusieurs  fois  à  Tubinge ,  à 
Francfort,  à  Basle,  à  Ratisbonne, 
à  Strasbourg.  Nous  la  prenons  dans 
le  recueil  des  Ecrivains  Allemans 
de  Pistorius  ;  et  nous  en  publions 
depuis  l'an  1033,  jus^ju'à  la  fin  de 
l'ouvrage.  Lambert,  à  l'an  1071, 
parle  de  la  vie  et  des  actions  de 
Robert  le  Frison,  de  façon  à  faire 
voir  (ju'il  seroit  un  guide  peu  sur 
pour  les  alfaires  de  la  Flandre.  Il 
se  trompe,  lorsqu'à  l'année  107<j, 
il  dit  que  Godefroi,  fils  d'Eusta- 
che  III,  Comte  de  Boulogne,  étoit 
cousin  de  Gozelon,  Duc  de  Lor- 
Marquis    d'Anvers      par     l'Empereur 


riàs,  et  sigillatim  distinguit. 
Fréquenter  cditum  est  illud  Cliro- 
nicum  ,  Tubingx  ,  Francojurti  , 
Basilese ,  Ratisponse  ,  Argento- 
rati.  Ex  Pistorianis  Germâniie 
Scriptoribus  excerpta  lixc  exhi- 
bemus  ah  anno  1033,  ad  usqiie 
fmem  operis.  Qusc  Lambertus  ad 
annum  1071  de  vita  et  gestis 
Roherti  Frisonis  narrât,  miniis 
fidum  tut  unique  reruni .  f  lan- 
dricaruni  Scriptoreni  innuunt  ;  nec 
accurate  ad  annum  1076 ,  Go- 
defridum  filium  Eustachii  lll 
Bolonisc  Comitis ,  consohrinum 
dicit  Gozelonis  Ducis  Lotharin- 
gie :  Godefridus  enini  ah  Impc- 
ratore  Henrico  IF  Antuerpiensi 
Marchiâ  donatus,  filins  erat  Idœ 
sororis  Ducis  Gozelonis. 
raine  :    Godefroi ,    qui    fut    fait 


Henri  IV,  étoit  neveu  de  Gozelon,  par  sa  mère  Ide,  sœur  de  ce  Duc. 


.      .    , .        XF.        Acta 

Acta  Archi- 

episcoporum    Archiepiscoporum 

Rotomag, 

davit      Anonymus 


Rotomagensium 
Litteris  man- 
Abbatiee  S. 
Audoèni  Monachus.  Vixit  Auc- 
tor,  Guillelmo,  Bonâ  -  anima 
dicto,  ejusdem  Ecclesiœ  Métro- 
politd.  Qui  Historiam  hanc  in 
Analectis  vulgavit ,  placet  Ma- 
hillonio  alium  forsan  Auctorem 
non  fuisse,  quam  Theodericum, 
à  quo  S.  Audoëni  vita  metrica 
Nicolao  Abbati  suo    inscripta  est  i 


XV.  Les  Actes  des  Archevê- 
ques de  Rouen  ont  été  rédigés  par 
un  Moine  Anonyme  de  S.  Ouen  , 
qui  vivoit  du  tems  de  Guillaume, 
surnommé  Bonne  -  ame  ,  Evêque 
de  cette  Métropole.  Dom  Ma- 
billon ,  qui  a  fait  imprimer  cette 
Histoire  dans  ses  Analectes,  juge 
que  l'Auteur  pouvoit  être  ou 
Thierri,  qui  mit  en  vers  la  vie  de 
S.  Ouen,  et  la  dédia  à  Nicolas 
son   Abbé  ;    ou    Fulbert ,   Moine    du 

même 


VRJEFATIO.  xvij 

même  lieu  ,  qui  avoit  fait  et  dédié  vel  Fulhertum  ejusdem  Ihci  Mo- 
au  même  Abbé  un  Livre  sur  les  nachum  ,  qui  librum  de  Mira- 
Miracles  de  S.  Ouen.  Dom  Rivet  cuits  S.  Audocni  eidem  Abbati 
l'adiu'J'e  à  Tliierri  ,  parce  que  cet  Nicolao  nuncupavit.  Domnus 
Auteur  étoit  connu  pour  aimer  les  Rivetus  Fulberto  prsefert  Theo- 
vers  Léonins  ,  et  que  l'éloge  de  dericum ,  ob  versus  Leoninos , 
S.     Mallon  premier     Evêque    de     quibus    scriptum    ibi    legitur   elo- 

Roueu       sy   trouve    dans    ce     genre     gium  S.    Malloni  primi    Rotoma- 
de    versification.    Dom   Mabill.  a   pu-     gensis    Episcopi.     Acta     hsec     ex 
blié    ces    Actes     sur    l'original   même     ipso     Auctoris     autographo     ex- 
de    l'Auteur.      Dom     Martene     les     a    pressit       Mabillonius.        Fulgavit 
réimprimés  de  nouveau    sur  un    Ma-     iterum  Martenius  ex  Ms.    Doiuiii 
nuscrit  de  Dom    le   Tellier  ,     Grand-     le     Tellier    S.     Audoeni    Magni 
Prieur    de     l'Abbaye    de    S.     Ouen  :     Prions;    qui    liber    Ms.    si    cum 
peut  -  être       étoit  -  ce         le         même    prœcedenti    non    idem,    salteni  per 
<rue      le       précédent     :       au       moins     omnia   similis.    Scribit    Anonymus 
ils      se      ressemblent       très  -  parfaite-     ^x  ordine ,    eximio   cum  judicio  , 
ment.      L'Auteur     écrit     avec      beau-     ingénue  et   sincère.    Orditur   opus 
coup     d'ordre  ,      de     jugement  ,     de     à     brevi    Provincix    Ecclesiasticœ 
simplicité  ,     de    bonne     foi.    11    coin-     Rotomagensis       notitid        maxime 
mence   par    une     courte  notice  de   la     recta  et  accuratd^  in  qua  eumdcm 
Province    Ecclésiastique     de     Rouen  ,     ordinem    reperies ,    quo   numeran- 
qui   est    fort    juste  ,    et    qui    rapporte     tur      hodie      hujusce      Metropolis 
les    sufliagans     de     cette    Métropole  ,     suffraganei.      Ex    hac      Historia 
dans   l'ordre     (pi'ils     tiennent     encore     cognosces    causas    et    exitum    tu- 
aujourd'hui.     C'est     dans      cette    His-     multus    in    Ecclesia    S.     Audoeni 
toire      que      l'on    doit     chercher      les     conciti ,  die  festo  ejusdem  Sancti, 
causes  et    les  suites  du    tumulte    ar-     24    mensis    Augusti    1073.     7b- 
rivé    dans   l'Eglise     de     S.     Ouen    le     tins  eventus   tcstis  Auctor,   hune, 
jour   même   de  sa    Fête  ,    2i  du    mois     Hcet  rem    suam   agat ,    sine    ullo 
d'Août    1073.    L'Ecrivain  ,     qui    avoit    partium     studio     dcpingit.      Jura 
été    témoin    de    toute    la    scène  ,   en     sua  cuique  reddit;  qux  gesta  sunt 
parle     avec    la     plus     grande     iijipar-     cxponit   intègre  ;  hicc  tantiim   ob- 
tialité   ,     quoique     partie      intéressée,     scrvare    sibi    licitum   crédit ,    quse 
11   rend   à   chacun   la    justice    qui    lui    probcnt  se   maxime  perculsum   of- 
étoit    due   ;     il    rapporte     les     choses    fensione     exirule     multis      obortà. 
comme  elles  s'étoient    passées  ;   il  ne    Abbas    Fleuri    factum    idem   ins- 
se   permet   que    les    réflexions     néces-     cripsit    in    Historia    Ecclesiastica , 
saires  ^    pour    montrer     combien     il    Lîb.    62.    n.    17.    Capiunt    illud 
étoit    touché    du     scandale    qui     arri-     D.    Acherii  notx  in   Epistolas    B. 
va   dans     cette    occasion.     M.     l'Abbé     Lanfranci.     D.     Martenius    Acta 
Fleuri  a   inséré    cet    événement     dans     vulgavit      intégra     in      Ampliss. 
son      Histoire     Ecclésiastique  ,      Liv.     Collect.   Part.  Il,  pag.  233.  Non 
62.     n.     17.     Dom     d'^Acheri     Fa    fait    abs  re  fuerit  hîc  observare  turpiter 
entrer  dans   ses    notes  sur  les  Lettres     allucinatos     Matthxum     Parisium 
du     B.     Lanfranc.     Dom     Martene    a     ejusque    sequaces ,    ciim    Joannem 
imprimé  les  Actes  en    entier  dans  sa    Bajoeensem        tune        interfectum 
nouvelle    Collection,      Part.    II,    pag.     fuisse,    nullis   argumentis   aut  ra- 
233.      11      est     à      propos      d'observer     tionibus   proférant.     Rem    prorsàs 
Tome  Al.  p. 


XVllJ 

falsam  demonstrant  /4cta  ipsa  , 
ex  quibus  constat  eumdem  Ar- 
chiepiscopum.  post  hxc  annis 
multis  fuisse  super stitem.  Legitur 
ibidem  Regem  Guillelmum  ab 
Archiepiscopo     trecentas      libras 


PRjEFATIO. 


Chronica 
Mariani 
Scoti. 


qiiç  Matthieu  Paris  ,  et  ceux  qui 
l'ont  suivi  ,  se  sont  trompés  ,  en 
avançant  que  Jean  de  Baïeux  avoit 
été  tué  dans  cette  occasion.  Le  fait 
est  absolument  faux  ;  puisque  ,  par 
les  Actes  mêmes ,  on  voit  que  cet 
exeg-isse  ob  immoderatam  ipsius  Archevêque  a  vécu  plusieurs  an- 
arro^antiam  atque  inobedien-  nées  depuis.  On  y  lit  que  le  Roi 
tiam.  Post  trium  annorum  spa-  Guillaume  le  condamna  à  une  amende 
tium  ad  eamdem  S.  Audoeni  pour  ses  'violences  et  ses  désobéissances. 
festivitatem  veniens  (Joannes) ,  On  voit  que  trois  ans  après  il  ne  put 
quia    paralvsi  fuerat   percussus ,    /ms   célébrer    à    la    Fête  de  S.    Ouen , 

parce  qu''il  était  attaqué  de  paralysie , 
et  qiCil  donna  commission  à  Gisle- 
bert  ,  Eve'que  d'Evreux,  de  faire  la 
cérémonie  à  sa  place  ;  il  assista  à  Voffi^ 
centoris  stetit.  Juxta  Orderi-  ce,  et  prit  la  place  du  Préchantre.  Or- 
cum  Vitalem  ,  anno  1078,  Rex  deric  Vital  dit  que  l' Archevêque  Jean  ^ 
Joanni       Archiepiscopo        com-    en    1078,    eut  ordre    du   Roi    d'aller  à 

LisietiX     ,        pour        enterrer      P  Eveque 


Missam  celebrare  non  potuit , 
Gisleberto  Ebroacensi  Episco- 
po  vices  suas  commisit  :  ipse  in 
medio    Cantorum    spccie    Prae- 


mendat  ut  Luxovium  celeriter 
adeat ,  et  Episcopi  Hugonis 
corpus  sepeliat  :  at  ille ,  quia 
noxium    rancorem  jam   dudum 


Hugues  ;  et  qu''il  refusa  d'obéir , 
parce  que  depuis  long-tems  il  con- 
servait   de    la  rancune    contre    cet  Eve- 


contra  praefatum  Pra^sulem  ani-    que.  En   un  mot  l'alTaire  de  S.   Ouen 


mo  gesserat ,  Régis   praeceptum 

furibundus  contempsit.  Ih  pau- 
cis  absolvam  ;  anno  1073  foetus 
est  S.  Audoeni  tumultus  ,  Archi- 
episcopus  autem  Joannes  Bajo- 
censis  anno  tantiim  1080  obiit  , 
postquam  è  mula  sua  lapsus , 
jam  biennio  vixerit  elinguis  : 
Vide  Order.  Vital.  Lib.  5.  At- 
tamen  id  calumnix  non  est  refun- 


cst  arrivée  en  1073  ,  et  l'Arche- 
vêque Jean  de  Baïeux  n'est  mort 
qu'en  1080  ,  après  avoir  été  deux 
ans  sans  pouvoir  parler ,  à  la  suite 
d'une  chute  qu'il  avoit  faite  de 
dessus  sa  mule:  Voyez  Orderic  Vi- 
tal ,  Liv.  5.  Il  faut  cependant 
avouer  qu'on  ne  doit  point  attribuer 
cette  calonmic  à  Matthieu  Paris  , 
mais  à  ses  Kditeurs,  qui  ont  eu  assez 
dendum.  in  Matthseum,  sed  in  hujus  de  mauvaise  foi ,  pour  insérer  dans 
Editores,  qui  mald  fuie  subdititium  le  texte  de  l'Auteur  ce  prétendu 
homicidium  ab  aliéna  manu  scrip-  homicide  ,  que  des  mains  étran- 
tum  in  nota  marginali  induxerunt  geres  avoient  ajouté  sur  les  marges 
in  tcxtum  Auctoris.  In  Regio  quo-    des    manuscrits.    On  trouve     ce     fait 

dans  un  manuscrit  de  la  Bibliothè- 
que du  Roi  ,  mais  en  forme  d'ad- 
dition faite  par  un  Copiste  sur  la 
marge  inférieure. 

XVI.  Marien  ,  surnommé  Scot , 
parce  qu'il  étoit  né  en  Hi hernie  , 
suis  cum  patria  rclictis ,  Colonix  quitta  ses  biens  et  sa  Patrie  ,  pour 
Reclusus  vixit  aliquandiu.  Ab  passer  à  Cologne  ,  où  il  vécut  quel- 
Abhate      Sigefrido     deductus     ad    que     temps     en     Reclus.      Sigefroi    , 


dam  Ms.  Codice  istud  factura  legi- 
tur,  sed  tanquam  additamentum 
in  margine  inferiori  ah  Ama- 
niiensi  aliunde  adductum. 

XVI.       Marianus ,       qubd       in 
Hibernia  natus  sit,  Scotus  dictus. 


Fuldense        Monasterium 


ibi    Abbé    de     Fulde 


l'emmena     dans 


FUjEFATIO.  xix 

son  Monastère ,  où  il  passa  dix  ans  ^Ixit  annis  decem ,  maxime  so- 
dans  la  plus  profonde  retraite.  Elu  htarius.  Moguntinas  electus  Ar- 
Archevèque  de  Mayence  ,  Sigefroi  chiepiscopus  Sigefridus ,  socium 
engagea  Scot  à  le  suivre  ,  et  lui  sibi  invitât  et  comitem  Scotum, 
donna  une  chambre  dans  le  voisi-  oui  cellam  concedit  non  longe  ab 
nao-e  de  l'Eglise  de  S.  Martin ,  où  Ecclesia  S.  Martini ,  in  qua 
il  passa  le  reste  de  sa  vie  ,  qui  finit  vitam  explevit  anno  1086. 
en  1086.  Il  a  composé  une  Chro-  Scripsit  Chronicum  quod  certè  ex 
nique  ,  qui  est  sans  contredit  le-  omnibus  medix  œtatis ,  plurimsn 
crit  le  plus  savant  et  le  plus  esti-  habetur  eruditionis  atque  existi- 
mé  j  qu'aient  produit  les  siècles  du  mationis  :  à  creatione  mundi  ad 
moyen  âge  :  elle  commence  à  la  annum  1083  completum  exten- 
création  du  monde,  et  finit  à  Tan-  ditur.  Duces  sequitur  Marianus 
née  1083.  Marien  suit  Eusebe  ,  Eusebium,  Cassiodoru/n,  S.  Hie- 
Cassiodore  ,  S.  Jérôme  ,  S.  Mé-  ronymum,  S.  Melhodium  ,  S. 
thodius  ,  S.  Prosper  et  le  vénéra-  Prosperum  atque  Bedam  venera- 
ble  Bede.  Comme  il  étoit  plus  près  bilcm.  Eorum  temporibus  proxi- 
de  leur  temps  ,  il  pouvoit  avoir  mus,  codices  manuscriptos  forte 
des  manuscrits  de  leurs  Ouvrages  Icgit  nostris  correctiores.  Accusa- 
plus  corrects  que  les  nôtres.  Quel-  tur  à  quibusdam  Scotus  ut  qui 
ques  Ecrivains  ont  accusé  Scot  d'à-  primas  Joannx  Papissee  fabu- 
voir  le  premier  hasardé  la  fable  de  lam  fuerit  commentus  :  ante  Ma- 
la  Papesse  Jeanne  :  d'autres  pré-  rianum,  alii  à  Radulfo  S.  Re- 
tendent que  Raoul  ,  Moine  de  S.  remari  Monacho  productam 
Germer,  l'avoit  écrite  avant  Ma-  fuisse,  contendunt.  Quas  minimi 
rien.  '  Nous  ne  nous  arrêterons  pendunt  Eruditi,  talibus  nequic- 
point  à  discuter  sur  une  si  folle  quam  dctinemur  niigis.  Commenti 
imagination ,  que  les  Savans  mé-  hujns  ne  verbum  quidem.  legi  in 
prisent  depuis  long-temps.  Dom  Exemplaribus  Mariani  fidissi- 
Mabillon  [Itin.  Ital.  Tom.  /,  pag.  mis,  asserit  Mabillonius,  Itiner. 
27.)  assure  qu'il  n'est  pas  dit  un  Ital.  Tom.  I,  pag.  27  ;  Erudito 
mot  de  la  prétendue  Papesse  dans  huic  vi^o ,  qui  monumenta  in 
les  plus  fidèles  Exemplaires  de  Ma-  ipsis  fontibus  multiim  lustrave- 
rien.  Nous  nous  en  rapportons  à  rat,  tanquam  oculatissimo  judici 
ce  sçavant  homme ,  qui  avoit  beau-  fidem  habemus.  In  Clironico  sua 
COU[)  lu  les  sources  ,  et  qui  étoit  si  Marianus  Chronologicos  errores 
capable  d'en  bien  juger.  En  écri-  antecessorum  circà  Natalem  Sal- 
vant  sa  Chronique  ,  Marien  cor-  vatoris  ingeniosè  castigavit  :  ad 
rigea  avec  beaucoup  d'adresse  l'er-  annum  quo  Christum  natum 
reur  des  Chrono  logis  tes  précé-  dejinierant  ,  viginti-tres  annos  , 
dens,  touchant  la  naissance  du  Sau-  temporibus  Consulum  probatos , 
veur  :  il  ajouta  vingt- trois  ans  à  adjunxit.  Secatur  Chronicum 
l'année  où  ils  la  fixoient  ,  et  il  les  Scoti  in  très  Libros ,  atque  in 
vérifia  par  les  dates  des  Consuls,  varias  estâtes,  Libri.  Existimant 
Cette  Chronique  est  divisée  en  nonnulli  vulgatum  sub  nomine 
trois  Livres  ,  et  chaque  Livre  en  Mariani  Scoti  Chronicum,  non 
plusieurs  âges.  Quelques-uns  pen-  genuinum  iliius  opus  esse,  sed 
sent  que  ce  que  l'on  a  imprimé  Roberti  Herefordensis  compen- 
sous    le     titre    de   Chronique    de     Ma-  dium.     Certum  est    in   Oxoniensis 


XX  PRjEFATIO. 

BibliotheciB     Manuscripto     fusiùs  rien  Scot  ,    est    plutôt    l'Abrégé    qu'en 

copiosiiisque      exaratum      habcri,  a    fait    Robert    d'Herford ,    que    l'Ou- 

quàm     in   Editis  ;     atque    in    his  vrag-e  même  de   Scot.   Il   est   vrai  que 

Mariani  Chronici  initia    non  legi.  l'on    conserve    dans     la    Bibliothèque 

Jnno     1559   illud  imprimi   cura-  d'Oxfort      un      Manuscrit     beaucoup 

vit    Joannes    Heroldus     ex  '  Ms.  plus   ample  que  les  Imprimés,  et  <jue 

Ecchsise    S.      Bartholomxi    Fran-  ceux-ci    ne  contiennent   pas   le    com- 

cofurtensis.       Pistorius       insérait  mencement     de      la       Chronique     de 

idem  Scriptoribus   Hist.    German.  Marien.   Jean    Hérold    la     fit     itnpri- 

Francofurti    editis  annis   1583  et  mer     en     1559,      sur     un     Manuscrit 

1613;     et     cum     ejusdem     conti-  de     l'Eglise     de     S.      Barthélemi     de 

nuatione    usque    ad   annum    1200  Francfort.       Pistorius     la      fit     entrer 

adjectâ   à    Dodechino     Germanico  '  dans  son    recueil   d'Historiens  d'AUe- 

Preshytero,    et    Abbate    S.     Disi-  magne    ,     imprimé    à    Francfort     en 

bodi,     Ratisponie    annis     172G     et  1583     et    en  1613  ,     et   à    Ratisbonne 

1731.     Jb     anno     1032      initiant  en      1726       et      1731     avec    la    conti- 

capit  excerptum  nostram,  claadit-  nualion     de    cette    Chronique  ,     jus- 

que  Mariani    opus  ;    oui    unicum  qu'en      1200,    par     Dodechin    ,      Prê- 

ex  ejus    Continuatore    annam     at-  tre    Allemand ,    et     Abbé    de   S.    Di- 

texuimus.  \  sibode.  Notre  extrait  commence  à 
l'année  1032  ,  et  termine  l'Ouvrage  de  Marien  :  nous  y  avons 
ajouté  une  seule  année  de  son  Continuateur. 

Gesta  Guiii.      XFll.  Clarum  et  eximium  Nor-  XVll.     Tout     concourt    à     donner 

Ducis       îioT- 

man.  àGiiiu.  mannîx    Ducis   Historiée    Scripto-  une   grande  idée  de   l'Auteur  de  l'Hi- 

rem  probant  mira  et  elegans  narra-  sloire  du   Duc  de    Normandie,    et  la 

tio,  varix  laudes  quas  ipsi  tribuit  façon     distinguée    avec     laquelle    elle 

in  suis  operibus  Ordericus  Vitalis,  est  écrite  ,    et  les  éloges  que   lui  don- 

atque    generalis  Eruditorum   exi-  ne    Orderic    Vital   dans    dilTérens   en- 

stimatio.   Auctor  ille    Guillelmus,  droits   de  ses  écrits,   et  l'estime  qu'en 

dictas   Pictavinus,    quia    Pictavis  ont  toujours   fait  les   Savans.  Cet  Au- 

fonte  Philosophico  imbutus  est,  teur,   le  meilleur   peut-être    de    tous 

omnibus  forsan  XI  sxcu[i  Histo-  les    Historiens    du    XP     siècle ,    est 

ricis  superior ,    génère  Norman-  Guillaume,    surnommé    de    Poitiers, 

nus    fuit    de   vico     Pratellensi,  à  cause  du  long  séjour  qu'il  fit  dans 

Lexoviensis     Diœcesis,    circa    an-  cette  ville ,   pour    y     étudier      la     Phi— 

hum   1020  natus.    Peractis     Litte-  losophie.    Il    ctoit  né   à    Préaux,    villa- 

rarum  studiis,     in  rebus  bellicis  ge    du     Diocèse    de  Lisieux    en    Nor- 

militavit  :  periculosè  diris  inter-  mandie  ,    vers    l'an    1020.     Après   ses 

fuit    conflictibus  ;    sed    armorum  Etudes  ,       il    prit     la     profession     des 

tsedio  affectas ,   Clericatum  iniit  ;  Armes  :    il    se    trouva    à    plusieurs   ac- 

Presbyter      ordinatus  ,     Guillelmi  tions    périlleuses  ,    qui     lui     donnèrent 

Ducis   Normannix ,      et     Anglise  du   dégoût    pour    cet    état.     Il    entra 

Régis,    longo    tempore     Çapel-  dans    le    Clergé,    devint     Prêtre  ,    et 

lanus  extitit.  Lexovienses    Epis-  fut    long  -  temps     Chapelain    de    Guil- 

copos  Hugonem     et    Gisleber-  laume  ,    Duc    de    Normandie  et   Roi 

tum  Archidiaconatûs  officio  ad-  d'Angleterre.      Hugue  ,       Evéque     de 

juvit.    Scripsit   Mabillonius     Guil-  Lisieux,     lui   donna     dans     son     Eglise 

lelmum   Pictavensem     Lexovii   se-  un       Archidiaconé  ,       qu'il        conserva 

disse    EpisccDum:  sed     error    est  sous    Gilbert,      successeur     de     Hugue. 


PBMFATIO.  xxj 

Dom  Mabillon  a  cru  que  Guillau-  sanc  corrigendus  in  ^nnalibus 
me  de  Poitiers  avoit  été  Evèque  de  Auctorls  clarissimi.  PhilosopJius , 
Lisieiix  ;  mais  c'est  une  faute  à  Mathematicus,  veterum  Histo- 
corri'i'er  dans  les  Annales  de  ce  rix  peritus ,  GuUlelmus  in  Grx- 
célebre  Ecrivain.  Guillaume  étoit  corum  ac  Latinorum  Scriptis  stu- 
Philosophe  ,  Mathématicien;  il  pos-  diosè  multumque  erat  volutatus. 
sédoit  l'Histoire  ancienne  ,  et  Mortis  ipsius  annus  non  asseri- 
avoit  beaucoup  lu  les  Auteurs  tur ,  nisi  post  ohitum  Régis  Guil- 
Grecs  et  Latins.  On  ignore  l'année  lelmi ,  cujus  Acta  scripsit.  Juxta 
de  sa  mort  ;  mais  il  est  certain  qu'il  Ordericum  ,  res  GuiUelmi  Régis 
ne  mourut  qu'après  le  Koi  Guil-  affluenter  tractavit  Guill.  Pictav. 
laume ,  dont  il  a  écrit  l'Histoire,  et  librum  polito  sermone  et 
Orderic  Vital  reconnoît  que  Guil-  magni  sensûs  profunditate  prae- 
laume  de  Poitiers  a  traité  son  sujet  clarum  edidit.  Acriter  et  vividè 
avec  une  juste  étendue,  et  un  stylo,  lepidcque  descrihit.  Comparatio- 
aussi  poli  qu^énergique.  Ses  descrip-  nem  Augustuni  inter  et  Guillel- 
tions  sont  vives  ,  animées  et  fort  mum  Conquestorem  instituit  ex 
agréables.  Son  parallèle  d'Auguste  omni  parte  sibi  constantem.  Prxs- 
avcc  Guillaïune  le  Conquérant  ,  tantissimum  Anglise  victorem  cas- 
est  très-bien  soutenu.  C'est  certai-  teris  omnibus  accuratiiis  ac  dili- 
nement  le  plus  exact  de  tous  ceux  gentiàs  scriptis  célébrât  ;  de  quo 
qui  ont  écrit  sur  ce  célèbre  vain-  studuit  enucleare  quae  suis  ocu- 
queur  de  l'Angleterre  :  il  a'voit  vil  lis  viderit  et  quibus  interfuerit. 
par  lui-même  la  plupart  des  choses  Potuit  tamen  nonnumquam  in  iis 
qu'il  en  raconte.  Cela  n'empèche  errare ,  qux  ad  res  Normannix 
pas  qu'il  n'ait  pu  se  tromper  dans  minime  spectant  ;  sic  ubi  narrât 
des  faits  étrangers  à  son  objet;  in  partibus  Britannise  Militem 
lorsqu'il  dit,  par  exemple,  «pie  unum  quinquaginta  generare , 
«  dans  la  Bretagne  un  seul  Clieva-  sortitum  denas  aut  ampliùs 
»  lier  en  engendroit  jusqu'à  cin-  uxores.  Nullum  hujuscemodi  po- 
»  quante,  et  qu'il  épousoit  jusfiu'à  lygamix  vestigium  occurrit  in 
»  dix  femmes  et  plus  ».  On  ne  Britannicœ  Historix  monumcn- 
trouve  rien  qui  puisse  ajîpuyer  ce  tis.  Magno  Historix  detrimento , 
fait,  dans  les  monumens  qui  con-  usque  ad  finem  Régis,  adversis 
cernent  l'Histoire  de  cette  Pro-  casibus  impeditus  GuUlelmus , 
vince.  Nous  regrettons  que  Guil-  opus  perducere  nequivit.  Gesta 
laume  de  Poitiers  nait  pas  fini  le  Conquestoris  non  ultra  annum 
règne  de  son  Héros:  ce  que  nous  en  1070  scripsit;  sicque  desideran- 
avons,  ne  va  que  jusqu'à  l'année  tur  regni  ejus  ultimi  17  anni. 
1070;  ainsi  les  dix-sept  dernières  Paucissimx  Manuscriptorum  re- 
années du  règne  de  Guillaume ,  Uquix  nimis  mutilatx ,  nullibi 
nous  manquent.  Le  peu  de  Ma-  indicant  ortum ,  genus  et  institu- 
nuscrits  qui  nous  restent  de  cette  tionem  ,  ac  invicti  Domitoris 
Histoire  ,  sont  même  si  mutilés ,  ^^rïmos  annos  IMormannici  Prin- 
qu'ils  ne  nous  apprennent  rien  de  cipatâs.  Unicam  novimus  hujus 
la  naissance  de  ce  fameux  Conque-  operis  editionem,  scilicet  ab  An- 
rant  ,  de  son  éducation  ,  et  des  drxa  Chesnio  inter  JSormannix 
premières  années  de  sa  domination  Scriptores  traditam  ex  Biblio- 
en      Normandie.      On      ne      connoît  thecx     Cottonianx     Manuscripto , 

f 


AXIJ 


PRjEFATIO. 


Ckronic. 
Watinensis 
Monasterii. 


quod     yirchetfpum    creditur.     In  point     d'autre     édition     de    cet     Ou- 

ohservatis  de  hoc  Auctore  dictum  vrage,     que    celle    d'André    du  Ches- 

erat,  pag.  75,   opus  ah    eo  scrip-  ne  :   il    l'a     publié     parmi   les   autres 

tum  non  fuisse ,  nisi  post  mortem  Ecrivains     de      Normandie ,     sur      le 

Guillelmi  Régis  :  cognitus  postea ,  Manuscrit    de     la     Bibliothèque    Cot- 

ad    pag.     189,     n.     {c) ,     errer  tonienne ,   qui     passe    pour  être     l'o- 

emendatur.  riginal.  Dans  la  note  qui  regarde 
cet    Ecrivain,   on  avoit  avancé,   pag.    75,     qu'il   n'a  voit    composé  son 

Ouvrage   qu'après   la    mort    du  Roi   Guillaume.  On  a  eu  occasion  de 

s'appercevoir  de  l'erreur,   et  on  l'a   corrigée  à  la  page  189,  n.  (c). 

XV  111.      Ebrardus     Regularis  XVIII.     Ebrard     Chanoine     Régu- 

Canonicus y    qui    à    condito    U" a-  lier,    qui    vivoit     dans    le    Monastère 

tinensi    Monasterio     (a),      ibidem  de       Watten     (a)    depuis      son      ori- 

vixerat ,     scripsit     Chronicon ,     à  gine ,    en    a     écrit    une      Chronique , 

Martenio    ei    Durando    vulgatum  que    Dom    Martene  et    Dom  Durand 

ex    Ms.    Abbatix    Duncnsis     seu  ont    publiée    sur     un     Manuscrit    de 

DunarumT      Antequam        sxculo  l'Abbaye   des     Dunes.    Tout  ce     que 

nuntium      remitterct      Ebrardus ,  l'on    sçiiit     d'Ebrard ,    c'est     qu'avant 

consuetudincm      familiaritatemque  de     quitter    le    monde,    il    avoit   été 

junxerat  cum  Benaldo  du  Bellai  très  -  particulièrement       contm  ,        et 

Remensi       Archiepiscopo ,        que  fort    aimé    de     Renauld     du     Bellai , 

tempore     S.     Martini     Turonensis  Archevêque       de       Reims ,      lorsque 

Ecclesix     Thesaurariam    Rencddus  celui-ci      n'étoit      encore      que      Tré- 

gerebat  ;    hinc    Andegavum     vel  sorier  de    S.    Martin  de    Tours  ;  d'où 

Turonum    Ebrardum    licet    conji-  l'on        peut      conjecturer      qu'Ebrard 

cere.    Brevi   acte    annorum    inter-  étoit       Angevin       OU        Tourangeau. 

vallo  niulta    continet   illud  Chro-  Quoique     sa      Chronique      ne      ren- 

nicon,    tum    Monasterii    tum    re-  ^rme      que     l'espace     de     huit    ans, 

gionis    Historiœ    utilia.    Monaste-  elle    contient     pourtant   grand    nom- 

rii    sui    originem    atque    constitu-  l^re    de    faits    intéressans  ,   tant     pour 

tionem  accuratè   describit  A uctor ;  'e    Monastère    de  Watten,    que    pour 

qusedam   refert   de  nonnullis  Içir^  l'Histoire    du    pays.    Elle   décrit   très- 

'vanensibus    Episcopis  ,    de  Adela  Dien    l'origine     et     la    formation     de 

hlandrise    Comitissa     et     Roberto  ce     Monastère.     L'Auteur     y    a      fait 

Frisio  ejus  filio  ,   qux    difficilVus  entrer  des  traits  de  quelques  Evèques 

alibi    reperiri    credimus.     Libenter  de        Térouane ,         d'Adèle,         Com- 

apud  eum  legitur  Historia  Otfri-  tesse    de    Flandre,     et     de     son      fils 

di,  qui  fuit  unus  ex  primis  Ca-  Robert    le       Frison,      qu'on      auroit 

nonicorum     Regularium     Auctori-  peut-être     peine    à     trouver     ailleurs. 

bus.  Scripsit  Ebrardus  inter  annos  On  y  Ht   avec   plaisir    l'Histoire  d'Ot- 

1080  ef  1085.  fride,  l'un  des  premiers  Instituteurs 
de  l'Ordre  des  Chanoines  Réguliers.  Ebrard  a  composé  sa  Chronique 
entre  les  années   1080  et   1085. 


(a)  Watinen.se  Moiiaxterium  creato  postmodàm 
S.  Audoniari  Epùcopatui  annexum  est;  à  quo 
posteàahf tracta  bona,  JesuilLiJnglusuntconcessa. 
Hujus  Monasterii  fundamenta  jecitanno  1072,  qui 
primas  Abbus  seu  Prior  fuit,  venerabilu  Otfridus. 
Discipulos  suos  exegit  ad  normam  Regularium  Ca- 
nonicorum,  nuper  in  Gallia  institutorum  ^  sed  quo- 
rum nullum  tune  erat  in  Flandria  Collegium. 


[a)  Le  Monastère  de  Guastine  ,  vulgairement  Waste 
ou  Watten,  ne  subsiste  plus,  depuis  l'érection  de 
l'Evêché  de  S.  Onier,  parce  qu'il  fut  réuni  à  la  Manse 
Episcopale:  dans  la  suite  les  revenus  ont  été  détachés 
de  l'Evêcbé  ,  et  donnés  aux  Jésuites  Anglois.  Le  vé- 
nérable Otfride  fonda  ce  Monastère  en  1072  ,  et  en 
fut  premier  Abbé  ou  Prieur.  Il  donna  à  ses  Disciples 
la  Règle  des  Chanoines  Réguliers  ,  établis  depuis  peu 
en  France  ,  mais  dont  il  n'y  avoit  point  encore  de 
Communauté  dans  la  Flandre. 


PR^FATW.  xxiij 

XIX.  L'Auteur  de  l'Histoire  du  Mo-        AI  A.  Balduino  VI ,   Montensi    Histor.  h*»- 
iiastere   de  Hasnon,    Toinelle  étoit  Se-     cognominato,  Flandrise  et   Hanno-  terii. 
crétaire   de   Baudouin  VI ,    surnommé    niae   Comitl  erat  a  secretis  Auctor 
de    Mons ,    Comte    de    Flandre  et   de     Historié     Hasnonicnsis      Monast. 
Hainaut.    C'étoit  un  homme    d'esprit,     Tomellus,  'bono  ornatus  ingenio  et 
et    un    des    sages    Ecrivains     de    son     inter  sapientes  sui  temporis  Scrip- 
temps.  Après   la  mort  du  Comte  Bau-     tores    numemndus.    Post    mortem 
douin    son  maître ,   Tomelle  se    retira     Domîni    sui     Balduini     Comitis  , 
à    l'Abbaye   de  Hasnon,  dans    le   Dio-     Tomellus      Hasnoniensi     Diœcesis 
cèse     d'Arras ,    dont    il    écrivit     l'His-     Atrebatensis  Abbatiœ,    eu  jus  His- 
toire     en      1085,     ou      1086.      Quel-     toriam      anno      1085     aut      1086 
ques        Bibliographes       et        d'autres     scripsît,    se   recepit.     Bibliographi 
Ecrivains ,     trompés     sans    doute    par    quidam ,     Scriptoresque    alii ,    si- 
1^     ressemblance    du    nom   latin,  ont     miUtudine     latini'  nominis    forsan 
confondu       l'Abbaye      d'EInone  ,      ou     allucinati,      Elrwnensem     seu     S. 
S.     Amand,    avec    celle    de    Hasnon;     Amandi,      et    Abbatiam     Hasno- 
ils  ont    attribué   à   Tomelle    une    His-     niensem   nulle    discrimine    haben- 
toire    de     la     fondation     de    l'Abbaye     ^(^s,     Historiom    fundationis    Ai- 
de   S.     Amand,    et    une    vie    de   Bau-     ^'<^tix      S.       Amandi,       vitamque 
douin    V  ,    Comte     de    Flandre  ,    au     Balduini     V     Flandrix     Comitis 
lieu    de  l'Histoire     du    Monastère    de     Tomello  tribuerunt,  pro    Historid 
Hasnon ,      dans     laquelle    cet     Histo-     Monasterii        Hasnonicnsis ,        in 
rien    a     célébré     Baudouin    VI  ,     fils     '/««'  Scriptor   ille    Balduinum     VI 
et       successeur     de       Baudouin      V.     Hlium  et  successorem   Balduini  V 
L'Auteur      proleste     que       ce       qu'il     célébrât.      Primordia      Monasterii 
rapporte    des    temps     qui    l'ont    pré-     ^-^    Archivis  loci  hausit,    ut  ipse 
cédé  ,    il    l'a    tiré     des      Archives    de     ff^tatur    Auetor  ;    restaurationem 
sa    maison;    et    qu'il    a  vu   par     lui-     '^'cro,    qualem    testis  oculatus    vi- 
même    ce     qu'il     écrit    du    rétablisse-     (i(^rit,    refert.    Prudcns   Historicus 
ment  du    Monastère.    C'est    un    Ecri-     «"«   narrât   tanthm    quse  Abbatix, 
vain     grave,     qui      ne     raconte      que     ejusque        reparatoris       Balduini 
des  choses     intéressantes    pour     l'His-     Historiam    illustrant:    ad     usque 
toire      de      son      Abbaye,     et      pour     novx    Ecclesix    Dedicationem ,    3 
celle    de    Baudouin    qui     l'a    rétablie.     Junii      1070     peractam.  ,      narra- 
it    conduit    sa    narration     jusqu'à     la     tioneni    pergit.     Qui    Consecratio- 
Dédicace      de      la     nouvelle     Eglise  ,     nem  hanc  jusserat   Balduinus  VI, 
qui   se   fit  le  3     Juin    1070.   Baudouin     antc   Jinem    subscquentis  Julii,   in 
VI,   qui    avoit  fait    faire    cette    Céré-    eadem  Ecclesia  sepultus  est.  Opus 
monie,     fut   enterré     dans    la    même     illud      didit  Martcnius ,    in   novo 
Eglise,    avant     la    fin     du     mois    de     T/iesauro     Anecdotorum  ,      Tom. 
Juillet     suivant.     Nous    avons    l'obh-    III,  Col.   784. 
gation  de    cet    Ouvrage  à  Dom    Martene,     qui    l'a    publié    dans    son 
nouveau    Trésor  des     Anecdotes  ,   Tome  III,  Col.  784. 

Par  forme  de  Supplément  ,  nous  Non  abs  re  putamus  ad  calcem 
ajoutons  à  l'Histoire  de  Hasnon,  Historiée  Hasnonicnsis  adducere , 
la  Cour  solemnelle  que  le  Roi  Phi-  instar  appendicis ,  Comitia  à 
lippe  I  tint  à  Corbie  en  1065.  On  Rege  Philip po  I  Corbeiee  habita 
ne  pouvoit  pas  mieux  placer  cet  anno  1065.  Vera  sane  hujus  Ar- 
Article  ;      puisque      c'est      dans       la    ticuli  sedes  ;  etenim    in  hoc   Con- 


Chron.  Tre- 


xxiv  PRJEFATIO. 

ventu   Rex    confirmât    antiquas  même    Assemblée ,    que     le     Monar- 

immunitates       et      possessiones  que     confirma     les    possessions     et     les 

Cœnobio    Hasnoniensi    datas    à  immunités     accordées     à     l'Abbaye     de 

Flandrise      Comitibus     Balduino  H  as  non  ,       par    les    Comtes    de     Flan- 

V  et  Bald.    VI.  Libenter   quisque  dres     Baudouin    Y    et    Baudouin    VI. 

leget      Optimatum     nomina     tiim  On    ne     sera    pas    fâché    de    trouver 

Ecclesiasticorum     tiim    Laicorum  ici     les    noms    des      Seigneurs     tant 

qui    Comitiis   illis  présentes    ad-  Ecclésiastiques        que        Laïcs  ,      qui 

fuerunt.  Hxc   tradimus  post  Ma-  composoicnt        cette        Cour.        Nous 

billonium,  qui  ex    Abbatise.    Cor-  donnons     ce    morceau    d'après    Dom 

beiensis    Archivis    exscripta     edi-  Mabillon  ,   qui    l'a  voit     tiré    des     Ar- 

dit  in    Tom.    IV    Annal.    Bene-  chives       de     l'Abbaye      de      Corbie, 

die  tin.  pag.   7.55.  pour     le    publier    dans    ses    Annales 

Bénédictines ,       Tome      IV ,       page 

755. 

XX.  Falco    Trenorciensis    Ab-  XX.       Faucon,     Moine     de     l'Ab- 

norciense.       batisc  (a)    Monachus  y    quem    Pe-  baye    de     Toin'ims    (a)  ,     que    Pierre 

trus    Abbas      sciebat      eruditione  son     Abbé     connoissoit     pour     hom- 

prœclarâ   atque    doctrind    'valen-  me      de      Lettres      et     très  -  capable  , 

tem,    suh     nomine      Trenorciensis  fut     chargé     d'écrire       l'Histoire     de 

Chronici,  quod   eidem    Abbati  di-  ce      Monastère  ;      ce       qu'il      exécuta 

ca'vit  ,       Monasterii         Historiam  SOUS    le    nom     de    Chronique  de    Tonr- 

scribendi  negotium    rccepit.    Circà  nus,     qu'il   dédia    à  ce    même    Abbé. 

finem    IX  sxculi  florebat    Falco,  Faucon     lleurissoit     sur     la     fin     du 

cujus      scribcndi     modum      haud  XP    siècle.   Son  style    passe  pour    un 

multi  hujus    setatis    assecuti   sunt  des    meilleurs    du     temps.     Quelques 

Chronographi.    Auctores  nonnulli,  Auteurs  ,        même        célèbres  ,      ont 

et  quidem    magni    nominis,    hune  avancé    qu'il  étoit    de    la    maison  de 

ex    Mercorii    génère     procreatum  Mercœur.     Dom     Uivet    a   prouvé    la 

dixerunt  ;    quod  falsum    probat  fausseté    de    cette     prétention ,    dans 

Rivetus    in    Hist.    Litter.      Tom.  son    Hist.     Litt.  Tom.    VIII ,  pp.    327 

VIII,  pag.    327.    Falconis     ope-  et    328.    Les   j)rinci pales     parties    de 

rum  prxcipuœ    partes     sunt     1",  l'Ouvrage     de    Faucon    sont     1",    les 

Acta   S.   Valeriani   Martyris,    qui  Actes       de      S.       Valérien       Martyr  , 

Regionis  Apostolus   habetur ,    eu-  qu'on      regarde       comme       l'Apôtre 

jusque    Corpus    apud   Trenorcium  du     Pays  ,    dont     le     corps    reposoit 

servahatur.  2",   Historia    compcn-  à     Tournus.     2%    L'Histoire    abrégée 

diaria   eventûs    cujusdam   seu  re-  d'un*    événement     qui     donna      l'ori- 

ligiosœ    fabulxj  cui  debetur  origo  gine    au    Monastère  de  Luçon  ,  érigé 

Lucionensis     Monasterii,      posteà  depuis       en      Evêché.      Cette     petite 

Episcopatûs       nomine       insigniti.  Histoire  a    tout    l'air   d'un   pieux  Ro- 

3»,     Epitoma    Historix     translati  man.    3%    Un    Abrégé     de   l'Histoire 

corporisS.  Philiberti    ab    Herensi  de   la     translation     du    corps    de     S. 

Monasterio  ad    loca   diversa  ;    ul-  Philibert,       de     Hermoutier    en     dif- 

timbque    apud     Trenorcium.     4",  fé^ens     lieux,   et     enfin    à    Tournus. 

Quidquid  sihi  fuit  compertum  de  40^       Qq      qu'il     a      pu    sçavoir     des 

(a)  Abbatia  hœc,   ineunte  postremo  seculo  ,  in  la)     Au     commencement     du      siècle     dernier    ,      cette 

Collegiatarn   Secularium    Canonicorum  Ecclesiam  Abbaye     fut    convertie      en      Collégiale     de      Chanoines 

imnmtataest.  Séculiers. 

Abbés 


PRjEFATIO.  XXV 

Abbés     de    Tournus     depuis    l'année  Trenorc.      Mbatibus       ab      anno 

875  ,    jusqu'en    1087  ,     temps     où     il  875,      ad     1087,       ultra       quem 

termine     son     Ouvrage.     Ici    Faucon  annum  non    progreditur.    Ibi  non 

n'est     pas     toujours     exact     dans     le  semper  accuratus  Falco   in  Abha- 

nombre        l'ordre     et      la     Chronolo-  tum     Trenorc.    numéro  ,    série   ac 

me    des    Abbés    de    Tournus.    Le  P.  tempère.    Chiffletus    hujus  Jbba- 

Chifflet     publia    en     1664^     une      His-  tix  Historiam    edidit    anno   1664. 

toire      de      cette     Abbaye.       L'Abbé  y4lteram     ^bbas    Jueninus     anno 

Juenin     en    donna     une     autre      en  1733.       Uterque      Falconis    opus 

1733.      L'un    et     l'autre    Historien     a  inter    probationes     exhibet.      Pri- 

fait     imprimer     parmi     ses     preuves,  mam  super at  editio  nova ,   ex  qua 

rOuvrao-e    de     Faucon.    La     dernière  fragmcntum  hoc  exscripsimus. 

Edition    est  préférable     à     l'autre:    c'est  d'elle   que  nous    avons    tiré 

notre  Extrait. 

XXI       On      a      vu      des     Extraits  ^XI.       Episcoporum      Autisio-     «storia 

-'^-'*-  '           '                                            Episcopor. 

de       l'Histoire     des     Evêques      d'Au-  dorcnsium       Historix      fragmenta  Autisiodo- 

•        rr        •        j  1^  rcnsium. 

xerre,  dans     les    Tomes   IX  et    X  de  jam  édita  sunt  m   lomis    IX    et 
notre    Recueil.    A     la    page    170     du  ^  nostrœ   Collectionis.  Jeta   hœc, 
dixième    Volume  ,  on   a    observé  que  ut  observatum  est  in  Tom.  X,  pag. 
nous      devions    ces    Actes    à     l'usage  170,    conservavit    laudabilis    Au- 
établi   dans    l'Eglise    d'Auxerre  ,    d'é-  tisiodorensis    Ecclesix   consuetudo, 
crire  ,     après     la     mort     de     chaque  post    Episcopi    cujusque     mortem, 
Evoque  ,     le    temps     de    son    institu-  Litteris     mandandi     tempus     ejus 
tion,    et  celui    de  sa  mort,   avec   un  ordinationis     ac       mortis,      cum 
petit       Eloge       historique,        souvent  gcstis    notabilibus ,    quse    Historié 
intéressant      pour       l'Histoire      gêné-  generali   plurimhm  luminis    affe- 
rale.     Cet     objet    a     été    rempli      par  rant.    Hoc    perfecerunt    Anonymi 
diflerens     Ecrivains       contemporains  ,  plures   coicvi    adusque  Frodonem, 
dont    les     noms    ne    nous    sont    pas  qui  circa   finem    XI    sxculi    flo- 
connus  ,       jusqu'à     Frodon     qui      vi-  ruit.  Scripsit  hic  jOapita  51   et  52, 
voit    sur    la    fin    du   XP   siècle.    Il  a  scu   Gcsta    Episcoporum   Goffridi 
composé     les    Chapitres    51     et    52;  de    Campo-Alejnanno   anno    1076 
c'est-à-dire   les     éloges     des    Evêques  defuncti,   ac  successoris   ejus    Ro- 
Geofroi     de     Champ-Aleman  ,      mort  bcrti    Nivernensis,    qui    vixit    ad 
en   1076,  et  de    Robert     de     Nevers  annum     1084.     Ingénue,     candi- 
son      successeur ,      mort      en      108i.  de,    pièque   scripta ,    certa   debent 
Frodon      écrit    avec       beaucoup      de  haberifacta  ;  de  duabus  illis  vitis 
simplicité  ,    de    candeur ,    de     piété  :  ait   Auctor  : 
on     peut    compter    sur   la    certitude  Fidus  eas  egu,  quia  nonnUi  cognUa  dixu. 
des     faits    qu'il      rapporte     :     il    pro-  Historiam       hanc     mutuamur     à 
teste    qu'il    n'a    rien    avancé  ,    dont  il  Labbeo     Tom.      I  ,      novse      Bibl. 
n'ait     été     lui-même     témoin.     Nous  Lib.    Mss.  p.  450. 
donnons    cette  Histoii^  sur  l'Edition  du    P.    Labbe ,   dans  sa   nouvelle 
Bibhoth.  des  MM.  Tome  I,  pag.  450. 

Nous    lisons    au     Chap.      4^9 ,     que  Legitur     Cap.      49      Hugonem 

Hugue ,       Evêque       d'Auxerre        et  Autisiod.   Episcopum     et    Comi- 

Comte        de         Châlons  -  sur  -  Saône  ,  tem    Cahilon.     anno     1039    prae- 

mourut     en     1039,     après     40     ans  ^  sentis    vitae  terminum  consecu- 

8     mois ,    et    4      jours      d'Episcopat  :  tum  fuisse  post  regiminis  annos 

Tome  XI.  a 


xxvj  PR/EFATIO. 

-iO  nienses   8    et   -i    dies  :     idem  c'est     le    sentiment     de    M.      l'Abbé 

loqnitur   Ahhas    Lebeuf  in  Com-  Leheuf    dans    ses     Mémoires     concer- 

mentariolis  ad    Historiam    Eccle-  nant    l'Histoire     Ecclésiastique     d'Aii- 

sise   Autisiod.     attinentibiis     Tom.  xerre ,     Tome     premier,     page    239. 

/,   pag.     239.      Alliicinatar    ergo  Cette      date      fait     appercevoir       une 

Domnus  Rivetus,    dum    in    prœ-  erreur    dans     l'Histoire  Littéraire    de 

loquio    de    Statu      Litterarum     in  Dom       Rivet   :    ce    sçavant      Littéra- 

Gallia  XI  sxc.    Tom.    VII ,  pag.  teur ,    dans    son    Discours    sur    l'état 

100,      scribit     Joannem     Scholas-  des    Lettres    en    France    au    XP  sie- 

Hcum  ^      H  agonis      antecessorcm  ,  cle,      Tome       VH ,    page      100,      écrit 

fuisse    Autisiod.    Episcopnm   fac-  que     Jean    le      Scholastique ,     prédé- 

tum     anno     circiter      1012       aut  cesseur    de     Hugue,     fut     fait     Evè- 

1013;  ae  immerito     Bulœi     relut  que    d'Auxerre    l'an     1012     ou     1013; 

errantis    opinionem    rejiv.it ,    quod  il     taxe      d'erronée    l'opinion     de   M. 

Joannem    anno    998     jam       nior-  du    Boulay  ,    qui     place    la    mort  de 

tuum      supponat.      Bulœi    dictum  Jean      en     998.     Par     les     Actes    des 

verum     probant    Acta    Episcopo-  Evèques     d'Auxerre ,     nous      voyons 

rum    Autisiod.      Hugonis      obitus  que  M.   du    Boulay  a  eu    raison    ;    la 

anno      1039,      necnon     Episcopa-  mort      de      Hugue      en      1039,      son 

tûs    anni    quadraginta    cum    octo  Episcopat      pendant     40     ans      et     8 

mensibus ,    hune    anno    998    ordi-  mois  ,     font      remonter       son      ordi- 

nalum     satis      indicant  ;     ciimque  nation    à  l'an  998;    et    comme   il    fut 

Joanni    Scliolast.     suecesserit     im-  le   successeur     immédiat   de     Jean    le 

médiate  y    constat     evidenter    mor-  Scholastitjue,      il     est     assez      prouvé 

tem     hujus    ad    annum   998    esse  que   l'on    doit    renvoyer    la    mort   de 

rejiciendam.  celui-ci  à  l'année  998. 

Anno    999     Autisiod.     Episco-  Nous     avons    une     preuve    décisive 

pus     decretorio     modo       asseritur  que        Hugue     étoit      Evoque      d'Au- 

Hugo       ex       Charta^     quâ    jam  xcrrc    en    999     :   elle    est  tirée    de     la 

Episcopus^    sed  ,ut    Cornes    Cabi-  Charte      «jue    Hugue ,    ayant    déjà     la 

lonensis,        Abbatiic       Cluniacensi  (jualité      d'Evèque ,       donna     comme 

subdit    Paredum     Monasterium^    à  Comte       de        Chàlons ,      pour      SOU- 

patre  suo   Comité    Lamberto   cons-  mettre      à     l'Abbaye     de     Cluni  ,     le 

tructum  :   Charta  autem    sic  con-  Monastère        de        Paroy  -  le  -  Monial  , 

cluditur:    Actum    suburbio    Ca-  fondé    par     le  Comte    Lambert    son 

bilonensi,    Cœnobio  Beati    Mar-  père  :     telle    est     la    conclusion     de 

celli,    in    praesentia     Régis  Ro-  cette   Charte  :  Fait  au    Fauxbourg   de 

berti.   Data  mense   Maio,   Indic-  Chàlons     dans      le      Monastère     de     S. 

tione    Xn,    anno     Incarnationis  Marcel ,     en     présence      du      Roi     Ro- 

Domini      dccccxcix  ,       Rotberto  bert;     datée     du     mois     de     Mai,     In- 

Rege,      anno     IV    regni     ejus.  diction       XII  ,       Van       999     de     Cln- 

Ante     datam ,     subscribunt   "post  carnation    de    notre    Seigneur ,     la    qua- 

Hugonem      Prsesulem  ,      Henricus  trieme    année   du  règne    de    Robert.    Les 

Burgundiœ   Dux    et    alii     Prima-  souscriptions     précédent    la     date  ,    et 

tes.     Reipsà      demîim     5     Martii  l'Evêque         Hugue        souscrit      avant 

999   Hugo     Autisiod.     Episcopus  Henri,      Duc      de      Bourgogne,     et 

consecratus     est,     Henrici     Ducis  avant     tous      les       autres     Seigneurs. 

patrocirdo,  et  consensu   Régis  Ro-  Enfin   il    est    positif    que    Hugue    fut 

berti.  Heribertus  Episcopus  Scho-  sacré    Evêque    d'Auxerre,   le    cinq  de 


P  RM  F  AT  10.  xxvij 

Mars     999       par     la     protection     du  lasticl   Joannis   decessor ,   Septem- 

Duc    Henri        et     avec     le    consente-  bri    même    anni   996 ,    vel  juxta 

ment    du     Roi       Robert.      L'Evêque  D.      Lebeuf     23     Augusti     995 

Héribert       prédécesseur      de   Jean     le  obiit  ;    sed   ortis   variis    conspira- 

Scholastique ,    mourut     au     mois     de  tionihus      in      gratiam     Guidonis 

Septembre    996,       (selon    M.      Lebeuf  cujusdam ,     tecti    prsesidio     Ducis 

le     23     d'Août    995);     mais    à    cause  Burgundisc ,    atque    apud    Regem 

des     différentes    cabales     qui     s'élève-  Robert  uni      accepti  ,      non      ante 

rent  en   faveur  d'un  certain  Gui ,    re-  mensem       Jprilem       anni        997 

commandé   par    le  Duc    de     Bourgo-  Joannes   consecratus    est  ,    seu    12 

gne    et  (jui  étoit  agréable   au  Roi  Ro-  die       ejusdent       mensis   ,       anno 

bert,  Jean    ne   fut  sacré   qu'au    mois  996,   ui   placet   D.  Lebeuf.  Post 

d'Avril        997     (le     12      d'Avril      996  regiminis     annum     unum  ,      duos 

suivant    M.     Lebeuf).    Il    ne   fut    Eve-  menses   et    totidem    dies ,    vessit   è 

que    qu'un   an,    deux    mois  et  deux  'vita  21     Januarii   an.   998.    Post 

jours.   Il    mourut   le     21     de    Janvier  cujus    mortem    Autisiod.    Ecclesia 

998.     L'Eglise     d'Auxerre,    après      la  stetit  Episcopo  viduata    anno    in- 

mort   de     Jean,    resta     sans    Evêque  tegro ,    uno  mense   ac  16    diebus. 

pendant    un    an,    un     mois    et    seize  Hugo    itaque  ,    ut   suprà    dictum 

jours.    Ainsi ,    comme     nous    l'avons  est  ,    clectus    est    anno    999 ,   et , 

déjà      dit,     Hugue    fut    élu      en    999,  fx     D.     Lebeuf,     quinto    Martii 

et,     selon     M.      Lebeuf,     il    fut   sacré  die ,    Dominicâ   secundâ   Quodra- 

le    5    de    Mars,    qui    étoit   le    second  gesimœ,  ordinatus  est.   Non  potuit 

Dimanche     de    Carême.     Par    consé-  ergb ,    Hugonis    Antecessor    Joan- 

quent     Jean      le     Scholastique,     pré-  nés  Scholast.  anno  1012  vel   1013 

décesseur     de  Hugue,   ne   peut    avoir  Autisiodor.       Episcopus       renun- 

été    fait    Evêque   d'Auxerre    en     1012  tiari. 

ou  1013. 
XXII.       L'Auteur       Anonyme      de        XXU.      Anonymus       Historiée     initia  Ma- 

■.-■•..  i-"i.  «  »*  ••  i^f  •  V  (lirensis     Mo- 

l'Histoire     de    Madiran  ,    dit     lui-me-  Monasteru       Madircnsis       Auctor  ^^^^ 

me     qu'il       écrivoit     du      temps       du  hsec  à  se  scripta  tcstatur  sub  Ur- 

Pape    Urbain     second,    du     Comte    Bcr-  bano  Papa  II,  et  Bernardo  Cen- 

nard       Ccntulle ,     et     d'Odon      Evêque  tullo    Comité  ,    ac    Praesule   Bi- 

de    Blgorrcj     ou    de     Tarbes.    Il  étoit  gorrae  seu  Tarbae  existente    D. 

Moine     de     l'Abbaye     de      Marcillac,  Odon£.  •  Marciliacensis     Cœnobii 

Diocèse   de  Cahors.     Le    but     princi-  Monachus    erat    in    Diœcesi    Ca- 

pal    de     l'Auteur,     est     de      montrer  durcensi.    Quibus    modis    Abbatix 

par    quelles    voies    le      Monastère    de  Marciliacensi       fuerit       subditum 

Madiran    avoit    passé  sous    la   dépen-  Madirense       Monasterium  ,       hos 

dance    de    TAbbaye    de     Marcillac.    Il  describere        prsesertim        intendit 

en    prend  occasion  de  remonter  jus-  Anonymus.    Inde    captât    occasio- 

qu'à    l'origine     de    Madiran,     qui    ne  nem    repetendi    primordia    Madi- 

subsiste  plus,     et    dont     les     revenus  rani  ^    cujus    Monasterium     diru- 

ont  été  réunis    au    Collège     de    Tou-  tum     est,     et     reditus     Tolosano 

louse.      Cet      écrit  ,      composé     vers  Gymnasio   sunt  adnexi.    Scriptum 

l'an    1089  ,     nous    apprend     plusieurs  circa     annum     1089     opus     illud 

faits      intéressans    pour    l'Histoire   des  tradit  plurima ,    quse    non  parùm 

Comtes       de       Bigorre ,       Fondateurs  conducunt    ad     Historiam     Comi- 

de   Madiran,    et     de    plusieurs    autres  tum        Bigerrensium         Madirani 


xxviij  *  P  RM  F  AT  10. 

fundatorum ,    et  aliorum  ejusdem  Seigneurs     du     Pays.      JNous      devons 

regionis    Optimatum.     Hoc    fece-  ce  morceau    à     Dom     Martene     et    à 

runt    publicum     DD.      Martenius  Dom      Durand  ,     qui     l'ont        publié 

et    Durandus  in   Tom.   III   The-  au     troisième     Tome     du      nouveau 

sauri  Novi  Anecdot.     Col.    1203.  Thr.   des  Anecd.   Col.   1203. 

BrevisHist.       XXllI.      Historia      Monasterii  XXIII.      Dom     Rivet       écrit      que 

Monast.       S.  ijtt-         •           j         n  a  i   i 

Juiiani    Tu-  S.      JuUani      Turonensis ,     cujus  1  Histoire   de    1  Abbaye    de     S.    Julien 

multa ,     et    maxime    finis ^     desi-  de  Tours  a  été    composée   après    l'an 

derantur  ,     nonnisi    post     annum  1052.       Il       manque       beaucoup       de 

1052   scripta   est,    Riveto  judice ,  choses    à    cet    Ouvrage,     et     sur- tout 

à    Monacho    S.    Juiiani    qui   hoc  la    fin.     L'Auteur      étoit      Moine    de 

sibi  sumpsit^  ut  eversam  à  Nor-  S.    Julien.    Il    s'est  proposé    de    don- 

mannis    Ahbatiam  ,    et    instaura-  ner    l'Histoire    du    renversement     de 

tam   exponcret  à    Thcotolone   Tu-  cette   Abbaye     par    les    Normans  ,   et 

ronensi    Archiepiscopo  ,      ministe-  de     son      rétablissement     par     Théo- 

rium    suiim    prxbente    S.    Odone  toloii  ,        Archevêque       de       Tours  , 

Cluniacensi  Abbate.  Acta  hxc  ex  aidé       du      ministère     de     S.     Odon 

Archivis       Monasterii       exscripta  Abbé   de    Cluni  :     il     dit  avoir    com- 

Historicus  ait  ,   quod  ipsis  auto-  posé    son  écrit    sur    les    Archives    de 

ritatem  asserit  non  modicam.   Pu-  sa   maison  ;  ce   qui    ne    sert  pas   peu 

tavit    Mabillonius    opus    integrum  à    lui     donner     de     l'autorité.      Dom 

usque     ad     initium     XII     sseculi  Mabillon       conjecturoit       que       cette 

fuisse   productum  ;    sed    ex    ma-  Histoire  avoit    pu    s'étendre    jusqu'au 

nuscripto     tôt     mendis     conferto  commencement      du       XIP       siècle  ; 

nihil  certi  statui  potest  aut  judi-  mais  le   manuscrit     qui     la     contient 

cari.     Ad     Historiam     Turonensis  est    si     défectueux,     qu'on      ne      peut 

Ecclesisc  pertinent   maxime  pauca  asseoir   aucini    jugement  positif  :       le 

quse  supersunt.    Fragmentum  hoc,  peu  <iiii    nous    en  reste   est  utile  pour 

ab    anno    scilicet   984,    ad    1040  l'Histoire      de      l'Eglise      de       Tours. 

transcripsimus    ex    ampliss.    Col-  Nous    le    tirons   de   l'amplissime  Col- 

lect.     Martenii     Tom.     V ,     Col.  lection      de    Dom     Martene  ,     Tome 

1077.  V,  Col.  1077.  Notre  extrait  s'é- 
tend depuis  l'année  98i,  jusqu'en 
lOiO  inclusivement. 

Mo"ïteS-         XXIV.      Quse     Martenius     ex  XXIV.    Ce     que      Dom      Martene 

NoviPictav.    Historia     Monasterii- Novi     edidit  a    publié    de    l'Histoire     de   Montier- 

in  Tom.   lll  Anecdot.  amissorum  neuf,  au    Tome     III    des    Anecdotes , 

desiderio   afficiunt  Eruditos.    To-  fait    regretter    la  perte  du    reste.    On 

tins  operis  pretium    ex  fragmenta  jugera     aisément     par     ce     fragment 

facile    quisque    poterit    xstimare.  que    l'Ouvrage      entier      devoit     être 

Auclor      Martinus  ,      Monasterii-  bien    intéressant.     Martin ,    Moine    de 

Novi    Monachus ,     ineunte    seculo  Montier-neuf,    le    composa    au    com- 

XII  scripsit.  Familiaris  fuit   Ro-  mencement    du     XIP    siècle.  II    étoit 

berti ,    ejusdem     Abbatise ,     cujus  fort   ami   d'un  Rehgieux    de  la    mê- 

primordia  vider at.^    Monachi  (a)  ;  me    maison,      nommé      Robert^       qui 

ex  auditis  ab    ipso   incessit  Mar-  avoit      vu      les     commencemens      de 

tino      fundationem       Monasterii-  cette       maison     (a)  :      ce      qu'il     lui 

♦ 

(aj  Monasterium-Novumanno  IQlQconstructum  {a)  Oq   place   communément  la  fondation  de  Montier- 

vulgo  creditur.  neuf  à  l'année  1076. 


PR^FATIO.  xxix 

eatendoit  dire  ,  lui  donna  envie  de  Novi  ad  posteras  transmittendi 
transmettre  à  la  postérité  l'Histoire  cupido,  dum  vitâ  frueretur  Ro- 
de la  fondation  de  son  Abbaye  ,  bertus,  qui  testis  oculatus,  auxi- 
tandis  que  Robert  vivoit  encore  ;  lU  plurimàm  ac  luminis  afferret 
afin  de  profiter  des  secours  et  des  scribenti.  In  Epistola  ad  Rober- 
lumieres  d'un  témoin  oculaire,  tum  hxc  loquitur  Martinus  :  Et 
Voici  comme  il  s'en  explique  dans  nos  quidem,  vobis  qui  audistis 
la  Dédicace  qu'il  lui  fait  de  son  et  vidistis  referentibus  ,  ali- 
Ouvrage  :  «  Nous  en  sçavons  quel-  quantulum  inde  scimus  ;  sed 
»  que  chose ,  sur  le  récit  que  vous  vobis  obeuntibus ,  undè  posteri 
»  nous  en  avez  fait ,  vous  qui  lavez  scient  quod  longae  silentio  obli- 
»  vu  et  entendu  ;  mais  après  votre  vioni  traditum  fuerit  ?  Fusitis 
»  mort ,  comment  ceux  qui  vien-  describit  Auctor  claros  qiiibus 
»  dront  après  nous,  connoîtront-  ortus  est  Parentes  Guillelmus- 
■  ils  ce  qui  sera  enseveli  dans  Gaufridus  Pictav.  Cornes,  Mo- 
»  l'oubli?  »  L'Auteur  parle  fort  nasterii  Fundator,  qui  vixit 
au  long  des  Ancêtres  et  des  gran-  anno  108G;  atque  mnltàm  lau- 
des qualités  de  Guillaume-Geofroi ,  ^/at  eximias  illius  animi  dotes. 
Comte  de  Poitiers,  Fondateur  de  uistoriam  pollicetur  Abbatise 
ce  Monastère ,  mort  Tan  1086.  Il  xdificationis  et  Dedicationis  , 
promet  de  détailler  la  construction  necnon  ordinationem  et  seriem 
de  l'Abbaye  ,  sa  Dédicace  ,  l'ordi-  ^bbatum  ;  veràm  quod  superest 
nation  et  la  succession  des  Abbés  ;  uUns  scripti  ,  ne  Dedicationem 
mais  ce  que  nous  avons,  ne  nous  quidem  attingit. 
conduit  que  jusqu'à  la  Dédicace 
exclusivement. 

XXV.      Avant      les     Continuateurs        XXF.      Eruditi     omnes,      ante     Chron  Ca- 

D    II        1-         >o         •  merac.  et 

de      BoUandus ,      tous      les       Sçavans  Bollandi      Continuatores  ,      Chro-  Atrebat. 

avoieiit    attribué     la     Chroni(|ue  ,    ou  nicon     Cameracense,      seu     melius 

plutôt     l'Histoire      de      Cambrai  ,      à  Historiam  ,        Balderico       Novio- 

Baudri ,    Evéque     de      Noyon.      Dom  mensi        Episcopo       ascripserant. 

Bouquet    avoit  donné    dans     la     mê-  Domnus    Bpu(iuet     in    huj.    Col- 

me    méprise  au    Tome    VHI    de    ce  lect.    Tom.     VUI,    pag.    278,    et 

Recueil  ,    page    278  ,    ainsi    que     ses  (/«'    ab      eo      incœpta      persecuti 

Continuateurs ,    à    la    page     196     du  sunt,    in      Tom.     X,    pag.     196, 

dixième    Tome.   Mais    ceux-ci,     après  ««  eumdem    errorem    inciderunt  : 

de     nouvelles  recherches ,      se      sont  attamen    hi ,     copiosiori    cura    in 

convaincus    de     l'existence     de     deux  '^^^i      investigatione      versati ,    de 

Baudris  ,    et    de     la    différence     qu'il  Baldericis    duobus    certiores    focti 

y    avoit    entre    l'Evêque    de    Noyon  ,  sunt ,    ac     de     distinctione      inter 

et    l'Auteur    de     la    Chronique    :    ils  Noviomensem       Episcopum  ,        et 

rectifient      Dom      Bouquet ,      et       se  Chronici    Scriptorem    admittendd  : 

corrigent      eux  -  mêmes       dans       une  édita    nota     ad  hujus  Vol.    pag. 

note     imprimée     à    la  page     122    de  122 ,  D.  Bouquet  et  seipsos  cas- 

ce     Volume.     L'erreur    venoit    de    ce  tigant.     Inde  natus    error^    quod 

que    de    deux    personnes      qui    por-  ejusdem    nominis   viri  duo ,   nullo 

toient    le   nom    de    Baudri ,   on    n'en  discrimine    haberentur ,     Balderi- 

faisoit        qu'une   ;        en      confondant  eus   nempe    Tervannensis  Ecclesise 

Baudri ,      Chantre      de     l'Eglise     de  Cantor,      et     Baldericus      Novio- 

h 


XXX  PR^FATIO, 

mensis  ac    Tornacensis   Epîscopus,  Térouane  ,      avec     Baudri   ,    Evèque 
cui    idcircb    Cameracense  et   Atre-  de    Noyon     et    de    Tournai ,    à    qui 
batense,  ceu   unius    tune    teniporis  par   une    suite    de    la  même     erreur 
et  ejusdem    Diœcesis,     Chronicum  on      a     attribué     la      Chronique      de 
attributuni  est.    Errori    huic    non  Cr.mbrai     et      d'Arras  ,     qui    ne     fai- 
impegerunt     clarissiini     Scriptores  soient     alors      qu'un     seul       Diocèse. 
Hist.    Liter.    Franc,     qui    Tom.  Les    célèbres     Auteurs     de    l'Histoire 
Fin,      pag.       400     Baldericos  Littéraire     de     la     France,    ont    sçu 
duos     diversos     firmis     rationibus  éviter       cette        faute     :      dans      leur 
probant.         JSoviom.       Episcopus  ^^^I*    Tome  ,      page      400  ,      ils      dé- 
Baldericus ,     in    eadem  urbe   na-  montrent     très-solidement      la      diffé- 
tus,    et     in     Ecclesia    Cathedrali  ^^^^     ^^^    deux     Baudris.     L'Evèque 
institutus,    ibidem    sacros    Ordines  ^^     Noyon  ,      nommé      Baudri,    étoit 
suscepit ,    ac    progressu     temporis  ^^     ^^     "^'"^     même     de   JNoyon    :    il 
ad  Canonici ,    Archidiaconi ,     nec  ^^^^^    ^^^    <^levé   dans    la     Cathédrale 
non    ejusdem    ■  Ecclesiœ     Episcopi  *^^^     ^'^"  '      promu     aux    Ordres    sa- 
dignitatem    fuit    elatus.     Balderi-  ^^^^  '         ^'^'^        successivement       Cha- 
cus  Tervannensis'Cantor  Cnmcraco  "°'"^  ?     Archidiacre      et      Evèjue    de 
natus,     ibi  se    asserit   educatum.  '^      même     Eglise.     Le     Chantre    de 
Ejusdem     Ecclesiœ      Prœbendam,  Térouane  Baudri    étoit     né     à     Cam- 
Episcopo     Gerardo     I,     qui    anno  ^''''*'  '      *^"      '^     "^^'^      lui-même     qu'il 
1051     obiit,      seu   quodvis      aliud  •'^^^'^     ''^C''  ^on  éducation.    11  posséda 
tenuit  Beneficium:  fuit   à  secretis  ""      Omonicat    ou    ([uelqu'autrc    Bé- 
S.   Lietberto    et   Gerardo    II.   Ab  "^'^^^^    ^^"S    cette    Ej^lise,    sous      l'E- 
hoc    circa    annum     1083     Balderi-  vaille      Gérard     premier     du     nom  , 
cum  petiit   Hubertus     Tervannensis  ^^^^   en    1051.     H     fit     les     fonctions 
Episcopus.    Tcrvannam  perventus,  ^^     Secrétaire     sous      S.     Lietbeit     et 
atque  Cantoris   Ecclesise  dignitate  ^^"^      Gérard      IL     Hubert  ,     Evêque 
instructus,   liane  admlnistravit  ad  de    Térouane,   le  demanda  à  celui-ci 
annum    usque    1095,    quo    demor-  ^ers     l'aimée      1083.     Arrivé     à      Té- 
tuus  creditur.  Tervannensis  Cantor  rouanc  ,   ,'Baudri     fui    pourvu     de     la 
seripsit        profectb       Cameracense  dignité    de     Chantre    de      la      Cathé- 
Chronicum  ,  jubente   Gerardo     II  dralc.     1!      remplissoit      encore     cette 
Cameracensi      Episcopo.       Sincero  place    en    1095,    temps  où  Ton    croit 
Historico  tuta  potest  haberi  fides  ;  qu'il     est    mort.    Le    Chantre  de    Té- 
hxc  enim   ipse    testificatur  :    Nihil  rouane     est    certainement   Auteur    de 
dubium,   nihil   fictum    positum  la    Chronique  de    Cambrai.   11  entre- 
est,   nihil    etiam  rêvera ,  praeter  pi'it    cet    ouvrage  par    ordre    de  Gé- 
quod  aut    in    Annalibus    atque  rard    H ,    Evêque   de    Cambrai.  C'est 
Historiis  patrum,    seu  etiam    in  un  Historien   vrai  ,   et   sur  lequel  on 
Gestis  Regum  ;  sed  et  in  Char-  peut  compter.   11  proteste   «    qu'il  ne 
tis  quoque,  quae  adhuc    in    Ar-  »  dira   rien  qui  soit  douteux,  ou  de 
chivo  ipsius  Ecclesiae    sunt,    re-  »   son    invention  ;    il    déclare    qu'il   a 
perimus ,   aut    à  certis  relatori-  »  puisé    les    faits    dans    les     Annales 
bus  et  visa  et  audita  accepimus.  »  ou    Histoires    des     Anciens ,     dans 
Alioquin     melius      est     tacere,  >  les    Actes  des    Rois  ,     et    dans    les 
quàm    falsa    proferre.  Hinc   Ar-  »  Archives  de  son    Eglise  ,    ou    qu'il 
chetypa  fréquenter  laudat    instru-  »  les     a   appris     de   personnes    véridi- 
menta  ,     Epistolas ,     Diplomata ,  »  ques  ,     qui     les     avoient     vus     ou 


PRJEFATIO.  xxxj 

»  entendus  :  autrement ,  ajoute-t-il ,  Chartas ,  Epitaphia  aliaque  fide- 
»il  vaut  mieux  ne  point  écrire,  Uter  exscripta.  Qui  in  multis 
«que  de  débiter  des  faussetés  ».  Il  usus  est  Balderici  opère,  celebris 
a  soin  aussi  de  citer  les  Auteurs  ,  ejasdem  temporis  Scriptor  Sige- 
les  Monuraens  originaux  ,  Lettres ,  hcrtus  vocat  eam  Apem  laborio- 
Diplomes,  Chartes,  Epitaphes  et  sam,  qux  Historiam.  pervolvens 
autres,  qu'il  copie  exactement.  Ecdesiasticam ,  omnia  rapuit  ad 
Sigebert,  célèbre  Ecrivain  du  materiam  suam  pertinentia.  Ci- 
temps,  qui  a  fait  grand  usage  de  r>ilia  facta  multa  insendt ,  quse 
l'Ouvrage  de  Baudri,  le  regardoit  maximam  operi  suo  utilitatem 
comme  une  abeille  laborieuse,  qui  addant.  Jd  unum  desideratur,  ut 
avoit  parcouru  toute  l'Histoire  rniniis  prolixe  Miracula  nar- 
Ecclésiasticpie,  pour  y  prendre  ce  rasset.  Sincerx  narrationi  res- 
qui  pouvoit  contribuer  à  l'exécu-  pondet  stilus  elegans ,  gravis  , 
tion  de  son  dessein.  Il  y  a  inséré  nervosus ,  purus  atque  pressus. 
plusieurs  traits  de  l'Histoire  Civile,  ^trebatense  et  Cameracense  Chro- 
qui  donnent  beaucoup  de  relief  à  nicum  anno  1615  vu/gavit  pri- 
son ouvrage.  On  désireroit  seule-  mus  Georgius  Colvenerius  in 
ment  qu'il  ne  fût  pas  entré  dans  Universitate  Duacensi  Theolo- 
de  si  grands  détails  sur  les  Miracles  gise  Professer,  majcimd  quidem 
qu'il  rapporte.  La  bonté  du  style  cum  cura,  sed  ex  Ms.  minus 
de  Baudri  répond  à  la  vérité  de  sa  perfccto.  Hoc  rursàs  ex  diversis 
narration  ;  il  est  grave,  nerveux ,  Mss.  editum  ,  Bollandi  succes- 
net  et  serré.  George  Colvenier  ou  sores  omnibus  suis  partibus  ex- 
Couvenier,  Professeur  de  Théo-  pletum  effecerunt;  ac  eruditis 
logie  dans  l'Université  de  Douai  ,  exornarunt  annotationibus ,  quse 
est  le  premier  qui  ait  publié  la  multum  juvant  Scriptoris  intel- 
Chroni(jue  d'Arras  et  de  Cambrai.  Hgentiam.  Ex  Editione  Col-ve- 
Cette  Edition,  qui  est  de  l'an  tierii  exscripta  sunt  quse  habes  in 
1615,  a  été  faite  avec  beaucoup  Tomis  VU/ ^  X  et  XI.  Incœp- 
de  soin,  mais  sur  un  manuscrit  in-  tum  à  Cap.  51  Libri  3 ,  anno 
complet.  Les  successeurs  de  Bol-  sdlicct  1032  fragmentum ,  ter- 
landus  l'ont  publiée  sur  divers  ma-  minant  caput  77  et  annus 
nuscrits  :  ils  lui  ont  rendu  sa  pre-  1064.  Prxter  Alrebatensem  et 
miere  intégrité,  et  l'ont  ornée  de  Cameracensem  ,  Tervannensis  Ec- 
sçavantes  observations  et  de  notes  clesise  scripsit  Historiam  Balde- 
qui  y  répandent  beaucoup  de  lu-  riens  :  sed  operis  illius  Ms.  Co- 
miere.  On  a  tiré  de  l'Edition  de  dex ,  per  varias  manus  traditus , 
Colvenier  ,  les  extraits  que  l'on  a  post  sseculum  XVI  evanuit. 
donnés  de  la  Chronique  de  Cambrai  dans  les  Tomes  VIII,  X  et  XI  de 
notre  Recueil.  Le  dernier  commence  au  Chapitre  51  du  troisième 
Livi'e,  et  à  l'année  1032  ;  et  finit  en  106i,  par  le  77''  Chapitre. 
Après  l'Histoire  des  Eglises  d'Arras  et  de  Cambrai,  Baudri  fit  celle 
de  Térouane.  Elle  existoit  encore  au  seizième  siècle  ;  mais  le  Ma- 
nuscrit, après  avoir  passé  dans  différentes  mains  ,  ne  se  retrouve 
plus  aujourd'hui. 

XXVI.       Hariulfe,      Auteur     de    la  XXFL       Hariulfus      Chronici    Chron.  Cen- 

.                                     ^  -^                                .,  tul.sireS.Ri- 

Chronique    de    Centule,     fut     d'abord  Centulensis  Auctor ,    S.    Richarii  charii. 

Moine  de    S.    Riquier    en   Ponthieu  ;  in  Pontiwo  Monachus ,   ac  postea 


xij  PR  JE  F  AT  10. 

yébbas     Aldenburgensis     seu    ^41-  et    dans    la      suite    il      devint     Abbé 

denborgcnsis    in  FLandria ,    Histo-  d'Aldembork     ou        Aldenbourg       en 

riam   scripsit  à   dominatu    Fran-  Flandre.    11    commence     son    Histoire 

corum    in    Gallia ,    ad  finem   XI  à  l'établissement    des    Francs   dans  la 

sxculi.    Tradit  se   opus   absohisse  Gaule,     et  la   finit    avec     le    onzième 

anno      Christi     1088  ,      Philippi  siècle.    Hariulfe    dit    qu'il  a     terminé 

Régis     Franc,    28 ,     et     36     Gui-  son   Ouvraj^e    l'an     1088,    la    28*     an- 

donis  Pontivi  Comitis.  Narrât  Ha-  née   du   Roi   Philippe  ,   et    la    36*    de 

riulfus  a   Saxowalo   incœptum   S.  Gui,     Comte     de   Ponthieu.    Il     nous 

Richarii       Chronicum   ;       veràm  apprend   que     la     Chronique      de     S. 

operis    illius    terminum  silet.   Fa-  Riquier      avoit     été    commencée    par 

tetur   se   non    ultra    annum    1088  Saxowale  ;     mais     il      ne      dit    point 

idem   opus   produxisse.    Et    tamen  quand    il    la   termina.    De   son    aveu, 

Gervinum   II  S.    Richarii  ^bba~  Hariulfe    n'a    conduit    l'Ouvrage    que 

tèm  anno  1095   depositum   scribit.  jusqu'à      l'année       1088  :      cependant 

Gervinus    jam     ab     anno      1091  il    rapporte     la    déposition     de     Ger- 

Ambianensis    factus     Episcopus  ,  vin    H,      Abbé      de    S.    Kiquier,   arri- 

Episcopali      dignitate     simul      et  vée    en     1095.       Dès      l'année      1091  , 

Jbbatiali    ad     exagitandos     Mo-  Gervin    étoit      i)arvenu       à      l'Evèché 

nachos   abutebatur  ;    Iwrum  justis  d'Amiens.       Comme       il     persécutoit 

querimoniis      conimotus      Urbanus  beaucoup    les    Religieux     de      S.    Ri- 

Papa   II ,    Gervinum    in    ConcUio  quier,   sous   sa     double     qualité    d'E- 

Claromontano  semovit  ab   Abbatis  vèque    et    d'Abbé  ;    le     Pape  Urbain 

officio  ,     licentiam    faciens    Mo-  II,     sur      les     plaintes     fondées     des 

nachis   Abbatem    alium    eligendi  :  Religieux,    le   déposa    dans    le    Con- 

Pontificali  dignitate  non   est  pro-  cile    de    Clermont,    et       permit    aux 

hibitus ,    ne   duplici  pœnd  muita-  Religieux    d'élire      un      autre     Abbé. 

retur.  Ex  Gervini  facinore    Con-  Pour  ne    pas    le    punir    doublement, 

cilii    Decretum   prodiit ,    ne    guis  on    lui    laissa    son    Evèché.    Le      fait 

Diœcesim    simul  et  Abbatiam  ob-  de       Gervin      donna      occasion       au 

tineret.    Addit   Uariulfus  cere    de-  Concile    de    faire     un     Canon  ,     pour 

mersum     alieno    Gervinum ,     at-  défendre   de  posséder    à     la    fois   une 

que   Clero    suo    detestandum ,    oc-  Abbaye     avec     un     Evèché.     Hariulfe 

culte    se    ad    Majus-monasterium  ajoute     qu'accablé    de    dettes,      et   en 

récépissé,      ibique      ab      Uelgaldo  horreur     à     tout      son      Clergé,    Ger- 

Abbate     honestè    exceptum  ,    post  vin     se    retira      secrètement     à     Mar- 

aliquot      menses      vitd      functum  moutier  ,    OÙ    il    fut    bien   reçu     par 

fuisse.      Gervini     recessum     anno  l'Abbé     Helgaud.      Il    y      mourut    au 

1102    novœ   Gall.    Christ.    Aucto-  bout  de     quelques    mois.     Les      Au- 

res   annotant.    Duo   hxc ,  quorum  teurs    de    la     nouvelle    Gaule     Chré- 

unum     tempore     Concilii     Claro-  tienne    mettent    la     retraite    de    Ger- 

montani ,    id  est   anno   1095,   al-  vin     à     l'année      1102.     Voilà     deux 

terum  an.    1102,    longe  post  ab-  faits,      l'un      de    1095,      année      du 

solutum       Chronicum       Hariulfi ,  Concile     de     Clermont,     l'autre     de 

acta  sunt  ;  suum  tamen  genuinum  1102  ,     qui      sont   bien    postérieurs  a 

locum    occupant  :    Chronici    clau-  la     conclusion    de      l'Ouvrage      d'Ha- 

sulse    prsemittuntur ,    et    in     Ma-  riulfe.    Ces   faits     cependant    se     trou- 

nuscriptis ,    et    in     Editis  ;     hsec  vent  à   leur   place  ;    ils     précédent    la 

ergo  qui  certè  scripsit   Uariulfus ,  conclusion    de      la      Chronique ,      et 

dans 


PR^FATIO.  xxxiij 

dans     les    Manuscrits,    et     dans     les  insérait    Historiée     post     Gervini 

Imprimés.    Il    faut     donc     qu'Hariul-  mortem.      Potuit    equidem ,     qui, 

fe ,    qui     certainement    en     est    l'E-  ex     Mabill.      Tom.     V    Annal, 

crivain  ,    les  ait     insérés     dans     son  Bened.     pag.    243 ,    ad    annum 

Histoire ,  après     la    mort    de   Gervin.  1130    vitam   protraxit.    In    supe- 

II  en  a    eu  tout   le  temps  ;    puisque,  riorihus  Foluminibus  diversa  hu- 

suivant      Dom       Mabillon,       i^  Annal,  jus  Chronici   data    sunt  fragmen- 

Bened.     Tom.     V  ,    pag.     243  )  ,      Ha-  <a,    ex   Editione   Acheriana    Tom. 

riulfe    a     vécu   au      moins    jusqu'en  //    Spicil.    in    fol.    pag.     333. 

1130.    On    a    donné    dans    les    Volu-  Quod    hïc    exhihetur      excerptum, 

mes   précédens    plusieurs      morceaux  à    Cap.    7   Lib.   4  ,    ad    annum 

de  cette     Chronique  ,   telle    que     l'a  1075    extenditur ,     id    est    usqm 

publiée   Dom  d'Acheri    au     Tome   H  ad    mortem    Gervini    I    Abbatis 

du    Spicil.    in    fol.    page    333.    L'ex-  S.  Richarii. 
trait  que   nous  publions    ici  ,  commence   au    VE*   Chapitre   du     qua- 
trième   Livre,  et   finit  en    1075,  à   la    mort    de    Gervin  I,   Abbé  de 
S.  Riquier. 

XXVU.  Dom  Mabillon'  a  publié  XXVI I.  Mabillonius ,  in  Gest.  Po... 
dans  ses  Analectes  les  Actes  des  Analectis,  edidit  Acta  Cenoman.  nomanen- 
Evêques  du  Mans  ,  tels  qu'il  les  Episcoporum  ex  Codice  ejusdem 
avoit  fait  copier  sur  le  Registre  de  Ecclesix  exscripta ,  quorum  in 
cette  Eglise.  L'extrait  que  nous  en  hoc  Folumine  tradita  pars,  pro- 
donnons,  commence  au  31"  Cha-  cedità  6'a/7.  31,  id  esta  Gervasio 
pitre,  c'est-à-dire  à  Gervais  Eve-  Cenom.  Episcopo  anno  1036 , 
que  du  Mans  en  1036,  et  qui  de-  posthsec  Archiepiscopo  Remensi, 
vint  Archevêque  de  Reims  en  anno  1055.  Horum  Actorum 
1055.  Le  sçavant  Editeur  de  ces  duas  distinguit  partes  Editor  eru- 
Actes,  les  distingue  en  deux  par-  ditus  :  prima  à  B.  Juliano  Ce- 
lles, dont  la  première  commence  nom.  primo  Episcopo,  ad  Al- 
au  Bienheureux  Julien ,  premier  dricum  :  altéra  ab  Arnaldo  ad 
Evêque  du  Mans  ,  et  continue  Gaufridum  de  Loduno.  Unus 
jusqu'à  Aldric  :  l'autre  partie  corn-  idemque  prioris  partis  Scriptor 
prend  depuis  Arnaud  inclusive-  esse,  Mabillonio  videtur  ;  alte- 
ment  ,  jusqu'à  Geofroi  de  Lou-  ram  vero  scriptam  crédit  à  diver- 
dun.  Il  pense  que  la  première  par-  sis  Auctoribus,  qui  sub  variis 
tie  est  d'un  seul  et  même  Ecrivain  :  Episcopis  floruerunt.  In  Regesto 
pour  la  seconde  ,  il  la  croit  d'au-  Cathedralis  Ecclesix  post  Aldri- 
tant  d'Auteurs  différens  qu'il  y  a  cwm,  qui  fuit  vigesimus  tertius 
eu  d'Evêques  sous  lesquels  ils  ont  Episcopus,  novem  Antistitum  ;  et 
vécu.  Depuis  Aldric ,  qui  est  le  post  Guillelmum  ,  qui  trigesimus 
vingt-troisième  Evêque,  jusqu'à  octavus  fuit,  quinque  aliorum  Acta 
Arnaud  ,  on  a  omis  dans  le  Re-  prœtermissa  sunt  ad  usque  Gaufri- 
gistre  de  la  Cathédrale  les  Actes  dum  de  Loduno ,  qui  quadragesi- 
de  neuf  Evêques,  et  ceux  de  cinq  mo  quarto  loco  sedit.  Ad  hsec 
autres  ,  depuis  Guillaume  qui  est  supplenda  usus  est  Mabillonius 
le  38"  jusqu'à  Geofroi  de  Lou-  exemplo ,  manu  proprid  clarissi- 
dun  qui  est  le  44".  Dom  Mabillon  mi  Andrex  Chesnii  descripto,  sibi 
les    a    suppléés      sur      un     Manuscrit  à    Baluzio   ex     Bibliotheca     Col- 

d' André    du      Chesne ,     qui    lui      fut  bertina    tradito.    Historix    peruti- 

Tome  XI.  i 


xxxiv  FRJEFATJO. 

lia    sunt  hsec    Gesta  :    in  sxculis  communiqué      de       la       Bibliothèque 

Il   ef  12  multb  accuratior    eorurn  Colbcrtine      par       M.        Baluze.       Ces 

Chronologia,    gnàm    est   in  assi-  Actes     contiennent     des     choses   fort 

gnandis  priorum   Antistitum  tem-  utiles     pour      l'Histoire  ;       ils        sont 

porïbus.     Fragmenta      dato    pag.  beaucoup       plus        exacts       pour      la 

135   addimus   in    Appendice  pag.  Chronologie    des    11     et     12*    siècles, 

635  JSotitiam    initse    pacis     inter  qu'ils  ne   le    sont    pour    les    premiers 

Gaufridum      Comitem       Andega-  Evêques.     Outre      l'extrait      imprimé 

'vensem,     et     Gervasium     Episco-  à    la   page    135  ,    nous   donnons ,  par 

pum    Cenoman.    atque     huic    no-  forme      de      supplément,      l'Acte    de 

titix  prxmittimus      Monitum    ex-  réconciliation  ,     passé    entre      Geofroi 

hibens    seriem    historicam      Comi-  Martel  ,     Comte     d'Anjou ,      et      l'E- 

tum  Cenomanensium.  véque     Gervais  ;        nous      le     faisons 

précéder   d'un    avertissement,    qui    contient   une    suite   historique  des 

Comtes  du  Mans.  Voyez  à  la  page  635. 

HistoriiEAn-       XXVIII.      Jure     mcrito     dictum  XXVIII.     On    a     dit     avec      fonde- 

inTntuin  ,'^*^'  cst,    cum    sanguinc   scientiam   ad  ment   que    la     science     étoit     hérédi- 

œ'îiT\k:h'-  Comités      Andegavenses        fuisse  taire   dans    la     maison     des     Comtes 

""               transmissam.     Fulco     Bonus,    ex  d'Anjou.    Foulque     le     Bon    étoit    un 

eruditis   Principihus  sui  temporis  des    Princes    les    plus    lettrés    de  son 

unus  fuit  optimarum  Artium  stu-  temps.      Geofroi        Martel  ,        premier 

diis     maxime     deditus.    Sermonis  du    nom ,     parloit   avec    élégance  ,   et 

elegantid,  eximid    doctrind,    sum-  joignoit    une      profonde     érudition    à 

moque    ingénia     fulgehat     Gaufri-  un     génie     supérieur.      Foulque     Re- 

dus    Martellus    I.    Fulco    liirhi-  chin    avoit     bien     étudié  ;     le      mor- 

nus ,    in  Litteris    aptimè     versa-  ceau    d'Histoire     qui    nous    reste     de 

tus j     fragmenta     hoc      historico,  lui  ,    prouve    qu'il      avoit     du    talent 

non  unum    è  multis  se  Scriptarem  pour    écrire.    Dom     d'Acheri     a    pu- 

prohat.     Acherius     in    Spicilegio,  blié    dans     son      Spicilége,      l'Ouvra- 

Fulcanis  opiis    ex   exemplo   Ches-  ge    de    Foulque    Kechin  ,     sur      une 

nii  vulgavit  :   ast   apus    integrum  copie    de   du  Chesne  :  il   est    fâcheux 

in    eodem     Ms.    non  conservatum  que     cette    copie     n'ait  pas     conservé 

Eruditi    dolent,   ex   cognitis  reli-  tout    l'Ouvrage;    le    fragment  qu'elle 

quiis.    Scripti  hujus    prima  pars  contient ,    nous      fait    beaucoup      re- 

exstat  in    Toma   A  ;  pars    altéra  gretter  le  reste.    On  en    a     donné    la 

in    hocce    Volumine  contenta,  ini-  première     Partie     dans     le      dixième 

tium  sumit  à    Gaufrido    Martella  Tome.    L'Article     que      contient    ce- 

Auctoris    avuncula.     Natus    erat  lui-ci,     commence      à    Geofroi      Mar- 

Fulco    Richinus    anno    1043,    in  tel  ,    oncle      maternel     de     l'Auteur. 

pago  JVastiniensi,    Castro  Lando-  Foulque    naquit      à     Château-Landon 

nensi ,  ex   Gaufrido  ejusdem   loci  en    Gâtinois     l'an      1043  ,     de      Geo- 

Domino ,      et      ex      Hermengarde  froi,     Seigneur     du    lieu,     et     d'Her- 

Fulconis  Nerrsa    Comitis     Ande-  mengarde  ,   fille  de    Foulque     Nerra , 

gavensis    filia ,    sorore    Gaufridi  Comte    d'Anjou ,    et   sœur    de    Geo- 

Martelli.     Comitum      Andegaven-  froi  Martel.    Il     entreprit    de     donner 

sium  Acta  scribenda  suscepit    ah  l'Histoire  de    ses    Prédécesseurs ,    de- 

Ingelgero,    quem    Comitem     insti-  puis      Ingelger  ,      à       qui     Louis     le 

tuerat  Ludovicus     Balbus,    usque  Bègue        avoit     donné       le       Comté 

ad    annum     circiter     1101,     quo  d'Anjou  ,    jusqu'au      temps      où      il 


PRjEFATIO.  XXXV 

écrivoit  ,       c'est-à-dire       vers       l'an  tempore     hœc     Fulco     pangehat. 

1101.    Il    n'a   pas   voulu  se    donner  la  Fêtera      non      sciscitatus     moni- 

peine  de    consulter     les    inonumens;  menta,     ea    summatim    dcscripsit, 

il    s'est     contenté      de      réduire      en  </««   à   Gaufrido  Martello  audie- 

abrégé    les     faits    qu'il     avoit    appris  rat.   Debuit  certè  res  suas   fusiiis 

de    son      oncle     Geofroi.      L'Histoire  exponere  :  at  illx  tanto  nos   ma- 

de    son     propre     Gouvernement    de-  jori    desiderio   afficiunt ,     quanta 

voit       sans       doute,      être      beaucoup  minus     perfecta     leguntur      apud 

plus    détaillée  :      mais     c'est     précisé-  alios      Scriptores     Gesta     Comitis 

ment  le  morceau    que    nous    regret-  illustrissimi.    Oliit  Princeps    eru- 

tons,    avec    d'autant  plus    de  raison ,  ditus     14    Jprilis     anno     Christi 

que    la    vie    de    ce    Comte    est  très-  1109,      xtatis     suse     66;     atque 

imparfaite     dans      les      autres      Ecri-  humatus  est   Ândegavis  in  Aqua- 

vains.      Foulque       Rechin      mourut,  riensi  Prioratu. 

à    l'âge    de    66     ans,     le  14   d'Avril  1109,  et   fut  enterré  à  Angers, 
dans    le  Prieuré  de  l'Eviere. 

M.    l'Abbé     de    Marolles    a    traduit  Fragmcntum     illud     historicum 

ce     fragment      en       François ,      avec  Gallicè  redditum,   nec  non   Gesta 

l'Histoire       des       Comtes      d'Anjou  ,  Comitum       J ndcgavensium  ,       a 

par   le    Moine    de     Marmoutier ,      et  Monacho      Majoris-monasterii     in 

la      relation       de       la        construction  ordinem     distrihuta ,    simul    cum 

d'Amboise  :      et    en    1681  ,    il    a    fait  narratione     constructionis    Amha- 

imprimer    le     tout    en     un    Volume  six,      Ahbas      Marollius     edidit 

in    4°.  in  4"  anno  1681. 

XXIX.    L'Histoire    de    Sicile,     par  XXIX.    Historia   Sicula    Gau-     oaufredi 
Malaterra,     fut     découverte    et      im-  fredi   Malaterrx    in  Hispania  re-  H^J^a* 
primée    pour    la     première    fois      en  perta  ,     ac    ihi    primhm     édita  ,  sieuia. 
Espagne.  C'est   ce  qui     a     fait    passer  Scriptorem    Hispanum  persuasit  ; 
l'Auteur     pour     Espagnol.      Mais       à  veràm        Nonnannum      agnoscunt 
présent      tous      les        bons      Critiques  Malaterram    omnes  Critici  perspi- 
conviennent     que     Geofroi     de      Ma-  caces  ,     quorum    sententiam    pro- 
laterra      étoit      Norman.     Leur     sen-  bant  qux  de  seipso  narrât  Auctor. 
timent  est   prouvé   par    ce  que    l'Au-  Verisimile  est    Benedictinum    Mo- 
teur    rapporte      des      événemens     de  nachum  Gaufredum  Jtaliam    tra- 
sa     vie.    Il    étoit    Moine     Bénédictin,  jecisse   cum  Monachis  aliis  Gallis 
et  il  y  a  toute    apparence  qu'il  passa  et     Normannis ,    quos    collegerant 
en      Italie       avec      les    Colonies      de  Normanni    Principes ,      Apulix , 
Moines     François    et    Normans ,    qui  Calabrix    et    Sicilix     Dondtores. 
y    furent     attirés     par      les     Princes  Rogerius    Cornes,   qui   primus  ex 
Normans    conquérans    de    la  Pouille,  Normannis         summum       Sicilix 
de   la    Calabre    et     de    la    Sicile.    Le  Principatum  tenuit ,  et    vixit  ad 
Comte      Roger  ,      premier        Prince  annum       1101  ,      Historix      sux 
Norman  ,       reconnu      Souverain      de  Scriptorem     instituit     Gaufredum. 
la     Sicile,    qui     mourut   en    1101,    fît  Constat     satis      Auctorem      hune 
Geofroi    son    Historiographe.     Il     est  ultra  an.   1098  nec   materiam  nec 
assez      bien      prouvé      que       l'Auteur  dies     protendisse.     Malaterrx    no- 
fmit   son    Histoire   et  sa  vie  en  1098.  men    suum  à  patribus    acceptum 
Il    nous     apprend     que    le    nom     de  scribit.     Sxculis  XI  et  XII  plures 
Malaterra    lui     venoit    de    ses     Ancê-  erant  apud   Gallos   hujus  nominis 


xxxvj  PRJEFATIO. 

familise.    Ordericus    Vitalis  Sicu-    très.     Dans    ce    même     siècle    et    le 
lum    Historicum   inter    prxcipuos    suivant,    il   y   avoit    en    France    plu- 
sui    temporis    Scriptoris    collocat.    sieurs    familles    de   ce  nom.     Orderic 
Pagio    non     idem    videtur.      Sibi    Vital    parle      de     l'Historien     de    Si- 
semper  similis  Harduinus ,   tradit    cile,      comme    d'un     des     plus    célé- 
Gaufredum    fuisse    falsarium    et    bres  Ecrivains  de  son   temps.    Le    P. 
impostorem ,   qui  non  scripsit  nisi    Pagi   n'en    fait   pas   tant    de    cas.    Le 
post    annum    1302.  Hurduini  ve-    P.    Hardouin     avance,    avec    sa  con- 
terum     Scriptorum    hostis     aperti    fiance     ordinaire  ,     que     Geofroi    est 
et    pervicacis ,   falsam     crimina-    un  faussaire    et     un    imposteur  ,  qui 
tionem    non    duximus     confutan-    n'a    écrit     qu'après   l'année   1302.    Ce 
dam.     Amans    veri     Gaufredus ,     Jésuite    est    trop     connu    pour     l'en- 
nunquam   humanis    ductus    ratio-    nemi     le     plus     décidé     des    anciens 
nibus  ,    à      veritate      declinavit  :    monumens  ,     pour     que     nous     en- 
quod  invictè  prohat ,  ubi    Roma-    treprenions  de     réfuter     ses     imputa- 
norum    vitia  depingit.   Stilo  sim-    tions    plus     que     bazardées.     Geofroi 
plici  fatetur  scripsisse ,  sed  jussu    aimoit    le  vrai  :    aucun     respect  hu- 
Principis ,    qui     opus    illud     ad    main     n'étoit    capable    de     l'en   faire 
omnium     captum    esse  voluit   ac-    écarter  :   ,1e    portrait     qu'il     fait    des 
commodatum.      Simplex      quidem    vices     des      Romains     en      est     une 
Gaufredi  stiliis  ;   sed    minime  per    preuve      convaincante.      Il      convient 
humum     repens ;   perspicuus    est,     lui-même  qu'il     a    écrit      d'un    style 
consimilis,    nuLlis    implicatus    eX'    simple  ;    mais     il     ajoute     que    cette 
cursibus.  Scriptum  cjus  docti  Lit-    simplicité   lui     fut  ordonnée    par  son 
terarum  xstimatores   inter  optima    Souverain ,      qui     vouloit       que      cet 
XI  sseculi    historica     semper    ha-     Ouvrage    fût   à   la   portée  de    tout   le 
bebunt.     Historiam      Sicilix     non     monde.     Son   style,    quoique    simple, 
capit    modo,    sed    et    quxcumque    n'est     pas     rempant  :      il     est     clair, 
magna  gesserunt     Robertiis    Guis-    uniforme  ,     dégagé      de     digressions. 
chardus  et    fratres  sui ,  ut  Apu-    Les       Connoisseurs      jugeront      tou- 
liam,    Calabriam  et  Siciliam  suo    jours    que      c'est    un     des     meilleurs 
Imperio       submitterent.        Primo    écrits    en    ce    genre  ,    qu'ait    produit 
Scriptor  Regionem    Principum    et    le    XI*'   siècle.    Il    contient  non-seule- 
genus     exponit:     atque     describit    lement     l'Histoire     de     Sicile,     mais 
eorum  progeniem.  Materiam  par-    encore    tout  ce  qui    regarde    la  con- 
titur    in    Libros    quatuor ,   et    in    quête   de   la    Pouille ,    de    la   Calabre 
multa      capita     Libros     singulos.    et    de    la    Sicile  ,    par  Robert    Guis- 
Maximè   recta  est  et   accurata  ab    chard     et     par    ses     frères.    L'Auteur 
eo  ordinata   temporum    descriptio.     commence    par     faire      connoître     le 
Prodiit   in    lucem   Cxsar-Jugustœ    pays    et    la    nation    de     ses      Héros  ; 
primàm     anno     1578     Malaterrœ    Puis     il    donne    leur    Généalogie.     Il 
scriptum,     unà      cum      Historid    divise    son    travail    en  quatre   Livres, 
Rogerii    1     Sicilix      Régis,     ab    et    chaque    Livre  en    plusieurs    Cha- 
Alexandro     S.     Salvatoris    prope    pitres.      Son       exactitude      pour      la 
Telesinam  Abbate ,     Litteris  exa-    Chronologie     est     d'un    mérite  ines- 
ratâ.     Fulgatum    est   postmodum    timable.       L'Ouvrage      de     Malaterra 
in  Hispania  illustrata  apud  Fran-    fut    imprimé    pour    la    première  fois 
cofurtum      anno      1606.     Iteràm    à    Sarragoce      en    1578,    avec     l'His- 
edidit    D.    Carusio     an.     1723    toire    de    Roger    I,    Roi   de     Sicile, 


PRMFATIO.  xxxvij 

écrite    par     Alexandre ,    Abbé    de    S.  inter    Historicos     Sicilise.      Anno 

Sauveur ,    près    de    Télési.      On     l'a  post    elapso    vulgavit     illud    D. 

fait    entrer     depuis     dans     VHispania  Muratori     in    Tomo    V.     Rerum 

illustrata  ,      imprimée       à      Francfort  Italicarum.    Ex     ultima     Edidone 

en    1606.   M.      Carusio    en    a     donné  Fragmentum    hoc   exscripsimus. 

une  nouvelle  Edition  en  1723,  dans  son  recueil  des  Historiens 
de  Sicile.  Un  an  après  M.  Muratori  l'a  encore  inséré  dans  son  cin- 
quième Volume  de  la  G^llection  des  Historiens  d'Italie.  C'est  de 
cette  dernière  Edition  que  nous  tirons  l'Extrait  imprimé  dans  ce 
Volume. 

XXX.  L'Auteur      de     la     Chroni-  XXX.  Commorabatar  in   Flan-      Brere 
que  de  S.    Martin   de    Tournai    rési-  dria  Âuctor  Chronici  S.  Martini  w'''!^"*;*' 
doit  en  Flandres.  Il  nonune     S.     Be-  Tornocensis.    Patrem      vocat     S.  Tornac 
noît  son    père  ,    d'où     l'on  peut   con-  Benedictum^      indeque      Monachus 
dure     qu'il      étoit    Bénédictin.      C'est  creditur    Benedictinus  :    vix    alia 

tout    ce     que    nous    sçavons    de    lui.  de   eo    cognoscimus.   Multb  plura 

Il    parle     beaucoup     plus     de     i'Ab-  de  S.  Amandi,  quàm  de  S.  Mar- 

baye    de    S.    Amand,     que    de    celle  tini    Tornac     Abbatia     loquitur. 

de  S.  Martin  de    Tournai.    Sa    Chro-  Concisum    nimis    et  jéjunum   ejus 

nique    est    extrêmement      coui'te      et  Chronicum  ,     annos     multos      ne 

sèche;    elle      laisse      grand      nombre  quidem  indicat.    Flandrix   Comi- 

d'années     vuides.       Le      plus     grand  tum    diligenter    et    certb,    Regum 

mérite  de  cette  Pièce ,     est    de    mar-  -verb   Francise  quorumdam   obitum 

quer  exactement  la  mort  des    Com-  accuratè  satis  et   opportune  notât; 

tes  de    Flandres,     et  de    fixer     assez  atque  hsec    est  prxcipua    Chronici 

bien    celle    de      plusieurs       Rois     de  illius   utilitas.   Ab  anno  -159 ,   ad 

France.    Elle     commence     à    l'année  expugnatam  à   Cruce  signatis  Je- 

459,    et    finit    à     la     prise    de  Jérusa-  rosolymam ,     ad    annum     scilicet 

lem    par    les     premiers      croisés     en  1099    perducitur.     Post      Marte- 

1099.     Dom       Martene      l'a      publiée  nium,    qui     Chronicum     illud,   ex 

au     Tome     III    de    son     Trésor    des  Ms.   Codice    S.    Martini     Torna- 

Anecdotes  ,      sur     un   Manuscrit      de  censis^  publicum    fecit    in    Tomo 

S.  Martin    de    Tournai.    On    a     suivi  ///  Thesauri  Anecdot.   Fragmenta 

cette    Edition     pour  les    Extraits    im-  jam  data  sunt  in  Tomis   VIH  et 

primés  dans    les    Tomes    VIII    et  X,  X  •      csetera    ab     anno      scilicet 

et  pour    le    reste  de    l'Ouvrage,    que  1030,    post    eumdem     edimus    in 

nous    donnons     dans      ce     Volume  ,  hoc  Volumine. 
en  commençant  à  l'année  1030. 

XXXI.  C'est  sans  fondement  XXXI.  F  laviniacense  dictum  Chron.vir- 
qu'on  avoit  donné  le  nom  de  Fia-  fuit  hoc  Chronicon;  sed  imme-  Hugone  Fia- 
vigny    à     cette     Chronique.       L'objet  rito  :     Chronici      Virdunensis   no-  ^'°'*'^* 

de     l'Ecrivain  ,     et    les    faits    qu'elle  men  et    titulum    ipsi    confirmant^ 

contient,    lui     assurent      la       qualité  et  qux  sibi  proposait  Auctor^   et 

et  le    titre    de    Chronique    de    Verdun,  qux    scripsit    gesta.    Summo    loco 

Hugue      son        Auteur,      descendoit  natus    anno   1065     Hugo,     à    te- 

d'une    très-illustre     Maison.     Né      en  neris  circà  annum     1077    Mona- 

1065,    Moine    dès    sa    jeunesse    à    S.  chus  S.    Fitoni   Virdunensis  fac- 

Vanne   de     Verdun    vers    l'an    1077  ,  tus,      Abbas      Flaviniacensis     in 

béni     Abbé     de     Flavigny    dans       la  Burgundia        consecratus        anno 

k 


/^*^"ï  PRjEFATIO, 

^097 
num  '      J^dicatur    ultra    an-    Bourgogne   en    1097,    il    paroît    n'a- 

.u,r»   ^^        'vi^isse.    Post    annum  voir    vécu    que    jusqu'en    1115.   Il    a 

quidem  1102    scrîpsit,     quo     verb  écrit    après    l'année     1102;    mais    on 

prsecisè  anno,   non  asseritur.  Lah-  ne  peut    pas    fixer  précisément     l'an- 

heus  Tom.  I.  nov.  Bihl.  Mss.  pu-  née.   Le  P.    Labbe  a  publié  la  Chro- 

hlici  juris   fecit    illud  Chronicum  nique    de     Verdun    au    premier    To- 

ex  Ms.    Collegii  Ludovici  Magni  me    de      sa      nouvelle      Bibliothèque 

Codice,  quem    crédit    ipsum    Auc-  des  Mss.    sur   un   Manuscrit    du   Col- 

toris    archetypum.      Idem     vocat  lege     de    Louis    le   Grand  ,    qu'il    re- 

Labbeus     incomparabilem    The-  garde    comme     l'original.     Cet      Edi- 

saurum  Historiae  Ecclesiast.    XI  teur  en  fait    beaucoup     de    cas,    sur- 

prsesertim    sseculi.    Et   vero  plura  tout       pour      PHistoire         Ecclésiastique 

contthet    ad   Ecclesiam     Gallica-  du  onzième    siècle.    On    y    trouve  en 

nam    spectantia^      maximeque    in  effet     pkisieurs      événemens     concer- 

duabus      Belgicis.        Plurimorum  nant    l'Eglise       Gallicane,       et;     plus 

XI    sseculi       Conciliorum     notitia  particuHérement       dans        les       deux 

minime  ad    nos    pervenisset,    nïsi  Belgiques.     Sans    cet    écrit,   on   igno- 

scriptum  illud  eorum  tempora    et  reroit     encore       plusieurs        Conciles 

Acta  ad  nos   transmisisset.  Hugo-  du     onzième    siècle ,     dont     il      nous 

nis  operi  maximum   addunt    œsti-  donne  la    date   et  les    Actes.    Ce   qui 

mationem,   innumera  quse  includit  rend    encore      intéressant      l'Ouvrage 

Autographa  ;      veterum       Scripto-  de     Hugue ,      c'est      la     quantité     de 

rum     fragmenta;  multaque    alia  Pièces    originales,      qu'il   a    eu      soin 

Eruditorum    laudi  dicta  ;    Gcsta  d'y    enchâsser  ,    avec    des     morceaux 

continet      propemodum     compléta  des  anciens  Auteurs  ;    c'est     le  grand 

Gregorii    f'il    Papœ  ,      Uugonis  nombre    de    traits      qui      concernent 

Legati    Lugdunensis    Archiepisco-  les     gens     de     Lettres  ;     ce    sont     les 

pi,    B.  Richardi     S.    Fitoni  Ab-  Histoires     prcsqu'entieres      du      Pape 

bâtis ,    atque    Jarentonis     Abbatis  Grégoire      Vil  ,    du      Légat     Hugue , 

S.     Benigni     Divionensis.     Partes  Archevêque    de     Lyon  ,    du     B.      Ri- 

duas  complectitur  opus  :  primam,  chard,    Abbé    de    S.     Vanne,     et    de 

à    Nativitate    Christi,     ad  fincm  Jarenton,    Abbé   de     S.    Bénigne      de 

usque    sseculi    decimi^    edidit    D.  Dijon.        Sa        Chronique       contient 

Bouquet    in   Tomo  III  et    seqq.  deux    Parties  :     la     première    s'étend 

atque  in  iis  quse  annum   919  prœ-  depuis  la  Naissance    de    Jesus-Christ^ 

cedunt,     tôt    fera    menda    notavit  jusqu'à     la     fin     du     dixième     siècle. 

quot  verba  ;   observavit    ab    anno  Dom    Bouquet     l'a     publiée    dans     le 

919   ad  966    ab    Hugone  exscrip-  troisième   Tome    de  ce    Recueil  ,     et 

tum      Frodoardum    fuisse ,     sed  dans    les  suivans  ;    il      observe       que 

minus    accuratè.   Momentum  ergo  dans    ce     qui     précède    l'année     919  , 

suum  à  secunda  parte  habet  opus  le  nombre    des    fautes   égale   presque 

H  agonis    Flaviniacensis.    Ex   hac  celui  des  mots  ;   et    que  depuis    919  , 

potissimiim  Historicus  meritb   die-  jusqu'à   966  ,    Hugue     a     copié  l'Ou- 

tus   est.  Ab  anno  1002  toti/m  se-  vrage   de     Frodoard  ;     encore     l'a-t-il 

culum  ad   1102  percurrit  secunda  fait    avec      peu      d'exactitude.       C'est 

Pars.    In     qua     nonnulla     etiam  donc    la     seconde     Partie    qui    fait  le 

menda      reperies ,     enumerationes  prix    de     l'écrit    de     Hugue     de    Fla- 

scilicet   nimis    prolixas,     obscura  vigny  ;       c'est        celle-là       principale- 

multa ,     confusa      et     perturbata  ment     qui     lui    a     mérité     le      titre 


FRJEFATIO.  xxxix 

d'Historien.     Elle     commence     à     l'an-  tempora,     nonnullos     contra     ra- 

née       1002        et     elle     contient     un  tionem  temporum  errores  et  contra 

siècle    entier,    jusqu'en    1102.     Il     se  veritatem    Historix.    Procedit    ab 

trouve      pourtant      encore      quelques  anno    1033    ad    1067    hîc  editum 

défauts      dans      cette      Partie  :       par  excerptum,    in    quo    facta     leges 

exemple,     de     trop     longs     détails,  annorum     1025,      1028,     1032; 

peu    d'ordre,    des    dates    brouillées,  imb      etiom      anni    1074,      guem 

quelques      anachronismes  ,       et      des  ante       1067     scribit    pro       1073. 

fautes     contre     la     vérité      de      l'His-  Hœc    certè     Juctorem    inordinatè 

toire.      L'extrait     contenu      dans     ce  tempora       descripsisse      probant. 

Volume ,      comprend      depuis      l'an-  Quantum  ad    secundam     Partem, 

née     1033,      jusqu'à      1067.      On     y  in    multis      Hugo       Glabrum  se- 

trouvera     des     faits    qui    concernent  cutus  est. 

les  années  1025  ,  1028  ,  1032  ,  et  même  1074  qu'il  place  pour 
1073  ,  avant  1067  ;  ce  qui  prouve  bien  peu  d'exactitude  dans  la 
Chronologie  de  l'Fxrivain.  On  remarque  que  pour  sa  seconde  Par- 
tie,  Hugue  a  beaucoup  fait  usage  de  Glaber. 

XXXII.  Monsieur  Danse ,   Chanoi-  ^'XXII.   D.    Danse     Bellova-  ^^^^^^ 
ne   de  Beauvais,   Membre  de   l'illustre  censis    Canonicus ,    unus    ex    cla-  ^"•'•-  ^e- 

'  '                                           metic. 

Société  Littéraire  ,  qui  travaille  à  rissimis  illis  multarum  Littera- 
l'Histoire  de  cette  ville  ,  nous  a  com-  rum  viris,  qui  Bellovaci  Histo- 
muniqué  la  copie  d'un  Maimscrit ,  riam  in  manibus  habent ,  parti- 
qui  lui  a  paru  être  du  XIP  siècle.  Ce  cipes  nos  fecit  apographi  Ms. 
Manuscrit,  qui  appartenoit  autrefois  Codicis,  quem  exaratum  conjicit 
à  l'Abbaye  de  S.  Germer  de  Flay ,  seculo  XII ,  et  qui  fuit  olim 
contient  TAbrégé  de  l'Histoire  de  Abbatise  S.  Geremari  Flavia- 
Guillaume  de  Jumiége,  avec  un  Sup-  censis.  Continet  Codex  ille  Epi- 
plément  jusqu'à  Tannée  1106.  Le  tomam  Historix  Guill.  Gemetic. 
morceau  que  nous  publions  de  cet  cum  Auctario  ad  annum  usque 
écrit,  commence  à  la  mort  de  Ri-  1106.  Exhibitum  hic  Epitomx 
chard  II ,  Duc  de  Normandie ,  en  fragmentum  cœpit  à  morte  Ri- 
1026.  L'Art  de  vérifier  les  dates  met  chardi  II  Normannise  Ducis 
cette  mort  en  1027,  et  M.  l'Abbé  anno  1026.  Ars  comprobandi 
Fleuri  en  1028;  ce  dernier  aura  con-  datas  Richardum  II  anno  1027 
fondu  Richard  U  avec  Richard  III ,  mortuum  refert^  et  Abbas  Fleuri 
qui  mourut  effectivement  en  1028,  anno  1028  ;  postremus  iste  nul- 
ou  plutôt  en  1027  suivant  D.  Ma-  him  forsan  instituit  discrimen 
billon.  Nous  suivons  le  Marins-  Richardum  II  inter  et  Richar- 
crit  jusqu'à  l'an  1106,  temps  où  dumlU,  qui  anno  rêvera  1028 
Henri ,  Roi  d'Angleterre  ayant  vitâ  functus  est,  immb  anno  1 027 
battu  et  fait  prisonnier  son  frère  ex  Mabillonio.  Codicem  Ms.  ex- 
Robert,  il  réunit  sur  sa  tête  la  Nor-  scribimus  usque  ad  annum  1106, 
mandie  à  la  Couronne  d'' Angleterre,  quo  Rex  Angl.  Henricus,  con- 
fligens  cum  Roberto  fratre  suo  Comité  Normannorum ,  in  vincula 
eum    conjecit  ;     sicque    cum    Anglia  etiam  Normanniam  obtinuit. 

XXXIII.  L'Histoire    de    l'Abbaye  XXXIU.       Historiam       Monas-     Hist.   Au- 
de  S.    Hubert   a    été   écrite    au   com-  terii  S.    Huberti ,    ineunte    seculo  nasierii  s. 
mencement      du      douzième      siècle,  XII,     scripsit     Anonymus     ejus-     "  ^'^'' 
par  un    Anonyme ,    Moine    du    mê-  dcm  loci  Monachus,   vir  exquisiti 


xï  PRjEFATIO. 

judicii,    nec    mediocriter    doctus ,  me     lieu.     C'étoit    un    homme    d'es- 

sed  et    valde    plus ,    et   veritatis  prit ,    de    sçavoir,    de    piété  ,   et  qui 

cultor.     Paucis     expedit       prima  aimoit  le  vrai.    Il   dit   peu    de   choses 

tempora    Abbatise     sux,     ineunte  des    premiers     temps     de    son     Ab- 

octavo  seculo  fundatœ.    Ab  anno  baye,     dont     l'origine      remonte      au 

tantiim     1034,   imb    etiam    1045,  commencement    du    huitième    siècle. 

plena  procéda  et     coheerens    hxc  Ce     n'est     qu'à     l'année     1034  ,      ou 

Historia  :  tune    enim  ,    ipso  mo-  même     1045,    que  son    Histoire    de- 

nente     Scriptore ,     nihil     asserit  vient    pleine    et   suivie  ;    parce    qu'a- 

quod    monumentis    antiquis ,    aut  lors   il   parle  de   choses  qu'il  a  vues , 

testibus     oculatis,     non    sit    sub-  ou    apprises     de    témoins    oculaires  , 

nixum.      Illo,      inquam,      abhinc  comme    il    a    soin    d'en    avertir.    De- 

anno,     ad    1106    in    quo    desinit  puis      ce     temps,      jusqu'à      l'année 

ipsius   opus,   Scriptor    accuratus ^  1106  que    finit    sa     narration,     l'Au- 

nullum    omittit  factum    memoriâ  teur  ne   laisse    échapper    aucun    évé- 

dignum^  quod  mater ix  conveniat :  nemerit    mémorable,     qui     ait     rap- 

multaque    adducit    alia^  quse    ad  port  à  son  objet  :  il  y  en  fait  entrer 

illustrandum     cùm     civilem    tîim  beaucoup    d'autres ,     qui     concernent 

Ecclesiasticam     Historiam    finiti-  l'Histoire      Ecclésiastique      et      civile 

marum    regionum ,    ac   prœsertim  des    Pays    voisins,    et    sur -tout    l'E- 

Leodiensis    Ecclesise ,    non   paràm  glise   de    Liège.    Et ,    ce    qui    ajoute 

conducunt.      Instrumenta      arche-  un    nouveau  prix    à   son    écrit ,    il  y 

typa     inscrit     nonnulla,      quibus  insère      plusieurs     Pièces     originales. 

increscit     maxime      operis     illius  Dom   Martene  et    Dom    Durand    ont 

sestimatio.  Latebat   prorsiis    egre-  publié   cette    Histoire    sur    un  ancien 

gium  illud    scriptum,    ciim    Mar-  Manuscrit     de     l'Abbaye     même     de 

tenius  et  Durandus  hoc  ediderunt  §.     Hubert.     Jusques-là ,     elle     étoit 

ex  veteri  Ms.    Abbatiœ    ipsius  S.  absolument     ignorée.     L'extrait     que 

Huberti.     Ex      Ampl.      Martenii  ^ous    en    donnons    est  tiré  de  l'Am- 

Collect.    descripsimus    illud  frag-  pie     Collection     de     Dom      Martene. 

rnentum,    quod    ab    anno    1034,  H     commence     à    l'année     1034,     et 

ad  profligatum  à    Roberto    Frisio  fmit  à  la  défaite  du  Roi    Philippe    I , 

Philippi  I    Régis  exercitum    anno  par    Robert    le     Frison    en     1072.     Il 

1072,  protenditur.   Çuse  ad  pag.  nous  [a    paru  nécessaire  de    suppléer 

149,    lin.     17     resecata     fuerant  ce    qu'on     avoit    mal-à- propos     re- 

incautè,     hsec     in     Additamentis  tranché    à    la    page    149  ,  ligne    17;. 

pag  635.  E,   supplenda    duximus.  Qn    le    trouvera   dans  les   Additions , 

page  635.  E. 

Acu  Tui-      XXXIV.     Ingenii      dotibus     ac  XXXIV.      L'Auteur      des       Actes 

lensium  Epis-  pigf^te  conspicuus    Actorum    Tul-  des     Evêques       de     Toul ,      homme 

lensium      Episcoporum      optimus  d'esprit ,     de      piété ,    et    bon     Ecri- 

Scriptor,    se  quidem  in  ipso  opère  vain  ,      prouve     par      son      Ouvrage 

Tullensem   prodit  ;    sed    nec    no-  qu'il    étoit     de    la    ville     de     Toul  ; 

men,  nec  vitse  instiiutum    indicat.  mais     nous     ignorons     son     nom    et 

Id  prsesertim    intendit  Auctor,  ut  son    état.     On     voit     que     son    but 

Episcoporum     lullensium    seriem  principal     étoit     de     donner      à     la 

et    ordinem ,    ad    usque    tempora  postérité        une       Histoire        suivie , 

sua  compendiose  posteris    tradat,  mais     abrégée  ,       des      Evêques      de 

atque    jam      vulgata     conservet.  Toul  ,    jusqu'à    son    temps  ,     et    de 

conserve 


PR^FATIO.  xlj 

conserver    ce    qui    en    avoit    été    pu-     fJsec   porro    Acta    annum     1 1 08 
blié   avant   lui.    Son    Recueil    va    jus-     attingentia  ,     veritati    proximiora 
qu'à    l'année    1108.     Il    est    plus    na-    sunt  ^   et    antiquiora  Us    quse   D. 
turel    et  plus    ancien    que    celui   que    Calmet,    inter    instrumenta  Hist. 
l'on    trouve     dans     les     preuves     de    Lothar.    inscripsit.    Primus   Acta 
l'Histoire      de      Lorraine     par     Dom    priora    Martenius  edidit  ex  duo- 
Calmet.    Dom    Martene    est    le    pre-    hus  Mss.   Codic.   Auctori  cosevis , 
mier  qui    ait  publié    les    Actes    dont    quorum  unus   erat  Abbatix  Tul- 
nous   parlons  :    il    les    a     copiés     sur     lensis  S.  Mansueti^  alter    Abbatist 
deux     Manuscrits    du     temps     même     Cambronensis    in  Hannonia.  Opus 
de    l'Auteur,    l'un     de     l'Abbaye     de    editum   à  Mortenio,  duplici  Parte 
S.   Mansui   à   Toul ,    l'autre    de    celle    constat     :     prima  ,       Tullensium 
de      Cambron  ,      dans      le      Hainaut.     Episcoporum    à    S.    Mansueto   ad 
Dans     l'Edition    de     Dom     Martene ,     Pibonem  Gesta    redigit    ad   sum- 
l'Ouvrage     est     distribué      en      deux    rnam;    exhibet    pars  altéra  Acta 
Parties   :        la       première       contient    i-ntegra    nec  non  et  Miracula  SS. 
les     vies     abrégées     des     Evêques     de     Mansueti  ^       Apri      et      Gerardi. 
Toul  ,      depuis    S.     Mansui  ,     jusqu'à     Continent     etiam      Mss.      Codices 
Pibon.      L'autre      Partie       comprend     totam  vitam    Episcopi   Brunonis  ^ 
les  vies    entières   de    S.    Mansui,    de    posteà     Papse     Leonis    IX;     sed 
S.   Evre ,    de    S.    Gérard  ,    avec  l'His-     hanc^    jam    accurate  à    Bollando 
toire     de    leurs     Miracles.     Les    Ma-    ^^     Mabillonio     editam ,    Marte- 
nuscrits     contiennent    encore    la    vie    ^^"^^    minime  censuit  rursiis  prelo 
de    l'Evêque  Brunon ,    depuis    Pape ,     submittendam.   Stephanus    de    Li- 
sons   le     nom     de     Léon    IX  ;     mais     nerivilla ,    nobili  Parisiorum  stir- 
Dom  Martene  n'a  pas  cru  nécessaire    P^  natus ,  qui  nnno  994    S.  Ge- 
de    la    réimprimer,  après    les    bonnes     rardo    successit^   aperit  excerptum 
Editions      des      BoUandistes       et      de     hîc  traditum;  claudit    verb ,    qui 
Dom    Mabillon.     Notre    extrait    com-     memoratur  uLtimus  in  illis  Actis, 
mence  au    successeur    de    S.    Gérard    Pibo  :  fuit  hic    Monachus  S.  Be- 
en    994 ,     c'est-à-dire     à     Etienne     de     nigni        Divionensis ,        Tullensis 
Linerville ,      issu     d'une     noble      fa-     Episcopus    creatus    mense    Aprili 
mille    Parisienne:    nous      le     termi-     1073,     obiitque  anno   1107,   desi- 
nons    à    l'installation    de    Pibon ,    le    nente  Novembri. 
dernier  Evêque  de  Toul,   dont  il  soit  parlé  dans  ces  Actes.   Ce  Pibon 
Moine  de  S.   Bénigne  de  Dijon,  fut  fait    Evêque  de    Toul     au    mois 
d'Avril    1073,  et  mourut  à   la  fin  de  Novembre  1107. 

XXXV.    Ingulfe,     Abbé    de   Croy-         XXXV.       Monasterii       Croylan-      Historia 
land ,     étoit     Anglois.      Il     passa    en    diensis  Abbas  Ingulfus ,  natus  in  cryîand!' 
Normandie     vers     l'an      1051.     Guil-     Anglia  et  à  parentibus  Anglicis, 
laume.     Duc     de      Normandie  ,      le    Normanniam      enavigavit       circa 
prit     pour     son     Secrétaire.     Dans     la    annum    1051.  Factus    est    Scriba 
suite     il     se    fit   Moine  à    Fontenelle    Guillelmi    ISorman.     Ducis.  Mo- 
ou   S.    Vandrille ,    dont  il   fut    Prieur     nachus  postea  in  Fontanellensi  seu 
plusieurs   années.    Il   repassa    en    An-    S.    Vandregisili    Cœnobio ,   Prior 
gleterre ,      oh     il     fut    fait    Abbé     de     ibidem  per  aliquot  annos  effectus 
Croyland    en    1076.    Il    mourut    le    16     est.  Revectus  in  Angliam  ^   Croy- 
de      Novembre      1108.       C'est      sans    landiam  primùm  introivit  instal- 
difficulté      le      meilleur      Historien  ,    latus  Abbas  anno    Dom.    1076. 
Tome  AI.  i 


xlij  PR^FA  TJO. 

Obiit    an.     1108,    die     16     No-  pour    ce    qui     regarde     les    conimen- 

vemb.    Optimus   certè ,   vel   forte  cemens   de    la    domination    des    Nor- 

solus,    gui    Normannici     in    An-  mans    en    Angleterre.     Il    avoit    tout 

^lia   imperii    initia    pure  ac   verè  vu     en      bon      connoisseur,      et      ce 

scripscrit.    Quse  ingeniosus  et    in-  qu'il    rapporte ,    il    l'écrit   en   homme 

telligens     rerum   xstimator    vidit  ,  lettré ,      judicieux      et       vrai.       Nous 

h^c  narrât  judex  eruditus ,   pru-  prenons      l'Histoire      d'Ingulfe       dans 

dens  et    sincerus.    Historiam    In-  les     Historiens       Anglois      publiés     à 

gulfi    mutuamur   ex    Rerum    An-  Francfort     en      1601.      Notre      Extrait 

glicarum     Scriptoribus  ,     Franco-  imprimé     à      la      page      153  ,      com- 

furti    anno    1601    editis ,  hancque  mence    avec     le     couronnement     du 

in    isto    Vol.   pag.   153,    inchoa-  Roi     d'Angleterre    Edouard     HI,     le 

mus     à     coronato    Rege    Anglise  jour    de      Pàque     de     l'année     1043. 

Eduardo    lll ,     die     S.     Paschse  L'Historien    décrit     d'une     façon    cu- 

an.    1043.   Solemnes    ritus    quihus  rieuse    et     détaillée      les      cérémonies 

MiUtise     consecrabantur      Angli  ,  que    l'on    observoit     pour     la    récep- 

singulatim     ac    studiosè     recenset  tion    des  Chevaliers    Anglois  :    puis  il 

Historicus   :    atque   observât  hanc  ajoute     que      les     JSormans     bldmoient 

consecrandi      Militis      consuetu-  cet  usage ,     et    rejettoient    de    tels   Che- 

dinem     Normannos    abominan-  valiers ,      qu'ils      ne      regardaient      pas 

tes  ;    non     Miiitem    legitimum  comme       légitimes.       Cependant       ces 

talem    tenuisse ,    sed    socordem  Cérémonies     étoient     très-pieuses     et 

Equitem    et    Quiritem   degene-  fort     édifiantes  ,      les       mêmes      qui 

rem  deputavisse.    Attamen  Ritus  s'observoient     dans     notre     ancienne 

illi    piissimi    ac    religiosissimi    à  Chevalerie.    On    peut     s'en     convain- 

priscis        Francorum        MiUtibus  cre,    en    les    comparant    avec    l'His- 

iidem     servabantur,     ut      certum  toire       de       l'ancienne       Chevalerie, 

comperiet ,  qui   hos  conferet    cum  que    nous      a      donnée      un      célèbre 

antiqux  MiUtise  Historia  in  lucem  Académicien.        Ingulfe        dit       que  , 

prolata    ab    illustrissimo    Acade-  quand      il     repassa       en      Angleterre 

mico.   Marrât    Ingulfus ,    ciim   in  avec     le     Duc     Guillaume ,      il     pré- 

Angliam    Ducis    Guillelmi   socius  senta    à    ce    Conquérant,    de    la   part 

transfretaret ,  duodecim   juvenes  de      son      Abbé      de      S.       Vandrille  ^ 

electos,  Equités  et  armatos  cum  douze    jeunes    Ecuyers    d'élite    et    bien 

centum    marcis  {forsan  argenti  )  armés ,     avec    cent     marcs     (d'argent  , 

pro  suis  sumptibus  in  suam  ex-  sans    doute,)      pour    contribuer    à    la 

peditionem         Anglise      Domitori  dépense    que    le     Duc     étoit     obligé     de 

obtulisse  ex    parte     Abbatis    S.  faire      pour     cette     expédition.     Nous 

Vandregisih.     Exscripto     nostro  terminons  cet    extrait  à    l'endroit  où 

terminum     imponunt    hxc    Ingulfi  Ingulfe     dit    qu^il      emporta     de     Lon- 

verba  :    Attuli    mecum  de  Lon-  dres      dans     son      Monastère      les     Loix 

doniis   in    meum    Monasterium  du      Roi     Edouard,      dont     Guillaume 

Leges  aequissimi  Régis  Eduardi,  avoit    ordonné    U observation    dans    tout 

quas     dominus    meus     inclytus  le       Royaume        d'Angleterre  ,        sous 

Rex        Guillelmus      authenticas  peine      d'être      sévèrement      puni.     On 

esse ,    et    perpétue   per    totum  trouvera   à  la   page  636    B.    quelques 

Regnum     Anghae    inviolabiliter  additions  à  cet  Article, 

tenendas  sub  pœnis  gravissimis  proclamarat.    Qusedam    his    addita  re- 
parles ad  pag.  636.   B. 


PH^FA  TIO.  xliij 

XXX VI.         Hugue  ,       appelle      de         XXXFl.       Hugo      à      quodam        Historica 
Sainte    Marie  ,    du      nom      d'un      vil-    patris  sui  vico,    de   S.  Maria  dic-  chron.    Hu- 
lage     appartenant  à    son  père ,   se   fit    tus  ,    Monachum    professas  est  in  li^^^^^f' 
Moine     à  S.    Benoît     sur  Loire,    ou    Ahhatia    S.     Benedicti    ad    Lige-  "'"?'''• 
Fleuri,     d'où    lui     est     resté    le   sur-    rim ,     indeque  Floriacensis  cogno- 
nom.    Il     se    rendit    célèbre    vers    la     minatus.      Inclinante   seculo    XI , 
fin  du    onzième    siècle,     et  au    com-    et  ineunte    XII ,  famam    Hugoni 
mencement    du      douzième   par    plu-    rion    modicam     compararunt   exi- 
sieurs    excellens    Ouvrages.     Le     plus    mia    varia     opéra ,  quorum   sane 
important  de     tous,     par    la     solidité    prœstantius  habetur  et     diligentid 
et    l'exactitude ,    est    son     Traité     de    et  veritate,    Tractatus  de  potcstate 
la   puissance   Royale  et  de  la    dignité    Regia    et     Sacerdotali    dignitate , 
Sacerdotale ,     que    M.    Baluze    a  im-    quem      vulgavit      Baluzius     inter 
primé    dans    le    Recueil    des   anciens    vetera      monumenta      Tom.     IF , 
monumens ,     Tome    IV,    pag.    9    et    pag.     9  et    seqq.    Aliud    nos  hic 
suiv.    Un    autre  écrit  du  même    Au-    prsecipuè    detinet  ejusdem  Aucto- 
teur,     plus      considérable     pour       le    ris    scriptum,    Volumine     cseteris 
Volume ,    est     son    Histoire     ou     sa    insignius  ,    Historia     nempe     seu 
Chronique,    qui     lait    ici   notre    prin-    Hugonis      Chronicum ,      quod    in 
cipal     objet.    Cette    Chronique ,     dis-    Libros   sex    distributum  ;    univer- 
tribuée   en     six   Livres,     est     une    es-    ^^l'^^      Historia      dici    potest     ah 
pece    d'Histoire      universelle      depuis    Ahrahamo    ad   Caroli   Calvi  Im- 
Abraham  ,        jusqu'au  reo"ne       de    p^rium.    Veteribus   Historicis  scitè 

Charle      le      Chauve.      Hugue      avoit    pervohitis   hene    usus     est    Hugo. 
beaucoup    lu    les    anciens  Historiens,     Vetustissimus ,     imb    primigenius 
et     il    a   sçu    en  faire  bon   usage.    Le    forsan    Codex     Ms.    in     Bihlioth. 
Manuscrit      de     la     Bibliothèque     du    R<^S^a    ^V"  4963    asservatus ,   Lu- 
Roi,      coté      4963,       très-ancien,      et    dovici  PU   regnum.  excludit  ;  uLtrà 
qui    peut   passer    pour  l'original  ,    ne    longiàs  omnes  alii  tàm    Mss.  thm 
contient    que  jusqu'à    Louis    le     Dé-    editi   Libri   provelumtur.   Ex    his 
bonnaire      exclusivement  ;     tous     les    haud    dubiè ,  qux  sextum  Librum 
autres     Manuscrits     et    les    Imprimés    scribens,    recens   cognovit    Auctor, 
vont    beaucoup     plus    loin.    Les    dé-    relegere    Historiam    suam   ipsique 
couvertes     que    l'Auteur   dit      lui-mê-    addere  constiluit.  Profitetur  Hugo 
me      avoir      faites     lorsqu'il     compo-    ante    sua     tempora ,     Litteris    à 
soit  son    sixième  Livre,    l'auront  sans    nemine    mandata    fuisse    Franco- 
doute    engagé     à    revoir    et    à     aug-    rum    Regum    Acta  ,  à    Ludovico 
menter    son     Ouvrage.     Hugue     dé-    Pio  ,    ad  usque    tune  imperantem 
clare    que  personne    avant     lui    n'a-    Ludovicum      VI     seu     Crassum; 
voit      tenté    d'écrire  les    actions     des    potest  igitur  postremse  illius  His- 
Rois    de    France  ,     depuis     Louis    le    torise   primas     censeri    Scriptor  ; 
Débonnaire,      jusqu'au      Prince      ac-     indeque  maximum  huic  operi  pre- 
tuellement         régnant,       qui        étoit     tium   additur.    Totum  desideratur , 
Louis   VI,    surnommé       le    Gros.    On    prxter      editam     à      Martenio    in 
peut      donc      le       regarder     comme    Tom.  I.   Anecdot.   nuncupatoriam 
Auteur    original     de    cette    partie  de    Epistolam    ad    Mathildem    Hen- 
notre     Histoire;     ce    qui     ajoute    un    rici    F     Imperatoris   uxorem ,   et 
très-grand    prix    à   son  travail.    Nous    fîliam   sororis  Adelse    Carnutensis 
n'avons      que        l'Epître     dédicatoire    Comitissœ ,    oui     primam     Histo- 


xliv  PHjEFATIO. 

riam  Auctor   dicaverat.    Posterio-    de      ce      dernier        Oavrao-e  •     Dom 
rem ,    si    superesset ,  ah    omnibus    Martene     l'a     imprimée     au    premier 
post     Hugonem     Historicis ,    vel    Tome    de    ses      Anecdotes  :   elle    est 
ex   toto  exscriptam   agnosceremus,     adressée     à     l'Impératrice     Mathilde , 
vel    certè  ex   ea    assumpta   quam    femme    de     l'Empereur    Henri       V  , 
plurima.    Expressit    multa   Alhe-    et      nièce     d'Adèle,       Comtesse      de 
riciis     Triumfontium ,    qui     Hu-    Chartres ,    à     qui    il    avoit  |  dédié    sa 
gonem  laudat    distinctum    ah  Hu-     première      Histoire.     Si   nous    avions 
gone  de  S.    Victore.    Marquardus    la    dernière,    nous    pourrions    y    re- 
FreJœrus ,     qui    primas    Hugonis    connoître     que     tous     les      Ecrivains 
de     S.     Maria     maximum     operis     depuis   Hugue,      ont    copié    son    Ou- 
partem  edidit,     Ivoni    Carnotensi    vrage  en    entier,   ou     puisé    chez   lui 
trihuit    immerito  ;  Auctorem     hu-     la  plus     grande    partie    de    ce    qu'ils 
jus     Historiée     verum ,     Hugonem     rapportent.      Alberic       des     Troisfon- 
nemo   his  temporihus   non  profite-     taines    en    a     tiré     plusieurs  choses  , 
tur.     Bernardus  Rottendorf ,  celé-     puisqu'il  cite     l'Auteur   en    le   distin- 
hris    Medicus    civitatis    Monaste-    guant  de    Hugue  de  S.   Victor.    Mar- 
rii ,     ibidem      Historiam     Hugonis    quard      Fréher  ,     qui     le     premier    a 
Floriacensis   vulgavit  in  i".   anno     mis    au  jour    la  plus     grande     partie 
1638.   Perrara  hxc  et  unica  plane    de    l'Histoire  de      Hugue     de     Sainte 
cognoscitur      editio  ;      cui       addi    Marie,      l'attribue      sans      fondement 
possent    plurima    Chronicorum  et    à  Ives      de     Chartres  ;     personne    ne 
Historiarum  fragmenta   coacta    et    doute     aujourd'hui     que     Hugue    de 
à    D.      Pithœo   vulgata    in  parte    Fleuri    n'en      soit    le       véritable     Au- 
secunda    llistoricorum     coœvorum,     teur.     En       IfiSS      Bernard       Rotten- 
ac   inter    veteres  undecim  Historiée     dorf ,     scavant     Médecin     de     Muns- 
Francorum    Scriptores  ;     à     Ches-    ter,     fit    imprimer     dans     cette    ville 
nio  .in     Tom.  III  ,  pag.   334,  et    l'Histoire    de    Hugue     de    Fleuri    en 
Tom.     IF,    pag.    97;     atque    in    un   Volume     in     4°.      Cette     Edition 
hac   nostra  Collectione,    Tom.  V,    est    fort    rare,    et    c'est     proprement 
F/,     VUl    et     X.     Notavit    D.     la  seule  que  nous  ayons.     On  pour- 
Bouquet    Tom.  FUI ,  pag.    325.     roit     y    ajouter     plusieurs     fragmens 
plures      Historix     Hugonis     Flo-    de    Chroniques    €t     d'Histoires,     im- 
riacensis  partes  gallicè  redditas ,     primés    dans    la     seconde    Partie  des 
atque      San-Dionysianis      Chroni-    Historiens     contemporains,     par     M. 
cis  insertas.    Anno    1120  florehat    Pithou,     et    dans   son     Recueil      des 
adhuc    Hugo.   Hune,  ex    XI  seculi    onze  anciens    Historiens    de    France  ; 
Scriptoribus   solum    cum   Guiberto    dans    la    Collection     de     du   Chesne, 
de    Novigento ,    Geographise    haud    Tome    HI,    page    334,   et    Tome    IV, 
ignarum    asserit    Abhas   Lebeuf.     page     97  ;   et    dans     notre      Recueil, 
Tomes  V,   VI,  VIII  et  X.  Dom  Bouquet  au  huitième  Tome,  page  325, 
a  observé  qu'on  avoit  traduit  et  inséré  dans  la  Chronique  de  S.  Denys 
plusieurs   morceaux    de    celle    de  Hugue    de    Fleuri.     Hugue    vivoit 
encore   en  1120.   M.  l'Abbé   Lebeuf  dit  que  cet  Auteur  est  le  seul  du 
onzième  siècle,  qui,  avec  Guibert  de  Nogent,  ait  eu  quelque  connoissance 
de  la  Géographie. 

Descripsimus  ex  Collectione  L'Extrait  Historique  ,  que  nous 
Freheri,  atque  cum  Ms.  Regio  plaçons  à  la  page  157  de  ce  Vo- 
]S°.    8394    contulimus     quod    ad    lume,   est  tiré     de    la    Collection  de 


PRMFATIO.  xlv 

Fréher,   et     collationé    sur     un    Ma-    pag.    157    hujus   Folum.  habetur 
nuscrit    du     Roi,      coté    8394.      Nous     Fragmentum     historicum     :    cujus 
n'osons      l'attribuer       à      Hugue      de    porrb    ut    minus    accurati ,    Hu~ 
Fleuri.     Le      peu      d'exactitude      que    gonem        Floriacensem       nolumus 
nous    y     remarquons,     ne    nous     pa-    Auctorem    inscriberc.  Sic     exordi- 
roît  pas  digne     d'un  si   bon  Auteur,     tur    Excerptum  :  Rex    Henricus 
Suivant    les    premiers    mots    de     ce    neptem     Henrici  Alamannorum 
Fragment,     Henri,     Roi     de      France ,    Imperatoris    duxit    in    uxorem  ; 
épousa      la    nièce     de     Henri ,      Empe-    ex  qua    fîliam  unam  procreavit. 
reur     d? Allemagne  ,      dont    il    eut     une     Très  in  hac   brevi   locutione  ^  cor- 
fille.     Trois      erreurs       dans         cette     ^ig^    errores  :    ex    Mathilde    non 
seule    phrase   :  Henri       n'eut    jamais    uxore  ^    sed    desponsatd   tantîim  , 
d'enfans   de  Mathilde  ;    il    ne   l'épousa    libéras    nunquam    suscepit     Hen- 
point,    il  fut   seulement   fiancé    avec    ricus    Franc.    Rex;    non    neptis 
elle;     Mathilde     n'étoit     point    niécc ^     Imperatoris    Henrici    III  seu   Ni- 
mais  sœur   de   l'Empereur    Henri   HI,    gfi ,   sed  soror  ejus  erat  Mathil- 
surnommé    le   Noir  :    ils    étoient  l'un    dis ,  ambo  filii   Conradi  Salici  et 
et    l'autre    enfans    de  Conrad    le    Sa-    Giselse.    En    error  alter    ejusdem 
lique    et     de     Gisèle.    Autre    erreur    Fragmenti  :  Philippus   Rex    ma- 
du     même   Fragment  :    Le    Roi    Phi-    gnificus    accepit     sibi     uxorem 
lippe    épousa     Berte,      fille    du     Comte    Bertam  Balduini  Comitis  filiam, 
Baudouin,        et     sœur         de       Robert,    Roberti    vero   Comitis  Flandrise 
Comte   de    Flandres.     Berle  ,       épouse    sororem.    Uxor  Philippi  I  Franc. 
de     Philippe     I,       Roi     de       France,     Régis    Berta ,    filia  fuit  Florentii 
étoit   fille    de     Florent,      Comte      de    Hollandix     et    Frisix     Comitis; 
Hollande    et    de     Frise;     Robert     le    post    Florentii    mortem ,     viduam 
Frison,     Comte     de    Flandres,     avoit    ejus  ,      matrem      scilicet      Bertse 
épousé   la  mère     de    Berte,     après   la    duxerat     in      matrimonium     Ro- 
mort    de     Florent;       donc     1  épouse    bertus   Frisius    Comes    Flandrise: 
du  Roi    Philippe     étoit   belle-fille,   et    non  ergo  soror ,  sed    Roberti  pri- 
non    pas  sœur   de    Robert.   L'Auteur    ^ig^a  fuit    uxor   Régis  Philippi. 
confond    l'ordre     des     faits,    lorsqu'il     Confuse  et   perturbatè  facta   dis- 
placela    guerre  de    Foulque     Rechin    ponit  Auctor ,  diim  post  venditum 
avec     son      frère     Geofroi    le    Barbu,     Bituricensem  Vicecomitatum  , 

après  la  vente  'de  la  Vicomte  de  gestum  narrât  bellum  Fulconem 
Bourges.  C'est  en  1100  qu'Eude  Richinum  inter  et  ejus  fratrem 
Herpin  vendit  cette  Vicomte  au  Gaufridum  Barbatum.  Anno 
Roi  Philippe  I.  Foulque  et  Geo-  noo,  Eudo  Harpinus  Phi- 
froi  succédèrent  à  Geofroi  Martel  lippo  I  Régi  Vicecomitatum 
leur  oncle  en  1060.  Ils  furent  en  suum  vendidit  ;  anno  vero  1060 
guerre  les  huit  premières  années.  Graufridi  Martelli  avunculi  sui 
Foulque  Rechin  dit  lui  -  même  hereditatem  adierunt  Fulco  et 
qu'il  y  avoit  28  ans  qu'il  possédait  Gaufridus  :  octo  abhinc  annis 
paisiblement       l'Anjou,  outre        les     armis    inter    se    contenderunt ;  ait 

huit  ans  de  troubles  qui  avaient  ipse  Fulco  se  post  hos  octo  tur- 
précédé,  lorsqu'il  commença  d'é-  bulentos  annos  honorem  Ande- 
crire  :  or  Foulque  écrivoit  vers  gavensem  28  annis  tenuisse, 
l'année  1100,  et  mourut  en  1109.  usque  ad  terminum  illum  que 
Il  est  donc  démontré  que    la  guerre    scriptum  facere  disposuit.  Porrb 

m 


xlvj  Pn  JE  F  AT  10. 

Fulco ,    anno  1109   vitâ  functus,  entre        les     deux       frères      Comtes 

circa       1100     scribebat  ;     constat  d'Anjou      et    de     Touraine ,  précède 

ergb    evidenter,    non  ante  bellum  de    plus  de    trente  ans    la    vente   de 

inter  fratres   Andegav.  et  Turon.  la     Vicomte    de  Bourges.    On   a     ira- 

Comites   inflammatum ,    sed  annis  primé  une     partie    de    ce     Fragment 

ampliîis    triginta   post ,   venditum  à   la     page    219    du    dixième    Tome, 

fuisse     Bituric.       Ficecomitatum.  OÙ      mal-à-propos     on    l'a   attribué  à 

Fragmenti  hujus  pars   in  Tom.  X,  Hugue  de  Fleuri. 
pag.  215  im pressa ,    Hugoni    Flo- 
riacensi  minus  appositè    tribuitur. 

Idem    ne   dicas  de  Chronici  ve-  ^^    ^'^^     ^St    pas    de      même    d'un 

teris  Excerpto ,   ad  hujusce    Vol.  autre    Extrait    d'une    ancienne   Chro- 

pag.   158  additOy  cujus  parsexstat  nique,     imprimé      à     la      158"     page 

in   Tcmo  X  ,    pag.  215.   Genui-  ^e    ce     Volume,     et      dont     on     a 

num     Hugonis    Floriacensis    opus  donné  une     partie    dans    le     dixième 

satis  comprobatur ,   et  partem  esse  Tome,     page       215.     Il     paroît     bien 

accessionum  ad  Chronicum  suum^  décidé    que   c'est    l'Ouvrage     de    Hu- 

quas    Imperatrici    Mathildi  dedi-  gue      de    Fleuri  ;       c'est-à-dire      une 

caverat.    Scriptum    illud    petimus  paitie    des     augmentations     qu'il      a 

à  Chesnio ,  apud  quem  in  Tom.  IF,  faites     à     sa    Chronique,    et    qu'il    a 

pag.    97,    ab  anno  986   ad   1109  dédiées      à      l'Impératrice     Mathilde. 

extenditur.    fncipit   in   hoc    Folu-  Cette    addition,     que     nous    prenons 

mine  contentum  frustulum^  a  morte  dans    du    Chosne ,    Tome    IV,    page 

Roberti    Régis    anno    1031  j     ab-  97,    s'étend     depuis    Tan    986  ,      jus- 

sohntur      autem     obitu     Balduini  qu'en       1109.      L'Article     de    ce     Vo- 

Flandrix    Comitis   regnique    Pro-  lunie  commence  à  la    mort    du    Roi 

curatoris ,      anno    scilicet     1067,  Robert  en    1031;  et  finit   à     la    mort 

quo  per  se  Philippus  I  ogere  cœpit  de   Baudouin,    Comte     de    Flandres, 

regrd      gubernacula.      Philippus,  Régent  du    Royaume,    c'est-à-dire  en 

juxtà   Scriptorem    hune,    uxorem  1067;   temps    où     Philippe     I     cora- 

sibi  adjunxit  Bertam   natam  Fio-  mença    à    gouverner     par    lui-même. 

rentii  Ducis    Frisise  :  unde   patet  L'Ecrivain      dit      ici     que       Philippe 

liquida  superius   excerptum,  eidem  épousa     Berte  ,       fille     de     Florent , 

Autori  non  esse  adscribendum.  Duc  de    Frise  :    ce   qui    prouve    évi- 
demment   que  le  morceau   précédent  n'est  point  du  même  Auteur. 

Tertium  ,    quod    légère   est   ad  Le  troisième    Fragment    de    l'His- 

pag.    160     hujus    Fol.      Historiée  toire   de     France,      f|ue     l'on  trouve 

Franc.      Fragnientum ,     ex    Ms.  à  la  page  160   de    ce  Volume,  a  été 

veteri    S.     Benedicti    ad    Ligerim  copié    sur    un     ancien    manuscrit    de 

descriptum ,   atque    cum    Editione  S.    Benoît    sur     Loire  ,    et     imprimé 

Fithœana      collatum ,      publicavit  par  du   Chesne    dans    son    quatrième 

Chesnius  in  Tom.  IF ,    pag.  86.  Tome,       page      86  ,       après      l'avoir 

Utramque    nos    cum    Ms.    Regio  comparé     avec    l'Edition   de     Pithou. 

iV°.    6190     Editionem     compara-  Nous     avons      collationné      l'une     et 

vimus.      Florebat     haud      dubie  l'autre    Edition  avec  le  Manuscrit  du 

Scriptor     ineunte     XII      sseculo  ,  Roi ,      N".      6190.     L'Ecrivain     vivoit 

ciim    ad  annum  usque  1110,  nar-  certainement        au       commencement 

rationem   deducat  ;  ne  tamen  inde  du    douzième      siècle  ;     puisque      les 

concludas     Hugonis     Floriacensis  faits      qu'il     rapporte,     vont    jusqu'à 


PRyEFATIO.  xlvij 

l'aiinée     1110.     Il     n'est    pas     décidé  illud    esse    opus.     Quihus    scatet 

pour      cela     qu'on     doive       attribuer  errores  quamplurimi  ,    Scriptorem 

cet     Ouvrage    à    Hugue      de    Fleuri,  alium   satiàs  indicant.  Excerptum 

Le«    fautes    multipliées    qu'on    y  dé-  Tomi  XI    ordimur  ab  anno   1037, 

couvre,      seroient    plus    capables     de  quo  victus  et   occisus  est  à     Go- 

persuader   le    contraire.     Nous     com-  zelone    Lotharingise     Duce    Eudo 

mençons        l'Extrait        du       onzième  Cornes     Campanix  ;     concludimus 

Tome    à    l'année     1037,  et   à    la  dé-  verb      morte     Ducis     Burgundise 

faite      d'Eude  ,      Comte     de     Cham-  Roberti ,      anno      scilicet       1075. 

pagne  ,     par      Gozelon ,       Duc       de  ^uctor     hujus    Fragmenti    omnia 

Lorraine;    et     nous     le     finissons     à  tum    tempora    tàm   facta    tiirbat 

la  mort  de   Robert,     Duc    de  Bour-  et  invertit. 

gogne,  qui  arriva  en    1075.  L'Auteur  de   ce  Fragment    renverse   abso- 
lument tout  l'ordre    Chronologique  dans  les   faits  qu'il  rapporte. 

XXXVIL     Sigebert,     homme     aussi  XXXFH.      Sigebertus      morum     sigebeni 

,  .  .         .  ,   .    , .    .     Gemblac. 

respectable  par  r intégrité  de  ses    mœurs ^  probitate  et  SCientiae  multipiici-  MonacUi 
qu'il    était    recommandable     par     Véten-  tate     laudabilis  ,      circa     annum      "*"* 
due    et    la  variété   de   wn  érudition ^   na-  1030    in    Brabantia   Francica    na- 
quit   dans    le  Brabant   François    vers  tus,   juvenis    vitam    iniit   Monas- 
l'an  1030.   Dès  sa  jeunesse,  il  embrassa  ticam     in     Abbatia     Gemblacensi 
la  vie    Monastique    dans    l'Abbaye   de  Diœcesis    olim    Leodicensis ,    modo 
Gemblou    ou  Gemblours,     qui     étoit  vero      Namurcensis.      Celeberrima 
alors  du  Diocèse  de  Liège,  et   à  pré-  tune  erat  hœc  Abbatia  et  eximiis 
sent    de  celui  de    Namur.     Cette  Ab-  Litterarum   studiis ,    et    ampUssi- 
baye    étoit  des   plus    fameuses ,     tant  ma    Librorum    copia ,  ex    quorum 
par   les    bonnes     études  qui    y    fleu-  lectione    tantum   percepit  fructum 
rissoient,    que    par    sa     riche    Biblio-  Sigebertus ,     ut  multam    in  sacris 
theque.     Sigebert     sçut    si    bien    en  et     profanis    eruditionem     fu^rit 
profiter,     qu'il  se    rendit     très-habile  consecutus ,     Grxcam    et    Hebrai- 
dans  la    Littérature  profane    et    dans  cam     Linguas     didicerit ,      atque 
la  sacrée;    il    acquit  la     connoissance  facultatem    comparaverit   versibus 
des     Langues      Grecque     et     Hébraï-  et  prosâ    concinnè      et    eleganter 
que,    et    le   talent    de  bien   écrire  en  scribendi.     In     Abbatia    S.    Fin- 
vers    et    en    prose.    Il    enseigna  pen-  centii  Metensis   dià    juvenes    eru- 
dant    long-temps     la    jeunesse     dans  divit  Artibus.   Moribus  apertis  et 
l'Abbaye    de   S.    Vincent      de    Metz,  simplicibus,   candidis  et    suavibus 
Il  étoit  d'un  caractère   ouvert ,     gra-  gratus  erat  sui  temporis   sapien- 
cieux,   aimable  ;     il  faisoit    les    délices  tibus.    Métis    dià      commoratus , 
des    gens      de    Lettres     de    son    temps,  iterum     se     retulit      Gemblacum  , 
Après    un    long    séjour    à   Metz,     Si-  atque  in   urbe    totoque    Leodicensi 
gebert  retourna     à     Gemblou;      il  y  agro,    summum     doctrine    tenuit 
devint    l'Oracle  de    la   ville  de   Liège  imperium   Sigebertus.     Imperatoris 
et  de   tout  le   pays.    Le    Diocèse    de  Henrici      IV      partibus      addicta 
Liège    fut     toujours      très-attaché      à  maxime   fuit    Leodicensis    Diœce- 
l'Empereur      Henri       IV.       Il     n'est  sis  ;   nil  mirum  ergo,  Sigebertum, 
point    étonnant    que    Sigebert ,     qui  qui  vixit    dum    Sacerdotium  inter 
avoit    vécu'   au    temps     de     la      plus  et      Imperium      discordia      vigerej 
grande    chaleur    des    divisions     entre  sxvissima,  in    Scriptis    studiosum 
le    Sacerdoce    et     l'Empire,     paroisse  Imperatoris    videri.     Ast    unitate 


xlviij  PRMFATKK 

perpetub  scrvatâ,  nunquamG,  de-  dans  ses  écrits  décidé  pour  les  in- 
fuit  summis  Pontificibus  ab  Ec-  térèts  de  l'Empereur.  Mais  il  a 
clesia  Catholica  probatis.  Si  Chro-  toujours  conservé  l'unité  ,  et  ne 
nico  quœdam  insérât  Romanis  s'est  jamais  séparé  des  Papes  que 
Pontificibus  minus  konorifica ,  l'Eglise  Catholique  reconnoissoit. 
fidelis  et  sincerus  Scriptor  narrât  S'il  a  inséré  dans  sa  Chronique  des 
et  alia  Imperatori  minime  fa-  choses  peu  honorables  pour  les 
'ventia.    Anno     1112     Chronicum    souverains  Pontifes  ;        Historien 

mense    Maio,     Octobri     verb    vi-     fidèle  ,    il    rapporte    aussi     celles    qui 
tam     explevit     Sigebertus.     Inter    étoient      contre      l'Empereur.       Sige- 
innumera    laboriosi     Auctoris    ac    j^^j-^    a      terminé     sa    Chronique      au 
fecundi  scripta,  celeberrimum    no-     jnois     de     Mai,     et    sa    vie     au    mois 
men  fecit    illi  Chronicum,    cujus    d'Octobre    de      l'année     U12.     Parmi 
initium  ducit  ab    anno  381  ,    qub    \ç.     grand     nombre     d'écrits   que     sa 
scilicet     S.     Hieronjmus     Eusebii    plume    laborieuse     et     féconde    nous 
Cesariensis  opus    absolverat.      Si-    a     laissés,    le  plus  fameux,     et  celui 
geberti    Chronici  fragmenta    jam    qui   lui  a  acquis  le    plus    de     réputa- 
habes  édita     in    Tomis    III,    V ,     tion,  est    sa    Chronique.    Il    la    com- 
yi,      VII,      VIII     et     X      hujusce    mence  où  S.  Jérôme    avoit  fini  celle 
Collectionis  ,       ubi      Chronologix    d'Eusebe      de      Césarée,      c'est-à-dire 
vitia  aliaque  menda  multa   casti-    à   l'année   381.   On  en  a    donné  plu- 
gata    reperies.     Quantumvis   men-    sieurs     morceaux     dans     les     Tomes 
dosum  ,     plurimi     fecerunt     Sigc-     m      V ,  VI ,     VII,      VIII     et    X     de 
berti  Chronicum  médise  et  infimx    ce    Recueil  ;     et    l'on    a   eu    soin  de 
xtatis    Scrip tores ,     hocque     prœ    corriger     les     erreurs     de     Chronolo- 
cxteris  ssepius   expresserunt.    Uti-    gie  et   les    autres  ,     qui    se    trouvent 
litas  illius  ac  prxstantia    constant    assez      fréquemment      dans     cet    Ou- 
ex    multàm    repetitis    Editionibus    vra"e.       Malgré         ses     défauts ,      la 
quas    hic    non    recenscmus  ;     uni    Chronique       de       Sigebert       a       été 
confidentes    Auberti     Mirxi     edi-     si      généralement     estimée     dans     le 
tioni  magis     accuratx      nimiràm    moyen     et      le    bas    âge ,     qu'on    1  a 
maximique  pretii  ab  omnibus  de-     toujours      le      plus         communément 
putatx:  ex    hac  affertur  excerp-    suivie,     en    lui      donnant     la     préfé- 
tum  istud     ab    anno     1032    ad    rence  sur    les   autres.     Les    Editions 
1072.    Affirmant    Auctores    non-    multipliées       de      cette     Chronique, 
nulli    Joannx    Papissx     commen-    prouvent  qu'on    en     a    toujours     fait 
tum  se  legisse  in  Sigeberti    Chro-    grand  cas  :    nous    n'en    ferons    point 
nico;    veràm     ne    vestigium   qui-    l'énumération   ;       nous       nous       en 
dem   tanti  deliramenti  retectum   à    tenons    à    celle    d'Aubert     le    Mire  , 
se  profitentur,  qui  puriores  hujus    comme      la      meilleure  ,    et     la     plus 
operis  Codices  Mss.  pervolverunt.    universellement    estimée.     Nous  con- 
tinuons   de     la     suivre,    et    nous   en   donnons    depuis     l'année     1032 
jusqu'en   1072.    Quelques    Auteurs    prétendent  avoir  lu  dans  la   Chro- 
nique de   Sigebert ,   la   fable    de  la    Papesse   Jeanne  :    mais    ceux    qui 
ont  vu  les  meilleurs  Manuscrits,   déclarent  qu'il  n'y   paroît  aucun  ves- 
tige de   cette  folle  imagination. 
Accessiones       XXXVIII.      Robertus      de      To-        XXXVIII.      De      tous      ceux      qui 
Monteld''     rigni  prx  cxteris  unus,  ut  censent    ont  entrepris    de  continuer  la    Chro- 
Sigebert.        j^^^^  rerum    xstimatores ,    majori    nique    de   Sigebert,   Robert    de  Torigni 

est 


FRJEFATIO.  xlix 

est     celai     qui  ,     au     jugement      des    cum    cura  persécutas  est  Sigeberti 
Conrioisseurs  ,     a    le    mieux    réussi.     Chronicum.      Jnno     1154,     Cœ- 
Robert     ayant     été     fait     Abbé     du    nobii    Montis      Sancti    Michaelis 
Mont-Saint-Michel     en      1154  ,      gou-     ^bbas    creatus^     ampliùs  triginta 
verna     cette     maison     pendant    plus    annos    Abbatiam  rexit    Robertus, 
de    trente   ans  :   c'est    de    là    que  lui     indè    Montensis,     seu    de    Monte 
est  venu   le   nom  de  Robert  du  Mont,    persxpe    dictas.   Quas     in  deliciis 
sous     lequel     il     est    beaucoup     plus     habuit        Beccensis        Monachas  , 
connu.     Il     porta     l'amour    des    Let-     Litteris  delectabatur  Abbas  Mon- 
tres ,    de    l'Abbaye   du    Bec  ,    à     celle     tis    S.     Michaelis  .•":  variam  ipsius 
du     Mont-Saint-Michel.       La      nom-    eruditionem  ,    atque    amorem    ho- 
breuse    Bibliothèque  qu'il    y    forma  ,     nestarum  Artium    disce   ex  innu- 
et     plus     encore     les     écrits    qu'il    a    ^^^^s  quos  congessit  Libris,   disce 
laissés  à    la    postérité  ,    prouvent    ses    ^*  meliiis  ex    ejus  scriptis  ad  nos 
grandes    connoissances  ,    et     le    goût    usque    servatis.   Toti  sumus  nunc 
qu'il    avoit    pour    les    bonnes    scien-    ^^    Roberti   Accessionibus ,    quas 
ces.    Nous     ne     parlons    ici     que    de    reperire    est  in  omnibus   Sigeberti 
ses     Additions  ;   on    les    trouve     dans    Editionibus,     et    ad  calcem    Ope- 
toutes     les      Editions     qui     ont     été    ^um  Guiberti   Novig.   Abbatis  ab 
faites    de    Sigebert ,    et    à  la    lin    des    Acherio ,  à  quo    sumptum  est  ex- 
OEuvres    de   Guibert,    Abbé  de    No-    cerptum  in     Tomo  X,   pag.  269 
gent,    par    Dom    d'Acheri  j    c'est    de    'vulgatum ,     necnon    Fragmentum 
cette    dernière    Edition    que    l'on    a    ««  hoc    VoLumine   pag.     165  im- 
tiré    l'Extrait    imprimé    dans     le    di-    pressum ,    ab    anno  scilicet    1 032 
xieme     Tome  ,     page    269  ,    et     ce-    ^d    1067.    Nota    Robertum  Mon- 
lui-ci    ,      depuis     l'année      1032     jus-     tens^m    à    Paschate    initiant  anni 
qu'en     1067.     On    doit    observer    que    ponere  ;    hxc     attente   perpendenti 
Robert     du     Mont     commence    l'an-     ^^^«    et   accarata    videbitur  Ro- 
uée à    Pâque.    En    faisant    cette    at-    ^er««    Chronologia.  Pag.   636,  E, 
tention ,      on    le     trouve      très-exact   fasum      adjungimus     Sapplemen- 
pour     la     Chronologie.      A     la     page     tu.rn,     quod    in    Editione     Chesnii 
636 ,     E ,     nous     ajoutons    un     assez     Guillelmo    Gemeticensi  fuerat   as- 
long  Supplément ,   que    l'on    a    attri-    criptam  ;   verùm    ex    vetustioribus 
bué    à  Guillaume    de    Jumiége    dans    ^■^^-     Codicibus     compertum  ha- 
l'Edition    de     du    Chêne  ;    mais    par    ^uimus  cum  setate  Historici  Nor- 
les    plus     anciens      Manuscrits     nous    f^annise     additionem    istam     can- 
nons   sommes    convaincus    que   cette    Z^''^*     ^^"     passe.     Integra    ferè 
production    n'étoit    pas    si    ancienne    seculo   post  Guill.    Gemetic.  flo- 
que       l'Historien       de       Normandie,     mit  scripti    hujas    Auctar.      Si- 
L' Auteur     écrivoit    près    d'un     siècle    geberti    Chronica  hsec    suppedita- 
après   Guillaume    de    Jumiége.    Nous    mus,     ex    Ms.    Bibliath.     Regiœ 
joignons    ce    morceau    à    la    Chroni-    JSum.   -4992. 
que  de  Sigebert ,   sur    un    Manuscrit 
du   Roi  coté   4992. 

XXXIX.    Nous    avons    donné    une        XXXIX.    Chronici     hujas     An-  ExChron. 
partie     de    cette      Chronique     d'An-    degavensis  pars  édita  est  in   Tarn,  aitero. 
jou    dans    le    dixième    Tome ,     page    -ï,    pag.   271  ;    quod     saperest  , 
271  :    nous   imprimons  le    reste   dans    ab  anno  scilicet    1035    ad    1079, 
celui-ci  ,     c'est-à-dire      depuis     l'an-    post      Martenium      Tom.       III , 
Tome  Al.  U 


1  PRJEFATIO. 

Anecdot.       emittimus.        Brevihs  née     1035     jusqu'à      1079  ,      toujours 

adhuc      scripsit       Chronographus  d'après     Dom    Martene ,      Tome    111 

iste,    quàm     qui     suprà     notatur  des    Ane(;dotes.    L'Auteur     de      cette 

A'".     X;    apud  utrumque    vacant  Chronique    est    encore    plus    succinct 

anni  plurimi.    Ex    accuratâ    Co-  que     celui     dont     nous     avons    parlé 

mitum      Andegavensium       série  ,  au  N°.   X.   Comme  lui,    il    passe  plu- 

Andegavus     ipse    posset    haberi  ;  sieurs    années     sans    rien     rapporter. 

sed  alia  multb    plura   Turonensem  L'attention    qu'il    a     de     marquer    la 

indicant    hune    Anonymum.    Tu-  succession      des      Comtes      d'Anjou  , 

ronensium    Archiepiscoporum     or-  pourroit    le     faire     passer    pour    An- 

dinem   diligenter   explicat;    refert  gevin  :    mais   il     donne    encore     plus 

plurima    quse  ad  urbem  ac   Diœ-  d'indices     propres     à      le     faire     re- 

ces.     Turon.     attinent.     In  assi-  garder     comme     Tourangeau.     11     a 

gnandis    temporibus    minime  fidus  soin     d'écrire     la     suite     des     Arclie- 

ac    certus,   quse  ad  annum     1040  vêques    de    Tours  ;    il    rapporte    plu- 

pertinet ,      anno     1035     Fulconis  sieurs      événemens     qui      concernent 

Nerrx   mortem    statuit  ;    Angliam  la    Ville     et     le     Diocese.      11     n^est 

à    Guillelmo     JSormannise     Duce  point    exact  pour    les  dates.    11    mar- 

anno     106i       subactam     narrât,  que    en     1035    la    mort    de   Foulque 

quam    tamen   non  inlravit    Guill.  ISerra  ,    et    elle    n'arriva  qu'en     1040. 

nisi    rersiis     Jinem     anni     1066.  11    place     en     1064     la    conquête    de 

Frxcipuum      istud      commémorât  l'Angleterre     par      Guillaume  ,      Duc 

Scriptor,    nempe    a     Gaufrido  de  de     Normandie  ;     mais     ce     Conqué- 

Prulliaco,    apud   Andegavum  oc-  rant    n'y    entra    que    sur    la   fin    de 

ciso  ,      inventa    fuisse    Tornea-  1066.     Le   trait     le     plus    intéressant 

menta.    Institutum      à    Stephano  que    l'on     trouve,     c'est    qu'en    par- 

de  Tigerno     Ordinem ,  jam    anno  lant    de    Geofroi    de    Prulli    qui    fut 

1074       Grandimontensem      nomi-  tué     à    Angers ,  l'Auteur   dit   que  ce 

nat,     quod    tamen     non     obtinuit  Seigneur    avoit     inventé    les     Tournois, 

nomen  ,   nisi  multb  post    S.    Ste-  Il  donne    à  l'Institut   de    S.   Etienne 

phani     obitum,      qui      ascribitur  de       Thiers      le      nom       à^  Ordre      de 

anno    1126.    Veriim     post   Scrip-  Grandmont  ,       dès       l'année        1074: 

toris    mortem   istud    Chronico   in-  cependant    ce   titre    ne  lui   fut   donné 

sertum  suspicari  possumus.  que     long-temps    après    la    mort    de 

S.   Etienne,  arrivée  en  1126.  Il  esta  présumer  que     ce  trait   aura   été 
ajouté  à  la  Chronique  ,  après  la  mort  de  son  Auteur. 
Geneaiog.       ^^-     Regum     Francorum     Ge-       XL.    Les    propres     expressions    de 
phaMmu^ndo*  ^^^^^ogix    hujus    Scriptorem    Régi    l'Auteur      de     cette     Généalogie    des 
ad  Philip-      Philippo    I    sequalem    probant  et    Rois    de     France,     nous    apprennent 

puni  I.  .  .     _^     .   . 

verba  ipsa    et  vetustas    scripturse  qu'il    vivoit   sous    le   Roi    Philippe  1  ; 

ac    membranse    Ms.    Regii    4955,  on       peut     encore     s'en     convaincre 

art.    12.    Inde  patet  iterîim  quam  par    la     matière  et    le     caractère    du 

insane      [contendat        Harduinus  Manuscrit     conservé      à     la      Biblio- 

nullas    Regum      nostrorum      Ge-  theque     du    Roi  ,    N".   4955,   art.  12. 

nealogicas    séries   contextas  fuisse  C'est    une    nouvelle    preuve    des    ri- 

ante    initium   sseculi    XIF.    Odo-  dicules    assertions    du   P.    Hardouin, 

nem    et       Robertum     Reges,    Hu-  qui     prétend    qu'avant    le     commen- 

gonem        Capetum ,       Robertum ,  cément     du     quatorzième    siècle  ,     il 

Henricum   et     Philippum    exhibet  n'existoit      aucune       Généalogie      de 


PRjEFATIO.  Ij 

nos    Rois.     L'Extrait    que    nous     en  Excerptum  istud,    in    quo    histo- 

donnons ,     comprend    les    Rois   Eude  rica    qusedam     inscripsit    Auctor. 

et   Robert   ;    ensuite    Hugue     Capet ,  Uujus  nomen    quseritur   et    condi- 

Robert ,    Henri     et    Philippe.    L'Au-  tio   ;  posset  Andegavus   existima- 

teur  y  a     inséré  quelques    traits   bis-  ri  j  omnes  quippe    regionis    hujus 

toriques.      On     ignore    son    nom    et  Scriptores ,    primis    lertiee    stirpis 

son    état  ;    on    pourroit    croire    qu'il  Re gibus ,     Imperium    in     Francos 

étoit     Angevin  ;     presque     [tous      les  firmantibus ,  adverses  novimus  et 

Ecrivains    de    ce    pays-là    étoient    en-  infensos. 

nemis    de  la   troisième  Race   de  nos  Rois,   lorsqu'elle  commençoit  à 
s'affermir  sur  le  Trône. 

Hisi.     Mo- 

XLI.     Le    savant    Rupert,    Morne        XLI.    Ex     S.    Laurentii     Léo-  nasi.  s  Lau- 
de   S.    Laurent  à   Liège ,  qui    dans   la    diensis   Monacho ,     Tuitiensis    Ab- 
suite    fut    Abbé  de    Tuy     ou    Duits ,     has   doctissimus    Rupertus  ,     exi- 
est     Auteur      d'une     excellente     His-     miam  scripsit   Historiam    Monas-~ 
toire    de   son  Monastère    de  S.    Lau-     terii  sui  S.  Laurentii ,    cujus    via; 
rent ,    dont    il  ne  reste    plus  que  les    modo  Libri     quartus     et    quintus 
4    et    5®    Livres.  Dès    la  fin    du     on-    supersunt.      Desinente     XI ,        ac 
zieme    siècle  ,    Rupert    dirigeoit    l'E-    seculo  XII     ineunte     celeberrimns 
cole    de    S.     Laurent  ,   une    des    plus     S.    Laurentii  regebat  scholas    Ru- 
célebres    de    ce    temps  ;     il    continua    pertus ,    in    quibus    edidit    prima 
cette       fonction      pendant     les     pre-    scripta.   Aliis  posteà    docte    com- 
mieres    années    du    douzième     siècle,    positis ,   anno  1 1 35    interiit.    Fer- 
C'est-là     qu'il    publia     ses     premières    satur   hic  labor  noster  in    Gestis 
productions.   Il    fit  dans  la   suite   plu-     Episcoporum       Leodicensium       et 
sieurs     autres    sa  vans    Ouvrages  ;    et    Abbatum  S.  Laurentii,  qux  His- 
mourut     en     1135.     Nous      ne      nous     toriam   nostram  ,    ac   maxime    res 
occupons    que    de    ce    qu'il      a     écrit     illustrant     Lotharingise    et     Bur- 
des    Actions    des    Evêques    de    Liège    gundise.  Ab  imperitis  vel    invidis 
et    des    Abbés  de    S.     Laurent.      Cet     subreptum  Ruperti  script um    Au- 
Ouvrage   est   intéressant    pour    nous  ,     tographum   restituerunt  peritissimi 
sur-tout     par     rapport      à      l'Histoire    Scriptores ,    Historix    hujus    Epi- 
ée   Lorraine    et    de  Bourgogne.    L'i-     tomd  ad    nos    transmissd.     Farii 
gnorance       ou       la       jalousie      nous    ejusdem     Abbatix     Monachi ,      et 
avoient      enlevé     l'original      de      Ru-     quidem     coxvi ,      Acta      suorum 
pert;     mais     d'habiles     Ecrivains    ont    temporum      addiderunt,     Excerp- 
pris     soin    de     réparer     cette     perte  ,     tum  hoc    ex    Libro     F    Ruperti, 
et  de  transmettre  à   la   postérité    l'a-    ab    anno  scilicet    1025    ad    1091 
brégé    de     son    Histoire.    Elle  a    été    tradimus  ,  post    Marten.  in  Tom. 
continuée      successivement     par    dif-    IV  Ampl.  Collect. 
férens    Religieux    de   la  même   maison,    et     tous    contemporains    des 
faits  qu'ils  ont    écrits.     Notre    Extrait    commence   à     l'année      1025  , 
et   finit  à    1091.    Nous   le  tirons  du  cinquième  Livre   de  Rupert,   sur 
l'Edition  de   Dom  Martene ,   Tome  IV  de  l'Ample  Collection. 

XLH.        Comme        l'Histoire      des        XLII.         Principum         Regni     ^eneaiopa 
Grands      Vassaux     de     la      Couronne     Clientum      Historiam       complecti  '"ann"" 
doit    faire    partie    de    notre    Recueil,     débet  opus  nostrum  ,-    imb    multa 
et    que    les    Ducs    de  Normandie  oc-    jam    in   hoc  Folumine  et   quidem 
cupent    une     place      considérable    et    nobilissima  de    Normannix     Du- 


lij  PRjEFATIO. 

cibus    referuntur  ;  gratam  igitur  très-distinguée      dans     ce    Volume     : 

Lectori  fore   credimus ,     Genealo-  nous    avons    cru    faire  plaisir  à    nos 

gicam  horum    Ducum    seriem ,   à  Lecteurs  ,    de   leur    remettre   sous  les 

Guillelmo  1 ,    Longa-Spata  dicto  ,  yeux      une     suite     généalogique      de 

ad  Robertiim  usque  fratrem  Guil-  ces     Ducs  ,     depuis       Guillaume      I  , 

lelmi    Rufi   Régis    Anglise.    Neu-  surnommé        Longue  -  Epée  ,       jusqu'à 

tiquant     notus     Auctor ,      scripto  Robert,        frère     de      Guillaume     le 

brevissimo  (    quod    nobis      suppe-  Roux  ,       Roi      d'Angleterre.       L'Au- 

ditat  Chesnius  inter  Script.   Norm.  teur  ,      qui    nous  est  inconnu  ,   a    eu 

pag.  213),   scitè      historica    non-  le     talent    d'insérer     quelques    traits 

nulla,  et  solerter  intexuit.  historiques      dans      ce     petit     écrit  ; 

nous    le    tirons    des    Ecrivains    Nor- 
mans  de  du  Chesne,  pag.  213. 

Gesta  Reg.      XLIII.        Guillelmus       Mona-  XLIII.     C'est     vers    le    milieu    du 

leh^  Maimes-  chus      ac      Malmesburix     Biblio-  douzième     siècle ,     que     Guillaume , 

''"'^^"            thecarius  ,   medio  fere    XII    secu-  Moine      et      Bibliothécaire     de     Mal- 

lo ,  Gentis  suse    res  pertexuit   ab  mesburi  ,     entreprit     d'écrire      l'His- 

Anglorum     adventu     in    magnam  toire   de    sa  Nation ,    depuis    l'entrée 

Britanniam  ,     circà      VI      seculi  des     Anglois    dans    la    Grande     Bre- 

medium,    usque  ad   annum     Hen-  tagne  ,    vers    le     milieu     du    sixième 

rici    I    Régis    Angl.    vigesimum.  siècle,     jusqu'à    la    vingtième    année 

Inter    rerum     Anglicarum     Scrip-  du      Roi     Henri     I.     De      tous       les 

tores,    certissimus   Auctor  princi-  Historiens      qu'a      produits     l'Angle- 

pem  locum  jure  merito   tenet  Guil-  terre  ,      Guillaume       passe     à      juste 

lelmus.    Verax    Historicus ,    vitia  titre     pour    le     plus     digne    de     foi. 

contraria  sectatos    fuisse  Historiée  Ecrivain      impartial  ,      il       remarque 

Guillelmi     Conquestoris     Scripto-  avec     justesse    que     les     Historiogra- 

res,    rectè    et      opportune    notât,  phes      de      Guillaume     le     Conqué- 

Nimii    sunt    Normanni    in      ejus  rant  ,     ont    donné    dans  deux    extré- 

laudibus  ;  eumdem     Angli     vitu-  mités     opposées    :    les     Normans     le 

perant  extra   modum    ac     depri-  louent      avec      excès.      Les     Auteurs 

munt.    Profitetur    in    Prsefatione  Anglois     au     contraire      le     blâment 

Guillelmus ,    se    Principis    hujus  et    le     dépriment.      Guillaume     pro- 

Gesta  pure  et  sincère   scripturum.  teste      dans     sa     Préface     qu'il     veut 

Regnorurn  Gallise  et  Anglise    non  écrire     l'Histoire    de      ce     Prince   en 

ita  res  erant  distractse,  dum  scri-  Historien     fidèle  et    sincère.    Comme 

bebat     eruditus    Bibliothecarius   ,  le       savant       Bibliothécaire       écrivoit 

ac    fuerunt      XIII    seculo  ;    hinc  dans    un    temps    où     les    Comonnes 

illius    operibus    illustratur  maxi-  de       France      et      d'Angleterre     n'é- 

mè  Historia  nostra  :  res prsesertim  toient     pas      si      divisées     d'intérêts, 

undecimi    sseculi    vix     intelliget,  qu'elles    le    furent    dans   le    treizième 

qui  Scriptores  exteros    neglexerit.  siècle ,      ses       Ouvrages      deviennent 

Pertinent     ad    Gallos ,     victoriis  utiles    pour     notre     Histoire     :    l'on- 

suis  Anglorum    Reges  facti,   Du-  zieme    siècle      sur-tout     ne     peut  être 

ces      Normanniss.     Ex    diuturnis  bien    entendu  ,     sans    le    secours  des 

inter    antecessores     Guillelmi ,    et  Ecrivains    étrangers.     Les     Ducs     de 

Anglise     Reges     commercio  et  so-  Normandie     placés    par    le    droit    de 

cietate  ,     progreditur     extra     In-  conquête      sur     le      Trône      de       la 

sulam    historica     narratio ,    atque  Grande       Bretagne ,        appartiennent 


PR^FA  TIO.  liij 

à  la  nation  Françoise.  Les  prédé-  Flandriam  ,  JSormanniam ,  Bur- 
cesseurs  de  Guillaume  le  Conque-  gundiam  et  Andes  comprehendit. 
rant,  liés  avec  les  Rois  d'Angle-  Horum  Gestorum  pars  secundi 
terre ,  ont  donné  lieu  à  l'Historien  Lïbri  data  est  in  Tomo  prxce- 
d'étendre  sa  narration  hors  les  denti  ;  alteram  partent  ah  anno 
bornes  de  son  Isle  ;  et  de  parler  1036  exhibet  Volumen  istud 
de  la  Flandre ,  de  la  Normandie  ,  cum  Libro  tertio  ,  usque  ad 
de  la  Bourgogne  et  de  l'Anjou,  mortem  Guillelmi  Conquestoris , 
Dans  le  Tome  précédent  ,  on  a  «rf  annum  nempe  1087  ;  qui- 
donné  une  partie  du  second  Livre  lus  addimus  brève  de  hxresi  Be- 
de  ces  Gestes  ;  l'autre  partie ,  depuis  rengariana  fragmentum  ,  ah  ipso 
l'année  1036  ,  entre  naturelle-  Auctore  extra  temporum  ordinem 
ment  dans  celui-ci  ,  avec  le  troi-  adjunctum.  Historiam  hanc  des- 
sieme  Livre ,  que  nous  terminons  cripsimus  ex  Rerum  Anglicarum 
à  la  mort  de  Guillaume  le  Conque-  Scriptoribus  Francofurti  editis , 
rant  en  1087;  nous  y  ajoutons  anno  1601. 
un  petit  morceau  sur  l'hérésie  de  Bérenger,  que  l'Auteur  lui-même 
a  placé  hors  de  l'ordre  des  temps.  Nous  tirons  cet  Ouvrage  du  Re- 
cueil   des  Ecrivains  Anglois  imprimé  à  Francfort  en  1601. 

XLIV.      Edmere      ou      Eadmere ,  XLIV.     Edmerus     seu     Ead~     Eadmeri 
Moine      de     l'Eglise     Cathédrale      de  merus        Cantuariensis      Ecclesix  Monachi 
Cantorbéri ,      Disciple     de      S.      An-  Monachus ,       S.      Anselmi      Dis-  îîôyomm. 
selme  ,    son     confident    depuis     qu'il  cipulus ,   ejusdem     postea     Epis- 
fut      élevé     à       l'Episcopat,     et      qui  copi  consiliis    intimas,   atque  exi- 
l'accompagna       toujours       dans       ses  liorum    cornes    individuus,     multa 
exils  ,  est    Auteur  de   plusieurs    bons  egregiè   composait.    Ex  his ,    quas 
Ouvrages.     Nous      ne     nous       occu-  rem   nostram  attingit ,   Novorum 
pons    que    de    celui     qui   a    trait    à  sui    temporis  Historiam     seligi- 
notre      objet     :     c'est     P Histoire      des  mus,  quâ     scilicet   fiduciam    nos- 
Nouveaux       Evénemens        arrivés        de  tram    Scriptor     laudemque    mere- 
son  temps    :    on  doit   juger  de  là  que  tur.     Humana    posait    Eadmerus 
l'Ecrivain    mérite     la    confiance      du  anno    1121.    Ad  calcem  Operum 
Lecteur.    Edmere    mourut    en     1121.  S.    Anselmi  reperitur     excerptum 
L'Extrait     de      son      Ouvrage  ,      qui  hoc,    quod     Eduardi   111   partem 
entre     dans    notre     onzième    Tome  ,  Imperii,    totum    Haraldi   regnum, 
a  été    publié    à   la  suite  des   Œuvres  ac   initia   Guillelmi    1    seu   Con- 
de    S.      Anselme;    il    comprend    une  questoris,   complectitur. 
partie  du  règne  d'Edouard  HI ,   celui  de  son  successeur  Harald  ,  et  le 
commencement   de  celui    de   Guillaume  I  dit  le  Conquérant. 

XLV.     Dom       Luc      d'Acheri      et  XLF.         Gesta       Trevirensium     Gesta  ire- 

Jjom      Martene    ont     successivement  Archiepiscoporum       vicibus     pu- 

publié    les    Gestes     des     Archevêques  blicârunt  Acherius  et    Martenius  : 

<jie     Trêves    :   le    premier    sur     une  ille    ex      Manuscripti      Compen- 

simple      copie      tirée     du    Manuscrit  diensis     apographo ,      quod    anno 

de     Compiegne,     qui     finit       à      l'an  1122    perficitur  ;    hic  eruto   e  te- 

1122.      Le     second      ayant    découvert  nebris    Trevirorum   Augustx   Ma- 

à  Trêves  même    un   manuscrit  ,    qui  nuscripto,    ad  annum   usque  1455 

s'étendoit    jusqu'à     l'année    1455  ,     il  progrediente  ,      Archiepiscoporum 

se    décida,     sur    l'avis    des    Sçavans,  celehris    Ecclesix     Trevir.    Gesta, 

o 


Uv  PR^FATIO. 

consilio     Eruditorum      vulgavit ,  de     faire     imprimer      l'Histoire     des 

ab  anno   nempè   882 ,    quo     civi-  Archevêques      de     ce    grand      siège , 

tatem    multis   calamitatihus   JSor-  depuis      l'année     882 ,       époque     du 

manni  confecerunt.  Horum    Frag-  désastre    de  cette  ville    par    les    Nor- 

mentum ,     ah     anno    1046,  tradi-  mans.    C'est   d'après     Dom    Martene, 

mus,      ex      Ampliss.      Martenii  Tome     IV     de     l'Ampiiss.       Collect. 

Collect.       Tom.     IV    exscriptum.  que    nous    en    donnons    un    extrait; 

Existimat    Editer    maxime    litte-  nous   le     commençons    à    l'an      1046. 

ratus      Trevir.     Archiepiscoporum  Le    sçavant    Editeur      présume      que 

Historiam ,    cujus   exordium    po-  plusieurs    Moines    de    S.    Mathias  de 

suerunt    forsan      Theodericiis    et  Trêves     auront     en     dilTérens    temps 

Golscherus,   à    diversis    Monachis  employé    leurs    talens   à     rédiger  ces 

S.     Mathise      Trevir.    procedente  Actes ,     dont    on    attribue    les     com- 

tempore  j    scriptam    esse.    Consue-  mencemens      à     Thierri     et    à    Gols- 

tudini  satis    communi  Chronogra-  cher.     A    l'avantage    que    l'on   trouve 

phis,    atque    perutili ,      Ecclesias-  assez      souvent      chez      les      Chrono- 

tica   scilicet      civilihus     intermis-  graphes,      d'avoir      habilement       en- 

cendi,  illud    addunt    inxstimabile  tremêlé     le    Civil    avec     l'Ecclésiasti- 

Monachi       S.       Mathiee ,      quod  que,   les    Moines    de    S.    Mathias   en 

nempè      intégra     Regum      Diplo-  joignent     un    qu'on    ne    peut      trop 

mata ,     Bullas   summorum     Fon-  apprécier ,     c'est    d'avoir    inséré    tout 

tificum,     nec     non     Episcoporum  au  long    les    diplômes   des  Rois ,   les 

Chartas  describant.  Bulles    des     Papes,     et     les     Chartes 

des  Evêques. 

PcS'vrvi^'        ^LVI.    Plurimis    semper    lau-  XLVL     L'Auteur      de    la     Chroni- 

Senonensis.     dibus    Clarium    extuLerunt    Eru-  que  de  S.      Pierre  le     Vif   est    très- 

diti,    cujus    Chronicum     S.    Pétri  connu     par    les    grands    éloges     que 

Vivi   Senonensis,   Historiée    Fran-  lui  ont  donnés  les    Sçavans.    Ils    ont 

cicse  perutile,   atque    cœteris  prx-  toujours     regardé    la     Chronique    de 

cellens   usque  jud.icdrunt.    Rober-  Clarius      comme    un      ouvrage      très- 

tus  Autissiodor.    Chronici  S.    Ma-  important    pour    l'Histoire    de    Fran- 

riani    Scriptor,    Clarium      verbis  ce  ,     et      comme     le     meilleur      que 

expressit,  in  iis  maxime  quse    Se-  nous   ayons    dans    ce    genre.    Robert 

nones  spectant.   Acherius   Tom.  Il  d'Auxerre ,     Auteur     de     la     Chroni- 

Spicil.    in    fol.    Chronicon     illud  que     de    S.    Marien  ,    a    copié     litté- 

edidit  ;    sed     à      Francorum    in  ralement    celle    de    Clarius ,  dans    ce 

Galliis    Imperio.    De    rébus    quse  qui   concerne    la  ville  de   Sens.  Dom 

annum    1032     antecedunt ,     adeas  d'Acheri        a      publié     cet      Ouvrage 

superiora  nostrse    Collectionis   Vo-  dans  son  Spicilege  ,  Tome  II   in  fol. 

lumina  :  ab    hoc    anno    ad    1075  mais    il  ne     le    commence     qu'à    l'é- 

continet   Tomus   XI.    Acherianam  tablissement    de    la    Monarchie    Fran- 

Editionem    contulimus    cum    Ms.  çoise.      Dans     les     précédens      Volu- 

S.  Pétri  Fivi,   unde^  qux  ansulis  mes     de      notre    Collection ,     on     a 

includuntur^  adduximus.  donné  ce   qui     est  antérieur  à    l'an- 
née 1032  :   le  onzième    comprend    depuis    cette    année    jusqu'à     1075. 

Nous    avons   comparé  l'Edition  de   d'Acheri  avec     un    Manuscrit     de 

S.    Pierre    le    Vif,    d'où    nous  avons    tiré    quelques     morceaux     dis- 
chron.       tingués   par  des    crochets. 

fenS"'"      XLVll.      Maxima      certè     hoc  XLVH.  Il    s'en    faut  de    beaucoup 


PRJEFATIO.  ly 

que    la    Chronique    des    Evêques     de  Metensium    Episcoporum  inter   et 

Metz      soit     aussi      intéressante     que  superius  Chronicum,  pretii  utili- 

celle  de    S.  Pierre    le    Vif.  Elles  sont  tatisque     distdntia.    Eodem     tem- 

du    même     temps  ,      mais     de    deux  pore   guidem,  sed  ah     Auctorihus 

Auteurs    bien     différens     en     talens.  scripta    sunt  facultate    et     erudi- 

Borné    à    la  partie  Ecclésiastique,    le  tione     longé  dissimilibus.      Eccle- 

Chronographe     de     Metz     s'est    con-  siasticis  rébus  ceu  catenis  vinctus, 

tenté    de    dresser    un    simple    Catalo-  nudum    ac    brevissimum   Metensis 

gue  ,    et    très-succinct ,    des    Evêques  urbis    Episcoporum    indicem    ins- 

de     cette    ville.     Nous    ignorons     le  truxit  Chronographus.  Latent  nos 

nom    et    l'état    de    l'Ecrivain;     mais  Scriptoris   nomen  ac  vitx   institu- 

nous    apprenons    de    lui-même    qu'il  tum  ;  sed    hune  floruisse   tempore 

vivoit  du    temps   de    l'Evêque   Etien-  Stephani,     qui     Poponi    successif 

ne,   qui    succéda    à    Popon  en    1120.  in    Episcopatu    anno    1120,  patet 

Le    petit    Extrait    que    nous    plaçons  ex    ipsius    scripto  ;     cujus     brève 

dans  ce    Volume,    est     tiré    du   Spi-  Fragmentum     edimus    ex  Acherii 

cilege    de    Dom   d'Acheri ,    Tom.   Il  SpiciL  Tom.   II  in  fol. 
in  fol. 

XLVIII.  Le  principal  mérite  de  XLFIII.  Plurimos  Nobiles  Brève 
la  Chronique  de  Savigny  ,  est  de  i"-  Monasterium  beneficos  me-  batbT  su^vt^ 
nous  faire  connoître  les  différens  "^orat  Chronicon  Saviniacense ,  "'*'^- 
Seigneurs  qui  ont  répandu  leurs  ^t  in  hoc  prsecipue  versatur  :  sic- 
bienfaits  sur  cette  Abbaye.  Et  c'est  ?"^  privatis  Monasteriorum  Ac- 
ainsi  que  les  Histoires  particulie-  ^^^  illustratur  Historia  genera- 
res  des  Monastères  deviennent  uti-  l^^-  Opus  illud  excepit  D.  Es- 
les  pour  THistoire  générale.  Dom  tiennot  ex  Ms.  Codice,  oui  ti- 
Estiennot  a  copié  cette  Chronique  ^"^"■^  ^-^^  Liber  Pontii,  seculo  Xll 
sur  un  manuscrit  du  douzième  sie-  ^^o,rato,  quique  desinit  in  anno 
cle  ,  intitulé  Liber  Pontii^  qui  1096.  Saviniac.  Abbas  fuit  ab 
finit  en  1096.  Ponce  fut  Abbé  de  anno  1121  ad  1136  Pontius,  qui 
Savigny  depuis  1121  jusqu'en  Librum  Chartarum  sui  Monaste- 
1136.  Ce  fut  par  son  ordre  qu'un  ''^  gestaque  superiorum  Abba- 
Anonyme  fit  un  Recueil  des  Char-  ^"'^j  o,b  Anonymo  describi  eû- 
tes  de    son    Monastère ,    et    composa  ravit.  Ab    ultimis    Roberti    Régis 

l'Histoire     des     Abbés     qui     l'a  voient  «'^'"•^   «<^    usque  1080    extenditur                                      ^. 

précédé.      Le     Fragment     que     nous  ^  nobis  editum    Fragmentum  ;  in 

publions  ,      comprend     les     dernières  7"^     Gallium     à    Francia      more 

années    du    Roi    Robert,    et    s'étend  constanti      distingui    observamus : 

jusqu'à     l'an      1080.       Nous     remar-  ^ic  ad    annum    1030,     régnante 

quons    que    l'Auteur    distingue    cons-  Roberto  in   Francia  et  Rodulfo 

tamment  la  Gaule  d'avec   la  France  :  in     Gallia.    Quis   sit  ille     Cono, 

selon  lui    Robert     régnoit    en     France ,  quem    anno    1063    in    Galliis  re- 

et    Rodolphe    dans  la  Gaule    en    1030.  gnantem   profert  Auctor,    nullibi 

On    ne    sçait    quel   est  le  Conon  qu'il  constat.     Chm      Gallise    nomine , 

fait      régner     dans     les      Gaules      en  Burgundise      regnum      intelUgat , 

1063.     Comme     il     appelle     Gaule     le  loquitur   forsan   de    Rege    Arela- 

Royaume    de     Bourgogne  ,      il    veut  tensi    Conrado     Pacifico  ;    veriim 

peut-être       parler       de       Conrad      le  hic  anno   993   interiit.    Sin  autem 

Pacifique ,      Roi     d'Arles  ;     mais     ce  Orientalis  Francise    Regem    Con- 


l\rj  PR^FA  TJO. 

radum     Salicum      velit  P     Obiit  Prince    mourut  en    993.    S'il   entend 

ille    onno   1039.    Error  igitur  ibi  Conrad     Je      Salique ,      Roi      de     la 

est,  aut  in  anno,   aut   in  nomine.  France  Orientale  ,   cet    autre    Conrad 

Plerumque  Chronici  hujus  Scrip-  mourut   en    1039.  Il    faut    donc  qu'il 

tor  facta  temporaque  perturbât.  y    ait     erreur ,      ou     dans     l'année  , 
ou  dans  le  nom.  En  général  le  Rédacteur  de  cette  Chronique  confond 
souvent  les  faits  et    les  dates. 
Gesta  Gem-      XLIX.     Annotatum    est   jam,        XLIX.    Nous    avons    déjà    observé 

blac.     Abba-       ,  .      ,  ,  i  i         r^       i  ht? 

tom.            ubi  de    Sigeberto    diximus,     Lit-  a     l'Article     de    Sigebert ,     que    1  r-- 

terarum  studiis    maxime  floruisse  cole    de     l'Abbaye     de    Geniblou    ou 

Gemblacensem    Ahbatiam.    In    ea  Gemblours     étoit     devenue      très-flo- 

bonis  artibus     institutum    à  Sige-  rissante.    L'Historien    des    Abbés    est 

berto  sese  prodit   Gestorum  Abba-  un    élevé    de    ce    Monastère  :  il     dit 

tum   Scriptor.    Nec    plura     novi-  lui-même  qu'il    y    prit    les  leçons   du 

mus  de  hoc  Anonymo,    qui  Gem-  scavant    Sigebert.    C'est  tout    ce  que 

blac.    Abbatum    Historiam    cons-  nous    scavons     de     cet    Auteur   Ano- 

cripsit  ab  Erluino  primo  Abbate^  nyme.  L'Histoire   qu'il  nous  a  laissée 

usque    ad  Anselmum,     qui    anno  des     Abbés     de      Gemblours ,     com- 

1115  Pedum    gerebat.    Quod    hic  mence     à    Erluin  ,     qui    fut    le  pre- 

ex      Acherii     Spicilegio     edimus  mier;     et    continue     jusqu'à     Ansel- 

excerptum,   prseter     Abbatum   se-  me,    Abbé    en    1115.     L'Extrait    que 

riem,    nonnulla     refert     de     Lo-  nous    en     donnons ,    d'après    le    Spi- 

tharingise    Ducibus    ac  de    Comi-  cilege  de    Dom  Luc    d'Acheri ,     con- 

tibus  Flandrise.  tient ,  outre  la  succession  des  Ab- 
bés ,  quelques  traits  concernant  les  Ducs  de  Lorraine  et  les  Comtes 
de  Flandres. 

Leodi'en^'"'"      ^'    ^missis   quse   prœcedunt    in  L.  La    partie    de    la   Chronique  de 

Chronico     Leodiensi ,      ab     anno  Liège  ,     qui     précède     l'année     400 , 

400    ad   usque  1132,    hoc  Chro-  a    été    rejettée    par     le     P.     Labbe  ; 

nicum  edidit  Labbeus    in  Biblioth.  mais   depuis    cette  date    jusqu'à    l'an 

nova   Mss.    Cœtera,  quse    annum  1132,      il     l'a     jugée     assez     impor- 

1384    attingunt,     ut   pote     lacu-  tante,    pour    l'insérer    dans    sa    nou- 

nosa,    in     tenebris    primàm  relie-  velle    Bibliothèque       de      Manuscrits. 

ta,      rébus     denub    reputatis,     in  Le  reste,    qui    s'étend    jusqu'à    1384-, 

lucem   emisit  idem  Labbeus.    Quse  étant  plein  de    lacunes ,    fut    d'abord 

spectant    primam     ac    secundam,  condamné     à      rester     dans    l'obscu- 

Regum  nostrorum  stirpem,  et   ter-  rite  :    mais    après     de    nouvelles    ré- 

tise  inttium,  vulgata  reperies  in  su-  flexions,     le    même    Editeur    se    dé- 

perioribus     Voluminibus  ;    exhibet  termina     à   le    publier.    On    trouvera 

Tomus     XI     ab    anno    1032,  ad  dans      les      précédens     Volumes     ce 

1079,  aut  meliiis  1080.  qui  concerne  les  deux  premières 
Races ,  et  le  commencement  de  la  troisième.  L'Extrait  que  nous 
donnons  dans  celui-ci  commence  à  l'année  1032,  et  finit  à  1079, 
ou  plutôt  1080. 

Chronicon      jT,/,    Joannes      Besuensis      Mo-  LI.      Jean,      Moine      de      l'Abbaye 

nachus ,    vix    aliundè    quàm  hoc  de   Beze ,     n'est    gueres    connu    que 

suo  Chronico   notas,  circà    annum  par     la    Chronique     qui     porte     son 

1 120    mortuus    creditur.    Tantàm  nom  :    on    place    sa    mort    vers    l'an 

accedit      Besuense     ad      Divion.  1120.     Cette      Chronique      ressemble 

tellement 


PRjEFATIO.  Ivij 

tellement     à      celle     de     S-     Bénigne    San  -  Benignianum        Chronicum  , 
de    Dijon  ,    que    l'une    paroît    mani-     ut    ex  altero    exscriptum   alterum 
festement    avoir    été    copiée    sur   l'au-    evidenter    judices  ;       ast       inter 
tre  ;     et     l'on    convient  assez    que    le     omnes    satis     convertit ,     San-Be- 
Chroniqueur     de     Beze      est      le    Co-     nignianum  Scriptorem  fuisse  pri- 
piste.     Dom     Luc      d'Acheri,    à     qui     migenium.    Hujas     opus ,    ciim    à 
nous     devons     ces     deux     ouvrages  ,     regno  Clodovei    /,  usque  ad    an- 
ayant     remarqué     que      le  Moine    de     num  fere    600  ,      quo     Besuensis 
Beze      avoit     copié      presque     servile-     Ahhatisc  jacta    sunt  fundamenta, 
ment       l'Ecrivain     de      S.    Bénigne  ,     verbis  fere  totidem    ac  syllabis  à 
depuis   le    règne   de     Clovis    I    où    ils     Monacho       Besuensi       descriptum 
commencent      tous      deux  ,      jusques     adverterct      Acherius  ,         partent 
vers  l'an    600 ,   qui     est    l'époque     de     iilam      existimavit      detrahendam 
la    fondation    de    l'Abbaye   de     Beze ,     Joannis    Chronico ,      atque    hujus 
a    jugé   à    propos    de    retrancher    de     initium    ab    anno  600  esse  ducen- 
son    Edition    toute     cette    partie ,    et    dum.    Quamvis  Auctor   Acta     et 
n'a     commencé     à    donner    la    Chro-     Chartas      Monasterii    sui  proprie 
nique    du    Moine    Jean,  que   depuis     maximeque       colligat  ,      qusedam 
l'an     600.     Quoique     cette      Clironi-     nihilominàs  refcrt    utilia     Histo- 
que     ne    soit    proprement    que    l'His-     rise    Burgundiœ    et     Lingonensium 
toire   de     l'Abbaye    de    Beze ,    et    un    Episcoporum.       Editum     in    hoc 
Recueil    des    Chartes    qui     la    regar-     Vol.    pag.  203  Excerptum^  facta 
dent  ,    on     y    trouve    cependant     des     nonnuUa       continet      Roberii      et 
faits      importans    pour     l'Histoire     de     Henrici       Regum ,        plurimorum 
Bourgogne      et       des        Evêques      de     Besuensium       Abbatum  ,      necnon 
Langres.      L'Extrait     que      nous      en     quorumpiam     Lingon.      Episcopo- 
donnons    à   la    page   203    de   ce     Vo-     rum^    quos    inter  enitet  Robertus, 
lume ,     contient     quelques     anecdo-    Francorum    Principum     génère 
tes    concernant    les    rois    Robert     et    natus.  Ad  finem  Voluminis,  pag. 
Henri  ,      plusieurs    Abbés     de      Beze     638    ejusdem    Chronici    adjicimus 
et     quelques    Evêques     de    Langres      frustulum  ^    quod  monumentorum 
entr'autres    Robert      qui       appartenoit     cultoribus    gratum     et      acceptum 
à     la    Maison     de    France.   Vers  la  fin    fore    judicavimus  ,      ratione     da- 
du    Volume,     pag.    638,    nous     ajou-    tarum,  nominum  et  formulamm. 
tons    un  petit    morceau  de    cette  Chronique,  qui  nous    a  paru  assez 
curieux   par  les  dates  ,  les  noms  et  les  formules. 

LH.      Rodulfe,    né    dans    le     terri-         LU.    Rodulfus  ^    in    pago    ISa-    Chron.  Ab- 
toire   de    Namur,    se    consacra    à    la     murcensi    natus ,    in  Porceto   Mo-  jonis,  Auç- 
vie      Religieuse     dans      l'Abbaye     de    nasterio    Aquis   proximo    Monas-  *«»re  Roduifo. 
Porcet,       voisine       d'Aix-la-Chapelle,     ticen  professas   est.  S.     Trudonis 
Il      fut       successivement      Ecolâtre ,     in      Diœœsi     Leod.      Scholar^  ■ 
Prieur ,     et    Abbé    de     S.     Tron     au    Rector    per    vices   fuit  et  Prior, 
Diocèse    de    Liège.   Dès    le    onzième    et    Abbas.    Sxculis    undecimo    et 
siècle ,    et      pendant   une   bonne   par-     toto      fere     duodecimo,  maximam 
tie      du       douzième,       l'Abbaye      de    hsec   Abbatia,  honestis    Artibus  et 
S.     Tron    se     rendit     célèbre    par     la     Doctrinis,    consecuta     est  celebri- 
culture     des     beaux       Arts      et     des     tatcm.    Quantum   in  Litteris  pro- 
Sciences.    Plusieurs     grands     hommes    fecerint,     satis    prxdicant    edocti 
sortis  de    son    Ecole  ,    montrent    avec     in  eadem   Schola   plurimi  ;  horuni 
Tome  XI.  n 


Iviij  PRJEFATÎO. 

Monachi  duo ,    ex    Scriptura   Sa-  quel    succès     on     y     étudioit.      Deux 

cra,  ex  Patribus,    et  ex  Concilio-  de      ces   sçavans     Religieux  ,    Stépelin 

ritm    Decretis    Sententias     delege-  et    Rodulfe ,   travaillèrent    à    un    Re- 

runt     Stepelinus     et     Rodulfus  ;  cueil     de    Sentences     choisies ,    tirées 

quorum     exemplo ,    Petrus    Lom-  de    l'Ecriture     Sainte,    des     Pères     et 

bar  dus      et     Gratianus      célèbres  des    Canons    de  Conciles,     qui    fraya 

Collectiones    instituerunt.     Eximiâ  la     voie      aux     fameuses     Collections 

summèque    brevi    et  facili    disci-  de  Pierre    Lombard    et    de    Gratien. 

plinâ    Rodulfus    intra     annum ,  Rodulfe   avoit    une    méthode    admi- 

pueros    vix     Musam     declinare  rable    pour     enseigner  ;  elle    étoit   si 

sciolos,    non     tam       dictamen,  courte     et    si    facile,     que    dans     le 

quàm   metrum   quoque  compo-  cours    d'une     année,     des     enfans ,      à 

nere    docuit.     Rerum     multarum  P^ir^f^     instruits     des   premiers    principes 

varietate    districtus ,     atque     tur-  de     la      Grammaire,      devenaient       sous 

barum     undis    Jluctuans,     plures  lui     capables    de    composer     en    vers   et 

edidit      lucubrationes    :      primum  en   prose.   Pendant      une    vie     fort   OC- 

illius    opus,    m    quo  toti    sumus  cupée  ,   et    agitée    de    troubles     fré- 

hîc ,    Chronicon  asseritur  S.    Tru-  quens ,      Rodulfe     trouva      le     temps 

donis,    in   Libros    XIII  divisum.  de     Composer      plusieurs     Ouvrages. 

Inter   probatos     sui    temporis    et  Le  premier,   et  le    seul  qui   fasse    ici 

optimx    notx     Historicos     nume-  l'objet    de     notre    attention,     est     la 

randus  certè  Rodulfus,    qui    nudè  Chronique    de    S.     Tron  ,     composée 

ac    sincère ,    nec    studio    partium  de    treize     Livres.    L'amour  du  vrai , 

indulgens,     fada     describit      ele-  l'exactitude  ,      l'élégance      du       style , 

ganti    stilo.   Reperitur  ejus  Chro-  méritent    à  l'Ecrivain   une  place    dis- 

nicon    opud    Acherium   in  Spicil.  tiiiguée     entre     les    bons     Historiens 

Tom.  Il  in  fol.     unde,    quse    ad  de    son    siecle.    On    trouve  sa    Chro- 

rem     nostram      utilia     credimus ,  nique      dans     le   Spicilege    de     Dom 

Gesta      Adelardi  I     Abbatis      S.  Luc     d'Acheri  ,      Tome      II      in   fol. 

Trudonis,      ejusque      cum      Epis-  L'Histoire     d'Adelard    I ,      Abbé     de 

copo     Metensi   Theoderico    conten-  S.    Tron,  ses  démêlés    avec    Thierri, 

tiones,  in  Collectione  nostra  trans-  Evêque    de    Metz  ,     nous    ont     paru 

cripsimus  ;      Excerptum     proten-  assez       intéressans ,        pour      mériter 

dentés    usque    ad     mortem    Ade-  d'entrer       dans       notre       Collection. 

lardi  II,  ad  annum  scilicet  1082.  L'Extrait  que  nous  donnons  ,  s'é- 
tend jusqu'à  la  mort  d'Adelard  II , 
en  1082. 

Geneai.  ex       ^^^^-     Pertinct  ad    Res    Fran-  LUI.        Comme        l'Histoire        des 

CarohirMa-  ^^^^"^5     Historitt    Comitum     Flan-  Comtes     de    Flandres,    de      Hainaut 

sn"s.            ({pigg  ^    Hannonix  ,      et     Braban-  et    de     Brabant  ,    n'est    point    étran- 

tiae  :  eorum   ergb ,    qui  seculo  XI  gère      à      notre       Collection ,       nous 

vixerunt,    non    immeritb     Gcnea-  avons    cru    devoir     extraire     de      cet 

logiam    exscripsimus    ex  hoc   bre-  écrit ,     publié    par    Dom     d'Acheri   à 

vissimo      scripto,    quod     vulgavit  la     suite     de     la      Chronique    de    S. 

Acherius  ad  Icalcem    Chronici    S.  Médard      de       Soissons ,         quelques 

Medardi   Suessionensis.  lignes       de     leur    Généalogie  ,      rela- 
tives au   siecle  qui  nous  occupe. 

Historîa          ^jy      Albini       Andegavensis  ,  LIV.      Henri,    qui     a    travaillé       à 

Henrici  Hun-  "  '  _        _ 

tindonicnsis.   cui    in   AngUam   evocato    Scholas    illustrer         l'Histoire        d'Angleterre 


PR^FA  TIO. 


lix 


iùt   Disciple     d'Aubin    d'Angers,    qui  suas   Lindensis  Episcopus  commi- 

avoit    été   appelle    en  Angleterre   par  serat ,    Discipulus    fuit    Henricus 

l'Evèque     de     Lincoln ,     et      chargé  Archidiaconus       lîuntindoniensis , 

de      l'Ecole      Episcopale.     Henri      fut  qui    jénglicam   auxit     Historiam , 

Archidiacre     de      Huntington  ,     dans  atque    doctis     laborihus    Episcopo 

le    même   Diocèse.     Il  dédia    son  Ou-  suo    Alexandre    dicatis ,   illustra- 

vrage  à     l'Evêque    de    Lincoln      Aie-  'vit.    Quse  fuerit  eruditio  celehris 

xandre.    Pour    donner    une    idée    des  Archidiaconi ,     quse    fides    Scrip- 

travaux     littéraires   de  ce  sçavant   Ar-  tori  sit   adhibenda,    ostendent  hxc, 

chidiacre  ;  pour  faire  connoître  le  quee  ,  acturus  de  Regibus  Guil- 
mérite     et      l'autorité    de    l'Ecrivain ,     lelmo   Rufo   et    HenHco  I ,    loqui- 

il    suffît    de  copier    ce    qu'il  dit  lui-  tur  :  Hactenus    de   iis  quae,   vel 

même,  avant  de  commencer  les  in  Libris  veterum  legendo  re- 
regnes  de  Guillaume  le  Roux  et  perimus  ,  vel  famâ  vulgante 
de  Henri  I  :  «  Jusqu'ici  je  m'en  suis  percepimus  ,  tractatum  est. 
»  rapporté  aux  écrits  des  Anciens ,  Nunc  autem  de  his,  quae  vel 
»  et    à  ce  que     publioit    la      renom-    ipsi  vidimus,  vel  ab  iis  qui  vide- 

»  mée  ;  mais  à  présent  je  ne  dirai  rant ,  audivimus  ,  pertiactan- 
»  que    ce    que   j'ai    vu,   ou  appris  de    dum  est.  Ad  annum  usque   1135 

»  témoins    oculaires     ».      Henri      con-  extenditur   opus  Henrici ,   tuncque 

duit     l'Histoire     d'Angleterre     jusqu'à  maximi    mornenti     habendum.    In 

l'année     1135   :    c'est       alors      qu'elle  notitia     Guillelmi    Malmesburien- 

devient      importante.      En        rendant  sis    observatum    est  res   Gallicanx 

compte    de      l'Ouvrage    de     Guillau-  gentis,    undecimo  prsesertim  secu- 

me  de    Malmesburi,   nous    avons  fait  lo,   vix  posse   ab  Historia  Magnx 

observer     la     liaison  de     l'Histoire   de  Britannise  disjungi.  Eam  ob   cau- 

notre       nation ,     avec     celle       de    la  sam,    délecta   Francorum   acla  ex 

Grande      Bretagne  ,       sur-tout     dans  Archidiaconi    Henrici   scripto   se- 

le    onzième    siècle.    Ce    motif     nous  duximus.       Anglorum      Historiée 

a  fait     prendre  le  parti   d'extraire   de  Libri    VI  pars   h\c    édita,    minus 

l'Ouvrage     de       l'Archidiacre     Henri,  attente     r éjecta   est  ad  XI    Volu- 

les    faits    qui    regardent     la     France,  ^cn  ;    sed    ne    omittantur  utilia, 

C'est    par    oubli     qu'on    a    renvoyé  à  primos  annos  undecimi  seculi    re- 

ce    Volume       le     sixième    Livre     de  petimus     à      Comité     Normannise 

l'Histoire      d'Angleterre    :      pour      ré-  Richardo     II  ;     sicque     compen  - 

parer     cette     omission ,     nous    repre-  diose  pergimus   ad    usque    Regem. 

nons    les     premières    années     du  on-  Guillelmum    Rufum.    Moneremus 

zieme      siècle ,     depuis      Richard    H,  frustra   orationem,     ante  prœlium 

Comte   de     Normandie  ;     et     en     l'a-  Hastingense     ab  Auctore    descrip- 

brégeant,     nous    la    continuons     jus-  tam,  nusquam  à   Guillelmo    Con- 

qu'au  Roi    Guillaume      le    Roux.      Il  questore   habitam  ;    sed   confictam 

n'est  pas  nécessaire    d'avertir    que  la  fuisse      ab      Henrico     Huntindo- 

prétendue    Harangue    de      Guillaume  niensi,  qui  sane  ficta  et  commenti- 

le     Conquérant,     avant      la      bataille  tia  tribuere    Guillelmo  nullateniis 

d'Hastingues,     est     l'ouvrage    de     l'i-  debuisset. 

magination    de  l'Ecrivain,    qui  n'auroit  pas   du  mettre  dans  la  bouche 
de  son  Héros,    des  choses  si  contraires  à  la  vérité. 

Brcve 

LV.    On    a     déjà    donné    différens        LV.   In    Tomis    III,     V,    VU,  chron.  s. 


Martini 


Extraits  de     la    petite    Chronique   de     VIII  et  X  Excerpta  leges   brevis  juron 


P  RM  F  AT  10. 


Franciae 
Reg:um. 


Chronici  S.   Martini     Turonensis  ;  S.    Martin  de    Tours  dans  les  Tomes 

sicque  pergemus  ad     reliqua ,     id  III,     V,     VII,    VIII     et    X.     Nous    la 

est    ad    annum    1137,   quo  termi-  suivrons      de       même     jusqu'à     l'an 

natur    Ms.    Bibliothecse     Thuanse  1137,     temps    où    elle    finit    dans    le 

Codex,     à      Chesnio     descriptus  ,  Manuscrit     de    de     Thou,    sur  lequel 

atque  in    Tomo  III  éditas.  du  Chesne  l'a   publiée   au  Tome  III. 

Lfl.     Non  ideo    parvi    semper  LVI.        Le      titre       d'abrégé  ,      que 

pendenda    Chronica ,    qubd    Epi-  portent       quelquefois       les       Chroni- 

tomœ  titulo    sint  inscripta.     Vête-  ques,  n'est     pas    toujours   une    raison 

rum   opéra     à  se    contracta  sseph  d'en    faire    peu     de      cas.    Des   Ecri- 

rehus   eximiis  aliunde  illatis   exor-  vains    instruits  ,    en     abrégeant     l'ou- 

nârunt     eruditi     Scriptores.     Ah  vrage     des      Anciens,     ont     souvent 

ipsis        nonnunquani      hujusmodi  enrichi    leurs    Extraits    de    faits  inté- 

Epitomse     expetebantur.      Manus-  ressans    qu'ils      avoient     trouvés     ail- 

criptorum    Codicum  penuria,    po-  leurs.      Quelquefois       on      demandoit 

testati  Lectorum   et  voluntati  am-  aux    Scavans    ces     sortes     d'Abrégés. 

pla  plenaque  opéra   vix  permitte-  La     rareté      des      Manuscrits      empê- 

bat.     Historiam     ita     summatim ,  choit     de      se     procurer     les      grands 

velut  in    tabula,    scite  et    eruditè  corps      d'ouvrages.       Ces      sortes     de 

descriptam  leviter  attingebant  pri-  précis,    faits    par     des   mains   habiles, 

vati  homines,  qui  in  varias  curas  étoient    un     tableau,      où     sans     une 

diducti,      libres    immensos    nequi-  lecture    immense  ,     les     particuliers  , 

bant  pervohere.    Hugonem    Flo-  distraits    par      leurs     soins      domesti- 

riacensem        Clariumque      habuit  ques,      prenoient     une     teinture     de 

Auctores,     qui      San-Fictorianum  l'Histoire.      Hugue      de       Fleuri      et 

scripsit   Codicem,   ex  quo  et  varia  l'Historien     Clarius      sont     les     Ecri- 

jam    in   Tomis   VI ,     Fil     et   X  vains    qu'a    suivi     l'Auteur      du    Ma- 

edita,      et       hocce       Fragmentum  nuscrit     de    S.     Victor,    d'où    l'on    a 

transcripsimus ,     à      restituto     in  tiré    les    différens     Fragmeiis    publiés 

honorem    Guillelmo    Notho,      us-  dans    les    Tomes    VI,     VII    et    X    de 

que   ad    matrimonium  Régis   Phi-  ce      Recueil,     et      sur     lequel     nous 

lippi   I    cuni    Berta      Hollandise ,  donnons      cet      Extrait ,       qui      com- 

anno  1071  celebratum.  mence  au  rétablissement  de  Guil- 
laume le  Bâtard  dans  son  Duché  de  Normandie,  par  le  Roi  Henri  I, 
et  finit  au  mariage  du  Roi  Philippe  I  avec  Berte  de  Hollande  , 
en  1071. 

chwmicon       LFII.  Nobis  licet  fuerit  consti-  LVII.    Quoiqu'on    se     soit     imposé 

tuium,  à  Chesnio    édita  inscribere  la   loi   de    comprendre     dans   la    nou- 

in  nova    Histor.    Franc.    Collée-  velle       Collection    des    Historiens    de 

tione  ;     legem    hanc    coangustan-  France,    les    Pièces    publiées     par  du 

dam    duximus,    ad  Epitomen   re-  Chesne  ;    on    a   cru   pouvoir    la     res- 

di^endo  nonnulla   Chronica ,    quse  treindre,     en      abrégeant         quelques 

<vel  mera  sunt  et  jejuna   Collecta-  Chroniques  :     soit    parce  qu'elles     ne 

nea  variorum  operum  alibi  passim  sont        qu'une      compilation        seche 

à    nobis     vulgatorum  ;     vel    qux  d'autres      Ouvrages     que    nous     don- 

multa     continent     ad      Historiam  nons       ailleurs  ;    soit    parce     qu'elles 

Gallorum    nihil  pertinentia.    Taie  contiennent    plusieurs    choses     étran- 

est     Hildesheimense      Chronicon  :  gères  à  notre   Histoire.   Telle    est    la 

totum  in  Germanorum    Gestis,  ad  Chronique     d'Hildesheim   :      remplie 


Hildensliei 
raense. 


rRMFATlO.  Ixj 

d'événemens      qui       concernent    FAI-  res  Francicas   vix     quidquam   lu- 

lemagne,    elle    fournit      peu      de    lu-  minis  affert.   Porrb  ea  tantàm  ex- 

mieres  sur  les  affaires    de    la  France,  cerpsimus,  qux    propius    ad    rem 

Nous    nous     sommes      donc    conten-  nostram      accédant.        Chronicum 

tés    d'en    extraire    ce     qui    approche  illud    ah    anno   995    ad     annum 

le     plus      de      notre      objet.       Cette  lO-iO       videtur       Auctoris       esse 

Chronique      paroît      être     d'un     Au-  cosevi  ;   fusiàs     enim      temporum 

teur      contemporain          depuis       l'an  illorum     res     singulas       enarrat , 

995,    jusqu'à     l'an      1040    :       durant  quàm   qui    posteà    continuatlonem 

cet   intervalle,    la    narration    est  plus  usque    ad  annum   1137   perduxit. 

étendue     et    plus    circonstanciée    que  Hildesheim.    Chron.^  edidit    Chesn. 

celle  du  Continuateur  ,  qui  a  inter  Rer.  Franc.  Script.  T.  III. 
poussé  la  sienne  jusqu'à  l'an  1137.  Du  Chesne  a  publié  cette  Chro- 
nique au  troisième  Tome  de  sa  Collection. 

LVIII.          L'ancienne        Chronique  LVIIJ.       Chronicum        vêtus  ,      Saxonicum 

connue  sous    le    nom    de     Chronique  Saxonicum  dictum,   seu  Annales 

Saxonne^      OU      d^ Annales      de      Saxe,  Saxonici,    jam      in     Tom.      VI , 

déjà     publiée    par     parties     dans    les  VU,  Vf II  et    X    hujus    Collect. 

VI,      Y II,     VIII    et    Xes     Tomes     de  frustatim  editum  ,    ah   anno     740 

cette      Collection,        s'étend       depuis  ad      1139      progreditur.       Utrhm 

l'an    740,    jusqu'à      1139.     Cette  Ion-  unius    sit    Auctoris    longum    hoc 

gue     Chronique    est  -  elle    le    travail  opus,    non    benè     convenit      inter 

d'un  seul?   Les    Sçavans    qui     en  ont  eruditos.    Qui   notis    illud    et  oh- 

parlé  ,      ne     sont     pas    d'accord     sur  servationibus   illustratum    Editioni 

ce    point.    Dom     Martene ,      qui     en  para-verat     Martenius  ,    in    Prx- 

avoit    préparé    une     Edition    enrichie  fatione      Tomi     IV     Amplissimse 

de     notes    et    d'observations  ,  insinue  Collect.    unicum   insinuât  Scripto- 

dans   la    Préface   du    quatrième  Tome  rem,  quem   hacteniis   latere   fate- 

de      son        Amplissime        Collection ,  tur  ;    at    novse     Corheiœ      Mona- 

que    la  Chronique    de  Saxe  est  d'un  chum  fuisse    suspicatur.      Addit 

seul     Ecrivain,    dont    il  ne   nous    ap-  tamen    nec     temerè    asseri     posse 

prend    pas  le    nom ,  mais  qu'il    soup-  eidem  operi  per    temporum    vices                               >         » 

çonne    avoir  été    Moine    de    la    nou-  plures    incuhuisse.    Georgius   Ec-                                       \ 

velle   Corbie.    Il     ne    croit    cependant  kardus ,    qui    Martenii      Codicem 

pas     qu'il    y    eût    de    la    témérité     à  noverat      autographum  ,       postu- 

reconnoître      plusieurs      Auteurs      de  lante   Principe    Ferdinando  Furs- 

cette    Chronique.     Le     célèbre    Geor-  tembergio  Monasteriensi      et    Pa- 

ges    Eckard ,    qui    avoit     vu    le    Ma-  terhomensi  Episcopo ,   rogavit    ex 

nuscrit    de    Dom     Martene,      sollicita  ipsius    autographo        descriptum, 

la       protection    du      Prince      Ferdi  -  quod  transmisit    Mabillonius  doc- 

nand     de     Furstemberg,      Evêque   de  tissimo   Libnitio ,    data   prias    ah 

Munster      et      de    Paderborn ,     pour  eodem    Libnitio    fide  ,    fore     ut 

en      avoir     une      copie  :     Dom      Ma-  nunquam    illud     ederet.      Moriens 

billon       l'envoya     au     sçavant     Leib-  iste    Editionem    commendavit    Ec- 

nitz,     sous    la     promesse    de    ne   pas  kardo,  qui    amici   sui    sacramento 

l'imprimer.       Leibnitz      en     mourant  teneri    se  non     existimavit.      Ag- 

chargea      Eckard    de     cette    Edition  ;  noscit    in     Prsefatione    Eckardus 

et   ce   dernier    ne   se  crut  pas   lié   par  prxcipuum        hoc         monimentum 

la     promesse     de    son    ami.     Eckard  Martenio    quodam     modo     deberi. 

q 


Ixij  BRJEFATIO, 

Domnus    Bouquet    ejusque    suc-  convient  dans   sa    Préface    qu'il    doit 

cessores ,   Eckardi    usi  sunt    Edi-  à    Dom  Martene     cet    excellent    mo- 

tione  :  in     hoc    autem      Folumine  nument.     Doni    Bouquet  et    ses   suc- 

Lectio  autographi    Bibliothecse  S.  cesseurs  se    sont  servis    de    l'Edition 

Germant      Parisiensis     adhibetur.  de    Georges    Eckard  :    dans    ce     Vo- 

Scriptores      alios      Chronographus  lume-ci,    on    a   pris    pour      guide    le 

Saxo  plerumque    sequitur ,     quo-  Manuscrit    autographe      de    S.    Ger- 

rum    mentem       ssepe      exprimit ,  main     des    Prés.    Le      Chronographe 

atque      nonnunquam     verba     ipsa  Saxon    suit    les      Auteurs     qui     l'ont 

usurpât.  Quod    ex  edito    ad  pag.  précédé ,      pour      les      faits      histori- 

215    Fragmento     exili     nimis     ac  ques,    et    souvent    il    les     copie    mot 

minus  cohierente  fuerat  resecatum  ,  pour      mot.       L'Extrait      que      nous 

hoc    idem    pag.  640  restituimus  ;  donnons    à    la  page  215  ,  ayant   paru 

sicque     totum   Excerptum  ab  anno  trop    coupé   et    trop    décharné,    nous 

Christi    1037   ad    1070     complec-  avons    placé    à    la    page   640,    ce   qui 

titur.    Anonymus  Chronici    Scrip-  en     avoit     été    retranché  ;     le     tout 

tor  ,     cum    multis    aliis     ejusdem  comprend      depuis      l'an      1037    jus- 

temporis ,     Astrologus ,    non    As-  qu'en          1070.         Le      Chroniqueur, 

tronomus ,     Cometam     anni   1066  comme    beaucoup      d'autres    de     son 

existimavit  signum     Anglix    subi-  temps,      plus      Astrologue      qu'Astro- 

gendx     armis     Guillelmi      Nothi  nome,     a    supposé     que    la    Comète, 

Ducis     Normannise.       In      rébus  qui    parut    en     1066,      annonçoit     la 

hujus    Provincise    vix     paululum  ccnquête    de    l'Angleterre    par     Guil- 

'versatus ,  peregrinationem  in  Ter-  laume    le     Bâtard,     Duc        de      Nor- 

ram    Sanctam    tribuit    Duci     Ri-  mandie.    Peu    instruit    des  affaires  de 

chardo     II,    quem    ibi    mortuum  cette    Province,   il    attribue    au    Duc 

narrât  :  hsec  porrb  spectant    filium  Richard    II     un     voyage    à    la  Terre 

Richardi ,     Robertum    ISicxee,     de-  Sainte,  où   il    dit  que    Richard    niou- 

functum.  rut  :   il    confond     ici    Richard      avec 

Robert      son    fils ,    qui     mourut    en 

effet  à  Nicée. 

chron.           LlX.     S.     MuxcntU     seu  Mal-  LIX.         La       Chronique       de       S. 

leacense    Auctoris     incerti     Chro-  Maixent,    autrement     dite    de     Mail- 

nicon ,    quod    prse    cseteris    hujus  lezais,    dont     on     ne    connoît     point 

generis  scriptis    ssepissimè  laudant  l'Auteur,     est    de    tous      les     Ouvra- 

Historici,  et  citant    prœsertim     à  ges    de     ce    genre  ,      celui     que     les 

decimo  seculo   ad   médium    usque  Historiens     citent     le    plus     souvent , 

duodecimum ,    plurimum     luminis  sur-tout     depuis     le     dixième     siècle 

prsebet      Historise ,       Pictaviensis  jusqu'au    milieu    du     douzième.     Elle 

maxime  ,      Andegavensis      atque  peut   être    en    effet    d'un     très-grand 

finitimarum     Provinciarum.    Non  secours     pour       éclaircir       particulié- 

simplex  et  arida  factorum  juxta  rement       l'Histoire     du      Poitou  ,     de 

temporum   ordines    collectio ,    sin-  l'Anjou     et    des     Provinces     voisines. 

gulis     annis      quamdam     exhibet  On  y   voit     quelque    chose     de     plus 

continuationem     seriemque     rerum  qu'une     compilation      seche    de    faits 

majoris    minorisve  momenti  ;    sed  placés      dans       l'ordre      des     temps  : 

quse  omnes  necessariœ  sunt  ad   lo-  chaque    année     fournit    un  enchaîne- 

cupletandam      Historiam.       Prœ-  ment     d'événemens    plus     ou    moins 

tereà ,  si    nonnullos    errores  exci-  intéressans ,     mais    également     néces- 


PR^FATW.  Ixiij 

saires     pour     le      fond     de    l'histoire,  pias,  satis  accurata   videtur  Auc- 

D'ailleurs,     à    quelques    fautes   près  ,  toris    Chronologia.     Varia  jam   in 

la    Chronologie     en  est  assez   exacte.  Tomis     Fil,    IX  et    X  data  sunt 

On    a    déjà    plusieurs     Fragmens     de  illius    Chronici     Fragmenta,     ex 

cette     Chronique      dans    les     Tomes  Editione     Labbsei   Tom.    II  nov. 

VII  ,     IX     et      X  ,     d'après       le      P.  Bill.    Mss.     Impressum    ad   pag. 

Labbe,     qui      la    publiée      dans      sa  1\Çt  hujus    Voluminis    Excerptum^ 

Biliotheque       des      Mss.       Tome     II.  simul  cum  nonnuUis  additis  pag. 

L'Extrait     imprimé    à    la    page     216  64^,  ah   anno      Christi      1035    ad 

de     ce     Volume  ,     avec    ce    qui    est  1071    extenditur. 
ajouté    à    la    page  644 ,     s'étend    de- 
puis  l'année  1035  jusqu'en    1071. 

LX.      Orderic     ou    Ordric      né     en  L^-    Ordericus     seu      Ordricus    Orderid  Vi- 

,.  ,        tahs  Historia 

Angleterre    en    1075    de    parens      on-    ^/^    Angiia  ,    parentibus    Aurelia-  Ecdesiastica. 

ginaires      d'Orléans ,     fut      amené     à    nensibus    anno  1075   natus  ;  mare 

l'Abbaye       de    S.     Evroul      en     Nor-    Britannicum     decennis      transfre- 

mandie  ,     à    l'âge  de   dix   ans  ;  il    y    tans,     ac     devectus   ad     Uticense 

prit     rhabit     Religieux     et      la    tonsure    Monasterium,    ibi  XI   aetatis    suae 

Cléricale    h    onze     ans.     On    lui    donna  anno  ad  Monachatum  susceptus 

le  nom  de  Vital.  Il    fît  ses  principales  est,  atque   Clericali   tonsurâ  ini- 

études      dans    cette      Abbaye  ,     dont  tiatus  :    Vitalis   nomen  ipsi  im- 

l'Ecole    étoit    une   des    plus    célèbres  positum  est.    Prsecipuarum    Lit- 

de  toute     la  France  pendant  les   X  ,  terarum    scientid   eruditus    est   in 

XI    et     XII     siècles.     Par      ordre    de  eadem     Abbatia^      cujus     Scholse 

Roger      son     Abbé  ,      il     commença  sœculis  X,    XI  et    XII      maxime 

une    Histoire     Ecclésiastique      depuis  célèbres  erant   apud    Gallos.    Ro- 

la  Naissance    de    Jesus-Christ   jusqu'à  gcrii  Abhatis  sui    prxcepto   Bis- 

l'année    lUl  ,    qui     étoit    la     67^    de  toriam    Ecclesiasticam    incœpit    à 

son  âge.   Il    nous   dit   lui-même    qu'il  Nativitate     Christi      ad     annum 

a     suivi   et  abrégé  Guillaume  de    Poi-  usque    1141,   setatis   nerb  suœ  67. 

tiers    pour    les     faits    qui     regardent  Contextionem    Guillelmi    Picta- 

Guillaume    le     Bâtard.     L'importance  viensis      de     Guillelmo      JVotho  , 

de     cette     Histoire    remplie    d'excel-  breviter,     ut    ipse    testatur ,    ia 

lentes    choses,   nous    a    fait    prendre  quibusdam    secutus  est.  Editio- 

le  parti  de    continuer  à    la     publier ,  ^^m      illius      eximise      Historiée , 

et      d'en     donner     un     long    Extrait  maximique  ponderis    et    momenti, 

dans      ce    Volume.      Ce      n'est     pas  pergendo ,  fusiîis    et  uberius  exe- 

qu'il     n'y      ait    beaucoup    à      désirer  quimur    in     hoc    volumine.    Non- 

dans   cet    Auteur  du    côté    de   l'ordre  nulla   tamen  perturbatè  refert  Or- 

et      de       l'exactitude.      Ainsi    ,      par  dericus  et    minics    accurate  :     sic 

exemple  ,       dans       son      quatrième  in   Lib.    A,    pag.     243,   ortas  in 

Livre ,     page   243     de    ce    Volume ,  Flandria  inter    Principatùs   hae- 

parlant     des      troubles    qui     s'élevèrent  redes,    post   mortem    Balduini    V 

en    Flandres  ,      après     la      mort       du  Comitis,    dissentiones     narrando , 

Comte     Baudouin       \  ,     il     confond  personas     temporaque      permiscet. 

les     temps    et   les  personnes.  Il  place  Balduinum    V    Roberti    Régis  ge- 

en    1070    la      mort   de    Baudouin  V,  nerum,    pro    Balduino    VI,   anno 

gendre    du   Roi  Robert;    c'est     Bau-  1070     defunctum   scribit.    -Tribuit 

douin  VI    qui    mourut    cette     année,  eidem   Balduino  V  fUium  Arnul- 


Ixiv  P  RM  F  AT  10. 

phum  nomine  ;    quem   genuit  Bal-  Il    fait    Robert  le  Frison  fils  aîné  de 

duinus   f^I ,    Robertum      Frisium  Baudouin     V  ;     c'est      Baudouin      VI 

Balduini    V  primogenitum     'vo-  qui  étoit  l'aîné   de  Robert.   Il   donne 

cat  ;    non    Rohertus,   sed  Baldui-  à     Baudouin    V    un     fils  nommé  y/r- 

nus  FI  natu  major  erat.     Rober-  noul  ;      mais     cet      Arnoul    étoit    fils 

tum  dicit  in  conjugium  accepisse  de  Baudouin  VI.     Il    dit  que  Robert 

fîliam     Florentii     Ducis   Frisio-  le    Frison    épousa   la   fille  de  Florent , 

num  ;  Robertus  non  filiam  Ducis  Duc      de        Frise  ;       Robert       épousa 

Florentii ,  sed  viduam   ejus   Ger~  Gertrude ,       non      pas      fille  ,       mais 

trudem     duxit    uxorem.    Chesnia-  veuve      de       Florent.      INous       avons 

nam    Historiée    hujus    Editlonem  comparé     l'Edition      de    du     Chesne 

contulimus  cum  Mss.  Codd.  Reg.  avec     les   Manuscrits    du     Roi ,    N°. 

5506.     2.     Uticensi,    et    S.     Au-  5506.    2.    de  S.    Evroul,  de  S.  Ouen 

doeni        Rotomagensis  ,      quorum  de     Rouen  ;  et    nous  avons    eu    soin 

Lectiones  varias  notavimus.  d'en  marquer  les  variantes. 

Historia          XLI.      Plures  habuit    Historiée  LXI.    L'Eglise     de    Verdun     a     eu 

rum  virdun.  suêe    Scriptores    Ecclesia      Virdu-  plusieurs      Historiographes.     Bertaire, 

nensis,    Bertarius    nono    seculo  31  Ecrivain    du    neuvième    siècle,     com- 

primorum    hujus  urbis    Episcopo-  posa     une     Chronique     abrégée     des 

rum     con/ecit     brève    Chronicon ,  31       premiers     Evêques       de       cette 

quod    prosecutus      est    Monachus  ville  ;      un     Religieux    du   Monastère 

S.    Vitoni  ad  usque    Theodericum  de     S.     Vanne    la    conduisit    jusqu'à 

40    Episcopum,  qui    vixit    média  Thierri      quarantième     Evèque ,     qui 

XI    seculo;     tandem     Laurentius,  termine    le    milieu    du    onzième    sie- 

priiis     Leodiensis     S.     Laurentii,  cle  ;    enfm     Laurent ,    d'abord     Reli- 

postmodiim      S.      Vitoni     Virdu-  gieux    de  S.    Laurent  de  Liège,    en- 

nensis       Monachus,        eorumdem  suite    de     S.    Vanne    de    Verdun  ,     a 

Prœsulum     Historiam      ab    anno  repris     l'Histoire    de     ces    Prélats     à 

Chrisii  1048  ad    1144    continua-  l'année       1048,     et      l'a       continuée 

vit.   Quse    viderai  oculis,  aut  ex  jusqu'à     l'an       1144.       Laurent     tra- 

optimis     selegerat     commentariis,  vailloit    avec   soin  ;     il    écrivoit     sur 

hxc   magna    cura   Litteris    execu-  ce    qu'il  avoit   vu    par     lui-même,    et 

tus       est       Laurentius.    Veterum  d'après        les      meilleurs       Mémoires 

scripta   nasutè   distringens,  eorum  ^u'^^    ^^i    fut    possible    de   recueillir. 

sententiam   ceu   fabulas     neglexit,  ^   eut    assez  de   critique  ,    pour    s'éle- 

qui   Gallicarum    Ecclesiarum    ori-  ver   au-dessus    des    opinions    fabuleu- 

ginem  vel   ab    Apostolis,  vel   à  72  «^s      qui     faisoient     remonter   la    pre- 

Discipulis     repetebant.     Ecclesias-  miere     origine     de    nos    Eglises   jus- 

tieam    non    modh  conscripsit  His-  Q^^'aux     Apôtres ,    OU    aux    soixante- 

toriam    Laurentius,    sed    et    secu-  douze   Disciples.    Quoique  le    titre  de 

laria   multa  narrât  :   qualia    sunt  cet    Ouvrage     semble    annoncer     une 

dissentiones  et  bella  Ducem  Infe-  Histoire  purement  Ecclésiastique  ; 
rioris  Lotharingie  Godefridum  cependant  on  y  trouve  des  traits 
inter  et  Imperatorem  Henri-  importans  pour  l'Histoire  Civile  : 
cum     m,      qui    Mosellanam   seu    par    exemple,    des     détails     sur     les 

Lotharingiam      Superiorem       Gi-  différends    de    Godefroi  ,    Duc    de  la 

rardo  Alsatise,  atque  Comitatum  Basse  Lorraine,  avec  l'Empereur 
Virdunensem  Richardo  urbis  Henri  III  ,  au  sujet  du  Duché  de 
Episcopo     concesserat.     Descripta    la    Mosellane,    ou     Haute    Lorraine, 

que 


riiMFATlO.  Ixv 

que    ce    "prince    avoit    donné     à      la  sunt    hxc     ex  Acherii     Tom.    II 
Maison    d'Alsace  ,       et      du      Comté  Spicil.  in  fol. 
de   Verdun  dont  l'Rvèque    Richard   avoit    reçu  l'investiture    de    l'Em- 
pereur.  Cet    Extrait  est  tiré  de  Dom  d'Achéri ,    Tome    II    du  Spicil. 
in   fol. 

LXII.    Wassor   ou   Vasor     est     une        LXII.        Voici odorensis        Ah-    ci.ron.  Cor- 

1  t     ■  Ti/T        •  »•  noiiii  Val- 
Abbaye     située     sur    la    Meuse,    dans  batia  ^       Metemis      olim,       n  u  ne  aodor. 

le  Comté  de  Namur  ,  autrefois  Leodiensis  Diœcesis,  sita  est  nd 
soumise  à  l'Evêque  de  Metz ,  pré-  Mosam  ,  in  Comitatu  Namur- 
sentement  à  celui  de  Liège.  Dans  censi.  Percelebre  fuit  illud  Mo- 
les  onze  et  douzième  siècles  ,  cette  nasterium  XI  et  XII  scculis,  Li- 
Abbaye  étoit  célèbre  par  la  cul-  beralium  Artium  aliarnrnqiœ 
ture  des  Sciences  et  des  Beaux  Scicntiamm  studio,  nec  non  viris 
Arts,  et  par  les  grands  Hommes  ibidem  multâ  doctrind  excultis. 
qu'elle  a  produits  dans  l'un  et  De  Chronici  Valciodorensis  Au- 
l'autre  genre.  Les  Savans  ne  sont  ctore  non  convenit  inter  Erudi- 
pas  d'accord  sur  l'Auteur  de  la  tos  :  opus  minime  dubium  vide- 
Chroni(iue  de  Vasor.  Il  paroît  in-  tur  plurium  ejusdem  Ahbatix 
contestable  que  c'est  l'ouvrage  de  Monachorum  ;  primus  circa  an- 
plusieurs  Religieux  de  cette  Mai-  num  1090  scripsit  ;  150  post 
son  ,  dont  le  premier  écrivoit  vers  annis  aller  idem  scriptum  ad  an- 
l'an  1090  :  un  autre  entreprit  cent  num  usque  \2i3  persecutus  est  ; 
cinquante  ans  après  de  la  conti-  operi  intcgro  ad  Epitomam  re- 
nuer,  et  la  conduisit  jusqu'à  l'an-  dacto  tertius  adjunxit  seriem  Ab- 
née  1243;  un  troisième  a  réduit  le  batum  usque  ad  onnum  162.5. 
tout  en  abrégé  ,  et  y  a  joint  une  Acherius,  cui  Historiam  honc 
liste  des  Abbés  jusqu'en  1625.  debemus  ,  ex  Manuscripto  Gem- 
Dom  Luc  d'Acheri  ,  à  qui  nous  blacensis  Abbatix  transcriptam 
devons  ce  morceau  d'Histoire  ,  l'a  edidit^  cum  prima  continuatione 
publié  sur  un  Manuscrit  de  l'Ab-  usque  ad  médium  fere  XIII  ssecu- 
baye  de  Gemblou ,  avec  la  pre-  lum.  Multos  contra  rationem 
miere  continuation ,  jusques  veis  temporum  errores ,  confusaque 
le  milieu  du  treizième  siècle.  Dom  multa  jam  notavit  Mabillonius 
Mabillon  a  remarqué  avant  nous  in  Chronico  Falciodorensl ,  ac 
que  la  Chronique  de  Vasor  est  prsecipue  circa  prima  sœcula.  Ah 
pleine  d'anachronismes  et  de  con-  anno  1015  accuratior  fit  Chro- 
fusion  ,  sur- tout  pour  les  com-  nograplms,  ipsique  potcst  aliqua 
mencemens.  Depuis  l'année  101.5 ,  fides  haberi  in  rehns  suo  scculo 
l'Auteur  devient  plus  exact  ,  et  gestis.  Quin  etiam  sigillaiim  prse- 
l'on  peut  faire  quelque  fond  sur  clara  nonnulla  recenset  de  Comi- 
ce qu'il  rapporte  des  événemens  tihus  Namurcensibus,  et  de  Bul- 
qui  se  sont  passés  dans  son  siècle,  lonensibus  Ducibus. 
On  y  trouvera  même  quelques  détails  intéressans  touchant  les  Com- 
tes de  Namur,  et  les  Ducs  de  Bouillon. 

LXIII.    L'Ecole    de    S-     Martin    de         LXlll.      Schola     S.        Martini      Narratio 

Tournai      étoit     très- florissante      sur  Tornacensis  ,     extremo     undccimo  nisAbbatiœ 

la     fin    du   onzième  siècle.    Elle    con-  seculo    florentissima ,    seculo  duo-  lorôac '" 

tinua    dans    le    douzième    à     cultiver  decimo  simili  studio  parique  suc- 

les    Lettres   avec  la  même   ardeur  et  cessu    Litteras   excoluit ,    Abbate 
Tome  XI .  r 


Ixvi  P  RM  F  AT  10. 

doctissimo      Odone    sçu     Oldardo^     le     même     succès  ,      SOUs     le      docte 
qui    posteà     Canieracensis     Epis-    Abbé      Odon       ou     Oudart ,      depuis 
copus  anno  W^'îi  factus   est.    Her-    élu      Evêque    de   Cambrai     en     1105. 
mannus   sive     Herimannus ,    post-    Herman    ou     Herimanne ,     qui    dans 
modum   illius  Monasterii    Jbbas,     la  suite    devint    Abbé   de   ce    Monas- 
dignissimus      B.     Odonis       Disci-    tere  ,    l'ut    un    des    principaux    élevés 
pulus  in  eadem  Schola,   bonis  Ar-    de    cette    Ecole    célèbre.     Digne    Dis- 
tibus  opprime      eruditus,    scriptis    ciple    du    B.    Odon  ,    il    se    distingua 
suis     grande     sibi    nomen     fecit,    par   ses  écrits ,    par    ses  prédications , 
ac    doctis    concionibus ,      nec   non    et   par  ses  négociations   en   différentes 
variis    apud    Principes      diverses    Cours.     Hériman  ,     sollicité    par     les 
negotiorum  regni    procurationibus    Religieux     de    Tournai ,     d'écrire    les 
maxime      excelluit.      Romse      diu    principaux    événemens      du     rétablis- 
commoratus    Hermannus  ,      quod    sèment   de    leur    Monastère  ,     profita 
sibi  per    otium   licuit,     à    Mona-    du   long  séjour  qu'il   fit  à   Rome ,   et 
chis    Tornacensibus   expetita^   Ab-    du     loisir    dont   il  y    jouissoit,     pour 
batisesuse  Acta  prxcipua    Litteru    satisfaire       les      vœux     de    ses     Reli- 
mandavit    à  principio   regni  Phi-    gieux    :     il     composa    cet     Ouvrage , 
lippi    I,  ad  annum   Christi  1127.    depuis    le    commencement    du    règne 
Hsec  prosecutus  est  alter    ejusdem    de   Philippe   I  jusqu'à    l'an    1127.  Un 
Abbatise  Monachus.     Si    Auctoris    autre    Religieux    de    la     même    Ab- 
setatem    spectes,     si    tcmpus    que    baye  s'est    chargé    de    la     continuer. 
scribebat,     si   factorum    ordinem,     A  ne    considérer  que    l'âge   de    l'Au- 
debcrei    sanè     Hermannus     accu-    teur ,       le      temps     où      il      écrivoit  , 
ratissimus  liaberi  Historicus  :  non    l'ordre    des    faits   qu'il    raconte  ,    Hé- 
tamen    testis     est  omnino    certus ,     riman    devroit      passer     pour    l'Histo- 
aut    justâ    reprehensione     carens.     rien     le     plus    exact    :     cependant     il 
Cautè  igitur  hune  habeas   Aticto-    n'est  pas    à    l'abri   de    tout  reproche. 
rem,     sive  quod    Romse    scribenti     Soit     qu'il    n'eut    pas    à       Rome     les 
tabularum    copia     defuerit ,    sive    secours     nécessaires  ,    soit  qu'il    com- 
quod    ab  juventa    cœptum  opus  ,     posât      de      mémoire     un       Ouvrage 
memoriter      confecerit.      Comitum    qu'il    avoit    commencé    dans  sa   jeu- 
Flandrix  gesta    continet  pars  hu-    nesse  ;    il    ne  faut    le    suivre    qu'avec 
Jus  Historiée  prsestantid  excellens.     précaution.     La    partie    la    plus    inté- 
Editum    lac     post    Acherium    in    ressante  de  son  Histoire    regarde    les 
Tom.    n    Spicil.    in  fol.    Frag-    Comtes    de    Flandres.     Le    Fragment 
mentum,     pertinet    ad     Robertum     placé     ici      sur     l'Edition    de      Dom 
Flandrise     Comitem,    Balduini    V    d'Acheri     au    Tome    II    du  Spicilége, 
filium,    ac   primos     annos    regni    concerne    Robert ,     Comte    de     Flan- 
Philippi  I  attingit.  dres ,     fils    de    Baudouin    Y  ;  et    ap- 

partient   aux     premières    années    du 
règne  de  Philippe  I. 
Chron.  al-       LXlF.    Lahbeo    debemus    alte-        LXIV.  Nous   devons    au  P.     Labbe 
terum  S.  Mi-  ^^^^^    j^^^     Montis    S.      MichacUs    la     seconde     Chronique      du     Mont- 

CtiuCilS   111    I'^ 

riculo  maris,    chronicum ,      usqiie     ad      annum  Saint-Michel,      qui     s'étend      jusqu'à 

1154  ductum.  Prxter  seriem  Ab-  l'année     1154.     Outre      qu'elle    nous 

batum       Monasterii  ,      primorum  donne   la  suite    des  Abbés   du  Mont- 

prsecipuorumque    Guillelmi   Nothi  Saint-Michel  ,     elle        marque      assez 

gestorum  tempora  opportune   satis  exactement    la    date    des     premières 


PRjEFATIO. 


Ixvij 


et   des     principales    actions     de    Guil-    et  concinnh   indicat.    Anno     certo 

launie     le    Bâtard.     Le    dernier    Arti-  et     determinato      prxstantissimuin 
cle    sur-tout    fixe     précisément    celle     hujus      Principis    fac'mus,       An- 

du     plus     ^rand      événement    de     la  ^Uam    nempe   legibus   illins  anno 
vie    de     ce    Prince ,     c'est-à-dire    de     1066      suhjcciam    collocat.      Ex- 

la      conquête      de      l'Angleterre      en  cerpta    alia   in   Volum.    VI  et  X 

1066.     On    a    déjà    des     Extraits    de  jam  édita   Icge. 
cette     Chronique ,      dans     les    Volu- 
mes VI    et    X    de    notre    Collection. 

LXV.      Les    Gestes    des     Seigoeurs        LXV.      Amhasiendum      Donii-    OebiaDom 

d'Amboise     sont      divisés     en      deux  norurn      Gesta    dispertiuntur     in  Z^^uM\mn. 

Livres ,     dont    le    premier ,     qui     s'é-  Libres    duos,    quorum   primu.s^  à 

tend     depuis    César    jusqu'au      règne  Julio    Csesare   usque  ad  Hugonem 

de     Hugue     Capet  ,      ne     peut      être  Capetum ,     minime    prorsiis      ad 

d'aucune     utilité     pour    notre    objet,  rem    nostram  attinet.   Prsecedentis 
Aussi      n'a-t-on    fait    usage     dans    le     Voluminis    Excerptum    cœpit     à 

Volume     précédent     que     de     la    se-  Libro    secundo,     cujus     secundum 

conde     Partie  ,    qui ,   au    second  Cha-  caput  jam    certse  utilitatis  est  et 

pitre  ,     commence     à     devenir      vrai-  momenti  Historiée  Juronensi  prse- 

ment     importante ,       sur-tout       pour  sertim  et   Andegavensi.  Utramque 

l'Histoire      particulière     de      la    Tou-  Partem    ab   uno   scriptam  prsedsè 

raine  et     de   l'Anjou.     Nous    ne    déci-  non  decemimus  ;     id  tamen    satis 

derons      pas       absolument      que      les  indicat     Ms.     Codex     Bibliotliecse 

deux     Parties   de      l'Ouvrage     soient  Regix  yV".   6218;,    in    quo     Pars 

du   même     Auteur;     quoique   le    Ma-  utraque  ,     velut     una     cademque 

nuscrit  de    la    Bibliothèque   du    Roi  ,  Historia ,     sine     ullo      discrimine 

N".     6218,    oii      elles      sont     réunies  exarata  legitur.     A  morte  Eu Ico- 

comme    une   seule    et    même  Histoi-  nis   Nerrse    Comitis  A ndegavensis , 

re,    puisse  donner  lieu  de  le    penser,  initium   capit   nostrum       ragmen- 

Le    Fragment    compris    dans    ce   Vo-  tum,   ac  regnis    Roberti   et    Hen- 

lume,      commence     à     la      mort     de  rici   respondet,  nec  non  octo  pri- 

Foulque      Nerra  ,       Comte      d'Anjou,  mis   annis    Philippi  I.    In    eodem 

11   répond    aux    règnes  de   Robert   et  Fragmento    multa    de      Gaufrcdo 

de    Henri,    et    aux     huit     premières  Martello    Fulconis    filio ,     Gestis 

années    de     Philippe     premier.      Plu-  Dominorum    Ambasiensium    inter- 

sieurs     circonstances     de     la     vie    de  mista    reperies.    Confines    Provin- 

Geoiioi    Martel ,     fils     de      Foulque ,  cias    obit      nonnunquam     Auctor, 

s'y      tiouvent       liées     avec     l'Histoire  quarum     acta     nonnulla      leviter 

des     Seigneurs    d'Amboise.     L'Auteur  perstringit  ;  ac  tandem    operi  suo 

parcourt       quelquefois      les       Provin-  quasdam       generis       descriptiones 

ces       voisines  ;      raconte       succincte-  satis  accuratas   inscrit. 
ment    quelques    points    de  leur  Histoire,    et    y  joint  des    détails    gé- 
néalogiques   assez    exacts. 

LXVL      Otton     ou     Othon,     Eve-         LXVl.     Otto      seu      Otho  Fri-    (^h,„„    ot- 

que    de     Frisingen  ,    eut    pour     père  sing.    Episcopus ,    patrem    habuit  """^  fr'smg. 

Lupold      ou       Leopold ,      surnommé  Lupoldum     cognomento    Sanctum, 

le      Saint  ;   et      pour     mère     Agnès ,  matrem      vero      Agnetem;     Hen- 

fiUe      de      l'Empereur      Henri       IV.  rici  IV  Imperatoris  filiam.   Anno 

L'Empereur        Conrad        son        frère  1138    «  fratre    uterino    Conrado 


\. 


1 


XVllJ 


FRyEFATIO. 


Ilist.  Pon- 

tificiiin  et 
Comitiiin 
Engolism, 


Cxsare  Episcopatui  prsefectus  est. 
Scripsit  Otto  circà  médium  duo- 
decimi  sœculi.  Obiit  autem  anno 
1158.  Ejus  Chronicon  multa 
summe  ut'dia  confert  ad  Histo- 
riam  notabllis  Galliarum  partis^ 
Durgundiie  scilicet  Transjurensis. 
Excluso  ah  hsereditate  sua  Odo- 
ne  II,  filio  sororis  suse  Berlse  et 
Comitis   Blesensis     Odonis   I,    Ro- 


utéiin  le  fît  Evêque  en  1138.  11 
écrivoit  vers  le  milieu  du  douziè- 
me siècle.  Sa  mort  est  fixée  à  l'an- 
née 1158.  La  Chronique  d'Othon 
est  très-nécessaire  à  l'Histoire  d'une 
partie  considérable  de  la  France  , 
je  veux  dire  la  Bouro-ogne  Trans- 
jurane.  RodoUè  III ,  Roi  d'Arles 
et  de  Bourgogne ,  avoit  exclus  de 
sa       succession     son     propre      neveu 


dulfus  III  Arelat.   et   Burgundix     Eude    II ,  fils    de   Berte  sa   sœur  ,   et 


Rex,  Conrado  Salico  anno  1024- 
in  fmperatorcm  electo ,  deinde 
anno  1032  Henrico  ISigro  Con- 
radi  filio  regnum  suum  legavit. 
Inde  commota  sunt  bella  Henri- 
cuminter  et  Odonem  Campanien- 
seni  dictum,  jura  materna  in  reg- 
num Burgundise  vindicantem. 
Bellorum  illorum  Historiam  ex- 
ponit  Fragmentum  hoc  ,  quod 
desinit  in   anno    1077. 


LXVll.  Percelebri  S.  Epar- 
chii  Monacho  Ademaro  Caba- 
nensi  Historiam  Pontificuni  et 
Comitum  Engolismensium  tri- 
buunt  Eruditi  nonnuUi.  Qui  pri- 
mus    eam     edidit  Labbeus,    scrip- 


Gesta  Con- 
sulum  Ànde- 
gav. 


du  Comte  de  Blois  Eude  I.  Le 
legs  qu'il  fit  de  ses  Etats  à  Conrad 
le  Salique  ,  élu  Empereur  en 
1024  ,  et  qu'il  renouvella  l'année 
1032  en  faveur  de  Henri  le  Noir, 
fils  de  Conrad  ,  fut  la  cause  des 
guerres  que  ce  dernier  eut  à  sou- 
tenir contre  Eude  dit  le  Champe- 
nois ,  qui  répétoit  ce  que  la  loi  du 
sang  lui  adjugeoit.  Le  Fragment 
que  nous  donnons  ,  et  qui  finit  à 
l'an  1077 ,  contient  l'Histoire  de 
ces  guerres. 

LXVII.  Quelques  Sa  vans  ont 
attribué  l'Histoiie  des  Evèques  et 
des  Comtes  d'Angouléme  au  cé- 
lèbre Moine  de  S.  Cybar  Adeniar 
de  Chabanois.  Le  P.  Labbe,  qui  en 
a  été  le  premier  Edite  lu-  ,  pense 
avec  plus  de  fondement  qu'elle  est 
d'un  Chanoine  d'Angouléme ,  qui 
vivoit  vers  le  milieu  du  douzième 
siècle.  L'Auteur  a  puisé  dans  les 
écrits  de  Hugue ,  Evè(jiie  d'An- 
gouléme ,  et  d'Ademar  de  Cha- 
banois. Quoique  li  chronologie 
de  cette  Histoire  soit  pleine  de 
fautes  ,  elle  peut  néanmoins  être 
d'un  grand  secours  pour  la  succes- 
sion des  Comtes  d'Angouléme  : 
elle  nous  appiend  quelques  par- 
ticularités de  leur  vie  ,  qu'on  ne 
trouve  point  ailleurs.  Le  Volume 
preecedenti  Folumine  editum  pro-  précédent  contient  un  Extrait  foi't 
sequimur  ab  anno  circiter  1030  court  de  cette  Histoire  :  celui-ci  la 
ad  1076.  continue    depuis     environ    l'an     1030 

jusqu'à    1076, 
LXVIlh       Publica   jani    facta        LXVIII.     On    a     donné     dans     les 


tam  tutiàs  existimat  ab  Engolis- 
mensi  Canonico  ,  qui  medio  cir- 
citer duodecimo  seculo  fiorebat. 
Multa  deprompsit  Auctor  ex 
scriptis  titm  Hugonis  Engolis- 
merîsis  Episcopi,  tiim  Ademari 
Cabanensis.  Mendosum  quidem 
opus  in  assignandis  annis  ^  qui- 
bus  res  gestse  sunt  ;  sed  optimum 
ad  seriem  instituendam  Comitum 
Engolismensium  :  acta  qusedum 
eorum  singula  ex  hoc  opère  cog- 
nosces,  quee  alib  frustra  per- 
quiras.    Excerptum    brève  jam   in 


PRjEFATIO. 


Ixix 


deux  précédens  Volumes  quel- 
ques morceaux  des  Gestes  des 
Comtes  d'Anjou  ,  Ouvrage  com- 
posé par  un  Anonyme ,  que  l'on 
croit  avoir  été  Religieux  de  l'Ab- 
baye de  Marmoutier.  Nous  re- 
prenons dans  celui-ci  la  lin  des 
actions  de  Foulque  Nerra ,  qui  a 
vu  tout  le  règne  de  Robert  et  une 
partie  de  celui  de  Henri.  L'Auteur 
y  parle  du  voyage  de  ce  Comte  à  la 
Terre-Sainte ,  mais  sans  entrer  dans 
aucun  détail.  Il  abandonne  rapide- 
ment la  Palestine,  revient  en  Fran- 
ce ,  raconte  incidemment  plusieurs 
particularités  concernant  le  Duc  (a) 
Robert ,  et  Guillaume  son  fils  na- 
turel; puis  il  entre  dans  l'Histoire 
des  guerres  de  Foulque  Nerra  con- 
tre Tliibaud,  Comte  de  Blois  et 
de  Tours  ,  contre  Guillaume  VI  , 
dit  le  Gros ,  enfin  contre  Guillau- 
me VII ,  tous  deux  frères  ,  et  suc- 
cessivement Comtes  de  Poitou  : 
les  circonstances  de  ses  démêlés 
avec  Thibaud ,  sont  exactement 
détaillées  :  l'Anonyme  est  moins 
exact ,  lorsqu'il  parle  des  guerres 
du  Poitou.  Il  traite  superficielle- 
ment des  dissentions  qui  s'élevè- 
rent  entre    Guillaume    le    Bâtard    et 


Herbert ,     Comte     du     Maine 


de 


l'intérêt  que  Geotroi  Martel  prit 
aux  affaires  d'Herbert,  son  allié  et 
son  ami  ;  enfin  des  divisions  do- 
mestiques ^es  deux  frères  Geofroi 
le  Barbu  et  Foulque  Réchin  ,  qui 
se  firent  long  -  temps  la  guerre  au 
sujet  des  dispositions  testamentaires 
de  leur  oncle,  dont  ils  étoient  hé- 
ritiers ;  au  lieu  qu'il  s'appesantit 
sur  une  contestation  de  Geofroi  le 
Barbu  ,  Comte  de  Tours ,  et  de 
l'Abbé  de  Marmoutier  ,  touchant 
la    dépendance     temporelle     de    cette 


(a)  Selon  cet  Anonyme ,  Robert  avoit  épousé  la 
sœur  de  Canut,  Roi  d'Angleterre  :  il  se  trompe  ]  c'est 
Richard  II,  père  de  Robert ,  qui  épousa  la  sœur  de 
Canut,  et  la  répudia  après  en  avoir  eu  Richard  III 
et  Robert. 


sunt  in  ultimis  duobus  Folumi- 
nihus  fragmenta  qusedam  Gesto- 
rum  Comitum  ^ ndegavensium  , 
operis  nempe  scripti  ab  ^nony— 
mo,  qui  Monachus  fuisse  credi- 
tur  Majoris-monasterii  :  repeti- 
mus  in  hoc  Excerpto  gesla  pos— 
tréma  Fulconis  Nerrse,  qui  toto 
Ruberti  Principatu  primisque 
annis  Henrici  floruit.  Paucis  et 
nude  narratâ  Jerosolymitanâ  Co- 
mitis  peregrinatione  ^  rapideque 
Palsestind  relictd,  redit  ad  res 
Francicas  j^uctor  ;  ac  data  veluti 
occasione  ,  plura  et  singula  com- 
mémorât de  Duce  (a)  Roberto  et 
de  naturali  ejus  fdio  Guillelmo  : 
postea  narrationem  instituit  de 
bellis  Fulconis  Nerrse  contra 
Theobaldum  Blesensem  ac  Turo- 
nenseni  Comiteni  ^  contra  Guil- 
Iclmum  \Vl,  Crassum  dictum  ,  et 
Guillelmum  Vil  fratres ,  vici- 
busque  Pictavienses  Comités  : 
Fulconem  inter  et  Theobaldum 
contcntiones  sigillatim  et  dis- 
tincte, at  minus  accurate  Picta- 
vina  bclla  recenset  Anonymus. 
Leviter  tractât  orta  Guillelmum 
Nolhum  inter  et  Herbertum  Ce- 
nomanensem  '  Comité  m  dissidia  ; 
quid  tentaverit  Gaufridus  Mar— 
telluSj  quidque  Herberti  causa 
socii  sui  et  amici  egerit,  vix  lo- 
quitur  ;  brevitcr  strictimque  dicit 
de  domesticis  ac  diuturnis  bellis 
Gaufridum  Barbatum  '  inter  et 
Fulconem  Rickinum  fratres  ,  ob . 
terras  ab  avunculo  suo  sibi  testa- 
mento  relictas.  Fusiiis  contra  ple- 
niàsque  Gaufridum  Barbatum 
et  Abbatem  Majoris-monasterii 
litigantes  exponit  de  bonis  ejus- 
dem  Abbatix ,  qux  contendebat 
Abbas,     alicujus     dominio    nisi 

[d)  Ex  hoc  \noJirmo  Robertus  sororem  Canuti 
Régis  Jngl.  in  inatrinumiuin  duxerat  :  errât  pro- 
feclo:  non  enini  Robertn,  sed  Richardo  II  patri 
Robertinupta  est  Canuti  soror,  oui  repudium  remisit 
maritis,  post  fiiios  ex  ed  susceptos  Richardum  III 
et  Robertum. 


Ixx  PRJEFATIO. 

Reg-io,  nunquam  fuisse  subdita;  Abbaye;      l'Abbé     prétendoit   ne    re- 

Comes   'vero  horum  possidendorum  lever    que  du   Roi,  et     le    Comte  voii- 

jus  per   baculum  Pastoralem  vo-  loit   que    l'Abbé    reçût     de      lui    l'in- 

lebat  y^bbati   conferre.  Quid  con-  vestiture    par    le    bâton    Pastoral.    Ce 

silii    ceperit  Aula,  quidve   egerit,  que    l'Auteur     auroit     dû    nous     ap- 

m  hoc  negotio,  ante  omnia  docere  prendre     par     préférence,      c'est      la 

nos    debuisset    Auctor  ;  sed    hsec  part  que  la    Cour  prit    à    cette  affai- 

silet    omninb.   Dum    in  potestate  re  ;    mais    il    n'en   dit    rien.    Sous  la 

tutoris    erat    Philippus    l,     certb  minorité    de  Philippe   I,   le  Ministère 

forte    sciebant  regni    Administra-  voyoit     sans     doute    que     les    droits 

tores  à  Monachis  hujus    Abbatix  du  Roi    étoient    assez    bien  défendus 

sat    firmis       rationibus     defendi  par      les      Religieux      de      l'Abbaye. 

recteque    conservari    jura   Regia.  Foulque ,      surnommé       le     Réchin , 

Comprehenso   fratre     suo      Gau-  devenu     maître     de     l'Anjou    et      de 

frido,      Provinciis      Andegavensi  la    Touraine,    par    la    prise   de     Geo- 

potitus    ac   Turonensi  Fulco    Ri-  froi  son    frère,  sçut    mettre  dans  ses 

chinus    dictus ,  juvenis    Philippi  intérêts   le    jeune     Roi    Philippe.   Ce 

Régis    gratiam    sibi     concitiavit  ^  fait      important       n'est       qu'ébauché 

ipsumquc   ad    rationes    suas    ad-  dans    les    Gestes  dont   nous    parlons. 

junxit.   Factum  hoc,   etsi  majoris  H  n'en  est  pas  ainsi  des  petites  guer- 

momenti ,     vix  delineatum      leges  res   de    trois    Seigneurs ,    qui     possé- 

in  Gestis     Consulum.      Andegav.  doient    par    indivis      la    ville    d'Am- 

Auctor    e    contrario    plus    œquo  boise    :    l'Auteur    descend     dans      le 

descendit  ad  minima^    dum  edis-  détail      le      plus      minutieux.      Nous 

serit  privata  bella  inter  tres   Am-  avons   supprimé     tout  ce  qui  nous  a 

basiae    Optimales  ,     qui     urbem  paru  ou  ne  point    appartenir   à  l'Hi- 

hanc    indivisam   tenebant.  Quse  in  stoire    générale  ,    ou    être    éloigné    du 

hoc  opère    ad  Historiam   gênera-  plan    de    ce     Recueil.     Le     principal 

lem  non  attinere,  aut  à  proposito  objet    de   l'Anonyme  ,    a   été     d'expo- 

nostro  visa    sunt     digredi ,     hœc  ser    le    Tableau    des    expéditions  mi- 

omnia      prxtermisimus .        Bellica  litaires     des     Comtes     d'Anjou    :    les 

Comitum     Andegavensium    Gesta  dates ,  ainsi     que  les  faits   relatils  aux 

potissimiim      exponenda      suscepit  mœurs    et   aux   usages ,    y    sont     fort 

Anonymus.    In     assignandis    tem-  négligés  ;  mais    il    dédommage    quel- 

poribus,    in    moribus  et  consuetu-  quefois    le      Lecteur ,  en    développant 

dinibus     describendis   nimiàni    in-  les  motifs,    les    causes    et»  les      suites 

diligens  ,    damnum    hoc     resarcit  des      guerres.      Les      Fragmens      des 

nonnunquam ,      detegendo     causas  Tomes    IX     et    X    ont    été      donnés 

et  prïncipia,-   rationes    evolvendo,  d'après     l'Edition    de  Dom    Luc   d'A- 

atque       bellorum     exitus      expli-  cheri    :   celui     qu'on    trouvera    à     la 

cando.     Ex    Acheriana      Editione  page  248  de   ce  XP    volume  ,     a    été 

excerpta     sunt,     Tomis   IX  et  X  coliationné    sur    un    Manuscrit    de  la 

inserta     Fragmenta  ;    quod    vero  Reine    de    Suéde  ,    coté    992    :    nous 

ad  pag.     248  hujusce  XI     Volu-  avons    eu    depuis    communication  de 

minis     reperitur ,      coUatum     est  trois     Manuscrits    de   la   Bibliothèque 

cum   Ms.     Codice    Reginss   Suecise  du     Roi,    côtés   6004,    6006,     6218, 

iV**.   992.    Post  impressum     istud  dont  un  est  de  la  fin  du  XIP   siècle, 

Fragmentum ,     tres    Regios    per-  et    un    autre     du     XUP.    Nous     les 

volvimus     Mss.    Codices    notatos  avons    comparés    ensemble,    et   avec 


PRjEFA  TIO.  Ixxi 

l'édition      de     D.    d'Acheri.    Par    ce    6004,        6006,       6218,     quorum 

moyen    nous    offrons    au     Public     la  unus  desinente    duodecimo   sseculo 

vraie    leçon    de    ces     Actes  ;    et   nous  scriptus  est ,  alter  decimi-tertii  sœ- 

osons    l'assurer,   qu'en  y  joignant  les  culi  habet  characterem.  His  inter 

observations    que    nous     avons    ajou-  se,  et  cum  Acherii    editione  corn- 

tées   à    la    page   615    de  ce   Volume  ,  paratis^    genuinum    textum    resti- 

il  aura  les    Gestes  des  Comtes  d'An-  tuimus  ,     Lectorem    admonentes , 

jou  ,  aussi   purs   qu'il   est  possible   de  ut,    ope     animadversionum     pag. 

les  avoir.  645   additarum,    Gesta    Consulum 
Andegav.   e  puris  fontihus  exhausta   inoffenso    pede  percurrat. 

LXIX.    La  grande   réputation    d'Ai-  LXIX.     Chronographi   plures ,  His,°o"ia"A|! 
moin    Religieux  de   Fleuri  ou  S.  Be-  ob  raram   existimationem ,     quam  ™**""- 
noît    sur    Loire  ,     l'un    des    meilleurs  inter     eximios     Historiée      decimi 
Historiens     du     10"    siècle,    a  détermi-  sœculi      Scriptores     sibi    paravit 
né     plusieurs    Ecrivains  à    s'annoncer  Aimoinus  Floriacensis    sancti  Be- 
pour     ses     Continuateurs.    C'est   ainsi  nedicti     ad     Ligerim     Monachus, 
qu'on    a     réussi   à  conduire   l'Histoire  sese   Continuatores  ejus   inscripse- 
jusqu'à    l'an  1165,    sous   le  nom   d'un  runt.    Hinc  sub  nomine    Auctoris 
Auteur     mort     vers      l'an     1008.    Les  circà    annum    1008     defuncti,  ad 
Critiques         conviennent        unanime-  annum     usque      1165      Historiam 
ment  que  tout    ce  qui  se  trouve    de  Aimoini     conscriptam      habemus. 
l'histoire     des    Francs ,    sous    le   nom  Quidquid    de     Francorum    gestis 
d'Aimoin,     depuis    le  41*.     Chap.    du  legitur    à    Capite    quadragesimo- 
4*".     Livre,  ne    lui    appartient    point,  primo    Libri  quarti,     non  Aimoi- 
C'est   l'Ouvrage  d'un    ou  de  plusieurs  ni,  sed  unius  vel   plurium    sancti 
Religieux    de     S.    Germain    des   Prés,  Germani    à    Pratis    Monachorum 
comme  il  est   aisé   de  s'en  convaincre  Opus  agnoscunt   uno  consensu  Cri- 
par     les   Diplômes     concernant     cette  tici;   quod    certum     cuique  facile 
Abbaye,  et   par   l'Abrégé    de  l'Histoi-  patebit    ex    Chartis    hanc    Abba- 
re  de    ses  Abbés.    Pour   reprendre  la  tiam    spectantibus,    et  ex    Abba- 
suite    des    faits    que    l'on    avoit    omis  tum    actis    summatim     descriptis. 
dans    les    précédens    Volumes ,    nous  Ut  ordo  restituatur  seriesque   re- 
commençons,   l'extrait    de     cette     His-  rum  in  aliis  Voluminibus  omissa- 
toire  à  l'année  920 ,  où    le    Continua-  rum^  exordium  capit  istud  Excer- 
teur    Anonyme     rappelle  en   peu    de  ptum  ab  anno  920  :  ibi  paucis  ré- 
mois, ce    qui    regarde   les    règnes    de  petit  Anonymus  quse    Regibus  Ca- 
Charle  le  Simple ,  de    Louis   d'Outre-  rolo    Simplici,    Ludovico     Trans- 
mer    et  de  liOtliaire  ;  mais   nous  sup-  marino   et    Lothario   gesta  sunt  ; 
primons     tout    ce  qui  est  étranger   à  veriim  rescissis  alienis  à    proposi- 
notre    objet  ;    et    nous   rentrons  assez  to  nostro,  redimus   statim  ad   re- 
promptement    dans     les      règnes      de  gna  Roberti    et    Henrici.    In    hoc 
Robert   et    de     Henri.    On     trouvera  Fragmento,    quod     ex   Ms.      Co- 
quelques       généalogies         dans         ce  dice  Regio    A'"    5925,   A.   descrip- 
Fragmerit  ,     sur-tout    celle      d'Amau-  simus,  inter    alias   nonnullas,  no- 
ri    Comte  de  Monlbrt,   père  de   la  fa-  tabls   progeniem.    Amalrici     Comi- 
meuse    Bertrade.     Nous     avons    suivi  tis   Montisfortis ,    patris     celebris 
pour     cette    partie,    le   Manuscrit    de  admodàm  Bertradse. 

la  Bibliothèque  du  Roi,  coté  5925,  A.  Hist,  mo- 

LXX.    D.    Martene ,    qui    a    publié  LXX.  Maximo      in    pretio  ha-  rentiiSaim. 


Ixxij  FRJEIATIO. 

bendam  esse  Monasterii  S.  Floren-  l'Histoire    du    Monastère    de    S.    Flo- 

tii    Salmuriensis    Historiam    exi-  rent   de  Saumur   dans   le   o".    Volume 

stimat   Martenius    qui    hanc    vul-  de    sa  grande    Collection ,   la   regarde 

gavit  in  Ampliss,    Collect.    Tomo  comme  un  des  plus  précieux  monu- 

F.    Monachi   plures    Ahhatix   S.  mens  du    temps.    C'est    l'Ouvrage  de 

Florentii  Salmuriensis    apud   An-  différens     Religieux     de    l'Abbaye    de 

des ,  omnes  fere    cosevi ,    incœp-  S.     Florent    près    Saumur  en   Anjou, 

tum   ab   alio    Opus   continuantes,  qui     ont   écrit    successivement   ce   qui 

ea  quse  videront    aut  ab   oculatis  se    passoit    presque    sous  leurs  yeux  : 

testïbus     acceperant ,     conscripse-  car  tous    sont    à-peu-près    contempo- 

runt.    In    superioribus   Volumini-  rains.   On   a   dans    les  précédens    Vo- 

bus  jam  édita  est  hujus  Historiée  lûmes    la    première     partie    de     cette 

pars  prima ,    et  non  médiocre  se-  Histoire ,    avec  une    portion    considé- 

cundse     partis  fragmentum.   Flo-  rable  de   la  seconde.   L'Anonyme  qui 

rebat       desinente       sceculo       XII  a  rédigé  celle-ci,  vivoit  sur   la  fin  du 

Anonymus ,    qui    digessit    secun-  12^.  siècle.  Il  la  commence  à   la  con- 

dam     partem     ab     anno     circiter  struction     de  son   Monastère  ,   qui  fut 

950  ,     quo     Theobaldus     Tricator  fondé    par    la     libéralité    de    Thibaut 

Blesensis   Cornes     Monasterii    Sal-  le    Tricheur  ,   Comte   de    Blois ,     vers 

muriensis    egit    fundamenta  ^    us-  l'année    950;    et    la  termine  en   1118. 

que    ad      annum    1118.      Datum  L'Extrait     que    nous      plaçons       ici  , 

hîc    Excerptum ,   quod  multa  con-  finit    avec    les     dernières    années  du 

tinet    ad    Historiam.    Andegaven-  règne    de     Henri    L    On     y    trouvera 

sem  pertinentia ,  in  annis   ultimis  plusieurs    traits     relatifs    à     l'Histoire 

regni  Henrici  1  desinit.  de  la  Province  d'Anjou. 
Origo  Ni-      LXXI.     Nivernensium    Comi-        LXXL    L'opinion    commune  attri- 

tum  Originis  vulgb  creditur  Auc-  bue     Y  Origine      des      Comtes     de      ]Se- 

tor^qui  circa  annum.  1160  vixit ,  vers,   à  Hugue  de  Poitiers,    Religieux 

Hugo      Pictavinus      Fezeliacensis  de      Vézelai,     qui      vivoit    vers      l'an 

Monachus.     Non    tam    Historicus  1160.      Ce     Religieux     moins     Histo- 

quàm    Genealogus ,    eorum  proge-  riographe,      que      Généalogiste,      con- 

niem  non    multiim  noverat ,    quo-  noissoit  assez  mal  la  descendance  des 

rum  Historiam  suscepit  describen-  Seigneurs     dont    il     entreprit      d'écri- 

dam  (a).  Fragmentum   ejus  prsece-  re  l'Histoire.    («)  On  en  a  vu  un  frag- 

denti  Tomo  jam   insertum   est  ex  ment    dans    le    tome   précédent,    d'a- 

Editione     Labbei ,     quam     iteriim  près     l'Edition     du     P.    Labbe ,     que 

exscribimus.    Aridum   Jioc  et  jeju-  nous    avons  continué   de    suivre.    Ce- 

num     excerptum ,      gesta    Rcnal-  lui      que     nous      donnons      contient, 

di    I  Nivernensis    Comitis  ejusque  avec   la    sécheresse  ordinaire  à   l'Ecri- 

filii     Guillelmi ,      verbis     enarrat  vain,   l'Histoire    très-succinte    de     Re- 

paucissimis.     Clarus  jam    ab  an-  naud    premier  du    nom  ,     Comte   de 

no    1015,     maximeque    celebratus  Nevers,     et  celle    de    Guillaume    son 

Renaldus ,     ut     ait    Chesnius    in  fils.    Renaud ,     personnage     distingué 

Hist.      Domûs      Verg.     pp.      67  dès    l'an  1015 ,  selon     M.    Duchesne , 

et  seqq.   Matrimonio  fiierat  con-  Hist.     de     la      Maison     de     Vergy, 

junctus     Roberti     Régis    sorori  pp.    67   et  suiv.     avoit   épousé  la  sœur 

quam  Adelam  alii ,  Avoisam  no-  du    Roi    Robert  ,    appellée  ,     selon    les 

(c)  D.   Menag.    in  Hist.    Sabl.  multos  Hugonis  (a)   M.    Ménage,  dans    son    Histoire   de   Sablé  ,    rele- 

emendat  errores,  circa  seriem  Nivern.  Comitum.  ve  une  partie   des    fautes  de   l'Auteur,    sur  la  suite   des 

Comtes  de  Ne  vers, 

uns 


Tcrn.     Comi 
m. 


FRJEFATIO.  Ixxiij 

uns ,    y^delle ,     selon   d'autres ,    Avdise^  cant     alii,  nonnulli   vero   uno  no- 

et    selon     quelques    autres  ,     qui   joi-  mine  Adelam     Avoisam.    Renal- 

gnant  les    deux  noms,  n'en    forment  do  Comiti  plures  nati   sunt    fdii, 

qu'un   seul,     Adelle-Avoisc.    Le    Com-  quamvis   de   Guillelmo   agat  unicè 

te      Renaud     eut    plusieurs     enfans  ,  Scriptor,        Vivebat      anno      1032 

quoique  l'Historien    ne    parle  que  du  Renaldus ,      ex    Chronico      Veze- 

seul     Guillaume    :     il    vivoit    encore  liacensi,     anno      1040     peremtus. 

en    1032;    et    suivant    la     Chronique  de  Vézelai,   il  fut  tué  en  104^0. 

LXXII.  Godel  ou  Godeau  ,  An-  LXXIL  Godellus^  génère  An-  ^hron  wii- 
glois  d^origine  ,  étoit  encore  jeune ,  glicanus ,  Monasterium  S.  Mar-  If'™'  Godel- 
lorsqu'il  embrassa  la  profession  re-  tialis  Lemovicensis  intravit  setate 
ligieuse  dans  l'Abbaye  de  S.  Martial  juvenculus.  A  mundi  constitu- 
de  Limoges.  Il  est  Auteur  d'une  tione,  ad  annum  usque  1173 
Chronique  qui  commence  à  la  créa-  ex  variis  Historiis  compegit 
tion  du  monde  ,  et  finit  à  l'an  1173.  Chronicon,  quod  in  prœcedenti 
Comme  il  ne  dit  rien  jusqu'à  l'an  Folumine  ab  anno  987  editum, 
987,  quon  ne  trouve  dans  les  autres  perducimus  in  prœsenti  ab  anno 
Historiens  ;  c'est  à  cette  année  qu'on  1035,  ad  1082.  Qub  propiàs  duo- 
a  commencé  l'Extrait  imprimé  dans  decimum  seculum  attingit  opus 
le  précédent  Volume.  Nous  repre-  Godelli^  eh  utilius  evadit  at- 
nons  dans  celui-ci  à  l'année  1035  que  prsestantius .  Tantâ  cum  cura 
jusqu'à  Tan  1082.  A  mesure  que  nous  Magna;  Britanniœ  narrât  egre- 
approchons  du  XTP.  siècle,  Godel  gia  facinora,  ut  ardentem  patrise 
devient  plus  intéressant.  On  peut  amorem  in  Auctore  facile  cog- 
juger  de  l'attachement  qu'il  avoit  noscas.  Quod  temporum  illorum 
conservé  pour  sa  patrie ,  par  son  at-  usus  ferebat,  quodque  arridebat 
tention  à  rappeller  les  principales  maxime  Chronicorum  Scriptori- 
époques  de  l'histoire  de  la  Grande-  bus,  insolita  pJisenomena  impen- 
Bretagne.  Suivant  l'usage  et  le  goût  se  ac  diligenter  notât  et  desi- 
des Chroniqueurs  de  son  temps,  il  est  gnat. 
fort  exact  à  observer  les  phénomènes  extraordinaires. 

LXXIII,     Richard    de     Poitiers    vi-         LXAIIL    Qui     générale   Fran-      ^^^^^  j^j, 

voit    dans    l'Abbaye    de  Cluni  ,     sous  cor  uni   Chronicon  ab  anno    Ckristi  <='>"'^'  *'<"*• 

le    célèbre    Abbé     Pierre    le    vénéra-  754     ad   1174    scripsit  Richardus 

ble ,     auquel     il      survécut.    Il    entre-  Pictavensis,  Monachus  vixit  apud 

prit     une      Chronique     générale      de  Cluniacum,     Abbate     celeberrimo 

l'Histoire     de     France  ,     depuis      l'an  Petro     venerabili,     cui    superstes 

754    jusqu'en     1174.     S'il     eut    borné  extitit.    Adeb  mendosum  non  foret 

son     travail       à      la      recherche     des  opus,    si  monumenta  tantum   seta- 

monumens  voisins  de   son  âge ,   nous  ti  sux  proxima  collegisset  Auctor. 

aurions      un    ouvrage    moins    chargé  Errores  ejus  nonnullos  habes  casti- 

de    fausses     relations.     On     a      relevé  gatos  in  Vil  et  X  nostrse  Collectio- 

quelques-unes     de     ses    erreurs    dans  nis     Foluminibus.     Martenius   ex 

les    VIP.     et    X*-.     Vol.      précédens.  Ms.     Bibliot.     Colbert.     Richardi 

Dom   Martene    a     publié    la    Chroni-  Chronicon   edidit.  Idem  descripse- 

que    de   Richard   sur  un  Ms.  de  la  Bi-  rat  Mabillonius  ex  Ms.    alio  Codi- 

bliot.    Colbert.      Dom     Mabillon     l'a-  ce  maxime  diverso.  Mabillonii  A- 

voit    copiée     sur     un     autre    manus-  pographum    sequimur ,   variis    le- 

crit     fort    différent.    Nous   suivons    la  ctionibus   ad  marginem   inferiorem 
Tome  AI.  t 


Ixxiv 


PR  M  F  AT  10. 


Cliron.  Mo- 
nast.  S.  Albi- 
ni  Andegav. 


di  S.  Mauricii  Archidiaconi  nec- 
non  Andegavensis  Scholastici  :  am- 
bo  desinunt  in  anno  Christi  1075. 
Chronica  Andegavensia  dicta  , 
vel  eorum  errore  qui  varia    Auc- 


Fragmen- 
tum  de  Pe- 
tragoric.  E- 
piscopis. 


additis.  Insertum  huic  Folumini  copie  de  D.  Mabill.  ;  mais  nous  avons 
Fragmentum  historica  quxdam  in  soin  d'ajouter  les  variantes  ,  que 
provinciis  Pict.  et  And.  regnan-  nous  plaçons  aux  marges  infè- 
re Henrico  I,  facta  complectitur .  rieures.  L'Extrait  inséré  dans  ce 
Volume  contient  quelques  faits  relatifs  à  l'Histoire  de  Poitou  et 
d'Anjou,    sous     le  règne  de  Henri  I. 

LXXIV.      Multa      supra      in        LXXIV.     Nous    avons    déjà    beau- 
nn.      X     et      XXXïX     diximus    coup     parlé     des     Chroniques     d'An- 
de      Chronicis      A ndegavensibus ,    jou    aux    nn.    X   et    XXXIX.      Celle 
quorum  istud  S.    Albini,   Aucto-    de    S.    Aubin,    dont    nous    ne    con- 
ris  scilicet  ignoti,  aliud  non  vide-    naissons    pas    l'Auteur ,    n'est     qu'un 
tur  qucim  Epitoma  operis  Rainai-    extrait    de    celle    de  Rainaud    Archi- 
diacre    de    l'Eglise  de    S.    Maurice , 
et     Scholastique      d'Angers.     Toutes 
deux    finissent   en    1075.    Les    Chro- 
niques ,     dites      d'Anjou  ,      ont     été 
confondues    les    unes     avec    les    au- 
torum  scripta   collegerunt,    vel  li-     très,    soit  parce   que   ce  ne  sont   que 
brariorum  imperitiâ^    maxime  per-     des     compilations     de    plusieurs    OU- 
mista   habemus    et    confusa.  Non-    vrages    de     cette   nature,    soit    par  la 
nulli  tamen  distinguuntur ,  qui  se-    faute     des    Copistes.     Dans   ce   chaos 
culo       XI    scripserunt  ;     quorum    d'Ecrivains ,    on    en    remarque    quel- 
lucubrationibus  sua  posteriores  ad-    ques-uns    du    onzième    siècle  ;     d'au- 
dere  non  dubitarunt.    Omnes   qui-     très,       qui      ont      vécu      postérieure- 
dem  paucis  verbis  res  complectun-    ment  ,    se    sont    crus    en    droit     d'y 
tur^    annosque     multos   continuos    faire  des    additions    à    leur    manière. 
silentio     prsetermittunt  ;      sed    ex    Quoiqu'ils     soient       tous     fort      suc- 
eorum    scriptis    multiim    utilitatis    cints ,      et     qu'ils      laissent     souvent 
exurgit     Andegavensi      Historiée,     plusieurs    années    de     suite,     sans    y 
vixque    ejusdem  xtatis  accuratio-     rapporter     aucun     fait  ;     leurs     écrits 
ra  Chronica   reperias.  Heec  edide-     sont    très-intéressants    pour    l'Histoire 
runt  Labheus   in  nov.  Bibl    Mss.    d'Anjou  :  il  existe  peu  de  Chroniques 
et  Marten.  in  Ampliss.   Coll.  Post    plus    exactes  pour    ce  temps-là.  Elles 
lustratum    leviter    Henrici   1    re-     ont    été    publiées     par    le    P.    Labbe 
gnum,  in   annos  Philippi    I  plu-    dans    sa   nouv.    Bibliot.  des     Mss.  et 
rimos  excurrit   datum  hic   Chroni-     par  D.  Martene  dans  sa  grande   Coll. 
ci  S.    Albini  fragmentum.  La     partie    de     la    Chronique     de    S. 

Aubin  que  nous  donnons  ici,  parcourt  le  règne  de  Henri  I,  et  s^étend 
sur     plusieurs    années     de    celui    de  Philippe  L 

LXXV.  Uistoriam  quorum-  LXXV.  Le  P.  Labbe  a  publié  un 
dam  Ecclesise  Petragoricensis  Abrégé  historique  de  quelques  Evê- 
Prsesulum,  in  Epitomen  scrip-  ques  de  Périgueux.  Nous  n'en  con- 
tam  y  edidit  Labbeus.  Quem  nés-  noissons  point  l'Auteur  ;  on  peut  seu- 
cimus,   Auctor    videtur    circà  lement  juger   qu'il   vivoit  sur  la  fin  du 

nem  XII  seculi  jloruisse  ;  cîim  XH^  siècle  ;  puisqu'il  a  conduit  son 
opus  suumad  annum  usque  1182  ouvrage  jusqu'à  l'an  1182.  Le  frag- 
pertenderit.  Habes  in  hoc  excerp-  ment  que  nous  en  donnons ,  con- 
to  gesta  quatuor  Episcoporum,  tient  l'histoire  de  quatre  Evêques, 
ex   quibus    Giraldus  de  Gordonio    l'un     desquels     nommé     Giraud    de 


PRjEFATIQ.  Ixxv 

Gordon,  fut    obligé    d'aliéner    des    ter-  quasdam  Ecclesise  suse  terras  alie- 

res     dépendantes    de     son    siège ,    pour  navit  pro   bello    sustinendo  ad- 

soutenir      la    guerre     contre     le    Comte  versus     Audebertum       Cadene- 

Judebert-Cadenier.  rarium  Comilem. 

LXXVI.     Geofroi,      Religieux      de  LXXFI.     Desinente    seculo    XII  S™pHori"' 
l'Abbaye  de  S.    Martial    de    Limoges,  florebat      Gaufredus       Monachus  ^œnobil' 
Prieur  du   Vigeois,     fleurissoit  vers  la  Abbatise     Sancti    Martialis      Le- 
fin  du    XIP    siècle.    Il    dit   lui-même  movicensis  ,    ac    Prior     Vosiensis 
quHl    commença     son    histoire    au     tems  Cœnobii.    Ait    enim    se,    à    tem- 
du    Roi    Robert,    et  qu'il    la    dicta  la  pore  Roberti    Régis,  cepisse  hi- 
troisieme       année     du       Roi      Philippe  storiam,   atque  ista  dictavisse  an- 
Auguste ,     fils     de     Louis      le    jeune,  no     Incarn.    Dom.    1183,    Phi- 
en  1183.   11   faut    qu'en     cet     endroit  lippi    (Augustî)    qui  fuit     filius 
Geofroi    parle  de     quelque     addition  Ludovici    (juvenis)    tertio  anno. 
qu'il     aura      faite     à     sa   Chronique,  Hsec  ultima  à    Gaufredo  dictata, 
puisqu'il       dit    ailleurs    qu'il    l'a     ter-  intelligi  debent  de  quodam  supple- 
minée    à     l'année     oii     Frédéric      subju-  mento  ad    Chronicum   suum  ;  jam 
gua    les      Lombards  ;    car      cette     der-  enim   dixerat  se  historiam   exple- 
niere  époque  ne    va  pas  si  loin  que  visse  in    anno    quo    Fredericus 
la    précédente,     et    ne     peut    conve-  edomuit     Longobardos.     Porrb 
nir   qu'à    Tannée    1158,     pendant   la-  alteram    non    assequitur  posterior 
quelle    Frédéric     I,      surnommé    Bar-  epocha  ;  quse  referri  tantiim  potest 
berousse,    prit    Milan  ;    ou    à  l'année  vel  ad  annum   1 1 58 ,  quo  Medio- 
1162,     qu'il      prit     une     seconde    fois  lanum    occupavit      Fredericus     I 
cette    ville,   et     la    détruisit     de    fond  Barba-rufa      cognominatus  ;      vel 
en  comble.    Depuis    ce    temps,  nous  ad    annum     1162    quo   civitatem 
ne  voyons   pas     que   Frédéric     ait    eu  eamdem  iterhm    expugnatam  fun- 
de   grands    avantages   sur    les     Lom-  diths     diruit.      Longobardos    post 
bards.    Nous    lisons  au  contraire    que  hsec     tempora  victos  à    Frederico 
ceux-ci      rebâtirent        Milan  ;       qu'ils  nusquam  constat.   Legimus    contra 
mirent    en     déroute     Frédéric,     lors-  fusas   ab    illis    Frederici    copias, 
qu'en     1167     il     revint     pour    l'assié-  cùm  anno   1167  in  obsidionem  rc- 
ger;     qu'en     1174,  ils  lui  firent   lever  fecti       Mediolani       reverteretur ; 
le    siège    d'Alexandrie    de    la    Paille,  Longobardos    anno    1174   circum- 
qu'ils  venoient   de      bâtir   à  l'honneur  vallatam    ab  Imperatore    Alexan- 
du    Pape    Alexandre  III  ;  qu'enfin  cet  driam   Statelliorum    libérasse  civi- 
Empereur   perdit     une      grande      ba-  tatem,   quam   paulb  ante  condide- 
taille   contre     les    Milanois    en     1177:  rant    in   honorem    Alexandri   III 
perte  qui  ruina  sa  puissance  en    Ita-  Papx;    anno    tandem  1177    /^re- 
lie,    et     l'obligea     à     faire     la    paix  :  dericum    insigni  prxlio    cum    Me- 
elle     fut     conclue    à    Venise    le  pre-  diolanensibus     decertantem   fuisse 
mier    du    mois    d'Août    1177.    Il    ne  superatum  -.     quse    clades   omnem 
paroît     pas     que     depuis    cette     épo-  illius   in  Italos  potestatem  concidit 
que,      Frédéric     ait    été     en     guerre  et  Imperium,  atque  coegit   ad  pà- 
avec  les    Lombards.   En  1188  ,    il    se  cem  prima  die  mensis  Augusti  an. 
croisa,    et      partit    en  1189    pour    la  1177     Venetiis     statuendam.     Ab 
Terre-Sainte.     Le    P.    Labbe  ,    qui    a  illa  pace  confecta,  nullum  bellum 
publié      cette     Chronique     dans      sa  Fredericum   inter  et    Longobardos 
nouv.     Bibl.      des  Mss.     prétend    que  cognoscimus.    Accepta  cruce   anno 


Ixxvj  PU  MF  ATI  0, 

Christi  1188,     Palœstinam    anno  tout      ce      qu'elle      contient       depuis 

sequenti  profcctus   est  ad    bellum  l'année    1184-,     a     été    inséré  par  une 

adversiis   Infidèles  gerendum.   Qui  main   étrangère.    On    ne   peut    gueres 

Gaufredi  Chronicon   in    nova    Bi-  en    douter  ;    puisque   l'Auteur    assure 

bliot.    Mss.   vidgavit    Lahheus,     ah  l'avoir         terminée       à      r année      1183. 

alia   manu  assuta  existimat^   quse-  Dom    Rivet ,     dans   son  discours  sur 

cumque  in   ea  leguntur   ah    anno  l'état    des    Lettres     en    France    pen- 

1184.    Rectè   quidem ,    affirmante  dant   le   XIP    siècle,     imprimé     après 

Gaufredo  ^e  anno  1183  opus  di-  sa      mort,    dans     le   IX^   Tome     de 

ctavisse.  Rivetus  in  sermone  prœ-  l'Histoire    Littéraire,    dit     à    la    page 

'vio   ad  Tomum  IX.   Hist.  Litter.  160,      que    «    L'Histoire      de    France 

post   mortem     Auctoris      editum ,  »  de     Geofroi  seroit  d'un    plus  grand 

narrando   quomodb   scientise^    cur-  »  prix,      qu'elle    n'est,     si    elle     étoit 

rente   XII    seculo    apud     Francos  »  aussi    bien    écrite   que   celle  de   Si- 

excolerentur,    hscc   hahet  ad    pag.  »  cile     par   Hugue    Foucaud,    qui   est 

160  :  a  Majoris  pretii  foret   apud  »  regardé        comme     le      Tacite    du 

*  omnes,   a  Gaufredo  peracta  his-  »  XH®     siècle      ».       Cependant     cette 

»  toria,  si  tantd  scripsisset  elegan-  Chronique     est    très-utile    pour    ceux 

»  tiâ ,    quanta     historiam    Sicilise  qui    s'appliquent     à    l'histoire      et     à 

»  conscripsit  Hugo  Fulcaudus^  qui  la     science    généalogique.    On    en    a 

y>  Tacitus  Xll  sec.ulicitatur.y>  Per-  imprimé    un     fragment     assez    consi- 

utile  tamen  agnoscunt   opus  Gau-  dérable    dans    le    Volume    précédent. 

fredi,    historiée   rerumque    ad  ge-  Pour  celui  que    nous    donnons    dans 

nealogias  spectantium    curiosi  lec-  ce  XP.    Tome ,    nous      avons      com- 

tores.    Amplum     illius  fusumque  paré     l'édition     du    P.      Labbe      avec 

fragmentum   datum  est   in   prsece-  un     manuscrit    de    l'Abbaye    S.  Ger- 

denti    Volumine.    Insertum    autem  main   des     Prés,     que    M.    de    Fonce- 

huic  XI  Tomo    excerptum    exegi-  magne    avoit    déjà  examiné,   et  dont 

mus   et  ad    Editionem    Lahbei   et  il  a    bien  voulu    nous    communiquer 

ad  Ms.    Ahhat.  S.    Germ.    Praten-  une       notice       très -exacte.       Geofroi 

sis    Codicem,   quem  eruditis  adno-  donne    le    nom  d'Eustache,   au    père 

tationihus  scitè  et    accuratè  illus-  de    Guillaume    le     Conquérant,     Duc 

travit    Dom.     de    Foncemagne,  de    Normandie  ;    personne      n'ignore 

atque      suarum       observationum ,  que       Guillaume      étoit    fils      naturel 

consuctâ  sempcrque    limatd    urba-  du    Duc  Robert. 

nitate,  nos  fecit  participes.  Patrem  Guillelmi  Conquestoris  Ducis  Nor- 
mannise  Eustachium  vocat  Gaufredus  ;  ast  Guillelmum  naturalem  Ro- 
herti  Ducis    filium  nemo  nescit. 

GestaComi-      LXXVII.      Ad    Res      Gallicas  LXXVH.   Les    Gestes    des    Comtes 

irnsiu*'*^'"*"  ^^deunt     Barcinonensium       Comi-  de    Rarcelone  appartiennent    à     l'His- 

tum   Gesta.    Norunt    omnes,  jam  toire  de  France.    On  sçait  que  depuis 

à  temporibus  Pippini,  Francorum  le  règne  de  Pépin,   nos    Rois  ont  été 

Reges   supremuni    habuisse   domi-  Souverains    de     la    Catalogne ,    qu'ils 

natum.  in   Cataloniam,  quam  vie-  avoient  conquise  sur  les  Sarrazins.  La 

tis   fugatisque  Sarracenis ,    Impe-  domination     des      François  s'étendoit 

rio  suo   adjecerant,   amplas    scili-  sur    toutes     ces     grandes     provinces 

cet  regiones   illas,   qux    Pyreneos  bornées    par     les    Monts     Pyrénées  , 

montes  inter  et      Iherum  fluvium  TEbre     et    la     Méditerranée,      depuis 

mareque    Mediterraneum  habitan-  Salces    en    Roussillon,    jusqu'à     Tor- 


PHjEFA  TIO.  Ixxvij 

tose  dans     la   Catalogne.    Ce    ne    fut  tur,    à  Salsulis  in  Comitatu  Rus- 

qu'en       1258      que     les       Barcelonois  cinonensi^  usque  ad  Dertosam  seu 

et    les     Catalans    furent    retirés  de  la  Tortosam   in     Catalonia.       Anno 

Souveraineté     de     la     France  ,  par  le  tantiim      1258,    prorsàs      exemti 

traité      conclu     entre    S.      Louis      et  sunt     veteri    Francorum     Regum 

Jacques    I,     Roi    d'Arragon,     à     Foc-  Imperio   Barcinonenses  et    Catala- 

casion  du    mariage    de     Philippe,  fils  ni,  à    Regibus    Ludovico    IX   et 

du  Roi    de      France  ,    avec    Isabelle,  Jacoho  I  factâ    nuptiali   pactione 

la    plus  jeune  des    filles  de     Jacques.  Philippum     S.     Ludovici    filium 

Ces     Actes    furent     écrits      vers    l'an  inter  et  Isabellam   Tarraconis  seu 

1190     par     un      Religieux     de     l'Ab-  Régis  Arragoniee    natu   minimam. 

baye     de    Ripouil    en     Catalogne.    Ils  Porrb     Gesta     hxc    circà    annum 

ont    été      publiés    par    M.  Baluze  ,    à  1190   à    quodam    Monacho    Rivi- 

la     suite     du    Marca    Hispanica ,     sur  pullensi    scripta,   ad  calcern  Mar- 

un   ancien    manuscrit     de   cette    Ab-  cse  Hispanicse  Baluzius   edidit  ex 

baye.     On     y     trouvera,     outre    l'his-  veteri  Codice    Ms.  ejusdem  Ahha- 

toire     des    Comtes    de     Barcelonne ,  tix.  Prxter    Barcinonensium   Co- 

l'établissement     des      Comtés     de     la  mitum   tdstoriam,    originem  et  in- 

Catalogne,    avec   les     noms     de    ceux  stitutionem    Comitatuum     Catalo- 

qui   les    ont    possédés ,     suivant    l'or-  niée    narrât    Scriptor    Anonymus ^ 

dre  des   tems   où  ils  ont  vécu.  ac  nomina   seriemque  Comitum  in 

ordinem  tcniporum  adducit. 
LXXVIII,  La  Chronique  de  LXXVUf.  Brevissimum.  Re-  Chronicon 
Reims  est  extrêmement  abrégée  ;  mense  Chronicon,  satis  accuratè 
mais  elle  est  assez  exacte  dans  les  tempora  diesque  rébus  narratis 
dates.  Il  y  en  a  des  Fragmens  dans  adscribit.  Fragmentis  jam  in  tô- 
les Tomes  IX  et  X.  Celui-ci  s'é-  mis  IX  et  X  traditis  appingimus 
tend  depuis  l'année  1039  jusqu'à  ^cta  ab  anno  Christi  1039  ad 
1081.  Tout  ce  que  nous  avons  à  usque  \{iS\.  H  sec  tantùm  certa  de 
dire  sur  l'Auteur,  dont  le  nom  est  Scriptore  novimus^  ab  ipso  nempè 
inconnu,  c'est  qu'il  se  montre  fort  varia  naturse  phsenomena  diligen- 
attentif  à  observer  les  dilTérens  phé-  ter  et  attenté  notari,  atque  credu- 
nomenes  de  la  nature,  et  que  sa  cré-  lum  hune  fuisse  usque  ad  super- 
dulité    alloit    jusqu'à    la    superstition,  stitionem. 

LXXIX.     La       petite        Chronique  LXXIX.      Autissiodorense     hre-    Brève  Chro- 

d'Auxerre    est    un    peu  plus    étendue  ve  Chronicon  paulo  diffusius  co-  siodor. 

et    moins    sèche   que  celle  de  Reims,  piosimque     prxcedente ,      initium 

Elle     commence    à       l'année       1005,  capit  ab   anno   1005,  et ,    ex  quo- 

et   finit  en    1174,    suivant   un   manus-  dam  Ms.    Codice    in  anno     1174, 

crit  ;    un   autre     la    continue  jusqu'en  juxtà  alterum    verb  in  anno  W^O 

1190.    Dans       les     portes-feuilles    de  desinit.    Inter'  schedas    Dom.      de 

M,  de    Gagnieres,   elle    se     trouve    à  Gagnieres  legitur  in  fine  Marty- 

la  fin    du  Martyrologe    de    S.    Etien-  rologii  S.     Stephani       Autissiod. 

ne      d'Auxerre,       telle    que      le    P.  qualem  edidit  Labbeus   ex  Auto- 

Labbe    l'a     donnée    sur     une    copie  grapho    P.    Sirmondi.     Insertum 

du   P.  Sirmond.    On  en  a    publié  un  tomo     X     Fragmentum    continua- 

fragment    dans    le  X".    Tome.     Nous  mus  ab    anno   1033  ad  1076. 
en    donnons    la     suite,   depuis    l'an- 
née  1033  jusqu'à  1076. 

u 


Ixxviij  PRjEFA  TJO. 

Chron.  s.        LXXX.     Dictum    est     in    volu-  LXXX.    On    a     observé     dans    les 

Columbs 

Senon,          minibus  IX   et   X,     S.     Columbse  Tomes    IX    et  X     de    cette    CoUec- 

Chronicon  citiàs  concludi  in    Edi-  tion,    que   la     Chronique     de     Sainte 

tione     Martenii,    quam    in    Ms.  Colombe    finissoit    plutôt    dans    l'E- 

Codice      Reginee     Suecise ,     cujus  dition    de  Dom    Martene,     que    dans 

Autographum    sewatnr     in     Bi-  le  Ms.   de  la   Reine    de   Suéde,   dont 

blioth.  S.    Germ.  à    Pratis    inter  on  conserve  une  copie    dans  la   Bibl. 

'veterum  script.   Mss.    D.   Duran-  de  S.   Germain    des    Prés  ,  parmi  les 

di.  Collatis   ad  invicem    Editions  Mss.  de   D.    Durand.    Nous    formons 

et  Manuscripto,  ex  utroque  Frag-  nos    Extraits    sur    l'Edition  et  sur   le 

menta    nostra   descripsimus  :  per-  Manuscrit.     Dans   ce   XP.  Vol.    nous 

tingit    novissimum  ittud   ab  anno  continuons      la        Chronique      depuis 

ChristiXm'i  adusque  1078.  l'an  1033  jusqu'en   1078. 

Chronicon      LXXXL      Lambertus,      Abbatise  LXXXI.      Lambert  ,    Religieux    de 

Parri.  S.  Jacobi  Leodiensis  Monachus ,  l'Abbaye  de  S.  Jacques  à  Liège,  fleu- 
seculo  XII  florebat  ^  scripsitque  rissoit  dans  le  XIP  siècle.  La  peti- 
breve  Chronicon  ab  anno  Christi  te  Chronique  dont  il  est  Auteur, 
988  ad  1194,  quo  operis  et  s'étend  depuis  l'année  988  jusqu'en 
'vitx  teçminum  habuit,  ut  testa-  1194.  Reinier  son  confrère,  et 
tur  Continuator  Reinerus,  ejus-  son  Continuateur,  dit  que  ce  fut 
dem  Cœnobii  Asceia.  Maxime  dans  cette  année  que  Lambert  ter- 
consentit  Lamberti  Parvi  Chro-  mina  son  ouvrage  et  ses  jours.  La 
nicon  cum  Leodiensi,  non  in  re-  Chronique  de  Lambert  Petit,  est 
bus  modo ,  imb  quantiim  ad  ver-  en  beaucoup  de  choses  tout-à-fait 
ba.  Exinde  plures  omitiimus  an-  semblable  à  celle  de  Liège  :  on  y  trou- 
nos  in  Excerpto  quod  hic  edimus  ve  non-seulement  les  mêmes  faits, 
à  morte  Régis  Roberti,  id  est  mais  souvent  les  mêmes  exj)ressions  : 
ab  anno  1031  ad  annum  1076,  ce  qui  nous  a  déterminés  à  supprimer 
quo  obiit  Deoduinus  Leodiensis  plusieurs  années  dans  l'Extrait  que 
Episcopus.  Matrimonio  Ilenrici  nous  en  donnons  ;  nous  le  com- 
filii  Conradi  cum  Chunelinde,  mencons  à  l'année  1031  ,  à  la 
fdia  Canuti  Régis  Anglise,  an-  mort  du  Roi  Robert  ;  et  nous  finis- 
num  1036  prsestituit  Lamber-  sons  à  la  mort  de  Dieduin  ou  Deo- 
tus  ;  sicque  Leodiense  Chronicon  duin,  Evêque  de  Liège,  en  1076. 
emendat,  in  quo  refertur  idem  Lambert  place  SOUS  l'année  1036  le 
ad  annum  1032.  mariage  de  Henri  fils  de  Conrad, 
avec  Chunelinde  fille  de  Canut,  Roi  d'Angleterre,  et  par  là  cor- 
rige l'erreur  de  la  Chronique  de  Liège  qui  le  rapporte  à  l'an  1032. 

Strozeianum        LXXX//.      Chronicon      Strozzia-  LXXXIL   La  Chronique    de  Stroz- 

num    ineunte    seculo  X///     diges-  zi,        est       du     commencement      du 

tum,  descripsit   D.  'Bernardus   de  XIIP   siècle  ;  elle  tire    son     nom   de 

Montefalconio    ex    Ms.    Cod.  Do-  M.      Léon     Strozzi,     à    qui    apparte- 

mini  Leonis  Strozzii  ;  undè  Stroz-  noit    le    Manuscrit     sur     lequel    elle 

zianum    dictum  est.   /dem   est  om-  fut    copiée     par    Dom     de     Montfau- 

ninb    cum     Chron.       Ms.     incerti  con.     Elle     contient     absolument    les 

Auctoris,    asservato   in    Buheria-  mêmes  choses    que     la       Chronique 

na  Divion.  Biblioth.  et  cum  Ano-  d'un      Auteur     inconnu  ,      conservée 

nymi     Chronico   Ms.      Regio    N^  dans     la    Bibliothèque     de     M.   Bou- 

4606.   5.    Fragmentorum   jam    in  hier    à     Dijon ,     et    que    la   Chroni- 


Chronicon. 


PRJEFATW.  Ixxix 

que    Anonyme     de     la     Bibliothèque  variis         Foluminibus      editorum 

du     Roi    N"    4606.    5.    Notre     Extrait  continuatio    hsec  cœpit  ah  obitu  S. 

reprend      la     Chronique     de     Stroz-  Aymerici  fdii  s.     Stephani    Hun- 

zi      (dont    on    a      donné      plusieurs  garix    Eegis,    anno     1031,    desi- 

morceaux    dans     les     Volumes    pré-  nitque  in  anno  1058. 
cédens  ),    à  la  mort  de  S.   Aymeri,  fils  de  S.    Etienne  Roi    de   Hon- 
grie,  en   1031,  et   finit  en  1058. 

LXXXIII.  Lambert  d'Ardres,  ain-  LXXXIll.  Ineunte  seculo  Hist.  Comi- 
si  nommé  du  lieu  de  sa  naissance,  XI U,  suh  Rege  Franc.  Phi-  "-^^  ^f  Gu"^ 
vivoit  sous  le  Roi  Philippe  Auguste,  Uppo  Augusto,  floruit  Lamber-  "«"sium. 
au  commencement  du  XIIP  siècle,  tus  ah  Ardeâ  patriâ  cognomina- 
U  a  écrit  l'Histoire  de  son  pays  de-  tus  Ardensis,  qui  descriptam  ab 
puis  800  jusqu'à  1200,  et  l'a  dé-  anno  800  ad  annum  1200  soli 
diée  à  Arnoul  H,  Comte  de  Gui-  natalis  Historiam,  dicavit  Ar- 
nes  et  Seigneur  d'Ardres.  Quoi-  nulpho  II  Comiti  Gisnensi  et  Ar- 
que Lambert  déclare  en  plusieuj^s  dex  Domino.  Multis  in  locis 
endroits  qu'il  ne  cherche  que  la  prodit  Lambertus  quàm  maxime 
vérité,  il  ne  faut  pas  toujours  le  commendatam  sibi  veritatem  ha- 
suivre  sans  précaution.  En  même  ^^at  ;  hune  tamen  eave  ne  cre- 
tems  qu'il  rejette  les  Généalogies  das  ex  omni  parte  perfeetum  : 
fabuleuses  de  ses  Comtes,  il  admet  If^cet  enim  fabulosas  Comitum  suo- 
qaelquefois  des  traditions  qui  ne  ''«^  Gencalogias  discutiat,  non- 
le  sont  pas  moins.  Nous  tirons  cet  nunquam  ipse  traditiones  probat, 
ouvrage  du  Recueil  intitulé  Reli-  quibus  vix  major  /ides  debetur. 
quiss  Manuscriptorum ,  publié  par  Reperitur  illius  opus  inter  Reli- 
Pierre  Ludewic  (Tome  VHI,  pag.  quias  Manuscriptorum  Pétri  de 
391  ),  et  nous  l'avons  confronté  Ludewic  Tom.  FUI,  pag.  391. 
avec  les  Fragmens  imprimés  par  Contulimus  hanc  Editionem  cum 
du  Chesne  dans  les  preuves  de  son  Fragmentis  à  Chesnio  vulgatis  in- 
Histoire  généalogique  des  Comtes  ter  probationes  Hist.  geneal.  Co- 
de Guines,  d'Ardres,  de  Gand  et  de  mitum  Gisn.  Ard.  Gand.  et  Cou- 
Coucy.  L'Ecrit  de  Lambert,  très-  (^îo,c.  Ex  Lamberti  scripto,  ma- 
intéressant  pour  ce  qui  regarde  la  ximse,  sane  utilitatis  ad  res  Flan- 
Flandre  et  les  pays  voisins,  nous  ap-  drise  confiniumque  Regionum  il- 
prend  qii^ Arnoul  Seigneur  d'Ar-  lustrandas,  constat  Ardensem  Do- 
dres ,  institua  vers  Van  1065  douze  minum  Arnoldum  duodecim  Pa- 
Pairs  ou  Rarons  ,  dans  la  dépen-  res  vel  Barones  Castro  Ardeae  ap- 
dance  de  son  Château  d'Ardres.  penditios  instituisse  circà  ann. 
C'est  peut-être  le  premier  exem-  1065,  seu  duodecim  Ardensis 
pie  d'une  institution  de  douze  Paii^s  oppidi  Pares.  Hsec  forte  prima  à 
par  un  Seigneur  particulier.  Le  Domino  privato  fdcta  est  XII 
nombre  de  Douze  n'étoit  pas  en-  Parium  institutio.  Quin  ctiam  in 
core  fixé  pour  la  Cour  de  nos  Rois.  Palatio  Regum  Franc,  nondum 
Nous  voyons  bien  dans  nos  Histo-  constitutus  erat  et  consecratus  duo- 
riens  que  les  Pairs  assistèrent  au  denarius  ille  numerus.  Lcgimus 
Couronnement  de  Philippe  I  en  quidem  apud  Historicos,  Corona- 
1059  ;  mais  ils  n'en  déterminent  pas  tioni  Philippi  I  anno  1059  prœ- 
le  nombre.  sentes  adfuisse  Pares,  seu  Fran- 
cix   Proceres  ;  sed  eorum  numerus  nusquam  datur  definitus. 


ixxx                         prjEfatio.  ;: 

Chron.  Ro-       LXXXIF.         Chrojiologise      Ro-  LXXXIV.       Celui      qui     a    conti- 

difs  Maria-  ^^^'*      Continuator,     hunc    ait^  nué      la     Chronologie     de     Robert, 

niAutissiod.    egregiè    literatum,      et   in  His-  dit   que      ce    Religieux     etoit      très-ver- 

toriarum    notitia    nulli    tempo-  se     dans      les      Lettres^     et     ne    cédoit 

ris  sui  secundum.  Opus  suum   et  à     personne      de      son      tems     pour    la 

ex   Actis  Episcoporum   Autissiod.  connoissance     de     l'Histoire.     Les      Ac- 

et   ex    Scripto     Clarii    prxsertim  tes    des      Eveques    d^Auxerre^     et   sur- 

hausit    Robertus  ;  ipsa  Clarii  ver-  tout     l'Ouvrage      de      Clarius  ,     sont 

ba,     maxime  ras    Senonenses  agi-  les     deux    sources ,     où    Robert    pa- 

tando,  usurpât  ssepissimè.    Vulga-  roît     avoir    puisé     le    fond    du   sien  : 

to   in   prsecedenti  Folumine   Frag-  il    copie    souvent    les    termes  mêmes 

mento,  ex  Edit.    Nicol.    Camusa-  de    Clarius ,    principalement      en     ce 

tii   (in    4»   Trec.    1608),     aliud  qui   regardé    le  pays  Sénonois.  L'Ex- 

adjicimus,    ab   anno   scilicet  1031  trait    que    nous     en    donnons,      d'a- 

ad  1068.  près  l'Edition  de  Nicol.  Camusat 
{in  i".  Troyes  1608),  vient  à  la  suite  de  celui  qui  a  été  inséré  dans  le 
Volume    précédent:    il  commence  à  l'année  1031,  et  finit  en  1068. 

Annales  Ro-      LXXXF.     Editi     sunt     Anna-  LXXXV.    Les    Annales     de     Ro- 

Tedien/     **'  ^^^    Rogeri      Hovedenensis ^      inter  ger    de     Hoveden ,     furent      publiées 

Rerum      Anglicarum      Scriptores^  à    Francfort    en     1601,    dans  la    Col- 

Francofurti    anno    1601.    Auctor,  lection     des      Ecrivains    de      l'Histoi- 

inter  optimos    xtatis   sux    Anna-  re    d'Angleterre.     L'Auteur ,    un    des 

lium     Scriptores     certè    numeran-  meilleurs     Annalistes    de    son    tems , 

dus,  floruit  ineunte    XIll    seculo.  vivoit        au        commencement        du 

Jn   assignatione   temporum  summè  XIII®   siècle.    Il  est   très-exact   à  mar- 

diligens  et  accuratus,  verus  est  et  quer    les    dates,    et    assez   vrai     dans 

sincerus      in      rerum     narratione.  la   narration     des  faits.    Ce   que   nous 

Incipit  Excerptum  Annalium  Ro~  donnons   de   ces    Annales  ,    commen- 

geri    ab   anno    1017,     quo     anno,  ce  à    l'année    1017  ,   tems     du    mariage 

Rex    Canutus  derelictam    Régis  de     Canut,     Roi     d'Angleterre  ,    avec 

Egelredi       {Ethelredî)     Reginam  Emme    veuve     du     Roi    Ethelrede  ;     et 

Emmam  in  conjugium  accepit  :  se    termine  à   la    mort     de    Guillau- 

clauditur   verb    anno    1087,    quo  me    le    Conquérant    Roi    d'Angleter- 

regnum  cum  vitâ  perdidit  Guil-  re  et  Duc  de    Normandie  ,  en  1087. 
lelmus    Conquestor   Angl.   Rex,   et 
Dux  Normannorum. 

Hist.  quo-      LXXXFI.    Jnter     Schedas  Mss.  LXXXVL    Dans  la      Bibliothèque 

^^"du-'     Mabillonii ,   in  Ribliot.    S.    Germ.  de     S.     Germain     des    Prés,     parmi 

cum.            ^f    Pratis    reperitur   quorumdam  les    Cahiers   manuscrits  de    Dom  Ma- 

Normanmae     Ducum    Historia,  billon,     on    conserve    V Histoire    d'au- 

cujus    Excerptum    jam  habes    in  cuns    des    Ducs     de    Normandie ,     dont 

Tomo      X  :     continuamiis      autem  on     a      donné     un      Extrait  dans     le 

idem    opus    à    natali      Guillelmi  X®      Tome.      Celui-ci     commence      à 

ISothi     Ducis      Normanniœ  ,      ad  la      naissance   de  Guillaume     le     Bâ- 

mortem   usque   Henrici    l   Franc,  tard      Duc    de    Normandie,      et    finit 

Régis.    Illud    unum   alicujus  mo-  à    la  mort  du   Roi  Henri  I.  La  seule 

menti  notamus  in   hoc  Fragmento,  remarque      intéressante       que      nous 

Guillelmum    nempe     Ducem    nor-  ayons  à  faire   sur    ce  Fragment,  c'est 

mannix   cum    amplissimo    comita-.  qu'il    nous   apprend    que    le  Duc  de 

Normandie 


riiJEFATlO.  Jxxxj 

Normandie      GLiillaumc    assista      avec     tu  ,      Consecratîoni      Philippi      l 

un    grand      cortège  ,    au     Couronne-  Re^is  interfuisse  ;  de    quo    tamen 

ment  du     Roi       Philippe  I  :     circon-  nullam     omnino     mentionem    fa- 

stance      dont       les      monumens    que  ciunt  laudata  supra    /V"  XI  Jrag- 

nous   avons    cités    au   N"     XI  de  cette  menta   ;    quamvis      magna     cura 

Préface ,     ne    font    aucune     mention ,  Prœsules    singulos    et     Optimales 

quoiqu'ils     entrent    dans      un     grand  enumerent.    Potuit-ne ,    qui    ritus 

détail   sur   ce     qui    regarde    les     Pré-  omnes    et    personas   diligentissimc 

lats  et    les   grands   Seigneurs.      Seroit-  descripsit  ,    hujus  ,    inter   cseteros 

il    possible     que   l'Auteur   de  la     De-  Regni    Proceres  ,     oblivisci ,     qui 

scription      de       la     Cérémonie  ,      eût  maximum      inaugurationi      splen- 

oublié     celui     de     tous       les     grands  dorem  addidissct.    His    considera- 

Vassaux ,    qui        devoit      le     plus    en  ^^-^  ^  imminuitur  apud  nos  Histo- 

relever    l'éclat  ?    Cette     réflexion    est  l'Jae    Ducum     Norman,     autori- 

bien   capable     d'affoiblir    l'autorité  de  ^«-^  >  «^7«^   dubium    habetur   fac- 

V Histoire   des    Ducs     de    Normandie^     et  ^^"^>  magni  tiim  ponderis   ac  cer- 

de    nous    laisser    des   doutes     sur    un  ti'  dlgnum  quod  silentio  non  prse- 

fait,    qui     étoit  alors   assez  important,  teriretur.    Loquitur  forsan    Juc- 

pour      mériter     de   n'être    pas    omis.  ^<^''   ^^^  quadam  alia  Coronatione, 

11   peut     pourtant    se  faire    que  l'Au-  post    Henrici    mortem     peractd  ; 

leur    parle    ici     d'une    autre    cérémo-  quod  equidem    propius    vero   fo- 

nie,   où      Philippe,    après      la      mort  ret  ,     quodque     Scriptoris     verba 

de  son    père,    aura     repris    solcmnel-  satis  enunciant. 
lement     la    Couronne  ,    ce    qui    paroît    assez    vraisemblable ,   et  assez 
conibrme  aux  expressions  de  l'Ecrivain. 

LXXXVII.    Gervais       de       Tilburi         LXXXVll.     Gervasius     Tilbe-      otra  impe- 

étoit     d'une       naissance      illustre  ;    il  riensis  ,     illustri     génère    natus ,  "*''^' 

avoit      fait      d'aussi      bonnes     études,  quantum  ferebant  tempora ,     eru- 

que    le    permettoit   le    temps   où   il  a  ditione   et  doctrinâ  excuit  us  fuit  ; 

vécu.   Il    se    distingua  dans    la   scien-  militiâ   clarus ,  Marescallus  regni 

ce    militaire,      et     fut     fait    Maréchal  y4relatensis  creatus  est.  Ut  jucun- 

du    Royaume   d'Arles.      Dans   le   des-  dd  simul  et   utili  lectione  Ottonis 

sein     de     procurer       à        l'Empereur  '^  Imperatoris  animum    à    curis 

Otton   IV    une    lecture    qui    put   être  aTocaret ,  anno    1211    Librumedi- 

à    la    fois   utile  et  amusante,  il    com-  dit,  quem  Otia  Imperialia  inscrip- 

posa    pour     lui    en     1211,      l'Ouvra-  sit,et  adeumdem  cumepistolanun- 

ge     intitulé     Amusemens       Impériaux  ,  cupatoria     misit.     Multa     Gerva- 

dans     lequel     il      a     semé     plusieurs  sius  operi  suo  aspergit  ad  lUsto- 

traits     curieux ,       concernant        l'His-  jnam ,    Geographiam   et   Physicam 

toire  ,     la     Géographie    et     la    Physi-  utilia.     Probabit      Lector  ,     qux 

que.     On    y   lit   avec    plaisir    ce  qu'il  Auctor   tradit  de    civitate  Arela- 

dit    de    la   ville  !  d'Arles   et  des     con-  tensi   ac  finitimis    regionibus  ;  de 

trées     voisines  ;     de      la      plante    qui  'vermiculo    colore  et  planta    unde 

produit     la     couleur    du     vermillon  ;  nascitur  ;    de    variorum    locorum 

de    la     situation    et  des  propriétés   de  situ  ac  proprietatibus  ;  de   tradi- 

dilTérens      lieux  ;        de      l'origine     de  tionum  quarumdom  et  rituum  ali- 

certaines      traditions  ,        de      certains  bi  non    occurrentium    originibus  ; 

usages,    qu'on    ne    trouve     point   ail-  de  porno  aureo,   quod  in  solenni- 

leurs  ;    de   la     pomme    d'or,    remplie  bus  sinistrâ  gerebant   Imperatores , 
Tome  XI.  y 


Ixxxij  PR^FATIO. 

favilld  et   cinere  plénum,    ut   ad-  de    pailles    et      de      cendres,      qu'aux 

monerentur  quam  vana  esset  glo-  jours    solennels    les    Empereurs    por- 

ria     omnis    humana.     De     Rehus  toient   à  la     main     gauche ,      comme 

Francix,    aridam    hanc   et   levem  im   signe    qui    devoit   les   avertir  que 

seriem   tantîim    refert  Gervasius  :  la  gloire    et    la  pompe    de    ce    jnon- 

Roberto  Régi  successit  Henricus  de    ne      sont  que     vanité   et    néant, 

filius  ejus  :  cui   successit  Philip-  Cet  Ouvjage   ne    contient,    par  rap- 

pus  ejus  filius.    .^cta  Nonnanno-  port     à    la     France ,     que     la    succes- 

rum    et    Jnglorum    attingit    unick  ^^on      des     Rois      Robert^     Henri     I      et 

Excerptu/n,    quod     exerimus     ex  Philippe   I.     L'Extrait  que    nous   don- 

Leibnitianis     Scriptoribus     Rerum  nons  ,     d'après     Leibnitz        (  Recueil 

Brunsvicensium  in   Tomo   I.   Pro-  des    Historiens    de  Brunsv.    Tom.    1), 

fert  Gervasius    à   GuiUelmo    TVo-  regarde  uniquement     les    affaires    de 

tho      Duce    Normanniee    sororem  Normandie     et      d'Angleterre.      Ger- 

Heraldi  ductam  in  uxorem  ;  at-  vais    donne  pour  femme    à    Guillaume 

que    ex    hinc    prodiisse   Guillel-  ^^     Conquérant,     une      sœur       du     Roi 

muni     Regem    Anglorum    per  Harald  ;     il      ajoute    que    c'est    pour 

nuptias  :   errât  ibi   Scriptor;    Rex  ''ctte    raison  ,     qu'il     fut     reconnu     Roi 

etcnim    Anglix     GuilLelmus    uxo-  d'Angleterre    :         mais  Guillaume 

rem     habuit   unicam    Mathildem ,  n'eut    jamais       d'autre      épouse      que 

fdiam   Balduini   F  Flandrise    Co-  Mathildc  ,     fille       de      Baudouin     V, 

mitis.  Comte  de  Flandres. 
Ci.ronkon       LXXXVUL      Dcsinit      in       an-        LXXXVIII.      La        Chronique      de 

M..so>nc..se.    ^^    j^^^^   Chronicou  à   Mosomensi  Mouson  composée    par    un   Religieux 

Monacho   scriptum.   Huic  alii  ad-  de     cette      Abbaye  ,     finit     en    1033. 

jecerunt  posteà    bm^em    repetitio-  Des       Ecrivains     postérieurs      y     ont 

ncm    gestoruni     Adalberonis    Ar-  ajouté     une     récapitulation  de    la    vie 

chiep.     Remensis^     ac    Mosomen-  d'Adalbéron,      Archev.    de  Reims    et 

sis  Abbatix  Reparatoris,    nonnul-  Restaurateur   de     ce   Monastère,    avec 

laque  Acta  historica  à  média  secu-  quelques  événemens      arrivés     depuis 

lo    XI,   ad   annum    usque    1212.  le    milieu  du  onzième    siècle  jusqu'à 

Ex    tribus    hujus   Clironici  parti-  l'année     1212.     Des    trois     parties     de 

bus,    spectat   ultima  sola   ad    Ta-  cette    Chronique,     la     dernière  est   la 

mum  nostrum   XI,  cui  vel  brevis-  seule    qui    appartienne   à    notre     XI'" 

simum    suppeditat     fragmcntum.  Volume;     elle      ne     nous        fournira 

///   co     maxime  posita    est    tertix  même     qu'un      fragment     très-court. 

partis  utilitas ,   quod  et  Abbates  Le    principal    mérite     de    cette    troi- 

Mosomenses ,     ab    instaurata    Ab-  sieme     partie,    c'est    qu'elle  contient 

batia  ad  annum    1033,  et  Remen-  l'énumération      tant    des     Abbés     de 

ses     Archiepiscopos ,     ab    Adalbe-  Mouson,     depuis     le       rétablissement 

rone   ad    Guidonem    Casteliionen-  de      l'Abbaye      jusqu'en     1033 ,      que 

.ve///,    necnon    plurima    Prœsulum  des    Archevêques     de    Reims    depuis 

Abbatumque       Gesta      recenseat  ;  Adalbéron     jusqu'à    Gui     de     Châtil- 

lunc   necessariam  judices  ad  per-  Ion,   et   plusieurs    traits  de  la  vie   des 

gendam     Archiepiscoporum      Re-  Prélats  et  des  Abbés  ;    en  sorte  qu'el- 

mensium    historiam    à    Frodoardo  le    devient     nécessaire      pour      conti- 

cœpiam.    Anno     1628    D.     Nico-  nuer      l'histoire        des      Archevêques 

laus  Habert  Mosomensis   Prior ,  de    Reims  ,     commencée     par    Fro- 

ad  Epitomcn    redactum    Monastc-  doard.     Avant    que  D.    d'Achéri  don- 


PRjEFATIO.  Ixxxiij 

nât    cette  Chronique    aa     Public,    D.  rii  sut  Chronicon,  in   lucem   pro- 

Nicolas     Habert,     Prieur       de     Mou-  tuUt  apud   Carolopolim  ;  integrum 

son        en     avoit      fait    imprimer     un  idem   edidit    posteà   D.    Acherius 

Abréo-é       à      Charlcville     dès       1628.  ex  duplici  Apographo,  altero    Bi- 

D.     d'Achéri     l'a    publiée      sur   deux  hliothecse       Sangcrmanx ,      manti 

Manuscrits       l'un      de    la     Bibliothe-  Chesnii   scripto   altero  :    Acheria- 

quc  de    S.    Germain    des    Prés,   l'au-  nam  Editionem  exscribimus. 
tre  de   la  propre  main   d'André  du  Chêne  ;  et  c'est  sur   cette  Edition 
que  nous  prenons   notre  Extrait. 

LXXXIX.      L'Extrait     très  -  court  ,  LXXXIX.    Perpauca     hic    ex   Histor.  Reg 

que     l'on    donne     ici     d'une    Histoire  Ms.    Codice    Bibliot.     S.    Victoris 

des    Roi>    de    France,  sur    un     Ms.    de  Parisiensis    excerpinius ,     addenda 

la    Bibliot.  de  S.   Victor,    est  la  suite  Fragmenta  in  prxcedenti   Folumi- 

de    celui    qui  est     à    la   page  277   du  ne    dato,    pag.   277,   ubi  jam  no- 

Volume    précédent.    On  y   a    déjà    dit  tatum   est    Auctorem    Anonymum 

que      l'Auteur     Anonyme     de      cette  congessisse       Historiam       Regum 

Histoire    l'avoit    tirée    de      différentes  Francise     ex    diversis     Chronicis, 

Chroniques,     des      Actes      de     Louis  ex   Actis    Ludovici    VII,      quern 

VII,     qu'il    nomme    Louis     le     Pieux ^  Pium  vocat,  et  ex  Gestis  Philip- 

et    de     ceux     de    Philippe     Auguste,  pi  Augustï\,   quo  régnante,  scrip- 

sous  lequel   l'Auteur  écrivoit.  sit  Anonymus. 

A  côté  de  ce  morceau,  on  a  im-  In  altéra  columna  adhseren- 
primé  sur  l'autre  colonne ,  une  tra-  tem  leges  Francicam  ejusdem  tem- 
duction  Françoise  du  même  tems,  poris  interpretationem ,  ex  His- 
qui  paroît  copiée  littéralement  sur  toria  Latina  fere  ad  verhum  ex- 
l'Histoire  Latine  :  nous  la  donnons  pressam,  quam  descripsimus  ex 
d'après  un  Manuscrit  qui  avoit  ap-  Codice  Ms.  olim  D.  Abhatis  de 
partenu  à  M.  l'Abbé  de  Camps,  et  Camps  ;,  nunc  D.  Mariette.  Ex- 
tern appartient  aujourd'hui  à  M.  cerptum  fusius  editum  est  in  To- 
Mariette.  On  en  trouve  un  plus  mo  X  pag.  278. 
long  Extrait  à  la  page  278  du  To- 
me précédent. 

XC.      Cet      article       contient      une  XC.    Nunc    primiim    emittimus     c^Ton. 

Histoire     de       Normandie ,    qui      n'a  quamdam     Normannorum     Histo-  "^y°3„_  *' 

point    encore     été     publiée  :    elle    est  riam,   ex  Codice  Ms.    in-fol.  ele- 

tirée    d'un   Ms.   in-fol.  d'un    très-beau  ganti  manu  exarato ,   aureâ    va- 

caractere,    orné    de     peinture    en    or  riisque     aliis     cgregiis      exornato 

et    en     différentes    couleurs.     Ce  Ms.  picturis,   qui  nec   titulo,  nec   ullo 

n'a    point    de   titre,    ni    aucune    note  aliquo    documento  nomen   et    xta- 

qui  puisse    indiquer  le    nom    et  1  âge  tem    Scriptoris    indicat.    D.    Mar- 

précis   de    l'Auteur.     M.    le    Marquis  chio  d'Averne,   cujus    est    Codex 

d'Averne  ,     à  qui      il      appartient,     a  iste^    perofficiose    nobiscum     con- 

bien   voulu    nous     le     communiquer-  tulit.    Auctor  Anonymus,    qui  de- 

II     paroît   que    l'Auteur      Anonyme ,  sinente  seculo    XIll     hœc    crcditur 

qu'on    estime    avoir    écrit    sur  la    fin  digessisse,     poeticam   de     Rollone 

du   XIIP   siècle ,    n'a    fait     qu'abréger  narrationem  solutâ    oratione  forte 

et   mettre    en     prose      le    Roman     du  contraxit.     Incipiens     à    Rollone, 

Rou.     11      commence     à     Rollon ,     et  opus    terminât    ad  pacem  Philip- 

fmit    à  la  paix    de    l'an     J  21 7,  entre  pum  Augustum  intcr   et    Anglise 


ses 


Ixxxiv 


PRJEFATIO. 


Regcm  Henricum  III  ,  anno 
1217  peractam.  Attamen  scripto 
ntnnum  extremam  ab  Anony- 
mo    non    nisi  post   annum      1250 


le    Roi     Philippe    Auguste    et    Henri 
111  ,   Roi    d'Angleterre.     On    voit  ce- 
pendant qu'il   n'a  cessé  d'écrire   qu'a- 
près   l'année     1250  ;    puisque    sur  la 
impositam   fuisse,   probat     ab    eo     fin   de    son  ouvrage ,    il   fait  mention 
inducta    meiitio    de    S.     Ludovici     du  rachat  de  S.  Louis.  Notre  Extrait 
redemptione.   Excerptiim    nostrum     commence    à     ce    Chapitre     de      la 
ducimus  ab    his  Chronici    verbis  :      Chronique  :      Comment      le      Duc      Ri- 
Quomodo  Dux   Normarmiae  Ri-     chart     (//)     de     Northmandie      délivra 
chardus  11   gêner um  suuni   Rei-     Regnault     de     Bourgongne  ,    qui      étoit 
naldum  Burgundionem  è  custo-      son  gendre,    de  la  prison   Hiie  de  Clm- 
dia    Hugonis  Cabilonensis  edu-     Ion  ;  et  finit  à  la  mort  du    Roi    Hen- 
xit,   usque     ad  mortem  Henrici   I     n    en    1060.    L'Auteur,    à    l'article  de 
Franc.   Régis,   ad    annum    scilicet     Richard     111,    dit    que    cestui     Richart 
1060.    Scribit      Aactor      Richardo      ot     ung  filz  qui   ot    nom    Nicolas,   qui 
III  natum  esse    filium  ,    Nicolaum      'vestu     fut  premièrement    à    Fescamp  , 
nomine,    qui  primiim      Fiscannen-     et    après  fut    Abbé  de    saint     Ouen    de 
sis  Monachus,  postea  S.    Audoeni     Rouen.    Ce    fait      parfaitement      d'ac- 
cord    avec    la   vérité    de     l'Histoire, 
nous    sert    à    relever    deux    erreurs  : 
la  première  de  D.    Pommeraye,   qui, 
litur  :  primas    error    est     Domni     ^^^^^  g^^j   Histoire  de   l'Abbaye    de  S. 
Ponmieraye    dicentis  in    historia      Q^^n,    soutient   que    ce   Nicolas  étoit 

fils    de     Richard    11 ,    non     de    Ri- 


Rotomagensis  Abbas  effectus  est. 
His  porro  perfecte  planeque  vero 
consentaneis^    duplex    error    refcl- 


Abbatix    S.    Audoeni,      Nicolaum 


non        fuisse    Richardi    III,      sed     ^j^^j.^    jjj^    j|     |;^,^jg    ^^^^     sentiment 


Richard i  II  filium.  Nititur  illius 
opinio  elogio,  tumulo  Nicolai 
inscripto,  quod  fert  hune  Princi- 
pem  Richardi  jurnoris  natum  , 
fratremque  Comitis  Roberti  :  ve- 
rùm  islud  elogium   xtate  posterius 


sur  l'épitaphe  qui  fut  trouvée  sur  le 
tombeau  de  Nicolas,  où  il  est  dit 
que  ce  Prince  étoit  fils  du  Comte 
Richard  le  jeune ,  et  frère  du  Com- 
te Robert  ;    mais  il  est  aisé    de    voir 


Scriptorem  vel  ignorasse  à  quo 
genilus  fuerit  Nicolaus^  vel  pa- 
trem  ejus  nuncupando ,  fuisse 
hallucinatum.     Sanè    quidem    Ab- 


que  cette  pièce  n'est  point  du  tems, 
fuisse  facile  advertitur  ,  atque  ^^  ^^^  l'Ecrivain  ou  ignoroit  la  fi- 
liation de  Nicolas,  ou  s'est  trompé 
dans  la  dénomination  de  son  père. 
Certainement  Nicolas,  Abbé  de  S. 
Ouen,  étoit  fils  naturel  de  Ri- 
bas  S.  Odoeni  Nicolaus ,  flius  ^j^^^,^  jjj^  j^^^^  ^^  Normandie. 
erat  naturalis  Richardi  III 
Norrn.  Ducis. 

Error  aller  est  ïnterpolatoris  L'autre  erreur  est  de  llnterpo- 
Guillelmi  Gemmeticensis  ,  qui  lateur  de  Guillaume  de  Jumiege , 
contra  sententiam  Orderici  Vita-  qui  prétend,  contre  le  sentiment 
//.,  Nicolaum  filium  Richardi  d'Ordéric  Vital,  que  Nicolas  fils 
///,  apud  S.  Audoenumclc...  de  Richard  111,  fut  élevé  a  saint 
tum  fuisse  contendit.  In  eumdem  Ouen.  Dom  Mabillon  s'est  déclare 
errorem    inductus  est    Mabillonius     POur    cette        opimon,     trompe     par 

T  .        1  ^    •        l'autorité    de     l'interpolateur ,       quil 
verbis        captus       ïnterpolatoris,     lauiuiiic     uc      x  t-  j       n 

quem  ipsum  credidit  Guill.  Gem-    a  cru  être    Guillaume    lui-même,    et 
met.     hic   nempc  Nicolao  coxvus,    qui      étant    de      l'âge     de       Nicolas, 


PRMFATIÙ.  Ixxxv 

devoit    l'avoir      bien      connu.       Dans  cum  apprime  noverat  ;    debuit  er- 

cetle     supposition,    D.     Mabillon  de-  go  potiàs    hune  Auctorcm  habere 

voit     plutôt   se     déterminer       sur     le  Mabillonius  ,     quam      Ordericum 

sentiment    qu'il       croyoit        être      de  Vitalem,      ut    pote      septemdecim 

Guillaume    de    Jumiége,'  que  sur  ce-  tantum  annorum,  càm   h  vita  dis- 

lui     d'Ordéric       Vital  ,      qui     n'avoit  cessit  Nicolaus.    Sed  prxter  aiito- 

que   17   ans,    lorsque      Nicolas     mou-  ritatem  Orderici ,    expresse     docet 

rut.    Mais    outre    le    passage    d'Ordé-  manuscripta     Normannise     Histo- 

ric,     nous    avons     l'autorité   de    cette  ria^   ISicolaum    apud    Fiscannum 

Histoire    manuscrite,     qui    est   positi-  institutum  fuisse.  JSovimus  aliun- 

ve    sur   l'éducation    de  Nicolas    à  Fes-  de   Duces  JSormannix    tune  eidern 

camp  :    et  nous   savons   d'ailleurs  que  Abbatlse     benevolentissimos.   Nar- 

les     Ducs    de     Normandie     affection-  rat  idem  Scriptor  cum  magno    Co- 

noient      alors      cette     Abbaye     d'une  mitatu     Coronationi     Philippi    I 

façon     toute       particulière.     L'Auteur  Ducem    Normannise      Guillelmum 

dit    aussi     que    Guillaume   ,     Duc   de  interfuisse.    Vide  qux  supra,    Art. 

Normandie ,    se     trouva  en    grant   ar-  LXKXFl,     de     eodem    facto     ob- 

roy    au    Sacre   de  Philippe    I.    Voyez  servavimus  in   Historia  quorum- 

à    l'Article  LXXXVI      nos    observa-  dam  Normanniae  Ducum. 

tions  sur  le  même  fait  ,  avancé  dans  VHistoire  d'aucuns  des  Ducs  de 
Normandie. 

XCI.    Le    Père     Labbe      avoit      ti-  XCI.    Chronicon  S.  Pétri  Cata-      qj^^^   ^ 

ré     la     Chronique     de      S.   Pierre    de  laun.     ex   schedis  Jacobi    Sirmon-  Pe'"Cata- 

'■  laun. 

Challon  des  porte-feuilles  de  Jac-  di  erutum  edidit  Labbeus  in 
ques  Sirmond,  pour  la  publier  dans  JSov.  Bibliot.  Mss.  Vix  aliud 
sa    Nouv.     Bibliot.    des    Mss.   Il   y   en     adeb  brève  concisumque    reperias, 

a    peu     d  aussi     abrégées ,       et     d'où  ^t  ex  que    minîis   luminis  et   uti- 

l'on      tire    aussi      peu     de      lumières.  Htatis   afferatur  Historiée.   Ab  ip- 

Depuis  1009  où  elle  commence,  sius  exordio,  ab  anno  scilicct 
jusqu'à    1223       où       elle      finit  ,     on     1009,     usque     ad     1225,    in    quo 

ne       trouve       ordinairement       qu'un  anno    Chronicon    desinit,    unicum 

seul    fait    sous    chaque   année  ;  quel-  persœpè   factum  unoquoque    anno 

ques-unes     même     sont     absolument  suppetit  ;  imo  plures   anni    in  eo- 

vuides.    Le   Volume    précédent      con-  dem  penitîis   omittuntur.    Frustu- 

tient  deux  légers  Fragmens    de  cette  ^a  duo    kujus    Chronici    habes  in 

Chroniffue  :     celui       que    nous     don-  Volumine    K  :    deducitur     autem 

nous,      s'étend      depuis      1034      jus-  «^  ««"o   1034    ad    1070     novum 

qu'a     1070.     Nous      y       avons     relevé  illud  Fragmentum    in   quo  errores 

quelques      erreurs        Chronologiques.  Chronologix     nonnullos     emenda- 

vimus. 
XCn.     Plusieurs      Anonymes      ont        XCII.  Anonymi   varii    per   vi-      chron.  s. 

travaillé      successivement      à        écrire  ces  S.    Amandi,    olim    Elnonensis  non. 

la     Chronique     de    l'Abbaye       de     S.  Abbatiœ,     Chronicon     scripserunt 

Amand ,     autrefois      d'Elnone ,      de-  ab  anno  534    ad  1223.    Ex    ejus- 

puis      l'année       534     jusqu'en      1223.  dem     Abbatise      manusc.     Codice 

C'est    sur     un    manuscrit   de    la  mai-  vulgatum  est  à  Martenio   in    To- 

son     même  ,      que       Dom      Martene  mo   111   Anecdot.    Pauca  qux  ibi 

l'a    publiée    au  IIP    Tome   des    Anec-  habentur  utilia,    ad  Flandrenscm 

dotes.    Le  peu   de    faits    qui    y    sont  Histor.    maxime    pertinent.   Par- 

y 


Ixxxvj  P  RM  F  AT  10. 

tem  hujus  Chrontci  leges  in  To-  contenus  ,  reffardent  plus  particu- 
mo  X  pag.  280  ;  cui  addimus  liérement  l'Histoire  de  Flandres  , 
hic  ah  anno  1035,  quo  anno  pour  laquelle  elle  peut  être  de  quel- 
Flandritje  Comitein  Balduinum  que  utilité.  On  en  trouvera  une 
IV  cognomine  Barhatum  defunc-  partie  à  la  page  280  du  X".  Tome  : 
tum  Chronogrophiis  scribit^  usque  nous  la  continuons  dans  le  XP  de- 
ad  obitum  Balduini  V  Pu  dicti,  puis  l'année  1035  ,  oii  l'Ecrivain 
ad  annum   videlicet  1070.  marque  la    mort  du  Comte  de  Flan- 

dres Baudouin  IV  ,  surnommé  le  Barbu  ,  jusqu'à  la  mort  de  Bau- 
douin V  dit  le  Pieux,  c'est-à-dire  à  l'année  1070. 

Chron.  aiiud  XCIII.  Prxter  editum  ab  A-  XClIl.  Outre  la  Chronique  de 
Diyion.  '"^"'  ^^^^^^^  Divionense  Chronicon,  de  Dijon,  publiée  par  D.  Luc  d'A- 
qiio  supra  mentio  fit  in  Art.  F,  chéri,  dont  nous  avons  parlé  à  l'Art. 
habemus  aliud  apud  Lahbeum  V  de  cette  Préface,  il  en  existe  une 
Tom.  J  ]Sov.  Bibliot.  Auctor,  autre  donnée  par  le  P.  Labbe  au 
seu  meliùs  Auctores,  {plures  enim  Tome  I  de  sa  Nouv.  Bibliot.  L'Au- 
variis  iemporibus  opus  idem  ab  teur  ,  OU  plutôt  les  Auteurs ,  qui 
an.  753  ad  XTlh^  protraxerunt),  ont  successivement  mis  la  main  à 
marginihus  scripti  sui  Paschales  celte  Chronique,  l'ont  poussée  de- 
Cjclos  inscripserunt  è  regione  an-  puis  753  jusqu'en  1224.  Ils  crurent 
norum  ad  quos  pertinebant  ;  sic-  enrichir  leiu'  ouvrage,  et  lui  don- 
que  illustrât um  opus  prœstantius  ner  beaucoup  de  mérite,  en  mar- 
evasisse  arbitrati  sunt.  Quse  in  eo  quant  à  la  marge  le  Cycle  Pascal, 
Chronico  prœcedunt  annum  1046,  vis-à-vis  des  années  auxquelles  il 
frustatim  data  sunt  in  Tomis  su-  répond.  On  en  a  tiré  pour  les 
perioribus  :  pergimus  in  hoc  Fol.  Volumes  précédens  ce  qui  est  an- 
ad  annum  usque  1075,  quo  tem-  térieur  à  1046  :  dans  celui-ci 
pore  vitam  finivit  Robertus  Dux  nous  la  continuons  jusqu'à  l'an 
Burgundix.  1075,     tems    de  la  mort   de    Robert 

Duc  de  Bourgogne. 

Geneai,  (.o-  XClV .  Pcrtinet  in  primis,  ut  XCIV.  Nous  l'avons  déjà  dit  : 
jam  diximus ,  ad  Collectionem  l'Histoire  des  grands  Vassaux  de 
nostram  prxcipuorum  Regni  Clien-  [^  Couronne  fait  une  partie  essen- 
tum  Historia.  Illi  ergb  inserendse  tielle  de  notre  Collection.  Il  im- 
sunt  antiquse  descriptiones  generis  porte  donc  d'y  faire  entrer  les 
Procerum  illorum  qui  post  Re-  anciens  monumens  qui  établissent 
gem^  regioque  sanguine  genitos,  la  succession  des  Seigneurs  qu'on 
altissimum  in  Gallicano  Imperio  sçait  avoir  tenu  le  premier  rang 
gradum  obtinuerunt.  Comitum  dans  la  Monarchie ,  après  le  Roi 
Bononise  genealogicam  scriem  ex-  et  les  Princes  du  Sang.  L'Extrait 
scribimus ,  à  Guidons  candida  de  la  Généalogie  des  Comtes  de 
Barba  cognominato ,  ad  usque  Boulogne  commence  à  Gui  à  la 
Eustachium  Ghisnarum  Comitem.  Barbe-Blariche,  et  linit  à  Eustache, 
Qui  hanc  edidit  inter  Probationes  Comte  de  Guines.  Du  Chêne,  qui 
Hist.  geneai.  Corn.  Ghisn.  asserit  l'a  imprimée  dans  les  Preuves  de 
Chesnius,  régnante  S.  Ludovico  son  Histoire  des  Comtes  de  Gui- 
scriptam  fuisse.  Legenti  facile  H-  nes,  dit  qu'elle  a  été  écrite  du 
quebit  descriptionem  illam  non  in  tems  de  S.  Louis.  On  s'appercevra 
omnibus   convenire    cum  narratio-    que    cette     généalogie     ne      s'accorde 


inituiu  Bo- 
aoniensiuin 


PRMFATW. 


Ixxxvij 


pas  toujours  avec  celle  de  Lam- 
bert d'Ardres ,  dans  son  Histoire 
des  Comtes  d'Ardres,  dont  nous 
avons  parlé  à  l'Article  LXXXIIT. 
XCV.  La  Chronique  de  Tours 
est  l'Ouvrage  d'un  Chanoine  de 
l'Eglise  de  S.  Martin  de  cette 
ville.  Si  aux  détails  des  princi- 
paux    événemens      qu'il      rapporte  , 


ne  Lamherti  in  Hist.  Comitum 
Ardensiiim^  de  qua  acium  est  in 
Art.  LXXXUI. 


il    eût  joint    plus 
la    Chronologie  , 
de    critique    dans 
aurions    un    assez 


d'exactitude 
et    un    peu 
les       faits  , 
bon     Abrégé 


de 
l'Histoire    de     quelques-uns     de     nos 
Rois  ,    et     des     Comtes      de     Blois , 
de    Touraine      et       d'Anjou.        Mais 
l'Auteur,     qui  écrivoit      vers    la     fin 
du   Xnp     siècle,    ne    scut    pas    tou- 
jours     distinguer       le       vrai 
les     narrations       fabuleuses 
plupart        des         Chroniqueurs      qui 
l'avoient    précédé.     On      voit       qu'il 
connoissoit      les      Gestes     des      Comtes 
d'Anjou  ,    dont     nous      avons     parlé 
ci-dessus 


tous 


N"     LXVni  :      il 
les     écarts  :     il 


XCV.    Canonicum    Ecclesise   S. 
Martini   Turonensis  Auciorem  ha- 
bet  Chronicon    Turonense.    Si  cum 
prsecipuis  qux  narrât  gestis^    dili- 
gentiàs   tempora  et    annos  compo- 
dans    siiisset,   ac  res  ipsas   acutiori  cau- 
plus     tiorique  censura  distinxisset  Scrip- 
nous     tor,   egregiam   sanc  epitomam  Hi- 
storiée quorumdam  Regum    Franc, 
necnon   Comitum  Blés.    Turon.    et 
Andeg.    posteris      reliquisset.      At 
Sanmartiniacus       Canonicus,      qui 
desinente  seculo   XIII  Jloruit,    non 
semper  verum  seposuit  ab   iis  quse 
d'avec    fabulosè  narraverant  plerique  ve- 
de    la    teres  Chronographi.  Gesta  Consu- 
lum   Andegavensium,    de  quibus 
supra,    Art.     LXVIH,    sibi    nota 
probat,    dum    illius  operis   et   di- 
cendi     genus,  et  ipso  s  er  rares  ex- 
en    suit    primit.  Chronici  Turonensis   Frag- 


en  copie  jus- 
quaux  expressions.  On  a  donné 
des  Extraits  de  cette  Chronique 
dans  les  Tomes  IX  et  X  ;  nous 
la  continuons  depuis  1032  jus- 
qu'en 1061.  Nous  avertissons  qu'à 
la  page  348,  not.  (i),  en  parlant 
du  partage  de  la  succession  de 
Geofroi  Martel  Comte  d'Anjou, 
on  a  décidé  trop  légèrement  que 
Castrum  Laudunense  ,  devoit  s'en- 
tendre de  la  ville  de  Lou- 
dun  en  Poitou  ;  sur-tout  lors- 
qu'on ajoute  dans  la  n.  ('^),  que 
Foulque  Réchin  avoit  cédé  ce 
Château  au  Roi  Philippe  L  Cela 
n'est  pas  exact  :  peut-être  l'Ecri- 
vain a-t-il  eu  raison  de  dire  que 
Geoffroi  Martel  avoit  donné  le 
Château  de  Loudun,  avec  la  Tou- 
raine, à  Geoffroi  le  Barbu  son  ne- 
veu ;  mais  c'est  Château  Landon  en 
Gâtinois,  que  Foulque  Réchin  cé- 
da au  Roi  Philippe  I. 


menta    habes    in  Tomis  IX    et     X  ; 
accipe  et  aliud  ab    anno    1032   ad 
1061.   Monitum     te    volumus ,    ad 
pag.  348,   ubi  divisio    agitur    hse- 
r éditât is    Gaufredi     Martelli     Co- 
mitis  Andeg.   miniis  cautè    dictum 
esse   in   not.  (i>)    Laudunense    Ca- 
strum   idem    esse   cum     Julioduno 
seu   Castro  Losdunensi  in   Pictoni- 
bus  ;  maxime   cum  in  not.   (f)  ad- 
datur    illud    Castrum    à    Fulcone 
Richino^       cessum    fuisse     Pldlip- 
po  I  Régi.  Id  non    habet  omnes  in 
se   veritatis  numéros  :  potuit  qui- 
dem    Auctor    dicere  ,   à     Gaufrido 
Martello    relictam    fuisse  nepoti 
suo  Gaufrido  Barba  to  tôt  a  m  Tu- 
roniam   cum    Laudunensi    {seu 
Losdunensi)  Castro  ;    non  hoc   au- 
tem,   sed  Castrum    Landonense    in 
pago  Vastiniensi  Philippo  I   cessit 
Fulco   Richinus. 


Cliron.  Tu- 
ronense. 


Ixxxviij 


PllMFATlO. 


Brève  Cliro- 
nic.  S.  Flor. 
Salinur. 


Cliron.  Al- 
berici  Triuiii 
Fontium 
Monachi 


Cliron 
Fiscaneiise, 


Cliron.  An- 
dréas Mona- 
clii  Aq'iicin- 
ctini  de  Re- 
gibus  Franc. 


XCFl,  Excerpta  ex   brevi  Chro-  XCVl.    La    Chronique    de   S-    Flo- 

nico,    à    Monacho      S.    Florentii  rent      de      Saimiur ,      est      l'Ouvrage 

Salmuriensis    scripto,      data    jani  d'un     Religieux      de    la    même     Ab- 

leges     in      Tonus    IX    et  X  ;    ubi  baye.    On     en    a    donné    deux    mor- 

castigati    sunt   errores      nonnulli.  ceaux   dans  les    Tomes  IX    et   X,  où 

Quo  ma  gis  instat  Auctoris    îetas,  Ton    a     lelevé     quelques    erreurs.    Le 

eh   rarescunt  mendse.    HujusChro-  nombre      en     diminue,      à      mesure 

nici,    quod  meliùs    dicas    indiccm  que      nous        approchons      du      tems 

Hist.      Sabnurien-  de       l'Ecrivain.      Cet      Ouvrage    n'est 

1 


chronologicum 

sis  AbbatiêCy    aliud  ab    anno   1036 


autre      chose  ,     qu'une      espèce      de 


Historié.  Franc.  TV".  7103  à 
Paire  le  Long  scripta  sunt  de 
C/ironico  Alberici.  Hujus  Frag- 
ment iim    ab    anno   1031    ad  1072 


ad    1070    apponimus      Fragmen-     table      Chronologique     de      l'Histoire 
tum.  de     l'Abbaye       de      Saumur.       JNous 

en  publions  un  nouvel  Extrait  depuis  1036  jusqu'à   1070. 

XCyil.  înquirat  Lector  pag.  XCVII.  JXous  renvoyons  ,  par 
57,  T.  IX  :  ab  /lis  qui  nos  prse-  rapport  à  la  Chronique  d'Albéric , 
cesserunt,  ibi  collecta  notataquc  à  la  page  57  du  Tome  IX,  OÙ  nos 
habebit  qusecumquc  à  Leibnitio  in  Prédécesseurs  ont  fondu  dans  une 
Prxfatione  sua,     et    in    Biblioth.     note,     tout    ce    qu'en    ont    dit   Léil)- 

nitz  dans  sa  Préface,  et  le  P.  le 
Long  dans  sa  Biblioth.  des  Histo- 
riens de  France,  N".  7103.  Le  mor- 
ceau (jue  nous  en  donnons  dans 
descriptum  exhibet  lomus  XI.  In  celui-ci,  commence  à  l'an  1031  et 
Biblioth.  Reg.  très  Mss.  Codices  finit  à  1072.  Nous  avertissons  que 
asservantur^  quorum  unus  Albe-  la  Bibliothèque  du  Roi  possède 
rici  tempore  ,  exeunte  scilicet  trois  Mss.  de  cette  Chronique, 
XIII  seculo,  noscitur  exaratus.  dont  il  y  en  a  un  de  la  fin  du  XlIP. 
Leibnitianam  Editionem  ,  quie  siècle  ;  c'est-à-dire  du  tems  même 
prima  est,  ad  Jidem  trium  Codi-  où  vivoit  le  Chroniqueur  ;  et  que 
cum  excgimus.  nous     avons      coUalionné      sur       ces 

trois    Mss.    le    texte    publié     par    Léibnitz ,    qui  en  a   été   le    premier 
Editeur. 

XCFIll.  Chronici  Fiscanen-  XCVHl.  La  Chronique  de  Fes- 
sis,  intcr  brevissima  numerandi  camp  est  une  des  plus  courtes  que 
varia  frustula  jam  édita  sunt  ex  nous  connoissions.  On  en  a  déjà 
Labbeo.  Ultimo  excerpto ,  quas-  donné  quelques  morceaux  d'après 
dam  adjungimus  in  Ahbatia  Fis-  l'Edition  du  P.  Labbe.  Nous  joi- 
cannensi  factas  ordinationes,  quas  gnons  à  notre  Extrait  le  détail  de 
in  lucem  protulit  Mabillonius  ex  quelques  ordinations  faites  dans 
Ms.  Codice  Cellee  S.  Gabrielis.  l'Abbaye  de  Fescamp ,  publiées  par 
Antiquam  illius  Abbatise  jurisdi-  Dom  Mabillon  sur  un  Ms.  du 
ctionem  probant  hsec  instrumenta.  Prieuré  de  S.  Gabriel.  Ces  pièces 
Episcopi  ad  hoc  invitati,  Mona-  servent  à  prouver  l'ancienneté  de 
chos  ibi  sacris  ordinibus  initia-  la  jurisdiction  de  cette  Abbaye  : 
bant.  Abbates  quandoquè  Ebroi-  les  Abbés  y  faisoient  ordonner 
cas,  aliove,  nunquam  Rotoma-  leurs  Religieux  par  des  Evêques 
gum  suos  mittebant.  qu'ils     invitoient  ;  quelquefois    ils 

les  envoyoient  à  Evreux   ou  ailleurs ,  jamais  à  Rouen. 

XCIX.    Auctor     Chronicae     de         XCIX.    L'Auteur     de    la    Chronique 

que 


VRJEFATIO.  Ixxxix 

que    des    Rois    de    France    iic    se   dcsi-  Regibus  Francorum    nulld  vitx 
gne    lui-même    que    par    le     litre    de    suse  nota  ta  circumstantid,    suh  no- 

frere    André ,    et    ne     nous     ap|>rcnd  mine  tantùm  fratris   Andrex  nos- 

d'ailleurs       aucune      circonstance      de  cendum  se  prsebet.  Regum   nostro- 

sa    vie.     Il    a    écrit    l'Histoire    de  nos  rum  historiam,   Petro    tune   Atre- 

Rois  ,      depuis       le      commencement  batensi  Episcopo  dicatam,    scrip- 

de      la       Monarchie  ,       jusqu'à       l'an  sit  à  primis  Francis  ad  annum   us- 

12i8  ,     tems     où     il     vivoit  ,     et     l'a  que    12i8,     quo     anno     florehat 

dédiée    à    Pierre    alors    Evêque    d'Ar-  Andréas.  Ouod  hic  ex  Regio  Co- 

ras.     L'Extrait    que     nous    en     don-  dice    Ms.  «».    6183     edimus    Ex- 

nons ,    d'après   un   Ms.    de   la   Bibliot.  cerptum ,     prsecedentis     Foluminis 

du    Roi  ,     coté    6183  ,    reprend    celui  continuationem    exhibct     ab    anno 

du   Volume    précédent    à    l'an    1030,  1030      ad      1080.      Ciim     priores 

et    le    conduit    à    l'an    1080.    Comme  Chronographos    Auctor  fréquenter 

le     Chroniqueur      a      souvent      copié  excripserit ,       indicavimus     hujus 

ceux     qui     l'avoient     précédé  ,     nous  Foluminis  paginas   quibus     opéra 

avons   eu    soin    de    renvoyer   aux    pa-  ab  eo  descripta  continentur. 

ges  de  ce  Volume,  où  se  trouvent  les  Auteurs  qu'il  a  suivis. 

C.    Dom     Martene    (Tome    III    de        C.   Marienius  {Tom.   III  Anec-      cbroniœn 

ses    Anecdotes)    a    publié    une    Chro-  dotorum  )    brevissimum      Lyrensis  ^yrense. 

nique    fort    abrégée     de    l'Abbaye    de  Abbatiœ.  CJironicon    edidit.  Aliud 

Lyre.     Celle-ci  ,      dont     nous      avons  istud,     tenue    minits    et     aridum, 

trouvé      la     copie     dans      les      porte-  nacti  sumus  inter    schedas    Bibl. 

feuilles     de     l'Abbaye      S.     Germain  ,  San-German      Ex   eo,   cum     Edi- 

est   un    peu    moins    sèche.    Nous    l'a-  tione    Marteniana     collato  ,    quse- 

vons     confrontée     avec     l'Edition    de  dam  excerpsimus  ad  annos    1046, 

Martene ,      el     nous     en     avons     tiré  1066,     1072,      1080     pertinentia. 
quelques  faits  pour   les    années   1046,   1066,   1072,   1080. 

CI.     Nous     insérons     dans    ce     Vo-         Cl.    ïnscribimus    in    hoc    Volu-    „, 

Chron.  Cœ- 

lume   trois    articles    de    la    Chronique  mine  très     Chronici   S.     Medardi  "»'''■  ^   Me- 

,  -        ,       j  .  .  dardi     Sues- 

de    a.    Medard   de  Soissons  ,    qui   pa-  Suesswnensis    articulas,    quos  ali-  sion. 

roissent    intéressans.    Elle   a   été    rédi-  cujus  momenti  judiccs.  Illud  scrip- 

gée  par    un    Religieux    de  l'Abbaye  ,  to  mandavit  ejusdem  Abbatix  Mo- 

ct     publiée     par    D.      Luc     d'Achéri  nachus    ab  anno    497     ad    usque 

dans    son     Spicilége    (T.     IL    in-foL).  1260  ;    edidit  verb     Acherius     in 

Elle   commence   à    l'an    497 ,   et  finit  Spicil.  {Tom.  Il  in  fol.) 
à  1260. 

CIL     La    Chronique     de    Sénones  ,         CIL    Eidem    Acherio    debentus      ^, 

1  '  Chronicon 

dont    nous    sommes    redevables   à    D.  Chronicon  seu  Historiam  Abbatiœ  Senonicnse 

Luc    d'Achéri ,    est    une    Histoire    de  Senoniensis  in   Vosago,   cujus  Au- 

cette    Abbaye    composée   par    un   Re-  ctor  agnoscitur   Richerius   ejusdem 

ligieux      nommé       Richer.       Suivant  loci    Monachus.     Opus     quidem  , 

l'Editeur     du     Spicilége  ,    c'est    en    ce  ut  monet    Acherius,    inter  optima 

genre     une    des    meilleures     produc-  ejusdem  generis  seculo  XIII  scrip- 

tions    du     XIII''.     siècle.     Si     l'on     y  ta  numerandum.  Si,   narrando  fa- 

trouve      quelques      récits      faux      ou  cta  œn}o  suo  antiquiora,  dubia  quœ- 

douteux  ,    dans     l'histoire    des     tems  dam  vel  falsa  miscuerit,   non  cer- 

qui    l'ont     précédé  ,     ce    n'est    point  tè  culpandus  Scriptor,  sed     verti 

il    lui  qu'on    doit    s'en   prendre,  mais  débet  eorum  vitio,  qui   ipsi  impo- 
Tome  XL  z 


xc 


PRJEFATIO. 


i 


Geneal.  B. 
Arnulphi 
Metensis   Ep. 


Chron. 
Francorum 


Chron. 
Kemperle- 
giense. 


suerunt.  Rerum  autem  seculis  aux  gens  mal  instruits ,  qui  les  lui 
XII  et  XIII  gestarum  omnium  ont  donnés  pour  vrais.  Pour  tout 
ferè  testis  oculatus  Auctor  fide  ce  qui  regarde  le  XU^  et  le  XllP. 
dignissimus  est,  in  iis  maxime  siècles  ,  couinie  il  ne  raconte  gué- 
quœ  Lotharingiam  spectant.  Ex  res  que  ce  qui  s'est  passé  sous  ses 
eo  descrihimus  Historiam  anno-  yeux,  il  est  de  la  plus  grande  au- 
rum  50  ab  ineunte  seculo  XL  torité  ,    sur- tout     par     rapport     à     la 

Lorraine.  Nous  tirons  de  lui  l'Histoire  des  50  premières  années  du 
Xl^  siècle. 

CIIJ.  Florehat,  ut  ipse  loqui-  CIll.  Le  Volume  précédent  con- 
tur^  anno  1261  Auctor  Genealo-  tient  le  commencement  de  la  Gé- 
gise  Beati  Arnulphi,  cujus  ini-  néalogie  de  S.  Arnoul  jusqu'au  Roi 
tium^  ad  Bobertum  usque  Begem,,  Robert.  L'Auteur  nous  apprend 
exhibet  superius  Volumen.  Prin-  qu'il  vivoit  en  1261.  Il  s'est  appli- 
cipum  ac  Procerum  nobili  Franc,  que  à  nous  donner  la  descendance 
Regum  sanguine  natorum  origi-  des  Princes  et  des  grands  Seigneurs, 
nem  describit  egregium  illud  opus,  qui  tirent  leur  origine  de  la  maison 
quod  et  rerum.  prsestantiâ  et  ad-  de  France.  Nous  avons  peu  d'an- 
junctorum  enumeratione,  antiqua  ciens  monumens  de  ce  genre ,  aussi 
ejusdem  generis  omnia  pêne  supe-  détaillés  et  aussi  intéressans.  Afin  de 
rat.  Ut  nova  hsee  Editio  accura-  rendre  cette  nouvelle  Edition  plus 
tior  evaderet  et  perfectior,  Ches-  complette  et  plus  exacte  ,  nous 
nianam  contulimus  cum  Ms.  Cod.  avons  collationné  le  texte  donné 
Beg.  5989.  par    du    Chêne,    avec    le    Ms.  de   la 

Bibliot.  du  Roi,  n"  5989. 
CIV.  Qui  Chronici  cujusdam  CIV.  Nos  savans  Confrères  ont 
Francorum  Gallicè  scripti  frog-  donné  dans  le  X*"  Volume  un  ex- 
mentum  cdiderunt  in  Tomo  X,  trait  d'une  Chronique  des  François 
eruditi  nostri  sodales,  Lectorem  écrite  dans  leur  langue  ;  mais  ils 
non  prxmonuerunt  illud  conserva-  n'ont  pas  observé  qu'elle  s'étoit 
ri  inter  Mss.  Canceltarii  Seguie-  conservée  parmi  les  Manuscrits  du 
rii  Codices  ;  qui  ex  Coisliniaua,  in  Chancelier  Séguier  ,  qui  de  la  Bi- 
Sangermanensem  Bibliothccam     blioth.    Coislin  ,  ont    passé   dans   celle 

translati  sunt.  Mera  licet  Gallica  de  S.  Germain  des  Prés.  Quoique 
sil  interpretatio  ex  diversis  Chro-  ce  ne  soit  qu'une  traduction  de 
nicis  latinis  expressa,  locum  ta-  quelques  Ouvrages  latins  du  même 
men  aliquem  in  Collectione  nostra  genre  ,  nous  l'avons  crue  digne 
mereri  putavimus  ;  cùm  prseser-  d'entrer  dans  notre  Recueil  ;  parce 
tim  in  eâ  mentio  habeatur  de  qui-  qu'elle  fait  mention  de  plusieurs 
busdam  consuetudinïbus,  quse  et  anciens  usages ,  qui  peuvent  inté- 
curiosis  in  exquirenda  antiquitate  resser  la  curiosité  et  éclaircir  notre 
placeant,  et  Francorum  Historiam  Histoire.  L'Auteur  paroît  s'être 
illustrent.  Ad  Caldaicum  prxdi-  adonné  à  l'Astrologie. 
cendi  genus    videtur    Auctor  animum  contulisse. 

CF.  In  Armorica  Britannia  CV.  La  Bretagne  eut  dans  tous 
quolibet  seculo  monumenta  histo-  les  temps  des  Ecrivains  qui  ramasse- 
rica  diligenter  congesserunt  Scrip-  rent  avec  soin  les  monumens  histo- 
tores.  Post  JSannetensia  Chroni-  riques  de  cette  Province.  Après  la 
ca     momento    et    utilitate    cœteris    collection    des     Chroniques     de     i\an- 


PHjEFATIO.  xcj 

tes  ,     nous    n'en     connoissons     point  facile  prœstat  Chrordcon   Kemper- 

de  plus     curieuse   que    la    Chronique  legiense.    Dato    in  prsecedenti  f^o- 

de    Quimperlé.     On   en    a  un   extrait  lumine  fragmenta    istud  ex    Edi- 

dans     le    précédent      Volume;     nous  tione     Baluziana     adjungimus    ab 

la    continuons,    sur    l'Edition   de    M.  anno  1034  ad  1077. 
Baluze  depuis  l'année   1034,   jusqu'à    1077. 

CVI.     Les     fragments    de    différen-         CFI.  Jam    dictum  est    in  prx-      Fragmenta 

tes   Chroniques    des    Comtes    de  Poi-  cedcnti  Volumine    Fragmenta  quse  mi^um  Pkta- 

tou  ,     que    nous      donnons    ici  ,     ne  hic  ponimus,  ab  anno  936  ad  an.  A^uîtan"^""" 

sont     qu'une     compilation  ,     qui     pa-  circiter     1280    collecta      fuisse    à 

roît    avoir    été    rédigée  ,     ainsi    qu'on  Monacho    S.   Maxentii,    ex  diver- 

l'a    dit    dans    le    précédent   Volume,  sis  Chronicis    Pictavienses  Comités 

j)ar    un     Religieux     de     S.     Maixent.  spectantibus.   Habes   in  hoc   Tomo 

Elle  comprend    trois    cens   .quarante-  undecimi   seculi  postremos  annos, 

quatre  ans,    et   finit  à    l'année    1280.  qui     versantur       prsecipue     circa 

On   aura   dans   ce   Volume  les  demie-  Guillelmum     Gaufridum     Aquita- 

res   années   du   XP   siècle  ,    où    il   est  nix  Ducem  et  Comitem    Pictavise, 

principalement     question      de      Guil-  necnon    circà     plurimos    ejusdem 

laume     Geofroi     Duc    d'Aquitaine    et  Provincise  Optimales   ac    Nobiles. 
Comte    de    Poitou^    et    de    plusieurs  Seigneurs  de  cette  Province. 

CVII.     Ceux     qui     se     sont    appli-         CVII.    Excerptas  ex   Chronicis     Geneaiogi» 
qués     à      l'étude     des      Généalogies ,  Hainoniensibus     Genealogias     ma-  Hainoniensî-*' 
ont     toujours     fait     un    cas  'singulier  ximi     sempcr    fecerunt,  qui    stu-  *'"*' 
de      celles      qu'on     a      extraites     des  dium   et      operam    in     hujusmodi 
Chroniques        de       Hainaut.       Maître  scientiis    collocaverunt.     Magister 
Baudouin      d'Avènes ,      qui      en      est  Balduinus   de  Avennis,  qui   circà 
l'Auteur  ,     fleurissoit    vers    l'an    1280.  annum    1280  florait,  ex    Chroni- 
Les    Chroniques    de     Hainaut  ,     qu'il  cis  Hannonise  eximia   expressit  et 
s'attacha     à     dépouiller ,     lui     fourni-  innumera^     qux    progenies    illus- 
rent    d'excellens     Mémoires     sur    les  trent  Magnatum  et  Nobilium  an- 
anciennes     familles     les     plus    distin-  tiquissimas,     Artesise    non    solàm, 
guées      non-seulement      de     l'Artois ,  Hannonise,    Flandrix    et    Braban- 
du    Hainaut ,    de    la   Flandres    et  du  tise,  sed  etiam    multarum   aliarum 
Brabant ,     mais    encore     de     diverses  Gallise  Proninciarum .      Opère  il- 
Provinces    de    la     France.    André   du  lo  ssepè  us  us  est  Andréas  Chesnius  . 
Chêne    s'en  est    utilement   servi    dans  in    diversis    Genealogiis,   maximé- 
ses     Histoires     généalogiques  ,      prin-  que    in     Historia  Domûs    Luxem- 
cipalement    dans    celle    de   la    Maison  burgensis.    Descripsimus   illud    ex 
de     Luxembourg.     Nous    avons     tiré  Acherii  Spicilegio^    cujus    textum 
cet    Ouvrage    du    Spicilége    de    Dom  exegimus  ad  fidem  Ms.   Cod.    Bi- 
Luc    d'Acliéri  ,    mais    en    collation-  bliot.   Reg.  n°.  4896:   A. 
nant  son  texte  sur  le  Manuscrit  de  la  Bibhot.  du  Roi,  coté  -4896.  A.         cesta  Ab- 
CVHL     Nous     avons     pensé     qu'on         Cf'IlL    In  his     nostris     collée-  Gen^nf Au- 
ne   devoit    omettre  ,     dans     un     Re-  taneis,     historicum    nullum    duxi-  t's»'od. 
cueil    tel    que     celui-ci  ,     aucun    des  mus  omittendum     scriptum,    quod 
monuments      historiques ,      qui     peu-  claros    Homines     omniam     Regni 
vent      faire      connoître      les      grands  Ordinum,   studiosis    exhïbeat    A- 
Hommes     de     tous     les     Ordres     de  matoribus.     Floruerunt    in    variis 
l'Etat.  '  Plusieurs      Monastères       ont  Monasteriis   Abbates    et   natalibus 


XCiJ 


VHMFATIO. 


Brève 
Chronicon 
S.  Dionysii. 


Chron.  S. 
Stcphani  Ca 
(loin. 


illustres  et  virtutibus.  Suos  Cœ- 
nohium  S.  Germant  Autissiod. 
eruditos  Ahbates  liabuit,  quorum 
unus  Guido  nomine^  Abbas  an- 
no  1290,  Chronol.  priorum 
Abbatum  Historiam  scripsit  ab 
HeldricOj  qui  prseerat  anno 
989,     quo      tempore      celeberrimus 


eu  des  Abbés  également  illustres 
par  leurs  vertus  et  par  leur  nais- 
sance :  l'Abbaye  de  S.  Germain 
d'Auxerre  est  de  ce  nombre  :  elle 
eut  aussi  des  Supérieurs  savans  : 
un  d'entr'eux  nommé  Gui  ,  Abbé 
en  1290  ,  écrivit  l'Histoire  Chro- 
nologique     de     ses      prédécesseurs  , 

dans     le 
de    Clu- 
soLis    la 
protection    de    nos    Rois ,     à    réfor- 
mer   les    Monastères     de    la    France. 
Le    P.    Labbe,    en    publiant   cet  ou- 
vrage ,    y     joint     deux    Ai)pendices , 
dont    l'une    contient    les    gestes    mê- 
mes  de    l'Abbé    Gui ,   et  l'autre  ceux 
de    Gaucher    son     successeur.     Nous 
donnons    aux    pages    377 ,     647  ,    et 
048  ,   la  partie  qui    regarde  l'onzième 
1085. 

CIX.     Le      Fragment     des     Gestes 
des     Abbés    de    S.     Germain    d'Au- 


xerre ,    est     SUIVI 
extraites      d'une 
composée      par 


époques 


de    sept 

courte      Chronique 
un      Religieux     de 
Denis ,     suivant    le 
On     peut     voir     ce 


Cluniacensis    Abbas    S.    Majolus,     depuis     Heldric     en     989  , 
faventibus  Franc.     Regibus^    Gai-    tems  que    le    célèbre    Abbé 
liarum      Monasteria     reformabat.     ni     S.    Mayeul  ,     s'occupoit , 
Guidonis  scripto  à  se  vulgato  du- 
plicem    addidit   A ppendicem   Lab- 
beus^i    quarum    altéra     ipsius    Gui- 
donis ,      Galcherii     vero      succes- 
soris  cj'us  gesta  altéra  continentur. 
Operis    Guidonis    partem    ab    an, 
1032    ad    1085   integram    Jtabcbis, 
pag.   377   fiuj.  Vol.  jungendo  eu  m 
pag.    647  et  648. 
siècle  depuis  l'année  1032,  jusqu'à 

('IX .  Au  tiss  idior .  AJ>ba  tu  m 
Gesta  subsequuntur  anni  septem 
brevis  Chronici  S.  Dionysii,  ab 
ejusdem  Abbatix  Monacho  ad 
Cyclos  Paschales  conscripti.  Vide 
notam  in  excerptum.  jam  datuni,  l'Abbaye  de  S 
pa().  297  Tomi  X.  Cycle     Paschal. 

<jui  en  a  été  dit    dans  le  Tome  X  page  297. 

Huic  Chronico  Fragmentum  INous  ajoutons  à  cette  Clironi- 
addimus  Diplomatis  à  Roberto  que  un  Fragment  de  Diplôme  du 
Rege  concessi  Monasterio  S.  Roi  Robert ,  en  faveur  de  l'Abbaye 
Dionysii.  Ibi  se  Robertus  dicit  de  S.  Denis ,  dans  lequel,  Robert 
Regem  Francorum  Burgundio-  se  qualifie  Roi  des  Français  et  des 
numque  simul.  Descriptum  est  Bourguignons.  L'original  d'où  ce 
illud  Fragmentum  ex  instrumento  Fragment  est  tiré ,  se  conserve 
Archetypo  pluribus  in  \Jtocis  mu-  à  Rotne  parmi  les  Manuscrits  de  la 
tilo  ,  quod  extat  Romse  inter  Reine  de  Suède.  Malheureusement 
Mss.  Cod.  Reginx  Suecise.  Abbas  on  n'a  pu  déchifrer  le  Diplôme 
S.  Dionysii  Albertus,  laudatus  entier.  Il  nous  fait  connoître  un 
in  hoc  Diplomate ,  ignotus  fuit  Albert  ,  Abbé  de  S.  Denis ,  qui 
Dubleto ,  Mabillonio  nec  non  avoit  échappé  à  Doublet,  à  Mabil- 
Auctoribus    Gall.  Christ.  Ion    et     aux    Auteurs     de    la     Gaule 

Chrétienne. 

ex.  Chesnio  debemus  hoc  CX.  Nous  devons  à  du  Chêne  la 
unum  ex  prsecipuis  Historiée  Chronique  de  S.  Etienne  de  Caen. 
Normannicœ  monumentis ,  scilicet  C'est  un  des  plus  précieux  monu- 
Chronicon  S.  Stephani  Cadomen-  mens  pour  l'Histoire  de  la  Norman- 
sis,    qui     desinente     XIII    seculo    die.    L'Auteur ,    qui    vivoit  sur    la    fin 


PRjEFATIO.  xciij 

du    XIIP  siècle,    écrivit  sur    de    bons  scrihehat    Auctor^    certa    ndhihuit 
mémoires  :     il    sert     à    rectifier    plu-  argumenta,    qiiibus    facta     multa 
sieurs   faits   ou    altérés,    ou     controu-  con-iguntur ,  vel   adulterata ,    vcl 
vés ,        ou       infidèlement      rapportés  ficta   et  commentitia,  vel  deniqae 
par    d'autres    Chronographes    de    son  malâ  fide  narrata  ab    aliis   Chro- 
tems  ;     sa    chronologie     sur-tout    est  nographis    ejusdem    œtatis  ;     tem- 
très-exacte.     Nous     le    suivons      dans  pora   prsescrtim  magna  cum  cura 
ce     Volume     depuis      l'année      1035,  et    diligentiâ    dcscribit.      Aucto- 
jusqua    la    mort    de    Jean,    Archevê-  r<^fn    hune    exhibet    Folumen  nos- 
que    de  Rouen,   qu'il  place   en    1079:  trum    AI,    ab    an.  1035  ad    an. 
époque    qui    confirme     ce    que    nous  1079;   quem    annum   morti  Joan- 
avons     établi      au      XV      Article    de  '"^    Archiep.      Rotomag.      statuit. 
cette       Préface  ;       savoir      qu'on      a  ^-^  ^^oc  loco  confirmant ur  jam  à 
eu   grand   tort    d'imputer    aux    Reli-  f^obis   in    Art.      XF    constituta  ; 
gieux    de    S.      Ouen   d'avoir   tué     en  inique   scilicet    S.     Audoeni   Mo- 
1073      leur      Archevêque  ;       puisqu'il  nachis  imputatum  fuisse,   interfec- 
vivoit    en     1079,    et    que  deux    mois  tum    anno     1073     Rotomag.    Ar- 
avant    sa     mort,    il    avoit     été  obligé  chiepiscopum,     qui    vivebat    anno 
de  se    démettre  de    son    Archevêché,  1079,  quique     ab     offenso    Rege 
tant    pour      avoir      offensé     le       Roi  GuillelmOj    nec    non    infirma  va- 
Guillaume,     qu'à     cause    de     ses    in-  letudine  coactus,  duobus  ante  mor- 
firmités.       Comment      donc     faut- il  tem      mcnsibus    Archiepiscopatum 
qualifier     FInterpolateur,      ou      l'Edi-  deposuit.    Quanam  igitur  appclla- 
teur  de   Mathieu   Paris,     qui    a  eu    la  tione    donandus    Interpolator    seu 
hardiesse     d'insérer  dans     le  texte   de  Mathsei  Parisii  Editer,     qui    his- 
cet    Historien     un      fait     aussi       faux  torise   Math  xi  falsum  sequè  ac  ca- 
qu'injurieux   ?    C'est  lui  qui  a    induit  Inmniosum    scelus    ausus    est    in- 
en   erreur    les   Auteurs   de    l'ancienne  serere  ?    Commenta    falsarii    opi- 
Gaule    Chrétierme ,      et     tous    ceux    à  nionc    rapti  sunt    in    errorem    et 
qui  le  nom    de  Mathieu    Paris   a   im-  Auctores     veteris      Galliœ   Chris- 
posé,  tianse,    et     omnes   illi     quibus   im- 

posuit    Mathsei    Parisii  nomen. 
CXI.    Outre     les    Annales      de     S.         CA'J.  Prseter   Annales    S.    Ber-     chron.  si- 

Bertin,    si    connues  des  Savans,    nous  ^^'^^>  ^^^  Sithienses,    eruditis    ma-  Bcnini. 

avons    une    Chronique    qui     porte    le  ximb     notos,    habemns    et    Chro- 

nom      de      cette      Abbaye,      appellée  nicon,  ab   eâdem  Abbatiâ  Sithien- 

autrefois     Sithiu.     Cet      ouvrage    très  ^^  dictum^  quod  magno   semper  in 

estimé,    a    été     composé     par     Jean ,  pretio   habitum      descripsit    Joan- 

surnommé     1  perius ,      de       la      ville  nés    Yprâ  oriundus,     Yperius  ro- 

d'Ypres    sa  patrie,    qui   fut  Abbé    de  gnominatus ,    qui     Abbatiam     S. 

S.  Berlin  pendant    17   ans  ,     et  mou-  Bertini     17     annis    rexit ,     vixit- 

rut    en    1383.     Jean    n'a       rien     rap-  que  ad    annum.     1383.    Operi  nil 

porté,      qu'il    ne   l'ait    tiré    des   meil-  inseruit    Joannes^     quod   non    le- 

leurs    Auteurs,     ou     vérifié     sur     les  gerit    apud    Auctores     fidissimos, 

monumens      authentiques      conservés  quodve   non    authenticis   Flandrix 

de  son  tems   dans  les   Archives   de    la  Archivis  fuerit  approbatum.  Hinc 

Flandre.     Aussi   son     ouvrage    a  con-  à  posterioribus       Scriptorihus 

stamment    joui     d'une     telle    réputa-  tanti    fuit  usque     habitum ,      ut 

tion,     que  tous   ceux     qui     ont    écrit  quœ    dicenda    de     rébus    Belgicis 

a  a 


xtîiv  PRJEFATIO. 

susceperint,   ex    eo ,    tamquam    ex  depuis     lui     sur    les    Pays-Bas,    n'ont 

purissimo  ac   certissimo  fonte  hau-  pas    cru      devoir   prendre    un     guide 

serfnt.   Non   solum    Jeta   Monas-  plus    sur.    A    l'Histoire      du     Monas- 

terii    sui     prosequitur     Vperius,  tère,    il     a     sçu    joindre     non-seule- 

sed   et     res    gestas     Episcoporum  ment    celle    des      Evoques       de     Té- 

Morincnsium       atque       Comitum  rouanne     et    des    Comtes    de     Flan- 

Flandrensiiim      scribendas     susce-  dre  ;     mais     encore      les     principaux 

pit  ,   quihus      ea     quœ     summos  traits    de     la      vie     des    Papes ,     des' 

Pontifices,    Iwperatores  ac    Fran-  Empereurs    et  des     Rois   de    France, 

corum     Reges    spcctant  ,    si  modo  quand    ils     se    trouvent   liés  à    l'objet 

requirat  sermonis  cohserentia ,  im-  qu'il    traite.      C'est    dans    une    espèce 

miscuit.     Potcst     ergo     generalls  d'Histoire    générale      depuis     l'année 

Historia    dici     ab  anrio     590    ad  590     jusqu'à     129i  ,    qui    peut     four- 

nnmirn      1294,      atque      maxime  nir  d'utiles     éciaircissemens     sur    des 

ritilis    haheri  ad  prxcipua    capita  points     essentiels.      Les    Tomes    VJI, 

qusedam    illustranda.    Longa,    co-  IX   et    X    en    offrent    des    morceaux 

piosaque    scripti    hiijus    Excerpta  considérables.         L'Extrait        contenu 

hahes  in   Tomis    Fil,  IX  et   X  ;  dans    ce    onzième  Volume  est  tiré  du 

exscriptum    autem     ex   Cap.     36,  chap.    36"    de    la   3«  part,  depuis  l'an 

part.  3,  datur  in   hoc  Fol.    Frag-  1031,      jusqu'à       1070.      Dom      Mar- 

mentum   ah     an.     1031    ad   usque  tene    est    le  premier  Editeur  de  cette 

1070.      Eximium    illiid      Chron.  excellente    Chronique,    au    HF    Tom. 

primas  edidit    Martenius   in    Tom.  des    Aiiecd.  col.  445-776. 
///   Anecd.   col.  445-776. 

ciironicon       CXlI.    Ab  anno    1034  ordinem  CXH.    Nous     reprenons     à     l'année 

Vezeliaceii-                      _                        _  '^ 

se.                repetiwus    sericmque     Fezeliacen-  1034    la     suite   de    la     Chronique    de 

sis  Clironici,    ex  quo  multa    post  Vézelay,   dont    on    a      publié      difle- 

Lahheuni  frustatim   édita   sunt  in  rens     Extraits      dans     les      précédens 

Tomis    superioribus.    Articulos  14  Volumes,  sur  l'édition    du  P.    Labbe. 

ad    annum    usque     1075     exhihet  Nous  en  donnons      14     Articles,     jus- 

ultimum  fragmentum.     Temporum  qu'à     l'année     1075 ,     oxx    nous    finis- 

descriptor    non    accuratus,   scribit  sons.    L'Auteur    n'est  pas  exact  dans 

Auctor,        Guillelmum     Norm.  sa    Chronologie:     par      exemple,    // 

Comitem    anno     1063      Angliae  place   en     1063    la     conquête   de     VAn- 

regnum  obtinuisse  ;    ast  Angliam  gleterre      par     Guillaume       Duc         de 

non    ante     an.      1066     suhactam^  Normandie,       qu'on        sait      être       de 

:;,    quis    nescit  ?    Rex     Philippus      I  1066.    L'acquisition    de     la     ville     de 

an.    *1U0  €7nit  ab  Arpino   Bituri-  Bourges    par     le    Roi   Philippe  I,    est 

cas    urhem  ;     hanc    vero    partam  de  J'an   1100  ;   il    la  met    en  1065. 
narrât  an.    1065. 

vctus          CXIII.    Ex    variis     Chronicis,  CXHL       L'ancienne         Chronique 

Franc.      ^^    ^  Tipino     Brcvi    ad    Philippum  des    Rois  de    France,   dont    nous  pu- 

F'alcsium,  vêtus  hoc  Regum    Fran-  blions    un    Fragment ,    s'étend  depuis 

*  cix  Chronicon,  seu  potiiis  hsec    ve-  Pépin  le    Bref,     jusqu'à    Philippe   de 

luti    Genealogica  Regum    nostro-  Valois.     Ce     n'est   qu'un     extrait    de 

rum  séries    conflata  est   tali  ordi-  différentes     Chroniques ,      rédigé    en 

ne  :  I,  II,  etc.   In    ea    prseter  ad-  forme  de    Généalogie,     par    suite    de 

scriptos     Regum    Imperio    annos,  Rois,  I,    H,  etc.  OÙ   l'on  trouve    seu- 

vel  eorum   Coronationi   dies,    vix  lement       les     dates     de     leur    règne, 


PR^FATIO. 


xcv 


quelfiLiefois      de       leur         Couronne-  alla    Leguntur    quam      eorumdem 

ment,    les   alliances  qu'ils     ont    faites,  affinitatis     conjunctiones ,     atque 

et    les  noms    de  leurs   enfants  mâles,  nmsculorum      fdiorum      nomma. 

Le  Ms.   de  S.    Germain   des    Prés   n".  Sangermanensis      Codex    Ms.   n\ 

Ul  ,    d'après    lequel     nous     la     don-  Ml,  in   quo     exstat    illud    opus, 

nons,    est    une    copie     récente     d'un  recenti    manu      descriptus   est    ex 

plus    ancien    Ms.    qui   n'est  point  in-  alio    Ms.    Codice    qui    non     indi- 

diqué.  catur. 

CXIV.    On    a   donne   dans     le    X*.  CA/F.     Epiioma    historié    Re-     Epito.na 

rri                                 II                                            J'  „                                                                        Ilist.   Rejî. 

Tome    un    plus    long    morceau   d.  un  gum    Franc,   cujus  amplius  copia-  Franc, 

abrégé   historique    des  Rois   de   Fran-  siusque  Fragmentum  hahes  in  To- 

ce.      C'est     encore      une     espèce     de  mo  X,  eddem  ratione  qud  superius 

compilation  ,    laite     en    François     de  scriptum,    ex    diversis     Chronicis 

diflérentes     Chroniques,    dans    la  for-  Gal/icè    compacta   est.    Hanc   edi- 

me    de    celle     dont     nous   venons   de  mus  ex  Cod.  Ms.  Bihl.  Sanvictor. 

parler.  Nous  la    lirons    d'un  Ms.     de  Paris,  num  419. 
S.  Victor  de  Paris,  coté  419. 

CXV.      Quoique       la        Chronique  CXF.  Idem  fere  est  cum    Ca-      «:iiro.ucou 

de  Rouen  publiée  par   le  P.     Labbe,  domensi,  a    Labbco  vulgatum  lîo-   ""*""*^' 

contienne       à-peu-près      les      mêmes  tomag.  Chronicon,   cujus  hic  Frag- 

choses     que    celle    de  Caen,  nous   en  mentum     hahes    ah  anno  1031   ad 

donnons    ici    un     Extrait  depuis  l'an  1074  :    ne     tamen    actum     agere- 

1031    jusqu'à   1074  ;  mais  nous    avons  mus,      annos    omisimus    et    facta 

eu     l'attention    d'en      retrancher      les  prorsiis  eadem  in  utroque  Chroni- 

faits  et  les  dates  qui   sont   absolument  co.    Quxdam  inseruimus   ex  Apo- 

les     mêmes    dans    les    deux     Chroni-  grapho        alterius      Ilotomagensis 

qucs.    La    Bibliothèque    de     S.     Ger-  Chronici    in    multis  diversi^  quod 

main   des    Prés    conserve     une    copie  descripsit    D.     Durandus  ex   Ms. 

Ms.       d'une      autre      Chronique      de  Cod.      Reginss     Suecix,  n°.    322, 

Rouen  ,       différente       en      beaucoup  quodque  exstat    in    Bibliotheca   S. 

de    choses     de    celle    du    P.    Labbe  :  Germani  Pratensis. 
nous  en  avons  inséré  quelques  Articles  dans    celle-ci.    La    copie    dont 
nous  nous  servons,  a  été  faite  par  D.  Durand  sur  un  Ms.  de  la  Reine 
de   Suéde,  coté  322. 

Nous    ajoutons,    par     forme    d'Ap-  Post    ksec    in     modum    Appen- 

pendice,     l'analyse     d'une     Charte    de  dicisj     nonnulla     leges    circa   sin- 

Robert,  Duc  de  Normandie,     donnée  gulares    ac  prxcipuos    illius  tem- 

en,1034-  en    faveur    de     l'Abbaye    de  poris  mores,     summatim   excerpta 

Préaux,  qui  nous      instruit    de    quel-  ex  Charta  anno   1034,   a    Roher- 

ques       usages       singuliers        de        ce  to     Normanniœ      Duce      concessâ 

tems-là.  Pratellensi   Monasierio. 

CXVL        L'Abbaye      de     Déols    ou  CXFI.        Extitit      olim       non     a,ronicon 

de     Bourg-Dieu,     près     de    Château-  longe    à  Castro- Rodul fi     in   Situ-  J^o''"«-- 

roux    dans     le     Berri,    a      été     l'une  rigibus.     Dclensis     seu      Burgido- 

des     plus    considérables      du    Royau-  lensis     Abbatia,     ex      Galliarum 

me,    par    la   célébrité    de    son    Ecole  prxcipuis    una,      tum    Scholarum 

et   par     le    nombre   des   sa  vans    Per-  cclcbritate ,     tum    numéro     Litte- 

sonnages     qui    en    sont    sortis.      Elle  ratorum    qui    ibi  Juerunt    edocti. 

ne      subsiste      plus      depuis      l'année  Ex  illius,  aheriusquc  confmis  Ah- 


xcvj  PRMFATJO. 

baux  S.  Gildasii  simul  conjunc-  1623  que  ses  biens  furent  réunis  par 
tis  opibus ,  Ducatum  Castri-  le  Roi  Louis  XIII,  pour  composer, 
Rodulfi  Rex  Ludovicus  XIII  avec  ceux  de  l'Abbaye  de  S.  Gil- 
creavit  anno  1623,  Principis  das  qui  étoit  dans  le  voisinage  , 
Condœi  gratid,  qui  tune  Provin-  le  Duché  de  Château-roux  érigé 
cise  Bituricensi  prxerat.  Chronici  en  faveur  du  Prince  de  Condé  , 
Dolensis,  à  Lahbeo  primîim  editi.  Gouverneur  de  la  Province  de 
varia  jam  dedimus  Fragmenta,  Berri.  On  a  donné  dans  les  Vo- 
qaibus  additam  accipe  seriein  lûmes  précédens  f)lusieurs  Extraits 
Dolensium  Principum ,  necnon  de  la  Chronique  de  Déols  ,  pu- 
Burgidolensium  Abbatum  ,  ab  bliée  originairement  par  le  P. 
anno  1033  ad  1063.  Nohis  Labbe.  Celui  que  nous  donnons  , 
ignotus  Auctor  anno  1033  contient  la  suite  des  Princes  de 
Odonem  Comitem  Campanen-  Déols  et  des  Abbés  du  Bourg- 
sem  ab  Imperatore  victum  et  Dieu,  depuis  1033  jusqu'à  1063. 
interfectum  scribit  :  hsec  autem  Nous  avertissons  que  l'Ecrivain 
ad  annum     1037  pertinent.  dont       nous       ignorons       le       nom, 

place    mal-à-propos     en   1033   la    défaite    et    la    mort     d'Eude,    Comte  de 
Champagne  ;   ces  deux    faits   appartiennent    à    l'an   1037. 
Geneaiogia         CXVII .      Gencalogicœ       Flan-        CXVII.    Dom      Martene      qui       a 
Fiand.  drcnsium  Comitum  Historix,   Edi-    publié     la   Généalogie      des      Comtes 

tor   Martenius    hanc    à     pluribus    de    Flandres  ,     pense     que     plusieurs 
scriptam   existimat.     Primus    di-    Ecrivains      y        ont      successivement 
gessit  eam    ab  an.   980    ad  1172,     mis    la    main.    Celui    qui      l'a     com- 
quod  anno  vixisse  creditnr.  Hujus    niencée  ,       l'a    conduite     depuis    l'an 
Opus  nunc  agere    sujficiat.    Pru-    980      jusqu'en      1172   :       c'est      vrai- 
dens  et   optimus   Auctor ,    de    re-     semblablement    le    tems     où      il      vi- 
bus    remotissimis     parcissimè    lo-    voit.      Il     nous     suffît      actuellement 
quens,   fusiiis   gesta    suc  tempore    de     nous       occuper     de     cette      pre- 
prosequitur  ;    sed     ablegatis     om-     mierc      partie.       L'Auteur,       homme 
nino   fabulis,      quibus      delectati    sage     et     judicieux,    ne    parle     qua- 
fuisse  videntur  Flandrenses.    Ma-    vec    beaucoup   de     réserve    des  clio- 
joris    utilitatis    et       explicationis     ses    qui   se     sont     passées      dans     les 
gratidj   à    média     seculo    X    co-    siècles      antérieurs     à     son    âge   :     il 
mitum      Flandrensium.    progeniem     entre    au    contraire     dans      un    assez 
repetimus,      ab     Arnulfo     nempe     grand    détail    sur     l'Histoire    de    son 
juniori,     pâtre       Balduini,     Pul-     siècle,    mais    sans  y   mêler  les  fables, 
chi-d-Barba       cognominati ,      seu    dont     il      paroît     d'ailleurs     que     les 
Barbati,  ad  usque  Robertum    Fri-     Flamands     aimoient     à     se    repaître. 
sium^  Pour      rendre      cet     Extrait     encore 

plus  utile,  nous  reprenons  la  suite  généalogique  des  Comtes  de 
Flandres,  depuis  le  milieu  du  X«  siècle,  c'est-à-dire  depuis  Arnoul 
le  jeune  ,  père  de  Baudouin  surnommé  Belle-Barbe ,  ou  le  Barbu , 
jusqu'à    Robert  le  Frison. 

Ut  autem  Comitum  Fland.  Nous  y  joignons  d'après  l'His- 
Chronologiœ  plurimum  luminis  toire  de  la  Maison  de  Gand  ,  par 
afferatnr,  utque  nonnullorum  du  Chêne  ,  quelques  morceaux 
ejusdem  Provincix  Magnatum  de  Chartes,  propres  à  éclaircir  la 
illustrentur  familix,   qvxdam  ad-    Chronologie    des    (bmtes      de    Flan- 


PliJEFATlO.  xcvij 

dres      et   à   faire    connoître    plusieurs  dimus     Chartarum    fragmenta,    à 

grandes  Maisons  de  ce  pays-là.  Chesnio     vulgata     inter     prohat. 

Hist.    Geneal.    Gand.    Domûs. 

CXVIII.     Si      l'on     veut     se      rap-  CXVIll.       Tenuis       autoritatis    chron.  |Re- 

peller     ce    qui     a     été    dit     dans     le  mediocrisque     ponderis     conficien-  *'"'" 

Volume       précédent  ,        page       301  ,  dsn   XI  seculi   hist.  fore  videbitur 

d'une         certaine         Chronique        de  illud  Franc.    Chronicon ,   si  modo 

France  ,     qui      commence     au     siège  Lector  ad  memoriam  revocet  quœ 

de    Troye  ,    et     finit    à    l'an     1368  ;  dicta  sunt  in  superiori  Fol.  pag. 

on     jugera     qu'elle     est     d'une     mé-  301,  scilicet   incœptum   ab  excidio 

diocre    autorité      pour    l'Histoire    du  Trojse ,    in  anno  11368    opus  de- 

XP      siècle.      Cependant  ,      pour      ne  sinere.     Attamen    ne    quid    utile 

rien    omettre  ,     à    l'exemple    de    nos  prsetermittatur    ,       prsedecessores 

prédécesseurs  ,     nous    en    avons    ex-  nostros    imitati ,    qucccumque    ad 

trait    tout    ce    qui    regarde    le    règne  regnum      Henrici      I ,      nonnulla 

de    Henri  I,    et    une    partie    de  celui  etiam    ad    Philippum  1    spectan- 

de  Philippe.  ^'^  >     ^^    hoc    Chronico   descripsi- 

mus. 

CXIX.       L'Histoire      de     l'Abbaye  CXIX.     Inter     prxstantissima    Histor.  Ab- 

de     Condom  ,     aujourd'hui     Evêché  ,  hujus      Voluminis      monumenta  ,  domensis. 

est   un    des    plus    précieux    morceaux  numeranda    certè    Historia   Cond. 

de    ce     Volume.      L'Anonyme  ,     Re-  Abbatix.  ,    nunc   Episcopatûs    no- 

ligieux    de    cette    Abbaye  ,    en    écri-  mine     insignitx.    Anonjmus    ejus 

vant  ,      pour      faire      connoître      son  loci     Monachus  ,     Acta    Cœnobii 

Monastère   à    la    postérité ,   a    fait    en  non     modo   transmisit    ad    poste- 

même-tems    l'Histoire    de    la    Guien-  ros.^   sed    et    Historiam   descripsit 

ne,  des   Comtes  de  Gascogne  et  des  Aquitanise   ,      Comitum      Fasco- 

principaux     Seigneurs    de    la    France  niee^   atque     Clarissimorum  Fran- 

Méridionale.      Les      pièces      qu'il      a  cise       Meridionalis       Optimatum. 

insérées   dans   sa    narration  ,     la    ren-  Fariis  egregiis   ac  perutilibus  ar- 

dent     encore      plus      intéressante     et  gumentis    narrationem    siiam     lo- 

plus      curieuse.      Il      commence     par  cupletavit.  Ab  instauratione   Con- 

le     rétabhssement     de     l'Abbaye    de  domensis  Abbatix  ,  id  est  à  primis 

Condom,    qui    se    fit    dans    les    pre-  annis  seculi  XI  opus  aggreditur  : 

mieres       années       du       XP      siècle  :  eadem  est  epocha  hujus  Excerpii 

c'est    aussi     par-là     que     commence  nostri.     Editore     Historiée     illius 

notre     Extrait.     Dom    Luc    d'Achéri  Acherio  judice ,    eam  à  pluribus 

qui  a  publié    cette    Histoire,  jugeoit  Auctoribus     contextam     esse     ad 

par  la   différence    du   stile  ,   que   plu-  annum    usque    1371  ,    varias  de- 

sieurs    Ecrivains    avoient    travaillé    à  monstrat  stilus. 
la  continuer  jusqu'à  l'an  1371. 

CXX.     Nous    n'ajouterons     rien    à  CXX.     Sufficiant     qux      jam  ^^^Tl!* 

ce    qui    a    été     dit    sur     les    Chroni-  in      prxcedentibus       Foluminibus  Dionysii. 

ques  Françoises    de    S.    Denis,    dans  dicta  sunt  de    Chronicis  S.    Dio- 

les  Volumes    précédens.      Plus    nous  nysii    Francico    Idiomate  scriptis. 

avançons,     plus     nous     nous     confir-  Magis    ac    magis  pergendo     nobis 

mons     dans     l'opinion     que    le     Re-  persuasum    est  ,   hxc    ex     variis 

ligieux      de     S.     Denis ,     chargé     de  Chronographorum     operibus     col- 

les    rédiger,     étoit    un    simple    Com-  lecta,  fuisse    tantàm  à    Monacho 

l^ome  XL  b  b 


xcviij  PR  JE  F  AT  10. 

Sandionysiano    in   ordinem    distri-  pilateur,     qui     fondoit    en     un     corf. 

buta.    Capit  iste    Tomus  XI  His-  tous        les       autres       Chronographes. 

toriam    Henrici    I.     Frustra   mo-  Nous    donnons    dans    ce    Volume    le 

neremus   à    nobis    exscribi  perpc-  chapitre       qui       renferme       l'Histoire 

tuh  diffusiorem   aliis  Ms.  S.    Ge-  de    Henri    I.    Il   est    inutile    d'avertir 

novefse    Codicem  ,     sed    collatum  que       nous       continuons      à      suivre 

cum   Codicibus    Regio   et    Sanger-  le    Ms.    de    Ste.    Geneviève  ,     comme 

man.  plus  ample  que  les  autres  :  cepen- 
dant nous  l'avons  collationné  aux  Mss.  du  Roi  et  de  S.  Germain 
des  Prés. 

ChronicoQ       CXXI.  Conservatur  inter  Mss.  CXXI.       Dans        la       Bibliothèque 

Franc.    Re  ,,„.,,        „ 

giunGaii.      600?.    Bibl.    Reg.  n"    56/,    Chro-  du    Roi,    parmi    les    Mss.    n".    567, 

nicon    Gallicum     Regum     Fran-  on     conserve     une     Chronique      des 

corum ,    quod    in     regno      Caroli  Rois     de     France ,     écrite     en    Fran- 

FI    terminatur.      Facile    percipi-  çois,     qui    finit    au    règne    de    Cliar- 

tur  quam    mediocris  adjumenti  sit  les     VI.     Il     est     facile    de    concevoir 

ad    locupletandam    priorum    Re-  qu'elle       ne      peut  être      que      d'une 

guni      terliee     stirpis     Historiam.  médiocre       utilité       pour       l'Histoire 

Hinc   brevissimum     illius    Scripti  des     premiers     règnes     de      la     troi- 

Fragmentum  edimus.  siéme     Race.     Aussi      notre      Extrait 

sera-t-il  très-court. 

Spéculum       CXXII.     Regurn    Franc.     His-  CXXII.     Le    Miroir    Historial    n'est 

Historiale.  ... 

toriam   iummatim    describit    Spe-  autre    chose     qu'une     Histoire     abré- 

culum     Historiale  ,    seu    Histo-  gée    des   Rois     de    France.     Quoique 

riarum:  licet  Carolo  VI  régnante  l'Auteur    ait    écrit    sous   le    règne    de 

confectum  ;    plurima     tamen     ex-  Charles    VI,     il    ne    laisse    pas    d'être 

hibet    utilia  ad   illustranda    supe-  utile     pour      les     règnes      précédens. 

riora      régna.      Optimatum    quo-  On    lui     reproche    d'avoir     altéré    ou 

rurndam      nomina      vel      mutavit  changé       les       noms       de       quelques 

Auctor ,  vel    corrupit  aliquandb.  Grands     Seigneurs.     Nous     ne    répé- 

Dicta  jam  in    Tomo  J.  pag.  314,  tons   pas   ce  qui    a  été    dit    dans    le 

de   Ms.    Codice    Sangermanensi  il-  X*    Vol.     p.     314,     du   beau    Ms.    de 

lud   opus  capicnte^   non    iteramus.  cet     ouvrage  ,     conservé     à     S.     Ger- 

Ast  ibi  mendum  irrepsisse  monen-  main     des    Prés.    Mais    nous    devons 

dus     Lector  ;     sic    enim     legitur  :  avertir     qu'il     s'est    glissé    une    faute 

Florebat    Auctor    Carolo    Vale-  en    cet     endroit  ;    on    y    lit  :    LAu- 

sio    Rege  ,     ut    probant     facile  teur...     vivoit     sous     Charles     de    Va- 

pauca    quae     de     hoc     Principe  ^ois ,    comme    il    est     aisé     d'en    juger 

narrât.  Legendum   est   sane  Caro-  /'«''    l^    /"?«     qu'il    rapporte     du    règne 

lo     VI,     qui    nusquam    Valesius  de  ce   Prince.    Sans    doute   il   faut  lire 

nominatus  est.  Cliarles  VI,     qui   n'a    jamais    été     dé- 
signé par  le  nom  de  Charles  de  Valois. 

Origo  Re-       CXXIII.     Scribcndl    finem  fe-  CXXIII.           L'Ouvrage          intitulé 

gum  Fran-     p^^     amio    \hr^ ,     quem     nescimus  Origine      des     Rois      de      France  ,      est 

Auctor    Operis    cui     titulus     est  une     simple     table     généalogique    de 

Origo     Regum     Franciae  ,     sed  nos     Rois.     Nous    ignorons    le    nom 

quoa  meliiis  diceretur   Francorum  de     l'Auteur  :      nous     sçavons     seule- 

Regum    Index    genealogicus .    Hu-  ment    qu'il  a  cessé    d'écrire    en   1422. 

jus  Ms.    Codex  extat    in   Monas-  Le    Manuscrit    est    conservé    à    Paris 


ciae. 


P  RM  F  AT  10.  xcix 

dans    le    Monastère  des    Blancs-Man-    terio  Alhorum  Mantellorum  apud 
teaux.  Parisios. 

CXXIV.       L'Eglise       de        Nantes        CAXIF.     Ex     variis    Chroni-    Chron.  Bri- 
conserve      parmi     ses       Manuscrits  ,     corum      Fragmcntis      collcctum  , 
une    collection    de    différentes    Chro-     inter   Mss.     Cod.     Eccl.   Nannet. 
niques  ,    à   laquelle    on    donne    com-    repertum   est    illud   Britannicum 
munéinent      le     nom     de      Chronique    vulgo    dictum  ;    in    quo   accuratè 
de     Bretagne.    Les    dates   y  sont  exac-     nota  ta   tcmpora ,  factaque  nonnul- 
tement     marquées   ,      avec    quelques    la  satis  apte    ac  rectè  distrihuta 
détails    historiques    assez     bien     rédi-     leguntur.    Editant    ex     eo     opère 
gés.     Nous    en     avons    tiré     pour    ce    habes     in     Tomo      XI  Historiam 
Volume  ,     l'Histoire    de    trente     an-     annorum     triginta  ,     id    est ,  quse 
nées   ,      dont    quelques-unes      même     totd    illâ    XI  seculi   parte    gesta 
ne     sont  pas   remj)lies.     On    y     trou-     sunt   in   Britanniâ    et   apud    An- 
vera     les    fastes     de     la    Bretagne     et    des.     Ex     annis      illis     quosdam 
de  l'Anjou,   pendant   une  partie   con-     Auctor  ipse  penitiis  omisit. 
sidérable  du  XI"  siècle. 

CXXV.  Le  P.  Sirraond  avoit  re-  CXXF.  Varia  Chronica,  quse  chron.  s. 
cueilli  plusieurs  Chroniques  im-  ad  Historiam  Lotharingie  prxci-  J^'°"'  ^*''" 
portantes  pour  l'Histoire  de  Lor-  puè  maximhque  pertinent ,  à  Ja- 
raine.  Le  P.  Labbe  les  ayant  trou-  coho  Sirmondo  collecta  ,  edidit 
vées  parmi  les  papiers  de  son  Con-  Lahb.  in  Nov.  Bibliot.  Inter  hsec 
frère  ,  les  fit  entrer  dans  sa  nouvel-  S.  Vitoni  Chronicon  occurrit  mo- 
le Bibliothèque.  De  ce  nombre  est  db ,  quod  ab  anno  952  ad  1 598 
la  Chronique  de  S.  Vanne  ,  que  diversi  sed  lacunosi  Auctores  , 
différens  Ecrivains  ont  continuée  scripto  mandaverunt.  Novem  ar- 
depuis  952  ,  jusqu'à  1598  ,  mais  ticulis  istud  Fragmentum  spatium 
avec  de  fréquentes  lacunes.  Notre  annorum  ampliiis  35  concludit. 
Extrait  en  contient  neuf  articles  ,  qui  répondent  à  l'espace  de  plus 
de  35  ans. 

Nous  plaçons  ici  ,  en  forme  de  His  addimus  Supplementum 
Supplément  ,  la  suite  de  l'Histoire  Historiée  Firdunens.  Episcopo- 
des  Evêques  de  Verdun  ,  dont  nous  rum  ;  ipsam  verb  jam  monuimus 
avons  donné  la  notice  à  l'article  in  Art.  LXI ,  à  Monacho  S. 
LXL  Nous  y  avons  fait  observer  Fitoni  post  Bertarium ,  ad  me- 
qu'un  Religieux  de  l'Abbaye  de  S.  dium  usque  seculi  XI  fuisse  con- 
Vanne  continua  l'ouvrage  de  Ber-  tinuatam.  En  porro  ejusdcm  con- 
taire  jusqu'au  milieu  du  onzième  tinuationis  reliquias.  Floruit  Au- 
siécle  ;  c'est  précisément  le  reste  de  ctor  régnante  Henrico  I  ;  fldes 
cette  continuation  qui  forme  notre  ergo  secura  scriptis  ejus  haberi 
Supplément.      L'Auteur       vivoit      et    potest. 

écrivoit  sous  le  règne  de  Henri  I  :   on  peut  donc  avec  sûreté  ajouter 
foi  à  ce  qu'il  écrit. 

CXXVL     Quoique     la     Chronique        CXXFI.    Etsi    Lobiense    Chro-     chronico. 
de   Lobes  s'étende  jusqu'à   l'an  164^1  ,     nicon     ad      annum     usque     1641  Lobicnie. 
on     peut      cependant     la      regarder    sit  productum  ;    ab    Auctore    ta- 
comme       l'Ouvrage        d'un       Auteur     men     veluti    coievo   digestum  po- 
contemporain.      Dom       Martene     l'a     test   asseri.    Martenius    qui   illud 
imprimée     au    IH*     Tome       de     ses    edidit    in    T.    .3.    Anecdot.    notât 


c  PhMFATIO. 

ex    Manuscrîpto     Cod.     Lohiensis  Anecd.  Il    observe    que    par    le    Ma- 

Ahbatiœ,     facile      videri      facta ,  nuscrit   de  J 'Abbaye    même       dont    il 

prout     oceurrehant   ,    à     diversis  s'est   servi  ,    il    est    aisé  de    reconnoî- 

Anonymis   descripta    fuisse.   Con-  tre  la    main   de  difïérens    Anonymes, 

tinet     à    nobis     tradita      ejusdem  qui    ont     rédigé    les     faits   à    mesure 

Chronici    pars ,    ah   an.    1032   ad  qu'ils    se    passoient.    La     partie     que 

1070.  nous  en    donnons  ,    contient    depuis 

l'an   1032  jusqu'à   1070. 

Ex  diversis      CXXVII.   Prout    à    prsedeces-  CXXVII.          Conformément         au 

Chronicis,  .,  .    •        •      .-^    ,        ,    •,  i 

ete.  soribus    nostris    mstituta  tritaque    plan      que       nos    prédécesseurs     ont 

methodus  exigit ,  Chronicis  fi-  suivi  ,  nous  terminons  la  classe 
nem  imponunt  Fragmenta  qusc-  des  Chroniques  par  un  Extrait  , 
dam  seu  Annalium  monumenta  en  forme  d'Annales  ,  de  toutes 
excerpta  ex  variis  aliis  ejusdem  celles  qui  ,  ne  méritant  pas  d'être 
generis  Scriptis ,  qux  licet  tota  publiées  en  entier  ,  contiennent 
et  intégra  luccm  non  mereantur ,  néanmoins  quelques  traits  dignes 
nihilb  seciiis  utiiia  facta  non-  d'être  conservés.  Nous  reprenons 
nunquam  suggerunt  .  In  hoc  Vo-  dans  ce  Volume  une  partie  de  ce  qui 
lumine  repetimus  nonnulla  sub  s'est  passé  sous  le  règne  de  Robert 
Roberto  Rege  gesta,  ab  anno  depuis  l'an  1013;  et  après  avoir  in- 
nempe  1013;  ac  successorum  diqué  les  plus  importantes  époques 
ejus  Henrici  et  Philippi  prse-  de  ses  successeurs  Henri  et  Phi- 
cipuis  rébus  collectis ,  ad  annum  lippe  ,  nous  nous  arrêtons  à  l'an- 
1080   terminum  habemus,  née  1080. 

Laudes  ur-       CXXVllI.  Prxter  Scripta   me-         CXXVIII.   Outre    les  Ouvrages    pu- 
bis Metarura.  ^^     historica ,     collectioni    nostrse    rement    histor.     qui     doivent    former 
qusedam      inseruimus      Poemata ,     notre  Recueil  ,    nous    avons    cru  ne 
ad   Historiam     illustrandani    non    devoir    pas    négliger    les   Poésies   qui 
nihil  adjumenti  conferentia.    Hu-    peuvent    servir  à    éclaircir    l'Histoire. 
jusmodi      nonnulla    exhibet      XI    Quelques    traits    de    ce    genre  ,   con- 
Volumen     antiqua     civitatis    Me-    cernant    les    antiquités    de   la  ville  de 
tarum    monumenta ,    quœ   tradidit     Metz ,     que     nous     avons     remarqués 
Sigebertus      Gemblacensis      Sancti    dans      l'éloge       de      cette      ville     par 
Fincentii    Dioconus ,    in    vitâ  ce-    Sigébert      de       Gemblours  ,       Diacre 
lebris    Episcopi    Metensis ,     Théo-    de     S.    Vincent ,     nous     ont     déter- 
dorici,  Conditoris  Abbatise,  Sanc-    minés    à    l'insérer     dans     notre     XP 
ti    Fincentii  ;    ibi   nempè  longiîis    Volume.    Cet   éloge ,    partie    en    pro- 
à  proposito  digressus ,    urbis  Me-     se  ,     partie     en    vers    héroïques,    est 
tarum   laudes    et  oratione   solutd    une    longue    digression   que    Sigébert 
et  versu    heroico   célébrât.    Fitam    a    placée     dans     la     vie    du     célèbre 
Theodorici    Leibnit.    edidit    inter    Thierri  ,    Evêque    de    Metz  ,      Tonda- 
Script.     rerum    Brunsvic.     T.    1.     teur    de     l'Abbaye     de     S.     Vincent. 
C'est    de-là  que    nous    l'avons    tirée ,   sur    l'édition    des    Ecrivains     de 
Brunsvich,  par  Leibnits. 
Versus  de       CXXIX.      Apud     Mlrseum     in        CXXIX.     Gilles    ,       Abbé     de    S- 
mit!"Lova-     Diplomatibus        Belgicis        Tomo    Tron  ,    a   écrit     en  vers    une  Généa- 
niens.  j  ^       Genealogicam     Lovaniensium    logie      des      Comtes       de      Louvain , 

Comitum    seriem    habes ,    versibus    que    l'on     trouve     parmi    les     Diplô- 
ab   jEgidio    S.     Trudonis    Abba-    mes    Flamans    de    Mirée.    Le     Poète 


PRMFATIO.  ci 

donne  à  ces  Seigneurs  une  très-  te  altiàs  descriptam.  Perindè  ac 
haute  origine.  Ainsi  que  les  Francs  Franci  ,  Belgx  propaginem 
les  Belges  prétendoient  descendre  à  Trojanis  olim  repetehant  ;  sic- 
des  anciens  Troyens  ,  et  cette  que  cum  turba  seculis  XI  et  XII 
prétention  a  presque  toujours  di-  Genealogi  fabulis  ducehantur. 
rigé  la  plume    des    Généalogistes   des  XI  et  XIP  siècles. 

CXXX.  De  tous  les  Ecrivains  CXXX.  Ex  omnibus  qui  de  Adeimanni 
qui  ont  travaillé  à  nous  faire  con-  "viris  illustribus  XI  secuLi  scrip-  Rhythmi  ai- 
noître  les  grands  personnages  du  serunt ,  hos  rectiàs  satiàsque  P  *•'«""• 
XP  siècle  ,  Adelmanne  ,  Evèque  laudavit  Adelmannus  Brixien- 
de  Bresse  ,  nous  paroît  être  celui  sis  Episcopus ,  in  suis  Rhythmis 
qui  a  le  mieux  réussi,  dans  ses  Rhyth-  Alphabeticis  ,  id  est  in  oratione 
mes  Alphabétiques  ,  ouvrage  en  pro-  numerosè  similiterque  cadente^ 
se  cadencée  et  rimée,  dont  chaque  cujus  singulœ  trium  versuum  stro- 
strophe  composée  de  trois  vers  ,  phse ,  juxtà  ordinem  Jlpliabeti- 
commence  par  une  lettre  de  l'ai-  c«m  ab  A  ad  Z,  digeruntur.  Effu- 
phabet,  depuis  A  jusqu'à  Z.  Après  ^^^  honoribus  in  Fulbertum,  Car- 
un.  portrait  très  -  avantageux  de  nutensem  Episcopum  magistrum 
Fulbert,  Evèque  de  Chartres  ,  son  suum. ,  prœcipua  Litterarum  lu- 
maître  ;  Adelmanne  donne  une  no-  mina  quœ  ex  scholis  Carnutensi  et 
tice  des  phis  grands  Hommes  de  Leodicensi  orta,  setate  sua  florue- 
lettres  qui  s'étoient  formés  de  son  runt^  recenset  Adelmannus.  Opus 
tems  à  1  école  de  Chartres  et  à  celle  quidem  seculi  vitia  redolet  ;  at 
de  Liège.  Quoique  la  pièce  se  res-  lepores  nonnulU  Auctorem  inge- 
sente  du  siècle  oii  il  a  vécu ,  on  y  nio  culto  ornatum  probant.  Scrip- 
trouve  quelques  beautés  ,  et  l'on  tum  illud  edimus  ex  Analectis 
sent  que  l'Auteur  étoit  homme  Mabillonii. 
d'esprit.  Nous  la  publions  d'après  les  Analectes  de    Dom  Mabillon. 

CXXXI.       Fulcoie     ou       Foulcoie        CXXXI.     Fulcoius      Bellovaci      Fuicoii 
naquit    à     Beauvais    vers     l'an     1020.     circà    annum    1020  natus..  Remis    "*■"*'*• 
Après  avoir  fait    ses   études  à    Reims     magistrum   celebrem  audivit    Her- 
sous   le  célèbre  Hermanne ,    il    choi-     mannum     .-    commoratus    Meldis  ^ 
sit  la   ville   de    Meaux    pour    son  se-     Clerum  iniit   illius   Ecclesix ,    cu- 
jour.    Bientôt  il  entra   dans   le   Clergé    jus  ordlnatus  est  Subdiac  Linguis 
de    cette    Eglise ,    et  en  fut  ordonné    doctus    et    legibus ,    Poesim     ta- 
Soudiacre  :      il    avoit    appris   les   lan-     men ,     Musasque    prxsertim     co- 
gnes   et  les  loix  ;    mais   il  fit   sa  prin-     luit;    quibus  operam  ut  daret  fa- 
cipale    occupation    de    la   Poésie  ;    et    ciliiis,    in    Cellie  Prioratum,   tune 
pour  y  vaquer  plus  à   son   aise,   il  se    egregiam   Abbatiam,  a  Meldis  qua- 
retira  au  Prieuré    de   la    Celle  ,    alors     tuor  leucis   distantem^  se  recepit  : 
Abbaye       considérable   ,      à      quatre    locum    hune  vocat    Musis  gratis- 
Ueues    de    Meaux ,    qu'il    peint    com-    simam  sedem.  Ibi  celebravit  prx- 
me      un       séjour      très  -  agréable      aux     cipue     Brix     seu      Bricgii     viros 
Muses.     Là    il     s'occupa    particulière-     sanctos  ;    celebravit  et  sibi   cosevos 
ment    à   célébrer    les      Saints     de     la    Eruditos ,    Lanfraneum ,    S,    An- 
Brie ,  les  Sa  vans  de   son  tems  ,    com-     selmum     et     Hermannum     magis- 
me     Lanfranc  ,     S.      Anselme ,     Her-     trum     suum  ;    summos     Ponti fiées 
manne     son     maître  ,      et      plusieurs     Alexandrum     II     et     Grcgorium 
hommes     illustres  ,      tels      que      les     f^II ,     Gervasium     et    Manassem 


cij  PRjEFATIO. 

Remenses    Archiepiscopos ,    Riche-  Papes     Alexandre      II     et      Grégoire 

rium    Senonensem ,   necnon   plures  VII ,    Gervais    et     Manassé  ,      Arche- 

alios  Episcopos  ac  viros  illustres,  vêques  de  Reims ,    Richer  de    Sens  , 

Bis   tantîim  Fulcoii  Scriptis  opus  et     plusieurs    autres     Evêques.    C'est 

nostrum     augere   potuimus.    Poe-  la  seule    partie  de    ses    Ouvrages   qui 

matihus    quse   nec    ad   elegantiam  ait   pu    nous  fournir  de  quoi    enrichir 

nec  ad    harmoniam    cecinit  ,  opti-  le    nôtre.   Quoique   la  poésie   de    Ful- 

mi  Poetx    nomen    et    celebritatem  coie   ne    soit    ni    élégante   ni   harmo- 

sihi  paravit ,   non    apud  Francos  nieuse  ,  il   eut  néanmoins    la   réputa- 

modb,    sed   et  apud    Germanos  et  tion  d'un  très-grand  Poète  ,  non-seu- 

Romanos  :    hanc  ipsi  famam  fe-  lement  en    France ,    mais    encore  en 

cerunt ,    et    fccunda    manus  ,    et  Allemagne  et  à  Rome  ;  il  en  fut  princi- 

multum    usitata  sihi  consuetudo ,  paiement     redevable    à    sa     fécondité 

carmina   mittendi  ad   loca  diver-  et    au     soin     qu'il    eut   d'envoyer  ses 

sa,    cum     quibus     vel    modicum  vers  dans  tous   les  lieux  où    il     avoit 

commercium     habuit.     Typis    hic  quelque      relation.      Dans       ce      que 

mandata   Fulcoii    Fragmenta,    ex  nous    en     publions,  nous  avons  sui- 

Cod.    Ms.    Ecclesise     Bellovacen-  vi  le    Ms.    de   l'Eglise     de    Beauvais, 

sis ,    descripta      nabis  perofficiose  dont    le     texte    nous   a  été   obligeam- 

amanterque     communicarunt      qui  ment    communiqué     par    les     Savans 

urbis   ejusdem  Historiam   parant,  qui   travaillent    à    l'Histoire  de    cette 

maxime  litterati  Scriptores  (a).  ville  ("). 

Anonymi        CXXXIl.    Pervagatus    undeci-  CXXXII.       Le      concubinage      des 

^adIm"No-  '"^    seculo   Sacerdotum  conc.ubina-  Prêtres    étoit      si     fréquent     dans     le 

tus   in  morem  fere  perductus  est.  XP.     siecle ,     qu'il      passoit     presque 

Quanti     laboris     et      difficuUatis  pour    un    usage   commun.     Les    mo- 

fueritj    ad    antiquam   continentix  numens    du     tems    nous    apprennent 

normam    Clerum  revocare^    osten-  combien     on     eut    de     peine    à    faire 

dunt      illius      xvi      monumenta ,  revivre       l'ancienne      discipline        de 

summorum   Pontificum  et  Episco-  l'Eglise  ,    par    rapport    à     la      conti- 

porum  PrœscriptUj  Décréta  Conci-  nence  du  Clergé.    On    trouvera   dans 

liorum    gcncralium    et   Provincia-  ce     Volume     plusieurs    Ordonnances 

lium ,     Regum     nostrorum    Leges  des  Papes   et  des   Evêques ,    des    Dé- 

aliaque     hoc    in     Volumine    con-  crets     des     Conciles     tant     généraux 

gesta.     Judicium    quo    notabantur  que    particuliers ,     et    des     Loix     de 

infamiâ    Presbyterorum   filii ,    et  nos    Princes ,     pour    obliger    les    Ec- 

a     sacris      Ordinibus    amoveban-  clésiastiques    à     vivre      dans      le     cé- 

tur ,     durum    nimis    et     iniquum  libat.    La     loi    qui      notoit     d'infamie 

habebat    Scriptor  ^      cujus     nomen  les    enfans    des    Prêtres  ,    et    les    dé- 

et   conditionem  nescimus  :  in  gra-  claroit    inhabiles   à     entrer     dans    les 

tiam     illorum    infelicium     quere-  Ordres   sacrés ,     parut    trop    sévère  à 

lam    versibus    conscripsit,    in   qud  un    poëte  dont    nous    ignorons    l'état 

totis   ingenii     viribus     et     nervis  et    le   nom.    Il    écrivit   en    faveur  de 

probat    insontes ,   pœnas    crimini-  ces    enfans    infortunés   :     il     emploie 

bus    patrum    débitas     luere   sine  toute    la    chaleur    de     son     esprit     à 

gravi  injuria     non  posse,    nec  de-  prouver    qu'il   est     injuste     de     punir 

[a)  Qui  operum  Fulcoii,  ac  in    quibus  continentur  [a)  Ceux    qui    dcsireroient      une  notice    plus     étendue 

Mss.  Codicum,  qui  adhuc  .iupersunt,fusiorem.  noti-  des  diverses    ouvrages    de  Fidcoie,    et   des  Mss.   qui  nous 

tiam  voluerit,  légat  Historice  Literariee  Francorum  en   restent,    la   trouveront    dans    le     T.    VIII    de   l'Hist. 

Tomum  XFIII,  pag.  113.  Littér.  de  la  Fr.  p.  113. 


thonun. 


PRjEIATIO. 


Cllj 


des  innocens,  pour  les  péchés  de 
leurs  pères  ,  et  de  condamner  des 
hommes  que  les  eaux  du  Baptême 
avoient  purifiés  et  rendus  dignes 
du  royaume  céleste  :  il  fait  voir 
l'inconséquence  d'admettre  aux 
Ordres  des  sujets  coupables  de 
crimes  infâmes,  et  d'en  exclure  les 
malheureuses  victimes  de  l'incon- 
tinence :  il  trouve  ridicule  que  la 
profession  monastique  fasse  disparoî- 
tre  une  tache  que  le  Sacrement  de  Bap- 
tême n''a  pu  effacer  :  enfin  il  se  plaint 
de  la  Cour  de  Rome  ,  qui  mainte- 
nant la  rigueur  des  loix  contre 
les  pauvres,  sçait  ,  pour  de  l'ar- 
gent, les  faire  plier,  et  ne  manque 
jamais  de  relever  les  bâtards  du 
vice  de  leur  naissance.  Au  reste  le 
Poète  a  soin  de  remarquer  que  ces 
reproches  ne  tombent  point  sur  la 
personne  du  Pape  :  il  les  adresse  à 
quelques  personnes  de  sa  Cour  , 
qu'il  regarde  comme  capables  de 
toute  sorte  de  crimes  ,  pour  s'en- 
richir. Nous  avons  cru  que  ce 
tableau  des  mœurs  du  tems  ne 
seroit  pas  déplacé  dans  ce  Recueil. 
Nous  le  tirons  d'un  Ms.  de  la  Reine 
de  Suéde  coté  1184,  dont  la  co- 
pie existe  dans  la  Bibliothèque  de 
S.  Germain  des  Prés. 

Dom  Mabillon  nous  a  conservé 
deux  lettres  ,  dont  une  imprimée 
dans  le  V*  Tome  des  Annales  Bé- 
nédict.  p.  634 ,  fut  écrite  en  1076 
par  les  Clercs  de  l'Eglise  de  Cam- 
bray,  à  ceux  de  la  Métropole  de 
Reims  :  l'autre  qui  est  dans  le 
Musxum  Italie.  Tomé  I,  part.  II, 
p.  128,  fut  adressée  en  1079,  par 
les  Clercs  de  Noyon ,  au  Clergé 
de  Cambrai.  Dans  ces  deux  lettres , 
les  Clercs  se  plaignent  de  ce  qu'on 
vouloit  les  obliger  à  vivre  dans  la 
continence,  et  les  réduire  cha- 
cun à  un  seul  bénéfice  ou  prében- 
de, et  de  ce  qu'on  refusoit  d'ordon- 
ner   leurs     enfans.    Ils     insistent    par- 


bere  eos  respui  ,  quos  ablutio  sa- 
cra regno  cœlesti  dignos  effecit  : 
ostendit  quàm  pariim  sibi  constat 
eorum  agendi  ratio  ,  qui  ^  dum 
famosos  son  tes  Ordinibus  ini- 
tiant ,  iisdem  excludunt  innocen- 
tes fructus  incontinentise  :  inep- 
tum  Poetse  videtur  et  insulsum , 
opprobrii  talis  maculas  habitu 
Monachali  deleri  ,  quod  Sacra- 
mentum  lavacri  nequit  ;  tandem 
vehementer  cxpostulat  de  Roma- 
norum    turbâ  Senatorum,  quse  , 

Divitibus    lenis,  misereri  nescit   egenis. 

Si  quis  dona  ferai,  veniamque  dari  sibi  quierat; 

Inveniet    mites  mutato  jure  Quirites  ; 
Munere  flectentur,  tribuenti  compatientur  ; 
Blandae  frontis  erunt,  diinittent  quod  statuerunt. 
Est  vacuus  sensu,  quisquis  rogat  hos  sine  censu. 
Dum  prece  tentantur  solâ,  nec  munera  dantur, 
Quod  statuerCj  ratum  servatur  et  inviolatum. 


Non  quia  Papa  gerat  quidquam  maie,  vel  lucra 

quaerat  ; 
Sed  circurastanti  turbae  sunt  munera  tanti, 
Criinen  ut  évitent  nuUum^  se  dummodô  ditent. 

Extra  rem  nostram  haud  qua- 
quam  credimus  hanc  morum 
temporis  imaginem ,  quam  ex- 
scripsimus  ex  Ms.  Cod.  Reginae 
Suecise ,  n°.  1184  ,  cujus  exem- 
plum  extat  in  Bibliot.  S.  Ger- 
man.   Prat. 

Ejusdem  argumenti  sunt  episto- 
Ise  duse  à  Mabillonio  conservatse  : 
altera/n  edidit  in  Annal,  Bened. 
T.  V .  Appcnd.  p.  634- y  altcram  in 
Museo  Ital.  T.  I,  Parte  11,  p. 
128.  Prima^  anni  1076,  est  Cleri- 
corum  Cameracensium  ad  Remen- 
seSj  quorum  opem  implorant  adver- 
sîis  Romanos,  et  contra  suum  Epi- 
scopum  Gerardum.  qui  Clericos  ad 
cœlibatum  adstringerc  volebant  , 
et  unicâ  prsebendâ  contentos  esse; 
atque  prohibebant  eorum  filios  ad 
sacros  Ordines  provehi  :  \^€- 
cunda  anno  1079  ad  ipsos  Ca- 
meracenses  à  Clericis  Noviomen- 
sibus      data    est ,    conquerentibus , 


ciy  PRJEFATIO. 

quôd  filii  Clericoruni  Sacris  Or-  ticuliérement   sur    ce   dernier  point  : 

dinibus     arcerentur.      Utriusque  ils     allèguent    divers    exemples    tirés 

Epistolœ  Auctores  penè  toti  sunt  de    l'Ecriture,    et   plusieurs    passages 

in  hoc  ultime  capite  :  diversa  lau-  des  Pères,  pour  montrer   que    les   en- 

dant    exempla    Scripturx    sacrée,  fans    des     Prêtres    ne    doivent     point 

verha  proferunt  SS.  Patrum^  qui-  être  exclus  des  saints  Ordres. 
hus  sacrant  Ordinationem  Clericorum  fdiis  abnuendam  non  esse,  comprobent. 
PoemaGuiu.      CXXXIII.        Guillclmus       in       CXXXm.      Guillaume     né    Fran- 

Apuli  de 

Nonnannis.     GalUâ     natus ,    non     Monachus ,     çois    et    Clerc   de    profession  ,     plutôt 

sed  fuit    Clericus,    ut  optime  no-    que   Moine  ,     suivant    les    judicieuses 

tavit    D.    Rivetus.  Apuli   cogno-    observations    de    Dom  Rivet,    a    été 

men     ipsi     acquisivit    in     Apuliâ     surnommé    de     la    Fouille ,     à    cause 

commoratio    diuturna.    Quo   tem-    du    long    séjour   qu'il    fit   dans    cette 

pore   scripserit,  définit  ipse  Guil-    Province.    Il    fixe    lui-même   le    tems 

lelmus;   asserit   enim  se    imperio    oi^i    il    écrivoit  ,     lorsqu'il     nous    dit 

Rogerii,  fdii  Roberti  Guischardi,     que    ce     fut    par     V ordre     de     Roger , 

atque  petitione  Urbani  Papae  II,    fils    de    Robert    Guiscard  ,    et    à    /a 

suum  de  gestis  Principis  illius  JSor-     sollicitation      du      Pape       Urbain      11 , 

mannorum  celeberrimi  Poema  con-    qu'il      entreprit      l'Histoire      de       ce 

didisse   :  porrb  vitâ  functus  est    célèbre      Prince      Norman  :      Robert 

Guischardus    anno     1085;    Ponti-     Guiscard     mourut    en     1085  ,    et     le 

ficatum     autem    anno    1088    iniit    Pontificat     d'Urbain     commence     en 

Urbanus.    Fer  su  heroico    digestum     1088.      Cette       Histoire       écrite       en 

Opus    suum  in  libros  quinque  di-    vers    héroïques ,    est    divisée    en  cinq 

vidit    Aucior  :   duobus  prioribus,    livres  ,      dont     les      deux      premiers 

prima     Normannorum  ,    qui     B.     contiennent      les       premières      expé- 

Michaeli     Archangelo   voti     de-    ditions      des       Normans       dans      la 

bita     solventes ,    Gargani     cul-    Pouille     et     dans     la     Calabre ,      en 

mina    montis    anno    1016    con-    commençant   par    le    voyage    de     dévo- 

SCendere  ,    bellica   narrât    facta^     tion     qu'ils     firent     au     Mont    Gargan 

in  Apuliâ    et    Calabrid  ;  illustria     en      1016,     et     les     trois    autres     sont 

Roberti        Guischardi      ad       ejus     consacrés       aux       exploits      héroïques 

usque      mortem      facinora      me-    de     Robert     Guiscard ,     jusqu'à      sa 

morat       in     aliis     tribus     libris  ;    mort    inclusivement  ;     le     cinquième 

horum   ultim.um    claudit    Epistola    est      terminé      par     l'Epître     dédica- 

quâ     Rogerio     Comiti    dedicatur    toire     adressée     au     Comte      Roger. 

Historia.    Quamvis   initio     operis    Quoique     Guillaume     annonce     dans 

proférât     Guillelmus     sibi    f^irgi-    son    début ,    qu'il    avoit    pris    Virgile 

lium  ad   imitandum    proposuisse ,    pour   son   modèle ,    et    qu'il    paroisse 

atque     videatur    aliquatenàs    cse-    avoir   en   effet   quelque    avantage    sur 

teris   setatis   suse     versificatoribus    les    versificateurs    de     son    siècle;   ce 

superior  ;   non  certè  hune   carmina    n'est    pas   à  beaucoup    près    en    qua- 

Poetam ,  sed  summa  diligentia  et    lité    de    Poète    qu'il     est    recomman- 

veritatis      amor     egregium     inter    dable,     mais    comme     Historien  ;     il 

alios     ejusdem    temporis    Histori-    en  est  peu    du    même    tems,    qu'on 

cum     commendant.    Quse   prsesens    puisse     lui    comparer    pour    l'exacti- 

vidit    et    audivit ,     hxc      mandat    tude    et   la    sincérité.    Les    événemens 

litteris.  Pleniorem   cseteris  ac  per-     qu'il    raconte     s'étoient     passés     dans 

fectiorem ,     editam  à    Muratorio    les   lieux  où    il   écrivoit ,    et    souvent 
,  il 


PRMFATIO. 


cv 


il    en    avoit    été    lui-même    témoin  :  Guillelmi        Historiam    ,     descri- 

entre      les     différentes      Editions     de  bimus  ex    Tomo  V  rerum  Italîca- 

l'Histoire  de  Guillanme ,    nous   avons  rum  (a). 

choisi  comme  la  plus  complète,  celle  que  Muratori  a  donnée  dans 
le  \^  Tome  du  Recueil  des  Historiens  d'Italie  :  c'est  son  texte  que 
nous  suivons  (a). 

CXXXIV.        Domnison   ,       Prêtre  CXXXIF.      Domniso       Mona-       vita  Ma- 

et    Moine    de    Canosse ,     est      Auteur  chus    et    Preshjter    Arcis    Canu-  îrick^  ^'"^*" 

d'une    Vie     de     Mathilde  ,     Duchesse  sinœ    ,       Mathildis      Lotharingix 

de    Lorraine  ,     si    connue    par    l'His-  Ducissse  ,     in    Historiâ     Gregorii 

toire     du      Pape     Grégoire     VIL      II  Papee    Vil  plurimàm  celebratœ 


vitam  scripsit    hexametro    leonino- 


ad  umbilioum  perduceretur  scrip- 
tum  ,  obiit  inclyta  Princeps. 
A  itee  illius  editum    hic  habes    ex- 


l'écrivit    en    vers  ,     partie     hexamè- 
tres ,      partie       léonins  ,      du     vivant  que    carminé   :     diu    commoratus 
même     de    Mathilde  ,     avec     qui     il  cum     Mathilde,     cujus     Capella- 
demeura     long-tems     en     qualité     de  nus  erat ,    opus    ipsi   dicare    con- 
son     Chapelain:     il     vouloit     la     lui  stituerat    Auctor ^     sed  antequam 
dédier  ;    mais     cette    Princesse    mou- 
rut   avant     que    l'ouvrage    fût    ache- 
vé.    L'Extrait    que     nous    en     don- 
nons ,      est     tiré     de     l'édition      pu-  cerptum    ex    Seriptoribus    Bruns- 
bhée    par    Leibnitz,  dans   le    Recueil  vite.    Leibn.   Opus  idem    vulgavit 
des     Ecrivains     de     Brunsvic.      Il      a  postmodùm   Muratorius   in    Tomo 
été    réimprimé    depuis    dans    le   cin-  F  Rerum  Italicarum. 
quieme   Tom.    des   Ecrivains  d'Italie. 

CXXXV.      Nous       terminons      nos  CXXXF.     Poematibus     Histo-        vita  Ar- 

morceaux    de     Poésies    par     un     ex-  ricis    finem     constituunt    de    Ma-  gaion/fe^sc' 

trait    en    vers,    de    la    Vie    d'Arnalde  galon.       Episcopo      Arnaldo       1 

ou    Arnaud    I  ,     Evêque    de     Mague-  nonnulli  versus  ,    quos  in    Eccle- 

lone.      L'Evêque      Arnaud      de     Ver-  sise    s  use     Archivo      adinventos  , 

dala  ,    ayant     trouvé    ces     vers    dans  Prsesul  Amaldus   de    Verdala  in- 

les      Archives      de     son     Eglise  ,     les  scripsit      in      Historiâ    Magalon. 

inséra    dans    son    Histoire    des    Eve-  Episcoporum     à     se     confectâ  , 

ques    de   ce   siège ,    que   le    P.    Labbe  atque    à  Labbeo  édita  in  Tomo  / 

a    imprimée     au     premier    Tome    de  Nov.  Biblioth.  Mss.  Amaldus  de 

sa    Biblioth.     des    Mss.     Arnaud    de  Verdala  ,    juris  utriusque    Pro- 

Verdala  ,      Professeur     de      l'un      et  fessor  ,    Magalon.  factus  Episco- 

l'autre     Droit  ,      devenu     Evêque     de  pus   ,   seriem  antecessorum  litteris 

Maguelone  ,      s'occupa      à      faire      le  mandavit  ,  necnon    eorum  gesta  , 

catalogue       de       ses      prédécesseurs  ,  quœcwnque     potuit    ex      Charta- 

et  à  conserver    à    la     postérité ,    tout  rum    reliquiis    colligere.    Lectorem 

ce     que      les     Archives      purent     lui  admonet     in    Prologo,    à    Sarra- 

fournir      pour       leur       Histoire.       Il  cenis   olim   eversâ  Ecclesiâ,  fuga- 

avertit    dans     le     Prologue     que    son  i^s    Canonicis ,     Tabularioque  dis- 

Eglise        ayant         été        ruinée       par  cusso,  rarissima  priorum  Prœsulum 

les      Sarrazins  ,      et      les      Chanoines  o,<^ta      recuperata     fuisse.     Juxtà 

dispersés ,    les     Archives    ont    eu    le  hune  ,    Amaldus    I   factus    est 

[a)     On     trouvera     dans     le     VIII    Tome     de     l'Hist.  (a)  De  Guillehno  Apulo  variisque  Poematis  il- 

Lit.  de  la  Fr.  p.  488,  des    détails    curieux  sur   la   personne  lius  editionibiis^prœclaramultaleges  inHist.Liter. 

de     Guillaume  ,      et     sur     les    diverses    éditions    de    son  Franc.  T.  FUI,  p.  488. 
Poème. 


Tome  XI. 


dd 


cvj  PRMFATIO. 

Episcopus     anno      1048  ,     obilt-  même    sort  :    aussi    convient-il    qu'il 

que    an.     1078.      At    certum    est  a     trouvé      très-peu      de     monumens 

Arnaldum    ante    an.    1035   Prse-  pour      ses       premiers     prédécesseurs. 

sulis  dignitatem  iniisse,  nec  vixisse  Selon    lui ,     Arnaud    I     fui    fait    Evê- 

post   an.    1060.   Neminem.    latet  ,  que   en    1048,    et    mourut    en    1078  : 

jussu    Francisci  I  Franc.  Régis  ,  mais  il   est    prouvé    qu'Arnaud    étoit 

ac     Summi    Pontifiais  Pauli  III  Evêque     en      1035  ,      et     qu'il    n'alla 

consensu  ,   Magalon.    sedem   anno  pas   au-delà    de    l'année    1060.     Tout 

1536    fuisse     ad    Montem-Pessu-  le    monde    sait    que     le    siège     épis- 

lanum  translatam..  copal  de  Maguelone  fut  transféré 
à  Montpellier  en  1536,  par  ordre  du  Roi  François  I,  avec  le  consen- 
tement du  Pape   Paul  UI. 

vit«san-      CXXXVI.      JSe      Preefationis  CXXXVI.     Pour    ne    point     trop 

ctorure  ,    eo-           ...  r                         r 

rum  mirac.i-  hujus   articuU   plus    œquo   nume-  multiplier      les        articles      de      cette 

ejus    generis  rentur  ,    in   unum   redigimus    va-  Préface,     nous     réunissons     sous     ce- 

hTsfS.''       '^''"'   '7"^   continet   XI    Volumen  ,  lui-ci    tout     ce     que     le     XP     Tome 

ex     Sanctorum     Vitis     Excerpta.  contient      d'Extraits      des      Vies      de 

Primum    nobis    suggerit  Historia  Saints.    Le  premier  est  tiré    de   l'His- 

miraculorum  S.  Sebastiani,   quant  toire    des    miracles    de    S.    Sébastien, 

inter    Scriptores  Franc.    Chesnius  qu'André    du     Chêne    ne     jugea    pas 

edidit.  Cum   eo   aggredimur  opus  indigne   d'entrer    dans    sa    collection, 

à    primis    annis  Itnperii    Henrici  Ainsi    que    lui ,    nous    prendrons    cet 

/,    quo   scilicet   tempore   totius  re-  ouvrage     aux     guerres     qui     agitèrent 

gni  Franciae  perturbabatur  Mo-  la  France    dans  les    premières  années 

narchia.    Narrât    Auctor    quibus  du    règne    de     Henri     I.     L'Ecrivain 

modis  Abbatia  S.   Medardi    Sues-  rapporte     comment     l'Abbaye    de     S. 

sionensis  ,     bonis  ,      quœ    ratione  Médard     de     Soissous     fut     dépouil- 

Prioratûs     sibi     subdiii  ,      apud  lée    de    ce    qu'elle    possédoit  à  Don- 

Doncheriacum    tenebat  ,     spoliata  chéri    à    cause    du     Prieuré   qu'elle    y 

fuerit.    Pœnas    ut    repeteret    Rex  avoit.   Le  Roi,   pour    punir    les   Com- 

Henricus    à     Theobaldo     et     Ste-  tes    Thibaut    et    Etienne    qui   s'étoient 

phano  Comitibus  ,   qui   ,  post    in-  révoltés     contre         l'autorité        royale  , 

terfectum      anno      1037     Patrem  après  la  mo)t   de  leur  Père  Eude  II, 

suum      Odonem     II ,     Campanix  Comte      de      Champagne  ,       arrivée 

Comitem.^    arma    corripere    con-  en     1037,      investit     de     cette     ville 

trà  Regalem    potentiam,   multo  Gozelon,    Duc   de    la    Mosellane.    Un 

vallati     milite  ,      nullo     modo  an    après ,     suivant     le     même    Au- 

formidaverant   ,       Doncheriacum  teur  ,     Gozelon     frappé     d'une     cé- 

Duci      Mosellanorum       Gozeloni  rémonie    alors    en    usage  ,    de    tirer 

tradidit  possidendum.   Anno  elap-  les     reliques      de       leurs     châsses      et 

so  ,    ait    idem.    Auctor ,     Donche-  de    les     exposer    par    terre     dans    les 

riacum  Abbatise    restituit  Gozelo ,  Eglises,      pour     obtenir     justice     des 

ritu ,   qiiem  tum  religio  fer  ébat ,  hommes    puissans  ,   en    excitant    con- 

perculsus    ;     Sanctorum       nempe  tr'eux     la    haine    du    peuple  ,    rendit 

reliquias  e   suis    loculis     eductas  ,  Donchéri  à  l'Abbaye. 
Ecclesix     pavimento    prosternebant    Clerici    et    Monachi ,     ut     à    'viris    po- 
tentibus,  omnium  in  eos  odium   commovendo ,  justitiam  haberent. 

Exeunte  seculo    X ,  S.    Grego-  S.       Grégoire ,       Archevêque       de 

rius   .      Armeniorum      Nicopolit.  Nicopolis     en    Arménie,    passa    dans 


PRJEFATIO. 


cvy 


les  Gaules  vers  la  fin  du  X*  siècle ,  Archiep.  ad  Gallias  iter  dirige ns  , 
vint  s'établir  à  Pithiviers  ou  Pi-  Pitiverim  devtnit  oppidum  :  ubi 
viers ,     où     il     vécut     environ    sept    septem    annis    commoratus ,   obiit 

ans ,    y    mourut    au    commencement  ineunte     seculo     XI  ,     atque     in 

du    XP    siècle,    et    fut    enterré   dans  Ecclesiâ    parochiali     S.     Salomo- 

l'Eglise    paroissiale    de    S.     Salomon.  nis    sepultus  est.    Anonjmus  vitx 

L'Auteur     Anonyme     de     la      vie     et  ac     miraculorum        S.       Gregorii 

des    miracles    de    S.     Grégoire  ,     fixe  Scriptor    ,    œtatem    suam    indicat 

lui-même  à   peu    près    le   tems    où    il  ex    obsidione      Pitiveris   ,     quam 

vivoit  ,     en    terminant    son    ouvrage  inter    annos      1037    et    1044     à 

au    siège    de    Pithiviers ,   par    le    Roi  Rege  Henrico  factam   esse  constat. 

Henri  :     cet     événement    s'est     passé  Certum    ac  fidum    Auctorem  co- 

entre       1037      et      1044.      11     déclare  gnosces  ex  subjectis  illius   ver  bis  : 

d'ailleurs    qu'il    n'a     rien   avancé    qu'il  Haec   partim   oculis    nostris    vi- 

n'eût     vu     de     ses     yeux  ,      ou     qu'il  dimus,  partim  ab  aliis  qui  illius 

n'eut   appris    des    parens    ou    des   amis  sanctissimo    colloquio   atque  fa- 

du    Saint ,      ou     de    ceux    qui    avoient  miliaritate  fruentes,    ex  propriis 

vécu    avec    lui.     Malheureusement    il  oculis  viderunt,  accepimus  ;  par- 

s'est     presque     borné      aux      actions  tim  à  parentibus  et  amicis,  qui 

les    plus     éclatantes     de    son    héros  :  post  illius  obitum  eum  quaere- 

et    son    ouvrage    enrichit    peu   l'His-  bant,  cognovimus.  J^on  sine  mul- 

toire  générale.  ta  damno^  sancti  viri  facta  tantiim 
prsecipua  describit  Anonymus;  iis  etenim  generalis  Hist.  vix  locupletatur. 

La    vie    du   Bienheureux    Richard,         B.     Richardi  ^    Virdunensis    S. 

Abbé    de     S.     Vanne    de    Verdun  ,  a  Vitoni    Abbatis  ,    vitam     scripsit 

été     écrite     par       un     Religieux     de  penè     coxvus     ejusdem    loci  Mo- 

cette        Abbaye       presque        contem-  nachus^  qui  operi  suo  illud  addidit 

porain ,      qui      a      sçu      rendre      son  momenti  ,    qubd     ejusdem     sitatis 

ouvrage      assez      intéressant     par      le  ac   temporis    illustrium    Episcopo-       ^ 

portrait     en    raccourci     qu'il    fait    au  rum      necnon    venerandorum   Ab- 

commencement ,     des      grands     Eve-  batum    nomina   primhm     celebret. 

ques     et     des     Abbés      illustres     du  If^  finibus    Remorum    versus    Vi- 

tems    de     Richard.    Celui-ci     né     sur  rodunum ,   parentibus    nobilissimis 

les    limites    de     la     Champagne  ,     du  oriundus  B.    Richardus ,    in  pue- 

côté    de    Verdun  ,     de    parens   distin-  rilibus   annis    Remis    eruditus  sa- 

gués    par    leur     naissance  ,     fut     in-  cm    Utteris  ,    Canonici ,   Prxcen- 

struit     dès    son    enfance   dans   l'Eglise  toris  et  Decani    in    eâdem  Eccle- 

de    Reims  ,    dont    il    devint  Chanoi-  siâ     sortitus     est    officia.     Anno 

ne ,     Préchantre     et    Doyen.     Ayant  1004     S.      Vitoni     factus     Ab- 

été  élu  Abbé  de  S.  Vanne  en   1004 ,  bas  ,     brevi    domum    suam    vitse 

il    rendit   bientôt    sa    maison    le    mo-  morumque    cxteris    exemplar    esse 

dele    de    la     régularité  :    on     compte  voluit  ,    atque    21     Abbatias   ad 

jusqu'à    21     Abbayes     où    le    B.    Ri-  certam   S.    Benedicti    normam    di- 

chard    fit    revivre     l'esprit    de    Saint  rexit.       S.       Vitoni      Monasterio 

Benoît.        Après        avoir        gouverné  annis    42     sapienter    administra- 

celle   de    S.    Vanne  pendant  42  ans  ,  to ,   magnâ    sanctitatis  famâ  anno 

il    mourut     en     1046,    aussi     sainte-  1046   defunctus  est,     cùm    conti- 

ment   qu'il  avoit  vécu  («).  nenter  acdurè  vixissetif). 

[a)    On   peut   consulter   sur   la   vie  et  les   écrits   du  B.  (a)  De  vita  et  scriptis   B.    Richardi ,    conmle 

Richard,    le  Tome  VII  de    l'IIist.    Litér.  de  la   Fr.  p.  359  ,  Hin.  Lit.  Fr.  T.  Fil,  p.  339;  et  Collcct.  rwitiam 

et  le  X«  ïoni.  de  notre  CoUect.  p.  373.  T.  X,  p.  373. 


cviij  PR^FATJO. 

Hxc    duntaxat    edimus  ex    vitâ  L'Extrait     que     nous     donnons     de 

S.    Anatolii  Episcopi   Adanx  Ci-  la  vie   de    S.   Anatole  ,    Evêque    d'A- 

licise  civitatis  ,    quse  surit    utilia  dane     en     Cilicie       ne    peut     servir 

ad    faciendam   notitiam   urbis  Sa-  qu'à    nous    faire    connoître    la    situa- 

linarum     apud    Sequanos  ,    cujus  tion     et     les    environs      de      la      ville 

Patronus  effectus  est  S.  Prxsul;et  de    Salins    en    Franche  Comté  ,     dont 

ad  indicanda   loca  urbi  circumjec-  ^e     Saint     est      devenu     le      Patron. 

ta.  Cum  Chiffletio  iilud  opus  an-  D'après    le    savant    P.    Chifflet ,  nous 

nis   ultimis  XI   sec.    adscribimus.  rapportons     cet    écrit    aux    dernières 

Altimontensis       Abbas      Ever-  années   du    XI^   siècle. 

helmus    circà    médium   XI    seculi  Everheleme  ,      Abbé      d'Haumont  , 

scripsit     vitam    avuncuU    sui  S.  écrivit  vers  le   milieu   du    XP  siècle  , 

Popponis,   qui jam  ab   anno   1020  la     vie    de      S.     Poppon    son    oncle, 

Stabulensis    Abbas   ,     obiit    anno  Abbé  de    Stavelo    dès     l'année    1020  , 

1048.     Ab      avunculo     institutus  mort     en     1048.     Comme      Everhel- 

Everhelmus  ,    ex   illius  more    diit  me     avoit     long-tems    vécu     sous    la 

vixit  ,   ad  fuit  in  extremis  agenti ,  conduite  de  son    oncle  ,    que  ce    fut 

exeuntem      Ecclesise      sacramentis  lui    qui    lui    administra    les     derniers 

munivit ,    atque    funus    fecit  de-  sacremens  ,     et    qui     fit     la    cérémo- 

functo  ;    potuit    ergo ,    ut  pluri-  nie    de   ses    obsèques,    il    a     pu    n'é- 

mùni    à  se  visa  et  audita  ,     lit-  crire  que  ce  qu'il   a    vu    et   entendu. 

teris   mandare.    Opus    sane  prses-  Mais      l'ouvrage      est      sur-tout     inté- 

tantissimum  ,    oui    multa  Scriptor  ressant ,      par     l'attention      que      l'E- 

inseruit  ,   et    ad    generalem    ejus-  crivain    a     eu     d'y     insérer    plusieurs 

dem     temporis  ,    et  ad  propriam  traits       qui       concernent       THistoire 

Lotharingise,     Historiam     spectan-  générale     de    ce    tems    là ,     et    THis- 

tia  C).  toire  particulière  de  la  Lorraine  (a). 

Cùm    Acta     S.     Gudilse    post  Les    Actes    de    Ste    Gudulc    ayant 

ipsius  mortem    annis   circiter   300  été     écrits    environ     300     ans     après 

digesta    sint  ,    levioris   certe  pon-  sa     mort ,     ne     seroient      pas     d'une 

deris     haberentur  ,      nisi    Auctor  grande   autorité  ,     si    l'Auteur    qui    se 

Hubertus  nomine  ,     nobis    cxtero-  nomme     Hubert,    et    qu'on    ne   con- 

quin    incognitus  ,     Lectorem    mo-  noît      point       d'ailleurs    ,      ne      nous 

nuisset  à   se   in  multis  exscriptam  avertissoit    qu'il    a    travaillé    sur    une 

fuisse   antiquiorem    Sanctse   Firgi-  vie      plus      ancienne  ,     dont     on     lui 

nis     Historiam.     Verum    ad    rem  avoit     communiqué    une    copie.     Au 

nostram    id   unum  referunt   Acta  reste,       ces       Actes      n'appartiennent 

hsec  ,    quod  anno     1047    Lamber-  gueres     à      notre      Collection    ,      que 

tus    III ,    Baldricus     dicius ,    Lo-  parce    qu'ils    nous    apprennent   qu'en 

vaniee    Cornes  ,    Bruxellas   in  Ec-  1047        Lambert       III  ,        surnommé 

clesiam  S.  Michaelis  ,    nunc   San-  Baudri ,      Duc     de     Brabant ,     trans- 

ctse    Gudilx    nuncupatam ,  corpus  porta   le   corps  de  la  Sainte  à  Bruxel- 

ejusdem  Sanctse  transtulerit.  les  ,   dans  l'Eglise  de  S.   Michel ,    qui 
porte  aujourd'hui  le  nom  de  Sainte   Gudule. 

Anselmus    ,     Remensis      Abba-  Anselme  ,       Religieux       de      l'Ab- 

tix      S.       Remigii      Monachus  ,  baye    de  S.    Rémi    de    Reims,    avoit 

Basilicx    5.      Remigii    dedicatio-  assisté    en     1049     à     la    dédicace    de 

nem,  quam    prsesens    anno    1049  TEglise  de    S.    Rémi,    dont    il    écrivit 

la)  ride  BoUand.  23  Jan.  p.  636.  (a)  Voyez  Bolland.  23  Janv.  p.  636. 


FRJEFATïO.  cix 

l'Histoire        vers        l'an       1056.        A  viderat ,    Utteris    mandavit    circà 

l'occasion    de    cette    cérémonie  ,    qui  annum      1056.      Occasionc     hujus 

fut     faite     par     le     Pape     Léon     IX  ,  cseremonise  à  Leone  Papa  IX  pcr- 

l'Autenr     nous    donne     une     relation  actse,  summi  Pontifiais  iter  ab  urbe 

très -circonstanciée      du      voyage      de  Romd  ad  Remos    usque    sigillatim 

Léon,    depuis   Rome  jusqu'à   Reims  ;  describit    Auctor  :   inde  ,     ut    vi- 

et     c'est      de -là      vraisemblablement  detur  ^   opus   illud    laudat    Sige- 

que    Sigebert    cite    l'écrit    dont   nous  bertus  sub  titulo  Itinerarii  Papae 

parlons        sous     le      titre     ^Itinéraire  Leonis.     Post    enarratum     iter    , 

du    Pape     Léon.     De     la    relation     du  Dedicationis       Historiam     exequi- 

voyage ,     Anselme    passe    à    celle    de  tur    Anselmus  ,    statimque    pro- 

la    dédicace  ,      puis     aux    détails     du  ximè    hahitum    ibi   Concilium   ip- 

Concile      qui      se      tint      immédiate-  siusque    adjuncta  persequitur.   Li- 

ment     après.      On     conçoit    aisément  quet  hanc    operis  partent    non  Le- 

que    cette    partie    de    l'ouvrage    n'est  vioris    esse     momenti.      Eximium 

pas      la      moins      intéressante.      Nous  transcribimus     textum    à    Mabil- 

avons       suivi        l'excellente       édition  lonio  editum    in   Actis   SS.   Ord. 

qu'en    a    donnée    D.     Mabillon    dans  S.  Bened.  Sec.  VI ^  Part.  /. 
les   Actes   des   SS.  de   l'Ordre  de  S.  Benoît,   YP  siec:  P  Part. 

Vers       l'année        1050  ,       le       Roi  Ad     refellendam    Germanorum 

Henri ,     dans     une    assemblée    nom-  opinionem    contendentium     Sancti 

breuse     d'Evèques  ,     d'Abbés     et     de  Dionysii     corpus     Ratisponse    de- 

grands      Seigneurs ,      fit      ouvrir     les  tectum  fuisse ,    Rex  Franc.    Hen- 

châsses      où      reposoient      les       corps  ricus   I  frequentem   Episcoporum , 

des   SS.  Martyrs    Denis ,    Rustique  et  Abbatum   et   Procerum    cœtum   in 

Eleuthere ,     pour     vérifier    ces     sain-  Dionjsiano    Monasterio  jussit  ha- 

tes    Reliques,     et    pour     réfuter     l'o-  beri  circà    annum    1050,    ac    re- 

pinion    de    quelques    Allemands    qui  serari     loculos      SS.      Dionysii  , 

prétendoient     posséder     à     Ratisbone  Rustici     et     Eleutherii  ,     sicque 

le   corps  [de   S.   Denis.    Un   Religieux  solemniter   in  omnium    oculis  SS. 

de    l'Abbaye  de  S.    Denis   en  France  Martyrum      Reliquias       compro- 

nommé    Haymon ,    a    composé    l'His-  bari.     Narrationem     celebris    hu- 

toire     de     cette     cérémonie ,      et     a  jusce  detectionis    à    se    digestam 

dédié    son    ouvrage    à    un    Abbé    de  Monachus    S.    Dionysii ,     Haymo 

S.      Denis ,      appelle      Hugue ,      que  nomine  ,    Abbati    suo     Hugoni  , 

l'on    croit    avoir    vécu    sous  le  règne  qui     tempore     Philippi    Augusti 

de       Philippe- Auguste.       Du      Chêne  Régis  extitisse  videtur ,   inscripsit. 

qui      a     publié      l'Ecrit      d'Haymon  ,  Haymonis     Epistolam     ad      Hu" 

paroît     n'avoir     pas     connu     l'Epître  gonem  ,     Chesnius    qui   Scriplum 

dédicatoire     adressée    à     l'Abbé     Hu-  illius  edidit ,    forsan    non    novit  ; 

gue.      Nous    la     publions    sur     l'Edi-  hanc     addimus    ex     Felibiano    in 

tion       de      Dom      Félibien ,      parmi  Probat.    Hist.    Abbatix    S.    Dio- 

les    preuves    de    l'Histoire    de    l'Abb.  nysii.     Opus    illud,    additâ    nota 

de     S.     Denis.    Ce    que     l'on    donne  paginée      470     subjectâ  ,    cuilibet 

ici    de     l'ouvrage    d'Haymon  ,     en    y  alicujus    judicii    lectori     certissi- 

joignant    la    note    de    la    page    4^70  ,  mum  erit  argumentum ,    nec  ullo 

suffira      pour     convaincre     tout     lec-  fundamento  vel  levi  ^   nec   aliquo 

teur  judicieux ,    que    les    habitans   de  jure    Ratisponenses    olim    conten- 

Ratisbone      étoient     mal      fondés     à  disse  corpus  S.    Dionysii   transla- 

ee 


ex  P  RM  F  AT  10. 

tum   fuisse    ad   Ahhatiam   Sancti  croire        qu'ils        possédoient        dans 

Emmeranni.  l'Abbaye    de  S.    Emmeran,    le  corps 

de  S.   Denis. 

B.    Ger ardus,    Tullensis   Epis-  Le    B.    Gérard,    Evêque  de  Toul  , 

copus  ,     anno    994-      defunctus  ;  mourut  en   994-  :    il    fut  canonisé    en 

Cœlestibus  annumeratus   est   anno  1050  ;  et  dès  la  même  année,  Brunon, 

1050.     Eodem    anno  ,   Bruno    qui  l'un  de  ses  successeurs  dans  le  siège 

fuit    unus    ex    successoribus    ejus  de    Toul  ,      ensuite    Pape  ,     sous    le 

in  sede  Tullensi  ^  et  posteà   sum-  nom    de    Léon    IX,    fit    relever  son 

mus  Pontifex  Léo  IX,   è  tumulo  corps,    et  le   fît  placer    sur   un  autel 

levatum    Gerardi   corpus,    reponi  qu'il     avoit     consacré     dans      l'Eglise 

curavit  in  Ara  quam  in  Ecclesid  de    S.    Etienne.    Ce    fut    par    l'ordre 

S.    Stephani   henedictione  Aposto-  de       Brunon       encore      Evêque       de 

licâ  sacraverat.   Widricus  Ah.    S.  Toul,    que    Widric,    Abbé    de    Saint 

Apri,  jussu   Brunonis   tum  Episc.  Evre ,     commença     d'écrire     la      vie 

Tull.   vitam   inchoavit  B.    Gerar-  du   B.    Gérard  ;    il  y    joignit  quelque 

di  ;  oui  canonizationis  ac   transla-  tems    après    l'Histoire    de    la    canoni- 

tionis  Acta,  necnon    et    miracula,  sation  ,     de     la     translation     et     des 

aliquandb   post    adjunxit.    Excer-  miracles      du     Saint.      L'Extrait     que 

ptum   istud    adducimus    ex  Tomo  nous    donnons,    est    d'après    le  texte 

///    Anecdot.    DD.    Martenii    et  publié   au  IIP    Tome    des    Anecdotes 

Durandi ,    qui    Mss.    duos    reçu-  par  D-    Martene   et   D.    Durand  ,   qui 

perarunt  codices  multo  fusiores  et  avoient     recouvré     deux     Manuscrits 

perfectiores,   quam   codex  qui    no-  beaucoup      plus     amples     que     celui 

tus  fuit  Bollandianis.  qui    a    été    connu     des    Bollandistes. 

Mabillonius    in    seculo    II  Be-  Dom     Mabillon       qui       avoit       lu 

nedictino^  pag.    565 ,    très  asserit  trois       vies       différentes       de       Saint 

se    legisse     S.    Judoci  (a)  vitas ,  Josse    (a),    dit   que    la    première    fut 

quarum    primam     antè    médium  écrite    par     un     Anonyme    avant    le 

seculi    VIII  ab    Anonymo  scrip-  milieu     du    VIII"    siècle  ;    c'est    celle 

tam^    edidit  ibidem  :  secunda  vita  qu'il    a    publiée    dans    son    IP    siècle 

litteris    commendata  est    ab  Isem-  Bénédictin,     page     565.     La     seconde 

bardo    Floriacensi    Monacho ,  qui  vie  a  pour  Auteur  un  Moine  de  Fleu- 

temporibus     Regum     Hugonis     et  ri ,      nommé     Isambert ,     qui     vivoit 

Rohcrti    floruit  ;    tertia ,     regnan-  SOUS     les     Kois    Hugue     et     Robert  : 

te   Roberto  ,    Auctorem    agnoscit  Florent ,    Abbé    de    S.     Josse ,    écri- 

Florentiumy    Abbatem  S.    Judoci.  vit     la     troisième,     SOUS      le      règne 

Duplicern    quoque     Sancti   Judoci  de    Robert.   Ordéric    Vital     fait    aussi 

translationem     memorat      Orderi-  mention     de     deux     translations    du 

eus     Vitalis  :  unam  ,    ex    eodem  même     Saint.      La     première     écrite 

Isembardo^  quse    scilicet   in  ipsius  par    Isambert,     se    fit    dans    l'Eglise 

Sancti  Monasterio  facta    est  anno  de    S.      Josse    en      977  ;      Guillaume 

977  ;    alteram  ,     ex     Guillelmo  de    Melle,     Prêtre    et    Religieux     du 

Merulensi ,    Monacho     et     Sacer-  même   lieu ,    est     Auteur    de     la    se- 

(a)  iS.  Judocus  ,  Presbyter,  ex  Regia  Brittnum  (a)  S.    Josse,  Fondateur    et   Patron     de  l'Abbaye    de 

Natione  oriundus,  in  Pontivumsecessit  ;  ubivitam  son    nom    dans    le   Ponthieu  ,     s'étoit     retiré     dans   cette 

agens  Eremiticam,  obiU  an/io  668 ;  ut  Fundator ,  Province,    où    il   vécut  dans    la   solitude,    et    mourut   en 

sic  et  Patronus  factus  Abbatiœ  sui  nominis  in  Pon-  668.    Il  étoit     Prêtre  ,    et     sortoit   du  Sang  Royal  de   la 

tivo.  Vide  Tomum  nostrum  X,  pag.  366.  Mabill.  Bretagne.    Voyez    le    X^    Tome    de     celte    Collection  ,   p. 

Act.  SS.  Ord.  S.  Beicdicti  sec.   f ,  pag.   546^    et  366.    D.    Mabillon  dans    les   Actes   des    Saints  de   l'Ordre 

Hist.  Lit.  Fr.  T.  IF,  p.   79  ;  T.  FI,  p.  439  ;  T.  de  S.    Benoît  au  V»  siècle,  p.   346  ,   et  l'Hist.    Litér.    de 

Fil,  p.  234.  la  Fr.    T.     IV,  p.   79  ;  T.  VI,   p.  439  ;   T.  Vil,  p.  234. 


PRjEFATIO. 


cxj 


conde;     ce    fut   vers    l'an    1054    que    dote,  quse  ex  prscdicto  S.   Judoci 

l'on   transporta   le   corps  de  S.   Josse ,  Monasterio ,    primo     in    oppidum 

d'abord      à      Montgomeri  ,       et      en-  Gomercium ,  deindè  in  Parnensem 

suite   dans  l'Eglise    de    Parnes.    Nous  Ecclesiam  peracta   est    circà    an- 

publions     un     Précis     de     cette     se-  '^"'^     1054.     Hanc    ad    compen- 

conde     translation  ,     d'après    Ordéric  ^^«^    addimus    ex   Orderico   Vi- 

Vital  ,   dans    son    IIP    liv.    de    l'His-  ia^h    in    Hist.    Ecoles,    lib.    III. 
toire  Ecclésiastique. 

S.  Vulfran  d'abord  Moine  de  Sanctus  Vulfrannus ,  Sancti 
S.  Vandrille  ,  puis  Evêque  de  Vandregisili  Monachus  ,  Epis- 
Sens  ,  fleurissoit  au  commen-  copus  posteà  Senonensis ,  seculo 
cernent  du  VIU*  siècle.  Nous  ^m  ineunte  floruit.  Hic  men- 
ue parlons  ici  que  de  l'invention  ^^^  fi^  tantàm  de  corporis  ejus 
de  son  corps ,  de  sa  translation  et  inventione  et  translatione ,  ac  de 
des  Miracles  opérés  par  son  inter-  miraculis  ah  ipso  editis  XI  seau- 
cession  dans  Tonzieme  siècle,  io,  Màbillonius  qui  publica  fccit 
D.  Mabillon  qui  a  publié  ces  Actes  -^cta  hxc  ad  calcem  'vitse  S.  VuU 
à  la  suite  de  la  vie  de  S.  Vulfran,  franni^  existimat  digesta  fuisse  ab 
les  croit  dun  Moine  de  Fontenelle  Anonjmo  Fontanellensi  seu  S. 
ou  S.  Vandrille ,  contemporain  et  Vandregisili  Monacho  ,  qui  re- 
ténioin  oculaire.  bus  fere     omnibus    interfuit   (a). 

Nous    donnons    deux     Extraits    de  Fragmenta    duo      Vitse    Sancti 

la    vie     de     S.     Thibaud  :     l'un     sur  Theobaldi  continet  hoc    Volumen; 

l'Edition      de     du      Chêne ,      l'autre  unum    ex  Chesnio  ;  post    Mabil. 

d'après    D.     Mabillon  :     celui-ci     doit  alterum.   Ultima  Jeta  in  maximo 

être    d'autant    plus     estimé ,     que     le  pretio   hahenda  sunt  ,   quee  emen- 

savant       Bénédictin      a      corrigé       et  data  ,    et    magis    intégra    quàm 

complété     le     texte    de    Surius ,     sur  anteà   à  Surio  édita  fuerant^  pro- 

six    Manuscrits    dont    il    a    eu    com-  tulit  Màbillonius  ex    sex    Manu- 

munication.    La    vie    de    S.    Thibaud  scriptis    sibi    communicatis.    Con- 

est      l'ouvrage      d'un      Auteur      con-  scriptafuere   ab  Auctore    sequali  ^ 

temporain  ,     de    ce     même     Pierre ,  «^    ipso    scilicet   Petro ,    Abbate 

Abbé    de    Vangadice    dans    l'Etat    de  Vangadicise    apud    Venetos  ,    qui 

Venise  ,    qui   le    reçut   en    Italie ,  lui  beatum   virum     in    Italiam  adve- 

donna    l'habit    Religieux ,     et     devint  nientem  excepit ,    monasticâ    veste 

son    ami.    S.     Thibaud  né    en  France  donavit^  atque  cum  eodem  junxit 

de   l'illustre    Maison    de   Champagne  ,  amicitias.     Sanctus  Theobaldus  in 

fut  élevé  à  Provins  ;  il  embrassa  la  vie  Franciâ    natus  ,     ac     in     castro 

d'Ermite  ,      et     se     retira    en     Italie  ;  Pruvino  educatus  ^  ex  illustrissimd 

il     fleurissoit     sous      les     règnes     de  Campaniee   Comitum  familiâ  pro- 

Henri   I    et   de    Philippe  I;    il    mou-  diit.     Vitam    amplexatus     Eremi- 

rut     en      1066     dans     son     Ermitage  ticam,   fugit  in  Italiam.    Regnan- 

près     de      Vicence.      Son     corps     fut  tibus     in      Galliâ    Henrico  I     et 

enterré    dans    la    Cathédrale  ;    et    en  Philip po  I  ,    floruit.  Anno    1066 

1074  ,    on    le    transporta    dans    l'Ab-  obiit   in  Eremo  suo,  haud  procul 

[a)    Nous   avertissons   nos   Lecteurs  ,    qu'il    s'est    glissé  (a)  Leclores  volumus  monitos,   menda  duo   in 

deux  fautes  dans  l'impression    de    cet    Extrait:    à   la   page  Excerptum  Me  editumirrepsiise:  adpag.JLIQ,  Un. 

476,    ligne    13,    au   lieu   de    fil  Kal.    Junii-   il  faut  lire  13,  foco  VII  Kal.  Juniij  %e  Kalendis  Junii  :  jAi- 

Kalendis  Junii;    au   même  endroit   lig.    14,  on    a    impri-  dem  lin.  ii.  post  ijerba,HcnrWo  RegeFrancoTum 

me   que   Henri     avoit    été    couronne   contra   voluntateni  ,  regnum  lenentc  prœter  voluntatem,  adde  niatris. 
et  l'on  a  oublié  inatris. 


cxij  PRMFATIO. 

ab  urbe  Vincentia.  Corpus  ejusin  baye  de  Vangadice.  En  1078,  Ar- 
Ecclesid  majori  Ficentinâ  primo  nou ,  Abbé  de  Lagni  et  de  Sainte 
reconditum  ;  ex  eâdem  Ecclesid  Colombe  de  Sens ,  frère  de  Saint 
anno  1074  in  Vangadiciam  Thibaud  ,  apporta  en  France  une 
Abbatiam  translatum  est.  Alte-  partie  des  Reliques  du  Saint.  Nous 
ram  aliquot  nempe  ejusdem  San-  avons  les  Actes  de  ces  deux  Trans- 
ept Rcliquiarum  Translaiionem  lations  ,  les  premiers  sont  d'un 
Jieri  anno  1078  curavit  Arnul-  Auteur  Italien ,  et  les  autres  ont  été 
fus  Latiniacensis  necnon  S.  Co-  rédigés  par  un  François.  Un  ancien 
lumbx  Senonensis  Abbas  ,  et  Poëte  a  traduit  les  deux  Ecrits  en 
germanus  S.  Theobaldi  frater.  vers  françois.  Nous  parlerons  de 
Harum  Translationum  Historias  ces  ouvrages  dans  un  autre  Volume. 
scripserc^  primam  Auctor  I talus  ^  Gallus  secundam:  utramque  versibus 
Gallicis  Poeta  vêtus  expressit.  De  his  agemus   in   alio   Folumine. 

Miracula    S.     A-gili  ,    qui    à  Les    Miracles    de    S.    Agile  ,    Abbé 

Dagoberto    Rege    Monasterii  Res-  de     Rébais     dans     la    Brie ,     sous    le 

"bacensis  in  saltu    Brigensi   Abbas  règne    de    Dagobert ,    0|it    été    écrits 

fuerat    institutus,    à    diversis   sed  successivement      par      différens      Au- 

cosevis  Auctoribus  scripto  collecta  teurs       contemporains.       Dom       Ma- 

Mabillonius     edidit  ,      in    sœculo  billon     les    a    publiés    dans    son     se- 

secundo     Bénédictine   ,     ex     Ma-  cond     siècle     Bénédictin  ,      sur     deux 

nuscriptis    Codicibus    Abbatiarum  Manuscrits ,     dont     l'un     appartenoit 

Resbac.  et    Uticensis.   Partent    li-  à   l'Abbaye  de    Rébais  ,    et    l'autre  à 

bri  primi ,   qui   facta    seculo   XI  celle     de     S.     Evrou.     On     a     donné 

Miracula    complectitur  ,     reperies  dans      le      précédent      Volume      une 

in     Tomo    X  ;     cœtera     maxime  partie     du     premier     livre     qui     con- 

conveniunt  in  XI  Folumen.  tient  les  Miracles  opérés  pendant 
l'onzième    siècle  ;     le    reste  devoit  naturellement   entrer    dans  celui-ci. 

Anonjmus      Corbeiensis      Mo-  Le      second      livre      des      Miracles 

nachus,  qui   seculo   XIII  Miracu-  de      S.     Adalhard  ,      Abbé     de     Cor- 

lorum  S.  Adalhardi   ejusdem  loci  bie ,     a    été     écrit    au     XIIF    siècle , 

Ab.   librum  secundum  scripsit^  tes-  par    un     Religieux    Anonyme    de     la 

tatur  se  breviter   annotavisse  vir-  même    Abbaye ,    qui     assure    n'avoir 

tûtes   quas  suis  temporibus  opéra-  écrit   que   ce  qui    s'est    passé    de   son 

tus  est  Adal.  quasve  narratione  di-  tems ,    OU     ce    qu'il    a    sçu    de    gens 

dicit  Jiclelium  virorum  qui  prsesen-  dignes      de     foi  ,      témoins     eux-mê- 

tes  interfuerunt  et   viderunt  ;  qui-  mes      des     événemens    qu'il     nous    a 

bus  Auctoribus  hsec  ad  nos  trans-  transmis    sur    leurs    relations.    On   y 

misit  Anon.    Nonnulla  haud  des-  trouvera         quelques         particularités 

picienda  sane  de  Corbeia  urbe  re-  assez     intéressantes     sur     la     ville    de 

fert.  Corbie. 

Historia     vitse     S.     Lietberti  ,  La     vie     de     S.     Lietbert  ,    Evêque 

Cameracensis    Episcopi ,     Aucto-  de    Cambrai  ,    a    été    écrite    par   Ro- 

rem   habet  sequalem    Radulphum ,  dulphe    ou    Raoul  ,     Moine    du   saint 

sancti    Sepulchri   ejusdem.     civita-  Sépulchre     de     cette     ville  ,     contem- 

tis       Monachum.       Anno       1049  porain  du  saint  Prélat.     Lietbert  élu 

electus  Lietbertus  ,    ordinatus   est  Evêque      en      104^9  ,      ne      fut     sacré 

tantum  Episc.    anno    1051.  Eodem  qu'en      1051.      Or     cette     date     nous 

anno   corona  imposita  est  Année ,  donne        celle        du       couronnement 


PHjEFA  TIO.  cxiij 

d'Anne  de  Russie ,  femme  du  Roi  uxori  Henrici  I  juxtà  Radul- 
Henri  I.  L'Auteur  assure  que  Henri  phiim ,  qui  testatur  :  Consecratio- 
se  trouva  au  Sacre  de  Lietbert ,  et  ni  Cameracensis  Episcopi  Re- 
quil  voulut  que  la  Princesse  qu'on  gem  interfuisse ,  acturum  quo- 
lui  destinait  pour  Epouse  («)  ,  fût  que  sui  negotii  curam,  ac  pe- 
couronnée  dans  la  même  assemblée,  tiisse  ut  sponsa  quae  sibi  paraba- 
C'est  de-là  que  nous  tirons  l'épo-  tur  (a) ,  in  eodem  conventu 
que  certaine  du  mariage  du  Roi  ,  benediceretur ,  regalique  con- 
et  que  nous  le  plaçons  avec  plu-  secratione  pariter  insigniretur. 
sieurs  Sa  vans  à  l'année  1051.  L'ex-  Ex  quibus  colUgimus  matrimo- 
pression  que  nous  employons  dans  nium  Henrici  I  cum  Anna  Rus- 
là.  note  (c) ,  pourroit  désigner  un  siœ,  fuisse  celebratum  an.  1051. 
mariage  décidé  entre  le  Roi  Henri  f^erba  quse  in  nota  (c)  adhibemus , 
I,  et  Mathilde,  fille  de  l'Emfie-  absolutum.  inter  Regeni  Henri- 
reur  Conrad  II  :  quelques  Auteurs  ^«m  et  Mathildem  Imperatoris 
l'ont  en  effet  avancé,  sur  la  foi  Conradi  filiam  conjugium  viden- 
du  Continuateur  d'Aimoin  ;  mais  ti^r  exprimere  ;^  hoc  quidem  protu- 
nous  avons  établi  en  plusieurs  en-  lerunt  Scriptores  nonnulU ,  post 
droits  de  ce  Volume  que  Mathilde  Aimoini  Continuatorem  :  at  Ma- 
fut  seulement  fiancée.  L'Historien  thildem  Henrico  fuisse  despon- 
de  S.  Lietbert  a  donc  eu  raison  satam  duntaxat  alibi  probamus. 
d'écrire  qu'avant  d'épouser  Anne  Rectè  scripsit  ergb  Radulphus  , 
de  Russie  ,  Henri  n'avait  jamais  été  Regem  Henricum  ,  antequhm 
marié.  Annam  Russiss  duceret^  nullJus  ad- 

huc  copulae  subiisse  connubium. 

Bollandus    et    du     Chêne    ont    pu-  Scriptam    anno    circiter    1214 , 

blié   l'Histoire    de    la    translation    du  ah    Anonymo    Lingonensis    Diœ- 

Martyr     S.      Mamniès ,      écrite     vers  cesis  Sacerdote,  Sancti   Mamantis 

l'an    121  i  ,    par    un   Anonyme  ,    Prê-  Translationem    ediderunt    Bollan- 

tre     du     Diocèse      de     Langres.      Ce  dus  et  Chesnius.    Martyris   hujus 

fut     aux     environs    de    l'année     1070  sacrée    Reliquise    circà  ann.    1070 

que    les     Reliques     de    S.     Mammès  ad    Gallias    allatse ,    in    Ecclesiâ 

furent     apportées      en      France  ,      et  Lingonensi  depositse  sunt. 
déposées    dans    l'Eglise    de    Langres. 

Dans  les  Volumes  précédens  ,  In  prsecedentibus  Volumini- 
on  a  donné  plusieurs  Extraits  de  bus  multa  leges  Excerpta  ex  va- 
is, vie  et  des  Miracles  de  S.  Benoît,  riis  Auctoribus  Gallis  et  Jtalis , 
d'après  différens  Auteurs  tant  qui  de  vitâ  et  Miraculis  S.  Be- 
François  qu'Italiens  ,  qui  ont  suc-  nedicti  diversis  scripsere  tempo- 
cessivement  écrit  sur  ces  deux  ob-  ribus.  Tradimus  hic  nos  Acta 
jets.  En  suivant  l'ordre  des  tems  ,  Al  seculi  -.  quo  desinente  ,  aut 
nous  nous  occupons  ici  des  faits  qui  saltem  ineunte  XII  seculo  , 
ont  rapport  à  l'Histoire  du  XP  sie-  Rodulfus  Tortarius  Floriacen- 
cle.  Sur  la  fin  de  ce  siècle ,  ou  au  sis  Asceta ,  Miracuiorum  S.  Re- 
commencement du  XU* ,  Rodul-  nedicti  librum ,  ab  Andréa  ejus- 
phe  ou  Raoul ,  surnommé  Tortaire  ,  dem  loci  Monacho  Historix  Ai- 
Religieux"   de     l'Abbaye     de     Fleuri,  moini    additum  ^    carminé    reddi- 

(a)  La  iVoblesse   de  France    lui    destinoit    la    fille     du  (a)  Rusciorum  gentis  Régis  filiam,    Francoruin 

Roi  des  Russes.  Nubilitas  eiparabat. 

Tome  XL  f  f 


CXIV 


PRyEFA  TIO. 


dit  ;     moxque    versibus    et    prosâ 
librum      alium     contexuit ,     quem 
edimus    ex     Mahlllonio     in    seculo 
IV      Benedictino.        Jam     Rodulfi 
prosam  in  lucem  protulerat  Joan- 
nes  à   Bosco  ^  Celestinus ,  sed  Au- 
ctore      non      designato.       Inventis 
postmodum       Scripto       nomineque 
Tortarii     in     Bibliothecd     Reginse 
Suecix ,     cujus   magna   pars    con- 
stat  ex    Mss.    Abbatix  Floriacen- 
sis    Codicibus ,    Bollandiani    Opus 
illud  Auctori   suo  restituerunt. 
nom  de    Tortaire ,  dans  la    Bibli 
posée  en  grande  partie  des  Mss. 
à  son  véritable  Auteur. 
Epistoiae  CXXXVII.    Paucse     admoditm 

PontXum  epistolx,  quse  res  Henrici  Régis 
etaliorum  illustrent,  ad  nos  permanarunt. 
Has  in  lucem  emittimus  :  Leonis 
Papse  IX  duas  ;  prima  monet 
Francos  de  Canonibus  in  Conci- 
lio  Remensi  anno  1049  digestis  , 
hortaturque  eos  ut  B.  Remigii 
Francorum  praedicatoris  et 
Apostoli  solemnitatem  singuUs 
annis  Calendis  Octobris  cele- 
brem  habeant.  Altéra  Principi- 
bus  Britannisb  inscriptâ ,  senten- 
tiam  pro  Turonensi  Ecclesiâ  ad- 
versàs  Dolensem  pronunciat  Léo , 
necnon  eos  excommunicat ,  qui 
subjici  Turonicae  Ecclesiae  dedi- 
gnantur.  Unam  Stephani  IX  ad 
Gervasium  Reniensem  Archie- 
piscopum  j  quem  in  urbem  ad  Sy- 
nodum  cum  suffraganeis  evocat  ; 
'vericm  Synodum  hanc ,  morte  prse- 
ventus  Stephanus  non  Iiabuit. 
Octo  Nicolai  II  ;  ex  quibus  ad 
eumdem  Archiepiscopum  Gerva- 
sium quatuor  ;  unam  post  Con- 
cilium  anno  1059  Romse  célé- 
brât um  ,  missam  ad  Episcopos , 
AbbateSy  Clericos  et  laicos  fidè- 
les Francise,  Aquitanise  et  Vas- 
coniae  ;  ad  Comitem  Rutenensem 
unam;  ad  Clerum  Sistaricensem 
unam     aliam  ;     octavam     denique 


OU  S.  Benoît  sur  Loire ,  mit  d'a- 
bord en  vers  le  livre  des  Miracles 
de  S.  Benoît ,  qu'André  aussi  Moine 
de  Fleuri  avoit  ajouté  à  ceux  d'Ai- 
moin  ;  puis  il  en  composa  un  au- 
tre livre,  partie  en  vers,  partie  en 
prose  :  c'est  celui  que  nous  don- 
nons ,  sur  l'Edition  de  D.  Mabillon  , 
dans  son  IV"  siècle  Bénédictin. 
Le  P.  Jean  Dubois  ,  Célestin  ,  avoit 
publié  la  prose  de  Raoul  ,  mais  sans 
nommer  l'Auteur  :  les  Bollandistes 
ayant  découvert  l'ouvrage  avec  le 
othéque  de  la  Reine  de  Suéde ,  com- 
de  l'Abbaye  de  Fleuri ,  l'ont  restituée 

CXXXVIL  Nous  avons  peu  de 
lettres  intéressantes  pour  le  règne 
de  Henri  L  Nous  n'en  publions 
que  deux  du  Pape  Léon  IX  ;  la 
première  est  adressée  aux  François, 
pour  leur  donner  part  de  ce  qui 
s'étoit  fait  au  Concile  de  Reims 
en  1049  :  il  les  exhorte  à  célébrer 
tous-  les  ans  au  premier  jour  d'Octo- 
bre ,  la  fête  de  S.  Rémi  leur  Apôtre. 
Dans  l'autre  écrite  aux  Princes  de 
Bretagne,  Léon  décide  en  faveur 
de  l'Eglise  de  Tours ,  contre  celle 
de  Dol ,  et  excommunie  ceux  qui  re- 
fuseront l'obéissance  à  V  Archevêque 
de  Tours.  Une  du  Paj)e  Etienne 
IX  adressée  à  Gervais ,  Archevêque 
de  Reims ,  qu'il  invite  avec  ses 
suffragans ,  à  un  Concile  qu'il  de- 
voit  tenir  à  Rome  ;  mais  que  la 
mort  l'empêcha  de  célébrer.  Huit 
de  Nicolas  11,  dont  quatre  au  même 
Archevêque  de  Reims  Gervais  ;  une 
envoyée  après  le  Concile  de  Rome 
de  l'an  1059,  aux  Evêques,  aux 
Abbés  j  aux  Clercs ,  et  à  tous  les 
fidèles  de  France,  d'Aquitaine  et  de 
Gascogne  ;  une  adressée  au  Comte 
de  Rouergue;  une  au  Clergé  de 
Sisteron ,  et  une  à  la  Reine  Anne  , 
Epouse  de  Henri  I.  Toutes  ces 
lettres  contiennent  des  particula- 
rités assez    importantes.    La    dernière 


PRjEFATIO.  cxv 

se      trouve     parmi    les     ouvrages    de  ad  Annam   Gallix   Reginam  uxo- 

S.      Pierre       Damien  ,      et      pourroit  rem    Henrici    I.    Facta    qusedam 

bien    être    de    lui.    Celle-ci ,    avec   la  eximia      continent      omnes      istsa 

cinquième   et    la    sixième    du    même  epistolse.    Ultima    reperitur    inter 

Pape     Nicolas ,     et     la     seconde      de  opéra   S.  Pétri    Damiani ,  forsan 

Léon   IX  ,    sont    imprimées   à    la  fin  ah    eo    scripta.    Hanc  et  ejusdem 

du    Volume ,     par     forme     de    Sup-  Nicolai      quintam      et      sextant , 

plément.  simuL  cum   secunda    Leonis ,    leges 

ad  calcem  hujusce  Voluminis  in  Appendice. 
Après  les  lettres  des  Papes,  suit  Epistolis  sumrnorum  Ponti- 
une  lettre  de  Fulbert  ,  Evêque  ficum ,  omissam  in  prœcedenti 
de  Chartres,  qui  a  été  omise  dans  le  Volumine  Fulberti ,  Carnutensis 
Volume  précédent ,  et  que  nous  ti-  Episcopi ,  adjungimus  imam  , 
rons  du  Spicilege  de  D.  d'Acheri.  quam  ex  Acherii  Spicilegio  des- 
C'est  une  réponse  de  ce  Prélat  à  Hil-  cripsimus.  Ad  quxsita  Hildegarii, 
dégaire,  Trésorier  de  l'Eglise  de  S.  Ecclesiœ  S.  Hilarii  Pictaviensis 
Hilaire  de  Poitiers,  dans  laquelle  Thesaurarii ,  respondens  Prxsul ^ 
on  apprend  quelle  étoit  alors  la  exponit  quid  tàm  ferrent  mores 
discipline  sur  l'administration  des  de  bonorum  Ecclesix  administra- 
biens  de  l'Eglise  ,  et  sur  l'usage  tione^  ac  de  usu  'vasorum  altaris 
qu'on  peut  faire  en  certain  cas  des  in  certis  quibusdam  casibus. 
vases  de   l'autel. 

Une  lettre    de    Théoduin    ou  Déo-  Theoduinus      seu      Deoduinus , 

duiri ,    Evèque     de    Liège  ,     au    Roi  Leodicensis  Episcopus ,  epistold  ad 

Henri  I,  pour  le   lëliciter  'sur    le    zélé  Henricum    I  scriptâ ,    Régi    gra- 

qui   Vanimoit   à    extirper     les    erreurs  tidntur   de    zelo    et  fervore  quo 

de    Bérenger.    On   y  remarquera  que  ardebat     ad     errores    Berengarii 

Théoduin     se     laissa     trop     emporter  funditus     delendos.      Nimio      nec 

par    le    sien ,    dans     ses    conseils    au  recto     Religionis    studio  incens um 

Roi  ,    sur    la    conduite     qu'il    devoit  Theoduinum    ostendunt ,     dira    et 

tenir  avec  les  hérétiques.  immania  quee   Régi    suggerit  con- 
tra hxreticos. 

Deux    lettres    de    Gervais ,    Arche-  Gervasii ,     Remensis     Archiep. 

vêque   de   Reims;    l'une    est   adressée  duas    tradimus   epistolas ;   altéra, 

au    Pape    Nicolas    II  ,  à   qui     Gervais  Nicolao     Papse     II    Régis     Hen- 

annonce      la    mort     du     Roi    Henri  ;  rici     mortem      nunciat  ;     majoris 

l'autre    adressée    au   Pape    Alexandre  momenti   altéra^    (sed   cujus    po- 

II ,    est     beaucoup    plus    importante  ,  tior  adhuc  foret  utilitas  ,  si  habe- 

et       le      seroit       encore     davantage  ,  retur    intégra  )  ,      Alexandro     II 

si    nous     l'avions    entière.    Gervais    y  summo    Pontifiai    significat  Fran- 

parle    des    troubles    que    causait    dans  corum    regnum    non    mediocri- 

le    royaume    le    second     mariage    de  ter     conturbatum     esse  ,     qubd 

la    Reine    Anne ,     veuve    de    Henri ,  Anna      Regina      Henrici     vidua 

avec       Raoul  ,        Comte      de       Crépi  ;  Rodulpho  Crispei   Comiti    nup- 

mais  la  partie  de  la  lettre   où  il  ren-  serit  ;    pars   vero    hujus    epistolx 

doit    compte    au    Pape   des   suites   de  qux  secundi    matrimonii    consecu- 

ces     secondes     noces  ,      n'est     point  tiones    et     exitus    enumerat  ,    ad 

parvenue  jusqu'à  nous.  nos  minime  pervenit. 

Nous       terminons        l'article       des  Epistolis       terminum       imponit 


cxvj  PR^FATIO. 

illa  Gozechini  Scholastici  ad  Val-  lettres  ,    par     celle     du     Schoiastique 

cherum    siium    olim    discipulum  :  Gozechin ,    à    son    disciple    Valcher  ; 

hxc  sanè  permultîim  interest  gra-  lettre     curieuse    par    une    description 

ta  descriptione  ac  laudihus  Legiae  et   un    éloge    de  la    ville    de    Liège  , 

civitatis  ,      necnon      prsecipuorum  sur-tout  par  une   peinture   très  détail- 

XI    seciili   vitiorum    imagine     si-  lée  des    vices  dominans  de  ce  siècle. 
gillatim  perfectèque   ex  pressa. 

Êxce^"tf"        CXXXVllL     Epistolas      sub-  CXXXVIII.     Aux      lettres      succe- 

sequuntur      Conciliorum     Excer-  dent     des      Extraits      des      Conciles. 

pta:    primum    est    Lemovicinum ,  Nous    commençons    par     le     Concile 

quod    anno     1031     S.     Martialis  qui    se    tint     à    Limoges    en    1031  , 

nomen  inter    Apostolos    inscriben-  où     il    fut    arrêté    qu'on    mettroit    S. 

dum   definivit  ,   multaque    consti-  Martial     au    rang    des    Apôtres  ;     on 

tuit  ad   discipiinam  spectantia.  y    fit     aussi    plusieurs   réglemens    de 

discipline. 

y^nno    1040    convenerunt    Vin-  A     l'occasion    de     la     dédicace     de 

docinum   Episcopi    octo ,   Abbates  l'Eglise    de  Vendôme  ,    qui   lut    faite 

viginti    très,     Gaufridus ,    Cornes  en   1010,    en    l'honneur  de  la    Sainte 

Andecavensis ,     uxor    ejus   Agnes  Trinité,    il    se    tint    dans    cette    Ab- 

Comitissa ,      plurimi       Barones ,  baye    une  célèbre    assemblée   compo- 

aliique  Magnâtes ,     ad    dedicatio-  sée  de    huit    Evêques  ,    de     ving-trois 

nem   Abbatix   Sanctse    Trinitatis  :  Abbés ,    de    Geofroi  ,     Comte    ,  d'An- 

in    eo    conventii  confirmât^    s  uni  jou  ,     de     la    Comtesse     Agnès     son 

eidem  Inco  fuctse   donationes ,  nec-  Epouse  ,   et    d'un    grand    nombre    de 

non     et     immunitas     indulta     ab  Barons    et    autres    Seigneurs.     On    y 

Episcopo    Carnutensi    Theodorico ,  confirma      les        donations     faites      à 

qui  sacrum  ritum  peregerat.  l'Abbaye ,  et  les  privilèges  que  lui 
accorda  Thierri,  Evêque  de  Chartres,  qui  venoit  de  faire  la  cérémo- 
nie. 

Varia     Concilia     de    pace    seu  Plusieurs    Conciles   se     sont    assem- 

Treuga  Domini  habita ,  hic  colli-  blés  pour    faire     des    réglemens  tou- 

gimus  ,    quibus    monitum   prsemit-  chant  la    Paix  ,    ou  la    Trêve  de  Dieu, 

timus    historicum.     Bellorum  pri-  Nous  les  avons    réunis    SOUS    un   seul 

vatorum     incommodis    prospicien-  article     précédé      d'un     avertissement 

tes    Gallicani    Episcopi,    ac    cse-  historique     sur     cette     matière.     Les 

des    et    incendia  reprimere  curan-  Evêques    de    France ,    pour    remédier 

tes  ;  multis  in  Synodis  sanxerunt,  aux     désordres     qui     naissoient     des 

pœnd  gravissimâ   iis  qui  non  pa-  guerres     des     particuliers  ,      cherche- 

ruerint    constitutâ ,     à     bellorum  rent    les    moyens    d'en    diminuer   au 

injuriis      abstinendum      esse  ,      à  moins    la     fureur.     Dans    cette    vue , 

Mercurii   supremo    die    usque    ad  on    forma    des    assemblées,     dont    le 

diluculum    diei    Lunse.   subsequen-  résultat     fut    de    défendre,    sous    de 

tis.  Hsec  à  bellis  privatis  feriatio  ,  très-grieves     peines  ,      d'exercer     au- 

Treva  seu  Treuga  Dei  dicta  est,  cune     hostilité    depuis     le     Mercredi 

omnium    scilicet     hostilitatum    in-  au   soir  jusqu'au    Lundi  matin.   C'est 

ducise.  Primitifs  in  partibus  Aqui-  ce  qu'on    appella    la    Trêve    de    Dieu. 

tanicis  probata  et  statuta  Treuga  ,  Elle    s'établit     d'abord      dans      VAqui- 

paulatim    per    universum    Gai-  taine ,    et    de-là    elle   s'' étendit   par    tout 

liarum    territoriuni  firmata  est.  le  Royaume. 


PRjEFATIO.  cxvij 

Le  premier  Concile  qui  ait  fait  Concilium  Tulugiense  in  Co- 
des Statuts  sur  la  Trêve  de  Dieu  est  mitatu  Ruscinonensi ,  à  Guifredo 
celui  qui  fut  tenu  à  Tuluges  dans  Narbonensi  J rchiepiscopo ,  plu- 
ie Comté  de  Roussillon  ,  en  1041,  ribus  Episcopis  ,  Abbatibus , 
sous  Guifroi  ,  Archevêque  de  Nar-  Comitibus  ,  Vicecomitibus ,  aliis- 
bonne  :  il  étoit  composé  d'Evêques ,  que  patrise  Nobilibus  celebra- 
d'Abbés ,  des  Comtes ,  des  Vicomtes  tum ,  prima  de  Treuga  Dei  Sta- 
et  autres  Seigneurs  du  Pays.  L'af-  tuta  sanxit.  Bis  novas  addidit 
semblée  tenue  dans  le  Bourg  d'Au-  Constitutiones  habitas  in  Marca 
sorie  sur  les  frontières  d'Espagne  ,  Hispanica ,  in  vico  scilicet  Aii- 
ajoLita  de  nouvelles  Constitutions,  son.  Conventus.  Hugo  Candidus, 
Le  Concile  de  Girone  soumit  tout  le  Cardinalis  Romanus ,  in  Conci- 
tenis  paschal  à  la  Trêve  ,  et  excom-  lio  Gerundensi ,  cum  Episcopis  et 
munia  ceux  qui  la  violeroient  :  ce  Abbatibus ,  nec  non  Principibus 
Concile  composé  d'Evêques  ,  d'Ab-  ac  totius  terrse  Magnatibus ,  auc- 
bés  ,  de  Princes  et  de  tous  les  toritate  Romani  Papse  ,  adjecit 
Grands  du  Pays  ,  fut  présidé  par  in  eâdem  Treugâ  consensu  om- 
le  Cardinal  Hugue  le  Blanc  auto-  nium  ,  ut  pari  modo  teneretur 
risé  par  le  Pape.  En  1042  ou  1043,  à  Dominica  octavarum  Paschae 
vingt-deux  Evêques  assemblés  à  usque  ad  octo  dies  post  Pente- 
S  Gilles,  firent  des  réglemens  costen ,  et  transgressores  Pacis  et 
sur  le  même  objet.  Ils  furent  Treugae  Domini  excommunica- 
imités  en  1047  par  le  Synode  d'El-  tionis  anathemati  subjecit.  Anno 
ne ,  auquel  présida  Oliba  ,  Evêque  1042  vel  1043  in  synodali 
d'Ausa  ou  Ausone  en  Catalogne  ,  collatione  apud  S.  jEgidium  , 
dans  l'absence  de  Berenger,  Eve-  Episcopi  viginti  duo  nova  de- 
que  d'Elne.  Au  IX^  Concile  de  Nar-  creta  ediderunt  ;  quos  imitata  est 
bonne  de  l'an  1054,  l'un  des  plus  an.  1047  Helenensis  Sjnodus , 
célèbres  qui  se  soient  tenus  sur  in,  quâ  sedebat  Prxses  ^  ad  vi- 
cette  matière  ,  et  où  se  trouvèrent  cem  Berengarii^  Helenensis  Epis- 
avec  les  Prélats ,  les  Seigneurs  du  (^opi ,  Oliba  ,  Episcopus  Auso- 
Pays;  les  deux  puissances  coucou-  nensis  in  Catalauniâ.  In  Concilio 
rant  à  faire  les  Décrets,  joignirent  ISarbonensi  IX,  anni  \{S^K,  quod 
aux  peines  spirituelles  les  peines  fuit  unum  ex  prsecipuis  quse 
temporelles  contre  ceux  qui  viole-  rem  eamdcmtractaverunt^  ab  utra- 
roient  les  Canons  de  la  Trêve  de  Dieu,  que  potestate ,  Prxsulum  nempe 
Nous  terminons  cette  partie ,  par  la  ac  regionis  Principum ,  pari 
belle  lettre  que  les  Evêq.  et  le  Cler-  consilio  Décréta  condita  sunt  seu 
gé  de  France  écrivirent  au  Clergé  Canones ,  in  quibus  junguntur 
d'Italie  ,  pour  l'exhorter  à  recevoir  la  pœnsa  temporales  cum  spiritua- 
Treve  de  Dieu^  et  à  faire  observer  les  libus  ,  contra  eos  qui  rebelles 
Statuts  établis  dans  les  Gaules.  extiterint  vel  transgressores. 
Huic  materiss  terminas  pangit  insignis  illa  epistola  quâ  Galliarum  Epis, 
copi  et  Clerici  ,  Prœsules  Italix  cunctumque  Clerum  hortantur  et  obse- 
crant,  ut  recipiant  et  teneant  Pacem  et  Trevam  Dei,  atque  à  Gallis 
sancita  Statuta,    apud  se  curent  observari. 

Le    Concile    de    Sens  ,    de    l'année  Hoc  notatu  dignum   habetur  in 

1048,      n'a      de     remarquable,     que  Concilio    Senonensi ,    anno     1048 

d'avoir    été    tenu     en     présence     du  celebrato  ,    qubd    Un    Rex    Hen- 


cxviij  PRjEFATIO. 

ricus  ^    Theobaldi   Comitis   Tie-  Roi  Henri,  qui     de    concert    avec     les 

censis   precibus  annuens  ,    fun-  Evéques  de  la    Province ,    approuva    la 

dationem   Monasterii   S.  Aygulfi  fondation     du     Monastère     ou     Prieuré 

in  urbe  Pruvinensi  ,    ab  eodem  de  S.  Jjoul  de  Provins ,    à  la   requête 

Comité  factam ,  una   cum  Epis-  du    fondateur      Thibaud ,      Comte     de 

copis    Provinc-iae    confirniaverit.  Champagne. 

Dictum  est  jam  in  hujus  Prie-  Nous  avons  déjà  parlé  à  l'Article 
fationis  articulo  CXXXVl  ^  CXXXVI  de  cette  Préface,  du 
Romanum  Pontifîcem  Leonem  voyage  que  fit  en  France  le  Pape 
IX  anno  1049  in  Caillas  ac-  Léon  IX,  en  1049.  On  a  vu  qu'é- 
cessisse  ,  atque  Remis  ,  iteratis  tant  allé  à  Reims,  sur  les  pressantes 
Herimari  precibus  ,  Ecclesiam  S.  sollicitations  d'Herimar ,  Abbé  de 
Remigii  consecravisse.  Postridie  S.  Rémi,  il  consacra  l'Eglise  de 
solemnis  illius  ritûs ,  cum  Episc.  cette  Abbaye.  Le  lendemain  de  la 
20 ,  50  Jbbatibus  ,  multisque  cérémonie  ,  le  Pape  tint  dans  la 
aliis  Clericis  in  eâdem  Ecclesiâ,  même  Eglise  un  Concile  composé 
Léo  célèbre  habuit  Concilium  ,  de  vingt  Evêques ,  de  cinquante 
quod passim  à  vetustis  Auctoribus  Abbés,  et  de  beaucoup  d'autres 
Concilium  générale  nuncupa-  Ecclésiastiques.  Plusieurs  Auteurs 
tum  est ,  tàm  propter  innumeros  ont  qualifié  cette  assemblée  de  Con- 
non  solàm  Callix  ,  sed  etiam  elle  général^  tant  à  cause  du  grand 
aliarum  gentium  Prsssules  ;  tàm  nombre  de  Prélats  François  et 
ob  lata  Décréta  ad  corrigendns  étrangers  qui  s'y  trouvèrent  ,  qu'à 
abusas^  et  mores  emendandos.  cause  des  Décrets  qu'on  y  fit  pour 
Veteri  querelâ  de  Primatu  inter  la  réformation  des  abus  et  des 
Remensem  et  ïrevirensem  Ar-  mœurs.  Vancienne  dispute  des  Egli- 
chiepiscopos  renovatâ  ,  contro-  ses  de  Reims  et  de  Trêves ,  au  sujet 
versise  prsevertendum  existimavit  de  la  Primatie  ,  s  étant  renouvellée  à 
summus  Pontifex ,  atque  in  mo-  la  première  séance  ;  le  Pape  ,  pour 
dum  corona3  sedilia  Episcopo-  prévenir  toute  difficulté ,  fit  disposer 
rum  disponi ,  et  in  medio  eo-  les  sièges  des  Evéques  en  cercle  ,  et 
rum  suae  sedis  suggestum  prae-  plaça  le  sien  au  milieu.  A  l'occasion 
cepit  locari.  Occasiom  secundi  j^  second  Canon  de  ce  Concile, 
Canonis,  quo  interdicitur  ne  qui  défend  à  qui  que  ce  soit  de 
quis  altaria  emeret  aut  venderet  :  vendre  ou  d'acheter  les  Autels  ,  nous 
qusedam  ohservamus  circa  solu-  faisons  quelques  observations  sur 
tiones  pecuniarias  quse  dabantur  une  espèce  de  redevance  nommée 
Episcopis  ,  quotiescumque  Eccle-  Altarium  redemptio ,  que  certains 
siarum ,  quse  Monachorum  juris  Evéques  exigeoient  à  chaque  muta- 
erant ,  vicarii  seu  personae  wiu-  tion  de  Titulaire  ,  dans  les  bénéfices 
tabantur  :  hujusmodi  prsestationes  dépendans  des  Abbayes.  Cet  abus 
dicebantur.  Altarium  redemptio-  ne  fit  qu'augmenter  jusqu'au  fa- 
nes ;  increvit  illa  corruptela  ad  meux  Concile  de  Clermont  ,  qui 
annum  usque  1095,  quo  damna-  le  supprima  absolument  en  1095. 
ta  est  prorsàsque  deleta  in  celebri  Le  Concile  de  Reims  dura  trois 
Concilia  Claromontano.  Diebus  jours  :  la  plupart  de  ses  Canons  re- 
tribus  habita  est  Remensis  Sjno-  gardent  la  simonie  et  l'inceste  :  il 
dus  ,  cujus  omniafere  Décréta  ad  déposa  quelques  Prélats  ,  lança 
simoniam    et    incestum    recidunt  ;  plusieurs      excommunications  ;      une 


PRMFATW.  cxix 

entr'autres  contre  l'Archevêque  de  Prsesul.es  nonnullus  de  gradu  digni- 
S.  Jacques  en  Galice  ,  qui  s'arrogeoit  tatis  dimovit  ;  plures  excommuni- 
le  titre  de  premier  Pontife;  il  dé/en-  cavit  ^  atque  inter  hos  Sancti  Ja- 
dlt  à  Baudouin ,  Comte  de  Flandres ,  cobi  Galliciensem  Archiepisco- 
de  donner  sa  fille  en  mariage  au  Duc  pum ,  quia  coiitra  fas  sibi  vindi- 
de  Normandie ,  et  au  Duc  Guillaume  caret  culmen  Apostolici  no- 
de  l'épouser  ;  défense  à  laquelle  minis  :  interdixit  Balduino  Co- 
ni  l'un  ni  l'autre  n'eut  égard  ;  enfin  miti  Flandrensi ,  ne  filiam  suam 
il  approuva  et  confirma  les  lettres  par  Willelmo  Nornianno  nuptui 
lesquelles  le  Pape  Léon  avoit  ordon-  daret,  et  ei  ne  eam  acciperet. 
né  quil  ny  auroit  que  sept  Prêtres  Verùm  interdictionem  hanc  pa- 
qui  célébreroient  au  Maître- Autel  de  riim  curavit  uterque  ;  demùm  lau- 
S.  Pemi .  ainsi  quil  se  pratiquoit  dat  Synodus  et  confirmât  privi- 
dans  VEglise  de  Rome.  On  a  donné  leg-ium  Ecclesiae  S.  Remigii  à 
à  ces  Prêtres  le  nom  de  Cardinaux.  Leone  Papa  factum  ,  quo  nempe 
constituit  Pontifex ,  ut  ad  Altare  majus  à  se  consecratum ,  sacro-sancta 
Mysteria  secundùm  morem  Romanaï  Ecclesiae ,  agerentur  à  septem  tan- 
tummodo   Sacerdotibus ,     qui    Preshyteri   Cardinales  appellantur. 

En    1055,   Hildébrand,    qui    n'étoit         Anno     1055,     per     Hildebran- 
alors     que     Soudiacre     et     Légat     du     dum ,     Subdiaconum      Apostolicx 
saint    Siège ,     tint    à    Tours    un     Con-    Sedis  Legatum ,  Turonis  facta  est 
cile       que       quelques      Auteurs      ont    Synodus ,   quam    générale    Conci- 
qualifié     de    Concile     général  ,    parce    Hum   quidam  dixerunt  ;  id  est  ex 
qu'il    fut     composé     des    Evêques    de     totis  Galliis  aggregatum ,  et  forte 
toute     la     Gaule  ,      peut-être     même     ex    regnis    finitimis.    Berengarium. 
des     Royaumes     voisins.     Ce    Concile    erroris   convictum ,   ad   Dogmatis 
convainquit        d'erreur       Bérenger  ,    sui     anathema     compulit     i/lud 
l'obligea    à    se    rétracter    et     à    faire     Concilium ,    et    ad  fidei  caiholicse 
une     profession     de     foi     Catholique,    professionem  ,     quam    scripsit    et 
L'Empereur        Henri       III      souffroit    juravit.    Imperatori   Henrico    III 
avec    peine    que    Ferdinand    I,     Roi    plurimum  negotii  facessebat    Fer- 
de   Castille   et    de   Léon,    prît  le   titre     dinandus     1,    Castellx    ac   Legio- 
d'Empereur     d'Espagne  ,     ainsi      que     ««  i^^ex ,   qui    uti  pater  suus  San- 
l'avoit    porté    Sanche    le     Grand    son    dus    Magnus ,     titulum    Impera- 
Pere.   Il  en  fit  ses   plaintes     au    Pape     toris    Hispanix    sibi     vindicabat  : 
Victor     II    et    au    Concile ,     en    leur    contra    hune    querelam    proposait 
demandant     de     contraindre     Ferdi-    Henricus     Victori    Papse     II    et 
nand    à     renoncer    à    ce    titre ,   sous     Concilio ,    atque   postulavit  cxsuf- 
peine     d'excommunication,     et    d'in-     flari    titulum,   et  Ferdinandumà 
terdit  sur  tous  ses  Etats.  Ainsi   Henri     tanto  nomine  abstinere   cogi   cen- 
III  attribuoit    au    Pape    et  aux   Con-    suris    et   interdictis.   Sicque    Hen- 
ciles    une     autorité     qui     devint     fu-     ricus    III     summo     Pontifici    et 
neste    à    son     successeur     Henri     IV.     ConcilHs      autoritatem      tribuit  , 
Hildébrand     devenu      Pape      sous     le     qux  facta     est    exitiosa    Henrico 
nom     de     Grégoire     VII  ,      n'oublia     11^  sibi  proximè  succedenti.    Hil- 
pas    que  l'Empereur    lui   avoit   donné     debrandus  ^    deindh    creatus  Papa 
le     pouvoir     de     l'excommunier ,     et     Gregorius    VU ,    meminit    optime 
de    le     dépouiller    de     ses     Etats.     Il     sibi  olim.  datx  potestatis    execra- 
faut    avouer    que  ,     si     la     puissance     tionem     in      Reges    componendi , 


cxx  PRMFATIO. 

ipsosque    exuendi  regno.   Si   quid  Ecclésiastique  J  a     formé     des    entre- 

Pontifices    ex   autoritate  laicorum  prises  sur    la     puissance     temnorelle 

sibi  ustirpaverint ,   certum  est  Iiâc  celle-ci    doit,     à     beaucoup     d'éo"ards 

in   re    plura    peccasse    Principes,  s'en     prendre    à    elle-même.     Quand 

Quando   Imperatores  Regesve  ju-  les     Empereurs    ou     les     Rois     vou- 

ra  xqua  vel  iniqua  in  vicinos  ex-  loient    faire     valoir    leurs    prétentions 

tendere    studehant  ,    et  odia    pro-  justes    ou    injustes    contre    leurs    voi- 

pria    explore ,     Papam    appella-  sms  ,     et    satisfaire  leurs  haines    per- 

bant ,    qui  \hostem    excommunica-  sonnelles,    ils    s'adressoient   au   Pape 

tioni ,    terrain     interdicto    submit-  et      le      prioient     d'excommunier      le 

teret ,  et  remitteret     Sacramentum  Koi    leur     ennemi  ,      de     mettre    ses 

subjectis ;  imo  ssepe    exigebant  à  terres   en    interdit,  de  délier  ses  su- 

Pontifice ,     ut     inirnicum     Regem  jets    du   serment  de  fidélité  ;  souvent 

rehus    propriis     spoliaret ,     atque  même    ils    exigeoient    qu'on     le    dé- 

eas    possidendi  jus    alteri    daret.  pouillât    de    ses    Etats  ,    pour    en  in- 

Inconsiderata    hsec    agendi    ratio ,  vestir  un   autre.  11   est   assez  vraisem- 

ut  verisimile  salis  est ,  Curix  Ro-  blable  que   ce    sont    ces  imprudentes 

manse  cupiditatem   ingenuit   gran-  démarches   qui    firent  naître  les  vues 

dia   cogitandi ,  atque    postea  ju-  ambitieuses    de    la    Cour    de    Rome , 

risdictionem  in    Reges    usurpandi.  ^t  qui   depuis   ont    favorisé   ses    usur- 
pations. 

Petitionem     Imperatoris    jus-         Les    Pères     du    Concile,     ainsi     que 

tam   esse    Patres   Concilii  ,    unà  le     Pape    Victor ,     trouvèrent   juste    la 

cum    Victore    Pontifice    judica-  demande     de      V Empereur  :     ils     dépu- 

runt  :   ideoque  Legatos  quosdam  terent    au    Roi    Ferdinand      pour    Pa- 

deputarunt  ,    qui    ad   Ferdinan-  vertir  de   se  désister  de   ses  prétentions 

dum    Regem    profecti  ,    eum    à  et    le      menacer     d excommunication     et 

cœptis  desistere    monerent  ,    si-  d'interdit ,    s'il    ne    se    soumettait  à   la 

mulque       eidem       intimarent  ,  décision    du    Pape    et  du    Concile.    Les 

quod    si     decreto    Pontificis  et  Actes    portent   que ,    sur    cette    dépu- 

Concilii    non    obtemperet,     ex-  tation ,     Ferdinand     assembla     le    Con- 

communicationis     et     interdicti  seil    des    Evéques    et     des     Princes    de 

sententias  metuere   debeat.    Hâc  son    royaume^    pour  savoir  ce  qu'il  ré- 

legatione    audita  ,    addunt    Acta  pondrait;     le    plus    grand    nombre   fut 

Concilii ,      Rex       Episcopos       et  davis     qu'il    fallait    obéir     au      Pape , 

Principes       regni       convenire  ,  et    que    Ferdinand    devait    renoncer    au 

quidve    Legatis    responderi    de-  titre    d Empereur.      Le    Rai    suivit    cet 

beat  ,  in    consultationem  vocari  avis  ^    et    répandit    aux      Légats     qu'il 

praecipit.    Potiori      parti    visum  obéirait  au   siège    de    Rame.    Baronius, 

fuit   Romano  Pontifici  obedien-  Labbe    et  Hardouin    ont     cru  ,    sur 

dum;    adeoque  nomine    Impe-  l'autorité    de    ces    Actes,   que  Victor 

ratoris  abstinendum  esse.    Huic  H  avoit  assisté  au  Concile  de  Tours  ; 

sententiae  Rex   Ferdinandus  ac-  ce  qui    est    contraire   au   témoignage 

quiescens ,  respondit  Legatis  se  des      Auteurs     contemporains.     Mais 

eifecturum  quod  sedes   Aposto-  quelle  que  soit  l'opinion  de  ces  trois 

lica  praecepisset.   Baronius  ,  Lab-  Ecrivains ,     ou    le     prétendu     Décret 

beus  et  Harduinus  innuere  viden-  contre    le    titre    d'Empereur    n'a    pas 

tur  ,       cantradicentibus        casevis  eu   lieu ,    OU  les    Espagnols  en   firent 

Scriptoribus  ,     Victorem    II    Con-  bien  peu  de  cas  ,    puisqu'après  la  mort 

de 


PRjEFATW. 


cxxj 


de  Ferdinand  en  1057,  Alphonse 
Yll  son  pelit-fils  prenoit  encore  le 
titre  d'Empereur  ,  comme  il  est 
prouvé  par  les  Ecrivains  Espa- 
gnols, François  et  Anglois.  Ma- 
riana  rapporte  que  dans  le  Conseil 
du  Roi,  plusieurs  furent  d'avis 
qu'il  falloit  écouter  le  Pape ,  et 
que  Ferdinand  devoit  quitter  le 
nom  d'Empereur  ;  mais  il  fut  con- 
clu que  le  Roi  ne  devoit  point 
abandonner    son    droit  ;     qu'il    falloit 


cilio  Turonensi  ad  fuisse.  Verîini 
quidquid  sit  de  trium  Auctorum 
opinione^  x^el  nihil  statutum  est 
contra  Ferdinandum,  vel  decre- 
tum  Jloccifecere  Hispani  ;  post 
rnortuum  enim  anno  1057  lie- 
gem  Ferdinandum,  Imperatoris 
titulum  resumpsit  nepos  ejus  Al- 
phonsus    VII,     ut  patet  ex  Scrip- 


toribus       sive 
G  a  m  s   et 

{lib.    9 ,    cap 


Hispanicis ,      sive 


/4nglis. 


Refert    Maria- 

4)  in   Consilio 

Regio    habita    deliberatione,    mul- 


na 


même  le  soutenir  par  les  armes. 
tos  censnisse  Pontificein  esse  obaudiendum^  ah  Imperatorioque  nomine  Ferdinan-' 
dam  debere  abstinere  ;sed  tandem  fuisse  conclusum  à  jure  suo  non  esse  cedendum^ 
ipsumque armatd  manu  esse  asserendum. 

L'hérésie  de  Bérenger  donna  lieu  Varia  novimus  tum  in  Italid 
pendant  le  XP  siècle  à  plusieurs  tum  in  Gallid  advershs  Berenga- 
Conciles  tant  en  France  qu'en  Ita- 
lie ;     parce    que     toujours    attaché   à 


ses     erreurs 


Bérenger 


désavouoit 
ou       aitéroit     continuellement,      soit 
les     rétractations,    soit      les      profes- 
sions   de    foi    qu'il  avoit  données.   Le 
premier  de  ces    Conciles  fut    tenu    à 
Tours    en    1050,     par    le    Légat    Gi- 
raud.    Les    erreurs    de    Bérenger  fu- 
rent   encore    condanmées     la     même 
année     par     une     Assemblée     convo- 
quée par  ordre   du    Duc  Guillaume, 
à   Brionne  en  Normandie,   et    par  le 
Concile    que    le  Roi    Henri   fit    célé- 
brer à  Paris,  où  ce   Prince  étant  pré- 
sent   avec    plusieurs  Seigneurs,    on   or- 
donna  la    peine  de  mort    contre   Bé- 
renger  et    ses  complices   s'ils  ne  reve- 
naient   à    résipiscence.     Nous    ne    par- 
lons   point    de     ceux    qui    furent   as- 
semblés   à    Rome    et    à    Verceilles , 
par  le  Pape  Léon  IX,  et  à  Florence 
sous    Victor    IL    Nous   ne  répéterons 
pas  ce  que  nous  avons  dit  de  celui  qui  fut 
célébré  à  Tours  en  1055,  auquel  Hilde- 
brand  présida. 

Maurile  ,    Archevêque    de     Rouen, 
tint    en     1056     un     Synode     provin- 
cial ,  dans  lequel  on  arrêta   une  pro- 
fession de    foi  sur  la    présence  réelle, 
Tome  XL 


rium    Concilia  XI  seculo  celcbra- 
ta  ;    quia   ad  ingenium   snum   fre- 
quentiks    rediit    homo    versipellis^ 
seu  maie   interpretando ,    seu  pes- 
simè    abncgando  ^    quod    rectè    vi- 
sus   erat  profiteri.    Primum    Con- 
cilium    anno     1050     Turonis    ha- 
buit    Giraldus  Romanx     sedis   le- 
gatus.   Eodem    anno  rursùs   dam— 
nata   est   hseresis   Berengariana    in 
Conventu    Brionne,    jussu    Guillel- 
mi     Ducis    Normannise     congrega- 
to,     et      in      Concilio    quod      Rex 
Francorum  Henricus    Parisiis   in- 
dixit  celebrandum  ;     ubi  prxsente 
Rege    cum     pluribus    Nobilibus 
laicis ,    contra    Berengarium    ejus- 
que  complices  sancitum   est,  ut  eo 
usque  obsiderentur,    donec   aut 
consentirent     Catholicae     fidei , 
aut  mortis  pœnas  luituri  cape- 
rentur.    Omittimus    Concilia    Ro~ 
mse    Vercellisque    à     Leone    Papa 
IX,    et  sub    Victore  II   Florentix 
habita  ;   de     Turonensi   vero^     cui 
anno      1055     prsefuit      Hildebran- 
dus^  sufficiant  ea  qux  mox  diximus. 
Maurilius ,     Rotomag.      Archie- 
piscopus    anno     1056,    comprovin- 
cialium    Episcoporum    egit    Syno- 
dum,     in  qud  de    reali   prœsentiâ 

hh 


cxxij  PRJEFATJO. 

Corporis    Christi    in    Eucharistiâ,  qui     mérita     d'être      proposée     pour 

Catholicse  fidei  asserta  est  formula^  modèle     aux     Conciles     qu'on      tien- 

quam  in posteràm profiteri  teneban-  droit      dans       cette      Métropole,      et 

tur^  qui  Conciliis  in   eâ  Provincid  qu'il   fut    ordonné    de    faire    signer    à 

adessent,   et  quotquot  essent  ordi-  tous    les     Evêques     avant    leur    ordi- 

nandi  Episcopi.  nation. 

y4nno     1059     mandata    JSicolai  En  1059,    autre     Concile  à  Rome, 

Papse    II  ^    aliud    Romse     cogitur  sous    le    Pape    Nicolas     II,    dans    le- 

Concilium ,     in    quo     Berengarius  quel    Bérenger    abjura    pour     la    troi- 

hseresim     suam     tertio     ahjuravit^  sieme    fois    son     hérésie,    et  brûla   les 

et  libros  propriae   haereseos  con-  livres    qui     la    contenaient.     On    verra 

cremavit.   Palàm  fiet   ex  edendis  dans  le  Volume    suivant    qu'il    revint 

pasteà^  ad  pristinum  errorem  non  encore    plus     d'une     fois     à     ses    er- 

semel    ndhuc  reversum,    atque   ta-  reurs  ;  que   chaque  rechute   lui   attira 

ties     damnatum    fuisse     Berenga-  de     nouvelles     condamuations  ;     qu'il 

rium.   Sed  post  Concilium  Rama-  paroît     enfin     être     sincèrement     re- 

num    anni    1 079 ,    Catholicx   fidei  tourné    à  la    foi  ,    depuis    le     Concile 

sincère  et  firmiter  ipsum  adhxsisse  ^q   Rome    de   l'an    1079,    et   qu'après 

multa    suadent  ,    ac   tandem   post  xxne  pénitence  de   huit   ans  ,   il    mou- 

annas     octo    pœnitentix,    fidclem  rut  dans  le  sein  de  l'Eglise. 
abiisse. 

Convcniio      CXXXIX.    Instrumentum   con-  CXXXIX.     Nous    avons     cru    que 

Hugon.          ventée  pacis   iisdem  tcmparibus   in-  la    Convention    faite    dans     ce    siècle 

ter    Guill.    Jquitanise    Ducem,   et  entre    Guillaume  ,    Duc    d'Aquitaine  , 

Huganem  de   Liziniaca  inseri  pas-  et    Hugue     de      Luzignan ,      pourroit 

se  credidimus   manumentis    Hista-  mériter     place    entre     les    monumens 

rix  seculi  XI;    tum    quia    modo  historiques    du    XP   siècle,    tant    par 

singulari  pactum  est  ^tum  ut  cognas-  la    singularité     de     la     composition, 

catur    astuta      Ducis    ylquitanide  que     pour      donner     une     idée      des 

solertia ,  qui  sinuasis    anfractibus  ruses       que       le      Duc       d'Aquitaine 

vassallum  nimis  credulum  deludit.  employa    pour    tromper     son    vassal. 

Inter  Jeta  rudibus  seculi  s  et  im péri-  Parmi   les    Ecrits    des    siècles    d'igno- 

tis  scripta^  vix  mulca  reperies  tan-  rance  ,    on    en    trouve    peu     dont    le 

tam  stili  barbariem  redolentia.  Con-  stile    SOit   aussi    barbare.     Nous    don- 

ventum  hune  post  Beslium  et  Lab-  nons    ce    Traité    sur    les    éditions  de 

beum  vulgamus.  Besli  et  de  Labbe. 

Dipioma          CXL.        Conradi ,      Burgundix  CXL.       L'Histoire       de       Conrad  , 

Bnrgundi*      Trausjurensis    seu   Pravincix    Re-  Roi  de     la    Bourgogne    Transjurane  , 

^*^''-           gis  j    Historia  seculo    décima    res-  ou      de      Provence,      appartient      au 

pandet  .^    hancque   reperies    in   IX  X*"   siècle,   et  se    trouve   dans    le  neu- 

Collectionis   nostrœ    Tamo^   ubi    à  vieme    tome  de    ce  Recueil  ;   sur-tout 

pagina  695    ad  705    multa    habes  depuis    la     page      695     jusqu'à     705  , 

Régis     ejusdem    Diplamata.     Hoc  où    l'on    a     donné    plusieurs    de    ses 

ibi  omissum,    post    Âcherium   in  Diplômes.       Celui     que      nous       pu- 

Spicilegio,    supplendum    curamus,  blions      d'après      D.     Luc    d'Achéri  , 

prxmisso     monito     in    Mathildem  qui  l'a  conservé  dans     son  Spicilege, 

uxarem     Conradi,     et    in     eorum  avoit     été      omis.      Nous    le      faisons 

libéras.      Non     omninb    accurata  précéder     de     quelques     observations 

sunt  hxc  moniti  verba  :  an  puellis  sur    Mathilde   épouse   de   Conrad,    et 


VRMFATIO.  cxxiij 

sur    leurs    enfans.    On    ne    s'est   pas  Conradi    adjungendae    sint    Ma- 

exprimé      avec       exactitude,      quand  thildis  et  Gerberga,   adhuc  sub 

on  a  dit  qu'il  né  toit   pas    certain     que  judice    lis    est  ;     lis    etenim    esse 

Mathilde   et   Gerherge  fussent    filles     de  tantiim  potest   de   Mathilde ,    ma- 

Conrad  :  cela    ne  devoit   être    dit    que  ^irnè  ciim  addatur   ibidem ,    Ger- 

de    Mathilde,    suivant    l'intention  de  bergam  sororem   Rodulphi    III, 

l'Ecrivain  ;      puisqu'il     dit     quelques  natam    fuisse     Conradi    Régis, 

lignes     après  ,      que       Gerber^e       était  Datum     est      istud    Diploma     in 

sœur       de     Rodolphe      III   ,       et     fille  gratiam      Abbatise      S.      Andréas 

de    Conrad.     Le    Diplôme     que    nous  Fiennensis,  jam  indè  à  seculo  VI 

annonçons,    est    en    faveur    de    l'Ab-  conditx  :  Monachis  IX  seculo  ad 

baye    de    S.    André    à    Vienne  ,     qui  vitam    canonicalem    deficientibus  ^ 

fut    fondée     dans    le     VP     siècle,     et  statum   monasticum   restituisse   di- 

dont     les     Moines      se      sécularisèrent  citur    Conradus    desinente  decimo 

dans   le   IX*  ,  pour    mener  la  vie    de  seculo.    Nihil    cohœret    in    hujus 

Chanoines.    On    croit    que   Conrad    y  chartse    notis    chronologicis  ;     hinc 

rétablit     la     vie    monastique     sur    la  suspicamur  a  quodam  imperito  li- 

fm    du    X®    siècle.     Le    peu     d'accord  brario  postmodàm  adjectas  fuisse  : 

entre     les     notes     chronologiques     de  non  tamen  ideo  falsa  hsec  donatio 

ce         Diplôme  ,        dorme        lieu       de  anno  992  à  Conrado  facta^   quant 

soupçonner    qu'elles      ont     été     ajou-  revocat   in    memoriam,  et   confir- 

tées  dans  la    suite    par    quelque     Co-  mat   Diplomate  anni    994   Rodul- 

piste     ignorant  ;    mais     la      donation  phus  III  ejus  successor. 

n'en  est    pas     moins  vraie ,    puisque  Rodolphe  III    son  successeur  la 

confirme  par  un  Diplôme  de  l'an  994,  dans  lequel    il    fait  mention   de 
celui-ci  ,    que  nous   plaçons  en  992. 

CXLI.  Après  un  léger  avertis-  CXLI.  Post  brève  monitum  in  Dipiomau 
sèment  sur  la  forme  des  Diplômes  Diplomata  Rodulphi  filii  et  suc-  Reg.^Burg. 
de  Rodolphe  successeur  de  Conrad ,  cessoris  Conradi^  XVII  ab  illo 
nous  publions  dix-sept  Diplômes  Burgundise  Rege  data  in  lucem 
de  ce  Roi  de  Bourgogne  :  il  y  en  a  proferimus.  Duo  concessit  Ro- 
deux  en  faveur  du  Monastère  de  dulphus  Monasterio  S.  MauritH  ; 
S.  Mauritz  ;  le  premier  de  l'an  993  ,  primum  anno  993,  alterum  an. 
l'autre  de  1014  ;  trois  pour  l'Ab-  1014  ;  Abbatise  S.  Andress  Vien. 
baye  de  S.  André  de  Vienne,  des  tria;  annis  scilicet  994,  1015 
années  994,  1015  et  1031  ;  cinq  et  1031.  Quinque  annorum  998, 
pour  l'Abbaye  de  Cluni  ,  des  an-  1019  et  1029,  Abbatise  Clunia- 
nées  998,  1019,  1029;  un  de  l'an  censi  ;  anni  1016  unum  ^  quo 
1016  ,  par  lequel  il  donne  à  un  Amisoni  et  uxori  ejus  prsedia 
certain  Amison  et  à  sa  femme  ,  qusedam  in  Comitatu  Bargensi 
quelques  biens  situés  dans  le  Com-  sita  largitur  ;  unum  anni  1020, 
té  de  Barges  ;  un  de  l'an  1 020  ,  quo  villam  Taluerias ,  in  pago 
par  lequel  il  dorme  le  lieu  de  Ta-  Albanensi,  tradit  Monasterio  Sa- 
laires ,  dans  l'Albanois  ,  à  l'Abbaye  niniacensi,  très  leucas  à  Lugduno 
de  Savigni  ,  située  à  trois  lieues  de  distanti  ;  Ecclesise  Viennensi  duo, 
Lyon  :  deux  en  faveur  de  l'Eglise  de  quorum  primo  anni  1 023,  Vien- 
Vienne  :  par  le  premier ,  de  l'an  1023  ,  nensem  Comitatum  ,  anni  1028 
le  Prince  lui  accorde  le  Comté  altero,  dona  alla  eidem  Ecclesise 
de     Vienne;    l'autre     de     1028,   con-  Rex    confert ;     duo     S.    Benigni 


cxxiv  PRJEFATIO. 

Divion.    Ahhatix  ;  eorum  alterum  tient    d'autres     donations     en    faveur 

an.     1026,     altcr'ms    non    datiir  de     la     même     Eglise  ;    deux    pour 

annus -^  anni    \02S  denique  unum^  l'Abbaye     de   S.    Bénigne     de    Dijon, 

fjiio    Ermemburgx    nohili  fcminœ  l'un     de      l'année     1026  ,     et      l'autre 

confirmât      terram,     quam     patri  satis     date  ;    un    de    l'an    1028    en   fa- 

ejus     Lamberto    Rodalphus    oUm  veur    d'une    femme    noble     nommée 

dederat.    Notandum    maxime,    sti-  Ermemburge  ,    à    qui  Rodolphe    con- 

lum   Cancellarise  Italianse  in  Dur-  firme      une     Terre      que       Lambert  , 

gundia  Transjurensi  viguisse.  père    de    cette    femme ,    avoit    tenue 

des  bienfaits  du  Roi.  Nous  avertissons  en  général  que  dans  le 
Royaume  de  Bourgogne ,  on  suivoit  le  stile  de  la  Chancellerie  d'Ita- 
lie. 

chart^Er-      CXLII.      Rodulphi     III     Di-  CXLTL  Les  Diplômes  de  Rodolphe 

mengardis  ' 

Reginae  uxo-  plomata     cxcipiiint     uxoris     ejus  III  sont    suivis    de    deux  Chartes    de 

o  upii.  £f,^^g^^^^^i^  Régime  chartx   duse,  la    Reine    Ermengarde    son    épouse, 

quas  Giiichenonius    edidit  in    suis  que   Guichenon    a    publiées    dans   les 

ad     Ilistoriani     Regalis      Domûs  preuves   de    son   Histoire    de  la   Mai- 

Sahaudix  prohationibus^    quasque  son   de   Savoie ,  et  que    D.    Estiennot, 

ex    ipsomet     originali     exceptas ,  qui  les  avoit    copiées     sur    l'original  , 

inseruit       Domnus      Stephanotius  a   insérées     dans  ses   Fragmens    histo- 

Tomo     VI     Fragmentorum    Mss.  riques.     ISous    avons     comparé    la    le- 

Historlx.      Stephanotii     leclionem  con    d'Estiennot    avec    celle    de    Gui- 

contulimus      cum       Guichenonio  ,  chenon  ,  et  nous    avons  eu   soin   d'en 

variantesque    apponimus.     Prima  marquer    les    variantes.    La   première 

Char  ta  an  no   ]  020  data,  déclarât  Charte    qui    est    de     l'an    1020,    con- 

Regina      se    construxisse    Eccle-  tient   la   fondation    de     VEglise    de   la- 

siam   in  pago  Albanense,  in  villa  loires.    Cette   Eglise  située   dans    l'Al- 

quae   vocatur  Taluriis  :    Ecclesia  banois  sur   le   lac    d'Anneci,   est    res- 

illa  ad    ripam  laci  Annecii  Allô-  tée    long-tems     avec     la     qualité     de 

brogum  sita ,    diu  sub    Prioratûs  Prieuré    dépendant    de    l'Abbaye    de 

tituloj    ditionis  fuit  Ahbatix  Sa-  Savigni  ,    en     conséquence    du     don 

viniacensisj  cui  ab  eâdem   Rcginâ  que   lui    en    avoit   fait    la  Reine    Er- 

fuerat   subjecta.    Abbatise    nomine  mengarde.     Elle    fut    érigée     en     Ab- 

insignita  est  Brcvi  Apostolico  Cle-  baye   par   un    Bref  du   Pape    Clément 

mentis  X  an.   1674^,    et   Consulto  X,   de   Tan    1674,    et    par    Arrêt  du 

Senatûs    Camberiensis    an.     1676.  Sénat    de     Chamberi     de    l'an      1676. 

Altéra    Cliartd    concedit     Ermen-  Par  la  seconde    Charte,     Ermengarde 

gardis  /abbatise  S.   Andrex   Vien-  donne  à     l'Abbaye    de   S.     André   de 

nensi    Ecclesiam    S.     Joannis    in  Vienne ,     l'Eglise    de    S.     Jean    d'Au- 

Albriniaco  ,     sitam.     in      Diœcesi  brigni ,    dans     le  Diocèse    de    Greno- 

Gratianopolitano.     IVotis     chrono-  ble.   Cette    Charte  qui    n'a     point    de 

logicis    caret  hsec  ultima   Charta  ;  date  ,  doit     avoir    été     expédiée    vers 

at   certe  circa  an.    1032  confecta,  l'an     1032  ;    puisque    la    Reine   y   dit 

cum   ista  à  se  donata  Regina  pro-  qu'elle    fait    cette     concession  ,     pour 

ferai,    pro   redemptione    animae  racheter  Vame  de  son  mari. 
senioris  sui  Radulphi  Régis. 

Dipiomata       CXLIII.     Mortuo    S.    Henrico  CXLIII.    Après    la    mort    de  l'Em- 

fcl°SaHci"'     ttnperatori,    successor    electus    est  pereur    S.     Henri  ,     Conrad    fils     de 

imperat.         ûUus    Henrici,    Ducis     Orientalis  Henri ,    Duc   de    Franconie  ,    fut    élu 


FRJEFATIO. 


cxxv 


pour  lui  succéder  ,  et  couronné  à 
Mayence  le  8  Septembre  1024, 
par  l'Archevêque  Aribon.  Nous  ne 
donnons  que  deux  Diplômes  de 
cet  Empereur  ;  dans  le  premier  de 
l'an  1024,  où  Conrad  prend  la  qua- 
lité de  Roi  des  Francs  et  des  Lom- 
bards ,  désigné  à  V  Empire  des  Ro- 
mains,  il  donne  à  l'Eglise  d'Utrecht 
le  Comté  de  Teysterbande.  Par  le 
second  ,  qui  est  de  l'an  1028  ,  il 
confirme  un  échange  fait  en  faveur 
du  Monastère  de  Dieu-Louvart  , 
entre  Heymon  ,  Evêque  de  Ver- 
dun, et  Dudon,  Primicier  de  l'Eglise 
Collégiale  de  Montfaucon. 

CXLIV.  L'an  1053,  l'Empereur 
Henri  III  ,  surnommé  le  Noir,  don- 
na un  Diplôme  daté  de  Wormes, 
par  lequel  il  confirme  à  l'Abbaye  de 
S.  Bénigne  de  Dijon,  tous  les  biens 
qu'elle  possédoit  dans  le  Comté  de 
Bourgogne ,  ou  dans  le  Royaume 
d'Arles.  Nous  apprenons  par  ce 
Diplôme  que  Hugue  ,  Archevêque 
de  Besancon  ,  étoit  alors  Archi- 
chancelier  de  la  Bourgogne  Trans- 
jurane.  Il  nous  donne  exactement 
les  différentes  époques  du  règne  de 
Henri  ;  la  première  est  son  associa- 
tion au  ïhrône ,  lorsque  son  père 
le  fit  couronner  Roi  de  Germanie 
en  1028  :  la  seconde  est  le  com- 
mencement de  son  règne  à  la  mort 
de  Conrad  son  père  en  1039  :  la 
troisième  ,  le  commencement  de 
son  Empire,  lorsqu'il  reçut  à  Rome 
la  couronne  impériale ,  le  jour  de 
Noël  1046  ;  la  quatrième  est  prise 
du  commencement  de  son  autorité 
sur  la  Bourgogne,  lorsqu'en  1038 
il  reçut  à  Soleure  la  Couronne  de 
ce  Royaume.  On  trouvera  à  la 
page  654  de  ce  volume  un  second 
Diplôme  de  Henri  III ,  donné  à 
Strasbourg  l'an  1056  ,  par  lequel 
l'Empereur  confirme  les  biens  du 
Monastère  de  Lebraha  en  Alsace. 
possessiones      confirmât     Monasterii     de 


Francise  Conrad  us  ,  Moguntix 
Diademate  cinctus  ab  Aribone 
Archiepiscopo.  Duo  tantiim  hic 
habes  Conradi  Diplonmta  :  pri- 
mo, in  quo  se  dicit  Regem  Fran- 
corum,  Longobardorum  ,  et  ad 
Imperium  désignât um  Romano- 
rum  ,  Comitatum  Teysterbandix 
anno  1024  Ecclesiee  Trajectensi 
tribuit.  Altero  dato  an.  1028 
roborat  permutationem  factam 
inter  Heymonem  Episcopum  Vir- 
dunenseni  et  Dudoneni  Primice- 
riuni  Ecclesiee  Collegiatse  Montis- 
Falconis  ,  in  gratiam  Monasterii 
Deus-Louvart. 

CXLIF.  Imperator  Henricus  Bipi.  impcr. 
///,  Niger  cognominatus,  /),•_  "'^""'^i  "«• 
plomate  tVormatise  dato  anno 
Christi  1053  ,  confirmât  posses- 
siones Abbatix  S.  Bcnigni  Di- 
vion.  sitas  in  Comitatu  Burgun- 
dix ,  seu  in  Regno  Arelatensi. 
Cognoscitur  ex  hoc  instrumento  , 
Hugonem  Vesontionensem  ArcJiie- 
piscopum  in  Burgundid  Transjur. 
Archicancellarii  munere  tune 
functum  fuisse.  Ejusdem  Diplo- 
matis  ope ,  quadruplex  observa- 
tur  epoclia  dominationis  Henrici 
III  :  prima  desumitur  ab  ejus 
ordinatione  seu  associatione  ad 
Thronum  ,  anno  1028  ,  quandb 
scilicet  juhente  Pâtre ,  Rex  Ger— 
manix  coronatus  est  :  altéra  ex 
administratione  regni  anno  1039, 
quo  successlt  Conrado  è  vivis  su- 
blato  :  tertia  ex  ejus  Imperio  , 
id  est  à  die  Natalis  Domini ,  quo 
die  Romx  anno  1046  imper iali 
Diademate  fuit  insignitus  :  quarta 
denique  ex  dominât lone  in  Bur- 
gundionum  partes^  quam  revoca- 
mus  ad  annum  1038,  ctim  Solo- 
doro  regni  Burgundix  Coronam 
accepit.  Aliud  pag.  654  ejusdem 
Imperatoris  actum  Argentinae 
an.  1056  legfs  Diploma ,  qno 
Lebraha  in  pago  Alsatiensi. 

i  i 


cxxvj  PRMFATIO, 

HcSrr"       ^^^^-     ^^    '^«"^     Diploma-  CXLV.     Pour     n'être     pas     induit 

Franc.  Reg.     tum  Henrici  calcula  rapiatur  quis  en    erreur    par    les   dates  des     Diplo- 

in  errorem ,    duplex  accuratè  dis-  mes    de    Henri ,    il     faut     distinguer 

tingui    débet    epocha ,    seu   illius  deux     commencemens     de     son    re- 

regnl    exordium  :    alterum    nempè  gne  ,     OU     deux    époques     d'où     l'on 

ab   anno   1027,   quo  jussu  patris  a  commencé    à  en    compter   les    an- 

Coronam    suscepit  ;    alterum    vero  nées   :      la    première    est     l'an    1027, 

ab    anno  1031,  ubi  Roberto  pâtre  où    Robert    son    père  le  fit  couron- 

vitâ  functo  ,  egit    per  se   regni  ner  :     la     seconde     est    l'an     1031  , 

gubernacula.   Regum    tertix  stir-  où     son  père    étant    mort,     il     com- 

pis  tam  ferc  varia  est    Diploma-  mença    à     régner     par    lui-même.       La 

tum      invocatio  ,        quàm     varia  forme       d'invocation       varie         pres- 

Diplomata    ipsa  ;     Henricus    ta-  que     à      chaque     Diplôme,     sous   les 

men   a  sanctâ  Trinitate  ssepiîis  ini-  Rois  de  la    troisième    Race  ;     mais    le 

tium    ducit.    Post   invocationem ,  plus     ordinairement     le    Roi     Henri 

quamdam    adhibuit    Prsefationem  commence     par     l'invocation     de     la 

superioribus    Francorum     Regibus  Sainte    Trinité.    C'est    le    premier    de 

prorsiis  incognitam  ,  quse  quatuor  nos    Rois     qui ,     aj  rès    l'invocation  , 

proximis  ejus  successoribus  accep-  ait  employé    une   espèce    de    Préface, 

ta   fuit.   Aliquandh  ,    pro    veteri  avant      que      de      placer     son    nom  ; 

decessorum  more,   de  se pluraliter  en   quoi    il   a  été  suivi  par  ses  quatre 

proloquitur  ;   at  frequentiàs  usus  successeurs     immédiats.     Il     a     quel- 

est  pronomine   Ego,  qui  mos    ab  quefois    parlé    au     plurier    dans    ses 

eodem  Henrico   in  sequentes  Reges  inscriptions,     selon       l'ancien      usage 

profluxit  ;  rarissima   Roberti   Di-  de    ses    prédécesseurs  ;    mais    le    plus 

plomata  reperies  hoc  prsefixo  pro-  souvent      il      employoit     le      pronom 

nomine     donata.    Non    minus    in  Ego^   que    Ton    trouve    très-rarement 

tertid  Regum  stirpe  ,   quàm  in  se-  dans    les     Diplômes    de    Robert  :    le 

cundd  ,  mutatum  fuisse  subscriben-  fréquent    usage    qu'en    faisoit   Henri , 

di  ritum ,  constabit  legenti  novum  l'a    transmis    à     .ses    successeurs.     Les 

de  re  Diplom.     Tract,   Tom.     V.  souscriptions    n'ont    pas    moins    varié 

pp.  771  et   seqq.  Henricus  I  non-  dans  la   troisième    Race  que    dans    la 

nunquam  Monogrammati   suo  an-  précédente.     On    peut    s'en     convain- 

nexuit  hanc  formulam ,   Signum  cre,     en    jettant     les     yeux    sur     les 

Henrici    Régis  Francorum ,   vel  pages  771    et    suivantes  du   Tome    V 

Heinrici  seu   Ainrici  Francorum  du    nouveau    traité  de  Diplomatique. 

Régis     invictissimi    ;    aliquandh  Le    Roi    Henri  dont  il  s'agit  ici ,  ac- 

prxter    Monogramma    et  formu-  compagnoit    quelquefois    son     Mono- 

lam ,    crucem    adhibuit  ;    quando-  gramme     de    cette    formule ,    Signum 

que    tandem  média   in   Cancellarii  Henrici     ou     Heinrici^    (car    son    nom 

subscriptione     Monogramma      Re-  se     trouve     diversement     écrit)    Fran- 

gis    interponitur.     Ut    ultra     rem  corum     Régis  ,     ou     Francorum     Régis 

nostram       expositio       Diplomatica  invictissimi.      Quelquefois     au      Mono- 

non  progrediatur^   hoc  unum    no-  gramme   et    à   la  Formule   il  joignoit 

tatum    volumus ,  nonnullis   Régis  une  croix.   Enfin  le  Monogramme  s'y 

Henrici    litteris     adscribi    prima-  trouve    quelquefois    placé    au    milieu 

rios  Palatii   Regii   Officiales  cum  de    la     souscription     du     Chancelier. 

Episcopis   et  aliis    Optimatibus  ;  Un   plus    long    détail    sur     cette    ma- 

non   ergo  Philippus    I ,    ut    con-  tiere    seroit    étranger    à    notre    objet. 


PR  MF  AT  10.  cxxvij 

Nous  remarquerons         seulement     tendant    Scriptores    quidam  ,    ad 

qu'entre     les      Diplômes    de     Henri  ,     confirmationem    Cliartamm  ,  pri- 
il    s'en      trouve      quelques-uns    sous-     mus    Francise    Regum  ,     summo- 
crits    par  les   grands    Officiers  ,     con-     rum  ministerialium  nomina  signa- 
ire     l'opinion    des    Ecrivains  qui   ont    que     adhibuit.       Fidetur      etiam 
rapporté     cet     usage     à     Philippe    I.     ^nnse  Reginse    signum  quibusdam 
Nous    ajouterons     qu'on      voit     aussi     Henrici    litteris    appositum.    Dià 
la    souscription   de  la   Reine    Anne   à     Regio      marito      superstes      vixit 
quelques      Diplômes      de     son     mari.     y4nna ,   cuj'us    signum    legitur    in 
Comme    cette    Princesse     lui     survé-    Diplomate     fdii     sui     Philippin 
eut      plusieurs      années  ,      puisqu'on     dato     anno  1075  .•    hinc  propriam 
trouve    son  nom  au  bas  d'une   Char-     H^us    Historiam    ad  aliud    Folu- 
te    de    Philippe    I     son   fils,   de    l'an     f^^n.  rejicimus  ;   ubï   nonnulla  ex- 
1075  :      nous      croyons     devoir     ren-    pendemus    circà    secundum    ejus- 
voyer    au    Volume    suivant  ,     ce    que    d^^n   conjugium  cum   Rodulfo     III 
nous   aurions  à    dire   de   son   Histoire     Crispiacensi    Comité  ,      quem  alii 
personnelle  ,     ainsi    que    les    observa-    an.    1066  ,    alii   vero     an.    1074 
tions     que    nous    pourrions   faire   sur    'vitâ  functum    affirmant.   In  Mo- 
son    second  mariage   avec   Raoul   III ,     nito  irrepsit    error  p.    563  ,     ubi 
Comte    de     Crépi,     qui ,     selon    quel-     legitur    Henricum    l     anno     1 027 
ques     Historiens,     mourut    en     1066,     coronatum  fuisse    post    diem    23 
ou     selon     d'autres     en     1074.     Dans     rnensis    Mail;  probatum  est  enim 
l'avertissement     qui    précède    les    Di-    p.   570.    Tom.    X  Henricum    die 
plomes  de  Henri,    il    s'est    glissé    une    Pentec.    14   Maii  fuisse   consecra- 
erreur    à   la  page  563,   où  l'on  a    dit    tum.Wàe  hujusXI  Vol.  pp.  559 
que     le     Couronnement     de    Henri,    et   560.    ^d  Henrici    Diplomata 
de  l'an   1027,  a   dû  se   faire   après    le     redeamus  :    38    tantiim   hic  habes 
23    du    mois    de  Mai.   Il   est  certain     Edita^  quorum^  post  impressa  Sup- 
que    cette     cérémonie     se    fit   le  jour    plernenta ,     reperta   duo  habes  ad 
de  la  Pentecôte   14   de  Mai,    comme    pag.M^  etseqq. 
on   l'a    prouvé  à  la  page  570  du    X^  Tome  :   on     peut    voir  ce    que 
nous  avons  écrit  aux  pp.   559  et  560  de  ce  XP  Volume.  Revenons  aux 
Diplômes  du  Roi  Henri  :    nous  n'en  avons    découvert  que  38,   encore 
y  en  a-t-il  deux  que    nous    n'avons  connus    que   depuis     l'impression 
des   Supplémens.    On    les  trouvera    aux  pp.   649    et    suivantes    de  ce 
Volume. 

CXLVI.  Robert  emploie  les  CXLVl.  Quibus  Rex  Henri-  chart*i)u- 
mêmes  formules  d invocation,  que  cus^  usdem  frater  ejus  Robertus  wohtnw. 
le  Roi  Henri  son  frère  :  comme  lui  formulis  initialibus  utitur  :  Prx- 
dans  quelques  Chartes,  il  fait  pré-  fationem  quoque  in  quibusdam 
céder  son  nom  d'une  Préface,  et  se  Cliartis  antè  proprium  nomen  in- 
sert du  pronom  Ego.  Alors  les  scribit ,  ac  pronomen  Ego  non- 
Ducs  et  les  Comtes  copioicnt  près-  nunquam  adJdbet.  Tune  Duces 
que  mot  pour  mot  dans  leurs  Char-  et  Comités  verbo  teniis  stilum  et 
tes,  le  stile  et  les  formules  des  formulas  Regiorum  Diploma- 
Diplomes  des  Rois  :  souvent  ils  tum  fere  similes  in  suis  Chartis 
prioient  le  Roi  de  souscrire  leurs  exprimebant  ;  ssepè  rogabant  suis 
Chartes;  quelquefois  le  Roi  met-  instrumentis  subscribere  Regem  ; 
toit  son    sceau    et   son  Monogramme     nonnunquàm^    majoris   autoritatis 


cxxviij  rnJEFATlO. 

gratin  ,   sigillnm.    Reginm  et  Mo-  aux     Chartes   des  Ducs,    des   Comtes, 

nogramma  Chartis  Ducum,    Coml-  même    des     particuliers  ,     pour     leur 

tuni     et    privatorum     etiam     ap-  donner     plus     d'autorité.      Ce      Volu- 

ponehantur.   Ducis  Roberti  Chartas  me    contient    huit     Chartes    du    Duc 

octo    complectitur    hoc  Folumen  :  Robert,    la    première    étant    datée    du 

ex  primd^   data  nempè    Roberto ,  règne     de     son    père  ,     prouveroit    que 

Rege    Francorum,   videtur  nntè  de  son  vivant    le    Roi    Robert    avoit 

Patris    sui     obitum  ,    Burgundix  donné     ce    Duché     à    son    fils;     mais 

Ducem     constitutum     fuisse     Ro-  dans     la    septième     Charte     de     l'an 

berturn  :    ast   in    septimd  Chartd,  1053   ,      Robert        dit        positivement 

onni    videlicet    1053,   asserit    ipse  qiCil     na    joui     de     l'autorité     de     Duc 

Dux  post  obitum  patris  sui    Ro-  qiH après    la    mort   de    son    père  ;     d'où 

berti,   Régis    Francorum,   Bur-  l'on      doit     conclure      que      Robert 

gundiae  regnum ,   ejus    destina-  ayant  été  destiné  au  Duché  de  Bour- 

tione,    Ducis    autoritate    adep-  gogne    par    son    père,    il    n'a   cepen- 

tum   fuisse  ;   ex  quibus  illud  cer-  dant     exercé      la      pleine     puissance 

tum    colligi   potest ,    Robertum  a  qu'après   la   mort    du    Roi  ,    et   après 

pâtre    Ducatui   destinatum,    sum-  avoir    été     confirmé     par     Henri     son 

mam   in    Burgundid   non  habuisse  frère. 

potestatcm  ,     ante     Régis    ejusdem  obitu/n,  et  antequam  à/ratre  Henrico  Dux 
fuerit  conjirmatus. 

Dipioma  S.       CXLVIL        fn       Appendice    ,  CXLVII.     Dans      le      Supplément  , 

gisAuVi.    '   P^ë-    655 ,    ex    Archivis    Rcgalis  page    655  ,     nous   imprimons    un  Di- 

Abbatix    S.   Dionysii    in   Francid  plome     tiré     des     Archives     de    l'Ab- 

edituni    est  Régis    Anglise   Sancti  baye     Royale     de      Saint     Denis     en 

Eduardi    Dipioma ,  quo  Rex  ,    in  France ,      par      lequel      S.       Edouard, 

manu    Medici    sui    Balduini  Mo-  Roi     d'Angleterre  ,      donne     à     cette 

nachi    S.     Dionysii  ,     dat     eidem  Abbaye  la   Terre   de  Teinton  ,    située 

Abbatix      villam      Teintuna    seu  dans    le     Comté  d'Oxford  :  la   Charte 

Tengetum      noniine    ,      sitam     in  fut     déposée      entre      les     mains     de 

Comitatu       Oxoniensi.      Dipioma  Baudouin ,     Moine     de     Saint    Denis, 

illud,  anno    1059    lingud    partim.  et     Médecin     d'Edouard.    Elle   est    de 

latind   et   partim  saxonicd    scrip-  l'an     1059;     comme    elle   est  en  latin 

tum ,    publici  juris    facimus   gc-  et  en    saxon,    nous  avons  fait  graver 

nuino  ckaractere    insculptum ,  sed  la   partie   qui    est    en     cette     dernière 

cum  interpretatione   Camdeni  apud  langue  ,      avec      deux      traductions  , 

Dubletum    in    Hist.    S.   Dionysii,  celle    de     Camden ,    que     Doublet    a 

atque  cum   versionc  et  notis    viri  imprimée    dans     son     Histoire    de  S. 

gratissimi   Doctoris  Morton    Mu-  Denis,    et    celle    que    nous   devons   à 

sxi    Britannici   Custodis     celeber-  l'érudition    et    à  la  politesse    du     cé- 

rimi.  lébre     Docteur    Morton  ,     garde     de 

la  Bibliothèque  de  Londres. 

Sacramenia         CXLVIU.      Ultimo      loCO         du-  CXLVUI.          NoUS          finisSOUS         paF 

""rpranc*   P^^^      (^^dimus       Hugonis-Capeti  deux      morceaux      intéressans  ,     qui 

*eg:'s            sacramentum ,      quod      utrumque  n'ont    été    connus    qu'après   la  publi- 

post   editum    X    Volumen ,     detec-  cation     du      X*     Volume.      Ce     sont 

tum    est  in    Archivis  Ecclesix  S.  deux     sermens     de      Hugue     Capet , 

Martini  Turonensis.    Altero,  mox  que    l'on    conserve  dans   le  Trésor  de 

futurus  Rex    Hugo  in  die  ordi-  Saint    Martin  de  Tours.    Par  le   pre- 
mier, 


PRJEFATèJ.  cxxix 

mier,      Hugue,      avant     cfétre    sacré,  nationis  suae,  omnibus  sibi  com- 

promet  à    tous   ses  Sujets    la    conserva-  missis  canon icuni  privilegiuin  et 

tion    de     leurs    privilèges     légitimes,  le  debitam  Legem  atque    Justitiam 

maintien    des    Loix    et    de   la    Justice  ;  se   conservatiirum  ;  defensionem 

//    prend    sous    sa    protection  les   Eve'-  unicuique  Episcopo  et  Eccl.  po- 

ques  et   leurs  Eglises  ;   il    s'engage    au-  puloque    dispensationem    legiim 

près   du   peuple     de   le    gouverner     sui-  promittit.  Altero ^  jam  factus  Rex 

vant     les    Loix.    Par     le    second    ser-  Francorum  ,   sed  prout  Abbas   et 

ment    après    son    couronnement  ,    le  Canonicus    Ecclesiae  Beati  Mar- 

Roi     en     sa     qualité     de     Chanoine    et  tini    Turonensis,     jurât    Deo    et 

d'Abbé    de    S.    Martin   de    Tours,     pro-  Beato  Martino  ?e  de  ca3tero  pro- 

met     de     protéger     et     défendre     cette  tectorem     et    defensoreni      fore 

Eglise     dans     toutes     les     affaires    qui  hujus  Ecclesiae    in   omnibus  ne- 

pcuvent  l'intéresser.  cessitatibus   et  utilitatibus  suis. 

Tels      sont      les      monumens     que  Atque  hsec    sunt    quse    colligere 

nous      avons     pu    recouvrer     sur     le  licuit     circà     regnum      Henrici  I 

règne    de    Henri   I  :  en   les  lisant,  on  monumenta.   In    iis    permulta  oc- 

prendra   de    ce    Prince  une  idée  bien  carrent ,     quse    Humberto    Cardi- 

défférente    de    celle    qu'en    donne    le  nali   omnem    omninb    adimunt  fi- 

Cardinal    Humbert.    Ce     Prélat,    très-  dem.   Hic    et    doctrind  et    virtute 

célèbre   d'ailleurs    par    son     érudition  commendabilis   sane    Prœsul ,     in 

et  par    de  bonnes   qualités,    étoit    né  finibas    Burgundix    et     Lotharin- 

sur  les    frontières    de    la    Bourgogne  gise   natus,  Princeps  inter  Gallos^ 

et   de    la    Lorraine  ;    c'est  le   premier  Cardinalatûs  (')  honorem   consecu- 

François     bien     connu,     qui    ait    été  tus,  an.   1057    prolixum   adversiis 

élevé     au     Cardinalat.     (").     Il    écrivit  simoniacos    opus    edidit  ,    in    quo 

en   1057    un   long   traité   sur  la   simo-  Imperatorem       Henricum      III    , 

nie    dans    lequel    il     comble   d'éloges  quem    morluo    Rodulfo    III   Bur 

l'Empereur    Henri   HI  ,    dont    il   étoit  gundise    Rege  ,     dominum    nactus 

devenu    Sujet ,     par    la  mort   de    Ro-  erat,     mirificis  exornat    laudibus  ; 

dolfe     ni  ,     Roi     de     Bourgogne.      Il  hulc      scilicet      accessurum     rntus 

crut   sans    doute  ajouter   à    la    gloire  quidquid    Francorum     Régis    glo- 

de    son    Souverain,    en     chargeant  le  rise  detraheret.  In  Libro  III,  cap. 

portrait  du  Roi  de  France.    Il    lui   re-  I^ll ,     Henricum   I     simonise    pa- 

proche    (au    VIP    cliap.    du  IIP    Liv.)  trocinari       insimulat    ,     Ecclesiae 

de    favoriser     la    simonie^    de    damner  Ministros  trahere   in   damnatio- 

les    Ecclésiastiques  ^     de    s'opposer  à  la  nem ,    impugnare  gratiam  Chris- 

grace    de  Jesus-Christ     dans   ses   Etats  ;  ti,   et  expugnare    in    cunctis   di- 

//    le  traite    de   Tyran    et  (VAnte-chriit^  tionis   suae  parti  bus  :    Tyrannum 

qui   ruine  l'Eglise    et    le    Christianis-  illum     vocat ,      et    Antichristum 

me  ;    il     ne    craint    pas    de    faire  des  qui    Ecclesiam  imb  et   Religionem 

vœux   contre    la    vie    du    Roi,  s'il   ne  Christianam     subruat.      Vindicem 

se   corrige   pas;    il    dit    que    ce    Prince  appellat     Spiritum    sanctuni,   ut  ^ 

rebelle    à    Dieu    et    aux   Eveques  ,   de-  aut  cito    compunctum    corrigat, 

vient    tous     les     jours     plus     mauvais,  autcito  à   se  interfectum  de  me- 

malgré  les    avis    et    les  corrections  qu'il  dio    tollat.   Regem  hune    ait    Deo 

avoit  reçus   des   Papes    Léon    et  Victor;  rebellem    et    in    dies   fîeri  pejo- 

[a)  Nous    n'avons  point   de    preuves  certaines   d'aucun  (a)   Primus  ille  est  inter   t'rancos;  quem  Cardi- 

François  créé  Cardinal  avant  Humbert.  nalem  creatum  fuisse  certô  cognnscimus. 

Tome  XL  k  k 


cxxx  PliyE  FAT  10. 

rem,  quamvis  inultoties  à  sum-  enfin  il  ose  écrire  que  ce  Roi  très- 
mis  Pontificibus  Leone  et  Vie-  chrétien  étoit  aussi  à  charge  à  la  terre 
tore    admonitus    fuerit    et    cor-     qu^un  arbre  stérile. 

rectus.  Quin  et  eb  prorumpit  audacise ,  ut  Christianissimum  Regem  dicat 
noxliim  fuisse  terrae,  quam  ceu  sterilis  arbor  occupât. 

Neque     verb     inficiamur     Hen-        Nous    voyons     que     sous     le     re""ne 
rico     régnante  ,     non    minus    per    de  Henri ,    la     simonie    dominoit    en 
Franciam^     quam  per  cseteras   or-     France,      comme      dans      les      autres 
his     christiani    partes     grassatam     Etats      chrétiens  :     mais     rien      n'an- 
fuisse  simoniam  :    sed  nullo  pror-     nonce     que     le     Monarque     François 
sus     indicio    compertum     est    huic     lui  fût   plus    favorable   que   les   autres 
tantœ      licentiee      Francorum    lie-     Souverains.      Plusieurs      Conciles     te- 
gem    impensiàs  favisse.     Concilia     nus      dans     les    Gaules   sous  le  règne 
multa,   et   quidem  ah   Henrico  ap-    de    Henri  ,     ont    condamné    ce    vice 
probata,    aut  certè  permissa,  pes-    pernicieux;    et    ces    Conciles,  le  Roi 
tem    hanc    damnaverc  ;    nec     un-     les   a    approuvés    ou    permis:    il    n'a 
quam  Rex  vetuit  simoniacos  Epis-     pas    empêché   qu'on    déposât  les  Evê- 
copos  et    Abbates  sede    dimoveri.     ques      et      les      Abbés      simoniaques. 
Quid  Léo    IX,  quid  Victor    II ,     Nous   ignorons   les  avis   que   le     Car- 
Romani  Pontifices,     ut    ait   Hum-    dinal     dit    avoir    été   donnés    au    Roi 
brrtus,  Regem  admonuerint,    nesci-    par    les   Papes    Léon  IX  et  Victor  U  ; 
mus  ;    sed     Epistolam    exhibemus    mais      nous     avons     une      lettre     du 
Strphani    Papte    IX,    paulo    post    Pape     Etienne    IX,    adressée     à    Ger- 
c:!itum  ah  Humberto  librum,  id  est    vais  ,     Archevêque     de      Reims  ,      en 
anno   1058 ,    ad  Gervasium  ,   Re-     1058  ;  c'est-à-dire  peu  de    tems    après 
mensem  Archiepiscopum  ,   missam,     l'écrit    de    Humbert  :    dans  cette  let- 
in    qud    de     Rege     nihil   omninb    tre,    le   Pape   ne    fait  point  de  plain- 
conqueritur    Pontifex.     De    Con-    tes  contre    le    Roi.    Etienne    y    parle 
cilio    Remis    celebrando  ,  fatetur    d'un    Concile    qu'on     devoit  tenir    à 
Stephanus     minime      illud    haberi    Reims,   et  il   reconnoît    qu'on     ne    le 
posse,    nisi    consentiente    Henrico.     pouvoit     sans     le     consentement     du 
Scribit    ad    eumdem    Archiepisco-     Prince.  Nicolas  II    écrivant   au  même 
pum,     circa    annum    1059,    ISi-    Archevêque,     vers     l'an      10.59,     Vex- 
colaus  II ,   ut    Gervasius    Regem     ^'^^^^    "   /'"''^  ^^    «r-erï/r   le    Roi   de   ne 
l^recetur    et    admoneat    ne   per-    P""'     '^     ^'''''^''     '^duire ,     de     prendre 
veratur      pessimorum     consilio,    ^^^'^^     d'offenser     Dieu,    en    soutenant 
caveatque  Deum    oflendere    pro    ^^'     intérêts      d'un    fou     qu'il    voulait 
aliquo  stulto,  quem  volebat  Ma-    faire      oraonner     Evéque      de     Mdcon; 
tisconensem      Episcopum    ordi-    niais    il  ne    fait     aucun    reproche;  il 
nari  :  nihil  hic  de  simonia.  Quàm    n'accuse     point     Henri     de    simonie. 
dissimilis     ah      iniquâ     Humberti    Bien     éloigné    du  zèle  outré   du  Car- 
acerbitate     iMcolaus ,     Henricum     dinal,    le    Pape    dit   quil     veut  aimer 
sicutoculi  pupillam  vultamare  ;     Henrï  comme  la  prunelle  de  son   œil;  il 
additque:  Agat  gloriosus   Rex  ut    déclare  que   quelque   chose   que    le    Roi 
hbet  contra  nos;     quia  nos   pro     fasse   contre   lui,    il    est   prêt    de   prier 
illo      ejusque     exercitu      Deum     Dieu    pour    Sa     Majesté    et    pour    ses 
semper  precari     parati    sumus.    armées.   Le   même    Pape ,    ou    plutôt 
Eodem     anno     idem     Papa ,  scu    Pierre  de  Damien  pour  lui  ^t  en  son 
potiiis  Papx  vice  et  nomine,  Pe-    nom ,  écrit  dans  le   même  teiss  à  la 


PRjEFA  TIO.  cxxxj 

Reine  :  après   avoir    loué    les    grandes  trus    Damianus ,    scriptâ    ad    Re- 

vertus    de   cette   Princesse  ,    et    l'avoir  ginam    epistolâ ,   postquam.  virtu- 

exhortée     à     la     persévérance  ;    il   lui  tes    ejus  eximias  prœdicavit ,  hor- 

recommande    d'engager   le     Roi     son  tatusque  est  ut  tam  laudahile  vitse 

mari    (  à    qui     il     donne     la     qualité  institutum     constanter    retineat  , 

d'homme     très-prudent),     à     gouver-  suadet  utvirum  suum^  quem  pru- 

ner    avec    piété  et  avec  justice ,    et  à  dentissimum   vocat    ISicolaus ,    ad 

défendre     l'Eglise.      Dans    tout    cela ,  Rempuhlicam    juste     et     rcligiosè 

rien     qui      puisse     faire     soupçonner  administrandam    ,         tuendamque 

que     le     saint    Siège    regardât    Henri  Ecclesiam     impellat.    Ex     quibus 

comme     un      autre      Julien      V Apostat  ,  nulla  potest   oriri    suspicio    Hen- 

comme    un   Tyran  ,    comme    VAntechrit ,  ricum    apud    sedem     A postolicam 

comme    un     monstre    abominable  ,    ainsi  habitum  fuisse  Julianum  alterum 

que  le  Cardinal    Humbert   a  osé  l'a-  fidei    desertorem  ,    Tyranrmm  , 

vancer.   Nous    sommes  donc  en  droit  Antichristum,  imb  capitale  por- 

de    rejetter    ce    qu'il    a  écrit  du  Roi  tentum  ;    quse     quidem    monstro- 

de    France  ,    comme    étant    l'ouvrage  rum    verba    evomere    ausus   erat 

de  la  prévention^  de  la  haine  ou    du  Humbertus.     Quidquid    ergb     ad- 

fanatisme.  versiis    Henricum    effudit  ^  id  [ex 

inominata     temeritate ,    ex    odio  , 

ex    malcsanse    superstitionis    sestu 

profectum  ,    explodere   sequum  est 

et  prorsàs  aspernari. 

Qu'il      nous      soit    permis    d'obser-  Qui  vitam  et   scripta    Cardina- 

ver    que    les     Auteurs    de    l'Histoire  lis  Humberti^    Tom.    Vil  Histor. 

Littéraire    de    la     France ,     ont    trop  Liter.   Franc,    pp.    527-541    com- 

foiblement      relevé    l'âpreté     du     zèle  mendarunt,     molliiis    sanè    pers- 

de  ce    Cardinal ,    dans     l'éloge     qu'ils  trinxerunt   atrocem  ejus  viri  acer- 

en  ont    imprimé    au   Tome   VH,   pa-  bitatem.  Quod  obiter   dictum  vcli- 

ges  527-54 1 .  mus. 


iwaaooooaaa» 


CXXXIJ 


PARS  IL 

Absolutâ  Scriplorum  Monumenlorum- 
que  notitiâ ,  nunc  aliquid  de  Jure 
Rcgni  Publico  ,  Feodali  et  Eccle- 
siastico  Foribusque  Francorum ,  re- 
gnanlîbus  Uugone  ,  Roberto  ,  et 
Henrico  ,  dicendum.  Porrà  Prœ- 
fatione  jàm  in  molem  superioribus 
longe  niajorem  accrescenle  ,  bre- 
vitati  consullum  fore  credidimus , 
si  latinœ  columnœ  gallica  non  sem- 
per  ad  amussim  adœquaretur  y  sed 
salvâ  et  intégra  rerum  substantiâ, 
saltem  argumenti  séries  et  summa 
in  unâ  ,  in  altéra  verà  probationes 
ex  ipsismet  Auctorum  et  Monumen- 
iorum  verbis,  quantum  fieri  licuit,  ex- 
hiber entur. 


SECONDE     PARTIE. 

Nous  avons  rassemblé  dans  cette  seconde 
Partie  quelques  observations  concernant 
les  Loix  ,  l«s  Moeurs  et  les  Usages  de 
la  Nation  sous  les  règnes  de  Hugues- 
Capet,  de  Robert  et  de  Henri  1.  On 
s'appercevra  aisément  que  le  François  est 
assez  souvent  plus  court  que  le  latin. 
Comme  notre  Préface  se  trouvoit  déjà 
beaucoup  plus  étendue  qu'aucune  de 
celles  des  Volumes  précédents  ,  il  a 
fallu  abréger.  Cependant  nous  avons 
fait  en  sorte  que  le  françois  présentât 
toujours  le  sens  exact,  et  au  moins 
le  précis  du  sujet  dont  le  latin  contient 
souvent  les  preuves  tirées  des  expres- 
sions mêmes  des  Auteurs  et  des  Mo- 
numents originaux. 


I. 

De  Ordine  success.  in  Regnum, 
filiortim  Associationé,  et  natii- 
majoris  Jure  :  Item  de  Regum 
et  Regiiiarum  Inauguratione. 


/. 

De  la  Succession  à  la  Couronne ,  de 
l'Association  au  Trône  ,  du  Droit 
d'Aînesse ,  et  du  Sacre  et  Couron- 
nement des  Rois  et  des  Reines. 


H 


UGONE-CAPETO  ad  rcgium 
soliurn  evecto  ,  integrum  pcrse- 
x^eravitj  inconcussumque  ,  quoad 
ejus  posteroSj  permansit  jus  here- 
ditariee  successionis  simul  cum 
Monnrchid  natum.  Hoc  sacer- 
rinio  apud  Erancos  jure,  Hugoni 
succedit  Rohertus ,  Roberto  Hen- 
ricus,  Henrico  Philippus.  Equi- 
dcrn  priorihus  Capetianee  Dynas- 
tise  Regibus  mos  fuit  filios  suos 
natu-mojores  in  Regni  consor- 
tium adsciscere.  Verian  id  Re- 
gum prndcntiee ,  nulli  necessitati 
tribuendum.  Hoc  scilicet  pacto 
Tom.  !10.  p.  ■^'^^  ^^  Iieredibus  suis  à  turbis  et 
*®^-î  tumultibus  per  Primores  forsitan 

cxcitandis  sapienler  prsecavebant  ^ 
sicuti  apud  brève  Chronicon  in 
Henrico  I  desincns  dicilur  de 
Hugone  juvene ,  piopter  Fran- 
cortiin  seditioneiii  in  Regem 
Siiblinihto,  nec  non  de  Hugonis  de- 
functi,  fratre  Henrico  ordinato  in 


L 


A  loi  de  la  succession  hérédi- 
taire aussi  ancienne  que  la  Monar- 
chie, se  maintint  dans  toute  sa  vi- 
gueur après  la  révolution  qui  plaça 
Hugues-Capet  sur  le  Trône.  C'est 
en  vertu  de  cette  loi  fondamentale 
du  Royaume  que  Robert,  Henri 
et  Philippe  parviennent  à  la  Cou- 
ronne :  et  si  les  premiers  Rois  de 
la  troisième  race  associèrent  leurs 
fils  aînés  à  la  Royauté  ,  c'étoit  l'ef- 
fet d'une  prudence  attentive  à  pré- 
venir les  troubles  de  l'Etat ,  et  non 
pas  une  précaution  de  nécessité, 
pour  assurer  le  sceptre  à  leur  famil- 
le. Cette  association  étoit  détermi- 
née par  les  Rois  dans  l'assemblée 
et  de  l'avis  d  es  Grands  du  Royaume. 
Hugues-Capet  assemble  à  Orléans 
les  Seigneurs  de  France  et  de  Bour- 
gogne pour  la  cérémonie  du  Cou- 
ronnement de  Robert.  Robert  con- 
sulte les  principaux  Seigneurs  sur  le 
dessein    qu'il    a    de    faire     couronner 


PRJEFATIO. 


son  lîls  Hugues  à  Compiegne.  Après 
la  mort  de  cet  aîné ,  il  fait  reconnoî- 
tre  Roi  son  second  fils  Henri  dans  une 
assemblée  des  Grands.  Les  Actes  du 
Sacre  de  Philippe  I  ,  du  vivant  de  son 
j)ere  ,  et  d'autres  monumens  prou- 
vent que  l'association  de  ce  Prince 
fut  accompagnée  des  vœux  des  Sei- 
gneurs et  du  peuple.  Les  Grands 
étoient  donc  consultés.  Guillaume  , 
Duc  d'Aquitaine  ,  écrit  à  Fulbert  qu'il 
ne  donnera  son  consentement  au 
Couronnement  et  à  l'association  de 
Henri  I  que  de  concert  avec  le 
Comte  Eudes  son  parent.  Les  Evè- 
ques  donnoient  aussi  leur  avis  ,  et  il 
étoit  d'usage  qu'ils  assistassent  à  la 
cérémonie  du  Sacre.  Le  sentiment 
de  Fulbert  de  Chartres  au  sujet  de 
l'association  de  Henri  I  lui  attira  la 
haine  de  la  Reine  Constance  ;  et 
dans  sa  lettre  à  l'Evêque  de  Châlon 
sur  Saône  ,  il  s'excuse  de  ce  qu'il  ne 
pourra  pas  se  trouver  au  Sacre  du 
même  Roi  ,  et  il  fait  prier  l'Ar- 
chevêque de  Reims  de  ne  différer 
cette  cérémonie  sous  aucun  pré- 
texte. On  auroit  tort  d'en  conclure , 
comme  font  quelques  modernes , 
que  la  Couronne  héréditaire  dans 
la  Famille  Royale  fût  élective  au 
choix  des  (  xrands ,  par  rapport  aux 
différens  Princes  de  la  Maison  ré- 
gnante. Car  si  les  Rois  se  sont  fait 
une  loi  de  prendre  l'avis  de  leur 
Conseil  dans  les  affaires  importan- 
tes, la  décision  ne  dépendoit  pas 
pour  cela  du  consentement  des 
Seigneurs.  Quand  Robert  les  con- 
sulta sur  le  dessein  qu'il  avoit  de 
faire  sacrer  Hugues  son  fils  aîné  ; 
l'objet  de  cette  consultation  n'étoit 
pas  de  demander  un  consentement 
qui  n'étoit  nullement  nécessaire 
pour  assurer  à  ce  jeune  Prince  le 
droit  à  la  Couronne ,  mais  seule- 
ment de  s'informer  s'il  n'y  auroit 
pas  de  l'inconvénient  à  se  donner 
si-tôt   un    collègue.    L'avis     des     Sei- 


485. 


CXXXUJ 

Regnum    prae    timoré    Franco- 
rum.   Regum  filii,  patrum.  Collegx 
et  successores  instituehantur  in  so- 
leinni     Optimatum      conventu      et 
ex  corumdem  consilio^   uti  de   Ro- 
herto     ejusque      filiis    Hugone     et 
Henrieo      narrât      Glaber.      Idem  ibid.  pp.  <3. 
testantur  de  Philippo^   vivente  pa-  ^^'  ^'  ^^ 
tre,     in    Regem    inaugura to ,    cùm 
ordo  coronationis  ejusdem   Phiiip- 
pi,  tiim  Chronicon  Strozzianum    et  Tom.  H. pp. 
Auctor  vitse     S.    Lietberti.     Opti-  481. 
matum    consilium    in    re    tam    so- 
lemni  adhïberi  solitum  fuisse  tes- 
tis     maxiime    auctoritatis    Guillel- 
mus  /^j     Aquitanise    Dux ,    qui  en 
ipso   tempore    quo    de    Henrieo    in 
Regern  ,    Roherto    superstitc  ,   con- 
secrando     agehatur  ,     scribit      ad 
Fulbertum  se  non   consensurum  Tom.  io.  p. 
in  ordinando  Rege  absque  fra- 
tre     suo    {patrueli)    Odone     co- 
mité.  Ejusdem   prserogativœ  par- 
ticipes    Episcopos     fuisse     mu/ta 
evincunt  ;     imprimis   inimicitise    à 
Regind    Conslantid  tune    temporis 
adversiis      F ulbertum        exercitse  , 
queni    Henrici    juribus    constanter 
addictam  ad  Roberti  natu-minoris 
partes,    quas  ipsa    tuebatur ,    nun- 
quani     adducere    potuit.    Prgesules 
ergb      Regum     consecrationi    jure 
quodam  aut   ex  consuetudine  inter- 
fuisse  constat  tum  e.c  variis  aucto- 
rum   testimoniis,    tum    ex    epistolâ 
Fulberti  Cabilonensem    Episcopum 
rogantis  «   ut  suadeat  domno    Ar-  Tom.  10.  p. 
»  chiepiscopo    (Remensi)    cseteris- 
»  que  primoribus,  ne  quâ  occasione 
»  différant    benedictionem  jwvenis 
»   (Henrici)  ad  quam  voto  quidem 
»   rapitur,  sed  adversd  valetudine 
»  retardatur  ».  Neque  ideo  conclu- 
dendum  est  pênes   Proceres  fuisse 
jus    ut  successorem   et  hseredem  re- 
gni     deligerent.     Mngnatum    qui- 
dem     consiliis      utebantur     Reges, 
sed   iis  non  nisi  arbitratu   suo  ob- 
sequebantur  ;    cujus     rci     insigne 

11 


481.  c. 


cxxxiv  PRjEFATÎO. 

Tom.  10.  / .  suppeditat        exemplum        Glaber  gneurs    lut  d'attendre   à    cause    de   la 

Oo. 

Rodulphus.    «  Robertus ,    inquit  ,  grande   jeunesse    du    Prince   Hugues. 

»  providiis  de  Regni  successu  ele-  Mais    cet   inconvénient    ne    païut   pas 

»  gît   regnare  post   se  primogeni-  assez    considérable    à     Robert  ,    pour 

»  turn     Hugonem    nomine  ;    cum-  diflerer ,    et   ne    l'empêcha  pas   d'exé- 

»  que  de  ipso  sacrando   sublimio-  cutei'  la    résolution    qu'il    avoit    prise 

»  res    Primates    Regni    consuluis-  d'associer    deslors  son    fils   à    la  Cou- 

»   set,   taie  ei  dedére  responsum...  ronne.    Après    la    mort    de   ce   jeune 

»  qui  minime   illorum   acquiescens  Prince ,    le  Roi    Robert    lui    substitue 

»  dictis....     Regio    in    Corn  pend  io  Henri     son     second     fils  ,    et    le    fait 

»    adscitis  Regni  Primoribus^   Co-  couronner  malgré    l'avis   de  la   Reine 

»    ronam  ^  ut  decreverat,  ex  more  à  Constance    et    des    Seigneurs     qu'elle 

»    Pontificibus     fecit      imponi.    »  avoit  attirés  à   son  parti  en  faveur  du 

Itaque  Hugo  juvenis  Regio  Dia-  Prince  Robert,  frère  puîné  de  Henri. 

demate    redimitus    est    invitis    et  II  est  vrai  que  le  Roi   Robert  dans  un 

dissentientibus     Proceribus  ^    illius  Diplôme      de      l'an      1015     reconnoît 

setatem       Rcipublicx       capessendx  qu'il  tient   la    Couronne  de    la   grâce 

minus   aptani  judicantibiis.    Quod  de  Dieu   et  de  la  faveur  de  la  Nation 

etiam^     Hugone    mortuo,    contigit  Françoise  ;   mais    par    ces  expressions 

Henrico    quem  ,    narrante    eodem  il  veut  dire   seulement   que  sa  famille 

Glabro,     Robertus    delegerat,     et  occupoit   le    Trône  par    le  choix    de 

repugnuntibus     Regind     Constan-  la  Nation  qui    en    y  élevant    Hugues- 

tiâj   ceeterisque    Optimatibus    Ro-  Capet  ,  y  avoit   pour  ainsi    dire   placé 

berti    natu-minoris    parlium    stu-  en    même    tems    toute    sa    postéiité. 

ibid.  p.  iO.  diosis  y  slabilivil  Regni    coronae.  Tels  étoient   les   principes    de    la  Na- 

Equidem     Robertus    Rex     in     Di-  tion     depuis     l'établissement     de      la 

plomate  anni    1015  profitetur    se  Monarchie.     Aussi    Glaber ,     en    par- 

/*«/./>.  598.  divinâ     propi  liante     clementiâ,  iant  de    l'association  de    Robert  à    la 

Gallicâ  liberalitate  ad  Regni  pro-  Royauté  ,    ne    dit    point  qu'il    y  fut 

vectum    fuisse    fastigia.     VeriLm  élevé  par   les    Grands  ,  mais  que  son 

lus  verbis  nihil  aliud  signiftcatur  père     l'établit    Roi  ,    expression    dont 

quàm    Hugone     Capeto     unanimi  il    se    sert     également     au    sujet    du 

Francorum    voto    et    consensu    in  Couronnement  des  deux  fils    de  Ro- 

Regem       elevato ,        hxreditarium  bert.     Les    formalités    énoncées     dans 

jus    ad   regnum     omnibus    Capeti  l'Acte       du       Sacre       et       Couronne- 

posteris      competere  ;     quandoqui-  ment   de    Philippe   I  ,    du    vivant    de 

dem   apud  Francos  pro   Lege  sem-  son    père    Henri  ,    et    les  expressions 

per    habitum     est     ut    Reges    non  de   choix    et     de    consentement    qui   s'y 

aliundè    quàm    de    Regid     sobole  trouvent  ainsi   que  dans   la   lettre   du 

agnoscerent.    Undè  apud  Glabrum  Duc    d'Aquitaine     à    Fulbert     et  ail- 

non   dicitur  Robertum  ab  Optima-  leurs ,  ne  doivent    point     être    prises 

tibus  obtinuisse  Regnum,   sed  Re-  à    la     rigueur.     C'étoit     une    manière 

gem  à  pâtre  constitutum  fuisse,  d'exprimer      les      acclamations      des 

13.  Sic  ex    eodem  Historico    Robertus  Grands  et    du    Peuple,    et     la   recon- 

Hugonem     juvenem      successorem  noissance    publique   du    droit   que    le 

et  collegam    in    Imperio  désigna-  Prince     avoit     à      la    Couronne.     En 

vit,  et  post  Hugonis  funus  Hen-  effet   dans    le    serment   que    Philippe 

ibid.  p.  40.  ricum,    ut   supra    notavimus  Re-  prêta  à  son   Sacre  ,   ce  Prince  ne   dit 

gni    coronae     stabilivit.      Neque  pas  qu'il  va  être  Roi  par  le  choix  et 


PRjEFATIO. 


cxxxv 


le  consentement  des  Grands  ou  de  strictlm  accipiendx  sunt  electio-  'i"m.i{.pp. 
la  Nation  ,  maU-  par  la  grâce  de  nis,  consensus,  voluntatis  vo-  ^'  "^*' 
Dieu  ^  de  qui  seul  nos  Monarques  ces  in  ordinatione  Coronationis 
tiennent  leur  droit  à  la  Couronne  Philippi ,  vel  in  laudaiâ  Ducis 
qui  leur  appartient  par  la  naissance.  Aquitanix  epi<told ,  vel  alibi 
passim  usurpatx  ,  qux  nihil  aliud  sonant  apud  illius  xtatis  Scriptores 
nisi  meros  Magnatum  et  populi  plausus  et  acclamationes  qaibus 
Régis  coronati  jus  publiée  pro/ltebantur.  Reverà  Philippus  in 
sacramento  inter  Coronationis  suse  solemnia  prxstito  non  dicit  se  mox 
futurum  Regem  Francorum  electione  ac  voluntate  Optiniatum  et  po- 
puli ,  sed  tantiirn  Deo  propitiante,  quod  argumento  est  Reges 
nostros  à  solo  Deo  trahere  jus  ad  Regnum  quod  ipsis  paternâ  hereditate 
obtigit. 

Le     droit    d'aînesse     devient      sous         Hereditarise      successionis      jus 
la     troisième     Race    une     loi     fonda-     ''*       Regnum     jure      primogeniti 
mentale     du    Royaume  ,      et      donne     confîrmatur  et   perficitur.    Reapse 
à   la  succession   héréditaire    une   nou-     testante    Orderico    Fitali^    Histo- 
velle     perfection.      Le     Roi     Robert    ^^^    Ecclesiasticx    libro    septimo, 
associe    successivement   à    la  Royauté    Rex  Henricus  jure    primogeniti  /i^w./».  247. 
ses  deux  fils  aînés  Hugues    et  Heini.     debebat     redimiri    Regni    fasci- 
Le    choix    qu'il    fit   du    premier     ne-     t)us  :    unde  Legem  quâ  natwmajor 
prouva      aucune      difficulté  :    il     n'en    P'^^  fratribus  junioribus    Regnum 
fut  pas  de   même  à  l'égard  de  Henri,     adipiscitur,  jam  inde  à  tertise  stir- 
La     Reine     Constance     voulut    l'écar-    P^^  origine    viguisse    meritb  nobis 
ter    du     Thrône  ,      pour    y    placer  le     colligi    videtur.     Quo    circa     non 
jeune     Robert     dont     elle    étoit    ido-    possumus  suffragari  cuidam    Fo- 
lâtre  :    elle   sçut   gagner  par   ses  intri-     luminis    prœcedentis    in   epistolam 
gués  une  partie  de    la  Cour   et    près-     Odolrici    Jurelianensis    ad    Ful- 
que  tous    les     Evêques.    Le    docte   et     bertum    Carnotensem    notulse  ^    in 
vertueux  Fulbert    encourut    sa     haine    7««  dicitur   Odolrici  verba    «  vi-  Tom.  40  p. 

504 

plutôt   que     d'approuver     une     préfé-  ^  ^^"      innuere      nondàm      tune 

rence      qu'il      regardoit     comme     in-  '^  apud    Gallos    jus    inconcussum 

juste.    La   lettre  que  lui    écrivit     à  ce  »  obtinuisse,     ut    sine    ullâ    con- 

sujet      Odolric ,     Evêque     d'Orléans ,  »  troversid    in    paternum    solium 

et    qu'une     note     du    volume    précé-  "  natu-major        filiorum       Régis 

dent    suppose    contraire    au  droit    de  '^  succederet  ».    Quam  quidem   in 

primogéniture ,    nous      paroît     le     fa-  sententiam       descendernnt       non- 

voriser.     On    y     voit  clairement    que  nulli     ex     recentioribus    Historiœ 

Fulbert    n'épousoit     si     vivement    les  Francicx  Scriptoribus .    Nobis  au- 

intéréts    de    l'aîné ,    que     parce    qu'il  ^^m  Odolrici    epistola    contrarium 

étoit     persuadé      que      le    bon    droit  videtur    non    modo    innuere,    sed 

étoit    de    son    côté.    L'Evèque      d'Or-  etiam   apertè  declarare.    Ibi   enim 

léans    lui-même    paroît    en   convenir  :  agitur  de    Roberti  successore    de- 

il  se  contente    de    représenter    à   Fui-  signando  ,     et    in    Regni    consor- 

bert  que    la    Reine   est    irritée  de  le  tium  post    Hugonis  juvenis  mor- 

voir  du  sentiment    du    Roi  ;   qu'Hen-  tem   adsciscendo.   Varias  in  partes 

ri  passe  pour  un  Prince  mol ,    lâche ,  abierant  Aulici.  Henrico   ut  potè 

négligent,    que    son    jeune     frère     a  natu-majori  favebat    Rex  Rober- 

des      qualités       tout     opposées ,    que  tus,   Roberto    natu-minori    Regina 


cxxxvj  PRjEFATIO. 

Tom.  10.  p.  Constantin.  Ochlricus  ed  de   re  ad     le      sentiment      des      Evèciues      étoit 
S04.  ... 

Fu/beitum  scribit,  a  eum  mcurrisse    qu  aucun     des    Princes     ne    fût    cou- 

»  gravissimum   Reginx  odium  fa-    ronné    du   vivant  du   Roi ,    mais    que 

»  ventent  potiùs  marito  sito  de  con-    si  cela    ne   se   pouvoit ,    l'on    préférât 

»  stituendo      Rege      majore    filio    celui     que     ses     qualités     rendioient 

»  qneni    dicunt  esse    sinnilatorem^     plus     capable     de      gouverner  ;      que 

»  segneni,   mo/Iem,    in   negligendo     peut-être  ce   parti  ne   lui  paroîtra  pas 

»  jure  patrissaturum ,  fratri  si/o    le    plus    équitable  ;     mais    qu'enfin    la 

I)  attribuentes     his     contraria prudence    oblige    quelquefois     de     se 

»  esse  autem   Episcoporum  Fran-     relâcher    des    principes    d'une    équité 

»  cigenarurn,     ad     componendam    trop    rigoureuse  ,  pour    se    soustraire 

»  utrinque   litem ,  sententiam,  pa-    aux    njalheurs    et    aux    dangers     qui 

»  tre  vivente,  nullum   sibi   Regem     en     seroient     les    suites.    Ce    langage 

»  creari  :  qubd  si  acriiis  institerit    d'un  Prélat    politique    n'est-il   pas    en 

»  in   vitd   patris   hoc  fieri,    queni     mème-lems    celui    d'un  homme    per- 

»  melioreni   senserit^  ad  Regem  de-     suadé   de     la    bonté    de    la    cause    de 

))  beresublimari.  y>.Deindesubjicit:     l'aîné?     Il  y     a  donc   lieu    de    penser 

«  Videas  ^     pater     prudentissime,     (jue   les    intrigues    de    Constance    ont 

»  ne  sis  plus  xquo  justus,  etc  ».     pu  lui  gagner    des    partisans    en    fa- 

Ex   quibus   et    aliis    Prœsulis    in    veur    du    cadet  ;     mais     qu'elles     ont 

Reginam     Constantiam     obsequiosi    été     incapables     d'obscurcir    le    droit 

verbis  datur    intelligere    primoge-    de  priniogéniture  établi  d'ailleurs  par 

niti   causarn  melioreni    visant    non    rapport      à      la      succession      de       la 

modo  Fulberto  ,    veriim  etiam  ipsi    plupart     des     grands      Fiefs.     Ordéric 

Odolrico  de    Henrici  jure  minime    Vital    (jui     écrivoit   un    siècle    après  , 

dubitanti  ;  licet  Carnotensent   Epis-    auroit    donc     eu  raison     de   dire  que 

copum  amicè   adhortetur    ut    tem-     la     Couronne     appartenoit    à      Henri 

pori    cedat  ^    natu-majoris    partes    par   le  droit  d'aînesse. 

dcserat  ,      faveatque      natu-minori^     ne     in     invidiam     incurrat,     odiuiique 

mulieris    ad    vindictam     propensissimx.     Non  igitur     potuit    hsec    Rcginse    et 

aulicorunt     molitio    primogcniti    jus     infirmare    ad       quod   tum     plerorum- 

qiie  magnorum  Feodorum  successiones   componebantur. 

ibid.  p.  225.  y4pud  Auctorem  brevis  Chro-  La  petite  Chronique  de  S.  Martin 
nici  Sancti  Martini  Turonensis  de  Tours  et  ceux  qui  l'ont  suivie  , 
et  ipsius  sequaces  legitur  Odo-  prétendent  qu'Eudes  étoit  l'aîné  ; 
nem  majorem  natu  Henrico  mais  qu'il  fut  exclus  de  la  Royauté 
fuisse  ;  sed  quia  stultus  erat  non  pour  cause  d'imbécillité  :  Albéric 
Regem  fuisse.  Albericus  autem  de  Trois-Fontaines  dit  que  Robert 
Trium-Fontium    Monachus ,    nulld    étoit    l'aîné  ;  et    ces   Auteurs   assurent 

/Lid.pp.iSS.  Odonis  factd  mentione  ,  Roberto    que   Henri  qu'ils  supposent   le   cadet, 

fratre    junioreni     asserit  eundem     leur    fut     préféré     par     les     intrigues 

Henricum.    Vterque  Scriptor  nar-    de      la      Reine     Constance.    Rien    de 

rat    industrid    matris    contra   fas     plus    contraire    à    la    vérité    de    l'His- 

jiisque      primogeniti      natu-mino-    toire    attestée    par     les    Auteurs    con- 

rem     Henricum    successisse  ;    qux     temporains     les     plus     graves  :    mais 

quidem   Historiœ   veritati   et  cose-     au      moins      ces      Chroniques      s'ac- 

vorum       Scriptorum       auctoritati    cordent      à      reconnoître       l'existence 

quhm    maxime  adversantur.     Ve-     du    droit  d'aînesse  ,    puisque    suivant 

riim    duo    illi    Chronographi  jus    les    uns  ,   Eudes    n'en    auroit    été  dé- 
pouillé 


PR  JE  F  AT  10.  cxxxvij 

pouillé    qu'à    cause   de    l'espèce  d'im-    agnoscunt     primogeniti  ,     si    qui- 
bécillité     qui      le      rendoit     incapable    dem  Auctor  brevis  Chronici   post- 
ât   régner,    et   que    d'un    autre    côté    positum    Odonem    narrât   propter 
Albcric      dans    sa      fausse     hypothèse    animi     imbecillitatem  ;      Alhericus 
avoue      que     Ton     interrompit     alors    verh     Henricum      quem     Roberto 
l'ordre    de    la     succession.   Glaber    ne    fratre   natu-minorem   existimahat, 
paroît  pas   si  favorable  au  droit   d'aï-     tradit  ad  Regnurn  institutuin  esse^ 
nesse.    Suivant    cet    Auteur    contem-    transmutato  ordine.  Unde  si  stid- 
porain,      le      Roi      Robert    après      la     titise  causa   tantàm    majori  minor 
mort     du     Prince     Hugues    examina    prselatus  est  ;  si  non  potuit  junior 
en   lui-même    lequel    des   fils   qui   lui     Regnum      obtinere     nisi      ordine 
restoient,      il     choisiroit     pour      suc-     transmutato  :  jam  pro   certo    te- 
cesseur.     Le    plus    récent    et     le    plus     nendum    est  ordinem    tum  postu- 
élégant   de    nos    Historiens    en     con-    lasse    ut    major-natu   in    Regnum 
dut      que      l'élection       avoit      enco-    succederet.    Ex    Glabri  Rodulphi 
re    lieu    entre    les  enfans     des    Rois  ,    Hist.   libro    3,  cap.   9.  post  Hu-  Tom.  lo.  p. 
et    qu'ainsi    nos    Monarques    tiroient    gonis  juvenis  obitum  cœpit  ite- 
de  leur  naissance  Royale  et  du    choix    rùm  Rex  Robertus  tractarequis 
de    la  Nation  ,  un    double  droit  à  la    potissimùm  ex  residuis  filiis  post 
Couronne.     Nous  ne    pouvons    adop-    se    regnare    deberet.    ffinc    con- 
ter    cette      conséquence  :     en     lisant    cludit    Historiée  Francicœ    recen- 
le     texte      de    Glaber  ,    nous     voyons     tissimus     idemque     elegantissimus 
que    bien    loin     de     transporter     aux    Scriptor  ^    nondàm    sancitam  fuis-  ^.l^^^^'-tai' 
Grands    du     Royaume     le     droit    de    se     legem    qud     primogenitus    ad 
choisir    un    successeur    à    la   Couron-     Regnum  succedit ,    sed  tune   tem- 
ne ,    cet    Auteur    l'attribue     exclusi-    poris    Régis    electionem  fieri  soli- 
vement   au    Roi.    C'est    Robert    seul    ^^'^  ■,   nullo  xtatis    aut   natalium 
qui     délibère  ,    qui     se    décide     pour    ordinis   habito  discrimine ,   proin- 
Henri  ,    qui    en    conséquence    de   son     dèque   primoseCapetianâ  Familiâ 
choix ,    l'associe  à  la   Royauté   malgré     Rcges  Solium  obtinuisse  càm    ha- 
la  Reine   Constance    et    ses   partisans,     taliumjure^    tum  per  subditorum 
Ce    texte    ne   prouve    donc     en    au-    electionem.    Veriim   attente   legen- 
cune    manière     que     les     successeurs     ^*   totum    caput    ex  quo  laudatus 
de    Hugucs-Capet  aient    jamais    tenu     Glabri   locus  depromptus  est,  ma- 
leur    Couronne   du    choix   de   la    Na-     nifestè  patebit  soli  Roberto   patri 
tion    ou    des    Grands     qui    la    repré-     compelUsse  jus  Regni  socium  suc- 
sentoient  alors.  cessorem   et    heredem.    renunciandi, 

adebque     nul  las     fuisse  ,       quoad   electionem  ,  populi     vel  etiam  Magnatum 
partes. 

Mais  au  moins  cette  irrésolution  Saltem  hic  locus  Glabri  nonnihil 
0X1  Glaber  nous  représente  le  Roi  negotii  faccscere  videbitur  iis  qui 
Robert ,  paroîtroit  détruire  le  senti-  jus ,  ut  aiunt ,  primogeniturae 
ment  de  ceux  qui  pensent  que  le  droit  referunt  ad  ipsamet  tertix  stirpis 
de  primogéniture  étoit  dès  lors  une  initia.  Si  enim  «  Robertus,  ut  nar-  Tom.  lo./y. 
loi  du  Royaume.  Si  Robert  choisit  »  rat  ibidem  Glaber ,  providus  de 
son  successeur  entre  ses  fils  ,  le  droit  »  Regni  successu  elegit  regnare 
a  la  succession  n'appartenoit  donc  »  post  se  fiUorum  suorum  primo- 
pas  a  l'aîné  ?  Le  père  pouvoit  donc,  »  genitum  Hugonem  ;  si  post  Hu- 
sans  violer  les  droits  de  l'équité,  lui  »  gonis  obitum  ,  cœpit  idem  Rex 
Tome  AI.  m  m 


CXXXVllJ 


PRMFATIO. 


tissimo  majorem  deberl  fideni  , 
quàm  narrationi  Monachi  Clu- 
niacensis.  Deindè  Robertum  Re- 
gem  nimis  uxorlum ,  et  dômes- 
ticse   pacis   à   rixosâ    conjure    sse- 


»  tractarc  (jais  potissimùm   ex  re-  préférer     un     des    plus    jeunes  ?    Les 

»   siduis  fili'is  post  se  regnare  de-  partisans    du    droit     d'aînesse    répon- 

»  heret  »  ;   ergo   successio   ad  Rc-  dront     que     Fulbert,     mieux    instruit 

gnum  ex   nutu  patris^    non  ah  or-  des   loix    de    l'Etat    que    Glaber  ,     et 

dine  nataliuni  pendebat  ;    alioqidn  plus   initié     aux    affaires    du   Gouver- 

nullus  fuisset  délibéra tioni   locus.  nenient  ,     l'egardoit     cette    préférence 

Veriim    responderi  potest  primhm  comme     une    injustice  ,  et     que     son 

Fulherto ,    ex   anteà   dictis ,  nefas  autorité      doit     l'emporter     sur     celle 

et  prseter  jus  visum  fuisse  majori  d'un     simple   Moine    de     Cluny  :    que 

natu-minorem    anteponere  ;    tanto-  d'ailleurs    le     Roi    Robert  mari     paci- 

que  Prsesuli  in  jure    Regni  versa-  fique     d'une    épouse    dont    il    redou- 

toit  le  caractère  impérieux ,  et  in- 
struit de  son  inclination  décidée 
pour  le  jeime  Robert  ,  a  pu  ba- 
lancer quelque  tems  entre  le  parti 
de  la   complaisance   et    celui    de    l'é- 

piris  turbatss    studiosissimum,   ob-  quité  ;    mais    qu'aflermi    par  les   con- 

sequium   inter  et  jus  forsan  anci-  seils    de    Fulbert  ,   il     s'est    déterminé 

pitem.  aliquandià  fuisse  ;  sed  tan-  à    laisser  jouir     Henri     du   droit     que 

dem   Fulbcrti  monitis    id   consilii  1  ordre  de  la  naissance    lui    donnoit  , 

cepisse  quod  œquitati   magis  con-  et  dont     on    ne     cherchoit    à    le  dé- 

grueret ,    habitdque   nataUurn  ra-  pouiller   que    sur   des    prétextes     mal 

ibid.  p.  39.    tione     decrevisse    Henricuin     pro  fondés      de       mollesse,     de     lâcheté  , 

fratre    in    Regnum     sublimare.  d'indolence    et     d'incapacité    de     ré- 

Quamobrem      deliberandum      non  gn^r.  Quoi  qu'il  en   soit  ,    si    le    droit 

fuit  Roberto  an  primogenitus  Re-  d'aînesse     n'étoit      pas    alors    reconnu 

gni    legitinms   esset    heeres  ;      sed  dans    le    Royaume  ,    s'il    ne    fait    pas 

utrum  is  foret  qui  jure  suo  priva-  une     clause      de      quelques      conven- 

retur ,   ut  pote  Sceptro   inhabilis,  tions  qui    auroient  été     réglées   entre 

qualeni   Henricum  susurrabant  ju-  Hugues-Capet  et   les  grands    Vassaux 

nioris  Roberti  et  Reginx    Constan-  de     la     Couronne ,       lorsqu'ils      l'éle- 

tix  fautores.   Ut  ut  est ,    etiamsi  verent    à   la    Royauté ,  il    est  certain 

Roberto    régnante  ,     nondum     ad  du    moins  que   le  choix    que    Robert 

constitutionem     Regni    pertinuerit  ^t    successivement    de  ses  deux  aînés 

lex  quâ  filiorum  Regiorum   natu-  a  servi    d'exemple   à  ceux    de  ses  suc- 

major    Solium    conscendit  ;    quod  cesseurs      qui      ont      fait      couronner 

tamen  verisimilius  nobis  videtur ,■  leurs  fils  de   leur    vivant;    et    depuis 

licet   nefas    esset    jus  primogeniti  que   les  associations    ont   cessé    d'être 

conjectatione    quâdam     repetere   à  en    usage  ,    la   Couronne    a    été   inva- 

pactis  eonventis ,   si  quse  fuerint ,  riablement      dévolue     à      l'aîné      des 

Hugonem-Capetum    inter  et    Pro-  Princes     de    la     Famille  Royale ,  sans 

ceres  ,   quorum     electione   et   con-  que   ce  droit  d'aînesse  ait  jamais  reçu 

sensu  Sceptrum    Regium  ad  illum  la    moindre  atteinte    depuis    près    de 

et  ad  ejus    posteros   delatum  est:  huit    siècles     que     l'auguste    postérité 

hoc    certe    constat   jam    inde     ab  de     Hugues-Capet    occupe     le    Trône 

ineunte    tertid  Monarchix     Fran-  pour  le   bonheur   de  la  Nation   Fran- 

cicx     dynastiâ  ,      Hugonis-Capeti  coise. 

posteros    natalium   jure    et      ordine    per    octingentos    fere    annos     nunquam 
interrupto  paternum    Solium  obtinuisse  in  felicitatem  subditorum. 


VHJEFATIO.  cxxxix 

Nous      n'avons       aucune      relation         Perienmt     acta      inaugurationis       Regum  et 

circonstanciée      des     Sacres     de    Hu-  Hagonis-Capeti ,    Roberti  et    Hen-  inauguratTo. 

gues-Capet,   de   Robert     et    de     Hen-  ricl.    Prœcipuos   in   Regum   conse- 

ri    I.     Le    procès-verbal    du    Couroa-  cmtione  ritus  adhiheri  solitos  ex- 

nement  de    Philippe    1  du    vivant  de  /«^^^  ordo  qualiter   Pliilippus  in  to,,,.  ii.  ;,. 

son  père ,   est  le  premier  monument  Regem    coronatus    est  ,     qucm 

de     cette    espèce     pour     la    troisième  Gervasio^   Remensi    Archiepiscopo, 

Race.  On    peut  y    voir  en    détail  tou-  tribuit     Rivetus.     Ihi    animadver- 

tes    les    circonstances      qui   accompa-  sione    digna     videntur    Jîdei    ca- 

gnoient     alors     cette      auguste    céré-  tholicse     expositio     ah     ArcMcpis- 

monie  :    la    profession  de    foi  du  jeu-  copo    facta  ;   Régis     inaugurandi 

ne  Prince  ,    sa    promesse     toute  sem-  professio     sive  promissio     iisdem 

blable      à      celle        de       Huges-Capet  concepta    verbis ,    atque    alia    in 

conservée    dans    les    Archives     de    S.  Archiva    S.    Martini     Turonensis 

Martin    de    Tours  ,     les    noms ,     qua-  suh  nomine  Hugonis  Capeti  asser- 

lités ,    ordre    et   séance   des  Evêques  ,  vata,    quam    ad  calcem    undecimi 

Abbés    et     Seigneurs    qui    y     assiste-  Voluminis  puhlici  juris    facimus  ; 

rent ,     les     discours    et     les     préten-  prxterea  milituni   et  populi  tàni 

tions     de    l'Archevêque     de    Reims ,  majorum  quàm  minorum  accla- 

les    acclamations     de   la    noblesse    et  mationes    his     vocibus    expresses , 

du    ptîuple  ,  et    les    autres    formalités  Laudamus,  volumus,  fiât  ;  Epis- 

qui    étoient   alors   en    usage.    La  diffî-  coporum ,     Abhatum  ,    et    Proce- 

culté    que     les    Légats     de  Nicolas  II  rum  nomina   et    dignitates^    ordo- 

voulurent      faire     sous    prétexte     que  que  sedendi  inter  nos  scrvatus  ;  ser- 

l'on  ne    pouvoit  procéder  au  Couron-  mo    denique    a    Gervasio  antistite 

nement  de    Philippe  sans    le    consen-  hobitus  ,  quo    Régis  electionem  et 

tement     du    Pape  ,     ne    servit     qu'à  consecrationem  ,       totius      Gallise 

faire         constater  solemnellement  Primatum ,     swnmique    Cancella- 

cette  maxime    gravée    de    tout    tems  rii  munus   Remensi  sedi  vindicare 

dans    l'esprit    et    dans    le    cœur    des  conatus  est.  Hoc  quoque  non  prx- 

François  :      que       la      Couronne      de  termittendurn    quod   càm   à   Lega- 

France     est     indépendante    de    toute  tis    Romanx   Sedis  in    controver- 

puissance     étrangère.      On     peut    re-  siam    adductum    esset    an   summi 

marquer   en   passant   que   l'Auteur  de  Pontificis     consensus      in    ed     re 

la    vie    de    S.    Lietbert ,     Evêque    de  foret   necessarius ,    id  sine  Papae 

Cambrai,     étoit   mal    informé ,    lors-  nutu  fieri  licitum  esse  disertum 

qu'il  dit  que  le  Pape  invité  de  la  part  ibi  est.   Adeh    semper   Francorum 

du  Roi    par  l'Archevêque   de  Reims  ,  animis    altè    fixum    Francise  Re- 

assista    à    la    cérémonie    du    Sacre   de  ges  nulli    humanœ  potestati  sub- 

Philippel:   ses   Légats  seuls  y  assiste-  jectos' a   solo    Deo    Regum    Rege 

rent ,  et  on  le  leur    permit    par  hon-  pendere.   Honoris  tamen  et  amo- 

neur  et  par  déférence  pour  le  S.  Sie-  ris  gratiâ  tùm    Papae  ibi  affue- 

ge.   Les  Canons  d'Abbon,  et  la  lettre  runt  Legati.  Hinc  nulla  fides  ha- 

de    Hugues-Capet    à     Séguin  ,  Arche-  benda    Auctori   vitse  S.    Lietberti 

vêque    de    Sens ,     font    voir    que    les  narranti    «    Domnum    Pontificcm  Tom.  a.  p. 

Grands    du    Royaume     prêtoient    ser-  »  ab   Henrico    Rege  et  à  Gervasio 

ment    de    fidélité  à     nos    Rois    après  »  invitatum    libenti  animo     se  se 

leur      couronnement  ,     et      que      les  »  petentibus    exhibuisse ,     Regix- 

Evêques  n'en    étoient    pas    dispensés.  »  que    benedictioni    interfuisse.  » 


//. 

Du     Domaine      des   Rois  , 

des     Reines 

et     des     Princes       de 

la       Famille 

Royale. 

cxl  PRjEFA  TIO. 

Fidem  siiam  Regibus  recèns  con-  Les     Reines      étoient     aussi      sacrées 

secratis     sacramento     constrixisse  et     couronnées      avec     beaucoup     de 

Proceres    et    Episcopos   patet  tum  soleninité.     On     en    a    des    exemples 

ex  epistold    Hugonis-Capeti    Si-  sous  la    seconde    Race.    Le    premier 

Tom.lO.psg.  guinum ,   Senonensem  Episcopum  ,  que   nous  fournit  la    troisième  Race  , 

serib   monentis,   a  uti  antè   kalen-  est   celui  d'Anne   ou  Agnès  de  Russie 

»  das  JSovembris  eam  fidem  quam  qui      fut       sacrée     et      couronnée    à 

»  cxteri    sibi    firmaverant  ,    ipse  Reims    dans    une    célèbre    assemblée 

1)   quoque    confirmet   ob   pacem   et  convoquée  à  cet  effet. 
«   concordiam    sanctse    Domini     Ecclesise      totiusque     populi      christiani  ;    » 

ibid.p.&ii.  tiim    ex   Canonïbus     Abbonis     ubi  diserte    asseritur     «    ordinatum     Regem 

»   ab    omnibus  subditis   fidem  sibi  exigere ,    ne  in  aliquibus  Regni  sui    fini- 

»    bus   discordia    generari   possit.  »      Solemnis   quoque     in    Reginarum    Co- 

ronatione    ritus     mentionem    facit  modo    citatus  Auctor    vitœ    S.    Lietberti^ 

Tom.  H.  p.  apud  quem   Anna  {alias  Agnès)  Rusciorum   gentis    Régis    filia  in  spon- 
sam    Henrici    benedicta  ,   Regalique  consecratione  insignita  memoratur. 

IL 

De  Patrimonio  seu  Domanio 
Regum  ,   Reginarum,  et 
Regiorum  Liberorum. 

Hugonis-Capeti ,     Francix  Du-  Lorsque        Hugues-Capet        monta 

cis    ad    Reginum    provecti  ,     bo-  sur    le   Trône  ,    le    Domaine     de    la 

norum   accessione  amplificatum  est  Couronne  fut    augmenté     par    le   pa- 

Coronae,   ut  aiunt ,  Dominium  ;  trimoine  de  ce    Prince    l'un  des  plus 

quod  eodem   régnante  ,   non  vide-  puissans     Seigneurs      du       Royaume. 

tur  imminutum   nisi  piis  in  gra-  Son     Règne    ne    nous     offre    pas  de 

tiam    Ecclesiarum     donationibus ,  grandes    variations    dans     le    Domai- 

vel   traditione    bonorum     quorum-  ne.     Les    aliénations    se    réduisent    à 

dam  jure    bcneficiario  ,   seu   feu-  des      inféodations      telles      que     celle 

dali,  possidcndorum.  Sic  ex  gestis  qu'il    fit      en     faveur     de    son    filleul 

Ambasiensium  dominorum^  cap.  I.  Hugues  de    Lavardin  ,  et    à  de    pieu- 

Tom.iO.  p.  Rex  Hugo,   a  ciim  Regnum  suum  ses      libéralités    envers      les     Eglises. 

^^^'  »    circuiret.  .  .  .     dédit     filiolo     suo       Hugoni      Lavardinum     cum      appen- 

»    ditiis   ipsius     oppidi  ^      multosque     Feodos      in    pago     illo     {Cenomanensi 
»   insuper  ei  addidit  ». 

ibid.  p.  206.       Sub    Roberto    Rege  crescit    Re-  Le   Roi    Robert   réunit    à     la   Cou- 

gale  patrimonium   accessione    Du-  ronne      le     Duché     de      Bourgogne  ; 

catûs  Rurgundix ,   oui    successisse  il    en     investit   son  second    fils  Henri 

dicitur    ab    Hugone   Flaviniacensi  qui   devenu  Roi    le    céda  à   son  frère 

in    Chronico     Virdunensi    nuncu-  chef  des  Ducs    de  la   première   Race. 

ibid.p.z^i.P^^^o-   *     Castrum    autem     Divio-  La   ville   de    Dijon    en    particulier  est 

»    nense     à    Lamberto     Episcopo  encore   une    acquisition    du    Roi   Ro- 

»    Rrunonis   successore    Régi   con-  bert   qui   réunit   aussi    vers   l'an    1015 

y>' cessum  est  »,  si  fides  habeatur  la   ville  de  Sens.   Mais  suivant  Clare, 

,1.  j      CCI    Auctori    vitx    Garnerii.     Civitas  la   réunion  de  ce    Comté  au   Domai- 

loui.pp,  zzl. 

W223.          Senonum,   ex   Chronicis  Hugonis  ne    Royal    ne    fut    consommée    que 

Floriacensis  et    Clarii     circà   an-  vers  la  fin    du    Règne    de    son    suc- 


r  RM  F  AT  10. 


cxlj 


cesseur,    après    la    mort    du     Comte  num    1015    Roberto     Régi    red- 

Raiiiard.  dita,   rursus  ab  Henrico  I  capta, 
Dominio     tamen    Regali    penitàs    adscripta    non  fnit^    ex    eodem     Clario      T,m.  il 
nisi  post  obitum  Comitis  Rajnardi,    extremâ   Henrici   Régis  œtate.  ^^^' 

On  ne   doit    pas    regarder    comme         Narrât        Hugo       Floriacensis  '^id.  p.  159. 
des     réunions      à     la     Couronne      les     Henrieum  «    Odoni    Comiti   Cas- 
conquêtes    que    Henri    I   fit    de  plu-     »  trum     Gornacum  ,     et    Hugoni 
sieurs    places   dans   la   guerre  que   lui     »  Bardulfo    Meris  villam  et  Pe- 
suscita   la  Reine    Constance    après    la  •»  tueram  abstuUsse ,  suamque  rede- 
mort     du    Roi    Robert,    comme     la  »  gisse  in  potestatem  »,  Quœ  nui- 
prise     de     Gournai     sur     Eudes      le  dem     armis     acquisita     Regalibus 
Champenois,    et    celle     de    Pitliiviers  possessionibus    annumeranda    non 
sur  Hugues    Bardoul.     Ces    Châteaux  cememus  ;    quippe    quse    vidcntur 
lurent     probablement    rendus  à     ces  Dominis  suis,  confectâ  pace^  resti- 
Seigneurs    ,       lorsqu'ils        rentrèrent  tuta.   Ab  eodem    Scriptore    disci- 
dans    l'obéissance    du   Roi.   On   seroit  mus  Henrieum  «  Medantici  castri 
mieux   fondé  à   croire,    sur   le   témoi-  »  terram,  Galeranno  devicto  et  ex- 
gnage    de    la    Chronique    de    Fleury,  »  hxredato  ^    sibi     subjugasse   ». 
que    la    réunion    du    Comté  de   Man-  Doctissimus  autem    de    Longuerue  Dict.  Géogr. 
te  confisqué  sur    Galeran,     appartient  existimat      Meduntfe      Comitatum  ***  '''  *^''""' 
au    Règne     de      Henri      I    :      cepen-  Regalis  juris  factwn    non  fuisse, 
dant   l'Abbé    de   Longuerue    prétend  '^"^   régnante    Philippo,  ,    et    id 
qu'elle    n'a     eu    lieu    que    sous     Phi-  quidem    Feodalis  reversionis    lege, 
lippe    I    par     le     droit    de    réversion  déficiente  proie  masculd. 
faute  d'hoirs  mâles. 

Les       fondations        et        donations        Quot    Regum     donationes  ,     tôt 

Royales    sont    autant     de     démembre-  numerantur      distractioncs     bono- 

mens  de  quelques    portions    du    Do-  rum  à    Regali  patrimonio    avul- 

maine    de    la    Couronne.     Un    coup  sorum  ;    cujusmodi   multae    occur- 

d'œil  sur  les  Diplômes    de  Robert  et  runt  in  Diplomatibus.   Undè    fa- 

de  Henri    I    instruira    le    Lecteur   et  cile    cognoscetur   ex    quibus  juri- 

des     libéralités     de     ces      Princes      et  bus    et    redditibus    tune     temporis 

des    différentes   espèces    de    droits  et  conflatum  fuerit    Coronx    Doma- 

de   revenus     qui     composoient    alors  nium, 
le  Domaine. 

Une      aliénation     plus      importante        Multo     majoris    momenti    visa  Tom.  11  p. 

et    dont     les     François      eurent    moult  fuit   fVulcassini   Francici  à    Flu- 

grand  déplaisir  ,     c'est    celle    du     Ve-  ^'^  Isarâ    usque    ad    Eptam    Ro- 

xm      François ,       depuis      la      rivière  berto^     Normannise    Duci,     dona- 

d'Ojse     jusqu'à      celle      d'Epte  ,      en  tio  in  memoriam  beneficiorum   ac- 

faveur    du     Duc    de    Normandie.    La  ceptorum^  ab  Henrico  Rege  facta^ 

reconnoissance    de    Henri   I    pour  les  quam  segre  admodàm  tulisse  Fran- 

services     que     lui    avoit     rendus    le  cos  refert  Chronic.  Ms.  Norman- 

Duc  Robert  en  fut  le  motif.  Or-  niœ.  De  tVulcassini  pago  Fran- 
déric  Vital  dit  que  le  Roi  de  France 
profita  de  la  minorité  de  Guillau- 
me le  Bâtard,  pour  reprendre  le 
Vexin,  et  que  le  Duc  continuel- 
lement    occupé      contre     les     Man- 


cis  posteà    restituto  sic  loquitur  Or- 

dericus   Vitalis  Histor.    Eccl.    lib.  ibid.  p.  248. 

7.    «  Henricus  consilio  Francorum 

»   Pf^ulcassinum  pagum    avide   re- 

»  petiit,    jurique    sua    postmodiim 


nn 


cxlij  F  RM  F  AT  10. 

»  mancipavit.     GuUlelmus    autem  ceaux     et    contre     les    Anglois ,     prit 

»  tune  propuerilidehilitate.  jus  vin-  le  parti    (le   dissimuler,    et    n'en    de- 

»  dicare  suum  non  potuit.  Posteà  manda  jamais   raison    à    Henri     ni    à 

»  vevb   majoribus  sibi  curis  in  Ce-  son     successeur.     Il   est   plus    naturel 

»  nomancnses  vel   Anglos  crescen-  de    penser  que   la   restitution  du   Ve- 

»  tibus  eonticuit  ;   et  contra  Hen-  xin   à  la    Couronne   est    un    efïet  de 

»  ricum     Dominum     suum  ,     seu  la       reconnoissance      de       Guillaume 

»  Philippum  fdium  ejus  pro  Fui-  envers    Henri   I ,   à    qui  il  avoit  obli- 

»  cassino  pago   arma  levore  distu-  gation      du     Duché      de    Normandie, 

»  lit  ».    ISobis   autcm    Wulcassi-  et    qu'elle    faisoit    partie    des    traités 

num   Domanio   restitutum  videtur  que  ce  Duc,   suivant    Gei'vais  de  Til- 

à  Guillelmo ,  ut  gratum  se   prx-  beri  ,    avoit    ménagés    avec    le    Roi , 

béret    in    Henricum    cujus    opéra  pour    l'engager    à   le    maintenir    con- 

Normannise      Ducatum      adversàs  tre    ses    compétiteurs.    On   peut  ajou- 

semulos  suos  tuitus   fuerat.   Quod  ter  que    Guillaume  si  bien   servi   par 

congruit     cimi     Gervasii      'lilbe-  les   François    dans    le    projet  et  dans 

ibid.  [>. 'sri.  riensis  narratione  dicentis,  «  Guil-  l'exécution      de     la     conquête     d'An- 

»  lelmum       Ducatum.       Neustrix  gleterre ,     n'a    point    dû   penser  à  in- 

»  partim    vi,   partim    quibusdam  quiéter  à    ce    sujet    le   successeur    de 

»  cum    Kcge    Francorum     pactio-  Rcnri    L    Au   reste   il   faut   remarquer 

»  nibus    obtinuisse  ».    Nec    mino-  qu'il   ne   s'agissoit  que  de   la   suzerai- 

rem    gratiam    GuUlelmus    referre  neté,   et  non  pas  de  la    propriété    de 

debuit  Philippo   et    Francis    quo-  ce  Comté,  qui  étoit  possédé  alors  par 

rum  copiis  adjutus  est  in  Ânglid  des  Seigneurs  particuliers. 

subigendâ.  Notandum  tamen  est  Reges  Francix  in  fFulcassinum 
tune  temporis  supcriorem  Dominatum  duntaxat  exercuisse  ;  Comitatus 
cnim  à  Drogone  possidebatur  hxreditario  jure. 

Tum.  fo.  p.       Fx     Chronico    Andrex     Aqui-  Les   prétentions    sur   les    deux  Lor- 

cinctini  Monachi,     «  post  mortem  raines  autrefois    cédées     par    le     Roi 

»  Henrici    Imperatoris ,    liobertus  Lothaire     à     l'Empereur     Othon,     au 

»  Rex    Francorum,    ad    invaden-  grand     regret    des    François,     étoient 

»  dam  Lothariugiam   animum   in-  encore  reg^ardées  comme  faisant    par- 

»   tendit;  sed  eito  ab  hoc   conatu  tie  des   droits    de   la    Couronne     sous 

»   desistit   ».    Non       enim      Reges  les     trois      premiers    Rois    Capétiens. 

Francorum     obliti   fuerant    j'uris  Nous    ne  voyons    pas     que     Hugues- 

isui  in  Lotharingiam  qux ,  invitis  Capet  ait     rien   tenté    de    ce    côté-là. 

et    reluctantibus     Regni    Proceri-  Les       circonstances       ne       permirent 

Ibid  pp.  61.  bus  per    Lotharium   ad    Othonem  pas     à    Robert      de     poursuivre     le 

II    et     Germanos     contra     Regni  dessein    qu'il     avoit     conçu     de     re- 

leges    translata    fuerat.     Quamo-  prendre    ces     belles    Provinces.   Hen- 

brem  exemplo  paterno  frétas   Lo-  ri   I  saisit    l'instant     de     la     cérémo- 

tharingiam       aggredi       meditatur  nie     du    Couronnement     de    l'Empe 

Henricus  Rex^  hoc  ipso  temporis  reur  Henri   HI  à  Rome,    pour   l'exé- 

articulo    quo    PJenricus ,     Conradi  cution   d'un     projet     que    ses     prédé- 

filius,  Romam  profectus  fuerat  in  cesseurs      n'avoient     point     abandon- 

Imperatorem     coronandus.     Fazo-  né.  Il  y  renonça  cependant  ;  alors  sur 

nis    tamen     Leodiensis     Episcopi  les    représentations   de    Vazon  ,    Evê- 

monitis  et  adhortationibus  rem  in  que     de    Liège.    L'auteur    des  Gestes 

Tom.  n.  p.  aliud  tempus  differt.  a   Subito  im-  des    Evêques    de    cette    ville    nous    a 


PRjEFATïO.  cxliij 

conservé    la    lettre    de    ce    pieux    et  »  mutât  us    mente   Rex    (ait    An- 
docte    Prélat.     Elle    respire  une    cha-  seinius  Gestoriim    Episcoporiim 
rite    et    une    liberté     vraiment    épis-  Leodiensiuin      Scriptor  )     juhet 
copale.      Le      Roi    fit     publiquement  »  Episcoporum     adesse     cœtum   ; 
son     éloge,    et    témoigna    combien    il  »  epistolam      mandat     viri      Dei 
étoit    touché   de    l'avis  salutaire  qu'il  »  (Vazonis)    coram.    se     recitari  : 
a  voit    reçu    de    la    part   d'un    Evèfjue  »  recitatdy  hune  rectè  dici  Sacer- 
étranger ,    tandis     que    ses     sujets    et  »  dotem  ,    hune     verè    protestatur 
ses  fidèles    n'a  voient  pas    eu    le    cou-  »  Episcopum ,  qui  extraneus  extra- 
rage    de    le    lui    donner    eux-mêmes.  »  nco  sibi  prse  cunetis   ex  débita 
JNous   sommes  surpris  de  ne  pas  trou-  »  fidelibus   sanum    dedisset  consi- 
ver    dans     nos     Historiens     modernes  *   lium  ».     Integram    Vazonis    ad 
ce    trait    de     modération    et    d'équité  Henrieum   epistolam ,    utroque  di- 
qui     fait    tant    d'honneur    à    l'un    de  gnam,     litteris    mandavit    Ansel- 
nos     Monarques.      11     méritoit     d'au-  mus  ;  undè  miramur  altum  apud 
tant  plus    d'être    transmis  à  la   posté-  recentissimos      Historix     Francicie 
rite,  qu'il   est  bien  capable   d'appren-  Scriptores    de    tam   prxclaro    mo- 
dre  à  tous   les    siècles   que    la    vérité,  derationis    Rcgix    et     Episeopalis 
quand    elle   est  présentée  par   la   ver-  Ubertatis       specimine       silentium. 
tu  ,     trouve     aisément  accès  jusqu'au  Csetertim   decem    post    annos    Lo- 
Trône    des     Rois.    Cependant   le    Roi  thnringix      restitutionem      acriter 
vers  la  fin  de  son  Règne  fit    un   dcr-  repetiit     Ilenricus      noster.     Nam 
nier     effort     auprès    de    l'Empereur ,  apud      Lambertum      Schafnabur- 
pour    obtenir    la     restitution     de    ces  gensem  ,     a   Imperator     in     collo-  ibid.  p.  6i. 
Provinces    par    la     voie    de    la    négo-  »   quio  apud  villam  Civois  habito, 
dation.    Ce    fut    l'objet   de    l'entrevue  »  à  Rege  Franc,  contumeliosè  ai- 
de Civois  qui  se  passa    en  reproches,  »  que  hostiliter  objurgatus  dicitur, 
et  ne   termina    rien  :    depuis    ce   tems  »  qubd  multa   sibi  sxpe    menthus 
il  ne  fut  plus   question   des  deux  Lor-  »  fuisset,  et  qubd  partent  maximam 
raines  ;   elles     furent    détachées     pour  »   Regni   Franc,   dolo  à    patribus 
plusieurs     siècles    de     la      Monarchie  »   ejus  occupatam   reddere   tamdià 
Françoise.  »    distulisset  ».    Veriim  hxc   collo- 
ciitio    tota    abiit    in    inanes     querelas   et  exprobrationes,    et    ab   eo   tempore 
Lotharingia     per     septingentos    annos     à  Monarchiâ      Francorum      avulsa 
permansitj   usque  dùm  nostrâ  setate  Mosellanica  eidem  conjunctafuerit. 

Quant    aux    Officiers    qui   adminis-  Latifundiorum     Regiorum      ad- 

troieut   le   Domaine  de   nos  Rois ,    ils  ministratores     Prsepositorum  ,      et 

étoient        appelles       Prévôts   ,         Fer-  aUquandb    FilUcorum^   nomine   de- 

niiers;      et      ils    veilloient    également  signabantur.    lidem  Judiciorum   in 

à  l'administration    de    la  Justice  dans  Dominicis       villis      exercendorum 

les  terres    du   Roi.   Le    Procureur     du  cures      invisrilabant .       Procurator  Tom.  lo.  p. 

Roi  dont  il  est  parlé  dans  le    Poëme  Régis  mundana  administrans  fa- 

d'Adalberon,       etoit       vraisemblable-  ptid    Adalberonem)    non    videtur 

nient    préposé    à    la     régie    des    Do-  alias  ab  administratore    Regalium    . 

maines.  Le  Roi   Robert   dans  son  Di-  possessionum.  In   Diplomate  Régis 

plôme    en    faveur  de    l'Abbaye   de  S.  Roberti   pro    Mictacensi    Cœnobio 

Mémin  ,     met    l'Officier    nommé    en  Villicus      «quiparatur     Officia- 

latin    Villicus    au  rang  des    Juges    re-  lïbus      publicd     potestate     prxdi- 

vêtus  de  la    puissance    publique.    On  tis.      Quod    in     aliis      Diploma- 


cxliv  PRjEFATIO. 

ibid.  p.  607.  fiij^j,    ^^^  infrequens  est.  peut     voir      la    même      chose     dans 

beaucoup  d'autres  Chartes. 

Re^rn^rura.""       ^"""     qusedam     tanquam    pro-  Les      Reines      jouissoient    de      Do- 

pria  posxidehant  Reginse,    de  qui-  maines      propres     dont     elles     dispo- 

hus  vel   testamento ,    vel   alid   ra-  soient  ,     et     qu'elles     pouvoient    mê- 

tione     cum     approhatione    Regum  me     aliéner,      en      faisant     confirmer 

statuebant.       Helgaudus       narrât  leurs     donations    par    les   Rois.     Ade- 

Adelaidem      Roberti    Régis      ma-  laïde ,     mère    de   Robert,     fonde   l'E- 

trem  Sylvanectense  Collegium  Ca-  glise  de  S.  Frambaud  de  Senlis  pour 

nonicorum    S.     Frambaldi    insti-  douze   Clercs  ,  et  comble  de  bienfaits 

ibid.  p.  104.  tuisse^    et    de     quibus    viverent  l'Abbaye      d'Argenteuil.      La     Reine 

abundè    subministrasse.     Recen-  Constance   ,       dont       le     Roi       son 

sentur    in     quodam     Roberti    Di~  époux     loue      l'intelligence      à     gou- 

plomate   villee^   Ecclesise  et  diversi  verner     les     biens     qu'elle    possédoit, 

generis  passes siones  ab  eadem  Ade-  donne     à      l'Eglise     de    S.      Corneille 

ihid.  p.  582.  laide      Argentoliensi     S.      Marise  de   Compiegne   un   Domaine    près   de 

Farthenoni  pie  et   liberaliter  con-  Verberie     qu'elle     avoit    acquis     avec 

cessœ.  Constantia   quam  idem  Ro-  l'argent  dont   son   Père  lui    avoit    fait 

bertus    in    alio    Diplomate ,    «    in  présent  avant   son    mariage.    Le     mê- 

ibid.  p.  Q'i.i.  »  administratione     reriim     ad    se  me   usage   subsistoit  dans    le    Royau- 

»  pertinentium      satis     utilem    et  me  de  Bourgogne ,    oii    la  Reine   Er- 

»  strenuam   dicit ,  prsedium   quod  mengarde,    épouse  de   Rodolphe    III, 

»   ex  aura  eof  patris  sui  dono  as-  fonda  l'Abbaye  de  Taloire. 
»  portato    emerat ,     B.     M.     Compendiensis     Ecclesiee    humiliter     dédit ,     et 

y>   dévote ,       jure      Prœtorio      et  Forensi      tradidit     » .     In      Regno     Bur- 
gundix   Ermengardis  Regina   ad   fundationem    Monasterii     Talueriarum    suis 

Tom.  M.  p.  impensis     xdifirati     multa     largitur  ^      cum       permissione      senioris     sui 

Rodolphi  Régis. 

Domanium       Hugo    Roberti  filius  natu-ma-  Hugues,  fils  aîné  du  Roi  Robert,  ne 

LfiferoT»^.     jor,    etiam    in    Regni    consortium  jouissoit    d'aucun    Domaine     en    pro- 

a  pâtre  adscitus  ^   «    Cernens,  (ait  pre  ,      même    après    son     Couronne- 

»   Glaber  Histor.  libro.  3,  cap.  9)  ment  :      l'avarice     de    sa    mère    Con- 

Tom.  10.  p.  »   se   nihil  Dominii  rei  peculiaris    stance    le     réduisoit     à    n'avoir     sur 
38 

»  prêter    victum    et  vestitum  ex  ceux    de    la    Couronne  que   son    en- 

»  Regno    uhde    coronatus  fuerat,  tretien.   Ce    Prince   en    témoigne    son 

»  posse  mandare  ;  cœpit  corde  tri-  mécontentement ,     et      demande      un 

»  stari:,   atque  apud  patrem,    ut  ei  Domaine    les     armes  à    la  main  ;  son 

»  quippiam     Dominii    largiretur ,  père    lui    assigne  des   revenus    conve- 

»  conqueri  »  ;  obstante  matre  ava-  nables    à  sa   dignité   et    à    son  rang, 

rissimâ  et  mariti  Magistrâ.  Hugo  R  est  remarquable  que  tandis  que  le 

rebellât   adversàs  patrem  ;  deindè  Prince     Hugues     n'avoit    aucun    Do- 

armis     depositis,      à      genitoribus  maine  ,    Henri    son    frère  puîné  étoit 

obtinet  jus  ubique  et  potestatem  déjà  Duc  de    Bourgogne.    La  loi    qui 

Regni.     Notatu    dignum    videtur  ne   donne    ni  Domaine  ni  apanage  à 

Henricum  juniorem  jam   Burgun-  l'héritier        du        Trône       auroit-elle 

dise  Ducem  fuisse,  cum  Hugo  na-  commencé   deslors    à    se    former  ?   Si 

tu-major  nondiim  coronatus  omni  elle  étoit  alors   en  usage,    l'aîné  étoit 

Tom.  10.  pp.  prorsùs  Domanio  careret.  Quod  si  donc    regardé     comme     l'héritier    de 

38.  et  597.     ^.^^  ^^^^  ino lever it  jus  quo  Regni  la    Couroone,    même   avant  que  son 

père 


PRjEFATIO.  cxlv 

père  l'eût  associé  à  la  Royauté  :  le  successor  et  hseres  ah  omni  Do- 
droit  de  primogéniture  auroit  donc  manio,  seu,  ut  aiunt^  panagio 
été  établi  sous  la  troisième  Race  ?  eœcluditur ,   pronum   esset   conclu- 

dere  Hugonem^  prout  natu-majorem^  Coronse  hseredem  etiam  prias 
habitum  fuisse  quàm  Regni  consors  et  particeps  fieretj  ac  proinde  ah 
ipsis  Capetianx  Dynastise  initiis  jus  natu-majoris  vint  legis  apud 
Francos  obtinuisse. 

Le    Prince   Henri,     second    fils    de        Henricus   jam     ah    anno    1015  '*«',/»•  897. 
Robert,  est  qualifié     Duc      de    Bour-     Burgundiee    Ducis     titulo    gaude- 
gogne     dès    l'an    1015   :     on    prétend    bat,   ut    liquet   ex    Diplomate  Ro- 
qu'il     conserva     ce      Duché,     même    herti  Régis ^   eodem   anno    S.    Be- 
après   son    association   à    la    Royauté,     nigni     Monachis     concesso.     Idem 
jusqu'à    la   mort    de   son    père  ;    mais    dicitur    Ducatu    potitus    quamdiii 
soit   avant,    soit  après  son  Couronne-    mxit  Robertus.    Verum  per  totum 
ment,  on  ne  trouve  aucun  acte  con-    illud  tempus  nullum  superest  mo- 
cernant    la   Bourgogne,    en  son  nom.     numentum    ad     Burgundiam    per- 
Il      n'est     pas     même     qualifié     Duc     tinens  quod  ipsius   nomine  inscrip- 
dans     les     Diplômes      après      l'année    tum   sit.    Contra    indicant    omnia 
1027   qui   est    celle    où   il  fut  couron-    supremam    in     Burgundiâ    potes- 
né.    Tous    les   actes  qui   ont    précédé     tatem    remansisse  pênes  Robertum 
cette     époque    ou     qui    l'ont    suivie,     Regem     qui    multis    possessionibus 
émanent     de    l'autorité    du    Roi    Ro-    potiebatur   in    Ducatu.   Enim  ve- 
bert,    qui  paroît  ne   s'être    désaisi     ni    '"ô   anno     1015    salvamenta  villa- 
de  la  Souveraineté   ni  même  de  plu-    rum    plus    quadraginta   in    Bur^ 
sieurs    Domaines    de   ce  Duché  :   en    gundiâ  sitarum    S.    Benigni  Mo- 
1015,   il  cède  à   S.  Bénigne  de  Dijon    nasterio     conceditj     Anno    autem 
les    droits    qui    lui    étoient    dûs    sur    1018       Flaviniacensibus      Mona- 
plus    de  quarante  terres    ou  villages  :    chis    Capellam     quamdam     infrà 
en     1018,    il    donne    à    l'Abbaye    de    mœnia    JEduorum    ci'vitatis    con- 
Flavigny    une    chapelle  et  ses  dépen-    fert.  Ad  Regium   Domanium  sine 
dances  situées   près    des    murs    d'Au-    dubio  pertinebant  Avallo  et  Belna, 
tun.     Beaune   et  Avalon  étoient    en-    Burgundiee     civitates     à     Roberto 
core    du    Domaine    Royal  :    car    dans    juniore    expugnatse   in    bello   quod  ibid.  p.  40. 
la    guerre    que    Henri    déjà   couronné    cum  Henrico  fratri    suo  natu-ma- 
Roi    et  son    frère    firent  à  leur  père,    jore     adversiis   patrem     moverat  ; 
le    jeune     Robert     s'empara    de    ces    à  quïbus  eerte  oppugnandis  absti- 
deux      places      qu'il     n'eût     certaine-     nuisset,    si  fuissent     in    potestate 
ment    pas    attaquées    si    elles  eussent    Ducis    Henrici,    nisi   forte    dica- 
appartenu  à  son  frère  ,    à  moins  que    tur  Henricum   Regni  socium  fac- 
l'on  ne    dise   que    Henri    depuis    son    tum  Ducatu  decessisse. 
couronnement    cessa    de  jouir   de  ce 
Duché. 

Sous  le  Règne  de  Henri  I ,  Ro-  Régnante  autem  Henrico,  Rober. 
bert  son  frère,  chef  de  la  première  tus  ejus  frater  à  quo  ducit  originem 
Race  des  Ducs  de  Bourgogne ,  jouît  prima  Ducum  Burg.  Dynastia  ^ 
de  tous  les  Domaines  et  de  toutes  omnibus  Ducatûs  possessionibus  et 
les  prérogatives  attachées  au  Du-  prserogativis  potitus  est.  Chartx 
ohé.  Tous  les  actes  sont  expédiés  (^jus  nomine  inscribuntur,  curias 
en  son  nom  ;  il  tient  des  Cours  de  judiciales  convocat  ,  privilc- 
Tome  XI.  O  G 


cxlvj  PR^FATIO. 

gia     concedit,    donationes    confir-  Justice  ;     il     accorde     des    privilèges, 

mat^   iisdemque  fruitur  juribus  ac  confirme    des    donations  ,     et     exerce 

cxteri    Coronai     majores- FassalU.  presque    tous    les    droits    dont   jouis- 

Ceeterùm   eorumdem    more,    Char-  soient    les    autres   grands  Vassaux   de 

tas  suas   majoris  auctorîtatis  ipsis  la      Couronne  ,       prenant     cependant 

conciliandx    causa  ,    Regiâ  appro-  quelquefois    comme     eux     la    précau- 

batione    commendandas   curât.  Ex  tion    de  faire  confirmer  ses   actes  par 

instrumento      anni       1043      patet  le    Roi,     pour   les     rendre    plus     au- 

eumdem       Robert  um     possessorem  thentiques.      Une       Charte      de     l'an 

fuisse    Domanii     Belnensis    quod  1043    nous    apprend    qu'il   étoit  pro- 

ad  jus     Henrici  ,       dum      Bur-  priétaire     du     Domaine      de    Beaune 

gundix     Ducis    titulo     insignitus  dont    ne   jouissoit   pas    son    frère  en 

erat ,    minime   pertinuisse   'videtur  qualité      de      Duc      de       Bourgogne. 

ex    superiiis     dictis.     Undè     Hen-  Nous     laissons    aux  Sçavans  qui  s'oc- 

ricum    et  fratrem    ejus   Robertum  cupent     de    l'Histoire    de    cette    Pro- 

non  eâdem   ratione  Ducatum   Bur-  vince   à   chercher   les  raisons  de  cette 

gundise    possedise    merito    colligi-  différence    entre     les     droits    et     pré- 

tur.     Cujus      discriminis      causas  rogatives      de     ces     deux     Ducs      de 

litteratis  viris    in    rébus    Burgun-  Bourgoone. 
dicis     apprime    versatis    exquiren- 
das  relinquimus. 

Tom.  \i.  p.       Quod  spectat  ad  Odonem   Hen-  Quant  à  leur  frère  Eudes,  il  n'eut 

rici  et     Roberti   fratrem ,    a  pri-  aucun  Domaine ,  soit  que  l'état  d'im- 

»   Datas    degit;  nullius   dignitatis  bécillité  auquel    la    nature  l'a  voit    ré- 

>)  fastigio  sublimatus  ,   neque  ha-  duit ,     eût   empêché    Henri    I    de  lui 

»   bebat  propria,  »  sive  »  quia  nimis  procurer     un     état     plus     convenable 

»  stuLtus  erat,  »  ut  asserunt  plures  à  sa   naissance ,    soit  que   la   politique 

Chronographi ,   sive  quod  politicse  exigeât   de  ne    pas  trop    diminuer  les 

prudentix    leges  caverint   ne    Co-  Domaines     de     la    Couronne     en    les 

ronae  Domanium  Regii  patrimo-  partageant. 
nii   partitione  ac  divisione    imminueretur . 

in.  ///. 

De  Palatiis  et  Villis  Regiis.  Des      Palais      et       Maisons    Royales. 

Hxc  in   Collectionis  nostrœ  mo-  Les     lieux    célèbres    par  les   Palais, 

numentis      Historicis     et      Diplo-  dont  les  monumens    des    Règnes   des 

maticis    commemorantur    sub  Hu-  trois    premiers    Rois     Capétiens     font 

gone  ,      Roberto    et   Henrico ,    Re-  mention ,     sont ,     Chelles ,    où     le  Roi 

Tom.  10.  p.  8"'^  Palatia  :  Calense,  ubi  in  Sy-  Robert      confirma      quelques     dona- 

^^^-             nodo     duorum     Archiepiscoporum  tions    en   faveur    de   l'Eglise   de   Saint 

et  undecim     Episcoporum     Rober-  Denis    en    France ,    dans    un    Concile 

tus     San-Dionysianis    possessiones  composé     de     deux     Archevêques    et 

quasdam    prxcepto    corroboravit  :  de   onze  Evêques  :    Compiegne ,   où  la 

ibid.  p.  100.  Compendiense  ,  forte  non  diver-  Maison    de    Charles    le  Chauve    sub- 

"  ïn     *^    "^""^    "   Caroli  Cahn  domo    qux ,  sistoit      encore      du     tems     du      Roi 

teste      Helgaudo  ,       Roberti     xvo  Robert  :   Kicrsy- sur -Oise ,     (car   nous 

Tom.  H.  p.  adhuc     extabat:     Carisiacense  ,  nous     déterminons      pour     le      sen- 

^^^'            quod  ad    Isaram  fluvium    situm  timent     d'Adrien    de     Valois     et    de 


PRjEFATIO,  cxlvij 

Mabillon     sur    la    situation    du  Palais    cum  eruditis  viris   Hadriano  Va- 

nommé   en  latin    Carisiacum)  :     Dreux,     lesio   et   Mahillonio   existimamus  : 

dont  le  quatrième  livre  de  la  Diplo-    Drocense,   cujus  mentionem  facit  Tom.  lo.  p. 

matique    de    Mabillon     ne     fait     pas    Odoranni       Chronicon,       nullam 

mention  :     Etampes ,     magnifiquement    'vero    MoMllonius  in   libro   quarto 

bâti    par   la   Reine    Constance  :  Laon,    de   re  Diplomaticâ  :    Stampense,  ibid.  p.  joo. 

à  qui  la  Reine  Emme  donne  le  titre    q^^od  quidem  nobile  et  à    Reginâ 

de     ville     Royale     dans     sa     lettre     à     Constantiâ     constructum    narratur 

l'Impératrice      Théophanie  ,     et     où    a-b  Helgaudo  :  Laudunense,  apud  itid.  p.  393. 

Henri   I     tint     la    Cour     pléniere     de    Regiam    urhem,    sic    enim    Lau- 

Noel     1047    :       Orléans  ^     que     Glaber    dunum   designatur   in   Emmse   Re- 

qualifie  de  principal   séjour  des  Rois,    ginx    ad     Theophaniam    Epistola  Tom.  H.  p. 

ville   d'ailleurs    célèbre     par     la   nais-    inter    Gerbertinas  ;   ibi  plenariam  ^^^' 

sance,    le  baptême     et    le    Couronne-    curiam  in  natali  Domini  célébrasse 

ment  du  Roi    Robert:    Paris,    dont  le    indetur   Henricus  I  ex  Diplomate 

Palais    étoit   situé  près  de  l'Eglise  de    anni  1047  .•  Aurelianense  ;  porrb 

S.     Barthélémy     qu'occupoient     alors    Aureliae  dicuntur  à  Glabro,  Re-  Tom.  10.  pp. 

les      Moines      de     S.     Magloire ,     et    gum  Francorum  principalis  se-  "  "  *^'^- 

voisin    d'une  autre  Eglise  de   S.    Mi-    des    Regia  ;    civitas    cxteroquin 

chel      fondée      par     le    Roi    Robert  ;     Roberti     Régis     natalibus  ,     bap- 

Helgaud    parle     d'un     Palais      somp-     tismo    et    inauguratione    nobilis  : 

tueux    que    le    même    Roi    fit    bâtir    Parisiense,  juxtà  cujus  aulam  si-  Tom.  n.  p. 

par    ses     Officiers,    et    que  Mabillon    tum  erat    Cœnobium    SS.   Bar- ^^'" 

croit    différent   du    premier  :    Poissy^    tholomaei    atque    Maglorii  ••    ^d 

appelé        Château        Royal  ,      Palais  ,     hoc  palatium    xdificaverat   Rober- 

séjour   des  Rois  :   Senlis,   où  Hugues-     tus    Ecclesiam.   Sancti    Michaelis  :  Tom.  iQ.  p. 

Capet     confirma     les    biens    de    l'E-    Helgaudus       insigne       quoddam  ^*^' 

glise    d'Orléans    en    990,     et    où    Ro-     apud    Parisios    commémorât    Pa-  ihid.  p.  103. 

bert   célébra    la    fête    de    l'Epiphanie    latium    ejusdera    Roberti  jussu 

en      1006  :      Sens,     où     D.      Mabillon    constructum,  et  à  priori,  Mabil- 

croit  qu'il     n'y   a  voit    point  de  Palais     lonio    judice,    diversum  :     Piscia-  ibid.  p.  iOi. 

avant  les    Capétiens  :     Verberies ,    Ro-    censé,  sedes   Regalis  ab  Helgau- 

bert     l'appelle    séjour    des    Rois    dans     do    dictum  :    Sylvanectense ,    uhi  i/ud.pp.âsd. 

un   Diplôme   pour    l'Eglise    de     Saint    Capetus     Aurelianensis     Ecclesix  ^'^^''• 

Corneille      de      Compiegne  :      f^itry ,     bona    prsecepto    confirmavit    anno 

où    le    Roi    Robert    fit    bâtir    l'Eglise     990,    Robcrtus  vero  festum    Epi- 

de    S.    Médard  ;    Henri  I  y  mourut ,    phanise     celebravit ,     ex     Diplo- 

suivant    la     Chronique     de  S.    Pierre    mate     anni     1006  ;     Senonum  ,  Tom.  il.  p. 

le    Vif:   nous   plaçons  ce  Palais  dans    apud    quos,     ante     Capetianorum 

la      forêt      de     Bière    aujourd'hui    de     tempora     nullum    fuisse     Regum 

Fontainebleau  :    Helgaud  nous  le   re-     Palatium      putat      Mabillonius   : 

présente  comme    peu    éloigné    d'une    Vermeriarum  ,       quod      Regalis  ibid.  p.  583. 

terre     de    l'Abbaye   de   S.    Benoît  sur    sedes    nuncupatur    à    Roberto    in 

Loire ,    où     il     avoit     construit     une     Diplomate   pro   Ecclesiâ  S.    Cor-  Tom.  lo.  p. 

Eglise     en     l'honneur    de    S.     Denis,     nelii  anno    1030    concesso  :  Vie-  ibid.  p.  H5. 

triacense,    ubi    plus     Rex    Ecclesiam     S.     Medardi    construxit.      Ibi    Hen- 

ricum    mortales    exuvias    deposuisse    narrât     Clarius.    Victriacumque     ponit  Tom.  U.pp. 

D   •      •  -  7     ,  7^   •      •  1  •  «  /  197.  et  488. 

m     Hriena,     quo     vocabulo     non    Briegium      pagum ,     sed    potius    sylvam 

Bieriam      (  hodiè      Fontisblaudi)        intelligendam      esse      cum      Mabillonio 


cxlviij 


PRjEFATJO. 


monumens    ne    donnent    pas  cepen- 
dant   le   nom    de    Palais  :   Choisy  sur 


Tom.  10.  p.  credimus.  Porrb  Helgaudus  innuit  Fictriacense  Palatium  non  procuL  à 
qucdam  Floriacensis  Cœnohii  fundo^  uhi  Ecclesiam  S.  Dionysio  dica- 
veraty  puisse  positum. 

Palatii    nomine    carent    sequen-         On      peut      mettre      au     rang     des 
Tom.  {{.  p.  tes  Regum  villœ  :    Codiciacus  seu    Maisons     Royales       auxquelles      nos 
Cauciacum      ad     Axonam  ,     uhi 
placitum   ab     Henrico    I    in    gra- 
tiam    Cœnohii   S.    Medardi    anno     Aîne^    qui    en   étoit    décoré    sous    les 
1047     hahitum  ;    hanc    pagi    No-    deux     premières    Races   ;  nous   pen^ 
viomensis    Villam  Regiam   à  Co-    sons   avec    D.     Mabillon    que  le   Co- 
ciaco    Laudunensis   agri ,  auctore    diciacus  où  Henri  I  rendit    un   Arrêt 
Mahillonio ,    distinguimus  :     Cas-    en    faveur    de    l'Abbaye    de    S.    Mé- 
trum    Theoderici     inter     csetera    dard ,    n'en    étoit    pas    différent ,    et 
368  '  *^  ''   ^"'^*^"'    I^cg<^li(^    "valdè     décorum    qu'il   ne  faut  pas    le   confondre  avec 
et  amœnum  diciiur  in  priori  'vitâ    Coucy,    Château    situé    dans    le    Dio- 
S.    Theoderici   Aurelianensis  Epis-     cèse  de   Laon  :    Château-Thierry  ,    que 
copi  ;  omissum    tamen  à  Mahillo-    l'Auteur    d'une     vie    de    S.   Thierry, 
nia,    ut  pote  in  nul  lis  qux  viderit    Evêque     d'Orléans  ,     nous    représente 
Diplomatibus       Palatii        nomine    comme    l'un     des    plus   beaux  et  des 
designatum  :    Melodunum     Cas-    plus    agréables    Châteaux    des     Rois, 
trum,     quod   ante    Philippi    tem-    et  que  nous  ne    trouvons    pas    dans 
pora     nuspiam     in     Diplomatibus    Mabillon ,      sans      doute      parce     que 
Palatii   titulo   donatum    dcprehen-    les     Diplômes    n'en    font    pas    men- 
dit    Mabillonius  ;    habitatio    fuit    tion    sous    le  nom  de  Palais  :   Melun^ 
Régi      Roberto      gratissima.     Ibi    qui ,     suivant     le    même  Auteur,    ue 
Tom.  w.  p.  Curiam       Epiphanise       celebravit    porta    point    le    nom    de   Palais    sous 
^^^-  Henricus    anno    1033.    De    Pala-    les     trois    premiers     Capétiens  ;     c'é- 

tiis  S.  Medardi  Suessionensis  suh  toit  cependant  un  séjour  agréable 
prima  et  secundâ  Stirpe  celeberri-  au  Roi  Robert ,  et  Henri  I  y  tint 
mis  silent  tertise  monumenta.  Duo  la  Cour  de  l'Epiphanie  vers  l'an 
tamen  Henrici  Diplomata  data  1033.  Les  Palais  de  S.  Médard  de 
ibid.pp.^8'2.  leguntur  unum  in  Monasterio  Soissons  si  célèbres  sous  la  pre- 
*'      ■  Sancti  Medardi,  alterum  Suessio-    miere     et     sous     la    seconde    Race , 

nis.   Idem  dicendum  de  San  Diony-    avoient    été     depuis    abandonnés    ou 
Tom.  10.  p.  siano  jam    à    Dagoberti    tempo-    négligés  ;    cependant    deux    Diplômes 
^^'  ribus   Regali  sede  ;  quamquam  ex    de  Henri  I  sont  encore  datés,  l'un  de 

Helgaudo     constat     Hugonem-Ca-    l'Abbaye    de    S.    Médard,     l'autre    de 
petum    apud     S.     Dionjsium    do-    la    ville    de    Soissons  :    S.  Denis,    Pa- 
mum   hahuisse^     uhi  festivis    Pas-    lais  des  Rois  dès     le    tems    de    Dago- 
chse  die  bus  ergà  duos  operi    in-    bert ,   n'en   porte  plus  le  nom  :   Hel- 
sistentes     nefario     in     manifesta    gaud   lait    mention    de  la  Maison  de 
scclere    a    se    deprehensos    insigne     Hugues      Capet  ,       où      ce      Prince , 
prxbuit       indulgentise      spécimen,     après    avoir   célébré   le  dimanche    de 
quod    Roberto     adscribere    maluit    Pâques  à    Paris,   vint  passer    le  reste 
recentissimus    Historiée     Francicse    des     fètes.     C'est    dans    cette    circon- 
Scriptor ,    quâ  fretus    auctoritate    stance    qu'arriva     le     trait    remarqua- 
nescimus.      Quidquid     sit ,     apud    ble      d'indulgence      de       Hugues-Ca- 
S,     Dionysium     solemnes     ISatalis    pet   envers   deux  pécheurs   qu'il    sur- 
/*irf./).593.    Domini,     Theophanise ,    Paschalis    prit  en  flagrant  délit  dans  l'Eglise  de 


PRMFATW. 


cxlix 


S.      Denis  ,     et     dont     un     Historien  et    Pentecostes    Carias     celebrare 

moderne  a     mieux     aimé    faire    hon-  solebant     Reges.     Quarn     consue- 

neur   à  Robert  ;  on  ne  sçait   sur  quel  tudinem      Monachis      gravem    et 

fondement.      Quoi      qu'il      en      soit,  incommodam     primus     antiquavit 

nos     Monarques    y     tenoient     encore  Robertus  circà  annum     1008.   Ibi 

leurs      Cours      plénieres      de      Noël  ,  tamen  retinuit    Domum    Regiam  , 

l'Epiphanie ,    Pâques     et     Pentecôte  ,  quam  nonnisi  à  Philippo  I  Ecole- 

et  le  Roi   Robert  est  le    premier  qui  sis&  S.  Dionysii  collatam  fuisse  ex 

ait    bien    voulu    abolir     cette    coutu-  quodam    Ludovici   VI    Diplomate 

me    onéreuse  ;    il   y  conserva    cepen-  innotescit. 

dant   sa   Maison   Royale,    puisque    suivant    un    Diplôme  de   Louis   le 

Gros ,    ce   fut    seulement   Philippe    I  qui    en  fît   donation    à  l'Eglise 
de  S.  Denis. 

Le     Kassinogilum     de      la     Chroni-  Palatium    antiquum     in     Chro-  Tom.  lo.  p. 

que     d'Angers ,     appelle      Cassignogi-  '"^^  Jndegavensi  Kassinogilum, 

lum    par    Aimoin  dans    la    vie  d'Ab-  ^P"-^  Aimoinum   vero    Cassigno-  ibid.  p.  i38. 

bon,     situé     à    trois     milles     de    la  ^i^uni    dictum,   à  Regulae    Mo- 

Réole  ,   ne    paroît     pas    différent    du  f^f^^sterio    tribus   passuum  millibus 

Calcisdrotum ,       dont        l'Histoire       de  dissitum  ,     idem     'videtur      atque 

l'Abbaye    de    Condom     fait    mention  Calcisdrotum  in  pago  Vasatensi  Tom.  a  p. 

comme  d'un  Palais  ruiné ,   et  qu'elle  ^^  fluminis  Drotii  in  Garumnam 

place    dans    le    Bazadois      à    l'endroit  confluentes    situm ,    cujus    memi- 

OÙ      le      Drot     mêle     ses    eaux    avec  "'^      Auctor     Historiée     Abbatise 

celles    de    la    Garorme.     Mais    il    ne  Condomensis.    Feràm    sedulb  dis- 

faut    pas    le    confondre    avec    le  Cas-  tinguendum  est  a  Cassinogilo  Pa- 

sinogilum     d'Agenois ,     où     Charlema-  latio  Aginnensis  agri  ,    ubi    Hil- 

gne  laissa   la    Reine    son    épouse    en-  degardam    uxorem     Ludovico  pio 

ceinte      de      Louis     le      Débonnaire  ,  gravidam    reliquit     Carolus  Ma- 

pour  aller    faire  la    guerre     aux    Sar-  gf^us  contra  Sarracenos  bellaturus. 

rasins.    L'Auteur    du  quatrième    livre  Geographicas    Aimoini    et    Scrip- 

de    la   Diplomatique     a  relevé    à    ce  torum     illius     vestigiis    insisten- 

sujet    la    méprise     d' Aimoin     et    de  ^"^'^  (^^  Cassinogili  situ  mendas  no- 

ceux  qui  l'ont  suivi.  tavit   Mabillonius^  seu  potius  Mi- 

chael  Germanus  Auctor  libri  quarti 

de  re  Diplomaticd. 

Enfin    Avalon ,     Autun ,     Auxerre ,  Multa    Hugonis    Capeti ,    Ro- 

Dijon  ,        Montreuil ,         Pont-Sainte-  berti  et  Henrici  Diplomata  enun- 

Maixance,     Reims      et    plusieurs    au-  ciantur  data,  in  plurib us  aliis  lacis 

très     endroits      d'où     Hugues-Capet  c,ut     oppidis    qux    totidem  partes 

Robert      et     Henri     ont     daté      leurs  erant  eorum  Domanii^   et  ubivil- 

Diplômes  ,    faisoient    partie    du    Do-  las  seu    Domos    Regias    ipsos  ha- 

maine    de  ces    Princes  ,   soit    comme  baisse  verisimile  est^  sive  ut  Reges ^ 

Rois  ,    soit    comme   Ducs    de    France  sive  tantùm  ut  Francise  et  Burgun- 

ou     de    Bourgogne  :     ils    y      a  voient  dise  Duces ,  v.  g.  Avallone ,    Au- 

sans  doute   des    Maisons   Royales    ou  gustoduni,    Altissiodori,   Divione, 

Châteaux  ;     mais    aucun      n'est     ap-  MonasterioU ,      Ponte-Sanctœ-Ma- 

pellé     Palais     dans     nos     monumens.  xentise,  Remis  etc.   Feràm  nullus 
ex   his    locis     Palatii    nomine    insignitur    in  Capetianis   instrumentis. 


PP 


cl 


PRyEFATlO. 


IV. 

De  Consiliis  et  Curiis  Regiis. 

Consiiium       Regni      Tiegotia      in      Consilio 

Régis.  .  , 

Regio  agitabantur.  Illustrem  hâc 
de  re  testem  habemus  Hugonem- 
Capetum  in  epistolâ  ad  Sigui- 
num   ,        Senonensem      Archiprx- 

Tom.M.p.  sulem  :  a  Regali  potentiâ  in  nul- 
»  lo  abuti  'volentes  (ait  Hugo) 
»  omnia  negotia  Reipublicse  in 
»  consultatione  et  sententiâ  fi- 
»  delium  nostrorum  disponimus  ». 
Idem    ad    Marchionem     Borellum 

ibid.  p.  393.  ita  scribit  :  «  Vestrx  inquietu- 
»  dini  quamprimàm  subvenire 
i  statuimus  Consilio  et  auxilio 
»  nostrorum  omnium  fidelium  ». 
In  Adalberonis  carminé  laudatur 
Robert  us,  qubd  in  ejusmodi  Con- 
ventihus  oratorie  disserere  solitus 
esset  de  rébus  qux  in  deliberatio- 
nem  cadebant.  Non  modo  de  nego- 
tiis  sxcularibus  agcbatur  in  Re- 
gum  Consiliis ,  verîim  etiam  de 
Ecclesiarum  et  Monasteriorum 
fundatione  j  instauratione  ^  im- 
munitatibus  et  privilegiis  j  nec- 
non  de  donationibus  bonorum  à 
Regali  Domanio  médiate  vel 
immédiate  benejiciario  jure  pen— 
dentium  ;  denique  de  cujuslibet 
speciei  donationum  confirmatio- 
ne.  Quorum  quidem  exempla 
passim  in  Diplornatibus  occur- 
runt.    Duo     vel     tria     seligimus  , 

jbid.  p.  S91 .  nempè  Ordinis  Monastici  in 
Cocnobio  San-Dionysiano  Hu- 
gonis  et  ope  Roberti  redintegra- 
tionem  ;  Henrici  vero  pietate  et 
auctoritate  ^     Ecclesise      Casse-Dei 

Tom.H.pp.  i^  titulum  Abbatise  constitutio- 
nem  ;  Martinianseque  apud  Pari- 
sios  Basilicse  instaurationem. 
Horumce  duorum  Henrici  Di— 
plomatum  subscriptionibus  ap- 
paret  eo  régnante  consilia  con- 
stitisse   ex   Principibus   Régi    con- 


588.  et  605. 


IF. 

Des  Conseils  et  Cours  du  Roi. 

Hugues-Capet ,  dans  sa  lettre  à 
l'Archevêque  de  Sens  ,  fait  mention 
d'un  Conseil  composé  de  ses  fidèles  , 
oii  se  régloient  les  affaires  de  l'E- 
tal. Suivant  une  autre  lettre  de  ce 
Prince,  ce  fut  dans  un  Conseil  qu'il 
fut  arrêté  que  l'on  accorderoit  à 
Borel ,  Comte  de  Barcelonne  ,  le 
secours  qu'il  avoit  demandé.  Le 
Poëme  d'Adalbéron  nous  apprend 
que  Robert  y  proposoit  avec  élo- 
quence l'objet  des  délibérations. 
On  y  traitoit  aussi  des  fon- 
dations et  des  restaurations  des 
Eglises  et  des  Monastères ,  de 
leurs  privilèges  et  immunités , 
des  donations  de  biens  dépen- 
dans  immédiatement  ou  média- 
tement  du  Domaine  Royal ,  et  des 
confirmations  des  donations  de 
différente  espèce  ;  les  Diplômes  des 
Rois  en  fourniront  beaucoup  d'e- 
xemples :  nous  nous  bornons  à  citer 
le  rétablissement  de  la  Régularité 
dans  l'Abbaye  de  S.  Denis  par  Hu- 
gues-Capet et  Robert  ;  l'érection  de 
l'Eglise  de  la  Chaise-Dieu  en  Ab- 
baye ,  et  la  restauration  de  celle  de 
S.  Martin  des  Champs  par  Henri  I. 
Ces  deux  derniers  Diplômes  nous 
apprennent  que  les  Conseils  sous  ce 
Prince  étoient  composés  de  Princes 
du  Sang,  d'Archevêques  et  d'Evê- 
ques ,  des  grands  Vassaux  de  la 
Couronne,  des  Seigneurs  qui  rele- 
voient  immédiatement  du  Roi,  et 
des  Officiers  du  Palais.  Abbon  ,  dans 
son  recueil  de  Canons  présenté 
à  Hugues-Capet  et  à  Robert ,  dit 
expressément  qu'un  des  devoirs 
des  Grands  du  Royaume  étoit 
d'aider  nos  Rois  dans  les  Conseils  : 
les  Prélats  y  étoient  invités  comme 
les  Grands  :  Gerbert ,  dans  une  de 
ses    lettres    à  l'évêque    Brunon,    l'in- 


PRJEFATIO.  clj 

vite     de      la    part    de    Hugues-Capet  sanguineis,    Prxsulibus ,     Mognis 

et  de    Robert    de    se  rendre   au  Con-  Coronse      Vassallis  ,       FeodaUbus 

seil    indiqué     à     Senlis.     L'Assemblée  Dominis     Régi     heneficiario    jure 

convoquée     à     Compiegne      en     1023  immédiate   suhditis  ;    deniquè     ex 

avoit    pour      objet    la     réception     des  Regalis     Palatii  Ministris.   Enim- 

Ambassadeurs     de     l'Empereur.      Le  vero     ex     Abhonis     Canonihus  , 

Prince  Henri ,  fils  du   Roi  ,    le   Comte  «  Régi    Primores     Regni     auxilio  Tom.  lo.  p. 

de  Flandre ,    le      Duc    de      Norman-  »  et      consilio    tenentur    exhibere 

die,      plusieurs        Seigneurs  ,        Eve-  »  debitum    honorem  cum  re^veren- 

queset  Abbés,    y  assistèrent.    Le    Roi  »  tiâ  j>.    Hinc    ad  Consilia  voca- 

Robert  manda  ,  la  même  année  ,  Fui-  bantur  non    modo   Proceres  ,    sed 

bert    à    la    Conférence   qui    devoit    se  etiam  Prselati    Ecclesiastici.    Bru- 

tenir     avec      l'Empereur  ;     le     Prélat  nonem        Episcopum       Lingonen- 

s'en  excusa  sur   l'étal    de    sa   santé   et  sem ,    ad    Colloquium    Sflvanectis 

sur  la  longueur  du     voyage.    Henri    t  habendum,    Regum  nomine ,    con-  ibid.  p.  404. 

apprend    que     l'on     prétendoit    avoir  sultandi  causa,  invitât  Gerbertus. 

trouvé    à  Ratisbonne    le  Corps   de   S.  Conventui    quem    apud    Compen- 

Denis  :    il    convoque    une     Assemblée  dium  Robertus  ad  Legatos  Impera- 

de    Barons^  et    de    Prélats   parmi    les-  toris  excipiendos  coegerat   ad/uere 

quels    l'Abbé    de    S-     Denis    est    spé-  Henricus    Régis    filins  ^    Flandrise  ibid.  p.  609. 

cialernent    compris ,     pour      délibérer  Cornes  ,  Normannise  Dux ,    com- 

sur   le    parti   qu'il    convient   de  pren-  pluresque     alii    beneficiarii     Do- 

dre      dans      cette     circonstance     ex-  mini  ,     Episcopi       et    Abbates. 

traordinaire.    C'est    à    titre    de   fidèles  Ad  ejusdem    Régis    cum   Impera-  ibid.  p.  472. 

que    les     Prélats    étoient    admis    dans  tore     colloquium     invitatus     Ful- 

les       Conseils       des      Rois,       comme  bertus^     valetudinis     infirmée    iti- 

on   peut     le    voir    dans     la    lettre    de  nerisque     longitudinis    excusatione 

Hugues-Capet      à       l'Archevêque      de  utitur    in      epistolâ    quadam    ad 

Sens  :   ISous     vous    croyons    digne ,     lui  Robert um       conscriptâ.      Henricus 

dit    le      Prince ,    d'être     aggrégé     au  Rex^  audito  rumore    de  commen- 

nombre     de     nos    fidèles     dont      nous  titiâ     Corporis     Sancti      Dionysii 

voulons     prendre     les    avis      pour      les  apud     Ratisponam       inventione  , 

affaires   de  l'Etat;    et    en  conséquen-  Conventum      coegit       Clericalis  ,  Tom.  {{.pp. 

ce  il  lui  enjoint    de    venir    au-plutôt  Laicalisque  ordinis  personarum,  *^^'  *'  *^^' 

prêter      serment      de     fidélité.     Enfin  quod     magnorum      S.       Dionysii 

on    voit    dans   une    lettre   de    Fulbert  Chronicorum      Scriptor     interpre- 

que    les    Evêques     dévoient    au    Roi  to^«^  e.yi  c^e  Baronibus  etPraelatis. 

aide    et    conseil ,     quand    il   s'agissoit  Fidelium     nomine     ad    Consilia 

de    la    justice ,    de   la    paix  ,     de     l'é-  Regia   admittebantur  Prsesules^  ut 

tat    du     Royaume  ,    et   de    l'honneur  patet    ex  jam    laudatd    Hugonis- 

de  l'Eglise.  Capeti    ad  Siguinum  ,  Senonensem 
Archiepiscopum      epistolâ ,       quem      fidelium     suorum^      (id      est     Consilia-  Tom.  10.  p. 

riorum)    participem    fore     dignissimum  judicat   ,       monetque     ut     quam- 
prîmiim     eam    fldem      quam     cseteri     fidèles    sibi    firmaverant     ipse     quoque 

confirmet.    Fulbert  us    in   epistolâ  quadam  inscriptâ     Roberto,    paucis    verbis  ibid.  p.  467. 
ea   complcctitur  de   quibus   consilium    et   auxilium    Régi   debebat  Episcopus  ; 
scilicet  de  j  ustitiâ  ,    de  pace,  de  statu  Regni,  de  honore  Ecclesiae. 

L'Auteur  de    la  vie   de    Burchard  ,        Régis  Consiliariorum  seu  Con-     ^^^^  con. 

Comte     de     Corbeil ,     donne     à     ce  siliatorum   titulo  donontur    Bur-  ^'i'»^"- 


clij  P  RM  F  AT  10. 

350.'*?'574;  ^^'«''^"•^    Cornes    ah    ipsius     vitx  Seigneur    le  titre     de    Conseiller      du 

Scriptore  ,      et      Hugo       Roberti  Roi  ^    attribué  aussi    dans    un     Diplô- 

Educator    in    ejusdem    Régis  Di-  me    de    Robert    à   Hugues,    gouver- 

plomate    anni    997.     In    secundâ  neur     ou    précepteur    de     ce     jeune 

S.       Theoderici  ,       Aurelianensis  Monarque.     On  ne  peut    douter  que 

Episcopi,    vitâ  narratur    eumdem  Thierry    depuis     Evêque     d'Orléans , 

368    *^'^"  ^'^^0^^"^"'"  ^^   Curiam  juvenili  n'ait  été   un  des    Conseillers   du    Roi 

eetate     accersitum ,       fidelitate     et  Robert  dans    le    tems   qu'il    vivoit    à 

prudentid    ità     Roberto  fuisse  ac-  la    GDur  :    l'Auteur  de  sa  vie     raconte 

ceptum  ,    ut      Rex    cœperit    ejus  que   ce    Prince  avoit    la    plus  grande 

uti  consiliis,  et  jura  Regalia  ei  confiance      dans     ses     conseils,     et 

tradere  disponenda.    Ex  quibus-  qu'il    l'avoit     rendu    dépositaire     des 

dam    verbis    Fulberti    ad  Leuthe-  droits        de      la     Couronne  ;     expres- 

ibid.p.i^O.  ricum ,     Senonensem    Archiepisco-  sions     qui      ne      peuvent      convenir 

pum,    scribentis    colligit     eruditus  qu'aux      Conseillers      de     nos     Rois. 

vir   D.     de     Foncemagne   Leu-  M.     de      Foncemagne     pense      aussi 

thericum  publicse    rei    administra-  d'après    une     lettre    de    Fulbert    que 

torem    fuisse    sub    Roberto    Rege.  Leuthéric ,    Archevêque    de    Sens  ,    a 

été   employé    dans    les  Conseils  ou    dans    le   ministère     sous    le   Roi 
Robert. 

Caria  Régis.      ]^egis      Curiae    vel   Aulae    no-  Les     Assemblées      des      Seigneurs 

mine       designabantur      Procerum  où     le    Roi    rendoit   la  justice,    s'ap- 

Conventus     in     quibus   jus     dice-  pelloient      la      Cour     du     Roi  :     Héri- 

batur    à     Rege.     Ex     narratione  man ,  Abbé  de  S.     Martin    de    Tour- 

restaurationis    Abbatise    S.    Mar-  nay ,     raconte    dans  son    Histoire    de 

tini   Tornacensis j   Auctore     Heri-  la      restauration     de     cette     Abbaye, 

ibid.p.  237.  manno,    «    Curia    Régis    Hardui-  que  l'Evêque    de      Noyon     Hardouin 

»  num  Episcopum,  s>  ob turrem  Re-  y  fut    jugé    et    condamné     à    l'exil, 

giam   Noviomi  eversam    «    prodi-  pour    avoir   détruit  la    tour    du     Roi 

»  tionis  reum ,    de     Regno   Fran-  dans    sa    ville  épiscopale.    Un   Comte 

»  corum    expellendum  et   exilium  nommé     Rodolphe     y  fut    cité   com- 

»  subire  judicavit  ».  Apud  Fui-  nie  coupable  d'avoir   tué    un    Clerc, 

bertum    epistolâ  ad  Joannem  Pa-  et  d'avoir  pillé    les    terres    de  l'église 

ibid.  p.  473.  pam  XIX j  ce    Comes  quidam,  ma-  de   Chartres.     Fulbert  ,    qui  nous  ap- 

»  lefactor^  nomine  RodulphuSj  qui  prend    ce    trait    dans    sa     lettre    au 

»  res   Ecclesise  per  injustam   occa-  Pape  Jean  XIX ,    mande    à   Foulques 

»  sionem     invaserat  ,     unum     de  Nerra  ,    Comte     d'Anjou  ,    de     venir 

»    Clericis  manïbus    suis   interfece-  se     laver    en    Justice    du    crime    de 

»  rat^     duos    alios    captos  sacra-  leze-Majesté    qu'il    avoit    commis    en 

»    mentis   illigaverat  ,  de  his  om-  donnant     azyle     à     quelques-uns     de 

»  nibus   appellatus  fuit  in  Curiâ  ses     Vassaux     qui     s'étoient     rendus 

»  Régis.    »    Fulco    Nerra,    Comes  coupables     d'un      crime     atroce     en 

Andegavensis  ,     satellitibus     suis  présence  du  Roi  même. 
horrendi    facinoris,    présente    Rege ,     admissi    reis     patrocinium    et     recep- 
tacula    prsebuerat.      Itaque     Fulbertus      eum     monet     ut     statuto     tempore 

Ibid.  p.  476.  veniat  in  judicium ,    se  se  apud  Regem  de  Majestatis  crimine  purgaturuS' 

PMium          Per   Curiam    Parium   intelligi  Cette      Cour     étoit      la       véritable 

débet  ipsamet  Régis  Curia,    cùm  Cour  des  Pairs ,    quand     il     s'agissoit 

in  eâ  de  Procerum  dissidiis    com-  de  discuter     les   querelles    des    Hauts 

Seigneurs. 


PRJEFâTIO.  cliij 

Seigneurs.  Robert  y  manda  Ri-  ponendis  agebatur.  Narrante  fVil- 
chard  second  ,  Duc  de  Norman-  lelmo  Gemméticensi,  Rohertus  Rex 
die ,  et  Eudes  le  Champenois ,  et  Odonem  Comitem  et  Richardum, 
termina  les  différends  de  ces  deux  Normanniœ  Ducem^  amhos  discor- 
Seigaeurs  au  sujet  de  Dreux  et  de  des  ad  se  apud  Coldras  convenire 
la  dot  de  Mathiide  qu'Eudes  avoit  mandavit ,  controversiamque  in- 
épousée. 11  en  est  fait  encore  men-  ter  eos  de  Drocacensi  Castro ,  \T-  ^^  P- 
tion  dans  la  lettre  de  ce  Comte  au  seu  de  dote  Mathildis  Odonis 
Roi  Robert.  Le  Duc  de  Norman-  uxoris  ortam^  Regni  Procerum 
die  l'avoit  ajourné  de  la  part  du  hahito  Conventu ,  diremit.  Pa- 
Roi  à  un  Placite  :  comme  il  se  dis-  rium  Curiae  spécimen  egregium 
posoit  à  y  comparoître,  le  Duc  lui  hàbetur  in  ejusdem  Odonis  ad 
manda  que  ce  différend  ne  pouvoit  Robertum  Epistolâ^  in  quâ  sic 
être  jugé  sans  l'assemblée  de  ses  Regem  alloquitur  :  «  Cames  Ri-  'l>^d.p.m{. 
Pairs ^  parce  que  le  Roi  ne  vouloit  »  chardus  monuit  me  venire  ad 
entendre       à       aucun       accommode-  »  justitiam     sivc     concordiam    de 

ment ,       et      qu'il      prétendoit      faire  »  querelis Ego     vero    misi 

confisquer    les    béaéfîces    du     Comte,  »  causam     hanc    totam    in    manu 

et    le    faire    déclarer    incapable    d'en  »  ipsius  ;    tàm    ille    ex    consensu 

posséder.  »  tuo  constituit  mild  placitum  .  .  . 
»  sed  instante  termino ....  mandavit  mihi  ne  me  fatigarem  ad  condic- 
»   tum  placitum    veniendo  ;   quia    non    erat   tibi   cordi   aliam  justificationem^ 

»  sive     concordiam     recipcre,     nisi     hoc  tantiim    faceres     defendere  ,     quod 

»  non  essem  dignus  ultum  beneficium  tenere  de  te,  JSec  sibi  competere 
n  dicebat  (Richardus),  ut  me  ad  taie  judicium  exhiberet  sine  Conventu  Pa- 
»  riumsuorum  ». 

Les    Eglises    situées   dans    les    Do-        ^pud   Curiam  Régis   discutie-    Ecciesiarum 

maines     ou     dans    la     mouvance     de  hantur    causx    Ecciesiarum ,     po- 

la     Couronne      avoient     leurs     causes  tissimùm    in     territoriis    ad    Do- 

commises  à    la    Cour  du   Roi ,   comme  minium    Regale    pertinentibus    si- 

on     le     voit    par     les    Diplômes     de  tarum,      ut    indicant    Henrici     I 

Henri     I     pour    les     Chanoines    d'E-  Diplomata      Canonicis      Stampen- 

tampes     et      pour      l'Abbaye      de     la  sibus      et      Cazx-Dei      Monachis  Tom.  il.  pp. 

Chaise-Dieu.     Il  nous     reste  d'ailleurs  concessa.     Nonnulla    etiam   super-  ^''^'"^^^• 

plusieurs    Arrêts    émanés    de    la   Cour  sunt  placïta  Régis  Curiee  de  cau- 

du     Roi     concernant     les     Eglises     et  sis     Ecciesiarum    Ssecularium     et 

les     Abbayes.    Tels    sont  ,     sous    les  Regularium.^    v.    g.     sub    Hugo- 

Rcgnes    d'Hugues-Capet     et    de     Ro-  ne      et     Roberto     ad    annos   995,  Tom.  lo.pp. 

berl  ,     les    Arrêts    pour    Notre-Dame  1008,      1016    et    1030,     in    gra-^^^''"' 

de    Soissons    contre    Albert    de    Ver-  tiam      Ecciesiarum      Suessionensis 

mandois  ;    pour   l'Abbaye    de   S.    De-  R.     M.     Corbeiensis,    San-Diony- 

nis     contre     Burchard  ;      pour    celles  sianx,     Parisiensis     S.     Germani, 

de    Corbie    et     de    S.     Germain    des  Dervensis    et     Gemeticensis  ;    sub 

Prés      contre     des      Avoués  ;      enfin  Henrico  autem    pro    Clericis    S.  Tom.  a.  pp. 

577    ctc 

pour  celles  de    Montier-en-Der  et  de  Comelii    Compendiensis ,      Eossa- 

Jumieges      contre      des     usurpateurs,  tensibus    S.  Mauri^  et  Suessionen- 

Le   Règne   de  Henri  I  nous   en   four-  sibus     Sancti    Medardi    Monachis 

nit    aussi    quelques-uns  ,    sçavoir    les  annis  1043,  1047  et  1048. 

Arrêts    en    faveur    des    Chanoines  de  S.  Corneille  de  Compiegne  contre 
Tome  XI.  q  q 


cliv  rRMFATIO. 

leur  Prévôt,   et  ceux  qui   furent  rendus  pour  les  Abbayes  de  S.  Maur 

des  Fossés,  et  de  S.  Médard  de  Soissons,  contre  des  Avoués. 

Litiura  For-       Simplex     et     à    forensium.  ju-  La  forme   de  la  procédure  en   usage 

diciorum       anfractibus       immunis  dans   la   Cour  du  Roi    est   fort   simple, 

litium    in    Curiâ    Régis  dijudi-  Le    plaignant    présente     sa     Requête 

candarum    formula.     Petitor   li-  au  Roi  ,   qui  l'admet  et  fait  ajourner 

bellum.    supplicem    Régi    porrige-  la     partie     adverse  ;      le     demandeur 

bat,    seu    (ut    aiebantj    clamores  plaide   sa  cause  le  premier,    le  défen- 

inferebat    Regiis    auribus.  Rex,  deur  y    répond.  L'un  et    l'autre  sont 

accepta    expostulatione ,    reum    in  admis  à  faire  preuve,  soit   par  le  scr- 

judicium     vocabat    ad    diem  con-  ment      de     plusieurs     témoins  ,      soit 

stitutum.  Petitoris  erat  priorem  per  par   titres  ou    par    le    duel.    Les    Sei- 

se  se  causam  suam  perorare  ;  Rei  gneurs     et     les    Fidèles     délibèrent   : 

verb,    Petitoris    argumenta    refel-  le    Roi    rend    un    Arrêt    définitif   ou 

1ère.    LJterque  ad  causse  probatio-  provisionnel.        Quand      les      preuves 

nem   adhibebat   testes,    vel  aulhcn-  ne     sont     pas     complètes ,      la     chose 

ticas  literas,    vel,   pro   more   tem-  contestée    est   mise    sous    la    main   du 

poris,  legalem  duelli  conflictum.  Roi.  Les    amendes    sont   adjugées    au 

Auditis    Optimatum     et   Fidelium  profit   du  fisc   Royal  ou    de   la   partie 

sententiis,    Rex    decretorium    pro-  victorieuse.       Dans      certaines      occa- 

nunciabat  judicium  ,    ^w.l   petitori  sions       les       excommunications      mê- 

vindicias    concedebat.    Sin    autem  mes      sont      employées     comme      des 

litigatorum.  jus    adhuc    in    ambi-  moyens    propres     à     procurer      l'exé- 

guo  erat    ob     defectum   probatio-  cution        des       Arrêts.        Quelquefois 

num,     res     de     qud    controversia  les       Parties        s'accommodoient        et 

TomAO.pug.  agitabatur     in    potestate   Régis,  transigeoient   dans   la    Cour   du    Roi, 

tanquàm    apud  sequestrum ,    depo-  et     ces      transactions     étoient       confir- 

nebatur.     Mulctse   vel  fisco  regio,  mées   par    une    Charte    divisée  ,    dont 

vel  ei  qui  causam    vicerat    addi-  le   Roi    donnoit    une    moitié    à    clia- 

cebantur.  Aliquando  qui  causa  ce-  cune   des    deux    Parties.   On    trouvera 

ciderat      excommunicationis     com-  des      exemples      de      ces       différentes 

minatione   ad  judicii  executionem  formes     de     rendre    la     justice     dans 

compellebatur.   Alicis    in    ipsdmet  les   Diplômes    que    nous    avons    cités 

Curiâ,    prœsente     Rege,    petitorem  ci-dessus. 

Tom.  10.  p.  inter   et    reum.      fiebant     pacta  inscribenda     Chirographo      quod     utrique 

.^^'*'  Parti    manu    Régis    divisum  dabatur.    Longum    esset    afferre     variarum 

ejusmodi  formularum  judicialium  exempla    quse   passini    et      prxcipuè     in 
Curiae  pie-  suprci    laudatis  Diplomatibus    occurrunt. 

nariae. 

Prsecipuis      anni     festivitatibus  Les      Cours      plénieres      se      tenoient 

solemnes  à   Regibus   celebrabantur  aux     principales     fêtes      de      l'année, 

Conventus ,    et    quidem  splendido  et   les  Rois   se    plaisoient   à    y    paroî- 

ac  magnifico   apparatu.    Ecclesias  tre    avec    toute  la   pompe    et  la    ma- 

apud  qua.s\AQi\?indd  agebanturCn-  gnificence      convenable     à     leur     di- 

riae    magnis    sumptibus    obnoxias  gnité.    Les    Eglises    et     les     Abbayes 

ergà    Reges  fuisse  conjicere    licet  où         elles         étoient         convoquées, 

ex    jam    citato     Robert i    privile-  étoient       apparemment       obligées     à 

gio    quo    in    Cœnobii   San-Diony-  défrayer    nos    Rois.    Robert    exempta 

siani  gratiam  decessit  de  jure  so-  de    cette    charge    l'Abbaye    de    Saint 

ibid.  p.  .^93.  lemnem    Curiam    in    Natali    Do-  Denis,     et    renonça     au     droit    qu'il 


PBJEFATIO.  clv 

avoit    d'y  tenir    ces    Cours   aux    fêtes  mini,   in  Theophaniâ ,  in  Pas- 

de    Noël ,     de    l'Epiphanie,     de    Pâ-  châ   et  in  Pentecoste,  apnd  Son- 

ques    et    de    Pentecôte.    Les    anciens  Dionysianum       Castellum      cele- 

Manuscrits    Liturgiques    de  cette   Ab-  brandi.  In  antiquis  ejusdemEccle- 

baye       détaillent       quelques       circon-  sise  membranis   liturgicis    recensen- 

stances   des    (•éréinonies    qui   s'y   pra-  tur    plerique    ritus    in    plenariis 

tiquoient     pendant     la     Grand'Messe.  Curiis      observati  ;     v.     g.     usas 

Le     Prélat      officiant     y      mettoit      la  Coronse   capiti  Régis   inter  Missa- 

Couronne     sur    la     tête     du     Monar-  rum  solemnia  per   Prsesidem   rem 

que;     et    l'usage    de     suspendre     les  sacram  facientem    impositse ;    cu- 

Couronnes     Royales     sur     l'autel      à  jus     consuetudinis    vestigium    ad- 

de    certaines      fêtes      qui       subsistoit  /"<c  supererat  seculo   inox  elapso^ 

encore    au    siècle    dernier  ,    en    étoit  «/"o  super  altare  majus^  quibusdam 

un  vestige.  festivitatibus ,    suspendebantur  Co- 

ronse     Regise     in     Thesauro    asser- 

vari  solitss. 

On     traitoit     dans     les     Cours    plé-  De      negotiis      Regni    tam  poli- 

nieres    des    affaires    politiques    et     ci-  tiois ,    quam    civilibus ,    agebatur 

viles,   comme   dans    les    autres     Con-  apud    Curias  plenarias  œquè  ac 

seils.      Fulbert      fait    mention     d'une  apud    cxteros    Regios    Conventus. 

assemblée  de  cette    espèce    que    Ko-  In    quddam    Fulberti    ad  Rober- 

bert      de  voit      tenir      aux      fêtes     de  tum    Regem     epistold    memoratur 

Noël    à    Orléans    vers    l'an    1017  ,     et  «  Concilium    quod    proximâ     so-  J^^-  *o.  p. 

où  l'on    devoit    prendre    des    mesures  »  lemnitate    Natalis     Domini  Rex 

pour    la    paix.     La    Charte     d'iimnu-  »    Aurelianis   habiturus  erat  curn 

nité    en    faveur    de    l'Abbaye    de    S.  »  Principibus  Regni  de  pace  com- 

Pierre    de   Melim    fut    expédiée    dans  "  ponendd  ».    Henriei    vero    Di- 

une      Cour     piéniere      de     l'Epiphanie  plomatibus     immunitas     S.      Pétri 

vers     l'an     1033,     et    la     réunion    du  Melodunensibus      Monachis      con- 

bénéfîce  de   TAbbave    de    S.    Médard  ceditur    Castro  Meloduno  in  Cu-  ''"'"•  **■  /'• 

a  la    Communauté ,    confirmée    dans  riâ  Epiphaniae  circa  annum  1033, 

une     autre     Cour     piéniere     à     Laon,  qusedam    autem     restitutio    Sancti 

tenue   à  Noël  de  l'année    104-7.  Medardi     Cœnobio    facta     confir- 
matur   die  Dominicae  Nativitatis   anni  ]Oil.  in  frequenti  Prxsuluin^  Opti-  ii>^<i- p^^'^- 
matum  et  Nobilium  consessu. 

V.  V. 

Des    OJficiers  du  Palais  et  de  la  De     Palatii    et     Domûs    Régis 

Maison  du   Roi.  Offîcialibus. 

Les      avertissemens      placés      à     la  Cancellariorum,    Notariorum- 

tcte    des     Diplômes    de    Hugues-Ca-  que     sub     Hugonis ,     Roberti    et 

pet  ,     de     Robert     et    de    Henri    I  ,  Henriei  principatu    seriein    exhi- 

font    connoître    la    suite     des     Chan-  bent  monita  in    horumce     Regum 

celiers      et       des     Notaires     sous      ces  Diplomata.     Ex     narratione    Co- 

trois      Règnes.       Gervais  ,       Archevê-  ronationis      Philippi       I.       Ger- 

que   de    Reims,    profita   de    la    céré-  vasius ,      Remorum     Archiepisco- 

monie     du     Sacre     de     Philippe    I  ,  pus,  «  verbum  habuit  corani  Rege.  ibid.  p.  33. 

pour    conserver    à   son    Siège    la    di-  »  quia  esse   deberet,  sicut  sui  an- 


clvj  PR^FATW. 

»  tecessores  fuerant,    summus  lie-  gnité     de      Grand      Chancelier  ,      dont 

»  gis   Canccllarius .     Qiiod    eodem  plusieurs        de        ses       prédécesseurs 

»  Rege  gratissimè  annuente^  et  ex-  a  voient    été    décorés.     On    voit    à    la 

»   teris    conniventihus  ,    preedictus  fin     d'une      Charte     de      Hugues-Ca- 

»  Pontifex    sibi   et  Ecclesiœ  ohti-  pet  ,    fixée    à    l'an    987,     la    signature 

»  nuit  ».   Inter  subscriptiones  Di-  d'un    Référendaire    nommé     Geriseric, 

plomatis   Hugonis-Capeti     de     H-  et     le     Comte    Manassès    est     qualifié 

bertatibus       Ecclesiarum ,       quod  Secrétaire     du    Roi    dans    une     Charte 

quidem  ad    annum    987  referlur  ;  de    Robert    en     1031.    Suivant    l'Au- 

Tom.  10.  p.  animadvertimus     Referendarium  teur    des    Gestes     des    Comtes    d'An- 

549. 

nomine     Gensericum    seu    Gense-  jou,    et   les    Mémoires    de  Hugues  de 

jbid.  p.  6-2^.  linum.    Manassès   autem  Cornes   à  Cleers,     la  dignité    de   Sénéchal   et   de 

Roberto  dicitur  lioster  à  secretis  Maire  étoit  héréditaire    dans   la    niai- 

in      tjusdem      Régis       Diplomate  son    de    ces    Comtes.    C'étoit    à    titre 

anni    1031.    Ex    Gestis  Consulum  de       Grand- Sénéchal      que     le      Com- 

Andegavensium^    et     Hugonis    de  te       d'Anjou       portoit     le      principal 

Cleriis       commentario ,       Francix  étendard        à      la      guerre  ;      comme 

ibui.  p.  249.  Majoratus  et    Senescalcia  Ande-  Maire ,    il   rendoit    la   justice    dans  la 

gavorum     Comitibus      olim     erat  Cour    Domaniale    du   Roi  ,    et    com- 

hereditaria.     Unde     Cornes  Ande-  me     Dapifert  ,    il     présidoit    au     ser- 

gavensis    in   prœliis  Signiferi,    in  vice   de    table    dans    le     festin    Royal 

Palatio     Majoris-Domùs    dicendo  du    Sacre.     Mais     outre     le     Grand- 

juri  prsefecti ,    in  coronatione  Re-  Sénéchal ,     il   y    avoit      d'autres     Offi- 

gis    Dapiferi    munere  fungebatur.  ciers     subalternes    qui    portoient    les 

Sed   pruetereà    inferiores  suberant  noms  ,     et    exerçoient     les     fonctions 

Senescalli    et    Dapiferi    consuetis  ordinaires     de    Sénéchal    et    de    Da- 

et      quotidianis      operis     obnoxii.  pifere.      Parmi     les      signatures     des 

Henrici     Diplomatibus      in     gra-  Diplômes     de    Henri     I     en      faveur 

tiam      Cœnobiorum      Hasnonensis  des     Abbayes     d'Hasnon     et     de     S. 

et  S.  Martini    à    Campis ,   anno-  Martin    des    Champs,    on    voit    celle 

rum    1058    et     1060 ,     subscribit  d'un    Guillaume    avec    la    qualité   de 

Tjm.n.pp.  fi^illelmus    Senescalcus.    Prseter-  Sénéchal.     Les    Auteurs    de     l'Histoi- 

599.  et  605    jy^i^gng    pgi    gjj  Auctoribus  Histo-  re     Généalogique     de       la      Maison 

risR    genealogicse     Regiœ      Bomûs  de    France    n'en     font    pas    mention. 

Francise.  Apud  eosdern  desideran-  Ces    mêmes    Auteurs    ont    omis    un 

Tom.  10  et  ^^^  Balduinus  Connestabilis  an-  Connétable  ,    Baudouin    en    1043  ;   un 

\i.  inter  Di-  ^f^     1043;     GcnscUnus    seu     Ga-  Bouteillier  ,     Gensehn      ou      Gamelin 

plom.  Reg.  ' 

melinus      Sylvanectensis  ,       Buti-  en    987  ;    deux     Pincernes    ou    Echan- 

cularius     anno     987  ;     Falterius  sons^    Wautier  et  Gislebert    en   10.57  ; 

et    Gislebertus ,     Pincernae    anno  un    Chambrier ,    Maurin     en   987  ;    un 

1057  ;       Maurinus       Çamerarius  Queux  ,      Frameric  ;      un      Soucham- 

anno    987  ;    Framericus    Cocus,  brier,     Yves    en    1060 ,     et    un    Bou- 

et     Yvo     Sub-Çamerarius     anno  teillier   ,    Ingenulfe    ou    Engenoul    en 

1060;     Ingenulfus     quoque    Bu-  104-3,    qui    n'est   pas    peut-être    diffé- 

ticularius    anno       1043,      modo  rent  de  celui    qu'ils    ont    placé    après 

tamen    hic    non  sit  idem  cum  In~  Hugues       en       1065.       On      pourroit 

genulfo      quem     supra     dictarum  aussi  ajouter  à  la  liste  des  Chambriers 

Genealogiarum       Scriptores      Hu-  Odelin ,    et   à    celle    des     Maréchaux  , 

goni  Buticulario  ad  annum    1065  Guy,    tous    les    deux    en    1047  ,    s'il 


ViiJEFATlO.  clvij 

n'y      avoit    lieu    de     soupçonner    que  postposuenmt.        Henrici       Régis 

c'étoient      des      Officiers      de    l'Abbé  Diplomati     anni     1047      subscri- 

de  S.    Médard    qui    avoit    aussi    son  hunt    Odcl'mus     Catnerarius      ^^  ^^'  '*'^' 

Chancelier  ;   car  les  Abbés,  ainsi   que  Wido      Marescallus  ;    sed   incer- 

les    Evèques      et    les    Hauts-Seigneurs  tam  utrum    fuerint  Officiales  Re- 

avoient    alors   dans    leurs  Cours   près-  gis  ,  an  Jbbatis  S.  Medardi  ,  cu- 

qu'autant  d'Officiers  que  les  Rois.  jus    ibidem    annotatur    Cancella-  '*"'  p-  562. 

rius    :    Reges     enim    Officialium  numéro  vix  superabant  /ibbate.s^  Episcopos 
et  Regni  ProcereSj  seu,  ut  aiunt,  Magnos  Fassallos. 

La  Charte  de  Henri  I  en  faveur  Diplomati  Régis  Henrici  pro  J^'^p-  595. 
de  la  ville  d'Orléans  ,  distingue  civitate  Aurelianensi  adscribunt 
l'Office  de  Bouteillier  d'avec  celui  Hugo  Buticularius  et  Gisleber- 
^ Edianson  ou  Pincerne  :  Hugues  tus  Pincerna  .•  ergo  ed  tempestate 
y  signe  en  qualité  de  Bouteillier,  discrimen  intererat  Buticulariura 
et  Gisleberl  en  celle  de  Pincerne.  inter  et  Pincernam.  In  altero 
Il  est  remarquable  de  voir  dans  ejusdem  anni  Diplomate  obser- 
les  signatures  d'un  Diplôme  de  vavimus  subscriptiones  duorum 
l'an  1057  ce  même  Hugues  avec  Pincernarum ,  quorum  unus  {Ha- 
ie titre  à'Echanson  des  Rois  ,  et  go)  dicitur  Pincerna  Regum  ;  'i'"m-  iO.  p. 
Wautier  avec  celui  (TEchanson  du  alter  vero  {Vallerius)  Pincerna 
Roi.  Régis. 

L'Olfice    de      Grand-Queux    ou      de  Fulcherus ,        régnante      Ludo-  ibid.  p.  2.S6. 

Chef  des    Queux    du    Roi    n'étoit    pas  'vico      Transmarino  ,      Tornacensis 

originairement       affecté    à      la      No-  Episcopus  ,    ex     pâtre     ignobili 

blesse:     Héri manne  ,      Abbé      de     S.  natus   ab   Herimanno    dicitur  ^  ut 

Martin    de    Tournai ,     dit,  en  parlant  potk  filius  Principis  Coquorum 

de    Foucher  ,    Evêque    de    cette   ville  Régis   Francise.    Ex  quo    sequitur 

sous     le    Règne    de     Louis    d'Outre-  Archimagiri    officium    antiquitàs 

mer,     que    ce     Prélat   étoit    de   nais-  «  solis  viris    nobilibus  non  fuisse 

sance  roturière,   étant     fils     du      Chef  possessum.      Deinceps     tamen      et 

des  Queux  du    Roi  de    France.   Nous  jam  ab  anno   1058  Régis  Coquo-  J^^-  "■  /*• 

voyons     depuis  ,     les    signatures    des  rum      subscriptiones     animadver- 

Queux     parmi     celles     des    Officiers  tuntur   in    Diplomatibus.    Coccos 

de  la  Couronne   dès    l'an     1058.    Un  Régis    consuetudines    de    bobus 

Diplôme    de     Henri  I    nous  apprend  et  de  carne  in  campis  et  in  vil- 

qu'un    de     leurs     droits    consistoit  à  lis     exegisse    patet     ex    Henrici  '^id.  p.  eoo. 

lever     certaines     redevances    sur    les  Diplomate     ejusdem     fere     anni 

bœufs  et  sur  la  viande  dans  les  cam-  Fossatensibus    Monachis    concesso. 
pagnes  et  dans  les  villages. 

On  voit  par  une  lettre  du  Comte  Palatii  seu  Domûs  Régis  Mi- 
Eudes  au  Roi  Robert,  que  les  Offi-  nisteriales  jam  à  Roberti  tempo- 
ciers  du  Palais  jouissoient  dès -lors  ribus  auctoritate  et  gratid  pluri- 
d'un  grand  crédit ,  et  qu'ils  avoient  miim  valuisse  ,  Regnique  nego- 
part  aux  affiiires  publiques  :  car  ce  tiorum  consortes  fuisse  merito 
Seigneur  supplie  le  Roi  de  lui  per-  colligitur  ex  verbis  Odonis  irh 
mettre  d'employer  la  médiation  cpistolâ  jam  laudatâ  Regem  sic 
des  Officiers  du  Palais  ou  des  alloquentis  :  «  Undè  suppUciter  Tom.  lo.  p. 
Grands  du  Royaume  ,  pour  mé-  »  exoro  clcmentiam  qux  tibi  na- 
nager     sa     réconciliation      avec     lui.  »  tur aliter  inest.  .  .    .  ut  jam  tan- 

r  r 


clviij  P  RM  F  AT  10. 

»  dem.   .   .   .    me     tibi     sive     per     doniesticos      tuos,       sive    per     manus 

>)  Principum  reconciliari  permittas  ». 

Celehcrrimus     Auctor   Compen-        Suivant      le      sçavant       Auteur     de 

dii    Chronologici    Historiée    Fran-  VAhré^é      chronologique     de      l'His- 

cicx      existimavit      ante      Philip-  toire     de     France  ,    Philippe  I    est    le 

pum    I    nullum    ex    nostris     Re-  premier      de     nos     Rois     qui ,     pour 

gibus     litteras     suas     magnorum  autoriser    ses  Chartes    et    ses    lettres , 

Officialium   subscriptionibus   com-  les  ait     fait     souscrire    par   les  grands 

munivisse.       Mabillonius      autem  Officiers.        Ce    célèbre    Académicien 

hujusce       consuetudinis       initium  ne    s'est    pas    beaucoup     éloigné    du 

Dipiom.  pag.  refert    ad    extremos    Henrici    Re-  sentiment  de   D.     Mabillon,    qui    fixe 

gis  annos.    Equidem   ante  annum  le     commencement     de      cet      usage 

1058     nullse    occurrunt     omnium  aux    dernières  années    du     Règne   de 

insimnl     Officialium     subscriptio-  Henri    I.     Il    est    vrai    que     nous    ne 

nés.   Verhm  ,  quamvis  non   affer-  trouvons  pas   les    signatures     de    tous 

remus    litteras     Regias    Hugonis-  les   Officiers    à    la    fois    avant      1058  : 

Tom.  10  p.  Capeti  anni    987  à   Buticulario  ,  mais    outre    une    Charte  de  Hugues- 

Camerario  et  Referendario    sub-  Capet    de    l'année    987     signée    d'un 

signalas  ,    aliasque    Roberfi    Régis  Bouteillier  ^     d'un     Chambrier    et    d'un 

anno      1021  ,      quibus      suhscribit  Référendaire  ^       et     une    autre   du  Roi 

Tom.w.  p.  Odo    Palatinus    Comes  ;    tamen  Robert     en     1021,   où    Eudes    prend 

577.  _  '  _  '  ■" 

Henrici     Diplomatibus    ab      anno  le     titre  de     Comte    du      Palais  ;      les 

1043     identidcm    apposita    viden-  Diplômes      de     Henri      I    nous     pré- 

tur  signa  Connestabuli  ,  Buticu-  sentent    dès     1043     les     souscriptions 

larii,     et    variorum     Officialium.  d'un    Connétable     et     d'un    Bouteillier, 

Tom.  10.  p.  Anno    autem     1058    simul    sub-  et    dans    les     années    suivantes  celles 

599 

scribunt     Cameraiius ,     Cormes-  de       différens       Officiers        jusqu'en 

tabuli  ,    Senescalkis ,     Buticula-  1058,     où    l'on     commence    à     voir 

Tom.  {\.  p.  rius   et  Cocus.   Idem  animadverti  a    la    fois    les     signatures    du     Cham- 

potest    in    Diplomate   pro     Mena-  brier,    du    Connétable ,     du     Séneschal , 

sterio  S.   Martini  à    Campis   anno  du     Bouteillier   et     du     Queux.     C'est 

1060,    in    quo    preeterea     occur-  la   même    chose      en     1060,    où     l'on 

runt  duo  Coci  et   unus   Sub-Ca-  peut       remarquer       de      plus      deux 

merarius.     Inferioris    enim     gra-  Queux      et       un     Sous-Chambricr.     Il 

dils      Ojficiales      litteris     Rcgiis  paroît     par     cette     dernière      Charte 

quandoque      adscripsisse      patet ,  et    par    celle    de    1057   en  faveur    de 

liim    ex   modo  citato   Diplomate  ,  la     ville     d'Orléans  ,     que     les     Offi- 

tàm     ex    altero     ejusdern     Régis  ciers     subalternes       étoient     quelque- 

jbid.p.i^95.    anno     1057     Aurelianensibus     in-  fois    admis  à   signer   les   Diplômes  de 

colis  concesso  ,  in  quo  Praepositi ,  nos    Rois  :    dans     cette    dernière    le 

Viarii   et     Subviarii    subscriptio-  Cellier    ou    Sommelier   signe     après    le 

nibus    subjectum    est  signum    Jor-  Prévôt^     le     Voyer      et    le    Sous-Voyer 

c?a«wCellarii.  du  Roi  à  Orléans. 

Signum     cujusdam      Ingelranni         Quant      aux    Précepteurs     des    Rois^ 

*Paedagogi  Régis  deprehenditur  in  Ingeiran    est    le    premier    dont    nous 

Tom.  10,  p.  subscriptionibus    literarum   Regia-  trouvions     la      signature         accompa- 

rum  an.    1062    datarum ,    quibus  gnée    de    cette  qualité    dans  un  Acte 

Henrici    quoddam    Diploma    con-  de  1062.    Mais     dans    un    autre   Acte 

firmat  Philippus.   Sed  longe  antè^  h^aucoup    plus    ancien ,     il  est     fait 


PRjEFATIO.  clix 

mention  d'un  Hugues  ,     Précepteur  ou  netnpè      anno      997       7nemoratur 

Gouverneur      et      Conseiller      du      Roi  Hugo ,    Educator    et    Consiliator  ibid.  p.  574. 

Robert;     et    comme    parmi    les    sou-  ^cgls    Roberti   in   Diplomate  pro 

scriptions   l'on      voit    celles    de    deux  Monackis    S.   Maglorii ,    oui  sub- 

Hugues,      l'un    Comte     de    Meulan,  scribunt    Hugo  ^    Comes    Melle- 

et   l'autre    qualifié    seulement    du    ti-  censis     [aliter      Melletensis)    .et 

tre  de    Comte  ,  il    est     vraisemblable  Hugo    Comes.     Porro    veri^imile 

que   l'un     des    deux     est    le    Gouver-  est     alterutrum     eundem    esse    ac 

neur    énoncé     dans    le    corps    de    la  Paedagogum     Régis     in    Diplo- 

Charte  ,    d'où    il    s'ensuit    que     long-  matis    contextu    memoratum  ,    ac 

tems     avant    Ingelran      les      Gouver-  proinde  multb    ante    Ingelrannum 

neurs    et    Précepteurs     des   Rois    te-  Regum    Educatores    ac    Pxdago- 

noient  un   rang  distingué   à    la   Cour,  gos  ,   ut  pote    gratiâ   et    auctori- 

et  étoient  admis  à     signer    les   Diplô-  to,te  pollentes    viros  ^    haud  seciis 

mes  Royaux  avec  les  Seigneurs    et  les  «c  Proceres  et  Palatil  Offlciales, 

Officiers  du  Palais.  Regiis  literis  subscripsisse. 

yj.  VI. 

Des    Droits    du    Roi    sur     les     Grands    De   Regum   in   Magnos   Coronae 
Vassaux.  Vassallos  Juribus. 

La  France  sous  les  premiers  Ca-  Capetianse  Stirpis  initiis  Ma- 
pétiens ,  se  gouvernant ,  comme  gni  cujusdam  Feodi  magis  quàm 
dit  Mézerai  ,  plutôt  comme  un  Monarchise  legihus  administra- 
grand  fief ,  que  comme  une  véri-  batur  res  Francorum  publica  ; 
table  Monaichie  ;  les  droits  que  nos  undè  pênes  Regcm  tantummodb 
Rois  exerçoient  sur  les  grands  Vas-  solum.  remanserat  supremi  Do- 
saux,  étoient  presque  réduits  à  ceux  minii  jus  in  Proceres  Regni  : 
de  la  suzeraineté  dont  nous  allons  rap-  quantum  autem  pateret  sequenti- 
porter  quelques  exemples.  hus  discimus  exemplis. 

Hugues-Capet  parvenu    à     la    Cou-        Magnâtes       Regibus      fidelita- 

ronne,     mande   à    Borel  ,     Corrite   de  ^i^   sacramentum  prsestitisse   patet 

Barcelonne  ,       de      venir      au-devant  ex     literis    Hugonis-Capeti ,     qui- 

de   lui  ,    pour     lui   prêter  serment  de  ^"-^        Borellum       Barcinonensem 

fidélité.     Un    Fragment     de    l'histoire  Marchionem  monet  ut  quàm    pri- 

de  France  qui  finit  à   Philippe  l,  fait  ^^i^  ^^^^   occurrat  ,   fidem  pro-  Tom.  10.  ,.. 

mention    d'un    Comte    de     Bretagne  missam  confirmaturus .  Ex  Frag-  ^'^'^■ 

qui     vient  à     Paris    vers     l'an    1000,  mento  Historiée  Francicx  in  Phi- 

s'acquitter     envers    le   Roi   du  service  Uppo    I  desinente ,   quidam  Co- 

militaire.     Henri    I   ayant     résolu   de  mes   Britannorum,   Berengarius 

faire    la    guerre    à    Guillaume  le   Bâ-  nomine,   Parisiis    advenit,    Ro- 

tard  ,    convoque     les     Vassaux  de  la  bertum  Regem  visurus  ,  militare-  ibid.  p.  21*. 

Couronne  :     en    vertu  de    cet    ordre  ;,  que      obsequium      praebiturus. 

il     se   forme     une     armée    innombra-  Guillelmus       Plctavensis      narrât 

ble,      composée  de    toutes    les   forces  Henrici     Régis     cjiicto     bellum  Tom.  n.  p. 

du     Royaume  ,      depuis      l'extrémité  jubente  innumerosissimas  copias, 

de  la    Flandre  jusqu'au     fond   de    la  in  Normanniam  expeditas.  Jam 

Gascogne.     Nous       avons     parlé      ci-  mentionem    fecimus    de    Consilio- 

dessus     des    Cours  où    les   Seigneurs  rum  et   Placitorum    obsequio    cui 


clx  PRMtWTW. 

obnoxii  erant  Proceres  ;    sed  prse-  s'acquittoient    du     service      de     Con- 

terea    magnorum      Vassallorum  seil    et     de    Plaids  ;     les  Rois    exer- 

hencfîcia     certis    in    casibus    fisco  coient   encore     sur    eux    le    droit    de 

addicehunt    Reges ,  ut    constat    ex  confiscation ,    comme     il     paroît     par 

Toni   io.  p.  literis  supra    laudatis  Odonis    ad  la    lettre  du    Comte    Eudes    au     Roi 

5Ui. 

Robertum ,   in  quibus  Cornes  que-  Robert,  que    nous  avons    déjà     citée. 

ritur    qubd   Rex  ipsum   suis    ho-  Henri     1  ,      pour       punir     Thibaud  , 

noribus    seu    beneficiis    spoliare  fils     de    ce     Comte     Eudes ,   de    ce 

vellet.     Apud    Glabrum      legitur  qu'il     lui     avoit     refusé     l'hommage  , 

ibid.  p.  60.    Henricum  ,  Theobaldo  ablatum  ,  lui    ôta  le     Comté    de    Tours ,   et    le 

in.  pœnam  rebellionis ,  urbis  Tu-  donna      à      Geoffroi-Martel  ,      Comte 

ronicae  Dominium  dédisse  Got-  d'injou. 
frido  cognomento  Tuditi. 

Regum     prœcellentise      singula-  Un     des     caractères     distinctifs    de 

ris  hœc  fuit    prxrogativa ,    quod  la    Souveraineté      de    nos    Monarques* 

per    totam    Franciam   Chartarum  dans    ces    tems-là ,    c'est  que  les    Ac- 

notx    Chronologicse    eorum    Régi-  tes  étoient    datés  de  l'année    de    leui 

minis   annos     exhibebant.     Poten-  Règne       dans      toute       l'étendue     di 

tiares    etiam     Optimates     Chartas  Royaume.     Les      Seigneurs    les    plus 

suas     Regali     auctoritate     confir-  puissans    les      faisoient    aussi     ratifie* 

mandas   curabant  ;    cujus    quidem  par    les    Rois,     pour     leur      conciliei 

moris      exempta     habentur ,     non  une  plus   grande    authenticité.   On  er 

tantiim  in    Diplomatibus  Regum ,  trouvera      dans       ce      Volume      de^ 

sed     et     in    instrumentis    Ducum  preuves  par  rapport    aux    Ducs    d'A- 

Tom.  {{.  pp.  Aquitanix    et    Burgundix  ,      Co-  (juitaine    et     de    Bourgogne,   et    auî 

628.  etc.  '      mitumque    Flandrix  ,     Campanix  Comtes     de    Flandre ,     de    Champa- 

et  Andegavorum.  gne  et  d'Anjou. 

ISeque       ipsimet       Normannix  Les     Ducs     de    Normandie  ,     quoi 

Duces ,     quidquid    in    contrarium  qu'en    disent    les     partisans    de    leur 

afferant  Scriptores  monnulli  ,   ab  indépendance    ,     étoient     sujets     aux 

iisdem     erga    Reges     officiis    im-  mêmes    devoirs    et     aux  mêmes   ser- 

munes    extitere.    In   Additamentis  vices  que  les     autres     Vassaux    de  la 

ad    Historiam    Normannix    apud  Couronne.     Si     l'on     en     croit    l'Au- 

Chesnium   narratur    in    concordid  teur     des    Additions  à    l'Histoire    des 

Normannos      inter      et      Francos  Normans  dans  du  Chesne  ;   il  fut  sti- 

tempore  Richardi   l     et  Ltidovici  pulé    par    le    traité    fait     entre     les 

Transmarini    constitutum  fuisse  ,  François     et     les    Normans   à    l'occa- 

Tom.  il.  p.  *  quod  Cornes   Northmannix  nul-  sion     de     la      délivrance      de    Louis 

^-              »  lum     faciet      servitium      Régi  d'Outremer  ,      que       le     Comte    (ou 

»  Francix     de     terra    Northman-  Duc)      de       Normandie      ne     devroit 

»  nix,  neque    ei    aliter    serviret^  aucun  service  au  Roi  à   cause  de    sa 

»  nisi  Rex  Francix  daret   ei  feo-  Terre  de    Normandie,    et  qu'il    n'en 

»  dum    in  Franciâ ;  unde     ei  ser-  feroit  aucun,    à     moins    que    le    Roi 

y>  vire  deberet.    Quapropter  Comes  ne    lui     donnât   un   fief    en      France. 

B  IVorthmannite      de      Northman-  On  y  ajoute  que  le  Duc ,   à  cause  de 

»  nid     tantummodo    facit    homi-  son     Duché  ,     ne     doit     au    Roi  que 

»  nium  et  fidelitatem    Régi  Fran-  l'hommage  et  la    défense     de     la  vie 

»  cix  de  vitâ  sud  et  de  suo  terre-  et  de     la   Couronne,    de   même    que 

»  no  honore,  Similiter  Rex  Fran-  le    Roi  doit    au   Duc  défense  et   pro- 
tection 


I  RyEtAlW. 


chj 


tection  pour  la  vie  et  le  Duché , 
de  sorte  qu'il  n'y  a  d'autre  difTé- 
reiice  entre  ces  deux  Princes,  si  ce 
n'est  que  le  Duc  fait  hommage  au 
Roi  qui  ne  le  fait  pas  au  Duc. 
Henri  d'Huntindon ,  Auteur  An- 
glois,  va  plus  loin;  il  fait  dire  à 
Guillaume  le  Conquérant  dans  sa 
harangue  avant  la  bataille  d'Has- 
tings,  qu'il  fut  arrêté,  dans  le  traité 
dont  nous  venons  de  pailer,  que 
dans  toute  Assemblée  où  se  trou- 
veroient  le  Roi  de  France  et  le  Duc 
de  Normandie ,  le  Duc  auroit  l'épée 
au  côté,  et  le  Roi  seroit  sans  armes, 
même  sans  couteau.  La  Chroni- 
que manuscrite  de  Normandie  s'ex- 
prime à-peu-piès  de  même  ,  en 
disant  rjn'il  fat  regarde  et  ordonné 
que  le  Duc  de  Normandie  porteroit 
à  tous  jours  espée,  et  seroit  sur  Cour- 
sier au  Parlement  ,  et  le  Roi  y  se- 
roit sans  armes  et  sans  palejroy. 
Elle  ajoute  que  le  Duc  de  Nor- 
mandie tenoit  par  parage  la.  Duché 
du  Roi  de  France,  en  faisant  féaulté 
et   hommage. 

Malgré  ces  détails  éloignés  de 
toute  vraisemblance ,  et  que  l'a- 
dulation ou  la  prévention  natio- 
nale a  fait  adopter  aux  Ecrivains 
qui  les  ont  rapportés  ,  il  est  cer- 
tain, suivant  les  Auteurs  même  Nor- 
mans  et  Anglois,  que  les  Ducs  de 
Normandie  remplissoient  vis-à-vis 
des  Rois  de  France  tous  les  devoirs 
que  les  titres  de  Vassal  et  de  Sujet 
pouvoient  imposer   dans    ce    tcms-là. 

Richard  II  fit  féaulté  et  honnnage 
par  parage  à  Hugues-Capet  ,  et 
son  fils  Richard  III  vint  à  Paiis  s'ac- 
quitter du  même  devoir  à  l'égard 
du  Roi  Robert.  Le  Duc  Robert, 
frerc  et  successeiu'  de  Richard  111, 
reçoit  à  Fécamp  le  Roi  Henri  con)- 
me  son  Seigneur  naturel  :  c'est 
poui-  satisfaire  à  son  serment  de 
fidélité  ,  qu'il  aide  ce  Prince  à 
dompter  des  sujets  rebelles,  et  à 
Tome.  A']. 


»  cise  faeit  fidelitatem ,  et  de  vitd 
»  sud  et  de  suarum  rerum  honore 
»  Comiti  Northmannise ,  et  nihil 
»  aimd  differt  inter  eos,  nisi  cjubd 
»  homagium  non  facit  Rex  Fran- 
»  cix  Comiti  NortJimannise  ,  si- 
»  eut  Cornes  Northmannix  Régi 
»  Francieefocit  ».  Henricus  Hun- 
tindonensis  Guillelmuni  Duceni 
Norman nis  militibus  ,  antè  pu- 
gnam  Hastingensem ,  in  quâ  di- 
micatum  est  de  Sceptro  ^nglise  , 
sic  loquentem  inducit  :  «  Nonne  r<mi  \{.  p. 
»  patres  vestri  Regeni  Francoruni 
»  in  Rotomogo  ceperunt  et  tenue- 
•t>  runt  ,  donec  Richardo  puero 
»  Duci  vestro  Normanniam  red- 
»  didit  eo  pacto  qubd  in  ornni 
»  collocutione  Régis  Francise  et 
»  Ducis  Normannix  gladio  Dux 
»  accingeretur  ;  Regem  verl)  nec 
»  gladium  ,  nec  cuhellum  ferre 
»  liceret.  »  Fisdcni  fere 'verbis  uti-  ibil.p.Vv'i. 
tur  Auctor  Chronici  Norman- 
nid     vulgari      Idiomate      script  i. 


Qux  quidem  testimonia  extra 
verisimilitudinis  fines  posita  ,  et 
nonnisi  ah  Anglicse  nut  Nor- 
mannicse  gentis  assentatorihus  pro- 
lata  pugnant  aperte  cum  cxte- 
rorum  Scriptorum  eliam  Nor- 
mannorum  et  Anglorum  rela- 
tione  ,  ex  qud  constat  Fassallo- 
rum  et  subditoriim  ergh  Reges 
Fraacix'  mania  a  Normannis 
Duci  bus  fuisse  adimpleta . 

Richardum  enim  II  Hugoni , 
filiuni  autem  ejus  Roberto  Régi  , 
Parisiis    fidelitatem     et     homi-  t<,„.  {o.  p. 

.    .  270. 

nium  per  paragium  praesti tisse 
narrât  Scriptor  Vernaculus  His- 
torié     nonnuUorum      Normannix 

Ducunt.     Apud      Ordericum     Fi-  Tom.   \\..  p. 

247 

talem  Histor.  Eccl.  L.  7.  Ro- 
bertus  Richardi  III  frater  et 
succcssor  Henricnm  ,  ut  potè 
naturalem  dominum  suum  Fis- 

s  s 


cixij  PRjEFATîO. 

canno    liberaliter    suscepit.     In  maintenir    son    droit  à  la    Couronne. 

Epitomâ  Ms.    Historiée    Willelmi  La   foi    que    Guillaume  ,     en     qualité 

2^^.11.;».  Gemeticerisis  j  Henriciis  »  per  fi-  de  Vassal,  a  portée  à  Henri  I,   lui  en 

»   dei    debitum    sibi    à    Roberto ,  impose    assez ,    pour    lui    faire    éviter 

»    Normannix    Duce  ,     subvenire  de     combattre    contre     son    Seigneur 

>   petiit   ».    Quod  prœstitit    Dux  dans    les    guerres    qu'ils    ont    ensern- 

Vassalli  sacramento  fidelis.   Giiil-  ble  :     ce    n'est    qu'à     l'extrémité ,    et 

lelmus     Nothus    (  ex     Willelmi  parce  que  le   Roi  abuse  de  ce  ména- 

Malmesburiensis     libro      II      de  gement ,   qu'il   tombe   sur  les   troupes 

ibid.p.  \19.  gestis  Rcgum  JnghrumJ  in  prse-  Royales     au      combat     de     Dive.     Le 

liis  ^    «.    quamvis    justinrem   eau-  même  Guillaume    ne  fut    pas    moins 

»   sam  hnbere  videretur^  cum  Hen-  exact    que    ses   prédécesseurs   à    rera- 

»   rico  decernere  ferro  cavebat,  eut  plir    le    devoir    des    Conseils    et     des 

B  et  pro  sacramento  et  pro  suffragio  Plaids.  Il  assiste  avec  les  autres  prin- 

»  ohnoxius  erat   ».  Reipsd  in    pu-  cipaux     Seigneurs     du     Royaume     à 

gnâ  apud  Divam  ,   non   nisi  invi-  l'Assemblée     de     Vitry      dont      nous 

tus ,    et  ne   consueta  moderatio    in  avons    parlé  ;    on    avoit    vu     SOUS    le 

suam  perniciem     verteret ,     Regia  Règne   de   Robert ,     Richard    II    sié- 

castra  adorsus  est.  Nec  minori  se-  ger    dans    un    Plaids    tenu    à    Senlis. 

dulitate    consiliorum    placitorum-  Le  même   Richard  demanda    au   Roi 

que  munia,    obivit  ;    namque   Pro-  Robert ,  et  en   obtint   la  confirmation 

cerum    Conventui  apud  Victriacum  de       l'établissement       des       Religieux 

//-iW.  p.  589.  anno    1051    habita   adfuit.  Richar-  dans   l'Abbaye   de  Fécamp. 

Tom.  10.  p.  fins   I  J  in  placito  Sylvanectensi  inter  Roberti  Régis  fidèles  sederat    et  ab  eodem 
615.  _  _  ... 

ibid.  pp.3~i2.  confîrmationem  petierat  substitutionis  Monacliorum  in  locum  Canonicorum 
Ecclesiee  Fiscanensis. 

lii' e)c'  ^'      ^'^^^S'^^  profectb  jure  potitus  est  Mais     un     droit    remarquable     que 

Henricus    in    Normannise     Duca-  le     Roi     exerça    sur     la     Normandie 

tum  ,    ditm     Guillelmus    pupilla-  pendant    la     minorité    de    Guillaume 

rem    setatem  ogebat  ,     tutelâ    soi-  le    Bâtard ,     c'est   la    Garde    Royale   de 

licet     atque     custodià      Ducatûs  ce  Duché    qui   lui  fut   confiée   par  le 

quem    ipsi    commiserat    Dux  Ro-  Duc     Robert     dans     une     Assemblée 

bertus  ,    priusquam    iter  Jerosoly-  des       (xrands      de      cette       Province, 

mitanum     arripcret.    «    ff^illelmo  avant  le  départ  de    ce    Prince    pour 

»    namque     Domino     Normanno-  la    Terre  Sainte.    Les  Auteurs  disent 

»  rum  adhuc  in  letate  puerili  cum  que   pendant    le    tems     de    la     mino- 

»    Rege     Francorum    manente  >   ,  rite   du    jeune    Prince ,    la    Normandie 

Jbid.  p.  1G6.  ait  Robertus  de  Monte   in  accessio-  étoit    un    t'isc    Rojo.1.      Ce    droit     étoit 

rdbus  ad    Sigebertum ,    Norman-  une  suite  de    la  Vassalité    des  Ducs , 

nia    fiscus    Regalis    erat.    Quod  et    une     reconnaissance    de    la     Sei- 

certe    invictum    'videtur    clientela-  gneurie    directe    et     féodale    du     Roi 

ris   Ducum  status,   Régis   vero  in  sur  le    Duché   où    la'   garde    des    Mi- 

Ducatum    Domina    directi  et  feo-  neurs    n'appartient     pas     aux     ascen- 

dalis      argumentum.      Etenim     ex  dans,    mais    aux  Seigneurs     de    fief; 

Normannorum    moribus  ,    Custo-  coutume    qui     subsiste    encore     dans 

dia  minorum  non  ad  ascenden-  cette    Province    où    même    la    Garde 

Norman,     tcs,    ut    aiunt^  parentes;   sed    ad  Royale     attire      toutes       les      autres, 

îla^'au.""    Dominos    féodales     defertur  ,     et  lorsque    parmi    les    fiefs    du     mineur 

insuper  ut   ad    omnes   pupilli    be-  il   s'en  trouve  un  seul  dans    la    mou- 


VRMFATIO. 


ClXllj 


vance  immédiate  du  Roi.  Le  se-  neflciarias  possessiones  extendatur 
cours  que  le  Roi  Hem'i  porta  à  Custodia  Regalis ,  satis  est  quod 
Guillaume  à  la  bataille  de  Vales-du-  una  ex  ils  immédiate  pendent  à 
nés  contre  Guy  de  Bourgogne  son  feodali  Régis  Dominio.  Mirum 
compétiteur  au  Duché  de  Norman-  igitur  videri  non  débet  qubd  Hen- 
die,  étoit  un  effet  de  la  protection  riens  Gidllelmo  suppetias  venerit 
du  tuteur  envers  le  pupille.  Enfin  adversiis  Guidonem  Durgundum 
ce  qui  prouve  la  supériorité  féo-  Normanniie  Ducatum  armis  ap-^ 
dale  du  Roi  ,  et  la  Vassalité  des  petentem.  Nécessitas  enim ,  Auc- 
Ducs,  c'est  que  les  Seigneurs  de  tore  TVilUelmo  Malmesburiensi  , 
Normandie  à  qui  le  Duc  Robert  Regem  tutorem  excivit ,  ut  des- 
avoit  fait  prêter  serment  de  fidélité  peratis  partibus  pupilli  suceur- 
envers  son  fils  Guillaume  avant  son  reret.  Denique  ex  Glahro ,  licet 
voyage  de  la  Terre  Sainte ,  le  re-  Robertus  iter  Jerosolymitanum 
nouvellerent  ensuite  du  consente-  méditons  Normannise  Primores 
ment  du  Roi  de  France ,  à  qui  seul  «  militaribus  obstrinxerit  sacra- 
il  appartenoit  d'en  donner  l'inve-  »  mentis  ,  qualiter  Guillelmum 
Stiture.  »  in  Principem  pro  se,  si  non 
»  rediret,  eligerent  »  ;  tamen  ejusmodi  sacramentum  JSormanni  Magnâtes  non 
nisi  ft  ex  consensu  Régis  Francorum  Heinrici  unanimiter  postmodiim 
»  firmaverunt  ».  Régis  enim  solius  erat,  utpotè  superioris  Domini ,  Ducatûs  pos- 
sessionem    Vassallo  suo  tradere. 

Cependant  quelle  que  fût  la  pré-  Nullum  autem  tune  tem- 
rogative  de  nos  Rois  à  l'égard  de  poris  fuisse  Regum  jus  direc- 
leurs  Vassaux  immédiats,  ils  n'exer-  tum  et  immediatum  in  secun- 
çoient  aucun  droit  direct  sur  leurs  darios  clientes  ,  sive  quod 
arriéres  -  Vassaux.  Un  Vicomte  idem  est  in  Vassallorum  suorum 
de  Châteaudun ,  Vassal  du  Comte  Vassallos  ,  probant  Fulberti  que- 
île  Chartres  ,  et  arrière- Vassal  du  relse  de  injuriis  sibi  à  Gaufredo 
Roi,  avoit  pillé  les  terres  de  l'E-  Vice-Comité  Castrodunensi  illa- 
glise  de  Chartres  :  Fulbert  a  re-  tis.  Scribit  enim  ad  Odonem  Clu- 
cours  au  Comte,  et  supplie  le  Roi  «/«cen^ew  necessario  sibi  conve- 
d'employer  les  prières  et  son  auto-  niendum  esse  primitùs  Odonem 
rite,  pour  engager  le  Comte  à  ré-  Comitem  Ficecomitis  Domi- 
primer  les  violences  du  Vicomte  num  immédiate  superiorem  :  quod 
de  Châteaudun.  C'étoit  une  suite  si  dissimulaverit  Comes ,  ad  Tiè- 
de la  gradation  de  Seigneurie  et  de  gem  recurrendum.  Dcinde  Re- 
Vassalité,  qui  faisoit  partie  de  la  gem  rogat  ut  monita ,  jussiones , 
constitution  du  gouvernement  preces  et  obsecrationes  apud  Odo- 
féodal  dont  nous  allons  parler.  nem  adhibeat ,  quatenus  Comes 
Vicecomitem  compeliatad  resarciendum  damnum  Ecclesix  Carnotensi  illatum. 
Sic  ferebant  tempora  et  feodalis  constitutionis  leges  de  quibus  nuHC 
agendum. 

VIL  VII. 

Des  Bénéfices  ,   Fiefs  et  alleux.  De  Beneficiis  ,    Feod.    et  AUod. 

Les      Bénéfices       autrefois       amovi-  Bénéficia    ,      principio     ad 

blés,    depuis   possédés  à   vie,    devien-  nulum    Domini    superioris     revo- 

nent    par    succession    de    tems    héré-  cabilia  ,    deindè    ad   vitam    bene- 


Tom.   11.  y). 
278. 


Tom.  10.    p. 
SI. 


Ibid.pp.kô^. 
457.  ut  458. 


clxiv  PRyEFATIO. 

fwiarii  concessa  ,    tandem  hxredi-  ditaires    :     on    leur  donne   souvent    le 

tarioniin      bonorum      conditionem  nom    de  //>/j  ,    et    ils     sont  quelque- 

sortiuntiir.    Seepe    Feodi  aliquan-  fois     appelles      honneurs^      priiicipale- 

db      honores     vocabantar  :    hac  ment    quand    ce    sont    des    bénéfices 

posteriori     oppellatione    donnhan-  de       di<»nité       ou      de      jurisdiclion 

tur  priecipue  dignitatis  aut  juris-  cotnnie     les     Comtés      et      Vicomtes. 

flictionis    bénéficia^    qiipl.es   rrant  Eudes  ,      Comte      de     Blois      et      de 

Comitatiis       et       Fice-Comitatus.  Chartres,    dit    le    Champenois,      ap- 

Odonis    Comitis     bénéficia    hono-  pelle    honneurs     les    bénéfices    que    le 

Toni.  10.  p.  rum       nomine       dcsignantur      in  Roi      Robert      vouloit     lui     ôter  ;     et 

ejusdem     epistolâ     ad     Robertum  dans     la     convention    entre     le     Duc 

Regem.    Simili  honoris   titido  in-  d'Aquitaine     et     Hugues      de     Luzi- 

signitur    benejiciuni     Fice-Comitis  gnan ,       le      bénéfice      du       Vicomte 

Bosonis      in       conventione       inter  Boson  est  qualifié  de  même. 

rbid. ,,.  534.   f^illelmum    ,        Ducem       Jquita- 
niée     et     Hiigonem     de    Liziniaco. 

Milita       bénéficia       hsureditario         La     plupart     des    bénéfices     étoient 

jure  ,    nonnulla    adhuc   ad    vitam  devenus    héréditaires  :    il    y    en    avoit 

tantàm  possidebantur ,   ut patet  ex  Cependant     dont     la     possession    étoit 

plaribwi  conventionis  modo  mémo-  encore       viagère.         La        convention 

ratfe   locis.    Similiter  ex  Ademaro  dont    nous    venons   de    parler ,     nous 

Cabannensi  ,     fFillelnius  ,      Dux  en    fournit  plusieurs    exemples.     Adé- 

ibid.p.  101.  Aquitanise  ,    «    intercedente    ÏVil-  niar      de     Chabanois      raconte      aussi 

»   Iclmo,  Comité  Engotismensi,prx-  qu'après    la    mort    de   Guy,    Vicomte 

»  fecit      Lemovicx       Fice-Comi-  de     Limoges,      Guillaume     V,      Duc 

»  tem  Ademarum  in  loco  patris  sui  d'Aquitaine,     donna    ce    Vicomte    au 

»  defuncti  ».    Corboliensis    Cornes  fils  du  défunt,  à  la    prière    du   Com- 

Burchaidus    cujusdam    Fassi    sui  te      d'Angoulème  :     le     Comte    6ur- 

ibid.  p.  6i0.  fîlio  ac   duobus    lieredibus  ejus  chard     donne    au    fils    d'un    de    ses 

post    ipsum  patris  ipsius  benefi-  Vassaux     un    Donjaine    du     bénéfice 

cium    contulit  a   tali    tcnore ,     ut  de  son    père  pour  sa    vie  et  celle  de 

»  quamdiii    vivcrent ,   Monasterio  deux    héritiers    après    lui ,    à     condi- 

»  Fossatensi . . .  .    quotannis    sex  tion     qu'ils     payeront     un     Cens    à 

»  solidos     denariorurn     in      censu  l'Abbaye     de     S.     Maur ,     et    (]ue    ce 

»  redderent ,    iisqite    ab    fuie  luce  Domaine    appartiendra    à     cette    Ab- 

»  decedentibus   ,   terra   prxdictum  baye   après  leur  mort. 
1»  friieretur  Monasterium. 

Ex   Odonis    epistolâ    jam'  plu-        Eudes      le     Champenois     fait     une 

ries       laudatâ       consequi      vide-  distinction     entre     les     bénéfices     du 

/bid.  p  oOl.  tur  discrimen  interesse    inter    be-  fisc    et    les    bénéfices    dont    on    avoit 

neficia  quae  erant  de   fisco   Re-  hérité     de    ses    ancêtres    avec    l'agré- 

g\o ,  et  ea  quse  à  Majoribus  he-  ment    du    Roi.    11   paroît  en  résulter 

reditario  jure  contigerant  ;  nem-  que     ceux    de     la     première     espèce 

pè  fiscalia   ad  nutum  Rcgis   revo-  étoient    amovibles ,    et    que    ceux   de 

cari  potuisse  ,    non   item  lieredita-  la    seconde     ne     l'étoient    pas  ,     sur- 

ria,   prsesertim   ciim     beneficiarius  tout  si    le   Vassal  n'avoit   pas  manqué 

nullurn  ex    officiis  debitis  prseter-  aux     obligations   que    le    bénéfice    lui 

misisset.    Porro   beneficiariis   mili-  iniposoit.      C'étoit      ordinairement     a 

taris  operie  conditio  ut  plurimiim  la      charge      du      service      militaire  : 


PRjEFATIO.  cIxv 

suivant    l'Auteur  des   Gestes    des    Sei-  imponehatur.    Tradlt    enim.  Scrip- 

gneurs      d'Amboise  ,      les      Rois     de  tor    Gestorum    Amba.sien.num  Do- 

Francc     aAoieut     accordé    aux    Com-  minorum    Regem  Francorum  An- 

tes   du   Maine    et   \\   ceux    d'Anjou    le  dcgavensium     et     Cenomanensium 

'l'uni.   10.    p. 

droit     de      posséder     héréditairement  Comltum    avos    ad    repellendam  '^^'^'^■ 

leurs  Comtés  à    la  charge    de    défen-  versutiam  Normannorum  in  istis 

dre     ces    Provinces    contre    les   Nor-  regionibus  heredi  ta  visse,  id  est, 

mans.       Le    même    Auteur    rapporte  bénéficia     cis    hereditaria    conccs- 

qu'Eudes     le    Champenois     donna    le  si.9se.  Ex  eodem  Auctore ,  (loffri- 

Château    de  S.    Agnan  à  Geoffroi    le  dus  Sancti  Aniani  Doimnus  con- 

jeune  ,     pour     le    défendre,     et    que  stitutus    est   ab    Odone   Conùte , 

par-là     Geoffroi    devint     Seigneur    de  eâ  lege ,  ut  Turoniam   conirà   An- 

Saint-Agnan.  degarenses  tueretur. 

Mais  si  l'hérédité  des  bénéfices  ^o«  ^x  spontaned  tantimi  Do- 
étoit  souvent  l'effet  de  la  conces-  minurum  concessione  nata  benefi- 
sion  libre  des  Seigneurs ,  elle  a  ciorum  hereditas ,  verhm  etiam 
aussi  été  quelquefois  l'effet  de  l'u-  aliquandb  ex  Fassallorum  inva- 
surpation  des  Vassaux.  On  voit  sione.  Oueritur  vltœ  S.  Dertulfi 
dans  la  vie  de  S.  Bertulfe,  que  ceux  Scnptor,  quhd  w\\\\W  ea  quae  ab 
qui  avoient  reçu  des  Domaines  en  Arnulfo  pâtre  Balduini  uf  bene- 
bénéfice  d'Arnoul ,  Comte  de  Flan-  ficiarii  acccpei'ant  ,  (  Balduino 
dre ,  se  les  approprièrent  pendant  odhuc  pupillo  )  ceu  propria  usur- 
la  minorité  de  son  fils  Baudouin  le  paverint.  Quin  etiam  non  rarb 
Barbu.  Les  Co- vassaux  se  dépouil-  contigit  ut  pntentior  (pddam  Vas- 
loient  aussi  les  uns  les  autres;  le  salins,  i'i«'«<>  <?j;  beneficiis  quibus 
plus  fort  s'assujétissoit  ses  voisins ,  et  potiebantur  exturbatis  vel  Do- 
se rendoit  le  maître  du  Canton  ou  minatui  suo  subjectis ,  lotius  rc- 
de  la  Province.  Si  l'on  en  ci'oit  la  gionis  Dominas  evaserit.  Haud 
Chronique  de  S.  Riquier,  dont  l'Au-  absimilem  Pontivi  Comitum  ori- 
teiu'  étoit  presque  contemporain  des  ginrm  fuisse  memorat  fere  coie- 
faits  qu'il  raconte ,  le  Comté  de  Pon-  vus  Centulensis  Chronographus  ; 
thieu  n'a  pas  d'autre  origine  :  Hu-  ip^o  enim  narrante  ^  Hugo  Ab-  "  ' '^ 
gues-Capet  a  voit  confié  la  garde  de  baiis-Villss  cuslodise  prsefcctus , 
cette  Province  à  plusieurs  Cheva-  «  ceeteris  Pontivi  militibus  Rc- 
liers  ;  le  Gouverneur  d'Abbeville  »  gUs  ,  paribus  suis,  fortior  fac- 
étoit  le  plus  puissant  ;  il  fait  la  guer-  »  tus  ,  ut  pote  castelU  fretus  mu- 
re aux  autres  Seigneurs  qui  n'a-  »  nitione,  absquè  timoré  quœlibit 
voient  pas  de  châteaux  pour  se  »  efficiebat ,  et  reliqui  ,  si  quid 
défendre,  les  subjugue,  et  s'em-  »  conabantur ,  non  habentcs  rc- 
pare  ainsi  de  la  Province  :  il  ne  por-  »  fugium  facile  succumbebant  ». 
ta  cependant  pas  le  nom  de  Comte  Non  ideo  tamcn  Comitis,  sed 
de  Ponthieu;  il  se  contenta  de  ce-  Advocati  S.  Richarii  titulo  insi- 
lui  d'Avoué  de  S.  Riquier.  Son  fils  gnitus  est;  quo  contentus  etiam 
Enguerrand  ne  [>rit  le  titre  de  fuit  Ingelnnmm  ejus  filius ,  do- 
Comte  qu'après  son  mariage  avec  nec  conjugio  cum  Boloniensis 
la    veuve    du    Comte     de    Boulogne.  Comiiis  vidud  inito ,  à  Comitissâ 

uxore    nomen   Comitis  accepit. 

Les    possesseurs   (V Alleux  les    chan-  Insigne    Allodiorum    in    Feo-   '';•'"■  "•  i'- 

gèrent     quelquefois     en     fiefs,     pour  dum     commutationis     spécimen 

t  t 


clxvj  .  PRJEFATIO. 

apud    Lamhertum    Ardensem    ex-    se     mettre     sous     la      protection    de 
hibet  Adela   Comitatûs   Ghisnensis    quelque    Seigneur     puissant     et     ac- 
preedives    incola,    a     Omnia  enim    crédité.     Adèle    riche     héritière     dans 
»   prsedia  quse   uhicumque   tenebat    le     Comté    de     Guisnes ,     remet     ses 
»    et    possidebat ....     in     manus    Alleux    entre   les    mains    de    l'Evêque 
»    Morinensis    Episcopi ,    sui    ta-    de  Terrouanne  ,     lui    fait    hommage , 
»    men  avunculi ,    Framerici   resi-     et    les   reprend  en  fief  perpétuel.    Lam- 
»  gnavit  j  et  ei  hominio  facto  et    bert    d'Ardres    appelle    cet    Acte    un 
»   exhibito  ,   eadem   omnia    ex    in-     échange      d'Alleu     en    fief.     Les     Feu- 
D   tegro  recepit  in  Feodum  S) .  Feoda     distes     modernes      ont      appelle    fiefs 
verb  ex    tali    commutatione   orta ,     de     reprise      ceux     qui     avoient      une 
apud  récentes   juris  Feodalis    con-     semblable   origine. 
sultos    reprisiae   nomine   donantur. 

Allodia    à    c^teris    possessioni-        ^  ^^     monumens     des     trois      pre- 
husdistincta  passim ,    sed  prœci-     ^j^^.^   Règnes,  de  la    troisième    Race, 
puè  in    Diplomatibus ,   occurrunt.     ^^  sur-tout    les    Diplômes,     nous  re- 
"S^r'  Ayvreum     Parisiensis  agri    Alo-     pj-ésentent      des      Alleux       distingués 
dum  dictum    in    Diplomate    Ro-    ^^^     ^^^^^.^^      espèces     de    Domaines. 
berti     anni    999    Fossatensi    Mo-     ^^    ^^j.^.^    ^,^^,,y     ^^^.^^      Corbeil     étoit 
nasterio  spontaneâ  voluntate  tri-    ^^^     véritable     Alleu   :      le    Seigneur 
huit     Ermenfredus     miles ,      Co-     ^^^^j    g,^     f^^    donation  à   l'Abbaye   de 
mitis    Burchardi    Fassallus ,    tan-     g^     ^^^^^,    ^^     dispose    spontaneâ    vo- 
9«àm  praediunisusepossessionis:     /„„^„^^.    ^ussi    est-elle    appellce    Prx- 
inllam     autcm    Licias    quam     de     ^-^^^  ^,^^  possessionis ,    Alodus.  Il  n'en 
Comitis    ejusquç    filii    beneficio    ^^^  ^^^^  gj^j^j  ^^  i^  ^^^^^  ^^  ^.^cw  qu'il 
tenebat,    eidem    Monasterio    non     ^^^^^^    ^^    bénéfice    du    Comte    Bur- 
contulit  nisi  de  utrius(jue  consen-    ç^^^^.^  ^^  ^^  ^ç^^  fn^ .   ji  1^^^,  demanda 
su  et  voluntate.  In  confirmatione    j^    permission    de  la    donner   à  cette 
fundationis     Abbatiœ    Nucharien-     /^[^b^yg.       Nous      voyons      dans      un 
ibid.p.a^ii.    sis  anno  1031,  Alodi  àfundatore     ])ip|ônie  de    Henri   1  que  l'Eglise    de 
donati  plané  distmguuntur  ab  Ec-    l'Abbaye    de    JNoyers    étoit    tenue    en 
clesiâ  quse  erat  de  beneficio  Fui-    bénéfice   des    Comtes    d'Anjou  ;   mais 
conis    Comitis  et  Godfredi  filii    les     Domaines     que    le    fondateur   y 
ejus.      Ferurntanten    Allodiorum    attribue    sont    de     véritables    Alleux. 
nomine    ssepè    designantur    benefi-    j^e     nom     d'Alleu    n'est     pas    cepen- 
cia  hereditaria.   Apud    Scriptorem     dant      toujours      restreint      aux      pro- 
ibid.p."L>k\.  Gestorum       Dominorum       Amba-     piJélés      libres       et        indépendantes. 
siensium     legitur      Pontilevium  ,    Comme       originairement       l'hérédité 
Gilduini    proprium     fiscum     et    étoit      un     caractère      distinclif     des 
allodium    -Pontileviensi      Monas-     Alleux  ,     on     a     souvent    donné     le 
terio  ab  eodem  fuisse  donatum  ex-     nom    à^  A  lieux    aux     bénéfices ,     lors- 
ceptis  paucis  feodis  ••  attamen  in    qu'ils     sont      devenus       héréditaires. 
Gaii.  c/irisi.  ciwrtd    fundationis  ejusdem   Mo-    L'Auteur    des     Gestes     des  Seigneurs 

Tom.  8.  .  ,  .         •  ^  T^  A 

nasterii     expressis      verbis     enun-  d'Ainboise      appelle     la       lerre      des 

ciatur     Gilduinum      hœc      omnia  Seio^neurs     de     Pont-le-Yoy     le     pro- 

possedisse    de     beneficio    Comitis  pre    fisc     de     Gilduin  ;     plus     bas    il 

Blesensis.     Idem     Scriptor    Mon-  ajoute     que     cette    terre     étoit     son 

tem-Rabelli  proprium  Gilduini ,  propre    Alcu  ,    et    qu'il    la     donna    a 

ISantolium  'verb  de  proprio  feo-  l'Abbaye ,     à     l'exception     de     quel- 


PRjEFATIO.  clxvij 

qiies      fiefs.       Cependant     suivant     la  do  ejusdem  fuisse  dicit.  Qux  sa- 

Charte      de     fondation     de     l'Abbaye  ne  arguant  feoda^  ex  quo  evasere 

de     Pont-le-Voy     tous    Jes    biens    de  hereditaria,    veluti   propria     bona 

cette     fondation    faisoient    partie     du  habita  fuisse^    licet  prccario  qiw- 

bénéfice      que       Gilduin      tenoit      du  dam    jure    possiderentur.     Eâdem  Tom.  lo  p. 

Comte    de    Blois.     Ce     n'étoient    donc  ratione     Burchardi   Comitis    villse  ^^^' 

pas     des     Alleux     proprement      dits.  quœdamFossatensiCœnobiocollatx, 

Le     même      Auteur      établit     encore  ab  ejus  vitxScriptore  dicunturpos- 

une     distinction     entre    deux    autres  sessiones    de    rébus    suae    {ejusj 

Domaines    de    Gilduin  5     il    dit    que  proprietatis  :      in      confirmatione 

Mont-Reveaa      étoit      le      bien      propre  autern    hujus  donationis   à   Rober-  ibid.  p.  574. 

de  Gilduin ,    et   que    Nanteuil    sur   le  to  Rege  factâ  anno   998,    eœdem 

Cher  étoit  son  propre  fief.    On     avoit  possessiones    appellantur     res    de 

donc    attaché  une    idée    de  propriété  beneficiis     eorum ,    nemph  Bur- 

à    la   possession   d'un     fief   héréditaire  chardi    et   ejus  fdii    qui    insimul 

quoiqu'on    ne    le    possédât    qu'à   cer-  suprà  dictas  villas   Monachis  Fos- 

taines    conditions ,     et     que    l'on     ne  satensibus    contulerant.     In  altéra 

put    en     disposer    sans   le     consente-  ejusdem    Régis     Diplomate     anni 

ment  du  Seigneur.    C'est  par   la    mê-  1006    confirmatur    donatio    quam 

me    raison    que    des    terres    données  Divionensibus     S.     Benigni     Mo-  ibid.  p.  588. 

par    le    Comte     Burchard   à    l'Abbaye  nachis     fecerat    Letbaldus      miles 

de   S.    Maur    sont    appellées   dans  sa  d  ex   rébus    sibi  jure    hereditario 

vie    des     biens      propres     à     ce    Sei-  »  sive  militari  bénéficia,  quas  suis 

gneur ,    et    que   dans   le    Diplôme  du  «  progerdtoribus  nunc  usque  justd 

Roi   Robert    qui    confirme     la    dona-  »  successiane    adquisitas   visas  est 

tion  en  993  ,    il   est   dit   que    les  mê-  »  possedisse  »,    Ex    quo  innatescit 

mes    terres     font    partie     des     bénéfi-  filios  jam   tune   in    parentum  be- 

ces    du    Comte    et     de    son     fils.    Un  ncficia    miUtaria    œquè  ac   in    cse- 

autre     Diplôme     du    même     Roi    en  tera  hereditaria  bona  successisse. 

1006 ,  nous  fait  voir  qu'un  Chevalier  nommé  Letbald  ,  avoit  suc- 
cédé également  aux  bénéfices  militaires  comme  aux  autres  biens 
héréditaires  de  ses  ancêtres. 

Au     reste     les    bénéfices     que    l'on  Cseteram       Bénéficia      Ecclesiis 

donnoit     aux     Eglises      prenoient     le  et    Monastcriis    collnta    in    Alla- 

caractere    d^ Alleu    par     la    concession  dialium  passessianum  naturam  can- 

des    Seigneurs.     On    voit    dans    deux  versa      videntnr     ex     concessione 

Diplômes    de    l'année     1025,    que    le  Dominarum     feadalium.     Sic     in  ibùi.  p.  610. 

Roi    Robert,  à    la    prière    du    Comte  duobus   anni    1025     Diplamatibus 

de    Poitou ,     permit  à   tous   les    Vas-  Robertus      Rex,      Camitis    Picta- 

saux    de   ce    Seigneur   de   donner   des  viensis    ragatu,     bencfwioriis  pas- 

biens    de     leurs     bénéfices    à    l'Eglise  sessoribus      liberam      facultatem 

de  S.  Junien  de    Lusignan  et  à  celle  erogat  de   beneficiis  suis  aliquid 

du    Prieuré    de    Couhé ,     et  que  ces  conferendi     Ecclesiis    S.   Juniani 

Eglises     dévoient     les     posséder    per-  Leziniacensis    et    B.     Martini    de 

pétuellement    jure      Aladi.      On    peut  Cohiaco^       illarum      autem      Ec- 

remarquer      que     la     possession     per-  desiarum    «  servitaribus  quxcum- 

pétuelle     à     titre      à^  A  lieu  ,      à      titre  »  que  eallata   sunt  vel  coiiferenda 

d'hérédité  ,    est    représentée     dans    ces  »  jure  alodi  perpetualiter  retinen- 

Chartes    comme    opposée    à    la    pas-  »  di.  »  Porrb  possessio  perpétua 

session      bénéficiaire      qui      dans      son  jure    alodi    in     instrumentis    Di- 


cl 


XVllJ 


PimFATlO 


plomaticis  pcnitus  opponitur  be- 
neficiariae  possession!  quse  pri- 
mitus      crat    tantiinimodb      tewpo- 


ranca 


rotione 


pcr- 


Toni.     10    i>. 


origine  n'ctoit  ni  perpétuelle ,  ni 
héréditaire.  Hugues-Capet  ,  dans  sa 
Charte  de  confirmation  des  biens  et 
privilèges  de  l'Eglise  d'Orléans  en 
990 ,  lui  accorde  la  possession  per- 
pétuelle d'un  Domaine  dont  elle 
n'avoit     joui    jusqu'alors      qu'à     titre 

go   Capctus    in   gratiani    Jurelia-    de   bénéfice. 

nensis     Ecclesiœ     «    hahendum     autorisât    in   pcrpetmtrn    benefwiiim    Gaufredi 

»   Comitisj  quod  illa  per  manus  Regias   antea    videhatur   hahere  duntaxat   in 

»  beneficium  ». 


nec  ulld 
tinebat  ad  heredes.  Hue  addiici 
potcst  etiam  exemplum  ex  Re- 
gali   prœcepto  anni  990    quo    Hu- 


VIII. 

De  Successione  in  Feoda. 

Ordo  successionis  in  feoda  pro 
moribus  cnjusque  Piovincisa  di- 
Tersus       deprelicnditur.         Odonis 


Toiti.  \\ .     p, 


1(11/1     10.    i>. 
185. 


Tn>il.    11./; 


Hud.  p.  03. 


FUI. 

De  la  Succession  aux  Fiefs. 

Il  règne  une  grande  variété  dans 
la  succession  aux  fiefs  devenus  hé- 
réditaires. Thibaud  fils  aîné  d'Eu- 
Campaniensis  filius  natu-niajor  des  le  Champenois ,  hérite  des  Com- 
successit  in  ComWjàlus  y^\esensGm,  tés  de  Blois ,  de  Chartres  et  de 
Carnotensem  et  Turonensem  ;  Tours,  et  son  frère  Etienne  de 
Stpphano  natu-nnnori  Trecarum  ceux  de  Troycs  et  de  Meaux.  Les 
et  Meldarum  obiigit  Domi-  neveux  de  Geoffroi -Martel,  Com- 
nium.  Duo  Gaufredi  Martelli  le  d'Anjou ,  partagent  aussi  ses  Do- 
Comitis  Andegavensis  ex  sorcre  maines.  11  en  étoit  de  même  dans 
ncpotes  hereditotem  avuneuli  sui  les  Maisons  de  Boulogne  et  de 
intcr  se  dividunt  ;  idem  mos  in  Ponthieu- 
Bolonensium  etPontivorum  (jom\\.iim.familiis  antiquitus  obtinuit. 

Normanniae  vero  Ducatus  par-  Mais  le  Duché  de  ISormandie  ne 
titionem  non  patiebatur.  Oxi-  se  partageoit  pas.  Richard  II  donne 
rnensem  Comitatum  JVillclmus  a  seulement  le  Comté  d'Hyesmes  à 
fratrc  suo  Richardo  II  acceperat,  Guillaume  son  frère  en  bénéfice 
ut  indè  exhiberet  ei  militia^  sta-  militaire.  Richard  III  succède  à  son 
tufa ,  quod  accedebat  ad  similitu-  perc ,  ct  son  frère  a  seulement  le 
<////em  panagii  .îf «  appanagii.  A'o/^  même  Comté  d'Hyesmes  à  hom- 
alia  fuit  Roberti  ronditio,  dum  mage.  Cette  Coutume  pouvoit  ti- 
f rater  ejus  Richnrdus  III  Du-  rer  son  origine  des  anciens  Nor- 
catu  patiebatur.  Hune  morem  Nor-  mans  Danois ,  qui ,  au  rapport  de 
manni  fartasse  deduxerunt  a  Danis  Guillaume  de  Jumieges ,  n'avoient 
apud  qnos,  referente  IVillelmo  qu'un  héritier  parmi  leurs  fils,  et 
Ge.meticensi^  a  pater  adultos  filios  envovoient  les  autres  chercher 
»  cunctos  à  se  pellebat ,  prseter  fortune  ailleurs. 
»   unu/n  quem  heredem  sui  juris  relinquebat  ». 

De  Comitatu  Flandriœ  nar-  La  Coutume  de  Flandre  ,  au 
rat  Lambertus  Schafnaburgensis,  moins  pour  la  Maison  du  Comte , 
«  quasi  sancitum  lege  perpétua^  avoit  quelque  rapport  à  cet  ancien 
»  ut  unus  fUiorum,  qui  patri  po-  usage.  Si  l'on  en  croit  Lambert 
»  tissimum  placuisset^  nomen  pa-  d'Aschaffembourg  ,  le  père  choi- 
»  tris  acciperetj  et  totius  Flan-  sissoit  parmi  ses  fils  pour  succes- 
seur 


PR^.FA  TIO. 


clxix 


seur  et  pour  héritier  celui  qui  lui  plai-     »  driee    Principatum    solus     here- 
soit,  sans  avoir  égard  au  droit  d'aînés-     »  ditariâ     successione     obtineret  ; 
se.    Les  autres    vivoient     en     particu-     »  cxteri  vero  fratres  aut  huic  sub- 
lier ,  ou  tentoient  par  la  voie  des  ar-     »   diti  ....    ingloriam    vitam   dû- 
mes       quelqu'établissement      ailleurs.     »    cerent  ,     aut    peregrè    profecti 
L'objet  de  cette  coutume  étoit   de  ne     »    magis  propriis  rébus  gestis  Jlo- 
point  diviser   les  Domaines   du   Com-     »  rere  contenderent ,  quàm   desidiee 
té,  qui  en  auroit  eu  moins  de  puissan-     »  aut    socordix   dedlti,  egestatem 
ce  et   d'éclat.    C'est   par   une   suite  de     »    suam  vand    majorum    opinione 
cet  usage  que  Robert  le  Frison,  après     »   consolarentur  » .  Subjicit  Lamber- 
avoir    tenté    plusieurs    entreprises   oii    tus  «  hoc  fleri,  ne  in  plures  divisa 
il    échoua ,    réussit    enfin    dans    celle     »  Provincid  ,    claritas    illius  fa- 
'    de     Frise     dont    il     devint     Seigneur     »  ndlise  per  inopiam  rei  familia- 
par    son    mariage    avec    la    veuve   du     »  ris  obsoleret.    »  Robertus    Bal- 
Comte       de       cette       Province.       On     duini    filius  natu-minor,     ut  huic 
pourroit    aussi  y   rapporter    les    aven-     mori  obsequeretur,    diu  apud  ex- 
tures    héroïques    de    tant    de    Cheva-     teras  gentes  varia  jactatus  fortunâ, 
liers      dont      les     exploits     réels      ou     tandem     Frisix     Comitatum  ,     in 
imaginaires      ont     été     célébrés     par    uxorem   ductd   Comitis  vidud,  con- 
nus anciens  Romanciers.  secutus  est.    ^d  hanc    consuetudi- 
nem  pluribus  locis  usurpatam  referri  etiam  possunt  heroica   illa   et  proborum 
strenuorumque  militum  facinora  àfabulosarum  narrationum  Scriptoribus  loties 
decantata. 

Avant  que  la  Gascogne  obéît  à  Pater  ni  juris  apud  Vascones 
des  Princes  de  la  Maison  des  Ducs  in  dividenda  inter  filios  heredi- 
d'Aquitaine  ,  elle  nous  fournit  un  tate  singulare  spécimen  subminis- 
exemple  singulier  du  pouvoir  ar-  trat  Anonymus  Scriptor  de  initiis 
bitraire  qu'un  Seigneur  de  ce  Pays  Madirensis  Monasterii.  «  Miles  Tom.Ki.  p. 
exerça  sur  sa  succession.  Sanche  a  »  Sancius,'m.qmX,  cogitarecœpit... 
la  dévotion  de  se  consacrer  à  Dieu  »  ut  tradcret  se  et  suum  locum 
dans  l'Abbaye  de  Madire.  Avant  »  sub  Monasticse  religionis  nor- 
que  d'exécuter  cette  pieuse  résolu-  »  ma  i>  :  sed paulb  antequam  Mona- 
tion,  il  donne  son  fief  à  ce  Mo-  cA^/n  indueret  ,  «  dédit  suis  aut 
nastere.  Il  en  excepte  cependant  »  legitimis  liber is  quasdam  par- 
quelques  portions  qu'il  laisse  à  ses  »  t^s  sui honoris ,  excepto  donato 
fils,  à  condition  que  si  l'un  d'eux  »  Sancio  majore  fdio  quem  reli- 
vient  à  mourir  sans  enfans ,  sa  part  »  quit  domui,  ut  ibi  sacris  litteris 
sera  dévolue  à  l'Abbaye  de  Madire.  »  edoctus  absque  uxore  et  filiis 
L'aîné  toutefois  est  exclus  de  la  >  usque  ad  mortem  serviens  Do- 
succession.  Son  père  veut  qu'il  soit  »  mino  in  omni  castitate  maneret. 
instruit  dans  les  saintes  écritures ,  »  Et  has  partes  tali  pacto  dédit 
et  qu'il  passe  sa  vie  au  service  de  »  HHs ,  ut  prœsentarios  fidejusso- 
Dieu  dans  un   célibat  perpétuel.  »    res  ipsi    ac  posteri  eoium  Mo- 

»    nachis   ejusdem   loci   Madirani  durent,  et  uniuscujusque    pars    illorum   qui 
«  sine  filiis    obierint    supra  dicta  loco   restituatur  ». 

Les      Seigneuries      subalternes      of-         Eadem  varietas    in    inferiorum 
frent    une    semblable    diversité     dans     Feodorum        successionibus        oc- 
les     successions.      En      Touraine ,     Li-     currit.      In     Turonige     Comitatu  ibid.  p.'&i. 
soius    partage   ses    terres   à    ses    deux.     «  Lisoius  terram   suam  duobus  fi- 


Tome  XI. 


V  V 


clxx  PR^FA  TIO. 

»   liis  suis  Sulpitio  et   Lisoio    di-    fils ,     et     donne     Amboise    à     l'aîné. 
»   'vidit.   »    ^pud  Normannos,  ex    En      Normandie ,     Robert     de     Gren- 
Tom.  H.  p.  JViiieimo  Gemet.    «    Robertus    de    temesnil  laisse  en  mourant  trois  fils  ; 
»   Grentemaisnilio      ante     mortem    il    partage    sa    terre    également    entre 
»  suam  duobus  filiis   suis  terram    les    deux    aînés,    et    il    leur    recom- 
»  suam  sequaliter  distribuit ,   eis-    mande   de    traiter    en    fi-ere    le    troi- 
■»  que    Ernaldum   minimum  suum    sieme    jusqu'à    ce    qu'il    soit   parvenu 
»  filium ,  ut  ipsum  ,  diim  ad  seta-    à    1  âge    de    majorité.    L'ordre    de    la 
»    tem   veniret,    sicut   fratrem  be-    succession      dans     la     Châtellenie     du 
»  ne   tractarent ,   commendavit  ».     Pui-du-Fou       relevant     du       Seigneur 
Hanc    successionis    legem    benefi-    de    Mortagne,     mérite    d'être    remar- 
ciariis  possessoribus  castri  de  Po-    que.   Le  Seigneur  à  qui  elle   est  ac- 
dio-Fagi    Dominorum     de    Mau-    cordée    ne    peut    en    aliéner    le    Do- 
ritaniâ   Vassallis    impositam  nar-    maine,   il   n'est    considéré    que    com- 
rant       Fragmenta       Chronicorum    me    usufruitier.    S'il   a   plusieurs   fils, 
ibid.  f.  373.  Comit.   Pict.    a  Res  de  Podio-Fa-    ils   se   succèdent    les    uns  aux   autres 
»    gi  singulse  non  possunt  alienari,     selon    l'ordre    de    la    naissance,  et    le 
■»    earumque    Dominus    jus     tan-    dernier   étant    mort,    c'est  au   fils  de 
»    tàm    habet    utendi  ,    fruendi  ,     l'aîné,    OU   à  son    défaut    à    son   plus 
»  salvâ  substantid  ;  succédant  illi    proche      héritier       mâle,       à      rece- 
»  filii    complures ,    habito    ordine    voir     l'investiture    de     cette     Châtel- 
T)   nascendi   vicissim  inter  se;  de-    lenie.     Le     droit     d'aînesse    étoit     re- 
»  functoque  filiorum  ultimo  ,  fi-    connu    dans    la    Maison    des     Comtes 
»   lias  primogeniti  filii  aut    illius     à^Angouléme.     Si     l'on    voit     Geoffroy 
»   hères  masculus  habet  investitu-    succéder    à    ce    Comté    au    préjudice 
»    ram  ejusdem  Castri atqueCastel-     du     fils    d'Auduin     son     frère    aîné, 
»   lanise  de  Podio-Fagi  ^.  Comita-    c'étoit     un     cas     extraordinaire.     Au- 
tus   Engolismensis    hereditas    ad    duin     avoit    été    empoisonné    par    sa 
primogenitum  pertinebat.   In    Co-    femme.     Le    Comte    Guillaume    des- 
ibid.p.  264.    mitatum  tamen  non  successit  JVil-    hérita   les    enfans  à    cause    du   crime 
lelmus  Chausardus,   «   licet   films    de  leur    mère.    On  peut  remarquer  à 
»  esset  primogeniti  { Audoinï) ,  et    ce     sujet    les    droits    des     pères     sur 
D  terrant  de  Comitatu  debuisset  ha-     leurs  enfans  et  petits-enfans.  • 
»  bere  » .  F'eràm ,  ut  ait  Anonymus  Scriptor  Hist.  Pontif.  et  Comit.  Engolism, 
id  accidit,  a.   quia  Cornes  ff^illelmus  ejus  avus  filios  et  filias  exheredavit ,  quia 
»    uxor  ejusdem  Audoini    toxicaverat    eum  ,     et  propter  hoc  sententiam  exhe- 
»  redationis  in  progeniem  illius  mulieris  retorsit  ».  Hic  obiter  annotari  potest 
»  quanta    fuerit    patrum   in  filios    et  nepotes   apud    Comités  Engolismenses 
auctoritas . 

Episcopi  quoque  feoda  hère-  Les  Evêques  succédoient  aux  fiefs. 
ditario  jure  posséder unt.  Con-  Hugues,  Evêq.  d'Auxerre,  jouissoit 
stat  Hugonem  Episcopum  Al-  du  Comté  de  Chalon  ;  et  Renaud , 
tissiodorensem  Comitatu  Cabilo-  Evêque  de  Paris,  succéda  à  son  père 
nensi  hereditario  jure  potitum  et  à  sa  mère  dans  les  Comtés  de 
fuisse ,  Reginaldumque  Parisien-  Vendôme  et  de  Corbeil.  On 
sem  Prsesulem  in  Comitatibus  en  trouvera  beaucoup  d'autres 
Findocinensi  et  Corboilensi  pa-  exemples.  Il  n'est  donc  pas  étonnant 
rentibus  suis  successisse.  Cujus  que  les  Evêques  ayent  eu  la  garde- 
quidem  consuetudinis  plurima   oc-     noble      des     fiefs     pour     leurs     parens 


PR^FATIO.  clxxj 

mineurs.  Raynaud ,  Evêque  de  Lan-  currunt  exempta.  Mirum  igitur 
grès,  eut  celle  des  Comtés  de  Ton-  videri  non  débet  quod  Reinaldus , 
nerre  et  de  Bar-sur-Seine  ,  pendant  Linfçonensis  Episcopus  ,  «  tenuerit 
la  minorité   de   ses  neveux.  »    Comitatum.      Tornodorensem    et 

»  Con.itatiim  Barri  super  Sequanani  pro  suis  nepotibus  qui  erant  adhuc 
»  parvuli  »  ,   ut   asserit   Scriptor   Translat.  Reliq.  Sancti  Mamantis. 

Les     Bâtards     semblent     avoir     été        Nothi  à  Jeodalium  successionum      An  succes- 
généralement     exclus    du      Droit     de     hereditate     communiori     lege     vi- 
succéder     aux      fiefs.      Richard      III  ,     dentur    exclusi.    Nicolaus  Richar-  xom.  a.  p. 
Duc  de  Normandie,    avoit  un   bâtard     di   III,    Normannix     Ducis    fi- 
nommé    Nicolas     qui     fut     Religieux     Uus    naturalis  ,     Monachum    in- 
de    Fécamp    et    Abbé    de    S.     Ouen.     duit  apud  Fiscannum ,    et   posteà 
Guillaume   le    Bâtard   cependant   suc-    S.     Judoini    Rothomagensis   Ah- 
céda    au    Duc    Robert     au    préjudice    has  factus  est^   Equidem  Guillel- 
des     héritiers     collatéraux      légitimes,     mus    Nothus    Roberto  patri  suc- 
Mais     Robert     l'avoit      reconnu  ,      et     cessit      prse      cognatis     legitimis. 
Tavoit    fait    recoimoître    par    tous    les     Ferhm  ipse  legitimus   hères  agni- 
Barons     de    Normandie,     et    il    s'é-    tus  fuerat   tîim  a  pâtre,  tàm  ab 
toit     d'ailleurs     assuré     du    consente-     omnibus        Normanniae       Proceri- 
ment    et    de    la     protection    du     Roi     bus ,    Henrici  que   Régis  patroci- 
Henri.      On     voit      aussi      dans      ces     nio     tutelseque    commissus  fuerat. 
tems-là  des    enfans   de   Prélats    et  au-     Nonnulli    quoque     tune     temporis 
très    Ecclésiastiques   succéder    à    leurs    Prsesulum    Presbyterorumqne     jl- 
peres.      Richard ,     Comte     d'Evreux  ,     Ui    paternam    in  hereditatem   suc- 
succéda     dans     ce    Comté    à     Robert    cedunt.     Sic    Richardus  in   Comi- 
son    père  ,     Archevêque     de    Rouen  ,     tatu  Ebroicensi  successit  patri  suo 
tige    d'une    Maison    long-tems     illus-    Roberto  ,    Rothomngensi    Jrchie- 
tre  en   Normandie  et    en    Angleterre,    piscopo  ,    à    quo    duxit   originem 
C'est  que    l'on  ne    regardoit  pas   tou-    gens  diu   clarissima   apud  Anglos 
jours    ces     enfans    comme     bâtards  ,     et  Normannos.    Sed    nonnunquam 
quand    ils  n'étoient   pas    le    fruit    du     legitimorum    liberorum  ordini  ad- 
concubinage  ,      mais      qu'ils      étoient    scribebantur    Presbyterorum  filii , 
nés    du     mariage     que      leurs     pères    dummodb     non     ex    concubinatu  , 
quoiqu'ecclésiastiques       avoient      con-    sed  ex   matrimonio  ab   eorum  pa- 
tracté    publiquement;     car    nous   ver-     rentibus  publiée  inito  nati  essent. 
rons  qu'une   partie    du    Clergé    avoit    Eb  enim  sacrorum  Canonum   obli- 
abandonné   à    ce    point     le    célibat  si     vionis  vel  contemptûs  processerant 
recommandé  par  les  canons.  plures    illius    œtatis   Prxsules   et 

Presbyteri ,    ut    eos   aperte    palhmque   uxores    sibi  adjungere    non    puduerit. 
Verhm    de   hoc   abusu  posteà. 

Les  fiefs  ayant  été  originaire-  Nobiles  fœminœ  naturâ  et  le-  ^^  ^^^^^ 
ment  assujettis  au  service  militaire ,  gibus  armis  tractandis  '  inhabiles  ,  ««"nt  Nobi- 
il  n'est  pas  surprenant  que  le  sexe  ab  hereditate  feodorum  primittts 
à  qui  les  loix  l'interdisent  de  con-  obsequiis  militaribus  obnoxiorum, 
cert  avec  la  nature ,  en  ait  été  ex-  multis  in  locis  arcebantur.  Apud 
dus  dans  bien  des  Coutumes.  Adèle  Lambertum  Ardensem  Adela  quss 
épouse  en  secondes  noces  d'Elbo-  cum  Elbodone  Ardensium  Do- 
don ,  tige  des  Seigneurs  d'Ardres ,  minorum  familise  Capite  secun- 
avoit  eu    du    premier    lit   deux    filles    das  nuptias  contraxerat  ,   duas  ex 


clxxij  PRMFATJO. 

Tom.  i\.  p.  priore   marito    filias    Fielnensi  et  mariées  aux  Seigneurs   de    Fielnes  et 

303  .... 

Elemhoniensi       Dominis       nuptui  d'Alembon  :    après   sa   mort ,     ses   pe- 

dederat.  Qud  mortud  «  accesse-  tits-fils  se  présentent,  pour  par- 
»  runt  ad  Elbodonem  et  ad  libe-  tager  les  Alleux  de  leur  grand-me- 
»  ros  ejus  Fietnenses  et  Elem-  re  avec  le  fils  qu'elle  avoit  eu  de 
»  bonienses  de  Allodiis  qux  ex  son  second  mari.  Ils  sont  déboutés 
»  parte  Adelse,  a  qud  originem  de  leurs  demandes.  On  leur  répond 
»  duxerant ,  sibi  contingere  debe-  que  leurs  meres  n'a  voient  plus  de 
»  bant  portionem  quserentes  :  sed  droit  à  la  succession  d'Adèle  de- 
»  càm  Helbodo  et  sui  nulla  ha-  puis  qu'elle  avoit  changé  ses  Alleux 
»  bere  vel  obtinere  Adelse  Allodia,  en  fiefs ,  comme  nous  l'avons  re- 
»  chm  Adela  dudiim  omnia  Allô-  marqué  ci-dessus.  Cet  exemple  est 
»  dia  sua  à  manu  Morinensis  d'autant  plus  singulier ,  qu'il  sem- 
»  Episcopi  in  feodum  suscepisset  ^  ble  que  les  loix  de  la  succession 
»  ut  jam  diximus ,  omnino  dice-  aux  fiefs ,  provenus  d'Alleux ,  au- 
»  rent  et  constanter  assererent ,  roient  dû  être  plus  favorables  aux 
»  Elemboniensibus  acquiescenti-  filles ,  que  s'il  s'étoit  agi  de  succé- 
»  bus ,  Fielnenses  immurmurantes  der  aux  fiefs  provenus  de  bénéfices 
»  et  ad  tempus  sustinentes  in  lo-  militaires.  Nous  voyons  cependant 
»  cum  suum  recesserunt  T> .  Attamen  ailleurs  des  femmes  hériter  des 
agebatur  tantîim  de  possessionibus  fiefs ,  et  en  disposer.  Adelle ,  Corn- 
et Allodiis  in  feoda  commutatis,  tesse  de  Vendôme  par  sa  mère  qui 
non  autem  de  beneficiis  in  ipsâ  étoit  sœur  et  héritière  de  Rainald , 
origine  militaribus.  Pluribus  ta-  Evéque  de  Paris ,  partage  ce  Com- 
men  in  locis  in  feoda  succède-  té  avec  Foulques  l'Oison  :  mécon- 
bant^  et  de  iis  pro  libitu  dispo-  tente  de  SOn  fils  ,  elle  vend  le 
nebant     nobiles     feminse.      Adela  Comté       à       Geoffroi-Martel.        Geof- 

Tom.  w.p.  Yindocini       Comitatum      quem  froy    le    Barbu,    et   Foulques  le  Ré- 

maternd     hereditate     possidebat  ,  chin ,     neveux    de     ce     Comte ,     suc- 

primhm     cum   fdio    suo    Fulcone  cèdent     à    ses     Domaines  ,      comme 

partitur ,   deinde     Goffrido   Mar-  représentant      leur      mère.       Aloïze, 

tello    totum    ex     integro     vendit,  femme      du      Comte      d'Angoulème  , 

ibid.  p.  2H.  Eidem     Martello     avunculo     suo  celle    du    Vicomte    de    Beaune    pos- 

succedunt     Goisfredus     et    Fulco  sédoient,  à  titre  héréditaire,   différen- 

matris  suse  juris    Ficarii.   Fron-  tes  terres    seigneuriales.    L'épouse    de 

ciacum   Castrum   Alizia  Engolis-  Burchard ,     tige    des    Montmorencis , 

mensis   Comitissa  ,  plura  feoda  in  fit    hommage    avec   son    mari   du   fief 

Tom.  10.  p.  Comitatu    Dumensi     Vicecomitis  de    l'Isle    S.    Denis    qui    lui    appar- 

Belnensis     uxor ,    hereditario  jure  tenoit      comme     Douairière     de     son 

possidebant.     San-Dionysianx    In-  premier      mari.      Les      fiefs     faisoient 

sulse    Castrum    ex    prioris    mariti  aussi  partie  de  la  dot  des  Dames.    Geof- 

/ôtt/. /?.  593.   donatione    pertinebat    ad   uxorem  f roy ,    Seigneur   de  Chaumont,   donne 

Burchardi        nobilissimse       gentis  en   mariage  à    sa    nièce  la    moitié  de 

Montmorenciorum     capitis.      Do-  Chaumont  et  de  tous   ses    biens  tant 

tem  quoque   nobilium  fœminarum  qu'il   vivroit ,    et    la  totalité   après    sa 

ex  feodis    constitisse    multa    sua-  mort.     Hugues     de     Lavardin     donna 

dent  exempla.    Ex  gestis    Amba-  cette     Seigneurie    à     sa    fille   du    pre- 

siensium  Dominorum   Gofridus  de  mier  lit,     lorsqu'il   lui  fit    épouser   le 

tom   M       Calvo-monie     sororis     suse     fîlise  Seigneur     de    Mayenne.    La     seconde 

258. 


PRjEFATIO.  clxxiij 

femme  de   Hugues    lui    avoit    appor-  Calvum-montem   et    plura  alla  in 

té   en    mariage    le    Bourg   de    Basso-  dotem    contuUt.    Hugo    Dominas 

ger   et    la   terre   de   Sainte   Christine  :  de     Lavardino   unam   ex  fdiahus 

la  Dot   de  la  INiece  de  Sulpice,   Tré-  suis    Sebrehando     de    Meduanâ  Tom.  lo.  y 

239 

sorier    de  S.   Martin  de  Tours ,   con-  cum    Lavardino    in     matrimo- 

sistoit    dans    la    Tour    d'Amboise    et  nium    copulavit.    Deniquè    Jur- 

ses      dépendances ,     Verneuil     et     les  rem   lapideam    Amhasisu    et    Ver- 

fîefs  qui   en   relevoient.  nolium     cum    omnibus   feodis    ad 

ipsum    pertinentibus     in    fratris    sui  filiee    dotem    Sulpitius      Thesaurarius  'f>id-  p-  242. 

assignavit. 

IX.  IX. 

De  la   Foi  et   Hommage ,   et   des  De  Fide  et  Hominio ,  nec  non 
Obligations  réciproques  du  de  mutuis  Seniorum  seu  Do- 

Seigneur  et  du  Vassal.  minorum  et  Vassal.  Officiis. 

Vhommage      qui      étoit      alors      ac-         Cuilibet     Vassallo     primum     et 

compagne     du    serment     de    fidélité  prxcipuum     incumbebat    officium 

ou  de    la    foi,    étoit    le  premier  de-  domino       feodali ,       hominlum 

voir  de  tout  Vassal  à  l'égard  de  son  ^""^   fidelitatis    sacramento    con- 

Seigneur    immédiat,     toutes    les     fois  junctum     prxstare ,      quâcumque 

qu'il     arrivoit     mutation     du     posses-  Feodipossessoris  mutatione    contln- 

seur     d'un      fief.      Eustache      devenu  gente.  Eustacius ,  pâtre  defumto  , 

Comte    de    (iuines    par    la    mort    de  Cornes     Ghisnensis    factus     «    in  Tom.  n.  ^. 

son    père,     vient     faire     hommage    au  '^  Flandriam     usque     maturavit  , 

Comte      de      Flandre.      Geoffroy      de  »  ^^  hominio   Flandrise    Principi , 

Chaumont    ayant    reçu    de    Geoffroi-  »  Balduino  scilicet   Barbato ,  cum 

Martel     plusieurs    fiefs     en      échange  »  reverentid   rite  exhibito    in  pa- 

de  ]a   Ville   de  Saumur,    en  fait   hom-  »  triam  remeavit  ».    De    commu- 

mage     à     ce     Comte     d'Anjou.     Thi-  tatis  cum   Castro  Salmuriensi  Fep- 

baut,    Comte    de    Blois  ,    et    son    fils  dis    Gofridus    Calvi    montis    Do- 

Etienne ,      reçoivent     celui     de     Sul-  minus    Gofrido    Andegavensi  ho-  ibid.  p.  267 

pice,    fils    de    Lisoius,    pour    la    Sei-  magium  facit.    Theobaldus ,    Co- 

gneurie    de    Chaumont    à     cause     de  mes    Blesensis ,  et  Steplianus  ejus 

son    mariage    avec    l'héritière    de    ce  filius ,  homagium  à  Sulpicio  sus-  ibid.  p.  258. 

fief.    Henri   I,    ayant    donné  la    suze-  cipiunt      propter      Calvi-montem 

raineté    du     Vexin     François     à    Ro-  etalia  F  coda  dotalia  ejus  uxoris. 

bert,     Duc    de    JNormandie  ;     Dreux,  Supremo     Wulcassini     Comitatns 

Comte    du    Vexin ,     qui     avoit    con-  Dominio      Feodali      ab      Henrico 

senti     à     cette    donation  ,     fait     hom-  Rege     ad     Robertum     Mormannise 

mage    au    Duc    Robert    son    nouveau  Ducem  translato,    Drogo,  ejusdem  itid.  p.  248. 

Seigneur.     Enfin     Guillaume     le     Bâ-  Provincix    Cornes,   cujus    assensu 

\  tard    se    voyant   affermi   dans    le    Du-  factafuerat  hsec  cessio  ,    Norman- 

ché      de     Normandie ,      assemble      à  nise      Duci      homagium     facit. 

Rouen  tous  les    Barons ,   et   leur  fait  Guillelmo  Notho ,  jnm  sedatis  de 

renouveller       leurs       hommages  j       à  Ducatûs     possessione     contentioni- 

l'exemple     de    ses    prédécesseurs ,     il  bus ,  hominia  rénovant   Norman-  ,bid.  p.  338. 

oblige    les    Comtes  de    Bretagne    qui  nix    Prxsules    et    Barones.    Idem 

ne    se    voyoient     qu'avec     peine     ar-  prxdecessorum     suorum     vestigiis 

X  X 


clxxiv  PIXMFATIO. 

insistens ,   Britannise    Comités    li-  riere- Vassaux    de    la    Couronne ,     de 

isTet^ii.    ^^'  invitas,     ad    hominium   sibi  lui     faire     hommage,    et     de     recevoir 

prxstandum  ,     et      ad     agnoscen-  de  lui  l'investiture  de  ce   Comté. 
dum  ^Normannise     in     Britanniam 
Féodale  Dominium  coè'git. 

Fictores  ergà  victos  ab  homi-  Le  droit  de  conquête  n'exemp- 
milege  non  semper  immunes  fuisse  toit  pas  toujours  de  la  loi  de  Vhom- 
videntur.  Goffridus  MarteLlus  mage.  Le  vainqueur  le  rendoit  quel- 
'eti-iQ'^^''  l^^^^^^^^f^^  Comiti  Blesensi  prop-  quefois  au  vaincu  ,  même  après  l'a- 
ie/- Turoniam  ,  et  fVillelmo  Aqui-  voir  dépouillé  de  la  possession  de 
taniœ  Duci  propter  Santonicum  son  fief.  Thibaut,  Comte  de  Tou- 
Comitatum  homagium  facit ,  li-  raine,  est  fait  prisonnier  par  Geolfroi- 
cet  uterque  Comitatus  Iheobaldi  Martel,  et  lui  abandonne  la  ville 
et  fVillelmi  btllo  captoruni  re-  de  Tours  pour  prix  de  sa  rançon  : 
demptionis  fuerit  pretium.  Ubi  GeofTroi  lui  en  fait  hommage.  Ce 
observandum  Feodi  totalem  alie-  Comte  d'Anjou  en  usa  de  même  à 
nationem  cum  solâ  reservatione  l'égard  du  Duc  d'Aquitaine  ,  à  qui 
hominii  legibus  Feodalibus  quse  il  fit  hommage  de  la  Saintonge  , 
tune  tcmporis  vigebant ,  saltem  après  l'avoir  forcé  par  les  armes  à 
quibusdam  in  locis ,  vetitam  non  lui  en  céder  la  propriété.  L'aliéna- 
fuisse.  tion  totale  d'un  fief  avec  la  réten- 
tion de  l'hommage ,  n'avoit  donc  rien  de  contraire  aux  loix  féodales 
qui  étoient  alors  en  usage,  au  moins  dans  certaines  Coutumes. 

Quod    confirmatur    exemplo  ex  Un   autre    fait   rapporté   dans    l'his- 

Lamberto     Ardensi       deprompto.  toire      des      Comtes     d'Ardres ,     peut 

ihid,  p.  304.  «    Fustacius ,    Comes  Boloniensis  ,  servir      à     appuyer     cette     réflexion. 

»  inquit ,   ctim  in  Hinniaco  et  in  Eustache  ,       Comte     de       Boulogne , 

»    Exclusd   nihil   proprium    habe-  en     qualité    de     Seigneur     dominant 

»    ret  prseter  homagium  ....  quid-  d'Hénin-Liétard       et      de       Lescluse 

»    quid  in   Hinniaco  juris  habebat  près    de     Douay ,     ne     possédoit     au- 

»  Senescalco    sua     Ardensi     Do-  cun    Domaine    dans  ces  deux  terres, 

»   mino   Arnoldo ,    hominio  accep-  et   n'y   avoit  que    le   droit   A^ hommage. 

I)   to ,    in  servitii  sui  remuneratio-  Comme    ses     Vassaux     étoient     indo- 

»  nem  concessit  et  dédit  Feodum. . .  ciles    et      remuans  ,      il      donna     son 

»  Itaque  Hinniacensis    Dominas ,  droit     d'hommage     en     fief    au     Sei- 

»    et     Balduinus     de    Exclusd  ei  gneur     d'Ardres.     Celui-ci     commen- 

"    (Arnoldo)  hominium fecerunt  ».  ça    par    faire    hommage    de    son    nou- 

Specimen  hic  habetur    Feodi   Ae-  veau    fief    au    Comte    de    Boulogne , 

rii  cui  nulla  addicta  gleha  ,    sed  et  se    le   fit  rendre  par  les  Seigneurs 

merum    jus     hominii    suscipiendi  d'Hénin-Liétard        et       de      Lescluse. 

attributum.  C'est    ce    que    les    Feudistes    moder- 
nes appellent    un  fief  en  Pair. 

Hominium  prsestabat    Vassal-  Le      Vassal     faisoit      hommage      en 

lus  se  se  commendando  in  ma-  mettant    ses     mains    entre    celles    de 

nibus     Domini.      Sic,      Auctore  son     Seigneur.     C'étoit     la     manière 

Tom.  iO.  pp.  Jdemaro        Cabannensi  ,       Fulco  la    plus    générale    de    se    recomman- 

Nerra    hominii  obsequio    functus  der.     Adémar     de     Chabannois    nous 

est  ergà   Ducem  Aquitaniœ  «  pro  apprend        que       c'est       ainsi        que 

»    Castro  Losduno   et    Sanctonensi  Foulques      Nerra       fit      hommage     au 


PR  JE  F  AT  10.  chxv 

Duc     d'Aquitaine      pour     Saintes     et  »  urbe  i> .  Josfredus  autem.  a  fiUum 

Loudun ,      et     que     le     Neveu      d'Al-  »  suum   commendavit    in  manibus 

duin  ,      Comte      d'Angoulême  ,      lui  »  fratri  suo  Aldaino,   Comiti  En- 

rendit     hommage     pour     deux    châ-  »  golism.    propter     Castra     duo 

teaux    de     la     Saintonge.      Il    paroît  »   Santonemis agri  y>.Ylommï\ïoi- 

ccpendant       que       les       circonstances  ma.  pro   temporibus  et  locis   varia 

qui        accompagnoient        V hommage  ,  fuit.     Si      PPillelmo      Malmcsbu- 

ont    varié     suivant    les    tems     et     les  riensi      fuies  ,      régnante     Carolo  J?^-  ^0-  p- 

lieux.     Si    l'on    en    croit    Guillaume  SimpUce ,    pedem    largitoris    os- 

de    Malmesbury ,    du   tems    de  Char-  culabatur  VassalLus  pro    suscep- 

les     le     Simple ,     celui     qui    recevoit  ^o    bénéficia  ;    et    in    conventione 

un    fief ,   baisoit  le  pied  de  son  Sei-  ^^^^^      Villelmum     Duce  m,     Hu- 

gneur.     JXous     voyons     dans    la     con-  gonemque     Dominum     de    Lizinia- 

vention      faite      entre       Guillaume  ,  ^^  i      ^^Ao ,      Episcopus     Engo- 

Duc     d'Aquitaine,      et     Hugues      de  Hsmensis     hominium,      prse.^titisse 

Lusignan  ,       un      Evêque      d'Angou-  rnemoratur  osculando    brachium  îI""'    n  ^- 

y-i         •,.  534. 

lème    faire    hommage    au    Duc    d'A-  '-■onnu. 
quitaine ,  en  lui  baisant  le  bras. 

Il    y    avoit  aussi    plusieurs    espèces        Neque     una  fuit  tune    temporis 

d'hommages.       Les      Historiens       Nor-  homagii   species.    Scriptores  Nor- 

mans    affectent    de    qualifier    hommage  manni    studiose     notant    à    Dnci- 

par  parage ,   celui  que  leurs  Ducs  ren-  bus    suis   hominium    Francis   Re- 

doient    à    nos    Rois    :     cette    exprès-  gibus  prsestitum  fuisse  per  Para- 

sion    est   également    employée,     pour  gium.    Eodem  vocabulo    designa- 

signifier      lespece      d'hommage      que  runt    speciem    hominii     quo    Bri- 

les     Comtes      de     Bretagne      ne      fai-  tannise    Duces    ergà    Normanniam 

soient       qu'avec       répugnance       aux  tenebantur. 
Ducs  de  Normandie. 

Le   sçavant  Auteur  de    l'Usage   gé-        Existimavit     eruditus     Auctor 

néral    des    Fiefs ,     prétend    que   \hom-  Operis  quod    inscribitur     de   usu      Erussei.  p. 

mage-lige     n'a     été     introduit     qu'au  Feodorum  generali ,   hominium  ^^^'  "'  '*'' 

commencement     du      douzième      sie-  ligium  non  nisi  seculo   duodecimo 

de  ,     et  que   le    mot    de    lige    ne    se  ineunte   in    Regno     Francix    obti- 

trouve    dans   aucune   pièce    antérieure  nuisse ,  ligiir/we  vocem  ante  idem  se- 

à  ce  siècle.    Cependant  Baudry  qui   a  culum  nullibi  occurrere.  Verumta-    - 

achevé    sa   Chronique  de    Cambrai   et  men   apud    Baldericum  qui    circà 

d'Arras   vers   l'an    1082,   parlant    d'un  annum     1082     Chronicon     Came- 

Châtelam     de     Cambrai      qui      vivoit  racense    et  Attrehatense  absolvit , 

sous    Henri   I,    dit   que  ce    Chevalier  Joannes      Cameracensis      Castella- 

étoit       homme-lige       du      Comte       de  nus,     Henrico    I    cosevus,     dicitur 

Flandre.       Nous       pourrions      encore  Balduini     Comitis      Flandriœ  Li-  Tom.  U.  p. 

citer   l'Auteur  des    Gestes  des    Com-  gius   miles.    Alterum   quoque  de-  *^'- 

tes     d'Anjou    qui    se     sert  du    terme  duci    posset  exemplum    ex   Gestis 

de     Foi-lige     à     l'occasion     de     deux  Consulum      Andegavensiuni  ^      ubi 

hommages     rendus     à     Geoffroi-Mar-  Goffridus  de   Castro  Guntherii  bis 

tel   par   son   filleul    Geoffroi   de    Châ-  dicitur    Go/frido-Martello    Comiti 

teau-Gontier.    Mais    comme    cet    Au-  homagium    et    ligiationem    fe-  ibid.  p.  268. 

teur    n'a    écrit    qu'après     l'an     1150,  cisse;    nempè  prima  vice    propter 

il   peut    se  faire  qu'il  se  soit  exprimé  beneficium    a    Comité    acccptum  ; 


clxxvj  PRjEFA  TJO. 

secundâ  verb,  defunctorum  patris  d'une  manière  plus  conforme  à 
et  fratris  natu-majoris  terra  SUS-  l'usage  de  son  siècle,  qu'à  celui  du 
ceptâ.     Sed    cùm   Gestorum   illo-    précédent. 

rum  Auctor  non  scripserit,  nisi  elapso  medio  seculo  undecimo  ;  fierl  potest 
utvoces  xtatesuâ  usurpatas  seculi  superioris  usibus  accommodaverit . 

Mutua    Seniorum    et  Vassal-        Les     engagemens     qui     résultoient 
lorum  officia  ex  hominio  et  fîde    de    la    foi    et    hommage ,    sont  détail- 
fluentia    sic  définit    Fulbertus  in    lés  dans  deux   lettres  de    Fulbert.   Ce 
epistolâ    ad     H'illelmum,     Aqiii-    Prélat   dans    celle   qu'il  écrit  au    Duc 
tanise  Ducem  :  «  Qui   Domino  suo    d'Aquitaine ,   les  réduit  à  six  :  conser- 
t>  fidelitatem    jurât,   (inquit  Fui-     vation  ,      sûreté,       honnêteté,      utilité, 
»  bertus)  ista  sex  in  memoriâ  sem-     facilité  et  possibilité ,   c'est-à-dire ,    que 
»  per  habere  débet,  incolume  ....     le  Vassal  ne  doit    porter    aucune   at- 
»  tutum. .  .  honestum .  .  .  utile.   .  .    teinte  à  la  personne  de  son   Seigneur, 
y>  facile  et  possibile  ».    Ut  autem    ne     point      révéler    son     secret,     ni 
beneficio     dignus  videri    velit    et    préjudicier   à   la   sûreté  de    ses    forte- 
salvus    esse    de    fidelitate    quam    resses ,     ne    point  lui     faire    de    tort 
juravit,     non    satis     est     Vassal-    du  côté  de  sa  justice  et    de  ses  ,hon- 
lui/i    in    his  Domino    non    noce-    neurs ,     ni    de    ses    possessions ,     ne 
Tom.  i9.  p   re;     débet    insuper  ei    consilium     point    lui    susciter    des    obstacles    qui 
et     auxilium     fideliter     praesta-    rendroient     difficile      ou      impossible 
re.  a  Dominus    quoque  fideli    suo    ce  qu'il   a  la  facilité   ou  la   possibilité 
»  in    his  omnibus  vicem    reddere    d'entreprendre     et     d'exécuter.     Mais 
»  débet.  Quod  si  non  fecerit,  me-     un   Vassal  n'a  pas  rempli   toute   jus- 
»  ritb  censebitur  malefidus,   sicut    tice    en    ne    nuisant    pas    à  son   Sei- 
»  ille  (id  est  fidelis  seu  Vassallus)    gneur  ;     il    lui    doit    encore     conseil 
»)  si  in  eorum   prsevaricatione   vel    et     aide     dans     toutes    les     occasions 
»  faciendo    vel    consentiendo     de-    qui      peuvent     l'intéresser.      Le      Sei- 
»  prehensus    fuerit,    perfidus    et    gneur   de   son   côté    doit    remplir    les 
»  perjurus.  »  Alibi  sic    Fulbertus    mêmes  obligations    à   l'égard    de  son 
nobilem    quemdam  virum    Vassal-    Vassal;    s'il    y  manque,     il    est     cou- 
ihifi.  p.  447.  lum    suuni    alloquitur  :  «  Hœc    à    pable    de    mauvaise     foi ,    comme    le 
»  vobis  exigo ,  securitatem  de  med    Vassal    qui   ne    s'acquitleroit    pas    de 
»)  vitâ  et  membris  et    terra    quam    ses     devoii'S     envers     son    Seigneur , 
»  habeo    vel  per    vestrum     consi-     seroit     coupable     de     perfidie    et     de 
»  lium    acquiram,   et   de     auxilio    parjure.     Un    Vassal    en     s'engageant 
»  vestro    contra     omnes     homines    ainsi    à  défendre    son    Seigneur    im- 
»  salvâ    fidelitate    Roberti.  .  .  .     médiat    envers    et    contre    tous ,     de- 
»  item     commendationem     vestro-    voit    excepter    le    cas   de     fidélité    en- 
»  rum  militum  qui  de  nostro   Ca-    vers     le     Roi ,     de    même    que  celui 
»  samento     beneficium  tenent    sal-     qui     auroit    possédé     des     fiets     dans 
»  va  fidelitate  vestrd  T>.   hx  quibus    différentes      mouvances,       faisoit      la 
verbis    apparet    hominium   et  fi-    réserve    de     la     fidélité     envers     son 
dem     Domino      inferioris      Feodi    principal      Seigneur.      C'est     ce     que 
prxstitum    officere   non    potuisse    nous    apprend    une    autre    lettre    de 
juribus    domini    superioris  ;  plu-    Fulbert   à    un    des    Vassaux    de    l'E- 
riumque    Dominorum     Vassallum    glise  de  Chartres. 

singulis  clientelaria  prxstitisse  servitia  secundàm    diverses  uniuscujusque  vel 
prioritatis  vel  dignitatis  gradus. 


PR  MF  AT  10.  clxxYiJ 

Le  Vassal  infidèle  est  puni  par  la  Infidelis  Fassalli  Feodum 
confiscation  de  son  fief.  Nous  avons  Domini  fisco  addicebatur.  Alibi 
déjà  fait  voir  que  Robert  et  Henri  I  notavimus  Robertum  Henricum- 
exercerent  ce  droit  sur  plusieurs  que  Reges  hanc  pœnam  de  non- 
Seigneurs.  Guillaume  le  Bâtard  mdlorum  Fassallorum  perfidiâ 
confisqua  les  fiefs  de  plusieurs  Ba-  repetUsse.  Eodem  usi  sunt  jure  Tom.  M.  p. 
rons  de  Normandie ,  sous  prétexte  Normannise  Duces ,  aliique  su- 
d'infidélité.  Nous  en  apporterons  perioris  ordinis  Dynastse.  Fe- 
quelques  autres  exemples  à  l'arti-  ràm  de  his  ubi  de  Feodalibus 
cle  des  Cours  féodales.  Les  Eve-  Curiis.  Carnotensis  Ecclesix  Fas- 
ques  employoient  l'excommunica-  sallis  excommunicationem  et  sa- 
tion  et  l'interdit ,  avant  que  d'en  crorum  interdictionem  minatur 
venir  à  la  confiscation.  Les  Vassaux  Fulbertus ,  nisi  infrà  terminum  Tom.  lo.  p. 
qui  refusoient  la  foi  et  hommage ,  constitutum  veniant  servitia 
encouroient  aussi  la  confiscation,  débita  facere,  aut  de  suis  ca- 
Eudes  le  Champenois  eut  recours  samentis  leg-itimis  rationem 
à  la  force,  pour  réduire  à  ce  devoir  reddere  ;  contumacium  verb  ca- 
le Seigneur  de  Commerci,  et  livra  samenta  se  aliis  daturum  decla- 
sa  ville  au  pillage  et  aux  flammes.  rat.  Confiscationis  quoque  discri- 
men  incurrebant  Fassalli  qui  fidem  et  hominium  prsestare  nolebant.  Commer-  ^°'"-  **•  P- 
cium  Castrum  igné  et  J'erre  vastavit  Odo  Campaniensis  ob  negatum  à  Commercii 
Comité  hominium  et  fîdelitatis  sacramentum. 

D'un    autre    côté    le    Vassal    à    qui  Fassallus    autem    oui  auxilium 

le     Seigneur      infidèle      refusoit      se-  patrociniumque      denegabat     Do- 

cours     et    protection  ,    le     quittoit     et  minus  alterius    manibus     se    com- 

se        recommandoit  ,        c'est-à-dire  ,  mendabat.  Ita    se    gessit    Joannes 

faisoit    hommage     à     un     autre.      Le  Castellanus     Cameracensis     supra 

Châtelain     de    Cambrai     dont     il     est  memoratus.   Càm    enim    Castella- 

parlé    ci-dessus  ,    se    voyant   depouil-  nid  per  Episcopurn  privatus  fuis- 

lé     de     son     fief     par     l'Evèque  ,     et  set ,    neque  per  Comitem  Flandrise 

abandonné   par   le    Comte     de    Flan-  ipsi    liceret    jus    suum    adversàs 

dre      dont     il      étoit     homme-lige,     le  Episcopum     persequi ,   «  Comitem 

renonce    pour    Seigneur ,    et    se    fait  »  cujus  crat   Ligius    miles   dereli- 

Vassal    de    l'Empereur  Henri    lU   qui  »  quit ,     et    ad     Imperatorem    se 

faisoit    alors    la    guerre     au     Comte.  »  contulit  ». 

Enfin     le     Vassal    qui    ne    jouissoil  Beneficii    seu     Feodi  desertione 

plus    de    son    fief  ou    bénéfice,     étoit  vel    cessione    solvebatur   vinculum 

dégagé    de   tous    les  devoirs    que    lui  Fassallum  inter    et  Dominum   fi~ 

avoit   imposés  la  foi  et    hommage.    Il  de   et    hominio    connexum.     Miles 

relevoit     imraiédiatement      du      suze-  quidam  nomine  Ermenfredus ,  ciim 

rain    de    son    premier    Seigneur.     Le  beneficium   quod   de   Comité  Bur- 

Chevalier      Ermenfroid      ayant     don-  chardo     tenebat ,     ejusdem    Comi-  Tom.  lO.p. 

né    à    l'Abbaye    de    Saint    Maur,     du  tis  assensu   Monasterio  Fossatensi 

consentement    du     Comte    Burchard,  contulisset,  ab  Auctore  vitx   Bur- 

le    bénéfice    qu'il    tenoit    de    ce    Sei-  chardi  dicitur  solius  tune  Régis 

gneur,   ne  relevé    plus  que   du    Roi  ;  Dominio  subditus  ,  et  quod  ap- 

et  ce   qui    est  beaucoup   plus    remar-  prime    notandum     est  ,     instante 

quable  ,      c'est      que       ce      Chevalier  Burchardum  inter  et    Odonem  pu- 

n'étant  plus   lié   par  aucun   hommage  gnâ  ;      antequam      committeretur 

au     Comte    Burchard  ,     ne      pou  voit  prxlium  ,   Ermenfredus  Bur  chardi 

Jnme  XI.  J  y 


clxxviij 


Vl\MFATICK 


Des  Droits   des   Seigneurs  sur 

leurs  Vassaux  et  dans  leurs 

Terres. 


Tnm. 
352. 


Tom . 


Tont. 
5<J3. 


Tiiin. 
534. 


manibus    et   potestati   humiliter  plus   le  suivre  à  la  guerre  qu'il  faisoit 

se  subtuisit.  Cujus  agendi  rationis  alors  au  Comte  Eudes.  Son  zèle  pour 

causant  suhjicit  Auctnr  vitx  Bur-  son     ancien     Seigneur ,     l'engagea     à 

cliardi.  «  l\onmoserat,'\n(\yniy  nec  faire  à  cet  elFet  un    nouvel    homnia- 

»  est  Francis  in  bello  aliquo  modo  ge  ,   en    se    reconimaridanî    entre    ses 

»  introire ,    ahsque  prœsenùâ  aut  niiins.    L'Auteur    de    la  vie    de   Bur- 

»  jussu proprii  Senioris  ».   Proin-  chard     apporte     pour     raison     de    ce 

de    Ermenfredus  ,    honnnio     Bur-  t'ait     qui     peut  nous     paroître     singu- 

chardo  Coiniti  facto,  jus  (tcquisivit  lier,     que     l'usage     ancien     et     mo- 

se     se     pugnantibus     adjungendi.  derne  des  François ,  étoit  de  ne   point 
aller  à  la  guerre  hors  de  la  présence  ou  sans  l'ordre  de  son  Seigneur. 

X.  ^. 

De     Doniinoruni     Juribus     in 

Vassallos  et  in  Dominiorutn 

suoruni  Incolas. 

Vassalbini  à  Fcodo  suo    ahesse  Le  Vassal  étoit  tellement  lié  au  ser- 

nefas ,   nisi   priiis     à   Domino  pe-  vice   féodal  envers   son   Suzerain  ,  qu'il 

tiisset     et      obtinuisset     licentiam  ne     pouvoit     s'absenter     de     son     fief 

10.  i>  peregrc    proficiscendi .    Burchardus  g^ns  sa  permission.  Ce  Burchard  dont 

Cornes  mox  laudatus,  accepta   Re-  nous     venons     de     parler  ,     demande 

gis     liccntid    Cluniacum    petit  S.  au    Roi    celle    d'aller     à    Cluny    faire 

Mayolum       Abbatem      invisurus.  visite   à    Saint    Mayeul  :     le    Seigneur 

!!./..  Castri    Guntherii    Dominus  jam  fJe     Château-Gontier    devenu    vieux, 

vetulus     Jeiosolymas     perrexit;  et  touché  du  désir  d'expier  ses  fautes 

»   sed cvxm  licentiâ  Goffridi-Mar-  par  le    pèlerinage   de   la  Terre-Sainte 

telli ,   Conùtis    Andegavensis.    Ne-  n'entreprend    pas    ce    voyage    sans    le 

que    Vassallis     licebut     ledificare  consentement     du      Comte     d'Anjou. 

Cnstella,   priusquhm  ejusmodi fa-  Un   Vassal    ne  pouvoit   pas   non    plus 

cultas   eis   concessa  faisset  a  Do-  construire    de    Château,     sans     lagré- 

mino  superiori  ,   ut  patet  ex  plu-  ment   du    Suzerain  :    Bouchard    ne  fit 

ribus    instrumentis  ,   quorum  satis  bâtir  celui   de  Montmorency    que   par 

erit     unum     appellare  ;    Diploma  la  permission    du    Roi   Robert.    Cette 

scilicet  Régis    Roberti  in  gratiam  autorité      des      Suzerains      sur      leurs 

Abbatise      San-Dionysianse      circà  Vassaux      étoit     quelquefois      exercée 

annum  nnllesimuin  datant  ,   in  quo  d'ime    manière    bien    tyrannique.     La 

Rex     Burchardo     Barbota    facul-  pièce     conservée    par    Besly ,    et    qui 

tatem     concedit    ntunitionem   con-  porte    le    titre    de     convention    entre 

,Q       struendi    apud     Monmaurencia-  Guillaume,      Duc      d'Aquitaine,     et 

cum.    Porrb    tyrannicum  plerum-  Hugues  ,      Seigneur      de      Luzignan , 

que     fuit   Dominorum  in    Fassal-  contient     les     traits     les     plus     frap- 

los    imperium.     Cujus    rei  passini  pans    de    cet     abus.     On    y    voit    un 

in    illius    sévi    monumentis    occur-  Vassal    plein   de   bravoure   et  de   can- 

lunt   exempla  ;  sed  potissimum  in  deiu"    être     le     jouet     perpétuel     des 

11.  p.  vulgatd     a     Beslio     Conventione  caprices    les    plus    bizarres    et    de    la 

fVillelmum      Aquitaniœ       Ducem  mauvaise     foi     d'un     Suzerain    conti- 

inter    et  Ilugonem    de    Liziniaco ,  miellenient     occupé    à     le     tourmen- 

in     qud     perspicere    est   malefidi  ter  et  à  le  tromper. 
Ducis  calliditatem  assiduis  fraudibus  et  dolis  Fassallum  strenuum  et  ingenuum, 
sed,  nimis  credulum  inhumanè   et  crudeliter  deludentis. 


IHMhATÏO.  clxxix 

Les     Hauts     Seigneurs     jouissoient        Legum     sanciendaruin      jure    JnsW's'» 

du  droit  de  faire  des  lois  dans  leurs  poUebantur  Domim  m  locis  Di- 
Etats  ;  Godefroi,  Comte  de  Ver-  tioni  sux  subditis.  Sic  ex  His- 
dun,  y   ayant    convoqué    une    Asseni-     toriâ  ,    Episcoporum       Virdunen- 

blée  des  Seigneurs  de  la  Province,  slum  Cornes  Godefridus ,  «  celé-  £,'"'•  '^-  /* 
y  dressa  des  Réglemens  avanta-  »  hrato  intra  Virdunensem  urbeni 
geux  à  cette  ville  et  à  l'Eglise.  En  »  Comitum  et  Principum  generali 
Normandie,  Richard  de  Huglcville  »  Concilio  ,  midta  urbi  et  Ecclesise 
donna  des  loi:-  aux  habilans  de  Cor-  »  utllia  disposait,  »  In  Normnn- 
meilles.       Celies     de      la      Ti'eve     de    niœ    Ducatu   Richnrdum    de  Hu- 

Dieu    furent    dressées  dans    des    As-  glevilla      leges     Cormeliensiam  ibid. /j.  n&. 

semblées      mixtes       composées       des  Colonis  intulisse  ,  auctor  est  Or- 

trois    Ordres,  des    Provinces  à   l'usage  derims     Vitalis     Histor.     Ecoles. 

desquelles       elles       furent      publiées.  Lihro   VI.  Pacis  et  Treugse    Do- 

II     n'est     pas     étonnant     que     la     lé-  friini  constitntiones     latx   f itérant 

gislation    ainsi    divisée    n'ait    pas    été  in  Conciliis   ad    quœ  convenerant 

uniforme     dans    le     Royaume.     De-là  cives  trium  ordinum  provinciarum  ibid.  p.  510. 

et  /*eQQ 

cette       multiplicité       de       Coutumes  apiid    qnas    vim     legis    habit  une 

difféi'entes      non-seulement     de     Pro-  erant.  Ex  legum  fercndc  potestate 

vince  à   Province,    mais    de   Seigneu-  tôt   inter    Dynastas  divisa ,   tôt  et 

rie     à     Seigneurie.      Les      villes      qui  tnrn  discrepantes  exortse  siint  con- 

changeoient       de       Seigneur,       chan-  sueludincs  non  tantuni  in    diversis 

geoient    aussi    de    coutume.     Lorsque  Provinciis  ,       sed      in       ejusdem 

Richard    II    céda    Dreux   à    Eudes    le  oppidis   atque    etiam    vicis.    Hinc 

Champenois    qui    lui    donna    Tillieres  civitates     quse    sub    alterim   Do- 

en     échange,     adont ,      dit     la     Chro-  mini    potestatem     transibant     no- 

nique     manuscrite     de     Normandie  ,  vas    admittebant     leges.     Sic     ex  Tom.  w.  p. 

.      329. 

Dreux   où    Ven     usoit     de     la      Coutume  quo    Ricliardus     II  ,     Normonnise 

de     Northmandie  ,    fut      muée      en       la  Dux     et     Odo  ,      Cornes    Carnu- 

Coustume       Franchoise  ,      et       Tillieres  tensis     Tillerias    et    Drocas    inter 

qui    étoit     en     la     Coutume     Franchoise  se      commutaverunt  ,      Drocarum 

fut     muée     en    la     Coutume     de    North-  incolas        Francicas   ,         Tilleria- 

maudie.  rumveroNormannicas  usurpaverunt 

consuetudines  ,    licet    prias    apud    Drocas    Normannicx     et     apud      Tillerias 

Francicse  leges  viguisscnt. 

Les     Comtes     de     Troyes     et     ceux         Ex  Glabro  Histor.    L.    3,    Cap.    Jus  capit«iis 

de     Sens      condamnoienl     à     mort  :     le  6 ,     Trecenses    et    Senonenses    Co- 

gibet    étoit    le    supplice    affecté    aux  mites   jure  vitae   et    necis    inson- 

voleurs  ;   et   il    paroît   par   le   récit   de  tes   utebantur ,  et    quidem   senten-  33. 

Glaber    que    les    Comtes    eux-mêmes  tiam  capitalem  per  se  profercbant -. 

jugeoient   les    criminels ,  et   rendoient  ex  ejusdem   Scriptoris    narratione 

la       sentence.       Guillaume,        Comte  liquet    latrones  suspcndio  affectoi 

d'AngouIème,    jouissoit    aussi     de    ce  fuisse.       EngoUsmenses      Comités 

droit.    Le    Vicomte    de    Martillac     et  eamdem    habuisse  potestatem,  auc- 

son   frère    avoient    crevé    les  yeux   et  tor      est      Adcmarus     Cahancnsis 

arraché    la    langue    à    leur    frère     Al-  narrans    in   Chronico    fVillelnium 

duin.        Le        Comte        d'Angoulême  Seniorem       Comitem     Engolismen- 

pouvoit     leur     infliger     la     peine     de  sem     Willclmo     Vicecomiti    Mar- 

iiiort  ;      il   leur    acconla     la    vie    ci    les  tiliaccnsi   et     Odolricu    atrorissimi 


clxxx 


PRjEFATIO 


sceleris  in  ipsorum  fratrem     per~ 

Tom.  10.  p.  petrati  convictis  vitam    et    mem- 
160.  ' 

bra  concessisse,   sed    oinni    eos 

honore  privasse. 

Jus  Monetaj       Penès    Dominos    sive     Laïcalis , 

cudendae. 

sive  Ecclesiastici  ordinis ,  Monetae 
cudendae  jus  fuisse  patet  nonnul- 
lis  exemplis.  Arnaldo  Episcopo 
bellum  intulit  Audehertus  Petra- 
goriccnsis    Cornes  ,  quhd     Episco- 

Tom.  11.  p.  pus  deposuerat  «  monetam  Helia- 
»  nensern  quam  Helias  Cornes  pa- 
»   ter  ejusdem    Audeherti  jusserat 

Tom.  10.  p.  y>  fabricari  ».  Hugo-Capetus  in 
Diplomate  pro  Ecclesiâ  Sancti 
Martini  Turonensis  a.  annuit  ut 
»  perçus  sur  a  ISumismalis  quss  et 
1)  Moneta  dicitur ,  secluso  fisci 
»  jure ,  Canonici  ex  more  sem- 
»  per  habeant.  »  Porro  hœc  ver- 
ba  (secluso  fisci  jure)  innuunt 
Regcs  in  Dominorum  inferio- 
rum  rei  nummarise  fabricas  jus"^ 
aliquod    saltem    inspectionis  exer- 

rbid.  p.  565  cuisse.  Idem.  Hugo ,  consentiente 
Roherto  Silviniacensi  Monaste- 
rio  concedit  «  ut  Malias  de  bond 
»  lege  cum  nomine  et  imagine  B. 
»  Maioli  possit  facere  Odilo  Ab- 
»  bas  et  successores  sui  in  nomine 
»  Ecclesix  Silviniacensis  ;  et  cur- 
»  rent  Malise  S.  Maioli  omni 
»  tempore  ,  et  valoris  perpetui 
»  erunt  in  terra  Archimbaldi  Co- 
»  mitis  cum  Maliis  Regiis  in 
»  perpetuum  ».  Trenorciense  quo- 
que  Monasterium  monetse  jure 
potitum  fuisse  probant  hœc  Hen- 
rici  I    verba    in     Diplomate    anni 

Tom.  H.«.  1059.-  Volumus  ,  inquit  ,  in 
praedicto  loco  Trapezetas  esse. 
Occurrunt  in  monumentis  mo- 
netse  Carnutenses ,  Aurelianenses , 
Mosomenses  ,  Remenses  ,  Rho- 
tomagenses  ,  Tolosanse  et  Ver- 
mandenses.  Ex  eo  qubd  Cabilone 
excusa  fuerit  moneta  Régis  Hen- 
rici  nomine,  meritb  colligitur  Re- 
giam     monetam      in      Burgundise 


601. 


membres,    et    se    contenta    de    con- 
fisquer  leurs   fiefs   et  leurs  bénéfices. 


Plusieurs  Seigneurs  Ecclésiasti- 
ques et  Laïques  jouissoient  du  droit 
de  battre  Monnaie.  Le  Comte  de 
Périgueux  fit  la  guerre  à  l'Evèque 
de  cette  ville  qui  avoit  rejette  la 
monnoie  Héliane  ainsi  appellée  du 
nom  du  Comte  Hélie.  Hugues- 
Capet  confirma  ce  droit  à  l'Eglise 
de  S.  Martin  de  Tours,  sans  pré- 
judice du  droit  du  fisc ,  ce  qui  in- 
sinue que  les  Rois  avoient  deslors 
inspection  sur  les  monnoies  des  Sei- 
gneurs particuliers.  Le  même  Prin- 
ce accorda  au  Monastère  de  Sau- 
vigny  le  droit  de  frapper  des 
mailles  avec  le  nom  et  l'image  de 
S.  Mayeul,  pour  avoir  cours  à  per- 
pétuité dans  la  Terre  du  Comte 
Archambaud,  comme  les  mailles" 
du  Roi.  Henri  1  confirma  le  droit 
de  battre  monnoie  à  l'Abbaye  de 
Tournus  en  1059.  Nous  avons 
remarqué  des  monnoies  de  Char- 
tres ,  d'Orléans  ,  de  Mouson  , 
de  Reims,  de  Rouen ,  de  Tou- 
louse et  de  Yermandois.  La  moTi- 
noie  qui  se  frappoit  à  Châlons- 
sur-Saôiie  au  nom  du  Roi  Henri  I, 
ne  prouve  pas ,  comme  le  prétend 
le  Père  Hardouin ,  que  Robert , 
frère  de  ce  Prince,  n'ait  pas  été  Duc 
de  Bourgogne,  ni  même  que  les 
Ducs  de  Bourgogne  n  avoient  pas 
droit  de  battre  monnoie ,  mais 
seulement  que  la  monnoie  du  Roi 
avoit  cours  dans  les  terres  des  Sei- 
gneurs. On  comptoit  par  talens, 
livres ,  marcs ,  onces  :  les  {pièces 
de  monnoie  étoient  des  besans , 
des  sols,  des  deniers,  des  mailles. 
11  est  fait  mention  de  sols  d'or  dans 
un  Diplôme  de  Hugues-Capet  en 
faveur  de  l'Eglise  de  Saint  Martin 
de  Tours ,  et  dans  la  Chronique 
d'Odoranne. 


PRjEFA  TIO.  clxxxj 

Ducatu    admissam    fuisse;     veràm    non    indè    sequitur      Burgundise     Duces 

monetse  cudendx    jure     caruisse  ,    et    multb    minus ,    Rohertuni     Régis   Hen- 

rici    fratrem      nunquam     Burgundise     Ducatum    obtinuisse  ,      ut     somniavit  Tom.  il.  p. 

Harduinus.      Talentis,     libris  ,     marcis,     unciis    numerahatur    pecunia.     Di- 

versx     monetarum    species ,     besantii ,    solidi ,  denarii  ,    malice.     Solidos   au-  Tom.  lo.  pp. 

167  et  552 

rcos  memorant  Diploma   Hugonis-Capeti  in  gratiam   S.  Martini    Turonensis, 
et   Odorannus  in  Chronico. 

Le   droit  de    CaJisse    appartenoit   aux         Ecclesiasticis     Dominis    perinde    JusVenaiio- 

Seigiieurs       Ecclésiastiques        comme  ac   Laicis    competebat  Venationis 

aux      Laïques.      Hugues-Capet      l'ac-  jus ,    quod   Ecclesix    Aurelianensi 

corda    à    l'Eglise    d'Orléans    dans     la  confirmât    Hugo-Capetus  prœccp- 

forèt      qui       porte       aujourd'hui      ce  to  anni  990 ,  sic  :  a  Lcodicse  quo-  nid.  p.  558. 

nom  ,       avec       liberté        d  y        faire  »  que  sylvse  venationem,  sicut  an- 

chasser    tous    les    jours.     Les    Ecclé-  »  tecessores  ejus    (  Episcopi  )  visi 

siastiques    en    faisoient    part    à    leurs  »  sunt    habuisse  ,    eidem    sanctx 

Avoués    t|ui    en     abusoient    quelque-  »  matri  Ecclesise  habere   concedo, 

fois ,    témoin    celui    de    S.    Maur    des  »  ejusque  venabula  per    eam  sine 

Fossés     qui      vexoit      les     colons     de  »  dilatione  currere  cunctis  diebus 

cette     Abbaye     par    les     fréquens     et  »  autoriso  ».  Hoc  jure  abusos  ali- 

longs   séjours    qu'il    faisoit    chez    eux,  quando    fuisse    defensores    Eccle- 

sous    prétexte    de    la    chasse,     et    qui  siarum  patet  ex    Diplomate   Hen- 

fut     réprimé     par     un    Arrêt     de     la  rici  I  anno    1043  ,    quo    compri- 

Cour   du    Roi.     Mais    si    les     Eglises  muntur  vexationes    quas   in  pau- 

jouissoient        légitimement       de       ce  pères    cujusdam   villêe  Fossatensis 

droit,    les     Canons     défendoient     aux  Monasterii    colonos    sub    advoca- 

Ecclésiastiques        de        l'exercer       par  tionis    specie    Nivardus    exercebat  rp,,,„_  ^  _ 

eux-mêmes.    L'Auteur    de  la    vie  du  creberrimè  illic  moram  facien-  ^'^' 

Comte     Burchard     blâme      beaucoup  do  ,  et  venatum  iens  et  rediens. 

un    Abbé    de    S.     Maur    de    l'inclina-  Porrb  venationis  jus,    non  exerci- 

tion    qu'il    avoit    pour   la    chasse.    Un  tium ,     Ecclesiasticis     viris     tune 

Evèque      du     Mans    qui     chassoit     le  temporis    erat    licitum.    Magenar- 

Cerf  à   cor   et  à  cri,    en   fut  puni   par  do.^   Abbati  Fossatensi ,  vitio  ver- 

une    chute    de     cheval   qui    lui    occa-  tit    auctor    vitee    Burchardi,  quod  -lom.  lo.  p. 

sionna  un   ulcère  au  nez    dont  il  ne  canum    atque    bestiarum  vena-  ^^*" 

put  jamais  guérir.  tionibus  aviumque  volatibus  de- 
lectaretur.      Carpitur      quoque     in      Actibus     Pontificum      Cenomanensium 

Avesgaud'us     Episcopus ,     quod   contrà  suum    ordinem    venatum    per-  ibid.  p.  385. 
geret  ;  -ibidem    narratur    eum  equo    prolapsum ,    dùm   cervum   clangendo 

persequeretur    justas  insanabili   ulcère  laisse    pœnas ,     quia    conlrà     re- 
gulam  operatus  erat. 

Les    Seigneurs     avoient     des     pré-        Quod  spectat  ad   jus    Domino-    j^s  ;„  ihe- 

tentions    sur   les    trésors    trouves    dans  rwn  in  thesauros  inventos  ,   nar-  ««^■'"«'"^ea- 

l'étendue    de     leurs    Seigneuries.     Le  rcLt  Scriptor    Historiée    Monasterii 

Comte    de    Nantes    s'empare,    moyen-  ^S".     Florentii    Salmuriensis  ,    Bu- 

nant     dix     livres     de    deniers,     d'un  dicum      Comitem     Nannetemem  , 

vase      d'or     d'environ      cent      livres ,  signum    aureum  fere    centum   li- 

qu'un      paysan     avoit     découvert     en  brarum  à    rustico  inventum,   «    ut 

fouillant  la  terre.    Les    menaces    dont  »  potè   Dominum ,    minarum    im-  Tom.  ii  p. 

usa      le     Comte    en     cette      occasion  »  probitate ,  pro  decem  libris  de-  ^  ^• 

7.7. 


clxxxij  PRJEFATW. 

»  nariorum    extorsisse  ».     Quibits  eavers    son     Vassal,     semblent    prou- 

verbis    innidlur     majorem      sum-  ver     qu'il    appartenoit     plus    du    di- 

mam  ad   rusticum   inventorcm    re-  xieme     de      ce      trésor    à     celui      qui 

dire  dchidsse.  l'avoit  trouvé. 

JusinVen-       Jura  autc.m  in  venditiones  alia-  On      ne      pouvoit      faire      des     ac- 

'         que      diversi     generis      vectigalia  quisitions    ou     des  ^  échanges    dans    1  e- 

Dominis   feodalihus    competebant.  tendue    d'un     territoire,    sans    la  per- 

Tom.  11  p.  a  Emptiones ,    commutationes    vel  mission      du     Seigneur.     Albert,      Sei- 

^^              y>  commercia  qux  fecerunt  vel  fac-  gneur     considérable     du     Pays     Char- 

»  turi  sunt    Monochi  »    S.    Pétri  train  ,     l'accorde    à    l'Abbaye     de     S. 

Carnutensis   annuit  Jlhertus     vir  Père    dans     sa     Charte    de     donation 

nobilis      in      Diplomate     Henrici  confirmée     par    Henri     I.   Hugues-Ca- 

Rcgis      anno      1059.    «    Canonicis  pet    avoit    permis    en    990    aux    Cha- 

»  yiurelianensis  Ecclesix  omnium-  noines     d'Orléans     de    A^endre    à    des 

»    que  Monusteriorum  sibi  pertinen-  Ciercs ,     sans    aucun     empêchement, 

»  tium,  »  jam  ab  anno  990  prœ-  les  maisons  qu'ils  auroient  bâties. 
ceplo     Begio     concesserat      Hugo-Capetus ,      ut     quidquid     Cterici    Prxfato- 

»  rum  locorum  tempore  vitie  sux  domos  aut  xdificia  scdiflcata  vel  œdi- 
»  ficanda  promeruerint ,  cuieumque  dclegerint  ex  Clero ,  Jiabeant  do- 
•»  nandi  libcrtatem  ,  sive  venundandi  potestatem  sine  aliqud  prohibi- 
y>    tione    ». 

X I.  ^/. 

De  Curiis  Dominorum  sive  Laï-  Des      Cours      Plénieres,      Féodales      et 

corum  sive   Ecclesiasticorum  de      Justice     des     Seigneurs      Laïques 

Plenariis,    Féodal i bus  et  Ju-  et      Ecclésiastiques;       des       Avoués , 

dicialibus;  ubideEcclesiarum  Défenseurs      et       Conservateurs       des 

Advoc.  Defens.  et  Conserv.  Eglises. 

Procerum       Plcnoriamm     Curiarum       quas  Les      Hauts       Seigneurs       tenoient 

ri«'*t''om-  licg""^  «^^  instar  celebrarunt  Pro-  des      Cours     plénieres    à      l'exemple 

ci»ies.            ceres,  exemplum  habetur  in  Chro-  des    Kois,   et    l'on   y    voyoit    les    niè- 

nico     Malleacensi ,     ubi    rnemora-  mes     Officiers    que    dans     les     Palais 

Tom.  11  p.  tursotemne   «    Placitum  ab  Agne-  de    nos    Monarques.    Le    Placite    que 

*"              »  te  Conntissd  Pictavis  cum  duo-  la    Duchesse    douairière     d'Aquitaine 

»  bus  filiis  suis  Petro   atque  Gau-  tint    à    Poitiers     en    1044,    étoit   une 

»    fredo,  unhqne  cum  Fitrico  eorum  Cour    pléniere    où    se    trouvèrent   ses 

»   Gaufredo-Martello    suo    inarito  deux     fils ,    Geoffroi  -  Martel ,      Comte 

»    cum   omnibus  Pictavorum    Op-  d'Anjou,    son    second    mari,   et    tous 

»    tinmtibus  factum    ».     Alterum  les    Seigneurs    du    Poitou.    Baudouin, 

exemplum    occurrit     in    Conventu  Comte   de   Flandres ,    tint  à  Arras  en 

Optimatum ,    Episcoporum ,    Ab-  1038      une      Cour      publique       com- 

ibid  p  422.  bf^t'-^i^      ^f      nobilium      Flandrise  posée      des      Seigneurs ,      Prélats      et 

Comitatus ,  quem  habuisse  dicitur  Abbés     de      ses    Etats.     Une     Charte 

Balduinus  Attrebati ,   Curte  pu-  du    Duc     de    Bourgogne    Robert     1 

blicâ ,     anno      1038.      Proceribus  fait    mention    de   VEchanson    ou    Pin- 

quoque  sui  fuerunt   Officialcs  vel  cerne    et    des    Veneurs    de    ce    Prince 

titulis   vel     numéro    Regiis     Offi-  qui  avoit  aussi  son   Chancelier. 

cialibus     liaud    impares.    Roberti  I ,    Burgundise     Ducis    instrumento     San- 

Germanensibus    anno    1053     concesso     subscribunt  ,      Pincerna ,     Venatores 

et  Cancellarius. 


• 


Jlbid.  p.  614 


PHJF.FAT10.  clxxxiij 

Les         Seigneurs         Ecclésiasti(|ues  lisdem     prrero^ativis    fruehan- 

ioiiissoieiit        des        mêmes        piéro-  tur   Ecclesiastici  Domini  ad   quo- 

-ratives       quand       elles      étoient      at-  runi    Ecclesias   pertinebant    majo- 

tachées    aux     iiefs     dont     les     Eglises  ris  dignitatis   et    honoris     Feodo. 

étoient       i)ropriétaires.       La       libéra-  Porrb    munijiccntid     Regum  phi- 

lité     des     Souverains     ne     se    bornoit  res   Ecclesias   Comitntibus  inslgni- 

pas  à   conQrmer    leurs    droits;    ils    se  tas  exhibent  illius  xvi    monumen- 

plaisoient    encore    à    leur    en    accor-  ta   ;      nemph      Dellovacensern     et 

der     de      nouveaux.     Le     Comté     de  f^iennensem    earumdem     civitalern 

Vienne    accordé    à    l'Eglise    de    cette  Comitaiibus,    hanc     à      Pwdulpho 

ville    pai-     Rodolphe     111  ;     la     dona-  ///^    Burgundiie    Rege,    iUarn    uh 

tion    de     celui     de    Beauvais     confir-  Qdone     Comité,      Roberto      Rege 

niée    par    le    Roi    Robert   à    rEvè(]ue  confirmante,      donatas  ;    Monstro- 

et  au   Chapitre,    et   un    autre    Comté  Ucnsem  quoque  S.    Salwi ,   Comi- 

égaiement     confirmé    à     l'Abbaye    de  tatu  quodam,     annuente    et    robo- 

Saint   Sauve   de    Montreuil     par   Hen-  rante  Henrico   I,fruentem. 
ri  1,   en  sont  des  preuves  suffisantes. 

H  n'est  donc  pas  surprenant  que  les  Ergb   Prœiati  summis  honoribus 

Evèques    et    les    Abbés    aient    encore  prxditi    cseteris  Proceribus    œqui- 

cxercé    dans    ces    tems-ià    les    mêmes  parabantur.    Jam  Cancellarii  Ab- 

droits    que     les    autres    grands     Vas-  bâtis  S.   Medavdi    mentionem    fe- 

saux    de    la    Couronne.     Nous    avons  cimus ,     Engolismcnsis       Episcopi  Tom.  w  p. 

déjà    parlé    d'un   Chancelier   de    l'Ab-  Dapiferos     memorat       Engolism. 

bé    de    S.    Médard.     L'Evêque    d'An-  Pontif.  et  Comit.    Historiée  Scrip- 

goulêine     avoit     des     Dapiferes.     Ce-  tor.  Peculiaris  monetae  cudendae 

lui      de      Périgueux      prétendoit      le  jus   sibi  vindicabat  adversàs  Co- 

droit     de     battre      monnoie      contre      le  mitem    Prsesul    Petragoricen.sis.    In 

Comte  de   Périgord.  A  Dijon  et  dans  Comitatu    Lingonensi  annis  Epis- 

plusieurs    autres    endroits    du    Comté  coporum    regiminis,  seque  ac    an-  lUid.pp.ux. 

de    Langres,     les    Actes    étoient     da-  nis    Regum.    Principatûs   notaban-  ^^  " 

tés      de    l'année      de    l'Episcopat     de  tur     instrumenta     publica.    Mori- 

l'Evèque,     comme    de    celle    du    Re-  nensis   Episcopi    Curia     constabat 

gne  du  Roi.   L'Evêque   de  Térouanne  Paribus  et   Baronibus,   ex    quihus 

avoit,   comme  bien  d'autres,   sa   Cour  mmnulli  ^  die      incathedralionis  ibid.  p.  300. 

composée     de     Pairs     et     de     Barons.  Episcopi  eum    a    ab  clectionis  loco 

Ce       Prélat       et      celui        d'Auxerre  »  us(jue    in   Cathedram  suam     de- 

étoient    portés    le    jour    de     leiu'    Sa-  »  /erre  et  transportare  debebant  », 

cre    sur   les   épaules    de    leurs   nobles  ut  refert  Lambertus  Jrdensis.  Sed 

Feudataires     depuis     le     lieu     désigné  et  ex    historid    Episroporum  Au- 

pour     l'Assemblée    jusqu'à     la     chaire  tissiodor.       ordinandus      Prœsul , 

Pontificale,    et     cet    usage   a    subsisté  »  Cathedrœ      innixus     Episcopali  ibid.  p.  H3. 

long-tems      dans      beaucoup      d'Egli-  »  ad    S.    Proto-Diuconi     matrern 

ses.    On    peut   voir    dans   Ademar  de  »  sedem  nobilium  humer is    depor- 

Chabannois     le     détail     des    cérémo-  »  tabatur  ■»,  Hoc  vel  simili    modo 

nies      qui       accompagnoient      l'intro-  plerique     Episcopi  sedium  suarum  Tom.  lo.  p. 

453' 

nisation  de  l'Evêque   de  Limoges.    Le  possessionem     adipiscebantur  :    de 

nombre      des     Officiers     de     l'Evêque  sede  Lemovicensi  legi  potcst   Ade- 

de    Chartres     éloit     si     considérable  ,  marus   Cubanensis.    Quod    attinet 

c|ue    Fulbert    se    plaint    au    Roi    llo-  ad  Officiales  Prxsulum  ,    audien- 


clxxxiv  PR  MF  AT  10. 

dus    est     ipsemet      Fulbertus      in    bert    de   ce    qu'ils    consommoient     ce 
epistolâ  ad    Regcm    Rohertum    in    qu'il    auroit    voulu     et    dû    employer 
Tom    10.  p.  has  querelas  erumpentis  :    «   Illud    à    l'hospitalité    et  à   faire    des    aumô- 
))  œgriiis      tolerabam ,     qubd     res    nes.     Abbon ,    Abbé    très-régulier    de 
»   Ecclesise     in  superfluorum.   do~    S.   Benoît   sur  Loire,    avoit   au   moins 
»  mesticoriim   victualia  sic   expen-    seize     chevaux    à    sa    suite,    lorsqu'il 
»  dere.   compellebar  ex  pravd  con-     alla   en    Gascogne    réformer  la  Réole. 
»  siietudine    prxdecessoruni     meo-    On    peut    voir  dans    le    Poëme    saty- 
»  rum,  ut   officium    hospitalitatis    rique      d'Adalberon      quel      étoit      le 
n  et  eleemosynse,   sicut  med    inter-    train     et     le     faste     des     Abbés     de 
■  »  est,  administrare  non  possum  ».     Cluny. 

ihid.  p.  340.  Ipsum  met     Abhonem      observantise       monasticse       studiosissimum       Abbatem 
magno     apparatu    comitatuque    incessisse  ,     etiam    in    itinere      quod  Mona- 
sterii    de    Régula     apud     Vascones    reformandi     causa     aggressus    fuerat, 
testis     est     Auctor     ipsius    vitse.      Cluniacensium    Abbatum     luxum     ferme 
ibid.  p.  61.    Regium   mordaci   calamo   perstringit     Adalbero    in     Carminé     ad    Robert um 
Regem. 
Ecciesiarum      Ecclesiarum    Defensores ,    ait        j^çs     Avoués     établis     pour     proté- 
DienTorei      ^^^^    in     Canonibus    ad     Reges    ger      les      Eglises  ,      défendre      leurs 
Sri""'*'''*'  ^''é'ow^m    et       Robertum       anno    causes,    veiller  à    la    couservation    de 
996    dedicatis,      «    res      Ecclesia-     leurs       droits  ,        contraindre       leurs 
Ibid  p.  627.  »  rum    seu     Monasteriorum    usu-    Vassaux   et    leurs    Serfs  à    l'exécution 
»  fructuario     diripiunt ,     colonos    clés    jugemens   de    Justice,    conduire 
»  in  paupertatem     redigunt...    et     leurs    troupes    à     la    guerre  ,     s'écar- 
»  quorum   defensores    esse  debue-    terent   peu  à  peu  du  but  de   leur  in- 
»  rant,    eos  vastant...    se   putant    stitution  :    de    protecteurs    qu'ils    de- 
»  non  jam    Advocatos ,  sed  Do-    voient     être,    ils    devinrent     usurpa- 
»  minos,    etc.    »   Quibus     querelis    teurs ,      comme     s'en     plaignent      le 
concinit  Robert  us   Rex   in  Placito    Roi      Robert      dans      son     Diplôme 
pro      Corbeiensibus     anno    1016,     pour    l'Abbaye    de    Corbie ,    et    Ab- 
ihid.  p.  598.  in  quo  et  ipse   dolet   quod  «  quo-    bon    dans  sa    collection     des   Canons. 
»  tidiè  videretur   minorari   status    Les  Eglises  vexées   par  ces  tuteurs  in- 
»  ac  juititia  sanctse  matris  Eccle-    iidéles,   eurent  recours    aux    Rois  ou 
»  siée,  maxime  ab  illi^  qui  Avdo-    aux    Hauts    Seigneurs   qui   les   mirent 
»  cati  sanctorum  locorum  esse  de-    sous    leur    sauve-garde    et    protection 
»  berent  et  Defensores,  illi  è  con-    spéciale ,     et     les     délivrèrent      ainsi 
»  trario  prsedatores  fiant  et  rapto-     du   joug    des    Tyrans    qui     les    oppri- 
»  res  »,   Quibus  mulis  ut  mederen-    moient.    Ils     firent    plus,     ils  ne    dé- 
tur  Reges  et  Regni   Proceres   non    daignèrent    pas    le   titre  et   les    fonc- 
tantiim    Ecclesiastica    bona    susce-    tions      de       Défenseurs      et      à^ Avoués 
perunt    in    tutelam  ,     sed    etiam    des    terres  de    plusieurs    Eglises.   Hu- 
Defensorum    sive    Advocatorum    gues-Capet ,       après      avoir      délivre 
titulum    et   provinciain    in   semet-    une      Terre     de     l'Abbaye     de    Saint 
ipsos  bénigne    receperunt.    Quam-    Benoît  sur    Loire   des  vexations  d  un 
dam    Floriacensis     Cœnobii    pos-    Avoué ,  ^  s'en     rendit    le     protecteur. 
sessionem  ab  Advocati  oppressione     Le    Roi    Robert   en  exerçoit  le  droit 
Ibid.  p.  ^i.  liberatam     sub      defensione      et    sur     plus    de      quarante     Terres    de 
munitione    suâ    revocat     Hugo-    l'Abbaye     de    S.     Bénigne.    Henri    I 

Capetus.     S.     Renigni      Divionen-     ôta    VAvouerie     de    celle    de    S.     Mé- 

dard 


P  RM  FAT  10.  clxxxv 

dard     au    Comte   Etienne ,    prit   l'Ab-    sis  villarum  plusquam  quadragin- 
baye   sous     sa    protection ,     et   lui    fit    ta   Defensoris  munerc  fungiéatur  ibid.  p.  596. 
rendre    le    Château    de   Vic-sur-Aîne  ,    Rohertus.  ^bbatiarn    S.     Medardi 
qu'elle      avoit     perdu     par     la    négli-     »  de    potestate    Stephani    Comitis  Tom.  h.  ,,. 
gence    de     son  ^voué.    Le  même  Koi     »  eripuit ,  et  in   sud   mundehurdc 
reconnut    les    services    que    lui    avoit    »  suscepit    propriâ    {Rcx)    Henri- 
rendu    l'Abbé    de    S.      Thierri  -  lès  -     »  eus,    (qui)  Castrum  de  Fico  ,  de 
Reims     pendant    le     siège     de    Neuf-     »  quo    privabatur     Ecclesia    tune 
Cliâtel  ,    en     lui      abandonnant      l'A-    »  temporis    ineuriâ    et    nugacitate 
vOLierie     et    le      bénéfice   qui    en    dé-    »  pnefati    Stephani    Comitis,  Ee- 
pendoit  ,      et       qu'avoient       possédé    »  clesise     restituit  ».    Idem  memor 
des   Châtelains    dont     l'Abbaye    avoit    operse     à    Sancti    Iheoderici  Jb- 
beaucoup  souffert.    Ce     Prince      vou-    bâte  sibi  in  obsidione  Novi-Castri 
lut    bien    porter    le    titre    et     exercer    egregiè  navatx ,    «.    Advocationem  ibui.p,  587. 
les    fonctions    d^ Avoué     d'une     Terre    »  eum  bénéficia  ad  eam  pertinente, 
de    l'Eglise    de     Chartres.     Les    Ducs     »  {prilis)  à  Castellanis  Abbatise  in- 
de      Normandie      étoient     également     »  festis  »  possessam  monasterio  res- 
Avoués    et    Défenseurs      d'une     Terre    tituit.  Fisci  Unigradi  juris  Eccle- 
de    S.    Bénigne.  sise   Carnotensis  Advocatus  quoque 

fuit    piissimus     Princeps  ,     «     quateniis     (inquit)     si     in    posterum     quis   ei 
»   fisco     injuriam       inferre      tentaverit  ,      Rege       auxiliante      superno ,      me  ihid.p.  584. 
»   Advocatum     sibi    sentiat     esse      infestum     ».      Normannise     Duces    cuj us- 
dam    villx  ad  S.     Benignum  pertinentes  Advocatos  ad    tutelam  Monasterii  Tom.  lo.  p. 
fuisse    testatur    Auctor   Chronici  S.  Benigni. 

Cette  qualité  à^Avoué  ou  de  Dé-  Advocatis  seu  Defensoribus 
fenseur  donnoit  des  droits  plus  ou  diversi  generis  jura ,  possessiones 
moins  étendus  à  ceux  qui  en  étoient  et  redditus  attribuebantur.  Potes- 
revêtus.  Ordinairement  il  y  avoit  tatem  Everam  juris  Monasterii 
des  terres  et  des  redevances  atta-  Floriacensis  annud  triginta  mo- 
chées  à  cette  espèce  de  bénéfice  :  diorum  vini  exauctorato  ejusdem 
Hugues-Capet  réserva  à  titre  de  sau-  villx  Advocato  pensione  solvendâ 
vement  une  rente  de  trente  muids  de  salvamenti  regii  jure  oppignerat 
vin  sur  une  terre  de  S.  Benoît-sur-Loire  Hugo-Capetus  in  Diplomate  jam 
au  profit  de  l'ancien  Avoué.  Le  droit  laudato.  Salvamentorum  jura  in 
de  Sauvement  que  Robert  remit  à  S.  modo  memoratas  S.  Benigni  villas 
Bénigne  de  Dijon,  sur  plus  de  quarante  ad  Regem  Robcrtum  Defensoris 
terres,  étoit  attaché  à  la  qualité  de  Pro-  titulo  pertinuerant.  In  Ecclesise 
tecteur  :  Henri  I  s'étoit  réservé  quatre  Carnotensis  fiscum  Unigradum 
septiers  de  vin  par  arpent  à  titre  ^A-  quatuor  sextarios  sibi  Adyocatïonis 
voué  de  l'Eglise  de  Chartres-  Les  nomme  retinuitUenricus.Prxtereà 
Avoués  ordinaires  avoient  de  plus  emendarum  et  foris-facturarum 
part  aux  amendes  et  aux  forfaitu-  aliquam  partem percipiebant  vulga- 
res  eu  certains  cas  :  on  peut  voir  le  re^Advocati.  Variorum  eorumdem 
détail  circonstancié  de  leurs  droits  jurium  et  emolumentorum  enumera- 
dans  les  Diplômes  de  Robert  pour  tionemcontinent RobertiRegis Diplo- 
Corbie  en  1016,  et  pour  S.  Ger-  mata  pro  Corbeiensibus  anno  1016 
main  des  Prés  en  1030,  et  dans  et  San-Germanensibus  anno  1030,- 
ceux  de  Henri  I  pour  S.  Maur  des  item  Henrici  Placita  seu  prx- 
Jnme  XI.  a  a  a 


ckxxvj  PRMFATIO. 

cepta  in  gratiam    Fossatensium,  et  Fossés    en     1043  ,    et     pour     S.     Mé- 

Suessionensium  S.    Medardi     Mo-  dard      de    Soissons      en      1047.      Les 

nachorum     annis    1043    et    1017.  contestations     entre       les    avoués     et 

De     litibus    Advocatos    inter    et  les     Eglises,    étoient   jugées     et    ré- 

Ecclesias     cognoscebatur     in    Re-  giées  à   la  Cour  du     Roi.    Celles  qui 

gis   Curid  :  de  iis    quoque  judica-  s'élevoient     dans      le       district       des 

bant   Proceres    càm    Ecclesix    ip-  Hauts-Seigneurs ,    étoient     portées     à 

sorum     ditioni      erant      obnoxix.  leur     Cour.     Le    Comte    de     Flandre 

Balduinus ,       Flandrix      Cornes,  Baudouin    régla     en    1056      de     l'avis 

de    juribus     Advocati     villse    de  des  Seigneurs,  les    droits     de  l'avoué 

Arkas  ad  sanctum   Bertinum  per-  de    la  terre  d'Arqués    appartenante  à 

Tom.  41.  p.  tinentis    cum    consilio    Optima-  l'Abbaye  de  S.   Bertin.   La  Chronique 

tum  suorum  statuit  die  Epipha-  de  Sénones  et  l'Histoire  du  Monastère 

nise    anni     1056.     Andaginensium  de    S.     Hubert  nous    ont    conservé  le 

et  Senoniensium     in    Fosago   Ad-  détail  des  droits  de  leurs  Avoués.  Celui 

ibid.pp.^^s    vocatorum   jura    et     emotumenta  de  Saint  Sauveur  de  Vosge   portoit  le 

et  636.           descripta    habentur    in    corumdem  nom  de  Conservateur^  et  il   prêtoit  ser- 

Monasteriorum    Historiâ    et  Chro-  nient  de  fidélité  à  l'Abbé. 
nico.   Senoniensis    Advocatus  Con- 

servatoris  nomine   gaudebat,  fidelitatemqae   Abhati  pro    more    recepto  prss- 
stabat. 

Advocatorum    tutelse   oneribus.  Un    Diplôme    de    Henri    I    concer- 

citrà    ullum     emolumentum  ,    oh-  nant   les   droits  des   Comtes    de  Cor- 

noxiorum  genus    innotescit    ex  di-  beil     sur  l'Abbaye  de  S.  Maur,  nous 

ibid  p  596    P^^"^^^^  7"o    Henricus    Corboilen-  fait    connoître     une     espèce     particu- 

sium      Comitum    quatenus     Fossa-  liere  d'^'voués  et  de  Défenseurs  à    titre 

tensis     Monasterii      Defensorum  purement  onéreux  ,    et    sans    aucune 

jura  définit.  Ad  jus  Comitis  per-  rétribution.      Ces   Comtes    avoient  le 

tinet    Monasterii    commodis    invi-  droit  de  veiller  aux  intérêts  de  l'Ab- 

gilare    illudque   tueri    et    illsesum  baye  ,    de    la      protéger     et     de       la 

adversàs      pervasores     prsestare  ,  défendre,   et  de    lui  léguer     ce    qu'ils 

nec    non   etiam    ditare    terrarum  voudroient     de     leurs      bénéfices     et 

suarum   beneficiis  atque  posses-  de     leurs     Domaines    :    il     leur    est 

sionibus.    Districtè      autem    per  défendu    de     s'arroger     aucun     droit 

Regales    apices     prohibetur      ne  sur     l'élection     ou      la      nomination 

Cornes,      Advocationis      nomine ,  de     l'Abbé  ,     et      d'en      exiger      au- 

jus     sibi     'vindicet    in     electionem  cune  sorte  de   redevance.    Ils  peuvent 

Abbatis  aut    concessionem     Abha-  cependant    accepter  avec    humilité    et 

tix,   vel  à    Monasterio    quidquam  avec     actions     de      grâces ,    les   pré- 

auferat  vel  requirat ,    aUt  etiam  sens     ou    les     repas    que    les     Reli- 

ibidem  «   sibi  convivia    prseparare  gieux    voudront    bien      leur    donner, 

»  jubeat  ;  si  vero    caritatis  gratiâ  mais    sans      pouvoir     s'en     faire     un 

»  aliquid  ei  a  fratribus    oblatum  titre     contre      l'Abbaye.    On    voit  en 

»  fuerit,  humili  mente    cum    gra-  effet     dans     la     vie      de       Burchard, 

»  tiarum    actions    suscipiat  ;     sin  Comte    de    Corbeil  ,     que      Hugues - 

»  aliter     niliil      requirere    prsesu-  Capet    ne    lui   avoit   accordé    l'Avoue- 

»  mat    ».    Re  quidem     ipsâ   Bur-  rie     de     cette    Abbaye,    qu'à     condi- 

chardo    Corboilensi   Comiti   Fossa-  tion    de    la    restaurer   et    de  la  proté- 

ensis  Cœnobii  Advocatio  ab  Hu-  ger.  On    y    peut  remarquer    encore , 


PRJEFATIO.  elxxxvij 

ainsi  que  dans  le  Diplôme  de  Hen-  gone-Capeto  \commissa  non  fuerat 
ri  I,  que  les  Abbayes  Royales  étoient  nisi  «  emendationis  ac  restaura- 
sous  la  sauve-garde  spéciale  des  »  tionis  gratiâ,  {eâque  loge,  ut) 
Rois,  et  qu'elles  étoient  regardées  »  sublevator  fidelis  atque  de/ewior  x.m.  lo.  p. 
comme  faisant  partie  du  fisc  Royal,  y^  ipsius  Ecdesiœ  adversàs  hostes  ^^*- 
»  malignos  terrarumque  invasorcs  existeret  ».  Notandum  autem  tant 
apud  vitée  Burchardi  Scriptorem  quàm  in  Henrici  Diplomate,  Re- 
gales Ahhatias  Fisci   et    Dominii   Regii    tune    temporis    appendices    fuisse. 

Il   ne    faut    pas  confondre    avec   les         Prœter  Ecclesiarnm  Defensores'     Advocati 
Défenseurs        des      Eglises       d'autres    et  Tutores    alterius   generis  ani-  ^"'mv^^û 
Avoués     qui    paroissent     avoir     exer-    madvertimus  Advocatos  aliis  item  **''''^- 
ce    une    autre    espèce     de     fonctions,    functionibus  destinatos.    Balduini, 
Jean   d'Arras    dont     il    est    fait    men-    Flandrise    Condtis,     Placito     anni 
tion      ailleurs     comme      homme-lige    1038  subscribunt  Robertus  Advo-  y„,„    „ 
du  Comte    de    Flandre  ,    est   appelle    catus  et  Joannes  Advocatus  Altre-  '^^• 
Avoué    d'Arras    dans  une  Charte     de    batensis,  quem    Comitis  Flandriee 
Marchiennes    de   1038,  où    Ion     voit    hominem   ligium  fuisse  alibi  dixi- 
aussi      le    nom      d'un      autre    Avoué     mus.      Prsetereà    ibidem     additur 
nommé    Robert,   et    à    la   fin  de    la-    hoc   Placitum     fecisse     quatuor 
quelle   il    est    dit  que    quatre     autres    Advocatos  milites  quorum   nomma 
Avoués    militaires    ont    tenu   un  Pla-    enunciantur. 
I  cite  à  Arras  dans   la  Cour    publique. 

On   sçait  que     les    Seigneurs    laïcs        '^«^^-^    apud   omnes  constat    in     Fcodaieset 
avoient  une     Cour   féodale  et    de   Jus-    feodalibus    et    judiciariis      Laico-  Cu^œ^Domi 
tice^   où  se     terminoient     les     contes-     '"'^^    Dominorum   Curiis   lites  in-  ""''•""    Lai- 

coruin  et  Bc- 

tations     qui      s  elevoient    entre    leurs    t^f  eorum    Vassallos    exortas   co-  ciesiastico- 
Vassaux.    On    voit    dans     les    Gestes  gnitas  et  compositas  fuisse.  IJnum 
des     Abbés     de    S.     Germain     d'Au-     tantàm     aut    alterum    adducimus 
xerre,       qu'un       Chevalier       nommé  exemplum.    Ex    Gestis    Abbatum 
Galdric     fut    débouté     à    la  Cour    du  ^-  Germani    Autissiodor.     innotes- 
Comte     Thibaut    de     certaines    exac-  cit    Theobaldi     Campaniae   Co-  y„„^    u 
lions    qu'il  levoit  sur     une    terre    de  mitis  Curia  in    qud  causam   ha-  ^^• 
cette     Abbaye  ;    et      suivant  Lambert  buit  Abbas  ejusdem  Monasterii  ad- 
d'Ardres  ,      Arnold  ,        seigneur     ou  versus  «.  Galdricum  qui  in  potes- 
Comte    d'Ardres  ,      avoit      une    Cour  j>    tate  Fillaris  Finosi  multas  in- 
composée     de     douze     Pairs    ou     Ba-  -a  jurias  S.     Germano     inferebat , 
rons.    Quant      aux    Seigneurs     Ecclé-  »  ^^  fuit  dicta  potestas  per  Comi- 
siastiques,   il  est  parlé   dans    nos  mo-  »  ^i^  judicium     ab    omnibus  illis 
numens    de    la    Cour   de    l'Evêque    de  »  exactionibus  absoluta  ».    Arnol- 
Terouanne     garnie    de    ses   Barons    et  dum      Comitem      seu       Dominum 
de     ses   Pairs  ;    du     Conseil    public    et  Ardensem    «    duodecim  Pares    vel  ^^^^   ^^ 
privé    de    l'Evêque    de    Cambrai,     où  »  Barones   Castro    Ardex    appen-  305. 
Lietbert,  avant    que  de     monter     sur  »  ditios    instituisse    »     auctor  est 
le     Siège    Episcopal  ,     avoit      occupé  Lambertus  Ardensis.    Quod  spcc- 
les  offices   d'Auditeur    ou    Assesseur,  tat    ad  Dominos      Ecclesiasticos ,  ibui.  p.  300. 
et  ensuite  celui    de  Juge  pour    l'Eve-  Morinensis     Episcopi       Curiam  , 
que  ;    de   la    Cour    de     l'Evêque    de  Pares  et  Barones  memorat   idem 
Noyon,    où    se     plaidoient    les     Cau-  Lambertus.  Judiciorum  lam   pu- 
ses    civiles,    de     celle   de     l'Archevê-  blicorum  quàm  privatorum   Ca. 


clxxxviij  PRjEFA  TIO. 

Tom.  II.  pp.  meracensis  Episcopi  in  quihus  Au-  que  de  Sens,  où  devoit  se  juger 
ditoris  primùm ,  deinde  Judicis  la  cause  d'un  Vassal  de  Fulbert  ; 
munus  obivit  Lietbertiis  nondiim  de  la  haute-Justice  de  l'Eglise  de 
Episcopus,  meminit  Scriptor  S.  Martin  de  Tours,  sur  l'Isle  de 
Chronici  Cameracensis .  Herman-  Saint  Cômc  ;  de  la  Jurisdiction 
nus,  Ahhas  S.  Martini  Tornacensis     temporelle     du     Sous-Doyen      de    l'E- 

Tom.  10.  p.  mentionem  facit  Curiae  Novio-  glise  de  Tours  ;  de  la  haute-Justice 
mensis  Episcopi  in  quâ  détermina-  de  l'Abbaye  de  S.  Hubert,  et  des 
bantur  Placita  Causaeque  Fo-  Justices  restituées  à  l'Eglise  de  Ver- 
renses.    y4pud    epistolas   Fulberti    dun    par    le    Comte    Godefroi.     Les 

ibid.pp.U9.  memorantur  Placitum  ab  Archie-    Diplômes    de     Robert    sont    en     par- 

'"'*^^'  piscopo    Senonensi    in     causa   eu-     ticulier    mention      de    la    Cour      féo- 

jusdam  Vassalli  celebrandum  ,  et  dale  et  des  droits  de  haute-Justice 
Audientia  Sub-Decani  Turo-  de  l'Abbaye  de  S.  Denis.  Les  Di- 
nensis  in  qud  dijudicanda  erat  plômes  de  Henri  I  nous  font  con- 
quercla  Dcodati  ejusdem  Fui-  noître  les  Cours  de  Justice  des  Ab- 
berti  famuli  quem  aliquot  num-  bayes  de  S.  Maur  des  Fossés  et  de 
mis  emunxcrat  seruscator  quidam  S.  Médard ,  et  celle  du  Chantre 
nomine    Gerardus.    Ex     Chronico     du   Chapitre     d'Etampes.      Les     Rois, 

ihid.  p.  283  Titronensi,  S.  Martini  Canonicis  en  accordant  aux  Eglises  l'immu- 
per  Proceres  et  Clericos  asserta  nité  et  exemption  de  toute  Juris- 
est  Justitia  in  Insulâ  S.  Cosmse,  diction  séculière  ,  leur  accordoient 
anno     1022.     Andaginense      Mo-    en  même-tems    les   droits  de    Justice 

Tom.  11./..  nasterium  potiebatur    omnibus  Jus-     sur  leurs  Vassaux. 

^^^"  titiis ,     Teloniis  ,    Banno,    Comitatu,     latrone  ,     questu     cujuscumque 

Placiti,     etc.    Ex    Historiâ    Episcoporum    Firdun.     Centenas     potestatum 

iMd.  p.  250.  Ecclesiaî  restituit  Dux  Godefridus.  Robertus  Rex  describit  jura  San- 
Dionysianx  jurisdictionis  quai  circà  annum  1008  jam  consistebat  in 
banno  hominis  vulnerati  vel  interfecti  ,  infracturâ,  \e^e  duelli,  etc.  et 
in  altero  ejusdem  temporis  Diplomate ,  Curiam  Abbatis  Sancti  Dio- 
nysii  et  Justitiam  expresse  appellat.  Ex  Diplomalibus  Henrici  innotes- 
cunt  Fossatensis  Abbatis  Curia  et  Causas  judicio  Praecentoris  B.  M. 
Stampensis  discutiendx.  Cxterum  Reges  Ecclesiis  libertatem  et  immu- 
nitatem  ab  omni  judiciariâ  potestate  concedendo,  simul  Jurisdictionem 
in  earum  Colonos  et  Fassallos  trihuehant. 
Judicionira       ^^    Fulherto   ad  Franconem  et        Nous     apprenons     de  Fulbert ,   que 

forma.  ^^  Lcuthericum  scribente  discimus    le    service      militaire       dispensoit    de 

Tom.  iO.  pp.  ..  .  .  .  A'    ■         ' 

450.  et  476.    Vadimonii    Icgibus   obnoxios     non  comparoitre     au     jour      désigne     par 

fuisse    qui    militarihus    stipendiis  l'assignation,  .  et      que      quand     une 

distinehantur .    Deserti    Fadimonii  partie    prouvoit      qu'elle     n'avoit    pas 

damnatos    non  fuisse    eos  quihus  reçu    l'assignation,     sa    partie    adverse 

non  fuerat  denunciatum,    sed   eo-  n'en      pouvoit     tirer     avantage.       Le 

ibid.  p.  459.  rum  statum  apud  Judices  Forcn-  Jugement     féodal    le     plus      circons- 

ses  esse  venialem  docet  idem  Fui-  tancié   que   nous    offrent      nos     mo- 

bertus   epistolâ  ad    Rohertum  Re-  numens,    est    celui    qui     fut    pronon- 

gem.      Formularum      in     judiciis  cé      dans     la     Cour  de    l'Evêque     de 

feodalibus       adhiberi       solitarum  Cambrai ,    contre    le     Châtelain   [Hu- 

exemplum      insigne      habetur     in  gues.   Ce     Vassal    s'étant     rendu  cou- 

Chronico       Cameracensi.        Hugo  pable    de    grandes     vexations,     et  ne 


FUjEFATIO.  clxxxix 

tenant  aucun   compte  des   avis  de  son  Castellanus    et    Episcopi    Vassal-  J'»^-  **•  p- 

Seigneur,    l'Evcque    de    Cambrai,    lui  lus  rapinarum    multorumque  Ja- 

manda      défiance,      L'Evèque      le      fait  cinorum     reus  ,     spretis     Domini 

ajourner    plus    de    trois    fois   à  com-  sui  monitis ,    eb   contumacix    de- 

paroître    en     sa    Cour,     pour    rendre  venerat  ,  «   ut    diffidentiam    Do- 

raison    de   ses    injustices,    sous    peine  »  ndno    suo    mandaverit.  Manda- 

dc    félonie    et   de    confiscation    de   sa  »  vit  igitur  Episcopus  ei  non   se- 

Terre  :      Hugues      comparoît      enfin  ,  »  mel ,   sed  plus  vice    tertiâ ,    ut 

refuse    de    faire    aucune     satisfaction,  »  antè   conspectum  cjus    veniens , 

et    se    retire.    Les    Pairs    et    tous    les  »  prsesentibus  comparibus  suis ,  in 

Nobles      qui      avoient      assisté     à     ce  »  rectum  staret  de  injustitid  sua, 

Plaids ,    le    condamnent    tout    d'une  »  (  et  quidem  )  sub    nomine    terne 

voix,  et  son  fief  est  confisqué.  »  suxet  in  fidelitate  quam  jura- 
»  verat.  Ad  ultimum  antè  conspectum  Domini  sui ,  prsesentibus  com- 
»  paribus  suis  venit,  sed  rectum  facere  nolens,  recessit.  CJndè  compares 
»  ejus  et  aiii  quàmplurimi  nobiles  qui  communi  utriusque  causa  huic 
»  Placito  interfuére ,  Hugonem  reum  vacantes  ,  terram  quam  de  Epis- 
»  copo   tenebat^  ei  abjudicavére  ». 

L'  4. voué  assistoit  aux  Plaids  gé-  Ex  Historiâ  Monasterii  S.  ihid.  p.  636. 
néraux  de  l'Abbaye  de  S.  Hubert  :  Huberti ,  Placitorum  generalium 
les  Juges  sont  nommés  Echevins ,  ejusdem  Cœnobii ,  quibus  ter  in 
et  c'est  à  eux  seuls  qu'il  appartient  anno  tantitm  intererant  Advocati, 
de  fixer,  l'amende.  On  voit  aussi  Judices  nomine  Scabinorum  do- 
des  Echevins  juges  dans  la  Cour  de  nàbantur  ,  eorumque  solorum  ar- 
justice  de  Berg,  et  dans  celle  d'Ar-  bitrio  Vadium  determinabatur 
dres  et  de  S.  Omer.  On  a  pu  re-  solvendum.  Scabini  quoque  ju- 
marquer  que  le  terme  de  Pair  étoit  dicum  munere  fungebantur  in 
deslors  en  usage  ,  pour  désigner  Curiis  Bergensibus  ,  Ardensïbus  ibid.ppAOe. 
ceux  d'une  même  condition  et  les  et  Audomarensibus.  Cxteriim  ne- 
Vassaux  qui  relevoient  immédia-  cesse  non  est  Lectorem  monere 
tement  d'un  même  Seigneur.  Paris  vocabulum  jam  tiim  ad  de- 
signandos  homines  paris  conditionis  vel  pari  clicntelix,  gradu  ejusdem 
Domini   Vassallos   usurpatum  fuisse. 

Lorsque    la    Cause    étoit     obscure ,  In  Causis  obscuris  ,  ciim  in  va-     Dueiium , 

_j.„            1                •        't.    •       j.             1'  •                             .              T. 7               ■.-..             sive  singulare 

et   que    les   avis   etoient  partages ,    on  nas    scntentias    abibant  Judices ,  certamen. 

la    faisoit   décider    par    le    duel.    C'est  Monomachid    dirimebantur     lites. 

ce    qui    arriva   dans  le    Procès    entre  Quod ,    ex  Libro  Mirac.  S.  Bene- 

l'Abbaye    de    S.    Benoît    sur-Loire   et  ^^^^^^    contigit   in    Causa  Floria- 

un    Seigneur    nommé    Isembard,    au  cen.vem  Abbatem.   inter  et  Militem 

sujet      d'un      Serf.      On     ordonna     le  nomine  Isembardum  de  Servo  quo-  Tom.  ii.  p. 

combat    entre    le    Serf  et    le    Cham-  ^^"^    ^"i"-^    parentes    Floriacensis 

pion    de    ce   Seigneur.     C'étoit    enco-  Cœnobii  juris  fuerant.  «   Tandem, 

re  une    Cause  obscure    que    celle  de  »  { ait  Scriptor),  multis  prias  exa- 

cette      prétend  Lie      sorcière      accusée  »  cti^  conventiculis ,    adjudicatum 

d'avoir    donné    une    maladie    de  lan-  »  est    idem    negotium     Monoma- 

gueur    à    Guillaume  ,     Comte     d'An-  »  (dùâ  tcrminari    dcbere  ».    Idem 

goulême  ,      par     des      enchautemcns.  refert    Ademarus     Cabanensis   de 

On  la  termina   par  le  combat   singu-  veneficd    vetulâ     cujus     maîcfœis 

lier  :    la    sorcière   fut    brûlée   après   la  artibus  attributus  fuerat   Guillcl- 


cxc  PRMFATIO. 

mi    Comitis     Engolismensis    mor-  mort  du  Comtfi  ;  mais  il  ne  paroît  pas 

bus;  «    Çuœ    chm    non  confitere-  que    l'on   ait   fait   mourir    son   Cham- 

T>  iur ,    judicio     Dei    commissum  pion     quoique     vaincu  :    Adémar    de 

»  est,  ut  quod  verum  latehat  even-  Chabanois     dit     seulement    qu'il     fut 

Tom.  10.  p.  T,  tu  victoriœ  inter  duos   Campio-  obligé    de    garder    long-tems    le    lit  à 

»  nés    proharetur.    »    Fenefica    ,  cause     de    ses     blessures.     Quant    au 

mortuo  Guillelmo,  igné  damnata  ;  Champion        d'Isambard  ,        l'Auteur 

ejus  autem   Campio,  licet   victus ,  des    miracles    de    S.   Benoît    dit    qu'il 

morte  tamen  non  multatus,  sedex  s'en   retourna  fort    triste   et   fort  con- 

eodem  Ademaro,  «  capite  quassa-  fus    d'avoir  été   désarmé    par    son   ad- 

•a  to  ,  sanguine    coopertus ,    vivus  versai  re. 

»  in  manibus  deportatus  ,  longo  tempore  decubuit  ».  Quod  spectat  ad 
Campionem  Isembardi ,  exarmatus  à  victore  ,  confusus  rediit  ad 
propria. 

Licita   habebatur  ejusmodi  pro-  On    regardoit    alors    ce    genre   d'é- 

batio    ad    quam    pugnantes    reli-  preuve    comme    très-licite,    et    on    ne 

giosis    actibus    se    se    accingebant.  manquoit  pas  de  s'y  préparer  par  des 

Tom.  u.  p.  Plerique    noctem     duellum    ante-  actes    religieux.     La     plupart     étoient 

cedentem  apud    Ecclesiam    quam-  dans    l'usage     de     passer    en     prières 

dam  celebrem  in    vigiliis    et  ora-  dans      quelque     Eglise      célèbre  ,     la 

tionibus       excubabant.        Décréta  nuit   qui    précédoit    le   combat.    Dans 

duello  ad   dirimendam  litem  inter  le    Procès    entre    l'Abbé    de    S.    Paul 

Abbatem    S.     Pauli    Narbonensis  de    Narbonne   et    un    Seigneur    nom- 

et    Raymundum ,     «  pactum  fuit  mé   Raymond,   le  Champion  de  l'Ab- 

ihid.p.iii.  »  ut  Abbatis  Missus  {id  est  Cam-  bé    eut    permission     de     communier 

»  pio  )  communione  susceptâ  prse-  avant   le  duel.    11   y   avoit  des    Cham- 

»  pararetseadbellhndumT).  Dupli-  pions  nommés   d'Office   et  des   Cham- 

cis    generis    distinguebantur   Cam-  pions      publics     pour     ceux    qui     ne 

piones,  alii    Légales  ,    alii    con-  pouvoient    pas    combattre     par    eux- 

jhid.  p.  353.  ductitii.  His  utebantur    Clerici  et  mêmes ,     comme    les    gens    d'Eglise , 

Monachi,    mulieres ,   senes  et    cee-  les     femmes     et     les     vieillards.     Les 

teri  qui   a    Monomachiâ    immunes  Moines    de     Mamioutier    qui     dispu- 

erant.  In   controversid   de    cujus-  toient    une    dixme    à  ceux    de    Ven- 

dam  villx   décima    inter    majoris  dôme ,     présentèrent     un     Champion 

Monasterii    Monachos    et    Vindo-  de     cette    seconde     espèce  :    les    Moi- 

cinenses  ,       Turonenses     hominem  nes    de    Vendôme    le    récusèrent ,    et 

conduxere     in     negotiis    ejusmodi  en     demandèrent     un    légal  ,     c'est-a- 

lUd.  p.  430.  omnibus  venalem    quem    récusa-  dire ,    qui    fût    nommé    d'office ,    tel 

runt    Vindocinenses ,     alium    qui  qu'étoit    le    leur ,    autrement    la   par- 

legalis    esset   adduci    postulantes  tie  n'eût   pas  été  égale  ;   car  ces   sor- 

qualem    ipsi  offerebant  :  secàs  non  tes     de     Champions     publics     étoient 

dimicatum  fuisset  xquatis  viribus,  plus     exercés.     Un     Champion     étoit 

conductitii    enim      erant      cseteris  donc    un    objet    très-intéressant   pour 

exercitatiores.       Lambertus       Ar-  les     Plaideurs  :     aussi     récompensoit- 

densis    Campionem    quemdam  me-  on     leur     adresse    et    leur     vigueur 

morat    cui    bona    et    possessiones  avec   autant  de    zèle   que    l'on  témoi- 

attribuerat  Abbas  S.   Vedasti  At-  gneroit      aujourd'hui     de     reconnois- 

ihid.  p.  299.   trebatensis ,  et  eb  quod  duelli  cer-  sance     pour     l'éloquence     et     les    ta- 

«  tamen  pro    quddam    hereditate  lens     d'un     Avocat      célèbre     à     qui 


VRJEFATW.  ,,xcj 

l'on    seroit    redevable    du"!  gain    d'un  »  .S".  Fedasti  conservandâ  quandb- 

Procès        important.        L'Auteur       de  ■»  que  subierat,  y,  et  quidem prospéra 

l'Histoire     des    Comtes    d'Ardres     ra-  evcntu.    Non  enim  in   minori  pre- 

conte     que    l'Abbé     de     Saint     Vaast  tio  tune   habehantur    apud    litiga- 

d'Arras    gratifia    d'une    terre    en    fief  tores  Campionum  nervi  et  agilitas , 

un    Champion    qui    ayant    été    vain-  quhm  nunc  apud  nos  habentur  Fo- 

queur    dans    un    duel,    avoit    conser-  rensium    Oratorum   latera    et  fa- 

vé    à    l'Abbaye     un    Domaine    consi-  cundia. 
dérable. 

Au     reste     les      Parties      pouvoient        Luigantes    instante    pugnâ  con- 

s'accommoder  ,      même      dans      l'in-  ^'"oversias   interdàm    transegerunt. 

stant    du    duel.     C'est    ce    que    firent  ^'^^«•^    ^-       Pauli      Narbon.     et 

l'Abbé    de   S.    Paul    de    Narbonne   et  I^cLymundus   «  jam   fidejussoribus  Tom.  m.  p. 

417. 

le    Seigneur     Raymond     qui     avoient  "  pcctis  per  utrarnque  partem   in 

déjà    déposé    500    sols    pour    le   gage  »  manu    Berengarii     Vice-Comilis 

de   bataille,    et   qui    bien    conseillés,  »    de  h{){)  solidis,  ut  indè  fieret  bel- 

partagerent    l'Alleu    au    sujet    duquel  »    lum  »  ;  tamen    consiliis  parue- 

ils   étoient    en  différend.     Les    Moines  runt    Archiepiscopi    Narbonensis , 

de     Marmoutier    dont     nous     venons  et    ipsius    Vice-Comitis     aliorum- 

de     parler ,      cédèrent      les     dixmes  que  suadentium    ne    fîeret    indè 

qu'ils    contestoient    à    ceux    de    Ven-  bellum ,  sed  dividerent  inter  se 

dôme,      dans     l'instant    que    le    duel  Alodum.        Majoris      Monasterii 

alloit    commencer.     Celui     qui     avoit  Monachi     supra      memorati ,      in 

demandé     la     preuve     par      le     duel  procinctu      certaminis    ,      infecto  ihid.  p.  430. 

perdoit   sa    cause,    quand     il    rendoit  duello  ,    intentée  adversiis  Vindo- 

les     armes.     Alduin     Avoué      de     S.  cinenses  liti  cesser e.   Causa  cadehat 

Géry ,     dépouillé      de     son      Avouerie  quisquis    se    victum    profitebatur. 

par    l'Evêque     de    Cambrai ,    deman-  In  Chronico  Cameracensi  narratur 

de    à    se    défendre     par    le    duel  ;     il  Alduinum      S.        Gaugerici     Ad- 

n'osa      pas    combattre ,     et     s'avoua  vocatum    in  Campo  se  recredi-  ibid.  p.  123. 

vaincu,   il  perdit  son  fief.  disse  et  legaliter  feudum  suum 

amisisse. 
Les     armes     dont     on     se     servoit        Scuto      et      baculo    pugnabant 

dans       cette      espèce      de       combat ,  Campiones.  Porrb  hoc  genus  pro- 

étoient    l'écu    et  le   bâton.    Les   Laïcs  bationis   in    usu   erat  apud  ssecu- 

employoient        cette        manière        de  lares  -.  hinc  duellum  dicebatur  pro- 

prouver     la     bonté     de     leur    cause,  batio  secundùm  legem    ssecula-  ^^^      430 

L'Eglise    préféroil    la    preuve    par    le  rium.    Ecclesiasticis    autem    viris 

fer     chaud ,     ou     par     l'eau     froide,  magis   arridebat  calidi  ferri ,    vel 

ou     celle     par    la     participation     aux  aquse  frigidx,    vel  sacrée    commu- 

saints    Mystères,    et    on   appelloit  ces  nionis    judicium     quod    proinde 

sortes       de       preuves       Jugemens      de  divinum     appellabant.       In    Re- 

Dieu.    Dans   le   Procès  fait  à  l'Arche-  mensi  Concilia    S.    Basoli ,    Rai- 

vèque    de    Reims ,     Arnoul ,     par    le  nerius  quidam,  Arnulphi  consilio- 

Concile     de     S.     Basle  ,     un     de     ses  runi  particeps ,    vernaculum  obtu- 

confidens      nommé      Rainier  ,      offrit  Ht  qui  «  per  ignitos  vomeres  in-  j.^^  jq.  p. 

de    prouver    par    les    socs    rougis    au  »  cedens ,  Deum  »  dcArnalphoju-  ^'^^• 

feu,     que     ce     l*rélat    avoit     trahi    le  »  dicare  manifestis    declararet  in- 


cxcij  PRjEFATIO. 

»  diciis  ».  Ex  epistold  Ahhords  ad  Roi  :      un      Abbé      de     Marmoutier  , 

Sr*^'  ^'   Gauzhcrtum  ,       Ahhas        majoris  accusé    par    ses     Moines,    voulut    se 

Monasterii    à     Monachis     accusa-  justifier    par   le   fer    (îhaud.    Les   con- 

tus ,  ignito  ferro  se  purgare  vo-  stitutions  de  la    paix  et    de   la  trêve 

luit.  In  Constitutionibus  Ausonen-  arrêtées    à    Ausonne  ,     ordonnent    la 

sibus  pocis   et  treugx  Domini  ,   de  preuve    par    l'eau    froide    pour    ceux 

legum  violatarum     reis     statutum  qui    seroient    accusés    d'y    avoir    con- 

Tom.  M.  p.  fuit  quod  expient  se  per  judi-  trevenu.    Un    Evêque    de    Spire    ac- 

cium  aquae    frigidae.   In  Synodo  cusé    d'adultère ,     fut    obligé    de    se 

bid.p.m.     ][joguntinâ    per    Leonem     Papam  justifier    par    l'épreuve    du    saint    Sa- 

IX    celcbratâ ,    Spirensis   Episco-  crifice.     Le     Roi     Robert    n'approu- 

pus,  Lambertus  Schafnaburgensis,  voit    pas    cet    usage,   et   il   en   fit   des 

»    de   criminibus  quibus  accusaba-  reproches     à      Léotliéric  ,       Archevê- 

»  tur  sacra  communione    se  pur-  que  de  Sens. 
T>   gavit   » .    Attamen,    apud    Helgaudum  ,  Senonensis    Archiepiscopus    acriter 

Tom.  10.  p.  objurgatur  à  Rege  Roberto  ,    qubd  quaesierit    examinationem    in    corpore 

*^'  et  sanguine  Domini. 

XIL  XII. 

De      Bellis      privatis    ,    Copiis   ,  Des   Guerres  privées ,    des    Troupes,    des 

Armis  ;  item  de  Militiâ  Eques-  Armes,  de  la  Chevalerie,  et  des  Tour- 

tri  et   Torneamentis  ;  item    de  nois,  de  la  Paix  et  de  la  Trêve  de 

pace  et  Treugâ  Dei.  Dieu. 

Relligerandi    jure   ciim  potiren-  Les      Seigneurs       s'étoient       arrogé 

tur  lot  Djnastse ,     mirum    videri  le    droit     de     se    faire     mutuellement 

non  débet  qubd  rapinis  ,  cxdibus ,  la    guerre,    et    même    de   la    faire    à 

incendiis    Regnum     longe    lateque  leur    Souverain.     Le     Royaume    étoit 

vastaretur.  IJna  tantum  villa  Se-  souvent    ravagé    d'un   bout    à    l'autre 

nonensis  agri ,    referente   Glabro ,  par      les     entreprises     des     Seigneurs 

ibid.  p.  23.  triginta  et   ampliiis  annorum   belli  gur  leurs  voisins  :   Glaber  parle  d'une 

materia   et  seminarium  fuit    inter  guerre      privée     que     deux     diflérens 

duas  ejusdem     Regionis  factiones.  partis    d'un    même    village    se    firent 

Hinc  tôt   castella   anima   vim   vel  pendant    plus  de    trente    ans.    Le  de- 

repellendi  vel  inferendi  illâ  xtate  sii>    de    se    rendre     redoutable    à    ses 

constructa ,   quorum    quidem   non-  voisins  ,     OU    la    nécessité     d'opposer 

Tom.  ii.  p.  nulla,   ut  Castellum  Reginaldi ,  une    barrière    à    leur    violence,    don- 

169   etc.  o  '  j 

eorum    à    quibus     xdificata   fue-  na  lieu  à  la  construction  d'un   grand 

runt  nominibus   etianmum    appel-  nombre    de    châteaux    dont   plusieurs 

lantur.    Porro     Castellorum    vici-  portent       encore       aujourd'hui       les 

nia  prsesertim    Ecclesiis   molestis-  noms    de    ceux    qui    les    ont    élevés, 

sima.    Ad   Robertum   Regem    que-  comme        Château-Renaud       et       plu- 

ritur   Fulbertus  ,     qubd     Gaufri-  sieurs      autres.       Le       voisinage      des 

lom.  10.  p.  dus  Ficecomes  «  castellum  de  Gu-  châteaux    étoit    inquiétant ,    sur    tout 

»  lardone    Regio   jussu     dirutum  pour    les    Eglises.   Fulbert    se    plamt 

»  restituerit     et     rursiis     alterum  des   châteaux    élevés    par   le    Vicomte 

»  xdificare     prxsumpserit     apud  de     Châteaudun.      Le      Roi     Robert 

»  Isleras  intrà  villas  S,  Mariœ  ».  avoit     fait     détruire    le     château    de 

Everti     jusserat     Robertus    Rur-  Burchard,   situé  dans  l'Isle  S.   Denis , 

chardi   Rarbati     munitionem    in  et    qui     incommodoit    beaucoup    les 


PR^FATIO.  cxciij 

Vassaux  de  l'Abbaye.  Les  Moi-  Insa/d  S.  Dionysii  sitam,  nncfè  t.,,,,  .  io. /> 
nés  (le  Cliiny  obtinrent  de  ce  sanctam  Ecclesiam  et  paiiperes  ^'^^' 
Prince  une  défense  de  bâtir  des  ejus  vexabat,  nt  Ipse  testatur  Ro- 
châteaux  dans  une  distance  déter-  bcrtus  in  Diplomate  anni  1008 
minée  aux  environs  de  cette  Ab-  vcl  circitcr.  Cluniaccnses  sccuri- 
baye.  En  effet  ,  ceux  qui  possé-  tati  .wse  consulmtes  ab  codem 
doient  des  châteaux,  en  prenoient  Rege  prœceptum  impétrant  qua- 
souvent  occasion  de  vexei-  leurs  tomis  intrh  circumscriptos  ter- 
voisins  ;  c'est  pourquoi  le  Roi  Ro-  minos  «  nullns  homo  aut  Prin-  ibid.  p.  et  I 
bert  défendit  exjjressément  aux  »  ceps  vel  Dux  Castellum  cons- 
Gouverneurs  des  châteaux  de  Mont-  »  truat  vel  firmilaiem  sedificet  -.  » 
bazon  et  de  Mirebeau  nouvelle-  et  càm  castellorum  opportunitate 
ment  construits  par  Foulques  Ner-  ahuterentur  Domini  ad  vexan- 
ra  ,  Comte  d'Anjou  ,  d'introduire  dos  malis  consuetudinibus  vici- 
aucune  exaction  nouvelle ,  et  leur  nos,  exstrnctis  à  Fulcone  Jnde- 
ordonna  de  s'en  tenir  aux  droits  gavensi  castelUs  Monte  Rasone 
établis  du  tems  de  Lothaire  et  de  atque  Mirebello,  districtè  inhi- 
Hugues-Capet.  betur  ejusdem    Régis    Rohcrti  prse- 

cepto    circà    annum     1000,     «  ne  quxlibet    persona    de     ipsis    duobus    cas-  ibid.  p.  577. 
»   tellis    existât    qui    ullum    contrarinm     usum  ,     neque     eonsuetudinem    irro- 
»  gare  audeat^  nisi  sicut  temporibus   Regum  Hlotarii  et  Hugonis  ». 

Outre       les       Chevaliers       particu-         Prœter    MiHtes    armis    tractan- 
liérement     destinés     à     la     profession     '^'•<'  prœcipuè  destinatos,  de  qnibus 
des     armes  ,     et     dont    nous     allons    ^ox      ogemus  ,      Solidariorum  ,  ïw«.  u  p. 
parler  ,    nous  voyons  dans    Roger  de    Pedonum  et  Sagittariorum  men- 
Hoveden     des     soldats  ,     des     piétons     '^o    fi^    ^^    Annalïbus    Roger i    de 
et   des     Archers  ;    Fulbert    parle    des    Hoveden.    Solidarios  ab    Episco-  Tom.  lo.  p. 
soldats     mercenaires     que     des     Eve-    pis  militix  deditis  conductos  mc- 
ques     soudoyoient,       pour      faire      la     morat  Fiilbertus.   Loricis ,   galeis, 
guerre      Les    armes    usitées    dans    les     sentis,    lanceis    et    gladiis  uteban-    .., 
combats     étoient     l'épée  ,     la    lance  ,     tur  inter  pugnandum.  Apud  Chro- 
l'écu,     le    casque,    la     cuirasse.     A    la     nicon     Normannise      Ms.      legitur 
bataille    de     Vales-dunes,    les     Çheva-     Milites     in    pugnâ     Falesdnnensi  j^^.  u.  /, 
liers    avoient    orné     leurs     lances     de    laneeas    suas    exomasse    nohilium.         ''""• 
guimples     ou    volets     de     dames     ou    feeminarum    et  puellarum    guim- 
damoiselles.      L'Auteur       de      l'éloge    plis  et  voletis.  In  urbibus  oppu- 
en    vers    de    la    ville    de    Mets,     fait    gnandis   et    propugnandis  adhihe- 
mention     des     principales     machines    bantur  aries  ,   testudo ,   palarica,  ibui.  p.  43s. 
dont     on     se    servoit    dans    l'attaque    vinea,  falces,  ex  Anctore  versuum 
et    dans    la    défense   des   villes,    com-     de  lande  urbis  Metarum.  Odonem 
me    le    bélier,    la    tortue,    la    palissa-     in    obsidione      castri     Montis-Bu- 
de ,     les     vignes    et     les    faulx.     Une     delU  «   turrem  ligneam  mirx  alti-  Tom   lo.  i». 
Chronique      d'Angers       parle       d'une     »  tudinis  saper  domgionem   ipsius  *'^' 
Tour      de      bois      extraordinairement     »  castri    erexisse  »     narratur    in 
élevée  ,      qu'Eudes      le      Champenois     Chronico  Andegavensi, 
employa      dans      un      siège      contre 
Foulques  Nerra. 

Suivant       Glaber  ,        Geoffroi-Mar-         Apud     Glabrum  ,      Gozfridus . 
tel     dans     son    expédition    contre     le    Andegavorum     Comes ,    adversùs 
Tome  XI.  .  C  C  C 


cxciv  PUyÉrATIO 

Tom.  10.  p.  Odonis  filios    dimicaturus   accep-  Comte    Tliibaut ,    prit   une    bannière, 

tum  {S.  Martini  ut  videturj  ve-  (probablement    celle     de    S.     Martin) 

xillum   imposiiit  propriœ  hastae  qii'il    attacha  à  sa   lance  en  guise  de 

Hugo ,     Cornes      Cahilonensis     et  drapeau  :    Hugues ,    Comte    de    Châ- 

Episcopiis     Auiissiodorensis  ,      à  lons-sur-Saone ,     et       Evèque     d'Au- 

Monackis      Trenorciensihus       quo-  xerre ,      portoit    l'étendard     de     Saint 

runt  erat  Advocatus^  ohtinuit  ve-  Philibert     en      qualité      d'Avoué      de 

Tom.  li- p.  xillum  S.    Philiherti,    ipsi    tunc  l'Abbaye  de  Tournus. 
temporis     necessarium,      ut  pote 
militix   studiosissimo. 

Cuique      Provincix    vel    etiam  Le     cri     de    guerre    étoit    différent 

Comitatui ,     ne    dicomus    Topar-  suivant    les    Provinces    ou    même    les 

chise,  suus   erat    clamer    bellicus,  Comtés.     Au     combat     de    Vales-du- 

nimirum    in  pugna    Falesdunend  nés  ,     les     François      crioient      Mont- 

'''^•^^'•334.  p rancis,      Mont-joye  ;      Norman-  joye  ;       les      Normans,       Dieu       aide  ; 

nis ,    Dieu    aide  ;    Con-tantiensi  Neel  ,       Seigneur     de     Normandie  , 

Toparchx    Nigello ,     S.    Sauveur  S.       Sauveur  au       Vicomte '^        Renoulf 

au   Vicomte;   Ranulfo  ^    Baïoca-  de    Bessin,    S.    Sever -^    Hamond     aux 

censi  Pice-Comiti,  S.   Se\er ;  Ha i-  dents,     S.     Amand.     Cet     usage    n'é- 

moni  Dentato  ,  S.    Amand.    Jam  t,^it    pas   nouveau  :    dès  le   siècle    pré- 

sxculo  sKperiore   in  prxlio  ad  Ar-  cèdent    SOUS    Richard   I,    dans    la   ba- 

cas  fluvium  eodem  clamore   nâli-  taille     sur     la     rivière    d'Arqués ,     les 

tari     utebantur    Franci    et     Nor-  François    et    les    Normans   avoient    le 

manni  quo    supra  ;   Flandri    vero  nième     cri    de    Mont-joye    et   de     Dieu 

clamabant  Arras  ;    Andegavenses,  aide  ;     les    Flamans    crioient     Arras  ; 

Balie  ;  Carnutenses^    Passe  ;    Ar-  les       Angevins  ,      Balie  ;      les     Char- 

moricorum    Britonum  clamor  ,   ex  trains  ,     Fasse  :    le    cri    des    Bretons , 

fabula  Rollonis,   Mallou.  suivant    le     Roman     de    Rou ,    étoit 

Mallou. 

Im    ^^  ^       Rolandi    Cantilenâ ,    vel    aliis  L^g   Troupes    s'animoient   au  com- 

looo  et   tempori  accommodatis,  mi-  \^^^     p^j,     ^j^^^     Chansons      militaires , 

litum    animi    ad    prselium    accen-  xq\\ç.^      que     celles     de      Rolland      ou 

debantur.      Prsedones    Burgundio-  f\ollon.     i3ans    la    petite    guerre    des 

nés,  de  quibus  mentio   fit  in   libro  Bourguignons     rassemblés     pour     pil- 

ibid.  p.  489.  de  miraculis  S.   Benedicti,    «  scur-  jgj.  •  Châtillon-Sur-Loire ,       un      bouf- 

»  ram  se  prxcedere  faciebant  qui  fo^j     précédait     la     troupe ,      s'accom- 

»  musico   instrumenta    res  fortiter  pagnant   sur   un   instrument   de    mu- 

»  gestas    et    priorum    bella    pree-  sique ,     et    chantant     les     belles     ac- 

»  cineret  ».  tions  des  plus  braves. 

Hoc      stratagemate     fréquenter  Une     ruse     de    guerre     ibrt    à      la 

utebantur:     hostium     turmas     et  mode     dans     ce     tems-là,    c'étoient 

Tom.  10.  pp.  pnesertim  equitatum  in  fossas  ces-  des    fosses    couvertes   où    l'on    attiroit 

15  155  •                                j 

et  èi3.          pitibus    contectas    eliciebant  :    quo  l'ennemi.    On   la    voit   en  usage    dans 

dolo     Andegavenses   à    Britonibus  les   guerres  de    Foulques    JNerra    con- 

Britoncs  ipsi    et  Aquitani   à  Da-  tre  les  Bretons,  et  dans  celles  que  les 

nis     profligati  fuere.      Ex    libro  Normans     Danois     firent      aux     Bre- 

mirao.  S.  Benedicti.^    «    moris  erat  tons,    et    au    Duc    d'Aquitaine.    Une 

Tom.  {i.p.  y)  fugientium.^  Iiastœ  super   hume-  autre    ruse  employée  par   les  fuyards, 

»  runi  rejectx  ferrum  sequenti  op-  consistoit  à   rejetter   la    lance   sur   l'é- 


PR  MF  AT  10.  cxcv 

paille,    et   à    en    opposer   le    fer    aux  »  ponere  »  ;    quod   nohili   cuidam 

vainqueurs  ;      le     fils    d'un     Seigneur  Nhernensi  juveni    hostcm    acriàs 

du    Nivernois  s'enferra   dans  la    lance  insequenti  pcmiciem   attulit. 
d'un    ennemi    qu'il    poursuivoit    avec 
trop  d'ardeur. 

Les  prisonniers  se  rachetoient  Bdlo  capti  magno  pretio  re- 
par  de  fortes  rançons.  Guillaume  dlmehantur.  Si  fuies  Ademaro 
V,  Duc  d'Aquitaine,  donna  aux  Cabanensi ,  TVillicln,us ,  Dux 
JNormans  une  somme  immense  d'or  Aquitanix  «  nnwnquemque  ho-  Tom.  ,0.  p. 
et  d'argent  pour  celle  des  Nobles  »  minem  pmsavit  argento  ,  et  sic 
qu'ils  avoient  faits  prisonniers  de  »  redemit  onines  »  qui  capti  fue- 
guerre.  Il  en  coûta  Tours  et  ses  dé-  rant  à  Normannis.  Jn  pretium 
pendances  au  Comte  Thibaut,  et  la  Ubertatis  Theohaldi  Comitis  Tu- 
Saintonge  au  Duc  d'Aquitaine  pris  ronia  ,  Ducis  Aquitanise  San-  Tom.  a.  p. 
par  Geoffroi-Martel  ,  Comte  d'An-  tonia  Gaufrido-Martello  victori 
jou  :  le  Duc  n'en  fut  pas  même  quit-  datie  sunt.  Cariiis  etiam  constitit 
te  pour  cette  Province.  On  dépoiul-  libertas  Aquitanise  Ducis ,  cujus 
la  les  Eglises  de  son  Duché,  pour  redimendi  causa  aliquantulùm  ibid.  p.  216. 
payer  la  somme  exigée  par  le  vain-  expoliata  fuisse  Monasteria  mar- 
queur. On  peut  remarquer  en  pas-  ratur  in  Ckronico  Malleacensi. 
sant  l'usage  de  faire  contribuer  les  Hîc  ohiter  notari  potest  Fassallos 
Vassaux  à  la  rançon  de  leur  Sei-  olim  ad  Domini  captivi  pretium 
gneur  quand  il  étoit  fait  prisonnier,  redemptionis  solvendum  suis  pe- 
Guillaume  le  Bâtard  en  usa  gêné-  cmiis  contribuisse.  Liberaliter  se 
reusement  à  l'égard  des  François  ë^^^^^  ^^S^  Francos  in  prœllo  ad 
après  la  bataille  de  Mortemer.  Il  Mortuum-Mare  captos  Guillel-  ibid.  p.  341. 
rendit  les  prisonniers ,  en  leur  fai-  "^'^•'^  Notkus  qui  nihil  aliud  ab 
sant  seulement  payer  leurs  dépens  ^'^  exegit  nisi  impensarum  eom- 
sur  le  pied  de  dix  besans  par  jour  pensationem ,  nemph  pro  unoquo- 
pour  les  Comtes,  six  pour  les  Ba-  9"^  die  à  Comitibus  deccm  hysan- 
rons,  quatre  pour  les  chevaliers,  ^'oj-,  à  Baronibus  sex,  a  mili- 
et  deux  pour  les   Ecuyers.  tibus  quatuor.^   et  à   scutariis    sive 

armigeris  duos  tantàm. 

Une    manière  singulière  de    se  ren-         Qui  ad  extrema  redaoti  se   de-  rom.  lo.  p. 

dre    à  la    merci    du    vainqueur,    con-  dcbant ,    se  victori  sistebanl  nudis  \\'lp,\^ 

sistoit  à    se    présenter    à    lui    en  che-  pcdibus  .^    solâ    snhuculâ    vestiti,  ^'328. 

mise,    nuds    pieds,    et    une   selle    sur  cphippiumque    dorso   circumferen' 

le    dos  ;    c'est  ainsi    qu'en    usèrent    le  tes.    Sic  se    gessere    victi    fFillel- 

Seigneur    de    Bellême    à    l'égard     du  mus     BelUsmensis ,    Hugo     Cabi- 

Duc     Robert,      Hugues ,     Comte    de  lonensis ,     et    Gofridus    Martcllus 

Châlon-sin- Saône     assiégé      par     Ri-  ergà   victores  Robertum   Norman- 

chard,    fils    de   Richard    II,    et    Geof-  nix    Ducem,     Richardum    secundi 

froi-Martel     à     l'égard    de     son    père  Richardi   filium  ,     et      Fulconem 

Foulques      Nerra ,      car      telle      étoit  Nerram,       Fictori    in    victo     sic  *"'''"•  'l/'- 

l'ordonnance  ,       dit       la      Chronique  ephippiato     pro      libitu     equitare 

manuscrite      de     Normandie  ,      qu'un  licuisse    asserit    Auctor     Chronici 

homme    déconfit   se     rendait,     une    selle  Ms.    ISormannix, 
a   son  col  ,    afin    que   son    vainqueur   le 
chevauchât   s'il  lui  plaisait. 


cxcvj  ^  PR  Ai:  F  AT  10. 

Beilicis      facinorihus      illustris  Agnès  ,       femme      eu        premières 

y4gnes  prima  GuUUdnù  V    Aqui-  noces    de     Guillaume    V,    Duc     d'A- 

lanix    Duels    luor,     quse    ineante  quitaine  ,    se    rendit    célèbre    sous     le 

seculo    andecimo    obsedit    castrum  Règne    de    Robert ,    par    ses    exploits 

Tom.  10.  p.  Folvcntem,   et,  ut  fuit    sua  con-  militaires  :    elle   assiégea    le     Château 

^^  ■            suetudo,   cepit  eum  :   ex  quibus  de  Vouvant    en  Poitou ,   et    le  prit , 

verbis   coiiigitur  in  arcium   expii-  suivant    sa    coutume   ;     expi'ession    qui 

gnandarum       arte      peritissimam  donne    à    entendre     que    cette    Prin- 

fuisse  Agnetem.  cesse     étoit     exercée    dans    l'art     des 


sièges. 


Hue  revocari  potest  jam  a  no-  Nous    finirons  cet  article    par    rap- 

bis   memoratum  Ermenfredi    Vas-  peller     une      observation      que     nous 

salli    Burchardi     Comitis     exem-  avons   déjà   faite    d'après    l'Auteur   de 

plum,    qui  ràm    beneficium    quod  la  vie  du  Comte  Burchard  ;  c'est  qu'il 

à   Burchardo    tenebat ,   eo   consen-  n'étoit  permis  à  aucun   François  d'al- 

tiente  Cœnobio    Fossatensi    contu-  1er   en    guerre   qu'à    la    suite    ou    par 

ibid.  p.  385.  lisset,   se   iterum  Comitis  manibus  l'ordre    de     son    Seigneur ,      de    ma- 

commendavit ,    ut    acquireret    jus  niere     qu'un     ancien     Vassal     de    ce 

belligerandi  sub    ejus    vexillo    in  Comte  qui  ne  tenoit  plus  rien  de  lui, 

pugnd   contra  Comitem    Odonem  :  fut    obligé    de    se    recommander    de 

«  Non  enim  mos  erat  »,  aie  Auctor  nouveau    entre   ses    mains ,    pour    ac- 

vitx  Burchardi,  a  nec  est  Francis  in  quérir  le  droit  de  le  suivre  à  la  guer- 

»  bello  aliquo  introire  absque  pre-  re  contre   Eudes  le  Champenois. 
»  sentiâautjussu proprii Senioris  ». 

Miiitia            Equestris      militiee     tyrocinium,  Lg    grade    d'Ecuyer    étoit    une    es- 

Equestns.       ^rmigcri    seu    Scutarii     gradus.  p^^g      ^^     noviciat     pour     arriver     à 

Tradit     Ordericus      Fitalis     Ro-  gg[^i  Je  Chevalier.  Robert  de    Greu: 

bertum     de    Grentemaisnilio     Wil-  temaisnil      avoit     été     pendant     cinq 

Tom.  H.  p.  lelmi,    Normannix    Ducis    «  Ar-  ^ns  Ecuyer  de  Guillaume  le  Bâtard  , 

826  .  • 

»  migerum  fuisse    qumque    annis  avant     que     d'être     armé      Chevalier 

»  priusquàm  ab  eodem  Duce   de-  par    ce    Prince.    Car    c'étoit    au    Sei- 

»  center  esset  armis  adornatus  et  gneur    suzerain    qu'il    appartenoit   de 

»  miles  effectus  ».   Etenim   Domi-  conférer      la      Chevalerie.       Geofifroi- 

ni  superioris  erat   armigerum   ad-  Martel      arma     Chevalier     son     filleul 

scribere     militiee.     Filiolum    suum  Geoffroi,    fils    du    Seigneur    de    Châ- 

Gofridum      Domini      Castri-Gun-  teau-Gontier  ,     et     le     Duc     Guillau- 

jbid.p.2Gi.  therii  fîlium  militem  factum  pa-  me    le    Bâtard     fut     armé    Chevalier 

tri    transmisit    Gofridus-Martel-  par  le    Roi    Henri    I.    Quant  à    l'âge 

lus,  uti   narratur   in   gestis    con-  oh    l'on    étoit  admis    dans    la    Cheva- 

sulum     Andegavensium.     fVillel-  lerie  ,      Foulques     le      Rechin     nous 

ib\d  p.  H7,  ^us    ISothus    militiae  insignia   à  apprend     lui-même     qu'il    le    fut    à 

Rege    Francorum    accepit ,     ex  l'âge  de  17  ans  par  son  Oncle   Geof- 

fFillielmo        Malmesbur.       Porrb  froi-Martel. 

ibid.  p.  138.  Fulco   Richinus    septemdecim     annorum    natus     erat   quando    miles    factus 
fuit  ab  avunculo   suo   Gofrido-Martello  ,    ut    ipse    testo.tur    illustris    Scriptor 

in   suis    de  rébus  Andegavensibus  commentariis. 

Torneainen-      ^«<^'^     °'^"'^    Torncamcntis    te-  Les    Tournois,    ces    jeux    militaires 

'*•               rebant    milites.   Horum    excogita-  qui     exerçoient     le     loisir     des     Che- 

tor  Gaufridus  de  Prulliaco,  si  fi-  valiers  pendant  la  paix,    ont  eu  pour 


PUjEFATW.  cxcvij 

auteur      GeolTroi      de      Preuilly  ,      si  des     habetur     Chronico    Andega-  Tom.  W.p. 

l'on    en   croit   une    Chronique    d'An-  vensi.    Certe  indubitatum  est   tor- 

ffers.    Quoi    qu'il    en     soit,     ils    exis-  neamenta  jam  in  usu  fuisse  apud 

toient      dès      le      tenis      de      Raoul  ,  Francos,  Radulphi  Com.  Ghisncn- 

Comte   de  Gui  nés  ,  qui   y   fut   blessé,  sis  xtate,  quem  in  iis  Dulneratiun 

suivant    Lambert  d'Ardres,   qui   d'ail-  narrât  Lambertus   Ardcnsis,a  qao 

leurs       appelle       les     Tournois       des  ejusmodi  militares  ludi ,  Nundinae 

foires  exécrables.  execrabiles  appellantur. 

Dès    le    Règne     de    Hugues-Capet ,         In     comprimendis    bellis  /?'•"'«-  Pax  et  ircu- 
nous      voyons      des      assemblées       de  tis    innamerisque   ex  iis    cmergen-  ^*  ^'" 
Seigneurs    Ecclésiastiques    et    Laïques  tibus  malis   lotos  se  dederunt  pri- 
s'occuper       des      moyens       de      faire  mi     Capetianee     Dynastix    lièges. 
cesser      les      brigandages     qui     résul-  Imperante  Hugone  in  hune  ftncm 
toient      des      guerres      privées.      Tels  celebrati    Conventu    Carrofensis  et 
furent   les   Conciles    mixtes    de    Char-  Narbonensis ,    necnon    Lemovicen- 
roux      en      988,      de     Narbonne      en  sis ,  in  que  «  pactum  pacis  et  jus-  Yum.  lo  r 
990,     et     de     Limoges     vers     994,    où  »  titise  à  Duce  et  Principibus  vi-  ^*'^- 
les    Seigneurs    jurèrent   la    paix.    Sous  »   cissimfœderatumest  ï>.  InConci- 
Robert,      Guillaume,      Duc       d'Aqui-  Ho    Pictaviensi    an.    Christi   1000 
taine,    convoqua    vers   l'an    1000    une  'vel    circiter     à     Guillelmo    Duce 
de     ces     Assemblées     qui     porte    le  convocato  statutum  fuit    ut   con- 
nom    de    Concile    de   Poitiers  :   on  y  tendentes  venirent  antè   Pririci- 
régla    que    la    partie     plaignante    se  pem  vel  Judicem,  quorum  judi- 
présenteroit    devant    le     Seigneur    ou  catis  tenerentur  et  obedirent,  «  se-  i()ui.  p.  .'336. 
devant     le    Juge     du    lieu    avec    lac-  »  cics   Principes    et  Episcopi    qui 
cusé,     et    que     les    réfractai res    à     la  »  Concilium   instituerunt  et  omnes 
décision     des     Juges,     scroient     pour-  »  unanimiter   in    destructionem   et 
suivis    par    les    Seigneurs    et  par  les  »  confusionem  contumacis  et  re- 
Evêques  ,    jusqu'à     ce     qu'ils    eussent  »  fractarii  pcrgerent  quousque  re- 
pleinement   satisfait    à   la  justice.    Les  »  diisset  ad  j ustitise  rectitudinem  y) . 
Archevêques       de      Bourges      et      de  Exeunte  seculo  décima   décréta  de  ibid.p.5^5. 
Vienne   et    plusieurs    autres     Evêques  pace   restituendd    sancita    fuerant 
avoient  fait  aussi   des   décrets    au    su-  ab    Archiepiscopis    Bituricensi     et 
jet  de  la   paix   vers    la   fin    du    siècle  Fiennensi      aliisque      Prsesulibus. 
précédent.     Le      Roi     Robert    convo-  Eam    ob    rem    «   Concilium  Epis-  ibid.p.  mi. 
qua     au     même     sujet     une     grande  »  coporum  ac  multorum  tam  ISo- 
Assemblée     dans     le      Diocèse     d'Au-  »  bilium    quam     Plebeiorum   con- 
xerre.   A  Amiens,    on  la  jura  en  pré-  »  stituit   Robertus  »    circà   annum 
sence    des    Reliques,  et    il  fut    statué  1020.    Ex  libro  1.    Mirac.   Sancti 
que    personne    ne    se     vengeroit    par  Adhalardi  Ambiani    pacis   invio- 
le   pillage    ou    par   l'incendie,    avant  labile  pactum    confirma tur ,    et 
que      d'avoir      amiablement      discuté  quidem        religione        sacramenti. 
ses     griefs    devant    l'Eglise,     en    pré-  «   Fuit  autem  hsec  repromissio  ut  si /m.  p.  119. 
sence  de  l'Evêque  et  du  Comte.  »  qui  disceptarent  .  . .  non  se  vin- 
D  dicarcnt .  .  .     doncc   statutd  die,   antè  Ecc/esiam  coram  Pontijice   et  Comité 
«  fleret  pacificalis  declamatio.  » 

Mais     sous    le    Règne    de     Henri     I  Feriim      Henrico    régnante    ma- 

on     redoubla   de  zèle     pour    le    réta-  jori  etiam  studio  ad  rcstituendam 

blissement  de   la   paix.  Un  Evêque  de  pacem  conversi  sunt  animi.    Unus 

ddd 


Tom.   H.   /J. 
122. 


Tom.  10.  i>- 
201 .  et  Tom, 
M.  p.  508. 


Tom.   11.   /) 
507.  et  seq. 


cxcviij  VRjEFATIO. 

Episcoporum    Francix,    ait     Bal-  France   fit   courir  le    bruit   qu'il  avoit 

dericus   in   Chronico   Cameracensi,  reçu    du    Ciel    une   lettre  à  ce    sujet, 

«  Cœlitiis  sibi  delatas    dixit  esse  et    proposa    à    ses  Collègues  de  faire 

»  littcras   qux  pacem  monerent  re-  des  décrets   et  règlements  sur  la   paix 

»  novandam  in    tend   » ,   coUegis-  et     sur     la    guerre.     Gérard  de    Cani- 

que   suis  décréta  de  pace  et  bello  brai,  l'un    des  Prélats   les  plus     éclai- 

conslitucnda  jurejurando  stib  pœ-  rés   de  son    tenis,  n'est   point    de    cet 

nd     anathematis      omnibus    impo-  avis  :    il    pense     que    cet     objet    n'est 

nenda  proposait.     Huic    sententise  pas   du   ressort  de   la   Puissance  spiri- 

refragatus    est    Garardus,     Came-  tuclle  ;    que     le    devoir    des    Evêques 

racensis     Episcopus   ,    vir     setate  est  d'élever   leurs    mains   vers  le  Ciel, 

sud,  Sacerdotii  et  Imperii  jurium  pour     attirer     par    d'ardentes     prières 

peritissimus,  «    Altiits   causas   ad-  un    heureux     succès     sur     les     armes 

»   vertens . . .  hoc  non  tam  impos-  du    Prince  ;     mais    qu'il    n'appartient 

»  sibile   qulim  incongruum    videri  qu'à   la   Puissance   Royale   de    décider 

»  respondit,  si  quod    Regaiis    ju-  de   la  guerre,     et  de  réprimer  par  la 

»  ris  est  sibi  vindicare  preesume-  force  les  perturbateurs  de  la  paix. 
»  rent     Episcopi  .  .  .       Igitur     Regum     esse     seditiones     virtute     compescere , 
»   bella     sedare ,     pacis     conimercium      dilatare ,     Episcoporum     vero ,    Reges 

ï>  ut    viriliter    pro    salute    patrise  pugnent    monere^   ut  vincant  orare  y>. 

Habitx  tamen  Synodi  variis    in  II     se    tint     cependant     des    Conci- 

locis.  Etiamniim    superest    egregia  les     dans    les    difl'érentes     Provinces  : 

Parsenesis  Ecclesix  Gallicanœ  no-  il   nous   reste    une    belle   lettre   adres- 

inine  ad   Clerum    Ittdiœ    directa ,  sée    au   Clergé    d'Italie,    au     nom    de 

qud  Prxsules  Gallicani  Italos  ro-  celui     de     France,     pour     l'exhorter 

gant   ut    Pacem  et  Treugam  reci-  à   concourir  avec   la    Puissance     sécu- 

piant  confirmentque  ita  ut  violato-  Hère     au   rétablissement    de    la    paix. 

res    sancitarum    leguni    numdano  Mais     de     toutes     ces    Assemblées    la 

et  spiritali  judicio  condemnentur.  plupart     mixtes  ,      c'est-à-dire     com- 

Sed    omnium   celeberrimi   Conven-  posées      d'Ecclésiastiques  ,       de      Sei- 

tus    Tulujiensis,    Ausonensis,    El-  gneurs      et     du     peuple,     celles     de 

nensis,   Narbonensis    et    S.     Mgi-  Tulujes,       d'Ausonne ,      d'Elne  ,      de 

</«,  quorum,  plerique  ex  tribus  No-  Narbonne  et  de   S.    Gilles  ,  sont    les 

biliutn,    Clericorum    et   ignobilium  plus   intéressantes   par    les    détails    où 

Ordinibus    constiterunt  ,    et    apud  elles  sont  entrées   sur   la     Paix     et     la 

quos    occuratihs  dcscriptse    Itaben-  Trêve     de     Dieu  ;    deux     objets     que 

tur   Pacis  et   Treugx  leges.   Porrb  l'on     ne      doit     pas     confondre  ,      la 

Pacem    à   Treugd  diligenter  secer-  Paix     concernant     les     personnes     et 

ni  mus ,       quandoquidem      res      et  les     choses,      et     la     Trêve    ayant    un 

personas     Pax,     tempora     spectat  rapport    particulier    à  des    tems  déter- 

Treuga.  minés. 

Pacis    privilegio     universim     et  La     Paix     regardoit     généralement , 

semper ,  etiam  flagrante  bello  ,  et  toujours  ,  même  en  tems  de  guer- 
re ,  les  Clercs  qui  ne  portoient 
pas  les  armes,  les  Religieux  et  les 
Religieuses  ,     les    femmes,     les    gens 

viatores    inermes    vel  cum   fœnù-  de     la     Campagne,    et    les    voyageurs 

nis  euntes.   Districtè  quoque    pro-  sans   défense   ou    qui    étoient    acconi- 

liibitum    ne  quis  aggrederetur  Ec-  pagnés      de      femmes.     Une     enceinte 


fruebantur  Clerici  arma  non  fe- 
rentes  ,  Monachi  et  Sanctimo- 
niules  ,       f^illani      et       Villanie  , 


PBjEFATIO.  cxcix 

déterminée  autour  des  Eglises  non  dcsiarum  amhitum  ad  triginta  Ec- 
foitifiées  devoit  être  également  clesiasticos  passus,  modo  in  iis  cas- 
respectéc,  ainsi  que  les  Domaines  leUa  non  [acta  fnerint,  a  communes 
des  personnes  consacrées  à  Dieu ,  »  Canonicorum  ,  Monachorum  et 
les  maisons  et  granges  des  labou-  »  Sanctimonialium  posscssiones , 
reurs,  les  cavales,  les  poulains  au  »  PagemiumMnnsiones^colnmbaria 
dessous  de  six  mois,  les  troupeaux  ,  »  et  falearia,  eqiias  vel  futllos  ca- 
les habits  des  paysans,  leurs  char-  »  rumusquea<lnicdiumonnum,c3R- 
rues  et  les  autres  ustenciles  du  la-  »  teros  grèges,  Pagensium  etiam 
bour-  L'olivier  devoit  être  traité  »  vestimenta  ,  vomercs  et  ligo- 
avec  un  respect  particulier;  il  n'é-  »  nés  y>.  In  prxcipito  autcm  liono- 
toit  pus  même  permis  de  toucher  à  re  habebantnr  oliveta,  cnjus  (jui- 
son  truit.  La  raison  qu'en  donne  le  dem  observantiêe  causain  nffcrt 
Concile  de  Nar bonne  en  1054  ,  ConcUium  Narboncnse  ,  ncmph 
c'est  que  la  branche  d'olivier  rap-  quod  «  oliva  pignus  in  ipso  oqua- 
poi'tée  dans  l'Arche  par  la  Colom-  »  runi  diluvio  fuerit  pacis  terrx 
be  avoit  été  le  symbole  de  la  paix  »  redditx  ,  et  quod  fructûs  ejus 
entre  Dieu  et  les  hommes  après  le  »  Uquore  sanctum  Clirisma  confi- 
déluge  ;  que  d'ailleurs  le  frait  de  »  citur  necnon  et  altaria  illumi- 
Tolivier    entre    dans    la    composition  »  nantur  ». 

du  saint  Chrême,  et  que  l'huile  qui  en  est  exprimée  sert  à  éclairer  les 
Autels. 

Les  tems  consacrés  à  la  Ti'eve ,  Treugse  leges  inm  habebant  ab 
étoient  depuis  le  soleil  couchant  occasu  quartse  feriee,  iisque  ad  or- 
du  mercredi,  jusqu'au  soleil  levant  tum  solis  secundm  fertœ  sequentis. 
du  lundi  suivant.  (L'Assemblée  {Ex  Synodo  Helenensi  ab  hord 
d'EIne  ne  fait  commencer  la  Tre-  Sabbati  nond  tantiim).  Item  à  pri- 
ve  qu'à  JNone  du  samedi.)  Depuis  ma  die  A dventûs  usque  ad  Octavas 
le  premier  jour  de  l'Avent  jusqu'à  Epiphanise.  Item  à  die  lunse  quie 
l'Octave  de  l'Epiphanie  ;  depuis  le  antecedit  caput  jejunii  usque  ad 
lundi  de  la  Quinquagésime  jus-  dicm  lunie  qui  est  primas  post 
qu'au  lei>demain  de  l'Octave  de  la  dicm  Dominicam  octavarum  Pcn- 
Pentecôte  ;  les  veilles  et  Fêtes  de  tecostes  :  item  in  vigiliis  et  festi- 
rinvention  et  de  l'Exaltation  de  vitatibus  Inventionis  et  Exalta- 
la  sainte  Croix  ;  les  veilles  des  trois  tionis  sanctx  Crucis  ;  in  tribus  vi- 
fêtes  de  la  sainte  Vierge;  les  veil-  gUiis  et  festivitatibus  sanctse  Ma- 
les  et  fêtes  de  tous  les  Apôtres,  de  rix  ;  in  vigiliis  et  festivitatibus 
saint  Laurent,  de  saint  Paul  de  omnium  Jpostolorum  ,  SS.  Lau- 
Narbonne ,  de  saint  Jean-Baptiste ,  rentii,  Pauli  Narbonnensis,  Joan- 
de  saint  Michel,  de  saint  Martin,  nis-Boptistœ  ,  Mic/uwlis,  Mor- 
de la  Toussaints ,  et  les  Quatre-  tini.  Omnium  Sanctorum,  et  in 
tems.  feriis    quatuor  temporum. 

11  n'étoit    pas    permis   pendant  tout  Pcr  totum  Treugx  tempns,  hosti 

ce  tems-là,  d'attaquer  son   ennemi,  de  vim  aut  insidias  afferre  vel  parure 

lui  tendre  des  embûches,  de    se   pré-  nefas.       Prokibitum     quoque     ne 

parera   lui  nuire,  de  construire  aucun  castro    vel    munitioui    œdificandx 

Fort,    à    moins    qu'il    n'eût   été    com-  daretur     opéra  ,    nisi     quindecim 

mencé  quinze  jours  avant  le   tems   de  diebus  antè  prxdictas  coniinuatas 

l'Avent    ou    du    Carême ,     pas    même  Treugas  opus    inchoatum  fuerit  : 


ce  l'R/EFATW, 

iiisuper  neniini  licitum  'vi  aut  dolo  de   reprendre  ce  qui  auroit  été  injus- 

res  alio  tempore  captas  rccuperare.  teiïient  enlevé  dans  un  autre  tems. 

In  Pacis  aut  Treugx  violatores  Les    amendes,    la    confiscation    des 

animadvertchatur  mulctis  pccunia-  fiefs  ,         l'excomnuinication  ,         l'exil 

riis,  feodorum  amissione ,    excom-  ou     le    banissement    étoient     les    pei- 

municatione  ,    exilio     seu    rclcga-  nes  des   infracteurs  de   la   Pai'^    ou  de 

tione.     Apud    Occitaniam    et    in  la     Trêve.     Dans    le    Languedoc ,     le 

Comitatibiis    Ruscilionensi  et  Bar-  Roussillon    et    le     Comté    de    Barce- 

cinoncnsi ,    controversiaruin    ejus-  lone ,     l'Evêque      et    le  '   Chapitre    de 

modi    jiidices      erant      Episcopus  la    Cathédrale    étoient    les    juges    des 

et   Canonici  Cathédrales  ;    Condti  contestations     de     ce    genre  ;     cepen- 

tamen    seu    reponis     Principi   si-  dant     le    Comte   OU     le    Seigneur    du 

mut  cuni  Episcopo   commissa  erat  Pays    étoit    chargé    de   veiller  à   l'exé- 

judicioruin   exccutio.    /i    beneficio  cution    ^des    jugemens.    Il     étoit    dé- 

Pacis    et    Treugse     exclndebantur  fendu   de    se  faire   justice    en    aucune 

qui,    quolibet    modo ,  vi  non   jure  façon,    SOUS     peine    d'être    exclus    du 

su  uni  repetebant.  Triginta  aut  qua-  privilège  de  la   paix   ou    de     la     Tre- 

draginta  dies  concedebantur  ad  jus  ve.     On     donnoit    trente  ou   quarante 

probandum  vel  injuriant    reparan-  jours     de    délai     pour   se    justifier    ou 

dam.    De  damnis    à    filio  sua    in  poiu'  réparer    les   torts.    Le    père    ré- 

paterno    tantàni     dominio     alicui  pondoit   de  la   faute   de  son  fils    dans 

illatis  satisfacere  tenebatur  pater.  l'étendue     de     sa     Seigneurie     seule- 

Reus  per  judiciuni   aqum  frigidse  ment.      L'accusé      devoit      subir     1  e- 

de  crimine  intenta  se  purgabat.  preuve    de    l'eau    froide. 

Fi  ad  judiciorum    executioneni  Si     des    rebelles     refusoient    de     se 

cogebantur     contumaces  ,      et     in  soumettre    au    jugement     porté    con- 

hunc  jineni     communibus    sumpti-  tre   eux,     on    les    y    contraignoit    par 

bus  a/ebantur  Eqiwtum  tunnse,  qui  force.      Des     troupes     de     Chevaliers 

cum  armis  pacem  sequebantur  :  étoient       continuellement      sous     les 

////^c  commune  ^/i-e  compensum,  armes,     pour    veiller    à    l'obseiTation 

primùrn    pro    securitate    et    pace  de   la   Paix    et    de    la   Trêve,    et  à  l'e- 

tuendd    solutum  ,     postmodîim    a  xécution     des     sentences     contre     les 

pluribus    Dominis  ,     sub     nomine  infractaires.      On      avoit      imposé      à 

(^-ompensi  seu  Paciagii,  exigi  so-  cette    occasion    un    droit  nommé  en 

lit  uni ,    licet  causa  vectiga  lis  ejus-  latin     Commune    ou    Compensum     qui, 

modi  dcsierit.  comme  bien  d'autres  de  ce  tems-là, 
continua  d  être  levé,  lors  même  que  la  cause  qui  lui  avoit  donné  naissance 
eut  cessé  d'exister. 

Terum     in      pœnam    contuma-  Mais   la    peine   la     plus    redoutable 

cium   statutum  fuit    anathema    et  contre      les     perturbateurs     opiniâtres 

proscriptio,    vi  cujus  ab  Episcopo  de    la    Paix   ou    de   la   Trêve,    c'étoit 

et  Comité  damnati,  jam  à  societa-  une      espèce       d'ana thème      teriible. 

tis   cor  pore    separati    habebantur,  Le    rebelle     condamné    par     l'Lvêque 

ita  ut,  si  quando    cjusmodi  pros-  et      par     le     Comte,     étoit     proscrit; 

criptos   à  privato    quolibet  occidi  on   ne   le    regardoit    plus    comme   un 

contingeret,   id  zelo  justitiae,  non  membre    de    la    société.    Sa  vie   étoit 

homicidio  imputaretur.  abandonnée  au  premier  qui  la  lui 
pourroit  ôter.  Celui  qui  le  tuoit  n'attiroit  point  sur  lui  le  regard  sévère 
de  la    Loi  ;  on  attribuoit  son  action   à    un  zèle  de  justice    digne    de 

louange.  Telles 


PRj^FATIO.  ccj 

Telles     sont     en    abrégé    les    pré-  Hxc    summatim    retiiUmus ,    ut 

cautions   que  l'on     crut   devoir   pren-  qualiscumque      habeatur       notilia 

dre       pour    empêcher    la     ruine    to-  remediorum   adhibitorum   adversiis 

taie  des     Provinces  ,    et    sur-tout    du  summa  mala    quibus    per    totam 

pauvre    peuple    écrasé  sous    le    joug  Franciam      afjllgebantur     populi 

cruel    et    barbare     du    gouvernement  crudeli    et     inhumanâ       feodalis 

féodal.    Mais    ce     remède   fut   encore  regiminis   servhuie  oppressi.     At- 

insulfisant  par  le  malheur  des  tems.  tamen   pro     iniquitate     temporuin 
tanto   apparatu    constltutx    leges  executione  carueriint. 

XIII.  XIII. 

Du  Clergé  Séculier  et  Régulier.  ^e  Ordine  Eccl.  sivè  de  Clero 

Saeculari  et  Regulari. 

Nous    avons    remarqué    deux    sor-        Primatum.    duplex  genus ,  pri-      primates . 

tes     de     Primaties     dans    l'Eglise    de  mum  eorum    qui  pluribus    Métro-  nifeuî!""" 

France:     l'une     réelle      qui       s'exer-  polibus     prxerant ,     qualis     tune  Tom.  w.  ,,. 

çoit     dans      l'étendue     de      plusieurs  tempons  fuit   Primas    Bituricen- 

Métropoles  ;       l'Eglise       de      Bourges  ^''^>    etenim     Burdigalensi ,     Nar- 

en    jouissoit    alors    sur  les   Provinces  bonensi    et    Auxiensi     Metropoli- 

Ecclésiastiques      de      Bordeaux  ,      de  ^««^-y    prxpositus    erat.     Alterius 

Narbonne    et    d'Ausch  :    l'autre    ren-  gcneris     Primates     suse     tantùm 

fermée     dans     une    seule    Pjovince  ,  Provincix  jura  dabant ,    sed   hâc 

consistoit    à    ne    reconnoître    d'autre  gaudebant  prserogativâ  qubd  nulli 

Supérieur       Ecclésiastique       que       le  «^"    prxterquàm    Romano   Ponti- 

Pape  :  telle    étoit  ,    par    exemple  ,    la  fici  subessent   :   eo   modo ,     v.  g. 

Primatie     de     Reims.      L'Archevêque  Primas    erat    Metropolitanus    Re- 

de  Sens  jouissoit  du    titre  de    Primat  mensis,    Galliarum    Primatis    ti-  Tom.  lO.  pp. 

des    Gaules.     Le    Concile    de      Limo-  t'^lo        insigniehatur        Senonensis  ^^"  "'  '^^' 

ges  en   1031     donne    encore     le    titre  Metropolitanus.  Lemovicensem, 

de  Primat  à  l'Evêque    de    cette    ville  :  Episcopum     Primatem,      ejusque 

ce    concile    venoit     de     décider    que  sedem    omnium     Galliarum     Pri- 

Saint  Martial    étoit     le    premier  Apô-  mam  vocant   Patres   Concilii  Le-  Tom.  \\.  p. 

tre,   et   l'Eglise    de    Limoges    la    pre-  movicensis  anni  1031^  quia  Snnc- 

miere     Eglise    des    Gaules  ;     il    crut  to    Martiali  titulum  Apostoli  de- 

devoir    donner    le    titre   de    Primat    à  creverant.  Dolenses   Prseiules   non 

son    Evêque.     Depuis     long-tems     les  rnodb      Archiepiscopos     se   voca-  /i,»/. ,..  ^Hi. 

Evêques  de  Dois   s'étoient    érigés    en  bant,    sed    et     Mctropolitanorum 

Archevêques    ,       et      en       exercoient  ji^ra   in  Episcopos   Britannos  sibi 

réellement     les     fonctions       sur       les  vindicabant     et     cxercebant.     Ex 

Evêchés     de      Bretagne.       Le       Pape  epistolâ  Leonis   IX  ad    Principes 

Léon     IX    voulut     obliger    les     Eve-  Britannix  patet   hune    Pontijiccm 

ques    de    cette     Province    de    recon-  Britannos     Episcopos     MetropoU-  ,i,^i  j,  ^^^ 

noître      l' archevêque     de    Tours ,    et  tono    Turonensi   subjicere ,    etiam 

les    excommunia    par    contumace    au  anathematis       comminatione      vo- 

Concile    de    Reims     en     10i9  :     mais  laisse  :  vcriim   hoc  decreto  contro- 

cette    affaire  ne    fut    pas    encore   ter-  versia    nondàm    finita    fuit.    De 

minée.     Le    Pallium    étoit    une    mar-  Pallio,    Primatum    et    Archiepis- 

que    de    dignité     que    les    Papes  con-  coporum     dignitatis     insigni,     ità 

féroient    aux  .   Archevêques      et      aux  scribit    Fulbertus    ad    Arnulfum, 

lome  XI.  '  e  e  e 


ccij  Pli/EFATIO. 

Turonensem  ArcUprxsulem  circa  Primats  :  Fulbert  ne  croyoit  pas 
Tom.  10.  p.  annum  1023  :  «  Si  PalUum  re-  qu'il  fût  nécessaire  à  un  Archevê- 
*'^*-  »  f/uisistis  à  Romano  Pontifice,  et     que ,    pour    s'acquitter    de     ses    fonc- 

»  ipse  vobis  illud  sine  causa  dene-  tions,  quand  le  Pape  le  lefusoit  sans 
»  gaverit ,  propter  hoc  non  est  cause  légitime.  Nous  avons  déjà 
»  opus  dimittere  ministerium  ves-  parlé  du  serment  de  fidélité  que  les 
y>  irumi).  Régi  ssLcramenium  Me-  Evêques  faisoient  au  Roi;  nous 
litatis  prœstare  tenebantur  Prsc-  avons  vu  que  Hugues-Capet  ,  après 
suies,  quod  à  Siguino  Senonensi  son  avènement  à  la  Couronne ,  l'e- 
Hugonem  exegisse  suprà  memi-  xigea  de  Séguin  ,  Archevêque  de 
nimus.  Integra  legi  potest  in  ac-  Sens.  On  représenta  dans  le  Con- 
tis  Remensis  Sancti  Basoli  Con-  cile  de  S.  Basle  celui  qu'Arnbul  , 
cilii  promissio  Regibus  Franco-  Archevêque  de  Reims,  avoit  fait  aux 
ibid.  p.  516.  ruin  Hugoni  et  Roberto  ab  Ar-  Rois  Hugues-Capet  et  Robert  :  les 
nulfo  Remensi  solcmniter  facta.  actes  de  ce  G^ncile  nous  l'ont  con- 
Plerique  Prœsules  se  Episcopos  serve  en  entier.  La  plupart  des  Pré- 
Dei  gratiâ  suis  in  epistolis  inscri-  lats  s'intitulent  dans  leurs  lettres 
Ibid.  p.  458,  bunt.  Fulbertus  in  litteris  post  Evéques  spar  la  grâce  de  Dieu.  Une 
annum  1019  datis  se  dicit  De'i  et  lettre  de  Fulbert  au  Roi  Robert  est 
Roberti  Régis  gratiâ  Camoten-  remarquable  ,  en  ce  que  ce  Prélat 
sium  Episcopum.  Quod  con-  s'intitule  Evéque  par  la  grâce  de 
gruit  alii  ejusdem  epistolarum  Dieu  et  du  Roi  j  ce  qui  est  assez 
loco  ubi  se  Carnotensem  Episco-  conforme  à  un  autre  endroit  de  ses 
patum  dono  Régis  obtinere  pro-  lettres  où  il  reconnoît  qu'il  tient 
fttetur.  son  Evêché  par    le    bienfait    du  Roi. 

Coadjutores      De      Islone ,     Episcopo     Sanc-        On   voit    dans    Ademar  un  Evêque 
nei.  "  ^^^^    tonensi  et  Coadjutore  Archiepis-    de  Saintes   Coadjuteur   de    l'Archevê- 
ihid.  p.  159.  copi  Burdigalensis ,    mentio    fit    que  de    Bordeaux.    Le    Continuateur 
apud      Ademarum     Cabanensem.     Anonyme   de    la    Chronique    de  Fon- 
Anonymus      Auctor      Appendicis    tenelle   fait  aussi    mention  d'un    Ab- 
Chronici     Fontanellensis       narrât    bé     Gradulfe     fait     Grand- Vicaire     et 
viswn   fuisse    Rothomagensi   Ar~    Coadjuteur     de     l'Archevêque     Mau- 
Tom.  H.  p.  chiepiscopo    Malgerio ,    ut  «   Ab-    ger   ,      apparemment     pour     exercer 
»  botem   Gradulfum    sibi    substi-    en     son  absence    les    fonctions  Epis- 
»  tuereti  et  Vicarium  sub    se    be-     copales    en    qualité      de     Sufïragant  ; 
))  nedictione       insigniret     Episco-     car     il    n'étoit     pas     permis,    suivant 
»  pâli  » ,  eâ  mente    profectb    ut    la  discipline  de  ce  tems-là ,    de  donner 
ejus   vices  suppleret  tanquam  ip-     un  successeur    à    un   Evêque  vivant , 
sius  suffraganeus  ;  vetitum  enim     à  moins     que    le    prédécesseur    n'ab- 
erat   jure    canonico ,     illd    setate     diquât     son    Evêché.    Etienne  ,    Evê- 
vigente ,     ne    cujuslibet     viventis     que  du  Pui,  est  déposé  et  même  dé- 
Episcopi  successor    eligeretur    aut     gradé  de  l'Ordre    de    Prêtrise    par  le 
conjecraretur,       nisi     prxdecessor     Concile   de    Rome    en    998,    en     par- 
Episcopatum    abdicasset.     Stepha-     tie    pour     avoir     été   ordonné  Evêque 
nus    Fallavensis   Ecclesix   dictus     du     vivant     de    l'Evêque      Gui     son 
Episcopus     à    Romano     Concilia     prédécesseur       :      l'Archevêque        de 
Uni.  10.  p.  anni   998    de  omni    ordine    sa-     Bourges     et     l'Evêque      de       Nevers 
^^'  cerdotali    dejidtur  prsesertim    eâ     furent    séparés    de     la      Communion 

de  causa  quod  vivente  praedeces-     Apostolique  ,     parce     qu'ils     l'a  voient 


PRjEFATIO. 


CCllJ 


sacre 


et      Gérard 


«  prsedecessore  vivente,  contra  le- 
»  ges  Ecclesiasticas  in  Episco- 
»  pum    ordinare  prxsumpsissent  i> . 


Abbaies. 


Evêqiie     de    sore  suo  fuerai  ordinatus  Epis- 
Cambrai,    fait   les   plus    vifs  reproches     copus.     Suspens!,   quoque  à    Com- 
à    Adalbéron  ,     de    ce     qu'il     vouloit     munione  Bituricensis    Archiepisco- 
se    donner     un    Coadjuteur    et     faire    pus    et    Nivernensis    Episcopus  , 
ordonner     son      successeur     de     son    eo    quod      eumdem     Stephanum , 
vivant.     Cependant     il     éloit     permis 
d'ordonner    un     Evêque      pour     une 
Eg-lise  ,        quand      le      prédécesseur 
avoit    renoncé    volontairement   à    son    Acriter    a    Girardo     Cameracensi 
Evêché   ,     comme     on    peut    le    voir    corripitur  Adalhero    Lauduncnsis 
dans    une    lettre  de    Fulbert  qui  ap-    qubd     per    inusitatum    nefas  in  Tom.  lo.  p. 
puie     son     sentiment    par     l'autorité    sanctâ  Ecclesiâ ,    successorem ,   se 
de  Saint  Grégoire.  vivente,  in  sede  Pontificali  collo- 

care    volebat.    F'iventis    autem   prœdecessoris    qui    Episcopatum    ahdicavisset 
successorem    légitimé    consecrari    posse    probat    Fulbertus    a    auctoritate    B. 
«   Gregorii     Papx    qui    eript  is    suis ,     sicut    nuLli    Pontificum    non   petenti  ihïd.  p.  460. 
«   in  qudlibet  segritudine  succedendum  fore  docuit,    ità  voluntariè  renuntianti, 
sedi  suée  successorem  nullo  modo  denegavit  ». 

Les  Abbés  Réguliers  étoient  en  Abbates  Ordinem  sccundum  in. 
possession  de  tenir  le  second  rang  Clero  obtinebant  ,  et  proxime  post 
dans  le  Clergé  ;  nous  avons  vu  Episcopos  sedebant  in  Conciliis  et 
qu'ils  prenoient  séance  dans  les  Synodis ,  perinde  atque  in  Regni 
Conciles  et  dans  les  Synodes  im- 
médiatement après  les  Evêques  :  il 
en  étoit  de  même  dans  les  Assem-  lippi.  Sacro  Presbyteratûs  Or^ 
blées  solemnelles  de  la  Nation  ,  dini  initiati  erant  :  Bartholo- 
COmme  l'atteste  le  procès -verbal  meeus  Diaconus ,  càm  in  Abbatem 
du  Sacre  de  Philippe  I.  Ils  étoient  majoris  Monasterii  fuisset  elec-  Md.  p.  272. 
Prêtres.  Barthélemi  ,  Abbé  de  Mar-  tus ,  Sacerdotii  gradu  una  cum 
moutier  ,  n'étoit  que  Diacre  lors-  Abbatiali  benedictione  insignitus 
qu'il  fut  éhi  ;  mais  ayant  été  béni  à  est  Cluniaci  priusquhm  Abbatise 
Cluny  ,  il  y  reçut  l'Ordre  de  la  possessionem  adiret.  Sulpicium 
Prêtrise  avant  que  de  prendre  pos-  vero  S.  Martini  Turonensis  The- 
session  de  son  Abbaye.  Nous  re- 
marquons au  contraire  que  Sulpice  , 
Trésorier   de  S.    Martin    de    Tours  , 

n'étoit    que    Soudiacre  ,     et    que    son    promotos      animadvertimus .      Sed 
prédécesseur       Hervé      n'a  voit       reçu     Sancti  Martini    Thesaurarise  nul- 
que  le    Diaconat  :  mais    c'est    que  ce 
bénéfice  n'étoit  pointa  charge  d'ames. 

Helgaud    fait     mention    du    Clergé 
de     la    Chapelle     du     Roi     Robert. 


Conventibus  ut  videre  est  in    rela-  Tnm.   a. p. 

32. 

tione      Coronationii-     Reais     Phi- 


saurarium     ad   Subdiaconatum   il- 

liusque    prsedecessorem    Hervxum    Tom.  lO.  pp. 

in-  .  J      *         *     /•    •         ^08  e/  589. 

ad    Diaconatum     duntaxat  juisse 


la  erat  annexa  animarum  cura. 

Apud     Helgaudum    memoratur  ibid.  p.  102. 
collegium    Clericorum     Régis    Ro- 


GeofProi    Evêque     d'Auxerre    ,     avoit    l^erti.  Goffridus ,    Episcopus  Au-  Tom.  n.  p 
été    Clerc    de    la  Chapelle    de  Henri    tissiodorensis ,    sub    Henrico  Rege 


114. 


I.  Nous   ne  voyons  pas  qu'il  ait  joui 
du     privilège      si     recherché    alors  , 


Clericus     Palatii  fuerat.     Verîim      Exemptio- 


n       •        yo  If        g^i        "S*  quaruin- 

non  'videntur  Regias  Capellse  Lie-  ,iain    Eccles. 
d'être    exempt   de    la  jurisdiction    de     rici     exemptionem    ab     Episcopo-  p,  Regu'ul^ 
l'Ordinaire   ,     et      d'être     immédiate-     rum    jurisdictione    et    Apostolicx 
ment    soumis     au   saint  Siège  :   mais    sedi       subjectionem      immediatam 


CCIV 


PRjEFàTIO. 


Tom.   10.    p. 


Ibid.  p.  421. 


amhiisse.  Cerlè  Turonenses  Sancti 
Martini  Canonicos ,  sxcularis 
licet  Ordinis,  Juec  privilégia  sihi 
vindicasse  testantnr  litterse  Gerberti 
eosdein     rcbellionis      expresse     ar- 


Ihtd.  />.  438. 


le  Chapitre  de  S.  Martin  de  Tours 
le  prétendoit  quoique  séculier  ;  les 
Chanoines  avoient  refusé  de  rece- 
voir la  bénédiction  de  l'Archevê- 
que :  .  Gerbert    traite     nettement     ce 


guentis ,    quod  Archiepiscopi  sui    procédé    de   révolte.    Les   Moines    de 


benedictionem  renuerint.  Idem 
Gerbert  us  ,  ciun  urgeretur  co- 
ram  Monachis  S.  Dionysii  quos 
Episcopi  sacris  interdixerant  {for- 
san  propler  turbas  in  Conventu 
San-Dionysiano  decimarum  oc- 
cas  ione  excita  tas)  a  divin  a  obse- 
»  quia    celebrare 

')  Romanse  Ecclesisu  Monasterii 
»  S.  Dionysii  factis  contraire 
»  debere  ,  (  respondit  )  privile- 
»  giis  Canonum  auctoritate  pro- 
»  mulgatis    se    assensum  prsebitu- 


S.  Denis  avoient  été  interdits  par 
les  Evèques  ,  sans  doute  à  cause  de 
l'émeute  arrivée  au  Concile  tenu 
au  sujet  des  dixmes 
Gerbert  de  célébrer 
en  leur  présence  , 
vaincre  sa  répugnance 
nec  privilegiis  sant  les  privilèges  de  cette  Abbaye  , 
le  Prélat  répliqua  qu'il  ne  con- 
noissoit  point  les  privilèges  quand 
ils  étoient  opposés  à  l'autorité  des 
Canons.  Fulbert  n'étoit  pas  plus 
favorable    aux     exemptions  ;     il    re- 


:     on     pressa 

l'Office     divin 

et     l'on    crut 

en  lui   oppo- 


»  rum,   nec  si  quid  contra    leges    prend     vivement 


Ibid.  p.  475.    » 


un  Abbé  de  Saint 
»  Ecclesiasticas  decretum  sit ,  pro  Médard  ,  pour  avoir  osé  célébrer 
recepturum  ».  Non  miniis  la  Messe  dans  son  Eglise  qui  avoit 
ejusmodi  privilegiis  adversabatur  été  pollue  par  un  meurtre  ,  sans 
Fulbertus  qui  Richardum  Sancti  l'avoir  fait  réconcilier  par  l'Evèque 
Medardi  Ahbatem  graviter-  cor-  de  Sc»issons.  Abbon  de  Fleury  au 
ripit ,  quod  in  Ecclesid  sui  Mo-  contraire  grand  partisan  des  exemp- 
nasterii  violatd,  sine  Episcopali  re-  tions  et  des  préteations  de  la  Cour 
conciliatione  ,  Deo  sacrificare  de  Rome  ,  raisonnoit  d  après  des 
praesumpserat.  Contra  Jbbo  Flo-  principes  bien  différens  :  il  ne  peut 
riacensis  exemptionum,  privilegio-  se  persuader  que  l'archevêque  de 
rumque  ab  Jpostolicd  Sede  con-  Tours  ait  voulu  enfreindre  les  pri- 
cessorutn  studiosissimus  de/ensor  ,     vileges     de     S.    Martin     appuyés    par 

les  Bulles  des  souverains  Pontifes  , 
et  exhorte  les  Chanoines  à  ne  pas 
balancer  entre  les  Evêques  de  Ro- 
me et  ceux  de  Tours. 
norum  Pcntijîcum  dccretis  et  sanctorum  Canonum  institutis.  Martinia- 
nosque  Canonicos  monet  Romanorum  Pontificum  edicta  Turonensium 
Prœsulum    mandatis  sine  ullâ  cunctatione  anteponenda  esse. 

Cet      Abbé       avoit 
refusé     à     l'Evêque 
pece    de    soumission 


sibi  in  animum  inducere  non  vale- 
bat  Turonensem  Archiepiscopum 
contradicere  voluisse  privilegiis 
S.    Martini     et     contraire    Roma- 


ibitl.  /J..3-28. 


Idem  Abbo  nunquam  adduci 
potuerat  ut  subjectionem  ab  Au- 
relianensi  Episr.opo  requisitam 
exhiberet.  Contcndebat  enim  Mo- 
nasterium  suum 


exigeoit 


de     lui  ;    il 


Régi  soli  in  tem- 


pora 


libus     obnoxium 


son 
Roi 


prétexte     que 
ab    omni    soumise    qu'au 
jurisdictione    Episcopali  in  spiri-    porel  ,    et    qu'elle    étoit    exempte 
tualibus    esse   immune.     Eamdem    la    jurisdiction     Episcopale      pour 


constamment 
d'Orléans     l'es- 
que    ce     Prélat 
alléguoit    pour 
Abbaye     n'étoit 
pour    le     tem- 
de 
le 


agcndi    rationem    secutus  Gauzli-     spirituel. 
nus    Abbonis  successor  se   excom-     étoit    dans 


Gauziin     son 
les     mêmes 


successeur 
sentimens   , 


PRJEFATIO.  ccv 

et  s'étoit  plutôt  laisse  excommu-  municari  passas  est  potius  quàrn 
nier  par  l'Evèque,  que  de  lui  don-  obsequium  ab  Episcopo  exactum 
ner  la  satisfaction  qu'il  désiroit.  redderet.  Fidbertus  verô  hanc  U- 
Fulbert  prend  un  sage  milieu  ;  il  tem  sic  diremit  :  Episcopum  hor-  Tom.  lo  p. 
exhorte  l'Evêque  à  ne  demander  à  tatus  est  ut  subjectionern  Cano- 
l'Abbé  que  la  soumission  canoni-  nicam  tantummodb  exigeret,  sa- 
que, et  non  pas  les  sermens  de  fi-  cramenta  verô  et  caetera  quae. 
délité  et  les  autres  marques  de  dé-  ad  mundanam  legem  pertinent 
pendance  séculière.  Il  écrit  à  l'Ab-  missa  faceret.  ^4hbati  autem  prx- 
bé  de  rendre  à  son  Evèque  la  sou-  cipit  ut  subjectionern  Episcopo 
mission  qu'il  lui  doit,  et  se  déclare  suo  debitam  exiùbeat  et  addit : 
ouvertement  contre  les  privilèges  «  Ego  neque  legem  neque  modum 
d'exemption  ,  jusqu'à  dire  qu'il  »  ratiocinationis  invenire  possum 
ne  connoît  ni  loi  ni  raison  ca-  »  qui  vos  ab  jugo  subjectionis  ab- 
pables  de  les  autoriser.  Fulbert  »  solvat  d.  Ergovel  Eulbertus  pri-  /bùi.  p.  s^^. 
ignoroit  donc  le  privilège  [qu'Ab-  vilegium  Abboni  à  Gregorio  V 
bon  avoit  obtenu  de  Grégoire  V  ;  concessum  ignorabat,  vel^  si  nove- 
ou  s'il  le  connoissoit ,  quelle  étoit  rit,  ilLud  Canonum  auctoritati  post- 
sa  manière  de  penser  sur  les  privi-  posuit.  Certè  in  Concilio  Ansano 
leges  émanés  de  la  Cour  de  Rome?  an.  1025  celebrato ,  nulld  habita  /m.  ,j.  ^39. 
Les  Pères  du  Concile  d'Anse  n'eu-  ratione  privilegH  Romani  judica- 
rent  pas  plus  d'égard  aux  privile-  tum  est  non  licuisse  Archiepis- 
ges  de  TAbbaye  de  Cluni ,  et  blâ-  copo  Viennensi  Monachos  apud 
merent  l'Archevêque  de  Vienne  Cluniacum  ordinare  sine  permis- 
d'y  avoir  ordonné  des  Moines  sans  su  Episcopi  Matisconensis.  Cx- 
la  permission  de  l'Evèque  de  Ma-  tenim  magnas  variationes  unde- 
con.  Au  reste  la  discipline  varia  cimo  sœculo  experta  est  disciplina 
dans  ce  siècle  sur  les  exemptions  Ecclesiastica  et  potissimiim  circà 
comme  sur  beaucoup  d'autres  exemptiones  quse  magis  ac  magis 
points  ,  et  les  exemptions  prirent  fréquentes  esse  cœperunl.  Ecclesia- 
faveur  de  plus  en  plus.  L'usage  où  rum  exemptarum  numerus  crevit 
étoient  plusieurs  Seigneurs  d'as-  consuetudine  quâ  fundatores  eas 
sujettir  les  Eglises  de  leur  fonda-  Censu  quodam  Apostolicse  Sedi 
tion  à  un  Cens  envers  le  saint  Siège,  solvendo  onerabant  ,  et  Beato 
et  de  les  donner  en  Aleu  à  Saint  Petro  Ecclesiseque  Romanie  in 
Pierre  ,  contribua  sans  doute  à  les  patrimonium  et  alodium  devove- 
étendre.  Entre  beaucoup  d'exem-  bant.  Hoc  prxstitit  Goffridus-  rom.  u.  p. 
pies,  nous  ne  citerons  que  la  fon-  Martellus ,  Comes  Andegavensis ,  ''^'■ 
dation  de  l'Abbaye  de  Vendôme  in  fundatione  Monasterii  Findo- 
par  Geoffroi-Martel,  et  rEvè(]ue  dio-  cinensis ,  et  quidem  concessione 
césain  y  consentit  expressément.  Si  Carnotensis  Episcopi  ut  potè  Diœ- 
l'on  en  croit  la  Chronique  de  Beze ,  cesani.  Quin  etiam  si  fides  Chro- 
le  respect  pour  S.  Pierre  ne  se  bor-  nico  Besuensi ,  ciim  Léo  Papa 
na  pas  à  procurer  l'exemption  de  JX  judex  sederet  ad  dirimcndam 
la  jurisdiction  Episcopale  ;  il  s'é-  controversiam  S.  Pétri  Besuensis 
tendit  jusqu'à  exempter  de  dixmes  Monachos  inter  et  Canonicos  Lin- 
et  de  cens  envers  toute  autre  Egli-  gonenses  de  quâdam  vined  Mo- 
se  celles  qui  étoient  dédiées  sous  nachorum  decimam  exigentes  , 
l'invocation      du     Prince      des      Apô-  «  erupitinvocectquidinArchivis 

fff 


ccvj  PR^FATIO. 

Ton,,  ii.  p.  „  sanctx  Romanx  Ecclesix    vide-  très    ;     au     moins    cette     Chronique 

639  .       .                         , 

»  rat  ostendit  dicens  :  Sanctorum  attribue    un  pareil   jugement   à  Léon 

»  Patnim  qui  antè  me  sanctse  Ro-  IX  ,   et  elle    fait    dire    au   Pape   qu'il 

»  manœ  Sedi  prxfuerunt  authori-  avoit    lu    dans    les    Archives    de    l'E- 

*  tate  sancitum  est,  ut  nulla  Ecclc-  glise   Romaine     ce    principe    singulier 

»  sia  qux    in    honore    B.     Pétri  de  Jurisprudence   ultramontaiue. 
»  Apostolorum    Principis  sit  fundata  alteri  Ecclesix  Censum  vel  Décimas   pér- 
it solvat  ». 

De  Régula-      Pleraque      tamen      Monasteria  La  plupart   des    Monastères   étoient 

"'""'■           Dioecesanorum     Episcopornm    ju-  soumis     à   la  jurisdiction    de    l'Ordi- 

risdictioni   parebant ,   et   sat   an-  naire,  et     les    privilèges     des   exemp- 

gustis  iimitibus  exemptorum  coar-  tions      n'étoient    pas     aussi     étendus 

ctabantur  privilégia.    In  toto   Re-  qu'ils    le  sont     devenus     depuis.    On 

gno    unicus    erat    Ordo     Régula-  ne  connoissoit   alors  qu'un    seul    Or- 

rium  quorum   Monasteria    compo-  dre    de     Réguliers    composé    de  tou- 

nebantur  ad   normam  Regulx  S.  tes    les    Abbayes    du     Royaume.    La 

Benedicti    per    leges    tàm    civiles  loi    générale    selon    laquelle    elles    se 

tàm  Canonicas,  et  per  statuta  lo-  gouvernoient    étoit    la    Règle    de     S. 

calia    attcmperatx.    Abbatix  à  se  Benoît    modifiée    par    les   Canons    des 

invicem    disjunctx    nullius    socie-  Conciles  ,     par     les     Capitulaires    de 

tatis    nisi    spiritalis  vinculo  con-  nos  Rois ,   et  par  les   Statuts  et  Cou- 

nectebantur  ;    singulœ    tamen  sub  tumes    locales.    Les     Abbayes    étoient 

se    Colonias    habebant  et  Appen-  indépendantes    les    unes    des    autres  ; 

dices ,  ■  nempe     Cellas ,     Abbatio-  mais     chacune      avoit      des     Celles  , 

las ,    Obedienlias    seu    Prioratus.  Abbatioles  ,        Obédiences  ,        Prévô- 

Tum.  10.  p.  Porrb    Prioratus    nomen  primàm  tés  ou  Prieurés  dans    sa   dépendance. 

invenimus   in    Diplomate    Roberti  Nous     trouvons    le     nom    de    Prieuré 

Régis   anni  1025.    Regularis    ob-  employé     pour      la       première      fois 

servantix  restituendx    causa    non-  dans    une    Charte  du  Roi    Robert  de 

nunquam    Abbatia    regimini  Ab-  l'an     1025.    On    soumettoit     quelque- 

batis     alterius    Cœnobii    subjicie-  fois    une     Abbaye    au     gouvernement 

batur.    Sic     Odilo     et    Mayolus  de    l'Abbé     d'un      autre     Monastère, 

Çluniacenses ,      Willelmus    Divio-  pour    y   rétablir   l'observance    :      c'est 

nensis ,      Richardus     S.      Vitoni  ainsi  que    S.    Odilon  ,     S.    Mayeul  , 

nonnullique  alii    spectatx  virtutis  Guillaume    de    Dijon  ,     Richard     de 

et    pietatis   viri  plurium    Monas-  S.    Vanne    et    quelques    autres    per- 

teriorum   administrationi  sux  com-  sonnages     recommandables     par    leur 

missorum   fuerunt    Abbates.    Ve-  piété    et    leurs  vertus    ont  été   Abbés 

rhm     hallucinaretur    quisquis    eos  de     plusieurs      Monastères     confiés    a 

totidem    Ordinum  aut    Congrega-  leurs    Soins.     Mais    on    se    tromperoit 

tionum  Prxfectos   générales  exis-  si    on   les   prenoit    pour     des    Géne- 

timaret  ;    nondiim    enim    illo   xvo  raux    d'Ordre    OU    de    Congrégation  ; 

ejusmodi  societatum    ulla  Iiabeba-  on     n'en    connoissoit     point      encore. 

tur  idxa.  Accidentalis  erat  et  tem-  Cette        dépendance       de       plusieurs 

poraria  illa   plurium  Cœnobiorum  Monastères     à      l'égard      d'un      Abbe 

uni   Abbati  subjectio,  dcfunctoque  étoit      accidentelle      et      passagère    : 

Abbate  et  sxpiàs    eo  vivente   dis-  elle  finissoit  à    la  mort  de   cet    Abbé, 

sohebatur.    Non  diffitemur  quas-  et     souvent     même    de     son    vivant. 

dam  Abbatias  in  Prioratus  redac-  Nous      conviendrons     qu'il      y      eut 


yii^bATW.  ccvij 

quelques        Abbaves        réduites       en  tas  fuisse,  et  sic  altcrius  Monas- 

Prieurés           et      qu'elles        devinrent  terii    appendices    evasisse  :     quin 

par-là    des     dépendances    d'un    autre  etiam  ,    rariùs  taincn,  par  va   Ah- 

Monastere.    On     a    même    vu     quel-  hatia  majori  unita  vel  subdita  vi- 

quefois      mais   plus      rarement ,     une  detur  ;  'verkm  in  eo  casu ,  Priora- 

petite    Abbaye     donnée    et      soumise  tuum      conditionem     sortieOatur  , 

a    une   "-rande  ;  mais    alors    elle     de-  nisi  qubd  Monasterii  subditi  prx- 

venoit    de     même    condition  que   les  positus  titulum  Abbatis   retinebat. 

Prieurés,  avec  cette  différence  que  le  Supérieur   du  Monastère  dépen- 
dant conservoit  le  titre  d'Abbé. 

Le  Prévôt  et  les  Doyens  veil-  Secundiim  Abbatem.  regulari 
loient  sous  l'Abbé  au  maintien  observantisc  invigiLabant  Prœpo- 
de  l'observance.  Les  Officiers  i  du  situs  et  Decani.  Clausti'ales  dice- 
Monastere  étoient  appelles  Clans-  bantur  Monasteriomm  Officiales 
traux  ,  quand  leur  administration  quorum  administrationes  assiduam 
demandoit  leur  résidence  dans  le  i"-  Monasterio  commorationem  ex- 
Cloître ,  comme  le  Cellerier  ,  PAu-  igebant  ,  quales  in  nos  tris  mo- 
monier  ^  l'Infirmier,  le  Chambrier ,  numentis  memorantur  Cellerarius, 
le  Préchantre,  le  Trésorier  ,  CE-  Eleemosjnarius,  Infirmarius,  Ca- 
colâtre  etc.  Les  partages  des  biens  ^erarius,  Prœcentor ,  T/tesau ra- 
des Monastères  entre  les  Abbés  et  ^^"^  -^^^  Archiclavis ,  Scholasù- 
les  Religieux ,  et  l'attribution  que  c«^ ,  etc.  Officia  claustralia  nata 
les  Rois  et  les  fondateurs  firent  videntur  ex  partitione  bonorum 
eux-mêmes  de  certains  Domaines  ^'^^^'^  ^bbates  et  Monachos,  vel 
à  des  objets  déterminés ,  ont  don-  etiam  ex  eo  qubd  ipsimet  Reges  et 
né  naissance  à  ces  offices  qui  au  cseteri  fundatores  quasdam  posses- 
bout  de  plusieurs  siècles  sont  deve-  siones  distinctis  Monasteriomm 
nus  des  titres  perpétuels  à  l'exem-  utilitatibus  et  ministeriis  assigna- 
pie  des  offices  et  dignités  des  verunt.  Labentibus  sœculls  titulo- 
Chapitres  séculiers ,  qui  dans  leur  rutn  perpetuorum  naturam  adepti 
origine  n'a  voient  été  que  de  si  m-  sunt  officia  claustralia  perinde  ac 
pies  administrations  révocables.  sxcularium  Collegiorum  officia 
et  dignitates  quse   primiliis   administrationes  erant  revocabiles. 

Les    Officiers    préposés    à    la    régie  Olim   Obedienciarii ,   tune  Prœ- 

des    biens     éloignés ,     connus    autre-  positi  vocati  sunt    Monasteriorum 

fois    sous    le     nom     d'Obédienciers  ,  Officiales  quorum   diligentiie  com- 

prenoient     le    nom     de     Prévôts      des  missa    erat  prsediorum  externorum 

Domaines    qui    leur    étoient    confiés  ;  seu  villarum   administratio.  Ejus-  tom.  lo.  p. 

ils   étoient  choisis  par  l'Abbé   et    par  modi    Prœpositos     ab    Abbate    et  ^^^' 

la    Communauté ,     ou     par     la    Com-  Conventu   sive   etiam  à   Conventu  aso!         '' 

munauté  seulement,  et    ils     vivoient  solo  constitutos  fuisse  manifestum 

avec    quelques-uns    de    leurs    confre-  est  ex    libro  Miraculorum  S.   Be- 

res   dans  les    Prévôtés.    On   les   a    de-  nedicti.    Cum     quibusdam     sodali- 

puis      appelés      assez     communément  bus  degebant  in  prxposituris  pos- 

Prieurs;     et    les      Prévôtés,    Prieurés,  teà  à  Prioratibus  nuncupatis,sicuti 

Il    ne      faut     pas     cependant      cioire  Prsepositis     Priorum    nomen     sse- 

que    tous    les  Prieurés    soient  des  dé-  pilis    inditum    est.     Neque     idco 

membremens     des      anciens     Domai-  existimamus  omnes  Prioratus  esse 

nés   des  Abbayes.  11  y  en  a  un  grand  totidcm  distractiones  bonorum  an- 


ccviij  pujefatio. 

tîquitiis   à    Monasteriis   possesso-  nombre  qui  n'en  ont  jamais   fait  par- 

nim.     Multi    eriim     Ahbatialium  tie.   C'étoient  des   Monastères  et    des 

aut  Conventualinm  mensarum  par-  Eglises     déjà      fondées     et    occupées 

tes    nunquam  fnerunt.    In    exem-  par   des    Clercs    ou     par   des    Moines 

plum    adducere    possemus    plures  que   les     fondateurs     ou    leurs    ayans 

Ecclesias  jam    redditibus     instru-  cause    mettoient    sous    la     dépendan- 

ctas,  et  à   Clericis  sive  à  Mona-  ce    d'une    Abbaye,    à    condition    de 

chis  possessas  priusquum  fundato-  les    faire    desservir     par    un     certain 

res  vel  fundatorum  jurium   Vica-  nombre  de    Religieux  ;    ou    des    fon- 

rii   eas  Monnsterio     cuidam    sub-  dations      nouvelles     faites     aux    mê- 

jecissent  ed  lege,  ut  certus  Mona-  mes    conditions.     Il     est    visible    que 

chorwn  numerus  in  Us  aleretur  ad  ces  sortes    de   Prieurés    n'ont    jamais 

sacras  laudes   Deo    persolvendas.  été    des     démembremens     des    Man- 

Quam    quidem    conditinnem    suis  ses     Abbatiales      ou      Conventuelles. 

fundationibus    quoque  apposuerunt  Au    reste     les     Prévôts     ou.    Prieurs 

plurium      Prioratuum     recentium  dépendans       d'un       Monastère      ve- 

conditores.  Porrb  liquet  istius   ge-  noient   tous    les  ans    rendre    compte 

neris   Prioratuum     possessiones    à  de  leur    administration       à     la    Com- 

Censu    Abbatiali    vel    conventuali  munauté  du  Chef-lieu  ;   c'est    ce    que 

Monasteriorum,  quibus    tamen  suh-  l'on     appelloit     le     Chapitre     général 

jacebant,    seniper  fuisse     disjiinc-  de  chaque    Abbaye  ,   qui   n'a   rien    de 

tas.  Cœteràm  Prsepositi  sive  Priores  commun   que   le  nom    avec    les   Cha- 

Monasterio   cuidam      ubnoxii     ad  pitres   généraux  des    Ordres   et   Com- 

illud  quotannis    conveniebant  pri-  grégations  modernes  ,    et    même  avec 

marii    Cœnobii   Conventui   gestio-  les      anciens      Chapitres     provinciaux 

«iV  suse  rationes  reddituri.    Ejns-  institués  par    le   Concile      de    Latran. 

modi    Cœtus   vocabatur    Capitulum  générale    cujuslibct  Monasterii ,    rnaximè 
distinguendum    a      Capitulis     generalibus     recentium    Ordinum    et     Congre- 
gationum  ,     vel     etiam    à     Capitulis     Provincialibus    Lateranensis     Concilii 
decreto  institutis.   Hsec  enim  a  se  invicem  valdè   différant  nec  conveniunt  nisi  . 
nomine  teniis. 

Pueri   à   prima    setate  supremo        L'usage  de    consacrer    à     Dieu    les 

Numini  devovebaniur   in  militiam  enfans     dès     l'âge     le     plus     tendre  , 

Clericalem    vel   Monasticam     ad-  subsistoit    encore    dans    les    Monaste- 

sciscendi,  sed  ferè   nunquàm    fie-  res  et  dans    le    Clergé     séculier.    Ces 

bant  ejusmodi  oblationes  citrà  ali-  oblations        étoient  ordinairement 

Tnm.   \.  i>.    quam  donatlonem  :  v.    g.   quidam  accompagnées      de      quelques      dona- 

Condomensis  Abbatise    Benefactor  tions  :     un    bienfaiteur     de     l'Abbaj^e 

unum  ex  filiis  suis  «  huic    Cœno-  de  Condom  y  offrit   un  de      ses   fils  , 

»  bio  serviturum  juxtà  regularum  et    donna    au    Monastère     la    moitié 

B  institutionem    delegavit ,  et  me-  d'un    bois.    Les  Monastères     n'étoient 

»  dietatem-  sylvx  de  Lanâ  largitus  pas    seulement     remplis    par    les  en- 

r,  est  y>.  Mirum  quot  nobiles  viras  fans    des     Nobles,      une      foule     in- 

ad  Monasticam  professionem  am-  croyable  de    Seigneurs    désabusés   du 

plectendam    induxerit   sœculi    va-  monde   et  de  ses   vanités ,     ou      tou- 

nitatum  satietas  et  fastidium,    vel  chés  du  repentir   de     leurs      crimes  , 

agendcv  solutaris  pœnitentise    desi-  venoient  les    y   expier ,  et    goûter  les 

derium   aut  solitarice  vitx  suavi-  douceurs      d'une     retraite      salutaire. 

tas       Dàm  ex    Monasteriis  multi  Tandis    que   l'on   tiroit    les    meilleurs 

sujets 


.S96 


PRjEFATIO.  ccix 

sujets  des    Cloîtres ,     pour    les  élever  assumebantur     ad    Episcopatum ,' 

à    l'Episcopat  ,     on    voyoit      en    des-  nonnulli  quoque  videbantur  Epis- 

cendre    des    Prélats     qui    préféroient  copi^    ahdicatis      honoribus ,    cu- 

une    vie    simple    et  retirée     à    l'émi-  culld  Infulas  commutare.     Dubi- 

nence  de    leurs  dignités.  On    mit    en  tatum  verb    fuit  utràm  Episcopis 

question     si    un     Evêque     qui     avoit  Monasticam  vitam  professis  func- 

embrassé    l'Etat    Monastique    pouvoit  tiones    Episcopales    obire     liceret. 

continuer      d'exercer      les      fonctions  Ne^avit  Sylvester  Papa  II  in  lit-  Tom.  lo.  p. 

.  '  427. 

Episcopales  :  Sylvestre  II  décida  la  teris  ad  Odilonem,  Abbatem  Clu- 
négative  au  sujet  d'un  Evêque  qui  niacemem,  anno  999  datis.  Tre- 
s'étoit  fait  Moine  à  Cluni.  Treize  decim  post  annis ,  Benedictus 
ans  après,  Benoît  VIII  accorda  à  un  Papa  FUI  Benigno  ex  Episco- 
autre  Evêque  Religieux  de  S.  Bé-  po  in  Monachum  Divionensem 
nigne  de  Dijon ,  l'exercice  du  pou-  mutato  Episcopalia  mania  obeun- 
voir  Episcopal.  D.  Mabillon  con-  di  potestatem  contulit.  Suspicatur 
jecture  que  l'opinion  de  Sylvestre  Mabillonius  Sjlvestri  II  et  se- 
II  et  de  ceux  qui  l'ont  suivie  ,  n'est  quacium  opinionem  innixam 
appuyée  que  sur  la  décision  du  fuisse  in  solâ  Photianse  Synodi  au- 
Conciliabule  de  Photius.  Or  cette  toritate  in  quâ  idco  tantiim  decre- 
décision  qui  interdisoil  les  fonc-  tum  fuit  Episcopatum  post  Mo- 
tions Episcopales  à  un  Evêque  en-  nasticam  professionem  rcpeti  non 
gagé  dans  l'Etat  Monastique ,  n'a-  posse,  ut  Ignatio  Patriarche  per 
voit  pour  motif  que  d'ôter  au  saint  Photium  expulsa,  et  in  Monas- 
Patriarche  Ignace  relégué  par  Pho-  terium  detruso,  omnis  spes  reditûs 
tius  dans  un  Monastère ,  tout  espoir  in  suam  sedem  prxcluderetur. 
de  remonter  jamais  sur  son  siège. 

La    dévotion    à    l'Etat    Monastique        Innumeri     Prsesules   et    Nobiles 
étoit     si     répandue   ,      qu'un    grand  saltem     urgente     mortis    periculo 
nombre   de    Seigneurs     et    d'Evêques  Monasticum     institutum      amplec- 
vouloient     avoir     la    consolation      de  tebantur,      seque    Necrologiis    cu- 
l'embrasser    avant    que    de    mourir  :  rabant     inscribendos    cum    titulo 
on   les  revêtoit   de  l'habit  Religieux,  Monachorum       ad     succurren- 
et  on   les    inscrivoit  dans    les    Nécro-  dum  ^  id  est  qui   Monachatui  no- 
loges    avec     le    titre  de     Moines     ad  men  dederant  eâ  lege   ut  adjuva- 
succurrendum   ,     c'est-à-dire     qui     de-  rentur  suffragiis  et  orationibus  Re- 
paient   être    secourus    par    les    prie-  ligiosarum  familiarum.   Multi  au- 
res    des    Religieux.    Ceux    qui    crai-  tem  ne  improvisa  morte  aut  qud- 
gnoient     qu'une     mort      prématurée  vis  aliâ  ratione  impedirentur  quo- 
ne    les    privât    de  cette    satisfaction ,  minus     tanto    fruerentur    emolu- 
demandoient    du    moins    à   être  asso-  mento ,     intégra    valetudine     Mo- 
des aux   prières  et  aux  bonnes    œu-  nachomm  precum  et  piorum  ope- 
vres    des    Communautés    Religieuses,  rum  societatem  expetebant.   Sic  se 
Eudes    le   Champenois ,    la    Comtesse  gessit  Odo,   Trecensis  et    Blesensis 
Ermengarde    son    épouse  ,      et    leurs  Cornes,  qui  «  in  Capitulum  S.  Ju-  Tom.  w.  p. 
fils    obtinrent    cette    faveur    dans    le  »  ^^«^*   Turonensis  est  conductus, 
Chapitre      de       l'Abbaye       de     Saint  »  acceptâque     societate  loci,    ipse 
Julien    de     Tours.    Un     bois     consi-  »  uxorque    ejus     Ermengardis  ac 
dérable    donné    par    le    Comte    à   ce  »  fdii  ejus ,  ob  recompensationem 
Monastère  en    fut   le   prix.  Les  asso-  »  memoriamque   datx    sibi    socie- 
Tome.  XI  g  g  ë 


200. 


ccx  PR^FATIO. 

»  tatis  concessit  S.  Juliano  hos-  ciations  et  les  professions  à  la  mort 
»  cum....  Petiit  quoque  ut  quo  étoient  toujours  accompagnées  de 
»  die  moreretur,  nomen  ejus  inter     donations. 

»  nomina  fratrum    scriberetur   i>.  Hic    et   alibi    passim    videntur    ejusmodi 
spiritiialium     bonorum     communicationes     cum      temporalium     possessionum    ' 
donationihus    conjunctse.    Idem    dici    potest   de    moribundorum    in     Ordinem 
Monasticum  cooptatione. 

Pueris  à  parentibus  à  prima  Les  enfans  que  les  pères  et  me- 
xtate  oblatis  seculum,  illsesd  con-  res  avoient  offerts  aux  Monastères 
scientid,  repetere  nefas.  Nonnullis  dans  l'âge  le  plus  tendre  ,  étoient 
tamen  contigit  obligationum  tàm  censés  liés  dans  le  for  intérieur. 
prxcocium  vincula  solvere,  qua-  Quant  à  l'extérieur  ,  il  ne  paroît 
Tom.  a.  p.  les  fuere  Balduinus  S.  Pétri  Gan-  pas  que  tous  aient  été  fidèles  à  des 
^^'  davensis   primo    Monachus ,    pos-    engagemens        si       précoces.       Nous 

teà    Miles,    et     alter   Miles   testis    voyons    un     Baudouin    ,     Moine     de 
subscriptus    in    Diplomate     Hen-    §.  Pierre    de    Gand  ,  exercer   ensuite 
rtirf./).  590.  rici  I  anno  1052  concesso.   lisdem    j^  profession  militaire,    et    il   est  fait 
vinculis     obligabantur     Monachi    mention    dans  une    Charte  de  Henri 
ad     succurrendum    quando     ex    \    (J'qh    autre     Chevalier     qui    avoit 
morho  convaluerant.   Vermanden-    été   Moine.    Ceux  qui  dans  une  ma- 
sw   Comes    Aïbertus ,     uti    refert    ladie     dangereuse    se     faisoient    Moi- 
Tom.  10.  p.  Baldericus  k   gravi  et    intolerabili    nes     ad    succurrendum ,   passoient  éga- 
»  languore    percussus.  .  .  .      tonso    lement  pour    engagés    du  côté   de  la 
»  capite  assumptoque   habita,    ex    conscience.      Albert    ,       Comte       de 
»  infirmilate  aliquantisper   conva-    Vermandois  ,  étant  revenu  en  santé  , 
»  luit,  moxque  instinctu  diaboli...    quitta     l'habit    dont      on    l'avoit    re- 
y>  relapsus    ad  vomitum     consilio    vêtu   :    sa    mère    et   ses    amis  soute- 
»  matris     aliorumque      fautorum    noient    que  ce   Seigneur    n'avoit  pas 
»  qui/ioc  eum  per  insaniam  fecisse    la  tête  libre  quand    on  lui  avoit    fait 
»  dicebant   militari  chlamyde  ite-    contracter    cet     engagement.      L'Au- 
»  rhm    sumptâ ,     mutavit  cucul-    teur  de  la  Chronique  de  Cambrai  dit 
»  lam  ».   Subjicit  Baldericus  Al-    que   ce   retour   au    siècle  étoit  l'effet 
bertum  in  pœnam  sceleris   misera    d'une     suggestion     du     démon    ,     et 
morte    periisse.    Cseteritm ,     licet    qu'Albert  en  fut   puni  par   une  mort 
indissolubilis     habita  fuerit   Pro-    prompte  et    funeste.   Au  reste,    quel- 
fessio     Monastica ,     insignibusque    que     indissolubles    qu'ayent    pu    être 
privilegiis    à    summis      Pontifici-    les    liens    de  la    Profession    Religieu- 
bus  décor ata,    maxime    in    Cœno-    se,     quelque    considérables      qu'aient 
biis    Ecclesix     Romanee    immedia-    été    les     privilèges    accordés     par    les 
tè  subjectis  ;  salva  tamen  et  inte-    Papes    aux   Monastères    exempts  ,  on 
gra    permanserunt   in     Regulares    ne    pensoit    pas  que  ces    engagemens 
Régis  et  Patrise  jura  :  neque  tune    ou     ces     privilèges      pussent      effacer 
temporis  existimabatur    fieri  posse    dans    les    Réguliers     la     qualité      de 
ut   aliquis  Francigena    vi     ullius    François     et    de    Sujets    du   Roi  ,    et 
instituti  aut    privilegii   absolvere-    les  dispenser    de  la  soumission  qu'el- 
tur  ab  obsequio    Principi  Regni-    le    leur  impose    à   l'égard    du  Souve- 
que  legibus  prxstando.  Hinc  apiid    rain    et    des    loix    du  Royaume.    Un 
Chronicon    S.   Medardi ,    Renol-    Abbé     de    S.     Médard    de    Soissons  , 
dus ,    Abbas   illius    Cœnobii  ad    Monastère    immédiat  au  saint   Siège , 


367. 


PRjEFATIO.  ccxj 

ayant  été    cité    à    Rome ,    eut     l'im-    Romanam     sedeni      nullo      medio 
prudence    ou     la     témérité  d'y   aller    pertinentis ,  «  quia  absque  iwlun-  Tom.  ^i.  p. 
sans  avoir   obtenu    la   permission   du    »  tate    et     Ucentiâ    Régis  Henrici 
RoiHenri:  il  fut  déposé.  t>  Romam    vocatus     ahiit,     Ahhas 

»  esse  desiit  ». 
L'Ordre  Monastique  étoit  cléri-  Jam  à  prima  Francici  Regni 
cal  en  France  dès  la  fondation  de  constitutione  Clcro  adscitus  fue- 
la  Monarchie.  ,  Il  n'est  donc  pas  '"«^  Monasticus  Ordo.  Hinc  non 
étonnant  de  voir  les  Moines  occu-  est  qubd  quis  miretur  ilUus  îevi 
per  les  Basiliques  les  plus  célèbres  Monachos  in  Basilicis  insignio- 
du  Royaume  ;  être  substitués  aux  ^^^^^  fuisse  constitutos ,  Canoni- 
Chanoines  dans  plusieurs  Eglises ,  ^w  sxcularibus  pluribus  in  Ec- 
posséder  des  Prébendes  et  même  clesiis  suhrogatos ,  Prœbendisque 
des  Dignités  dans  les  Cathédrales,  «^  dignitatihus  Cathedralium  po- 
jouir  dans  quelques  Abbayes  de  la  ^^^^^  •'  (^(^nique  eosdem  spiritualis 
jurisdiction  spirituelle  sur  le  peu-  jurisdictionis  in  plebem  Monas- 
ple  de  leur  territoire  ,  prêcher  ,  ^^^"■*"  ^^^^  subjectam  jura  exer- 
confesser  ,  exercer  toutes  les  fonc-  ctt/we ,  et  prœdicationi  vel  sa- 
vions du  Ministère.  On  trouvoit  (^ramentali  confessioni ,  uno  ^er- 
seulement  à  redire ,  et  avec  raison,  ^°  ^  animamm  curse  opérant  de- 
que  quelques-uns  s'y  ingérassent  disse.  Id  soUim  nonnulUs  vitio 
sans  mission  de  l'Evêque  ou  du  'vertebatur  et  meritb  quidem , 
Pape.  quod   in    sacrum  ministerium    sese 

interponebant       citra       Diœcesani      vel     Romani     Fontificis      jussum     aut 
missionem. 

Ce  seroit  ici  le  lieu    de   parler  des        ^^^^    dicendum    foret     de    Mo- 
fondations     et    des    restaurations    des    nasteriis  illâ  xtate  erectis  aut  res- 
Monasteres.     Leur    multitude    est  ca-     tauratis,  nisi  longum  esset  et  forte 
pable    de     révolter    l'esprit      critique    supervacaneum     eorum    numerum 
de   notre  siècle    peu  favorable    à    ces    recensere  qui   profectb    nonnullo- 
sortes     d'établissemens.       Mais       que    ''"'^  seculi  nostri  censorum  ab  ejus- 
l'on  se    transporte  dans    les  tems  oii    ^^'^^      institutionïbus      subalieno- 
on  les  a   formés  ;  et  si    l'on  veut  ju-    ''"^    morositatem    excitarct,    Ve- 
ger    sans    partialité ,     on     verra    que     ''"'^  ■^*  attendatur  ad  circ.umstan- 
rien    n'étoit    plus     avantageux    dans    ^^^^  temporis  quo  tôt  xdificata  vel 
ce      tems-là     pour      entretenir      l'es-    ^  ruinis  renovata  sunt  Monasteria  ; 
prit  de  religion  ,    adoucir  les  mœurs ,    cerfè    deprehendet     xquus    rerum 
et  aider  nos    ancêtres  à    sortir    de  la    sestimator  nihil  conducibilius  majo- 
grossiéreté    et    de  la    barbarie  du  di-    ribus  nostris  contingere  potuisse  ad 
xieme    siècle.    Fonder    alors    ou  res-    pietatem      Religionemque    foven- 
taurer     des     Monastères ,     c'étoit     en    dam,  adferocia  adhuc  ingénia  oble- 
roême-tems     établir    des     asiles   pour    nienda,  et  ad  seculi  decimi  morum 
les    personnes    des     deux    sexes    que    barbariem    delendam.    Monasteria 
le  goût  de  la    retraite  et    de    la   piété    enim  tune   temporis  totidem  erant 
conduisoit    dans     les      Cloîtres  ,    des    portas  et  asyla  perfectionis  Chris- 
Temples    oii    le    Culte    Divin    se  ce-    tianx  studiosis  adversùs  seculi  mo- 
lébroit    avec    toute    l'assiduité    et    la    ''«^  corruptelam  patentia  :  Tem- 
majesté  la    plus    capable  d'édifier    les    pla  in  quibus  res  sacres  diîi  noctu- 
peuples ,     des     Séminaires    où     ceux    que  ed  assiduitate  coque  magnifico 


ccxij  PRMFATIO. 

ac    solcmni  ritu  peragebanlur    qui  qui   étoient   destinés  à  être     les     Pàs- 

populorum  sensibus  et  animis  de-  teurs    des     ames ,    se    formoient  aux 

hitam  cultui  divino    'venerationem  vertus    dont     ils      dévoient       donner 

imprimerei :  Seminaria,  ubi  junio-  l'exemple;     des    écoles     où      les    se- 

res  Clerici  ad  omne  genus    virtu-  menées    des    lettres    et    des    sciences 

tum  informabantur  quarum  exem-  étoient    conservées    pour    des    siècles 

plis  non    miniis   quhm     verbo     et  plus    favorables    à     leur      développe- 

doctrinâ  plebibus    sibi   committen-  ment  ;  des    ressources    dans    les    be- 

dis  prœlucere  eos  decebat  :  Scholse,  soins    et    dans    les    calamités    publi- 

m  quibus    litterarum ,    artium  et  ques  contre    la    disette  et    la  pauvre- 

scientiarum    germina    asservaban-  té  :    en    un     mot    ces      étabJissemens 

tur    deinceps    scculis    felicioribus  étoient     utiles    par     les     services    en 

evohenda;  demàm  perfugia  erant  tout  genre  que    l'Eglise    et    l'Etat  en 

et  subsidia  adversiis    inopiam    et  retiroient.      Ils      étoient     donc     loua- 

egestatem  in  publiais  calamitatibus  bles,  et  ils    le    seront  dans    tous    les 

parafa.    Uno   verbo ,    Monasterio-  siècles    OÙ    ils    présenteront     les   mê- 

t^um     erectioTies     et    restaurationes  mes  objets  d'utilité. 
illd  eetate    tam  laudabiles  ,    tamdiii   commendatione    dignse     erunt,    quamdiù 
Monasteria     in    Religionis    et   Regni  commodum  et  utilitatem  vergent. 

XIV.  .  XI  F. 

De  Bonis,  Privilegiis   et   Immu-     Des     Biens ,      Privilèges     et      Immuni- 
nitatibus  Ecclesiasticis.  .  tés  du  Clergé. 

Pênes  Laicos  erat   magna   pars  Le     Clergé     ne     possédoit     qu'une 

bonorum    Ecclesiis       collatorum  :  partie  des   biens  qui    lui    avoient  été 

hereditario    vel    beneficiario    jure  légués  par   ses  premiers  bienfaiteurs  ; 

Décimas,      Ecclesias    ,     Altaria,  l'autre    partie    étoit    entre    les   mains 

Abbatias ,        Episcopatus      etiam  des  laïcs.     Ils  possédoient  à  titre    lié- 

Tom.  il.  p.  possidebant.      Bernardus ,   Albien-  réditaire    et   de    propriété    ou  à   titre 

sis  Ficecomes,  e jusque  f rater  Fro-  de   bénéfice   des    Dixmes  ,    des    Egli- 

therius,    ISemausensis,    circà    an-  ses     Paroissiales  ,  des     Autels   ,     des 

num     1040      Albiensem      Episco-  Abbayes ,     des    Evêchés    même.    Ber- 

patum    et    Nemausensis    medieta-  nard ,     Vicomte    d'Alby ,  et  son  frère 

tem    vendiderunt.     Porrb    hi  duo  Frotliier    vendirent     vers     l'an      1040 

Episcopatus    à    Pontio ,     Comité  l'Evêché     d'Alby     et    la     moitié     de 

Tolosano ,    sponsse  suse  in  donum  celui    de    INîmes.   Ces    deux    Evêchés 

ibid.  p.  393.  nuptiale  concessi  fuerant.  In  Fas-  avoient    été    compris   dans    la    dona- 

conid,  omnibus  Episcopatuum  red-  tion  de  Pons  ,   Comte    de  Toulouse  , 

ditibus  à    militibus    invasis ,    tnx  à  son  épouse,  en  faveur  de  son  maria- 

supererat    quod   cederet  in    usum  ge.     On  avoit  vu  en    Gascogne    tous 

unius  Episcopi.  Plerarumque  Ab-  les     Evêclîés     entre     les    mains    des 

batiarum    eadcm  fuerat   fortuna.  Seigneurs  laïcs,    de  sorte  qu'il  restoit 

Quod   spectat  ad    Décimas,     Ec'  à   peine   dans  cette  Province  de  quoi 

clesias  et  Altaria,  passim  à  Lai-  pourvoir  à  la  subsistance    d'un     seul 

Tom.  10.  p.  c'-^     possidebantur.     Equidem    in  Evêque.     Grand    nombre     d'Abbayes 

^^*-             Conventu     San-Dionysiano     circà  avoient      éprouvé     le      même      sort. 

annum     997      celebrato  ,     moliti  Quant  aux    Dixmes  ,     Eglises  et   Au- 

fuerant    Episcopi   Laids    et  Mo-  tels,   rien   netoit   plus    commun   que 

nachis     Décimas   auferre.     ISemo  d'en     voir   entre  les  mains  des    laïcs. 


PRAilFA  TIO.  ccxiij 

Les    Evéques    proposèrent  "dans  l'As-  nescit  quorsàm  evaserit  et  quâ  ra- 

semblée  de    S.   Denis   vers  l'an    997,  tione  solutus  fuerit  ille  Conventus  : 

de  leur  ôter    les  Dixmes  ainsi  qu'aux  Laici   more    soUto    Decimis  poti- 

Moines.    On    sçait      le      tumulte    qui  ti   simt ,    et   ipsimet  Episcopi  Mo- 

s'y    éleva ,    et  comment  cette  Assem-  nachis     deinceps     Décimas ,     Ec- 

blce     fut     rompue.    Les    Laïcs  conti-  clesias ,     Altaria    contulerunt   ne- 

nuerent  de  jouir  de  leur    possession,  dhm  ipsis  au/errent  qitas  jam  legi- 

et      les      Evéques      donnèrent      eux-  timo  jure  possidebant. 

mêmes  des  Dixmes,  des  Eglises  et  des  Autels    aux    Monastères ,    bien 

loin  de  vouloir  leur  enlever  celles  dont  ils  étoient  déjà  en  possession. 

Au   reste ,  il   ne  faut  pas  confondre        Re    quidem     ipsd     tune     tem- 

avec    les     usurpations    et    les    aliéna-  poris    fundatores    jus     quoddam 

tions      volontaires     ou      forcées   ,     le  proprietatis  in  Ecclesias  à  se  con- 

droit     de     propriété    que     les    fonda-  ditas    exercebant.    Hinc  Abbo    in 

teurs     exerçoient     sur      les     Eglises  epistolâ  ad  Gauzlinum  sic  ratioci- 

qu'ils     avoient     dotées.      Abbon      de  natur  :  «  Quidam  igitur  antecessor 

Fleury  dans  sa  lettre  à  Gauzlin ,    re-  »  meus  in  possessione  nostri  Monas-  Tom.  lo.  p. 

garde     une     Eglise    fondée     par     un  »  terii  Ecclesiam  xdificavit,  nîim  ***• 

Abbé      dans      les      Domaines       d'un  »  idcircb    Monasterium    possessio- 

Monastere  ,     comme      faisant     partie  »  nem  amisit,  aut  Abhas  id  aliena- 

de    la     possession    de    ce    Monastère  »  re  potuit  »  ?  Eddem  ratione  Pa- 

qui      n'a      dû     rien     perdre     de     ses  troni   Laici    redditus  Ecclesiarum 

droits     par     cette      fondation.     Cette  à  se    aut   ab    antecessoribus    suis 

raison    militoit     également     pour     les  conditarum    sibi    wndicabant     iis 

fondateurs     ou      patrons      laïcs  :      ils  exceptis   qux   ad  usum  et  alimo- 

se     regardoient      comme      ayant      le  niam   ministrorum  ad  cultum   di- 

droit     de    disposer    des     revenus    des  'vinum    et    ad    xdificiorum  resti- 

Eglises   qu'ils    avoient   fondées,    après  tutionem    erant    necessaria.    Laici 

avoir   fourni    ce    qui    étoit  nécessaire  auteni     quibus    fundatorum     aut 

à  la  subsistance  de  ceux    qui    les  des-  eorum     vices     gerentium     titulus 

servoient,    aux   réparations    et  à    l'en-  deerat,  tricennalem  legem  in  patro- 

tretien    du     Culte    Divin.     Ceux    qui  cinium    suœ.    possessionis    invoca- 

n'avoient    pas     ce     titre,     pour     ap-  bant,   ususque  eâ  videtur  Abbo  ad  n^^      ^-^ 

puyer     leur     propriété  ,      se      défen-  conservandam     Monachis     posses- 

doient   par    la     possession    de    trente  sionem     Decimarum     Ecclesiarum 

années  ,    et    Abbon    paroît    en   avoir  quse    ad    eos    alio   quàm   funda- 

aussi   fait  usage   dans  son    Apologie  ,  torum  titulo  pertinebanl ,   illarum 

pour    maintenir    les    Moines    dans    la  scilicet    quas     extra     Dominiorum 

possession     des    Dixmes  ;  car   ils     en  suorum    fines    ex    Largitione   Lai- 

possédoient  hors    des    terres  de  leurs  corum  et  Episcoporum  etiam  per- 

Domaines,   et  ils   les   tenoient    de    la  cipiebant. 

libéralité    des  Laïcs     et  de    celle  des  Evéques  mêmes. 

Le    Clergé     répara      abondamment         Bonorum    amissorum    iniquitate 

ses  pertes  par  les  donations  des   fide-  temporum  jacturam  abundè  resar- 

les  ,    et    par     les     acquisitions ,     les  civit    Clerus     GaL    donationibus, 

échanges    avantageux    et    les    retraits  emptionibus  ,      commutationibus  , 

qu'il  dut    à   une     bonne    et  sage    ad-  restitutionibus  et  prsecipue  diligen- 

ministration.  ti    posscssionum     administratione. 

Nous    avons     observé     trois    sortes        Tria      donationum ,     fundatio- 

h  h  h 


ccxiv  PRJEFATIO. 

num  aut  restitutionum  gênera  oh-  de  donations  ,  fondations  ou  restitu- 

servavimus ,      simplices  ,      mixtas  tions  en  faveur  des  Eglises.   Les  unes 

et     conditlonales,     Donatio     sim-  étoient  pures  et  simples  :  le  fondateur 

plex   nulli   oneri  nisi   orationibus  ou    le    bienfaiteur    n'exigeoit    d'autre 

pro     remédia    animx    fundatoris  redevance     ni      d'autre     service     des 

Ecclesiam     subjiciebat  ;      mixta ,  donataires  que  des    prières   pour  l'ex- 

secundiim  aliquam  sui  partent  ac-  piation  de    ses    péchés.     D'autres    do- 

quisitionis  aut  commutationis  con-  nations  étoient     mixtes ,     elles     por- 

tractui  af finis  erat,  scilicet    bene-  toient    en    partie     le    caractère     d'ac- 

factor,  vel  quamdam  pecunise  sum-  quisition    OU    d'échange  ,    c'est-à-dire 

mam   recipiebat ,     vel   saltem   re-  que     le     bienfaiteur     recevoit     quel- 

tinebat  usum-fructum   prsedii  Ec-  qu'argent ,    ou  l'usufruit    d'une    terre 

clesiastici  sub  censu  annuo  ,  quod  de    l'Eglise    dont   il  payoit    un    Cens 

ad   precariee    speciem    accedebat  :  annuel ,  ce  qui  étoit    une    espèce  de 

conditionalis  quibusdam  erat  alli-  précaire.   Enfin  il    y  avoit  des  dona- 

gata   pactionibus    quse  di^ersx  e-  tions      conditionnelles    ,      c'est-à-dire 

rant  pro  benefactorum  libitu.  Non-  auxquelles        les       donateurs       appo- 

nunquam     conditionibus     ità    erat  soient    les    clauses    qu'ils    jugeoient   à 

adstricta   donatio    aut    restitutio ,  porpos.    Le    Diplôme    de     la    restitu- 

ut  earum  defectu  fieret  irrita.  Cu-  tion    faite  à    l'Abbaye  de    S.    Médard 

jus    exemplum    habetur    in    resti-  par    un    Seigneur  nommé    Hugues  , 

tutione  cujusdam   beneficii  Abba-  nous   fournit    l'exemple     d'une    clau- 

Tom.  11.  p.  tix   S.    Medardi    à    viro    illustri  se  résolutive     de  ces    sortes     d'actes. 

Hugone  anno  1047  eâlegefactd,  La    donation    est    spécialement     faite 

ut  bona  restituta  cédèrent  in  usum  en  faveur  de  la  mense   conventuelle , 

Mensse.       Conventualis       ejusdem  de  manière  que  si  un   Abbé  vient    à 

Monasterii ,      sin    autem     Jbbas  donner  en    fief    les    Domaines    resti- 

prsefatum     benefîcium    ab    eâdem  tués,   ou   à     les     soustraire     aux     be- 

mensd  distraheret ,  jam  Hugo   vel  soins  des    Religieux,   le  donateur    ou 

ejus  successores  illud  répétèrent  in  ses    héritiers    y    rentreront     de    plein 

suum    jus   et    dominationem    sine  droit  ,     sans    autres     formalités,      et 

ulld  contradictione  et  sine  ullâ  re-  même  sans  être  obligés    à  rendre  les 

tributione   xl  librarum  quas   Hu-  quarante    livres    que     l'Abbaye    avoit 

go   ab   Abbate  acceperat   in  pre-  données     au  bienfaiteur   à    l'occasion 

tium  restitutionis.  de   cette  restitution. 

Bonorum    Ecclesiis     donatorum  Quant  à  la  manière  dont  les  Egli- 

traditio     seu     investitura     in    eo  ses    étoient    mises    en    possession  des 

ibid.  p.  307.  communiter  consistebat ,   quod  do-  donations  ,     elle     est    très-variée.     La 

nator  super  altare  chartam  dona-  plus  commune    étoit    que    le     dona- 

lionis    poneret.    Aliquando   fiebat  teur     mît       la     Charte     sur    l'Autel. 

traditio  per  ramum  olivse   altaris  D'autres   fois  le    symbole    de    la     do- 

cruci  appensum ,    per  wantonem ,  nation      étoit      un      objet      sensible, 

cultellum,    festucam ,     baculum ,  comme    un      rameau     d'olivier    à    la 

cereum  ardcntem ,  virgarum  corn-  croix    de    l'Autel,    des    gands    dorés, 

mutationem ,  variisque  aliis  modis  un  couteau,    un  fétu  ,  un  bâton ,  un 

quorum    exempla    passim    occur-  cierge    ardent,    un    échange    de    ba- 

runt  in  illius  ssvi  monumentis.  guettes,  etc. 

Traditionum     memoria    Chartis  Les      Chartes     étoient     destinées   à 

inscribebatur.      Attamen      Hugo-  conserver    la     mémoire     des       Actes. 


PRJEFATIO.  ccxv 

Cependant  un  Diplôme  de  Hu-  Capetus  in  quodam  Diplomate  lom.  lo.  p. 
gues-Capet  pour  S.  Vincent  de  o.nni  987  mentionem  facit  dona-  ^^0- 
Laon  ,  fait  mention  de  donations  tionum  sive  per  scriptum  sive 
par  écrit  ou  sans  écrit.  Toutes  les  sine  scripto  factarum.  Quxdam  Tom.  u.  p. 
donations  n'étoient  donc  pas  écri-  (iHx  cautiones  adhibebantur  mo- 
tes.  On  prenoit  encore  d'autres  rum  ilUus  temporis  rusticitati 
précautions  assorties  à  la  grossièreté  plané  congruentcs.  Roberto  , 
des  mœurs  de  ce  siècle.  A  la  céré-  Normannise  Duce ,  Pratellcnsi 
monie  d'une  donation  en  faveur  de  Monasterio  quamdam  mllam  so- 
l'Abbaye  de  Préaux,  Je  fondateur  lemni  ritu  tradente  anno  1034, 
Humfroi  donna  un  grand  soufflet  ejusdem  Monastcrii  fundator 
au  plus  jeune  de  ses  fils  et  à  deux  Humfridus  fdiorum  suorum  ju- 
autres  enfans.  L'un  d'eux  lui  ayant  niori  et  duobus  aliis  noUlibus 
demandé  pourquoi  il  l'avoit  ainsi  pueris  ob  causam  memoriae  co- 
frappé,  Humfroi  lui  répondit  :  Vous  laphum  dédit.  Uni  autem  ex  illis 
êtes  jeune  ,  vous  pourrez  vivre  sciscitanti  cur  sibi  Humfridus  per- 
long-tems ,  et  si  l'occasion  s'en  pré-  maximum  colaphum  dedisset,  res- 
sente, vous  vous  souviendrez  mieux  pondit:  «.  Quia  tu  junior  me  es  et 
de  ce  qui  vient  de  se  passer,  pour  y)  forte  multo  vives  tempore ,  eris- 
en  rendre  témoignage.  Quelques  »  que  testis  hujus  rationis  càm  res 
années  après,  Pons  ITI,  Comte  de  »  poposcerit  ».  Aliquot  post  an- 
Toulouse,  en  signe  de  la  donation  nos,  nempe  anno  1045  Pon- 
qu'il  fît  à  l'Abbaye  de  Moissac,  se  tius  III ,  Tolosanus  Cornes,  Moi- 
fendit  l'ongle  du  pouce ,  afin  d'en  siacensi  Abbatix  donationem  fe- 
conserver  la  mémoire.  cit ,  et  «  in  signum  sux  concessio- 
«  nis  ungulam  sui  pollicis  in  tantiim  abscidit,  ut  in  hujus  facti  memo- 
(î.  riam  sanguis   ex  ipso   exierit  ». 

C'est      une     des    maximes     fonda-        Inter   primaria   juris    Francici   soicmnitaies 

mentales      de     notre      Droit     public  capita  solemne    est    istud    Placi-  ^^^^^^^^_ 

qu'aucun    Corps    Ecclésiastique  ,    Se-  titm  :  nullum   Corpus  Ecclesiasti-  ^us,  dona- 

-P,  ,  .  tionibus,  ac- 

culier    ou    Régulier,     ne     peut    avoir  cum    Regulare    aut    Sxculare    in  quisitionibus 

d'existence     dans    l'Etat    que     par    la  Regno    existere    posse    nisi    legali  nibus. 

volonté     légale    du     Monarque.      Se-  'voluntate     Principis.      Siguinus , 

guin ,    Archevêque   de    Sens ,     ayant  Senonensis    Archiepiscopus  ,    ciim 

obtenu  de  Hugues-Capet    et    de    Ro-  assiduis    precibus    ab    Hugone  et 

bert  l'Eglise  de  S.    Pierre  de   Melun,  Roberto     S.     Pétri    Melodunensis 

pour    la  restaurer ,   demande    ensuite  Ecclesiam      restaurandam      obti- 

la  [permission    d'y    établir  une   Com-  nuisset,  ab   iisdem  deinde  rogavit 

munauté    Régulière.    Les    deux  Rois  "^   "   ^'^^^  de  congregandd  Mona-  ^.^^    ^^  ^ 

assemblent    leur    Conseil   ,      pour  en  '^  ^^*c«    catervâ    in   prsedicto    S.  ^60. 

délibérer ,    et    lui    accordent     sa    de-  »  ^^^^*  Monasterio    assensus    da- 

mande.    On     peut    voir     les    mêmes  »  ^^^"'^  •    «'^^^  accersitis    (aiunt 

formalités    parmi     les     Diplômes     de  »  Reges)  qui  tune  forte  aderant 

Robert     pour     la     restauration      des  »  Episcopis     Satrapisque     quam- 

Abbayes  de  S.  Pierre  de  Lagny  et  de  »  plurimis ,     auctoritate     Rcgiâ , 

Coulombs,    et    pour    la   fondation  de  »  cum  consultu  eorum  nostrorum- 

celles       de       Beaumont  -  lez  -  Tours  ,  >>  que  fidelium  ,    ratum  fore  cen- 

de  Bourgueil,    de     Noyers  et    de  Fé-  »  suimus  quod  petierat  » .  Exdem 

camp     même    en     Normandie  ;     car  adhibentur      solemnitatcs      quoad 


ccxvj  PRMFATIO. 

restaurationem    y^bbatiarum   Lati-  nous   avons  déjà  observé  que  les  Rois 

niacensis   et  Columbensis ,    funda-  exerçoient  aussi    ces  sortes     de  droits 

tionemque    Monasteriorum     Belle-  dans   les    terres    des    grands  Vassaux 

ru/«  inter  montîs    ad     Turones  ,    Burgolii ,  de  la       Couronne.      Les      fondations 

Dipiom.  Reg.  jy^^^j,-^^^^^  ^^  fiscamni  etiam  in  des    Eglises  de    S.  Symphorien    et  de 

Normannid  ;     jam      enim      ani-  S.    Barthélemi  de    Beauvais,    les    res- 

madvertimus  Reges    nostros    ejus-  taurations    de   S-   Pierre   de    Châlons , 

modi    jura  exercuisse    in     Domi-  de    S.    Ayoul    de    Provins,    et    de    S. 

niis   Magnorum    Coronx    Vassal-  Victor    de     Nevers  ,   et   l'érection    de 

lorum.      Bellovacensium      Sancti  l'Eglise    de   la    Chaise-Dieu      en     Ab- 

Symphoriani    et    S.    Bartholomsei  baye  ,    sont     également    scellées     du 

Ecclesiarum     fundationes  ,      item  consentement     et      de     l'autorité    de 

Fide  inter  Tcstaurationes    S.    Pétri  Catalau-  Henri    I ,    ainsi  que  la   fondation  de 

lieirki.^''^'  nensis,    S.   y4ygulphi  Pruvinensis  la     Collégiale     de    Lillers     dans     les 

et  S.  Fictoris  Nivernensis  nec  non  Etats      du     Comte     de     Flandre    ,     et 

Ecclesix    Casx-Dei   in    Abbatiam  celle     de      l'Abbaye     de     S.     Nicolas 

erectio     pariter    confirmatse    sunt  d'Angers   ,       dans    ceux     du      Comte 

auctoritate   et  assensu  Régis  Hen-  d'Anjou.       L'érection      de       l'Abbaye 

rici  seque    ac    fundationes    Colle-  de     la     Chaise-Dieu      sur-tout      ren- 

gii     Sxcularis     Canonicorum     de  ferme    tous    les  détails    d'usage    dans 

Lilleriis  in  Comitatu  Flandrix  et  ces    sortes  de  circonstances  ;   le  con- 

Abbatix   S.    Nicolai   Andegaven-  sentement     de   l'Evêque  ,    la    requête 

Tom.  i\.  p.  sis.    Imprimis  Casx-Dei    in    Ab-  du      fondateur  ,       l'Assemblée       des 

'^^"             batiam     erectionis    Diploma  fere  Prélats    et  des  Grands  du  Royaume  : 

omnes   usitatos    tune  temporis    so-  le   Roi,  de  l'avis    de  son  Conseil,  fait 

lemnitates     complectitur.      In     eo  droit    à  la    demande ,   permet    et  or- 

quippe  animadverti  passant  Epis-  donne    l'érection    en    titre    d'Abbaye , 

copi  consensus  scripta  testificatio ,  en    règle    les    conditions   et  confirme 

fundatoris  libellas  supplex ,    com-  les  donations. 

mune  Régis   Consilium  cwn   Proceribus  et   Primoribus   Palatii ,    Pœgis   assen- 
sus  et   ab   eo   concessa  facultas   Casx-Dei    in   Abbatiam    erigendx,   conditio- 

nes  huic  erectioni  appositx  ab  ipso  Principe ,  et  donationes  ipsius  auctoritate 
confirmatx. 

Ergb    consensus    Episcopi    ne-  Le      consentement       de       l'Evèque 

cessarius  quoad  fundationes ,  prx-  étoit    donc    nécessaire   pour    les    fon- 

sertim    càm     Ecclesix ,      Altaria  dations  ,    sur-tout    quand     des    Egli- 

et  Decimx    donabantur  à   funda-  ses,    des    Autels    et   des   Dixmes    fai- 

toribus.       Quinimmb      feodalium  soient    partie    de  la    dotation   :    il   fal- 

Dominorum  ,    parentum    et    hère-  loit     encore     l'agrément       des      Sei- 

dum  fundatoris  ;  uno  verbo ,  om-  gneurs     fonciers  ,    directs     et     suze- 

nium  ad  quorum    commodum  vel  rains ,     celui    des  parens   et  des  héri- 

incommodum  vergere  poterat  fun-  tiers  du  fondateur,   en  un  mot    celui 

datio ,    requirebatur   assensus ,   et  de     toutes     les    personnes    qui    pou- 

à  Rege  pactorum  omnium  confir-  voient   avoir    intérêt    à  la  fondation  , 

matio   petebatur.     fere   idem   ob-  et   on  avoit    soin    de  faire   confirmer 

servabatur   in   variis    donationum  par  le  Roi  tous  les  actes  qui  y  avoient 

vel  acquisitionum  generibus.  rapport.    C'étoit  à    peu    près  les  mê- 
mes   formalités  pour  les  différentes  espèces  d'acquisitions  ou  donations. 

Càm    donator  prxdium  benefi-  Lorsque    le    Domaine    donné    étoit 

possédé 


PU  MF  AT  10.  ccxvij 

possédé   à    titre    de  bénéfice,    le   do-     ciario  jure possessum  conferre  vo- 
nateur      le    reniettoit     souvent    entre     lebat,     illud    plcr unique    restitue- 
les  mains   du  Seigneur ,    qui   le  don-     hat   Domino    feodali     qui    ipsum 
noit   à  l'Eglise  à  laquelle  il  étoit  des-    Ecclesix   traderet.     Sic    Rex    Ro-  rom.  lo.  ,,. 
tiné.       Le       Comte      de      Bourgogne    bertus     Divionensi      S.      Benigni  ^^''' 
Otte-Guillaume     voulant      donner     à    Monasterio     concessit      Belnensem 
l'Abbaye    de   S.    Bénigne    de      Dijon    S.   Stephani  Ecclesiam    in  mani- 
une    Eglise    située     dans    une    terre    bus    suis    reccptam     ab    Ottone 
qu'il    tenoit    du    Roi    Robert    en    bé-     Willelmo  qui  cam  à  Rege  benefi- 
riéfice,   la  remet  à    ce  Prince    qui  la    ciali  dono    tenebat    et     Monachis 
donne     à     S.      Bénigne.     Le     Comte     Divionemibus     tradere      voluerat. 
Eudes    le    Champenois    se     comporta     Pariter  cùm   Odo,    Cornes  ,   Epis- 
de    même    dans    la    donation    de    la     copali  sedi    Belloracensi    ejusdeni 
partie   du    Conilé    de     Beauvais  c^u'il     Conntatûs  partent  donavisset ,  ip- 
fit    à    l'Eglise    Cathédrale     de     cette    sam   Régi   Roberto    reddidit',     et  nid.  p.  598. 
ville.    Quand     l'objet  de    la    donation     »  Regise      donationis      prseceptum 
faisoil    partie    du     Domaine     Royal  ,     »  obnixe    flogitavit      fieri   sanctœ 
il    paroît    qu'elle     étoit    accompagnée     »  Ecclesiœ    Belvacensi  ».   Quando 
de        formalités       plus       solemnelles.     autem    donatus    fundus    ad    Re- 
Henri    I     donne    à   l'Eglise    de     Paris    gium    Dominium    spectabat ,  tune 
l'Abbatiole    de  S-    Germain    en  Laye    majores  etiam  adhibitx    videntur 
fondée    par    le    Roi     Robert.     11  n'a-    juris       solcmnitates .       Henricus ,  Tom.  n.  jj. 
liene     cette  portion   de  son  Domaine    Rex ,    Ecclesia;    Parisiensi     Abba-  ^  ^' 
qu'après     avoir     convoqué     une    As-    tiolam.     S.    Germani  in  Leâ  con- 
semblée         composée         d'Evèques     ,     cedit  cum  «   consensu  oc   voluntate 
d'Abbés   ,    de     Comtes     et    de     Che-     »  Episcoporum      atque     Abbatum 
valiers.  »  sea   omnium    Comitum  Militum- 

La    piété    des    Rois    et    des     Sei-     »  que  suorum  ». 
gneurs     les     portoit  à     favoriser    l'ac-         Quanta  fuerit  Regum  et  Prin- 
croissement     des     biens     du     Clergé,     cipum     in    augendis    Ecclesiarum 
On     voit    dans     plusieurs    Diplômes ,     bonis  temporalibus  pietas    et   mu- 
qu'ils    lui    permettoient     de    recevoir    nifœentia  patet  ex    eorum  instru- 
des    donations     ou    de    faire   des    ac-     mentis   in  quibus  non  tantîim  Ec- 
quisitions      dans     leurs      mouvances,     clesias       largitionibus      cumulant; 
Hugues  -  Capet       donna       à       l'Eglise    verùm  etiam  iisdem    tribuunt  fa- 
d'Orléans      le      privilège      de      retirer    cultatem      donationes      accipiendi 
les  Domaines  et  les  serfs  usurpés  de-    vel     latifundia      comparandi     in 
puis      le      tems      de      Charlemagne  ,     Dominiis    Clientelx  sux  subjectis. 
pourvu      que      l'Evêque      en     fit     la    Hugo-Capetus    anno  990.     Aure- 
preuve  par   le  moyen  de    ses  Avoués    lianensi  Ecclesix  potestatem  facit 
ou   par  des   témoins    légaux.  Le    mê-     bona  et  mancipia  à  tempore  Ka-  xom.  lo.  /». 
me      Prince     défend     à     l'Abbé    de    roli    Magrn   aUenata    vel    invasa  ^^^' 
Bourgueil    tout     échange  ,     à    moins     rccuperandi,     modo    «       Prxlatus 
qu'il    ne    fût   avantageux    à    l'Eglise.     »  Ecclesix    hoc   adprobare  Advo- 
»  catis  accersitis    aut     testibus    idoneis   potuerit    ».  Idem  in  Diplomate  «^î^*  /*«/.„.  s62 
995    déclarât  nulli  Burgoliensis   Monasterii   Abbati  a   licere  terras   ad   eum- 
dem    locum    pertinentes     aliquo     modo     commutare      absque   illius  loci   utili- 
tate  1) 

C'est    par    le    même    principe  que        Quapropter        Ecclesiasticorum 
Tome  À'I.  i  i  i 


ccxviij  PRjEFATIO. 

bonorum   alienationes  nonnisi  mul-    les     aliénations       étoient       soigneuse- 
tis     cautionibus    adhibitis  flcbant      ment     défendues.     Les    Evoques     ne 
ISe      Prxsidibus    quidem    licituin    pouvoient      rien     distraire     des     Do- 
erat    Episcopalium   bonorum  par-    niaines    de  leurs    Evêchés,    même  en 
tem  aliis  Ecclesiis  ad  libitum  suum    faveur  d'une  autre  Eglise  ,  sans  beau- 
impertiri.    Ciim    enim    juxtà   jus    coup    de   formalités.    Car    d'abord   le 
commune  Rcgni ,     superiores    Ec-    droit   commun     du    Royaume    attesté 
dcsiastici,    teste  Fulberto  ad  Bil-    par    Fulbert  dans   une    de  ses  lettres 
degarium  scribente,     nihil    omnino    à   Hildegaire  ,    exigeant   que    les    Su- 
agere    deberent    de    rébus    Eccle-    périeurs     Ecclésiastiques      ne      dispo- 
siarum    sine    consilio   et  consensu    sassent  en  aucune  manière  des  biens 
subditorum,    in    eo  casu  primàm    des   Eglises  ,  sans  l'avis  et  le  consen- 
Capituli    Cathedralis  Ecclesix    et    tement   de  leurs     inférieurs  ,  il  falloit 
Synodi,    nonnunquàm    comprovin-    préalablement      le    consentement    du 
cialium    Episcoporum ,     sed    po-    Chapitre     et    du     Synode    :    on    de- 
tissimîim     Régis    assensus     rcqui-    mandoit  aussi    quelquefois    celui    des 
rcbatur.    Harduinus ,     Noviomen-    Evêques     comprovinciaux  ;    mais    ces 
sis  Episcopos,   ciim  vellet  Canoni-     formalités     auroient    encore     été   .  in- 
cis  suis  Dominium    et    EccLesiam    suffisantes  sans  la  permission  du  Roi. 
ad  Mensam     Episcopi  pertinentia    Nous  n'en  citerons  que    deux  ou  trois 
Tom .  10.  p   donare ,    Regem    Robertum  «    ob-    exemples.    L'Evêque   de  Noyon  ,    Har- 
»  nixh    oravit   quateniis    hoc    do-    douin ,   veut  donner  un    Domaine  et 
»  num ,   sicut  mas  est  Francorwn    une   Eglise   de    la  Mense  Episcopale , 
»  Regibus,    prsecepto     Regio     con-    à  son    Chapitre  ,    il  s'adresse  au   Roi 
»  firmaret  ;  cujus  pctitioni  prxbuit    Robert   qui     fait    examiner  sa  requê- 
»  assensum  Robert  us,  quoniam  (in-    le  et  consent  à    la   demande  ,     parce 
»  quit)  nùsa  est  digna  nec  Canonum    que  ,     dit    ce    Prince  ,    elle     a    paru 
•S)  auctoritati     contraria    » .      Idem    juste ,     et    qiûelle    n'est  point     contraire 
Rex     simili      ratione     prxceptum     aux    Canons.     On   voit    aussi   dans    ce 
ihid.  p.  603.  concessit    de   donatione  ab   eodem    Diplôme ,  que    le    droit   de  confirmer 
Harduino  Canonicis   S.  Pétri  Ni-    ces  sortes   d'Actes      est    attaché  à   la 
gellensis  factâ ,    nempe  quia  ne-    Couronne.      Le     Roi    Robert     régla 
mini  videbatur  irrationabilis  vel    encore   par    son    autorité  les    condi- 
injusta,  ità   tamen    ut     donationi    tions  de    la    donation    que  le    même 
conditiones     quasdam      suametip-    Prélat   fit    à   l'Abbaye   de  Nesle.    Sous 
sius  Regali  auctoritate  apposuerit.     le    Règne  de    Henri   I,    Imbert,  Evê- 
Henrico       régnante,        Imbertus ,     que  de  Paris  ,  avoit  donné  à  l'Abbaye 
Parisiensis  Epi^copus,   trium    vil-    de   S.  Germain  des  Prez  trois  Autels 
larum  altaria  Monasterio  S.   Ger-    du     consentement    de     son     Chapitre 
Tom.  H  p.  mani  à  Fratis  contulerat.    «   Fe-     et    du    Synode  ;     mais     il    reconnoît 
»  riim  licet  ei   Clericorum    suorum    lui-même     que     l'autorité    de     l'Eve- 
»  et   insuper  Synodali  a  stipulatio-    que   et    du     Synode    étoit  insuffisan- 
»  ne  quantiim  puterat     corrobora-    te  ,     tant   qu'il    lui    manquoit    le    ca- 
»  visset,  parva  tamen   sibi    vide-    racteje    essentiel     d'être     revêtue     du 
»  batur    Episcnpalis    et   Synodalis    sceau  de  l'autorité  Royale. 
»  auctoritas ,    nisi     nostrd   Regali    auctoritate    (inquit    Henricus)     et     mu- 
»  nificentid  esset  favendo  subnixa  ». 

Eodem    jure    potiebantur     Re-        Les    Rois     exerçoient     les     mêmes 
gcs   quoad  Ecclesiarum    uniones,     droits     quant     aux    unions.      Robert 


597. 


PRjEFÂ  TIO.  ccxix 

régla  les    conditions     de    celle    d'une    ut    constat    ex    Diplomate    Régis  Tom.  lo.  p. 
Abbaye  à  la  Cathédrale    de  Châlons-    Roberti    quo   Cabilonensi  Ecclesise 
sur-Saône.     En    un    mot   ,    tous     les     anno    1027    tribuit    Abbatiam  B. 
Actes     concernant     le     temporel    de    M.  de  Laumpnâ.  Uno  verbo  hsec  et 
l'Eglise  ,     étoient    soumis    à    l'inspec-     alla  jura  in   res  Ecclesiarum  tem- 
tion  et  à   l'autorisation  de  la  puissance    porales  exercebant  ut  .mpremi  Prin- 
Royale    ou     de    celle    des     Seigneurs     cipes ,    universales   Domini ,    Cleri 
qui  jouissoient  des   droits    Régaliens  ;     defensores     et    tutores ,    Eœlesia- 
et     cette     prérogative     de      nos    Rois     rumque  fundatores  ac  benefactores. 
étoit  fondée  sur  les  titres  de  Souverains  ,    de    Seigneurs    féodaux  ,    dé 
protecteurs   du    Clergé    et    de   fondateurs  ou  de  bienfaiteurs  des  Eglises. 
Comme     Souverains  ,     ils     tiennent        Enimverb     quatenus      supremi 
de  Dieu    seul    une    pleine  et   entière    Magistratus   a    solo    Deo    habent 
jurisdiction    sur    les     biens    temporels    summum,  et    integram    potestatem 
de     leurs  Etats  ,     et    sur   tout   ce  qui     in   res  temporales   Regni  et  in   ea 
peut     intéresser    l'ordre     public.      Ce    omnia    circà    quse    versatur    poli- 
n'est   même  que   par    leur  concession     tia  publica  :  neque  Clerus  nisi  iis 
que    le    Clergé    a    acquis     la    faculté     laudantibus  et  faventibus ,  facul- 
de    jouir     des    propriétés,    des   biens     tatem    habet  possidenti   Dominia, 
et     des    droits      temporels     étrangers     latifundia   aliaque  jura   tempora- 
par    leur    nature  à  sa  divine  destina-     lia  divinee  suse   institutioni  cœles- 
tion.      Comme     Suzerains    universels    ,     tique  destinationi  longe   inferiora. 
ou     comme      Seigneurs     particuliers  ,    Universalium  vel  specialium  Do- 
l'ordre       du      gouvernement      féodal    minorum    titulo ,   feodalis    regi- 
exigeoit     que    les    Domaines     assujet-     minis    ordo  postulabat  ut  posses- 
tis  aux  services    de   fief  ne   passassent    siones    feodalihus    servitiis    obno- 
point    sans      leur     participation     dans    ^''"^  ad possessores  ab  iis  immunes, 
des  mains   dispensées   de  les    rendre.     Dominis   inscientibus ,  non  transi- 
Comme    Protecteurs      et    Gardiens     des     ^^^^-    Quatenus   Ecclesiasticorum 
biens     Ecclésiastiques    ,      ils      veilloient    bonorum    defensores    et   tutores 
à     ce     que    des      revenus    destinés    à     invigilabant   ne  redditus   ad   Cul- 
l'entretien     du     culte     religieux    ,     et     ^"'^     Divinum     et     Ministrorum. 
à    la    subsistance     de    ses    Ministres,     sacrorum       alimoniam       destinati 
ne    fussent    point    diminués    par    des     cofnmutationïbus    iniquis     vel    de- 
échanges        désavantageux       ou      par    trimentosis      alienationibus     immi- 
des    aliénations    ruineuses.    Ils   y  veil-     nuerentur.   Prœcipuum     autem    in 
loient     encore     pendant     la     vacance    ed  re  diligentiam  adhibebant  càm 
des      Eglises    :     Gerbert    enjoint     au    Ecclesix  pastoribus    erant    vidua- 
Clergé    et     au     peuple    d'une   Eglise    tx.    Hinc  Gerbertus  Clerc  et  po- 
vacante   de  réserver    à    l'Evêque     fu-    pitlo    vacantis   cujusdam   Ecclesix 
tur    les    biens    meubles    et     immeu-    prœcipit    ut    «    secundhm    divinas  ibid,  p.  394, 
blés    du     Prélat    défunt  ,    sous    peine     »  et  humanas    loges    res  defuncti 
d'être     punis    par      l'autorité   Royale  ,     »  Episcopi  tam  mobiles  quam  im- 
et  même  par  la    spirituelle.    Un  Clerc     »  mobiles  futuro  reserventur  Epis- 
s'étant  emparé  des    biens   de    l'Eglise     »  copo ,   et  negligentibus  »   mina- 
de  Meaux    pendant  la   vacance  de  ce    tur  ciim  Regalem  censuram  tum 
siège ,    Fulbert    prie    le    Roi    Robert    graviorem    divinam    sentcntiam, 
d'ordonner    à     l'archevêque     de    Sens    Fulbertus  quoque  de  Liziardo  Cle-  ibid.p.  478. 
de    faire   la    visite    des    Domaines  de    rico    qui    Meldensis     Episcopii , 


ccxx  PRjEFATIO. 

sede  vacante ,    res  invaserat ,    Re-     l'Evéché ,     et   de    les   mettre    sous    la 
gem     Rohertum      sic     compellat  ;    puissance     du    Roi     et     sous    celle    du 
»   Prxcipite    Jrchiepiscopo    Seno-    Métropolitain.      Le       même      Fulbert 
»  nensi    ut    vcl    Episcopium  ipse    trouve    fort    à     redire     qu'un     autre 
»  visitet,  vestrxque  et  suse  ditioni    Clerc     qui    briguoit    un    Evêché  ,     se 
»  revocet  ut  dignum  est ,  vel  etc.  »     soit     emparé     de    la    maison    Episco- 
Tom.  10.  p.  Idem  in  epistolâ  ad  S.  Comitem  ,    pale   et    des   domaines    de    l'Eglise  , 
Clericum    quemdani    Episcopatum     sans   V ordre    du    Roi    et    le    consente- 
(imbientem    reprehcndit ,     «    qubd    ment    des    Evêques    de   la    Province. 
«  sine    jussu    Régis     et    consens u     Enfin      comme    Fondateurs    ,     il     n'é- 
»  Episcoporum     comprovincialium    toit    pas     permis      de     toucher      aux 
»  œdes  et  rem  Episcopalem  inva-    biens    des   Eglises   de     leur    fondation 
»  serit    ».  Denique    fundatorum    ou  de  celle  de    leurs    prédécesseurs  , 
nomine    in   Ecclesias    à  se  vel  à    sans     leur      consentement.      Car      les 
suis    antecessoribus    conditas    pri-    fondateurs  ,     comme      nous      l'avons 
migenio    jure    proprietatis    potie-    déjà      remarqué    ,      conservoient      un 
hantur ,    ex  quo  fichât  ut  de  illa-    droit    radical    de    propriété     sur     les 
rum   statu  et  bonis  nihil   immutari    Eglises     qu'ils    avoient     fondées  ,      et 
posset  absque  ipsorum  voluntate  et    ce  droit  passoit  à  leurs  successeurs. 
consens u. 

/toque    non    modo   Reges ,    ve-        C'est    en  vertu     de    ces   titres    que 
ràm   etiam   Domini   temporales  in    non-seulement    les     Rois  ,      mais    en- 
Dominiorum      suornm      Ecclesias    core     les     Seigneurs      qui     en    jouis- 
varia   ejusmodi  jura  exercebant ,     soient  en  tout  ou    en   partie   ,    dispo- 
ita  ut  alias  aliis  unirent  vcl  suhji-    soient   de     l'état   des  Eglises    et    des 
cerent ,    earum   siecularem  statum    Monastères   de  leurs    Seigneuries ,    les 
in    regularcm  et    vice  versa  con-     unissoient     ou     les       soumettoient    à 
verterent  ,    bénéficia     conferrent  ,    d'autres  ,     en    changeoient     l'état     Sé- 
nominarent     ad    Prxlaturas     aut    culier     OU     Régulier    ,      ou     récipro- 
electos  canonicè   temporalibus    in-    quement   ,      conféroient      les     bénéfi- 
vestirent.    Quse  quidem    prœroga-    ces  ,     nommoient     aux      Prélatures  , 
tivœ  plerumque  ex  solo  fundato-    ou    investissoient      du  temporel   ceux 
rum     titulo    fluebant.     Nam ,    ut    qui     étoient       élus      canoniquement. 
omittamus    magnos   Coronx    Vas-    Le    seul    titre    de    fondateur    suffîsoit 
sallos    Regiis    juribus    fruentes ,     même   pour    jouir   de    ces    prérogati- 
apud     Chronicon      S.      Benigni ,     ves  ;      car     sans    parler      des    grands 
Rotgerius     Dominas    castri    quod    Vassaux     de    la     Couronne      qui     en 
vocatur      Wangionum-rivus     Ec-    exercoient     tous       les     droits      Réga- 
Tom.  n.  p.  clesiam  à  pâtre  suo  Widone  in  lio-    liens ,   nous    voyons    un    sirnple     Sei- 
norem  S.  Stephàni  constructam  «  ea    gneur    de     Vignori    disposer     en    fa- 
»  intentione  largitus  est  ut  expulsis    veur  des   Moines   de     S.   Bénigne   de 
»   Canonicis  Monnchi   ibi   colloca-    Dijon     de     la      Collégiale      de     Saint 
»  rentur    ».   Ex    Orderico    Fitali    Etienne     que     son    père     avoit    fon- 
Uticensis     Monasterii    fundatores    dée  ,     et  où   il    avoit  établi   des  Cha- 
seu  restauratores ,    ne  ipsorum  he-     noines     Séculiers.    Tel    étoit    le  droit 
redes  in    Monasterii    detrimentum     des   fondateurs    ou    des   restaurateurs. 
juribus   patronorum    abuterentur  ^     Ceux  de  l'Abbaye    de   S.  Evroul    pré- 
fVillelmum  ,      Ducem      Norman,     voyant    que    leurs    successeurs    pour- 
adierunt.  ...    et  a  locum  ita  lihe-    roient    abuser    des    droits    que    cette 

qualité 


45. 


PRJSFÂTIO.  ccxxj 

f 

qualité    leur    donnoit  ,   les    transpor-  »  rum  tradiderunt  cjus  tutelx,  ut  Tom.  il.  p. 

terent  au    Duc    de   Normandie   Guil-  »  nec  sibi  nec  aliis  quibuslibet  ali- 

laume.    Ce     Prince    réunit    par    cette  »  quam    consuctudlnem    scu    red- 

cession    les     droits     de      fondateur    à  »  ditum   prxter    bénéficia    oratio- 

ceux   de    Souverain    et    de    Seigneur  »  num  aliquandb    à  Monachis  li- 

suzerain    qui     lui   appartenoient     déjà  »  ceret   vcl  hominibus   corum  cxi- 

sur    cette  Abbaye  ,   et  il    les     fit    va-  »  gère  ».  Qud  cessionc  Dux  fVil- 

loir.    Enfin     les       fondateurs     étendi-  lelmus  fundatoris  jura,  summi  ma- 

rent  leurs   droits    jusqu'à    donner    au  gistratûs     et     superioris    Domini 

saint  Siège  les  Eglises  de     leur    fon-  prserogativis  addiJit ,  eisque  post- 

dation.     Nous     avons    déjà  remarque  modkm  intégré   usus  est.  Deniqiie 

que     Geoffroi-Martel     en    usa    ainsi   à  fundatoribus    licitum  erat  S.    Pe- 

l'égard  de  l'Abbaye  de  Yendôme.      *  tro   Romanœque  Sedi  Ecclesias   à 

se  conditas  tradere^    ut    jam    commemoravimus    de    Gaufredo-Martello,    qui  rua.  p.  506. 

»  Monasteriorurn   Vindocinense  «  B.  Petro  et  Romanx  Ecclesix   in  patrinio- 

»  nium  et  alodium  devovit.   » 

L'immunité      réelle     corisistoit      en  Ecclesiasticorum     honorum    im-    Ecdesiarum 

ce    que    les    Communautés    Ecclesias-  mumtas  in  eo     consistebat ,    quod  et  Privilégia. 

tiques     et     souvent     leurs    Domaines  Ecclesiœ.    vel    Monasteria     et   sœ- 

et  leurs   Colons    étoient    exempts    de  plus    eorum   posscssiones    et   lati- 

la  puissance  judiciaire  et  de    tous  les  fundia,    servi     quoque    et    coloni 

droits  du  fisc,  dont    on    peut    voir  les  immunes  essent  ab  omiii  potestate 

détails     dans    les     Diplômes      de  nos  judiciariâ    singulisque  fisco   debi- 

Rois   et    dans     les     Chartes    des     Sei-  tis    vectigalibus     quie    recensentur 

gneurs.     Nous     avons     observé     que  in  Regum   et   Dominorum   instru- 

l'immunité    réelle     n'étoit    pas    parti-  mentis,    Immunitatem  realem    Ec- 

culiere  aux    gens  d'Eglise.    Les  Laïcs  clesiasticis    viris    specialem     non 

en    jouissoient    aussi    dans  les   terres  fuisse  observavimus  :    eddem  prx- 

qu'ils   tenoient    en     bénéfice   du   Roi.  rogativd   Laicos     quoque     potitos 

Henri   I   permet     à    un     Seigneur  du  fuisse     in    Dominiis     quse    benefi- 

Pays    Chartrain    de   doter     une    Egli-  ciario  jure  à  Rcgihus  obtinuerant, 

se  avec    les  terres    qu'il   tient  du  Roi  innotescit     ex     Diplomate      Régis 

en  bénéfice  ,    et  il  ordonne     que    ce  Henrici     anno    1050     donationem 

Domaine    soit     libre    de    toute    puis-  ab  Alberto    viro  nobili  S.    Petro 

sance    judiciaire    après     la    [donation ,  CarnotcnM    factam     confirmantis. 

comme    il     l'étoit      lorsque     ce     Sei-  Nempb  ibidem  prsecepit    Henricus, 

gneur    en    étoit    en    possession.     Par  »  ut  quidquid  ex  beneficio    regio 

conséquent     les    possesseurs      de    bé-  »  Camotensi     Cœnobio      conferre  rjm.  n.  p. 

néfices    Royaux    avoient    la  justice  sur  »  et    annuere    voluerit    Albertus, 

les    terres  de  leurs  bénéfices  ,      com-  »  ità  sit  Uberum  atque  ab  omni  ju- 

me  les  Eglises  l'avaient  sur    les    leurs  »  diciariâ    potestate  soluium. ,    ut 

en  conséquence  de  leur  immunité.  »  idem  Albertus  hactenus    à  Rege 

»  tenuerat  Uberum  et  solutum  ».  llndè  obiter  coUigi  potest  beneficiorum 
Regiorum  possessores  vi  suse  immunitatis  perindè  ac  Dominos  Ecclesia- 
sticos  in  bencficialium  Dominiorum  incolas    jurisdictionem     exercuisse. 

Le     privilège    de     tuition     étoit    en-  Prœstantissimum    erat  tuitionis 

core  plus    distingué.    Il    mettoit    une  Privilegium     quo      Ecdesia     seu 

Eglise      ou      un    Monastère     sous    la  Monasterium     immédiate    sub  de- 

sauve-garde    immédiate      du     Roi    et  fensione   Regid    ponebatur  adver- 

Lkk 


ccxxij  PRMFATÎO. 

sus    invasiones     Dominorum   infc-  à  l'abri   de  toute    atteinte  de  Ja    part 

rionim.  Ecclesix  quibus    ejusmodi  des    Seigneurs   particuliers.     Le    titre 

Privilegium     communicatum  fue-  d'Eglises    et    d'Abbayes     Royales   ap- 

rat  ,  Regales  vocahantur  sequè  ac  partenoit     spécialement    à    celles    qui 

Ecclesix  à  Regibus  funclatx.  Bur-  avoit     obtenu      ce    privilège    :    elles 

chardo,   Comlti  Corboilensi,    Eccle-  étoierit     regardées       comme       faisant 

siam   Fossatensis   Cœnobii  Regali  partie  du  fisc   Royal     :  de  même  que 

lom.  10.  p.  subditam  Dominio   Regiumque  celles  qui  avoient  été  fondées  par   les 

^^*"             fiscum     restaurationis  causa    pe-  Rois.      Lorsque       Burchard  ,      Comte 

tenu  primiim    abnuit     Hugo-Ca-  de   Corbeil ,    demanda      l'Abbaye     de 

petus  /lis  verbis  :  «  Ciim  omnibus  S.   Maur    à    Hugues-Capet  ,   pour    y 

i>  constet prxdecessorum  nostrorum  rétablir    la    régularité;    ce    Prince   lui 

»    temporibus  '.     Regalem      scmper  opposa     d'abord     que     cette    Abbaye 

»  fuisse  Abbatiam,  quomodo    va-  avoit  toujours    été    Royale ,   et  qu'el- 

»  let  fieri  ut  à  nostrâ  Regali  po-  \q  ne  devoit  pas  être  tirée  de     la   dé- 

»  testate  separetur  »  ?  Unde   Bur-  pendance      immédiate     de     la     Cou- 

»  chardo  jus  tantàm  illud    Cœno-  ronne.     Aussi     ce    Comte    ne    put-il 

biuw  reparandi  et    tuendi    conces-  obtenir  que    le  droit    de    la   restaurer 

Tom.  n.  p.  sum  est,  Burchardique  successo-  et  de  la  protéger.  Henri  I  n'en  ac- 
res nihil  ampliàs  impetrdrunt  ab  corda  pas  d'autres  aux  successeurs 
Henrico  f.  de  Burchard. 

Clerici    et    Monachi     Privilégia  Lgg      Eglises       faisoient        renouve- 

sua  identidem   renovari  et    confir-  ig^   Je    tems     en    tems    leurs    privile- 

mari  curahant.    Quod  ut    ohtine-  ges^  pour    en     obtenir     la     confirma- 

rent,  petitioneni     suam     vel    per  tio^.   Les  Chanoines   ou     les    Moines 

semetipsos  vel  per    Prœlatum  ali-  présentoient    au     Roi     leur    requête  , 

quem    Régi    coram     Optiniatihus  ou     la    faisoient      présenter    en    leur 

porrigebant     cum      prsecedentium  nom    par     un     Prélat     en      présence 

Regum  auctoritatibus    sive    pan-  des  Grands    du    Royaume.      On    ap- 

cartis.    Quibus    diligenter    discus-  portoit    aussi     les    anciens    Privilèges 

sis  et  prohatis,  confirmationis  prse-  que   le    Roi    faisoit    examiner      ainsi 

ceptum     concedebantur     à     Rege.  que     la    Requête ,      et     d'après      cet 

Nonnunquàm    auctoritati     Regali  examen     le    Roi    accordoit    la    confir- 

Pontificis  Apostolicse    Sedis    acce-  mation  qui  lui    étoit    demandée.    On 

débat  confirmatio,     ut  videre    est  s'adressoit    aussi    quelquefois     au    Pa- 

in  duohus     Diplomatibus    Henrici  pe ,     pour     faire    confirmer      par    le 

/,  uno  anni    1035    pro     Ecclesiâ  saint    Siège    les    Privilèges    que    l'on 

Sanctx       Genovœ        Parisiensis  ,  avoit  obtenus     de  la    puissance    tem- 

altero  in  gratiam   Ahbatix  Sancti  porelle  ,    comme  on    voit    dans    deux 

Theoderici      prope     Remos     circà  Diplômes   de    Henri    I,    l'un   concer- 

1050    concessos.    Etenim   Ahho   in  nant    l'Eglise    de    Sainte    Geneviève, 

Canonihus,  inviolahilem    et  perpe-  l'autre       en     faveur   de     l'Abbaye    de 

tuanij  pràterquàm  in  casu    neces-  S.     Thierry  -  lès -Reims.     Suivant      les 

'Tom.  10.  p.  sitatis,  legem  asserit ,  <t  quam  semel  Canons      d'Abbon  ,     à      l'article    des 

»  suh    excommunicationis    anathe-  Privilèges  ,     les    conditions    que    les 

»  mate    Romanse    et    Apostolicse  Papes      ont       imposées     sous     peine 

»  Sedis     Pontifices      imposuerunt  d'excommunication  ,     dans    la    con- 

»  fundatis    Episcopalibus    Ecclesii  firmation      des    fondations  des     Egli- 

»   et  virorum   seu  Sanctimonalium  ses    Episcopales    et   des    Monastères  , 


PliJEVATÎO.  ccxxiii 

doivent  être  immuables  et  stables  à  »  Monasteriis  ».  Sed  ibidem  agnos- 
jamais,  excepté  dans  le  cas  d'une  cit  Ahbo  Romanos  Pontiflces  a  à 
évidente  nécessité.  Mais  Abbon  «  Chris tianis  Imperatoribus  hanc 
ajoute  que  cette  immutabilité  atta-  »  obtinnissc  singularitatis  excel- 
chée  aux  Actes  émanés  du  saint  Sie-  »  lentiam  «.  Ergb  illâ  œtate  Pon- 
ge est  un  Privilejre  et  une  préroga-  tificibus  Romanx  et  Aposiolicœ. 
tive  que  les  Papes  tiennent  de  la  Sedis  «  cujus  auctoritas  refulget 
(concession  des  Princes  Chrétiens.  »  ppr  universalem  totius  orbis  Ec- 
On  pensoit  donc  alors  que  la  plé-  »  clesiam  »  ,  nulla  ideo  attribuc- 
nitudc  du  pouvoir  spirituel  qui  ré'  batur  potestas  in  res  Ecclesiarum 
side  dans  la  personne  des  Souve-  merè  temporales. 
rains  Pontifes  ne  leur  donnoit  aucun  droit  sur  le  temporel  même 
des  Eglises. 

Les    immunités   accordées     par    les  Quantacumquc     faerint      tune 

Rois     aux     Ecclésiastiques  ,     n'empê-  temporis      Ecdcsiœ       ministrorum 

choient   ni  le  recours    au     Souverain,  Privilégia ,    non  obstabant  tamen 

ni    en    certains    cas   le   jugement    de  quominùs     recursus,      ut     aiunt  ^ 

leurs  délits    par     la   Justice    séculière,  fieret   ad  Principem ,    aut  rei  ju- 

Les     Chanoines    de     S.     Corneille    de  risdictioni  Regix   certis  in   casibus 

Compiegne        présentèrent        requête  subjacerent.   S.   Cornelii   Compen- 

à    Henri  I     contre     leur    Prévôt    qui  diensis  Canonicos  ad  Rcgem   que-  Tom.  m.  p. 

dissipoit    les    biens    du     Chapitre  ;    le  rentes    adversàs  ejusdem  Ecclesise.  ^^^• 

Roi    fit  tenir     un    Placite   où  le  Pré-  Prsepositum   de   Prxpositurâ  vas- 

vôt  perdit    son   procès    et   fut  déposé  tatd  et  Communitate  fratrum  dis- 

par  le  jugement  des  Evêque-^.  sipatd,  una  cum  Prœposito  vocavit 

Henricm     ad    Placitum     in    quo      victus  Prsepositus     judicio     Episcoporum 
ab  officio  extitit  privatus. 

L'archevêque     de    Reims      Arnoul,  Proditionis    et     Majestatis    ob- 
coupable  de  trahison  et  de  Leze-Ma-  noxius   Amulphus   Remensis  pœ-  y^^^   ^q 
jesté   n'auroit  point  évité    le    supplice  ««"^  capitis  non  cffugisset  nisi  pro  ^3'- 
du  à  son  crime ,  si    les  Rois  Hugues-  'vitd  et   membris  supplex ,  depre- 
Capet  et  Robert  ne  lui   eussent  accor-  cantibus  quoque  omnibus  ConcilH 
dé  sa  grâce  à  la   prière   des    Evêques.  Patribus ,  veniam  à  Regibus  Hu- 
On    voit     dans    les     Actes     du    Con-  gone  et  Roberto   obtinuisset.  Plu- 
cile   de  S.  Basle    que    des  Evêques  ac-  '"'■^    ejusdem   Concilii  Patres  asse- 
cusés  du    crime    de   Leze-Majesté  qui  runt   «    justum    videri   ut   qui  (^^  ibùi.  p.  &n. 
n'ont  pas    répondu    aux     citations   du  »  Regiss    Majestatis    crimine    im~ 
Concile ,    peuvent     être      arrêtés    par  »  peditus    vocationi    Episcoporum 
la     puissance      séculière       et    Royale.  »  non  paruerit ,  judiciarid  potes- 
Hervé,    Evêque   de  Beauvais ,    fait  ob-  »  tate  conventus  fit,  idque  firma- 
server  que  si   Arnoul    n'est    pas  jugé  »   ri    ex    Africano    Concilio    Tit. 
dans  le   Concile,   on    mettra    le  Prin-  »  38   ».    Ibidem  Hervseus ,     Bel- 
ce  dans  la   nécessité  de  lui  faire  faire  vacensis  Episcopus  ,    clare    innuit 
son    Procès  par    des  Juges   Laïcs.  En-  fore  ut  Princeps  Arnulfi  causam  ^^^      ^jg 
fin  Gerbert  dans  sa  lettre    à    Wilde-  sxcularibus     Judicibus     discutien- 
rod ,    Evêque      de     Strasbourg ,     sou-  ^/«/?*    jife    ac    mérita   tradat ,    si 
tient   (]ue    le   Prince  n'avoit  pas    be-  Concilium  ab   ipso  judicando  ahs- 
soin     du     consentement      du     Pape  ,  tinuerit.      Denique     Gerbcrtus    in 
pour   faire    déposer     Arnoul     par     les  epistold  ad    PFilderodum    Argen- 


ccxxiv  Pli^eFATIO 

tinum  Epîscopum  cos  qui  con-  Evéques ,  et  que  Dieu  a  mis  le 
To,„.  10.  />.  tendehant  Arnulfum  potestate  glaive  de  la  justice  entre  les  mains 
Principis  ahjkl  non  debuisse  sine  des  Rois,  pour  punir  les  criminels 
Episcopi  Romani  jussione  refel-  de  quelque  état  et  condition  qu'ils 
lit  auctoritate  JpostoU  dicentis ;  soient.  Sous  le  règne  de  Robert, 
<f  quia  Princeps  non  sine  causa  Hardouin  ,  Eve(]ue  de  Noyon  et 
»  gladium  portât  ^sed  ad 'vindictam  de  Toumay,  fut  condamné  à  l'exil 
»  malefactorum ,  laudem  verb  bo-  par  la  Cour  des  Pairs,  pour  avoir 
»  norum  ».  Cùm  Robertus  Rex  fait  démolir  la  Tour  du  Roi  à 
contra  Harduinum  Episcopum  Noyon.  Ces  maximes  puisées  dans 
eversx  turris  Régis  apud  Novio-  l'ancien  Droit  François  ,  qui  n'est 
jbid.  p.  237.  mum  sitse  reum  «  satisfactionem  que  l'anc^ien  Droit  commun,  n'é- 
»  proditionis  aperlis  querelis  exe-  toient  pas  oubliées  dans  les  Royau- 
»  gisset  secundiim  judicium  Opti-  mes  qui  s  etoient  formés  des  débris 
»  matum  suorum ,  Curia  Régis  de  PEmpire  de  Charlemagne. 
»  Episcopum  de  Regno  Francorum  expellendum  et  exilium  subire  judi- 
»  cavit  ».  Çuss  quidem  antiqui  juris  communis  Francise  Placita  in  Germanisu , 
Burgundix  et    Italix   Regnis  etiani  obtinebant. 

XV.  XF. 

De  Beneficiis  et  Praelaturis.  Des  Bénéfices  et  des  Prélatures. 

De  Corn-        Tria      Commendarum     gênera        JMqus    avons     observé    trois     sortes 

menais. 

nostris  in   monumentis  occurrunt ,  de      Commendes  ,       la      Commende 

Laica  nempè ,  saecularis  et  régula-  Laïque ,     la    séculière     et    la     régulie- 

ris.  Jam  animadvertimus  ipsosmet  re.  Il  a  déjà    été     parlé     de     la    pre- 

Episcopatus  à   Laids  fuisse  pos-  miere  espèce    de    Comînende.   On    a 

sessos.      Abbates    Laici     nonnun-  vu    qu'elle     s'étoit    étendue    en    quel- 

Tom.  10.  p.  quam    Abbatum-Comitum    titu-  ques  endroits     jusques   sur    les    Eve- 

lum   sibi   arrogabant ,     cseteroquin  chés.       Ces     sortes     de     Commenda- 

à  Monachorwn    regimine    prorsiis  taires     se     faisoient     quelquefois    ap- 

alieni     quod     Regularium      Deçà-  peller       Abbés-Comtes.       Ils       ne        se 

norum  curss  committebatur.  mèloient     en     aucune      manière     du 

gouvernement    des   Religieux    qu'ils  laissoient  à  des  Doyens. 

Commendatarii    seeculares  erant  La  Commende     séculière  avoit  lieu 

Episcopus  aut    Clericus  sxcularis  quand  un    Evêque    ou    un   autre  Ec- 

Abbatiis  regularium  fruentes ,  vel  clésiastique     séculier     jouissoit     d'une 

etiam     Monachus     ad    Episcopa-  Abbaye    Régulière,    ou     qu'un    Reli- 

tivm     promotus    cum    Episcopatu  gieux    élevé    à    l'Episcopat,  possédoit 

unam   aut   plures    Abbatias   reti-  en  même  temps  une  ou  plusieurs    Ab- 

nens.  In  exemplum  afferri  possunt  bayes.     On    en      trouvera      quelques 

Gerbertus ,   simul  Bobiensis  Abbas  exemples.     Gerbert     garda      l'Abbaye 

et   Archiepiscopus     Remensis    tiim  de      Bobio      avec      l'Archevêché      de 

Ravennensis  ;   Gauzlinus,    Archie-  Reims  ,  et  ensuite  avec  celui  de  Ra- 

piscopus     Bituricensis      et      Abbas  venue  :     Guzlin      étoit       en      meme- 

Floriaci  ;      Halinardus  ,      Archie-  tems     Abbé    de    S.     Benoît-sur-Loire 

piscopus     Lugdunensis    et     Abbas  et   Archevêque    de     Bourges  :     Hali- 

S.    Benigni.     Leotherico    Senonen-  nard   conserva    son  Abbaye    de  oamt 

sem    sedem    occupante,    Abbatiam  Bénigne    de     Dijon     avec     l'Archeve- 

B.     Marix    successive    possederunt    ché    de    Lyon  :    l'Abbaye   de    N.    D. 

de 


PU  JE  F  AT  JO.  ccxxv 

de    Sens,   sous    l'Archevêque   Léothé-    Clerici    sseculares.   Neque  hoc  "•<?- 

rie,    fut   possédée    successivement   par    nus    Commendee    electioni   canoni- 

plusieurs  Clercs   séculiers.    Cette    sor-    cse   obstabat ,     ut    liquet   cxemplo  T,.m.  lo.  p. 

te    de     Commende    étoit    compatible    Riculjl    Forojullensls    Episcopi    à  *^*' 

avec     l'élection  ,      comme     il     paroit    MonacJds         Montis-Majoris       in 

par    l'exemple     de     Riculfe,     Evêc{ue    Abbatem        electi.        Lemovicense  Tom.  m  p. 

de  Fréjus,    que   les  Moines    de  Mont-    Concilium  anno   1031    dccrevit    ut 

Majour     élurent      pour     leur      Abbé.     Monachus       ordinaretur       Abhas 

Le     Concile      de    Limoges      de     Tan    BelUloci   secundàm   regulam,  loco 

1031  ,     regarda     comme      abusif    Tu-    Clerici  sœcularis  qui  istam  Abba- 

sage     des    Commendes    séculières  :    il    tiam    in     Commendâ     possidebat. 

statua    que   l'on    établiroit    un    Abbé     Circà    annum     1014,     Willelmus,  Tom.  \o. ,,. 

Régulier      dans      le      Monastère      de    Dux  Aquitanisc,    S.  Carrofi  ssecu- 

Beaulieu  en   Limousin  à    la   place   de    larcm  Abbatem  amoverat,  oui  re- 

l'Ecclésiastique    Séculier    qui     la    pos-    gularem  S.    Savini  Abbatem  sub- 

sédoit  en    Commende.     Plus    ancien-    rogavit. 

nement ,   Guillaume  Fier-à-bras ,    Duc   d'Aquitaine ,    chassa    un    Abbé 

Séculier  de  Charroux ,    et  y    substitua    l'Abbé  Rég-ulier  de  S.  Savin. 

Mais     la      Commende        Régulière         Ecclesiasticx     discipUnie    magis 
étoit     plus    conforme     à      l'esprit   de     congruens      regularis     Commendâ 
l'Eglise.      Elle     consistoit      à     confier     in    eo    posita    erat,  qubd    cuidam 
l'administration     d'un     ou      de     plu-     eximise    pictatis    probatxque    vir- 
sieurs    Monastères     à      quelque  Abbé     tutis    Abbati     unius    vel  plurium 
célèbre    par   sa  piété  et  par   sa   régu-     Monasteriorum   cura     d^mandare- 
larité.  C'est   ainsi    que    Guillaume    de     tur  ;    sic    Willelmus    Divionensis, 
Dijon,      Richard     de     Saint      Vanne,     Richardus       S.      Vitoni,     Poppo 
Poppon   de   Stavelo  ont  été  Abbés   de    Stabulensis    uno     eodemque     tem- 
plusieurs   Monastères    à   la   fois.    Ils  y    pore       plurium        Monasteriorum 
établissoient    des     Prévôts      Réguliers    Abbates  fuére.  Recentioribus  non- 
pour     gouverner    en      leur     absence,     nullis     placet    ejusmodi    Abbates 
Quelques     modernes      les      regardent    totidem       Congregationum       Prse- 
comme   des  Supérieurs      majeurs     de    fectorum    generalium   numéro   ac- 
Congrégation ,    mais     ils     étoient     de    censere ;    sed     immeritîi    prorsbs. 
véritables  Abbés  des    Monastères    qui     J^eri   enim    Abbates    erant  singu- 
leur    étoient    confiés.     Le    Comte    de    lorum     Monasteriorum     adminis- 
Flandres   ayant  donné   à  Poppon,  Ab-     trationi    sux    commissorum.  Cùm 
hé  de    Stavelo,    celui  de  S.   Vaast  en    Balduinus,    Flandrise  Comes,  Ab- 
Commende    Régulière,    Poppon    n'en    batiam  S.     Vedasti  Popponi  Sta- 
prit    possession    qu'après    avoir    obte-     bulensi       abbati      commendasset , 
nu    le    consentement    de  l'Empereur    Vedastini     Monasterii     possessio- 
son     Souverain,    parce  qu'en    qualité    nem  non  prias  adiit  Poppo  quàm  Tom.  a.  p. 
d'Abbé  de    S.    Vaast,    il     alloit    deve-     licentiam    obtinuisset    Imperatoris 
nir  à  cet  égard   le    Vassal    du   Comte    ditioni  cujus  erat  obnoxius.  Enim- 
de     Flandres    avec     qui      l'Empereur    vero  quateniis  Abbas    S.  Vedasti, 
étoit  alors  en  querelle.    Au    reste,    la    Poppo    futurus     erat     Vassallus 
Commende      régulière        ne      portoit    Flandrix    Comitis    quocum     tune 
aucune      atteinte     à       l'indépendance     temporis    in    controversiâ  et    con- 
mutuelle     des      Abbayes.,        et       elle     tentione      versabatur      Imperator. 
n'établissoit    aucun    rapport    de    Con-     Cxteràm,      regularis      Commendâ 
Tome  XL  111 


ccxxvj 


PRjEFATIO. 


Tom.   10.  p. 
453. 


De  pluralita- 
te    Beneficio- 


mutux  Ahhatiarum  indcpenden- 
tix  nullatenhs  ofjiciebat ,  neqiic 
ullam  inter  Moiiasteria  ejusdcm 
Abhatis  curx  commissa  relatio- 
nem  Congregationis  indncehat, 
Scilicet  ejusmodi  Commenda  ad 
tempus  tanthm  concedebatur,  de- 
sinebatque  sive  Conimendatarii 
morte,  vel  co  vivo,  càm.  Abba- 
tiis  cedebat  vel  Principi  vel  Ca- 
pitula Monasterii  ad  quod  perti- 
nebat  jus  clectionis.  Non  abnui- 
mus  tamen  à  Cluniaccnsibus  Ab- 
batibus  labcnte  tempore  ad  Cella- 
rum  vel  Prioratuum  statum  re- 
dacta  fuisse  plura  Monasteria 
quse  ipsis  primitiis  in  Regularem 
Commendam  tantiim  commissa- 
fuerant.  Quod  contigit  etiam 
sed  rariùs,  nonnullis  Ordinis  S. 
Prseter  Abbates  pluribus  Monas- 
teriis  uno  eodemque  tempore  prse- 
fectos,  et  Prsesules  qui  plures  Epis- 
copatus  vel  cum  uno  Episcopatu 
possederunt  Abbatias^  alia  benefi- 
ciorum  pluralitatis  habentur  exem- 
pta. Thesaurariâ  S.  Hilarii  Pic- 
taviensis  potitus  est  Gerardus , 
Lcmovicensis  Episc.opus.  Huic 
successit  Fulhertus  Carnutensis 
Prœsul  in  eodem  bénéficia,  cujus 
administrandi  curam  Hildegario 
comnàsit.  Berengarius ,  Thesau- 
rarius  et  Archidiaconus  Andega- 
vensis ,  eodem  tempore  Magistri 
scholarum  et  Camerarii  S.  Mar- 
tini Turanensis  Officiis  fruebatur. 
ibid.  p.  133.  Léo  Papa  IX  aliquamdiu  Tul- 
lensem  Episcapatum  cum  sum- 
mo  Pontificatu  retinuit.  Sic  fe- 
rebant  illius  astatis  mores  et  Ec- 
clesiasticse  disciplinss  ignarantia. 
Fulberto,  ut  in  canonicis  legibus 
versatissimo,  non  arridebat  illa  be- 
neficiorum  pluralitas,  Guillel- 
mum ,  Aquitanise  Ducem ,  sup- 
pliciter  absecravit  ut  alteri  Tlie- 
saurariam  S.  Hilarii  conferret, 
quam     tamen    aliquamdiu     Ducis 


grégation 


entre      les        Monastères 


même 


Abbé. 

qu  une    préro- 

passagere    qui 

du    Commen- 


gouvernes  par  un 
Cette  qualité  n'étoit 
gative  personnelle  et 
finissoit  par  la  mort 
dataire,  ou  par  la  cession  qu'il  fai- 
soit  de  ses  Abbayes  entre  les  mains 
du  Prince  ou  au  Chapitre  du  Mo- 
nastère à  qui  appartenoit  l'élection. 
Cependant  on  ne  peut  douter  que 
les  Abbés  de  Cluny  n'en  aient  pro- 
fité par  succession  de  tems,  pour 
réduire  en  Prieurés  ou  en  dépen- 
dances plusieurs  Monastères  qui 
ne  leur  avoient    d'abord      été  confiés 


pour 
de  S. 


Tom.    10.  p. 
154. 


Ibid.  pp.  Ii9. 
et  465. 


Tom.  H.  p 
349. 


Tom.  10.    p 
469. 


qu'en    Commende    Régulière, 
en  a  aussi    quelques   exemples 
d'autres    Abbayes     de    l'Ordre 
Benoît;  mais  ils  sont  plus  rares. 
Benedicti  Abbatiis. 

Ces  Conimendataires  Réguliers 
dont  nous  venons  de  parler,  et  les 
Evèques  qui  possédoient  plusieurs 
Evéchés  ou  des  Abbayes  avec  un 
Evêché,  ne  sont  pas  les  seuls 
exemples  que  nos  monumens  nous 
fournissent  de  pluralité  des  Bénéfi- 
ces. Gérard  ,  Evêque  de  Limo- 
ges, jouissoit  en  même  tems  de  la 
Trésoierie  de  S.  Hilaire  de  Poitiers  : 
Fulbert,  Evêque  de  Chartres  ,  lui 
succéda  dans  ce  Bénéfice  qu'il  fai- 
soit  desservir  par  Hildégaire ,  Eco- 
lâtre  de  Poitiers.  Bérenger  possé- 
doit,  avec  la  Trésorerie  et  l'Archi- 
diaconat  de  l'Eglise  d'Angers,  les 
Offices  d'Ecolâtre  et  de  Cham- 
brier  de  celle  de  S.  Martin  de 
Tours.  Le  Pape  Léon  IX  lui-même 
garda  quelque  tems  son  Evêché  de 
Toul  après  qu'il  fut  élevé  sur  le 
saint  Siège.  Dans  un  siècle  plus 
instruit ,  on  eût  regardé  cette  plu- 
ralité de  Prélatures  et  de  dignités 
Ecclésiastiques  comme  incompati- 
ble. Fulbert  étoit  trop  éclairé  pour 
n'en  pas  sentir  l'irrégularité.  11 
pria  le  Duc  d'Aquitaine  de  dispo- 
ser   de  la   Trésorerie   de   S.    Hilaire, 


PHjEFA  TIO.  ccxxvij 

sous    prétexte    qu'il    ne    pouvoit    pas    e/flagitatu    servavit.    Idem   Fut-   Ton,,  lo.  p. 

la    desservir  par    lui-môme.   Il   paroît    hertus,   càm    ab     ipso    Subdecani  ^^^' 

cependant    qu'il    l'a     gardée     quelque     Camutensis       Offtcium      pctiisset 

tems  à  la  prière  de   ce  Seigneur.    L'E-     Episcopas    Sylvanectcnsls  ,    illud 

vêqne    de    Senlis    lui    ayant  demandé    prorsàs  abncgavit,   «   responditque 

la    dignité  de  Sous-Doyen    de     Char-     »  taie  Ministerium    Episcopo  non 

très,  Fulbert    la    lui   refusa,    alléguant     »  convenire    ». 

qu'elle     ne    pouvoit   lui    convenir     à    cause   de    sa   qualité   d'Rvêque. 

Les      Elections      Canoniques      étoient         Canonicarum   electionum  à   Con-      Ekcticies 
toujours   recommandées   par   les  Con-    ciliis    districtè    prœceptarum    for-  tl'^T"ài- 
ciles.   On  en  a  voit  conservé  la  forme;     mulœ    vigebant,     ut   colligitur  ex  £710"''. 
on    peut    la    voir    dans  les   Actes  de    duabus    notitiis    electionum     ^^_  ^oi.  e/409 
notification      de     l'élection     d'Arnoul     nuljî     et      Gerberti     inter    Inijus 
et 'de     Gerbert     :       cependant    elles    epistolas  Icgendis.   Plerumque  ta- 
plioient     presque     par -tout     sous     la     men     potiores      erant    Principum 
volonté    du      Prince.     Nos     Rois    re-     partes    in    electionibus.     Equidem 
nouvellerent       ou        confirmèrent       à     eligendi       Privilegium       pluribus 
plusieurs     Eglises     le     privilège     de-     Ecclesiis    renovatum     aut    confir- 

lire  ;   mais    la    grande    influence     que  matum  fuerat  h   Regibus ,  veràm 

le      droit     de       recommandation      atta-  propter    Jus    Regium     commenda- 

ché    à    la     Couronne     leur      donnoit  tionis  vix  a  nominationihus  diffe- 

sur    les    élections  ,     les    rendoit     peu  rebant     electiones.     Robertus    au- 

différentes        des       simples        nomina-  tem  nonnisi   Clero  populoque  gra- 

tions.     Le    Roi    Robert    avoit  coutu-  tos    proponere    solebat   Episcopos. 

me    de    ne    proposer    que   des  sujets  Guidonejn  Clericum  nimium   sae- 

agréables    au    Clergé    et    au    Peuple,  cularissimum     Henrici     Rurgun-  ibid. ,,.  470. 

L'Histoire     des      Evêques      d'Auxerre  dise     Ducis     efflagitatu     designa- 

nous   en  fournit   un   trait     remarqua-  verat    ad    Episcopatum    Altissio- 

ble.    Ce    Prince    avoit    nommé  à   l'E-  dorensem ,    et   jam     «    Metropoli- 

vêché    de     cette    ville     un    Clerc    de  »  tanus    Senonum  Pontifex  Sewi- 

mœurs   très-mondaines    qui  lui    avoit  »  nus  vocatus  erat  ut  de  more  per- 

été    recommandé     par     le       Duc     de  »  ficeret  »,    id  est,  ut  designatum 

Bourgogne  ;     il   avoit  même   déjà    fait  consecroret.      Sed      ubi     Robertus 

venir    l'Arclievèque    de    Sens  ,      pour  Cleri     et     plebis    Autissiodorensis 

le  sacrer  ;  il   apprit  que   le    Clergé    et  querelas   audivit ,    eorumque   vota 

le    peuple    d'Auxerre    se     plaignoient  Jerri  in  Joanncm,  Archidiaconum, 

de    n'avoir     pas      été     appelles ,      et  multse    scientise     et    religiositatis 

qu'ils     avoient     jette    les      yeux    sur  'virum ,    nec    reverà    contra    jus 

l'Archidiacre    de    leur    Eglise,     hom-  fasque   {ut   ait    scriptor    Historix 

me   de    beaucoup    de    science    et    de  Episcoporum      Autissiodorensium) 

vertu.     Le    pieux    Monarque     renon-  «  absque     omni      Cleri     electione 

ça  à  sa   nomination ,    et    agréa     leur  »  'vel    plebis    Episcopum  volcbat 

choix.    Il    consultoit    aussi    dans    ces  »  constituere   »  ,  à    sud    nomina- 

occasions   les    Evéques    de   la   Provin-  ùone  destitit,  eorumque  votis  suf- 

ce  ,    comme  il  fit  à   l'égard  de  Fran-  fragatus  est.    Episcopos    compro-  nij,  p.  450. 

con   lorsqu'il   voulut    le  placer  sur   le  vinciales     in    consilium   adhibebat 

siège  de   Paris  après   la   démission   de  Robertus  ,    uti   testatur    Fulbertus 

l'Evêque      Azelin.      Il     se    seroit    fait  in  Epistola  ad  eumdem  Regem  cir- 

scrupule     de     nommer     un     Evèque  cà  annum    1020.    Religio  ci  ma- 


ccxxviij  PR^FATIO. 

.rima  erat  Episcopum  aversanti  pour  lequel  son  Eglise  eût  eu  de  la 
et  repugnanti  Ecclesix  designare;  répugnance  ;  car  on  regardoit  alors 
Tom.  10.  p.  intrusi  enim  Iiahebantur  Episcopi  comme  intrus  tout  évêque  établi 
reclamante  Clero  et  populo  per  contre  les  vœux  du  Clergé  et  du  Peu- 
vim  instltuti.  Politicis  tamen  pie.  Cependant  des  raisons  d'Etat 
rationibus  inductus  nonnunquàm  l'obligèrent  apparemment  à  s'écar- 
fi'td^p-^OH.  aliter  se  gessit  Robertus.  Fulberti  ter  quelquefois  de  ces  principes. 
defuncti  successorem  contra  Cleri  Après  la  mort  de  Fulbert,  il  nom- 
Carnutensis  roluntatem  nomina-  ma  son  successeur ,  sans  avoir  égard 
mt  :  Gaitzlinum  Bituricensem  et  à  l'élection  du  Clergé  et  du  peuple 
Richardum  Lingonensem  repu-  de  Chartres  ;  il  en  fit  autant  à  Bour- 
rée./»/?.  215.  gnantibus  licet  Clero  et  populo  ges  OÙ  il  plaça  Gauziin ,  et  à  Lan- 
prxfici  jussit:  quod  quidem  mi-  gres  oii  il  nomma  Richard  contre 
serè  successif  Richardo,  qui  a  post  les  vœux  du  Clergé  et  du  Peuple 
ibid.  p.  \-\.  »  menses  quinque  adepti  Episco-  de  Cette  Eglise.  Cette  nomination 
»  patûs,  captus  ac  pulsus  civitate,  eut  des  suites  funestes  pour  Ri- 
»  non  multis  post  diebus  veneno  chard  ;  il  fut  chassé  et  empoi- 
»  vitam  flnivit  ».  Rex  autem  Re-  sonné  au  bout  de  cinq  mois.  Ro- 
ginx  consiliis  ad  iram  animatus  bert  irrité  et  animé  par  les  conseils 
iterîim  dédit  Episcopatum  cuidam  de  la  Reine  Constance,  y  nomma 
Carnotensis  Ecclesiœ  Clerico  quem  de  sa  pleine  autorité  un  Clerc  de 
Henricus  juvenis  Rex  Lingonas  Chartres ,  et  le  jeune  Roi  Henri 
deduxit  Pontificatûs  possessionem  l'accompagna  à  sa  prise  de  pos- 
aditurum.  session. 

Henricus     ipse    aliquoties   liber-  Henri     I     se     conduisit    de     même 

tatis  electionum    nullam    rationem  dans  plusieurs    circonstances  :    le   sie- 

habuit.    Post    obitum    Leotherici,  ge  de  Sens    vint    à   vacquer     dans  le 

Senonensis     Archiepiscopi ,     Mai-  temps   qu'Eudes    le   Champenois   étoit 

nardum      Ecclesise       Archiclavem  en     possession     de     cette     ville.     Ce 

im.  p.  40.    Clerus    elegerat ,     Odone    Comité  Comte  ,    dans    le    dessein  de   frustrer 

qui  tune    temporis    Senonas  occu-  le  Roi  de  ses  droits,  fit  élire  le  Tré- 

Tom.  il  .p.   pabat     instigante ,    «    ne    scilicet  sorier   de   la    Cathédrale    par    le  Cler- 
308 

>)  Jus  Rcgium  in  hâc  parte    foret  gé  et  le  Peuple.   Mais    Henri  I  nom- 

»   integrum,   {ut  ait   Glaber).    Sed  ma    Gilduin    qu'il  fit    sacrer  à  Paris , 

»  Régis     prxvalente     potentiâ  »  ,  et     sa      nomination      prévalut.     Celle 

Gelduinus  quem    Leotherico    sub-  qu'il     fit     de    l'Evêque   du  Puy  après 

rogari   mandaverat ,     apud    Pari-  la   mort    d'Etienne,  n'eut  pas   le  mê- 

sios    Episcopalem    consecrationem  me      succès  ;     le     Clergé     revendiqua 

adeptus    est.     JSominavit   quoque  ses    privilèges ,    et  la   parole    du    Roi 

Bertramnum     Henricus   ad    Epis-  qui      avoit     promis      d'agréer      l'élu. 

Ibid.  p.  428.  copatum     Vallavensem  ;    sed  prx-  L'affaire    fut    portée  à    Rome ,    l'élec- 

valuit   Pétri  electio  à  Clero  et  po-  tion  fut    confirmée ,  et  le   Roi  se  dé- 

pulo  factam ,    quam  quidem  con-  sista   de   sa   nomination. 
Jirmaturam   esse    Rex    ipse    pollicitus  fuerat.    Vndè    causa     Romx    discep- 
tatâ,     secundiimque    Clerum    et    populum     disjudicatâ  ,     electioni     consentit 
Henricus. 

Magnorum     Coronx     Fassallo-  Les    Grands    Vassaux    de    la     Cou- 

rum  qui  Regalia   Jura  usurpave-  ronne  qui  avoient   usurpé  dans    leurs 

rant,  potiores  quoque  partes  erant  terres     les     Droits     Régaliens ,    jouis- 


PRjEFATIO.  ccxxix 

soient   aussi    de    celui     de    recomman-  in  Episcoporuin  electione    perin 

dation    aux     Evèchés  ,    ainsi   que   des  ac  in  aliis  rebm  ad  exteriorem  Ec- 

autres  droits    des    Souverains     sur    la  clesix  politiam  spectantibus,  Nam, 

police     extérieine     de    l'Eglise.       Ri-  ut  ait     Ricliardus  Cluniacensis  in 

chard     de     Cluny     dit    expressément  Chronico  :   «    Extunc ,  quia  dehi-  T»m.  lo.  «. 

que    depuis  l'affoiblissement    de  Tau-  »  Uiatuni      est      Regnum ,      Dux  " 

torité     Royale,      le     Duc    d'Aquitaine  »  Aquitanorum  et  alii  Regni  Pro- 

et    les    autres     Seigneurs,     s'attribue-  »  ceres  potestatem     super  Episco- 

rent  sur  les    Evêques    des.  droits   qui  »  pos  quam    anteà    Reges  hahue- 

jusques  -  là          n'avoient        appartenu  »  rant,    tenere  cœperunt  ».  Reipsà 

qu'aux     Rois.      En       effet     nous     les  hoc  Jure     usi    sunt,    non    tantiirn 

voyons    exercés      non-seulement     par  Dux     Aquitaniie ,    veritm     etiam 

les    Ducs    d'Aquitaine ,    mais     encore  Vascortix    et   Normannix    Duces, 

par    ceux  de   Gascogne    et    de    Nor-  Comitesque    Tolosx  et  Britannix. 
mandie,   et  par   les  Comtes    de    Bretagne  et  de  Toulouse. 

Les     Ducs    de    Bourgogne     et    les  Burgundix     verb     Ducum    Se- 

Comtes  de  Sens,   de   Chartres    et    de  nonumque,   Carnuti  et    Meldarum 

Meaux,    n'en   jouissoient    pas.    Il    pa-  Comitum     consensus     in     Episco- 

roît    seulement    que     leur    consente-  porum    elcctionis    negotio     requi- 

ment      étoit    nécessaire.    Il    est      fait  situs    videtur,    licet   Commendatio- 

mention  de  celui   du     Duc  de    Bour-  nis    Jure    ad  Regem   in    ipsorum 

gogne   par    rapport    à    l'Evêché  d'Au-  etiam    Dominiis     pertinente     non 

xerre.     On    voit   dans    les     lettres  de  potirentur.    De    Burgundix     Du-  Tom.  lo.  p. 

Fulbert      qu'Eudes  ,          Comte       de  cum    consensu   mentio  fit  in  Bis-  '    '  "  ""'' 

Meaux,     devoit    le    consulter     sur    la  torid      Episcoporum      Autissiodo- 

réception     du      nouvel     Evêque  ;     et  rensium.   Apud    Fulbertum    legi- 

les     Chanoines     de    Chartres  ,     dans  tur     Odonem ,      Comitem     Mel- 

deux  de  leurs   lettres  au    sujet     de    la  densem,  «  in  ejus  deliberatione  po-  ihid.  p.  178. 

nomination    du    successeur     de    Fui-  »  suisse  vel  positurum  fuisse  quid 

bert    par    le     Roi    Robert      supposent  »  facere      deberet     de      receptipne 

que  le    Comte   de    Chartres    avoit    le  »  Meldensis   cujusdam  Episcopi  » 

même    droit,    qui     consistoit  à  ne  pas  recenter      ordinati.      Carnutensem 

recevoir    un   Evêque    qui     auroit    été  Comitem     eodem    jure     in    suam 

élu   ou  nommé   sans    son     agrément,  civitatem  recipiendi  Episcopi,    vel 
citrà    consensum    suum  nominati  aut    electi  ah    eddem    excludendi ,    potitum 

fuisse    constat    ex    querelis    Canonicorum  Carnotensium   de     Fulberti  succès-  /hid.pp.oQQ. 
sore    contra    ipsorum   voluntatem  jussu    Roberti     Régis     ad    sedem     Carnu- 
tensem   evecto. 

Les  Comtes  du  Mans  ne  jouis-  Cenomanensis  Episcopatûs  Com- 
soient  pas  non  plus  du  droit  de  re-'  mendationem  non  hahue're  Comi- 
commandation  à  l'Evêché  de  cette  tes  Cenomannici.  Henricus  Rcx 
ville.  Henri  I,  à  la  prière  de  l'Eve-  hune  Episcopatum  Gaufrido  An- 
que  Gervais  ,  mit  cette  Eglise  sous  degavorum  Comiti,  Gervasii  '^^^-  ''•''• 
la  garde  de  Geoff'roi-Martel,  Com-  Episcopi  rogatu,  in  tutelam  da- 
te d'Anjou,  mais  pour  la  vie  seule-  derat,  sed  ad  vitam  tantiim  et  ut 
ment  de  ce  Seigneur ,  et  à  condi-  Uberiiis  à  Comité  Cenomannico 
lion  de  défendre  l'Evêque  contre  illum  defenderct ,  eâ  lege  ut 
les  vexations  des  Comtes  du  Gaufrido  mortuo  in  Rcgiam  ma- 
Mans  :   ses    successeurs    s'attribuèrent  num    rediret.       Veriim    Gaufridi 

m  m  m 


ccxxx  PRJEFATW. 

successores    Jus    illud  Commcnda-  lu    recommandation    à    l'Evèché     qui 

tionis  retinuerunt.  étoit  une  suite  de  cette  prérogative. 

Episcopos    invcsticbant      Procc-  Les     Seigneurs      donnoient         l'in- 

res   pcr    bacidum    pastorale ,    uti  vestiture   par  la  crosse.  On  en     a  des 

constat    de   Normanniœ   et   Jqui-  exemples  par    rapport  aux     Ducs    de 

tanix     Ducibus.      FerisimUe     est  Normandie     et    d'Aquitaine.     Il      pa- 

eamdem     investiturx    formam    à  roît  que  les   Rois  en    usoient    de  mè- 

Regibùs    adh  bitnm   fuisse.    Certe  me  :    du  moins  suivant  les     Actes  du 

chm    Arnulphus    in    Remensi  S.  Concile     de      S.       Basle       l' Arche vê- 

Basoli    Concilio    à   gradu   Episr.o-  que   Arnoul,    au    moment   de    sa    dé- 

Tom.hss.i'p.  pâli  dejectus  est,  priusquam  «  de-  gradation,   rendit   au   Roi   ce  qu'il    en 

»  pone.ret    sacerdotalis     dignitatis  avoit    reçu,    sans   doute    les    marques 

»  insignia    apud    Episcopes,    re-  de  son  investiture. 

»  signavit  Régi  quse  à  Rege  acceperat  »,  quod  intelligi  potest  de  annulo  et 
baculo  ;  nam  utrumque  acceperat  in  sua  promotione,  uti  superiùs  narratur  in 
Actis  ejusdem  Concilii. 

Eieetiones        Eulbertus  in  epistolâ  ad  Abbo-  Fulbert       regarde      comme      intrus 

tion^s^aTÂb-  "^^"^  de    intrusione    Magenardi   in  un   Abbé     de   S.    Père    de     Chartres, 

^'*'"           dignitatem  Abbatis  S.    Pétri  Car-  parce    qu'il    avoit    demandé    l'Abbaye 

Tom.  10.  p.  nutensis,     clare    significaty    a     ncc  du       vivant      de     son     prédécesseur , 

»  légitime     fieri     Abbatem  ,      nec  qu'il     n'avoit   point     été  élu     par    la 

y>  debere  recipi ,  qui  Abbatiam  al-  Communauté,     qu'il      vouloit      exer- 

»  terius ,    ipso    vivente,  per    am-  cer  sa  domination    sur    des   Religieux 

y>  bitionem  petit,    qui    à  fratribus  qui    ne    l'avoient  pas    choisi,  et   qu'il 

»  non  eligitur    et  super  illos  niti-  n'étoit    pas   du    Diocese.     Les     Diplô- 

»  tur     dominari  ;     postremb     qui  mes  des    Rois    contiennent    des    Pri- 

»  ejusdem     Diœcesis    neque     Mo-  viieges  d'élire    en     faveur    de  S.  Ger- 

»  nàchus  sit  neque  Clericus,  etc.  »  main   d'Auxerre ,    de    la   Chaise-Dieu, 

Plurihus     Monasteriis     Privilégia  de  S.    Victor    de    Nevers ,     de    Tour- 

suos  Abbates    eligendi  à  Regibus  nus ,    de    S.   Maur ,    de  S.     Magloire, 

concessa  fuisse   colligitur    ex  Di~  de    Fécamp,   etc.    Mais  le     droit     de 

plomatibus  pro    Monachis    Sancti  recommandation       que       les      Rois  , 

Germa  ni    Autissiodorensis,    Casse-  les      Seigneurs      et     les      Fondateurs 

Dei,   S.    Victoris  Nivernensis ,   S.  étendoient     quelquefois     jusqu'à      ce- 

Mauri   Fossatensis ,   S.    Maglorii,  lui     de     nomination  ,      nuisoit      sou- 

Fiscamni,   etc.  Sed    electionum   li-  vent  à  la     liberté   des     élections.    On 

bertati  sxpiàs  officiebant    Regum  voit    le    Roi     Robert      nommer     aux 

et    Optimatum    Jura.  Ad    Abba-  Abbayes      de   S.    Denis  ,    de  S.    Ger- 

tias  S.    Dionysii,    S.    Germani  à  main,     de     S.      Maur-des-Fossés ,    de 

Pratis,    S.    Mauri,  S.     Benedicti,  S.     Benoît-sur-Loire ,     etc.      Henri     I 

et  ad  plures   alias  nominavit  Ro-  disposa    aussi    de   celle  de  S.  Riquier 

hertus.     Centulensem    S.    Richarii  en  faveur    de    Gervin    I ,  qui    cepen- 

Abbatiam   contulit   Henrkus   Ger-  dant    ne    voulut    en    prendre    posses- 

vino,  qui     tamen    donum  Regium  sion    qu'après    que    la      Communauté 

suscipere ,   imperante   licet  Abbate  eut      manifesté       son      consentement 

T^m    11  p   ^^o  f     noluit     a    donec    unanimis  par  un  acte  d'élection. 

'3i.              V.  fratrum    electio    suis    auribus  referretur    ».     Quod     quidem     prsestitum 
fuit. 

Ità    sxpius    se   gerebant    Opti-  Les    grands    Vassaux   de     la     Cou- 


Pn  JE  F  AT  10.  ccxxxj 

roiine      en      usoient     quelquefois     de  mates  ergà  ditionis  suse  Jhhatias, 

même    dans    leurs    Terres ,     sur-tout  prxcipuè     verb      Duces     Aquita- 

les     Ducs    d'Aquitaine  ,      de     Gasco-  nix ,     Fasconise    et    Normannise , 

gne  et  de   Normandie,     et   les   Com-  et     Comités    Flandrix.     Ebalus ,   Tom.  a.  m, 

tes    de    Flandre.    Nous    voyons   aussi  Archiepiscopus    Remensis     Domi-  ^'^• 

un     Archevêque    de     Reims    disposer  ni      temporalis  jure    Mosomemem 

de   l'Abbaye    de    Mouson    en    qualité  Ahhatiam  Rodulfo     dédit.  Vcrkm 

de    Seigneur    temporel.    Mais    les   au-  cseteri      Froceres     benigniùs     usi 

très  Seigneurs    paroissent   avoir    exer-  sunt    Commendationis   jure    quod 

ce     plus     modérément    le    droit     de  legitimis     finibus     circumscriptum 

recommandation.        Renfermé       dans  in  eo  positum  erat ,  quod  Proce- 

de   justes    bornes,    il    consistoit   prin-  res     licentiam      eUgendi      conce- 

cipalement     à     accorder      la      permis-  dercnt ,  .    electoque      temporalium 

sion    d'élire,    et   à     investir    l'élu    du  posscssionem   traderent.    Hoc  jure 

temporel.    Les    Comtes   de     Chartres,  potiti  sunt    Camutenses ,    Trecen- 

de   Troies    et  d'Angoulême,   en  jouis-  ses  et  Engolismcnses  Comités. 

soient. 

Au    reste    l'investiture    des   Abbayes        Electum     Abbatem      investiendi 

se     donnoit     ordinai  rein  eut      par      la  forma  usitatior  consistebat  in  ba- 

Crosse.    Le    Roi    Robert    investit    ce-  ^"^^     traditione.     Robertus    tamen 

pendant    par   les    cordes    des    cloches  per     funes  ad    signa  pendentes  y.„^   jq 

Angelran ,    Abbé    de   S.    Riquiej".    La  Angelranno ,      Centulensi    Abbati  ^'^^■ 

démission  se  faisoit  aussi  par  le  renvoi  electo ,  totius  ioci  dominationem 

de    la   Crosse.  Un  Abbé  de    S.    Maur  delegavit.  Muneris  Ahbatialis  ab- 

des    Fossés  la     remit    à    sa    Commu-  dicatio  fiebat    baculi   restitutione. 

nauté,    et    Guillaume   de   S.  Bénigne  Teuto,    Fossatensis  Abbas,   solita-  .^.:     ..„„ 

/oia,  p.  dia. 

à   son  successeur.  riam    vitam   appetens ,    baculum 

curae     pastoral is    frati'ibus  transmisit  ;   successori   verb     fVillelmus  ,  ^bbas  ji^-^  ^  ^^^ 

Divionensis. 

Les      fondateurs      et     les     restaura-        Monasteriorum     fundatores     et 

teurs      des      Monastères     choisissoient  restauratores     semper   potiti   sunt 

ou       présentoient       constamment      le  jure     deligendi    vel    prxsentandi 

premiei'     Abbé ,      et     ce      Droit     de  Abbates     quod    successores   eorum 

patronage     passoit     à     leurs      succès-  modo  strictiàs  modo  benigniiis  exer- 

seurs   qui    lexerçoicnt    avec    plus    ou  cebant.   Nonnulli    ex    fundatori- 

moins      d'étendue.       Quelques      fon-  bus  jura  sua  resignabant  Principi 

dateurs      remcttoient       leurs       droits  Monasteriaque    in   ipsius    tutelam  ^^^  ^j 

entre   les   mains    du    Prince,  de   peur  commendabant     qub     faciliàs    ab  '*6. 

que     les    héritiers    ou     les    Seigneurs  hseredum    et    aliorum    vicinorum 

voisins  ne    s'emparassent    en  tout  ou  Dominorum     usurpationibus     de- 

en    partie   des   biens  de  la  fondation,  fenderentur.     Hdc   cessione    Prin- 

Le     Prince     devenoit    par    ce    moyen  ceps     Monasteriorum    protector  et 

le    protecteur    et    le    gardien     spécial  defensor  specialis  factus  succedebat 

de    ces    Monastères,    et    jouissoit    de  in  omnes  fundatorum    prœrogati- 

toutes  les    prérogatives    des    Patrons,  vas,   et  prsecipuè  in  jus  Abbatum 

parmi    lesquelles    on     comptoit    celle  prsesentandorum   quod  à  nomina- 

de    concourir   à    l'élection   des    Abbés  tionis  jure  pariim  discrepabat. 

d'une      manière     qui     différoit     peu  d'une  véritable  nomination. 

Les        Commendataires        réguliers        Nonnunquàm        Commendatarii 


ccxxxij  PRMFATW. 

Ton,.  10.  f  Rcgiilares  à  nobis  superiùs  comme-  dont  nous   avons    parlé  ,    établissoient 

209,  *<c.        morati    in     Monasteriis    adminis-  quelquefois,      de      concert    avec      les 

trationi  siise    commissis  Ahhates ,  Seigneurs    et    les    Patrons ,     des    Ab- 

covimuni      Dominorum     Patrono-  bés     dans     les    Monastères     qui    leur 

riimquc      consensu     constituehant .  étoient      confiés  ;      d'autres     fois      un 

A  lias    successor  ,    consenticnlibus  Abbé     désignoit    son     successeur    du 

Monachis,  à  prœdécessore  desi-  consentement  de  la  Communauté. 
gnabatur. 

ibid.  p.  30  Quod  spectat  ad  csetera  bcne-  Quant  aux  autres  bénéfices ,  les 
Jicia ,  Reges  nominahant  ad  S.  Rois  nommoient  à  la  Trésorerie  de 
Martini  Turonensis  Thesaiira-  S-  Martin,  de  Tours  et  à  la  Prévôté 
riam  et  ad  S.  Cornelii  Compen-  de  S.  Corneille  de  Compiegne  que 
diensis  Prxposituram  quam  ejus-  Henri  I  laissa  ensuite  à  la  disposition 
dem  Ecclesiœ  Clericali  Collegio  de  la  Communauté.  Les  Ducs  d'A- 
rum, n.  p.  largitus    est    Henricus   Rex   anno  quitaine     nommoient    aussi    les    Tré- 

^^"    .-.       1048.     S.     Hilarii     Pictaviensis  soriers  de  S.  Hilaire    de  Poitiers. 

Tom.    10.  p. 

i49,  etc.         Tliesaurariam    conferebant   quoque  Duces  Aquitanise. 

XVI.  XFl. 

De  Moribus,   et  de  quibusdam     Des    Mœurs,     et    de    quelques     Usages 
Consuetudinibus  civilibus.  civils. 

Ex      anarchie,      ignorantid    et  Aucun  Ordre  de  l'Etat  n'étoit  alors 

superstitione     nata      moram    cor-  à  l'abri  de  la   corruption    que   favori- 

ruptela  quse  universos   ordines  in-  soient    l'anarchie ,    la    superstition    et 

fecerat.     Plurimi     tune    temporis  l'ignorance.    On    reprochoit    au    Cler- 

apud  Clerum  grassahantur  abusas^  gé   la  simonie  ,    l'incontinence  et   l'in- 

sed  prsecipue    simonia,    continen-  clination    pour    le    métier   des    armes. 

tix    régis    contemptus   et  militaris  Fulbert,  dans  une  de  ses  lettres  à  Hil- 

professionis    studium.    Militise  de-  degaire,    fait    une    vive    peinture    de 

ditos   Episcopos    carpit   Fulbertus  ces   Prélats  guerriei'S  qu'il    représente 

in   epistolâ    ad    Hildegarium    his  comme    soudoyans    des    troupes,    en- 

ibid.  p.  in.  iwrbis.     «     Quseris     quid  sentiam  tourés     de    soldats,     et     plus    habiles 

»  de  Episcopis  qui    spretâ    Eccle-  qu'aucun  Général  de  leur  tems  dans 

»  siasticse   pacis  tranquillitate  se-  Part    des    exercices  et    des  évolutions 

»  ditiones    quserunt,   bella  sectan-  militaires  :  ce  sage   Prélat  les  regarde 

»  tur  :  sane  nequaquàm  audeo  illos  plutôt  comme    des   tyrans    que   com- 

»   Episcopos    nominare ,    ne     reli-  me  des  Evêques,  et  il  dit    qu'il  croi- 

»  gioso  nomini    injuriam  faciam.  roit     profaner      ce    nom     respectable 

»   Tyrannos    potiiis  appcllabo  qui  s'il     l'appliquoit    à    des    personnes    si 

»  bellicis  occupati  negotiis,   multo  peu     dignes    de    le    porter-     Gerbert 

T>  stipati  latus    milite,    solidarios  réprouve    le    prétexte    de      faire     la 

»  pretio  conducunt ,   ut  nullos  se-  guerre ,     même     pour     recouvrer     les 

»  culi    Reges    aut    Principes    no-  biens     de    l'Eglise  ,    et    il     condamne 

»  verim  adeo    instructos  bellorum  les    voies    de     fait    dans     un    Evêque 

»  legibus,    totam  armorum    disci-  q^j     a     toujours      la     ressource      des 

»  plinam   in  procinctu  militix  ser-  voies      de      droit.       Celles-là      étoient 

»  vare,     dirigere  turmas,    ordines  cependant    communes  ,      et    nos    mo- 

»  componere ,    etc.     »     Fulconem  numens   en    fournissent  mille     exem- 

Ambianensem  graviter  quoque  re-  pies.    On    y    pourra     remarquer     que 

<îe 


PRMFATIO.  ccxxxiij 

ce    n'étoit    pas    seulement   contre  les    prehcndit    Gerbertus,     quod     ar-  Tom.  \q.  p 

usurpateurs    Laïcs    ou    pour    des  in-     mis,  non  juridicis  et  legitimis  viis,  *'*■ 

térêts     purement      temporels  ,       que    res   Ecclesix  suœ   repetiisset.    ^r- 

quelques        Prélats       prenoient       les    mis  tamen  sxpiiis  jus  siium  tueri 

armes  :     ils     y     a  voient     encore     re-    solitum    erat.    Exemplis    abstine- 

cours     soit    pour    l'exercice    de    leurs     mus,  qux  passim  legentibus  occur- 

droits      spirituels  ,      soit      pour     ter-     rent.    Id    solummodo    notabimus , 

miner    leurs    démêlés  avec  des  Egli-     non  tantiim  de  rébus  temporalibus 

ses     voisines.     Rainald  ,     Evêque    de    aut  adversùs  Laicos  arma  tractasse 

Langres  ,     prétendant    la    Jurisdiction     viros  Ecdesiasticos ,  sed  etiam  de 

Episcopale      sur     l'Abbaye    de     Poul-     spiritualibus  jurions  vel  inter  sese 

tieres ,   qui  se  disoit   exempte,    assem-     manus     consentisse .      Rainaldus  ,  Tom.  n.  p. 

ble    des    troupes,    assiège  ,     force    et    Lingonensis     Episcopus  ,     Pulta- 

met    à    feu    et  à   sang    le    Bourg    et    riensïbus  Monachis   infensus ,   qui 

l'Abbaye.  Le  Pape  Nicolas  II  ordon-    ^^     «^     Episcopali     jurisdictione 

na  à  Gervais ,  Archevêque  de  Reims,     contendebant     immunes  ,      coactis 

de    restituer     le    dommage    que    ses    militibus    Monasterii  fores   occlu- 

troupes    avoient    causé    à    l'Eglise    de    ■^«■y   effringit ,  obvias  quosque  cx- 

Verdun ,    et    de    rendre    les    Chanoi-    dit ,    ac  demùm   Monasterium  ip- 

nes  de   cette   Cathédrale    qui    avoient    sum    atque     Oppidum     incendit. 

été    faits    prisonniers    de  guerre.    Ha-     Gervasium,      Remensem     ^rchie-  ibid.  p.  \wi. 

linard,   Abbé   de    S.    Bénigne,    s'étoit    piscopum  ^     monet    Nicolaus    II, 

emparé  à   main  armée  et  avec  le  se-    «^  damna  ab  ipso  et  à  suis  Firdu- 

cours    de    l'Evêque    de    Langres ,    de    nensi     Ecclesiee    iilata     quampri- 

l'Abbaye      de      Beze     dont    il     avoit    mum  resarciat ,    preedam   ablatam 

fait      prisonniers      quelques      Moines     restituât,     Canonicosque      Virdu- 

et     même      l'Abbé.     Celui-ci     s'étant    nemes  à  Remensibus  bello    captos 

sauvé,     employa    des    moyens     sem-    dimittat.      Denique     Halinardus ,  ibid.  p.  203. 

blables ,     pour    chasser     de    l'Abbaye    Abbas     S.      Benigni ,       Episcopi 

de  Beze    les    Moines    de  S.    Bénigne,    Lingonensis  ope  adjutus ,   Besuen- 

et  s'en  remettre  en  possession.  sis    Monasterii  vi   expugnati  Ul- 

gerium    Abbatem    et    Monachos    nonnullos     captos      Divioncm     duxit;     sed 

Ulgerius ,  cîim  è  custodid  evasisset,  eddem  ratione  Monasterii  sui  possessionem 

Divionensibus    Monachis   ejectis  recuperavit. 

On     ne    doit    pas    cependant    con-         Nequc      tamen      belUgerantibus 
fondre    avec   les    Evêques    et   les  prê-     Clerîcis    annumerandi  sunt    Epis- 
tres  guerriers,  les  Prélats  et  les  autres    copi  et     Abbates    qui  feodalibus 
Seigneurs    Ecclésiastiques     qui,     pour    obligationibus    obnoxii    Regem    in 
satisfaire     aux     obligations     féodales ,     expeditionibus     militaribus     comi- 
se    contentoient    de    suivre    le    Roi   à     tabantur^  quales  videntur  Arc/de-  //;^  ^,  599 
l'armée  ,      tels      que      nous      voyons    piscopus     Senonensis ,      Episcopus 
l'Archevêque    de    Sens ,    l'Evêque    de    Parisiensis  et    alius   Episcopus  in 
Paris   et   un   autre    Evêque    au    siège    Castris    Henrici  Tillerias   obsidio- 
de  Tillieres  par    Henri   I.  Les  Prélats     ne  cingentis ,    quod  càm  in  Fran- 
les    plus    éminens    en    vertu    et    en    cid ,  tiim  in  aliis  Regnis ,  piissimis 
piété,    soit    en   France,    soit    dans   les    Prxsulibus    et    Clericis  famiUare 
Royaumes    voisins ,     ne    se     fa  isolent    fuisse      demonstrant      monumenta 
aucun    scrupule    de    se    conformer  à    illius    temporis.     Equidem    Regum 
cet  usage.    Il   est   vrai    que   les    Capi-     Capitularibus    vetitum  fuerat    ne 
Tome  AI.  n II n 


ccxxxiv  PB  MF  ATI  0. 

Episcopi  et  Abbates  copias  suas  ad  tulaires    avoient    interdit     aux    Evê- 

bellum    ipsimet    ducerent  ^    veriim  ques    et  aux    Abbés  l'usage  de   con- 

lex  illa  in   desuetudinem   ahierat.  duire      leurs     troupes    à     la     guerre  ; 

Contra     verb    feodalis    regiminis  mais    depuis    long-tems    cette     loi     si 

constitutioTie     usas    invaluerat    ut  sage       n'étoit      plus      observée.      Les 

Prxlati  amplis  latifundiis  et  feo-  grands     Domaines    et     sur-tout     les 

dis  Regum  et  Optimatum  munifi-  fiefs     considérables     dont     la     libéra- 

centiâ  ditati  ^  feodalïbus  ohsequiis  lité   des  Rois    et  des   Seigneurs    avoit 

essent    obnoxii.     Hisce     rationum  enrichi    l'Eglise  ,      assujétissoient     les 

Tom.  n.  p.  momentis    Henrico  Régi   suascrunt  Prélats     aux      services     féodaux.     Du 

Aulici  ut  Prselatos,  licet  ad  Renien-  moins  ce  fut  le    motif   dont  les    Sei- 

se  Concilium  à  Leone   Papa  IX  gneurs    de    la    Cour    de    Henri  I  se 

invitatos ,    secuni   in  expe.ditionem  servirent ,    pour   le    déterminer    à    se 

militarein    duceret.    «   Ipsos  etiam  faire    accompagner     dans    une     expé- 

»  Episcopos    et    Abbates,    inquit  dition  par  les    Evêques  et    les  Abbés 

»  Anselmus  Scriptor  cosevus,  pênes  que  Léon  IX   avoit    invités    au    Con- 

»  quos   maxima  pars  facultatum  cile    de    Reims  ;    ils    n'en  sont  point 

»  Regni  est ,   censent  immune  hu-  exempts ,      disoient     les      Courtisans  , 

»  jus    expeditione    esse  non  debe-  parce  qu'ils  possèdent   la  plus   grande 

»  re  ».    Regiis   jussis    paruerunt  partie  des  biens  du  Royaume.  L'Ab- 

Prxlati  ;     neque     ipsemet    Abbas  hé  de  S.  Rémi  qui  avoit  le  plus  d'in- 

S.   Remigii,     cujus    tamen   magni  térêt  à  rester   à  Reims    pour  la   céré- 

intererat    Remis   interesse  ob    De-  monie  de  la  Dédicace    de  son  Eglise, 

dicationem    Ecclesix     Remigianx ,  fut  obligé   de  suivre   le  Roi,  et  il  ne 

Remos  priiis  repetiit  quam  a  Rege  quitta    l'armée    que    lorsque    Henri  I 

indulta  ei  fuis  set  redeundi  licentia.  lui  eut  permis  de  retourner  à  Reims. 

Tom.  10.  p.      Monachorum    mores  stylo  mor-  Les  Moines  ne  furent  pas  à  l'abri  de 

daci    carpsit    Adalbero     in     car-  la    critique    d'Adalbéron  ,     ni    même 

mine,  neque  iis  quidem  parcitum  de  celle  des  Ecrivains   de  leur  profes- 

fuit  ab  ejusdem  instituti  Scripto-  sion.      On      reprochoit      aux      Abbés 

ribus.    In   Abbatibus    reprehende-  l'esprit    de    domination,     le    luxe   de 

bantur      dominationis      pruritus ,  la     table ,     le     faste     des     bâtimens , 

Tom.  11.  p.  ambitio ,  fastus ,    œdium   magnifi-  l'ambition    et    tous    les  vices    qui   en 

110,  elc.                   .  T  1          •                    1          •    I          • 

centia ,   mensse  sumptuoswres  csele-  dépendent-      L  envie     et     la     jalousie, 

raque  his  cognatione  quâdam  con-  au   jugement    de    S.    Odilon    même, 

juncta   vitia.    Invidentia  et  livor  avoient    établi    leur     domicile     favori 

nonnullorum    Monachorum  animis  dans    le   cœur    de    quelques    habitans 

ità  irrepserat.,  ut  S.  Odilo ,  referen-  des    Cloîtres.     Si     les    études     étoient 

te  Glabro,  sœpiùs  in  bas  querelas  en     honneur    dans    plusieurs    Monas- 

Tom.  10.  p.  eruperit  :   <i.  Heu!  proh  dolor  !  in-  teres  ,       elles      étoient      presqu'entié- 

^'*              »  quiebat ,  quoniam   nxvum  invi-  rement       négligées       dans      d'autres. 

»  dentiss  licet  in  cœteris  grassetur  Les    Moines    qui     employoient     leur 

»  hominibus ,  tamen  in  sinibus  ali-  loisir  à  les  cultiver,    y  étoient   odieux 

»  quorum  monachaliter  vivere  pro-  à    ceux    qui    se    contentoient    de     vi- 

'  Sic  inédit.  ï)  fessis*  cubile  sibi  locavit  y> .  Equi-  vre     dans    la     bonne    chère    et    dans 

profesfomm'"  ^^"^  vigebant  in  pluribus  Monaste-  l'oisiveté,  ou  dont    les   talents    étoient 

riis  litterarum    studia;    veràm  in  bornés    à     celui     d'exercer    quelques 

aliis   prorshs  neglecta   erant ,   ità  travaux  manuels.  Il   n'est  pas  surpre- 

ut  doctrinse  studiosi  facile  in  in-  nant    de   voir   dans    un    siècle    igno- 


/ 


PR^FÂ  TIO. 


ccxxxv 


rant   et  barbare  des  Moines  vitieux  et    vidiam  et  offensionem  incnrrerent   ^n».  Bened. 
hypocrites,    animés    par  un  faux  zèle     Monachorum    desidix     mit   epulis  285"  *''^^' 
ou  excités  par  l'esprit  de  cabale,    inju-    deditonun  vel  etiam  eorum  quihus 
rier ,   calomnier ,    traiter    d'hérétiques     ingenium    ad    Utteras   denegarat , 
et    d'impies    leurs    confrères    très-or-    sed  tantàrn  manus  ad  agrestes  ope- 
thodoxes     qui    s'occupoient     paisible-     ras   aut  illiherales   artes    exercen- 
ment    de    l'étude.    Des    calomnies    de    das     hahiles     concesserat    natura. 
cette   espèce   et   les    procédés   les   plus    Mimm    igituv   non  videbitur  qubd 
violcns   de    la   part  de   quelques   faux    seculo    barbaro  et    inerudito   Mo- 
freres       forcèrent       le       Chroniqueur    nachi  quidam  alU    ilUterati ,    vi- 
Odoranne    de   quitter   l'Abbaye  de   S.     ^'o^',  depravatique  et  tamen  fic- 
Pierre-le-Vif  de  Sens,   et  de  se  réfu-     ^^    ostentatores    virtutis ,    alii  in- 
gier  à  S.  Denis.  La  basse  jalousie  d'un    '""^'    ^*    obtrectatores  ,    vel  etiam 
Moine    aggrégé   à    S.    Germain    d'Au-     ^^^^  zelo  incensi  et  factionis  stu- 
xerre    fit    effacer    les    inscriptions     en     ^^'^^   incitati,  fratres   suas  liberali- 
vers    dont    Glaber    avoit    décoré     les     ^"«  discipUnis   deditos  calumniis , 
autels  et  les  sépultures  de   cette  Egli-     maledictisque     affecerint  ,     indi- 
se.    Le     plan     de    réforme     dans    le     gfiurn  in    modum  acceperint ,   iis- 
chant    et   dans    la    méthode    de    l'ap-     demque  licet    orthodoxœ  fidei  stu- 
prcndre  ,       qu'avoit       proposé        Gui     diosissimis,   hœreseos     et    impieta- 
d'Arezzo,    et  qui    lui    fît    tant    d'hon-     ^is    notam    inurere    non    dubitave- 
neur    auprès    des   personnes    les    plus     rmt.    Ejusmodi    convitiis    appeti-  lom.  lO.  p. 
sensées   de   son   siècle,    lui   attira    une     ^"-^    Odorannus  vix   à  falsis  fra- 
persécution   si   violente   de  la   part  de     tribus   intentatam   mortem   evasit  , 
ses     confrères,    qu'il    fut    obligé    d'à-     ef   apud    Monasterium  S.   Dlony- 
bandonner    au   moins   pour   un    tems    sii  se  recipere  coactus  est.  Amari 
le    Monastère    de  sa   profession.    Tant    queritur    Glaber    qubd   invident id  tùid.  p.  si. 
il  est  vrai  que  le  genre  de  vie  le  plus    Monachi    cujusdam    in  conventum 
parfait  n'est  pas  un  préservatif  assuré    S.  Germani  Autissiodorensis  coop- 
contre     les     vices     les     plus  •  odieux  ,     tati  deleti  fuerint  altarium  et  se- 
et   que    le    zèle  qui    n'est    pas  éclairé    pulchrorum    tituli    quos    versibus 
par    la   science    ou   réglé  par    la    cha-    hexametris     composuerat.     Veteris 
rite,    dégénère    souvent    en    hypocri-     rationis     ediscendi     cantûs    emen-  itid.p.  502. 
sic  et  quelquefois  en   fanatisme.  datio  ,     novaque  et  compendiosior 

via  quani  excogitaverat  Guido  Aretinus  magnam  apud  omnes  sanse  jnn.  Bened. 
mentis  homines  gratiam  ipsi  cnnciliare  debuit;  tantam  tamen  apud  soda-  3^4  ^'  ^"^' 
les  Monachos  ei  conjlavit  ïnvidiam ,  ut  Monasterium  suum  coactus  fuerit 
ad  tempus  deserere.  Adeo  verum  est  quantumlibet  perfectum  vitx  genus 
non  semper  esse  tutuni  adversiis  turpissima  vitia  perfugium ,  zelumque 
scientid  aut  cliaritate  destitutum  facile  abire  in  fanaticum  furorem  vel 
saltem  in  fallacem  imitationem   simulationemque  virtutis. 

L'ignorance  dans  les  Seigneurs  Supina  qud  tune  Laici  viri 
laïcs  étoit  une  source  de  corrup-  laborabant  ignorant ia ,  non  modo 
tion,  de  désordres  et  de  cruautés,  superstitionum  radix  erat ,  sed 
Des  coutumes  arbitraires  et  barba-  etiam  morum  flagitiosorum  et 
res  avoient  pris  la  place  des  loix.  ferociorum.  Pro  legibus  vigebant 
Guillaume  de  Poitiers  reproche  consuetadines  barbarx  et  ad  libi- 
aux  François  d'avoir  établi  celle  tum  Dominorum  excogitatœ. 
d'arrêter     les     voyageurs     et    de     les    Francise  quibusdam     populis     ex- 


ccxxxvj  PRMFATW. 

nm.   M  i>.  prohrat      Guillelmus     Pictavensis    maltraiter    jusqu'à     ce    qu'ils    eussent 
cxecratidarn    consuetudinem ,    bar-     obtenu     leur    liberté     par     une    forte 
baram  et  longissimè  ab  omni  œqui-    rançon.     Les     Comtes    de     Ponthieu 
tate  christiand  alienam.    Viatores    exerçoient       cette      barbarie       envers 
nempc  captos  illaqueahant ,   trusos    les     malheureux    échappés     du    nau- 
in    ergastuld    contumeliis    et    tor-     frage    que   le    flot    anienoit   sur   leurs 
mentis     affic.iebant     varidque    mi-     Côtes.       Les       loix       de      l'humanité 
serid  propc  ad  necem  usque   con-    étoient    inconnues     dans    la     guerre. 
tritos  ejiciebant   sxpissimè    vendi-    On    s'y    livroit     à     toute     sorte     de 
ibid.pp.iiG.  tos  magno.  Sic  se  gcrehant  Ponti-    cruautés.      On     ne      voyoit      par-tout 
venses    Comités    ergà  miseras  qui    que     massacres     et     incendies.      Les 
naufragium  fecerant  ad  oras  Pon-    droits    de     la    nature   étoient    souvent 
tivi  maritimas.    In   bello    gerendo    oubliés.    Baudouin    de    Lille,    Comte 
nulla    humanitatis   ratio    servata.     de      Flandres  ,       et       Geoffroi-Martel, 
Undique    tristia   crudelitatis  acer-    Comte     d'Anjou  ,      firent     la     guerre 
bissimse  extabant    vestigia.  Ipsius-    à     leurs      peres.      Les     fils     du     Roi 
Tom.  10.  p.  met  naturx  jura  contempta.  Bal-    Robert     se     révoltèrent     contre      ce 
duinus   Insulanus ,    Cornes    Flan-    Prince,    qui    dans    sa   jeunesse   s'étoit 
Tom.  H.  p.  drensis  ,     et    Goffridus-Martellus     lui-même    oublié    à    l'égard    de    Hu- 
'^^'  Jndcgavensis    patribus    suis    bel-     gues-Capet. 

Tom.  iQ.pp.  lum    fecerunt  :     Boberti    Begis      filii      rebellarunt     adversùs     patrem     suum 
39.  et  40.       ^^^^-  g^  ^p^^  Hugoni-Capeto   plurimum  negotii  facesserat. 

Ex   anarchiâ  processerant    vin-         L'anarchie       avoit        autorisé        les 
dictée  privafx,  quse  non  semper  vi    vengeances      personnelles.      Elles     ne 
ex  aperto ,     sed  plerumque    insi-    s'exécutoient     pas     toujours    à     force 
diis    vel  proditionibus    et    venefi-    ouverte.    Les    assassinats  ,    les    trahi- 
Tom.  11.  p.  dis     exigebantur.    Hoc    postremo    sons ,     les     empoisonnemens     étoient 
^^'■"'      ■    scelerum    génère  famosa    Mabilia    en    usage.    Mabille,     femme    de    Ro- 
Bogerii        de        Monte  -  Goniericl    ger     de     Mont-Gommeri  ,     se    rendit 
uxor  ,    filia  Guillelmi    Talavatii    fameuse  .dans    ce    dernier    genre    de 
qui  monitorum  prioris  uxoris  sux    forfaits.     Elle     étoit     digne    fille     du 
ibid.  p.  339.  pcrtxsus  eam  strangulari  jussit  et    cruel    Guillaume    Talavas ,     qui     en- 
secundas    nuptias   cruentavit   san-    nuyé      des      pieuses     et      chrétiennes 
guine    nobilis   cujusdam    Norman-     remontrances    de   sa    première    épou- 
ni  ,    quem    reconciliationis    specie    se  ,      la      fit      étrangler     comme     elle 
ad  nias    invitatum   oculis  crudeli-    sortoit     de    l'Eglise  ,    et     qui     ensan- 
ter  orbavit.  Abstinemus  à  referen-     glanta     ses     secondes     noces    en     fai- 
TomAQ.p   dd  turpi  vindictd  quam  (si  Pctro     sant  crever    les    yeux  à    un    Seigneur 
*"^^-  Malleacensi  fîdes)  exegit    Emma,     Normand    qu'il     y    avoit    invité    sous 

Ducissa  Aquitanise,  à  mariti  sui  prétexte  de  réconciliation.  Nous 
pellice.  Multa  quoque  prxtermit-  épargnons  à  nos  lecteurs  les  détails 
timus  atrocia  facinora  quihus  re-  de  la  vengeance  qu'Emme ,  Du- 
clamitaret  indignabunda  lectorum  chesse  d'Aquitaine,  exerça  sur  sa  ri- 
humanitas.  vale,   et  un  grand    nombre    de  traits 

odieux       qui      révoltent     l'humanité. 
„  .,  Filiabus  aut   consanguineis  do-         Les     Parens    dotoient     leurs      filles 

De   DotlbuS.  »  T»  •      1  .        TT        J 

jbid  187  tem  assignabant  parentes.  Sic  ex  OU  leurs  parentes.  Richard  11  don- 
Willelmo  Gemet.  Bichardus  II ,  na  la  moitié  de  Dreux  et  d'autres 
Dux  Normannix  sorori    eux  Ma-    Domaines    à    sa    sœur    Mathilde,    en 


PRMFATIO.  ccxxxvij 

Éaveur  de   son    mariage     avec   Eudes,  thildi ,   Odoni    Carnutensi    Comid 

Comte     de    Cliaitres  ;    mais    la    dote  nuptx ,    Dorcasini  castri  medieta- 

retouriioit    aux    parents  ,    lorsque     la  tem  dédit  dotis  nomine  cum  terra 

femme     mouroit     sans      enfans  ;     ce  super    Arvse  flav'mm     adjacente. 

qui    étant  arrivé   à   Mathilde,    le    Duc  VerUm    ad  parentes    uxoris    sine 

redemanda   Dreux    au    Comte  Eudes.  Uberis    defunctse  redibant    dotalia 

Henri    I     avoit     donné     Corbie   à    sa  bona.    Quod   ctcm    contigisset  Ma- 

sœur    Adèle,     lorsqu'elle     fut    mariée  thildi  ,    Drocas    ab    Odone    rcpe- 

à     Baudouin,      Comte      de     Flandre,  tiit  Richardus.    Henricus  quoque , 

Nous     verrons    sous     Philippe  I  que  ciim  sororem   suam    Adelam  Bal- 

cette       dote       fut      l'occasion      d'une  duino    Insidano  ,     Flandrix     Co- 

brouillerie  entre   ce  Prince   et  Robert  miti,  in   matrimonium   collocasset, 

le  Frison.  eidem  Corbeiam  pro  dotali  mu- 
nere  cu/n  pluribus  aliis  concessit.  Sed  mortuo  Henrico  ,  dos  illa  scmina- 
riumfuit  dissidii  Philippum   inter   et   Robert um  Frisonem. 

Les       maris     assuroient     sur    leurs  Ex    pactis   nuptialibm    Richar- 

propres    un    Domaine    à    leurs    futu-  dorum    11    et    III ,    JSormannix 

res      épouses  ,     comme     on    peut    le  Ducum  ,     et     Reinardi  ,     Cornitis 

voir    dans    les     contrats     de    mariage  Senonensis ,   patet  maritos  sponsis 

de    Richard    11    et  de     Richard  111 ,  suis  certsn  partis  bonorum  suorum 

Ducs   de   Normandie ,    et    dans     celui  possessionem      attribuisse   ;    quod 

de  Reinard  ,     Comte  de  Sens.    Nous  nunc     vulgb     dicitur     Doarium. 

rapporterons       ailleurs          celui       de  Alibi    referemus    clausulas    pacti 

Raimond ,      Comte    de     Pailhas,    qui  nuptialis       Raymundi    ,     Cornitis 

peut    encore   donner    une   idée    de  la  Palliarum ,    in  quo  depravatorum 

grossièreté    des     mœurs    de    ce    tems  illius  œtatis  morum  spécimen  insi- 

là.    La    manière      dont   Guillaume    le  gne  continetur.    Apud  Canonicum 

Bâtard     s'y   prit,     pour    faire    décider  S.     Martini    Chronici   Turonensis 

Mathilde    en  sa   faveur,    paroîtra   sin-  Auctorem,  legi  poterit  quibus   le- 

gulicre  à  ceux  qui    la    liront  dans    la  nociniis  et  amatoriis  artibus  Guil- 

Chronique  du  Chanoine    de  S.   Mar-  lelmus    Nothus  ,    Mathildis    Bal- 

tin  de  Tours.  duini  Flandrensis  fîlias  connu- 
bium   appetens,   fastidiosx   puellx  consensum  obtinuerit. 

Les  Rois  portent  dans  les  Di-  In  Diplomatihus  Régies  ad- 
plômes  les  titres  d'Excellence ,  de  sciscunt  sibi  titulos  Excellentiae , 
Sérénité^  de  Clémence  et  de  Man-  Serenitatis  ,  Clementiae ,  Man- 
suétude  ,  de  Magnificence^  (ÏAl-  suetudinis ,  Magnificentiae,  Cel- 
tesse  ou  de  Hautesse  ,  de  Sublimité  situdinis,  Sublimitatis  et  Majes- 
et  de  Majesté.  On  les  leur  donnoit  tatis.  lisdem  insigniuntur  in 
aussi  dans  les  lettres  qui  leur  étoient  cpistolis  ad  ipsos  directis  vel  in 
adressées  ou  dans  les  ouvrages  qui  operibus  qux  eorum  nominibus 
leur  étoient  dédiés.  Abbon  ,  dans  dedicabantur.  Abbo ,  in  Prxfa- 
la  Préface  de  sa  Collection  des  Ca-  tione  Canonum,  Hugonem  et  Ro- 
uons ,  appelle  Hugues  Capet  et  Ro-  bertum  suos  Serenissimos  Domi- 
bert  ses  Sérénissimes  Seigneurs.  Fui-  nos  'vocat.  Fulbertus  autem  in 
bert,  dans  ses  lettres  au  Roi  Robert,  epistoUs  Regem  Robertum  non- 
lui  donne  quelquefois  les  titres  de  nunquam  sanctum  Patrem  et 
saint  Père  et  de  votre  Sainteté,  tuam  Sanctitatem  appcllat.  Ex- 
\J Excellence  est  attribuée    à  la   Reine  cellentiae    titulo    Reginam    Cens- 

ooo 


Tom.    II.    /». 
180. 


De  Doariis. 
Tom.  iO.pp. 
188.  223.  e[ 
270. 


Tom.  11.   /> 
389. 


Ibid.  p.  348. 


De  Dignita- 
tuiii  titulis. 


Tom.   10.  p. 
435. 


Ibid.pp.Aiii. 
et  .474. 


IbUl.p.  4.]«. 


ccxxxviij  PRjEFATIO. 

tantiam  Gregorius    F,    Serenita-  Constance   par     Grégoire    V  ,     et    la 

Tom.  u.  p.  tis    vero    Annam    adornat    Nico-  Sérénité  à  la    Reine    Anne    par  Nico- 

^'-             iaus  IL  las  IL 

Majestatis  et  Sanctitatis    voca-  Abbon    se  sert    des    termes  de  Ma- 

Tom.  10.  p.  hulis     utitur    Ahbo    scrihens     ad  jesté    et     de     Sainteté    en     écrivant  à 
Gregorium   F.   Patrem    et  suani  Grégoire     V.     Fulbert     donne    sim- 
ili/, p.  473.  Sanctitatem  Joannem  XIX  appel-  plement    le    titre      de    Père     à     Jean 
lat    Fulbertus.   Gervasins  autem ,  XIX.        Gervais  ,       Archevêque       de 

Tom.  11.  p-  Archiepiscopus      Remensis     opti-  Reims ,    appelle     Nicolas    II    très-bon 

*^^'             mum  Patrem  Patrum  et  Episco-  ^^^^j     très-excellent    Père     des     Pères  , 

porum   Episcopum    'vocat   Nico-  et    Evéqiœ     des    Evêques.    Nicolas    II 

laum  II ,  qui  Gervasinm    appel-  se    contente    de    qualifier    Gervais   de 

ibid.  p.  492.  lat      venerabilem      Archiepisco-  'vénérable   Archevêque  ,   et  le   traite    de 

pum  e?  vestram  Fraternitatem.  votre  Fraternité. 

Tom.  10.  p.      Metropolitano      suo     Excellen-  Fulbert     appelle      son      métropoli- 

tiam    tribuit    Fulbertus.    Episcopi  tain    votre     Excellence.      Les     Evêques 

modo  Patrum ,    modo    Caritatis ,  sont    décorés    du     nom    de    Père  ou 

nonnunquam      Serenitatis      titulis  qualifiés    de  votre  Charité ,     et   même 

decorantur.    Sibimetipsi    Majesta-  quelquefois      de       Sérénité.     Brunon , 

ibid.  p.  174.  tem  adscribit  Bruno ,    Lingonemis  Evèque  de  Langres  ,   se   donne  à  lui- 

Episcopus.     Abbo     largitur    Ma-  même    le     titre     de    Majesté.    Abbon 

Ibid.  p.  434.  gnificentiam      cuidam      Abbati  ,  donne  à    un    Abbé    celui  de    Magni^ 

Serenitatem    Fulbertus   Einardo ,  ficence.     Fulbert      prodigue     la     Séré- 

ibid.  p.  443.  quem     Abbatem    fuisse    Mabillo-  nité  à  un    particulier  nommé    Einard 

nius  existimavit  ,    et    Hildegarius  que      D.      Mabiilon      croit    être      un 

Ibid.  p.  487.  Celsitudinem     Aquitanix     Duci.  Abbé.    Hildégaire     traite    d'Altesse    le 

Mansuetudinis  titulum    sibi  tan-  Duc     d'Aquitaine.      Robert    I,     Duc 

tum   adsciscit    Robert  us    I ,    Dux  de  Bourgogne ,    se   donne    seulement 

Burg.      in     instrumentis      Diplo-  dans    ses   IDiplômes    le  titre   de    notre 

moticis.      Hxc    appellatio    Dom-  Mansuétude.      Celui      de     Domnus    qui 

Ibid.  p.  177.  nus  ,  qucv    propria  facta  est  quo-  est     devenu     particulier      aux      Reli- 

^"''             rumdam  Ordinum  Religiosis,  tune  gieux  de    quelques    Ordres  ,      s'attri- 

promiscuè     tribuebatur    Principi-  buoit      alors         indifféremment      aux 

bus,    Pontificibus    et    Ecclesiasti-  Princes,     aux    Evêques    et    aux    Ec- 

cis    viris    sœcularis     et    regularis  clésiastiques      séculiers     et     réguliers. 

instituti.    Canonici    verb    et    Mo-  Mais   les     Chanoines    séculiers    et    les 

Tom.  w.  p.  nachi    speciali    nomine    Fratrum  Moines     portoient    spécialement   celui 

nuncupabantur    propter     vitse     et  de     Frères     à    cause    de    la    vie  com- 

victûs  societatem  et  communitatem  mune    que  les  uns  et  les  autres    me- 

quam    utrique    profitebantur    vel  rioient    ou   dévoient    mener     dans  ce 

profiteri  censebantur.  tems-là. 

DeCogno-       Labente    seculo    decimo    jam  in  Nous     voyons      les       surnoms     en 

minibus.        ^^^   ^^.^^^   cognomina    ex  diversis  usage    dès    la  fin  du    dixième   siècle; 

animi    et   corporis  dotibus  vel  ex  ils   étoient    tirés     des    différentes  qua- 

quibusdam        circumstantiis       de-  lités  du    COrps     et  de    l'esprit    ou   de 

sumpta.    Sic  à   fcrtitudine    Gof-  circonstances        particulières.        C'est 

Tom.  10.  /;.  fridus    quidam    Asini     cognomen  ainsi  qu'un     Geoffroi    est    surnommé 

^**'             invenisse  diciiur.   Alter  verb  Gof-  VAsne    à  cause  de  sa  force  ;  un  autre 

Ibid. p. 'iw.  fridus,   Gelduini  filius,   ob  venus-  Geoffroi ,     fils    de    Gilduin  ,     portoit 


Pn  MF  AT  10.  ccxxxix 

le  surnom  de    Puella   à    cause   de  sa  tatem  formx  Puella  vocatus.   Ar- 

beauté.     Archambaut,       Vicomte     de  chamhaldus ,    Vicecomes    Comhor- 

Comborn  ,      avoit    celui   de    Boucher^  nensis  Macellarii  cognomine  dona-  Tom.  10.  p. 

parce    que  dans    les    combats  il   tail-  tus,  quia,  inquit  Gaufredus   Fo- 

lolt   en    pièces    les    ennemis,     comme  siensis ,  a  sicut  carnifex  carnes  secu- 

un     boucher    tranche     de    la    viande  »  ri  in  maccllo ,   sic  iste  truncabat 

dans  le  marché.    C'est  par    une    rai-  »  ipse  hostes  in  hello\ .  Eâdem  ra- 

son  analogue  que  l'on  donna  le  sur-  tione  Gaufridus ,  Andegav.  Cornes, 

nom    de    Martel    à  Geoffroi ,     Comte  Martellus  dictus  est,  qubd  hostes 

d'Anjou.      D'autres     prenoient      leurs  rnallci    more    tunderet   in  prseliis. 

surnoms    des    lieux     dont  ils   étoient  Piures  cognomina  sortiti  sunt  à  feo- 

Seigneurs ,     ou    du     moins    dont    ils  dis    quorum    erant    Domini  ,    vel 

étoient  natifs  ;    on  peut  en  avoir  des  ^^   locis  in  quibus  nati  erant  aut 

exemples    dans    les    signatures    d'une  gi^os   incolebant ,   ut  colligitur  ex 

Charte     de    Boson  ,     Comte     de     la  instrumento       Bosonis  ,      Comitis  tbid.  p.  574. 

Marche,  en  997.  Marchix ,   anno  997    Usercensibus 

Monachis  concesso. 

On     mesuroit     les     distances     par  Milliariis    vel   leucis    metieban-    oj    i 

milles   ou  par   lieues.    Ingulfe   dit   que  tur     locorum     distantias.     Tradit 

la    lieue    Françoise    valoit    deux    mil-  Ingulfus  Francorum  leucam.  spqua-  ise!"     "  ''' 

le    pas     Anglois  ;    et   que    quand    les  Ic^  fuisse  milUaribus   Anglorum, 

Anglois    eurent    commencé    à    comp-  et    Anglid    Normannorum    ditioni 

ter   par    lieues,    une    de    leurs  lieues  subditd,    Anglos  lloco    milHarium 

contenoit    seulement     mille    pas ,    et  leucas    dixisse ,    sed     nihilominus 

ne    valoit    que  la   moitié    d'une  lieue  milliaria  intellexisse  ;  ex   quo  se- 

Françoise.        Cependant      il     est     dit  'Z'"'^"'"  AngUcam    leucam  Franci- 

dans  un  Diplôme  du  Koi  Robert  de    ^^  dimidio    mihorem  fuisse.    Di-  Tom.  lo.  p 

593. 
l'an     1008,    que     Mont-morenci    étoit    citur    tamen    in    Diplomate     Ro~ 

éloigné    de   trois  lieues    de  S.    Denis.  ^^^^«  quod  refertur  ad  an.    1008 

Or   il    est    constant    que    la     distance  Monmaurenciacum    ferme     tribus 

entre  ces  deux  villes  n'est    que  d'en-  leugis     à     Castello    S.     Dionysii 

viron  trois   mille    pas,  ou   d'une  lieue  distare  :   porro    constat    hxc  duo 

et    demie      comme     on     les    compte  oppida     trium      tantàm      millium 

aujourd'hui.  passuum    sive   unse    dimidiatseque 

leucse  hodierno  more  computatse  intervallo  separari. 

Quant  à  la  mesure  des  terres,  il  est  Quod    attinet    ad     mensurara  ^J*"  *®'  ''' 

fait  mention,  dans  un  Diplôme  de  l'an  agrorum ,  in  Chartâ  quâdam  anni 

1027,   d'une    donation    de    csnt    per-  1027    mentio  fit   donatse    Monas- 

ches  quarrées  de  foi'êt  à   l'Abbaye  de  icrio     Dervemi    portionis    cujus- 

Montier  -  en  -  Der.       Chaque     perche  dam  nemoris  longse  et   latx  per- 

avoit  vingt-sept  pieds  de  longueur.  ticas  centum ,  ità  ut  dimensio  per- 

ticx  ipsius  ad  mensuram  pcdum  viginti  et  septem  protendatur. 

Les    solides  et  les    liquides  se   me-  Modiis    et     sextariis    utebantur 

suroient    par    muids    et   par    septiers.  ad  mensuram  solidorum  et  liqui- 

Hugues     de     Flavigni      raconte      que  dorum.  Ex  Hugone  Flaviniacensi  ibid.  p.  209. 

dans    une  famine    en     1028  le  muid  anno    1028  famés    ità    invaluit , 

de    bled    avoit  valu    soixante   sols   en  ut  in  plerisque  locis  fuerit  modii 

certains  pays  ;    et  qu'ailleurs     le    prix  pretium      sexaginta      solidorum  , 

du   septier  avoit    été    de  quinze  sols.  alUis  sextarius    quindecim.    Anno 


ccxl  PByEFATIO 

Tom.  10.  p.  autem    1031    ex    Chronico    Aatis-  Suivant    la     Chronique      d'Auxerre  , 

siodorensi  'venditus  est  sextarius  sa-  le  septier  de   sel    valut    au    commen- 

lis  solidis  xxiij  aut  xxiv ,  et  tritici  cément  du  Règne    de    Henri   I.  jus- 

solidis  iv.  Narrante    Glabro ,   eo-  qu'à      vingt- trois      et      vingt -quatre 

dem  tempore  modius  semcntis ,  ubi  sols  ,      et      le      septier      de      froment 

magis  projîciebat,  rcddidit  in  mes-  quatre    sols.     Glaber    dit      que    dans 

ibid.pp.Ai.  se    sextarium,     ipseque    sextarius  le  même  tems  un    muid   de  semence 

vix  pugillum ,   ita  ut  in  plerisque  rendoit  au  plus  un   septier,   ce  qui  fit 

locis  fuerit  modii  pretium  Ix  soli-  monter     le     prix   du    bled  à    soixante 

dorum ,     aliàs     quoque    sextarius  sois   le     muid   en   quelques   endroits  , 

solidorum  xv.   Tradit  idem  Scrip-  et  dans    d'autres    le    septier  à  quinze 

iud.j>.6i.    tor    anno    1044-    inter  cxteras  re-  sols.      Le     même     Auteur    nous    ap- 

rum   inopias    vini  tantiim   rarita-  prend  aussi   qu'en    1044  le    vin   étoit 

tem  extitisse ,    ut  xxiv  solidorum  d'une   cherté   extraordinaire  ,     et  que 

foret  pretium  unius   modii.  lé  muid  se  vendoit  vingt-quatre  sols. 

XVIT.  XFII. 

Praefationis  Conclusio,  Conclusion  de  cette  Préface. 

H^c    pauca     de     veteri     jure  NotJS   nous     bornons    à    ce   peu   de 

Francico,  majorumque  nostrorum^  traits    concernant  notre   ancien    droit 

regnantibus      Hugone  ,       Roberto  et    les    mœurs    et     usages    des   Fraii- 

et  Henrico ,    morihus   et  institutis  cois  SOUS     les   trois  premiers  Rois  de 

delibavimus,    multa  preetermitten-  la     Race    régnante.   Nous    en   avions 

tes,  jam  oculis  eruditi  Censoris  alio-  destiné     un     plus      grand    nombre   à 

rumque     'virorum     Academicorum  l'impression  ,     et     ils      avoient      déjà 

quorum    consiliis     adjuti   fuimus  passé  SOUS    les     yeux    du    Censeur  et 

subjecta    typisque    destinata  ;   sed  des     autres      scavans      Académiciens 

quse   non    capiebant  angusti  Prie-  qui     nous    ont     aidés    de    leurs   con- 

fationis  nimiam  in  molem  accres-  seils    et   de  leurs    lumières.    Mais    les 

centis    limites.  Hinc    ex  observa-  bornes     étroites     d'une    Préface    que 

tionibus    nostris    in    jus  féodale ,  Xow      ne      pouvoit      augmenter     sans 

ea  quse  spectant  ad  servos ,  colonos  trop    grossir     le     Volume ,    ne    nous 

et     collibertos ,      manumissiones ,  ont    pas     permis    de      les    employer. 

spontaneam   servitutem ,   et    igno-  Nous  avons    donc  supprimé   par  rap- 

bilium  seu  plebeiorum   ordinem  à  port  au    gouvernement     féodal  ce  qui 

servis    distinctum ,    penitus    omi-  regarde    les    serfs  ,   les    colons    et    les 

simus.  colliberts,  la  forme  des  affranchis- 
semens ,  la  servitude  volontaire  et  l'existence  d'un  Ordre  de  non- 
nobles  dans  la  nation,   distingué  de  celui  des   serfs. 

Plures  quoque  resccuimus  obser-  Nous     avons    fait     des      retranche- 

vationes    ad    Jus    Ecclesiasticum  ments    plus      considérables     dans     la 

Gallicanum    pertinentes  ,     nempe  Section    que    nous     avions      assignée 

de  quibusdam    summorum  Ponti-  au      Droit      Ecclésiastique      PVançois. 

ficum    prserogativis     et     opinione  Les  observations   que    nous  y    avions 

jam  tum  apud  nonnullos  grassante  rassemblées     avoient   pour    objet    les 

Papam    omnibus    mortalibus    {im-  prérogatives     des      Papes  ,      l'opinion 

mb  Canonibus  et  Conciliis)  supe-  que    l'on     avoit    dans    quelques    en- 

riorem    soli    Deo    subjacere ,     nec  droits     de    leur    indépendance    abso- 

à  nemine  nisi  à  solo  Deo  judicari  lue,   même  à     l'égard     des     Canons , 

et 


PHjEFA  TIO.  ccxlj 

et  de  leur    supériorité    sur    les   Con-  debere  ;    de     eorumdem  ergà    Ca- 
ciles,     leur    conduite    à      l'égard      de  petianos    Reges   agendi     ratione  ; 
nos     premiers      Monarques      de       la  de   Romanx  Sedis  Legatorum   auc- 
troisieine    race,      et     la    prééminence    toritate;    de    Conciliis    et    mixtis 
des  Légats  du  saint   Siège  ;     les    Con-  conventibus ,    de  jure   quo  gaude- 
ciles    et      leurs      différentes     espèces,  bant   Reges    et      Regni     Proceres 
le   droit    qu'ont    exercé    nos    Rois    et     Concilia    cogendi  et     confirmandi, 
les    Hauts-Seigneurs    de      les      convo-  de  sessionis  ordine    in  Us  servato, 
quer    et    de   les     confirmer ,     l'ordre  de  causis  Episcoporum  quse  prisco 
de  la  séance   qui  y  étoit   observé,     et  jure     defmiebantur    in    Conciliis, 
les  jugemens     dans    les     causes     des  sed  posteà   Romano   Pontifici  fue- 
Evêques    qui  y  étoient    portées  avant  runt    reservatse  ;    de    Regum  sol- 
que    les   Papes    se  les  fussent    réser-  licitudine  erga  fidem  et  discipli- 
vées;  le     zèle      de     nos     Souverains  nam      Ecclesiasticam      tuendam, 
pour    le    maintien    de     la     foi    et  de  variisque    remediis    à    Pnesulibus 
la    discipline,     et    les    divers    moyens  et  Principïbus  paratis  ad  coercen- 
employés   par    les    deux     Puissances,  dos  errores,    simoniamque  et    in- 
pour  arrêter     les    progrès    de     l'héré-  continentiam     Cleri     cohibendam  ; 
sie,   de    Ja    simonie    et    de   l'abandon  de  Sacramentorum  ritibus ,    de    fi- 
de    la    loi    du  célibat    Ecclésiastique  ;  liolis    nominibus   patrinorum  suo- 
la    discipline    des   Sacremens,    l'usage  rum  insignitis  ;     de     patrinis    et 
des     filleuls    de     porter   le   nom     de  matrinis  in  Confirmationis  saera- 
leurs    parrains  ,      celui      d'avoir     des  mento    adhibitis  ;    de    con/essionis 
parrains  et    des  marraines  à    la  Con-  auricularis     usu,     de    voluntariis 
firmation  ;     la     confession     auriculai-  pœnitentiis,     de    satisfactione    de- 
re,    les      pénitences      volontaires ,     la  functorum,    de     unicâ     eddemque 
satisfaction    après      la    mort ,     et      le  pœnitentiâ      omnibus      Christianis 
projet    d'une    pénitence      unique     et  propositâ  ;       de   excommunicatio- 
universelle  ;      les      formalités      usitées  nis  et    interdicti    formulis     apud 
dans  le    Royaume  à    l'égard     de  l'ex-  Francos    tune  receptis,   de    pœni- 
communication    et     de     l'interdit,    et  tentxse.    publicœ  et   censurarum  ef- 
les     effets    de    la  pénitence    publique  fectu  quoad  civilem  ordinem;    de 
et  des  censures    par    rapport  à    l'Or-  absolutionibus    per  summos    Pon- 
dre   civil  ;    les     absolutions     données  ti/ices,    non    sine    Gallorum  Epis- 
par   les    Papes  au    préjudice    de   l'or-  coporum  querelis  et  eorumdem  ju- 
dinaire     contredites    par  les    Evêques  ris    detrimento    concessis,   de    casi\ 
François,     les      cas    réservés     et      les  bus    reservatis    Apostolicisque    sa- 
missionnaires      Apostoliques  ;     l'usage  cramenti      pœnitentise     ministris  ; 
des   basses  Messes,    du    saint  Viatique  de   Missarum  privatarum  usu,    de 
et     de    l'Extrême-Onction;      les     or-  sacro    Fiatico,    et     Extremâ-Unc- 
dinations      et     les      irrégularités ,     la  tione,    de      ordinatione    et  irregu- 
confirmation       et       la       consécration  laritatibus    de    Episcoporum    con- 
gés   Evêques    par    le     Métropolitain  ,  secratione     et    confirmatione     per 
et  le    droit    de  Dévolut   attribué     aux  MetropoUtanum,    nec   non  de  jure 
Papes  dans   certains  cas  ;    les    empê-  devolutionis  quibusdam    in    casi- 
chemens  du    mariage  ;    les      rits ,    la  bus  summo  Pontifici  attributo  ;    de 
liturgie,    les      fêtes,     les     tems      d'ab-  impedimentis   matrimonii  ;    de     ri- 
stinence,    les    jeûnes     ordonnés     par  tibus   religiosis,    Uturgid ,    festis, 
le  concert       des      deux     Puissances,  abstinentiâ    et    jejuniis     communi 
Tome  AI.  P  PP 


ccxlij 


PnMFATW. 


Ecclesiasiicx  Sœcularisque  potes-  le  culte  des  saintes  Reliques  et  l'a- 
tatis  consensn  indictis ,  de  san-  bus  que  l'ignorance  en  faisoit  ;  les 
ctarum  ReUquiarum  cultu  et  abu-  pèlerinages  et  le  prélude  des  Croi- 
su  ;  de  piis  peregrinationibus  et  de  sades  long-tems  avant  que  la  pre- 
cracis  sacra  militid  oui  rnulto  antc  miere  fût  résolue  au  Concile  de 
prolusum  quàm  in  Concilio  Clnro-  Clerniont  ;  les  Dédicaces  des  Egli- 
montano  decerneretur ;  de  Basili-  ses,  les  droits  de  l'Evèque  diocé- 
carum  Dedicationibus  et  Episcopi  sain  et  de  la  puissance  temporelle  à 
Diœcesani      Dominorumque     tem-     cet     égard  ;      les      asiles,     l'usage    de 

bénir  et  de  baptiser  les  cloches  , 
enfin  les  trésors  et  les  ornemens 
précieux    qui    décoroient     nos    Egli- 


poralium  juribus  quoad  earum   ce- 
lebrationem  ;  de  asylis,   de  campa- 
nariim  benedictione  jam    tàm  bap- 
tisml   nomine  donatâ  ;    denique  de     ses. 
thesauris     sacrâque       Ecclesiarum    supellectili. 

Neque    etiam    licuit      Prsefatio-         Nous     avions 
ni    nostrœ  inserere  quse    ex  monu- 
mentis        excerpta       seposueramus 


circa  litterarum  ^  scientiaruni  et 
artium  statum,  nec  non  de  prse- 
judiciis  oninemque  fidem  supe- 
rante  superstitione  tune  iemporis 
vigente.  Eddein  ratione  prseter- 
mittere  coacti    sumus  quss    ad  7>a- 


consacre  une  autre 
section  de  cette  seconde  Partie  aux 
observations  que  nous  avions  faites 
d'après  nos  monumens  sur  l'état  des 
lettres,  des  sciences  et  des  arts, 
sur  les  préjuges  et  sur  l'incroyable 
superstition  qui  régnoit  alors  dans 
tous  les  ordres  de  la  Monarchie  : 
nous    sommes  également    obligés  de 


rias  consuetudines    tum    Ecclesias-    les  supprimer,  ainsi  que   plusieurs  au- 


tres traits  concernant  difierens  usa- 
ges Ecclésiasti(jues  ou  civils  ,  com- 
me  les    funérailles  et  les  sépultures , 


reponentur    locis.   De  iis    enim   di- 
vendi  vel   in  Prsefationibus   vel  in 


ticas  tiim  civiles   attinent ,     v.  g., 

ad  humationis    et  exequiaruni   ri- 

tus,     vestitum   et    cultum    exterio- 

rem,  luxum  et  magnificentiant  illâ    les   modes,    le   luxe,    etc. 

setate  usurpatam  ,  etc. 

Quse  tamenex  his ad prsesens  onds-  Nous  nous  proposons  cepen- 
sis,  eruditorum  judicio  nonnullam  dant  de  faire  usage  de  plusieurs  de 
utHitatis  speciem  prx  se  ferre  vide-  ces  observations  dans  le  Volume 
buntur,  in  sequêntibus  Volum.  suis    suivant,    si     le    Public     éclairé     pense 

qu'elles  puissent  être  de  quelque 
utilité.  Le  changement  considéra- 
^notis  recurret  occasio ,  scilicet  ble  que  l'accroissement  de  la  juris- 
ubi  agetur  de  veteris  Ecclesise  diction  immédiate  des  Papes  dans 
Gallicanse  juris  imminutione  et  les  Diocèses  particuliers  occasion- 
na dans  la  discipline  de  l'Eglise 
Gallicane,  malgré  les  efforts  des 
Prélats  François  attachés  à  nos  an- 
ciennes  libertés  ;  la  querelle  des 
investitures  qui  divisa  le  Sacerdoce 
et  l'Empire ,  les  prétentions  de 
et  nunquam  violandis  Regum,  ju-  Grégoire  VII  sur  le  temporel  des 
ribus  à  Gregorio  Fil  impetitis^  Rois,  l'excommunication  de  Phi- 
de  Philippi  Régis  excommuni-  lippe  I  à  cause  de  son  divorce  avec 
catione  ob  repudiatarn  Bertam^  la  Reine  Berte,  et  de  son  mariage 
sibique   in    matrimonium    adjunc-  la      Comtesse       Bertrade  ,     les 


de  jure  novo  per  Romanos  Pon- 
tifices ,  reluctantibus  licet  ali- 
quandiîi  Francis  Prxsulibus  sen- 
sim  inducto  ;  de  dissidiis  Sacer- 
dotium  inter  et  Imperium  investi- 
turarum    cdusâ  exortis,    de  sacris 


PRMFATIO.  ccxliij 

Croisades ,  les  affranchissemens  et  tûm  Bertradam  ;  de  cruce  signa- 
l'établissernent  des  Communes,  et  torum  transmarinis  expeditioni- 
plusieiirs  autres  événements  lemar-  bus,  de  manumissionibus  servo- 
quables  du  Règne  dont  nous  nous  rum  Communiarumque  institu- 
occupons  actuellement  à  rassem-  tione ,  aliisque  factis  notatione 
bler  les  monumens  ,  nous  donne-  dignis  quitus  illustratur  Philippi 
ront  occasion  d'employer  dans  les  Principatus.  IJno  vcrbo ,  nihil 
notes  ou  dans  les  Préfaces  les  ob-  non  tentahimus  qub  nostra  Collec- 
servations  que  nous  nous  trouvons  tio  magis  ac  magis  antiquitatum 
dans  la  nécessité  d'y  renvoyer.  En  Historise  Francise  studiosis  arri- 
un  mot,  nous  n'épargnerons  aucune  dcat.  O péris  nrdui,  gravis  et 
peine,  pour  rendre  notre  Recueil  molesti  labor  intermissus  et  sx- 
agréable  aux  amateurs  des  antiqui-  piiis  iterando  repetitus  hue  usque 
tés  de  notre  Histoire.  Les  difficul-  nos  minime  deterruit.  Hujus  la- 
ies et  la  fatigue  d'un  travail  lourd  boris  sociorum.  unius  adversa  va- 
et  pénible  pris  et  repris  à  différen-  letudo ,  alterius  ferme  annalis 
tes  fois,  ne  nous  ont  point  jusqu'ici  absentia,  varia  diversi  generis 
rebutés  :  la  maladie  d'un  des  Con-  impedimenta  quss  consulta  prse- 
tinuateurs  de  ce  Recueil,  l'absence  terimus,  undecimi  Voluminis  hu- 
de  l'autre  ,  divers  obstacles  que  jusce  Collectionis  editioni  moram 
nous  passons  sous  silence,  ont  bien  aliquam  a/ferre,  non  animos 
pu  retarder  l'impression  de  ce  Vo-  franger e  aut  ardorem  nostrum 
lume  ;  mais  ils  n'ont  jamais  ralenti  minucre  valuerunt.  Sic  animo 
notre  courage  et  notre  ardeur,  comparati  à  litteratis  viris  non 
Nos  sentimens  nous  donnent  quel-  minus  opem  et  consilia  quàm  be- 
que  droit  à  l'indulgence  du  Pu-  nevolentiam  expectamus.  Cxte- 
blic  et  aux  secours  que  nous  espé-  rum  càm  ab  incunte  adolcscentiâ 
rons  de  la  part  des  gens  de  Lettres,  if^  rcligiosum  cooptati  simus  so- 
Membres  d'une  Congrégation  dont  dalitium^  cujus  tôt  venerandse  an- 
les  Monastères  sont  destinés  par  tiquitatis  Monasteria  Francise 
leur  fondation  à  l'utilité  de  l'Eglise  Regam  favore  condita  sunt  in 
et  de  l'Etat,  nos  vœux  les  plus  ar-  subsidium  rei  Cliristianse  et  publi- 
dens  ont  toujours  été  et  ne  cesse-  œ  ;  hœc  semper  fuit  nec  unquam 
ront  d'être  de  la  voir  remplir  un  si  dcsinet  esse  votorum  nostrorum 
noble  objet  en  s'y  dévouant  toute  summa ,  ut  Congregatio  nostra  tota 
entière.  Heureux,  si  nous  pouvons  y  cedat  in  pietatis  et  litterarum 
contribuer  nous-mêmes,  et  mériter  emolumentum.  Quod  si  qualicum- 
d'éprouver  la  douce  satisfaction  que  opéra  nostra  nonnihil  contule- 
d'avoir  consacré  tous  les  jours  de  rimus  ad  utilitatem  Religionis  et 
notre  vie  à  la  Religion  et  à  la  Patrie  !  Patrise,  tune  prxclarh  nobiscum 
actum  fuisse  existimabimus,  neque  vixisse  nos  pigebit. 


Table  Cron. 


^(,^& 


TABLE 

CHRONOLOGigUE, 

ov 

ANNALES 
GAULOISES 

ET 

FRANÇOISES, 

Où  l'on  trouve  rassemblés  par  ordre  des 
tems  les  principaux  faits  épars  çà  et  là 
dans  le  volume;  et  où  Pon  corrige  les 
fautes  qui  se  sont  glissées  en  marquant 
les  années  aux  marges. 


INDEX 

CHRONOLOGICUS 


SEU 


ANNALES 

G  A  L  L  I  C  I 


Van  508  de  J.  C. 

LE   Pape   Symmaque,  et  non  pas  Hormisdas, 
accorde  à  saint  Rémi  le  Vicariat   du   Siège 
Apostolique.  519.  a. 

Van  775  de  J.  C. 

Tilpin,  Archev.  de  Reims,  reçoit  le  Pallium 
du  Pape  Adrien  I  :  ce  Pape  confirme  les  privilè- 
ges de  l'Eglise  de  Reims  ;  dont  le  principal  est 
que  l'Arch.  de  R.  jouit  du  droit  de  Primatie 
sur  sa  Province ,  et  n'est  soumis  à  aucun  autre 
Primat.  519.  b. 

Van  851  de  J.  C. 

Les  Danois  ou  Normans  forcés  de  quitter  leur 
patrie,  font  une  descente  dans  la  Gaule  ;  ils  ra- 
vagent les  Comtés  de  Vermandois  et  d'Artois  , 
brûlent  le  Monast.  de  S.  Quentin  ;  ils  entrent 
dans  la  Seine,  et  réduisent  Jumiége  en  cendre  : 
à  Noyon,  ils  tranchent  la  tète  à  l'Èvèque  et  à  ses 
Diacres,  et  massacrent  le  peuple.  623.  e.  624. 
a.  b.  c. 

Van  931  de  J.  C. 

Les  Bretons  établis  à  l'extrémité  de  la  Gaule, 
ou  dans  le  pays  de  Cornouaille^  se  révoltent 
contre  les  Normans,  dont  ils  étoienl  sujets  : 
Guillaume  Longue-Epée  les  réprime.  181 .  n. 

Van  941  de  J.  C. 

L'Empereur  Othon  I  donne  le  nom  d'Ottin- 
gue  au  pays  qui  s'étend  depuis  la  fosse  de  l'Es- 
caut jusqu'à  la  mer.  366.  n. 

Van  949  de  J.  C. 

L'Empereur  Othon  I  bâtit  à  Gand  un  Châ- 
teau ,  dont  il  donne  le  gouvernement  à  une  fa- 
mille noble  de  Germanie,  qui  de-là  a  retenu  le 
nom  de  Gand.  41 7.  n. 

Tome  XI. 


ET 


F  RANG  ICI, 

In  quibus ,  temporum  servatâ  ratione , 
praecipua  facta  hue  illuc  in  Voluniine 
dispersa  siniul  eolliguntur,  et  in  qui- 
bus emendatur,  si  quid  erratum  est  in 
annotandis  annis  in  margiriibus. 


An  no  Chr.   508. 

VICA.RIATUS   Sedis     Apostolicœ    B.    Remi- 
gio  à  Symmacho  Papa,  non  ab  Hormisda, 
concessus.  519.  a. 

Anno  Chr.  775. 

Adrianus  I  Papa  Pallium  tribuit  Tilpino, 
Rem.  Archiep.  jura  Rem.  Ecclesiœ  confirmât, 
quorum  prœcipuum  est ,  Remensem  Àrchie- 
piscopum  Primatis  jure  gaudere  in  suani  Pro- 
vinciam,  et  alleri  nulli  Primait  subjacere. 
519.  b. 

Anno  Chr.  851. 

Dani  seu  Normanni  sedes  alias  quœrere 
coacti,  Galliœ  oras  appellunt  y  Vermand.  et 
Âtrebat.  Comiiatus  incendia  vastanl;  S. 
Quinlini  comburunt  Monasterium.  Sequanica 
ora  ingressi,  Gemeticum  (lammis  tradunt  : 
apud  Noviomum,  Episcopo  cum  suis  Diaconi- 
bus  obtruncato ,  plebem  cœdunt.  623.  e. 
624.  a.  b.  c. 

Anno  Chr.  931, 

Britones  in  cornu  Galliœ  constituti ,  ad- 
versus  Normannos ,  quibus  erant  subditi , 
insurgentes ,  à  Willel.  Longa-Spata  re- 
primuntur.  181.  n. 

Anno  Chr.  941. 

Otto  Imper ator  omnem  pagum  à  Scaldi 
fossa,  usque  ad  mare  extensum,  Oltingam 
vocal.  366.  n. 

Anno  Chr.  949. 

Caslellum  novum  ab  Othone  I  Ccesare  ad 
Gandavum  œdificatur  ;  et  à  familia  Germa- 
niœ  splendida,  cui  nomen  à  Gandavo  mansU, 
adminislratur .  417.  n. 


y 


INDEX 


Anno  Chr.  957. 

David,  pri7nus  Corn.  Cenoman.  hune  Co- 
milalum  à  Lothario  suscipit.  631 .  c. 

Anno  Chr.  967. 

Wigmanus,  Corn,  novi  Caslelli  Gandav. 
interficilur.  417.  n. 

Anno  Chr.  970. 

David ,  primus  Cornes  Cenoman.  obit. 
631.  c. 

Anno  Chr.  984. 

Lolharius  R.  Fr.  Lotharingiam  invadit  ; 
Virdunum  et  Godefridum  ipsius  urbis  Comi- 
lem  capit.  370.   n. 

Castrum  Landegavis  seu  Alingavia  à  Ful- 
cone  Comité  construilur.  117.  d.  n.  Turon. 
rivilas  à  Fulconc  Nerra  capitur.  117.  d. 

Gauzbertm  I  post  Ebrardum,  Monasterio 
S.  Juliani  Turon.  prœest.  117.  d.  n.  Plures 
régit  Abbatias  ;  quasdam  construit  ;  Abbatiam 
tenet  Major is-i]]onasterii  salis  tune  pauper- 
culam  j  fundat  Monasteria  S.  Pétri  Burgu- 
licnsis,  S.  Pétri  Malliacensis,  S.  Pétri  Ceno- 
manensis.  117.  d-e. 

Anno  Chr.    985. 

Lolharius  Rex  Virdunum  urbem  et  Gode- 
fridum Comilem  reddit.  370.  n. 

Anno  Chr.  986. 

Obit  Lolharius  Fr.  Rex,  filium  relinquens 
Ludovicum  V.  343.  n. 

Anno  Chr.   987. 

Hugo  Capelus,  Rex  Franc,  mox  futurus, 
populo  sibi  commisso  debilam  legem  alque 
justiliam  promittit  se  conservaturum.  658.  a. 

Idem  lanquam  Abbas  et  Canonicus  S.  Mar- 
tini Turon.  jurai  se  proleclorem  et  defensorem 
fore  hujus  Ecclesiœ.  658.  h-c. 

Anno  Chr.  988. 

Odo  faclus  Abbas  Trenorciensis ,  villam 
Doadem  in  confinio  Andium  el  Pictonum, 
commiltit  Gaufrido  Grisœ-Gonellœ  Comiti 
Andegav.   112.  a.  n. 

Anno  Chr.  989. 

MoriturOdo,  Trenorc.  Abb.  succedit  Wago 

112.3. 

Anno  Chr.  991. 

Sewinus,  Archiep.  Senon.  Ecclesiam  S.  Pé- 
tri in  Castro  Melidun.  ab  Hugone  el  Roberlo 
Regibus  oblinct ,  ibique  Monast.  œdificat. 
569.  n. 

Anno  Chr,  992. 

Bellum  seu  pugna  inler  Conanum  Brito- 
nuni  Corn,  et  Fulconem  Com.  Andegav.  Ne- 
cato  Conano,  Fulco  Victoria  potitur.  277.  a. 

Anno  Chr.  993. 

Conradus,  Burgundiœ  Transjur.  seu  Pro- 
vinciœ  Rex,  obit.  542.  n. 


L'an  957  deJ.  C. 

David ,  premier  Comte  du  Mans,  reçoit  ce 
Coahé  du  Koi  Lothaire.  631 .  c. 

L'an  967  deJ.C. 

Wigman  ,  Comte  du  nouveau  Château  de 
Gand,  est  tué.  417.  n. 

L'an  970  de  J.  C. 

Mort  de  David,  premier  Comte  du  Maine. 
631.  c. 

L'an  984  de  J.  C. 

Lothaire,  Roi  de  France,  s'empare  de  la  Lor- 
raine ;  il  prend  la  ville  de  Verdun  avec  son 
Comte  Godrefroi.  370.  n. 

Foulques  Nerra,  Comte  d'Anjou,  bâtit  le  châ- 
teau deLangey.  117.  rf.  n.  Il  prend  la  ville  de 
Tours.  117    (I. 

Gauzbert  I  devient  Abbé  de  S.  Julien  de 
Tours  après  Ebrard.  1 17.  (/.  n.  Il  gouverne  plu- 
sieurs Abbayes  ;  en  construit  quelques-unes  ;  il 
possède  l'Abbaye  de  Marmoutier,  assez  pauvre 
alors;  et  fonde  les  Monastères  de  S.  Pierre  de 
Bourgueuil,  S.  Pierre  de  Maillezais,  et  S.  Pierre 
du  Mans.  117.  d-e. 

L'an  985  de  J.  C. 

he  Roi  Lothaire  rend  la  ville  de  Verdun  et  le 
Comte  Godefroi.  370.  n. 

L'an  986  deJ.C. 

Le  Roi  Lothaire  meurt  :  il  laisse  un  tils  ,  qui 
fut  Louis  V.  343.  n. 

L'an  987  de  J.  C. 

Hugue  Capet,  avant  son  couronnement,  pro- 
met à  ses  sujets  de  conserver  les  loix,  et  de  leur 
rendre  justice.  658.  a. 

En  qualité  d'Abbé  et  Chanoine  de  S.  Mar- 
tin de  Tours,  il  fait  serment  de  protéger  cette 
Eglise  et  de  défendre  ses  privilèges.  658.  b-c. 

L'an  988  de  J.  C. 

Eude  est  fait  Abbé  de  Tournus  :  il  recom- 
mande le  domaine  de  Doué,  situé  sur  les  limites 
de  l'Anjou  et  du  Poitou,  à  Geofroi  Grisegonelle 
Comte  d'Anjou.  112.  a.  n. 

L'an  989  de  J.  C. 

Eude,  Abbé  de  Tournus,  meurt  ;  Wagon  lui 
succède.  112.  a. 

L'an  991  de  J.  C. 

Sewin  ou  Seguin,  Archev.  de  Sens,  reçoit  des 
Rois  Hugue  et  Robert  l'Eglise  de  S.  Pierre 
dans  le  château  de  Melun,  où  il  bâtit  un  Mo- 
nastère. 569.  n. 

L'an  992  de  J.  C. 

Bataille  entre  Conan  Comte  de  Bretagne  et 
Foulque  Comte  d'Anjou.  Conan  est  tué.  Foulque 
remporte  la  victoire.  277.  a. 

L'an  993  de  J.C. 

Mort  de  Conrade,  Roi  de  la  Bourgogne  Trans- 
jurane  ou  de  Provence.  542.  n. 


CHRONOLOGICUS. 


ïy 


Rodolphe  ou  Raoul  III,  Roi  de  la  Bourgogne 
Transj.  à  la  prière  de  l'Arch.  de  Lyon,  Prévôt 
de  l'Eglise  d'Agaune ,  confirme  le  don  que  son 

f»ere  Gonrade  avoit  fait  de  la  terre  de  Pouilly  à 
'Eglise  et  aux  Chanoines  de  S.  Maurice  en  Va- 
lais. 542.  a-e. 

L'an  994  de  J.  C. 

Le  Monast.  de  S.  Martin  de  Tours  est  brûlé  : 
le  Trésorier  Hervé  commence  à  le  rebâtir. 
117.  e. 

Rodolphe  III  Roi  de  la  Bourg.  Transj.  con- 
firme les  dons  faits  par  son  père  au  Monast .  de 
S.  André  de  Vienne,  y  en  ajoute  de  nouveaux, 
et  défend  à  tous  Ducs,  Marquis ,  Comtes  ,  ou 
autres  d'exiger  aucun  droit  sur  ces  biens.  543. 
a-e. 

Van  995  de  J.  C. 

Mort  d'Immon  Abbé  de  Vasor  :  Godefroi 
Moine  de  S.  Rémi  de  Reims  lui  succède.  252.  a. 

L'an  998  de  J.  C. 

Rodolphe  III,  Roi  de  la  B.  Transj.  confirme 
les  fondations  que  la  Reine  Berte  avoit  faites  au 
Monastère  de  Payerne,  dans  le  Diocèse  de  Lau- 
sanne. 554.  n. 

Il  confirme  au  Monastère  de  Gluny,  tout  ce 
qu'il  possède  dans  les  Comtés  de  Lyon,  de  Fo- 
rez et  de  Vienne,  544    a-e. 

Par  un  autre  Diplôme,  il  confirme  tout  ce  que 
la  même  Abbaye  possède  dans  l'étendue  de  ses 
états.  545.  a-e. 

L'an  1 000  de  J.  C. 

Ethelred  II,  Roi  d'Angleterre,  pour  affermir 
sa  puissance,  pense  à  demander  en  mariage  la 
sœur  de  Richard  Comte  de  Normandie.  206. 
c. 

Vers  cette  année,  S.  Grégoire  Archevêque  de 
Nicopolis  en  Arménie,  vient  en  France  ,  et 
fixe  sa  demeure  aux  environs  de  Pithiviers.  Au 
bout  de  sept  ans  il  meurt,  et  est  inhumé  dans 
l'Eglise  de  S.  Salomon.  457.  b.  c.  n. 

Van  1 002  de  J.  C. 

Emme,  sœur  de  Richard,  passe  en  Angleterre  ; 
elle  y  est  couronnée  Reine.  206.  c. 

Naissance  de  S.  Bruno,  depuis  Evêque  de 
Toul,  et  ensuite  Pape  sous  le  nom  de  Léon  IX. 
368.  b. 

Le  Duc  Herman  entre  dans  Strasbourg  le  Sa- 
medi saint.  368.  c.  Il  meurt  subitement,  d. 

L'an  1003  deJ.C. 

Robert,  Roi  de  France,  confirme  les  posses- 
sions de  l'Abbaye  de  S.Pierre  de  Melun  ,  et  il 
accorde  aux  Religieux  l'exemption  de  tous  im- 
pôts. 569.  n. 

Beatrix  ,  Duchesse  Douairière,  gouverne  le 
Duché  de  Lorraine.  Elle  rétablit  le  Monastère 
de  S.  Dieu-donné,  avec  le  Comte  Louis.  368.  c. 

Les  Danois  conspirent  la  perte  de  Hugues 
Norman  de  nation  ,  que  la  Reine  Emme  avoit 
établi  Vicomte  en  Angleterre.  206.  c. 

Mort  du  Pape  Sylvestre  II,  auparavant  connu 
sous  le  nom  de  Gerbert.  370.  n. 


Rodulplius  III,  Rex  Burg.  Transjur.  ad 
preces  Archiep.  Lugd.  Agaunensis  Ecclesiœ 
Prœposili ,  Pulliacum  villani,  à  pâtre  suo 
Conrado  Rege  S.  Mauricio  et  ejusdem  Ec- 
clesiœ Canonicis  donatam.  Diplomate  confir- 
mât. 542.  a-e. 

Anno  C;hr.    994. 

Monasterium  B.  Martini  Turon.  crematiir  : 
Ilerveus  Thesaurariits  novajacit  fundamenta. 
117.  e. 

Roduiphus  III  Burg.  Transj.  Rex,  Monast. 
S.  Andrew  Vienn.  donata  à  pâtre  suo  con- 
firmât ;  quibus  addit  nonnulla,  sanciens  ut 
nullus  Dux  ,  Marchio ,  Cornes ,  vel  qui- 
libet  alius   ex  lus  rébus  jus  aliquod  exigat. 

543.  a-e. 

Anno  Chr.  995. 

Immo  Valciodor.  Ab.  obit  :  Godefridus  .S. 
Remigii  Rem.  Monac.  Abbatis  nomen  sorlitur. 
252.  a. 

Anno  Chr.  998. 

Roduiphus  III.  Btirgund,  Transj.  Rex, 
confirmât  dona  à  Bertd  Rcginâ  facta  Mo- 
nasterio    Palerniaco    in     Diœcesi    Lausan. 

544.  n. 

Monasterio  Cluniac.  confirmât  possessiones 
omnes  positas  in  Comitatibus  Liigdun.  Forensi 
atque  Vienn.  544.  a-e. 

Alio  Diplomate,  confirmât  quidquid  idem 
Monast.  in  sui  regni  finibus  possidct.  545. 
a-e. 

Anno  Chr.   1000. 

Edelredus  II,  Angliœ  Rex,  ad  tuitionem  re- 
gni sui,  in  uxorem  meditatur  assumcre  soro- 
rem  Richardi  Normannorum  Consulis.  206. 
c. 

Circà  hune  annum,  S.  Gregorius  Archiep. 
Nicopol.  in  Armenia,  Gallias  petit,  et  prope 
Pithuerim  gradum  sistit.  Post  septem  annos 
obit,  et  sepelitur  in  Ecclesià  S.  Salomonis. 
457.  b.  c.  n. 

Anno  Chr.    1002. 

Emma,  Richardi  soror,  in  Angliam  vcnil; 
diadema  nomenque  Rcginœ  suscipit.  206.  c. 

JSascitur  B.  Bruno,  qui  posteà  Tullens. 
Episcop.  et  deinde  Léo  Papa  IX  effectua  est. 
368.  b. 

Dux  lier  m.  Sabbalo  sanctoCivitatem  Argen- 
tinani  intrat.  368. c.  morte subitd  suffocalur .  ô . 

Anno    Chr.   1003. 

Robertus,  Franciœ  Rex,  S.  Pétri  Melidtm. 
Monast.  Possessiones  confirmât  ;  omnium 
exaciionum  immunitatem  Monachis  indulgel. 
569.  n. 

Beatrix, Ducissa  vidua,  Ducatum  Lotharin- 
giœ  régit.  Monasterium  S.  Deodati  cum  quo- 
dam  Ludovico  Comité  innovât.  368.  c. 

Daci  compingunt  in  perniciem  Ilugonem 
Normannum,  quem  Regina  Emma  Vicecomi- 
tem  statuerai  in  Anglià.  206.  c. 

Gerbertus,  qui  et  Sylvester  Papa  II,  obit. 
370.  n. 


IV 


INDEX 


Anno  Chr.  1005. 

Nondum  ah  omnibus  agnoscitur  Rex  Rober- 
tus  apud  Cabilone?)!,  ut  constat  ex  instrumento 
cujus  data  sic  se  habet  :  Actum  publiée  apud 
Cabilonem  civit.  régnante  Roberto  Rege, 
apud  nos  verô  régnante  D.  N.  J.  C.  112.  n. 

Henricus  II,  Imper.  Lotharing.  Ducatum, 
dat  Godefrido,  post  mortem  Otiionis,  Virdun. 
Comili ,  Godefridi  Comitis  Ardenn.  filio. 
201.  n.  202.  n.  Ex  Mabillonio  Godefridus 
Dux  Loth.  factus  est  anno  1007.  458.  n. 

Anno  Chr.    1006. 

Monaslerium  Trenorc.  igné  consumptum, 
cum  omni  suppellectile,  famulorum  incuriâ. 
112.  a-b. 

Anno   Chr.   1007. 

Duranliis  fit  Abbas  Saviniacensis.  199.  d. 

Gerardus  Foresii  Cornes  dat  Abbati  Durando 
seu  Duranto  et  Monachis  Saviniacens.  villam 
Conziacum  et  alia  in  agro  Tarnatensi.  200.  n. 

Raynaudus  Abbas  fit  Athanacens.  Tune 
construitur  Monast.  S.  Romani  de  Podio. 
200. n. 

Anno  Chr.    1008. 

Gaufridus,  Britanniœ  Cornes,  Romam  profi- 
ciscitur.  In  hospitio  quodam,  caput  percusms 
lapide,  vwritur.  Filios  relinquit  hœredes  Ala- 
num  et  Euilonem.  277.  h. 

Wago,  Abbas  Trenorcin.  vitâ  defungitur, 
maximum  suî  desiderium  apud  suos  relin 
quens  :  succedit  Bernerius.  112.  b. 

Anno    Chr.    1009. 

Rex  Angliœ ,  Edelred ,  Richardo  Norm. 
Duci  nuncios  miltit  causa  consilii  et  auxilii. 
206.  c. 

Anno    Chr.    1010. 

Apud  Casinum,  particula  lintei  quo  Chris- 
tus  discipulorum  pedes  extersit,  in  ignem 
injecta  nihil  detrimenti  patitur.  277.  n.  Sic 
tùm  probabantur  Reliquiae. 


Anno  Chr.   1011. 

Robertus,  Abbas  S.-  Florentii  Salmur.  et 
S.  Maximini  Miciac.  obit  VI.  Id.  Aug. 
Adheberlus  substituitur .  277.  c. 

Rotgerius  I  Catalaunensem  Ecclesiam  in- 
cipitregere.  576.  n. 

Anno  Chr.    1012. 

Uugo,  Episcopus  Aginnensis,  Sanctii  Vas- 
coniœ  Ducis  propinquus,  hereditatem  suam 
in  pago  Leomaniœ  sitam,  Ecclesiam  S.  Pétri 
et  locum  Condomus  dat  Cœnobio  Condom. 
Clericos  amovet,  ibique  Monachos  secundîim 
instituta  S.  Benedicti  ordinat  j  filiolum  suum 
Petrum  Abbatem  conslituit.  Slaluit  ut  locus 
Condomus  libertale  condonetur.  395.  d.  e. 
396. a. 

Burchardus,  cognomento  Vetulus,  Parisio- 
rum  et  Corhoili  Cornes ,    Monastico  habitu 


L'an  \006  de  J.C. 

Le  Roi  Robert  n'étoit  pas  encore  reconnu  à 
Chalon-sur-Saône,  comme  le  prouve  un  Acte  de 
cette  année-là,  dont  la  date  est  ainsi  énoncée  :  Fait 
publiquement  à  Chalon  ,  sous  le  règne  du  Roi 
Robert,  mais  N.  S.  J.  C.  régnant  sur  nous.  112.  n. 

L'Empereur  Henri  II  donne  le  Duché  de 
Lorraine  ,  après  la  mort  d'Othon,  à  Godefroi , 
Comte  de  Verdun ,  fils  de  Godefroi  Comte 
d'Ardenne.  201 .  n.  202.  n.  Mabillon  place  ce 
fait  en  \007.  458.  n. 

L'an  iOOQ  de  J.C. 

Incendie  de  l'Abbaye  de  Tournus,  occasionné 
par  la  négligence  des  domestiques.  On  ne  peut 
presque  rien  en  réchapper.  112.  a-b. 

L'an  ]007  deJ.  C. 

Durand  est  fait  Abbé  de  Savigny.  199.  d. 

Gérard  Comte  de  Forez  donne  à  Durand  et 
aux  Religieux  de  Savigny  la  terre  de  Conziacum 
et  d'autres  biens  situés  dans  le  Tarnadois.200.  n. 

Raynaud  est  fait  Abbé  d'Ainay.  On  com- 
mence à  bâtir  le  Monastère  de  S.  Romain  du 
Puy.  200.  n. 

Van  \00S  de  J.C. 

Geoffroy,  Comte  de  Bretagne  ,  entreprend  le 
voyage  de  Rome.  Il  meurt  dans  une  hôtellerie, 
d'un  coup  de  pierre  qu'il  avoit  reçu  à  la  tète,  et  il 
laisse  pour  héritiers  Alain  et  Eudes  ses  fils. 277.  b. 

Wagon,  Abbé  de  Tournus  ,  meurt  très-re- 
gretté  :  Rernier  lui  succède.  112.  b. 


L'an  1 009  de  J.  C. 

Ethelred,  Roi  d'Angleterre,  envoie  demander 
conseil  et  aide  à  Richard  Duc  de  Normandie. 
206.  c. 

L'an '10\0  de  J.  C. 

AuMont-Cassin,  on  jette  dans  le  feu  un  mor- 
ceau du  lingedont  J.  C.  s'étoit  servi  pour  essuyer 
les  pieds  à  ses  disciples  :  on  l'en  retire  sans  être 
endommagé.  277.  n.  C'était  une  manière  de 
s'assurer  de  la  vérité  des  Reliques,  fort  en  usage  en 
ce  temps-là. 

L'an  1011  deJ.  Ç. 

Robert,  Abbé  de  S.  Florent  de  Saumur  et  de 
S.  Mémin  de  Micy  près  Orléans,  meurt  le  8  du 
moisd'Aout.  Adhebertest  mis  à  sa  place.  277.  c. 

Roger  I  commence  à  gouverner  l'Eglise  de 
Chaaions-sur- Marne.  576.  n. 

L'an  \0\2deJ.  C. 

Hugues,  Evêque  d'Agen,  parent  de  Sanche 
Duc  de  Gascogne  ,  donne  à  l'Abbaye  de  Condom 
son  patrimoine  situé  dans  le  pays  de  Lomagne, 
l'Eglise  de  S.  Pierre  et  le  lieu  même  de  Condom. 
Il  y  avoit  établi  des  Religieux  de  l'Ordre  de 
S.  Benoît  à  la  place  des  Clercs  séculiers;  il  leur 
donne  pour  Abbé  Pierre  son  filleul ,  et  il  ac- 
corde au  lieu  de  Condom  toute  sorte  de  fran- 
chises. 395.  d.  e.  396.  a. 

Burchard ,  surnommé  le  Vieil,  Comte  de 
Paris  et  de  Corbeil ,    meurt  en  habit  Religieux 


^ 


CHRONOLOGICUS. 


dans  l'Abbaye  de  S.  Maur  des  Fossés  :  il  y  esl 
enterré  dans  le  Chapitre.  505.  d. 

Erluin,  Evêque  de  Canobrai,  meurt  le  3  Fé- 
vrier. L'Empereur  Henri  II  lui  donne  pour  suc- 
cesseur Gérard,  qui  ne  fut  cependant  sacré  que 
l'année  suivante.  4G3.  c.  n. 

L'an  lOlBrfe/.  C. 

Ethelred,  Roi  d'Angleterre,  envoie  la  Reine 
Emme  et  ses  deux  fils  Edouard  et  Alfred  en 
Normandie  auprès  de  Richard,  frère  de  la  Reine. 
Il  y  passe  lui  même  après  sa  défaite.  206.  c. 

Baudri  ,  Evêque  de  Liège,  fait  construire  un 
Château  pour  la  défense  de  ses  Eglises.  Lambert 
le  Barbu,  Comte  de  Louvain,  s'y  oppose  ;  il  at- 
taque les  gens  de  l'Evêque,  et  il  est  battu  au 
premier  choc  ;  mais  le  Comte  de  Namur  étant 
survenu  en  grande  hâte  à  son  secours,  il  re- 
vient à  la  charge,  et  met  en  fuite  les  troupes  de 
l'Evêque.  416.  c. 

Uan  1014  rfe/.  C. 

Raoul  ou  Rodolphe  III,  Roi  de  Bourgogne, 
relevé  l'Abbaye  d'Agaune  (aujourd'hui  S.  Mau- 
ritz  en  Vallais)  presque  ruinée.  Il  lui  rend  les 
biens  que  ses  prédécesseurs  lui  avoient  enlevés  , 
et  y  en  ajoute  beaucoup  d'autres.  545.  e.  546. 
a.  b. 

Suénon,  Roi  d'Angleterre,  meurt  subitement. 
206.  c.  Les  Anglois  envoient  en  Normandie 
déclarer  à  Ethelred  qu'ils  ne  souhaitent  point 
avoir  d'autre  Roi  que  lui,  s'il  veut  les  traiter  avec 
plus  de  douceur  et  d'humanité.  Il  leur  fait  faire 
par  son  fils  Edouard  des  promesses  aussi  conve- 
nables à  sa  dignité  de  Roi  qu'agréables  au  peu- 
ple. Les  Anglois  le  reçoivent  avec  joie.  206. 
c.  d.  D'autres  Chronologistes  placent  ce  fait,  ainsi 
que  la  mort  de  Suenon,  en  \0\5. 

Mort  de  Morard,  Abbé  de  S.  Germain  des 
Prés  à  Paris.  Ingon  lui  succède.  275,  n. 

Dédicace  de  S.  Martin  de  Tours  par  l'Arche- 
vêque Hugues.  118.  a. 

Mort  de  Gauzbert ,  Abbé  de  S.  Julien  de 
Tours  :  son  successeur  du  même  nom  de  Gauz- 
bert, versé  dans  les  Lettres  et  dans  la  Philoso- 
phie, acheté  le  Monastère  de  S.  Pierre  de  Prully, 
et  obtient  à  ce  sujet  des  Lettres  du  Roi  Robert. 
118.  a. 

Wolpodon,  successeur  de  Baudri  dans  l'Evé- 
ché  de  Liège,  confie  le  gouvernement  de  l'Ab- 
baye de  S.  Jacques  à  Olbert,  Abbé  de  Gera- 
blours,  qui  y  rassemble  des  Religieux  de  l'Insti- 
tut de  Richard  Abbé  de  S.  Vanne  de  Verdun. 
201.  0. 

Fulbert  de  Chartres  ,  Sasqualon ,  Abbé  de 
S.  Laumer  de  Blois,  Rainaud  de  Tours  et  plu- 
sieurs autres  personnages  célèbres  fleurissent 
dans  le  même  temps.  118.  o. 

L'an  1015rfe7.  C. 

Ethelred,  Roi  d'Angleterre,  est  rappelle  dans 
son  Royaume  après  la  mort  de  Suénon.  Il  laisse 
en  Normandie  ses  deux  fils  Edouard  et  Alfred 
auprès  de  leur  oncle  Richard.  36.  c. 

Raoul  III,  Roi  de  Bourgogne,  à  la  prière  de 
son  épouse  Ermengarde  et  de  son  frère  l'Arche- 
Têque  Burchard,   restitue  à  l'Abbaye   de  saint 


indutus  obit  in  Monasterio   Fossatensi,  ibique 
sepelitur  in  Capitula.  505.  d. 

Erluinus  ,  Cameracensis  Episcopus,  ex 
humanis  decedit  IllFebr.  SucceditGerardus  ad 
hanc  sedem  ab  Henrico  II  Imper,  evectus,  sed 
tantum  anno  sequenti  consecratus .  463.  c.  n. 

Anno  Chr.  1013. 

Rex  Angliœ  ^delred  Reginam  Emmam  Ri- 
chardo  fratri  suo  mittit  in  Normanniam,  et 
posteàEdivardum  et  Mfredum  filios  suos.  Ipse 
/Edelred  Rex  fugitivus  ad  Richardum  trans- 
fretat.  206.  c. 

Baldricus,  Leodiens.Episcop.  pro  munimtne 
Ecclesiarum  suarutn  Castrum  œdificarc  dispo- 
nit  :  cujus  incœpto  contradicit  Cornes  Lovan. 
Lambertus-Barbalus  ,  qui  prima  congressione 
victus  discedit  ;  sed  Comité  ^amurcensi  ad 
aciem  quàm  velocissimè  se  conferente,  cum 
gravi  impetu  redit  Cames  Lovan.  et  Episcopi 
militibus  fugam  incutit.  416.  c. 

Anno  Chr.  1014. 

Rodulphus  III,  Burgundiœ  Rex,  Ecclesiœ 
Agaunensi  jam  pêne  naufraganti  subvenit  : 
reddit  ipsi  ablata  ab  antecessoribus ,  atque 
multa  ci  addit.  545.  e.  546.  a.  b. 


Suain,  Rex  Anglorum,  si{bilâ  morte  périt. 
206.  c.  Angli  in  Normanniam  JEdelredo 
Régi  nuncios  dirigunt,  qui  asserunt  nullum 
eo  libentiùs  se  in  Regem  recepturos,  si  liuma- 
jiiùs  vellet  cum  ipsis  agere.  Ille  per  Edwar- 
dum  filium  suum  Rege  et  populo  digna  spon- 
det.  Ab  omni  Anglorum  gente  cum  lœlitiâ 
suscipitur.  206.  c.  d.  Revocatur  hocfactum 
ab  aliis  Chronographis  ad  annum  sequen- 
tem. 

Morardus,  Abbas  S.  Germani  Paris,  obit. 
Succedit  Ingo.  275.  n. 

Monaster.  S.  Martini  Turon.  dedicalur  ab 
Ilugone  Archiep.  118.  a. 

Defuncto  Gauzberto  ,  Abbale  S.  Juliani 
Turon.  Aller  Gauzbertus  succedit,  peritus  Lit- 
terarum,  et  Philosophiœ  studiis  adornatus , 
Hic  Monasterium  S.  Pelri  Prulliacensis  émit, 
et  super  hoc  à  Rege  Roberto  Prœceplum  ob- 
tinet.  118.  a. 

Wo'podo  ,  successor  Baldrici ,  Leodiensis 
Episcopi,  Monasterium  S.  Jacobi  Leodiensis 
committil  Olberlo  Gemblac.  Abbati  :  in  ipso 
colligit  Olbertus  viros  ex  disciplina  Richardi 
Virdunensis  Abbati  s.  201 .  c. 

Florent  viri  clarissimi ,  Fulbertus  Carno- 
tensis ,  Sasqualo  sancti  Launomari  Abbas, 
Rainaldus  Turonicus ,  et  alii  complures. 
118. a. 

Anno  Chr.  1015. 

Elhelredus,  Rex  Anglorum,  posl  mortem 
Suetn,  in  Rcgnum  suum  h  Normanniâ  rcvo: 
catus,  duos  filios  Eduard .  etAlvrcd.  Richardo 
eorum  avunculo  nutriendos  relinquit.  36.  c. 

Rodulphus  III,  Burgundiœ  Rex  ,  rogante 
conjuge  sua  Ermengarde  et  Burchardo  Ar- 
chiep. fratre  suo,  Ecclesiam  S.  Symphoriani 


"VI 


INDEX 


à  parentJbus  sitis  Conrado  et  Mathilde  da- 
tam  Monastcrio  S.  Andrew  Viennensi  resii- 
tuit,  cui  addit  quidquid  Constantius  in  valle 
Ortensi  per  donum  pmoim  Abbalis  œdifica- 
verat.  547.  b-d.  n. 

Henricus,  filius  Roberti  Régis,  Burcjundiœ 
se  Dncem  nominal  in  Char  ta  pro  Divion. 
S.  Benigni  Monasterio.  411.  n . 

Bernardus  III,  Cornes  Substantionensis,  Mo- 
nast.  S.  Michaëlis  de  Cusâ  donat  Ecclesiam 
S.  Crucis propè  Melgorium.  416.  d.  n. 

Pugna  in  Florinis  inter  Lambertum  Comi- 
tem  filium  Ragineri  longi-colli,  Comitis  Ilan- 
noniensis,qui  Coniitatus  eotempore  Montensis 
dicebatur,  et  Godefridum  Ducem ,  in  quâ 
Lambertus  gladiis  cœsus  obit.  Conjux  ejus 
Gerberga,  anni tente  filio  suo  Henrico,  Feudum 
quod  Tortosa  vocatur,  loco  Gemblacensi  tra- 
dit.  Obit  Gerberga  ,  et  sepelitur  in  Ecclesiâ 
S.  Gerlrudis  Nivell.  201 .  b.  n. 

Poppo  Treverorum  Archiep.  ordinatur.  Sœ- 
piîis  occupatur  in  expeditione  et  procinctu 
viilitum.  194.  n. 

Monasterium  S.  M.  Virginis  in  Argentinâ 
surgit  primo  à  fundatione  sua.  416.  d. 

Circà  hune  annum,  Uerbertus  Evigilans- 
Canem  ,  Cornes  Cenoman.  fratri  succedit. 
631.  d. 

AnnoChr.  1016. 

Pontileviense  prœlium  in  que  Fulco  Niger, 
Andium  Cornes,  Odonem  Blesarum  Comitem 
profligat.  UO.  n.  278.  lU 

Cœpil  Henricus  Senior  hujus  nominis  I, 
Cornes  Lovan.  et  Bruxell.  Marchio  Sacri  Im- 
perii,  filius  Lamberti  Senioris  I  Comit.  Lovan. 
Régit  annis  XXIII.  Ejus  filii .  416.  d.  e. 

Stephanus  fit  Episcopus  Claromontanus  in 
Arverniâ.  504.  n. 

Rodulfus  III,  Burgundiœ  Rex,  cuidam  ex 
fidelibus  suis  Amisoni  et  ejus  uxori  quam- 
dam  S.  Mauritii  terram  concedit  ,  silam  in 
Comitatu  Bargensi,  consentientibus  Burcardo 
Lugdunensi  Archiep.  et  Agaun.  Abbate  , 
atque  fralribus  S.  Mauritii.  546.  d.  e. 
547.  a. 

Normanni  Melo  Duce  cœperunt  Apuliam 
expugnare.  140.  n.  447.  d.  448.  a. 

Adelred  inoritur  in  Londoniâ.  Edmundus 
filius  ejus  eligitur  in  Regem  :  cognominalur 
Ferreum-Latus.  206.  d. 

AnnoChr.  1017. 

Normanni  qui  anno  prœlerito  Apuliam  pe- 
tieranl,  cum  pluribus  aliis  in  eamdem  re- 
gionem  reverluntur  ,  et  Grœcos  debellant 
Mello  Duce.  448.  d.  n.et  seqq. 

Edmundus,  Rex  Angliœ,  proditione  occi- 
ditur  206  d.  Rex  Canutus  mense  Julio 
ducil  Emmam  Ducis  Normatiniœ  filiam , 
Adelredi  Régis  viduam.  206.  d.  309.  b. 

AnnoChr.  1018. 

ArnulphuSf  Gandav.  Cornes,  à  Frisonibus 
victus  fugam  meditatur,  sed  prœventus  ab 


André  de  Vienne  l'EgHse  de  S.  Symphorien  , 
que  Conrad  et  Mathilde  ses  père  et  mère  a  voient 
donnée  à  cette  Abbaye  ;  et  il  y  ajoute  tout  ce 
qu'un  nommé  Constance  avoit  construit  dans  un 
territoire  dépendant  de  l'Abbaye  avec  l'agré- 
ment de  l'Abbé  Aimoin.  547.  b-d.  n. 

Henri,  fils  du  Roi  Robert,  prend  le  titre  de 
Duc  de  Bourgogne  dans  une  Charte  en  faveur  de 
l'Abbaye  de  S.  Bénigne  de  Dijon.  41 1 .  n. 

Bernard  III,  Comte  de  Substantion,  donne  au 
Monastère  de  S.  Michel  de  Cuse  l'Eglise  de 
Ste.  Croix  près  Melguel  ou  Mauguio.  416.  d.  n. 

Bataille  de  Florines  entre  le  Comte  Lambert 
fils  de  Rainier  au  long-col,  Comte  de  Hainault, 
alors  appelé  le  Comté  de  Mons,  et  le  Duc 
Godefroy.  Lambert  y  est  tué.  Sa  femme  Ger- 
berge ,  à  la  sollicitation  de  son  fils  Henri, 
donne  à  l'Abbaye  de  Gemblours  un  Fief  ap- 
pelle Tortosa.  Gerberge  meurt,  et  est  inhumée 
dans  l'Eglise  de  sainte  Gertrude  de  Nivelle. 
201.6.  n. 

Poppon  est  ordonné  Archevêque  de  Trêves. 
Ce  Prélat  est  souvent  occupé  de  la  profession  des 
armes.  194.  n. 

Fondation  du  Monastère  de  Notre-Dame 
ou  sainte  Marie  de  Strasbourg.  416.  d. 

Vers  cette  année,  Herbert  surnommé  Eveille 
Chien,  Comte  du  Mans  ,  succède  à  son  frère. 
631.  d. 

L'an  1016  rfe  y.  C. 

Bataille  de  Ponllevoy.  Foulques  le  Noir  ou 
Nerra,  Comte  d'Anjou,  y  défait  Eudes ,  Comte 
deBlois.  140.  n.,278.  n. 

Henri  I  surnommé  l'Ancien,  Comte  de  Lou- 
vain  et  de  Bruxelles,  Marquis  du  saint  Empire, 
succède  à  son  père  Lambert  l'Ancien,  Comte  de 
Louvain.  Il  gouverne  pendant  23  ans.  Ses 
enfans.  416.  (/.  e. 

Etienne  est  fait  Evêque  de  Clermont  en  Au- 
vergne. 504.  n. 

Rodolphe  III,  Roi  de  Bourgogne,  accorde  à 
un  de  ses  fidèles,  nommé  Amison,  et  à  sa  femme, 
la  jouissance  d'une  terre  qu'ils  avoient  acquise  de 
l'Abbaye  de  S .  Maurice,  et  qui  étoit  située  dans  le 
Comté  de  Berges,  du  consentement  de  Burchard, 
Archevêque  de  Lyon  ,  Abbé  d'Agaune,  et  des 
Religieux  de  S.  Maurice.  546.  d.  e   547.  a. 

Première  expédition  des  Normans  dans  la 
Pouille,  sous  la  conduite  de  Mélus.  140.  n. 
447.  d.  448.  a. 

Ethelreti,  Roi  d'Angleterre,  meurt  à  Londres. 
Son  fils  Edmond  est  élu  Roi.  On  lui  donne  le 
surnom  de  Cote-de-fer.  206.  d. 

L'on  1017  de  J.C. 

Les  Normans  qui  étoient  entrés  dans  la  Pouille 
l'année  précédente,  y  retournent  en  plus  grand 
nombre,  et  défont  les  Grecs  ,  ayant  Mélus  à 
leur  tête.  448.  d.  n.  et  seqq. 

Edmond,  Roi  d'Angleterre,  est  tué  en  trahison. 
206.  d.  Le  Roi  Canut  se  marie  au  mois  de  Juillet 
avec  Emme  fille  de  Richard,  duc  de  Normandie, 
veuve  du  Roi  Ethelred.  206.  d.  309.  b. 

Lan  1018  rfe/.  C. 

Arnoul,  Comte  de  Gand  ,  est  battu  par  les 
Frisons,  et  tué  sans  avoir  eu  le  temps  de  s'en- 


CHRONOLOGICUS. 


vij 


fuir.  416.  e.  Thierri,  pour  venger  la  mort  de 
son  père  Arnoiil ,  met  presque  toute  la  Frise  à 
feu  et  à  sang.  417.  a.  b.  n.  L'Empereur  envoie 
Godefroi,  Duc  de  Lorraine,  contre  Thierri  :  Go- 
defroi  est  pris  dans  un  combat.  Les  Frisons 
ayant  obtenu  leur  grâce  de  l'Empereur,  mettent 
Godefroi  en  liberté.  Faix  en  Frise.  417.  a.  h. 

Itier,  Religieux  de  Cluni,  est  fait  Abbé  de  Sa- 
vigni.  548.  n.  (en  1020  selon  d'autres). 

Girin  et  Jarenton  de  Sal  donnent  à  l'Abbaye 
de  Savigni  l'Eglise  de  S.  Julien  de  Sa!.  200.  b. 

Première  expédition  des  Normans  contre  les 
Sarrasins,  en  Italie.  448.  n. 

L'o7i1019rfe7.  C. 

Rodolphe  III,  Roi  de  Bourgogne ,  donne  à 
l'Abbaye  de  Cluni  une  Eglise  de  son  Domaine  , 
dite  de  S.  Biaise,  dans  le  Comté  de  Genève, 
547.  d.  e.  548.  a.  b.  c.  551,  d.  e.  552.  a.  b.  Cette 
Charte  est  aussi  rapportée  à  l'an  1 029. 

Hugues  ,  Comte  de  Chalon-sur-Saône  et 
Evêque  d'Auxerre,  donne  à  l'Abbaye  de  Tour- 
nus  la  Terre  ou  Ferme  nommée  en  Latin,  Islœis, 
le  29  d'Aoiît  jour  de  la  Dédicace  de  l'Eglise  de 
Tournus ,  en  présence  de  Geofroi ,  Evêque  de 
Chalon-sur-Saône,  et  de  Gauzlin  ,  Evêque  de 
Mâcon.  112.  b.  n. 

Guifroi,  Archevêque  de  Narbonne,  dédie  l'E- 
ghse  de  Formigueres  le  6  Octobre.  417.  b.  n. 

Godefroi,  Duc  de  Lorraine,  meurt.  Gozelon 
son  frère  lui  succède.  458.  n. 

Lan  1 020  de  J.  C. 

Rodolphe  III ,  Roi  de  Bourgogne ,  donne  au 
Monastère  de  Savigni,  Dioc.  de  Lyon  ,  le  Do- 
maine de  Taloires  avec  l'Eglise  de  S.  M.  situés 
dans  l'Albanois  :  il  ordonne  que  ce  Monastère 
demeure  sous  sa  protection,  sous  celle  de  sa  fem- 
me Ermengarde  et  de  ses  successeurs.  548.  c.d.n. 

Bernard  Taille-fer,  Comte  de  Bésalu,  périt 
dans  les  eaux  du  Rhône  :  son  corps  est  enterré 
dans  le  Monastère  de  Ripouil.  290.  a. 

Foulque  Nerra  fonde  un  Oratoire  à  Angers  ; 
l'Evêque  Hubert  le  consacre  avec  le  Cimetière  , 
en  l'honneur  de  S.  Nicolas.  593.  n.  649.  c. 

Le  Comte  Eude  fait  élire  le  2G  Août,  Fré- 
déric Abbé  de  S.  Flor.  de  Saumur  :  il  est  sacré 
à  Angers  par  l'Evêque  Hubert,  le  1  de  Sep- 
tembre. 278.  a-b. 

Itier  succède  à  Durant,  Abbé  de  Savigni. 
199.  d.  Voyez  l'année  1018. 

L'an  1022  dej.  C. 

Mort  d'Hervé ,  Thrésorier  de  S,  Martin  de 
Tours,  homme  d'une  très-sainte  vie.  Hugue,  Ar- 
chevêque de  Tours ,  meurt  peu  après  :  Arnoul 
lui  succède.  1 18.  a. 

Plusieurs  Seigneurs  font  différentes  fonda- 
tions à  l'Abbaye  de  Savigni.  200.  a-b.  n. 

L'an  1 023  de  J.  C. 

Rodolphe  III,   Roi  de    Bourgogne,   donne  à 

Perpétuité  le  Comté  de  Vienne  à  l'Evêque  et  à 
Eglise  de  S.  Maurice  :  époque  du  titre  de 
Comte  que  prennent  les  Archev.  de  Vienne. 
549.  a-d.  n. 


illisocciditur.  U\6.  e.  Theodericus  pafris  Ar- 
nulphi  morlem  ulciscitur  :  totam  penè  Frisiam 
igné  ferroque populatur .  417.  a.  b.  n.  Gode- 
fridus,  Duœ  Lothar.  ad  debellandum  Theode- 
ricumab  Imperatore  missus,  inprœlio  capitur  : 
veniâFrisonibusabImperatore  itnpetratâ,  sol- 
vitur  à  captivitate.  Pacatis  omnibus,  bellorum 
impetus  conquiescit.  417.  a.  b. 

Iterius,  Cluniacens.  Monach.  Cœnobio  Savi- 
niacensi yAbbasprxfic .  548.  n.  (al. annol 020). 

Girinus  etJarento  de  Sal  dant  Abbatiœ  Sa- 
viniacensi Ecclesiam  S.JulianidcSal.  200.  b. 

Prima  Normannorum  expeditio  contra  Sar- 
racenos,  in  Italiâ.  448.  n. 

AnnoChr.  1019. 

Rodulphus  III,  Rex  Burg.  Monasterio  Clu- 
niac .  ex  propriâ  hœreditate,  concedil  Eccle- 
siam S.  Blasii,  sitam  in  Pago  et  Comit.  Ge- 
nevense.  547.  d.  e.  548.  a.  b.  c.  551.  d.  e. 
552.  a.  b.  Idem  referturad  annum  1029. 

Hugo,  Cabilonensis  Cornes  et  Episcopus  Au- 
tiss.  donat  Monasterio  Trenorc.  villam  Islœis 
IV  Kal.  Septembris,  quo  die  dedicalum  est 
Monasterium  inprœsentiâ  Episcoporum  Jofredi 
Cabilonensis,  et  Gausleni  Matiscon.  112. 
b.  n. 

Guifredus,  Narbonn.  Archiep.  Ecclesiam  de 
Formigucriâ  dedicatlINon.  Octobr.  41 7.  b.  n. 

Godefridus,  Lotharingiœ  Dux,  obit.  Succe- 
dit  Gozelo  frater  ejus.  458.  n. 
Anno  Chr.   1020. 

Rodulphus  l H ,  Burgundiœ  Rex ,  Saviniac. 
Monasterio  Diœc.  Lugdun.  donat  Taluerias 
villam  in  pago  Albanensi  sitam,  cum  Ecclcsiâ 
S.  M.  ipsumqxie  Monasterium  sub  sua  et  Er- 
mengardis  uxoris  ac  sucressorum  protectione 
vult  permanere .  548.  c.  d.  n. 

Bcrnardus  Scindens-ferrum,  Cornes  Bisul- 
duni,  Rodanum  Iransmeans,  périt  in  flumine  : 
corpus  ejus  ad  Rivipulli  Monast  reportatum, 
ibi  humalur.  290.  a. 

Hubertus  Andegav.  Episcopus,  fundatumà 
Fulcone  Nerra  Oratorium,  cum  Cœmeterio 
consecratinhon.S.  Nicolai.  593.  n.649.  c. 

Fredericus,  Odonis  Comitis  prœcepto,  S. 
Flor.  Salmur.  VII  Cal.  Sept.  Abbas  elcctus, 
Andegavis  à  Pontifice  Iluberto  Cal.  Sept,  con- 
secralvr.  278.  a-b. 

Iterius,  Abbati  Saviniac.  Duranto  succedit. 
199.  d.  Vide  annum  1018. 

Anno  Chr.  1022. 

Herveus,  ThcsaurariusS.  Martini  Turon.vir 
sanctissimus,  obit.  Hune  proximè  sequilur  Tu- 
r.on.  Archiep.  Hugo,  cui  substituitur  Arnul- 
fus.  118.  a. 

Dona  multa  Saviniac.  Abbatiœ  a  pluribus 
Nobilibus  concessa.  200.  a-b.  n. 

Anno  Chr,  1023. 

Rodulphus  III,  Burg.  Rex  Vienn.  Comita- 
tum  donat  in  perpetuum  Episcopis  et  Ecclesiœ 
S.  Mauricii  Vienn.  Ab  ista  concessione , 
Viennœ  An^^'ep.  urbis  cjusdcm  Comités  intilu- 
lantur.  549.  a-d.  n 


vuj 


INDEX 


Placitum  statuitiir  de  quodam  allodio,  in- 
ter  Augerium,  Abbatem  S.  Pauli  Narbonensis 
et  Raymundum  :  singutare  prœlium  decerni- 
tur  :  M  issus  Abbatis,  Communione  susceptâ  , 
parai  se  ad  bellandum  ;  sed  Guifredus  ISarbon. 
Archiepiscopus,  Bernardus  Abbas,Berengarius 
et  Richardus  Vicecomiles,  dant  utrisque  con- 
siliwnutallodiuminter  sedividant.  417.  en. 


Anno  Chr.  1 024. 

Joannes  XIX  Sedem  Romanam  occupât. 
504.  n. 

Henricus  II,  Imperator,  Pius  et  Sanctus 
dictus,  1 3  Juin  obit.  1 .  a.  41 7.  d.  461 .  b.  n. 
557.  n.  Moriens  successorem  désignât  Conra- 
dum,  Fraticorum  orientalium  Ducevi.  557.  n. 
Conradus  ipsi  succedit.  461.  b.  n.  Sepelitur 
apud  Pabenberg,  ubi  Episcopatum  fundave- 
rat.  615.  c-d. 

Imperalrix  Cunegunda,  consilio  fratrum 
suorum  Theoderici  Metensis  Ep.  et  Hetzelonis 
Ducis  Bavariœ,pro  viribus  Reipublicœ  succur- 
rit.  1 .  a. 

Poppo,  Stabulensis  Abbas,  mortuo  S.  Hen- 
rico  Imperal.  Principes  Imperii  inier  se  ré- 
conciliât. 164.  n. 

Germaniœ  regni  Prœsules  et  Proceres  pro 
electione  Régis  coadunantur  in  planitie  am- 
plissima  inter  Moguntiœ  et  Wormatiœ  coti/î- 
nia.  Suffragia  divisa  coarctantur  in  duos 
Chunones,  Majorem  etJuniorem.  2.  a-b.  616. 
b.  617.  b.  Chuno  Major  seu  Conradus,  ortus 
ah  Otlonp  Francorum  Duce,  Rex  eligitur. 
2.  b-c.  Unanimiler  proclamatur.  61 7.  a.  Con- 
radus II,  Salicus  dictus ,  Romanorum  Rex 
electus,  8  sept,  ab  Aribone  Archiep.  Moguntiœ 
coronatur.  557.  n.  617.  c. 

Cunegunda  Imperatrix  Conradi  electionem 
corroborât  ;  Regalia  insignia  à  defuncto  Im- 
peratore  sibi  relicta  offert  Conr ado.  617.  a. 
Cisela  Conradi  uxor,  pr opter  quorumdam 
invidiam  à  consecratione  suâ  per  aliquot  dies 
impedila ,  tandem  ex  consensu  et  petilione 
Principum  coronatur.  on.  e. 

Conradus  II,  Rex  Francorum,  Longo  ba- 
dorum,  et  ad  Imperium  Romanorum  dcsigna- 
tus ,  Teysterbandiœ  Comitalum  Ecclesice  . 
Martini  Traject.  donat.  557.  a-b. 

Poppo  Stabul.  Abbas  -,  Argentin,  civitatis 
Episcopatum  sibi  à  Conrado  Salico  Imp.  obla- 
tum,  ingeniose  ethumiliter  subterfugit.  1 64.  n. 
Haduisa,  Comitissa  Brilan.viduaGauffridi, 
et  mater  ^lani  et  Eudonis,  obit  IX  Cal.  Mar- 
tii.  371.  d. 

Stephanus  Agathens.  Ep.  consilio  et  volun- 
tate  PrincipisBernardi  de Andusia  etejus uxo- 
ris  Garsindis,  Eccl.  dePalatiodedicat.AH.  d. 

Anno  Chr.  1025. 

Rex  Conradus  Basileam  Burg.  regni  civi- 
tatem  veniens,  eam  Episcopo  vacuatam  inve- 
nit  :  ab  Udalrico,  pro  Basileensi  Episcopatu 
pecuniam  susciptt  immensam  ;  pœnilentiâ  mo- 
tus, volo  se  obligalpro  Episcopatu  aliquo  vel 
Abbatiâ  nullam  ampliùs  pecuniam  accipere. 
2.  d.  Terminis  Burgundiœ  diligenter  prœoc- 
cupaiis,   Conradus   Basileam  sibi   subjugat. 


Dans  un  Parlement  tenu  à  Narbonne ,  au 
sujet  d'un  franc  aleu  disputé  entre  Augier,  Abbé 
de  S.  Paul  de  cette  ville,  et  Raymond,  on  ordonne 
un  duel  :  celui  qui  devoit  combattre  pour  l'Abbé, 
avoit  reçu  la  Communion  ,  et  se  préparoit  à 
l'action,  lorsque  Guifroi,  Archevêque  de  Narb., 
l'Abbé  Bernard,  les  Vicomtes  Bérenger  et  Ri- 
chard conseillent  aux  deux  contendans  de  parta- 
ger le  franc-aleu.  417.  c.  n. 

Uan\QUdeJ.C. 

Jean  XIX  monte  sur  le  Siège  de  Rome. 
504.  n. 

L'Empereur  Henri  II ,  dit  le  Pieux  et  le 
Saint,meurt  le  13  de  Juillet.  1.  a.417.  rf  461  b.  n. 
557.  n.  En  mourant,  il  désigne  pour  son  succes- 
seur Conrad,  Duc  de  la  France  orientale.  557.  n. 
Conrad  lui  succède.  461 .  b.  n.  Henri  est  en- 
terré à  Pabenberg  ou  Bamberg  ,  où  il  avoit 
fondé  un  Evêché.  615.c-rf. 

L'Impératrice  Cunegonde,  aidée  des  conseils 
de  ses  frères  Thierri ,  Evêque  de  Metz,  et  Héze- 
lon,  Duc  de  Bavière,  met  tout  en  œuvre  pour 
maintenir  l'ordre  dans  l'Etat.  1 .  a. 

Après  la  mort  de  l'Empereur  S.  Henri,  l'Abbé 
de  Stavélo  Poppon  met  la  paix  entre  les  Princes 
de  l'Empire.  164.  n. 

Les  Prélats  et  les  Grands  d'Allemagne  s'af8»m- 
blent  dans  une  vaste  plaine  entre  Mayence  et 
Wormes  pour  élire  un  Roi  de  Germanie.  Les 
suffrages  se  réunissent  sur  les  deux  Chunons  pu 
Conrad.  2.  a-b.  616.  h.  617.  b.  On  élit  Con- 
rad l'aîné,  descendant  d'Othon,  Duc  de  la 
France  orientale.  2.  b-c.  Il  est  proclamé  d'un 
consentement  unanime.  617.  a.  L'Archevêque 
de  Mayence  Aribon,  couronne  le  8  Septemb  e 
à  Mayence  Conrad  II,  dit  le  Salique,  élu  Roi 
des  Romains.  557.  n.  617.  c. 

L'Impératrice  Cunegonde  confirme  l'élection 
de  Conrad,  et  lui  offre  les  marques  de  la  Royau- 
té, que  le  feu  Empereur  lui  avoit  laissées.  61 7.  a. 
Quelques  envieux  retardent  la  consécration  de 
Gisèle,  femme  de  Conrad  ;  elle  est  enfin  couron- 
née du  consentement  et  à  la  demande  des  Prin- 
ces. 617.  e. 

Conrad  II,  Roi  de  la  France  (Orientale) 
et  de  la  Lombardie,  désigné  Empereur  des  Ro- 
mains, donne  le  Comté  de  Teysterbande  à  l'E- 
glise de  S.  Martin  d'Ulrecht.  557.  a-b. 

Poppon,  Abbé  de  Stavélo  ,  refuse  adroite- 
ment et  avec  humilité  l'Evêché  de  Strasbourg  , 
que  l'Empereur  lui  avoit  offert.  164.  n. 

Haduise,  Comtesse  de  Bretagne,  veuve  de 
Geofroi,  mère  d'Alain  et  d'Eude,  meurt  le  21 
de  Février.  371 .  d. 

Le  Prince  Bernard  d'Anduse  et  Garsinde  sa 
femme ,  font  consacrer  l'Eglise  du  Palais  par 
Etienne,  Evêque  d'Agde.  417.  d. 

L'on  1 025  rfe /.  C. 

Le  Roi  Conrad  vient  à  Basle,  ville  du  Royau- 
me de  Bourgogne,  dont  l'Evêque  étoit  mort  : 
Udalric  lui  donne  une  grosso  somme,  pour  ob- 
tenir cet  Evêché  ;  Conrad  se  repent  de  cette 
action  ,  et  fait  vœu  de  ne  jamais  recevoir 
d'argent  pour  aucun  Evêché  ou  Abbaye.  2.  d. 
Il  s'empare  des  frontières  de  la  Bourgogne,  et 
soumet  la  ville  de  Basle.  La  Reine  Gisèle  fait  la 

paix 


CHRONOLOGIGUS. 


IX 


paix  entre  lui  et  le  Roi  Rodolfe.  3.  a-b. 

Les  Ducs  d'Allemagne  ,  de  France  et  de 
Lorraine,  avec  plusieurs  autres  ,  excitent  des 
fermentations  contre  Conrad  :  le  peu  de  cas 
qu'il  en  fait,  ne  l'empéclie  point  de  préparer 
une  expédition  en  Italie.  3.  b,  618.  a. 

Mort  prématurée  du  fils  de  Robert ,  Roi  de 
France,  Hugues,  qui  avoit  été  couronné  à  l'âge 
de  dix  ans.  144.  d. 

Réginard,  désigné  Evèque  de  Verdun,  ob- 
tient de  l'Empereur  Conrad  à  prix  d'argent , 
l'Eglise  de  Liège,  après  la  mort  de  l'Evêque 
Durand.  171 .  a. 

Gauzbert  II,  Abbé  de  S.  Julien  de  Tours, 
meurt  après  avoir  gouverné  1 8  ans  Sa  mort 
cause  plusieurs  maux  à  l'Abbaye  :  Arnoul,  Ar- 
chevêque de  Tours,  donne  ce  bénéfice  à  son 
père  Albert ,  sans  le  consentement  des  Reli- 
gieux. 118.  6. 

Saumur  pris  et  brûlé  par  Foulque,  Comte 
d'Anjou.  278.  c. 

Election  de  Judithe  à  l'Abbaye  de  S.  Gê- 
nés dans  le  Comté  de  Substantion  ,  Diocèse  de 
Maguelonne.  417.  d.n.  418.  a. 

Le  Roi  Conrad  célèbre  la  fête  de  Noël  à 
Liège.  418.  a. 

l'an  1026  de  J.  C. 

Le  Roi  Conrad,  de  l'avis  et  à  la  demande  des 
principaux  Seigneurs^  désigne  son  fils  encore 
enfant  pour  lui  succéder,  et  part  pour  l'Italie. 
418.  rt.  618.  b.  Il  donne  en  bénéfice  l'Abbaye 
de  Rempten  à  Erneste,  Duc  d'Allemagne.  618.6. 
Il  célèbre  la  fête  de  Noël  à  Ipe  {ou  Iporée)  ville 
Royale  {en  Italie)  :  les  Ambassadeurs  de  Ro- 
dolfe, Roi  de  Bourgogne,  assurent  Conrad 
que  leur  maître  viendra  à  Rome  pour  assister  à 
son  couronnement  impérial.  3.  b. 

Rodolfe  Ht,  Roi  de  Bourgogne  ,  confirme 
à  l'Abbaye  de  S.  Bénigne  de  Dijon  deux  chau- 
dières situées  à  Salins,  que  lui  avoient  données 
Otton  ,  Comte  de  Dijon,  et  Renaud  son  fils. 
549.  d-e.  550.  a-c. 

Bruno  ,  depuis  Pape  sous  le  nom  de 
Léon  IX,  né  en  Lorraine,  est  ordonné  Evêque 
deToul,  134.  6. 

Mort  de  Richard  II,  Duc  de  Norm.  qui  laisse 
son  Duché  à  Richard  III  son  fils,  et  à  Robert 
son  autre  fils  le  Comté  d'Hyêmes.  147.  d.  212. 
n.  309.  r.  D'autres  Ecrivains  mettent  cette  mort  à 
Vannée  suivante. 

L'Evèque  d'Autun  ,  Helmoin,  soumet  à  per- 
pétuité le  Monastère  de  S.  George  de  Couches  à 
l'Abbaye  de  Flavigny,  située  dans  son  Diocèse. 
418.  b. 

Fondation  de  l'Eglise  de  S.  Léonard  à  Bel- 
lême,  par  le  Comte  Guill.  Le  Roi  Robert  et 
plusieurs  Seigneurs  souscrivent  la  Charte.  63 1 .  e. 

Richard  ,  par  la  grâce  de  Dieu,  Abbé  de 
S.  Vannes  de  Verdun  ,  va  à  Jérusalem  avec 
700  pèlerins.  459.  c.  n. 

En  Italie  ,  des  chaleurs  excessives  expo- 
sent quantité  d'hommes  et  d'animaux  à  périr. 
618.  c. 

Tome  XI. 


Gisela  Reyina  Rodulphum  et  Conradum  paci- 
ficat.  3.  a-b. 

Ernestus,  Dux  Alcmati.  Cliuno  seu  Conra- 
dus,  Dux  Franc.  Fridericus,  Dux  Lothar. 
cum  pluribus  aliis,  contra  liegem  Conradum 
facliones  moliuntur  :  quos  onmes  parvipendens 
Conradus,  nihilominlis  Italicam  parât  expe- 
dilionem.    3.    b.  618.  a. 

Hugo  filius  Roberti  Franc.  Régis,  qui  decen- 
nts  coronalus  est,  immaturd  morte  prœvenitur . 
144.  d. 

Reginardus,  designatus  ad  Episcopatum 
Virdunensem,  mortuo  DurandoLeod.  Prœsule, 
Ecclesiam  Leodiensem  pecuniâ  obtinet  à  Con- 
rado  Imper atore.  171.  a. 

Gauzbertus  II ,  Abbas  S.  Juliani  Turon. 
posl  18  annos  Prœlat.  moritur  ;  posl  cujus 
mortern  S.  Juliani  locus  pessumdalur.  Absque 
Monachorum  volunlate ,  patrem  suuni  A  l- 
berlum  illi  loco  prœponit  Arnulfus  Turon. 
Archiepis.  118.  b. 

Salmurum  captum  et  incensum  à  Fulcone 
Andegav.  Comité.  278.  c. 

Juditha  eligitur  Abbatissa  S.  Gcnesii  in 
Comitatu  Substantion.  Diœc.  Magalon.  417  d. 
n.  418.  a. 

Rex  Conradus  natale  Domini  Leodii  célé- 
brât. 418.  a. 

Anno  Chr.  1026. 

Conradus  Rex,  consilio  et  petitione  Princi- 
pum  regni,  filium  suum  Uenricum  puerum, 
Regem  post  se  désignât;  mox  Italiam  profi- 
ciscitur.  418.  a.  618.  b.  Campidonensem 
Abbatiam  Ernesto  Aleman.  Duci  confert  in 
beneflcium.  618.  b.  In  Iporegia  civitate  na- 
tale Domini  célébrât  :  ibi  Régis  Burgundiœ 
Legati  promitlunt  Rodulpintm  Romam  ven- 
turum  ad  consecrationem  Imperatoriam  Con- 
radi.  3.  b. 

Rodulphus  III,  Burgundiœ  Rex  ,  Diplo- 
mate firmat  donum  cortinarum  duarum  in 
villa  Salinis,  Monasterio  S.  Benigni  Divion. 
ab  Otlone  Comité  et  filio  ejus  Raynaldo  colla- 
tum.  549.  d-e.  550.  a-c. 

Bruno,  posteà  Papa  Léo  IX ,  in  Lothar. 
7iatus,  Tullensis  ordinatur  Episcopus.  1 34. 
b. 

Richardus  II,  Norman.  Dux,  morilur , 
terram  relinquens  filio  suo  Richardo  IH,  et 
Roberlo  alteri  filio  Comitatum  Oximensem. 
147.  d.  212.  n.  309  c.  Anno  sequenli  juxta 
alios. 

Ilelmoinus  Augustodun.  Episc.  Abbatiœ 
Flaviniac.  ALduœ  sedi  annexœ,  perpétua  subdit 
et  confert  Monasterium  Colchas  S.  Georgio  di- 
catum.  418.  b. 

S.  Leonardi  Bellism.  Ecclesiam  fundat 
Guill.  Com.  Bellism.  ejus  Char tœsubscribunt 
Robertus  Rex  et  alii  plures.  631.  e. 

Richardus,  gratiâ  Dei ,  Abbas  S.  Yitoni 
Virdun.  Jerosolymam  petit  cum  septingentis 
peregrinis.  459.  c.  n. 

Tantus  calor  in  Italiâ,  ut  animalia  mul- 
ta  et  hominum  multitudo  indh  periclilentur. 
618.  c. 


INDEX 


Anno  Chr.    1027. 

Conradus  Salicus  Rex,  à  Romanis  in  Im- 
peratorem  elecius,  Romœ  die  S.  Paschœ  Vil 
Cal.  Apr.  à  Papa  Joannc  XIX  Iinperialem 
suscipit  beneAictioncm,  et  Regina  Gisela  Im- 
peratricis  consecralionem  et  nomen.  3.  b.  418. 

c.  618.  d.  Huic  consecrationi  aderant  Roditl- 
pfius,  Rex  Burg.  et  Angl.  Rex  Canutus.  3.  c. 

Imperator  procedit  in  Apuliam,  ubi  com- 
morandi  licentiam  concedit  Normannis.  3.  c. 
Extra  Basileam  familiare  cum  Rodulpho  col- 
loquium  liabet,in  quo ,  Cisela  procurante, 
paceni  firmat,  régna  Burg.  sibi  tradito.  3.  d. 
Natale  Dom.  Leodii  célébrât  Conradus.  418.  c. 

Rodulphus  revertilur  in  Burgundiam  ,•  Im- 
perator verô  veniens  in  Franciam,  Werinha- 
rium  Argentinœ  civitalis  Episcopum  Legatum 
mittit  Constantinopolim.  3.  e. 

Uenricus  I  Remis,  virente  pâtre  Roberto, 
Francorum  Rex  ^U  Maii  coronatur.  US] .  n. 
608.  n. 

Richardus  II,  Norman.  Dux,  moritur  ; 
apud  Fiscannum juxtà  patrem  sepelitur .  206. 

d.  321.  a-b.  Vide  annum  prœcedentem. 
Chuno  seu  Conradus,  Dux  Franc.  Orient. 

"  Imperatori  se  submiltens,  in  fionorem  totum 
restiluitur  ;  Ducatum  Ilistrianorum  et  Carin- 
tanorum  recipit  à  Conrado  Imperatore,  cui 
filioque  ejus Henrico  fîdus  permanet.  61 8.  e. 

Dux  Aleman.  Ernestus  Alsatiam  provin- 
ciam  vastat.  3.  c.  Burgun<liam  invadit,  et 
ultra  castrum  Solodurum  quamdam.  Insulam 
aggere  et  vallo  firmat  ,■  Ecclesiœ  Augiensi, 
Abbatiœ  S.  Galli,  necnon  toti  patriœ  danmmn 
in  fer  t  non  médiocre.  3.  d. 

Fredericus  II,  DuxLotharingiœ,obit.  3.  c. 
3TO.  n.  452.  n. 

Translaiio  corporis  S.  Wlframni  Senon. 
Ep.  apud  Fontanell.  Monast.  476.  b-c. 

Anno  Chr.    1028. 

Conradus  Imp.  Pascha  célébrât  Aquisgrani. 
418.  c.  Ibi  filium  suum  Henricum ,  œtate 
XI  annorum,  Principibusregni  cum  totâ  multi- 
ludine  populi  id  probantibus ,  à  Pelegrino 
Archiep.  Colon,  die  sancto  Paschœ  in  Regem 
consecrari  curât  etcoronari.  619.  a. 

Uenricus,  filius  Conradi,  œtate  XI  anno- 
rum, Aquisgrani  Rex  Germaniœ  coronatur .  5. 
n.  559.  n.  Regalem  coronam  cleri  plebisque 
electione  percipit.  418.   c. 

Conradus  II  Imper,  confirmât  permutatio- 
nem  faclam  inter  Heymonem  Virdun.  Ep.  et 
Dudonem  Primicerium  Ecclesiœ  Montisfalco- 
nis,  in  gratiam  Monasterii  Deus-Louvart.  557. 
c-d.  558.  a-b. 

Robertus,  Franc.  Rex,  Diplomate  approbat 
Concilium  Rogerii  Catalaun.  Episcopi,  576. 
n. 

Rodulphus  III ,  Burgundiœ  Rex,  terram 
quamdam  et  Ecclesias  Diœc.  Vesont.  nobiliori 
feminœ  Ermemburgœ  concedit.  550.  de. 
Bona  quœdam  ad  usits  Canonicorum  Ecclesiœ 
S.  Mauricii  Vienn.  confert.  551 .  b-c. 


L'an  \027  deJ.  C. 

Conrad  le  Salique  ayant  été  élu  Empereur  par 
les  Romains,  le  Pape  Jean  XIX  le  couronne 
à  Rome  en  cette  qualité  ,  avec  la  Reine  Gi- 
sèle,  le  jour  de  Pâques  26.  Mars.  3.  b.  418. 
c.  618.  d.  Les  Rois  de  Bourgogne  et  d'Angleterre 
assistent  à  cette  cérémonie.  3.  c. 

L'Empereur  va  dans  la  Pouille  ;  il  permet  aux 
Normans  de  s'y  établir.  3.  c.  Hors  la  ville  de 
Basle,  il  a  une  conférence  particulière  avec  Ro- 
dolfe,  qui  lui  cède  le  Royaume  de  Bourgogne  ;  ils 
font  la  paix  par  la  médiation  de  la  Reine  Gisèle. 
3.  d.  Conrad  célèbre  la  fête  de  Noèl  à  Liège. 
418.  c. 

Rodolphe  retourne  en  Bourgogne,  et  l'Em- 
pereur vient  en  France,  d'où  il  envoie  Werin- 
haire  ou  Vernier,  Evêque  de  Strasbourg,  Légat 
à  Constantinople.  3.  e. 

Le  14  de  Mai,  Henri  lest  couronné  à  Reims, 
du  vivant  du  Roi  Robert  son  père.  481.  n. 
608.n. 

Mort  du  Duc  de  Normandie  Richard  H,  en- 
terré à  Fécamp  auprès  de  son  père.  206.  d. 
321.  a-b.  Voyez  l'année  précédente . 

Conrad,  Duc  des  François  Orient,  se  soumet 
à  l'Empereur  qui  le  rétablit  dans  tous  ses  hon- 
neurs ;  il  lui  donne  le  Duché  d'Histrie  et  de 
Carinthie  :  le  Duc  reste  toujours  attaché  à  l'Empe- 
reur et  à  son  fils  Henri.  61 8.  e. 

Le  Duc  d'Allemagne  Erneste  ravage  l'Alsace. 
3.  c.  H  fait  une  irruption  dans  la  Bourgogne, 
et  fortifie  une  isle  au-delà  de  Soleure  ;  il  cause 
de  grands  dommages  à  l'Eglise  de  Richenaw, 
à  l'Abbaye  de  S.  Galle ,  et  à  tout  le  pays. 
3.d. 

Mort  de  Frédéric  II,  Duc  de  Lorraine.  3.  c. 
370.  n.  452.  n. 

Translation  des  Reliques  de  S.  Wlfran,  Evêque 
de  Sens,  dans  l'Abbaye  de  Fontenelle  fS.  Van- 
drillej.  476.  b-c. 

L'an  1028  de  J.  C. 

L'Empereur  Conrad  passe  les  fêtes  de  Pâ- 
ques à  Aix-la-Chapelle.  418.  c.  Le  jour  de 
Pâques,  il  y  fait  couronner  son  fils  Henri  âgé 
de  XI  ans,  par  Pélégrin,  Archevêque  de  Colo- 
gne, du  consentement  des  Grands  de  l'Etat  et 
du  peuple.  619    a. 

Henri,  fils  de  Conrad  ,  couronné  Roi  de 
Germanie  à  Aix-la-Chapelle,  à  l'âge  de  XI  ans. 
5.  n.  559.  n.  Il  reçoit  la  couronne,  après  avoir 
été  élu  par  le  Clergé  et  par  le  peuple.  418.  c. 

Conrad  II  confirme  l'échange  fait  entre 
l'Evêque  de  Verdun  Heymon,  et  Dudon  Pri- 
micier  de  l'Eglise  de  Montfaucon  ,  en  faveur 
du  Monastère  de  Dieu-Louvart.  557.  c-d. 
558.  a-b. 

Robert,  Roi  de  France,  approuve  le  Concile 
tenu  par  Roger,  Evêque  de  Chàlon-sur-Marne. 
676.  n. 

Le  Roi  de  Bourgogne,  Rodolfe  III  ,  donne 
une  terre  et  quelques  Eglises  dans  le  Diocèse  de 
Besançon  ,  à  une  noble  femme  nommée  Ermem- 
burge;  550.  d-e.  et  à  l'Eglise  de  S.  Maurice  de 
Vienne,  quelques  biens  à  l'usage  des  Chanoines. 
551.  b-c. 


CHRONOLOGICUS. 


^ï 


Robert  ,  Comte  d'Hvêmes,  se  jette  dans  le 
château  de  Falaise,  pour  s'opposer  au  Duc  de 
Normandie  son  frère.  Richard  bat  cette  place  , 
iusqu'à  ce  que  Robert  se  soumette.  147.  d. 
Le  Duc  retourne  à  Rouen,  et  meurt  de  poison 
avec  quelques-uns  de  sa  maison  ,  suivant  le  rap- 
port de  plusieurs  personnes.  147.  e.  628.  c. 
Mort  de  Richard  III,  Duc  de  Normandie  ,  fds 
de  Richard  II  :  son  frère  Robert  prend  le  gou- 
vernement. 147.  e.  n.  206.  d.  n. 

Robert  devenu  Comte  de  Normandie,  gou- 
verne par  les  conseils  de  Richard ,  Abbé  de 
Verdun.  140.  e.  Un  certain  Rreton  ,  nommé 
Ermenolde ,  accuse  auprès  du  Prince  tous  les 
Grands  de  ses  Etats,  et  met  par  ce  moyen  toute 
la  Normandie  en  guerre.  L'Abbé  Richard  vient 
à  Rouen,  rétablit  la  paix  entre  les  Grands  ;  il 
corrige  Ermenolde,  l'emmené  à  Verdun,  et  le 
fait  Moine.  143.  a-b.  n.  Ermenolde  revient  en 
Normandie,  et  y  excite  de  nouveaux  troubles. 
Il  est  tué  par  un  Forestier.  143.  6. 

Robert,  Duc  de  Normandie ,  pour  conserver 
la  liberté  de  l'Abbaye  de  Fécamp  ,  veut  que 
l'Abbé  Jean  soit  consacré  par  l'Evêque  d'Avran- 
ches,  et  non  par  l'Arch.  de  Rouen.  288.  n. 

Un  homme  né  libre,  accusé  d'avoir  tué  le 
Comte  Sigefroi  ,  est  condamné  par  le  Synode  de 
Geitzlet  (près  de  Mayence)  à  subir  l'épreuve  du 
fer  chaud  pendant  deux  nuits  ;  il  n'en  paroît 
point  blessé.  418.  c. 

Mort  d'Etienne  IV,  Evêque  de  Clermont  en 
Auvergne.  504.  n. 

Ardagnus  succède  à  Rernier,  Abbé  de  Tour- 
nus.  112  c. 

Frédéric  élu  Abbé  de  S.  Julien  de  Tours  à  la 
place  d'Albert,  dépouillé  de  cette  dignité.  118.6. 

L'an  1 029  de  J.  C. 

L'Empereur  Conrad  célèbre  la  fête  de  Pâques 
à  Ralisbonne.  61 9.  a. 

Rodolfe,  Roi  de  Bourg,  à  la  prière  de  Re- 
naud, Comte  de  Bourg,  accorde  à  l'Abbaye  de 
Cluni  l'Eglise  de  S.  Nicolas  de  Poligni  ,  Dioc. 
de  Besançon,  quatre  Chaudières  à  Sahns,  plu- 
sieurs Eglises  et  autres  biens.  552.  b-e.  553. 
a-b.  Il  confirme  une  donation  faite  à  l'Eglise 
de  S.  Symphorien  el  S.  Anatole,  par  Renaud  , 
Comte  de  Salins  :  cette  Eglise  venoit  d'être  re- 
bâtie par  Ugue  de  Salins.  460.  n.  La  vallée  de 
Salins  étoit  célèbre  alors  par  ses  sels  ;  et  la  mon- 
tagne voisine,  appellée  le  Mont  d'or ,  par  ses 
eaux  minérales.  460.  b. 

Mort  de  Bouchard,  Archevêque  de  Vienne,  le 
19  Août.  556.  n. 

Wernier  I,  Evêque  de  Strasbourg  ,  meurt  ; 
Guillaume  lui  succède.  418.  c.  434.  n. 

Election  de  Guadal  Domnuce,  Evêque  de  Bar- 
celonne.  394.  n. 

Mort  de  Fulbert,  Evêque  de  Chartres.  349. 
b.  n. 

Brunon,  Evêque  d'Ausbourg,  frère  de  l'Em- 
pereur Henri  II,  meurt  à  Ratisbonne  :  on  trans- 
Forte  son  corps  à  Ausbourg,  où  on  l'enterre  ; 
Impératrice  Giselle  et  son  fils  Henri  accompa- 
gnent le  convoi.  Eberhard  succède  à  Brunon. 
619.6. 

Le  Comte  d'Angoulême  ,  Guillaume  ,  meurt 


Roberlus  Corn.  Oximensis  ,  ad  resistendum 
Duci  Norman,  fratri  suo,  intra  Falesiœ  cas- 
trum  se  confert.  Richardus  Dux  Falesiam  op- 
pugnat,  donec  Robertus  subjiciaiur.  147.  d. 
Dux  Rotomagwn  redit  y  et  cum  suorum  non- 
nullis,  ut  ferunt  plurimi,  veneno  périt.  1 47. 
e.  628.  c.  Richardus  III,  Norman.  Dux, 
filius  Richardi  II,  obit  :  post  eum  imperal 
fraler  ejus  Robertus.  147.  e.  n.  206. 
d.  n. 

Robertus  Norman.  Comilatuni  adeptus , 
consilio  Richardi  Virdun.  Abbatis,  regni  sut 
negotia  tractât.  140.  e.  Britto  quidam  Erme- 
noldus  omnes  Norman.  Optimates  apud  Ro- 
berttim  Principem  accusât  ;  pravis  ejuscotisiliis 
intestine  bello  iota  debacchatur  Norman .  .\bbas 
Richardus  Rotomagum  adveniens,  pacem  in- 
ter  Principes  restituit;  correptum  Ermenoldum 
secum  Virdun.  deducit,  quem  Monasticis  induit 
veslimentis.  143.  a-b.  n.Erm.  ad  sua  redit  ; 
ejus  malignitate  iterùm  corrumpilur  Norman- 
nia.  Occiditur  à  cjuodam  Forestario.  143.  b. 

Robertus,  Norm.  Dux,  Joannem  Fiscan. 
Abbatem ,  non  à  Roberlo ,  Rolom.  Archiep. 
sed  ab  Abrinc.  Episc.  Ilugone  vuUconsecrari, 
ut  Monasterii  libertas  fueatur.  288.  n. 

In  Synodo  Geizlic.  (  seu  Geilzletensi  propè 
Mogunt.)  homo  ingenuus  de  homicidio  Sige- 
fridi  Comitis  incusatus,  ex  Synodali  décréta, 
per  duas  nocles  candenti  ferro  probatus,  illœsus 
apparet.  418.  c. 

Mors  Stephani  IV,  Ep.  Claromont.  in 
Arvern.  504.  n. 

Abbati  Trenorc.  Berner io  mortuo  succedit 
Ardagnus.  112.  c. 

Alberto  ejectq,  S.  Juliani  Turon.  Abbas  fil 
Fredericus.  1 18.  b. 

Anno  Chr.  1029. 

Conradus  Imp.  Ralisbonœ  in  Bajoaria  Pas- 
cha  célébrât.  619.  a. 

Rodulphus  III ,  Burg.  Rex ,  ad  preces 
Reinaldi  Burg.  Com.  Abbaliœ  Cluniac.  con- 
cedit  Ecclesiam  S.  Nicolai  de  Poliniaco  in 
Diœc.  Vesont.  quatuor  caldarias  apud  sati- 
nas, bona  alia  multa  et  Ecclesias.  552.  b-e. 
553.  a-b.  Diplomate  confirmât  donum  à 
Raginaldo  Salinensi  Comité  factum  Ecclesiœ 
SS.  Symphoriani  et  Anatolii  noviter  per  i'go- 
nemSalinarium  reœdificatœ.  460.  n.  Celelyris 
tune  Salinarum  vallis,  propter  salis  confectio- 
nem  rvicinus  nions,  aureus  die  tus,  limpidissimo 
medicinaliuin  aquarum  fonte  famosus.  460.  b. 

BurchardusVicnn.  Archiep.  19  Aug.  obit. 
556.  n. 

Wernherusl,  Argentin.  Ep.  obit:  succe- 
dit Willelmus.  418.  c.  434.  n. 

Barcinon.  Ep.  eligitur  Guadallus  Dom- 
nucius.  394.  n. 

Mors  Fulberti  Carnot.  Episcopi.  349. 
b.  n. 

Bruno ,  Episcopus  Augustensis ,  frater 
Ilenrici  II  Imper,  obit  Ratisbonœ  :  corpm 
ejus  ,  prosequentibus  Giselâ  Impératrice  et 
filio  ejus  Ilenrico,  Augustam  Vindelicam  dc- 
ductum,  ibi  sepelitur .  Brunoni  succedit  Eber- 
hardus.  619.  b. 

Cornes  Engolism.    Guilklmus   de   Jerusa- 


XIJ 


INDEX 


lem  reversus,  obit.  263.  n.  548.  e.  n. 

Petrotïilla  ,  conjux  Gaitfredi ,  Com.  En- 
golism.  fundat  Monasterium  S.  Pauli  de  Bota- 
villa  :  ubi  posleà  sepelilur.  264.  b-c. 

S.  Mariœ  .'S'ucariensis  Monast.  ab  Hiiberto 
quodam  exslructum  :  cujus  primus  Abb. 
Evrardiis  ,  qui  cl  Maj or is- Monast.  Abbas 
erat.  218.  a.  n. 

Circà  hune  annum,  Alanus,  Britan.  Com. 
servilium  et  fidelitatem  Norman.  Duci  Ro- 
bertopromitlit.  2\2.  n. 

AnnoChr.  1030. 

Finis  belli  civilis  adversiis  Regem  Roberlum 
à  filiis  excilati.  364.  n.  Robertus,  Franciœ 
Rex,  et  Constantia  Regina  S.  Saviniano  lo- 
culum  aura,  argento  gemmisque  pretiosis  or- 
natum  compommt.  Rex  Senonis  adest  trans- 
lationi  corporis  ejusdem  Sancti  quod  cum  filio 
sua  Roberto  delatum  propriis  manibus  in 
parato  loco  reponit  VU!  Calend.  Seplembris. 
566.  c.  n.  Idem  Rex  Robertus  in  Pisciacensi 
Palatio  regium  prœceplum  concedil  Adraldo 
Abbati  SS.  Vincentii  et  Germant  in  suburbio 
Paris,  quo  injustas  consuetudines  à  Drogone 
Comité  Advocationis  specie  in  villis  Abbatiœ 
extortas  penitùs  abrogat.  580.  n.  597.  n. 
(Vide  Tom.  X.) 


S.  Vincentii  Metensis  Ecclesia  dedicatur 
II.  Id.  Mail.  435.  n .  Ecclesia  B.  M.  in  civitate 
Altrebatensi  flammis consumilur .  123.  n. 

Gerardus,  Episcopus  Camerac.  Ecclesiam 
B.  M.  Cameracensis  dedicat  M  Octobr.  418. 
c.  Monasterium  S .  Andreœ  fundat.  ibid. 

Willelmus  V,  Aquitan.  Dux  ,  et  Cornes 
Pictav.  Magnus  dictus,  in  Malliacens.  Cœno- 
bio  Monachus  factus  ,  obit  pridih  Calend. 
Februarii.  278.  n. 

Leodegarius  B.  Burchardo  in  Archiepisc. 
Viennensi succedit.  556.  n.Circàhunc annum, 
Arnaldus  crealur  Magalon.  Episcop.  454.  n. 

Imperator  Chuonradus  apud  Ingelnheym 
Pascha  célébrât.  Ernestus,  Alemanniœ  Dux, 
priiis  adversùs  Imperatorem  rebellis,  Duca- 
tum  recipit  eâ  lege  ^lt  Wehelonem  Mil  item 
suum ,  qui  multis  factionibus  Regnum  tur- 
baverat,  quasi  hostem  Reipublicœ  cum  omnibus 
suis  persequeretur  ,  idque  se  facturum  cum 
Sacramento  confirmaret  :  renuit  Erneslus  et 
Ducalum  amittit.  Ernesto  hoste  publico  Im- 
peraloris  declarato,  Ducalus  ejus  confertur  ab 
Imperatore,  Hcrmanno  ejusdem  Ernesti  fratri 
juniori  :  tum  communi  consilio  omnium  Prin- 
cipum  Regnt,  Erncstum  etsequacesab Episcopis 
excommunicari  facit  Imperator,  eorumque 
res  publicari  jubet.  619.  b.  c.  Ernestus  Du- 
catûs  dignitate  privatus,  pergil  in  Franciam 
Latinam  ad  Odonem  Comitem  propinquum 
suum,  à  quo  nihil  solatii  contra  Imperatorem 
suscipit.  4.  a. 

S.  Olavus,  Rex  et  Martyr ,  injuste  péri 
mitur  à  Norvegis.  309.  c. 

Anno  Chr.  1031. 

Obit  Robertus,    Rex   Franciœ.   118.   b. 


après  son  retour  de  Jérusalem.  263.  n.  548.  e.  n. 

Fondation  du  Monast.  de  S.  Paul  de  Boute- 
ville,  par  Pélronille,  femme  de  Geofroi ,  Comte 
d'Angoulême,  qui  y  fut  enterrée  dans  la  suite. 
264.  b-c. 

Un  certain  Hubert  bâtit  le  Monastère  de 
S.  Marie  de  Noyers  ;  Evrard  ,  Abbé  de 
Marmoutier,  est  fait  premier  Abbé  de  Noyers. 
218.  a.  n. 

Environ  cette  même  année,  Alain  ,  Comte 
de  Bretagne,  fait  serment  de  fidélité  à  Robert , 
Duc  de  Normandie.  212.  n. 

Van  1 030  de  J.  C. 

Fin  de  la  guerre  civile  excitée  par  les  mé- 
contenlemens  des  fils  du  Roi  Robert.  364.  n. 
Robert,  Roi  de  France,  et  la  Reine  Constance 
font  faire  pour  les  Reliques  de  S.  Savinien  un 
tombeau  enrichi  d'or,  d'argent  et  de  pierres 
précieuses.  LeRoiassiste  à  la  translation  du  corps 
de  ce  Saint  le  25  d'Août,  et  le  porte  lui  même 
avec  son  fils  Robert  au  lieu  qui  étoit  préparé 
pour  l'y  enfermer.  566.  c.  n.  Le  même  Roi 
étant  à  Poissy  ,  accorde  à  Adralde,  Abbé  du 
Monastère  de  S.  Vincent  et  de  S.  Germain  au 
fauxbourg  de  Paris,  un  Diplôme  royal  par  le- 
quel il  abroge  toutes  les  mauvaises  coutumes 
que  le  Comte  Drogon  avoit  établies  |)ar  force  , 
sous  prétexte  de  l'Avouerie  dans  les  terres  dépen- 
dantes de  cette  Abbaye.  580.  n.  597.  n. 
{Voyez  le  Tome  X.) 

Dédicace  de  l'Eglise  de  S.  Vincent  de  Metz 
le  14  Mai.  435.  n.  Incendie  de  l'Eglise  de  N.  D. 
d'Arras.  123.  n. 

Gérard,  Evêque  de  Cambrai,  dédie  l'Eglise 
de  N.  D.  de  Cambrai  le  17  Octobre.  418.  c.  Il 
fonde  le  Monastère  de  S.  André,  ibid. 

Guillaume  V,  dit  le  Grand,  Duc  d'Aquitaine, 
et  Comte  de  Poitiers,  s' étant  fait  Religieux  de 
l'Abbaye  de  Maillezais ,  meurt  le  31  Janvier. 
278.  n. 

Léger  succède  au  B.  Burchard  dans  l'Arche- 
vêché de  Vienne.  556.  n.  Vers  cette  année, 
Arnaud  est  fait  Evêque  de  Maguelonne.  454.  n. 

L'Empereur  Conrad  célèbre  la  fête  de  Pâ- 
ques à  Ingelheim.  Ernest,.  Duc  d'Allemagne 
(ou  de  Souabe),  qui  s'étoit  révolté  contre  l'Em- 
pereur, reçoit  la  liberté  de  rentrer  dans  son  Du- 
ché, à  condition  qu'il  fera  serment  de  poursuivre 
avec  toutes  ses  forces,  comme  ennemi  de  l'Etat, 
Wehelon,  l'un  de  ses  partisans  qui  avoit  trou- 
blé le  Royaume  de  Germanie  par  ses  factions. 
Ernest  n'accepte  point  cette  proposition ,  et 
perd  son  Duché.  Il  est  déclaré  ennemi  pu- 
blic de  l'Empereur  ,  qui  confère  ce  Duché  à 
Herman  ,  frère  puîné  d'Ernest.  L'Empereur, 
de  l'avis  unanime  des  Grands,  fait  excommunier 
Ernest  et  ses  partisans  par  les  Evêques  ,  et 
fait  vendre  publiquement  leurs  biens.  619.  b.  c. 
Ernest  chassé  de  son  Duché,  vient  en  France 
trouver  le  Comte  Eudes  son  parent ,  dont  il 
n'obtient  aucun  secours  contre  l'Empereur. 
4.  a. 

Saint  Olaiis,  Roi  et  Martyr,  est  mis  à  mort 
injustement  parles  Norvégiens.  309.  c. 

L'an  1031  deJ.C. 
Robert,    Roi    de    France,    meurt.  118.    b. 


CHRONOLOGICUS. 


XllJ 


160.  n.  221.  d.  247.  a.  276.6.  293.  e.  364. 
r.  n.  367.  b.  380.  b.  385.  6.  386.  d.  608.  n. 
au  château  de  Melun.  160.  n.  au  mois  de  Juillet. 
160.  n.  le  20  Juillet.  608.  n.  au  mois  de  Dé- 
cembre.   118.  b.   Il  est  enterré   dans  l'Eglise  de 

5.  Denys.  380.  b.  Son  fils  Henri  lui  succède. 
118.  b.  158.  (I.  247.  a.  294.  c.  364.  c.  n. 
367.  6.  380.  6.  385.  b.  386.  rf.  481.  n.  Robert 
laisse  trois  fils  et  une  fille,  398.  d.  n. 

Henri  reçoit  à  Langres  la  nouvelle  de  la  mort 
du  Roi  son  père.  203.  c.  Henri,  Roi  de  France, 
fait  alliance  avec  l'Empereur  Conrad.  364.  c. 

Constance  sa  mère  s'empare  de  la  plus  grande 
partie  du  Royaume,  et  attir*  plusieurs  Barons 
dans  ses  intérêts  :  elle  entreprend  de  chasser 
Henri  du  Trône,  et  d'y  placer  Robert  frère  de 
Henri.  34.  b.  148.  a.  158.  d.  .n.  364.  c. 
380.  b.  398.  d.  399.  a.  410.  e.  Elle  s'empare 
de  Senlis  et  de  Sens  ,  des  châteaux  de  Bétisi , 
Dammartin  ,  le  Puiset ,  Melun  ,  Poissy  et 
Coucy.  Elle  détache  du  parti  de  Henri  plu- 
sieurs des  principaux  Seigneurs  de  France  et  de 
Bourgogne  ,  eiitr'autres  Eudes  ,  Comte  de 
Champagne,  à  qui  elle  donne  la  moitié  de  la 
ville  de  Sens.  158.  d.  398.  c.  d.  399.  a.  Le 
Roi  Henri,  de  l'avis  de  ceux  qui  lui  étoient  at- 
tachés, se  réfugie  à  Fescamp  auprès  du  Duc  de 
Normandie  avec  douze  de  ses  plus  affidés  ser- 
viteurs. Il  y  est  reçu  avec  honneur  et  comblé  de 
présens.  Quelque  temps  après,  le  Duc  Robert 
i'équippe  d'armes  et  de  chevaux,  et  le  recom- 
mande à  son  oncle  Manger,  Comte  de  Corbeil , 
à  qui  il  ordonne  de  ne  pas  épargner  les  Sei- 
gneurs de  son  voisinage  qu'il  sauroit  avoir  aban- 
donné leur  Roi  et  être  contraires  à  ses  intérêts. 
Il  met  lui-même  de  fortes  garnisons  dans  les 
places  de  Normandie  voisines  de  la  France  ,  et 
attaque  vigoureusement  les  rebelles  jusqu'à  ce 
qu'ils  se  soumettent  au  Roi  Henri,  et  rend  par- 
là  inutiles  les  efforts  de  la  Reine  Constance.  34. 

6.  c.  148.  a.  158  d.  n.  221.  d.  247.  d.  398. 
c.d. 

Le  Roi  Henri  fait  échouer  les  intrigues  de  sa 
mère.  364.  a.  410.  c.  H  triomphe  des  obstacles 
qu'elle  lui  a  suscités  :  il  reprend  les  places  dont 
elle  s' étoit  emparée.  158.  d.n.  159.  a.  399.  a. 
Il  attaque  Eudes,  Comte  de  Champagne  :  il  lui 
enlevé  le  château  de  Gournai.  351 .  d.  et  dans  la 
suite  la  partie  de  la  ville  de  Sens  que  la  Reine 
Constance  lui  avoit  abandonnée.  159.  a.  399. 
b.  Il  poursuit  à  main  armée  Baudoin  ,  Comte  de 
Flandres  ;  il  lui  prend  plusieurs  places  fortes,  et 
les  fait  démolir.  399.  b.  Constance  fait  sa  paix 
avec  Henri,  et  lui  reste  fidèle  le  reste  de  ses 
jours.  159.  a.  399.  a.  Le  Roi  Henri  secondé 
par  Baudouin,  Marquis  de  Flandres,  détruit  un 
château  appartenant  à  Hugues  Bardoul,  nom- 
mé Meris-villa.  Il  forme  le  siège  du  château  de 
Pithiviers  qu'il  prend  au  bout  de  deux  ans,  et 
le  brûle.  159.  a.  n.  457.  c.  n.  Il  fait  plusieurs 
donations  à  l'Abbaye  de  S.  Vincent  de  Laon. 
565.  6.  Il  réforme  les  mauvaises  coutumes  que 
le  Comte  Rainard  avoit  injustement  établies 
daps  les  dépendances  de  l'Abbaye  de  S.  Pierre 
le  Vif  de  Sens,  et  confirme  les  immunités  de 
cette  Abbaye.  566.  a.  Il  donne  au  Monastère 
de  S.  Germain  des  Prés,  du  consentement  de 


160.  n.  221.  d.  247.  a.  276.  b.  293.  e. 
364.  c.  n,  367.  b.  380.  b.  385.  b.  386.  d. 
608.  n.  in  castro  Mcledun.  160.  n.  même 
Julio.  160.  n.  20  Julii.  608.  n.  mense  De- 
cembri.  118.  b.  Sepultusin  Ecclesia  S.  Dio- 
nysii.  380.  b.  Siicccdit  Ilrnricus  filius  ejus. 
118.  b.  158.  d.  247.  a.  294.  c.  364.  c.  n. 
367.  b.  380.  b.  385.  b.  386.  d.  481.  n. 
Très  filioset  umm  filiam  relinquit.  398.  d.n. 

Ilenricus  apud  Limjonas  accipilnnnliumde 
morte  patris  sui  Roberti.  203.  c.  Ilenricus, 
Rex  Franciœ,  et  Conradtis  Imper,  confede- 
rantur.  364.  c. 

Consla7ïtia  mater  Ilenrici  Régis  maximam 
Regni  portionem  et  plu  r  es  Barones  ad  se  tra- 
hit :  Henricum  à  regali  fastigia  tentât  depo- 
nere,  et  Robertum  fratrcm  ejus  in  Regem 
subrogare.  34.  b.  148.  a.  158.  d.  n.  364.  c. 
380.  b.  398.  d.  399.  a.  410.  e.  Constantia 
Regina  urbes  invadit  Sylvancctcnsem  atque 
Senonensem,  castella  Bistisiacum,  Domnum- 
Martinum  ,  Puteolum  ,  Meledununi  ,  Pissia- 
cum  et  Codiciacum.  Multos  Franciœ  et  Bur- 
gundiœ  Proceres  à  filii  fidelitate  subducit, 
inter  quos  Odonem,  Campaniœ  Comitem,  cui 
medietatem  Senonicœ  civitatis  donat.  158.  d. 
398.  c.  d.  399.  a.  Ilenricus  Rex ,  consultu 
suorum,  cum  duodecim  Clientulis,  ad  Rober- 
tum ISormannorum  Ducem  apud  Fiscannum 
confugit  ;  honorifich  roceptus,  multis  donis  ho- 
noratur.  Non  mnlld  post  equis  et  armis  in- 
structum  patruo  suo  Malgerio  Comiti  Corbu- 
liensi  Dux  Regem  committit,  rnandam  ut  suis 
in  partibus  omnes  incendiis  et  tormenlis  afjli- 
gat  quos  ab  ejus  fidelitate  désertas  noverit  et 
alienos.  Ipse  verô  per  cuncla  suœ  ditionis 
castella  Franciœ  contcrmina  militum  manum 
constituit  validissiniatn  :  crebris  conflictibus 
rebelles  violenter  oppugnat,  donec  cervicibus 
flexissuo  Régi  reconcilicntur  et  matris  in- 
felicissimœ  conatus  omninà  annihUentur.  34. 
b.  c.  148.  a.  158.  d.  n.  221.  d.  247.  d. 
398.  c.  d. 

Ilenricus  Rex  omnia  matris  machinamen- 
ta pessumdat.  364.  a.  410.  e.  Malrem  de- 
vinc.it  ;  castra  à  maire    occupata   cœpugnat. 

158.  d.  n.  159.  a.  399.  a.  Odonem  Campa- 
niœ Comitem  aggreditiir  :  Gornacum  cas- 
trmn  illi  aufert.  351.  d.  Etannis  insequen- 
tibus  Sinonicœ  urbis  partem  Comiti  traditam 
À  Constantia  ad  suum  iterum  dominium  re- 
vocat.  159.  a.  399.  b.  Balduinum,  Flandriœ 
Comitem,  armis  proscquitur,  plura  Castella 
capit  et  diruit.  399.  b.  Constantia  à  filio 
dextram  expetit  ,  ipsi  jidelis  ad  mortem 
usque  permanet.  159.  a.  399.  a.  Ilenricus 
cum  Marchione  Flandrensium  Balduino , 
Hugonis  Bardulp,  castellum  Meris  -  villam 
evertil  j  Petueram  castellum  biennali  obsi- 
dione  suam  redigit  in  potestatem,  et  incendit. 

159.  a.  n.457.  c.  n.  Dona  confert  Abbatiœ 
S.  Vincentii  Laudun.  565.  b.  Malas  consue- 
tudines  reformat  quas  injuste  per  villas  Ab- 
batiœ S.  Pétri  vivi  Senon.  exigehat  Rai- 
nardus  Comes  :  ejusdem  Monast.  immuni- 
tates  confirmât.  566.  a.  Idem,  Adraldi 
S.  Germani  Paris.  Abbatis  consensu,  Pra- 
tensi   Cœnobio    attribuit    Yiariam    Antonia- 


IIV 


INDEX 


cam  gwam    Warinus  Miles  occupaverat.  597. 

Rodbertus ,  frater  Henrici  Régis,  Duca- 
ium  Burgundiœ  oblinet.  247.  a.  323.  e. 
483.  n. 

Gaufridus  Marlcllus  ,  Com.  Andegav. 
Agnetem  ducit  incesto  Conjugio,  Calend. 
Jantiar.  28B.  c.  n.Urbs  Andegava  V  Calend. 
Octobr.  comburitur.  286.  c.  d, 

Britannorum  Cornes,  Alanus,  àRobertiDu- 
cis  servitio  surripere  se  aggreditur  :  Dux 
adversùs  eum  movet  exercitum,  et  non  longe 
à  Fluv.  Coisnon  ad  munimen  Normannici  li- 
mitis  castrum  Carrucas  (  al.  Carvicas  )  ex- 
truit.  Britanniam  invadit ,  tolumque  Doli 
Comitatum  flammis  tradit,  atque  cum  prœdâ 
ingenti  repetit  Normanniam.  Illatum  sibi 
improperiwn  cupiens  ulcisci  Alanus,  Abrin- 
calensem  Comitatum  demoliendum  properat. 
Occurrunt  illi  Nigellus  et  Alvredus,  Gigas 
dictus,  castelli  custodes ,  et  cruentâ  strage 
Britones  depopulantur.  Alanus  cum  dedecore 
Redones  venit.  34.  d.  35.  a. 

Robertus,  Guillelmi  Belesmensis  hœres,  in- 
festus  Cenomanensibus  et  Normannis,  ultra 
Sartam  expeditionem  agens,  capitur  à  Ce- 
nomanensibus, elapud  Balaum  castrum  duo- 
bus  annis  in  carcere  custoditur.  34.  c. 

Rodulphus  III,  Burgund.  Rex,  ad  rcstau- 
randum  S.  Andrcœ  Vienn.  Monast.  puellare, 
multas  confert  terras  et  bona  :  sancit  ut  Monast. 
sit  ab  omni  censu  libemm  et  ab  omni  exac- 
tione  judiciariœ  potestatis .  553.  c. 

Canutus ,  Rex  Angliœ  ,  Romam  pergit. 
309.  c.  (  Juxtà  Pagium  anteannum  1028). 
309.  n. 

Concilium  Bituricense  :  in  que  statuitur 
Corpus  Domini  non  diutiîis  servandum  quàm  à 
Dominicain  aller am.  503.  n. 

Concilium  Lemovicense  II  ad  Apostolatum 
S.  Martialis  definiendiim  celebratur  XIV  Cal. 
Sept.  In  eo  multa  ad  disciplinam  Ecclesiasti- 
cam  pertinentia  decernuntur  ,  scilicet  circà 
renovationem  Corporis  Domini  in  Ecclesiis 
sœcularibus  per  duodecim  terminas  désigna- 
tos  ;  in  Monasteriis  verà  ad  arbilrium  Ab- 
batum  faciendam  :  circà  destitutioncm  Clerici 
sœcularis  cui  collata  fuerat  AbbatiaS.  Pétri 
Bellilocensis,  et  Rcgularis  Abbatis  institution 
nem  :  circà  depositionem  Presbyterorum  , 
excommunicalionem  et  absolutionem  ;  libcr- 
tatem  servorum,  quibus  in  locis  péri  debeat 
aut  soleat  :  denique  circà  absolutionem  ab  ex- 
communicatione  non  accipiendam  à  Summo 
Pontifice  inconsulto  proprio  Episcopo.  503  et 
504. 

Hoc  tempore  cœpit  Ecclesiœ  Gallicanœ 
Clerus  pacemet  quietem  inter  bella  privata 
gerentes  sub  anathematis  pœnâ  staluere.  Cui 
quidem  Ordinationi  provisum  à  Conciliis  Bi- 
turicensi  et  Lemovicino  II,  hoc  anno  habitis. 
508.  d.  e.  509.  a.  b. 

Meinv:ercus,  Episcop.  Paderb.  veritatem 
Reliquiarum  S.  Felicis  Mart.  triplici  ignis 
probatione  explorât.  277.  n.  S.  Vedasti  Mo- 


l'Abbé  Adralde,  la  Voyerie  d'Antony,  dont  un 
Chevalier  ,  nommé  Warin  ,  s'étoit  emparé. 
597.  n. 

Robert,  frère  du  Roi  Henri ,  est  fait  Duc 
de  Bourgogne.  247.  a.  323.  e.  483.  n. 

Geoffroy-Martel ,  Comte  d'Anjou  ,  contracte 
le  1  Janvier  avec  Agnès  un  Mariage  incestueux, 
selon  la  discipline  de  ce  temps-là.  286.  c.  n.  In- 
cendie de  la  ville  d'Angers  le  27  Sept.  286.  c.  d. 

Alain  ,  Comte  de  Bretagne  ,  veut  se  rendre 
indépendant  du  Duc  de  Normandie  :  le  Duc 
Robert  fait  avancer  son  armée  contre  lui  ,  il 
élevé  un  château  près  de  la  rivière  de  Coisnon 
pour  assurer  la  frontière  de  Normandie  ;  il  entre 
en  Bretagne,  met  à  feu  tout  le  Comté  de  Dol  , 
et  retourne  en  Normandie  chargé  d'un  grand 
butin.  Alain,  pour  se  venger,  accourt  dans  le 
dessein  de  ravager  le  Comté  d'Avranches.  Néél 
et  Auvray  le  Géant,  Gouverneurs  du  château  , 
viennent  à  sa  rencontre,  taillent  en  pièces  les 
Bretons,  et  en  font  un  grand  carnage.  Alain  re- 
gagne la  ville  de  Rennes  avec  la  honte  d'avoir 
manqué  son  coup.  34.  d.  35.  a. 

Robert,  héritier  de  Guillaume  de  Belléme  , 
fait  des  incursions  dans  le  Maine  et  dans  la  Nor- 
mandie. Il  est  pris  par  les  Manseaux  dans  une 
expédition  au-delà  de  la  rivière  de  Sarte,  et 
détenu  prisonnier  dans  le  château  de  Ballon  pen- 
dant deux  ans.  34.  c. 

Rodolphe  III,  Roi  de  Bourgogne  ,  donne 
plusieurs  terres  pour  la  restauration  de  l'Abbaye 
des  Religieuses  de  S.  André  de  Vienne ,  et 
l'exempte  de  toute  redevance  et  des  droits  que 
les  Juges  avoient  coutume  d'imposer.  553.  c. 

Canut,  Roi  d'Angleterre,  va  à  Rome.  309.  c. 
{Suivant  Pagi  ce  voyage  doit  être  placé  avant  l'an 
1028  :  au  plutard  en  1027.)  309.  n. 

Concile  de  Bourges  :  il  y  est  ordonné  de  re- 
nouveller  le  Corps  deN.  S.  tous  les  Dimanches. 
503.  n. 

Second  Concile  de  Limoges  le  19  Août, 
assemblé  particulièrement  pour  décider  la  ques- 
tion de  l'Apostolat  de  S.  Martial.  On  y  fait  plu- 
sieurs Réglemens  concernant  la  discipline  Ec- 
clésiastique :  les  principaux  regardent  le  re- 
nouvellement du  Corps  de  N.  S.  qui  doit  être 
fait  dans  les  Eglises  séculières  douze  fois  l'année 
aux  jours  déterminés  par  le  Concile,  et  dans  les 
Abbayes  à  la  disposition  des  Abbés  :  la  desti- 
tution de  l'Abbé  Clerc  séculier  de  S.  Pierre  de 
Beaulieu  ,  et  l'institution  d'un  Abbé  Régulier  : 
la  déposition  des  Prêtres  :  les  formes  à  observer 
dans  l'excommunication  et  dans  l'absolution  : 
le  lieu  où  il  est  permis  ou  d'usage  d'affranchir  les 
serfs.  Enfin  le  Concile  décide  qu'un  excom- 
munié ne  peut  obtenir  son  absolution  du  Pape  , 
sans  s'être  adressé  d'abord  à  son  Evèque.  503  et 
504. 

Dès  ce  temps-ci,  le  Clergé  de  France  com- 
mence à  défendre  les  guerres  privées  des  Sei- 
gneurs particuliers  sous  peine  d'excommunica- 
tion. Les  Conciles  de  Bourges  et  de  Limoges 
tenus  cette  année  en  avoient  fait  un  Règlement. 
508.  rf.  e.  509.  a.  b. 

Meinwercus,  Evêque  de  Paderborn,  éprouve 
la  vérité  des  Reliques  de  S.  Félix  ,  Martyr,  en 
les  faisant  passer  trois  fois  par  le  feu.  277.  n. 


CHRONOLOGIGUS. 


XY 


L'Evêque  Gérard  dédie  l'Eglise  de  l'Abbaj'e  de 
S.  Vaast  nouvellement  rebâtie.  124.  n.  Dédi- 
cace de  l'Eglise  de  S.  Thomas  de  Strasbourg  par 
l'Evéque  Guillaume,  qui  jette  les  fondemens  du 
Monastère  de  S.  Pierre.  418.  d. 

Il  s'élève  de  grandes  divisions  après  la  mort 
de  Burchanl  II ,  Archevêque  de  Lyon  :  Odilon 
est  désigné  pour  lui  succéder;  mais  Burchard, 
Evêque  d'Ausbourg  ,  neveu  de  l'Archevêque  , 
quitte  son  Siège  pour  s'emparer  de  celui  de 
Lyon.  144.  c.  d.  n. 

Mort  de  Lambert,  Evéque  de  Langres  :  Ri- 
chard lui  succède,  et  ne  tient  le  Siège  Episcopal 
que  cinq  mois  :  il  a  pour  successeur  Hugues  , 
que  le  jeune  Roi  Henri  accompagne  à  Langres  , 
pour  assister  à  son   Ordination.  203.  b.  349.  e. 

Guillaume,  Abbé  de  S.  Bénigne  de  Dijon, 
meurt  à  Fescamp ,  après  avoir  gouverné  l'es- 
pace de  42  ans.  349.  e.  350  a.  Gérard,  Abbé 
de  Fonlenelle,  [aujourd'hui  S.  Vandrillé)  est 
assassiné  dans  son  lit  le  29  Novem.  la  quatrième 
année  du  Gouvernement  de  Robert ,  Duc  de 
Normandie  :  on  croit  qu'il  a  été  martyrisé.  Le 
Duc  Robert  fait  mettre  en  sa  place  Gradulfe  , 
alors  Doyen  de  cette  Abbaye ,  qu'il  gouverne 
pendant  seize  ans  avec  beaucoup  de  prudence 
et  de  modération.  16.  a.  386.  d.  Jean,  Abbé 
de  Mouzon,  meurt  :  Rotulfe  lui  succède.  318. 
d.  Mort  de  S.  Aymeric,  fils  de  S.  Etienne, 
Roi  de  Hongrie.  294.  c. 

Van  1 032  de  J.  C. 

Henri,  Roi  de  France,  confirme  l'alliance  avec 
l'Empereur  Conrad.  415.  a.  n.  Il  vient  assiéger 
Sens  avec  une  grande  armée  :  il  campe  dans  le 
village  appelle  Massy-le-Grand .  196.  a.  308.  h. 
Foulques,  Comte  d'Anjou,  le  premier  après 
le  Roi  dans  celte  expédition  ,  pille  l'Abbaye 
de  S.  Pierre  :  on  donne  assaut  à  la  ville,  il 
y  périt  beaucoup  de  monde,  le  reste  s'enfuit. 
Le  Roi  Henri,  par  considération  pour  le  Roi 
son  père,  qui  avoit  beaucoup  d'affection  pour 
ce  lieu,  en  retire  les  soldats,  et  trois  jours 
après  revient  à  Paris.  196.  a.  h.  308.  b.  Mort 
de  la  Reine  Constance,    suivant  Raoul  Glaber. 

160.   72. 

Le  Comte  Geoffroi  ayant  acheté  d'Adèle  le 
Comté  de  Vendôme,  vient  trouver  le  Roi  de 
France,  se  prosterne  à  ses  pieds,  et  reçoit  de 
sa  main  l'investiture  de  ce  Fief.  31 .  d.  Le  même 
Comte  Geoffroi  et  Agnès  sa  femme ,  bâtissent 
l'Abbaye  de  la  Trinité  à  Vendôme,  et  la  don- 
nent par  forme  de  Patrimoine  et  d'Aleu  à  Saint 
Pierre  et  à  l'Eglise  Romaine,  du  consentement 
cependant  de  l'Evéque  Diocésain.  31.  d.  159. 
c.  270.  (/.  271.  a.  n.  505.  d.  506.  b. 

Rodolphe  III ,  Roi  de  Bourgogne  ,  sur- 
nommé le  Lâche,  laisse  en  mourant  son  Royaume 
et  sa  Couronne  à  Henri  son  petit-neveu,  fils  de 
l'Empereur  Conrad.  260.  a.  d.  nn.  Il  envoie  sa 
Couronne  à  l'Empereur  Conrad,  et  lui  donne 
son  Royaume.  73.  b.  163.  b.  n.  418.  d.  Il 
meurt.  4.  a.  8.  c.  73.  b.  le  six  de  Septembre. 
419.  a,  Séliger  apporte  à  l'Empereur  Conrad 
la  Couronne  et  les  Ornemens  Royaux  de 
Rodolphe.  18.  c. 

Eudes  François,  Comte  de  la  Champagne  Cel- 
tique ou   Gauloise  ,  et  neveu   de    Rodolphe  , 


nasterium  denuô  œdificatum  consecrat  Gerar- 
dus  Episcopus.  124.  n.  Monasterium  S.  Tho- 
mœ  Apostoli  in  Argentinâ  consecratur ab  Epis- 
copo  Wilhelmo  :  S.  Pétri  Monast.  ab  eodem 
inchoatur.  418.  d. 

Post  mortem  Burchardi  II,  Lugdunens. 
Archiepiscopi  dissensio  maxima  oritur  :  Odilo 
cjus  successor  designalur;  sed  Burchardi  nepos 
Burchardus  Augustanus  Episcopus,  relictâ 
Sedepropriâ,  Lugdunensem  arripit.  144.  c. 
d.  n. 

Lamberlus  Lingonensis  Episcopus  obit  :  Ri- 
chardussucceditmensibus  Y  ;  post  quemHugo, 
queni  Ilenricus  juvenis  Rex  ordinandum  de- 
ducit  ad  civitatem  Lingonas.  203.  b.  349. 
e. 

Guillelmus,  AbbasS.  Benigni  Divion.  post 
42  annos  regiminis  obit  apud  Fiscannum. 
349.  e.  350.  a.  Gerardus,  Abbas  Fontanel- 
lensis,  anno  quarto  Ducaminis  Roberti  Nor- 
mann.  Principis,  in  suo  lecto  perimitur  III 
Ralend.  Decemb.  martyrio,  ut  creditur,  coro- 
natus.  Gérard 0  Gradulfus  tune  Decanus,  suc- 
ceditjussu  Roberti  Principis,  atque  per  annos 
16  officium  sagaciter  et  modeste  disponit.  16. 
a.  386.  d.  Joannes,  Mosomemis  Abbas,  obit  : 
succedit  Rotulfus.  318.  d.  S.  Aymericus  fît. 
S.  Stephani,  Ilungariœ  Régis,  vitâ  defungitur. 
294.  c. 


Anno  Chr.  1032. 

Rex  Ilenricus  cum  Conrado  Imperatore 
amicitiam  firmat.  415.  a.  n.  Hcnricus  copio- 
sum  exercitum  applicat  Senonis  :  in  villa  , 
qitœ  Masciacus  major  dicitur,  castra  ponit. 
196.  a.  308.  b.  Fulco ,  Cornes  And egaven- 
sium,  primus  post  Regem  in  ipsâ  expeditione, 
Abbatiam  S.  Pétri  frangit  :  urhis  assultu 
multi  cadunt,  cœteri  fugiunt.  Rex  tactus 
amore  patris  sui  Roberti,  qui  valde  ipsum 
locum  dilexit,  ab  eo  milites  ejicit ,  et  post 
tresdies  Parisius  redit.  196.  a.  b.  308. 
b.  Constantia  Regina  obit,  juxtà  Rad.  Glab. 
160.  n. 

Goffridus,  Cornes,  emplo  ab  Adelâ  Vindo- 
cinetisi  Comitatu,  Regem  Franciœ  Henricum 
adit,  eique  humo  deveniens  ,  de  manu  ipsius 
dono  s'iscipit  prœdictum  honorent.  31 .  d. 
Ipse  et  Agnes  uxor  cjus  Cœnobium  SS.  Tri- 
nitatis  apud  Vindocinum  constiluunt,  illudque 
S.  Petro  et  Ecclesiœ  Romance  in  Patrimonium 
et  Alodium  devovent  ,  ammvntp  Carnotensi 
Episcopo  Diœcesano.  31.  d.  159.  c.  270.  d. 
271.  a.  n.  505.  d.  506.  b. 

Rodolphus  III  ,  Burgund.  Rex,  Ignavus 
dictus,  moriens  Regnum  cum  Diadcmate  Ilen- 
rico  Conradi  filio  nepoti  suo  testamento  re- 
linquit.  260.  a.  d.  nn.  Diadema  suum  Con- 
rado Impcratori  niitlit,  Regnumque  tradit. 
73.  b.  163.  b.  n.  418.  d.  Obit.  4.  a.  8.  c. 
73.  b.  y III  Idus  Septembris.  419.  a. 
Rodolphi  Diadema  Regniqueinsignia  Conrado 
Impcratori  per  Seligerum  afferunlur.    18.  c. 

Odo  Francigena ,  Celticœ  seu  Gallicœ 
Campaniœ  Cornes,   Rodulphi  sororis   filius. 


XVI 


INDEX 


Burgundiœ  Regnum  ad  se  pertinere  conten- 
de7is,  illud  armalâ  manu  ingreditur  :  castra 
munitissma  sive  civitales  vi  capil,  et  in  ils 
prœsidia  ponit.  4.  a.  b.  8.  c.  18.  c.  143.  c. 
260.  d.  nn.  419.  a. 

Imperalor  Conradus,  dum  in  subigendis  Po- 
lonis  moralur,  Odonis  in  Burgundiam  audit 
progressus  :  Nalalem  Domini  in  Argentinâ 
civitate  célébrât  cum  filio  suo  Henrico,  iterque 
parât  in  Burgundiam.  4.  a.  b,  18.  c. 
260.  d. 

Defuncto  Rodolpho,  Burgundia  in  Pronin- 
ciam  redacla.  A  tempore  Arnulfi  Impera- 
toris  Reges  Burgundiœ  ipsam  trnuerant  per 
130  annos  et  ampliùs.  163.  b.  n.  171.  b. 
637.  b. 

Rotbertus  et  Richardus  à  Normanniâ  Fran- 
corum  digressi,  Apuliam  expetunt ,  et  Italis 
inter  se  dissenlientibus,  dum  alteri  contra 
alterum  auxilium  prœstant,  hâc  opportuni- 
tate  halos  callidè  et  fortiter  dehellant  ;  et 
successus  urgendosuos,  nomen  suum  dilatant, 
et  futurœ prosperitali  sibi  viam  parant.  1 62. 
d-e. 

Monasterium  Rivipulli  quarto  dedicatur 
sub  Olibâ  Episcopo  Ausonensi.  290.  a. 

Leothericus  Archiep.  Senonens.  obit:  sucre- 
dit   Gelduinits.   292.  e. 

Hugo,  de  stirpe  Comitum  Burgundiœ,  fit 
Archiep.  Btsunt.  350.  a.  S.  Bardo  ordinatur 
Moguntiœ  Archiepiscopus.  162.  d. 

Berno,  Augiœ  Abbas,  missis  Romam  Cœ- 
nobii  sut  privilegiis,  à  Papa  Joanne  aliud 
accipit,  ut  cum  sandaliis  et  Episcopalibus  in- 
dunienlis  Missas  ageret.  18.  c.  n.  Richardus, 
Abbas  S.  Vitoni,  reddit  Abbatiam  Lobiensem. 
415.  a.  Lanfrancus  disciplinas  libérales  et 
Litteras  divinas  in  Galliis edocet.  165.  d. 

Anno  Chr.  1033. 

Joannes  Papa  XIX  obit.  73.  b.  504.  n. 

Rex  Franciœ,  Henricus,  cum  tribus  millibus 
virorum  Senonas  venit,  et  castra  ponit  in  loco 
qui  dicitur,  Chaliciacus.  Ibi  diebus  septem 
morantes,  Abbatiam  S.  Remigii ,  BurgutnS. 
LeonisetS.  Eraclii  prœdantur  et  incendunt  ; 
quosdam  antè  mœnia  urbis jaculisinterficiunt, 
et  adpatriam  redeunt.  196.  b.  308.  b.  Fax 
et  concordia  inter  Constantiam  Reginam 
et  filios  suos,  mediante  Fulcone  Andega- 
vorum  Comité,  ad  hune  annum  revocatur 
ab  auctoribus  qui  putant  Constantiam 
obiisse  anno  1034.  160.  n. 

Henricus,  Rex  Franc,  donationem  Abbatiœ 
S.  Maglorii  Parisiensis  ab  Alberico  et  Mam- 
bvrge  ejus  uxore  factam  confirmai.  568.  n. 
Hoc  antio  vel  circiter  idem  Rex  eidem  Abbatiœ 
dona  ab  Hugone  et  Roberto  Regibus  concessa 
rata  habet  ;  et  Meloduni  degens,  S.  Pétri  Me- 
lidunensis  Monasterium  liberum  jubet  ab  uni- 
versis  mundanarum  legum  districtionibus. 
567.  d.  568.  d. 

Gaufridus  Martellus  Guillelmum,  Pictav. 
Comit.  XJI  Calend.  Octobr.  capit  in  bello.  29. 
a.  286.  d. 

Ebbo  filius  Odonis  Senioris  Dolensis  à  Vice- 


entre  en  Bourgogne  avec  une  armée,  pour  sou- 
tenir ses  prétentions  à  ce  Boyaume  :  il  prend 
de  force  plusieurs  villes  et  châteaux,  et  y  met 
des  garnisons.  4.  a.  b.  8.  c.  18.  c.  143.  c. 
260.  (/.  KH.  419.  a. 

L'Empereur  Conrad  est  occupé  à  soumettre 
les  Polonois ,  lorsqu'il  apprend  les  progrès 
qu'Eudes  fait  en  Bourgogne.  Il  vient  à  Stras- 
bourg, y  célèbre  avec  son  fils  Henri  la  fête  de 
Noël,  et  se  dispose  à  passer  en  Bourgogne.  4.  a. 
b.  18.  c.  260.  d. 

Après  la  mort  de  Rodolphe ,  le  Royaume 
de  Bourgogne  redevient  une  Province  de 
l'Empire.  Les  Rois  de  Bourgogne  y  avoient 
régné  plus  de  cent  trente  ans  depuis  la  mort  de 
l'Empereur  Arnoul  163.  b.  n.  171.6.  637.  b. 
Robert  et  Richard  quittent  la  Normandie, 
vont  en  Fouille  ,  trouvent  les  Italiens  divisés 
entre  eux,  profitent  de  leurs  divisions  pour  les 
affoiblir  en  les  secourant  les  uns  contre  les  au- 
tres ;  ils  mêlent  la  ruse  à  la  force  pour  les  sub- 
juguer ;  ils  rendent  leurs  noms  fameux  par  leurs 
succès  réitérés ,  et  préparent  ainsi  la  voie  à  leur 
grandeur  future.  162.  de. 

Quatrième  Dédicace  de  l'Eglise  du  monas- 
tère de  Ripouille  sous  Oliba ,  Evêque  d'Au- 
sone.  290.  a. 

Mort  de  Léothéric  ,  Archevêque  de  Sens  : 
Gilduin  lui  succède.  292.  e. 

Hugues,  de  la  race  des  Comtes  de  Bourgo- 
gne, est  fait  Archevêque  de  Besançon.  350.  a. 
S.  Bardon  est  ordonné  Archevêque  de  Mayen- 
ce.  162.  rf. 

Bernon,  Abbé  d'Auge ,  envoie  au  Pape 
Jean  les  privilèges  de  son  Abbaye,  le  Pape  lui 
accorde  celui  de  célébrer  la  Messe  avec  les  san- 
dales et  les  autres  ornemens  Pontificaux.  18. 
c.  n.  Richard,  Abbé  de  S.  Vanne,  rend  l'Ab- 
baye de  Lobes.  415.  a.  Lanfranc  enseigne  les 
Belles-Letres  et  la  Théologie  en  France.  165.  d. 

L'an  \033  de  J.€. 

Mort  du  Pape  Jean  XIX.  73.  b.  504.  n. 

Le  Roi  de  France,  Henri,  vient  assiéger  Sens 
avec  trois  mille  hommes  :  il  campe  dans  un 
endroit  appelle  Chalicy.  Ses  troupes  y  demeu- 
rent sept  jours,  et  elles  s'en  retournent,  après 
avoir  pillé  et  brûlé  l'Abbaye  de  S.  Rémi  et  les 
Bourgs  de  S.  Léon  et  de  S.  Hérachus,  et  tué  à 
coups  de  flèches  quelques  ennemis  devant  les 
murs  de  la  ville.  196.  b.  308.  b.  Les  Auteurs  qui 
placent  la  mort  de  Constance  en  1034,  fixejit  à 
cette  année  la  paix  que  cette  Reine  fil  avec  ses  fils 
par  la  médiation  de  Foulques,  Comte  d'Anjou. 
160.  n. 

Henri,  Roi  de  France,  confirme  à  l'Abbaye 
de  S.  Magloire  de  Paris,  la  donation  d'Albéric 
et  de  Mamburge,  son  épouse.  568.  n.  Vers 
celte  année,  il  confirme  les  privilèges  et  les  do- 
nations de  ses  prédécesseurs,  Hugues  et  Robert, 
en  faveur  de  la  même  Abbaye  ;  et  étant  à  Me- 
lun,  il  exempte  l'Abbaye  de  S.  Pierre  de  cette 
ville  de  toute  Jurisdiction  séculière.  567.  d. 
568.  d. 

Le  20  Septembre,  Geoff roi-Martel  fait  pri- 
sonnier de  guerre  Guillaume,  Comte  de  Poitiers. 
29.  a.  286.  d. 

Geoffroi ,    Vicomte  de   Bourges  ,    tue  Ebbes 

fils 


CHRONOLOGIGUS. 


xvij 


fils   d'Eudes ,    Seigneur    de    Deols.     387.     d. 
388.  a. 

Robert,  Duc  de  Normandie,  mande  au  Roi 
Canut  d'avoir  enfin  pitié  de  la  situation  d'E- 
douard et  d'Alfred  fils  d'EtheIred,  Roi  d'Angle- 
terre, que  Suénon  avoit  chassé  avec  ses  fils  : 
Canut  n'a  .lucun  égard  à  la  recommandation  de 
Robert.    148.  a. 

Malhilde,  fille  de  Richard  I,  Duc  de  Nor- 
mandie, meurt.    386.   d. 

Guillaume  fils  de  Giroie,  et  les  autres  princi- 
paux Seigneurs  attachés  à  Robert  de  Rellème, 
lèvent  une  armée,  attaquent  et  défont  le  Comte 
du  Mans,  font  prisonniers  Wautier  de  Sordene 
et  deux  de  ses  fils,  et  le  pendent  au  milieu  de 
ses  deux  fils,  malgré  les  remontrances  et  l'op- 
position de  Guillaume.  Ses  trois  autres  fils  qui 
étoient  à  Balon,  furieux  de  la  mort  de  leur  père 
et  de  leurs  frères,  forcent  la  prison  où  Robert 
de  Bellème  étoit  renfermé,  et  le  tuent  à  coups 
de  haches.  Guillaume  Talvas  son  frère  lui  suc- 
cède dans  les  Fiefs  dont  avoit  joui  leur  père. 
34.  c.  d. 

L'Empereur  Conrad,  ayant  rassemblé  ses 
troupes,  entre  en  Bourgogne  par  Soleure,  vient 
à  Payerne,  où  il  est  élu  et  couronné  Roi  le  jour 
de  la  Purification  :  il  entreprend  ensuite  d'atta- 
quer les  places  fortes  dont  Eudes  s'étoit  emparé  ; 
mais  la  rigueur  de  l'hiver  l'oblige  de  s'en  retour- 
ner sans  rien  faire.  Il  trouve  à  Zurich  la  Reine 
Douairière  de  Bourgogne  et  plusieurs  grands 
Seigneurs  que  la  crainte  d'être  surpris  par  les 
troupes  du  Comte  Eudes  avoit  empêchés  de 
venir  au  devant  de  lui  en  Bourgogne,  et  il  re- 
çoit leur  serment  de  fidélité.  Au  commencement 
de  l'été,  il  entre  en  France,  et  fait  de  grands 
dégâts  dans  les  Domaines  et  dans  les  Fiefs  du 
Comte  de  Champagne.  Le  Comte  forcé  par  la 
nécessité,  vient  en  suppliant  demander  grâce  à 
l'Empereur,  et  lui  promet  de  vuider  la  Bour- 
gogne, et  de  lui  faire  toutes  les  satisfactions 
qu'il  exigera  :  l'Empereur  reçoit  Eudes  avec 
cltiuence,  et  s'en  retourne  dans  son  Royaume. 

4.  h.-e.  8.  c,  18.  c.  59.  d.  73.  b.  213.  d.  260. 
d.  e.  n. 

L'Empereur    Conrad    confirme  l'Abbaye    de 

5.  André,  située  dans  le  fauxbourg  nommé  Pé- 
roné, vis-h  vis  du  château  de  samte  Marie. 
419.  a. 

L'Impératrice  Cunégonde,  femme  de  Henri 
II,  meurt  le  3  Mai.  On  dit  qu'ayant  été  accusée 
d'avoir  manqué  à  la  fidélité  conjugale,  elle  se 
jusfifia  de  cette  accusation  en  marchant  nuds 
pieds  sur  des  socs  de  charrue  embrasés,  sans 
en  être  endommagée:  l'Empereur  son  mari 
étant  à  l'article  de  la  mort,  adressa  la  parole  aux 
parens  et  aux  alHés  de  Cunégonde,  et  leur 
dit  à  son  sujet  ;  Cette  épouse  que  vous  mouvez 
donnée  vierge,  ou  plutôt  que  J.  C.  m^avoit  confiée, 
je  la  remets  à  J.  C.  et  à  vous  dans  l'état  de  vir- 
ginité, telle  que  vous  me  l'aviez  donnée.  59.  d.  n. 
213.  d. 

Grande  famine  dans  le  pays  de  Trêves  :  le 
peuple  ignorant  l'attribue  à  un  reclus  nommé 
Siméon.  194.  b. 

Adalbert,  Comte  d'Alsace,  donne,  le  der- 
nier jour  de  Janvier,  cent  sols  et  dix-huit  de- 
niers à  l'Eglise  de    l'Abbaye   de  Bousonville , 

Tome  XI. 


comité  Gaufrido  Bituricensium    interficitur. 
387,  d.  388.  a. 

Robertus,  Dux  Normanniœ ,  mandat  Chu- 
nuto  liegi,  ut  jamjam  misereatur  Edtiardi  et 
Alvredi  filiorum  Régis  Anglorum  Edelredi, 
quem  Suenus  de  Regno  cum  eisdem  filiis  suis 
expulerat  :  Chunutus  spernit  Legatos  Ruberti. 
148.    a 

Malhildis,  filia  Richardi  I,  Norvu  Coin, 
obit.   386.  d. 

Guillelmus  Geroii  filius,  aliique  Roberti 
Belesmensis  proceres  exercitum  congregant, 
et  Cenomannis  Comitem  ad  pugnam  provo- 
cantes è  bello  effuganl,  ibique  Walleriumde 
Sordeniâ  cum  duobus  filiis  compreheiidunt , 
ipsumque  inter  filios  in  patibulo  suspendunt, 
contradicenle  Guillelmo.  Alii  très  filii  qui 
apud  Balaum  erant,  de  patris  ac  fratrum  morte 
vehementer  irati,  carcerem  violenter  irrum- 
punt,  atque  Robertum  de  Belismo  securibus 
occidunt  :  quo  defuncto,  Guillelmus  Tal- 
vacinus  frater  ejus  honore  paterno  potilur. 
34.  c.  d. 

Imperator  Conradus,  collecto  eœercitu,  per 
Solodorum  Burgundiam  ingreditur  ,  et  ve- 
niens  ad  Paterniactim  Monasterium,  in  Puri- 
ficatione  B.  M.  in  Regem  eligitur  et  coro- 
nalur.  Deinde  castella  quœ  invaserat  Oi'o , 
aggressus,  propter  nimiam  hyemis  asperita- 
tem,  infecto  negotio  revertitur.  Ad  Turci- 
cum  casirum  pervenit,  ubi  Régis  Burgun- 
dice  vidua  et  plures  Optimates,  qui  propter 
insidias  Odonis  in  Burgundiâ  ipsi  occurrere 
nequiverant,  fidei  sacramentum  ei  prœs- 
tant.  AUslale  Gallias  ingreditur,  in  prœdiis 
et  bcnefîciis  Odonis  maximas  devastationes 
et  incendia  facit.  Odo  necessitate  compulsus 
humiliter  venit  ab  eo  veniam  quœrens  ,  pro- 
mittens  se  Burgundiam  dimissurum  et  se- 
cundum  jussionem  Imperxtoris  ipsi  satisfac- 
turum.  Imperator,  Odone  clementer  suscepto , 
revertitur  in  suum  Regnum.  4.  b-e.  8.  c. 
18.  c.  59.  d.  73.  b.  213.  d.  260. 
d.  e.  n. 

Conradus  Imperator  confirmât  Abbatiam 
S.  Andrew,  sitam  in  suburbio  qitod  Pe- 
rona  dicitur,  anle  castrum  S.  Muriœ. 
419.  a. 

CItunigunda  Imperatrix  Ilenrici  II  conjux 
moritur  V  Nonas  Maii.  Ipsa  est  quarn  aiunt 
criminis  suspectam,  vomeres  candentes  nudo 
vestigio  impuné  calcavisse,  et  sic  à  suspicions 
absolulam  fuisse  ;  de  eâdem  Ilenricus  II  mo- 
riens  prœsentes  ejus  parentes  et  cognatos  sic 
alloculus  est  :  Hanc  esse ,  inquit,  mihi  à 
vobis  immô  à  Christo  consignatam  ,  ipsi 
Christo  et  vobis  resigno  virginem  veslram. 
59.  d.  n.  213.  d. 


Famés  valida  in  terra  Trevirensi  :  hujus 
mali  causam  insipiens  vulgus  recluso  Simconi 
imputât.  194.  b. 

Adalbertus,  Alsatiœ  Cornes,  pridie  Cal. 
Fcbruar.  centum  solidos  et  1 8  denarios  tra- 
dit  Eccl.   Monast.   Buosonis   villœ  dedicatœ 


XVllJ 


INDEX 


à  Theod.  II,  Met.  Episcopo.  419.  c. 

In  urbe  Autissiod.  fit  Concilium  de  pace. 
292.  a. 

Anno  secundo  ordinationis  suœ  Gradulfus, 
Abbas  Fonlanell.  œdificatam  à  Girardo  prin- 
cipalcm  Ecctesiam  dedicari  curât  à  Roberto 
Rotomag.  Pontifice  fratre  Richardi  II,  simul 
et  ab  Ilerbcrlo  Lisiacensi  Prœsule,  necnon  et 
Roberto  Antistite  Constantiœ  iirbis ,  pridie 
Idus  Septembr.  16.  b. 

Ebahis,  Archiep.  Remensis,  obit  :  succedit 
Guido  de  Castellione.  318.  e.  n. 

Hugo  fit  Abbas  Lobiensis  die  Pentecostes. 
415.  a.  Hilduinus  die  Nativitatis  R.  M.  or- 
dinalur  Abbas  S.  Nicolai  Andeg.  419.  b. 

Eremhertus,  Abbas  Valciodor.  obit  :  Ro- 
dulfus  successoreligitur.  252.  d. 

Suppo  Monasterii  S.  Michaelis  in  periculo 
maris  Abbas  ordinatur.  255.  e.  Raginaldus 
Abbas  regimen  suscipit  Vindocinensis  Monas- 
terii noviter  constructi.  271 .  n.  419.  b.  n. 

Hoc  anno  cessât  famés  quœ  orbem  friennio 
affiixit.  Homo  quidam  inventus  est  propè 
Ecclesiam  S.  Joannis  in  Castanedo  cum  48 
capitibus  trucidatorum,  quorum  carnes  vora- 
verat.  Carnes  humanœ  in  forum  Trenorcii 
venumdandœ  delatœ  fuerant.  Magna  copia 
frumenti,  vini  cœterarumque  frugum  existit, 
quantam  in  subséquente  quinquennio  quis  spe- 
rare  non  potuit.  142.  d.  n. 

Eclipsis  Solis  III  Calend.  Julii  in  Nalali 
S.  Pétri.  162.  e.  213.  d.  292.  a.  Quasi  horâ 
VI.  419.  a.  Circàseptimamdiei horam.  18.  d. 
213.  d.  260.  d.  e.  n. 

Anno  Chr.  1034. 

Vrbs  Paris,  flagrat  incendia .  213.  b.  276. 
b.  384.  d. 

Odo  Cornes  medietatemurbis  Senonicœ  Hen- 
rico  Régi  concedit,  et  pax  fit  inter  eos.  196. 
b.  308.C. 

Constantia  Regina  post  tertium  obitûs  viri 
sui  annum  mortua,  sepelitur  juxtà  eum.  160. 
b.  n.  (Vide  ad  annum  1032.) 

Odo  Trecensis  et  Rlesetisis  Cornes  cum  Ar- 
nulfo  Turon.  Archiep.  et  multis  Optimatibus 
ad  Monast.  S.  Juliani  Turon.  accedcns  ,  ab 
Abbate  Richerio  in  Capitulum  conducitur  ; 
socielatem  locicum  uxore  suâ  Ermengardeac- 
cipil  :  qiiœdam  concedit  S,  Juliano  :  petit  ut 
quo  die  moreretur,  nomen  ejus  inter  fratrum 
nomina  scribatur.  419.  c. 

XIV  Cal.  Februarii  bellum  cruentissimum 
inter  Odonem  seniorem  Ducem  Dolensem,  et 
Aymonem  Rituricens.  Episcopum  et  Gaufridum 
Vicecomitem  Ritur.  Odo  sternit  adversarios  , 
in  fugam  conversi  prcecipites  labuntur  in  Ca- 
rum.  387.  e.  Episcopus  in  prœlio  vulneratus, 
armis  relictis,  cumpaucis  per  fugam  evadit. 
Radulphus,  Odonis  filius,  capit  Castellum- 
Novnm,  pro  quo  frater  ejus  Ebbo  inter fectus 
fuerat.  388.  a. 

Alduinus,  Cornes  Engolism.  obit.  263. 
e.  n. 

Raimundus,  Cornes  Carcasson.   vincit  Ar- 


dédiée  par  l'Evêque  de  Metz  Thierri  II.  419  c. 

Concile  d'Auxerre  au  sujet  de  la  paix.  292. 
a. 

Le  12  de  Septembre,  la  seconde  année  de 
son  gouvernement,  Gradulfe,  Abbé  de  saint 
Vandrille,  fait  dédier  la  principale  Eglise  de 
son  Abbaye  par  Robert,  Archevêque  de  Rouen, 
frère  de  Richard  II ,  par  Herbert,  Evêque  de 
Lizieux,  et  par  Robert,  Evêque  de  Coutances. 
16.   b. 

Mort  d'Ebles,  Archevêque  de  Reims  :  Gui  de 
Châtillon  lui  succède.  318.    e.    n. 

Hugues  est  fait  Abbé  de  Lobes,  le  jour  de  la 
Pentecôte.  415.  a.  Hilduin  est  ordonné  Abbé  de 
S.  Nicolas  d'Angers,  le  jour  de  la  Nativité  de 
N.  D.  419.  b. 

Mort  d'Erembert ,  Abbé  de  Vaisor  :  Raoul 
est  élu  pour  lui  succéder.  252.  d. 

Suppon  est  ordonné  Abbé  du  Mont  S.  Mi- 
chel. 255.  e.  Raynaud  est  établi  Abbé  du  Mo- 
nastère de  Vendôme  nouvellement  construit. 
271.  n.  419.  6.  n. 

La  famine,  qui  avoit  affligé  la  terre  pendant 
trois  ans,  cesse  cette  année.  On  trouva  chez  un 
particulier  près  de  l'Eglise  de  S.  Jean  de  Chas- 
tenay,  quarante-huit  têtes  d'hommes  dont  il 
avoit  mangé  la  chair.  On  avoit  ex[)osé  en  vente 
de  la  chair  humaine  en  plein  marché  à  Tournus. 
Grande  abondance  de  bled,  de  vin  et  de  toute 
sorte  de  fruits  :  elle  est  telle  qu'elle  égale  la  ré- 
colte que  l'on  auroit  pu  espérer  dans  les  cinq 
années  suivantes.  142.  d.  n. 

Eclipse  de  Soleil  le  29  de  Juin,  fête  de  saint 
Pierre.  162.  e.  213.  rf.  292.  a.  Vers  les  six  heures. 
419.  a.  Vers  la  septième  heure  du  jour.  18.  d. 
213.  rf.  260.  d.  e.  n. 

L'an]OUdeJ.C. 

Incendie  de  la  ville  de  Paris.  213.  b.  276.  b. 
384.  d. 

Le  Comte  Eudes  cède  au  Roi  la  moitié  de 
la  ville  de  Sens,  et  fait  la  paix  avec  lui.  196. 
b.  308.  c. 

La  Reine  Constance  meurt  trois  ans  après  son 
mari,  et  est  inhumée  auprès  de  lui.  160.  b.  n. 
(Voyez  l'année  1032.) 

Eudes,  Comte  de  Troyes  et  de  Blois,  vient  à 
l'Abbaye  de  S.  Julien  de  Tours,  accompagné 
de  l'Archevêque  Arnoul  et  de  plusieurs  grands 
Seigneurs  :  l'Abbé  Richer  le  conduit  au  Cha- 
pitre, et  lui  accorde  l'association  du  Monastère, 
ainsi  qu'à  sa  femme  Ermengarde.  Le  Comte  fait 
quelques  donations  à  S.  Julien,  et  demande 
qu'au  jour  de  sa  mort,  son  nom  soit  inscrit  au 
Nécrologe   des  Religieux.  419.  c. 

Le  19  de  Janvier,  combat  sanglant  entre 
Eudes  l'ancien  Duc  de  Deols,  et  \ymon,  Ar- 
chevêque de  Bourges,  joint  au  Vicomte  Geof- 
froi.  Eudes  défait  ses  ennemis  qui  se  précipitent 
dans  le  Cher  en  s'enfuyant.  387.  e.  L'Evêque  est 
blessé  dans  le  combat,  et  s'enfuit  avec  un  petit 
nombre  de  gens  après  avoir  quitté  ses  armes. 
Raoul,  fils  d'Eudes,  prend  Château-Neuf  à  l'oc- 
casion duquel  son  frère  Ebbes  avoit  été  tué. 
388.  a. 

Mort  d'Alduin,  Comte  d'Angoulême.  263. 
e.  n. 

Raimond,     Comte  de  Carcassonne,    bat   Ar- 


CHRONOLOGICUS. 


XIX 


naud-Gibert  dans  le  combat  livré  près  du  châ- 
teau nommé  Rcchia.  En  mémoire  de  sa  victoire, 
il  fait  une  donation  à  l'abbé  Oliban  et  au  Mo- 
nastère de  S.  Saturnin  au  territoire  de  Carcas- 
sonne.  419.  e. 

Robert ,  Duc  de  Normandie  ,  irrité  contre 
le  Roi  Canut  de  ce  qu'il  ne  vouloit  point  ren- 
dre aux  fils  d'Elhelred  l'héritage  de  leur  père, 
équippe  une  flotte  :  elle  est  battue  par  la  tem- 
pête ,  et  obligée  de  se  retirer  prés  de  l'isle  de 
Gersey.  Le  Duc  se  voyant  dans  l'impossibilité  de 
faire  passer  des  troupes  en  Angleterre,  donne 
à  Rabel  très-brave  Chevalier  ,  le  commandement 
d'une  partie  de  sa  flotte  ,  avec  ordre  de  ravager 
la  Bretagne  ,  et  se  dispose  à  l'attaquer  d'un  au- 
tre côté  avec  sa  Cavalerie.  Alain  envoie  des 
députés  à  Robert,  Archevêque  de  Normandie  , 
oncle  commun  des  deux  Princes ,  pour  le  prier 
de  détourner  la  ruine  dont  la  Bretagne  étoit  me- 
nacée. Le  Prélat  appaise  leurs  différends,  les  dis- 
pose à  la  paix,  et  rétablit  Alain  après  lui  avoir 
fait  prêter  serment  de  fidélité  au  Duc.  36.  d.  e. 
37.  a.  Sur  ces  entrefaites,  le  Roi  Canut  envoie 
des  Ambassadeurs  au  Duc  Robert,  pour  lui  faire 
part  de  la  disposition  où  il  est  de  rendre  aux 
fils  d'EtheIred  la  moitié  du  royaume  d'Angle- 
terre :  le  Duc  remet  l'exécution  de  son  embar- 
quement pour  l'Angleterre  au  retour  de  Jéru- 
salem, dont  sa  dévotion  lui  avoit,  depuis  long- 
temps, inspiré  le  désir  de  faire  le  pèlerinage. 
36.  cl.  e.  37.  a. 

L'Empereur  Conrad  célèbre  la  fête  de  Pâ- 
ques à  Ratisbonne.  619.  d.  Il  entre  une  seconde 
fois  en  Bourgogne  ,  et  il  reçoit  à  composition 
le  Primat  de  Lyon  et  les  Grandsde  ce  Royaume: 
il  prend  par  force  le  château  de  Murât  ou  Mur- 
cene ,  et  le  rase  :  il  met  eu  fuite  le  Comte 
Eudes  qui  refusoit  de  le  reconnoître,  et  s'en  re- 
tourne en  paix  avec  des  otages.  4.  e.  5.  a.  8.  d. 
18.  d.  163.  n.  213.  d.  260.  e.  261.  a.  419.  d. 
Il  est  reçu  avec  honneur  à  Genève  par  Héribert, 
Archevêque  de  Milan  ,  et  par  les  autres  Grands 
d'Italie  et  du  Royaume  de  Bourgogne,  et  y  est 
élu  etcouronnéRoi,le  jour  deS.  Pierre  aux  liens. 
8.  d.  163.  n.  {Voyez  Van.  1033). 

Malhilde,  fille  de  l'Empereur  Conrad  et  de 
Gisèle,  fiancée  à  Henri,  Roi  de  France,  meurt 
à  Worms,  et  y  est  enterrée.  5.  a.  564.  b. 

Frédéric,  Duc  de  la  Lorraine  Mosellanique  , 
étant  mort  sans  laisser  d'enfans  mâles ,  Gothe- 
lon,  Duc  de  la  basse  Lorraine,  obtient  de  l'Em- 
pereur le  Duché  de  la  Lorraine  Mosellanique. 
163.6.  171.6. 

Casimir  et  sa  mère  sont  chassés  par  les  Polo- 
nois,  et  demeurent  long-temps  en  exil.  419.  d. 

Elévation  du  corps  de  S.  Ebbe  ou  Ebbon  , 
Arch.  de  Sens.  419.  d.  Gelduin,  Archevêque 
de  Sens,  est  reçu  dans  son  Evêché.  196.  c. 
308.  c.  Gerbert  est  fait  Abbé  de  sainte  Marie, 
hors  les  murs  de  la  ville  de  Sens.  196.  c.  Dé- 
dicace de  l'Eglise  de  S.  Pierre  de  Châlons-sur- 
Marne.  344.  a.  576.  n.  Gelduin,  Seigneur  de 
Saumur ,  fonde  l'Abbaye  de  Pont-levoy  ,  et  la 
dote  des  biens  de  son  Patrimoine  l'année  sui- 
vante :  il  y  établit  Ansbert  pour  Abbé.  278. 
c.  n. 

Humfroy  fonde  une  Abbaye  dans  une  terre 
de  son  Domaine  appellée  Préaux  :  il  en  confie 


tialdum-Gibertmninpu</nâ  adcastruvi  Redda^ 
In  hujus  Victor iœ  memoriam,  doua  confert 
Olibano  Abbali  et  Cœnobio  S.  Salurnini  in 
pagoCarcass.  419.  e. 

Roberius,  Dux  ISormanniœ,  Chanuto  Régi 
Angiiœ  infensus  quôd  Ethelredi  filiis  eorum 
patris  heredilalem  nollet  restilucre,  classem 
parât,  quœ  tcmpestate  agitatâ  ad  insulam 
Gersum  devolvitur.  Dux  videns  se  nullo 
modo  possc  transfretare,  quamdampartemclas- 
sis  Rabello  fortissimo  Miliii  tradit ,  ac  ad 
affligendam  incendiis  ac  prœdis  Britamiiam 
dirigit,  ipse  verô  contracto  exerciiu  cquestri 
parât  ex  altéra  parte  eam  aggredi.  Alanus, 
missâ  legalione,  Robertum  utriusque  avun- 
culum  Normannorum  Archiprœsulcm  depreca- 
tur  ut  exitialem  Britanniœ  exlerminalionem 
impediat  :  Prœsul,  omni  dissentionum  motu 
sedato,  ad  quietem  eos  componit,  et  Alanum 
pactâ  fidelitate  servitio  Ducis  restiluit.  36. 
d.  e.  Postcà  adsunt  Legati  Roberto  Duci  à 
Chunuto  Rege  directi,  nuncianles  illuyi  me- 
dielatem  Angiici  Regni  velle  reddere  filiis 
Edelredi  Régis.  Dux ,  intermissâ  navali  ex- 
peditione,  differt  incœplum ,  prius  cupiens 
ab  Jerosolytnis  redire,  qitod  diu  opiaverat 
devotissitno  anima.  36.  d.  e.  37.  a. 


Conradus  Imper alor  in  Bajoariâ  Ratisbonœ 
S.  Pascha  célébrât.  619.  d.  Burgundiam  de- 
nuô  ingreditur  :  omnes  Burgundiœ  Principes 
cum  Lugdunensi  Primate  in  deditionem  acci- 
pit  :  vi  capit  castrum  Mural  seu  Murcenam 
quod  diruil  :  Odonem  Comitem  resiitentem 
fugat  :  cum  obsidibus  redit  in  pace.  4.  e.  5. 
a.  8.  d.  18.  d.  163.  n.  213.  d.  260.  e. 
261.  a,  419.  d.  Genevœ  honorificè  susceptus 
ab  Heriberto  Mediolanensi  Archiep.  cœle- 
risque  Italiœ  et  Burgundiœ  Principibus,  in 
festivitateS.  Pétri  ad  vincula  coronalur ,  et  in 
Regem  eliqilur .  8.  d.  163.  n.  (Vide  ad  ann. 
1033). 

Mathildis  Conradi  Imp.  et  Giselœ  fiiia, 
Henrico  Franc.  Régi  desponsata,  obit  ]Vo7-ma- 
tiœ,  ibique  sepelilur.  5.  a.  564.  b. 

Friderico  Mosellanorum  Duce  mortuo  sine 
filiis  ,  Golhelo  Dux  Lothar.  impetrat  ab 
Imperatore  Mosellan.  Ducatum.  163.  b. 
171.  b. 

Kasimer  seu  Casimirus  cum  matre  sua  à 
Polonis  expulsus  diu  exulat.  419.  d. 

5.  Ebbonis  Senonens.  Archiep.  corpus  le- 
vatur.  419.  d.  Gelduinus Senonensis  Archiep. 
in  Sede  suâ  recipitur.  196.  c.  308.  c.  Ger- 
berlus  Abbas  mitlitur  in  Abbatiam  S.  Maria; 
extra  muros  Senon.  196.  c.  Dedicatio Ecclesiœ 
S.  Pétri  Catalaun.  344.  a.  576.  n.  Gel- 
duinus Salmuri  Dominus  Abbatiam  Pontilev. 
fundat,  quam  ex  rébus  suis  dotât  anno  se- 
quenti  :  ibique  Ansbertum  Abbatem  prœficit. 
278.  c.  n. 

Uunfredus  Cœnobium  in  proprio  fundo  qui 
Pratellis    nuncupatur    œdificare    disponil  : 


XX 


INDEX 


'  Gradulpho  Abbati  Fonlanell.  regendum  tra- 
dil,  qui  Anfredxtm  curavit  Abbalcm  hujus 
loci  ordinari.  16.  c.  n. 

Robertus,  Dux  ISormanniœ,  S.  Petro  ad 
Pratellhim  Turstini-villam  donal  :  Guillel- 
mus  ejiis  filhis  adintc  purrulus  à  paire  milti- 
tur  donationem  Turslini-villœ  super  altare 
positurus.  llunfredus  12  libi-as  auri  dat  Ro- 
berto  Duci,  duo  pallia  cl  duos  caballos  pro 
Turstini-villâeidem  Ecclesiœconcessâ.  387.  b. 
Idem  colaphum  infligil  filio  suo  et  duobus 
aliis  testibus  in  memoriam  donationis  Turstini- 
viUcB.  387.  c.  Alterum  puellarum  Monaste- 
rium  apud  Pratellum  fundat.  340.  a.  Duplex 
illa  fundatio  revocatur  ad  annos  1053  et 
1055.  p.  167.  a.  n. 

Herluinm  Ansgoti,  origine  Dani ,  et  He~ 
loysis,  Ducibus  Flandrens.  proximo  sanguine 
junclœ,  ftlius,  Burnevillœ  Monasterium  fun- 
dat quod  initium  dédit  Monaslerio  Beccensi  : 
Burnevillœ  Ecclesidper  Episcopum  Lexovien- 
sem  consecralâ  ,  ab  eodem  Episcopo  Religio- 
nis  habitum  suscipil  :  posteà  Sacerdos  ordi- 
natus,  Abhas  novi  Cœnobii  constituitur .  35. 
b.  c.  n,  165.  d.  e.  n.  166.  a.  220.  d.  n. 
223.  n. 

Burchardus  Lugdunensis  Episcopalûs  in- 
vasor ,  à  nnlitibus  Imperatoris  captus  ,  per- 
pétua condemnatur  exilio.  Post  eum  Geraldus 
Cornes  filiuni  suum  puerulum  constituit ,  qui 
in  fugani  versus  delitescit.  144.  d.  n. 

Ecclesia  Cœnobii  S.  Laurentii  Leodiensis 
dedicatur  anno  X  Episcopalûs  Reginardi. 
172.  c. 

Adelardus  MonasteriiS.  Trudonis  Scholas- 
ticus  et  Thesaurarius  succedit  Renualdo,  or- 
dinatus  Abbas  B.  Huberti  Ecclesiœ  à  Regi- 
nardo  Episcopo.  149.  b. 

Obitus  Warmanni  Episcopi  Constantiensis 
et  Thietpaldi  Abbatis  S.  Galli,  quibus  succc' 
dunl  Eberhardus  Episcopus  et  Abbas  Nort- 
pertus.  8.  d. 

Anno  Chr.  1035. 

Civitas  Andegava  igné  comburitur.  216. 
e.  (Videann.   1036). 

Henricus  ,  Franc.  Rex,  villam  Noguerias 
Abbati  et  Fratribus  S.  Richarii  Centulensis 
restituit.  129.  c.  570.  a.  Parisiis  confirmai 
Privilégia  S.  Genovefœ  Parisiensis.  571 .  a. 
Drogoni  Episcopo  Belvacensi ,  Lauduni  li- 
centiam  dat  erigendi  Jbbaliam  S.  Sympho- 
riani  in  suburbio  Bellovacensi.  572.  a. 

Odo  ,  Campaniœ  Cornes  ,  à  Conrado  Impe- 
ratore  Rodulfi  Regnum  repetit  :    ut   sub    eo 
regat  Burgundiam   efflagitat.    350.  c.  Bal- 
duinus.  Cornes  Flandriœ,  obit.  142.  a.  344 
d.  (Al.  1036). 

hembertus  cum  Eustachia,  uxore  Guillelmi 
Ducis  Aquitaniœ  et  Comit.  Pict.  aura  et  ar- 
gento  Monasteria  expoliant ,  ut  Comitem 
prœlio  captum  redimant.  Guillelmus  paucis 
diebus  post  redemptionem  obit,  et  cum  paire 
apud  Malliacum  humatur.  (  Vide  Tom.  X 
ad  ann.  1038).  Eustachia  uxor  ejus  pariter 


le  Gouvernement  à  Gradulfe,  Abbé  de  Foiite- 
nelle  ou  S.  Vandrille,  qui  y  fait  ordonner  An- 
frede  Abbé.  16.  c.  n. 

Robert,  Duc  de  Normandie,  donne  à  l'Ab- 
baye de  S.  Pierre  de  Préaux  Turstin-ville  :  il 
envoie  son  fils  Guillaume  encore  enfant  à 
Préaux ,  pour  y  déposer  sur  l'autel  l'acte  de 
cette  donation.  Humfroi,  pour  signaler  sa  re- 
connoissance  envers  le  Duc  Robert ,  lui  fait 
présent  de  douze  livres  d'or,  de  deux  manteaux 
ou  tapis  et  de  deux  chevaux.  387.  b.  Il  donne  un 
soufflet  à  son  fils  et  à  deux  autres  témoins  pour 
constater  la  donation  de  Turstin-ville.  387.  c. 
Il  fonde  à  Préaux  un  autre  Monastère  pour  des 
Religieuses.  340.  a.  Ces  deux  fondations  sont 
rapportées  aux  années  1053  et  1055.  p.  167. 
a.  n. 

Herluin  ,  fils  d'Ansgot,  de  la  race  des  anciens 
Normans  ou  Danois,  et  d'Héloyse  alliée  de  fort 
prés  aux  Comtes  de  Flandres,  fonde  l'Abbaye 
de  Burneville  qui  a  donné  naissance  à  celle  du 
Bec.  L'Evêque  de  Lizieux  consacre  l'Eglise  de 
Burneville,  et  Herluin  reçoit  des  mains  de  ce 
Prélat  l'habit  monastique:  il  est  ensuite  ordonné 
Prêtre  et  fait  Abbé  de  ce  nouveau  Monastère. 
35.  b.  c.  n.  165.  d.  e.  n.  166.  a.  220.  d.  n. 
223.  n. 

Burchard  intrus  dans  l'Archevêché  de  Lyon, 
est  pris  par  les  soldats  de  l'Empereur,  et  condam- 
né à  un  exil  perpétuel.  Le  Comte  Géraud  met 
à  la  place  de  Burchard,  son  fils  encore  enfant, 
qui  est  obligé  de  fuir  et  de  se  cacher.  144.  d.  n. 

Dédicace  de  l'EgUse  de  l'Abbaye  de  S.  Lau- 
rent de  Liège,  la  dixième  année  de  l'Episcopat  de 
Réginard  ouRegnard.  172.  c. 

Adélard ,  Ecolâtre  et  Trésorier  de  l'Abbaye 
de  S.  Tron,  succède  à  Rénuald,  et  est  ordonné 
Abbé  de  S.  Hubert  par  l'Evéque  Réginard. 
149.  b. 

Mort  de  Warman  ,  Evêque  de  Constance  et 
de  Thietpald,  Abbé  de  S.  Gai  ;  Eberhard  succède 
à  l'Evêque  de  Constance ,  et  Nortpert  à  l'Abbé 
de  S.  Gai.  8.  d. 

L'an  1035  rfe/.  C. 

Incendie  de  la  ville  d'Angers.  216.  e.  {Voyez 
/'an  1036). 

Henri,  Hoi  de  France  ,  restitue  Nogueres  à 
l'Abbé  et  aux  Rehgieux  de  S.  Riquier  de  Cen- 
tule.  129.  c.  570.  a.  Etant  à  Paris,  il  confirme 
les  Privilèges  de  sainte  Geneviève  de  Paris. 
571.  a.  A  Laon,  il  donne  permission  à  Dreux, 
Evêque  de  Beauvais,  d'ériger  l'Abbaye  de  saint 
Symphorien  dans  un  fauxbourg  de  la  ville  de 
Beauvais.  572.  a. 

Eudes,  Comte  de  Champagne  ,  redemande 
à  l'Empereur  Conrad  le  Royaume  de  Raoul  ou 
Rodolphe  :  il  le  prie  de  lui  laisser  le  gouverne- 
ment de  la  Bourgogne  sous  son  autorité.  350. 
c.  Mort  de  Baudoin,  Comte  de  Flandres.  142.  o. 
344.  d.  [D'autres  placent  cette  mort  en  1036). 

Isembert  et  Eustache,  femme  de  Guillaume, 
Duc  d'Aquitaine  et  Comte  de  Poitiers  ,  pren- 
nent dans  les  Monastères  l'or  et  l'argent  qu'ils 
peuvent  trouver ,  pour  payer  la  rançon  du 
Duc  Guillaume  fait  prisonnier  dans  une  bataille. 
Guillaume  est  racheté,  et  meurt  peu  de  jours 
après  :  il  est  enterré  avec  son  père  à  Maillezais. 


CHRONOLOGIGUS. 


xxj 


(Voyez  le  Tome  X  à  l'an  1038).  Eustache  sa 
femme  meurt,  et  est  inhumée  à  sainte  Marie  de 
Poitiers.  216.  e.  n. 

Anselme,  Abbé  de  S.  Sauve,  et  Adalbert, 
Prévôt,  à  la  demande  générale  des  Evéques  et 
des  Seigneurs  du  pays^  et  de  tous  les  habitans 
tant  citoyens  que  bourgeois  d'Alby,  font 
construireun  pont  sur  leTarii  dans  la  dépendance 
de  S.  Sauve,  pour  l'avantage  commun  de  la 
ville  et  l'utilité  de  tout  l'Albigeois.  420.  b. 

Robert,  Duc  de  Normandie ,  ayant  assemblé 
l'Archevêque  de  Rouen,  Robert,  et  les  Grands 
de  la  Province,  leur  fait  part  du  dessein  qu'il 
avoit  de  faire  le  voyage  de  Jérusalem.  Mais  il 
exige  d'eux  préalablement  qu'ils  élisent  pour 
leur  Seigneur  et  leur  Prince  son  fils  unique 
Guillaume  qu'il  avoit  eu  à  Falaise.  Toute  l'as- 
semblée s'empresse  à  seconder  ses  désirs,  en 
prêtant  serment  de  fidélité  à  Guillaume.  Robert, 
voyant  ses  vœux  accomplis,  confie  la  tutelle  de 
son  fils  à  des  gens  sensés  et  fidèles,  jusqu'à  ce 
qu'il  eût  atteint  l'âge  fixé  par  les  loix  ;  et  après 
avoir  mis  ordre  à  ses  affaires,  il  se  dispose  à  par- 
tir. 37.  a.  h.  148.  h.  Etant  à  Fécamp,  il  ac- 
corde un  Privilège  à  l'Abbaye  de  Montivilliers 
dans  une  assemblée  nombreuse  et  célèbre.  420.  a. 

Le  Duc  Robert  entreprend  son  voyage  de  la 
Terre- Sainte  nuds  pieds.  A  son  retour  de  Jéru- 
salem, il  est  exposé  à  plusieurs  embûches,  et 
meurt  empoisonné  à  Nicée  en  Bithynie  le  1 
Juillet  :  on  l'y  enterre  honorablement  dans  la 
Basilique  de  sainte  Marie,  où  l'on  n'avoit  jamais 
accordé  la  sépulture  à  aucun  autrehomme.  16.  a. 
37.  h.  c.  144.  a.  148. />.  166.  a.  n.  21\.d. 
223.  h.  255.  e.  309.  c.  347.  a.  350.  c.  386.  e. 
401 .  a.  646.  c. 

Guillaume  le  Bâtard  succède  à  son  père, 
n'étant  encore  âgé  que  de  sept  ou  huit  ans. 
166.  «.  11.  221 .  d.  223.  b.  255.  e.  350.  c.  363. 
c.  379.  a.  Plusieurs  Nornians  refusent  de  re- 
connoître  Guillaume  pour  leur  Duc  ;  il  s'élève 
des  séditions  :  les  guerres  civiles  des  Grands, 
occasionnées  par  la  minorité  de  Guillaume,  rui- 
nent la  Normandie.  17.  b.  37.  c.  221.  d. 

Le  Comte  Bruno  meurt  le  19  de  Mai.  640. 
a-b. 

L'Empereur  Conrad  célèbre  la  fête  de  Noël 
à  Strasbourg.  214.  a. 

La  fille  de  Canut,  Roi  des  Danois,  épouse  le 
Roi  Henri,  fils  de  l'Empereur  Conrad.  213.  e. 
{Voyez  à  Vannée  1036). 

Mort  de  Canut ,  Roi  d'Angleterre,  le  mer- 
credi douze  Novembre.  6.  d.  40.  6.  213.  e. 
282.  a.  309.  c.  420.  a.  640.  b.  Les  fils  de 
Canut  succèdent  à  leur  père  :  sçavoir,  Harold 
en  Angleterre,  Suénon  en  Normandie,  c'est-à- 
dire,  en  Norvège,  et  Hardecnut  en  Dannemarc. 
213.  e.  282.  a.   420.  a.  b.  640.  b. 

Harold,  Roi  d'Angleterre,  oblige  sa  belle- 
mere  de  sortir  d'Angleterre  ,  et  de  se  réfugier 
en  Flandres.  282.  a. 

Sanche,  Roi  de  Castille  et  de  Navarre, 
meurt  :  Garsie  son  fils  règne  à  sa  place.  395.  n. 
420.    a. 

Conciles  en  Aquitaine,  dans  les  Provinces 
d'Arles  et  de  Lyon,  et  dans  toute  la  Bourgo- 
gne, pour  défendre  les  guerres  privées  ,  et 
assurer  la  paix.  142.  d.  n.  162.  e.  n.  Un  Evêque 


defuncla  ,    et     apud  S.  Mariam  Pictavts  se- 
pulta.  216.  e.  n. 

Anselmus  ,  S.  Salvii  Abbas,  et  Adalherlus 
frœpositus,  communi  petitione  Episcoporum, 
Procerum  illius  rcfjionis,  et  omnium  tàm  ci- 
vium  quàm  burgensium  Albiensium,  poniem 
œdificant  super  Tarnum  in  alodio  D.  Salvii 
ad  communem  villa;  meliorationem  et  lotius 
Albeyeis  utilitalem.  420.  b. 

Robertus ,  Dux  Normanniœ,  Roberto  Ro- 
tomaf/ensi  Archiepiscopo  et  Oplimalibus  con- 
(jre(jalis,consilium  quodceperat  Jerosolymam 
proficiscendi  aperit.  Sed  priiis  ab  ipsis  exigit 
ut  Guillclmum  filiuni  suum ,  quem  unicum 
apud  Falesiam  gemierat,  Dominum  eligant  et 
Principem  :  quodomnes  protinhs,  fidelitate  et 
prœstitâ,  promptâ  et  hilari  vivacitate  col- 
laudant.  Voti  compas  ,  filium  fidelibus  et 
setisatis  tuloribus  et  actoribus  usque  ad  œ- 
tatcm  Icgitimam  commitlit  ;  rebusque  dispo- 
sitis ,  peregrinationem  aggreditur.  37.  a.  b. 
1 48.  b.  Fiscamni,  inConvenlu  celebri,Privile- 
gium  concedit  Villari-Monasterio .  420.  a. 


Robertus  Dux  Jerosolymitanum  iter  nudi- 
pes  aggreditur  :  ex  urbe  Jerosolymâ  remeans, 
mullas  perpessus  insidias,  venepcio  occumbit 
apud  urbem  Aicœam  Bithyniœ,  Calend.  Julii, 
ibique  intrn  S.  M.  Basilicam,  quod  nulli  alii 
mortalium  concessum  est,  honorificâ  donatur 
sepnlturâ.  16.  a.  37.  b.  c.  144.  a.  148.  b. 
166.  a.  n.  221.  d.  223.  b.  255.  e.  309.  c. 
347.  a.  350.  c.  386.  e.  401 .  a.  646.  c. 

Guillelmus  JSothus  septennis  aut  octennis 
puer  patri  succedit.  1 66.  a.  n.  221 .  d.223.  b. 
255.  e.  350.  c.  363.  c.  379.  a.  Norman- 
norum  plurimi-  Willclmo  Duci  fidelitatem  de- 
negant  :  seditiones  concitantur  :  discordia 
Principum  inter  se  conflictantium ,  propter 
Guillclmi  pueritiam ,  Normannorum  patriam 
atterit.  17.  b.  37.  c.  221.  d. 

Bruno  Comes  obit  A7K  Cal.  Junii.  640. 
a-b. 

Conradus  Imper ator  Nalivitatem  Christi 
Argentinœ  célébrai.  214.  a. 

Ilenrico  Régi  ImperatorisConradi  filio  des- 
ponsatur  fîlia  Chnut  Régis  Danorum.  213.  e. 
(Videann.  1036). 

Cnuto,  Rex  Angliœ,  obit  feriâ  IV,  Il  Id. 
mvembr.  6.  d.  40.  b.  213.  e.  282.  a.  309. 
c.  420.  a.  640.  b.  Filii  Cnut  patri  succe- 
dunl,  Ilaroldus  in  Angliâ,  Suein  in  Nort- 
manniâ  seu  Norvegiâ,  Hardecund  seu  Harde- 
cnut in  Daniel.  213.  e.  282.  a.  420.  a.  b. 
640.  b. 

Ilaroldus  ,  Angliœ  Rex,  novcrcam  suam 
de  Angliâ  effugat  in  Flandriam.  282.  a. 

Sancius,  Castellœ  et  Navarrœ  Rex,  obit  : 
Garsia  filius  ejus  régnât.  395.  n.  420.  a. 

l-J     i.?      lie 

Concilia  instituuntur  per  Aquitantam,  et 
Arelatensem  Lugdunensemque  Provincias,  ac 
per  univcrsam  Burgundiam,  ad  extinguenda 
privata bella, pacemquc firmandam.  142.  d.  n^ 

f 


XXIJ 


INDEX 


162.  e.  n.  Episcopus  quidam  sibi  delatas  cœ- 
litiis  liUeras  narrai,  quœ  pacem  moneant  in 
terra  renovandam.  122.  b  Isembertus  Epis- 
copus Pictavis  Synodum  habet,  ubi  magnam 
pacem  firrnal.  21 6.  e. 

Imperalor  Triburicnsi  Synodoàse  convo- 
catœ  prœsidcL  18.  d.  122.  a.b.  n.  214.  a.  n. 

Cerardus  ,  Cameracensis  Episcopus,  non- 
nisi  invitas accedit  Decretis  ab  Episcopis  circà 
pacem  latis  ,  tùm  quia  constiluliones  de  pace 
aut  bello  Regalis  juris,  non  Sacerdotalis  esse 
sentiebal,  twnpropter  perjurii  periculumcui 
exponebanlur  belligérantes  juris-jurandi  reli- 
gione  obstricti.  Eidem  Gerardo  non  magis  ar- 
rident  Décréta  circà  jejunium  sextœ  feriœ  et 
abstinentiam  septimœ  omnibus  propositam  pec- 
catoribus  tanquam  solam  sufficientem  satis- 
factionem  :  aiebat  enim  jejunium  in  sextâ  vel 
septimâferiâ  nec  omnibus  unum  esseimponen- 
dum,  nec  omnes  hoc  uno  jejunio  conlentos 
esse;  quia  non  est  una  omnibus  pœnitendi 
qualitas  :  hœc  sacramento  (irmare,  vel  sacra- 
menti  violationem  perjurio  augere  non  esse 
utile  :  his  contradicentes  excommunicare , 
infirmis  visitationem  vel  mortuis  sepulturam 
negari  esse  detestabile  :  sufj^cere  authentica 
Patrum  décréta  et  super  his  neglectis  imposi- 
tum  congruentis  pœnitentiœ  modum.  122. 
a-d.  123.  a.  142.  d.  n.  162.  e.  n.  163.  a. 
508.  d.  e.  509.  a.  b. 


Arnaldus  Vittabrensii,  Petragor.  Episc. 
obitpridiè  Idus  Julii.  287.  c.  Isembertus  Pic- 
taviensis  Episcopus  pergens  Romam,  vitâ  de- 
fungitur  apud  Paveiam  civitatem.  217.  a. 
Gebehardus,  Ratisbonens.  Episc.  obit:succe- 
dit  aller  Gebehardus.  6^0.  h.XIV  Calend. 
Octobr.  moritur  Ota,  Abbatissa  de  Confcngun. 
640.  b .  S.  Simeon  reclusus  Trevirensis  Cœlum 
cum  terra  commutât  Calendis  Junii.  194.  n. 
351 .  b.  Imo,  Abbas  S.  Juniani,  obit  :  suc- 
cessorem  habet  Richardum.  216.  d.  Rodulfus 
Abbas  Valciodori,  obit  :  Poppo,  Slabulensis 
Abbas,  Valciodori  Ecclesiam  regendam  sus- 
cipit.  252.  c. 

Gravissima  famés  in  universâ  terra,  qua- 
lem  nemo  mortalium  sevidisse  vel  audisse  me- 
miîiit,  quœ  per  septeni  annos  orbem  oppres- 
sit.  16.  d.  n. 

Anno    Chr.  1036. 

Initium  Belli  inter  Fulconem  et  filium  ejus 
Gaufridum-Martell.  29.  c.  286.  d.  n.  349.  b. 
Civitas  Andegava  horribili  conflagrat  incen- 
dia Kalend.  Octobr.  nihil  intra  muros  urbis , 
nec  ipsa  mater  Ecclesia  incombusta  remanet  : 
maxima  pars  suburbii  cum  tolo  Monasterio 
S.  Albini  flammis  dépérit.  217.  a.  (Vide 
ann.  1035). 

Balduinus  Barbatus,  Cornes  Flandr.  obit  : 
succedit  filiusejus  Balduinus Piuscognominat. 
461.  n.  (Vide  ann.  1035). 


raconte  qu'il  a  reçu  une  lettre  du  Ciel,  par  la- 
quelle on  l'avertit  que  la  paix  doit  être  ramenée 
sur  la  terre.  122.  b.  L'Evéque  Isembert  tient 
un  Concile  à  Poitiers,  où  il  fait  des  Réglemens 
pour  maintenir  la  paix.  216.  e. 

L'Empereur    préside   au  Concile  qu'il  avoit 
assemblé  à  Tribur.  18.  d.  122.  a.  b.  n.  214.  a.  n. 

Ce  n'est  que  malgré  lui  que  Gérard,  Evêque 
de  Cambrai,  reçoit  les  Décrets  des  Evéques  au 
sujet  de  la  Paix.  Il  pensoit  qu'il  n'appartenoit 
qu'à  l'autorité  Royale  et  non  pas  à  la  jurisdiction 
Ecclésiastique  de  se  mêler  de  la  paix  ou  de  la 
guerre  :  il  trouvoit  de  l'inconvénient  à  exposerau 
danger  de  se  parjurer  les  guerriers  que  l'on  obli- 
geoitpar  serment  à  garder  la  paix.  Gérard  n'ap- 
prouve pas  davantage  les  Décrets  publiés  par 
les  Evéques  au  sujet  du  jeûne  du  Vendredi  et  de 
l'abstinence  du  Samedi  imposés  aux  pécheurs, 
comme  une  satisfaction  unique  et  suffisante  à 
tous:  Il  disoit  que  l'on  ne  devoil  pas  assujettir 
tous  les  fidèles  à  cette  observance,  et  qu'elle  ne 
suffisoit  pas  à  tous  les  pécheurs,  puisque  la  pé- 
nitence devoit  être  proportionnée  à  la  qualité 
du  péché  et  aux  différentes  circonstances  où  se 
pouvoient  trouver  les  pénitens  :  qu'il  n'étoil  pas 
utile  d'obliger  par  serment  à  se  soumettre  à  ces 
Décrets,  et  d'exposer  au  parjure  ceux  qui  le 
violeroient  :  que  c'étoit  une  chose  détestable 
d'excommunier  ceux  qui  y  contreviendroient, 
de  leur  interdire  les  secours  corporels  dans  la 
maladie  et  la  sépulture  après  la  mort  :  qu'il  suf- 
fisoit de  s'en  rapporter  aux  Décrets  authentiques 
des  SS.  PP.  et  d'imposer  une  pénitence  conve- 
nable à  ceux  qui  négligeroient  de  s'y  soumettre. 
122.  a-d.  123.  a.  142.  d.  n.  162.  e.  n. 
163.   a.  508.  (/.   e.   509.  a.  b. 

Arnaud  de  Vitabre,  Evêque  de  Périgueux, 
meurt  le  14  de  Juillet.  287.  c.  Isembert, 
Evêque  de  Poitiers,  allant  à  Rome ,  meurt  à 
Pavie.  217.  a.  Mort  de  Gebehard,  Evêque  de 
Ratisbonne  :  un  autre  Gebehard  lui  succède. 
640.  b.  Ota  ,  Abbesse  de  Confengun,  meurt  le 
18  de  Septembre.  640,  b.  S.  Siméon  reclus  de 
Trêves  étoit  mort  le  1  de  Juin.  194.  n.  351.  b. 
Mort  de  l'Abbé  de  S.  Junien  Imon,  à  qui  l'on 
donne  Richard  pour  successeur.  216.  d.  De 
Rodulfe,  Abbé  de  Vaisor,  dont  le  Monastère 
est  confié  aux  soins  de  Poppon,  Abbé  de  Sta- 
vélo.  252.  c. 

Grande  famine  par  toute  la  terre;  de  mé- 
moire d'homme,  on  n'en  avoit  vu  de  semblable  : 
elle  dure  sept  ans.  16.  d.  n. 

l'an  1036  de  J.  C. 

Commencement  de  la  guerre  entre  Foulques 
et  son  fils  Geoffroi-Martel.  29.  c.  286.  d.  n. 
349.  b.  Le  1  Octobre,  la  ville  d'Angers  est 
consumée  par  un  affreux  incendie  ;  tout  est 
brûlé  dans  l'enceinte  des  murs,  l'Eglise  Cathé 
drale  n'est  pas  épargnée  La  plus  grande  partie 
du  Fauxbourg  et  toute  I  Abbaye  de  S.  Aubin 
deviennent  la  proie  dos  flammes.  317.  a.  (Voyez 
l'an  1035). 

Mort  de  Raudouin  le  Rarbu,  Comte  de  Flan- 
dres ;  son  fils  Baudouin,  surnommé  le  Pieux,  lui 
succède.  461.  n.  {Voyez  l'an  1035). 


GHRONOLOGICUS. 


xxiij 


Herbert^  surnommé  Eveille-Chien  ,  Comte 
du  Maine,  meurl  le  1  5  de  Février  ou  le  13  Avril. 
Hugues  II  lui  succède  sous  la  tutele  d'Herbert- 
Baccon,  son  oncle.  632.   c.  e. 

L'Empereur  Conrad  passe  la  fête  de  la  Puri- 
fication de  N.  D.  à  Ausbourg,  où  dans  une  As- 
semblée publique,  il  confère  à  Conrad,  son 
cousin,  le  Duché  de  Carinthie,  qu'il  avoit  ôté 
à  Adalbéron  criminel  de  leze-Majesté.  Il  cé- 
lèbre la  fête  de  Pâques  à  Ingelheim,  et  celle  de 
Noël  à  Vérone.  640  c.  d. 

Vers  la  fin  de  l'année  ,  l'Empereur  Conrad 
marche  en  Italie  pour  apaiser  les  troubles  qui 
s'y  étoient  élevés.  420.  n. 

Henri,  fils  de  l'Empereur,  et  Roi  de  Germa- 
nie, épouse  Gunhilde,  fille  de  Canut  ,  Roi 
de  Dannemarc  et  d'Angleterre.  5.  b.  ?m.  118.  e. 
163.  6.202.  b.  214.  a.  293.  e.  351.6.  420.  c. 
{Voyez  Van  1035).  La  Reine  Gunhilde  est 
couronnée  le  jour  de  la  fête  des  SS.  Apôtres, 
et  reçoit  le  nom  de  Cunégonde  dans  la  cérémo- 
nie de  son  Couronnement.  214.  a.  {La  Chro- 
nique de  Lie(/e  rapporte  mal  à  propos  le  mariage 
de  Cunégonde  à  Vannée  1032). 

Apres  la  mort  de  Canut,  Roi  d'Angleterre, 
son  fils  Ilardecnut  ou  Canut,  règne  en  Danne- 
marc. 351 .  6.  Harold,  son  second  fils,  règne  en 
Angleterre  quatre  ans.  173.  rf.  et  quatre  mois. 
351.  6.  Ilardecnut  demeuroit  dans  le  Royaume 
de  Dannemarc  que  son  père  lui  avoit  laissé. 
Les  deux  autres  fils  d'Emme  et  d'Ethelred  II 
étoient  alors  en  Normandie.  Harald,  Roi  d'An- 
gleterre ,  envoie  sous  le  nom  d'Emme  une 
lettre  à  Edouard  et  à  Alfred,  pour  les  inviter 
à  venir  promptement  se  mettre  en  possession  du 
Koyaume  d'Angleterre.  Alfred  le  plus  jeune  des 
deux  se  fie  à  cette  fausse  lettre  :  il  n'est  pas 
plutôt  arrivé  en  Angleterre,  qu'il  est  arrêté 
par  l'ordre  d'Harald  :  on  lui  crevé  les  yeux,  et  il 
meurt  misérablement  dans  l'isle  d'Ely.  6.  e.  7. 
a-d.  40.  c,  75.  c.d.  148.  c.  n.  Après  la  mort 
de  Canut  [et  non  pas  d' Ilardecnut)  ,  les  Grands 
d'Angleterre  députent  à  Alfred  pour  l'engager 
à  monter  sur  le  trône.  Alfred  amené  avec  lui 
un  grand  nombre  de  Normans  :  ils  sont  presque 
tous  égorgés  par  le  conseil  du  Comte  Godwin  : 
Alfred  est  pris  ,  et  meurt  après  avoir  eu  les 
yeux  crevés.  166.  b-d.  309.  e.  637.  d.  e. 
638.  a. 

Les  Danois  et  les  Bourgeois  de  Londres 
élisent  Harold  pour  Roi.  Les  Anglois  aiment 
mieux  avoir  pour  Roi  un  des  fils  d'Ethelred, 
qui  étoient  alors  en  Normandie,  ou  Hardecnut, 
Roi  de  Dannemarc,  fils  de  Canut  el  de  la  Reine 
Emme.  Le  Comte  Godwin,  alors  zélé  défen- 
seur de  la  justice,  se  déclare  le  protecteur  des 
Princes  pupilles,  conserve  sous  sa  garde  la 
Reine  Emme,  et  les  Trésors  du  Roi  ;  il  écarte 
leurs  adversaires  par  son  crédit  ;  mais  enfin  il 
est  obligé  de  céder  à  la  force  et  au  nombre.  1 73. 
d.  309.  p.  310.  a. 

La  Reine  Emme,  effrayée  du  massacre  de 
son  fils,  s'enfuit  en  Flandres  :  elle  y  est  reçue 
avec  honneur  par  le  Comte  Baudouin  et  par 
sa  femme  Adèle,  fille  de  Robert  ,  Roi  de 
France,  et  de  la  Reine  Constance:  elle  y  passe 
trois  ans  en  sîireté.  6.  d.  e.  7.  a.  d.  310.  a. 

Le  22  Août,  Ranimire,  fils   du  Roi  Sanche, 


Herbertus  ,  cognomine  Evigilans-Canem , 
Cornes  Cenom.  obit  15  Calend.  Martii  ,  aut 
Idib.  April.  Succedit  Ilugo  II  sub  lutelâ  lier- 
berti-Bacconis,  avunculi  sui.  QS2.  ce. 

Conradus  Imperator  Purifirationem  S.  M. 
Augustœ  pergit ,  uhi  publicum  habet  Con- 
ventum ,  in  quo  Ducalum  Carintin.  ab  Adal- 
beronc  Majestatis  reo  sublatum  Conrado  pa- 
trueli  suo  committit.  Pasc/ia  célébrai  apud 
Engilenheim,  Veronœ  Natale  Domini.  640. 
c.  d. 

Exeunte  anno,  Imperator  Conradus  ad 
compcscendos  rebelles  in  Ilaliam  sese  confert. 
420.  n. 

Ilenricus  ,  Rex  Germaniœ,  Imperatoris  fi- 
lius,  uxorem  ducit  Gtinhildim  Cnutonis  Dano- 
rum  et  Anglorum  Régis  filiam.  5.  b.  nn. 
118.  e.  163.  b.  202.  b.  214.  a.  293.  e. 
351 .  b.  420.  c.  (Vide  ann.  1035).  Cunihild 
Regina  in  Natali  Aposlolorum  coronam  acci- 
pit ,  mxdato  nomine  in  benedictione ,  Cuni- 
gund  dicitur.  214.  a.  (Malè  refertur  illud 
conjugium  ad  ann.  1032.  à  Chron.  Leod.) 

Defuncto  Cnutone  ,  Anglorum  Rege  ,  Har- 
decnutus  filius  ejus  régnât  in  Daniâ.  351 .  b. 
Haroldus  alterejus  filius  régnât  in  Angliâ  an- 
nis  quatuor.  173.  d.  et  quatuor  mensibiis.Z^i. 
h.  Hardecmitus  Danorum  in  Regno  sibi  ^à 
pâtre  tradito  morabatur.  Duo  alii  (îiii  Ernmœ 
et  Ethelredi  II  in  Normanniœ  finibus  dege- 
bant.  Ilaraldus,  Rex  Angliœ,  Ernmœ  nomine 
subdolam  mittit  epistolam  ad  Eduardum  et 
Alfridum  ut  eorum  alter  ad  regendam  An- 
gliam  properaret  :  crédit  natu  minor  Alfri- 
dus  :  vix  Britanniam  ingresus ,  jussu  lia-' 
raidi  captus,  effossis  luminibus  apud  insulam 
Heli  miserh  intcrit.  6.  e.  7.  a-d.  40. c.  75. 
c.  d.  148.  c.  n.  Mortuo  Cnutone  (malè  Har- 
decnut,)  Proceres  Anglorum  nuncios  mittunt 
ad  Alvredium  ut  Regno  potilurus  adveniat  : 
Alvredius  multos  secum  Normannos  in  An- 
gliam  adducit  ;  sed  Godwini  Comitis  suasu 
interficiuntur  ISormanni  ferl  omnes  :  ipse 
Alvredius  capitur,  et  erutis  oculis  moritur. 
166.  b-d.  309.  e.  637.  d.  e    638.  a. 


Haroldum  eligunt  Dani  et  Londoniœ  cives. 
Angli  volunt  magis  unum  ex  filiis  Ethelredi  j 
qui  in  Nonnamiiâ  degebant ,  vcl  Ilardecnu- 
tum  plium  Cnutonis  ex  Emma  ,  qui  tune  in 
Danamarchia  erat ,  Regem  habere.  Godwi- 
nus  Cornes  tune  maximus  justitiœ  pugnator  , 
pupillorum  tutorem  se  professus ,  Reginam 
Emmam  et  regias  gazas  custodiens  ,  resisten- 
tes  umbone  nominis  sui  aliquandiù  dispulit  ; 
sed  tandem  vi  et  numéro  impar ,  cessit  vio- 
lentiœ.  173.  d.  309.  e.  310.  a. 

Emma  Regina  scelere  perculsa ,  fugam  pa- 
rât ad  Flandrenses  :  à  Balduino  hujus  Pro- 
vinciœ  Marchione  et  conjugc  Athalâ  Frari' 
corum  Régis  Roberti  et  Reginœ  Conslantiœ 
filiâ  ,  honorificè  recipitur.  Ibi  triennium  secu- 
rum  agit.  6.  d.  e.  7.  a.  d.  3]0.  a. 

Die  22  Aug.  Ranimirus  proies  Sanctionis 


XXIV 


INDEX 


Reyis  accipit  uxorem  Gilhergam  filiam  Comi- 
tis  Uernardi-liotgeri  et  Garsindœ  ,  quavi  de- 
derunt  ipsi  Hichardus  ,  Episcopus  Bir/orr.  et 
Proconsules  Levitancnses  Garsias-Forto  et 
Gielm-Forlo  fratrcs  uterini.  116.  n. 

Hymberlus  Parisiens.  Episcop.  dal  librum 
Sacramentontm  S.  Benigno  Divion.  Ecclesiœ 
Patrono.  U20.  h.  en.  Gervasius  de  Caslro- 
Ledi,  avunculi  sui  Avesgaudi  Sedetn  Ceno- 
manensem  suscipit.  Uerbertus,  Cornes,  cogno- 
mine  Bacco ,  avunculus  Jlerberti ,  per  duos 
annos  aditum  Gervasio  prohibet.  135.  c. 
443.  n. 

Walterius  Abbas  ordinalnr  S.  Albini  An- 
deg.2S6.  d.  421.cl.  n. 

Theodoricus  ,  Abbas  Gemmeticensis ,  obit  : 
succedit  Guillelmus.  386.  d. 

Burghardus ,  Lugduiiensis  Archiep.  imô 
tyrannus  et  sacrilegus  ,  cùm  Udalricum  Se- 
legeri  filium  belle  peteret ,  ab  ipso  vie  tus  et 
capius  ,  Imperatori  adductus  ,  ferro  compe- 
ditus  et  custodiâ  mancipatus ,  multis  annis 
detinetur  invinculis.  18.  e.  (Vide ad annum 
1034). 

Tempore  Hug.  II ,  Abh.  EcclesiaS.  Pétri 
Lob.  dedicatur  Idibus  Januarii ,  ab  Episcopis 
Raginardo  Leod.  et  Gerardo  Camerac.  415. 
a.  Idib.  Febr.  420.  a. 

Piligrinus  Coloniens.  Archiep.  obit  IX  Cal. 
Septembr.  Successorem  habel  Henrimannum  hu- 
jus  nominis  II.  73.  b.  202.  b.  640.  c. 

Anno  Chr.    1037. 

Henricus  I ,  Francorum  Rex ,  factam  ab 
Hillone  Milite  Ecclesiœ  Collegiatœ  S.  Bartho- 
lomœi  Bellovac.  fundationent  confirmât  in 
Paint.  Compend.  573.  a. 

Fiilco ,  Cornes  Andegavensis ,  filius  Gau- 
fridi  ,qui  cognominabatur  Grisia-Gonella,super 
Meduanam  castellum  firmat  quod  ex  nomine 
cujusdam  villici  sui  Castrum-Gunterii  appel- 
/a/.268.  n. 

Willelmo  Aquitan.  Duce  et  Pict.  Comité 
mortuo,  Pictavenses  Odoiiem  Comitem,  ger- 
manum  ejus  ex  pâtre,  ab  Gasconiâ  convocant. 
217.  a.  Gastinenses  Andegavorum  auxilio 
Germundum  castrum  conslruunt,  Guillelmo 
Partiniacensium  in  eodem  Castro  Principe. 
IM.b. 

Raginaldus ,  Burgundiœ  Cornes  ,  Guillelmi 
Comitis  filius,  Amadœi  Abbatis  precibus , 
Flaviniacensi  Monast.  dat  apud  Salinam  vil- 
lam  aream  unam  cum  Gaïdar iâ  ad  saletn 
conficiendum.  421 .  a. 

Budicus ,  Nannetensis  Cornes,  obit.  412.  d. 

Magalona  per  Arnaldum  Episcopum  res- 
tauratur  trecentis  annis  post  urbis  eversio- 
nem  à  Carolo  Martello  contra  Sarracenos  bel- 
ligérante. 454.  nn. 

Imperator  Conradus ,  generali  Conventu 
apud  Salernum  oppidum  habita,  Mediola- 
nensem  Episcopum  infidclitatis  notatum  Aqui- 
leiensi  Patriarchce  Popponi  servandum  com- 
inittit.  420.  c.  421 .  b.  Mediolanensis  Episc. 
à  Poppone  liberim  habitus ,  fugâ  evadit  : 
redit  Mediolanum  :  civitate  muni  ta ,  tolum 
annum  temerariâ  transgressionc  legum  con- 
temptor  residet.  420.  c.   421 .  b.  Consentien- 


reçoit  pour  épouse  Gilberge,  fille  du  Com'.e 
Bernard-Roger  et  de  Garsinde,  des  mains  de  Ri- 
chard, Evêque  de  Bigorre,  et  de  Garsie-Forto  et 
Guillaume-Forto,  frères  de  mère,  et  Vicomtes 
de  Lavedan.    116.  n. 

Imbert,  Evêque  de  Paris,  offre  un  Sacra- 
mentaire  à  S.  Bénigne,  patron  de  l'Eglise  de 
Dijon.  420.  b.  c.  n.  Gervais  de  Châleau  du 
Loir  est  fait  Evêque  du  Mans  à  la  place  de  son 
oncle  Avesgaud.  Le  Comte  Herbert  Baccon, 
oncle  d'Herbert,  empêche  pendant  deux  ans 
Gervais  de  prendre  possession  de  son  Siège. 
135.  c.   443.  n. 

Wautier  est  ordonné  Abbé  de  S.  Aubin  d'An- 
gers. 286.  d.  421 .  d.  n. 

Mort  de  Thierri,  Abbé  de  Jumieges  :  Guil- 
laume lui  succède.   386.  d. 

Burghard  ,  Archevêque  de  Lyon,  ou  plutôt 
usurpateur  sacrilège  de  ce  Siège,  est  pris  par 
Udalric,  fils  de  Séleger,  à  qui  il  faisoit  la  guerre  ; 
on  l'amené  à  l'Empereur  ;  il  est  mis  aux  fers 
dans  une  prison  où  il  reste  plusieurs  années. 
18.  e.  {Voyez  l'an  1034). 

Raginard,  Evêque  de  Liège,  et  Gérard, 
Evêque  de  Cambrai,  dédient  l'Eglise  de  S.  Pierre 
de  Lobbes,  du  tems  de  l'Abbé  Hugues  II,  le  1 3 
de  Janvier.    415.  a.  le  13  de  Février.  420.  a 

Péiegrin,  Archevêque  de  Cologne,  meurt  le 
24  d'Août.  Hériman  II  lui  succède.  73.  b.  202. 
b.  640.  c. 

L'on  1037  de/.  C. 

Henri  I,  Roi  de  France,  étant  au  Palais  de 
Compiegne,  confirme  la  fondation  de  l'Eglise 
Collégiale  de  S.  Barthélemi  de  Beau  vais,  faite 
par  Ilillon  ,    Chevalier.    573.    a. 

Foulques,  Comte  d'Anjou,  fils  de  Geoffroi- 
Grise-Gonelle,  bâtit  sur  la  Maine  un  château, 
qu'il  nomme  Château-Gontier  du  nom  d'un  de 
ses  Vassaux.  268.  n. 

Après  la  mort  de  Guillaume ,  Duc  d'Aqui- 
taine et  Comte  de  Poitiers,  les  Poitevins  rap- 
pellent de  Gascogne  le  Comte  Eudes,  son  frère 
de  père.  217.  a.  Ceux  de  Gastines  construisent 
le  château  de  Germond,  avec  le  secours  des 
Angevins  ;  Guillaume  de  Partenaj  est  Comman- 
dant  de  ce  Château.  217.  b. 

Raginald  ou  Renaud,  Comte  de  Bourgogne, 
fils  du  Comte  Guillaume,  donne  à  l'Abbayé  de 
Flavigny,  à  la  prière  de  l'Abbé  Amadée,  une 
place  à  Salins  avec  une  Chaudière  pour  faire  du 
sel.  421 .  a. 

Mort  de  Budicus,  Comte  de  Nantes.  412.  d. 

Arnaud,  Evêque  de  Maguelonne,  rebâtit 
cette  ville  trois  siècles  après  que  Charles  Mor- 
tel l'eut  ruinée,  dans  la  guerre  qu'il  faisoit  alors 
aux  Sarrasins.  453.  nn. 

L'Empereur  Conrad  tient  une  Assemblée  gé- 
nérale à  Salerne  ;  il  fait  arrêter  l'Evêque  de  Mi- 
lan, suspect  d'infidélité,  et  le  confie  à  la  garde 
de  Poppon,  Patriarche  d'Aquilée.  420.  c.421. 
b.  Le  Patriarche  le  gardant  avec  trop  de  né- 
gligence, l'Evêque  s'enfuit,  retourne  à  Milan, 
fortifie  la  ville  où  il  se  maintient  pendant  un  an 
au  mépris  des  loix.  420.  c .  421 .  b.  Il  attire  dans 
son  parti  les  Evêques  de  Verceil,   de    Crémone 

et 


CHRONOLOGIGUS. 


XXV 


et  de  Plaisance  ;  et  de  concert  avec  eux  ,  il 
traite  avec  Eudes,  Comte  de  Champagne,  pour 
secouer  le  joug  de  l'Empereur  ,  et  introduire  le 
Comte  dans  l'Empire  par  le  moyen  de  leurs 
complices.  420.  (/.  640.  </.  L'Empereur  assiège 
l'Evêque  rebelle  dans  Milan  pendant  une  année 
entière.  420.  d.  640.  d.  La  belle  mère  d'Hé- 
riman,  Duc  de  Souabe,  foit  arrêter  par  ses 
Gardes  les  envoyés  des  Conjurés ,  et  les  envoie 
à  l'Empereur.  Les  Evêques  de  Plaisance  ,  de 
Crémone,  de  Verceil  et  les  autres  Evêques  cri- 
minels de  leze-Majesté ,  qui  étoient  entrés 
dans  la  conjuration  de  l'Archevêque  de  Milan  et 
de  l'usurpateur  Eudes,  sont  exilés  dans  différens 
endroits  au-delà  des  Alpes,  et  condamnés  à  la 
prison  par  un  Décret  du  Sénat.  123.  b.  214.  a. 
420.  d.  €.  422.  d.  640.  d. 

Mort  des  Comtes  Sigefroy  et  Dancmar.  640. 
e. 

L'Empereur  Conrad  entre  à  Capoue  la  veille 
de  la  Pentecôte.  Le  jour  de  la  fête,  il  est  cou- 
ronné. 421.  c.  Pendant  la  Messe  solemnelle  sui- 
vant la  coutume.  123.  c. 

Eudes,  Comte  de  Champagne  et  usurpateur 
du  Royaume  de  Bourgogne,  entre  en  Lorraine , 
il  prend  Bar,  il  livre  le  combat  au  Duc  Go- 
zelon,  il  est  défait  et  tué  en  s'enfuyant.  Les 
vainqueurs  le  tuent  sans  le  connoître,  et  trou- 
vent le  lendemain  son  corps  tout  nud  dans  la 
foule  des  morts.  On  apporte  son  étendard  à 
l'Empereur  en  Italie.  5.  h.  8.  (/.  19.  a.  59.  d. 
73.  b.  n.  118.  c.  143.  b-e.  n.  160.  b.  163.  c. 
171.  6.  196.  (/.  202.  b.  n.  214.  a.  b.  215.6. 
249.  b.  261.  a.  293.  e.  344.  a.  347.  c.  351. 
en.  364.  c.  387.  d.  399.  b.  421.  a.  b.  n.  455. 
c.  d.  n.  456.  a.  Eudes  est  tué  le  18  de  Novem- 
bre. 415.  b.  420.  n.  Richard,  Abbé  de  Ver- 
dun, et  Roger ,  Evéque  de  Châlons-sur-Marne  , 
envoient  son  corps  tout  déchiré  à  sa  femme  ; 
il  est  enterré  à  Marmoutiers-les-Tours.  143.  e. 
144.  a.  Plusieurs  grands  Seigneurs  périssent  dans 
ce  combat.  Le  Comte  Manassès ,  Eurvin  et 
Didon  y  sont  tués,  et  sont  enterrés  à  Verdun. 
Waleran,  Comte  de  Breteuil,  blessé  dangereuse- 
ment par  Godefroi  fils  du  Duc  Gozelon ,  de- 
mande la  vie  et  les  membres  :  il  se  fait  ensuite 
Moine  à  Verdun  sous  l'Abbé  Richard.   144.  a. 

Les  François  et  les  Bourguignons  ligués  avec 
Eudes,  méditent  une  irruption  dans  l'Empire. 
Gozelon,  Duc  de  Lorraine,  vient  à  Liège  ex- 
horter l'Evêque  Réginard  à  lui  donner  du  secours, 
et  à  défendre  la  Lorraine  et  l'Empire.  171.  c. 
L'Evêque  lui  promet  du  secours ,  et  levé  une 
armée  :  il  seconde  avec  ses  troupes  Gozelon 
dans  le  combat  contre  le  Comte  Eudes  :  l'aile 
gauche  des  Lorrains  étant  renversée,  l'Evêque 
et  les  siens  soutiennent  seuls  le  choc  des  enne- 
mis :  il  se  comporte  en  habile  Capitaine  et  en 
brave  soldat  :  il  fait  un  grand  carnage  des  en- 
nemis ;  et  après  avoir  remporté  une  victoire 
complète,  il  revient  à  Liège  où  il  offre  à  Dieu 
le  saint  Sacrifice  pour  ceux  des  siens  qui  avaient 
été  tués  dans  cette  expédition.  171.  d.  e.  172. 
a.  b.  Albert,  Comte  de  Namur,  qui  étoit  avec 
l'Evêque,  est  tué  après  avoir  vendu  chèrement 
sa  vie.  172.  a. 

Dédicace  de  l'Eglise  de  N.  D.  de  Chartres  le 
17  Mai.  217.  a.  le  17  d'Octobre.  29.  c.  n. 

Tome  XI. 


tibus  Episcopis  Vercellcnsi,  Cremonensi,  Pla- 
centino,  per  nuntios  agit  cum  Odone  Campaniœ 
Comité,  ut  Augusto  fugato  aut  negato  ,  in  Ro- 
manum  Impcrium  suo  suorumque  complicium 
juvamine  introducatur.  U20.  d.  640.  d.  /»»- 
perator  rebellantcm  Episcopum  in  Mediolano 
per  annum  integrum  obsidet.  420.  d.  640.  d. 
Socrits  Ilerimanni  Suevorum  Ducis ,  missis 
satellilibus,  conspiratorum  legatos  comprehen- 
sos  Imperatori  transmittit.  Episcopi  Placenti- 
nus ,  Cremonensis ,  Verceltensis  et  alii  Epis- 
copi Majestatisrei,  quia  cum  Archiep.  Media- 
lanensi  et  Odone  Tyranno  revelaverant,  ex 
Senatûs  décréta  in  diversa  laça  trans  Alpet 
ducunlur  custodiœ  delegandi.  123.  b.  214.  a. 

420.  d.  e.  422.  d.  640.  d. 

Sigifridus  et  Dancmarus  Comités  abeunt. 
640.  e. 

Conradus  Imperator  vigiliâ  Pentecastes  Ca- 
puam   ingressus ,   die  Pentecastes  coronatur. 

421.  c.  Intrà  Missarum  salemnia pro  consue- 
tudine.  123.  c. 

Odo,  Campaniœ  Cornes  et  Burgundiœ  in- 
vasor  ,  Lotharingiam  aggreditur ,  Barrum  ca- 
pit ,  cum  Gozelone  Duce  conserto  prœlio  vin- 
citur  :  fugiens  occiditur ,  ab  ipsis  victoribits 
ignaratus  ;  crastinâ  die  inter  vulgus  nudus 
invenitur.  Vexillum  ejus  Cœsari  in  îlaliam 
allatum.  5.  b.  8.  d.  19.  a.  59.  d.  73.  b.  n. 
118.  c.  143.  b-e.  n.  160.  b.  163.  cl  71. 
b.  196.  d.  202.  b.  n.  214.  a.  b.  215.  b. 
249.  b.  261.  a.  293.  e.  344.  a.  347.  c. 
351.  c.  n.  364.  c.  387.  d.  399.  b.  421. 
a.  b.  n.  445.  c.  d.  n.456.  a.  Odo  interfici- 
turXYII  Calcnd.  Decemb.  415.  b.  420.  n. 
Richardus,  Virdum.  Abbas,  et  Rogerius,  Ca- 
talaunensis  Episcopus,  corpus  lacerum  Odonis 
reddunt  uxori  ejus  ;  sepelitur  Turonis  apud 
Majus-Monasterium.  143.  e.  144.  a.  Multi 
Proceres  in  hoc  prœlio  perimiintur.  Manassès 
Cames,  Eurvinus  et  Dida  in  prœlio  occisi  Vir- 
duni  sepeliuntur.  Walerannus,  Cornes  Britu- 
liens.  à  Godefrida  Gozelonis  Ducis  filio  gra- 
viter vulneralus,  vilam  poscit  et  r.iembra,  et 
apud  Virdunum  sub  regimine  Rie  hardi  fil  Ma- 
nachus.  144.  a. 

Francigenis  et  Burgundis  cum  Odone  can- 
juratis ,  irruptionem  in  Regnum  Romanum 
meditantibus ,  Gozelo ,  Dux  Lotharingiœ  Lea- 
dium  venit  :  Episcopum  Reginardum  obtesta- 
tur  ut  sibi  et  omni  Lotharingiœ  atque  uni- 
verso  subveniat  Imperio.  1 71 .  c.  Episcopus 
Leod.  suum  pollicetur  auxilium,  atque  exer- 
citum  parai  :  Gozelonem  cum  suis  in  prœlio 
adversùs  Odonetn  adjuvat  :  sinistro  cornu 
Lolharingorum  protrilo,  hostium  irnpetum  so- 
ins cum  suis  sustinet.  Militis  ac  Ducis  vices 
slrenue  per  agit.  Magnam  stragcm  hostium 
facit,  victariâque  plenâ  potitus,  Leodium  re- 
dit, et  pro  cunctis  suorum  in  expeditione 
occisit  offert  Deo  sacrificium.  171.  d.e. 
172.  a.  b.  Albertus,  Cames  Namucensis,  qui 
cum  Episcopo  Leod.  erat,  non  inultus  peri- 
mitur.  172.  a. 

Dedicatio  EcclesiœS.M.  Carnalensis.  1  C).Cal. 
Junii.  217.  a.  16  Calen.  Novembr.  29.  c.  n. 


XXVJ 


INDEX 


llohertus  Rolhomagms.  Arcliiep.  obit,  eut 
succedit  Malgerius  ex  fratre  suo  iiepos.  166. 
b.  379.  a.  386.  e.  Guillelmo,  Abbati  Gem- 
metkensi  ,  hoc  anno  defuncto  succedit  Rober- 

tus.  387.  a. 

Gaufredm  fit  Abbas  Vezeliacemù.  384.  d. 

Hugo,  C/trysopolitanœ  Sedis  Archiepisc.  dat 
S.  Benigno  Divion.  Ecclesiam  sitam  in  Burgo 
Salinis,  sacratam  in  honoreSS.  Symphorianiet 
Agathœ,  in  quâ  S.  Anatolius  quiescit,  indic- 
tione  Y,  Episcopatûs sui annoYI .  15.  a. 

Herimannus  Coloniœ  ordinatur  archiepisc. 
163.  c.  Bruno  Mindensis  Prœsul  in  sancto 
die  Pentecosles  Episcopalem  unciionem  abHe- 
rimanno  Coloniensi  Metropolitano,  in  campo 
juxtà  Mediolanum,  astantibus  Impcratore  et 
Rege  cum  quampluribus  regni  Primoribus  , 
suscipit.  6^0.  d. 

Dedicatio  Ecclesiœ  B.  Agerici  Virdun.  à 
Remberto  Prœsule  cûnditœ.  421.  c.  n. 

Eclipsis  Solis  XIV  Calend.  Maii,  die  Lunœ 
post  octavas  Paschœ:  horâ  dieiprimâ,  Sol  ami- 
sit  radios  suos  ,  et  apparuit  in  eâ  specie  qua 
solet  Luna  H  apparere  ;  et  circa  horam  ter- 
tiam,  speciem  Lunœ  V  habuit  ;  et  post  pau- 
lulùm,  Lunœ  VIII.  1 60.  a.  351 .  en.  Ab horâ 
IV  usque  penh  VI,  non  ut  mos  est.  421 .  b. 


Liger  fluvius  sua  littora  bis  transgressus  , 
magna  in fertdetrimenla.  160.  a. 

Anno  Chr.    1038. 

Odone  Comité  anno  super iori  apud  Barrum 
perempto ,  filii  ejus  Theobaldus  et  Stephanus 
paternam  hœreditatem  inter  se  dividunt  : 
Theobaldus  natu  major  Carnotensem  urbem  et 
Turonensem  sibi  vindicat  :  Stephanus  Melden- 
sium  et  Tricassinorum  civitates  sortitur.  Ambo 
more  suorum  patrum  ,  qui  semper  infidi  Re- 
gibus extiterunt,  contra  Regem  Franc.  Hen- 
ricum  rebellant.  159.  b.  160.  b.364.  d.  n. 
399.  b.  455.  d. 

Ermengaudus ,  Cornes  Vrgelli ,  peregrinus 
Jerosolymis  obit.  290.  d. 

Willelmo  Domino  Normann.  adhuc  in  œ- 
tate  puerili  cum  Rege  Francorum  manente  , 
Normannia  Fiscus  Regaliserat.  166.  b.  n. 

iSormanni  in  Apuliâ  copiis  à  Normannia 
adduciis,  patenter  agunt,  vicinisque  gentibus 
terrorem  sui  nominis  incutiunt.  163.  c.  352. 
a.  Primùm  in  Siciliam  accedunt  :  à  Grœcis 
eorum  gloriœ  invidentibus  malè  habentur. 
428.  b.  n. 

Connigund  Imperatrix  obit  V  Nonas  Mar- 
tii,  et  Spirœ  sepelilur,  ex  Mariano  Scoto, 
cujus  Chronologia  in  multis  titubai.  73.  b. 
(  Vide  ad  annum  1 033  ) .  Mense  Julio  in 
Italiâ  pestilentia  exercitum  Imper atoris  inva- 
dit  ,  plurimos  exlinguit.  19.  a.  inter  quos 
Chunihildis  Regina  obit  XVII  Calend.  Au- 
gusti.  19.  a.  XV Calend.  Aug.  214.  b.  (Fi- 
des  igitur  non  habenda  Alberico  Trium- 
Fonlium  narranti  de  Gunhilde,  quôd  adul- 
terii  accusata  et  duello  absoluta,  viro  suo 
dato  répudie,  sanctiuionialis  habitum  sump- 


Mort  de  Robert  ,  Archevêque  de  Rouen  ; 
Manger  son  neveu  lui  succède.  166.  b.  379.  a. 
386.  e.  Robert  succède  à  Guillaume  ,  Abbé 
de  Jumiéges,  mort  cette  année.  387.  a. 

GeofTroi  est  fait  Abbé  deVézelai.  384.  d. 

Hugues,  Archevêque  de  Besançon,  la  sixième 
année  de  son  Episcopat,  Indiction  V  ,  donne  à 
l'Abbaye  de  S.  Bénigne  de  Dijon  l'Eghse  de 
S.  Symphorien  et  de  sainte  Agathe,  où  repose 
S.  Anatole,  situé  dans  le  Bourg  de  Salins.  15.  a. 

Hériman  est  ordonné  Archevêque  de  Colo- 
gne. 163.  c.  Il  sacre  Brunon,  Evêque  de  Min- 
den,  le  jour  de  la  Pentecôte  dans  une  plaine 
auprès  de  Milan,  en  présence  de  l'Empereur  et 
du  Roi  et  d'un  grand  nombre  de  Grands  Sei- 
gneurs. 640.  d. 

Dédicace  de  l'Eglise  de  S.  Airy  de  Verdun 
que  l'Evêque  Rembert  avoit  construite.  421 .  c.  n. 

Eclipse  de  Soleil  le  18  Avril,  le  lundi  de  la 
Quasimodo  ;  à  la  première  heure  du  jour,  le  Soleil 
perdit  ses  rayons,  et  son  disque  parut  comme 
celui  de  la  Lune  au  second  jour  :  vers  la  troisième 
heure,  comme  celui  de  la  Lune  dans  son  cin- 
quième, et  peu  à  près  comme  la  Lune  dans  son 
huitième.  160.  a.  351.  c.  n.  Cette  Eclipse  dure 
depuis  la  quatrième  heure  jusque  vers  la  sixième, 
et  est  extraordinaire.  421.  b. 

La  Loire  déborde  deux  fois,  et  cause  beau- 
coup de  ravages.  160.  a. 

L'an  1038  deJ.  C. 

Le  Comte  Eudes  ayant  été  tué  à  Bar  l'année 
précédente,  ses  fils  Thibaut  et  Etienne  parta- 
gent sa  succe.ssion  :  l'ainé  Thibaut  prend  pour 
son  lot  Chartres  et  Tours  ;  Etienne  a  pour  le 
sien,  Meaux  et  Troyes.  Ces  deux  Seigneurs  se 
révoltent  contre  le  Roi  Henri,  à  l'exemple  de 
leurs  ancêtres,  qui  avoient  toujours  été  infidèles 
aux  Rois.  159.  b.  160.  b.  364.  d.  n.  399.  b. 
455.  d. 

Ermengaud,  Comte  d'Urgel ,  meurt  à  Jéru- 
salem, où  il  avoit  été  en  pèlerinage.  290.  d. 

Pendant  que  Guillaume,  Duc  de  Normandie, 
encore  enfant,  demeure  à  la  Cour  du  Roi  de 
France,  la  Normandie  est  un  fisc  Royal. 
166.6.  n. 

Les  Normans  de  la  Rouille,  ayant  fait  venir 
des  troupes  de  la  Normandie,  se  signalent  par 
leurs  exploits,  et  répandent  la  terreur  de  leur 
nom  parmi  les  peuples  voisins.  163.  c.  352.  a. 
Ils  entrent  en  Sicile  pour  la  première  fois  ,  et 
sont  mal  reçus  des  Grecs,  jaloux  de  leur  gloire. 
428.  b.  n. 

L'Impératrice  Cunégonde  meurt  le  3  de 
Mars,  et  est  enterrée  à  Spire,  suivant  Marian 
Scot,  Chronologiste  peu  exact.  73.  b.  Voyez 
l'année  1033.  La  peste  se  met  dans  l'armée 
de  l'Empereur  en  Italie  au  mois  de  Juillet: 
beaucoup  de  monde  en  meurt.  19.  a.  Entr'au- 
tres  la  Reine  Cunhilde  le  16  de  Juillet.  19.  a. 
le  1 8  de  Juillet.  21 4.  b.  fil  ne  faut  donc  pas  croire 
ce  que  raconte  Albéric  de  Trois-Fontaines  au  sujet 
de  celte  Princesse  :  qu'elle  avoit  été  accusée  d'a- 
dultere  ,  qu'elle  s^en  était  justifiée  par  le  duel, 
et  qu'ayant  quitté  son  mari,  elle  avait  pris  l'habit 


CHRONOLOGICUS. 


XXVlj 


de  Religieuse,  et  ïavoit  conservé  jusqu'à  la  mort. 
353.  a.) 

Le  28  de  Juillet,  Hériman,  Duc  d'Allemagne, 
frère  de  mère  de  Henri,  Roi  de  Germanie , 
meurt  aussi  de  la  peste,  et  est  enterré  à  Trente. 
Conrad  donne  ce  Duché  au  Roi  Henri  son  fils. 
8.  rf.  19.  a.  73.  b. 

L'Empereur  quitte  l'Italie  en  automne ,  et 
passe  en  Bourgogne  :  il  assemble  tous  les  Grands 
de  ce  Royaume  à  Soleure  :  le  quatrième  jour  de 
l'Assemblée,  il  donne  le  Royaume  de  Bourgogne 
à  son  fils  Henri,  à  la  prière  et  suivant  le  désir  des 
Grands  et  du  peuple,  et  il  lui  fait  prêter  le  ser- 
ment de  fidélité.  5.  b.  c.  8.  d.  559.  n. 

Mort  de  Henri,  Comte  de  Louvain.  422.  b. 
Il  est  assassiné  dans  son  lit  par  Herman  qu'il 
avoit  fait  son  prisonnier.  Son  fils  Otton  ayant 
été  enlevé  par  une  mort  prématurée,  Lambert - 
Baldric ,  oncle  d'Otton  ,  succède  au  Comté  de 
Louvain.  351 .  d.  e.  n.  421.  d.  422.  a.  423.  a. 
Un  Clironologiste  raconte  à  Vannée  1 055  la  mort 
toute  semblable  de  Henri ,  fils  de  Lambert-Bal- 
dric.  429.  b. 

Baudouin  ,  Comte  de  Flandres ,  donne  le 
château  de  Bruges  à  la  Reine  Emme  ,  qu'il 
avoit  accueillie  honorablement^  lorsque  Harald 
l'obligea  de  quitter  l'Angleterre.  7.  d.  166.  b. 
Cette  Reine  étant  près  de  Bruges  dans  un  lieu 
de  siireté  ,  envoie  avertir  son  fils  Edouard  de 
venir  auprès  d'elle  le  plutôt  qu'il  pourra.  7.  e. 

Accord  entre  Bernard,  Vicomte  ,  et  Frolier, 
Evéque  de  Nismes  d'une  part ,  et  Bernard- Ai- 
mard^  et  son  fils  Guillaume  d'autre  part,  au  su- 
jet de  l'Evêché  d'Albi  ,  dont  ils  partagent  les 
revenus,  comme  un  bien  de  leur  patrimoine  , 
suivant  l'abus  de  ce  temps-lk  et  du  siècle  précé- 
dent. 422.  c. 

Bernard  est  élu  Abbé  de  la  Celle-Bobin,  au- 
trement S.  Pierre  de  Troyes  :  il  est  investi  du 
temporel  par  la  Comtesse  Hermengarde,  et  par 
le  Comte  Etienne  :  il  se  présente  devant  Mai- 
nard  ,  Evêque  de  Troyes,  pour  en  obtenir  la 
confirmation,  et  se  faire  bénir.  421 .  c.  d. 

Mort  d'Amédée,  Abbé  de  Flavigny ,  le  18 
de  Septembre.  144.  b.  de  Félix,  Abbé  de 
S.  Gildas  de  Ruys  en  Bretagne.  371 .  d.  422.  c. 

L'Abbé  Guillaume  prend  possession  du  Mo- 
nastère de  S.  Martin  de  Lenes  ,  situé  dans  la 
terre  de  Guillaume  de  Bésalu.  422.  a. 

Dédicace  de  l'Eglise  de  Gironne  ,  par  Guifroi 
Archevêque  de  Narbonne.  394.  n. 

Benoît  I  ,  Evêque  d'Avignon ,  donne  l'E- 
glise de  S.  Rufà  des  Chanoines  Réguliers.  291. 
n. 

Rambert,  Evêque  de  Verdun  ,  entreprend 
le  voyage  de  Jérusalem,  et  meurt  à  Belgrade  la 
quatorzième  année  de  son  Episcopat.  144.  b. 
413.  c.  n.  Richard  lui  succède.  352.  a.  Du 
temps  de  Richard,  Bernier  et  Bernard  ,  Clercs, 
rapportent  le  corps  de,  Ramberl  à  Verdun,  où  il 
est  inhumé.  144.  b. 

Mort  de  Réginard  ,  Evêque  de  Liège  ,  le  5 
Décembre;  on  l'enterre  dans  la  Basilique  de 
S.  Laurent  qu'il  avoit  bâtie.  Nizon  ,  autrement 
Nithard  et  même  Richard,  lui  succède.  1 72.  n. 
293.  e.  {La  mort  de  Réginard  est  placée  à  l'an- 


serit,  ineo  permanserit.  353.  a.) 

Obit  quoque  V  Calend.  Aug.  Uerimannus , 
Dux  Alamannicus ,  frater  uterinus  Henrici 
German.  Régis,  apud  Tridentum  lumulatus  , 
cujus  Ducatum  llenricus  Rex  à  pâtre  suo 
eodemanno  percipit.  8.d.  19.  a.  73.  b. 

Imperator  autumno  de  Italid  in  Burgun- 
diam  redit  :  générale  colloquium  Solodori  ha- 
bet,  convocatis cunctis Principibusregni .  Tran- 
sactis tribus  diebus  generalis  Colloquii,  quartâ 
die ,  Primatibus  regni  cum  univcrso  populo 
laudanlibus  alque  rogantibus,  Henrico  filio  suo 
Burgimdiœ  regnum  tradit,  eique  fidelitatem 
demià  jurare  facit.  5.  b.  c.  8.  d.  559.  n. 

Henricus  Lovaniensis  Cornes ,  obit.  422.  b. 
In  domosuâ  in  lecto  peremptus  à  captiva  Her- 
manno  :  Ollone  filio  ejus  immature  morte 
prœvento,  succedit  patruus  ejus  Baldricus  qui 
et  Lambcrtus.  351 .  d.  e.  n.  421 .  d.  422.  a. 
423.  a.  Henricum,  Lamberti  Baldrici  fi- 
lium,  eâdem  morte  obiisse  narratur  ad 
annum  1055.  429.6. 

Emma  ex  Angliu  puisa  ab  Ilaraldo ,  et 
honorificè  suscepta  à  Balduino  Flandr.  Comité 
accipit  ab  eo  castrum  Bruge.  7.  d.  166.  b. 
Non  longe  à  caslello  Bruggensi  in  slatione 
secura,  Eduardo  filio  suo  mittit  Legatos,  qui 
eum  quàm  celer  rime  adducant  admatrem.  7.  e. 

Conventio  inter  Bernardum ,  Vicecomitem 
et  Froterium ,  Episc.  Nemausens.  ex  tinâ 
parte ,  et  Bernardum  Aimardum  Guillel- 
mumqup  ejus  filium  ex  altéra,  de  Episcopatu 
Albiensi ,  cujus  reditus  inter  se  partiuntur 
quasi  patrimonialia  bona,  juxtà  abusum  illius 
temporis  et  seculi  supcrioris.  422.  c. 

Bernardus  eligitur  Abbas  Cellœ-Bobini  seu 
Monasterii  S.  Pétri  Trecensis  :  Temporalium 
donum  ab  hermengarde  Comitissa  et  Comité 
Stephano  suscipit  :  Mainardo  Trecensi  Prœ- 
suli  confirmandus  statuitur  ,  et  benedicendus. 
421. c.  d. 

Amedœus  ,  Abbas  Flaviniacensis ,  obit 
XIV  Calend.  Oclobr.  144.  b.  Félix,  Abbas 
S.  Gildasii  Ruyensis  in  Britann.  ex  humanis 
decedit.  371.  d.  422.  c. 

Cœnobium  S.  Martini  de  Lenis,  situm  in 
terra  Willelmi  Bisuldun.  regendum  suscipit 
Willelmus  Abbas.  422.  a. 

Guifredus,  Archiepisc.  Narbonn.  Eccksiam 
Gerundensem  dedicat.  394.  n. 

Benediclus  1 ,  Avenion.  Prœsul  Eccksiam 
S.  Rufi  Canonicis  regulariter  victuris  donat. 
291.  n. 

Rambertus,  Virdunensis  Episcopus,  Jero- 
solymam  profectus ,  obit  in  villa  Belgrade  , 
anno  XIV  sui Pontificatûs.  144.  b.  413.  c.  n. 
Richardus  fit  Episcopus  Virdunensis.  352.  a. 
Tempore  Richardi,  à  Clericis  Bernera  et  Ber- 
nardo  relatus  Rambertus ,  Yirduni  sepelitur. 
144.  b. 

Reginardus  Leodiensis  Episcop.  obit  Noms 
Decembr.  sepultus  in  Basilicâ  S.  Laurentii , 
quam  construxit  :  succedit  Nizo,  seu  Nitliar- 
dus  sive  etiam  Richardus.  172.  n.  293.  e. 
(Obitus  Reginardi  reflertur  ad  ann.  1037. 


XXVllj 


INDEX 


202.  b.  415.  b.  ad  annum  103G^  sed  malè. 
351.6.) 

Vlfl  Idxts  Aprilis,  visa  est  in  cœlo ,  inter 
Orienlalcm  et  Australem  plagam,  quasi  ignea 
Irabes  mirœ  magnitudinis,  quœ  currcns  super 
Solemjamad  occasum  VL^rgetitem,  visa  est  in 
terram  cadere  ,  cujus  vestigia  diù  potuerunt 
videri,  sicut  fit  ubi  nuhes  claudunlur  post 
coruscationem.  123.  c.  163.  d. 

AnnoChr.  1039. 

Circà  hune  annum  ,  Doncheriacum  suprà 
Hlosam  ,  Abbatiœ  S.  Medardi  villam,  anno 
prœcedenti  invasam,  restiluit  Gozelo  per  so- 
porem,  ut  aiunl,  à  SS.  Monasterii  Palronis 
inerepitus,  et  prœcipuè  à  S.  Sebastiano  hastâ 
graviter  percussus.  455.  d.  456.  a-e.   n. 


Apud  Trajectum  Civitatem  Frisiœ ,  dieni 
sanclum  Pentecostes  célébrât  Imperator  Chuon- 
radus  :  eodem  die  mediocri  dolore  corripitur, 
sequenti  autem  die,  morbo  invalescente,  mor- 
tem  sibi  imminere  sentiens,  Sacramentis  mu- 
nitus,  Imperatrici  et  filio  suo  Henrico  per- 
monita  fida  valedicens,  ex  hâc  vitâ  decedit 
II  Non.  Junii,  Fer.  H  Pentecostes.  Visceraejus 
apud  Trajectum  condita  ,  reiiquum  corpus 
Spiram  usque  deductum  ,  ibi  honorifice  sepe- 
litur  ,  pio  filio  Henrico  Rege  patris  corpori 
humeros  siipponente,  cùm  ad  introitus  Eccle- 
siarum  diversorum  locorum  per  quœ  funus 
agebatur ,  tum  demîim  ad  sepulturam.  619.  e. 
620.  a.  b. 

Imperator  ad celebrandam  Pentecosten  Tra- 
jectum venit,  sanctum  diem  summâ  lœtitiâ 
peragit  :  sequenti  die  feriâ  II ,  Il  JSon. 
Junii  mensœ  assidens,  subite!  defectione  prœ- 
replus  ,  vix  prolatà  confessionis  sententiâ  ex- 
pirât. 21  h.  b.  n.  423.  a.  Ad  ejus  obitum 
millus  ingemit.  423.  a.  Obit ,  regni  anno 
XVII ,  Imperii  verô  XIV.  261.  a.  Obit,  et 
succéda  Ilenricusfil.  ejus.  5.  c.  19.  b.  59.  d. 
73.h.i23.c.  etc. 

Conradus,  Dux  Carentinorum,  obit.  423.  a. 

Gerardus,  Cameracensis  Episcop.  Henrico 
Régi  Conradi  filio  se  commitlit  ;  idem  facit 
Dux  Gothilo.  123.  c, 

Regina  Emma  Nuncios  filio  suo  Ilardec- 
nuto  légat,  ut  ad  se  venire  quantociîis  ma- 
ture t.  8.  a.  Hardecnutus ,  Rex  Danorum ,  in 
Flandriam  ad  matrem  suam  Emmam  deve- 
nit.'SiO.  a. 

Hugo ,  Autissiodor.  Episcop.  pridie  Non. 
Novembris  moritur  :  cui  Heribertus  II ,  ex 
antecessoriselectione  atque  Régis  Henr  ici  doni , 
succedit.  113.   c.  n.  292.  a. 

Monaslerium  S.  Benedicti  Nantolii  à  Do- 
mino Castri-Ru  fi  aci  restruitur.  218.  b. 

Rambertus  Virdum.  Episcopus  obit.  423.  a. 
(Vide  ad  an.  103S.)  Henri  eus ,  Germaniœ 
Rex,  postmortem  Ramberti  Virdun.  Episcopi, 
mmo  regni  sui  anno ,  viro  Dei  Richardo 
Abbali  S.  Vitoni  Episcopium  Virdunense  con- 
cedrt  :  récusât  Richardus,  et  Richardum  suum 
tn  baptismate  filiolum  ,  Hildradi  Comitis 
fihum,  mthronisari  facit.  1 44.  c. 


née  1037.  202.  b.  415.  b.  à  l'année   1036,  ce 
qui  est  impossible.  351 .  b.) 

Le  13  Avril  ,  on  apperçoit  dans  le  Ciel  au 
Sud-Est ,  comme  une  colonne  de  feu  d'une 
grandeur  extraordinaire.  Elle  s'avança  sur  le 
Soleil  qui  déclinoit  vers  le  Couchant ,  et  elle 
parut  tomber  snr  la  terre.  On  en  put  voir  long- 
temps la  trace,  comme  on  voit  celle  de  l'éclair 
quand  les  nuées  se  ferment.  123.  c.  163.  d. 

Van  1 039  de  J.  C. 

Vers  cette  année ,  Gozelon  restitue  à  l'Ab- 
baye de  S.  Médard,  Donchéry  sur  Meuse  ,  un 
an  après  s'en  être  mis  en  possession.  On  dit  que 
les  saints  Patrons  du  Monastère  lui  firent,  pen- 
dant son  sommeil,  des  reproches  très-vifs  de 
son  invasion,  et  sur-tout  S.  Sébastien,  qui  le 
blessa  grièvement  d'un  coup  de  lance.  455.  d. 
456.  a-e.  n. 

L'Empereur  Conrad  célèbre  la  fête  de  la 
Pentecôte  à  Utrecht  :  le  même  jour,  il  se  sent 
incommodé  ;  le  lendemain  ,  sentant  son  mal 
s'augmenter,  et  prévoyant  qu'il  touchoit  à  sa 
fin,  il  reçoit  les  Sacremens,  donne  des  avis  sa- 
lutaires à  l'Impératrice  et  à  son  fils  Henri,  leur 
fait  ses  derniers  adieux,  et  meurt  le  4  de  Juin,  le 
lundi  de  la  Pentecôte.  Ses  entrailles  sont  en- 
terrées à  Utrecht ,  son  corps  est  transporté  à 
Spire ,  et  y  est  honorablement  inhumé.  Le 
Roi  Henri  son  fils  porte  avec  piété  le  corps  de 
son  père  à  l'entrée  des  Eglises  des  différens  en- 
droits par  où  passe  le  convoi,  et  enfin  au  lieu 
destiné  à  sa  sépulture.  619.  e.  620.  a.  b. 

L'Empereur  vient  à  Utrecht  pour  y  célébrer 
la  fête  de  la  Pentecôte  :  il  passe  ce  saint  jour 
avec  beaucoup  de  joie.  Le  lendemain  ,  lundi  4 
de  Juin,  étant  à  table,  il  tombe  tout  à  coup 
en  foiblesse  et  expire,  ayant  à  peine  eu  le  tems 
de  se  confesser.  214.  b.  n.  423.  a.  Personne  ne 
répand  de  gémissemens  à  sa  mort.  423,  a.  Il 
meurt  l'an  XVII  de  son  Règne,  et  XIV  de 
son  avènement  à  l'Empire.  261 .  a.  Il  meurt, 
et  laissepour  successeur  son  filsHenri.  5.  c.  19.  b. 
59.  d.  73.  b.  123.  c.  etc. 

Mort  de  Conrad,  Duc  de  Carinthie.  423.  a. 

Gérard  ,  Evêque  de  Cambrai,  se  soumet  au 
Roi  Henri,  fils  de  l'Empereur  Conrad  ;  le  Duc 
Gothélon  en  fait  autant.  123.  c. 

La  Reine  Emme  envoie  inviter  son  fils 
Hardicanut,  à  se  rendre  au  plutôt  auprès  d'elle. 
8.  a,  Hardicanut,  Roi  de  Dannemarc ,  vient 
trouver  sa  mère  en  Flandres.  31 0.  a. 

Mort  de  Huges ,  Evêque  d'Auxerre  ,  le  4 
de  Novembre.  Héribert  II  lui  succède  ,  du 
choix  de  son  prédécesseur  et  du  consentement 
du  Roi  Henri.  1 1 3.  c.  n.  292.  a. 

Le  Seigneur  du  château  de  Ruffec  rebâtit 
le  Monastère  de  S.  Benoît  de  Nanteuil.  218.   b. 

Mort  de  Rambert,  Evêque  de  Verdun.  423. 
a.  {Voyez  Van  1038.)  Après  la  mort  de  Ram- 
bert, Henri,  Roi  de  Germanie ,  la  première 
année  de  son  règne,  confère  l'Evêché  de  Ver- 
dun à  Richard,  Abbé,  de  S.  Vanne  :  Richard  le 
refuse ,  et  fait  mettre  à  sa  place  Richard  son 
filleul,  fils  du  Comte  Hildrad.  144.  c. 


CHRONOLOGIGUS. 


XXIX 


Dédicace  de  l'Eglise  de  S.  Etienne  de  Mets  : 
Gérard,  Evêque  de  Cambrai,  s'y  trouve  à  la 
prière  de  Thierri  Evêque  de  Mets  ,  et  y  apporte 
avec  lui  des  Reliques  de  S.  Etienne,  premier 
Martyr.    123.    d. 

Mort  de  Rupert  ,  Abbé  d'Ebers-Munster, 
Les  Religieux  en  élisent  un  autre  ;  mais  l'Em- 
pereur Henri  établit  par  force  pour  Abbé  un 
Moine  d'un  autre  Monastère,  nommé  Willon, 
habile  dans  l'Orfèvrerie.  422.  d.  e. 

Eclipse  de  Soleil  le  22  Août.  123.  n.  351. 
e.  n.  422.  d.  423.  a.  le  14  de  Mai.  123.  d. 
163.  d. 

L'an  \0U0  de  J.C. 

Les  Grands  du  Royaume  de  Rourgogne  por- 
tent des  présens  au  Roi  de  Germanie,  Henri  III, 
qui  célebroit  la  fête  de  Pâques  à  Engelnheim. 
215.  b 

Mort  d'Harald,  Roi  d'Anglet.  8.  a.  40.  d. 
76.  a.  148.  c.  Il  meurt  sans  enfans.  282.  c.  à 
Londres.  310.  a.  Il  est  plus  sûr  de  placer  ici  celte 
mort,  qu'à  l'année  précédente. 

Hardicanut,  fils  de  Canut  et  d'Emme,  mère 
d'Edouard,  revient  de  Dannemarc  ;  les  Anglois 
le  reçoivent  avec  joie,  et  le  reconnoissent  pour 
leurRoi.  8.  a.  40.  (/.  76.  a.  148.  c.  282.  c.  310. 
a.  La  Reine  Emme  retourne  en  Angleterre  avec 
son  fils  Hardicanut  ;  les  Grands  du  Royaume 
vont  au  devant  d'eux  ;  tous  les  Anglois  reçoi- 
vent Hardicanut  avec  les  plus  grands  honneurs. 
8.  a.  Confirmé  sur  son  Trône  Hardie,  rappelle 
son  frère  Edouard  :  tous  les  deux,  de  concert 
avec  leur  mère,  ne  cherchent  que  le  bien  de 
l'Etat,  et  gouvernent  dans  la  plus  grande  tran- 
quillité. 8.  b.  40.  d.  310  b. 

Le  Duc  de  Bourgogne,  Robert  I,  remet  à 
l'Abbé  et  aux  Religieux  de  S.  Germain  de  Paris, 
toutes  les  coutumes  qu'il  avoit  prises  jusqu'à  pré- 
sent sur  la  terre  de  Gilly.  608.  b.-e. 

Mort  d'Alain,  Duc  de  Bretagne  et  Comte  de 
Rennes,  fils  de  Geofroi.  Il  laisse  ses  Etats  à  son 
fils  Conan  âgé  de  trois  mois,  sous  la  tutele  de 
son  oncle  Eudes.  29.  a.  371 .  d.  412.  d.  n.  424. 
a.  633.  e.  Il  meurt  le  1  Octobre.  29.  a.  le 
1  d'Avril.  412.  n.  le  29  de  Sept.  423.  b.  Le 
Comte  Hoél  rend  la  ville  de  Nantes  au  Comte 
Geoffroi,  qui  à  peine  la  conserve  40  jours. 
412.  d. 

Foulque  Nerra,  Comte  d'Anjou,  père  de 
Geofroi  Martel,  meurt  en  revenant  de  Jérusa- 
lem. 29.  c.  118.  c.  137.  rf.  169.  c.  n.286.  d. 
347.  a.  349.  b.  Il  meurt  le  21  de  Juin.  29.  c. 
Foulques  retournant  de  Jérusalem ,  meurt  à 
Mets.  On  enterre  ses  entrailles  dans  le  cime- 
tière de  l'Eglise  de  Mets  ;  on  transporte  son 
corps  à  Loches,  pour  l'inhumer  dans  l'Eglise  de 
Beaulieu,  qu'il  avoit  fondée.  347.  a.  646.  d. 
Foulque  meurt  le  22  Mai,  après  s'être  fait 
Moine  à  S.  Nicolas  d'Angers.  217.  c.  Ceci  est 
faux  y  c'est  Geofroi  Mari,  qui  prit  l'habit  à  saint 
Nicolas. 

Geofroi  Martel,  oncle  de  Foulque  Réchin, 
succède  à  Foulque  Nerra,  son  père.  137.  c. 
169.  c.  n.  347.  b. 

Raynaud,  Comte  de  Nevers  et  d'Auxerre, 
qui  avoit  épousé    la  sœur  du  Roi  Robert,    est 


Meltis  consecratur  Ecclesia  S.  Stephani  : 
interest  Camerac.  Episcopus  Gerardus  ,  pre- 
catu  Theodmci  Mettensis  Episcopi,  secum  de- 
latis  B.    Protomartyris    Stephani  Reliquiis. 

liupertus ,  Abbas  Novient.  Monast.  obit  : 
Fratres  alium  eligunt  ;  verîm  Henricus  Imp. 
qiiemdam  Monachum  aurificem  de  Monasle- 
rio  quod  Onuartumdicitur,  Willonem  nomine, 
violenter  intronisât  et  Abbatem  constiluit. 
422.  d.  e. 

Eclipsis  Salis  XI  Cal.  Septembr.  123.  n. 
351 .  e.  n.  422.  d.  423.  a.  pridie  IdusMaii. 
123.  d.  163.  d. 

Anno  Chr.  1040. 

Henricus  III  novus  Germ.  Rex  Pascha  fe- 
riat  in  Engelenheim  :  hue  ad  eum  Primates 
Burgundiœ  cwn  muneribus  veniunt.  215.    b. 

Haraldus,  Angl.  Rex,  moritur.  8.  a.  40.  d. 
76.  a.  148.  c.  Obit  sine  filiis.  282.  c.  Lun- 
doniœ.S]0.a.  ExScriptoribusdiversiscerliùs 
huic  anno  adscripta  mors  Heraldi  videtur. 

Hardecanulus  ,  filius  Canuti  ,  ex  Emma 
Eduardi  maire  natiis  ,  à  Dacia  seu  Danimar- 
chia  in  Angliam  advectus,  et  cum  gaudio  sus- 
ceptus ,  fratri  sua  Haraldo  succedens ,  Rex 
Angl.  constiluitur.  8.  a.  40.  d.  76.  a.  148.  c. 
282.  c.  310.  a.  Emma  Regina  cum  filio  suo 
Hardec.  in  Angliam  revertitur  ;  obvii  fiunt 
Anglici  Principes  ;  à  cunclis  incolis  glorio- 
sissimè  recipitur  Hardecanulus.  8.  a.  Hardec. 
in  culmine  regni  confirmatus  ,  fralrem  suum 
Eduardum  à  Normanniâ  revocat  :  ambo  fra- 
tres cum  maire  suaregni  commoda  magna  cum 
pace  prosequuntur.  8.  b.  40.  d.  310.  b. 

Robertus  I ,  Dux  Burgundiœ ,  Aderoldo 
Abbatiet  Mon.  S.  Germ.  Paris,  dimillitconsue- 
tudines  omnes,  quas  in  villa,  Gilliacus  dicta, 
acceperai.  608.  b-e. 

Alanus ,  Dux  Britanniœ ,  Redon.  Com. 
(ilius  Gaufredi,  obit.  Regnum  filio  suo  Co- 
nano  trimensi  relinquit  sub  tutela  Eudonis 
avunculi  sui.  29.  a.  371.  d.  412.  d.  n. 
424.  a.  633.  e.  Cal.  Octob.  obit.  29.  a.  Cal. 
Aprilis.  412.  n.  3.  Cal.  Octob.  423.  b. 
Nannetensis  civitas  ab  Iloello  Com.  reddila 
Comiti  Goifrido,  quam  vix  40  dies  retenlam 
amittit.  412.  d. 

Fulco  iSerra  ,  Com.  Andegav.  pater  Gau- 
fridi  Martelli  rediens  de  Jérusalem,  obit.  29. 
c.  118.C.  137.  d.  169.  c.  n.  286.  d.  347.  a. 
349.  b.  Obit  XI  Cal.  Julii.  29.  c.  Fulco  ex 
itinere  Jerosol.  urbem  Melensem  veniens,  diem 
ibi  claudil  extremum.  I Ilius  intestina  in  ci- 
mi  terio  Ecclesiœ  condita  ;  corpus  verô  ad  cas- 
trum  Locacense  translatum ,  in  Monast.  à  se 
constriicto  sepelitur.  646.  d.  In  Eccl.  Belli- 
loci  ,  quamipse  fundaverat,  sepelitur.  347.  a. 
Fulco  Monachus  factus  apud  S.  Nicolaum  , 
obit  XlCal.Junii.  21 7.  c.  Numquam  Mo- 
nachum induit  Fulco  ;  sed  Gaufred.  Martel. 

Gaufridus  Martellus  ,  avunculus  Fulconis 
Richini  ,  patri  suo  Fulconi  Nerrœ  succedit. 
137.  c.  169.  c.  n.   347.  b. 

Raynaldus,  Com.  Nivern.  et  Autissiod.  ma- 
trimonio    conjunctus  sorori    Régis    Roberti  , 


XXX 


INDEX 


eu»»  Duce  Burgundiœ  bello  confligens  ,  apud 
Silviniacum  in  pago  Tornador.  occiditur. 
281. c.  n.  384.  d. 

Guido  de  Casiellione  Rem.  Archiep.  Ec- 
clesix  sttœ  asseiit  moîietam  Mosomag.  quam 
Ebalus  Archiep.  monetœ  Remensi  jam  antè 
conjunxerat.  318.  n. 

Abbas  Robertus,  postea  Cantuariorum  Ar- 
chiep. innovai  fundamenla  EcclesiœS.  Mariœ 
in  Gemetico.  166.  d. 

Morilur  Hugo,  Bajoc.  Episc.  succedit  Odo. 
166.  d. 

Carnut.  Episc.  Theodericus  Abbatiœ  Vindo- 
cinensi  concedit  exemptionis  privilegium,  oui 
subscribit  Huberlus  Andegav.  Episc.  et  alii 
plurcs.  649.  d. 

Ecclesia  SS.  Trinitatis  Vindocin.  dedicatur 
in  celebri  Convcntu  Episcoporum,  Abbatum  et 
Baronum.  29.  c.  217.  b.  347.  n.  506.  a-e. 
507.  a.  Ipso  Dedicationis  die  Arnulfus  Turon. 
Archiep.  super  allare  ponit  chartam  confirma- 
tionis  bonorum  ejusd .  Motiast.  506.  c-d. 


Consecralio  Eccl.  Monast.  Stabulensis  in 
honore  SS.  Pétri  et  Remacli,  cui  inlerest  Her- 
mannus  Colon.  Archiep.  cum  pluribus  aliis 
Episcopis  et  Abbatibus.  462.  b-c. 

Dedicatio  Cryptœ  S.  Amandi  Elnonensis. 
344.  d. 

5.  Leopardini  corpus  de  telluris  sinu  rele- 
valum  ,  atque  honorabilihs  collocatum ,  prœ- 
sentibus  Archenbaldo  Principe  omnibusque 
Borbon.  Proceribus.  423.  c-d.  Monaslerio 
S.  Leopardini  nundinas  ejusdem  loci  concedit 
Archembaldus.  423.  d.  n. 

Herluinus  mansionem  è  Burnevilla  transfert 
ad  locum  suijuris ,  qui  à  rivo  Beccus  appella- 
tur,  ubi  secundam  Ecclesiam  et  Monast.  in 
honore  B.  M.  construit.  35.  c.  166.  a.  220.  n. 
423.  c. 

Lanfrancus  Italiâ  egressus,  cum  pluribus 
multinominis  scholarihus  Franciam  adit.  35. d. 
165.  d.  n.  424.  a. 

V  Idus  Februarii  Walerannus,  Abbas  or- 
dinatur  Montis-S.  Quinlini.  430.  b. 

Richerius,  Ab.  S.  Juliani  Turon.  Monast. 
novum  à  fundameniis  inchoat  :  terrain  cum 
Ecclesia  à  Tescelino  Petueriensi  acquirit  ad 
usus  Monachorum  S.  Juliani.  118.  c.  n. 

Willelmus  Geroianus  fit  Monachus  in  Bec- 
tensi  Cœnobio,  quod  tune  œdificabat  Herlui- 
nus Abbas.  41 .  a. 

Circa  hune  annum ,  venditio  castelli  de 
Monte-Acuto  Albig.  facta  Froterio  Nemaus. 
Episc.  et  fratri  ejus  Bernardo  Vicecomiti. 
424  .a. 

Anno  Chr.  1041. 

Lugdunensis  Archiepiscopatus  Halynardo 
S.  Benigni  Divion.  Abbati  offertur  ab  Imper. 
Ilenrico  :  lantum  refugit  pondus  Halynardus, 
suadetque  expelendum  Odelricum  :  assentit 
Rex,  atque  dignitalem  hanc  Odelrico  conce- 
dit. 12.  d.  n.  Henricus,  accepta regno  Austra- 
siorum,  apud  Bysuntium  (Yesont.  J  manens  , 
Odelricum  Lingonensem  Archidiaconum,  ele- 
ctione  Cleri  et  populi   firmatum  ,   ad  Sedem 


tué  dans  une  bataille  contre  le  Duc  de  Bourgo- 
gne, à  Sauvigni  dans  le  pays  de  Tonnerre.  281 . 
c.  n.  384.  d. 

Gui  de  Chatillon,  Archev.  de  Reims,  assure 
à  son  Eglise  la  monnoie  de  Mouson,  que  l'Ar- 
chevêque Ebale  avoit  déjà  réunie  à  la  monnoie 
de  Reims.  318.  n. 

L'Abbé  Robert,  qui  fut  dans  la  suite  Arche- 
vêque de  Cantorbery,  rétablit  les  fondements 
de  l'Eglise  de  Juniiége.  166.  d. 

Mort  de  Hugues,  Evêque  de  Bayeux  :  Odon 
lui  succède.  166.  d. 

L'Evèq.  de  Chartres,  Thierri,  accorde  à  l'Ab- 
baye de  Vendôme  un  privilège  d'exemption, 
auquel  l'Evêque  d'Angers  souscrit  avec  plusieurs 
autres.  649.  d. 

Assemblée  célèbre  d'Evêques,  d'Abbés,  et  de 
Barrons,  à  Vendôme  pour  la  Dédicace  de  l'E- 
glise en  l'honneur  de  la  sainte  Trinité.  29.  c. 
217.  b.  347.  n.  r)06.  a-e.  507.  a.  Le  jour 
même  de  la  Dédicace,  l' Archev.  de  Tours  Ar- 
noul,  met  sur  l'autel  une  charte,  par  laquelle  il 
confirme  tous  les  biens  que  cette  Abbaye  pos- 
sédoit  dans  son  Diocèse.  506.  c-d. 

Consécration  de  l'Eglise  de  Stavélo  en  l'hon- 
neur de  S.  Pierre  et  de  S.  Rémacle  :  l'Arch. 
de  Cologne  Herman  y  assiste  avec  nombre  d'E- 
vêques et  d'Abbés.  262.  b-c. 

Dédicace  de  l'Eglise  souterraine  de  S.  Amand 
d'Einone.  344.  d. 

On  relevé  de  terre  le  corps  de  S.  Léopardin, 
que  l'on  place  dansun  endroit  distingué;  le  Prince 
Archambaud  assiste  à  cette  cérémonie  avec  tous 
les  Seigneurs  du  Bourbonnois.  423.  c.-d.  Ce 
Prince  accorde  au  Monastère  de  S.  Léopardin  les 
foires  du  lieu  où  il  étoit  situé.  423.  d.  n. 

Herluin  transporte  son  habitation  de  Burne- 
ville,  dans  un  lieu  de  sa  dépendance,  qu'on  ap- 
pelloit  le  Bec,  où  il  bâtit  une  seconde  Eglise  et 
un  Monastère  en  l'honneur  de  la  sainte  Vierge. 
35.  c.  166.  a.  220.  n.  423.  c. 

Lanfranc  vient  d'Italie  en  France  avec  plu- 
sieurs écoliers  de  réputation.  35.  (/.  165.  d.  n. 
424.  a. 

Le  9  de  Février,  bénédiction  de  Waleran, 
Abbé  du  Mont-S.  Quentin.  430.  b. 

Richer,  Abbé  de  S.  Julien  de  Tours,  renou- 
velle son  Monastère  de  fond  en  comble  ;  il  acheté 
au  profit  des  Religieux  une  terre  et  une  Eglise 
de  Tescelin  de  Petviers.  118.  c.   n. 

Guill.  fils  de  Giroïe,  entre  dans  le  Monastère 
du  Bec,  que  l'Abbé  Herluin  conslruisoit  alors. 
41.  a. 

Aux  environs  de  cette  année  ,  se  fait  la  vente 
du  château  de  Montaigu  en  Albigeois,  h  Frotier, 
Evêq.  de  Nîmes,  et  au  Vicomte  Bernard  son 
frère.  424.  a. 

L'an  1041  deJ.C. 
L'Empereur  Henri  III  offre  l'Archevêché  de 
Lyon  à  Halynard,  Abbé  de  S.  Bénigne  de  Di- 
jon :  celui-ci  refuse,  et  indique  Odelric  pour 
cette  place  :  le  Roi  l'accepte,  et  lui  accorde  cette 
dignité.  12.  d.  n.  Henri  devenu  Roi  d'Austra- 
sie  ,  et  étant  à  Besançon,  envoie  à  l'Eghse  de 
Lyon  Odelric,  Archidiacre  de  Langres,  que  le 
Clergé  et  le  peuple  avoient  élu  Archev.  145.  a. 
Odelric  sacré  Archevêque    de  Lyon.    352.    c. 


CHRONOLOGICUS. 


xxxj 


Le  Roi  Henri  marche  contre  les  Hongrois. 
202  .c. 

Casimir,  fils  de  Misecon,  Duc  de  Pologne, 
retourne  dans  son  pays  ;  les  Polonois  le  reçoi- 
vent avec  joie.  423.  b.  n. 

Premier  établissement  de  la  Trêve  de  Dieu. 
1 45.  a.  C'est  dans  l'Aquitaine  qu'elle  commence 
à  s'affermir.  508.  b.  Les  Austrasiens  observer4t 
la  Paix  appellée  la  Trêve  de  Dieu,  que  S.  Odilon 
et  quelques  autres  avoient  instituée  sur  des  ré- 
vélations. On  charge  Richard,  Evêque  de  Ver- 
dun, delà  faire  accepter  dans  la  Neustrie.  145. 
b'C.  Les  Normans,  sourds  aux  exhortations  de 
Richard,  ne  veulent  point  admettre  la  trêve  : 
les  chaleurs  les  tourmentent,  et  presque  toute 
la  ferre  manque  de  bled  et  de  vin.  145.6.  Concile 
deTuIuge,  dans  lequel  l'Archev.  de  Narbonne, 
Guifroi,  plusieurs  Evêques,  Comtes  et  autres 
Seigneurs  établissent  la  Trêve  ou  Paix  du  Sei- 
gneur. 310.  a-b.  Loix  de  cette  paix.  310.  b-e. 
31 1 .  a-e.  Autres  constitutions  faites  pour  cette 
Trêve,  dans  le  Bourg  d'Ausone.  512.  a-e.  n. 
Le  Concile  de  Girone,  tenu  de  l'autorité  du 
Pape  par  le  Cardinal  Hugues  le  Blanc,  approuve 
la  Trêve  de  Dieu,  et  la  confirme.  313.  a. 


Le  XV  d'Octobre,  on  fait  la  Dédicace  de  la 
nouvelle  Eglise  de  S.  Florent  de  Sanmur.  58.  e. 
59.  a.  217.  c.  280.  a.  n.  349.  b.  649.  (/.  Geo- 
froi,  Comte  d'Anjou,  y  assiste  avec  sa  mère  et 
son  épouse.  58.  e. 

Les  Normans  maîtres  de  la  Fouille.  428.  b.  n. 

Mort  de  Cadvallon  I,  Abbé  de  Redon.  371 .  d. 

On  apperçoit  la  forme  d'un  Crucifix  pendant 
la  cérémonie  de  la  Translation  de  S.  Gudwale. 
352.  c. 

Au  Monastère  de  S.  Amand  d'Elnone,  deux 
fois  pendant  l'octave  de  la  Pentecôte,  il  sort  du 
sang  des  pavés.  142.  a. 

Lietduin,  Abbé  de  S.  Vast  d'Arras,  meurt 
aux  environs  de  cette  année.  123.  e.  Du  consen- 
tement de  l'Evéque  Gérard  et  de  Baudouin, 
Comte  de  Flandres,  les  Religieux  élisent  Jean 
pour  lui  succéder.  124.  a. 

Cette  même  année,  ou  la  précédente,  Eude, 
frère  du  Roi,  dominé  de  l'ambition  de  régner, 
prend  les  armes  contré  Henri  :  le  Roi  le  fait 
prisonnier  avec  quelques-uns  de  ses  complices, 
et  le  fait  garder  à  Orléans.  160.  b.  Les  Comtes 
Thibault  et  Etieone,  fils  d'Eude  de  Champ,  se 
révoltent  aussi  contre  le  Roi  :  Henri  commence 
par  battre  Etienne,  qu'il  met  en  fuite  ;  il  fait  le 
Comte  Raoul  prisonnier.  159.  b.  160.  c.  364.  e. 
399.  b.  Il  dompte  Galéran,  Comte  de  Mante 
et  de  Meulan  ;  il  le  dépouille  de  sa  terre,  qu'il 
réunit  à  la  couronne.  159.  b. 

L'an  1 042  de  J.  C. 

Henri,  Roi  de  France,  confirme  plusieurs 
donafions  faites  à  l'Abbaye  de  S.  Sauve  de  Mon- 
treuil.  574.  a-d.  nn.  575.   a-e. 

Le  Roi  de  Germanie,  Henri,  entre  pendant 
l'hiver  en  Bourgogne  ;  plusieurs  des  principaux 
Seigneurs  lui  rendent  obéissance  ;  il  juge  plu- 
sieurs affaires  avec  équité.  19.  b.  215.  c.  Il 
assiège  le   Château  de  Wurat.  453.  a.  n.  Thierri, 


Lugdun.  destinât.  \  45.  a.  OdelricusfitArchiep. 
Luydun.  352.  c.  Rex  Henricus  contra  Hunga- 
rospergil.  202.  c. 

Casimirus ,  filius  Miseconis ,  Ducis  Polo- 
niœ  ,  reversus  in  patriam  ,  à  Polonis  Ubenter 
suscipitur.  423.  b.  n. 

Treva  Dei  primùm  slalula  cl  fîrmala. 
145.  a.  Treuga  Domini  primo  in  partibm 
Aquitanicis  firmalur.  508.  b.  Pax  à  S,  Odi- 
lone  cl  aliis  inslituta  Divinis  revelationibus, 
Treva  Dei  appellata,  ab  Auslrasiis  suscipi- 
tur. B.  Richardo  Virdun.  negotium  imponi- 
tur  ,  ut  pax  eadem  JSeuilria  servetur. 
145.  b-c.  Richardo  prœdicanlc ,  cùm  gens 
Neustriœ  Trevam  nollel  recipere,  ignis  tor- 
quens  cœpil  in  eos  desœvirc  ;  et  orbis  ferh 
lotus  vtni  et  trilici  patilur  penvriam.  145.  b. 
Concilium  Tulugiense,  in  quo  Treugam  et  Pa- 
cem  Domini  slaluunt  Guifredus  iSarbon.  Ar- 
chiep.  et  alii  muiti  tum  Episcopi,  lum  Comités 
el  magiiates.  3\0.  a-b.  Tulugiensis  Pacis  et 
Treguœ  conslitutiones.  310.  b-e.  311.  a-e. 
Spéciales  ejusdem  Pacis  et  Treugœ  conslitutio- 
nes invico  Ausonensi  editœ.  512.  a-e.  n.  Ge- 
rundense  Concilium,  ab  Hugone  Candido  Car- 
dinali,  autorilate  Summi  Pontificis  celebratam, 
Pacem  et  Treugam  Domini  laudat  et  confir- 
mai. 313.  a. 

Dedicatio  novœ  Ecclesiœ  S.  Florentii  Sal- 
mur.  Idibus  Octobr.  58.  e.  59.  a.  217.  c. 
280.  a.  n.  349.  b.  649.  d.  lluic  Dedicalioni 
adesl  GaufridusCom.  Andeg.  cum  maire  sua 
Hildegarde  et  Agneteconjvge.  58.  e. 

Nornianni  Apulia  potiimtur.  428.  b.  n. 

Moritur  Cadvallomis  I.AbbasRolon.  371 .  d. 

Ad  Translationem  S .  Gudwaii  videlur  ima- 
go crucifixi  Domini.  352.  c. 

In  Monast.  S.  Amandi  Elnonensis  sanguis 
ex  pavimenlo  bis  ebullit  infra  octavam  Pente- 
cosles.  142.  a. 

Circa  hune  annuin  obit  Liclduinus,  Abbas 
S.  Vedasli  Atrebal.  123.  e.  Huic  succedit 
Joannes  ,  eleclus  à  fralribus  ,  Episcopo  fa- 
vente  Gerardo  cum  Comité  Balduino.  124.  a. 

Hoc  anno ,  vel  prœcedcnti ,  Odo,  frater 
Régis  Henrici ,  falsâ  spe  regni  illectus,  fralri 
manifestus  fil  inimicus  :  Rex  fratrem  suum 
capit  aliquanlis  cum  complicibus  ,  atque  Au- 
relianis  in  custodia  dcponit.  100.  b.  Filii 
Odonis  Canipan.  Theobaldus  et  Slephanus  pa- 
riter  conlra  Henricum  rebellant  :  Rex^primùm 
cum  Slephano  congrcssus,  facile  eum  superal 
et  fugat  :  Rodulfum  Comitem  rclinet.  1 59.  b. 
160.  c.  364.  e.  399.  b.  Medanticum  devin- 
cit  Galerunnum,  quem  exheredilat  et  terram 
ejus  sibi  subjugal.  1 59.  b. 

Anno  Chr.  1 042. 

Henricus  ,  Franc.  Rex.  dona  multa  confir- 
mai fada  Monaslerio  S.  Salvii  apud  Monste- 
riolum.  574.  a-d.  nn.  575.  a-e. 

RexGerm.  Henricus ,  hieme  Burgundiam 
invadit  ;mulli  Principes  illi  sese  subjiciunt; 
nonnulta  légitimé  dijudicat.  19.b.  215.  c. 
Caslrum  Mural  in  Burgundia  obsidet.  453. 
a.  n.  A  Theoderico  Melensi  Ep.  S.  Luciœ  bra- 


XXXIJ 


INDEX 


chium  impetrat,  quod  Iransfertur  ad  Cœnob. 
Lindiburg.  424.  b. 

Hardecanutus  ferè  bicnnio  régnât  in  An- 
glia.  352.  b.  î^on  eœpletis  duobus  annis  , 
obit  ;  Edvardum  totius  regni  relinquens  he- 
redem.  40.  d.  148.  c.  282.  c.  In  convivio 
inter  bibendum  ad  terram  corruit,  et  VI  Mus 
Juin  feriâ  III  expirât.  310.  b.  Ilardecnuli 
vitâ  finitâ ,  ante  ejus  sepulluram ,  eligilur 
Eduar dus  [rater  ejus.  78.  c.  166.  d.  207.  n. 
638.  a.  Revocatus  ad  regnum.  352.  c.  Cum 
paucis  in  Angliam  venit.  166.  d.  Regnum 
suscipit.  174.  b.  n. 

Theobaldus  et  Stephanus  fratres  Comités 
cummatresua  Ermengarde,ad preces  Fulconis 
Prœsulis,  Ambianensi  Ecclesiœconcedunl  Cris- 
siacum  super  fluv.  Iserœ.  424.  b-c. 

Rotgerius  I,  Catalaun.  Episc.  obit  ;  oui 
Rotger.  II  succedit.  344.  a.  352.  d.  576.  n. 

Wazo  successor  Nithardi,  Leodiensis  Epis- 
copus  consecratur.  9.  c.  n.  163.  d.  n.  202. 
c.  n.  293.6.415.  b, 

Filius  naturalis  Ducis  Norman.  Richardi 
III  Nicolaus,  Abbas  efpcitur  S.  Audoëni  Ro- 
tomag.  326.  n. 

Lanfrancus  ,  de  Senatorum  Papice  génère 
natus,  in  septem  liberalibus  Artibus  eruditus  , 
Beccum  venit,  ibique Monachum  induit.  35.  d. 
165.  d.  n.  166.  e.  424.  a.  Fama  ejus  Bec- 
cum et  Abbatem  Ilerluitium  brevi  per  orbem 
terrarum  extoUit.  Accurrunt  Clerici,  Ducum 
filii,  etc.  Monaslerii  œdificia  augentur.  35.  e. 

Alimburgis  ab  Arnaldo  Magalon.  Ep.  be- 
nedicitur  Abbatissa  S.  Genesii  in  ComitatuSub- 
stant.  417.  n. 

In  Bituria  fundatur  Ecclesia  S.  Sepulchri 
ad  formamS.  Sepulc.  Jerosol.  prœsente  Odone 
Ruffo  Dolensis  castri  Domino.  282.  d.  Vide 
ad  annum  1045. 

WilleL  Telomont.  castri  Dominus  ,  Vitali 
Abbatiâ  S .Gildasii  ejecto  datEcclesiam  sanctœ 
Mariœ  de  Ollona.  424.  b.  Monast.  S.  Crucis 
Talemont.  inchoat.  218.  a. 

In  confinio  Britanniœ  et  Norman,  porten- 
tum  cernitur  in  una  vel  potiùs  duabus  mulie- 
,  ribus  medio  corpore  junctis.  175.a-b. 

Eclipsis Solis  die  XX  Junii.  21 7.  c.  n. 

jEtasphwialis.  41 5.  b. 
Famés  crudelior  Galliœ  et  Germaniœ  po- 
pulum  opprimit.  9.d.  1 57.  d.  21 7.  c.  382.  d. 

Mor (alitas  hominum  magna.  145.  b.  379. 
n.  Multi  B.  Richardi  meritis  et  precibus  cu- 
rati.\hh.A.  Virdunensi  civitate  in  heremum 
ferè  redactâ,  communi  voto  deliberatur  B.  Vi- 
toni  implorundum  esse  prœsidium.  145.  d-e. 

Hoc  anno  vel  sequenti  ,  Concilium  habetur 
apud  S.  Mgidium,  in  quo  de  Pace  et  Treuga 
Domini  nonnulla  decernunt  viginti-duo  Prœ- 
sules  Gallicani.  513.  h-d. Cir ca  eumdem  an- 
num, Galliarum  Episcopi  ad  Treugam  Dei , 
Episcopos  et  Clerum  Ilaliœ  exhortantur  Epis- 


Evêque  de  Mets  lui  fait  présent  d'un  bras  de 
sainte  Luce,  qu'il  envoie  au  Monast.  de  Lint- 
bourg.  424.  b. 

Hardicanut  règne  près  de  deux  ans  en  Angl. 
352.  b.  Il  meurt  avant  les  deux  années  com- 
plettes,  et  laisse  tous  ses  Etats  à  Edouard.  40.  d. 
148.  c.  282.  c.  Au  milieu  d'un  repas,  il  tombe 
par  terre  en  buvant,  et  il  expire  un  mardi  10 
Juillet.  310.  b.  Avant  que  de  l'enterrer,  on 
élit  son  frère  Edouard  pour  lui  succéder.  78.  c. 
166.  d.  207.  n.  638.  a.  Edouard  rappelle  à  la 
couronne.  352.  c.  Arrive  en  Angleterre  avec  peu 
de  suite.   166.  d.  Il  monte   sur  le  Trône.    174. 

b.  n. 

Les  Comtes  Thibaud  et  Etienne,  avec  leur 
mère  Ermengarde^  donnent  Croissy  sur  Sere  à 
l'Eglise  d'Amiens,  à  la  sollicitation  de  l'Evêque 
Foulque.   424.  b-c. 

Mort  de  Roger  I,  Eveq.  de  Châlon -sur-Marne; 
Roger  II  son  successeur.  344.  a.  352.  d.  576.  n. 

Wazon  consacré  Eveq.  de  Liège,  après  la 
mort  de  Nithard.  9.  c.  n.  163.  d.  n.  202.  c.  n. 
293.  e.  415.  b. 

Nicolas  ,  fils  naturel  de  Richard  III,  Duc  de 
Normandie,  devient  Abbé  de  S.  Ouen  de  Rouen. 
326.  n. 

Lanfranc,  issu  des  Sénateurs  de  Pavie,  homme 
très-versé  dans  les  Arts  libéraux,  vient  se  faire 
Moine  au  Bec.  35.  d.  165.  (/  n.  166.  e.  424.  a. 
Sa  réputation  fait  connoître  au  loin  l'Abbaye  du 
Bec,  et  répand  par-tout  l'éloge  de  l'Abbé  Her- 
luin.  Des  Ecclésiastiques,  des  fils  de  Ducs  et 
d'autres  personnes  accourent  à  cette  Ahbaye;  on 
est  obligé  d'augmenter  les  bâtimens.  35.  e. 

Arnaud,  Evèq.  de  Maguelone,  bénit  Alim- 
burg,  Abbesse  de  S.  Genès,  dans  le  Comté  de 
Substantion.  417.  n. 

Sur  le  modèle  du  S.  Sépulchrede  Jérusalem, 
on  bâtit  une  Eglise  dans  le  Berri,  en  présence 
d'Eude  le  Roux,  Seigneur  du  château  de  Deols. 
282.  d.  Voyez  à  l'année  1045 

Guillaume,  Soig.  du  château  de  Taumont, 
donne  l'Eglise  de  sainte  Blarie  d'Ollone  à  Vital, 
qui  avoit  été  chassé  de  l'Abbaye  de  S.  Gildas. 
424.  b.  Il  commence  à  bâtir  le  Monastère  de 
sainte  Croix  de  Taumont.  218.  a. 

Un  monstre  vient  au  monde  sur  les  frontières 
de  la  Bretagne  et  de  la  Normandie  :  c'étoient 
deux  femmes  jointes  par  le  milieu  du  corps.  175. 
a-b. 

Eclipse  de  Soleil  le  XX  du  mois  de  Juin.  217. 

c.  n.  . 
Eté  pluvieux.  415.  b.  | 
La  famine  fait  périr  beaucoup  de    peuple   en 

France  et  en  Allemagne.  9.  d.  157.  d.  217.  c. 
382.  d.  \ 

Grande  mortahté  d'hommes.  145.6.  379.  n. 
Plusieurs  sont  guéris  par  les  prières  du  Bien- 
heureux Richard.  145.  d.  Ce  fléau  ayant  presque 
réduit  en  solitude  la  ville  de  Verdun  ,  d'un 
vœu  unanime  on  a  recours  à  la  protection  de 
S.  Vannes.  145.  d-e. 

Cette  année  ou  la  suivante,  XXII  Prélats  des 
Gaules  tiennent  un  ConcileàS.  Gille,  dans  lequel 
ils  font  quelques  décrets  touchant  la  Trêve  du 
Seigneur.  513.  b-d.  C'est  vers  le  même  tems  que 
quelques  Evêques  François  invitent  les  Évêques 
et  le   Clergé    d'Italie  à    recevoir  la    Trêve  de 

Dieu. 


CHRONOLOGIGUS. 


XXXllJ 


Dieu,  par  une  lellre  qui  contient  les   lois  prin- 
cipales de  cette  paix.  516.  b-e.  517.  a-b. 

Quelques  Chroniqueurs  placent  à  celte  année,  la 
défaite  de  T/iibatid,  Comte  de  Tours  et  de  Blois, 
par  Geoffroi  Mari.  Comte  d'Anjou  y  mais  grand 
nombre  d'autorités  nous  déterminent  à  la  renvoyer 
à  Vannée  1 044. 

Van  1 043  de  J.  C. 

Henri,  Rbi  de  France,  à  la  prière  de  Ro- 
ger II,  Evêque  de  Châlon-sur-Marne,  confirme 
l'Abbaye  de  S.  Pierre,  que  le  Roi  Robert  son 
père  avoit  déjà  approuvée  :  il  ratifie  les  dona- 
tions qu'elle  avait  reçues  depuis  la  mort  de 
Robert.  576.  b-d.  n.  577.  a-b.  Il  cite  à  Paris 
un  Chevalier  nommé  Nivard  :  il  le  fait  juger  par 
les  Grands,  qui  le  condamnent  ;  et  le  Roi  lui 
ordonne  de  cesser  ses  exactions  sur  l'Eglise  de 
S.  Maur  des  Fossés.  577.  c-e.  n.  578.  a-c. 

Le  Roi  de  Germanie,  Henri,  passe  la  fête  de 
Pâques  à  Cologne.  21 5.  c.  Il  tient  une  Assemblée 
générale  à  Ulm.  8.  e.  Il  assiste  en  qualité  de 
Juge  au  Concile  de  Constance,  avec  les  Evéques 
et  les  autres  Grands  Seigneurs  ;il  fait  un  discours 
éloquent  pour  engager  le  peuple  à  la  paix  ;  il 
pardonne  à  tous  ceux  qui  l'avoient  offensé  ;  il 
donne  un  édit  pour  affermir  la  paix  dans  ses 
Etats.  9,  a.  59.  e.  214.  c.  424.  d.  n.  Il  épouse 
à  Besançon  Agnès,  fille  de  Guillaume,  Comte 
de  Poitou.  145.  d.  n.  Il  la  fait  couronner  à 
Mayence  ;  il  célèbre  les  noces  àlngelnheim,  d'où 
il  congédie  une  troupe  de  Comédiens  sans  leur 
rien  donner.  9. a.  19.  c.  73.  c.214.  c.  n.  261 .  b. 
282.  n.  286.  d.  353.  a.  424.  d-e.  n.  641.  a. 
Il  célèbre  la  fête  de  Noël  à  Trêves.  59.  e.  641.  a. 


Léopolde  ,  fils  du  Marquis  Albert  ,  meurt 
subitement  aux  noces  du  Roi  Henri  ;  l'Archev. 
Poppon  son  oncle  l'enterre  à  Trêves.  261 .  b. 

Le  XIV  Février,  mort  de  l'impératrice  Gi- 
sèle, mère  de  l'Emp.  Henri  III,  on  l'enterre  à 
Spire.  9.  a.  n.  59.  rf.  73.  6.  214.  c.  425.  a.  n. 
Elle  meurt  de  Dissenterie  à  Goslar  le  XVII 
Avril  ;  et  elle  est  enterrée  à  Spire  auprès  de 
l'Emp.  son  mari.  19.  c. 

Edouard  III,  surnommé  le  Saint,  est  cou- 
ronné Roi  d'Angl.  le  jour  de  Pâques.  78.  c.  1 53. 
d.  174.  b.  n.  207.  n.  A  Londres.  282.  c.  352.  c. 
636.  b.  Il  est  consacré  le  III  d'Avril  à  Vinches- 
ter ,  par  l'Archev.  Eadsi.  166.  d.  312.  n.  638.  a. 
Il  appelle  en  Angleterre  quelques  Normans,  qui 
lui  avoient  rendu  service  pendant  son  exil,  en- 
tr'autres  Robert,  Moine  de  Jumiége,  qu'il  fit 
Archevêque  dans  la  suite.  174.  en.  Après  la 
fête  de  S.  Martin,  il  arrive  subitement  à  Vin- 
chester,  où  il  enlevé  toutes  les  richesses  de  sa 
mère,  et  tous  ses  bijoux  en  or,  en  argent,  et  en 
pierreries.  310.  b. 

Robert,  Duc  de  Bourgogne,  du  consente- 
ment d'Hélie  sa  femme  ,  et  de  ses  enfans  Hugue 
et  Henri,  donne  la  terre  de  Villers-Bichot  dans 
le  pays  de  Baune,  à  l'Abbaye  de  S.  Germain 
de  Paris.  Le  Roi  de  France  confirme  cette  do- 
nation. 609.  a-e  Le  premier  du  mois  de  Mars, 
de  l'avis  de  sa  femme  et  des  Grands,  il  accorde 

Tome  XL 


tolâ  prœcipuas  Pacis  et  Treugœ  leges  conti- 
nente. 516.  b-e.  517.  a-b. 

Chronographi  plures  bellum  quo  Theo- 
baldus  Turon.  ac  Blés.  Comes  à  Gaufr. 
Mart.  Com.  Andeg.  victus  est  et  captus, 
anno  huic  1042  adscribunt  :  nos  verô  cum 
aliisbenè  multis  adannum  1044  illud  reji- 
cimus. 

Anno  Chr.  1043. 

Henricus,  Franc.  Rex,  ad  Rogerii  II  Ca- 
talaun.Episc.  supplicationem,  jam  à  patresuo 
Roberto  approbatam  confirmât  S.  Pétri  Ab- 
batiam,  cum  bonis  eidem  Àbbatiœ  post  Rober- 
tum  additis.  576.  b-d.  n.  577.  a  b.  Citatum 
Parisiis  ISivardum  Militem,  Optimatum  ac 
Procerum  judicio  damnât  ;  atque  ab  eJMs 
eœactionibus  liberam  jubet  Fossatensem  Eccle- 
siam.  577.  c-e.  n.  578.  a-c. 

Coloniœ  Resurrcctionem  Domini  célébrai 
Henricus  German.  Rex.  215.  c.  Ulmœ  gène- 
raie  Colloquium  habet.  8.  e.  Synodo  Conslan- 
tiensi  cum  Episcopis  ceterisque  regni  Optima- 
tibus,  omnium  illic  agendorum  publicus  adest 
cognitor  ;  facundus  o^-ator  populum  ad  pacem 
cohortatur  ;  omne  sibi  debitumdimittit  ;  pacem 
insul  regni  provinciis  per  edictum  confirmât. 
9.  a.  59.  e.214.  c.  424.  d.  n.  Apud  Byson- 
lium  (Vesont.J  uacorem  ducit  Agnetcm  filiam 
Guillelmi  Pictav.  Coniitis.  145.  d.  n.  Agne- 
tcm apud  Moguntiam  ungi  Reginam  facit  j 
Regales  apud  Ingelenheim  nuptias  célébrât; 
Ilistrionum  multiludinem  sine  cibo  et  muneri- 
bus  dirnitlit.  9.  a.  19.  c.  73.  c.  214.  c.  n. 
261 .  b.  282.  n.  286.  d.  353.  a.  424.  d-e.  n. 
641.  a.  Natale  Dom.  Trever.  célébrât.  59.  e. 
641.  a. 

Leopoldus,  Alberti  Marchionis  filius ,  in 
solemnitate  nuptiarum  Régis  Germ.  immatura 
morte  rapitur  y  in  urbe  Trevir.  à  patruo  suo 
Poppone,  Archiep.  sepelitur.  261 .  b. 

Gisela  Imperatrix,  mater  Henrici  III  Im- 
per. XVI  Cal.  Martii  obit,  et  Spirœ  sepeli- 
tur. 9.  a.  n.  59.  d.  73.  b.  214.  c.  425.  a. 
n.  Apud  Goslere  Dysenteriœ  morbo  XV  Cal. 
Mail  decidit  ;  Nemeti  juxtà  maritum  suum 
Imperat.  .sepelitur.  19.  c. 

Eduardus  III,  Sanclus  dictus,  die  sancto 
Paschœ  Rex  Angl.  coronatur.  78.  c.  153.  d. 
174.  b.  n.  207.  n.  Apud  Lundoniam.  282. 
c.  352.  c.  636.  b.  Vititoniœ seuapud  Yincestre 
III  ISon.  Apr.  ab  Eadsi  Archiep.  consccratw. 
166.  d.  312.  n.  638.  a.  Aliquantos  accersit 
ISormannos  Eduardus,  qui  exulis  inopiam  suis 
levarant  beneficiis;  inter  quos  Robertum,  qucm 
ex  Monacho  Gemmeticensi  fecit  Episcopum. 
174.  c.  n.  Post  festum  S.  Martini  Vintoniam 
improvisé  venit  ;  genilrici  sus  aufert  quid- 
quid  in  atiro,  argento,-  gemmis  pretiosum  ha- 
bebal.  310.b. 

Robertus,  Burgundiœ  Dux,  cum  uxore  sua 
Heliâ  consensu  et  voluntate  filiorum  Hugonis 
et  Henrici,  Rege  Franc.  Henrico  confirmante, 
tcrram  Villare-Bichet  in  pago  Belnensi,  Ab- 
batiœ S.  Germani  Paris,  conccdit.  609. 
a-e.  Consilio  conjugis  et  Optimatum  suo- 
rum   Abbatiœ  S.  Benigni  Divion.  die  prima 


XXXIV 


INDEX 


Mensis  Martii  trihuit  ",  dominationem  trium 
viUarum  in  parochia  S.  Apollinarissitarum. 
610.  a-e.  611.  a-b. 

B .  Robrrtus  Monasterium  Casœ-Dei  in  ho- 
nore SS.  Agricolœ  et  Vitalis  cœpit  œdificare. 
217.  c-d. 

Guido  de  Caslellione  Remens.  Archiep. 
Ecclesiam  Germereii  Iribuil  Mosomag.  Monas- 
terio.  318.  n. 

Mors  Rodericî  Abbatis  S.  Bertini  Sithien- 
sis.  380.  d. 

Lambertus,  Ab.  Mediani-Monasterii  1 1  A'o- 
vembris  exuvias  S.  Bonifacii  ex  Begonis- 
Cella  revehit.  424.  e. 

Wenemarus  Dom.  de  Lileriis  cum  fratre  suo 
Ingrlramno  et  maire  Ransuide  ,  in  honore  S. 
Audomari  Ecclesiam  in  caslro  de  Lileriis 
construunt.  425.  a.  n. 

Famés  exlrema per  totam  Galliam.  29.  c. 
286.  d.  349.  b.  352.  d.  ISimia  imbrium  su- 
perfluitas,  nimiaque  frucluum  terrœ  paucitas. 
8.  e.  Tempus  œstivum  in  tempestalcspluvias- 
que  hyemales  iolum  penè  comiersum,  magnam 
frugum  cl     vindemiarum  penuriam   efjicit. 

424.  d.  Annonce  carilas  totam  profligat  Gal- 
liam. 201 .  c.  Magna  hominum  mortalitas. 
222.  b.  Gelu  validum  â  Cal.  Decemb.  ad 
Cal.  Martii.  415.  b. 

Anno  Chr.  1044. 

Magna  confusio  in  Ecclesia  Romana  :  Se- 
dem  très  simul  occupant.  Gratianus  Presbiter 
tribus  Ponlifîcibus  cedere  Romana  Sede  per- 
suadet.  Ipse  Summus  Pontifex  eligitur,  et  Gre- 
gorius  VI  vocatur.  261 .  en. 

Mors  Mathildis,  filiœ  Conradi  Salici  Imp. 
Henrico  Franc.  Régi  desponsatœ.  161.  a-b. 

Rex  Angl.  Eduardus,  uxorem  cliicit  Egit- 
ham,ComitisGodwini  /iiiam.  40.  n.  148.  n. 
153.  d,  174.  b.  282.  c. 

Gozelo,  Dux   Lolhar.  obit.   143.  n.  163. 

d.  n.  215.  c.  n.  352.  d.  415.  b.  425.  c. 
Gozeloni  filio  suo  Ducatum  relinquit.  19.  c. 

425.  a.  Godefridus  filins  aller  Gozelonis,  pa- 
terno  jure  privatus,  rebellai.  \9.  c.  163.  d. 
n.  202.  c.  n.  415.  b.  425.  a.  b.  c.  Patri 
succedit.  215.  n.  425.  c. 

Reginoldum  Principem ,  Agnetis  Regina 
avunculum,  Régis  Ilenrici  inimicum,  vincit 
Cornes  Ludovicus,  dum  castellum  Montis  Pili- 
gardœ,  seu  Montis-Bclligardi ,  parât  expu- 
gnare .  19.  d. 

Gaufridus  Mari.  Corn.  Andeg.  contra  Theo- 
bal.  Blés.  Com.  à  Rege  Franc.  Henrico  exci- 
talus,  iirbem  Turonicam  obsidione  cingit  : 
accedenli  Theobaldo  Gaufridus  occurrit  ; 
vincit  eum  ac  capit  XII  Cal.  Sept.  29.  b. 
43.  e.  1 59.  b-c.  1  GO.  c.  1 69.  c.  n.  21 2.  b.  21 7 

e.  256.  d-e.  n.  267.  a-c.  282.  d.  286. 
d.  347.    c.   349.    b.    n.   352.  c.    399 

426.  a^  Stephanus  frater  Theobaldi  fugâ  eva^ 
dit.  256.  n.  Lisoius  de  Ambasia  caplum 
Theobaldum  Gaufrido  Comiti  reddit.  256.  d. 
267.  a.  Quem  Lâchas  deducil  Gaufridus. 
256.  d-e.  n.  Turon.  civitatem  Gaufrido  di- 
rniltit  Throb.  iisdem  in  locis.  Pro  i-edemp- 
lione  Theobadi,    urbes  Turon.  Chainonem  et 


c. 


à  l'Abbaye  de  S.  Bénigne  de  Dijon  la  Seigneurie 
de  trois  fermes  situées  dons  la  paroisse  de  saint 
Apollinaire.  610.  a-e.  611.  a-b. 

Commencement  du  Monastère  de  la  Chaize- 
Dieu  :  le  Bienheureux  Robert  le  bâtit  en  l'hon- 
neur des  SS,  Agricole  et  Vitale.  217.  c-d. 

L'Archevêque  de  Reims,  Gui  de  Chastillon, 
donne  l'Eglise  de  Germeri  au  Monastère  de 
Mouson.  318.  n. 

Mort  de  Rodéric  ,  Abbé  de  S.  Bertin.  380. 
d. 

Lambert,  Abbé  de  Moyen-Moutier,  rapporte 
de  la  Celle-Bégon  les  dépouilles  de  S.  Boniface, 
le  11  du  mois  de  Novembre.  424.  e. 

Wenemar,  Seigneur  de  Lilieres,  avec  sa  mère 
et  son  frère,  bâtissent  une  Eglise  en  l'honneur  de 
S.  Omerdans  le  château  de  Lilieres.  425.  a.  n. 

Extrême  famine  dans  toute  la  Gaule.  29.  c. 
286.  d.  349.6.  352.  (/.  Pluies  extraordinaires  ; 
grande  disette  de  fruits.  8.  e.  Les  tempêtes  de 
l'été  et  les  grêles  rendent  les  fruits  et  le  vin 
très-rares.  424.  d.  La  cherté  des  vivres  désole 
la  France.  201.  r.  Il  meurt  beaucoup  d'hom- 
mes. 222.  b.  Forte  gelée  depuis  le  1  Décembre 
jusqu'au  1  Mars.  4)5.  b. 


L'an  1 044  de  J.  C. 

Trois  Papes  à  la  fois  causent  de  grands 
troubles  dans  l'Eglise  Romaine  :  le  Prêtre  Gra- 
tien  persuade  à  tous  les  trois  de  se  démettre  ; 
on  l'élit  Pape  lui-même,  et  il  prend  le  nom  de 
Grégoire  Vi.  261.  c.  n. 

Mort  de  Mathilde,  fille  de  l'Emp.  Conrade, 
qui  avait  été  fiancée  avec  le  Roi  de  France,  Henri. 
161.  a-b. 

Edouard,  Roi  d'Angleterre,  épouse  Egithe, 
fille  du  Comte  Goduin.  40.  n.  148.  ».  153.  d. 
174.  6.282.  c. 

Mort  de  Gozelon,  Duc  de  Lorraine.  143.  n. 
163.  c/.  w.  215.  en.  352.  d.  415.  b.  425.  c. 
Il  laisse  son  duché  à  son  fils  Gozelon.  19.  c. 
425.  a.  Godefroi,  son  autre  fils,  se  voyant  frus- 
tré de  lasuccession  de  son  père,  se  révolte.  19.  c. 
163.  d.n.  202.  c.  n.  415.  b.  425.  a.  b.c.  Il 
succède  à  son  père.  215.  n.  425.  c. 

Le  Prince  Réginold  ou  Renaud,  oncle  de  la 
Reine  Agnès,  ennemi  du  Roi  Henri,  se 
prépare  à  attaquer  le  château  de  iMontbelliard  ; 
le  Comte  Louis  le  prévient  et  le  bat.  19.  d. 

Henri,  roi  de  France,  excite  Geofroi  ÎMart. 
Comte  d'Anjou,  à  faire  la  guerre  à  Thibaud, 
Comte  de  Blois  :  Geofroi  assiège  la  ville  de 
Tours.  Il  marche  contre  Thibaud,  qui  venoit 
défendre  sa  ville  ;  il  le  bat,  et  le  fait  prisonnier 
le  21  du  mois  d'Août.  29.  b.  43.  e.  159.  b-c. 
160.  c.  169.  c.  n.  212.  b.  etc.  Le  frère  de 
Thibaud  Etienne  prend  la  fuite.  256.  n.  Li- 
soie  d'Amboise  prend  Thibaud,  et  le  remet  au 
Comte  Geofroi.  256.  d.  267.  a.  Qui  le  mené 
au  château  de  Loches.  256.  d-e.  n.  Thibaud 
lui  abandonne  la  ville  de  Tours,  aux  mêmes  pages. 
Il  donne  pour  sa  hberté  les  villes  de  Tours , 
Chinon  et  Langey.  267.  b.  un.  347.  c.  Geo- 
froi lui  en   fait   hommage.   256.    e.   n.    Ils  font 


CHRONOLOGICUS. 


XXXV 


la  paix  par  la  médiation    du  Boi.  256.   e.    n. 
267.  b.  nn. 


La  vie  de  S.  Thibaud  de  Provins  éclate  dans 
l'Eglise  Chrétienne.  282.   (/. 

Agnès  ,  avec  ses  deux  fils  Pierre  et  Geofroi , 
et  leur  beau-pere  Geofroi  Martel,  vient  à  Poi- 
tiers :  ils  y  tiennent  un  Parlement  avec  tous  les 
Grands  Seigneurs  du  Poitou.  217.  d. 

Mort  de  Hugue,  Evêque  de  Noyon  et  de 
Tournai.  344.  d. 

Odéric  succède  à  Rainaud  ,  Abbé  de  Ven- 
dôme. 217.  c.  n.  Ithier  ,  Abbé  de  Savigni , 
meurt  le  9  de  Mai  ;  Lenlon  lui  succède.  200.  b. 

L'Abbé  de  S.  Riquier  Angeiran  permet  au 
Chevalier  Rainier  et  à  Gautier  son  fils,  de  bâtir 
un  moulin  au-dessous  deMontigni.  129.  n. 

Humbert,  Abbé  de  Moyen-Moutier,  com- 
pose en  vers  des  répons  :  il  les  présente  à  Bru- 
non,  Evêque  de  Toul,  pour  les  chanter.  369.    a. 

Eclipse  de  Soleil  le  23  (22)  Octobre  le  28 
delà  Lune.  144.  c.  161.  a.  La  planète  Vénus 
paroit  agitée.  144.  c.  Eclipse  de  Lune  le  jeudi 
8  Nov.  le  14  de  la  Lune.  161.  a. 

On  trouve  dans  le  pays  d'Orléans  deux  pains 
teints  de  sang.  161.  a. 

Les  neiges  et  la  rigueur  de  l'hiver  perdent 
beaucoup  de  vignes.  19.  c.  425.  b.  Peste  consi- 
dérable sur  les  animaux.  19.  c.  425.  a.  Grande 
famine.  9.  a.  19.  c.  202.  c.  217.  d.  415.  d.  La 
France  et  l'Allemagne  en  sont  affligés,  163.  d. 
Elle  oblige  les  hommes  à  manger  des  animaux 
immondes.  425.  a. 

Van  1 045  de  J.  C. 

Henri,  Roi  de  France,  retire  des  mains  du 
Comte  Etienne,  l'Abbaye  de  S.  Médard  de 
Soissons;  il  rend  à  cette  Eglise,  le  château  de 
Vic-sur-Aîne.  367.  b.  nn.  Il  donne  à  l'Evêque 
et  aux  Chanoines  de  Paris  les  Eglises  de  saint 
Etienne,  S.  Julien,  S.  Séverin  et  S.  Bach,  dont 
quelques-unes  avoient  autrefois  été  décorées  du 
titre  d'Abbayes.  578.  d-e.  579.  a.n. 

Le  Duc  de  Bourgogne  accorde  à  l'Abbé  et  au 
Monastère  de  S.  Bénigne  de  Dijon  les  Droits  de 
franchise  et  d'exemption  sur  le  bourg  de  S.  Bé- 
nigne. 61 1 .  c-d. 

Geofroi,  Comte  d'Anjou,  confirme  les  do- 
nations faites  au  Monastère  de  la  Charité,  ou  du 
Ronceré.  649.  (/. 

Coutumes  du  bourg  de  S.  Pierre  de  Chartres, 
cédées  à  cette  Abbaye  par  le  Vicomte  de  Char- 
tres Gilduin  etEméline,  sa  femme.  425.  d. 

Ponce  m.  Comte  de  Toulouse,  se  coupe 
l'ongle  du  pouce  jusqu'au  sang,  pour  confirmer 
une  donation  faite  à  l'Abbaye  de  Moissac.  387. 
d.  n. 

Le  Roi  Edouard  donne  des  Loix  à  l'Eglise  et 
au  peuple  d'Angleterre.  282.  e.  283.  a. 

Quelques  personnes  engagent  Godefroi,  Duc 
de  Lorraine,  à  faire  sa  paix  avec  l'Empereur  ; 
Godefroi  vient  se  soumettre  ;  Henri  le  prend  et 
le  fait  garder.  19.  d.  60.  a.  202.  c.  215.  c-d. 
415.  b.  425.  (/.  n  obtient  la  liberté,  en  donnant 


Lingiciacum  accipit  Gaufridvs.  267.  b.  nn. 
347.  c.  Pro  his  homagium  facit  Theobaldo. 
256.  e.  n.  Rege  Franc.  Henrico medianle ,  pax 
fit  inter  duos  Comités.  256.  e.  n.  267.  b.  nn. 

Tlwobaldus  vir  sanctus  Provinensis  castri 
emicat  tu  sancla  Retigione.  282.  d. 

Agnes  Comitissa  veniens  Pictavis  ciim  duo- 
bus  filiis  Petro  et  Gaufrido,  una  cum  eorum 
vilrico  Gaufrido  Martello  suo  marito,  Placi- 
tum  faciunl  cum  omnibus  Pictavorum  Opti- 
matibus.  217.  d. 

Hugo  Noviom.  et  Tornac.  Episc.  obit.  344. 
d. 

Rainaldo  Abbati  Yindocinensi  succedit  Ode- 
ricus.  217.  c.  n.  VU  Mus  Maii  Ilherius  obit 
Abbas  Saviniac.  Lento  succedit.  200.  b. 

Angelrannus  Ab.  S.  Richarii  Raginerio  Mi- 
liti  et  Gualterio  filio  ejus,  molendinum  per- 
mittit  sub  Montiniaco.  129.  n, 

Abbas  Mediani-Monasterii  Humbcrtus  res- 
ponsariamelrice  componit,  quœ  Brunoni  Tull. 
Episcopo  tradit  decantanda.  369.  a. 

X  fXIJ  Cal.  Novemb.  Luna  XXVIII  fit 
eclipsis  Solis.  144.  c.  161.  a.  Stella,  quœ 
Lucifer dicitur,  vespercvidetur agitari.  \ 44.  c. 
VI  Idus  Novemb.  fer.  V,  Luna  XIV,  eclipsis 
Lunœ.  161.  a. 

In  pago  Aureliano  duo  panes  sanguine  ma- 
dentes  inveniunlur.  i6\.  a. 

Ilyems  dura  et  nivosa  magnam  perdit 
vinearum  partem.  19.  c.  425.  b.  Pecudum 
maxima  peslis.  19  c.  425.  a.  Famés  magna. 
9.  a.  19.  c.  202.  c.  217.  d.  415.  d.  Gal- 
liam  et  Germaniam  profiigal.  163.d.  Co^î< 
homines  immunda  comedere  animalia  425.  a. 

Anno  Clu-.   1045. 

ilenricus.  Franc.  Rex,  Abbatiam  S.  Me- 
dardiSuession.  de  potestate Stephani  Corn,  eri- 
pit  ;  custrum  de  Vico  eidem  Ecclesiœ  restituit. 
367.  b.  nn.  Irnberto  Paris.  Episc.  et  ejusdem 
Ecclesiœ  Canonicis ,  SS.  Stephani,  Juliani, 
Severini,  et  Bacchii  concedit  Ecclesias,  quarum 
quœdam  Abbatiali  dignitate  erant  olim  subli- 
matœ.  578.  d-e.  579.  a.  n. 

Robcrtus,  Burgundiœ  Dux,  Halinardo  Ab- 
bati Cœnobioque  S.  Benigni  Divion.  immuni- 
tatem  permittit  in  burgoseu  claustro  S.  Beni- 
gni. 611.  c-d. 

Gaufridus,  Com.  Andeg.  donationes  Par- 
thenoni  B.  M.  de  Caritate  seu  de  Roncerio  fac- 
tas  confirmai.  649.  d. 

Vicecom.  Carnut.  Gilduinus  et  uxor  ejus 
Emelina  S.  Petro  Carnut.  donant Burgi  consue- 
tudines.  425.  d. 

Pontius  III,  Tolos.  Com.  in  signum  dona- 
tionis  Abbatiœ  Moisiac.  factœ,  ungulam  sui 
pollicis  in  tantum  abscindit,  ut  ex  eo  sanguis 
exeat.  387.  d.  n. 

Eduardus,  Rex  Angl.  Leges  promidgal, 
quibus  tam  Ecclesia,  quam  plebs  Anglicana 
regitur.  282.  e.  283.  a. 

Godefridus  II,  Dux  Lothar.  inferioris,  lior- 
tatu  quorumdam,  ad  gratiam  Imperatoris 
recuperandam  adductus,  ipsique  se  subjiciens, 
capitur  et  custodiœ  mancipatur.  19.  d.  60.  a. 
202.    c.     215.   c-d.    415.     b.     425.    d. 


XXXVJ 


INDEX 


Filium  suum  Imprratori  dans  obsidem ,  re- 
laxatur.  19.  e.  163.  e.  n.  425.  d.  Reginolt 
et  Gerolt,  Burgundiones,  apud  Solodurum  Régi 
Gertn.  Uenrico  se  dedunt.  19.  d.  Regale  Col- 
loquium  apud  Triburiam  condiclum  prœpedit 
Régis  gravis  infirmilas.  19.  d.  425.  b.  Hen- 
ricus,  Oertn.  Rex,  Natale  Domini  Goslariœ 
célébrai,  ubi  socrus  ejus  de  Pictavis  adest  cum 
,genlis  suœPrimoribus.  60.  a. 

Castrum  Reginaldi  conslruitur.  169.  c. 

Construclio  Ecclesiœ  S .  Sepulchri  inBituria 
àGaufrido  Biluric.  Vicecomile.  169.  c.  Vide 
ad  an.  1042. 

Guifredus,  Carcasson.  Pontifex,  ad  Basili- 
cam  S.  Martini  in  Comilatu  Fenoliotensi  dc- 
dicandam  venit.  425.  b-c. 

Mors  Theodelini  Malliac.  Abb.  succedit 
Humbertvs.  218.  a. 

Angelranmis,  Ab.  S.  Richarii,  moritur,  et 
sepeliturinEccl.  ejusd.  Abbatiœ.  Guido  Eccl. 
Ambian.  Archidiac.  postea  ejusd.  Sedis  Ep. 
tuinbam  ejus  epitaphio  décorât.  132.  a.  n. 

Ecclcsia  S.  Gertrudis  Nivell.  reœdificala, 
prœsente  Uenrico  Imper,  benedicitur,  353.  a. 

Monast.  Ilohenburg.  in  Alsatia  in  honore 
B.  M.  à  Brunone  Tull.  Ep.  dedicatur.  425.  b. 

Theodcricus  II,  Metens.  Ep.  obit  II  Cal. 
Maii  :  in  Eccl.  S.  Stephani  sepelitur.  199.  a. 
Huic  succedit  Adalbero  III.  164.  a.  352.  d. 
353.  a.  Quidam  haec  rejiciunt  ad  annum 
1047. 

Hermannus  Capellanus  Régis  Eduardi, 
ab  eo  Schireburnensem  accipit  Episcopatum. 
312.  n. 

Anno  Chr.  1046. 

Henricus,  Franc.  Rex,  Ecclesiœ  B.  Mariœ 
Stampensis  castri  concessa  bona  confirmât. 
579.  b-d.  580.  a-b.  n.  Epistolam  accipit  ab 
Episc.  Leod.  Wazone,  quâ  Prœsul  Régis  ani- 
mu'm  mitigat,  et  revocat  à  voluntate  sibi  vin- 
dicandi  regnum  Lotharingiœ  ac  Palatium 
Aquisgranense,  hereditario  jure  ab  anlecesso- 
ribussibi  débita.  10.  c-e.  n.  11 .  a.  Rex  jubet 
Episcoporum  adesse  Cœtum,  in  quo  recitatâ 
Epistolâ ,  protestatur  pius  Princeps  hune 
recte  dici  Sacerdotem,  hune  verb  esse  Episco- 
pum,  qui  extraneus  extraneo  sibi,  prœ  cunc- 
tis  ex  dcbilo  fidelibus,  sanum  dederit  con- 
silîum.]].  a.  Imperatori  mox  ex  Ilalia  re- 
verso dexteram  dat  Rex  cum  sacramento,  et 
recipii.  11.  b. 

Agnes  Coniitissa  cum  marito  suo  Gaufrido 
Andegavim  reversa,  Cœnob.  in  honore  S.  Tri- 
nitatis  construit.  218.  a.  Abbatia  Vindoci- 
nensis  fundatur  à  Gaufrido  Martello.  169.  c. 

Morsllildegardis,  Andegav.  Comitissœ.  29. 
d.  349.  b.  Cal.  Aprilis  obit.  286.  d,  Sepeli- 
tur in  Monast.  S.  ISicolai.  21 8.  a.  Hildegardis 
uxor  Fulconit  Nerrœ,  mater  Gaufridi  Mar- 
telli  Jerosolymis  defuncta,  proph  loca  Domi- 
nicœ  sepulturœ  humatur.  218.    n.    426.  b. 

D. 

Henricus  III,  Germ.  Rex,  in  Burgundia 
régnât.  13.  a.  200.  b.  Miltit  prœceptum  ut 


son  fils  pour  otage.  19.  e.  163.  e.  n.425.  d.  Deux 
Bourguignons,  Reginolt  et  Gérolt,  viennent  à 
Soleure  se  soumettre  au  Roi  de  Germanie.  19.  d. 
Le  Roi  est  assez  gravement  malade  pour  retarder 
l'Assemblée  indiquée  à  Tribur.  19.  d.  425.  6.  Il 
célèbre  la  fête  de  Noël  à  Goslar,  où  se  trouve 
la  Comtesse  de  Poitiers  sa  belle- mère,  avec  les 
Principaux  de  son  pays.  60.  a. 

Construction  du  Château-Renaud.  169.  c. 

Le  Vicomte  Geofroi  bâtit  à  Bourges  une 
Eglise  du  S.  Sépulchre.  169.  c.  Voyez  a  l'année 
1042. 

Guifroi,  Evêque  de  Carcassonne,  va  dédier 
la  Basilique  de  S.  Martin  dans  le  Comté  de  Fe- 
nouillede.  425.  b-c. 

Mort  deTheodelin,  Abbé  de  Maillezais;  Hum- 
bertlui  succède.  218.  a. 

Angelran,  Abbé  de  S.  Riquier,  meurt  :  on 
l'enterre  dans  l'Eglise  de  son  Abbaye.  Gui,  Ar- 
chidiacre de  l'EgUse  d'Amiens,  dont  il  devint 
Evêque,  fait  son  épitaphe,  et  en  décore  son 
tombeau.  132.  a.  n. 

L'Eglise  de  sainte  Gertrude  de  Nivelle  ayant 
été  rebâtie,  on  en  fait  la  bénédiction  en  pré- 
sence de  l'Empereur.  353.  a. 

Brunon,  Evêque  de  Toul,  dédie  en  l'honneur 
de  la  sainte  Vierge  le  Monastère  de  Hohen- 
bourg,  ouHohenberg,  dans  l'Alsace.  425.  b. 

Thierri  II,  Evêque  de  Mets,  meurt  le  30 
Avril  :  il  est  enterré  dans  l'Eglise  de  S  Etienne. 
199.  a.  Adalberon  III  son  successeur.  164.  a. 
352.  d.  353.  a.  Quelques  Ecrivains  renvoient 
cette  mort  à  l'année  1 047. 

Le  Roi  Edouard  fait  Herman  son  Chapelain, 
Evêque  de  Schireburn.  312.  n. 

L'an  1 046  de  J.  C. 

Henri  ,  Roi  de  France  ,  confirme  tous  les 
biens  qu'on  avoit  donnés  à  l'Eglise  de  sainte 
Marie  d'Etampes.  579.  b-d.  580.  a-b.  n. 
Wazon  ,  Evêque  de  Liège  ,  lui  écrit  pour  le 
porter  à  la  paix,  et  pour  le  détourner  de  la  ré- 
solution où  il  était  de  s'emparer  de  la  Lorraine 
et  du  Palais  d'Aix-la-Chapelle,  qui  lui  apparte- 
noient  par  droit  de  succession.  1 0.  c-e.  n.  1 1 .  a. 
Le  Roi  fait  lire  cette  lettre  dans  une  assemblée 
d'Evêques,  et  déclare  que  Wazon  est  un  bon 
Prêtre  et  un  digne  Evêque,  puisque,  sans  être 
son  sujet,  il  lui  donnoit  de  meilleurs  conseils 
que  tous  ceux  qui  lui  avoient  promis  fidélité. 
11.  a.  Peu  de  temps  après,  l'Empereur  étant 
revenu  d'Italie,  le  Roi  et  lui  lient  amitié,  et  font 
serment  de  la  conserver.  11.6. 

La  Comtesse  Agnès  étant  retournée  à  Angers 
avec  son  mari,  elle  bâtit  un  Monastère  en  l'hon- 
neur de  la  sainte  Trinité.  218.  a.  Geofroi  Mar- 
tel fonde  l'Abbaye  de  Vendôme.  169.  c. 

Mort  d'Hildegarde,  Comtesse  d'Anjou.  29.  d. 
349.  b.  Elle  meurt  le  premier  Avril.  286.  d. 
Elle  est  inhumée  dans  le  Monast.  de  S.  Nicolas. 
218.  a.  Hildegarde,  femme  de  Foulque  Nerra 
et  mère  de  Geofroi  Martel,  meurt  à  Jérusalem  ; 
on  l'enterre  auprès  du  S.  Sépulchre.  218.  n. 
426.  b.  n. 

Henri  III,  Roi  de  Germanie,  règne  en 
Bourgogne.  13.  a.  200.    b.    Il  fait  élire    l'Abbé 


CHRONOLOGIGUS. 


XXXYlj 


de  S.  Bénigne  de  Dijon,  Archev.  de  Lyon. 
13.  a.  Halinard  va  à  la  Cour  pour  recevoir  l'in- 
vestiture. 13.  b.  353.  b.  Il  refuse  de  prêter  le  ser- 
nnent  de  fidélité;  et  le  roi  veut  bien  l'en  dis- 
penser :  content  de  sa  promesse,  il  le  fait  or- 
donner en  sa  présence ,  et  fournit  tout  ce  qui 
étoit  nécessaire  pour  la  cérémonie.  13.  c-e.  353. 
b.  Le  Roi  pari  pour  Rome;  il  reçoit  avec  dis- 
tinction le  Pape  Grégoire  VL  qui  étoit  venu  le 
trouver  à  Sutri.  14-  a.  261.  c-d.  Dans  une 
Assemblée  tenue  à  Rome,  on  dépose  trois  Papes 
à  la  fois  ;  et  du  consentement  de  l'Eglise  de  Ro- 
me, le  Roi  leur  substitue  Suideger,  Evêque  de 
Bamberg,  qui  prend  le  nom  de  Clément  IL  14. 
o.  60.  b.  73.  c.  202.  c.  214.  d.  261.  d.  294.  a. 
353.  b.  415.  c.  426.  a.  641.  a.  Le  jour  de 
Noël  que  le  Roi  Henri  céiebroit  à  Rome,  Clé- 
ment II  le  couronne  Empereur  avec  Agnès  son 
épouse.  10.  b.  19.  e.  60.  b.  214.  d.  261.  d.  294. 
a.  353.  c.  415.  c.  426.  b.  559.  n.  641.  b.  Les 
Romains  font  serment  de  ne  jamais  élire  de  Pa- 
pe, sans  le  consentement  de  l'empereur.  353.  c. 

Des  ennemis  de  l'Archevêque  de  Lyon  Odé- 
ric,  n'ayant  pu  le  tuer  autrement,  le  font  périr 
par  le  poison.  12.  e.  Halinard  élu  à  sa  place, 
est  sacré  par  Hugue,  Archevêque  de  Besançon. 
13.  e.  14.  a.  146.  a.  345.  c. 

Assemblée  d'Evéques,  d'Abbés  et  des  Princi- 
paux du  pays  dans  le  Monast.  de  sainte  Marie, 
Diocèse  d'Elne,  pour  la  dédicace  de  l'Eglise  de 
ce  Monast.  426.  a-b. 

Commencemens  du  monast.  de  sainte  Croix 
de  Remperlé,  dans  la  Province  de  Cornouaille 
en  Bretagne.  218.  a. 

Guillaume  fils  d'Osberne  avec  Adélicie  sa  fem- 
me, bâtissent  le  monastère  de  Lyre.  366.  d.  n. 

Le  16  de  Juin,  assemblée  d'Evéques  et  de 
Comtes  pour  la  Dédicace  de  S.  Sauveur  de 
Charroux.  218.  b.  286.  e.  426.  d. 

Fondation  du  Prieuré  de  S.  Jean  deTornanc. 
200.  b. 

Consécration  du  Monastère  de  S.  Michel  en 
i'Herm.  218.  c. 

Ermenald,  Abbé  de  S.  Pierre  le-Vif,  meurt 
le  25  d'Octobre  ;  il  est  inhumé  dans  le  Cloître 
de  S.  Pierre  :  il  a  pour  successeur  Gerbert,  Moi- 
ne du  même  lieu,  qui  auparavant  étoit  Abbé  de 
sainte  Marie.  196.  c. 

Après  la  mort  de  Fromond,  Mainard  devient 
Evêque  de  Troyes.  196.  d. 

Richard,  Evêque  de  Verdun,  meurt  le  6  ou 
le  7  de  Novembre  :  il  est  remplacé  pnr  Thierry, 
fils  du  Comte  Vézelon.  146.  a.  249,  a-b.  345. 
c.  353.  c.  413.  c.  444.  c. 

Valéran,  fds  du  Comte  Gilduin,  Moine  après 
avoir  été  Comte  de  Bréteuil,  succède  à  Richard, 
Abbé  de  S.  Vanne,  décédé  le  14  de  Juin.  146. 
a.  nn.  249.  b.  345.  c.  413.  c.  414.  c.  459.  b. 
460.  a. 

Durant  II  devient  Abbé  de  Savigni  après 
Lenton,  200.  b.  Cette  Abbaye  reçoit  plusieurs 
bienfaits  de  différents  Seigneurs.  200.  b-c.  n. 

Leofroi ,  Chapelain  du  Roi  Edouard,  fait 
Evêque  de  Crid.  310.  c.  H  paroît  une  Comète. 
283.  a.  Grande  mortalité.  19.  c. 


AbbasS.  Benigni  Divion.  Halmardus,  Lug- 
duni  Episcopus  conslituatur.  13.  a.  Curiam 
adit  Halinardus  ad  oblinenda  Regalia.  13.  b. 
3.')3.  b.  Juramenlum  fidelitatis  neganti  gra- 
tiam  facit  Rex  ;  verbo  tanthm  et  promissis 
Halinardi  fidem  assentiens,  in  prœsenlia  sua 
facit  illum  ordinari,  dans  ipsi  quœcumque 
benediclioni  eranl  necessaria.  13.  c-e.  353.  b. 
Régi  Romani  proficiscenti  Gregorius  VI  apud 
Sutrium  occurrit,  à  qno  suscipitur  honorificè. 
14.  a.  261.  c-d.  Concilio  Romœ  habita, 
très  deponuntur  Papœ,  et  Suidegerus  Baben- 
bergens.  Episc.  qui  et  Clemens  II,  consensu 
Romance  Ecclesiœ,  eorum  loco  à  Rege  substi- 
tuilur.  14.  a.  60.  b.  73.  c.  202.  c.  214.  d. 
26l.d.294.a.353.b.  415.c.426.a.641.a. 
Romœ  Natale  Domini  celebrans  Rex  Henricus, 
ipsa  die  à  Clémente  II  cum  Agnete  uxore  sua 
Imper iali  Diademate  insignitur.  10.  b.  19.  e. 
60.  b.  214.  d.26l.  d.294.  a.  353.  c.415. 
c.  426.  b.  559.  n.  641.  b.  Jurant  Romani 
numquam  se  Papam  electuros  sine  Imperato- 
ris  consensu.  353.  c. 

Odelricus,  Lugdun.  Archiep.  à  quibusdam 
malivolis  et  invidis,  qui  ferro  non  potuerant, 
veneno  perimitur.  12.  e.  Loco  ejus  ordinatur 
halinardus  per  manus  Ilugonis  Archiep.  Ve- 
sunlion.  13.  e.  14.  a.  146.  a.  345.  c. 

Conventus  Episcoporum,  Abbatum  atque 
Principum  patriœ  in  Cœtiob.  S.  M.  Virg.  ter- 
ritorio  Arulensi,  Diœcesi  Elenensi,  ad  dedi- 
candam  ejusdem  loci  Ecclesiani.  426.  a-b. 

In  Britannia  Minori  et  Provincia  Cornu- 
biœ  inchoatur  Monast.  S.  Crucis  Kemperl. 
218. a. 

Guill.  filius  Osberni  et  ejus  uxor  Adclicia 
Lyrcnse  Cœnobium  cedificanl.  366.  d.  n. 

Dedicatio  Monast.  S.  Salvatoris  apud  Car- 
rofum  XYI.  Cal.  Julii  in  conventu  Episcopor. 
et  Comitum.  218.  b.  286.  e.  426.  d. 

Fundalur  Prioratus  S.  Joan.  de  Tornanco. 
200.  b. 

MonasteriiS.  Michaelis  ad  Eremum  Conse- 
cratio.  218.  c. 

Obit  Y III  Cal.  Nov.  Abbas  S.  Pétri  Vivi 
Ermenaldus,  in  Clauntro  S.  Pétri  sepultus  : 
huic  succedit  Gerbertus  Monac.  ejusd.  loci, 
jam  anteà  S.  Mariœ  Abbas.  196.  c. 

Mainardus  defuncto  Trecar.  Ep.  Frotmundo 
succedit.  196.  d. 

Defuncto  VIII  vel  VII  Idus  Nov.  Virdun. 
Episcopo  Ilichardo,  Theodericus  Vczelonis  Co- 
mitis  filius  Episcopatum  Virdun.  suscipit.  146. 
a.  249.  a-b.  345.  c.  353.  c.  413.  c.  414.  c. 

Richardus,  Ab.  S.  Vitoni,  moritur  XVIII 
Cal.  Julii j  successorem  habet  Valerannum  Gel- 
duini  Comitis  filium,  ex  Comité  Britulicnsi 
Monachum.  146.  a.  nn.  249.  b.  345.  c. 
413.  c.  414.  c.  459.  b.  460.  a. 

Durantus  II  succedit  Lentoni  Saviniac. 
Abbati.  200.  b.  Doua  multa  Abbaliœ Saviniac. 
collata.  200.  b-c.  n. 

Lcofricus,  Régis  Eduardi  Capell.  fit  Episc. 
Cridialum.  310.  c.  Comètes  apparet.  283.  a. 
Magna  mortalitas.  1 9.  e. 


xxxvuj 


INDEX 


Anno  Chr.    10A7. 

Clemens  Papa  II  moritur  mense  nom  pro- 
motioTiis.  20.  a-b.  262.  a.  A26.  c-d.  641 .  b. 
Hahjnanhtm  peliml  Pontificem  Romani  ab 
Imperalorc  :  ille  cofjnita  volunlate  Principis 
ac  populi,  ad  Ctiriam  ire  dissimulât,  donec 
aller  eligatur.  14.  b.  353.  d. 


Henricus,  Franc.  Rex ,  Ecdesiam  S.  Me- 
dardi  Suession.  à  molestatione  Roberli  Je  Cou- 
ciaco  défendit.  367.  c.  n.  Vocatum  ab  Abbate 
Rainaldo  in  judicium  apud  Cociacum  ad 
Axonam  Roberlum  eumdern  Rex  damnât  co- 
ram  Episcopis,  Abbatibus  ac  Nobilibus  mul- 
tis,  atque  consueludinibus  iniquis  cedere  com- 
pellil.  580.  c-d.  n.  581.  a-d.  n.  582.  a. 
In  Convcntu  Episcoporum  et  Optimatum  Pa- 
lalii  Lauduni  habita,  bona  quœdam  eidem 
Abbatiœ  ab  llugone  reddita  confirmât.  582. 
b-e.  n.  583.  a.  Chariœ  Balduini  Cancellarii 
sui  subscribit.  573.  n.  Cum  tribus  millibus 
Francis  Rex  triginta  Normannorum  millia 
superat,  ex  quibus  pereunt  decem  millia,  re- 
liqui  fugiunt  ;  Guillelmum  Roberti  filium 
invitis  Normannis  Ducem  superponit.  43.  b-d. 
76.  c-e.  nn.  77.  a.  159.  c.  161.  b.  IfiG.  e. 
167.  a.  196.  d-e.  207.  c.  247.  b-c.  292. 
e.  n.  3G6.  d.  403.  a-c. 

Guido  filius  Rainaldi,  Burgundionum  Co- 
mitis ,  cum  Guillelmo  Norman.  Duce  pro- 
pinquo  suo  à  puerilibus  annis  educatus,  plu- 
rimos  Proceres  à  fidelitate  Ducis  avertit  :  ipsc 
Principalum  ambiens,  in  Dominum  suum 
exercitum  congregat  apud  Vallesdunas.  43. 
b-c.  76.  c  d.  222.  a.  Guillelmus  Notfius 
à  Normannis  pulsus ,  confugit  ad  Henricum 
Regom  auxiUum  rogaturus  apud  Pexcium  : 
Rex  fines  Norm.  cum  tribus  tantum  armato- 
rum  millibus  ingreditur.  161.  b.  222.  a.  Eo 
adjulore  Guidonem  Burgundionem  aliosque 
rebelles  apud  Valesdunas  superat  Guillelmus. 
247.  b-c.  Guido  ab  Henrico  Rege  et  Duce 
Gttill.  victus,  fugere  compeUitur.  43.  d.  76.  e. 
122.h.Normanni  colla  Régi  subdunt,  et 
Guillelmum  ut  suum  Dominum  recipiunt.  Rex 
cum  integro  suorum  numéro  in  Franciam  re- 
vertitur.  161.  b.  Prœlium  apud  Vallesdunas 
inter  Hetir.  Reg.  Franc,  et  Proceres  Norman, 
qui  Guillelmum  Nothum  Ducem  nolebanl  in 
Dominum  rccipere,  in  quo  Guillelmus  Régis 
auxilio  Victor  factus,  quosdam  expellit  rebel- 
les, quosdain  corpore  minuit..  166.  e.  167. 
a.  207.  c.  286.  a.  316.  n.  366.  d.  379. 
a.  n.  387.  a.  403.  a-c.Subjectis  Norm.  Pro- 
ceribus,  Magnus  habetur.  282.  d. 

Gaufridus,  Com.  Andegav.  et  Agnes  ejus 
uxor  in  Apuliam  cum  UenricoJmperatore  pro- 
ficiscuntur.  285.  n.  Inde  reversi,  Gaufridus, 
consentiente  conjuge,  quemdam  jurissuicol- 
libertum  ab  omni  servitute  liberum  facit.  649. 
d.  Abbatiam  S.  Palladii  Gaufrido  Comiti 
Guillel.  Vicecom.  Sàncton.  dimittit  ad  cons- 
trucndum  Cœnob.  Sanctimonialiim.  426.  c. 
Gaufridus  cl  ejus  uxor  Cœnobium  Sanctonis 
fundant  in  honoreS.  M.pro  virginibus;  ipsique 
concedunt  Ecdesiam  S.  Dionysii in Insula  Ola- 
rion.  426.  c.  n. 


Van\Q!il  deJ.C. 

Le  Pape  Clément  II  meurt  dans  le  neuvième 
mois  de  sa  promotion.  20.  a-b.  262.  a.  426. 
c-d.  641 .  h.  Les  Romains  demandent  à  l'Em- 
pereur qu'il  leur  donne  Haiinard  pour  Souverain 
Pontife  :  Haiinard  instruit  des  dispositions  du 
Prince  et  du  peuple,  affecte  de  ne  point  aller  à  la 
Cour,  jusqu'à  ce  qu'il  y  eiit  un  Pape  élu.  14.  b. 
353.  d. 

Henri ,  Roi  de  Fr.  défend  l'Eglise  de  saint 
Médard  de  Soissons  contre  les  persécutions  de 
Robert  de  Coucy.  367.  c.  n.  L'Abbé  Renaud 
cite  ce  même  Robert  à  la  Cour  du  Roi  à  Cboisy 
sur  Aîné;  il  est  condamné  en  présence  des 
Evêques,  des  Abbés  et  de  la  Noblesse  ,  et  forcé 
de  renoncer  aux  mauvaises  coutumes  qu'il  levoit 
sur  l'Abbaye.  580.  c.-d.  n.  581 .  a-d.  n.  582.  a. 
Dans  une  Cour  tenue  à  Laon,  le  Roi  confirme 
une  restitution  faite  à  cette  même  Abbaye.  582. 
b-e.  n.  583.  a.  Il  souscrit  une  Charte  de  son 
Chancelier  Baudouin.  573.  n.  Henri  avec  trois 
mille  François  bat  trente  mille  Normans_,  il  ea 
tue  dix  mille,  et  met  le  reste  en  fuite  :  malgré 
les  rebelles,  il  établit  Guillaume,  Duc  de  Nor- 
mandie. 43.  b-d.  76.  c-e.  nn.  77.  a.  159.  c. 
161.  b.  166.  e.  167.  a.  196.  d-e.  207.  c 
247.  b.c.  292.  e.  n.  366.  d.  403.  a-c. 


Gui  fils  de  Renaud,  Comte  de  Bourgogne, 
qui  dès  son  enfance  avoit  été  élevé  avec  Guill. 
Duc  de  Norm.  son  parent,  détourne  plusieurs 
Seigneurs  de  la  fidélité  qu'ils  lui  dévoient  :  l'am- 
bition de  régner  lui  fait  assembler  une  armée 
près  le  Val-des-Dunes.  43.  b-c.  76.  c-d.  222.  a. 
Guillaume  chassé  par  les  siens,  va  trouver  le  Roi 
à  Poissi  pour  lui  demander  du  secours  :  Henri 
entre  en  Normandie  avec  trois  mille  hommes 
d'armes.  161.  b.  222.  a.  Avec  ce  secours,  Guil- 
laume remporte  une  victoire  au  Val-des-Dunes 
sur  Gui  et  sur  les  autres  rebelles.  247.  b-c.  Gui 
battu  par  le  Roi  et  par  le  Duc,  est  forcé  de 
prendre  la  fuite.  43.  d.  76.  e.  222.  b.  Les  Nor- 
mans  se  soumettent  au  Roi,  et  reconnoissent 
Guillaume  pour  leur  Seigneur.  Henri  ramené 
toute  son  armée  en  France.  161.  b.  Bataille 
au  Val-des-Dunes,  entre  Henri,  Koi  de  France 
et  les  Seigneurs  de  Normandie,  qui  refusoient 
de  reconnoître  Guillaume  le  Bâtard  pour  leur 
Seigneur  et  leur  Duc.  Guillaume  remporte  la 
victoire  avec  le  secours  du  Roi  ;  il  chasse  une 
partie  des  rebelles,  et  fait  trancher  la  tête  aux 
autres.  166.  e.  167.  a.  207.  c.  256.  a.  316.  n. 
366.  d.  379.  a.  n.  387.  a.  403.  a-c.  Il  soumet 
les  Grands,  et  s'acquiert  beaucoup  de  réputation. 
282.  d. 

Geofroi,  Comte  d'Anjou,  et  Agnès  son  épouse 
vont  dans  la  Pouille  avec  l'Empereur  Henri. 
285.  n.  Au  retour  de  ce  voyage,  Geofroi,  du 
consentement  de  sa  femme,  donne  la  liberté 
à  un  de  ses  serfs.  649.  d.  Guillaume,  Vicomte 
de  Saintes  cède  l'Abbaye  de  S.  Pallais  au  Comte 
Geofroi,  pour  en  faire  un  Monastère  de  Religieu- 
ses. 426.  c.  Geofroi  et  son  épouse  fondent  à 
Saintes  un  Monastère  de  filles  en  l'honneur  de  la 
sainte  Vierge ,  et  lui  donnent  l'Eglise  de  S.  Denys 
dans  risle  d'Oléron.  426.  c.  n. 


CHRONOLOGIGUS. 


XXXIX 


Conan,  Duc  de  Bretagne,  encore  enfant,  se 
sauve  de  la  prison  où  letenoil  son  oncle.  371  .d. 
426.  c. 

L'Empereur  nomme  Herrand  à  l'Evêché  de 
Strasbourg,  à  la  place  de  Guillaume,  qui  étoit 
mort  en  Automne  ;  il  donne  celui  de  Verdun  à 
Thierri  :  il  établit  des  Ducs  pour  les  Normans 
d'Italie.  A  la  place  de  Thierri,  qui  venoit  de 
mourir,  il  fait  le  Duc  Adalbéron,  Evêque  de 
Mets.  20.  a.  Il  rend  le  Duché  de  Lorraine  à 
Godefroi,  après  lui  avoir  donné  la  liberté.  19.  e. 
L'Empereur  célébrant  la  fête  de  Noël  à  Polélhe, 
les  Députés  du  peuple  Romain  viennent  lui  an- 
noncer la  mort  du  Pape  Clément  II.  60.  c. 
641 .  6. 

Le  fils  de  Godefroi ,  qui  étoit  en  otage  au- 
près de  l'Empereur,  étant  mort,  le  Duc  recom- 
mence la  guerre.  60.  a.  146.  a.  163.  e.  7i.  415.  c. 
425.  (/.  L'Empereur  donne  le  Duché  de  Gode- 
froi à  Albert.  20.  a.  Godefroi  dépouillé  de  son 
Duché  de  la  Mosellane,  tue  Albert  qui  en  avoit 
pris  possession.  20.  b.  n.  164.  a.  202.  c.  n.  215. 
c.  n. 

Concile  d'Elne  tenu  à  Tuluge  sous  l'Evêque 
d'Ausone  Oliba  :  dans  ce  Synode  ,  on  renou- 
velle, et  l'on  confirme  les  constitutions  de  la 
Trêve  du  Seigneur,  en  présence  et  du  consente- 
ment du  Clergé,  des  Ducs  el  d'un  grand  nom- 
bre de  fidèles  de  l'un  et  de  l'autre  sexe.  514. 
a-d.  n. 

Gérard,  Evêque  de  Cambrai,  fait  la  Dédicace 
de  l'Eglise  de  S.  Michel  sur  la  Montagne  de 
Bruxelle  ;  il  y  transporte  le  corps  de  sainte 
Gudule,  dont  cette  Eglise  porte  actuellement  le 
nom  :  cette  cérémonie  se  fait  en  présence  de 
Lambert  Baudri,  Comte  de  Louvain,  qui  établit 
douze  Clercs  pour  desservir  cette  Eglise.  463. 
a-c. 

Dédicace  du  Monastère  de  S.  Fronton,  par 
Aimon,  Archevêque  de  Bourges.  287.  e. 

Mort  de  Poppon  ,  Archevêque  de  Trêves  ; 
Everard  son  successeur.  194.  b.  353.  c. 

Adalbéron  III,  Evêque  de  Mets.  426.  c. 

Hugue,  Evêque  de  Bayeux,  fils  du  Comte 
Raoul,  meurt  •,  le  Duc  de  Normandie  donne  cet 
Evêché  à  son  propre  frère  Eude.  43.  a-b. 

Mort  de  Guillaume,  Evêque  de  Strasbourg  : 
Hetzel,  ou  Ilerrand  lui  succède.  426.  c. 

Hubert ,  Evêque  d'Angers  ,  meurt  le  2  de 
Mars  ;  Eusebe  Brunon  lui  succède  le  6  Décem- 
bre. 29.  d.  286.  e.  349.  b.  649.  d. 

Oliba  ^  Evêque  d'Ausone,  Abbé  de  Ripouil 
et  de  Cuxan,  mort  et  enterré  dans  le  Monastère 
de  Cunan.  290.  a. 

Vie  éclatante  de  Robert,  Â.bbé  de  la  Chaise- 
Dieu.  353.  (/. 

Ordmation  d'Odylard  ,  premier  Abbé  de 
Chalon-sur-Marne.  344.  b. 

Gradulfe,  Abbé  de  Fontenelle,  meurt  le  der- 
nier jour  de  Février  :  Robert  son  frère  lui  suc- 
cède. 16.  c.  528.  b. 

Grandes  neiges  dans  l'Occident.  294.  a.  426.  c. 

L'hérésie  de  Bérenger  commence  vers  cette 
année  ou  la  suivante.  527.  b. 

Van  1048  de  J.  C. 

L'Empereur  désigne  Poppon  pour  successeur 
de    Clément  II  :    Poppon    étant    élu   Pape,    il 


Conanus  puer,  Britanniœ  Dux,  de  cuslodia  " 
patrui  sui  elabitur.  371.  d.  426.  c. 

Imperator  Pontifices  prœ/icil  Arr/entinœ 
Ecclesiœ  Ilerrandum  pro  Willelmo  autumnali 
tempore  dcfunclo,  Thcodcricum  Virdunensi. 
Normannis,  qui  in  Ilalicis  parlibus  commo- 
rantur  ,  Duces  constituit.  Adalberoncru  Du- 
cem  Mctensis  Ecclesiœ  Episcopum ,  in  locum 
nuper  defuncti  Theoderici  sujficit.  20.  a.  Go- 
defrido  JDuci  custodiâ  relaxato  Ducatum  Lo- 
thar.  reddit.  19.  e.  Natale  Dom.  Polcthœ 
celebranii,  mortem  Clem.  II  Impcratori  nun- 
cianlLegati  Roman.  60.  c.  641.  b. 

Godefridus,  mortuo  filio  suo  obside,  rursùs 
bcllum  sumil  contra  Imperalorem.  60.  a. 
146.  a.  163.  e.  n.  415.  c.  425.  d.  Ducatum 
ejus  Adalberto  tradit  Imperator.  20.  a.  Al- 
bertus ,  qui  Ducatum  Mosellanorum  Gode- 
frido  neqatum  susceperat,  à  Godcfrido  peri- 
mitur.  20.  b.  n.  164.  a.  202.  c.  n.  215. 
c.  n. 

Synodus  llclencnsis  sub  Oliba  Auson.  Epis- 
copo  in  loco  Tulugicnsi  habita,  in  qua,  prœ- 
sentibus  et  consenlientibus  Ecclesiasticis  viris, 
Ducibus  et  utriusque  sexûs  fidelibus  maxime 
numéro  congregalis,  Pacis  et  Treugœ  Domini 
constitutioncs  rcnovantur  et  confirmantur. 
514.  a-d.  n. 

Dedicatio  Ecclesiœ  S.  Mic/iaelis  in  Monte 
Bruxellœ  à  Gerardo  Cameracensi  Episcopo,  et 
Translatio  corporis  sanctœ  Gudulœ  ab  Eccle- 
sia  S.  Gaugerici  in  eamdem  S.  Michaelis  Ec- 
clesiam  (quœnunc  S.  Gudulœ  nomen  obtinet)  ; 
ordinante  el  prœsetite  Lamberto  Daldrico 
Lovaniensi  Comité ,  qui  duodecim  Clericos 
ibidem  constituit.  463.  a-c. 

Monasterium  S.  Frontonis  dedicatur  ab 
Aimone  Bituric.  Archiep.  287.  e. 

Poppo,  Trevir.  Archiep.  obit  ;  successorem 
habet  Everard um.  194.  b.  353.  c. 

Adalbero  III,  Metensis  Episc.  426.  c. 

Moritur  Hugo,  Baiocens.  Episc.  fîlius  Ro- 
dulphi  Comitis  ;  cujus  Episcopatum  Odoni 
fratri  suo ,  Dux  Norman,  commendat.  43.  a-b. 

Willel.  Argentin.  Episc.  obit  :  Hetzel  suc- 
cedit.  426.  c. 

VI  Non.  Martii  mors  Huberti  Andecav. 
Prœsulis ,-  cui  succedit  Eusebius  Bruno  VII 
Idus  Dec.  29.  d.  286.  e.  349.  b.  649.  d. 

Oliba,  Episc.  Auson.  Abbas  Rivipulli  et 
Cuxani,  fato  fungitur  in  Monaster.  Cuxan. 
ibique  sepelitur .  290.  a. 

Floret  Roberlus,  Abbas  de  Casa  Dei.  353. 
d 

Ordinatio  Odylardi  primi  Abbatis  Cata- 
laun.  344.  b. 

Gradulfus,  Ab.  Fontanell.  moritur  pridie 
Nonas  Martii  :  huic  succedit  frater  ejus  Ro- 
berlus. 16.  c.  528.  b. 

Nix  magna  in  Occidente.  294.  a.  426.  c. 

Circà  hum  annum  aut  sequenlem  exorditur 
error  Berengarii.  527.  b. 

Anno  Chr.  1048. 

démenti  Papœ  II,  désignante  Impcratore, 
succedit  Poppo,  Damasus  II  vocalus.  60.  c. 


il 


INDEX 


'262.  a.  Damasus  paucis  eœactis  diehus  de- 
fmyitur.  20.  b.  60.  c.  73.  c.  222.  b.  262.  a. 
463.  d.  641.  b.  Bruno,  Tullemis  Episcopus 
apud  Mogunliam,  in  Conventu  Episcoporum 
et  Procerum  coram  Imperatore  habita,  corn- 
muni  consilio  eligitur.  60.  c.  73.  c.  134.  b. 
164.  b.  214.  d.  222.  b.  262.  a.  369.  a. 
415.  b.  426.  c-d.  464.  a.  641.  b.  Tulli 
célébrât  duos  primos  Nativilatis  Dom.  dies, 
et  27  Decembr.  Romam  proficiscitur .  353.  d. 
369.  a.  464.  c.  Transicns  per  Medianum 
Monast.  Oratorium  S.  Joan.  Bapt.  consecrat. 
369.  a.  n. 

Henri  eus.  Franc.  Rex,  fiscum  quemdam 
ab  exnclione  Vicaria  immunem  Ecclesiœ  Car- 
notensi  concedil.  583.  c-d.  n.  Seipsum  ejus- 
dem  Ecclesiœ  Advocatum  déclarât.  584.  a.  n. 
Datam  à  Theobaldo  Camp.  Comité  Ecclesiam 
S.  Aigulphi  Pruvin.  Monasterio  S.  Pelri  de 
Cella  Trec.  approbat  et  confirmât.  584.  b-c. 
585,  a-c.  n.  Dccano  et  Clericis  Ecclesiœ 
S.  Cornelii  Compend.  concedit  Prœpositurœ  mi- 
nisterium  ut  teneant  et  Canonicali  auctoritate 
disponant.  585.  d-e.  586.  a-c.  Colloquium 
apud  Evodium  in  Metensi  territorio  Autum- 
nali  tcmpore  hahitum,  in  quo  Henricus  Franc. 
Rex  et  Imper.  Henricus  pacem  paclumque 
confirmant.  20.  b.  n.  149.  b.  415.  c. 

Gaufridiis  Martellus  Normanniam  rapinis 
demolitur  ;  Danfrontis  castrum  et  A  lencium, 
custodibus  immissis,  occupât.  Dux  Guillel. 
Danfronlem  caste/lis  stringit  firmissimis, 
aditusque  obstruil,  Alencium  diluculà  venil  : 
custodes,  Ducis  severitalem  timentes,  portas 
aperiunt  ,  ipsiquc  rcddunt  castellum.  Dan- 
frontem  celerrime  repetenti  se  et  castellum 
Duci  tradunt  Danfrontani.  Positis  custodi- 
bus ,  Ambreras  venit ,  ubi  condito  castello 
atque  munito,  Rotomagum  regreditur.  44. 
a-c. 

Mors  Gaufridi,  Comitis  Engolism.  263.  e. 

Post  mortem  Alberti ,  Lothar.  Ducis,  Im- 
perator  Gerardum  de  Alsatia,  Mosellanorum 
seu  Lothar.  Superioris,  Fridericum  vero  fra- 
trem  Henrici,  Ducis  Bajoariœ,  Inferioris 
Lothar.  Duces  constitua.  19.  e.  20.  b.  164. 
b.  202.  n.  Imperator  Turego  Ascensionem 
Domini ,  Penlecosten  autem  Solodoro  célé- 
brât ;  habito  ibi  cum  Burgundionibus  Col- 
loquio,  per  Franciam  Orientalem  in  Saxo- 
niam  remeat.  20.  b.  Argentoratum  venit. 
20.  b.  n. 

Godefridus,  Dux  Lothar.  Cornes  Fland. 
Balduinus  et  Theodericus  Marchio  de  Phla- 
dritinga  contra  Imperat.  rebellant.  19.  e.  20. 
a.  164.  a.  202.  c.  415.  c.  425.  d.  Episco- 
patus  sibi  contiguos  ad  injuriam  Imperatoris 
populatur  Theodericus  :  contra  quem  arma 
commovet  Henricus;  Principes  nonnulli  depar- 
tibus  maritimis ,  cum  Episcopis  Leodiensi, 
Trajectensi  atque  Metensi  Theoderico  parant 
insidias  :  commisse pugnâ,  victum  occidunt  et 
Phladritingam  Imperalori  subjiciunt.  20.  c. 

Godefridus  Dux  Neomagi  Palatium  igné 
destruit.  60.  a.  164.  a.  n.  202.  c.  353.  b. 
425.  d.  Godefridus  et  Balduinus  civitatem 
Virdun.  dolo  captam  incendunt  et  evertunt, 
cum  MajoriS.  Mariœ  Ecclesia.  20.  a.  60.  b. 


prend  le  nom  de  Damase  II.  60.  c.  262.  a. 
Damase  meurt  peu  de  jours  après  son  élection- 
20.  b.  60.  c.  73.  c.  222.  b.  262.  a.  463.  d.  641 
b.  Brunon  ,  Evéque  de  Toul,  élu  Pape  d'un 
consentement  unanime,  dans  une  assemblée  d'E- 
vêques  et  de  Grands  Seigneurs  tenue  à  Mayence 
en  présence  de  l'Empereur.  60.  c.  73.  c.  134.6. 
164.  b.  214.  d.  222.6.  262.  a.  369.  a.  415.  6. 
426.  c.-d.  464.  a.  641.  b.  Il  célèbre  les  deux 
premières  fêtes  de  Noël  à  Toul,  et  le  27  Dé- 
cembre, il  part  pour  Rome.  353.  d.  369.  a. 
464.  c.  Il  consacre  l'Oratoire  de  S.  Jean-Bapt. 
en  passant  par  Moyen-Moutier.  369.  a.  n. 

Henri,  Roi  de  Fr.  accorde  à  l'Eglise  de  Char- 
tres un  fisc  exempt  du  droit  de  Viguerie.  583. 
c-d.  n.  Il  se  déclare  Avoué  ou  Protecteur  de 
cette  Eglise.  584.  a.  n.  Il  confirme  au  Mo- 
nastère de  S.  Pierre  de  la  Celle  à  Troyes,  ou 
Moutier-la-Celle ,  la  donation  que  Thibaut, 
Comte  de  Champagne,  lui  avoit  faite  de  l'E- 
glise de  S.  Ayoul  de  Provins.  584.  b.-c.  585. 
a-c.  n.  Il  accorde  la  disposition  de  la  Prévôté 
de  leur  Eglise  au  Doyen  et  aux  Clercs  de  saint 
Corneil  de  Compiegne.  585.  d-e.  586.  a-c. 
Henri,  Roi  de  France,  et  l'Emp.  Henri  font 
un  Traité  de  jjaix  et  d'alliance,  dans  une  entre- 
vue qu'ils  ont  à  Ivoy  dans  le  pays  Messin,  pen- 
dant l'Automne.  20.  b.  n.  149.  b.  415.  c. 

Geofroi  Martel  ravage  la  Normandie  :  il  s'em- 
pare des  châteaux  de  Domfront  et  d'Alençon, 
où  il  met  des  garnisons.  Le  Duc  Guillaume  en- 
toure Domfront  de  forteresses,  et  ferme  tous  les 
passages  ;  il  vole  à  Alençon  :  la  garnison  crai- 
gnant d'être  traitée  avec  rigueur,  lui  ouv^e  les 
portes  et  rend  le  château.  Il  retourne  à  Dom- 
front avec  la  même  célérité  ;  les  habilans  se 
rendent,  et  lui  remettent  la  place.  Le  Duc  y 
met  garnison,  vient  à  Ambrieres,  où  il  bâtit  un 
château  ,  qu'il  garnit  de  munitions ,  et  s'en 
retourne  à  Rouen.  44.  a-c. 

Mort  de  Geofroi,  Comte  d'Angouléme.  263. e. 

Après  la  mort  d'Albert,  Duc  de  Lorraine, 
l'Empereur  donne  la  Mosellanne,  ou  la  Lorraine 
Supcrieure_,  à  Gérard  d'Alsace ,  et  la  Lorraine 
Inférieure  à  Frédéric,  frère  de  Henri,  Duc  de 
Bavière.  19.  e.  20.  b.  164.  b.  202.  tj.  L'Emper. 
passe  l'Ascension  à  Turgaw,  et  la  Pentecôte  à 
Soleure,  où  il  tient  un  Parlement  avec  les  Bour- 
guignons, il  retourne  en  Saxe  par  la  France 
Orientale.  20.  b.  Il  va  à  Strasbourg.  20.  b.  n. 


Godefroi,  Duc  de  Lorraine,  Baudouin,  Comte 
de  Flandres,  et  Thierri,  Marquis  de  Vlaerdin- 
gen,  se  révoltent  contre  l'Empereur.  19.  e.  20.  a. 
164.  a.  202.  c.  415,  c.  425,  rf.  Thierri  ravage 
les  Evêchés  de  son  voisinage  :  l'Empereur  en- 
voie des  troupes  contre  lui.  Quelques  Seigneurs 
des  bords  de  la  mer,  avec  les  Evêques  de 
Liège,  d'Utrecht  et  de  Mets,  dressent  des  em- 
bûches à  Thierri  ;  ils  le  battent,  le  tuent,  et 
soumettent  Vlaerdingen  à  l'Empereur.  20.  c. 

Le  Duc  Godefroi  brûle  le  Palais  de  Spire. 
60.  a.  164.  a.n.  202.  c.  353.  b.  425.  d.  Go- 
defroi et  Baudouin  ayant  usé  de  trahison  pour 
prendre  la  ville  de  Verdun ,  ils  y  mettent  le 
feu,    et  la  détruisent  totalement   avec  l'Eglise 


CHRONOLOGICOS. 


ilj 


principale  dédiée  h  la  sainte  Vierge.  20.  a.  60.  b. 
146.  a.  164.  a.  n.  202.  c.  249.  rf-e.  n.  250.  a. 
413.  c.  425.  rf.  426.  p. 

L'Empereur  célèbre  la  fête  de  Noël  à  Frei- 
singen.  60.  c.  Les  Romains  lui  envoient  une 
députation,  pour  le  prier  de  donner  un  suc- 
cesseur au  Pape  Damase  II,  qui  étoit  déjà  mort. 
463.  d.  Il  nomme  Brunon,  Evèqiie  de  Toul, 
Pontife  de  l'Eglise  de  Rome.  60.  c. 

Le  Duc  de  Lorraine,  Godefroi,  fait  sa  paix 
avec  l'Evéque  de  Verdun  :  il  se  soumet  à  la  pé- 
nitence publique  ;  il  contribue  à  rebâtir  l'Eglise  ; 
il  prend  le  Comté  de  la  ville.  250.  b. 

(.e  Comte  Ditmar,  frère  du  Duc  Bernard, 
accusé  par  un  de  ses  Chevaliers  nommé  Arnoul , 
d'avoir  machiné  contre  l'Empereur ,  se  bat 
avec  ce  Chevalier  pour  prouver  son  innocence  ; 
il  est  vaincu  et  tué.  60.  c. 

L'Archevêque  Gilduin  préside  à  un  Concile 
provincial  assemblé  à  Sens,  en  présence  du  Roi 
de  France.  Dans  ce  Synode,  on  confirme  la 
fondation  du  Monastère  de  S.  Ayonl  de  Pro- 
vins ,  faite  par  Thibaud  ,  Comte  de  Troyes. 
517.  c-d. 

Quelques  paysans  imbus  de  l'hérésie  des  Ma- 
nichéens, tiennent  furtivement  des  conventicules 
dans  le  Diocèse  de  Chalon-sur-Marne   11.  b-d.  n. 

Geofroi  ,  Abbé  de  S.  Jean  d'Angely ,  fait 
consacrer  son  Eglise  :  la  Comtesse  Agnès  assiste 
à  la  cérémonie  avec  ses  enfans,  Guillaume  Ai- 
gret.  Comte  de  l'oitiers,  et  Gui  ;  il  s'y  trouve 
quatre  Evêques,  Brunon  d'Angers,  Guillaume 
d'Angouléme ,  Isambert  de  Poitiers  et  Arnoul 
de  Saintes.  219.  a.  n.  426.  d.  n. 

Dans  le  Monastère  de  Cérisy,  on  fait  l'épreuve 
du  feu  sur  un  os  du  bras  de  S.  Vigor.  277   n. 

A  Jérusalem,  on  élevé  le  corps  de  S.  Florbert 
de  l'Eglise  du  S.  Sépulchre.  353.  e. 

L'ALbesse  de  Montivilliers,  parente  de  Guil- 
laume ,  Duc  de  Normandie,  voulant  s'appro- 
prier une  Eglise  qui  appartenoit  aux  Moines  de 
S.  Riquier,  l'Abbé  Gervin  va  trouver  le  Duc  qui 
lui  rend  pleine  justice.  132.  a-b.  n. 

L'Evéque  de  Liège,  Wazon,  meurt  le  8  de 
Juillet.  Theoduin  de  Bavière  lui  succède.  1 2.  b.  n. 
20.  b.  164.  a.  20l.f.  294.  a.  353.  c.  415.  c 

Mort  de  Poppon,  Abbé  de  Stavelo,  le  25 
Janvier.  164.  a.  353.  c.  462.  d. 

Olberl,  Abbé  de  Giblou  ou  Gemblours,  et 
premier  Abbé  de  S.  Jacques  de  Liège,  meurt 
le  14  Juillet  dans  le  Monastère  de  S.  Jacques: 
il  a  pour  successeur  un  de  ses  parens,  nommé 
Mascelin.  12.  b.  n.  164.  a.  201.  c-d. 

Mort  d'Isarne,  Abbé  de  S.  Victor  de  Marseille. 
426.  d. 

Foulque  succède  à  Richard,  Abbé  de  Corbie. 
480.  n. 

Suppon  quitte  l'Abbaye  du  Mont  S.  Michel  : 
il  est  remplacé  par  Raoul,  Moine  de  Fécamp, 
Administrateur  du  Monastère  de  Bernai.  256.  a. 

Francon,  Maître-Ecole  à  Liège,  se  dislingue 
par  sa  science  et  par  sa  probité.  164.  a. 

On  ressent  un  grand  tremblement  de  terre  la 
nuit  du  13  Octobre.  20.  b. 


146.  a.  164.  a.n.  202.  c.  249.  d-e.   n.  250 
a.  413.  c.  425.  d.  426.  c. 

Imperator  Natale  Dom.  Fnsingœ  célébrât. 
60.  c.  Romani  legationem  ad  eum  mitlunt, 
roganles  ut  de  successore  Damasi  II  Summi 
Pontiftcis  defuncti  mature  provideat.  463.  d. 
Brunonem  Tidlens.  Episcopum  Romanœ  Ec- 
clesiœrectorem  sufficit.  GO.  c. 

Godefridus,  Dux  iMliar.  pacem  facit  cum 
Episcopo  Yirdun.  pœnitentiœ  publiée  se  addi- 
cit  ;  dona  confert  ad  Ecclesiam  reœdifîcandam; 
urbis  Comitatum  sibivindicat.  250.  b. 

Dietmarus  Cornes,  [rater  Ducis  Bernhardi, 
ab  Arnoldo  Milite  sua  de  inito  ndversùs  Impe- 
ratorem  consilio  accusatus  ;  objecti  criminis 
purgandi  causa,  congressus  cum  Milite,  vic- 
tus  occidilur.  60.  c. 

Concilium  Provincice  Senonetms  Senonis 
congrcgatum,  Prœside  Gihluino  Archiep.  as- 
tantibus  omnibus  Provincice  Episcopis ,  prœ- 
senle  Ilenrico  Franc.  Rege.  In  hac  Synodo, 
confirmatur  Monaslerii  S.  Aygulfi  Priivin. 
fundatio  facta  à  Comité  Trecensi  Theobaldo. 
517.  c-d. 

Rustici  quidam  perversum  Manichceorum 
dogma  sectantes,  furtiva  fréquentant  conven- 
ticulain  Diœcrsi  Catalauncnsi.   11.   b-d.  n. 

Consecratio  Monast.  S.  Joannis  Engcriaci, 
curante  Gaufrido  Abbale.  Celebritati  inltrest 
Agnes  Comitissa  cum  filiis  suis  Will.  Pictav. 
Comité,  cognom.  Aigret,  et  Guidone  j  adsuni 
etiam  quatuor  Episcopi,  Bruno  A  ndegav .  Guill. 
Engolism.  Isembertus  Pictav.  et  ArnulfusSanc- 
ton.  219.  a.  n.  426.  d.  n. 

In  Cerasiac.  Monast.  os  brachii  S.  Vigoris 
igné probatur.  277.  n. 

S.  Florbertus  elevatur  de  Ecclesia  S.  Sepul- 
chri  Jerosol.  353.  e. 

Abbntissa  Villaris-Monasterii,  Ducis  Norm. 
Guillelmi  consanguinea,  Ecclesiam  Scabelli- 
villœ  in  jus  suum  contra  Monachos  S.  Richarii 
tentât  convertere  :  Guillelmum  Ducem  exora- 
lurus  Neustriam  vadit  Abbas  Gervinus,  eut 
Dux per otnnia  favet.  132.  a-b.  n. 

Wazo  Leod.  Ep.  moritur  VIII  Idus  Julii  : 
cui  succedit  Theoduinus de  Bavaria.  12.  b.  n. 
20.  b.  164.  a.  201.  c.  294.  a.  353.  c. 
415.  c. 

Mors  Popponis,  Abb.  Stabulensis,  25  Jan, 
164.  a.  353.  c.  462.  d. 

Olberlus,  Ab.  Gemblacensis,  et  primus 
S.  Jacobi  Leod.  Ab.  obit  pridiè  Idus  Jtdii  in 
Monast.  S.  Jacobi  :  successorem  habet  Masce- 
linum  consanguineum  suum.  12.  b  .n.  1 64.  a. 
201.  c-d. 

Moritur  Isarnus,  Ab.  S.  Victor is  Massiliac. 
426.  d. 

Fidco  Ab.  Corbeiœ  succedit  Richardo.  480. 
n. 

Abbatiam  Montis  S.  Michaelis  Suppo  di- 
miftit.  Radulfus  Fiscan.  Mon.  custos  Monast. 
Bernaiensis,  fit  Abbas  Montis  S.  Mich.  256.  a. 

Franco  Scholasticus  Leodic.  Scientia  Litte- 
rarum  et  morum  probitate  claret.  164.  a. 

Icrrœ  motus  magnus  fit  nocte  III  Idus 
Octobris.  20.  b. 


Tome  XI. 


l 


xlij 


INDEX 


Anno  Chr.    1049. 

Bruno  Romœ  2  Februarii  magno  cum  ho- 
nore susccptus  ul  Summus  Pontifex,  1 3  ejus- 
dem  mcnsis  consecratur,  et  Papa  Léo  Nonus 
coronatur.  14.  c.  n.  20.  c.  371 .  e.  n.  426.  e. 
450.  n.  463.  n.  464.  c.  Post  Pasclia  Romœ 
Synodum  convocal  Episcoporum  Italiœ.  464. 
c.  Halinardum  Lugdun.  Archiep.  ad  eam 
evocal  cum  omnibus  Episcopis  Galliœ.  1 4.  c. 
In  hac  Synodo  unâ  voce  Sanctorum  numéro 
adscribilurS.  Gerardus  Tull.  Episcopus.  474. 
n.  Humberlum  Mediani  Monasterii  Abbatem, 
quem  Romam  duxerat,  Siciliœ  ordinal  Ar- 
chiepiscopum.  369.  a.  Eunidem  effeclum  Car- 
dinalem  Romœ  morari  ad  vices  suas  supplen- 
dasprœcipit.  369.  b. 

Henricus,  Franc.  Rex,  Lauduni  Pente- 
costes  solemnilalem  transigit,  464.  d.  Hue  ac- 
cedenti  occurrit  Régi  Herimarus  S.  Remig. 
Rem.  Ab.  consilium  ejus  et  favorem  expelit 
de  Templo  S.  Remigii  Apostolica  benedictione 
consecrando  ;  postulai  ut  prœsenliam  suam  ex- 
hibeat  Rex  et  Episcopos  regnique  sui  Principes 
secum  interesse  faciat  :  Henricus  annuit  béni- 
gne, seque  lanlœ  festivitati  affuturum  asserit. 
464.  d.  Ab  Aulicis  quibusdam  delerrilus  à 
Papa  intrà  regniim  suum  recipiendo,  et  à 
Concilio  agendo,  maxime  ob  civilium  btllo- 
rum  motus  ;  Leoni  mandat  Rex  per  Sylvanec- 
tensem  Episcopum  ut  adventum  suum  in  Fran- 
ciam  ad  tempus  aliud  différât.  465.  c-d. 
Leonis  responso  Rex  cognoscens  Pontifîcem  non 
permutasse  propositum  ;  iter  contra  regni  sui 
rebelles  aggreditur,  secum  ducens  Episcopos 
et  Abbates  plerosque.  465.  e.  Ipsumque  Re- 
migianum  Abbatem,  cui  lamen  post  iter  unius 
diei  cum  dimidio ,  licentiam  dat  ad  suos  re- 
deundi.  466.  a. 

Léo  Papa  â  Romanis  pelitâ  et  obtenlâ  Gal- 
liœ revisendœ  licentiâ,  Henricum  Imperat.  in 
Saxonia  degentem  adit  :  cum  Imperat.  Co- 
loniam  advenit  die  SS.  Apost.  Petro  et  Paulo 
sacra ,  inde  Remos  profecturus.  464.  d-e. 
Venitin  Franciam.  14.  c.  n.  20.  d.  42.  c. 
113.  c.  160.  d.  161.  a.  222.  c.  246.  b. 
310.  d.  345.  c.  354.  b.  379.  b.  n.  415.  c. 
Tullum  14  Septembris  adveniens  Léo,  Epis- 
copos et  Abbates  vicinarum  regionum  ad  Sy- 
nodum in  Basilica  S.  Remigii  Rem.  celebran- 
dam  convocat.  465.  a.  Die  mensis  ejusdem 
29  ad  Monast.  S.  Remigii  accedit  et  Remos 
solemniter  ingreditur  ;postridib  redit  adS.  Ré- 
mi gium,  cujus  Translationis  festum  1  Octo- 
bris  célébrât,  atque  Basilicam  dedicat.  14. 
c.  n.  20.  d.  42.  c.  134.  c.  160.  d.  222.  c. 
246.  b.  250.  d.  291.  c.  n.  310.  d.  354.  b. 
466.  d-e.  467.  a.  491.  b.  n.  .587.  n.  Pri- 
vilegium  concedit,  quo  septem  duntaxat  Sa- 
cerdotibus  ejusdem  Monasterii  fas  est  in  Ma- 
jori  A  Itari  sacra  peragere,  excepta  Remensi 
Archiepiscopo,  S.  Remigii  Abbate,  et  Clero 
Remensi  bis  in  anno.  467.  a.  Scribit  ad  Fran- 
cos  de  festo  Translationis  S.  Remigii  Kalendis 
Octobris  in  Francia  solemniter  celebrando. 
491.  a-d.  In  choro  Basilicœ  S.  Remigii 
Concilium  20  Episcoporum,  50  ferh  Abba- 
tum,  et  Ecclesiastici  ordinis  virorum  quam- 


L'an  1 049  de  J.  C. 

Brunon  arrive  à  Rome  le  2  de  février  :  on 
le  reçoit  avec  Beaucoup  de  bistinction  :  il  est 
sacré  et  couronné  Pape  le  13  du  même  mois 
sous  le  nom  de  Léon  IX.  1 4.  c.  n.  20.  c.  371 .  e.  n. 
426.  e.  450.  n.  463.  n.  464.  c.  Après  Pâques, 
il  convoque  à  Rome  un  Concile  composé  des 
Evêques  d'Italie.  464.  c.  Il  y  appelle  Halinard, 
Archevêque  de  Lyon  avec  tous  les  Evêques  des 
Gaules.  14.  c.  Dans  ce  Synode,  Gérard,  Evêque 
de  Toul,  est  mis  au  nombre  des  Saints,  d'une 
voix  unanime.  474  n.  Le  Pape  Léon  fait  Arche- 
vêque de  Sicile  Humbert,  Abbé  de  Moyen- 
Moutier,  qu'il  avoit  amené  à  Rome.  369.  a.  Il 
le  fait  Cardinal,  et  l'établit  son  Vicaire  à  Rome. 
369.  b. 

Henri ,  Roi  de  France,  passe  à  Laon  la  fête 
de  la  Pentecôte.  464.  d.  Hérimar ,  Abbé  de 
S.  Rémi  de  Reims,  se  trouve  à  l'arrivée  du  Roi 
pour  lui  demander  la  permission  de  faire  consa- 
crer l'Eglise  de  S.  Rémi  par  le  Pape  :  il  supplie 
le  Monarque  d'assister  à  la  cérémonie,  et  d'y 
faire  trouver  les  Evêques  et  les  Grands  de  son 
Royaume  :  Henri  consent  à  tout,  et  promet  de 
s'y  trouver.  464.  d.  Quelques  Seigneurs  de  sa 
Cour  le  détournent  d'admettre  le  Fape  dans  ses 
Etats,  et  de  laisser  assembler  un  Concile,  sur- 
tout dans  un  tems  de  guerre  civile.  Le  Roi  dé- 
pêche l'Evêque  de  Senlis  auprès  du  Pape,  et  lui 
mande  de  remettre  à  un  autre  tems  son  voyage 
en  France.  465.  c.  d.  Léon  répond  qu'il  ne  chan- 
gera point  ses  dispositions;  alors  le  Roi  marche 
contre  ses  sujets  rebelles ,  et  emmené  grand 
nombre  d'Evêques  et  d'Abbés.  465.  e.  Après 
un  jour  et  demi  de  marche,  il  permet  à  l'Abbé 
de  S.  Rémi  de  s'en  retourner.  466.  a. 


Le  Pape  Léon  obtient  des  Romains  la  per- 
mission de  retourner  dans  les  Gaules  ;  il  va  trou- 
ver l'Empereur  dans  la  Saxe  ;  il  arrive  avec  lui 
à  Cologne  le  jour  de  S.  Pierre  et  S.  Paul,  pour 
prendre  delà  la  route  de  Reims.  464.  d-e.  Il 
arrive  en  France.  14.  c.  n.  20.  d.  42.  c.  113.  c. 
160.  d.  16!.  a.  222.  c.  246.  b.  310.  d.  345.  c. 
354.  b.  379.  b.  n.  415.  c.  Léon  arrive  à  Toul 
le  1 4  de  Septembre  :  il  convoque  les  Evêques  et 
les  Abbés  des  Provinces  voisines,  pour  se  trou- 
ver au  Concile  qu'il  devoit  célébrer  à  Reims 
dans  l'Eglise  de  S.  Rémi.  465.  a.  Il  descend  à 
S.  Rémi  le  29  du  mois  de  Sept,  et  le  même  jour, 
il  fait  son  entrée  solemnelle  à  Reims  ;  le  lende- 
main il  retourne  à  S.  Rémi.  Le  premier  jour 
d'Octobre,  il  célèbre  la  fête  de  la  Translation 
de  ce  Saint,  et  il  consacre  l'Eglise.  1 4.  c.  n.  20.  d. 
42.  c.  134.  c.  160.  (/.  222.  c.  246.6.250.  d. 
291.  c.  n.  310.  d.  354.  b.  466.  d-e.  467.  a. 
491 .  b.  n.  587.  n.  Il  accorde  un  privilège  par 
lequel  il  n'est  permis  qu'à  sept  Prêtres  de  S.  Rémi 
de  célébrer  au  maître-autel,  ainsi  qu'à  l'Arche- 
vêque de  Reims,  à  l'Abbé  de  S.  Rémi,  et  deux 
fois  l'année  au  Chapitre  de  Reims.  467.  a.  Il 
écrit  aux  François  pour  les  engagera  célébrerla 
fête  de  la  Translation  de  S.  Rémi,  le  premier 
jour  d'Octobre.  491 .  a-d.  Pendant  trois  jours 
consécutifs,  il  tient  dans  le  Chœur  de  l'Eglise  de 
S.  Rerai ,  un  Concile  composé  de  20  Evêques , 


CHRONOLOGICUS. 


xliij 


de  près  de  50  Abbés  et  de  grand  nombre  d'Ec- 
clésiastiques. Ut.  c.  n.  20.  d.  522.  523,  etc.  On  y 
fait  plusieurs  Canons  pour  détruire  les  vices  et 
réformer  les  abus.  42.  c.  113.  c-d.  246.  b. 
354.  b.  428.  n.  523.  a-d.  Le  Concile  excom- 
munie les  Evêques,  qui  ayant  été  invités,  ne  s'y 
sont  pas  trouvés,  sans  avoir  donné  une  excuse 
légitime,  entr'autres  l'Archevêque  de  Sens,  les 
Evêques  de  Beauvais  et  d'Amiens,  et  l'abbé  de 
S.   Médard,  pour  s'être  retiré  du  Concile  sans 

f)ermission.  L'Archevêque  de  S.  Jacques  en  Gal- 
ice est  séparé  de  la  Communion,  pour  s'être 
attribué  le  nom  d'Apostolique.  Parmi  les  Laï- 
ques, le  Concile  excommunie  les  Comtes  En- 
gelr;<iet  Eustache  pour  cause  d'inceste,  etHugue 
de  Braine,  qui  avoit  répudié  sa  femme  légitime, 
pour  en  épouser  une  autre.  523.  c.  Il  défend  à 
Baudiioin,  Comte  de  Flandres,  de  donner  sa 
fille  en  mariage  à  Guillaume,  Duc  de  Norman- 
die, età  Guillaume  de  la  prendre.  430.  n.  523.  c. 
Il  cite  le  Comte  Thibaud,  pour  avoir  répudié  sa 
femme.  523.  c.  Et  Geofroi ,  Comte  d'Anjou , 
qui  tenoit  en  captivité  Gervais ,  Evêque  du 
Mans  ;  le  Concile  lui  ordonne,  sous  peine  d'ex- 
communication, de  le  mettre  en  liberté.  523.  c. 
635.  a.  Il  excommunie  ceux,  qui  parleurs  per- 
sécutions, avoient  obligé  les  Clercs  de  Com- 
piegne  à  transporter  le  corps  de  S.  Corneil  à 
Reims.  523.  c.  On  lit  en  plein  Concile  le  pri- 
vilège accordé  par  Léon  à  l'Eglise  de  S.  Rémi, 
et  on  le  confirme.  523.  d.  Le  Concile  dépose 
Gilduin,  Archev.  de  Sens,  etHugue,  Evêque  de 
Langres.  308.  d.  344.  b.  348.  a. 

Le  Pape  Léon  confirme  la  possession  de  Belle- 
Isle  à  Cadvalon  II,  Abbé  de  Rhédon.  371.  e. 
Au  retour  de  Reims,  il  consacre  à  Mets  l'E- 
glise de  S.  Arnoul.  369.  b.  n.  Il  dédie  l'Eglise 
de  la  Magdelene  à  Verdun.  413.  c.  En  Alsace, 
dans  l'Abbaye  d'Andelaw,  il  éleva  le  corps  de 
l'Impératrice  sainte  Richarde.  426.  d.  Il  se 
trouve  avec  l'Empereur  au  Concile  de  Mayence. 
262.  b.  Il  répare  les  maux  de  l'Eglise,  par  les 
difîérens  Conciles  qu'il  tient  dans  la  Gaule  et 
dans  l'Allemagne.  308.  d.  354.  6.  641 .  c. 

Guillaume  Busace,  voubnt  s'emparer  du  Du- 
ché de  Noimandie^  le  Duc  prend  sur  lui  le 
château  d'Eu,  et  le  force  à  s'expatrier.  Busace 
va  en  France  trouver  le  Roi  Henri,  qui  le  re- 
çoit avec  bonté,  lui  donne  le  Comté  de  Soissons 
et  une  épouse  de  condition.  45.  a. 

Les  habitans  de  Rhédon  reçoivent  le  Duc  Co- 
nan.  371.e.  426.e. 

L'Empereur  Henri  arrive  à  Cologne  avec  le 
Pape  Léon.  464.  e.  Il  assemble  une  armée  contre 
Baudouin,  Comte  de  Flandres.  310.  c.  II  entre 
en  Flandres.  354.  b.  Le  Pape  Léon  accompagne 
l'Empereur  dans  cette  expédition.  164.6.310.C. 
Léon  réconcilie  Godefroi  avec  l'Empereur  : 
Baudouin  persévérant  dans  sa  rébellion  ,  Henri 
marche  contre  lui  ;  ce  qui  l'oblige  à  fléchir,  et 
à  venir  faire  ses  soumissions  à  l'Empereur  à 
Aix-la-Chapelle.  164.  b.  Ils  font  la  paix.  20.  c-d. 
60.  c.  125.  n.  202.  d.  262.  b.  310.  d.  415.  c. 
loyez  Vannrc  suivante. 

Edouard ,  Roi  d'Angleterre ,  à  la  prière  de 
l'Empereur  ,  ferme  le  port  de  Sandic ,  pour 
empêcher  Baudouin  de  se  sauver  par  mer. 
310.  d. 


plurimonim  habct  trium  dicrum  spatio.  14. 
c.  n.  20.  d.  522.  523,  et  aliis  locis  supra 
indicatis.  Ihijus  Concilii  ranoncs  quœnam 
vitia  reformant?  42.  c.  113.  c-d.  246.  b. 
354.  b.  428.  n.  523.  a-d.  Excomnmnican- 
tur  à  Concilio  Episcopi,  qui  invilati,  sine 
excusatione  absunl,  inler  IwsSenon.  Archiep. 
Episcopi  Bellovac.  et  Ambian.  Abbas  S.  Me- 
dardi,  qnod  sine  licentia  à  Concilio  recesserit. 
Archicpiscopus  Galliciensis  S.  Jacobi,  qui 
Apostolici  nomen  sibi  Iribuerat,  separatur  à 
Communione.  Intcr  Laicos  cxcommunicali  Co- 
mitesEngelrai  etEustachius,  proptcr  incestum, 
JJugo  de  Braina  ob  matrinonium,  légitima 
uxore  dimissâ,  contractum.  523.  c.  Inlerdic- 
tum  Balduino  Fland.  Comiii  ne  filiam  suam 
Willelmo  Norman.  Duci  matrimonio  conjun- 
gat,  et  Willelmo  ne  eam  accipiat.  430.  n. 
523.  c.  Vocati  Cornes  Theobaldus  propter  di- 
missam  uxorem.  523.  c.  Et  Gaufridus,  Com, 
Andcgav.  propter  captum  à  se  Gcrvasium 
Episc.  Cenom.  sub  excommufiicationis  pâma 
jiibetur  ipsi  ut  Grrvasium  à  custodia  liberet. 
523.  c.  635.  a.  Excommunicati  illi  quorum 
vexationes  Clericis  Compendiensibus  occasio- 
nem  dederant  corpus  S.  Cornelii  Remos  aspor- 
tandi.  523.  c.  Privilegium  à  Leone  Papa  Eccle- 
siœ  S.  Remigii  concessum,  publiée  recitatum 
conjîrmatur.  523.  d.  In  eodem  Concilio  Gel- 
duinus  Senon.  Archiep.  et  Hugo  Lingon.  Ep. 
deponuntur.  308.  d.  344.  b.  348.  a. 


Léo  Papa  Cadvalono  II  Rothon.  Abbati 
Bellam-Insulam  confirmât.  371 .  e.  Remis  re- 
diens  Metas,  Ecclesiam  S.  Arnulphi  consecral. 
369.  b.  n.  Virduni  B.  M.  Magdal.  Ecclesiam 
dedicat.  413.  c.  In  Cœnobio  Virginum,  quod 
vocatur  Andela,  in  Alsacia,  corpus  sanctœ 
Richardis  Imperat.  élevât.  426.  d.  Synodus 
in  prœsentia  Leonis  et  Imper atoris  Moguntiœ 
celebralur.  262.  b.  Synodis  in  Gallia  et  Ger- 
mania  habilis,  statum  Ecclesiœ  meliorat.  308. 
d.  354.  b.  641 .  c. 

Yillelmus  Busacius  Norman.  Ducatum  sibi 
vult  vindicare  :  Augum  castrum  capit  Dux, 
atque  Villelmum  rebellem  cognalum  suum 
cogit  exulare.  Busacius  Henricum  Franc. 
Regem  adit,  à  quo  bénigne  susceptus,  Comi- 
tatum  Suessionis  cuni  nobili  conjuge  obtinet. 
45.  a. 

Redonenses  Conanum  recipiunt.  371 .  e. 
426.  e. 

Ilenricus  Imper,  cum  Leone  Papa  Coloniam 
advenit.  464.  e.  Exercitum  congregal  contra 
Balduinum  Fland.  Comilem.  310.  c.  Belgi- 
cam  ingreditur.  354.  b.  Léo  Papa  Imper ato- 
rem  comilattir  in  hac  expeditione.  164.  b. 
310.  c.  Godefridum  Imperatori  réconciliât 
Pontifex  :  Balduino  pertinaciùs  agente,  exer- 
citum contra  eum  ducit  Imperator  :  tanu'em 
flexus,  condicto  die  Aquis  Bal duinus  Impera- 
tori satisfacit.  164.  b.  Cum  Imperatore  paci- 
ftcatur.  20.  c-d.  60.  c.  125.  n.  202.  d.  262. 
b.  310.  d.  415.  c.  Vide  an.  sequent. 

Rex  Angl.  Eduardus  ab  Imperatore  roga- 
tus,  cum  classe  magna  Sandicum  portum  tcnet, 
ne  Balduinus  ad  mare  fugiat.  310.  d. 


m 


xliv 


INDEX 


Swanus  Rex  Danorum  cum  classe  adest  Im- 
per atori,  eut  fidelitatem  jurât.  310.  d. 

Dedicalio  solemnis  EcclesiœS.  Remigii  Re- 
mensis,  facta  2  Octobris  à  Leone  IX  Papa. 
463.  et  seqq. 

Reliquiœ  S.  Cornelii  et  aliorum  SS.  in  Ba- 
silica  Compend.  asservatœ,  Remos  propter  bella 
translatœ,2  Octobris  à  Leone  Papa  intra  Eccle- 
siamS.  Remigii  suscipiunlur.  -4G6.  d. 

Gervinus  Centul.  Ab.  corpus  B.  Remigii 
cum  tribus  aliis  viris  Sanctis  effcrtjussu  Papœ. 
134.  c.  Corpus  idem  Summus  ipse  Pontifex, 
cum  Archicpiscopis  et  Abbatibus,  suppositis 
humeris  suslinet.  406.  d. 

Gilduinus,  Senonensis  Archiep.  à  Leone 
Papa  in  Concilio  Remensi  exauctoratus,  Mai- 
nardo  Trecensi  Episcopo  locum  facit.  196.  e. 
283.  b.  308.  d.  585.  n. 

Ilugone  Lingon.  Episcopo  deposito,  substi- 
tuitur  Ilarduinus.  345.  c.  354.  c. 

Budicus  Nannet.  Episc.  propter  Simonia- 
cam  hœresim  à  Leone  IX  in  Concilio  Rem. 
deponitiir.  412.  d. 

Fulco,  Abb.  Corbeiœ  Synodo  Rem.  gub  Leone 
Papa  IX  interest.  480.  n.  Nomina  Abbatum 
aliorum  et  Episcoporum.  522.  c-e. 

Wlfricus,  Abb.  S.  August.  Cantuar.  et 
Alwinus  Abb.  S.  Benedicti  Raviesiensis,  ab 
Eduardo  Rege  Angl.  missi,  Remensi  intersunt 
Synodo.  310.  e.  522.  e.  n. 

Renoldus,  Abb.  S.  Medardi  Suession,  b  Sede 
dejectus,  quod  absque  Régis  voluntate,  Romœ 
vocatus  abierit.  367.  c.  n. 

Dedicalio  Monasl.  S.  Hilarii  Pictav.  jussu 
Agnelis  Comitissœ ,  prœsentibus  Archiep.  et 
Episcopis  plurimis .  218.  c-d. 

Ger ardus,  Camerac.  Episc.  14.  Martii  de- 
fungitur.  124.  n.  Lietbertus  loco  ejus  prœfi 
citur  ab  Henrico  Imperatore,  cui  facit  fidelita- 
tem.  124.  a-d.  n.  125.  a.  389.  n. 

Joannes  urbis  Camerac.  Caslellaniam  ab 
Episcopo  Lietberto  exigens,  matrem  Ecclesiam 
S.  M.  violenter  invadit,  uxorem  siiam  intro- 
ducit  in  cameram  Pontificis  ;  stratum  suum 
in  lecto  Liilberti  parari  facit  ;  Episcopo  por- 
tas claudil  appropinquanti.  Episcopus  ad  no- 
vuni  S.  Mariœ  castellum  divertit.  125.  b-c. 
Balduinus  Com.  Fland.  à  Rege  Franc,  rever- 
tens ,  Episcopum  secum  deducit  ad  civit. 
Camer.  intrat  Episcopus,  Balduino  comitante  ; 
Joannes  expellitur.  Castellaniam  civitatis 
llugoni  nepoti  Gualteri  Castellani  concedit 
Pontifex.  125.  c-d. 

Leothericus  Antistes  Ecclesiœ  Laudun.  or- 
dinatur.  197.  a. 

Vivianus,  Abbas  S.  Dionysii  obit.  377.  d. 

S.  Odilo  Cluniac.  Abb.  multorum  pater 
Monaster.  moritur  Cal.  Jan.  die  Circumcisio- 
nis  Dom.  20.  c.  164.  a.  Hugo  substituitur. 
196.  d.  II.  218.  c.  n.  283.  a.  285.  c.  294. 
d.  353.  c.  388.  a. 

Mors  Cadvaloni  II  Rothon.  Abb.  succedit 
Perenesius.  371.  e.  n. 

Terrœ  motus  magnus  -fit  Cal.  Martii  die 
Dominicâ,    et    magna  morlalitas    hominum 


Le  Roi  de  Dannemarc  Suain,  vient  avec  une 
flotte  au  secours  de  l'Empereur,  à  qui  il  fait  ser- 
ment de  fidélité.  310.  d. 

Dédicace  solemnelle  de  l'Eglise  de  S.  Rémi  de 
Reims,  faite  le  2  d'Octobre  par  le  Pape  Léon 
IX.  /i63.  et  suiv. 

Le  même  jour,  le  Pape  reçoit  dans  l'Eglise 
de  S.  Rémi  les  Reliques  de  S.  Corneil  et  des  au- 
tres Saints,  conservées  dans  l'Eglise  de  Com- 
piegne,  que  les  guerres  civiles  avoient  obligé  de 
transporter  à  Reims.  /i66.  d. 

Gervin,  Abbé  de  S,  Riquier,  porte  le  corps 
de  S.  Rémi  avec  trois  autres  SS.  personnages, 
par  ordre  du  Pape.  134.  c.  Le  Souverain  Pon- 
tife soutient  lui-même  le  corps  avec  des  Arche- 
vêques et  des  Abbés.  466.  d. 

Mainard,  Evêque  de  Troyes,  prend  la  place 
de  Gilduin,  Archev.  de  Sens,  qui  avoit  été  dé- 
posé par  le  Pape  dans  le  Concile  de  Reims.  1 96. 
e.  283.  b.  308.  d.  585.  n. 

Hardouin  succède  à  Hugue,  Evêq.  deLangres, 
déposé  dans  le  même  Concile.  345.  c.  354.  c. 

Le  même  Concile  dépose  Budic,  Evêque  de 
Nantes,  comme  Simoniaque.  412.  d. 

Foulque,  Abbé  de  Corbie,  assiste  au  Concile 
tenu  à  Reims  sous  le  Pape  Léon  IX.  480.  n. 
Noms  des  Evêques  et  des  Abbés  qui  composoient 
le  Concile.  522.  c-e. 

Wlfric,  Abbé  de  S.  Augustin  de  Cantorberi, 
et  AIwin,  Abbé  de  S.  Benoît  de  Ramese,  en- 
voyés au  Concile  de  Reims  par  Edouard,  Roi 
d'Angleterre.  310.  e.  522,  e.  n. 

Rénolde,  Abbé  de  S.  Médard  de  Soissons,  est 
chassé  de  son  Siège,  pour  avoir  été  à  Rome  sans 
la  permission  du  Roi.  367.  c.  n. 

La  Comtesse  Agnès  fait  consacrer  le  Monas- 
tère de  S.  Hilaire  de  Poitiers,  en  présence  de 
plusieurs  Archevêques  et  Evêques.  218.  c.  d. 

Gérard ,  Evêque  de  Cambrai  étant  mort  le 
14  de  Mars,  l'Empereur  nomme  à  sa  place 
Lietbert,  qui  lui  prête  le  serment  de  fidélité.  124. 
a-d.  n.  125.  a.  389.  n. 

Jean  voulant  forcer  l'Evêque  Lietbert  à  lui 
céder  la  Châtellenie  de  Cambrai,  il  se  rend 
maître  de  l'Eglise  principale  de  sainte  Marie  :  il 
introduit  sa  femme  dans  la  chambre  de  l'Evêque 
et  fait  préparer  son  lit  pour  y  coucher  :  il 
fait  fermer  les  portes  au  Prélat.  Lietbert  se  re- 
tire au  nouveau  château  de  sainte  Marie.  125. 
b-c.  Baudouin ,  Comte  de  Flandres ,  revenant 
d'auprès  du  Roi  de  france,  mené  l'Evêque  à 
Cambrai  :  l'Evêque  et  le  Comte  entrent  et 
chassent  Jean.  Lietbert  donne  la  Châtellenie  à 
Hugue,  petit-fils  du  Châtellain  Gautier.  125. 
c-d. 

Ordination  de  Léotheric,  Evêque  de  Laon. 
197.  a. 

Mort  de  Vivien,  Abbé  de  S.  Denys.  377.  d. 

S.  Odilon,  Abbé  de  Cluni,  pete  de  plusieurs 
Monastères  ,  meurt  le  1  de  Janv.  jour  de  la 
Circoncision.  20.  c.  164.  a.  Hugue  lui  succède. 
196.  (/.  n.  218.  c.  n.  283.  a.  285.  r;.  294.  d.  353. 
c.  388.  a. 

Mort  de  l'Abbé  de  Rhédon  Cadvalon  H  : 
il  a  pour  successeur  Pérénés.  371 .  e.  n. 

Le  Dimanche  premier  jour  de  Mars,  grand     ^\ 
tremblement    de    terre ,     suivi    d'une    grande 


GHRONOLOGICUS. 


xlv 


mortalité  d'hommes  et  d'animaux.  15A.  a. 

Vers  cette  même  année ,  Robert,  Duc  de 
Bourgogne  ,  fait  une  ordonnance  de  l'avis  de 
son  Conseil,  par  laquelle  il  veut  que  les  Moines 
de  Cluni  possèdent  tranquillement  le  lieu  de 
Jully  ,  que  Manassès  ,  Archevêque  d'Arles  , 
avoit  donné  à  cette  Abbaye  :  donation  qu'il 
avoit  confirmée  par  son  testament,  et  qui  avoit 
été  légalement  autorisée.  612.  a-e.  613.  a. 

L'an  1050  de  J.  C. 

Mort  de  Mathias,  Comte  de  Nantes  :  son 
frère  Hoel  lui  succède.  349.  b.  412.  n.  Guifroi, 
Comte  de  Cerdagne  fils  d'Oliba,  Comte  de  Bé- 
salu,  meurt,  et  est  enterré  dans  l'Abbaye  de 
Canigon,  qu'il  avoit  bâtie  et  fondée.  290.  b.  n. 

Baudouin,  Comte  de  Flandres,  s'empare  du 
Hainault,  et  se  révolte  contre  l'Empereur.  354.  c. 
L'Empereur  Henri  fait  une  irruption  dans  une 
partie  des  Gaules  contre  les  Ducs  Godefroi  et 
Baudouin,  les  oblige  de  se  rendre,  et  s'en  re- 
tourne victorieux.  215.  d.  Le  Duc  Godefroi 
rentre  en  grâce  auprès  de  l'Empereur  par  la  mé- 
diation du  Pape  et  des  Seigneurs  :  l'Empereur 
arme  contre  Baudouin.  60.  d.  Il  marche  à  sa 
rencontre  par  Cambrai.  415.  c.  Voyez  l'année 
précédente. 

Naissance  de  Henri  IV,  Roi  de  Germanie. 
20.  d.  427.  a.  641.  c.  Le  11  de  Novembre. 
60.  d.  En  1048.  73.  c.  214.  d.  En  1051.  60.  d. 
Le  Pape  Léon  IX  le  baptise.  29.  d.  218.  e. 
L'Empereur  Henri  célèbre  la  fête  de  Noël  à 
Worms.  641 .  d. 

Bérenger,  Archidiacre  d'Angers,  avance  des 
propositions  absurdes  et  condamnables  au  sujet 
du  Corps  et  du  Sang  de  N.  S.  344.  d.  e.  Il  nie 
que  le  pain  et  le  vin,  dont  on  se  sert  à  l'autel, 
soient  le  Corps  véritable  et  substantiel  de  J.  C. 
après  la  consécration.  191.  6.  Il  répand  ses  er- 
reurs dans  toute  la  France.  191.  b.  Il  trouble  le 
Royaume.  354.  d.  Le  Légat  Giraud  assemble 
un  Concile  à  Tours  contre  l'hérésie  de  Béren- 
ger. 527.  b. 

Le  Pape  Léon  condamne  l'erreur  de  Béren- 
ger dénoncée  au  S.  Siège,  dans  un  Concile  as- 
semblé à  Rome  après  Pâques.  426.  e.  On  y  ht 
et  on  y  proscrit  la  lettre  de  Bérenger  à  Lan- 
franc,  qui  est  justifié  du  soupçon  d'erreur  dont 
on  l'avoit  chargé  auprès  du  Souverain  Pontife, 
à  l'occasion  de  sa  lettre  à  Bérenger.  527.  d. 

Bérenger  va  en  Normandie  pour  entretenir 
ses  partisans  dans  sa  doctrine,  et  se  faire  de 
nouveaux  sectateurs.  Quelques  mois  après  son 
arrivée,  le  Duc  Guillaume  convoque  une  As- 
semblée à  Brionne  :  Bérenger  y  est  confondu, 
de  même  qu'un  Clerc  qu'il  avoit  amené  avec  lui, 
et  sur  l'éloquence  duquel  il  comptoit  triompher 
dans  la  dispute.  527.  c.  528.  b.  532.  a.  b.  c. 

Au  mois  de  Septembre,  le  Pape  Léon  IX 
préside  au  Concile  de  Verceil.  Deux  Clercs 
partisans  de  la  doctrine  de  Bérenger  font  de 
vains  efforts  pour  la  défendre.  On  y  ht  et  on  y 
condamne  le  livre  de  Jean  Scot  sur  l'Eucharistie. 
191.  b.  355.  a.  372.  a.  427.  a.  527.  e.  528. 
a.  c. 

Le  bruit  de  l'hérésie  de  Bérenger  se  répand 
jusqu'aux  extrémités    de   la  France  et  dans  la 


eljumentorumconsequitur.  154.  a. 

Circà  eumdem  annum,  Robertus,  Dux  Bur- 
gundiœ,  in  Concilio  fidelium  suoruni  prœripit 
ut  Cluniacenscs  Monachi  cum  omni  securilale 
possideant  locum  Juliacum,  à  Manasse  Arelat. 
Archiep.  eidem  Abbaliœ  donatum,  lestamento 
cjus  atque  legali  autorUate  confirmatiim.  612. 
a-e.  613.  a. 


Anno      Chr.    1050. 

Matthias  ,  Cornes  Nannelensis,  obii  :  eut 
succedit  IIocllus  [rater  cjus.  349.  b.  412.  n. 
Ginfredus,  Cornes  Cerritan.  filitts  Olibani  Co- 
mit.  Bisuld.  obit  :  sepelitur  in  Monast.  Cani- 
gon. à  se  constructo  et  dotato.  290.  b.  n. 

Balduinus ,  Flandriœ  Cornes,  Comitatum 
Hainonensem  invadil  ;  contra  Inipcratorem 
rebellât.  354.  c.  Henricus  Imper ator  quasdam 
partes  Galliœ  invadit  contra  Godefridum  et 
Balduinum  Duces,  quibus  ad  deditionem  coac- 
tis,  Victor  cum  triumpho  revertitur.  21 5. 
d.  Dux  Godefridus ,  interventu  Papœ  et 
Principum,  gratiam  Imperatoris  ohtinet  :  Im- 
perator  super  Balduinum  expedilionem  mo- 
vet,  60.  d.  Per  Cameracuvx  contra  Balduinum 
procedit.  415.  c.  Vide  annum  praccedentem. 

Henricus  IV,  Germ.  I\cx,  nascitur.  20.  d. 
427.  a.  641.  c.  ///  Id.  Novembr.  GO.  d. 
Anno  1048.  73.  c.  214.  d.  ylnno  1051.  60. 

d.  A  Leone  Papa  IX  baptisatur.  29.  d.  218. 

e.  Imper  ator  Henricus  Natale  Domini  Worma- 
tiœ  célébrât.  641 .  d. 

Berengarius,  Andegav.  Archidiaconus,  ab- 
surdam  de  Corpore  et  Sanguine  Domini  et 
reprobam  quœstionem  concitat.  344.  d.  e. 
Panem  et  vinum  in  altari  apposita,  post  con- 
secrationem  Sacerdotis,  verum  et  substantiale 
Corpus  Domini  esse  denegat.  191.  b.  Omnis 
Gallia  ejus  doctrinâ  scatet.  1 91 .  b.  Francia 
per  Berengarium  turbatur.  354.  d.  Turonis 
Concilium  cogit  Giraudus  Legatus  adversùs 
Berengarii  errorem.  527.  b. 

Léo  Papa  Synodum  Romœpost  Pascha  col- 
ligit,  in  quo  hœresim  Beringerianam  nuper  ad 
Aposlolicam  Sedem  delatam  damnât.  426.  e. 
In  eâ  lecta  et  proscripta  Berengarii  ad  Lan- 
francum  Epistola,  et  Lanfrancus  purgatus  ah 
erroris  suspicione  quam  ob  epistolam  ipsiits  ad 
Berengarium,  apud  Summum  Pontificem  in- 
currerat.  527.  d. 

Berengarius  ISormanniam  adit  sectatores 
suos  in  sud  sententid  confirmaturus  novosque 
sibi  comparaturus.  Aliquot  mensibus  ab  ejus 
accessu  celebratur ,  Guillelmi  Ducis  opéra 
Conventus  Brionœ,  in  quo  confutalur  Beren- 
garius cum  quodam  Clerico  in  cujus  eloquenliâ 
victoriœ  spem  sibi  fecerat.  527.  c.  528.  b. 
532.  a.  b.c. 

Mense  Septembri,  Léo  Papa  IX  prœest  Con- 
cilio Vercellensi,  in  quo  duo  Clerici  Berengd- 
rianœ  doctrines  sectatores  patronum  defendere 
impares  se  prœbuerunt,  et  Joannis  Scotti  li- 
ber de  Eucharistiâ  lectus  et  proscriptus  est. 
191.  b.  355.  a.  372.  a.  427.  a.  527.  e.  528. 
a.  c. 

BerengariarwB  hœresis  famâ  apud  extremam 
Gallium  et   etiam  apud  Germaniam  percre- 


Xlvj 


INDEX 


brcscente  ,  Deoduivus  seu  Theoanmus  Leod. 
Episc.  Henrico  Fraticiœ  Régi  scribit  de  non 
aud tendis  in  Concilio  quod  Rex  indixerat, 
Berengario  et  ejus  fautore  Brunone  Andega- 
vcnxi  Episcopo,  utpote  hœrespum  jampriùs  ab 
Ecclesiâ  damnalarum  reis.  Quoad  Brunonem 
censet  Theoduinus  Episcopum  à  Concilio  non 
damnandum,  nisi  prœcesseril  Romance  Sedis 
autorilas.  497.  c.  n.  498.  a.  b. 

XVII  Calcnd.  Novembris,  Concilium  Pari- 
siense  à  Rege  Ilenrico  indictum,  ipse  pré- 
sente, adstantibus  viris  non  tanliim  Ecclesias- 
licis,  sed  et  nobilibus  Laicis  celebratur  :  in  eo 
Berengarii  absentis  epistola  ad  Paulum  Primi- 
cerium  Melens.  publiée  leclaet  omnibus  invisa  : 
Decretum  contra  Berengarium  et  sequac.es  , 
quod  nisi  resipiscerent ,  ab  omni  exercitu 
Francorum,  prœcuntibusClericiscum  Ecclesias- 
tico  apparalu,  inslanler  quœsiti  ubicumque 
convenissent,  eô  usque  obsiderentur,  donec  aut 
consentirent  Catholicœ  fidei  aut  mortis  pœnas 
luituri  caperentur.  528.  d.  532.  e.  533. 
a.  b. 

Guido,  Abbas  de  Cruce  S.  Leufredi,  librum 
elegantem  de  Corpore  et  Sanguine  Domini  edit 
contra  Berengarium.  354.  e.  427.  a. 

Léo  Papa  IX  Gallias  et  Episcopatum  suum 
Tullensem  revisit.  29.  d.  Apud  Civitatem 
Lingonas,  Arduinum  ab  Halinardo  Lugdun. 
Archiep.  ordinandum  curât.  14.  c.  614.  n. 
S.  Gerardum  Tullensem  Episcopum  Sanctorum 
Catalogo  adscribil.  164.  c.  n.  Ejus  corpus 
solcmniter  transfert.  474.  b.  Privilegium  con- 
(cdil  Abbali  S.  Mansueti  Tull.  474.  n.  Epis- 
tola ad  Principes  Britanniœ  Conanum  II  et 
Alanum  scriptâ,  senlentiam  pronuntiat  pro 
Turonensi  Ecclesiâ  adversùs  Dolensem  ;  re- 
sistentes  etSimoniacos,  atque  abeis  ordinatos 
excommunicat.  651 .  e.  n.  652.  a-c. 

5.  Tietbaldus  inler  nobiles  Francorum  cla- 
ret  :  mundo  abnegalo,  in  Vincentiâ  Venetiœ 
urbe  reclusus,  duodecimo  conversionis  suœ  an- 
no  moritur.  164.  b. 

Bovo,  S.  Bertini  Abbas,  Ecclesitp.  repara- 
tioni  advigilans,  S.  Bertini  feretrum  invenit. 
380.  e.n. 

Bardo,  Moguntiœ  Episc.  obit  ;  claret  mira- 
culis.  164.  c.  Robertus  London.  Episc.  génère 
IXormannus,  succedit  Dorobern.  Archiep. 1%Z. 
a.  311.  n.  Garnerius  seu  Warnerius,  Prce- 
pos.  S.  Stephani  Divion.  obit.  427. 
a. 

S.  Ebrul/i  Monasterium  à  Willelmo  Ge- 
roiano  et  nepotibus  suis  Roberto  et  Hugone  de 
Grentemaisnilio  apud  Uticum  restauratur , 
D'jcisque  protrctioni  commendatur.  Theoderi- 
cus  Gemmeticensis  Monachus,  ab  Hugone  Le- 
xovii  Pontifice  ibi  Abbas  consecratur.  46.  b. 
c.  n.  222.  c.  224.  c.  d.  247.  a.  n. 

AnnoChr.  1051. 

Rex  Franciœ,  Henricus,  legatos  dirigit  ad 
Rusciœ  Regem,  de  Anna  ejus  filiâ  in  uxorem 
petendâ  :  quorum  petitioni  annuens  Rex  Ge- 
risclus  seu  Jeroslaus,  filiam  suam  in  Franciam 
cum  multis  donis  mittit.  481.  n.  Ad  hune 
annum  referri  debent  nuptiœ  Régis  Henrici 


Germanie  :  Déoduin  ou  Théoduin,  Evêque  de 
Liège,  écrit  à  Henri,  Roi  de  France,  de  ne 
pas  permettre  que  l'on  entende  dans  le  Concile 
qu'il  avoit  indiqué,  ni  Bérenger  ni  Brunon  , 
Evéque  d'Angers,  l'un  de  ses  partisans,  parce 
qu'ils  sont  accusés  d'hérésies  déjà  condamnées 
par  l'Eglise.  Quant  à  Brunon,  Théoduin  pense 
que  le  Concile  ne  peut  pas  condamner  un  Evê- 
que, sans  avoir  obtenu  préalablement  le  consen- 
tement du  S.  Siège.  497.  c.  n.  498.  a.  b. 

Le  16  Octobre,  le  Concile  de  Paris  indiqué 
par  le  Roi,  tenu  en  sa  présence,  et  où  assistent 
non-seulement  les  Evêques  et  d'autres  Ecclé- 
siastiques, mais  encore  les  nobles  Laïcs  :  Bé- 
renger ne  s'y  trouve  pas  :  on  y  lit  publiquement 
sa  lettre  à  Paul ,  Primicier  de  Mets  ,  qui  est 
blâmée  de  tous  ;  on  y  fait  un  décret  contre  Bé- 
renger et  contre  ses  Sectateurs  :  il  y  est  dit  que 
s'ils  ne  renoncent  à  leurs  erreurs,  les  troupes 
du  Roi  ayant  à  leur  tête  le  Clergé  en  habit  Ec- 
clésiastique, les  poursuivront  et  les  assiégeront 
par-tout  où  ils  se  trouveront,  jusqu'à  ce  qu'ils  se 
soumettent  à  la  Foi  Catholique,  ou  qu'ils  aient 
été  punis  de  mort.  528.  d.  532.  e.  533.  a.  b. 

Gui,  Abbé  de  la  Croix  S.  Leufroi,  publie 
contre  Bérenger  un  excellent  livre  au  sujet  du 
Corps  et  du  Sang  de  N.  S.  354.  e.  427.  a. 

Le  Pape  Léon  IX  revient  dans  les  Gaules, 
et  va  revoir  son  Evêché  de  Toul.  29.  d.  A 
Langres,  il  fait  ordonner  Arduin  par  Halinard 
Archev.  de  Lyon.  14.  c.  614.  n.  Il  canonise 
S.  Gérard,  Evêque  de  Toul.  164.  c.  n.  Fait  la 
translation  solemnelle  de  son  corps.  474.  b.  Il 
accorde  un  privilège  à  l'Abbaye  de  S.  Mansuy 
de  Toul.  474.  n.  Par  sa  lettre  adressée  aux  Prin- 
ces de  Bretagne  Conan  II  et  Alain,  il  décide  en 
faveur  de  l'Eglise  de  Tours  contre  celle  de 
Dol  ;  et  il  excommunie  ceux  qui  résisteront  à  son 
jugement,  ainsi  que  les  Simoniaques  et  ceux 
qu'ils  ont  ordonnés.  651.  e.  n.  652.  a-c. 

S.  Thibaut,  François,  distingué  par  sa  nais- 
sance, ayant  renoncé  au  monde  et  s' étant  fait 
Reclus  à  Vicence,  dans  l'Etat  de  Venise,  meurt 
au  bout  de  douze  années  de  retraite.  164.  b. 

Bovon,  Abbé  de  S.  Bertin,  faisant  travailler 
aux  réparations  de  son  Eglise,  découvre  le  tom- 
beau de  S.  Bertin.  380.  e.  n. 

Bardon,  Evêque  de  Mayence ,  meurt  :  sa 
sainteté  éclate  par  des  miracles.  164.  c.  Robert, 
Evêque  de  Londres,  Normand  de  naissance, 
succède  à  l'Archevêque  de  Cantorbery.  283.  a. 
311.  n.  Mort  de  Garnier  ou  Warnier,  Prévôt 
de  S.  Etienne  de  Dijon.  427.  o. 

Guillaume  de  Giroie  et  ses  neveux  Robert 
et  Hugues  de  Grentemaisnil  rétablissent  l'Ab- 
baye de  S.  Evroul,  et  la  mettent  sous  la  pro- 
tection du  Duc  de  Normandie.  Thierry,  Moine 
de  Jumiéges,  en  est  béni  Abbé  par  Hugues, 
Evêque  de  Lisieux.  46.  6.  c.  n.  222.  c.  224  c.  d. 
247.  a.  n. 

L'an    1051    de  J.  C. 

Henri,  Roi  de  France,  envoie  demander  au 
Roi  de  Russie  sa  fille  Anne  en  mariage  :  Gé- 
riscle  ou  Jeroslaus  y  consent,  et  l'envoie  en 
France  avec  beaucoup  de  présens.  481 .  n.  On 
doit  rapporter  à  cette  année  le  mariage  du  Roi 
Henri  avec  Anne  fille   du  Roi  de  Russie,  et  le 


CHRONOLOGICUS. 


xlvij 


couronnement  de  cette  Reine,  quoique  plusieurs 
Auteurs  le  fixent  à  l'année  1044.  29.  d.  7i. 
159.  c.  n.  161.  b.  c.  319.  b.  n.  384.  d.  481. 
a.  b.  n.  Le  mariage  du  Roi  de  France  avec 
Anne  est  célébré  à  Reims  dans  la  même  assem- 
blée où  Liefbert  est  sacré  Evêque  de  Cambrai. 
197.  n.  481.  a.  b.  n.  Le  Roi  Henri  étant  au 
Palais  de  Vitry  au  mois  de  Septembre,  le  on- 
zième jour  de  la  Lune,  Indiction  V,  l'an  XXI 
de  son  Règne,  érige  en  Abbaye  l'Eglise  de  la 
Chaise-Dieu  en  Auvergne,  et  confirme  les  do- 
nations qui  lui  avoient  été  faites,  dans  une  as- 
semblée composée  des  Grands  du  Royaume  et 
des  premiers  Officiers  du  Palais.  588.  a. 

Guillaume,  Duc  et  Comte  de  Poitiers,  épouse 
Ermensinde.  29.  d.  219.  a.  644.  c 

"Vers  cette  année,  meurt  Hugues  II,  Comte 
du  Maine  :  son  fils  Herbert  II  ne  jouit  du  Comté 
que  dix  ans  après  la  mort  de  son  père.  Pendant 
ce  tems-là ,  Geoffroy-Martel ,  Comte  d'Anjou  , 
possède  le  Comté  du  Maine.  633.  e.  634.  b. 

Le  Comte  Lantpert  veut  se  révolter  contre 
l'Empereur,  qui  l'oblige  à  se  soumettre.  20.  c. 
Baudouin,  Comte  de  Flandres,  fait  la  guerre  à 
l'Empereur  avec  son  fils  Baudouin,  et  s'empare 
de  Mons  et  du  Comté  de  Hainault.  164.  c. 
202.  d.  294.  a.  415.  c.  n.  L'Empereur  Henri 
entre  sur  les  terres  du  Comte  Baudouin  par  Cam- 
brai, et  ravage  le  pays  jusqu'à  Douay  :  le  Comte 
lui  fait  serment  de  fidélité,  et  l'Empereur  se 
retire.  344.  d.  L'Archevêque  Hérimau  baptise 
à  Cologne  Henri  fils  de  l'Empereur.  427.  b.  n. 
(Voyez  à  l'année  1050).  L'Empereur  passe  la 
fête  de  Noël  à  Goslare.  20.  e. 

Euslache  l'ancien,  Comte  de  Boulogne,  mari 
de  Gode  sreur  du  Roi  Edouard,  passe  la  mer 
avec  quelques  Vaisseaux  au  mois  de  Septembre, 
et  vient  à  Cantorberi.  Il  s'y  élevé  une  émeute 
dans  le  peuple  à  l'occasion  d'un  habitant  de 
Cantorberi,  qui  avoit  été  tué  par  un  soldat 
d'Eustache.  Le  Comte  et  les  siens  massacrent 
plusieurs  autres  liabitans  sans  distinction  d'âge 
ou  de  sexe  :  les  habitans  accourent  pour  se  dé- 
fendre :  le  Comte  Eustache  et  les  siens  se  reti- 
rent à  Glavorne  auprès  du  Roi  Edouard.  Le 
Comte  Godwin  levé  une  armée  avec  ses  fils, 
envoie  redemander  au  Roi  Edouard  Eustache  et 
ses  soldats,  tant  les  Normans  que  les  Boulonnois, 
avec  menace  de  faire  la  guerre,  si  on  ne  lui  ac- 
corde pas  sa  demande.  Le  Roi  est  d'abord  em- 
barassé  sur  le  parti  qu'il  doit  prendre;  cepen- 
dant voyant  approcher  les  troupes  des  Comtes 
Siward,  Léofric  et  Rodolfe,  il  refuse  de  ren- 
dre aucun  de  ceux  que  (iodwin  avoit  demandés. 
Godwin  et  ses  fils  sont  exilés,  et  se  retirent  au- 
près du  Comte  Baudouin.  Le  Roi  répudie  Ed- 
githe,  fille  du  Comte  Godw^in.  310,  e. 

Guillaume  ,  Duc  de  Normandie  ,  vient  en 
Angleterre  :  le  Roi  le  reçoit  avec  beaucoup 
d'honneurs,  et  le  renvoie  en  Normandie  com- 
blé de  présens.  31 1 .  b.  Il  n'est  point  alors  ques- 
tion enlr'eux  de  la  succession  à  la  couronne 
d'Angleterre.  1 54.  a. 

Bérenger  continue  de  troubler  la  France  par 
ses  erreurs.  164.  c.  427.  a.  Lanfranc,  Prieurdu 
Bec,  depuis  Abbé  de  Caen  et  Archevêque  de 
Cantorberi,   célèbre   par  sa  science    et  par  sa 


cum  Anna  Rusciœ  Régis  fxliâ  et  Reginœ  coro- 
nalio,  licet  à  qutbusdam  referantur  ad  annum 
1044.  29.  d.  n.  159.  c.  n.  161.  b.  c.  319. 

b.  n.  384.  d.  481.  a.  b.  n.  Nuptiœ  Régis 
Franciœ  cum  Anna,  Remis  in  eodem  convcntu 
celebratœ,  in  qiio  Lietberlus  consecralur  Ca- 
merac.  Episcop.  197.  n.  481.  a.  b.  n.  Hen- 
ricus  Franciœ  Rex,  Victriaco  Palaiio,  même 
Seplembri,  Lunâ  XI,  Indiclione  V,  anno  Re- 
gni  sui  XXI,  in  concilia  cum  Proceribus  et 
Primoribus  Palalii ,  Ecclesiam  Casœ-Dei 
apud  Arvernos  in  Abbaliam  erigit,alque  dona 
eidem  Ecclesice concessa  Diplomate  confirmât. 
588. a, 

Guillelmus,  Dux  et  Com.  Pictav.  uxorem 
ducit  Ermensendim.  29.  d.  219.  a.  644.  c. 

Circà  hune  annum,  obit  Hugo  II,  Cenom. 
Cornes  :  filius  ejus  Ilerbertus  II  non  obtinet 
Comitatum  nisi  decennio  posl  obitum  patris. 
Intereà  Gaufridus  Marlellus  Andegav.  Cornes 
Cenomanensem  Comitatum  tenet.  633. e.  634. b. 

Imperator  Ilenricus  Lantperlum  Comitcm 
rebcllare  cupientem  ad  deditionern  compellit. 
20.  c.  Balduinus  Flandrensis  cum  filio  suo 
Balduino  ,  contra  Imperatorem  rebellans  , 
Montem  Castri-loci  et  Ilainoniensem  Comita- 
tum invadit.  164.  c.  202.  d.   294.  a.  415. 

c.  n.  Ilenricus  Imperator per  Camerarum  Bal- 
duini  Comitis  tcrram  ingrediens,  usque  Dua- 
cum  depopulatur  :  dato  per  Comitem  fide- 
litatis  sacramento ,  rursùs  recedil  Imperator. 
344.  d.  Ilenricus  Imperatoris  filius  baptisatur 
Colonice  ab  Archiep,  Herimanno.  427.  b.  n. 
(Vide  ad  ann.  1050.)  Imperator  Natalem 
Domini  Goslare  agit.  20.  e. 

Eustachius  senior,  Dononiens.  Cornes.  Godœ 
Régis  Eduardi  sororis  marilvs,  mense  Sep- 
tembri  paucis  navibus  Doroberniam  applicat. 
Ibi  seditione  ortâ  propter  quemdam  Dorober- 
niœ  civem  à  milite  Eustachii  interfectum  ;  plu- 
res  alii  cives  nullâ  habita  ratione  sexûs  aut 
œlatis  ab  Eustachio  et  suis  intertiecioni  dan- 
tuT  ,  Dorobern.  cives  ad  obsistendum  concur- 
runt  :  Glavornam  fugit  cum  suis  apud  Eduar- 
dum  Regem  Eustachius.  Godwinus  Cornes  pa- 
rato  exercitu  cum  filiis  suis,  legalos  Glavor- 
nam ad  Eduardum  Regem  mittit,  Eustachium 
et  socios  ejus  tàm  Normannos  quàm  Bono- 
nienses  sub  denuntiatione  bclli  reposcens.  Rex 
incertus  primiim  quid  agal,  tamen  advenien- 
tibus  Comitum  Siwardi,  Leofrici  et  Rodulfi 
copiis,  negat  se  ullum  ex  requisilis  à  Godioino 
traditurum.  Exulant  apud  Balduinum  God- 
winus et  ejus  fiiii  :  Rex  Edgitham  Godwini 
filiam  répudiât.  31 0.  e. 


Willelmus,  Dux  Norma?miœ,  in  Angliam 
venit  :  honorifice  susceplum ,  Rex  donatum 
muneribus  ad  Normanniam  remiltit.  311.  b. 
De  successione  regni  spes  aut  mcntio  nulla  fit 
inter  eos.  1 54.  a. 

Francia  per  Berengarium  turbatur.  164. 
c.  427.  a.  Lanfrancus  vir  sanctilate  et  scien- 
tiâ  eximius  ,  Prior  Becci  postmoditm  ex 
Abbate  Cadom.    Archiep.     Cantuar.   conlrà 


xlviij 


INDEX 


crrorem  Berengarii  pcr  Dialogum  disputât. 
427.  a. 

Manichœorum  supcrstitio  serpil  per  Galliam 
et  Geriituniam.  Quidam  istius  erroris  scctatores 
Goslarii  deprchensi ,  post  multam  supersti- 
tionis  suce  discussionem ,  justamque  pro  perti- 
naciâ  erroris  excommunicationem,  suspendio 
insuper  addicunlur.  11 .  e.  20.  e.  n.  428.  b. 
642.  d.  Quorum  condemnationis  causa  non  alia 
cognosci  potuit  ab  iis  qui  ejusmodi  discussionis 
ordinem  diUgcnter  sciscitati  sunl,  quàm  quia 
cuilibet  Episcoporum  jubenti  ut  pullum  occi- 
derent,  inobedientes  cxtiterunt.  1 1 .  e.  Pœna 
capitis  hœreticis  injtincta  valde  improbatur  a 
viris  Ecclesiasticis  illius  œlatis  doctrinâ  et  di- 
gnitate  insignibus.  11.  c.  d.  e.  12.  a. 

Synodus  42  Episcoporum  apud  Mogun- 
tiam,  prœsidentibus  Papa  Leone  et  Henrico 
Imperatore  :ineo  Concilia  Spirensis  Episcopus 
Sibico,  adullerii  accusatus,  examinalione  sa- 
crijicii  purgalur  :  Sacramento  Dominici  Cor- 
poris  se  purgare  volente,  maxilla  ejus  para- 
lysi  contorla  remanet.  Nefanda  Sacerdotum 
conjugia  à  Synodo  perpétua  damnantur.  424. 
n.  427.  b.  641.  d. 

Léo  Papa  venit  in  Galliam.  377.  d.  Ro- 
mani rêver titur,  secum  adducens  Ducem  Go- 
defridum  et  fratrem  ejus  Fridericum ,  qui 
Gebehardo  postmodiim  in  Sedem  Apostolicam 
successil.  60.  d.  Comilem  itineris  secum  du- 
cit  Halinardum,  Archiep.  Lugdun.  Beneven- 
tum,  Capuam,  Montem  Cassinum  et  Montem 
Garganum.  Normannos  intérêt  Papam  media- 
toris  vices  agit  Halinardus.  Jussu  Papœ 
Romœ  residet,  dum  Pontifex  ad  Colloquium 
Imperaloris,  qui  tùm  erat  in  finibus  Ungariœ, 
pr opérât.  14.  d.  n. 

Dedicatur  altare  Crucïfixi  ab  Eusebio  Epis- 
copo    Andegav.  349.  c.   Gaufridus  Autissio 
dorens.  Episcopus  ordinatur,  (vcl  anno  seq.) . 
292.  b.  Ingelboldus,    Abbas  Dolensis,   obit. 
388.  a. 

Conventio  inter  Canonicos  Remenses  ac  No- 
viomenses  de  ter tiâ  parte  VillœBidricus  diclœ, 
pro  libris  III  nummorum  Viromand.  consensu 
Widonis  Arch.  Rem,  et  Balduini  Noviom. 
Episcop.  427.  b. 

Robertus  de  Grentemaisnilio  fit  Monachus 
in  Cœnobio  à  se  fundato  apud  Uticum.  46.  c. 

Gerardo  Cameracensi  Episcopo  mortuo  suf- 
ficitur  Lietbertus.  355.  b.  Èodem  anno  in 
eodem  Conventu,  quonuptiœetcoronatio  Annœ 
uxoris  Ilenrici  Franciœ  Régis,  in  Episc.  Ca- 
meracensem  consecratur  Lietbertus,  qui  dici- 
tur  Reginœ  consecrationi  inter  fuisse  et  prœ- 
fuisse.  481 .  b. 

S.  Bardo,  Episcopus  Moguntinensis,  obit  IV 
Idus  Junii.  73.  c. 

Annus  lotus  pluvialis.  415.  c. 

Anno  Chr.  1052. 
XVIII  Cal.  Septembris ,  anno  Regni  sui 
XXII,  Ilenricus,  Franciœ  Rex  Aurelianis,  ro- 
gantibus  filiis  Gaufredi  de  Sanctâ  Maurâ,  cui- 
dam  eorum  homini  nomine  Salico  donum 
libertatis    concedit  ,     more    regio ,  excussu 


piété,  réfute  l'hérésie  de  Bérenger  par  forme  de 
Dialogue.  427.  a. 

La  superstition  des  Manichéens  se  répand  dans 
la  France  et  dans  la  Germanie.  On  arrête  à 
Goslare  quelques  partisans  de  cette  secte,  on 
leur  fait  leur  procès,  et  après  les  avoir  juste- 
ment excommuniés  à  cause  de  leur  opiniâtreté, 
ils  sont  de  plus  condamnés  à  être  pendus.  1 1 .  e. 
20.  e.  n.  428.  b.  642.  d.  Ceux  qui  ont  examiné 
avec  soin  les  instructions  de  leur  procès,  ne 
découvrent  d'autre  cause  de  leur  condamnation, 
que  de  n'avoir  pas  voulu  tuer  un  poulet,  comme 
le  leur  commandoient  les  Evêques.  M.  e.  Des 
personnages  distingués  dans  l'Eglise,  par  leur 
doctrine  et  par  les  dignités  qu'ils  y  occupoient, 
désapprouvent  très-fort  que  l'on  condamne  les 
hérétiques  à  la  mort.  11.  c.  d.  e.  12.  a. 

Concile  de  42  Evêques  à  Mayence  :  le  Pape 
et  l'Empereur  y  président.  Sibicon,  Evêque  de 
Spire,  accusé  d'adultère,  est  obligé  de  se  justi- 
fier par  l'épreuve  de  l'Eucharistie  :  dans  l'é- 
preuve sa  bouche  est  frappée  de  paralysie,  et 
reste  torse.  Le  Concile  détend  pour  toujours  les 
mariages  illicites  des  Prêtres.  424.  n.  427.  b. 
641 .  d. 

Le  Pape  Léon  vient  dans  les  Gaules.  377.  d. 
Il  retourne  à  Rome  avec  le  Duc  Godefroi  et  son 
frère  Frédéric,  depuis  Pape  après  Gébébard.  60. 
d.  Il  va  à  Bénévent,  à  Capoue,  au  Mont-Cassin 
et  au  Mout-Gargan,  et  prend  pour  l'accompa- 
gner dans  ses  voyages  Halinard,  qui  sert  de  mé- 
diateur entre  le  Pape  et  les  Normans.  Hali- 
nard retourne  à  Rome  où  il  reste  par  l'ordre  du 
Pape,  qui  va  trouver  l'Empereur  sur  les  confins 
de  la  Hongrie.  14.  d.  n. 


Dédicace  de  l'Autel  du  Crucifix  par  Eusebe, 
Evêque  d'Angers.  349.  c.  Ordination  de  Geof- 
froi,  Evêque  d'Auxerre.  (qu'autres  la  mettent  à 
l'année  suivante.)  292.  b.  Mort  d'Ingelbold , 
AbbédeDeols.  388.  a. 

Transaction  entre  les  Chanoines  de  Reims  et 
ceux  de  Noyon,  au  sujet  du  tiers  de  la  terre  ap- 
pellée  ,  Bidricus,  moyennant  III  livres,  mon- 
noie  de  Vermandois,  du  consentement  de  Gui , 
Archevêque  de  Reims,  et  de  Baudouin,  Evêque 
de  Noyon.  427.  b. 

Robert  de  Grentemaisnil  se  fait  Religieux  dans 
l'Abbaye  de  S.  Evroul,  qu'il  avoit  fondée.  46.  c. 

Lietbert  est  fait  Evêque  de  Cambrai  après 
la  mort  de  Gérard.  355.  6.  Il  est  sacré  dans 
la  même  assemblée  où  l'on  célèbre  le  mariage 
et  le  couronnement  de  la  Reine  Anne,  femme 
de  Henri,  Roi  de  France.  On  dit  qu'il  a  assisté 
au  couronnement  de  la  Reine,  et  qu'il  y  a  pré- 
sidé. 481    b. 

S.  Bardon ,  Evêque  de  Mayence,  meurt  le 
10  de  Juin.  73.  c. 

Année  pluvieuse.  41 5.  c. 

Van  1052  de  J.  C. 

Le  14  de  Septembre,  l'an  22  de  son  Règne, 
Henri,  Roi  de  France,  étant  à  Orléans,  donne, 
à  la  prière  des  fils  de  Geoffroi  de  Sainte  Maure, 
la  liberté  à  un  de  leurs  serfs  nommé  Salicus,  et 
se   sert  de  la  forme   usitée  par   les  Rois ,  qui 

consistoit 


CHRONOLOGICUS. 


xliz 


consistoit  à  faire  tomber  un  denier  de  la  main  de 
celui  qu'on  affranchissoit.  590.  a.  n. 

Guillaume-Bernard,  surnommé  le  Gros,  Comte 
de  Bésalu,  meurt  et  est  enterré  dans  l'Abbaye  de 
Riupol  :  son  second  fils  Bernard-Guillaume  lui 
succède.  291 .  a.  b.  Mort  de  Raoul  le  Prudent, 
cinquième  Seigneur  de  Deols.  388.  a. 

Boniface,  le  plus  puissant  Marquis  d'Italie,  est 
tué  dans  une  embuscade,  et  enterré  à  Mantoue. 
21.  a.  453.  d.n. 

L'Empereur  tient  une  Assemblée  générale  ou 
Parlement  à  Soleure  :  plusieurs  Seigneurs  Bour- 
guignons se  retirent  mécontens  ;  mais  quelques- 
uns  d'eux  rentrent  ensuite  en  grâce  avec  l'Empe- 
reur. li'Impératrice  met  au  monde  un  second  fils, 
appelle  depuis  Conrad.  21.  a.  L'Empereur  fait 
prêter  serment  de  fidélité  à  son  fils  Henri  en- 
core Catéchumène,  par  tous  les  Grands  de  son 
Royaume.  GO.  e.  Il  va  une  seconde  fois  en  Hon- 
grie :  il  en  revient  avec  le  Pape  Léon.  641 .  e. 

Le  Pape  Léon  vient  à  Ratisbonne.  427.  c.  On 
avoit  trouvé  dans  les  fondemens  de  l'Abbaye 
de  S.  Emmeran  le  corps  d'un  mort.  L'Evêque 
et  les  Religieux  de  S.  Emmeran  le  font  passer 
pour  celui  de  S.  Denis,  et  lui  en  donnent  le 
nom  :  on  élevé  de  terre  ce  corps  avec  beaucoup 
de  solemnilé,  en  présence  de  l'Empereur,  du 
Pajje  I>éon,  d'un  grand  nombre  de  Prélats  et  de 
Seigneurs  de  la  Cour  et  d'une  foule  innombrable 
de  Laïcs  de  l'un  et  de  l'autre  sexe.  Sur  ces  en- 
trefaites, arrivent  à  Ratisbonne  deux  Ambassa- 
deurs envoyés  de  la  part  du  Roi  de  France,  pour 
traiter  avec  l'Empereur  au  sujet  de  quelques  af- 
faires. Ils  apprennent  ce  que  l'on  raconloit  du 
corps  de  S.  Denis  trouvé  à  Ratisbonne  :  ils  ha- 
ranguent à  ce  sujet  en  présence  du  Pape  et  de 
l'Empereur,  et  supplient  sur-tout  l'Empereur  de 
suspendre  son  jugement  sur  l'opinion  de  ceux  de 
Ratisbonne,  jusqu'à  ce  que  le  Roi  de  France  eût 
fait  soigneusement  informer  de  la  vérité  du  fait. 
405.  etsuiv.  469.  470.  Le  Pape  Léon  examine 
les  Reliques  de  S.  Denis  en  présence  des  Ambas- 
sadeurs de  France,  et  approuve  l'opinion  de 
ceux  qui  soutenoient  qu'elles  étoient  à  Ratis- 
bonne. 427.  c.  641 .  e.  [Ce  gu^ il  faut  penser  de  la 
fable  du  corps  de  S.  Denis  trouvé  à  Ratisbonne,  et 
de  la  prétendue  approbation  du  Pape,  427.  n. 
469.  et  suiv.) 

Le  Pape  Léon  fait  l'élévation  du  corps  de  S. 
Wolfang,  Evêque  :  il  confirme  les  Privilèges  de 
l'Eglise  de  Bamberg  :  il  accompagne  l'Empereur 
dans  les  provinces  voisines  du  Rhin.  641.  e. 

Le  Pape  Léon  et  l'Empereur  Henri  passent  la 
fête  de  Noël  à  Worms.  427.  c.  n.  641 .  e.  Le  Pape 
célèbre  la  Messe  solemnelle  le  jour  de  la 
fête.  Le  lendemain,  il  fait  Officier  Léopold,  Ar- 
chevêque de  Mayence,  comme  étant  dans  son 
Diocèse  :  il  interdit  Humbert,  Diacre,  qui  venoit 
de  lire  à  la  Messe  une  leçon  contre  l'usage  de 
l'Eglise  Romaine  et  malgré  ses  défenses  :  Léo- 
pold redemande  son  Diacre  à  Léon,  le  Pape  le  lui 
refuse  :  l'Archevêque  assure  qu'il  n'achèvera  pas 
le  Sacrifice,  et  qu'il  ne  souffrira  pas  qu'aucun 
autre  le  fasse,  si  on  ne  lui  rend  son  Diacre  :  le 
Pape  le  lui  accorde  ,  et  quoique  supé- 
rieur   en     dignité,    il   pense    qu'il  doit  céder 

Tome  XI. 


scilicet denario.  590.  a.  n. 

Guillelmus-Bernardi,  cognomine  Crassus, 
Cornes  Bisuldini,  obit  :  sepclilur  in  Monast. 
liivipulli  :  succedit  ei  in  Comitatu  filius  ejus 
minor  Bernardus-Guillelmi .  291.  a.  b.  Vitâ 
defimgitur  Radulpfius  Prudens,  quintus  Do- 
minus  Dolensis.  388.  a. 

Bonifacius  diiissimus  Italiœ  Marchio,  ex  in- 
sidiis  occisus,  Mantuœ  sepelitur.  21 .  a.  453. 
d.  n. 

Imperatore  circà  Litantarum  tempus  Solo- 
dori  Colloquium  habenlc,  quidam  ex  Burgun- 
dionibus  offensi  discedunt^  sed  nonnulli  ex  iis 
posteà  ad  gratiam  ejus  redeunt.  Imperatrix 
ilerum  fîlium,  quem  Conradum  posteà  voca- 
verunt,  Imper  atori  par  il.  21 .  a.  Imper  ator 
filio  suo  Henrico,  ad  hue  Catechumeno  Princi- 
pes regni  subjuramento  fii/empromitlere  facit. 
60. e.  Pannonias  itcrùm  petit  :  redit  habens  in 
comitatu  Leonem  Apostolicœ  Sedis  Prœsulem. 
641. e. 

Léo  Papa  Ralisponam  venit.  427.  c.  In~ 
ventum  in  fundamentis  Abbatiœ  S.  Emmeran- 
ni  Rjatisponensis  cadaver,  S.  Dionysii  nomine 
insigniunt  Episcopus  et  Monachi  S.  Emme- 
ranni  :  corpus  istud  solemniter  è  terra  eleva- 
iur  prœsentibus  Imperatore,  Papa  Leone, 
plurimis  tîim  Prœlatis  tîim  Nobilibus  Cu- 
rialibus  et  innumerâ  sextis  utriusque  Lai- 
corum  frequentiâ.  Intereà  Ratisponam  adve- 
niunt  duo  Régis  Franciœ  ad  Imperatorem 
quibusdam  de  Negotiis  Legati  :  cognito  Ra- 
tisponensium  de  S.  Dionysii  corpore  commento, 
eâ  de  re  orationem  fiabent  coràm  Papa  et 
Imperatore,  prœcipue  Imperatorem  royautés 
ne  Ratisponensium  opinioni  adquiescat,  nisi 
disquisitione  veritaiis  à  Rege  Franciœ  dili- 
genter  habita.  405.  et  seqq.  469.  470.  Léo 
Papa ,  prœsentibus  Parisiorum  Legatis,  Reli- 
quias  B.  Dionysii  perspicit,  ibiqtte  haberi  pro- 
bat.  427.  c.|641.  e.  (Quid  de  fictitiâ  cor- 
poris  S.  Dionysii  apud  Ratisponenses  in- 
ventione,  et  practensâ  ab  iis  Summi  Pon- 
tificis  approbatione  sentiendum.  427.  n. 
469.  et  seqq.) 


Papa  Léo  S.  Wolfangum  Episcopum  de 
tuvntlo  levât  ;  Bambergensis  Ecclesiœ  Privi- 
légia confirmât;  cum  Imperatore  tendit  in 
partes  Rhcno  contiguas.  641 .  e. 

Léo  Papa  et  Henricus  Imperator  Worma- 
tiœ  ISatale  Domini  célébrant.  427.  c.  n. 
641.  e.  Leoipsâdie  Missarum  solemniaper- 
fîcit.  Secundâ  die  Liuppoldum  Moguntinum 
Archiepiscopum,  titpote  in  sua  Diœcesi,  huic 
officia  subrogat;  Ilumbertum  Diaconum,  quia 
contra  Romanum  morem  lectionem ,  Papœ 
jussis  inobediens,  decantaverat,  gradu  de- 
jicit  :  Liutpoldus  à  Leone  petit  ut  suum 
Ministrum  sibi  reddat,  quo  negato,  obtes- 
tatur  nec  se  me  alium  quemqttam  Sacrifi- 
cium  completurum ,  nisi  suum  recipiat  Mi- 
nistrum :  cedit  Summus  Pontifcx,  et  lice 
majoris  dignitatis,   Metropolitano  tamen  in 

n 


1 


INDEX 


sua  Diœcesi  cedendum  perpendil.  427.  c.  d. 
642.  a.  b. 

Normanni  plura  hella  cum  Roberto  gerunt 
in  llalià.  381 .  a. 

Emma  seu  Alfgiva,  Normannirjena,  soror 
Richardi  11,  Ducis  JSorm.  uxor  Regum  Adel- 
redi  et  Canuti,  mater  Regum  Uardecnuti  et 
Eduardi,  II  Non.  Martii  obit  Wintonia;,  et 
ibi  sepclitur.  207.  c.  31 1 .  c.  Inter  fabulas 
recensendum  quàd  incontinentiœ  accusata,  et 
per  candens  ferrum  probala,  miraculo  inno- 
centiam  manifastaveril.  207.  n. 

Eduardus  Rex  Godwino,  uxori  et  filiis 
ejus  pristinum  reddit  honorem  :  Edgitham  Re- 
ginam  recipit  ac  suœ  dignitati  restiluit.  Inter 
Regem  et  Proceres  Angliœ  pax  et  concordia 
firmatur  :  omnes  releganlur  Normanni,  paucis 
eœceptis.  Robertus  Dorobern.  Archiep.  Wil- 
lelmus  London.  Prœsul,  et  Vif  Lincoln.  Au- 
tistes cum  suis  Normannis,  vix  Angliâ  eva- 
dentes  mare  transeunt.  311.  c.  d. 

Heribertus  II,  Autissiodorens.  Episcopus, 
post  XIII  annos  Episcopatûs,  apud  S.  Salva- 
torem  in  Pago  Senonico  Monachus  effectus, 
obit  Y II  Calend.  Febr.  succedit  Goffridus  filius 
Hugonis  Comit.  Nivern.  113.  d.  e.  Jordanus 
Lemov.  Episc.  obit,  succedit  Iterius.  288.  c. 
Boni facius  fit  Abbas  Vezeliaci.  384.  e.  Bovo, 
Sithiensis  Abbas,  corpus  S.  Bertini  solemniler 
élevât.  380.  e.  381.  a.  n. 

Halinardus,  Archiepiscopus  Lugdun.  cum 
aliis  pisce  veneno  infecta  inlerficitur  Romœ 
IV  Calend.  Aug.  peractis  in  Pontificio  annis 
VII,  in  regimine  S.  Benigni  annis  XX.  14. 
e.  n.  Succedit  in  Archiepiscopatu  Gaufridus. 
355.  c.  Aliis  Hubertus.  345.  c.  In  Abbatiâ 
Joannes  Fiscanni,  S.  Benigni  Monachus.  345. 
c.  Lulpoldus  fît  Episcopus  Mogunt.  73.  d. 
Stigandus  in  locum  Roberti  Cantuar.  Archiep. 
ab  Angliâ  exsulis,  sufficitur.  283.  a. 


Anno  Chr.  1053. 

Nascitur  Philippus,  Henrici  Franciœ  Régis 
ex  Anna  filius.  344.  b,  486.  n.  (Anno  1052 
juxtà  Albericura  Trium-Fontium.  355.  c.) 

Uenricus,  Franciœ  Rex  donum,  à  Niver- 
nensi  Comité  Guillelmo  aliisque  Primoribus 
Ecclesiœ  S.  Victoris  Nivern.  factum,  Calendis 
Mail  Carisiaco  Palatio  confirmai.  590.  d. 

Robertus,  Dux  Burgundiœ ,  cum  duobus 
filiis  sui^  IIugoneetHenrico,S.  Germani Paris. 
Abbati  Adroldo  et  Monachis  omnes  malas 
consuetudines  quas  Ministri  ejus  in  villa  Gail- 
liaco  imposuerant,  dimittit,  apud  Castrum 
Divionem  die  Purificationis  S.  Mariœ.  613.  b. 

Ante  annum  1054,  collocanda  est  Arcarum 
castri  obsidio  et  expugnatio  à  Guillelmo  Duce 
Normanniœ,  contra  quem  rebellaverat  Guil- 
lelmus,  Arcensis  Cornes,  Malgerii  Rothoma- 
gensis  Archiepiscopi  fralris  sui  consilio  usus, 
et  Henrici  Franciœ  Régis  auxilio  fretus.  In 


à  un  Métropolitain  dans  son  Diocèse.  427.  c.  d. 
642.  a.  b. 

Les  Normansfont  plusieurs  exploits  militaires 
en  Italie,  sous  la  conduite  de  Robert.  381 .  a. 

Ëmme  ou  Alfgive,  Normande  de  naissance , 
sœur  de  Richard  II,  Duc  de  Normandie,  femme 
des  Rois  Etheired  et  Canut,  mère  des  Rois  Ilar- 
decnut  et  Edouard  ,  meurt  le  6  de  Mars  à  Win- 
chestre  ,  et  y  est  enterrée.  207.  c.  31 1 .  c.  C'est 
une  fable  que  ce  que  l'on  raconte  de  l'accusa- 
tion d'incontinence  qu'on  lui  impute,  et  de  sa 
justification  par  l'épreuve  du  fer  rougi  au  feu. 
207.  n. 

Le  Roi  Edouard  rend  à  GoJwin,  à  sa  femme 
et  à  ses  enfans  leurs  biens  et  leurs  places  :  il  re- 
prend la  Reine  Edgithe,  et  la  rétablit  dans  sa  di- 
gnité. La  paix  el  l'union  régnent  entre  le  Roi  et 
les  Grands  d'Angleterre.  Presque  tous  les  Nor 
mans  sont  exilés.  Robert,  Archevêque  de  Can- 
torberi,  Guillaume,  Evêque  de  Londres,  et  Ulf, 
Evêque  de  Lincolne,  passent  la  mer  avec  les 
Normans,  et  ont  bien  de  la  peine  à  s'échapper. 
311.  c.  (/. 

Mort  d'Héribert  II,  Evêque  d'Auxerre,  le  26 
de  Janvier.  Il  s'étoit  fait  Moine  dans  l'Abbaye  de 
S.  Sauveur  dans  le  Sénonois  après  1S  années 
d'Episcopat.  Geoffroi,  fils  de  Hugues,  Comte  de 
Nevers,  lui  succède.  113.  d.  e.  Jordan,  Evêque 
de  Limoges,  meurt  :  on  lui  donne  Itier  pour 
successeur.  288.  c.  Boniface  est  fait  Abbé  de  Ve- 
zelai.  384.  e.  Bovon,  Abbé  de  Silhieu,  fait  l'élé- 
vation solemnelle  du  corps  de  S.  Bertin.  380.  e. 
381 .  a.  n. 

Le  29  de  Juillet,  Halinard  meurt  à  Rome  avec 
plusieurs  autres,  pour  avoir'  mangé  d'un  pois- 
son empoisonné  :  il  avoit  passé  sept  ans  dans 
l'Episcopat,  et  vingt  ans  dans  le  gouvernement 
de  l'Abbaye  de  S.  Bénigne.  14.  e.  n.  Son  succes- 
seur dans  l'Evêché  est  Geoffroi.  355.  c.  Sui- 
vant d^autres,  Hubert.  345.  c.  Jean  de  Fécan, 
Religieux  de  S.  Bénigne,  lui  succède  dans  l'Ab- 
baye. 345.  c.  Luitpold  ou  Léopold  est  fait  Ar- 
chevêque de  Mayence.  73.  d.  Stigand  est  placé 
sur  le  Siège  de  Cantorberi,  au  lieu  de  Robert  qui 
est  exilé.  283.  a. 

L'an    1053    de  J.  C. 

Naissance  de  Philippe  fils  de  Henri,  Roi  de 
France,  et  d'Anne.  344.  b.  486.  n.  {Albéric  de 
Trois- Fontaines  la  fixe  à  l'année  précédente.  355. 
c.) 

Le  1  de  Mai,  Henri,  Roi  de  France,  étant  au 
Palais  de  Kiersi,  confirme  la  donation  faite  à 
l'Eglise  de  S.  Victor  de  Nevers  par  le  Comte 
Guillaume  et  par  d'autres  Seigneurs.  590. 
d. 

Le  jour  de  la  Purification,  Robert,  Duc  de 
Bourgogne,  et  ses  deux  fils  Hugues  el  Henri , 
étant  au  château  de  Dijon,  remettent  à  l'Abbé 
Adrold  et  aux  Religieux  de  S.  Germain  de  Paris 
toutes  les  mauvaises  coutumes  que  ses  Officiers 
levoient  sur  la  terre  de  Gilly.  613.  b. 

On  doit  placer  avant  l'an  1054,  le  siège  et  la 
prise  du  château  d'Arqués,  par  Guillaume,  Duc 
de  Normandie.  Les  conseils  de  Manger,  Ar- 
chevêque de  Rouen,  frère  de  Guillaume,  Comte 
d'Arqués,  et  le  secours  qu'il  comptoit  tirer  du 
Roi   de  France,    l'a  voient  déterminé  à  se  ré- 


CHRONOLOGICUS. 


volter  contre  le  Duc.  Enguerrand,  Comte    de 

Ponthieu  et  plusieurs  autres  Seigneurs  distingués 

jérisseiit  dans  cette  expédition  :  Hugues  Bardul- 

)he,  l'un  des  plus  braves  François  de  ce  tems- 

H,  y  est  fait  prisonnier  avec  beaucoup  d'autres. 

Le  Roi,  qui  étoit  campé  à  S.  Aubin,  apprenant 

la   défaite   de    ses    troupes,    revient   en  France 

fort  chagrin.  80.  (/.  81.  82.  222.  d.  (Quelques 

Auteurs  placent  l'expédition  d'Arqués,  avant  la 

révolte   de  Gui   de  Bourgogne  et  la  bataille  de 

Valesduues.  39.  e.  330.  b.) 

Vers  cette  année,  Guillaume,  Duc  de  Nor- 
mandie, épouse  Mathilde  fille  de  Baudouin, 
Comte  de  Flandres.  348.  c. 

L'Empereur  Henri  tient  une  Assemblée  géné- 
rale à  Tribur,  y  fait  élire  Roi  son  fils  Henri, 
et  lui  fail  promettre  obéissance  par  tous  les 
Grands  après  sa  mort,  s'il  gouverne  avec  équité. 
21.  b-e.  Elant  à  Worms,  il  confirme  à  l'Abbaye 
de  S.  Bénigne  de  Dijon,  les  possessions  situées 
dans  le  Comté  de  Bourgogne  et  dans  le  Royaume 
d'Arles.  558.  c.  Il  fait  la  guerre  à  Baudouin  de 
Lille,  Comte  de  Flandres,  et  à  son  fils  qui  avoit 
épousé,  sans  son  consentement,  la  veuve  d'Her- 
man.  Comte  de  Mons,  et  qui  s'étolt  emparé  du 
Comté  de  Hainaut.  381 .  a.  Baudouin  de  Lille 
pille  et  brûle  Tuin  ;  son  fils  en  fait  autant  à  Huy. 
164.  c.  202.  d.  381.  a.  415.  d.  L'Empereur 
vient  jusques  sur  les  bords  de  l'Escaut  :  il  fait 
passer  une  partie  de  ses  troupes  par  Cambrai  et 
par  Lescluse,  pour  prendre  par  derrière  l'armée 
de  Baudouin  campée  de  l'autre  côté  de  l'Escaut  : 
Baudouin  s'aperçoit  de  cette  manœuvre,  passe 
la  Lys  et  se  met  en  sîireté  :  l'Empereur  ravage 
une  partie  du  pays,  et  s'en  retourne  par  Tournay 
l'année  suivante.  381.  a. 

Le  Duc  Godefroi,  ayant  épousé  la  veuve  du 
Marquis  Boniface,  prend  possession  du  Marquisat 
et  de  ses  autres  Domaines.  21.  e.  61.  a.  216.  a. 
Il  se  révolte  contre  l'Empereur,  qui  l'avoit  ex- 
clu de  la  Lombardie.  164.  d.  Son  frère  Frédéric, 
Archidiacre  de  l'Eglise  Romaine,  est  envoyé  à 
Constantinople  en  qualité  de  Légat  du  S.  Siège. 
60.  e. 

Le  Pape  Léon  quitte  la  Germanie  pour  se  ren- 
dre à  Rome.  428.  a.  642.  b.  Il  se  plaint  de  l'injus- 
tice et  des  violences  des  Normans,  qui  s'étoient 
emparés  du  Patrimoine  de  S.  Pierre.  L'Empe- 
reur lui  fournit  des  troupes  pour  les  en  chasser. 
21 .  a.  Ceux  de  la  Pouille  envoyent  secrettement 
au  Pape  pour  l'engager  à  venir  avec  une  armée 
dans  la'  Pouille  :  leurs  envoyés  lui  remontrent 
que  la  Pouille  lui  appartient  de  droit,  et  qu'ils 
sont  disposés  à  le  secourir.  Le  Pape,  d'ailleurs 
très-prudenl,  se  laisse  aller  à  des  idées  d'ambi- 
tion, et  entre  dans  la  Pouille  après  avoir  été 
joint  par  l'armée  d'Allemagne,  que  l'Empereur 
lui  avoit  envoyée,  et  comptant  sur  le  secours 
des  Lombards.  21 .  n.  Il  conduit  après  Pâques 
une  armée  dans  la  Pouille  contre  les  Normans  : 
il  se  fait  un  grand  carnage  de  part  et  d'autre, 
et  il  revient  sans  avoir  remporté  aucun  avantage. 
214.  d.  215.  d.  216.  a.  Il  bat  les  Normans. 
219.  a. 

Le  Pape  tient  un  Concile  après  Pâques,  et 
conduit  une  armée  contre  les  Normans.  Le  18 
Juin,  il  se  livre  un  grand  combat  :  à  la  pre- 
mière attaque  les  Normans  sont  presque  vaincus  : 


hâc  expeditione  interimuntur  Ingelrannus, 
Pontivi  Cornes,  et  cum  eo  quàm  plures  viri 
nominali  :  item  Hugo  Bardulphus  ipse  vir 
magnus  capitur  cum  multis.  Rcx  apud  S.  Al- 
binum  caslramctalus,  suorum  cœdem  audiens, 
mœstus  in  Franciam  redit.  80.  d.  81 .  82. 
222.  d.  {Quidam  Arcensem  expeditionem 
ante  Guidonis  Burgundi  rebellionem  et  Val- 
lesdunarum  pugnam  memorant.  39.  e.  330. 
b.) 

Circa  hune  annum,  Guillelmus,  Dux 
Normann.  Mathildem  filiam  Balduini,  Comi- 
tis  Flandr.  ducit  in  uxorem.  348.  c. 

Imperalor  Henricus  magno  apud  Triburiam 
conrenlu  habito,  filium  œquivocum  à  cunctis 
Regem  eligi,  eique,  si  rector  justus  foret,  post 
obitum  suum  subjectionem  jubet  promitti.  21 . 
b-e.  Wormatiœ  confirmât  possessiones  Abba- 
tiœ  S.  Benigni  Divion.  sitas  in  Comitatu 
Burgundiœ  seu  Regno  Arelatensi.  558.  c. 
Contra  Balduinum  Insulanum  Flandriœ  Comi- 
tem  et  filium  ejus,  qui  se  inconsulto  viduam 
Hermanni ,  Montensis  Comitis  uxorem  du- 
xerat,  et  Uannoniœ  Comitalum  invaserat, 
bellum  movet.  381.  a.  Balduinus  Insulanus 
Tudinium,  Balduinus  filius  ejus  Iloium  va- 
stant  et  incendunt.  164.  c.  202.  d.  381.  a. 
415.  d.  Imperalor  usque  ad  Scaldim  venit  : 
Balduinum  ex  altéra  fluvii  parte  conseden- 
tem  à  tergo  comprehensurus,  partem  exercitûs 
per  Cameracum  et  Sclusam  mittit  :  Balduinus 
sibi  prœcavens,  Lisam  fluvium  transiens  se 
tutat  :  Imperalor  terrœ  partem  vaslans,  per 
Tornacum  redit  anno  sequenti.  381.  a. 

Dux  Godefridus,  ductâ  Bonifacii  Marchio- 
nis  viduâ,  Marcham  aliasque  ejus  possessiones 
sibi  vindicat.  21.  e.  61.  a.  216.  a.  Longo- 
bardiâ  jussu  Imperaloris  excluditur,  unde  ite- 
rùm  rebellât.  164.  d.  Fridericus  ejusdem 
Godefridi  frater,  Romanœ  Ecclesiœ  Archidia- 
conus,  Constantinopolim  legatione  fungitur. 
60.  e. 

Léo  Papa  ex  Germaniâ  Romam  redit. 
428.  a.  642.  b.  De  Normannorum  violen- 
tiis  et  injuriis  qui  res  S,  Pétri  vi  tenebant, 
multa  conqueritur  ;  ad  hos  propulsandos  Impe- 
ralor ei  auxilia  delegat.  21 .  a.  Apulienses 
per  occultas  legatos  Lconem  ad  Apuliam  cum 
exercitu  ingrediendam  invitant,  dicentes  Apu- 
liam ipsijure  competere,  se  illi  auxilium  la- 
turos  :  ille,  quamvis  prudentissimus,  ambi 
tione  captus,  Alamannorum  exercitu  ab  Im- 
peratore  recepto,  confîdens  in  auxilio  Longo- 
bardorum,  Apuliam  intrat.  21.  n.  Post  Pas- 
cha  exercitum  per  Apuliam  contra  Norman- 
nos  ducens,  maximâ  cœde  utrimque  peractâ, 
absque  victoriâ  regreditur.  214.  d.  215.  d. 
216.  a.  Normannos super at.  219.  a. 


Papa,  habita  posl  Pascha  Synodo,  contra 
Normannos  exercitum  movet,  XIV  Calend. 
Juin  valida  pugnâ  confligentes,  prima  acie  à 
Theutonicis  penè   victi    Normanni  :  sed    ex 


lij 


INDEX 


insidits  adversarios  suos  circumvmientes,  Ita- 
lis  citiùs  ierga  verlentihus,  Theutonicis  ma- 
œimâ  ex  parte,  sive  eliam  omnibus  ferh  ad 
unum,  sed  non  inultè  occumbentibus,  nimis 
cruentam  adipiscuntur  victoriam  :  ipse  Do- 
minus  Papa  in  quodarà  castello  à  Normannis 
obsessus,  expugnalâ  jamjam  munilione,  ne- 
cessitate  coactus  ;  Communionem  eis  priùs  in- 
terdiclam  reddit  :  dein  acceptus  ab  eis,  Be- 
neventum  cum  honore  reducitur,  ibique  tem- 
pore  aliquanlo  detentus,  nec  redire  permissus. 
21.  c.  d.  29.  d.  60.  e.  1G4.  b.  262.  b. 
642.  c.  d.  Beneventi  commoralur  Papa  à 
menseJunio  ad  subsequentem  Marlii  mensem. 
527.  e. 

Richardusl  Capuœ  Principatum  occupât. 
449.  n.  Circà  hoc  tempus,  obit  Unfredus  unus 
ex  filiis  Tancredi.  451 .  n. 

Eduardiis,  Angliœ  Rex,  per  Leonem  Papam 
a  vota  Romanœ  peregrinationis  absolvititr. 
So5.d.  Obit  Godwinus  XVII  Calend.  Maii: 
Haroldus  patri  suo  Godwino  succedit  in  Du- 
catu.  Algarus  Lcofrici  Comitis  fiiius  Godwini 
Comitatum  recipit.  31 1 .  d. 

Detectio  corporum  SS.  Dionysii  et  Socio- 
rum,  occasione  ficlitiœS.  Dionysii  corporis 
apud  Ralisponam  invenlionis.  Legati  qui 
superiori  anno  ad  Imperalorem  missi  fuerant, 
in  Franciam  reversi,  Regem  de  fabula  Ratis- 
ponensi  certiorem  faciunt.  Coaclo  Magnatvm 
et  Prœlatorum  cœtu,  statuitur  errorem  feli- 
ciùs  avelli  non  passe,  quant  si  reseratis  SS. 
Martyrum  Scriniis,  publiée  oslendatur  sacrum 
corpus.  Abbas  S.  Dionysii  jussu  Régis,  dete- 
ctionis  diem  indicit  ,  circumquaque  et  ad 
ipsosmet  Ratisponenses  litteras  dirigit.  Die 
indictâ  conveniunt  Odo  fraler  Régis,  plures 
Episcopi  et  Abbates,  necnon  Optimates  Fran- 
ci,  adstante  plurimâ  Laicorum  utriusque 
sexûs  turbâ.  Reseratis  SS.  Martyrum  capsis 
in  adstantium  prœsentiâ,  reperiuntur  pretio- 
sissimi  Martyris  ossa.  Illius  et  Sociorum  cor- 
pora  educuntur,  per  urbem  et  campos  proces- 
sionaliter  gestantur,  quindecim  dies  intégras 
super  majus  altare  publiée  exponuntur.  Ipse 
Rex,  accepta  per  frairem  suum  Odonem  ve- 
ritatis  facti  nuntio,  nudis  pedibus  ad  Eccte- 
siam  S.  Dionysii,  Martyrum  reliquias  vene- 
raturus  accedit,  se,  cum  suis  omnibus,  S.  Dio- 
nysii patrocinio  devovet,  et  pallio  pretiosis- 
simo  oblato  recedit.  407.  etseqq.  473.  et 
seqq. 


Post  obitum  Stephani  Aniciensis  atque  Val- 
lavensis  Ecclesiœ  Pontificis,  dissensio  magna 
oritur  inter  Clerum  ejusdem  Ecclesiœ  et  llen- 
ricum  Regem  Franciœ  pro  eligendo  Episcopjo. 
Clerus,  Militia  atque  Populus  Petrum  ejusd. 
Ecclesiœ  Prœpositum  eligunt  :  Rex  verô  Epis- 
copatum  dal  Bertranno  Mimaiensis  Ecclesiœ 
Archidiacono.  Summus  Pontifcx  Léo  IX  ele- 
ctionem  Pétri  confirmât.  428.  b-e. 

S.  Martialis  Lemovicens.  Ecclesia  et  omnes 
officinœ  Monasterii  concremantur  :  1res  Mo- 
nachi super  sepulchrum  S.  Martialis  exlincli  : 
in  igné   pereunt  libri,  Cortinœ  et  Cartulœ 


mais  ayant  attiré  leurs  ennemis  dans  une  em- 
biisca<Je,  ils  les  enveloppent  :  les  Italiens  lâchent 
pied  :  les  Allemans  sont  presque  tous  tués  en  se 
défendant  vaillamment,  et  les  Norœans  gagnent 
la  bataille  par  une  victoire  sanglante.  Ils  assiè- 
gent le  Pape  lui-même  dans  un  château ,  le 
Pape  les  excommunie,  ils  s'emparent  des  for- 
tifications ;  le  Pape  forcé  par  les  circonstances, 
levé  l'excommunication,  et  se  rend  à  eux.  Ils  le 
conduisent  avec  beaucoup  d'honneurs  à  Béné- 
vent,  oii  ils  le  retiennent  quelque  tems  sans  lui 
laisser  la  liberté  d'en  sortir.  21 .  c.  d.  29.  d.  60.  e. 
164.  b.  262.  b.  642.  c.  d.  Le  Pape  demeure  à 
Bénévent  depuis  le  mois  de  Juin  jusqu'au  mois 
de  Mars  de  l'année  suivante.  527.  e. 

Richard  I  est  fait  Prince  de  Capoue.  449.  n. 
Vers  cette  année,  meurt  Humfroi,  l'un  des  fils 
de  Tancrede.  451 .  n. 

Le  Pape  Léon  dispense  Edouard,  Roi  d'An- 
gleterre, du  vœu  qu'il  avoit  fait  d'aller  à  Rome 
en  pèlerinage.  355.  (/.  Le  15  d'Avril,  mort  de 
Godwin  :  Ilarold  succède  à  son  père  dans  le 
Duché.  Le  Comté  de  Godwin  est  donné  à  Algare, 
fils  du  Comte  Léofric.  311.  d. 

Détection  des  corps  de  S.  Denis  et  de  ses 
Compagnons,  à  l'occasion  de  la  fausse  invention 
du  corps  de  ce  Saint  à  Ratisbonne.  Les  Ambas- 
sadeurs, qui  avoient  été  envoyés  l'année  der- 
nière vers  l'Empereur,  étant  de  retour  en  France, 
racontent  au  Roi  ce  qui  se  disoit  à  ce  sujet  à 
Ratisbonne.  L'Assemblée  des  Prélats  et  des 
Grands  du  Royaume  décide  que  le  meilleur 
moyen  de  dissiper  cette  erreur,  seroit  d'ouvrir 
les  Châsses  des  saints  Martyrs,  et  d'exposer  le 
saint  Corps  en  pubhc.  L'Abbé  de  S.  Denis  in- 
dique, par  l'ordre  du  Roi,  le  jour  de  la  Céré- 
monie :  il  envoie  des  lettres  d'invitation  de  tous 
côtés  et  à  Ratisbonne  même.  Le  jour  indiqué, 
Eudes  frère  du  Roi,  plusieurs  Evêques  et  Abbés, 
les  Grands  du  Royaume  et  une  foule  de  Laïques 
de  l'un  et  de  l'autre  sexe  se  rendent  à  S.  Denis. 
On  ouvre  en  présence  de  l'assemblée  les  Châsses 
des  saints  Martyrs,  on  y  trouve  les  ossements  de 
S.  Denis,  on  en  retire  son  Corps  et  ceux  de  ses 
Compagnons,  on  les  porte  en  procession  dans  la 
ville  et  jdans  la  campagne,  on  les  expose  sur  le 
Maître-Autel  aux  yeux  du  Public  pendant  quinze 
jours  entiers.  Le  Roi  lui-même  informé  de  la 
vérité  du  fait  par  son  frère  Eudes,  vient  à 
S.  Denis  nuds  pieds  donner  des  marques  de  sa 
vénération  pour  les  Reliques  des  SS.  Martyrs, 
met  sa  Personne  et  son  Royaume  sous  la  pro- 
tection de  S.  Denis,  et  se  retire  après  avoir 
fait  présent  d'un  riche  Tapis.  407.  et  suiv.  473. 
et  suiv. 

Après  la  mort  d'Etienne,  Evêque  du  Puy  en 
Vêlai,  il  s'élève  une  grande  contestation  entre 
le  Clergé  de  celte  Eglise  et  le  Roi  de  France,  au 
sujet  de  l'élection  de  l'Evêque.  Le  Clergé,  la 
Noblesse  et  le  Peuple  élisent  Pierre  Prévôt  de 
cette  Eglise  :  le  Roi  donne  l'Evêché  à  Bertrand, 
Archidiacre  de  Mende.  Le  Pape  Léon  IX  confir- 
me l'élection  de  Pierre.  428.  b-e. 

L'Eglise  de  S.  Martial  de  Limoges  et  tous  les 
lieux  Réguliers  de  cette  Abbaye  sont  consumés 
par  le  feu  :  trois  Religieux  sont  étouffés  sur  le 
Tombeau  de  t>.  Martial.  Les  livres  et  beaucoup 


i 


CHRONOLOGICUS. 


liij 


de  Chartes  des  différentes  possessions  du  Mo- 
nastère, périssent  dans  l'incendie.  288.  d.  428. 
e.  429.  a.     ■  -~^ 

Pendant  que  la  peste  ^xerçoit  ses  ravages  à 
Rouen,  les  Religieux  de  Fontenelle  ou  S.  Van- 
drille  y  portent  le  corps  de  S.  Wlfran  :  il  s'y 
fait  plusieurs  miracles.  476.  c.  d. 

Mort  de  Hugues,  Abbé  de  Lobbes  :  Adélard 
lui  succède.  415.  d. 

Papias  met  au  jour  son  livre  intitulé  :  Elément 
m  Rudiment  des  Sciences.  355.  d. 

Cette  année  et  la  précédente,  il  y  eut  une 
grande  disette.  21 .  d.  Sécheresse  pendant  foute 
l'année.  Mortalité  en-deça  de  la  Seine  dans  le 
pays  deCaux.  17.  d.  On  voit  en  Rretagne  deux 
femmes  réunies  par  la  partie  inférieure  en  un 
seul  corps.  169.  d. 

L'an  1054  de  J.  C. 

Le  Roi  de  France,  Henri,  vient  en  Normandie 
à  la  tète  d'une  grande  armée  pour  combattre 
lé  Duc  Guillaume.  Il  entre  avec  Geoffroi-Mar- 
tel  dans  le  Comté  d'Evreux,  et  il  donne  une 
partie  de  ses  troupes  à  son  frère  Eudes,  pour 
entrer  en  Normandie  par  le  Eeauvoisis  au-delà 
de  la  Seine.  Les  Normans  ayant  à  leur  tête  Ro- 
bert, Comte  d'Eu,  et  Roger  de  Mortemer,  trou- 
vent les  François  en  désordre  à  Mortemer,  les 
uns  étant  occupés  à  piller  et  à  brûler  le  pays, 
les  autres  plongés  dans  la  débauche  des  femmes. 
Ils  les  attaquent,  les  François  plient  et  prennent 
la  fuite.  Raoul  deChambrier,  Général  de  l'armée 
du  Prince  Eudes,  est  tué  dans  le  combat.  Gui, 
Comte  de  Ponthieu,  frère  d'Enguerrand  tué  à 
Arques,  est  fait  prisonnier.  Le  Duc  de  Norman- 
die ,  pour  effrayer  le  Roi  et  l'obliger  à  se 
retirer,  lui  fait  annoncer  la  défaite  des  B'ran- 
çois  à  Mortemer.  Le  Roi  ayant  appris  le  mal- 
heur de  ses  troupes,  se  retire  précipitamment. 
46.  e.  47.  a.  b.  n.  83.  d.  148.  c.  207.  c.  222.  d. 
e.  247.  en.  316.  n.  340.  c.  356.  a.  379. 
b. 

Le  Duo  de  Normandie  fait  fortifier  Breteuil 
vis  à  vis  le  château  de  Tillieres,  que  le  Roi  lui 
avoit  enlevé  depuis  long-tems  ;  il  y  établit  pour 
gouverneur ,  Guillaume  fils  d'Osberne.  47. 
6. 

Vers  cette  année,  le  Roi  de  France,  Henri, 
prend  et  brûle  le  château  de  Gomercy.  475.  c. 

Le  Dimanche  1 6  Janvier,  Robert  Duc  de  Bour- 
gogne, étant  au  château  de  Dijon,  accorde  aux 
Religieux  de  S.  Bénigne  le  droit  de  Taverne,  et 
leur  donne  la  permission  de  vendre  leur  vin 
même  pendant  le  Ban  du  Duc.  614.  b. 

Hoel,  Duc  de  Cornouaille,  prend  possession  de 
la  Principauté  de  Nantes.  372.  a. 

Révolte  de  Baudouin  et  de  Godefroi.  23.  a. 
219.  a.  429.  a. 

Les  Romains  supplient  l'Empereur  de  pour- 
voir d'un  Pape  au  S.  Siège  :  il  envoie  Gébé- 
hard,  Evêque  d'Eischtat  :  en  même  tems  il  fait 
passer  secrettement  des  lettres  à  tous  les  Sei- 
gneurs d'Italie  les  plus  braves  et  les  plus  accré- 
dités, et  les  prie  d'observer  les  démarches  du  Duc 
Godefroi,  et  d'empêcher  qu'il  ne  forme  quelque 
projet  désavantageux  à  l'Etat.  61 .  a. 

Henri  fils  de  l'Empereur,  est  sacré  Roi  à 
Aix-la-Chapelle.  61.  a.   164.   d.  Le  jour  delà 


terrarum  plurimœ.  288.  d.  428.  e.  429.  a. 


Peste  apud  Rotomagiim  grassantc,  Monachi 
Fontanellcnses  S.  Wlframni  corpus  Rotlioma- 
gum  defcrunty  ibique  plura  édita  miracula. 
476.  c.  d. 

Uugo,  Lobiens.  Âbbas,obit:  succedit  Ade- 
lardus.  41 5.  d. 

Papias  librum,  scilicet  Elementarium  do- 
ctrinœ  Rudimentum  edit.  355.  d. 

Hoc  et  superiore  aiino,  friigum  penuria  non 
modica.  21 .  d.  Diuturnâ  siccitate  tellus  ex- 
arescit.  Mortalitatis  lues  cis  Sequanam  gra- 
viter desœviens,  Caletensem  pagum  occupât. 
17.  d.  In  Britanniâ  duœ  mulieres  in  uno  cor- 
pore  inferiùs.  169.  d. 

Anno  Chr.  1054. 

Rex  Franciœ,  Henricus,  magnum  exercitum 
in  Normanniam  ducit  contra  Guillelmum  Du- 
cem;  Rex  cum  Goiffredo  Martello  Comiiatum 
Ebroicensem  ingreditur  :  alterum  agmen  Odoni 
fratri  suo  commissum  per  Belvacensem  pagum 
Irans  Sequanam  destinât.  Normanni  Ducibus 
RobertOy  Comité  Auce7isi  et  Rogerio  de  Mor- 
tuomari,  Francos  reperiunt  apud  Mortuum- 
mare  in  incendiis  et  mulierum  ludibriis  oc- 
cupatos.  Prœlium  committitur,  Franci  cedunt, 
et  saluti  suce  fugâ  consulunt.  In  pugnâ  occi- 
ditur  Radulphus,  Camerarius,  Princeps  exer- 
citûs  Odonis  :  Guido  Ponlivi  Cornes,  frater 
Engelranni  apud  Àrcas  inlerempti,  capitur. 
Guillelmus,  Dux  ISormanniœ  Ilenrici  Régis 
terrendi  et  effugandi  causa,  eum  per  Nuntios 
certiorem  facit  de  clade  à  Francis  apud  Mor- 
luummare  accepta.  Rex  ut  suorum  infortu- 
nium  accipit,  à  Normannicâ  infestatione  con- 
cito  gradu  retrù  pedem  retrahit.  46.  e.  47. 
a.  b.  n.  83.  d.  148.  c.  207.  c.  222.  d.  e. 
247.  c.  n.  316.  n.  340.  c.  356.  a.  379.  b. 

Dux  Normanniœ  contra  Tegulense  castrum 
sibi  à  Rege  dudum  ablatum,  aliud  Oppidum 
non  deterius,  quod  Bretolium  dicilur,  instau- 
rât, et  Willelmo  Osberni  filio  custodiendum 
commendat.  47.  b. 

Circà  hune  an.  cïRegeFr.  Ilenricoexpugna- 
tur  et  incenditur  castrum  Gomercium.  kl o.  c. 

XVII  Kalend.  Februar.  die  Dominicâ , 
apud  castrum  Divionem  Robertus,  Dux  Dur- 
gundiœ  Monachis  S.  Benigni  Divion.  taber- 
nam  venalemconcedit,  et  licentiam  vinumsuum 
vendendi  tempore  etiam  Banni  Ducis.  614.  b. 

Hoel,  Cornubiœ  Cornes,  Principatum  Nan- 
netensem  adipiscitur.  372.  a. 

Balduinus  et  Godefridus  rebellant.  23.  a. 
216.  a.  429.  a. 

Henricus  Imperator  à  Romanis  interpel- 
latus  ut  Antistitem  Sedi  Aposlolicœ  provi- 
deret,  mittit  Gebhardum  Emstadensem  Epis- 
copum;  datisque  clanculiim  litteris  ad  omnes 
qui  in  Italiâ  opibus  aut  virtule  militari  plu 
rimùm  potcrant ,  deprecatur  eos  ut  Ducem 
Godefridum,  ne  quid  forte  mali  contra  rem- 
publicam  machinaretur ,  observent.  61 .  a. 

Henricm  Imperatoris  filius ,  Aquisgram 
consecratur  in  Regem.  61.    a.    164.  d.   In 


liv 


INDEX 


Dedicatione  Ecclesiœ.  429.  a. 

Imperator  conlrà  Jialduinum  proficiscilur  : 
Scaldi  fluvio  trajecto  Balduinum  fugat,  Flan- 
driam  dévastât,  Toruacmn  obsidct  et  captum 
igni  tradit  :  Lambertum  Lovaniens.  Comitem 
Baldutno  auxilinm  ferentem  cum  multis  apud 
Tornacum  perimit,  plurimis  Flandriœ  Opti- 
matibus  in  eodem  oppido  captis.  125.  e.  126. 

a.  1/i2.  a.  164.  d.  202.  d.  365.  b.  415.  d. 
423.  a.  Inde  cum  gloriâ  ad  suos  rêver titur. 
126.  d.  381.  b. 

In  liâc  expeditione,  Liethertus,  Episcopus 
Cameracensis  cuidani  Joanni  Advocato  At- 
trebatensi ,  Balduini  Comitis  Ligio  Militi , 
sed  apud  Imperalorcm  transfiigœ,  Caslellatu- 
ram  Cameracensem  ad  obtemperandum  Im- 
peratori  concedit  invilus.  126.  b-c. 

Moguntiœ  Paschale  festum  célébrât  Impe- 
rator :  ibi  Theobaldo  Othonis  filio  ad  euni  de 
Galtiis  vcnienti  auœilium  siiurn  poUicetur. 
21.  e. 

Herimanniis  seu  Hermannus ,  cognomine 
Contractus,  Coines  de  Voringen  et  Monachus 
Major is  Augiœ,  Scriptor  historicus,  sapientiâ 
et  virtulibus  prœcellens,  in  Aleshusan  prœdio 
suo  defunctus  sppelitur.  22.  a.  n.  23.  a. 427. 

b.  n.  527.  e.  528.  a.  641 .  e. 
Garsias  IV ,    Navarrœ  Rex  occisus  obil. 

395.  e. 

Léo  Papa  IX  obit  Romœ.  73.  d.  164.  d. 
XIII  Calend.  Maias.  29.  d.  XVI  Cal.  Maias. 
21 .  d.  Claret  miraculis.  21 .  e.  642.  e. 

VIII  Calendas  Septemhris  Concilium  Nar- 
bonense  IX  à  decem  Episcopis  celebratur  :  in 
eo  renovantur  et  confirmantur  Pacis  et  Treu- 
gœ  Domini  constitutiones ,  prœsentibus  et 
consenti entibus  Petro-Ramundi,  Comité  Car- 
cassonensi,  lierengario  Vicecomite  Narbonensi, 
Abbatibus,  Clericis  et  multis  Laicis  iàm  no- 
bilibus  quàm  ignobilibus.  51 4.  e.  51 5.  516.  a. 

Arnulpho  Turoncnsi  Archiepiscopo  succedit 
Bartholomœus.  169.  d.  348.  a.  Cormeria- 
censem  Ecclesiam  Idibus  Novembris  dedicat, 
assistentibus  Eusebio  Episcopo  Andegav.  et 
Martino  Britannorum  Episcopo.  429.  a.  n. 

Dolensi  Monasterio  donatur  Prioraius  de 
Maigniaco,  tempore  Raimundi  Abbatis.  388. 
a.  Famés  magna.  214.  d.  429.  a. 

Anno  Chr.  1055. 

Leoni  IX  succedit  Victor  Papa  II;  sedet  III 
annis.  23.  a.  etc. 

Henricus,  Franciœ  Rex,  apud  Parisios  Ec- 
clesiam B.  Martini  fundat.  355.  d. 

Cornes  Senon.  Rainardus,  filius  Frotmundi, 
Ecclesiœ  persecutor,  obit,  et  sepelitur  in  Ca- 
pitula S.  Columbœ  :  tune  Rex  Henricus  civi- 
tatem  et  omnia  quœ  habueral  Cornes,  possidet. 
197.  c.  293.  a. 

Boloniœ  bellum.  Captio  Gaufridi  Comitis 
Joviniaci  et  secundi  Domini  de  Jovevillâ,  mors 
Hildoini  filii  ejus.  356.  a.  b. 

Raimundus,  Cornes  Palliarum,  matrimo- 
nium  contrahil  cum  Valcntiâ  filiâ  Amaldi- 
Mironis  et  Arsendis.  389.  n. 

Imperator  Henricus  in  Italiam  pergit.6]  .h. 


Dédicace  de  l'Eglise.  429.  a. 

L'Empereur  marche  contre  Baudouin  :  il 
passe  l'Escaut,  met  en  fuite  Baudouin,  ravage  la 
Flandre,  assiège,  prend  et  brûle  Tournai.  Lam- 
bert, Comte  de  Louvain,  qui  étoit  venu  porter 
secours  au  Comte  de  Flandre,  y  est  tué  avec 
beaucoup  d'autres  :  plusieurs  Seigneurs  de  Flan- 
dre y  sont  faits  prisonniers.  125.  e.  126.  a.  142. 
a.  164.  d.  202.  d.  365.  b.  415.  d.  423.  a.  L'Em- 
pereur s'en  retourne  couvert  de  gloire.  126.  d. 
381.6. 

Pendant  cette  guerre,  Lietbert,  Evêque  de 
Cambrai,  donne  la  Châtellenie  de  Cambrai  à  un 
Avoué  d'Arras,  Vassal  Lige  du  Comte  Baudouin, 
nommé  Jean,  qui  étoit  passé  au  service  de 
l'Empereur  en  qualité  de  transfuge.  Ce  ne  fut 
que  malgré  lui  et  pour  obéir  à  l'Empereur,  que 
l'Evêque  fit  celte  concession.    126.  b-c. 

L'Empereur  célèbre  la  fête  de  Pâques  à  Ma- 
yence.  Thibaut,  fils  du  Comte  Eudes,  vient  l'y 
trouver  et  implore  sa  protection,  que  l'Empereur 
lui  accorde.  21 .  e. 

Hériman  ou  Herman,  surnommé  le  Contract, 
Comte  de  Voringen  et  Moine  de  la  Grande  Auge, 
Historien  estimé  pour  sa  sagesse  et  sa  vertu, 
meurt,  et  est  enterré  dans  une  de  ses  terres  ap- 
pellée  Aleshusan.  22.  a  n.  23.  a.  427.  b.  n.  527. 
e.  528.  a.  641 .  e. 

Garsie  IV,  Roi  de  Navarre,  est  tué.  395.  e. 

Mort  du  Pape  Léon  IX,  à  Rome,  13.  d.  1 64.  d. 
Le  19  d'Avril.  29.  d.  Le  16  d'Avril.  21.  rf.  Il 
fait  des  miracles.  21 .  e.  642.  e. 

Le  25  d'Août,  neuvième  Concile  de  Narbonne, 
composé  de  dix  Evêques.  On  y  renouvelle,  et  on 
y  confirme  les  Décrets  de  la  Paix  et  de  la  Trêve, 
en  présence  et  du  consentement  de  Piene-Ray- 
mond.  Comte  de  Carcassonne,  de  Bérenger,  Vi- 
comte de  Narbonne,  des  Abbés,  du  Clergé  et 
d'un  grand  nombre  de  Laïcs  tant  Nobles  que  Ro- 
turiers. 514.  e.  515.  516.  a. 

Barthélémy  succède  à  Arnoul  dans  le  Siège  de 
Tours.  169.  d.  348.  a.  Le  13  Novembre,  il  dédie 
l'Eglise  de  l'Abbaye  de  Cormery,  assisté  d'Eu- 
sebe,  Evêque  d'Angers,  et  de  Martin,  Evêque 
de  Bretagne.  429.  a.  n. 

Donation  du  Prieuré  de  Magny  à  l'Abbaye  de 
Deols,  du  tems  de  l'Abbé  Raimond.  388.  a. 
Grande  famine.  214.  d.  429.  a. 

L'an  1055rfe/.  C. 

Le  Pape  Victor  II  succède  à  Léon  IX  ;  il  oc- 
cupe le  S.  Siège  trois  ans.  23.  a.  etc. 

Henri,  Roi  de  France,  fonde  à  Paris  l'Eglise 
de  S.  Martin.  355.  d. 

Mort  du  Comte  de  Sens  Rainard,  fils  de  Fro- 
mond,  persécuteur  de  l'Eglise  ;  il  est  enterré  dan 
le  Chapitre  de  sainte  Colombe.  Le  Roi  Henri  s 
met  en  possession  de  la  ville  de  Sens  et  de  tou 
ce    qu'avoit  possédé    le    Comte.   197.  c.  293. 

a. 

Guerre  de  Boulogne.  Geoffroi,  Comte  de  Joi- 
gny  et  second  Seigneur  de  Joinville,  est  fait  pri- 
sonnier: mort  de  son  fils  Hildoin.  356.  a.  b. 

Raimond  ,  Comte  de  Paillieres    ou  Paillare 
épouse  Valentie  fille  d'Arnaud-Miron    et  d'Ar- 
sinde.  389.  n. 

L'Empereur  Henri   va  en  Italie.   G1 .    b.  Les 


CHRONOLOGICUS. 


Iv 


habitans  de  la  Marche  d'Ancone  arrêtent  envi- 
ron cinquante  soldats  Normans  armés  qui  y 
gagnoient  secrettement  l'Italie  par  mer,  et  les 
envoient  à  l'Empereur.  22.  a. 

Le  Duc  Godefroi  envoie  au-devant  de  l'Em- 

Eereur  des  Députés  pour  lui  faire  savoir  qu'il  est 
ien  éloigné  de  se  laisser  aller  à  des  idées   de 
révolte  ;  qu'il  est  plutôt  disposé  à  exposer  sa  vie 

f)our  la  défense  de  l'Etal  et  la  conservation  de 
'Empereur.  22.  a-e. 

L'Empereur  traite  indignement  Béatrice  à 
cause  de  la  conduite  qu'elle  avoit  tenue  depuis 
la  mort  de  son  mari  Boniface.  429.  b.  642.  e. 
Boniface  fils  de  Béatrice  et  de  son  premier  mari, 
meurt  encore  jeune.  22.  a.  Mort  du  Marquis 
Adalbert.  643.  a. 

Baudouin,  Comte  de  Flandres,  joint  à  Go- 
defroi, assiège  le  Duc  Frédéric  son  oncle  dans 
Anvers  :  les  Lorrains  viennent  au  secours  de 
Frédéric,  et  obligent  Baudouin  à  lever  le  siège. 
164.  d. 

Henri  fils  de  Lambert,  Comte  de  Louvain, 
commence  à  gouverner.  429.  b. 

Le  Duc  Rodolphe,  fils  de  la  sœur  du  Roi 
Edouard,  levé  une  armée  :  le  24  Octobre  il 
attaque  Griffin,  Roi  de  Galles  et  Algare,  Comte^ 
fils  de  Léofric,  à  deux  milles  d'Herford,  et  fait 
combattre  les  Anglois  à  cheval  contre  leur  cou- 
tume. Le  Comte  prend  la  fuite  dès  le  premier 
choc  avec  les  François  et  les  Normans  :  les 
Anglois  fuyent  avec  leur  Chef.  Presque  tous  les 
ennemis  se  mettent  à  leur  poursuite,  leur  tuent 
quatre  à  cinq  cens  hommes,  et  en  blessent  un 
grand  nombre.  311.  d.  e. 

Concile  de  Florence  contre  Bérenger.  528. 
e. 

Cette  année  ,  ou  peut-être  la  suivante ,  Hil- 
débrand,  Soudiacre  et  Légat  du  S.  Siège,  tient 
un  Concile  à  Tours.  Bérenger  y  est  réfuté  et 
confondu  par  les  raisonnemens  de  Lanfranc  :  il 
n'ose  soutenir  son  erreur,  il  l'abjure  et  fait  sa 
profession  de  foi.  Plusieurs  Evêques  convaincus 
ae  simonie  sont  déposés  dans  ce  Concile.  On 
rapporte  de  l'un  d'eux,  qu'ayant  voulu  nommer 
les  trois  personnes  de  la  Sainte  Trinité,  il  pro- 
nonça assez  bien  les  noms  du  Père  el  du  Fils  : 
mais  qu'il  ne  put  jamais  venir  à  bout  de  pronon- 
cer celui  du  S.  Esprit.  L'Empereur  Henri  fait 
faire  ses  plaintes  aux  Pères  du  Concile  par  ses 
Députés,  de  ce  que  Ferdinand  le  Grand,  Roi 
de  Castille  et  de  Léon,  se  donnoit  le  titre  d'Em- 
îereur.  Les  Pères  du  Concile  envoient  des  Dé- 
Jutés  à  Ferdinand  pour  lui  défendre  de  prendre 
a  qualité  d'Empereur,  sous  peine  d'excommuni- 
cation et  d'interdit.  Ferdinand  obéit  (quoique 
Mariana  soit  d'un  avis  contraire),  23.  b.  219.  a. 
n.  524.  et  suiv. 

Gervais  du  Château  du  Loir,  Evêque  du  Mans, 
est  transféré  sur  le  Siège  de  Reims  le  1 5  d'Octo- 
bre, après  la  mort  de  l'Archevêque  Gui.  136.  c. 
291.  c.  356.  d.  443.  n. 

Maurille  succède  dans  l'Archevêché  de  Rouen 
à*  Manger,  qui  avoit  été  déposé.  379.  b.  Cette 
année,  ou  la  suivante,  il  fait  la  Dédicace  de  l'E- 
glise deN.  D.  382.  n.' 

Mort  d'Hériman  ,  Archevêque  de  Cologne ,  à 
qui  succède  Annon.  73.  d.  202.  (/.  642.  e. 
Conrad   succède  à  Arnoul,  Evêque  de  Spire. 


Quinquaginta  aiit  eo  amplius  armali  milites 
à  ISormanniâ  latenler  per  marc  transcuntes,  à 
Piccnlibus  civibus  capli,  ad  Impcratorem  de- 
feruntur.  22.  a. 

Diix  Godefridus,  missis  in  occursum  Impe- 
raloris  nuntiis,  mandat  nihil  se  minus  quam 
rebellioncm  cogilare,  paratum  potiîis  pro  statu 
Reipublicœ  et  hnperatoris  salute  extrema 
etiam  omnia  eœperiri.  22.  a-e. 

Imperator  Beatricem  indigné  tractât  prop- 
tcr  insolentiam  quamdam  quel,  mortuo  viro 
SKO  Bonifacio,  vivebat.  429.  b.  642.  e.  Mo- 
riliir  Botiifacius  puer,  Beatricis  et  Marchio- 
nis  Bonifacii  filius.  22.  a.  Obit  Adalbertus 
Marcliio.  643.  a. 

Balduinus,  Flandrensis  Cornes,  cum  Gode- 
frido,  avunculum  suum  Fredericum  Duccm  in- 
trà  Andoverpum  obsidet ;  sed  concurrentibus 
Lotharingis,  ab  oppugnatione  dcsistit.  164.d. 

Henricus  filins  Lamberti,  Com.  Lov.  Co- 
mitatumincipitregere.  429.  b. 

Duœ  Rodulfus ,  Régis  Eadwardi  sororis 
filius,  exercitum  congregans  el  duobus  millia- 
riis  à  civitale  Hereforda  IX  Cal.  Novembris 
occurrens  Griffino  Wallensium  Régi  et  Algaro 
Comiti  Leofrici-  filio,  Anglos  contra  morem 
in  equis  pugnare  jubet.  Cornes  cum  Francis  el 
Normannis  fugam  primitiis  capescit  :  Angli 
Ducem  suum  fugiendo  sequuntur  :  quos  adver- 
sarii  fcrh  omncs  insecuti ,  quadringentos  vel 
quingentos  viros  ex  lis  perimunt,  multosque 
vulnerant.  311.  d.  e. 

Concilium  Florentiœ  habetur  contra  Bereu' 
garium.  528.  e. 

Hoc  anno,  vel  forte  subsequenti,  Concilium 
Turonense  per  Hildebrandum,  Subdiaconum, 
Apostolicœ  Sedis  Lrgalum  celebratur  :  in  eo 
Berengarius  Lanfranci  argumentis  petitus  et 
devictus  causam  suam  defendere  non  ausus,  er- 
rorem  abjurât,  et  verœ  fidei  confessionem  ju- 
rejurando  confirmât.  Plures  Episcopi  Simoniœ 
convicti  gradu  dejiciuntur,  inter  quos  memo- 
ratur  unus  qui  très  personas  SS.  Trinitalis 
verbis  exprimere  volens,  Patrem  et  Filium 
satis  expeditt,  verîim  S.  Spiritum  nunquam 
potuit  pronuntiare.  Apud  Patres  liujus  Synodi 
per  Lcgatos  suos  conqueritur  Henricus  Impe- 
rator, quàd  Fcrdinandus  Magnus,  Itcx  Cas- 
tellœ  ac  Legionis  sibi  Imperatorium  titulum 
arrogaret.  Missi  à  Patribus  Concilii  ad  Ferdi- 
nandum  Legati,  qui  ei  Imperatoris  titulum 
sub  excommunicationis  et  inter dicti  pœnis , 
interdicant;  obtempérât  Fcrdinandus,  [licet 
alia  sit  narratio  Marianœ).  23.  b.  219. 
a.  n.  524.  et  seqq. 

Gervasius  de  Castro-Ledi,  Episcopus  Ceno- 
manensis  transfertur  ad  Sedem  Remensem  Idi- 
bus  Octobris,  post  mortem  Widonis  Arch.  Re- 
mens. 136.  c.  291 .  c.  356.  d.  443.  n. 

Malgerio  deposito  succedil  Maurilius  in 
Archiepiscopatu  Rotomagensi.  379.  b.  Hoc 
anno,  vel  insequenti,  B.  M.  Ecclesiam  dedi- 
cat.  382.  n. 

Obit  Heriman7ïus,  Archiep.  Coloniens.  suc- 
cedit  Anno.  73.  d.  202.  d.  642.  e.  Arnolfo 
Spirensi  Episcopo  succedil  Conradm.  643.  a_ 


Ivj 


INDEX 


Jlcrmannus  Wilton.  Episc.  dimisso  Episco- 
patu,  apud  S.  Bertinum  Monachum  induit. 
312.  a.  n. 

IV  Cal.  Octohr.  obit  Fridericus ,  Abbas 
S.  Florentii  Salmur.  59.  a.  Successoremhabet 
Sigoncm,  III  Calend.  Nov.  219.  h.  IV  Cal. 
yov.  59.  a.  Elisœus  Abbas  prœficitur  S. 
Guengaloci.  372.  a.  n.  Adelardo  S.  Huberti 
Andag.  Abbati  succedit  Thcodericus  Monachus 
Lobicnsis,  consecratus  Abbas  in  Puri/icat. 
S.  Hlariœ.  149.  c.  Guntramnus,  S.  Trudonis 
Abbas,  obit,  confessus  et  unctus  :  huic  suc- 
cedit Adelardus  II.  204.  e.  n.  205.  a» 

Chronicon  S.  Vicloris  Massiliemis  hoc  anno 
scriptum.  429.  b.  n. 

Kalendis  Augusti  feria  II,  Luna  IV,  tem- 
pestas  valida,  sata  et  segetes,  vineta  et  ne- 
mora  vastat ,  homines  et  jumenta  inter/icit. 
283.  c.  Idem  accidit  per  totum  Senonicum 
pagum.  197.  c.  Famés  magna  hoc  anno. 
643.  a. 

Anno      Cbr.    1056. 

Thcodericus,  Abbas  S.  Albini  Andegav. 
paratuni  se  prœbet  contra  Ilaimericum  Toar- 
cens.  Vicecomitem  jus  suum  defendere,  vel 
calidi  ferri  judicio,  seciindùm  legem  Mona- 
chorum,  vel  scuto  et-baculo  juxlà  legem  sœ- 
cularium.  Offert  hominem  S.  Albini,  qui  et 
sacramentum  faceret ,  et  sacramenlo  fidem 
brachio  daret.  430.  a.  • 

Victor  Papa  in  Gallias  venit;  ab  Hen- 
rico  Imperatore  cum  gloriâ  suscipitur.  348.  b. 
Goslaria  venit.  41 5.  d. 

Imperator  Henricus  III  Pascha  Podel- 
brunnœ  célébrât.  In  Goslaria  brevi  commo- 
ratus,  pergit  ad  villam  Civois,  in  con/lnio 
Regni  Francorum  ac  Teutonicorum  sitam , 
colloquium  ibi  cum  Rege  Francorum  habitU' 
rus,  à  quo  contumeliosh  atque  hostiliter  ob- 
jurgatus  quod  partem  maximam  regni  Fran- 
corum (LotharingiamJ  dolo  à  patribus  ejus 
occupatam  reddere  tam  diù  distulisset  ;  para- 
tum  se  dicit  singulatiter  cum  co  consertâ 
manu  objecta  refellere  :  Rex  proximâ  nocte 
fugâ  lapsus  in  suos  se  fines  recipit.  61 .  d.  n. 
481 .  b.  Imper.  Diplomate  VII  Cal.  Februarii 
Argentinœ  dato,  confirmât  possessiones  Mona- 
sterii  S.  Dionysii  de  Lebraha  in-  pago  Alsa- 
tiensi.  654.  e.  655.  a-b. 


Filium  suum  Ilenricum ,  Romani  Pontifi- 
as^ Efiscoporum  et  Regni  Principum  elec- 
tione ,  Regem  constitua.  214.  e.  429.  d. 
643.  b.  Vide  an.  1054.  E  corporis  molestiâ 
correptus  Imperator,  cum  septem  aut  eo  am- 
pliùs  diebus  decubuisset,  diem  claudit  ex- 
tremum.  Corpus  ejus  Spiramtranslatum.6]  .d. 
Ibisepelitur  pressente  Papa.  73.  d. 

Henricus  Imperator  tempore  aulumnali 
moritur  anno  œtatis  XXXIX,  Regni  XVIII, 
Imperii  XV,  Indictione  X.  20.  a.  ///  A'o«. 
Octobr.  23.  b.  73.  e.  214.  e.  429.  d.  643. 
c.  etc.  Apud  Goslare.  146.  c.  262.  c.  Apud 
Botfeld  seu  Botvelde,  in  termino  Saxoniœ  et 


643.  a.  Herman,  Evêque  de  Vinchestre,  quitte 
son  Evêché,  et  se  fait  Religieux  à  S.  Berlin.  312. 
a.  n. 

Le  28  de  Septembre,  mort  de  Frédéric,  Abbé 
de  S.  Florent  de  Saumur.  59.  a.  Sigon  lui 
succède,  le  28  d'Octobre.  219.  b.  Le  29  d'Octo- 
bre. 59.  a.  Elisée  est  fait  Abbé  de  saint  Guinolé. 
372.  a.  n.  Thierri,  Religieux  de  Lobbes,  succède 
à  Adélard,  Abbé  de  S.  Hubert  :  il  est  béni 
le  jour  de  la  Purification  de  la  sainte  Vierge. 
149.  c.  Guntram,  Abbé  de  S.  Tron,  meurt 
après  avoir  été  confessé  et  après  avoir  reçu 
l'Extrême-Onction  :  Adélard  II  lui  succède.  204. 
e.  n.  205.  a. 

La  Chronique  de  S.  Victor  de  Marseille  a  été 
écrite  cette  année.  429.  b.  n. 

Le  lundi  1  Août,  quatrième  jour  de  la  Lune, 
il  s'élève  une  violente  tempête  qui  ravage  les 
bleds,  les  vignes  et  les  bois,  et  qui  tue  des 
hommes  et  des  animaux.  283.  c.  La  même  chose 
arrive  dans  le  Sénonois.  197.  c.  Grande  famine. 
643.  a. 

L'an  1056  rfe/.  C. 

Thierri,  Abbé  de  S.  Aubin  d'Angers,  of- 
fre à  Ilaiméric,  Vicomte  de  Thouars,  de  dé- 
fendre son  droit  ou  par  l'épreuve  du  fer  chaud, 
suivant  la  loi   établie  pour  les   Monastères,   ou 

Ear  le  combat,  c'est-à-dire,  avec  l'écu  et  le 
àton,  suivant  la  loi  d(>s  Laïques.  Il  présente  le 
champion  de  S.  Aubin  pour  faire  le  serment,  et 
en  appuyer  la  vérité  par  le  secours  de  son  bras. 
430.  a. 

Le  Pape  Victor  vient  dans  les  Gaules  :  l'Em- 
pereur Henri  le  reçoit  avec  beaucoup  d'honneurs. 
348.  b.  Le  Pape  vient  ensuite  à  Goslare.  415.  d. 

L'Empereur  Henri  III  célèbre  la  fête  de 
Pàque  à  Paderborn.  Ayant  séjourné  peu  de 
tems  à  Goslare,  il  se  rend  à  Civois  ou  Yvois, 
village  situé  sur  les  limites  de  la  France  et  de 
l'Allemagne,  à  la  conférence  qu'il  devoit  avoir 
avec  le  Roi  de  France.  Le  Roi  lui  ayant  fait  avec 
hauteur  des  reproches  vifs  et  sanglans  de  ce 
qu'il  retenoit  si  long-tems  une  partie  consi- 
dérable du  Royaume  de  France  (la  Lorraine), 
que  ses  Ancêtres  avoient  usurpée  par  surprise, 
l'Empereur  lui  propose  de  lui  prouver  dans  un 
combat  singulier  la  fausseté  de  ce  qu'il  avançoit  : 
la  nuit  suivante  le  Roi  se  retire  promptement 
sur  ses  terres.  61 .  d.  n.  481 .  b.  L'Empereur  étaint 
à  Strasbourg,  donne  un  Diplôme,  daté  du  26 
Janvier,  par  lequel  il  confirme  les  biens  du 
Monastère  de  S.  Denis  de  Lébraha  en  Alsace. 
654.  e.  655.  a-b. 

Il  fait  élire  son  fils  Roi,  par  le  Pape,  les 
Evêques  et  les  Grands  Seigneurs  de  son  Royau- 
me. 214.  e.  429.  d.  643.  b.  Voyez  l'an.  1054. 
L'Empereur  tombe  malade,  et  meurt  au  bout 
de  sept  jours.  Son  corps  est  porté  à  Spire. 
61 .  d.  Et  y  est  enterré  en  présence  du  Pape. 
73.  d. 

Henri  Empereur  meurt  en  automne  l'an 
XXXIX  de  son  âge,  XVIII  de  son  Règne, 
XV  de  son  avènement  à  l'Empire,  Indiction  X. 
20.  a.  Le  7  d'Octobre.  23.  b.  73.  e.  214.  e. 
429.  rf.  643.  c.  etc.  A  Goslare.  146.  c.  262.  c. 
A  Botfeld  ou  Botvelde,  sur    les  confins  de  la 

Saxe 


CHRONOLOGIGUS. 


Ivij 


Saxe  et  de  la  Thuringe.  356.  c.  643.  b.  L'Empe- 
reur Henri  tombe  malade  ;  se  voyant  prêt  de 
mourir,  il  prend  de  sages  mesures  pour  faire 
une  bonne  mort,  il  demande  pardon  à  tous  ceux 
qu'il  avoit  offensés  ,  il  restitue  les  biens  qu'il 
avoit  usurpés,  il  pardonne  à  tous  ceux  qui  s'é- 
toient  rendus  coupables  envers  lui,  et  meurt  en 
Saxe  dans  la  forêt  deHarz,  au  lieu  dit  Botvelde, 
où  il  passoit  l'automne  pour  prendre  l'exercice 
de  la  chasse.  643.  h. 

Son  fils  Henri  lui  succède,  âgé  de  cinq  ans. 
61.  </.  n.  429.  c.  d.  643.  c.  Agé  de  sept  ans.  20. 
a.  L'Impératrice  veuve  est  Régente.  61.  rf.  429. 
c.  d.  643.  c.  Le  jeune  Henri  règne  sous  la  tutéle 
d'Annon,  Archevêque  de  Cologne  et  Régent  du 
Royaume.  146.  c. 

Aussi-tôt  après  la  mort  de  l'Empereur,  Ro- 
dolfe  de  Souabe  épouse  sa  fille,  qui  avoit  été 
confiée  au  soin  de  Romolde,  Evêque  de  Cons- 
tance. 429.  d.  643.  d.  Le  jeune  Roi  Henri  célè- 
bre la  fête  de  Pâques  à  Ratisbonne  en  présence 
du  Pape  Victor.  643.  d. 

Mort  de  Conrad,  Duc  de  Bavière,  fils  de 
l'Empereur,  qui  donne  ce  Duché  à  l'Impératrice, 
pour  en  jouir  en  propre.  61 .  d-e.  643.  d. 

Hériman,  Comte  de  la  France  Orientale,  meurt 
le  27  de  Janvier.  643.  a. 

Gébéhard ,  Evêque  de  Ratisbonne,  ennemi 
dangereux  et  caché,  qui  avoit  été  arrêté,  con- 
vaincu et  condamné  à  la  prison,  est  traité  avec 
clémence,  et  rétabli  dans  son  Siège.  643.  a. 

Le  Duc  Godefroi  se  soumet  à  l'Empereur.  21 6. 
o.  429.  d.  643.0. 

Des  Barbares,  nommés  Liuticiens,  font  un 
grand  carnage  des  Chrétiens.  643.  e. 

Baudouin,  Comte  de  Flandres,  termine  le  dif- 
férend qui  s'étoit  élevé  entre  les  Religieux  de  S, 
Bertin  et  Gerbodon  leur  Avoué.  Il  confirme  à 
Bovon,  Abbé  de  S.  Bertin,  la  franchise  de  la 
terre  d'Arqués.  381 .  c.  d.  882.  a. 

Bilon,  vassal  du  Duc  Girard,  bâtit  à  Long- 
mer  dans  le  pays  de  Vôge,  une  Chapelle  en 
l'honneur  de  S.  Barthelemi.  369.  h.  Arrivée  des 
Reliques  de  S.  Jacques  à  Liège.  294.  a. 

Le  Roi  de  Babylone  fait  fermer  le  S.  Sépul- 
chre  de  Jérusalem,  et  en  interdit  l'entrée  aux 
Chrétiens.  Cet  événement  fait  beaucoup  de  peine 
aux  Chrétiens,  qui  y  affluoient  de  toutes  parts. 
477.  6.  c. 

Maurille,  Archevêque  de  Rouen,  tient  dans 
cette  ville  un  Concile  des  Evêques  de  sa  Pro- 
vince :  on  y  dresse  une  formule  de  foiconcernant 
le  Sacrement  de  l'Eucharistie  ,  et  on  y  statue 
qu'on  la  fera  recevoir  par  tous  les  Evêques,  soit 

3u'ils  s'assemblent  pour  un  Concile,  soit  qu'ils  se 
isposent    à    recevoir    l'Ordination.     529.     a. 
b. 

Gervais,  Archevê.  de  Reims,  bâtit  l'Eglise  de 
S.  Denis.  291 .  c.  Il  la  rétablit  et  y  introduit  des 
Chanoines  faisant  profession  de  la  Règle  et  de 
l'Ordre  de  S.  Augustin.  Ibid.  n.  356.  d. 

Geoffroy,  Comte  d'Anjou,  et  sa  femme  Agnés^ 
achèvent  le  Monastère  de  Leviere  à  Angers. 
429.  c.  n.  On  bâtit  la  Chapelle  de  N.  D.  dans 
le  territoire  de  Faverolles.  429.  c.  Le  S. 
ALbé  Hugues  rebâtit   l'Eglise  de     Cluni  dans 

Tome  XL 


Thorimjiœ.  356.  c.  643.  b.  Henricus  Impe- 
ralor  infîrmari  cœpit  ;  perductus  usque  ad 
morlem,  sapienli  usus  consiiio,  ab  onmibus 
quibus  potuit  veniam  pctens,  quibusdam  prœ- 
dta  quœ  abslulil  restitucns,  cunctis  qui  contra 
eum  culpas  damnabiles  fecerant  relaxans', 
decedil  in  Saxon  iâ,  in  silvâ  quœ  dicitur  Uarz, 
in  loco  Botvelde  nominato,  ubi  aulumnali 
tempore  exercitandi  gratiâ,  venationnn  ayens 
morabatur.  643.  b. 

Regnum  ejus  obtinet  Henricus  filius  ejus 
puerquinquennis.  61 .  d.  n.  429.  c.  d.  643.  c. 
Septennis.  20.  a.  Summa  rerum  adminislra- 
tio  pênes  Imperalricem  remanel.  61 .  d.  429, 
c.  d.  643.  c.  Henricus  puer  rognât  sub  tutore 
regni  Annone,  Coloniensi  Archiep.  146.  c. 

Hodolfus  Sue  vus  ,  rnox  post  obitum  Impe- 
raioris,  filiam  ejus,  Romoldo  Constanliensi 
Episcopocommendatam,  uxorem  ducit.  429.  d. 
643.  d.  Henricus  Rex  puer  Natale  Domini 
Ratisponœ,  prœsente  Victore  Papa,  célébrai. 
643.  d. 

Conradus ,  Dux  Bajoariœ,  plius  Henfi 
rici  III  imperatoris,  morilur;  Ducatum  ejus 
dat  pater  Imperatrici,  privato  jure  possiden- 
dutn.  61.  d-e.  643.  d. 

Herimannus,  Cornes  Orientaiium  Franco- 
rum,  obit  VI  Cal.  FebruarU.  643.  a. 

Gebehardus ,  Ralisponensis  Episcopus,  hos- 
tis  occulté  pessimuSj  deprehensus,  convictus 
et  cuslodiœ  manci palus  ;  sed  misericorditer 
tractatus,  exilio  remittitur,  et  Sedi  pristinœ 
restituitur.  643.  a. 

Godefridus  Dux  ad  deditionem  venit.  216. 
a.  429.  d.  643.  a. 

Barbari,  Liutici  dicti,  cœdes  magnas  in 
Christianos  exercent.  643.  e. 

Balduinus,  Flandrensis  Cornes,  dissensio- 
nem  terminal  inter  Monachos  S.  Bertini  et 
Gerbodonem  eorum  Advocatum  :  con/îrmat  Bo- 
voni,  S.  Bertini  Abbati,  libertatem  terrœ  de 
Arkas.  381.  c.  d.  382.  a. 

Bilonus ,  Girardi  Ducis  servus,  apud  Lon- 
gum-marc  in  Vosago  Capellam  œdificat  in 
honore  S.  Bartholomœi.  369.  b.  Adventus  Re- 
liquiarum  S.  Jacobi  apud  Leod.  294.  a. 

Rex  Babylonius  S.  Sepulchrum  Jerosoly- 
mœ  jubet  occludi,  et  Christianos  ab  ejus  adilu 
prohibet  :  quod  faclum  Chrislianis  ex  loto 
Orbe  ad  sanctum  locum  confluentibus  magnant 
injicil  soUicitudinem.  477.  b.  c. 

Maurilius ,  Archiep.  Rolomag.  Synodum 
comprovincialium  Episcoporum  cogit  Rotoma- 
gi,  in  quel  Calholicœ  fidei  circà  Sacrarnentum 
Corporis  Domini  formula  conditur  ab  om- 
nibus Episcopis,  tiim  ad  Concilia  convenien- 
tibus,  thm  sacra  Ordinalione  donandis  pro- 
fitenda.  529.  a  .  b. 

Gervasius ,  Archiep.  Remis  Ecclesiam  S. 
Dionysii  œdificat.  291 .  c.  Restituil,  et  ibi 
Canonicos  constituitB.  Auguslini  régulant  or- 
dinemque  profitentes.  ibid.  n.  356.  d. 

Aqttariense  Monastcrium  apud  Andegavum 
à  Gaufrido,  Comité  Andegavensi,  et  Agnete 
ejus  uxore  perficitur.  429.  c.  n.  Sacellum 
B.  M.  in  territorio  de  FabregoUs  construitur. 
429.    c.    Cluniacensem     Ecclesiam     sanctus 


Ivnj 


INDEX 


Abbas  Hugo  ita  réparât,  ut  sit  millenis  Fra- 
tribus  capiendis  idonea.  356.  d.  Fundatur 
Ecdesia  S.  Mariœ  de  Caritate  super  Ligerim 
àGerardo  primo  Priore.  169.  d.  283.  c. 
319.  c.  348.  b.  363.  c.  38i.  e.  (Hœc 
fundatio  ad  anniim  1069  reji'^itur  ab  Au- 
toreChron.  S.  Maxentii). 

Albertus,  Majoris-Monast.  Abbas,  suh 
Agoberto  Episcopo,  societafem  mit  cum  Ecde- 
sia Carnulensi,  cujus  prœbendam  sibi  suisque 
obtinet:  quod  confîrmatur  autoritate  Régis 
Francorum  Hcnrid  Magni.  650.  n. 


IV  Calend.  Januar.  obit  Walterius,  Abbas 

S.   Albini  Andegav.  286.    e.  Successor  ejus 

^Theodericus  ordinatur.  287.  a.  Defuncto  Ar- 

dagno  Abb.  Trenorc.  succedit  Guillelmus.  112. 

c 

Famés  multas  regiones  afjligit  :  egestas  et 
penuria  iindique  prœvalent.  73.  d.  214.  d, 
429.  d.  643.  b. 

-  Lund  XIV,  in  vigiliâ  Cœnœ  Domini,  Edip- 
sis  Lunœ.  197.  c.  348.  a.  Feria  IV  ante 
Pascha,  Luna  effecla  est  nigra  duabus  horis. 
283.  c. 

Anno  Chr.  1057. 

Gebehardus,  qui  et  Victor  Papa  II,  mul- 
tis  in  Germaniâ  aliisque  Romani  Imperii  par- 
tibiis  benh  dispositis,  incipiente  Quadrage- 
simâ  Romam  redit  :  eodem  anno  obit.  73.  e. 
382.  n.  529.  c.  643.  d.  Succedit  Fridericus 
frater  Godefridi  Diicis,  b  Monaslerio  Cassin. 
extractus ,  et  Stephanus  IX  nominatus.  22. 
b.  62.  a.  146.  b.  262.  c.  643.  d.  In  Sum- 
mum Pontificem  promotus  II  Aug.  491 .  n. 

Rex  Franciœ,  Henricus,  postulante  Gauz- 
berto  de  sanctd  Maurâ,  et  Gaufrido,  Comité 
Andegav.  consentienle ,  donum  libertatis 
concedit  Ainardo  homini  ejusdem  Gauzberti, 
Turonis  XIV  Calend.  Februar.  592.  c.  An- 
degavi,  quà  pr opter  utilitates  Regni  ordinan- 
das  descenderat,  S.  Nicolai Andegav.  Abbatiœ 
fvndationem,  rogante  Gaufredo  Comité,  ap- 
probat,  et  eidem  factas  donationes  corroborât 
Calendis  Martii.  29.  e.  219.  e.  593.  a. 
Y  Non.  Mail  Suessionis,  postobsessam  Turrim 
Suession.  et  debellatos  sediliosos  Comités  Rai- 
noldum  et  filium  ejus  Guidonem,  Suessionensi 
S.  Mariœ  Cœnobio,  ab  Ileddone  Suessionensi 
Episcopo donata  sex  altaria  confirmai.  593.  d. 

594.  b.  n.  VI  Non.  Octobr.  Aureliœ  injus- 
tam  consuetudinem  de  dausurâ  portarum  tem- 
père vindemiœ  et  impiâ  exactione  vini  abro- 
gat  ad  preces  Isembardi  Aurelian.  Episcopi. 

595.  a. 

Hugo,  filius  Roberti  Ducis  Burgundiœ, 
incendit  villam  S.  Bricii,  ipse  interficitur 
eodem  anno.  292.  b. 

Rainoldus  Suessionens.  Cornes  et  films  ejus 
Guido  obeunt.  594.  b. 

Bellum  Vindocinense  inter  Gaufridum  Ati- 
deg.  et  Theobaldum  Blés,  diît,  durai.  430.  a. 

Eustach.  Bolon.  Cames  uxorem  sumit  Idam. 
384.  n. 


un  vaste  plan  capable  de  contenir  mille  Reli- 
gieux. 356.  d.  Gérard  fonde  l'Eglise  deN.  D.  de 
la  Charité  sur  Loire,  dont  il  est  le  premier  Prieur. 
169.  d.  283.  c.  319.  c.  348.  b.  363.  c.  384.  e. 
(La  Chronique  de  Maillezais  rejette  cette  fondation  à 
l'année  \  069) . 

Albert,  Abbé  de  Marmoutiers,  fait  une  asso- 
ciation avec  l'Eglise  de  Chartres, sous  l'Episcopat 
d'Agobert,  et  ol)tient  une  prébende  dans  cette 
Eglise  pour  lui  et  pour  les  Religieux  de  Mar- 
moutiers. Cette  association  est  confirmée  par 
l'autorité  de  Henri  le  Grand,  Roi  de  France.  650. 
n. 

Wautier,  Abbé  de  S.  Aubin  d'Angers,  meurt 
le  29  de  Décembre.  286.  e.  On  ordonne  Thierrï 
son  successeur.  287.  a.  Guillaume  est  Abbé  de 
Tournus  après  la  mort  d'Ardagnus.  112. 
c. 

Famine  dans  plusieurs  pays  :  la  disette  et  la 
pauvreté  se  font  ressentir  de  toutes  parts.  73.  d. 
214.  rf.  429.  rf.  643.6. 

Eclipse  de  Lune,  le  14  de  la  Lune,  veille  de 
la  Cène  du  Seigneur.  197.C.  348.  a.  Le  Mercredi 
avant  Pâques,' la  Lune  s'obscurcit  pendant  deux 
heures.  283.  c. 

Van\mideJ.  C. 

Le  Pape  Victor  II,  auparavant  nommé  Gébé- 
hard,  ayant  fait  de  sages  réglemens  dans  la  Ger- 
manie et  dans  les  autres  Provinces  de  l'Empire, 
retourne  à  Rome  au  commencement  du  Carême, 
et  meurt  la  même  année.  73.  e.  382.  n.  529.  c. 
643.  d.  Frédéric,  frère  du  Duc  Godefroi,  est  tiré 
du  Mont-Cassin  pour  succéder  à  Victor  sous  le 
nom  d'Etienne  IX.  22.  b.  62.  a.  146.  b.  262.  c. 
643.  d.  Il  est  élevé  sur  le  S.  Siège  le  2  Août.  491- 
n. 

Le  19  de  Janvier,  Henri,  Roi  de  France, 
étant  à  Tours,  affranchit  Ainard  serf  de  Gauz- 
bert  deSainte-Maure,  à  sa  prière  et  du  consen- 
tement de  Geoffroi,  Comte  d'Anjou.  592.  c.  Le 

1  de  Mars,  se  trouvant  à  Angers,  où  des  affaires 
importantes  au  bien  du  Royaume  l'avoient 
appelé,  il  approuve  la  fondation  de  S.  Nicolas 
d'Angers,  à  la  prière  du  Comte  Geoffroi,  et  con- 
firme les  donations  ci-devant  faites  à  cette  Ab- 
baye. 29.  e.  219.  e.  593.  a.  Le  3  de  Mai,  à  Sois- 
sons,  après  avoir  assiégé  la  Tour  de  cette  ville,  et 
défait  le  Comte  Rainold  et  Gui  son  fils,  qui  s'é- 
toient  révoltés,  il  confirme  à  l'Abbaye  de  N.  D. 
de  Soissons,  six  Autels  que  l'Evêque  de  Soissons 
Heddon  lui  avoit  donnés.  593.  d.  594.  b.  n.   Le 

2  d'Octobre,  à  Orléans,  il  abroge ,  à  la  prière 
d'Isembard,  Evêque  de  cette  ville,  la  mauvaise 
coutume  de  fermer  les  portes  d'Orléans  dans  le 
tems  de  la  vendange,  et  les  impôts  exorbitans 
qui  se  levoient  sur  le  vin.  595.  a. 

Hugues,  fils  de  Robert  Duc  de  Rourgogne, 
brûle  la  ville  de  S.  Rriçon  :  il  est  tué  la  même 
année.  292.  b. 

Mort  de  Rainold,  Comte  de  Soissons,  et  de 
Gui  son  fils.  594.  b. 

La  guerre  de  Vendôme  entre  Geoffroi,  Comte 
d'Anjou,  et  Thibaut,  Comte  de  Blois,  dure  long- 
tems.  430.  a. 

Mariage  d'Eustache,  Comte  de  Boulogne  avec 
Ide.  384.  n. 


CHRONOLOGICUS. 


lix 


Mort  de  Lesceline,  Comtesse  de  S.  Pierre  sur 
Dive,  et  Fondatrice  de  l'Abbaye  de  ce  lieu.  430. 
a.  n. 

Guillaume  le  Bâtard,  Duc  de  Normandie  , 
s'acquiert  de  la  célébrité.  169.  d.  Le  Comte  Co- 
nan  fait  prisonnier  son  oncle  Eudes  dans  un 
combat.  169.  d.  430.  a.  [Cannée  précédente,  sui- 
vant la  Chronique  du  Mont  S.  Michel.  29.  b.)  Le 
Comte  Hoel  rend  la  ville  de  Nantes  au  Comte 
Geoffroi.  Hoel  usant  de  mauvaise  foi,  veut  la  lui 
enlever;  mais  il  est  obligé  de  l'abandonner  hon- 
teusement, après  l'avoir  gardée  à  peine  40  jours. 
29.?.  219.  c. 

Dietle  générale  à  Cologne  où  Baudouin  et 
Godefroi  rentrent  dans  les  bonnes  grâces  du  Roi 
de  Germanie,  et  font  leur  paix  par  la  médiation 
du  Pape  Victor.  164,  e.  Le  Roi  de  Germanie  cé- 
lèbre la  fête  de  Noël  à  Mersbourg.  Hildebrand, 
Abbé  de  S.  Paul,  chargé  des  Ordres  du  S.  Siège, 
homme  recommandable  par  son  éloquence  et  par 
la  science  des  Saintes  Ecritures^  s'y  trouve  avec 
les  Grands  du  Royaume.  62.  a. 

Mort  du  Comte  Arnoul  :  il  est  enterré  à  saint 
Arnoul  de  Mets  :  les  Comtes  de  Salm  lui  suc- 
cèdent en  partie.  356.  (/.  Baudouin  le  jeune  re- 
çoit le  Comté  de  Tournai  de  la  générosité  de 
l'Empereur,  et  par  l'autorité  du  S.  Siège.  Le 
Comte  Rabbodon  est  tué.  356.  e. 

Henri,  Comte  Palatin,  fait  profession  de  la  vie 
Monastique  à  Gorze.  Quelques  jours  après,  il  la 
quitte,  rentre  on  possession  de  ses  biens,  et  re- 
prend sa  femme,  (qu'il  tua  dans  la  suite  de  sa 
propre  main).  62.  b.  n. 

Robert  Guiscard,  Chef  des  Normans,  et  les 
autres  Ducs  et  Comtes  s'avancent  du  côté  du 
Duché  de  la  Pouille  et  de  la  Principauté  de  Ca- 
poue.  140. 71.  Robert  fait  la  conquête  delà  Pouille, 
de  la  Calabre  et  de  la  Sicile.  410.  b. 

Edouard,  fils  d'Edmond  Cote-de-fer,  passe  de 
Hongrie  en  Angleterre.  Il  meurt  à  Londres  peu 
après.  312.  a. 

Mort  de  Ferdinand  1,  surnommé  le  Gand  , 
Roi  de  Castille  et  de  Léon.  525.  d. 

Dédicace  de  l'Eglise  d'Auxerre.  292.  b.  La 
veille  de  Pâques,  il  se  fait  un  Miracle  à  Falaise  , 
par  l'intercession  de  S.  Vulfran.  477.  b. 

Valeran,  Abbé  du  Mont  S.  Quentin,  dontil 
avoitbàti  le  Monastère  dèslesfondemcns,  meurt 
en  allant  à  Rome.  430.  b.  Mort  de  saint  Guorloe- 
sius,  Abbéde  sainte  Croix  de  Quimperlay.  372.  a. 
430.  a. 

Bovon ,  Abbé  de  S.  Bertin,  obtient  du  Pape 
Victor  II,  un  Privilège  pour  empêcher  l'Evêque 
de  Térouanne  de  se  mèlerde  l'élection  de  l'Abbé. 
382.  a. 

La  grande  quantité  de  neige  et  de  pluie  qu'il 
y  a  cette  année,  fait  périr  une  grande  partie  des 
vignes.  Il  tombe  du  Ciel  des  pierres  d'une  gran- 
deur extraordinaire,  mêlées  avec  la  grêle.  Plu- 
sieurs personnes  sont  tuées  par  le  tonnerre.  22. 
b. 

L'an  1 058  de  J.  C. 

Le  Pape  Etienne  II  tombe  malade  à  Florence. 
357.  a.  Il  meurt.  22.  b.  74.  a.  146.  c.  Le  29 
de    Mars.  62,   a.    Zencius  ou  Zeucius,   Evé- 

3ue    de  Vélétri,  est  fait  Pape   à  Rome  :    on  lui 
onne  le  nom    de    Benoît  X  :     c'est    la  vio- 


Lescelina  S.  Pétri  suprà  Divam  Comitissa, 
et  ejmdem  loci  Abbatiœ  fundatrix,  obit.  430. 

a.  n, 

Guillclmus  ISothm ,  Dux  Norm.  clarel. 
169.  d.  Conanus  Cornes  Eudonem  patruum 
suum  in prœlio  capit.  169.  d.  430,  a.  (anno 
praecedenti  juxtà  Chron,  S.  Michaelis  in 
periculo  maris.  29,  b.)  Civitas  Nannctica 
Comiti  Goffrido  nb  Hoel  Comité  reddita  :  non 
bonâ  usus  fide  Hoel ,  au  ferre  cam  tentât , 
quam  vix  XL  dies  retentam  turpiter  amittit. 
29,  e.  219,  c, 

Coloniœ  habito  generali  Conventu ,  Bal- 
duinus  et  Godefridus,  mediante  Viclore  Papa, 
ad  gratiam  Régis  et  pacem  reducuntur.  1 64.  e. 
Rex  Germaniœ  Naialem  Doniini  Mersenburg 
célébrât  :  aderat  ibi  inter  alios  Regni  Princi- 
pes, etiam  Hildebrandus,  Abbas  de  S.  Paulo, 
mandata  defcrens  ah  Sede  Aposlolicâ,  vir  et 
eloquentiâ  et  sacrarum  litlerarum  eruditione 
valdh  admirandus .  62.  a, 

Obit  Arnulfus  Cornes,  apud  S.  Arnulfum 
Metensem  sepultus;  cui  ex  unâ  parte  succe- 
dunt  Comités  de  Salmis.  356.  d,  Balduinus 
junior  Nerviorum  Comitatum  Imperiali  nnt- 
nificentiâ  et  autoritate  Apostolicâ  suscipit. 
Rabbodo  Cornes  inter ficitur.  356.  e. 

Henricus,  Comes  Palatinus ,  Monasticam 
vitam  in  Gorziâ  profitctur;  sed  post  paucos 
diesuxorem  suani  [quam  posteà  manu  propriâ 
interfecit)  et  possessiones  desertor  recipit.  62. 

b.  n. 

Robertus  Guiscardus,  Caput  et  Dux  Nor- 
mannorum,  et  alii  Duces  et  Comités  veniunt 
ad  partes  Ducatûs  Apuliœ  et  Principatûs  Ca- 
puœ.  140,  n.  Apuliani,  Calabriam  etSici- 
liam  suhjicit  Robert.  410.  b. 

Eduardus,  filius  Edmundi  Ferrei-lateris, 
de  Hungariâ  Angliam  itenit  ;  paulô  post 
Lundoniœ  moritur.  312.  a, 

Obit  Ferdinandus  I,  cognomento  Magnus, 
Castellœ  ac  Legionis  Rex.  525.  d. 

Ecclesia  Autissiodor.  dedicatur.  292.  b.  In 
vigiliâ  Paschœ  Miraculum  fit  apud  Falesiam, 
intercedente  S.   Wlframno.  477.  b. 

Waferannus,  Abbas  Montis  S.  Quintini, 
cujus  Monastcrium  à  fundamentis  œdificave- 
rat,  moritur  Romanum  iter  aggresstis.  430. 
b.  Obit  S.  Guorloesius,  Abbas  S.  Crucis  Kem- 
perleg.  372.  a.  430.  a, 

Bovo,  S.  Bertini  Abbas,  à  Victore  Papa  II 
privilegium  impclrat,  ut  de  substitucndo  Ab- 
bale  S.  Bertini,  Episcopus  Morinorum  se  non 
intromittat.  382,  a. 

Immensitas  nivis  et  pruinœ  magnam  par- 
tem  vinearum  perdit.  Lapides  mirœ  magnitu- 
dinis,  mixti  grandine,  de  cœlo  cadunt,  et 
nonnulli  hominum  fulmine  pereunt.  22.  b. 


Anno  Chr.  1058. 

Stephanus  Papa  II  in  civitate  Florentiâ 
infirmatur.  357.  a.  Obit.  22, b.  74,  a.  146.  c. 
IV  Calend.  April.  62.  a.  Zencius  seu  Zeu- 
cius Velitrensis  Episcopus,  Romœ  Papa  fac- 
lus,   Benedictus  X  dicitur  :   ad  Sedem,  non 


Ix 

electione,  sed  vi  evedus.  357.  a. 


INDEX 


Belbim  inter  Francos  et  Normannos  persé- 
vérât. 317.  II.  Timeriasseu  Tillerias  obsidet 
Uenricus,  Rex  Franciœ.  31 7.  n.  598.  b.  e.  n. 
Henricum  Tillerias  obsidenicm  adeunt  duo 
Pratenses  S.  Germant  Monachi,  jussu  Abbatis 
Adraldi  Regem  rogaturi  xil  sibi  Drocarum 
Ecclesia  S.  Martine  sacra  in  supplementum 
victûs  concedatur,  quam  petentibus  Diplo- 
mate largilur  Henricus.  598.  b.  ///  Calend. 
Juin  Rex  Parisiis  commorans ,  Guillelmo , 
Corboilcnsi  Coniiti  eadem  jura  conccdit,  quœ 
Cornes  Burchardus  habebat  in  Cœnobio  Fossa- 
tensi,  temporibus  Hugonis  avi  sut.  596.  a. 
Parisiis,  Allaria  Villœnovce,  Cumbis  et  An- 
toniaci,  ab  Imbcrto  Parisiensi  Episcopo  Ab- 
batiœ  S.  Germant  concessa,  confirmât.  597.  c. 
Apud  Cameracum  V  Augusti  in  frequenti 
Prœsuhm,  Optimatum  et  Militum  conventu. 
Villas  qvasdam  dat  Hasnoniensi  Cœnobio, 
multaque  à  primogenitoribus  mis  Franciœ  Re- 
gibus eidem  donata,  confirmât.  599.  b.  Circà 
hune  annum  Meleduni  residens,  IV  Idus 
Juin ,  annuentibus  Anna  Reginâ,  et  filiis 
suis  Philippe,  Roberto,  ac  llugone,  Abbatiœ 
Fossafensi  jubet  remiiti  consuetudines  de 
bovitiis  carnibus,  quas  ejus  Coqui  in  villis 
quibusdam  hujus  Monasterii  exigebant.  600. 
a.  n. 

Castrum  S.  Germani  Autissiod.  capitur  à 
Militibus  Roberti  Ducis  et  Theobaldi  Comitis. 
292.  b.  e. 

Archimbaldus ,  Vindocinens.  Prœpositus, 
Odrtco  Abbati  et  Monasterio  SS.  Trinitatis 
bona  donat.  430.  b. 

Obeunt,  Alanus,  Cornes  Cornugalliœ,  Fun- 
dator  Monasterii  Kemperleg.  372.  a.  430.  b. 
Emma,  Cenomanensis  Vicecomitissa ,  Radulfi 
Yicecomit.  conjux ,  pridie  Idus  Septembris. 
430.  c.  Radulphus  Infans,  filius  Radulphi 
Prudentis,  Dolensis  Dominus,  et  quidem  sine 
liberis.  388.  a.   n. 

Willelmus,  qui  et  Petrus ,  cognomento 
Acer,  Dux  Aquitan.  et  Cornes  Pictai\  cas- 
trum Salmurum  vallat,  et  in  eo  Gaufredum 
Martellum  includit.  Dolore  dysenteriœ  ibi 
percussus,  infirmus  revertitur,  et  ex  hâc  in- 
firmitate  moritur.  Ermensendis  ejus  vidua 
vovet  se  viduam  et  castam  permansuram  ad 
mortem.  Gosfredus ,  filins  Willelmi,  qui  jam 
Gasconiam  armis  et  industriel  acquisierat,  pa- 
tri  succedit.  Uxorem  suam,  filiam  Audeberti 
Comitis,  causa  parentelœ  relinquit  :  aliam 
accipit  Matcodam  vocatam,  de  quâ  unam  tan- 
tùm  habet  filiam,  quœ  fuit  uxor  Hildefonsi 
Régis.  219.  c.  d.  Idem  Gosfredus  seu  Gau- 
fridus,  qui  et  Guido,  et  mater  ejus  Agnes 
tradunt  Monasterio  SS.  Trinitatis  Vindocin. 
quidquid  sui  jtiris  erat  in  terra  Avalliœ.  430. 
c. 

Nonnullis  Germaniœ  Regni  Principibus 
multùm  displicet  Imperatricis  administratio, 
cujus  maluram  sapientiam  gravesque  mores 
meluebant.  22.  b.  61.  n.  Uenricus,  Palatinus 
Comes,  mentis  insaniâ  captus,  uxorem  suam 
Matfnldem,  Gozelonis  filiam,  perimit.  41 5.  d. 
(Vide  ad  ann.  1061.) 


lence,  et  non  pas  la  voie  de  l'élection  ,  qui 
l'élevé  sur  le  S.  Siège.  357.  a. 

La  guerre  continue  entre  les  François  et  les 
Normans.  317.  n.  Le  Roi  de  France  Henri  as- 
siège Tillieres.  317.  n.  598.  b.  e.  n.  Pendant 
qu'il  est  occupé  à  ce  siège,  deux  Religieux  de  S. 
Germain  des  Prés  viennent  le  trouver ,  par 
ordre  de  l'Abbé  Adralde,  et  le  supplient  de  leur 
accorder  l'Eglise  de  S  Martin  de  Dreux,  pour 
supplément  de  leur  subsistance.  Le  Roi  leur 
accorde  leur  demande  par  un  Diplôme.  598.  b. 
Le  29  de  Juin,  le  Roi  étant  à  Paris,  accorde  à 
Guillaume,  Comte  de  Corbeil,  les  mêmes  droits 
sur  l'Abbaye  de  S.  Maur  des  Fossés,  dont  jouis- 
soit  le  Comte  Rurchard,  du  tems  delluguesgrand- 
pere  du  Roi.  596.  a.  Il  confirme  à  l'Abbaye  de 
S.  Germain  la  donation  que  l'Evéque  de  Paris 
Imbert  lui,  avoit  faite  des  Autels  de  Villeneuve, 
Coulaville  et  Antoni.  597.  c.  Le  5  d'Août  étant 
à  Cambrai,  dans  une  Assemblée  nombreuse  de 
Prélats,  de  Grands  Seigneurs  et  de  Chevaliers, 
il  donne  quelques  terres  à  l'Abbaye  d'Hasnon, 
et  confirme  les  donations  des  Rois  de 
France  ses  prédécesseurs.  599.  b.  Vers  cette 
année,  le  12  de  Juillet,  se  trouvant  à  Melun,  de 
l'agrément  de  la  Reine  Anne  et  de  ses  fils  Phi- 
lippe, Robert  et  Hugues,  il  exempte  l'Abbaye 
de  S.  Maur  des  Fossés  des  impôts  sur  la  viande 
de  Rœuf,  que  ses  Queux  levoient  dans  quelques 
terres  de  la  dépendance  de  ce  Monast.  600.  a.  n. 

Les  troupes  du  Duc  Robert  et  du  Comte  Thi- 
baut prennent  le  château  de  S.  Germain  d'Au- 
xerre.  292.  6.  c. 

Archimbauld,  Prévôt  de  Vendôme,  fait  une 
donation  à  l'Abbé  Odric  et  au  Monastère  de  la 
sainte  Trinité  de  Vendôme.  430.  b. 

Mort  d'Alain,  Comte  de  Cornouaille,  Fonda- 
teur de  l'Abbaye  de  Quimperlay.  372.  a.  430.  b. 
D'Emme,  Vicomtesse  du  Mans,  femme  du  Vi- 
comte Raoul,  le  12  Septembre.  430.  c.  De 
Raoul  l'Enfant,  fils  de  Raoul  Prudent,  Seigneur 
de  Deols,  qui  ne  laissa  point  d'ehfans  mâles. 
388.  a.  n. 

Guillaume,  autrement  Pierre,  surnommé  Ai- 
gret,  Duc  d'Aquitaine  et  Comte  de  Poitiers,  en- 
toure le  château  de  Saumur,  et  y  enferme  Geof- 
froi-Martel.  Il  y  est  attaqué  de  la  dissenterie, 
s'en  retourne  malade,  et  en  meurt.  Ermensinde 
sa  veuve  fait  vœu  de  garder  la  continence  jus- 
qu'à la  mort.  Geoffroi  fils  de  Guillaume,  déjà 
Duc  de  Gascogne,  Province  dont  il  s'étoit  rendu 
maître  par  son  habileté  et  par  ses  conquêtes,  lui 
succède  :  il  répudie  sa  femme,  fille  du  Comte 
Audebert,  soi; s  prétexte  de  parenté  :  il  en  épouse 
une  autre  nommée  Matéode,  dont  il  n'a  qu'une 
fille,  mariée  depuis  au  Roi  Hildefonse.  219.  c.  d. 
Ce  même  Geoffroi,  qui  s'appelloit  aussi  Gui,  et 
sa  mère  Agnès,  donnent  à  l'Abbaye  de  la  Sainte 
Trinité  de  Vendôme  tout  ce  qui  leur  apparte- 
noit  dans  une  de  leurs  terres  nommée  Avallia. 
430.  c. 

Quelques  Princes  du  Royaume  de  Germanie 
sont  mécontens  du  Gouvernement  de  l'Impéra- 
trice, dont  ils  redoutoient  la  sagesse  et  la  gravité 
des  mœurs.  22.  b.  61 .  n.  Henri,  Comte  Palatin, 
dans  un  moment  de  folie,  tue  sa  femme  Mathilde, 
fille  de  Gozelon.  415.  d.  {Voyez  Vannée  1061.) 


GHRONOLOGÎCUS. 


xj 


Le  Pape  Etienne  IX  écrit  à  Gervais,  Arche- 
vêque de  Reims,  pour  l'exhorter  à  défendre  cou- 
rageusement les  droits  de  l'Eglise  Romaine  et 
l'autorité  des  saints  Canons  :  il  lui  ordonne  de  se 
trouver  au  Concile  de  Rome  avec  ses  Suffra- 
gans  ;  il  reconnoît  que  le  consentement  du  Roi 
est  nécessaire  pour  tenir  un  Concile  en  France. 
491.  e. 

Raoul,  Abbé  du  Mont  S.  Michel,  meurt  dans 
le  voyage  de  Jérusalem.  256.  a. 

Le  1  de  Novembre,  fête  de  la  Toussaint,  il 
pleut  du  sang  sur  le  peuple  qui  entendoit  la 
Messe  dans  une  Eglise  du  territoire  de  Paris. 
283.  d.  293.  a.  (La  Chronique  de  S.  Pierre  le 
Vif  place  cet  événement  à  Cannée  précédente. 
197.  d.) 

L'an  1 059  de  J.  C. 

Le  Pape  Nicolas  II,  qu'on  appelloit  Gérard, 
monte  sur  le  S.  Siège.  451 .  n.  Après  que  les 
Seigneurs  Romains  eurent  chassé  Benoît.  62. 
a-h.  L'Empereur  le  fait  conduire  à  Rome  par 
le  Marquis  Godefroi.  62.  a.  Le  Pape  tient  à 
Rome,  au  mois  d'Avril,  un  Concile  de  cent  treize 
Evêques  :  Bérenger  y  est  convaincu,  abjure  son 
hérésie,  et  jette  au  feu  ses  écrits.  23.  c.  169.  d. 
219.  d.  n.  529.  c-d.  Lanfranc  assiste  à  ce  Concile. 

430.  d.  n.  On  y  fait  un  Décret  par  lequel  l'élec- 
tion du  Pape  est  réservée  aux  seuls  Cardinaux. 
146.  c-d.  n.  On  examine  la  Règle  des  Chanoines 
et  des  Chanoinesses,  établie  dans  l'Assemblée 
d'Aix  la-Chapelle    sous   Louis   le    Débonnaire. 

431 .  a.  n.  Le  Pape  Nicolas  écrit  aux  Evêques 
de  la  Gaule,  de  l'Aquitaine  et  de  la  Gascogne  ; 
sa  lettre  contient  quelques  Canons  du  Concile 
qu'il  avoit  tenu  à  Rome  cette  même  année.  652. 
d-e.  653.  a-b.  Il  tient  un  Concile  à  Melfi,  où  l'on 
condamne  le  mariage  des  Prêtres.  451 .  d-e.  n.  Il 
crée  Robert,  Duc  de  Calabre  et  de  la  Pouille. 
451.  e.  n.  Il  exempte  l'Evêque  du  Puy  de  la 
jurisdiction  de  l'Eglise  de  Bourges,  malgré  l'op- 
position de  l'Archevêque,  qui  en  appelle  au 
jugement  de  Dieu.  357.  c.  Il  écrit  à  l'Archevê- 
que de  Reims  Gervais,  de  faire  des  remontrances 
au  Roi  ;  mais  le  Pape  n'oublie  pas  le  respect 
qu'il  devoit  à  ce  Souverain.  492.  d.  Il  mande  au 
même  Prélat  de  suspendre  de  leurs  Offices  les 
Evêques  de  Beauvais  et  de  Senlis  accusés  de 
simonie,  jusqu'à  ce  qu'ils  allassent  se  justifier 
dans  le  Concile  de  Rome.  493.  h.  Il  ordonne  à 
Gervais  de  réparer  les  torts  que  lui  ou  ses  gens 
avoient  faits  à  l'Eglise  de  Verdun.  493.  c.  Il  lui 
rend  sa  bienveillance,  et  il  lui  conseille  de  se 
raccommoder  avec  le  Duc  Godefroi.  494.  h.  Il 
crée  Hildebrand,  Cardinal  Diacre  ;  et  bientôt 
après  Archidiacre.  524.  n. 

Vers  le  même  tems ,  il  écrit  à  la  Reine  de 
France  une  lettre  dans  laquelle  il  loue  cette  Prin- 
cesse pour  sa  piété  et  sa  bienfaisance  envers  les 
Eauvres  :  il  l'exhorte  à  exciter  le  Roi  son  mari  à 
ien  gouverner  ses  États,  à  protéger  l'Eglise,  et 
à  faire  de  bonnes  oeuvres.  653.  c-e. 

Le  Roi  de  France  Henri,  peu  de  jours  avant 
le  sacre  de  Philippe  son  fils,  assiège  le  château 
de  Thimer,  que  Guazon  venoit  de  construire 
dans  le  territoire  de  Chartres.  431.  h.  602.  n. 
Dans  le  même  tems,  il  ratifie  et  scelle  de  son 


Stephanus  Papa  IX  Gervasio  Renvnsi  Ar- 
chiep.  scribit  de  Romance  Ecclesiœ  et  Cano- 
num  autoritate  fortiter  defendenda  :  eum 
cum  suffracjaneis  ad  Synodum  Romanam 
convocal  :  agnoscit  necessitatem  consensiis 
Reçjii  ad  Concilium  in  Franciâ  celebrandum. 
491 .  e. 

Radulfus,  Abbas  Montis  S.  Michaelis,  obit 
in  itinere  Jerosotym.  256.  a. 

Kalend.  Novembr.  in  feslo  Omnium  Sanc- 
torum,  pluit  sanguis  in  Pago  Parisiensi,  in 
quamdam  Ecclcsiam  super  populum  audientem 
Missam.  283.  d.  293.  a.  (Anno  praîcedenti 
juxtà  Chron.  S.  Pétri  Vivi.  197.  d.) 

Anno  Chr.   1059. 

Nicidaus  Papa  II,  Gerardus  anteà  vocatus, 
Romanam  Sedem  conscendit.  451.  n.  Béné- 
dicte à  Romanis  Prinripibus  reprobato.  62. 
a-b.  Per  Godefridum  Marchionem  Romam  ab 
Imperatore  transmittitur.  62.  a.  Mcolaus 
Concilium  113  Episcoporum  mensc  Aprili 
Romœ  cogit  :  hoc  in  Concilio  convictus  Dercn- 
garius,  hœresim  abjurât,  et  libros  proprios 
igné  comburit.  23.  c.  169.  d.  219.  d.  n.  529. 
c-d.  Prœsens  adest  Lanfrancus.  430.  d.  n. 
Decrelum  conditur,  quo  Romani  Pontifîcis 
electio  ad  solos  Cardinales  reslringitur,  146. 
c-d.  n.  In  eademSynodo  examini  subjicilur 
Canonicorum  et  Canonicarum  Régula  in 
Conventu  Aquisgran.  sub  Ludovico  Pio  cons- 
tiluta.  431 .  a.  n.  Nicolausad  Episcopos  Gal- 
liœ,  Aquitaniœ  et  Vasconiœ  dirigit  epistolam, 
in  qua  décréta  referl  nonnulla  in  Romana  Sy- 
nodo  eodem  anno  promulgata.  652.  d-e. 
653.  a-b.  Concilium  Mel/îlanum  habet 
idem  Pontifcx  contra  Prrsbyterorum  connubia. 
451.  d-e.  n.  Robertum  créât  Ducem  Cala- 
briœ  et  Apuliœ.  ibid.e.  n.  EximitEpiscopum 
Podiensem  à  jurisdictione  Bituricensis  Eccle- 
siœ,  Archiepiscopo  licet  contradicente,  et  ad 
judicium  Divinum  appellante.  357.  c.  Ger- 
vasio Remensi  Archiepiscopo  epistolam  scri- 
bit  de  Rege  ob  quœdam  perperam  facta  cor- 
ripiendo;  in  qua  tamen  suam  ergà  Regem  ob- 
servantiam  testalur.  492.  d.  Eidem  mandat 
Belvacensem  et  Sylvanectensem  Episcopos  simo- 
nice  accusatos  ab  officio  suspendere,  donec  ad 
Romanam  Synodum  vcncrinl  sese  purgaluri. 

493.  b.  Jubet  Gervasium  damna Ecclesiœ  Vir- 
dunensi  per  ipjsum  aut  per  suos  illata  resar- 
cire.  493.  e.  Eunidem  reppit  in  gratiam, 
monetque  ut  cum  Duce  Godefridopacem  ineat. 

494.  b.  Hildebrandum  créai  Diaconum  Car- 
dinalem,et paulà post  Archidiaconum.  524.  n. 

Circà  idem  tempus,  epistold  ad  Francorum 
Reginam  direclâ,  Nicolaus  Papa  laudat  illius 
pietatem  et  inpauperes  bene ficentiam  :  suadet 
et  utvirumsuumRegemad  Rempiiblicam  juste 
administrandam,  ad  tuendam  Ecclesiam,el  ad 
operapietatisedendainflammet.  653.  c-e. 

Uenricus,  Rex  Francorum,  Teodemerense 
castrum  in  pago  Carnotensi  noviter  à  Cuazone 
constructum  obsidct,  paucis  dicbus  ante  conse- 
crationemPhilippi  filii  sui.  431.  b.  602.  n. 
Eodem   tempore  autoritate  sua  firmat  .^uoque 


hij 


INDEX 


sigillo  munit  Chartas  a  Comitibus  Telbaldo 
Blesensi  et  Gaufrido  Andegav.  pro  Majori 
Monast.  oxpeditas.  431 .  b.  602.  n.  Philip- 
pum  filium  suuni,  cor.gregatis  Francorum  Pri- 
moribus ,  cunctorum  consilio ,  consortem 
sibt  totius  regni  constituit,  atque  per  manus 
Gervasii  Archiep.  Rem.  coronari  facit.  32. 
33.  283.  d.  Confirmât  Uenricus  donationem 
ab  Alberto  S.  Petro  Carnotensi  faclam,  quam 
post  ejus  morlem  corroboravit  Philippus.  602. 
a.  603.  a.  Vitriaci  degens,  postulante  Hu- 
gonc  Milite  suo,  assentit  Uenricus  ut  Eccle- 
siamB.  M.  Ville-mille  dtctam  Monachis  Co- 
lumbensibus  tradat  cum  nonnullis  aliis  bonis, 
atque  hœc  omnia  Diplomate  confirmât.  604.  c. 
Charlam  Albrici  de  Codiciaco  seu  de  Cociaco, 
de  libertate  Altaris  ISovigcnti,  sua  aulori- 
tate  corroborât,  sigilloque  suo  munit.  ASI . 
b-c.  n. 

Philippus  filius  Ucnrici  Régis  X  Cal.  Junii 
die  sancto  Pentecostes,  in  Majore  Ecclesia  Re- 
mensi,  ante  Altare  S.  Maris,  ab  Archiepis- 
cnpo  Gervasio  cor onatur  vivente pâtre.  32.  33. 
291.  d.  292.  c.  319.  c.  344.  b.  367.  c. 
377.  d.  384.  e.  385.  c.  386.  b.  393.  d. 
409.  c.  n.  412.  a-b.  443.  n.  481.  c.  Eo- 
dem  die,  Philippus  prœceptum  facit  de  rébus 
S.  Mariœ,  de  Remensi  Comitatu,  de  rébus 
S.  Remigii,  et  de  cœteris  Abbatiis,  quod  fir- 
mal  et  subscribit.  33.  b.  Subscribit  etiam 
cum  pâtre  suo  Henrico  Chartœ  confirmationis 
bonorum  et  privilegiorum  in  gratiam  Abbatiœ 
Trenorciensis',  cujus  congregationi  confirmât 
licentiam  semper  eligendi  Abbalem  secundîim 
S.  Benedicti  Regulam,  sicul  et  alii  Reges  an- 
tecessores  feceranl.  600.  d. 

Gervasius.  Remensis  Archiep.  constituitur 
summus  Regni  Cancellarius  :  omnes  qui  coro- 
naiioni  Régis  Philippi  adfuerunt,  sumptibus 
suis  excipitplenissimè,  nullum  tamen  ex  dé- 
bita, prœler  Regem.  33.  b-d.  161 .  d.  443.  n. 

Coronationi  Philippi  adsimt  Franciœ,  Bur- 
gundiœetAquilaniœ  ArchiepiscopietEpiscopi. 
22.  (A/.  32.)  159.  d.  n. 

Letzelinus,  Parisiensis ,  et  Fulco,  Ambia- 
nensis  Episcopi,  ad  Guill.  Norman.  Ducem 
missi,  ut  inter  ipsum  et  Uenricum  Franc. 
Regem  pacem  faciant.  364.  a. 

Finis  belli  intestini  quod  inter  Henricum 
Regem  et  Guill.  Norm.  Ducem  diu  durave- 
rat.  431 .  b. 

Guillelmus,  Normanniœ  Dux ,  iratus 
contra  Lanfrancum  Consiliarium  suum,  qui 
nuptiisejus  cum  filia  Comitis  Flandriœcontra- 
dicebat,  eum  à  Curia  sua  aliénât.  Lanfrancus 
Romam  adit,  à  JSicolao  Papa  imperat  ut, 
sublato  inlerdicto  cui  tota  ISeustria  subjecta 
fuerat ,  et  dispensatione  habita  ,  conjugium 
concédât  ;  ea  tamen  lege,  ut  Dux  et  uxor  ejus 
duo  Monasleria  ,  virorum  unum ,  alterum 
mulierum  construant.  430.  c-t.  Dux  Guill. 
cum  magno  et  splendido  comitalu  coronationi 
Philippi  adfuisse  dicitur in Chronicis Norman, 
vernaculè  scriptis.  317.  a.  433.  c. 

Rex  Germaniœ  Natalem  Domini    Worma- 


propre  sceau  les  Chartes  des  Comtes  de  Blois  et 
d'Anjou  en  faveur  de  l'Abbaye  de  Marmoutier. 
431 .  b.  602.  n.  Il  assemble  les  Grands  de  son 
Royaume,  et  de  leur  avis,  il  associe  à  la  Royau- 
té Philippe  son  fils,  qu'il  fait  couronner  par 
Gervais,  Archevêque  de  Reims.  32.  33.  283.  d. 
Il  confirme  une  donation  faite  à  l'Eglise  de  saint 
Pierre  de  Chartres  par  Albert.  Philippe  la  ratifia 
après  la  mort  de  Henri  son  père.  602.  a.  603.  a. 
Henri  étant  à  Vitri,  consent  que  Hugues,  qui 
étoit  un  de  ses  Chevaliers,  donne  à  l'Abbaye  de 
Coulombs  l'Eglise  d'un  lieu  nommé  Ville-mille, 
avec  quelques  autres  biens,  et  confirme  ces  dona- 
tions par  un  Diplôme.  604.  c.  11  approuve  et 
scelle  la  Charte  d'Albéric  de  Coucy  ou  de 
Choisy,  concernant  la  liberté  de  l'Eglise  de 
Nogent.  431 .  b-c.  n. 


Le  23  du  mois  de  Mai,  jour  de  la  Pentecôte, 
l'Archevêque  Gervais  fait  la  cérémonie  du  cou- 
ronnement de  Philippe,  fils  du  Roi  Henri,  devant 
l'Autel  de  Notre-Dame,  dans  la  grande  Eglise  de 
Reims.  32.  33.  291.  d.  292.  c.  319.  c.  344.  h. 
367.  c.  377.  d.  384.  e.  385.  c.  386.  b.  393.  d. 
409.  c.  n.  412.  a.  b.  443.  n.  481.  c.  Le  même 
jour  Philippe  signe  une  Ordonnance  concernant 
les  biens  de  Notre-Dame  et  le  Comté  de  Reims, 
ceux  de  S.  Rémi  et  des  autres  Abbayes.  33.  b. 
Il  signe  encore  avec  son  père  Henri  la  Charte 
de  confirmation  des  biens  et  des  privilèges  de 
l'Abbaye  de  Tournus,  et  il  conserve  à  la  Com- 
munauté la  liberté  que  les  Rois  ses  prédécesseurs 
lui  avoient  laissée,  d'élire  son  Abbé  suivant  la 
Règle  de  S.  Benoit.  600.  d. 

Gervais,  Archev.  de  Reims,  est  établi  Grand 
Chancelier  du  Royaume  :  il  reçoit  à  ses  frais,  et 
avec  magnificence,  tous  ceux  qui  assistent  au 
couronnement  de  Philippe,  et  cela  sans  y  être 
obligé,  excepté  pour  le  Roi-  33.  b-d.  161.  cl. 
443.  n. 

Les  Archevêques  et  les  Evêques  de  France, 
de  Bourgogne  et  d'Aquitaine,  au  nombre  de  22, 
(32  selon  d'autres),  assistent  au  sacre  de  Philippe. 
159.  rf.  n. 

On  envoie  Letzelin,  Evêque  de  Paris,  et  Foul- 
que d'Amiens,  auprès  de  Guillaume,  Duc  de 
Normandie,  pour  traiter  de  la  paix  entre  ce  Prince 
et  le  Roi  de  France.  364.  a. 

Fin  de  la  guerre  intestine  qui  avoit  duré  long- 
tems  entre  le  Roi  Henri  et  Guillaume,  î)uc  de 
Normandie.  431 .  b. 

Guillaume,  Duc  de  Normandie,  éloigne  de  sa 
Cour  Lanfranc  son  Conseiller,  dont  il  étoit  mé- 
content parce  qu'il  blâmoit  son  mariage  avec  la 
fille  du  Comte  de  Flandre.  Lanfranc  va  à  Rome, 
et  obtient  du  Pape  Nicolas  la  levée  de  l'interdit 
que  le  S.  Siège  avoit  jette  sur  toute  la  Normandie,, 
et  la  dispense  nécessaire  aux  deux  Epoux,  à 
condition  qu'ils  fonderoient  deux  Monastères, 
un  pour  les  hommes  et  l'autre  pour  des  fem- 
mes. 430.  c-d.  Les  Chroniques  de  Normandie 
écrites  en  François  racontent  que  le  Duc  Guill. 
assista  au  couronnement  du  Roi  Philippe,  avec 
une  suite  nombreuse  et  magnifique.  317.  a. 
343.  c. 

Le  Roi   de  Germanie  célèbre  la  fête  de  Noël 


CHRONOLOGIGUS. 


Ixiij 


à  Worms.  Le  Synode  qu'on  avoit  indiqué  d.ins 
cette  ville,  n'a  pas  lieu,  à  cause  de  la  peste  qui 
ravageoit  la  Gaule  Belgique.  62.  b. 

S.  Edouard ,  Roi  d'Angleterre,  donne  à 
l'Abbaye  de  S.  Denis  en  France,  le  village  de 
Teinton  dans  le  Comté  d'Oxford,  avec  l'exemp- 
tion de  tous  droits.  655.  d-e. 

Le  corps  de  S.  Maixent  exposé  à  la  vénéra- 
tion du  public  :  on  lui  élevé  un  nouveau  Tom- 
beau, dont  on  fait  la  Dédicace  le  2  d'Octobre. 
219.  d. 

Arduin,  Evéque  de  Langres ,  donne  deux 
Prébendes  à  l'Abbaye  de  Béze,  en  présence  d'Al- 
béron,  Abbé  de  Dijon.  203.  d. 

Ide  femme  d'Eustache,  Comte  de  Boulogne, 
introduit  des  Chanoines  dans  l'Eglise  qu'elle 
avoit  fondée  à  Lens.  384.  n. 

Les  Religieux  de  l'Abbaye  de  S.  Evroul  pré- 
sentent au  Duc  de  Normandie  Guill.  Robert  de 
Grentemaisnil  qu'ils  avoient  élu  pour  Abbé.  Le 
Duc  lui  donne  l'investiture  du  temporel  par  la 
Crosse  d'Yve,  Evéque  de  Séez  ;  et  Guillaume, 
Evêque  d'Evreux,lui  confère  la  jurisdiction  spiri- 
tuelle par  la  Cérémonie  de  la  bénédiction,  le  21 
de  Juin.  228.  a-6. 

Jungumaire  est  fait  Abbé  de  Quimperlai. 
372.  a. 

Mort  de  Giraud  de  Gordon,  Evéque  de  Péri- 
gueux,  le  21  de  Mars.  287.  d.  De  Thierri ,  Abbé 
de  S.  Aubin  d'Angers.  287.  e. 

Le  8  Septembre,  mort  de  Luitpold  ou  Léo- 
pold  ,  Moine  de  Fulde  ,  et  Archevêque  de 
Mayence  :  Sigefroi,  Abbé  de  Fulde,  lui  succède. 
74.  a. 

Une  multitude  de  Couleuvres  s'assemblent 
de  tous  côtés  dans  le  Brabant  près  de  Tournai, 
et  donne  le  spectacle  d'un  combat  extraordi- 
naire :  il  y  en  a  beaucoup  de  tuées  de  part  et 
d'autre.  Les  vaincues  vont  se  réfugier  dans  le 
creux  d'un  arbre  ;  les  vainqueurs  les  poursuivent 
avec  d'horribles  sifflements.  On  allume  des  feux 
autour  de  ces  reptiles,  et  on  les  fait  tous  périr. 
165.  a. 

Grande  mortalité  sur  les  hommes  et  sur  les 
troupeaux.  22.  b. 

l'an  1060  de  J.  C. 

Henri  I,  Roi  de  France,  bâtit  une  Eglise  en 
l'honneur  de  S.  Martin,  auprès  des  murs  de  la 
ville  de  Paris.  159.  c.  410.  b.  563.  d-e.  Il  donne 
cette  Eglise  à  des  Chanoines  Réguliers.  291 .  n. 
L'Eglise  de  l'Abbaye  S.  Martin,  située  devant 
la  porte  de  Paris,  ayant  été  détruite,  le  Roi  la 
rebâtit  plus  grande  qu'elle  n'étoit  ;    il  y   ajoute 

f)lusieurs  dons,  et  y  place  des  Chanoines  Régu- 
iers  ;  il  exempte  à  perpétuité  de  tous  droits 
Royaux  l'Autel,  et  toute  l'Abbaye  avec  sa  double 
enceinte,  tant  intérieure  qu'extérieure.  605.  ce. 
n.  Il  nomme  Ingélard  Abbé  de  cette  Eglise. 
605.  n.  Il  donne  pouvoir  aux  Chanoines  d'élire 
un  autre  Abbé  après  la  mort  d'Ingélard.  606.  a. 
A  la  sollicitation  d'Imbert,  Evéque  de  Paris,  il 
fait  grâce  à  un  Chevalier  nommé  Milon,  coupable 
d'un  très-grand  crime  envers  sa  personne  Royale. 
605.  d. 

Henri,  Roi  guerrier,  qui  s'étoit  rendu  très- 
illustre  par  sa  bravoure  et  par  la  force  de  ses 


tiœ  célébrât.  Synodus  ibi  indicla,  ad  effec- 
tum  non  pervenit,  ob  grassantem  in  Gallia 
Delgica  pestilentiani.  62.  b. 

S.  Eduardus,  Angl.  Rex,  villam  quam- 
dam,  nomine  Teintunam  seu  Tengetum,  in 
Comilalu  Oxoniensi  sitam,  eamdemque  abomni 
negotio  liberamelimmunrm.  Diplomate  confert 
AbbatiœS.  Dionysii  in  Francia.  655.  d-e. 

B.  Maxentii  corpus  oslensum  :  conditur  et 
sepulchrum  novum,  quod  VI  ISon.  Octob.  de- 
dicatur.  219.  d. 

Arduinus,  Liiigonens.  Episc.  dat  Besuensi 
Monasterio  duas  Prœbendas,  in  prœsentia  Al- 
beronis,  Divionensis  Abbatis.  203.  d. 

Ida  uxor  Eustachii,  Comilis  Bolon.  in- 
troducit  Canonicos  in  Ecclesiam  à  se  conditam 
apud  Lensium.  384.  n. 

Ulicenses  Monachi  Robertum  de  Grente- 
maisnilio  à  se  electum  Abbatem  Guillelmo 
Diici  prœsenlant:  Dux  pcr  Cambulam  honis 
Episc.  Sagiensis  exleriorem  Abbatiœ  potesta- 
tem  Roberlo  traditj  Guillclmus  vero  Ebroicens. 
Episc.  interiorem  animarum  curam  per  Ponli- 
ficalem  benedictionem  spirilualiter  ipsio  om- 
mendat  XI.  Cal.  Julii.  228.  a-b. 

Jungumarius,  Abbas  Kenjperlegii  prœfici- 
tur.  372.  a. 

Giraldus  de  Gordonio  Episc.  Petragor. 
obit  XII  Cal.  Aprilis.2S7.  d.  Theodericus, 
Abb.  S.  Albini  Andeg.  h  vivis  excedit.  287. e. 

VI  Id.  Sept,  obit  Luitpoldus  scu  Leopol- 
dus,  Monac.  Fuldens.  et  Moguntinus  Archiep. 
succedit  Sigefridus,  Abbas  Fuldensis.  74.  a. 

In  pago  Bracbatensi,  juxta  Tornacum,  mul- 
titudines  Cohibrorum  altrinsecus  congregatœ, 
prodigioso  prœlio  inter  se  concurrunt  :  multis 
utrimque  occisis,  victa  pars  in  cavo  arboris  se 
abscondit  ;  altéra  pars  insequens  cum  sibilo 
circumslrepit,  donec  circumjecto  igné  ah 
hominibus  omnes  concremanlur.  165.  a. 


Magna  hominum  morlalitas,  et  pestis  pe- 
corum.  22.  b. 

Anno  Chr.    1060. 

llenricus  I,  Franc.  Rex,  prope  mœnia  Pa- 
risiacœ  urbis  Ecclesiam  construit  in  honore 
S.  Martini.  159.  c.  410.  b.  563.  d-e.  Ec- 
clesiam S.  Martini  à  CampisconferlCanonicis 
regulari  conversatione  Dco  famulanlibus. 
291.  n.  Ecclesiam  Abbatiœ  S.  Martini ,  ante 
Paris,  urbis  par tam  posilœ,  ovinino  deletam, 
ampliorem  restituit,  quam  Canonicis  Regula- 
ribus  tradit,  multis  donis  ex  suo  additis  :  ai- 
tare  Basilicœ,  ipsamque  Abbatiam,  tam  intra 
munitionis  ipsius  ambilum,  quam  extra  in 
procinctu  illius,  ah  omni  regio  jure  in  perpe- 
tuuni  jubet  esse  libéra.  605.  c-e.  n.  Abba- 
tem prœficit  Ingelardum.  605.  n.  Qiioobeunle, 
facidtatem  alium  eligendi  Canonicis  dimittit. 
606.  a.  Militcm  quemdam  Milonem  nomine, 
adversùm  se  magni  reum  criminis,  precibus 
ImberliPûris.  Prœsulis,  absolvit.  605.  d. 

llenricus,  Rex  helliger,  virlule  armisque 
potcntissimus ,  per  annos  XXIX  post  obitum 


Ixiv 


INDEX 


patris,  regno  Francorum  strenuè  gttbernato, 
morilur  pridic  Nonas  Augusti.  22.  b.  30.  a. 
85.  b.  138.  a.  U2.  b.  n.  157.  e.  169.  d. 
216.  a.  220.  a.  222.  e.  283.  d.  287.  a. 
291.  d.  292.  c.  293.  a.  294.  e.  345.  348. 

d.  349.  c.  363.  c.  377.  d.  379.  b.  382.  b.  n. 
385.  a.  c.  386.  b.  393.  d.  409.  c.410.b.e. 
412.  a-b.  415.  d.  431.  c.  486.  c-d.  n. 
529.  c.  Reœ  Ilenricus ,  mullis  devictis, 
plenus  dierum,  in  civitate  Parisii  obit  morte 
communi.  113.  b.  Reœ  fortis  in  hello,  mori- 
lur apud  Vilriacum  castrum  in  Bieria  silva, 
nunc  Fonlis-Blaudi.  161.  d.  n.  197.  d.  n. 
212.  n.  Ilenricus  Miles  strenuus  et  bonus, 
potionis  haustu  interit.  175.  c.  357.  c.  Post 
militas  probitates  quitus  in  regno  gloriose  vi- 
guit,  à  Joanne  Medico  Carnotensi,  qui  surdus 
cognominabatur ,  potionem  accipit  :  in  crasti- 
num  obit.  229.  c.  Causa  corpareœ  salutis,  à 
Joanne  Medicorum  peritissimo  potionem  acci- 
pit :  veneno  nimiam  sitim  inferente,  dum 
Medicus  abesset,  bibit  ante  purgationem  ; 
unde  nimis  infîrmatus,  obit  eodem  die,  post 
sacrœ  Eucharisfice  perceptionem.  48.  e.  Très 
habuit  filios ,  Philippum,  Roberlum  et  Hu- 
gonem  Magnum,  Comitem  Viromand.  357.  c. 
Duos  relinquit  filios,  Philippum  Regem,  et 
Hugonem  Ducem,  Magnum  vocatum.  220.  a. 
Philippum  filium  suum  heredem  conslituit, 
quem  tutelœ  Balduini  Jnsulani  Fland.  Comitis 
commendat.  48.  e.  1 59.  e.  229.  c.  357.  c. 
Sepelitur  in  Basilica  S.  Dionysii  cum  pâtre, 
avo  etatavo.  197.  d.  213.  b.  219.  c.  382. 
b.  n.  385.  a-c.  386.  b.  393.  d.  409.  c. 
410.  b.  412.  a.  431.C. 

Philippus,  filius  Henrici primogenitus,  pa- 
trisuccedit.  165.  a.  202.  d.  212.  a.  213.  b. 
216.  a.  220.  a.  222.  e.  294.  e.  312.  a. 
319,  c.  363.C.  377.  d.  379.  b.  410.  b-e. 
412.  a-b.  415.  d.  486.  c-d.  n.  Philippus, 
adhucpuer,  Regnum  cum  maire  gubcrnandum 
suscipit.  22.  b.  Coadjuvante  fratre  suo  Hu- 
gone  Magfio,  régnât.  3U5.  d.  Uenrico  succe- 
dens  in  fans  ;  pax  inter  eum  et  Guillelmum, 
Normanniœ  Comitenif  componitur.  85.  b. 
Philippus,  adhuc  puer,  Balduino  Fland.  Co- 
miti  cuslodiendus  cumregno  traditur.  132.  d. 
159.  e.  197.  d.  212.  c.  Balduinus,  Fland. 
Cornes,  Philippum  nobiliter  et  fîdeliter  edu- 
cat,  reynumque  strcnuh  régit  et  défendit.  1 59. 

e.  295.  a.  348.  d.  385.  d.  386.  b.  388.  e. 
412.  c.  563.  e. 

Anna  ,  Franc.  Regina ,  Diplomati  Henrici 
pro  S.  Martino  de  Campis  subscribit.  606. 
a-b.  Eadem,  regiœ  Chartœ Philippipro  S,  Lu- 
ciano,  cum  Rodulfo  Comité  subscribit,  datœ 
Silvanectis  anno  Régis Philippi primo.  377.  n. 

Gervasius,  Remensis  Archiep.  ad  Papam 
Nicolaum  II  scribit,  gratiasagens  quàd  Le- 
gatos  suos  bénigne  exceperit,  unum  ex  iis 
visitaverit  infirmum,  mortuumque  sepelicrit. 
Magnum  ex  morte  Régis  Henrici  conceptum 
dolorem  manifestât,  metumque  ne  divisiones 
regnum  perturbent.  Papam  malevolis  detrac- 
tionibus  contra  se  prœventum  omnimodis  pla- 
care  nititur.  Adventuro  in  Franciam  débitas 
honores  pollicetur.  Mentionem  facit  suspen- 
sionis  et   tnterdicti  quibus  Gallia   tune  tem- 


armes,  meurt  le  4  d'Août,  après  avoir  bien 
gouverné  le  Royaume  de  France  l'espace  de  29 
années,  depuis  la  mort  de  son  père.  22.  b.  30.  a. 
85.  b.  138.  a.  etc.  Henri  meurt  à  Paris,  d'une 
mort  commune,  après  avoir  remporté  plusieurs 
victoires,  étant  assez  avancé  en  âge.  113.  b.  Ce 
Roi  giand  guerrier  meurt  au  château  de  Vitry, 
dans  la  forêt  de  Bierre,  aujourd'hui  la  forêt  de 
Fontaine -Bleau.  161.  d.  n.  197.  d.  n.  212.  n, 
Henri,  bon  Roi  et  bon  Général  d'armée,  meurt 
d'une  potion.  175.  c.  357.  c.  Après  avoir  régné 
avec  beaucoup  de  probité,  et  s'être  acquis  beau- 
coup de  gloire  ,  il  meurt  le  lendemain  d'une 
médecine  que  lui  avoit  donnée  Jean,  surnommé 
le  Sourd,  Médecin  de  Chartres.  229.  c.  S'étant 
trouvé  incommodé,  un  très-habile  Médecin,  nom- 
mé Jean,  lui  donne  une  médecine  :  ce  remède 
l'ayant  fort  altéré,  et  le  Médecin  étant  absent, 
on  lui  donne  à  boire  avant  l'effet  du  remède  ; 
ce  qui  augmente  le  mal  au  point  qu'il  en  meurt 
le  même  jour,  après  avoir  reçu  le  Sacrement  de 
l'Eucharistie.  48.  e.  Henri  a  eu  trois  fils,  Phi- 
lippe, Robert  et  Hugue  le  Grand,  Comte  de 
Vermandois.  357.  c.  Il  en  laisse  deux  en  mou- 
rant, le  Roi  Philippe,  et  le  Duc  Hugue,  nom- 
mé le  Grand.  220.  a.  Il  nomme  Philippe  son 
successeur,  et  le  met  sous  la  tutéle  de  Baudouin 
de  l'Isle,  Comte  de  Flandre.  48.  e.  159.  e. 
229.  c.  357.  c.  Il  est  enterré  dans  la  Basili- 
que de  S.  Denis  avec  son  père,  son  ayeul  et 
son  bisayeul.  197.  d.  213.  b.  219.  c.  382.  b.  n. 
385.  a-c  386.  b.  393.  d.  409.  c.  410.  b.  412.  a. 
431 .  c. 


Philippe,  fils  aîné  de  Henri,  succède  à  son 
père.  165.  a.  202.  d.  212.  o.  etc.  Philippe, 
encore  enfant,  règne  avec  sa  mère.  22.  b.  Il 
règne  avec  le  secours  de  Hugue  le  Grand  son 
frère.  345.  d.  Au  moment  qu'il  succède  à  Henri, 
il  fait  la  paix  avec  Guillaume,  Comte  de  Nor- 
mandie. 85.  b.  On  donne  la  tutelle  du  jeune 
Roi  Philippe  et  l'administration  du  Royaume  à 
Baudouin,  Comte  de  Flandre.  132.  d.  159.  e. 
197.  d.  212.  c.  Baudouin,  Comte  de  Flandre, 
remplit  sa  charge  de  tuteur  avec  beaucoup  de 
grandeur  d'ame  et  de  fidélité  ;  il  gouverne  le 
Royaume  avec  sagesse  ;  il  le  met  en  sûreté  con- 
tre ses  ennemis.  159.  e.  295.  a.  etc. 


Anne,  Reine  de  France,  souscrit  le  Diplôme 
du  Roi  Henri  pour  S.  Martin  des  Champs.  606. 
a-b.  Elle  signe  avec  le  Comte  Raoul,  un  Di- 
j)lôme  en  faveur  de  S.  Lucien,  donné  à  Senlis  la 
première  année  du  règne  de  Philippe.  377.  n. 

Gervais_,  .irchev.  de  Reims,  écrit  au  Pape 
Nicolas  II,  pour  le  remercier  d'avoir  reçu  ses 
Députés  avec  bonté,  des  visites  qu'il  avoit  faites 
à  l'un  d'eux,  qui  étoit  tombé  malade,  et  de 
l'avoir  enseveli.  Il  déclare  dans  cette  lettre  que 
la  mort  du  Roi  Henri  lui  donne  beaucoup  de 
chagrin,  et  qu'il  craint  fort  que  les  divisions  ne 
troublent  l'Etat.  Il  n'épargne  rien  pour  appaiser 
le  Pape,  qu'on  avoit  prévenu  contre  lui  par  des 
discours  calomnieux.  Il  lui  promet  de  lui  rendre 
tous  les  honneurs  qui   lui   sont   dûs,  lorsqu'il 

viendra. 


CHRONOLOGICUS. 


Ixv 


viendra  en  France.  Il  fait  mention  de  l'interdit 
dont  la  France  étoit  alors  frappée.  498.  c-e. 
499.  a-c. 

Geoffroi  Martel  étant  à  Angers  le  jour  de  la 
Pentecôte,  il  y  fait  Chevalier  Foulque  son  ne- 
veu, âgé  de  dix-sept  ans  ;  il  lui  donne  la  Sain- 
tonge.  138.  a.  Il  partage  ses  Etats  aux  enfans 
d'Aubery,  Comte  de  Gâtine  ou  du  Gâlinois, 
qui  étoient  ses  neveux  ;  il  donne  la  Touraine  à 
Geofroi  le  Barbu  avec  Chàteau-Landon  (selon 
d'autres  le  château  de  Loudun)  ;  à  Foulque  Ré- 
chin  l'Anjou  avec  la  ville  de  Saintes.  220.  a. 
231.  a.  270.  c-d.  348.  h.  n.  Il  se  fait  Moine  à 
S.  Nicolas  d'Angers.  138.  b.  220.  a.  349.  c.  Il 
meurt  le  14  de  Novembre.  85.  b.  138.  b.  etc. 
Il  meurt  subitement.  270.  d.  On  l'enterre  dans 
l'Abbaye  de  S.  Nicolas,  qu'il  avoit  fondée.  271 . 
b.  348.  a.  n.  647.  b-c. 

Geofroi,  Duc  d'Aquitaine ,  assiège  Hugue 
de  Luzignan  dans  son  château  :  le  8  d'Octobre 
Hugue  est  tué  à  la  porte  du  château  par  les 
gens  du  Duc  ;  son  fils  qui  fut  nommé  Hugue  le 
Diable,  lui  succède.  220.  o. 

Brouilleries  entre  les  Normans  et  les  Ange- 
vins. 226.  b. 

Thibaudj  Comte  de  Champ,  brûle  le  château 
de  Croicy.  292.  c. 

Le  21  Avril,  nouvel  incendie  du  Monastère  de 
S.  Martial  et  du  château  de  Limoges.  431 .  c. 

Raimond  d'Arnaud  Dantin  vaincu  par  Ponce 
Abbé  de  Simorre.  431 .  d. 

Le  Comte  Gautier,  fils  de  Drogon ,  Comte 
d'Amiens,  donne  l'Eglise  de  Lédoncour  à  l'Ab- 
baye de  S.  Pierre  de  Chartres.  433.  n. 

Par  lettres  d'Isembert,  Evèque  de  Poitiers,  un 
gentilhomme,  nommé  Hugue,  donne  à  l'Abbé 
Guillaume  et  aux  Moines  de  Tournus  trois  Eglises 
dans  le  château  de  Loudun,  qu'il  tenoit  en  fief 
de  Geofroi,  Comte  d'Anjou.  138.  n. 

Les  fils  de  Tancrede ,  Comte  des  Normans, 
passent  dans  l'isle  de  Sicile.  140.  n.  230.  d-e. 

S.  Anselme,  né  d'une  noble  famille  de  la 
ville  d'Aoust,  aux  frontières  de  la  Bourgogne  et 
de  la  Lonibardie,  instruit  de  la  réputation  de 
Lanfranc,  Moine  et  Professeur  dans  l'Abbaye  du 
Bec,  abandonne  sa  patrie  et  la  riche  succession 
de  sa  mère,  pour  venir  auprès  de  lui  avec  quel- 
ques Clercs.  Lanfranc  et  l'Archev.  de  Rouen 
Maurile  lui  conseillent  de  prendre  l'état  Mo- 
nastique, ce  qu'il  fait  dans  l'Eglise  du  Bec  à 
l'âge  de  27  ans.  167.  b.  n.  349.  a.  432.  b.  Dom 
Mabillon,  et  après  lui  les  Auteurs  de  la  Gaule 
Chrétienne,  placent  ce  fait  à  l'année  précédente. 
1059. 

Godefroi,  fils  d'Eustache,  Comte  de  Bou- 
logne, et  de  Mathilde  de  Louvain,  oncle  de  Go- 
defroi de  Bouillon,  gouverne  l'Eglise  de  Paris, 
depuis  l'année  1060,  jusqu'à  1092.  149. 7i. 

Dédicace  de  l'Eglise  de  Moissac,  dans  une 
célèbre  Assemblée  d'Evéques.  431 .  c-d.  n. 

Ranulfe  nommé  Abbé  du  Mont-S.  Michel. 
256.  a. 

Gualeran,  Abbé  de  S.  Vannes  de  Verdun, 
en  revenant  de  Rome,  tombe  malade  à  Mon- 
tieramé,  et  y  meurt  le  26  de  Juin  :  Grimold  lui 
succède.  146.  d.  n.  345.  d.  413.  c.  n.  431.  e. 
Gualeran  meurt  de  poison.  65.  n. 

Tome  XI. 


poris  erat  affecta.  498.  c-e.  499.  a-c. 


Gaufridus  Martellus  nepotem  suum  Fulco- 
nem  17  annorum  Mililem  ornât  in  civitale 
Andcgavensi,  die  Pentecosles,  pagum  Santo- 
nicumipsi  committil.  138.  a.  Nepotibus  suis 
fiiiis  Alberici  Contracli,  Comitis  de  Gastina, 
terram  suam  distribuil ,  Gaufrido  Barbato 
totam  Turoniam  cum  Landonensi  castro  {al. 
Losdunensi)  et  Fulconi  Rechin  Andegaviam  et 
Sanlonas.  220.  a.  231.  a.  270.  c-d.  348. 
b.  n.  Fil  Monachus  S.  Nicolai  Andegav.  138. 
b.  220.  a.  349.  c.  Moritur  18  Cal.  Decemb. 
85.  b.  138.  b.  169.  d.  220.  a.  231.  a.  270. 
c-d.  287.  a.  372.  a.  412.  d.  431 .  c.  Morbo 
repentino  defungitur.  270.  d.  Sepelitur  in  Ab- 
batia  S.  Nicolai  quam  œdificaverat.  271 .  b. 
348.  a.  n.  647.  b-c. 

Gaufridus  ,  Dux  Aquitan.  Ilugonem  de 
Liziniaco  obsidet  in  castello  sua  :  Milites 
Ducis  ad  portam  castelli  Hugoncm  occidunt 
8  Idus  Octob.  Hugo  fîlius  ejus,  qui  Diabolus 
vocatus  est,  patri  succedil,  220.  a. 

Simultatcs  oriuntur  inter  Normannos  et 
Andegavens.  226.  b. 

Crociacum  castrum  à  Theobaldo ,  Comité, 
concrematur.  292.  c. 

Monast  S.  Martialis  et  castrum  Lemovic. 
XI  Cal.  Maii  iterùm  cremata.  431 .  c. 

Raimundus-Arnaldi  Dantin  victus  à  Pon- 
tio  Simorr.  Abbate.  431 .  d. 

Walterius,  Com.  (îlius  Drogonis,  Ambian. 
Comitis ,  Ecclesiam  Ledonis-curiœ  S.  Petro 
Carnut.  concedit.  433.  n. 

Hugo,  vir  nobilis,  très  Ecclesias,  quas  in 
Castro  Lausdunensi  de  feodo  Gaufridi,  Comitis 
Andegav.  tenebat,  Monachis  Trenorc.  tribuit 
in  manu  Guillelmi  Abbatis ,  per  litleras 
Isemberti  Pictav .  Episcopi.  138.  n. 

Filii  Tancredi,  Comitis  Normannorum,  ad 
insulam  Siciliœ  transeunt.  140.  n.  230.  d-e. 

5.  Anselmus,  nobili  prosapiâ  oriundus  in 
Augusla  civitate,  quœ  confînis  est  Burgundiœ 
et  Longobardiœ ,  audiens  famam  Lanfranci 
Monachi  Beccensis,  et  scholas  ibidem  regentis, 
spretâ  patriâ  et  matris  hereditate  multimodâ, 
cumquibusdamClericisadeumvenit.fMnfranci 
etMaurilii Rothomag.  Archiep.  consilio  in  Bec- 
censi  Ecclesia  habilum  Monast.  suscipilœtatis 
suœ  anno  XXVII.  167.  b.  n.  349.  a.  432.  b. 
Mabil.  et  post  eum  Gai.  Chr.  Aulores  hoc 
an.  1059factum  scribunt. 


Godefridus,  fîlius  Eustachii ,  Bolon.  Co- 
mitis et  Malhildis  Lovan.  palruus  Godefridi 
Bullion.  Ecclesiam  Parisiensem  régit  ab  an. 
1060,  ad  an.  1092.  149.  n. 

Moisiacensis  Basilica  dedicalur  in  celebr 
Episcopor.  Conventu.  431.  c-d.  n. 

Ranulfus  fit  Abbas  Montis  S.  Michaelis. 
256. a. 

Walerannus,  Ab.  S.  Vitoni  Virdun.  Româ 
rediens,  apud  Aremari  Monasterium  VI  Cal. 
Jul.  decidil  :  succedit  illi  Grimoldus.  146. 
d-n.  345.  d.  413.  c.  n.  431 .  e.  Vencnoperiil 
Waler.  65.  n. 


Ixvj 


INDEX 


Hugo  Floriac.  Abbas  electus,  loco  Rainerii 
defunci).  483.  n. 

Moritur  Duduc,  W illensis  Episc .  cuisucce- 
dil  Gisa,  liegts  C'pdlams.  312.  a. 

Walterus  Lotharingus ,  Edgilhœ  Beginœ 
Capellanvs,  Prœsul  fit  llerefordensis.  312.  a. 

Non  mullà  post  mortcm  Henrici  Régis,  Stella 
Comètes  appar et.  175.  c. 

Mortalilas  mnltos  extinguit.  Ilyems  satis 
dura  et  nivosa  plus  solito  prolixa,  frumenti 
vinique  maximum  affert  damnum.  Famés mul- 
tos  consumit.  22.  b. 

Circa  hune  annum  obit  Arnaldus  Magalo- 
nensis  Episcopus.  A54.  n. 

Hoc  pariler  anno,  vel  circiter,  magnum 
Avenione  Concilium  habetur  à  S.  Utigone 
Cluniac.  Nicolai  II  Summi  Pontifias  Legato, 
in  quo  Gerardus  eligitur  Sistaricensis  Episc. 
494.  d.  n.  Concil.  illud  omissum  est  in 
Concil.  Collert. 

JSicolaus  II  Papa,  litteris  ad  Clerum  ac  po- 
puliim  Sistaricensem  directis ,  à  se  consecra- 
liim  eorum  Episcopum  Gerardum  commendat. 

494.  d-n.  Varia  docet  ad  Ecclesiasiicam  dis- 
ciplinam  spectantia  ;  ex  quibus  liquet  d  sacris 
Ordinibus  arceri,  qui  uxorem  non  virginem 
duxerant,  illiteralos,  aut  aliquâ  parle  cor- 
poris  vitiatos,  quœ  publicœ  addicti  fuerant 
pœnitentiœ,  negoliis  civilibus  implicitos,  cui- 
libet  conditioni  obnoxios,  mate  notatos ,  et 
Afros  apud  quos  grassabatur  Manicheismus  et 
error  rebaptisanlium.  494.  e.  495.  a.  Ex  ea 
Epistola  reddituum  Ecclesiœ  divisionem  co- 
gnoscimus  in  quatuor  partes  quarum  una  ad 
Episcopum,  secunda  ad  Clericorum  sustenta- 
tionem,  tertia  ad  pauperes  et  peregrinos, 
quarta  ad  Ecclcsiarum  fabricas  pertinebant. 
Presbytorum  et  Diaconorum  ordinationibus 
assignata  tempora  ,  itemque  usum  Baptismi 
non  conferendi,  nisi  in  festivitatibus  Paschœ 
et  Pentecosles ,  prœterquàm  urgente  morti 
periculo ,    commémorât    Summus    Pontifex. 

495.  a-b.  Àliâ  Epistola  Ruthenensem  Com. 
horlatur  ut  Ecclesiarum  et  Pauperum  sil  de- 
fensor,  ac  Monasterio  Virdun.  possessiones 
aliquas  restituât.  654.  b-d. 


Gozechinus  Scholasticus ,  in  Epistola  ad 
Valcherum  Scholasticum,  causis  expositis  cur 
relictâ  Leodiensi  scholâ  Mogiiniiam  secesserit , 
Leodii  ac  Moguntiœ  situm  graphice  depingit  ; 
sœculi  sui  mores,  scientiarum  neglectu,  amore 
novitatis,  hœreseum  ac  prœcipuè  Berengarii 
labe,  defectu  fidei,  Magistratuum  avariliâ 
et  iniquitate,  simulatione  aliisque  viliis  cor- 
ruptos  déplorât.  500.  501.  502.  503. 


Anno  Chr.  1061. 
NicolausII  Papa  die  22  Julii  obit.  146.  d. 
n.  229.  d.  n.  262.  d.  643.  e.  Anselmus, 
Lucensis  Episcopus,  post  Nicolaum  Papa  or- 
dinatus,  Alexander  II  vocalur.  23.  c.  n. 
U6.  d.  n.  229.  d.  262.  d.  344.  b.  n.  415. 
d-e.  643.  e. 


Iliigue  élu  Abbé  de  Fleury,  après  la  mort  de 
Rainier.  483.  n. 

Mort  de  Duduc,  Evêque  de  Wye  ou  de  Velles  : 
Gisa,  Chapelain  du  Roi  lui  succède.  312.  a. 

Gautier  Lorrain,  Chapelain  de  la  Reine  Edgi- 
the,  nommé  a  l'Evêché  d'IIereford.  312.  a. 

On  voit  une  Comète  peu  de  tems  après  la  mort 
du  Roi  Henri.  175.  c. 

Mortalité  considérable.  La  rigueur  du  froid, 
les  neiges  et  la  longueur  de  l'hiver  font  beau- 
coup de  tort  aux  bleds  et  aux  vignes.  La  famine 
fait  périr  beaucoup  de  monde.  22.  b. 

Arnaud,  Evêque  de  Maguelone,  meurt  aux 
environs  de  cette  année.  454.  n. 

Cette  année ,  ou  environ,  Hugue,  Abbé  de 
Cluni,  Légat  du  Pape  Nicolas  II,  tient  un  Con- 
cile à  Avignon,  dans  lequel  Gérard  est  élu  Evê- 
que de  Sisteron.  494.  d.  n.  Ce  Concile  est  omis 
dans  les  Collections  des  Conciles. 

Le   Pape  Nicolas    II   écrit  au    Clergé  et  au 
peuple  de  Sisteron  pour  leur  recommander  Gé- 
rard leur  Evêque,  qu'il  avoit  consacré.  494.  d.  n. 
Cette  lettre  contient  beaucoup  de  choses  sur  la 
discipline  de  l'Eglise  ;  entr'autres,  qu'on  ne  doit 
point  admettre    aux    Ordres    sacrés    ceux   qui 
étant  mariés,  n'avoient  pas  épousé  une  vierge, 
les   gens    sans  lettres,    les   estropiés,    les  gens 
qui  avoient  été  soumis  à  la  pénitence  publique, 
ceux  qui   étoient  dans  les  charges   civiles,    ou 
dans  quelque  espèce   de  condition   servile,   les 
gens  mal  notés,  et  les  Africains  mfectés  de  l'hé- 
résie des  Manichéens  et  des  Anabaptistes.  494. 
e.  495.  a.  On  voit  dans  cette  lettre  que  les  re- 
venus des  Eglises  étoient  distribués  en   quatre 
parties,  dont  une  pour  l'Evêque,  une  pour  les 
Clercs,    la  troisième  pour  les  pauvres   et  pour 
les  voyageurs,   la  dernière   appartenoit  aux  fa- 
briques   des  Eglises.  Le  Pape  parle    des   tems 
fixés   pour  les  ordinations  des    Prêtres    et    des 
Diacres,  et  de  l'usage  de  ne  donner  le   Baptê- 
me qu'aux  fêtes  de  Pâques  et  de  la  Pentecôte, 
excepté  le  cas  où  il  y  auroit  danger  de    mort. 
495.  a-b.  Par  une  lettre,   il  exhorte  le   Comte 
de   Rhodes  à  prendre  la    défense    des    Eglises 
et  des    pauvres,    et    à    rendre   au     Monastère 
de  Verdun  les  biens  qu'il  retenoit  injustement. 
654.  b-d. 

Vers  le  même  tems ,  le  Scholastique  Goze- 
chin  écrit  à  Vaucher  autre  Scholastique  :  dans 
cette  lettre,  Gozechin  commence  par  exposer 
les  motifs  qui  lui  ont  fait  abandonner  l'Ecole  de 
Liège  pour  se  retirer  à  Mayence  ;  il  fait  une 
description  exacte  des  villes  de  Liège  et  de 
Mayence  ;  puis  il  gémit  sur  la  corruption  des 
mœurs  de  son  siècle,  qu'il  attribue  au  peu  de 
zélé  pour  les  sciences,  à  l'amour  de  la  nouveau- 
té, aux  hérésies,  et  sur-tout  à  celle  de  Bérenger, 
au  défaut  de  foi,  à  l'avarice  et  à  l'injustice  des 
Magistrats,  au  déguisement  et  à  d'autres  vices 
qui  régnoient  alors.  500.  501.  502.  503, 
Lan  1061   de  J.  C. 

Le  22  de  Juillet  mort  du  Pape  Nicolas  II. 
146.  d.  n.  etc.  Anselme,  Evêque  de  Lucques, 
élu  en  sa  place,  prend  le  nom  d'Alexandre  II. 
23.  c.  n.  146.   d,  n.  etc. 


CHRONOLOGICUS. 


Ixvij 


Alexandre,  devenu  I»ape,  tire  l'Eglise  de  l'es- 
clavage, et  lui  rend  son  ancienne  liberté.  262. 
d.  Il  réprime  l'incontinence  des  Clercs  par  une 
constitution  dont  Hildebrand  fut  le  principal 
auteur.  23.  c.  n.  Il  écrit  des  lettres  pleines  d'a- 
mitié à  Rérenger,  pour  l'engager  à  renoncer  sin- 
cèrement à  ses  erreurs,  et  à  ne  plus  troubler  l'E- 
glise par  des  questions  inutiles  et  dangereuses. 
Bérenger  ne  se  rend  point  à  des  avis  aussi  salu- 
taires ;  il  fait  plus,  il  écrit  au  Pape  une  lettre  ca- 
pable de  le  convaincre  de  tout  son  entêtement. 
529.  e. 

Philippe  I ,  quoique  jeune ,  et  encore  en  tu- 
telle, gouverne  son  Royaume.  283.  d.  Baudouin, 
Marquis  de  Flandres,  Ministre  du  Royaume  de 
France.  358.  b.  Vitri  livré.  3/i4.  b.  n.  358.  b.  n. 

Grande  division  entre  Guillaume,  Duc  de 
Normandie  et  les  Seigneurs  de  ses  Etals.  229.  d. 
Le  Duc  se  livrant  trop  à  la  colère,  prive  de  leurs 
biens  Raoul  de  Toëni,  Ilugue  de  Grentemaisnil 
et  Ernaud  d'Eschaufou,  les  principaux  de  ses 
Chevaliers;  et  sans  qu'ils  fussent  prouvés  cou- 
pables, il  les  force  à  s'expatrier  pour  long-tems. 
229.  e.  Robert,  Abbé  de  S.  Evroul,  est  cité  à 
la  Cour  du  Duc,  pour  répondre  à  de  fausses  ac- 
cusations intentées  contre  lui  :  Robert  connois- 
sant  les  mauvaises  dispositions  de  Guillaume  con- 
tre lui  et  contre  toute  sa  famille,  va  constdter  l'E- 
véque  de  Lisieux,  qui  l'engage  à  passer  en  France, 
d'où  il  va  à  Rome  rendre  compte  de  son  affaire 
au  Pape  Nicolas.  229.  e.  230.  a. 

Les  Nantois  reconnoissent  Hoël  pour  leur 
Comte  :  Les  autres  Bretons  choisissent  pour  leur 
Duc  Eude,  gendre  deConan.  412.  e. 

Bataille  de  Chef-Boutonne  prés  de  Saintes, 
entre  Gui-Geofroi,  Duc  d'Aquitaine  et  Comte 
de  Poitou,  et  Geofroi,  Comte  de  Touraine  avec 
Foulque,  Comte  d'Anjou  son  frère  :  les  deux 
frères  mettent  en  fuite  l'armée  des  Poitevins. 
220.  a-b.  n.  286.  b. 

Henri,  Comte  Palatin  de  Lorraine  ,  tue  sa 
femme  de  sa  propre  main.  62.  b. 

Eusebe,  Evêque  d'Angers,  fait  une  nouvelle 
Dédicace  de  l'Eglise  de  S.  Florent  le  vieux  le  14 
Juin,  le  propre  jour  de  l'ancienne  Dédicace. 
58.  d.  n.  279.  d.  n. 

Jean  est  fait  Evêque  d'Avranches  au  mois  de 
Septembre  :  il  devint  Archevêque  de  Rouen 
dans  la  suite.  379.  b.  n. 

Mort  d'Adralde,  Abbé  de  S.  Germain  des 
Prés  ;  Hubert  lui  succède.  138.  b.  n.  276.  b. 

Giraud  devient  Abbé  de  Tournus  après  la 
mort  de  Guillaume.  112.  c. 

Mort  de  Pierre,  Abbé  de  S.  Victor  de  Mar- 
seille. 432.  a. 

Durand  II  est  chassé  de  l'Abbaye  de  Savigny, 
etDalmacele  remplace.  200.  c.  Ce  dernier,  pour 
se  mettre  à  couvert  des  fureurs  de  la  guerre, 
fortifie  un  domaine  de  l'Abbaye  nommé  la  Bres- 
le  :  il  jette  les  fondemens  d'une  nouvelle  Eglise. 
200.  c. 

Amblard,  Chanoine  de  S.  Pierre  de  Saintes, 
donne  à  l'Abb.  de  Savigny  l'Eglise  de  S.  Pierre 
de  Cosnac,  du  consentement  de  son  père  Am- 
blard Malaterra,  Seigneur  du  Château  de  Cos- 
nac. 200.  c. 

La  réputation    de  Marian   le   Chronographe 


Alexander  in  summum  Pontificem  pro- 
molus,  Ecclestam  jamdiîi  ancillatam  in  pris- 
tinam  reducit  libertatem.  262.  d.  constitu- 
lione,  cujus auctormaxijnè fuit  Ilildebrandus, 
Clericorum  refrcenat  inconlinenliam.  23.  en. 
Amicis  Berengarium  liUeris  vioncl  ut  errori- 
bus  suis  sincère  renuncict,  ncque  velil  ampliùs 
S.EccIesiam  praviset  inanibus  turbare  quœstio- 
ntbus.  Monilis  adeà  salutaribus  non  obsequilur 
Berengarius  ;  quin,  epistolâ  ad  eum  directâ, 
pervicaciœ  suœ  certiorem  facit  summum  Pon- 
tificem. 529.  e. 

Philippus  I,  licet  parvuhis,  et  sub  tutore 
constitulus,  in  régna  suo  dominatur.  283.  d. 
Balduinus,  Marchisus  Flandrien,  regni  Fran- 
ciœ  efficitur  Magistratus.  358.  b.  Vilriacus 
tradilur.  344.  b.  n.  358.  b.  n. 

Dissentio  gravis  inler  Willelmum,  Norman. 
Ducem  et  ejus  proceres  exorilur.  229.  d. 
Plus  œquo  Dux  irœ  frœna  relaxans,  prœci- 
puos  milites  Rodulfum  de  Toenia,  Hugonem 
de  Grentemaisnilio  et  Ernaldum  de  Excalfoio 
exhœreditat,  et  sine  probabilibus  culpis  diic 
cogit  exulare.  229.  e.  Roberlus,  Uticensium 
Abbas,  ad  curiam  Ducis,  statuto  die  de  qui- 
busdam  reatibus,  quorum  falso  accusabatur, 
rcspotidere  jubctur  :  ille  verô,  Ducem  centra 
se  totamque  suam  parcntelam  vehementcr  fu- 
rentem  senliens,  consilio  Hugonis,  Lexovien- 
sis  Episcopi,  Galliam  expelit  ;  indeque  Ro- 
mam  adit  Nicolao  Papœ  eventus  suos  revela- 
turus.  229.  e.  230.  a. 

Nannetenses  lloclum  in  Comitem  recipiunt; 
reliqui  Britones,  Eudonem  Conani  generum 
erigunt  in  Ducem.  412.  e. 

Gaufridus  Turon.  et  Fulco  Andegar.  Corn, 
certamen  habetit  cum  Gaufrido-Guidone , 
Aquit.  Duce  et  Comité  Pictav.  propeSanctonas 
circà  castrum  Chevolonum  seu  Caput-Vultonœ : 
duo  fratres  exercitum  Pictaviens.  in  fugam 
vertunt.  220.  a-b.  n.  286.  b. 

Henricus,  Palatinus  Comes  Lotharing.  ma- 
nu propriâ  uxorem  suam   interficit.  62.  b. 

Dedicatio  Monasl.  S.  Florentii  senioris  14 
Junii  fada  ab  Eusebio  Andegav.  Ep.  eâdem 
die  quà  antiquitùs  jam  fuerat  dedicatum.  58. 
d   n.279.  d.n. 

Joannes  fit  Episcopus  Abrincensis  mense 
Septembri ,  posleà  Rotomag.  Archiep.  379. 
b.  n. 

Mors  Adraldi ,  Abb.  S.  Germani  Paris, 
cui succéda  Hubertus.  158.  b.  n.  276.  b. 

Defuncto  Guillelmo  Trenorc.  Abbati  suc- 
cedit  Giraudus.  112.  c. 

Mors  Pétri,  Abb.  S.  Victoris  Massiliac. 
432.  a. 

Durandus  II,  Abb.  Saviniac.  ab  Abbatiâ 
dejicitur;  substituitur  Dalmatius.  200.  c. 
Ilicpropter  bella  imminentia,  villam  Arbrel- 
lam  dictam  mûris  et  turribus  claudit  et  val- 
lat.  Ecclesiam  Saviniaci  cœpit  à  fundamentis 
œdificare.  200.  c. 

Amblardus  ,  Canonicus  S.  Pétri  Santon, 
de  consensu  Amblardi  Malalerrœ  Domini 
castri  de  Cosnac.  patris  sui,  Ecclesiam  Sancli 
Pétri  de  Cosnac  confert  Abbatiœ  Saviniac. 
200.  c. 

Marianus  Chronographus ,    à   Scotiâ    m 


Ixviij 


INDEX 


Gallias  veniens,  apud  Fuldam  et  posteà  apud 
Mogunliam  rcclusus,  claret.  358.  b.  432.  a. 
638.  a. 

Berengarius  Grammalicus,  Andegav.  Ar- 
chidiac.  et  Thesaurarius,  necnon  et  Magister 
scholarum,  Camerarius  Ecclesiœ  B.  Martini 
Turon.  in  Grammaticâ  et  Philosophiâ  cla- 
rissimus,  et  in  Necromantiâ  perilissimus, 
claret.  349.  a. 

Monslrum  in  Britanniâ  nascilur ,  infrà 
umbilicum  hominem  unum,  suprà  verà  gemi- 
natum  habens.  412.  e. 

AnnoChr.  1062. 

Anna  Franc.  Regina,  Henrici  I  vidua, 
nupta  Rodulfo  II  Magno  diclo,  Crispiacensi 
seu  Vadensi  Comiti.  564.  c.  Rodulfus  Cornes, 
Régis  Henrici  consanguineus,  contra  fas  ducit 
ejus  vidiiam  ;  undè  excommunicalur .  1 97.  d. 

Gervasius,  Remensis  Archiep.  ad  Alexan- 
drum  II  Papam  scribil  de  statu  regni  post 
obitum  Henrici  I  Régis.  Conquerilur  apud 
summum  Pontiftcem  de  conjugio  Annœ  Hen- 
rici viduœ  cum  Rodulfo  Crespcii  et  Valcsii 
Comité,  Henrici  propinquo,  necnon  de  repu- 
diatione  uxoris  Rodulfi.  499.  c. 

Gaufredus,  Dux  Aquitaniœ  Sanctonas  ci- 
vitatem  obsidet ,  famé  et  gladio  vastat , 
usque  diim  Andegavenses  qui  erant  in  eâ,  et 
cives  se  in  manibus  ejus  Iradant.  220.  c. 

Herberlus,  Cornes  Cenoman.  frater  utcri- 
nus  Conani,  Ducis  Britan.  obit.  231 .  c.  372. 
a.  432.  a. 

Iinperalrix  Agnes,  nutriens  adhuc  filium 
suum,  regni  negotia  per  seipsam  curât  ;  plu- 
rimùm  utitur  consiiio  Henrici,  Augustensis 
Episcopi  ;  hinc  amoris  incesli  suspicionem  ef- 
fugere  vix  potest.  Principes  omnibus  modis 
nituntur  ut  à  maire  filium  Ilenricum  distra- 
hant,  et  in  se  transférant  regni  adminislra- 
tionem.  62.  b-c.  Dissenlio  grandis  inter  ip- 
sam  Imperat.  et  Gundbarum  Babenbergen- 
sem  Episcopum.  23.  c.  Anno,  Coloniœ  Agrip- 
pinœ  Archiep.  adnitentibus  quibusdam  regni 
Principibus,  Henricum,  Regem  puerum  cum 
lanceâ  et  aliis  Imperii  insignibus  Agneti  ma- 
tri  vi  subripit,  secumque  Coloniam  adducit. 
22.  c.  415.  d.  638.  b.  Imperii  regimen  ah 
eâdem  Agnete  removet.  432.  b-c.  n.  Im- 
peratrix  nec  filium  sequi,  nec  injurias  vult 
jure  gcnlium  expostulare  j  sed  in  propria  rece- 
dens,  œtatem  privateagere  proponit.  62.  b-c. 
Agnes  honore  regni  ac  sœculi  rejecto,  Romœ 
ad  limina  Apostolorum  se  confert  ;  ibique  piis 
operibus  intenta,  ad  finem  usque  vitœ  bonis 
omnibus  fit  exemplo.  432.  b.  638.  b.  Velamen 
castitatis  suscipit.  22.  c.  415.  d.  432.  c. 
643.  e. 

Theodericus  V,  Hollandiœ  Comes,  adhuc 
infans  patrem  amittit  Florentium,  atque  sub 
matris  tutela  cœpit  regnare.  63.  n. 

Fulco,  Comes  Andegav.  Concilium  indicit 
apud  Andeg.  in  Capellulâ  S.  Satvatoris,  in 
quo  prœsidente  Vesontion.  Archiepiscopo,  pro- 
fligalur  hœresis  Berengariana.  529.  e. 

Pridiè  Non.  Apr.  apud  civitatem  Andegav. 
dedicatur  Monast.  novum  in  honorem  et  no- 


commence  à  éclater  ;  ayant  passé  de  l'Ecosse 
dans  les  Gaules,  il  se  retire  d'abord  à  Fulde,  et 
ensuite  à  Mayence.  358.  b.  432.  a.  638.  a. 

Bérenger  se  rend  fameux:  il  étoit  Archidia- 
cre, Trésorier  et  Maître-Ecole  à  Angers,  Ca- 
mérier  de  l'Eglise  de  S.  Martin  de  Tours,  sça- 
vant  Grammairien  et  Philosophe,  et  très-versé 
dans  la  Négromantie.  349.  a. 

En  Bretagne  il  naît  un  monstre  qui  représen- 
toit  un  homme  au  dessous  du  nombril,  et  deux 
au-dessus.  412.  e. 

L'an  1 062  de  J.  C. 

Anne,  Reine  de  France,  veuve  de  Henri  I, 
épouse  Raoul  II  dit  le  Grand,  Comte  de  Crépy 
et  de  Valois,  563.  c.  I-e  Comte  Raoul  est  ex- 
communié pour  avoir  épousé  la  veuve  du  Roi 
Henri,  dont  il  étoit  parent.  197.  d. 

Gervais,  Archev.  de  Reims  écrit  au  Pape 
Alexandre  II,  pour  l'instruire  de  l'état  du  Royau- 
me depuis  la  mort  du  Roi  Henri  1.  Il  porte  ses 
plaintes  au  Pape  du  mariage  de  la  Reine  Anne 
avec  Raoul,  Comte  de  Crepy  et  de  Valois,  parent 
du  Roi  Henri,  et  de  ce  que  Raoul  avoit  répudié 
sa  femme.  499.  c. 

Geofroi,  Duc  d'Aquitaine,  assiège  la  ville  de 
Saintes  ;  il  la  ravage  par  le  fer  et  par  la  famine, 
jusqu'à  ce  qu'il  force  les  Angevins  qui  s'y  étoient 
renfermés,  et  les  babitans  à  se  rendre.  220.  c. 

Mort  d'Herbert,  Comte  du  Mans,  frère  uté- 
rin de  Conan,  Duc  de  Bretagne.  231 .  c.  372.  a. 
432.  a. 

L'Impératrice  Agnès ,  chargée  de  l'éduca- 
tion de  son  fils,  gouverne  par  elle-même  :  on 
soupçonne  quelques  intrigues  d'amour  en- 
tr'elle  et  Henri,  Évéque  d'Aoust,  parce  qu'elle 
suivoit  beaucoup  ses  conseils.  Ees  Princes  met- 
tent tout  en  oeuvre  pour  enlever  Henri  à  sa  mère, 
et  pour  se  rendre  maîtres  du  gouvernement  du 
Royaume.  62.  b-c.  Il  s'élève  une  grande  dis- 
pute entre  l'Impératrice  et  Gundbar,  Evêque  de 
Bamberg.  23.  c.  Annon,  Archev.  de  Cologne, 
avec  le  secours  de  plusieurs  Princes,  enlevé  d'en- 
tre les  mains  d'Agnès,  et  emmené  à  Cologne  le 
jeune  Roi  Henri,  avec  l'épée  et  les  autres  mar- 
ques de  l'Empire.  22.  c.  415.  d.  638.  b.  Il  ôte  à 
Agnès  le  gouvernement  de  l'Empire.  432.  b-c. 
n.  L'Impératrice  ne  veut  point  suivre  son  fils,  ni 
user  du  droit  des  gens  qui  l'autorisoit  à  demander 
vengeance  de  l'insulte  qu'on  lui  faisoit,  elle  se  re- 
tire et  prend  le  parti  de  vivre  dans  son  particu- 
lier. 62.  b-c.  Elle  renonce  aux  honneurs  de  la 
Couronne  et  du  siècle  ;  elle  va  à  Rome  au  tom- 
beau des  Apôtres;  elle  s'occupe  à  faire  de  bonnes 
œuvres,  et  jusqu'à  la  fin  de  ses  jours  elle  fait 
l'exemple  de  tous  les  gens  de  bien.  432.  b.  638. 
b.  Elle  prend  l'habit  de  Religieuse.  22.  c.  41 5. 
d.  432.  c.  643.  e. 

Thierri  V,  Comte  de  Hollande,  étant  encore 
enfant,  perd  son  père  Florent,  et  commence  à 
régner  sous  la  tutelle  de  sa  mère.  63.  n. 

Foulque,  Comte  d'Anjou,  indique  un  Concile 
dans  la  Chapelle  de  S.  Sauveur  à  Angers  :  ce 
Concile  où  préside  l'Archevêque  de  Besançon, 
condamne  l'hérésie  de  Bérenger.  529.  e. 

Le  4  d'Avril,  Hugue ,  Archev.  de  Besançon 
accompagné    des    Evêques   Eusebe    d'Angers, 


CHRONOLOGICUS. 


Ixix 


Wulgiiu ,  du  Mans ,  Quiriace  de  Nantes,  fait 
la  Dédicace  d'un  nouveau  Monastère  en  l'hon- 
neur et  sous  l'invocation  de  S.  Sauveur.  30.  a. 
Dédicace  de  l'Eglise  de  la  Sainte  Trinité  à  An- 
gers. 287.  a. 

Artaud  de  Mirebeau  donne  à  l'Abbaye  de  Sa- 
vigny  l'Eglise  de  S.  Sébastien  de  Mirebeau, 
dans  le  Diocèse  de  Saintes.  200.  c. 

Mort  deMainard,  Archev.  de  Sens.  197.  d. 
283.  p.  293.  a.  Il  est  enterré  dans  le  Chapitre  de 
S.  Pierre-le-vif  auprès  de  Mainard  son  pree,  et 
auprès  du  Vicomte  Dainbert  son  frère.  Ricber 
son  successeur  est  sacréà  Paris  le  jourde  Pâques 
par  l'Evéque  Geofroi,  en  présence  du  Roi  et  des 
Princes.  197.  d-c. 

Malbode ,  Abbé  de  S.  Amand  d'Elnone  , 
choisit  pour  son  successeur  Foulcard  surnommé 
Lambert.  344.  e. 

Le  8  Février  tremblement  de  terre,  foudres 
et  tonnerres.  La  peste  et  les  maladies  font  périr 
beaucoup  de  monde.  22.  e. 

Dans  une  lettre  d'Eusebe  Brunon  ,  Evêque 
d'Angers,  écrite  vers  celte  année  à  Bérenger, 
le  Prélat  fait  mention  d'un  Concile  célébré  à 
Tours  par  Hildebrand.  Eusebe  place  ce  Concile 
entre  deux  autres,  dont  l'un  tenu  à  Tours  par  le 
Légat  Gérard  ,  l'autre  à  Angers  par  l'Archevê- 
que de  Besançon.  524.  c. 

Van  1 063  de  J.  C. 

Une  grande  armée  passe  de  la  France  dans 
l'Espagne,  pour  faire  la  guerre  aux  Sarrazins  : 
mais  ceux-ci  ayant  ravagé  tout  le  pays,  le  défaut 
de  vivres  oblige  les  François  à  s'en  retourner 
sans  avoir  rien  fait.  358.  d.  432.  c.  n.  C38.  b. 
Gui-Geofroi ,  ou  Guill.  VllI,  Comte  de  Poitou, 
après  avoir  repris  la  ville  de  Saintes,  passe  en 
Espagne  avec  une  troupe  de  Normans  ;  il  sou- 
met la  ville  de  Balbastro  aux  Chrétiens.  220.  c. 
Ermengaud  de  Barbastre  ,  Comte  d'Urgel,  se 
donne  beaucoup  de  mouvement  au  siège  de 
Balbastro  contre  les  Sarrazins  :  il  meurt  l'année 
de  la  prise  du  château.  290.  d.  291 .  a. 

Après  la  mort  d'Herbert,  Comte  du  Maine, 
Guillaume,  Duc  de  Normandie,  passe  la  Sarte  ; 
il  reçoit  plusieurs  Manceaux  qui  se  soumettent  à 
lui  ;  il  fait  plusieurs  expéditions  contre  les  re- 
belles. 231 .  e.  Il  soumet  la  Province  du  Maine. 
167.  c.  207.  c.  etc.  Après  la  mort  de  Gautier^ 
Comte  de  Pontoise,  «t  de  Biote  sa  femme  ,  les 
habitans  du  Mans  se  rendent  au  Duc  Guillaume. 
L'Evéque  Ernaud,  les  Clercs  et  les  Moines  vien- 
nent au-devant  du  Duc  en  habits  de  cérémonie. 
232.  a. 

Cent  vingt  personnes  périssent  dans  un  incen- 
die de  la  ville  de  Limoges,  arrivé  le  30  d'Août. 
432.  c. 

Mort  de  Judithe,  Comtesse  de  Cornouailles. 
372.  b. 

Robert  fils  de  Baudouin,  Comte  de  Flandre, 
entre  dans  la  Frise.  358.  e. 

Les  Evèques  maîtres  de  l'éducation  de  Henri 
IV,  Roi  de  Germanie,  et  de  l'administration  de 
ses  Etats.  62.  c. 

Le  Concile  de  Rome  célébré  par  le  Pape 
Alexandre  II_,  ordonne  à  l'Evéque  de  Nantes  de 
réparer  le  tort  qu'il  avoit  fait,  et  les  violences 
qu'il  avoit  exercées  envers  l'Abbé  Raimond  et 


men  Salvatoris,  per  Hugoncm,  Vesontion. 
Archiep.  prœsenlibus  Episcopis  Emcbio  An- 
dcgav.  Wulgrino  Cenoman.  et  Quiriaco  Nan- 
net.  30.  a.  Dedicatio  S.  Trimlalis  Andeqav. 
287.  a. 

Artaldus  de  Mirabello  Saviniac.  Abbatiœ 
dat  Ecc/esiam  S.  Scbastiani  de  Mirabello, 
sitam  in  Diœc.  Santon.  200.  c. 

Mainardus,  Senon.  Archiep.  obit.  197.  d. 
283.  e.  293.  a.  Sepelilur  in  Capitula  S.  Pé- 
tri juxtà  palrem  suum  Mainardvm  et  Dain- 
bertum,  Yicecomitem  fratrem  suum.  Suc.cessor 
ejus  Richerius,  prœsente  Reye  cum  Prinripi- 
bus,  Parisiis  ordinalur,  die  sancto  Paschœ 
ab  Episcopo  Gofrido.  197.  d-e. 

Malbodus,  Ab.  S.  Amandi  Elnon.  successo- 
rem  sibi  eligit  Fukardum  qui  et  Lambertus 
dicebatur.  344 .  e. 

V7  Idus  Febr.  terrœ  motus,  fulgura  et 
tonitrua.  Peslilentia  et  morlalitas  mullos  eœ- 
tinguunt.  22.  e. 

Circà  cumdem  annum  Eusebius  Bruno  , 
Andegav.  Episc.  in  epist.  ad  Bcrengarium 
scriptâ,  meminit  Conctlii  Turon,  per  Hilde- 
brandum  celebrati,  quod  inter  alia  duo  col- 
locat,  quorum  utium  apud  Turones  à  Gerardo 
Lcgalo  ;  allerum  Andegavis  ab  Archiep. 
Vesontion.  habitum  est.  524.  c. 

Anno  Chr.  1063. 

Exercitus  multus  à  GalUis  in  Uispanias, 
ad  debellandos  Sairacenos  proficiscitur  ;  sed 
omni  regione  à  Sarracenis  vastalâ,  urgente 
famé  inefpcax  revertitur.  358.  d.  432.  c.  n. 
6^S.  h.  Guido-Gaufridus,  scu  Guillel.  VIII, 
Pictav.  Corn,  posl  recuperatam  Sanctonas  ci- 
vitatem,  in  Uispaniam  cum  mullis  Normannis 
abiens,  Barbastam  civilatem  acquirit  nomini 
Chrisiiano.  220.  c.  Ermengaudus  de  Bar- 
bastre Cornes  Vrgelli,  plurinmm  laborat  in 
obsidione  caslri  Barbastrensis  conlrà  Sarrace- 
nos  :  morilur  eodem  anno  quo  castrum  capi- 
lur.  290.  d.  291.  a. 

Guillelmus,  Dux  Norman,  post  mortem 
Ilerberti,  Cenom.  Comitis,  Sartam  transit  ; 
multos  Cenomannorum  scse  subdenles  suscipit; 
frequenti  expeditione  expelit  rebelles.  231 .  e. 
Cenomaniam  sibi  subjugat.  167.  c.  207.  c. 
245.  e.  256.  b.  363.  d.  379.  b.  387.  a. 
638.  c.  Wallerio,  Pontesiensium  Comité,  el 
Biotâ  conjuge  sud  defunctis,  cives  urbis  Ce- 
nom.  xiUrà  se  Willelmo  dcdunl.  Ernaldus 
urbis  Prœsul,  cum  Clericis  et  Monachis  re- 
veslitis,  obviam  Duciprocedit.  232.  a. 

III  Cal.  Sept,  combustio  Lemovicensis  ci- 
vitatis,  in  qua  pereunt  \20  homincs.  432,  c. 

Mors  Judilhœ,  Comitissœ  Cornugalliœ. 
372.  b. 

Robertus  filius  Balduini,  Fland.  Comitis, 
Frisiam  subiniral .  358.  e. 

Régis  Germaniœ  Henrici  IV  educatio,  at- 
que  rerum  publtcarum  ordinatio  penès  Epis- 
copos  remanet.  62.  c. 

Romanum  Concilium  ab  Alexandro  II 
Papa  célébra  tum  définit  ut  Episcopus  Nan- 
îielensis  Abbati  liaimundo  et  Monachis  Do- 
lensis  Cœnobii    damtium  quod    eis    violenter 


Ixx 


INDEX 


intulit  prrusredintegret,  quàm  judicium  inter 
cos  feratur.  388.  b. 

MaurUius  Rolhomag.  Episc.  comprovin- 
cialium  Episcoporum  convocat  Synodurn,  in 
qua,  Guillelmo  Norman.  Duce  assistenle,  Ca- 
tholica  de  Sacramento  Eucharistiœ  doclrina 
contra  errores  Berengariiconfirmatur;SS.  Pa- 
trurn  ConstiMiones  de  caslitate  et  aliis  virtu- 
tibus  conservandis  viriliter  renovanlur.  70. 
d.  n.  529.  a-b.  Armo  IX  sut  Prœsulalûs, 
Metropoiitanam  Basilicam,  a  Roberto  in- 
choatam,  mense  Octobri  perfectam  dedicat  in 
honore  S.  Mariœ.  70.  d.  245.  d-e.  387.  a. 
Eodem  Duce  Guill.  prœsente,  adslantibus 
Epîscopis  Odone  Bajocensi,  Johanne  Abrin- 
censi,  Uugone  Lexoviensi,  Guillelmo  Ebroa- 
censi,  Ivone  Sagiensi,  Gaufrido  Constanli- 
niensi,  atque  pluribus  Abbatibus.  70.  d. 

Austindus,  Auxitan.  Archiep.  prœest  Conci- 
lia Jaccelano,  in  regno  Arr a goniœ.  39 U.  n. 

Guillel.  Dux  Norm.  prope  Rotomagum, 
super  terram  Beccensis  Monasterii,  E-^clesiam 
B.  M.  de  Bono-nuntio  cœpit  œdificare,  ubi 
Monachos  ex  Beccensi  Monast.  constituit. 
432.  c. 

Balduinus  Pius,  Fland.  Cornes,  inslaura- 
tuni  Eihamense  Collegium  concedit  Monachis, 
quibus  Abbalem  Wallerum  prœficit.  389.  n. 

Pontius  Morellus  filiuriï  suum  offert  Ro- 
thaldum  Abbatiœ  Saviniacensi.  201 .  a. 

Hugo  quidam,  liberis parentibus  progenitus, 
ipso  tempore  que  Francorumexercitus  ad  obti- 
ncndas  Hispanias  proficiscebatur,  alodium 
suum  apud  Viridiolas,  dal  in  pignus  Brunoni 
Monasterii Dervensis  Abbati.  432.  n. 

Bovo,  S.  Bertini  Abbas,  cum  corpore  Beati 
Bertini  decenter  in  feretrorecondit  S.  Dionysii 
Areopagitœ  Reliquias,  quaseœ  ejusdem  sancti 
Monasterio  attulerat.  382.  L. 

Moi's  Isambardi,  Aurelian.  Episcopi.  457.  n. 

Lanfrancus,  Prior  Becci,  EcclesifP  S.  Ste- 
phani  Cadom.  Abbas  prœficitur.  36.  a.  An- 
selmus  autem  Prior  Beccensis  Ecclesiœ.  167. 
c.  n. 

Mors  Iluberti,  Ab.  S.  Germ.  Par.  cuisuc- 
cedit  Robertus,  Ab.  S.  Vandregisili.  1 58.  6. 

Malbodus,  Abbas  S.  Amandi  Elnon.  obit. 
345.  a. 

Cluniacenses  invadunt  locum  S.  Martialis 
Lemovic.  288.  d.  n. 

Mulier  quœdam  juxta  Constantiam,  in- 
fantem  parit  duo  capita  et  cœtera  membra  ad 
usque  dunes  duplicia  habentem.  22.  d. 

Medio  mense  Aprili,  per  quatuor  dies  hyems 
sœva,  ventosa  et  nivosa,  aves  et  pecora  fri- 
fore  extinguit,  arborum  et  vinearum  partem 
perdit  maximam.  22.  d. 

Finis  anni  magni,  seu  magni  C.ycli  Pas- 
chalis,  quingentis  Iriginta  duobusannis.  198. 
a.  284.  a.  432.  d. 

Anno  Chr.  1064. 
Anno  IV  Philippi  Franc.    Régis,    Indic- 


les  Moines  de  Dol,  avant  que  de  porter  son  ju- 
gement définitif  sur  leurs  différends.  388.  b. 

L'Archevêque  de  Rouen  Maurile  convoque 
un  Synode  composé  de  ses  Suffragans,  dans  le- 
quel en  présence  du  Duc  Guillaume,  on  confirme 
la  doctrine  Catholique  touchant  le  Sacrement 
de  l'Eucharistie  contre  les  erreurs  de  Bérenger  ; 
on  renouvelle  les  Constitutions  des  SS.  Pères 
sur  la  chasteté  et  sur  les  autres  vertus,  et  on  en 
recommande  fortement  l'observation.  70.  d.  n. 
529.  a-b.  La  neuvième  année  de  son  Episcopat 
au  mois  d'Octobre,  il  dédie  l'Eglise  Métropoli- 
taine en  l'honneur  de  la  sainte  Vierge  :  cette 
Eglise  avoit  été  commencée  par  Robert,  et  venoit 
d'être  finie.  70.  (/.  245.  d-e.  387.  a.  Le  Duc 
Guillaume  étoit  présent  à  cette  cérémonie  avec 
lesEvêques,  EudedeRayeux,  Jean  d'Avranches, 
H  ligue  de  Lisieux  ,  Guillaume  d'Evreux,  Ives 
de  Sées,  Geofroi  de  Coutances,  et  plusieurs  Ab- 
bés. 70.  d. 

Austinde,  Archev.  d'Auch,  préside  au  Concile 
d'Yacca  dans  le  Royaume  d'Arragon.  394.  n. 

Guillaume,  duc  de  Norm.  commence  une 
Eglise  de  sainte  Marie  de  fionne-nouvelle,  au- 
près de  Rouen  dans  une  terre  de  l'Abbaye  du 
Rec  :  il  y  met  des  Moines  de  cette  même  Abbaye. 
432.  c. 

Baudouin  le  Pieux,  Comte  de  Flandre  ,  réta- 
blit le  Collège  d'Eiham  ;  il  l'accorde  à  dos  Moi- 
nes, à  qui  il  donne  un  Abbé  nommée  Gautier. 
389.  n. 

Ponce  Morel  offre  son  fils  Rothalde  à  l'Ab- 
baye de  Savigny.  201 .  a. 

Dans  le  tems  que  l'armée  Françoise  marchoit 
pour  conquérir  l'Espagne,  un  certain  Hugue, 
né  de  famille  Ubre,  engagea  un  Alleu  à  Brunon, 
Abbé  de  Montier-en-Der.  432.  n. 

Rovon  ,  Abbé  de  S.  Bertin  ,  revenant  de 
l'Abbaye  de  S.  Denis  ,  en  apporte  des  Reliques 
du  S.  Martyr,  qu'il  renferme  dans  une  même 
Châsse  avec  le  corps  de  S.  Rertin.  382.  b. 

Mort  d'Isambard,  Evêque  d'Orléans.  457.  n. 

Lanfranc,  Prieur  du  Bec,  élu  Abbé  de  saint 
Etienne  de  Caen.  36.  a.  Anselme  fait  Prieur  du 
Bec.  167.  c.  n. 

Mort  de  Hubert ,  Abbé  de  S.  Germain  de  Pa- 
ris :  Robert,  Abbé  de  S.  Vandrille,  lui  succède. 
158.6. 

Malbode,  AbbédeS.  Amand  d'Elnone,  meurt. 
345.  a. 

Les  Moines  de  Cluni  s'emparent  de  l'Abbaye 
de  S.  Martial  de  Limoges.  288.  d.  n. 

Aux  environs  de  Coutance,  une  femme  met 
au  monde  un  enfant  qui  avoit  deux  têtes,  tous 
les  membres  doubles,  jusqu'à  la  ceinture.  22.  d. 

Au  milieu  du  mois  d'Avril,  il  fait  pendant  qua- 
tre jours  un  froid  rude,  du  vent  et  de  la  neige, 
qui  font  périr  beaucoup  d'oiseaux  et  de  bétail,  et 
qui  perdent  la  plus  grande  partie  des  arbres  et 
des  vignes.  22.  d. 

Fin  de  la  grande  année,  ou  du  Cycle  Paschal, 
composé  de  532  ans.  198.  a.  284.  a.  432.  d. 

L'an    1064   de  J.  C. 
La  quatrième  année  du  règne  de  Philippe, 


CHRONOLOGIGUS. 


Ixxj 


Indict.   II,  commence  le  grand  cercle  de  532 
ans,  ou  Cycle  Paschal.  198.  a.  284.  a. 

Le  Roi  Philippe  donne  une  Ordonnance  en 
faveur  des  biens  de  S.  Pierre  le  Vif.  198.  a. 

Le  31  de  Mars^  avant  que  l'Abbé  Gautier  fût 
béni,  incendie  du  château  et  du  Monastère  de 
S.  (iermain  d'Auxerre.  292.  c.  377.  b. 

L'Empereur  Henri  vient  fondre  sur  le  Comte 
Baudouin  ;  il  brûle  Tournay,  et  emmené  les 
troupes  qui  y  étoient.  345.  a.  Ce  fait  doit  être 
renvoyé  à  f armée  1 054. 

Sigefroi,  Archev.  de  Mayence,  les  Evéques 
Guntier  de  Bamberg,  Otton  de  Ratisbonne, 
Guillaume  d'Utrechl,  accompagnés  de  beaucoup 
d'autres  prélats  et  de  Noblesse,  entreprennent  le 
voyage  de  Jérusalem,  22.  d.  62.  d.  643.  e.  Ils 
sont  obligés  de  faire  la  guerre  aux  paysans,  qui 
les  persécutoient  dans  la  route.  22.  d. 

Baudouin  le  Jeune,  fils  du  Comte  de  Flandre 
Baudouin  V  et  d'Adèle,  se  marie  du  consente- 
ment de  son  père,  et  obtient  le  château  de  Mons 
par  son  mariage.  345.  a. 

S.  Litbert,  Evêque  de  Cambrai,  bâtit  dans 
sa  ville  un  Monastère  du  saint  Sépulchre  :  il  y 
met  des  Moines  et  un  Abbé  nommé  Gautier. 
128.  </.n. 

Bénédiction  d'un  Crucifix  dans  l'Eglise  de  saint 
Pierre  d'Orval.  Première  institution  de  Chanoi- 
nes dans  cette  Eglise.  220.  c. 

Dédicace  de  la  petite  Eglise  de  Cluni.  432.  d. 

Faucon  et  sa  femme  Adalaise  donnent  à  l'Ab- 
baye de  Savigny  l'Eglise  de  S.  Bonet  de  Marcy, 
située  dans  le  territoire  d'Anse,  et  la  troisième 
partie  de  la  forêt  d'Ardente.  200.  d. 

Héraclée,  Evêque  de  Tarbes,  et  Bernard, 
Comte  de  Bigorre,  donnent  à  l'Abbé  de  Cluni 
Hugue,  le  Monastère  de  S.  Féhx  et  S.  Licier  si- 
tué dans  la  Bigorre;  en  présence  des  Evéques 
Etienne  d'Oléron,  Durand  de  Toulouse,  Gré- 
goire de  Lescar,  Pierre  d'Aires,  et  de  Bernard, 
Comtn  d'Armagnac.    116.  n 

Mort  d'Orscand  ,  Evêque  de  Cornouî^Hes,  ou 
de  Quimper;  Benoît  lui  succède  372.  b. 

Gautier,  Moine  de  S.  Benoît  de  Fleury,  élu 
Abbé  de  S.  Germain  d'Auxerre,  est  béni  par  Geo- 
froi,    Evêque  de  la  même  ville.  377.  b. 

Albert,  Abbé  de  Marmoutier,  meurt  le  20  de 
Mai.  30.6.  432.  d.  n.  649.  c.  650.  n.  Barthé- 
lemi  avoit  commencé  à  présider  dès  le  26  de 
Janvier.  432.  d. 

Mort  de  Durand,  Abbé  de  S.  Victor  de  Mar- 
seille. 432.  d. 

Van  1065  deJ.C- 

Philippe  I,  Roi  de  France,  tient  une  Assem- 
blée p..blique  dans  l'Eglise  de  S.  Pierre  de  Cor- 
bie  :  là  il  confirme  au  Monastère  de  Hasnon  les 
possessionset  les  franchises  que  lui  avoit  données 
Baudouin  le  jeune.  Comte  de  Flandre.  111.6. 

Bernard,  Chevalier  et  Seigneur  du  château  de 
Monibar,  et  Ilumberge  sa  femme,  demandent 
au  Chapitre  de  S.  Pierre  le  Vif  une  Charte  con- 
cernant deux  villages  qui  les  intéressoient  ;  l'Abbé 
Gerbert,  et  les  Religieux  accordent  ce  titre. 
198.  a. 

Conan,  fils  d'Alain,  Duc  de  Bretagne,  après 
s'être  saisi  de  son  oncle  Eude,  et  l'avoir  mis  dans 
les  liens,  commence  à  dominer  sur  la  Province 


twne  II ,  incipit  magnus  Circulus  532  anno- 
rum,  seu  Cyclus  Paschalis.  198.  a.  284.  a. 

Rex  P/iilippus  de  rébus  S.  Pétri  Vivi  régale 
facit  prœceptum.  198.  a. 

Pridiè  Cal.  Aprilis  Caslrum  S.  Germani 
Autissiod .  cum Monasterio  incenditur, ante  Gal- 
teri  Abbatis  benediclionem .  292,  c.  377.  b. 

Ilenricus  Imperalor  super  Comilem  Bal- 
duinum  irruil  ;  Tornacum  igni  tradit  ,  et 
inde  secum  ducil  Milites.  345.  a.  Hœcad 
annum  1 054  pertinent. 

Sigefridus  ,  Mogunt.  Archiep.  Gunterius 
Babenberg.  Ulio  lîalispon.  et  Willel.  Traject. 
Epp.  mullo  Prœsulum  et  Nobilium  comitatu 
Jerosolymamlendunt.  22.  d.G2.  d.  643.  e. 
Multa  per  viam  à  paganis  perpessi,  bellum 
inire  cum  eis  coguntur.  22.  d. 

Balduinus  Junior,  Balduini  V  Fland.  Co- 
mitis  et  Adelœ  filius,  uxore  accepta  consensu 
patris,  Mons  castellum  obtinet.  345.  a. 

S.  Lietbertus  Camerac.  Episc.  S.  Sepulchri 
Monasterium  œdificat  apud  Cameracum,  atque 
in  ipso  WaUerum  ponit  Abbalem  cum  Mona- 
chis.  128.  d.  n. 

Benedictio  Crucifîxi  in  Ecclesia  S.  Pétri 
Aurœvallis.  Canonici  priinîm  instituli  in  ea- 
dem  Ecclesia.  220.  c. 

Dedicatio  Ecclesiœ  minorisCluniac.  432.  d. 

Falcoet  uxor  ejus  Adalazia,  Saviniac.  Ab 
batiœ  dant  Ecclésiam  S.  Bonili  Marciaci,  in 
agro  Ansensi,ettertiampartem  silvœ  Ardensis. 
220.  d. 

Ueraclius,  Bigorr.  Episc.  et  Bernardus, 
Corn.  Bigorr.  Abbati  Cluniac.  liugoni  tradunt 
aïonasterium  SS.  Feiicis  et  Licerii  in  terri  t. 
Bigorr.  testibus  Step/iano  Oloron.  Durando 
Tolos.  Gregorio  Lascurr.  Petro  Adur.  Episco- 
pis,  atque  Bernardo,  Coin.  Armaniac.  116. 
n. 

Morilur  Orscandus,  Cornugalliœ  seu  Cori- 
sopitensis  Episc.  succedit  Be?iedictus.  372.  b. 

Galterus  ,  Monac.  S.  Benedicti  Floriac. 
electus  S.  Germani  Autissiod.  Abbas,  i  Gau- 
frido  Autissiod.  Episcopo  benedicilur.  377.  b. 

Albertus,  Abb.  Majoris-Monast.  XIII  Cal. 
Juniiobit.  30.  b.  432.  d.  n.  649.  c.  650.  n. 
Bartholomœus  jam  à  VU  Cal.  Febr.  prœsi- 
dere  cœperat.  432.  d. 

Mors  Durand i^  Abbatis  S.  Victor is  Mas- 
siliac.  432.  d. 

Anno  Chr.  1065. 

Philippus  I,  Franc.  Rex,  Comitiis  in  Basi- 
lica  S.  Pétri  Corbeiœ  habitis,  datas  à  Bal- 
duinojuniori  Fland.  Comité  Cœnobio  Hasnon. 
possessiones  confirmât  et  immunitates.  111.  b. 

Bernardus,  Miles,  Dominus  castri  Barri- 
montis,  et  uxor  ejus  Humberga,  in  Capitula 
S.  Pétri  Vivi,  competunt  ab  Abbate  Gerberto  et 
Monachis,  de  villis  duabus  Charlam  quam  re- 
cipiunt.  198.  a. 

Conanus,  filius  Alani,  Britan.  Ducis,  capto 
Eudone  patruo  suo,  atque  vinculis  mancipato, 
Provinciœ,  quam  dono  paterno  accepit,  ccepit 


Ixxij 


INDEX 


dominari,  88.  b.  Palernœ  rebellioms  reno- 
valor,  von  viilt  Miles  esse  Normanniœ,  sed 
hostis.SS.  b.  A  Guillelmo repetit Normanniav\, 
ufpotè  quœ  Alano  patri  suo  relie  ta  fuerat 
in  heredilatem  à  Roberto  Norm.  Duce  conso- 
brino  suo  :  sin  contra,  bellum  ipsi  minatur. 
Objicit  Guillelmo  Alanuni  apud  Wijimuste- 
rium  in  Normannia  vcneno  peremplum  ;  ter- 
ramgiw  smni  à  JSoto  contra  fas  invasam.  50. 
c.  Guillelmus  antiquo  jure  Conani,  sicul  et 
ISorma/inorum  Dominus,  castellum,  quod 
sancti  Jacobi  appcllalum  est,  opponitin  confi- 
nio,  ne  mis  excursionibus  Britoncs  Ecclesiis 
nocerent.  88.  b.  Ruallus,  castri  Dali  Prœses, 
Duci  Nor7nan.  Guillelmo  cum  Castro  suo  stat 
fidelis.  88.  d.  Dux  fixis  tentoriis  in  Rualli 
lerritorio,  miUtibus  suis  segetes  interdicil  ac 
pecora.  89.  a-b. 


Raimundus,  Corn.  Ruthen.  Gordiniacensem 
Abbatiam ,  in  pago  Uzetico  sitam  ,  Hugoni 
Abbati  et  Cluniacensi  Monasterio  subjicit. 
654.  n. 

Henri  eus  IV,  Germ.  Rex,  feria  h  Paschœ, 
anno  regni  sui  IX,  œtatis  autem  XIV,  Wor- 
matiœ  gladium  cingit,  Ebehardo  Trever. 
Archiep.  benedicente.  22.  d.  416.  a.  Dux 
Godefridus,  Scutarius  ejus  eligilur.  22.  d. 
Àdversùs  Ilungros  progressus,  nihil  prospère 
gerit  Hewiciis.  345.  a.  Natale  Damini  Gosla- 
riœ  célébrât.  644.  a. 

Friderico  Duce  Lothar.  mortuo,  Godefridus 
Ducatum  recipil.  165.  b.  360.  a. 

Gozelo,  Cornes  Bohaniœ,  morilur,  et  se- 
pelitur  in  Abbatia  S.  Huberti.  360.  c. 

Multi,  Grandi,  voto  Jerosolymam  patentes, 
in  quodam  castello  ab  Arabitis  obsessi,  vul- 
nerantur  et  occiduntur  :  de  septem  millibus  et 
ampliiis,  vix  duo  millia  rcvertnntur .  432. 
d-e.  638.  c.  Episcopi  plures  ac  nobiles,  anno 
superiori  Jerosolymam  progressi,  infestationes 
muUas  à  Barbaris  patiuntur  ;  numéro  et  ré- 
bus admod uni  atténuait,  redeunt.Çtkk.  a. 


Eduardus ,  Rex  Angliœ,  expeliit  patriâ 
Godwinum  et  Suain,  qui  ad  Balduinum, 
Flandriœ  Comitem,  recedentes,  hyemanl  apud 
Bruges.  207.  n.  Toslius  cum  uxore  sua,  An- 
gliam  pariter  expulsi,  Balduinum  adeuntes, 
hyemem  apud  sanctum  Audomarum  exigunt. 
207.  d.  312.  b. 

Rex  Eduardus,  cernens  Clitonis  Eduardi  nu- 
per  defuncti  filium  Edgarum  regio  solio  minus 
idoneum,  GodwiniqueComitis  malam  sobolem, 
cognatum  suum  Willelmum,  Norman.  Ducem, 
sibi  sancit  in  regnum  Angl.  succedere,  tam 
débita  cognationis,  quàm  mérita  virtutis. 
154.  b-c.  Guillclmum  regni  statuens  here- 
dem ,  ad  eum  mittit  Roberlum ,  Cantuar. 
Archiep.  posteà  Ileraldum  Comitem  suœ  do- 
minalionis  poteniissimum  eidem  destinât,  ut 
de  corona  sua  (îdclilatcm    Guillelmo  facial, 


que  son  père  lui  avoit  laissée.  88.  6.  Il  renou- 
velle la  révolte  de  son  père,  en  ce  qu'il  aime 
mieux  être  l'ennemi  de  la  Normandie,  que  d'en 
être  le  vassal.  88.  b.  Il  veut  que  Guillaume  lui 
cède  la  Normandie  ,  dont  il  prétend  que  la 
succession  avoit  été  donnée  à  Alain  son  père  par 
Robert,  Duc  de  ISorm.  qui  étoit  son  cousin. 
Autrement,  il  menace  de  lui  faire  la  guerre.  Il 
reproche  à  Guillaume  la  mort  d'x\lain,  qui  avoit 
été  empoisonné  à  Vimontier  en  Normandie  ; 
et  prétend  qu'il  est  contre  tout  droit  qu'un  bâ- 
tard s'empare  de  ses  Etats.  50.  c.  Guillaume,  de 
droit  ancien,  Seigneur  deConan  de  même  qu'il 
l'étoit  des  Normans,  bâtit  un  château  sur  les 
Frontières,  à  qui  on  donna  le  nom  de  saint  Jac- 
ques, pour  empêcher  que  par  leurs  excursions, 
les  Bretons  ne  fissent  tort  aux  Eglises.  88.  b. 
Rouault,  Gouverneur  du  château  de  Dol,  reste 
avec  son  château  dans  les  intérêts  du  Duc  de 
Normandie.  88.  d.  Guillaume  campe  sur  les  ter- 
res de  Rouault,  il  défend  à  ses  troupes  de  tou- 
cher aux  moissons  et  aux  troupeaux  de  ce  Sei- 
gneur. 89.    a-b. 

Raimond,  Comte  de  Rhodes,  soumet  à  l'Abbé 
Hugue  et  au  Monastère  de  Cluni  l'Abbaye  de 
Gordiniac,  située  dans  le   pays  d'Uzés.    654.   n. 

Henri  IV,  Roi  de  Germanie,  est  fait  Chevalier  à 
Worms  à  l'âge  de  XIV  ans, la  quatrième  férié  de 
Pâques,  la  neuvième  année  de  son  règne  ; 
Ebéhard,  Ârchev.  de  Trêves,  fait  la  cérémonie. 
22  d.  416.  a.  Le  Duc  Godôfroi  est  fait  son 
Ecuyer.  22.  d.  Henri  fait  une  entreprise  contre 
les  Hongrois,  qui  ne  lui  réussit  pas.  345.  a.  11 
célèbre  la  fête  de  Noël  à  Goslare.  644.  a. 

I^e  Duc  de  Lorraine  Fridéric,  étant  mort,  son 
Duché  passe  à  Godefroi.  165.  6.  360.  a. 

Mort  de  Gozelon,  Comte  de  Bohême  ;  on 
l'enterre  dans  l'Abbaye  de  S.  Hubert.  360.  c. 

Les  Arabes  assiègent  dans  un  château,  un 
grand  nombre  de  Pèlerins,  qui  alloient  par  dé- 
votion* Jérusalem  ;  de  plus  de  sept  mille,  il  n'en 
retourne  pas  deux  mille  ;  tous  les  autres  sont 
tués  ou  blessés.  432.  d-e.  638.  c.  Plusieurs  Evè- 
ques  et  autres  Seigneurs,  qui  l'année  précédente 
avoient  entrepris  le  voyage  de  Jérusalem,  s'en 
retournent  e»  très-petit  nombre,  et  dépouillés  de 
leurs  effets  par  les  Barbares,  qui  leur  avoient 
fait  éprouver  plusieurs  persécutions.  644.  o. 

Godwin  et  Suain ,  chassés  d'Angleterre  par  le 
Roi  Edouard,  se  retirent  auprès  de  Baudouin  , 
Comte  de  Flandre,  et  passent  l'hiver  à  Bruges. 
207.  n.  Tosti  et  sa  femme  sont  aussi  bannis  :  ils 
viennent  trouver  Raudouin,  et  ils  passent  l'hiver 
à  S.  Orner.  207.  rf.  312.  b. 

Le  Roi  Edouard  ,  voyant  qu'Edgar  ,  fils  du 
Prince  Royal  Edouard,  qui  venoit  de  mourir, 
n'étoit  pas  capable  de  gouverner,  et  n'aimant 
pas  la  mauvaise  race  du  Comte  Godwin,  or- 
donne que  Guillaume,  Duc  de  Normandie,  suc- 
cède à  la  couronne  d'Angleterre  ,  tant  par  le 
droit  du  sang,  que  par  ses  grandes  qualités.  1 54. 
b-c.  Il  envoie  Robert,  Archev.  de  Cantorbery, 
et  ensuite,  Haralde  le  plus  puissant  Comte  de 
ses  Etats,  auprès  de  Guillaume,  qu'il  avoit  désigné 
son  successeur,  pour  lui  offrir  la  couronne,  et  la 

lui 


CHRONOLOGIGUS. 


Ixxiij 


lui  assurer  par  serment .  49.  d.  87.  c.  148.  d. 
154.6.234.  0.  Edouard  commence  à  devenir 
infirme  :  il  tient  une  Cour  à  Londres  le  jour  de 
Noël  ;  le  jour  des  Innocents,  il  fait  dédier  en 
l'honneur  de  S.  Pierre  l'Eglise  qu'il  venoit  de 
bâtir.  312.  b.  Vers  la  fête  de  Noël,  il  tombe 
malade  à  mort.  154.  d. 

Haraid,  que  le  Roi  Edouard  dépêchoit  en 
Normandie,  voulant  passer  en  Flandre,  est  jette 
dans  le  Ponthieu  par  une  tempête;  le  Comte  de 
Ponthieu  le  prend,  et  le  rend  au  Duc  Guillaume. 
Haraid  promet  à  Guillaume  qu'il  épousera  sa 
fille,  et  qu'il  lui  conservera  l'Angleterre,  après 
la  mort  d'Edouard.  167.  c.  207.  d.  Haraid  étant 
débarqué  dans  le  Ponthieu,  Gui,  Comte  d'Ab- 
beville,  le  retient  prisonnier  :  le  Duc  Guillaume 
le  fait  enlever  de  force  ;  il  le  mène  dans  une 
expédition  qu'il  alloit  faire  contre  les  Bretons. 
Après  plusieurs  sermens  de  fidélité,  le  Duc  pro- 
met sa  fille  Adelise  et  la  moitié  du  Royaume 
d'Angleterre  à  Haraid,  et  le  renvoie  comblé  de 
présens.  49.  e.  50.  a.  101.  b.  148.  d.  154.  c. 
Le  Comte  Gui,  sans  être  engagé  par  récom- 
penses ou  par  menaces,  conduit  lui-même  Ha- 
raid au  château  d'Eu,  et  le  présente  à  Guillaume. 
87.  d.  Le  Duc  assemble  son  Conseil  à  Bonne- ville 
{Vlllebonnp),  dans  lequel  Haraid  lui  fait  serment 
de  fidélité,  et  déclare  qu'il  sera  son  Ministre  à  la 
Cour  du  Roi  Edouard  ;  il  ajoute  qu'il  mettra  le 
château  de  Douvre  à  la  garde  des  troupes  du 
Duc.  87.  c.  88.  a.  148.  d.  154.  c.  Haraid  de 
retour  en  Angleterre,  ne  craint  pas  de  se  par- 
jurer. 167.  c.  207.  d. 

Le  Cardinal  Hugue,  étant  dans  l'Eglise  de 
Mouson  le  24  de  Juillet,  fait  la  translation  du 
corps  de  S.  Arnoul  Martyr,  de  l'ancienne  Châsse 
dans  une  autre.  318.  e.  319.  a. 

Deux  frères,  Guillaume  et  Pierre,  donnent 
une  Eglise  nommée  Lavaur,  située  dans  le  Tou- 
lousain, à  l'Abbé  Odolric  et  au  Monastère  de 
Conques  (en  Rouergue).  433.  a. 

Roger  III  succède  à  Roger  II,  mort  Evêque 
de  Chàlons-sur-Marne.  344.  b.  361 .  c.  375.  b.  n. 

Mort  d'Hardouin,  Evêque  de  Langres  :  Ray- 
nard  surnommé  Hugue,  lui  succède.  345.  d. 
482.  n. 

Werher,  parent  du  Comte  Werher,  est 
nommé  pour  succéder  à  l'Evêque  de  Strasbourg 
Hécélon,  mort  depuis  peu  de  tems.  62.  d. 

Landri,  Abbé  de  S.  Pierre  de  Chartres, 
meurt  le  14  de  Mars.  432.  d. 

Mort  de  Bovon,  Abbé  de  S.  Berlin;  Héribert 
lui  succède.  382.  c.  n. 

L'an  1 066  de  J.  C. 

Philippe,  Roi  de  France,  condamne  Albéric 
de  Choisy,  qui  en  sa  qualité  d'Avoué  de  Saint 
Médard,  forçoit  les  habitans  d'abandonner  la 
justice  du  Monastère  et  celle  de  Vic-sur-Aisne, 
pour  comparoître  à  son  Tribunal.  5S1 .  n.  Le 
Roi  retire  les  Chanoines  de  l'Eglise  de  S.  Mar- 
tin des  Champs,  et  met  à  leur  place  des  Moines 
de  l'Abbaye  de  Cluny.  394.  a-b.  Il  favorise 
Guillaume,  Duc  de  Normandie,  dans  son  ex- 
pédition d'Angleterre.  168.  n. 

La  Reine  Anne,  restée  veuve  pour  la  seconde 
fois,  après  la  mort  de  Raoul  le  Grand,  Comte 
de  Valois,  s'en  retourne  dans  son  Pays.   564.  c. 

Tome  XI. 


ac  sacrameniis confirmel .  49.  d.  87.  c.  1 48.  d. 
1 54.  b.  234.  a.  Eduardus paulalim  cœpitxijro- 
lare  :  In  Nalivilate  Dom.  Lundoniœ  Curiam 
tenetj  Ecclesiam  à  se  conslnictam,  die  SS.  In- 
nocenthim  curai  in  honore  S.  Pétri  dedicari. 
312.  b.  Circà  Natale  Dom.  ad  mortem  œyro- 
tat.  154.  d. 

Haraldus ,  à  Rege  Eduardo  Normanniam 
missus ,  transiens  in  Flandriam ,  tempestale 
cnmpulsus  ,  venit  in  Pontivam  provinciam  , 
quem  captura  Consul  Ponlivi  reddit  Duci  Wil- 
Iclmo.  Haraldus  jurât  Willelmo  se  filiam  ejus 
ducturum ,  atque  post  mortem  Eduardi  Régis 
Angliam  Duci  servaturum.  167.  c.  207.  d. 
Haraldus  Pontivum  appellit ,  quem  Wido , 
Cornes  Abbatisvillœ,  captum  cum  suis  trudit  in 
custodia.  Dux  Guillel.  legatis  missis  Haral- 
dum  violenter  extorquet  ;  ducit  cum  in  expe- 
ditione  contra  Britones.  Post  multa  fîdelitatis 
sacramenta,  Dux  filiam  suam  Adelizam  cum 
medietatc  regni  Anglici  Haraldo  se  daturum 
spondet ,  alque  eum  cum  magnis  nuineribus 
Régi  remiltit.  49.  e.  50.  a.  101.  b.  148.  d. 
154.  c.  Guido ,  nec  pretio  nec  violentiâ  com- 
pulsiis,  Haraldum  ad  Aucensc  castrum  addu- 
cens ,  Guillelmo  prwsentat.  87.  d.  Coadu- 
nalo  ad  Bonam-villam  Concilio ,  Haraldus 
illic  Duci  jurât  fîdelitatem ,  addcns  se  in 
Curia  Régis  Eduardi  fore  Guillelmi  vicarium; 
Doveram  castrum  militum  Ducis  custodiœ  in- 
térim traditurum.  87.  e.  88.  a.  148.  d.  1 54.  c. 
Haraldus  in  Anqliam  reversus,  perjurii  crimen 
eligit.  167.  c.  207.  d. 

Corpus  S.  Arnulfi  Martyris  in  Ecclesia 
Mosomensi ,  ab  Hugone  Cardinali  IX  Cal. 
Aug.  de  Theca  priori  in  aliam  transferlur, 
318.  e.  319.  a. 

Willelmus  et  Petrus  fratres,  Odolrico  Âbbati 
et  Conchensi  Monasterio  danl  Ecclesiam  quœ 
vocatur  Vauro,  in  pago  To/osa no.  433.  a. 

Defuncto  Catalaun.  Episcopo  Rogero  II  suc- 
cedit  Rogerus  III.  344.  b.  361 .  c.  375.  b.  n. 

Harduinus  Lingon.  Epis,  obit  :  succedit 
Raynardus  cognom.  Hugo.  345.  d.  482.  n. 

Ileceloni  Argentorati  Episcopo,  paulù  anle 
defuncto  successor  substiluitur  Wertier,  Co- 
milis  Werheri propinqvus.  6'2.  d. 

Landri  eus ,  Abb.  S.  Pétri  Carnut.  moritur 
pridie  Idus  Martii.  .^32.  d. 

Mors  Bovonis ,  S.  Bertini  Abbatis  :  Heri- 
bertus  ejus  successor.  382.  c.  n. 

AnnoChr.  1066. 

Philippus ,  Franc.  Rex  sententiam  fert  in 
Albricum  de  Cociaco,  qui  jure  Advocalionis , 
S.  Medardi  incolas  à  Cœnobio  et  à  Vico-Cas- 
troadsuam  venir  e  justitiam  compellebat.  581 . 
n.  Canonicos  expellit  ab  Ecclesia  S.  Martini 
de  Campis;  quorum  loco  ex  Abbatiâ  Cluniac. 
Monachos  constitvit.  394.  a-b.  Favet  Guil- 
lelmo, Norman.  Duci  in  expeditione  Angl. 
168.  n. 

Anna  Regina ,  mortuo  Rodulfo  Magno , 
Vadensi  Comité  marito  suo,  iterùm  relie  ta,  ad 
suos  rêver titur.   564.  c.  Haec  Historicorum 


Ixxiv 


INDEX 


communissenlentiaj  è  nobisnonadmittitiir. 

Rodulfus  Maf/nus ,  Cornes  Valesii  et  Cres- 
peii ,  Yilricus  Recjis  Philippi ,  Virdumim  ite- 
rum  inemdil.  301 .  c.  Obii.  198.  b.  /.99.  n. 
Mors  ejus  non  cerlé  huic  anno  tribiietida. 
Yide  ad  annum  10G9.  Hncc  mors  ad  annum 
1074  rejicitur,  in  Historiâ  iiovâ  Ducatûs 
Valesii. 

Baldmnus  V,  Fland.  Corn.  Régis  Vhilippi 
Procura lo r ,  Rryni  Bajulus  et  Admmistraior  , 
m  eœpcdilione  Angl.  favel  Ikici  Guitlelmo, 
qui  filiam  ejus  Mathildem-  habebal  uxorem. 
168.  n.  Insulense  Canonicorum  Collegium 
dolat  à  se  fun<Jalum.  345.  n.  Resbacum popu- 
lalurus  accedens  ,  dîim  Pavonem  super  tegidas 
Monaskrii  sagillâ  fcrire  inletidit,  morbo  subi- 
taneo  corripiliir  :  B.  Agili  sanalus  inlcrces- 
sione,  collo  [une  circumdalo  accedit  ad  altare, 
Deo  et  Sanctis  ejus  satisfaclurus  ;  defensionem 
loci  promitlit,  atquc  eidem  Resbac.  loco  dona 
mullaconfert.  479.  c-d. 


Conamis ,  Duce  Britan.  pliiis  Alani  Du- 
cis ,  posl  belluvi  diuturnum  cum  lloello  Co- 
mité pacificat.  433.  a.  Britanniâ  perdomitâ , 
terram  Andegav.  adorsîis  ,  in  ipsâ  terra, 
apud  Credoncnse  Castrum  morte  subitâ  prœ- 
ripilur.  30.  b.  413.  a.  n.  In  Andegavensi 
Comitatu  Caslellum  Guntherii  obsidet.  Dîim 
suos  intromittit ,  Cubicularius  ejus,  quœ  ve- 
neno  liverat,  lituum,  habenas  atque  digitalia 
ipsi  defert  ;  taclis  itabenis,  inanuquc  ad  os 
adniota ,  paulà  pôst  moritur.  50.  d.  Obit. 
168   e.  372.  b.  433.  a. 

Fulco  ,  Yindocini  Cornes ,  moritur  XI  Cal. 
Dec.  die  iSataliS.  Columbani.  30.  b. 

S.  Eduardiis ,  Rex  Angl.  obit.  50.  a.  146. 
d.  n.  147.  a.  154.  b.  198.  b.  246.  a.  379. 
b.  Obit  Aonis  Januarii.  284.  a.  Yigilia  Epi- 
phaniœ  feria  5  obit  Lundoniœ ,  et  in  crastino 
sepelilur.  207.  d.  223.  a.  312.  b.  heredem 
relinquit  Ileralduni  nepotem.  317.  c.  Consan- 
guineum  suum  Guillelmum,  Norman.  Ducem , 
post  se  reqnare  instituit.  146.  d.  n.  147.  a. 
148.  d.  154.  b.  246.  a. 

Eduardo  succedit  Ilaraldus ,  Godwini  fi- 
lius.  162.  b.  198.  b.  207.  d.  216.  b.  223. 
a.  234.  a.  284.  a.  432.  d.  433.  a.  Contra 
fidem  Duci  Piormanniceprœslitam,  Regnum  in- 
vadit.  50.  a.  147.  a.  148.  d.  154.  d.  208.  a. 
246  a.  Coronam  accipit  contra  fas  et  contra 
fidem  sacratnenti ,  quo  spoponderat  Edgaro 
Régis  Eduardi pronepoti  se  Regnum  cessu7-um. 
133.  c.  Ilaraldus ,  quem  Rex  successorem  sié- 
gerai,  ab  Angliœ  Primdtibus  electus ,  die 
Epiphaniœ  coron atur  ab  Aldredo ,  Eborac. 
Archiep.  312.  b-c.  Consecratur  à  Stigando 
Cantuar.  Archiep.  91 .  d.  Nuncius  in  Angliam 
à  Guillelmo,  Norm.  Duce  directus ,  sororem 
Haraldi  et  aiia  expelil  sub  sacramento  pro- 
missa  ,  qui  reversus  ,  responsa  omninà  votis 
opposita  domino  suore  fer  t.  193.  b. 

Tostius ,  Cornes  ,  frater  Haraldi  Régis ,  de 
Flandrià  redit.  312.  c.  Angliam  nec  inlroire, 
nec  redire  ISormanniam  vatens,  Regem  Norweq. 
adit  Haraldum ,  auxilium  ab  ipso  rogalurus. 


ISous  rCadmettons  point  cette  opinion,  qvoiqu'el'e 
soit  assez  commune  parmi  nos  Historiens. 

Raoïil^  Comle  de  Crepy  et  de  Valois,  beau- 
pere  du  Roi  Philippe,  brûle  pour  la  seconde 
fois  la  ville  de  Verdun.  361.  c.  Mort  de  Raoul. 
198.  i».  499.  n.  Il  n'est  pas  possible  de  placer  sa 
mort  à  cette  année.  Voyez  Vannée  1069.  La  nou- 
velle Ilist.  du  Duché  de  Valois  met  la  mort  de 
Raoul  en  1 074. 

baudouin  V,  Comte  de  Flandre,  tuteur  du 
Roi  Philippe,  Bailli  et  Gouverneur  du  Royau- 
me, fournil  des  secours  au  Duc  Guillaume, 
pour  l'expédition  d'Angleterre ,  parce  que 
Guillaume  avoit  épousé  sa  fdle  Mathilde.  168.  n. 
Il  dote  le  Collège  des  Chanoines  de  liste,  qu'il 
avoit  fondé.  345.  n.  Baudouin  étant  allé  à  Re- 
bais pour  le  ravager,  est  saisi  d'une  maladie 
subite,  en  voulant  lancer  une  flèche  sur  un  Paon 
qui  étoit  sur  le  toit  du  Monastère  :  guéri  par 
l'intercession  de  S.  Agile,  il  s'approche  de  l'autel 
ayant  la  corde  au  cou,  pour  satisfaire  à  Dieu  et 
à  ses  Saints  ;  il  promet  de  protéger  le  lieu  de 
Rebais,  à  qui  il  fait  beaucoup  de  présens.  479. 
c.-d. 

Conan,  Duc  de  Bretagne,  fils  du  Duc  Alain, 
après  une  longue  guerre,  fait  sa  paix  avec  le 
Comte  Iloel.  433.  a.  Après  avoir  subjugué  la 
bretagne,  il  attaque  l'Anjou,  où  il  meurt  subite- 
ment dans  le  Château  de  Craon.  30.  b.  413.  a.  n. 
Il  assiège  Château-Gonlhier  dans  le  Comté  d'An- 
jou. Pendantqu'ily  fait  entrer  sessoldals,  son  valet 
de  chambre  lui  apporte  son  bâton  de  commande- 
ment, des  rênes  et  des  gants  qu'il  avoit  infectés 
de  poison  ;  à  peine  le  Duc  touche  les  rênes  et 
porte  la  main  à  son  visage,  qu'il  meurt  subi- 
tement. 50.  (/.  Sa  mort.  168.  e.  312.  b.  433.  a. 

Foulque,  Comte  de  Vendôme,  meurt  le  jour 
de  S.  Coloniban,  21  de  Novembre.  30.  b. 

Mort  de  S.  Edouard,  Roi  d'Angleterre.  50. 
a.  146.  d-n.  etc.  Il  meurt  le  5  de  Janvier.  284. 
a.  Il  meurt  à  Londres,  le  jeudi  veille  de  l'Epi- 
phanie, et  on  lenterre  le  lendemain.  207.  d. 
223.  a.  312.  b.  Il  laisse  sa  succession  à  son 
neveu  Harald.  317.  c.  Il  désigne  Guillaume,  Duc 
de  Normandie,  son  parent  pour  successeur  à  la 
Couronne.  146.  (/.  n.  147  :  a.  etc. 

Harald,  fils  de  Godwin,  succède  à  Edouard. 
162.  b.  198.  b.  etc.  il  s'empare  du  Royaume, 
contre  la  parole  qu'il  avoit  donnée  au  Duc  de 
Normandie.  50.  a.  147.  a.  etc.  Il  prend  la  Cou- 
ronne contre  le  droit  et  contre  le  serment  qu'il 
avoit  fait  de  la  laisser  à  Edgard  pelit-neveu  du 
Roi  Edouard.  133.  c.  Harald,  que  le  Roi  avoit 
nommé  son  successeur,  ayant  été  élu  par  les 
Seigneurs  d'Angleterre,  est  couronné  le  jour 
de  l'Epiphanie  par  Aldrede,  Arcliev.  d'York. 
312.  b-c.  Il  est  consacré  par  Stigand  Archev. 
de  Cantorberi.  91.  d.  Guillaume,  Duc  de  Nor- 
mandie, envoyé  un  député  en  Angleterre,  pour 
demander  la  sœur  d'Harald  et  l'exécution  de  ce 
qu'il  lui  avoit  promis  par  serment  ;  l'Ambassa- 
deur revient  avec  des  réponses  tout  opposées 
aux  vœux  de  son  Maître.  193.  b. 

Le  Comte  Tosti,  frère  du  Roi  Harald,  revient 
de  Flandre.  312.  c.  Ne  pouvant  entrer  dans 
l'Angleterre,  ni  retourner  en  Normandie,  il  passe 
en  Norvège,  pour  demander  du  secours  au   Roi 


CHRONOLOGIGUS. 


XXV 


HaralJ.  50.  a-b.  Tosti  mené  avec  lui  en  An- 
gleterre les  Rois  de  Norvège  et  d'Irlande.  2IG. 
b.  Ilarald,  Roi  de  Norvège,  étant  passé  en  An- 
gleterre au  mois  de  Septembre,  fait  mourir  plus 
de  11 00  Prêtres  à  York.  74.  b.  Le  Roi  d'An- 
gleterre Harald,  marche  avec  une  forte  armée  à 
la  rencontre  de  son  frère  et  des  deux  Rois.  208. 
/;.  r.es  Anglois  tuent  Tosti  avec  les  deux  Rois. 
74.6.  99.  a.  208.  b.  216.  b.  Le  7  d'Octobre 
Harald  tue  son  frère  Tosti;  les  Anglois  détrui- 
sent presque  toute  l'armée  des  Norvégiens.  51 . 
b.  Harald  remporte  une  victoire  complette  le 
25.  de  Sept.  154.  e.  n.  168.  a.  312.  d.  Il  retourne 
à  Londres.  51.  b.  Il  apprend  que  Guillaume 
avec  les  Normans  s'étoient  rendus  maîtres  des 
côtes  méridionales.  51.  b.  168.  a.  208.  b. 
312.  (/.  Il  marche  contre  Guillaume  avec  une 
armée  navalle.  208.  b.  Il  fait  avancer  une  armée 
du  côté  de  Londres.  313.  a.  Il  arrive  à  Ilastin- 
gues.  1 54.  e.  Il  range  son  armée  dans  les  plaines 
d'Hastingues.  208.  b.  Il  livre  bat;iille  aux  Nor- 
mans le  jour  de  S.  Calixte  1 4  d'Octobre:  il  ré- 
siste aux  ennemis  depuis  neuf  heures  du  matin, 
jusqu'au  soleil  couché.  313.  a.  Il  tombe  mort 
avec  ses  frères  ,  les  Seigneurs  ,  la  Noblesse  et 
presque  toute  l'armée.  98.  b.  155.  a.  108.  d. 
209.  c.  313.  b.  372.6.379.  b. 

Guillaume,  Duc  de  Normandie,  fils  du  Duc 
Robert  ,  envoyé  sommer  Harald  de  tenir  ses 
promesses;  Harald  rejette  toutes  les  conventions 
qu'ils  avoient  faites.  154.  d.  Guillaume  consulte 
le  Pape  Alexandre,  qui  lui  envoyé  un  étendard. 
92.  b.  154.  (/.  etc.  Le  Duc  Guillaume  avoit 
trois  motifs  qui  l'animoient  contre  Herald:  le 
premier,  c'est  que  Godwin  et  ses  enfans  avoient 
traité  ignominieusement  Alfrede  son  parent.  Le 
second,  parce  que  Godwin  avoit  chassé  d'An- 
gleterre l'Evêque  Robert,  le  Comte  Eude  et  tous 
les  François.  Le  troisième,  parce  que  le  parjurée 
Harald  s'étoit  emparé,  sans  aucun  droit,  d'un 
Royaume  qui  appartenoit  à  Guillaume  par  la 
loi  du  sang.  1 67.  d.  Guillaume  assemble  le  conseil 
de  ses  Barons;  tous sontd'avis  de  faire  la  conquê- 
te de  l'Angleterre.  91 .  (/-e.  167.  d.  n.  168.  a. 
208.  a.  H  équippe  une  Flotte  et  prépare  tout 
pour  le  trajet.  50.  c.  193.  c.  Dieu  par  un  pro- 
dige desfine  Guillaume  à  la  Couronne  d'Angle- 
terre. 133.  c.  154.  c.  Guillaume  fait  mettre  à 
l'ancre  à  S.  Valéry  dans  le  Ponthieu,  une  Flotte 
de  trois  mille  vaisseaux.  51.  a.  148.  d.  Il  met 
de  la  cavalerie  dans  sa  flotte,  et  il  la  remplit  de 
Normans,  de  Flamans,  de  François ,  de  Bre- 
tons, de  Manseaux  et  d'Aquitains.  51.  a.  dd.e. 
162.  b.  Grande  flotte  préparée  au  Port  de  Saint 
Valéry.  168.  a.  208.  a.  236.  a.  Le  Duc  nourrit 
à  ses  dépens  cinquante  mille  hommes,  pendant 
l'espace  d'un  mois,  que  les  vents  contraires  re- 
tiennent la  flotte  dans  le  port.  92.  a.  U  fait  faire 
des  prières  publiques  pour  obtenir  un  vent  fa- 
vorable, et  il  porte  hors  l'Eglise  le  corps  de 
S.  Valéry  en  procession.  93.  a.  Il  passe  la  mer 
le  jour  de  lafêle  de  S.  Michel.  158-  b.  198.  b. 
Il  arrive  heureusement  à  Penensey  ;  il  débar- 
que librement ,  bâtit  un  château  ,  qu'il  fortifie , 
et  va  promptement  à  Hastingues,  où  il  établit 
une  autre  forteresse.  51 .  a.  93.  c.  94.  a.  Le  Duc 

f)orte  sur  son  dos  sa  cuirasse  avec  celle  de  Guil- 
aume,  fils  d'Osbern.  94.  b.  Il  entre  en  Angle- 


50.  a-b.  Tostius  Reges  iSvrwci/iœ  et  Hi- 
berniœ  seciim  ducit  in  Angliam.  216.  b.  Ua- 
raldus,  Rex  Norvegiœ,  même  Spjdembri  ve- 
niens  in  Angliam,  Lboraci  ultra  1100 
Sacerdotes  Anglos  occidit.  74.  b.  Rex  Angl. 
Haraldvs,  cum  manu  valida  fratri  suo  et  duo- 
bus  Regibus  obviât.  208.  b.  Angti  Tostiim 
cum  ulrisque  Regibus  occidunt.  74.  b.  99.  a. 
208.  b.  216.  b.  Uaraldus  fratrem  suum 
Toslium  Nonis  Oclobris  perimit  :  talus  pêne 
Norvcg.  exercitus  ab  Angtis  cœditur.  h\.  b. 
V//  Cal.  Oclob.  plenatn  victoriatn  adipiscilur. 
154.  e.  n.  168.  a.  312.  d.  Redit  Lundo- 
niam.  51.  b.  Audit  GuiUelmum  cum  \or- 
mannis  littora  Australia  occupasse.  51.  b. 
168.  a.  208.  b.  312.  d.  cu7n  navali  exer- 
citu  contra  Gnill.  proficiscitur.  208.  b.  ver- 
siis  Lundoniam  exerciium  movet.  313.  a.  per- 
venit  Haslingas.  154.  e.  Aciem  suam  in  pla- 
nis  Uastingas  construit.  208.  b.  Pridiè  Idus 
Octobris  die  S.  Calixti  cum  !\orman.  prœlium 
committit  :  ab  horà  diei  tertid  usque  ad  noc- 
tis  crepusculum  rcsistil  adversariis.  313.  a. 
Cadit  interemptus ,  et  cum  eo  fratres  ejus  re- 
gnique  Primates ,  nobiles  et  lotus  fera  exer- 
citus. 98.  b.  155  a.  168.  d.  209.  c.  313.  b. 
372.  b.  379.  b. 

Guillelmus  ,  Dux  Norman,  filius  Roberli 
Ducis,  per  Legatos  ab  Ilaratdo  promissa  requi- 
rit ;  pacta  récusât  Uaraldus.  154.  d.  Giiillel. 
Papam  consulit  Alexandrum,  à  quo  vexillum 
accipit.  92.  b.  154.  d.  212.  c.  n.  223.  a. 
235.  a.  Dux  Guill .  tribus  de  causis  contra 
Ilaraldum  irrilatur.  1°.  Quia  Godwinus  et  ejus 
filii  Alvredum  cognalum  Guillelmi  dchones- 
taverant.  2°.  Quia  Robertum  Episcopum , 
Odonem  Consulem  et  omnes  Francos  Godwinus 
ab  Anglia  ejeceral.  3°.  Quia  Uaraldus  inper- 
jurium  prolapsus,  regnum,  quod  jure  sangui- 
nis  suum  esse  debebat,  sine  jure  aliquo  inva- 
serat.  167.  d.  Consiliumhabet  Guillelmus  cum 
Baronibus ,  quos  omnes  audit  unanimes  ad 
Angliam  conquirendam.  91.  d-e.  167.  d.  n. 
168.  a.  208.  a.  Classem  et  trajectum  parât 
in  Angliam.  50.  c.  193.  c.  Signo  mirabili 
Deus  GuiUelmum  Anglorum  fieri  Regem  des- 
tinât. 133.  c.  154.  c.  Willel.  tria  navium 
miliia  construi ,  et  in  Pontivo  apud  S.  Vale- 
ricum  stare  jubct  in  anchoris.  51 .  a.  148.  d. 
Classem  equis  replet  et  hominibus  Norman. 
Flandr.  Francis,  Briton.  Cenoman.  et  Aqui- 
tanis.  51.  a.  96.  e.  162.  b.  Ad  portum  S. 
Valerici  classe  maximâ  prœparatà.  168.  a. 
208.  a.  236.  a.  Stipendio  Ducis  militum 
quinquaginta  ahmtur  miliia ,  dum  venlus 
contrarius  mord  unius  mcnsis  delinet  ad  por- 
tum. 92.  a.  Sacris  supplicationibus  corpus  S. 
Valerici  conlrà  prœpedientem,  et  pro  secundo 
vento  extra  Ecclesiam  de  fer  t.  93.  a.  Festo 
die  S.  Michaelis  transit  mare.  158.  b.  198.  b. 
Prospéra  flatu  Penuescllum  appellit  ;  liberh 
navibus  egreditur ;  castrurn  condit  et  commu- 
nit;  festinus  pervenit  Uastingas ,  ubi  castrurn 
aliud  firmat.  51.  a.  93.  c.  94,  a.  Loricam 
Guillelmi  filii  Osberni  cum  sud  Dux  gestat 
humero.  94.  b.  Pridih  Idus  Octobris,  tran- 
sita mare,  Angliam  intrat.  \^2.  h.  148.  d. 
165.  b.  193.  c.  212.  c.  n.  213.  b.  223.  a. 


Ixxvj 


INDEX 


250.  b.  344.  b.  Eduardi  Régis  vidua  votis 
et  consilio  pro  Guillelmo pugnat.  94.  a.  Sum- 
mo  marie  sabbati  pridiè  Idus  Oclobris  die  S. 
Calixli,  Guillelmus  obviam  procedit  Ilaraldo, 
cum  quo  hord  diei  terlid  prœlium  committit. 
llaraldus,  primo  milihim  congressu  vulneribus 
lethaliler  confossus ,  oc.cumbit.  De  sainte  diffi- 
dentes ,  fugœ  subsidium  appetunt  Angli  , 
quos  tota  tiocte  ISormanni  persequuntur.  Ila- 
raldo vicia  cum  tota  gente,  regnum  An- 
glorum  sibi  subjugat.  30.  b.  51.  c-d. 
74.  5.102.  c.  147.  a.  148.  d.  150.  b.  1G2. 
b.  168.  d.  n.ieO.d.  193.  c.  198.  b.  209.  d. 
212.  c.  n.  213.  b.  n.  215.  a.  216.  a-b. 
220.  ç.  223.  a.  237.  a.  246.  a.  256.  b. 
263.  a.  284.  b.  286.  a.  287.  a.  291.  d. 
293.  b.  294.  b.  344.  b.  363.  d.  365.  d. 
366.  e.  n.  372.  b.  377.  e.  379.  b.  382.  c. 
385.  a.  394.  a.  415.  e.  416.  a.  433.  a. 

Dux  Guill.  cum  suis  Haslingas  redit.  313. 
b.  Lum'oniam  prœmittil  qui  munitionem  in 
ipsa  conslruant.  100.  c.  Manè  Dominicœ  iier 
arripil  Lundoniœ.  52.  a.  313.  c.  361.  b. 
Ad  urbem  Warengefort  gressum  divertit  : 
transmeato  fluvii  vado,  castrametari  legiones 
jubet.  Lundoniam  aggreditur.  Lundonii,  da- 
tis  obsidibus,  se  suaque  omnia  victori  suppo- 
nunt.  52.  a.  Pacificè  suscipitur  à  Lundonicnsi- 
bus.  168.  d.  Eboracensis  Archiep.  Anglos  al- 
loquitur  de  ordinatione  GuÛlelmi.  Prœsul 
Constanlini  Normannorum  sententiam  per- 
cunctatur.  100.  d.  Ab  omnibus  tam  Norman, 
quàm  Angl.  Proceribus  Rex  electus  Guill.  in 
solemniiale  Natalis  Domini  sacro  oleo  ab  Epis- 
copis  regni  dclibutus,  regali  Diademate  coro- 
natur.  30.  b.  52.  b.  74.  b.  148.  d.  165.  b. 
169.  d.  198.  b.  293.  b.  294.  b.  313.  d. 
366.  e.  n.  Ab  Archiep.  Canluar.  Stigando , 
anathemate  reprobato ,  répudiât  consecrari. 
100.  d.  168.  d.  Coronatur  ab  Alfredo ,  Ebo- 
racensi  Archiepiscopo,  apud  LundoniaminBa- 
silicaS.  Pelri.  100.  d.  147.  a.  1 48.  d.  155.  a. 
212.  c.  n.  223.  a.  237.  a.  284.  b.  361.  b. 
379.  b.  382.  c.  394.  a.  Apud  Weslmonasl. 
coronatur.  168.  d.  209.  c. 

Senlaceium  prœlium  ,  in  quo  Guill.  Norm. 
Dux ,  perempto  Haraldo ,  pridie  Idus  Octob. 
triumphat,  ad  hune  annum  unanimiter  revo- 
catur.  246.  a.  620.  e. 

Quidam  existimant  Ilaraldum  inter  occisos 
delituisse;  et,  nocturnâ  fugâ  lapsum,  post 
mullas  peregrinaiiones,  apud  Cestriam  eremi- 
ticam  vitamduxisse.  168.  n. 

Normanni  capiunt  Angliam.  433.  a.  Angli 
pereunt.  291 .  d. 

Uaimericus,  Aquilanus,  Prœses  Toarcensis, 
aderat  consilio  Guill.  Ducis  Norman.  100.  c. 

Eustachius,  Corn.  Duci  Norm.  reditum  sua- 
dens ,  ab  hostibus  inter  scapulas  ictu  gravi 
percutitur.  99.  b. 

Consummatâ  victoriâ,  tumulandum  Régis 
Haraldi  corpus  Guillelmo  Maletlo  Rex  Guill. 
concedit,  quod  matri  roganli  denegaverat. 
99.  b.  Dispositâ  custodià  Hastingis ,  Guill. 
Doveram  contendit  :  per  deditionem  recepto 
castra,   addit  firmamenta.   99.   c-d.  Haud 


terre  le  14  d'Octobre.  142.6.  148.  d.  165.  b. 
193.  c.  212.  c.  n.  213.  b.  223.  a.  256.  b. 
334.  b.  La  veuve  du  Roi  Edouard  combat  pour 
Guillaume,  par  ses  conseils  et  par  ses  vœux.  94.  a. 
Le  jour  de  S.  Calixte,  14  d'Octobre,  qui  étoit 
un  samedi,  Guillaume  part  de  grand  matin  pour 
aller  au-devant  d'Harald  ,  il  l'attaque  à  neuf 
heures  du  matin.  Harald  tombe  blessé  à  mort 
dés  le  premier  choc.  Les  Anglois  désespérés , 
cherchent  à  se  sauver  par  la  fuite;  les  Nor- 
mans  les  poursuivent  toute  la  nuit.  Guillaume, 
après  avoir  vaincu  Harald  avec  toute  la  na- 
tion Angloise,  se  rend  maître  du  Royaume. 
30.6.  51.  c-fi.  74.  b.  102.  c.  147.  a.  148.  rf. 
150.  b.  162.  b.  168.  d.  n.  168.  d.  193.  c. 
198.  b.  209.  d.  212.  c  n.  213.  b-n.  215.  a. 
216.  a-b.  220.  c.  223.  a.  237.  a.  246.  a.  256.  6. 
263.  a.  284.  b.  286.  a.  287.  a.  291.  d.  293.  b. 
294.  b.  344.  b.  363.  d.  365.  d.  366.  e.  n.  etc. 

Le  Duc  Guillaume  retourne  à  Hastingues 
avec  ses  troupes.  313.  6.  Il  envoie  de  ses  gens  à 
Londres  pour  y  construire  un  Fort.  100.  c.  Le 
Dimanche  matin  ,  il  prend  la  route  de  Lon- 
dres. 52.  a.  313  c.  361.  b.  Il  passe  par  la 
ville  de  Warengefort,  traverse  la  rivière,  et  fait 
camper  ses  légions.  Il  attaque  Londres.  Les 
habitans  donnent  des  otages,  et  se  soumettent 
au  vainqueur  avec  tous  leurs  effets.  52.  a.  Ils 
le  reçoivent  sans  résistance.  168.  d.  L'Arche- 
vêque d'York  harangue  les  Anglois  sur  le  cou- 
ronnement de  Guillaume.  L'Evêque  de  Cou- 
tances  demande  l'avis  des  Normans.  100.  d. 
Tous  les  Seigneurs ,  tant  Anglois  que  Nor- 
mans, l'élisent  pour  Roi;  les  Evéques  le  consa- 
crent, et  le  couronnent  le  jnur  de  Noël.  30.  b. 
52.  b.  74.  b.  148.  d.  etc.  H  refuse  d'être 
consacré  par  Stigand  ,  Archevêque  de  Can- 
torbery,  parce  qu'il  étoit  excommunié.  100.  d. 
168.  d.  L'Archevêque  d'York  Alfred,  le  cou- 
ronne à  Londres  dans  l'Eglise  de  S.  Pierre. 
100.  d.  147.  a.  148.  d.  155.  a.  212.  c.  n. 
223.  «X.  237.  a.  284.  b.  361 .  b.  379.  b.  382.  c. 
394.  a.  Il  est  couronné  à  Wesminster.  168.  d. 
209.  c. 

Tous  les  Ecrivains  placent  à  cette  année  la 
bataille  de  Senlac  ,  dans  laquelle  Guillaume, 
Duc  de  Normandie,  triompha  le  14  d'Octobre, 
après  avoir  tué  Harald.  246.  a.  fi20.  e. 

Quelques-uns    pensent    qu'Harald   se    cacha 

[)armi  les  morts,  qu'il  s'échappa  à  la  faveur  de 
a  nuit,  et  qu'après  plusieurs  courses,  il  mena 
une  vie  d'Hermite  à  Chester.  168.  n. 

Les  Normans  prennent  l'Angleterre.  433.  a. 
Les  Anglois  périssent  .291 .  d. 

Haimeri,  d'Aquitaine,  Gouverneur  ou  Vicomte 
de  Thouars  ,  étoit  au  Conseil  de  Guillaume  , 
Duc  de  Normandie.  100.  c. 

Pendant  que  le  Comte  Eustache  exhorte  le 
Duc  de  Normandie  à  s'en  retourner,  il  reçoit 
de  la  part  des  ennemis  un  cruel  coup  entre  les 
épaules.  99.  b. 

Après  la  victoire,  le  Roi  Guillaume  permet 
à  Guillaume  Mallet  d'ensevelir  le  corps  du  Roi 
Harald;  la  mère  d'Harald  l'avoit  demandé  au 
Roi,  et  il  l'avoit  refusé.  99.  b.  Guillaume  met 
garnison  à  Hastingues,  et  part  pour  Douvre: 
le  château  se  rend  à  lui,  et  il  en  augmente  les 


CHRONOLOGIGUS. 


Ixxvij 


fortifications.  99.  c-d.  Les  habitans  de  Can- 
torberj  vont  le  trouver  auprès  de  Uouvre;  ils 
lui  font  serment  de  fidélité,  et  lui  donnent  des 
otages.  L'obéissance  de  la  Métropole,  la  conser- 
ve dans  ses  droits.  Le  lendemain,  le  Roi  campe 
à  la  Tour  rompue,  où  il  tombe  fort  malade, 
et  donne  beaucoup  d'inquiétude  à  ses  sujets. 
99.  e.  Stigand,  Archevêque  de  Cantorbery,  avec 
les  enfans  d'Algard  et  d'autres  Seigneurs,  me- 
nacent de  combattre  Guillaume  :  ils  avoient  élu 
pour  Roi  un  enfant  du  sang  du  Roi  Edouard, 
nommé  Edgar  Adelin.  99.  c.  100.  a.  Guillaume 
passe  la  Tamise,   et  arrive  à  Walengforl.    Sti- 

{;and  se  soumet,  fait  serment  de  fidélité  à  Guil- 
aume,  et  abandonne  le  Roi  qu'il  avoit  fait  avec 
trop  de  légèreté.  100.  b. 

Plusieurs  Princes  Anglois,  qui  s'étoient  op- 
posés  à  Guillaume,  se  voyant  écrasés,  se  sou- 
mettent à  lui.  155.  a-b.  Le  vainqueur  exile 
presque  tous  les  Prélats  du  Royaume,  et  fait 
mourir  beaucoup  de  Noblesse.  Il  chasse  presque 
tous  les  Clercs  et  les  Moines  qui  vivoieiit  sans 
régularité.  216.  b-c.  Il  rabaisse  les  Grands  et 
la  Noblesse  d'Angleterre  ;  il  règle  tout  à  sa  vo- 
lonté; il  renferme  <lans  une  prison  Stigand, 
Archevêque  de  Cantorbery.  284.  b.  Maître  de 
toute  ITsIe,  il  polit  les  moeurs  barbares  des 
Anglois  ;  il  augmente  le  culte  de  la  Religion 
Chrétienne  ;  sa  puissance  se  fait  connaître  pres- 
que par  toute  la  terre.  1 62.  b.  Il  ordonne  qu'on 
observera  dans  l'Angleterre  les  Loix  et  les 
Coutumes  de  Normandie  ;  il  établit  par  toute 
l'Angleterre  des  Evêques,  des  Abbés  et  d'au- 
tres Princes  Normans.  155.  b.  193.  c.  Tout, 
soit  dans  les  matières  Ecclésiastiques,  soit  dans 
le  Civil,  ne  se  fait  que  par  ses  ordres.  193.  d. 
Il  met  des  Religieux  dans  tous  les  Monastères 
d'Angleterre,  ou  bien  il  réforme  ceux  qui  y 
étoient  ;  il  donne  des  Loix  publiques  pour  l'hon- 
nêteté civile.  150.  6.  Il  met  la  tranquillité  dans 
tout  le  pays,  et  le  gouverne  en  paix.  258.  d. 
Il  soumet  le  Roi  d'Ecosse  avec  tous  ses  Etats. 
198.6. 

Le  Roi  Guillaume  étant  parti  de  Londres, 
s'arrête  quelques  jours  dans  le  voisinage  ;  les  en- 
fans  d'Algard  et  plusieurs  autres  Gentilshommes 
viennent  dans  cet  endroit  lui  faire  leurs  soumis- 
sions. 101,  c.  238.  a. 

Le  Roi  Guillaume  comble  de  richesses,  et 
traite,  comme  son  plus  intime,  Edgar  Adelin, 
que  les  Anglois  avoient  été  forcés  de  faire  Roi 
après  la  défaite  d'IIarald.  101.  d.  Il  donne  la 
ville  de  Norwich  à  Guillaume,  fils  d'Osbern, 
et  le  nomme  son  lieutenant  dans  toute  la  partie 
du  Royaume,  qui  s'étend  vers  le  Nord-Est  :  il 
confie  la  côte  méridionale,  anciennement  .i-om- 
mée  Kent,  à  Eude  son  frère,  Evêque  de 
Bayeux,  avec  le  château  de  Douvre.  101.  e.  Il 
envoie  au  Pape  Alexandre  l'argent  et  les  orne- 
mens  de  l'Eglise  de  S.  Pierre,  avec  l'étendard 
d'Harald.  100.  e.  101.  a. 

Guillaume,  Roi  d'Ang.  envoie  Helfin,  Abbé 
de  Ramese,  au  Roi  de  Dannemarc  :  l'Abbé 
éprouve  une  tempête,  pendant  laquelle  il  re- 
çoit l'ordre  de  célébrer  la  fête  de  la  Concep- 
tion de  la  sainte  Vierge.  360.  c. 

Adelise,  épouse  de  Guillaume,  fils  d'Osbern, 


procul  à  Doverâ  occurrunt  ultra  Cantuarii, 
jurant  fîdelitatem,  danl  absides.  Melropolis 
statum  impelrat  obediendo.  Postera  die  ad 
Fraclam-turrim  castra  metatur,  tibi  graviter 
œgrotans,  suorum  animas  canturbat.  99.  e. 
Stigandus,Canluar.  Archiep.cumfiliisAlgardi 
aliisque  Prœpotentibm,  qui  Regem  statuerant 
Edgarum  Adelinum,  ex  Eduardi  Régis  san- 
guine puerum,  prœlium  minanlur.  99.  e. 
100.  a.  Tamesi  flumine  Iransmeato,  Guillel- 
mus  ad  appidum  Walengfort  pervenil.  Sti~ 
gandus  dal  sese,  fîdem  sacramenlo  conjir- 
mans  ;  quem  leviter  elegerat,  Adelinum  abro- 
gat.  100.  b. 


Principes  Angl.  plurimi  centra  GuilL  re- 
iuctali,  viribus  ejus  fracti,  se  submitlunl. 
155.  a-b.  Otnnes  penh  regni  Prœsules  exilio, 
morti  ISobiles  viclor  destinai.  Omnes  ferè 
Clericas  et  Monachos  absque  Régula  viventes 
expellit.  216.  b-c.  Procercs  et  Nobiles  An- 
glicœ  gentis  deprimit  ;  cuncta  redigit  ad  suœ 
vohmtatis  arbitrium  ,  Stigandum,  Cantuar. 
Arcliiep.  in  carcere  relrudit.  284.  b.  Tolam 
adeplus  Insulam,  Barbares  Anglorum  mores 
mitigal;  cultum  amplial  Chrislianœ  Reli- 
gionis;  ejus  potenlia  loti  peni  orbi  innotescil. 
162.  b.  f/'sus  ac  Leges  Normanniœ  jubet  in 
Anglia  servari.  Ex  Normannis  Episcopos, 
Abbates  el  alios  Principes  per  totam  Angtiam 
instituit .  155.  b.  193.  c.  Cuncta  divina 
simulet  humananutumejusexpectanl.id'S.  d. 
Per  Cœnabia  tatius  Angliœ  ordincm  Rcligio- 
7iis  vel  instituit  vel  re format;  leges  pubiicas 
ad  civile  decus  conficit.  150.  b.  Tolam  re- 
gionem  quielam  tenet,  et  inpace  régit.  258.  d. 
Regem  Scotiœ  cum  suis  omnibus  sibi  subjugat. 
198.  b. 


Rex  Guill.  egressus  è  Lundonia,  dies  aii- 
quot  moratur  in  loco  propinquo,  ubi  ad  ob- 
scquium  veniunl  Algardi  fiiii  et  plures  alii 
i^obiles.  101.  c.  238.  a. 

Rex  Guilleimus  Edgarum  Ailelinum, 
quempost  llaraldiruinam,  Angli  Regem  sla- 
luere  fuerant  conali ,  amplis  terris  dilat , 
atque  liabet  m  c/iamsj'm/s.  101 .  d.  Guentam 
urbem  Osbcrni  filio  Guillelmo  relinquil,  ut 
vice  sua  loti  régna  versiis  Aquilonem  prœsil  : 
castrum  Doveram  Odoni  Baiocarum  Prœmli 
fralri  sua  commillit,  cum  adjacente  ara  Au- 
slrali,  namine  velusta  Cantium  dicta.  101.  e. 
Pecuniam  Ecclesiœ  S.  Pétri  et  ornnmenla, 
siinul  et  vexillum  Uaraldi  ad  Mexandrum 
Papam  Iransmiltil.  100.  e.  101.  a. 

Helfinus,  Abbas  Ramesiœ,  à  Rege  Angl. 
Guill.  ad  Regem  Daciœ  missus,  el  in  mari  pe- 
riclitatus,  de  solemnilale  Conceplionis  B.  Ma- 
riée facienda  commonctur.  360.  c. 

Adelicia,    uxor   Guillelmi,    filii  Osberni, 

V 


Ixxviij 


INDEX 


obit,  et  in  clauslro  Liremisepelilur.   367.  a. 

Itex  Germ.  Ilenriciis  IV  Trajecli  Pasclia 
célébrât.  6^'t.  a.  Amicitid  jungilur  ISorman- 
nice  Duci  Guillelmo.  92.  b, 

Godefridm,  Lot/iar.  et  llelruriœ  Ditx,  Papa 
comitatus  et  Cardinalibus,  medio  jam  Maio 
vmit  Aqxnmm,  ibi  18  diebus  confligit  cum 
ISorma}mis,  à  quibus  accepta  pecuniâ,  redit 
ad  propria.  /il6.   a.  n. 

Theodoricus,  Virdun.  Episc.  castrumS.Me- 
nehildis  capit  ;  subvertit  castrum  de  Setunia  j 
Alonem  de  Duno  et  Dunonem  de  Claromonle 
perdomat.  361 .  c. 

Abbas  S.  Ilubcrli,  Theodericiis,  ab  Al- 
berto ISamurcenni  Comité,  et  Ida  ejus  tixore, 
Comitatum  Anseromiœ  obtinet  ab  Ecclesia  sua 
perpeltiô  possidendum.  150.  b. 

Eberhardus,  Trevir.  Archiep.  17  Cul.  Mail 
Sabbato  sancto  in  sacris  veslibus  morilur.  23. 
d.  62.  d.  194.  c.  416.  a.  644.  a. 

Colon.  Archiep.  Anno,  quern  Ilenrieus  Im- 
peralor  moriens,  provisorem  regni  et  filii  sui 
Henrici  tutorem  reliquerat,  adhibitâ  Régis 
pueri  investiturâ  et  confirmatione,  nepotem 
suum  Conradum  versità  Treberim  dirigit  in- 
Ihronisandum.  194.  c.  Treberenses  Prœsidem 
suum  Tlieodoricum  cuinaiiis Principibusadul- 
ciscendam  injuriamsibi  factariiinstigant.  1 94. 
c.-d. 

Conradits,  Primicerius  Eccl.  Colon,  à  Rege 
Germ.  Ilenrico  IV  ad  suscipiendum  Trevir. 
Archiepiscopatummissus,  sedàcivibus  non ele- 
ctiis,  capiturà  Theoderico  Trevir.  Comité,  et 
quatuor  militibus  necandus  commiltilur.  23. 
d.  n.  A  satellitibiis  de rupe  tertio prœcipitatus, 
et  adlnic  illœsus,  gladio  transverberatur.  74. 
a.n.  194.  c-d.  361.  c.  638.  c.  Defuncli 
corpus  à  Throdorico  Virdun.  Episcopo  Irans- 
latum,  apud  Abbatiam  Dolejam,  seu  Dole- 
gium,  et  Theolegium  Monast.  sepelitur.  23.  e. 
74.  a.  n  638.  d.  644.  a.  Conradus  Eber- 
hardo  Trevir.  Archiep.  substitutus  Martyr  ef- 
ficitur.  A]6.a.Patitur  Cal.Junii,  regni  Hen- 
rici IV  anno  decimo.  23.  e.  Miillis  stalim  mi- 
raculis  à  Deo  glorificatiir .  74.  a.  n.  644.    a. 


Vdo,  ex  Alemannorum  prosapiâ  oriundus, 
paire  Eberhardo  Sueviœ  Comité,  maire  verô 
Ida,  fundatoribus  Monasterii  Scafusii,  post 
interfectum  Conradum,  electione  Cleri  et  po- 
puli,  Prœsul  Trevir.  constituitur.  23.  e. 
74.  a.  194.  d.  361.  d.  644.  b. 

5.  Theobaldus  Pruvinensis,  nobilis  génère, 
reclusus  in  Vincentia  Venetiœurbe,obit.  142. 
b.  293.  a.  361 .  c.  433.  c.  477.  e.  n. 

Iloiensis  Ecclesia,  prœsente  Lieberto,  Ca- 
merac.  Episc.  consecratur  à  Theoduino  Leod. 
Episcopo.  361 .  c. 

Incendium  Monasterii  S.  Amandi.  345.  a. 

Guida,  Ecclesiœ  S.  Quintini  Vermand.  De- 
canus  et    Custos,  Bpllovac.  Episcopus  conse- 
cratur à  Gervasio,  Remensi  Archiep.   361.  c 
638.  c. 

Hugo,  Vesontion.   Archiep.    moritur  :   eut 


meurt,  et  est  enterrée  dans  le  cloître  de  Lire. 
367.  a. 

Henri  IV,  Roi  de  Germanie,  célèbre  la  fête 
de  Pâques  à  Utrech.  644.  a.  Il  se  lie  d'amitié 
avec  Guillaume,  Duc  de  Normandie.  92.  b 

Godefroi,  Duc  de  Lorraine  et  de  Toscane, 
accompagné  du  Pape  et  des  Cardinaux,  arrive 
vers  le  milieu  du  mois  de  Mai  à  Aquin  ;  il  y  reste 
pendant  dix-huit  jours,  toujours  en  guerre  avec 
les  Normans  :  ceux-ci  lui  donnent  de  l'argent, 
et  il  s'en  retourne  chez  lui.  416.  a.  n. 

Thierri,  Evéque  de  Verdun,  prend  le  châ- 
teau de  sainte  Menehould  ;  il  renverse  celui  de 
Stonne  ;  il  dompte  Mon  de  Dun  et  Dudon  de 
Clairmont.  361 .  c. 

Thierri,  Abbé  de  S.  Hubert,  obtient  d'Al- 
bert, Comte  de  Namur,  et  de  sa  femme  Ide, 
le  Comté  d'Anserome,  pour  être  possédé  à  per- 
pétuité par  son  Abbaye.  1  50.  b. 

Le  Samedi  saint  1 5  d'Avril,  Eberhard,  Archev. 
de  Trêves,  meurt  revêtu  de  ^es  habits  sacer- 
dotaux. 23.  d.  62.  d.  194.  c.  416.  a.  644.  a. 

Annon,  Archev.  de  Cologne,  que  l'Empe- 
reur Henri,  en  mourant,  avoit  nommé  Gouver- 
neur du  Royaume  et  tuteur  de  son  fils  Henri, 
envoie  son  neveu  Conrad  à  Trêves,  pour  pren- 
dre po.ssession  de  l'Archevêché,  dont  i!  lui  avoit 
fait  donner  l'investiture  par  le  jeune  Roi.  194.  c. 
Les  habitants  de  Trêves  excitent  leur  Comte 
Thierri  et  les  autres  Seigneurs  à  venger  l'insulte 
qu'on  leur  faisoit.  194.  c-d' 

Henri  IV,  Roi  de  Germanie,  envoie  Conrad, 
Doyen  de  l'Eglise  de  Cologne,  pour  prendre 
possession  de  l'Archevêché  de  Trêves  :  mais 
comme  il  n'avoit  point  été  élu  par  les  habitans, 
Thierri,  Comte  de  Trêves,  le  livre  à  quatre 
soldats  pour  le  faire  mourir.  23.  d.  n.  Ces  bour- 
reaux l'ayant  précipité  trois  fois  d'un  rocher, 
sans  le  blesser,  le  percent  d'un  coup  d'épée. 
74.  a.  n.  194.  c-d.  361.  c.  638.  c.  Thierri, 
Evéque  de  Verdun,  transporte  son  corps  à 
l'Abbaye  de  Tholey,  où  on  l'enterre.  23.  e. 
74.  a.  n.  638.  d.  644.  a.  Conrad,  successeur 
d'Eberhard,  Archev.  de  Trêves,  martyrisé. 
416.  a.  Il  souffre  le  premier  de  Juin,  la  dixième 
année  du  règne  de  Henri.  23.  e.  Dès  le  moment 
de  sa  mort.  Dieu  fait  connoître  par  plusieurs 
miracles,  que  Conrad  jouissoit  de  la  gloire.  74. 
a.  n.  644.  a. 

Conrad  ayant  été  tué,  le  Clergé  et  le  peuple 
éhsent  Udon  ou  Eude,  Archev.  de  Trêves.  Eude 
étoit  de  famille  Allemande,  son  père  étoit 
Eberhard,  Comte  de  Souabe,  et  sa  mère  Ide, 
tous  deux  Fondateurs  du  Monastère  de  Scha- 
fouse.  23.  e.  74.  a.  194.  d.  361 .  d.  644.  b. 

Mort  de  S.  Thibaud,  d'une  famille  noble  de 
Provins,  qui  vivoit  en  reclus  à  Vicence,  ville  de 
l'Etat  de  Venise.  142.  b.  293.  a.  361 .  c.  433.  c. 
477.  e.  n. 

Théoduin,  Evéque  de  Liège,  consacre  l'E- 
glise de  Huy,  en  présence  de  Liebert,  Evéque 
de  Cambrai.  361 .  c. 

Incendie  du  Monastère  de  S.  Amand.  345.  a. 

Gui,  Doyen  de  l'Eglise  de  S.  Quentin  en 
Vermandois,  consacré  Evéque  de  Heauvais 
par  Gervais,  Archevêque  de  Reims.  361.  c. 
638.  c. 

Mort  de  Hugue,    Archev.    de   Besançon  :    le 


CHRONOLOGIGUS. 


Ixxix 


Roi  lui  substitue   un  Chanoine  de  la  même  Egli- 
se, élu  par  ses  confrères.  24.  o. 

Benoît,  frère  du  Comte  Hoël,  élu  Abbé  de 
Keii  perlé.  372.  b. 

Mort  d'Albert,  Abbé  de  S.  Jacques  de 
Liegf:  Etienne  lui  succède.  294.  b. 

Pierre  fait  .\bbé  de  Tournus,  après  la  mort 
de  Guiraud.  112.  c. 

I.e  premier  de  Février ,  il  paroît  un  signe 
dans  le  Soleil.  Sur  la  fin  du  mêmi:  mois  ,  la 
Lune  paroît  couleur  de  sang, et  azurée.  287.  b. 

Il  paroît  une  Comète.  24.  a.  30.  b.  50.  a. 
etc.  C'étoit  une  Comète  elTrayante  ,  et  cheve- 
lue. 349.  c.  11.  300.  c.  On  la  voit  toute  l'oc- 
tave de  Pâques.  165.  b.  3C0.  c.  Elle  paroît  le  25 
d'Avril,  pendant  près  de  cinq  jours.  158.  b. 
213.  b.  2G3.  a.  Pendant  neuf  jours.  377.  e. 
etc.  La  veille  de  S.  Marc  Evangel.  pendant 
douze  jours.  198.  a.  284.  b.  28G.  a.  Au  mois 
d'.\vril,  pendat)t  près  de  15  jours.  233.  d. 
372.  b.  413.  a.  n.  Le  24  d'Avril.  23.  d.  62.  d. 
312.  c.  Pendant  30  jours.  23.  (/.  l'endanl  14 
nuits.  62.  d.  Au  mois  de  Mai,  pendant  40  jours. 
209.  c.  /(.  Pendant  trois  mois.  162.  b. 


Van  1 067  de  J.  C. 

Philippe!,  Roi  de  France,  étant  parvenu  à 
Vâge  d'adolescence ,  Baudouin  V  ,  Comte  de 
Flandre,  lui  rend  son  Royaume  en  très-bon  état. 
161  e.  Philippe  termine  les  différends  qui  s'é- 
toient  élevés  entre  les  Moines  de  Fieury  et  un 
certain  Guy:  Anne  mère  du  Roi  étoit  présente, 
et  souscrivit  le  Diplôme.  564.  d. 

Baudouin  V ,  Comte  de  Flandre  ,  à  qui 
Henri  I  avoit  confié  l'administration  du  Royau- 
me; après  l'avoir  gouverné  pendant  sept  ans 
avec  prudence  et  avec  équité,  et  l'avoir  conservé 
dans  la  paix,  le  remet  entre  les  mains  de  Phi- 
lippe. 169.0.  n.  Baudouin  meurt  comblé  d'hon- 
neurs. 109.  e.  n.  161.  e.  etc.  Il  meurt  le  28  d'A- 
vril. 345.  a.  Ou  plutôt,  le  premier  de  Septem- 
bre. 486.  n.  Il  est  enterré  à  l'Isle,  dans  l'Eglise 
de  S.  Pierre.  142.  b.  159.  e.etc.  Il  laisse  deux 
fils  Baudouin  et  Robert,  et  une  fille  nommée 
Maihilde  ,  mariée  à  Guillaume,  Roi  d'Angle- 
terre. 169.  a.  n.  Baudouin  son  fils  lui  succède 
dans  son  Duché.  142.  b.  159.e.  198.  b. 

Guerre  entre  Foulque  Rechin,  Comte  d'An- 
jou, et  son  frère  Geofroi  le  jeune,  surnommé  le 
Barbu  ,  Comte  de  ïouraine.  385.  a.  Le  premier 
Dimanche  de  Carême  25  Février,  le  château  de 
Saumiir  est  livré  à  Foulque,  lequel  fait  son  frère 
Geofroi  prisonnier.  220.  d.  V oyez  l'année  sut  v. 

Raimond  et  Adalmode  ,  Comtes  de  Barce- 
lonne,  achètent  la  ville  et  le  comté  de  Carcas- 
sonne,  de  Guillaume  qui  en  fut  le  dernier  Comte. 
290.  n. 

Incendie  du  château  de  Vierzon,  dans  le 
Berri.  433.  b.  n. 

Rohert,  Evêque  de  Chartres,  fait  la  guerre 
au  château  de  Nogent.  433.  b. 

Guillaume,  Roi  d'Angleterre,  met  des  gar- 
nisons Françoises  dans  les  châteaux  d'Angle- 
terre. 238.  a.  Il  donne  la  garde  et  l'administra- 
tion du  Royaume  à  son  frère  Eude,  Evêque  de 
Baïeux  et  à  Guillaume  ,  fils  d'Osbern  ;  vers  le 


Cation i eus  ejusdem  Ecc.l,  à  fratribuseleclus,  à 
Rege  subslituitur .  24.  a. 

Benedictus,  [rater  IJoeti  Comilis,  Abbas 
Kemiierlef/.  subslituitur.  372.  b. 

Mors  Albcrti,  Abb.  S.  Jacobi  Uod.  Sle- 
plianus  ejus  succpssor.  294.  b. 

Dcfuncto  Giraudo  Trenorc.  Abbali  succedil 
l'cirus.  112.  c. 

Cal.  Febr.  apparet  sirjnum  in  Sole.  Sub 
finem  ipsius  moisis  Luna  videtur  sanguinea  et 
cœrulea.  287.  b. 

Comela  videlur.  24.  a.  30. b.  50.  a,  74.  b. 
154.  c.  203. a. 21 5.  a.  21 6  a. 220.  c.  223.  a. 
291.  d.  294.  b.  344.  b.  Cometa  lerribilis. 
349.  c.  n.  Ij)ngos  crines  dueetis.  360.  c. 
Totâoclavd  Paschœ.  \Gb.  h.  360.  c.  Sep- 
tinio  Cal.  Maii,  ferè  diebus  quinque.  158.  b. 
213.  b.  263.  a.  Per  novem  dies.  377.  e. 
382.  c.  416.  a.  n.  433.  a.  644.  b.  Vigiliâ 
S.  Marci  Evangel.  per  duodecim  rfî'es.  198.  a. 
284.  b.  286  a.  Mense  Aprili,  quindecim 
fercdiebus.  233.  d.  372.  b.  413.  a.  n.  Oc- 
tavoCal.  Maii.  23.  d.  62.  d.  312.  c.  Per 
Iriginta  dies.  23.  d.  Per  noeles quatuor decim. 
62.  d.  Mense  Maio,  per  quadraginla  dies. 
209.  en.  Tribus  men.sibus.  162.  b. 

Anno  Chr.  1067. 

Philippo  I,  Régi  Franconim,  adolescenli 
regnum  ex  intégra  restituilur  à  Balduino  V, 
Fland.  Comité.  161.  e.  Monachorum  Floriac. 
adversùs  quemdam  Widonem  querclas  compo- 
nit  Philippus,  prœsente  Anna  matre  sua,  et 
subscribente.  564.  d. 

lialduinus  V,  Fland.  Cornes,  cui  Ilenricus  I 
regni  tutelam  commiscrat  ;  quod per  annossep- 
tem  sapienter  et  strenuè  rexerat  regnum  Phi- 
lippo jam  adolescenti  quietum  remitlit.  169. 
a.  n .  Honore  plenus  moritur.  1 09.  e.  n .  1 61 .  e. 
361.  c.  372.  b.  383.  b.  498.  n.  IV  Cal. 
Maii.  345.  a.  Meliùs  Cal.Septembris.  486.  n. 
Insulœ  sepelitur  in  Ecclesia  S.  Peiri.  1 42.  b. 
159.  e.345.  a.  361.  d.  383.  b.  Duos  filios 
relinquit  Balduinum  et  Robertum ,  alque 
fîliam  Mat/iildem  uxorem  Angl.  Régis  Guil- 
lelmi.  169.  a.  n.  Balduinus  filius  ejus  in  Du- 
catu  succedil.  142.  b.  159.  e.  198.  b. 

Bellum  iuter  Fulconem  Rechin,  Corn. 
Andeg.etGaufr.juniorem,  cognom.  Barbatum, 
fratrem  ejus,  Com.  Turon.  385.  a.  Caslrum 
Salmur.  V  Cal.  Martii  Dominicâ  prima  qua- 
drages.  Iraditur  Fulconi,  qui  fratrem  siium 
Gaufr.  captivum  tenet.  220.  d.  Vide  an.  seq. 

Raimundus  et  Adalmodis,  Barcinon.  Co- 
mités, Carcassonam  et  Carcasson.  Comitatum 
cmunl  ab  ultimo  Comité  Guillelmo.  290.  n. 

Apud  Bituriges,  castrum  Virzionis  incen- 
ditur.  433.  b.  n. 

Bellum  agitur  à  Roberto  Carnut.  Prœsule 
cum  castra  Novigento.  433.  b. 

Rex  Angl.  Guillel.  custodes  ex  Gallis  col- 
locnt  in  castellis  .Angl.  238.  a.  Regni  cura 
Odoni  Bajoc.  Episcopo  fratri  suoac Guillelmo 
Osberni  filio  commisse,  adveniente  Quadra- 
gesimdlS'ormanniam  repetit.  3]'S.  d.    Martio 


Ixxx 


INDEX 


même,  in  sinum  palriœ  redditur.  102.  c. 
238.  b.  Sentm  adducit,  quorum  fidem  sus- 
piciebat  ac  polentiam,  Archiprxsulem  Sli- 
gandum,  Edganm  Adelinum,  Régis  Edvardi 
propinqmm,  très  Comités  Edwinum,  Mor- 
cardum  et  Gmllevum.  102.  b.  Cadomensi 
BasiliccB,  suis  impendiis  ad  titulum  B.  Ste- 
phani  n  fundamentis  extruclœ,  diversa  ad- 
vehit  donaria.  1 03.  a.  Pasc/ia  célébrât  ad  Cœ- 
nobiumS.  Trinitatis  Fiscan.  103.  b.  238.  c. 
Intereral  huic  curiœ  vitricus  Régis  Franc. 
Philippi  Rodu'.fus,  prœpotens  Cornes  Medan- 
tensis.  103.  c.  Dedicationi  S.  Mariœ  super 
Divamintercst,  Calendis  Maii.  238.  d.  Ec- 
clesiam  S.  Mariœ  apud  Gemmeticum,  se  prœ- 
sente,  Calendis  Juin  dedicari  jubel.  52.  b. 
108.  e.  209.  d.  238.  d.  Hanc  complent  de- 
dicationem  Mauritius,  Rotomag.  Archiep.  Jo- 
hannes,  Abrincat.  Ep.  Goffredus,  Constantin. 
Hugo,  Lexov  et  Balduinus,  Ebroic.  52.  b. 
Vtilia  populo  edicta  promulgal.  238.  d. 
Leges  pistas  et  optimos  judices  per  Provincias 
Neustriœ  constituit.  240.  a.  Uyeme  immi- 
nente, redit  Angliam  ;  Militibus  suis  terram 
dividit.  209.  à.  Anglisnimium  tributum  im 
ponit.  313.  d.  In  loco  pugnœ  Abbatiam  no- 
hilem  ,  quam  Bellum  vocal  ,  in  honore 
S.  Trinit.  et  S.  Martini  construit,  in  qua 
Monachos  slaluit,  et  Ordinem  Majoris  Mo- 
nasterii.  52,  b.  168.  e. 


Githa  Comilissa,  mater  Haraldi  Régis 
Angliœ,  ac  soror  Suani,  Danorum  Régis, 
cum  multis  Flandriam  petit.  313.  d-e. 
Vide  an.  10C9. 

Theodericus,  Comes  Trevir.  ob  scelus  in- 
terfecti  Conradi  Trevir.  Archiep.  pœnitentiam 
agens,  Jerosolymam  pergit,  et  in  percgrina- 
tione  rnoritvr.  74.  a.  Ab  Imperatore  exilio 
damnatus,  Jerosolymam  petit.  Quid  de  eo  et 
ejus  ilineris  comitibus  acium  fuerit,  ignora tur. 
74.  n.  638.  d. 

Concilium  apud  Pic tav.  habelur.   287.   b. 

Elevatio  S.  Macharii.  361 .  d. 

Fundatio  Abbaliœ  S.  Quintini  Bellovac. 
165.  n, 

Hugo,  Corn.  Mellenti,  Cellam  SS.  Cosmœ  et 
Damianiprope  Mellentumfundat.  433.  b. 

Conventa  habita  inter  Gacelinum  Advo- 
catum ,  et  Odonem  Decamim  ,  Rodulfum 
Prcepositum  aliosque  B.  Mariœ  Paris.  Cano- 
nicos  de  villa  Viriacus  dicta.  433.  b. 

Gervasius  deCastro-Ledi,  Reniensis  Archiep. 
quarto  Juin  moritur.  281.  n.  291.  d.  361. 
d.  n.  444.  n. 

Maurilius,  Rotom.  Archiep.  cum  Suffraga- 
neis  Episcopis,  EcclesiamS.  Mariœ  Gemetic.de- 
dicat.  70.  e.  238.  d.  Paulôpôst  obit,  VId.  Aug. 
52.  b.  70.  e.  1 68.  e.  238.  d.  363.  d.  379.  c. 
387.  a.  Sepelilurin  Episcopali  Ecclesia,  quam 
ante  5  annos  dedicaverat.  238.  d.  Joannes, 
Abrinc.  Episc.  filius  Rodulfi  Comitis,  rogatu 
Alexandri  Papœ,  concedente  JSorman.  Prin- 
cipe et  Angl.  Rege  Guillelmo,  Rotomag.  Ca- 
thedram  adipiscitur.  52.  c.  169.  a.  363.  d. 
379.  c.  387.  a. 


Carême,  il  retourne  en  Normandie.  313.  d.  Il 
rentre  dans  sa  Patrie  au  mois  de  Mars.  102.  c. 
238.  b.  Il  emmené  avec  lui  ceux  dont  il  soup- 
çonnoit  la  fidélité  et  dont  il  craignoit  la  puissan- 
ce, l'Arcbev.  Stigand  ,  Edgar  Adelin  ,  parent 
du  Roi  Edouard,  trois  Comtes,  Edwin,  Mor- 
card  et  Gualleve.  102.6.  Il  apporte  des  présens 
pour  l'Eglise  de  Caen,  qu'il  avoit  fondée  en 
l'honneur  de  S.Etienne.  103.  a.  Il  célèbre  la 
fête  de  Pâques  à  Fécamp,  dans  le  Monast.  de  la 
Ste  Trinité.  103.  b.  238.  c.  Raoul  très-puissant 
Comte  de  Mantes,  beau-pere  du  Roi  Philippe, 
étoit  à  cette  Cour.  103.  c.  Le  premier  de  Mai, 
Guillaume  assiste  à  la  Dédicace  de  Ste  Marie  sur 
Dive.  238.  d.  Le  premier  de  Juillet,  il  fait  dédier 
en  sa  présence  l'Eglise  de  Ste  Marie  à  Jumiége. 
52.6.  168.  e.  209.  d.  238.  d.  Cette  cérémonie 
se  fait  par  Maurile,  Archev.  de  Rouen,  et  par 
les  Evêques  Jean  d'Avranches,  Geofroi  de 
Coutance,  Hugue  de  Lisieux  et  Raudouin  d'E- 
vreux.  52.  b.  Le  Roi  Guill.  donne  des  Edits 
avantageux  pour  le  peuple.  238.  d.  Il  fait  des 
Loix  équitables,  et  nomme  de  très-bons  Juges 
dans  toutes  les  parties  de  la  Normandie.  240.  a. 
Aux  approches  de  l'hiver,  il  repasse  en  Angle- 
terre; il  distribue  des  terres  à  ses  soldats.  209.  d. 
Il  impose  sur  les  Anglois  des  tributs  très-consi- 
dérables. 313.  d.  Daris  le  lieu  où  il  avoit  vaincu 
Harald,  il  fonde  en  l'honneur  de  la  Ste  Trinité 
et  de  S.  Martin,  une  célèbre  Abbaye  ,  qu'il 
nomme  Bataille,  il  y  met  des  Mouies  et  la  Rè- 
gle de  Marmoutier.  52.  b.   168.  c. 

La  Comtesse  Githe  ,  mère  d'Harald ,  Roi 
d'Angl.  et  sœur  de  Suain  ou  Suénon,  Roi  de 
Dannem.  passe  en  Flandre  avec  plusieurs  per- 
sonnes. 3l3.  d-e.  Voyez  Van  1069. 

Thierri  ,  Comte  de  Trêves  ,  fait  pénitence 
d'avoir  contribué  à  la  mort  de  Conrad,  Archev, 
de  cette  ville  ;  il  part  pour  Jérusalem  ,  et  meurt 
dans  le  voyage.  74.  a.  Il  est  exilé  par  l'Empe- 
reur, et  il  va  à  Jérusalem.  On  ne  sçait  ce  qu'il 
est  devenu,  ainsi  que  ses  compagnons  de  voyage. 
74.  n.  638.  d. 

Concile  célébré  à  Poitiers.  287.  b. 

Elévation  de  S.  Machaire.  361.  d. 

Fondation  de  l'Abbaye  de  S.  Quentin  à 
Beauvais.  165.  n. 

Hugue  ,  Comte  de  Meulant ,  fonde  près  de 
sa  ville,  le  Prieuré  de  S.  Côme  et  S.  Damien. 
433.  b. 

Traité  touchant  la  terre  de  Viry,  passé  entre 
l'Avoué  Gacelin,  et  les  Chanoines  de  N.  D.de 
Paris ,  représentés  par  le  Doyen  Eude  et  le 
Prévôt  Raoul.  433.  b. 

Gervais  du  Château-du-Loir,  Archev.  de 
Rheims,  meurt  le  4  de  Juillet.  281.  n.  291.  d. 
361.  d.n.  MU.n. 

Maurille,  Archev.  de  Rouen  ,  accompagné 
de  ses  Suffragans,  dédie  l'Eglise  de  Ste  Marie 
de  Jumiége.  70.  e.  238.  t/.  Il  meurt  peu  après, 
c'est-à-dire  le  9  du  mois  d'Août.  52.  b.  70,  e.  etc. 
Il  est  enseveli  dans  l'Eglise  Cathédrale,  qu'il  avoit 
dédiée  cinq  ans  auparavant.  238.  d.  Jean,  Evêq. 
d'Avranches,  est  fait  Archev.  de  Rouen,  à  la 
prière  du  Pape  Alexandre ,  et  du  consentement 
de  Guillaume,  Duc  de  Norm.  et  Roi  d'Angle- 
terre. 52.  c.  169.  a.  363.  d.  379.  c.  387.  a. 

Robert, 


CHRONOLOGIGUS. 


Ixxxj 


Robert  ,  premier  Abbé  et  Fondateur  de  la 
Chaise-Dieu,  désigne  Durand  pour  son  succes- 
seur, et  meurt  le  24  d'Avril.  147.  c.  217.  d. 

Mort  d'Adèle ,  tante  de  Conan  ,  Duc  de 
Bretagne  ,  et  Abbesse  de  S.  George  à  Rennes. 
433.  a. 

Pierre ,  nommé  l'Ignée ,  Moine  de  Vallom- 
breuse,  après  le  S.  Sacrifice  delà  Messe,  revêtu 
des  habits  Sacerdotaux,  à  l'exception  de  la  cha- 
suble, passe  au  milieu  du  feu,  sans  en  éprouver 
le  moindre  effet.  221 .  n. 

Hiver  horrible  depuis  la  fête  de  S.  Brice  jus- 
qu'à celle  de  S.  Grégoire.  291.  d.  C'esl-à-dire 
depuis  /e  13  de  Novembre  jusqu'au  \2  de  Mars. 

L'an  1068  de  J.  C. 

Geofroi  le  jeune  ,  surnommé  le  Barbu  , 
Comte  de  Touraine ,  est  pris  dans  un  combat 
par  Foulque  son  frère ,  qui  le  dépouille  du 
Comté  de  Tours,  et  le  met  en  prison.  30.  c. 
272.  n.  273.  a.  287^  b.  413.  a.  Le  4  d'Avril 
Geofroi  est  livré  avec  la  ville  d'Angers  à  Foul- 
que son  frère;  les  traîtres  sout  tués.  30.  c.  273. 
b.  n.  287.  a.  349.  c.  Geofroi  dePrully,  Rai- 
naud  de  Chàteau-Gontier  et  Giraud  de  Mon- 
treuil ,  auteurs  de  la  trahison  ,  sont  mis  à  mort. 
30.  c.  413.  a.  Geofroi  de  Prully,  inventeur  des 
Tournois,  père  de  Geofroi,  Comte  de  Vendôme, 
est  tué  à  Angers.  169.  d.  n.  273.  b.  n. 

Gui-Geofroi  ,  ou  Guill.  "VIII  ,  Comte  de 
Poitou,  répudie  sa  femme  Matéode,  et  épouse 
Aldéarde,  fille  de  Robert,  Duc  de  Bourgogne, 
et  nièce  de  Henri ,  Roi  de  France.  220.  e. 
221 .  0. 

Raimond  Bérenger,  Comte  de  Barcelonne , 
assemble  ses  Barons  dans  le  Palais  de  Barcelonne, 
en  présence  de  Hugue  ,  Cardinal  et  Légat  du 
Pape;  il  établit  des  Loix  et  des  Coutumes  ,  de 
l'avis  et  avec  le  Conseil  de  l'assemblée.  Il  or- 
donne que  tous  ses  Comtés  soient  gouvernés  par 
les  Loix  du  Comté  de  Barcelonne.  290.  c. 

Mort  de  Raimond  Guifroi ,  Comte  de  Cer- 
dagne  ;  Guill.  Raimond  son  fils  lui  succède. 
291 .  b. 

Henri  IV,  Roi  de  Germanie,  épouse  Berte, 
fille  d'Otton,  Marquis  d'Italie;  les  noces  se  font  à 
Tribur.  24.  a.62.  rf.  263.a-6. 361  .d.  41 6.a.433.c. 
Il  commence  à  abandonner  toutes  les  Provinces 
de  l'Empire,  pour  se  réduire  à  la  Saxe  ;  il  méprise 
les  Princes;  il  s'occupe  plus  de  la  chasse,  du 
jeu  ,  et  d'autres  espèces  d'amusemens ,  que  de 
rendre  justice;  il  donne  les  filles  de  condition  en 
mariage  aux  gens  nés  dans  l'obscurité;  il  s'attire 
de  tous  côtés  des  ennemis ,  qui  attentent  à  sa 
vie  et  à  sa  Couronne.  433.  c.  Les  Princes  d'Al- 
lemagne prennent  des  mesures  pour  détrôner 
Henri.  24.  a. 

Guillaume  ,  Roi  d'Angleterre ,  envoie  des 
Ambassadeurs  de  distinction  en  Normandie, 
pour  amener  Mathilde  son  épouse  en  Angle- 
terre :  elle  part  sur  le  champ  avec  grand  nombre 
d'hommes  et  de  femmes  de  qualité.  Adeirede, 
Archev.  d'York,  qui  avoit  couronné  Guillaume, 
associe  Mathilde  à  la  Couronne,  et  la  consacre 
le  jour  de  la  Pentecôte,  la  seconde  année  du 
règne  de  Guillaume.  240.  c.  313.  e.  Avant  la 
jfin  de  l'année,  Mathilde  accouche  d'un  fils  nom- 
Tome  XI, 


Robertus,  primus  Abbas  et  Fundalor  Casœ- 
Dei,  VIII  Cal.  Mail  obit,  sucessorcm  desi- 
gnans  Durandum.  1 47  c.  21 7.  d. 

Adela,  ConaniBritan.  Ducis  amita,  Abba- 
tissa  S.  Georgii  apud  Rlicdonas,  obit.  433.  a. 

Petrus,  Igneus  vocatus,  Monachus  Vallis- 
Vmbrosœ,  post  Missœ  sacrificium,  sacris  ves- 
tibus  indulus ,  casulâ  solum  depositâ ,  ])er 
ignem  illœsus  transit.  221.  n. 

Ilyems  horrida  à  festo  S.  Briccii,  usquead 
festum  S.  Gregorii.  291.  d.  Id  est,  à  13 
mensis  Novembr.  ad  1 2  Martii. 

Anno  Chr.  1068. 

Gaufridus  junior ,  cognom.  Barbatus  , 
Com.  Turon.  à  Fulcone  fratre  suo  captus  in 
prœlio,  Comitatu  Turonico  spolialur,  et  in 
vincula  conjicitur.  30.  c.  272.  n.  273.  a. 
287.  b.  413.  a.  Gaufridus  Fulcotii  fratri  suo 
pridie  Non.  Aprilis  traditur  cum  civitate 
Andegav.  Prodiiores  perimuntur.  30.  c.  273. 
b.  n.  287.  a.  349.  c.  Autores  traditionis, 
Gaufridus  de  Prulliaco,  Rainoldusde  Castro- 
Gunlerii,  Geraldus  de  Monasleriolo  perimun- 
tur. 30.  c.  413.  a.  Gaufridus  de  Prulliaco  , 
qui  Torneamenta  invenil,  pater  Gaufridi  Co- 
mitis  Vindocinensis ,  apud  Andegavum  occi- 
ditur.  169.  d.  n.  273.  b.  n. 

Guido-Gaufr.  seu  Guillel.  VIII ,  Com. 
Pictav.  relictâ  uœore  sua  Mateodâ,  Aldear- 
dim  ducit  filiam  Roberti,  Ducis  Burgundiœ, 
et  neptem  Ilenrici,  Franc.  Régis.  220.  e. 
221 .  a. 

Raimundus  Berengarii,  Cornes  Barchinon. 
intrà  Palatium  Barchin.  coram  Ilugone  Car- 
dinali  et  Legato  Romano,  jura  et  usus  insti- 
tuit,  consilio  et  assensu  suorum  Magnatum. 
Mandat  ut  imperio  Comitatus  Barchinon. 
omnes  Comitatus  regantur.  290.  c. 

Raimundus  Guifredi ,  Cornes  Cerritaniœ, 
obit;  succedit  (îliusejus  Guillelmus  Raimundi. 
291.  b. 

Rex  Germ.  Henricus  IV,  Bertam  Ottonis 
Italiœ  Marchionis  filiam  accipiens  uxorem, 
nuptias  célébrât  apud  Triburias.  24.  a.  62.  d. 
263.  a-b.  361.  d.  416.  a.  433.  c.  Exomni 
Imperio  Romano  Saxoniam  solam  cœpit  in- 
colere;  Principes  despicit,  venatui,  lusibus, 
et  aliis  ejusmodi  exercitiis  plus  dat  operam, 
quàm  justitiis  faciendis;  filias  iUustrium  qui- 
buslibet  obscure  nalis  conjungit;  quamplurimi 
ipsi  succrescunt  tam  vitœ  quàm  regni  insidia- 
tores.  433.  c.  Gcrmaniœ  Principes  Ilenricum 
regno  privare  moliuntur.  24.  a. 

Guillelmus,  Angl.  Rex,  Legatos  honora- 
biles  in  Neustriam  dirigit ,  qui  Mathildem 
conjugem  suam  ad  se  in  Angliam  adducant: 
illa  protinùs  cum  ingenti  virorum  et  nobilium 
feminarum  transfretat.  Adelredus,  Eborac. 
Metropolitanus ,  qui  maritum  inunxeral , 
Mathildem  ad  consortium  regii  honoris ,  die 
Pentecosles ,  anno  II  regni  Guillelmi  conse- 
cmt.  240.  c.  313.  e.  Mathildis,  antequàm 
annus    pcrficiatur,    fiUum  parti  Henricum, 

X 


hxxij 


INDEX 


quem  pater  totius  terrœ  suce  in  Anglia  here- 
dem  constituit.  240.  c.  284.  c.  Eduinus  Co- 
rnes, propler  sibi  negalam  Guillclmi  Régis 
filiam,  cum  fralre  suo  ad  rebeUionem  incita- 
tur.  Contra  ettm  caste  lia  Rex  erigit.  240.  d. 
Mulieres  qnœdam  Normannicœ  crebris  nunciis 
à  viris  suis  flagilant  ut  cita  rcoertanlur  ,  et 
nisi  reditum  maturenl ,  alios  sibi  conjuges 
procurar/' minantur.  2M.  d.  Hugo  de  Gren- 
temaisnilio,  Unfridus  de  Telliolo,  aliique 
mulli,  ne  progeniei  suœ  perennis  maculœ  no- 
tam  et  infamiam  génèrent,  Regem  deserunt, 
et  in  Neustriam  rêver tuntur.  241 .  a. 

Francis  et  Scotlis  Angliam  infeslantibus, 
Angli  famé  conmmuntur:  eorum  viulti  car- 
nibus  humants  vescuntur.  165.  b.  Sigehertus 
haec  refert  ad  an.  1070.  Vide  pag.lU.b. 
Verùm  lril)us  annis  Angliam  famés  afflixil. 

Normanni  totam  Campaniam  et  Calabriam 
armis  subigunt;  in  Sicilia  multas  urbes  et 
oppida  oblinent.  228.  a.  Hoc  anno  et  duobus 
sequentibus  Angliam  vastant.  313.  e. 

Même  Februario,  Gervinus,  Ab.  S.  Ri- 
charii,  in  Angliam  iter  faciurus,  in  maris  in- 
gressu,  nomine  Guizant,  navem  conscendit 
cum  plurinia  multitadine  Abbalum,  Monac. 
Militum  etNegotialorum.  133.  c-d. 

Ecclesiœ  S.  Huberti  Andagin.  dona  collala 
lîim  ùManasseRcm.  Archiep.  thm  ab  Arnulfo, 
Comité  Chiniacensi.  150.  a.  194.  d. 

Balduinus,  Epis.  i\oviom.  et  Tornac.  obit. 
345.  a.  VivebaL  adliuc  anno  1070,  juxta 
Chartam  pro  S.  Amando.  Vide  Mabill. 
Annal.  Bened.  T.  V,  pag.  28. 

Ecclesia  S.  Saviniani  et  Sociorum  ejus 
cœpit  renov art. Eorum  sepulc/ira  inveniuntur. 
Opus  illud  incipit  et  perficit  Major  Abbatiœ 
S.  Pétri  Vivi  Senon.  Balduinus  nomine,  et 
uxor  ejus  Petronilla.  198.  b-c. 

Hugo,  nepos  Aimer  ici,  Abbatis  S.  Maxen- 
tii,  tune  Abbas  erat  S.  Leodegarii  super  Se- 
verim  amnem,  propè  Niortum.  220.  e.  n. 

Aimericus,  Abb.  S.  Maxentii  ,  obit  ;  cui 
parvo  temporesuccedit  Archimbaudus.  220.  e. 

Annus  ille  totus  pluvialis.  24.  a.  Aquarum 
inundalio.  416.  a.  Magna  et  inaudita  vini  et 
pomisterilitas.  416.  a. 

Anno  Chr.  1069. 

Rodulfus,  Com.  Valesii  et  Ambian.  Annœ 
Reginœ  conjux ,  rogante  Guidone  Episcopo, 
potestatem  relaxât  quam  Vicecomites  in  terris 
fratrum  S.  Mariœ  Ambian.  exercebant  :  conce- 
dit  iisdem  Canonicis  quidquid  ad  Conteiense 
castellum  ipse  vel  sui  Milites  possidebant. 
Anna  mater  Philippi  Régis,  uxor  Rodulfi 
huic  Chartœ  consentit  et  subscribit.h^d.d.  n. 
Non  ergo  Rodulfus  anno  1066  obiit;  nec 
Anna  eodem  anno  ad  suos  reversa  est.  De 
his  agemus  in  alio  Volumine,  Vide  ad  an. 
1 074. 


mé  Henri ,  que  son  père  fait  son  héritier  à  la 
couronne  d'Angleterre.  240.  c.  284.  c.  Le  Comte 
Eduin  ,  à  qui  le  Roi  Guillaume  avoit  refusé  sa 
fille,  en  prend  occasion  de  se  révolter  avec  son 
frère.  Le  Roi  bâtit  des  forteresses  contre  lui.  240. 
d.  Quelques  femmes  de  Normandie,  envoient  de 
fréquens  messages  à  leurs  maris,  pour  les  enga- 
ger à  revenir  promptement  ;  elles  les  menacent 
d'en  prendre  d'autres,  s'ils  ne  se  pressent  de  re- 
tourner. 240.  d.  HuguedeGrentemaisnil,  Unfroi 
du  Tilleul,  avec  plusieurs  autres,  abandonnent 
le  Roi,  et  repassent  en  Normandie,  crainte  d'oc- 
casionner dans  leurs  descendans  une  note  per- 
pétuelle d'infamie.  241.  o. 

Les  François  et  les  Ecossois  ravagent  l'An- 
gleterre; les  Anglois  périssent  de  faim  :  plusieurs 
d'entr'eux  mangent  de  la  chair  humaine.  165.  b. 
Sigebert  rapporte  ces  calamités  à  r année  1070. 
Voyez  p.  74.  b.  Au  reste  celte  famine  affligea  l'An- 
gleterre pendant  trois  ans. 

Les  Normans  soumettent  par  les  armes  toute 
la  Campanie  et  la  Calabre  ;  ils  s'emparent  de 
plusieurs  villes  et  châteaux  dans  la  Sicile.  228.  a. 
Cette  année  et  les  deux  suivantes,  ils  dévastent 
l'Angleterre.  313.  e. 

Au  mois  de  Février ,  Gervin  ,  Abbé  de  saint 
Riquier,  s'embarque  au  port  de  Witzan  ,  pour 
passer  en  Angleterre  avec  grand  nombre  d'Ab- 
bés, de  Moines,  de  Chevaliers  et  de  Marchands. 
133.  c-rf. 

Donations  faites  à  l'Eglise  de  S.  Hubert  d'An- 
chin  ,  par  Manassès,  Archev.  de  Reims  ,  et  par 
Arnoul,  Comte  de  Chiny.  150.  a.  194.  d. 

Mort  de  Baudouin  ,  Evéque  de  Noyon  et  de 
Tournay.  345.  a.  Ilvivoit  encore  en  1070,  selon 
une  Charte  donnée  en  faveur  de  S.  Amand.  Voyez 
Mabill.  Annal.  Bened.  T.  V.  pag.  28. 

On  commence  à  rebâtir  l'Eglise  de  S.  Savi- 
nien  et  de  ses  Compagnons.  On  trouve  leurs 
tombeaux.  Baudouin,  Maire  ou  Mayeur  de  l'Ab- 
baye de  S.  Pierre  le  Vif  de  Sens  ,  et  sa  femme 
Pétronille  commencent  cet  ouvrage,  et  le  con- 
duisent à  sa  perfection.  198.  b-c. 

Hugue,  neveu  d'Aimeri,  Abbé  de  S.  Maixent, 
gouverne  l'Abbaye  de  S.  Léger  sur  la  rivière  de 
Sevré,  près  de  Niort.  220.  e.  n. 

Mort  d'Aimeri,  Abbé  de  S.  Maixent  ;  peu  de 
tems  après  Archambaud  lui  succède.  220.  e. 

Toute  cette  année  est  pluvieuse.  24.  a.  Dé- 
bordement des  rivières.  416.  a.  Grande  stérilité 
de  vin  et  de  fruits;  on  n'avoit  pas  entendu  parler 
d'une  disette  si  considérable.  416.  a. 

L'an  1 069 (/e/.  C 

Raoul ,  Comte  de  Valois  et  d'Amiens  ,  mari 
de  la  Reine  Anne,  sollicité  par  l'Evéque  Gui, 
remet  aux  Chanoines  de  sainte  Marie  d'Amiens 
les  droits  et  la  juridiction  que  les  Vicomtes 
exerçoient  dans  leurs  terres  :  Il  donne  aux 
mêmes  Chanoines  tout  ce  que  lui  ou  ses  Cheva- 
liers possédoient  au  château  de  Conty.  Anne  , 
mère  du  Roi  Philippe  ,  et  femme  de  Raoul  , 
donne  son  consentement  à  cette  Charte  ,  et  la 
signe.  433.  d.  n.  Il  est  donc  certain  que  Raoul 
n'est  pas  mort  en  1066,  et  que  la  Reine  Anne  n'est 
pas  retournée  cette  même  année  dans  son  pays. 
Nous  éclaircirons  ces  faits  dans  un  autre  Volume. 
Voyez  à  l'année  1 074. 


CHRONOLOGÏCUS. 


Ixxxiij 


Gui-Geofroi,  ou  (iuill.  VIII,  Comte  de  Poitou, 
brûle,  le27deJuin,  le  château  de  Saumuravec  les 
Eglises  de  S.  Florent,  de  saint  Jean-Bap.  et  de 
l'Apôtre  S.  Pierre  :  tout  le  Fauxbourg  est  réduit 
en  cendres.  220.  d.  Il  prend  le  château  de  Luçon, 
brûle  le  Monastère  de  sainte  Marie,  et  fait  périr 
quantité  d'hommes  et  de  femmes.  221.  a. 

Artaud,  Comte  de  Forez,  fils  du  Comte  Giraud, 
confirme  une  donation  faite  à  l'Eglise  de  Savigny 
par  un  Chevalier  nommé  Faucon.  200.  n. 

Henri,  Roi  de  Germanie,  déclare  publiquement 
qu'il  ne  peut  pas  vivre  avec  Berte  son  épouse. 
62.  d.  Les  peuples  de  la  Souabe  font  un  traité 
d'alliance  avec  ceux  de  la  Saxe  contre  le  Roi  qui 
cherchoit  à  les  écraser  :  les  Saxons  rompent  l'al- 
Hance.  434.  a.  Presque  tous  les  Princes  du 
RoyaumeTeutonique  se  font  part  de  leur  mécon- 
tentement ;  mais  personne  n'ose  le  marquer 
ouvertement,  tant  le  Roi  leur  imposoit  de  crainte. 
434.  b. 

Godefroi,  Duc  de  Lorraine,  mari  de  Mathilde, 
veuve  de  Boniface,  Marquis  d'Italie,  meurt  la 
veille  de  Noël.  24.  a.  434.  b.  453.  n.  On  l'enterre 
à  Verdun.  Son  fils  Godefroi,  jeune  homme  doué 
de  grandes  qualités,  mais  qui  étoit  bossu,  lui 
succède.  62.  e.  n.  On  croit  que  Béatrix,  fille  de 
Mathilde  et  de  Boniface,  Marquis  d'Jlalie,  épousa 
cette  année  Godefroi  le  Bossu.  453.  n.  Voyez 
l'an.  smv. 

Guill.  Roi  d'Angl.  donne  le  Comté  de  Dur- 
ham  à  Robert  de  Cumes.  241 .  b.  Le  Roi  occupé 
de  tous  côtés  des  embarras  de  la  guerre,  renvoie 
Mathilde  sa  femme  en  Normandie,  pour  veiller  à 
la  conservation  de  cette  Province.  241 .  b. 

Robert,  fils  de  Richard,  Gouverneur  du  châ- 
teau d'Yorc,  est  tuè  avec  plusieurs  autres.  Guill. 
Malet,  Commandant  du  même  château,  mande 
au  Roi  qu'il  l'abandonnera,  s'il  ne  se  presse  de 
lui  envoyer  du  secours.  Le  Roi  bâtit  un  second 
Fort,  qu'il  confie  à  la  garde  du  Comte  Guill.  fils 
d'Osbern.  241,  i.  Brienne,  fils  d'Eude,  Comte 
de  la  petite  Bretagne,  et  Guill.  de  Gualde  vont 
au-devant  desirlandois,  qu'ils  défont  dans  deux 
actions,  auprès  d'Excester.  241.  c.  Le  Roi  Guill. 
ordonne  aux  Comtes  Guill.  et  Brienne  d'aller  au 
secours  de  la  garnison  d'Excester  ;  les  deux  Gé- 
néraux rencontrent  les  habitans  delà  Cornouaille, 
qui  fuyoient  ;  ils  en  font  un  grand  carnage,  et 
punissent  airtsi  leur  témérité.  241 .  d.  Le  Roi  part 
de  Lincoln,  où  il  laisse  les  Comtes  Robert  de 
Mortain  et  Robert  d'Eu,  pour  arrêter  les  excur- 
sions des  Danois.  241 .  d.  Les  Danois  et  ceux  de 
Northimibcrlant,  se  retirent,  après  avoir  tué 
plus  de  trois  mille  Normans.  313.  e. 

Les  Angevins,  les  Bretons  et  les  Manseaux, 
excédés  de  services  au-dessus  de  leurs  forces,  de- 
mandent absolument  leur  congé  au  Roi  Guil- 
laume. 241 .  d. 

L'épouse  du  Comte  Goduin,  Gise  mère  du 
Roi  Harald,  craignant  le  Roi  Guillaume,  passe 
en  France  avec  de  grandes  richesses,  pour  ne 
plus  retourner  en  Angleterre.  241.  c.  Voyez  d 
/'an.  1067.  . 

Cette  année  et  la  suivante,  la  famine  devient 
si  considérable  dans  presque  toute  l'Angleterre, 
que  les  hommes  sont  forcés   de    manger  de  la 


GuidO'Gaiifr.  seu  Guill.  VIII,  Com. 
Pictav.  casIrumSalmur.  V  Cal.Juliicomburit 
cum  Ecclesiis  S.  Florentii ,  S.  Joan.  Uapt.  et 
S.  Pclri  Apost.  nihil  penilîis  de  loto  suburbio 
remanel.  220.  d.  Capto  Lucionensi  caslro, 
Monast.  S.  M.  Virg.  incendil;  mullosque  ho- 
mmes etfeminas  in  eo  extinguit.  221 .  a. 

Artaldus,  Cornes  Foresii,  filius  Giraldi Co- 
milis,  donalionem  Ecclesiœ  Saviniac.  à  Ful- 
vone  Milite  faclam  confirmât.  200.  n. 

Rex  Germ.  Ilrnricus  ad  publicum  referl 
sibi  cum  uxore  sua  Bertanon  convenire.  62. d. 
Siievorum  gens  fœdus  cum  Saxonibus  init 
contra  Regem ,  qui  eos  volebat  opprimcre: 
Saxones  fœdus  non  servant.  434.  a.  Teuto- 
nici  regni  omnes  fere  Principes  ad  inuicem 
querimoniam  faciunt,  sed  fateri  nullus  audet, 
tanto  liexerat  omnibus  terrori.  434.  b. 


Godefridus,  Dux  Lolhar.  conjux  Mathildis, 
viduce  Donifacii  Mardi.  Italiœ,  moritur  vi- 
giliâ  iSaiiv.  Dom.  24.  a.  434.  b.  453.  n. 
Virduni  sepelitur.  Succedilin  Ducatu prœstan- 
tis  animi  adolescens,  sed  gibbosus,  filius  ejus 
Godefridus.  62.  e.n.  lieatrix,  filia  Mathildis 
et  Bonifacii  March.  Italiœ,  hoc  anno  credilur 
GodefridoGibboso  desponsata.  U53.  n.  Vide 
an.  seq. 

Rex  Angl.  Guill.  Dunelmensem  Comita- 
tumRoberlode  Cuminis  tradit.  241.  b.  Bel- 
licis  turbinibus  undique  occupaius,  conjugem 
Mathildem  remitlit  in  Normanniam,  ut  sta- 
tum  Provinciœ  servetincolumem.  2i1 .  b. 

Roberlus,  Richardi  filius,  Eboracensis  prœ- 
sidii  custos,  cum  multis  percmptus .  Willelmus 
Maletus,  Prœses  castri  Eborac.  se  defeclurum 
Régi  denuntiat,  nisi  maiurum  fessis  conférât 
auxilium.  Rex  alterum  ibi  prœsidium  condit, 
quod  Guill.  Comiti,  filio  Osbcrni,  tradit  custo- 
diendum.  241.  b.  Briennus,  filius  Eudonis 
Brilan.  Minoris  Comitis,  et  Guill.  Gualdi, 
cum  armis  prope  Exonium  obvii  fiunt  Uibcr- 
nis,  quos  duobus  uno  die  conflictibus  delent. 
Ik^ .  c.  Rex  Guill.  laborantibus  Exoniœ  de- 
fensoribus  subvenire  prœcipit  Guillelmum  et 
Briennum  Comités,  qui  fugienlibus  Cornual- 
lis  occurrentes,  eorum  temeritatem  cœdegrandi 
puniunt.  241 .  d.  Rex  à  Lindisse  révérions, 
relinquit  ibi  germanum  suum  Robertum,  Mo- 
ritoliensem  Comitem  ,  et  Robertum  ,  Com. 
Aucensem,  qui  Danorum  excursionesarceant. 
241.  d.  Normannorum  tribus  millibus  et  am- 
pliùs  trucidatis,  Dani  et  Northimbri  abeunt. 
313.  e. 

Andegavi,  Britones  et  Cenomani  servitiis 
intolerabilibus  gravali,  perlinaciter  à  Rege 
Guillelmo  mi ssionem pelant.  241 .  d. 

Gisa,  Goduini  Com.  uxor,  et  mater  Ha- 
raldi  Régis ,  timoré  Régis  Guillelmi  ,  cum 
ingenti  gaza,  in  Galliam ,  non  redilura  , 
transmeat.  241 .  c.  Vide  ad  an.  1067. 

Anno  prœsenti  et  subsequenti,  per  totam 
ferè  Angliam  famés  adeà  prœvalet,  ut  hunia- 
nas,  equinas,  caninas  atque  câlinas  carnes, 


Ixxxiv 


INDEX 


et  quidquid   mus  abhorret,  inediâ   cogente, 
homincs  comedanl.  314.  a. 

Hildefonsus,  Uispan.  Rex,  uxoreni  ducit 
fUianiGuidonis-Gaufr.  Corn.  Pict.  et  Àquita- 
niœ  Ducis  :  cxinde  causa  oritur  et  contentio 
de  Lege  Romana,  quam  volebat  Reo)  intro- 
dticere  in  Uispamam,  et  mulare  Tolelanam. 
Pugna  fit  super  hoc  inler  duos  Mitites,  fal- 
sitate  vincitur  Miles  ex  parte  Francorum. 
221. a. 

Synodus  habita  Redonis.   434.  a.  435.  a. 

Guido,  Betlovac.  Episc.  IV  Nonas  Oc  ob. 
Ecclesiam  in  honore  S.  Quintini  dedicat.  434. 
b.  n. 

Monaslerium-novum  Pictavis  incœplum 
jussu  GuidoniS'Gofr.  Comitis.  221 .  a.  Cœno- 
bium  pariler  S.  Vincentii,  quod  Niolium  vo- 
catur  ;  et  Canonicorum  Monast.  S.  Severini 
in  nemore  Argenti'.  221 .  a. 

Udo,  Tulli  Episc.  obit  ;  cui  Cancellarius 
Pibo  succedit.  Adalbero,  Canonicus  Melensis, 
pro  Pibone  Cancellarius  subsliluitur.  62.  d. 
69.  n. 

Cœnob.  S.  Mariœ  de  Karitale,  à  Giraudo 
Monacho  inchoatum.  221 .  a.  Vide  ad  annum 
1056. 

Jlyems  magna  et  aspera.  416.  a.  Maxima 
vinearum  omniumque  sylvestrium  arborum 
sterilitas.  62.  d. 

Anno  Chr.  1070. 

Hardengius,  Comitissa  in  Britannia,  obit. 
372.  b. 

Balduinus  VI,  Cornes  Flandrensis,  cogno- 
mine  Montensis,  obit  mense  Julio,  MCalend, 
Aug.  et  sepelitur  inBasilicâ  Monast.  llasnon. 
quam  restauraverat,  et  in  quam  Monachos 
Canonicorum  loco  restituerai .  Reliquit  duos 
ex  Richilde  filios;  Arnulfo  Ftandriam,  Bal- 
duino  Ilannoniam  testamento  assignat,  tutelâ 
Arnulfi  Roberlo  Frisio  commissa.  109.  n. 
142.  b.  169.  n.  345.  a.  362.  d.  383.  e. 
416.  b.  Filius  Baldewini,  Flandriœ  Consulis, 
Ernulfus  palri  suo  defuncto  succedit.  209.  d. 

Wiboldus,  Prœpositus  Lietberti  Episcopi 
Cameracensis,  ab  Ilugone  Castellano  Camera- 
censi  in  camerâ  Episcopi  interemitur.  Ipse 
Lietbertus  in  leclo  jacens,  cum  camisiâ  tan- 
tîim  ab  eodem  Ilugone  capitur,  et  ad  Oiseium 
nudtis  asportatus,  in  custodiâ  clausus  retine- 
tur  :  hâc  famâ  excitati  Armilfus,  Cornes 
Fland.  et  mater  ejus  Richildis,  sumptis  mili- 
tibus  suis,  continua  ambo  ad  Oiseiumveniunl, 
et  Episcopum  Cameracumreducunt.  Lietbertus, 
perfecto  odio  in  Hugonem  incitatus,  eum  in- 
sequi  non  cessât,  donec  destructo  Oiseii  muni- 
cipio,  Hugonem  pellat  à  Cameracensibus  fini- 
bus.   128. d. 

Francia  Orientalis  civili  laborat  discordid. 
24.  a.  Gerardus  II  de  Alsatiâ,  Dux  Mosella- 
norum  obit:  succedit  filius  ejus  Theodericus. 
62.  n.  1 65.  b.  362.  b.  A  Gerardo,  Lotharingiœ 
domus  originem  ducit:  filius  erat  Adalberti, 
Alsaciœ  Comitis  ;  Adalbertus  erat  frater 
Gerardi   I   Comitis  ,    Gerardus     verà  filius 


chair  humaine,  du  cheval,  du  chien,  et  tout  ce 
qui  fait  horreur  dans  l'usage  ordinaire.  314.   o. 

Ilildéfonse,  Roi  d'Espagne,  épouse  la  fille  de 
Gui-Geofroi,  Duc  d'Aquitaine  et  Comte  de 
Poitou  :  ce  mariage  donne  occasion  à  de  grandes 
disputes  sur  les  Loix  Romaines,  que  le  Roi  veut 
introduire  en  Espagne,  à  la  place  des  Loix  de 
Tolède.  Un  combat  ordonné  entre  deux  Cheva- 
liers, termine  la  difficulté  ;  le  Chevalier  Fran- 
çois est  vaincu  ;  et  on  n'admet  point  les  Loix 
Romaines.  221 .  a. 

Synode  de  Rennes.  434.  a.  435.  a. 

Le  4  d'Octobre,  Gui,  Evêque  de  Beauvais, 
dédie  l'Eglise  de  S.  Quentin.  434.  b.  n. 

Gui-Geofroi,  Comte  de  Poitou,  fonde  l'Ab- 
baye de  Montier-neuf  à  Poitiers.  221.  a.  Deux 
autres  Monastères  commencent  dans  le  même 
tems,  celui  de  S.  Vincent,  qu'on  appelle  Nio- 
le,  et  celui  des  Chanoines  de  S.  Severin  dans  la 
forêt  d'Argent.  221 .  a. 

Mort  d'L'de,  Evéque  de  Toul;  le  Chancelier 
Pibon  lui  succède.  Adalbéron,  Chanoine  de 
Mets,  est  fait  Chancelier  à  la  place  de  Pibon, 
62.  d.  69.  n. 

Le  Monastère  de  sainte  Marie  de  la  Charité, 
commencé  par  le  Moine  Giraud.  221 .  a.  Voyez 
à  fan  1056. 

Hiver  long  et  rude.  416.  a.  Grande  disette  de 
vin  et  de  fruits  sauvages.  62.  d. 

Van  iOlOdeJ.  C. 

Mort  d'Hardengie  ,  Comtesse  en  Bretagne. 
372.  b. 

Baudouin  VI,  dit  de  Mons,  Comte  de  Flan- 
dre, meurt  le  1 6  de  Juillet,  et  est  enterré  dans 
l'Eglise  de  l'Abbaye  d'Hasnon,  qu'il  avoit  re- 
bâtie, et  où  il  avoit  rétabli  des  Moines  à  la  place 
des  Chanoines.  Il  avoit  eu  deux  fils  de  Richilde, 
il  dispose  par  son  testament  de  la  Flandre  en 
faveur  d'Arnoul,  dont  il  confie  la  tutelle  à 
Robert  le  Frison,  et  donne  le  Comté  de  Hai- 
nault  à  Baudouin.  109.  n.  142.  b.  169.  n.  345. 
a.  362.  d.  383.  e.  416.  b.  Arnoul,  fils  de  Bau- 
douin, Comte  de  Flandre,  succède  à  son  Père 
après  sa  mort.  209.  d. 

Hugues,  Châtelain  de  Cambrai,  assassine  Wi- 
bold,  Prévôt  de  l'Evêque  Lietbert,  dans  la 
chambre  même  de  Lielbert  :  il  se  saisit  de  celui- 
ci,  qu'il  trouve  en  chemise  dans  son  lit,  l'enlevé 
sans  lui  donner  le  tems  de  s'habiller,  et  l'emmena 
à  Oisy,  où  il  le  tient  renfermé  dans  une  prison. 
Arnoul,  Comte  de  Flandre,  et  sa  mère  Richilde; 
ayant  appris  cette  nouvelle,  viennent  à  Oisy 
avec  des  troupes,  délivrent  Lietbert  et  le  ra- 
mènent à  Cambrai.  L'Evêque,  plus  animé  que 
jamais  contre  le  Châtelain  Hugues,  lui  fait  la 
guerre  sans  lui  donner  de  relâche,  détruit  le 
château  d'Oisv,  et  le  chasse  du  territoire  de 
Cambrai,  1 28"  d. 

Troubles  et  guerre  civile  dans  la  France 
Orientale.  24.  a.  Mort  de  Gérard  II  d'Alsace, 
Duc  de  la  Lorraine  Mosellanique  :  son  fils 
Thierri  lui  succède.  62.  n.  165,  b.  362.  b.  Ce 
Gérard  est  la  tige  de  la  Maison  de  Lorraine  : 
il  étoit  fils  d'Adalbert,  Comte  d'Alsace,  le- 
quel étoit  frère  du  Comte   Gérard  I,  fils  d'E- 


CHRONOLOGICUS. 


Ixxxv 


vrard,  Comte  d'Alsace,  et  d'Eve  sœur  de  l'Impé- 
ratrice Chunégonde,  et  tille  de  Sigefroi ,  Comte 
de  Luxembourg.  62.  n. 

Godefroi  le  Bossu,  fds  de  Godefroi  le  Barbu, 
épouse  Mathilde,  fille  de  Béatrice  :  il  acquiert , 
par  ce  mariage,  de  grands  droits  sur  la  Toscane. 
151 .  n.  Voyez  l\in.  précéd. 

Godefroi  le  Barbu  ou  l'Ancien  ,  Duc  de 
Lorraine ,  tombe  malade  en  Italie  ,  et  se  fait 
ramènera  Bouillon.  N'espérant  plus  vivre  long- 
tems,  il  envoyé  chercher  l'Abbé  Thierri  :  Il  se 
fait  apporter  son  épée  ,  la  met  entre  les  mains 
de  son  fils  Godefroi,  et  lui  recommande,  d'un 
ton  de  gémissement  et  de  pénitence,  de  la  don- 
ner à  l'Abbé  comme  un  témoignage  de  son 
renoncement  à  la  profession  des  armes.  Peu 
après  il  se  fait  porter  à  l'Eglise  de  S.  Pierre 
au-delà  du  Pont ,  où  il  est  suivi  de  l'Abbé 
Thierri,  de  son  fils  Godefroi  et  des  principaux 
Seigneurs  :  là  il  déclare  que  le  Pape  Alexandre 
l'avoit  séparé  de  la  Marquise  Béatrice  sa  femme, 
à  condition  qu'ils  fonderoient,  à  frais  communs, 
une  Abbaye  de  Beligieux.  L'Abbé  Thierri  le 
fait  conduire  à  Verdun ,  où  il  avoit  choisi  sa 
sépulture  pour  expier  l'incendie  de  cette  ville  , 
dont  il  avoit  été  l'auteur  dans  le  tems  qu'il  s'é- 
toil  révolté  contre  l'Empereur.  Environ  un  mois 
après  il  meurt  le  21  Décembre.  151.  a-b.  c.  n. 
La  veille  de  Noël  1009.  24.  a.  Le  jour  de  Noël 
1070  ,  c'est-à-dire  en  10G9.  416.  a.  n.  En  1069 
sans  désignation  du  jour.  413.  c.  434.  b.  453. 
n.  En  1070  sans  fixer  la  date.  62.  e.  n.  165.  b. 
203.  a.  206.  n.  216.  c.  294.  b.  362.  rf.  Il 
s'étoit  rendu  célèbre  dans  presque  toute  la  terre 
par  l'éclat  de  ses  grandes  actions.  216.  c.  Il  est 
enterré  à  Verdun.  62.  e.  n.  165.  b.  216.  c.  362. 
d.  413.  c.  Son  fils  Godefroi,  autrement  Gozelon, 
lui  succède,  jeune  Seigneur  doué  d'une  grande 
ame,  mais  d'une  petite  taille  et  bossu.  62.  n. 
203.  a.  216.  c.  294.  b.  362.  d.  413.  c.  416.  a. 
n.  Voyez  Van.  précéd. 


Les  Ecossois  et  les  François  ravagent  l'An- 
gleterre, les  Anglois  sont  réduits,  par  l'excès  de 
la  famine,  à  manger  de  la  chair  humaine.  74.  b. 
Guillaume  ,  Roi  d'Angleterre  ,  soumet  les  Re- 
belles par  la  force  des  armes.  36.  a.  Pour  affer- 
mir son  autorité  dans  un  Royaume  nouvellement 
conquis,  il  ôte  à  beaucoup  de  Seigneurs  Anglois 
leurs  Fiefs  et  leurs  dignités  ,  pour  en  revêtir 
des  Normans.  Celte  même  politique  l'engage 
à  ôter  à  des  Evéques  et  à  des  Abbés  Anglois 
leurs  Prélatures,  et  à  les  condamner  à  une  prison 
perpétuelle  sur  le  moindre  soupçon  ,  et  quoi- 
qu'ds  ne  fussent  aucunement  punissables  suivant 
les  loix  de  l'Eglise  et  de  l'Etat.  31 /i.  a.  Il  donne 
l'Archevêché  d'Yorck  à  Thomas  ,  Chanoine  de 
Baveux.  241.  d.  314.  a.  434.  b.  Celui  de  Can- 
torberi  à  Lanfranc ,  Abbé  du  Bec,  qui  en  prend 
possession,  et  est  ordonné  le  29  d'Août.  36.  a. 
169.  a.  242.  c.  d.  n.  284.  c.  314.  6.  L'Evêché 
de  Winchester  à  Waucelin  ou  Gaucelin  son 
Chapelain.  241.  d.  314.  a.  Il  confère  des  Evê- 
chés  à  deux  autres  de  ses  Chapelains  ,  Arfracte 
ou  Herfaste,  et  à  Stigand.  Il  donne  aussi  quelques 
Abbayes  à  des  Religieux  Normans.  314.  a. 
Entre  autres  celle  de   S.   Pierre  de  Cantorberi 


Eberhardi,  Comit.  Alsatiœ,  ex  Evâ  filiâ 
Sigifridi,  Comilis  Luciliburgensis,sorore  Chu- 
negundis  Imperalricis.  62.  n. 

Godefridus  Gibbosus,  filius  Godefridi  Bar- 
bait, Malhildem  filiam  Bcalricis  uarorem  ac- 
cipil,  et  per  ipsam,  jus  in  Principalurn  He- 
truriœ.  151.  n.  Vide  an.  praec. 

Godefridus  Barbatus  seu  Senior,  Dux  Lo- 
tharing  in  llaliâ  infirmatus ,  Bullonium 
revchilur.  Cùm  jam  desperarel  vitœ  sxue , 
Theodericum  Abbatem,  missis  Legatis  accersit. 
Gladium  suum  sibi  deferrijubel,quem  assistenti 
filio  suo  Godefrido,  conlinualo  gcmilu  pœni- 
tenliœ ,  Abbaii  reddendum  prœsental  in 
signum  et  leslimonium  abrenunlialionis  mili- 
liœ  sœcularis  :  nec  mullô  post  ad  Ecclesiam 
D.  Pétri  trans  ponlem  se  jubet  transferri,  pro- 
sequentibus  Abbate  Theoderico,  filio  suo  Go- 
defrido et  Optimalibus  suis  :  ibi  recensel  ex 
ediclo  Alexandri  Papœ  séparât  uni  se  esse  à 
Marchissâ  Béatrice,  et  pro  ejusdem  sépara- 
tionis  conditione  se  Congreyationem  Mona- 
chorum  de communibus  posscssionibus  ulrimque 
Deo  devovisse.  Virdunum,  Abbate  Theoderico 
deducente,  defertur  ibi  sepeliendus  in  satis- 
factionem  hujus  civitatis  ab  ipso  succensœ  in 
contumeliam  Imperatoris.  Supervivit  ferè  per 
mensem,  et  XII  Kalend.  Januar.  h  vild  de- 
cedit.  151.  a-b.  c.  n.  In  vigiliâ  ISativitatis 
Doniini  anno\069.2h.  a.  In  Natal i  Domini 
1070.  1069.  416.  a.  n.  Anno  1069  sim- 
pliciter  et  non  designato  die  obilûs,  413.  c. 
434.  b.  453.  n.  Anno  1070  non  faclâ 
mentione  diei  emortualis.  62.  e.  n.  165.  b. 
203.  a.  206.  n.  216.  c.  294.  b.  362.  d. 
Omnibus  penh  terris  magnitudinc  rerum  yesta- 
rum  cognitus,  obit.  2\G.  c.  Virdunis  sepe- 
/i7wr.62.e.n.  165.  b.  216.C.  362.d.  413.C. 
Succedil  filius  ejus  Godefridus,  qui  et  Gozelo, 
prœstantis  animi  adolescens,  sed  gibbosus  et 
staturâ  pusillus.  62.  n.  203.  a.  216.  c  294. 
b.  362.  d.  413.  c  416.  a.  n.  IIa;c  refer  ad 
an.  prœced. 

Scolis   et   Francis    Angliam    vastantibus, 
Angli  dispcryuntur,  et  famé  moriunlur  ;  car- 


nem  humanam  coguntur  mandware. 


tu. 


b. 


Guillelmus,  Rex  Angliœ,  rebelles  armis  ad 
quœvull  jura  componit.  3G.  a.  Operam  dat 
ut  quant  plures  ex  Anglis  suis  honoribus  pri- 
ventur,  in  quorum  loco  suœ  geniis  personas 
subroyet,  ob  confirmaliottem  scilicet  sui  quod 
noviter  acquisierat  Regni.  llinc  et  nonnullos 
tàm  Episcopos  quàm  Abbates,  quos  nullà  evi- 
denti  causa  nec  Concilia  nec  Leyes  sœculi  dam- 
nabant,  suis  honoribus  privât,  et  usque  ad 
fîneni  vitœ  custodiœ  mancipatos  detinet,  sus- 
picione  tanlîim  iitductus  novi  lieyni.  314.  a. 
Thomœ  Bajocensi  Canonico  dat  Eboracensem 
Archiepiscopattim.  241.  d.  314.  a.  434.  b. 
Ijinfrancum,  Cadomensem  Abbatem,  Archie- 
piscopuin  conslituil  Dorobern.  quiquidem  An- 
gliam ingressus,  IV  Calend.  Sept,  inthroniza- 
/Mr.  36.  a.  1(')9.a.  242.  c.  d.  n.  284.  c 
314.  b.  Walceiino  seuGuaschelino  Capellatio 
suo  Wintoniensem  Episcopalum  confcrt.  241 . 
d.  31^1,  a.  Capetlanis suis  Arfracto  seu  ller- 
fasto  et  Stigando  Episcopatus  concedit  :  dat 
quoque  Abbalias  nonnullas  Normannicis  Mona- 


Ixxxvj 


INDEX 


dits.  314.  a.  Inter  quos  Scollandus  fil  Abbas 
S.  Pétri  Cantuar.  242.  b. 

5.  Telbaldi  virlukm  Dominus  per  opéra 
mundo  révélât.  U\  G.  h.  VIII  Cal.  Nov.  cor- 
poraSS.  Prœsulum  Albini  et  Clari  cum  aliis 
Reliquiis  Iransferuntur.  287.  b. 

Mariasses  ordmalur  Rcmcnsis  Archiepisco- 
pus.  362.  h.  V  Non,  Octobr.  Benediclus  or- 
dinatur  Abbas  S.  Maxentii.  Eodem  tempore, 
apud  S.  Joannem  Engeriacum  erat  Odo  Ab- 
bm,  et  apud  MaUiacum  Goderannus,  Epis- 
copus  Sanclonensis,  et  Abbas,  qui  successor 
Umberti  fuit.  221 .  b.         ' 

Obitiis  Odtjlardi,  primi  Abbatis  S.  Pétri 
Catalaun.dieS.  Paschœ.  344.  b.  Gauterii, 
Abbalis  S.  Pétri  Stirpensis  VId.Maii.  221 .  b. 
Sigonis,  Abbalis  S.  Florenlii  Sahmiriens. 
II  Id.  Jun.  Fer.  VI  quatuor  tempor.  cui  se- 
pullo  ad  lœvam  Friderici  in  abside  S.  Flo- 
renlii, succedit  Willelmus.  59  b.  n.  349.  c. 

Guillelmus,  Radbodi  Sagiensis  Episcopi 
filius ,  in  Cadomensi  Ecclesiâ  Lanfranco 
succedit.  242.  d. 

Rolhlandus  seu  RoUandus ,  S.  Amandi 
Monachus,  à  Marchiso  Fland .  in  Ilasnoniensi 
Cœnobio  prœesse  electione  datur  :  mensam  et 
leclum  communem  cumfratribus  habet.  1 1 0.  b. 

III  Non.  Jun.  Dedicatio  Ecclesiœ  Monas- 
teriiHasnoniensis  per  Lielbertum  Cameracen- 
sem ,  Ratbodum  Noviomag.  et  Raynerum 
Aurelian.  Episcopos,  à  Balduino,  Flandriœ 
Comité,  et  ejvsdem  loci  restauratore  convo- 
catos.  110.  a.  n.  Iluic  Dedicationi  pressentes 
adsunl  quindecim  Abbates  et  duœ  Abbatissœ. 
110.  a.  b. 

Eadem  sterilitas  sylvestrium  arborum  , 
quœ  anno  prœcedenti,  sed  vinearum  tanta 
fertilitas,  ut  plerisque  in  locisvix  colligi  vin- 
demia  posset.  63.  a.  Ilyems  ventosa  et  pluvia- 
lis.2A.  a. 

AnnoChr.  1071. 

Philippus ,  Rex  Franciœ  ,  uxorem  ducit 
Bertam,  Florentii  Frisiœ  Comilis  filiam.  157. 
e.  n.  159.  e. 

Guillermo  seu  Guidoni,  Duci  Aquitaniœ, 
nascitur  XI  Calend.  Nov.  ex  conjuge  sud 
Aldeardi  ,  filius  Guillelmus  ,  consobrinus 
germanus  Ainrici  Imper alor.  et  secundus 
Philippi  Francorum  Régis.  221 .  b. 

Dissentio  magna  inter  hœredes  Principatûs 
Flandriœ.  243.  b.  Balduino  juniore,  Flan- 
driœ Comité  defuncto,  Rotberlus  fraler  ejus, 
consensu  Flandrensium,  contra  Arnulfum  fra- 
truelem  suum  Flandriam  occupât.  Richildis 
Comitissa,  implorato  Philippi  Régis  auxilio, 
contra  Rubertum  exercitum  movet  :  prœlium 
commiltitur  ad  castelluîn,  X  Calend.  Martii 
Dominicâ  Septuagesimœ  :  fuganlur  Francis 
juncli  Flandrenses  :  Arnulfus  perimitur  . 
Hinc  Richildis  Arnulfi  mater,  illinc  Rober- 
tus  capitur  ;  aller  pro  altéra  relaxatur  :  plu- 
res  occumbunt  Nobiles,  inter  quos  Guillelmus 
Osberni  filius,  Normannus,  apud  Cormelias 
sepultus.  M .  c.  d.  142.  b.  d.  n.  152.  a. 
162.  a.  165.  c.  169.  b.  209.  d.  367.  a. 
482.  a.  Robertus  Friso  contra  Richildem 
Victoria    potitur   juxtà   montem    Wouche, 


à  Scolland.  242.  6. 

Dieu  fait  éclater  la  sainteté  de  S.  Thibaut  par 
des  miracles.  41 6.  b.  Translation  des  Corps  des 
SS  Evêques  Aubin  et  Clair,  et  de  quelques  autres 
Reliques,  le  25  Octobre.  287.  b. 

Manassès  est  ordonné  Archevêque  de  Reims. 
362.  b.  Benoît,  Abbé  de  S.  Maixent  est  béni  le  3 
Octobre.  Dans  ce  tems,  Eudes  ou  Odon  étoit 
Abbé  de  S.  Jean  d'Angeii,  et  Goderan  ,  Evêque 
de  Saintes,  avoit  succédé  à  Umbert  dans  l'Ab- 
baye de  Maillezais.  221 .  b. 

Mort  d'Odylard,  premier  Abbé  de  S.  Pierre  de 
Chalons  sur  Marne ,  le  jour  de  Pâques.  344.  b. 
de  Gautier,  Abbé  de  S.  Pierre  de  Lesterp,  le  11 
Mai.  221 .  b.  de  Sigon  ,  Abbé  de  S.  Florent  de 
Saumur,  le  12  Juin,  Vendredi  des  Quatre-tems  : 
il  est  inhumé  dans  le  chevet  de  l'Eglise  de  S. 
Florent,  à  la  gauche  de  Frédéric  :  Guillaume  lui 
succède.  59.  b.  n.  349.  c. 

Guillaume ,  fils  de  Radebode ,  Evêque  de 
Sées,  succède  àLanfranc  dans  l'Abbaye  de  Caen. 
242.  d. 

Le  Comte  de  Flandres  fait  élire  Rolland,  Reli- 
gieux de  S.  Amand  ,  pour  Abbé  d'Hasnon.  Ce 
vertueux  Abbé  ne  se  sépare  point  de  ses  confrères 
pour  la  table  ni  pour  le  dortoir.  1  \  0.  b. 

Le  3  de  Juin  ,  Dédicace  de  l'Eglise  de  l'Ab- 
baye d'Hasnon  par  Lielbert ,  Evêque  de  Cam- 
brai, Ratbode  de  Noyon,  et  Rainier  d'Orléans, 
que  Baudouin  ,  Comte  de  Flandres  et  restaura- 
teur de  cette  Abbaye,  avoit  invité.  110.  a.  n. 
Quinze  Abbés  et  deux  Abbesses  assistent  à 
cette  cérémonie.   110.  a.  b. 

Même  stérilité  que  l'année  dernière  à  l'égard 
des  arbres  des  forêts.  Abondance  extraordinaire 
devin  :  dans  plusieurs  endroits  à  peine  peut-on 
suffire  à  la  vendange.  63.  a.  Hiver  pluvieux,  et 
où  il  règne  beaucoup  de  vent.  24.  a. 

L'an  1071  deJ.C. 

Philippe ,  Roi  de  France  ,  épouse  Berte , 
fille  de  Florent,  Comte  de  Frise.  157.  e.  n. 
159.  e. 

Le  22  Octobre ,  naissance  de  Guillaume  ,  fils 
de  Guillaume  ou  Gui ,  Duc  d'Aquitaine  et  d'Al- 
déarde  son  épouse  :  il  étoit  cousin-germain  de 
l'Empereur  Henri ,  et  cousin  issu  germain  de 
Philippe,  Roi  de  France.  221 .  b. 

Guerre  pour  la  succession  au  Comté  de  Flan- 
dre. 243.  b.  Après  la  mort  de  Baudouin  le  jeune, 
Comte  de  Flandre  ,  son  frère  Robert  s'empare 
de  ce  Comté,  du  consentement  des  Flamans.  La 
Comtesse  Richilde  ayant  demandé  du  secours 
au  Roi  Philippe,  s'avance  pour  combattre  Ro- 
bert. Bataille  de  Cassel  le  Dimanche  de  la  Sep- 
tuagesime  20  Février.  Les  Flamans  du  parti 
de  Richilde  et  les  François  sont  défaits  et  mis 
en  fuite  :  Arnoul  y  est  tué  :  sa  mère  Richilde  et 
Robert  sont  pris  et  échangés  :  beaucoup  de 
Seigneurs  y  périssent,  entr'autres  Guillaume, 
fils  d'Osberne,  Normand,  enterré  à  Cormeilles. 
47.  c.  d.  142.  b.  d.  n.  152.  a.  162.  a.  165.  c. 
169.  b.  209.  d.  367.  a.  482.  a.  Robert  le 
Frison  remporte  la  victoire  sur  l'armée  de  Ri- 
childe auprès  de  la  montagne  de  Wouche ,  vul- 
gairement  nommé   Womberg,    qui  touche  au 


CHRONOLOGICUS. 


Jxxxvij 


mont  Descouffle.  298.  d.  Auprès  de  Bavin- 
chove.  298.  n.  Le  jour  de  la  fête  de  la  Chaire 
de  S.  Pierre.  299.  a.  Raoul,  Comte  de  Crespy, 
avoit  suivi  le  Roi  Philippe  dans  cette  expé- 
dition. 443.  n. 

Richilde,  après  la  défaite  de  Philippe,  Roi 
de  France,  va  trouver  Theoduin,  Evêque  de 
Liège,  offre  à  Ste  Marie  et  à  S.  Lambert  le 
château  de  Mons  et  ses  dépendances  :  elle  le 
reprend  en  Fief  après  l'avoir  vendu.  152.  a. 

Le  Roi  de  Germanie  vient  à  Liège,  après  la 
fête  de  Pâques.  La  veuve  du  Comte  Baudouin 
vient  implorer  sa  protection  contre  l'usurpation 
de  Robert.  63.  a.  Godefroi,  Duc  de  Lorraine, 
accompagné  de  Guillaume,  Evêque  d'Utrecht, 
entre  en  Hollande  avec  une  armée  ;  il  met  en 
fuite  Robert,  qui  étoit  venu  à  sa  rencontre  :  il 
fait  un  grand  carnage  du  peuple  de  Hollande  :  il 
fait  la  conquête  de  la  Frise  orientale  ou  iiltérieu- 
re,  63  n.  et  détruit  presque  entièrement  les  ha- 
bitans  de  cette  contrée.  67.  6.  362.   d.    434.    b. 

La  cinquième  année  de  son  règne,  Guillau- 
me, Roi  d'Angleterre  ,  envoyé  Guillaume , 
fils  d'Osberne,  en  Normandie,  pour  veiller  à  la 
sûreté  de  cette  Province  avec  la  Reine  Ma- 
thilde.  243.  b.  Guillaume,  fils  d'Osberne,  est 
tué  dans  la  bataille  contre  Robert  le  Frison. 
Voyez  ci-dessus.  Le  Roi  d'Angleterre  partage 
les  terres  entre  ses  troupes  :  ce  qui  occasionne 
des  incursions  de  la  part  de  ses  ennemis  retran- 
chés dans  des  endroits  fortifiés.  284.  c.  Il  donne 
l'Evêché  de  Dunelme  à  Gaucher.  314.  b. 

Les  Normans  s'emparent  de  Palerme.  140.    n. 

Lanfranc,  Archevêque  de  Cantorberi,  vient 
à  Rome.  Le  Pape  Alexandre  se  levé  à  son  ar- 
rivée, disant  que  ce  n'est  pas  à  cause  de  sa 
dignité  d'Archevêque  qu'il  lui  rend  cet  honneur, 
mais  par  reconnoissance  et  par  amitié  pour  son 
ancien  maître.  362.  e.  Pierre,  surnommé  Igné, 
subit  l'épreuve  du  bûcher  ardent.  221.  b.  n. 
{Baronius  rapporte  ce  fait  à  l'an  1063,  et 
Mabillon  à  l'an  1067^.  Voyez  à  cette  année. 

Hélinand,  Evêque  de  I-aon,  aide  Thierri, 
Abbé  de  S.  Hubert,  à  fonder  un  Prieuré  dans 
son  Diocèse  à  Evernicourt,  vis-à-vis  Neuchatel- 
sur-Oise.  1 49.  d. 

Gervin  II  est  ordonné  Abbé  de  S.  Riquier  le 
23  Octobre.  135.  c.  Bernard,  Abbé  de  Mar- 
seille, prend  le  gouvernement  du  Monastère  de 
Riupol.  434.  b.  c. 

Mort  d'Aimon  de  Bourbon,  Archevêque  de 
Bourges.  491,  n  ;  d'Ermenfroi,  Chanoine,  qui 
a  construit  l'Eglise  de  Ste  Madeleine  de  Ver- 
dun. 413.  d. 

Eclipse  de  Lune  au  mois  d'Octobre  [4  le  9 
Décembre.  221 .  b. 

L'an  1072  de  J.  C. 

Incendie  à  Auxerre  :  toute  la  ville  est  brû- 
lée, excepté  la  Tour  et  la  Chapelle  de  S.  Au- 
bin. 292.  c.  (Voyez  1075.) 

Geofroi  le  jeune,  surnommé  le  Barbu,  est 
hvré  par  trahison  avec  la  ville  d'Angers.  30.  c. 
Le  Supplément  à  une  Chronique  d'Angers  semble 
placer  cet  événement   en   cette    année  ;    mais    les 


vulgariter  Wombergh ,  monli  adjacenlem 
Casletensi.  298.  d.  AdBavinchovam.  298.  n. 
Die  qiiâ  S.  Pétri,  Aposlol.  Principis  solemnis 
habetur  Cathedra.  299.  a.  Rodulfus,  Cornes 
Crispmrensis,  ad  hanc  expeditionem  unà  cum 
Philippo  Francorum  Regeprofectusest.  443.  n. 

Richildis,  fugato  Philippo,  Franciœ  Rege, 
ad  Theodmnum,  Leodiensem  Episcopum  se 
confert,  et  Montense  castrum  S.  Mariœ  et 
S.  Ijimberto  offert  :  venditum  Episcopo  cas- 
trum in  feodum  recipit.  152.  a. 

Rex  Germaniœ,  exactâ  solemnitate  Pas- 
chali,  Ixodium  abit.  Ad  eum  venit  vidiia  Bal- 
duini  Comitis ,  palrocinium  ejus  cxpetens 
contra  violentiamRutperti.  63.  a.  Godefridus, 
Dux  Lotharingiœ,  cum  Willelmo,  Traject. 
Ponti/îce,  armatâ  manu  Hollandiam  intrat  : 
Robertum  ipsi  occurrentem  fugat  :  Ilollandiœ 
populus  ex  magna  parte  occidilur.  Godefridus 
orientalemseuulteriorem  Frisiambellicâ  manu 
subjicit.  63.  n.  Godefridus  Dux ulteriores  Fri- 
sones  pêne  delet.  67.  b.  362.  d.  434.  b. 

Guillelmus,  Rex  Angliœ,  anno  V  Regni 
sui,  Guillelmum  Osberni  filium  mitlil  in  Nor- 
manniam,  ut  cum  Malhilde  Reginû  provin- 
ciam  turatur.  243.  b.  Occisus  est  ille  Guil- 
lelmus Osberni,  in  pugnâ  contra  Robertum 
Frisionem.  Vide  suprà.  Rex  Angliœ,  partitâ 
terra  militibus  suis,  diversas  irruptiones  pa- 
tilur  ab  hostibus  qui  in  munitioribus  latita- 
bant  loris.  284.  c.  Walcherum  Dunelmensi 
Ecclesiœ prœficit  Episcopum.  314.  b. 

ISomianni Panormitanam  urbem  acquirunl. 
140.  n. 

Lanfranco ,  Cantuariensi  Archiepiscopo  , 
Romam  venienti  assurrexit  Alexander  Papa, 
professus  se  illud  insigne  reverentiœ  delulisse 
non  honore  Archiepiscopi,  sed  amore  magistri. 
362.  e.  Petrus  Igneus  judicium  facit  per  ro- 
gum  ardentem.  221.  b.  n.  (Anno  1063 
juxtà  Baronium  :  anno  1067  juxtà  Mabil- 
lonium).  Vide  ad  hune  annum. 

Helinandus,  Laudunensis  Episcopus,  juvat 
Theodericum,  Abbatem  S.  Huberti,  ad  cellam 
construendam  iti  Episcopio  suo,  antc  Novum- 
Castellum  super  Axonam  apud  Ebernei  cur- 
tem.  149.  d. 

X  Calend.  Novembr.  Gervinus  II  ordinatur 
Cenlulensis  Monasterii  Abbas.  135.  c.  Ber- 
nardus,  Abbas  Massiliœ,  Rivipullense  Cœno- 
bium  accipit.  434.  b.  c. 

Obitus  Aimonis  Borbonii ,  Archiepiscopi 
Bituric.  491.  n.  Ermenfridi,  Canonici,  qui 
Ecclesiam  S.  Magdalenœ  Virdun.  œdificavit. 
413. d. 

Eclipsis  Lunœ  in  mense  Octobri  :  {die  IX 
Decembr.)  221 .  b. 

Anno  Chr.  1072. 

Tota  urbs  Autissiodor.  igné  succensa,  prœ- 
ter  Turrim  et  Capellam  S.  Albani.  292.  c. 
(Vide  1075). 

Traditio  Gaufridi  junioris,  cognomento  Bar- 
bati,  et  civitatis  Andegav.  30.  c;    Ad   hune 
annum  referri  videretur  ex  Appendice  Chro 
nici  cujusdam  Andegavensis,  nisi  mendum 


Ixxxviij 


INDEX 


essel  in  notis  chronologicis,  q:x  si  emen- 
dentur,  désignant  annum    1067.   {Vide  ad 

annum  1008). 

Adela,  FlandriœComitissa,cum    fiho    siio 

Roberto  Frisone,  Guatinensi  Ecclesiœ  ,  cujus 
fundametUajent,  citrlem  Ballenberge  offert. 
Tarvanensis  Synodus,  prœsi dente  Drogone 
Episcopo,  dona  ab  Adelà,  Flandriœ  Comit. 
et  ejus  filio  Iloberlo  Frisone,  Guatinensi  Eccle- 
siœfacta  confirmât.  105.  d.  e.  nn. 

Willelmus,  Rex  Anglim,  Scotiam  intrat  ; 
Rex  Macolmus  occurrit  ei  alque  suus  homo 
devenit.  314.  b. 

Rex  Gern:aniœ,  Arjncti  matri  suœ  Impera- 
trici,  de  Transalpinis  parlibus  redeunli ,  Wor- 
maliœ  occurrit.  Hugo,  Cluniaceinis  Abbas, 
cum  Impératrice  eô  advenit.  65.  a.  Principes 
Regni  Germaniœ  conlrà  Henricum  Regem  cum 
Oltone  conjurant.  215.  a.  434.  c. 

Archiepiscopus  Mogunlinus,  nomine  Sige- 
fridus,  Moguntiâ  egressus,  in  Chtniacense  Mo- 
nasterium  secedit,  sed  brevi  posl,  revocante 
eum  Clcro  et  populo,  Moguntiam  redit  VIII 
Idus  Decembr.  65.  a.  b.  74.  b.  c. 

Ubilus  Adalberonis,  Metensis  Episcopi  , 
Idibus  Novembris,  cui  sticcessit  Herimannus 
Leodiens.  Prœposilus.  65.  b.  n.  199.  b. 
kZk.  c.  Stigandi  Archicpiscopi,  apud  Win- 
loniam  in  carcere  defuncti.  284.  c.  ]\''illenci, 
Abbatis  S.  Columbœ  Senon.  cui  successit  Ar- 
nulfus.  293.  b.  c.  Roberti  Abbatis  S.  Ger- 
mani  Paris,  in  ejus  locum  sufficitur  Petrus 
nalione  Apulus,  Régis  Philippi  Cancelldrius. 
276.  b. 

Anno  Chr.  1073. 

Romœobit  Alexander  Papa  II,  Dominica 
die  XI  Calend.  Maii,  cui  succedit  llildebran- 
dus  sub  nomine  Gregorii  VII.  2U.  h.  65.  b. 
74.  c.  147.  c.  n.  203.  a.  262.  e.  372. 
b.  e.  n.  387.  a.  434.  c.  524.  n.  06(7 
Alexander  in  ipso  Aposiolorum  Pétri  et  Pauli 
?satalitio.  Mil.  c. 

Henricus,  Rex  Germaniœ,  Eberhardo  Co- 
mité ad  Romanos  Proceres  misso,  conqueritur 
quàd,  se  inconsulto,  Romanœ  Ecclesiœ  Ponli- 
fîcem  ordinassent.  Respondet  Hildebrandus  or- 
dinationem  suam  dilaturum  ,  doncc  in 
electionem  suam  tàm  Regem  quàm  Principes 
Re^ni  Teulonici  consensisse  certâ  legalione  co- 
gnoscal.  65.  c.  d.  n. 

Saxones  rebellant.  203.  a. 

Guillelmus,  Rex  Angliœ,  exercitum  ducit 
Anglorum  et  Francorum  in  Cenomannicam 
Provinciam.  Angli  ierram  illam  destruunt, 
villas  comburendo.  cœdendo  vineas,  et  eam 
Regisubduni.l\.  o.  169.  a.  209.  d.  314.  e. 
Rex  Willelmus  Normanniam  accedit.  209.  d. 
Edgarus  de  Scotiâ  venit  Normanniam,  et  in 
Régis  Willelmi  gratiam  redit.  314.  c.  Rex 
Angliœ  in  inlerioribus  sui  Regni  partibus 
multas  exercet  ultiones,  hoc  magis  cupiens  à 
subjectislimeri.  284.  d. 

Concilium  Cabilonense  à  Giraldo,  Ostiensi 
Episcopo ,  Romanœ  Sedis  in  Galliâ  Legato 
habitum.  Giraldo  apud  Diensem  urbem    lios- 


dates  sont  fautives,  et  en  les  corrigeant,  elles  dé- 
sig7ie?d  l'année  \  067.  (Voyez  l'an    1068). 

Adèle,  Comtesse  de  Flandre,  et  son  fils 
Robert  le  Frison  donnent  le  Domaine  de 
Ballenberg  à  l'Eglise  de  Waten,  dont  elle  avoit 
jette  les  fondemens.  Le  Synode  de  Terrouane, 
où  préside  l'Evêque  Dreux  ou  Drogon,  con- 
firme les  donations  d'Adèle  et  de  son  fils  Robert 
le  Frison,  en  faveur  de  l'Eglise  de  Waten.  105. 
d.  e.  7in. 

Guillaume  ,  Roi  d'Angleterre  ,  entre  en 
Ecosse  :  le  Roi  Macolm  vient  au-devant  de  lui, 
et  lui  fait  hommage.  314.  b. 

Le  Roi  de  Germanie  vient  à  Worms  au-de- 
vant de  l'Impératrice  Agnès  sa  mère,  qui  re- 
venoit  de  l'Italie.  Elle  arrive  accompagnée  de 
Hugues,  Abbé  de  Cluni.  65.  a.  Conjuration 
d'Olton  et  d'autres  Seigneurs  du  Royaume  de 
Germanie,  contre  le  Roi  Henri.  215.  a.    434.  c. 

Sigefroi,  Archevêque  de  Mayence,  quitte 
sa  ville  Episcopale,  pour  se  retirer  à  Cluni.  Peu 
de  tems  après,  rappelle  par  son  Clergé  et  par 
le  peuple,  il  rentre  dans  Mayence  le  6  Décem- 
bre. 65.  a.  b.  74.  b.  c. 

Mort  d'Adalbéron,  Evêque  de  Mets,  le  13 
Novembre  :  Hériman  ,  Prévôt  de  Liège  ,  lui 
succède.  65.  b.  n.  199.  b.  434.  c  ;  de  l'Arche- 
vêque Stigand,  décédé  dans  la  prison  de  Win- 
chester. 284.  c  :  de  Willenc,  Abbé  de  Ste  Co- 
lombe de  Sens,  à  qui  succède  Arnoul.  293.  b. 
c:  de  Robert,  Abbé  de  S.  Germain  des  Prés  à 
Paris  :  on  lui  donne  pour  successeur  Pierre, 
natif  de  la  Pouille,  Chancelier  du  Roi  Phi- 
lippe. 276.  b. 

L'an  \073  de  J.C. 

Le  Pape  Alexandre  II  meurt  à  Rome  le  1':- 
manche  21  Mai.  Hildébrand  lui  succède  sous  le 
nom  de  Grégoire  VIL  24.  b.  65.  b.  74.  c. 
147.  c.  n.  203.  a.  262.  e.  372.  b.  e.  n.  387.  a. 
434.  c.  524.  îi.  Alexandre  meurt  le  jour  de  la 
fête  de  S.  Pierre  et  S.  Paul.  147.  c. 

Henri,  Roi  de  Germanie,  envoie  le  Comte 
Eberhard  à  Rome  se  plaindre  aux  principaux 
Seigneurs  de  ce  qu'ils  avoient  fait  un  Pape  sans 
le  consulter.  Hildébrand  répond  à  ce  Prince 
qu'il  différera  son  Ordination,  jusqu'à  ce  qu'il 
soit  pleinement  informé  de  son  consentement  et 
de  celui  des  Grands  de  son  royaume.  65.  c.  d.  n. 

Révolte  des  Saxons.  203.  a. 

Guillaume,  Roi  d'Angleterre,  fait  entrer 
dans  le  Maine  une  armée  composée  d'Anglois  et 
de  François.  Les  Anglois  ravagent  le  pays , 
brûlent  les  villages  et  les  métairies,  coupent  les 
vignes,  et  rangent  cette  Province  à  l'obéissance 
de  leur  Roi.  71.6.  169.  a.  209.  d.  314.  c.  Le 
Roi  Guillaume  passe  en  Normandie.  209.  d. 
Edgar  vient  d'Ecosse  l'y  trouver,  et  rentre  en 
grâce  avec  lui.  314.  c.  Le  Roi  d'Angleterre, 
voulant  se  faire  craindre  davantage  de  ses  nou- 
veaux sujets,  fait  faire  de  cruelles  exécutions 
dans  l'intérieur  de  son  royaume.  284.  d. 

Giraud,  Evêque  d'Ostie,  Légat  du  S.  Siège 
en  France,  tient  un  Concile  à  Châlons-sur- 
Saone.  Ce    Légat    séjournant    à   Die,    Hugues, 

Chambrier 


CHRONOLOGICUS. 


Ixxxix 


Chambrier  de  Lyon  est  proclamé  Evèque  de  Die 
en  sa  présence,  et  Lancelin  déposé  comme  cou- 
pable de  simonie.  147.  b.  n. 

Emeute  à  Rouen  dans  l'Eglise  de  l'Abbaye  de 
S.  Ouen  ,  le  jour  de  la  fête  de  ce  Saint,  oc- 
casionnée par  l'Archevêque  Jean  ,  et  par  les 
Moines  de  cette  Abbaye.  71.  ae.  n.  72.  a-e.  n. 
379.  c.  387.  a.  Les  Editeurs  de  f Histoire  de 
Matthieu  Paris  se  trompent  lourdement ,  lors- 
qu'ils donnent  à  entendre  que  P Archevêque  Jean  a 
été  tué  par  les  Moines  de  S.  Ouen  en  cette  occa- 
sion. La  vérité  est  que  V Archevêque  Jean  a  en- 
core vécu  six  ans  aprh  cette  émeute ,  n^ étant  mort 
qu'en  1079  de  maladie,  et  étant  tombé  quelque  tems 
auparavant  dans  une  grande  foiblesse  de  corps  et 
d'esprit.  71 .  n.  72.  n. 

Dédicace  de  l'Eglise  de  S.  Etienne  de  Caen. 
379.  d.  La  Chronique  abrégée  de  cette  Abbaye  re- 
jette celte  Cérémonie  à  l'an.  1077.  379.  n. 

Arnold,  Seigneur  d'Ardres ,  fait  beaucoup  de 
bien  à  l'Eglise  de  S.  Omer  d'Ardres,  où  il  établit 
dix  Chanoines.  307.  c. 

Hier ,  Evèque  de  Limoges  ,  est  enterré  dans 
l'Abbaye  de  S.  Augustin  :  Gui  deLarande,  neveu 
de  Jordan,  lui  succède.  288.  (/.  Mort  de  Raimond 
ou  Rademond,  Abbé  de  Deols.  388.  b. 

Le  cours  du  Soleil  et  celui  de  la  Lune  sont  les 
mêmes  cette  année ,  qu'ils  étoient  l'année  que 
J.  C.  a  été  baptisé,  qui  étoit  la  quinzième  du 
Règne  de  Tibère.  314.  b. 

•      L'an  1074  deJ.  C. 

Hildebrand  est  ordonné  Pape,  le  jour  de  la 
Purification  de  la  sainte  Vierge.  65.  (/. 

Philippe  ,  Roi  de  France  ,  rend  à  l'Eglise  de 
N.  D.  d'Evernicourt  toutes  les  Chapelles  de 
Neuf-châtel  ,  à  la  prière  de  Thierri ,  Abbé  de 
S.  Hubert.  149.  (/.  Vers  cette  même  année, 
il  enlevé  à  Robert  le  Frison  la  ville  de  Corbie , 
qui  avoit  été  autrefois  donnée  en  dot  à  Adèle  , 
femme  de  Baudouin  V ,  Comte  de  Flandres. 
480.  c. 

Raoul,  Comte  de  Crespi,  meurt,  et  est  enterré 
au  Château  de  Mont-Didier.  443.  n. 

La  ville  de  Cologne,  la  plus  distinguée  des 
Gaules  après  Mayence  ,   est  presque  dépeuplée 

Ear  les  rebelles.  Le  Roi  Henri  vient  à  Ratis- 
onne  :  il  y  apprend  que  Guillaume,  Roi  d'An- 
gleterre ,  attiré  par  l'Archevêque  de  Cologne  , 
étoit  en  marche  avec  une  grande  armée  pour 
s'emparer  d'Aix-la-Chapelle,  siège  du  Royaume 
de  Germanie.  Il  prend  la  résolution  d'aller  à 
Cologne  ,  ne  respirant  que  menaces  et  ven- 
geance contre  l'Archevêque  :  il  se  réconcilie  avec 
lui ,  et  continue  sa  marche  vers  Aix-la-Cha- 
pelle. Il  passe  la  fête  de  Noël  à  Strasbourg.  6G. 
a.  b.  c. 

Roger,  Comte  d'Herford  et  le  Comte  Raoul 
trament  une  Conjuration  contre  le  Roi  Guillau- 
me ,  et  y  font  entrer  le  Comte  Walthéof ,  au- 
trement Wautier.  209.  e.  314.  c.  Walthéof, 
suivant  les  conseils  de  Lanfranc  ,  Archevêque 
de  Cantorberi ,  va  trouver  le  Roi  en  Norman- 
die, lui  découvre  toutes  les  circonstances  du 
complot,  et  s'abandonne  à  sa  clémence.  314. 
c.  d.  Raoul  ayant  laissé  sa  femme  et  une  bonne 
garnison  dans  son  château,  passe  en  Flandre,  et 

Tome  XI. 


pilante,  Hugo,  Lugdunensis  Camerarius,  in 
ejus  prœsentià  Diensis  Episcopus  acclamatur, 
Lancelinosimom'œ  reo à sede  remoto.  147.  b.  n. 
Tumultus  in  Ecclesià  S.  Audoeni  Rotom. 
ipsà  die  S.  Audoeno  sacra,  inter  Joannem  Ar- 
chiepùcopum  et  Monachos  ejusdem  Abbatiœ. 
71.  a-e.  n.  72.  a-e.  n.  379.  c.  387.  a. 
In  errorem  supinum  labunturliisloria' Mat- 
thaei  Parisii  Editores,  dura  Joannem  à  Mo- 
nachis  in  hoc  tumultu  interfectum  suppo- 
nunt;  cùm  Joannes  Arcliiepiscopus  anno 
tantum  1079,  morbo  ,  et  tara  corporis 
quam  animi  deliquio  affectus,  occubuerit. 
71 .  n.  72.  n. 


Basilica  S.  Stephani  Cadom.  dedicatur. 
379.  d.  Juxtà  Chron.  brevius  ejusd.  Ab- 
bati.TRad  ar.n.  1077  rejicitur  h;cc  dedicatio. 
libid.  n. 

Arnoldus,  Ardensis  Dominus,  Ecclesiœ  S. 
Audomari  Ardensis  dona  multa  offert  :  ibi 
decem  Canonicos  instaurât.  307.  c. 

Iterio,Lemovicensi  Episcopo,  apudS.  Augu- 
slinum  tutnulato.  Guida  de  Laranda  Jordani 
nepos  succedit.  288.  d.  Obi  tus  Raymundi 
seu  Rademundi,  Abbatis  Dolcnsis.  388.  b. 

Juxtà  cursum  Solis  et  Lunœ  omnia  haben- 
tur  ut  anno  XV  Tiberii  quo  baptisatus  est 
Dominus.  314.  b. 

Anno  Chr.  1074. 

Hildebrandus  Romanus  Pontifex  ordinatur, 
in  Purificatione  S.  Mariœ.  65.  d. 

Philippus,  Rex  Franciœ ,  omnes  Capellas 
Novi-Caslelli,  redit  Ecclesiœ  B.  M.  quœ  est 
in  Ebernei-corte,  rogatus  à  Thcoderico,  Ab- 
bate  S.  Huberti  Andagin.  149.  d.  Circà  eum- 
demannum  Corbeiam,  olim  Adelœ  BalduiniV, 
Flandriœ  Comitis  uxori  in  matrimonii  dotem 
concessam,  Robcrto  Frisonieripit.  480.  c. 

Radulfus,  Cornes  Crispiacensis,  obit,  se- 
pelilur  in  castello  Montis-Desiderii.  443.  n. 

Civitas  Colonia,  post  Moguntiam  Caput  et 
Princeps  Galliarum  urbium,  à  seditiosis  pené 
redacta  in  solitadinem.  'Rex  Ilenricus  Ratis- 
ponam  venit  :  nuntialur  ei  Willelmum,  An- 
gliœ  Regem,  ab  Archiepiscopo  Coloniensi  il- 
lectum,  magno  cum  exercitu  advcnlare  Regni 
Sedem  Aquisgrani  occupaturum.  Inde  Colo- 
niam  ire  instituit,  multîim  spirans  irarum  in 
Archiepiscopum  Coloniensem.  Rex  Archiepis- 
copo reconciliatus,  Aquisgranum  pergit.  Na- 
tivitatem  Domini  Argentorati  facit.  66.  a. 
b.c. 

Rogerus,  Cornes  Ilerefordensis,  et  Rodul- 
phus  Consul  contra  Willelmtim  Regem  conju- 
rationem  faciunt,  et  Waltheofum  al.  Walte- 
rum,  Comitcm  secum  conjurare  compellunt. 
209.  e.  314.  c.  Waltheofus,  Lanfranci  Do- 
robern.  Archiepiscopi  consilio,  Regem  inNor- 
manniâ  degentem  expelit:  ex  ordine  conjura- 
tionem  pandit,  et  illius  misericordiœ  se  corn  ■ 
miltit.  314.  c.  d.  Rodulphus,  castello  suce 
conjugi  mililibusque  suis  commendato,  trans- 


zc 


INDEX 


frétât  in  Flandriam,  cl  ad  Minorem-Brilan- 
niam  fufjit.  209.  e.  WilMmus  Rcx  Aulum- 
nali  tcmpore  Angliam  redit.  Comités  Roijcrum 
et  Waltlieofum  sru  Walterum  mittit  in  car- 
cerern.  W alllieo fus,  jusm  Régis  extra  Winto- 
niam  civitalem  ductus.  securi  percutitur. 
209.  e.  315.  a. 

Guillelmus,  Rex  Angliœ,  apiid  Fiscanmim 
legeminsliluit,  ne  quis  pro  morte  sui  parenlis, 
inhominem  insurgeret,  nisi  patrem  aut  filium 
interfecisset.  379.  d.  Die  sancto  Paschœ filiam 
suam  pcrmanum  Joannis  Archiepiscopi  conse- 
crandam  in  Ecclesiâ  Fiscanncnsi offert.  Chro- 
nicon  brevius  S.  StephaniCadom.  hoc  re- 
fertadann.1079.  379.  d.n. 

Edgitha,  quondam  Anglorum  Regina,  obit 
mense Decembri .  209.  a.  315.  a. 

Gaufridus  Martini,  Presbyter  Andegavensis, 
Berengarium  impetit.  529.  e.  Circà  hune  an- 
num,  Euseb ius- Bruno ,  Episcopus  Andegav. 
Berengario ,  suuni  errorem  quodam  S.  Am- 
hrosii  de  sacramentis  textu  protegere  nilenli 
respondet,  ad  fidem  sufjîcere  ut  Verbi  Christi 
Domini  virtute  panem  et  vinuni  post  conse- 
crationem,  verum  Christi  Corpus  et  Sangiii- 
îwm  fieri  credatur;  et  ejus  rei  modum  ordi- 
nemque  non  esse  inquirendum.  530.  a. 


Hildebrandus  Papa  pluribus  Synodis  de- 
cernil  ut,  secundùm  instituta  Canonum,  Pres- 
byteri  uxores  non  habeant  :  adversus  hoc  de- 
cretum  protinus  vehementer  infremuit  tota 
factio  Clericorum,  hominem  plane  hœreticum, 
et  vesani  dogmatis  esse  clainitans.  66.  b.  c. 

ConciliumRotoniagense,cui  prœsident  Wil- 
lelmus,  Angliœ  Rex,  et  Pr inceps  ISorman- 
niœ,  et  Joannes  Archiepiscopiis  cum  suffraga- 
neissuis.  Ibi  judicatum  MonachosS.  Audoeni, 
qui  Archiepiscopum  invaserant  anno  prœce- 
denti  cum  armatâ  manu  virorum,  per  Abba- 
tias  carceribus  retrudendos  esse  ad  placitum 
Archiepiscopi.  379.  d.  nn.  387.  a.  n. 

Reliquiœ  S.  Mevenni  ab  Ecclesiâ  S.  Flo- 
rentii in  Britanniam translatée.  434.  c.  Corpus 
S.  Theobaldi  reclusi  Yicentiâ  Vangadiciam 
transferlur.  292.  n. 

In  Lingonensi  Diœcesi  fundalur  Molismense 
Cœnobium,  cujus  primus  Abbas  Robertus  ex- 
s/aL  198.  c.  284.  d.  {Anno   1075.  169.  e.) 

Ordo  Grand imontensis  in  Lemovicensibus 
instituitur.  169.  e.  [Anno  1077.  410.  b.  c.) 

Berno  fil  Abbas  Vezeliacensis.  385.  a. 

VII  Calend.  Maii,  obitus  Ilermanni  Mar- 
chionis,  filii  Bertholdi  Ducis,  et  posteà  Clu- 
niacensis  Monachi.  24.  b. 

VI  Calend.  Februarii,  visum  est  in  cœlo 
signum:  oriente  sole,  duœ  columnœ  aurei  co- 
loris dextrâ  lœvâque  simul  oriebantur.  Nocte 
prœcedenti  cœlestem  arcum  sereno  cœlo  ple- 
rique  viderunt.  Frigus  validissimum,  et  hy- 
hernâ  siccitate  arent  omnia,  in  tanthm  ut 
flumina  non  superficie  tenus  glacie  constricta, 
sed  tota  prœter  solitum  in  glaciem  conversa 


se  réfugie  dans  la  Bretagne.  209.  e.  Le  Roi 
Guillaume  retourne  en  Angleterre  l'Automne 
suivant,  fait  mettre  en  prison  les  Comtes  Roger 
et  Walthéof  ou  Vaufier.  Ensuite  il  fait  conduire 
Walthéof  hors  de  Winchester  ,  où  il  a  la  tète 
tranchée.  209.  e.  315.  a. 

Guillaume,  Roi  d'Angleterre,  étant  à  Fécamp, 
établit  une  Loi  ,  suivant  laquelle  il  est  défendu 
à  toute  personne  d'attaquer  l'assassin  de  son  pa- 
rent, à  moins  qu'il  ne  s'agît  d'un  père  ou  d'un 
fils.  379.  d.  Le  jour  de  Pâques  il  fait  consacrer 
sa  fille  par  les  mains  de  Jean  ,  Archevêque  de 
Rouen  dans  l'Eglise  de  Fécamp.  La  petite  Chroni- 
que de  S.  Etienne  de  Caen  ,  rapporte  ce  fait  à  l'an- 
née'\  079.  379.  d.  n. 

Edgithe  ,  autrefois  Reine  d'Angleterre ,  meurt 
au  mois  de  Décembre.  209.  a.  31 5.  a. 

Geofroi-Martin  ,  Prêtre  d'Angers  ,  attaque 
Bérenger.  Vers  cette  année  ,  Bérenger  voulant 
défendre  ses  erreurs  par  un  passage  du  Livre 
des  Sacremens  de  S.  Ambroise  ,  Eusebe-Bru- 
n'on,  Evêque  d'Angers,  lui  répond  que  la  foi 
exige  seulement  de  croire  qu'après  la  consécra- 
tion le  pain  et  le  vin  sont  devenus,  par  l'effica- 
cité des  paroles  de  N.  S.  le  vrai  Corps  et  le  vrai 
Sang  de  J.  C.  et  que  quant  à  la  manière  et  aux 
circonstances  avec  lesquelles  s'opère  ce  mystère, 
elles  ne  doivent  pas  être  l'objet  de  notre  curio- 
sité. 530. a. 

Le  Pape  Hildebrand  renouvelle  dans  plu- 
sieurs Conciles  les  Canons  qui  défendent  les 
Mariages  des  Prêtres.  La  partie  du  Clergé  qui 
ne  vivoit  plus  dans  le  célibat ,  s'élève  avec  fu- 
reur contre  ce  Décret,  et  traite  le  Pape  de  vé- 
ritable hérétique  et  de  partisan  d'une  Doctrine 
insensée.  66.  b.  c. 

Concile  de  Rouen,  où  président  le  Roi  d'An- 
gleterre ,  Duc  de  Normandie ,  et  l'Archevêque 
Jean  accompagné  de  ses  Suffragans.  On  y  con- 
damne les  Moines  de  S.  Ouen  ,  qui  avoient 
attaqué  l'Archevêque  l'année  précédente  à  la 
tête  d'une  troupe  de  gens  armés ,  à  être  en- 
fermés dans  différentes  Abbayes  aussi  long- 
tems  que  l'Archevêque  le  trouveroit  bon.  379. 
d.  nn.  387.  a.  n. 

Translation  des  Reliques  de  S.  Meven,  de 
l'Abbaye  de  S.  Florent,  dans  la  Bretagne.  434. 
c.  Le  Corps  de  S.  Thibaut  reclus,  est  transféré  de 
Vicenceà  Vagandizza.  292.  n. 

Fondation  de  l'Abbaye  de  Molesme  dans  le 
Diocèse  de  Langres.  Robert  en  est  le  premier 
Abbé.  198.  c.  284.  d.  (Cette  Abbaye  est  fondée  en 
1075.  169.  e.) 

L'Ordre  de  Grandmont  prend  naissance  dans 
le  Limosin.  169.  e.  {L'année  1077.  410.  b.  c.) 

Bernonest  fait  Abbé  de  Vézelai.  385.  a. 

Le  25  Avril,  mort  du  Marquis  Herman,  fils  du 
Duc  Bertold,  et  Moine  de  Cluni.  24.  b. 

Le  27  Janvier ,  il  paroît  un  signe  dans  le 
Ciel  :  au  lever  du  soleil ,  on  vit  s'élever  à  droite 
et  à  gauche  deux  colonnes  aussi  brillantes  que 
l'or.  La  nuit  précédente  quelques  personnes 
avoient  apperçu  un  arc-en-Ciel ,  quoique  l'air 
fût  pur  et  qu'il  n'y  eût  point  de  nuages.  Froid 
extraordinaire  :  sécheresse  :  les  rivières  ne  sont 
pas  seulement  prises  à  la  surface,  elles  paroissent 


GHRONOLOGIGUS. 


xcj 

entiéiement  changées  en  glace.  La  rigueur  de  la  videanlur.  Propter  rtgorem  fluminum  ubique 

gelée  faisant  cesser  l'usage  des  Moulins  ,  amené  cessai  violarum  usus,  mule  maxima  pamspe- 

une  grande  disette  de  pain.  65.  d.  e.  n.  Forte  mtria.  65.  d.  e.  n.  6Wm  magnum  à  Calendis 

gelée  depuis  le  premier Novembie  jusqu'à  la  mi-  ISovembris  ad  médium  Aprilis  mensem.  1 42 

Avril.  142.6.  b. 


Van  1075(/e7.  C. 

Philippe  I,  Roi  de  France,  confirme  la  fonda- 
tion de  l'Abbaye  de  Pontlevoi.  564.  e. 

Robert ,  Duc  de  Bourgogne ,  meurt  :  son 
petit-fils  Hugues ,  fils  d'Henri ,  lui  succède. 
345.  d.  385.  a. 

Du  tems  de  RoUan  ,  Abbé  de  S.  Germain  , 
la  ville  d'Auxerre  est  brûlée  par  un  incendie , 
depuis  l'Eglise  de  S.  Pierre  ,  près  le  pont  ,  jus- 
qu'aux Moulins  de  Chanteraine.  377.  c.  n.  385. 
a.  [Voyez  1072.) 

Vitri  est  rendu  au  Comte  Simon.  344.  n. 

Le  Lundi  de  la  Pentecôte  25  Mai  ,  Jean 
d'Arras  ,  Avoué  de  la  Province,  et  sa  femme 
Ermentrude  étant  à  Berg ,  donnent  à  l'Eglise 
de  Waten ,  par  la  médiation  du  Comte  Robert 
le  F>ison  ,  un  Domaine  ou  Alleu  situé  en 
Flandre.  Vautier ,  ."^voué  de  Berg ,  ratifie  cet 
Acte  au  nom  du  Comte.  106.  a.  b.  c.  n.  Le  len- 
demain ,  Mardi  de  la  Pentecôte ,  Jean  d'Arras 
confirme  sa  donation  en  présence  du  jeune 
Comte  Robert  ,  fils  de  Robert  le  Frison.  106. 
d.  e. 

Henri  ,  Roi  de  Germanie ,  célèbre  la  fête 
de  Pâques  à  Worms.  Le  22  Octobre  ,  il  vient 
au  lieu  désigne  pour  la  Diète  ,  appelle  Gerstin- 
gun  :  tous  les  Evêques  et  les  Comtes  du  Royau- 
me ïeutonique  s'y  rendent.  Thierry  ,  Duc  de 
la  Lorraine  Mosellanique  s'y  trouve  ,  ainsi  que 
Gozelon ,  Duc  de  l'autre  Lorraine ,  Prince  de 
petite  taille  et  bossu ,  mais  à  la  tète  des  affaires 
de  ce  tems-là,  etl'amede  toutes  les  grandes  en- 
treprises. 66.  c.  e.  ?!.  67.  a.  Le  Roi  Henri  défait  les 
Saxons  dans  une  seconde  expédition  ,  et  reçoit 
leurs  Princes  à  composition.  203.  a. 

Guillaume ,  Roi  d'Angleterre ,  passe  en 
Bretagne,  et  met  le  siège  devant  Dol ,  Château 
du  Comte  Raoul  :  Le  Roi  de  France  Philippe 
vient  au  secours  des  assiégés ,  et  l'oblige  de  se 
retirer  précipitamment.  434.  c.  (Voyez  l'année 
1076.) 

Le  1 3  Septembre ,  le  Légat  Girard  tient  un 
Concile  à  Poitiers  :  Bérenger  y  court  risque  de 
la  vie.  530.  b. 

L'Archevêque  de  Mayence  assemble  un  Sy- 
node dans  sa  ville  Episcopale,  au  mois  d'Octo- 
bre. L'Evèque  de  Coire  s'y  trouve  :  il  intime 
à  l'Archevêque  les  ordres  du  Pape,  qui  lui  or- 
donnoit ,  sous  peine  de  déposition  ,  d'obliger 
tous  les  Prêtres  de  son  Diocèse  à  renoncer  sur  le 
champ  à  leurs  femmes  ,  ou  à  s'interdire  pour 
toujours  les  fonctions  du  Ministère.  L'Arche- 
vêque voulant  exécuter  les  ordres  du  Pape, 
tous  les  Clercs  qui  étoient  assis  se  lèvent  en  fu- 
reur, l'accablent  d'injures,  et  l'épouvantent  tel- 
lement par  leurs  menaces  et  par  leurs  gestes,  qu'il 
craint  de  ne  pouvoir  sortir  du  Synode  la  vie 
sauve.  Effrayé  par  tant  d'obstacles,  il  renonce 
à  agiter  désormais  de  semblables  questions  ,  et 
il  prend  la  résolution  de  laisser  exécuter  au  Pape, 
dans  le  tems  et  de  la  manière  que  sa  Sainteté  le 
jugeroit  à  propos,  un  projet  de  réforme,  qu'il 


Anno  Chr.  1075. 

P/iilippus  I,  Franciœ  Rex ,  fundalionem 
Abbuliœ  Pontileviensis  approbat.  564.  e. 

Robertus,  Buryundiœ  Dux,  obit  :  successo- 
rem  tiabet.  Huyonem,  filium  Henrici,  Roberti 
nepotem.  345.  d.  385.  a. 

Aulissiodorensis  civitas  lempore  RoUilani 
S.  Gcrmani  Abbatis,  incensa  ab  Ecclesid  S. 
Pétri  juxtâ  pontem,  usque  ad  Molendina  Can- 
tantis-ranœ.  377.  c.  n.  385.  a.  (Vide 
1072.) 

Vilriacus  rcdditur  Comili Simoni .  344.  n. 

VU!  Calend.  Junii,  feriâ  II  Pentecostes, 
mediante  Comité  Roberto  Frisone ,  in  villa 
Beryis  filtraditio  Allodiiin  Flandriâ  Ecclesiœ 
Guatinensi  à  Johanne  Attrebatensi  ,  ipsius 
provinciœ-Advocatoet  uxoreejus  Ermentrude. 
Waltcrus,  Beryensis  Advocalus,  Comitis  vice, 
stipulationes  ratas  siiscipit.  106.  a.  b.  c.  n. 
Ferid  IIl  Pentecostes,  Johaimes  Attrebatensis 
suam  confirmât  traditionem  coràm  Juveni 
Comité  Roberto,  Fvisonis  filio.  106.  d.e. 

llenricus,  Germaniœ  Rex,  Pascha  Worma- 
tiœ  célébrât.  XI  Calend.  Novembris  juxtà 
condictum  venit  in  Gerstinyun  :  conveniunt 
onines  Teutonici  Reyni  Episcopi  et  Comités  : 
aderat  Diodericus ,  Dux  Mosellœ  reyionis  : 
aderat  quoc/ue  Gozelo ,  Dux  Lotharinyiœ, 
in  quo,  licet  stature  pusillo  et  yibboso,  sum- 
ma  omnium  ayendorum  et  cardo  verlebatur. 
66.  ce.  n.  67.  a.  Rex  llenricus,  iteratâ  ex- 
peditione,  Saxones  premit,el  Principes  eorum 
in  deditionem  accipit.  203.  a. 

Rex  Anyliœ,  Guillelmus,  in  Britanniam 
minorem  Iransiens,  Dol  Castellum  Rodulpki 
Comitis  obsidet;  sed  adveniente  Franciœ  Reye 
Pliilippo,  fuyatur.^]5.  a.  n.  434.  c.  (Vide 
an  nu  m  1076.) 

Idibus  Septembris  ,  ConciliumPictaviense 
célébrât  Gir ardus  Leyatus  :  in  eo  fere  inte- 
remptus  Berenyarius.  530.  b. 

Moyuntinus  Archiepiscopus  Synodum  mense 
Oct.  Moguntiœ  conyreyat:  ibi  adesl  Curiensis 
Episcopus,  Scdis Apostolicœ  litterasetmandala 
dcferens,  quibus  Archicpiscopo  sub  intermina- 
tione  yradûs  et  ordinis  sut  prœceptum  eral  ut 
Presbyteros  omnes  suœ  Diœcesis  cogeret  aut  in 
prœsentiarum  conjuyibus  renunciare,  aut  se  in 
perpetuum  sacri  altaris  ministerio  abdicare. 
Quod  dîim  facere  vellet,  exurgentes  qui  un- 
dique  assidebant  Clerici ,  itaeum  verbis  confu- 
tant,  ita  manibus  et  lotius  corporis  trepida- 
tione  in  eum  debacchantur,  ut  se  vità  comité 
Synodo  excessurum  desperaret.  Sic  tandem  rei 
difficuUate  superatus,  statuil  sibi  deinceps  tali 
quœstionc  omninù  super sedendum,  et  Romano 
Ponli/ici  relinquendum  ,  ut  causam  quam 
ipse  loties  inutiliter  proposuisset,  ille  per  se- 
melipsum,  quando  et  quomodo   vellet,  pero- 


XCIJ 


INDEX 


raret.  G6.  d.  Pluribus  Clericis  sub  senlentiâ 
interdicti  esse  malenUbm,  quam  fœminis  et 
tixorihiiit  carerc,  drcernit  Gregorius  Papa  ut 
nullus  Christianus  audial  Missam  conjugali 
Prcsbytcri.  74.  c. 

Arnulfiis,  Abbas  sanctœ  Columbœ,  Rdi- 
quias  S.  Thcobaldi  fratris  sui  ab  Ilaliâ  defert, 
etincâdem  Abbatiâ  reponil.  198.  c.  377. 
c.  n.  [Anno  1078.  393.  c.  d.  n.)  Ecclesiam 
œdificat  in  honore  hujus  Sancti.  198.  c. 

Deoduino,  Leodiensi  Episcopo  defuncto  , 
per  interventum  Gozclonis  Ducis ,  à  Rege 
Henrico  instilxiilur  Ilenricus  l,  dictus  Paci- 
ficus ,  filius  Frederici ,  Tullensis  Comilis , 
cognatits  Ducis  Godefridi  de  Bullione,  24.  b. 
66.C.203.  a.  205.n. 

Obitum  Widonis,  Ambianensis  Episcopi. 
135.  n.  Gervini  I,  Centul.  Abbatis,  V  Non. 
Maria,  feriâ  III  secundœ  hebdomadœ  sacri 
Jejunii.  134.  n.  135.  b. 

V.  Calend.  Nov.  Lima  XIII,  noctcdieiDo- 
minirœ,  antequam  diescerel,  Ectypsis  Lunœ. 
30.  d. 

AnnoChr.  1076. 

Gaiifredusseu  Guida,  Dux  Aquilaniœ,  et 
Cornes  Piclav.  Cœnobium  JSovi-Monasterii 
Pictavis  erigit,  ditat  atque  Hugoni,  Clunia- 
censi  Abbati,  ad  disponendum  tradit.  120. 
a.  n.  286.  b.  n.  Vide  an.  seq.  Hujus  Monas- 
terii  gratiâ  privilcgium  impeirat  à  Rege  Phi- 
lippo,  qui  Piclavosadvencrat  Guilklmi  auœi- 
lium  petiturus  adversùs  Regem  Angliœ,  qui 
quoddam  castrum  contra  ipsum  obsidebat.  120. 
a.  b.  n. 

Hoel  Cornes  castrum  Doli,  auxiliante  sibi 
Guillelnw,  Normanniœ  Comité,  per  XL  dies 
obsidet  :  castrum  expugnare  nonpotest:  anno 
prœsenti  vel  subsequenti  capitur  Hoel  à  suis. 
413.  a.  b.  n.  (Quidam  Doli  obsidionem  re- 
ferunt  ad  annumpraecedentem,  quem  vide.  J 

Raimundus  Berengarius,  Comrs  Barchinon. 
obit.  434.  d,  Anno  sequenti.  290.  d. 

Rex  Franciœ  et  Rex  Angliœ  pacem  ineunt. 
210.  a. 

Rex  Willelmus,  seditione  militari  agens 
contra  filium  suum  Robertum,  apud  Gerberei 
castrum  in  Franciâ ,  equo  suo  propellitur: 
Willelmus  filius  ejus  vulneratur  ,  et  multi 
ex  suis  occiduntur.  Rex  Roberto  filio  male- 
dicit.  210.  a:  qui  patri  suo  non  parvam  mo- 
lestiam  et  anxietatem  intulit.  315.  a  b. 
(Anno  1079.315.  b.) 

Henrico,  Germaniœ  Régi,  tanquam  sitno- 
niaco  Papa  minaturexcommunicationem.  Rex, 
quos  potest,  obedientiam  Papœ  facit  abjurare: 
missâ  legatione  ad  Romanam  Synodum,  ab 
Apostolicâ  Sede  jtibet  ipsum  descendere.  Papa 
ipsum  Regem,  Synodo  judicante,  fidelilate 
hominum.  Régna  et  communione  privât,  et 
omnes  ei  ad  Regnum  juratos  juramento  absol- 
vit.  24.  c. 

Rebelles,  ut  Ilenrici  Legis  vires  in  bellis 
exténuent,  confictis  canscriptisque  super  eo 
criminibus,  quœ  pessima  et    immundissima 


avoit  tenté  si  souvent  avec  aussi  peu  de  succès. 
66.  d.  Le  Pape  Grégoire  voyant  que  beaucoup 
de  Clercs  aiinoient  mieux  être  interdits  ,  que 
de  quitter  leurs  femmes  et  leurs  épouses,  défend 
à  tout  fidèle  d'entendre  la  Messe  d'un  Prêtre 
marié.  74.  c. 

Arnoul  ,  Abbé  de  Sainte  Colombe ,  apporte 
d'Italie  les  Reliques  de  S.  Thibaud  son  frère , 
et  les  dépose  dans  son  Abbaye.  1 98.  c.  377.  c.  n. 
{Ce  fait  est  rapporté  à  Van  1078.  393.  c.  d.  n.) 
Il  bâtit  une  Eglise  en  l'honneur  de  ce  Saint, 
198.  c. 

Après  la  mort  de  Théoduin  ,  Evêque  de 
Liège,  le  Roi  Henri  ,  à  la  recommandation  du 
Duc  Gozelon  ,  nomme  à  cet  Evêché  Henri  I, 
dit  le  Pacifique  ,  fils  de  Frédéric  ,  Comte  de 
Toul ,  cousin  du  Duc  Godefroi  de  Bouillon.  24. 
6.  66.  c.  203.  a.  205.  n. 

Mort  de  Gui,  Evêque  d'Amiens.  135.  n.  De 
Gervin  I,  Abbé  de  S.  p.iquier,  le  3  Mars,  le 
Mardi  de  la  seconde  semaine  de  Carême.  134. 
n.  135.  b. 

Eclipse  de  Lune,  le  28.  d'Octobre,  la  Lune 
étant  dans  son  treizième  jour,  la  nuit  du  Samedi 
au  Dimanche,  avant  le  jour.  30.  d. 

L'an  1076  de  J.  C. 

Gui-Geoffroi  ,  Duc  d'Aquitaine  et  Comte 
de  Poitiers ,  érige  et  fonde  dans  cette  ville  le 
Monastère  de  Montierneuf ,  qu'il  soumet  à  Hu- 
gues ,  Abbé  de  Cluni.  120.  a.  n.  286.  b.  n. 
Voyez  Pan.  suiv.  Il  obtient  en  faveur  de  ce  Mo- 
nastère un  Privilège  du  Roi  Philippe,  qui  étoit 
venu  à  Poitiers  demander  du  secours  au  Duc 
contre  le  Roi  d'Angleterre  ^  qui  assiégeoit  un 
Château  de  sa  domination.  120.  a.  b.  n. 

Le  Comte  Hoel  assiège  pendant  quarante 
jours  le  château  de  Dol  ,  avec  le  secours  de 
Guillaume,  Duc  de  Normandie;  il  est  obligé 
de  lever  le  siège;  il  est  fait  prisonnier  par  les 
Bretons,  cette  année  ou  la  suivante.  413.  a.  b.  n. 
{Quelques  Auteurs  rapportent  le  siège  de  Dol  à 
Vannée  précédente.  Voyez  1075.) 

Raimond-Bérenger  ,  Comte  de  Barcelone  , 
meurt.  434.  d.  Vannée  suivante.  290.  d. 

Les  Rois  de  France  et  d'Angleterre  font  la 
paix.  210.  a. 

Le  Roi  Guillaume  est  jette  à  bas  de  son  che- 
val dans  une  action  contre  son  fils  Robert,  au- 
près du  château  de  Gerberoi  en  France  :  son  fils 
Guillaume  est  blessé;  beaucoup  de  ses  gens  sont 
tués.  Le  Roi  donne  sa  malédiction  à  son  fils  Ro- 
bert. 210.  a  :  qui  avoit  causé  beaucoup  de  peine 
et  d'inquiétude  à  son  père.  315.  a.  b.  [Ce  fait  est 
rapporté  à  Vannée  1079.  315.  b.) 

Le  Pape  menace  d'excommunier  Henri,  Roi 
de  Germanie,  pour  cause  de  simonie.  Le  Roi 
fait  renoncer  à  l'obéissance  du  Pape  tous  ceux 
qu'il  peut  entraîner  dans  son  parti.  Il  envoie 
des  Députés  au  Concile  de  Rome ,  pour  signifier 
à  Grégoire  de  quitter  le  Saint  Siège.  Le  Pape,  de 
l'avis  du  Concile ,  excommunie  le  Roi ,  le  dé- 
clare déchu  de  la  Royauté,  et  dispense  ses  sujets 
du  serment  de  fidélité.  24.  c. 

Les  Rebelles ,  pour  affoiblir  les  forces  du  Roi 
Henri  dans  la  guerre  ,  qu'ils  avoient  allumée 
contre  lui ,  inventent  et   répandent  de  toutes 


CHRONOLOGICUS. 


xciij 


parts  les  accusations  les  plus  infâmes  et  les  plus 
atroces,  que  la  haine  et  l'envie  puissent  leur  sug- 
gérer :  ils  ajoutent  mille  faussetés  aux  reproches 
fondés  qu'ils  pouvoient  lui  faire ,  et  le  dénon- 
cent au  Pape  Grégoire  VIT.  Ils  représentent  à 
ce  Pontife  ,  qu'un  Prince  aussi  vicieux  ,  encore 
plus  connu  par  ses  désordres  que  par  son  nom  , 
étoit  indigne  du  Trône ,  sur-tout  ne  tenant 
point  de  Rome  sa  dignité  de  Roi  :  qu'il  falloit 
rendre  à  Rome  le  droit  qu'elle  avoit  de  créer  les 
Rois  :  que  c'étoit  au  Pape  et  à  Rome  à  élire,  du 
consentement  des  Grands ,  un  Prince  dont  les 
mœurs  et  la  sagesse  répondissent  à  une  dignité 
si  sublime.  I^e  Pape  se  laissant  aller  à  ces  sug- 
gestions, sensible  sur-tout  au  droit  honorable 
de  faire  un  Roi ,  dont  on  l'avoit  adroitement 
flatté,  excommunie  le  Roi  Henri,  et  ordonne 
aux  Evêques  et  aux  autres  Grands  du  Royaume 
de  se  retirer  de  sa  communion  :  il  absout  tous 
ses  sujets  du  serment  de  fidélité^  afin  que  cette 
dispense  laissât  la  liberté  de  se  déclarer  contre 
Henri,  à  ceux  qui  auroient  été  retenus  par  la  Re- 
ligion du  serment.  Ce  procédé  déplaît  à  beaucoup 
de  personnes  ,  qui  le  regardant  comme  illicite, 
prétendent  que  l'on  ne  doit  pas  se  conduire  en 
conséquence.  28.  n. 

L'excommunication  de  l'Empereur  Henri  par 
le  Pape,  occasionne  un  schisme.  434.  c. 

Gozelon  ,  autrement  Godefroi ,  surnommé  le 
Bossu,  Duc  de  Lorraine  ,  est  assassiné  à  Anvers 
par  un  Cuisinier  aposté  par  le  Comte  de  Flandre 
Robert  :  il  meurt  le  27  Février ,  et  est  enterré  à 
Verdun  auprès  de  son  père.  24.  c.  67.  a.  h.  203. 
o.  294.  b.  Il  passe  non-seulement  pour  être  en- 
tré dans  le  complot  contre  le  Pape  ,  mais  même 
[)our  en  être  l'auteur.  24.  c.  Godefroi  de  Bouil- 
on,  fils  de  sa  sœur,  lui  succède.  294.  b.  413.  d. 
Le  Roi  Henri  célèbre  la  fête  de  Pâques  à 
Utrecht.  Il  donne  le  Duché  de  Lorraine  à  son 
fils  Conrad  ,  et  le  Marquisat  d'Anvers  à  Gode- 
froi, fils  du  Comte  Eustache,  et  cousin  du  Duc 
Gozelon.  66.  n.  67.  b.  Il  part  pour  l'Italie  , 
passe  la  fête  de  Noël  en  Bourgogne  à  Besançon. 
Le  Comte  Guillaume  ,  son  grand  oncle  du  côté 
de  sa  mère  ,  qui  possédoit  de  très-grands  biens 
dans  ce  pays-là,  le  reçoit  avec  assez  de  magnifi- 
cence, eu  égard  à  sa  malheureuse  situation.  Le 
Roi  Henri  avoit  été  obligé  de  prendre  par  la 
Bourgogne  pour  passer  en  Italie ,  sur  les  avis 
certains  qu'il  avoit  reçus  que  les  Ducs  Rodolphe, 
Welf  et  Berthold  s'étoient  saisis  de  tous  les  pas- 
sages d'Italie  appelles  Cluses,  et  y  avoient  placé 
des  troupes  pour  les  garder.  67.  c. 

Concile  de  Rome  contre  l'Empereur  Henri  IV. 
284.  d.  n. 

Mort  de  Geofroi ,  Evêque  d'Auxerre  :  il  est 
inhumé  au  Prieuré  de  la  Charité  sur  Loire.  Le  1  5 
Septembre  Robert  fils  de  Guillaume  ,  Comte  de 
Nevers  ,  petit  fils  du  Roi  de  France  Henri ,  par 
sa  mère  Hermengarde  ,  Comtesse  de  Tonnerre , 
est  élu  Evêque  au  mois  de  Septembre.  114.  b.  c. 
292.  d. 

Raoul  est  fait  Evêque  de  Tours.  1 69.  e. 

Mort  de  Main  ,  Evêque  de  Rennes  ,  et  de 
Quiriace ,  Evêque  de  Nantes,  413.  b.  n.  de 
Guillaume  ,  Evêque  d'Angoulême  ,  le  20  Sept, 
son  frère  Aimar  lui  succède.  264.  d. 


polv.il  odium  et  livor  excogitare,  vera  falsis 
miscenlrs,  apud  Romanum  Ponlificem  Gref/o- 
riitm  VII  eum  defcrunt:  non  decere  tàm  jla- 
giliosiim  ,  plus  nolum  crimine  quàm  nomine  , 
regnare  maxime  cum  sibi  regiam  dignilatem 
Roma  non  contuleril  :  oporlere  Romœ  suum 
jus  in  constiturndis  Rcgibus  reddi:  provide- 
rentÂpostolicusetRoma,exconsilioPrincipum, 
hominem  cujus  vita  et  sapientia  lanto  congruc- 
rent  honori.  Quâ  subreptione  delusus  Aposloli- 
cus,  simul  et  honore  creandi  Régis  quem  sibi 
fallaciter  obtulerant  impulsus,  Regem  banno 
innodat,  ut  Episcopis,  aliisque  regni  Principi- 
bus  et  à  communione  excommunicati  Régis  se 
retrahant  denunciat.  Absolvit  omnes  à  jura- 
mento  qui  (idem  Régi  juraverant,  ut  contra 
eum  impelleret  absolutio,  quos  fidei  tenuit 
ohligatio.  Quod  factum  multis  displicet  asse- 
rentibus  tàm  inefficaciter  quam  illicite  fac- 
tum, quod  factum  est.  28.  n. 


Schismaoritur,  quia  Papa  Henricum  Impe- 
ratorem  excommunicat.  434.  c. 

Gozilo  seu  Godefridus,  cognomine  Gibbo- 
sus,  Dux  Lotharingiœ,  in  civitale  Antwer- 
phâ  per  insidias  Ruberii,  Comitis  Flandrensis, 
à  quodam  Coco  sicario  vulneralus  moritur 
IV  Calend.  Martii,  Verdunis  juxtà  patrem 
sepelitur.  24.  c.  67.  a.  b.  203.  a.  294.  b. 
Conspirationis  in  Papam  particeps,immàau- 
ctor  dicitur.  24.  c.  Succedit  Godefridus  ejus 
so7-orisfilius,Bulloniensisdictus.29't.hJi\'6.d. 

Rex Ilenricus Pascha  Trajecti  célébrât.  Du- 
catum  Lotharingiœ  filio  suo  Cunrado,  Mar- 
chiam  verà  quœ  dicitur  Antwerpha, Gode frido 
consobrino  Gozelonis  Ducis  ,  filio  Euslachii 
Comitis  tradit.  66.  n.  Gl.h.Inltaliampro- 
ficiscens,  intrà  Burgundiam,  inloco  quidicitur 
Bizanzun  Natalem  Domini  célébrât,  satis 
magnifiée  prosuâ  tùm  calamilate  susceptus,  et 
habitus  ab  avunculo  matris  suœ  Willelmo  Co- 
mité, cujus illis  inlocisopeserant  amplissimœ, 
Ea  porrù  causa  eral  ut  relicto  recto  itinere,  in 
Burgundiam  diverteret,  quôd  certà  compere- 
rat  Duces  Rudolfum,  Welf  et  Bertholdum 
omnes  viasomnesque  aditus  qui  ad Italiammit- 
tuntj  quos  vulgato  nomine  Clusas  vacant,  ap- 
positis  custodibus  anticipasse,  ut  nulla  illicei 
copia  transeundi  fierel.  07.  c. 

Concilium  adversits  Henricum  IV  Imp. 
Romœcoactum.  284.  d.  n. 

Goffridus  Autissiodorensis  Episcopus  obit: 
apiul  Monasterium  Charitatis  super  Ligerim 
sepelitur  XVIICaleiul.  Octobr.  Mense  Septem- 
bri  eligitur  Robertus,  natus  ex  pâtre  Consule 
Nivernensium  Guillelmo,  Régis  Franciœ  Hen- 
rice  nepote,  ex  matre  autem  Hermengarde, 
Comitissa  Tornodorensi.  114.  b.  c.  292.  d. 

Radulfus  Turonis  datur  Episcopus.  169.  e. 

Obitus  Maini  Episcopi  Redon,  et  Quiriaci, 
Nannetensis  Episc.  413.  b.  n.  hemGuillelmi 
Engolism.  Episc.  XII  Cal.  Oct.  cui  succedit 
Ademarus  frater  ejus.  264.  d. 

aa 


XCIV 


INDEX 


Anno,  Coloniensis  Archicp.  obit.  203.  a. 
pridib  h'onas  Ikcembris  anno  1075..  67.  a. 
anno  1077.  7/i.  d.  Uildolplms  seu  Ililduinus 
succedit.  74.  d.  203.  a.  Dieduino  Episcopo 
Leodiensi  defuncto,  consecratur  llenricus.  294. 
b.  Lietbertus,  Camcraccnsis  Episcopus,  obit  : 
succedit  nepos  cjus  Gerardus  II.  128.  n. 

Stcphanus  S.JacobiLcodicns.  Abbas  tertius, 
vitâ  fungilur:  siifficitur  Roberius.  294.  b. 

Ingulfus  installatitr  AbbasCroilandiensis,  in 
Conversione  S.  Pauli.  ir>6.  c. 

Gelu  magnum,  à  medio  Novembri  usque  ad 
œqiiinoctium  vernale.  203.  a.  A  festivitate 
S.  Martini,  Menus  fluvius  glaciali  frigore 
constr ictus,  penè  usque  ad  Calendas  Aprilis 
pedeslri  itinere  manet  transmeabilis.  Plerisque 
in  locis  vineta  frigore  omnino  arescunt.  67 .  b. 
Terrœ  tremitus,  X  Calend.  Maii.  284.  d.  n. 

Anno  Cbr.  1077. 

Guillelmus-Gaufredus  ,  Dux  Aquitaniœ  , 
Monasterium-novum  Pictav.  dotât,  litteris  da- 
tis  in  manu  Willelmi  filii  sui ,  audienlibus 
Odone,  Abbate  S.  Joannis  Angeriacens.  Gui- 
done  Nivernensi  et  aliis.  121.  n.  Vide  an. 
prœc. 

Simon,  filius  Rodulphi,  Comitis  Crispiac. 
ipse  Cornes  Vadensis  et  Medanlensis,  nec  non 
Vitriaci,  Barri  s\per  Albam,  etc.  Dominus, 
fil  Monachus  in  Monaslerio  S.  Eugendi,  hodie 
S.  Claudii.  443.  n. 

Hoel,  Cornubiœ  Cornes,  capitur  ab  Eudone 
,  Vicecomite,  et  infrâ  XI  dies  ab  exercitu  suo 
vi  liberatur.  372.  c. 

llenricum  Germaniœ  Regem  jam  Italiam 
ingressum,  ex  insperato  audiens  Papa,  hortalu 
MathildeinCaslellumquoddam  munitissimum, 
quod  Canusium  dicitur  divertit,  expectare  vo- 
lens,  donec  consilium  advenlûs  Régis  diligen- 
liîis  exploretj  utrùm  scilicet  veniam  admissi 
postulare,  an  injuriam  excommunicationis 
suce  militari  manu  persequi,  plenus  animorum 
adveniret.  Interen  Rex  Henricus  Mathildam 
Comitissam  adcolloquium  evocat,  eamquepre- 
cibus  ac  promissionibus  oneratam  ad  Papam 
transmiltit  cum  aliis  quibusdam,  quorum  ma- 
jorem  apiid  Gregorium  authoritatem  et  gra-  ■ 
tiam  esse  noverat,  obsecrans  ut  excommuni- 
catione  absohatur  :  vix  et  œgrè  exoratus 
Papa  annuit  ut  coniinîis  veniat ,  ciilpam , 
quant  Sedi  Apostolicœ  contumeliam  irrogando, 
contraxerat ,  Sedis  Apostolicœ  decretis  nunc 
obediendo  expiaturus;  venit  Rex  ut  jussum 
fuerat ,  et  cum  castellum  triplici  muro  sep- 
tum  essel,  intrà  secundum  murorum  ambitum 
receptus,  foris  derelicto  omni  comitatu  suo , 
deposito  cultu  regio,  nihil  prœferens  regium, 
nihil  ostentans  pompaticum,  nudis  pedibus 
(hiense  JanuarioJ  jejunus  manh  usque  ad 
vesperam  perstat.  Romani  Pontificis  senten- 
tiam  prœstolando.  Hoc  secundo,  hoc  tertio  die 
facit;  quarto  demùm  die,  in  conspectum  ejus 
admissus,  accipit  conditiones  quibus  absolvit 
eum  Papa,  et  servaturum  se  omnia  quàm 
sanctissimis  polestasser^ionibuspromittit.  Papa 
expleto  sancto  ministerio,  Regem  ad  pran- 
dium  vocal,   benignissimeque  refectum  et  de 


Annon  ,  Archevêque  de  Cologne ,  meurt. 
203.  a.  le  4  Décembre  1075.  67.  a.  l'an  1077. 
74.  d.  Hildolphe  ,  autrement  Hilduin  _,  lui  suc- 
cède. 74.  d.  203.  a.  Après  la  mort  de  Théo- 
duin  ,  Henri  est  sacré  Evêque  de  Liège.  294.  b. 
Lietbert,  Evêque  de  Cambrai,  meurt  :  son  neveu 
Gérard  II  lui  succède.  128.  n. 

Mort  d'Etienne^  troisième  Abbé  de  S.  Jacques 
de  Liège  :  Robert  est  son  successeur.  294.  b, 

Ingulfe  est  mis  en  possession  de  l'Abbaye  de 
Croyland ,  le  jour  de  la  Conversion  de  S.  Paul. 
156.  c. 

Grande  gelée ,  depuis  la  mi-Novembre  , 
jusqu'à  l'équinoxedu  printems.  203.  a.  Le  Rhin 
est  pris,  depuis  la  S.  Martin  ,  jusques  vers  le 
mois  d'Avril  ;  pendant  tout  ce  tems-là  on  le  passe 
à  pied.  Les  vignes  sont  gelées  dans  beaucoup 
d'endroits.  67.  b.  Tremblement  de  terre  ,  le  22 
Avril.  284.  d.  n. 

L'an  1077  de  J.  C. 

Guillaume-Geoffroi,  Duc  d'Aquitaine,  donne, 
par  la  main  de  son  fils  Guillaume  ,  la  Charte  de 
Fondation  de  l'Abbaye  de  Montier-neuf  de  Poi- 
tiers, en  présence  d'Eudes,  Abbé  de  S.  Jean 
d'Angély,  de  Gui  de  Nevers  et  de  plusieurs  au- 
tres témoins.  121 .  n.  Voyez  l'an,  précéd. 

Simon  ,  fils  de  Raoul  ,  Comte  de  Crépy  , 
Comte  de  Valois  et  de  Mante  ,  Seigneur  de 
Vitri ,  Bar-sur- Aube  ,  etc.  se  foit  Religieux  à 
l'Abbaye  de  S.  Oyan ,  aujourd'hui  S.  Claude. 
443.  n. 

Hoel,  Comte  ^  Cornouaille,  est  fait  prison- 
nier par  le  Vicomte  Eudes  ;  ses  gens  le  défivrent 
au  bout  de  onze  jours.  372.  c. 

Le  Pape  apprenant  avec  surprise  qu'Henri  , 
Roi  de  Germanie  ,  étoit  déjà  en  Italie  ,  se  rend 
par  l'avis  de  Mathilde  ,  dans  Canosse  ,  château 
très-fort.  Il  prend  la  résolution  d'y  rester  jus- 
qu'à ce  qu'il  soit  bien  informé  des  desseins  du 
Roi,  ne  sachant  si  ce  Prince  étoit  entré  en  Ita- 
lie pour  demander  pardon  de  ses  fautes,  ou  si 
au  contraire  le  désir  de  se  venger,  les  armes  à  la 
main  ,  de  son  excommunication  ,  l'y  amenoit. 
Pendant  ce  tems-là,  le  Roi  Henri  demande  une 
conférence  avec  la  Comtesse  Mathilde  ,  il  se 
répand  en  prières  et  en  promesses  ,  et  l'envoie 
vers  le  Pape  avec  quelques  autres  personnes 
dont  il  connoissoit  le  crédit  auprès  de  Grégoire 
VII  ,  pour  obtenir  l'absolution  de  son  excom- 
munication. Le  Pape  dont  on  eut  bien  de  la 
peine  à  vaincre  la  résistance  ,  consent  enfin  que 
le  Prince  s'approche,  et  qu'il  vienne  expier  par 
son  obéissance  aux  Décrets  du  Saint  Siège,  la 
faute  qu'il  avoit  commise  en  méprisant  son  au- 
torité. Le  Roi  obéit  :  le  château  de  Canosse 
étoit  entouré  d'une  triple  enceinte  de  murailles  : 
on  le  reçoit  dans  la  seconde  :  il  avoit  laissé  toute 
sa  suite  au  dehors ,  on  lui  fait  quitter  toutes  les 
marques  de  la  Royauté  :  son  extérieur  n'an- 
nonce plus  rien  de  Royal  ni  de  grand  :  il  reste 
nuds  pieds  (c'étoit  au  mois  de  Janvier)  et  à 
jeun  depuis  le  matin  jusqu'au  soir,  en  atten- 
dant les  ordres  du  Pape.  Il  passe  le  second  et  le 
troisième  jour  dans  la  même  posture.  Enfin  le 
quatrième  jour ,  on  le  fait  paroître  devant  le 
Pape.  Il  se  soumet  à  toutes  les  conditions  qui 
lui  sont  imposées,  pour  obtenir  son  absolution , 


CHRONOLOGIGUS. 


xcv 


et  promet  par  ce  qu'il  y  a  de  plus  sacré  d'être 
fidèle  à  les  garder.  Le  Pape,  après  la  célébra- 
tion des  SS.  Mystères  ,  l'invite  à  dîner  ,  lui 
donne  un  magnifiqne  repas,  l'instruit  soigneu- 
sement de  la  conduite  qu'il  doit  tenir,  et  le  ren- 
voie en  paix  rejoindre  ses  gens  ,  qui  étoient  res- 
tés assez  loin  hors  du  château.  68.  c-e.  69.  a. 

Les  Seigneurs  d'Italie  ne  sont  pas  plutôt  in- 
formés de  ce  qui  vient  de  se  passer  à  Canosse  , 
qu'ils  conçoivent  l'indignation  la  plus  furieuse  à 
l'égard  du  Pape,  et  des  sentimens  mêlés  de  haine 
et  de  mépris  pour  Henri.  I^es  esprits  s'échauffant, 
ils  décident  unanimement  que  ,  puisqu'Henri , 
en  s'avilissant  lui-même,  s'est  rendu  indigne  du 
trône  ,  il  faut  le  déposer  ,  et  élire  pour  Roi  son 
fils  quoique  d'un  âge  peu  avancé  et  encore  in- 
capable de  gouverner;  conduire  le  jeune  Roi  à 
Rome,  et  l'y  faire  sacrer  Empereur  par  un  nou- 
veau Pa})e  ,  qui  casse  et  annule  ce  qui  avoit  été 
fait  par  Grégoire  VIL  69.  h. 

Henri  IV ,  effrayé  de  la  nouvelle  tournure 
qu'avoient  prise  ses  affaires,  et  se  repentant, 
quoique  tard,  de  sa  démarche  de  Canosse,  prend 
la  résolution  de  rompre  le  traité  qu'il  avoit  fait 
avec  le  Pape.  Il  exhorte  tous  les  Seigneurs  à  le 
suivre ,  et  à  le  venger  des  procédés  indignes  de 
Grégoire.  Le  Pape,  apprenant  les  nouveaux  sen- 
timens du  Roi ,  envoie  Bernard  ,  Abbé  de  Mar- 
seille, et  un  autre  Bernard,  Cardinal  Diacre,  au- 
devant  des  Princes  du  Royaume  Teutonique,  qui 
dévoient  s'assembler  à  Forcheim  ,  et  charge  ses 
Légats  de  les  informer  des  circonstances  de  ce 
qui  venoit  de  se  passer.  69.  c. 

Ces  Seigneurs  ayant  entendu  les  Légats  dans 
la  Diète  tenue  à  Forcheim  le  1 3  de  Mars  ,  éli- 
sent pour  Roi  Rodolphe,  qui  est  sacré  à  Mayence 
par  1  Archevêque  Sigefroi ,  et  couronné  le  qua- 
trième Dimanche  de  Carême,  26  Mars.  24.  d. 
69.  n.  203.  a.  263.  b. 

L'Impératrice  Agnès  ,  femme  de  Henri  III,  et 
mère  de  Henri  IV  ,  meurt  de  chagrin  à  Rome  , 
où  elle  est  enterrée  dans  l'Eglise  de  sainte  Pétro- 
nille.  24.  d.  262.  c.  d.  434.  a. 

Siguin  est  fait  Archev.  de  Cologne.  203.  a. 

L'Abbaye  de  S .  Pierre  de  Chartres  est  brûlée 
le  24  Aoîit  :  la  Basilique  de  S.  Hilaire  est  préser- 
vée de  l'incendie.  30.  d. 

Lanfranc  vient  en  Normandie  le  23  Octobre, 
pour  faire  la  Dédicace  de  l'Eglise  du  Bec.  36.  a. 

Grimold  succède  à  Raoul,  Abbé  de  S.  Vanne. 
413.  d.  n. 

L'hiver  est  très-long  et  très-rigoureux,  293. 
c.  Forte  gelée  pendant  quatre  mois.  413.  d. 
Neiges  abondantes  dans  toute  la  Germanie,  de- 
puis le  1  Novembre  de  l'année  précédente,  jus- 
qu'au 26  Mars.  24.  c.  d.  Eté  très-sec  et  fort 
chaud  :  on  fait  d'excellentes  vendanges  dés  le 
mois  d'Aoïît.  285.  a. 

Van  1078  de  J.  C. 

Eudes'est  fait  Duc  de  Bourgogne.  487.  n, 
Guillaume  ,  Comte  de  Forez  ,  Falcon  ,  Sei- 
gneur d'Ycone ,  et  ses  frères ,  donnent  à  l'Ab- 
baye de  Savigny  l'Eglise  ou  la  Chapelle  de  sainte 
Paule,  située  dans  la  Paroisse  de  saint  Laurent. 
200,  (Z   201.  a. 

Vers  cette  année ,  Pierre ,  Abbé  de  Tournus  , 


omnibus,  quœ  eum  observarc  oporleret,  dili- 
genter  instruclum ,  cum  pace  ad  suos,  qui 
longim  extra  castellum  remanser.anl,  dimit- 
tit.  68.  c-e,  69.  a. 


Quid  apud  Canusium  gestum  fuerat  au- 
dientibus  Italiœ  Prinripibm,  vehcmein  in  l'a- 
pam  ira  et  indignatio  cooriliir,  in  Ilenricum 
verd  ingens  odium  et  contemptus.  Adultâ 
postremà  aedilionc,  mia  omnium  voluntas, 
una  estsententiaut,  abdicato  paire,  qui  ultra 
regni  fascibvs  indignum  se  effecerat,  filium 
ejus,  licet  impubem  ad  hue  et  regni  negoliis 
immalurum  ,  Regem  sibi  faciant,  et  cum  eo 
Romam  profecti,  Papam  alium  eligant,  per 
quem  et  ipse  prolinùs  Imper ator  consecretur, 
et  omnia  Papœhujiis  Apostolici  gesta,  cassa  et 
irrita  fiant.  69.  b. 

Ilenricus  IV,  insolitâ  rerum  facie  territus, 
seroque  pœnitcns,  initum  cum  Romano  Ponti- 
fice  fœdus  abrumpere  cogitât  :  hortatur  om- 
ties  ut  suo  ductu  suisqueampiciis  tantarumin- 
juriarum  vindictam  ab  eo  expetant.  Papa 
certior  factus  de  immutatione  animi  Régis, 
Legatos mitlil Bernardum,  Abbatem Massiliens. 
et  Bernardum,  Cardinalnn  Diaconum  ut  oc- 
currant  Principibus  Teulonici  Regni  apud  For- 
cheim conventuris,  eosque  per  ordinem  quœ 
gesta  erant  doceant.  69.  c. 


Auditis  Papœ  Legatis,  Principes  Regni  in 
colloquio  apud  Forcheim,  III  Idus  Marlii  ha- 
bita, Rudolfum  ducem  sibi  in  Regem  subli- 
mant, quem  à  Sigefrido  Archiepiscopo  apud 
Maguntiam  unctum  Vil  Calend.  Aprilis  Do- 
minicâ  IV  Quadraqesimœ  coronant.  24.  d. 
69.  n.  203.  a.  263.  b. 

Agnes  Imperatrix,  uxor  Ilenrici  III ,  mater 
Henrici  IV,  Romœ  tœdio  affecta,  in  pace  obit, 
et  in  Ecclesiâ  B.  PetroniUœ  sepelitur.  24.  d. 
262.  c.  d.  434.  a. 

Siguinus  fit  Archiepis.  Coloniensis.  203.  a, 

IX  Cal.  Septembris ,  Canobium  S.  Pétri 
Carnutensis  comburitur,  illœsâ  manenle  S. 
Hilarii  Basilicâ.  30.  d. 

Lanfrancus,X  Cal.  Nov .  Normanniamadve- 
nit,  BeccensemEcclesiamconsecraturus.  36.  a. 

Grimoldus  Rodulfo  Abbati  S.  Vitoni  suc- 
cedit.  413.  d,  n. 

Hyemsdurissimaetlongissima.  293.  c.  Gelu 
validum  quatuor  merjsibus.  413.  d.  Maxima 
nix  totum  Regnum  Germanicum  ante  Calendas 
Nov.  anni  prœcedentis  usque  ad  VII  Calend. 
Aprilis  prœsenlis  anni  obtinet.  24.  c.  d.  /Estas 
nimissiccaet  calida.  Vinum  optimum  mense 
Augusto  vindemiatur .  285.  a. 

AnnoChr.  1078. 

Odo  Dux  fit  Burgundiœ.  487.  n. 

Guillelmus,  Cornes  Foresii,  Falco,  Dominus 
Yconii,  et  fratres  ejus,  dant  Abbatiœ  Savi- 
niacemi  Ecclesiam  seu  Capellam  sanclœ  Pau- 
lœ,  sitamin  Parrochiâ  S.  Laurenlii.  200.  d. 
201.  a. 

Circà  hune  annum,  Pctrus,  Abbas  Trenorc. 


XVCJ 


INDEX 


pmdenicr  élaborai  ut  Ilispaniœ  Rex  Adefonsvs 
conjugio  potialur  Constaniiœ  Reginœ  ,  quœ 
fuerat  uccor  Hugonis  Cabilon.  Comitis ,  et 
filia  Roberli  Diicis.  Constantia  dum  iler  ad 
Uispanias  facit,  Trenorcium  venit,  et  hujus 
loci  Abbatiœ  Ecclesiam  Givriaci,  quam  pa- 
ier no  jure  possi débat ,  concedit.  112.  c.  d. 

Egilbcrtum  Trevirensem  Episcopum  elec- 
tum,  Hcnricus  Rex  per  annulum  et  baculum 
investit,  YIII  Idus  Januarii:  electioni  con- 
senserat  solus  ex  Episcopis  Theodericus  Vir- 
dunensis  Episcopus,  cognomento  Magnus,  cum 
parte  aliquâ  populi  Trevirensis  jdissentiebant 
Pontifices  Herimannus  Metensis  et  Bibo  Tul- 
lensis,  et  residuus  Clerus  et  Populus.  Egil- 
bertus  benedictione  non  perceptâ  remanet. 
195.  c. 

Concilium  Romanum  à  Gregorio  Papa  VU 
celebralur,  Calend.  Novembr.  530.  c.  X  Cal. 
Decembris.  24.  d.  In  eo  /idei  professionem 
emittit  Berengarius,  cui  conceduntur  induciœ 
adproxime  futuram  Synodum.  24.  d.  526.  n. 
530.  c. 

Manassi,  Remorum  Archiepiscopo,  conque- 
renti  quod  quatuor  Legatorum  in  Ùalliâ  insti- 
tutio,  Sedis  Remensis  juribus  et  privilegiis  of- 
ficere  videretur,  respondet  Gregorius  Papa 
privilégia  quandoque  pro  necessitate  vel  uti- 
litate  majore  mutanda,  et  ipsam  Remensem 
Ecclesiam  quondam  Primati  subjacuisse.  519. 
e.  520.  a. 

Arnaldus  I,  Magalon.  Episcop.  à  sepulchro 
Domini  rediens,  apiid  Villam-Novam  obit, 
Magalonem  transfertur.  In  Episcopum  Ma- 
galonensem  eligilur  Bertrandus,  jiosteà  prop- 
ter  vitium    simoniœ  ab  Episcopatu  amolus. 

434.  d. 

Gcr ardus  II,  Camerac.  Episcopus,  conse- 
cratur  ab  Archiep.  Rem.  128.  n. 

Drogo,  Morinens.  seu  Tervan.  Episcopus, 
confirmât  in  plend  Synodo  Ardensis  Ecclesiœ 
instaurationem.  307.  c-d. 

VII  Calend.  Septembris,  e  vitâ  decedil  Iler- 
luinus: Ansehnus,  Abbas  Becci,  eligilur.  36.  a. 

Anno  Chr.   1079. 

Adela  seu  Athala,  Roberti  Régis  Franciœ 
et  Constaniiœ  filia ,  Balduini  V,  Flandriœ 
Comitis  ttxor,  obit  in  Parlhenone  Messinensi 
propelpras  à  se  fundato.  480.  n. 

Eudo,    Britannice  Dux,   vitâ   defungitur. 

435.  a. 

Guillelmus,  Rex  Angliœ,  subaclis  hosli- 
bus,  paci  Regni  sludet  atlcntiùs.  Tanta  in 
Angliœ  regnopax  et  securitas,  ul  puella  auro 
onusta  à  mari  usque  ad  mare  sala  securè  possit 
incedere.  285.  a. 

Concilium  ,  prœsidente  Papa  Gregorio 
VII,  Romœ  celebralur  mense  Februario  :  in 
eo  conviclus  Berengarius  ^  fidei  professionem 
facit  Catholico  dogmaticonsonam.  24.  e.  284. 
e.  n.  530.  c.  In  hac  Synodo,  Papa  Presby- 
teros  deinceps  in  fornicalionem  lapsos,  absque 
spe  recuperalionis,  deponil;  Scriptum,  quod 
dicitur  S.  Udalrici,  ad  Papam  Nicolaum,  de 
nuptiis  presbyterorum,  et  Capitulum  Paphinuti 


ménage  avec  prudence  le  mariage  d'Alfonce 
Roi  d'Espagne ,  avec  Constance  ,  veuve  d'Hu- 
gues, Comte  de  Chalons  sur  Saône,  et  fille  du 
Duc  Robert.  Constance  allant  en  Espagne, 
passe  à  Tournus,  et  donne  à  cette  Abbaye  l'E- 
glise de  Givri  ,  qui  étoit  de  son  patrimoine. 
i\2.  c.d. 

Egilbert  ayant  été  élu  Evêque  de  Trêves  , 
le  Roi  Henri  l'investit  par  la  crosse  et  par  l'an- 
neau ,  le  6  Janvier.  Thierry  ,  Evêque  de  Ver- 
dun ,  surnommé  le  Grand  ,  étoit  le  seul  des 
Evèques  qui  eût  consenti  à  l'élection  d'Egilbert, 
avec  une  petite  partie  du  peuple  de  Trêves. 
Hériman,  Evêque  de  Mets  ,  et  Bibon  ,  Evêque 
de  Toul ,  avec  le  reste  4ii  Clergé  et  du  Peuple 
s'y  étant  opposés  ,  Egilbert  n'est  point  sacré. 
195.  c. 

Grégoire  VII  tient  un  Concile  à  Rome,  le 
1  Novembre.  530.  c.  Le  22  Novembre.  24.  d. 
Bérenger  y  fait  sa  profession  de  foi ,  et  on  lui 
donne  du  tems  pour  l'entendre  jusqu'au  prochain 
Concile.  24.  d.  526.  n.  530.  c. 

Manassès  ,  Archevêque  de  Reims  ,  se  plaint 
de  ce  que  l'établissement  de  quatre  Légats  du 
Pape  en  France,  paroissoit  contraire  aux  droits  et 
aux  privilèges  de  son  Archevêché  :  Grégoire 
VII  lui  répond  que  les  privilèges  sont  de  nature 
à  être  quelquefois  changés  ,  soit  par  nécessité  , 
soit  par  la  vue  d'une  plus  grande  utilité  ;  et  que 
l'Eglise  de  Reims  elle-même  avoit  été  autrefois 
soumise  à  un  Primat.  519.  e.  520.  a. 

Arnaud  I  ,  Evêque  de  Maguelone ,  au  retour 
de  la  Terre-Sainte,  meurt  à  Villeneuve  :  on  trans- 
porte son  corps  à  Maguelone.  Bertrand  élu  à  sa 
place,  est  chassé  dans  la  suite  de  son  Siège,  pour 
cause  de  simonie.  434.  d. 

L'Archevêque  de  Reims  consacre  Gérard  II, 
Evêque  de  Cambrai.  128.  n. 

Drogon  ,  Evêque  de  lérouane,  confirme  en 
plein  Synode  la  restauration  de  l'Eglise  d'Ardres. 
307.  c-d. 

Herluin,  Abbé  du  Bec,  meurt  le  26  d'Aoîit  : 
Anselme  est  élu  à  sa  place.  36.  a. 

L'an  1079  de  J.  C. 

Adèle,  fille  de  Robert,  Roi  de  France  et  de 
Constance,  femme  de  Baudouin  V,  Comte  de 
Flandres,  meurt  dans  l'Abbaye  de  Messines  près 
d'Ipres,  qu'elle  avoit  fondée.  480.  n. 

Mort  d'Eudes,  Duc  de  Bretagne,  435.  a. 

Guillaume,  Roi  d'Angleterre,  ayant  soumis 
tous  ses  ennemis,  travaille  avec  beaucoup  de  soin 
à  entretenir  la  paix  dans  son  Royaume.  Il  y  éta- 
blit un  si  bon  ordre  qu'une  jeune  fille  chargée 
d'or,  pouvoit  le  traverser  d'une  extrémité  à  l'au- 
tre sans  craindre  la  moindre  insulte.  285.  a. 

Le  Pape  Grégoire  VII  préside  au  Concile 
assemblé  à  Rome  au  mois  de  Février.  Bérenger 
y  est  convaincu  ,  il  fait  sa  profession  de  Foi 
conforme  à  la  croyance  Catholique.  24.  e.  284. 
e.  n.  530.  c.  Le  Pape  y  prononce  la  sentence  de 
déposition,  sans  espérance  d'être  jamais  rétablis, 
contre  les  Prêtres  coupables  de  fornication  :  il 
condamne  l'Ecrit  adressé  ,  sous  le  nom  de  saint 
Udalric ,  au  Pape  Nicolas   sur  le  mariage  des 

Prêtres , 


CHRONOLOGICUS. 


xcvij 


Prêtres,  le  Chapitre  de  Paphtiuce  sur  le  même 
sujet,  et  en  même  tems  tout  ce  qui  est  contraire 
aux  SS.  Canons.  24.  e. 

Concile  de  Bourdeaux,  le  jour  de  l'Octave  de 
S.  Michel  ;  Hérenger  y  rend  compte  de  ses  sen- 
timens,  et  y  donne  des  preuves  de  la  sincérité  de 
la  profession  de  Foi  qu'il  avoit  faite  à  Rome. 
530.  d. 

Jusqu'à  ce  tems,  l'ancienne  discipline  de  l'E- 
glise Gallicane,  subsiste  à  l'égard  du  rang  des 
Métropolitains  de  la  Germanie,  de  la  Gaule  et 
de  la  Belgique  :  il  n'y  a  que  l'ancienneté  de  l'or- 
dination qui  décide  entr'eux  de  la  Préséance. 
518.  d. 

Mort  de  Jean,  Archevêque  de  Rouen,  à  qui 
Guillaume,  Abbé  de  Caen,  avoit  déjà  succédé 
depuis  deux  mois.  72.  e.  379.  e.  n.  380.  a  :  de 
Vernier  II,  Evêque  de  Strasbourg  :  le  Schisma- 
tique  Otfon  lui  succède  :  434.  d  :  de  Bernhard, 
Abbé  de  Marseille,  le  20  Juillet.  25.  a. 

L'an  iO^O  de  J.  C. 

Guillaume,  Roi  d'Angleterre,  ayant  mis  la 
paix  dans  son  Royaume,  commence  à  y  jouir  de 
l'abondance.  Il  honore  beaucoup  sa  mère,  quoi- 
qu'issue  de  basse  extraction.  285.  a.  Concile  te- 
nu àLilIeboi>ne  en  présence  du  Roi,  par  l'Ar- 
chevêque de  Rouen,  les  Evêques,  les  Abbés, 
les  Comtes,  et  tous  les  Grands  de  Normandie  : 
on  y  fait  plusieurs  réglemens  utiles,  que  l'on  ob- 
serve surtout  en  Normandie.  367.  a.  Pendant 
l'Automne,  Guillaume  envoie  son  fils  Robert 
en  Ecosse,  contre  le  Roi  Malcolme  ;  Robert  s'en 
retourne  sans  aucun  succès.  315.  b. 

L'Empereur  Henri  IV  va  en  Italie.  195.  b. 
A  Brixen,  il  se  sépare  du  Pape  légitime.  25.  a. 
Au  lieu  (le  Grégoire,  il  fait  Pape  Guibert,  Evê- 
que de  Ravenne,  que  Grégoire  avoit  déposé 
depuis  trois  ans,  et  il  le  nomme  Clément.  Il 
tient  une  Assemblée  à  Mayence,  dans  laquelle  il 
fait  confirmer  l'élection  de  Guibert  par  le  plus  de 
monde  qu'il  peut.  25.  a.  195.  b.  Vers  le  milieu 
du  mois  d'Octobre,  Henri  prépare  une  autre 
expédition  dans  la  Saxe  ;  il  attaque  les  Saxons  : 
les  soldats  de  Rodolfe  le  mettent  en  fuite,  et  le 
font  éloigner  l'espace  d'une  journée  ;  cependant 
Rodolle  est  lue  dans  la  mêlée,  et  meurt  le  1  5 
d'Octobre,  après  trois  années  et  demi  de  règne. 
25.  a-b.  203.  b.  434.  d.  n.  Henri  met  tant  de 
trouble  dans  l'Italie,  que  personne  ne  pouvoit 
aller  à  Rome,  sans  avoir  auparavant  juré  de  ne 
pas  voir  le  Pape  Grégoire.  25.  b. 

Godefroi  succède  à  Arnaud,  Evêque  de  Ma- 
guelone  :  il  établit  de  nouveau  des  Chanoines  Ré- 
guliers dans  cette  Eglise.  435.  a.    " 

Le  8  de  Juillet,  mort  de  Dalmace,  Abbé  de 
Savigny.  201.  a. 

Grande  famine.  377.  e. 

L'an  1081  deJ.  C. 

L'Empereur  Henri  passe  en  Italie  pour  faire 
la  guerre  au  Pape  Hildebrand  :  le  Pape  fortifie 
ses  villes  et  ses  châteaux,  contre  l'Empereur,  et 
lui  ferme  l'entrée  de  Rome.  291 .  e. 

Les  Catholiques  de  la  Saxe  élisent  Herman 
de  Lorraine  pour  leur  Roi.  74.  d.  Les  Princes  du 
Royaume  Teulonique,  c'est-à-dire,  les  Archev. 
Tome  XI. 


de  eâdem  re,  imd  oninia  sacris  Canonibus  ad- 
versa  damnât.  24.  e. 

In  Octavis  S.  Michaelis,  Burdigalœ  Conci- 
iium  cogitur,  in  quo  Berengarius  suam  ex- 
ponit  doctrinam,  fideique  professionis  Romœ 
factœ  sinceritatem  confirmât.  530.  d. 

Ad  hoc  usque  tempus,  disciplina  Galliœ 
antiqua  persévérât,  quà  Metropolilanos  inter 
Germaniœ,  Galliœ  et  Belgicœ  nullum  dis- 
crimen,  nulla  prœeminentia  agnoscilur  nisi 
ex  tempore  ordinationis  Prœsulum.  518.  d. 

Obitus  Johannis,  Holomag.  Archiepiscopi , 
eut  jam  ante  duos  menses  successerat  Guillel- 
mus,  Abbas  Cadomensis.  72.  e.  379.  e.  n. 
380.  a  :  Wcrnharii  II,  Argentinens.  Episc. 
cui  succedit  Otto  Schismaticus.  434.  d  ;  Ber- 
nhardi,  Abbatis  Massiliensis,  XIII  Calend. 
Augusti.  25.  a. 

Anno  Chr.  1080. 

Guillel.  Ang.  Rex,  pacificato  regno,  bonis 
omnibus  in  Insula  cœpit  abundare.  Matrem 
suam,  licet  infcriori  génère  orlam  multiim  ho- 
norât. 285.  a.  In  ipsius  Régis  prœsenlia  Con- 
cilium  apud  Lillebonam  habetur  ab  Archiepis- 
copo  Rolom.  ab  Episcopis,  Abbatibus,  Consu- 
libus  et  cunctis  Normanniœ  Principibus  :  ubi 
multa  inslitula  ulilia,  quœ  servanlur  maxime 
in  Normannia.  367.  a.  Autumnali  tempore 
Guill.  Robertum  filium  suum  in  Scotiam  contra 
Macolmum  mittit,  qui  infecto  negolio  rever- 
titur.  315.  b. 

Henricus  IV  Imp.  Italiam  adit.  1 9ô.h. Apud 
Brixinam  legitimum  Papam  abjurât.  25.  a. 
Guibertum  Ravenn .quondam  Episc.  jam  trien- 
nio  à  Papa  Gregorio  depositum,  Papam  pro 
Gregorio  facit,  et  Clemenlem  nominal.  Con- 
ventu  apud  Moguntiam  habito,  à  quibus  po- 
test ,  electionem  Guiberti  jubet  confirmari. 
25.  a.  195.  b.  Mediante  Octobri,  Henricus 
expeditionem  iterlim  parât  in  Saxoniam  y 
Saxones  aggreditur  ;  à  mililibus  Rodulfi  iti- 
nere  unius  diei  fugatur;  ip.se  tamen  Rodulfus 
in  congressu  occumbH,  et  morilur  Idibus  Oc- 
tobris,  post  regni  très  annos  ctdimidium.  25. 
a-b.  203.  b.  434.  d.  n.  Henricus  totam  Ita- 
liam ita  conturbat,  ut  nullus  ad  limina  Apos- 
tolorum  posset  ire,  qui  non  priîts  juraret,  se 
ad  Gregorium  Papam  non  diversurum.  25.  b. 

Gotofredus  Arnaldo  succedit  in  Episcopatu 
Magalon.  Canonicos  Regulares  in  Eccl.  Magal. 
de  nom  instituit.  435.  a. 

YIII  Idus  Juin  Dalmalius ,  Abbas  Savi- 
niac.  obit.  201.  a. 

Famés  magna.  377.  e. 

Anno  Chr.  1081. 

Henricus  Imperator,ad  debellandum  Papam 
Hildebrandum,  Italiam  petit  :  contra  quem 
Papa  urbibus  et  castellis  munitis,  Romam 
hostiliter  adeuntem  non  recipit.  291 .  e. 

Catholici  per  Saroniam  constituti,  Regem 
sibi  assumunt  HermannumLotharingum.lï.d. 
Principes  Regni  Teutonicorum ,  scilicel  Ar- 

hb 


xcvuj 


INDEX 


chifpiscopi,  Episcopi ,  Duces,  Marchiones  et 
Comités,  ante  fcslum  S.  Laurentii  Uerman- 
num  sibi  llegem  eligitnt.25.h. 

Legali  Aposlolici  Ikneficiorum  Ecclesiasli- 
corum  investituras  auferre  Régi  Francorum 
moliuntur  ;  ipsis  favel  Radulfus  Turon.  Ar- 
chiep.  quem  jiissu  Philippi  Régis,  à  sua  Sede 
delurhat  Fulco  Rec/iin  Com.  Andeg.  et  Turon. 
348.  n. 

Temporibus  Aimonis  Archiep.  XV  Calend. 
Apr.  Concilium  habetur  apiid  Exoldunum 
castrum  in  Bilurig.  285.  b. 

Eusebius,  cognom.  Bruno, Andegav .Prœsul, 
obit  VI  Cal.  Sept,  cuisuccedit  Goffridus.  30.  d. 

Arnaldus,  Cenoman.  Episc.  III  Cal.  Dec. 
feria  II  moritur.  30.  d. 

VIII  Idm  Feb.  mors  Guillelmi  de  Monte- 
Berulpho,  Episcopi  Petragor.  287.  d. 

Magnus  terrœ  motus  XI  Cal.  Apr.  cum. 
terrœ  mugi  tu.  291 .  d. 

Anr.o  Chr.  1082. 

Concilium  apud  urbem  Meldensem,  sub 
Richerio  Senon.  Archiep.  prœsidente  Hugone, 
Diensi  Episcopo  et  Sedis  Apost.  Legato.2S5.h. 

Galterus  II,  dictas  Saveyr,  Meldensis  Episc. 
obit,  20  Octob.  442.  b.  n. 

VIII  Idus  Maii ,  Goffridus  consecratur 
Epi scopus  Andegav.  30.  d.  n. 

Odericus,  Abb.  Vindocin  IV  Non.  Octob. 
defungitur  ;  cui  anno  seq.  pridiè  ISon.  Jun. 
David  succedit  Abbas.  30.  e. 

Guido,  primus  Abbas  Monasterii-Novi  in 
suburbio  Pictav.  XI  Cal.  Febr.  excipitur  atque 
eodemdie  benedicitur.  120.  c. 

Mors  Adelardi  II,  Abbatis  S.  Trudonis. 
205.  d. 

Anno  Chr.  1083. 

Mathildis  Regina,  uxor  Guill.  Norm.  Duc. 
et  Angl.  Régis,  obit  in  Normannia.  Sepe- 
litur  in  Monast.  S.  Trinitatis  Cadom.  d  se 
constructo.  25.  d.  47.  e.  189.  a.  210.  a. 
315.  c.  443.  a.  n. 

Papa  Gregorius  Episcopos  et  Abbates  ad 
Synodum  Romanam  vocal.  Legaii  Principum 
Teulonicorum  in  via  capiuntur  ab  Henrico. 
Multi  ex  Francigenis  tam  Episcopi  quàm  Ab- 
bates ad  Synodum  perveniunl.  Gregorio  magis 
necessarii  Prœlati,  ut  Hugo  Lugdun.  et  alii 
plures  prohibentur.  25.  c. 

Berengarius,  novœ  heresis  de  Corpore  Do- 
mini  autor,  abit  in  locum  suum  ;  pluries  ab- 
juratam  heresimnon  dimittit.  25.  c.  n.  Cer- 
tum  est  Berengarium  antè  mortem,  heresim 
dimisisse. 

Guillelmus,  Com.  Nivern.  cum  filiis  suis 
Raginaldo,  Willelmo  et  Roberto,  Autissiod. 
Episcopo,  subscribit  Chartœ  permutationiscum 
Hugone  III,  Nivern.  Episc.  factœ.  487.  n. 

Seditio  inter  Monachos  et  Turstinum,  Ab- 
batem  Glastoniœ,  propter  Gregorianum  can- 
tum,  quem  Abbas  aspernabatur .  Rex  Guill. 
Abbatem  revocat  in  Normanniam,  et  in  suo 
Monast.  Cadom.  ponit.  315.  c. 

Anno  Chr.  1084. 
Guillelmus,   Angl.    Rex,  Odonem  fratrem 


les  Evêqiies,  les  Ducs,  les  Marquis  et  les  Comtes 
élisent  Herman  pour  Roi,  avant  la  fête  de  saint 
Laurent.  25.  b. 

I^es  Légats  du  Pape  tentent  d'enlever  au  Roi 
de  France  l'investiture  des  Bénéfices  Ecclésiasti- 
ques :  Raoul,  Archev.  de  Tours,  favorise  les  Lé- 
gats; ce  qui  fait  que  Foulque  Réchin,  Comte 
d'Anjou  et  de  Touraine,  le  chasse  de  son  Siège 
par  ordre  du  Roi  PhiUppe.  348.  n. 

Le  18  Mars,  Concile  tenu  à  Issoudun  en 
Berri,  sous  l'Archev.  Aimon.  285.  b. 

Eusebe,  surnommé  Brunon,  Evèque  d'Angers, 
meurt  le  27  d'Août  :  (ieofroi  lui  succède.  30.  d. 

Le  Lundi  29  Novembre,  mort  d'Arnaud, 
Evèqiie  du  Mans.  30.  d. 

Le  C  Févr.  mort  de  Guillaume  de  Mont-Be- 
ron,  Evêque  de  Périgueux.  287.  d. 

Le  27  de  Mars,  tremblement  de  terre  avec 
mugissemens.  291 .  d. 

Van  1082  de  J.  C. 

Concile  de  Meaux,  sous  Richer,  Archevêque 
de  Sens,  auquel  préside  Hugue,  Evêque  de  Die, 
Légat  du  S.  Siège.  285.  b. 

Gautier  II,  dit  Saveyr,  Evêque  de  Meaux, 
meurt  le  20  d'Octobre.  442.  b.  n. 

Le  8  de  Mai,  Geofroi  est  consacré  Evêque 
d'Angers.  30.  d.  n. 

Le  4  d'Octobre,  mort  d'Odéric,  Abbé  de 
Vendôme,  David  lui  succède  le  4  de  Juin  de 
l'année  suivante.  30.  e. 

Gui,  premier  Abbé  de  Montierneuf  dans  le 
fauxbourg  de  Poitiers,  est  reçu  et  béni  le  22  de 
Janvier.  120.  c. 

Mort  d'Adelard  II,  Abbé  de  S.  Tron.    205.  d. 

L'an  1 083  de  J.  C. 

La  Reine  Mathilde,  femme  de  Guill.  Duc  de 
Normandie  et  Roi  d'Angl.  meurt  en  Norm.  elle 
est  enterrée  à  Caen  dans  le  Monastère  de  la  sainte 
Trinité,  qu'elle  avoit  bâti.  25.  d.  47.  e.  189.  a. 
210,  a.  315    c.  443.  a.  n. 

Le  Pape  Grégoire  convoque  à  Rome  les  Evê- 
ques  et  les  Abbés  pour  un  Synode.  L'Empereur 
arrête  dans  la  route  les  députés  des  Princes  AI- 
lemans.  Plusieurs  Evêques  et  Abbés  François  ar- 
rivent au  Synode.  Les  Prélats  les  plus  nécessaires 
à  Grégoire,  comme  Ilugue,  Archev.  de  Lyon, 
et  plusieurs  autres  ne  peuvent  passer.  25.  c. 

Bérenger,  auteur  d'une  nouvelle  hérésie  sur  la 
Présence  réelle,  s'en  retourne  dans  son  pays  ;  il 
n'abandonne  point  son  hérésie,  quoiqu'il  l'eût 
abjurée  plusieurs  fois.  25.  c.  n.  Ilest  certain  que 
Bérenger  renonça  à  ses  erreurs  avant  que  de  mourir. 

Guillaume,  Comte  de  Nevers,  avec  ses  en- 
fans  Renaud,  Guillaume,  et  Robert,  Evêque 
d'Auxerre,  souscrit  la  Charte  d'un  échange  qu'il 
avoit  fait  avec  Hugue  III,  Evêque  de  Nevers. 
487.  n. 

Sédition  entre  les  Moines,  et  Toustain,  Abbé 
de  Glastonbury,  occasionnée  par  le  mépris  que 
l'Abbé  faisoildu  Chant  Grégorien.  Le  Roi  Guil- 
laume rappelle  l'Abbé  eu  Norn)andie,  et  le 
renvoie  à  son  Monastère  de  Caen.  315.  c. 

Lan  1 084  de  J.  C. 


Guillaume,  Roi  d'Angl. 


met   en   prison  son 


CHRONOLOGICUS. 


XCIX 


frère  Eude,  Evêque  de  Bayeux.  210.  a.  315,    b. 

Les  Siieves  passent  le  Rhin,  entrent  dans  la 
Bourgogne,  et  enlèvent  un  château,  que  les  par- 
tisans de  l'Empereur  assiégoient  :  ce  château  ap- 
partenoit  au  Duc  Bertolde,  gendre  du  Roi  Ro- 
dolfe.  25.  d. 

Un  grand  concours  de  Peuple  passe  vers  cette 
année  en  Espagne,  pour  réduire  les  Barbares. 
Eude,  Duc  de  Bourgogne,  étoit  de  cette  expé- 
dition avec  deux  Moines  de  Tournus.  112.  d. 
113.  a.  Les  François  marchent  contre  les  Mau- 
res d'Espagne.  432.  n.  Alphonse  VI,  Roi  Chré- 
tien d'Espagne,  avec  les  secours  qu'il  avoit  reçu 
des  Chrétiens,  défait  les  Mahométans,  les  met  en 
fuite,  et  reprend  les  terres  qu'ils  avoient  enlevées. 
211.  c .  On  place  ordinairement  à  Vannée  1085, 
cette  seconde  expédition  des  François  contre  les 
Maures,  ibid.  n. 

L'an  1 085  de  J.  C. 

Le  Pape  Grégoire  VII  meurt  à  Salerne,  le 
24  de  Juin.  25.  d.  7U.d. 

Canut,  Roi  de  Dannemarc,  fils  de  Suénon, 
prépare  une  expédition  en  Angleterre  avec  une 
puissante  flotte,  et  avec  les  secours  de  son  beau- 
pere  Robert,  Comte  de  Flandre.  315.  c.  Guill. 
Roi  d'Ang.  instruit  de  ces  préparatifs,  retourne 
en  Angleterre  dans  l'Automne,  avec  une  nom- 
breuse armée  de  François,  de  Normans  et  de 
Bretons.  210.  a.  315.  rf.  Les  préparatifs  du  Roi 
et  du  Comte  étant  échoués,  Guillaume  renvoie 
une  grande  partie  de  l'armée.  210.  b.  Ce  der- 
nier envoie  des  Officiers  de  Justice  dans  toutes 
les  provinces  d'Angl.  pour  faire  la  description 
des  lieux  et  des  biens  des   particuliers.    210.  b. 

Philippe ,  surnommée  Mathilde,  fille  de 
Guill.  IV,  Comte  de  Toulouse,  épouse  Sanche  I, 
Roi  d'Arragon.  486.  n. 

Le  Comte  de  Vendôme  Bouchard,  fils  du 
Comte  Foulque  surnommé  l'Oison  ,  meurt  le 
28  de  Février.  30.  e. 

Guill.  Comte  de  Nevers,  soumet  l'Eglise  de 
S.  Victor  deNevers  au  Monast.  de  N.  D.  de  la 
Charité  sur  Loire.  592.  n. 

Mort  de  Robert  Guischard,  Duc  de  la  Pouille. 
447.  c. 

Concile  de  Compiegne,  où  se  trouve  l'Abbé 
de  Corbie  Evrard.  480.  n. 

Mort  de  Rainaud,  surnommé  Hugue,  Evêq. 
de  I^ingres.  482.  n. 

Guibert  élu  Abbé  de  S.  Germain  d'Auxerre, 
après  Rothlan.  377.  c. 

David,  Abbé  de  Vendôme,  meurt  le  6 
d'Août  :  Bernon  lui  succède,  l'année  suivante  le 
23  d'Avril.  30.  e. 

Mort  d'Olfride,  Prieur  du  Monast.  de  Waten. 
108.  a.  n. 

En  Italie,  la  famine  cause  une  si  grande  mor- 
talité, qu'il  ne  reste  pas  le  tiers  des  hommes. 
25.  d. 

Van  \0S6deJ.  C. 

Didier,  Abbé  de  S.  Benoît  du  Mont-Cassin, 
est  élu  Pape,  et  prend  le  nom  de  Victor  III.  74.  d. 

Dans  la  semaine  de  la  Pentecôte,  Guill.  Roi 
d'Angleterre,  fait  Chevalier  Henri  le  plus  jeune 
de  ses  fils.  210.  b.  315.  d.  Il  reçoit  des  Anglois 


suum  Bajocens.  Epis,  ponil  in  carcerem, 2\0. 
a.  315.  b. 

Suevi  ultra  Rhenum  Burgundiam  proficis- 
cuntur  ;  quoddam  castellum  Bertoldi  Ducis  , 
gêner i  Rodulp,  Régis,  à  fauloribus  Uenrici 
Imperatoris  obsessum,  virililer  eripiunt.  25. 
d. 

Circa  hune  annum,  ingens  populorum  con- 
cursus  in  Uispaniam  ad subjugandos  Barbaros: 
Odo,  Dux  Burgundiœ,  erat  in  hac  expedi- 
tione  cum  duobus  Monachis  Trenorc.  112.  d. 
113.  a.  Franci  in  Mauros  Uispaniœ  proficis- 
cuntur.  432.  n.  Alphonsus  VI,  Rex  Uisp. 
Christianus,  accepto  circumquaque  à  Christia- 
nis  auxilio,  Mahumetanos  occidit,  fugal,  et 
terrœ  ablatœ  damna  réparât.  21 1 .  c.  Hœc 
secunda  Francorum  in  Mauros  expeditio,ad 
annum  1085  solel  referri.  ibid.  n. 

AnnoChr.  1085. 

Gregorius  Vil  Papa,  VIII  Cal.  Julii,  Sa- 
lerni  diem  claudil  extremum .  25.  d.  74.  d. 

Canutus,  Rex  Danorum,  filius  Suani,  cum 
classe  valida,  et  auxilio  soceri  sui  Roberti 
Fland.  Comiiis,  in  Angliam  venire  paratur. 
315.  c.  Quo  audito  Rex  Angl.  Guillelmus, 
cum  maximo  exercitu  Francorum,  iSorman- 
norum  et  Britannorum,  autumnali  tempore 
in  Angliam  redit.  210.  a.  315.  d.  Apparatu 
Régis  et  Comitis  déficientes  Guillelmus  ma- 
gnas exercituum  partes  ad  natale  solum  re- 
mittit.  210.  b.  Idem  Rex  Guill.  per  omnes 
Angliœ  provincias  mittiijustitiarios,  qui  loca 
et  omnium  bona  describant.  210.  b. 

Philippa,  cognom.  Mathildis,  Guillelmi  IV 
Tolosœ  Comitis  filia,  Sanchio  I,  Arragoniœ 
Régi  nupta.  486.  n. 

Burchardus,  Corn.  Vindocin.  filius  Comitis 
Fulconis  cognom.  Anseruli ,  morilur  pridie 
Cal.  Martii.  30.  e. 

Guillel.  Corn.  Nivern.EcclesiamS.  Victoris 
Nivern.  subjicit  Monasterio  B.  M.  de  Caritate 
ad  Ligerim.  592.  n. 

Mors  Roberti  Guiscardi,  Ducis  Apul.  447. 
c. 

Concilium  Compendiense  ,  cui  Evrardus 
Corbeiœ  Abbas  interest.  480.  n. 

Rainaldus,  cognom.  Hugo,  Lingon.  Episc, 
obit.  482.  n. 

Guibertus,  post  Rothlanum,  Abbas  S.  Ger- 
mani  Autissiod.  eligitur.  377.  c. 

Abbas  Vindocin.  David  VIII  Idus  Aug. 
obit  :  cui  IX  Cal.  Maii  an.  seq.  Berno  suc- 
cedit.  30.  e. 

Mors  Olfridi  ,  Prioris  Guatin.  Monast. 
108.  a.  n. 

In  Ilalia,  nimiam  famem  inaudita  sequitur 
morlalitas,  ita  ut  nec  terlia  pars  hominum 
remaneat.  25.  d. 

Anno  Chr.  1086. 

Desiderius,  Abb.  S.  Benedicti  de  Monte-Cas- 
sino,Papaclectus,  Victor  III  nominatur.lh.  d. 

Rex  Angl.  Guillel.  Ilenricum  juniorem 
filium  suum,  in  hcbdomada  Pentecostes  armis 
induit  militaribus.  210.  b.  315.  d.  lloma- 


INDEX 


gium  omnium  feudorum,  et  juramentum  fide- 
litalis  recipit  ab  Anglis.  210.  b.  Omnem  An- 
giia7n  describi  curât.  315.  J.  Acquisitis  ma- 
gni  thesauri  copiis,  venit  in  Normanniam. 
*ilO.  c. 

Gaufredus-Guido ,  qui  et  Guillel.  VIII 
Aquit.  Dux,  obit  apud  Chisesgium  seu  Chi- 
siacum  castrum,  VIII  Cal.  Octob.  Sacra- 
mento  Corporis  et  Sanguinis  Domini  ab  Odo- 
ne,  Abbale  S.  Joannis  Angcriac.  percepto. 
121.  a.  373.  e.  Corpus  ejus  in  civitatem 
Pictav.  translatum,  in  Capitula  Monasterii- 
Novi  à  se  construcii  sepelitur.  Posl  annum, 
inde  levatum,  ante  altare  ùrucifixi  in  Ec- 
clesiâ  ponitur.  Mausoleum  ejus  et  Epilaphium, 
1 21 .  b.  Sepelitur  in  Ecclesia  S.  Joan.  Evang. 
et  S.  Andreœ,  quam  erexerat.  373.  e. 

Guillelmus  Piciaviœ,  post  patrem  Dux  fit 
Aquit.  et  Pictav.  Cornes,  hujus  nominis  IX. 
374.  a. 

Mors  Richildis,  Comitisse  Uannoniœ.  376. 
d. 

Mortalitas  hominum  et  jumentorum.  Vis 
tempcstalum  frequens  ac  fulgurum,  quantam 
viderat  nemo  vel  audierat.  188.  d. 


Anno  Chr.  1087. 

Victor  III  Papa,  exeuntc  Maio  comecratus, 
posl  quartum  mensem  sut  Ponti/îcatûs,  ulti- 
mum  diem  claudit.  25.  e. 

Guillel.  Angl.  Rex,  contractis  inimicitiis 
cum  Rpge  Franc.  Philippo,  qui  partes  Roberti 
Ducis  juvabat;  Franciam  infestas  ingreditur, 
Augusto  mense  déclinante;  protcrit  omnia  , 
cuncta  populatur.  ]90.  c.  Ante  Assumptionem 
B.  Mariœ,  cum  exercitu  venit  in  Franciam. 

31 5.  d.  Oppidum  Mcduntam,  onines  Ecclesias 
in  eo  sitas,  plebem  multam,  duos  Anachoritas 
etunam Reclusamigne succendit.  53.d.  190.d. 
21 1 .  a.  31 5.  d.  Pondère  armorum  et  vi  cla- 
moris  quo  suos  hortabatur,  arvinâ  intestino- 
rum  ejus  liquefactâ,  graviter  cœpit  infirmare, 
53.  d.  Ibi  morbum  nactus,  receptui  suis  canit; 
Rotomagum  rêver  sus,  lecto  excipitur.  190.  d. 
Diem  sibi  morlis  imminere  sentiens,  fratrem 
suum  Odonem  Bajoc.  Episc.  laxat,  et  omnes 
quos  in  Norman,  vel  in  Anglia  custodiœ  man- 
ciparat.  190.  e.  315.  d-e.  Willelmo  filio 
suo  regnum  Angliœ  tradit  ;  Roberto  primoge- 
nito,  qui  tune  exulabat  in  Francia,  Comita- 
tum  concedit  JSormanniœ.  190.  e.  315.  e. 

31 6.  a.  Possessiones  maternas  Henricodelegat. 
190.  e.  Thesauros  efferriet  Ecclesiis  dispergi 
prœcipit.  Pecuniam  ad  reparationem  Ecclesiœ 
Medunt.  nuper  crematœ  indicit.  190.  e. 
Resumpto  animo ,  quœ  Christiani  sunt  exe- 
quitur  in  Confessione  et  Viatico.  190.  e. 
316.  a. 

Guillelmus  totius  Europœ  honor,  omnium 
antecessorum  potentior.  191.  a.  Post  atmos 
Ducatus  in  Norman.  52,  regni  verà  in  Angl. 
annos  20,  menses  10  et  2%  dies,  fere  sexa- 
genarius  Rotomagi  moritur.  31.  a.  A8.  a. 
53.  e.  170.  a.  190.  e.  n.  210.  c.  223.  a.  n. 
316.  a.  Obit  IV  Idus  Sept.  53.  e.  Quinto 
IdusSept.  48.  a.  170.  a.  316.  a.  Octavo  Idus 
Sept.  190.  e.  Corpus  ejus  per  Sequanam  fluv. 


l'hommage  de  tous  leurs  fiefs,  et  le  serment  de 
fidélité.  210.  b.  11  fait  faire  la  description  de 
toute  l'Angleterre.  .315.  d.  Il  revient  en  Nor- 
mandie avec  de  grands  trésors.  21 0.  c. 

Geofroi-Gui,  autrement  Guill.  VIII,  Duc 
d'Aquitaine,  après  avoir  reçu  le  Sacrement  de 
l'Eucharistie,  par  les  mains  d'Eude,  Abbé  de 
S.  Jean  d'Angely,  meurt  au  château  de  Chizé  le 
24  de  Septembre.  121 .  o.  373.  e.  On  transporte 
son  corps  à  Poitiers,  et  on  l'enterre  dans  le  Cha- 
pitre de  Montierneuf,  qu'il  avoit  bâti.  On  le 
relevé  l'année  d'après,  pour  le  mettre  dans  l'E- 
glise devant  l'autel  du  Crucifix.  Son  Mausolée 
et  son  Epitaphe.  121 .  6.  On  l'enterre  dans  l'E- 
glise de  S.  Jean  l'Evangeliste  el  S.  André,  qu'il 
avoit  bâtie.  373.  e. 

Guill.  de  Poitiers  devient  Duc  d'Aquitaine, 
et  Comte  de  Poitou  ;  il  est  le  neuvième  du  nom. 
374.  a. 

Mort  de  Richilde,  Comtesse  de  Hainaut. 
376.  d. 

Mortalité  d'hommes  et  de  chevaux.  Les  tem- 
pêtes et  les  orages  sont  si  violens  et  si  frequens, 
que  personne  n'avoit  rien  vu  ni  entendu  de  pa- 
reil. 188.  d. 

L'a?i  1087  deJ.C. 

Le  Pape  Victor  III,  consacré  sur  la  fin  du 
mois  de  Mai,  meurt  après  le  quatrième  mois  de 
son  Pontificat.  25.  e. 

Guillaume,  Roi  d'Ang.  se  déclare  ennemi  du 
Roi  de  France  Philippe,  qui  favorisoit  le  parti 
du  Duc  Robert  :  sur  la  fin  du  mois  d'AoîJt,  il 
entre  en  France,  où  il  renverse  el  ravage  tout. 
190.  c.  Il  vient  en  France  avec  une  armée,  avant 
l'Assomption  de  la  sainte  Vierge.  315.  d.  II 
brûle  la  ville  de  Mantes,  toutes  les  Eglises  qui 
y  étoient,  beaucoup  de  peuple,  deux  Anacho- 
rètes et  une  Recluse.  53.  rf.  1 90.  d.  211.  a.  31 5. 

d.  Le  poids  de  ses  armes,  les  efforts  qu'il  fait 
pour  animer  ses  troupes,  font  fondre  la  graisse 
de  ses  intestins,  et  lui  causent  une  maladie  grave. 
53.  d.  Etant  tombé  malade  à  Mantes,  il  fait 
battre  la  retraite  ;  retourne  à  Rouen,  et  se  met 
au  lit.  190.  d.  Sentant  que  sa  mort  approchoit, 
il  donne  la  liberté  à  son  frère  Eude,  Evéque  de 
Bayeux,  et  à  tous  ceux  qui  étoient  détenus  dans 
les  prisons  de  Normandie  et   d'Angleterre.    190. 

e.  315.  (/-e.  Il  donne  le  Royaume  d'Angleterre 
à  son  fils  Guillaume  ;  la  Normandie  à  Robert 
son  fils  aîné,  qui  pour  lors  étoit  retiré  en  Fran- 
ce. 190.  e.  315.  e.  316.  a.  Il  laisse  à  Henri  les 
biens  de  sa  mère.  190.  e.  Il  fait  distribuer  ses 
trésors  aux  Eglises.  Il  destine  une  somme  pour 
réparer  l'Eglise  de  Manies,  qu'il  venoit  de  brû- 
ler. 190.  e.  S'étant  recueilli,  il  remplit  ses  de- 
voirs de  Chrétien  ;  il  se  confesse,  et  reçoit  le 
S.  Viatique.  190.  e.  316.  a. 

Guill.  l'honneur  de  l'Europe  entière,  le  plus 
puissant  de  tous  ses  prédécesseurs.  191 .  a.  Meurt 
à  Rouen  âgé  de  près  de  soixante  ans,  après  avoir 
tenu  le  Duché  de  Normandie  52  ans,  et  la  cou- 
ronne d'Angl.  20  ans,  10  mois  et  28  jours.  31. 
a.  48.  a.  etc  .  Il  meurt  le  10  de  Sept.  53.  e.  Le 
9  de  Sept.  48.  a.  170.  a.  316.  a.  Le  6  de  Sept. 
190.  e.  On  transporte  son  corps  par  la  Seine  à 
Caen,  où  on  l'inhume  devant  le  maître-autel  de 


CHRONOLOGICUS. 


^i 


l'Eglise  de  S.  Etienne,  qu'il  avoitfondée  et  dotée 
de  grands  biens.  48.  a.  191.  a.3l6.a.TIenriestle 
seul  des  enfans  de  Guillaume,  qui  accompagne  les 
funérailles  de  son  père.  53.  e.  Un  Chevalier,  à 
qui  avoit  appartenu  le  lieu  de  la  sépulture,  s'op 
pose  à  ce  que  l'on  mette  le  corps  dans  un  fonds 
que  le  Roi  lui  avoit  enlevé  de  force  :  Henri  lui 
fait  donner  cent  livres  d'argent.  191 .  a. 


Guillaume  le  Roux  succède  au  Royaume  de 
son  père.  223.  a.  n.  Il  étoit  passé  en  Angleterre 
avant  que  son  père  fût  expiré,  pensant  qu'il 
étoit  plus  avantageux  pour  lui  de  veiller  à  ses 
intérêts,  que  d'assister  aux  funérailles  de  son 
père.  191 .  6.  U  s'étoit  embarqué  à  Touque  ;  ar- 
rivé en  Angleterre,  les  Angiois  et  les  François 
le  reçoivent  ;  il  va  à  Londres,  où  Lanfranc, 
Archev.  de  Cantorbery,  accompagné  de  ses 
Suffragans,  le  sacia  dans  Wesminster.  54.  a.  Il 
est  couronné  à  Cantorbery.  170.  a. 

Robert^  fils  aîné  de  Guillaume  le  Conquérant, 
fait  la  guerre  à  sa  patrie.  191.  b.  Etant  à  Abbe- 
ville  dans  le  Pontieu,  d'où  il  ravageoit  la  Nor- 
mandie par  des  excursions  et  des  contributions; 
il  apprend  la  mort  de  son  père,  va  à  Rouen, 
prend  possession  de  la  Ville  et  du  Duché,  sans 
aucune  opposition.  54.  b.  U  s'élève  une  grande 
division  entre  lui  et  Guillaume  pour  le  Royau- 
me d'Angleterre.  54   c. 

Mort  de  Foulque,  Comte  d'Angouléme,  fils 
du  comte  Geofroi.  264.  b.  n. 

Alphonse,  roi  de  Gallice,  chasse  d'Espagne 
les  Sarrazins,  nation  barbare  envers  les  Chré- 
tiens; il  les  force  d'abandonner  les  villes  qu'ils 
occupoient  depuis  long-tems.  191.  o. 

Les  habitans  de  Mets  chassent  de  leur  ville 
Brunon,  usurpateur  du  Siège  Episcopal  :  ils 
font  serment  de  n'en  point  recevoir  d'autre  que 
leur  Pasteur  légitime,  qui  étoit  prisonnier  dans 
la  Toscane.  25.  e.  L'Evèque  légitime  Herman 
préféroit  la  prison  aux  honneurs  de  l'Episcopat 
au  milieu  du  schisme.  26.  a. 

Bernolde  ou  Bernard,  Prieur  de  Waten,  as- 
siste aux  funérailles  de  S.  Arnoul,  Evêque  de 
Soissons.  108.  n. 

Maladies  et  famine  en  Angleterre  :  ceux  qui 
échappent  aux  fièvres,  périssent  de  faim.  188,  d. 
210.  à.  Les  tempêtes  et  les  orages  font  mourir 
beaucoup  de  monde  :  ils  népargnent  ni  le  gros 
bétail  ni  les  troupeaux,  210.  e. 

L'an  1088  rfe/.  C. 

Urbain  II,  élu  Pape,  et  ordonné  le  12  de 
Mars.  26.  n.  448.  n. 

Herman,  Roi  de  Germanie,  abandonné  des 
Saxons,  se  retire  en  Lorraine,  où  il  meurt  la 
septième  année  de  son  règne  :  on  l'enterre  ho- 
norablement à  Mets  sa  patrie.  26.  a. 

Hugue ,  Comte  d'Egensheim,  tente  de  re- 
prendre l'Alsace,  dont  les  ennemis  s'étoient  em- 
parés depuis  long  tems.  25.  e. 

Ralbode,  Evêque  de  Noyon,  donne  un  au- 
tel sous  le  titre  de  Per sonnât  perpétuel,  à  con- 
dition que  la  Personne  payera  dix  sols  à  l'Evêque 
ou  à  son  Vicaire,  et  chacun  de  ses  successeurs 
autant.  521.  e. 

Mort  de  Durand,   Abbé  de  Troarn.  528.  a. 


Cadomum  defertur,  ibique  humi  Iradilur  ante 
tnajus  allare  Eccles.  S.  Stephani,  quam  ipse  à 
fundamentis  construœerat  bonisque  ditaverat. 
48.  a.  1 91 .  a.  316.  a.  Uenriciis  soins  filiorum 
Guillelmi,  patris  exequias  persequilur.  53.  e. 
Mlles,  ad  cujus  patrimonium  locus  sepulturœ 
perlinueral,  inhibet  pont  corpus  in  fundosuo, 
qiiem  Ilex  violenter  mvaserat  :  IJenricus  cen- 
tum  libras  argenli  pcrsolvi  jubet  litigalori. 
191.  a. 

Guillelmus  Rufus  patri  suo  succedit  in  re- 
gno.  223.  a.  n.  Antequam  pater planh  expira- 
ret,  Angliam  enavigaverat ,  ulilius  ducens 
suis  commodisprospicere,  quam  exequiis  pa- 
terni  corporis  interesse.  191.  b.  Mari  apud 
Toloscam  transilo,  ab  Anglis  et  Francis  sus- 
cipitur:  Lundoniœ  apud  Weslmonasterium  un- 
gitur  in  Regem  à  Lanfranco,  Canluar.  Ar- 
chiep.  ejusque  suffraganeis.  54.  a.  Cantuariœ 
Rex  consecratur .  170.  a. 

Robertus,  primogcnitus  Guillelmi  Conque- 
storis,  contra  patriam  bellabal.  191.  b.  Dum 
in  Ponlivo  apud  Abbatisvillam  morarelur  , 
Ducatum  Normanniœ excursionibus  et  rapinis 
vastans  ,  morte  patris  audilâ  ,  Rolomagum 
venit  ;  ipsam  civitatem  totumque  Ducatum 
sine  ulla  contradictione  suscipit.  54.  b.  Ma- 
gna  oritur  discordia  Robertum  inter  et  Wil- 
lelmum  pro  regno  Angliœ.  54.  c. 

Fulco,  Cornes  Engolism.  filius  Gaufredi 
Comitis,  obit.  264.  b.  n. 

Sarraceni  Hispani  in  Chrislianos  efferati, 
ab  Aldefonso  ,  Galliciœ  Rege,  ad  sua  redire 
coacti,  urbibus  etiam,  quas  olim  tenueranl, 
inviti  cedunt.  191 .  a. 

Melenses,  Brunonem  Sedis  Episcopalis  per- 
vasorem  à  civilate  expellunt  :  jurameuto  fir- 
mant  se  nullum  recepturos  ,  nisi  legitinnim 
pastorem  qui  in  Tuscia  detinebatur.  25.  e. 
Legitimus  Pastor  lleremannus  saliiis  ducebat 
in  captone  detineri,  quàm  in  schismate  iiono- 
rari pro  Episcopo.  26.  a. 

Bernoldus  seu  Bernardus,  Prior  Guatin. 
interest  exequiis  S.  ArnulfiSuession.  Episcopi. 
108.  n. 

Morbi  et  famés  in  Anglia  :  qui  febribus 
evadunt ,  famé  moriuntur.  188.  d.  210.  d. 
Tempestates  et  lonitrua  multos  hominum  oc- 
cidunt  y  nec  animalibus,  nec  pecori  parcunt. 
210.  e. 

Anno  Chr.    1088. 

Urbanus  II,  Papa  electus,  IV  Idus  Mar- 
lii  ordinatur.  26.  n.  448.  n. 

Hermannus,  Germ.  Rex,  à  Saxonibus  de- 
sertus,  secedit  in  Lotharingiam,  ubi  anno 
regni  sui  septimo  moritur,  et  Métis  in  patria 
sua  honorificè  sepelitur.  26.  a. 

Hugo,  Comes  de  Egensheim,  Alsaiiam 
jamdudùm  ab  inimicis  occupatam  recuperare 
tentât.  25.  e. 

Ralbodus,  Noviom.  Episc.altare  sub  perpé- 
tua Pcrsonatu  tenendum  concedit,  eâ  conditione 
adjectâ,  ut  ejusdem  altaris  Persona  Episcopo 
seu  ejusVicariodecem  solvatsolidos,el  aliasuc- 
cedens  Persona  decem  similitersolidos.  521 .  e. 

MorsDurandi,  Troarnensis Abbalis.  Jzb.  a. 

ce 


CIJ 


INDEX 


Anno  Chr.  1089. 

VrbanusII  Papa  litterassiiscipità  Phtlippo, 
Franc.  Rege  subjeclionem  et  promiltente.  26. 

b.  n. 

Synodm  Melfilana,  sub  Urbano  II ,  vetat 
ne  ullusLaicus  décimas  suas,  aut  Ecclesiam, 
aut  quidquid  Ecclesiaslici  juris  est,  sine 
consensu  Episcopi ,  vel  Romani  Pontificis 
concessione,  Monasleriis  aut  Canonicis  offerre 
prœsumat.  520.  e.  Ubi  annum  1089  ,  pone 
loco  anni  1 090. 

Malhildis,  filia  Ronifacii  March.  Ducis 
Godefridi  vidua,  Welphoni  Duci  Rajoariœ 
conjugio  copulatur.  26.  b.  n. 

Hugo,  Cornes  de  Egensheim,  nimiùm  cre- 
duluspseudo-EpiscopoStrasburgemi,àservien- 
tibus  ejus  occiditur  pridiè  Nonas  Septemb. 

26.  b. 

Heremannus,  Metensis  Episc.  ad  Episcopa- 
tum  suum  revertitur.  Rruno  invasor,  ab  om- 
nibus despicitur,  et  ab  ipso  Imper.  Henrico, 
qui  Episcopatum  et  vendiderat;  unde  Episco- 
patum  dimitlere,  et  ad  patrem  simm  Adalber- 
tum  Comitem  repedare   compellitur.   26.  b. 

Lanfrancus,  Cantuar.  Archiep,  VI  Çalend. 
Junii  obit.  48.  a. 

Anno  Chr.  1090. 

Urbanus  II  Papa  generalem  Synodum  per 
Legatos  sucs  in  Tolosana  civitate  circà  Pente- 
costen  colligit,  in  qua  Tolosanus  Episcopus  de 
illatis  criminibus  canonicè  expurgatur.  Rege 
Ilispan.  supplicantc,  legatio  pro  resiauranda 
Christianitate  apud  Tolelanos  destinatur.  26. 
c. 

Mors  lleremanni,  Metensis  Episcopi.  26.  c. 

Famés  dira  multas  repente  regiones  affligit, 
quamvis  non  magna  prœcesserit  sterilitas.  26. 
c. 

Anno  Chr.  1091. 

Urbanus  Papa  débita  reverentiâ  colitur  à 
Philippe,  Franc.  Rege.  26.  c. 

In  regno  Teutonicorum,  communis  vita  mul- 
tis  in  locis  floret  eliam  in  Laicis.  Hanc  Apos- 
tolicam  vitam  Urbanus  Papa  approbat  atque 
litleris  confirmât.  26.  d.  n. 

Henricus,  Leodiensis  Episc.  obit,  et  Hoii 
sepelitur.  172.  d. 

Guillelmus,  Ilirsaugicnsis  Abbas,  III  Non. 
Juin  migrât.  Multa  naturalis  ingenii  monu- 
mentarelinquit.  26.  c-d. 

Inpartibus  Teulonicorum,carocum  sanguine 
pluit;  bu  fanes  cum  piscibus  è  cœlo  cadunt.  In 
Alcmannia  sanguis  de  panibus  visus  est  ef- 
fluere.  26.  d. 

Anno  Chr.  1092. 

Beatrix,  soror  Friderici  March.  et  vidua 
Ducis  Bertholdi,  diem  claudit  ultimum  ,  VII 
Cal.  Novem.  in  civitate  Leucorumab  Episcopo 
honorifice  sepelitur.  26.  e. 

Ermengaudus  de  Gerb,  Cornes  Urgelli,  qui 
castrum  de  Gerb  construxit ,  obit  :  succedit 
filius  ejus  Ermengaudus  de  Moyeruca.  291 .  a. 

Monasterium  novum  S.   Trinitatis  in  San- 


) 


L'an  1089  de  J.  C. 

Le  Pape  Urbain  II  reçoit  des  lettres  de  Phi- 
Hppe,  Roi  de  France,  par  lesquelles  il  lui  pro- 
met obéissance.  26.  b.  n. 

Le  Synode  tenu  à  Melfe  sous  le  Pape  Ur- 
bain II,  défend  aux  Laïcs  de  donner  leurs  dix- 
mes,  ou  une  Eglise,  ou  tous  autres  droits  Ec- 
clésiastiques, à  des  Monastères  ou  à  des  Cha- 
noines, sans  le  consentement  de  l'Evéque,  ou 
un  privilège  du  souverain  Pontife.  520.  e.  Placez 
à  cet  endroit  1 089,  au  lieu  de  1 090. 

Malhilde,  fille  du  Marquis  Boniface,  veuve 
du  Duc  Godefroi,  épouse  Welphe,  Duc  de 
Bavière.  26.  b.  n. 

Hugue,  Comte  d'Egensheim,  est  tué  par  les 
gens  du  faux  Evêque  de  Strasbourg,  pour  lui 
avoir  trop  donné  sa  confiance.  Cette  mort  tra- 
gique arrive  le  4  de  Sept.  26.  b. 

Herman,  Evéque  de  Mets,  retourne  à  son 
Evêché.  Tout  le  monde  méprise  l'usurpateur 
Brunon,  jusqu'à  l'Empereur  Henri,  qui  lui  avoit 
vendu  cet  Evêché  :  Brunon  est  obligé  d'aban- 
donner ce  Siège,  et  de  se  retirer  auprès  du 
Comte  Adalbert son  père.  26.  6. 

Lanfranc,  Archev.  de  Cantorbery  ,  meurt 
le  27  de  Mai.  48.  a. 

L'an  \090  de  J.C. 

Le  Pape  Urbain  II  fait  assembler  par  ses  Lé- 
gats, un  Synode  général  dans  la  ville  de  Tou- 
louse :  dans  ce  Concile,  tenu  vers  la  Pentecôte, 
l'Evéque  de  Toulouse  se  purge  canoniquement 
des  crimes  qu'on  luireprochoit.  Sur  la  demande 
du  Roi  d'Espagne, on  envoie  une  députation  à  To- 
lède, pour  y  rétablir  la  Religion  Chrétienne. 26.  c. 

Mort  d'Herman,  Evêque  de  Mets.  26.  c. 

Une  cruelle  famine  désole  tout  à  coup  plu- 
sieurs provinces,  sans  avoir  été  précédée  d'une 
grande  stérilité.  26.  c. 

L'an  1091  deJ.  C. 

Philippe,  Roi  de  France,  honore  beaucoup 
le  Pape  Urbain.    26.  c. 

La  vie  commune,  même  parmi  les  Laïcs,  s'é- 
tablit dans  plusieurs  endroits  de  la  Germanie. 
Le  Pape  Urbain  approuve  cette  vie  Aposto- 
lique, et  donne  des  Bulles  pour  la  confirmer. 
26.  d.  n. 

Mort  de  Henri,  Evêque  de  Liège  ;  et  sa  sé- 
pulture à  Hui.  172.  d. 

Guillaume,  Abbé  d'Hirsauge,  nieurt  le  5  de 
Juillet.  Il  laisse  plusieurs  monumens  de  son  gé- 
nie. 26.  c-d. 

Dans  la  Germanie,  il  pleut  de  la  chair  avec 
du  sang;  des  crapauts  et  des  poissons  tombent 
du  Ciel.  En  Allemagne,  on  voit  des  pains  ren- 
dre du  sang.  26.  d. 

L'an  1092  de  J.C. 

Béatrix,  sœur  du  Marquis  Frédéric,  et  veuve 
du  Duc  Bertolde ,  meurt  le  26  d'Octobre.  L'E- 
véque de  Toul  l'enterre  dans  sa  ville  avec  dis- 
tinction. 26.  e. 

Mort  d'Ermengaud  de  Gerb,  Comte  d'Urgel, 
qui  avoit  bâti  le  château  de  Gerb  :  Ermengaud 
de  Moyeruca  son  fils,  lui  succède.  291.  a. 

Dans  la  Saintonge,  le  nouveau  Monastère  de 


CHRONOLOGICUS. 


CllJ 


la  sainte  Trinité  est  réduite  en  cendres  le  4  de 
Juin  ;  et  le  lendemain,  le  château  de  Soubise, 
où  il  périt  plusieurs  personnes.  31 .  a. 

Rétablissement  du  Monastère  de  S.  Martin  de 
Tournai.  142.  6. 

Gérard  II,  Evêque  de  Cambrai,  meurt  le  11 
d'Août.  128.  n. 

Z-'an  1 093  rfe /.  Ç. 

Conrad,  fils  du  Roi  Henri  IV,  s'éloigne  de 
son  père.  Il  est  couronné  Roi.  27.  a. 

Dans  une  Assemblée  tenue  à  Ulm,  les  Ducs 
et  les  Comtes  font  serment  de  garder  la  paix 
depuis  le  25  de  Novembre  jusqu'à  Pâques,  et 
deux  années  après.  27.  h. 

Mort  de  la  comtesse  Sophie,  veuve  du  Comte 
Louis,  mère  de  la  Duchesse  Reatrix ,  et  du 
Marquis  Frédéric.  27.  a. 

Alfonse,  Roi  d'Espagne,  vivant  sous  l'obéis- 
sance de  l'Abbé  de  Ctuni,  prend  envie  de  se 
faire  Moine  ;  mais  l'Abbé  juge  plus  à  propos  de 
le  garder  quelque  tems  en  habit  séculier.  27.  h. 

Les  Eglises  de  îMets,  de  Toul  et  de  Verdun  , 
se  retirent  de  la  juridiction  d'Egilbert,  Archev. 
de  Trêves,  qui  étoit  excommunié.  27.  a.  Les 
habitans  de  Mets  rejettent  l'Evêque que  l'Empe- 
reur Henri  vouloit  leur  donner  ;  ils  élisent  un 
Pasteur  légitime,  qu'ils  font  consacrer  le  27  de 
Mars  à  la  mi-Carême,  par  Gébéhard,  Evêque  de 
Constance,  Légat  du  Siège  Apostolique.  27.  a. 
V Evêque  élu  par  le  Clergé  de  Mets,  ne  fut  point 
sacré  à  la  mi-Carême,  ni  par  Gébéhard  ;  mais  la 
première  semaine  de  Carême,  et  par  l' Archevêque 
de  Lyon,  selon  Hugue  de  Flavigny,  témoin  ocu- 
laire. 

Anselme,  Abbé  du  Rec,  consacré  Archev. 
deCantorberv.  36.  6.  Guillaume  de  Reaumont, 
Moine  du  même  lieu  ,  succède  à  l'Abbaye. 
55.  e. 

Rernon  se  démet  de  l'Abbaye  de  Vendôme  : 
Geofroi  est  élu  à  sa  place  le  21  d'Août,  et  sacré 
le  24  du  même  mois  par  Ive,  Evêque  de  Char- 
tres. 31 .  a. 
)  Le  24  de  Septembre  (le  23)  avant  midi,  on 
voit  un  cercle  dans  le  soleil  ;  ce  que  quelques-uns 
regardent  comme  une  Eclipse.  27.  a.  Il  y  eut  en 
effet  une  Eclipse  de  Soleil  celte  année,  le  23  de 
Septembre. 

Van  1 094  de  J.  C. 

Praxede  (Adélaïde) ,  femme  de  l'Empereur 
Henri  IV,  fatiguée  depuis  long-tems  des  mauvais 
traitemens  de  son  mari,  se  relire  auprès  de  Wel- 
phe,  Duc  d'Italie.  27.  i.  Elle  porte  des  plaintes 
contre  son  mari  au  Concile  de  Constance.  27.  en. 

Traité  de  paix  entre  la  France  Teutonique  et 
l'Alsace.  27.  c. 

Philippe,  surnommée  Mathilde,  fille  de  Guill. 
|IV,  comte  de  Toulouse,  veuve  de  Sanche  I, 
Roi  d'Arragon  ,  épouse  Guillaume  IX,  Duc 
d'Aquitaine,  et  Comte  de  Poitou.  486.  n. 

Hugue,  Archev.  de  Lyon,  Légat  du  S.  Siège, 
tient  le  16  d'Octobre,  à  Autun,  ville  des  Gau- 
les, un  Concile  général,  dans  lequel  on  re- 
nouvelle l'excommunication  contre  le  Roi  Henri, 
contre  Guibert,  usurpateur  du  Siège  de  Rome, 
et  contre  leurs  complices.  27.  e.  n.  Le  même 
Concile  excommunie  PhiUppe,  Roi  de  France  , 


tonico  comburitur  IV  Non .  Jun.  et  in  crasti- 
num  Subiense  castrum,  ubi  plures  pereunt. 
oi.  a . 

Restauratio  Cœnobii  S.  Martini  apud  Tor- 
nacum.  142.  b. 

Gerardus  II,  Camerac.  Episc.  obil  III  Idus 
Aug.  128.  n. 

Anno  Chr.   1093. 

Conradus,  Ilenrici  IV  Régis  filius,  à  pâtre 
discedil.  Coronatur  in  Regem.  27.  a. 

In  Conventu  apud  Ulmam,  tatn  Duces  quàm 
Comités  pacem  se  observaturos  à  Vil  Calend. 
Decemb.  ad  Pascha,  et  à  Pascha  in  duos  an- 
nos,  jurant.  27.  b. 

Moritur  Comitissa  Sophia,  vidua  Ludovici 
Comitis,  ac  mater  Beatricis  Ducis,  et  Fri- 
derici  March.  27.  a. 

Rex  Hispaniœ,  Aldefonsus,  Cluniacensis 
Abbalis  obedientiariiis ,  Monachum  cupit  in- 
duere  ;  sed  Abbas  sub  sœculari  habitu  ad  tem- 
pus  eum  retinere  salim  judicat.  27.  b. 

Ecclesiœ  Metensis,  Tullensis  et  Virdun.  ab 
obedientia  Egilberli,  Trevir.  Arch.  excommu- 
nicati  recedunt.  27.  a.  Metenses,  rejecto  Epis- 
copo,  quem  eis  dare  volebat  Henricus  Imper, 
canonich  eligunt  Pastorem,  quem  à  Gebehardo, 
Constantiensi  Episcopo,  Sedis  Apost.  Legato 
consecrari  faciunt,  VI  Calend.  Apr.  in  me- 
dio  Quadragesimœ.  27.  a.  Non  in  medio 
Quadragesimœ;  sed  prima  hebdomadâ il lius, 
Melensis  Episcopus  consecratus  est  ab  Ar- 
chiep.  Lugdun.  non  autem  à  Gebehardo 
Constantiensi,  juxtaHugonemFlavin.teslem 
oculatum. 

Anselmus  Beccensis  Abbas,  Cantuariensis 
consecratur  Archiep.  36.  b.  \Villel.  de  Bello- 
monte,  Monac.  ejusdem  loci,  succedit  ei  in  re- 
gimine  Abbatiœ.  55.  e. 

Abbas  Vindocin.  Berno,  baculum  pastora- 
lem  dimitlit;  cujus  loco  XII  Cal.  Sept.  Gof- 
fredus  cligilur,  et  IX  Cul.  Sept,  ab  Ivone 
Carnot.  Episc. consecratur.  31.  a. 

VIII  Cal.  Octob.  f IX  Cal. Jante  meridiem, 
in  Sole  fit  signum,  ita  ut  circulus  in  illo  ap- 
pareat;  quod  quidam  Eclipsim  magis  esse  pur 
tant.  27.  a.  Hoc  anno  23  Sept.  EcUpsis 
Solis  facta  est. 

Anno  Chr.  1094. 

Praxedis  fAdelaidisJ,  uxor  Imper atoris 
Ilenrici  IV,  jam  diu  mullis  injuriis  marili  la- 
cessita,  ad  Welphonem,  Ilaliœ  Ducem  aufu- 
git.  27.  b.  De  marito  suo  conqueritur  ad  Sy- 
nodum  Conslantiensem.  27.  c.  n. 

Francia  Teutonica  et  Alsatia  pacem  inter  se 
juramenlo  decernunt .  21 .  c. 

Philippa,  cognom.  Mathildis,  filia  Guill. 
IV,  Tolosœ  Comitis,  ridua  Sanchii  I,  Régis 
Arragon.Guillelmo  IX,  Duci  Aquit.  et  Pict. 
Comiti,  matrimonio  jungitur .  486.  n. 

In  Augustoduno,  Galliarum  civitate,  XVII, 
Cal.  Novemb.  ab.  llugone  Lugdun.  Archiep. 
Sedis  Apostol.  Legato,  congregatur  générale 
Concilium,  in  quo  renovatur  excommunicatto 
in  Ilenricum  Regem,  in  Guibertum  Sedis 
Rom.  Invasorem,  et  eorum  complices. 27.  e.  n. 
In  eodem  Concilio,  Rex  Gall.  Philip,  excom- 


CIV 


INDEX 


mimicntur,  po  quod,  vivente  uxore,  altrram 
duxerit.  Simoniaca  hœresis  et  Sacerdotum  in- 
continenlia  damnantur.  Monachis  interdiclum 
ne  Paror.hialium  Sacerdotum  officia  in  Paro- 
chiis  usurpent.  28.  a. 

Constantiensis  Synodus,  in  hebdomada  ma- 
jore ante  Pascha,  à  GebehardoEpiscopo, contra 
Presbyterorum  inconlinentiam  et  violentiam 
simoniacorum  celebrata.  27.  c.  n. 

Magenoldus  de  Lutenbach ,  Monasterium 
Canonicorum  Regularium  apud  Marbach  ins- 
tituit,  atque  vult  eorum  unum  esse.  27.  d. 
Jam  dudum  in  Alsalia  extinctam,  de  novo 
Religionem  accendit  Ecclesiasticam.2^.  a. 

In  Bajoaria  et  in  aliis  provinciis  magna 
grassatur  mortalitas.  In  Teutonicis  parlibus 
prodigia  multa,  et  maxima  mortalitas  ;  sed 
et  in  Francia,  Burgundia  ,  Italiam  usque. 
27.  c-d. 

Anno   Chr."  1095. 

Placentiœ  circa  mediam  Quadragesimam , 
Papa  Urbanus  II,  generalcm  Synodum  convo- 
cat.  Philippus  Gall.  Rex,  Legatione  missâ, 
mandat  se  ad  Synodum  iler  incœpisse,  sed  le- 
gitimis  sociis  impeditum  fuisse  :  inducias  usque 
ad  Pentpcosten  imprtrat.  Hugo,  Lugdun.  Ar- 
chiep.  eo  quod  ad  Synodum  vocatus  non  ve- 
nerit,  nec  Lrgalum  direxeril,  ab  officia  sus- 
penditur.  Hœresis  Berengariana  iterùm  dam- 
nata,  et  senlentia  fidei  Catholicœ  firmata  ; 
quôd  scilicet  punis  et  vinum,  cùm  in  altari 
consecrantur,  non  figuralh,  sed  verè  et  es- 
sentialiter  in  Corpus  et  Sanguinem  Domini 
convertantur.  28.  b.  Praxedis  [Adelaidis] 
Regina,  jam  dudum  ab  Henrico  separata, 
contra  maritum  suum  domno  Apostolico  et 
sanctœ  Synodo  coaqueritur  de  inauditis  for- 
nicationum  spurcitiis,  quas  ex  parte  mariti 
passa  est.  27.  n. 

Rébus  in  Longobardia  benh  dispositis,  Ur- 
banus Papa,  in  Gallias  marino  itinere  diver- 
tit ;  apud  Podium  ad  S.  Mariam,  in  ipsius  As- 
sumptione,  pervenit  ;  Synodum  condicit  apud 
Montem  Clarum ,  in  OctavamS.  Martini.  28. 
c.  31.  n.  In  octava  S.  Martini,  XIV  Cal. 
Dec.  ad  Clarum- Montem,  Synodum  célébrât , 
eut  adsunt  1 3  Archiep.  cum  suffraganeis ,  et 
205  virgœ  pastorales.  Ibi  confirmantur  sia- 
tuta  Placenlinœ  Synodi;  excommunicatur  Rex 
Gall.  Philippus,  qui  sud  dimissà,  Militis  sui 
uxorem  sibi  in  conjugium  sociaverat.  28.  d. 
31.  n.  Alia  Synodus,  in  tertiam  sequentis 
Quadragrsimœ  hcbdomadam ,  Turonis  cele- 
branda  denuntiatur.  28.  e. 

Welpho  Dux,  à  conjugio  Mathildis  se  sé- 
parât, asserens  illam  à  se  immunem  omninù 
permanere.  Dux  Ba/oariœ  Welpho  pater,  diu 
multumque  pro  eorum  reconciliatione  frustra 
laborat.  26.  n. 

^octe  diem  Paschœ  subséquente,  maxima 
pars  Floriacensis  Burgi  incendia  consumitur  ; 
unde  Monachi  S.  Benedicli  librorum  et  char- 
tarum  securitati  consulentes,  hœc  e  turricula 
educunt,  et  in  tutiori  loco  asservant.  488. 
b-c. 

Adela  seu  Adelaidis,  Blesensis  Comitissa, 


pour  avoir  épousé  une  autre  femme,  du  vivant 
de  la  sienne.  Il  condamne  la  simonie  et  l'incon- 
tinence des  Prêtres.  Il  défend  aux  Moines  de 
faire  l'office  des  Curés  dans  les  Paroisses.  28.  a. 

Synode  tenu  à  Constance,  dans  la  grande  se- 
maine, avant  Pâques,  par  î'Evéque  Gébéhard, 
contre  l'incontinence  des  Prêtres,  et  les  vio- 
lences des  simoniaques.  27.  c.  n. 

Magenolde  de  Lutenbach,  établit  à  Mar- 
bach un  Monastère  de  Chanoines  Réguliers  , 
dont  il  veut  être  du  nombre.  27.  d.  Il  ranime  la 
piété  et  les  mœurs  des  Ecclésiastiques,qui  depuis 
long-tems,  étoient  tombés  dans  le  relâchement. 
28.  a. 

La  mortalité  se  répand  dans  la  Bavière  et 
dans  d'autres  Provinces.  On  voit  beaucoup  de 
prodiges,  et  on  éprouve  une  cruelle  mortaUté 
dans  différentes  parties  de  l'Allemagne,  en  Fran- 
ce, en  Bourgogne,  jusqu'en  Italie.  27.  c-d. 

L'an  1096  de  J.  C. 

Le  Pape  Urbain  II,  convoque  un  Synode  gé- 
néral à  Plaisance,  vers  le  milieu  du  Carême. 
Philippe,  Roi  de  France,  envoie  dire  qu'il  s'é- 
toit  mis  en  chemin  pour  le  Synode  ;  mais  que 
son  Conseil  l'avoit  arrêté  :  on  lui  accorde  des  dé- 
lais jusqu'à  la  Pentecôte.  On  interdit  de  ses  fonc- 
tions Ilugue,  Archevêque  de  Lyon,  qui  ayant 
été  appelle,  n'étoit  point  venu  au  Synode,  et 
n'avoit  envoyé  personne;  on  condamne  de  nou- 
veau l'hérésie  de  Bérenger,  et  on  confirme  le 
dogme  Catholique,  savoir  que  le  pain  et  le  vin, 
dans  la  consécration,  sont  réellement  et  essen- 
tiellement changés  au  Corps  et  au  Sang  de  J.  C. 
et  non  pas  en  figure.  28.  6.  La  Reine  Praxede 
(Adélaïde)  ,  déjà  séparée  d'avec  Henri ,  se 
plaint  au  Pape  et  au  Synode  des  débauches 
inouies  de  son  mari.  27.  n. 


Après  avoir  tou  t  réglé  dansla  Lombardie,  le 
Pape  Urbain  va  par  mer  en  France  ;  il  arrive  à 
l'Eglise  de  sainte  Marie  du  Puy,  le  jour  de  l'As- 
somption; il  indique  un  Synode  à  Clermont  , 
pour  l'octave  de  S.  Martin.  28.  c.  31.  n.  Le  18 
de  Novembre,  jour  de  l'octave  de  S.  Martin,  il 
tient  un  Concile  à  Clermont,  composé  de  13 
Archev.  avec  leurs  suffragans,  et  de  205  Crosses. 
On  y  confirme  les  décrets  du  Synode  de  Plai- 
sance; on  excommunie  le  Roi  de  France  Phi- 
lippe, pour  avoir  répudié  sa  femme,  et  épousé 
celle  d'un  de  ses  chevaliers.  28.  d.  31.  n.  On 
fixe  la  troisième  semaine  du  Carême  prochain, 
pour  assembler  un  autre  Concile  à  Tours.  28.  e. 

Le  Duc  Welphe  se  sépare  de  sa  femme  Ma- 
thilde,  et  il  assure  qu'il  la  laisse  intacte.  Welphe 
son  père.  Duc  de  Bavière,  travaille  beaucoup 
et  pendant  long-tems  pour  les  réconcilier,  mais 
inutilement.  26.  n. 

La  plus  grande  partie  du  Bourg  de  Fleury  est 
réduite  en  cendres,  la  nuit  d'après  le  jour  de 
Pâques  :  les  Moines  de  S.  Benoît  pensent  à  sau- 
ver leurs  livres  et  leurs  titres  ;  ils  les  retirent  de 
la  petite  tour  où  ils  étoient,  et  les  mettent  dans 
un  lieu  plus  sûr.  488.  b-c. 

Adèle    ou    Adélaïde ,    Comtesse    de     Blois, 

recouvre 


CHRONOLOGICUS. 


cv 


recouvre  la  santé  par  les  mérites  de  S.  Aile.  479. 
e.  n.  480.  a. 

Lutolfe,  fils  du  très-saint  Pape  Léon,  Cha- 
noine de  l'Eglise  de  Toul,  fonde  auprès  de  cette 
ville,  un  Monastère  pour  des  Clercs  qui  dévoient 
professer  la  Règle  de  saint  Augustin.  28.  c. 

Wautier,  premier  Abbé  du  S.  Sépulchre  de 
Cambrai,  meurt  le  7  de  Mars.  128.  n.  Selon  Dom 
Mahillon,  cet  Abbé  mourut  /e  11  de  Mars  1091. 
Le  4  d'Avril,  le  mercredi  après  l'octave  de 
Pâques,  on  voit  pendant  la  nuit  des  Etoiles  tom- 
ber en  forme  de  pluie.  Huit  jours  après,  le  Soleil 
f)aroît  azuré,  et  la  Lune  paroit  de  la  même  cou- 
eur,  la  nuit  suivante.  31.  b.  n. 

Van  1096  de  J.  C. 

Le  Pape  Urbain  II,  étant  à  l'Abbaye  de  la 
sainte  Trinité  de  Vendôme,  y  consacre  l'autel  du 
Crucifix  ou  de  la  sainte  Croix,  le  26  Février.  Il 
remet  la  septième  partie  des  péchés  à  tous  ceux 
qui  célébreront  l'anniversaire  de  cette  Dédicace. 
31.6. 

Gervin  II,  Abbé  de  S.  Riquier,  que  le  Pape 
Urbain  avoit  déposé  dans  le  Concile  de  Cler- 
mont,  ne  se  démet  que  cette  année  de  son  Ab- 
baye. 129.  n. 

Van  1 097  de  J.  C. 

Dans  un  Synode  d'Abbés  du  Diocèse,  tenu 
à  Arras  par  l'Evèque  Lambert,  ce  prélat  per- 
met au  Monastère  de  S.  Amand  de  posséder, 
sans  aucune  redevance,  deux  autels  qu'il  lui 
avoit  ci-devant  cédés  ,  sous  la  condition  d'un 
droit  de  Cens.  L'Evèque  exige  qu'à  la  mort  des 
Prêtres  desservans  ces  autels,  l'Abbé  lui  pré- 
sente des  sujets  capables,  pour  recevoir  de  lui 
gratuitement  la  juridiction  sur  les  âmes,  et  que 
le  Moine  Obédientier  de  ces  autels,  soit  obligé 
d'assister  aux  Synodes  du  Diocèse.  521 .  c.  d. 

Van  1099  de  J.  C. 

Mort  du  Pape  Urbain  II.  447.  c. 
Les  Croisés  prennent  Jérusalem.  142.  b. 
Godefroi  de  Bouillon,  Duc  de  I-orraine,    est 
fait  Roi  de  Jérusalem.  206.  a.  n. 

Van   1100  de   J.  C. 

Mort  de  Godefroi  de  Bouillon,  Roi  de  Jéru- 
salem. Baudouin  son  frère  lui  succède.  206.  a.  n. 

L'an  11 01  deJ.  C. 

Guillaume  IX,  Duc  d'Aquitaine,  et  Comte 
de  Poitou,  part  avec  plusieurs  milliers  de  gens 
armés,  pour  une  expédition  à  Jérusalem.  486. 
6.  n. 


B.  Àf/i/i  mprilis  sanilatcm   récupérât.   479. 

e.  n.  480.  a. 

Lutolfus,  sanctissimi  Leonis  Papœ  films, 
Ecclesiœ  Tullensis  Canonicus  ,  propc  eamdeni 
civilalcm  construit  Monaslerium  Clericorum  , 
qui  secundhn  Regulam  S.  Augiistini  professi 
vivant.  28.  c. 

Wallerus,  primus  Abbas  S.  Sepulchri  Ca- 
merac.  oint  dicl  Martii.  128.  n.  11  Martii 
an.  1091.  juxtà  Mabill. 

Pridib  Nonas  Aprilis,  fcria  4  post  octavam 
Paschœ ,  nocte  videnlur  Stellœ  in  modum 
pluviœ  de  cœlo  in  Icrram  missœ.  Octuvo  ab 
hinc  die.  Sol  cœruleus  apparct,  sed  et  Luna 
sequenti nocte  simililer  lucel.  31.  b.  n. 

AnnoChr.  1096. 

Urbanus  II  Papa,  in  AbbatiaS.  Trinit. 
Vindocin.  Crucifixuni  seu  altare  S.  Crucis  , 
IV  Cal.  Martii  consecrat.  Septimam  partem 
peccatorum  omnibus  perdonat,  qui  anniver- 
sariam  ejusdem  consecrationis  diem  celebrave- 
rint.  31.  b. 

Gervinus  II,  Abbas  S.  Richarii  Centul.  in 
Concil.  Claromont.  depositus  ab  Urbano  Papa, 
prœsenti  tantum  anno  baculum  deponil ,  et 
cedit  Abbatiâ.  129.  n. 

Anno  Chr.    1097. 

Lambertus  ,  Altrebat.  Episc.  in  Synodo 
Diœcesan.  Abbatum  Attrebati  habita ,  Mo- 
nasterio  S.  Amandi  duo  confert  altaria  piiits 
personaliter,  id  est,  sub  certo  censu  concessa, 
deinceps  impersonaliler  possidenda  :  ea  lege 
ut  defunctis  altarium  Presbyteris,  alii  eorum 
loco  idonei  ab  Abbale  ad  Episcopum  deducan- 
tur,  eisque  animarum  cura  gratis  ab  Episcopo 
concedatur  ;  ita  ut  Obedientiarius  altarium 
eorumdem  Monachus  Synodis  interesse  tenea- 
tur.  521.  c-d. 

Anno  Chr.   1099. 

Mors  Urbani  II  Papœ.  447.  c. 
Jérusalem  capiturd  Crucesignatis.  142.  b. 
Godefridus    BulUmius ,  Dux  Lothar.   Rex 
Jerosolymœ  creatur.  206.  a.  n. 

Anno  Chr.  1100. 

Godefridus  Bulhn.  Rex  Jérusalem,  obit  ; 
succéda  ei  frater  ejus  Balduinus.  206.  a.  n. 

Anno  Chr.  1101. 

Guillelmus  IX,  Dux  Aquitan.  et  Pictav. 
Cornes,  ad  expeditionem  Jerosol.  cum  viultis 
armatorummillibus proficiscitur.  486.   b.  n. 


>-Q  <a  0  <fii 


Tome  XI. 


dd 


CV] 


SYLLABUS     MONUMENTORUM 

Quœ  in  hoc  Vohimine  continentur. 


HiX  vita  Cliunraili  Salici,  Imperatoris,  auctore  Wippone.  pag.  l.  a. 

Ex    Encoinio    EiiimaBj    Angl.    Reginae,    Richardi    I,    Ducis   Norman,    filiae,   incerto    auctore,    sed  coaetaneo. 

pag.  5.  e. 
Ex  Hepidaiini,  Monachi  S.  Galli,  brevibus  Annalibus.  pag.  8.  c. 

Ex  Gcstis  Ejiiscoporuin  Leodiensiuni,  auctore  Anselmo  Canonico  S.  Laraberti  Leod.  pag.  0.  c. 
Ex  Clironico  S.  Benigiii  Divion.  pag.  12.  c. 

Ex  Clironici  Fontanell.  appendice  sccunda,  ab  Anonymo  Scriptore,  sed  coetaneo.  pag.  13.  d. 
Ex  Heriiianiii  Contracti,  Comitis  de  Voringen,  Majoris  Augiae  Monachi,  Chronico  locupletiore./>.  18.  c. 
Ex   Bertlioldi  ,    Constantiensis  Presbyteri  ,    Chronico  ,   seu    appendice    ad    Chronicon   Hcrmanni    Contracti. 

Ex  Chronico  S.  Michaelis  in  penculo  maris,  pag.  29.  a. 

Ex  Clironico  Andegavcnsi.  pag.  29.  c. 

Ex  Apjjcndicc  abuno  vel  pluribus  Scriptoribus  addita,  pag.  30. 

Origo  Comitum  Vindocinensium.  pag.  31.  c. 

Coronatio  Philij)pi  I,  seu  ordo  qualiter  is  in  Regem  coronatus  est.  pag.  32. 

Eadem  Coronatio.  pag.  33.  d. 

Ex  Willehui  Calculi,  Gcraeticensis  Monachi,  Historia  Normannorum.  pag.  34. 

Ex  Historia  cversionis  Monast.  S.  Florentii  veteris.  pag.  58.  c. 

Ex  Lamberto  Schafnaburgensi,  de  rébus  gestis  Germanorum.  pag.  59.  d. 

Ex  Actis  seu  Historia  Archiep.  Rothomag.  pag.  70. 

Ex  Libro  HI  Clironicorum  Mariani  Scoti,  Mon.  Fuldensis.  pag.  73 .  b. 

Ex  Gestis  Guillehni^  Ducis  Norman,  et  Régis  Angl.  pag.  73. 

Ex  Chronico    Watinensis  Monasterii,  auctore  Ebrardo  ejusdem  loci  Canonico  Regulari.  pag.  104.  c. 

Ex    Historia  Hasnonicnsis    Monasterii  ,     auctore   Tomello  ,    Balduini   cognomento     Montani,     Flandriae   et 

Hannoniae  Comitis,  Secretario.  etMonacho  Hasnon.  108.  b. 
Comitia  Regni  habita  Corbciae  anno  1063./^»^'.  Hl.  b. 
Ex  Chronico  Trenorciensi.  pag.  H2. 
Ex  Historia  Ej)iscoporum  Âutissiod.  p»g.  113.   b. 
Ex  initiis  Madirensis  Monasterii^  in  Diœccsi  Tarbiensi.  pag.  115. 
Ex  Brevi  historia  Monasterii  S.  JuHani  Turon.  pag.   117.  d. 

Ex  Fragmento  historiœ  Monasterii  novi  Pictav.  pag.  118.  e.  \'!^!% 

Ex  Chronico  Camcracensi  et  Atrebatensi,  Auctore  Baldcrico,  Tervannensis  Ecclesiae  Camtore.  pag.  122. 
Ex  Chronico  Centulensi  sive  S.  Richarii,  Auctore  Hariulfo,  Monacho  ejusdem  loci.  pag.  129.  b. 
Ex  Gestis  Pontificum  Cenomanensium.  pag.  133.  c. 

Ex  Historiae  Andegavensis  Fragmento,  Auctore  Fulcone  Comité,  Andegavensi,  pag.  137.    c. 
Ex  Gaufredi  Malaterrae  Historia  Sicula.  pag.   138.  d. 
Ex  breri  Chronico  S.  Martini  Tornac.  ^ag-.  142. 

Ex  Chronico  Virdunensi,  Auctore  Hugone,  Abbate  Flaviniacensi.  pag.  142.  d. 
Ex  Epitoma  Ms.  Historiœ  Willelmi  Gemetic.  pag.  147.  d. 

Ex  Historia  Andagin.  Monasterii  S.  Hubertij  auctore   Anonymo,  ejusdem  loci  Monacho.  pag.^i9.  b. 
Ex  Actis  ïuUensium  Episcoporum.  pag.  152.  b. 

Ex  Ingulfi,  Abbatis  Croyiandensis,  Historia  ejusdem  Monasterii.  pag.  153.  d. 
Excerptura  Historicum,  ex  CoUectione  Freheri.  pag.  157.  c. 
Ex  Chronici  veteris  excerpto,   seu  ex  Fragmento  Chronici  Fr.  Hugonis  de  S.  Maria  dicti,  Floriac.  Monachi. 

pag.  158.  d. 
Ex  Historié  Francise  Fragmento,  apud  Chesnium.  pag.  160. 
Ex  Sigeberti,  Gemblac.  Monachi,  Clironico.  pag.  162.  d. 
Ex  accessionibus  Roberti  de  Monte  ad  Sigebertum.  pag.  165.  d. 
Ex  Chronico  Andegavensi  altero.  pag.  169.  c. 

Ex  Genealogia  Regum  Fr.  à  Pharamundo  ad  PhiHppum  I.  pag.  170.  a. 
Ex  Historia  Monasterii  S.  Laurentii  Leodien.  pag.   171 . 
Ex  Genealogia  Ducura  Northniannorum.  pag.  173. 

Ex  Willelmi  Malniesburiensis  Libro  II  de  Gestis  Regum  Anglorum.  pag.  173.  c. 
Ex  Eadmeri,  Cantuar.  Monachi,  Historiae  novorumLib.  I.  pag.  192. 
Ex  Gestis  ïrevirensium  Archiepiscoporum./iflor.   194. 
Ex  Chronico  S.  Pétri  Vivi  Senonensis,  Auctore  Clario  Monacho.  pag.  196. 
Ex  Chronico  Episcoporum  Metensium.  pag.  198.   e. 
Ex  brevi  Chronico  Abbatial  Saviniacensis.  pag.  199.  d. 
Ex  Gestis  Abbatum  Gemblacensium.  pag.  201.  b. 
Ex  Chronico  Leodiensi.  pag.  202.  b. 
Ex  Chronico  Bcsuensi.  pag.  203.  c. 
Ex  Chronico  Abbatiae  S.  Trudonis.^jag'.  204.  c. 
Ex  Genealogia  de  qua  ortusest  Carolus  Magnus.  pag.  205,  e. 
Ex  Henrici,  Iluntindoniensis  Archidiaconi,  Historia. /Jffg'.  206.  c. 
Ex  brevi  Chronico  S.  Martini  Turon.  pag.  212. 
Ex  abbreviatione  gestorum  Franciae  Regum.  pag.  213.  a. 
Ex  Chronico  Hildensheimensi.  pag.  213.  d. 
Ex  Chronico  Saxonico.  pag.  215.  b. 

Ex  Chronico  S.  Maxentii,  quod  vulgô  dicitur  Malleacense.  pag.  216.  e. 
Ex  Orderici  Vitalis,  Uticcnsis  Monachi,  Historia  Ecclesiastica.  pag.  221.  d. 
Ex  Historia  Episcoporum  Virdunensium,  Auctore  Laurentio  de  Leodio.  pag.  249. 
Ex  Chronico  Valciodorensis  Cœnobii.  pag.  232. 

Ex  narratione  restaurationis  Abbatiae  S.    Martini  ïornacensis ,   Auctore  Herimanno,    Abbate  ejusdem  Mo- 
nasterii. pag.  254. 
Ex  Chronico  altero  S.  Michaelis  in  periculo  maris,  pag.  253.  e. 


SYLLABUS     MONUMENTORUM.  cvij 

Ex  Gestis  Arabasiensium  Dominorum.  pag.  2S6.  c. 

Ex  Chronico  Ottonis  Frising-.  pag.  260. 

Kx  Historia  Pontificum  et  Coinituin  Engolismcnsiuin.  pag.  263.  d. 

Ex  Gestis  Consulum  Andegavensiura,  Auctore  MonacLo  Bénédictine  Majoris-Monasterii.  pag.  265. 

Ex  continuatione  Historiae  Aimoini,  Monachi  Floriac.  pag.  27-4.  d. 

Ex  Historia  Monasterii  S.  Florentii  Salmuriensis.  pag.  276.  d. 

Ex  origine  et  historia  brevi  Nivcrnensiuin  Comitum.  pag.  281.  c. 

Ex  Cbronico  Willelmi  Godelli,  Monachi  S.  MartialisLemovicensis.  pag.  282. 

Ex  Chronico  fratris  Uicbardi  Monachi  Cluniac.  pag.    283.  c. 

Ex  Chronico  Monasterii  S.  Albini  Andcgav.  pag.    286.  c. 

Ex  Fragmento    de  Petragoricensibus    Episcopis  ,   seu  ex   Epitome   gestorura   quorumdam  Ecclesise  Petrago- 

ricensis  Praesuluni.  pag.  287.  c. 
Ex  Chronica  Gaufredi,  Cœnobitae  Monast.  S.  Martialis  Lemovicensis,  ac  Prions  Vosiensis  Cœnobii.   p.    288. 
Ex  Gestis  Comitum  Barcinonensiura.  pag.  289.  d. 
Ex  Chronico  Remensi.  pag.  291.  c. 
Ex  Chronico  brevi  Autissiodorensi.  pag.  292. 
Ex  Chronico  Senon.  S.  Columbae.  pag.  292.  e. 

Ex  Chronico  Lamberti  Parvi,  Leodiensis  S.  Jacobi  Monasterii  Monachi.  pag.  293.  d. 
Ex  Chronico  Strozziano  Ms.  pag.  294.   c. 

Ex  Lamberti  Ardcnsis historia  Comitum  Ardensium  et  Guisnensium.  pag.  293.  b. 
Ex  Chronologia  Robcrti,  Monachi  S.  Mariani  Autissiodor.  pag.  308. 
Ex  Rogeri  de  Hoveden  Annalium  parte  priori,  pag.  309.  b. 
Extrait  de  l'Histoire  d'aucuns  des  Ducs  de  Normandie. /Jag'.  316.  b. 
Ex  Gervasii  Tilbcriensisotiis  Impcrialibus.   pag.  317.  c. 
Ex  Chronico  Mosomensi.  pag.  318.  d. 
Ex  Historia  Regum  VrSincoTnm. pag.  319.  b. 

Extrait  de  la  Chronique,  ou  Histoire  manuscrite  de  Normandie,  pag.  320. 
Ex  Chronico  S.  Pétri  Catalaun.  pag.  344. 
Ex  Chronico  Elnonensi  S.  Amandi.  pag.  344.  d. 
Ex  Chronico  S.   Benigni  Divion.  ad  Cyclos  Paschales.  joag'.  345.  c. 
Ex  Genealogia  Comitum  Bononiensium.  pag.  346. 

Ex  Chronico  Turonensi,   Auctore  Turon.  Ecclesiae  S.  Martini  Canonico.  pag.  346.  d. 
Ex  brevi  Chronico  S.  Florentii  Salmuriensis.  pag.  349.  b. 
Ex  Chronico  Albcrici,  Ïrium-Fontium  Monachi.  pag.  349.  e. 
Ex  Chronico  Fiscanensi. /J«g'.  363.  c. 
Appendix  ex  Ms.  Codice  Cellae  S.  Gabrielis.  pag.  363.  d. 

Ex  Chronica  fratris  Andreae,  Monachi  Aquicinctini,  de  Regibus  Francorum.  pag.  364.  c. 
Ex  Chronico  Lyrensi.  pag.  366.  d. 
Ex  Chronico  Cœnobii  S.  Medardi  Suession.  pag.  367.  b. 
Ex  Chron.  Senoniensi  in  Vosago.  pag.  367.  d. 
Ex  Genealogia  B.  Arnulphi  Metensis  Episcopi.  pag.  369.  d. 
Extrait  d'une  Chronique  de  France,  pag.  371. 
Ex  Chronico  Kemperlegiensi.  pag.  371 .  d. 

Ex  Fragmentis  Cliron.  Comitum  Pictaviae,  Ducum  Aquit.  Auctore,  ut  videtur,  Monacho  S.  Mazentii.^,  372.  d. 
Genealogia;  ex  Chronicis  Hainoniensibus.  pag.  374. 
Ex  Gestis  Abbatum  S.  Germani  Autissiod.  pag.  377.  a. 
Ex  Chronico  brevi  Ecclesise  S.  Dionysii,  ad  Cyclos  Paschales.  pag.  377.   d. 
Ex  Chronico  S.  Stephani  Co^àom.  pag.  379. 

Ex  Cbronico  Sithiensi,  seu  ex  Joannis  Iperii  Cbronico  S.  Bertini.  pag.  380.  b. 
Ex  Chronico  Vezeliacensi.  pag.  384.  d. 

Ex  veteri  Cbronico  Regum  Francorum,  à  Pipino  Brevi  ad  Philippum  Valesium.  pag.   385.  b. 
Extrait  d'un  abrégé  de  l'histoire  des  Rois  de  France,  pag.  386. 
Ex  Chronico  Rothomagensi.  pag.  386.  d. 
Appendix  ex  Charta  pro  Monasterio  Pratellensi.  pag.  387.  b. 
Ex  Chronico  Dolensis  Cœnobii.  pag.  387.  d. 
Ex  Genealogia  Comitum  Flandrensium.  pag.  388.  c. 
Appendix  ex  quibusdam  Chartis.  pag.  392.  b. 
Ex  Chronica  Regum  Francorum.  pag.  393. 
Ex  Historia  Abbatiae  Condomensis.  pag.  394.  b. 
Suite  des  Chroniques  de  S.  Denis,  pag.  398.  b. 
Extrait  d'une  Chronique  des  Rois  de  France,  pag.   410. 
Suite  du  Miroir  historial.  pag.  410.  e. 
Ex  origine  Regum  Franciae.  pag.  412.  b. 
Ex  Chronico  Britannico.  pag.  412.   d. 
Ex  Cbronico  S.  Vitoni   Virdunensis.  pag.  413.  c. 

Appendix  ex  continuatione  historiae  Episcoporum  Virdun.  pag.  413.  d.  ' 

Ex  Chronico  Ix)biensi.  pag.  413. 

Ex  diversis  Chronicis,  Hist.  Gest.  et  instrumentis. ^0g'.  416.  c. 
Versus,  Rhyihmi  et  Epitaphia.  pag.  435.  b. 
Delaudeurbis  Metarum.  pag.  433.  b. 
De  primis  Comitibus  Lovaniensibus.  pag.  437.  c. 

Adelmanni  Scbolastici  Rhytbmi  alphabetici,  de  viris  illustribus  sui  temporis.  pag.  438. 
Ex  Fulcoio,  Subdiacono  Meldensi.  pag.  439.  d. 
Anonymi  qucrela  in  gratiam  Notborum.  pag.  444.  d. 
Ex  Guillelmi  Apuli  poemate  de  Normannis.  pag.  447.  b. 
Ex  vita  Matbildis  Ducatricis.  pag.  432.  d. 
Ex  vita  Arnaldi  Episc.  Magalon.  pag.  434.  b. 
Ex  Miraculis  S.  .Sebastiani,  etc.  pag.  433. 

Ex  vita  et  miraculis  S.  Grcgorii  Episc.  Nicopol.  ab  Auctore  Anonyme  penè  coaevo  scriptis.  pag.  457.  a. 
Ex  vita  B.  Richardi,  Abbatis  S.   Vitoni  Virdun.  auctore  Monacho  ejusdcm  loci,  ferè  aequali.  pag  458- 
Ex  vita  S.  Anatolii  Episc.  pag.  460.  b. 
Ex  vita  S.  Popponis,  Abbatis  Stabulensis.  pag.  461. 


cviij  SYLLABUS     MON  U  MEN  T  ORU  M. 

Ex  libro  Miracuiorum  S.  Gudil»  Virginis.  pag.  463.  a. 

Ex  historia  Dedicationis   Ecclesiae  S.    Reniigii   apud   Remos,    Auctore  Anselmo  ejusdem  loci  Monacho    et 

sequali.  pag.  463.  d. 
De  Detectione  corporam  SS.  Dionysii,  Rustici  et  Eleutherii.  pag.  467.  c. 
Ex  Translatione  B.  Gerardi,  Episcopi  Tullensis.  pag.  474.  b. 
Ex  Translatione  et  Miraculis  S.  Judoci.  pag.  475. 
Ex  Miraculis  S.  Vulframni  Episc.  Senon.  pag.  476. 
Ex  vitaMs.  S.  ïheobaldi  Confessoris.  pag.  477.  e. 

Ex  ejusdem  S.  Thcobaldi  vita,  Auctore  Petro  Abbate  Vangadiciae,  aequali.  pag.  478.  c. 
Ex  Miraculis  S.  Agili,  Abbatis  Resbacensis,  scrij)tis  ab  Auctoribus  contemporaneis.  pag.  479. 
Ex  Libro  II  Miracuiorum  Adalhardi,  Abbatis  Corbeiensis,  Auctore  Anonymo  seculi  XII.  pag.  480.  b. 
Ex  vita  S.  Lietberti,  Episc.  Camerac.  Auctore  Radulpho,  coa;vo  S.  Sepulchri  Monacho.  pag.  481. 
Ex  Historia  Translat.    Reliquiarum  S.  Mamantis    vel  Mammetis  Martyris,  ab  Anonymo  quodam  Sacerdote 

Lingonensi.  pag.  482.  c. 
Ex  Miraculis  S.  Benedicti  Abbatis,  à  Rodulfo   Tortario   Floriac.    Monacho  descriptis  sub  finem  seculi    XI, 

pag.  483.  b. 
Epistola  Leonis  Papae  Noni,  ad  Francos,  de  festo  S.  Remigii  celebrando.  pag.  491 . 
Epistola  Stephani  IX  Papae^  ad  Gervasium  Remensem  Archiepiscopum.  pag.  491.  c. 
Epistolae  Nicolai  II  Papae.  pag.  492.  c. 

Epistola  Fulberti,  Carnotensis  Episcopi,  ad  Hildegarium.  pag.  493.  c. 

Epistola  Deoduini,  Episcopi  Leodicensis,  ad  Henricum  Regem  Franc,  adversùs   errores  Berengarii.    p.  497.  c. 
Gervasii  Remorum  Archiepiscopi  Epistolae.  pag.  498.  c. 
Epistola  Gozechini  Scholastici,  ad  Valcherum  Scholasticum.  pag.  500. 
Ex  Concilio  Lemovicensi  H.  pag.  503.  b. 

Gonventus  Episcoporura  ad  Dedicationem  Vindocinensis  Monasterii  S.  Trinitatis,  pag.  506. 
Monitiira  in  Constitutiones  Pacis  et  Treugae  Domini.   pag.  507.  b. 
Concilium  ïulugiense.  pag.  510. 

Ex  Constitutionibus  Pacis   et  Treugae,  editis  in  vico  Ausonensi.  pag,  512. 
Excerpta  Concilii  apud  S.  jEgidium  babiti.  pag.  513.  b. 

Ex  Synodo  Helcnensi,  sub  oliba  Episcopo  Ausonensi,  in  loco  Tulugiensi  habita,  pag.  514. 
Ex  Concilio  Narbonensi  IX.  pag.  514.  e. 
Paraenesis  Episcoporum  Galliae  ad  Treugam  Dei.  pag.  516.  b. 
Concilium  Senonense,  ab  omnibus  provinciae  Senonensis  Episcopis.  pag.  517.  c. 
Monitum  in  Concilium  Remense.  pag.  518. 

Concilium  Remense,  celebratum  A  B.  Leone  IX  Summo  Pontifice.  pag.  522.  b. 
Monitum  Ilistoricum  in  Concilium  Turon.  in  provincia  Lugdun.  pag.  524. 
Ex  Concilio  Turonensi,  an.  MLV,  pag.  526.  d. 

Observationes  j)raeviae  in  sequentia  Concilia,  de  multiplici  Berengarii  damnatione,  etc.  pag.  527. 
Gonventus  Brionensis,  in  quo  Berengarius  convictus.  pag.  532. 
Concilium  Parisiense,  in  quo  dainnatus  Berengarius.  pag.   532.  d. 

Conventio  inter  Willel.  Ducem  Aquit.  Coniitemque  Pictav.  et  Hugonem  Dominum  de  Liziniaco.  p.  534. 
Monitum  in  Conradum,  Mathildem  et  eorum  libères,  pag.  S39. 
Conradi  Régis  Burgundise  donationes  piae.  pag.  540.  b. 
Monitum   in  sequentia  Diplomata.  pag.  54Î .  c. 

Rodulfî  III,  Régis  Burgundiae  Transjurensis,  seu  Provinciae,  Diplomata.  pag.  542. 
Chartae  Ermcngardis  Reginœ,  uxoris  Rodulphi  Rogis  Burgundiae.  pag.  553. 
Diplomata  Conradi  II  Imperatoris,  cognomento  Salici.  pag.  537. 
Monitum  in  Diplomata  Henrici  I,  Francorum  Régis  pag.  539.  c, 
Diplomata  Henrici  I,  Francorum  Régis,  pag.  503.  b. 
Chartae  Roberti  I,  Burgundiae  Ducis.  pag.  607.  . 

Addenda  ad  vitam  Cbunradi  Salici,  Auctore  Wippone.  pag.  615.  c. 
Ad  Willelmi  Calculi,  Gemeticensis  Monachi  ,   historiam   Normannorum  ,    emendationes   ex  Mss.  Victorino 

et  Sangermanensi  decerptae.  pag.  620.  c. 
Addenda  ad  Tomum  VIII.  pag.  627.  a. 
Emendationes  ad  Tomum  X.  pag.  628.  a. 

Emendationes  et  additamenta  ad  hune  Tomum  XI.  pag.  628.  d. 

Addenda  Fraginento,  cui  titulus  est,  ex  Gestis  Ponti/icum  Cenomanensiuni.  pag.  631.  b. 
Notitia  initae  pacis  inter  Gaufridum,  Comltem  Andegavensera,  et  Gervasium,  Episc.  Cenoman.  p.  635.  b. 
Addenda  ad  historiam  Andaginensis  Monasterii  S.  lluberti.  pag.  633.  e. 
Ad  historiam  Mon.  Croyland,  per  Ingulphum  Abfa.  pag.  636.  b. 
Additamenta   Sigeberti  ,    Gerablacensis  Monachi ,    Ghronico  ,  et  accessionibus  Roberti  de  Monte  ad  eumdem. 

pag.  636.  e. 
Addenda  Ghronico  Besuensi.  pag.  638.  e. 
Addenda  ad  Chronicum  Saxonicum.  pag.  640.  a. 
Additamenta  ad  Clironicum  Malleacense.  pag.  644.  c. 

Annotationes  in  Fragmenta  Gestorum  Consulum  Andegavensium.  pag.  645. 
Additamenta  ad  Tomum  X.pag.  645.  c. 
Emendationes  ad  Tomum  XI.  pag.  646.  e. 

Addenda  Excerpto  ex  Gestis  Abbatum  S.  Germani  Autissiodor.  pag.  647.  e. 
Monitum  in  sequens  Diploma.  pag.  649. 
Diploma  Henrici  I,  Francorum  Régis,  quo    Majori-Monasterio  factam   altaris    Dalmariacensis  donationem 

confirmât,  pag.  650. 
Aliud  ejusdem  Régis  Diploma,  pro  Canonicis  S.  Genovefae.  pag.  651. 
Epistola  Leonis  Papae  IX,  ad  Principes  Britannias. /?«§■.  631.  e. 
Epistola  Nicolai  Papae  II,  ad  Episcopos  Galliae,  etc.  pag.  652. 
Ejusdem,  ad  Reginam  GaUiae.  pag.  653. 
Ejusdem,  ad  B...  Comitera  Rutenensem.  ^a".  634.  b. 

Diploma  Henrici  III,  Imperatoris,  pro  Monasterio  de  Lebraha,  in  pago  Alsatiensi.  pag.  654.  e. 
Diploma  S.  Eduardi.  Reg.  Angl.  pro  Monast.  S.  Dionysii  in  Francia.  pag.  655. 
Bugonis  Capeti  Régis  promissio  facta  in  die  Coronationis  suae.  pag.  6.Ï8.  a. 
Ejusdem  Régis  Sacramcntum  prout  Abbatis  S.  Martini  Turon.  pag.  658.  b. 

. ■  I  ■  B  a  B ■! 

RERUM 


RERUM 


GALLICARUM  ET  FRANCICARUM 


SCRIPTORES 


EX  VITA  CHUNRADI 


SALICI    IMPERATORIS, 

Auctore  Wippone  (a)  ipsius  et  filii  Henrici  Capellano. 

Inter  Rerum  Gennan.  veteres  Sciiptores  VI  Joh.  Pistorii  pag.  423. 


AN  NO   ab   Incarn.  Dom.  Mxxiv  Imperator  Heinricus  H...  III   Idus  Julii  hanc     ^"    lo-^'* 
vitam     excessit ....     Imperatrix      Chunigunda     consilio    fratrum     suorum 
Theoderici    Metensis    Episcopi     et   Hetzelonis   Ducis    Bavariae ,    pro   viribus  , 
Reipublicae  succurrebat. . .   lies  petit  ,    ut   dicam    summoruni    nomina   quaedam 
seu   Pontificum    sive    secularium    Principum  ,    qui    tune    in    Regnis  vigebant , 

quorum    consiliis   consuevit   Francia    Reges    eligere Treverenseni    Archie- 

piscopatum    gubernavit   Poppo,    frater    Ernesti    Ducis,    vir  pius    et  huinilis... 


(a)  Patris  gcsta  filio  Henrico  III  repraesentat  ibi 
VVippo.  Fuit  autcin  Conrado  à  Sacris,  et  eâ  ra- 
tione  gestoriini  tcstis  oculatus  ac  certaî  fidei  Scrip- 
tor.  In  dedicatoria  enim  Ej)istola  ad  Ilcnricuin 
Regem  ait  :  Quàd  si  lùnc  pliii  vel  iiiinùt ,  vcl  aliter 
quàm  se  intej^r'uas  rerum  liabet,  scribo  vel  dixero 
[Ifippo  Dei  gratia  Presbj'ler],  non  erit  culpa  scri- 
bentis ,  sed  narranti<:-  quoniain  cùm  plurimùm  in- 
firmavi,  non  potui  in  Capella  seniorif  mei  Conradi 
fréquenter  adesse.  De  /lis  aulem  qufv  ipse  vidi  et  ab 
aliis  accepi,  stilo  veritatii  innixus  prtpalabo.  Ex  hoc 
igitur  libcllo  in  Historiam  lumen  veiiit  ,  et  maxi- 
me ad  rerum  Gernianicarum  notitiam.  Ut  enim 
alia   non  essent,    ejus  bencficio,    diu  varicque  olim 

Tome  XL 


disceptata  asseritur  vera  origo  Gisela;  Conradi  uxo- 
ris;  ({uam  alii  quondam  Rudolfi  liurg.  Régis  pos- 
trerai  sororem,  Conradi  filiani  ;  rnrsus  alii  S.  Hen- 
rici ex  sorore  Gerberga  neptim  crcdiderunt  ;  alii 
ad  Lucemburgios  vel  iMosellanos  PriiicijHis  ,  vel 
ad  Reges  Franciae  ;  alii  aliù  retulenint  ,  snmmâ  opi- 
nionum  varietate  et  Historicorum  dimicationc.  Al 
ex  Wippone  nunc  sine  dubitaticmc  constat  ,  ab 
Hennanno  Suevorum  Duce  fuisse  ex  Gerberga  Rodulfî 
Burg.  sorore  susceptam.  Idem  Auctor  gentem  inariti 
Conradi  Salici  simul  explicat;  et  ejus  patrcni  , 
Henricum  vel  Ilenziloncm  ;  niatrem  ,  Adelbeydam 
Francicigeneris,  Alsa^ae  Ducissam  ;  avum,  Othonem 
recenset  Francorum  Ducem,  etc. 

A 


2  EX    VITA    CHUNRADl    SALIGI    IMPERAT. 

An.  1021.    Metensem     Episcopatum     Theodoricus    nobilis    et     in    virtute    strenuus    pos-  A 
sedit    :     Argentinae     civitati     Werinharius   Episcopus    praifuit    generosus  ,      in. 

/>fl^'.  424.  divinis  et  secularibus  officiis  studiosus,  etc..  Duces  autem  supradictis  viris 
conteniporanei  hi  fuerant...  Lutaringorum  Dux  Fridericus  ,  Ribuariorum 
Diix  Gozelo ,  Cuno  Wormatiensis  Dux  Francorum  ,  etc...  Burgundia  non- 
dum  Romano  Imperio,  ita  ut  nunc,  acclinis  fuerat.  Quod  auteni  subjecta  est  modo, 
trinm    Reguni  glorise  adscribitur.    Secundus  Heinricus  Imperator  primùm  eam 

•  leniavit     subjiccre    intendit   *,   et  bene    in    hoc    studio  perseveravit.     Deinde  Conradus 

Imperator  animoso  iuipétu  Francos  hostiliter  ex  ea  ejecit,  belloque  eam  sub- 
jugavit  :  ad  extremum  Rex  Heinricus  III  ,  pins ,  pacificus ,  lineâ  justitiœ , 
bello  et  pace  eamdem  Burgundiam  temperavit  cum  magniflcentia. 

Cuncti  Primates  cis  et  circa  Rhenum  castra  locabant  :  qui  dum  Galliam  à 
Germania  dirimat  ,  Franci  Orientales  ,  etc..  convenere.  De  Gallia  vero  B 
Franci  qui  super  Rhenum  habitant ,  Ribuarii  ,  Lutharingi  [  pro  electione  ] 
coadunati  sunt...  Duo  erant  Chunones,  quorum  unus,  quod  majoris  setatis 
Pag.  423.  esset,  major  Chuno  vocabatur  ;  alter  autem  ,  junior  Chuno  dicebatur  ;  ambo 
in  Francia  Teutonica  nobilissimi  ex  duobus  fratribus  nati  ,  quorum  alter 
Hetzel,  et  alter  Chuno  dictus  est  :  ipsos  vero  ab  Ottone  Duce  Francorum  na- 
tos  accepimus  ,  cum  duobus  aliis  Brunone  et  Wilhelmo  ;  ex  quibus  Bruno 
Apostolicœ  sedis  Romanae  Ecclesiae  Papa  effectus ,  mutato  nomine  Grego- 
rius  appellatus  est  :  Wilhelraus  factus  Argentinensis  Ec(*lesiae  Episcopus , 
miro  modo  eam  sublimavit.  Praedicti  duo  Chunones,  eûm  essent ,  ut  dictum 
est,  ex  parte  genitorum  nobilissimi  ;  haud  secus  ex  materno  génère  clarne- 
rant.    Junioris   Chunonis    mater    Machilda     de     filia   Conradi     Régis    Burgun- 

•  ^/.  Lon-  dise  *  nata   fuit.  Majoris  Chunonis   mater  Adelberta,  vel  Adelbera  vel  Adelhey-  C 
obardia-        jg^    g^  nobilissima  *   gente  Lotharingorum  oriunda   fuit.  Quae  Adelhayta  soror 
,a^  erat  Comitum  Gerhardi  et   Adelberti...    quorum  parentes  ,  ut   fertur,    de  an- 

tiquo  génère  Trojanorum  Regum  vénérant,   qui   sub  B,    Remigio    Conf.   jugo 
png.  426.     fidei  colla   supponebant...     Omnes  majorem    Chunonem    desiderabant  ,    in  illo 

persistebant . . .     Quanquam     Archiepiscopus     Coloniensis    et    Dux    Fridericus 

cum    aliis   quibusdam    Lutheringis  causa   junioris  Chunonis,   ut  fama  fuit,  im- 

pacati  discederent  ;  qui  cito  reversi  ad  gratiam  Régis. 
Pag.  428.         Régis   conjunx   Gisela    prudentiâ    et    consilio  viguit  ;    cui   pater  erat  Heri- 

mannus  Dux  Alemanniae.   Mater  ejus  Kerbirga,   filia  Conradi  Régis  de  Burgundia 

fuit,  cujus  parentes  de  Caroli  Magni  stirpe  processerant... 


(fl)  De  Carolo  Magno  jjrocedit  Gisela  p'udens. 


D 


Pag.  430.  Rex  Chonradus  quanquam  (b)  litteras  ignoraret  ,  etc..  Basilea  civitas 
Pag.  431.  sita  est  in  quodam  triviali  confinio,  id  est  Burgundiœ,  Alemanniae  et  Franciae  : 
.i^n.  I0ii5.  ipsa  vero  civitas  ad  Burgundiam  pertinet.  Hanc  civitatem  invenit  Rex  va- 
cuatam  Episcopo,  cujus  provisor  Adelbero  ante  très  menses  quàm  Rex  ve- 
niret,  migravit  à  seculo.  Ibi  Simoniaca  hseresis  subito  apparuit,  et  citô  eva- 
nuit.  Nam  dum  Rex  et  Regina  à  quodam  Clerico  nobili  viro  ,  nomine  Udal- 
rico,  qui  ibi  tune  Episcopus  effectus  est  ,  immensam  pecuniam  pro  Episco- 
patu  susciperent ,  posteà  Rex  in  pœnitentia  motus  ,  voto  se  obligavit  pro 
aliquo  Episcopatu  vel  Abbatia  nullam  pecuniam  ampliiis  accipere  ,  in  quo 
voto  penè  bene  permansit  ;  sed  filius  ejus  tertius  Henricus,  qui  posteà  Rex 
et  Augustus  effectus  est ,  optimè  et  sine  onini  scrupulo  patrium  votum  ex-  E 
piavit ,  quia  in  omni  vita  sua  pro  omnibus  dignitatibus  Ecclesiasticis  unius 
oboU  pretium  non  dicitur   adhuc  accepisse.    Rex   vero    Chuonradus    colloquio 

(a)  Wipponis  in  Panegyrico  ad  Henricum  III  :  Ut  càm  Principibus  placitandi  venerit  iitut, 
Gisela  de  Caroli  procedens  sanguine  Magni.                       Quisque  .suit  libris  exemplum  proférât  illii. . . 

.     .  Hoc  servant  Itali  post  prima crepundia  cuncti: 

(b)  Panegyr.    ex  eodem   patet,    quanta  fuent  ig-  Et  .■^udare  scholis  mandalur  tota  juvcntus  : 
norantia     Gcrmanorum     tune     tempor.s  :     ibi     enim  g^^^  TeutonicLs  vacutim  vel  turpe  videtur, 
postulat  Wippo  ab   I.nperatoro  ut   legem  promulgare  ^,  ^oceant  aliquem,  niù  Clericus  accipiatur. 
velit,  qua  puer,    d.vites  Im.nan.or.bus   htter.s   insti-  ged,  liex  docte  Jubé  cunctos  par  régna  doceri. 
tuantur : 

Tune  fac  editum  per  terram  Teutonicorum,  J^''  Ilenrico  III  suprà  jam  ibidem   cecinerat  idem 

Quilibet  ut  dives  sibi  nato!  instruat  omnes  'i'P°  " 

Littcrulis,  legemque  suam  persuadent  illis  ;  Si  volumut  studinm.,  tu,  Re.v,decuses  studiorum. 


EX   VITA   CHUiNRADI   SALIGI    IMPERAT.  3 

A  regali  habito  Basileae ,  et  terminis  Burgundiae  ultra  voluntatem  Ruclolphi  a»,  loas. 
ejusdem  Burgundiae  Régis  diligenter  praeoccupatis ,  per  Rhenum  usque  Sa- 
xoniam  pervenit.  Quare  autem  Régis  Rudolphi  meminerim  breviter  dicam. 
Iste  Rudolphus  Rex  Burgundiae  dum  in  senectute  sua  regnum  molliter  trac- 
taret ,  maxiniam  invidiam  apud  Principes  regni  sui  coinparans ,  secundum 
Heinricum  Imperatorem  ,  filiuni  sororis  suae  in  regnum  invitavit  ,  eumque 
post  vitam  cuam  Regem  Burgundia;  designavit,  et  Principes  regni  jurare  sibi 
fecit  :  ad  quam  rem  conimendandam  Iniperator  Heinricus  infinitam  pecu- 
niam  saepè  et  saepissimè  consumpsît  ;  sed  defuncto  Imperatore  Heinrico,  Ru- 
dolphus Rex  promissa  sua  irrita  fieri  voluit.  Chonradus  autem  Rex  magis  au- 
gere  quàm  minuere  regnum  intentus  ,  antecessoris  sui  la  bores  metere 
volens ,     Basileam    sibi     subjugavit  ;     ut    animadverteret     an     Rex     Rudolphus 

B  promissa  attenderet  :  quos  posteà  Gisela  Regina  filia  sororis  ipsius  Régis  Ru- 
dolphi bene  pacificavit —  Fridericus  Dux  Lotharingorum  eodem  tempore 
cum  aliis  contra  Regem  Chuonradum  [insurrexit]  incassum. 

Inchoante  arino  nativitatis  Christi  MXXVII,  Rex  Chuonradus  in  Ipo  regia  /'«è'-  *'^^- 
civitate  Natalem  Doniini  celebravit  :  illuc  Rudolphi  Régis  Burgundise  Le-  An.  1027. 
gati  vénérant,  promittentes  illum  Romam  venturum  ad  electionem  et  con- 
secrationem  Imperatoriam  Régis  Chuonradi  ;  quod  Rex  gratanter  accepit  , 
remissis  Legatis  cum  muneribus ....  Rex  Chuonradus  Romam  ingressus 
eodem  anno  ut  suprà,  id  est  à  nativitate  Salvatoris  31XXVIÏ,  Indict.  X,  à 
Papa  Johanne....  in  die  sancto  Paschae  ,  qui  eo  anno  VII  Cal.  Apriles 
terminabatur ,  imperialem  benedictionem  suscepit ....  Regina  Gisela  Im- 
peratricis   consecrationem    et    npmen    ibidem    accepit.     His    ita    peractis  ,     iu 

C  duorum  Regum  praesentiâ  Rudolphi  Régis  Burgundiae  et  Cnutonis  Régis 
Anglorum,  divino  officio  finito ,  Imperator  duorum  Regum  médius  ad  cu- 
biculum  suum  honorificè  ductus  est....  Imperator  in  Apuliam  processit. . . . 
et  Nortmannis  qui  de  patria  sua,  nescio  qua  necessitate  compulsi,  in  Apuliam  ''««•  434. 
confluxerant,  ibi  habitare  licentiam  dédit  ,  et  ad  defendendos  termines 
regni  adversus  Graecorum  versutias,  eos  Principibus  suis  <;oadunavit. 

Jntereà  Fridericus  Dux  Lotharingorum,  vitricus  Chunonis  Ducis  Wor- 
raatiensis,  Imperatori  inimicando  morte  propria  praeventus  est.  Ernestus 
Dux  Alemanniae,  privignus  Imperatoris  Chuonradi  ....  consilio  quorum- 
dam  militum  suorum  Alsatiam  provinciam  vastavit,  et  castella  Hugonis  Co- 
mitis  ,    qui    erat   consanguineus    Imperatoris  ,   desolavit  :   deinde   magno  exer- 

j)  citu  juvenum  collecto ,  Burgundiam  invasit ,  et  ultra  castrum  Solodurum 
quamdam  insulam  aggere  et  vallo  fîrmare  cœpit  ;  sed  Rudolphus  Rex  Bur- 
gundionum  veritus  hostem  Imperatoris  recipere ,  ab  incepto  illum  prohibuit. 
Inde  reversus  supra  Turicum  *  quoddam  castrum  munivit,  et  Augiensem  Ec-  *  zuric/i. 
clesiam  ,  nec  non  Abbatiam  S.  Galli  nimiiim  distrahendo  ,  non  médiocre 
damnum  patrise  intulit, 

Imperator  perveniens  usque  ad  Basileam  ,  Rudolphum  Regem  Burgundiae  i^ag-  435. 
alloquitur  ,  qui  illic  sibi  occurrebat  extra  urbem  juxta  vicum  ,  qui  Mittenha 
dicitur;  et  habito  familiari  colloquio,  Imperator  Regem  secum  duxit  in  ur- 
bem. Confirmatâ  inter  eos  pace  ,  Gisela  Impératrice  haec  omnia  méditante , 
regifoque  Bui'gundiae  Imperatori  tradito ,  eodem  pacto  quemadmodum  priùs 
antecessori   suo   Heinrico    Imperatori    datum   fuerat  ;    Rex  iterum    donis   am- 

E  pliatus  cum  suis  reversus  est  in  Burgundiam  ;  Imperator  vero  descendens 
per  Rhenum  ,  in  Franciam  venit. 

Eodem  tempore  Werinharius  Argentinae  civitatis  Episcopus  ab  Impera- 
tore Legatus  Constantinopolim  mitlitur  :  qui  dum  causa  orationis  Hieroso- 
lymam  pergere  se  fingeret.  .  . .  mirabiliter  prohibitus  est.  Nam  dum  ma- 
gnum comitatum  hominum  ,  majorem  quoque  mutorum  animalium  ,  equo- 
rum  ,  boum  ,  ovium  ,  porcorum ,  multasque  delicias  seculares  ultra  mo- 
dum  secum    educeret ,   perveniens  in    Ungariam  ,    à     Rege  Stephano    contra- 

dicta   sibi   est   via;    quod    eo     tempore     nulli     oratorum     accidit Pergens    Pag.  *'i6. 

Italiam....  Constantinopolim  pervenit  ....  Desiderare  cœpit  ut  Impera- 
toris auxilio  Hierosolymam  adiret  ;  quo  desiderio ,  semper  aliqua  re  interce- 
dente,  nunquam  potiri  valuit.  Sequenti  vero  tempore  obiit  et  sepiiltus  est 
in  eadem  urbe  ;  et  Episcopatum  ejus  Wilhelmus  Argentinensis  Canonicus 
suscepit.  A  ij 


4  EX  VITA   CHUNKADl    SALICI    IMPERAT. 

/»«è'.  437.         Ernestus  [Dux    Alenianniae]    Ducatùs  dignitate    privatus....    assumpto    We-  A 
An.  1030.     helone  milite  suo  cuni   aliis  paucis  ,    perrexit  in  Franciam    Latinam   ad  Odo- 
neiii    Coniitein   propinquum    suuni.    Nam  mater  Odonis    et  mater  Giselae  Im- 
peratricis  fuerant  sorores.  A  quo  dimi  consilium  et  auxilium  peteret,    sive  nollet 
sive  non  auderet ,  nihil  solatii  contra  Iniperatorem  sibi  dédit. 
p<ii;.  438.         Anno    Doniini     MXXXII ,    Rudolplus    Rex  Burgundiœ ,    avunculus    Giselae 
Imperatricis,    obiit    in    pace  ;    cujus    regnuni    Cornes    Odo   Francigena  ,    filius 
sororis   suae  ,    invasit  ,   et    quaedam    castra    munitissima  sive  civitates  ,  seu  dolo 
seu  bello  ceperat  :   nec  se    Regem   ausus    est    facere,   nec  tamen   regnum  vo- 
luit   dimittere,   Referebat     quidam    illum  dixisse  saepè  ,     quôd    numquam   Rex 
fieri,  sed   tamen  semper  magister  esse  Régis  vellet.  Eo  modo  magnam  partem 
Burgundiae  distraxit  ,    licèt    regnum     Burgundise    Cunrado  Imperatori    et   filio 
ejus  Henrico   Régi  à  Rudolpho  Rege,   postquam   ipse  ^  superstes    non    esset  ,  B 
per  jusjurandum   dudùm  confirmatum  esset.   Sed  dum  Odo  Comes  haec  in  Bur- 
gundia  faceret,  Cunradus  Imperator  in  Sclavonia  cum   armis  fuerat. 

Anno  Domini  MXXXIII_,  Imperator  Cunradus  cum  filio  suo  Henrico 
Natalem  Domini  in  Argentina  civitate  celebravit  :  inde  collecto  exercitu  per 
Solodorum  (a)  Burgundiam  intravit  ;  et  veniens  ad  Paterniacum  Monaste- 
rium  in  Purificatione  S.  Mariae,  à  niajoribus  et  minoribus  regni  ad  regen- 
dam  Burgundiam  electus  est  ;  et  in  ipsa  die  pro  Rege  coronatus  est.  Deinde 
qusedam  castella  quse  Odo  invaserat ,  obsedit  ;  sed  propter  nimiam  asperi- 
tatem  hyemis  quae  tune  fuerat,  valdè  impediebatur.  De  qua  nimietate  frigo- 
ris  quidam  de  nostris  centenos  versus  fecit ,  quos  Imperatori  praesentavit  ; 
in  quibus  tam  mirandfe  res  dicuntur,  quod  equi  in  castris  circa  castellum 
Murât,  si  pedes  intixissent  terrse,  per  teporem  diei  aliquid  moliti ,  per  C 
noctem  ita  gelati  constringerentur  ,  ut  nequaquara  nisi  seciiribus  et  sudibus 
de  terra  in  circuitu  gelatâ  evelli  potuissent.  Quidam  vero  qui  non  habuit  ad- 
jutorium,  equum  proprium  ita  haerentem  interfecit ,  et  corium  de  cruribus 
sursùm  abstulit  ;  i-eliquum  terrae  gelatae  infixum  dimisit.  Homines  quoque 
multiim  confunde])antur  hoc  algore  :  erat  enim  una  faciès  juvenum  et  se- 
num  :  omnes  erant  die  et  nocte  cani  et  barbati  propter  horridum  rigorem 
glaciei,  licèt  plures  juvenes  et  imberbes  fuissent  ibi  :  et  tamen 

Vix  hœc  causa  fuit,  quod  César  bella  reliquit. 

*  f-  I i"i-  Imperator  reversus  ,    ad  Turcicum  *  castrum  pervenit  :  ibi  plures  Burgundio- 

'"'"  nu  m  ,     Regina    Burgundiae   jam    vidua ,     et    Cornes    Hupertus    et  alii  plures,  D 

qui    propter   insidias   Odonis  in    Burgundia  ad   Iniperatorem  venire  nequive- 

runt ,    per  Italiam    pergentes ,    occurrebant  sibi  ;  et  effecti   sui  ,  fide  promissa 

per   sacramentum   sibi    et   filio  suo    Henrico  Régi,   mirificè   donati  recesserunt. 

l'uj^.  439.         Ejusdem    anni  œstate  Imperator  cum  exercitu   suo    super   Odonem  Comitem 

in   Gallias  Francorum  venit  dicens  :   Si  Odo  in  Burgundia   res  aliénas  injuste 

quaereret  ,    de  suo  proprio  ,  juvante  Deo  ,    aliquid    perdere   deberet.  Tune  in 

regno    Henrici  Régis    Francorum ,    in    praediis    tamen    et    beneficiis    Odonis , 

tantas    devastationes    et    incendia    fecit    Imperator  ,     ut   ipse    Odo    necessitate 

compulsus     humiliter     veniens ,    quaereret    veniam  ,     promittens    Burgundiam 

,    dimittere ,   et    secundùm  jussionem    illius  sibi    satisfacere.   Sic   Imperator    cum 

suo  honore  et  Odonis  danino  reversus  est. 

Anno  Domini  MXXXIV.  .  .  .  aestate  dum  Odo  praefatus  promissa  non  at-  E 
tenderet,  sed  adhuc  quamdam  partem  Burgundiae ,  quam  injuste  invaserat  ,• 
obtineret  ;  Imperator  Cunradus...  Burgundiam  acutè  adiit  :  Teutones  ex 
una  parte ,  ex  altéra  Archiepiscopus  Mediolanensis  et  céeteri  Italici  ,  ductu 
Huperti  Comitis  de  Burgundia  ,  usque  Rhodanum  fluvium  convenerunt. 
Augustus  veniens  ad  Genevensem  civitatem  ,  Geroldum  Principem  regio- 
nis   illius   et    Archiepiscopum  Lugdunensem   atque   alios    quàm  plures  subegit  ; 

[a]  Wippo  in  Panegyrico  ad  Henricum  III  :  forsan  dicas   Burgundiam    Henrico    fuisse   patriam  , 

....  eo     (luôd     Rodulphi     Burguiidionum    llegis     fucrit 

Irradias  patriam,  si  tu  modo  merLs-  illarn.  ^^^^^^  .  Giseleidam   enim   habuit  matrem,    quae  Ro- 

Suspicionem    ingcssit  islc  versus,  Wipponem  fuisse  è  dulphi  fuit   neptis.    Ideo    autem    de  Burgundia   solli- 

Bui'gundionuni    gente:    agit    enim     illc    de   Burgun-  titus   et   anxius    videtur   Wippo,    quôd   inde   ortum 

dia  ,    qua;   priEsentiam    Imperatoris  postulabat.    Nisi  duxerit.  Jac.  Basnagius. 


EX   VITA   CHUNRADI   SALICI    IMPERAT.  5 

A  et  revcrsus  castnim  Murât  cum  fortissimis  militibus  Odonis  niunitum  obsi- 
dens  ,  vi  cepit  ;  et  qiios  intùs  invenerat ,  captivos  duxit.  Cseteri  fautores 
'  Odonis  hoc  audientes  ,  solo  timoré  Csesaris  fu^erunt  :  qiios  persecutus  Cœ- 
sar  onininô  externiinavit  de  regno  ;  et  acceptis  de  Principibns  Burgundiae 
multis  obsidibus ,  rediit  per  Alsatiam  ad  Imperatricem.  Nam  dum  ille  in 
Burgiindiam  pergeret,  Imperatrix  secuta  est  euin  usque  Iksileam  ;  inde  re- 
versa ad  Argentinam  civitatem  ,  expertavit  redituni  Imperatoris.  Eodem 
tempore  filia  Imperatoris  Cunradi  et  Giselne  Imperatricis  Matliilda  ,  nimiae 
formositatis  pnella  ,  Heinrico  Régi  Francorum  desponsata  obiit  Wormatiae , 
ibiqiie  sepulta  est.  (n) 

Aniio     Doniini    MXXXVI ,   Heinricus     {b)    Rex    filins    Imperatoris  ,     Cnit-    ^«^-  ■tiO. 
tonis  Régis  Anglornm  filiam,  noniine  Clinnelindem   (c)  pro  Regina  consecratam, 
B  regalibns  nnptiis  in  conjugium  duxit. 

Anno  Doniini   MXXXVII ,    Comes  Odo   de   Francia    in   regno  Imperatoris    ^^s-  ***• 
quaedam    loca    invadens .    à    Gozelone    Duce    Lotharingornm   et  filio  suo    Go- 
defrido     et     Gerhardo     Comité     atque     à    militia    Episcopi    Metensis  ,     pngnâ 
commissâ    cum    illo  ,    fugiendo    interfectus    est  ;   et    vexillum     ejus    Csesari    in 
Italiam  allatum,  hosteni  interemptum  testabatur. 

Anno  DominicfK  Inrarn.  MXXXVTII ,  Imperator  autumno  Burgundiam  ^'^»-  **^' 
adiit  ;  et  convocatis  cunctis  Principibns  regni,  générale  colloquium  ha- 
buit  cum  eis  ;  et  diu  desuetam  atque  penè  deletam  legem  tune  primùm 
Burgundiam  praelibare  fecerat.  Transactis  tribus  diebus  generalis  colloquii  , 
quarta  die  ,  Primatibus  regni  cum  universo  populo  laudantibus  atque  ro- 
gantibus ,  Imperator  filio  suo  Heinrico  Régi  regnum  Burgundiae  tradidit , 
C  eique  fidelitatem  denuô  jurare  fecit  :  quem  Episcopi  cum  caeteris  Princi- 
pibus  in  Ecclesiam  S.  Stephani  ,  quae  pro  capella  Régis  Soloduri  habetur  , 
deducentes,  etc. 

Anno  Doininicae  Incarn.    MX XXIX  ,  Imperator    (cl)    Cunradus  ex    bac  vita     Pag.  443. 
migravit,  JI  Nonas  Junii,  feria  II,  Indictione  VII. 

(a)  Deinde    Wippo    duellum   seu   singutare   cer-  (c)  Cliunelinda  Regina  ^/^   Cal.    Jugusti  quasi  in 

tamen    inter    Cbrisrianuin     et    Paganum     describit  ,  iimtne  vitœ  occubuit,  ait  idem  pag.  442. 

quod  permisil   Imperator,    licet  non  satis  caulè   âge-  (d)   Hic   ibidem    dicitur    magnifîcè    cum    filio     et 

let.  Impératrice  coronatus  processive  ad  mensam  in  Pen- 

(6)   Aquisgrani    coronatus     fuerat    Henricus   anno  tecoste. 
Domini  MXXf^IlI,   Indtct.   XI,    (etate   XI  annorum, 
ut  refert  Wippo  pag.  436. 

D  

EX  ENCOMIO  EMM^  ANGLORUM  REGIN/E 

RICHARDI  I  DUCIS  NORMANNORUM  FILI^  ; 

Incerto  (a)  Auctore ,  sed  coaetaneo. 

Inter  CJiesnianos  Ilisioriœ  Normannorum  Scriptoves .,   pag.  172. 

EX   LIBRO  SECUNDO. 

.,  "r\EGAMs  sponsa  perquiritur  [Cnutoni  Régi  Anglorum  ]  :  inventa  vero 
LVj  est  haec  in  confinitate  Gallise ,  et  prsecipuè  in  JNormandensi  regione  , 
stirpe  et  opibus  ditissima  :  sed  tamen  pulchritudinis  et  prudentiae  delecta- 
mine  omnium  ejus  teniporum  mulierum  praestantissima  ^  ut  potè  Regina  fa- 
mosa.  Propter  hujuscemodi  insignia  multùm  appetebatur  à  Rege  ;  et  pro 
hoc  prsecipuè  quod  erat  oriunda  ex  victrici  gente ,  quse  sibi  partem  Galliae 
vindicaverat  ,     invitis    Francigenis     et    eorum     Principe. .  .     Abnegat    illa     se 

(a)  Auctor  Scripti   hujus  ,     quod   rectiùs   Histo-  ratam  fuisse   ante   annum   1052,    ultimum   Rcginx 

riam  Canuti    Magni  et   Ilaraldl    Regum,    quàm    En-  Emmae  ,    quam    alloquitur   Scriptor  ,    nuncupatoriiî- 

coraium    Reginae    Emmae     dixeris  ,     Monaclius    fuit  que  salutat   epistolâ.    Caetenim   Operis    slilus ,    ma- 

S.    Bertini    et   coaetaneus  ,     ut    cuilibct  patcbit    le-  ximè   si    œtalem   spectes,   sat   elegans  est ,  florcs(iue 

genti.     Cùm     ultra     annum    1042     non    pcrduxerit  et   poësira   interdùm    rcdolet.    Classem   Sucini    Hcgis 

narrationem    suam  ,    sequitur   banc    paulô    post    id  in  Âiigliam  properantis  sic   lib.  1,  pag.   1G6   dcpin- 

temporis   scriptam    esse.    Certè    enim    constat    exa-  git  :    Turritas  ascendant  puppcs,  œratit  rostris  duces 

Aiij 


6  EX   ENCOMIO   EMMJE  REGIN^E   ANGL. 

unquam  Cnutonis  spoiisam  fieri,  nisi  illi  jusjurando  affirmaret,  quod  nunquam 
alterius  conjugis  filium  post  se  regnare  faceret,  nisi  ejus  ,  si  forte  illi  Deus 
ex.  eo  filium  dedisset.  Dicebatur  enim  ab  alia  qiiadam  Rex  filios  habuisse, 
Placuit  Régi  verbum...  Et  sic  domina  Emma    mulierum  nobilissima  fit   con- 

An.  1017.  jux  Régis  fortissimi  Cnutonis.  Lsetatur  Gallia  ;  laetatur  etiam  Anglorum  pa- 
tria,  dum  tantum  decus  transvehitur  per  aequora.  Laetatur  ,  inquam,  Gallia 
tantam  tanto  Régi  dignam  se  enixam  :  Anglorum  vero  laetatur  patria  talem 
se  récépissé  in  oppida...  Non  multo  post  filium  peperit  nobilissima  Regina... 
Alios  libérales  filios  educandos  direxerunt  Normanniae  ,  istum  hîc  retinentes  , 
sibi  ut  potè  fiiturum  heredem  regni.  Vocatur  Hardecnuto. 

Pag.  137.         Quae    Ecclesia    adhuc    ejus    [Cnutonis]    non    laetatur    bonis  ?    Hujus   animam 

An.  1027.     quotidie  benedicit    Italia ,    bonis    perfrui    deposcit   Gallia  ,    et  magis   omnibus 

hanc  in  cœlo  cum  Christo  gaudere  orat  Flandria.  Has  enim  provincias  tran-  B 
siens  Romam  petiit,  et  ut  multis  liquet ,  tanta  hoc  in  itinere  misericordia- 
rum  opéra  exhibuit. . .  Ut  credibiliora  fiant  quse  assero ,  quid  in  una  urbe 
S.  Audomari  fecerit,  dicam  pro  exemple,  quod  etiam  oculis  meis  me  vidisse 
recordor.  Ingressus  Monasteria  et  susceptus  cum  magna  honorificentia  ,  hu- 
militer  incedebat,  et  mira  cum  reverentia  in  terram  defixus  lumina,  et  uber- 
tim  fundens  lacrymarum,  ut  ita  dicam  ,  flumina  ,  tota  intentione  Sanctorum 
expetiit  suffragia.  At  ubi  ad  hoc  perventum  est,  ut  oblationibus  regiis  sacra 
vellet  cumulare  altaria  ;  ohe  !  quotiens  primùm  pavimento  lacrymosa  in- 
fixit  oscula  !  Quotiens  illud  pectus  venerabile  propria  puniebant  verbera  ! 
Qualia  dabat  suspiria  !   Quotiens  precabatur,   ut  sibi  non  indignaretur  superna 

*c/iesn.  im-  clcmentia  !   Tandem  à  suis  ei  imminenti  *  sua  porrigebatur   oblatio  non  me- 

merenti.         diocris ,   ncc  quae    aliquo  clauderetur  in   marsupio  ;  sed  ingens  allata   est  pal-  C 

leali  extento  in   gremio ,  quam  ipse   Rex  suis    manibus  altari  imposuit   largi- 

tor   hilaris  monitu  Apostolico.   Altari  autem  cur   dico  ?   ciim  vidisse  me   me- 

minerim  eum   omnes  angulos  Monasteriorum  circuisse ,   nullumque  altare   licèt 

exiguum    praeterisse  ,   cui   non  munera   daret  et  dulcia  oscula  infigeret  ?  Dein- 

de  adsunt  pauperes  ;  munerantur  etiam  ipsi  protinùs  singulatim  omnes.    Haec 

et   alia   his  munificentiora   à  domino  Cnutone  gesta   vidi   ego   vester   vernula, 

S.  Audomare,  S.  Bertine,  cùm  fièrent  vestris  in  Cœnobiis. 

An   1035        Tantus   itaque  Rex    postquàm  Româ   est  reversus  et   in    proprio  aliquantis- 

aut  1036.       P^"^    demoratus ,    omnibus    bene    dispositis    transiit    ad    Dominum . . .     Mortuo 

Pag.  174.  Cnutone ,  domina  Regina  Emma  sola  remansit  in  regno  ,  dolens  de  domi- 
ni  sui  morte  amarâ  et  sollicita  pro  filiorum  absentia.  Namque  unus  eorum , 
Hardecnuto  scilicet  quem  pater  Regem  Danorum  constituit ,  suo  moraba-  D 
tur  in  regno  ;  duo  vero  alii  in  Normanniae  finibus  ad  nutriendum  traditi, 
cum  propinquo  suo  degebant  Roberto.  Unde  factum  est  ut  quidam  Anglorum 
pietatem  Régis  sui  jam  defuncti  obUti,  mallent  regnum  suum  dedecorare 
quàm  ornare  ;  relinquentes  nobiles  filios  insignis  Reginae  Emmae ,  et  eli- 
gentes  sibi  in  Regem  quemdam  Haraldum ,  qui  esse  filium  falsa  aestimatione 
asseritur  cujusdam  ejusdem  Régis  Cnutonis  concubinae.  Plurimorum  vero 
assertio  eundem  Haraldum  perhibet  fuisse  subreptum  parturienti  ancillae , 
impositum  autem  camerae  languentis  concubinae .  . .  Regina  Emma  tacite 
exitum  rei  expectabat  :  at  ille  Reginae  insidias  moliebatur . . .  Dolo  reperto , 
fecit  Epistolam  in  persona  Reginae  ad  filios  ejusdem  qui  in  Nordmannia 
morabantur,   componere  :   cujus  etiam   exemplar  non  piget   nobis  subnectere  : 

An.  1306.     ^  Emma  tantùm  nomine  Regina  filiis  ^Edwardo  et   Alfrido  materna    impertit  E 
»  salutamina.    Dum    domini    nostri    llegis   obitum    separatim    plangimus  ,    filii 
»  charissimi,    dumque    diatim    magis    magisque   regno    haereditatis    vestrae  pri- 
»  vamini  ;    miror    quid    captetis    consilii,    dum    sciatis    intermissionis    vestrae 

singulos  videntibus  discriminantes.   Hinc   enim   erat  métallo  centauros  ;  ejusdem  pnetereà  cœlaturœ  multa 

cernere   leones     aura     fusiles    in    puppibus  ;     hinc  insignia ,   etc.   Simile  quid   de    classe   Caiiuti    Régis 

autem   ■volucres    in  summis  malis  venientes  austros  eodem   pergentis  habct  :   Jrdebat  aurum   in  rostris, 

suis  signantes  versibuf,    aut    dracones    varias   mi-  inquit.   lib.  2,    pag.  168,  fulgebat   quoque  argentum 

nantes    incendia   de   naribus    :    illinc    homines    de  in  variis  navium    figuris...    Quis   leones    auri    ful- 

solido   aura    argento-ve  rutilas  ,   vivis    quodammodo  gare    terribiles;    quis  metallinos  homines  aureo  fronte 

non  impares;   atque  illinc  tauros  erectii   sursiim  col-  minaces;  quis   dracones  obrizo  ardentes  ;    quii  tauros 

lis,   prolensisque  cruribus  y  mugitus  cursutque  viven-  radiantibus  auro  cornibus  necem  intentantes  in  puppi- 

tium  simulantes.  Videres  quoque  delphinos  electro  fu-  bus  aspiceret,  etc.  Dcniq;  idem  Arionymus  testaturp. 

SOS,    veteremque   remémorantes   fabulant   de  eodem  163,  sibi  quàm  maxime  cordi  esse  veritatera  historiae. 


EX  ENCOMIO  EMM^  REGINiË  ANGL.  7 

A  »  dilatione ,  invasoris  vestri  imperii  fîeri  quotidie  soliditatem.  Is  enim  in- 
»  cessanter  vicos  et  urbes  circuit,  et  sibi  amicos  Principes  muneribus  ,  rni- 
»  nis  et  precibus  facit.  Sed  unum  è  vobis  super  se  mallent  regnare,  quàm 
»  istius  qui  non  eis  imperat  ,  teneri  ditione.  Unde,  rogo,  unus  vestrûm  ad 
»  me  velocitér  et  privatè  veniat  ,  ut  salubre  à  me  consilium  accipiat,  et 
»  sciât  quo  pacto  hoc  negotium  quod  volo  ,  fieri  debeat.  Per  praesentem 
»  quoque  intcrnuncium  quid  super  his  facturi  estis  remandate.  Valete  ,  cor- 
»  dis  niei  viscera.  »  Hac  fraude  jussu  Haraldi  Tyranni  composità  ,  regiis 
adulescenttilis  est  directa  per  pellaces  cursores  ,  eisque  ex  parte  matris  ig- 
narse  oblata,  et  honorificè  ab  eis  ut  niunus  genitricis  suscepta.  Legunt  do- 
los  ejus  nescii  ;  et,  proh  dolor  !  nimis  falsitati  creduli  ,  inconsultè  reman- 
dant genitrici  ,  unum  eorum  ad  eam  esse   venturum,   constituuntque    ei  diem    Pag.  175. 

B  et  tempuset  locum. 

Statut©  die  AlFridus  minor  natu  ,  laudante  fratre,  elegit  sibi  commilitones  ; 
et  arripiens  iler,  Flandriae  venit  in  fines  :  quo  paulùm  cum  Marchione  Bal- 
duino  moratus,  et  ab  eo  rogatus  ut  aliquam  partem  suae  militiae  secum  du- 
ceret  propter  insidias  hostium  ;  sed  tantiim  Bononiensium  paucos  assumpsit , 
et  ascensis  puppibus  mare  transfretavit.  At  ubi  littori  venit  contiguus  ,  mox 
ab  adversariis  est  agnitus  :  qui  occurrt'ntes  volebant  eum  aggredi  ;  sed  statim 
ille  agnoscens ,  jussit  naves  à  littore  illo  repelli.  Alia  autem  ascendens  in 
statione ,  matrem  parabat  adiré,  aestimans  se  omnem  insidiarum  pestem  eva- 
sisse.  Verùm  ubi  jam  erat  proximus,  illi  Comes  Godvinus  est  obvius  factus , 
et  eum  in  sua  suscepit  fide ,  ejusque  fit  mox  miles  cum  sacramenti  afïîrma- 
tione   :  et  devians  eum    à  (a)    Londonia  ,  induxit   illum     in    villa    Gildefordia 

G  nuncupata  ;  ini bique  milites  ejus  vicenos  et  duodenos  decenosque  singula 
duxit  per  liospitia  ,  paucis  relictis  cum  juvene,  qui  ejus  servitio  deberent  in- 
sistere  :  et  largitus  est  eis  abundanter  cibaria  et  pocula  ;  et  ipse  ad  sua  re- 
cessit  liospitia,  mane  rediturus  ut  domino  suo  serviret  cum  débita  honori- 
ficentia.  Sed  postquàm  manducaverant  et  biberant\  et  lectos  nt  potè  fessi 
libenter  ascenderant  ;  ecce  complices  Haialdi  infandissimi  Tyranni  adsunt ,  et 
singula  hospitia  invadunt  ,  arma  innocentum  virorum  furtivi  tollunt,  et  eos 
manicis  ferreis  et  compedibus  arctant,  et  ut  crucientur  in  crastinum  servant. 
Mane  autem  facto  adducuntur  insontes  in  medio  ,  et  non  auditi  damnan- 
tur  scelerosè.  Nam  omnium  exarmatis  vinctisque  post  tergum  manibus ,  • 
atrocissimis  traditi  sunt  carnificibus  ;  quibus  etiani  jussum  est  ut  nemini  par- 
cerent ,    nisi   quem     sors    décima    ofFerret    {h).-.   Captus  est  igitur  regius  ju- 

9  venis  clam  in  suo  hospitio,  eductusque  in  insula  Heli  dicta  ...  est  ab  im- 
piis  tentus,  effossis  etiam  luminibus  impiissimè  est  occisus. 

Regina  tanti  sceleris  novitate  perculsa .  . .  pro  re  atque  tempore  quàm  P'^s-  l'îe. 
plurimos  potest  sibi  fidos  Optimates  congregat ...  à  quibus  inito  Dominae 
(exteras  petere  nationes)  probato  consilio,  commeatus  classium  eorum  ap- 
paratur  exilio.  Ilaque  prosperis  usi  flatibus  transfretant ,  et  cuidam  stationi 
haud  longé  à  castello  Hruggensi  distanti  sese  applicant.  Hoc  castellum  Flan- 
drensibus  colonis  incolitur  ;  quod  tum  frequentiâ  negotiatorum,  tum  afïluen- 
tiâ  omnium  ,  quae  prima  mortales  ducunt,  famosissimum  habetur.  Hîc  equi- 
dem  à  Marchione  ejusdem  provinciae  Balduino  magni  et  invictissimi  Principis 
filio  ,  ejusque  conjuge  Athala  ,  quae  interpretatur  nobilissima  ,  Francorum 
Régis    Rodberti    et     Reginae  Constantiae    filia  ,     honorificè  uti  se    dignnm  erat 

E  recipitur  :  à  quibus  etiam  in  praedicto  oppido  domus  regali  sumptui  apta  An.  1038. 
eidem  Reginje  tribuitur  :  ceterùm  obsonium  bénigne  of'fertur ...  In  tanta 
igitur  posita  securitate  legatos  filio  suo  mittit  Edvardo  postulatum  ,  ne  versus 
se  pigritaretur  venire.  Quibus  ille  obaudiens  equum  conscendit,  et  ad  ma- 
trem usque  pervenit,  Sed  ubi  eis  copia  data  est  mutuo  loquendi  ,  filius  se 
matris  fortunas  edocet  miserari  ;  sed  nullo  modo  posse  auxiliari  ,  ciim  An- 
glici  Optimates  nullum  ei  fecerint  jusjurandum  ;  quae  res  indicabat  à  fratre 
auxilium  expetendum. 

(a)  Pag.  169.  Londonia  civitas  metropoli.t,  di-  dine  capti  vendebant  ;  nonnuUos  aulem  arctalos  vin- 
citur  esse  pnpulosissima  ;  et  pag.  168.  Sanduich  est  culis  majori  irriiioni  reservabant.  Multos  ipsi  vidi- 
omnium   jnglorum  portuum   famo.tissiinu.i .  mus.  quos  divina  miferatio  ex  illa  derisione  eripuit 

[b)  Quosdam,  addit  Auctor,  perimebant  ;  quos-  corlitàt,  sine  adminiculo  hominis  ruptis  manicarum 
dam  vert)  suce  servituti  mancipabant  :  alios  cceca  cupi-  compedumquc  obicibus. 


I 


8  EX   ENCOMIO   EMMJ:   REGlNiE  ANGL. 

His    ita    gestis    Edvardiis     Nornianniam     revehitur . . .     post    cujus    reditum 
nuncios    Hardecnutoni    Rcgina    filio    suo    légat ,  qui     tunxî    temporis    regimen 

An.  iOQ9.  Danorum  obtinebat  ,  et  ut  ad  se  venire  quantociùs  maturet  petit ...  Ad 
""  '  niatrem  proficiscitur ...  ad  Brugensein  se  applicuit  portum .  . .  rectâ  se  via 
cuni  deleotis  ad  hospitium  dirigit  matris...  JNec  longo  post  filio  cum  matre 
morante,  nuncii  laeta  ferentes  nuncia  adventant  ;  qui  videlicet  Haraldum 
mortuum  nunciant  :  qui  etiam  referunt  Anglicos  ei  Principes  nolle  adversari  ; 
sed  niultimodis  jubilationibus  sibi  conlaetari...  Duin  Reginae  filiique  ejus  reditus 
apparatur ,   onine  littus  planctu  gemituque  confunditur  :  flebant  à  se   discedere 

An.  1040.    jiiam ,  quam  toto  exilii   teinpore   ut   civem    vidêre    suam...     Cum  filio   suis- 
que  altum  petit   mare  non  absque  magna  lacrymarum   utrimque  fusa  ubertate. 
Principes    Anglici   ,    antequam    ab    illis   transfretaretur  ,    obvii    sunt   facti .  .  .  B 
Hardecnuto   à  cunctis   incolis    ejusdem    terrae   gloriosissimè   recipitur  .  .  .    Om- 
nibus suis  in  pacis  tranquillitate  compositis  ,    fraterno  correptus    amore    nun- 

An.  1042.  cios  mittit  ad  Eduardum  ,  rogans  ut  veniens  secum  obtineret  regnum  :  qui 
fratris  jussioni  obediens  ,  Anglicas  partes  advehitur  ;  et  mater  amboque 
filii  regni  paratis  commodis,  nuUa   lite  intercedente,  utuntur. 


EX  HEPIDANNI  MONACHI  S.  GALLI 

BREVIBUS  («)  ANNALIBUS. 

C 

Apid  Chesnium  Tom.   3.  Scriptorum  Franc,  pag.  479. 

'  Odo.  *  NNO  MXXXII.  Rege  Ruodolfo  defuncto  ,  Voto  *  filius  sororis  suae 
r\.  regnum  Burgundionum  ,  tanquam  hereditatem  patrum  suorum  ,  valida 
manu  affectavit  ,  et  aliqua  municipia  capta  custodiis  suis  munivit,  Imperatore 
per  idem  tempus  Pulanis  Sclavis  bello  insistente. 

MXXXIII.  Idem  Imperator    secum    copiam    militum    ferè   média    hieme  in 
Burgundiam   adduxit ,  Castella  Murtenam    et    JNwenburch    obsedit   :   sed  nimia 
vi   algoris  praepeditus  ,     infecto   negotio    rediit.    Deinde    verô   proxima   aestate 
'  Votoni  bellum  intulit  ,  urbes  ejus  rapinâ  et  incendie   f'unditùs  evertit  ;  ipsumque 
hac  nécessita  te  ad  se  supplicem   venire  coëgit ,  deinceps  emendationem,  quam  vis 
fictè,  promittentem. 
Constant.       MXXXIV.    Wamiannus    Episcopus    *    et     venerabilis     Abba     Thietpaldus  D 
S.  Galli.     obierunt  :  quibus  successerunt    Eberhardus  Episcopus    et  Abba  Nortpertus  *. 
Chuonradus   Imperator    iteriim   Burgundiam    cum    exercitu  intravit ,  et  omnia 
municipia  cum  civibus  usque    ad  Rodanum    fluvium  suae   ditioni    subegit ,  Ge- 
nevamque   pervenit.    Ibi    vero    ab  Heriberto    Mediolanensi   Archiepiscopo  ce- 
terisque  Italise  et  Burgundiae   Principibus  honorificè   susceptus  ,    in    festivitate 
S.    Pétri  ad  Vincula  coronatus    producitur  ,  et  in  regnum  Burgundionum  Rex 
eligitur. 

MXXXVII.  Bellum  inter  Gozelinum  et  Votonem  committitur  ,  in  quo  Voto 
victus  interiit,  ejusque  exercitus  hac  illacque  diffugit. 

MXXXVIII.  Uxor  Heinrici  Régis  et  frater  ejus  Herimannus  Dux  Alamannicus 
obierunt  :  cujus  Ducatum  cum  regno  Burgundionum  idem  Rex  à  pâtre  suo  eodem 
anno  percepit ,  ipsis  ejusdem  regni  Principibus  cum  juramento  sibi  fidem 
dantibus.  E 

MXXXIX,  Chuonradus  Imperator  diem  clausit  ,  et  filius  ejus  Heinricus 
regni  gubernacula  suscepit. 

MXLIII.  Notabilis  annus  nimia  imbrium  superfluitate  ,  et  fructuum 
terrae  paucitate...  Ulmae  générale  colloquium  habuit  [Rex  Henricus  ]  ac  (b) 
Constantiam    tempore    Synodi     venit  ;      ubi     cum     Episcopis    quàm    plurimis 

(fl)     Rcliquias     lue  Loclor    habet   Annalium    He-  Prœlereà  tibi  ,  Rex  ,  mandat  Durgundia  ,  surge, 

pidanni  ,   qui  hos    ad   annum   duntaxat    i044    per-  yitquc  veni  ,   propera ;  noviter  subjecta  vaciUanr 

duxit,    licèt    floruerit  anno  1072.  Interdum  ,  domino  per  tempora  multa  remoto. 

{b)    Alemanniœ     civitatcm  vocat    Wippo    in   vita  Quamvii  nunc  pacem  tcneat  Burgundia  per  te  ; 

Conradi    Salici.    Idem   in    Panegyrico   ad    Hcnricuni  Âuctorem  pacLt  tamen  in  te  cernere  quœrit, 

III    ita  canit  :  El  cupil  in   Régis  sua  lumina  pascere   vultu. 

ceterisque 


EX  HEPIDANNI  MONACHI  ANNAL.     9 

A  ceterisque  regni  Optimatibus  intrans  Conventura  resedit,  et  publicus  cognitor 
omnium  illic  gerendorum  fuit.  In  quarto  autem  die,  qui  vulgô  Indulgentia 
dicitur,  ipse  gradum  cum  Pontifice  facundus  orator  ascendit ,  et  luculento 
sermone  populum  ad  pacem  cohortari  cœpit.  Ad  ultimum  vero  sententiam 
suam  ita  conclusit  ,  ut  cunctis  sibi  oLnoxiis  ipse  dimitteret  ,  omnesque  qui 
illic  aderant ,  tum  precibus  tum  pro  potestate  idipsum  facere  cogeret.  Hoc 
igitur  salubriter  inibi  incœptiim  dilatari  praecepit  per  omne  regnum  suum  ; 
ac  non  longo  post  tempore  omnibus  rébus  in  pace  compositis ,  uxorem 
duxit  filiam  Willelmi  Ducis  Pictaviensis.  Gisela  (a)  Imperatrix  obiit. 
MXLIV.  Famés  valida. 


(a)    Bue  odes,  et  regnum  fac  te  ■veniente  serenum, 
■p  Hœc  operam  dederat,quôd  Rex  in  iege  studebat  : 

Jlla  sibi  libros  pcrsiuiserat  esse  IcgcnJus , 
Ut  varias  ritus  dijudicet  arte peritus... 
Conradus  Cœsar,  quem  maxima  causa  subivit. 
Ut  sciret  natum  sludiis  ad  régna  paratum,  etc. 


Idem  Poëta  Wippo  ibidem  pauln  suprà  dixcrat  de 
codem  flenrica  111  : 

Doctus  quh  Rex  est  doctiof  illo  ? 
Quis  Cœsar  metiàf,  si  quid  rubrica  vetavit, 
Scrire  valet, primis  quam  discere  cœperat  annii  ! 


EX  GESTIS  EPISCOPORUM  LEODIENSIUM, 

Auctore  Anselmo  (a)  Canonico  Leod.  S.  Lamberti 

Apiid    Martenium ,     Tom.    IV   Ampliss.     Collectionis  ,     col.     871. 

C 

StFCCESSiT    [  Durando  Episcopo  j    Reginhardus  .  .  .  .     Ejus    tempore     non     '  ^i.orkn- 
parva  exulum  copia  ex  occidentali  *  regione   in  banc  urbem  confluxit  ;  qui  '*^'' 
patriam    et  dulcia   arva  linquentes ,    ut    ipsi   ferebant,    praedis  et    incendio  in 
solitudinem  redacta ,    parvulos    suos    misei'abiliter    circumferentes ,     ab    ignotis 

gentibus  stipem  mendicare  cogebantur Inter   alia    quae  fecit  insigni  ,  pon-      cnt.S7i. 

tem  super  Mosam  magno  sumptu  exstruxit ,  Monasterium  S.  Laurentii  re- 
novavit....    Hujus    m    loco     suceessit     Nithardus.  .  .  .    Post     hune     domnus 

Wazo  (è) Capellanus  primùm  sub   Nochero,   posteà  ab   eodem  donatus  est 

scholarum    magisterio Ex     ignotis   et    notis  regionibus    ad   virum    undique 

studiosorum  confluebant  agmina. 

Statim    primo   Episcopatûs  sui     anno  ,   omni   peste    crudelior    famés    incu-      Coi.  889. 

_  buit,    quae    sex   ferè    annis    continuis  Galliae   et    Germanise   populum    noscitur     An.  d042. 

oppressisse  ;    cujus    fœda  ubique  fas  est  adhuc  cernere  vestigia Huic   cala- 

mitati  accessit  alia    pestis  sequè    intolerabilis  ,    belluni    videlicet    quod     Gode-      Col.  890. 
fridus  maxime  in  Virdunensem  et  noslram  exercuit  Ecclesiam  ;    quarum  Vir- 
dunensis  dum,    prœdâ    et    incendio   vastante   urbem   et   domum    Sanctae   Dei 
Genitricis,    cutn    omni    suo  ornatu  penitùs  eversa   fuisset ,  ille  graviter  egre- 
gise  urbis  casum  doluit  ;   et  licèt  in    similis  periculi    metu  positus  esset ,   hilaris 

tamen   dator,    dirutse    urbi  non   distulit   esse   levamini Haec    itaque,   quam 

diximus  ,  bellorum  tempestas  residuum  famis  consumens ,  et  divites  cum 
pauperibus  unâ  calamitate  conficiens ,  communem  totius  patriae  ruinam  mi- 
nabatur  :  et  rueret  procul  dubio  ,  rueret ,  inquam  ,  tune  temporis  inclyta 
Lotharingia  ;  aut    irrecuperabili    excidio  ,   quippè   quie   sine    defensore  esset  ; 

E  àut,  quod  pejus  est,  in  Regem  infidelitatis  perjurio  ;  nisi  Dominus  suum  Jo- 
sue  ad  resistendum  hostibus  Ecclesise  confortaret,  et  à  bonis  justitiae  partes 
contra   factiosos  defendendas  esse  insinuaret. 

Praevia  cruce  Christi   in  omnibus  periculis  pro  lancea  utitur....  Raro  tantùm      Co/. 89i. 
contentus  milite,  modo  hoc,  modo   illud  castrum  fortissimus  héros  noster  cin-      ^"'^  892. 
gère  pergit  obsidione....   Godefrido  frustra    nitente    ad  auxilium   suis    venire  , 
obsessi    de  vita    et    membris  paciscimur ,   castellum  captum  funditùs  evertitur  : 
inde  aliud   atque    castellum  absque   retractatione    simili  strage    conficitur  .... 


(<j)  Anselmus   florebat  aetate   Wazonis,    cui  valdè  Pontificum   Gesta     conscribcret  ;    eoque  j)auI6   pôst 

charus    fuit   et    fainiliaris.     Conjicit     autem     Marte-  c  vivis  erepto,    Anselraum    Alcxandri  opus  coiilrac- 

nius   Alexandrum    Lcod.     Canonicum  ,    eidcm    Pne-  tum  Aniioni  Colon.  Arcbipraesuli  obtulisseann.  1056. 
suli   aequè    notum  ,    dcfuncto    Wasoiie    anno   1048,  (b)    W'azo   clcctus  est     anno     lO'ii  ,    consccratus 

calamo    statim    manum    admovisse    ut    Leodiensum  vero    anno   sequcnti. 


Tome  XI. 


B 


Col.  894. 


An.   1040. 


10  EX    GESTIS   EPISGOPORUM    LEOD. 

Vir  Dei   apud  Imperatoreni   faisi    ciiminis  est  accusatus,  quod    data   fide  Go-  A 
defrido  ,    contra    Imperatoriam    niajestatem    regnique    saluteni    paetum   fecerit  • 
et  quod  de  tanto    viro   nefas   est  opinari  ,   eidem    confidentiam    dederit  belli- 
eerandi. 
"  '                Qiiodam    tempore     Herimannus      Moiitis ,      qui      dicitur     Castrorum-locus 
Cornes    et    Marchio  paetum  cuni    Balduino   Flandrensi  jurejurando   firmaverat  • 
cùui   iixor   illius    magis  ex   muliebris  in.stal)ililate  auimi  ,   quàm  justarum     par- 
tiuin  ducta  favore  ;  varium   enini  est  et  niutabile  animal  femina,  ut  ipsa  est  mille 
fraudium  commentatrix   versiitissinia  ;    ut   quasi    maritum   sic  à    perjurio  solve- 
let,    seipsam     ejusdem      mariti     sui     proditione    polluere ,    Deique    Sacerdotis 
conscientiam   hujus    sceleris    consensui    implicare  est    machinata  ;    mandans    illi 
per  nuntium  ut  cum  armatis   veniat  ;    locum   et  tempiis    ubi  et   quando    mari- 
tum capiat  ,   ut   Imperatori    tradat  ,    denuntiat.    Ille  hujus  novitatem    facinoris  B 
abliorrens constanter  respuit. 

Col.  896.  Castella  naturâ  et  arte  munita  stravit  (a)  ;  Godefridum  cum  maxima  mi- 
litum  factiosorum  parte,  hinc  minis  perterrendo,  hinc  donis,  inde  promissis 
sollicitando,   exarmavit. 

Col.  897.  Longe  positus  et  facie  forsitan  ignotus ,  Reois  Francorum  animos  jam 
pervasam  animo  Lotharingiam  sibi  usurpare  deliberantis ,  more  Pauli  per 
litteras  mitigavit,  et  penè  ab  ipso  incœpti  impetu  revocavit.  Quod  ,  vel  quo- 
modo  contigerit,  rétro  seriem  rerum  repetentes  ,  disseramus.  Rex  noster 
Heinricus  nondum  Imperator,  in  Italiam  profectus  fuerat,  Romam  accessu- 
rus,  à  Summo  Pontifice  benedictionem  Apostolicam  cum  imperii  insignibus 
percepturus.  Rarus  apud  nos  miles  ,  et  securus  agricola  ,  nullius  intérim 
metuentes  incursionis  ,  grata  terebant  otia  ;  ciim  ecce  Antistiti  nostro  signi-  Q 
ficantur  ab  occidentalis  Francise  partibus ,  ejusdem  gentis  maximi  motus  , 
importuné  insistentium  et  Régi  suo  suggerentium  ut  Aquisgrani  palatin  m  juri 
suo ,  ut  aiunt  ,  olim  appenditium  ,  cum  magnis  armorum  copiis  invadat  : 
Regem  et  Principes  nostro  abesse,  raros  hîc  milites  nil  contra  moliri  po.sse, 
postremo  nihil  obstare  quin  possessâ  principali  sede  ,  in  partem  regni  sui  cetera 
deinceps  cedat  Lotharingia.  Pavet ,  audito  patriae  periculo  ,  sancti  Patris 
sollicitudo  ;  cui  quia  per  vim  resistendi  copia  non  fuit  potentiae  hominis  talis 
temporis  opportunitate  abuti  volentis  ,  ingenio  et  ratione  obviandum  esse 
opus  intellexit  ;  quod  et  instanter  agere  omninô  sollicitus  fuit.  Mittuntur  ad 
Regem,  ut  dictum  est,  efferatum  animo ,  supplices  ab  eo  litterae  ,  veteres 
utrorumque  regnorum  et  eorumdem  Rectorum  commendantes  amicitias  ; 
duo  hsec  Régna ,  si  invicem  ut  hactenùs  fuerint  pacata  ,  cunctis  terrarum  j) 
nationibus  timori  fore  ,  nihil  praeter  Deum  formidantia  ;  proinde  alterutris 
pacem  necessariam  esse ,  concordiâ  crescere  res  minimas  ,  discordiâ  vero 
dilabi  maximas.  Ille  acceptas  et  auditas  primo  negligere,  despicere  ,  Re- 
gem nostrum  arcessere  perfidiae  ,  injuriarum  ,  ceterorumque  criminum  quae 
non  attinet  dicere  ;  sed  velle  sibi  vindicare  regnum  et  palatium ,  ab  ante- 
cessoribus  hereditario  sibi  jure  debitum.  Diem  insuper  satis  procaciter  man- 
dat, quo  haec  facere  deliberaverit  :  cui  è  contrario  noster  Cicero  inter 
alia  talia  rescriptitat  :  «  Novit  ,  inquiens ,  vestrae  Majestatis  excellentia  , 
«  quàm  turpi  pœnâ  saecularis  Lex  condemnet  furti  admissa  ;  quae  si  in  po- 
«  tentes  cadere  contigerit ,  licèt  apud  homines  alio  nomine  videantur  ho- 
a  nestari,  tamen  in  interni  arbitrii  conspectu  eadem  ,  imnio  in  magnis 
«  eo  magis  exstant  damnabilia  ,  quo  minori  ut  ea  admitterent  ,  necessitate  g 
«  fuerant  adducti.  Pensate  igitur,  quaeso  ,  quàm  sit  Deo  execrabile  et  in- 
«  dignum  vestrse  regiae  hberalitati,  longissimè  absentis  comparis  sedem  et 
«  regnum  velle  furari  ;  et  ab  istiusmodi ,  quaeso,  intentione  animum  revo- 
«  cate,  quœ  manifesté  répugnât  vestrse  dignitati.  Quin  potiùs  si  quid  fortiter, 
«  si  quid  potenter  contra  nos  animo  vestro  sedet  actitandum ,  expectetur 
«  reditus  Régis  nostri,  ut  quod  expédiât  tune  à  vobis  fiât  decentiùs.    Sed  (b) 

(a)    Evcrlit   scilicct    caslclla   praedonum  ,     quorum  gionem    vastuatif   mucrone   dcsœviebant. 
magna  pars,  ut  Icgitur  suprà  cap.  LU,  seu  col.   89i,  [b)     Pcreuntibus     caeteris   Carolingis  ,    soli    adhuc 

in  paludibus  sive  rupibui  flrnmsiina  sibi  receplacula  ex  ca   stirpe    Rcges   Franciae  supererant  :     liinc   ipsi 

communiverant  ;    quibus    freti   aliéna  per    circuitum  Franciae    Refjibusque    illius  jus  erat  exortuin  Lotha- 

prœdia  usurpaverant ,  incolas  possessions  privatos  in-  ringiain    légitima    ha^reditatc     sibi     vindicandi  :    nec 

tolcrabili   servituti   addixerant,  in    omnein   circà  re-  in  poteslate    Kegum   erat    invito   populo    vel   diinit- 


EX   GESTIS   EPISCOPORUM   LEOD.  11 

A  «  esto,  sedes  regni  antecessoribus  dolo  iircumventis  siiblata,  tihi  est  jure 
«  hereditario  repetenda  :  nuniquid  per  interjecta  tôt  terrariini  spatia  soins  es 
«  aut  sine  niultitudine  iturns?  Minime;  immo  vero  infinità  niilitià  miseris  parcere 
«  nesciâ  comitaberis  ;  qui  etiam ,  te  nolente  et  frustra  prohibente,  mille  ho- 
«  minum  millia  consumere  bahebunt  incredibili  vastitate.  Unde  certus  esto,  si 
«  manns  à  clade  innocentinm  qiiam  mente  incœpisti ,  non  continueris ,  tôt 
«  liomieidiorum  rcus  in  oculis  Altissimi  teneberis ,  quot  bominum  corpora 
«  vita  carebunt ,  si  boc  perfeceris  ».  Quâ  sententiâ  viri  Dei  audità  ,  tyran- 
nica  rabies  confestim  est  sedata,  et  subito  immutatus  mente  Rex  jubet  Epis- 
coporum  adesse  eœtum  :  Epistolam  mandat  viri  Dei  coram  se  recitari  :  re- 
citatâ  ,  liunc  reetè  dici  Sacerdotem ,  hune  verè  protestatur  esse  Episcopuni , 
qui  extraneus   extraneo  sibi    prse   cunctis  ex  debito   fidelibus,    sanum   dedisset 

B  consilium...  Tta  certè  facinus  ad  quod  multa  satellitum  millia  rapinis  in- 
hiantiuin  impellebant  fluctiiantem  Régis  animum  ,  Deo  inspirante  ,  dissua- 
dere  potuerunt  longè  positi  unius  hominis  litterse  ;  quae  eousque  paois  amo- 
rem  in  ipsius  reformaverunt  pectore  ,  ut  nil  taie  ultra  eoneipiens  animo  , 
Imperatori  mox  ex  Italia  reverso  in  reliquum  dexteram  cum  sacramento 
dederit  et  receperit. 

Catalaunensium  Episcopus  (a)  pro  perieulo  animarum  sibi  creditarum  ,  Coi.  898. 
sanctitatem  ejus  consulere  aliquando  necessariiun  habuit  ;  quod  hujusmodi 
esse  per  lilteras  flitebatur.  Aiebat  enim  in  quadani  parte  diœcesis  suie  quos- 
dam  rusticos  esse ,  qui  perversum  Maniehaeorum  dogma  sectantes ,  furtiva 
sibi  fretjuentarent  conventicula ,  nescio  (juae  obscœna  et  dictu  turpia  quadam 
sua   solemnitate    actitantes ,    et    per    sacrilegam     manuuni     impositionem    dari 

Q  Spiritum  Sanctum  mentientes . .  .  quasi  nihil  aliud  sit  Mânes,  nisi  Spiritus 
Sanotus ...  Hi  taies,  ut  dioebat,  cogebant  quos  possent  in  suam  eoncedere 
turbam ,  nuptias  abominantes  ;  esum  carnium  non  modo  devitantes,  sed  et 
quodcumque  animal  occidcre  profanum  dicentes...  Si  quos  verô  idiotas  et 
infacundos  liujus  erroris  seetatoribus  adjnngi  eontingeret  ,  statini  eruditissi- 
niis  etiam  Catholicis  facundiores  (ieri  asseverabat,  ita  ut  sincera  sanè  sa- 
pientium  eloquentia  penè  eorum  loquacitate  superari  posse  videretur. 
Addidit  etiam-  plus  de  quotidiana  perversione  sese  aliorum  dolere ,  quàm  de 
ipsorum  perditione.  Quid  de  talibus  praestet  agendum  anxius  Praesul ,  cer- 
tum  sapientise  consuluit  secretarium  ;  an  terreuse  potestatis  gladio  in  eos  sit 
aniniadvertendum . 

«  Hjec    lioèt   Christiana  abhorreat   religio ,    [respondet    Wazo]  ,   tamen    imi-      ^^^^  ,j^ 

j)  «  tata    Salvatorem    suum ,    jubetur    intérim    taies    quodammodo    tolerare .  . . 

«  Cesset  ergo  judicium  pulveris ,  auditâ  sententiâ  Condemnatoris  ;  nec  eos  C»/.  901. 
«  quseramus  per  Scccularis  potentiae  gladium  huic  vitse  subtrahere . .  .  Inte- 
«  rim  nihilominus  meminisse  debemus,  quod  nos  qui  Episcopi  dieimur ,  gla- 
ce dium  in  ordinatione ,  quod  est  saecularis  potentiae ,  non  aecipimus  »... 
Haec  tantopere  vir  Dei  exemplo  B.  Martini  studebat  ineulcare  ,  ut  praecipiteui 
Francigenarum  rabiem  caedes  anhelare  solitam  ,  à  crudelitate  quodammodo 
refraenaret.  Audierat  enim  eos  solo  pallore  notare  haereticos  {h)  ;  quasi 
quos  pallere  constaret,  htereticos  esse  certum  esse;  sieque  per  errorem 
simulque  furorem  eorum  plerosque  verè  Catholicorum  fuisse  aliquando  in- 
teremptos. 

Videant  quibus    vacat,    quomodo    irreprehensibiliter   actum  sit,    quod  ciim 

g  Goslarii    quidam    hujusmodi    erroris    sectatores    essent    deprehensi,    post    mul-    An.  lOosS. 
tam    supcrstitionis    suae    discussionem    justamque     pro     pertinacia   erroris    ex- 
communicationem  ,    suspeudio    insuper    sint   addieli.    Cujus    discussionis    ordi- 
nem   cùm  diligcnter   sciseitaremur ,   non    aliam    condemnationis  eorum  causam 
cognoscere    potuimus ,    qu.àm    quia    euilibet    Episcoporum    juhenti   ut   pullum 


Col.  'J02. 


tendi   illud  jus,    vel   ad    exteruiii    etiam   qu(!incum-  non  poluit   antiquuin    illud  Galliae    in    lx)lliaringiaia 

que    Iransfercndi  ;    nain   Francica;  illud    coronae    et  jus    ad   Otlioncni   II    et   Gcrnianos    Irausferre.    llinc 

imperio    illorum    adhaeserat  ,    iinpcrio    non    in     pa-  Capclingis  in  soliuin   postcà   sublatis,   ideni  jus  mc- 

trinionium    sed   in    lidei   commissum    tanlùin   ton-  ritô  et  fortitcr  à  Francia  poluit  propugnari. 

cesso,   ex   que   vel   niiniinuin    saltem   jus   in    dctri-  («)  Rogerius  II,  qui  ab  anno    1013    ad    1062  Ca- 

mentuii!    Coronae   vel    successorum      alienare    nefas  talaunenscm   adiniiiistravit    Episcopatiini. 

erat.  I.otbarius  igilur   Rex   sola  sua  auctoritate,   in-  [b]    Simile   quid    nostrâ    aelate    apud    Galios    ficri 

consulto    populo     et     conlranitentibus     Proceribus,  deprehendiuius. 

Bij 


12 


EX    GESTIS    EPISCOPORUM    LEOD. 


Col.  903. 


C»/.  9H. 
An.  1048. 


occiderent  ,    inobedientes   exstiterant.    Verè    fatebor   enim    nec    silebo ,    Wa-  A. 
zonem    nostrum ,    si    haec    tempora    contigisset  ,    huic    (a)    sententiae  assensum 
nequaquam    praebituruni,    exemplo    B.    Martini . .  .     Haec    dicimus ,     non    quia 
errorem    haereticoruni    tutari   velimiis  ;    sed    quia    hoc   in    divinis    legibus    nus- 
quam  sancituin,  non  approbare  inonstremus. 

Alio  quodain  tempore  duin  edictum  fuisset,  ut  gens  Fresonum  quae  Duce 
Theoderico,  Imperatoii  repugnabat,  navali  undique  bello  peteretur  ;  ille 
uti  erat  paterno  afïectu  timens  militice  nullum  è  navibus  praeliandi  usum 
assecutae  ;  simul  ne  paratas  sibi  ab  hostibus  incideret  insidias ,  praesertim 
cùm  ad  condictum  congregandi  exercitùs  locum  per  ducenta  aut  eô  amplius 
inilliaria  triduo  eundo  accepisset  mandatum  ;  concurrentibus  tôt  rationabi- 
lium  causarum  difïîcultatibus,  ne  quoquani  discederet,  neu  fidèles  Ecclesiae 
frustra  vexaret,  consiliuin  habuit.  Itur  ergo  in  Fresoniam,  et  reditur  ab  B 
exercitu  navali  arniis  instructo. 

Sextâ  feriâ  illucescente,  VIII  Idus  Julii  beatam  Pastor  [h)  noster,  ut  prae- 
dixerat,  Creatori  reddidit  animam  ;  postque  illum  septimo  die  ,  sicut  à  Deo 
poposcerat,  memorati  Abbatis  [Gemblac.  et  S.  Jacobi  Leod.  Olberti]  ani- 
ma voti  compos  Episcopum  est  secuta . ,  .  Wazonis  damnum  nequaquam 
[Legia]  sufficienter  valet  plangere  ;  quippè  cui  post  Deuni  hoc  noscitur  de- 
bere ,  ut  singularis  noniinis  praerogativâ  inter  majores  circumquaque  urbes 
sola  vocaretur  fons  sapientiae. 


(a)  De  Haereticis  nequaquam  interficiendis 
rectè  profectô  sentiebat  Wazo.  An  verô  idem  de 
eo  dicendum  est,  dura  de  Apostolico  ad  Impe- 
ralorem  scribens  ,  cap.  lxii.  seu  toi.  902  ait, 
Summum  Pontificem  à  nemine  unquam  judicari  opor- 


tere,  imà  nulliuf  i?iferiorLi  gradus  acciuiationem  ad- 
ver.titi  superiorem  recipi  debere.  Summum  Pontifi- 
cem à  nemine  niti  à  solo   Deo  dijudicari  debere  ? 

(b)    Wazo    scpultus     est     cum  liac    inscriptione  ;    C 
j^ntè  ruet  mundus  ,    quàm  surgat  Wazo  secundus. 


An.   1041. 


EX  CHRONICO  S.  BENIGNI  DIVIONENSIS  W. 

Apud  Acherium  Tom.  2  Spicilegii  in- fol.   pag.   392. 

DiLiGEBATUR  quàm  plurimùm  à  Regibus  Francorum  Roberto  et 
Henrico  [Halynardus  (b)  Abbas  Divionensis].  Sed  et  Conradus  Im- 
perator,  et  ejus  filius  Henricus  Caesar,  illum  nimio  venerabatur  affectu. 
Unde  factum  e.st ,  ut  Lugdunensis  sedis  vacante  Antistite ,  ab  ipso  Henrico  j) 
Imperatore  ,  eo  quod  olim  sibi  cognitus,  et  pro  religiosa  conversatione  ac 
fama  sanctitatis  erat  valdè  dilectus,  oblatus  est  ei  illius  Episcopatûs  honor. 
Ipse  vero  grave  pondus  procellosi  culminis  per  custodiam  refugit  humilita- 
tis ,  obtendens  se  Monachum  ad  tantum  omis  nequaquam  fore  idoneum. 
Erat  tune  in  Clero  Lingonensi  quidam  Clericus  nomine  Odelricus ,  aetate 
pariter  ac  sancta  conversatione  provectus,  litteris  apprimè  eruditus,  qui 
tune  in  palatio  Régis  aderat  ;  sed  tamen  Principi  non  plenè  cognitus.  Hune 
doranus  Pater  noster  Halynardus  suasit  expetendum  ;  quem  et  sapientiae 
ubertas  et  senectutis  comniendabat  dignitas.  His  renunciatis  Régi  verbis  , 
miratus  vel  quôd  oblatuni  honorem  Sacerdotii  tam  vili  penderet  ,  vel  quod 
in  se  denegabat ,  pro  alio  tam  sollicite  expetebat  ;  assensit ,  et  Episcopatûs 
dignitatem  memorato  domno  Odelrico  concessit  :  quem  ipse  Pater  usque  ad  g 
sedem  deduxit  :  et  quaeque  in  obsequio  illius  competebant ,  ac  si  unus  ex  fa- 
milia  ipsius  procuravit.  Qui  rexit  Lugdunensem  Ecclesiam  per  annos  quin- 
jque  ,  verbo  et  exemplo  bonorum  operum  instruens  animos  subditorum. 
Postmodum  à  quibusdam  malivolis  et  invidis  perpessus  insidias ,  quem  ferro 
non  potuerunt,  veneno  perimere  non  detrectaverimt.  Sicque  occisus,  cae- 
teris  sanctis  Pontificibus  ibidem  quiescentibus  est  aggregatus. 

Tum  demùm    vox   totius   Cleri    cum   consensu   populi,    ut    ad    hoc  culmen 

[a)     De     Anonymo    et     coaevo    Scriptore     hujus  tum  fuisse  Monasterio  S.  Benigni  Divion. 
Oironici  ,    quod    desinit    in   anno   105^  ,    vide  Ex-  (b)     Circa     finem     Clironici  ,     sciiicet     post     re- 

•erptum     nostrum      seu      potiùs     Notam      nostram  latam    scpulturam     Ilalynardi  ,     de    eodem    Abbate 

Tomo    X.     pag.     172.    Ceterùm     infrà    oxbibobiiiius  sic  dicilur  :  £l  fjuamquain  omnibus  eruditus  esset  arti 

verba   quibus  docet  idem  Auclor,   se  à   pâtre  obla-  bus,  tamcn  in  Geometria et Phjsica  plurimùm studebat. 


EX   CHRONIGO   S.   BENIGNl    DIVION.  13 

suscipiendnm  colla  submittat,  hortatiir  ;  utque  Pastoris  curam  in  eis  gereret  , 
deprecatur.  Ad  Imperatorem  legationem  mittunt  ;  ut  domnus  Halynardus 
Pontifex  eis  detiir  ,>  exposcunt.  Imperatoris  praeceptum  mittitur  ;  ut  domnus 
Halynardus  intronizetur,  praecipitur.  Sed  ejus  aninius  robore  firmatus  divino, 
nequaquam  ad  liœc  flectitur  ,  quousque  Apostolici  Papae  conventus  est 
litteris.  Johannes  ,  cognomento  Gratianus ,  tune  residebat  in  sede  Aposto- 
lica.  Is  .  ut  comperit  eum  nolle  acqiiiescere  depreeantium  votis  ,  misit  ad 
euni  ,  praecipiens  auctoritate  Pontificali  ut  obediret  precibus  Cleri  et  populi. 
Factus  igitur  Apostolici  compos  et  compar  honoris  ,  duxit  Apostolicam  foctis 
et  nomine  vitam...  .Turare  omnino  cavebat,  ne  forte  perjuraret.  Unde  quid 
in  palatio  Imperatoris  egerit,  silendum  non  est. 

Henricus     tertius    Imperator     Burgundiae    regnum     gubernabat.     Rodulphus 

B  enim  Burgnndise  Rex  sine  liberis  existens  ,  Henricum  secundum  Caesarem 
heredem  regni  fecit  ;  post  quem  ad  Conradum  pervenit  Imperium.  Hic  so- 
rorem  praedicti  Régis  ,  nomine  Gislam  ,  habuit  conjugem  ;  de  qua  genuit 
tertium  Henricum  :  cui  ex  successione  paterna  jure  provenit  regnum  Bur- 
gundiae. In  cujus  regni  termino  sita  est  Lugdunum  civitas  ,  quam  Lotharius 
Francorum  Rex  dédit  in  dotem  sorori  suae  Mathild;e  Reginae  ,  quam  des- 
pondit Conrado  Burgundiae  Régi  ,  patri  supradicti  Régis  Rodulphi.  Igitur 
propter  donum  Episcopatûs  domnus  Halynardus  ad  hoc  electus  ,  Henrici 
Caesaris  Curiam  adiit  ,  et  cum  eo  Episcoporum  ,  qui  erant  Sufïraganei  , 
legati  Archidiaconi  ,  atque  ipsum  Pastorem  quaerentes  Lugdunenses  Clerici. 
Imperator  ,  ut  moris  est  ,  propter  datum  honorem  Episcopii  requisivit  ab  eo 
fidei  sibi  debitae  sacramentum.  Horum  verborum  domnus  Hugo  Archiepis- 
copus  Ghrysopolitanus  erat  sequester  ac  mediator.  Ille  his  auditis  verbis 
respondit  :  «  Si  Régis  aeterni  ,  et  Regulae  quam  jurejurando  promisi ,  prae- 
«  cepta  postposuero  ^  quae  mihi  fides  erit ,  ut  Imperatoris  juramentum  [a) 
«  custodire  debeam  ?  Dominus  enim  dicit  in  Evangelio  ,  non  jurare  omninô  ;  Maii/i.ô.3i. 
«  et  Régula  Patris  Benedicti  praecipit  Monacho  non  jurare  ,  et  à  sœculi  acti-  27"^' qV"" 
«  hus  se  facere  alienum  ».  Haec  renunciata  Régi  ,  miratus  et  amplectens 
animo  ejus  constantiam  ,  volens  tamen  probare  perseverantiam  ,  dixit  ne- 
quaquam se  illi  dare  Pontificatum  ,  si  non  obediret  suis  praeceptis.  At  ille 
ait  :  a  Melius  est  mihi  nunquam  accipere  Sacerdotium  ,  quàm  transgredi  Dei 
«  niandatum.  »  Ad  haec  Episcopi  illaruni  partium ,  et  maxime  Sigebaudus 
Episcopus  Spirae  ubi  haec  gerebantur  ,  insistebant  dicentes  :  «  Quis  est  hic 
«  qui  praesumpsit  in  palatio  Principis,    mandatis  ejus  non  obedire  ;  quod  nos- 

D  «  trûm  nemo  unquam  facere  ausus    fuit  ?   Aut   juret  fidem  Régi  ,    aut   abjicia- 

«  tur.  » .  Veriim  Theodericus  *  Episcopus  Metensis  et  Bruno  Leucorum  *  ^'-  r)i'ef>- 
Episcopus  ac  Richardus  Episcopus  Verdunensium  ,  ipsius  amici  existentes  , 
suadebant  Principi  non  debere  pro  hoc  molestiam  inferre  religioso  viro  , 
cujus  animuin  in  fide  et  caeteris  virtutibus  constantem  scirent.  Ad  haec  Im- 
perator ait:  «  Suadete  illum,  si  non  vult  sacramentum  facere  ,  vel  ad  hoc  se 
a  proférât ,  ut  videatur  fecisse,  ne  mos  patriae  nostrae  annulletur  » .  Respondit 
ille:  ft  Tantumdem  est  si  simula vero,  ac  si  fecerim  :  absit  hoc  à  me  ».  Impe- 
rator videns  eum  sic  firmum,  noluit  ampliùs  inquietare  illmu  ;  solummodo 
verbo  et  promissis  ipsius  fidem  assentiens  ,  dédit  ei  quod  petebatur  :  ac  in  sua 
praesentia  fecit  illum  ordinari  ,  dans  ei  quaecu  nique  fuerunt  Sacerdotali  be- 
nedictioni  necessaria.  Et  non  solùm    ipsi    vel  caeteris  Episcopis,  sed  etiam    I^e- 

.,  vitis  ac  Ministris  altaris  ita  praeparabat  omnia  ,  scilicet  vestimenta ,  libres  , 
linteamenta  ac  quaeque  necessaria  ,  ac  si  esset  non  Princeps  sed  famulus.  Erat 
enim  quidem  religiosus  Rex ,  et  circa  divinum  cultum  devotissimus. 

Ordinatus   est    autem    venerandus    Pater    Halynardus  (b)  per  manus  domni 

(a)    Sic  ferè    Willelinus     Abbas    Divion.     renue-  respnndcns  dixit  se  non  pnsfc  .lalubriter  refppndere,ut 

rat    ordinandus    jurare     fidelitatem     Episcopo    Ver-  pro  his  quœ  .uilius  Dei  imperio  gratis  prœstari  debe- 

ccllcnsi  ,     cujus     ditioni    subjacebat     Monasteriuin  rent,  horum   MinLstro   alicujus  servanilœ   fidei  asser- 

Luciacum    seu    Locediense  :   Inoleverat ,     ut  Icgitur  tionem  ullo  modo  exhiberet  :  quin  potiàf,   inquit  ter- 

in  vita   Willelmi   nura.   7.    pag.    324.   part.    1  Saec.  ribilem    hujusmodi  assentatoribtis   Salvatoris  senten-  ' 

VI  Bcned.    malce    arreptœ    comuetudi/tis     usus^    ut  tiam  imminere. 

nullus  Fratrum  Levitici  ordi/df   gradum  priiis   sitici-  {b)  larento   hujus   Ccenobii  venerabiUs  post  Haly- 

peret   quàm  sese  assertione  jurandi  promitteret  serva-  nardum  tertius  Abbas  electus  :  prœfuerant  enim  Jo- 

turum    fidelitatem  Episcopo.  Hoc  quoque  dum  sugges-  haïmes     et      jidclbero.     Ex    conliuualione    Clironici 

tltm  fuitset  ffillelmo,  utjuxta  illorum  morem  faceret,  Abbatiae   S.    Bcnigni  ibidem  pag.   ({'J*. 

Biij 


14  EX   ClIRONIGO    S.    BENIGNl    DIVION. 

Hugonis  Arcliiepiscopi  Chrysopolitani  in  loco  qui  vocatur  Herbrestinc  lin-  A 
An.  1046.  gj^/^  Teutonicâ  ,  quod  in  nostrâ  Bonasmansiones  signât  ,  anno  ab  Incarna- 
tione  Domini  MXLVI.  Eodem  anno  perrexit  memoratus  Princeps  Ro- 
niam  ,  ibique  tune  suscepit  coronain  Imperii  die  Natalis  Domini  per  manus 
Clementis  Papœ  ,  quem  ipse  Imperator  ordinari  jussit  ;  et  fecit  deponi  Joan- 
nem  qni  tune  Cathedrae  praesidebat ,  et  Benedictum  atque  Sylvestrum  qui , 
in  Coneilio  tune  habito  exaininatâ  eorum  culpA  ,  inventi  sunt  non  solùm 
simoniaci ,  sed  eti.'im  pervasores  Ecclesife  Christi.  Huic  Coneilio  interfuit 
ipse  domnus  Lugdunensium  Archipraesul  atque  memoratus  Hugo  Archie- 
piscopus,  aliique  plux'es  ex  diversis  partibus  coadunati  Episcopi.  Fuerat  ei 
consuetudo  Romam  orationis  gratiâ  fréquenter  pergere  ,  ut  SS.  Apostolo- 
rum  ac  Martyrum  ,  qui  urbem  illam  protegunt  ,  patrocinia  imploraret.  Erat 
namque  ejus  voluntas  ut  ,  si  fieri  posset  ,  ibidem  Deo  animam  redderet  :  R 
quapropter  non  est  fraudatus  à  desiderio  suo  ;  sed ,  ut  voluit ,  ita  Dominus 
ei  concessit.  Defuncto  memorato  Papa  Clémente ,  Romani  petierunt  eum 
ab  Imperatore.  Hoc  namque  à  Romanis  Imperator  data  pecuniâ  non  par- 
vâ  exegerat ,  ut  sine  ejus  permissu  Papa  non  eligeretur.  Ille ,  cognita  vo- 
luntate  Principis  ac  populi,  dissimulavit  ire  ad  Curiam  ,  donec ,  tardante 
eo  ,  alter  eligeretur  :  diligebant  enim  eum  valdè  Romani  propter  facun- 
diam  oris  sui  et  afïabilitatem  sermonis  ;  ita  enim  proferebat  vernaculura 
sonum  loquelae  uniuscujusque  gentis  ,  quô  usque  Latina  pénétrât  lingua  ,  ac 
.  si  eâdem  patriâ  esset  progenitus. 

Domno  igitur  Leucorum  Episcopo  Brunone  ,  qui  appellatus  est  Léo 
Papa  ,  ordinato,  evocatus  est  ab  ipso  Romae  ad  Concilium  domnus  Archie- 
piscopus  Halynardus,  simulque  omnes  Episcopi  Galliae  ,  ad  pertractandum  Q 
inibi  de  statu  et  correctione  sanctae  Ecclesiae.  In  ipso  anno  (a)  ipse  domnus 
Papa  perrexit  Franciam  ,  et  Remis  habuit  Concilium  Episcoporum  ,  ibique 
fuit  eum  eo  prccdictus  Pater  noster  ,  tuncque  fuit  translatum  corpus  S.  Re- 
migii  ab  ipso  domno  Apostolico  et  Episcopis  qui  ibi  adfuerunt  ,^  et  ipsa  Ec- 
clesia  sacrata.  Tertio  praedictus  Papa  habuit  Concilium  in  urbe  Roma  ,  quo 
affuit  praefatus  Praesul  ;  indeque  iterùm  Galliam  properanti  comes  individuus 
exstitit.  Veniens  vero  ad  civitatem  Lingonas  ,  ordinavit  ibi  in  praesentia 
Papae  domnum  Arduinum  Episcopum  pro  illo  qui  fuerat  ejectus.  Rursùm 
sequenti  anno  Romam  pergens  eum  ipso  domno  Apostolico  properavit 
Beneventum  et  Capuam,  Montem  Cassinum  ,  atque  Montera  Garganum  ad 
S.  Michaëlem  Archangelum.  ïdeo  namque  praedictus  Papa  perrexit  illas  in 
partes,  ut  habitatores  terrae  illius,  si  posset,  aliquo  modo  relevaret  ab  op-  q 
pressione  ,  qua  nimiùm  erant  gravati  à  Normannis.  At  quia  domnus  Praesul 
Halynardus  praepotens  erat  in  verbis ,  et  ad  suadendum  quodlibet  linguâ 
sufficiebat  ;  propter  hoc  ut  mediator  et  legatus  pacis  inter  praedictos  Nor- 
mannos  et  ipsum  esset ,  domnus  Apostolicus  secum  duxit  eum.  Inde  regres- 
sus ,  quoniam  ad  colloquium  Imperatoris  ,  qui  tum  forte  erat  in  finibus 
Ungariae,  properabat  ;  jussit  eum  praedictus  Papa  Romae  residere,  donec  ipse  re- 
diret.  Erat  in  ejus  comitatu  dictus  Lingonensis  Episcopus  Hugo . . .  Ve- 
nientes  ergo  Romam  domnus  Archipraesul  Halynardus  valefacturus  (  b  )  ipsi 
et  caeteris  sociis ,  discubuit  eum  eis  ad  mensam  ;  ubi  oblatus  est  ei  piscis  à 
quodam  falso  amico  ,  veneno  infectus  :  ex  quo  omnes  qui  perceperunt  , 
tam  ipse  quàm  caeteri  ,  vel  infra  octo  dies  mortui  sunt  ,  vel  post  longam 
aegritudinem  consumpti  obierunt.  Duo  Monachi  ex  hoc  loco  ,  qui  eum  g 
eo  erant  ,  hoc  cibo  interfecti  sunt.  Obiit  IV  Kalendas  Augusti  ,  anno  ab 
An.  1052.  Incarnatione  Domini  iNIUI ,  peractis  in  Pontificio  annis  septem  ,  in  regimine 
hujus  loci  annis  XX  (  c  ). 


* 


(a)    iinno     scilicet     Domini    MXLIX     Papa    IX,  (b)    Hugoni     scilicet     Lingon.-  Episcopo  ,    qui    à 

qui   et    Bruno  quondam    Tullensis  Epitcopus,   Hcmis  sede   ejectus    et    Koiiiam    veniens ,    domnum  expetiit 

benedixil  Ecclesiam  S./{emigii;et  po.it  riduum  ibidem  Papam  ut  de  commiisis  modum  pœnitentiœ  et  absolu- 

Concilium     tenait     LXfl   Epitcoporum  ;     inter    quos  tionem  deiœtorum  imploraret  :    quibus   acceptif,    in- 

affuit  Everardus  Trever.  Archicp.    eum  Guidone  lie-  super  licentiam  recipicndi  Epïscopatûs  obtinuit. 

mensi,  llulinardo    Luffdun.    //ugone    Bisunt.    Archie-  (c)  Nobilis  Romani,  qui  ad   l'isitandum    eum   vene- 

pùcopif  ;  ubi  etiam   affuit    S.  Hugo  Abbas    Cluniac.  rant,  dum  -viveret ,   ad   S.  Paulum  jusserunt  deferri 

qui  interrogatus  de  sua  promolionc  fertur  respondisse:  corpus  ;   ibique  honorificè   traditus  est   sepulturœ   ad 

«   Caro  voluit,  spiritus  répugnant.  »  Ex   Gestis  Tre-  lœvam  partem  Ecclesiœ,  et  arcus  super  tumulum  ejus 

virensium  Arcliiepisc.  apud  Martenium,  œdificatus. 


i 


EX   CHHONICO    S.    BENIGNl    DIVION.  15 

A  Hugo  Chrysopoli  ta  nae  sedis  Aroliiepisoopus,  ipsiiis  valdè  familiaris  ami- 
cus,  dédit  [S.  lîonigiio  in  diebiis  Halynardi]  Ecclesiani  sitam  in  hurgo  Sa- 
iinis  tlic'to ,  quam  sui  genitores  à  fundanientis  exslriixerant  :  et  est  sacrata 
in  honore  SS.  Syniphoriani  et  Agathte  Martyrum  ;  Sanotusque  Anatolius 
Confessor  inibi  quieseit.  Cujus  loei  donationem  posuit  super  altare  S.  Be- 
nigni.,..  Hœc  donatio  facta  est  anno  ah  Incarnatione  Doinini  MXXXVII ,  An.  1037. 
Indictione  V  ,  Episcopatns  sui  anno  VI.  Goncessit  per  Episcopale  privile- 
gium  alteram  Ecclesiani  in  eodem  burgo  sitam  ,  S.  Mariae  honori  dicatam  : 
quani  Ecclesiani  Rainaldns  Cornes  dédit  S.  Benigno  pro  recjuie  animse 
patris  sui  Ottonis,  vocati  Willelmi  ;  proque  ejus  largitione  accepit  è  dom- 
no  Halynardo  pecuniam  non  parvani  ,  duni  adhu  c  Prioris  gereret  offîcium. 
Dédit  prtedictus  Cornes    Rainaldus    in   supradicto    burgo    locum   ad    Ecclesiam 

B  construendani  ;  in  cjuo  exstrncta  fuit  capella  in  honorem  S.  Andrese  Apos- 
toli.  ...  In  Evoregio  terrani  qune  fuit  Theudeberti.  .  .  .  iterùm  jam  dictus 
Conics  restituit.  Actiim  est  hoc  ab  Incarnatione  Doinini  MXKVI  post  A"-  *026. 
niorteni  Willelmi  Comitis  ,  qui  ipso  anno  obiit  (a)  ....  Idem  Cornes 
Kainaldus  juxta  castellum,  Vesullum  dictum  ,  dédit  Ecclesiam  in  honore  S. 
(jcorgii  sacratam  ,  ut  ibi  construeretur  Monasterium  ,  et  quatuor  Monaclii 
ibidem  constituerentur —  Huic  donation!  praesens  fuit  memoratus  Archie- 
piscopus  Hugo  ;  deditque  per  baculum  ,  quem  ferre  manu  solebat,  ai- 
tare  praedictae  Ecdesiae  Abbati  Halynardo  ;  et  ob  memoriam  hujus  rei  cora- 
mutaverunt  virgas  suas.  Burchardus  quoque  Comes  dédit  locum  Offonis- 
villam  dictum  ,  quondam  nobilem  Abbatiam  et  in  honore  S.  Leodegarii 
consecratam,    utque    Monasticus    ordo  ibidem    reparetur.  .  .  .     Sed     et    Rotge- 

C  rius  Dominus  castri,  quod  vocatur  Wangionum-rivus  ,  Ecclesiam  à  pâtre 
suo  Widone  in  honorem  S.  Stephani  constructam  ,  ea  intentione  largitus 
est  y  ut  expulsis  Canonicis  Monachi  ibi  collocarentur.  Rainaldus  etiam 
possessor  castri,  quod  Castellion  dicitur,  ad  obituni  veniens  ac  sumens  ha- 
bituni  Monachicum  ,  dédit  potestatem  S.  Juliani  cuni  ....  Ecclesia  ipsius 
Sancti  iiomini  dicata  ;  ubi  petiit  Monachos  constitui....  Simili  modo  Al- 
bertus  Comes  Metensis  dédit  villam  ,  quam  dicunt  Vulferei-curtem....  sed 
eo  mortuo  Girardus  Dux  fîlius  ejus  adimplevit.  Necnon  et  matrona  quae- 
dam  ,  Letgardis  nomine ,  soror  Lamberti  Episcopi  *  ,  dédit  Ecclesiam  "Lingoa 
sitam  in  villa   Islo   super  Mosani  fluvium,  in  Comitatu  Bassiniacensi. 

(a)  Ibi    Auctor   de   seipso  sic   loquitur  :     De   ha-      quox  paier  meus  me   offeren.t,    gxceptif  aliis   rébus, 
bitatoribus  vero  ipùus  oppidi^aliqunntc  afférentes  filios       dédit    secus    puteum   domum    et    sedem    unius  cal- 
P)    suos,  contulerunt    de   rébus   suis   S.    Benigno  :  inter      dariœ. 


EX    CHRONICI  FONTANELL.  («) 

Appendice  secundâ  ab  anonymo  Scriptore,  sed  coaetaneo.  ' 

Apud  Acherium  Tom.   2.  Spicil.  in-fol.  pag.  288. 

ROBERT  us  [Dux  Norm.  ]  acer  animo  et  prudens  ,  priores  sucs  vir-  Cap.l. 
tute  quidem  et  potentiâ  exœquavit  ;  sed  pravorum  consultui ,  ut  potè 
E  in  primaevo  juventutis  flore  constitutus  ',  aequo  ampliiis  attendens ,  regnum 
quod  florens  susceperat  ,  in  multis  debilitavit.  Verîim  non  niulto  pôst  cœ- 
iesti  respectus  gratiâ  ,  et  bonâ  quae  inerat  illi  naturâ  et  consilio  justus  (b)  re- 
sipuit  ;  et  eos  quorum  pravitate  à  recto  deviaverat ,  à  suo  consilio  atque 
familiaritate  sequestravit ,  suaeque  jugo  potentiae  versa  vice  fortiter  oppressit  ; 
aese  in  libertatem,  qu;e  se  decebat,  vindicavit  :   atque  ita  propter  praeteritorum 

(a)    Appendix      haec  ,   quae  ultra     annum    1053  Scriptores     liistoricos     mcrilô     ponendus  ,      setatem 

non      progreditur  ,    et   cujus     fragmenta      quaedam  siiam    pluribus   in    locis    prodit.    Sed  de    his  ,    ubi 

Tomo    X     nostro    assuimus    pars    est    historiae    Mi-  de     Miraculis     S.     Vulframni,     Acherianam     editio- 

raculorum    S.    Vulframni,     editorum     à     Mabillonio  nein   contulimus  cum  MabillonianS. 
parte  I   sseculi   3    Bened.     pag.    370.     Auctor,    Mo-  (b)  Apud  Acherium,  inlùs, 

nachns    S.    Wandrcgisili   et    inter    optiinos   sui    sévi 


16  EX   CHRONICI    FONTANELL  APPEND. 

ignorantiam    profectus    Jerosolymam  ,    profundè    pœnituit  ;    sed    in    redeundo  A 

An.  1035.  lualignorum  perpessus  insidias,  qui  ejus  aequum  quod  jam  expert!  erant , 
verebantur  imperium  ,  veneficio  ,  ut  didicinius ,  apud  urbem  Nicaeam  occu- 
buit  ;  ibique   intra   sanctam    civitatis  illius    Basilicam,     quod  nulli    alii   morta- 

liuni    concessum    est  ,    honorificâ    donari    sepulturâ     promeruit Gerardus 

Abbas    aetate     maturus ,   anno    ducaminis    illius   [Roberti     Principis  ]    quarto , 

An.  1031.  nocte  subsequentis  Sabbati  in  suo  lecto  peremptus,  niartyrio,  ut  credimus, 
coronatus  est,  quia  pro  veritate  occubuit....  Facta  sunt  autem  haec  anno 
Incarnationis  Dominicae  MXXXI,  III  Kalendas  Decenibris. 

"^''    '  Patri  [  Gerardo  ]    Gradulfus ,    tune    Decanus  ;     sed    in    monte  {a)  S.   Tri- 

nitatis  ad  sedificandum  eum  constitutus....  in  regimine  successit  jussu  Rot- 
berti  Principis,  atque  per  annos  sexdecim  quibus  supervixit,  sagaciter  sus- 
ceptum  officium  modeste  disposuit...  Anno  suse  ordinationis  secundo  Ec-  g 
clesiam  principalem  ,  quam  Pater  Girardus  aedificaverat ,  dedicari  in  magna 
gloria  et  honore  ingenti  fecit,  in  honore  scilicet  S.  Pétri  et  omnium 
Apostolorum  Sanctique  Wandregisili  et  Omnium  Sanctorum  ,  à  magnifico 
,  ,     . .        viro     Richardi     II   fratre  ,     Rotberto   nomine ,    Rotomagensis    videlicet    urbis 

*  Coutance'.  Pontifice,  sed  et  Huberto  Lisiacensis  *  civitatis  doctissimo  Praesule,  nec  non 
et  Rotberto  nobilissimo  Antistite  Constantise  *  urbis,  pridie  Idus  Septembris.... 
In  ipsa  autem  die  inter  sacra  Missarum  solemnia,  vir  optimus  et  in  omni  li- 
beralium  disciplinarum  experientiâ  probatissimus  Isembertus ,  Abbatis  est 
benedictionem  consequutus  ;  cujus  postmodum  urbs  Rotomagensis  scientiâ 
ac  bonitate  frui  meruit  ;   sed  pauciori    tempore   quàm     expédierai    sibi....    Per 

An.  1034.    iJem   ferè    tempus    quidam  vir  ,    quantum    ad  saecuU  gloriam   génère    specta- 

bilis,  opibus  dives  et  amplissimo  pollens  honore,  Hunfredus  nomine ,  cœ-  r 
nobium  in  proprio  f'undo  ,  qui  Pratellis  (i)  nuncupatur ,  sedificare  dispo- 
suit... Accersito  Gradulfo  Abbate,  nam  ei  valdè  familiaris  erat ,  ejus  con- 
silio  Monasterium...  ordiri  fecit,  atque  in  parvo  tempore  ad  efïectum  per- 
duxit  :  sicque  demùm  eumdem  locum  ad  regendum  illi  contradidit  ;  ubi 
ille  accepta  potestate  Monachos  ex  suis  constituit  ;  ac  post  multa  quae  nar- 
rationis  brevitas  refugit  ,  Abbatem  Ansfredum  nomine  ordinari  fecit  :  sub 
quo  prœdictus  vir  [Hunfredus]  non  multo  post  sanctae  religionis  habitum 
suscipiens  ,    vitam    honestam   laudabili    fine    condusit .  .  .     Obiit    [  Gradulfus  ] 

An.  d047.  (c)  anno  ab  Incarnatione  Doniini  MXLVII,  pridie  Nonas  Martii.  Huic  suc- 
cessit frater  illius  pro  carnis  origine  ,  nomine  Rotbertus  ,  anno  ferme  XIII 
principatûs  Willelmi  Comitis  ,  quem  genuerat  Rotbertus  Comes,  inclytus. 
Hic  autem  à  pâtre  valdè  tener  et  parvulus  in  regno  relictus ,  multa  in-  q 
commoda  et  ad  versa  pertulit  ;  sed  juvante  se  gratiâ  divinâ  ,  cum  ipsâ  pueri- 
tiâ  omnia  discrimina  quibus  opprimebatur  ,  exuit  ;  suorumque  ultor  acerri- 
mus  inimicorum ,  qui  sibi  fideliter  obsequuti  fuerant  .  honoribus  extulit, 
potentiâ  sublimavit  ;  finesque  sui  regni  crebris  munitionibus  adversùs  finiti- 
mas  gentes  ,  ne  earum  paterent  incursibus ,  vehementer  firmatas  cinxit  ;  at- 
que (d)  nunc  usque  sub  cœlestis  Régis  imperio  monarchiam  regni  pro  arbi- 
trio  potenter  disponit ,  cunctis  per  circuitum  regnis  et  nationibus  aut  fœ- 
deratis  opportunus,  aut  infensis  formidolosus. 
An.  1035.  Sub  hujus  [^  Willelmi  II  Comitis  Normannise]  statim  initio  regni  gravis- 
sima  famés  {e)  in  universâ  terra  facta  est,  qualem  nemo  mortalium  se  vi- 
disse   vel  audisse   meminit  ;    quae  per  septem  annos   continuos  orbem  oppressit, 

(a)  Monasterium    montis      S.      Trinitatis    prop.       benedicùone  insigniret  Episcopali, 
Rotomagum  ,    posteà     S.     Catharinée  ,     Cartbusien-  (d)  Nota  Auctoris  aetatem. 

sibus    cessit.     Isti    Cœnobio    priinus    praifuit   Iseni-  (e)  Cùin    adhuc  famulus  Dei  Symenn    vitales   car- 

bertus,    de  quo    infrà.  peret  auras...  fuit  famés  valida  in  omni  terra  \Tre- 

(b)  Pratellense  virorum  Monasterium,.  vulgô  'vir.\Ista,itautmultimorerenturinedid.Hiemaliumplu- 
Preaux  ,  quod  veteres  alii  Pratellos,  alii  Pratel-  viarum  emersione  inundantia.,  sed  et  fluminis  secus 
lum  vocant,  uno  milliari  distat  à  Poiitc-Audo-  civitatemdecurrentisverno  tempore  inœstimabili super 
mari  oppido.  In  eo  autem  loco  antiquitùs  jam  abundantia,  diutina  statione  et  nimia  sui  limositate , 
exstiterat    Cœnobium.  omnes  ferè   segetes  absorbuerat  :  cujus  mali  causam 

(c)  Morte  praeventus ,  cùm  Pontifie!  Roto-  insipiens  vulgus  Symeoni  imputabat  Ex  Gestis  ïre- 
mag.  Coadjutor  destinaretur.  Nara  ,  scribit  ibi-  vir.  Arcbiepiscoporum  apud  Martenium  Tom.  i 
dcm  Anonymus  nostcr ,  cùm  Episcopalis  lionur  Ampliss.  Coll.  col.  169.  Syineon  Reclusus  ibi- 
sanctœ  sedis  Rotomag.  paulutùm  multis  ex  causis  de-  dem  col.  iCa,  animani  reddidit  Calendii  Junii, 
clinaret,  visum  est  Pontifici  Malgerio  ut  eumdem  Ab-  anno  Dom.  Incarn.  MXXXF. 

batem  Gradulfum  sibi  substitueret,  et  Vicarium  sub  se 


EX   GHRONIGI  FONTANELL.  APPEND.  17 

A  fréquentes    urbes    el     castra      miiltâ     populornm     constipatione     pridein     re- 

ferta,  sive  villas  et  burgos  ita  depopulata  est,  ut  aedificiis  passim  dirutis ,  Cap.  9. 
rarus  incola  inveniretur.  Fuerunt  etiam  nonnulli  quos  victualium  egestas 
ad  vescendum  Inunanas  carnes,  quod  dictu  quoque  grave  est,  contra  fas  im- 
pulit,  et  homicidio  miseram  vitani  crudeliter  exigera  instigavit.  Praetereà  clades 
et  pestilentiœ  cœlitùs  super  mortalinni  genus  tôt  talesque  exstiterunt ,  quales 
nullus  rétro  actoruni  temporum  relator  antehac  exstitisse ,  litteraruni  indi- 
culo  dereliquit.  Nani  et  ignis  ,  irœ  cœlestis  ultor  et.  humanoruni  vindex 
sc,elerum  ,  huniana  corpora  ita  depastus  est  ,  totque  erant  grèges  eâ  peste 
pereuntes ,  ut  terrori  esset  et  maximo  horrori  ,  viaeque  et  conipita  fbetore 
complerentur  ingenti  ,  et  maxime  cœmeteria  sacrorumque  locorum  peri- 
bola ,    ad    quae   miserorum    turliae    causa  consequendae    medelae   per   Sanctorum 

B  patrocinia  instantissimè  confluebant.  Eo  tempore  periit  cithara  et  lyra  , 
et  omne  genus  musicorum  interiit  :  sublatum  est  enim  gaudium  ;  vox  Ise- 
titicB  nusquam  audiebatur  ;  nemo  de  ludis  et  voluptatibus ,  de  secundorum 
successu  nullus  disputabat  :  ubique  tristitia,  dolor  et  metus  malorum  ingens 
erat  ;  luctus  et  vastitas  cuncta  latè  tenebat.  Praetereà  discordia  Principum 
inter  se  conflictantium  propter  prsedicti  Principis  pueritiam  ,  Normanno- 
rum  patriam  vehementer  atterebat  ;  ferro ,  rapinis  et  flammis  urentibus 
cuncta  longé  latèque  incursabat ,  et  in  ultimam  vastitateni  optima  quaeque 
et  electa  uberrinii  et  speciosi  quondam  regni  loca  redigebat.  At  verô  Pater 
misericordiarum  et  Deus  totius  consolationis ,  ubi  populum  suum  dignanter 
ab  alto  respexit ,  et  parumper  respirare  à  tôt  tantisque  indignationis  suae 
flagellis ,    piâ    miseratione    voluit  ;     elementorum    suorum     temperiem     serenâ 

C  dignatione ,  non  nostri  merito  ,  in  melius  ordinavit  ,  influentes  ampliùs 
quàm  expediebat  pluvias  coercuit ,  imminentes  supernè  pestes  suspendit  , 
benignitatein  suam  propitius  induisit  ,  et  terra  nostra  fructum  suum  solito 
uberiùs  protulit.  Pacis  aliquantulani  raquiem  ,  jaui  adulto  Principe  seque 
sibi  in  libertatem  vendicante  ,  niiseratus  concessit  ,  seditiones  ,  incendia  et 
rapinas  domesticas  inhibuit  5  non  tamen  manum  vindicem  usquequaque  sus- 
tinuit,  sed  reliquias  scelerum  populi  sui  clementiùs  paterno  flagello  corri- 
gere  non  destitit.  Procurato  etiam  cœlesti  remedio ,  et  in  lucem  conspicuae 
cognitionis  prolato,  dignanter  medicare  ea  disposuit  :  nam  gloriosa  sanctis- 
sinii  patris  Vulfranni  mérita  tali  dignatus  est  occasione  mortalibus  decla- 
rare ,  et  ad  patrocinium  fidelium  cunctis  revelare,  quae  paucis  eatenus  ad 
notitiam    noseuntur    j)ervenisse  ;    adeo    ut    crebra    miracula,    quae    apud    ejus 

D  sacratissima  ossa  fieri  videbantur,    ne  illi  quidem   imputarentur. 

Anno  siquidem  Incarnationis  Dominicœ  MLIII  ,  diuturnâ  siccitate  tel-  An.  1053. 
lus  exaruit  ;  niortalitatis  lues  ois  Sequanam  graviter  desseviens ,  Caleten- 
sem  (fl)  pagum  occupavit  ;  ita  ut  viri  et  mulieres  diversie  .netatis  pariter  oc- 
cumberent,  villae  sive  domus ,  totâ  simul  obeunte  familià ,  vacuae  rema- 
nerent.  Quo  terrore  universus  populus  ad  implorandum  pietatem  divinam 
toto  corde  conversus  ,  letanias  et  processiones  cœpit  fréquenter  agere  ,  jeju- 
nia  certis  diebus  ol)servare,  atque  de  vicinis  locis  et  villis  ad  sacratiora  quae- 
que loca  vel  urbes  ad  impetrandum  Sanctorum  suffragia  devotè  convolare. 
Cnde  factura  est  ut  et  ipsi  nos  idem  agere  statueremus  ,  et  ad  urbem  Ro- 
tomagensem  cum  pretiosis  Sanctorum  reliquiis ,  populo  undecunKjue  ad 
hoc  convocato,    unà  pergere  deliberaremus  ;  non    tamen    eà   quâ   alii    necessi- 

E  tate,  quippè  cùm  nullus  apud  nos  sive  in  toto  circa  nos  miliario  (Deo  nos 
suorunj  nieritis  Sanctorum  protegente)  mortalitati  succumberet  :  sed  po- 
tiùs  ut  nostro  plebs  incitala  exemple,  promptiùs  in  cœpto  supplicandi  ofticio 
persisteret  ,  et  impendentem  divinae  animadversionis  gladiuni  precibus  aver- 
tere  instaret  (b).  Constitutâ  ergo  die  ,  videlicet  YIII  Kal.  Junii  ,  undique 
coacto  populo ,  pretiosum  S.  Vulfranni  corpus  electi  quindecini  Fratres 
priccipiente  Abbate  suscipientes  ,  dispositum  iter  tandem  (c)  arripuimus  ,  et 
mansionem  in  villa  quae  Escetot  vocatur,  in  Ecclesia  S.  Pétri  nocte  illâ 
fecimus.    Cîimque    die   sequenti    imminente   aurorà    inde    processissemus  ,    et 


\ 


a)  Vulgo  le  pays  de  Caux.  (c)  Nola  iterùm  Aucloris  xlaleni. 

V)  Apud  Muiiilloniu.'u,  j^estiret. 

Tom.  XI. 


18 


EX   CHRONICI   FOINTANELL.  APPEND. 


s}lvam  quae  interjaoet  festinanter  transissemns ,  tamque  pretiosum  thosau-  A 
riTin  comitante  turha  ingenti  alacres  gestaremus  ,  praemissis  legatis ,  nos  ad- 
ventare  civitatis  Archidiacono  sanctoqiie  Clero  innotescere  curavimiis.  At 
illi  comperto  tali  nuncio  ,  confestim  se  praeparaveriint,  plebenique  fide- 
lem  noto  signo  ad  occurrendum  nol^is  excitare  studuerunt.  Deinde  sumpto 
S.  Romani  Pontificis  glorioso  corpore,  occui-rentibusque  sibi  nndique  civi- 
tatis Canonicis  ciim  suoruin  quoqne  Sanctoriiin  corporibus  et  ecclesiastico 
apparatu  ,  obviam  npbis  in  rnulta  gloria  processerunt ,  atque  in  ipso  subur- 
bii  introitu  cuni  ingenti  nos  laetitia  et  honore  prsecipno  exceperunt  : 
sicque  elatis  in  altum  vocibus ,  divinasqne  laudes  nol)is  atque  illis  alterna- 
tini  concinentibus,  cives  qui  convenerant  Rotoniagenses,  S.  Patris  Vul- 
franni  loculuin  suis  reverenter  humeris  suscepernnt  ,  et  usque  in  sanctam 
Dei  genitricis  Mariae  Ecclesiam  ,  nobis  comitantibus ,  ovantes  detule-  B 
runt  (a). 

(a)  Hucusque  Spicilegium  Acherii.  Quaedam  ex  his       mus  in  Miraculis  S.  Vuframnt. 
(juae  sequunlur  apud  Mabillonium,  excerpta  exhibebi- 


EX  HERMANNI  ^«^  CONTRACTI  COMÏTISDE  VORINGEN 

Majoris  Augiae  Monachi ,   Chronico  locupletiore. 

Inter  Antiquas  Canisii  Lectionnes  à  Jnc.  Basnagio  auctas , 
Totn.  ni,  pag.   265 


Poloni 


XXXII.  Rudolfus  ignavus  Burgundiae  Regulus  obiit,  et  diadenia  ejus 
iVX  regnique  insignia  Conrado  Imperatori  per  Seligerum  allata  sunt  :  Im- 
peratoreque  ipsis  diebus  contra  Misiconem  ,  Sclavorum  qui  Boloni  *  vo- 
cantur  Regem,  exercituni  ductante,  Odo  sororis  ejusdem  Rudolfi  filius,  Prin- 
ceps  Gallicae  Campani«; ,  regnnm  Burgundire  invasit  ;  captisque  Nuenbug  et 
Murtena  castris  ,  sua  in  eis  praesidia  posuit.  Berno  Augiae  Abbas  ,  niissis  Ro- 
mani Cœnobii  sui  privilegiis,  à  Papa  Johanne  item  privilegiuni ,  cum  sanda- 
liisut  Episcopalibus  (fc)  indumentis  Missas  ageret,  acoepit. 

MXXXIII.  Imperator  post  JNatalem  Domini  Burgundiam  pctiit  ,  Mur- 
cenam  obsedit  ;  sed  impediente  hyemis  algore ,  nihil  iniiji  se  dignuin  po- 
tuit  efïicere.  Idem  rursiim  aestate  ipsam  Odonis  provinciam  Gallioam  inva-  y) 
dens ,  Campaniam  proedis  et  incendiis  devastavit  ;  donec  ipse  Odo  supplex 
ad  eum  veniret ,  et  clementer  susceptus  satisfactionem  licet  fictè  promitte- 
ret. . .  Eclipsis  solis  III  Kal.  Julii  circa  septimani  diei  horam  facta. 
*  Genev.  MXXKIV.  Iniperator  iterum  Burgundiam  cum  magnis  petens  copiis , 
omnia  cis  Rodanuni  castella  sul)jecit,  Murcenam  diruit ,  Genuensem  *  urbem 
intravit  ;  Lugdunensem  Arcliiepiscopum  Burghardum  ,  génère  nobilem  et 
strenuum,  sed  per  omnia  scelestum  et  sacrilegum,  cum  multis  aliis  Principi- 
bus  in  deditionem  accepit  ;  subjugatof[ue  Burgundiae  regno,  rediit. 

MXXXV.  Synodus  magna  apud  Tiburiam  ab  Imperatore  collecta  est. 

MXXXYI.     Heinricus    Rex    filius    Imperatoris    Chunihildem     Cnutonis    Da- 
♦.^^Xovio-  norum  et  Anglorum    Régis   filiam    regalibus  sibi    apud    Noviomagnum  *    nup- 
inagum.         jjjg   copulavit    uxorcHi .  .  .      Burgliardus    Luctunensis    *    Archiepiscopus,      imo  g 


*  LugduD. 


tyrannus  ,     et    sacrilegiis    Ecclesiarum    depraedator    incestuosus  ,    cîim     Udalri- 
cum   Selegeri    filium    bello    peteret,    ab    ipso    victus    et    captus    Imperatorique 


(a)  Hermannus  ,  qui  membris  juxta  nomen 
suuin  contractas  fuit ,  Opus  suum  continiiavit 
ad  annuin  1054,  quo  obiit.  Mira  autem  diver- 
sitas  in  variis  editionibus  Clironici  cjasdem  , 
guod  Pistorins,  Ursiisius.  Canisius  et  lîasnagius 
vulgarunt.  Ilanc  divcrsitatcin  nataiii  Canisius  au- 
tunial  ex  eo  quôd  plai-uerit  parcnli  fœtus,  (jueni 
lambcndo  fonnavit  ,  variavit  ;  et  hoc  ali(iuo- 
ties  ,  ut  proinde  accesscrint  nudta.  ïladem  est 
conjectura  Urstisii.  Alia  tamen  Canisio  et  Bas- 
nagio   videtur    causa     discriminis.    Eniditi     scilicel 


viri,  qui  his  Chronicis  utebanlur ,  ad  proprium 
usuin  phira  adjecerunt.  Id  facile  j)atel  ex  eo 
quôd  ali()uando  eadeni  repetantur  verbis  iinniu- 
tatis.  Deinde  ([uisquis  j)ro  libitu  eventus  sibi 
notandos  ea;[cris  consuebat,  certisque  annis  assi- 
gnabat.  Inde  natse  sunt  variae  illae  editiones 
scu  lectiones  ,  quaruin  Pistorianas  et  Ursti- 
sianas  dcscribemus  in  Fraginentis  nostris  Ilis- 
tor. 

(6)  Primum    en     hujusmodi     concessionis    privile- 
gii  cxcnipluni,  ut    videtur,     occurrit. 


EXHERMA?^]N1    CONTRACTl    CHRONICO.  19 

A.    adductus,    ferro    coinpeditus   et   custodlà    mancipatus ,    niultis    annis    detine- 
tur  iii  vinculis. 

MXXXVII.    Ipso    anno     pugna    inter    Ôdoneiii    Gallicae  Campaniae    Princi- 
pem  et    Gozzilonem  Lotiiiigorum    *    Ducem    connnissa,    Odo    victus   et    cuin     Loiharing. 
suis  fiigatus,   in  ipsa   fiiga  peremptus  interiit. 

MXXXVIII.  Mense  Julio  [  in  Italia  ]  ingens  exercitum  [  Iniperatoris  ] 
pestileiitia  invasit ,  et  plurinios  passim  cxtinxit  ;  inter  quos  Chunihildis  Re- 
gina,  Heinrici  [legis  uxor ,  XVIÏ  Cal.  Augusti  defuncta  est...  Herniannus 
quo(|ue  Diix  Alamanniae  suis  admodum  flebili  morte  V  Cal.  Augusti  occum- 
bens,  Tridenti  tumulatus  est.  Imperator  de  Italia  reversus ,  Solodori  col- 
loquio  liabito  ,  plurirnos  Burgundionum  Priniores  tain  sibi  quàm  filio  suc 
subjectioneni  sacramento  firniare  coegit. 
B  MXXXIX.  Conradus  Imperator  apud  Trajeotum  Fresise  urbem  ,  Pente- 
costen  III  Nonas  Junii  ,  inopinata  morte  subito  decessit  ;  et  INemetum  alla- 
tus,  ibique  sepultus  est  :  et  filius  ejus  Rex  Heinricus  gubernaculuni  regni 
suscepit. 

MXLII.  Heinricus  Rex  hyeme  Burgundiam  invasit ,  multosque  Princi- 
pum   se  illi  subjicientes  suscepit,  nonnullaque  légitimé  dijudicavit. 

MXLIII  Gisela  Iniperatrix  apud  Goslere ,  quamvis ,  à  sortilegis  non- 
nunquam  vera  sibi  praedicentibus  decepta,  filio  Régi  se  supervicturam  cre- 
deret,  dysenterise  morbo  XV  Kalend.  Maii  decessit ,  et  Nemeti  juxta  ma- 
rituin  Imperatorem  sepulla  est.  iEstas  pluviosa  frugum  et  vindemiarum  pe- 
nuriam  fecit.  Heinricus  Rex in  Synodo  Constantiensi  cunctis  qui  con- 
tra se  deliquerant ,  primùm  ipse  debitum  omne  dimisit  ;  deinde  precibus  et 
C  adhortationibus  onmes  prsesentes  Suevigenas  ,  posteà  in  aliis  sui  regni  pro- 
vinciis  idem  acturum  iri  satagens,  dimissis  debitis  et  inimicitiis  ,  sibi  invicem 
reconciliavit  ;  pacemque  nniltis  steculis  inanditam  efticiens  ,  per  edictum 
confirmavit.  Exin  Agnetem  Wilhelmi  Pictaviensis  filiam  sponsam  suam  ac- 
cipiens ,  et  Mogontiaci  Reginam  inungi  faciens  ,  regales  apud  Ingelheim 
nuptias  celebravit  ;  et  in  vano  histrionum  favore  nihili  pendendo  ,  utile 
cunctis  exemplum,  vacuos  eos  et  mœrentes  dimittendo,   posuit. 

MXLIV.  Maxima  pestis  pecudum  ;  et  hyems  satis  dura  et  nivosa  mag- 
naii)  vinearum  partem  frigore  perdidit  ;  et  frugum  sterilitas  famem  non 
niodicam  effecit.  Gozzilo  Dux  Lotharingorum  moriens ,  Gozzilino  filio 
quamvis  ignavo  Ducatum  suum  à  Rege  Heinrico  promissum  ,  relinqiiere 
disposuit.  Filius  ejus  Godefiidus  jam  dudum  Dux,  ciim  Ducatum  fratri  de- 
D  bitum  contra  fas  à  Rege  Heinrico  sibi  obtinere  nequivisset  ,  jusjurandum 
fîdemque  postponens  ,  rebellare  pio  Régi  priesumit...  Eodem  anno  Ludo- 
wicus  Comes  Reginoldum  Principem  ,  Reginae  [Agnetis]  avunculum  ,  sed 
Heinrico  Régi  inimicum  ,  dum  quoddam  castellum  ejus ,  quod  Mons  Pili- 
gardae  dicitur ,  magna  cum  manu  expugnare  pararet  ,  cum  parva  militum 
suorum  copia  pugnam  iniens  vicit  ,  multisque  caesis  reliquos  fugavit  .... 
Beggelinheim  castellum  Gotefridi  à  Rege  destruitur. 

MXLV.  Reginolt  et  Gerolt  Burgundiones  Régi  apud  Solodurum  ad  de- 
ditionem  venerunt....  Gotefridus  Dux  rebellioni  suse  desperans,  Regique 
ad  deditionem  veniens ,  in  custodiam  mittitur...  Regale  colloquium  apud 
Triburiam  condictum  gravis  Régis  infirmitas  prœpedit  ;  quo  etiam  tempore 
Agnes  (a)  Regina  filiam  Régi  peperit. 
E  iMXLVI.  Magna  mortalitas  multos  passim  extinxit.  .  .  .  Rex  pagum  quem- 
dam,  quem  Theodoricus  Marchio  sibi  usurpaverat,  ab  eo  eripuit  ;  unde 
idem  posteà  rebellionis  causani  sumpsit.  Sanctam  auteni  Pentecosten  Aquis- 
grani   faciens,  Gotefrido  Duci,     custodiâ   relaxato  sibique     procedenti  terrate- 

nus  prostrato  ,    Ducatum   suum  misertus  reddidit Fridericus  frater  Heinrici 

Ducis    Bajoariae,    Dux     Lotharingorum    pro    Gotefridi      fratre     ignavo    Gozzi- 
lone  constituitur. 

MXLVII.  In  ipsa  Natalis  (b)  die  Domini  Suidgerus ,  natione  Saxo, 
Apostoli(;aB  sedi  Papa  ex  more  consecratus  et  nomine  auctus ,  Clemens  II 
vocatus  est  ;    qui   mox    ipsa   die  Heinricum    Regeni  ,  conjugem   ejus   Agnetem 

(a)  Sic     et    Agnes     annis    1047     et  1048    filiam  (6)  Anni     initium    sic   semjier   ducil    Hcrmannu» 

peperissc  legitur  ibidem.  à  Nativitate  Domini. 

Cij 


20  EX   HERMANNl  GONTRACTl    CHRONIGO. 

imperiali  benedictione  subliniavit....  Circa  idem  tenipus  Impcrator  ,  Ar-  A 
gentinae  lierranduiii  Prtepositum  pro  Wilhelmo  autuinnali  tempore  defiincto, 
Virdunensi  [  Ecclesice  ]  Thoodericum  Basileae  Praepositum  Capellamim  ,  Ponti- 
fices  praefecit....  Duces  Nordmannis  qui  in  illis  [Ital.]  partibus  commorantur, 
constituit...  Adalberonem  Ducem  ,  videlicet  Heinrici  et  Friderici  fratrem  , 
Metensis  Ecclesiae  Episcopum ,  post  Tlieodericum  nuper  defunctuin  consti- 
tuit.... Per  idem  tempus  Godefridus  Dux  cum  Balduino  de  Flandris  et 
aliis  nonnullis  rebellione/n  innovasse  ,  l)ellumque  copiis  collectis  paravisse  ; 
Theodericus  quoque  de  Phladritinga  Marchio  rebellavisse  ,  et  Episcopatus 
sibi  contiguos  ad  injuiiam  biiperatoris  populatus  esse  nunciatur....  Cîim 
Gotefridus  rebellionem  suam  callidis  legationibus  dissimularet  ,  [Impcrator] 
autunniali  tempore  navali  expeditione  collecta  ,  contra  Tlieodericum  in 
Phladirtingam  arma  commovit...  Clemens  Papa  nono  mense  promotionis  g 
suse  [obiit]...  Ipso  tempore  (iotefridus  inter  alia  quae  contra  Regem  ges- 
sit,  Virdunensem  civitatem  dolo  captam  incendit  et  evertit  ,  cujus,  Duca- 
tum    Adalberto  cuidam  tradit. 

MXLVIII.  Impcrator  Ascensioneni  Domini  Turego ,  Pentecosten  autem 
Solodoro  celebi^avit  ;  habitoque  ibi  cum  Burgundionibus  colloquio  ,  per 
Franciam    orientalem      in      Saxoniam     remeavit ....      Defuncto     viro     docte 

*  Deodui-  Wazone     Leodii     Pontifice  ,     Dietwinus     *     successit...     Papa    Damasus     II, 
nus.  paucis   diebus    exactis  ,    defunctus...      Auturanali     tempore    Heinricus     Impe- 

rator  et  Heinricus  Rex  Galliarum  in  Metensi  territorio  (a)  convenientes  , 
pacem  pactumque  inter  se  juramento  confirmant.  Quibus  diebus  terrae  motus 
magnus  factus  est  nocte  III  Idus  Octob.  .  .  .  Eodem  tempore  Godefridus 
Adalbertum  Ducem  se  depraedantem  persecutus ,  et  dimissa  multitudine  Q 
cum  paucis  inventum,  cum  aliis  qui  repugnare  tentabant,  occidit  :  post  quem 
Gerhardus  Dux  ab  Imperatore  constituitur.  Ipsis  Impcrator  diebus  Argenturatum 
venit. 

MXLIX.  Glaciali  hyeme  suppeditante ,  nonnulli  de  partibus  maritimis 
milites  et  Principes  cum  Leodiensi  Episcopo  et  Trajectensi  atque  Metensi 
congregati ,  Theoderico  in  Phlatirtingam  insidias  tendunt ,  commissâque 
pugnâ  victum  occidunt ,  et  provinciam  illain  Imperatori  subjiciunt  :  quam 
tamen  non  multô  pôst  Gotefridus  occupans,  ab  eisdem  pugnâ  petitus  et 
victus,  vix  aufugit.  Per  idem  tempus  Bruno  Leucorum  Episcopus,  ab  Im- 
peratore electus  Romamque  missus ,  sumino  bonore  suscipitur,  et  in  Qua- 
dragesima  Papa  CLIII  ordinatus ,  Leonis  nomen  accipit...  Odilo  venera- 
bilis  Cluniacensis  Cœnobii  et  multorum  Pater  Monasteriorum  ,  IV  Nonas  j) 
Jan.     migravit    ad    Dominum.     Secuta    œstate     cùm     Impcrator   expeditionem 

*  Baldui-  contra  Gotefridum  et  Waldevvinum  *   à  domno  Papa   excommunicatos  pararet, 
niim.  Gotefridus    tam    manum   Imperatoris    quàm    Pap*     excommunicationem     per- 

timescens,  ad  deditionem  Aquisgrani  venit,  et  opitulante  Papa  gratiam 
Imperatoris  promeruit.  Waldewinus  vero  utrumque  contemnens  ,  vas- 
tatâ  ab  exercitu  magna  ex  parte  provinciâ  sua  ,  tandem  obsides  dédit,  et 
pactum  cum  Imperatore  fecit.  Autumnali  tempore  donnius  Papa  Synodum 
magnam   Remis    cum    Galliarum    Episcopis    liabuit. 

ML.  Donmus  Papa  Gallias  ,  et  Episcopatum  suum  Leucorum  civitatem 
revisit  :  quoque  tempore  Agnes  Imperatrix  tandem  Imperatori  fîlium  pepe- 
rit  [Henricum.] 

MLI.     Impcrator     Lantpertum      Comitem    rebellare    molientem  ,      ad    dedi-  £ 
tionem  compulit, 

MLII.  Imperator  Natalem  Domini  Goslare  egit  ;  ibique  (b)  quosdam 
haereticos  ,  inter  alia  pravi  erroris  dogmata  Manichaeâ  sectâ  omnis  esum 
animalis  exécrantes  ,  consensu  cunctorum  ,  ne  haeretica  scabies  latiiis  ser- 
pens    plures    inficeret  ,    in    patibulis    suspendi     jussit...     Bonifacius     ditissimus 

(a)  Chronicon  Augusiense  ad  annuin  1048 ,  bile,  duabus  tantuin  leucis  à  Mosomo  dissitum. 
coticiiilt  liis    verbis  :    Ucniicus    Impcrator    cl   Henri-  (JS)  Apud    Canisiuin  :    quo.idam  Un  hœreticos  Ma- 

cus  Gallite  liex   conveiiicnlcs  fiactum  inter    se   cnnflr-  nicltenos,  omnis  e.tiim    animalis   exécrantes,  consentit 

mant.  Quô  autem  convcnerint  ,   non    tradunt    Scrip-  omnium,  ne  liœretica scabies  serpercl  in  plures,   inpa- 

tores.     Andaginensis    Monasterii      Ilistoria  ,    ex     qiia  tihulo  suspendi  fecit... Beatricis  itobilissimœ  Comitissœ 

excerptiim   infrà     edemiis  ,     locum    désignât  ,     Ivo-  maritus,  à  duabus  militibus  sagitlis   toxicatis  vulne- 

diuni     diœcesis  Trevircnsis    oppidum       Iiaud    igno-  ratus  moritur. 


EX  HERMANNI  CONTRACTI  GHRONIGO.  21 

A  Italife  Marchio  ,  imo  tyranmis ,  insidiis  à  duobiis  exceptiis  niilitibiis ,  sa- 
gittisque  vulneratiis  et  niortuiis  ,  Mantuae  sepelitur.  Cùm  Iinperator  circa 
Letanianim  tempiis  Solodori  collo(jiiium  haberet  ,  cjuidam  ex  Burgundio- 
nibus  ofFensi,  inde  discedunt  ;  sed  non  multô  pôst  aliqui  ex  illis  ad  gratiam 
ejiJS  redeunt...  Imperatrix  iterum  filinm  ,  quem  Conradiim  posleà  vocave- 
runt  ,  Iinperatori  peperit. 

MLIIl.  Cum  Papa  de  Nordniannoruni  violentiis  et  injuriis ,  qui  res  S. 
Pétri  se  invito(«)  vi  tenebant,  multa  conquestus  esset ,  ad  hos  etiam  inde 
propulsandos ,  Imperator  ei  auxilia  delegavit.  Ea  siqiiidein  gens  à  tempo- 
ribus  piloris  Ilenrici  Imi)eratoris  ,  in  Calabriœ  ,  Sainniae  ,  Campaniœque 
partes  paulatiin  ex  Gallici  oris  Oceani  adventitia  confluebat  ;  et  quia  loelli- 
cosior    Italicis   gentibus    videbatur  ,    primo    gratanter    accepta  ,    crebro    indi- 

B  genis  contra  Grœcormn  et  Sarrac»;noruni  inciirsiones  audacter  praeliando 
auxilial)atur.  Primo  gratanter  accipitiir  ,  posteà  vero  pluribns  eorum  ad 
uberem  terrain  accnrrentibus ,  viribus  adaiicti  ,  indigetes  bello  premere  , 
injustum  dominatum  invadere  ,  liœredibns  legitimis  castella  ,  praedia  ,  villas  , 
domus  ,  uxores  etiam  quibns  libuit  vi  auferre  ,  res  Ecclesiariun  diripere  ; 
postremô  divina  et  humana  oninia  ,  prout  viribus  plus  poterant  ,  jura  con- 
tundere  ,  nec  jam  Apostolico  Pontifici  ,  nec  ipsi  Imperatori  ,  nisi  tantùm 
verbo  tenus  cedere.  Ad  horum  igitur  nefiiria  et  inextrioabilia  soelera  illis  è 
partibus  eliminanda  ,  indigenasque  ab  eis  liberandos  ,  dominus  Papa  animum 
intendens ,  summa  cum  charitate  ab  Imperatore  ,  Romani  reversurus  ,  di- 
greditur.  Sequuti  sunt  autem  eum  plurimi  Theulonicorum  ,  partim  jussu 
dominoruni  ,   partim    spe  quaestûs  adducti  ;   multi  etiam    scelerati   et    protervi  , 

G  diversasque  ob  noxas  patriâ  pulsi ....  Papa  ,  habita  post  Pascha  Synodo  , 
contra  Nortmannos ,  ut  proposuerat ,  exercitum  movit  :  ciimque  illi  pacem 
petentes  ,  subjectionem  servitiiunque  illi  promitterent  ;  et  priùs  injuste 
sibi  usurpantes  invaserant  ,  ejus  beneficio  gratiâque  retinere  se  velle  dice- 
rent  ;  idque  Papa  abnegans  ,  vi  et  injuria  raptas  res  S.  Pétri  reposceret  , 
eosque  perperàm  pervaso  cedere  loco  juberet  :  illi  quia  numéro  longe  prfe- 
stabant  ,  quasi  rem  impossibilem  sibi  propositam  réfutantes ,  se  potiiis  bello 
obviam  ituros ,  armisque  acquisitam  patriam  armis  defensuros  ,  vel  morte 
occubituros  denunciaiit.  Sicque  XIV  Cal.  Julii  valida  pugnâ  confligentes  , 
prima  acie  à  Theutonicis  penè  victi  sunt  ;  sed  succenturiatis  copiis  ex  insi- 
diis nostros  circumvenientes  ,  Italis  citiùs  terga  vertentibus  ,  Theutonicis 
maxiraa  ex    parte    sed    non    inultè    occumbentibus  ,    occulto    Dei  judicio  ,    sive 

D  quia  tantum  Sacerdotem  spiritalis  potiîis  quàm  pro  caducis  rébus  carnalis 
pugna  decebat  ,  sive  quod  nefarios  homines  quàm  multos  ad  se  ob  impuni- 
tatem  scelerum  vel  qutestum  avarum  confluentcs ,  contra  itidem  scelestos  ex- 
pugnandos  secum  ducebat ,  sive  divinâ  justitiâ  alias  quas  ipsa  novit  ob  causas 
nostros  plectente  ;  quamvis  nimis  cruentam  hostes  adepti  sunt  victoriam  : 
ipseque  dominus  Papa  in  quodam  ab  eis  castello  obsessus  ,  cùm  expugnata 
jamjamque  munitione  ,  necessitate  coactus  communionem  eis  priùs  inter- 
dictam  reddidisset  ,  acceptus  ab  eis  lîeni'ventum  cum  honore  reductus  est  , 
ibique  tempore  aliquanto  detentus  ,  nec  redire  permissus. 

Et  hoc  et  superiori  anno  frugum  penuria  facta  est  non    modica. 
Imperator     Henricus     magno     apud     Triburiam    conventu     habito   ,     filium 
aequivocum    Regem  à  cunctis    eligi,    eique   post    obitum  suum  ,  si    rector  justus 

E  futurus  esset,  subjectionem  promitti  f'ecit. 

Mogontiae  Paschale  festiun  celebravit  [Imperator]  ,  ubi  Theodbaldus  Otho-  ^An.  1054. 
nis  ad  eum  de  Galliis  veniens  ,  et  Miles  ejus  efïectus  ,  auxilium  suum  illi 
pollicitus  est.  Dominus  Papa  Romam  îcgrotans  reversus .  .  .  XVI  Cal.  Maias 
obiit .  . .  Sepultus  miraculis  claruisse  memoratur.  Gotefridus  itenuii  contra 
Imperalorem  tyrannidem  invasit  ,  Italiamque  latenter  adiens  ,  Beatricem  Boni- 
facii  quondam  Marchionis  viduam  uxorem   accepit(ft). 

(«)  épuUenses  vero  per   occultas    Legatos   Leonem  prudentissimus  esset,  ambitione  captas,  Mamanoruin 

IX,  ut  in  .ipuliam    cum    c.rercitu    ■veniret,    invitant,  exercitu  ab  Imperatore  sibi  in  adjutnrio  recepto,  con- 

dicentes  Apuliamsibi  jurecnmpetere  et  prtvdecessorum  jidcns  in  auxilio  Longobardorum ,  jipuliam  uttrat,etc. 

stwrum  temporibus  jurii  Ecclcsiœ  Romanœ  fuisse  ;  se  Gaufreiliis     Malatcrra    cap.    \\  lib.    i   Ilistoriae   Si- 

iUi   auxilium  laturns  ;    Normannos    imbeltes  ,    riribus  cula;. 
énerves,  numéro  paucos.    Ille,    ut  assoie!  ,   f/uanivis  (b)  Hic  finem    accipit  Ilcrmanni  Chronicon.    Quae 

Ciij 


22  EX  HERMANNl  CONTRACTI  GHRONICO. 

Herimannus  (  fl  )    Wolferadi   Comitis  filius  ,     ab    infantia     omnibus    inembris  A 
contractus  ,    sed    omnes  tune    temporis  viros   sapientiâ    et  virtutibus    praecel- 
lens  ,  in  Aleshusan  praedio  suo  defunctus  ac  sepultus  est. 

Ail.  1055.  Eodeni  tempore  quinquaginta  aut  eo  anipliùs  arinati  milites  à  Norman- 
nia  latenter  per  mare  transeuntes  ,  Normannis  contra  Imperatorem  auxilium 
prgebere  cupientes  ,  à  Picentibus  civibus  capti  atque  ad  Imperatorem  delati . . . 
Beatrix  Imperatori  ad  deditionem  veniens  ,  causa  mariti  sui  quanquam  data 
fide  tenetur  ,  filiusque  ejus  puer  Conifacius  hac  causa  venire  veretur.  Sed 
non  multis  interpositis  diebus  ,  cîim  Imperator  ibidem  nioraretur ,  idem 
puer  moritur. 

An.  1036.         Henricus  Imperator   tempore   autumnali   obiit ,    anno   setatis    suae    XXKIX  , 
regni    vero    XVIII,    imperii   XV,    Indict.     X..,    filius    ejus    Henricus    IV, 
septimum  ietatis  annum  habens  ,    pro    eo  regni  jura  suscipiens  ,    à  Primoribus  B 
matri  Imperatrici  educandus  est  conmiendatus. 

An.  1057.  Inmiensitas  nivis  et  pruinae  magnam  partem  vinearum  perdidit.  Jlomae 
Victor  II  decessit  ;  in  cujus  locum  Fridericus  ,  frater  Gotefridi  Ducis , 
Papa  ordinatus  ,  Stephanus  IX  est  nominatus. . .  Hoc  anno  lapides  mirae 
niagnitudinis  ,  mixti  grandine  ,  de  cœlo  ceciderunt ,  et  nonnullx  hominum 
fulmine  perierunt. 

An.  1058.  Romae  Stephanus  Papa  obiit .  .  .  Substitutus  Nicolaus  II .  .  .  Eodem  tempore 
nonnullis  regni  Principibus  [Imperatrix  ]  multùm  displicuit. 

An.  1039.         Hoc  anno  magna  mortalitas  hominum  et  pestis  pecorum  facta  est. 

An  1060         Henricus  Galliarum    Rex   obiit  ,    et    filius    ejus    adhuc  puer  Regnum    cum 
matre   gubernandum    suscepit ...    Et    hoc    anno ,    sicut   in   priori  ,    mortalitas 
multos  extinxit.    Hyems  satis  dura  et   nivosa  et  plus   solito    prolixa  ,  frumenti  Q 
vinique  maximum  attulit  damnum  .  .  .   Magna  famés  multos  consumpsit. 

An.  1061.  Agnes  Imperatrix  ,  depositis  regalibus  vestimentis  ,  sacro  velamine  cir- 
ctmidata. 

An.  1062.  Sexto  Idus  Febr.  terrae  motus ,  fulgura  et  tonitrua  facta  sunt  :  pestilentia 
et  mortalitas  subsequuta  multos  extinxit.  His  diebus  Hanno  Agrippinoe  Co- 
loniœ  Archiepiscopus ,  adnitentibus  quibusdam  regni  Principibus  ,  Henricum 
Regem  cum  lancea  et  aliis  imperii  insignibus  à  matre  vi  arripuit  ,  secumque 
Coloniam  adduxit. 

An.  1063,         Tempore    veris  ,     medio    mense     Aprili  ,    per   quatuor    dies    hyems   sseva  , 
ventosa  et  nivosa  ,     ave.s   et    pecora    frigore    extinxit ,   arborum  et  vinearum 
maximam   quoque    partem    perdidit.  . .    Eodem    anno    qutedam    mulier    juxta  D 
Constanliam  infantem  ,  duo  capita  necnon  et  caetera  membra  adusque    clunes 
duplicia  habentem  ,  peperit. 

An  10^  Henricus  Rex  *  accinctus  est  gladio  ,  anno  regni  sui  IX  ,  œtatis  autem  suae 
XIV ,  et  Dux  Gotefridus  Scutarius  ejus  eligebatur . . .  Hoc  tempore  Sigifridus 
Mogonciac.  Archiepiscopus ,  Wilhelmus  Traject.  Episcopus  ,  et  Guntharius 
Babinberg.EpiscopuSjOthoRatispon.  Episcopus  cum  magno  apparatu  et  comitatu 
Hierusalem  proficiscentes  ,  in  eo  itinere  à  Paganis  multa  sunt  perpessi  : 
nam  et  bellum  cum  eis  inire  sunt  coacti. 

sequuntur,    continuatoris     ejus  esse    videntur.    Ber-  eruditissimus  et   in  sœcularibus  Utteris,  universaliter 

toldi  Constanliensis  ;   de  cujus   aUerâ  Urstisianâ    Ap-  doctisdmus,  P/iilosi>p/iu.f,   Poëta,  Axtronomux,    Rhetor 

pendice  ad   eumdem    Hermannum   mox    infrà    âge-  et  Musicus,   nuUi  suo  tempore  secundus  ^  triuni  lingua- 

■VOUS.  rum.^   Grœcœ,  Latinœ  et  Arabicce  peritis.ùmus,  scrip- 

(a)   Ex     his     facile      probatur    genuinum      Her-  s it  carminé    et  prosâ    multa  prœclara   volumina... 

manni   Chronicon   fuisse   continuatum   aliéna   manu.  Composait   etiam    Cantus    et  Prosas  ,     è  quibus    est 

Hermannus      Monaclius  ^       inquit      Abbaç       Span-  Salve       Regina  ,      et      Aima        Rcdemptoris       Ala- 

heiiJiensis     Trithemius,    vir    in    divinis     Scripturis  ter,    etc. 


23 


EX  BEUTOLDI  («)  CONSTANTIENSIS  PRESBYTERl 

(^lironico  ,  seu  Appendice  ad  Chronicori  Hermanni  Contracti. 

Inter  Historiœ  Germanicœ  Scriptores   Urstisianos ,  Tom.    1  pag.  341. 

AN  N  o  MLIV.     Gebehardus  ,     Victor     II    noniinatus ,    Papa    sedit   tribus 
annis.  .  ,     Heriniannus     Wolferadi     Comitis    fllius ,  (h)     etc..    Balduinus 
Iniperatori  rebellât. 
B       Â1L\\    Imperator     Italiain     visitât  ,    et   Beatricem    inde    abduxit   captivam  ; 
quippè  imiltùin  molesté  ferens,  Duoi  Gotefrido  esse  copulatam. 

MLVI.  Victor  Papa,  niisso  Hildebrando  tuiic  Archidiacono ,  sed  posteà 
Apostolico  ,  Synoduiu  Tiironis  geueralem  collegit  ;  in  qiia  Beringarius 
Andegavensis  Ecclesiae  Canonicus,  à  quo  Beringaria  hœresis  denominattir , 
synodaliter  et  praesentialiter  pro  eadem  h;eresi  exaniinatur.  Qui  cùm  se  de- 
fendere  non  posset,  liaeresim  suani  coram  omnibus  anathematisavit  et  ab- 
jura vit. 

MLVII.  Heinricus  Imperator  ,  filium  suum  jam  Regem  factum  Princi- 
pibus  regni  conmiendans  ,  obiit  III  Nonas  Octob.  pro  quo  Heinricus  filius 
ejus  admodum  puer,  cum  matre  sua  Agnete  cœpit. 
Q  iMLX.  Romaî  Nicolaus  Papa  ge-nerali  Synodo  praesidens ,  Beringarium 
praesentialiter  et  synodaliter  pro  haeresi  sua  iterum  examinavit  :  qui  tandem 
quasi  conversus,  libros  suos  haereseos  coram  Synodo  concremavit,  et  eandem 
haeresin  ut  priùs  jurando  anathematisavit. 

MLXI.  Lucensis  Episcopus  ,  nomine  Anselmus  ,  Papa  ordinatus.  Ale- 
xander  vocatur.  .  .  Qui  satis  strenuè  simoniacaru  haeresim  destruxit,  et  Mi- 
nistris  altaris  cum  conjugilius  coire  ,  juxta  Canonum  statuta  ,  cum  excom- 
municatione  interdixit ,  ipsosque  laicos  Clericorum  incontinentium  officia 
audire  per  bannum  proliibuit  ;  sicque  Clericorum  incontinentiam  satis  pru- 
denter  refraenavit  (c).  Hujus  autein  eonstitutionis  maxime  fuit  auctor  Hilde- 
brandus. 

MLXII.  His  temporibus  famés  magna  fuit.  Magna  dissentio  facta  inter 
Imperatricem  Agnetem  et  Gundbarium  I^abenl)ergensem  Episcopum. 
D  MLXV.  Multi  nobiles  bello  civili  perierunt.  Cometœ  sunt  visi  in  octavâ 
Paschse,  VIII  Cal.  Maii  ,  et  per  triginta  dies  apparuere.  Eberhardus  Trevir. 
Archiepiscopus  XIII  Cal.  Maii  ,  Sabbato  Sancto  Paschae  requievit  in  pace  : 
cui  Cuonradus  Colon.  Prsepositus  debuit  succedere  ;  sed  à  civibus  (d)  non 
est  electus.  Unde  quidam  Comes  nomine  Theodoricus ,  eundem  Cuonra- 
dum  ad  urbem  Treverorum  tendentein  comprehendit ,  et  diu  sub  custodia 
maceratum ,  quatuor  militibus  necandum  commisit.  Qui  dum  eum  tune  per 
quoddam  pnecipitium  dejecissent ,  et  nil  sibi  nisi  bracliiuni  collidere  possent  ; 
unus  ex  illis  pœnitentiâ  ductus  ,  ab  eo  veniam  inipetiavit  :  alius  vcro  volens 
eum  decoilare ,  maxiliam  ejus  tanttim  abscidit  ;  et  sic  ipse  dignus  Deo  Mar- 
tyr ad  Dominum  migravit.  Passus  est  autem  Cal.  Junii  ,  anno  ab  Incam. 
Dom.  MLXVI  ,  regni  vero  Heinrici  X  ,  sepultus  apud  Abbatiam  nomine 
Dolejatn. 
E       MLXVI.    Post    intejfectum     Conradum    Udc  Praesul    Trever.    constituitur. 

(a)     Bcrtoldus  ,     qui     inchoatos     ab      Hermanni  (b)  Ut     supra.      Consulta    liic  otnittimus     inulta 

Contracti    obitu     Annales    ad    annum     salutis    HOO  jam  édita     à      nobis      in    AppenfHcc     prœcedenti  , 

us<inc  continuavit ,    setatem    suam   ipse     prodit  plu-  et    quara     continuatù     série     Ilermanno      subjcci- 

ribus    in   locis  ;    maxime    verô    iibi,    dcscriplo   prae-  mus. 

lio  cui    interfuit  anno  1080,  addit  :  £^'«  ipse  qui  liccc  (c)     Léo     IX,     Stcphanus     IX,      Nicolaus    II, 

Chionica  ab  anno   Dom.   Incam.    Iiucasque  perduci,   '   Alcxandro      pra;iverant      exemplo    suo      seu     zelo 

de prœdicto  praslio  non  tamaliorum  relata.,  quàm  qucc  contra     incontinentes      Clericos  ,     ut     refert    idem 

i/>.fe  vidi  et  audivi,  fideithus  annunciare  curavi.  lien-  Bertoldus. 

rico  IV  Scriptor   fuit  inalè  affectus;  née  niirum  ,   cùm  [d)  In     praeccdenti     Appendice:    Conradum   elec- 

Constanti.-B     anno      1084     non     solùm      Presliytcrii  tut  à  Hege;  sedà 'leroet  civibn.t  Trevir.  refutalusefl. 

honores  ,     sed    et    Pœnilctitiarii     Apostolici    munus  Unde  quiilam  Cornet  de  militia    Trevireiui,  etc.  Qui 

contra  eunidcni    Regem  susccperit.  dum  eum  1er  per  quoddam,  etc. 


24     EX  BERTOLDI  CONSTANT.  CHRONICO. 

Nuptiîe    Heinrici    Régis.    Item   cometa  visus  est . .  .  Hugo  Bizuntiensis    Archi-  A 
episcopus  obiit  ;    ciii  ejusdeni  Ecclesiae  Canonicus   à  fratribus    electus  ,  à  Rege 
substituitur. 
Gcrm.  MLXVIII.   Heinricus    *  Rex     adolescentiae    suae    errore    seductus ,   legitimae 

conjugis  adeo  obliviscitnr,  et  tam  nefandis  criminibus  involutus  esse  diffa- 
matur ,  ut  etiam  Principes  ejus  eum  regno  privare  molirentur.  Totus  ille 
annus  pluvialis. 

MLXIX.  Gotefridus  Dux  inter  saeculares  excellentissimus  ,  et  in  recor- 
datione  peccatorum  suorum  ad  compunctionem  lacrymarum  facillimus ,  in 
erogatione  eleemosynarum  largissinius ,  in  vigilia  Nativitatis  Doraini  satis 
laudabili  fine  requievit. 

MLXX.     Francia    civili    laborat     discordia...    Hyems  ventosa   et    pluvialis. 

MLXXIII.    Romœ    Alexander    Papa     decessit ,     pro    quo    Hildebrandus .  .  .  B 
Gregorius  VU  appellatur  :  cujus  prudentiâ    non   solùm   in  Italia  sed  etiam  in 
Teutonicis   partibus   refraenata    est     Sacerdotum     incontinentia  ;     scilicet    quod 
prsedecessor  ejus  in   Italia    prohibait ,     hoc   ipse     in    tota    Ectîlesia     Cathplica 
prohibere  studuit. 

MLXXIV.  Hermannus  Marchio ,  filius  Bertoldi  Ducis  ,  Cluniaci...  Mo- 
nachus,  migra  vit  ad   Doininum    VII.    Calend.   Maii. 

MLXXV.  Heinricus  Rex  Nativitatem  Domini  Argentorati  fecit.  .  .  De- 
duinus  Leod.    Episcopus  decessit  :  cui  Henricus  successit. 

MLXXVI.  His  temporibus  Heinricus  Rex  per  simoniacani  hœresim, 
sanctam  Ecclesiam  fœdare  non  cessavit,  scilicet  pro  pretio  Episcopatus, 
Abbatias  et  alia  hujusmodi  investiendo...  Papa  ad  ultimum  mandavit  ei  , 
quod  in  Romana  Synodo  proxima  eum  excoininuaicaturuà  esset,  nisi  resi-  C 
pisceret...  Unde  Rex  omnes  quos  potuit,  obedientiam  praedicto  Papae 
exhibendam  abjurare  fecit  ;  et  missa  legatione  ad  Romanam  Synodum,  quae 
in  proxima  Quadragesima  celebrata  est ,  ipsum  Apostolicum  ab  Apostolica 
sede  contumaciter  jussit  descendere. . .  Papa  ipsum  Regem  ,  Synodo  judi- 
cante,  iidelitate  hominum  ,  regno  (a)  et  communione  privavit  ,  et  omnes 
ei  ad  regnum  juratos  juramento  absolvit  :  omnes  Episcopos  ,  qui  Régi 
spontè  contra  Papam  faverunt ,  oflficio  et  communione  privavit.  ...  Gode- 
fridus  Dux,  filius  Godefridi  Ducis ,  particeps  ,  imo  auctor  conspirationis 
[contra  Papam],  à  quodam  coquo  per  posteriora,  cùm  ad  necessarium  se- 
deret,    vulneratus   ante   médium    noctis    expiravit. 

Ml^XXVII.  Maxima  nix  totum  regnum  ante  Calendas  Novemb.  anni 
prioris  usque  in  VII  Cal.  Apr.  anni  prsesentis  obtinuit...  Auditis  [Papse  le-  D 
gatis]  Principes  regni  generali  colloquio  apud  Forcheim  III  Idus  Martii 
habito,  egregium  Rudolfum  Ducem  sibi  in  Regem  sublimarunt,  quem  VII 
Cal.  Aprilis,  ubi  eo  anno  médium  Quadragesimae  occurrit,  coronarunt.  Ma- 
xima autem  nix  quae  eo  anno  tamdiu  totam  terram  obtexit ,  in  electione 
novi  Régis  resolvi  tandem  incœpit...  Agnes  religiosissima  Imperatrix  ,  jam 
XX  annis  in  viduitate  Deo  devotissimè  serviens  ,  nec  filio  suo  Henrico 
contra  Apostolicam  sedem  in  aliquo  consentiens ,  Romae  requievit  in  pace , 
sepulta  Romae  in  Ecclesia   S.   Petronillae. 

MLXXVIII.  Facto  Concilio  Romae  X  Cal.  Decembris.  .  .  in  Synodo 
ista  Beringarius  Andegavensis  Canonicus,  ut  ab  haeresi  sua  resipisceret,  sy- 
nodaliter  convenitur  ;  eique  induciae  usque  ad  proximè  futuram  Synodum 
dantur.  E 

MLXXIX.  Gregorius  Papa  .Synodum  Romae,  mense  Fehruario  collegit , 
in  qua  Beringarius  jam  tertio  convictus ,  haeresin  suam  abjuravit ,  et  ana- 
thematisavit  ;  quae  asserit,  corporales  res  in  altari  positas,  non  verè  sed  figu- 
ratè  tantiim,  in  corpus  et  sanguinem  Domini  transire...  In  hac  Synodo  Papa 
Presbyteros  deinceps  in  fornicationem  lapsos  ,  absque  spe  recuperationis 
deposuit  ;  et  Scriptum  quod  dicitur  S.  Udalrici  ad  Papam  Nicolaum  de 
nuptiis  Presbyterorum  et  Capitulum  Paphnutii  de  eadem  re  ,  imo  omnia 
sacris  Canonibus  adversa,  damnavit...  Ad  Teutonicas  partes  destinavit  ve- 
nerabilem   Petrum  Albanensem    Episcopum  ;    Petrum  ,   inquam ,  illum    qui  jam 

(a)   Haec    narramus   inonstra,    non     ut   ea     qui-       nis  verè  cordatis,   maxime  verô  Gallis,  omni  détesta" 
dem    probemus  ;     sed   ut   eum     omnibus  Christia-      lione  prosequamur. 

dudum 


EX   BERTOLDl   CONSTANT.    CHRONICO.  25 

A  dudùni  Florentinuni  Episcopum  ,  nomine  Petrum  ,  probavit  Simoniacum  : 
quippè  per  médium  ignem  (a)  transiens  absque  laesione  ;  unde  et  Igneus 
cognoniine  ,  Albanensem  Episcopatum  proniei  iiit  obtinere ...  In  hac  sestate 
venerabilis  Abbas  Massiliensis  Bernhardus ,  vir  pleiuis  oharitale ,  requievit 
in  pace  XIII  Cal.  Angusti. 

MLXXX.  Heinriciis  apud  Brixinam  legitimum  Papam  abjura  vit ,  et  Gui- 
bertiim  Ravennatem  quondam  Episcopum  ,  sed  jam  triennio  à  Papa  Grego- 
rio  irrecuperabiliter  depositum  et  anathematizatuni  ,  sibi  non  in  Papam  ,  sed 
in  hieresiarcham  elegit.  Deinde  apud  Maguntiam  conventu  facto ,  eam- 
dem  ipsam  electionem  à  quibuscumque  potuit ,  confirmari  fecit.  Jam  autem 
mediante  Octobri  ,  Heinricus  expeditionem  in  Saxoniam  iterùm  parans ,  à 
militibus  Rudolfi  itinere  unius  diei  fugatur  ;  quamvis  in  eadem  congressione 
B  Rudolfus  Rex  piae  mémorise  occubuerit.  Ille,  inquam,  alter  Machabaeus,  cùm 
inter  primos  hostium  instaret,  in  servitio  S.  Pétri  occumbere  promeruit  ;  et 
posteà  uno  die  superstes  ,  omnibus  suis  rite  ordinatis  ,  ad  Dominum  (b)  mi- 
grasse non  dubitatur  Idibus  Octobris.  Regnavit  autem  très  annos  et  dimi- 
dium  .  .  .  His  temporibus  Henricus  totam  Italiain  adeô  conturbavit  ,  ut 
nullus  securè  ad  limiiia  Apostolorum  posset  ire ,  qui  non  priùs  abjuraret  , 
quod  ad  Papam  Gregorium  diversurus  non  esset. 

MLXXXI.  Principes  regni  Teutonicorum  ,  scilicet  Archiepiscopi  ,  Episcopi  , 
Duces  ,  Marchiones  et  Comités  ,  conventu  facto  ,  Hermannum  nobilem  virum 
sibi  in  Regem  elegerunt .  . .  Electus  est  autem  ante  féstum  S.  Laurentii. 

MLXXXIII.  Papa  [Gregorius]  omnes  religiosos  Episcopos  et  Abbates 
ad  Synodum  *  litteris  suis  vocavit . .  .  Legati  Principum  Teutonicorum  ire  *  ^°"'- 
G  debuerant  ;  sed  ab  Heinrico  in  via  capti  . .  .  Multi  tamen  ex  Francigenis  ad 
illam  Synodum  ,  tam  Episcopi  quàm  Abbates  ,  pervenerunt.  Meliores  autem 
Episcopi  et  domno  Apostolico  magis  necessarii,  id  est  Hugo  Lugdunensis  , 
etc.  ad  Synodum  pervenire  prohibiti  sunt. 

Beringarius ,  novae  haeresis  de  Corpore  Domini  auctor  ,  eo  tempore  defi- 
ciens  abiit  in  locum  suum  :  qui  licet  eandem  haeresin  saepissimè  in  Synodo  ab- 
juravit,  ad  vomitum  tamen  suum  canino  more  non  expavit  redire.  Nam  et 
in  Romana  Synodo  canonicè  convictus  ,  haeresin  suam  in  libro  à  se  des- 
criptam  combussit  ,  et  objuratam  anatliematizavit,  nec  tamen  (c)  posteà 
dimisit. 

MLXXXIV.  Regina  Anglorum  obiit ,  uxor  Willehelmi  Régis ,  qui  totam 
terram  Anglorum  Romano  Pontifici  rt"ibutariam  fecit ,  nec  aliquem  in  sua 
D  potestate  ali(]uid  emere  aut  vendere  permisit  ,  quem  Apostolicae  sedi  ino- 
bedientem  deprehendit .  .  .  Suevi  ultra  Rhenum  Burgundiam  cum  expedi- 
tione  proficiscuntur  ,  et  quoddam  castellum  Bertoldi  Ducis  ,  filii  *  Régis  .  o#neri 
Ruodolphi,    à    fautoribus    Heinrici    obsessum    viriliter   eripuerunt. 

MLXXXV.  Totam  penè  Italiam  in  qua  potissimùm  excommunicati  fii- 
rebant  ,  tam  magna  famés  obtinuit  ,  ut  homines  non  tantùm  immunda 
quaeque,  sed  etiam  humanam  carnem  manducarent.  Quam  famem  inaudita 
mortalitas  subsequuta  est,  ut  nec  tertia  pars  hominum  remaneret  ;  sed  dé- 
ficiente colono ,  maxima  pars  terrae  in  solitudinem  redacta  est.  .  .  Salerni 
diem  clausit  extremum  [  Gregorius  Papa  ] .  . .  Indict.  VIII  ,  octavo  Calend. 
Jun. 

MLXXXVII.     [Victor   lïl   Papa]    consecratus   est   exeunte   Maio   mense... 
E  Post  quartum  mensem  sui  Pontificatùs  diem  clausit. 

MLXXXVIII.  Hugo  Comes  de  Egensheim  ^  Alsatiam  jam  dudum  ab 
inimicis  occupatam  invasit  ,  et  sibi  recuperare  tentavit.  Metenses  Brimo- 
nem  illius  sedis  pervasorem  penitùs  à  civitate  expellunt  ,  seque  nullum 
deinceps  nisi  legitimum  Pastorem  recepturos  juramento  lirniaverunt],  qui  co 
tempore    in    Tuscia     detinebatur    in    captione .  . .     Ante    triennium    et    alius 

(à)     Migravit    ad     Dominum    anno     MLXXXIX,  ventilarent,    nec    tamen  illas,    nedum  illum,    aliquo 

Hic  est    illc  Petrus,    in(iuit    ibi    Bertoldus,     qui  Pe-  modo  lœderent. 

trum  Papiemcm  l'iitrentini Epiicopatûs  invasorem, per  (6)  Duin    caecus    à  caeco    ductus   regnum      usiirpa- 

judicium  ignis  simoniacum  esse  probavit.  Uiideetdein-  vit,    csto,    bona  fide    egcrit  ;    certè    igiioranlia   non 

teps  illum  sancla  Ecclesia  [gneum  cognominavit.  Nam  potuit  cum  excusare  à  peccato. 

magnam  pyram  fulucialiter  ingressus,  absque  omnilœ-  (c)     Solus    Ocrtotdus  ,  Scriptor   alienigcnus  ,    haec 

sione  pertransiit  ;    ut  et  flammce  vestes   ejus   sursum  de  Berengario  tradil.- 

Tm.  XI.  D 


26  EX  BERTOLDI*  CONSTANT.    CHRONICO. 

Guiberti  discipulus  ,  Metensis ,  inquani  ,  psendoepiscopus ,  pœnitentiâ  ductus  A 
Episcopatuni  dimisit  :  quein  statim  Bruno,  cujus  superiùs  nientionem  feci- 
nuis ,  non  minus  sacrilège  invasit  :  nam  per  schisniatieos  intravit ,  vivente 
adhuc  legitinio  illius  sedis  Pastore  Herenianno  ;  qui  potiùs  in  captione  de- 
tineri,  quàm  in  schismate  pro  lipisoopo  hoiiorari,  catholicè  delegit .  .  .  Her- 
inannus  Rex  Calliolicus  ab  eis  [Saxonibus  desertus]  in  Lotharingiain  se- 
cessit  ;  ibique  non  niulto  pôst  viain  universae  terrae  arripuit,  anno  Dom.  In- 
carn.  MLXXXVIII ,  regni  verô  ejus  VII,  Indict.  XII;  et  in  patria  sua 
Métis  honorificè  sepelitur. 

MLXXXIX.  Heremaiinus  (a)  Metensis  Episcopus  atque  catholicus  , 
post  longam  captionem  ad  Episcopatuni  suum  revertitur,  et  à  multis  gra- 
tanter  recipitur.  Bruno  autem  ejusdeni  Episcopatûs  tenierarius  invasor ,  ab 
omnibus  despicitur.  Nam  et  ipsi  Henrico  pro  turpissimis  moribus  suis  mul-  g 
tîim  displicuit ,  licet  ei  quondam  eundem  Episcopatuni  vendiderit.  Hac 
ergo  necessitate  idem  Bruno  constrictus ,  Episcopatuni  dimittere  ,  et  ad  pa- 
trem  suum  Adalbertum  Gomitem  ,  in  Gatholicorum  partem  ,  repedare  com- 
pellitur . . .  Malum  excommunicationis  in  tantum  propagatum  est  eo  tem- 
pore ,  ut  Gatholici  vix  se  ab  eorum  contagio  possent  illaesos  custodire .  .  . 
Hugo  Gomes  de  Egensheim  ,  indefessus  miles  S.  Pétri  ,  sed  nimiùm  cre- 
dulus  Strazburgensi  pseudoepiscopo ,  à  servientibus  ejusdem  Episcopi  occi- 
ditur ,  in  cubiculo  ipsius  cuni  ipso  ad  dorniiendum  collocatus ,  II  Non. 
Septembris ...  In  Italia  nobilissima  Dux  Mathildis ,  filia  Bonifacii  Marchio- 
nis ,  sed  vidua  Godefridi  Ducis ,  Welphoni  {b)  Duci ,  filio  Welphonis , 
conjugio  copulatur .  .  .  Dominus  Papa  (c)  litteras  Philippi  Régis  Franco- 
rum,  debitam  ei  subjectionem  promittentis,  suscepit.  Q 

MXG.  Hereniannus  piae  memoriae  Episcopus  Metensis  [obiit]  .  . .  Do- 
minus Papa  Urbanus  generalem  Synodum  cum  Episcopis  diversarum  pro- 
vinciarum  per  Legatos  suos  in  Tolosana  civitate  circa  Pentecosten  collegit , 
ibique  multa  in  Ecclesiasticis  causis  quae  corrigenda  erant  ,  corrcxit.  In  qua 
Synodo  Tolosanus  Episcopus  de  illatis  criminibus  canonicè  expurgatur  ;  et 
legatio  pro  restauranda  Ghristianitate  in  Toletana  civitate ,  Rege  Hispano- 
rum  supplicante ,  destinatur . .  .  Hoc  anno  magna  famés  multas  regiones 
repente  afflixit,  quamvis  non  magna  sterilitas  prsecesserit  terrae. 

MXGI.  Dominus  Papa  eo  tempore  ab  omnibus  Gatholicis  débita  reve- 
rentiâ  colebatur ,  videli(.'et  à  Philippo  Francorum  Rege ,  etc ....  Willehel- 
mus  Hirsaugiensis  Abbas  III  Non.  Jlil.  migravit  ad  Dominum  .  ,  .  Hic 
multa  monumenta  sui  naturalis  ingenii  nobis  reliquit.  Nam  naturale  horolo- 
gium  ad  exemphmi  cœlestis  hemisphaerii  excogitavit  :  naturalia  solstitia  sive  j) 
aequinoctia  et  statum  mundi  certis  experimentis  invenire  monstravit.  .  .  . 
Hic  in  Musica  peritissimus  fuit  ,  multaque  illius  artis  subtilia  ,  antiquis  doc- 
toribus  incognita ,  elucidavit .  .  .  His  temporibus  in  regno  Teutonicorum 
communis  vita  multis  in  locis  floruit  etiam  in  laicis  ,  se  suaque  ad  eandem 
communeni  vitam  oflferentibus .  .  .  Virorum  et  fœminarum  innumerabilis 
multitudo  se  ad  liujusmodi  vitam  {(()  contulerunt ,  ut  sub  obedientia  Gle- 
ricorum  sive  Monachorum  communiter  viverent  ,  eisque  more  ancillarum 
quotidiani  servitii  pensum  devotissimè  persolverent  ...  In  Teutonicis  par- 
tibus  caro  cum  sanguine  pluit  ,  et  bufones  cum  piscibus  à  cœlo  ceciderunt , 
ut  multi  probabiles  viri  se  vidisse  testati  sunt.  In  Alemannia  sanguis  de  pani- 
bus  eflfluere  visus  est.  Quae  (e)  singula  aliquid  novi  in  regno  portendere ,  à  g 
quàm  pluribus  etiam  religiosis  credebatur. 

MKGII.  Beatrix  ,  soror  Friderici  Marchionis  et  uxor  quondam  Bertoldi 
Ducis,  diem  clausit  extremum  YII  Kal.  Novembris,  et  in  civitate  Leuco- 
rum  ab  Episcopi  loci  honorificè  sepelitur. 

(a)    Paulô    post  dicitur    cum    tribus    Episcopis   in  {d)     Hanc     Apostolicam     vitam ,    ut   legitur    ibi- 

fide    Catholica      perstitisse    in     Teutonicis   partibus.  dem,      Urbanus      II      approbavit  ,    litteris      confir- 

{b)  Anno    MKCV  ,     ut  refcrt    Bertoldus  ,   à  cim-  mavitj   et    ab   eadem    apostatam     raucronc    anathe- 

juj^io   Malldldit  se  pcidlki  scquestravit  IVelpIio^asse-  matis    feriri   jussit.     Errant     igitur  ,    qui    Converso- 

rem  dlam  à  se  oinninà  immunent  permanxisse...  Wel-  rura   originem  ad   Cistcrcienscs    referunt. 
phopater^  Dux    Rajuariœ^    frustra    diu    multùmque  (e)  Ignorantiam  et  superstilionera  suam,  scu  poliùs 

laùoravit  pro  liujusmodi  recnnciUatione.  aevi  sui  ,  Bertoldus  prodit  hîc  et  alibi  ,    maxime  infrà 

(c)  Urbanus  II,  qui  ibidem  dicitur  fuisse  ordinatus  ubi  eclipsim  commcntatur. 
anno  1088,  IV  Idus  Martii. 


EX  BERTOLDI   CONSTANT.    rjIRONlGO.  27 

A  MXCTIl.  Nobilissima  Cotnitissa  Sophia ,  vidua  Ludovici  Comitis  ,  mater 
Beatricis  Ducis  et  Friderici  Marcliionis  ,  diem  clausit  extrenmm . .  .  Cuon- 
radns  filins  Heinrici  Régis  à  pâtre  discessit .  . .  Metensis  Ecclesia  et  Tnl- 
lensis  et  Virdunensis  ab  obedientia  Rgilberti  Trevir.  excommunicati  disces- 
serunt  ,  eiqiie  non  ampliiis  obeditiu'as  apertissimè  niandavernnt.  Qnaruin 
Metensis ,  refutato  Episeopo  quem  Heinricus  eis  dare  voluit ,  ipsi  sibi  ca- 
nonicè  catholicum  Pastorem  elegêre  ,  eumqne  à  Gebehardo  Constantiensi 
Episcopo  ,  sedis  Apost.  Legato  ,  consecrari  fecere  VI  Cal.  Apr.  in  inedio 
Quadragesimap.  .  .  Cuonradus  coronatur  in  Regem  .  .  .  Signnm  in  sole  fac- 
tum  est  VIII  Cal.  Octob.  ante  meridiem  ,  ut  circulus  quidam  in  illo  appa- 
reret  ,  et  ipse  sereno  cœlo  obscurissimè  luceret.  Sed  hoc  niagis  quidam 
eclipsin  quàni  signum    fuisse    putaverunt  :    priecipuè     cùm   luna  esset   XXVIII 

B  ea  die.  Nam  egregius  calculator  dominus  Heremannus  Contractus  etiam 
in  XXVII  luna  eclipsin  accidisse  scribit  anno  Dom.  MXXXIII .  .  .  Apud 
Ulinam  in  conventu  firmissimam  pacem  tam  Duces  quàm  Comités  ,  tam 
majores  quàm  minores  ,  se  observaturos  à  VII  Cal.  Decemb.  usque  in  Pas- 
cha,  et  à  Pascha  in  duos  annos  juraverunt .  . .  His  temporibus  Rex  Hispa- 
niae  Aldefonsus  ,  in  conversatione  Cluniacensis  Abbatis  obedientiarius  .  . . 
Ipse  etiam  Cluniaci  majorem  Ecclesiam  à  fundamentis  aedificavit  ;  ad  cujus 
Ecclesiœ  aedificationem  inlînitam  pecuniam  Cluniacum  direxit  :  qui  etiam  jam- 
dudum  se  ibidem  Monachum  fecisset,  si  dominus  Abbas  eum  sub  seculari  habitu 
ad  tempus  retinere  non  satiùs  judicaret. 

MXCIV.   Uxor  Imperatoris     [  Henrici  ]     jam    diu    mnltis     injuriis    lacessita  , 

Q  multisque  annis  ne  aufugeret  custodita  ,  tandem  ad  Welphonem  Ducem 
Italiae  aufugit.  .  .  Francia  Teutonica  et  Alsatia  pacem  suis  partibus  se  ob- 
servaturas  juramento  decreverunt . . .  Querimonia  Praxedis  Reginae  quae  du- 
dùm  ad  Welplionem  Ducem  Italiae  à  marito  discessit,  ad  Constantiensem  Sy- 
nodum  (a)  pervenit.  Quie  se  tantas  tamque  inauditas  fornicationum  spurci- 
tias,  et  à  tantis  passam  fuisse  conquesta  est  ,  ut  etiam  apud  inimicos  îiigam 
suam  facillimè  excusaret ...  In  Bajoaria  magna  mortalitas  grassata  est ,  adeo 
ut  in  Ratisponensi  civitate  infra  XII  hebdomadas  octo  MD  illâ  mortalitate 
intercepti  numerentur.  Sed  et  alias  provincias  eadem  mortalitas  afllixit , 
non  tamen  adeô  ut  Bajoariam.  In  Teutonicis  partilius  multa  prodigia  facta 
sunt.  Nam  et  homines  se  ipsos  suspenderunt ,  et  lupi  multos  manducave- 
runt   :   et  hoc   ex   divina    ultione    factum  non  dubitatur .  . .   Hoc  tempore  Ma- 

Y)  gister  Magenoldus  de  Lutenbach  Monasterium  Canonicorum  apud  jMarbach 
instituere  cœpit  ,  seque  unum  eorundem  Canonicorum  communiter  et  re- 
gulariter  viventium  esse  voluit .  .  .  Maxima  mortalitas  usquequaque  grassa- 
batur,  ut  in  una  villa  plusquam  mille  quinquaginta  homines  infra  sex  hebdo- 
madas mortui  numerarentur.  Sed  et  in  una  die  et  in  una  villa  plus  quàm  XL 
alicubi  mortui  sunt.  Ipsa  quoque  cœmiteria  Ecclesiarum  adeo  sepulturis  im- 
pleta  sunt,  ut  homines  ibi  mortuos  suos  sepelire  non  potuerint.  Unde  in 
pluribus  locis  factâ  praegrandi  fossâ  extra  cœmiterium  ,  omnes  suos  mortuos 
in  illam  conjecerunt.  Haec  autem  mortajjtas  non  solùm  Teutonicos ,  sed  et 
Franciam,  Burgundiam,  Italiam  usque 'wxabat ..  .  Superstites  à  secularibus 
vanitatibus,  id  est  à  jocis,  tabernis  et  aliis  hujusmodi  superfluis  abstinere  stu- 
dnerunt ,    et  ad   Confessionem    et  pœnitentiam    currere ,     seque    Sacerdotibus 

E  commendare     non     cessaverunt ...      In     Galliarum     civitate    quam      vulgariter 

Ostionem   *  dicunt ,    congregatum   est  générale    Concilium  à    venerando    Hu-    E*  Augusto- 
gone   Lugdunensi    Archiepiscopo     et   sedis  Apost.    Legato  ,    cum    Archiepisco- 
pis ,    Episcopis   et    Abbatibus   diversarum  provinciarum  ,    XVII  Calend.    Nov. 
in    quo    Concilie    renovata    est   (b)    excommunicatio     in    Heinricum    Regem , 
et   in    Guibertum    sedis    Apost.    invasorem  ,    et  in    otnnes    eorum    complices. 

(a)    Hanc  Synodum    Gebehardus   Constant.     Epù-  (b)  Eadcin    senlentia      excnnimunicationii   saepiùs 

copus  iit  hebdomada  majore   ante   Pascha  celebravit  promulgata  est  cum  ardentibus  candelis  iii  variis  Sy- 

contra    incontinentiam  Presbj lerorum    et    violentiam  iiodis.    iiigens    istud    inter   Poutifices     Romaiios   et 

Sunnniacorum,  etc.    Anno   sequenti    in    Sjnodo    Pla-  Ilonricuin     IV     Iinperatorem    Schisina,    do    Episco- 

centinâ  Praxedis  Regina  Jamdudum    ab  Uenrico    se-  porun»   invcstUuris   obortum  ,    Cliristianorum    rein- 

parata,  super  maritum  suum    domino    Apostolicu   et  ptiblicaui    inultis     adbuc     posteà     annis     peritulosè 


danum. 


sanctœ  Sjnodo  cont/uesta  est  de   inauditis  fornicatio-      exercuit. 
num  spurcitus,  quas  apud  maritum  passa  est. 


Dij 


28  EX    BEirrOLDI    CONSTANT.   CHRONICO. 

Item  Rex  Galliarnm  Philippus  excommnnicatus  est  ,  eo  quod  vivente  nxore  A 
sua,  alteram  siiperinduxerit.  Item  Simoniaca  haeresis  et  incontinentia  Sacer- 
dotum  sub  exoonimunicatione  damnata  eSt.  Item,  Monachis  interdictum  est 
in  eodem  Coneilio,  ne  parochialium  Sacerdotnm  officia  in  parochiis  usur- 
pent ...  In  Alsatia  Magister  Magenoldus  de  Lutenbach  mirabiliter  Eccle- 
siasticam  religionem  ,  jam  duduni  in  illis  partibus  extinctam  ,  Deo  mise- 
rante  reaccendit.  Nam  invalescente  apud  illos  diuturna  niortalitate  ,  oinnes 
penè  majores  et  militares  illius  provinciae  ad  ipsum  catervatim  convenere  ; 
et  de  excommunicatione  per  potestatem  ipsi  à  domino  Papa  concessam  ab- 
soluti  ,  et  de  reliquis  eorum  peccatis  accepta  pœnitentiâ  per  eumdem  ab- 
solvi  non   cessaverunt. 

MXCV.  Dominus  Papa  generalem  Synodum  condixit ,  ad  quam  Episco- 
pos  Italiae ,  Burgundiae,  Francise  ,  Alemanniae ,  Bajoariae  ,  aliarumque  pro- 
vinciarum  ,  canonica  et  Apostolica  auctoritate  missis  litteris  convocavit. 
Facta  est  autem  haec  Synodus  circa  i;nediam  Quadragesimam  Placentiae  .  .  . 
Ad  hanc  Synodum  Philippus  Rex  Galliarum  legationem  suam  direxit  ,  seque 
ad  illam  iter  incœpisse ,  sed  legitimis  sociis  se  impeditum  fuisse  mandavit  : 
unde  indncias  sibi  usque  in  Pentecosten  apud  Domiruim  Papam  ,  Synode 
intercedente ,  impetravit.  Dominus  autem  Hugo  Lugdunensis  Archiepisco- 
pus ,  ad  eandem  Synodum  vocatus ,  ab  officio  suspenditur  ,  eo  qiiôd  ipse 
non  venerit ,  nec  legatum  cum  canonica  excusatione  illuc  pro  se  direxerit .  .  . 
Haeresis  Beringeriana  jam  ab  antiquo  saepissimè  anathematizata,  iterum  dam- 
nata est ,  et  sententia  Catholicae  lidei  contra  eandem  firmata  ;  videlicet  , 
quod  panis  et  vinum  ,  cùm  in  altari  consecrantur  ,  non  soliim  figuratè  ,  sed 
etiam  verè  et  essentialiter  in  corpus  et  sanguinem  Domini  convertantur.  Q 

Dominus  Papa  rébus  in  Longobardia  bene  dispositis  ,  in  Gallias  marine 
itinere  cœpit  divertere  ,  et  ad  S.  Mariam  ad  Podium  ,  in  Assumptione  ip- 
sius  pervenit  ,  Synodumque  ad  Montem  Clarum  ,  in  octavam  S.  Martini  , 
Apostolica  authoritale  condixit;  ad  quam  diversarum  previnciarum  Episcopos, 
missis   litteris  ,  canonica  vocatione  invitavit. 

Lutolfus  sanctissimi  Leonis  Papae  filius  sanctaeque  Tullensis  Ecclesite  De- 
canus ,  Monasterium  Glericorum  ,  quod  Canonicum  Romani  cognominant  , 
prope  eandem  civitatein  construxit ,  in  que  Clericos  secundum  regulam  S. 
Augustini  vivere  professes  congregavit  ,  quibus  et  Pr.nepositum  ejusdem  pro- 
fessionis  prtefecit  ;  quem  Episcopus  loci  in  Abbatem  eidem  congregationi 
solemniter  consecravit.  Est  enim  consuetudo  in  illis  partibus ,  ut  Pr-Tepositi 
cengregationum  hujusmodi  ,  Abbates  nominentur  ,  et  in  Abbates  censé-  J) 
crentur  ,  hoc  tantiim  excepte  ,  quod  baculos  non  portant  ,  Dominus  quoque 
Papa  Urbanus  eidem  loco  privilegium  fecit  ,  in  quo  fîrmissimè  decrevit  , 
ut  Clerici  illius  loci  regulam  S.  Augustini  in  perpetuum  custodiant,  et  dein- 
ceps  libertatem  eligendi  Abbatis  semper  ebtineant.  Est  autem  illud  Monas- 
terium in  honorem  S.  Leonis  Papae  specialiter  constructum  ,  et  Ecclesia  in 
ejusdem  Apostolici  honorem  dedicata. 

In  Galliis  ad  Clarum-montera  generalis  Synodus  à  domino  Papa  ,  in 
octava  S.  Martini  congregata  est  ,  in  qua  XIII  Archiepiscepi  cum  Suffra- 
ganeis  fuerunt ,  et  CGV  Pastorales  virgae  numeratae  sunt.  In  hac  Synode 
dominus  Papa  eadem  statuta  ,  quae  et  in  praeterita  Synodo  Placentina  con- 
firmavit  ;  insuper  et  Philippum  Regem  Galliarum  excemmunicavit ,  eo  quod 
propria  uxore  diraissa  ,  militis  sui  uxorein  sibi  in  conjugium  seciavit.  Ibi  E 
etiam  aliam  Synodurn  in  terliam  subsequentis  Quadragesimae  hebdomadam 
Turenis  celebrandam  denunciavit  (a). 

(a)  Cùm     liqueat     Bertoldum    in     isto    tara       fe-  ■vidèrent  Apostolicus  et  Roma  ex   consilio  Principum, 

rali     orbis       dissidio      propugnatorem        Pontificiae  cujiis  vita  et  sapientia  tanto  congrueret   lionnri.  Qua 

causse     acerrinnim    egisse  ,    juvat    ex     Historia     de  surreptionedelusus Apostolicus,  simul  et  honnie creandi 

vita   Henrici   IV    Imper,    à     quodam    ejus    temporis  Régis  quem  sibi  fallaciter  oktulerant  impulsas,  Regem 

conscriptâ  ,    inter     Urstisianos      Germ.      Scriptores,  hanno  innodavit,   et  Episcopli  aliiique    regni  Princi- 

huc     ad      calcem    addiicerc    verba     bsec  :     Rebelles  pibus  ut  à  communione  excommunicati  Rcgii  se  retra- 

ut     Henrici    vires     in   bcllis    extenuare/it,      cunfictit  hercnt  denunciavit...    Jbsolvit    omnes    à  juramento, 

conscriptisque  super   eo   criminibus,    quœ  pessima    et  qui  fidem  Régi  juraverant  ,  ut  contra  eum  impelleret 

immunJissiina  potuil  odium  et  livor  excogitare  ,   vera  absolutio,  quos   fidei    lenuit    nbligatio.   Quod    factum 

falsis  misccnles ,   apud  Rom.  Pontif.    Gregoi ium    Vit  mullis  diiplicuit,    [si   cui  displicere  licet  quod  Aposto- 

eum  deferebant  :  non  decere  tam  ftagitiosum.  plus  no-  liens  fecit)  cl  asserebant   tam  inejficaciter  quàm  illi- 

tuni  crimine  quàm   nomi/ie  ,    regnare ;   maxime    ciim  cilù  factum  quod  factumest.  Sed  nonaufim  assertianes 

\                         sibi  regiani  dignitalem  lin/na  non  contulerit  :  oporicre  eorum  po/iere,  ne  -videar  cum  eis  Apostolici  factum  re- 

Komee  suum  jui  in  constituendis  Regibus  reddi  :  pro-  fellere. 


1 


29 


EX  CHRONICO  («)>.  MICHAELIS  IN  PERICULO  MARIS 

Apud  Labbeum  Tom.  I  Novce   Biblioth.  Libr.    Mss.  pag.  350. 

ANNO  MXXXIIh  Gaufredus  Martellus  cepit  Willelmum  Comitem  Piçtavensem, 
ciijus  uxorem  Agneteni  antè  duxerat. 
MXL.     Obiit  Alanus  Dux  Britanniae    filius  Gaufredi  Kal.   Octobris ,    et  suc- 
cessit  ei  Conanus  filius  ejus,  quem   genuit  ex  Berta   sorore  Theobaldi  Comitis 
Turonensis. 
B       MXLTV.  Cepit  Gaufredus  Martellus  Comitem   Theobaldum   Turonensem,    et 
extorsit  ab  eo  urbem  Turonicam. 

MLVI.   Conanus   Dux  Britanniae  cepit  Eudonem  patruum  suum.    Hic  Eudo 
niultos  habuit  filios. 

(a)    Hoc     Chronicon  ,     quoil     jure      Armoricnra      patur,    quia  ex    veteribus    chartis    cjusdcm   Monas- 
aut    Andegavense     dixeris,     S.      Micliaëlis     nuiuu-      terii  fuit   erutum,  ut  monemus  Tom.    X  pag.  175. 


EX  CHRONICO  ANDEGAVENSI  («). 


Apud  Labbeum  Tom.   I  Novœ  Bibï.  Libr.   Mss.  pag.   287. 

ANNO  MXXXVII.  Dedicatio  sanctae  matris  Ecclesiae  Carnotensis  facta 
est  XVI  Kalendas  Novembres.  Et  eodem  ipso  anno  exortum  est  bel- 
lum  plusqnàm  civile  inter  Fulronem  Comitem  Hierosolymitanum  ,  et  filivmi 
suum  GoflFredum  qui  cognominatus  est  Martellus  ;  et  ferè  per  annos  quinque 
protractum  est. 

MXL.  Dedicatio  S.  Trinitatis  Monasterii  Vindocinensis  facta  est  pridie  Ka- 
lendas Junii.  Hoc  ipsQ  anno  obiit  Fulco  Comes  XI  Kal.  Julii. 

MXLIII.  Hoc  anno  famés  fuit  miserabilis  per  totam  Galliam  ;  quae  maximam 
plebis  partem  inaudito  mortium  génère  consumpsit. 

MXLIV.  Teobaldus  filius  Odonis  Comitis,  à  Goffredo  Comité  Andecavorum 
D  captus  XII  Kal.  Septembris  :  postridie  civitatem  Turonum  reddidit. 

MXL VI.  Obiit  domna  Hildegardis  religiosa  Comitissa. 

MXLVII.  Obiit  domnus  Hubertus  dulcis  mémorise  Andecavorum  Praesul,  VI 
Nonas  Martii  :  cui  successit  domnus  Eusebius  Bruno  VIII  Idus  Decembris  ,  domni 
Clementis  Papae  anno  primo. 

ML.  Henrico  Imperatori  filius  natus  est  ,  et  à  domno  Papa  Leone  IX 
baptizatus. 

MLI.  Henricus  Francorum  Rex  uxorem  duxit  Scythicam  et  Rufam  (b).  Comes 
quoque  Willelmus  Pictavorum  uxorem  ducit. 

MLIII.  Léo  (c)  Papa  Normannos  Apuliam  per  tyrannidem  tenentes  bello 
aggressus,  superatus  est. 

MLIV,  Domnus  Léo  Papa  obiit  XIII  Kal.  Maii. 
E       MLV.  Domnus  Victor  successit,  et  Synodus  facta  est  Turonus. 

MLVII.  Civitas  Nannetica  Comiti  GofTrido  ab  Hoel  Comité  reddita 
est  ;  qui  non  bonâ  usus  fide,  auferre  eam  illi  tentavit  :  sed  vix  XL  dies  re- 
tentam  turpiter  amisit.  Ipso  eodem  anno  Rex  Henricus  Andecavam  urbem 
advenit  (d). 


(a)  Chronic!  Andegavensis,  ex  Ms.  Codice  Vin- 
docin.  S,  Trinitatis  à  Labbeo  descripti  ,  et  cujus 
partem  edidiinus  Tom.  X  pag.  176,  rectè  coUi- 
git  Rivctus  noster  Auclorcm  fuisse  ejusdcm  Cœnobii 
Monachum.  Hic  scilicct  Anonymus  Carnotensem 
Ecclesiam  vocat  matrem  ,  quia  Vindocinura  lune 
pertinebat  ad  diœccsim  Carnet,  etc.  Quanquam 
in  Chronico  Abbatiae  S.  Albini  Andegav.  dedicatio 
Ecclesix  Carnet,  exprimitur  iisdem  verbis. 


(ù)  Corrig.  Ru.fsam  ;  erat  enim  filia  Jerolai 
Russiae    Ducis,  Anna  nomine. 

(c)  Eadcui  leguntur  in  Chronico  Abbatiae 
laudatae  ,  sicut  et  id  quod  de  civitate  iVannetica 
refertur  ad  annum  MLVH. 

(d)  Uucusqne  primus  Auctor  ,  cujus  laboris 
seu  scripti  meta  fuit  annus  1057.  Quœ  sequitur 
A.i)pendix,   ad    annum  1251    deducitur. 

D  iij 


30  EX   CHRONICO   ANDEGAV. 

A  V 

EX   APPENDICE   AB  UNO   VEL  PLURIBUS  SCRIPTORIBUS   ADDITA. 

MLX.  Obiit  Henricus  Francorum  Rex  anno  ordinationis  suae  XXIX  :  et 
eodeni  ipso  anno  obiit  Gauffredus  Cornes  Fulconis  filius ,  XVIII  Kal. 
Decembris ,  feriâ  tertiâ  ,  horâ  diei  prima  ,  Monachali  liabitu  priùs  sus- 
cepto  à  domno  Adraldo  Abbate  S.  Nicolai. 

MLXII.  Hoc  anno  pridie  Nonas  Apriles  ,  apud  civitatem  Andecavam 
dedicatum  est  Monasterium  novum  in  honorem  et  nomen  summi  Salvatoris 
mundi  Filii  Dei  et  Doniini  Nostri  Jesu  Christi  ,  per  venerabiles  Episcopos 
domnnin  Hugonem  Archiepiscopum  Vesonciensium  ,  domnum  quoque  Eu- 
sebium  Prsesulem  Andecavorum ,  domnum  etiam  Wlgrinuni  Pontificera  Ce- 
nomanorum,  atque  Quiriacum  Episcopum  Nannetensium.  B 

MLX IV.  Obiit  Albertus  Abba  Majoris  Monasterii. 

MLXVI.  Hoc  anno  obiit  Fulco  Vindocini  Cornes  ,  XI  Kal.  Decembris , 
natali  S.  Columbani,  meridie. 
An.  1066.  MLXVII.  In  hoc  anno  apparuit  Cometa  terribilis,  multarura  calami- 
tatum  in  sequentibus  annis  subsecutarum ,  ut  pôst  patuit ,  portentrix  (a). 
Nam  in  ipso  anno  Cornes  Normannorum  Guillelmus  Anglorum  regnum 
magno  periculo  aggressus  impugnare ,  bello  publico  magna  ac  miserabili 
csede  cruento  expugnavit  ;  atque  in  Regem  levatus ,  coronari  se  fecit.  Illo 
item  anno  Cornes  Britannorum  Conanus  juvenis  et  malitiosus  Andecavo- 
rum terram  superbe  pervasus  est,  pervasioni  suse  ac  superbiae  in  ipsa  Andeca- 
vorum terra  subita  morte  praereptus  est.  Ipso  iterum  anno  Gaufridus  Comes 
junior  ,  quem  Barbatum  cognominarunt ,  traditus  est  à  suis  Fulconi  fratri  C 
An.  1072.  s^,Q  ^  g(  civitas  Andecavis  pridie  Nonas  Apriles  feriâ  IV  hebdomada? ,  quse 
dicitur  pœnosa ,  scilicet  inter  duo  Pascha.  Quam  traditionem  ultio  divina 
terribilis  celeriter  subsecuta  est.  Nam  die  crastina,  Dominicse  scilicet  Cœnae 
anniversariâ  ,  ab  Andecavina  turba  maligno  spiritu  turbata,  miserabili  modo 
peremptis  tribus  maximis  auctoribus  illius  traditionis  ,  Gaufrido  videlicet  de 
Prulliaco ,  Rainaldo  de  Gastro-Gnnterii  ,  Giraldo  de  Monasteriolo ,  quar- 
toque  capto,  ac  non  multo  post  simili  morte  niortuo  ,  Rotberto  scilicet 
ipsius  Andecavis  Prœposito  ;  pluribus  in  locis  plures,  proinde  ut  existimatio 
dédit ,  tribulati  sunt  ac  mortui.  Insequenti  anno  captus  est  item  supradictus 
Comes  Gaufridus  à  Fulcone  fratre  suo  in  bello  publico  :  ac  Fulco  in  Co- 
mitatum  ab  Andecavinis,  vellent  nollent,,  receptus  est. 

MLXXV.   Hoc  anno  V  Kal.   Novembris ,   XIII   luna  nocte  Dominicâ  ante-  ^ 
quàm     diesceret  ,    vidimus    tertiam    lunae   partem    ab    austro    nigriorem    sacco 
cilicino  :  quae  nigredo  paulatim  in  spatio  duarum  defecit  horarum. 

MLXXVII.  Hoc  anno  combustum  est  Cœnobium  S.  Pétri  Carnutensis 
IX  Kal.  Septembris ,  antequam  Fratres  ad  Nocturnos  surgerent  ,  nianente 
illaesâ  S.  Hilarii  Basilicâ. 

MLXXXI.     Obiit    domnus    Eusebius ,    cognomento    Bruno  ,     Andecavorum 

Prsesul ,    VI   Kal.   Septembris  :    cui  successit    domnus    Goffridus   anno    {h)   eo- 

An.  1082.     dem,   VIII   Idus   Maii    Dominicâ    die     cathedra  sublimatus    Episcopali.    Eodem 

quoque   anno    defunctus   est  dulcis    memoriae  Arnaldus    Cenomannorum   Epis- 

copus  III  Kal.  Decembris,  feriâ  II. 

MLXXXII.    Obiit   Odericus   hujus   loci   Abba,    vir  famosus  suis    diebus   in 
ordine    Monastico    et    disciplina  ,    IV    Nonas    Octobris  :    vixit    autem   in  Ab-  „ 
*  Jiibi       batia    XXXVII  *   annos ,    très   menses    ac   dies   quatuor  ;    cui    successit    se- 

XXXVIII  1 

quente  anno    domnus  David    Abba   pridie    Nonas   Junii ,   non    vivens  in    Ab- 
batia  ampliùs  quàm  duos  annos,  duosque  menses. 

MLXXXV.  In  hoc  anno  obiit  supradictus  venerabilis  bonae  memoriœ 
Pater  David  VIII  Idus  Augusti,  feriâ  IV  ;  cui  successit  domnus  Abbas  Ber- 
ne ,  non  in  eodem  anno ,  sed  in  anno  subsequenti  ,  IX  Kal.  Maii.  Eodem 
anno,  quo  Abbas  David  ,  obiit  Burchardus  Comes  bonae  indolis  adolescens , 
filius     Fulconis     Comitis ,     Anseruli     cognominati  ,     pridie     Kalendas     Martii. 

(a)  Nota  «tatis  supcrstitionem  ,  et  confusio-  fridus  electus  est  ,  sed  nonnisi  anno  sequenti  est 
nem  seu  errorem  in  annis  assignandis.  consecratus. 

[b)  Corrig.   anno  sequenti  ■  vel  anno  eodem    Gof- 


EX    GimONIGO    ANDEGAV. 


31 


A  MLXXXVII.  Hoc  anno  ol)iit  Guilleliuus  Rex  Anglorum  ,  qui  priùs  qiiidem 
Normanniae  Cornes  fuerat,  quiqne  etiam  cum  niulto  exercitu  mari  transite 
Regeiii  Anglorum  [  Haroldum  ]  nomine ,  in  publico  hello  devicit  ,  seque 
creavit  Regem  totius  Angliae. 

MXCII,  Hoc  anno  combusttmi  est  Monasterium  Novum  S.  Trinitatis  in 
Santonico ,  IV  Nonas  Junii  ,  et  in  crastinum  castrum  Subiense  ,  quo  plures 
igné  perierunt. 

MXCIII.  Abl)a  Berno  baculum  pastoralem  setate  fessus  ,  aegritudine 
pressus  ,  ultra  non  valens  ferre  ,  coram  cunctis  Fratribus  in  Capitulo  de- 
reliquit  :  atque  in  ipso  Capitulo  electus  est  domnus  Abba  Goffredus  ,  ju- 
venis  aetate  ,  moribus  maturus  ,  forma  modesta  ,  corpore  formosus  ,  litteris 
maxime  instructus  ,  et  caeteris  bonis  adornatus  ,  XII  Kal.  Septembris  ,  et 
B  ab  Ivone  Episcopo  IX  Kal.  earumdem  honorabiliter  consecratus. 

MXCV,  (fl)  Hoc  anno  pridie  Nonas  Aprilis  ,  intempesta  nocte  ceci- 
derunt  ignitae  stellae  longo  tractu  per  universum  orbem.  Eodem  anno  IV 
Kal.  Martias  consecravit  Urbanus  Papa  Crucifixum  S.  Trinitatis  Vindoci- 
nensis  Cœnobii  ,  atque  perdonavit  septimam  partem  peccatoruin  suorum 
omnibus  ,  qui  unoquoque  anno  anniversarium  ejusdem  consecrationis  diem 
ibidem  celebrarent. 


(a)  MXCf,  Indict.  III,  pridie  Nonas  Apr.  Lund 
XXV,  feriâ  IF  post  octavarn  Paschce,  nocte  visce 
swit  stellœ  in  modum  pluvice  de  cœlo  in  terrain  missce  j 
solquoque  octavn  ab  Itinc  die  toto  cœrtdeus  exstans, 
sed  et  luna  sequenti  nocte  similiter  lucenf,  cunclo  orbi 
prodigio  fuerunt.    Eodem  anno   Urbanus  Papa  Rom. 


devenit  in  Callias  :  qui  Concilium  Claromonte  esit 
XFI  Cal.  Decembris,  in  quo  Philippum  Fr.  Regem 
pro  ince.sti  aduUerii  crimine  e-vcommunica-vit ,  etc.  Ex 
Chronico  Abl^atiaB  S.  Albini  Andegavensis  apud 
Labbeum  ,  Tom.  I,  Biblioth.  Manuscriptor.  pag. 
281. 


ORIGO    GOMITUM    VINDOCINENSIUM. 

Apud  Labbeum  ,  Tom.  I  Novœ  Bibl.  Libr.   Mss.  pag.  661,   ex  vet.    Notitia  (a) 


ejus 


D 


R  AIN  ALDUS  Episcopus  Parisiensis  ,  filius  Burcardi  Vetuli.  Post 
mortem  Fulco  Nerra  Andecavorum  Cornes  honorera  Vindocinensem 
tenuit.  Haeres  Burchardus  cum  Adela  matre  sua  de  manu  Fulconis  Comitis 
honorera  recepit.  Mortuo  (b)  Burchardo  ,  tenuit  mater  ipsius  (c)  honorera,  so- 
ciavitque  sibi  Fulconem  filium  suum  ad  honorera  deserviendum  ;  sed  ciim 
iste  Fulco  erga  niatrem  suam  insidiosè  agens  ,  honore  illarn  conaretur  privare, 
ipsa  sibi  praecavens  ad  fratrem  suum  Goffredum  Andecavorum  Comitem 
accessit  ,  eique  honorera  Vindocini  totum  ex  integro  vendidit.  GofTridus , 
honore  comparato ,  Regem  Franciae  Henricum  (d)  adiit  ,  eique  humo  deve- 
niens,  de  manu  ipsius  dono  suscepit  prsedictum  honorera,  [(e)  Hoc  igitur 
teraporis  intervallo  ,  cura  euradein  honorera,  sicut  diximus,  teneret  doniini- 
cum  ,  placuit  ci  in  ipso  Vindocino  Abbatiam  fundare,  donavit(jue  illi  de  terris 
Vindocinensis  honoris ,  quantum  sibi  competens  visum  fuit.  Nepos  autem 
ipsius  Fulco  dictus  ,  etc.  ]  Nepos  ipsius  Fulco  ciim  exhaeredatus  fuisset ,  in 
g  Régis  clientelam  abiens  sese  misit;  mansitque  ibi  tanidiu  ,  donec  ipse  Rex 
Goffredum  Comitera  pro  eo  iuterpellaret.  Cujus  precibus  aliquantùra  acquies- 
cens ,  reddidit  Fulconi  dimidiuni  honoris.  Précédente  tempore  ,  Gaufredo 
Comiti  tantura  exhibuit  servitii  ,  quôd  ei  totuin  honorera  ex  integro  reddi- 
derit ,  [Fulco  vero  universa  ,  qu;e  de  Vindocinensi  honore  donata  fuerant  Ab- 
batiae  ,  cura  auctoraraento  etiam  juraraento  firmavcrat,  ]  authorizatis  al)  eo  priùs 
illis  omnibus,  quae  Abbatiae  S.  Trinitatis  de  eo  honore  antè  donaverat. 


(à)  Exstat  in  Cbartario  Vindocinensi  haec  ^fo- 
litia  de  Villa-Episcopi,  quam  Rainaldus  Paris,  in 
silva  Wastiniensi  exsiruxit. 

(6)  Adelae  scilicct  Rainaldi  neptis  priniogc- 
nito. 

(e)  Id  est  Coniitatum  Vindocinensem. 


(d)  Vix  ante  annum  1032  Martellus  integrum 
Vindocin.  Comitatura  oblinuit  ,  judice  Mabil- 
lonio. 

(e)  Ansulis  clausa  adducimus  bue  ex  Tom. 
4  Annal.  Benedict.  pag.  378,  ad  annum    1032. 


32 


*  Ed.  Pen- 
tecosten. 


*  Steph. 
Acardo. 


Id.   We- 


cero. 


•  Id.   Cle- 
viensi. 

*  Id.  Aves- 
grando. 


*  Chesn.  Or- 
misda. 


CORONATIO    PHILIPPI   I, 

SEU  OKDO  (fl)  QUALITER  IS  IN  REGEM  CORONATUS  EST. 

Apud  Chesnium  Tom.  IV  Soriptorum  Franc,  pag.  161. 

ANNO  Incarnationis  Dominicse  MLIX  ,  Indictione  XII,  régnante  Hen- 
rico  Rege  anno  XXXII ,  eadem  die  complète  X  Kal.  Junii ,  Episco- 
patûs  autem  domni  Gervasii  anno  IV  ^  in  die  sancto  Pentecoste  *,  Philippus  g 
Rex  hoc  ordine  in  majore  Ecclesia  ante  altare  S.  Marise  à  Gervasio  Ar- 
chiepiscopo  consecratus  est.  Inchoatâ  Missâ  ,  antequam  Epistola  legeretiir  , 
domnus  Archiepiscopus  vertit  se  ad  eiim  ,  et  exposait  ei  fidem  Catholi- 
cam  ;  sciscitans  ab  eo  utrum  hanc  crederet  {b)  ,  et  defendere  vellet.  Quo 
annuente ,  delata  est  ejus  professio  :  quam  accipiens  ,  ipse  legit ,  dum  adhuc 
septennis  esset  ;  eique  subscripsit.  Erat  autem  professio  haec  :  «  Ego  Philip- 
»  pus  Deo  propitiante  mox  futurus  Rex  Francorum  ,  in  die  ordinationis 
»  mese  promitto  coram  Deo  et  Sanctis  ejus  ,  quod  unicuique  de  vobis  et  de 
»  Ecclesiis  vobis  commissis  canonicum  privilegium,  et  debitam  legem  ,  atquejusti- 
»  tiam  conservabo  ;  et  defension^m  quantùmpotuero  ,  adjuvante  Domino,  exhi- 
»  bebo ,  sicut  Rex  in  suo  regno  unicuique  Episcopo  et  Ecclesiae  sibi  commissae 
»  nem  rectum  exhibere  débet  :  populo  quoque  nobis  credito  ,  me  dispensatio-  Q 
y>  per  legum  in  suo  jure  consistentem  nostra  auctoritate  concessuruni  ». 
Quâ  compléta,  posuit  eam  in  manus  Archiepiscopi  ,  astante  Hugone  (c)  Bi- 
sonticensi  Nicolai  Papae  Legato  ,  et  cum  eo  Ermenfredo  Sedunensi  ;  Ar- 
chiepiscopis  quoque  ,  Mainardo  Senonensi  ,  et  Bartholomeo  Turonensi  ; 
nec  non  Episcopis  ,  Heidone  Suessionensi  ,  Rogero  Cathalaunensi  ,  Elinan- 
no  Laudunensi ,  Balduino  Noviomensi  ,  Frollando  (d)  Silvanectensi  ,  Let- 
berto  Cameracensi  ,  Guidone  Ambianensi  ,  Aganone  Eduensi  ,  Harduino 
Lingonensi,  Achardo  *  Cabillonensi  ,  Isembardo  Aurelianensi  ,  Imberto  Pa- 
risiacensi  ,  Galtero  Meldensi  ,  Hugone  Nevernensi  ,  Gaufrido  Autissiodo- 
rensi ,  Hugone  Trecassino ,  Ttero  Lemovicensi ,  Guillelmo  Ecolesmensi  ,  Ar- 
nulfo  Sanctonensi  ,  Wereco  *  Nannetensi  :  et  de  Abbatibus ,  Heriniaro  S. 
Remigii ,    Rainero    S.     Benedieti  ,     Hugone    S.     Dionysii  ,  Adroldo    S.    Ger-  j) 

mani  ,    Gervino  S.    Richarii  ,   Guathone  S.  Walerici, S.   Wingaloei  ,   Wa- 

rino  S.  Judoci  (e) ,  Fulcone  de  Foresti-Monasterio  ,  Gerardo  S.  Medardi , 
Heinrico  Humolariensi  ,  Gonzzone  Florinensi  (  f  )  ,  Fulcone  S.  Michaëlis 
Laudunensi  ,  Archenveo  {g)  Laudunensi  ,  Guidone  Marcianensi  ,  Rodullb 
Mosomensi  ,  Alberto  S.  Theoderici  ,  Warino  Altovilarensi  ,  Wenrico  S.  Ba- 
soli  ,  Hugone  Orbacensi  ,  Odilardo  Cathalaunensi  ,  Wandelgero  Cler- 
vensi  *  ,  Waleranno  Virdunensi  ,  Adallierone  Divionensi  ,  Arnoldo  Pulta- 
riensi  ,  Guillelmo  Trenorcensi  ,  Hugone  Carrocensi  ,  Avesgaudo  *  Ceno- 
manensi  ,  Hugone  Crispinensi.  Accipiens  baculum  S.  Remigii  ,  disseruit 
quietè  et  pacificè  ,  quomodo  ad  eum  pertineat  maxime  electio  Régis ,  et 
consecratio  Régis  ;  ex  quo  S.  Remigius  Hludovicum  Regem  baptisavit  et 
consecravit.  Disseruit  etiam  quomodo  per  illum  baculum  hanc  consecrandi  g 
potestatem  ,  et  totius  Galliae  Primatum  Hormisda  *  Papa  sancto  dederit  Re- 
migio,  et  quomodo  Papa  Victor  sibi  et  Ecclesiae  suae.  Tune  annuente  pâtre 
ejus    Heinrico  ,     elegit    eum    in    Regem    (h).    Post    eum  ,     Legati    Romanae 


(a)  Ordinem  hune,  in  quo  tertiae  stirpis  Re- 
guin  Fr.  inauguratio  occurrit  prima  et  consi- 
gnata  authenticè  seu  certa;  fidei  auctoritate  ,  Ri- 
vetus  meritô  tribuit  Gervasio  Archiep.  Reinensi  , 
praîcipuo  actori.  Exemplum  enim  Hincmari  ,  qui 
plures  Regum  et  Reginarum  coronationes  posteris 
mandavit,  sat  probat  moreni  fuisse  Archiepiscoporum 
Rem.  ut  hujusmodi  relationes  dirigèrent.  Editionem 
Chesn.  conlulimus  cum  exemplari  Mss.  Cantoennensi, 
ut  exscripsit  Stcphanotus  Tom.  JII  Antiq  Aquitan. 
Mss.  pag.  307. 

(6J  Stepban.  creder0,  vel 


f^ 


(c) Stepban.  Hngone  Bisuntinensi. 

\d)  Stepban.  Ferrolando,  et  mox  Lelberto.  Vide 
infrà  Excerj>tum  ex  Vita  Lietberti  Episc.  scriptâ 
à  Rodulfo  Monacho  ,  et  ab  Acberio  édita  Tom. 
IX  Spicil.  pag.  716. 

(el  Chesn.  Judocii,  Fulchone...  Fulchone. 

m  Stepban.  de Foiesti-Moitnsterio. 

\g)  Stepban.  Archemieo...  Marchianensi. 

[h)  Decst  in  apud  Stepbanotum.  Qiia;  sequitur 
de  Legatis  Roman«  sedis  observatio  Scriptoris  ,  sua 
laudc  apud  nos  carere  non  débet. 

Sedis 


GORONATIO    PHILIPPI    I. 


33 


A  Sedis  ,  cùm  id  sine  Papae  nutu  fieri  licitum  esse  disertum  ihi  sit ,  honoris 
tanipn  et  amoris  gratià  tum  ejus  ibi  affuerunt  Legati.  Post  hos  ,  Archiepis- 
copi,  et  Episcopi,  Abbates  et  Clerici.  Post ,  (a)  Widdo  Dux  Aquitaniae.  Pôst , 
Hugo  filius  et  Legatus  Ducis  Burgundiae.  Post,  Legati  Balduini  Marchio- 
nis ,  et  Legati  Gaufridi  Andeeavensis  Comitis.  Deinde  Comités  ,  Rodul- 
fus  scilicet  Vadensis ,  Herbertus  Vermandensis  ,  Widdo  Ponticensis  ,  Wil- 
lelnius  Suessionicus  ,  Rainaldus  ,  Rogerus  ,  Manasses ,  llilduinus  ,  Willel- 
mus  Arvernensis  ,  Heldebertus  *  de  illa  Marchia  ,  Folco  Ecôlesmensis  , 
Vicecomes  Lemovicensis.  Post  ,  milites  et  populi  tam  majores  quàm  mi- 
nores uno  ore  consentientes  ,  laudaveriint  ,  ter  proclamantes  :  a  Lauda- 
»  mus,  Volumus ,  Fiat  ».  Tune  fecit  ipse  Philippus  PraeceptWm ,  sicut 
antecessores  sui  fecerunt  ,  de   rébus  S.    Mariée   et    Remensi  Comitatu  ,  et  de 

B  rébus  S.  Remigii,  et  de  caeteris  Abbatiis  :  quod  firmavit ,  eique  subscripsit. 
Subscripsit  etiam  Archiepiscopus.  Nam  ibi  constituit  eum  summum  Gincella- 
riura,  sicut  antecessores  sui  antecessores  suos  fecerant  ;  et  ita  consecravit  eum  in 
Regem.  Revertente  autem  Archiepiscopo  ad  sedem  suam,  et  sedente ,  dela- 
tum  est  Privilegium  quod  Papa  Victor  ei  dederat  ;  lectumque  est  circum- 
stantibus  et  audientibus  Episcopis.  Facta  sunt  haec  omnia  eum  omni  de- 
votione,  et  alacritate  quàm  maxima  ;  sine  omni  disturbalione ,  et  nullate- 
nus  alicujus  contradictione  ,  vel  *  aliquo  reipublica»  damno.  Hos  omncs 
Gervasius  Archiepiscopus  libenter  excepit  ,  et  de  sumptibus  suis  eis  ple- 
nissimè  erogavit  ;  nulli  tamen  ex  debito  ,  praeter  Regem  ;  sed  honoris  causa 
Ecdesiae  et  liberalitatis  suae. 


*  Step/i.  He- 
riiedbcrtu». 


*  Step/i.  li- 


cct. 


/-<        (a)      Acta    liaec      Coronationis     licèt      forma    et  Procerum   Fr.   cuin    munere   proprio  et   suaa   digni- 

exeniplar  fuerint    subsequentiura     Rcguin     inaugu-  tati  annexo.     Pariuin     enim   ibi     nuUa   fit   inentio, 

rationis,    non  tamen    probant     jam    tune    obtinuisse  iieque     Belvacensis    Episcopi  ,     nequc     Dueis    Nor- 

institutionem    XII   Pariuni ,     seu     numeri     ddliniti  niannix,    neque  Comitis   Cainpaniae. 


EADEM  CORONATIO  («). 

Apud  Chesniion  Tom.  IV  Scriplorum  Franc,  pag.   162. 

ANNo  Incarnati  Verbi  MLIX  ,  indictione  XII  ,  régnante  Henrico 
Rege  ,  et  regni  ejus  anno  XX XII  eodem  die  completo  ,  Episcopa- 
D  tûs  vero  Gervasii  Archiepiscopi  anno  IV ,  X  Kal.  Junii ,  die  sancto  Pen- 
tecostes,  dum  adhuc  septennis  esset  Philippus  ,  in  Regem  à  Gervasio  conse- 
cratus  est ,  assistentibus  sibi  tribus  Archiepiscopis^  XVIII  Episcopis,  XXVI  (  h  ) 
Abbatibus  ,  Legatis  Sedis  Apostolicae,  et  Legatis  Balduini  Marchionis  ,  We- 
^one  *  Duce  Aquitaniae  ,  Hugone  Legato  et  filio  Ducis  Burgundiae.  His  et 
eeteris  astantibus  Gervasius  verbum  habuit  coram  Rege,  quia  esse  deberet  , 
sicut  sui  antecessores  f'uerant  ,  summus  Régis  Cancellarius.  Quod  eodem 
Rege  gratissimè  annuente  ,  et  eeteris  conniventibus  ,  praedictus  Pontifcx 
sibi  et  Ecclesiae  suae  obtinuit.  Scilicet  quia  verum  sit  quod  ab  antiquo  ita 
fuerit  ,  legitur  in  praeceptione  praecepti ,  quod  Karolus  Rex  de  rébus  S. 
Walburgis  fecerat  hoc  modo  :  «  Goslenus  Gincellarius  scripsit  et  sub- 
»  scripsit  ad  vicem  Herivei  Archiepiscopi  summique  Cancellarii  ».  Ger- 
vasius verô  octavus  fuit  Archiepiscopus  post  Ileriveum. 

(a)  Ex     Ms.     Libro    Monasterii     S.     Tbeodcrici       [Rilla]    S.    If^ingualoëi  seu     Laiideveneccnsis,    Ar- 
prope   Remos ,   cui    titulus     est,    De   Raùonc    Teni-      chenreo  Laudun.  S.  Wncenin,  IFandelgero  Dervenxi^ 

'       porum.  jivesgaudo  Cenoman.  S.  Pétri  de  Cultura. 

[b)  XXIX    recensenliir      suprà  :     ubi      corrig. 


'  Widone 


Trnne  XI. 


34 


EX   WILLELMÏ   CALCULI, 

Gemeticensis  Monachi,  Historia  JNormannorum  (a). 

Apud  Chesnium  ,   Tomo  Scriptorum  Normannicœ  Historiœ  ,  pag.   260. 

EX   LIBRO  SEXTO. 

c  7  T)  ^^  Henricus  pâtre  Roberto  vivante  Francorum  regno  potitus  ,  tanto  B 
JlXj  postniocium  à  niatre  Constantia  novercali  odio  est  atfectus ,  ut  conspi- 
rantibus  ad  versus  eum  Comitibus,  à  regali  fastigio  eum  deponere  satageret  , 
et  Robertum  fratrem  ejus  Burgundioaum  Ducein  illius  loco  siibrogare  dis- 
poneret.  Consulta  itaque  suorum (b)  ad  Robertum  Normannorum  Dueem 
♦  M.  Confu-  eum  duodecim  clientulis  confugium  fecit  * ,  ac  apud  Fiscannum  per  fidei 
^"'  debitum    sibi    ab  eo    subvenir!    petiit.    Diix    eum     honorifîcè   recepit  ,    multis 

donis  honoravit  ;  et  non  multô  post  decenter  equis  et  armis  instructum  , 
patriio  suo  Malgerio  Comiti  Gorbuliensi  destinavit  ;  mandans  ut  suis  in 
* ///.  Sud.  partibus  oranes  incendiis  ac  tormentis  affligeret  ^  quos  ab  *  ejus  tidelitate 
desipere  videret.  Ipse  verù  per  cuncta  suae  dictionis  castella  ,  Franciae  con- 
termina  ,  militum  validissimam  manum  posuit  :  et  conflictibus  crebris  tam-  C 
diu  rebelles  violenter  oppugnavit  ,  donec  cervicibus  plexis ,  et  suis  om- 
nibus consumptis  ,  coacti  suo  Régi  reconcilia  rentur ,  et  infelicissimœ  matris 
conatus  omnino  exinanirentur  (  c).  Tune  Robertus  ,  Willelmi  Belesmensis 
potestatis  haeres  et  crudelitatis,  per  aliquot  annos  infestus  erat  vicinis  sibi 
Genomanensibus  et  Normannis.  Expeditionem  itaque  ultra  Sartam  agens , 
à  Genomanensibus  capitur,  ac  apud  Balaum  castrum  duobus  annis  in  carcere 
custoditur.  Post  biennium  verô  Willelmus  Geroii  filius  ,  aliique  Robert! 
Proceres  exercitum  congregant  ,  et  Genomannis  Gomitem  ad  pugnam  pro- 
vocant ,  et  viriliter  praeliantes  è  bello  effugant.  Ibi  Walterium  de  Sor- 
denia  egregium  militem  ,  eum  duobus  Hliis  militibus  eximiis  ,  compre- 
hendunt  ;  inter  quos  ,  contradicente  Willelmo,  nequiter  eum  in  patibulo 
suspendu nt.  Alii  verô  très  filii  Walterio  apud  Balaum  erant  :  qui  ut  atrocem  D 
patris  et  fratrum  mortem  cognoverunt  ,  veheraenter  irati  carcerem  violen- 
ter irrumpunt  ,  et  Robertum  de  Belesmo  securibus  ,  capite  ejus  ibidem 
contrito ,  miserabiliter  occidunt.  Quo  defuncto ,  Willelmus  Talvacius  frater 
ejus  successit  in  honore  paterno.  Ipse  cunctis  fratribus  suis  in  omnibus 
Hagitiis  deterior  fuit ,  et  in  ejus  seminis  heredibus  immoderata  nequitia  usque 
hodie  viguit. 
Cap.  8.  Britannorum    quoque     Gomes    Alannus  proterviae  fastu  elatus  ,    à    Robert! 

Ducis  servitio   se   surripere   pertinaciter   est    agressus.     Dux    igitur     adversus 
eum    innumerabilem    exercitum    movit  ,     et    non   longé    à    fluvio   Goisnon  cas- 
•  Al.  Carui-  trum  ,     quod    vocavit    Garrucas   *  ,    stabilivit  ;   ad     munimen    videlicet    Nor- 
*^**-  mannici    limitis  ,     ac    domandam    tumidi     arrogantiam     praesumptoris.     Inde 

(a)  Opus  hoc,  prudentifsime  Rex  et  serenissime,  in-  bellnrum  ac  seditionem  tempestate  parumper  cnnquies- 

quit   Calculus    in   Epistola     ad   Willelmum    Anglo-  cente.  jam  totius  Anglicœ  Monarchiœ  et  habenas  po- 

rum   domitorem,    de    diversh  excerptum   codicibu.i  y  tcntiàs  tempérât  ,  et  glorid  prniperiM  politur  :  quae 

juxta  meœ  exiguitatein    industriœ    cnntcxui.,    vestrœ  verba    eum    Orderico    Vitali    sat  clarè  innuunt   Wil- 

dicans  idem    CeUitudini...    Qund  non  Rlietorum    ce-  lelmuin  Gemet.    scripsisse    circa    annum   i070   aut 

nusia  exornatum   gravitate.  non  politi   sermonii    ve-  1071  ;     ita  ut,    quae   excedunt     hutic    circiter  ter- 

nali  lepore  seu  nitore;  sed  inelimato  stilo,    lenui  ora-  minum  et  caput    42      Libri     7,     addita  fuerinl   à 

tione  per  plana  deductum  cuilihet  Lectori  ad  Uquidum  Monacliis      Beccensibus.      Vide      Monituni    nostrum 

elaboravi.  Fcstrœ  quideni  Majeitatii  latera  ambiant  de   Calculo     Tora.     X     pag.      184.    Interpolationes 

prœclari    viri,    liternrum  periliâ  admndum  eruditi...  et   addilainenla    notabimus  ,    quoties  se   dabit   occa- 

Reliqua  verô  quœ partim  relata  plurimorum^adcorro-  sio.      Ceterùin      Chesnianam       editionem     contuli- 

boranduin  ftdem  œqaè  idoneorum  annù  et  rerum  expe-  mus  cura  Ms.   Codice  Uticensi  et  aliis  Scriptis. 
rimentLi,  partim  certiisimo  judice  proprio  visu  didici;  (b)  Als.    Cod.  Utic.    Ob  cujus   infesti  animi  inse- 

privatim  mca  dono.  Ibidem  addit  :    En  habetis   ves-  culiunem  consultu  suorum,  etc. 

tram,  sapientissimeregnorumdomitor,  pacem  :  et  cap.  (c)      Capitis      reliquum       omne     deest     in    Ms. 

Ai  Libr.   7  de   eodem   Rege    sic   tradit  :     Tandem  Utic. 


EX  WILLELMI    GEMET.    HISTORIA.  35 

A  Britanniam  invasit ,  totumque  Doli  Comitatum  voracibus  flammis  tradidit. 
Quibus  luculenter  peractis ,  cum  praeda  iiigenti  Normanniam  repetiit. 
Alannus  autem  post  ejus  abscessum  cupiens  ulcisci  illatum  sibi  improperiuin, 
ad  denioliendum  Abrincatensem  Comitatum  cuni  magno  exercitu  eô  è  ves- 
tigio  persequitur  illum.  Nigellus  vero  et  Alvredus  cognomento  Gigas ,  prae- 
titulati  castelli  custodes ,  cum  suis  ei  occurrunt  ,  et  cum  eo  certantes  ilico 
tanta  strage  Britones  depopulati  sunt  ,  ut  per  camporum  plana ,  sive  prae- 
dicti  fluminis  littora  ,  prostrati  viderentur  quasi  bidentes.  Alannus  itaque 
sua  tristis  repetens,  cum  dedecore  Redonis  venit. 

Circa  haec  tempora  (a),  anno   videlicet  ab   Incarnatione   Domini    MXXXIV,      Cap.  S), 
domnus    Abbas    Herluinus    quadragesimo   aetatis    suae   anno    deserens    saecula- 
rem     vitam  ,     sacrae    Religionis    habituai    suscepit    ab    Episcopo    Luxoviensi 

B  Herberto  :  et  posteà  ab  eodem  Prsesule  Sacerdos  ordinatus ,  atque  Abbas 
constitutus  est.  Inde  Beccense  Cœnobium  cœpit  habere  initium.  Sed  quia 
tanti  Patris  fecimus  mentionem,  libet  ad  memoriam  posteritatis  his  Anna- 
liimi  paginis  aliqua  de  eo  et  Ecclesiâ  ab  eo  constructâ  paulo  latiùs  inserere. 
A  Danis  igitur ,  qui  Normanniam  primi  obtinuere ,  pater  ejus  originem 
duxit,  mater  proximam  Ducum  Morinorum ,  quos  moderni  Flandros  cog- 
nominant,  consanguinitatem  attigit.  Ansgotus  ille ,  ista  Helois  nomen  ha- 
bebat.  Gislebertus  Brionensis  Cornes ,  primi  Richardi  Normanniae  Ducis 
nepos  ex  filio  Consule  Godefrido  ,  illum  enutiitum  pênes  se  iuter  omnes 
curiae  suae  Primates  habuit  acceptissimè.  Habilis  ille  ad  arma  plurimùm 
erat,  nec  minori  ea  animositate  gestabat .  .  .  Apud  Robertum  Ducem  et  ex- 
terarum  dominos   regionum   pepererat  sibi  nomen    plurimùm    accessumque   fa- 

C  miliarem  ...    In    villa    quae   dicitur    Burnenvilla   *  ,    extruendum    servitio    Dei    '  Bonneviiu. 
opus    arripuit    non    parvum ,     brevi    peractum . .  .    Prima    litterarum    elementa 
didicit,    cùm  jam    existeret  annorum    prope    XL .  .  .    Sacratâ  vero   quam  con- 
struxit    Ecclesiâ   ab    Episcopo  Luxoviensi    Herberto,    comam    totundit .  .  .    Ab 
eodem    postmodum    Sacerdos   consecratus,   pluribus   ducatui  illius  jam   additis 
Fratribus   {h)    Abbas    praeficitur .  .  .    Simili   se    inibi     propter    Deum    servituti 
nobilis   mater  ejus    addixit...    Ancillae    fungebatur    officio.  .  .     Dein    post    ali- 
quantum    temporis   per    visum    commonitus   est ,   ut    dimissa    solitudine   cam- 
pestri   quae   compétent!    opportunitate    omnino    carebat  ,    eum    ad    locum    sui     \n.  i040. 
juris  mansionem  transferret  ,   qui   à    rivo    illic  mananti  Beccus  appellatur  ,   ad 
milliarium  à  Castro   quod    vocatur    Brionnium   *.    Est   hic  locus    in    ipso    saltu     '  Briimne. 
Brionnensi,    valle   imâ    montibus  saltuosis    hinc    inde    condusâ  ,    omni    oppor- 

D  tunitate  humano  usui  commodus.  Propter  densitatem  ac  rivi  recreationem  , 
ferarum  ilIic  multus  erat  accursus.  Trium  tantùm  molendinorum  très  do- 
mus  illic  erant  ,  et  solum  habitabile  permodicum.  Consecrata  paucis  exstructa 
annis  non  parva  Ecclesiâ  .  .  .  Ortus  Italiâ  quidam  vir  erat ,  quem  Latinitas 
in  antiquum  ab  eo  restituta  scientiae  statum  ,  tota  supremum  debito  cum 
amore  et  honore  agnoscit  ,  nomine  Lanfrancus.  Ipsa  quoque  in  liberalibns 
studiis  gentium  magistra  Graecia  discipulos  illius  libenter  audiebat  et  admi- 
rabatur.  Is  patriâ  egressus ,  quàmplures  multi  nominis  scholares  secum  ha-  An.  I040. 
bens  ,  in  Normanniam  devenit.  Beccum  itaque  adiit .  .  .  Monachus  ibi  el- 
ficitur .  .  .  Fama  viri  praeclarissima  Beccum  et  Abbatem  Ilerluinum  brevi  An.  1042. 
per  orbem  terrarum  extulit.  Accurrunt  Clerici  ,  Ducum  lilii  ,  nominatissimi 
scholarum    latinitatis    magistri  ,    laici    potentes ,    alta     nobilitate    viri .  .  .    Non 

E  multo  post  propter  inhabitantiuni  mnltitudinem  ...  in  salubriori  multimi 
situ  nova  inchoavit  ,  Monasterium  et  oflicinas  ,  opus  praegrande,  dignum  , 
cujus  dignitati  ditiores  multae  non  accedunt  Abbatiae .  .  .  Post  triennii  verô 
completionem    solâ    necdum    compléta    Basilicà  ,    venerabilis    Lanfrancus   cœpti 

(a)  Lonffissimuin  iioc  de  Bccco  Cajmt ,  quod  Gillehcrto  Comité  et  Alberto  et  Ranulfo,  consentieulc 
Epitapliia  B.  Herluini  continet ,  quodquc  extra  linberto  Comité  et  Robcrto  Arcldepitcopo,  dimavi  S. 
Calcul!  scopum  excurril  ;  integrum  dccst  in  Ms.  Marite  tertiam  jfartem  tenœ  de  liurnevilla  et  Tavit- 
Uticcnsi.  Monachum  profectô  Bcccensem  liabct  Iciu  et  Surccio,  et  terrain  deSernaio;  tjuce  Ansgotuf 
auclorem,    qui    scribcbat,    cùin  B.     Anseimi,     anno  pater  meus  in  vita  sua  habuit  ;  dotem  quoque  matris 

H09    defuncti,   vita  jam   publici  juris   esset.  mece,juùente  pâtre  mcoe.t  i/ilegro  mi/ii  datam.Datx  * 

(b)  Qualis  fuerit  dotalio,  patct  ex  ipsius  Her-  sunt  bx  litlera;  anno  1034  ;  cùm  Uobcrtus  Co- 
luini  littcris^  quie  sic  babcnt  :  Notum  sit  quod  egn  mes  scu  Dux  Norm.  qui  bis  conscnsissc  dicitur, 
Abbas  Herluinus,  filiuf  Angosti,  astanlibus  et  lau-  anno  103o  ineunte  Jerosolymitanum  aggressus 
dantibus  fratribus   meis  Odone  et  Rugerio,  Jubente  sit   itcr  in    quo  decessil. 

Eij 


36  EX   WILLELMI    GEMET.    HISTORIA. 

An.  1063.     operis  institutor .  .  .    Ecclesiae    Cadomensi    Abbas   praeficitur.    Intereà   Norman-    A 
norum  Dux    Willelmns  haereditarium    sibi    Angliae   regnum   pervadens ,    inipe- 

An.  1070.  rium  rel)elle,  arniis  ad  quae  voluit  jura  composuit . .  .  Cantuariensis  Ecclesiae 
[  Lanfrancus  ]  suscepit  Pr.Tsulatiim .  ,  .  Igitur  X  Kal.  Novembris  anno  ab 
Incarnatione  Domini  MLXXVII .  .  .  advenit  ,  consecrando  consummaturus 
Ecclesiam ....  Convenerunt  nniversi  Nornianniae  Episcopi  ,  Abbates  et 
alii  quique  religiosi  viri  :  affuerunt  Proceres  regni.  Rex  aliis  intentus  nego- 
tiis  adesse  non  potiiit.  Regina  Mathildis  libens  affuisset  ,  nisi  regiis  detenta 
occupationibus  fuisset .  .  .  Affuerunt  et  regni  Franciae  clarissimi  Consules,  et 
ex  aliis  Regni  ejusdem  primatibus  complures,  Clerici,  Monachi,  ex  uni- 
versis    adjacentibus    provinciis  .  .  .  Herluinus    proximo     subsecuto    mense    Au- 

An.  1078.    gusto . .  .  decessit   VIT   Kal.    Septembris,    LXXXIV   aetatis   suae    anno,    mona- 

chatûs  vero  XLIV  ;  paucisque  interpositis  diebus  ,  electus  est  Abbas  An-  B 
selmus  pro  eo,  qui  tune  erat  Prior  ejusdem  loci .  .  .  Ortus  ex  generosis  pa- 
♦  Août.  rentibus  in  civitate  Augusta  *  ,  quae  contigua  est  Burgundiae  et  Italiae,  per 
diversa  loca  studiis  literarum  operam  dando  pervenit  Normanniam  ;  et  in 
Monasterio  Becci  ,  ubi  tune  temporis  magnus  ille  supradictus  Lanfrancus 
Prioris    fungebatur     ofHcio ,    cum    aliis    conscholasticis  ab  eodem     tam   divinis 

An.  iOS9.  quàm  secularibus  literis  instructis  ,  ipsius  hortatu  et  consilio  factus  est  Mo- 
nachus  Becci ,  anno  aetatis  suae  XKVII  ;  ubi  vixit  claustralis  sine  praelatione 
tribus  annis ,  XV  Prior...  Deinde  XV  annis  Abbas  exstitit .  .  .  Inde  as- 
sumptus   est   ad     Archiepiscopatnm    Cantuariensem .  .  .    Transiit   è    mundo    XI 

An.  1109.    Kal.   Maii ,    feriâ  IV   ante  Cœnam    Domini.  Ipso     anno   fuit  ultimum  Pascha  , 

hoc  est  VII  Kal.  Maii. 
Cap.  10.  Tempore  ,  quo  Edeiredus  Rex  Anglorum  ,  ut  suprà  recitavimus  ,  à  Sueno  C 
Danorum  Rege  regno  pulsus ,  et  Normanniam  profugus  venit  ;  duos  filios 
Edwardum  et  Alvredum  ,  non  longô  pbst  patriam  repetens  ,  Richardo 
eorum  avunculo  nutriendos  reliquit.  Hi  enim  intra  Normannorum  Ducum 
a'ulam  educati  ,  tanto  honore  à  Duce  sunt  habiti  ,  ut  summi  nexu  amoris 
tanquam  fratres  eos  adoptaret  sibi.  Quorum  diuturno  compassus  exulatui  , 
missis  legatis  mandavit  Chunuto  Régi  ,  ut  jam  jamque  satiatus  eorum  exter- 
minio  ,  illis  parceret ,  et  sua  eis  vel  sero  pro  sui  amoris  obtenlu  redderet. 
At  ille  salubribus  monitis  ejus  non  adquievit  ;  sed  Legatos  infectis  rébus 
nihil  laetum  portantes  remisit.  Tune  Dux  vehementissimi  furoris  rubore 
succensus  ,  convocatis  Ducatùs  sui  Principibus  ,  jussit  magnam  navium 
classem  festinato  fabricari..  Quam  ex  omnibus  Normannici  maris  partibus 
coactam  ,  et  infra  exigui  temporis  spatium  in  anchoris  ,  armis  ,  hominibus-  D 
que  robustissimis  diligenter  instructam,  stare  apud  Fiscannum  in  littore  ponti 
fecit.  Inde  quoque  signo  dato  ,  et  velis  in  sublime  pansis  ,  nimia  tempestate 
acti  ad  insulam  ,  quae  Gersus  vocatur  ,  cum  magno  periculo  pelagi  domum 
sunt  devoluti.  Quod  puto  ita  factum  esse  ,  Deo  auctore,  pro  Edwardo  Rege, 
quem  disponebat  in  futuro  regnare  sine  sanguinis  effusione.  Ubi  dum  longo 
detinerentur  tempore ,  vento  adverso  diutiùs  fiante  ,  Dux  efferatis  animis 
incredibili  cruciabatur  mœrore.  Novissimè  autem  videns  ,  se  nullo  modo 
posse  transfretare  ,  giratis  navium  proris ,  apud  S.  Michaëlis  Montem  re- 
meato  limbo  maris  quantociùs  sunt  appulsi. 
Cap.  11.  Dux     autem    Robertus    quandam     partem     classis    Rabello    fortissimo   Militi 

tradidit ,  ac  ad  affligendam  incendiis  et   praedis  Britanniam    direxit.    Ipse  vero 
contracto  exercitu    equestri  ,    parabat  ex   altéra    parte   eam  aggredi.     Alannus  E 

An.  1034.  itaque  considerans  grave  sibi  ab  utrisque  partibus  discrimen  imminere  ,  niissa 
legatione  ,  Robertum  utriusque  avunculum  ,  Normannorum  videlicet  Ar- 
chipraesulem ,  ad  se  mandavit  festinanter  venire.  Cui  cùm  exitialem  Britan- 
nise  exterminationem,  et  concitati  Ducis  atrocem  super  se  çnarrasset  expe- 
ditionem  ,  Praesul  sua  interposita  fide  eum  sumpsit ,  ac  ad  montem  Tumbam, 
S.  Michaëlis  domum  adduxit,  et  clementiam  siquidem  Ducis  illum  invadere 
disponentis.  Mox  nimiùm  rigida  eorum  praecordia  propitiante  Christo  eam 
ad  quietem  composuit  ,  ut  omni  dissensionum  motu  sedato,  serena  concordia 
eos  uniret,  et  Alannum  in  servitio  Ducis  pacta  lidelitate  supplicem  omnino 
complicaret.  Post  haec  legatos  Dux  niisit,  et  nautas  à  Britannica  vexatione 
recedere  jussit. 


EX   WILLELMI    GEMET.    HISTORÏA.  37 

A  Quibus  ad  liqnidum  sopitis ,  en  adsurit  legati  Roberto  Duci  à  Chunuto  Oap.  \l. 
Rege  (iirecti  ,  nunciantes  illum  medietatem  Anglici  regni  velle  reddere  (iliis 
Edeiredi  Régis  ,  pace  rata  in  diebus  suis  ,  eo  qu6d  valida  gravaretur  in- 
commoditate  corporali.  Iccircô  Dux ,  intermissa  navali  expeditione ,  distulit 
incœptiim  ,  priùs  ciipiens  ab  Hierosolymis  redire ,  quod  din  optaverat  de- 
votissimo  animo .  .  .  Robertum  ergo  Archiepiscopum  cuni  Optimatibus  sui 
Ducatùs  accersivit  ,  et  illis  velle  se  appetere  Hierosolymitanam  peregrina- 
tionem  manifestavit.  Quibus  verbis  omnes  vehementer  attoniti ,  propter  ejus 
absentiam  forinidalxiiit  patriam  multimndè  perturbari.  Exponens  autern  eis 
Willeliiiuin  filium  suum  ,  queni  unicuin  apud  Falesiam  geiuierat ,  ab  eis 
attentis^imè  exigebat  ,  ut  nune  sibi  loco  sui  doniinum  eligerent ,  et  militiae 
suge    Principem   pr?eficerent.    Qui  licèt   sub    tenerrima    detineretur    œtate   pue- 

B  rili ,  tamen  de  ejus  consolatione  omnes  oppido  exhilarati  ,  juxta  decretum 
Ducis  protinus  eum  prompta  (  a  )  vivacitate  sunm  collaudavere  Principem 
ac  doniinum  ,  pangentes  illl  fidelitatem  non  violandis  sacramentis.  Dux 
itaque  Robertus  postquàm  haec  ad  votum  explevit  ,  filiimi  suum  fidelibus  :  et 
sensatis  tutoribus  et  auctoribus  f />  )  usque  ad  legitimam  aetatem  subegit  et  dis- 
positis  competenter  rébus  ad  patrine  moderamina  congruentibus  ,  pium 
vale  dicens  omnibus ,  cum  suo  nobil;3sirao  comitatu  illam  sanctissimam  pe- 
regrinationem  est  aggressus  .  .  .  Tandem  confeeto  itinere  ad  venerabile  per- 
venit  sepulchrum. 

Porro  invietus  Dux,    pius  et  Deo  amabilis,  adorato   Cliristo   cum  internorum      Cap.  13. 
singultuum   suspiriis ,    et  peragratis    Sanctorum    locis  ,    felicissimum  convertens 
iter  ,  ad    Nicenam  regressus  est   urbem  :    in  qua  correptus  aegrimonià  corporis, 

G  MKXXV   ab    Incarnatione   Domini    anno   viam     petens  universi    generis    hu-    An.  1035. 
mani  ,    gaudentibus    Angelis  ,     divinae    vocationis     jussu     in  fine  occubuit  VI 
Nonas  Julii .  . .    Sepultus  est  in   Basilica  S.   Mariae  à  suis  intra   mœnia  Nicenae 
civitatis. 

EX    LIBRO    SEPTIMO. 

Dux  [Willelmus]  (c)  in  puerilibus  a  unis  pâtre  orbatus ,  sagaci  tutorum  Cap.  i. 
providentiâ  ,  liberalium  morum  instituebatur  ad  incrementa.  Sub  ejus 
ineunte  setate ,  [Vormannorum  plurimi  aberrantes  ab  ejus  fidelitate ,  plura 
per  loca  aggeres  erexerunt  ,  et  tutissimas  sibi  munitiones  construxerunt. 
Quarum  dùm  auderent  Hsi  munimine  ,  protinus  inter  eos  diversi  motus  exo- 
riuntur,  seditiones  concitantur  ,  ac  saeva  patrise  incendia  ubique  perpetran- 
D  tur.  In  tanto  quippe  dissensionum  turbine  Mars  atrociter  grassatur ,  et  non 
modicus  bellatorum  cuneus  frustra  consumitur. 

Nam  Hugo  de  Monteforti  filins  Tustini  cum  Walchelino  de  Ferrariis  cer-  cap.  2. 
tavit ,  et  in  eo  conflictu  uterque  occisus  occubuit.  Porrô  immanis  quo- 
rumdam  rabies  eructuat  ,  ac  ad  patriae  detrimentum  riimis  régnât.  Siquidem 
Gislebertus  Cornes  Ocensis  ,  filius  Godefridi  G>mitis  ,  callidus  et  fortis  tutor 
Willelmi  pueri ,  sed  domini  ,  quodam  mane  dum  e(|uitans  loquerelur  cum 
compalre  suo  Wascelino  de  Ponte  Erchenfredi  ,  nil  mali  suspicans  ,  occi- 
ditur  cum  Fulcoïo  filio  Geroii.  Hoc  vero  malum  dolosis  hortatibus  Rodul- 
phi  de  Waceio  filii  Roberti  Archiepiscopi  factum  est ,  per  nianus  crudeles 
Odonis  Grossi  ,  et  audacis  Roberti  (ilii  Geroii.  Deinde  Turoldus  teneri 
£  Ducis  Paedagogus  perimitur  à  perlidis  patriue  desertoribus.  Osbernus  quoque 
Procurator  principalis  domùs  ,  Herfasti  Gunnoris  Gomitissae  fratris  filius  , 
quadam  nocte,  dum  in  cubiculo  Ducis  cum  ipso  in  valle  Rodoili  securus 
soporatur  ,  repente  in  stratu  suo  à  Willelmo  Rogerii  de  Monte-Gumeri  filio 
jugulatur.  Rogerius  enim  pro  perfidia  sua  tune  exulabat  apud  Parisios,  et 
quinque  filii  ejus  Hugo  et  Robertus  ,  Rogerius  et  Willelmus  atque  Gisle- 
bertus in  Normannia  summoperè  inserviebant  diris  facinoribus.  Sed  Willel- 
mus pro  scelere  prœscripto  ,  quod  operatus  est  ,  non  multo  pôst  contlignam 
mercedem    retribuente    Deo    nactus    est.   Barno   quippe   de  Glotis   Praepositus 

(a)  In  Ms.  Cod.  Utic.  unanimitate.  et.tiùs  enrum  ferina  colla  vestigHi  viriliter  substrave- 

\b\  Corriff.    actoribus.  rit     Willelmus    Dux  ,    quem     Cliristus,    profligalù 

(C)  Jam    dcscribit   Calculas  ,     ut     monuit   ibidem  inimicis,   tlirono    regali  postmudum  provexit. 
ijœc,  (luo  sudorc  laùorif,  inimicorurn  laqueo.f  evaserit, 

Eiij 


38 


EX   WILLELMT    GEMET.    HISTORIA. 


lotta 


Cap.  4. 


SIS. 


Osbernl    injustam  necem  domini  sui    cupiens  ulcisci,  nocte  quadam   expeditos  A 

*  pugiles  congregavit ,    et  domum   ubi  Willelnius  et  complices   sui  dormiebant , 
adiit,  ac  ouines  simul ,  sicut  meruerant,  statim  trucidavit. 

Cap.  3.  Rogerius  Toënites   de   stirpe    niala   Hulcii   (  a  )    qui   Rollonis    Ducis   patruus 

fuerat  et  cuin  eo  Francos  atterens  Normanniam  fortiter  adquisierat  ,  vir 
potens  et  superbus  ,  ac  totius  Norinanniae  Signifer  erat.  Hic  vero,  dum  Ro- 
bertus  Dux  peregrè  perrexerat,  in  Hispaniam  ubi  per  eum  multae  probitates 
super  Paganos  factae  sunt ,  profectus  fuerat.  Sed  post  aliquantum  temporis 
in  sua  regressus  est.  Comperiens  autem  quod  Willelmus  puer  in  Ducatu  pa- 
tri  successerit ,  vehementer  indignatus  est ,  et  tumidè  despexit  illi  servire  ; 
dicens  ,  quod  nothus  non  deberet  sibi    aliisque    Normannis  iniperare.     Willel- 

*  Al.  Her-  mus  enim  ex  concubina  Roberti  Ducis  nomine  Herleva  *  ,  Fulberti  Cubi- 
cularii  Ducis  filia  natus  ,  nobilibus  indigenis,  et  maxime  ex  Ricliardorum  B 
nrosapia  natis ,  despectui  erat  ut  potè  nothus.  Verùm  ,  postquam  Hierosoly- 
mitanus  Dux  obiit ,  Herluinus  quidam .  probus  Miles  Herlevam  uxorem 
duxit  ,  ex  qua  duos  filios  ,  Odonem  et  Robertum  qui  postmodùm  praeclarae 
sublimitatis  fuerunt  ,  procreavit.  Rogerius  itaque  f'retus  auxiliatorum  multi- 
tudine  ,  contra  tenerum  Ducem  ausus  est  rebellare.  Omnes  vicinos  suos  pa- 
lam  despiciebat  ,  et  terras  eorum  ,  maxime  Humfridi  de  Vetulis  ,  rapinis  et 
incendiis  devastabat.  At  ille  diutiùs  hoc  ferre  nolens  ,  Rogerium  de  Bello- 
monte  filium  suum  cum  familia  sua  contra  eum  misit.  Quem  Rogerius 
Toëniensis  temerè  sprevit ,  et  nil  metuens  cum  eo  audacter  conflixit  ;  sed 
ibidem  cum  duobus  filiis  Helberto  et  Elinantio  peremptus  ,  victoriam  hos- 
tibus  reliquit.  Ibi  Robertus  de  Grentemaisnil  lethale  vulnus  accepit ,  quo 
post  très  hebdomadas ,  XIV  Kal.  Julii  obiit.  Porro  ,  ante  mortem  suam  C 
duobus  filiis  suis  Hugoni  et  Roberto  terram  suam  œqualiter  distribuit  ;  eis- 
que  Ernaldum  minimum  filium  suum  ,  ut  ipsum  dum  ad  setatem  veniret  , 
sicut  fratrem  benè  tractarent  ,    commendavit. 

Rogerius  vero  de  Bellomonte  ,  superatis  adversariis ,  victori  Deo  gra- 
tiam  retulit ,  et  in  omni  vita  sua  bonis  operibus  insudare  studuit.  Inter  quae 
Monachile  Cœnobium  in  fundo  suo  Pratellis  construxit ,  et  Willelmo  Duci 
contra  omnes  fidelis  semper  extitit.  Quapropter  omnibus  avis  proavisque 
suis  sublimior  effectus  est.  JNam  Adelinam  ,  Waleranni  Gomitis  Mellenti 
filiam  ,  uxorem  duxit  :  ex  qua  duos  filios  Robertum  et  Henricum  ,  magnae 
potentiae  posteà  Comités  procreavit.  Robertus  quippe  post  Hugonem  avun- 
culum  suum  Comes  Mellentis  plusquam  XXVII  annis  viguit  ;  et  Henricus 
Willelmi    Régis    in    Anglia   Comitatum     Warwik    promeruit.     Post   praefatam  D 

*  Toënien-  caedem  ,  in  qua  Rogerius  *  et  Robertus  de  Grentemaisnil  et  alii  quamplures 
ceciderunt ,  Richardus  Ebroicensis  Comes  ,  filius  Roberti  Archiepiscopi  , 
uxorem  Rogerii  de  Toënia  sibi  in  matrimonio  assumpsit  ;  ex  qua  Willelmum, 
qui  nunc  Ebroicensibus  principatur ,  genuit.  Willelmus  vero  frater  ejus  Ha- 
devisam  filiam  Geroii  ,  relictam  Roberti  de  Grentemaisnil  sibi  junxit.  In- 
tereà  Willelmus  Dux  ,  favente  Deo  ,  crescit  œtate  et  viribus  ,  ac  sensu  mo- 
rumque  valentia  proficit.  Animadvertens  itaque  quanta  suorum  rabies 
Normanniam  proculcaverit ,  in  puerili  pectore  virile  robur  colligit  ,  Proce- 
resque  patris  sui  ascitos  ad  amorem  sui  trahere  satagit  ;  et  ne  quid  indiscipli- 
natè  agant  ,  precibus  et  jussis  erudit.  Rodulphum  de  Wacceio  *  ex  consultu 
niajorum  sibi  tutorem  eligit ,  et  Principem  militiae  Normannorum  constituit. 
Quidam  Optimatum  ,  qui  Deum  et  justitiam  amant ,  libenter  Duci  ut  do-  E 
mino  obtempérant  ,  fidemque  servant  ,  et  rebelles  ei  subdere  fideliter  an- 
helant.  Porro  ,  filii  discordiae  ,  qui  dissensionibus  gaudent  ,  et  innocenter 
vivere  volentes  afïligere  student ,  dum  per  se  tantùm  nocere  simplicibus  , 
quantum  vellent  ,  se  non  posse  vident ,  commentantur  qualiter  improba 
fVonte  subversionem  patriae  procurent.  Henricum  igitur  Regem  Francorum 
aaeunt ,   et   titiones  (  h  )   ejus  per    Normannicos  limites  hac    illacque  spargunt. 

(a)  Malè  in  edito,  Malahulcii  ;  in  Chronicis  Cùm  autem  reliquuin  orane  usquc  ad  an.  1059, 
enim  S.  Dionysii  legitur,  de  inauvese  racine.  seu   continiiatio     hujus     Fragment!     ibidem     pag. 

(b)  In  Fragmenlo  Ilisloriae  Ms.  Auctoris  In-  141)  et  150^  nihil  continent  quod  non  Iiabeatur 
ccrti  ex  Bihliollieca  viri  Cl.  Alex.  Petavii  Se-  apud  Willelmum  Gemet.  cap.  4,  5,  17,  24  et 
natoris  Paris.  apud  Chcsniura  Tom.  IV  Script.  28  Libri  7,  aut  apud  eumdem  Cliesnium  ibidem 
Fr.    pag.    ii'd^  titiones  suos  per  Normannicos  milites.  pag.    98    in     Chronici    Veteris     Excerplo  ;     conti- 


•  M. 
de  Gauceio 


EX    VVILLELMI    GEMET.    HISTORIA. 


39 


Cap. 5. 


^  Quos  nominatim  literis  exprimereni ,  si  inexorabilia  eorum  odia  (a)  decli- 
nare  nolleni.  Attanien  non  alii  extiternnt,  vobis  in  aure  loquor  circumstan- 
tibus ,  quàm  hi ,  qui  fideliores  se  profitentur ,  et  quos  nunc  {b)  niajoribus 
Dux  cuniulavit  honoribus. 

^'esana  igitfir  proditQium  provocatione  Rex  Henricjis  vehementer  per- 
motus,  et  benefioii  à  Roberto  Duce  sibi  quondam  inipensi  immenior 
effectus,  dixit  (c)  se  placabilem  ei  nullo  modo  fore,  quamdiu  Tegulense  cas- 
trum  videret  in  pristino  statu  persistere  (d).  Cujus  fraudes  aninii  ob  salutem 
pueri  vitare  cupientes  in  fide  stantes  Normanni,  decreverunt  fieri,  quod 
egisse  postmodum  pœnituit.  Gislebertus  autem  eognoniento  Crispinus  ,  cui 
illud  coniniiserat  olini  Dux  Robertus,  mox  ut  molestissimum  agnovit  de- 
cretum,  conatus  eorum  sprevit  ,  et  cum  valida  manu  armatorum  ad  resis- 
.  B  tendum  illico  se  intra  ipsuiii  conclusit.  Rex  quoque  munitionis  aditum  sibi 
denegari  considerans,  exercitibus  tam  Francorum  quàm  Normannorum  con- 
tractis,  festinus  eam  obsidione  cinxit.  Quid  plura?  Gislebertus  tandem  pre- 
cibus  Ducis  victus,  mœrens  castruni  reddidit  ,  quod  sub  oculis  omnium 
cum  maxiiiio  dolore  cordis  confestim  igné  concremari  perspexit.  Quibus 
Rex  ad  votum  peractis ,  à  loco  secessit.  Sed  non  multo  post  Oximensem 
Comitatum  (e)  adivit,  et  Argentomum  [f)  Ducis  vicum  flammis  voracibus 
combussit  :  sicque  onustus  praedâ ,  partes  illas  deseruit.  Deinde  itinere  quo 
venerat  ,  regressus ,  ad  castellum  Tegulense  venit  ;  atque  sacramenta  ,  quse 
Duci  juraverat,  ne  à  quodam  suo  in  quatuor  annis  reficerentur  (g),  irrita 
feoit.  Nam  illud  cum  festinatione  restauravit  ,  militibus  et  alinioniis  abun- 
dantissimè    munivit  ;  et  hinc,    quia  votis   suis  jam    satisfecerat  ,    laetiis    recessit. 

C  Turstenus  cognomento  Guz,  Ausfridi  Dani  lilius  ,  qui  tune  Praeses  Oxi-  Cap-  fi 
mensis  erat,  perspiciens  Ducem  puerum  Régi  aliquantùm  cessisse ,  et  quasi 
victum  regiîB  manùs  oppressionem  jam  aliquantam  utcumque  perpeti  ;  zelo 
succensus  infidelitatis,  regales  milites  stipendiis  conduxit,  quos  complices 
ad  muniendum  Falesiae  castellum,  ne  indè  Duci  serviret,  sibi  ascivit.  Cujus 
malivoli  animi  conatus  Dux  ut  comperit,  legionibus  Normannorum  unde- 
quaque  coactis,  festinanter  illud  obsedit.  Tune  Rodulphus  Waceiensis  Ma- 
gister  militimi  erat,  Ducemque  suum  totis  nisibus  adjuvabat.  Concitatis  au- 
tem militibus,  tanta  ilico  magiianimitate  pugnatum  est  ,  ut  partem  mûri  sub 
momento  dejicerent.  Et  nisi  nox  praelium  diremisset  ,  procul  dubio  rem 
quam  summè  volebant,  totam  confecissent.  Perpendens  Turstinus  se  tantas 
hostium   copias   non   posse   diutiùs  tolerare,    locum   secedendi   à   Duce   petiit, 

D  et  sic  profugus  à  patria  extorris  aufugit.  Post  baec  Ricliardus  Turstini  filius 
optimè  Duci  servivit,  et  sic  patrem  suum  Duci  reconciliavit  ;  et  ipse  multo 
majora,   quàm     pater   perdiderat,    adquisivit. 

Mortuo  Roberto  Rothomagensi  Arcliiepiscopo  successsit  Malgerius  frater  ^"P-  7 
Roberti  Ducis.  Nain  Ricliardus  Gunnorides  ,  mortuâ  Judith ,  aliam  uxorem 
nomine  Papiam  *  duxit  ;  ex  qua  duos  filios  genuit,  JVlalgerium  scilicet  Ar- 
chipraesuleni  et  Willelmum  Archacensem.  Hic  enim  Willelmus  à  Duce  jam  ï"*" 
in  adolescentia  pollente  Comitatum  Talogi  percepit,  obtentu  beneficii  ,  ut 
indè  illi  existeret  fidelis.  Nobilitate  vero  generis  elatus,  castrum  Archarum 
in  cacumine  ipsius  montis  condidit.  Deindè  assumptâ  tyrannide  ,  regioque 
fultus  juvamine,  contra  Ducem  ausus  est  calcaneum  extoUere.  Quein  Dux  à 
sua    vesaniâ   nitens  avellere,  ad    exhibendum  sibi  obsequium    per   legatos  jussit 

E  eum  venire.  Sed  ille  hujusmodi  legationem  habens  contemptul,  magna  cum 
fiducia  ad  resistendum  se  munivit  et  armavit.  Dux  vero,  viribus  Normannorum 
ascitis,  ejus  supercilium  domiturus,  quantociùs  super  eum  venit;  et  erectis 
aggeribus  ad  radicem  montis  castrum  stabilivit  ,  quod  fortium  virorum  robore 
inexpugnabile  reddidit  ;   et  sic  indè   abiens,  vallatum  alimoniis  reliquit.    Quod 


*  M.  Po- 


nuationem  laudati  Fragmcnti  amandabimus  à 
nostra  editionc.  Sed  et  Auctor  Inccrtus  pag. 
148  ,  caput  7  Libri  6  VVillelini  Geinet.  exscri- 
bit  à  vocibus  consulta  suoruni  usijue  ad  vcrba 
omninù  exitianirentur. 

[a)  Clarè    hîc   a;tatcin     suam     prodit    Willelnius 
Gemetic, 

[b]  Ex    his   pariter     vcrbis   facile     colligi    potest 


tempus  quo   scribebat    Auctor. 
(c)  Malè  in  Edito.  duxit. 
(dj  Al.  consûtere.  Cujus  niotum  animi. 

(e)  Sic  in  Ms.    Uticcnsi  :     Cbesnius    veiti   babet^ 
Comitem. 

(f)  Al.  Àrgentonium. 

(g)  Corrig,  reficeretur. 


EX   WILLELMl    GEMET.    HISTORIA. 

factum  protinus  Henricum  Regem  minime  latuit.  Rex  ergo  Francorum  co-  A 
pias  sumpsit,  et  superioris  oppidi  causa  muniendi  properantissiinè  advenit, 
et  exercitum  castra  metari  apud  S.  Albinum  jussit.  Cujus  adventum  milites 
Ducis  comperientes ,  de  suis  miserunt  ;  si  quos  forte  hostium  à  regio  Icœtu 
abstraherent,  quos  illi  in  latibulis  dégantes  incautos  exciperent.  Quo  dum 
venisseiit,  non  rainimam  exercitùs  partem  indè  protraxerunr  ,  et  fugientes 
in  insidias  induxerunt.  Statim  verô  qui  videbantur  fugere,  versa  facie  cœpe- 
runt  eos  acriter  caedere  ;  adeo  ut  in  hoc  conflictu  cuni  pluribus  Ingelrannus 
Abbatisvillœ  Cornes  confossus  perimeretur  ,  ac  Hugo  cognomento  Bardul- 
fus  cum  multis  aliis  caperetur.  Quod  ut  Rex  agnovit,  alimoniani  castello , 
pro  quo  venerat,  introniisit  ;  et  mœstus  propter  milites  amissos  cum  dede- 
core  recessit.  Willelmus  quoque  non  longo  post  inedià  aflFectus  cum  suis 
invitus  castellum  reddidit,  et  ipse  à  nativo  solo  in  exilium  discessit.  Denique  B 
cum  uxore  sua,  sorore  scilicet  Widonis  Comitis  Pontivi ,  Eustachium  Bo- 
loniae  Comitem  expetiit  ;  et  in  ejus  familia  victum  et  vestitum  percipiens , 
usque  ad  mortem  suam  extorris  remansit. 
Cap.  8.  Èadem    tempestate    (a)   Anglortun    Rex    Chunutus  obiit,    cui     successit  He- 

An.  1035.  raldus  filius  ejus,  ex  concubina  nomine  Elfgiva  natus.  Cujus  diu  cupitam 
mortem  Edwardus  audiens,  adhuc  cum  Duce  degens,  quantociiis  cum  XL 
navibus  milite  plenis  superâto  mari  Hantunam  appulit  ;  ubi  innumerabilem 
Anglorum  multitudinem  ad  sui  perniciem  se  opperientem    ofTendit.    Qui   pro- 

An.  1036.  tinus  congressus  cum  eis,  non  minimam  partem  ex  illis  ociùs  orco  trans- 
niisit.  Ipse  vero  victor  existens,  ad  naves  regressus  est  cum  suis.  Videns  au- 
tero  non  absque  plurimo  militum  numéro  se  posse  regnum  obtinere  Anglo- 
rum, regiratis  navium  proris  Normanniam  cum  maxima  praeda  repetiit.  C 
Cap.  9.  Intereà  frater  ejus  Alvredus  milites  non  parvi  numeri  assumpsit,  portum- 
que  Wisanti  petiit,  et  bac  transfretans  Doroberniam  venit.  Inde  siquidem 
interiora  penetrans  regni,  Godvinum  Comitem  obvium  habuit.  Quem  idem 
Comes  in  sua  fide  suscepit  ;  sed  in  illo  sub  eadem  nocte  traditoris  Judae  vicem 
implevit.  JNam  libato  pacis  osculo,  et  cum  eo  percepto  cibo,  medio  intem- 
pestse  noctis,  manibus  post  tergmn  ligatis,  illum  Heraldo  Régi  apud  Lundo- 
niam  cum  suorum  nonnullis  destinavit.  Milites  autem  suos  partim  per  An- 
glorum regionem  distraxit,  partim  cum  dedecore  peremit.  Heraldus  ut  Al- 
vredum  vidit,  statim  ejus  socios  truncari  capitibus  jussit,  et  ipsum  ad  Hely 
duci,  ibique  oculis  privari.    Sic   nobilissimus    et    optimus    vir    Alvredus    occu- 

An.  1039.  buit,  injuste  peremptus.  Heraldus  vero  non  multo  post  superstes  ol)iit  mor- 
tem ;    cui   successit   frater   ejus   Hardechunutus  à   Dacia    egressus ,     ex   Enmia  D 

An.  1040.  Edwardi  matre  natus.  Qui  post  paululum  conlirmatus  in  culmine  regni,  fra- 
trem    suum    Edwardum    à  Normannia     revocavit  ,    ac  secum   cohabitare    fecit. 

An.  1042.    Ipse  autem  non  plenis  duobus   annis  existens,    exivit  liominem,   et  Edwardum 

totius  regni  reliquit   hseredem   (h). 
Cap.lO.  Villelmus  cognomento  Talavatius,    postquam   Roberti     fratris   sui     caput    in 

carcere  securibus  comminutum  est,  auxilio  suorum,  et  maxime  Willelmi 
iilii  Geroii,  omnem  patris  sui  fundum  adeptus  est.  Hic  vero  à  parentum  suo- 
rum pertidiâ  nequaquam  sua  retorsit  vestigia.  Hildeburgem  quippe  filiam  Ar- 
nulfi  cujusdam  nobilissimi  viri  in  conjugio  habuit  ;  ex  qua  Arnulfum,  et  Ma- 
biliam  crudelissimse  sobolis  posteà  inatrem  genuit.  Sed  quoniam  mulier  prse- 
dicta  benè  morigerata  erat,  et  Deum  ferventer  amabat,  diris  mariti  factioni- 
bus  non  consentiebat.  Quapropter  ipse  eam  abominatus  est  vehementer.  E 
Denique  quodani  manè ,  dum  ipsa  Ecclesiam  adiret  Deum  deprecari,  à  duo- 
bus parasitis  suis  in  via  fecit  eam  subito  strangulari.  Deinde  filiam  Ro- 
dulli  Vicecomitis  de  Bellomonte  sibi  desponsavit  ,  et  plui-es  sibi  vicinos 
Optimates  ad  nuptias  invitavit  ;  inter  quos  Willelmum  Geroii  filium  eximiae 
strenuitatis  virum  accersivit.  Rodulfus  autem  frater  ejus  cognomento  Cle- 
ricus,      quia      copiosè      literatus    erat  ;     et    Mala-corona  ,     quia      militaribus 

(a)  Cùm  hoc  et  insequentia  sex    Capita  non  legan-  tanti  viri  [Goduini]  potentiel  Icedi  dolove  soUto,  Nor- 

tur   in   Ms.   Cod.   Uticensi  ,    ea    à  Monacho  Beccensi  mannorum   cnn.mltu  quorum  fido  vigchat  solatio,  in- 

intercalata  dici     nil  vctat.    Et    certè,    vel   slihis,    vel  dignam  Alvredi  fratris  sui  perniciem  eihenigniter  in- 

inateria  ,    vel  lerapus  ,   Scriptorem  alium  à  Willelmo  dulsit  :  ac  ut  inicr  eos  firmus  amor  jugiter   maneret, 

Gcmctic.   indicant,  Edilham  filiam  ejus   uxorem   nomine    tenus  duxit  .. 

(6)    Edwardus  ^     ut    ibidem    additur  ,      metuens  Regnum   Anglorum  ferè  XXIJI  annis  féliciter  rexit. 

exercitiis 


EX    WILLELMI    GEMET.    HISTORIA.  4i 

A  exercitiis  inserviens,  Clericatûs  gravitatem  malè  servabat  ;  ex  angurio  grave 
infortiuiium  sibi  imminere  prfenoscens  ,  fratri  suo  prohibet  ne  fœdas  feraiis 
bigami  iiuptias  ullateiius  adiret.  Willelmus  autem  ,  spretis  Rodulfi  dissuasio- 
nibus,  inermis  Alencium  venit  cum  duodecim  militibus.  Porro  Talavatius 
eum  illic  nil  mali  snspicantem,  sed  potiùs,  ut  moris  est,  ad  nuptias  aniici  sui 
gaudentem,  sine  reatii,  cjuasi  neqiiam  proditorem,  mox  compreliendit,  et 
cautè  oListodiri  suis  clientibus  praecepit.  Posteà  cum  convivis  suis  venatum 
perrexit.  Satellites  vero  ejus,  quibus  clam  jusserat  hoc  ,  Willelmum  foras 
eduxerunt  ;  et  cunctis  qui  hoc  videbant  lugentibus  ,  heu  proh  dolor  !  oculis 
privarunt,  nariumque  summitatibus  et  auriuin  abscissis  deturparunt.  Hoc  au- 
dito  scelere  multi  doluerunt  ,  et  contra  Talavatium  in  ira  exarserunt  ,  et 
taie   nefas  ulcisci    conati    sunt.   Geroianus  autem    Willelmus   post    très    annos 

B  venerabilem  Herluinum  Abbatem  adiit,  et  in  Beccensi  Cœnobio  ,  quod  in 
honore  sanct;e  Dei  genitricis  Mariae  tune  à  prgefato  Pâtre  construebatur , 
Monachus   factus    est. 

Geroius  iste,  de  cujus  proie  loquimur,  ex  nobili  Francorum  et  Britonum  cap.  n. 
prosapia  originem  traxisse  dicitur.  Hic  autem  cum  Belesmensi  Willelmo  ad 
Curiam  Ricliardi  Ducis  venit ,  cujus  dono  in  Normannia  duo  municipia, 
Monasteriolum  et  Escalfoum  obtinuit.  Hospitium  verô,  diim  Ducem  expe- 
teret,  in  domo  Turstini  de  Monteforti  habuit  ;  cujus  filiam  nomine  Gislam 
ad  prandium  forte  videns,  adamavit,  et  à  praeclaris  parentibus  eam  requi- 
rens  impetravit.  Quae  succedenti  tempore  septeni  filios  et  quatuor  ^lias 
ei  peperit,  quorum  nomina  hîec  sunt  :  Ernaldus,  et  Fulcoius  qui  cum 
Gisleberto      Comité     periit ,      Willelmus,      et     Rodulfus     Mala-Corona ,     Ro- 

C  bertus,  Hugo  et  Geroius  ;  Heremburgis  et  Emma,  Adelais  et  Iladvisa. 
Ex  his  fihorum  et  nepotum  niilitaris  turma  propagata  est,  quae  Barbaris  in 
Anglia  vel  Apulia,  seu  Trachia,  vel  Syria  nimio  terrori  visa  est.  Igitur  post- 
quam  Willelmus  Talavatius  Willelmum,  qui  aetate  et  sensu  in  Geroiana  pro- 
genie  sublimior  erat,  ex  invidia,  ut  suprà  diximus,  tam  truculenter  deho- 
nestaverat  ;  Robertus  et  Rodulphus  egregii  Milites  cum  fratribus  et  cogna- 
tis  viriliter  insurgunt,  et  damnosam  fratris  sui  injuriam  vindicare  moliti  sunt. 
Omnem  itaque  terrani  Talavatii  praedis  et  incendiis  devastabant  ;  usque  ad 
portas  munitionum  ejus,  nullo  resislente,  armati  veniebant  ;  ipsumque  ut 
exiret,  et  cominùs  certaret,  audacter  provocabant.  At  ille,  quia  timidus, 
et  in  militia  nullarum  virium  erat,  cum  lacessentibus  inimicis  in  campo  con- 
tligere  non  audebat.    Sic  à  Geroicis  ssepè   deludebatur. 

D  Arnulfus  tandem  filius  ejus  ut  haec  animadvertit,  Optimatnm  suorum  con-  ^'^P-  *2. 
sensu  contra  patrem  ,  qui  omnibus  odibilis  erat,  rebellavit ,  et  eum  de  mu- 
nitionibus  suis  turpiter  ejecit  ,  et  usque  ad  mortem  miserabiliter  exsulare 
compulit.  Paternam  quidem  possessionem  invasit ,  sed  nequitiam  non  de- 
vitavit.  Unde  triste  line  perire  meruit...  in  lecto  suo  strangulatus  est.  Porro 
quorumdam  relatio  asserit  quod  ab  Olivaro  germano  suo  peremptus  sit. 
Nos  vero  de  tali  viro  tantum  nefas  non  solùm  non  astruimus,  verùm  etiam 
credere  penitùs  récusa  mus.  Praefatus  siquidem  Olivarus  longo  pôst  tempore 
in  militia  honorificè  deguit,  senexque  factus  seculum  dereliquit  («). 

Denique    Arnulfo    nequiter   perempto ,    sicut    suprà     retulimus  ,    venerabilis     ^^'P-  '3. 
Ivo  patruus  ejus,  Sagiensis  Episcopus,  Belesmiœ  castrum,  et  quaeque  ad  ipsum 
jure   pertinebant  ,    accepit  ;    et   légitime  ,    quamdiu    vixit,   pace  cum  Geroianis 

E  aliisque  vicinis  facta,  tenuit.  Sagax  enim  idem  erat  ac  decorus  et  affabilis, 
multùmque  jocosus,  ac  serenae  pacis  cupidus.  Sed  perfidia  malorum  non 
cessât  perturbare  quietem  bonorum.  Itaque  temporibus  Ivonis  Episcopi ,  Ri- 
cardus  atque  Robertus  et  Avesgotus ,  filii  Willelmi  cognomine  Sorengi  , 
cuneum  sceleratorum  sibi  asciverunt,  et  omnem  circa  Sagium  patriam  sine 
reverentia  depopulati  sunt.  Postremo  Ecclesiam  S.  Gervasii  invaserunt ,  ibi- 
que  turmam  praedonum  posuerunt...  flabulumque  fecerunt  equorum.  Reli- 
giosus  Azo  vetulus  Praesul  ejusdem  urbis  muros  destruxerat,  et  ex  lapidibus 
dejecti  mûri  Ecclesiam  S.  Gervasio  xMartyri  construxerat,  ubi  sedes  Episco- 
palis  longo  post   teinpore   fuerat.    Venerandus   autem   Ivo,   dum  vidit  Sorengos 

(a)  Olivarus  ,  ut  ibidem  additur  ,  factus  est  Mona-       laudabiliter    vixit  sub  IFilleltno   Abbate. 
chus  Beccensis  sub  Abbate  Anseiino  ,  et  multis  annis 

Tome  XL  F 


42  EX    WILLELMI    GEMET.    HISTORIA. 

in  diebus  suis  ita  insanire,  ut  in  Templo  Dei  non  dubitarent  foveam  furum  A 
et  lupanar  meretricum  facere  ;  nobili  tactus  ira  vehementer  doluit  ,  ac  ad  li- 
l)erationein  Ecclesiae  Dei  toto  nisu  aninium  convertit.  Quondam  igitur ,  dum 
de  curia  Willelmi  Ducis  rediret ,  ac  per  Oximensem  paguni  transiret  ,  Hu- 
ffonem  de  Grantemaisnil  aliosque  Barones  cum  turmis  suis  secum  adduxit , 
et  Sorengos  in  turre  Monasterii  (a)  fortiter  expugnari  fecit.  At  ilii  audacter 
restiterunt  .  et  pro  se  pugnantes  projectis  telis  plures  laeserunt.  Quod  Pon- 
tifex  dum  perspexit,  vicinis  doniibus  ignem  imponi  jussit.  Mox  parrochiani 
jussis  parent  Episcopi  :  ignis  vero  imraissus  fiante  vento  ad  Ecclesiàm  cur- 
rit,  ipsamque  invadens  consumit ,  et  impios  in  ea  furentes  acriter  angit. 
Sorengi  tandem ,  dum  se  vident  flammae  sœvitiem  pati  non  posse  ,  arreptis 
armis  inde   fugiunt  cum  dedecore. 

Cap.  U.  Très    germani    qui    Principes     extiterant   praedictae   invasionis ,     non    multo  B 

post,  dum  latrociniis  summopere  vacarent  et  rapinis  ,  justo  Dei  judicio  pe- 
rempti  sunt.  .  .  Richardus  nempè,  qui  primogenitus  erat,  noctu  in  vili  casa 
juxta  quoddam  stagnum  securus  dormiebat  :  protinus  quidam  Miles  potens, 
nomine  Richardus  de  S.  Scholastica  ,  cujus  terrain  devastaverat ,  domuncu- 
lam  circumdedit  cum  sua  familia.  Sorengus  vero  expergefactus  de  bordello 
exiit ,  et  fugiens  in  vivarium  exilire  voluit.  Veriim  quidam  rusticus ,  quem 
ipse  pridem  in  vinculis  cruciaverat  ,  eum  praevenit  ;  et  securi  caput  ejus 
conterens ,  mox  eum  exanimavit  ibidem.  Deinde  Robertus  frater  ejus  cum 
suis  quadam  die  circa  Seuceum  praedam  rapuit  ;  et  dum  rediret,  à  persequen- 
tibus  villanis  vulneratus  statim  interiit.  Ad  ultimum  Avesgotus  Cambeiam 
super  Albertnm  Girardi  Fleitelli  filium  intravit,  ibique  militari  rabie  debac- 
chari  cœpit  ;  sed  pilo  desuper  emisso ,  in  capite  ictus  mox  periit.  .  .  In  C 
pace  circa  Sagium  licuit  aliquantulum  respirare.  Nobilis  Ivo  Praesul  Eccle- 
siàm cooperire  sategit ,  et  IV  Nonas  Januarii  iterùm  dedicavit.  Sed  quia 
maceriae  virtute  flammarum  laesae  fuerant ,  ipso  anno  ante  Quadragesimam 
corruerunt. 

Cap.  15.  In  illo  tempore  S.  Léo  Papa  Gallias  expetiit ,  Ecclesiàm  S.  Remigii  Ile- 
mensis  Archiepiscopi  consecravit,  ejusque  corpus  in  Ecclesiàm  nuper  dedi- 
An.  1049.  catam  transtulit.  Tune  Remis  idem  Papa  grande  Concilium  tenuit ,  et  de- 
sides Episcopos  vel  Abbates  acriter  redarguit  ;  inter  quos,  ut  di<;unt,  propter 
combustionem  Ecclesiae  Ivoni  dixit  :  «  Quid  fecisti  ,  perfide  ?  Qua  lege  dam- 
»  naii  debes  ,  qui  matrem  tuam  cremare  ausus  es  ?  »  Eloquens  Ivo  pa- 
lam  confessus  est ,  se  quidem  malum  fëi'isse  ;  sed  ad  hoc  scelus  agendum 
se  graviter  coactum  fuisse,  ne  détériora  fièrent  à  scelerosis  super  filios  Eccle-  D 
siae.  Deinde  pœnitentiam  secundum  sagacis  Papae  jussum  recepit  ,  ac  de  resti- 
tuenda  S.  Gervasii  Ecclesia  operam  adhibuit.  Igitur  Apuliam ,  et  inde  Con- 
stantinopolim  perrexit  ;  et  à  divitibus  cognatis  et  amicis  suis  simul  multuni 
pecuniae  congessit ,  donoque  Imperatoris  de  ligno  Dominicae  Crucis  charura 
munus  deportavit.  Reversus  autem  Sagium ,  Kcclesiam  cœpit  tam  magnam 
aedificare  ,  ut  successores  ejus  Robertus,  Girardus  ac  Serlo  nequiverint  eam 
per  XL   annos  consunmiare. 

Cap.  16.  Intereà   Willelmus   Talavatius  ,   postquam    à  filio   suo,.  ut  suprà  retiilimus  , 

de  terra  sua  expulsus  est  ;  miser  et  despicabilis  omnibus  per  aliorum  domos 
diu  pervagatus  est.  Ad  extremum  Rogerium  de  Monte-Gummeri  expetiit , 
eique  filiam  suam  nomine  Mabiliam  spontè  obtulit  ;  et  omnem ,  quem  ipse 
pro  nequitia  segnitiaque  sua  perdiderat  ,  honorem  concessit.  At  ille  qui  fortis  E 
erat  et  probus  ,  consilioque  maturus  ,  hoc  placitum  sibi  Profuturum  cernens, 
ei  adquievit  in  omnibus.  Ipsum  namque  errabundum  in  domo  sua  sus- 
cepit  ,  ejusque  natam  sibi  légitimé  copulavit.  Praefata  vero  mulier  erat 
corpore  parva,  multiimque  loquax,  ad  malum  satis  prompta ,  et  sagax  atque 
faceta  ,  nimiumque  crudelis  et  audax.  Quae  succedenti  tempore  quinque  filios 
et  quatuor  filias  peperit  ,  quorum  nomina  haec  sunt  :  Robertus  et  Hugo , 
Rogerius  Pictavinus ,  Philippus  et  Arnulfus  ;  Emma  ,  Mathildis  ,  Mabilia  et 
Sibylla.  Hae  siquidem  fratres  suos  moribus  praecesserunt.  Nam  dapsiles  et 
honestae  ,    ac  atrabi-ts    pauperibus    et  Monachis   aliisque   'servis  Dei    fuerunt. 

(a)    Nota  Catbedralem    Ecclesiàm     vocari    Monasterium  •    cujus  quidem   locutionis   haud     rara     sunt 
exempla. 


EX   WILLELMI    GEMET.    IIISTOUIA. 


43 


A  Illi  verô  ferales  et  ciipidi ,  ao  inopuni  rabidi  oppressores  extiterunt.  Quàm 
callidi,  vel  militares  seii  perfidi  fuerint,  aut  (juantùm  super  vicinos  paresqiie 
suos  excreverint,  iterùinque  sub  eis  pro  facinoribus  suis  deeiderint,  non  est 
nostruni  in  hoc  loco  enarrare  (a)  ;  qui  decrevimus  Willelini  Dueis  niagni 
gesta  propalare.  Quapropter,  illis  relictis,  nuiic  stylus  figatur  in  prœlixa  série 
narra  tionis. 

Igitur  Dux  jam  flore  vernans  gratissiniae  juventutis,  cultum  Dei  cœpit  <^«y-  *7. 
ultroneo  corde  aniplecti ,  iniperitorum  quoque  contubernia  à  se  eliminare , 
et  siipientum  consiliis  uti ,  bellicis  rébus  pollere  ,  et  prudentiâ  seculari  vi- 
gere.  Circa  haee  tcmpora  Hugo  filius  Rodulplii  Comitis ,  Baiocensis  Episco- 
pus,  obiit;  et  Dux  praedictum  Episcopatum  Odoni  fratri  suo  comniendavit. 
Praefatus   auteni    Odo   ut  Praesul   consecratus   fuit ,    Pontificalem    Ecclesiam    in 

B  honorem  sanctae  Dei  genitricis  Mariae  novaui  auxit  ,  auctoque  Clericorum 
numéro  peritorum,  et  niultis  ornanientis  niirabiliter  ditavit.  Ipse  verô  fere 
quinquaginta  annis  in  Episcopatu  vixit.  Dux  autem  (b)  ,  dum  nuiltis  probi- 
tatum  comniodis  quotidie  augnientaretur ,  quendain  crudelein  convivam  ex- 
pertus  est,  Widonem  *  scilicet  filium  Rainaldi  Burgundionum  Comitis;  qui  *  M.  Gni- 
cum  eo  à  puerilibus  annis  educatus  fuerat ,  et  cui  oliui  contulerat  castrum  '^*'"*"' 
Brioci  quasi  munere  firmiùs  astringendae  fidelitatis.  Is  etenim  fastu(c)  in- 
nectus  superbiae,  plurimos  Proceres  velut  Absalon  ab  ejus  fidelitate  cœpit 
avertere ,  et  in  suœ  perfidiœ  voragine  complicare  :  in  tantùni  ut  jNigellum 
Constantiniensem  Praesidem  in  liac  conspiratione  annecteret  ;  et  à  servitio, 
quod  eleetissimo  Principi  sacramentorum  obligatione  debebat  ,  cuiii  multis 
aliis  funditùs  exturbaret.   Considerans   itaque  prudentissimus  Dux  se  tantopere 

C  à  suis  destitui,  et  eos  suorum  municipiorum  praesidiis  jugiter  robustiùs  valla- 
ri  ;  verens  ne  à  Comitatùs  fastigio  al)igeretur  (d),  locoque  suo  aeniulus  ejus  sub- 
rogaretur ,  necessitate  coactus  Henricurn  Francorum  Regein  expetiit  pro  An.  1047. 
subveniendi  obtentu.  Tune  tandem  Rex  memor  beneficii ,  quod  à  pâtre  ejus 
sibi  quondam  impensum  fuerat ,  vires  Francorum  simul  coegit  ;  et  Oximen- 
sem  Comitaturn  aggressus,  V^aledunas  venit,  ubi  innumerabilium  infestissi- 
mo  armatorum  animo  exercitum  strictis  gladiis  praeliuiu  sibi  intentantem 
ofTendit.  Quorum  efTeros  impetus  Rex  cum  Duce  minime  (e)  perhorres- 
cens,  facto  alternatim  militum  concursu  ,  bellum  commisit  ;  tantaque  eos 
illico  strage  delevit,  ut  quos  gladius  non  extinxit,  Deo  formidinem  inferente , 
fugientes  fluvius  OInae  absorberet.  Félix  namque  pugna ,  in  qua  die  sub  una 
corruerunt    protervorum    castella  ,    et    facinorosorum    domicilia  ,    Wido    auteni 

D  è  praelio  lapsus,  Briocum  expetiit;  in  quo  obseratis  portarum  repagulis ,  cu- 
piens  liberari,  se  aliquandiix  obstruxit.  Quem  Dux,  Rege  Franciam  re- 
petente ,  properè  insecutus ,  intra  ambitum  sepsit  obsidione ,  stabilitis  muni- 
tionibus  in  utraque  parte  fluminis  vocabulo  Risle.  Videns  profecto  Wido  se 
nuUo  pacto  à  loco  effugere  posse,  astrictus  famis  calamitate,  per  amicos 
compulsus  est  supplex,  et  conimissi  pœnitens,  ejus  clementiam  expetere. 
Cujus  Dux ,  suorum  consultu,  miseria;  misertus ,  clementer  illi  pepercit  ; 
et  recepto  castello  Brioci,  cum  suis  domesticis  eum  manere  in  domo  sua 
jussit.  Conspicientes  itaque  cuncti  Optimales,  qui  deviarant  à  Ducis  fide- 
litate,  illum  omne  praesidium  fugae  partim  destruxisse ,  partim  interclusisse, 
datis  obsidibus  rigida  colla  ei  ut  domino  suo  subdidêre.  Sic  castellis  ubique 
eversis,    nuUus    ultra   ausus  est   contra  eum   rebellem    animum    detegere.    Prae- 

E  dictum    itaque    bellimi    anno    ab    Incarnatione    Domini    MXLVII    factum    est. 

Andegavorum     quoque     G)mes    Goiffredus     agnomine    Martellus ,     vir     per     Cap.  18. 
omnia    versutus,    quosdam    cladibus    divcrsis     et    intolerabilibus    pressuris    in    An.  1044. 
vicino    degentes    fréquenter    afïlixit.     Ex    quibus    Coniitem    Tetbalduni     à    se 
fraudulenter    captum    tamdiu    custodiae    mancipavit  ,  donec   urbem  Turonicam 
ab    illo    violenter    extorqueret ,     cum     nonnulis    castellis.    Hic    ergô,     obortis 
litium     quibusdam     fomentis  ,     contra     Willelinum     Ducem    cœpit      atrociter 

(a)     Dum     scopum     suum     Willelmus      Gemet.  (c)    Ibid.    invectu-t...  Nigelluni  Constant.      Pr'm- 

haud    obscure    sic    apcrit,    sat   ostendit,    multa   quœ  cipem. 

prajcedunt     et     sequuntur  ,    aticnis    manibus    fuisse  (rfj.Sic   in  Ms.   Cod.  Utic.    S.     Ebrulfi  :  in   Edit. 

scripto    suo  adjecla.  Chesn     ahjiceretur   :     apud    euindem    autem  Clies- 

(6)     Apud      Chesniura  ,       pag.      199  ,     Tom.    4  niuin   Tom.  4    Script.   Fr.    pa{f.     149  ,  abjiceietur. 
Script.    Franc.  Intereà  dum  Dux  Ifillelmus.  {ej   Apud  Chesnium  Tom.  4  ibid.    nimiè. 

Fij 


44  EX    WILLELMÏ    GEMET.    HISTORIA. 

moveri ,  Normanniamque  rapinis  vehementer  demoliri,  intra  Danfrontis  A 
castrum  seditiosis  custodibus  immissis.  Qiiod  Dux  ,  militari  vallatus  manu  , 
visendi  obtentu  aj^gressus,  ut  ipsum  vidit  scopulis  asperrimus  et  eminentibus 
in  gyro  circundatum  ,  et  inaccessibile  ad  oppugnandum  ,  vires  Normanno- 
rum  accivit,  et  firmissimis  castellis  illud  strinxit,  ac  aditus  egrediendi  ob- 
struxit.  In  eujus  procinctu  dum  aliqnandiu  moraretur,  ecce  adsunt  explora- 
tores,  Alencium  castrum  absque  suorum  detrimento  eum  capere  posse  nun- 
tiantes.  Qui  confëstim  custodes  intra  castra  disposuit  ;  et  cura  exercitu  tota 
nocte  equitans,  diluculo  Alencium  venit,  ubi  in  quodam  municipio  trans  flu- 
men  posito  ,  quosdam  se  convitiis  subsannantes  reperit.  Quod  acerrimè , 
concitatis  militum  animis ,  expugnans  ,  festinanter  cepit ,  igneque  injecto 
exitialibus  flammis  cremavit.  Illusores  verô  coram  omnibus  infra  Alencium  B 
consistentibus  ,  manibus  privari  jussii  et  pedibus.  Nec  mora  ,  sicut  jusserat, 
triginta  duo  debilitati  sunt.  Pelles  enim  et  renoues  ad  injuriam  Ducis  verbe- 
raverant ,    ipsumque    Pelliciarium     despectivè    vocitaverant  ,  eo  quod  parentes 

r  ctores  ^  '  ni''^'!''^  *^j"^  pelliciarii  *  exstiterant.  Custodes  autem  castelli  tam  severam  auste- 
ritateni  Ducis  cognoscentes  ,  timuerunt  ;  et  ne  similia  paterentur  ,  illico 
portas  aperuerunt  ,  Ducique  castellum  reddiderunt  ;  malentes  illud  reddere, 
quàni  cum  suorum  periculo  membrorum  tam  gravia  tormenta  tolerare.  Dux 
autem  viriliter  his  peractis  militibusque  suis  intromissis,  celerrimè  Danfron- 
tem  repetiit.  Audientes  itaque  Danfrontani  qiialia  Dux  suis  commilitonibus 
intulerit,  et  considérantes  se  à  nuUo  posse  juvari,  se  et  castellum  ejus  tradi- 
derunt   dominatni.    Inde  vero     custodibus  positis    egrediens,   et   prolixiùs  ten- 

berraf'    ™'  '^^"^   ^^  coufutaudum    Comitem  Goiff'redum,   Ambreras  *  venit;    ibique  super  C 
ora  fluminis    castellum  condidit  ,  quod  alimoniis  et   militibus    suffîcienter     mu- 
nivit.    Quibus    decenter    expletis    rébus,   Rotomagum    metropolim   Normanniae 
regressus  est. 
Cap.  19.  (a)  Eadem  tempestate   Willelmus    cognomento     Werlencus  ,    de  stirpe    Ri- 

chardi  magni,  Comes  erat  Moritolii.  Ad  eum  aliquando  quidam  tyro  de 
familia  sua,  nomine  Robertus  Bigot  accedens,  ait  :  «  Paupertate  premor, 
»  domine  mi,  et  in  hac  patria  nequeo  quaestum  mihi  necessarium  lucrari. 
»  Quapropter  ibo  nunc  in  Apuliam,  ut  ibidem  honorabiliîis  vivam  ».  Cui 
Willelmus  ait  :  «  Quis  tibi  hoc  persuasit  ?  »  At  ille  respondit  :  «  Penuria,  quam 
»  patior  ».  Comes  vero  dixit  :  «  Si  mihi  credere  vis,  hic  nobiscum  remane- 
»  bis.  Nam  taie  tempus  ante  octoginta  dies  in  Normannia  habebis,  ut  quae- 
»  que  tibi  necessaria  oculis  videris,  impunè  manibus  rapere  poteris  ».  Ille  D 
vero  domini  monitis  adquiescens,  remoratus  est,  et  non  multo  post  per  Richar- 
dum  Abrincatensem  cognatum  suum  familiaritatem  Ducis  consecutus  est. 
Qui  dum  quadam  die  privatim  loqueretur  cum  Duce,  inter  alia  praescriptum 
Willelmi  Comitis  verbum  ei  retulit.  Dux  autem  Willelmum  ad  se  vocavit, 
et  cur  éjusmodi  sermonem  protulisset  ,  interrogavit.  At  ille  nec  negare  po- 
tuit,  neque  intentionem  dicti  declarare  prsesumpsit.  Ob  hoc  iratus  Dux, 
ail  :  «  Seditiosis  tumultibus  Normanniam  perturbare  decrevisti,  et  contra  me 
»  rebellans  me  nequiter  exhaeredare  disposuisti  ;  ideoque  rapacitatis  tempus 
»  egeno  militi  promisisti.  Sed  nobiscum  dono  Creatoris,  ut  indigemus,  ma- 
»  neat  pax  perennis.  Tu  autem  è  Normannia  discede  quantociùs  ,  et  hue 
»  dum  vixero  ne  redas  ulteriiis  ».  Willelmo  itaque  expulso,  et  Apuliam  mi- 
serabiliter  petente  cum  uno  tantiim  armigero,  Dux  confëstim  Robertum 
fratrem  suum  sublimavit  ,  eique  Moritoniensem  Comitatum  tribuit.  Sic  tu-  E 
midos  sui  patris  parentes  asperè  prostravit,  humilesque  matris  suœ  propin- 
quos  honorabiliter  exaltavit.  Ceterîim,  sicut  in  vulgari  proverbio  dicitur  : 
Stultus  non  verbis,  non  exemplis,  sed  plagis  vix  corrigitur  ;  nec  pertimes- 
cit,  donec  diros  ictus  accipit.  Quod  in  subsequenti  luce  clariîis  apparebit 
exemplo. 
Cap.  20.  Siquidem  ut  in  superioribus  manifestamus  ,  Dux  Normannorum  Ri- 
chardus  filius  primi  Richardi,  cuidam  fratri  uterino  nomine  Willelmo  dédit 
Comitatum  Aucensem.  Hic  ex  Lescelina  Comitissa  habuit  très  filios  ,  Ro- 
bertum,   Willelmum,     Hugonem     posteà     Episcopum     Luxoviensem.     Horum 

(a)  Codex  Ms.  Utic.  seu  S.  Ebrulfî  non  fert  hoc  caput,  neque  etiam  subsequens. 


EX    WILLELMI    GEMET.    HISTORIA.  45 

A  médius  Willelmus  cognomento  Bufacius  Ducatum  sibi  volens  vindicare , 
cœpit  contra  Ducem  niinis  et  infestationibus  cervicem  erigere.  Verùm  for- 
tis  Princeps  nolens  ei  cedere,  exercitum  congregavit ,  et  castrum  Ouois  *  ,  *  AuRum 
donec  illud  oaperet ,  obsedit ,  atque  Willelmum  rebellem  cogiiatum  suiiin 
exulare  coegit.  At  ille  Henriciim  Ilegem  Francorum  expetiit ,  oui  qiiid  sibi 
contigisset  flebiliter  retexit.  Rex  vero  ipsiim  ,  nt  pote  nobilcm  genenî  et  forma 
militem ,  bénigne  suscepit  ;  et  infortunio  ejus  condolens ,  Coniitatum  Snes- 
sionis  ei  cuin  quadam  nobili  conjuge  tribnit.  Ex  qua  postmodum  egregiam 
régit.  Tandem  ejectis  vel  prostratis  dissentionum  famulis ,  omnis  Normannia 
quievit  sub  alis  commodae  pacis. 

Jam   Duce  juvenili    robore   vigente ,    transcensis   annis   adolescentiae,    cœpe-     Cap.  21. 
runt  Optimates  ejus  de  successione  prolis  cum  eo   attentiiis  tractare.   Audiens 

B  autem  \  Balduinum  ,  Flandrige  Comitem  ,  quandam  habere  filiam  regali  ex 
génère  descendenteni  ,  nomine  Mathildeni  ,  eorpore  valdè  elegantem  ,  ani- 
moque  liberalem  ;  banc  suorum  consultu  missîs  legatis,  à  pâtre  petiit  uxo- 
rem.  Ex  cujus  *  proposito  animi  Halduinus  Satrapa  admodùm  gavisus,  non  *  ^'- ejus 
modo  petitam  dari  decrevit  ,  verùm  etiam  cum  muneribus  innumeris  eam 
ad  usque  Oucense  *  castrum  adduxit.  Ubi  Dux  militum  stipatus  catervis  ad-  '  -^"gensc 
venit ,  illamque  sibi  jure  conjugali  despondit  ;  et  cum  niaximo  tripudio  ac 
honore  Rotomagi  niœnibus  intulit.  Genuit  autem  ex  ea  procedenti  tem- 
pore  filios  quatuor  :  Robertum  («),  qui  post  eum  Ducatum  Normanniae 
aliquandiù  tenuit  ;  et  Willelmum,  qui  regno  Anglige  tredecim  armis  praefuit, 
et  Richardum,  qui  juvenis  decessit  ;  et  Henricum,  qui  fratribus,  tam  Régi 
quàm   Duci,   successit  ;   et  filias  quatuor.  De   qiiibus  omnibus,   tam   viris  quàm 

C  feniinis,  L-iber  subsequens,  qui  de  gestis  nobilissimi  Régis  Henrici  inscribetur, 
pro  modnlo  nostro,  Deo  juvante,  pertractabit. 

[h)  In  diebus  illis  niaxima  pacis  tranquillitas  fovebat  habitantes  in  Nor-  '^"P-  '^^• 
mannia .  .  .  Unusquisque  Optimatum  certabat  in  prsedio  suo  Ecclesias  fabri- 
care  et .  .  .  Monasteria  .  .  .  Primum  ponam  Willelmum  Ducem  patrc;n  pa- 
triae ,  qui  Monasterium  S.  Vigoris  Ceracii  à  Duce  Roberto  (c)  pâtre  suo, 
antequam  Hierusalem  pergeret ,  incœptum  cœpit  et  propagavit  :  usquequo 
ipse  Monasterium  S.  Stephani  et  uxor  ejus  Mathildis  Monasterium  S.  Trini- 
tatis  œdificaverunt  Cadomi.  Willelmus  verô  filius  Osberni,  propinquus  Du- 
cis  Willelmi  ,  vir  potens  et  virtute  tam  animi  quàm  corporis  laudabilis  , 
duo  Monasteria  in  îionorem  beatfe  Dei  genitricis  Mariae ,  unum  apud  Liram 
in   quo    /\delinam   tiliam    Rogerii  de  Toënio   uxorem   suam   postmodum   sepeli- 

D  vit  ,  alterum  apùd  Cormelias  in  quo  ipse  mortuus  conditus  est ,  fecit.  Ro- 
gerius  etiam  de  Bellomonte  filius  Humfridi  de  Vetulis  in  fimdo  suo  Pra- 
tellis  duo  Cœnobia  aedificavit,  unum  Monachorum ,  alterum  Sanctimonia- 
lium.  Rogerius  de  Monte-Gumerii  pater  Roberti  de  Belesmo ...  in  hono- 
rem  S.  Martini  Ecclesias  duas,  unam  in  Sagiensis  urbis  suburbio,  alteram  in 
vico  suo  Troardo  nobiliter  construens,  grèges  Monachorum  ibidem  Deo  mi- 
litaturos  posuit  :  tertiam  etiam  fecit  apud  Almanachias  ad  opus  Sanctimonia- 
lium.  Lescelina  vero  Comitissa  Aucensis,  adjuta  à  filiis  suis  Roberto  Comité 
Auci  et  Hugone  Episcopo  Luxoviensi ,  Cœnobium  Monachorum  S.  Pétri 
super  Divam  et  Monasterium  Sanctimonialium  ante  urbem  laixoviensem 
virili  animo  construxit.  P'ilius  verô  illius  praedictus  Comes  Aucensis  Monas- 
terium  S.    Michaëlis    Ulteris-portîis    aedificavit.    At    Rogerius    de    Mortuo-mari 

E  filius  (d)  primi  Willelmi  de  Warenna,  Monasterium  S.  Victoris  in  proprio 
solo  fundavit.  Richardus  verô  Comes  Ebroicensis  in  eadem  urbe  Monaste- 
rium S.  Salvatoris  ad  opus  Sanctimonialium  fabricavit.  Idem  Vicecomes  apud 
Rotomagum  in  monte  urbi  imminenti  Cœnobium  summae  Trinitati  ex 
sumptu    proprio    consummans ,    Monachos   ibidem    Deo   servituros    constituit. 

(a)   Quse   sequuntur    in   bo«:    Capite  ,    ajdita    vi-  bilit   Abbas  Herluinus  Monasterium  Beccente  in  hono- 

dentur  Scripto   C.alciili.  rem  S.  Mariœ  cœpit  œdificarc,  de  quo  in  supcrinrili- 

(i)    Hoc   Caput    cum    sequcnti     23    decst    in   Ms.  bro  pauca  perstrinximus.  Vita;  autem  B.  Herluini   à 

Uticcnsi.    Utruinque     igitur     intcrcalationem     sapit.  Gisleberto     Crispino   posteà     Abbate     scriptie    nien- 

(c)  Sic  in  Capitis  fine,  <(uera  de  vetcribus  tio,  (juae  ibidem  fit  superiorem  \otam  confirmât. 
Monasteriis    >'orm.     omisimus,     legilur     :    Robertus  (d)     In      editiono        Cbcsnianara        prœccdente  , 

antequam  Hierusalem  pergeret,   Monasterium  S.  yi-  filiu.f  Walteri  de  S.   Martino,    frater  primi  f^illelini 

goris  Ceratii  œdificare  cœpit.  Eodem  tempore  venera-  de  U^arenna. 

Fiij 


46  EX    WlLLELMl    GEMET.    HISTORIA. 

Monasterium  Gresteni  Robertus  Cornes  Moritolii  fecit  :  Hugo  verô  posteà  A 
Coines  Cestrensis,  Abbatiam  S.  Severi:  at  Ecolesiam  S.  Trinitatis  Exaquei 
Eudo  cum  CapeHo  fecit:  Balduinus  etiam  de  Revers  aliam  apud  Montisbur- 
guiii  :  Nigcllus  Vicecomes  Constantiniensis  Cœnobium  S.  Salvatoris.  Mo- 
nasterium vero  S.  Mariae  Lonleii  Willelmus  Talavatius  I,  qui  excise  neniore 
in  monte  quodam  castrum  nomine  Danfrontem  construxerat ,  à  fundainentis 
îedificavit.  Ecclesiam  S.  Stephani  Fontaneti  Rodulfus  Taisson  et  Erneisus 
frater  ejus  construxerunt:  Monasterium  autem  S.  Pétri  Castellionis  Rodulfus 
de  Toënio. 
Cap.  23.  In   ilio    tempore  Rqbertus   de  Grentemaisnil  cum  fratre  smo    Hugone   dispo- 

sait Abbatiam  Monachorum  construere.  Hic  vero  in  infantia  litterarum 
scientiam  perceperat  ;  sed  posteà  literis  aliquantiim  intermissis  ,  quinque 
annis  armiger  Ducis  fuerat  :  à  quo  postmodum  militari  ense  accinctus  in-  B 
gentia  dona  receperat.  Sed  non  multo  post  instinctu  Dei  omnia  sprevit ,  Cœno- 
biumque  (a)  facere  Monachusque  fieri  firmiter  decrevit.  Quod  audiens 
Willelmus  Geroii  filius  valdè  laetatus  est ,  ac  ad  Robertum  et  Hugonem  acce- 
dens,  sic  loquutus  est  :  «  Audio  vos  ,  6  charissimi  mei  nepotes ,  etc . .  . . 
»  Apud  Uticum,  S.  Ebrulfi  Cœnobium  restauremus  ...  Et  ne  aliquando  ali- 
»  quo  modo  infestare  possimus ,  prtefatum  Cœnobium  totius  Normanniae 
»  Duci  ad  tutandum  contra  (h)  nos  et  posteros  nostros  omnesque  mortales 
»  nltrô  commendemus  »...  Domnus,  Theodoricus  Gemmeticensis  Mona- 
chus  electus  est  ;  eique  Uticensis  Abbatiœ  cura  commissa  est.  Anno  igitur 
An.  1030.  Dominicae  Incarnationis  ML ,  Indictione  IV ,  Leone  Papa  in  sede  Aposto- 
lica  résidente ,  necnon  Henrico  II  Christianissimo  Augusto  ,  Cononis  Saxo- 
num  Ducis  Hlio  ,  imperante  ;  Monasterium  S.  Ebrulfi  à  sfepè  dictis  Opti-  C 
matibus  Willelmo  Geroiano  et  nepotibus  suis  Roberto  et  Hugone  de  Gren- 
temaisnilio  apud  Uticum  restauratum  est.  Ibi  venerabilis  Theodoricus  magnae 
religionis  Monachus  ,  Non.  Octobris  die  Dominico  ,  à  domino  Hugone  Luxo- 
vii  Pontifîce  ante  altare  S.  Pétri  solemniter  consecratus  est.  Seqnenti  quo- 
que  anno  nobilis  Robertus  Cœnobii  fundator ,  ibidem  Monachus  factus 
est....  Non  multo  post  Geroianus  Willelmus  pro  quibusdam  rationalibus 
causis  in  Apuliam  missus  est  ;  ibique  dum  redire  cœperat ,  apud  Caietam 
Nonis  Februarii  defunctus  est.  Willelmus  de  Monasteriolo  filius  ejus  ,  in 
Apulia  magnae  sublimitatis  eques  erat,  Graecos  et  Longobardos  armis  pre- 
mebat,  et  Vicario  S.  Pétri  Apostoli  subdebat. 
Cap.  24.  Eo    tempore    Malgerius     Archiprcxsul    Rotomagensis    desipere  cœpit  ,    et  in- 

sipientiâ  ductus  Archiprœsulatum  Duci  reddidit.  Dux  autem  Malgerium  in  D 
*  Gernsey.  insula  ,  qusB  dicitur  Gernervia  *  ,  retrusit  ;  et  Synodi  decreto  Metropoli- 
tanam  sedem  Maurilio  Fiscannensi  Monacho  ,  multis  virtutibus  excellenti , 
tradidit.  Tunr  ctiani  Norinannos  discordia  turbavit  ,  eosque  vicinorum  ,  qui 
bella  paci  praeponebant  ,  cruores  effundere  compulit.  Enimvero ,  ex  quo 
Normanni  arva  Neustriae  cœperunt  incolere  ,  mos  fuit  Francis  semper  eis 
invidere.  Concitabant  ergo  Reges  adversùs  illos  insuigere  ;  asserentes  terras  , 
quas  possident ,  suis  majoribus  violenter  eos  surripuisse.  Quibus  Rex  Hen- 
ricus  vchemeuter  irritatus  ,  ambagibus ,  imo  malignissimis  aemulorum  sug- 
gestionibus,  ob  Ducis  imperium  (c)  ,  duobus  hostium  agminibus  Norman- 
niain  est  aggressus.  Unum  quidem  electa;  nobilitatis  virorum  fortium  ,  ad  Cal- 
*^/.  Calti-  civum  *    subvertendum     territorium  ,     direxit  ;     cui      fratrem    suum     nomine 

""^  Odonem    prœfecit.    Alteri     vero    cum    Goiffredo    Martello ,     ad    demoliendum  E 

An.  1054.     Comitatum    Ebroicensem ,    ipse  praefuit.    Dux   ergo   ut   se,  suosque  taliter   op- 
♦^/.  coin-  primi  *   vidit ,    magno  et  nobili  tactus  dolore ,    milites   protinùs    elegit  ,    quos 

P"°"  ad    comprimendos     Calceii    subversores    celerrimè    direxit.     Ipse     autem     cum 

suorum  nonnullis  circa  Regem  se  contulit  ;  quatenus  pœnas  lueret ,  si  quem 
satellitum  à  Régis  latere  abstrahere  aliquatenus  valeret.  Venientes  verô 
Normanni  ad   Francos  ,   repererunt  eos    apud  Mortuum-mare     in    incendiis   et 

Ut)  Jpud  Nucerelum,  ut  dicitur  infrà.  ffillelmiis  Ebroic.    atqiie   GùlebeiCus    Abbcu   Castel- 

(b)  Non    eiiim.    ut    idem    suj)rà     intulrrat  ,  debe-  Uonis. 
mur    illLt     [Munac/iLf]     doininari  ,   sed     famulari...  (c)   Apud    Cliesnium    Toni.     IV   Script.     Fr.   pag. 

Inde  chiro^rapkum   suœ  auctnritatii  [0«x]    in   Sal-  149,    iinproperium.      Sic    et     apud     Robertum    de 

tn-Leonis  sanxil...  Subscripserunt  Matgercux  Archiep.  Monte. 
Rotom.  l'rtesules  Hugo   Luxov.   et    Odo   Baiocensit ;  « 


tratum 


•  M.  bac 


EX    WILLELMI    GEMET.    HISTORIA.  47 

A  ninliernm  liidibriis  occiipatos.  Gum  quihus  ilico  *  mane  comniissuni  belliim,  '  m.  iiio 
in  continua  csede  occumbentium  ad  usque  nonam  ab  utrisque  est  protractnm  *.  '  ^'-  P">»- 
Novissime  autem  Francigenae  (a)  victi  tugerunt  ;  et  Norinanni  eventuni  Diici 
mox  per  nuncios  intimaverunt.  At  ille  nlniia  laetus  super  hac  re ,  Henricum 
Regem  volens  effugare  ,  terruit  eum  liujusmodi  *  legatione.  Nuncius  Ducis 
regalibus  castris  appropiavit  ;  et  in  qnodam  proximo  monte  noctu  stans , 
fortiter  elamare  cœpit.  Cùnique  regii  vigiles  sciscitarentur ,  quis  esset ,  vel 
quare  tali  hora  sic  vociferaretur,  respondisse  fertur  :  «  Rodulfus  de  Toënia 
»  noiniuatus  sum  ,  vobisque  defero  lugubre  nunciuni.  Ad  Mortuum-niare 
»  currus  vestros  cuni  carris  ducite  ,  et  indè  cadavera  charorum  vestroruni  re- 
»  portate  *.  Franci  quippc  Normannorum  niilitiam  experiri  super  nos  vene-  •  m.  a^^ot- 
»  runt  ;   eamque    multô    majorem    quàm    voluissent ,    invenerunt.    Odo   signi-  '*'*' 

B  »  fer  (b)  eoruni  turpiter  fugatus  est,  et  Wido  *  Pontivi  Conies  eaptus  est.  '  M.Gmdo 
»  Reliqui  oniiies  aut  capti  ,  aut  perempti  sunt,  aut  obnixè  fugientes  vix  *  *  Al.  decu 
»  evaserunt.  Hoc  ex  parte  l^ucis  Normannorum  confestim  renunciate  Régi 
»  Francorum  ».  Rex  igitur  ut  infortunium  suorum  agnovit,  à  Normannica 
infestatione  concito  gradu  ,  quantociùs  valuit  ,  mœstus  de  interitu  Gallorum 
rétro  pedem  retraxit.  Hsec  pugna  anno  Dominicae  Incarnationis  MLIV 
facta  est, 

(c)  Posteà    Dux   contra    Tegulense  castrum  ,    quod  Rex     illi    dudùm     abstu-     ^'^P-  23- 
lerat  ,   aliud   oppidum    non   deterius  ,  quod   Rretolium    usque  bodie    vocatur  , 
instaurât  ;    et  Willelmo   Osberni  filio    ad     custodiendum    contra    cunctos     sibi 
adversantes    commendat.     Hic     legitimus'    et    liberalis     vir    Adelizani     Rogerii 
Toënitjie  filiam    in  conjugio  babuit  ;  ex    qua  duos  filios,   Willelnium     et  Roge- 

C  riimi  Contuniacem,  procreavit  ;  et  unam  filiam  ,  quae  posteà  Rodulpbo  Co- 
miti  génère  Britoni  nnpsit,  atque  cum  eodeni  in  diebus  Urbani  Papfie  Hie- 
rusalem  perrexit.  Praefàtus  héros  duo  Cœnobia  Monachorum  S.  Mariae  cœli 
Reginae  condidit.  Unum  apud  Tjram,  ubi  Adelizam  conjugem  suam  sepelivit  : 
et  alterum  apud  Cormelias,  ubi  ipse  quiescit,  et  Rodulfus  filius  ejus  à  pue- 
ritia  Monachus  Deo  diu  militavit.  Ipse  quoque  cum  Willelmo  Duce  Anglos 
maxime  peidomuit  ;  et  Comitatum  Herfordiae  cum  magna  parte  regni  ,  sensu 
et  viribus  obtinuit.  Denique  anno  ab  Incarnatione  Domini  MLXX  (d)  cum 
Philippo  Rege  Francorum  Flandriam  perrexit ,  volens  Balduino  Mathildis 
Reginse  nepoti  subvenire.  Robertus  autem  Frisio  cum  exercitu  Henrici  Im- 
peratoris  sociato  cuneis  suis,  X  Kal.  Martii  ,  Dominico  Septuagesimoe,  im-  "^"^  *072. 
peratos    nianè  prseorcupavit  ;   et   Philippo    cum    Francis    fugiente  ,   Balduinum 

D  nepotem  suum,  et  Willelmum  Comitem  telis  suorum  occidit.  Posteà  Flan- 
driam Dticatum  diu  teiuiit,  moriensque  filiis  suis ,  Roberto  Hierosolymitano 
et   Philippo   dereliquit.    Nunc   ad  ordinem   historise  redcamus. 

Willelnuis  Dux ,  dum  à  quibusdam  religiosis  siepiùs  redargueretur ,  eô  "^^^  ^®' 
quôd  cognatam  suam  sibi  in  matrimonio  copulassef  ;  missis  Legatis  ,  Ro- 
manum  Papam  super  hac  re  consuluit.  v\t  ille  sagaciter  considerans,  quod 
si  divortium  (ieri  juberet,  forte  inter  Flandienses  et  Normannos  grave  bel- 
lum  exurgeret  ;  maritum  et  conjugem  à  reatu  absolvit  ;  eisque  pœnitentiam 
injunxit.  Mandavit  enim  ut  ab  eis  duo  (Jœnobia  conderentur,  in  quibus  pro 
ipsis  ab  utroque  sexu  Deo  sedulô  pr'eces  ofl'errentur.  Quod  illi  gratanter 
opère  compleverunt.  Nam  apud  Cadomum  una  constructa  est  Abbatia  in 
honore  S.    Trinitatis,   altéra   vero  in   honore  S.   Stephani    Protomart}  ris.    Cœ- 

F  nobio  S.  Trinitatis...  Mathildis  Abijatissa  ferè  XLVIII  annis  prajfuit.  Ibi 
Mathildis  Regina  MLXXXI  Dominicîe  Incarnationis  anno  ,  III  Non. 
Novembris  sepulta  est  :  ibi  quoque  Cecilia  virgo  filia  ejus  Deo  consecrata  est, 
et  in  servitio  Dei  diu  commorata  est.  Porrô  in  Cœnobio  S.  Stephani.  .  . 
primus  Abbas ,  Lanfrancus  Beccensis  Monachus  exstitit.  Hic  verô  génère 
fuit  Langobardus,  moribus  mitis  et  religiosus,  et  tam  secularis  quàm  spiri-  • 
tualis   scientiae    peritissimus  :     qui     po.st   aliquot   annos  ,     annitente   Alexandro  ^ 

{a)  In  Ms.  Cod.    Utic.    Franci    victi  tcrj^a  dcde-  [b]    Ajuid     Kobcrtura     de    Monte ,     Odo    f rater 

runt  Nurmannif,  cum    Signifem,  eorum  Oddnne,  fra-  Re^Lt. 

trc  lidclicet  l{egis  :  in  (juo  nimirùm    certamine,  pe-  (c)    Capila   i25   et   26    non    babct  Codex  Ms.    S. 

re/nptie  nol/itilatit  Francorum  part  ina.tima  cimcidit  ;  Ebrulfi    Utic. 

reliquani  -verô  per  vicos  lYormannico.t  oppre.tfit  capti-  (d)     Corrig.      MLXXlf  ,     qiio      anno    Septuapo- 

vitax.  Normanni  eventum  certaminis  Duci   Willelmo  siina  incidebat  in    X    Kal.    Marlii,    seu    in   diein  tO 

mox,  etc.  Febr. 


48  EX      WILLELMl    GEMET.    HISTORIA. 

Papa ,  Gintuariorum  Archiepiscopatiiin  suscepit  ;  et  post  multuni  temporis ,  A 
An.  1089.  anno  ab  Incarnatione  Domini  MC  ,  VI  Kal.  Junii  obiit.  Post  ipsum  Willel- 
mus  Monachus  ,  Radbodi  Sigiensis  Episcopi  filius  ,  Cadomensis  Ecclesiae 
regimen  teniiit  ;  qui  et  ipse  post  Johannem  Métropolitain  Rothomagensem 
Archiepiscopatum  siiseepit.  Deinde  (jislebertiis  Constantinensis  callidus  Ca- 
donii  Rector  factus  est  :  cujus  tempore  Willelmus  Dux  Normaniiorum  et 
Rex  Anglorum  ,  MLXXXVII  ,  Rotomagi  ,  V  Idus  Septembris  mortuus 
est ,  et  in  Ecclesia  S.  Stephani  honorificè  Cadomi  sepultus  est .  .  .  Theode- 
ricus  postquain  Cœnobiuin  S.  Ebrulfi  ferè  VIII  annis  rexit  ,  pro  quibusdam 
tumultibus  sibi  excitatis  à  domno  Rodberto  de  GrentemaisniHo  qui  tune 
Prior  erat ,  Maurilio  Archiepiscopo  et  Hugoni  Episcopo  curam  animarum 
reddidit.  Absolutus  itaque  ab  eis ,  ut  potè  filius  pacis  ,  ire  Hierusaleni  de- 
crevit  :  qui  duni  in  Cyprum  insulani  cum  quodam  venerabilis  vitae  peregrino  B 
Episcopo  ad  quandam  Ecclésiam  S.  Nicolai  venisset,  huini  prostratus  coram 
altari  diutiùs  oravit ,  ibique  in  oratione  Kal.  Augusti  beatum  Deo  reddidit 
spiritum.  Insulani  verô  ,  comperta  sanctitate  talis  peregrini ,  corpus  ejus  in 
Ecclesia  sepelierunt.  Cujus  meritis  in  aegrotis  multa  sanitatum  miracula  divi- 
nitùs  ostensa  sunt. 
Cap.  27.  Magnificus    Dux     Willelmus  ,     Francorum     catervis    competenter     devictis , 

memor  opprobrii  à  Goifïredo  Comité  sibi  illati ,  ad  urbem  Cenomannicam 
per  aliquot  annos  arma  convertit.  Quis  igitur  explicare  poterit ,  quot  mili- 
tum  incursibus,  quot  legionum  expeditionibus  illam  afflixerit  .>*  Ad  postremum 
victi  Cenomanni ,  jam  castellis  per  cunctum  Comitatum  subactis  ,  dextras 
Duci  dederunt,  fidem  pangentes  illi  artissimis  sacramentis.  In  quorum  nie- 
dio  ad  domandam  eorum  insolentiam,  duo  municipia  in  iMonte-Barbato  (a),  G 
seu  Barbello,  stabilivit,  suisque  militibus  custodienda  commisit.  Meduanum 
vero  castellum  cujusdam  opulenti  Militis ,  nomine  Goiffredi ,  adhuc  restite- 
rat  ;  quod  Dux  exercitibus  applicitis  aiiquandiu  oppugnans  cepit,  igneque 
injecto  per  duos  pueros,  qui  clam  ad  ludendum  cum  oppidanis  infantibus 
intraverant,  combussit.  Quod  iterum  restauravit,  et  custodibiis  suis  mancipavit. 
Cap.  28.  Rex   autem  Henricus  injuriam   sibi   à  Duce  illatam  toto  annisu   cupiens  ul- 

cisci ,  sumpto  (joiffredo  Comité  Andegavensi ,  copiosissimo  cum  exercitu 
iterata  expeditione  Normanniam  aggreditur.  Qui  Comitatum  pertransiens 
Oximensem  ,  et  penetrans  Baiocacensem ,  tandem  reflexo  calle  redeundi, 
vadum  Divse  appetiit.  Quod  Rege  transeunte,  média  exercitûs  pars  substitit, 
mari  eructuante ,  ob  redundationem  fluminis  non  valens  transmeare  {h).  D 
Cum  quibus  Dux  acriter  superveniens ,  sub  Régis  oculis  ilico  congressus , 
tanta  illos  caede  prostravit,  ut  quos  gladius  non  extinxit,  hos  per  ISorman- 
nica  compita  dispergeret  violentia  dirye  captivitatis.  Videns  autem  Rex  suo- 
'  M.fmam  l'um  interituiii,  quantociiis*  valuit  à  Normannis  recessit,  et  ad  eos  ultra  ve- 
citiùs  nire  non  apposuit.    Amicitiam    qtioque   Diicis  ,    considerata  ejus    probitate,  re- 

quisivit  ;  et  Tegulense  castrum,  quod  dudùm  abstulerat,  illi  tradidit.  Saepe- 
dictus  Rex  valdè  fuit  militaris  ,  magnaeque  fortitudinis  et  pietatis  :  Mathil- 
dem  (c)  Juliusclodii  Régis  Rugorum  filiam  in  mattimonio  habuit  ,  ex  {d) 
qua  duos  filios,  Philippum  et  Hugonem,  unamque  filiam  genuit.  Qui  postquam 
Regnum  Galliae  ferè  XXV  (e)  annis  rexit,  causa  corporeae  salutis  à  Joanne 
Medicorum  peritissimo  potioneni  accepit  :  sed  veneno  nimiam  sitim  infe- 
rente,  jussum  Archiatri  sprevit;  et  à  Cubiculario  potum  accipiens ,  dum  E 
Medicus  abesset,  ante  purgationem  bibit.  Unde  nimis  infirmatus ,  eodem 
die  post  perceptionem  sacrae  Eucliaristiae  obiit,  Philippum  vero  filium  suum 
(/)  in  régi  mine  Francorum  heredem  constituit  ,  et  tutelse  Balduini  Flan- 
drensis  Satrapae  commendavit. 

(a)  Malè  in  Edit.  in  Ponte-barbatn.  Vermandorum  Comitù,  per  quant  ubtinuit  Cumitatus 

(i)  Apud     Chesn.     Tom.     IV    Script.     Fr.     pag.  duos     V ermandànsein  et  Vadensem;  de  qua  genuit 

0  Vois,  transir  e.  Cum  quibus  Dux  alacriter.  Radulfum,  qui  ei  successit  in  regnum.  Anno  ab  Incarn. 

(c)  Alii  /Vnnam  vocant  filiam  Jerolai  Ducis  Dom.  MLIX  prœfalus  Rex  Henricus  scnio  se  gravari 
Russorum.  Anna  fuit  secunda  uxor  Henrici  Re-  conspiciens,  etc.  ut  in  Cbronici  Veteris  Excer|)to. 
gis  ;    Mathildis  verô  prima.  (e)  Uectiùs  apud     Cliesnium    ibidem  ,  ferè  XXX. 

(d)  Apud  Chesn.  Tom.  IV.  pag.  150,  ex  qua  (/")  Ibid.  Sub  tutela  Balduini  Flandrensis  Coinitis 
filios  très,  Philippum,  Robertum  atque  Hugonem,  constituit;  qui  eum  nobiliter  et  fideliter  cducavit  ,  et 
Emniamquc  (Icge  unamque]  filiam    genuit.    Hugo  au-  Regnum  ejus  strenuè  rexit  ac  défendit. 

tem   factus  juvenis,    uxorem    duxit    filiam    Herberti  ' 

driae 


I 


I 


EX    WILLELMI    GEMET.    IllSTOUlxV.  49 

A  Tune  quibusdam  maledicis  vicinos  coniparestjue  suos  accusaiitibiis  ex  in-  Cap-  29. 
vidia  ,  Dux  Willelnuis  exasperatus  ingenti  f'uria  Barones  suos  ,  scilicèt  Ro- 
dulfuin  de  Toënia  ,  Hugonein  de  Grenteinaisnilio  ,  et  Ernaldiini  Willelmi 
Geroiani  filium ,  ejecit  de  Normannia.  Abbatem  quoque  Rodbertuni  ,  qui 
jani  tribus  annis  Cœnobium  S.  Ebrulfi  rexerat  ,  quia  de  audaci  Geroicoruin 
prosapia  prodierat ,  sine  reatu  et  judicio  Syuodi  de  Normannia  expulit  ;  et 
quendani  Monachum  noniine  Osbernuni  ei  subrogavit.  Rodbertus  Roniatn 
petiit ,  et  Nicolao  Papte  causam  suani  intimavit.  Sed  quoniam  praedictus  Prae- 
sul  paulô  post  defunctus  est,  nil  rectitudinis  per  eura  consecutus  est.  Denique 
venerabilis  Rodbertus  cum  xj  Monachis  Alexandrum  Papam  adiit  ,  et  ejus 
jussu  Rodbertuni  Calabriœ  Dueein  compatriotam  suum  expetiit.  A  quo  hono- 
rificè  susceptiis  est ,  eique   locus   ad   construendam    Abbatiam    ia    urbe     Brixa 

B  nomine  datus  est.  Britones,  ut  fertur  ,  antiquitiis  jussu  Romanoruni  ,  qui  , 
tune  per  totui»  orbeni  imperabant  ,  de  finibus  suis  egressi  sunt.  Deinde  , 
Romanis  jubentibus ,  supra  littus  Calabrici  maris  Brixam  urbem  eondide- 
ruiit  ;  sed  eam  post  plures  annos  diversi  bellorum  tumultus  destruxerunt. 
Singulis  enim  annis  Agareni  navigio  in  Italiam  veniebant  ;  et  Grœeis  ac 
Langobardis ,  qui  terram  incolebant ,  ignaviâ  torpentibus  ,  crudelitatem  suam 
nimis  exercebant.  Nam  urbes  et  oppida  concremabant  ,  Ecclesias  destrue- 
bant  ,  virosque  cum  mulieribus  eaptivabant.  Hoc  per  niulta  s;ecula  fré- 
quenter fecerunt. 

Deinde     temporibus     Henrici    Imperatoris    filii   Cononis ,     et    Roberti    Nor-      cap.  30. 
niannorum   Duc^  ,   Osmuudus  Drengotus ,   audax    Miles  ,    Apuliam     adiit    cum 

G  quibusdam  aliis  Norniannis.  Nam  Willelmum  cognomento  Repostellum  , 
Militem  clarissimum  ,  in  venatione  in  praesentia  Roberti  Ducis  occiderat  ; 
metuensque  aniuiositatem  Ducis  ,  et  insignis  Equitis  nobilium  parentum  ras  , 
«n  Apuliam  secessit  ;  et  propter  magnam  probitatem  ejus  à  Beneventanis  ho- 
norificè  detentus  est.  Deinde  praefati  Drengoti  exemplo  agiles  Normannorum 
seu  Britonum  tyrones  incitati  ,  Italiam  diversis  temporibus  expetierunt  ;  et 
primo  juvare  Langobardos  contra  Saracenos  sive  Graecos  viriliter  cœperunt , 
Barbaros  bello  saepiùs  protriverunt.  Unde  cunctis  eorum  vires  expertis  for- 
midabiles  facti  sunt.  Langobardi  vero  adopta  securitate  ,  cœperunt  Norman- 
nos  despicere,  eisque  débita  stipendia  subtrabere.  At  illi,  ut  lioc  animadver- 
terunt ,  quendam  ex  suis  super  se  Principem  constituerunt,  et  contra  Lan- 
gobardos arma  verterunt.  Deinde  munitiones   ceperunt .  et   incolas    terrae   sibi 

D  fbrtiter  subegerunt.  Primus  Apuliensibus  Normannis  ,  dum  adlmc  ut  advenae 
Waimalchi  Ducis  Salernii  stipendiarii  erant ,  praef'uit  Turstinus  cognomento 
Scitellus  ,  vir  in  multis  probitatibus  admodum  expertus ,  .  .  Defuncto  Turs- 
tino ,  Normanni  Principes  sibi  Ranulfum  et  Richardum  elegerunt  ;  quibus 
ductoribus  mortem  Turstini  ulciscentes,  contra  Langobardos  asperè  rebella- 
verunt.  Post  aliquod  tempus  Constantiniensis  Drogo  ,  lilius  Tancredi  de  Alta- 
villa  ,   Princeps   Normannorum  in  Apulia  factus  est,  etc.  (a). 

Edwardus  Anglorum  Rex   successione  prolis  carens ,  olim    miserat    Willel-     Cap.  31. 
mo   Duci    Rodbertum   Cantuariorum  Archiprœsulem  ,    ex    regno  à  Deo  sibi  at- 
tributo  illum     statuons  heredem.    Deinde    Heraldum   cunctorum    suae    domina- 
tionis  Comitem  divitiis    et   honore  ac    potentia    maximum   Duci   destinavit,    ut 
ei  de  corona  sua  fidelitatem  faceret ,   ac  Christiano   more  sacramentis  firmaret. 

E  Qui  dum  ob  hoc  ncgotium  venire  contenderet  ,  velifiiato  freto  ponti  Pon- 
tivuni  appulit  ,  ui)i  in  manus  Widonis  Abbatis-vilhe  Comitis  incidit  ;  quoin 
idem  Comes  captum  cum  suis  confestim  in  custodia  tiusit.  Dux  autem  ut 
hoc  compcrit ,  niissis  legatis  violenter  ilhnn  extorsit  :  quem  aliquandiu  se- 
cura  demorari  fecit  ,  et  in  expeditione  contra  Britones  adduxit.  Deinde 
Dux  ,  postquam  Heraldus  fidelitatem  sibi  de  regno  pluribus  sacramentis  fir- 
mavit; ,  Adelizam  filiam  suam  cum  medietate  regni  Anglici  se  daturum  eideni 
spopondit.   Postremo  ipsum  cum  multis  muneribus  Régi    remisit,    et  pulchrum 

[a]    Drogoni  ,      ut     ibidem      iiarratiir  ,      truciJato  vcrat.  liobcrtus  autcm  finlres  suos .  qui  onmex  Duces 

à  Wazone      .Neapolitano    Coinitc  ,      surccssit      Uin-  vel  Comités  fuetunt,   virtute  et   sensu  ac  sabliinitale 

fridus    f rater    ejus  ,    qui   totain   Apuliam  Normannis  Iraiiscciidit.  Nam   totam  Apuliam ,  Calabriam  ac  Si- 

subegit.    Is    moriens    Abailarduin    filiuin    suum    eura  ciliam      sibi  subjugavit,    etc.      Quas    omiiia    non     à 

Ducatu      Apuliae     comraendavit      fralri       suo     Ko-  Willelmo      Gemetic.      sed     à      Conlinualore     ejus 

bcrto,  qucm   pro  versuliis   U'àcltardum    cognomina-  scripta  esse    eredimus. 

Tome  XI.  -         G 


num. 


50  EX    WILLELMI    GEMET.    HISTORÏA. 

adolescentem     Vulnotiiin     fratrem    ejus  obsidem    retinuit.     Deaique     Edvvardus  A 

An.  1066.  Rex  ,  œnipleto  feliois  vitae  termine  ,  sub  anno  MLXV  Doininicœ  Incarna- 
tionis  niigravit  è  seculo  :  oiijus  regnuin  Ileraldus  continua  invasit ,  ex  fideli- 
tate  pejeratus  quam  juraverat  Diici.  Ad  quem  Dux  protiiius  legatos  direxit , 
hortans  ut  ab  hac  insania  resipisceret,  et  fîdem  quani  juraniento  spopon- 
derat  ,  condigna  subjectione  servaiet.  At  ille  non  solùm  hoc  audire  con- 
tempsit  ,  verùm  omnem  Angloruin  genteni  ab  illo  infideliter  avertit ...  In 
diebus  illis  in  parte  circii  comètes  appaniit  ,  qute  tribus  radiis  longiiis  pro- 
tensis  maximam  partem  austri  per  spatium  qnindecim  noctiuni  illustravit  ;  et 
mutationem  ,  utplurimi  asseruerunt  alicujus  regni  designavit. 

Cap.  32.  Porrô    Dux    Tosticum  *  Comitem    in     Angliam   misit  ;    sed    militia    Heraldi 

M.  Tusti-  mare  servans,   eum  arinis  abegit.  At  ille  non  valens  salubriter  Angliam  introire, 

neque  Normanniam  ,  quia  ventus  obstabat  ,  redire  ;  Heraldum  Herfagam  B 
Northwegae  Regem  adiit,  ipsumque  supplex  ut  se  juvaret  rogitavit.  Ipse 
verô  precanti  Tostico  libenter  adquievit.  Eodem  anno  doninus  Osbernus 
Abbas  ,  postquàm  Cœnobio  S.  Ebrnlfi  quin(]ue  annis  et  duobus  mensibus 
praefuit ,  vir  bonus  ,  VI  Kal.  Junii  obiit  :  cui  sagax  Mainnerius  (  a  )  ejiisdem 
Cœnobii  Monachus  successit .  .  .  Qui  postquàm  XXII  annis  Monasterium 
rexit  tempore  Roberti  ignavi  Ducis  et  Gisleberti  Maminoti  Luxoviensis 
Episcopi  ,  II  Non.  Martii  obiit.  Uticensis  vero  Abbati;e  regimen  elegan- 
tissimo  Serloni  ,  peritiâ  Scripturarum  et  eloquentiâ  poUenti  ,  reliquit  ;  qui 
post  duos  annos  et  très  menses  Praesulatum  Sagiorum  Dei  gratià  suscepit. 

Cap.  33.  Tempore  quo    Willelmus  Dux    disponebat    Angliam    adiré  ,    et    armis   eam 

sibi  vindicare  ,  audax  Chunanus  Cornes  Rritanniae  nisus  est  eum  ,  missà  le- 
gatione  hujusmodi ,  terrera:  «  Audio  te,  inquit  ,  nuncvelle  trans  mare  pro-  G 
An.  1065.  »  fîcisci  ,  et  Anglise  tibi  regnum  nancisci.  Inde  multùm  gaudeo  ;  sed  ut  mihi 
»  Normanniam  reddas,  obsecro.  Robertus  autem  Dux  Normannorum  ,  quem 
»  tu  fingis  esse  patrem  tuum  ,  iturus  in  Hierusalem  ,  Alanno  patri  meo 
»  consobrino  scilicet  sue  commendavit  omnem  suam  hereditatem.  Tu  au- 
•  Wimonstier  y^  ^g^  ,  cum  complicibus  tuis  ,  Alannum  patrem  meum  apud  Winmusterium  * 
»  in  Normannia  veneno  peremisti  ;  et  terram  ejus ,  quam  ego  ,  quia  puer 
1)  eram,  possiilere  nequibam  ,  invasisti  ;  et  contra  fas,  cùm  sis  nothus,  hucus- 
»  que  tenuisti.  Nunc  igitur  aut  mihi  debitam  redde  Normanniam  ,  aut  ego 
»  tibi  totis  viribus  bellum  inferam  ».  His  auditis  ,  Willelmus  Dux  aliquan- 
tuliim  territus  est.  Sed  mox  eum  Deus  ,  frustratis  inimici  minis,  eripere 
dignatus  est.  Unus  enim  ex  Proceribus  Britonum ,  qui  utrique  Comiti  jura- 
verat fidelitatem  ,    et    hujusmodi    legationem  inter   eos     ferebat ,    lituuni   Chu-  D 

•  Conani  (jingi  *  et  habenas  atque  chirotecas  intrinsecùs  livit  veneno.  Erat  quippe 
Cubicularius  Chuningi.  Tune  idem  Cornes  Britonum  in  Andegavensi  Comi- 
tatu  Castellum-Guntherii  obséderai  ;  et  oppidanis  militibus  sese  illi  dedenti- 
bus ,  suos  intromittebat.  Intereà  Chuningus  chirotecas  suas  incautè  induit  ; 
tactisque  habenis,  manum  ad  os  levavit.  Cujus  tactu  veneno  infectus  est  ;  et 
paulô  post ,  omnibus  suis  lugentibus  ,  defunctus  est.  Hic  multùm  sagax  fuit 
et  probu^  ,  ac  amator  justitiae.  Qui  si  diu  vixisset,  niulta  bona  ,  ut  fertur  , 
fecisset  ;  ac  ad  regendum  honorem  utilis  fuisset.  Proditor  autem  conscius  sui 
reatùs ,  mox  de  expeditione  autugit  ,  et  mortem  Chuningi  Willelmo  Duci 
mandavit. 

Cap.  34.  Willelmus  (  h  )  igitur    securus   effectus  ,   in  Anglos   omnem  vim    furoris  con- 

vertit, Considerans   autem    Heraldum     quotidie    viribus    roborari  ,    classem   ad 

(a)    Hîec    Scripto    Calculi     addita      fuisse    inerito  Belknape,    Beaucliamp,     BanJf .,     Droylcby,  Burnel, 

censct  Rivetus.  Belot,    Beafait,      Bnudewine,     Burdnn ,    Berlcvfley, 

(6)    Cognomina     'Vobiliuin      qui     Guill.      Norm.  Barte,    Bus.ievile^     Blunt,    Beai\pel,    Bret ,    Barret, 

Ducem   in     Angliam  sequuti    sunt,     apud   Cljesnium  Barnevale,    Barry ,     Bodyt,    Bertevile,    Bertille,    Be- 

Tom.    Script.    Norin.    pag.     1023,    ex    Tabula   Mo-  leiv,    Bufchell,    Beleners,    Buffard,   Bi>teler,    Boti'ile, 

oasterii  de   Bello,  vulgo  Battait  Abhay  ,  in    Anglia  :  Brasard,      Belheline,      Braunche,     Bolexur,    Blundel, 

Aumerle^    Audeley^    Angilliam,     Aigentnun^     Arun-  Burdet,    Bigot,    Beaupount,     Bouts,    Betcfrouii,    liar- 

dell,    Avenant ,   Abet,    Aivger.f^   A/igcnoun,    Archer,  champc  ;      Camo.f,       C/ianvitle,     Chawent,     Chancy, 

Asperville,     Amonerdvile,     Arey,     Akeny,     Atbcny,  Coudcrar^     Colvite^      Chamberlaine,    Cliainhernoune , 

Asperemound;     Bertrain,    Buttecnurt  ,    Bra;/iii.f,    By-  Cribct,    Corbine,     Corbet,     Cimierx,     Cliaundon,    Cnu- 

seg,     Bardutf,   Basset.   Bo/tun,      Oaytife,     Bi>ndei>ile,  cy  ,     Cliaworlke  ,     Ctareniaus  ,    Ctarelt ,      Caniiiine, 

Barhason,      Becr,      Bures,     Bonytayne,       Barbayon,  Chaunduyt,      Clarvays,      Chatitilowe,  Colet,    Crcssy, 

Berners,    Braybnf,    Brand.  Bonvite,    Burg/t,    Buss/iy,  Courtenay^    Coiistal)le,    Chancer.    Cholmetay  ,  Corle- 

Blundell,    Breton,    Beta'yse,    Boivser,    Bayons  ,   But-  vile ,     Cliampeney ^     Caretc,     C/iaiv/iuf,       Clarvaite, 

mère,   Brnune ,  Beke ,  Bowtets  ,    Banestre  ,    Betomy.  CItampaine  ,      Carbonett ,      Charles^     Chareberge  , 


EX    WILLELMI    GEMET.    IIISTOllIA. 


51 


A  tria  millia  naviuin  festinanter  et  bene  construi  jussit  ;  et  in  Pontivo  apud  S. 
Walericum  in  anchoris  congrue  stare  f'ecit.  Ingenteni  quoqne  exercituni  ex 
Norniannis  et  Flandrensihus  ac  Fran«;is  et  Britonibus  aggregavit  ;  atqne  prœ- 
paratani  dassem  tam  valenlibus  eqiiis  qnàm  robustissimis  hoiiiinibus  cun)  lo- 
ricis  et  galeis  replevit.  Omnibus  itaque  paratis  ,  vento  fiante  secundo  ,  velis 
in  sublime  pansis,  trans  mare  Penuesellum  appulit,  ubi  statini  firmissimo  vallo' 
castrum  condidit ,  probisque  militibus  eommisit.  Deinde  festinus  Hastingas 
venit  ,  ibique  cite  opère  aliud  firmavit.  Heraldus  autem  ,  dum  Nonnanni 
intraverunt  regnum  quod  ipse  usurpaverat,  contra  Tosticum  fratrem  suum 
bello  occupatus  erat  :  in  quo  confli(;tu  pnedictuni  fratrem  suum  peremit  , 
ac  Heralduni  Regeni  Northwegae  qui  Tosticum  juvare  venerat.  Ha;e  pugna 
Nonis  Octobris  in   die   sabbati  facta   est,   in  cfua   penè  totus  Northwigenarum 

B  exercitus  ab  Anglis  caesus  est.  Inde  Victor  Heraldus  Lundoniam  rediit;  sed 
de  fratricidio  diu  gaudere  vel  securus  esse  non  potuit ,  quia  legatus  ei  Nor- 
niannos  adesse  niox    nunciavit. 

Ipse  vero  audiens  acriores  adversarios  ex  alia  parte  surrexisse ,  iterum  Cap.  36 
ad  agonem  viriliter  praeparavit  se.  Erat  enim  multùm  audax  et  probus,  toto 
corpore  pulcherrimus  ,  eloquentiâ  lepidus  ,  et  aftabilis  omnibus.  Porro  matre 
sua  aliisque  amicis  fidelibus  bellum  ei  dissuadentibus,  .  .  vehementer  est  in- 
dignatus.  .  .  Germanum  *  suum  qui  fideliter  ei  consiliabatur  ,  convftiis  irri- 
tavit  ,  niatrem<|ue  suaiii  quae  nimis  ipsum  retinere  secum  satagebat  ,  pede 
procaciter  percussit.  Deinde  per  sex  dies  innumeram  niultitudinem  Anglorum 
contraxit  ;  Duccm  incautum  accelerans  prœoccupare,  tota  nocte  equitans  in 
campo  l)elli   apparuit  inane. 

C  Dux  vero  nocturnos  praecavens  excursus  hostis  ,  inchoantibus  tenebris  ad  Cap.  aB 
gratissimam  usque  lucem  exercitum  jussit  esse  in  armis.  Facto  autem  diluculo 
sabbati  ,  legiones  militum  in  tribus  ordini[)us  disposuit ,  et  horrendo  hosti  in- 
trepidus  obviam  processit.  Cum  quo  sub  hoi-a  diei  tertia  bellum  eommisit, 
et  in  caedibus  ab  utraque  parte  niorientiuni  usque  ad  noctem  protraxit.  He- 
raldus etiam  ipse  in  primo  militum  progressu  vulneribus  lethaliter  confbssus 
occubuit.  Angli  vero  postquàm  tota  die  fortiter  in  conflictu  perstiterunt, 
Regemque  suum  morte  oppressum  compereriuil,  jam  de  salute  sua  diftidere 
cœperunt  ;  et  nocte  imminente  ,  versa  facie ,  subsidium  fugae  appetierunt. 
Itaque  Nornianni  ,  dum  Anglos  fugere  viderunt ,  tota  nocte  Dominica  eos 
ad  detrimentum  sui  obnixè  persecuti  sunt.  Nam  crescentes  lierbae  antiquum 
aggerem  tegebant  ;    ubi    summopere    currentes    !Vormanni,    cum     equis   et  ar- 

D  mis  ruebant  ;  ac  sese  ,   dum   unus   repente  super    alterum     cadebat  ,    vicissiin 
extinguebant.  'Ibi   nimirùm ,    ut    ferunt ,     fermé     XV     millia      perierunt.    Sic 


VVorth 


Chawnes  ,  Cbawmont.  C/ie/ne,  Cursen,  Conell, 
C/ifi)ler.t,  Clieynex  ^  Cateray  ^  Clierecourt  ,  Chaun- 
vile,  Clereney ,  Curfy^  Cfyfford;  Deaui'ile,  Der- 
cy,  Dine,  Dlfpencer.  Daniel,  Denyxe,  Druell, 
Devaus,  Daver.f,  Doningsels  ,  Darell ,  Delabere, 
De  Ui  Pide,  De  la  Lind,  De  la  Hill,  De  la  Jf^ate, 
De  la  Watclie,  Dakeny  ,  Dauntre ,  De.iu)  e ,  Da- 
veros,  De  la  Vere,  De  I.iele  ,  De  la  Warde,  De  la 
Plancli.  Danwiay,  De  Heivsv  ,  Disard ,  Durant  , 
Divry  ;  Estrarige,  E.ilutaville ,  Escriob  ,  Engayne, 
Evcrt,  Esturney  ;  Fotvile,  Filz  fFater,  Fitz  Atar- 
niaduk  ,  Fihert,  Fitz  Roger,  Fitz  Robert,  Fane- 
court,  Fitz  l'Iiilip.  Fitz  William,  Htz  Paine,  Fitz 
Mjne,  Fitz  Raulfe,  Fitz  Broivne,  Foice,  Frevile, 
Faconbrige,  Fruxel,  Filioll,  Fitz  Thomas,  Fitz  Mo- 
rice,  Fitz  Huglie,  Fitz  Waircn,  Faunvile,  Formay, 
Formiband,  Frison,  Finer,  Fitz  Urcy,  Furnivall, 
Fitz  Herbert  ,  Fitz  John  ;  Gargrave ,  Grauii.mn, 
Gracy,  Glaunvile,  Gover,  Gascnyne,  Gray,  Golo- 
fer  ,  Grauns  ,  Gurly  ,  Gardon  ,  Carnages  , 
Gaunt  ;  fiantard,  Hastings,  Haulay,  Husie,  Herne, 
Hamelyn,  Uarewell,  llardel,  Hccket,  llamound, 
Uarcaird;  Jarden  ,  Jay ,  Jaiifile  ,  Jaxparvile; 
Karre,  Karron,  Kyriell  ;  Lextrange,  Levony  ,  La- 
tomere,  Loveday,  Logenton,  Level,  Lcscrope ,  Le- 
mare,  I.ittevile,  Lucy,  Litlay,  or  Licle,  /.ongspc.f, 
Lonsc/iampe,  La.ttels,  Lindicy,  Loterel,  Longvaile, 
Le  Waivse,  Loy,  Lave,  Le  Dcxpenser  ;  Marmilnn, 
Morilray,  Morvile,  Manley ,  Malebranche ,  Male- 
maine,    Mufc/iampc  ,    Musgrai/e  ,  Mesni-le-filliers  , 


Mortmaine,  Muse,  Marteiiie ,  Mountbocher ,  Male- 
vile,  kfountney ,  Mulelierbe,  Musgros ,  Miisard, 
Mautravers  ,  Merke  ,  Murres  ,  Montagu  ,  Monta- 
ient, Mandate,  Manie.  Malory,  Merny,  Muffet, 
Menpincoy,  Mainard,  Morell,  Morlcy,  Mountmar- 
tin  yners,  Mauley,  Mainivaring,  Mnntcll  .  Mayet, 
Morton  ;  Nevile,  Neumarche,  Norton,  Norbet, 
Norece,  Newborouglt,  Neele,  Normanvile  ;  Ole- 
nel.  Olibef,  Olifaunt,  Oysell,  Olifurd.  Oryoll  ;  Pi- 
got,  Pecy,  Perecount,  Persluile,  Power,  Paynel, 
Pèche,  PevereU,  Pcrot,  Picard,  Puchey,  Pimeray, 
Pounsey,  Punchardon,  Pynchard,  Placy,  Patine, 
'  Pampilion,  Poteretl,  Pekeney ,  Pervinke,  Peni- 
cord;  Quincy,  Quintine  ;  Roxe  ,  Ridlc  ,  Rynel  , 
Rous,  Ruttel,  Rond ,  Riclunimd,  Rocheford ,  Rey- 
mond  ;  Seuche,  Seint  Quinti'iC,  Seinle  Orner ,  Seint 
Jmand,  Seint  Léger,  Sovervile,  Sanford,  Somery, 
Seint  George,  Seint  Lés,  Savine ,  Seint  Cto,  Seint 
bibine,  Seinte  Barbe,  Sandevile ,  Seint  More, 
Seint  Scudemor  ■  Totvs,  Togct ,  Tali  bots  ,  Tuchet, 
Truilot,  Trasbut.  Traj  ncl  ,  Takel,  Talbot  ,  Tanny, 
Tibtote,  TrusseU,  Turbevile,  Turvile.  Torel,  Tavers, 
Torclj  Tirell,  Toteb,  Taverner  ;  Valence,  f'ancord, 
Vavasour,  l'ender,  Ferder ,  f'erdon  ,  Aubrie  de 
Verc  ,  Fernoune  ,  ferland  ,  Ferla  y  ,  f'ernoLi , 
Ferny,  l  iltin,  Umfratnvile,  Vnket,  Urnall,  Wake, 
Waledger,  Warde,  Wardcbus,  Waren,  If'atc,  Pa- 
teline,  If'atevile,  Woly ,  ffyvell.  Alios  Normaiiiio- 
rum,  qui  in  Anglia  floruerunt  ,  calalogos  alibi 
cxhibebimus. 


Gij 


.52  EX    WILLELMI    GEMET.  HISTORIA. 

oninipotens    Dcus    pridie      Idus      Octobris     innumeros     peccatores    utriusqiie  A 
pbalangis  puniit   diversis    niodis.    Nam  vesania  saeviente  Norniannoriini,  in  die 
sabl)ati   nuilctavit    ninlta      millia    Anglonini.  .  .     sequenti    iiocte    Anglos  vindi- 
cavit,    et    furentes   Normannos   in  caecam  voraginem  prsecipitavit. 
Cap.  37.  Post  haec  fortis   Dux  Willelmus  ab  inimicoriun  strage    reversus ,    nocte    mé- 

dia ad  campum  belli  est  regressus.  Mano  verô  Dominicae  diei  illucescente , 
spoliis  hostiiim  distractis  et  eorporibus  charorum  suoriim  sepnltis,  iter  arri- 
puit  quod  Lnndoniani  tendit.  Deinde  ad  urbem  Warengefort  gressum  di- 
vertit ;  transmeatoque  vado  fluvii,  legiones  ibi  castra  metari  jussit.  Inde  verè 
profectiis ,  Lundoniam  est  aggressus  ;  iibi  praecursores  milites  venientes  ,  in 
platea  urbis  plurimos  invenerunt  rebelles  ,  resistere  toto  conamine  decer- 
tantes.  Ciim  quibus  statim  congressi,  non  minimum  luctum  intulerunt  urbi 
ob  fîliorum  ac  civium  suorum  plurima  fanera.  Videntes  demùm  Lundonii  se  B 
diutiùs  contra  stare  non  posse,  datis  obsidibus  se  suaque  omnia  nobilissimo 
An.  1066.  victori  supposuere.  Anno  itaque  ab  Incarnatione  Domini  MLXVI  Willel- 
mus Normannorum  Dux.  .  .  nobile  trophaeum  ex  Anglis  confecit.  Deinde 
in  die  Natalis  Domini  ab  omnibus  tam  Normannorum  qnàm  Anglorum  Pro- 
ceribus  Rex  est  electus,  et  sacro  oleo  ab  Episcopis  regni  delibuttis ,  atque 
regali  diademate  coronatus.  Locus  vero  ubi  pugnatuni  est,  exinde  Belluni  us- 
que  hodie  vocatur.  Porro  Willelmus  Rex  ibi  Cœnobium  in  honore  S.  Tri- 
nitatis  coiistituit ,  et  Monachos  ac  ordinem  Majoris-Monasterii  statuit. 
Cap.  38.  Dehinc    vero    paulô  post  in    Normanniam     regressus  ,    Ecclesiam  S.    Mariae 

in  Gemmetico  cum  honore  niagno  dedicari  jussit  ;  ubi.  .  .  interfuit.  Quam 
dedicationem  hi  Episcopi  cum  spirituali  jucunditate  ,  MLXVII  Dominicae 
bicarnationis  anno,    Kal.    Julii    compleverunt,    Maurilius     scilicet   Archiepisco-  C 

'  HœcexMs.  p^g  Rotomagcnsis  ,  *  [Johannes  Al)rincatensis  ,  Goffredus  Constantinien- 
sis  ,  Hugo  Lexoviensis  ,  nec  non]  et  Balduinus  Ebroicensis.  Maurilius 
Archipraesul  mense  illo  vivens  ,  V  Idus  Augusti.  .  .  decessit  :  cui  successif 
Johannes  Abrincatinae  urbis  Praesul ,  vir  ingenuitate  plurimvim  conspicuus  , 
sapientia  spirituali  féliciter  imbutus ,  prudentia  seculari  summè  praeditns  ; 
•  ibid.  Ri-  secundum    quippe    nobilitatem      generis  ,    Comitis    Rodulfi    filins  *  .  .  .    Richar- 

trisVius  "^  ^"^  I  filins  Willclmi  Longse-spatse  ,  ciim  adhuc  puer  ,  mortuo  pâtre  ,  à 
Rege  Francorum  quasi  exul  in  Francia  detineretur  ,  mater  ejus  Sprota  ne- 
cessitate  urgente ,  contubernio  cujusdam  pr?edivitis  nomine  Asperlengi  ad- 
haesit.  Hic  licet  in  rébus  locuples  ,  tamen  molendina  vallis  Ruelii  ad  fir- 
mam  solitus  erat  tenere.  Genuit  itaque  ex  Sprota  filium  Rodulphum  et  filias 
plures  ,  quae  posteà  per  Normanniam  Nobilium  matrimonio  sunt  copulatae.  D 
Cùm  autem  praedictus  Richardus  Ducatum  INormanniae  esset  adeptus  ,  ([uem 
Rex  Francorum  sibi  fraudulenter  surripuerat,  contigit  quadam  die  ut  homi- 
nes  ipsius  in  silvam  Weuram  nominatam  irent  venatum.  Aff'uit  forte  inter 
eos  idem  Rodulphus  uterinus  frater  Ducis.  Cùmque  venando  dévia  qu;eque 
et  abdita  sylvfe  lustrarent,  in  quadam  valle  ursum  immanissimum  reperiunt. 
Venatores  igitur  in  fugam  versi,  praedictum  juvenem  solum  relinquentes  , 
occasionem  suae  probitatis  manifestandae  ei  dederunt.  Hic  namque  plus  timens 
opprobrium  inertis  fugae  quàm  ferocitatem  bestiae  ,  substitit  ;  et  licet  annis 
tener  ,  ingenita  tamen  magnanimitate  fortis,  furentem  in  se  belluam  prostra- 
vit.  Revertentes  vero  socii  ipsius  post  fiigam  ,  et  eventum  rei  comperientes  , 
pudibundi  Duci  Richardo  probitatem  juvenis  retulerunt.  Unde  Dux  hilara- 
tus  ,  ipsam  sylvam  Weuram  cum  appendiciis  suis  illi  dédit.  Vocatur  autem  E 
usque   hodie  vallis   in  qua    occidit   ursum ,     Vallis-ursonis.    Dédit  prœtereà  illi 

*^/.  Vireium    castrum     Ivreium  *  ,     unde     vocatus    est     Cornes.     Accepit    autem      mulierem 
quandam  vocabulo    Erembergam^   speciosam     valdè  ,     natam    in   quadam    villa 

g—      ■       '  Calcini  *   territorii  ,     quae    dicitur  Cavilla   *.    Genuit    vero    ex    ea   duos   filios, 
'  Al.  Ca-  Hugonem  posteà    Episcopum     Baiocensem  ,    et     Joannem     Abrincatensem    qui 

chevilla  ^j   ultimum    fuit  Rotomagcnsis  Archiepiscopus.    Filias    etiam    totidem   habuit  , 

quarum  una  nupsit  Osberno  de  Crépon  ,  de  qua  natus  est  Willelmus  filius 
Osberni  :  alteram  duxit  Richardus  de  Bello-fago  ,  de  qua  genuit  Robertimi 
qui  ei  successit,  et  filias  plures  quarum  una  juncta  est  Hugoni  de  Monte-forti 
matrimonio.  Et  quia  de  hoc  Hugone  incidenter  fecimus  mentionein  ,  utile 
duximus  de   ejus  antecessoribus   breviter    aliquid   dicere.   Turstinus  igitur  de 


EX   WILLELMI    GEMET.    IIISTOBIA. 


53 


A  Bastenburc  hahiiit  duos  filios  ,  Willelnium-Bertranniim  et  Hugonem  cum 
Barba  de  Monteforti.  lïic  Fhigo  occisns  est,  necnon  et  Henrieus  de  Fer- 
rariis,  in  qiiodam  conflictu  quem  inter  se  cœperant.  Filins  aiitem  hiijus 
Hugonis  fuit  seonndus  Huj^o,  qui  posteà  fuit  Monachns  Bcoccnsis.  Idem 
verô  Hugo  de  filia  Richardi  de  Bellofago  habnit  nnani  filiam,  quam  Gisle- 
bertus  de  Ganz  duxit  ;  ex  qua  genuit  quartum  liugoneni,  qui  duxit  Adeli- 
nani  filiam  Roberti  Comitis  Mellenti  ;  ex  qua  genuit  filinm  suuni  primoge- 
nitum  Robertum  et  alios.  Ideo  autcm  bune  Hugonem  diximus  quartum  , 
quia  secundus  Hugo  niortua  prima  uxore  duxit  aliam,  ex  qua  genuit  Hugo- 
nem tertium  et  Robertum  fratrem  ejus  ;  sed  absque  liber is  et  peregrè  de- 
functi  sunt.  Robertus  autcm  de  Bellofago  oirra  finem  suum  factus  est  Monachus 
Becci,    ubi    filii    ejus    Richardus    et     Willelmus     religiosè    conversantur.     Suc- 

B  cessit  vero  ei  Robertus  Baviel  ex   filia  nepos. 

Cùm  igitur  victoriosus  Rex  in  INormannia...  patriain  prsesentiâ  sua  il-  Cap.  39. 
lustraret  ;  Eustachius  Boloniensis  Cornes  quorundam  Anglorum  intra  Can- 
tuariensem  Comitatum  consistentium  versutiis  depravatus  ,  Doroberniae  eas- 
tellum  involare  est  nisus  :  qui  in  noctis  conticinio  mare  transfretans  ,  dilu- 
culo  cum  copioso  exercitu  eorum  illud  obsedit ,  totisque  viribus  expugnare 
cœpit.  Porrô  milites  Odonis  Baiocasini  Pr.nesulis  atque  Hugonis  de  Monte- 
forti, quibus  custodia  Doroberniae  crédita  erat,  perspicientes  absentibus  do- 
minis  sic  se  inopinato  obsessos  ;  liberalibus  animis  accensi  mox  portas  pa- 
tefaciunt ,  unanimiter  foras  proruunt ,  consertoque  certamine  cunctos  cum 
dedecore  .ab  obsidione  abigunt.  Eustachius  autem  ad  mare  devertens,  cum 
paucis    indecenter  navigio  aufugit.   Ceteri  vero    ad    devexum    montis  ,    qui  ru-  ^ 

C  pibus    et    scopulis    asperrimis    mari    imminet ,    fugientes,    omnes  sese  inde  de- 
jecere  deorsum  praecipites. 

Rex   verô   Willelmus,    jam   ad    votum    dispositis  omnibus   pro  quibus  vene-     c*»/»-  40. 
rat,    Roberto    filio    suo   juvenili   fervore    vernanti    Normannici    Ducatûs  domi- 
nium    tradidit.    Ipse    vero  in    regnum    remeans    Anglicum  ,    etc..    [vicit    An- 
glos  qui]   sibi  puerinn   Eadgarum  ex    Edwardi    Régis     nobilitate  genus   ducen- 
tem,  Regem  prœfêcerunt. 

Briennus  Eudonis  Ducis  Britanniae  minoris  filius ,  eis  [duobus  fîliis  He-  Cap.  41. 
raidi  Régis  cum  exercitu  Régis  Hiberniae,]  armatus  cum  suis  oocurrit  ,  et 
mox  cum  eis  sub  die  una  duolîus  praeliis  manum  conseruit.  Caesis  verô  mille 
et  septingentis  bellatorum  cum  nonnullis  regni  Proceribus  ,  reliqui  è  cer- 
tamine fugientes  ,  navium  praesidio  necis  excidium  utcumque  [in  Anglia] 
evaserunt. 

D  Cùm  ergo  idem  Rex  victoriosus  post  plurima  bella ,  post  multipliées  ex-  cap.  44. 
peditiones  tam  in  Normannia  quàm  in  Anglia,  et  in  minore  Britannia,  seu 
etiam  in  Cenomannia  prospero  exitu  consummatas  ,  oppidum  quoddam  Me-  An.  1087. 
danta  nomine  ,  propriuni  Pbilippi  Régis  Francorum  ,  qui  tune  partes  Ro- 
berti Ducis  bellum  patri  inferentis  juvabat  :  [causa  auten)  hujusmodi  discor- 
diae  erat,  quôd  eidem  filio  suo  Rex  Willelmus  non  permittebat  facere  vo- 
luntatem  suam  de  Ducatu  Normanniae,  licet  eum  ipse  post  se  fecisset  baere- 
dem  :  ]  cùm  igitur  Willelmus  Rex  oppidum  Medanta  assiliens  flammis 
ultricibus  tradidisset,  pondère  armorimi  et  laliore  clamoris  quo  suos  exhor- 
tabatur  ,  ut  fertur  ,  arvinâ  intestinoi-um  ejus  liquefactà,  infirmari  non  modicè 
cœpit  :  et  licet  aliquandiu  posteà  vixerit,  non  tamen  solita  valetudine  usus 
est.  Dispositis  tandem  rébus   suis   et    regno    Angliae   concesso     Willelmo    filio 

E  suo,  vitam  praesentem  finivit  in  Normannia  apud  Rotomagum  IV  Idus  Sep- 
tembris.  Translatum  est  corpus  ejus,  sicuti  ordinaverat,  Gidomum ,  et  in 
Ecclesia  S.  Stephaiii  quam  ipse  à  fundamentis  aedificaverat,  ante  majus  altare 
regaliter  tuuujlatum.  Solus  autem  filiorum  suorum  Henrieus  exequias  patris 
persecutus  est...  Decessit  autem  idem  Rex  ferè  sexagenarius,  anno  Duca- 
tûs in  Normannia  LU  ,  porrô  regni  sui  in  Anglia  (a)  XX  ,  Incarnationis 
autem  Domini  MLXXXVII. 

(a)    Magnâtes    supcrstitcs    anno   XX    regni    Wil-  Cornes  Ebniicensis  :  Cornet  Jlbericits  :  Cornet  dcMel- 

Iclmi        Conquestoris  ,       ibidem       apmi      Cliesriiiiin  Iciid  :  Cornet  Ivo  Ta^lcbois :  tyiUclmu.t  filiiis  O.tberni, 

pag.  10i2G  :  Comcs  Eustachius  :  Cornes  Moritimiensit  :  Coines    llerefordiœ  ,     mortuus  niiteà  ;    Odo    Cornes 

Cornes     de     Oiv  .-    Cornes    Rogerus    [Salop]  :     Cornes  Alhcinarlas.  mortuus  anteà  :    Hodidfut  Cornes  Estan- 

Alanut    [Kicbmundix]  :      Cornes     Hugo     [Ccstria;]  :  glMB,   mortuut  anteà  :  Siurardus   Cornes  ,    mortuus 

G.  iij 


54  EX    WILLELMI      GEMET.    HISTORIA. 

EX    LIBRO    OCTAVO.  ^ 

Cap,  2.  Igitur    Rege     Anglonim     Willelmo    rebns    hiimanis    substracto,    Willelmus 

filius   ejus,    quàm   citiiis    potuit  apud  Tolcam    mari    transite,   susceptus  est   ab 
Anglis    et     Francis,   unctusque    est  in  Regem  à  Lanfranco    Archiepiscopo  Can- 
tuariensi    ejusque   Suffraganeis  ,    Luncloniae  apud  Westmonasterium.    Robertus 
namque    frater    ejus  ante   niortem    patris    sui   discesserat  de    JNorniannia ,    in- 
digne ferens  quod  ipse    non    perniitteret  ei    pro  sua  voluntate  disponere  tam 
Coniitatum    Normannise    quàm  Cenomanniae.    Alterius  enim   dudùm  haTes  de- 
signatus    fuerat  ;    alterius   vero    hac  de  causa  vivente  pâtre  regimen  quserebat, 
quod    Margareta  filia     Herberti     quondam    Cenoniannensis    Comitis    ipsi  fuerat 
desponsata  ;  licet  antequam    ad    nuptias     ejus    pertingeret ,    apud    Fiscannum  R 
virgo    eadem    Christo   devota    obierit.    Ciim   igitur   in  Pontivo  apud   Abbatis- 
villam  cum    sui   similibus     juvenibus,     filiis    scilicet  Satraparum     Normanniae , 
qui  ei  quasi  suo  domino  futuro    specietenus    obsequel)antur  ,   re    auteni  vera 
novarum     rerum     cupiditate     illecti ,     moraretur ,    et     Ducatum    Normanniae , 
maxime   in    margine,     excursionibus    et     rapinis   demoliretur  ;   audito    nuncio 
excessûs    patris,   conf'estim    veniens  Rotomagum  ,     ipsam    civitatem     et    totum 
Ducatum    sine    ulla    contradictione   suscepit.     Cùmque    sui  fidèles  eum   exhor- 
tarentur    ut    regnum    Angliae    sibi    à   fratre  praereptum   velociùs  armis  sibimet 
restitueret ,    respondisse  f'ertur  :    «  Per  Angelos  Dei ,   si  ego  essem    in  Alexan- 
»  dria,  expectarent    me  Angli,  nec  ante   adventum    meum    Regem  sibi  fàcere 

,  »  auderent  :   ipse  etiam     Willelmus    frater  meus,  quod   eum  praesumpsisse  di- 

»  citis,  pro  capite  suo  sine  mea  permissione  minime  attentaret  ».  Haec  primo  C 
dicebat  ;  sed  postcpàm  rei  gestae  brdinem  rescivit,  non  minima  discordia 
inter  se  et  fratrem  suuni  Willelmum  emersit.  Intérim  autem  Henricus  frater 
eorum  remansit  in  Normannia  cum  Duce  Roberto.  Dederat  autem  eidem 
Henrico  pater  suus  moriens  quinque  mille  libras  Anglicae  monetae  :  Robertus 
etiam  frater  suus  dédit  illi  Comitatum  Constantiniensem  ,  vel,  ut  alii  volunt, 
invadiavit.  Sed  non  diutiiis  inde  gavisus  est  :  nam  inventis  quibusdam  vili- 
bus  occasionibus ,  per  nialorum  tamen  hominum  suggestiones  ,  ipsum  nihil 
taie  meditantem  apud  Rothomagum  capiens ,  quod  dederat ,  indecenter 
extorsit. 

Cap.  3.  Post  haec    aliquanto    temporis    emenso  ,    concordiam     fecerunt    ad     invicem 

Willelmus  Rex  Anglorum  et  Robertus  Dux  Normanniae  ,  licet  regnum  An- 
gliae  ipse  Robertus  facillimè  paulo  antè  potuisset  hahere,  nisi  minus  cautus  D 
esset.  Si  quidem  Eustachius  Cornes  Roloniae  et  Episcopns  Raiocensis  et  Co- 
rnes Moritolii,  patrui  ipsius,  et  alii  Principes  Normanniae  ,  cum  magno  ap- 
paratu  militum  mare  transeuntes,  Rovecestriam  et  alia  nonnulla  castella  in 
Comitatu  Cantuariensi  occupantes,  et  tenentes  ad  opus  illius  ;  dum  ipsum 
Robertum  Ducem  expectant,  qui  tune  temporis  ultra  quàm  virum  deceat 
in  Normannia  deliciabatur  :  obsessi  diu  à  Rege  Willelmo ,  dum  ille  cujus 
causa  tantum  discrimen  subierant ,  non  subvenit  ;  cum  dedecore  ipsas  quas 
tenebant  munitiones  exeuntes,  ad  propria  sunt  reversi.  J^'acta  est  itaque 
tandem  inter  eos  apud  Cadomum,  ut  diximus,  adminiculante  Philippo  Rege 
Francorum  qui  in  auxilium  Ducis  contra  Willelmum  Regem  apud  oppi- 
dum Auci  ingenti  Anglorum  et  Normannorum  exercitu  tune  morantem  vé- 
nérât, qualiscumque  conc^ordia  ;  et  quantum  ad  Ducem  Robertum  spectat,  g 
probrosa  atque  damnosa.  Nam  quicquid  Rex  Willelmus  in  Normannia  oc- 
cupaverat,  per  infidelitatem  hominum  Ducis  qui  eidem  Régi  suas  muni- 
tiones tradiderant,  quas  militibus  suis  ipse  commiserat,  ut  inde  fratrem 
suum  infestarent  ;  impunè  permissus  est  habere.  Munitiones  illae  quas  hoc 
modo  tenebat,  fuerunt  Fiscannum ,  oppidum  Auci  quod  Willelmus  Comes 
Aucensis   cum    reliquis    suis    firmitatibus    illi    tradiderat.    Similiter    Stephanus 

anteà  :  Hugo  de  Mont  fort  :  Ricliardus  filius  GLsleberti  Mannevile  [Essex]   :  GoUfridut    Orlatele  :    Robertus 

Comitit    [Clare]  ;    flamo   Vicecomes    Kanciœ  :    ffil-  Malet  :  Uunfridus  Camerarius  :  Radulpitus  de  Felge- 

lelinus  de   Warcniic  [Surrey]  ;  Willelmus  de  Braiossa  res  :  Jlvredus  de  Merleber  :  Hugo  de  Port  :  Hubertus 

[Brembr.]  :     Willelmus     filius     Ansculfi  :     Walterus  de  Port  :  Willelmus    de    Percy.     Vide   ibidem,  qui- 

filius   Oltieri  :    Walterus  de    Duvay    [de    Doway]  :  bus  in  Coinitatibus  hi  lerras   Icnuerunt. 
Cislebertus  filius    Riccrii  de   Aigle  :     Goisfredus   de 


EX    WILLELMl    GEMET.    HISTOHIA.  55 

A  Cornes  de  Albamerla  ,  fîlius  Odonis  Comitis  de  Campania  ,  Willelmi  autem 
Régis  Angloruin  seiiioris  ex  sorore  nepos,  fecerat  ;  et  alii  plures  ultra  Se- 
quanam  habitantes.  Cùm  igitiir  fratrem  suiim  Henricum  dehiiissent  adjuvare 
eiqiie  providei-e,  ut  sicut  frater  eorum  et  (ilius  Régis  lionorabiliter  posset  vi- 
vere  ;  de  tota  terra  patris  sui  euni  expellere  conati  sunt.  Unde  aceidit  ut 
quadam  vice  ipsuni  obsidione  cingcrcMt  in  Monte  S,  lAIichaelis  :  sed  illis 
ibidem  incassùm  diu  laborantibus ,  et  ad  ultimum  inter  se  dissidenîibus  , 
Coines  Henricus  inde  libère  exiens  ,  oppidum  munitissimum  no  mine  Dan- 
frontem  sagaeitate  cujusdam  indigenœ  suscepit.  Indignabatur  enim  pnedictus 
indigena ,  ut  potè  vir  nobilis  et  dives  ,  oppressiones  ampliùs  perpeti  quas 
Robertus  de  Belismo ,  homo  ferox  et  mentis  inhumanse ,  sibi  et  aliis  cou- 
vicaneis  inferebat ,  qui    tune  temporis    illud    castrum    possidebat.    Quod  tantâ 

B  diligentià  Henricus  exinde  custodivit  ,  ut  usque  ad  terminum  vitae  illius  in 
suo  dominio  habuerit.  Circa  baec  tempora  ,  ol)eunte  Joanne  Arehiepiscopo 
Rotomagensi,  successit  Willelinus  Abbas  S.  StephaniCadomi. 

Redeunte  autt^m  Willelmo  Rege  (a)  in  Angliam  ,  Henricus  haud  segni-  Cap.  4. 
ter  Comitatum  Constantiniensem,  qui  sibi  fraudulentiâ  antè  prœreptus  fuerat , 
consensu  Willelmi  Régis  et  auxilio  Richardi  de  Revers  et  Rogerii  de 
Magna-villa  ,  ex  majori  parte  in  ditionem  suam  revocavit.  Et  quia  in  hoc 
negotio  et  in  aliis  plerisque  suis  necessitatibus ,  Hugo  Comes  Gestrensis  ei 
lidelis  extiterat ,  concessit  ei  in  integro  castellum  quod  S.  Jacobi  appellatum 
est  ;  in  quo  idem  Comes  tune  temporis  nihil  aliud  habebat ,  prjeter  cnstodiam 
munitionis  ipsius  oppidi.  Willelmus  siquidem  Rex  Anglorum  senior  illud 
condiderat  in    confinio    JNormanniae   et    Britaniii;e    minoris ,    cùm    ante  bellum 

C  Anglicum  contra  Conanum  Comitem  Britanniae ,  filium  Alanni  consobrini 
sui  sibi  non  obtemperantem  ,  exercitum  diiceret.  Ne  igitur  ampliùs  famelici 
praedones  Britonum  j  Ecdesiis  inermibus  aut  ultimo  terras  suae  vulgo  ,  ex- 
cursionibus  latrocinantibus  nocerent  ;  illud  ad  eos  arcendos  institutum  tra- 
didit  Richardo  Abrincatensi  Praesidi ,  patri  videlicet  praedicti  Comitis  Hu- 
gonis. 

Intereà  Cenomannenses  advertentes  Ducem  Robertura  tôt  perturbatio-  "'''  * 
nibus  in  Normannia  occupatum  ,  consilium  ineunt  cum  Helia  filio  Johannis 
de  Fleca^  viro  forfi  et  industrio  et  in  illa  provincia  potentissimo  ,  ut  filiam 
cujusdam  Comitis  Langobardiœ  ,  neptem  videlicet  Here])erti  quondam  Ce- 
nomannensis  ex  primogenita  filia,  in  matrimonium  ducat  ;  existimantes  hac 
occasione  se  posse    excutere   à  sua    corvice  jugum   dominationis     Ducum   Nor- 

D  manniae  :  in  quo  persuadendo  diutiùs  immorari  illis  necesse  non  fuit  ;  cùm 
jam  nominatus  vir  illorum  admonitionem  dudùm  suo  voto  praeveniens ,  vo- 
luntatem  eorum  super  hoc  negotio  praetermissa  omni  dilatione  ad  efFectiun 
perduxit.  Nec  ipsum  nec  "consiliarios  suos  ab  hac  rebellionis  praesumptione 
revocavit  deterrendo  ,  quôd  antiquitùs  su!)  Normannorum  Ducum  ditione 
regio  Cenomannica  egit,  vel  quôd  nostrâ  memorià  nobilissimus  Dux  Nor- 
mannorum Willelmus,  posteà  verô  felicissiinus  Angloriun  expugnator ,  eos- 
dem  Cenomannenses  de  opprcssione  Gaufridi  Martelli  senioris  liberans ,  alis 
suae  protectionis  munitos  ,  quoad  vixit ,  illos  ut  proprios  rexit  ac  suis  suc- 
cessoribus  regendos  moriens  dimisit.  Unde  factum  est  ut  paulô  post  mortem 
ipsius  Régis  idem  Dux  Robertus,  de  quo  nunc;  sermo  est,  in  principio  sui 
Ducatûs  jam  tune  rebellionis  contumaciam  attemptantes    in    ipsis  suis  linibus, 

E  ducto  exercitu  Normannorum  eos  compescuit. 

Per    idem    tempus,    assumpto    Anselmo    Abbate    Beccensi  ad    Archiepisco-       cap.  6. 
patum    Cantuariae   ,     successit     ei    in     regimine    ejusdem     loci    Willelmus     de 
Bellomonte ,    vir     non    contemnendae    religionis,     et    ejusdem    Cœnobii    Mona- 
chus   claustralis. 

Matildis     Regina       Anglorum      fuit       filia     Balduini       Cum-barba      Comitis       ^"P-  **• 

(a)  In  H^illclmo   dapsilitas  erga   seculares   prœdi-  tur,  et  ea  pariter  quibuf   ip.fitf  carcrc  jam   dixunuSy 

cabatur  ;   sed  contempla   ah  cd  religiovitas  pluiimkin  mm  solùni  Mit  sed  et  omnibiif  sui  tcnipoiit  Principi- 

conquerebntur.   Rabertuin  in   rébus  bellicis  fania    mm  bus  wibdinr  liabebatui .    Ex  Cap.  i  l^ib,    \'III.    Nota 

immerito  c.rtollcbat  ;  sed   hivc  eadcni    in    matwitate  intérim    intcj,'ruin     hune     Libruin     non    esse   folum 

consilii  et  in  regimine    Ducatûs    ipsum    mi/iiis    utilem  Willelmi     Gemet.     Idem     Jieendum     de    (^ajiitibus 

non  mcndaciter  asserebat.  At   Henricuf  et   illa  com-  43    et    44   Libri    VII  ;    in    cujus    et    Capilc   38  in- 

pleclcns  solus  qtue  in  singulis  eorum  honesta  videban-  tcrpolatio  deprebendilur. 


56  EX   WILLELMl     GEMET.    HISTORIA. 

Flandrensium.  Hic  vero  Balduinus  duos  filios  habuit,   Balduinuni  et  Robertum,  A 
quorum  uterque  uxorem  accepit  ,    vi vente   pâtre    eorum.   Nani    Balduinus  pri- 
mogenitus   habuit  in    uxorem  Comitissam  Hainaucensem  ,  ex  qua  genuit    duos 

*^/.  Arnul-  filios    Ernulfum  *  et  Balduinum.    Robertus    autem    accepit    conjugem    relictam 
'"™  Florentii  Comitis  Frisiae  ,   quae    unicam    ex  praedicto   Florentio  habebat   filiam  ; 

quam  Robertus  longe  facere  volens  à  paterna  hereditate,  dédit  eam  Philippo 
Régi  Francorum  :  et  ita  Comitatus  Frisise  remansit  ei  cum  matre  prœdictae 
puellae  :  unde  cognominatus  est  Frisio.  Decessit  autem  ante  mortem  patris 
sui  Balduini  Balduinus  Cornes  Hainauceusis  ,  et  successit  Ernulfus  filius  ejus 
primogenitus.  Tandem  obeunte  Balduino  Comité  Flandriae  ,  cùm  Ernulfus 
Cornes  Hainauceusis  deberet  ei  succédera ,  ut  potè  nepos  ex  primogenito 
filio  ejus ,  et  ad  hoc  etiam  niteretur  ;  Pliilippus  Rex  Francorum  veniens 
in  auxilium  ejus  ,  et  Matildis  Regina  Anglorum  amita  ejus  mittens  ei  B 
Willelmum  filium  Osberni  cum  armata  militum  manu  ,  Robertus  Frisio  pa- 
truus   ejus ,   adjuncto    exercitu     Henrici    Romanorum    et   Alamannorum  Impe- 

An.  1072.  ratoris  cuneis  suis  ,  ex  improviso  super  eos  irruens  die  Dominico  Septuage- 
simse,  fugato  Philippo  Rege  Francorum  ,  Ernulfum  nepotem  suum  et  Wil- 
lelmum filium  Osberni  Comitem  Herefordi  peremit  ;  et  hac  de  causa  Flan- 
driam    usque  ad  suum    obitum  possedit. 

Cap.  15.  Priedictus   autem    Willelmus   Conies    Herefordi    fuit  vir  honestus  et  probus  , 

et  cognationem  Ducum  Normanniae  non  soliim  ex  parte  patris,  verùm  etiam 
ex  parte  matris  attingens.  Osbernus  namque  pater  ejus  fuit  filius  Herfasti 
fratris  Gunnoris  Comitissae  ,  primi  Richardi  Ducis  Normanniae  uxoris  :  mater 
verô  fuit  filia  Rodulfi  Comitis  Ivreicensis  :  qui  Rodulfus  frater  fuit  uteri- 
nus  Richardi  Ducis  superiùs  nominati.  Duxit  autem  idem  Willelmus  Ade-  C 
lizim  filiam  Rogerii  de  Toëneio  ,  ex  qua  genuit  duos  filios;  Willelmum  de 
Britolio  qui  post  decessum  ejus,  terram  quam  habebat  in  Normannia,  habuit  ; 
et  Rogerium  cui  Comitatus  Herefordi  funiculo  distributionis  evenit.  Ha- 
buit etiam  duas  filias ,  quarum  una  nomine  Emma  juncta  est  Rodulfo  de 
Waiet  ,  génère  Britoni  ,  qui  fuit  Comes  Norvvicensis . . .  Occiso  itaque 
Willelmo  filio  Osberni  Willelmus  de  Britolio  filius  suus  qui  ei  successerat , 
cœpit  calumniari  oppidum  Ivreii,  quia  fuerat  Rodulfi  Comitis ,  patris  vide- 
licet  avise  suae.  Habebat  autem  tune  temporis  idem  castrum  Robertus  Dux 
Normanniae  in  suo  dominio ,  sicut  pater  suus  Willelmus  Rex  per  omne 
tempus  vitae  suae  habuerat.  Comitissa  enim  Albereda  uxor  Comitis  Roberti 
in  supercilio  montis  eidem  Castro  immlnentis  turrim  munitissimani ,  quae  usque 
nunc  superest ,  aedificare  cœperat.  Robertus  Comes  Mellenti  turrim  illam  D 
custodiens  ,  Vicecomitis  officio  in  praedicto  oppido  fungebatur.  Egit  itaque 
calliditate  solita  ut  idem  castellum  Willelmo  de  Britolio  redderetur  ;  hac 
tamen  conditione ,  quatenus  ipse  pro  eo  quod  in  ipso  oppido  nunc  habe- 
bat, Brionium  sute  terrae  vicinum  largitione  Ducis  Roberti  perpetuo  possi- 
deret.  Erat  enim  ab  antiquis  temporibus  idem  municipium  una  ex  propriis 
sedibus  Ducum  Normanniae.  Unde  semper  illud  in  suo  dominio  hactenus  ha- 
buerunt  ,  excepto  quôd  secundus  Richardus  ipsum  Gomiti  Godefrido  fratri 
suo  naturali  dederat  ,  et  Comes  Gislebertus  filius  ejus  post  ipsum  idem  ha- 
buerat :  sed  eodem  occiso  ad  dominium  Ducum  Normanniae  redierat.  Et 
quoniam  Rogerius  filius  Richardi  idem  castrum  repetebat ,  quia  avus  suus 
Comes  Gislebertus  idipsum  ,  sicut  dictum  est  ,  anteà  possederat  ;  Robertus 
Comes  Mellenti  omni  inquietudine  carere  gestiens ,  egit  apud  Ducem  Ro-  E 
bertum  ut  quoddam  municipium  nuncupatum  Humetum,  situm  in  Constan- 
tiniensi  Comitatu  ,  daretur  Rogerio  filio  Richardi  ;  non  soliim  pro  illa  ca- 
lumnia  sopienda,  veriim  etiam  pro  non  minima  pecuniae,  summa  ,  quam  Ro- 
gerius hac  de  causa  Duci  contulerat.  Sunt  antiquorum  plurimi  qui  dicant , 
quôd  Richardus  pater  Rogerii  pro  repetitione  ejusdem  castri  dudùm  in 
Anglia  acceperat  oppidum  Toneburge  ;  asserentes  leugam  Brionii  cum  fu- 
niculo circumcirca  fuisse  mensuratam,  et  eodem  fune  in  Anglia  delato  leu- 
gam Toneburge  tantumdem  spatii  in  metiendo  récépissé  ,  quantum  hacte- 
nus  Brionense    milliarium    probatur  retinere. 

Cap.  17.  Robertus    filius   primi    Richardi    Ducis    Normanniae,   Archiepiscopus   Rotho- 

magensis      et     Comes     Ebroicae     civitatis    ,      contra     morem     Ecclesiasticum 

uxoratus 


EX    WlLLELMl    GEMET.    HISTOUIA.  57 

A  uxoratus  quasi  quilibet  laicus,  genuit  duos  filios;  Riehardum  qui  ei  successit 
in  Coiiiitatum,  et  Rodulphum  de  Waceio.  Richardus  autem  Cornes  ex 
relicta  Rogerii  de  Toënio,  qui  pereniptus  ftierat  in  quodam  conflictu ,  genuit 
Willelmnm  [Coniitem  Ebroicensem]  qui  ei  successit  ;  et  unam  filiani  quae 
nupsit  Simoni  de  Monteforti,  ex  qua  natus  est  Amalricus  et  Berta  soror  ejus. 
Sed  ante  eam  idem  Simon  habuerat  duas  uxores  ;  ex  quarum  prima  filius 
ejus  primogenitus,  alter  videlicet  Amalricus,  natus  est,  et  Elisabeth  soror  ejus. 
Occiso  autem  illo  Anialrico,  Rodulfus  de  Toënio. . .  (a). 

Fuit    Willelmus     [Talavatius]    lilius     Roberti    de     Bellismo,     natus     ex   filia      Cap.  35. 
Widonis  Comitis    Pontivi    :   qui   Robertus    ob  nimiani    crudelitatem  ipsi  Régi 
et    cœteris  multis    sapientibus  viris  exosus    liabebatur.    Ipso  denique    in    vin- 
culis    posito ,  in    quibus  et   defecit ,   Rex    [Angl.]    Henricus    nobilissimum   op- 

B  pidum  ejusdem  noinine  Bellismum  cepit ,  et  illud  Rotroco  Comiti  Perti- 
censi  genero  suo  dédit.  Lic'et  pagus  Bellismensis  non  ad  Ducatum  Nor- 
manniœ  pertineret,  sed  ad  regnum  Francorum  ;  dederat  tamen  dominium 
ejusdem  pagi,  vel  ut  quidam  dicunt,  vendiderat  dudùm  Philippus  Rex 
Francorum  cognato  suo  Willelmo  seniori  Régi  Anglorum  et  Duci  Nor- 
mannorum.  Ivo  autem  de  Bellismo  antecessor  hujus  Roberti  fuit  vir  potens 
et  sapiens,  cujus  consilio  primus  Richardus,  dum  adhiic  puer  teneretur  in 
custodia  Régis  Francorum,  ereptus  est  agente  Osmundo  Armigero  ipsius 
pueri.  Hujus  autem  fvonis  fuit  filius  Willelmus  de  Bellismo,  qui  genuit  alium 
Willelmum  cognomento  Talavatium  patrem  Mabiliae.  Ilanc  Mabiliam  Ro- 
gerius  Comes  filius  Hugonis  de  Monte-Gummerici  accepit  in  uxorem  cum 
tota    hereditate  patris  ipsius,  quam  habebat    sive  in   Bellismensi  pago  sive  Sen- 

C  nensi  *  ultra  fluvium  Sartae.  Ipse  autem  Rogerius  natus  est  ex  quadam  ^  ^""ok 
neptium  (b)  Gunnoris  Comitissae  ;  unde  et  ipse  ingentes  possessiones  habuit 
in  diversis  regionibus  Normanniœ.  Genuit  autem  ex  ipsa  Mabilia  quinque 
filios  et  quatuor  (ilias.  Successit  vero  eideni  Robertus  de  Bellismo  filius  ejus  , 
vir  per  omnia  nefarius;  qui  ex  filia  Widonis  Comitis  Pontivi,  sicut  jam 
diximus ,  genuit  Willelmum  Talavatium  successorem  suum.  Hic  Talavatius 
habuit  ex  Ala  uxore  sua,  etc.  Praedictus  autem  Rogerus  de  Monte-Gumme- 
rici Bello  Anglico  interfuit,  et  à  Willelmo  Rege  Anglorum  Comitatus 
Arundelli  et  Salopesberiae  dono  accepit. 

Richardus  Comes,   auditâ     famà     pulchritudinis    conjugis    cujusdam    sui    fo-      Ç^P-  36- 
restarii  manentis  haud  procul  ab    oppido   Arcarum  ,    villa   quae  dicitur   Sche- 
chevilla,    ex    industria    ivit     venatum    illuc,     volens    probare    si     verum    esset 

D  quod  relatione  quorumdam  perceperat.  Hospitatus  igitur  in  domo  foresta- 
rii,  illectusque  venustate  vultûs  uxoris  ipsius,  prtecepit  hospiti  suo  quod  ipsa 
nocte  adduceret  ad  cubiculum  suum  uxorem  suam  Sainfriam  ;  sic  enim  vo- 
cabatur.  Quod  cùm  ille  eidem  tristior  retulisset,  illa  ut  sapiens  mulier  con- 
solata  est  eum,  dicens  se  supposituram  in  loco  suo  Gunnorem  sororem  suam 
virginem  quàmplurimîira  se  ipsâ  pulchriorem  :  quod  et  factura  est.  Cognita 
denique  tali  fraude,  delectatus  est  Dux  quôd  non  incurrisset  peccando  in 
alienam  uxorem.  Genuit  itaque  ex  Gunnore  filios  très  et  totidem  filias.  .  . 
Cvim  vert)  idem  Comes  qucndam  filium  .'iuum  nomine  Robertum  vellet  fieri 
Arohiepiscopum  Rotomagensem,  responsum  est  ei  à  quibusdam  hoc  nuUa- 
tenus  secundùm  scifS  Canonum  posse,  ideo  (juod  mater  ejus  non  fuisset  des- 
ponsala.    Hac    itaque    causa     Comes   Richardus    Gunnorem    Comitissam    more 

E  Christiano  sibi  copulavit  ;  filiique  qui  jam  ex  ea  nati  erant,  intérim  dum 
sponsalia  agerentur ,  cum  pâtre  et  matre  pallio  cooperti  sunt  ;  et  sic  posteà 
Robertus  factus  est  Archiepiscopus  Rotomagcnsis. 

Ipsa  autem  Gunnor  excepta  Sainfria  habuit  duas  sorores,  Wewam  et  cap.  37. 
Awelinam  :  altéra  quarum  ,  adminiculSnte  ipsa  Comitissa  quae  fuit  femina 
magnae  prudentiae,  nupsit  Turulfo  de  Ponte-Audomari ,  qui  fuerat  filius  cu- 
jusdam nomine  Torf,  à  quo  etiam  usque  nunc  quaedam  villae  cognominatae 
sunt  Torfvillae.  Hujus  Turulfi  frater  fuit  Turchetillus ,  patcr  Anschetilli  de 
Harecurt.    Genuit    autem   ex   eadem   idem    Turulfus   Humfridum  de   Vetulis , 

(a)  Rtli(iua   liujus    Capitis,    de     origine      Comi-  (b)  Scilicet  ex  JocelUna   filia    Wevivx,   ut  habct 

tum    Ëbroiccnsiuin    et  coruin   posteritatc  ,    dcsuiit  ;      Liber  Aïs. 
sed  ea    supplet  Ordcricus  Vitalis. 

Tome  XI.  H 


58  EX    WILLELMl     GEMET.    HISTORIA. 

patreiu  Rogerii  de  Belloinonte.  Tertia  aiitem  sororum  Gnniioris  ConiitissaB  A 
nupsit  Osherno  de  Bolehee  ;  ex  qua  genuit  Galterium  Giffardum  primuni  , 
et  Godefriduin  patrein  Willelnii  de  Archis.  Hic  autem  Willelinus  pater  fuit 
Mathildis  ,  qiiain  Willelinus'  Cainerarius  de  Tancarvilla  liahuit  uxorem  ,  ex 
qua  genuit  filiuin  noinine  Rahelluin  qui  ei  suceessit.  Pr?edictus  autem  Gal- 
terius  duxit  unani  filiarinn  Girardi-Flatelli  :  alteram  vero  scilicet  Basiliam  , 
relictam  Rodulphi  de  Waceio ,  habuit  Hugo  de  Gornaeo.  Genuit  autem 
idem  Galterius  secundum  Galterium  Giffardum  et  plures  filias  ,  qiiarum  una 
nomine  Roliais  nupsit  Richardo  filio  Comitis  Gisleherti  :  qui  Gislebertus 
fuerat  filius  Godefridi  Comitis  Aueensis  ,  naturalis  videlicet  primi  Ricbardi 
Ducis  Normannorum.  Hic  Gislebertus  habuit  duos  filios,  prœdictum  Ri- 
chardum  et  Balduinum.  .  .  Comitissa  de  Albamarla  fuit  soror  uterina  Willel- 
nii Régis  Anglorum  senioris,  etc.  Haljuit  ex  fratre  suo  Herfasto  eadem  B 
Comitissa  [Gunnor]  nepotem  Osbernum  de  Crépon ,  patrem  videlicet  Wii- 
lelmi  Comitis  Herefordiae,  viri  per  omnia  laudabilis.  Neptes  vero  plures 
praedicta  Gunnor  habuit  ;  sed  solummodô  de  quinque ,  quibus  maritis  nup- 
serint  audivi.  Una  itaque  earum  matrimonio  copulata  est  patri  primi  Willel- 
mi  de  Warenna ,  ex  qua  natus  est  idem  Willehnus  posteà  Cornes  Surieiae , 
*  Bacque-  ^^  Rogerius  de  iMortuo-mari  frater  ipsius.  Altéra  Nicolao  de  Bascheritvilla  *  ; 
ville.  ex    cujus   posteritate  natus   est    Willehnus   Martellus    et    Walterus   de  S.    Mar- 

tino.  Tertia  Richardo  Vicecomiti  Rothomagensi  ,  patri  videlicet  Lamberti 
de  S.  Sidonio.  Quarta  Osmundo  de  Centum-villis  Vicecomiti  Vernonii ,  ex 
qua  natus  est  primus  Fulco  de  Aneio,  plures  filije,  qimrum  una  mater  fuit 
primi  Balduini  de  Revers.  Quintam  Hugo  de  Monte-Gummerici  duxit ,  ex 
qua  natus  est  Rogerius  pater  Roberti  deBellismo.  C 


A 


EX    HISTORIA    («)    EVERSIONIS 

MONASTEKII  S.  FLORENTII  VETERIS,  etc. 

Apud   Martenium   Tom.    III  Anecdot.    Col.  843. 

NNO  Incarnationis  Dominicae  MLXT ,  Indictione  XIV  (b),  Epactis  D 
XXVI  ,  GoncuiH-entibus  VII  ,  ciclo  lunje  XIV,  termine  Paschœ  [  V 
Idus  Aprilis ,  die  Domiuico  Paschae  (c)]  XVII  Calendas  Maii ,  mense  .Tu- 
♦  Glonn.  nio  XVIII  Calcndas  Julii  ,  dedicatum  est  Monasterium  *  S.  Florentii  Se- 
nioris à  domino  Eusebio  Andegavorum  Episcopo  in  honore  S.  Salvatoris  et 
S.  Florentii  Confessons  ,  eadem  videlicet  die  antiqune  dedicationis  ejusdem 
Monasterii.  .  .     A  tempore     illo^    [quo    inchoatmn    est   Mouasterium    in    Salmu- 

Cot.  847.  rio,  imperio  et  voluntate  Theutbaldi  Comitis,]  usque  ad  Abljalem  Frede- 
ricum,  Abbatia  Sancti  de  quo  loquimur,  sub  potestate  seu  dominatione 
Comitum  progeniei  Teutbaldi  fuit.  Anteà  vero  usque  ad  destructionem  quae 
facta  est  à  Britonibus  (d)  sive  à  Normannis ,  non  quoslîbet  alios ,  sed  Reges 
Francorum      habebat     dominos.  .  .     Inchoatum      est      novnm      IMonasterium    : 

Co/.  848.     quod   ciim     fuisset  ,  Deo  juvante  ,    perfectum ,     convocavit    idem    Pater    [Fre- 

dericus]   quatuor    Episcopos   ad    dedicationem,    Arnulfum     Turonensem,     Hu-  E 
bertum      Andegavensem ,      Isembertum     Pictavensem  ,     Galterum      Namneten- 
sem.     Affuit    et   Gaufridus   Andegavensium    Cornes   cum    honorabili   matre    sua 
Hildegarde,     et    conjuge    sua    nomine*  Agne,    et  cum  eo     multi    viri     nobiles, 

(rt)  Hujus     Auctor    Historiae  ,    qui     Salmuriensis  mox  lauilatû. 
Monasterii    fundationcin    gestaque    Abbatuin    usque  (d)  Ibidem     col.       H21  :     ^   Nemenoio     Biitone 

ad    Guillehnum     I   proseculus   est,     vivebat    labente  crudcliter  leginiui  incenuun.  Narn  cîim   ad  illud  usque 

saeculo    XI  ;     seu    scribebat  ^    Riveto    judicc  ,   circa  tempux  Britonei  Regibus  Franciœ  .lervire  solili  fuissent, 

annuin  1071  aut  1072.  ipse  primus  quani'vis  non  de  Regibus  ,  nec  de  regali, 

(Ji)  Malè  Indict  X  in  Historia  S.  Florentii  Sal-  sed  de  igni)bili  prngenie  ortus,  contra  Carolum  Cal- 
mur,  apud  eumdem  Martenium  Tom.  V.  Ampliss.  vuni  se  erexit  ■  et  ei  servire  cnntemnens^  Rhedonenses 
Collect.  col.  1120.  Nannetcnsibus  jungens  vicit. 

(c)    Ansulis    clausa    addirçus     hîc      ex     Historia 


EX  HIST.  EVERSIONIS  MONAST.   S.   ILOR. 


59 


A  necnon  et  populiis  utriiisque  sexns  infinitcT  niultitudinis,  Abbates  et  Monachi 
et  Clerici  quorum  non  est  nunierus.  Tuni  dedieata  est  Ecclesia  in  honore 
S.  Tiinitatis  et  S.  Mariœ  seniper  Virginis ,  et  in  memoria  BB.  Aposto- 
lorinii  IVtri  et  Pauli  ,  et  S.  Florentii  Confessons.  Arino  Doininiene  (ncar- 
nationis     MXLI      facta     fuit     ista     dedieatio.   .   .     Rexit     [Frederieus]    annis 


XXXIV.  .  .    Requievit    in    Domino* 


anno    ab    Inoarn.     Dorn.    MLV  ,  ^  '  '^    «.»' 


régnante  Henrieo  Rege  ,  Console  Gaufrido  ,  Euscbio  Pontifiee.  Huic  suc- 
cessit  *  domnus  Abbas  Sigo,  vir  valdè  venerabilis...  liberalibus  litteris,  Gram- 
matirà  ,  nialeetieâ ,  Rhetoricâ  ,  Arithmetieâ  ,  Musicâ  et  ceteris  artibus  per 
omnia  imbutus,  et  insuper ,  litteris  («)  Hebraieis  et  Grseeis  peritissimus  le- 
gendi  et  scribendi.  .  .  Quotiescumqne  illi  aliquis  ad  percipiendam  pœniten- 
tiam  lapsum  suum  eonfessus  esset.  .  .  eausas  criminum  quas  ille  confitebatur  , 
R  nulli  nisi  Domino  Soli  ,  apud  (juem  intercedcbat  ,  loquebatur  ;  bonum  re- 
linquens  exemplum  posteris  suis,  ut  intereessores  magis  apud  Deum  sint  quàm 
aecusatores  apud  liomines.  .  .  Potestates  luijus  saeculi  ,  Comités  ,  Episcopi  et 
Abbates  ,  praeeij>ui  Cleriei  ,  ut  prudentem  et  verae  simplieitati  deditum 
lîonorabant  et  mirabantur.  Domnus  Abbas  Hugo  Cluniaeensis  Cœnobii,  vir 
valdè  venerandus ,  magistrum  suum  euni  dieebat  ,  et  quasi  superiorem  se 
conspieiebat.  In  Franeia,  in  Aquitania  et  in  Britannia  et  in  Italia  ejus  fama 
volitabat.  .  .  Postquhm  XIV  annis  (b),  mensibns  VII,  diebus  XX,  gregem 
sibi  commissum  piè  et  felieiter  gubernasset  ,  II  Idus  Junii  dormivit  in  Do- 
mino, feria  VI  in  jejuniis  Quatuor  Temporum.  .  .  Sepultus  est  ad  Isevam  domni 
Abbatis  Frideriei  in  absida  S.    Florentii. 


Oct. 

*  IV  Kal. 
Nov. 


fol.  849. 


Col.  850. 


Q        [a)    Ibid.     col. 
Grœcas, 


i  1 23 ,     litteraf      Hebraicax      et 


(b)    Ibid.   col.    M28,   prœfuit   Sigo    in  regimina 
liujiis  AbbalicE  annis  Xlll. 


EX  LAMBERTO  SCHAFNABURGENSI  («) 

DE  REBUS  GESTIS  GERMANORUM. 


Apud  Pistorium  Tom.   II  Ilistormmm  Germaniœ,  pag.    159. 


j)    *    NNO  MXXXIII.  Kunigund  Imperatrix  ^é)  obiit.  Imperator   exercitum  duxit 
XlL  in   Burgundiam   contra   Udonem  *. 

MXXXVII.  Gozelo  Dux  Udonem     Comitem     oecidit  ,   et    cum  eo     ad    sex 
hominès. 

MXXXIX.   Conrad  us   Imperator  obiit  Trajecti    feria    II   in  Pentecoste  ;    cui 
Henricus   III  filius  ejus   successit. 

MXIillI.  Rex  Inearnationem  Domini  Goslarife  celebravit.  .  .  Ibi  inter  diver- 
sarum  provinciarum  legatos  legati  Ruscorum  tristes  redierunt,  quia  de  filia 
Régis  sui  ,  quam  Régi  Henrieo  nupturam  speraverant  ,  eertum  repu- 
dium  reportabant.  .  .  Gisla  Imperatrix  obiit  ,  et  Spirse  sepulta  est.  .  .  Rex 
nuptias  celebravit  in  Ingelheim  in  conjunctione  Agnetis  filia?  Willielmi  Comitis 
Pictavorum. 
E  MXLIV.  Rex  Natalem  Domini  celebravit  Treveris  ;  ibique  omnes  qui 
in  regiam  Majestatem  deliquerant ,  crimine  absolvit  ,  eandemque  legem  per 
totum  regnum  promulgavit,  ut  omnes  sibi  invicem  delicta  condonarent.  Go- 
zelo   Dux     Lotharingorum  obiit  ;    cujus    lilius   Godefridus,    nobilissimae   indolis 


*    Odoncin 


(a)  Lainbcrtiis  Monachus  Hirsfeldensis  ,  vir 
sanè  eriiditiis  ,  Auctor  accuralus  ,  et  diligcns 
Scrijitor,  claruit  lcmj)oribus  Ileiirici  IV  Impe- 
ratoris.  Ilistoriam  autciii  suam^  ab  exordio 
mundi  rc])etitam  ,  dcdu.xit  ad  aiinuin  Dumiai 
1077,  cjuo  ctiam  ipse  vixit. 

(6)  S.  Ilcnriciis  Iiiipcr.  Cliunigundam  dicitur 
nunquam  cognovifte...  Fada  est  suspecta  crim'uiis... 
Sed  quia  ciudelU  est  qui  infantiam  criminit  negligit, 
expurgatiunii  giatiâ  sibi  judiciuin  elegit,  quod  pi  opter 
duritiam  hoiniimm  instilutuin  esse  .cngnoscitur. . .  Stu- 


pentibus  ac  flentibus  universii  qui  advranl^  voincres 
caudentcs  nndo  vestigiu  calcavit,  et  sine  adustioius 
niolestia  transiit. . .  Henricus  cernent  dicin  mortit  sibi 
inindnere,  vocalis  ad  se  parentibus  et  eognalis  lm~ 
pcratricis  Chuniguiulœ,  necnon  ctiam  quibusdani 
regni  Primoribus,  manu  cam  apprelwndit ,  et  coin- 
mendavit  cam  itlis  hujusmodi  verbis  memoriû  dignissi- 
mis  :  0  IJanc  ecce,  inquit,  niihi  à  vobis  iinniô  à 
»  Cliristo  cimsignalam,  ipsi  Christo  et  vobit  résigna 
»  virginem  vestram  ».  Ex  Vila  S.  llcnrici  Tom. 
III  Antq.  Lect.  Cauisit  à  Basnagio  auctarum. 

Hij 


60  EX   LAMBERTO   SCHAFNABURG. 

juvenis  atque  in  re  militari  admodum  exercitatus  ,  quia  Ducatum  patris  non  A 
potuit  obtinere  ,  arma  contra  rempiiblicam  corripuit ,  Adelbertum  Ducem  , 
quem  Rex  patri  ejus  subrogaverat  ,  prfelio  victum  occidit,  caedes  hominum 
et  depopulationes  agrorum  quàm  maximas  f'ecit  ,  loca  oninia  usque  ad  Rhe- 
num  ,  prfeter  ea  quae  vel  muroriim  praesidio  hostilem  impetum  subterfugie- 
bant  ,   vel   se  data  pecuniâ  redemerant,   in    cinerem   redegit. 

MXLV.  Dux  Godefridiis  à  Rege  in  deditionem  acceptas,  in  Gibekenstein 
missns  est  custodiendus,  sicque  regnum  brevi  tempore  quietum  et  pacatum 
mansit. 

MXLVL  Rex  Natalem  Domini  Goslariae  celebravit  ,  ubi  et  socrus  ejus  de 
Pictavis  cum  Primoribus  gentis  suae  aderat.  .  .  Dux  Godefridus  custodiâ 
absolutus,  dum  videret  nec  intercessionem  Principum  nec  deditionem  quam 
spontè  subierat,  sibi  aliquid  profuisse,  et  rei  indignitate  et  inopiae  familia-  B 
ris  tsedio  permotus,  bellum  rursus  de  intègre  sumpsit.  Inter  alias  quas  rei- 
publicae  intulit  clades ,  Neomagum  domum  regiam  miri  et  incomparabilis 
operis  incendit  ,  civitatem  Verdonensem  cepit  ,  majorem  in  ea  Ecclesiam 
concremavit  :  sed  post  modicum  facti  in  tantùm  eum  pœnituit  ,  ut  pulilicè 
se  verberari  faceret,  et  capillos  sucs  ne  tonderentur  multâ  pecuniâ  redi- 
meret,  sumptus  ad  reaedifîcandam  Ecclesiam  daret ,  et  in  opère  csementario 
per  se   ipsum  plerumque  vilis  mancipii  rainisterio    functus  deserviret. 

MXLVII.  Rex  Natalem  Domini  Romae  celebravit  ,  ubi  tribus  depositis 
qui  sedem  Apostolicam  contra  Ecclesiasticas  régulas  invaserant  ,  Suitgerum 
Babenbergensem  Episcopum  Vicarium  Apostolorum  constituit  ;  à  quo  in 
die  sancto  ipse  vicissim  cum  Agnete  Regina  imperiali  nomine  et  honore  est 
donatus.  .  .  Exercitum  navalem  per  Rhenum  duxit  in  Frisiam  contra  Go-  C 
defridum   ejusque  adjutorem    Diodericum. 

MXLVIII.  Imperator  Natalem  Domini  Polethae  celebravit.  Ibi  legati 
aderant  Romanorum,  Suitgeri-  Papae  obitum  nunciantes  ,  eique  successorem 
postulantes  :  quibus  Imperator  Bopponem  assignavit.  .  .  Dietmarus  Comes , 
frater  Ducis  Bernhardi,  cùm  à  milite  suo  Arnoldo  accusatus  fuisset  de  inito 
contra  Imperatorem  consilio  ,  congressus  cum  eo,  ut  objectum  crimen  manu 
propria  purgaret,   victus    et  occisus  est. 

MXLIX.   Imperator   Natalem  Domini  Frisingae  ^celebravit.   Ibi  iterum  legati 
Romanorum,   Bopponis    Papae  morte     nunciata ,     rectorem    Romanae    Ecclesiae 
TuU.        postulabant  j   quibus   Imperator  Brunonem   Tolosae  *  Episcopum   dédit. 

ML.  Léo  Papa  propter  componendum  statum  Ecclesiarum  ,  et  pacem  Gal- 
liis  reddendam  ,  Româ  egressus  ,  Moguntiae  Synodum  celebravit  ,  praesi-  D 
dente  Imperatore  ,  cum  XLII  Episcopis  :  ubi  Sibecho  Spirensis  Episcopus 
de  criminibus  quibus  accusabatur  ,  sacra  commimione  se  purgavit  ;  et  Dux 
Godefridus  interventu  Papae  et  Principum  gratiam  Imperatoris  obtinuit.  Ex- 
pleta  Synodo  ,  Imperator  expeditionem  movit  super  Balduinum  ;  Papa  vero 
reditum  ejus  Aquisgrani   expectavit. 

MLl.  Léo  Papa  Romam  reversus  est^  abducens  secum  Godefridum  Ducem, 
et  fratrem  ejus  Fridericum  qui  Gebehardo  postmodum  in  sedem  Apostolicam 
successit ,  item  alios  quamplures  ,  tam  Clericos  quàm  laicos  in  re  militari 
probatissimos ,  quorum  virtute  Nortmannis  qui  Apuliam  occupaverant  , 
obviam  ire  parabat.  .  .  Natus  est  Imperatori  filius  Henricus  IV  ,  III  Idus 
Novembris. 

MLII.  Imperator  filio  suo  Heinrico,  adhue  Catechumeno  (a),  Principes  regni  E 
sub  juramento  fîdem  promittere   fecit. 

MLIII.  Léo  Papa  profectus  contra  Nortmannos,  contulit  cum  eis  prope 
Beneventum  signa  ;  et  fugientijjus  statim  in  prima  congressione  Longobardis , 
Teutonici  omnes  penè  ad  unum  interfecti  sunt.  Ipse  quoque  obsessus  est  in 
Benevento  ;  et  vix  tandem  post  multas  tribulationes  obsidione  liberatus  , 
cunctos  dies  quibus  supervixit  tantae  calamitati,  in  luctu  et  mœrore  egit.  Ko 
tempore  Fridericus  frater  Godefridi  ,  Romanae*  Ecclesiae  Archidiaconus , 
Constantinopolim      Apostolicae    Sedis    functus     legatione     abierat.  .  .    Marchio 

(a)  Ptinceps  etiam  apud  ristianos  ad  regnum  jus  suum  ducit,  non  à  baptismo  vel  fide,  sed  à  natalibus 
aut  ab  clectipne. 


EX   LAMBERTO    SGHAFNABURG.  61 

A  Italoruin  Bonifacius  obiit  ;  ciijus  viduam  Beatricem  Dux  Godefridus  acci- 
piens  ,  Marcham  et  caeteras  ejiis  possessiones  conjugii  prîetentu  sibi  vendica- 
vit  :  qiio  comperto,  Imperator  Ileinricus  gravi  scrupulo  perurgeri  cœpit, 
reputans  ne  forte  per  eum  animi  Italoruni,  semper  avidi  novariim  rerurn, 
ut  àregno  Teutonicoruni  deficerent,  sollicitarentur. 

MLIV.  Imperator  interpeliatus  à  Romanis  ,  ut  Antistitem  Sedi  Aposto- 
lioae  provideret,  Gebliardum  Emstadensem  Episcopum  niisit  ;  datisque  clan- 
culô  litteris  ad  omnes  qui  in  Italia  opibus  aut  virtnte  militari  plurimîim  po- 
terant,  deprecabatur  eos,  ut  Ducem  Godefridum,  ne  quid  forte  mali  contra 
rempublicam  machinaretur ,  observarent  ;  promittebatque  se  ipsuin,  vita  co- 
mité, proximo  anno  affuturuni,  et  quid  facto  opus  esset  visurum  .  .  .  Inipera- 
toris  lilius  Ileinricus  consecratus  est  in  Regem  Aquisgrani. 

B  MLV.  Heinricus  Imperator  in  Italiam  perrexit ,  vocatus  eo  legatione 
Romanorum  ,  qui  nunciaverant  ,  nimiùm  in  Italia  contra  rempublicam 
crescere  opes  et  potentiam  Godefridi  Ducis  ;  et  nisi  turbatis  rebns  niaturè 
consuleretur,  ipsuni  quoque  regnuni  prope  diem  ab  eo,  dissimulatopudore,  occu- 
pandum  fore.  Sed  ubi  Italiam  ingressus  est,  Dux  Godefridus,  missis  in  oc- 
cursum  ejus  nunciis,  mandavit  nihil  se  minus  quàm  rebellionem  cogitare  ; 
paratum  potiùs  pro  statu  reipublicie  et  Imperatoris  sainte,  extrema  etiam 
omnia  experiri  ;  gratum  se  babere,  quod  patriis  finibus  extorris,  patriis 
possessionibus  ejectus,  opibus  saltem  uxoris  sua?  in  peregrinatione  sustenta- 
retur  ;  quam  nec  dolo,  nec  rapto,  sed  ipsius  placito,  et  celebratis  solemni- 
ter  nuptiis,   in    matrimonium    sibi  junxisset.   Beatrix    quoque  dissimulato  metu, 

C  Imperatori  obviam  processit  ;  et  vix  iinpetratâ  dicendi  copia,  ait,  nihil  se 
egisse  prseterquàm  quod  jure  gentium  sibi  agere  licuisset  :  destitutam  se  priori 
marito,  desolatae  domui  patronum  paravisse,  et  ingenuam  ingenuo  sine 
fuco  nefaricE  cujusquam  machinationis  nupsisse  ;  nec  aequi  nec  boni  memo- 
rem  eum  esse,  si  id  sibi  pace  ejus  non  liceret,  quod  in  Imperio  Romano 
fœminis  nobilibus  semper  licuisset.  Imperator  itaque  accepto  à  Primoribus 
consilio,  Godefridum  crimine  absolvit,  non  tam  probans  satisfactionem  ejus, 
quàm  metuens  ne  malis  recentibus  exasperatus,  Nortmannis  infestantibus 
Italiam  ducem  belli  se  praeberet,  et  fièrent  novissima  ejus  pejora  prioribus  : 
Beatricem  tanien  quasi  per  deditionem  acceptam,  secum  abduxit  ;  hoc  illi 
culpae  objiciens,  quod  contractis  se  inconsulto  nuptiis  hosti  publiqo  Italiam 
prodidisset. 

MLVI.    Imperator    Pascha     Podelbrurinae  celebravit  ;    brevique     commoratus 

D  in  Goslaria,  perrexit  ad  villam  Civois  *,  in  confiniô  sitam  Regni  Franco-  '  'w« 
rum  ac  Teutonicorum  ,  Colloquium  ibi  habiturus  eum  Rege  Francorum  : 
à  quo  contumeliosè  atque  hostiliter  objurgatus,  quod  multa  saepè  sibi  men- 
titus  fuisset,  et  quod  partem  (a)  niaximam  regni  Francorum,  dolo  à  patri- 
bus  ejus  occupatam,  reddere  tam  diu  distulisset.  Cùm  Imperator  paratum  se 
diceret,  singulariter  eum  eo  consertâ  manu,  objecta  refëllere ,  ille  proxima 
nocte  fugâ  lapsus,  in  suos  se  fines  recepit  .  .  .  Imperator  corporis  molestiâ 
correptus  ,  ciim  septem  ,  aut  eo  amplius  ,  diebus  lecto  decubuisset  _,  diem 
clausit  extremum  .  .  .  Corpus  ejus  Spiram  translatum  est  .  .  .  Regnum  pro 
pâtre  obtinuit  filius  ejus  Henricus  IV,  quinque  aimorum  infantulus  ,  anno 
postquàm  in  Regem  unctus  fuerat  III.  Summa  tamen  rerum ,  et  omnium 
quibus    facto    opus    erat  ,     administratio     pênes  (&)     Imperatricem    remansit  : 

E  quœ  tanta  arte  periclitantis  reipublicae  statuin  tutata  est,  ut  nihil  in  ea  tu- 
multûs,  nihil  simultatis  tantœ  rei  novitas  generaret .  .  .  Cunradus  filius  Impe- 
ratoris, Dux  Bajoai'iœ,  obiit.  Ducatum  ejus  Imperator  Imperatrici  dédit , 
privatojure  quoad  vellet  possidendum. 

(a)  Agcbat  Henricus  Rex  Fr.  de  antiquo.  Co-  VtrilLs-  ingcnii  fœmina,  mitltùm  Juvit  ;  quœ  uiià  eum 
ronae  Gallicae  in  Lolliaringiain  jure,  quod  Ger-  (ilio  rempublicam  pari  jure  gubcrnavit...  Prima  pue- 
nianis  tribui    non    jjotuerat ,    pace    eum    illis  contra      rum   maire   spoliabant,    cujus  maturam  sapicnliam 

•     Regni    legcs     coinpositâ.       De     codcin     cogitaverat  gravesque   mores  metuebant   [Procerei\  ;  illud  cau- 

Robcrtus   ejus   paler  ;     illudque   ad    se   rcvocasset,  .fautes  non   decere  regnum  admi/iùtrari  à  fœmina... 

nisi    ipsi     satis     fuisset    auctoritatcm     suain     digni-  Rex  puer  de  sinu  matris  abslractus,  i/t  maiiusPrin- 

tatcin(|uc     iniperii     contra        crcscenteni      l'roceruiu  cipum  nutricndus   vcnit.    Ex    Ilistoria  de    Vila  Ilen- 

potentiam  dcfendere.  riti  IV  inler  Urstisianos  Scriptores. 

[b)  Regni  statum  /Ignés    Tmperatrix  serenùsima, 

H  iij 


62  EX    LAMBERTO    SGIIAI  NABUHG. 

MLVII.    Universi  ,    quidqiiid    Principum  ,     quitlquid    plebis   Ronianœ     erat  ,   A 
uno    animo  ,    pari    voliintate    in     electionem     coiisenserunt     Friderici  ,  fratris 
Godefridi  Ducis,  extractunique  de  Monasterio  Casino  extulernnt. 

MLVIII.  Ilex  Nataleni  Domini  Mersenburg  celebravit  ;  aderatque  ibi 
inter  alios  regni  Principes,  etiani  Hildebrandus  Abl)as  de  S.  Panlo,  man- 
data deferens  ab  sede  Apostolica  ,  vir  et  eloquentiâ  et  sacraruni  litterarum 
eruditione  valdè  admirandns.  Piae  mémorise  Stephanus  Papa  ,  qui  et  Fride- 
ricus  ,  cùm  in  civitate  Florentia  moraretur,  IV  Gai.  Aprilis  naturae  mortali 
debitnm  solvit. 

MLIX.  Romani  Principes  satisfactionem  ad  Regeni  mittunt  .  .  .  Rex  ha- 
bita cum  Primoribus  deliberatione,  Gerardum  Florentiiîum  Episcopum, 
in  quem  Romanorum  et  Teutonicorum  studia  consenserant ,  Pontificem 
désignât,  Romamque  per  Godefridum  Marchionem,  transmitlit.  Ita  Bene-  B 
dicto ,  qui  sine  jussu  Régis  et  Principum  Sacerdotium  usurpaverat,  repro- 
bato  ;  Gerardus,  qui  et  Nicolans,  Pontificatum  obtinuit. 

MLX.     Rex  Natalem    Domini    Wormatiae  celebravit ,    ubi    et    Synodus   in- 
dicta  fuerat.    Sed    excusantibus  se  Episcopis   per  infirmitatem  et    pestilentiam, 
'Belgica       g^gg   i^hq    tcoiporis    veliementer    grassabatur    in    Gallia  *  ,     ad    effectum    non 
pervenit. 

MLXl.     Henricus  ,     Palatinus      (a)     Comes    Luthariorum  ,      uxorem    suam 
manu  propria  interfecit. 

MLXII.  Imperatrix  nutriens  adhuc  filium  suum,  regni  negotia  per  se 
ipsam  curabat,  utebaturque  plurimùm  consilio  Henrici  Augustensis  Epis- 
copi.  Unde  nec  suspicionem  incesti  amoris  effugere  potuit  ;  passim  fama 
jactitante,  quod  non  sine  turpi  commercio  in  tantam  coaluissent  familiari-  G 
tatem.  Ea  res  Principes  graviter  offendebat,  videntes  scilicet,  quôd  propter 
unius  privatum  amorem,  sua,  qute  potissimiuii  reipublieaj  valere  debucrat, 
authoritas  penè  obliterata  tuisset.  Itaque  indignitatem  rei  non  ferentes,  cre- 
bra  conventicula  facere  ,  circa  publicas  functiones  remissiùs  agere  ,  adversus 
Imperatricem  popularium  animos  sollicitare  ;  postremô  omnibus  modis  nili 
ut  à  niatre  puerum  distraherent ,  et  regni  administrationem  in  se  trans- 
ferrent .  .  .  Imperatrix  nec  filium  sequi,  nec  injurias  suas  jure  gentium  ex- 
postulare  ;  sed   in  propria  recedens,  privatè  deinceps   œtateni  agere   proposuit. 

MLXIII.  Educatio  Régis  atque  ordinatio  omnium  rerum  publicarum 
pênes  Episcopos  erat. 

MLXIV.     Sigefridus    Moguntinus    Episcopus ,     et     Gunderus    Babenbergen- 
sis,     et    Otto     Ratisponensis,   et    Wilhelmus     Trajectensis    Episcopi,    item    alii  D 
quamplures    columnae    et    capita  Galliarum,    autumnali  tempore  Hierosolymam 
proficiscuntur. 

MLXV.  Heceloni  Argentorati  Episcopo,  paulo  antè  defuncto,  successor 
substitutus  est  Werher,  propinquus  Werheri  Comitis. 

MLXVI.  Eberhardus  Treverorum  Archiepiscopus  in  Sabbatlio  sancto  spi- 
ritum  exhalavit ...  In  festis  Paschalibus  per  cjuatuordecim  ferè  noctes  con- 
tinuas cometa  apparebat  .  .  .  Rex  nuptias  in  Triburia  regio  apparatu  cele- 
bravit,   in  conjunctione  Berthae    Reginie  ,     iWise    Ottonis    Marchionis  Italorum. 

MLXIX.    Rex  [  Germ.  ]  ad   publicum  refert  sibi  cum    uxore    sua  non    con- 
venire  .  .  .   Maxima   eo  anno    vinearum   omniumque     sylvestrium   arborum  ste- 
*  TuU.       rilitas  fuit  .  .  ,  Tolosae  *  Episcopus   obiit  ;     cui     Bibo     Cancellarius    successit  : 
pro  quo  Adalbero  Canonicus  Metensis,  Cancellarios  est  substitutus. 

MLXX.     Dux     Lotharingorum    Godefridus ,    omnibus     penè    terris    magni-  E] 
tudine   suarum     rerum    gestarum     compertus   et     cognitus,   obiit,  et  Verdunis 
sepultus     est  :    cui    filius   ejus    Godefridus    successit,    prsestantis  quidem   animi 
adolescens,    sed  gibbosus  (b)  .  .  .     Silvestrium    arborum    eadem,      qu?e     priore 

(ar)  Anno  lli57    Monaslicam  vitam  professas  est  in  Msatia,  Dux   Mosellanoium,  hoc  anno  ;  cui  succedit 

Corzia  ;  sed  post  paucos dies  uxorem  suam  et  pusses-  Tlwodericus  jllius  ejus.  Hase  ex   Clironicis   in  Magno 

'  eones   desertor   recepil.  Clironico    Bolgico  pag.    197.   Isle  Gerardus    II,    à 

(6)    Jnno    Ducis    Godefridi  XXf'l  ,  ïpse   moritur  quo      illustrissiina     Lotliaringia;   donins     originera 

Dux  Bullonii  Godefridus  Magnus,  qui  dictas  est  Bar-  ducit,    filins    erat    Adalberti  Alsatiœ    Comitis,  fratris 

batus,    et     apud  firdunum    requiescit  ^  cui  successit  Gerardi  I  Comitis,    filii    Eberhardi  Alsatiae   Comitis 

filius  ejus  Godefridus  Gibbosus^  et  si  corpnre  exiguu.t,  ex  Eva  fdia  Sigifridi  Comitis  Luciliburgensis,    sorore 

tamen   animo   eximius.  Moritur  etiam  Gerardus    de  Cbunegundis   Imperatricis. 


EX    LAMBERTO    SCHAFNABURG.  63 

A    anno,  sterilitns    perniansit  ;    sod    vinearum  taiita  fcrtilitas  fuit,    ut  plerisque  in 
locis,   pr.T   multitudine,   vix   oolligi  vintlomia  posspt. 

MLXXI.  Re\,   exacta    soleinnitate  Pascliali  ,      Leodinm    abiit.    Thi    ad     eum 
vidua     Ralduini    Coiiiitis    venit,    regiie   INIajestatis  patrocinium  expetens  contra 
violentiam      iniprohitatomqne     Rutln-rti     fratris    Balduvini  ,     qui     et    fratrem 
pr.Tplio    victuni     vita  privasset ,   et  Coniitatum  ejus  ,   expulsis    uxore  et  lilK'ris, 
tyraiinit-a    crudelitatt'     occupasset.     Non    ingratuni     fortassis    Lectori     fectTO , 
si  gestae  rei   historiani,   quàn»  paucis  potero,     absolvam.    In    Coniitatu  lialdu- 
vini   ejusque    familia    id   nuiltis  jam    sa^culis  servabatur  ,   quasi    sancituni    lege 
perpétua,    ut    unus   filiorum    qui    patri     potissimùm     placnisset,   noinen   patris 
accipcret,  et  totius    Flandriae    Principatuni   solus  htcreditaria   successione   oljti- 
neret  ;  caeteri    vero  fratres    aut    huic    suhditi,     dictoque    obtempérantes ,   in- 
lî  gloiiam    vitam  ducerent  ;     aut    peregrè   profecti  ,    niagis  propriis  rébus   gcstis 
florere    eontenderent,  quàni   desidiœ  ac    socordi?e  dediti,  egestateni  suain   vana 
majorum    opinione     consolarentur.     Hoc    scilicet  ficbat ,     ne   in    plures    divisa 
provincia,    claritas    illius    familicie   per  inopiam   rei    faniiliaris   obsoleret.    Igitur 
cùm   Balduvinus     Senior     duos     genuisset  (ilios  ,     Balduvinum    et    Robertum  ; 
Balduviniun  omnium  quœ    habebat    hoercdcm   instituit  ;  Ruberto ,    ubi  primùm 
aetas     faciendis    stipendiis    matura     visa  est,    naves  paravit,  aurum ,    argcntum 
et  cteteras    longinqutie  profectionis  impensas    afiatim    pnebuit  ;    jussitcjue    ut  ad 
gentes  exteras    iret,    et  si  vir    esset  ,  propria    sibi    virtute   regnum    divitiasque 
pararet.    llle  p;itri    acquiescens,    assumpta    secum    nuiltitudine   quâ   rcgio   prae- 
gravari   videbatur  ,    navem     ascendit,     et  in   Gallitiani     ire,    eamque  ,   si    votis 
Deus  successum   annuisset,    sibi    subdere  eogitavit.  *Cùmque  post  paucos    dies 
iC  ad    ignota    quidam    littora     applicuisset ,     et     cgressus   in  terram,    ab    incolis 
loci  praedas  agere  eœpisset  ;     illi  ex  omnilms  partibus  ad  arcendam    vini    ilico 
armati    conveniunt.   Facta    congressioiie    eum  ,    cùm  aliquandiu    pugnam    for- 
titer   sustinuisset,    in    fugam    vertunt,    fugientem    usque    ad  naves   persequun- 
tur   ,     sociosque    ejus    penè    ad    internecionem    prosternunt.    îpse  eum  paucis 
vix   fugà  elapsus,  ad  patrem  tantîe   calamitatis  nuncius   rediit;  ;    à  quo  propter 
malè  gestas    res  contumeliosè   repulsus  ,   aliâ    rursum   via    quomodo    bac    non 
suecessisset  ,    fortunam   tentare  adgreditur  ;  omnia  paratus   etiam  extrema  per- 
peti  ,    ut  niaculam     veterein    factis   recentioribus    elueret.     Reparatis    naviijus  , 
et   numéro  militum  instaurato  ,   marinis  iterum  fluctibus  se  credidit ,  in   regio- 
nem   longinquam  ,    ubi   sedem  vaganti  Deus  ostendisset ,  iter  facturus.    Et  ecce 
post  paucos  dies   tempestate  infestissima   circumventus   ,    multis    suorum    nau- 
[)  fragio  amissis  ,   ipse   nudus   omniumque  rcrum    egens  ,    vix   et  aegrè    in    littus 
evasit.   Debinc    assumpto    plebeio  habitu  ,    inter    eos  qui  Hicrosolymam  causa 
orationis  pergel)ant  ,  Constantinopolim   ire   parabat  ,    vocatus  eo    erebris   lega- 
tionibus   Nortmaniiorum    qui    sub  Imperatore  Conslantinopolitano    militabant  ; 
qui^ue   ei  si   illue  veniret ,   totius   Graeciae   Principatum  pollicebantur.  Sed   bn- 
perator  Constantinopolitanus  ,  comperto  hoc    consilio  ,  omnia    flumina  per  quae 
trajisitus  in  Gr.Tciam  esse    poterat,   appositis    custodibus    observari    fecit   ,    ut 
deprchensus    ilico  trucidaretur.    Sic   conatûs   copptum    ejus  irritimi    fuit.    Tan- 
dem advertens  sic   infeliciter  sibi   cedere ,    quamcumque  viam    tentasset   ampli- 
ficandîe    gloriae   suae  ,    deinceps    in  perpetuum     ab     oppugnatione     exterarum 
gentium    animum    avocavit ,   at(jue    in   Frisiam   quae  confinis  est  Flandriae  [  oui 
Theoderieus   quondam    Comes ,    et    post  liunc    (a)    Florentins  frater    ejus  iin- 
peraverat]  ,     irruptionem    fecit.    Bis    ibi   comniisso  pra?lio ,   victus    ac  fugatus 

(a)    Occiso  Thenderico  Comité,  liarones  seu    Pro-  nup.iit    Rnheilo  juniori,    filio   Dnlduini    Insul/ini    Co- 

cerex  tufceperunt  Plorenliuiu  ^ciinaiiuin  dcfuncti    in  inilLs     t'iandiiœ  ,     (jui  iminine   Tliendcrici   domicelli^ 

Comiletn  Ihillundiœ  ;  qui  priîii  Conter  fuit  et  dnniinus  juniorii    adhuc  œtatU,  sw^ccpil  guberiiritioiiem   Coini- 

ulteriorix      Frisiœ.    Cœpil    anno     Dom.    MXl.FUI.,  tnltU     IloUandice . . .       Jnno  Dnm.      MLXXI  Godcfri- 

imperii  llenrici  lit  anno  IX...  htc  t'iorentiui  du.r:it  dux  Du.v  Lotliar.cum  Williclnio  Pontif.     Traject.  ar- 

in  u.vorent  Gertrudcm  filiam  Hennanni  Ducif  Saxo-  mata   manu  Hollandiam    irilrao/t  ;  eut    è  contra   Ro- 

nuni- cjc  quagcnuitTlieodericum  succedentem  Corni-  bertus    Coince   arninta  manu  occurrit  :  ubi  commit. tn 

tem,    et  Ftorentium  1   insuper   et  Mechtildim  quœ    in  gravi  pratlio.,  Robcrtus  Comet  terga  vcrtens,   à    bello 

Gestis  Rcguni  Fr.,  vocatur  Berta,  pueltam  venuttatis  profugatus  ,  et  IloUaiuU<e  populux   ex  magna   parle 

e.rimiœ,    quant  post  obitum   patris    duxit  in  u.rorem  confestim    occifus  est.   Intercà  Godefridus  Dux  dilio- 

Pliilippus     Rcx   Fr Tliciidericu.s  F  adliuc  infans  neni    suam   négligeas,  orientatcm  seu  ultcriorcm   Fri- 

FlorentiumpatremamLiit,el  sub  inatris  tutelarcgnarc  siam     bellica     manu      subegit.    Ilœc    ex    Clironicis 

cœpit     anno       Dom.       MI.XII ,    iniperii   UenricilF  Iloiland.     in     Magno  Cbroiiico     BclgidD,    pag.    112 

emno    FI,  et  regnavit  annis  XXX  :  cujus  mater  Ger-  et  120. 
IritdisComitifsa,  transacto  biennio  poit  mortem  mariti. 


64  EX   LAMBERTO    SCHAFNABURG. 

est.  Tandem    incolae  loci  multis  certaminibus    exhausti,  cùin  animuni   ejus  vel  A 
ad  mortein,    vel  ad    victoriam    obstinatum   cernèrent,     ultro  se  ei  dediderunt. 
Quod   ubi   frater  ejus   Baldiivinus   comperit ,   (jam  enim  pater    ejus   niorbo  ac 
senio   confectus   naturae  concesserat,)  arniata  multitudine  his  eum  sedibus  pro- 
turbare  magna    vi  ,    magno  molimine  parabat.     Cui    cum   exercitu    adventanti 
Rubertus   legatos  obviam    misit,    obtestans  per   Deuni,    ut    se    fratrem    suum 
reminisceretur,    nec  jura  germanitatis ,     apud   barbares     quoque    semper   sa- 
crosancta   et  inviolata ,  pollueret  ;   misereretur     potiùs  peregrinationis  ,     labo- 
rum    et  calamitatum,   in  quibus  totam  aetatem   suam  detrivisset  ;  gauderet  ipse 
beatus  sorte   sua  ,    quod  totam  communis  patris  haereditatem  quam  jure  gen- 
tium    secum   dividere  debuisset,   solus  sine  consorte  obtineret  :  se  patriis    fini- 
bus    extorrem,    paterna    hseVeditate    destitutum ,    ab    sumnia   gloria    majorum 
suorum  ad  ultimam  egestatem    coactum,    exteras  gentes  bello  lacessisse,  terras  B 
ac  maria    concitasse ,   nihil   denique    praetermisisse,    ne    de   portione   paternae 
substantiae,  quae  se  contingeret, .  fi^atri  molestus  esset  :    nunc    laboribus  exhau- 
stum,     adversitatibus    defatigatum,    vix    et    aegrè  parvissimo  terrarum     angulo 
insedisse,    cujus  -nullam  partem   constet  ad  ejus    dominium  pertinere  :  postre- 
mo  id  se  animo  fixum    habere,   nec    à  sententia  ulla    vi ,   ulla  necessitate  ab- 
duci  posse,   ut  hîc  aut   instantis  jam   senectutis  requiem  ,   aut   honestae   saltem 
mortis   sepulchrum    sit     habiturus.    Nihil    ille    his    verbis    motus ,  exercitum 
haud  segniter  ad  Frisiam  admovebat.  Tum    Rubertus   necessitate   conipulsus  , 
armata  juventute    quam     secum    lectissimam    habebat ,    obviam    ei    processit  ; 
commissoque   prœlio,    ex  parte    Balduwini    multi  occisi,  plures  vulnerati ,   om- 
nes  in   fugam  versi  sunt  :  *quos  dum  ipse   loco  pulsos  sistere,  pugnamque  resti- 
tuere   sunimo    conamine    moliretur  ,    in   confertissimos  hostium    cuneos  temerè  C 
invectus  (a)    occiditur  :    cujus   morte    comperta,    Rubertus   ilico  in    Flandriam 
irruptionem  fecit,  eamque  sibi    tanquam    ex    jure    debitae    successionis    totam 
niancipavit.   Filius  erat  Balduino    impubis    adhuc    adolescens,    et    necdum    ar- 
mis  militainbus  maturus  :  is  repente  et  perempti     patris  et  hostilis    irruptionis 
atroci    nuncio    attonitus  ,   ad  Regem  Francorum ,   Piiilippum    nomine  ,    confu- 
git  ,   auxilium  et    necis   paternae  vindictam    expetens;  eo   quod  pater   ejus  tam 
ipsi  quàm  majoribus  ejus  saepè  in  arduis   rébus   commodissimè  affuisset,  et  ci- 
vitates  quasdam  ex  his  quas  Rubertus  occupaverat ,    pro  donativo   ab   eo   ac- 
cepisset.    Ille  rei  indignitate    gravissimè    permotus  ,    statim     temerè   et    tumul- 
tuario  tantiim  milite    collectum    exercitum    duxit   in   Flandriam  ,   de    magnitu- 
dine  virium  suarum  et  hostis  imbecillitate  nimiiim   praesumens.   Sed    Rubertus,  ^ 
quo   viribus   erat   impar ,    eo  magis    ut  rem  astu   tractaret  intentus  ,   simulato 
aliquandiu    metu    et    fugiendi     studio ,   ex    insperato    atque  ex  insidiis    copias 
suas  super  exercitum  Régis  effudit  ;  tantumque  eis  terrorem   incussit ,    ut  ab- 
jectis  armis  fugiendo  saluti  consulere  summa   ope    conarentur.  Filius   Balduini 
ciim   deinceps  parum  spei  in  armis   Francorum  poneret ,    assumpta    matre'sua 
ad    Regem    Teutonicorum  Henricum    (b)    Leodii ,     ut    praedictum    est  ,    tura 
temporis  positum   venit ,  opemque    ejus    adversus    patrui    violentiam   supplex 
imploravit   ;     atque  ut     magis    eum    sibi  obnoxium    faceret  ,    Comitatum    Re- 
ginheri   quondam    Comitis   cum     castello    munitissimo  ,     Mons     nomine  ,    quae 
scilicet    praedia    mater  ejus    à    priore     marito     sUo    dotis    nomine    acceperat , 
Lamperto     tradidit  :    quae    rursus    Episcopus    Leodiensis  Duci  Godefrido ,   ille  E 
itidem   ipsi  filio  Balduini  beneficii  loco  dédit.    Hoc    Rex    quasi    pretio  redem- 
ptus  ,    Episcopo    Leodiensi  ,     atque    Duci    Godefrido ,    item    aliis  Lotharingiae 
Principibus  praecepit  ,    ut  in  arduis    rébus   praesidio  illi  essent ,   et  Rubertum  , 
si   injuste  invasis  sedibus  ultro  excedere   nollet ,  vi    et  armis   expellerent.   Qui 
protiniis    coadunato  exercitu ,     in    Flandriam    profecti     sunt  ;   sed   comperto  , 
quod     Rubertus    cum     Rege     Francorum  jam  in  gratiam   rediisset ,  et  expiata 
veteri  contumelia.  firmum    sibi  eum   fidelemque    fecisset ,   infectis    rébus  in    sua 
rediere  ,    temerarium    judicantes     cum    Rege    potentissimo     privatis    viribus 
acie     confligere.     Sic    Rubertus    deinceps     Flandriae     Principatu    in    securitate 

(a)  Personas    hic  confundit    Lambertus  ,  et    vade  Auceps  scilicet  primus,  non  imperavit  nisi  apud  Teu- 

indiget.  tonicos.  Unde   plures     fuerunt  Ilenrici  Reges,  quàm 

(A)    Germaniae  Regem  IV  liujus   nominis,  Impera-  Imperatores  :     quod    alibi  notandum  erat.    Et  idem 

torem      verà    duntaxat    III    Romanorum.  Henricus  intcUigendum  est   de   Conradis. 

potiebatur . . . 


EX  LAMBERTO   SGHAFNABURG.  65 

A  potiebatiir  .  .  .  Accidit  ut  Liipoldiis  quidam  de  Mespurg  ,  Régi  carissimns  , 
caballo  forte  laberetur ,  et  proprio  niucrone  transfossus  illico  expiraret .  .  . 
Notatuni  auteni  est ,  hune  ipsum  gladium  fuisse  ,  que  famosissimus  quoudam 
Rex  Hunnorum  Attila  in  neeem  Christianorum  atque  in  excidlum  Galliarum 
hostiliter  debacchatus  fuerat.  Hune  siquidem  Regina  Ungariorum  ,  mater  Sa- 
lomonis  Régis  ,  Duei  Bajoariorum  Ottorii  dono  dederat,  etc. 

MLXKII.  Rex  in  natalem  S.  Jacobi  Worrnatiae  occurrit  matri  suae  Agneti 
Imperatrici,  de  Transalpinis  parîibus  redeunti  ;  ubi  sex  et  eo  ampliiis  annos 
jam  dcmorata  fuerat,  sub  nimia  austeritate  vitam  instituens,  adeo  ut  com- 
munem  humanarum  virium  mensuram  exccderet  ,  jejuniorum  atque  vigilia- 
rum  patientiâ  ....  Ibi  etiam  Hugo  Cluniacensis  Abbas  ,  qui  cum  Impératrice 
eo  advenerfit .  .  .  Archiepiscopus  Moguntinus  in  Nativitate  S.  Mariae  Mo- 
B  guntiâ  egressus ,  ciim  in  Galliciam  quasi  orationis  causa  profectionem  simu- 
lasset  ,  in  Cluniacense  Monasterium  secessit .  .  .  Sed  brevi  perstitit  in  pro- 
posito  ,  revocante  eum  tam  Clero  quàm  populo  Moguntiacensi .  .  .  Mogun- 
tiam  rediit .  . .  Adalbero  Metensis  Episcopus  obiit  ;  cui  Herimannus  (a) 
Leodiensis  Praepositus  successit. 

JVILXXIII.  Alexander  Papa  ,  qui  et  Anshelmus ,  decessit  :  cui  Romani 
protinùs  inconsulto  Rege  successorem  elegerunt  Hildebrandum  ,  virum  sacris 
ïiteris  eruditissimum ,  et  in  tota  Ecclesia  terapore  quotjue  priorum  Ponti- 
ficum  omni  virtutum  génère  celeberriinum.  Is  quomodo  zelo  Dei  ferven- 
tissimus  erat  ,  Episcopi  Galliarum  protinùs  grandi  scrupulo  permoveri  cœ- 
perunt  ,  ne  vir  vehementis  ingenii  et  acris  erga  Deum  fidei  ,  districtiùs  eos 
pro  negligentiis  suis  quandoque  discuteret  :  atque  ideo  communibus  omnes 
^Q  consiliis  Regem  adorti ,  orabant ,  ut  electionem  quae  ejus  injussu  facta  fue- 
rat, irritam  fore  decerneret  ;  asserentes  ,  quôd  nisi  impetum  hominis  prae- 
venire  maturaret ,  malum  hoc  non  in  alium  graviiis  quàm  in  ipsum  Regem 
redundaturum  esset.  Statim  Rex  à  latere  suo  Eberhardum  Gomitem  misit , 
qui  Romanos  Proceres  conveniens ,  causam  ab  eis  sciscitaretur ,  quare  praeter 
consuetudinem  majorum  ,  Rege  inconsulto ,  Romanae  Ecclesiae  Pontificem 
ordinassent  ;  ipsumque  si  non  idoneè  satisfaceret ,  illicite  accepta  dignitate 
abdicare  se  praeciperet.  Is  veniens  Romam-  bénigne  à  praedicto  viro  susceptus 
est.  Cùnique  illi  mandata  Régis  exposuisset,  respondit ,  se,  Deo  teste  ,  ho- 
noris hujus  apicem  nun(|uam  per  ambitionem  affectasse  ,  sed  electum  se  à 
Romanis  ,  et  violenter  sibi  impositam  fuisse  Ecclesiastici  regiminis  necessi- 
tatem  ;  cogi  tamen  nullo  modo  potuisse ,  ut  ordinari  se  permitteret  ,  donec  in 
electionem  suam  [b)  tam  Regem  quàm  Principes  Teutonici  regni  consensisse 
certa  legatione  cognosceret  :  hac  ratione  distulisse  adhuc  ordinationem  suam , 
et  sine  dubio  dilaturum  ,  donec  sibi  voluntatem  Régis  certus  inde  veniens 
nuncius  intimaret.  Hoc  ubi  Régi  est  renunciatum  ,  libenter  suscepit  satis- 
factionem  ,  et  laetissimo  suffragio ,  ut  ordinaretur,  mandavit  ;  quod  et  factum 
est  anno  sequente   in   Purilicatione  S.   Mariae. 

MLXXIV.  VI  Kal.  Fel)r.  visum  est  in  cœlo  signum  (c)  mirabile  :  oriente 
sole  duae  simul  columnae  aurei  coloris,  splendidissimi  fulgoris  ,  dextrà  hevàque 
oriebantur  ;  quae  ,  usquequô  sol  aliquantis  lineis  in  altum  excresceret  ,  eodem 
jubare  rutilantes  permanebant.  Praecedenti  quoque  nocte  cœlestem  an'um 
circa  gallorum  cantum  serenissimo  cœlo  plerique  viderunt.  Frigus  erat  va- 
lidissimum  ,  et  hyberna  siccitate  arebant  omnia  in  tantùm  ,  ut  fliunina  non 
E  superficie  tenus  glacie  constricta  ,  sed  tota  praeter  solitum  in  glaciem  con- 
versa- viderentur  :  unde  panis  inopiâ  vehementer  laborabat  exercitus ,  eo 
quôd  propter  rigorem  fluminum  ubique  cessante  molarum  usu  ,  ipsum  , 
quod  forte  invenissent ,  frumentum  comminuere  non  poterant . .  .  Civitas 
[Colonia]    paulô    antè    civibus    frequentissima  ,    et  post  Moguntiam   caput   et 

(a)  Ilcrimanntts  iste,  ut   infrà  Icjfitur,    Wonnatiae  (b)  Jus  Iinperatoris  in  cicclionem  Romani  Punlifîcis 

restitit  daniiiationi  Papa;  ;    ilicens,  incongruum  valdè  clarc    liîc    et  alibi    asscritur  :    <|uod    notandum  est. 

et  contra    Canonwn    scita   esse,   ut  Epïscnpus  aliqu'is  je)  Gcnio  aivisui  iridulgclLanibcrlus,    duin  sedulo 

abseiis    absque   gênerait    Concilio ,     sine    legiliinis  et  rcfert    li<ec  signa  seu  |iliaL-iiomcna    in  cœlo  apparcn- 

idiineif  accusatoribus  et  lestibus,  necduni  probatLt  cri-  tia  ;   qua;  niliil   niiri  liabcbant,  <;t  nihil    aliud  crant 

minibus     quœ     objicerentur,   condemnarctur  ;  neduin  quàm  mcra  nalurae  effccta.  Idem  diccndum  de    plc- 

Romanus    Pontifex-,  adversuf  quem   nec   Episcopi  nec  risque  barum   aetatum  Scriploribus. 
jtrchicpiscopi     cujusquain    recipienda   sit   accusatio. 

Tome  XL  1 


66  EX  LAMBERTO   SCHAFNABURG. 

princeps  Gallicaruni  urbiuni  ,  subito  penè  redacta  est  [  à  seditiosis  ]  in  soli-  A 
tudinem  ;  et  oujus  plateae  vix  capiebant  stipata  viantium  agmina  ,  nunc  raruin 
ostendimt  hominem  ,  silentio  et  horrore  omnia  desiderii  qiiondam  ac  deli- 
ciaruni  loca  possidentibus .  .  .  Rex  ciim  llatisponain  venisset ,  insecuta  est 
eum  legatio  fainiliarium  ejus  minciantium  ,  quod  Wilhelmus  cognomento 
Bostar ,  Rex  Anglorum  ,  ab  Archiepiscopo  ColoniensA  vana  pollicitatione 
illectus  ,  eum  magno  exercitu  adventaret,  regni  sedeni  Aquisgrani  occupare 
paratus.  Territus  Rex  tam  atroci  nuntio ,  ac  privatte  rei  curam  externis  ne- 
gotiis  antehabendam  ratus  ,  omissa  in  Ungariam  expeditione  ,  ad  Rhenum 
concitus  remeavit  :  Pentecosten  Moguntiae  celebravit .  .  .  Inde  ciim  Colo- 
niam  ire  instituisset ,  multùin  spirans  iraruni  et  coinminationis  in  Archiepis- 
copum  Colonienseni  (  fl  )  ;  ille ,  niissis  in  occursurn  ejus  nunciis  ,  mandavit 
falsam  omnino  ac  scenicis  figmentis  similem  esse  fabulam  ,  quam  in  eum  B 
semuli  sui  composuissent  ;  hi  nimirùm  ,  qui  eum  paulo  antè  urbe  expu- 
lissent ,  et  nunc  ad  opprimendum  eum  ,  quoniam  armis  non  possent ,  men- 
daciis  grassarentur .  .  .  Rex  reconciliatus  Archiepiscopo  ,  Aquisgrani  per- 
rexit  ;  et  adversus  ea  quae  de  irruptione  Barbaroruni  fama  vuîgaverat ,  eam 
regni  partem  quantum  poterat  communivit.  Hildebrandus  Papa  eum  Epis- 
copis  Italige  conveniens  jam  frequentibus  Synodis  decreverat  ,  ut  secundum 
instituta  antiquorum  Canonum  Presbyteri  uxores  non  habeant,  habentes  aut  di- 
mittant,  aut  deponantur  :  nec  quisquam  omnino  ad  Sacerdotium  admittatur,  qui 
non  in  perpetuum  continentiam  vitamque  cœlibem  profiteatur.  Hoc  decreto 
per  totam  Italiam  promulgato,  crel)ras  litteras  ad  Episcopos  Galliarum  transmit- 
tebat ,  praecipiens ,  ut  ipsi  quoque  in  suis  Ecclesiis  similiter  facerent  ,  atque 
à  contubernio  Sacerdotum  omnes  omnino  fœminas  perpeluo  anathemate  G 
resecarent.  Adversus  hoc  decretum  protiniis  vehementer  infremuit  tota 
factio  Clericorum  :  hominem  plané  haereticum  ,  et  vesani  dogniatis  esse  cla- 
mitans  .  .  .  Nihilominùs  ille  instabat  ,  et  assiduis  legationibus  Episcopos  omnes 
socordiae  ac  desidiae  arguebat  ;  et  nisi  ocyùs  injunctum  sibi  negotium  exequeren- 
tur,  Apostolicâ  se  censura  in  eos  animadversurum  comminabatur. 

MLXXV.  Rex  Natalem  Domini  Argentorati  celebravit  .  .  .  Pascha  Worma- 
tiae.  Quo  tempore  nuriciatum  est  Régi  Dietwinum  Leodiensein  Episcopum  , 
virum  multis  ornatum  virtutibus  ,  et  per  plures  jam  annos  Sacerdotio  per- 
functum  ,  ab  hac  luce  migrasse  :  cui  protinus  Rex  per  interventum  Goze- 
lonis  Ducis  ,  propter  ejus  excellens  in  militia  meritum  ,  successorem  consti- 
tuit  Heinricum  quendam  Verdunensem  Canonicum  ,  ipsi  Duci  consanguini- 
tate  proximum.  Quo  ille  beneficio  Régi  devinctus  ,  operam  suam  f'uturae  D 
çxpeditioni  quàm  maximam  pollicebatur. 

Moguntinus  Archiepiscopus  Synodum  eodem  anno  mense  Octobri  Mo- 
guntiae  congregavit  ;  ubi  inter  alios  Episcopos  qui  convenerant  ,  aderat  Cu- 
riensis  Episcopus  ,  Apostolicse  sedis  litteras  et  mandata  deferens  ;  quibus  ei 
sub  intermina tione  gradûs  et  ordinis  sui  praecipiebat  ,  sicut  anteà  quoque 
multis  legationibus  prseceperat ,  ut  Presbyteros  omnes  qui  intra  suam  diœ- 
cesim  essent ,  cogeret  aut  inpraesentiarum  conjugibus  renunciare ,  aut  se  in 
perpetuum  sacri  altaris  ministerio  abdicare.  Quod  dum  facere  vellet  ,  exur- 
gentes qui  undique  assidebant  Clerici ,  ita  eum  verbis  confutabant ,  ita  ma- 
nibus  et  totius  corporis  in  eum  debacchabantur  ,  ut  se  vita  comité  Synodo 
excessurum  desperaret.  Sic  tandem  rei  difficultate  superatus ,  statuit  sibi 
deinceps  tali  quaestione  omnino  supersedendum  ,  et  Romano  Pontifici  re-  K 
linquendum  ,  ut  causam  quam  ipse  toties  inutiliter  proposuisset  ,  ille  per 
semetipsum  quandoet  quomodo  vellet  peroraret. 

Rex  XI  Calend.  Novemb.  juxta  condictum  venit  in  Gerstingun  :  venerunt 
omnes  Teiitonici  regni  Episcopi  et  Comités  :  aderat  Diodericus  Dux  Mo- 
sellae  regionis  :  aderat  Gozzelo  Dux  Lotharingiae  (b) ,  tantas  habens  copias , 
ita    militaribus  armis  instructas  ,    ita  de  tota    cui   praeerat  regione  ,    severissimo 

(a)  Anno  MLXX^f/  dondnus  Anno  Colon.    Archiep.  teriores  Prisones  bello  aggressus,  penè    ad  internecin- 

obiic.     Ex    Additionibus    ad     Larabertum   Scliafna-  nom  delevit...  Sicarius  quidam  per  qiwsdam   Roberti 

burg.  neccsfario.t lran.tmif.ius  in  Frisoniam,  Godefridum  Itunc 

(A)    Godefridu.i  Gibbosus  ,   flUu.t    Codefridi  Magni  peremit  anno  Ducatilt  sui  V  ;  cujus    corpus   relatum 

Ducif  Lutharingiœ  ,    cœpit   anno     Dom.    MLXXIt  ;  est   f'irdunum  ,  et  ibi  Juxta  patrem    traditur   sepul- 

qui  elsi  corpore  exiguus,  tamen  animo  eximius,    ul-  turce.  Relicta  vero  ejus  Macktliildis  Marchisa  terram 


EX   LAiMBERTO   SCHAFNABURG. 


67 


delectii  habito,  exquisitas ,  ut  solae  csetenim  Régis  exercitum  et  numéro  et 
bellici  apparatùs  gloriâ  praecellere  ac  supergredi  viderentur. .  .  In  eo  om- 
nium quae  agenda  erant  ,  summa  et  Ciirdo  vertebatur  ,  pro  eo  quod  ,  licet 
staturâ  pusillus  et  gibbo  defbrmis  esset,  tamen  opum  gloriâ  et  niilitum  lec- 
tissimorum  copia,  tum  sapientiae  et  eloquii  maturitate  caeteris  Principibus 
quàni  plurimùm  eminebat . .  .  Hune  annum  lugubrem  técit  obitus  Annonis 
Coloniensis  Archiepisoopi,  Il  *  Nouas  Decembris. 

MLXXVI.  Go/ilo  Dux  Lotharingorum,  cùm  esset  in  confinio  Lotha- 
ringicie  et  Handriae,  in  civitate  quae  dicitur  Antwerpha  ,  oeoisus  est  per  in- 
sidias,  ut  putabatur,  Ruberti  Flandrensis  Comitis.  Cùm  enim  quadam  nocte, 
quiescentibus    omnibus ,    ad    necessitatem    naturae     secessisset,   appositus    extra 

T.  donium  spiculator  confodit  eum  per  sécréta  natium,  relictoque  in  vulnere 
ferro  concitus  aufugit.  Vix  deinceps  VU  diebus  accepte  vulneri  superstes , 
IV  Gilend.  Martii  vitâ  decessit,  atque  Werdunis  juxta  patrem  sepultus  est... 
Rex  Pasclia  Trajecti  celebravit  ;  ibique  Ducatum  Lotharingiae  filio  suo  Cun- 
rado,  Marchiam  vero  quae  dicitur  Antwerpha,  Godefrido  consobrino  Go- 
zelonis  Ducis ,  filio  Eusfcichii  Comitis,  inipigro  et  ad  rem  militarem  acer- 
rimo  adolescenti  ,  tradidit ...  Ad  oppugnandam  Mettensem  urbem 
exercitum  admovere  cogitabat,  et  ab  Kpiscopo  *  loci  ,  quod,  crédites 
custodiae  sux  Principes  se  inconsulto  diniisisset ,  vindictatn  expetcre .  .  .  sed 
impetum  animi  ab  temeritate  ad  pacatiora  cousilia  revocavit . .  .  Vis  atque 
inclementia  hyemis  hoc  anno  adeô  jugis  soliloque  asperior  inhorruerat ,  ut 
à  festivitate  S.  Martini  Rhenus  fluvius  glaciali  fiigore  constrictus,  penè  usque 
ad    Calendas    Aptilis ,    pedestri    itinere    transmeabilis    maneret ,    et     plerisque 

^  inloeisvineta,  exsiccatis  frigore  radicibus,  omnino  arescerent. 

MLXXVII.  Rex  Heinricus  in  Italiam  proficiscens ,  intra  Burgundiam  , 
in  loco  qui  dicitur  Bizanzun  * ,  Natalem  Domini  celebravit  ;  satis  magnifiée 
pro  sua  timi  calamitate  susceptus  et  habitus  ab  avunculo  matris  suœ  Wilhel- 
mo  Comité  ,  cujus  in  illis  locis  amplissimae  et  florentissimae  opes  erant.  Ea 
porrb  causa  erat ,  ut  relicto  recto  itinere  in  Burgundiam  diverteret ,  quod 
certo  compererat ,  Duces  Rudolphum ,  Welf  et  Bertholdum ,  omnes  vias 
omnesque  aditus,  qui  ad  Italiam  mittunt,  quos  vulgato  nomine  Clusas  vo- 
cant,  appositis  custodibus  anticipasse,  ut  nulla  illic  ei  copia  transeundi 
fieret.  Kxacta  solenuiitate  Natalis  Domini  profectus  inde,  cùm  in  locum  qui 
Civis  *  dicitur  venisset ,  obviam  habuit  socrum  suam  ,  filiumque  ejus 
Amedeum    nomine ,     quorum     in   illis    regionibus  et   authoritas    clarisslma ,  et 

'^  possessiones  amplissimae,  et  nomen  celeberrimum  erat.  Hi  venientem  hono- 
rificè  susceperunt.  Transituni  tamen  per  termines  suos  aliàs  ei  concedere 
nolebant ,  nisi  quinque  Italiae  Episcopatus,  possessionibus  suis  contiguos ,  eis 
redimendi  itiueri*  dretium  traderet.  Durum  hoc  nimis  atque  intolerabile 
onulibus  Régis  consiliariis  visum  est.  Sed  cùm  ei  iuevitabilis  incumberet 
nécessitas  quoquo  posset  pacto  redimendi  itineris  ;  et  illi  nec  jure  propin- 
quitatis ,  nec  tantae  calamitatis  miseratione  quicquam  moverentur  ;  multo 
labore  et  tempore  in  bac  deliberatione  insumpto,  vix  et  aegrè  tandem 
impetratum    est,     ut     provinciam     quandam    (a)    Burgundiae    bonis    omnibus 


*  pridi* 


*  Herliiian- 
no 


Vesontio 


f.  Cinii. 


.suam  virititer  rexit,  et  Âbbatiam  Canonicorum  S. 
Pétri  ad  Montes  juxta  lirie  in  diœcesi  Metensi  fun- 
davit.  Pii.st  cujuit  Godefiidi  Ducis  interilitm  vacat 
Uucntus  Lotharini^iœ  annis  XI f^ ,  ■videlicet  usque  ad 
annum  MXC  ciclusivè  ;  quo  anno  Oodefiido  Gode- 
fridi  Gibùii.si  ex  sorore  ne/ioti  datur  Ducatu.s  Lotlia- 
rin"iœ.  Ex  AJagno  Clironico  Belgico,  pag.  ii'i. 
(a)  Hujus  provinciie  nomen  utinain  Auctor  exprt'S- 
sisset  ;  aliquid  lucis  forsiUn  indc  fliixissot  in  rcs 
Burgundicas  Inconipt-rluni  enim  nobis  est.  et  ipsis 
Scriptoribiis  Gnrmanis  ignotuiii  ,  quale  fueril  ,  seu 
quos  prwcisè  limites  liabiieril  Burgundiajseii  Arcla- 
tense  regnum  sub  Rodulfis  Kegibiis,  et  sub  Gerraa- 
niae  Regibus  Imperatoribtisciuu  (pii  Burgundiam  post 
mortem  HoduWi  III  anno  1U32  sibi  vindica^erunt. 
«  Gervasius  Tislcberiensis^  qui  se  Arelalensis  regni 
»  Murescalluni  ipsea|)p(Jlatjtivilalem  Arclatum  eaput 
»  regni  Burgundix  bis  nuncupal,  et  Viennensem  Ar- 
»   cbiepiscopum  Regni  Canceilarium,  Burgundiiecjue 


»  seu  Arelatensi  regno  VI  métropoles  attribuit, 
»  Vesontionem,  Viennam,  Darantasiam,  Ëbrodu- 
I)  num,  Aquas-Sextias,  Arelatum,  cum  sedibus  cui- 
»  que   subjeclis.    idem    facit  Notitia    Episcopatuum 

•  Gallii«,  Gervasio  suppar  ,  et  in  Burgundia  scx 
»  métropoles  pouit  ;  ita  ut  Burgundia  XX.XVI 
j>  civitates  ,  Se<|uanos  cum  Helvetia  ,  Sapaudiara  et 
»  ({uem  Dalpliinatum  votamus,  ac  Provinciam  com- 
1)  plcxa  sil.  Ubi  miror,  incjnit  Valesius,  Lngdnnnm 
»  pra-termitti,  quod  posleriorcs  duo  IturgundiapReges 
»   tenuerunt.  et  ipiod     proptereà    Impcratores  tan- 

•  quam  mendirum  regni  ad  ipsos  pcrtinentis  sibi  diu 
»  vindicavcrunt,  uti  liltora;  corum  ali<|UOt  docent... 
»  Hoc  regnum,  sive  Burgundia  sive  regnum  Are- 
»  lalcnsc  dicatur  ,  plané  imaginarium  fuit  ;  cùm 
»  qualc  <piantum(pie  suprA  dcscriplum  est  ,  à 
»   nemine    unquain    possessum  sit    •, 


lij 


68  EX   LAMBERTO    SGHAFNABUUG. 

locupletissiinam  ,      concedendi      transitûs      mercedem      dignarentur     accipere.   ^ 

Intereà  Papa  rogatus  per  litteras  à  Principibus  Teutonicis ,  qui  in 
Oppenheim  convenerant,  ut  in  Purificatione  S.  JVlariae  ad  discutiendam  causam 
Régis  Augustae  occurreret ,  invitis  Romanis  Principibus ,  et  propter  incer- 
tum  rei  eventum  itex"  illud  dissuadentibus,  Româ  egressus  est  ;  et  quantum 
poterat,  profectioneni  accelerans  ,  statuto  die  prsesto  esse  satagebat  ,  duca- 
tum  ei  prtebente  Mathilda  ,  derelicta  Ducis  Lotharingorum  Gozelonis  ,  tilia 
Bonifacii  Marchionis  et  Beatricis  Comitissae.  Hsec  vivente  adhuc  viro  suo , 
quandam  viduitatis  speciem  ,  longissimis  ab  eo  spatiis  exclusa  ,  praetendebat  ; 
cùni  nec  ipsa  maritum  in  Lotharingiam  extra  natale  soluni  sequi  vellet  ,  et 
ille  Ducatûs  quem  in  Lotharingia  administrabat ,  negotiis  implicitus  ,  vix 
post  tertium  vel  quartum  annum  semel  Marcham  Italicam  inviseret  :  post 
cujus  mortem  Romani  Pontificis  lateri  penè  cornes  individua  adhaerebat ,  " 
eumque  miro  colebat  afïectu.  Ciimque  magna  pars  Italiae  ejus  pareret  impe- 
rio,  et  omnibus  quae  prima  mortales  ducunt ,  supra  caeteros  terrse  illius  Prin- 
cipes abundaret  :  ubicumque  operâ  ejus  Papa  indiguisset ,  ocyùs  aderat, 
et  tanquam  patri  vel  domino  sedulum  exhibebat  ofificium.  Unde  nec  eva- 
dere  potuit  incesti  amoris  suspicionem  ,  passiin  jactantibus  Régis  fautoribus, 
et  prsecipuè  Clericis,  quibus  illicita  et  contra  scita  Canonum  contracta  con- 
jugia  prohibebat,  (juod  die  ac  nocte  impudenter  Papa  in  ejus  volutaretur 
amplexibus,  et  illa  furtivis  Papae  amoribus  praeoccupata,  post  amissum  con- 
jugem  ultra  secundas  contrahere  nuptias  detrectaret.  Sed  apud  omnes  sanum 
aliquid  sapientes,  luce  clariùs  constabat,  falsa  esse  quae  dicebantur  .  . .  Igitur 
Papa  dum  in  Gallias  properaret,  ex  insperato  audiens  Regem  jam  esse  intra 
Italiam,  hortante  Mathilda  in  castellum  quoddam  munitissimum ,  quod  Ca-  ^ 
nusium  dicitur ,  divertit ,  expectare  volens ,  donec  consilium  adventûs  ejus 
diligentiùs  exploraret;  utrum  scilicet  veniam  admissi  postulare  ,  an  injuriara 
excommunicationis  suae  militari  manu  persequi,  plenus  animorum  adve- 
niret. 

Diedericus  Episcopus  Verdunensis ,  vir  constantissimae  erga  Regem  fidei  , 
dum  Regem  in  Italiam  profîciscentem  paulô  post  insequi  vellet ,  captus  est 
ab  Adelberto  Comité  de  castello  quod  dicitur  Calewo,  et  spoliatus  omnibus 
quas  studiosissimè  convexerat  tam  longi  itineris  impensis.  A.  quo  diu  habitus 
in  custodia,  tandem  dato  quodcunque  exigebatur,  redemptionis  suae  pre- 
tio,  addito  etiam  jurejurando,  quod  injuriae  liujus  nec  spiritualein  nec  cor- 
poralem  vindictam  aliquando  expeteret,  liber  abiredimissus  est. 

Intereà  Rex  Heinricus  Mathildam  (  a  )  Comitissam  ad  colloquium  evoca-  " 
vit,  eamque  precibus  ac  promissionibus  oneratam  ad  Papam  transmisit,  et 
cum  ea  socrura  suani'-  filiumque  ejus,  Azzonem  etiam  Marchionem  et  Ab- 
batem  Climiacensem,  et  alios  nonnullos  ex  primis  Italiae  Principibus  ,  quo- 
rum auctoritatem  magni  apud  eum  momenti  esse  non  ambigebat,  obsecrans 
ut  excommunicatione  absolveretur  ,  .  .  Quorum  Papa  legatione  audita  diu 
restitit,  veritus  in  Rege  juvenili  animi  inconstantiam  .  .  .  Vix  et  aegrè  tan- 
dem exoratus,  annuit  ut  cominus  veniret  ;  et  si  veram  pro  admissis  pœnitu- 
dinem  gereret,  culpam  quam  sedi  Apostolicae  contumeliam  irrogando  con- 
traxerat,  sedis  Apostolicae  decretis  nunc  obediendo  expiaret.  Venit  ille,  ut 
jussum  fuerat  ;  et  ciim  castellum  illud  triplici  muro  septum  esset,  intra  se- 
cundum  niurorum  aml)itum  receptus,  foris  derelicto  omni  comitatu  suo  ,  de- 
posito  cultu  regio,  nihil  praeterens  regium,  nihil  ostentans  pompaticum  ;  nu-  E 
dis  pedibus,  jejunus  mane  usque  ad  vesperam  perstabat,  Romani  Pontificis 
sententiam  praestolando.  Hoc  secundo,  hoc  tertio  die  fecit.  Quarto  demùm 
die  in  conspectum  ejus  admissus  .  .  .  accepit  conditiones,  et  servaturum  se 
omnia  quàm  sanctissimis  poterat  assertionibus  promittebat.  Nec  tamen  pro- 
mittenti  temerè  fides  habita  est  :  sed  Abbas  Cluniacensis  ,  quoniam  jurare 
Monasticae     religionis    obtentu   detrectabat,    fidem    suam    coram    oculis    omnia 

(a)  f-'igebat  in  Italia  prœpotens  Marcidsa  Macli-  ta,  nec  dispar  antiquis  jimazonibus,  ferrata    virorum 

tildis ,   reticla  Godcfridi  cognnmento  Gibbosi,  profin-  agmina  ducebat  in  bellum,  et  mariti    defuncti   Duca- 

ciœ  quas  nunc  Lothard  scu  Lotharinna  dicitur  egre-  rum  impigrè  petcbat.  et  maxime  suuni   intra   Italiam 

gii  quondam  Duc'is.  Hœc  eadem,  marito  sublato  cùm  contra    Hcnricum    Imperatorem.    Ex  Magno   Cliron. 

qutirumdam    insidiit  in  inleriora  per  latrinam  ferrn  ,  Belg.    pag.  128. 
dum  adnaturœ  sécréta  sederei,peteretur  ;  sexûs  obli- 


EX   LAMBERTO    SCHAFNABUIIG. 


69 


A  cernentis  Dei  interposuit.  .  .  Papa  expleto  saero  ministerio,  Regem  ad  pran- 
dium  vocavit  ;  benignissimèque  refecturii,  et  de  omnibus  quoe  eiim  observare 
oporteret,  diligenter  instructum  ,  eum  pace  ad  suos  qui  longiùs  extra  castel- 
luin  remanserant ,  diniisit  :  Epponein  quoque  Citicensetn  Episcopum  prae- 
misit  ante  eum  ,  ut  eos  qui  ei  excominunicato ,  priusquain  anathemate 
absolvoretur  indifferenter  communicaverant  ,  vice  sua  excommtinicatione 
absolveret.  Qui  dum  venisset ,  et  causam  pro  qua  missus  fuerat ,  Italis  ex- 
posuisset ,  veliemens  in  eum  ira  et  indignatio  coorta  est.  Fremere  omnes  et 
saevire  verbis  ac  manibus  eœperunt  ,  Apostolicae  legationi  irrisoriis  excla- 
mationibus  obstrepere  ,  oonvicia  et  raaledicta  quaecunque  turpissiina  furor 
suggessisset  ,  irrogare  :  se  excommunicationem  illius  nihil  aestiniare  ,  quem 
ipsum  (rt)   omnes    Itali;e    Episcopi  justis    ex     causis    jam    pridem    excommuni- 

B  cassent  ,  qui  sedem  Apostolicam  per  Sinioniaoam  lueresim  occupasset  ,  ho- 
micidiis  cruenlasset  ,  adulteriis  aliisque  capital! bus  criniinibus  polluisset  ; 
Regem  secus  ac  deceat  egisse,  crimenque  gloriae  suae  intulisse  nunquam  abo- 
lendum.  .  .  Haec  potissimùm  Principes  Italiae  jactando  et  passim  per  popuium 
serendo  ,  ingens  Régi  odium  brevi  conflaverant.  Adulta  postremo  seditione  , 
una  omnium  voluntas,  una  sententia  erat,  ut  al)dicato  pâtre  qui  ultrô  regni 
fascil)us  indignum  se  efiecisset  ,  filium  ejus  licet  impubem  adhuc  et  regni 
negotiis  immaturiun  ,  Regem  sibi  facerent  ;  et  eum  eo  Romam  profecti ,  Pa- 
pam  alium  eligerent,  per  quem  et  ipse  protinùs  Imperator  consecraretur,  et 
omnia  Papae   hujus  Apostolici  gesta    cassarentur. 

Territus  Rex   insolita  rerum   facie  serôque  pœnitens ,    gravi    sollicitudine  et 
raetu  perurgebatur,  nec    ullum  usquam    effugium  inveuiebat  ,   nisi  in     reoon- 

C  ciliandis,  forte  si  qua  ratione  posset,  quos  offenderat ,  Italorum  animis  : 
ratus  hujus  rei  unicum  hoc  esse  praesidium,  ut  initimi  eum  Romano  Pontifice 
fœdus  abrumperet ,  et  inde  reparandœ  concordite  initium  faceret ,  unde 
fuerat  orta  discordia.  .  .  Tum  assidue  in  conventu  Principum  criminabatur 
et  detrahebat  Romano  Pontifici.  .  .  hortabaturque  omnes  in  commune,  ut 
suo  ductu  suisque  auspiciis  tantarum  ab  eo  injuriarum  vindictam  expeterent... 
Papa  certior  jam  factus  de  immutatione  animi  ejus  ,  et  cteteris  rébus  quas 
ad  eum  jam  pridem  fiima  detulerat,  misit  protinùs  Bernardum  Abbatem  de 
Massilia,  virum  eximiae  conversationis  et  multarum  in  Christo  virtutum ,  item 
alium  Bernardum  Cardinalem  Diaconum  S.  R.  E.  ut  Principibus  Teutonici  re- 
gni, qui  m  Idus  Martii  Forcheim  (b)  conventuri  erant,  occurrerent  ;  eosque 
per  ordinem  quœ  gesta  erant,  docerent  (c) . 


(a)  Ad  quid  hae  et  alia;  hujusmodi  in  pseudo- 
judicem  supervacancse  criiniiiutn  translationes  ? 
Breviùs  sanè  et  aptiùs  rein  absolvisscnt,  si ,  ad- 
motû  luce  facis  Evangelii  et  juris  divini  ,  dixis- 
sent,  excommunicationem  à  Papa .  sive  is  legi- 
timus  sit  sive  non,  latam  in  subditos  ob  serva- 
tam  ab  ipsis  inviolatè  fidem  suo  Principi ,  irri- 
tam  omninù  esse ,  ac  in  nihilum  ,  imô  in  scelus 
cadere  ;  proindè  floccifaciendam  et  deteslan- 
dam.  Sed  Italos  aliosquc  liujus  setatis  homines 
tam   altè   sapere  ,    profectô   non    sinebant    terapora. 

{/))  Anno  MLXXVIl  Rudolphus  Rex  co/ixti- 
tuitur  in  loco  qui  dicitur  Forchem,  et  in  média  Qua- 
dragesima  apud  Moguntiain  unctuf  in  Regem  à  Sige- 
frido  àrchiepiicnpo.  Ex  Additionibus  ad  Lamber- 
tum    S<-bafnaburg. 

(c)  Ilîc  desinit  Lambertus  Schaf.  nobllis  in 
primis  Uistoricus  ,  relata  elecfione  Rudolfi  Ré- 
gis ,  consequentia  aliis  consulte)  permittens  .  ne 
Kilicct  uni  prae  altero  fa\cre  viderelur.  Quàm 
diu   post   hune  annum    supervixcrit,    nobis  incom- 


pertura.  Fuit,  ut  superiùs  vidimus  ,  Hersfcld. 
Monachus  ,  Schafnaburgcnsis  à  patria  dictus  ;  qui 
vestem  Monasticain  an.  1058,  Id.  Mart.  induit, 
cxeunte  codem  anno  Presbyter  ordinatus  ,  sta- 
timque  Jerosol.  Peregrinationeni  aggrcssus.  Scrip- 
sit  brèves  Annales  ab  orbe  condito  ad  an. 
1030  :  deinceps  verô  res  jjotissiniùm  Gcrmani- 
cas  fusé  et  accurato  cnarrat  ad  an.  1077,  in  que 
prudens  desinit.  Nemo  co  politiùs  Gcrman.  rcs  , 
teste  Barthio,  littcris  coramisit  ;  miraturque  Sca- 
liger,  in  saeculo  tam  barbaro  tantam  liominis  et 
in  loquendo  puritatem ,  et  in  teniporum  puta- 
lione  sollcrtiara  fuisse  ,  ut  Chronologis  noslri  , 
inquit,  temporis  pudorem  aliquem  expriraere  pos- 
set, si  aliquem  sensum  harum  rerum  haberent. 
Ilaec  Tom.  V.  Annal.  Bened.  pag.  H3  iMabillo- 
nius  ;  qui  ibid.  pag.  16  emaculat  raendum  quod 
in  Chronicon  Laraberti  irrcpsit  ad  annura  1069, 
in  baec  verba  :  Tolosce  Episcopus  obiit  :  qui  lo<:us 
ita  restituendus  est  :  Udo  Tulli  Epitcopus  obiit  ,  oui 
Pibo,  etc. 


nj 


70 


-=    A 


G 


EX  ACTIS  (')   SEU  HISTORIA 

ARCHIEPISCOPORUM  KOTHOMAGENSIUM. 

Apud  Mabillonium  {b)  pag.  222.    Analect.  edit.   in-folio. 

allIjE  provinciae  sunt  decem  et  octo  :  quariim  una  existit  Lugdunen- 
sis,  quae  vocatur  secunda  ;  in  qua  est  nobilis  et  ampla  civitas  ,  qnae 
vocatur  Rodomus  vel  Rothomagus,  super  fluviiim  Sequanae  sita.  Hujiis  civi- 
tatis  Ecclesia  in  honore  B.  Mariae  est  consecrata.  Hsec  vero  est  metropolis  :  B 
sex  enim  (c)  sub  se  civitates  Episcopales  continet;  scilicet  primam,  civita- 
tem  Bajocatarum  ;  secundam  ,  civitatem  Abrincatarum  ;  tertiam  ,  civitatem 
Evatinorum  quse  dicitur  Ebroicas  ;  qiiartam  ,  civitatem  Salanum  quae  vocatur 
Sagium  ;  quintam,  civitatem  Lexoviorum  ;  sextam,  civitatem  Constanti- 
norum. 
Pag.  224.  Rotberto  successit  Malgerius  nepos  ejus  ;  filius  enim  Richardi  fratris  sui 
fuit  :  qui  quia  non  electione  meriti  ,  sed  carnali  parentum  amore  et  adula- 
torum  suffragio  in  pueritia  sedem  adeptus  est  Pontificalem  ,  omni  destitu- 
tus  tutelâ ,  potiîis  adquievit  carni  et  sanguini,  quàm  divinis  niandatis.  Vo- 
luptatem  enim  per  omnia  sequens ,  ornanienta  Ecclesise  ceteraque  béné- 
ficia pueriliter  erogavit  :  et  ideo  auctore  Papa  Leone  Willelmus  Dux  Nor- 
mannorum  ,  posteà  effectus  Rex  Anglorum  ,  assistente  praefati  Papa?  Legato  ,  G 
scilicet  Hermenfrido  Sedunensi  Episcopo ,  ceterisque  comprovincialibus 
Episcopis  ,  in  Lexoviensi  Ecclesia  ab  Episcopatu  eum  destituit  ;  deditque 
posteà  illi  quamdam  insulam  in  Constantiniensi  pago  in  mari  sitam  ,  in  qua 
pluribus  annis,  non  quidem  ut  decuit  ,  vixit  :  posteà  vero,  quo  autem  divine 
judicio  ignoratur,   in  mari    submersus    est. 

Malgerio     destituto  ,     elegit   Dux      Willelmus    quemdam    Monachum  ,     no- 
mine   Maurilium  ;   qui  nobili  prosapia  ex  Remensi   pago  exortus  ,     et  in    ejus- 
dem  civitatis  Ecclesia  educatus  ;  inde  in    Leodicensi   Ecclesia   omni    liberalium 
artium   peritia    imbutus,    Halverstatensis   F^cclesiae  Scholasticus    effectus    est.  .  . 
Posteà    Fiscamnense   Cœnobium     adiens ,    Monachus    ibi   effectus    est.  .  .    Li- 
centiâ   ab    Abbate    accepta,    Italiam    petiit.  .  .    Abbas  [ Florentinensis    ii]   or- 
dinatus  est. .  .   Abbatiam   deseruit  ,  et  ad    Fiscamnum   rediit.  .  .     Hic    Eccle-  D 
siam   à  Rotberto    Archiepiscopo    incœptam     complevit  ;    et    adstante    Willelmo 
Normannorum.    Duce  ,    posteà    Anglorum     Rege  ,    cum    omnibus    Suffraganeis 
suis   Concilium    [d]    in     Rotliomagensi     Ecclesia  ,   de    castitate  conservanda   et 
ceteris  SS.   Patrum   institutionibus ,     Pastorum  incuriâ    negligenter  postpositis  , 
viriliter     restituendis     celebravit.     Posteà     perfectâ     Ecclesia  ,      dedicavit    eam 
An.  1063.     adstante    Willelmo     Normannorum    Duce  ,      anno    IMLXIIf    Dom.    Incarnatio- 
Ph'i'ppo  jjis  ^   régnante     Henrico  *    nobilissimo   Rege    Francorum  ,     adstantibus    etiam 
comprovincialibus    Episcopis  ,     scilicet    Odone    Bajocensi   ,     Johanne     Abrin- 
censi ,   Hugone    Lexoviensi  ,    Gùillelmô     Ebroacensi  ,    Ivone    Sagiensi  ,     Gau- 
frido    Constantiniensi  ,   ceterisque   venerabilibus    Abbatibus  ;    prœsidente  etiam 
.     Sedi    Apostolicœ   Papa  Victore   IL  .  .    V    Idus   Augusti  animam  Deo  reddidit. 
Defuncto    venerabili  Antistite    Maurilio  ,    praefatus     Willelmus    Rex    Anglo-  E 
rum    Lanfrancum     reverentissimum     Abbatem    Cadomensis   Ecclesiae,     omnibus 
liberalibus     artibus      imbutum    ,      sanctis     moribus     et    operibus    ornatum... 

(rt)  Acta  haec,   inquit  Mabillonius,  litteris    manda-  (b)    Edidit  etiam     Martcnius   CoUect.    Nov.    part, 

vit  Anonymiis  Cœnobii  S.    Audoëni  Rotomag.    Mo-  2    pag.    233. 

nachus.    Vixit   is    Gregorio    Vil    Pontifice,    Johanne  (c)  Sex   urbes  ei  subjacent  ;    Belocasiuin  ,    id  est 

Archiepiscopo   Rotomagensi  ,   Abbate  Monasterii    S.  Baiocas  ;    Evanlicurum,  id  est  Ebroas  ;  Luxovium, 

Audoëni    iNicolao  ;    non  alius  forsan    quàm    Fulber-  Abrincas  ,    Constantia  ;    Salarium  ,   id   est    Sagium. 

tus    ejusdem  loci  Crenobita,   qui  hbrum  de  i\]iracu-  Orderic.  Vital.  Lib.  5.  Hist.  Eccles.  p.  557. 
lis   S.    Audoëni    hactenus     incditum    cidem    Nicolao  (d)     In  quo,    ut  observât  Mabillonius,     sententia 

Abbat;    nuncupavit  ;     aut     Theodericus,     à   quo   S.  adversus    Rerengarium    cjusque    hieresim    dicta    est 

Audoëni   Vita  mctrica    INicolao   itidcm   inscripta  est.  anno    1U63. 
Fulberto    praefert   Rivctus    Theodericum   ob    versus 
léonines  elogii  S.    Malloni. 


SX   ACTIS    AHCHÏEPISCOPORUM    ROTHOMAG.  71 

y\  Alexandre  siininio  Pontifici  et  venerabili  Pappe  niisit  ,  postiilans  ejiis  cle- 
mentiam  ut  ei  assensum  prgeberet,  quatenus  ejus  aiiotoritate  Johannem  Ahrin- 
catinae  Rcclesiae  Episcopum  Met ropolit ange  Kcclesiae  praeficeret  ;  eique  ne 
aliqua  occasione  in  hoc  resisteret  ,  litterls  apostolicis  niandaret.  Ipse  vero 
ejus  petitioni  ,  quia  devotam  vidit ,  adquievit.  .  .  Joliannes  vero  Rpisoopus , 
Apostoliea  legatione  reoepta  ,  et  omnium  comprovincialium  Episcoporum 
cunctorumque  etiam  ejusdem  Ecclesiae  Canonicorum  electione  ,  con)muni 
consensu  facta  ,  Metropolitanam  adeptus  est  sedem.  Hic  vero  fuit  progenie 
nobilis  ,  liberalihus  imbutus  disciplinis  :  is  aliàs  satis  strenuus ,  animi  fuit 
impatientissimus.  Crudescebat  in  eo  hic  morbus  ,  et  ut  ita  dixerim  ,  exagge- 
rabatur  tum  carnis  nobilitate  ,  tum  Praelationis  dignitate  ...  Is  adversus  (a) 
S.     Audoëni    Cœnobitas    inconsultè     tunuiltum    exercuit  :   quod     non    deroga- 

B  toriè,   non    insultatoriè  ,  sed  consultoriè    censuimus    scribere  .  .  .   Causa   erat , 

quia  Guillelmus  Normannorum  Comes  et  Angloruni  Rex  gloriosus  Cino-  An.  1073. 
mannis  cum  expeditione  nioraliatur.  Aderant  ei  inter  reliquos  Proceres  iste 
Johannes  sedis  hujus  Archiepiscopus ,  ut  vir  excellentis  ingenii  et  non  me- 
diocris  consilii  ;  Nicolaus  quoqne  reverendus  Abbas  supradicti  Cœnobii.  Im- 
niinebant  celeberrima  totiscfue  votis  excipienda  sanctissimi  Audoëni  dies  nata- 
litia  ;  et  quia  moris  est  ut  Archiepiscopus  ipsa  die  inibi  Missannn  sollemnia 
celebret  ,  non  pro  ulla  quidem  vel  ipsius  jentaculi  vicissitudine  ,  sed  quasi 
in  recompeusationem  consecrationis  suie ,  quam  nonnisi  in  prœfata  Ecclesia 
cuivis  sedis  memoratae  licet  accipere  ;  missione  à  Rege  petita  redibat  cor^- 
citè,  Abbate  prsenominato  intérim  ad  occupatoria  rémanente.  Quid  plura  ? 
Adest   dies    veneranda  ;    Clerici    majoris    Ecclesiae    solito     eô    conveniunt  :    et 

C  quia  prjemisso  nuncio  venturum  se  mandaverat  ,  sollemne  Missarum  intérim 
differtur.  Post  aliquamdiu  vero  è  communi  consilio ,  ne  quid  tantae  diei  sub- 
traheretur ,  dum  veniat ,  initiatur.  Tanta  vero  morositate  ,  tanta  id  factum 
est  devotione  , .  .  Finito  itaque  Kyrie  cum  duobus  Rithmis  ,  exacto  Gloria  in 
excelsis  Deo  ,  quod  incœptum  ab  Abbate  Kicardo  Sagiensi  chorus  celeber- 
rimè  fuerat  exsecutus  cum  laudibus  suis  ;  id  vero  totum  expendebatur  in 
praestolatione  Arcbipraesulis  ;  ecce  accurrit  ut  turbo  tempestatis  ,  omnem 
confundens  gratiam  illius  celebritatis.  Hic  namque  totam  mentis  indigna- 
tionem  animo  concipiens  ,  quod  non  usquequaque  fuisset  exspectatus  , 
torvis  oculis ,  ore  furibundo  ,  cunctis  maledixit  ;  conversusque  ad  ipsos ,  Mo- 
nachos  excommunicavit  ,  ex  auctoritate  Dei  et  suâ  ofïicium  praesens  inter- 
dicens   cessare  fecit  ;    Abbatem    ab    altari    evellens  ,    divini    ofificium    ministerii 

D  prohibuit  . . .  Ipse  ad  complendum  ofïicium  se  préparât  ;  Clericis  suis ,  ut  à 
loco  incœpto  peragerent  ,  imperat.  Nihil  liîc  reticendum  fore  censemus , 
quod  dum  alteri  parti  favendo  dissimulamus  (b),  alteri  totum  derogando  im- 
putare  videamur  :  verum  falsi  adstipulatione  non  indiget.  Fratres  Pontificali 
auctoritati  oedunt,  festivis  se  ornatibus  exuunt,  satis  cum  tumultu  Ecclesiam 
egrediuntur  . . .  Cùm  subito  quidam  mœroris  impatiens  ,  dubium  quidem  an 
ex  ipsis  vel  eorum  famulis,  plus  furoris  ,  minus  consilii  animo  colligens  , 
turrim  properat,  majus  Ecclesiae  signum  puisât  :  hinc  forum  ocior  advolat  : 
Archiepiscopum  S.  Audoëni  glebam  ad  majorem  Ecclesiam  asportare  velle 
proclamât.  Prosiliunt  omnes  è  domibus  ;  alius  gladium ,  hic  bipennem  ,  di- 
versi  quod  primum  manibus  occurrerat ,  arripiunt  ;  Ecclesiam  cum  furore 
irrumpunt.   Quidam  curiositate  acti  ,  celata    Monasterii   conscendunt  ,   quaedam 

E  ex  tabulatis  auferunt  ;  quid  sic  furens  populus  agere  vellet ,  rimantur.  Plu- 
rimi  ejus  intentionis  erant  ut,  quia  eis  tantae  continuationem  laetitiae  interru- 
pisset,  nec  sibi  perficere  liceret.  Archiepiscopus  circumcirca  furentium  se 
turmis  appeti  expavescens ,  plus  tamen  desuper  imminentes  mctuens  ,  al) 
altari  ad   valvas  Monasterii    fugam  arripuit  :  vix  elapsus  infra  ambitum  earum, 

(a)    Ex  scquentibus    patebit  quàm   turpitcr    Mat-  de   quo    agcinus   in    alio    Volumine,    istud    factum 

tbaeus  Parisius   ejusque     sequaces     falsi    sint ,     qui  legitur  ;    sed    tanquain    additanicntum     in    niargine 

Johannem    Arehiep.    tune    interfeetum    fuisse  calum-  inferiori  ,   quô   ab    Araanuensi     fuit    adductum    ex 

niantur,  quein   diu     post    bxc     superstitcm      fuisse  Cbronico    Cadomensi. 

constat.  Quanquani  id  cabimniae  non    est   rcfundcn-  (b]  Laudandus    sanè    Auctor,  qui    niniio    parlium 

dum  in  MatthaeuMi,  sed  in   hujus   Editores  qui  mala  suarum  studio   minime  laborans  et  peccans,   c;1  quâ 

fîde  laudatum  lioinicidium  ex    nota  niarginali   indu-  par   est   animi    et  stili   aequitate   scribit. 
xcrunt   in  textum  ;   ut   probant    varii  Mss.    Codites, 
dum  nil  taie  ferunt.    In    regio   quidem   Ms.   Codice, 


72  EX  ACTIS    ARGHIEPISCOPORUM    ROTHOMAG. 

ipsis  priùs  clausis,  se  recepit  :  imdique  circum  se  sedilia  et  formas  a<2;gerari  A 
fecit.  JNonnulIi  tamen  partis  ipsius ,  arreptis  candelabris  ,  cereis  et  perticis, 
in  Monachos  efferati,  sed  ab  eis  non  segniter  excepti  .  .  .  Pudet  dieere,  quàm 
fœdo  exeiiiplo  res  eo  die  debuit  determinari. . .  Tantum  nefas  non  parvo 
cunctis  niiraculo  [  S.  Andoënus  ]  potuit  avertere.  Nam  tanta  subito  nubis 
caligo  spatium  Sanctuarii  obtinuit .  .  .  Dieto  nil  subripit ,  quod  refragetur  ; 
tantùm  ratio  ipsa  à  toto  pendens  suffragatur  .  .  .  Igitur  Vicecomes  civitatis 
Archiepiscopum  sic  circiimventum  ut  audivit ,  veritus  ne  quid  inconsultius 
adversus  ipsum  ageretur,  et  ipse  pôst  noxse  argueretur  ;  militarem  manum 
cogit ,  Régis  bannum  omnibus  praetendit ,  suppetias  aceurrit  ;  jam  nil  re- 
luctantem,  immo  sibi  penitùs  diffidentem  periculo  eximit.  lis  tumultuum 
dementiis  exacta  est  dies  tantae  celebritatis  .  .  .  Fratres  in  crastinum  de  suis 
eligunt,  per  quos  Abbati  suo  quod  factum  fuerat,  innotesceret ,  et  Regem  B 
super  hoc  suggesturus  adiret.  Sed  Arehiepiscopi  nuncius  praecesserat  ;  invi- 
diam  omnem  in  Monachos  retorserat  :  sic  infecto  negotio  reditum  est.  Rex 
licet  pôst,  ipsius  Arehiepiscopi  et  quorumdam  aulicorum  instiiictu  ,  animo 
in  Monachos  motus;  rem  tamen  ex  aequo  pensans ,  hinc  immoderatam  ar- 
rogantiani  ,  hinc  inconsultum  tumultum  justis  librationibus  praeponderat. 
Jubet  igitur  statim  Ecclesiam  ab  Archiepiscopo  reconciliari  :  quod  cùm  satis 
irato  et  reluctanti  animo  abnueret  ;  Rex  Michaeli  Episcopo  Abrincatensi 
loci  reconcihationem  injunxit  ;  pudorem  verô  suum  ,  in  f'uturo  vindictam 
praetendens,  dissinmlavit.  Quatuor  igitur  JMonachos  loci ,  quos  et  factionis 
auctores  audierat  ,  totidem  alioruni  Cœnobioruni  Abbatibus  commisit  .  .  . 
Non  multô  post  tamen  et  rationiii  consideratione  et  petitu  Abbatis  ipsorum 
flexus ,  in  praesentiam  sui  eos  revocavit ,  et  Ecclesiae  reconciliatos  reddidit.  G 
In  omnibus  semper  apud  ipsum  cautum  exstitit,  ne  quid  sibi  Archiepisco- 
pus,  quasi  sub  Ecclesiastico  vigore ,  in  causis  hujus  Ecclesiae  insolenter  arro- 
gaverit.  Immo  postquàm  gemino  Fratrum  eorumdem  exsilio  satisfecit,  rem  in 
consilium  ponit,  Concilium  cogit  :  quod  Abbatiam  suam  irato  et  tumultuanti  ani- 
mo intrasset;  quod  totius  turbae  causa  et  materia  exstitisset  ;  quod  loci  reconci- 
hationem sibi  denegasset,  judicio  Primatum  suorum  trecentas  libras  exegit. 
Delicti  satis  haec  vindicta  exsolvisset ,  si  intimé  facti  pœnituisset . . .  Trium 
annorum  spatium  evolutum  erat . . .  cùm  post  id  temporis  redeunte  eadem 
festivitate,  paucis  antè  mensibus  paralysi  pércussus  (a)  ,  sed  ab  hac  infirmi- 
tate  jam  respirans,  ad  soUemnitatem  venit  :  et  quia  per  se  Missam  celebrare 
non  potuit  ,  Gisleberto  Ebroacensi  Episcopo  vices  suas  commisit  :  ipse  in 
medio  (lantorum  specie  Praecentoris  stetit.  Ut  vero  Evangehum  cœpit  legi,  D 
horribile  dictu  !  sic  ab  intimis  humoribus  in  secretiorem  meatum  profluen- 
tibus  est  subito  angustiatus,  ut  raptim  urina  procurrens,  lineam  usque  super- 
pelhcialem  indumentum  omne  infecerit  ;  pavimentum  etiam  ,  quo  stabat , 
perquàm  humectaverit.  Hinc  post  fidelium  oblationes,  cùm  ampliùs  dissimu- 
lare  non  posset ,  Ecclesiam  egressus  ,  pudore  non  oportet  dici  quantum  et 
mœrore  confusus,  ad  sua  reversus  est  .  .  .  Nemo  nobis  succensere  habet  ,  si 
vera  dici  mus  ;  quia  nemini  examen  Judicis,  in  cujus  manus  horrendum  est 
incidere  ,  improperandum  scimus  ;  et  ex  aliéna  culpa  pœnam  incurrere  valdè 
formidamus .  . .  Per  alios  très  annos  adeo  ipso  incommodo  laboravit ,  ut  ne- 
que  jam  administrationis  infulis  deservire  potuerit.  Cum  tandem  regia  auc- 
toritate,  immo  consultu  omnium  pulsatus ,  Episcopatu  (;edit  ,  et  ad  quam- 
dam  patrimonii  sui  villam  ,  S.  Philiberti  dictam  ,  secedit ,  ubi  aliquantisper  E 
supervixit.  Duodecimo  vero  sui  Praesulatûs  aimo  viam  universae  carnis  in- 
gressus,  hominem  exivit.  Inde  tamen  ad  propriam  sedem  refertur,  et  ho- 
norificè  in  ipsa  Ecclesia  tumulatur  V.  Idus  Septembris. 
An.  1079.  Successit  huic,  immo  praecessit  [  nam  duobiis  ante  obitum  ejus  mensibus 
intronizatus   est]    domnus    Guillermus ,    Cœnobii     Cadomensis      Abbas  ,    cum 

(a)     Rex  Jolianni   Archiepiscopo   cntnmendat,    ut  gis  per  urheni  super  mulnin  suam  rcdiret,  tumidèque 

jMxoviuni    celer itsr  adeat  (^anno    1078,  et    Epiicopi  luquens  de  causis  immirietitibus,  doimii  suœ  appro- 

[Hugonis^  corpus    in  Oratorio    [Sanctiinonialiurri]    S.  pinquarct,  divino  nutu  subita  passio   illuin  percussit, 

JUarice  dccenter  sepcliat  :  at  ille  quia  fcrox  et  turgi-  turba  palani   spectante    ad    terrain  dcjccit  ;    bien- 

dus  erat,  et  iioxium    rancorem  jam    dudum    contra  nioque    quo    postmodum    vixit  ,    elinguem   reddidit. 

prœfatum  Prtcsulem  animo  gesserat  ,    Régis  prœcep-  Ex  Ordcrico  Vit.    libr.  S  pag.    550. 
tum  furibundus  contempsit. . .  Qui  dum  de  Curia  Re- 


apostol: 


ica 


EX  AGTIS  ARCHIEPISGOPORUM  ROTHOMAG.  73 

/^  apostolica    auctoritate,    tiim  regio  munere,   tum    denique    communi    electione, 
vir  sanè  et  generis  nobilitate  cluens,  et  moruin  prœrogativa  praepollens. 


EX  LIBRO  III  CHRONICORUM 

MARIANI  (a)    SCOTI  ,     MONACH[   FULDENSIS. 

Apud  Pistorium inter  Scriptores  Hist.  Germ.  Tom.  II  pag.  450. 

B    A     NNO    MXXXII    Rudolphus   Rex    Burgundiae  obiit    :  diadema  suum  Con- 
XA.  rado  fmperatori  misit. 

MXXXIII.  Conradus  Iniperator  hyeme  Burgundiam  petit. 

MXXXV.  Johannes  Papa  obiit.  Benedictus  huic  successit  annis  XIV. 

MXXXVI.  Piligrinus  Archiepiscopus  Coloniensis  obiit  ;  pro  quo  Her- 
manniis  constituitur.  Otto  Princeps  (b)  Carlingorum  à  Gozelone  Duce 
pugnà  victus,  fugiens  occiditur. 

MXXXVII.  Connigund  Imperatrix.  obiit  V  Non.  Martii,  et  Spirae  sepe- 
litur.  Hermannus  Dux  obiit,  filius  Imperatoris. 

MXXXIX.  Conradus  Imperator  obiit  II  Non.  Junii  ,  sepultusque  est 
Spirae.  .  .  Henricus  filius Conradi  Imperatoris  regnavit  annis   XVII. 

MXLIII.     Gisla     Imperatrix,      mater     Henrici     Régis,    obiit    XVI    Calend. 
Martii,  et  apud  Spiram  sepelitur. 
C      MXLIV.     Henricus   Rex    Agnetem,    Guilielmi    Pictaviensis    Principis   filiam, 
Reginam   apud   Moguntiam  ungi    faciens,  regalibus   sibi  nuptiis  in    Ingelnhein 
copulavit. 

MXLVI.  Henricus  Rex  Italiam  ingressus ,  pacificè  à  Romanis  suseipitur. 
Papas  très  non  digne  constitutos  synodaliter  deposuit  ,  et  Sindegerum , 
Babembergensem  Episcopuni ,  Papam  constituit  :  ipseque  et  conjux  ejus 
Agnes  Regina,  eadem  die  imperiali  benedictione  sublimantur ,  . .  Clemens 
Papa,  qui  et  Sindegerus,  anno  uno. 

MXLVIII.  Henricus  [IV  Germaniae]  Rex  nascitur. 

MXLIX.  Boppo  Papa  obiit.  Tullensium  Antistes  Brunus ,  qui  et  Léo, 
sedit  annis  V. 

MLI.  S.  Bardo  Episcopus  Moguntinensis  obiit  IV  Idus  Junii. 
D      MLII.  Lutpoldus  Episcopus  successit  annis  VIII,  mensibus  IV. 

MLIII.  Léo  Papa  exercitum  ducens  per  Apuliam  contra  Norraannos , 
in(initâ  utrobique  caede  peracta,  sine  victoria  redit. 

MLIV.  Léo  [IX]  Papa  obiit  [XIII  Kalendas  iMaii]. 

MLV.  Victor  Papa  annis  III  sedit.  Hermannus  Coloniensis  Episcopus 
obiit  :  S.  Anno  sibi  successit, 

MLVI.  lisdem  temporibus  multi  diversarum  provinciarum  Principes 
perierunt.  Famés  multas  provincias  afflixit  :  egestas  et  penuria  undique 
praevaluit.  Multa  mala  tune  temporis  facta  sunt.  Henricus  Imperator  his 
doloribus  cordetenus  compunctus ,  infirmari  cœpit  ;  et  productus  usque  ad 
mortem .  . .  filium  suum  Henricum ,  Romani  Pontificis  tune  praesentis  cae- 
terorumque  Pontificum  et  Principum  electione ,  Regem  constituit.  His  et 
E  aliis,  prout  vitse  possibilitas  admisit ,  bene  dispositis,  III  Non.  Octob. 
banc  vitam  praesentem  finivit,  sepultusque  Spirae  Papa  praesente. 

MLVII.  Henricus  admodum  puer  cœpit  regnare.  Agnes  Imperatrix  ejus 
mater  Ducatum  suscepit  Boariae.  Victor  Papa ,  multis  in  Germania  bene 
dispositis,  rediit  Romam,  et  eodem  anno  obiit. 

(a)  .Mariani  Scotti  Monachi  et  Reclus!  Chronicon  ribus  annis  parùm  tutani  esse.  Obitut  Odimis  II 
desinil  in  anno  1083  j  «tatis  ejus  quinquagesiino  nominLf ,  l  autem  ComilLs  Palatini  Campaniœ  et 
quinto.  Superstes  fuit  Marianus  ad  très  annos  ,  Brio:  ,  et  Ermerif^ardce  ejus  uxoris,  primorum  ip.tiitt 
Bcilicet  ad  aniiuin  1086,  (juo  obiisse  dicitur  à  Do-  Ecclesice  fundalorum,  solemniter  celebrandus  die  X 
decliino  Abbatc  S.  Disibodi,  ejus  Continuatore.  De  me/isif  Martii,  quà  illa  defuncta  est  anno  circiler 
Mariano  <{uxdain  ex    Auctoribus  ipsis  edemus  infrà  MXXXX;  ille  verà  Xfll  Décembre  anno  MXXXfll. 

(b)  Scilicet  0<lo  H  ,  cognomento  Cimpaniensis.  Ex  Xocrologio  Sparuacensi,  in  Fragin,  D.  Estiennot, 
Is   autem  interfectus  est   tantùni    anno  1037.    Hinc      not.  373,   p.  HÏ. 

nota  ,    chronologiam  Mariani  in    hoc  et   in  aliis  plu- 

Tome  XI.  K 


rnm 


74        EX  LIBRO  III  GHRONICORUM  MARIANI   SCOTI. 

MLVIII.    Stephanus   Papa ,    qui   et  Fridericus ,   frater    Godfridi   Ducis ,  jam  A 
Monachus    in    Monte-Cassino   factus ,    à    Romanis  Pontifex   constituitur.     Hic 
etiam  eodem  anno  obiit. 

MLIX.  Nicolaus  [Papa  sedit]  annis  II.  Lutpoldiis  Moguntinensis  Praesul 
obiit  \l  Idiis  Decembris  :  ei  Sigefridus  Abbas  Fuldensis  successit. 

MLXI.  Alexander  [II  Papa]  sedit  annis  XIII. 

MLXIV.  S.  Cuono  {a)  Trevirorum  Episcopus  martyrizatnr  in  deserto 
loco,  à  scopuloso  monte  ter  praecipitatus  à  Theoderico  Comité,  eô  quôd 
absqiie  electione  constitutus  est  ;  et  sepultus  est  Doleiae,  ubi  per  illum  Do- 
minus  multa  signa  tune  temporis  fecit.  Ipse  Cornes  pœnitentiam  agens, 
Hierosolymam  pergens,  vitam  finivit;  et  omnes  consentanei  ejus  raala 
morte  perierunt  :  pro  quo  Udo  constituitur, 
Norico-  MLXVI.  Cometa  Stella  visa  est.  Araldus  Rex  Normannorum  *,  mille  B 
navibus  venit  in  Angliam  mense  Septembri,  regnaturus  ;  qui  Eboraci  in 
autumno  ultra  MC  Sacerdotes  Anglos  occidit.  Araldus  vero  Rex  Anglorum 
cum  VII  aciebus  bellicis  statim  pervenit  illô,  Araldum  imparatum  absque 
loricis  invenit ,  et  bello  occidit  mense  Octobri.  Guilielmus  verô ,  qui  et 
Bastard,  hoc  est  Nothus ,  cum  Francis  intrat.  Intérim  Anglos  et  Araldum 
bello  occidit,  et  ipse  régit  Anglos. 

MLXX.  Scotis  et  Francis  vastantibus,  Angli  disperguntur  et  famé  mo- 
riuntur,  carnemque  humanam  manducare  coguntur. 

MLXXII.  Eo  tempore  Sigefridus  Episcopus  Moguntinensis ,  causa  ora- 
tionis  in  Galitiam  ad  S.  Jacobum  perrexit.  Quùm  autem  Cluniacum  Domi- 
nica  die  ante  Missam  S.  Michaëlis  venisset ,  intrans  claustrum  ,  respuit  sae- 
culum.  Sed  dum  mercenarii  Moguntinum  Episcopatum  comparare  vellent  C 
pretio ,  Sigefridus  in  obedientia  S.  Benedicti  quam  Abbati  deberet ,  violen- 
ter compulsus,  Mogimtiam  VIII  Idus  Decembris  rediit. 

MLXXII.  Alexander  Papa  obiit  Dominico  die,  XI  Calendas  Maii. 

MLXXIV.  Hildebrandus ,  qui  et  Gregorius  Papa ,  sedit  annis  XII. 
Decrevit  praecepto  Pétri  Apostoli  et  S.  démentis  et  Canonibus  Patium 
per  bannum  Dei ,  Pétri  et  Pauli  et  suum  ,  Synodali  judicio  multorum  Epis- 
coporum  ,  et  contradicens  interdixit  Presbyteris  ,  Diaconibus  omnibusque 
Clericis  uxores  habere,  et  omnino  cum  fœminis  habitare,  nisi  cum  eis  quas 
régula  vel  Nicena  Synodus  concessit. 

MLXXV.    Plures  Clerici   sub    sententia    interdicti    Apostolici    libentiiis   esse 
voluerunt,   quàm   fœminis    et  uxoribus    carere  ;   sed   ut  per  alios  castigarentur, 
decrevit  Papa  synodica   legatione  etiam  hoc  anno,  ut  nullus  Ghristianus  audiret  D 
Missam  conjugati  Presbyteri, 

MLXXVII.  Dominus  Anno ,  Coloniensis  Archiepiscopus  ,  obiit  II  Non. 
Decembris .  . .  pro  quo  Hildolphus  constituitur. 

MLXXXII.  Piima  Paschalis  luna  IV  Non.  Aprilis  toto  orbi  apparuit , 
quîira  II  Non.  Aprilis  esse  deberet.  Catholici  per  Saxoniam  constituti  ,  ex 
constantia  domini  Apostolici  roborati  ,  constituerunt  super  se  Regem  Her- 
mannum.  Iste  Hermannus  fuit  Lotharingus ,  vir  sapiens,  modestia ,  génère 
et  fortitudine  insignis.  Ipsius  filius  erat  Otho  Palatinus,  Comes  de  Rinecke. 

[{b)  MLXXXV.  Gregorius  Papa  ,  qui  et  Hildebrandus ,  obiit  :  huic 
successit  Desiderius ,  Abbas  Ccenobii  S.  Benedicti  de  Monte-Cassino  ,  quem 
Victorem  nominaverunt.  Iste  rursus  post  paucos  dies  decedit  :  huic  successit  E 
Otto  Cardinalis,  qui  est  appellatus  Orbanus.  Hic  dicitur  fuisse  Monachus 
apud  Cluniacense  Monasterium.  Ipse  itaque  Gregorii  Papae  scripta  et  dicta 
contra  Schismaticos  habita  confirmavit]. 

(aj    Jnno    MLXril    Cnno  .     qui    et    Conradim  ,  mart/rizato  Comme   Episcopo,  ex.sUiatur   ab  Imper. 

Primiceriu.f    Colon,   ab  Imper.  Benrico  ad  tuscipien-  Hei/trico  ;  et  cœpta  peregrinatiu/ie  Jerosol/mam  eundi, 

dum  Jrc/Uepiscopatum   Trev.    mif.sus^  capitur  à   Co-  quid  de  eo  et  de  omnibus  qui  in  comitatu  ejws  erant, 

mite    Trev.     Theoderico  ;    et    à   satelUtibus   ejus    in  actum  sit  nescitur.  Post  hune  Ârchiepiscopm    exstitit 

silva  ductus,  de   rupe   tertio  prœcipitatur ,   et  adliuc  Engelberluf  ;   quo   defunclo  .   ordinatur    Bruno.    Ex 

Ukesui  gladio  transx'erberatur...  Corpus  ejus  à  Théo-  Gcstis    Trevir.    Archiepiscoporuin     apud    Marteniuin 

derico   f^irdun    Episc.  ad    Theologium    Monasterium  Tom.  IV  Arapliss.  Coll.  col.  173. 
Iransfertur  ,  mullis  statim  miraculis  à  Deo  glori/ica-  (b)    Aiisulis     inclusa     hîc    addimus     ex    Appen- 

tur.  Anno   sequenti  idem    Theodericus  Trev.  Comes,  dice  Dodethini  Abbatis  ad  Cbronicon  Mariani. 


75 


EX   GESTIS   GUILLELMl 

DUCIS  NORMANNORUM  ET  REGIS  ANGLORUM, 

à  Guillelmo  (a  )  Pictavensi,  Lexoviorum   Arohidiacono,  contemporaneo  scriptis. 

Inter  Chesnianos  Ilistoriœ  Normannorum  Scnptores,  pag.  178. 


[i^  HUNUTUs]     cnm  vita  regnuni     Anglicum    amisit  ,    quod      paternae     ac     An.  1035. 

B  yj  suœ  violentiae ,  non  aliis  debuit.  Coronam  eanidem  cum  throno  He- 
raldus  ohtinuit  filius  ejus ,  partini  ah  eo  tyrannidis  in  amore  degener. 
Exules  adluic  manebant  in  curia  propinqui  sui  Guillelmi  Principis  Edwaidus 
ac  Alveradus,  qui  olim  pueri  ne  jugularentur,  ad  avunculos  in  JNormanniam 
effngerant.  Genitrix  eorum  fuit  Emma  filia  Richardi  I;  genitor ,  ^Edel- 
redus  Rex  Anglorum.  Ut  ergo  decessum  Chunuti  audierant ,  primo  Edwar- 
dus  mari  decurso  naves  quadraginta  milite  instructissimas  Hantonse  appnlit ,  An.  1036. 
ubi  multitndinem  Anglorum  offendit  maximam,  se  ad  internecionem  sui  ope- 
rientem.  Nam  Heraldum  Angli  deserere  noiebant ,  vel  quod  est  credibilius  , 
non  audebant  ;  metuentes  afïbre  Danos  ad  })rotectionem  sive  citatam  ul- 
tionem  ejus;  extinctos  fuisse  truculentiâ  Danicà  suse  gentis  nobilissimos  mi- 
nime obliti  sunt.   Congressus   illico  magna  caede  superavit.    Considerans  autem 

C  adversantis  terrae  vires  ingentes  ;  quas  traduxit,  modicas  esse  ;  regyratis  proris 
cum  opima  praeda  Normanniam  repetit.  Hune  sihi  larem  tutum  soiebat, 
largum  et  benevolum.  Non  multo  post  deinde  interstitio  temporis  Dorober- 
niam  venit  Alveradus  transvectus  ex  portu  I<'io  *,  accuratiùs  quàm  frater  anteà  ♦  Estaples 
adversus  vim  praeparatus,  Sceptrum  et  ipse  paternum  requirebat  :  quem 
adeuntem  interiora  Godwinus  Cornes  nefario  dolo  suscipiens,  factione  ini- 
quissima  tradidit.  Etenim  ultro  occurrit  ei  veluti  ad  honorem  ;  oflicium 
suum  bénigne  promisit,  oscula  dans  ad  fidem  ac  dextram.  Mensam  praetereà 
cum  eo  familiariter  conimunicavit  atque  consilia,  Noctis  autem  insecutae 
medio  manus  inermis  ex  somno  languidi  post  tergum  restrinxit.  Tali  expu- 
gnatum  suavitate,  Londoniam  transniisit  Régi  Heraldo,  et  de  coiiiitatu 
aliquot  similiter  vinctos  ;    reliquos  partim     in    ergastula    deputavit  ,    separatos 

D  ab  invicem  distractione  miseranda  ;  pai  tim  diro  fine  necavit  horribiliter  evis- 
ceratos.  Gavisus  Heraldus  ,  in  vinculis  conspecto  Alverado  ,  satellites  ejus 
quàm  optimos  coram  eo  jussit  decapitari  ;  ipsiim  orbari  luminibus  ;  dein 
equestrem  nuditate  turpatum  ad  mare  deduci,  sub  equo  pedibus  oolligatis  , 
ut  in  Elya  *  insula  exilio  cruciaretur  et  egestate.  Delectabat  ipsuin  vita  iui-  *  £'/« 
mici  gravior  morte  :  simul  Edwardum  omnino  absterrere  intendebat  ger- 
mani  calamitatibus.  Ita  deperiit  formosissimus  juvenis,  laudatissimus  boni- 
tate,  Régis  proies  et  Regum  nepos  ;  nec  supervivere  poluit  diu  :  oui  dum 
oculi  effoderentur  cultro  ,  cerebrum  violavit  mucro. 


(a)  De  Willelmo  Scriptorura  sxculi  XI  forsan 
principe  sic  Ordcricus  Vitalis  lib.  4  pag.  S21  scribit 
ad  arinum  1070  :  Huciixque  Guillelmus  Pictavi- 
nus  Hiftorinm  suani  texuit,  in  qua  Guillelmi  Ge.tta, 
Cri.tpiiii  Saluftii  (rectiùs  ,  Riveto  judice ,  Tacili) 
stiliim  imilatus,  subtiliter  et  eloquenter  (pro  tein- 
pore)  enucleavit.  llic  génère  Normannux  de  vico 
Pratellensi  fuit  •  ibique  sororem  ,  quce  in  Monas- 
terio  S.  Leodegarii  prœerat  Sanctcmonialibus,  lia- 
buit  (proindè  haud  obscuris  parentibus  natus 
circa  annum  1020).  Pictavinus  autem  dictus  est, 
quia  Pictavis  (ubi  celebris  erat  tune  schola)  fonte 
p/iilnsop/iito  uberlim  imbutut  est.  Kevcrsut  ad  suo.f 
omnibus  vicinis  et  sodalihu.i  doctior  cnituit  ;  et 
Lexovienses  Epitcnpos  llugonem  et  Gislebertum 
Àrchitliaconatus  nfjicio  adjuvit.  In  rébus  bellicit  ante 
Clericatum  aspc-  extitit,  et  militaribus  armit  pro- 
tectus  terreno  Principi  niilitafit  ;  et  tanlô  ccrtiiÂ.i  re- 
ferre visa  discrimina  potuit,  quanta  periculosiiis  i/iter 
arma  dirit  con/liclibas  interfuit.  In  seneclute  sua  taci- 
turnitati  et  orationi  studuit  ;  et  plus  i/i  dictando  seu 


versifîcando.,  quàm  sermocinando  vatuit.  Subtiles  et 
concinnos  versut  (penès  Ordericuin  sit  fides)  at- 
que ad  recitandum  liabiles  fréquenter  edidit,  studioque 
juniorum,  quiius  ipsi  emendarentur .  sine  itwidia  cro- 
gavit.  Et  libr.  3  pag.  503  idem  ait  :  De  Willelmi 
Régis  probitate  et  eximiis  moribus  ac  prosperis  even- 
tibus  Guillelnius  Pictav.  Lexov.  Arcliidiacomis  af- 
fluenter  tractavit,  et  libr  uni  polito  sermonc  et  ma- 
gni  sensûs  profunditate  prtvclarum  edidit .  Ipse  siqui- 
dem  prœdicli  Hegis  Cappcllanut  lungo  tempore 
extitit,  et  ea  quce  oculù  suif  viderit  et  quibus  inter- 
fuerit,  longo  relatu  vel  copioso  indubitanter  enu- 
cleare  studuit  ;  quamvit  librum  usque  ad  fi/wm  Régis, 
adversif  casibut  inipedilus,  perducere  nequiverit, 
Deni(pie  Continuator  Historiae  Willclini  Gemetic.  lib. 
7  cap.  44  laudat  librum  Willelmi  Pict.  Luxm'io- 
rum  Arc/iidiaconi ,  eadem  Gesta  sicut  copiosè.  ita 
eloqucnli  scrmone  continentem.  Willelmi  annus 
morlis  ignoratur  :  at  constat  bunc  et  scripsissc  et 
obiissc   post  mortcm    Willelmi  Régis  '. 

Kii 


■  Dme  ulti- 
mae  linexcor- 
rigendae  sunt 
pcr  not.  (c), 
pag.  189. 


76  EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM, 

An.  1039.        Heraldus  non  inulto  post  decessit  ;  cui  frater  Hardechunutus  ex    Emma   Ed-  A 
wardi    matre  natus,    reversas   à    Danimarchia  successit.    Hic   ^eneri    materno 

Ar.  1040.  similior,  non  quâ  pater  aut  frater  criidelitate  regnabat  ;  neque  interitum  Ed- 
ward!, sed  provectum  volebat.  Ob  morbos  etiam,  quos  fréquenter  patieba- 
tiir,  plus  Deum  in  oculis  habebat  et  vitae  humanae  brevitatem  .  .  .  lUuxit 
tandem  gauJium  festivissimum,  summè  cunctis  qui  paeem  et  justitiam  deside- 
rabant  expectatum.  Dux  noster  plus  intelligentiâ  rerum  honestarum  et  vi 
corporis,  quàm  fetate  adultus,  arma  militaria  su  mit  :  qui  rumor  metum 
Franeiae  detulit  omni.  Alium  non  habebat  Gallia,  qui  talis  praedicaretur 
eques  et  armatus.  Spectaculum  erat  delectabile  simul  ac  terribile ,  eum  cer- 
nere  fraena  moderantem,  ense'  décorum,  clypeo  fulgentem,  et  galea  teloque 
minitantem.  Nam  uti  pulchritudine  praestabat,  cùm  indumenta  Principis  gestaret 
aut  pacis  ;  ita  ornatus  qui  contra  hostem  sumitur,  eum  singulariter  decebat.  B 
Hinc  virilis  in  eo  animus  et  virtus  enitescebat  egregia  claritudine.  Hinc  nam- 
que  summo  studio  cœpit  Ecclesiis  Dei  patrocinari,  causas  impotentium  tutari, 
jura  imponere  quae  non  gravarent,  judicia  facere  quse  nequaquam  ab  aequi- 
tate  vel  temperantia  deviarent  ;  imprimis  prohibere  caedes  ,  incendia,  rapi- 
nas  :  rébus  enim  illicitis  nimia  ubique,  ut  suprà  docuimus,  licentia  fuit. 
Denique  cœpit  omnino  à  familiaritate  sua  removere,  quos  imperitos  aut  pravos 
dinoscebat  ;  sapientissimorum  vero  optimorumque  consiliis  uti,  externis  ini-  . 
micis  fortiter  resistere,  obsequia  débita  à  suis  potenter  exigere. 

Cùm  h»ec  initia  suum  splendorem  Mormanniae,  et  antiqui  status  tranquilli- 
tatem  jam  redderent,  et  meliora  promitterent,  l)onis  obsequenter  juvanti- 
bus  rectorem  consueta  libertate  perfrui  ;  malebant  quidam  pro  libitu  sua  re- 
tinere,  aliéna  diripere.  Hujus  vesaniae  signifer  prosiluit  Wido  filius  Burgun-  C 
dionum  Gomitis  Raginaldi,  qui  validissima  castra  Brionium  et  Vernonium 
Ducis  dono  tenebat,  à  puerilibus  annis  eum  ipso  familiariter  nutritus.  Sed 
aut  principatum  aut  maximam  portionem  Normanniae  ambiebat.  Secum  ita- 
que  in  pessimas  conspirationes  univit  Nigellum  Praesidera  Gonstantini  pagi, 
Ranulphum  Baiocensem  Vicecomitem,  et  Haimonem  agnomine  Dentatum  , 
et  alios  potentes.  Non  cohibuit  iniqui  hominis  contumaciam  generis  pro- 
pinquitas  ,  non  tantorum  beneficiorum  impensa  liberalitas,  non  denique 
Ducis  in  eum  sincera  dilectio  summaque  benevolentia.  Insontes  niultos  ne- 
cavere,  quos  nequicquam  tenta verunt  ad  transvertendum,  vel  quos  ma- 
jori  obstaculo  sibi  esse  perviderant.  Pas  quidem  negligebant  omne  ,  nefas 
nullum  devitare  curabant,  dummodo  potentiam  consequerentur  ampliorem. 
Est    nonnunquam    haec    ambitionis    caecitas.   Paulatim   ergo   id   perjurae   socie-  D 

Ah.  1046.  tatis  incœptum  eo  usque  convaluit,  ut  directissimâ  belli  fronte  Valesdunis  (  a  ) 
in  dominum  suum  congregati,  longe  per  circuitum  omnia  tumultu  con- 
cuterent.  Sequebatur  impietatis  vexillum  pars  Normanniae  major  :  verùm 
tôt  gladios  minime  exhorruit  partis  vindicantis  ductor  Guilielmus.  Irruens 
enim  strage  pavorem  injecit,  quo  ferè  corda  adversariis  erepta  sunt,  brachia 
debilitata  :  sola  mens  quae  in  fugam  praecipitaret,  relinquebatur.  Insectabatur 
ille  per  milliaria  aliquot  duriter  castigans  :  avia  plerosque  aut  viae  difficiles 
in  mortem  subverterunt  :  nonnullis  in  planitie  trita  celeritas  ad  ruinam, 
constipatio  ad  lethiferam  collisionem  fuit.  Absorbuit  non  paucos  fluvius  Olna 
équités  eum  equis.  Interfuit  huic  praelio  Franciae  Rex  Henricus,  victrici 
causae  auxilians.  Fructuosissima  sanè  atque  notificanda  saeculis  unius  diei 
pugna  ;  quae,  cîim  exemplum  tremendum  sanciret,  et  cervices  nimiùm  E 
elatas  ferro  contudit,  et  propugnacula  facinorum,  plurima  castella,  victo- 
riae  manu  impellendo  disjecit,  et  bella  domestica  apud  nos  in  longum  sopivit. 
Turpissimè  elapsus  Guido  Brionium  eum  niagno  equitatu  contendit.  Oppi- 
dum hoc  cùm  loci  natura,  tum  opère,  inexpugnabile  videbatur.  Nam 
Eraeter  alia  fîrmamenta  quae  moliri  consuevit  belli  necessitudo,  aulam  habet 
ipideam,     arcis     usum     pugnantibus    praebentem   ;    quam   fluvius   Risela  (  b  ) 

(a)    Valisdunae ,     vel    Validunae  ,    vel    Vallisdunas  Rotomag. 

et    Vallesdunae,    vel    Valedunae     et     Vallium-dunae  ,  (i)  Risela    flumen ,    quibusdam   dictum     Risella  , 

in  Comitatu  pagove  Oximensi,  et  in    diœcesi  Saiensi  Ridula   et     Rilla,    vulgô    Hille,    infrà    Pontera-Au- 

ad  flumen    Olnani    seu    Olinam,   Orne  ;    locus    nunc  domari  in    Sequanam    effluit    ad      Rupem-Ridulam, 

ignotus,  inqiiit  Valesias.  A    Valle-Duni  autem   diffe-  vulgô  Roque-Drille   pro    Roque-de-Rille.    Hic   autein 

runt  Vallesdunae.  Idem  enim  Auctor  observât  Vallein-  fluvius    oritur  non  procul   ab  urbe   Saiis  et   à   fonte 

Duni,    vulgô  Le    Val-Dun,    esse     locum   in    Caletis  Olinae,    et  inter   Ëburovices   ac  LexoTios  fertur. 
positum  ad  Talam   vel  Dunum   fluvium,    in  diœcesi 


I 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUGIS  NORM.  77 

A  nullo  quidem  tractu  vadi  impatiens  circumflnit.  Victor  mature  insecutus, 
arctam  locavit  obsidionein,  oastella  utrinqiie  ad  ripas  fluminis  bipartiti  op- 
ponens.  Deinde  oppugnatione  diurna  territans  ,  egrediendi  facultatem  pe- 
nitùs  interclusit.  Postremo  peniiriâ  etiaiii  victualiiiro  obsessus  BurguiKlio, 
interventores  pro  clenientia  missitabat.  Motus  Dux  consanguinitate  ,  supr 
plicitate ,  miseriâ  victi  ,  non  aeerbiùs  vindicavit  :  recepto  Castro ,  in  curia 
sua  comnianere  eum  ooncessit.  Supplicia  item  consociis ,  quae  capitalia  ex 
aequo  irrogarentur ,  condonare  maluit  ob  rationabiles  causas.  Nigellum  alio 
tempore ,  quoniam  iniprobè  offensabat  ,  exilio  punilum  fuisse  comperio. 
Guido  in  Burgundiam  spontè  rediit  propter  molestiam  probri  :  ferre  apud 
Normannos  pigebat  ,  vilem  se  cunctis  ,  odiosum  esse  multis  ;  et  Burgundia 
tolerabat  eum   invita.    Equidem   si   valuisset   ille    quantum   contendebat ,   ger- 

B  manum  suum  ipsius  provinciae  Comitem  Guilielmum  potentatu  privasset  et 
vitâ.  Annos  decera  in  armis  et  ampliùs  consumebat,  venans  prseliis  tam  cog- 
natum  sanguinem .  .  .  Nornianni  siiperati  semel  universi  ,  colla  subdidere 
domino  suo  ,  atque  obsides  dedere  plurimi.  Dein  ad  jussum  ejus  festinanter 
ac  fimditiis  destruxere  munitiones  ,  novarum  rerum  studio  constructas.  In- 
solentiam  humotenus  posuere  metropolitae  Rotomagenses  ,  quam  contra 
tenellum  Comitem  usurpaverant. 

Vicissitudinem  posthaec  ipse  Régi  fide  studiosissima  reddidit ,  rogatus  ab 
eo  auxilium  contra  quosdam  inimicissimos  ei ,  atque  potentissimos  ad  offi- 
ciendum.  Rex  etenim  Henrîcus  contumeliosis  Gaufredi  Martelli  verbis  irri- 
tatus ,  exercitum  contra  efim  duxit  ;  et  castrum  ejus ,  quod  Molendinum 
Herlae  vocabatur ,    in  pago  Andegavensi  eum   manu   valida    obsedit  et  expu- 

G  gnavit.  Cernebant  Francigenœ  ,  quod  invidia  non  cerni  vellet  ;  exercitum 
deductum  è  Normanniâ  solâ  regio  majorem  ,  omnique  collegio  quantum  ad- 
duxerant  vel  miserant  Comités  plurimi.  Celeberrimè  in  Aquitania  ,  dum 
Pictavis  exularem  {a) ,  eadem  quàm  nostrates  contestantur  ;  Normanni  Co- 
mitis  divulgabatur  claritiido  parta  in  illa  expeditione.  Hune  inter  cunctos 
aiebant  excelluisse  ingenio  ,  industria  ,  manu.  Rex  ei  quàm  libenter  propo- 
nebat  consultanda  ;  et  maxima  quaeque  gerebat  ad  ejus  sententiam  ,  antepo- 
nens  in  perspicientia  consulti  melioris  eum  omnibus.  Unicum  id  redarguebat, 
quod  nimiùm  periculis  objectabat  se  ,  ac  plerumque  pugnam  quaeritabat  , 
decurrens  palam_  eum  dénis  aiit  paucioribus.  Normannos  etiam  Primates 
obsecrabat  ,  ne  committi  praelium  vel  levissimum  ante  municipium  aliquod 
paterentur  ;    metuens    videlicet     occasurum,    virtutem     ostentando   ,     in     (juo 

D  regni  sui  praesidium  firmissimum  et  ornamentum  splendidissinmm  reponebat. 
Cseterùm  quae  velut  immoderatam  fortitudinis  ostentationem  multopere  dis- 
suadebat  Rex  atque  castigabat,  ea  nos  fervidae  atque  animosae  aetati  aut 
ofïicio  adscribimus. 

En  ipsius  factum  quem  excusamus  ,  et  cujus  mirabile  tyrocinium  attentiùs 
meminisse  lepidiùs  delectat.  Suis  familiaribus  volens  quasi  elabi ,  secesserat 
ab  exercitu,  équités  ducens  aliquantisper  trecentos.  His  dein  eum  solis  qua- 
tuor subtrahit  se  ,  atque  palatur.  Ecce  obveniunt  ex  parte  hostili  XV  super- 
bientes  in  equis  et  armis.  Continuô  incurrens  lanceam  projicit  ,  audacissi- 
mum  cavens  perfodere.  Coxa  autem  dirupta  est  alliso  terrœ.  Caeteros  ad 
quartum  milliarium  persequitur.  Très  intereà  centuriae  ,  quas  reliquerat  , 
subséquentes  investigando  (timebant  enim  ejus  fidentiae)  ,  repente  Comitem 
E  Tedbaldum  perspiciunt  <umi  equitibus  quingentis.  Fit  opinio  tristissima  , 
hostes  arbitrantur  eos ,  atque  dominum  suum  in  eorum  potestate  conipre- 
hensum  teneri.  Invicem  igitur  cohortati  ,  propè  in  dubium  casuni  ,  ut  illum 
eripiant ,  sese  objiciunt.  Sed  ubi  recognitum  est  agmen  soeium  ,  in  ulteriora 
perquirentes ,  inveniunt  recubantem ,  (|uem  fractura  coxie  alligal)at  ex  quin- 
decim  unum.  Paululùm  hinc  progressis  alacer  obviât  eorum  doininiis ,  ad- 
ducens   quos   ceperat    milites  septem. 

Dictitabat  ex  ea  tempestate  ,  uti  opinabatur  Gaufredus  Martellus ,  pareni 
Comiti  JNormannorum  equitem  sive  militem  sub  cœlo  nullum  deejere.  Pe 
Vasconia   et   Arvernia     Potentes    ei    transmittebant    vel    adducebant    equos  , 

{a)  Id  est,  dum  Pictavis  in  studio  littcrarum  vcrsarer  :  circa  annum  1040,  inquit  Uivetus. 

K  iij 


78  EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM. 

qui  norainibus  (a)  propriis   vulgo    sunt    nobilitati.     Item     Reges   Hispaniae  his  A 
donis  inter  alla   ejus    amicitiain  captabant  ;  et   erat  expetenda    optimis  et  po- 
tentissimis   amicitia  haec     atque   colenda  :    perfectissimè    nanKjue    inerat   causa 
in  ipso  cur  à  domesticis,  à  finitimis ,  à   longinquè   sepositis  diligeretur.  Ad  hoc 
ipse  ut  esset  decori  amicis  vel  adjumento  ,   tantùni    satagebat    quantum    esse 
valebat  ;  et  procurabat  semper  ,  ut  sibi  quàmplurimum   deberent   amici.    Tune 
florescebat   in   adolescentia    principans   uni    provinciae ,    nec    regnis  dominatur 
annos  natus  circiter  quadraginta  quinque.   Cùm  ab   illa  ad  setatem  hanc  ,    vel 
si  (S)  mavis    à    pueritia  pernoveris  ejus   actus  ,  tutè  ,    sicut   verè  potes ,   afïir- 
niabis  per  eum    nunquam    societatis   jus    aut  amicitiae    fuisse    violatum.    Fixé 
enim  perstabat  in  dictis   atque    conventis  ;    tanquam  edocens    actu    suo    quod 
enunciant  Philosophi  ,    justitiœ  fundamentum  esse  fidem.    Si   cujus  ab  amicitia 
disjungi   rationibus   gravissimis   cogebatur  ,  sensim   hanc   dihiere  quàm  repente  B 
praecidere  malebat.     Consentaneum    id     videmus    siipientum     censurae.   Inique 
se    alienavit   iniquus ,    diram    inimicitiam    suscepit    Rex   Henricus  ,   transver- 
sus  hominum  pessimorum  suadelâ  :   qui  dum    injuriis    Normanniam   lacesseret 
admodùm  intolerabilibus  ,  contrai  bat    ad  quem  Normannise    propugnatio    per- 
tinebat  Guillelmus;   multùm  tamen    veteri   amicitiae    tribuens    et  regise   digni- 
tati.  ConHigere  cum   ejus  exercitu  ,  eo  praesente,    studio    quantum   necessitudo 
sinebat    extrema^    cavebat  :    et     Normannos    cohibebat     saepenumero  ,     nec 
jussu   modo    quasi'  oratu  ,    qtiàm    maxime    concupientes   praelii  contumeliâ  dé- 
çus regium  fœdare.    Aliàs    horum   aliqua    patentiiis    intelligentur  ;    simul    quâ 
ipse  magnanimitate ,    Francorum  asperneretur  erffees  ,    atque    universorum  qui 
contra  se  Régis  edicto  fuerant  evocati. 
Ab.  1042.         Ipsius    quoque     viribus    et    consilio     Edwardus ,    Hardechunuti   vitâ  finitâ ,  G 
in  paterno  solio  coronatus  resedit  ,  tam   sapientiâ  et  eximiâ  morum  probitate , 
quàm  antiquâ   prosapiâ  ,   eâ    digniis   gloriâ.    Disceptantes   etenim    Angli ,    de- 
liberatione  suis  rationibus  utilissimâ  ,   consenserunt    legationibus    justa    peten- 
tibus   acquiescere  ,    quàm    Normannorum    vim    experiri.     Reducem    cum    non 
maximo  praesidio  militis    Normannici   (c)    cupide    sibi    eum    praestituerunt ,   ne 
manu   validiore ,    si    Comes    Normannicus    adveniret  ,    subigerentur  ;  qui  quid 
bello    valeret ,     rumore    satis    noverant.    Edwardus    autem  .  .  .  recompensare 
desiderans ,   coronae    quam    per    eum  adeptus   est ,  eum    rata    donatione  haere- 
dem    statuera   decrevit.    Optimatum   igitur  suorum   assensu  ,    per    Rodbertum 
Cantuariensem    Archiepiscopum     hujus     delegationis    mediatorem ,    obsides   po- 
tentissimse  parentelae  Goduini  Comitis  fîlium  ac  nepotem  ei  direxit. 

Est  jam  permutata  in  sèrenum  turbulentia  apud  nos  domestica  omnis.  D 
^Emulus  autem  è  vicino  nondum  omnis  conquievit  :  brachium  levabat 
in  nos  ,  quo  non  leviter  sese  vulnerabat ,  Gauiredus  Martellus.  Huic  enim 
calliditate  bellandi  egregiè  instructo  ,  unde  triumphum  non  poUicitarentur 
Andegavi  ,  Turoni  ,  Pictones  ,  Burdegala  ,  multae  regiones ,  civitates  plu- 
rimae  qua^  signis  ejus  parebant?  Is  namque  dominum  suum  Comitem  Picto- 
num  et  Burdegalae  vi  bellica  cepit  ;  neque  antè  postliminio  concessit  reverti 
mancipatum  indignissimae  custodite  ,  quàm  argenti  et  auri  pondus  gravissi- 
mum  atque  praedia  ditissima  extorsit  cum  sacramento  de  pactis.  Porro 
ipsius  defuncti  post  redemptionem  die  quarto  et  novercam  praecipuae  nobi- 
litatis  thoro  suo  sociavit  ,  et  fratres  in  tutelam  suam  accepit ,  et  thesanros 
cum  tota  honorum  ac  potentiae  amplitudine  quasi  ditioni  suae  vindicavit. 
Finibus  quidem  Andegavensis  Comitatûs  claudi  potestatem  suam  ,  inopem  E 
atque  pudendam  angustiam  aestimabat  :  latè  in  aliéna  eum  captivum  raptabat 
imnianis  cupiditas.  Dilatatus  ergo  adquisitis ,  multa  insigniter  consumma- 
vit ,  nec]  minus    varia   astutiâ     quàm  opibus  agens  ;    inter     quae     Turonorum 

(a)  Nota  temporis  usum,  qui  etiam  nunc  apud  Sudley  ;  Daubine  de  Beare ,  Odo  Comes  ante 
nos  idem  viget.  Edtvardi  tempora  in  exilium   ejectus,  Hugolin  Régis 

(b)  Malè  apud  Chesnium   si  niajus.  Cancellariuf    et    Dispensator  ,    Stveine    de    Essex  , 

(c)  Nomina  Normannorum  tjui  floruerunt  in  Robertus  Diacnnus  ;  Ricardus  filius  Scrob,  gêner 
Anglia  ante  conquestum,  apud  Chesnium  ibidem  suu.t  ;  Jlfridus  Régis  Stratur,  dnfridus  cognomento 
pag.  1023.  ex  Libre  Ms  Guillelmus  Epiicopus  Ceoujfoote  ;  plures  alii  dilecti  Régi,  populo  fidèles  ^ 
London.  Robertus  Archiep.  Cantuar.  Randulpltus  Ursus  Epiicopus  Dorcacestrensis ,  Osbernus  cog- 
Peverell.    in  Essex,    Fitz     Scrobi    in   Salopp.  Ralph  nomento  PenCecost.  Hugo  socius  ejusdem. 

Comes    East-Anglorum,   pater    Uaraldi  domini  de 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM.  79 

A  qiioque  ingentem  et  opulentiam  et  ^artutem  expiignavit  ,  contritâ  priùs 
fortitiidine  Coniitis  Tedbaldi  :  nam  cùiti  subvenire  inatiiraret  Tedhaldus 
percharae  urbi  suae,  quam  sub  duris  ictibus  Martelli  obsidentis  ingemere 
ac  propè  deficere  ,  ipsà  denunciante ,  didicerat ,  promptissimè  oc- 
currens  Martellus  vicit.  Denique  conipreliensuin  boiis  arctavit  ipsnm  cum 
suis  praecipuis  ;  neque  pacto  eos  leviore ,  quàm  Guillelmum  anteà  Pictaven- 
seni  ,  ejecit.  Civitateni  exhinc  "Turonieam  possidebat  :  vexavit  idem  Fran- 
ciam  universani  ,  Régi  rebellans,  Tuniidus  itaque  praeliorum  successu  Nor- 
nianniae  castrum  invasione  occupavit ,  et  summopere  custodiebat  Alentium  : 
inhabilatores  ad  se  pronos  repererat  :  incrementurn  pulcherrimum  deputa- 
bat  noniini  suo  ,  patravisse  quod  INormanniae  dominum  *  miniierit.  Guillel-  •  /•.  iomi- 
mus  tueri  suffîciens  jus  paternum  et  avitum,  quin   etiam  diffusiùs  protendere,  "'"" 

B  adibat  cum  exercitu  terram  Andegavensem  ;  ut  reddens  talionem,  primo  ab- 
alienaret  Gaufredo  Danfrontum,  pôst  reciperet  Alentium  (a).  Ceterùm  sui 
militis  unius  fraudulentia  ferè  interiit  ,  qui  non  extimescebat  latam  provin- 
ciam  inimici.  Nam  ubi  approximabatur  Danfronto,  cum  equitibus  divertit 
quinquaginta  acceptum  quae  stipendium  augerent.  Praedae  autem  index  castel- 
lanis  prodidit  ipsum  quidam  ex  Normannis  majoribus  ,  intimans  quo  aut 
cur  ierit,  et  quàm  paucis  comitatus,  atque  hune  esse  qui  mortem  fugae 
prœferret.  Emissi  quantociiis  équités  treeenti  ,  pedites  septingenti  ,  inopi- 
nantem  à  tergo  invadunt  :  pectus  verb  intrépide  ille  obvertens  ,  dejecit 
humo  quem  audacia  maxima  primum  sibi  impegerat.  Caeteri  statim  amisso 
impetu  ad  munitionem  refugimit  :  cursum  promovet  notum  compendium 
tramitis.    Ille    autem    non    priùs   ab   insecutione     desistit,  quàm    portae    muni- 

C  tionis  fugatos  eripiunt  :  captum  suis  unum  manibus  retinuit.  His  magis 
ad  obsidendum  accensus  ,  castella  circumponit  quatuor.  Celerem  irruptio- 
nem  situs  oppidi  denegabat  omni  rol)ori  sive  peritiae,  cùm  scopulorum  aspe- 
ritas  pedites  etiam  deturbaret,  praeter  qui  angustis  itineribus  duobus  atque 
arduis  accédèrent.  Incolis  adjumento  viros  imposuerat  Gaufredus  delectissi- 
mos  :  oppugnatione  tamen  instabant  eis  Nornianni  creberrimâ  ferventissimâ- 
que.  Dux  ipse  primus  ac  praecipuè  terribilis  imminebat  :  aliquandô  perdius 
et  pernox  equitans  vel  in  abditis  occultus  explorât  ,  si  qui  offendantur  aut 
commeatum  advectantes,  aut  in  legatione  directi,  aut  pabulatoribus  suis  in- 
sidiantes.  Sanè,  ut  intelligas  quàm  securè  in  terra  Iiostili  agifaret,  interdum 
venatur.  Est  regio  illa  silvis  abundans,  ferarum  feracissimis.  Saepè  falconum, 
saepissimè  accipitrum  volatu  oblectatur.  Non  loci  difïicultas  aut  sœvitia 
ID  hiemis  ,  nec  adversitas  alia  rigidam  virtutem  ab  obsidione  quivit  dimovere. 
Auxiliaturum  expectant  et  nuntio  advocant  Martellum  inclusi.  Deserere  (b) 
haudquaquam  volebant  dominum  ,  sub  quo  licenter  quaestum  latrociniis 
contraherent,  quali  causa  fuerant  seducti ,  inhabitantes  Alentium  :  non  igrio- 
rabant  quàm  in  Normannia  esset  invisus  latro  aut  praedo  ,  quàm  recto  usu 
uterque  supplicio  addiceretur  ,  et  quod  neuter  parvo  absolveretur  :  suis  male- 
ficiis  eumdem  legis  metuebant  usum.  Educit  Gaufredus  copias  ingentissi- 
mas  équestres  ac  pédestres  ad  subveniendum.  Guillelmus  ubi  rescivit  id , 
properat  ex  adverso  ,  continuatione  obsidionis  militibus  probatis  crédita. 
Speculatum  praemittuntur  Rogerius  de  Montegomerico  et  Guillelmus 
filius  Osberni  ,  ambo  juvenes  ac  strenui,  qui  mentem  quoque  hostis  arro- 
gantissimam     perdiscunt     ex     colloquio     ipsius.     Indicit     per     eos    Gaufredus 

E  classico  suo,  Guillelmi  apud  Danfrontum  excubias  excitatum  iri  sub  auro- 
ram  lucis  crastinam  :  praesignat  qualem  in  praelio  equum  sit  habitiu'us,  quale 
scutum  ,  qualem  vestitum.  Illi  contra  opus  non  esse  respondent ,  instituto 
eum  itinere  longiùs  fatigari  ;  nam  continué  propter  quem  vadit  aftbre  : 
equum  vicissim  domini  sui  prtesignant ,  vestitum  et  arma.  Renunciata  haec 
non  parùm  alacritati  Normannorum  addunt.  At  omnium  acerrimus  ipse  Dux 
inurget  accélérantes  :  tyrannum  fortasse  absumi  desiderabat  adolescens  piissi- 
mus .  . .  Verùm  subitaneo  terrore  consternatus  Gaufredus  ,  adversa  acie 
necdum  conspectâ  ,  profugio  salutem  suam  cum  agmiue  toto  committit.  En 
Duci    Normannico   liber   progressus    patet .  .  .     Festinus    inde    ecce    Alenconio 

(a)  Alentio,  vulgà  Alencon  ,   oppidum  est    aobile,  ad  flumen  Sartam  positura. 

[b]  Malè  apud   Cbesnium^    déferre. 


80  EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM. 

siipervenit  ;  arduam  rem  pugnâ  ferè  nullà  conficit.  Oppidum  enim  naturâ  ,  x 
opère  atqiie  armaturâ  munitissimum,  adeo  currente  proventu  in  ejus  manum 
venit  ,  ut  gloriari  his  verbis  liceret  ,  Veni  ,  vidi,  vici.  Perculit  citissimè  hic 
rumor  Danfrontinos  :  diffidentes  itaque  aliiis  clypeo  se  liberandos  post  fii- 
gam  famosissimi  bellatoris  Gaufredi  Martelli  ,  similiter  deditione  se  libérant 
properatissitnâ,  quando  reversum  ad  oppugnandum  vident  Normannorum 
Principem.  Perhibent  homines  antiquioris  memoriae,  castra  hiec  ambo  Co- 
mitis  Richardi  concessu  esse  fundata  ,  unum  intra  alterum  proximè  fines 
Normanniae,  atque  tam  succedentium  ei  Comitum  quàm  ipsius  jussis  obtem- 
perare  solita.  Victor  posteà  donium  reversus  {a)...  Cœpere  post  haec  Nor- 
manni  Summates  ferè  cuncti  incredibili  eum  amplecti  veneratione .  .  .  Con- 
siliis  itaque  de  matrimonio  disceptatur .  .  .  Reges  de  longinquo  suas  unicè 
charas  filias  huic  marito  voluntariè  locarent.  B 

Vigebat  eo  tempore  Teutonibus  colliniitans  ac  Francis  ,  eminensque  po- 
tentiâ  praecipuus  eorum  Flandrensis  Marchio  Baldwinus  ,  nobilitate  item 
prisco  ex  germine  traditâ  illustrissinius.  Nam  uti  à  Satrapis  Morinorum, 
quos  moderni  Flandros  appellant  ;  sic  à  Regibus  Galliae  atque  Germanise 
natales  deducebat ,  nobilitatis  etiam  Constantinopolitanse  lineam  attingentes. 
Stupuerunt  mirantes  eum  Comités  ,  Marcbiones  ,  Duces ,  tum  Archipraesu- 
lum  alta  dignitas,  si  quando  praesentiam  ejus  rari  hospitis  imperatoria  cura 
promeruit  :  ipsius  velut  amici  et  socii  prudentiam  in  deliberatione  maximo- 
rum  negotiorum  consulturi  ,  benevolentiam  donis  et  multâ  honoris  impensâ 
comparaturi.  Nomine  siquidem  miles  Romani  iinperii  fuit,  re  decus  et  gioria 
summa  consiliorum  in  summa  necessitudine.  Reges  quoque  magnitudinem 
ejus  et  venerati  sunt  et  veriti  :  est  enim  et  nationibus  procul  remotis  notis-  C 
simum  quàm  frequentibus  quàmque  gravibus  bellis  linperatoruni  immani- 
tatem  fatigaverit,  pace  demùm  ad  conditiones  ipsius  arbitratu  dictatas  com- 
positâ  ;  cùm  Regum  dominos  ,  terrae  ipsorum  nonnuUa  parte  mulctaverit 
violenter  extortâ  ,  sua  quaeque  vel  inexpugnatâ  vel  indefessâ  potiiis  manu 
tutans.  Monarchia  post  Francise  eum  puero  Monarcha  ipsius  consiliosissimi 
viri  tutelae,  dictaturae  atque  administration!  cessit.  Marchio  hic  fascibus  ac  ti- 
tulis  longé  amplior  quàm  strictim  sit  explicabile  ,  natam  suam  nobis  ac- 
ceptissimam  dominam  in  Pontivo  ipse  praesentavit,  soceris  generoque  digne 
adductam.  Enutrierat  autem  prudens  et  sancta  mater  in  fîlia  ,  quod  mune- 
ribus  paternis  multuplo  praeponderaret.  Requirens  genus  maternum  ,  ma- 
tris  patrem  sciât  Regem  Galliae  Rodbertum  ,  qui  filius  et  nepos  Regum 
progenuit  Reges  ;  cujus  laudabilitatem  in  religione  divina  et  regni  guber- 
natione ,  mundi  lingua  non  tacebit.  Introductioni  hujus  sponsae  civitas  Ro-  D 
tomagensis  vacabat  jocundans. 

Compellamur  istic  nec  Arcensem  Comitem  Guillelmum  .  .  .  praeterire  ,  et 
ipsum  quidem  patriae  lacrymis  ultra  terminum  aequi  et  boni  ,  quantum  in 
ipsius  conatibus  fuit  ,  potentem.  fgnavam  propaginem  atque  perîidam  prae- 
clarae  stirpis,  Guidonem  (b)  nec  humanae  nec  divinse  legis  frena  retinuere. 
Hune  neque  haec,  neque  (juidonis  ruina;  praetereà  neque  magni  victoris  à 
nulio  victi  admiranda  et  virtus  et  félicitas,  partumque  iis  inclytum  nomen. 
Quod  in  praestantes  aninios  et  laudanda  quaeque  facinora  erigere  debuit , 
id  in  immoderatam  confidentiam  ac  nimis  altam  extoUendo  praecipitavit 
utrumque  ;  ortùs  videlicet  sui  nimia  notitia  :  ambo  enim  sinistré  noverunt  , 
in  progenie  se  computari  Ducum  Normanniae.  Burgundio  se  nepotem  Ri- 
chardorum  è  lilia  secundi  ;  Arcensis ,  fratrem  se  tertii ,  secundi  filium  ,  pri-  E 
mi  nepotem.  Is  ab  ineunte  pueri  principatu  infidus  ei  et  adversus,  quanquam 
fidelitatem  juratus  et  obsequium  ;  hostilia  agitabat  ,  modo  temeritate  non 
latente  resistens  ,  clandestinis  interdiim  dolis.  Improba  quidem  animi  elatio 
facillimè  hominem  in  res  injustas  detrudit.  Motus  dissentionum  aliorumque 
superiùs  commemoratione  aliquantâ  digestorum  malorum  nonnullos ,  ipse 
caput    principale    concitavit  ;    plerosque   exemplo ,    consilio,    favore   et   auxilio 

(a)  Jlia  gesta  ab  eo  plurima,  inquit  ibi  Auclor,  uno   délirantes, 
prœtermiltimux...    ad  dicendum  prœstantùssima  om-  [b)   Legendum    ibi    esse  Witlelmum   putat    Ches- 

nium  reservamus  [stiliira]    Nos  Duceni  nve  Regem...  nius  ;  at   nos   vix   credideriiiius  hoc    necesse. 
pure  laudabimux,    nusquam  à  veritaÙ!  limite  passu 

incitavit, 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUClS  NORM.  81 

A  incitavit ,  auxit ,  confirmavit.  Multa  et  inquiéta  longiqne  temporis  ejus 
molimina  fuere,  pro  sua  et  contra  domini  sui  niagnitudinem  ;  cujus  accessuin 
non  modo  ab  Arcensi  (  a  )  Castro,  verùin  etiam  ah  ei  propinqua  Normanniie  parte^ 
quae  citra  flumen  Sequanani  sita  est,  arcere  saepenuraerô  surrexit.  Postremo 
in  supradicti  Danfroni  oppugnatione  quasi  desertoris  furtivo  more  discessit, 
nequaquam  petita  niissione  ;  satellitii  debitum,  cujus  ariteà  nomine  hostili- 
tatem  ut  cunque  velabat  ,  jam  omne  detrectans.  Ol)  liaec  et  alia  tôt  ejus  et 
tanta  ausa  Dux,  uti  res  monuit,  suspiciens  plura  et  majora  ausurum  ;  re- 
ceptaculi  quo  plurimùm  confidebat,  editius  Hrmanientum  occnpavit,  cus- 
todiam  iinmittens  ;  in  nullo  ampliùs  tamen  jus  ejus  imminuens.  Nempe  eas 
latebras  ;  id  munimentum  inita?  elationis  atque  dementiae  ipse  primus  fun- 
davit,    et    quàm    operosissimè  extruxit  in    praealti  niontis    Arcarum    caciunine. 

B  Ceterùm  malefidi  custodes  non  multo  post  castri  potestatem  conditori  red- 
dunt,  muneruni  pollicitatione  et  impensiùs  imminente  varia  sollicitatione 
fotigati  subactique. 

Solito  mox  acriores  intromissum  furiae  incendunt,  ultionem  qtioque  sui 
velut  per  injurias  diminuti  exacturiun.  Oritur  toto  ambitu  pagi  vicini  multa 
miseria  :  tnniultus,  prtedae,  rapinae  saeviunt,  vastitatem  minantes  :  arniis, 
viris,  comeatu  et  quibuscunque  tali  negotio  idoneis  castrum  exornatur  :  mu- 
nimenta  priiis  firma ,  firmiora  fiunt  :  paci  et  otio  locus  nullus  relinquitur  : 
denique  sîevissima  rebellio  instruitur.  Quîe  postquàm  Duci  comperta  sunt 
Guilleliuo,  è  Constantino  pago  ubi  certiorem  nuntium  accepit,  ea  prope- 
rabat  celeritate  ,  ut  equi  comitantium  ,  praeter  sex  ,  omnes  priusquam  per- 
ventum     sit    Arcas,     lassitudine    defecerint.    Nam    festinantem  ,    ut    contraire! 

C  injuriae  suae,  ampliùs  incitaverunt  audita  mala  provinciae  suje  :  Ecclesiarum 
bona,  aggrestium  labores,  negotiatorum  lucra,  militum  praedam  injuste  fierl 
dolebat  :  miserando  planctu  imbellis  vulgi,  qui  multus  tempore  belli  aut  se- 
ditionum  oriri  solet,  advocari  se  cogitabat.  Ceterùm  in  itinere  haud  procul 
ab  ipso  Castro  obvios  habuit  quosdam  suae  militiae  Principes,  fidos  acceptos- 
que  sibi.  Hi  repentino  rumore  in  urbe  Rotomago,  quae  Cornes  Arcensis 
agitabat ,  audierant  ;  et  cuni  equitibus  trecentis  quantociîis  Arcas  accesse- 
rant,  si  convectationem  frumenti  et  aliarum  rerum  contra  obsidionem  ne- 
cessariarum  prohibere  valerent.  Verùm  ubi  cognoverunt,  maximas  copias 
militum  inibi  congregatas  esse  ;  simul  quia  metuebant,  ipsos  etiam  qui  secuni 
vénérant  transituros  fore  ad  societatem  Guillelmi  ante  posteri  diei  ortum 
(  sic   eis    amicorum    opinio    secretô    praedixerat)  ,   diffisi     quàm  ocissimè   redi- 

D  banf.  Haec  ref'erunt,  atque  ipsi  ut  exercitum  pnestoletur  consilium  dant  : 
etenini  ejus  partem  plusquàm  fama  divulgaverit  deseri,  viciniam  penè  om- 
nem  in  adversarii  favorem  concedere,  ulteriùs  pergere  cum  paucis  nimis  pe- 
riculosum  esse.  At  constantia  illius  minime  liis  ad  pavorem  est  mota  vel  ad 
dif'lidentiam.  Nam  eos  confirmans  hoc  responso,  niliil  quidein  rebelles  in 
se  cùtn  praesentem  conspexerint  ausuros  :  mox  f[uantùm  calcaria  equum  co- 
gère poterant,  accelerans  perrexit.  Egit  euni  propria  fbrtitudo,  fëlicitatem 
ei  proinisit  justa  causa  :  et  ecce,  ut  seditionis  principem  in  pnealto  monte 
cum  acie  multarum  legionum  prospexit ,  enisus  in  arduo  cunctos  intra  mu- 
nitlonem  terga  dare  impigerrimè  compulit  :  ac,  ni  obstitissent  citiùs  obseratae 
fores,  insecutus,  uti  animus  iratus  fortisque  tulit,  malè  ominatos  ex  magna 
parte    obtruncavisset   .  .  .    Dein    potiri  volens   munitione ,  jussu  properè   con- 

E  tracto  exercitu  circumsedit.  Fuit  difïicillimum  ,  quos  ea  natura  loci  maxime 
defensabat,  expugnare.  Sanè  more  suc  illo  optimo  (  h  )  rem  optans  absque 
cruore  confectum  iri,  efferatos  et  contumaces  obice  castelli  ad  montis  pe- 
dem  extructi  clausit  ;  praesidioque  imposito,  aliis  posteà  negotiis  invitanti- 
bus,  ipse  recessit  ;  ut  dum  ferro  parceret,  famé  vinceret. 

(a)   Arcarum   castrum  ,    municipium    est   Dcppae  Valesius,  duo  sunt   ejusdem   loci  nomina. 
proximum    in    pago     ïalogiensi,    Arques    hodiuque  [b)   Cœdem  ,    addit      Willclinus    Pictav.    ibidem^ 

dictuin  ;  uuod  silvae  ad    marc  posil*    noraen    suuin  semper  vitavit,  nisi  belUca  vi  aut  alia  gravi  necesù- 

dcdil  :  vocatur   enim  Silva   Arcensis   la   Forêt  d' Ar-  tudine   urgente.  Exitio,  carcere,  item  alia  animad- 

ques.  Ilic  est  locus  prima  Henrici  Magni  ex  conjuratis  versione  quee  vitam  non  adimcrct,  ulcisci  malebat, 

Victoria  nobilis.  In  Lihr.  2  cap.   10  Willclmi  Gemet.  quos  juxta  ritumsivileguininstitutacœteri  Principes 

Historiée  Icgitur  :  Statio  navium  apud  Hasdans  ,  quœ  gladio  absumunl  belli  captos ,  vel  domi  rriiniimm  ca- 

Archas   dicitur.    Ilasdans   ergo     et     Archae ,    inquit  pitalium  inanifestos. 

Tome  XI.  «L 


82  EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  INORM. 

Andiens  vero  Rex  Ilenrious  inclusnm  esse,  cnjus  vesaniae  fantor  erat  A 
atqiie  consultor,  anxiliiiin  ferre  festinat  ;  nianum  adcJueeiis  armatonim  non 
modicam,  ad  hoc  qiiihus  indigent  obsessi  coinplura.  Addiieti  in  spem  nie- 
morandi  facinoris  quidam,  ex  eo  numéro  qui  in  praesidio  Ducis  relicti  custo- 
diunt  Francorum  adventantium  itinera  explorata,  insidiint  ;  et  ecce  nume- 
rosa  pars  rniniis  cauti  excipiuntur.  Ingeirannus  Pontivi  Cornes  ,  nohilitate 
notus  ac  fortitudine,  et  cum  eo  quàm  plures  viri  nominati  interimuntur. 
Hugo  Bardulphus  ipse  item  vir  magnus  capitur.  Perveniens  tamen  quô  ire 
intenderat  Jlex,  exaoerbatissimis  aniniis  summa  vi  prtesidium  attenta  vit  ; 
Guillelmum  al)  aerumnis  uti  eriperet  ,  pariter  decrementum  sui  ,  stragem 
suorum  vindicaret.  Sed  ubi  negotium  difficile  aniniadvertit  ,  (quippe  inimi- 
cos  impetus  facile  toleraverunt  castelli  niuninienta  et  militum  virtus  aequè 
valida)  ;  ne  cruenta  morte  et  pudenda  fuga  pelleretur,  abire  maturavit,  de-  B 
eus  nullum  adeptus  :  nisi  forte  décorum  fuerit,  quorum  advenit  causa  ino- 
piam  stipendio  minuisse,  militibus  numerum  anxisse.  Reverso  dein  ad  obsi- 
dionem  Duce,  et  qualiter  otium  aliquod  jocundum  celebrari  solet  ,  in 
procinclu  aliquandiu  morato,  famis  acrimoniâ  saeviiis  et  arctiùs  quàm  armis  ur- 
gens,  prôpè  jam  expugnavit.  Ilex  denuo  accitus  multo  et  miserè  supplici  nnntio, 
vcnire  abnuit  ;  superiorem  casum  reputans,  magis  aspera  magisque  ignominiosa 
metuens.  Cernit  tandem  angustiarum  oculo  PapiaR  partus  (a),  rapiendi  con- 
tra dominum  suum  principatùs  cupidinetn  malesuadam  esse  ;  sacramentum 
aut  fidein  violare  ut  iniquum,  sic  plerumque  perniciosnm  ;  pacis  nomen 
l)landinn  et  dulce,  rem  ipsam  profecto  jiicundam  et  salutarem.  Damnât  ipse 
pr.-ie  cunctis  nimiùm  audax  incœptum ,  dementissimum  consilium,  ruinosum 
factum  :  dolet  armatiim  se  in  arctis  arctari.  Impétrant  supplicantes  deditio- 
nem  accipi,  praeter  vitam  nihil  aliud  neque  honestum  ncijue  utile  pacti.  En  C 
spectaculum  triste,  letum  miserabile  :  properant  ultra  quàm  vires  invalidae 
sufliciant  ,  famosi  paulô  antè  équités  cum  Normannis  evadere  Franci,  non 
minus  dedecore  quàm  inediâ  cervicibus  contusis  ;  pars  in  jumentis  famelicis 
quae  pedum  cornu  modicè  vel  souarent  vel  pulverem  excitarent ,  penden- 
tes;  pars  ocreis  et  calcaribus  ornati  ,  insolito  comitatu  incedentes  ;  et  eoriim 
plerique  sellam  equestrem  incurvo  languidoque  dorso,  nonnulli  soliim  se 
nutabundi  vix  eportantes.  Erat  item  cernere  calamitatem  levis  armaturae 
egredientis  fœdam  ac  variam.  Miserans  infortunia  hujus  quoque,  ut  pridem 
Guidonis,  celebranda  Ducis  clementia  ;  noluit  extorrem  et  inopem  casu 
magis  pndendo  cruciari  ;  sed  cum  gratia  et  possessionibus  quibusdam  am- 
plis atque  multorum  redituum,  patriam  ei  concessit  ;  aestimans  rectum  potiùs 
in  eo  patruum  reminisci,  quàm  adversarium  insectari.  In  ipsa  mora  obsidio-  D 
iiali  Normannorum  aliquanti  potentiores  ab  Duce  ad  Regem  defecerunt, 
(juos  jam  anteà  conspirationis  rebellantium  occultique  fuisse  adjutores  opi- 
nabile  erat  :  malivolentiam  quâ  olim  contra  infantem  fuerant  inflati  ,  non- 
dum  evomuere  totam.  Eoruni  è  consortio  Guimundus  prœsidens  munitioni, 
quam  Molendinas  appellant  ,  in  manus  Régis  eam  dédit  :  imposita  est  regia 
cohors  :  Guido  frater  Comitis  Pictavensis  Guillelmi  atque  llomanae  Impe- 
ratricis  et  cum  eo  viri  militares  atque  illustres.  Verùm  et  ii  et  quiqui  aliàs 
relicti  sunt  à  Francis,  cùm  deditas  esse  comperissent  Archarum  latebras,  sese 
nostris  fugâ  furati  sunt  :  Normanni  autem  puniendi  lege  transfugarum,  levi 
pœnâ  aut  nullâ  domino  suo  reconciliati  sunt  ;  rati  nullas  jam  opes  vel  astu- 
tias  contra  eum  fore  efficaces. 

Vehementilis  posthaec  in  aemulationem  exardere  novoque  moveri  tumultu  E 
Francia  cœpit  :  Principes  universi  cum  Rege,  JNornianrio  Principi  ex  inimi- 
cis  jam  inimicissimi.  Anxiè  tumebat  in  eorum  malivolis  mentibus  vulnus 
praecipuè  invidum  quod  recenter  sauciavit,  mors  Ingelranni  Comitis  et  in 
eodem  conflictu  interemptorum.  Acerbe  eos  inflammabat  memoria  eventûs 
Andegavorum  Coniitis  Gaufredi,  depulsi  dudîim  Guillelmi  clypeo  qualiter 
memoravimus,  aliorumque  non  modici  numeri  detrimentorum  atque  dede- 
corum  inflictorum  eis  virtute  Normannica.  Inimicitiae  causas  veraciter  ex- 
planamus:  jic  pleniter  Rex  œgerrimè  ferebat,  et  veluti  contumeliam  suam 
diffîniebat    quàm    maxime    ulciscendam,     cùm    Imperatorem  Romanum ,     quo 

(a)  Scilicet  Guillelmus  Arcensis,  qaem  miramur  non  fuisse  bîc  agnitum  à  ChesQÏo, 


EX  GESTIS  GIJILLELMI  DUCIS  NOUM. 


83 


A  majiis  potentiae  sive  dignitatis  noinen  in  orl)e  terranini  aliud  non  est ,  ami- 
cuin  et  sôciuin  liaheret,  provinciis  niultis  praesidoret  potentibus,  qiiariini 
doniini  aut  rectoivs  militise  suaj  essent  administri  ;  Comiteni  Giiillelimiin 
siuim  nec  an)iciim  nec  niilitem  ,  sed  hostein  esse  ;  Normanniam  quae  siih 
Rej;il)us  Francorum  egit  ex  antiquo  ,  propè  in  regnuni  eveetain  («)  ;  siipe- 
rioriiin  ejus  Coniituni ,  quanquani  ardua  valuerint  ,  nullum  in  liaec  ausa  il- 
latum.  Condolentes  in  eadem  Tedhaldiis,  Pictavoruni  Conies  ,  Gaufiedus 
iteniqne  reiiqiii  Suniniates,  qnadam  insuper  indignatione  privata  intoleran- 
dum  tliieebant  sese  Régis  ,  quociinque  praevia  *  voearent ,  signis  parère  ; 
Guillclmnm  Norniannornm  ne(jnaquam  pro  Rege  ,  sed  eonlidenter  atque 
indesinenter  ad  ejus  niagnitudinem  quam  aliquantùin  attrivit  ,  ulteriùs  atte- 
rendarn  ,   vel  si  quâ  via   valeat  conterendani,   in  arniis    agitare.    Praetereà  con- 

B  cupiebant  Normanniam  aut  ejus  partem  quidam  Régis  proximi.  Hi  quasi 
faces  flagrantissim;e  Regem  incendebant  et  Principes. 

Eas  ol)  res  post  eonsultationem  infausto  omine  coirmiunicatam ,  edicto  re- 
gio  bellum  jubente,  innumerosissimae  copiae  in  Normanniam  expeditœ  sunt. . 
Burgundiam ,  Arverniam  atque  Wasconiani  properare  videres  horribiles 
ferro  ;  imiDÔ  vires  tanti  regni  quantum  in  climata  .mundi  quatuor  patent 
cunctas  ;  Franciam  tamen  et  Rritanniam  quanto  nobis  viciniores ,  tantô 
ardentiùs  infestas...  Concipit  pavorem  aliquantum  terra  nostra...  Verùm 
admirandiE  constantiae  Dux  Gnillelnius  nuliâ  perculsus  formidine  ,  Régi  qui 
robiu'  iinmanius  ipse  ducit,  jam  in  Rotomagensem  ex  Ebroieensi  pago  sensim 
procèdent!,  magno  anipio  sese  festinus  opponit  ;  trans  adversam  ripam  Se- 
quanse,   partem   suarum    copiarum  ,    ut    hostem    distril)utum   praenovit ,    contra 

C  dirigens.  Sic  euim  dispositum  est  industrià  quae  nuiltiim  prof'utura  sperabatur, 
ut  quantus  miles  inter  Sequanam  et  Garonnam  fluvios  colligeretur ,  quas 
gentes  nniltas  uno  nomine  Celtigallos  appeliant  ;  ii  nos  hac  Rege  ipso  duee 
invaderent  ;  illac  verô  ,  ducibus  fratre  liegis  Odone  et  Rainaldo  familiarissi- 
nio,  inter  (lumen  Rhenum  et  Sequanam  collecti  ,  quae  Gallia  Relgica  (b) 
nuncupatur.  Regem  insuper  comitabatur  Aqjiitania,  pars  Galliae  tertia  et 
latitudine  regionum  et  multitudine  honiinum  à  plerisque  aestimata.  Nec  mi- 
rum,  si  forte  Francorum  temeritati  atque  superbiae  sic  munibe  spes  erat  ali- 
qnanta,  Ducem  nostrum  aut  opprimendum  esse  ea  mole  ,  aut  ignominiosâ 
■fugà  elapsurum  ;  milites  aut  occidendos  aut  capiendos,  oppida  excidenda, 
vicos     exurendos  ;   haec  ferienda  gladio,   illa  in    praedam   diripienda  ;    postremô 

D  terram    totam     usque   in   fœdam    solitudinem   redigendam. 

Sed  longè  alium  res  eventum  habuit  :  nam  inauspicato  congressi  Odo  et 
Rainaldus,  cùm  suam  aciem  quàm  terribili  atrocitate  vaslari  aniniadverterent , 
ducatu  et  ensis  ope  simul  omissis,  equorum  velocitate  saluti  consulunt.  Ur- 
gebsit  nami|ue  cervices  eorum  ,  non  méritas  leniora  ,  mucro  Roberti  Au- 
censis  Coniitis,  ut  natalibus  ita  virtute  magni,  unà  Hugonis  Gornacensis, 
Hugonis  Montisfortis ,  Gualterii-Giffardi  ,  Guillelmi-Crispini  aliorumque 
nostrae  partis  fortissimorum  virorum.  Guido  Pontivi  Conies  ad  vindicandum 
fratrem  Ingelrannum  nimis  avidus,  captus  est,  et  cum  eo  complures  génère 
et  opibus  claris  ;  plurimi  ceciderunt ,  reliquos  fuga  eripuit  cum  antesigna- 
nis.  Cognito  citiùs  hoc  successu,  propugnator  noster  Dux  Guillelmus  nocte 
intempesta    cautè     instructum  quendam  direxit  ,    qui     tristem     Régi    victoriam 

E  propiùs   castra  ipsius   ab    alto  arboris  per  singula    inclamavit.      Rex    attonitus 


l)r 


An.    l()o4. 


(a)  In  cnncordia  quce  facta  est  inter  t'rancos  et 
Normannii.t  tempore  Ricitardi  /,  cùm  red<litus  est 
Liidiivicus  P,ex  t'ranciœ  qui  captas  fuerat  à  Nort/i- 
manni.r  :  auxenint  Demi  Northmanniain  ab  aqua  quœ 
vocntur  Andella.  usque  ud  aliam  aquim  quœ  vocatar 
Epia.  Jlti  tanien  dicant  ait  Epia  usque  ad  Ysaram. 
Contlitutum  est  etiam  in  illa  concordia,  quôd  Cornes 
Nort/im.  nullum  faciet  servitium  Régi  Fr.  de  terra 
Northmanniœ,  neque  ei  aliter  serviret  ;  niti  Rex  Er. 
daret  ei  fœdum  in  Francia,  unde  ei  tervire  deberet. 
Quapriipter  Cumes  Nortlim.  de  Nnrtlimannia  tantuni~ 
modo  facit  honiinium  et  fidclitatem  Régi  Fr.  de  -vita 
sua  et  de  suo  terreiio  honore.  Simititer  Rex  Fr.  facit 
fidelitalem  et  de  vita  sua  et  de  suarum  rerum  honore 
Comili  Northm.  Et  nihil  aliud  differt  (Al.  distat)  in- 


ter eos,  nisi  quôd  homagium  non  facit  Rex  Fr.  Cumiti 
Northm  sicut  Cornes  Northm.  Régi  Fr.  facit'.  liane 
libertatem  adquLsierunt  tune  Dani  parentibus  suif  Co- 
mitibus  Northm.  Ex  addiineiitis  ad  Historiam 
Nonii.    ibiduin    pag.    3i6. 

(6)  Sic  Mella  Belfjas  à  Sequana  ad  Rhenuni 
pertinen;  asscrit  ;  at  Plinius  à  Sequana  ad  Scal- 
dein.  Belgicae  tcrminos  Ptolomaeus  et  Orosius 
aliiquc  statuunt  à  Scptetntrione  Occanum  Bri- 
tannit'iim,  ab  Oriente  flunien  Rhenum,  vel  montes 
Adulani  et  Juram,  ab  Euro  Al|)es  Penninas,  à  Mo- 
ridie  partem  provinciae  Narbonensis  ,  ab  Occasu 
fluvium  Sequanam  et  Galliam    Lngdunensem. 


Lij 


84  EX  GESTIS  GUILLELMI  DUClS  NORM. 

inopinato  nuntio,  procul  omni  cunctatione  signo  antelucano  suos  in  l'iigam  A 
excitavit ,  siunniè  necessariiim  ratus  qiiàm  maxima  celeritate  Norniaiiniae 
finihus  discedere.  Multa  deliinc  hostilia  utrinqne  acta  sunt  ,  qualia  prœter 
belli  conflictiim  inter  tantos  hostes  fieri  soient.  Francis  tandem  gravissimarum 
sibi  disst'iitionuni  (inein  cupientissimè  volentibus  pax  convenit  :  ea  pactione 
inter  Ducem  et  llegeni  média,  ut  capti  apud  iVlaremortuum  (a)  Régi  red- 
derentur  ;  ejus  vero  assensn  et  quasi  dono  quodam  Dux  jure  perpetuo  reti- 
neret  quod  Gaufrido  Audegavorimi  Comiti  abstulerat ,  quodque  valeret  au- 
f'erre.  Confestim  in  ipso  conventu  Principes  militiae  suse  jussu  commonuit  Dux 
intra  terminos  Martelli  Andegavensis  ad  Ambreras  construendas  mature 
adesse  parâtes  ;  et  quem  hujus  incœpti  diem  eis  ipse  ,  eumdem  Martello 
per  legatos  praefinivit  .  .  .  quem  uti  fulmen  terribile  Comités  atque  Duces 
"-  potentissiiiii  tremerent  ;  cujus  vires  et  versutias  colimitantum  ei  quisquam  B 
vix  evaderet.  Porrô  ut  magis  admirere,  ipsum  hostem  incautum  vel  impara- 
tum  non  aggreditur  ;  sed  priiis  ei  diebus  XL  ubi ,  quando,  cujus  rei  gratiâ 
sit  adventurus,  denuntiat,  Hujus  famae  terrore  perculsus  Gaufredus  Me- 
duanensis  ,  Gaufredum  dominum  suum  festinus  adit  ;  dolens  et  miserans 
conqueritur,  constructis  Ambreris  opibus  Nonnannorum  ,  terram  ejus  ad 
lil)itnm  inimici  invadendam  ,  destruendani  ,  desolandam.  Gui  tyrannus  Mar- 
tellus,  ut  erat  elatus  animo,-  grandia  praesumere  et  loqui  solitus  :  a  Meum  , 
»  inquit,  sicut  vilis  et  pudendi  domini  omninb  abnuas  dominium,  si,  pa- 
»  tiente  me,  patrari  videas  quod  nietuis.  »  Die  priefinito  Cœnomannicum 
solum  ingressus  Normannorum  Rector,  dum  castrum  quod  minatus  est  eri- 
git,  f'ania  referente  qua'  tam  faisi  quàm  veri  nuncia  volât,  Gaufredum  Martel- 
lum  brevi  adventurum  audit.  Quapropter  opère  administrato,  hostis  adventum  C 
magna  constantiâ  et  alacritate  praestolatur.  Quem  ubi  ampliùs  opinione  nio- 
rari  videt,  et  jam  de  cibariorum  penuria  plebeii  pariter  ac  Proceres  conque- 
runtur,  ne  milite  miniis  prompto  in  futiu'um  utatur,  modo  dimittere  statuit , 
Castro  viris  et  alimoniis  munito  ;  jubens  tamen  ut  ciim  nuncium  ejus  acce- 
perint,  quantociiis  eôdem  redeant  cuncti.  Exercitùs  nostri  mox  divulgato 
discessu,  ^lartellus  in  auxilium  suum  adjunctis  Guillelmo  Pictavorum  Comité 
domino  suo  et  Eudone  Britannorum  Comité,  necnon  undequaque  copiis 
collectis,  Ambreras  contendit.  Dein  praesidii  situ  et  munimentis  perspectis , 
ad  oppugnandum  accingitur.  Parant  vallum  rescindere  :  castellani  resistunt  : 
exardent,  audent,  aggrediuntur  propiiis  et  acriùs  :  certatur  utrinque  magnâ 
vi.  Missilia,  saxa,  libriles  sudes,  item  lanceae  desuper  feriunt  :  iis  plerique 
interfecti  cadunt;  alii  repelluntur.  Sic  audaci  molimine  cassato,  aliud  inci-  D 
•  ariete  piunt  :  tentant  murum  ariete,  qui  percussus  in  virga  *  castellanorum  frangitur. 
Intereà  cognito  labore  suorum  munitionis  fundator  Guillelmus,  omnis  morae 
impatiens  evocat  exercitum,  subventum  ire  quàm  maxime  properat  :  quem 
postquàm  inimici  très  adeô  nominati  Comités  adequitare  percipiunt  ,  mira 
celeritate,  ne  dioam  trépida  fugâ ,  cum  immanibus  exercitibus  dilabuntur. 
Victor  Gaufredum  Meduanensem  è  vestigio  bello  adortus,  qui  domini  furo- 
rem  prœcipuè  incendit  querelâ  praefatâ,  intra  exiguum  tempus  eousque  com- 
pulit,  ut  in  remotissimis  Normanniae  partibus  sibi  manus  perdomitas  daret,  fi- 
delitatem  quam  satelles    domino   débet   jurans. 

Rursùm  pace  soluta,  Rex  ignominiae  suse  magis  quàm  detrimenti  requi- 
rens  ultionem  ,  renovata  expeditione  Normanniam  aggreditur  ;  exercitu 
sed  coacto  copioso  quidem,  et  *  miniis  quàm  anteà  immani.  Regni  siquidem  E 
ejus  pars  amplior  funera  sive  indecoram  fugam  suorum  lugens  aut  timens, 
ad  redeundum  super  nos  minus  prona  erat  ,  quanquam  vindicte  in  nos  longé 
cupidissima.  Martellus  Andegavensis  nondum  tôt  sinistris  casibus  fractus  mi- 
nime defuit,  quantum  ullatenus  yirium  colligere  potuit  adducens  :  vix  enim 
hujus  inimici  odium  et  rabiem  Normanniae  tellus  penitiis  contusa  vel  excisa 
satiaret.  Famam  tamen  sui  motûs  quantum  potiiere  occultantes,  ne  confestim 
in  ipso  ingressu,  obvio  propugnatore  quem  experti  sunt  ,  repellerentur  ;  ci- 
tis   itineribus  per   Oximensem    Comitatum  (b)    ad  fluvium   Divam   pervenere  , 

(a)  Apud  alios  Mortuum-mare  ;    qui  locus   patriâ      pagus,    ruiesmois,    duos    minores  pagos     sive  cen- 
linguâ  Mortemer  nuncupatur.  tenas,  nimirùm  Alentionensem  et    Satensem,   conti- 

(/>)    Ojiimcnsis    vel     Ossimensis     Comitatus    scu      nebat. 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM. 


85 


A  hoslili  immanitate  pcr  transitum  populari.  Neque  illic  converti  placuit , 
aut  consistere  fiducia  fuit.  Etenim  si  perinitteretur  ulteriùs  progredi  ,  quali 
eo  perventuni  est  ciirsu ,  et  sic  in  Franciani  dein  evadere  incolumes  ;  prae- 
clarœ  famae  occasioneni  sibi  promisere  ,  quôd  Guillelmi  Normanni  terram 
ad  littus  uscjne  marinurn  ferro  igneque  vastaverint  ,  nemine  obsistente ,  ne- 
mine  inseqnente.  Verùm  ea  spes  ,  ut  ilia  cjuondam  ,  fefellit.  Nam  dum  ad 
vadum  Divae  morareiitur ,  supervenit  ipse  alacer  cuni  exigua  manu  virorum 
felici  hora.  Pars  exercitûs  jam  flumen  cujn  Rege  transierat  :  et  ecce  fortis- 
simus  vindex  in  residuos  insiluit ,  cecidit  populatores  ,  parcere  flagitium  cre- 
dens,  eiim  patriae  sauciatse  adeô  necessaria  causa  ageretur,  infestissimo  lioste 
in  medio  sinu  ejus  deprehenso.  Citra  acjuam  intercepti  ,  in  oculis  regiis  ferè 
cuncti  ferro   ceciderunt  ,     prêter  qui  sese  ingurgitare   nialuerunt  pavore  im- 

B  pellente.  Ne  vero  jure  saeviens  gladius  in  adversam  ripani  insequeretur,  reu- 
nia  (rt)  maris  ohstabat  alveum  Divae  insuperal)ili  mole  occupantis.  Interittim 
suoruni  miserans  ac  metuens  Rex  ,  cum  Andegavense  tyranno  quàm  celerri- 
mè  Normannicos  fines  exivit  ;  decernens  aninio  consternato  vir  strenuus  et 
noininatus  in  rébus  bellicis,  dementiae  reputandum  JNormanniain  ultra  atten- 
tare. 

Non  multc)  post  universae  carnis  viam  demigravit  [  Rex  Henricus  ]  ,  nun-  As.  1060. 
quam  gloriatus  triumpho  quem  de  Guillelmo  Normanno  Comité  retulerit  , 
imo  nec  multse  in  euni  vindictae  compos.  Philippus  filius  ei  successit  infans, 
inter  quem  et  Principem  nostrum  firma  pax  composita  est  ac  serena  amicitia, 
totà  Franciâ  cupiente  et  annuente.  Sub  idem  tempus  obiit  et  Gaufredus 
Martellus  ad  vota   nuiltorum   vel  quos  oppresserat ,   vel  qui  metuerant  eum . . . 

Q  Sero  pœnituit  miserandum  hominem  nimise  fortitudinis ,  ruinosae  tyrannidis, 
perniciosoe  cupiditatis . . .  Sororis  filium  liaeredem  reliquit  ,  qui  nomine  pro- 
prio  idem,  probitate  al)similis  ei,  cœlestein  Regem  timere  et  pro  compa- 
rando  ;eterno  honore  bona  actitare  cœpit. 

Comitum  Andegavensium  (  b)  dominatio  ,  Cenomanorum  Comitibus  pri- 
dem  gravis  ac  penè  intolerabilis  extiterat.  Ut  enim  alia  plurima  omittam  , 
novissimè  nostrâ  memoriâ  Fulco  Andegavensis  Herbertum  Cenomanicum 
majorem  Santonas  illexit  sponsione  urbis  ipsius.  Ibi  vinctum  in  medio  collo- 
quio  ad  pactiones  quas  avare  concupierat,  carcere  ac  tormentis  coëgit.  Tem- 
pore  vero  Hugonis,  Gaufredus  Martellus  urbem  Cenomanicam  sfcpe  injecto 
igné  cremavit,  ssepè  militibus  suis  eam  in  praedam  distribuit  ;  plerùmque  vi- 
neas   circa  ejus  amkituin    extirpavit  ;    aliquandô   expulso    qui    juste    praesedit , 

D  soli  dominio  suo  eam  vindicavit.  Hugo  hgereditateni  suam  Hereberto  reliquit 
filio  et  iniinicitias  easdem.  Hic  Gaufredi  tyrannide  metuens  omnino  deleri , 
Normanniae  Ducem  Guillelmum  sub  quo  tutus  foret ,  supplex  adiit ,  manibus 
ei  sese  dédit,  cuncta  sua  ab  eo  ut  miles  à  domino  recepit,  cunctorum  singu- 
lariter  eum  statuens  Jueredem  ,  si  non  gigneret  alium.  Praetereà,  ut  conjunc- 
tiùs  attingeret  tantum  virum  ipse  et  posteritas  ipsius,  Ducis  ei  filia  petita  at- 
que  pacta  est  :  quae  priùsquam  nubiles  pervenisset  ad  itnnos,  morbo  ipse  in- 
teriit  ;  suos  in  ipso  fine  obtestans  et  obseerans,  ne  quaererent  alium  praeter 
quem  ipse  dominum  eis,  liaeredem  sibi  relinqueret.  Gui  si  volentes  pareant, 
levé  servitium  toleraturos  fore;  si  vi  subacti,  forsitan  grave:  potentiam  illius, 
prudentiam  ,  fortitudinem  ,  gloriam  necnon  genus  antiquum  ipsos  optimè 
nosse  :    sub  eo   praeside  agentes  formidini  fore  quiliusque  confinibus.  At  liomi- 

g  nés  malelidi  Galterium  Medantinum  Comitem  ,  cui  soror  Hugonis  nupse- 
rat  ,  receperunt  invasorem  desertores.  Indignans  ergo  repulsarn  Guillelmus 
jure  multiplici  successus  Hereberto,  arma  expedivit  quibus  requireret  sic 
praerepta  :  nam  et  olim  egit  sub  Normannorum  Ducum  ditione  regio  Ge- 
nomanica.  Incendium  confestim  injicere,  aut  urbem  totam  excindere  ,  ausos 
iniqua  trucidare,  quantum  ingenio  abundavit  et  viribus,  potuisset  ;  sed  ho- 
minum  sanguini  (]uanc|uam  nocentissimo  parcere  maluit  solitâ  illâ  temperan- 
tià ,   et    validissimam    urbem    relinquere   incolume    caput    atque    munimentura 


(a)  Rheuina  est  nestus  maris  reciprocus.  Diva 
autem  fluvius,  vulgô  ^a  Dive,  Lcxovios  à  Baio- 
cassibus  dividit. 

(6)   Operœ   pretium   arbitramur,   inquit    ibi   ino- 


nens  Auctor^  quàm  verissiinè  tradere,  quatinuf  Guil- 
lelmus Cennmannicn  principatu,  quemadmudum  rcyno 
Anglico,  non  stilàm  forti  manu  potitus  fuerit,  sed 
et  justitice  legibus  potiri  debuerit. 

L  iij 


86  EX  GESTIS  GUiLLELMI  DUClS  NORM. 

terrae  quam  in  mani?  habebat.  H.-ec  itaqne  expugnandi  via  placuit  :  crebris  A 
expeditionibus  et  diutnrnis  in  ipso  territorio  mansionibus  nietum  inoutere , 
vineas,  agros,  villas  vastari  ;  looa  miinita  circumquaque  capere,  praesidia  ubi 
res  postiilavit  iinponere  ;  deniqiie  pliiriniâ  tnrbâ  aerumnarum  incessanter  affli- 
gere.  Cùm  ea  geri  vidèrent  Cenonianici  ,  quàm  anxii  trepidique  fuerint , 
quàm  cupierint  onus  niolestissimiiin  à  cervicibus  depellere ,  oonjectare  quàm 
referre  facilius  est.  Accito  saepiùs  Gaiifredo  queni  Praeses  eorum  Galterius  do- 
minum  sibi  ac  tutorem  praefecit,  praelio  decernere  niinati  sunt  nonnunqiiam, 
sed  ausi  nunquam,  perdomiti  tandem  (a)  ,  castellis  jam  per  totum  Comita- 
tum  subactis ,  recidunt  civitatem  praevalenti  ;  et  quem  longti  detinuerunt 
rebellione,  snpplici  et  ingenti  suseipiiint  honore.  Studium  est  summis ,  me- 
diis,  infimis  placare  .infensum  :  oerurrnnt,  clamant  dominum  siium,  proci- 
diint  et  inclinantur  ejus  dignitati  ;  fingnnt  hilares  vultiis,  lyetas  voces,  plausus  H 
congratulaiitis  :  fiiint  obviam  faventes  laicorum  studio,  omnium  quotquot 
ibidem  sunt  Ecclesiarum  ordines  religiosi  :  Templa  summopere  quemadmo- 
dum  processiones  adoruata  efl'ulgent,  redolent  thymiamata  ,  résonant  sacra 
cantica.  Victori  sufticiens  pœna  fuit  perdomitos  in  potestatem  suam  venisse, 
et  urbis  fîrmamentum  suâ  in  reliquinn  custodiâ  occupari.  Voluntariè  Gualte- 
rus  deditioni  consensit,  ne  invasa  protegens,  haereditaria  amitteret  :  clades  à 
Normannis  illata  vicinitati  Medanti  (b)  et  Calvimontis  (c) ,  metum  ei  facie- 
bat  de  majori. 

Voluit  in  omne  seculum  et  progeniei  suae  optimè  consultum  fuisse  prudens 
victor,  pius  parens.  Iccirco  germanatn  Heriberto,  ex  partibus  Teutonum 
suae  munificentiae  maximis  impensis  adductam»  nato  suo  conjugare  decievit  ; 
ut  per  eam  ipse  et  progeniti  ex  ipso,  jure  quod  nullâ  controversiâ  convelli  ^' 
posset  vel  inlîrmari,  Heriberti  hsereditatem  possiderent  sororius  et  nepotes. 
Et  quoniam  pueri  œtas  nondum  fuit  matura  conjugio,  in  locis  tutis  illam 
propè  nubilem  magno  C(mi  honore  custodiri  fecit,  nobilium  atque  sapientium 
virorum  ac  matronarum  curae  commissain.  Ilaec  generosa  virgo  ,  nomine 
Margarita,  insigni  specie  decentior  fuit  onnii  margarita.  Sed  ipsam  non 
longe  ante  diem  quo  mortali  sponso  jun;:;eretur,  hominibus  abstulit  Virginis 
Filius  .  . .  Sepeliviteam  Fiscannense  Cœnobium. 

Quàm  longinquus  à  favore  Duels  Guillelmi  ,  animo  fuerit  versutus  homo 
Gaufredus  Meduanensis,  certissimè,  cùm  urbs  Cenomanica  dederetur,  pa- 
tefactum  est.  Ne  enim  banc  ejus  gloriosam  felicitatem  praesens  eonspiceret  , 
deseruit  antè,  non  minus  invido  dolore  quàm  inconstant»  perfidia  abactus  : 
noluit  meminisse  impudens  audacia,  quomodo  pridem  clementiam  oraverit  D 
perdomitus  :  non  est  verita  impudens  iniquitas  juris  jurandi  violare  promissum. 
At  perpetuum  nomen,  quanto  majores  illius,  quanquam  potentes,  nunquam 
sunt  gloriati,  (d)  parère  sibi  videbatur  ;  si  virtutem  invictam,  triumphis 
magnificatam  quàm  plurimis,  lacessere  auderet.  Per  legatos  iteriim  iterùm- 
que  monitus  ad  obsequendiun,  mentem  obstinatam  non  omisit  :  fuga,  astutia 
validaeque  muuitiones  non  modicum  fiduciae  ministraverunt.  Statuit  ergô  pru- 
dentia  repudiati  domini,  latibulum  charissimum  abalienare  ei  castrum  Me- 
duanum  (e)  ;  aestimaos  niulto  satius  ac  dignius  hac  pœnâ  ferire ,  quàm 
fugitantem  persequi  ,  et  victoriam  levem  ex  eo  capto  insignibus  titulis 
addere.  Hujus  castri  latus  alterum  ,  quod  alluitur  scopuloso  rapidoque  flu- 
mine  (nam  supra  Meduanae  ripam  in  praerupta  montis  rupe  situm  est)  ;  id 
nulla  vi,  nullo  ingenio  vel  arte  humana  attentari  potest  :  alteri  verô  muni- 
menta  lapidea  pariterque  difh'cillimus  aditus  propugnant.  Disponitur  tamen  E 
obsidio,  exercitu  nostro'  admoto  quantum  natura  repellens  patilur  ,  cunctis 
mirantibus    Ducem     rem    hanc     nimis    arduam     confidentissimè     aggressurum. 

(a)  y\a\è  apud  Chesn'ium,  perdomitis  landem.  (rf]    Nota  hîc    et     alibi    passim    interpuiictionem , 

(b)  Medanlum  seu  Medunta,  vulgô  Manie,  oppi-  quâ  utitiir  Chesnius,  vitiosain  esse.  Medicam  igitur 
dum  est  ad  Sequanae  ripam  in  Curnutibus  posituin.  luanuin  sxpissitiic  buic  apposuimus  :  quod  semel 
Medantense  casirum    nuncupant    lilter«    Pbih'ppi    I.  loonuisse,   habeinus   salis. 

Inter  Mediintnm    et   Paceiûin    Uobertus  de   Monte  in  (e)  Meduanum  aut   Meduana  castrum,  nnnc  oppi- 

Chronico  jx)nit  marcam,  id  est  limitem  Franciae  atque  dum  est  pagi  Cenomanici,   Ducatûs  titulo  insigne,  ad 

Normanniae  amnem    Meduanam,  qui   vulgô   dicitur  La    Majrne, 

(c)  Calvus-mons  ,    Chaumont ,    castrum    olim    in  quibusdam  La  Mayenne  aut  Maiene, 
Veliocassibus^  IV  millibus  passuum  à  Gisortio  distat. 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM.  87 

A  Equitum  ac  peditum  copias  tantas  incassùni  fatigari  cunrti  ferè  opinantur  , 
imilti  conqiieriintur,  niilla  spe  eoriim  anirnos  erigente  ;  nisi  forte  niorâ  annuâ 
vel  ampliore  famés  expugnet.  Etenim  gladiis ,  lanceis  ,  niissilihus  niliil  gcri- 
tur  ,  niliil  gerendnm  speratiir  ;  item  neque  ariete ,  neque  tormento  ,  oaeteris- 
ve  instrumentis  bellieis  :  siquidem  loens  omninô  macliinamentis  importunus 
erat.  Verùm  magnanimns  diictor  Guillelmus  iirget  iiicœptum  ,  prax-ipit  , 
bortatur ,  confirmât  diffidentes,  Ifetnm  exitiim  pollicetnr  :  nec  multo  tempo- 
ris  intervallo  dubii  sedent.  Rn  solerti  consilio  ipsius  injecti  ignés  castrum  cor- 
ripiunt  :  citissimè  diffunduntiir  more  suo,  Scieviùs  oinni  ferro  qnaeqne  obvia 
vastantes  :  custodes  atqne  propngnatores  attoniti  sul)ita  dade  portas  murnm- 
que  deserunt,  discurrunt  trepidi  laribiis  et  rébus  incensis  primo  succurrere  ; 
dein    propriîe    saluti    quo    refugio  valent    consulere    festinant ,  victores  gladios 

B  vebementiùs  quàm  incendium  metuentes.  Normanni  alacerrimè  concurrunt  ; 
exultantes  anirnos  et  gratulantem  clamorem  pariter  tollentes ,  certatim  ir- 
rumpinit  ,  potenter  munitione  potiuntur.  Opima  praeda  invenitur ,  nobiles 
equi  ,  arma  militaria  ,  omnisque  generis  suppellex  :  quae ,  sicut  alil)i  capta 
plerùnKjue  grandia  ,  militum  potiùs  quàm  sua  esse  voluit  continentissimus 
ac  liberalissimus  Princeps.  Castellani  qui  in  arcem  confugerant ,  die  postero 
dediderunt  se  ,  coiitra  Guillelmi  ingenium  ac  fortitudinem  nulli  firmamento 
confidentes.  Restauratis  ille  quae  flamma  eorruperat,  pra?sidioque  providen- 
ter  disposito,  insolitiun  triumplium  quasi  de  natura  superata  domum  revexit 
cum  inunenso  gaudio  exercitûs  :  et  confines  Gaufredi  non  tristes  accepe- 
runt ,  boc.  eum  fuisse  detrimento  muictatum  ;  asseverantes  gloriam  solius 
Guillelmi  Comitis,  ultioncm  multorimi   esse  de  perjuro  ac  praedone. 

C  Per  idem  ferè  tempus  Rdwardus  Rex  Anglorum  suo  jam  statuto  hferedi  An.  1065. 
Guillelmo,  quem  loco  germani  aut  prolis  adamabat,  graviore  quàm  fuerat 
cautum  pignore  cavit.  Placuit  obitùs  necessitatem  pnevenire  ,  cujus  lioram 
lîomo  sanctâ  vitâ  ad  cœlestia  tendens  ,  proximam  affbre  meditabatur.  Fidem 
sacramento  confirmaturum  Heraldum  ei  destina  vit  ,  cunctoruin  sub  domina- 
tione  sua  diversis  honore  atque  potentia  eminentissimum  ;  cujus  anteà  frater 
et  fratruelis  obsides  fuerant  accepti  de  successione  eadem  :  et  eum  quidem 
prudentissimè,  ut  ipsius  opes  et  auctoritas  totius  Anglicae  gentis  dissensum 
coërcerent,  si  rem  novare  niallent  perfida  mobilitate  ,  quanta  sese  agunt.  lie- 
raldus  dum  ob  id  negotiimi  venire  contenderet  ,  itineris  marini  periculo  eva- 
so  litus  arripuit  Pontivi,  u|^i  in  manus  Comitis  Guidonis  incidit.  Capti  in 
custodiam    traduntur     ipse     et    comitatus    ejus  ;    quod    infortunium     vir    adeo 

n  niagnus  naufragio  mutaret.  Docuit  enim  avaritiae  calliditas  Galliarum  quas- 
dam  nationes  execrandam  consuetudinem  ,  barbaram  et  longissitnè  ab  orani 
aequitate  Cbristiana  alienam  :  illaqueaiit  potentes  ,  aut  locupletes  trusos  in 
ergastula  afliciunt  contumeliis,  tormentis.  Sic  varia  miserià  propè  ad  necem 
usque  contritos  ejiciunt  saepissimè  venditos  magno.  Directi  ad  se  Dux  Guil- 
lelmus  eventu  cognito,  properè  niissis  legatis  (  a } ,  precatu  simul  ac  minis 
extortum  ,  obvius  bonorificè  suscepit  eum.  Guidoni  benemerito ,  qui  nec 
pretio  nec  violentia  compulsus ,  virum  quem  torfjuere  ,  necare  ,  vendere 
potuisset  pro  libitu  ,  ipse  adducens  apud  Aucense  castrum  sibi.  praesentavit , 
grates  retulit  condignas ,  terras  tradidit  ainplas  ac  multùm  opimas  ;  addidit 
insuper  in  pecuniis  maxima  dona.  Heraldum  vero  sullficientissimè  cum  honore 
in  urbem  sui  principatùs  caput  Rothomagum  introduxit,  ul)i  multiplex  (b) 
hospitalitatis     officiositas      viae      laborem     perpessos      jucundissimè     recrearet. 

E  Nimirùm  gratulabatur  tanto  super  hospite  ,  sibi  omnium  charissimi  propinqui 
et  amici  legato  ;  quem  inter  se  et  Angles  ,  quibus  à  Rege  secundus  erat , 
mediatorem  sperabat  lidissimum.  Coadunato  ad  Bonam-villam  consilio  ,  illic 
Heraldus  ei  fidelitatem  sancto  ritu  Christianorum  juravit  :  et,  sicut  veracissi- 
mi  multaque  honestate  praeelarissimi  homines  *recitavere,  qui  tune  affuere 
testes;  in  série  summa  sacrameuti  libens  ipse  haec  distinxit  ;  se  in  curia  do- 
mini   sui  Edwardi  Régis,  quandiu  superesset  ,   Ducis   Guillelmi   vicariuni  fore  ; 

(a)    De  Ilaroldo  scilicet  in  libertatcm  restituendo  :  Taiibus  ille  minis  ejcterrituf,  etc. 

alioquin  scircl  certissiinwn.  ut  logilur  apud  Rogerum  [b]  Satitque  humanwn  ac  familiarein  se  illi  exhi- 

de  Hoveden  pag.  449,   Willelmum  Norm.    Comitein  huit,  ut   huJLsnwdi  re  animum  ejus  in  siuis   conatat 

armalum,  pro  eo  abducendo  cum  suif  usque  ad  wntu-  allicerel.  Apud  eumdcui  Scriptorem  ibidem. 
simum  quadrante/n,  quanlociiis   Puntivum  aditurum. 


88  EX  GESTIS  GUILLELMl  DUCIS  NORM. 

enisuriim    quanto    consilio    valeret   aut    opibus  ,     ut   Anglica    nionarchia   post  A 
Edwardi  decessuii)  in   ejus    manu    contirniaretur  ;    traditurum    intérim     ipsius 
militum    custodiœ  castrum  Doveram,    studio   atque    sumptu   suo  communitum  ; 
item  per  diversa  loca    illius   terraî  alia  castra  ,     ubi    voluntas    Ducis  ea   Hrmari 
juberet  ;  abundè   quoque    alimonias     daturum    custodibus.    Dux   ei  jam    satel- 
liti    suo  accepte  per   manus   ante   jusjurandum    terras  ejus  cunctunique  poten- 
tatum   dédit  petenti  :  non  enim  in   longum  sperabatur  Edwardi  aegrotantisvita. 
Deinde,  quia  ferocem  et    novi  nominis  cupidum  novit,  ipsum  et  qui  vénérant 
cum  ipso  armis  militaribus  et  equis  delectissimis  instructos  secum    in    bellum 
Britannicum    duxit  ;     hospitem    atque    legatum    quasi    contubernalem   habens  , 
ut  eo  quoque  honoie  quodam    sibi  magis  fidum  et  obnoxium  faceret.  Britan- 
nia   naiiique  praefidenter  adversus  Normanniam    fuit  omnis  armata    :   bujus  au- 
daciae   princeps  crat  Conanus   Alanni   filius.    Is  in   virum    ferocissimum  adultus,  B 
à  tutela  diu   tolerata  liber,     capto  Eudone  patruo  suo   atque  vinculis  ergastu- 
laribus  mancipato  ,   provinciae  quam  dono  paterno  accepit  ,    magna  cum    tru- 
culentia    dominari     cœpit.    Paternae   deliinc  rebellionis    renovator ,  Normanniœ 
hostis  ,   non  miles   esse  voluit.    Dominus    autem(a)    ejus    antiquo    jure   sicuti 
Normannorum    Guillelmus  ,    castellum    quod    S.    Jacobi    appellatum    est ,    in- 
térim   opposuit   in    confinio,    ne     famelici    praedones    Ecclesiis     inermibus   aut 
ultinio  terrae  suae  vulgo  excursionibus  latrocinantibus   nocerent.    Emit  namque 
Rex  Francorum   Karolus  pacem  atque  amicitiam  à    Rollone  primo  Duce  Nor- 
mannorum   ac    posteriorum    parente  ,   natam    suam    Gislam   in  niatrimonium  , 
et   Britanniam     in    servitium    perpetuum    ei    tradens.    Exoraverant    id    fœdus 
Franci  ,    non   valentes   ampliiis    resistere   Gallico    ense    Danicae  securi    :   Anna- 
lium  paginae  attestantur.   Exinde   Comités  Britaimici  è  jugo    JNormannicae    do-  C 
minationis     cervicem     omnino    solvere    nunquam     valuerunt ,     etsi     multotiens 
id   conati  tota    vi    obluctando.    Alanus  et  Conanus  quanto  Normanniae  Recto- 
res     consanguinitate     propiùs     attingebant ,    tantô    gloriantibus    animis    contra 
eos   elatiores  existebant.    Conani    in  taiitum  jam   temeritas    crevit,  ut  quo   die 
terminos    Normanniae     aggrederetur ,     denuntiare      non     formidaret.       Homini 
acrioris    naturae  ,    fervidae    aatatis  ,     ministravit  plurimum  fiduciae    regio  longé 
latèque  diffusa  ,    milite    magis  quàm     credibile   sit    referta.    Partibus    equidem 
in  illis   miles    unus    quinquaginta   générât,    sortitus    more    barbare    denas(fe) 
aut    ampliùs  uxores  :    quod  de  Ma  u  ri  s  veteribus   refertur ,   legis   divinae    atque 
pudici  ritûs   ignaris.  Ad  hoc  populositas  ipsa  armis  et  equis  maxime  ,  arvorum 
culturae  aut  morum   minime    student   :   uberrimo  lacté  ,  parcissimo     pane    sese 
transigunt    :  pinguia     pabula  gignunt    pecoribus  loca  vasta  et  fermé  nescia  se-  D 
getum.     Cùm    vacant   à    bello  ,  rapinis,  latrociniis,   caedibus  domesticis  aluntur 
sive    exercentur  :   praelia   cum  ardenti   alacritate  ineunt  ;  dum  praeliantur ,  furi- 
bundi  saeviunt  :    pellere  soliti,    difficile    cedunt   :    victoriâ     et   lande    pugnando 
partâ  nimiùm    lœtantur  atque    extolluntur  :    interemptorum   spolia   diripere,    ut 
opus    décorum    voluptuosumque     amant.     Niliil    pendens  terribilitatem     hanc 
Dux     Guillelmus  ,    in    quem    diem    adventum    Conani    meminit    denuntiatum  , 
eo  ipse    intra    fines   ejus  occurrit.  Ille   quasi   fulminis  ictum  proximè  imminen- 
tem  extimens,   in  loca    propugnatura    citissimam    fugam   instituit ,    castri  terrae 
suœ   Doli    (c)  oppugnatione  omissa  :    id    enim    rebelli    adversum ,   justse  causae 
fidum     stabat.    Sistere    tentât    Conanum    castri    Praeses    Ruallus ,   revocat  illu- 
dens,     moiari      biduum    precatur ,     sufficiens  huic   morae    stipendium  ab   ipso 
sumpturum.    Homo    niiserè  exterritus,    pavorem    potiùs  audiens  ,    cursu    insti-  E 
tulo    longiiis    profugit.    Ductor     terribilis    qui    depulit ,    instaret   fugitanti  ,    ni 
manifestum    periculum    animadverteret    agere  militem    numerosum    per    regio- 
nes  vastas,    famelicas,  ignotas.    Si   quid  residuum  erat    inopi    terrae  ex  his  quae 
nata    fuerant  anno  superiore  ,  id  in  tutis  locis  incolae  cum  pecoribus   abdide- 
rant  :  stabant  in  aristis  fruge»  immaturae.  Igitur  ne  sacrilegâ  praedâ  diriperent, 

(a)  Ad  haec  quid  responderent,  ipsi   viderint    Bri-  dum   tradit  militem   unum    in    Britannia  denas    aut 

tones  :  aut  bona   fide  ijoliùs   fateantur   tandem,  Bri-  ampliùs    uxores     sortitura     esse  ,    Barharorum    seu 

tanniam  niinorem  paruissc  Ducibus  iNormannis.  Maurorum  veterura  more. 

(é)  NuUum    liujiisccmodi  usûs  seu  concubinatûs  et  (c)  Posita  est  urbs   Britanniae    Minoris  Dolus  inter 

polygamiae  vestigium  occurrit    in  aliis    Historiae   Bri-  Abrincatuomni    et     Alelensium    seu     Macloviensium 

tannicae    monumcntis.   Errât  igitur,  aut  commentitia  fines,  ac  -vulgô  Dol  dicitur.  Falesius. 
ac  fabulis  accensenda  narrât  Guillelmus  Pictavinus, 

si 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUClS  NORM.  89 

A  si  qna  reperirent  Ecclesiarum  bona,  menstrnâ  penuriâ  fatigatum  exercitnm 
rediicehat  ;  niagno  aniino  prapsumens  ,  Conanum  pro  venia  delicti  et  gratiâ 
prope  (Jiem  depreoatunim.  At  excédent!  jam  Britanniae  limitera  repente  indi- 
catur,  Gaufrediini  Andegavensem  ciun  ingentihus  copiis  Conano  fuisse  con- 
junctnm  ;  et  ambos  postero  die  praeliatiun  aft'uturos.  Itaqiie  aperitur  conflictus 
eo  cnpidior,  quôd  gloriosiùs  intelligebat  trinmphum  de  hoste  bino  ,  utroque 
ininiani,  uno  consequi  eertamine  :  ad  hoc  fore  nmltiplicem  ejusdem  triumphi 
fiuctiini.  Ruailiis  antem  cujus  in  territorio  tentoria  figebantur,  affatur  que- 
relà  ;  haberi  qnidem  gratum ,  qnod  ab  inimica  vi  per  eum  fuerit  ereptus , 
si  proficuum  ïion  deleat  incommodo  :  nam  s?  praestolaturus  consideat,  regio- 
nem  modicè  fbecundam  niniis  attenuatam  fiinditiis  devastari  :  nec  pênes 
agricolas  interesse ,     Normannico    an     Britannico     exercitu    consumptae ,     anni 

B  laborein  amiserint  :  sibi  modo  ad  famam  valuisse,  non  ad  conservationem 
rerum,  Conani  depulsionem.  Considerandum  esse  Dux  respondens,  ne  dis- 
cessio  properantior  opinionem  pariât  minus  honoram  ,  détriment!  recom- 
pendiiini  in  auro  plenissimiim  promittit  :  statim  Rualli  segetes  militil)us  inter- 
dicit  ac  pecora.  Obtemperatum  est  praecepto  eâ  continentiâ  ,  ut  frumenti 
manipuliis  unicus  ad  recompensandum  omne  damnum  superabundaret.  Cer- 
tamen  nequicquam  fuit  expectatum  ,  adversario  magis  in  ulteriora  profn- 
giente.  Ileceptus  in  sua  percharuni  hospitem  Heraldum,  apud  se  post  mora- 
tum  aliquandiu,  donis  onustum  emisit;  digne  utroque,  et  cujus  jussu  et  pro 
cujus  honore  anipliando  venerat  :  quin  etiam  fratruelis  ejus,  alter  obses,  cum 
ipso  redux    propter  ipsum  redditus   est. 

C  Inter  occupationes  tamen  rerum  bellirarum  sive  domesticarum  ,  quas 
mundanas  appellant,  studia  optimi  Principis  in  divinis  egregia  exstitere. 
Noverat...  genitorem  suum  inclytum  Ducem  Rodbertum  post  memoranda 
mérita,  quibus  domi  claruit,  fasces  dignitatum  seposuisse,  peregrinum  iter 
ac  periculis  plénum  arripuisse.. .  Vir  itaque  dignus  pio  parente  et  piis  majo- 
ribus,  armis  proterendo  bella  externa,  arcendo  seditiones,  rapinas  ,  praedas  ; 
patriae  consulebat  Ghristum  colenti  ;  ut  quo  pace  plus  frueretur,  minus  vio- 
laret  sacra  instituta.  Nec  verè  dictum  uriquam  erit ,  suscepisse  eum  bellum, 
quod  justitiâ  vacaret...  Ejus  animadversione  et  legibus  è  JNormannia  sunt 
externiinati  latrones,  homicidae,  malefici.  Sanctissimè  in  Normannia  obser- 
vabatur  sacramentum  pacis,  quam  Treviam  vocant  ;  quod  efï'renis  regio- 
num  aliarum  iniquitas  fi-equenter  temerat.  Causam  viduse  ,  inopis ,  pupilli 
ipse   huniiliter    audiebat ,   misericorditer   agebat  ,     rectissimè     definiebat.    Ejus 

D  aequitate  reprimente  iniquam  cupiditatem,  vicini  minus  valentis  aut  limi- 
tera agri  movere  aut  rem  ullam  usurpare,  nec  potens  audebat  quisquam  nec 
familiaris.  Villae,  castra,  urbes  jura  per  eum  habebant  stabilia  et  bona  :  ipsum 
laetis  plausibus  ,  dulcibus  cantilenis  vulgo  efferebant.  Accipere  solitus  est 
avido  auditu  suavique  gustu  sacrae  Paginse  sermones  (a).  .  .  Colebat  devotus 
à  tenera  aetate  sacra  solemnia,  concelebrans  ea  saepissimè  cum  frequentiâ  reli- 
giosi  cônventùs  Gleri  sive  Cœnobitarum.  Senibus  ille  juvenis  grande  exem- 
plum  inclaruit  ,  sedulitate  quotidianâ  frequentando  sacra  mysteria  :  item  ejus 
liberi  pietatem  christianam  infantes  didicêre  diligent!  provisione  ipsius.  .  . 
In  plurilîus  Ecclesiis  Dominum  collaudat  patria  nostra  sui  Principis  Guillel- 
mi  benignp  favore  extructis ,  promptâ  largitate  adauctis  :  qui  volent!  con- 
ferre,   libens   cuique    liberam    auctoritatem    concedebat  .  .  .    iEmulabatur    ejus 

E  tempore  beatam  ^gyptum  Normannia  regularium  Gœnobiorum  collegiis... 
Abbates  atque  Pontifices  persona  principans  et  laica  pro  disciplina  Ecclesias- 
tica  subtiliter  monebat,  constanter  exhortabatur,  severè  castigabat.  Quotiens 
ejus  edicto  et  hortatu  convenêre  Praesules  ,  Metropolitanus  cum  Suffraga- 
neis,  de  statu  religionis,  Glericorum ,  Monachorum  atque  laicorum  acturi  ; 
Synodis  his  arbitrum  se  déesse  noiebat ,  ciim  ut  praesentia  sua  studiosis  ad- 
deret  studium,  cautionem  cautis  ;  tùm  ne  alieno  testimonio  discere  indigeret 
qualiter  fuissent  acta,  quat;  cuncta  rationabiliter,  ordinatè  et  sanctè  acta 
fuisse  desiderabat.  Delato  forte  suas    ad    aures  immani  alicujus  crimine,  quod 

(a)  Sincera  ftde  tenons  quod  vera  doctri/ia  prcece-  verum  esse  sanguinem.  Uùique  non  ignotum  est  quant» 
perat,  panein  et  vinum  qute  altari  superponuntur  ,  zelo  fuerit  imectatus ,  atque  exterminare  sategeril  è 
addit  ibî  Auctor,  Redemptoris  veram  esse  carnem  et      terra  sua,  aliter  sentientem  pravitatem. 

Tome  XI.  M 


90  EX  GESTIS  GUILLELMI  DUGIS  NORM. 

Episcopus  aut  Archidiaconus  justo  démenti  as  («)  vindicaverit  ,  reum  A 
Majestatis  aeternae  teneri  jussit  incaiceratuni,  quousque  causa  Doniini  aiquitate 
districta  decerneretur  ;  Episcopum  aut  Arcliidiaconum  veluti  adversarios  di- 
vinae  partis  criminans  in  judicium  devocandos,  feriendos  gravi  senlentia. 
Clerici  sive  Monachi  cujus  à  professione  vitam  non  discrepare  testimonio 
probaI)ili  comperit ,  cliaram  liabebat  collocutioneni  ,  precatui  totam  vo- 
luntatem  inclinabat  ;  è  diverso  neque  amici  oculi  respectu  dignabatur  infa- 
niem,  ob  enormitatem  vitae.  Lanfrancum  quemdam,  de  quo  venit  in  litem 
plusne  sit  meritus  reverentiam  atque  gloriam,  secularium  ac  divinarum  lite- 
rarum  singulari  peritiâ ,  an  ordinis  Monachici  singulari  observantiâ  ;  intima 
familiaritate  colebat,  ut  patreni  venerans,  verens  ut  praeceptorera  ,  diligens 
ut  germanum  aut  prolem.  Illi  consulta  animae  suœ,  illi  speculam  quandam 
unde  Ordinibus  Ecclesiasticis  per  omnem  Normanniam  prospiceretur  ,  corn-  B 
misit...  Ipsum  piâ  quadam  violentiâ  ,  Monasterii  Cadomensis  Abbatem  (b) 
statuit...  iMultis  deinde  possessionibus,  item  argento,  auro  diversisque  or- 
namentis  Monasterium  idem  locupletavit ,  suo  largo  sumptu  à  fundamento 
astructuni  ingenti  et  magnitudine  et  décore,  digne  beatissimo  Protomartyre 
Stephano,  cujus  reliquiis  niagnificandum,  honore    dedicandum  erat. 

Guillelmus  negotium  Dei  prudenter  simul  et  juste  contra  patruura  suum 
peregit  Malgerium  Archipraesulem.  Is  Richardi  II  filius  sacra  dignitate  abu- 
tebatur ,  veluti  natalium  jure,  suâ.  Pallio  tamen  nunquam  est  insignitus  ;  qnod 
principale  ac  niysticum  Archipraesulatûs  insigne  manus  Romani  Pontificis 
niittere  solita,  ei  denegavit  ut  minus  idoneo...  Tlle  spoliando  attenuavit 
Ecclesiam ,  non  sponsus  ejus  vel  pater  dicendus,  sed  gravissimus  dominus  vel 
rapacissimus  praedo.  Mensas  equidem  nimiùm  suflicientes  ,  nimiùm  nitidas  C 
prsebere,  largiendo  laudem  emere  amal>at,  specie  liboralitatis  prodigus... 
donec  sedes  Metropolitana  omni  fërè  ornamento  caruit  et  thesauro...  Prae- 
tereà  molestus  infaniiae  ejus  odor  diffundebatur  ob  alia  crimina...  Summum 
Antistitem  non  quâ  decuit  obedientiâ  veneratus  est.  JNam  Apostolioi  mandate 
saepiiis  ad  Romanum  Concilium  accitus  ,  renuit  ire.  Sanè  pigebat  Rotomagum, 
pigebat  cunctam  Normanniam  Archipraesulis  .  .  .  Princeps  igitur  animad- 
vertens  jam  non  monitis  agi  oportere  in  causa  praecipuae  gravitatis.  .  .  . 
deposuit  patruum  in  publico  sanctae  Synodi,  Apostolici  Vicario  cunctisque 
Normanniae  Episcopis  juxta  Canonum  auctoritatem  sententiam  dantibus  una- 
nimi  consensu  :  Maurilium  verô  cathedrae  liberatae  providit,  ex  Italia  ubi 
supra  caeteros  Abbates  emicuit  eximius,  reductum,  dignissimum  summo 
onmium  Arcliipraesulatu  merito  generis  ,  personje ,  virtutum  ,  doctrinae.  D 
Hujus  parem  quemdam  et  in  anachoretici  rigoris  commilitio  sedulum  contu- 
bernalem  Gerbertum,  cunctae  sanctitatis  conscientiâ  et  famâ  juxtà  beatum, 
*  Wandre-  aliquot  post  annos  Cœnobio  S,  Gnandregisili  *  praefecit,  ordinem  dilapsum 
gisiU  restituere  intendens  per    Abbatem   spiritualem. 

Sublimavit  idem  Princeps  quàm  plures  Ecclesias,  providè  trutinata  ordi- 
natione  Praesulum  atque  Abbatum  :  sed  praecipuè  Lexoviensem  ,  Baiocen- 
sem,  Abrincensem.  Statuit  enim  summè  idoneos  Pontifices ,  Hugonem 
Lexovii,  proprium  fratrem  Odonem  Baiocarum  ,  Johannem  Abrincarum  : 
quorum  in  electione  penès  judicium  ejus  probitas  ipsorum  valuit,  non  alti- 
tude natalium  proximorum  ipsi.  Johannes  Radulphi  Comitis  tilius ,  jam  pri- 
dem  laicus  ordine,  eruditus  litteris,  Clero,  imô  rectoribus  Cleri  admiran- 
dus  innotuerat  vitâ  religiosâ...  Odonem  ab  annis  puerilibus,  optimorum  E 
numéro  consona  praeconia  optimorum  inseruerunt.  Fertur  hic  in  longinquas 
regiones  celeberrimâ  famâ  ;  sed  ipsius  liberalissimi  atque  humillimi  multa  et 
industria  et  bonitas  ampliùs  meretur.  Hugonem,  quem  propiore  familiaritate 
conspecta:vimus,  dictatu  longiusculo  (c)  aliis  indicare  neutiquam  gravamur. 
Is  Richardi  I  nepos  è  filio  Guillelmo  Aucensi  Comité,  non  minus  bono 
quàm     generoso,     juvenis    à     Principe     Pontificatûs      in    apicem     provectus, 

(a)  Malè  apud  Chesniura,  dementiHf.  toria  sui  Monasterii  ;   ex  qua  Excerptum  infrà   ede- 

[L)  Stigando  Cantuar.  Archiep,    deposito  successit  mus. 
ex   Abbate    Cadomensi,    omnium  liber alium   artium  (c)  Guillelmus  Pictavinus  Hugonem  bunc  maxi  mis 

doctor  laudatissimus  et  luculentissimut,  et   in  tempo-  et  pluribus  extoUit  laudibuSj  quarum   nonnuUas    tan- 

ralibus  negotiis  experientissimicf,  vitâque  ac  religione  tùm  hue  adducimus. 
sanctissimus,  magister  Lanfrancus,  Ingulfus  ia  His- 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM. 


91 


A  spirituali  mox  canitie  senibiis  matiirior  enitebat  ,  .  .  Terris,  thesauro  ,  pre- 
tiosonim  ornamentornrii  décore  sanctani  sponsam  ditavit.  Convenustavit  eani 
aedium  quoqiie  ejiis  tanto  cultii ,  ut  ambigeret  inspecter ,  meliùsne  nova 
consurp;erent  ,  ant  vetiista  repararentur.  Verùm  in  seinetipso  dicavit  ei  do- 
tem  aiiro  et  electro  cariorem  omiiique  lapide  sive  gemma  splendidiorem  .  .  . 
Cùm  deponeretnr  Archipraesul  Malgerius,  vox  jiistitiae  sonora  fuit  ,  constan- 
te!' permanens  in  parte  Dei,  propter  Deum  damnans  filium  patrui. 

Hispaniae  Reges  duo  germani,  auditâ  Guillelmi  Principis  magnitudine, 
natam  ejus  in  matrimonium  cnf)ientissimè  petierunt,  suum  et  regnum  et 
posteritatem  hac  magnificaturi  afïînitate.  Nam  et  lis  valdè  inimica  inter 
ipsos  propter  eam  orta  est  minime  degenerem,  sed  omnino  dignam  tali  pa- 
rente ;    sic   moribus    ornatam,    sic  in    amore  Christi    studiosam,   ut  Reginis  ac 

B  Sanctimonialibus  exemple  esse  posset  puella  non  velata.  Admirabatur ,  lauda- 
bat  ac  venerabatur  eum  supra  nomina  Regum  Imperii  Romani  Majestas  ; 
cujus  olim  gloriosissiraus  moderator,  Henricus  Conradi  Imperatoris  Au- 
gusti  filius,  cum  ipso  etiani  tum  puero  velut  cum  nominatissimo  Rege  ami- 
citiam  junxit  ac  societatem.  Ejus  enim  adhuc  pueri  nomen  clarissinuiiu  per 
gentes  ferebatur.  Sed  de  magnitudine  viri  disseram  :  optabat  hune  vicinum 
et  amicum  nobilis  et  ampla  multisque  Regibus  dominans  Constantinopolis  ; 
quo  propugnatore  sperneret  gravem  potentiam  Babylonis.  Jam  in  Norman- 
niam  nemo  confinium  quicquam  audebat  :  ut  seditionum,  sic  externi  belli 
procella  omnis  defremuit.  Francise,  Burgundiae  item  ulteriùs  remotarum 
provinciarum  Praesules  atque  Comités  ,  Normannise  domini  curiam  frequen- 
tabant  ;     alii    ut     consilia,    alii    ut    bénéficia    acciperent  ,    plerique  solâ  gratiâ 

C  gloriaturi.  Portus  et  refugium  apte  nominabatur  ejus  benignitas ,  admittens 
et  relevans  plurimos.  Homines  advenae  cémentes  apud  nos  équités  hac  illae 
pergere  inermes,  et  quodque  iter  cuique  vianti  tutum  patere,  hujuscemodi  bea- 
titudineni,  quotiens  exoptavere  suis  regionibus  !  Hanc  pacem(«),  hanc 
dignitatem  Guillelmi  virtus  patrise  peperit.  Juste  itaque  patria  pro  ipso,  in- 
valitudine  dubia  aliquando  decumbente,  lacrymas  prof'udit  atque  preces , 
quales  defuncto  vitam  valerent  impelrare  ;  orans  tardissimè  moriturum  ,  cu- 
jus in  obitu  praematuro  turbinem  quo  priùs  vexabatur  ,  denuo  timebat  ori- 
turum  :  nec  enim  prolem  tum  relinqueret  ad  gubernandum  setate  idoneam. 
Verus  rumor  insperatô  venit  Anglicam  terram  Rege  Edwardo  orbatam 
esse,  et  ejus  coronâ  Heraldum  ornatum.  Nec  sustinuit  vesanus  Anglus  quid  '^°'  ^066, 
electio    publica   statueret   consulere  ;   sed  in    die   lugubri  quo  optimus  ille  hu- 

D  matus  est,  cùm  gens  universa  plangeret,  perjurus  regium  solium  cum  plau- 
su  occupavit,  quibusdam  iniquis  faventibus.  Ordinatus  est  non  sancta  con- 
secratione  Stigandi,  juste  zelo  Apostolici  et  anathemate  ,  ministerio  Sacer- 
dotum  privati.  Dux  Guillelmus  habita  cum  suis  consultatione,  armis  inju- 
riam  ulcisci  ,  armis  haereditatem  reposcere  decrevit  ;  tametsi  coinpiures 
majorum  id  ingeniesè  dissuadèrent,  ut  rem  nimis  arduam  ,  Normanniae  viri- 
bus  longe  majorem.  Habuit  in  consiliis  ea  tempestate  Normannia  ,  prœter 
Episcopos  et  Abbates,  laici  ordinis  praestantissimos  vires  ;  quorum  in  cel- 
legie  splendidiera  quaedam  ejus  lumina  atcpie  ornamenta  emicuere ,  Rod- 
bertus  Moriteliensis  Cornes ,  Redbertus  Aucensis  Cemes  Lexoviensis  Epis- 
copi  Hugonis  f'rater,  Kbreicensis  Cemes  Richardus  Rodberti  Archiepiscopi 
filius ,     Rogerus    de     Bellemonte  ,  Rogerus  de    Monte    Gemerici  ,  Guillelmjis 

É  filius  Osberni,  Hugo  Vicecomes  ...  In  omni  deliberatiene  prudentiae  Prin- 
cipis à  cunctis  cencessum  fuisse  cemperimus  .  .  .  Quantum  verô  jubcre  li- 
buit,  tantùm  nisi  nécessitas  ebsisteret',  paruêre  cuncti.  Quàm  igitur  pru- 
denti  ipsius  dispesitione  naves  fièrent,  armis,  viris,  cemmeatu  aliisque  rébus 
quae  belle  sunt  usui,  instruerentur  ;  qualiter  tetius  Normanniae  studia  ferve- 
rent,    prolixum    est  per   singula    enarrare.    Neque    minus    providè    disposuit, 


(a)  Hue  revocare  juvat,  cjuae  île  RoUone  et  Ricliardo 
II  Icguntur  in  Additamcntis  ad  Historiam  iNorm. 
Ibid.  pag.  316  :  De  Ricliardo  filio  Ricliardi  I  dicitur  ^ 
qudd  fuerat  pater  patries,  et  maxime  Monachorum. 
Toto  enim  temfM>re  ejus  abundavit  Northmania  omni- 
bus boniî  ■  et  tan  ta  pax  fuit  in  Northmannia  ejus 
tempore  ,  ut  neque  etiam   Carrucarii  de  campis  suis 


auderent  ferramenta  carrucce  ad  suas  domos 
rcportare  :  et  si  alicui  furata  fuissent,  preeceperat 
Cornes  ut  ad  eum  veniret,  et  quidquid  furto  perdidis- 
sel,  ipse  ex  intégra  totum  redderet.  Accitlit  ergo 
quoddam  (exemplum  scilicct  niniia;  severitatis)  simile 
in  illius  tempore,  facto  cui/iam  atavi  sut  Rollunis. 

Mij 


92  EX  G1<:STIS  GUÏLLELMI  DUGIS  NORM. 

qui  Norinanniain  se  absente  gubernarent  ac  tutarentur.  Convenit  etiaiii  A 
externus  miles  in  auxilium  copiosus,  qiios  ex  parte  notissima  Ducis  libera- 
litas  ,  verùm  omnes  justae  causae  fiducia  contraxit.  Rapinâ  omni  interdiotâ  , 
stipendie  ipsiiis  millia  militutn  quinquaginta  alebantur,  dmn  ventorum  in- 
commoditas  ad  portiim  Divae  detinebat  morâ  nienstriiâ.  Ea  illius  fuit  tempe- 
rantia  ac  prudentia  :  militibus  et  hospitibus  abundè  sumptus  ministrabatur, 
nemini  rapere  quippiam  concedebatur  :  provincialiuin  tutô  arnienta  vel  grè- 
ges pascebantur  ,  seu  per  canipestria  seu  per  tesqua  :  segetes  falceni  culto- 
ris  intactae  expectabant,  quas  nec  attrivit  super ba  equitum  effusio ,  nec  de- 
niessuit  pabulator  :  homo  imbecillis  aut  inerniis,  equo  cantans,  quâ  libuit 
vectabatur,  turmas  niilitum  cernens,  non  exhorrescens. 

Teinpore  eodem  sedebat  in  Cathedra  S.  Pétri  Ron)3e  Papa  Alexander  , 
dignissiinus  oui  obediret  ,  quenique  consuleret  Ecclesia  universa  :  responsa  B 
etenim  edebat  justa  salutariaque.  Is  Prœsul  Luciensis,  cùni  altiorem  gradum 
nullatenus  appeteret,  violento  plurimoriuii  consensu  quorum  apud  Roma- 
nos  tune  praecellebat  auctoritas,  ingenti  Concilio  assentiente  ,  in  eo  locatus 
est  primatu,  quo  Praesulum  orbis  terrae  caput  existeret  atque  magister.  Al- 
lectionem  hane  meruerat  sanctitate  atque  dootrina  .  .  .  Hujus  Apostolici  fa- 
vorem  petens  Dux,  intiiiiato  negotio  quod  agitabat  ,  vexillum  accepit  ejus 
benignitate  velut  suffragium  S.  Pétri  ,  quo  primo  confidentiùs  ac  tutiiis  in- 
vaderet  adversarium.  Et  Romanorum  Imperatori  Henrioo,  Henrici  Impe- 
ratoris  filio,  nepoti  Imperatoris  Chounradi,  noviter  junctus  fuit  in  amicitia  ; 
cujus  edicto  in  quemlibet  hostem  (iermania  ei  ,  •  si  postula ret  ,  veniret  adju- 
trix.  Rex  quoque  Hanorum  Suenus  fidetn  legationibus  ei  spopondit  ;  sed 
inimicis  ejus  amicum  exhibebat  se  fidelem,  sicut  in  sequentibus  legendo  C 
■   ipsius  detrimenta  spectabis. 

Heraldus  intereà   proniptus  ad    decernendum    praelio  sive  terrestri  sive  nava- 

li,   plerumque  cum  immani  exercitu    ad    litus    marinum  operiens  ,    callidè    su- 

bornatos  transmisit  exploratores  :    quorum   deprehenso  uni,    causamque  sui  ad- 

ventûs  quâ    praeceptum    est    specie   obtegere     conato,    Dux   animi  sui   magnitu- 

dinem   prodidit    his  verbis  :  «  Non  indiget,    inquit,    Heraldus    auri  sui    vel    ar- 

»  genti  jacturâ    tuam     aliorumque    fideni   atque  solertiam   emere  ;  qui  subdolè 

»  speculatum   nos    veniatis.     Quid    consulatur  ,    quid    apparetur     apud    nos, 

»  certior  euin    quàm    velit     et    opinione    ejus  citior   index,    quippè  mea   prae- 

»    sentia,  docebit.  Hoc    ex  me  refer  illi  mandatum  ;  nec     ullam    adversitatem 

»  ex  nobis  ei   suscipiendam  esse,   quominùs   reliquam     tetatem    securus     agat  ; 

»  nisi  intra  aimuum  spatium,    ubi    tutiorem    locum   suis   pedibus  sperat ,  me  D 

y>  conspexerit  ».    Stupentes   verô  grande    promissum   Primores  Normannorum, 

multi  diffidentiam    suam  non    réticent  :    amplificant  oratione  quam    desperatio 

dictavit,    opes    Heraldi,     suas    diminuunt  :     thesauris    illum     abundare    quibus 

partis  suae  Duces  et   Reges  praepotentes    conducantur  :  classem    habere    pluri- 

mam ,   homines  in    ministeriis   nauticis    peritissimos  ,   qui   ssepiùs    pericula     et 

prœlia  maritima    sint  experti  :   terra  illius  ,     uti  divitiis  ita  militis  copia,  banc 

multipliciter  superari.   Quis  enim   juxta    praestitutum   naves    perfici,   aut    per- 

fectis    rémiges  inveniri    annuo  spatio    posse    speraret  ?   Quis    nova  hac  expedi- 

tione    pulcherrimum    statum    patriae  in  omnem   redigi   miseriam    non   tiraeret  ? 

Quis  Romani  Imperatoris    opes  eâ  vinci     difficultate  non    aflirmaret  ?     Erexit 

autem     ditfidentes    Dux   hac    elocutione  :     «    Innotuit    nobis ,  ait,    Heraldi  sa- 

f.  non     »  pientia  ;    terrorem  nobis  *  ingerit ,    sed  spem  auget  :   sua  quidem   inutiliter  E  , 

»  expendet,   aurum  dissipans,    non  consolidans  honorem  :    non  eo  animi  viget 

»  robore,    quo   vel   minimum  quid    meorum   polliceri   audeat  ;  at  arbitrio  meo 

»  pariter  quie   mea  sunt  ,     quaeque   dicuntur   illius,     promittentur    atque   da- 

»   buntur  :  hostem  haud  dubiè  superabit,  qui   non  minus  quae  hostis  possidet, 

»  quàm  propria    largiri    valet.     JNavigio,     quo     sufliciente  citiîis   gaudebimus, 

»  non   praepediemur  :   sint    illi    experti  ,   quae    nos  cum    felicitate   majore  ex- 

»  periamur    :    virlute      meliiis    quàm   numéro  militum    bella    geruntur.     Prae- 

»  tereà,    ne     rapinam    amittat      ille     pugnabit,    nos    quse   dono  accepimus , 

»  beneficiis    comparavimus,     requirimus  :    quae    partis    nostrae    prima    fiducia 

»  periculum   omne  depellens,   laetissimum    triumphum   nobis,  summum  decus , 

»  prsBclarissimuDi  nomen   dabit  ». 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NOI\M. 


93 


A  Jam  tota  classis  providentissimè  exornata  (a)  ab  ostio  Divae  vioinisque  por- 
tubus ,  ubi  Notiuim  quo  transmitterent  diutiùs  expectavere,  Zephyri  flatu 
in  stationein  S.  Gualerici  delata  est.  Ibi  quoqiie  precibus ,  donis ,  votis , 
oœlesti  snffraji^io  se  comniisit  optimè  confidens  Princeps  ;  quem  neque  niora 
sive  contrarietas  venti ,  neque  territjilia  naufragia ,  neque  pavida  fnga  mul- 
torum  qui  fidetn  spoponderant ,  frangere  praevalent.  Quin  et  consilio  ad- 
versitatibus  obvius  ,  submersornm  interitus  quantum  poterat  occultavit  , 
latentiùs  tuniulando  :  commeatum  in  dies  augendo,  inopiam  lenivit.  Ad 
hoc  hortaniine  diverse  retraxit  exterritos ,  animavit  paventes.  Sacris  sup- 
plicationibus  adeo  decertavit,  ut  corpus  etiani  acceptissimi  Deo  Confesso- 
ns Gualerici  contra  praepedientem  et  pro  secundo  vento  extra  Basilicam 
deferret ,     concurrente    in     eadem    humilitatis    arma     concione    profecturorum 

B  cum  ipso.  Spirante  dein  aura  expectatâ,  voces  cum  manibus  in  cœlum  gra- 
tificantes,  ac  simul  tuniultus  inviceni  incitans  tollitur  :  terra  quàm  prope- 
rantissimè  deseritur,  dulyum  iter  quàm  cupientissiniè  initur.  Eo  namque  ce- 
leritatis  niotu  impelluntur,  ut  cùm  armigerum  hic,  socium  inclamet  ille, 
plerique  immemores  clientum  aut  sociorum  aut  rerum  necessariarum ,  id 
sohmi  ne  relinquantur  cogitant  ac  festinant.  Increpat  tamen  atque  urget  in 
puppes  ardens  vehementia  Ducis,  si  quos  ullatenùs  nioram  nectere  notât. 
Verùm  ne  priîis  hice  litus  quo  intendunt  attingentes  ,  iniquâ  et  minus  nota 
statione  periditentur  ;  dat  praeconis  voce  edictum,  ut  cùm  in  altum  sint  de- 
ductae,  paululum  noctis  conquiescant  non  longé  à  sua  rates  cunctœ  in  an- 
choris  fluitantes ,  donec  in  ejus  raali  summo  lampade  conspectâ  ,  extemplô 
buccinae    clangorem   cursus    accipiant  signum  .  .  .    Solutis  noctu   post   quietera 

C  navibus ,  vehens  Ducem  rétro  ceteras  agillimè  relirjuit,  ardentiùs  ad  victo- 
riam  properantis  imperio  suae  velocitatis  parilitate  quasi  obtemperans.  Jussus 
manè  remex  mali  ab  alto  ,  num  quîe  veniant  consequne ,  speculari ,  praeter 
pelagus  et  aëra  prospectui  suo  aliud  nihil  comparere  indicat.  Confestim  an- 
chora  jacta,  ne  metus  atque  mœror  comitem  turban»  confunderet ,  abun- 
dans  prandium  *nec  Bacclio  pigmentato  carens  animosissimus  Dux ,  ac  si  in 
cœnaculo  domestico,  niemorabili  cum  hilaritate  accepit  ;  cunctos  actutùm 
affore  promittens,  Deo  cujus  eos  tutelae  credidit  adducente .  .  .  Inquisitus 
denuô  speculator,  naves  quatuor  advenire  ;  tertio  tantas  exclamât ,  ut  ar- 
borum  veliferarum  uberrima  densitas  nemoris  praestet  similitudineni.  Spes 
Ducis  gaudio  mutata .  .  .  Penevesellum  prospero  flatu  provectus  ,  libère  na- 
vibus   egreditur ,  pugnâ   nullâ    obstante.    Equidem    Heraldus   in    Eboracensem 

D  pagum  recesserat  ,  cum  fratre  suo  Tostillo  et  Heraido  Noricorum  Rege  di- 
niicaturus.  Nec  mirere  quùd  germanus  permotus  injuriis ,  invasi  honoris 
semulus  ,    arma    externa    adduxit    in     Heraldum  ;    quem    germana   quoque   illi 


(a)  Cognoraina  coriiin  qui  cum  Guillclmo  Conqiics- 
tore  Angliam  ingressi  sutit  ;  apud  Chesnium  ibidem 
pag.  1025,  ex  HIsloria  Ms.  Jorvalensi ,  Auttore  Job. 
Bramptono  Abbate  Jorval.  qui  floruit  anno  MCXCIX  : 
Maundevile  et  Daundevile,  Oumfraviie  et  Dnumfrc- 
vile,  Bolevile  et  Baskervile,  Evite  et  Clevile,  Morevile 
et  Colevile,  ffarùeiùle  et  Caivile.  Bolevile  et  Stotei'ile, 
Dei'erous  et  Canvile  ;  Mnoiin  et  Bnhun.  f'ipinm  et  \'i- 
noutiy  Bayloa  et  Bayloun,  Marit  et  Maintiouii,  Agu- 
Us  et  Àguloun  ;  Chamberlain  et  Chambersoun,  fer  et 
f'ernoun,  ferdeU  et  yerdoun^  Criel  et  Cardottn ,  Dan- 
ver  et  Davernoun  ;  ffafting  et  Camois ,  liardolph- 
Botes  et  Boj-.t ,  Waren  et  ffardeboys ,  Rodes  et  Den- 
veroit  ;  Aitrit  et  Argentan,  Bote  tour  et  Botevillein, 
Malebouc/i  et  Malcmein,  Uauteinle  et  Ilauteiii,  Dau- 
ney  et  Devern,  Maliiii  et  Malvesitte  ,  Morton  et  Mor- 
lemer,  Brai'uz  et  Columbcr  ;  Seint  Dennif  et  Seint 
Cler,  Seint  Aubin  et  Seint  Orner,  Seint  P/iilbert,  Fjens 
et  Gomer,  Turbevile  et  Turbemer.  Gorges  etSpenser, 
Brut  et  Botteler  ;  Crenawel  et  Seint  Quinlin.  Ueveroug 
et  Seint  Martin  ,  Seint  Mor  et  Seint  Léger,  Seint  Fi- 
gor  et  Seint  Per  ;  Avenel  et  Paynel ,  Pajrver  et  Per- 
del ,  Rivers  et  Rivell ,  Beauchamp  et  Beavapel  ,  Loti 
et  Loivell,  Ras  et  Druelt,  Mountabouns  et  Mountsorell, 
Trussebot  et  Trassel,  Burgas  et  Burnell ,  Brajr  et 
Botterell  ;  Biset  et  Basset,  Malevile  et  Bdallet,  Bone- 
vil  et  Bouet,    NervU  et    Narbct ,    Coinel  et  Corbet, 


Mountain  et  Mount-fichet  ;  Genevile  et  Giffard,  Say  et 
Sewrard,  Cari  et  C/iaivard,  Harecourt  et  ffansard, 
Musgrave  et  Uusard;  Mare  et  Mautravers,  Fernz 
et  Fcrrers,  Barnevil  et  Berner  s,  Chej  ne  et  Chalers, 
Danudon  et  Daungers,  Vescy,  Gray  et  Graungers  ; 
Bertran  et  Bigod,  Trayly  et  Traygod  ,  Penbert  et 
Pigot,  Freyn  et  Fotiot,  Dapiwun  et  Talbot,  Sauraver 
et  Saunford.  fagu  et  l'autort.  Montagu  et  Moiinwrd; 
forneus  et  Forncvous,  ralens,  Y  le  et  faut,  Clarel  et 
Claraus,  Aubevil  et  Seint  Ainous,  Agos  et  Dragons  • 
Malherb  et  Mandat,  Brewes  et  Cliaudut,  Fit:  Ourcs  et 
Fitz  de  Lou ,  Cantenor  et  Cantelou  ;  Brayfuf  et  Hul- 
bins,  Bolebek  et  Molyns,  Moleton  et  Besil,  Roc/iford  et 
Dotevil,  Ifatervil  et  Davil,  Nevers  et  Nevil  ;  Heynous, 
Burs,  Burdevon,  Ylebon,  Hyldebrond  et  Helion,  Loges 
et  Seint  Lou  ,  Moubank  et  Seint  Malou,  Ifake  et  Wa- 
kevil ,  Coudray  et  Knevil  ;  Scaliers  et  Clere- 
mount  ,  Beaumis  et  Beaumount ,  Mouns  et  Moun- 
charnp ,  Noivers  et  Notvchamp  ;  Percy  ,  Cruce  et 
Lacy,  Quincy  et  Tracy,  Stoker  et  Somery,  Seint  John 
et  Seint  Jay,  Greyly  et  Seint  falery,  Pinkeny  et 
Pavely,  Monhaut  et  Monchenty,  Lovein  et  Lucy  , 
Artos  et  Arcy,  Grevil  et  Courcy  ,  Arras  et  Crcssy  ; 
Merle  et  Moubray,  Gornay  et  Courtenay  ,  Hauttlaing 
et  Turnay,  Huse'e  et  Husay,  Pouncliardon  et  Pvme- 
ray,  Longevil  et  Longespay  ,  Payas  et  Pontelarge, 
Straunge  et  Sauvage. 


94  EX  GESTIS  GUILLELMÏ  DUCIS   NORM. 

nioribiis  absimillima  ,  cùm  armis  non  valeret,  volis  impugnabat  et  consilio  ,  A 
luxuriâ  fœduni  ,  trnculentnni  homicidani  ,  divite  rapina  snperbum  ,  adver- 
sarium  aequi  et  boni.  Voluit  autem  virilis  prudentise  f'emina,  intelligeris  ho- 
nesta  quoelibet  ac  vitâ  colens,  Guillt'lmum  Anglis  dominari  ,  quem  Edwardi 
Régis  mariti  sui  adoptio  filii  loco  sibi  succedere  statuit  ,  sapientem,  jnstum  , 
fortem. 

Gaudentes  arrepto  littore  Normanni  ,  prima  munitione  Penevesellum  , 
altéra  Hastingas  occupavere  ;  qnae  sibi  receptaciilo  ,  navibus  propugnaculo 
forent .  .  .  Guillelmus  cum  viginti  quinqiie  non  anipliiis  niilitnm  comitatu 
promptus  ,  ipse  loca  et  incolas  exploravit.  Inde  revertens  ob  asperitatem 
tramitis  pedes  ,  re  non  absque  risu  gestâ  ,  quanqnani  Lector  forte  rideat , 
seriœ  laiidi  niateriam  dédit  ;  gestans  in  hiimero  sociatam  suae,  loricam  satelli- 
tis  ,  duni  nominatissimum  vi  corporis  nt  animi  ,  Osberni  Bliuni  Guillelinum  B 
ferreo  fasce  levavit.  Dives  quidam  finiiini  illorum  inqnilinus  ,  natione  Nor- 
mannus,  Rotbertus  filius  Guimarae  nobilis  mulierii  ,  Hastingas  Duci  do- 
mino suo  atque  consanguineo  nuntium  destinavit  his  verbis  :  «  Praeliatus  cum 
»  fratre  proprio  Rex  Heraldus  et  cum  Rege  Noricorum  ,  quo  fortiorem  sub 
»  cœlo  nullum  vivere  opinio  fuit,  pugnâ  unâ  anibos  occidit ,  ingentes 
»  eorum  exercitus  delevit  :  animatus  eo  successu  festinus  redit  in  te,  nume- 
»  rosissimum  populum  ducens  ac  robustissimum  ;  adversus  quem  non  am- 
»  pliùs  tuos  quàm  totidem  despectabiles  canes  aestinio  valere.  Prudens  vir 
■»  computaris ,  domi  militiaeque  cuncta  hactenus  prudenter  egisti  ;  nunc  tibi 
»  consule,  provide,  labora,  ne  per  temeritatem  in  discrimen  unde  non  eva- 
»  das  temet  ipse  praecipites  :  suadeo,  intra  munitiones  mane,  manu  ad  prae- 
»  sens  confligere  noli  ».  Dux  contra  nuntio  :  a.  Pro  mandato,  inquit,  quo  C 
»  mihi  dominus  tuus  vult  esse  cautum  ,  quanquam  sine  contumelia  suadere 
»  decuerit,  gratias  ipsi  et  haec  refer  :  Non  me  tutarer  valli  aut  mœnium  la- 
»  tebris,  sed  confligerem  quamprimùm  cum  Heraldo  ;  nec  diffiderem  forti- 
»  tudine  meorum  cum  suis  euni  contritum  iri  ,  voluntate  divina  non  resis- 
»  tente  ;  tametsi  decem  sola  millia  virorum  haberem ,  quales  ad  sexaginta 
»  millia   adduxi  ». 

Quadam  vero  die  dum  custodiam  navium  viseret  Dux,  indicatum  est  forte 
spacianti  prope  navalia ,  Monachum  Heraldi  legatum  adesse.  Ipse  protinùs 
illum  convenit  ingeniosa  hac  locutione  :  (f  Proximus,  infit  ,  ego  sum  Guil- 
»  lelmi  Comitis  Normannorum  ac  Dapifer  :  eum  alloquendi  nisi  per  me 
»  copiam  habere  non  poteris  ;  quod  affers,  mihi  narra  :  libens  ille  cognoscet 
»  idem  per  me,  quia  neminem  suorum  chariorem  habet  me  :  post  opportune  D 
w  uti  voles,  meâ  operâ  coram  loquutum  venies  ».  Legatione  percepta  ,  pa- 
tefaciente  Monacho,  sine  cuncta tione  Dux  legatum  hospitio  recipi  et  of- 
ficiosa  humanitate  curari  praecepit.  Ipse  intérim  secum  et  cum  suis  quid  man- 
datis  responderet  deliberabat.  In  crastino  discumbens  in  medio  Primatum 
suorum  Cucullato  advocato  dixit  :  «  Ego  sum  Guillelmus  Dei  gratiâ  Norman- 
»  norum  Princeps  :  quae  mihi  hesterno  die  retulisti,  in  horiim  nunc  praesentia 
»  refer  ».  Legatus  ita  elocutus  est  :  a  Haec  tibi  mandat  Rex  Heraldus  : 
»  Terram  ejus  ingressus  es ,  quâ  fiduciâ  ,  qua  temeritate  nescit  :  meminit 
»  quidam  quod  Rex  Edwardus  te  Anglici  regni  haeredera  fore  pridem  de- 
T>  creverit,  et  quod  ipse  in  Normannia  de  hac  successione  securitatem  tibi  fir- 
»  maverit  :  novit  autem  jure  suum  esse  regnum  ,  idem  ejusdem  Régis  do- 
»  mini  sui  dono  in  extremis  illius  sibi  concessum  :  etenim  ab  eo  tempore  E 
»  quo  B.  Augustinus  in  hanc  venit  regionem,  communem  gentis  hujus  fuisse 
»  consuetudinem  ,  donationem  quam  in  ultimo  fine  suo  quis  fecerit ,  eara 
»  ratam  haberi  :  quapropler  de  terra  juste  sua  cum  tuis  te  regredi  postulat  : 
»  alioquin  amicitiam  et  cuncta  pacta  per  ipsum  in  Normannia  tibi  firmata 
»  solvet,  penès  te  omnino  relinquens  ea  ».  Auditis  Heraldi  mandatis,  Dux 
Monachum  inquisivit ,  num  legatum  suum  ad  Heraldum  cum  sainte  perdu- 
cere  vellet.  Ille  salutis  ejus  ut  propriae  curam  se  habiturum  spopondit.  Dux 
illico  verbis  his  Monachum  Fiscannensem  quemdam  instruxit ,  quae  citiùs 
Heraldo  deferret.  «  Non  temerè  neque  injuste ,  sed  consulta  et  aequitatis 
»  ductu  in  hanc  terram  transvectus  sum  ;  cujus  me  haeredem  ,  ut  Heraldus 
»  ipse  fatetur ,  statuit    dominus  meus   et   consanguineus    Rex    Edwardus    ob 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUGIS  NORM.  9g 

A.  »  maximos  honores  et  plurima  bénéficia  ,  quse  illi  atque  fratri  sno  nec  non 
»  liominibus  eoruin  ego  et  majores  mei  inipendinnis  ;  et  quoniani  omnium 
»  qui  genus  suura  attingerent ,  me  credebat  excellentissinuun  ,  qui  optimè 
»  valerein  vel  ei  quamdiu  viveret  subvenire ,  vel  posteaquàiii  decederet 
»  regnum  gubernare.  Sanè  neque  id  absque  suoruin  Optimatum  oonsensu  , 
»  verùm  consilio  Stigandi  Archiepiscopi  ,  Godwini  Comitis  ,  Levrici  Co- 
»  niitis ,  Sigardi  Comitis  ;  (jui  etiam  jurejurandp  suis  manibus  confirmave- 
»  runt ,  quôd  post  Edwardi  decessum  me  reciperent  dominum  ,  nec  uUa- 
n  tenus  peterent  *  in  vita  illius  patriam  hanc  uUo  impedimento  contra  me  *  pjteren- 
»  occupari.  Obsides  inihi  dédit  Godwini  filium  ac  nepotem  :  postreinô  He-  '"^ 
»  raldum  ipsum  in  Nornianniam  transniisit ,  ut  quod  pater  ejus  atque  caeteri 
»  suprà  nominati  hîc  mihi  juravere  absent! ,  is  ibi  praesens  juraret  prœsenti  : 
B  »  qui  dum  pergeret  ad  me,  in  periculum  captionis  incidit,  unde  meâ  eum 
»  prudentià  ac  fortitudine  eripui.  Se  mihi  per  manus  suas  dédit ,  sua  manu 
»  securitatem  mihi  de  regno  Anglico  firmavit.  Praesto  ego  sum  ad  agendum 
»  c:uisam  contra  illum  in  judicio  ,  sive  placet  illi  juxta  jus  Normannorum  , 
»  sive  potiùs  Anglorum.  Si  secundùm  aequitatis  veritatem  decreverint  Nor- 
»  manni  aut  Angli  ,  quod  ille  regnum  hoc  jure  debeat  possidere;  cum  pace 
»  possideat  :  si  vero  mihi  justitiae  debito  reddendum  esse  consenserint,  mihi 
»  dimittat.  At  si  conditionem  hanc  repudiaverit,  non  duco  justum  ut  hoini- 
»  nés  mei  vel  sui  concidant  praeliando  ,  quorum  in  lite  nostrâ  culpa  nuUa 
»  est.  Ecce  paratus  ego  sum  capite  meo  contra  caput  illius  asserere  ,  quod 
»  mihi  potiùs  quàm  illi  jure  cedat  regnum  Anglicum  »...  Ut  mandata  ea- 
dem  Heraldo  appropinquanti  per  Monachum  sunt  relata  ,  stupore  expalluit  , 
G  atque  diu  ut  elinguis  obticuit.  Rogitanti  autem  responsum  legato  semel  et 
iter'ùm,  primo  respondit  :  «  Pergimus  continénter  ;  »  secundo  :  «  Pergimus 
»  ad  pretium  ».  bistabat  legatus  ut  aliud  responderetur  ,  repetens  non  inte- 
ritum  exercituum  ,  sed  singulare  certamen  Normanno  Duci  placere  .  .  .  Tum 
levato  Heraldus  in  cœlum  vultu  ait  :  «  Dominus  inter  me  et  Guillelmum 
»  hodie  quod  justum  est  décernât  » . 

Intereà  exploratum  directi   Ducis  jussu   probatissimi  équités,   hostem  adesse 
citi    nunciant.  Accelerabat    enim    eo    magis    llex  furibundus  ,    quod     propin- 
qua    castris  Normannorum  vastari    audierat    :    nocturno  etiam   incursu  aut  re- 
pentino    minus   cautos  opprimere  cogitabat    :    et  ne    perfugio    abirent  ,    classe 
arniata  ad  septingentas  naves   in  mari  opposuerat  insidias.   Dux   properè  quot- 
quot  in  castris   inventi    sunt  (  pleraque  enim   sociorum    pars   eo     die    pabula-r 
D  tum  ierat  ),    omnes  jnbet  armari.    Ipse   mysterio  Missae   quàm  maxima   cum  de- 
votione  assistens ,    corporis  ac     sanguinis    Dominici    communicatione   suum    et 
corpus   et    animam     munivit    :  appendit     etiam     humili     collo  suo    Reliquias  , 
quarum   favorem  Heraldus   abalienaverat    sibi  ,    violata  fide     quam    super    eas 
jurando    sanxerat.     Aderant     comitati    è      Normannia     duo     Pontifices  ,    Odo 
Baiocensis   et   Goisfredus  Constantinus  ;    unà  multus    Clerus  et     Monachi  non- 
nuUi.   Id  collegium   precibus   pugnare  disponitur.   Terreret  alium  loricae,   dura 
vestiretur,   sinistra  conversio    :   hanc   conversionem  risit  ille  ut  casum,   non  ut 
mali    prodigium  expavit.    Exhortationem    quâ    pro  tempore    breviter    militum 
virtuti  plurimum    alacritatis   addidit  ,   egregiam   fuisse    non   dubitamus,  etsi  no- 
bis  non    ex   tota    dignitate    sua    relatam.     Commonuit    iNormannos  ,   quôd   in 
multis  atque     magnis   peri(Hilis    victores     taïuen  se    duce    semper    exstiterint  : 
E  commonuit   omnes  patriae  suae  ,    nobilium  gestorum   magnique    nominis  :  nunc 
probandum    esse  manu  ,   qua    virtute    poUeant ,    quem   gérant    animum    :   jam 
non  id  agi ,   quis  regnans  vivat ,    sed   quis  periculum  imiuinens  cum  vita  éva- 
dât  :  si  more  virorum    pugnent ,   victoriam  ,  decus  ,    divitias    habituros;  alio- 
quin  aut  otiùs  trucidari  ,    aut     captos    ludibrio    fore     hostibus    crudelissimis  ; 
adhoc  ignon)iniâ  sempiternâ   infamatum    iri    :  ad   effiigium  nullam   viam  patere, 
cùm   hinc   arma   et   inimica   ignotaque  regio  obsistant;   illinc  pontus   et  arma  : 
non  decere    viros  multitudine    terreri   :    saepenumerô    Anglos    hostili   ferro  de- 
jectos    cecidisse  ,   plerumque  superatos    in    hostis    venisse    deditionera ,   nun- 
quam  gloriâ   militiae    laudatos   :  imperitos   bellandi  strenua    virtute  paucorum 
facile   posse   conteri  ;  praesertim   cùm  justae  causae  praesidium  cœleste  non  desit  : 
audeant  modo,  nequaquam  cédant,  triumphocitiùsgavisuros  fore. 


96  EX  GESTIS  GUILLELMI  DUGIS  NORM. 

autem  conimodissima  ordinatione  progreditur  ,  vexillo  praevio  quod  A 
Apostolicus  transmiserat  :  pedites  in  fronte  locavit ,  sagittis  armatos  et  ba- 
listis;  item,  pedites  in  ordine  secundo  firmiores  et  loricatos  :  ultimo  turnias 
equitum,  (juorum  ipse  fuit  in  medio  cuin  firmissimo  robore,  iinde  in  omnem 
partem  consuleret  manu  et  voce.  Scribens  Heraldi  agmen  illud  Veterum 
aliquis ,  in  ejus  transitu  fhimina  epotata  ,  silvas  in  planum  redactas  fuisse 
memoraret  :  maximœ  enim  ex  omnibus  undique  regionibus  copiae  (  a  )  An- 
glorum  convenerant.  Studium  pars  Heraldo  ;  cuneti  patriae  praestabant,  quam 
contra  extraneos  ,  tametsi  non  juste  ,  defënsare  volebant.  Copiosa  quoque 
auxilia  niiserat  eis  cognata  terra  Danorum.  Non  tamen  audentes  cum  Guil- 
lelnio  ex  aequo  coniligere  ,  plus  eum  quàni  Regem  Noricorum  extimentes  , 
locum  editiorem  praeoccupavere  ,  montem  silvae  per  quam  advenere  vicinum. 
Protinùs  equorum  ope  relicta^  cuneti  pedites  constitere  densiiis  conglobati.  H 
Dux  cum  suis  neque  loci  territus  asperitate  ,  ardua  clivi  sensim  ascendit. 
Terribilis  clangor  lituorum  pugnae  signa  ceciriit  :  utrinque  Normannorum 
alacris  audacia  pugnse  principium  dédit .  .  ,  Pedites  itaque  Norinanni 
propiùs  accedentes ,  provocant  Anglos  ,  missilibus  in  eos  vulnera  dirigunt 
atque  necem.  Illi  contra  fortiter ,  quo  quisque  valet  ingenio,  resistunt  :  ja- 
ctant  cuspides  ac  diversormn  generum'tela  ,  saevissimas  quasque  secures  et  lig- 
nis  imposita  saxa  :  iis  veluti  mole  letifera  statim  nostros  obrui  putares.  Sub- 
veniunt  équités,  et  qui  posteriores  fuere ,  liunt  primi.  Pudet  eminîis  pugna- 
re  ,  gladiis  rem  gerere  audent.  Altissimus  clamor  hinc  Normannicus  ,  illinc 
barbaricus  ,  armorum  sonitu  et  gemitu  morieutium  superatur  :  sic  aliquandiu 
summa  vi  certatur  ab  utrisque.  Angli  nimiùm  adjuvantur  superioris  loci  op- 
portunitate  ,  quem  sine  procursu  tenent  et  maxime  conferti  ;  ingenti  quo-  C 
que  numerositate  sua  atque  validissimâ  corpulentiâ  ;  praetereà  pugnae  instrni 
mentis  ,  quae  facile  per  scuta  vel  alia  fegmina  viam  inveniunt.  Fortissimè  ita- 
que sustinent  vel  propellunt  ausos  in  se  districtum  ensibus  impetum  facere  ; 
vulnerant  et  eos  qui  eminùs  in  se  jacula  conjiciunt.  Ecce  igitur  hac  saevi- 
tiâ  perterriti  avertuntur  pedites  pariter  atque  équités  Britanni  ,  et  quotquot 
auxiliares  eranl  in  sinistro  cornu  :  cedit  ferè  cuncta  Ducis  acies  ;  quod  cum 
pace  dictum  sit  Normannorum  invictissimae  nationis .  .  ,  Credidere  Normanni 
Ducem  ac  dominum  suum  cecidisse.  Non  ergo  nimis  pudendâ  fugâ  cessere  ; 
minime  vero  dolendâ,  cùm  plurimùm  juverit. 

Princeps  namque  prospiciens  multam  partem  adversae  stationis  prosiluisse 
et  insequi  terga  suorum  ,  fugientibus  occurrit  et  obstitit,  verberans  aut  mi- 
nans  hastâ  ;  nudato  insuper  capite  detractaque  galeâ  exclamans  :  «  Me  ,  in-  D 
»  quit  ,  circumspicite;  vivo  et  vincam  ,  opitulante  Deo.  Quae  vobis  de- 
»  mentia  fugam  suadet?  Quae  via  palebit  ad  effugiendum?  Quos  ut  pecora 
»  mactare  potestis,  depellunt  vos  et  occidunt.  Victoriam  deseritis  ac  perpe- 
»  tuum  honorem  :  in  exitium  «;urritis  ac  perpetuum  opprobrium.  Abeundo, 
»  mortem  nullus  vestrûm  evadet  ».  His  dictis  receperunt  animos  :  prjmus 
ipse  procurrit  fulminans  ense;  stravit  adversam  gentem ,  quae  sihi  Régi  suo 
rebellans  commeruit  mortem.  Exardentes  Normanni  et  circumvenientes 
aliquot  millia  insecuta  se  ,  momento  deleverunt  ea  ,  ut  nequidem  uniis  su- 
peresset.  Ita  confirmât!  vehementius  immanitatem  exercitûs  invaserunt , 
qui  maximum  detrimentum  passus  ,  non  videbatur  minor.  Angli  confidenter 
totis  viribus  oppugnabant  ,  id  maxime  laborantes  ,  ne  quem  aditum  irrum- 
pere  volentibus  aperirent  :  ob  nimiam  densitatem  eorum  labi  vix  potuerunt  E 
f.  inte-  interemi  *.  Patuerunt  tamen  in  eos  viaî  incisae  per  di versas  partes  fortissi- 
'  ""^  morum    militum    ferro.    Institerunt    eis    Cenomanici ,  Francigenae ,    Britanni  , 

Aquitani,  sed  cum  praecipua  virtute  Normanni.  Tyro  quidam  Normannus 
Rodbertus,  Rogerii  de  Bellomonte  lilius  ,  Hugonis  de  Mellento  Comitis 
ex   Adelina  sorore   nepos   et  haeres,   praelium  illo  die  primum  experiens  ,    egit 

(a)  Longe  aliter  rem  seu  Haroldi  Régis    exercituin  potcst   idem    videri  ,  dum   infrà   tradil    à     Willelmo 

repraesentant   alii    Scripfores.     Unde    non    iinmeritô  Rege  nulli  Gallo  datum,  quod  Anglo  cuiqaam  injuste 

forsan    hîc  monebimus ,  panegyricum    à     Giiillelmo  fuerit  ablatum.  Simile   quid  notandum    est  in    aliis 

Pictavino  componi  ;  proinde  res  ab  ipso,  omni  quam  pluribus    bujus  Historiée     locis.     Meminerit      igitur 

cxcogitare  potest  arte,  in  maximam  herois  siii  laudem  Lector  saepè,  verba   Guillelmi   reducere   ad    id  quod 

et  gloriam   infiecti.    Sublest»  pariter   fidei   Auctor,  vero  propriùs  accédât. 

quod 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM. 


97 


A  quod    aeternanduni    esset  lande  ;  cum    legione   quarn  in  dextro  cornn  duxit,  ir- 
rnens  ac  sterncns  magna  cum  audacia. 

Animadvertentes  '  Norinanni  sociaque  tiirba,  non  al)sque  niniio  sui  in- 
coniniodo  hostem  tantmn  simul  resistentem  superari  posse,  terga  dederunt , 
fugam  ex  indnstria  simulantes  :  nieminenmt  quàm  optatae  rei  panlô  antè  fnga 
dederit  occasionem.  Barbaris  cum  spe  victoriœ  ingens  lœtitia  exorta  est  : 
sese  cohortantes  exultante  clamore,  nostros  maledictis  increpabant ,  et  mi- 
nabantur  cunctos  illico  ruituros  esse.  Ausa  sunt  ut  superiùs  aliquot  millia 
quasi  volante  cursu,  quos  fugere  putabant,  mgere.  JNormanni  repente  re- 
gjratis  equis  interceptos  et  inclusos  undique  mactaverunt ,  nulluni  relin- 
quentes.  Ris  eo  dolo  simili  eventu  usi  ,  reliquos  majori  cum  alacritate  ag- 
gressi    sunt,   aciem  adluic  horrendam,    et     quarn    difticillimum     erat    circumve- 

B  nire.  Fit  deinde  insoliti  generis  pugna  ,  quam  altéra  pars  incursibus  et  di- 
versis  motibus  agit  ;  altéra  velut  liumo  aiïîxa  tolérât.  Languent  Angli  ,  et 
quasi  reatum  ipso  defectu  confitentes ,  vindictam  patiuntur.  Sagittant  ,  fe- 
riunt,  perfbdiunt  Normanni  :  mortui  plus  dum  cadunt  ,  quàm  vivi,  moveri 
videntur.  Leviter  sauciatos  non  permittit  evadere ,  sed  comprimendo  ne- 
cat  sociorum  densitas.  Ita  félicitas  pro  Guillelmo  triumpho  maturando  cu- 
curiit.  Interfuerunt  huic  prselio  Eustachius  Boloniae  Comes  ,  Guillelmus  Ri- 
chardi  Ebroicensis  Comitis  lilius  ,  Goisfredus  Rotronis  Moritoniae  Comitis 
filius ,  Guillelmus  Osberni  filius  ,  Haimerius  Toarcensis  Praeses,  Gualterus- 
Giffardus ,  Hugo  de  Monteforti ,  Rodolphus  de  Toneia,  Hugo  de  Grent- 
maisnil  ,  Guillelmus  de  Guarenna ,  aliique  quàm  plures  (a)  militaris  praes- 
tantiœ  famà  celebratissimi...    Guillelmus  verô   Dux    eorum    praestabat    eis  for- 

C  titudine,    quemadmodum  prudentiâ.  .  .     Nobiliter    duxit    ille   coliibens    fugam, 


(a)  Calaloffus  \ob!liuiii  qui  immédiate  praedia 
à  Rege  Conquaestore  tcnuerunt  ;  apud  Chcsniuin 
ibid.  pag.  1027,  ex  Censuali  Aiiglia;  libro  ,  qucm 
ipse  Con(pia;stor  anno  regni  sui  XX  confiti  jus- 
sit  :  ff^iilelinut  plius  Ansculjl^  fFillelmus  jéliiius, 
Willelmwt  Àrcuarius,  Osbernus  Accipilrarius ,  H^il- 
lelmus  filius  Azor^  Gosceliims  filius  Azor,  Gilo  [ra- 
ter Asculfi .  ./j  ai  fus  yicecomcs  .  Albertus ,  Tlieo- 
dricus  Aurifahei\  Stephaiius  filius  Airardi,  Hoge- 
rius  Arundel.  liobeitus  de  Albemarle ,  Ruald. 
Adttbed.  AiulpIuLs  ,  Edgarui  Adeling  ,  Nigellus  de 
Albigni,  Milo  frater  Aiisculfi,  Ursn  de  Abelot,  Hugo 
Asiriuf,  David  de  Aigentomago  ('Angentomo),  Hen- 
ricus  filius  Azor,  Robert  us  Alhus,  ÏFalterus  de  Ain- 
curt,  Gniffredus  Alsclin,  Osbi:nius  de  Arc'is ,  Odo 
Arbalistarius^  Norman  de  Adreci,  Arisgutus,  Ed- 
muiidus  fitiuK  Atgoli,  Hunifredus  fdius  Alberici. 
Alvredus  .  Aldid,  Frodis  frater  Abbalts,  Wil- 
lelmus  de  Arcis,  Alsi,  Rabellus  Artifex,  Gàleber- 
tus  ^rbaliuarius,  Bernardus  Arbalistarius,  Radul- 
fus  Arbalistarius^  Robertus  Arbalistarius,  Gitlebcrtus 
filius  Riclierii  de  Aigle  ;  IFilleliiuis  de  Braiose  , 
ff^ilUilmus  Bcrtrani,  Gi^leiertus  de  Brctevile,  Hugo 
filiui  !  Baldrici^ ,  WMilinus  filius  Baderon,  Jf'illelmus 
Belet,  Hugo  Barbatuf,  Rogerus  de  Bere/ielai,  Rn- 
geru9  de  Belmont  ^  Serlo  de  Burci ,  Hugo  de 
Bosc/i-//erbcrti,  Rogerus  de  Bush,  Robertus  Bastard, 
Alireduf  Brito,  Nicolaw:  BatiUarius,  Robertus  Blun- 
dusj  Radulfus  Baignard.  Hugo  de  Belcaiiip ,  Gnif- 
fredus de  liech,  Goiffridus  de  Relvaco  ,  Maino  Bri- 
to,  Hugo  de  Bolcbech ,  Nigellus  de  Bere  vile,  Go- 
zelinus  Brito,  Urso  de  lierseres,  Radulfus  de  Ber- 
c/ielei,  ff'alterus  Balistarius  ,  Balduinus  ,  Huinfri- 
dus  de  Buivile,  Hugo  de  Berneres,  Uxor  Boselini, 
Robertus  de  Btici,  Drogo  de  Bevrere,  lyillelmus 
Buenvalet,  Ogerus  Brito,  Rairialdut  de  Balgiole, 
Baldricus,  Radulfui  de  Burun ,  ErneU  de  Burun, 
Rainerius  de  Brirnow,  Waldinuf  Brito,  Odo  Balis- 
tarius, ffdlelmu.f  Blundus,  Heppo  Balistarius,  Thi- 
hellus  Brito,  Roger uf  Bigotw,  Radulfus  de  Belfago, 
Huinfridus  de  Bohun,  Bernardui  Baliitarius ,  Her- 
■veus  liiturieensis  .  Gislebertus  Balistarius.  Radulfus 
Balistarius ,  Rainaldus  Brito,  Bigot,  Bezeliriut,  Tet- 
baldus  fUiut  Bernerii;  Comes  Euslac/uuf,  Comes  de 
.  Otv,  Comes  Moritonicnsii,  Cnmes  Alanu^ ,  Comes 
Rogeruf  ,  Comes  Hugo.  Comes  Ebroicensis,  Comes 
Albericus,  Comes  de  Mellend  ,  Comes  Ivo  Taile- 
boisj  Cnmes  Albericus  mortuus,    Ida  Comitissa   Bolo- 

Tome  XI. 


nicnsii,  Juditlia  Comitissa,  Godeva  Comitifsa, 
Comitissa  de  Mlbemarla,  Albertuf  Capellanus,  Milo 
Crispiit,  Huinfridus  Camerarius,  Albertus  Clericut, 
Turstinus  Camerarius,  Herbcrtus  Camerarius,  Ray- 
naldus  filius  Croc,  Gozelinus  de  Cormelies,  Goiffri- 
dus Camerarim  filiœ  Régis,  Albericus  Camerarius, 
Willelmu'i  filius  Corbucinu  ,  Robertus  filius  Corbu- 
cinnis,  Wdlelirius  de  Calgi,  Radulfus  filius  Comitis, 
lieiiiibaldus  de  Cicestre  vel  Cirecestre,  Rogerus  de 
Curcelles  ,  Rainaldus  Canutus,  ff^alterus  de  Clavi- 
le,  Aiulfus  Camerarius ,  Ifiltelmus  C/iievre,  Girar- 
dus  Capellanus.  Sigar  de  Cioclies,  Willelmus  Ca- 
merarius Willelmus  fdius  Constantini,  Albericus  de 
Coci,  Albericus  Cocus,  Ricliardiis  de  Curcy,  Cris- 
tina,  Ansfridus  de  Cormeliis  ,  Humfridus  Cocus, 
Willelmus  de  Caltaignes,  Humfridus  de  Ciuches, 
Gislebertus  Cocus,  IVido  de  Credun,  Godcfridiis  de 
Cambray,  Rogerus  filius  Corbel  ,  Radulfus  Cocus. 
Colsuain.  Normannus  Crassus,  Gniffredus  de  Cam- 
brai, Cnlgrim,  U'alterus  Cocus,  Ansgerus  Cocus , 
Hubertus  de  Canesio,  Guiidwinus  Camerarius  ;  IVal- 
terus  de  Duay,  Ifalscinus  de  Duay ,  Robertus  Dis- 
pensator,  IValterus  Diacnnus ,  Herman  de  Dreives, 
Eudo  Dajtifer,  David,  Haimo  Dapifer,  Adam 
filius  Durandi  Malaopera,  Godricus  Dapifer ,  Ro- 
gerus Deus-salvet-dominas  ;  Eldrediis  ,  Rictiardus 
Eslurmi ,  Eddeva  ,  Sivainus  de  Essexa,  Rieardus 
fdius  Erfasli.  Eudo  filius  Erftisti,  Eudo  filius  Espi- 
revt'ic,  Edricus  Accipitrarius,  Ere/iengerus  Pistor  ; 
Radulfus  de  Felgeres,  Henricus  de  Ferrers,  If^itlel- 
mus  de  Faleise,  Fulcherus,  Robertus  Fasiton,  ffal- 
terus  l'iaiulrensis,  finemarus  Flandrensis .  ,  If'illel- 
mus  Froisselen',  Huao  Flandrensis,  Rieardus  Fores- 
tarius,  Furstinus  ,  Baldeu'inus  Flandrensis ,  Ranul- 
fus  Flamme  ;  Rieardus  filius  Gisleberti  Comitis , 
Robertus  filius  Gernldi,  Durandus  de  Glowcestr, 
JFalterus  Giffard,  Gislebertus  de  Gand,  Osbernus 
Ciffard  ,  Grimbaldus,  Beringarius  Giffard,  Godes- 
callus,  Odo  fdius  Gamclini,  Gndeboldwi,  Gotscelinus, 
Girardus,  Robertus  Gcrnnn.  Hugn  de  Grentemaisnil, 
Willelmus  Gozinboded ,  Pieotus  de  Grantebrige  , 
Girbertus ,  Gcri/ius,  Gospatric  .  Hugo  de  Gnr- 
nay  ,  Robertus  filius  Gobcrli,  Gndivinus,  Hugo  filius 
Grip.  Grim  Prœpositus  ;  J/amo  f-'icecomes ,  Ernul- 
fus  de  Hesding,  Eudo  fdius  Huberti,  Hascoit ,  Her- 
nulfus  de  Hastinges,  Alvredus  Hispanicnsis  seu  de 
Ilispania  .  Herveus  de  Helion  ,  Hainricui  ,  Rober- 
tus  Hostiarius ,    Radulfus   filius    Huberti,     Robertus 


98 


EX  GESTIS  GUILLELMI    DUCIS  NORM. 


dans  animos  ,  periculi  socius  ;  saepiùs  damans  ut  venirent  ,  quàm  juhens  A 
ire.  Unde  liquida  intelligitur  ,  virtutem  ilii  prseviam  pariter  fecisse  niilitibus 
iter  et  audaciaiii.  Cor  anùsit  absque  vulnere  pars  hostium  non  niodica  ,  pros- 
piciens  hune  adtniranduni  et  terribilem  equitem.  Equi  très  ceeiderunt  sub 
eo  confossi  :  ter  ille  desiluit  intrepidus,,  nec  diu  mors  vectoris  inulta  renian- 
sit.  Hîc  velocitas  ejus,  Iiîc  robur  ejus  videri  potuit  corporis  et  animi.  Scuta, 
galeas,  loricas  irato  mucrone  et  moram  dedignante  penetravit  ;  clypeo  suo 
iionnullos  collisit.  Mirantes  eum  peditem  sui  milites,  plerique  confecti  vul- 
neribus,  corde  sunt  redintegrati  :  et  nonnulli  quos  jani  sanguis  ac  vires  de- 
fic'iunt,  scutis  innixi  viriliter  depugnant  ;  aliqtii  voce  et  nutibus,  cùni  aliud 
non  valent,  socios  instigant,  ne  timide  Ducem  sequantur  ,  ne  victoriam  è 
manibus  dimittant.  Auxilio  ipse  multis  atque  saluti  fuit .  .  .  Guillelmus  solus 
non  extimuit  mille.  jj 

Jam  inclinato  die  haud  dubiè  intellexit  exercitus  Anglorum  ,  se  stare  con- 
tra IVormannos  diutiùs  non  valere.  Noverunt  se  dimiuutos  interitu  multa- 
rum  legionum  ;  Regem  ipsum  et  fratres  ejus,  regnique  Primates  nonnuUos 
occubuisse  :  quotquot  reliqui  sunt,  propè  viribus  exhaustos  esse  :  subsi- 
dium  quod  expectent,  nullum  relictum.  Viderunt  Normannos  non  multiim 
decrevisse  peremptorum  casu  ;  et  quasi  virium  incrementa  pugnando  sume- 
rent,  acriiis  quàm  in  principio  imminere  :  Ducis  eam  saevitiam,  quœ  nulli 
contra  stanti  parceret  ;  eam  fortitudinein,  quge  nisi  victrix  non  quiesceret. 
*  f.  rapti  In  fugam  itaque  conversi  quantociùs  abierunt  ,  alii  raptis  *  equis  ,  nonnulli 
pedites  :  pars  per  vias  ,  plerique  per  avia  :  jacuerunt  in  sanguine  qui  niteren- 
tur  aut  surgerent,  non  valentes  prol'ugere  :  valentes  f'ecit  aliquos ,  salutem 
valdè  cupiens  animus  :  multi  silvestri!)us  in  abditis  remanserunt  cadavera  : 
plures   obfuerunt     sequentibus   per     itinera    collapsi.      Normanni    licet    i^nari 


(ilius  ffillelmi  Hn.itiarii,  Helgnt,  Ifaino,  ff^illelmii.'!  Hos- 
liarius,  Hermerus,  Hago^  Tihellus  de  Herion,  Haclte- 
bcr/iiu,  Rubeitux  filius  Hiigi>ni< j  Rngerui  de  Iveii, 
Humfridus  de  Inxula  ,  Alvrediis  de  Ispaina.  IseldLs, 
Ranidfu.1  frater  ILgerii,  Richardm  de  Ingania,  Radul- 
fur  de  In.sula,  Ilbertux,  Ilbodiis  i<el  Ilbodn,  Judicliaël 
leu  Ivikel  Pre.tbjter,  Isaac,  Waldiim<!  Inganiator ^ 
Rainaldus  filius  Ivonh  ;  tTillelmus  Louet  vel  L'iveth, 
Rogerus  de  Laci,  Hugo  Lasne,  Radulfus  de  Linesi, 
Derniannu.1  Lundon^  Rngerus  de  Luri ,  Willelmux 
Lemc,  Richardus  Legatus  ,  Geri  de  Loges,  Alber- 
tus  Lothariens'is ^  Alvredus  de  Lincalnia,  Hugo  de 
Luri ,  llbertui  de  Laci,  Gozelinus  filiuf  Lainberti, 
Gozelinus  Loremarius  ;  Hugo  de  Montford,  Goisfri- 
dus  de  Mannenlle,  Robertus  Malet  ,  Alvredus  de 
Mcrleberg,  Radulfus  de  Morlemer,  frillelmuf  Mau- 
doit,  Willelmus  filius  Manne,  Goiifridm  Marescal , 
NigeHus  Medicus.  Robertus  filius  Murdac  ,  Matltiu 
vel  Maci  de  Moretania  (Matbaeus  Mauritaniensis), 
Willelmus  de  Moion,  Hurnfridus  Mauldoit,  Robertus 
Marescal.  Aufseruf  de  Monta^ud,  Turstinus  Man- 
tel,  Martinus^  Hasculfus  -vel  Hascoit  Musard, 
Hurnfridus  de  Madehalle ,  Rogerus  de  Mucelgros, 
Griffinui  filius  Mariadoc,  Maino,  Durandm  Malet, 
Hugo  de  Montgomeri,  /fillelmui  Malbedeng,  Hugo 
de  Mura,  Rogerus  Marescalcus ,  Modwinus,  Giroldus 
Mariscalcus,  Adam  filius  Durandi  Malaopera  ; 
Leu'inus  de  Neii/iam,  Willelmus  filius  Normanni, 
Nigellus,  Normannus,  Willelmus  filius  Nigelli  ;  Odo 
de  Wincestria  Taynus  Régis,  Wallerus  filius  Otiieri, 
Goisfridus  Ortale  vel  Orleteile,  Oswaldus,  Willel- 
mus de  Ow,  Hugo  filius  Osmundi,  Anschetillus  filius 
Osmundi.  Robertus  de  Olgi  ,  Osbernus  Presbjter, 
Willelmus  de  Odburvilla  frater  Rogeri  ;  Hugo  de 
Port,  Hubertus  de  Port  ,  ffillelmus  de  Perci,  ,Ber- 
nardus  Pancevolt,  Ricardus  Puingiant  vel  Puniant, 
Milo  Portarius,  JVillelmius  Pevrel .  Wallerus  filius 
Ponz  ,  Drogo  filius  Ponz,  Radulfus  de  Pomerei, 
Radulfus  Paganel  ,  Willelmus  de  Poilgi,  Ranulfus 
Perrel,  Hugo  P incerna,  Osbernus  Piscator  ,  Ro- 
bertus Pincerna,  Willelmus  Panlulf,  Picot,  Ricar- 
dus Pincerna ,  Rogerus  Pictaviensis  ,  Theodericus 
Pointel,  Radulfus  Pinel,  Alvena  uxor  Rhin,  Her- 
brandus  de  Ponte- Ademari  ;  Gilbertus  filius  Ric/ierii 
de  Aigle,    Turstinus  filius  Rolf,  Jf^alterus  filius  Ro- 


gerii,  Herbertus  filius  Remigii,    Willelmus  filius  Ri- 
cardi,    Reinbaldus    Presbyter  ,    Robertus    filius  Rolf, 
Gozelinus   de    Rivere,    Wido  de  Reinbodcourt,    Rein- 
baldus ,    Willelmus     filius    Rogeri ,     Heraldus    filius 
Radufi    Comitis  ,    Rogerus  filius     Radulfi,    Osbernus 
filius    Ricardi ,     Ricardus ,     Rainaldus     f'icecomes  , 
Robertus   de    Rodelent  ,     Rainaldus,    Restoldus ,    Ro- 
bertus  filius     Rotscelini ,     Rogerus   filius     Reinardi, 
Radulfus    Arbalistarius  ,    Rabellus  ;    Edu'ardus    Sa- 
resberiensis  ,     Willelmus     filius     Stur,    Robertus    de 
Stadfort ,    Radulfus  filius    Seifridi,    Hugo  Slireman, 
Ricardus  Sturmid,    Willelmus  de  Scoies  vel  ^Hcochies, 
Osbernus   de     Salceid,    Wallerus    de    S.     Walerico, 
RoberlUi  de  S.  Ljgire ,  Harduinus  Scalers,  Gislebertus 
filius    Salomonis,    Swain   Vicecomes,    Osbernus   filius 
Rie.    Scrupe ,  Swainus  de   Essex,    Willelmus    Specs, 
Wallerus  filius  Serlieri,    Siboldus,  Sleplianus,    Nigel" 
lus  de  Sladford,  Eudo  filius  Spireivic,  Ranulfus  de 
S.      Walerico,     SaisseUnus  ,    Hugo    de    S.    Quintino, 
Stainardus  ,      Starcolfus  ,    Robertus   de      Stratford, 
Swain  ;    Henricus    Tliesaurarius,    Durandus    Tonsor^ 
Radulfus   de    Todeni ,    Gislebertus     filius     Turoldi  , 
Judhel  de      Totenais  ,     Richardus     filius      Turoldi, 
Robertus  de   Todeni,    Radulfus    Tailgebosch,    Beren- 
garius     de     Todeni,      Turchillus  ,     liber  tus       filius 
Turoldi,    Turstinus,  Robertus  filius    Tetbaldi,     Turol- 
dus  ,    Hugo  filius  Turgisi,    Osbernus   filius   Tezzonis, 
Gislebertus    Tisun,    Willelmus    Tailebosc  ,  Turchillus 
Prœpositus,    Ivo    Tailebois,    Tihellus,    Tovi,    Turchil 
de  Warwik  ;    Hamo    yicecomcs,    Walerannus  Vena- 
tor,   Croc    Venator,  Aiulfus   Vicecomes,   Humfredm 
Vie.   de    Lew,    Baldeivinus    Vicecomet,    Albericus   de 
Ver,  Petrus  de  Valoignes,  Bertran  de  Verdon,  Swain 
Vicecomes,  Durandus    Vicecomes ,  Robertus  de  Vesci, 
Rogerus  Venator,  Ricardus  Vernon,  Wallerus  Vcrnon, 
Radulfus  Venator,  Robertus  de  Verli,  Ulketel,  Vava- 
sores   Régis,     Rainaldus    Vicecomes ,    Ogerus    filius 
Ungemar,  Willelmus  de    Warenne,    Willelmus  filius 
Widonis,    Wallerus  de  S.    Walerico,    Alvredus    filius 
Wigoli,     Urso     de     Vircestria,    Vulmarus,     Joannes 
filius  Valeranni,    Willelmus,    Osbernus  filius  Walleri, 
Winemarus,     Goiffredus     de      Wirce,    Turchil    de 
Warwike  ,    Walchelinus  ,    Robertus    filius    Willelmi, 
ff'illelmus  Hostiarius  ,   Joannes    nepos    Waleranni , 
Willelmus  de    Watevilla. 


EX  GESTfS  GUILLSLMf  DUCIS  NORM. 


99 


A  regionis  avide  insequebantiir  ,  oaedentes  rea  terga  ,  impoiientes  maniiin  ulti- 
mani  secundo  negotio  :  à  mortuis  etiam  equorum  iingnlse  supplicia  sunipsere  , 
dum  cursus  fieret  super  jacentes.  Rediit  tamen  fugientibus  confidentia  , 
nactis  ad  renovandum  certamen  niaximani  opportunitatem  pra-rupti  vallis 
et  frequentiuni  fossarum.  Gens  equideni  Jlla  riaturâ  seinper  in  ferruni 
proinpta  fuit,  descendens  ah  antiqua  Saxonum  origine  ferocissiniorum  ho- 
minum.  Propulsi  non  fuissent,  nisi  fortissima  vi  urgente  :  Regern  Noricorum  *, 
niagno  exercitu  fretum  et  bellicoso,  quàni  facile  nuper  vicerunt. 

Cernens  auteni  feliciuni  signorum  Diictor  cohortes  inopinatô  collectas  , 
quamvis  noviter  advenire  snbsidiuni  putaret ,  non  flexit  iter  neque  snbstitit  ; 
terribilior  cum  parte  liastae  ,  quàm  grandia  spicula  vibrantes  ;  Eustachium 
Coniitern    cum    niilitibus   quinquaginta  aversum  ,  et   receptui  signa  cancre  vo- 

B  lentem  ,  ne  abiret  virili  voce  coinpellavit.  Ille  contra  faniiliariter  in  aurem 
Ducis  reditum  suasit  ,  proxiniani  ci  si  pergeret  morteni  pra-dicens.  Hœc  inter 
verba  percussus  Eustachins  inter  scapulas  ictu  sonoro  ,  cujus  gravitatem 
statim  sanguis  ilemonstrabat  naribus  et  ore ,  quasi  moribundus  evasit  ope 
coniilum.  Dux  forniidinem  omnino  dedignans  ant  dedecus  ,  invadens  pro- 
trivit  adversarios.  bi  eo  congressu  Normannorum  aliqui  nobiliores  cecide- 
runt  ,  adversitate  loci  virtute  eorum  impedita.  Sic  victoriâ  consuiii- 
mata  ,  ad  aream  l)elli  regressus ,  reperit  stragem  quani  non  absque  misera- 
tione  conspexit  . .  .  f^atè  solum  operuit  sordidatus  in  cruore  llos  Anglicie  no- 
bilitatis  atque  juventutis.  Propiùs  Regem  fratres  ejus  duo  reperti  sunt  :  ipse 
carens  on)ni  décore  ,  c|uibusdam  signis ,  nequaquam  facie ,  recognitus  est , 
et   in    castra    Ducis   delatus  ;   qui  tumulandum   eum    Guillelnio  agnoniine    Ma- 

C  letto  concessit ,  non  niatri  pro  corpore  dilect;e  prolis  aiiri  par  pondus  ofie- 
renti  .  . .  Heralde  ,  arguunt  extrema  tua  quàm  rectè  snblimatus  fueris  Edwardi 
dono  in  ipsius  fine.   Regum   terror   cometa   post  initium  altitudinis   tuae  corus- 


cans  ,    exitjum 


tibi    vaticinatus    fuit.    Verùm    omissâ  nseniâ  ,   felicitatem  quani 


eadcm  Stella  portendit ,  disseramus .  . .  Subegit  urbes  Angloruin  cunctas  Dux 
Guillelmus  copiis  Normanniae  uno  die  ab  horâ  tertiâ  in  vesperum  ,  non 
multo  extrinsecus  adjutorio  .  .  .  Volentibus  ad  humandum  eos  [  Anglos  ]  col- 
ligere ,  liberam  concessit  potestatem.  Humatis  autem  suis  dispositâque  cus- 
todiâ  Ha'stingas  cum  strenuo  praefecto  Romanaerium  accedens ,  quam  placuit 
pœnam  exegit  pro  clade  suorum  ;  quos  illuc  errore  appulsos  fera  gens 
adorta,  praelio  cum  utriusque  partis  maximodetrimento  fuderat. 

Hinc     Doverani     contendit  ,      ubi      populum     innumerabilem     congregatum 

D  acceperat  ;  quôd  locus  ille  inexpugnabilis  videbatur  :  at  ejus  propinquitate 
Angli  perculsi ,  neque  naturae  vel  operis  munimento ,  neque  uuiltitudini  vi- 
rorurn  confidunt.  Situm  est  id  castelluni  in  rupe  mari  contigua ,  quae  natu- 
raliter  acuta  undique  ad  hoc  ferramentis  elaboratè  incita  ,  in  speciem  mûri 
directissimà  altitudine ,  quantum  sagittae  jactus  permetiri  potest,  consurgit  ; 
<juo  in  latcre  undà  marina  alluitur..  Cùm  tamen  Cxistellani  supplices  deditio- 
neni  pararent ,  armigeri  exercitùs  nostri  praedae  cupidine  ignem  injecerunt. 
Flamma  levitate  suâ  volitans  pleraque  corripuit.  Dux  nolens  incommoda 
eorum  cjui  secum  deditionaliter  agere  cœperant ,  pretimn  dédit  restituenda- 
rnm  aedium  ,  alia(|ue  amissa  recompensavit  :  severiiis  animadverti  praecepisset 
in  auctores  incendii  ,  ni  vilitas  et  numerositas  ipsorum  occultavisset  eos. 
Recepto    Castro  ,    quae  minus  erant  per   dies   octo   addidit   firmamenta.    Milites 

E  ilHc  recentibus  carnibus  et  aquâ  utentes ,  multi  produvio  ventris  extincti 
sunt  ;  plurimi  in  extremum  vitîE  debilitati  discrimen.  Adversa  tamen  et  haec 
fortitudinem  Ducis  non  fregerunt.  Custodiam  inibi  quoque  relinquens  et 
dyssenteria  laborantes ,  ad  perdomandiun  quos  devicit  proficiscitur.  Occur- 
runt  ultrô  Cantuarii  haud  procul  à  Dovera  ,  jurant  lidelitatem  ,  dant  obsi- 
des.  Contrenmit  etiam  potens  Metropolis  metu  ;  et  ne  funditiis  caderet  ulla- 
tenus  rcsistcndo,  maturavit  impetrare  statum  obcdicndo.  Vcniens  postero  die 
ad  Fractamturrim  castra  metatus  est;  quo  in  loco  gravissima  sui  corporis 
valetudine  animos  familiarium  pari  conturbavit  ;egritudine.  Volens  autem 
publicum  bonum,  ne  exercitùs  egestate  rerum  necessariarum  laboraret ,  no- 
luit  indulgerc  sibi  moras  ibi  agendo. 

Intcreà  Stigandus    (^antuariensis  Archipraesul ,    qui    sicut    excellel)at    opibus 

Nij 


•  Mt.  Nor- 
vegioruin. 


100  EX  GESTIS  GUILLELMI   DUCIS  NORM. 

atque  dignitate,  ita  consultis  plurimùm  apiid  Anglos  poterat,  cuni  filiis  Algardi  A 
aliisque  pr?epotentibus  praeliuni  minatiir.  Regem  statuerant  Edgarum  Adolinum, 
ex  Edwardi  Régis  nobilitate  annis  pnernm.  Erat  videlicet  eorum  voti  summa  , 
non  habere  doniinuni  quein  non  habuere  compatriotani.  Verùni  qui  dominari  de- 
buit  eis  ,  intrépide  approperans  ,  nbi  freqiientiorem  audivit  eorum  conventum, 
non  longe  à  Lmidonia  consedit.  Praeterluit  eain  urbem  fluvius  Taniesis,  pe- 
regrinas  è  porta  marino  divitias  advectans.  Cùm  solos  cives  habeat ,  copioso 
ac  praestantia  militari  fanioso  ineolatu  abundat  :  tiim  verô  confluxerat  ad 
ipsam  liospes  turba  propugnatorum  quam  ,  licet  ambitu  nimis  anipla  ,  non 
facile  capiebat.  Prîcmissi  illô  équités  Normanni  quingenti  egressam  contra 
se  aciem  ref'ugere  intra  mœnia  impigrè  compellunt ,  terga  caîdcntes.  JMultae 
stragi  addunt  incendiun),  cremantes  quicquid  sedificiorum  citra  flunien  in- 
venere ,  ut  malo  duplici  superba  f'erocia  contimdatur.  Dux  progrediens  B 
dein  quoquoversum  placuit  ,  transmeato  flumine  Tamesi  ,  vado  sinuil  atque 
•  Waleng-  ponte  ad  oppidum  Guarengefort  *  pervenit.  Adveniens  eodem  Stigandus 
ford.  Pontifex   Metropolitanus    manibus    ei     sese     dédit,     fidem     sacramento    confir- 

mavit ,  abrogans  Adelinum  quem  leviter  elegerat.  Hinc  procedenti ,  statim 
ut  Lundonia  conspectui  patebat ,  obviam  exeunt  principes  civitatis  ;  sese 
cunctanique  civitatem  in  obsequium  illius ,  quemadmodum  antè  Cantiiarii  , 
tradunt  ;  obsides  quos  et  quot  imperat  ,  addu(Mmt.  Orant  posthaec  ut  coro- 
nam  sumat ,  unà  Pontifices  atque  caeteri  Sunimates  :  se  quidem  solitos  esse 
Régi  servire ,  Regem  dominum  habere  velle.  Consulens  ilie  comitatos  è 
JNormannia  ,  quorum  non  minus  prudentiam  qiiàm  fidem  spectatam  habebat, 
patef'ecit  quid  maxime  sibi  dissuaderet  quod  Angli  orabant  :  Res  adhnc  tur- 
bidas  esse  ,  rebellare  nonnullos ,  se  potiùs  regni  quietem  quàm  coronam  eu-  G 
père  :  secum  velle  conjngem  suam  coronari  .  .  .  Familiares  contra  suasere , 
ut  totius  exercitûs  unanimi  desiderio  optari  sciebant  .  .  .  Aderat  huic  con- 
silio  Haimerius  Aquitanus  ,  Prseses  Toarcensis  ,  linguà  non  igiiobilior 
quàm  dextrâ.  Is  demiians  et  iirbanè  extollens  modestiaiii  inquirentem  arii- 
mos  militum  ,  num  vellent  doniinnm  suum  Regem  fieri  ,  «  Ad  disceptatio- 
»  nem  ,  inquit,  hujusmodi  milites  nunquam  aut  raro  acciti  sunt.  Non  est 
»  diu  trahendum  nostra  deliberatione  quod  desideramus  fieri  quàm  ocis- 
»  simè  »...  Adquievit  (Guillelmus)  tôt  petentibus  totque  suadentibus  .  .  . 
Praemisit  ergo  Lundoniam ,  qui  unuiitionem  in  ipsa  construerent  urbe ,  et 
pleraque  competentia  regiae  magnificentiae  prîepararent  ;  moraturus  intérim 
per  vicina.  Adversitas  omnis  procul  fuit ,  adeo  ut  venatui  et  avium  ludo  , 
si   forte  libuit,  securè  vacaret.  D 

Die  ordinationi  decreto  elocutus  ad  Anglos  condecenti  sermone  Ebora- 
censis  Archiepiscopus ...  an  consentirent  eum  sibi  dominum  coronari  inqui- 
sivit.  Protestati  sunt  hilarem  consensum  universi  minime  haesitantes  .  .  .  An- 
glorum  voluntati  quàm  facillimè  Normanni  consonuerunt  ,  sermocinato 
ad  eos  ac  sententiam  percunctato  Constantini  Praesule  ...  Sic  electum  conse- 
cravit  idem  Archiepiscopus;  imposuit  ei  regium  diadema  ,  ipsumque  regio 
solio,  favente  multorum  praesentiâ  Pncsulum  et  Abbatum  ,  in  Basilica  S. 
Pétri  Apostoli  quae  Régis  Edwardi  sepulcro  gaudebat  ,  in  sacrosancta  so- 
lemnitate  Dominici  Natalis  ,  MLXVI  Incarnationis  Dominicae  anno.  Re- 
pudiavit  enim  consecrari  à  Stigando  Cantuariensi,  qiiem  per  Apostolici  jus- 
tum  zelum  anathemate  reprobatum  didicerat  .  .  .  Pernotum  est  quàm  proxi- 
ma  consanguinitate  Regem  Edwardum  attigerit  filius  Ducis  Roberti  ,  cujus  E 
amita,  Richardi  II  soror,  filia  primi  Emma,  genitrix  fuit  Edwardi  .  .  .  Large 
erogavit  (Deoj,  quod  Heraldi  Régis  serarium  avare  inclusit.  Terrœ  illi  sua 
fertilitate  opimae  uberiorem  opulentiam  comportare  soliti  sunt  negotiatores 
gaza  advectitià.  Maximi  numéro,  génère  ,  artificio  thesauri  compositi  fue- 
rant,  aut  custodiendi  ad  vanum  gaudium  avaritiae,  aut  luxu  Anglico  turpiter 
consumendi  ;  quorum  partem  ad  ministros  confecti  belli  magnifiée  erogavit, 
plurima  ac  pretiosissima  egenis  et  Monasteriis  di^'ersarum  provinciarum  dis- 
tribuit.  Id  munifîcentiae  studium  adjuvit  non  modicus  census  ,  quem  undi- 
que  civitates  et  locupletes  quique  obtulerant  novitio  domino.  Romanae 
Ecclesise  S.  Pétri  pecuniam  in  auro  atque  argento  ampliorem  quàm  dictu 
credibile  sit  ,    et   ornamenta    quae    Bizantium    perchara    haberet ,    in    manum 


EX  GESTIS  GUILLELMI  DUGIS  NORM. 


m 


A  Alexandri  Papae  transmisit  ;  memorabile  qnoque  vexillum  Heraldi  ,  liomi- 
nis  armati  imaginem  iiitextam  habens  ex  aiiro  purissimo  .  .  .  Mille  Ecclesiis 
Franciœ  ,  Aquitaiiiœ  ,  Ikirgundiae  necnon  Arvernife  aliarumque  regionuin 
perpétua  célèbre  eril  Guillelmi  Régis  luemoriale  .  .  .  Aliae  criices  aiireas 
admodùni  grandes  insigniter  genunatas ,  pleneque  libi-as  aiiri  vel  ex  eodem 
métallo  vasa  ,  nonnullae  pallia  vel  pretiosum  aliud  quid  accepere  .  .  .  Mu- 
nera  qiiidem  gratissima  Nornianniae  advenerunt  à  suo  diilci  nato ,  pio  pâtre, 
festinante  affeetu  inissa  ,  cùiii  saevitia  temporis  atqiie  maris  ,  intrante  Janua- 
rio  ,  esset  acerrima  :  muitiutn  verô  eventùs  ,  cujus  expectatione  intenta  fuit 
et  anxia  ,  milliès  charioreni  accepit .  ,  .  Diligeres  ae  niaxiini  haberes  eum  Pag.  207. 
et  tu  Anglica  terra  ,  si  abesset  iinpudentia  atqne  iniquitas  tua  .  .  .  Hujus 
milites  Normanni  possident   Apuliam  ,     devicere    Siciliam  ,    propngnant    Cons- 

B  tantinopolini  ,   ingerunt  metum     lîabyloni.  Nobilissinios     tuoruni     iiliorum    ju-         , 
venes  ac  senes  Chuuutus    Danus    trucidavit    nimia   erudelitate  ,  ut  sibi  ac  li- 
beris  suis  te  subigeret    :    hic  ne   Heraldum    vellet  occubuisse;   imo   voluit  pa- 
tris    Goduini     potentiam    illi    anipliare ,  et    natam    suani    Imperatoris  tlialamo 
dignissimam  in  matrimonium  ,  uti  fuerat  pollicitus  ,  tradere. 

Multa     Lundoniaî  ,    posteaquàin    coronatus   est ,    prudenter ,    juste    clenien-  * 

terque  disposuit ....  Jura  quaecunque  dictavit  ,  optiniis  rationibus  dictavit .  .  . 
Milites  médite  nobilitatis  atque  gregarios  aptissimis  edictis  coërcuit.  Tutae 
erant  à  vi  mulieres  ,  quain  saepè  arniatores  inferunt  :  etiam  illa  delicta  quae 
fièrent  consensu  impudicaruin,  infami.ie  prohibendae  gratiâ  vetabantur.  Potare  • 
militeni  in  tabernis  non  niultum  concessit ,  quoniam  ebrietas  litem  ,  lis  ho- 
micidiuin    solet    generare.    Seditiones   interdixit ,    caedeni   et   omneiii  rapinam  ; 

C  frienans  ut  populos  arniis,  ita  legibus  arma.  Judices  qui  vulgo  militum  essent 
timori  constituti  sunt  ;  simul  acerbae  pœnae  in  eos  qui  delinquerent ,  decretae 
sunt  :  neque  liberiùs  Normanni  quàm  Britanni  vel  Aquitani  agere  permitte- 
bantur  .  ,  .  Latrociniis ,  invasionil>us  ,  maleficiis  locuni  omnem  intia  suos  p^S-  208. 
terminos  denegavit  :  portus  et  quselibet  itinera  negotiatoribus  paterc  ,  et 
nullam  injuriam  fieri  jussit  .  .  .  Egressus  è  Lundonia  ,  dies  aliquot  in  pro- 
pinquo  loco  morabatur  Bercingis  ,  dum  firmamenta  quaedam  in  urbe  contra 
mobilitatem  ingentis  ac  feri  populi  perficerentur  :  vidit  enim  inprimis  neces- 
sarium  magnopere  Lundonienses  coërceri.  Ibi  veniunt  ad  obsequium  ejus 
Edvinus  et  Morcardus  ,  maximi  ferè  omnium  Anglorum  génère  ac  potentia  , 
Algardi  illins  nominatissimi  filii  ;  deprecantur  veniam  ,  si  qua  in  re  contra  eum 
senserant  ;    tradunt     se    cunctaque    sua    ejus   clementiae  ;   item    alii  complures 

D  nobiles  et  opibus  ampli.  In  his  erat  Comes  Coxo  ,  quem  singulari  et  for- 
titudine  et  probitate  Régi  post  et  optinio  cuique  INormanno  placuisse  audi- 
vimus  .  .  .  Inde  progrediens  ,  diversas  partes  regni  accessit  .  .  .  Adelinum  , 
quem  post  Heraldi  ruinani  Angli  Regem  statuere  conati  fuerant ,  amplis 
terris  ditavit  ,  atque  in  charissimis  Iiabuit  eum  ,  quia  Régis  Edwardi  genus 
contigerat  .  .  .  Custodes  in  castellis  strenuos  viros  collocavit  ,  ex  Galliis  tra- 
ductos  quorum  fidei  pariter  ac  virtuti  credebat ,  eum  multitudine  peditum 
et  equilum  :  ipsis  opulenta  bénéficia  distribuit,  pro  quibus  laboies  ac  peri- 
cula  libentibus  animis  tolerarent.  Nulli  tamen  Gallo  datum  est  qiiod  Angle 
cuiquam  injuste  fuerit  ablatum. 

Guenta  urbs  est  nobilis  atque  valens  :  cives  ac  finitimos  liabet  di^^tes  , 
infidos  et  audaces  :  Danos  in  auxilium  citiùs  recipere  potest  :  à  mari  quod 
E  Anglos  à  Danis  séparât  ,  millia  passuum  quatuordecim  distat.  llujus  quoque 
urbis  intra  mœnia  mimitionem  construxit  :  iludem  Guillelnium  reliquit  Os- 
berni  iilium  ,  praecipuum  in  exercitu  suo;  ut  in  vice  sua  intérim  toti  regno 
aquilonem  versus  praeesset.  Hune  ex  omnibus  Normannis  paterno  more  sîbi 
fidissimum  domi  bellique  perspexerat  ,  simul  fortitudine  egregium  et  consilio 
sive  rei  domesticae  sive  militaris  ,  necnon  Domino  cœlesti  multo  afïectu  de- 
votum  :  hune  Normannis  cliarissimum,  Anglis  maximo  terrori  esse  sciebat  : 
hune  pra?  caeteris  familiaiibus  à  pueritia  utriusque  dilexerat  et  exaliaverat  in 
Normannia.  Castrum  verô  Dovcram  Odoni  fratri  suo  commisit  eum  adja- 
cente ora  australi ,  quae  nomine  vetusto  Cantium  dicta  ,  Galliam  propiùs 
spectat  ;  unde  et  à  minus  feris  hominibus  incolitur  :  consueverant  enim 
nierces    eum    Belgis  mutftre.    Perhibetur    etiam  ,    attestante    pagina  vetustatis ,     ''"S-  209. 

Niij 


102  EX  GÉSTIS  GUILLELMI  DUCIS  NORM. 

maritimain  liane  regioneni  à  Gallis  olim  fuisse  possessam  ,  quilius  eô  trans-  A 
vectis  pnedse  ac  belli  inferendi  causa  agri  fertiles  placuere.  Odo  ille  Baio- 
carum  Praesul  cognitus  fuerat  talis ,  qui  optimè  negotia  sustinere  valeret 
ecclesiastica  et  secularia.  lîonitateni  ejus  et  prudentiam  priniô  testatur  Eccle- 
sia  Baiocensis  ,  quani  ipse  niulto  studio  egregiè  ordiuavit  atque  ornavit 
juvenis  adhuc  aetate  ,  animi  canitie  senibus  praeferendus.  Dein  omni  Nor- 
manniae  utilis  fuit  ac  decori.  In  Synodis  ubi  de  Christi  cultura  ,  in  discepta- 
tionibus  ubi  de  seculi  rébus  agebatur  ,  intelligentiâ  pariter  atque  facundiâ 
enituit.  Liberalitate  parem  non  habuit  Gallia ,  ita  opinio  publica  consensit  : 
nec  minus  aequitatis  aniore  meruit  laudem  :  arma  neque  movit  unquam  , 
neque  moveri  voluit;  valdè  tamen  timendus  armatis.  Bellum  namque  uti- 
lissimo  consilio,  cùm  nécessitas  postularet,  juvabat  quantum  potuit  religione 
•  salva.  Régi  cujus  frater  erat  uterinus ,  quem  tanto  aniplectebatur  amore  ut  B 
nec  inter  arma  vellet  ab  illo  separari  ,  à  quo  magnos  acceperat  atque  spera- 
bat  honores;  unicè  constantissimèque  fidelis  fuit.  Libentes  eidem  ohseque- 
bantur  ,  ut  acceptissimo  domino  ,  Normanni  atque  Britanni  :  nec  Angli 
adeô  barbari  fuerunt  ,  quin  facile  intelligerent  hune  Prsesulem  ,  hune  Prae- 
fectum  nierito  timendum  esse,  venerandum  quoque  ac  diligendura. 

An.  1067.  Rex  ita  commissâ  regni  cura,  Penevesellum  se  recepit  ,  quem  locum  in 
nominandis  ponendum  censemus  ,  quoniam  ipso  portu  primo  litus  illud  at- 
tigit.  Stabant  naves  ad  transmittendum  paratissimse  .  .  .  Convenit  eodem  mul- 
tus  Anglorum  equitatus.  Ex  his  abducere  secum  decreverat  ,  quorum  prae- 
cipuè  fidem  suspiciebat  ac  potentiam  ,  Archipraesulem  Stigandum  ,  Adelinum 
propinquum  Régis  Edwardi  ,  très  Comités  Edwinum  ,  Morcardum  et  Gual- 
levum  ,  simul  alios  complures  altae  nobilitatis  ;  ut  ipsis  auctoribus  ,  nihil  sub  C 
decessum  suum  novaretur ,  gens  verô  tota  minus  ad  rebellionem  valeret  spo- 
liata  Principibus.  Denique  eos  potissimùm  veluti  obsides  in  potestate  sua 
tali  cautelâ  tenendos  existimabat ,  quorum  auctoritas  vel  salus  propinquis  et 
compatriotis  maximi  esset.  Sic  autem  fuere  subacti  ,  ut  obsequentissimè  fa- 
cerent  imperata  .  .  .  At  milites  repatriantes  quorum  in  tantis  negotiis  fideli 
opéra  usus  fuerat,  larga  manu  ad  eumdem  portum  donavit,  ut  opimum  fruc- 
tum  victorise  secum  omnes  percepisse  gauderent.  Ita  solutis  navibus  , 
omnium  animis  laetissimis  in  altricem  terram  provehitur  secundo  et  vento  et 
œstu.  Transmissio  haec  mare  diu  pacavit  ,  pyi-ata  onmi  procul  fugato.  Feli- 
citatem  actorum  .  .  .  admira ndani  celeritas  fecit  :  siquidem  Octobris  circiter 
Calendas     die ,    quo    memoriam    Archangeli    Michaëlis    Ecclesia   (-oncelebrat , 

Pa%.  210.  terram  ad  hostilem  dubiiis  quem  consequeretur  eventum  ,  abiit  ;  mense  D 
Martio  in  sinum  patriae  redditus  est  .  .  .  Anglos  adeo  Guillelmus  die  uno  pro- 
trivit ,  ut  pôst  secum  dimicandi  fiduciam  nullatenus  reciperent . .  .  Gloriosè 
revectus  est  habens  in  comitatu  et  obsequio  suo  totius  Britanniae  Episcopo- 
rum  Primatem  atque  magnos  in  transmarinis  Cœnobiis  Abbates  ,  et  filios 
Anglorum  tam  stemmatis  quàm  opum  dignitate  Reges  appellandos.  Attulit 
quantum  ex  ditione  trium  Galliarum  vix  coUigeretur  argentum  atque  aurum .  .  . 
Chari  metalli  abundantiâ  multipliciter  Gallias  terra  illa  vincit  :  ut  enim  hor- 
reum  cereris  dicenda  videtur  frumenti  copia ,  sic  œrarium  Arabiae  auri  co- 
pia . .  .  Fuit  eximius  Dux  lectione  doctus  Graecorum  praecepta  militaria  , 
militiâ  Romanâ  cum  laude  ab  adolescentia  usus  ,  virtute  consecutus  Urbis 
Consulatum.  Relia  multa  cum  bellicosis  gentibus  féliciter  atque  celeriter 
confecit  ;  novissimè  Romam  ,  Africae  et  Europae  atque  Asiae  praesidentem ,  E 
regnum  suum  bellando  effecit. 

Laetior  Normannia  occurrit  Guillelmo  Régi  Principi  suo  :  dies  erant  hi- 
berni ,  et  qui  pœnitentiae  Quadragesimalis  rigori  vacant.  Ceteriim  ubique 
agebantur  tanquam  summae  festivi  temporis  feriae  :  sol  aestiva  serenitate  luci- 
dus  videbatur,  gratia  dierum  solitâ  longé  major.  Minorum  sive  remotiorum 
locorum  incolae  in  urbes   aut  aliô ,  ubi   facultas   conspiciendi  Regem  daretur  , 

Pag,  2H.  confluebant.  Cùm  in  metropolim  suam  Rothomagum  introiret,  senes  ,  pueri  , 
matronae  cunctique  cives  spectatum  processerant  ;  conclamabant  salutantes 
reducem .  .  .  Monasteria  certabant  Monachorum  atque  Cleri  quodnam  in 
adventu  sui  charissimi  tutoris  ampliorem  ofïiciositatem  impenderent  :  nihil 
relinquebatur  quod  in  studio  talis  honorificentiae  agi   solitum  est   :  praetereà  si 


EX  GESTIS  GUILLELMI  OUCIS  NORM. 


103 


A  qnid  novmii  adinveniri  potnit ,  addebatur.  Onam  pietatcni  ipse  oonft'stim 
liicro  nmltiplici  recompensavit ,  donans  pallia  ,  libras  aiiri  aliaque  maj^na 
altaribus  ao  famulis  Christi.  Nullius  iinquain  Kejijis  aut  Imperatoris  largita- 
tem  in  oblationibus  niajorem  coiiiperinuis  :  item  qiias  Ecclesias  non  pnesen- 
tiâ  sua  ,  muncribus  visita  vit  itemm.  Cadomensi  Basilicne  modo  specieque  ad- 
mirabili  ,  suis  impendiis  ad  titulum  B.  Stcphani  Protomartyris  à  fundamento 
exstructae  ,  tam  diversa  donaria  advexit ,  materiâ  artifioioque  pretiosissima  , 
quîe  ad  seculi  terminum  honora  permanere  valeant  .  .  .  Voluptuosuni  est  ea 
perspectare  hospitibus  maximis,  et  qui  sœpè  nobilium  Ecclesiarum  tbesau- 
ros  viderant .  .  .  Anglicse  nationis  fominœ  multùm  acu  et  auri  texturâ  ;  egre- 
giè  viri  in  omni  valent  artificio  :  adhoc  incolore  apud  eos  Germani  solebant, 
talium    artium    scientissimi  :    inferunt   et    negotiatores ,    qui    longinquas  regio- 

B  nés  navibus  adeunt ,  doctarum  manuum  opéra  .  .  .  Abundantes  Hcolesiae 
transmariiiae  aliqua  ei  libentes  ,  quae  in  Galliain  transf'erret ,  dederunt  ;  quo- 
niam  ea  multuplo  redemit  rébus  aliis. 

Optimè  quidem  egerat  in  gubernaculo  domina  nostra  Matildis  ,  jam  no- 
niine  divulgato  Regina,  etsi  nondum  coronata.  Illius  prudentiani  viri  adju- 
vere  consilio  utilissimi  ;  in  quibus  loi^um  dignitatis  primum  tenebat  Hogerus 
de  Bellomonte,  Humfiidi  hominis  gx-iierosissimi  filius,  ob  maturitateni  aevi 
liberior  ad  negotia  qu;ie  domi  geruntur  ;  Hlio  adolescent!,  super  cujus  fortitu- 
dine  in  praelio  contra  Heraldum  diximus  ,  ofïicio  militari  tradito,  Verùin 
quôd  finitimi  incursionem  nullam  ausi  fuerant  ,  ciim  terram  ferè  militibus 
exhaustam  scirent,  Régi  ipsius  eujus  reversionem  verebantur ,  primo  adscri- 
bendum  arbitramur.  Ad   Cœnobium   S.   Trinitatis  Fiscanni  Pascha  célébra  vit. . . 

C  cuin  frequentia  venerabilium  et  Praesulum  et  Abbatum.  Humiliter  adstans 
ille  clioris  ordinum  religiosorum,  ludicra  intermittere,  concurrere  ad  divina, 
militum  plebisque  turbas  coëgit.  Régis  Francorum  vitricus  intererat  huic 
curiae  Rodulphus  praepotens  Cornes  *  raultaque  nobilitas  Francipe.  Curiosè  *  ^.-  ^^^•' 
hi  cura  Normannis  cernebant  crinigeros  alumnos  plagae  Aquilonalis  ;  quo- 
rum pulchritudini  Galliae  Comatoe  formosissimi  juvenes  inviderent  :  nec  enim 
puellari  venustati  cedebant.  Régis  autem  regiorumque  satellitum  indumenta 
spectanles  intexta  atque  crustata  auro,  quaeque  anteà  viderant,  vilia  sestimavere  : 
item  vasa  argentea  sive  aurea  admirabantur,  quorum  de  numéro  vel  décore 
verè  narrari  possint  incredibilia.  His  tantùm  ex  poculis  *  cœnaculum  ingens  *Ed.Pop}x- 
bibebat,  aut  cornibus  bubalinis  métallo  decoratis  eodem  circa  extremitates 
utrasque.   Denique  plurima    hujuscemodi    competentia    regali   munificentiae    no- 

D  tabant,  quae  reversi  domum  ob  novitatem  praedicarent.  Ceteriim  talibus  longé 
insigniorem  atque  plus  memorandam  ipsius  Régis  cognovere  honestatem. 
^Estiva  illa  et  Autumnum  partemque  hiemis  citra  mare  transegit ,  tempus 
hoc  patriae  amori  omne  donans  ;  quae  neque  hac  mora  neque  superioris  anni 
expeditioue  suas  opes  attenuatas  fuisse  dolebat  ;  ea  illius  temperantia  fuit  ac 
prudentia.  Militibus  et  hospitibus  abundè  sumptus  ministrabatur,  nemini  ra- 
p)ere  quippiam  concedebatur  :  provincialium  lutô  armenta  vel  grèges  pasce- 
bantur  seu  per  campestria  seu  per  tesqua  :  segetes  falcem  cultoris  intactae  ex- 
f)ectabant  ;  quas  nec  attrivit  superba  equitum  effusio ,  nec  demessuit  pabu-  ^"g-  ^12, 
lator  :  homo  imbecillus  aut  inermis  equo  cantans ,  quà  libuit  vectebatur , 
turmas  militum  cernens,  non  exhorrens. 

Intereà    Bajocensis    Praesul    Odo    et    Guillelmus    Osberni    filius    praefecturas 

E  in  regno  uterque  suam  laudabiliter  administrabant  ;  interdum  simul  agitantes 
modo  diversi .  .  .  Régi  ea  tempestate  Eustachius  Comes  Boloniae  adversa- 
batur ,  qui  filium  de  fide  ante  bellum  in  Normaunia  obsidem  dederat.  Ei 
persuadent  hi  maxime  qui  Cantium  inhabitant ,  uti  castrum  Doveram  inva- 
dat ,  ipsis  utens  adjutoribus  :  equidem  fore ,  si  firmissimo  loco  hoc  sit  po- 
titus  cum  portu  marino ,  ut  potentia  ejus  latiùs  distendatur  ;  sicque  poten- 
tiam  Normannorum  diminutam  ii-i.  Nam  quia  Normannos  odêre,  cum  Eusta- 
chio  pridem  sibi  inimicissimo  concordavere  :  eum  bellandi  peritum  atque 
in  praelio  felicem  experimentis  cognoverant  :  si  erat  serviendum  non  com- 
patriotae,  noto  servire  atque  vicino  satiiis  putabant.  Accidit  ut  occasio  tera- 
poris  eventum  rei  quam  efïectabant  promitteret.  Abierant  ultra  Humen  Ta- 
misim  primi   munitionis    custodes   Prœsul    Baiocensis  atque    Hugo    de   Monte- 


404  EX  GESTÎS  GUILLELMI  DUCIS   NORM. 

forti,  militum  parte  majori  seciim  ducta  :  Eiistachius  igitur  acoepto  nnncio  \ 
Angloruiii,  cum  suis  ad  eos  noctis  conticinio  transivit,  ut  incautè  oppri- 
meret  castellanos  :  classem  duxit  militibus  delectis  oneratam,  relictis  equis 
praeter  adniodum  paucos  :  vicinia  omnis  adf'uit  armata  ;  auctior  nunierus  ex 
ulterioribus  accederet,  si  morâ  biduanâ  obsidio  traheretur.  Ceteriim  custo- 
diani  invenerunt  minus  opinione  remissam ,  plus  nietu  ad  defensandum  va- 
lidam.  Eripiunt  velocitas  equi,  notitia  tramitis  navisque  paratior  :  nobilissi- 
mus  autem  tyro  nepos  ejus  comprehensus  est  :  Angli  per  diverticula  phira 
eo  faciliiis  evaserunt  ,  quo  minus  commodum  erat  paucitati  castellanorum 
insequi  per  diversa.  Jure  id  Eustachio  dedecus  atque  detrimentum  contigit. 
Equidem  si  rationes  quae  ejus  liti  controversantur  ,  depromerem ,  Kegis 
eum  gratiam  atque  Régis  dono  accepta  bénéficia  ex  a?quo  et  bono  amisisse 
plané  convincerem  :  neque  sententia  erravit  dicta  consensu  Anglorum  et  g 
Gallorum  ,  quâ  de  reatu  multo  convictus  est.  Sed  parcendum  sentimus  per- 
sonae  multifariàm  illustri,  Comiti  nominato,  qui  reconciliatus  nunc  in  pro- 
ximis  Régis  honoratur.  Eodem  fere  tempore  Coxo  Cornes  ,  queni  pla- 
cuisse  Normannis  diximus,  morte  occidit  immeritâ  .  .  .  Hic  Régis  causam 
et  ipsum  favore  multo  probabat  :  sui  vero  satellites  ab  ipso  dissidebant .  .  . 
Cùm  ille  popularium  odia  omnemque  injuriam  perpeti  ,  quam  integritatem 
fidei  temerare  mallet,  per  insidias  oppressum  interfecere. 


EX  CHRONICO  WATINENSIS  («)  MONASTERII, 

AUCÏORE  EBRAKDO  EJUSD.  LOCI  CANONICO  REGULARI. 

Apud  Marlenium    Tom.    III  Novi  Tlies.    Anecdot.   col.   798. 


A' 


NTiQUissiMUM  oppidum  fuisse  Menaporum,  quod  nunc  Guatinas 
vocatur  vel  Guatinum  ,  nuUi  ,  qui  secundùm  Historicos  ejusdem  pagi 
confinia  vel  situm  territorii  novit,  est  ambiguum  ;  quos  etiam  historiarum 
cognitores    Batavos    appellant .  .  .     Ait    enim    de  bis    in   Annalibus    suis    Oro- 

Oros.  lib.  !.  sius  :  «  Britanuia  Oceani  insula  ...  à  meridie  Gallias  habet  ;  cujus  proxi- 
»  miim  littus  transmeantibus  civitas  apparet ,  quœ  dicitur  Rutupi-portus , 
»  unde  haud  procul  à  Morinis  in  austro  positis  Menapos  Batavosque  pros- 
»  pectat  ».  Unde  cùm  Rutupi-portum  in  meridiana  ejusdem  insulae  ripa  situm 
noverimus ,  nec  minus  à  Morinis  Menapos  Batavosque  in  boream  por- 
rectos,  eodem  mari  dividente,  in  ulteriori  littore  contiguos ,  prospectum  D 
sui  ad  alterutrum  habère  ;  nec  dubium  Guatinenses  à  Scriptoribus  jure  Ba- 
tavos appellari.  Ulud  etiam  eorum  epitheton,  quo  gemina  quadam  feritate 
inter  alias  nationes  ab  Auctoribus  notati  clarebant  ,  si  transeamus ,  indicia 
Romanae  vindictie  clamant.  Patent  enim  avulsa  murorum  fundamenta,  aedi- 
fîcia  partim  diruta  ,  et  ut  veterem  ruinam  testantur  vestigia  .  .  .  Quin  etiam 
ab  inde  per  succedentia  tempora  ad  tantam  solitudinem  ,  quasi  civitas  quae 
devastatur ,  ipsa  marmorum  fragmenta  devenere ,  ut  silvestres  ferae  stabula- 
rent .  .  .  Sola  tantiim  cum  sui  Gantoris  ib)  tugurio  Ecclesia  sumrao  in  vertice 
[permansit]  .  .  .  Ubi  et  ipse  aliquando,  curialem  adhuc  strepitum  quasi 
mimiloginae     licet    Clericus    ambiens ,      cum     comitatu     transitum     habui  .  .  . 

Co/.  800.     Tum  ego  nova  rerum  fîicie  curiosus,   quae   in  tanta   vallis   amplitudine  solers 

anti((uorum    cura     fuisset ,    aspicio  ;    mi.seratus    locum,    miseratus     excidium  ,  E 
nihil  minus  quàm  qjiod   hodie   videmus,   futurum  aestimabam.  Apparebat  tamen 
ex    facili,    quoniam   fuerit    suis    diebus    celeber ,    in  quo   tanta    destructionis 

(a)    Watin.    Cbronicon,    Auctore  Olfridi   fundato-  »   tatur,    eô    majorera    dobent     Lectoris  attentionein 

ris   discipulo,    proiiide   oculato   teste    qui    rcs    prout  »  conciliare  ,  quod    Orosii    testimonio  maxime  eon- 

viderat  scriptis  comraendavit,  etsi  opus    brève,    non  »   scntanea  sint  ».   Scripsit  Ebrardus  post  1080,  et 

tamen  contemnendum  est.  «  Et  ceriè,    ait  Marlenius,  antc     1085j     quandô    refert    abdicationem    Otfridi 

»    quae  de  Adcla  Com.  et  Robcrto   Frisio  Com.   ejus  factam    anno  lOSOj    nec    meniiiiit  mortis  ejus   quae 

»   filio,  quse  de  Drogone   et   Huberto   Tarvan.  Epis-  contigit   anno  1083. 

»  copis,  quae  de  Berg.   Monasterii    Abbatibus   refert,  {b)  Paulô  pôst  ,  Sacerdotis  Alphumini  :  col.    804, 

>  cuivis  eô  gratiora   speranius ,    (juô  difficiliùs   alibi  Alfuniii  et  Alfuniid   Canonici  :    et  col.    803,   quem 

•   reperiri     credimus.     Quae     verô    de    antiquae      ac  posteà    in  ea  Priorem  videmus. 
»   nobilis  Menapiorum  urbis  rudcribus  se  vidisse  tcs- 

monimenta 


EX  CHRONICO  WATINENSIS  MONASTERH. 


i05 


A  monimenta  adhiio  reservabantur.  Nam  quanta  fiierit  popularis  freqnentia  qiian- 
tusque  concursiis  ,  pnblicae  atque  regales  viaj  iitrimqiie  convenientes 
praemonstrant  :  quariini  illa  quae  à  diffusa  orientis  plaga  ad  nos  usque  diri- 
gitur ,  alveo  subterfluente  clauditur  ;  altéra  verô  à  Pharo  altissimo  ,  quae 
donius  olim  specularia  in  hiberna  Jîomanoruin  dicebatur ,  Bononiae  muro 
continua,  ad  portuin  Oceani  sita,  lîritanniani  Deiroruin  insulani  prospectans , 
ab  occidentali  parte  supradictum  eunulem  terniinatur  in  anineni  :  qnem,  sicut 
vetustatis  fania  loqnitur,  per  ambas  vadosum  stratas  fuisse  accolarum  commenta 
ferunt.  Sed  fidem  bis  non  praebentes,  magis  hoc  adniirari  quàm  credere  vo- 
lunt.  Est  enini  magna?  profunditatis  ;  et  non  solùm  ex  sui  altura  piscosam 
circummanentibus  conferens  abundantiam  ,  verùm  et  navigio  habilis  ab 
Oceano  cui  niultis  hostiolis  infusus  excipitur  :  tum  diversa  rerum  mercimo- 
B  nia ,  tum  niultimodas  ad  fruendum  ministrat  capturas  :  à  cujus  margine , 
paulatim  succrescente  cumulo  (  a  ) ,  démenti  proceritate  nions  gignitur  ; 
qui  sicut  continua  deducta  planitie  ad  suljsolanum  erigitur  ,  it»  à  septein- 
trione  et  meridie  residentibus  cumbis  [b)  in  altitudinem  cunuilatur.  Ne- 
nioribus  consitus  ,  pascuis  uber  ,  vini  non  ferax  ;  quo  solo  beneficio  Gallos 
admittimus  irrisores ,  quôd  succo  granorum  fermentât©  coctione  potaiimr  ; 
quasi  mitioris  liquoris  potores  innoxiùs  ad  Dei  laudes  non  evigilent.  Arbo- 
rum  frugiferarum  et  diversi  generis  olerum  ad  usum  famulantium  ,  si  cola- 
tur  ,  adeo  fertilis  ;  ut  si  nolis  procurare  utilia  ,  velis  nolis ,  quasi  desidiam 
laboratoris  arguens ,  miro  incremento  germinet  inutilia.  At  praetereà  tam 
salubriter  spirantibus  ventis  expositus  ,  ut  infesti  crassitudinem  aëris ,  sive  ne- 
bularum    quas   isdem   exhalât,  nocivam  alveus  confluens  in    se    coagulari    non 

G  permittat. 

In  militia  norainis  Apostolici.  .  .  primo  procinctu  in  tota  maritima  regione  coi.  801. 
nos  Ciiristi  pauperes  initiavit  .  .  .  doiiinus  Otfridus  .  .  .  Soli  Guatino  speciali- 
ter  designatus  .  .  .  opinatissima  quàm  potuit  Canonicae  institutionis  (  c  )  unde-  Coi  802. 
cumque  decerpta  collegit  .  .  .  Sed  quia  Bergensis  Monasterii  membrum  id 
esse  deprehendit,  ad  quenidam  niajorem  provinciae  virum  ,  principii  nostri 
et  re  et  nomine  quasi  patrem  A.  cui  aequè  honesta  erat  matrona...  hujusmo- 
di  consilium  detulit  .  .  .  niitem  de  crudeli  [fecit]  .  .  .  Hic  ergo  cùm  ejus  deside- 
rium  cognovisset  ,  tum  imminente  *  prol)a  conjuge ,  tum  inaudita  Canoni- 
ci  ordinis  novitate  .  .  .  totum  se  huic  negotio  iuipendit  ...  S.  Mariae  Mori- 
nensis  tune  Episcopo  Drogone  (  rf  )  .  ..  Ermengerus  Abbas  Bergensis  pro 
Guatinensi   Ecclesia   à    donnio  Odfrido  Abbate    nostro    in    cambio  suscepit,  etc. 

D  Ab  urbe  Tervanensium  directo  itinere  Guatiniim  pervenit  [Odfridus]  .  .  . 
Praefatus  laicus  ,  publicarum  quibus  cingimur  forestium  Officialis  .  .  .  obtulit 
XLVIII  mensuras  terrae  cultse  in  meridiana  parte  sub  monte  Caleti  .  .  . 
Vendidimus  propter  comparandum  allodiuin  Johannis  Atrebatensis .  .  . 
Dédit  Gibbodo  Miles  de  Fleterne  XX  mensuras  (e)  in  villa  Thiggabust .  .  . 
Ad  coulirmandum  Comitissam  Flandria;  Adelam  ,  videlicet  Balduini  Comitis 
apud  bisulam  sepiilti  viduam  ,  adiit  [  Odfridus  ]  •  •  .  Illa  autem,  ut  erat  in- 
deficiens  ad  melioris  vitae  provectum  consolatrix  ,  filium  Comitem  ,  videlicet 
Robertum  cognomento  Frisonem  è  vestigio  convenit  .  .  .  nec  antè  desiit , 
quàm  dominicalem  curtem  nomine  lîallcnberge  ad  occidentalem  plagam 
Caleti  Montis  juxta  rivulum  Penam  ,  etc.  nostrae  Guatinensi  Ecclesise  ambo 
j)erpetualiter    offerrent.    Actum  in   villa    Sitbiu    apud    Cœnobium  S.    Bertini  , 

E  atcjue  idem  in  Synodo  Tarvanensi  .  .  .  coufirmatum  ,  praesidente  Drogone 
Episcopo,  anno  bicarn.  Dom.  MLXXII ,  Indict.  X,  VI  Idus  Junii  , 
feriâ  VI. 

Guatinum     venit  [  Adela    Comitissa  ]  ,   et   quasi    una  de  minoribus  ,   humili 


(a)  Coiifor  Iianc   loci  dcscriplioncin  cuin    ca  (juam  . 
idem  Auctor  infrà   cxarat   in    niiraculo   S.    Donatiani 
iisdem   fcrè   verbis. 

(A)  Ciiinba;  vocabulmn  diversirnodè  à  Scriplori- 
bus  mcdix  irtatis  accipilur  :  aliquando  pro  thclonio, 
nonnunqiiain  pro  cyinba  scu  navi,  all(|UOties  verù 
pro  loto  dwlivi  :  quae  acceptio  huic  loco  videlur 
magis   accommoda.  Martcn. 

(c)  llinc  colligcs  VValin.  Monastcrium  [Gua.sline, 
vulgo  fyatten)  priuiurn  in  illis  regiouibus  fuisse   ordi- 

Tome  XI. 


nis  Canonicorum  Regul.  S.  Auguslini  ;  ({ui  non  iu 
pridcin  in  Galliis  origincni  habucrat.  Undt:  et 
paulô  ]M)st  infrà,  i/iauditam  ordinis  Canonici  novi- 
tatem  a|>pcllat.   Idem. 

(d)  Eo  consenticntc,  Richarius  Canonicus  Morin. 
dédit   a/lare  Lcdriiige/wn . 

(e)  Ab  aliis  ibid.  mensuras  terras  data  sunt,  in 
villa  uiine/ige/iem  ,  ///  ff''alitis,  in  Petcnliam,  in  .Sin- 
tina,  in    lirocscla,   in    rilla    Lcdersela. 


o 


Col.  803. 
innuente 


Col.  804. 


Col.  805. 


\0Q 


EX  CHRONIGO  WATINENSIS  MONASTERII. 


subsellio  cum  caementariis  ac  fossoribns  operi  immorata,  sub  divo  solis  A 
patiens,  sancti  aedificii  fiindamenta  jecit.  .  .  .  Johannes  Atrebatensis,  vir  po- 
tens  in  ordine  suo,  provinciae  ipsius  Advocatus,  allodium,  terras  videlicet  (  a  ) 
magnas  quas  habebat  in  Flandria,  eideni  ipsi  fetninae  pro  \j  libris  solidorum 
ante  aliqnot  annos  apposuerat  .  .  .  .Tohannein  convenir,  bortata  est  quatenus 
ipse  et  uxor  ejus  Erinentrndis  Guatinensi  Ecclesiae  tribuere  nollent,  vel  mi- 
sericordi    pretio    venderent.    Tandem    persuasif,     pecuniam     pacta    est,  centum 

Col.  806.  videlicet  libras,  etc.  .  .  .  Huic  autem  pactioni  ,  mediante  Comité  Roberto 
Frisone,  publiée  in  plena  curia  Pentecostes  in  Bergis  castro  Johannes  con- 
sentiens  .  .  .  cùni  ad  donuni  ac  manumissionem  faciendam  pervenisset  ,  uxor 
ejus  reluctabatur,  quasi  dotem  suam  amissura  :  quà  tamen  duas  anri  uncias 
à  nobis  extorquente,  et  fieri  permisit  ,  et  cum  marito  suo  ipsa  légitimé  fecit. 
Facta  est  autem  haec  traditio  anno  lucarn.  Dom.  MLXXV  ,  Indict.  XIII  ,  B 
VIII  Cal.  Junii,  feriâ  II  Pentecostes,  in  villa  Bergis  à  Johanne  Atreba- 
tensi  et  uspre  ejus  Ermentrude  super  Reliquias  Ecclesiae  Guatinensis ,  in 
mansione  ac  domo  Gonteri  condictoris  et  ministri  ejusdem  Johannis  ,  adhi- 
bitis  judicibus ,  quos  Scabinos  appellamus,  his  ;  de  Cappla  Erernberto , 
Fredeboldo  de  Uggeshen,  Dodino  filio  Tidboldi  de  Werhen  ,  Adalardo 
Tire^  RoduUb  filio  Everardi  JNossalim  ,  Lugelmaro  Stanin  (ilio  Inglmari 
Stanin^  Lugelmaro  Albo,  Olrico  filio  Hermi  ,  Eggafrido  filio  Arnoldi  de 
Stenen  ,  Wabrardo  de  Coldelkerke  ,  Arnoido  filio  Elmengeri  ,  Malgero 
filio  Wulfardi  ,  Wanka  de  Petengham  ,  Odfi^ido  Renlofo  filio  Heregoti  , 
Heregoto  de  Petengham ,  Volrado  fi^atre  ejus ,  Godewino  de  Petengham  , 
Waltero  Woxbalg. 

Et  quia  Comes  causis  curialibus  implicatus  erat ,  Walterus  Bergensis  Ad-  C 
vocatus  ad  hoc  in  forum  judiciale  transmissus  ,  donum  ac  stipulationes  et 
ratum  sponsionis  ,  ut  in  legibus  mos  est  ,  in  oculis  testium  qui  infrà  cons- 
cripti  sunt ,  ad  opus  Ecclesiae  Guatinensis  vice  Comitis  suscepit.  Testes  , 
ipse  Walterus  Bergensis,  Eustachius  Minensis,  Lambertus  frater  ejus  ,  AI- 
bertus  de  Bellis,  Giselbertus  fi^ater  Balduini  Gaudensis,  qui  ab  Anglia  tune 
venerat,  Onulfus  Dapifer ,  Rodbertus  Buticularius  ,  Rodulfus  Camerarius  , 
Ragenfridus  frater  ejus,  Franco  Nivellensis,  Wago  Atrebatensis,  Walterus 
filius  Ursonis  Duacensis  ,  GoiflTridus  Castellanus  Cassiliensis ,  Rodulphus 
filius  ejus  ,  Rodulphus  Sapin  ,  Azo  de  Stapris  ,  Gerardus  Scabinus  ,  Gilbodo 
Scabinus  de  Fleterre,  Arnoldus  Scabinus  de  Mue  ,  Arnoldus  de  Castra  ;  Ber- 
genses  ,  Folcrannus  Castellanus  Bergensis  ,  Boldravan  filius  Letrae  ,  Baldui- 
nus  frater  ejus  ,  Lectra  frater  ejus  ,  Hagabaru  filius  Stulard  ,  Boldravan  fra-  D 
ter     ejus ,     Wizalo    frater    ejus ,    Malgor     frater  ejus ,    Bernoldus   filius  Nor- 

Coi.  807.  berti  ,  Norbertus  frater  ejus ,  Ravan  frater  ejus ,  Arnoldus  filius  Ravan  , 
Hugo  Roda ,  Odbertus  frater  ejus  ,  Hugo  Roda  de  Port  ,  Walterus  filius 
OdFridi ,  Remgor  filius  Arnoldi  Nigri ,  Lugelmar  filius  ejus  ,  Everardus 
filius  Everardi  ,  Adalim  filius  Vemardi  ,  Lem.  filius  Wulfardi  ,  Mankel  Ren- 
ger  frater  ejus ,  Herebertus  filius  Denes  ,  Bernoldus  filius  Radulfi  ,  Goze- 
mar  Clenchant  ,  Arnoldus  Uggeshen  ,  Camo  de  Trembold  fifius  Eggefridi  , 
Eggefridus  frater  ejus  ,  Erembertus  frater  ejus  ,  Erembertus  filius  Onuakim  , 
Reimlof  filius  Godildi,  Hugo  frater  ejus,    Eremboldus  frater  ejus. 

Quo  facto  ,  sequenti  die  ,  id  est  III  feriâ  in  Pentecoste ,  dilatione  unius 
noctis  mediae,  venit  Johannes,  hujus  traditionis  majorem(6)  adhuc  fidem 
facturas .  .  .  Cui  secundse  traditioni  juvenis  Comes  Robertus  ,  filius  (bmi-  E 
tis  Roberti  Frisonis,  ad  hoc  à  pâtre  et  avia  directus  interfuit ,  et .  .  .  tara 
jussu  quàm  vice  patris  suscepit.  .  .  .  Johannes  Atrebatensis  decimo  anno  , 
ciim  priùs  uxor  ejus  defuncta  esset ,  et  ipse  interfectus  est  ,  sed  antè  so- 
lutis  illius  anni  C  scutis,  debiti  nostri  quinque  :  qua  de  ducentis  plus  minus 
libris,     si    à    principio    conventionis   (  c  )    ac    deinceps     per    singulos   annos 


(a)  Ibid.  Sunt  autem  hœ  in  parrochia  videlicet  quâ  restauratâ  Ecclesiâ,  S.  Nicolaus  patronus  aller 
Exenboldescappla...   quœ  terra  vocatur  Olderdesdit,  accessit.    Marten. 

in    parochiis    Stenen   et   Petingham     diurnalia    du-  [c)  Adela  Comitissa    col.    803  pacta  est   centum 

centa,    etc.  libras,  et   annuatim  decem  libras  ab  ipsa  Ecclesiâ, 

[b)  SS.  Nicolao  et  Richario  Monasterii  patro-  scilicet  in  festo  S.  Martini  C  solidos,  et  XF  dies  ante 
nis.  Nam  prima  Watin  Ecclesiâ  S.  Ricbario  Pascha  C  solidos,  ea  conditione,  etc.  Ubi  valor 
consecrata  fuit  ;   cui ,   constructo   Ccenobio  et   anti-  librarum  aestimari  potest. 


EX  CHRONICO  WATINENSIS  MONASTERII. 


107 


Col.  H\i. 


A  conipiites  ,  constitisse  nol)is  easdem  terras  ante  niortem  Johannis  invenies ,  si 
ad  primas  centiim  libras  novies  decein  libras  supputatis  et  semel  centum 
solidis  in  hac  conscriptione  facillimè  taxare  poteris  .  .  .  Ante  nos  in  his  se- 
dibus  (a)  [  Guatin.  ]  ininiinera  erat  [serpentiim  ]  niultitiido,  etc.  col.  808. 

Suceessit  totius  ferè  provinciae  contra  nos  (b) ,  maxime  autem  Clerico- 
rum ,  condata  suspicio ,  qiiôd  niandatornm  Apostolicorum  plus  aeniulatores  ^"'^  810. 
prœ  cseteris  videhamur  ;  videlicet  de  non  suscipiendis  ad  Missas  faciendas 
uxoratis  Sacerdotibus,  de  incestuosis  et  simoniacis  vitandis,  tiim  etiain  de 
aliis  capitiilis,  qucie  in  Decreto  Gregorii  Papae  VU  distinguuntur,  servandis  .  .  . 
Concepit  aninio  pra?dicta  f'eniina  Roniam  ad  limina  BB.  Apost.  Pétri  et 
Pauli  properare;  in  quo  comitatu  praedictum  nostrnni  Pra-positiim  [  Odfridum  ] 
sibi  socians  ,    ad    beatae     meraoriae  Grej^orium     VII    perduxit  :    à  quo  ,  oblata 

B  cessione  Tarvanensis  Episcopi  ,  Privilegium  S.  Pétri  suscepit .  .  .  Acriùs  no- 
bis  adversarii  insurgunt.  .  .  .  auctoritatem  ligandi  atque  solvendi  Romano  li- 
bellatico  Praepositum  nostrum  suscepisse  accusant ,  hujusniodi  priviiegio  jus 
Episcopale  destrui,  etc. 

Intererat  huic  altercationi  filius  S,  II.  Ecclesiœ  L.  Sancti  Audomarensis  Coi.M\. 
Canonicus,  quem  in  sacro  palatio  cum  venerandae  niemoriae  Gregorio  VII 
non  parvo  tenipore  commoratum  et  novimus  ,  et  splendidè  peregrinatuiu 
vidimus .  .  .  Ea  tempestate  ciim  in  Galliis  per  diversas  sedes  pluriina  Con- 
cilia celebrarentur,  et  ab  Hugone  Diensi,  S.  R.  E.  Legato,  limita  coriige- 
rentur,  Clerus  Morinensis  per  simplicitatem  Episcopi  senis  ita  impunè  de- 
lirabant  . . .  Non  multô  pôst  ipse  [Drogo]  defungitur  ,  anno  Episcopatùs 
sui  L  :    in   cujus    sedem    Hubertus  ejusdem    Ecclesiae    Arcliidiaconus     subroga- 

C  tur,  vir  elegantis  scientiîc  ,  ac  dignus  dominio  ,  si  sibi  ,  ut  aiunt ,  dominari 
potuisset .  .  .  Principem  totius  Flandriae  hac  de  causa  in  perniciem  sui  com- 
movit.  Cùm  enim  in  Concilio  Pictavensi  quodain  à  domno  Hugone  Romano 
Legato  E.  Abbas  Bergensis  Cœnobii  depositus  rediisset  ,  et  Monachi  bé- 
nigne licentiam  à  Principe  accepissent ,  orta  dissentione  ...  in  unum  con- 
venire  non  poterunt.  Ad  quod  deliniendum  ,  A  ieimensem  Archiepiscopum  c,>i.  813. 
W.  qui  forte  diebus  illis  advenerat,  qui  Cœnobii  Cluniacensis  inter  praeci- 
puos  regulares  habebatur ,  Princeps  accivit ...  In  quo  Conventu  Prior 
noster  in  médium  suggessit  Virdunensis  Monasterii  S.  Ayrici  sub  régula  S. 
Benedicti  rcligiosè  disciplinatum  domnum  (c)  Ad  .  .  .  promovere  . .  .  Prin- 
ceps verô  rationis  valdè  capax  ,  tum  auctoritate  Arcliiepiscopi  ,  tum  etiam 
ComitissiB  niatris  ejus  assensu ,   ita    fieri    praebuit  .  .  .    Electum    renuit  [  oonse- 

D  crare  Hubertus  ]  .  .  .   Ipsi    et   Priori     nostro    maledictionem  anatliematis    inve-     col.  814. 
xit  ;   nec  illud   cjuidem    semel    aut    bis,   etc. 

Princeps  electum  eumdem  domno  Hugoni  Diensi  ordinandum  sine  dila- 
tione  Cœnobio  Bergensi  direxit.  Cui  roganti  quatimis  alligationcm  Episcopi 
Tervanensis  sibi  resolvere^  ,  Cardinalis  taie  fertur  dédisse  responsum  : 
a  Debeo  pensare  potiùs  illati  causam  criminis ,  quàm  ultionem  injustae 
»  animadversionis  ;  nec  ullo  modo  apud  ipsum  valere  (d)  sententiam  praî- 
»  cipitationis,  qui  novit  intime  quantiim  discernât  ficta  damnatio  Pastoris  ; 
»  idcirco  non  esse  dignuin  absolutione,  quod  non  commiserat  qualitas  cul- 
»  pse  ;  valere  in  pace,  nec  ulteriùs  se  credere  privatum  Apostolica  comniu- 
»  nione  »  .  .  .  .  Princeps  cogita  bat  quomodo  Ecclesiae  fieret  consultum  ,  ne 
de  beneficio  Ecclesiarum,   quas  in  Episcopio  plures  tenebat ,  alicujus  aniissio- 

E  ne  pro  hac  vindicta  incurreret  damnum.  Accitum  igitur  L.  Sithiensem  Ca- 
nonicum,  qui,  ut  jam  dictum  est ,  in  sacro  palatio  inter  primos  notus  erat, 
atque  nuntium  sibi  quasi  suo  responsali  eumdem  Abbatem  Romain  sub  cele- 
ritate    mittit,  et  à    domno    Gregorio  Papa    eidem    Oviiobio  (irmissimum  privi- 


Vn.   1078. 


legium    contra    omnes    nnmissiones    et     anganas    impetravit 


His    adhuc 


(a)  Nobilis   Pnepositura    Watin.    perseveravit   sub  (c)    In   scrie    Abbatuin    Berg.   nullus   est,    cujus 

Régula    S.    Augustin!  ail  usque   eVcclionoin    Episco-  nouicn  ila  incipiat  ;  sed  Erinengerosubjicilur  Manas- 

patiis    Auilomarensis;    quo  teinpore   omniiiô  extincta  ses.     Ilaipic    aut    mcinoriû     la|>sus  est    Auctor   sive 

fuit,   reditibus   mcnsae    Epistopali  attributis,  qui  tan-  Amanucnsis ,     aut     Manasscs   duo    habuit   nomina. 

dem  Patribus  Anglis    S.  j.    cesserunt.    Marten.  Martcn. 

(6)  Col.  811   tradit  k\ic\or,  Guatineiues  tenu  ma-  (d)    Nolandum  est  hoc  de    injusta  excoinmunica- 

rique  fuisse  decaiitatos.  tione  responsum. 

Oii 


108  EX  CHRONICO  WATINEIN'SIS  MONASTERII. 

Col.  «15.  Hubertns  Tervanensis  non  coërcitus  .  .  .  majori  odio  Priorem  nostrum  insecta- 
batur,   quod  initium  [  esset  ]  totius  ahsuniptae  pacis  inter  se  ac    Prinoipem  .  .  . 

An.  1080.  In  hoc  convenimus,  quatiniis  secundùm  consilium  domni  Gregorii  Papae  VI[ 
Prior  (a)  noster  praelationem  redderet  .  .  .  Electum  nostrum  fecimus  ;  et 
cùm  sedi  Pontifîcali  ipsum  Prior  noster  obtulisset ,  praelationem  reddidit .  .  . 
Rexit  autem  Ecclesiam  ab  eo  quam  fundavit  anno  ,  qui  est  ab  Incarn. 
Christi  MLXXII,    VII   annis,  mensibus    VJII,    diebus  VI.  (h). 

{a)  Obiit     autcin     Olfridus     (an.     ■iOSo).     Gan-  1087  interfuit   exseqiiiis  S.  Arnulfi  Suession.   Episc. 

davi,    sepultus  in   Blanilin.    S.    Pétri  Afonaslerio,    ut  Marten. 

discimus  ex  Hariulfi   Libro  de  Miraculis   S.  Richarii,  [b]  Sequitur  Miraculum    S.  Donatiani  ,    de    quo 

cap.    1.    ubi    dicitur  vir   saiwtissimus.     Succcssorem  infrà  agemus. 
yerô     habuit     Bernolduin    Pra;posltum  ,     qui    anno 


B 


EX   HÏSTORIA 

HASNONIENSIS  MONASTERII  (a) 

Auctore  Tomello   Balduini  cognomento  Montani  ,   Flandriae 
et  Hannoniae  Comitis  ,   Secretario,  et  Monacho  Hasnon. 

Apid  Martenium   Tom.   III  Novi  Thés.   Anecdot.  col.    784.  p 

Cap  8.  r\  ^  '  ^  Balduinum  nobis  occasio  rationis  obtulit  ,  Balduinum  ,  inquam  , 
\^  quem  à  Balduino  Ferreo  sextum  sexta  haec  nostra  aetas  meriiit,  non 
abs  re  est  qusedam  virtiitum  ejus  ornamenta  exemplo  bonis  Principibus  suf- 
ficientia  in  médium  prof(îrie,  ex  multis  pauca  .  .  .  Primis  hic  tyrocinii  an- 
nis in  aula  Imperiali  sub  Henrico  Imperatore  educatur,  cofcvis  quos  aula  tune 
habebat  prserogatur  amicis,  amore  aequatur  :  deinde  fortioribus  annis  aetate 
cum  tempore  adolescente  ,  Nerviorum  Comitatum  licet  Imperiali  majestate 
non  inoffensa  subintrans .  belli  in  hostes  ,  pacis  in  cives  potentissimus  cla- 
ruit,  Habebant  hune  pauperes  ,  orphani  ,  viduae  patrem  ,  Monachi  exem- 
plar  religionis,  afHicti  scutum  tuitionis  ...  In  sacrosanctis  Missarum  solem- 
niis  .  .  .  post  oblationem  Sacerdoti  exhibitam  .  .  .  eleeniosynas  pauperibus  £) 
offerebat.  Habes  me  hujus  rei  testem,  ô  Lector  quicumque  es  ;  si  tamen  mi- 
niis  de  idoneo  teste  non  dubitas  ;  qui  dum  lateri  suo,  ut  saepe  dignatus  est, 
familiarem  faniiliariter  me  applicuisset ,  audivi  eum  pauperes  secretb  ,  ut 
Missarum  sacrosanctis  mysteriis  secum  sibi  intei^ssent ,  invitasse  .  .  .  Famé 
vero  ingravescente,   et  largiori  indigentibus  manu   distribuit. 

Cap.  9.  Cùm  à    gratissima    pueritiae   suae   indole    adolescentife  ingrederetur    annos   , 

languore  gravi  non  solùm  ad  lectum,  sed  ad  desperationem    usque  corruit . . . 
Mansit  tune  temporis  eo  loco   [  Hasnoniensi  ]    Winthericus   quidam  ,    non    mi- 

'  quàm       niis  vitiis   quod  *  divitiis    abundans  .  . .     Omnis    circumquaque    regio  tali     viro 
quasi   peste  laborabat  .  .  .   Balduino    aegrotanti     ac    semivigilanti  SS.    Martyres 
[  Marcellinus  et   Petrus  ]    adjecerunt    inculcare  ,    ut    Winthericum    nomine    et 
actu  contrarium  regno,    compelleret    inde    migrare.     Hanc    revelationem    Bru-  E 
chii    factam,   fidelium  relatu  didicimus. 

Cap.  10.  Erat  eo  revelationis   tempore   gloriosus    Marchisiis    Balduinus  assidens    filio, 

la)  Ad     ampliorem    historiae     Comitum    Flandriae  davit.   Et  certè  primordia  Monasterii  ex  ipsis  purissî- 

atque  adcô   rerum  Belgicarum    illustrationcm,  Chro-  mis  fontibus   hausit,  ex    archivis  nimirùm  loci ,    uti 

nico   Watin.   subjicere  juvat  brevcni    Hisloriam    lias-  ipse  testatur  non  semel.  Restaurationem  vero  qualein 

nonicnsis  Monasterii,  Ord.  S.    Bened.   in  pago  Ostra-  ipse  viderit  retulit,  ut   potè    testis  oculatus.  Andraeas 

Tanto   ad    Scarpira  fl.  in  diœcesi   Atrebatensi.   Hujus  Vallerius  in  Bibl.  Belg.  et  alii,  similitudine  nominum 

Auctor  Tomellus   opus  suum  de   Monasterii  sui   fun-  allucinati,    perperàm   Rollandum    dixerunt  Abbatem 

datione,    reparatione   et  dedicatione,  ac  de   inoribus  Elnonensem  ;   et    Tomellum  ^      Monacbuin  ejusdem 

Balduini  VI    Comitis,    Rodlando  primo  Abbati  nun-  loci  :     uterque     enim     fuit    Hasnoniensis.   Ceterùm 

cupavit.  Scriplor    gravis  et    cujus  conveniens  stilus,  Tomellus   sua  scriptis  commendavit    anno  108S    aut 

V  nihil  solido  fundamento  non  subnixum  scriptis  man-  1086,    Riveto  judice. 


EX  rnSTORlA  HASNON.  MONASTERII.  109 

A  qui  jam  conclamatus  jacebat  ;  qui  ad  observant  uni  extremum  spiritum  , 
velut  jam  janique  exiturum,  cereum  ardenteiii  praetendebat .  .  .  Cùmque 
pater,  quid  voto  sibi  sederet ,  reqiiisisset  sollicitus  ;  ut  Hasnouiensem  locuni 
sibi  dono  conferret ,  rogavit  et  inipetravit.  Naiiu  circunistantibus  quibusdam 
curialibus ,  quos  Marchisus  ad  speetaculum  sui  niœroris  admisit ,  cereum 
ardentem  filio  in  manus  dédit,  quo  ei  Hasnonium  velut  adstipulatione  sub- 
nixa  donativum  fecit  .  .  .  Exinde  in  dies  paulatim  nieliusculus  convaluit  .  .  . 
Sed  adolescens  Marchisus  .  .  .  pôst  ol)liviscitur  visionis. 

Succedenti  tempore  ad  robur  virile  provectus,  cùni  Nerviorum  Comitatum,  Cap.  11. 
ut  praescripsimus,  esset  adeptus,  flammantis  discordia»  fla|i;ellnm  immite  inter 
Orientales  et  Flandrenses  movit  bellum.  Unde  Balduirius  gloriosus  Marchi- 
sus, accitis  quas  poterat  copiis,  Antverpienses  tines  regni  sui  teriiiino  con- 
B  tiguos,  eoque  magis  infestes,  aggredi  parât;  et  divisis  exercitibns,  hinc  na- 
vali,  hinc  eqnestri  certamine ,  semet  navibus ,  juniorem  Marchisum  Baldui- 
num  praeesse  voluit  equitibus.  Sed  eodem  juniorc  Marchiso  equitatuum  castra 
eô  quô  intenderat  ducente,  et  cuni  paucis,  ut  turic  eventus  haLuit,  longius- 
culè  à  posterioribus  castroruni  iter  agente ,  in  hostem  in  insidiis  suc- 
centuriatum  iniprovisus  incidit,  seque  suosque  constanti  audacia  cum  con- 
silio,  ut  potuit,  armavit  :  cominùs  ntrimque  congreditur ,  bellum  conse- 
ritur  ;  gladiis  jam,  non  missilibus  pugna  geritur  :  cùmque  ntrimque  diu  cer- 
tatur,  hostem  fortiorem  infestioremque  Hubertum  quemdam  Marchisus  invadit, 
sauciat,  sauciatus  et  ipse  dejicit  ;  cujus  dejectio  et  reliquos  hostium  fugae  dédit, 
et  pugnam  exemit.  Manibus  suorum  junior  Marchisus  Gandavum  vehitur , 
ac  non  modicis  diebus  non  modici  vulneris  languore  affligitur  ;  ciimque  jam 
C  penè  de  vita  periclitaretnr,  divinae  super  Hasnonio  (a)  revelationis  per  Salako- 
nem  sui  olim  tutorem  admonetur  ;  patrem  qui  tune  mœstus  aderat,  convenit,  etc. 

Balduinus    cicatrice   [b)    vulnus    obducente  convaluit .  .  .     Juniorem    fratrem     Cap.  12. 
Wintherici    blanditiis   et    praemiis    ad    tradendum    sibi  castellum    Hasnoniense 
clam    suasit .  .  .    cuni   non  multis  suorum   copiis    castellum    ex  improviso  inva- 
sit  ,     incendioque     dolens     solo    aequavit.    Sed  .  .  .  •  Winthericus    castelli    sui 
damna   reparare   instituit ...  et  Marchisi  consilium   ad    praesens   irritum   fecit. 

Dum  iter  [  Winthericus  ]  cum    suis   quadam   die  ageret ,    uni  suorum  adul-     cap.  13. 
terii  crimen  in  dominam   suam   intentione   intentât  :   à    quo   dum   excusabilem  * 

facti  repulsionem  accepisset,  nec  sic  vel  sacramentis  terribilibus  satisfactus 
fuisset,  eô  res  processit,  ut  duellum  ab  eo  ante  diludia  sine  dilatione  posce- 
ret.  Quod  cùm  ille  ab  alio  potiùs  quàm  à  domino,  timoré  magis  Domini 
D  quàm  intentati  criminis,  poposcisset  ;  ille  vero  non  solùm  non  adquie- 
visset,  sed  et  militem  armis  impetisset ,  miles  defensionis  obtentu  dominum 
confodiens  prosternit. 

Accitis  quos  citiùs  poterat  [junior  Marchisus]  armatorum  suorum  copiis,  Cap.  ik. 
castrum  invasit  ;  nec  ad  repugnandum  facilis  via  consilii  castrensibus  fuerat, 
ut  potè  Principe  destitutis ,  nec  adeô  vel  loci  vel  armorum  tuitione  muni- 
tis  .  .  .  Irrumpens  ergo  castri  loca,  gladiis  sibi  suisque  viam  fecit  ;  ejectisque 
sine  sanguine  castellanis,  castellum  omne  igni  dédit  ,  cujus  nihil  reliquum 
fecit  ;  insuper  valli  aggerem  humili  terrae,  instar  aequoris,  coaequavit. 

Erant  eo  in    loco    ea   tempestate    Canonici    solo   nomine    in    castris    divinis     Cap.  15. 
militantes .  .  .     Adeptis    à    Canonicis ,     salva    eorum    pace,     stipendiis ...     et 
paucis  undecumque  accitis    Monachis .  .  .    Monastica    ibidem    vita   [  institota  est     Cap.  16. 
Eà    Balduino]...    Cœnobium    illud    amplificare    placuit    Marchiso...    Contigit     Cap.ii. 
tune    tum    patrem   ejus    humanis  rébus   exemtum    sibi    successionis    jure    reli-     An.  1067. 
quisse   regnum  :    et  non    multo  post    tempore,    postquam   omni    favente  curia 
plenè   ad   regni   convaluit    fastigia,   placuit   sibi  Hasnoniense    Cœnobium   ope- 
rosa    manu    elaboratum,    quibusdam    convocatis    Praesulibus,    irij   chrismatum. 
Quo     negotio      maturando     tertium      Junii      diem     indixit  .  .  .      Dedicationi 
Praesules    (c) ,     Lietbertum    Cameracensem    ad    cujus    diœcesim     locus     idem 

(a)  Ab  antiquo  duplex  Ilasnonii  exstiterat   Monas-  [b)  Balduinus    VI   obiit    incnse  Julio  anni  1070, 

terium,  viroruin  et  fera  inarum  :  Nec  Lcclorcm  moveat  scpultus  in  ilasnon.  Coenobio  ;    Balduinus  Tcrô   V, 

utriusquc  sexûs  personas  eidem  loco  prœfuisse,  intjuit  pater  cjus,  anno  1067. 

Tomelius  cap.  4  :  geminam  rjuippè  in  duobus  Monas-  (c)    llujus    dedicationis   mcminit   Auctor  libri   de 

teriLi    Monachorum    ac    Sanclimoniatium    catervam  Translationc    S.     Donatiani     Rem.     Arch.     in     ur- 

constat  fuisse.  bem     Brug.     apud    Surium    14    Oct.    bis     verbis  : 

O  iij 


i\0 


EX  HISTORIA  HASNON.  MONASTERII. 


Cap.  18. 


*  curant 


Col.  793. 


respiciebat ,  Ratbodum  Novamagiensem  ,  Raynerum  Aurelianensem  ,  in-  A 
vitatos  interesse  faciebat  ;  adjunctisque  eis  quamplurimis  Abbatibus,  cum 
quaniplurimis  Sanctorum  (a)  patrociniis ,  sœpè  niemoiati  Cœnobii  encae- 
nias  non  modicis  transegit  soleinniis.  Acta  est  hsec  dedicatio  in  honore  Apo- 
stoloriim  Pétri  et  Pauli  III  Nonas  Junii,  anno  ab  Incarn.  Dom.  iMLXX, 
Alexandre  Papa  S.  R.  E.  présidente  ,  regnantibus  Heiu'ico  Lotliaringiae , 
Philippe  Francité  Regibiis.  Dedicatio  hujus  loci  post  restauralionem  quae 
facta  est  à  tribus  Episcopis ,  videlicet  S.  Lietberto  Cameracensi ,  Ratbodone 
Noviomagensi  ,  et  Rainero  Aiirelianensi  ,  anno  Dom.  Incarn.  MLXX  , 
Indict.  VIII ,  Epacta  VI ,  Concurrente  IIII ,  Ciclo  IIII ,  temporibus  Ale- 
xandri  Papae,  qui  primitùs  fuit  Episcopus  in  Luca,  Philippi  Régis  Franco- 
rum  filii  Henrici,  et  Balduini  Comitis  Flandrensis .  .  .  [  Abbates  XV  adfue- 
runt],  Rollandus  hujus  (b)  loci  primus  Abbas  à  restain-atione  ,  Lam-  B 
bertus ,  Adelardus  ,  Guedericus  ,  Ursio  ,  Galterus ,  Guldericus ,  Remigius  , 
Reynerus  ,  Reinaldus  ,  Fulcardus  ,  Sygerus ,  Heribertus  ,  Armengerus  , 
Walterus;  [Abbatissae  duae]  Fredesendis,  Gerberga. 

(c)  Erat  tune  in  Cœnobio  S.  Amandi  Rothlandus  quidam .  .  .  vità  spec- 
tabilis .  .  .  Accituin  hune  Marchisus  electione  in  Hasnoniensi  Cœnobio  dédit 
praeesse .  .  .  Mensam  et  lectum  communem  cum  Fratribus  habuit  .  .  .  Quod 
utinam  vel  ad  conl'usionem  vel  ad  damnationem  quorumdam  Abbatum  non 
diceretur,  qui  sibi  secretiùs  à  communi  conventu  Fratrum  multa  strui  * 
conclavia,  sculpunt  ostia,  pingunt  armaria  ,  mensa  sumptuosiori  epulantur 
cum  divite  illo  sine  Lazaro  quotidiè  splendidè  ;  postremo  ut  Flacci  illius 
verbis  loquar,  sibi  diruunt,  œdificant,  mutant  quadrata  rotundis.  Et  uti- 
nam in  solos  Abbates,  et  non  etiam  in  Monachos  qui  suos  per  abrupta  Prae-  G 
latos  sequuntur,  hsec  faba  cuderetur. 

{ d)  Comes  Balduinus  ex  relicta  Hermanni  Comitis  Montis  Castri-Ioci, 
Richelde,  quam  duxerat  uxorem ,  habens  filium ,  S.  Amandi  tradidit  Abba- 
ti  venerabili  viro  Malboldo  ad  vivifico  fonte  insigniendum  ;  ex  quo  puer 
ipse  nomen  referret  l'Irniflfum.  Quod  postquam  est  expletum,  Abbas  apud 
Comitem  compatreni  suum  niultae  familiaritatis  obtinuit  contubernium. 
Quocirca  aliquot  temporum  post  haec  intercapedine  elapsa,  dum  Comes 
animi  haberet  Hasnonii  œditicare  Monachorum  habitacula  ,  patris  sui  sibi 
aequivoci  Flandrensium  Comitis  requisivit  colloquia  ...  Vt  Abbatem  accer- 
serent .  .  .  Pervenit  [  Malboldus  ]  jam  incipiens  gravari  senio  .  .  .  tandem 
prtebuit  assensum.  Post  htec  auteni  junior  Balduinus  adiens  Hasnonium,  Al)- 
batem  vocâns  coram  Optimatibus  suis ,  illud  mancipavit  ejus  regimini  per  D 
clavem  Reliquiarum,  spondens  se  à  militibus  qui  ipsum  possidebant ,  et  à 
Clericis  redempturum  .  .  .  Pmepositum  •  .  .  [  illic  Malboldus  ]  Bovonem  nomine 
constituit,  pueros  quoque  scholares  illuc  delegavit,  doctoremque  illis  providit. 
Processu  temporis  .  .  .  delegavit  Monachum  nomine  Rotlandum ,  qui 
curam  habebat  in  providendo  vino  Fratrum.  Hic  rediens  cum  baculo  pasto- 
rali,  etiam  tune  se  suo  subjiciebat  Abbati ...  Ea  tempestate  alloquitur  ju- 
nior Balduinus  Seniorem  super  Abbatia  Hasnoniensi...  sineret  unum  [mo- 
lendinum  ]  super  amnem  Scarp.  alterum  vero  super  fluviolum  ab  Hartinio 
defluentem  (ieri.  Ad  haec  pater  filio  intuht,  oportere  fore  neutrum  ;  quo- 
niam   à  Scaldinio  seu    Novavilla  per   fluviolum  ,    per   amnem    autem  à  Deciaco 


Cùm  inclytus  FI.  Marchio  Balduinus  ,  cultor  justitiœ  , 
pacis  amans  ,  inter  cetera  bonoruni  operum  studia  Mo- 
nasterium  in  Castro  Hasnon.  fundatum  exstruxuset, 
ejus  dcdicandi  causa  inirificos  ex  iminensit  opibus 
suit  adliibuit  apparatus  ;  tantœque  solemnitati  omnes 
FI.  Optimales  cum  suLi  jussit  interesse,  cunctorum 
quoque  Sanctorum  suce  ditionU  corpora  cum  Episco- 
pis.^ Prœpositis.,  Abbatibus  et  subditis  suis  vcluit 
adesse.  ïum  narrât  miraculuin  quod  tune  meritis 
S.  Donatiani  contigit.  Simili  foré  modo  in  solemni 
Ecclesiœ  CoUeg.  S.  Pétri  de  Insula  dedicatione  allata 
fuere  lotius  regionis  Sanctorum  corpora  jussu  Bal- 
duini Insul.  Com.  qui  templum  illud  fundaverat^  ut 
videre  est  apud  Ipcrium.  Marten. 

(a)   Intererant,    ut     referl    Tomcllus,     Sanctorum 
corpora,   de  falencenis,   de  CondatOj  de  Duaco,    de 


Brugu  ,  de  Atrebato,  de  Helnone.  de  S.  Judomaro, 
S.  Gùleni  de  Cellensi  ,  de  S.  Bertino  circa  Audoma- 
rim,  S.  Finoci  de  Flandria.  de  Blandinio,  de  Gan- 
davo,  de  Osonio  ,  de  Insula,  de  Crispino ,  de  Has- 
pra,  de  Marchenu,  de  Malbodio,  de  Dononio,  de 
Montibus. 

[b)  Haec  nonu'na  Abbatum  Scripto  Toinelli  videtur 
alla    manus  adjecisse. 

[c)  Caput  istud  postmodura  addidit  operi  suo 
Tomellus,  defuncto   jam    Rotlando   Abbate  piissimo. 

[d)  Quae  sequuntur  de  fundatione  Hasnon.  Monas- 
terii,  seu  potiùs  de  molendino,  alterius  sunt  Aucto- 
ris,  qui  scribebat  exeunte  saeculo  XI,  aut  ineunte 
XII,   ut   putat  Rivetus. 


EX  HISTORIA  HASNON.  MONASTERll. 


111 


A  et  Ferinio  veheretur  annona  San-Amandeiisiiim  Fratriim  .  . .  Ubi  Malbol- 
dus  Ahbas  de  inedio  factiis  est,  Miccessit  ei  Fulehardus  ;  oui  et  Lainber- 
tus  :  quo  etiani  functo  vitae  termirio ,  in  Abbatiain  successit  Bovo.  Ratlando 
verô  Abbate  vita  decedentc  ,  Monachi  S.  Amaiidi  voliierunt  Abl)atiam 
Hasnoniensèm  in  olaniorem  ponere,  nt  sibi  olini  datam  à  Baldnino  Comité  : 
ast  quia  languebat  orliis,  jnstitia  déficiente,  intérim  quieverunt  ab  hoc  cla- 
more  . .  .  Post  Ilotlandi  obitum  Hasnonienses  elegerunt  Lotbertum  in  Abba- 
tem  . . .  adeuntes  Comitissam  Richildem  .  .  .  Bellum  erat  inter  ipsam  et  Co- 
mitem  Robertum,  (a)  etc. 


B 


COMITIA  {h)  REGNI  HABITA  C0RBF:1.E   ANNO  1065 


No  MIN  A  Episcoporum  ,  Regni  Primatum  ,  vironimqne  Nobilium  ,  qui 
Corbeiae  adfuerunt,  cùm  Piiilippus  I  Francorum  Rex  Cœnobii  Hasnonien- 
sis  antiquas  immunitates  et  possessiones  à  Balduino  tilio  Baldnini  Comitis 
Flandriœ,  dicti  loci  reparatore  ,  datas  confirmavit ,  et  jure  fisci  et  caduci 
exemit  rogatu  utriusque  Balduini  :  Sip^num  (iervasii  Remorum  Archiepisco- 
pi  :  S.  Balduini  Noviomensis  Episcopi  :  S.  Widonis  Ambianensis  Kpiscopi  : 
S.  Widonis  Belvacensis  Episcopi  :  S.  Fulconis  Abbatis  Corbeiensis  :  S. 
Walranni  Canierarii  :  S.  Radulfi  Dapif'eri  :  S.  Widonis  Buticularii  :  S.  Bal- 
drici  Conestabuli  :  S.  Balduini  Marchionis  Flandrensis  :  S.  Balduini  filii 
ejus  (c)  et  reparatoris  ejnsdem  loci  :  S.  RaduKi  Comitis  :  S.  Walteri  lilii 
ejus  et  Simonis  l'ratris  sui  :  S.  Willelmi  Comitis  Suessionensis  :  S.  Wido- 
C  nis  (d)  de  Monte-Lietheri  :  S.  Tietbaldi  de  Monte-Mourenei  :  S.  Neve- 
lonis  de  Peirfond  :  S.  Widonis  de  Rochafort  :  S.  Wazelini  de  Calvi  :  S. 
Eustachii  Comitis  :  S.  Raingoti  Gandensis  :  S.  Arnulfi  de  Aldinarda  :  S. 
Walteri  de  Cimai  :  S.  Walteri  d'Hesdin:  S.  Balduini  Comitis  de  Gisnes  : 
S.  Walteri  Castellani  Duacensis  :  S.  Anselnii  *  *  *  :  S.  Roberti  Advocati 
de  Atrebato  :  S.  Johannis  Advocati  :  S.  Balduini  Gandensis  :  S.  Arnulfi  de 
Arda  :  S.  Isaac  de  Valentianis  :  S.  Gozuini  Montensis  :  S.  Hugonis  Haneth  : 
S.  Iberti  de  Lietfines  :  S.  Walteri  de  Lens  :  S.  Wetdrici  de  Tornaco.  Ac- 
tum  Corbeiae  in  Basilica  B.  Pétri  Apostoli,  anno  ab  Incarnatione  Domini 
MLXV,  Indict.  III,  Epacta  XI ,  régnante  Philippo  Rege  anno  VI ,  Epis- 
copante  Lietberto   Cameracensi  anno   XVII. 


(a)  Robertus  et  Comitatum  Flandriie  et  vi- 
tam  Arnulfo  abstulit  ;  non  quidein  per  se,  sed 
per  Gerbaldonem  queindam,  ut  discernas  infrà 
ex  Historia  Andagin.  Monasterii  (Toin.  4  Ain- 
pliss.  CoUect.  pag.  942)  num.  34,  in  quo  et  homi- 
cidsB  scelus  et  pœnitctitia  refcrtur. 

(b)  !Von  abs  re  putamus  ,  ad  calccm  Historiaî 
Hasnon.  adducere  instar  appendicis  Comitia  Cor- 
beia*.  Haec  autetu  ex  Archive  Corbiensi  sive  ex 
Codicc  Hasnon.  cdidit  Mabillonius  in  Appendice 
Annal.    Bencd.  Toin.  4  pag.  755. 

(c)  Propter  lioc  vocatus  est  Balduinus  Hasnonien- 


sis.  Dictus  est  quoque  Balduinus  Pius  et  Montensis, 
qui  longiori  vita  dignus,  patri  successit,  et  tribus 
tantùm  annis  ei  supervixit.  Duos  ex  Ricblldc  filios 
reliquit  ;  Arnulfuin  natu  inajorem^  cui  Flandriam  ; 
et  Balduinum ,  cui  Hannoniam  testamento  assigna- 
vit  ;  Arnulfi  tutelâ  Rotberto  Frisio  commissû  :  quae 
res  funesti  belli  seminariuin  fuit  inter  ipsuni  et 
Richildem  Arnulfi  matrcrn ,  quai  hanc  ei  tutelam 
denegavit  in  magnam  sui  et  filii  Arnulfi  lierai- , 
ciem. 

(d)  Leg.    de    Monte-Lietherici  :    S.     Tetbaldi   de 
Monte-Maureiiciaco. 


H2 


An. 


EX   CHRONICO  TRENORCIENSI  («). 

Inter  Probationes  Historiœ  novœ   Trenorc.  pag.  25  et  seq. 

Ou  o  Ahbatis   in    of'ficiiini    siibliniatur.    Hic    Andegavensium    Comiti    Gau- 
frido  [  Grisae-gonell.'e  ]   villam    nostri  juris  ,    paoto    subter    annexo  ,    com- 

An.  989.  inisit  Doadeni  (b)  .  .  .  Wago  post  Odonis  obitum  pastorale  suscepit  ofïi- 
cium  .  . .    Anno  regiminis  sui  XMII,   in  festo  B,    Vitalis  .  . .   patroni  nostri  .  .  . 

An.  1006.    Monasterium    per    fatnulorum    incuriam     igné    consumptum  est    cum  omnibus 

officinis  ;   tamque  valida  flatu  ventoruin    exstitit  ignis  vastatio  ,     ut   penè    oni-  B 

An.  1008.    nis  suppellex    Monasterii  consumeretur  . .  .    Accidit    fiuoque    biennio    traiisacto 
haud    mediocris  de   obitu   Patris  Wagonis  mœstitia.   Eo  namque  d''functo,  Ber- 
nerius  in   loco    ejus    substituitur.     Vixit  autein    Bernerius  in    ofHcio  Pastorali 
•  XX  annis.  Hujus  tempore   Hugo    Caliilonensis    Conies    et   Episcopus  Autisio- 

dorensis  .  .  .  donavit  villam  quae  dicitur  Islseis  ,  quae  est  super  alveum  Sa- 
gonte .  .  .  Monachi  autem  suppliciter  illi  roganti  beneficium  Ecolesiae  suae 
suorumque  locorum  ,  sanctique  Philiberti  vexillum  tune  temporis  illi  ne- 
cessarium    (c)    dederunt.     Factum    est    hoc    donum    anno    ab     Incarn.     Dom. 

An.  1019.  MXIX  apud  Trenorchiura  ,  IV  Cal.  Sept,  in  die  quo  idem  dedicatum  est 
Monasterium  ,  in  praesentia  venerabilium  Episcoporum  ,  Jofredi  lîpiscopi 
Cabilonensis   ,   Gausleni    Matisconensis    Episcopi    .  .  .     régnante     Rotberto   (d) 

An,  1028.     Rege  in  Francia.    Post    obitum     vero    pra?dic'ti    Bernerii    Ardagnus    eodein   su-  C 
blimatur    in    ordine  :   post     cujus     ordinationem    III,    IV   et    V    anno,    famés 

An.  1056.  totum  penè  vastavit  orbem  ,  . .  Qui  cùm  bisdenis  et  octonis  rexisset  annis , 
defuncto     successit     Guillelmus    (e)    génère     praeclarus  .  .  .    Quinquennio    per- 

An.  1061.  acto,  diem  clausit  exlremum.  Gui  defuncto  Giraudus  successit,  vir  in  litte- 
ris   satis  eruditus  .  .  .    Huic  quoque  post    V  sui  regiminis  annos  defuncto  Pe- 

An.  1066.  trus  pastorale  suscepit  oflicium  ...  B.  Mariae  votivum  servitium  ,  Missam  sci- 
licet,  in  ejus  honore  manè  decantari  ,  et  tam  matutinalem  quàm  totius 
diei,    competentibus    horis    instituit    celebrari  .  .  .   Longe     latèque  nomen    ejus 

Circa  an.  célèbre  innotuit.  Ut  eniin  liispaniœ  Rex  Adefonsus  Constantiae  Reginae 
1078.  conjugio  potiretur,  ipse  prudenter  elaboravit.  Fuerat  enim  Hiigonis  Cabi- 
lonensis Comitis  uxor,  fîlia  Rotberti  Ducis  ;  quae  defuncto  viro  saepè  ora- 
tionis  gratiâ,  in  veste  humili,  pedibus  etiam  nudis,  equestri  spreto  vehi-  D 
culo  ,  Trenorchium  venire  consueverat.  Quae  dum  jubente  Rege  iter  ad 
Hispanias  aggressa  fuisset  ,  Trenorchium  sufïicienti  satis  niilitum  agmine 
stipata  devenit  ;  ubi  pro  more  benedictiohe  percepta  Reliquiarum  .  . .  fecit 
donum  de  Ecclesia  Givriaci  ,  quani  paterno  possidebat  jure  .  .  .  Quod  ut 
firmius  haberetur  ,  annulum  quem  manu  gestabat ,  tradidit  ,  pretiosumque 
extrinsecus  lapidem,  qui  topazius  nominatur  .  ,  .  Petiit  autem  et  ipsa  con- 
gruum  sibi  tradi  Sacerdotale  vestimentum  .  .  .  His  autem  patratis  ,  nuptiis- 
que  regalibus  ex  more  celebratis,  post  nonnullos  annos  ingens  ad  subju- 
gandos   Barbares  in     Hispaniam     concursus    fadtus     est    populorum.    Hanc  in 

(«)  Trenorc.  Chronici  Auctor   est   Falco   ejusdera  nos  vero  régnante  D.  N.  J.   C. 
Cœnobii     MonacbuSj     vir   pro    tempore     admodum  [e)  Ego  t'ulco  de  Jaliniaco...    dcdi  Trenorc.    Mo- 

Utleratu.1  ,  et   cujus  scribendi   inoduin    baud  multi  nacliis...  per  inanum   domni  Jfillelmi  fralrii  rrtei  et 

bujus   setatis    assecuti    sunt    Cbronographi.    Manum  ejusdcm  loci  Abbatis...  concedente  cl  auctrice   uxore 

autciu    operi   admovit    jussu     Pétri    Abbatis     circa  mea  Béatrice...    fîULf   meis     Gulferio    atque   Iterio 

annuin  108T,  ultra  quem  non  progreditur.  concedenlibus  atque  laudantibus...  Signuni  Armanni 

(6)  Dii'ùé  in   confinio    Ândium  et   Pictonum,   olim  Monachi.   filii  f^icecomitù    de   Polognac,    etc.    Data 

Tbeotuadum  vel  Tcotuadum  seu  'J'beoduvadum  cas-  est  hœc  Cliarta  anno  ab  Incarn.  Dom.  Ml.FI,  Indict. 

telluni,  et  regiuni  palatiuin.  VIlll^    Epacta  /,    Concurr.    I,     régnante    Hejnrico 

(c)  Is  nempc,  licet  Episcopus,  arma  tractabat  et  Rege  in  Francia  anno  XXf-'I.  Errant  igitur  Aucto- 
gerebat  bella.  llorum  autem  posteà  ipsum  pœnituit,  res  N.  Galliae  Christ,  dum  Tom.  4.  col.  968  post 
et  à' Papa    absolvi  curavit.  Baluzium  ,    Ilist.  Domûs    Arvern.    lib.  i,    pag.   28, 

[d)  Anno  1005  apud  Cabilonem  ab  omnibus  tradunt  Guillclmum  ex  nobilissimo  Mercorii  génère 
baud  agnoscebatur  Rex  Robertus.  Exstat  enim  in  procreatum  fuisse  ;  et  patruum  babuisse  S.  Odilo- 
Bibliotb.  Cluniac.  pag.  410,  ejusdem  anni  Instru-  nem  Ciuniac.  Abbatem  ;  fratrem  verô  Stcphanum 
mcnlum,  quod  sic  terminatur  ;  Actuni  publiée  apud  Claromont.  Episcopum,  qui  probatur  fuisse  filius 
Cabilonem  civitatem,  régnante  Rotberto  Rege.,    apud  Armandi    Vicecomitis  de   Polignac. 

expeditionem 


EX  CHRONICO  TRENORCIENSI. 


H3 


A  expeditionem    duo  ,   jubente  Pâtre,   de   nostris    perrexere  Moiiachi,  qui   uniiis     Cirea  an. 
vocahuli,    Guillelini     scilicet,     nomine     censebantur  :    qui  cùm  ad    locuin,  uhi        ^^*' 
Rex   cuin   Regina     niorabatur ,     venissent  ,     contigit    etiam     Odonem     Ducem 
Burgnndiœ   simul    adesse.     Ubi  ,    suggerentilius    Monachis ,  Regina   super  Ec- 
clesia    quain    antè     nobis    dédisse    retulimus,     Ducis     obtinnit     conniventiam. 
Cùmque   peracto   negotio   proprios  remeassent   ad    fines  ,    Dux   accersitis   Mo- 
nachis,  prout   promiserat,   tain  de  Ecclesia,    quàm   de     rébus    ejusdem ,    co-    An.  1087. 
rani    astantibus     fecit    investituram     (a).     Quanta     denique    virtute     prsedictus 
Abba    saeculariura   praepositorum,    qui    Ecclesiasticos    sibi    commisses     lionores 
velut  hereditario   jure     possidere    nitebantur,     contriverit     extollentiam,      res 
manifesta  docet ,   felici   sorte  peracta, 

B        (i)  Litterarum  hac  de  re  anno  1087  datarum  raentionem  faclemug  alio  in  loco. 


EX  HISTORIA  («) 

EPISCOPORUM     AUTISSIODORENSIUM. 

Apud  Labbeum  Tom.  I  Novœ  liibl.  Libr.  Mss.  pag.  450. 

XXXVII     suae   ordinationis    anno   perrexit    Hugo   [  Episcopus     Autissiod.  ]     ça;».  4«. 
Jérusalem   .  .  .    ac    inde     rediens .  .  .  mansuetior  degit  .  .  .  Pridie   Non. 

C  Novenib.   consecutus  est   praesentis  vitae   terminum.    Sedit    autem    in    Episco-    An.  1039. 
patu   {b)   annos  XL,    meiises    VIII,    dies   IV  ;    et     fuit  civitas    sine    Episcopo 
dies  XXXVI . 

Heribertus  II ,  natione  Autissiodorensis  ,  ex  pâtre  Vauterio  et  niatre  cap.  su. 
Hemma  fuit,  quem  antecessor  ejus  Hugo  in  Pontificatum  elegit  ;  cui  postmo- 
duni  Rex  Henricus  cum  niaximo  exercitu  veniens  in  Burgundiam  ,  Epis- 
copatum  ex  more  dédit.  Hic  in  die  ordinationis  suœ,  ciim  secundiim  Eccle- 
siasticam  consuetudinem  cathedrae  innixus  Episcopali,  ad  S.  Protodiaconi 
matrem  sedem  Nobilium  humeris  deportatus  esset,  dédit  Ecclesiae  pallium 
ingens  optimum,  quod  vulgô  dorsale  dicitur  ...  In  temporibus  itaque  hu- 
jus  dominus  Léo  Papa  in  Gallias  veniens,  Remis  metropoli  Concilium  An.  JOW. 
celeliravit ,   et   quosdam  Episcoporum     de    haeresi    Simoniaca   in    faciem     Ec- 

D  clesiae  redarguens  notabiliter  dédit  :  inter  quos  Senonensem  Archiepisco- 
pum  Gelduinum  et  Lingonensem  Hugonem,  multarum  iniquitatum  vitiis 
infamatos,  et  à  suis  multoties  reverenter,  ut  decebat,  patres  admonitos  et 
correctos,  volutabro  suae  pravitatis  malè  inhaerentes,  etiam  penè  apostatas, 
de  sedium  suarum  potestate  deposuit  .  .  .  Non  longo  post  tempore  cùm  à 
Duce  Burgundiae  Roberto  (c),  qui  in  tempore  adhuc  suo  Autissiodoro  ci- 
vitati  imperitabat ,  quique  suâ  et  fraternâ  Régis  Henrici  potestate  elatus  , 
multas  sibi  et  ob  Clericos  suos  molestias  inferebat,  aliquandiu  infestatus 
esset  [  Heribertus  ],  impatientià  quadam  et  angore  animi  al>renuneians  sae-  ^n.  l(fô2. 
cularibus,  postquam  jam  per  XIII  annos  Episcopatui  praefuerat,  apud  S. 
Salvatorem  in  pago  Senonico  Monachus  effectus  est  .  .  .  Migravit  ad  Cliris- 
tum  VII  Kal.  Feb.  et  sepultus  est  in  eodem  Cœnobio. 

E      Gofiridus   beatâ  dignus    memoriâ     Episcopus,    filius    Hugonis     Nivernensis      cap  51. 


(a)  De  hac  Historia  vide  quae  monuimus  pag.  170 
Tonii  nostri  X.  Gestorum  autem  Ej)istoporura  Gof- 
fridi  et  Koberli,  seu  Capilum  LI  cl  LU,  Auctor  est 
Frodo  tianonicus  et  Arcliipresbyter  Altissiodorensis, 
vir,nl  legitur  in  Necrologio  ejusdem  Ecclesiae,  titteris 
bene  eruditut,  nimirùm  i)ro  tempore.  De  his  duabus 
Vilisà  se  scriptis  agens,  ait  de  se  ipso  : 

Fidus  eas  egit ,  quia  nonnisi  cngnita  dixit. 

Idem  audiendus  est  iterùm  infrà  in  Monito. 

{h)  Hallucinaturigitur  Rivetus  noster  ,  dum  pag. 
100  Toin.  VII    ilist.  Litt.    Vt.    scribit  ,  Jobannem 

Tome  XI. 


Scholast.  factum  fuisse  Altissiod.  Episcopum  anno 
circiter  lOiïî  aut  1013;  immcrit(>quc  ibidem  sibi 
plaudit  tanquam  rejicienti  opinionem  scu  erratum 
Biilaei,  qui  supponit  Jobannem  anno  jam  998 
mortuum. 

(c)  Glab.  lib.  3  cap.  9  pag.  40  :  Scauenti  anno 
[Se.  1032],  eodem  niense  [  nemjjè  Jul  1  atqtic  in 
eodem  Castro  quo  Rex  obierat,  et  ipsa  G>nstantial 
ohiit.  Henriciu  neinpà  paternit  rébus  potittis  ,  ger- 
manum  suum  liobertuin  comtiluil  liurguitdiir  Ducem. 
Est  is  prima:  stirpis  Ducum  Burgundix  caj)Ut,  vixit- 
quc  usquc  ad  an.  1075  ,  ut  babct  Cbronicon  S.  Beni- 
gni. 


H4  EX  HJSTORIA  EPISGOPORUxM  AUTISSIOD. 

•  c/iampa-  Vicccomitis    fuit,     de     castello    cui     vocabulum      est   Campus-Alemannus  *  ;  A 
Uman  niater  verô  ejus  de    Consularibus    viris   orta  ,     Ermengardis     nuncupata      est. 

Hune  in  palatio  suo  Clericum  habens  honestum  Philippi  pater  Rex  Henri- 
cus  ,  opérante  cjuidem  divina  cleinentia ,  tota  quoque  nostra  collaudante 
Ecclesia,  induisit  nobis  Praesulem  necessarium  sanè,  utilemque  per  oninia  .  .  . 
Hoc  Volumen  [  de  Gestis  Pontificuni  ]  renovavit  .  .  .  Villam  amœnam  et 
frugiferam  Arlacuni  Hugo  Miles  ei  clarissimus  reliquit  moriens ,  quoniam 
de  feudo  suo  ab  Episcopo  illam  tenebat  .  .  .  Abbatias  duas  in  suburbio  civi- 
tatis  sitas,  id  est  B,  Mariae  sanctique  Amatoris  ,  Episcoporuni  ditioni  anti- 
quitus  traditas  et  delegatas,  cîim  eas  tyrannus  quidam  à  quodam  Episcopo 
in  beneficio  susceptas ,  longo  tempore  possedisset,  suoque  cuidam  filio  , 
Episcopo  videlicet  Jiduensi,  lege  hereditaria  post  se  donasset,  vir  probus  .  .  . 
ab  illicito  dominio  revocavit.  Licet  etiani  hîc  subjungere  quôd  talein  habue-  B 
rit  ipse  in  secularibus  causis  induslriam,  tantâque  semper  usus  est  libère  lo- 
quendi  audaciâ,  ut  nec  ipsi  Principes  mentiri  praesumerent  eo  audiente  .  .  . 
S.  Eusebii  Abbatiam  .  .  .  restitutis  Canonicis  et  Abbate  reparavit.  Varzia- 
cum  etiani,  quia  sinus  est  Episcoporuni,  et  locus  amabilis,  ab  inimicis  pri- 
initùs  purgatuni,  deinde  féliciter  aedificatuni,  tandem  interiùs  exteriùsque 
murorum  protectione  munivit  .  .  .  Ecclesiam  tantani  biennio  propè  antequam 
moreretur,  incendio  consuniptani,  in  subito  tempore,  id  est  infra  brevem 
spliaerulam  unius  anni .  .  .  restauravit  .  .  .  Canonicos  constituit  .  .  .  aurifabrum 
mirabilem,  pictoreiu  doctum,  vitrearium  sagacem,  alios  necnon  .  .  .  De- 
ferri  se  Varziacum,  ut  inde  ad  Monasterium  Charitatis  super  Ligerim 
faciliùs  portaretur  ibi  sepeliendus.  Locus  ille  sanctus  cum  aliis  quibusdam 
religiosis  locis  in  Altissiodorensi  pago  suo  tempore  incœptus  est .  .  .  Hugo-  C 
nem  Nivernensem  Episcopum  ,  nepotein  suum .  .  .  necnon  Girardum  Prio- 
rem  jam  dicti  loci ...  ut  inter  sanctas  illorum  manus  factâ  confessione 
delictorum  Redemptori  Christo  spiritum  redderet,  convocavit  .  .  .  Delatus 
Au.  1016.  est  illuc,  et  sepultus  est  iti  pace  XVII  Kal.  Octob.  intbronizatus  autem 
V  Kal.  Janu.  Rexit  Episcopium  annos  XXIV,  menses  VII,  dies  XXI  (a). 
Cap.  52.  Robertus  de  pâtre  Guillelmo,  nepote  Régis  Henrici  ,  Philippi  patris  , 
Consule  Nivernensium  ;  de  matre  autem  Comitissa  Tornodorensi  ,  Hermen- 
garde    nuncupata,   natus    est.    Ex   cujus    ingenua    progenie  ,    quotquot  periti 

•  f.  Tenu»-  viri  ,    formosi     bonique     fuerint ,    eos    omnes  scientiâ  ,   vetustate   *  ,  moribus 
'***  hic  superavit  .  .  .   Mense  Septembri   in   Episcopum  electus   est  ;    dilata    tamen 

usque  ad  Augustum  consecratione. 

(a)  Ibi  sic  raonel  Frodo  :  «  Altissiodorensis  Eccle-  »  scriptum  fuisset...  Tandem  verô   post  Irienniura... 

»  siîe  non  ignobilis  consuetudo    est,  quàm    citô   de  »  frater  quidam  raodicùm  eruditus  et     penè    illite- 

»  sseclo  migrât   ejiis    Episcopus  ,     illico    lerminum  i  ratus,  à  conventu  Capituli  rogatus  et  ab  Episco{)0 

»  vitse.    sedis    iiitroitum  ,    ac   praecipuè   bene   gesta  »  monitus,  obedientiam    quoque  yitare   non   ausus  , 

»  ijjsius  conscriliere.  Conligit  autem  [an.  1084]  non  *  quae  sibi  de  illo  visa    sunt  minime  tacenda,    licet 

I  sine  magno  patriae   delrimento,   clarissimum  ejus-  »  tantô   indigné  ,    quantô   minus    ornatè    minùsque 

•  dem  Ecclesiae  patronunj  obiisse  Robertum  Episco-  »  facundè,   tamen  ut  potuit  ,    iu   stylo     prosecutu» 

•  pum,  ut  nihil  horum  quae  diximus    loto    Iriennio  «  est». 


115 


Madiran 


EX  INITIIS  MADIRENSIS  MONASTERII 

IN  DIOECESI  TARBIENSI. 

Apud  Martenium  Tom.  III  Thesauri  Novi  Atiecdot.  col.   1203. 

H^c  sont  scripta  sub  Urbano  {a)  Papa  II  et  Bernardo  Centullo  Comité, 
et  Pracsiile  Bigorrae  existente  D.  Odone.  S.  (lenitriois  Dei  Mariae  (b) 
Qjenobiuni  est  situm  in  loco  qui  dieitur  Madiraniim  *  ,  in  snbterioribns  fini- 
bus  Bigorraî  versùm   occasum...    Surrexit  ex    illorum  prosapia  ,    quibus    isdem 

B  locus  temporaliter  subditus  erat  ,  vir  nobilis  domi  et  niiliti?e  aptns,  noniine 
Sancius,  fiiius  Garsani  (c),  filii  Arsun  ,  filii  Lupi  cognoniine  Picoth  ;  qui 
ab  Hispania  veniens  cœpit  ibidem  primus  militaris  habitator  existere,  per- 
mittente  sibi  Raimundo  tune  temporis  Bigorensi  Comité.  Isdeni  vero  San- 
cius adhue  puer  cœpit  ibidem  primus  militaris  babitator  existere,  permit- 
tente  Raymundo  tune  temporis  Bigorrensi  Comité.  Cùm  jam  defuncto  pâ- 
tre, siniul  cum  matre  honorem  contingeret,  coëgit  eum  mater  aliquantum 
temporis  in  discendis  sacris  litteris  remorari,  ut  decursis  psalmis  et  liymnis 
rectiùs  doctiùsqne  potuisset  Clericalem  lionorem  contingere ,  et  saeculari 
militiae  cautiiis  subministrare.  Deourso  verô  primaevo  juventutis  flore,  cùm 
jam  virile  robur  excresceret,  cœpit  suum  jam  dictum  locum  festinanter  ex 
aliorum    cura,     positis  praesidiis,     datis   illorimi   dominis    magnis  praesidiis,    et 

C  illis  gratis  exceptis,  amplificare.  Eodem  vero  tempore  Vicedominus  ejnsdem 
Madirensis  curiae  saepiùs  ivit  obviam  hostibns  cum  Garsia-Arnaldo  Bigorrensi 
Comité.  Ob  hoc  utique  iidem  doinini...  dederunt  ei  non  pauca  terrae  ju- 
gera. Intereà  praefatus  Miles  Sancius  cogitare  cœpit...  ut  traderet  se  et 
suum  locum  sub  Monasticae  religionis  norma...  Eo  namque  tempore  ,  San- 
cii  totius  Gasconite  Consulis  longé  latèque  discurrens  fama  ,  utriusque  ordi-  Col.  1205 
nis  multos  adivit,  militandi,  munerandi  ,  ac  tantam  illius  excellentiam  vi- 
dendi  gratia  conduxerat  :  inter  quos  domnus  Marciliacensis  Cœnobii  Abbas, 
Stephanus  nomine ,  advenerat...  Stepbanus  non  multo  post  consilio  et  vo- 
luntate  Garsiae-Arnaldi  praedicti  Bigorrae  Comitis...  praedictum  Militem  se- 
cum  Marciliacum  (d)  duxit...  et  ibi  eum  benedixit  Monachum...  Sed 
cùm   idem  vir    Sancius   paulo   antè  domui    suae    disponeret,  et   praedicti  Patris 

D  Stephani ,  et  aliorum  qui  ibi  aderant ,  consilio  dédit  suis  aut  legitimis  liberis 
quasdam  partes  sui  honoris,  excepto  Donato  Sancio  majore  filio,  quem  re- 
liquit  domui,  ut  ibi  sacris  litteris  edoctus  absque  uxore  et  filiis  usque  ad 
mortem  serviens  Domino  in  omni  castitate  maneret.  Et  lias  partes  tali  pacto 
dédit  illis,  ut  praesentarios  fidejussores  ipsi  ac  posteri  eorum  Monachis  ejus- 
dem  loci  Madirani  (e)  darent,  et  uniuscujusque  pars  illorum  qui  sine  filiis 
obierint,    supradicto   loco  restituatur. 

Evolutis  autem    multis   diebus,    placuit    Patri     Stephano,    ut  idem     Frater 
Sancius,  semper    militaturus  eidem   Marcilliacensi     Monasterio ,    Madiranum    *    '  Madiran 
repeteret...     Idem    Frater  Sancius   non    multô    post    fundavit    ibi   Templum 
multo    insignius    primo...    Adiit   Ricardum    Episcopum    ac  supradictuin   Gar- 
siam-Arnaldum  Comitem...  ut  cum  dominis    ejusdem  Madirani    hoc   a  gèrent , 

E  ut   eidem    loco    libertatem   praestarent...    Qui    Madiranum    venientes...  statue-     Cut.  1206. 
runt,    ut    ipse    Cornes   dominis    ejusdem     curiae    Madiranensis  ,    videlicet    Rai- 
mundo-Arnaldo    et    Sancio- Arnaldo     f'ratribus  ,    et     posteris      eorum    unum 
prandium,  quod   semel   in  anno  cum    L    equitantibus  sibi   persolvebant ,  per- 
petim     condonaret...    Cùm    non    post    multos  annos     sensisset    idem     Frater 


(a)  Anonymus  Auctom,  qui  tempore  Urbani  II 
Papae  vivebat,  et  Marclliacensis  Cwnobii  Monachus 
erat,  scripsit  Riveto  judice  circa  annum  1089.  Plu- 
rima  autem  tradit,  quae  non  parùm  conducunt  ad 
historiam  Coraitum  Bigerricorum  et  aliorum  ejus- 
dem regionis  Procerum. 

(6)  Madirensis  Monastcrii  reditus  bodie  possidcnt 
Tolosani  PP.  Societatis  Jesu.  Marten. 


(c)  Hînc  col.  1209  infrà  vocatur  Sancius- Garcia- 
nu.t. 

(d)  Marciliacum  est  in  Cadurcis  ad  Sellam  fl. 
(Sele),  vulgo  dictum  Marxiliac  aut  Marcillac  Eidem 
fluvio  adsidct  Figiacum,   Figeac. 

(e)  ïraditio  Madirani  à  Sancio  sub  Stephano 
Abbate  faita  Marciliacensi  Monasterio  mcmoratur 
infrà  col.  1208  et  1209. 

Pij 


Col.  1207. 


il6  EX  INITIIS  MADIRENSIS  MONASTERII. 

Sancius  vicinam  sibi  mortem  adesse,  misit  ad  quemdam  consanguineum  A 
suum,  Bonum-Par  noniine...  viruni  scilicet  magnae  scientiae...  quatinus 
abjecta  nuptiali  copula...  raderet  sibi  barbam  et  caput,  et  indueret  se  vesti- 
nientis  sanctis...  Quod  ita  factum  est  ,  excepto  quod  idem  Bonus-Par, 
oblitus  promissionis  Sancii,  noluit,  eo  mortuo,  praedicto  loco  [  Marciliaco  ] 
obedire...  Deinde  Bonus-Par  taliter  positus  in  adn)inistratione  eidem  do- 
mui,  sumptis  secum  duobus  Levitanensibus  (a)  Fratribus  consanguineis 
suis,  W.  Fort  (b)  et  Gaitia  -  Fort  ,  eum  Arnaldo  -  Reinundo  cogno- 
mento  Verso  ,  qui  tune  inter  omnes  consulares  Principes  scientiae  ac  poten- 
tiae  primatum  tenebant,  ivit  ad  Bernardum  Comitem,  orans  eum  eis  et  pe- 
tens  ab  eo,  ut  ipse  eum  Eracleo  Episcopo  ac  omnibus  suis  cingulo  militiae 
utentibus ,  et  ab  eo  legatione  missa  rogati  simul  omnes  vicini  Comités  ac 
Vicecomites  Madiranum  convenirent,  videlicet  Ainiericus  Cornes  Anxien-  B 
sis,  et  Bernardus  Armaniacensis  Cornes,  necnon  Gastonus  Bearnensis  Viçe- 
conies,  ut...  eumdem  locum  Madiranum  liberum  atque  securum  consti- 
tuèrent... Statuto  die  venit  idem  Cornes  unà  eum  Eracleo  Episcopo  et 
eum  omni  militia  sua  Madiranum,  Principibus  omnibus,  quos  suprà  com- 
memoravimus,  functa  legatione  ibidem  sibi  accurrentibus  ;  ubi  ,  ut  res  exi- 
gebat,  Eracleo  Episcopo  (c)  exigente ,  juravit  praenominatus  Comes ,  sup- 
posita  propria  manu  S.  Dei  Genitricis  Mariae  altari,  etc. 

Cùm  vero  idem  Bonus-Par  in  horam  mortis  convenisset ,  constituit  Guil- 
lelmum-Par  filium  suum,  litterali  atque  regulari  scientia  imbutum  ,  domi- 
num  ejusdem  Madiranensis  domûs  suae  et  principem  omnis  possessionis  suae  ; 
qui  post  patris  excessum  ,  ejusdem  loci  suscepto  regimine  ,  statim  ,  ut  erat 
vivaci  atque  impetuoso  animo,  cœpit  eumdem  locum  ad  statum  Monaste-  C 
/  rii,  utcumque  poterat,  aptare  ;  atque  illic  nonnuUos  vicinorum  nobilium 
filios  introducere,  eosque  sub  spe  religionis  sanctae  ibi  litteris  erudire,  eis 
quoque  postmodiim  semipater  existere.  Fecit  etiam  eamdem  S.  Dei  Geni- 
tricis Mariae  Ecclesiam  in  modum  Monasterii  multo  latiùs  atque  insigniùs, 
quàm  fuerat,  fundare.  Deinde  suo  sagaci  ingenio ,  donis  nec  tamen  paucis 
praemissis,  acquisivit  à  Guillelmo  Donato  reliquias  eum  decimatione  cujus- 
dam  suae  Ecclesiae  S.  Leoni  dicatae  ;  juxta  quam  praefatae  sunt  S.  Dei  Genitri- 
cis Mariae  Ecclesiae  ad  australem  plagam  positae.  Similiter  alterius  Ecclesiae  S. 
Col.  808.  Dei  Gen.  Mariae,  Crassae  dictae,  reliquias  eum  decimatione  jam  dicto  loco 
acquisivit  :  unde  accepit  domi  Anerium  ejusdem  Ecclesiae  Abbatem  et  Wil- 
lelmum  Fort  suum  nepotem...  Nec  minus  aliam  Ecclesiae  ,  in  loco  qui 
dicitur  Sait  sitam,  S.  Michaëlis  Archangeli  nomini  dicatam  :  unde  accepit  D 
quemdam  puerum  nomine  Augustinum  ,  ejusdem  Ecclesiae  datoris  Garsiae 
Fort  filium.  Idem  ipse  fecit  duellum  eum  Raimundo  Lupo  de  Lidoss.  pro 
silva  Mediana-silva  ;  ubi  postquàm  missus  missum  primum  noster  suum  vicisset, 
et  ipse  inquisitor  inquisitam  terram  per  fidejussores  firmasset...  cœpit  intérim 
miserabiliter  vivere  scelestus.  Unde  divulgato  scelere,  à  domno  Pontio  Prae- 
sule  atque  Centullo  Comité  propulsus,  rediit  unde  venerat  priùs.  Post  hune 
ex  voluntate  supradictorum  Principum  suscepit  ejusdem  loci  curam  alter 
quidam  nomine  Bernardus...  Ipse  acquisivit  eidem  loco  Ecclesiam  S.  3Ii- 
chaëlis  nomine  insignitam,  in  loco  qui  dicitur  Fragded  sitam,  à  Stephano 
ejusdem  Ecclesiae  Abbate. 

Sub  eodem    ferè  tempore  Gombertus  Abbas    quartus   à  supradicto   domno 

(a)  Bigorra    coraplectilur  duos    veteres   Vicecomi-  (c)  Ileraclius  erat  de  gencre  Comitum  Bigorrae,    ut 

tatus,    Levitanensem     et    Asteriensem,    in    radicibus  patet  ex  Diplomate  anni    1064    pro    Monasterio   SS. 

inontis  Pyrenaei  positos  :  ex  quibus  Levitania,  Lave-  Felicis    et    Licerii  ,     quod    eum     Bernardo    Comité 

dan    valgô   dicta,     generosis   ecjuis   nomen     dédit.  Bigorr.  dédit  Hugoni  Cluniac.  Abbati  sic  :  £go   Hera- 

Ejus  ca})ut  Lorda,  Lourde,    arce  munilissimâ    atcjue  clius      Dei     gratiâ     Bigorr.      Episc.    et    Bernardus 

▼eteri  insignis.  Bigorr.    Cornes  ,    quuddam     Monaslerium     ex     he- 

(i)  Gall.  Christ.  Tora    i  col.  1227,  Chartae  initium  redilate       parentum       nostrorum       in        territorio 

hoc  rdcTtur  :  yinno  Incarnat.  Dom.  lUXXXri,  mense  Bigorr...      dedimus     Hugnni    Abb.     Cluniac.     ordi- 

Aug.  22  die.  Ego  Ranimirus  gratiâ  Dei  proies  Sane-  nandum,  etc.  Facta  fuit  hœc    charta  in    ipso    Bigor- 

tionis    Régit,     accepi   uxorem    nomine    Gilbergam,  rensi  Castro  ,  anno  Dom.   Incarn.    MLXIV,   Pliilippo 

filiam  Comitu  Bernardi-Rodgeri  et  Comititsœ  matris  Rege   Fr.    régnante   anno   IF.    Sign.     D.    fferaclii 

ejus  nomine  Garsindœ  ;  quam  dederunt  mihi  Richar-  Bigorr.    Episc.  Sign.   D.   Bernardi  Corn.     Bigorr.    S. 

dus  Episc.  Bigor.  civitatis,  et   Proconsules   tevita-  D.  Stephani  Oloron.    Episc.   S.    D.    Durandi    Epixc. 

nenset   Gartias-Forlo   et    Gielm-Forto  fratres    utt-  Tolos.  S.    D.   Gregorii  Lascurr.    Episc.   S.    D.  J'eiri 

riiù.  Adur.  Episc.  S.  D.  Bernardi  Armaniac.  Com. 


I 


EX  INITIIS  MAUIRENSIS  MONASTERII. 


H7 


A  Stephano  Abbate  ,  interpositis  Gauzberto  atque  Viliberto  Patribiis ,  Mar- 
ciliact'Msi  gregi  praesidebat  .  . .  Domnuni  Willelmum  Auxiensem  Archiepis- 
copuni  ,  illis  diebus  totius  Vasconiae  Episcoporum  atque  Abbatum  seu  Cle- 
riconun  celebrantem  Concilium  ,  cum  domno  Hunaido  jMoisiacensi  Abbate 
adiit  ;  iibi  cùrii  coram  universo  prœsenti  Concilio  ejusdem  loci  Madiraiii  datio 
vel  injusta  distractio  legeretur  ,  exstitere  ibi  quidam  auctores  hujus  rei , 
è  quibus  fuit  donuius  Bernardus  quondam  Armaniacensium  Cornes,  se  illud 
vidisse  vel  audisse  fîitentes  .  .  .  Idem  Metropolitanus  ciim  vidisset  Bernardum 
jam  dicti  loci  Madirani  Abbatem  ,  summotenus  audito  Patris  Gomberti 
adventu,  clam  discessisse  ,  protinus  inquirit  domnum  Pontium  (a)  Bigor- 
ritammi  *  Episcopum,  quid  super  boc  fieri  deberet .  .  .  propter  absentiam 
domni    Centulli    Comitis,     vel    ejusdem    loci    Madirani    Abbatis  .  .  .    Eodera 

B  anno  non  adhuc  plenè  mediante,  exempto  ab  bac  luce  Madirani  Abbate  , 
domnus  Willelnms  Auxiensis  Archiepiscopus  ,  statim  ex  boc  actà  cum 
domno  Gentullo  Comité  ac  Pontio  (b)  Praesule  saluberrima  collocutione  ac 
determinatione  ,  delegavit  nuntios  Gomberto  Abbati  ,  quo  tempore  vel 
qua  die  Auxis  veniat  ad  se  :  qui  secundùm  suum  mandatum  Auxis  venit  ad 
eumdem  Archiepiscopum  ;  ibique  eo  audito ,  venit  inde  digressus  ad  dom- 
num Centullum  Comiteni  tune  temporis  praemaximum  . . .  Pontifex  proxima 
die  Dominica  cum  eodem  domno  Abbate  Gomberto  Madiranum  intravit  ,  ^"'-  *^^^ 
ac  cum  Willelmo  Donato  ,  quem  universae  provinciae  jam  dictus  Cornes 
praefecerat  ,  praesens  Monasterium  sub  ejusdem  Patris  (jomberti  continua 
potestate  intus  et  foris  potestativè  redegit  ....  Suscepto  verô  dom- 
nus  Abbas   Gombertus   eodem    loco,  praefecit  ibi    Bosonem   ....   qui    Prior 

C  Boso,  etc. 


ie  Tarbe 


Col.   1209. 


(a)  Pontius  ante  Eptscopatuin  ciim  Âbbas  Simorrae 
esset,  et  litem  haberet  cuiii  Raimundo-Arnaldi  Dan- 
tin  ;  ambo  fecerunt  judicium  Dei  .  in  quo  Raimun- 
dus-jirnaldi  victus  est,  ut  videre  est  apud  Mabill. 
ad  an.  1060  ,  num.  66. 

(b)  Centullui  Vicecom.  Rearn.  dimittens  legitimam 
uxorem,  matrem  Gastorm  quant  liabebat  ;  Bernar- 
dum iMscur.  Episc.  de  possessione  sua  ejecit  violen- 
ter,  et  Pontium   Bigorr.  Episc.    in  possessionem  Mo- 


nasterii  S.  Pétri  Gêner,  induxit;  tait  pacto  ,  ut  et 
concederet  illicitas  nuptias  Bigorr.  Comitissœ  ;  quod 
B.  prohibebat  .  quem  tandiu  persecutum  propter 
assiduam  querelam  et  interdicta  quce  inde  faciebat, 
à  toto  Epùcopatu  ejecit  ;  et  in  e.rsilio  mortuus  ,  et 
apud  Forum-Julii  e^t  sepultus.  Utrùm  autem  debea- 
tur  fides  huie  Cbartae,  cujus  fragmentum  P.  de  Mar- 
ca  insérait  suae  Ilistoriae  Benearn.  lib.  4  cap.  17, 
dubitant  Galliôi  Ctirist.  Auctores. 


EX  BREYI  HISTORIA  W 

MONASTERII  S.  JULIANI  TURON. 

A'pud  Martemum  Tom.  V  Ampliss.  Collect.  col.  1077. 

ANNO  DCCCCLXXXIV  ab  Incarnatione  Domini.  Circa  boc  tempus 
Landegavis  (b)  Castrum  à  Fulcone  Comité  construitur  :  civitas  Tn- 
ronis  al)  eodem  obsidetur  et  capitur  ;  sed  non  multo  pôst  à  Berta  Regina, 
matre  Odotiis,  recipitur.  Post  Ebrardum  praefuit  Monasterio  S.  Juliani  (c) 
Gauzbertus  I,  ejusdem  Cœnobii  Monacbus.  Iste  plures  Abbatias  rexit  ;  ali- 
<|uantas  à  fundamentis  construxit  .  . .  Hic  tenuit  Abbatiam  Majoris-monaste- 
E  rii  satis  tune  pauperculam.  Hic  fundavit  Monasterium  S.  Pétri  Burguliensis, 
S.    Petn"  Mailiacensis,  S.    quoque  Pétri    Cenomanensis. 

Anno  DCCCCLXXXXIV ,     Monasterium     B.     Martini    satis   spectabile   igni 
crematum  est  :  pro    quo    Herveus    Thesaiirarius    jecit    fundamenta  . . .    Anno 


(a)  Hoc  opus,  cujos  finis  desideratur,  productum 
fuisse  ]>utat  Mabillonius  usque  ad  initium  sieculi  Xil  : 
quâ  in  conjectura  liaerct  Rivetus  ;  et  concludit  lan- 
tùni  ,  caindcm  Historiam  nonnisi  post  annum  1052 
Kri])taMi  fuisse  à  Monaclio  ejusdem  Cœnobii.  Ibi 
eniin  fit  inentio  Bartlioiomxi  Arcbiepiscopi  sic  :  l'rœ- 
tidet  Hugo  annii  Xf^lII,  inensibus  f ,  diebus  IX. 
Ârnulfus  Episcopus  sedit  aniios  XXXI,  menses  flU, 
diei  XIX.  Ùuic  tuccessit  Bartlwlomœus. 


(b)  In  Gestis  Consulum  Andegav.  Fulco  Nerra 
in  Turonico  pago  cediflcavit  l.ingiam  castrum,  id  est 
Alingaviam  vei  Lengiacum^  Langer. 

[c'j  Gauzbertus  I  Romz  Privitegium  de  omnibut  rt- 
bus  S.  Juliani  obtinuit  à  Girbcrto  Papa,  qui  Silvester 
dictus  est,  factum  depapyro,  idest,  inquit 'Martenius, 
ex  curtiec  ;  cujusniodi  visuntur  hactcnns  in  variit 
Monastcriis  aliquot  ejusdem  Silvestri    Bullx. 

Piij 


WS       EX  BREVI  HIST.  MONAST.  S.  JULIANI  TURON. 

An.  1018.  vero  Dom,  Incarn.  iMXlV  dedicatum  est  hoc  Monasterium  Turonus  ab  Hu-  A 
gone  Archiepiscopo.  Defuncto  Gauzberto  Abbate,  alter  Gauzbertus  ei  suc- 
cessit .  . .  Hic  peritus  litterarnm  satis  fuit,  Philosophige  studiis  adornatus. 
Hoc  tempore  viri  clarissimi  valdèque  sapientes  fuere,  Fulbertus  Carnoten- 
sium,  Sasqualo  Abbas  S,  Launomari,  Rainaldus  Turonicus  et  alii  quamplu- 
rimi  .  . .  Ipse  [  Gauzbertus  ]  Monasterium  S.  Pétri  Prulliacensis  émit ,  et 
Praeceptum  exinde  Régi  Rotberto  firmare  fecit  :  sed  malignitate  Archie- 
piscopi  post  obitimi   viri   Dei   Gauzberti    à    dominio    S.    Jnliani    ablatum     est. 

An.  1016.  Hujus  temporibus,  id  est  anno  Dom.  Incarn.  MXIX,  bellum  ,  Ponleviatis 
gestum   est. 

Anno  Incarnati  Verbi  MXXIf ,  Herveus  (a)  Thesaurarius  S.  Martini  , 
vir  valdè  sanctissimus  ,  obiit . .  .  Hune  proximè  sequutus  est  Archiepiscopus 
Hugo  morte  corporis.  Huic  Arnulfus  substituitur  . .  .  Postquàm  annis  X  et  R 
VIII  praefuit  [  Gauzbertus  ]  ,  ad  cœlestia  migravit  anno  MXXV  ,  régnante 
Roberto  Rege .  .  .  Post  mortem  Gauzberti  variis  eventibus  contigit  locum 
♦  rox  cor-  S.  Juliani  pessumdari,  totaque  se  imarmene  *  infesta  nimis  opposuit.  Nam 
rupta  Arnulfus   Archiepiscopus  absque    voluntate   Monachorum  ,     patreni     suum    Al- 

bertum  iUi  loco  prseposuit.  Quo  post  triennium  ejecto  ^  Abbati  Frederico 
Monasterium  commendavit.  Richero  etiam  tune  viro  probo  et  industrie 
Prioratum  commisit  ;  qui  posteà  eidem  loco  optimè  prsefuit.  Frederico  ita- 
que,  qui  duobus  annis,  Evrardoque ,  qui  uno^  Cœnobio  S.  Juliani  prae- 
fuerunt,    abrasis  ;    Richerius   praeficitur. 

An.  1031.  Anno  Domini  MXXXII ,  mense  Decembri ,  hoc  anno  qui  est  Rotber- 
tus  Rex  moritur ,  annis  XXXVII  potitus  imperium  Francorum.  Huic  suc- 
cessit  filius  Heinricus.  C 

Anno  MXXXVII,   Odo  Cornes  obiit  [  apud  Barrum  ]. 

Anno  MXL ,  Fulco  Cornes  obiit .  .  .  Anno  MXL ,  Richerius  (b)  Abbas 
Monasterium  novum  à  fundamentis  inchoavit .  .  .  Hic  terram  cum  Ecclesia 
de  Dedra  de  Tescelino  Petueriensi  per  voluntatem  Isembardi  Aurelianorum 
Pontificis  omniumque  Canonicorum,  de  cujus  beneficio  erat  ,  émit  centum 
libras  denariorum  et  L  libras  auri,  ad  usus  Monachorum  S.  Juliani. 


(a)  Hujus  uitum  -virtutibus  plenam,  inqiiit  Auctor^ 
memoriœ  posterorum  tradidiinem ,  si  ■verum  rela- 
toreiii  repeiùsem.  Martenius  Tom.  III  Anccdot.  col. 
1691  Vitain  B.  Hervei  edidit  ;  sed  hœc  ad  vcrbum 
descripla  est  ex  capite  4  lib.  3  Histor.  Glabri  Rodul- 
phi,  exceptis  his  de  pâtre  Hervei  verbis,  Landiicus, 
qui  castrum  Bugentiacum  possidebat. 

[b)  De  hoc  fiicherio  ,  inquit  Martenius  ibidem,  haec 
lego  in  pervetusto  fraginento  historico  ante  annos 
600  exarato,  et  inter  Mablllonii  schedas  reperto  : 
Congregatio  gregium  elegit  Richerium,  cujw:  pro- 
bitate  mira  et  prudenticî  opus  erat  per  ornnia  ad 


restauranda  omnia  :  quidatus  BlesLs  etnoslrœ  guber- 
nator  Abbatiœ ,  utramque  ,  ut  decuit,  viriiiter 
tenait. . .  f^ir  iste,  ut  fertur,  Britannia  indigena  fuit, 
qui  post  litteraruin  studia  in  Gallia,  S.  Marice  Pau- 
perculœ  Presbjter  exstitit...  Majoris-monasterii  Mo- 
naclius  efj'ectus  ex  Presbj  tero,  Jilesis  et  noster  Abbas 
ex  Monaclio...  Sedit  in  Decani  sede  Blesis  et  nostrœ 
Abbas  Abbatial.  Sed  Blesis  Abbatiam,  Comité  inquié- 
tante, deseruii,  et  ad  nostrœ  restauratinneni  totus 
tntum  se  contulit  :  ad  quam  posteà  ,  sed  coactus, 
rediit  ;  destructam  enim  à  Comité  et  Comitis  Abbate 
reperit,  etc. 


D 


EX  FRAGMENTO  HISTORI/Ç  («) 

MONASTEKII-NOVI     PICT  AVEN  SIS. 


Apud   Martenitim  Tom.   3    Anecdot.    col.    1211. 

GuiLLELMUs  qui  ct  Gaufridus  ,  qui  nobis  et  materia  et  causa  pro- 
positae  rei  exstitit,  nobilissimorum  Guillelmi  et  Agnetis  Aquitanise  Du- 
cum  hères  fuit,  Regum  propinquus,  Iniperatorum  cognatus  et  avunculus, 
itemque  Regum  socer  exstitit.  Gloriosus  siquidem  Francorum  Henricus , 
et  Phihppus ,     vêtus    et    Guillelmus   (b)    Anglorum,     Reges ,    et    consanguinei 


E 


(a)  Hujus  Historiae  Auctor  Martinus,  cjusdera 
MonasteriiMonachus,  fcrè  coaevuniso  fuisse  satosten- 
dit,  dum  in  Prologo  seu  in  Epistola  ad  Robertum 
Monachura  ita  scribit  :  Et  nos  quidem  ,  vobis  qui 
audistis  et  r'idlstis  referentibus ,  aliquantulum  inde  sci- 
mu!  ;  sed  vobis  obeuntibus,  unde  posteri  scient  quod 
Inn^œ   silcntio   oblivioni  traditum  fuerit  ?  Et  hue  me 


quàm  maxime  mortipcabat,  etc. 

(b)  Scilicet  Guillelmus  I.  Scribcbat  enim  Auctor 
aetate  Henrici  I  Régis  Anglorum,  seu  ineunte  saeculo 
XII  Virgulam  autem  Martenius  ita  collocal,  ut  velus 
referatur  ad  Philippum  Fr.  Regem  :  qua  stante  lec- 
tione  Philippus  dicitur  vêtus  non  propter  multos 
setatis  annos,  sed  propter  diuturnum    imperium. 


EX  FRAGMENTO  HIST.  MONASTEftlI-NOVI  PICTAV.     i\9 

A  proximi  fuere.  llenrieus  verô  ille  maximus  Imperator  ejusdem  prohitatis  et 
honestatis  (atlluic  multi  (a)  snpersunt  (jiii  recolunt) ,  hiijus  uterinani  soro- 
rem  Agnetem  nomine  in  conjugein  siiinpsit  :  de  qua  genuit  Henritiim  no- 
niine  ,  qui  etsi  à  parentum  probitate  degeneravit ,  augustalia  tamen  sceptra 
gestavit.  Hispaniarum  aulem  Reges,  Ildefonsus  et  Petrns,  ejus  filias  in  nia- 
triinoniuni  se  suscepisse  gavisi  sunt.  Hacteiins  de  terrena  nobilitate  ;  mornm 
autem  excellentia  qualiter  claruerit,    hiric  jam  sequens  lectio  eloqiiatur. 

Morum  autem  claritudine  ita  iiisignitus  fuit,  ut  etiarn  priorum  Principum 
probitate  enitere  videretur  ;  quatn  tamen  ab  attavis  abavisque  traxisse  cum 
ips<i  carnis  generatioae  clarum  est.  Nam  plurima  ab  iisdeni,  ut  potè  A([uita- 
niae  Ducibus,  vel  à  fundamentis  extructa  ,  vel  destructa  à  Barbaris,  et  ab 
eis   iteriim    reaedilicata  f'eruntur   Cœnobia  :   inter  quae  est  Gluniacum   Monaste- 

B  rium  ,  quod  in  Burgundia  ,  pago  proprii  juris  Guillelmi  nobilissimi  Ducis 
Aquitaniae ,  est  constructum  ;  quod  quantae  nobilitatis  quantaeque  religionis 
existât,  ejus  membra  per  universum  penè  orbem  diffusa  liquido  demonstrant. 
Hujus  Guillelmi  Ducis  exstitit  oonsanguineus  Ramnulphus  Cornes  Picta- 
vensis,  qui  atavus  fuit  ipsius  nostri  ,  de  quo  hœc  schedula  componitur.  Hic 
Ramnulphus  dierum  suorum  in  extremo  positus,  Ebulum  filium  (juem  par- 
vulum  relincjuebat  ,  per  maniuii  domni  Geraldi  prafato  Duci  veluti  consan- 
guineo  delegavit  ad  nutriendum  :  qui  ciim  jam  virile  robur  attigisset ,  nu- 
tritori  suo  sine  liberis  morienti  jure  propinquitatis  in  Ducatum  successif. 
Dehinc  prima  hereditate  recuperata  ,  ac  totius  summâ  potitus  ,  acoepit  uxo- 
rem     Adelam     Normannorum    Principis     filiam  ,     de     qua    genuit    Guillelmum 

C  Caput-stupae  et  Kblum  ;  quorum  alter ,  id  est  Guillelmus ,  patri  successif  : 
Ëblus  verô  Episcopatum  Lemovicae  civitatis  est  adeptus  :  et  pro  eo  qui 
erant  religiosi  ,  cœperunt  in  reaedificandis  Normannica  immanitate  destructis 
maximam  operam  dare.  Et  Guillelmus  quidem  Monasterium  B.  Johannis 
Angeriaci  nobilissiraè  restauravit ,  prœdiis  sui  juris  ibi  largitis  aliisque  pluri- 
bus  bonis,  Eblus  vero  restauravit  Monasterium  S.  Martialis,  Monasterium  S. 
Maxentii ,  et  Monasterium  S.  Michaëlis  de  Eremo.  Sed  et  Burguliense 
Cœnobium  ab  una  Comitissarum  Aquitaniae  constructum  manifestum  est.  Ge- 
nitores  autem  hujus  nostri  nuUorum  inferiores  exstiterunt  :  nam  pater  Mal- 
liacense  Monasteriuiii  construxit,  nobiliterque  possessionibus  ditavit.  Mater 
vero  Agnes  videlicet  Comitissa ,  haec  fecit  Monasteria  ;  Monasterium  (b) 
Vindocinense  in    territorio    Carnoteno,     quod    admodum    largis    possessionibus 

D  honoravit  ;  Monasterium  S.  Dei  Genitricis  Sanctimonialium  in  suburbio  (c) 
Xantonicae  civitatis  ;  Monasterium  quoque  S.  Nicolai  in  suburbio  Pictavae 
civitatis  :  quibus  etiam  ample  necessaria  tribuit.  Sed  et  Monasterium  S.  Hi- 
larii  Pictavensis  ab  ipsis  fundamentis  resedificavit.  Tali  igitur  generatione 
generatus ,  talique  propagine  iste  noster  exortus ,  debuit  et  ipse  inferior 
non  inveniri  ;  unde  postquara  honoris  summa  ad  eum  pervenit  jure  heredi- 
tario,  cœpit  bonis  actibus  insistere  :  quod  tamen  non  statim  post  patris  obi- 
tum  ;  sed  quarta  pars  evenit  successione  hoc  modo.  Patri  successif  Guillel- 
mus natu  major  ex  matre  ;  huic  successif  Odo  ex  Brisca  matre,  filia  Sancii 
Ducis  Gasconiae  ;  huic  successif  Guillelmus,  qui  nomen  Acri  accepit,  hu- 
jus nostri  frafer  germanus  ;  cui  mortuo  statim  ipse  succedens,  cœpit  regnum 
Aquitanise   justis    dispositionibus,    ordinem   pacis    ubique   reformare,    paci   ob- 

E  viantes  conterere,  eam  amplectentes  diligere  et  fovere ,  Monasteria  tueri 
et  ab  infestafionibus  defensare. 

Et  quia  omnia  Monasteria  per  Aquitaniam  regulari  erant  ordinatione 
destituta  (nec  enim  in  aliquo  eorum  religionis  trames  potuerat  inveniri), 
cœpit  insistere  ut  in  eis  Monasticum  ordinem  posset  reformare  :  unde  accer- 
sifis  à  Uuniaco   viris    valdè   religiosis,  eisdem   Monasteriis  eos  praefecit.  Nam 

(a)  .dtateiD  suani  ibi  sat  clarè  prodit  Scriptor.  jam  niipserat  Gaufredo  Martello,  Comiti  Andegav. 

(b)  Apud  Beslium  pag.  404  legitur  instrumentuin  (c)  In  ptiinariis  Santon.  Monastcrii  litteris  iidcm 
venditionis  cujusdam  Archenbaldi  qui  ,  pcrmittentc  conjuges  donant  in  insula,  cui  nomen  Oiarion  (Olr- 
Leudonio  domino  suo,  quosdam  alodios  vendidit  ron'j  est,  quant  famosUsima  soti  fertUitas,  et  amœ- 
Comiti  Gaufridocjusqueconjugi  Agnetiarf  cwi.f/r«e«-  nitatix  (ac  venationis)  commoditas  nobilitat,  Eccle- 
dum  œdificandumque  locum  in  honore  S.  Trinitatif  ,  siam  S,  Dionysii,  etc.  Actum  civilate  Sanlonas ,  aimo 
qui  situs  fore  (pro  esse)  noscilur  in  suburbio  Fiiidociiù  Incarn.  Ferbi  MXLFII,  Indiet.  Jff ,  régnante  Uein- 
trans  flumen  Ledi,  Agnes  scilicet,    mater    Guillelmi,  rico  Fr.  Rege, 


120    EX  FRAGMENTO  HIST.  MONASTERII-NOVI  PICTAV. 

Malleacensi  Cœnohio  prœfecit  donmiim  Goderannum  virum  prsestantissi-  A 
muni,  qui  posteà  Xantonensi  sedi  prsefuit  ;  Angeriaco  domnum  Oddonein  ; 
Monasterio  S.  Maxentii  domnum  Benedictum  ;  Monasterio  S.  Martialis  Le- 
movicensis  domnum  Ademarum  .  .  .  Voluit  tamen  siln  peculiare  proprium- 
que  construere  .  .  .  Cœpit  sumptus  congregare .  .  .  Locus  inquirebatur  op- 
tatae  rei  aptus.  Offeruntur  nli(|ua,  ut  fertur,  juxta  Niortense  castrum ,  juxta 
Benonium  (a)  vicum,  et  in  Olerensi  insula  :  quae  onmia  ei  displicuisse  ma- 
nifestnm  est. 

Tandem  oblatus  est  locus  in  suburbio  Pictavis  civitatis  juxta  fluvium 
Clemnem  (b) ,  quem  pro  vote  compleetitur.  Adveniente  igitur  die  quo 
prima  fundamenta  locari  debuerunt,  adsunt  plures  nobilium  ;  Dux  videlicet 
ipse,  Episcopus  Isembertiis  nomine,  adstabant  etiam  tune  ibidem.  Philippus 
An,  1076.  ^Q-^  Francorum  advenerat  Pictavis  tune  temporis ,  ut  ipsum  ut  potè  Du-  B 
cem  suum  ascisceret  contra  Guillelmum  Anglorum  Regem ,  qui  quoddam 
castrum  contra  eum  obsidebat.  Sunt  namque  posita  fundamenta  anno  Dom. 
Incarn.  MLXXVI  (c) ,  Indict.  XIV,  anno  VIII  Gregorii  VII  Romani  Ponti- 
ficis,  pr?edicti  Philippi  anno  regni  XIV  (d) ,  Epacta  XII,  Concurrente  [V], 
VII  Idus  Octobris.  Dux  verb  praedictum  Regem,  ut  illud  Privilegio  (é) 
donaret ,  petiit  et  impetravit.  Sed  et  sequenti  tempore  Romam  adiens ,  à 
praedicto  Gregorio  Papa  Privilegium  similiter  libertatis  impetravit .  .  .  De 
fonte  illo  qui  per  totam  penè  Europam  religionis  rivulos  sparserat  ,  et  à  • 
quo  ipsemet  cetera  Monasteria  per  Aquitaniam  irrigari  fecerat  ,  voluit  ibi- 
dem initia  pandi.  Adiens  ergo  domnum  Hugonem  Cluniacensem  Abbatem  , 
qui  tune  in  rébus  Monasticis  religionis  summâ  potiebatur  prae  cunctis  mor- 
talibus  ;  et  hic  commisit  Monachos  qui  ibi  cœptum  opus  perficerent  ,  petiit  C 
et  impetravit .  .  .  Voluit  ibidem  Abbatem  ordinari.  Interrogat  Monachos  qui 
operi  insistebant ,  quem  possit  in  Abbatem  expetere  ,  qui  nobilitate  (/") ,  sa- 
pientiâ,  personaeque  elegantiâ  polleret  :  et  dicunt  ipsi  quod  sciunt,  domnum 
scilicet  Guidonem,  qui  tune  Cluniaci  Prior  erat,  ad  suum  votum  idoneum 
esse  .  .  .  Excipitur  Guido  primus  Abbas  XI  Kal.  Februarii  ,  inthronisatur- 
An.  1082.    que   eodem   die   benediciturque,    anno  videlicet  ab  Incarn.    Dom.   MLXXXII, 

*  ^  Indict.    V,   Epacta   XVIII ,    Concurrente    VI  *  ,    post    sextum    annum    cœpti 

sedificii... 

JNulla  dies  prsescribit ,  si  Pictavis  moraretur,  quâ  non  ibi  descenderet  ;  et 
si  deforis  veniebat,  non  antè  descendebat  ad  palatium  ,  quàm  Monachos 
quos  suos  ipse  dominos  vocabat,  se  subducens  suis,  visitaret.  Ipse  quoque 
in  coquinam  ibat ,  et  Celiarium ,  quid  Monachi  comesturi  erant ,  interro-  D 
gabat  :  à  quo  cùm  audiret  ova  aut  caseum,  vel  certè  de  minutis  pisciculis, 
statim  suo  stipendiario  jubebat  ut  nummos  exhiberet  ad  meliora  fercula  prae- 
paranda   (3) .  .  •    Casu    fuit   quod   suo    tempore    solebant   in    Aquitaniae    regno 

*  Tastinae     vassinae  *  vel    depraedationes    audiri ...   Ita    se  adibilem   reddiderat ,    ut   non' 

tantùm  se  tyrannica  (Ji)  vi  fecisset  formidabilem  ,  quantum  pia  humanaque 
benevolentia  fecisset  amabilem.  Solis  contumacibus  et  efferis  homitiibus 
immitis  et  férus  persistebat  :  unde  ita  cervicositatem  Aquitanoruni  Procerum 
sibi  subdiderat,  ut  ad  ejus  solum  intuitum  ,  si  cui  iratus  erat,  proterva 
mens  dissiparetur  :  tanto  terrore  cunctos  perfuderat,  ut  nec  in  ipsis  hominibus 
illi   tyrannicè  potestatis  jure   auderent  ,    ut   priùs  soliti  erant,   grassari.   Tanta 

[aj  Valesio  Benaonem  alioiioniine,seupotiùs  Ben-  prœheret    contra   Guillelmum   Regem   Anglorum     et 

noncin,  lienon  prope  Surgerias.  Comitem  Normatmorum,   qui  tune  cuntra  nus  in    liri- 

(/>)  Çlennein  fluvium,   seu  Clenum  aut    Clinnum,  tannia  quoddam  oppidum  ohxeilerat...    Icta  sunt  hœc 

vulgô  Le  Clain,  Vingenna  [La  Fienné)  recipit.  PiclavLf  pridie  Jdur    Oct.    anno   ab   Incarn.    Dom. 

(c)  Sic  et  in  litteris  ipsius  Willelmi,    cognomento  MLXXFI. 
Gaufridi  ;    quibus  potior  fides,  quùm  Chronico  Mal-  (f)    Nobililas    anteferenda     tantùm    est  ,     caeteris 
liacensi.  paribus.    Idem  dicendum  de  elegantiâ  personfe. 

[d)  Notae  chronicae  Papae  et  Régis  dépravât»  sunt  [g]  Plura  sequuntur  vcrba  de  obedientia,  lar- 
bîc  loci  incuriil  Scriptoris,  qui  pro  ////,  legit  FUI  ■  gitate,  pictate  et  bonitate  ejusdem  Guillclmi,  alio 
e\.  XIF,\ocoXIX,siM-po\\iis  XFIII.  nomine    Gaufridi-Guidonis  ,    Pictavorum     Comitis  ; 

(c)  Sigilli  nostri    impressionem ,   inquit   Philippus  cujus  probitas    tanta   tamque  prœclara   fuisse    dici- 

Rex  in  Diplomate  quod  infrà   referemus,  huic  cartœ  cur   in  Prologo  quôd  cujusdam  magni  disertiquc  -viri 

imponere  non  jussimus,    quùd   illud   apud   nos    non  ingenium  exposceret.    Ibidem  ,    scilicet    in    Prologo, 

liabehamus.  Tune  enim  temporù  cum  magna  festina-  fatetur  Auctor,  et  meritô  ,  se  indocto  seu   rudi    stilo 

tione  et  nimis  privatè  veneramus  Pictaiim    ad    Gau-  scribere. 
fredum    Ducem   Jquitanorum  ,    ut   nobis    auxilium  (/i)  Malè   apud    Martenium,    tyrannica   infecisset. 

pace 


EX  FRAGMENTO  HISTOR.  MONASTERU-NOVI  PICT.   i2\ 

\     pace  tune  regniim    Aquitanisp  (a)   potiebatur,    ut     nuniquani    andituni   sit    ns- 
piani  viatorem  aut  ruricolani  eô  venienteni  distuibatuiii  fuisse. 

Poterant  sanè  ista  tempora  per  Aquitaniam  felicissimis  teniporibus  prio- 
runi  Principuin  Christiaiiorum  uequiparari,  nisi  misera  humaui  generis  con- 
ditio  tan)  properè  intercessisset.  Nam  ultinia  sors  ei  apud  Cliisesgium  castrum 
proventùs  dieni  obiit  .  .  .  O  vos  Ecelesia;  per  Aquitiinije  regnuni  oonstitutie, 
lugete  super  Gaufredum  Duceui,  qui  vos  tanla  pace  potiri  facicbat  !  .  .  . 
Obiit  apud  praedictum  oastruni,  Doniinici  corporis  et  sanguinis  sacrainento 
ab  Odone  Abbate  S.  Johaïuiis  Angeriaci  perccpto,  VIII  Kal.  Octobris , 
postquani  prinoipatum  obtinuit  [XXVIII  annis]  ;  Doniinicae  verô  Incar- 
nationis  anno  MI^XXXVI  ,  Indiot.  VII  *,  Epacta  III  ,  Concurrente  II , 
feria   V  :  cujus   corpus    î^ictavis   est   delatuni  ,   et   IV  Kal.   in  ipsius  Monasterii 

]}  capitulo  ,  quod  ipse  fecit,  cum  maxinio  totius  populi  luctu  est  sepultum. 
Sed  post  annuni  est  inde  levatum,  ac  in  Ecclesia  ante  altare  Crucifixi  hono- 
rificè  positum.  Cujus  etiam  mausoleuiii  satis  est  decenter  compositum,  et  à 
nieis  litteris  (b)  hoc   titulo   decoratuni  : 


An. 


4086. 
IX 


Ad  Domini  cultum  veniens,  memorare  sepultum. 

Et  memorando  capis,  quem  tegat  iste  lapis. 
Gaufridi  quondamquœ  vidomuere  tijrannos, 

Pulvis  et  ossa  Ducis,  pondère  pressa  jacent. 
Gloria  sublimis,  quœ  sic  tiimulatur  in  irnis, 

Dnm  moriendo  ruit,  gloria  nulla  fuit. 
Hoc,  Pictava,  tuum  decus  impériale  sub  anlro 

Flebilis  abscondis,  quo  moriente  ruis. 
Post  modicum  tempusjam  denuo  vivificatidos, 

Hos  habeas  cineres,  pignus  amicitiœ. 


Monasterium  tamen  ex  aliqua  parte  remansit  imperfectum  .  .  .  Pueritia  (  c  ) 
Hlii  ejus  qui  remansit,  passa  est  inde  [de  possessionibus]  aliqua  auferri.  Fe- 
cit  et  ipse  ibidem  Privilegium,  ubi  omnia  quae  ei  dédit  descripsit  (rf)  ;  in 
quo  etiam  immune  et  liberum  ab  onini  homine  *  fecit  ;  in  quo  etiam  eum- 
dem  Hlium  suum  subscribere  fecit ...  In  refectorio  perpetuo  justitia  (e)  cum 
appendiciis  suis  pro  eo  exhibetur,  etc. 


f.  onere 


(a)  Aastrià  seu  Lotharingiiî  ,  quaj  olira  iinum 
è  tribus  Frantoruin  regnis  fuerat,  ah  cxternis  Ger- 
manise Regibus  occiipatâ  ,  ejus  in  locuin  Aquitaiiiu 
est  substituta  ;  et  tria  Frani;iae  régna  nihiloininus 
attributa,  Francia  occidua  seu  Neustria,  Burgundia 
quainquain  admodùm  iinminuta ,  et  Aquilania  : 
([Use  divisio  usque  ad  Philippi  I  saltem  principatuin 
duravil,  ut  observât  Valcsius  in  Notis  in  Carmen 
Adalbcronis. 

[hj  Hoe  non  statiin  à  morte  Guidonis-Gaufridi, 
cognoMieiito  Willelmi,  factuin  est  ;  sed  tantùm  ini- 
tie saiculi  XII.  Joh.  Harduinus  in  sua  Disquisi- 
tione  crilica  in  instrunientum  consecrationis  Plii- 
lippi  l  Fr.  Régis  anno  1059  Remis  factae,  Gallico 
idiomatc  scripta  in  Ms.  Cod.  Rcg.  6178.  A.  conten- 
dit,  nullum  Widonem  fuisse  j)raBsertira  tune  temporis 
Ducem  Aquitaniae,  sed  Wilielmum  bujus  noininis  IV 


eidem  provinciae  tum  praefuisse  ;  indeque  et  aliunde 
concludit  Coronationem,  quam  suprà  pag.  3S  exhi- 
buimus,  fuisse  à  Falsario  conilctaui  sasculo  XIV.  At 
profectô,  ut  sxpiùs  alibi  dicemus,  minime  gentium 
audiendus  est  dclirus  et  indefessus  veteruni  monu- 
inentorum  eversor. 

(c)  Is  erat  Willebnus  Pictavorum  Cornes,  co 
nomine  nonus  Mabillonio,  aliis  vcro   VIII. 

[d)  Ijittcras  à  Willehno-Gaufredo  Duce ,  initio 
anni  1077  datas,  apud  Beslium  pag.  466  légère 
licet  ;  quibus  prœdictuni  Monasterium  dolat,  factâ 
cartâ  in  manu  Willelmi  (ilii  sui,  audientibus  et  viden- 
tibus  Odone  Abbate  S.  Johannis  ,  scilieet  Angeria- 
censis,  Guidonc  iVivernensi  et  aliis.  Atabillim. 

{e)  Justitia  est  portio  vini,  (juse  Monarliis  ad  refec- 
tionem  ministrabatur.  Marten. 


Tome.  XI. 


122 


EX  CHRONICO  CAMERACENSI  ET  ATREBATENSI , 

AUCTORE  BALDERICO  («)  TER  VANNENSIS  ECCLESJ^  CANTORE: 

Ex  editione  Georgii  Colveneiii  cum  Nolis  anno  1615  DuaciinS". 
EX  LIBRO   TERTIO. 

Cap.  5i.  f-T^RiBURijE  (b)  sccus  Magunciam  Imperator  Clionradus  de  diversis  par- 
J..  tibus  Episcopos  convocavit,  ut  quae  utilitatis  et  religionis  sunt  ,  ad  in- 
An.  1032.  vicem  conferrent.  Qui  post  aliqua  dictorum  suoruni  hoc  habuerunt  capitu-  B 
luni  ;  ut  si  quando  jejunium  primi  mensis  in  ea  hebdomada,  quâ  constat  (  c  ) 
Caput  jejunii  ,  sicut  solet ,  eveniret  ;  anibortim  jejuniorum  celebritas  unâ 
officii  expletione  compleretur.  In  hoc  rursus  moderatissimus  Pastor  [Gerar- 
dus  Camerac]  antiquani  Patrum  consiietudinem  servari  monebat ,  et  in  al- 
téra hebdomada  oflicium  primi  jejunii  celebrandum  pro  consuetudine  anti- 
qua  censebat  ;  cujus  oblata  sententia  visa  est  congrua,  et  ab  eis  décréta 
est  tenenda. 

Cap.  52.  Istiusmodi  decretum  à  Francise  Episcopis  datum  est  servari  siibjectis  sibi 
An.  1033.  populis.  Unus  eorum  cœlitiis  sibi  delatas  dixit  esse  litteras,  quae  pacem  me- 
nèrent renovandam  in  terra,  Quam  rem  mandavit  cseteris  ;  et  haec  tradenda 
dédit  populis  :  Arma  quisquam  non  ferret ,  direpta  non  repeteret  ;  sui  san- 
guinis  vel  cujuslibet  proximi  ultor  minime  existens,  percussoribus  cogère-  C 
tur  indulgere;  jejunium  in  pane  et  aqua  omni  sextâ  feriâ  observarent,  et  in 
sabbatho  à  carne  et  pinguamine  abstinerent  ;  soloque  hoc  contenti  jejunio  in 
omnium  peccatorum  satisfactione,  nullam  se  scirent  ab  eis  aliam  adjicien- 
dam  pœnitentiam  ;  et  haec  sacramento  se  servare  firmarent.  Quod  qui  noUet, 
Christianitate  privaretur  ;  et  exeuntem  de  saeculo  nullus  visitaret,  nec  se- 
pulturœ  traderet.  Alia  quoque  importabilia  quàm  plura  dederunt  mandata, 
quae  oneri  visa  sunt  replicare.  Hac  novitate  pulsatus  mandati  Praesul  noster, 
infirmitatique  peccantium  condescendens,  secundiim  décréta  SS.  Patrum  ad 
singula  suum  formavit  eloquium.  Genus  humanum  ab  initio  trifariàm  di- 
vistnu  esse  monstravit,  in  oratoribus,  agricultoribus,  pugnatoribus,  etc. 

Cap.  53.  Causa    poslhœc  fuit  qua  Duacum  petiit  ;  ubi    conventus    populi    vocibus    de 

statuènda  pace   falsa,  respondit  pro  tempore    quod     perceperat    ab  eo  qui    est  D 

ffeb.  13.  idem  heri  et  hodie,  nec  mutatur  crastino  tempore.  Suggesserat  in  aures  om- 
nium Walterus,  qui  erant  foris  et  intus  ,  Episcopum  paci  noile  adquies- 
cere  ;  non  quia  erat  filins  pacis,  sed  quia  liberiùs  quaerebat  studere  artibus 
suae  malignitatis.  Collegerat  duo  superiùs  dicta  ,  ne  quis  arma  ferret ,  nec 
direpta  repeteret  ;  studebatque  ut  praeteritae  vitae  rapinis  et  cœdibus  ,  qui- 
bus  pastus  fuerat,  silentium  daretur  ;  et  ex  tune  licentiùs,  nullo  ferente  ar- 
ma ,  assuetis  malis  frueretur.  Quod  praesciens  Episcopus  ,  sedato  populo  , 
calliditates  illius  exposuit  5  utque  paci  non  esset  contrarius  ,  débita  sua  mul- 
tiplicia  illi  induisit,  tantiim  ut  in  reliquum  populus  de  eo  pacem  haberet. 
Tune  deinde  turba  cœpit  Episcopum  benedicere  ,  quia  jam  cognoverat  eum 
omnium  pacem   in  veritate  quserere  ,    etiam  cum  damno,    si   per  hoc     posset 

(a)  Ilunc  pag.    196   et   seqq.    Tomi  nostri  X,  ubi  melius  est  tacere,    quàm  faUa  proferre. 

partem  edidiinus   Camerac.    Chronici,  perperàm    ins-  (la)  Synodum      Tribur.    fuisse     celebratam     anno 

cripsimus   Noviomensem   et   Tornac.   Episcopum.    Is  Dom.    1033     Herraannus   Contr.    tradit.     Sigebertus 

enim  alius  est   ab  Auctore   nostro,    ut    rectè   probat  autem     eadem  ,     qu«    noster     Auclor  ,     refert    ad 

Rivetus.   In  eumdcm  errorem  impegerat  D.  Bouquet  annum    Dom.  1030,    vel    1031    juxta   Miraei  Exem- 

pag.    278  et  seqq.   Torai  VIII.    Ceterùm    Baldericus  plar.       Chronographus      Hildensheim.        Concilium 

Tervan.  obiit  circa  annum  1093  ;    opus  verô   suum,  ilhid  in  annum  1036  differt.   Hermannus  autera  est 

jussu  Gerardi  II  Camerac.  Episcopi  susceptum,  absol-  horum    temporum     Scriptor.     Unde     Sigebertus    de 

vit  circa    annum  108:2.  Unde  acccpcrit  sua,    sic  ape-  negligentia  forsan    aocusandus  est. 

rit  in  Praefatione  :  Kihil  dubiurn ,  nildl  fictwn  positurn  (c)  Apud  Veteres  Caput  jejunii    vocantur   illi   qua- 

est,    niltil  etiam  rêvera  prceler   qund  aut  in    Amiali-  tnor  dies    à    feriâ    IV    Cinerum    usque     ad    primara 

hus   atque    Histnriis  patrum  ,    seu   etiam    in    Geatis  Dominicam     Quadragesimas.     Colven.    \n    Cap.     34 

Regum  ;   sed  et    in    C/iartit    quoque   quœ    adhuc    in  lib.  4  Chronici  Cen\.\i\.  Feria  IF,   quam    Caput  jeju- 

Archivo  ipsius  Ecclesiœ  sunt,  ruperimus,  aut  à  certis  nii  vocal  consuetudo  Ecclesiee. 
relatoribus   et   -visa  et   audita   accepimus.    Alioquin 


EX  CHRONICO  GAMERAC.  ET  ATREBAT. 


123 


A  fieri,  propriae  siibstantiae  ;    qui  illi,   ut   dictum    est,  pro  hoc  universa  relaxave- 
rat  débita. 

His  ita  gestis,  Baldiiinus  (a)  ,  tune  temporis  Flandrensium  Cornes  ,  hor- 
tari  cœpit  Episcopuni,  ut  populo  favens ,  pacem  sacramento  (îrinare  jube- 
ret.  Tlle  ne  tune  quidem  à  sensu  bono  defieiens,  non  alla  ((uàtn  Lex  et 
Evangelium  annuntiat,  jubere  professus  est.  Tandem  taedio  victus  ,  inter 
confines  Canieraci  et  Atrebati  niultis  Sanctorum  corporibus  delatis ,  cum 
maxiina  turba  ad  locum  designatum  venit.  Sed  ne  hîc  quidem  feriabatur 
Walterus,  nunc  cireum  eirca,  nunc  foras  et  intra  ambulans,  et  mussitans 
hune  repugnare  paci,  in  tantùni  ut  populum  commoveret  propè  ad  inferen- 
dam  vim.  Qui  minime  fraetus,  hune  publiée  tali  modo  pro  confutanda  ejus 
malitia  allocutus  est  dicens  ...  «  JNec  tua  te  refért  actio,  qui  ad  malum  ad 
B  »  quod  non  suflicis,  commoves  ceteros  ».  Deineeps  populum  ad  audiendum 
sedat  ;  et  quam  inter  se  pa(;em  qusererent ,  qui  eommanducare  eum  vole- 
bant,  edocet.  Factoque  verbo  de  sainte  animae,  quse  Christianitatis  lex  ju- 
bet,  sua  spontè  se  servare,  proniittere  monet  ;  et  cùm  deviarent ,  ad  pœ- 
nitentiam  redirent.  Alacres  itaque  facti,  dicta  ejus  pro  vero  tenentes ,  unani- 
mes  promiserunt,   et  ad  propria   cum  pace  redierunt. 

Italiam  Chonradus  bnperator  abiit,  ut  ad  votum  de  regao  ageret  ,  et  ar- 
ma terentes  impugnaret.  Ciimque  inibi  degeret ,  quosdam  Longobardorum 
Episeopos  partibus  Odonis  faventes,  inreverens  factus ,  in  vincla  conjecit. 
Mediolanensium  autem  Archiepiscopus ,  re  pro  alia  pari  modo  captus , 
fuga  sibi  consuluit.  Contra  quem  exasperatus,  loca  quae  latè  patebant ,  in- 
cendio  absque  homine  fecit.  Nam  id  consilii  cum  Longobardis  habuerat , 
C  qui  in  commune  deereverant  juramento  potentes  cum  infin)is,  nulla  ratione 
se  passuros  quemlibet  dominum,  qui  aliud  quàm  vellent,  contra  eos  age- 
ret. Supervenit  tamen  dies  Pentecostes,  quae  poscebat  inter  Missarum  so- 
lemnia  pro  consuetudine  coronari  Regem  .  .  .  Nec  multô  post  languore 
afllictus  est  ;  et  vitâ  apud  Trajectum  *  privatus ,  Henricum  filium  suum  regni 
et  laboris  dimisit  haeredem.  Ad  quem  srepedictus  Pontifex  iens,  manibus  se 
illius  commisit  ;  pariterque  Dux  Gothilo,  qui  aliquantulùm  denegare  dispo- 
suerat.  Cujus  Conradi  mortem  haec  prjecesserunt  signa.  Anno  antè  transacto, 
mense  Aprili,  data  VIII  Idus,  visa  est  in  cœlo  inter  Orientalem  et  Austra- 
lem  plagam  quasi  ignea  trabes  magnre  magnitudinis,  quae  currens  super  so- 
lem  jam  ad  occasum  vergentem,  visa  est  in  terram  cadere  :  cujus  vestigia 
diu  potuerunt  videri,  sicut  lit  ubi  nubes  clauduntur  post  coruscationem. 
D  Hoc  ipso  autem  quo  diem  clausit  anno,  eclipsis  solis  (b)  fuit  pridie  Idus 
Maii  ;   et  II  Nonas  .Tunii,   ut  dixi,   ipse  obiit. 

Mettis  posteà  consecrata  est  Ecclesia  S.  Stephani  Protomartyris  ,  ubi  etiam 
interfuit  [  Gerardus  Episc.  ]  precatu  Theoderici  ejusdem  urbis  Episcopi  ,  qui 
ei  dédit   pretiosas   reliquias  ipsius  Martyris  Christi,   quas  secum  detulit. 

Aldonem  de  Vido  qui  Ecclesiam  S.  Gaugerici  in  advocationem  tenebat, 
quam  nimis  afïligebat,  nuiltis  convictum  nequitiis,  à  civitate  expulit.  F>at 
enim  fraudulentus  valdè  et  alienus  à  veritate  et  fîdelitate  ipsius.  Campum 
contra  eum  accepit  ,  unde  se  recredidit,  et  legaliter  fiet  *  dum  suum  adju- 
dicatus  perdidit. 

Domnus  Gerardus  Episcopus  dedicationem  Ecclesiae  in  honore  sanctae 
Dei  genitricis  Mariae  facturus,  removit  altare  à  proprio  loco  ;  et  effossâ  lerrà 
E  quae  circa  erat ,  multae  Sanctorum  reliquiae  (c)  ibidem  repertae  sunt  ;  insu- 
per brachium  Confessoris  Christi  Vedasti ,  et  non  modica  pars  de  capite 
ejus  et  quibusdam  membris.  Consecrata  est  igitur  ipsa  Ecclesia  solemniter 
Il  Nonas  Januarii,  apportato  S.  Vedasti  corpore  cum  aliis  Sanctis  à  iMona- 
chis   ejusdem  loci. 

Paucis  antè  transactiâ  diebus ,  Lietduinus  ex  laico  Monachus,  et  Abbas 
Monachorum  post  factus,  à  saeculo  abiens   laudabiliter,  et  ad  aliud  perveniens, 

(a)     Baliluinus   scilicct   Barbatus    qui    obiit   anno  ])oris. 
1036,    vel     Balduiniis    Pius  ,    filius    ejus  ,    (jui  eo-  (c)    Ilaec    alia    est   neli({uiaruiii     iiiventio     ab   ca 

«lem    anno  successit  quae    narratur     facta     anno    II     Geranii     Episcopi. 

Ib)     Eclipsis   solis    anno     1039,     accidit    tantùm  Dcdicatio     enim    Ecclcst<e    B.     Mariae     Atrcbat.    de 

XI    Kal.     Sej)tenibris.      Nota     intérim     supcrslitio-  qua     hoc     capite,     facla     est      post     reparationein, 

nera     vel    ij^norantiam    Auctoris,    scu    |>otii'is     tem-  quia  flaniuiis  alisuinpta   fucrat  anno    1030.     dilven. 


Cap.  54. 


Cap.  53. 
An.    1038. 


An.    1039 
*  Vtreclit. 


An.   1038. 


An.   1039. 
Cop.  36. 
An.  1039. 

Cap.  57. 


*  f.  feudum 
Cap.  .58. 


Cap.  59. 

Circa  an. 

1041. 


124 


EX  CHRONFCO  CAMERAC.  ET  ATREBAT. 


ut  speramus,  féliciter ,  tristes  reddidit  quos  ad  oinne  bonum  instruxit ...  A 
Hic  Abbateni  Richardum  religiosum  admodùni  virum,  et  Fredericum  Co- 
mitis  Balduini  avunculum,  à  saeculo  coiiversum,  prudentem  et  justum  intro- 
duxit  ;  per  queni  locus  ille  in  sancta  religioiie  et  niundi  facultate  cœpit 
pollere  ;  et  ah  eo  («),  loco  subrogatus,  nobiliter  ut  decuit  in  omnibus 
bonis  perinansit.  A  fundamento  Monasterium  restauravit,  et  onmibus  utilita- 
tibus  ampliavit  .  .  .  Huie  Abbas  Johannes  successit ,  electus  à  Fratribus , 
donino  Episcopo  Gerardo  favente  Comité  Balduino. 
Cap.  61.  Huic    quidem  Gerardo   Pontifici    dominus    Lietbertus    in    Episcopatum    suc- 

An.  1049.  cessit,  qui  ex  Brachatensi  *  patria,  nobili  ortus  prosapia,  à  progenitoribus 
'  Rrakele  educandus  puer  commissus  est  sub  ipsius  Gerardi  Pontificis  disciplina  .  .  . 
Regendas  scholas  S.  Mariae  matris  Ecclesiae  ei  commisit  :  qui  honor  propter 
laborem  rarus  Nobilibus  committitur  ;  sed  quanto  rarior,  tantô  magis  hono-  B 
rabilior  comprobatur .  .  .  Cognitâ  vero  Episcopo  Scholastici  industriâ,  se- 
paravit  eum  à  pueroruni  doctrina  ,  facieiis  illuni  semper  consistere  in  prae- 
sentia  sua  et  lateri  suo  adhaerere  ;  et  in  judiciis  suis  tam  publicis  quàm  pri- 
vatis  auditorem  in  primis ,  et  mox  judicem  insistere  . .  .  Commodum  duxit 
eum  Episcopus  magnificare  ,  conferens  ei  Archidiaconatum  et  Praepositu- 
ram  et  cetera  majora  ministeria  Ecclesiae. 
Cap.  62.  Post  aliquantum   vero    temporis    ipsi    Gerardo    Pontifici,     vergentibus  annis 

ad  occasum,  senectus  obrepsit .  .  .  Sed  Lietbertus  valdè  eum  juvahat.  Acci- 
dit  intereà  ut  Gualterus  Canieracensis  Castellanus  ah  inimicis  suis  interfec- 
tus  interiret,  unicumque  filium  eum  uxore  sua  superstites  sibi  relinqueret. 
Quse  quidem  uxor,  Ermcntrudis  nomine,  ab  insania  {h)  mariti  sui  non 
cessavit  ;  sed  per  pejora  quaeque  oberrans,  mariti  sui  nequitias  superexcellit.  C 
Et  quia  malitiam  per  se,  ut  volebat,  exercere  non  potuit,  filius  enim  ejus 
puer  erat,  tyrannum  quemdam  nomine  Johannem,  Advocatum  Atrebaten- 
sem  sibi  in  conjugium  copulavit,  suique  et  filii  sui  patronum  esse  consti- 
tuit.  Filius  autem  ille  mox  mortem  obiit .  .  .  Johannes  vero  oui  mater  pueri 
nupserat,  quique  per  matrem  beneficiiim  pueri  invaserat,  nitehatur  aut  vi 
aut  dolo  ilhid  sibi  transducere,  quod  lex  nuUa  sibi  pèrmittebat.  Porro  ut  res 
faciliores  haberet  efFectus ,  cœpit  ipsum  Gèrardum  Pontificem  magnis  sol- 
licitare  promissionibus ,  et  pecuniâ  corrumpere  necessarios  et  familiares 
ejus...  Gerardus  Episcopus  infirmahatur,  et  eum  aetatis  decrepitae  molestià 
acutae  f'ebris  valitudine  angebatur  .  .  .  Lietbertus  apud  novum  (c)  Castrum 
S.  Mariae,  custodiae  ejus  deputatum,  morabatur  ,  nisi  aliquando  Episcopum 
refocillationis  gratiâ  visitaret  ,  congregato  constipatus  exercitu.  Gaudebat  D 
igitur  Johannes  de  ejus  absentia  ;  sed  nihil  tamen  impetrare*  ab  Episcopo 
valebat,  eo  quôd  ab  amicis  Lietberti  dissolverentur  et  ad  nihilum  traheren- 
tur  omnia  petitionis  suae  ingénia. 
Cap.  63.  Cùm     haec     agerentur,     Praesul     Gerardus   {d)  defungitur  :   Johannes    tamen 

An.  1049.  ia  civitate  remanet  castellaturâ  indonatus.  Porro  sepulto  honorabiliter,  sicut 
decebat ,  Gerardo  Pontifice  ,  Henricum  (e)  Regem  Lothariensium  adeunt 
domnus  Praepositus  et  Archidiaconus  aliique  Archidiaconi  eum  casatis  Ec- 
clesiae Cameracensis  ,  reportantes  baculum  Pontificalem  ,  et  nuntiantes 
Episcopi  sui  depositionem.  Audiens  Imperator  obitum  tanti  viri  ,  piè  ei  , 
eo  quod  omnibus  amabilis  erat ,  condoluit  ;  cœpitque  quaerere  diligenter 
quem  in  loco  ejus  similem  subrogai-e  potuisset.  Cui  quidem  hac  in  re  sollicito 
occurrit  animo,  quod    Lietbertus    ejusdem    Cameracensis   Ecclesiae   Praepositus,     E 


[a)  Et  ab  eo ,  scilicet  Richardo  ,  subrogatus 
Lietwinus  S.  Vedasti  in  urbe  Atrebat.  Monaste- 
rio  ;  quod  dcnuô  aedificatuin  consecravit  Gerar- 
dus Episc.  anno  1031  :  Novum  opus  Ecclesiœ  S. 
F'edasti.,  inquit  Gerardus  iu  Diplomate,  etc. 

[b)  Maxime  in  Gèrardum  Episc.  qui  cap.  60, 
in  Ëpistola  ad  Henricum  III  Imper,  ait  :  Trigùua 
annos  ducirmu^  exquô  in  nostra  urbe  iiUcr  page/i- 
sium  iwxtrorum  gladios  vivimus. 

(c'j  Hoc  est  quod  hodie  Castrum  Camerace- 
sii  appellatur.   Colven. 

(rf)  In  Additamentis  Sigoberto  additis  et  alibi 
habetur,  Gèrardum  obiisse  anno  1048  ;  alii  au- 
tem  scribunt    obiisse  1049  :    sed     haec    facile  con- 


ciliari  possunt,  quia  in  Martio  obiit  ^  die  vide- 
licet  14.  ïardiùs  ordinatus  est  S.  Lietbertus , 
scilicet  anno  1030  vel  1031  ;  nam  Cameraci  in 
Monasterio  S.  Autberti  exstat  Diploma  ipsius 
Lietberti  datum  anno  Dora.  1037,  et  Praesula- 
tûs  ipsius  anno  VII  :  ex  ejus  autem  vitae  Scrip- 
tora  discimus  ,  consecrationeni  ipsius  Remis  esse 
faclara  in  eodem  Conventu  in  quo  celebratae 
sunt  nuptiae  Henrici  Fr.  Uegis  cura  Anna  an. 
1031. 

(e)  Hic  est  Henricus  cognomento  Niger  , 
quein  Gerraani  tertiura  ,  Itali  secundum  vocant. 
Coli'c/i. 


EX  CHRONICO  CAMERAC.  ET  ATREBAT. 


125 


A  qui  sans  jani  diidum  Capellnmis  erat  ,  quem  fidelissimum  sibi  et  Ecclesiœ 
illi  sa>pè  necessariiim  in  iiuiltis  probaverat  ,  ad  regendam  Ecdesiam  Came- 
racensein  idoncus  enitcbat. 

Vocatis  itaqne  Cameracensis  Ecclesiae  legatis  tain  Clericis  qiiàm  laicis ,  c^p-  64. 
suie  voluntatis  sententiam  eis  aperuit  ;  Lietbertiim  videlicet  Pn-epositum  se 
praefioere  velle  Episcopuin  Ecclesiae  Cameracensi ,  quem  ad  regendam  Ec- 
desiam illam  utilem  esse  credebat  suaeqiie  commodum  fidelitati.  Ilis  anditis 
onines  assensi  sunt  prseter  nnum  Archidiaconiim  ,  Cnonem  nominc,  qui  mox 
convictns  est  contradixisse  invidià  potiùs  quàm  ullà  alla  ratione.  Sicque 
annuente  isto  cum  aliis  omnibus  ,  donavit  Episcopatum  Cameracensem 
domno  I.ietberto  Imperator  Romanorum  Henricus  II  *  .  .  .  Pontifex  ,  facta  *  M.  Ill 
fidelitate     Imperatori,     satagebat     ad   civitatem     suam    reverti.    Sanè  Johannes 

B  ille  ,  qui  ei  infensus  Cameraci  remanserat  ,  audivit  .  .  .  Satellites  in  unum 
convocat,  eis  dicens  se  I.ietberto  nuper  Episoopo  facto  nullum  introitum 
dvitatis  Cimeracse  indiilgere,  nisi  se  Castellanum  priùs  ipsius  civitatis  voluerit 
facere.  Prœcepit  igitur  omnibus  illis  parâtes  esse  semper  in  armis  ad  re- 
pellendum  Episcopum  illum  ,  nisi  sibi  hoc  in  dono  satisfeoerit.  Dein  ma- 
trem  Eccleslam  S.  Mariae  violenter  invasit  ;  et  ejectis  Canonicis ,  tliesauros 
Ecclesiae  et  qnodcuinqne  intus  invenit,  ditioni  suse  mancipavit,  custodesque 
suos  armatos  inibi  posuit.  Basilicam  itaqne  Pontificalem  euni  militibus  suis 
introiit  ;  et  uxorem  suam  in  caméra  Pontilicis  introducens  ,  stratum  suum 
in  lecto  PontiHcali  parari  fecit  ,  sibique  et  satellitibus  suis  de  Pontificalibus 
sumptibus  praecepit   ministrari. 

Intereà  novus  civitati  appropinquat  Episcopus,  cui  Johannes  cum  parato  Cap.  65. 
occurrens  exercitu ,  portas  clausit^,  et  longe  repellit  ab  introitu.  Episcopus  An.  1049. 
itaqne  ad  novum  Castellum  S.  Marite  divertens,  cum  honore  et  laetitia  reci- 
pitur  à  suis  ;  ibique  aliquandiu  mansit  ,  donec  Flandrensiimi  Cornes  Baldui- 
nus  à  Rege  Francorum  revertens,  et  per  ipsum  Castellum  transitum  habens, 
eum  ibi  invenerit  ;  et  de  Episcopio  ejus  laetus  effectus,  usque  ad  civitatem 
Cameracensem  eum  secum  deduxit.  Comes  vero  dum  ad  civitatem  propin- 
quaret,  mandavit  Johanni,  ut  ipse  et  sui  à  civitate  exirent ,  et  liberum  in- 
troitum Episcopo  venienti  permitterent.  Johannes  autem,  quia  contradicere 
ausus  non  erat,  adimplevit  Comitis  domini  sui  mandatum  per  omnia  ,  sicut 
jussus  fuerat.  Intravit  igitur  Episcopus  civitatem  suam  ,  Duce  Comité  ,  cum 
magna  gloria  ;  et  expulsus  est  adversarius  ejus  Johannes  cum  ignominia 
magna. 

[>  Pontifex  verô  ejecto  Johanne .  .  .  ultrô  Hugonem  Gualteri  Castellani  defuncti  Cap.  66. 
nepotem,  eo  quôd  legitimus  hseres  erat,  adscivit  ,  eique  Castellaturam  illam 
concessit.  Et  quia  iste  Hugo  adhuc  puer  erat,  sed  propinquum  quemdam,  An- 
sellum  nomine  ,  moribus  et  armis  egregium  habebat ,  hujus  custodiae  pue- 
rum  cum  bono  ejus  commisit  :  quem  Ansellus  ille  usque  ad  pnefiuitum  tem- 
pus  optimè  et  (ideliter  rexit.  Johannes  igitur  castellatura  quam  injuste  usur- 
paverat  privatus ,  nec  quidquam  niali  adversus  Episcopum  proinde  praesu- 
mens  facere  (prohibitus  enim  erat  à  Comité)  ,  ipsum  Comitem  Balduinum 
cujus  ligius  miles  erat,  dereliquit  ;  et  ad  Imperatorem  Romanorum  Henri- 
cum  se  contulit,  quem  sciebat  tuuc  temporis  iuimicum  esse  Flandrensi  Co- 
miti.  Hujus  quidem  miles  effectus ,  sciens  quia  Imperator  sccundam  pro- 
fectionem    (a)  in     Flandriam    adversus     Balduinum    pararet ,    promisit     quôd 

j^  exercitum  suum  illuc  deduceret  ,  si  à  Lietlierto  cui  noviter  Episcopatum 
dederat,  castellaturam   Cameracensis   civitatis  dari    sibi  fecisset. 

Mis  auditis  Imperator,  quia  in  terram  Comitis  depopulaturus  venire  de-  Cap.  67. 
siderat,  laetus  eflicitur,  aestimans  se  facile  impetraturum  ab  Episcopo  quod  à 
Johanne  postuiabatur.  Denique  nec  multum  temporis  interfuit,  cùm  Impe- 
rator, parato  exercitu,  et  Johanne  ductore  constituto  ex  pacto  et  petitione 
ejus,  ut  in  Flandrensem  patriani  deveniret,  iter  aggreditur.  Pertransiens  An.  1054. 
igitur  omnia  interjacentia  sui  regni  loca,  pervenit  ad  Maen  (  b  )  vicum 
quemdam  super  Scalduin  *  fluvium,  non  longiùs  quàm  duobus  milibusà  Va- 
lentianis,    ubi  pontes  volebat  facere  ;   et  sic   in  terram    Balduini^    quoe  praesens 

(a)     Prima  fuit  anno  1049  ;  secunda  anno  1054  :  [l>)    Hodic    Maiii    dicitur,     situm   habens    versus 
de  utraquc  vidcatur  Si^ebcrtus.  Idem.                                Bucciuiuin  et  Caincracum.   Idem. 

Q  iij 


*  Scaldiin 


126     EX  CHRONICO  CAMERAC.  ET  ATREBAT. 

tratîsito  flumine  occurrebat  ,  intrare.  Sed  Balduinus  Cornes  alteram  partem  A 
ripte  cum  suo  exercitu  jani  pr;ieoccupaverat ,  per  quam  Imperator  in  terram 
ejus  transire^parabat.  Sedentibus  itaque  Imperatore  et  Comité  è  di verso  , 
neque  altero  alteri  nocere  valentibus  propter  altitudinera  intercurrentis  flu- 
vii,  pars  quaedam  ab  Imperatorio  exercitu  clanculiim  segregata,  per  Came- 
racum  civitatem  transiit,  volens  Comitem  adversùs  Imperaloretn  sedentem, 
imparatum  ofïendere ,  et  sic  ex  iniproviso  superare.  Quod  quidem  factura 
fuisset,  nisi  ad  ultimum  per  legatum  nionitus  Cornes ,  cum  suis  fugerel ,  et 
custodiam  littoris  vacuam  derelinqueret. 

Cap.  68.  Hoc  viso  Imperator  Scaldum    fluvium    paratis    pontibus    transiit ,   et    terram 

Balduini  bosti  (a)  suae  devastandam  distribuit  :  sicque  depopulando  eam 
praedâ  et  igné,  usque  ad  Debullientem  rivum  cum  exercitu  suo  pervenit. 
Quo  in  loco  praeCatus  Johannes  ,  acceptis  secum  satellitibus  suis  ,  coram  B 
Imperatore  veniens ,  rogavit  eum  ut  Castellaturam  Cameracensem  sibi  do- 
nari  fecisset  secundum  promissum  suum,  si  vellet  ampliùs  à  se  et  à  suis  ha- 
bere  conductum.  Igitur  Imperator  vocavit  ad  se  Lietbertum  Episcopum 
(  praesens  enim  erat  ),'  et  postulare  cœpit  ut  Johanni  Castellaturam  donaret 
Cameracae    civitatis. 

Cap.  69.  His  auditis  Episcopus  usque  ad  animam  conturbatur,  cùm  jam  eam  juste 
haeredi  donasset,  et  saevissimus  tyrannus  injuste  eam  repeteret.  Respondit 
tandem  se  non  posse  facere  quod  Imperator  imperabat,  quia  Hugoni  légiti- 
me haeredi  secundum  legem  patriae  jam  eam  donaverat.  Imperator  propter 
instantem  necessitatem  volebat  petitioni  Johannis  satisfacere  .  .  ,  Sentiens 
igitur  se  blanditiis  impetrare  non  posse  quod  petebat ,  cœpit  abuti  violen- 
tiâ,  praecipiens  Episcopum  à  niilitibus  rapi,  et  extra  potestatem  ejus  posi-  C 
tum  in  custodia  reservari.  Tandem  Episcopus  Coepiscoporum  et  amicorum 
Rom.  13.  liberrimis  consiliis  correptus  ,  sciensque  quod  secundum  Apostolum  Régi 
debeat  esse  subjectus,  annuit  Imperatori  de  .Tohanne  quod  petebat  ;  sicque 
in  suam  potestatem  rediit,  liberatus  ab  omni  custodia. 
Cap.  70.  Quo   facto,    accinxit  se  rursùm  Johannes  ad  deducendi    negotium  ,  volens  , 

si    lieri   posset  aliquo  pacto,   per  clausulam  (  h  )  illam   duceie  Imperatoris  exerci- 

Ab.  1054.  tum.  Laboranti  igitur  homini  et  quaerenti  id  ipsum  perficere,  portae  clausulae 
illius  apertae  sunt  de  média  nocte  ;  sicque  clausulam  illam  introivit  Impera- 
tor, factâ  inimicorum  suorum  resistere  volentium  non  minima  caede.  Pertran- 
siens  autem  clausulam  illam,  et  interfectis  à  dextris  et  l\  sinistris  occursanti- 
bus  sibi,  ad  Islense  (  c  )  castellum  pervenit  ;  ubi  Lantbertus  Comes  Lensen- 
sis  cum  multis  ei  occurrens ,  interfectus  occubuit.  Ab  eo  quidem  castello  D 
divertit  ad  Tornacum  civitaiem  ;  ubi  in  quodam  municipio  inclusit  non  par- 
vam  militum  electorum  fugientem  multitudinem,  quos  obsidione  et  ad  ul- 
timum famé  oppresses  compulit  ad  deditionem.  Illis  igitur  acceptis  ,  et  per 
ergastula  militum  suorum  in  custodia  reclusis,  Imperator  cum  gloria  ad  ci- 
vitates  regni  sui  rediit. 
Cap.  71.  Recedente    Imperatore     in     regni  sui     patriam      recessit     quoque     domnus 

Lietbertus  Episcopus  Cameracum  in  civitatem  suam  :  qui  Hugonem  pue- 
rum,  quem  Castellanum  fe<.-erat,  non  à  se  repulit  ;  sed  non  niinori  cura 
quàm  ipse  Ansellus,  constitutus  custos  ejus  et  tutor,  fbvet  eum  et  enutrit  ; 
ducens  in  irritum  donum  illud  castellaturae ,  quod  per  violentiam  Impera- 
toris donare  coactus  est  Johanni.  Hoc  autem  factum  Imperator  pie  pertulit, 
nullâque  injuria  proinde  Episcopum  affecit  ;  quin  potiiis  donum  illud  quod  E 
ab  illo  Johanni  factum  fuerat,  suis  muneribus  alioque  beneficio  restauravit  ; 
pacisque  concordiam  inter  Episcopum  et  ipsum  reconciliavit.  Sciebat  enim 
factum  fuisse  nutu  consilii  sui,  quôd  Episcopus  ipsi  Hugoni  primiim  castel- 
laturam   donaverat.   Episcopus   igitur    laetificatus   adeptâ    Imperatoris    gratiâ  , 

(a)   Hoc   est  exercitui  suo,     Gallicè     son     ont...  Eclusam     quae     duobus     Duaco     distat   miliaribus, 

Eurinus    fluviolus,    Gallicè    Eurin  ,      alluens   palu-  via  Bappalinensi^  ncc  claustra   maris,    déclarant  cir- 

dcs    Ilcnniacenses,    per    Pontem-à-Salice  ,      Gallicè  cuinstantiae.  Idem. 

Pont-à-SnuU ,    et    Rivura-buUientem ,     Gallicè   Bou-  (c)     Gallicè    Lille:     intelligitur    enim    civitas  In- 

(enrieu,  fluit.  Idem.  sulcnsis,    quam    post    banc  cladem    Balduinus  muro 

(i)   Quod    Debullientcm-rivum   suprà  ,     liîc     vo-  circumdedit ,     teste     Meyero    in      Annalibus    anno 

cat     clausulam,     cujus    etiam    meminit     Sigebcrtus  1054.  Idem. 
anno  1054.     Hune    locum    intelligi,    non     autem 


EX  CHRONICO  CAMERAC.  ET  ATREBAT. 


127 


A  et  de  superata  Johannis  quaestione  injusta  ,  civitatem  suam  Cameracum 
exaltarc  ornniniodis  satagebat.  Cives  itaqiie  qui  diiitinae  seditionis  oppres- 
sione  paupertati  rcdacti  fuerant  ,  pacis  dulcedine  vivificati,  quasi  de  sepul- 
cro   mortis  resurgebant. 

Intereà  Hugo  castellaturâ  sua  donattis  ,  aetate  proficiebat  ;  tempusque  cap.  72. 
proxirnuni  instabat  ,  quo  Ansellus  regimine  ejus  carere  ,  et  ipse  bonuni  («) 
suum  recipere  debebat.  Porrè  Ansello  videbatur  quia  ad  regendam  oastella- 
turaiii  juvenis  ille  nondum  esset  idoneus  ;  ideoque  protelare  volebat  custo- 
diai  suae  oflicium,  si  sibi  permitteret  Episcopus.  Sed  quamvis  Pontifex  de  im- 
perfeetione  Hugonis  idipsum  sentiret  cum  Ansello  ,  nolebat  tamen  ipsum 
fraudari  à  praefiniti  temporis  spatio  ;  putans  juvenem  per  disciplinam  suam 
ad   veritatis  viani  posse    revocari  ,  si  eaecitatis  suœ  ignorantiâ  à  recto  deviave- 

B  rit.  Sic  sic  Ansellus  nullatenus  impetrare  valuit  prece  vel  pretio,  quin  Hugo 
castellaturani  suam  non  reciperet  in  die  suo.  Adepto  itaque  Hugo  bonoris 
sui  gubernaculo,  continuô  palam  fecit  omnibus  quod  claudebat  in  aniino  .  , . 
Fasque  nefasque  coufundens,  post  pravitates  cordis  sui  et  iilicitas  voluptates 
graditur  sine  respectu  aliquo ...  Ab  incepta  pcrversitate  non  cessans, 
prioribus  nialis  pejora  superaddidit.  Cives  namque  meliores  et  ditiores  con- 
tumeliâ  et  injuriis  afficiebat  :  alios  indemnatos  et  injudicatos  in  cippo  vi- 
lissimo  concludens,  et  inter  dedecora  plurima  barbam  aliis  evellens .  .  .  Pro 
his  et  aliis  hujusniodi  saepè  correptus  ab  Episcopo  ,  et  emendari  nolens  , 
sed  in  pejus  corruens,  excommunicatus  est  ab  eo.  At  ille  et  hoc  etiam  con- 
tempsit ,  nuUamque  misericordiam  quaerens  vel  meliorationem  promittens , 
ad   Comitem    S.     Quintini   abiit  ;   ibique    aliquandiu   versatus  ,    quidquid   mail 

C  potuit,   adversus  Episcopum  et  Ecclesiam  ejus  fecit. 

Post  paucos  autein  dies  in  Cameracensi  pago  ,  non  longiùs  à  civitate  cap.  73. 
quàm  X  niillibus,  apud  quemdam  locum  ,  Porrivallem  (  &  )  dictum  ,  muni- 
cipium  firmavit  ;  in  quod  introiens  cum  satellitibus  suis ,  res  vicinas  de- 
vastabat  Episcopii  ,  transeuntes  diripiens  ,  circuniquaque  manentes  afïiciens 
rapinis.  Hoc  autem  Episcopus  diu  ferre  non  potuit,  sed  collectos  équités 
et  pedites  ad  municipiuin  illud  direxit.  Municipium  vero  illud  à  saltu  (c) 
opprimitur ,  et  coangustatum  et  igné  succensum  ad  terram  prosternitur  ;  sic- 
que  locus  ille  à  satellitibus  et  à  latrunculis  emundatur.  Hugo  igitur  illo 
destructo  municipio  ,  ad  aliud  divertit,  cui  Inceium  *  antiquitas  nomen  im-  •  j^gy. 
posuit  ;  praedasque  et  mala  plurima  in  Episcopum  repetivit.  Quod  etiam 
Episcopus     molesté    accepit  ,    copiosamque     armatoruni     multitudinem    ad    lo- 

D  cum  illum  deduxit  ;  fuissetque  continuô  municipium  illud  solotenus  subver- 
sum  ,  nisi  Rotbertus  de  Perrona  cum  suis  dolo  obstitisset ,  qui  venerat  in 
Pontificis  auxilium.  His  ita  incassùm  decursis ,  Cameracenses  infecto  ne- 
gotioad    civitatem    suam    sunt  reversi. 

Intereà  Hugo  ille  quamdam  Juvencuiam  Adam  nomine ,  neptem  videlicet  cap.H. 
Richeldis  Montensis  Comitissae  ,  cœpit  amare  ,  eamque  in  conjugium  sibi 
velle  cupide  copulare.  Sed  quia  excommunicatus ,  quoniodo  quave  ratione 
id  perficeret ,  nesciebat.  Incendio  siquidem  carnalis  amoris  devictus  ,  ad  Ri- 
cheldem  Comitissam  progreditur  ,  obnixè  deprecans  eam  ,  ut  sibi  in  ma- 
trimonium  conjungerct  Adam  neptem  suam.  At  illa  precibus  ejus  devicta  , 
ad   ultimum  aimuit   quod   petebat,  si  priùs  absolutus  esset   anathemate   quo  ab 

E  Episcopo  Cameracensi  vinctus  erat.  Quid  faceret?  Absolutionem  non  cu- 
rabat  magnopere  :  quaerit  tamen  eam  ab  Episcopo  per  internuntios,  desiderio 
ardens  concupitae  puellae.  Porrô  Episcopus  fatigatus  multimodis  injuriis 
ejus  ,  absolvere  eum  nolebat  ,  nisi  priùs  dimissionem  manu  propria  (quod 
et  vulgô  werpire  dicitur  )  faceret  ex  omni  beneticio  quod  infra  ambitum 
Cameracse  civitatis  babebat.  Hugo  vero  ad  ultimum  ambitione  juvenculae 
inflammatus ,     fecit    Episcopo     secundum     optionem     ejus.     Werpivit     palam 

(a)  Id  (lictutn   est    plirasi  Gallicd  ,  son  bien  ;  sicut  sencousture  ,      vi;î     Pcroiiciisi  ,     iibi    lioilie    vicus  , 

et  suprà  cap.  66.  Idem.  quem     vocant    Novam-villam  ,    Gallicè    Neuiulle    en 

(A)  Hic  locus   per   syncopen    dictas  putatur    Por-  Porjonvalle.    la   vita    S.    Lietbcrti    Porgivallis   scri- 

rivallis  ,   j)ro    Porcarii-vallis  à    S.    Porcario ,     niinc  bitur,    Id. 

vulgi»  l'ronviUc.   Fcudiim   est  dcpcndens  à    Queant.  (c)    Hoc   est   subilô    et  qtiasi    i)er    saltiiin  ,    Gal- 

In     co     adhuc     antiquuin    castrum     visilur  ;      nec  licè  par  assault.    Forte  legciidtim  assuitu,    ut   habct 

procul     abcst     ab     Inceio.     Alii     cxistiinant    luciiin  vita  B.  Lietbcrti.  Id. 
esse     non     longé    à     Mosscndicuria ,     vulgô     Met- 


428     EX  CHaONICO  CAMERAC.  ET  ATUEBAT. 

omnibus  ,     pniesente   Episcopo  suisque  inilitibus,   praesente  Comitissa    Richilde  A 
suisque    principibiis  ,   quicquid    habebat    beneficii    infra     civitateiu  ipsarii   Ca- 
nieraci;    sicque     absolutus  ,     fidelitatem    fecit   Episcopo     de     reliquis   castella- 
turae  bonis ,   et   inde  obsides  dédit.  Haec  autem   fidelitas  non  diu   est   ab  ipso 
Hugone   observata ,    quia    in    natali  S.    Andréa?    jurejurando    promissam ,    in- 
fregit  eani   II   feria  post    Paliiias.   In    hac  enim   feria   majoris  hebdomadae  Atre- 
wasiam    silvani  pénétrât,    et   oninia    quae  ibi  reperit  jumenta   Cameracensium, 
ablata  injuste  abduxit  secum.  Qui  cùm    saepiùs  nioneretur  ab  Episcopo  in  fide- 
litate  juratâ,    ut   ea  redderet  ,    noluit  ;     sed   et   in  ipso    Absolutionis  die  ,   qui 
est  ante  Parasceven,   diffidentiam    (a)   domino  suo  mandavit. 
Cap,  73,         Posteà  Cameracum    derelinquens  ,    divertit  ad    Oiseium  ,     malumque     quod 
potuit ,     sicut    primitùs  ,     facere    instituit     adversum     Episcopum.      Mandavit 
igitur     Episcopus    ei    non  semel  ,    sed    plus    vice    tertia  ,  ut    ante   conspectum  B 
ejus    veniens ,     praesentibus     comparibus   suis  ,  in    rectum    staret   de   injustitia 
sua,     Ipse  verô  crebro  sub  nomine  (b)  tevvx  suae  ,  et   in   fidelitate  quam   ju- 
raverat  commonitus  ,  ad    ultimum    ante  conspectum    doinini  sui  ,     praesentibus 
comparibus     suis,  venit  :  sed  de   quibuscunque  interpellatus  est,   rectum  facere 
nolens ,  injustior   quàm   veniret  ,    recessit.   Unde   compares  ejus   et  alii  quàm 
plurimi     nobiles ,     qui     communi     utriusque    causa    huic     placito     interfuere  ; 
Hugonem    reum    vocantes  ,    terram    quam    de    Episcopo    tenebat,    ei   abjudi- 
cavere.  Hugo    autem  ad   municipium   quod   apud  Oiseium  sibi  paraverat,  adju- 
dicatâ  terra   sua,  rediit,  et  malum    adversiis  Episcopum  facere  non    cessavit,  . . 
Accidit   ut   Episcopus  ad  quandam   villam  Buricellum   (c)  nomine  deveniret .  ,  . 
Prsefatum     verô     Hugonem    sermo  hujus  rei  non   latuit  ;   qui    acceptis     secum 
complicibus     suis     ad     domum    illam    pervenit  ,    in     qua     jam    lecto  receptus  C 
Episcopus   lassata  membra  commendabat   quieti   :     fractis  domiis    hujus  ostiis  , 
et    quibusdam    resistentibus    interfectis ,     pervenit    ad    cameram   ubi    Pontifes 
cubitabat  cum  Wiboldo  Praeposito  suo  et   Capellanis  suis.  Sentiens   Wiboldus 
An.  1070.     dolos   et  violentiam    hujusmodi,   ostio   cameraj  quasi   pro  obice  sese  opposuit; 
sed  unus  pluribus  resistere    non   valens,  fracto  ostio,   ab  ipso    Hugone  inter- 
emptus   occubuit,   Denique    Episcopum  ,    sicut    in    lecto   jacebat  cuin     camisia 
tantùm  ,      ille     insanus     homicida     non      timuit     accipere  ,    et     ad     Oiseium 
municipium    suum   ita     nuduni     asportare ,     clausumque      in      custodia     reti- 
nere. 
Cap.  16.         Hac  igitur     fama    Arnulfus  *  Gomes    Flandrensis    et    mater    ejus    Ricliildis 
*  m         excitati  ,   sumptis    militibus    suis    continua    ambo  ad  Oiseium     venere;    et  re- 
quirentes    Episcopum    in  sapientia    et    fortitudine ,     sine    mora  inventum    re- 
duxerunt    eum    Cameracum    cum    grandi    gloria  et  honore ,    douantes     insuper  D 
muneribus    Ecclesiam    S,   Mariae    aliaque    Monasteria    civitatis  Cameracae.    His 
itaque  digne  et  laudabiliter  perfectis,    Flandrerisium   Cornes    cum  matre  sua  in 
patria   sua   laetus  rediit.    Episcopus  igitur  perfecto  odio  in    Hugonem  iiicitatus, 
eum  insequi   non   cessavit,   quoadusque  destructo  Oiseii  municipio,  eum  procul 
pelleret     à     Cameracensium     finibus,    Expulsus  taliter     à  Cameracensi  patria  , 
de  omni  clamore  siluit  adversus   Episcopum    in    omni   ipsius     Episcopi    vita  ; 
terra  quoque  requievit  à  facie  malignitatis  ejus. 
Cap.li.  Intereà    Episcopus   super veniente  senio    cœpit    corpore   languescere    [cl)  .  .  . 

haereditatemque   praeclaram  quam  ab  antecessoribus  suis  possidebat ,  .  .  de  hae- 
reditatibus  et  sui   juris  reditibus  ad    Ecclesiam    Sanctae    Dei   Genitricis    Mariae 
An.  1064.    per    chartarum    instrumenta    contulit . .  .     Monasterium     S.     Sepulcri    ab  ipso 
fundo  aedificavit  ,  et  posuit  inibi   Abbatem  (e)   cum    Monachis  :  locum    illum 


[a]  Scnsus  esse   videtur,    dnminum  suum  ad  cer-  bray.    Claudius   Despretz     legendum    piitat   Biricel- 

tamen  provocavit,  Gallicè  il  a  defjië  ■   vel   ut  babet  lum  ,    à   S.  Birino   qui  cellam   apud   Boir)    delegit. 

Catalogus    Gai.  Ms.  il  manda  deffiance  à  son  Sei-  Id. 

gneur  l'Evéque.  Id,  (d)   Lietbertus   obiit  anno  1076.  Successit  ei    ne- 

(/>)     Id    est    sub   comminatione   terrae  suae,  quam  pos  ejus  Gerardus  II.  consecratus  à   Raynoldo   Rern. 

habebat   ab  Episcopo,  amittendae.  Id.  Archiep.    anno    1078,    et  dcfunclus  anno  1092,   III 

(c)    Pagus     est  Artesiae  inclusus  juxta     F«     sub  Idus    Aug.  Id. 

Oseio    sive     Osiaco  ,    linguâ    vulgari     dictus    Boirj  (e)  Priinus  Abbas  S.    Sepulcri  fuit  Walterus  ,  qui 

JS.   D,  pertinens    ad   Capitulura    Camerac.     Hinc   in  obiit  anno   1093,  die  7».  Martii,  Id. 
Rcgistris     nominatur    Buury     vel     Bury    de     Cam- 


possessionibus 


EX  CHllONICO  CAMERAC.  ET  ATREBAT. 


129 


A  possessionibiis  et  commodis  rébus  decenter ,  siciit  praesens  tenipus  (a)  pro- 
bat  ,  ditavit.  bi  Eorlesia  \erb  S.  Autberti  Regulares  C<>noiiicos  oiini  Abbate 
constituit  ,  ejcotis  prias  quibusdain  Clerieis  ibidem  nej^ligenter  niinis  et  iiior- 
dinatè  servientibus.  Altaria  valdè  bona  et  possessiones  praeclaras  superaddidit, 
prîebendas   magnifiée  de  suo   proprio  restauravit. 

(à)  Hinc   salis  constat,   ea  qtue  de   B.    Lictberto   hîc   narrantiir,    scripta  ess«  aliquanto  tciupore   post 
inortein  ipsius.  Jclem. 


EX  CHRONICO   («)    CENTULENSI  SIVE  S.    RICHARIÏ, 

fi      AUCTORE   HARIULFO  MOINACHO  EJUSDEM  LOCI. 

Apud   Acherium  Tom.   Il  Spicilegii   in- fol.   pag.  333. 
EX   LIBRO    QUARTO. 

HucBERTus  quidam  Miles,  qui  benefîeiariè  cum  jnrejurando  nffetrati  cap.  7. 
Al)bati  famulari  babebat,  buic  venerabili  Angelranno  aliquoties  causa 
probationis  exstitit.  Siquidein  aliqui  ex  suis  parentibus  sub  prjestatione  eerti 
temporis  tenuerant  villam  S.  Richarii,  vocabulo  Noguerias  ;  et  tali  occa- 
sione  tanquam  bereditatem  sibi  vindicabat.  Contradicente  Abbate ,  et  illo 
insaniente,  niulta  dura  contigit  venerabilem  Angeirannum  ejus  inimissione 
C  pati  . .  .  Tamdiu  itaque  contra  Huebertum  institit,  usquequo  Procerum  ju- 
dicio  in  Régis  praesentia  eani  quam  diximus  villam  derationaret  .  .  .  Rex 
Henricus  illectus  cupiditate,  postquàm  fuerat  ilefinitum  ut  Hucbertus  (b) 
non  haberet  in  proprium  jus,  villam  tulit,  et  quinquennio  illius  reditibus 
usus  est.  Sed  ciim  ab    Abbate  fréquenter  argueretur,    tandem    mctu    judicio- 


rum   Dei  coactus,    et    venerabilis   Angelranni    assidua    interminatione    t'raetus ,     ^n. 


1033. 


nobis  eam    cessit  ;  et  super    ejus  redditione  testamentum    contiecit ,     quod   nos 
quoque  utiliter  hîc  consignamus  :   «.  In  noniine  Sanctae  etc.  (c)  » 

Senescente  autem  illo  [  Angeiranno  ],  cùm  multis  utile  videretur,  ut  eidem  cap.  12. 
Hector  substitueretur,  quidam  secundùm  carnem  nobilis,  filius  nempc  Angel- 
ranni Pontivorum  Comitis  nomine  Fulco,  ejusdem  loci  alumnus ,  parentum 
auxilio  ssepedicti  loci  Centulensis  regimen  sibimet  usurpare  tentabat.  Sed 
D  enim  cùm  Rex  Francoruni  Henricus ,  quo  nescio  casu  accidente ,  Pontivum 
devenisset,  idem  Fulco,  intercedente  jam  dicto  Comité  pâtre  suo,  cupiebat 
obtinere  ab  eodem  Rege  totius  loci  dominationem.  Quod  et  factum  est,  igno- 
rante penitîis  (lomno  Angeiranno  Abbate.  .fam  dictus  vero  Fulco  cùm  ob 
donum  regiuin  se  Abbatem  fore  auspicaretur  ,  sumpta  audacia  impudcnti  , 
quibusdam  militaribus  in  Fratrum  refectorio,  more  scilicet  incompetenti  , 
convivium  opulens  exhibuit,  quô  sibi  fiiceret  firleliores,  et  ad  actjuirendum 
sibi  lionorem  promptiores.  At  ubi  nunciatum  est  istud  patri  Angeiranno , 
ministros  vocat,  protinusque  se  illuc  deportari  mandat.  Manibus  ergo  fa- 
niiilorum  ad  ostium  usque  refectorii  devehitur  ;  ibique  (igens  graduin,  ex 
auctoritatc  omnipotentis  Dei  eos  qui  convenerant  anathematizat.  Hinc  verô 
omnis  illa  eorum  factio  inchoat  dissipari  .  .  .  Vir  itaque  secedens  inde  ,  r\il- 
R  conem  evocat,  et  an  Abbas  effîci  velit,  minaci  verbo  sciscitatur  :  cui  prte 
pudore  nihil    respondenti    sententiam     intulit,     dicens    non    posse    eum    îieri 


(a)  llujiis  Chroniti  partcm  edidiinus  pag.  194 
Tomi  nostri  X.  Ilariulfiis  quidcm  Auctor  plurtbus 
in  locis  profcssionem  et  a;tatem  suam  prodit  ■,  at 
intérim  non  satis  sibi  constat.  Descriptis  cnim 
cap.  36  inoribiis  et  vitiis  Oervini  II,  narrât  pos- 
teà  quomodo  is  in  (x>iicilio  (^laromont,  babito 
an.  1005,  Indict.  IV,  ab  L'rbano  Papa,  amotiis 
sit  ab  officio  Abbatis  ;  et  tanirn  Clironog'raplius 
idem  in  (ine  Scripli  tradit  se  opus  absolvisse 
anno  Ch.  1088,  l'bihppi  Rcgh  Fr.  XXVIII.  .Sed 
de  bis  alio  in  Vohimine  agemus,  nempc  cîun  cxlrc- 
mam  ejusdem   Cbronici  partem  offcremus. 

Tome  XI. 


(b)  Cap.  9  :  Pestifcr  ffucùcriiit ,  cujus  upcre 
milita  dura  [AngelranmisJ  pansus  est,  judiciii  Rcgu 
postiHodùm  cum  oiimi  stirpc  sua  iittcriit.  Ibidem  fit 
nicntio  vill*  S.  Uiebarii  Civinocurtis,  Clievincourt, 
intcr    Novioduniim    et    Compendium  sitse. 

(c)  Diploma  boc  infrù  cxbibebimus.  Scquitur 
Cliarta  Angelranni  Abb.  pcrniiltenlis  Ragincrio 
Aliliti  et  Gnalterio  lilio  ejus  farinariuiii  sub  .Mon- 
tiniaco,  quod  dicitur  Miromdolium.  Sij^n.  An- 
gelranni Advncati  :  S.  llugiirtU  /ilii  cjits,  etc.  Jc- 
tuin    Moiiasterio    C'cnlul.    Fil   Kal.    Fcbr.    régnante 


Henric')  Rege  anno  Xll. 


R 


130      EX  CHRONIGO  CENTULENSI  SIVE  S.  RICHARII. 

Abbateni,  quanidiu  scilicet  ipse  in  corpore  inoraretur.  Et  quamvis  isdeni  A 
Fulco  etiam  alterius  Abbatiae  donuni  à  pâtre  suo  habuerit  ,  nunquam  ta- 
nien  ,  quandiu  vir  beatus  supervixit ,  eiïici  Abbas  uUatenus  potuit  ,  quia 
videlicet  viri  Dei  sernio  obtinuit  .  .  .  Siquidem  postquàm  venerabilis  pater 
Angelrannus  cœlicas  recessit  ad  œdes,  idem  Fulco  Abbatis  officio  donatus 
'  Forest-Moû.  g^j  primo  post  ejus  sepulturam  die,  prselatusque  Monasterio  Forestensi  * , 
quod  ex  antiquo,  ut  in  hoc  opère  lucide  patet,  Fratrum  S.  Richarii  Cella 
fuerat  :  sed  paulo  antè  à  Comitibus  Pontivorum  subtractum  ,  Abbatiolae  no- 
men  sibi  vindicat  .  .  .  Usque  ad  tenipora  Ingelardi  Abbatis  ,  [  locus  Fores- 
tensis  ]  in  nostratum  deguit  ditione.  Hugo  [a)  vero  primo  Dux.  ,  posteà 
Rex  ,  eo  tempore  quo  propter  Barbarorum  cavendos  incursus  ,  Abbatis- 
villam  nobis  auferens  castrum  effecit  ,  èique  Hugonem  prteposuit  Militem , 
Forestis-cellam  nostrae  ditioni  subripuit,  et  eidem  Hugoni  perpétua  haben-  B 
dam  contradidit  ;  quia  videlicet  ipsius  Ducis  filiam  ,  nomine  Gelam ,  uxo- 
rem  duxerat.  Anteà  igitur  in  eadem  Cella  Clerici  militaverant  ;  sed  Hu- 
gone  postulante,  aliqui  ex  nostris  illic  Monachis  statuti  sunt,  qui  et  Abba- 
tem  meruerunt  simili  modo  Monachum  nostratem,  nomine  Guidonem  ,  dom- 
ni  Angelranni  fratrem  ;  quique  cùm  aliquantis  ibidem  annis  in  animarum 
regimine  ministrasset  ,  ofïicii  successorem  liabuit  Hucbertum  nomine  ,  nos- 
tratem Monachum.  Quandoquidem  nobis  ille  locus  tollebatur ,  tamen  ob 
amorem  et  honorem  almi  Richarii  statutum  est  ,  ut  de  nostris  semper  ibi- 
dem fièrent  Abbates  Monachis.  Hucberto  quoque  mortuo,  ejus  loci  regi- 
men  suscepit  hic  Fulco,  quem  nostri  Monasterii  dominium  sibi  usurparevo- 
.  luisse  notavimus.  Libet  vero  dicere  de  donmo  Guidone  Abbate  quod  ocu- 
lorum  lumine  privatus  est .  .  .  et  rediens  Centulam  .  .  .  VIII  Kal.  Maii  dor-  G 
mitionem  accepit,  et  à  venerabili  fratre  suo  Angelranno  humatus  est. 
Cap.  13.  Cùm  [  Angelrannus  Abbas    Centul.  ]    comperisset   Fulconem  ,   parentum   in- 

tercessu  et  pretii  datione ,  praeripere  voluisse  regiminis  ministrationem,  vo- 
luit  adiré  regiam  Majestatem  ;  ne  animarum  cura  venderetur  ,  oraturus. 
Quod,  quia  aliter  ob  infirmitatem  non  potuit,  curru  vectus  implevit  ;  et 
Régis  auribus  satis  dura  inferens,  tormenta  inferni  illum  sujjire  ob  distrac- 
tionem  gratiae  minatus  est  :  et  Rex,  qui  bonae  mentis  habebatur,  pœnituit  ; 
reatûsque  indulgentiâ  rogatâ,  se  spopondit  emendaturum.  Non  multi  post 
haec  fluxerant  dies,  cùm  ecce  ex  divinâ ,  ut .  tenemus ,  voluntate ,  regali 
audientiae  interfuit  Virdunensis  Abbas  Richardus ,  reverendissimum  Mona- 
chum, et  merito  bonitatis  unicè  dilectum ,  Gervinum  secum  habens  Ca- 
pellanum ...  Ex  territorio  Laudunensi ,  pâtre  Guillenco  matreque  Romilde  D 
Gervinus  natus  est  ;  et  à  primaevo  aevo  litterarum  studiis  imbuendus  in  Eccle- 
•  Rem.        sia    S.     Marise  *    nosti'atis    Gallia?    hierarcha  ,     ubi     eo     tempore     famulabatur 

Clerus    verè   clarus,    traditus    est. 
Cap.   14.  Defunctis  pâtre  et  matre,    cùm    totius   quae     magna    erat    familiae    Gervinus 

provisor  et  dominus  haberetur,  essetque  Remensis  matris  Ecclesiae  Canonicus, 
cogitabat,  repulsis  saeculi  tumultibus,  Deo  strictiùs  militare  :  sed  ejus  desi- 
derio  contraibat  duarum  forte  sororum  custodia.  Inler  multos  igitur,  quos 
lege  beneficii  sub  se  habebat  vassallos,  erat  quidam  vir  bonus  et  efilicax 
summaeque  strenuitatis  Miles,  nomine  Haymo  :  huic  vero  Gervinus  ,  terre- 
norum  pondère  sese  exonerans  ,  delegat  patrimonii  sui  summam  ,  tradens 
ei  germanam  in  conjugium/  nomine  Rotsellinam  .  .  .  Hac  tempestate  florebat 
virtute    modcstiae    venerabilis    Abbas    Richardus,     quem    multa    bonitatis    fama 

(a)    Uxorem     habuit     Adelaidem.      Haec     autem  mi    III,     Caput-Stupae     cognominati  ,     Âquit.     Du- 

cujus    tilia   fuerit,    liactenus    non    satis     compcrtum  cis  ;    idque      collegit     ex     Anonyrai     apud      Ches- 

est.    Ilelgaldus   enim    nec  patreni    ncc  matrem   ejus  nium  Toin.  3  pag.    344   verbis   his,  cum  sua    vene- 

nominans,     in    Vila   Roberti   R.    tanlùni     dicit   ge-  rabili  conjuge    -Idltelaide  nomine^  ftlia   Picta-vorum 

nus    ejus  ex  Italia  ortura  esse  :  Ejus  incljta  proge-  Coinitis.    Vcrùm    Auctor  iste   annis    centum     junior 

nies  ab  Ausoniœ  pariibw  desccnderat  :    quanquam  quàra     Helgaldus  ,     ideôque    minoris     auctoritatis , 

non   desunt,   qui   Ilelgaldi    verba   ad    genus    pater-  nec    patrem    aut  fratrem    hujus    Reginse     nominal, 

nuni      Roberti      R.     detorqucant.    II.     Valesius     in  Deinde    Guillelmus     III     Aquit.    Dux  ,    Lostis    Hu- 

Notis    ad    Carmen     Adalbcronis     ait     difficile    esse  gonis     Capeti    fuit,     et     solus    ex    Proccribus   qui 

scire  unde  ea   origineni   duxerit  ;  et     San-Martliani  ejus    coronationi     repugnavit  :     quod    tamen ,     in- 

in  Ilist.    Geneal.   Fr.   concludunt    eam    quidem  ori-  quit  Pagius,   vix    credi   potest   de     Adelaidis  fratre, 

gine   Itaiam    fuisse  ,      sed     de      cetero     nihil    défi-  Hugonis     Capeti     sororio,     et     Roberti     avunculo. 

niunt.      Bioiidellus      putavit      oam    filiam       fuisse  Lcgitimum   igitur    hac   in    re  dubium  stare    forsan 

Guillelmi      II     Aquit.      Ducis.    ac  sororenj    Guillel-  potest  ,    donec  major  lux  affulgeat. 


EX  CHRONfCO  CENTULENSl  SIVE  S.  RICHARH.       131 

A  omnibus    amabilem     venerandumqne    efficiebat.    Hune     ergo    Gerviniis    ex- 
petivit. 

Qnadam  agente  necessitudine,  regali  aulne,  ut  suprâ  notatum  est,  sese  cou-  ^"/'  ^•''• 
tuleinmt  (fl);  cùm  ecce  Henricns  Kex  mcnior  coinminationis  à  domino 
Angelranno  sibi  intentatœ  ,  ipsum  Richardum  Abbatem  his  supplex  exorat 
verl)is  :  «  Intra  regni  nostri  ditionem  exstat  Cœnobium  à  priscis  Regil)us 
»  munificè  stitis  constructum  ;  et  quanquam  ante  haec  tempera  à  Paganis 
»  demolitum  sit,  ejus  tamen  nomen  inter  sancta  loca  non  habetur  infimum  : 
»  huic  exstat  Pastor  actu  et  nomine  (  b  )  prudens  Angelrannus,  c|ui  perfecto 
»  vitîe  suae  fidelissimo  cursu ,  jamjam  carnis  exuvias  linquere  cupit ,  et  ideô 
»  sibi  suocedi  in  animarnm  regimine  rogat  :  precor  vestrae  sanctitatis  bonitt- 
»  tem ,    quatenus     Fratri  Gervino   permittatis  ejus    loci    accipere  pastoralita- 

B  »  tem  ». 

Venerandus  anteni  vir,  tametsi  tanti  sodalis  dispendium  œgrè  ferret,  con- 
cessit  ,  et  Fratri  Gervino  donnm  regium  suscipei-e  imperavit.  Tune  reve- 
rendiis  Princeps  jubet  ,  concito  gressu  cum  ali(|uantis  aulicis  viris***  veni- 
tur.  Excipiuntur  nimis  gratanter,  dein  disponunt  maturatô  Centiilam  expe- 
tere.  Tune  Gervinus  obstitit,  dieens  locum  se  non  visurum,  donee  luiani- 
mis  Fratrum  eleetio  suis  auribus  referretiir.  Diriguntur  ergo  è  Clero  viri 
prudentes  ,  qui  haec  Centulensi  nuntiarent  Congrégation!.  Aditur  venera- 
bilis  Angelrannus  ,  indieatur  ei  eleetum  esse  à  Rege  virnm,  qui  Christi  ovi- 
lis  opilio  digne  debeat  dici  ;  sed  nolle  eum  praecipitanter  istuc  venire ,  tlo- 
nec  ipsius  velle  cognoseat  ,  omniumque  Fratrum  electionem.  Et  venerabilis 
Angelrannus    his  exultât,    et   eonKtetur  se  id    optare,   ut  talis  homo    sibi  suo- 

C  cedat  ,  qui  Christi  gregem  pascere  norit.  Dein  rongregata  Fratrum  unione  , 
intimât  laetus  regium  opus ,  qui  eorum  euram  providendo  bénigne  ,  virum 
delegisset  boni  amicum  ,  reetique  tenacem  ,  ut  eis  praesit  jure  Abl)atis  : 
«  Agite,  inquit,  et  quid  super  isto  vester  animus  velit,  nobis  intimate  ,  ut 
»  vestra  tnrma  tanto  pastore  cito  ornetur  ».  Haee  audientes,  omnes  eollau- 
dant  approbantque  factum  :  deinde  scribitur  consensus  electionis  ;  redditnr  à 
sancto  viro  cura  pastoralis ,  in  qua  se  non  digne  ministrasse  humiliter  valdè 
confîtebatur.  Recipiunt  ista  legati  Pontih'cis  ,  et  prîepeti  gradu  redeunt  Am- 
bianis,  désignantes  Episcopo  et  Abbati  benignam  Fratrum  electionem,  et 
saneti  senis  concessionem.  Ea  igitur  die  qua  intemeratae  Virgini  Domini  Jesu 
Nativitas  futura  per  Angelum  Gabrielem  nuntiata  est ,  Abbas  sacratur  ; 
sicque    sequenti  luce  nostris    sedibus  infertur   Pastor  optatus.    Suhlimatns  ergo 

D  honore  regiminis ,  arripit  arma  continune  humilitatis  ,  non  veste  snbtili  , 
non  cibo  delicatiori,  non  supercilio  dominii  utens,  sed  vietu  conununi  hu- 
militfiteque  pari  fratribus  et  filiis  amorem  sui  immittens.  Sanè  è  sui  Monas- 
terii  Monachis  aliqui  eum,  gratia  charitatis  attrahente ,  extemplo  prose- 
quuntur  viri  honesti ,  et  tam  litterarum  peritià  quàm  et  saecujari  providentia 
admodum  clari.  Horura  unum  Praepositum  fecit ,  dictum  Guarinum  ;  alium 
ordinavit  Decanum    (cl,  nomine  Regneguardum. 

Accidit    necessitudo  pro    qua   ad    regalem   Curiam    (d)    mittere    necessarinin      rn/).  16. 
fuit.    Praecepit   itaque  domnus   Gervinus ,     qui   jam   loci  dominatum  retinebat, 
uni  è  Fratribus  ut  id    negotii    expleret.  .  .  .    Frater  viam   arripuit,  et  ea  propter 
quae     mittebatur,     apud    regias    aures    optimè   allegavit .  .  .    His    pro    quibus 
missus    fuerat    expletis ,   revertebatur ,    cùm   subito     in    civitate     Aml)ianensi , 

E  quo  causa  hospitandi  d i verte ra t  ,  de  obitu  Patris  (e)  [  Angeiranni  j  dira 
eum  nuncia  percellunt .  .  .  Promiserat  suum  corpus  terram  non  intrare , 
donec  idem  Monachus  de  Régis  Curia  revertcretur. 

(a)    Richanlus    scilicet     Virdun.    Abbas    (;l    Ger-  Episcopo,  S.  Richarii  P'itam  vertu    heroico  jocuiidit- 

vinuSj  «(ui  non  niulto   antè  à  Jérusalem   ad  propria  rem  fccit.     Alla   j)lura    bujus     fcro   inodi     comiik)- 

revcrsi  erantj  ut  narratiir  in  Capitc  pr*ccdenti.  suit  Angelrannus,    ut  videre  est  in  utroque   laudato 

{b)    Cap.  XI  :  Qida  tanliis  scienliœ  futgor  non  fa-  capile. 
cilè  potcrat  aùscondi,  mulli  Nul/Uet  ejiix  se  sulxlidere  [c]   Caj).     XX    dicitur   Prior.   Sic   cap.    X,   Ot/el- 

magùlratui  ;    è    quibux  fucruitt    duo    honorifici    viri  gerus    sub   Angelranno    Oecani  vel  Priorh   ttolieba- 

Guido  Prœsul  Amblanensis  et  Drogo   Epiicopui  Tar-  tiir  minitlcrio. 

vennensù...  In  tanlitm   difcipiime  ejus  bonitas  sj/ar-  [d)  Cap  IX.  Alia  vice  ad  liegis    Curiam    similiter 

serat,  ut  ubùiue  <ib  omnibus  Jngclrannui  Sapiens  spc-  [Anf-ulrannus]   Fratres  miserai. 

cialiter  non  immeritô  voctiretur.  Et  Cm>,  \'ll[  :    Prœ-  [e)  CarnU  claustra^  ut    j)aul<')  aiitc-    legilur,   rriit 

cipienle  sibi  suo  quondani  magittro  t'ulberto    Carnot.  V  Idus  Decembris. 

Rii 


132      EX  CHRONICO  CENTULENSI  SIVE  S.  KICHARII. 

Cap.  17.  Sepultum  verô  est    sancti  viri  corpus   infra  militis  Cliristi  S.  Richarii  vene-  A 

An.  lOij.  rabile  Teinplum  ,  eo  loci  quo  B.  Laurentii  veneratur  martyrium  .  ,  .  Acta 
sunt  liaec  anno  incarnati  Filii  Dei  MXLV,  Jndict.  XIII ....  Guido  tune 
Anibianensis  Ecclesiae  Archidiaoonus ,  posteà  ejusdem  sedis  Episcopus,  qui 
illius  fuerat  in  studio  litterarum  discipulus  ,  ejus  tumbam  Epitaphio  (a)  dé- 
cora vit. 

Cap.  19.  A  nobis  relatum  est  venerabilem   Angelrannum  Neustriain  isse,  et  donatione 

Ducis  Richardi  ,  Scabelli-villae  Ecclesiam  in  usus  nostratis  loci  accepisse. 
Veriim  Richardo  Marchione  ,  qui  hoc  nobis  bonuni  contulerat  ,  obeunte , 
filio  ejus  Richardo  Ducatum ,  queni  pauco  tempore  tenuit  ,  Roberto  fratri 
relinquente,  atque  post  hune  Robertum  Guillelmo  exnrgente,  jam  dicta  Ec- 
clesia  impediebatur   nobis   à   quadam   Abbatissa,   quse    in  suum  jus  illam    con- 

Au.  1048.    vertere    quâ    nescio    arte    moliebatur.     Qna    occasione  meniorabilis    Gervinus  B 
Neustriam  vadit. . .  exoraturus  praefatum  Ducem  Guillelnium  .  .  .  At  Cornes  nie- 
moratus  valdè  eum  pro  sua  sanctitate  diligens  et  honorans,  ei  per  omnia  favit 
Abbatissa  (b)   parentiHtate  ejusdem  Ducis  illustrabatur. 

Cap.  20.  Marchio  verô  Guillelnius ,  misso  ad  nos  Monaclio  de  Monasterio  Cera- 
siaco  nomine  Guarino,  ununi  S.  [Vigoris]  Episcopi  de  dextero  brachio  os 
promeruit ,  quod  apud  idem  Monasteriura  Cerasiacum  infinita  venerabilitate 
colitur.  Est  autem  idem  locus  in  territorio  Bajocasinensium  situs . .  .  Mona- 
chi  ibidem  degentes  voluerunt  experiri  utrumnam  verè  illud  os  de  S.  Vigo- 
ris corpore  fuisset.  Sciebant  autem  quôd . .  .  nullomodo  ignis  ardore  lœdi  aut 
comburi  posset.  Itaque  slruem  lini,  quod  scilicet  facile  nimis  incenditur  ,  fa- 
ciunt,  et  brachiuni  illud  sanctissimi  Pontificis  superponunt  ;  deinde  linum  desu- 
per  congerunt,  et  ita  aridam  et  tenuem  materiem  igné  {c)  supposito  inflam-  G 
niant;  et  licet  Deus  omnipotens  in  sui  servi  nierito  tentandus  non  fuisset... 
tamen  miraculi  ac  virtutis  eventus  non  fefellit  :  nam  non  solùm  Sancti  dexte- 
ram  ignis  ille  non  laesit  ,  sed  etiam  linum  quod  fuerat  appositum  ,  ab  igné 
permansit  intactuni.    Sic  Fratres  illi  de  patris   pignore   certi   facti   sunt. 

Cap.  21.  Hugo  [Ponlivorum  Cornes]  post  expletum  vitse  tempus,  dum  morti  pro- 
ximum   se  videret,  villam  ,    quae   dicitur    Portas   delegavit   S,  Richario .  . ,  Ge- 

*  M.  ingei  nuerat  vero  quatuor  filios  ,  quorum  primus  nomine  Angelrannus  *  ,  homo 
fbrmae  mirabilis  ,  qui  patri  succedebat,  in  die  depositionis  (d)  ejusdem  patris 
sui  jam  dictam  villam  Sancto  contradidit  .  .  Praeterea  quidam  iMiles  no- 
mine Gualterus  ,  quem  vulgus  vocitabat  ^  [s-)  TireJ  ,  villam  S.  Richarii  . 
,  '^tttiu'TNoguënas  voieîîS-Sil^-Vîridicare,  post  illa  omnia  quae  suprà  scripta 
sunt  tempore  domni  Angelranni  gesta  fuisse  de  hac  eadem  villa  à  Rege  J) 
Henrico   et   à   perfido   Hucberto,    cujusdam   quasi   justitiae  rectitiidine  sibi  eam 

«n.  1033.  deberi  ex  aliquo  successionis  jure  adstruebat  .  .  .  villam  invasit,  tenuit  ,  et 
per  aliquod  tempus,  Fratribus  eum  excommunicantibus  ,  sibi  usurpavit  .  .  . 
Aliquatenus  cessit...  Terram  vocabulo  Campaniam  (/"),  Gervini  anteces- 
sores  cuidam  concesserant  Agenardo,  ut  quamdiu  vixisset,  firma.  manu  possi- 
deret.  Hic  accessit  ad  Gervinum  Abbatem,  postulans  ut  eam  quam  ipse  te- 
jiebat,    terram  duo  filii   (g)  sui    permitterentur  tenere  post    mortem    suam. 

Cap.  -22.  Intereà   mortuo   Rege  Francorum  Henrico   post   annos   sui   regni   XXVIII  , 

An.  1060.     Philippus  adhuc   puer ,     regiae    dignitatis    culmine   jam    suscepto    à  pâtre,    re- 
gendi    posse    et     scire  nondum    habens ,    Balduino  Flandrensium    Coniiti  custo- 
diendus    eum     regno    traditur;     quo     regnum     modérante,    Gualterus     Miles 
Feuquiercf  [  potens  ]  ,    filius   Hugonis    regii    Buticularii  * ,    terram    quamdam    [  Filcarias  *  ] 

(a)  Hoc  excipiunt  Versiculi,    in  quibus   de  Angel-      RodulftLS   Taxa. 

ranno   dicitur  :  (c)    Igné    sic    probabantur   reliquiae    Sanctorum. 

Nota  usum  temporis. 
Terras  servavit  pervasas  atque  redemit,  (d)  XII  Kal.  Decemhrin  in  Charta   quae  sic  incipit  : 

Sicut  Nogueria.1,  Gaspannas,  et  Drusiacum,  Ego    Angelrannus  grnl'ui  Dei  Cornes. 

Guibrenti  Ecclesiam,  Froocort ,    Monlisque-Ro-  (e)  Miles  quidam  Walterus,  quem  vano  cognomine 

chonis  :  Tirellum  plerique  appellamus...  prœsente  uxore  sua 

Ecclesiam  Sacri-campi,  etc.  Ermina,    etc.    in    Charta     quas     sic    desinit  :    Jeta 

Ecclesiam  sarwtce  rejicit  moriendo  Mariœ.  sunt   licec   Fil  Idus  Oct.  auno  Dom.   MLIII,  Indict. 

FI. . .  régnante  Henrico  Rege  Fr.  anno  XXI. 

(b)  Scilicet   Villaris-Monasterii    [Montivilliers)     ut  (f)  Terram,  qiue   Rebellis-mons  dicitur...    et   ter- 
Icgitur    in  Diplomate   Willelmi     Ducis.     Actum    hoc      ram  de   Faleriis,  etc. 

anno  Dom.    Incarn.     MXtFIII  .,    apud  Argentulum  [g]   Guenerannus   scilicet   et    Anscberus ,    quorum 

///  Kal.  Nov.  Testes  Storinstingus  ,  Richardus  mater  dicitur  Hildesendis.  Actum  hoc  FUI  Idus 
filius   ejus,   Yvo    de  Belismo,    Arnulfus  nepos  ejus,      Decemh.  régnante  Henrico  R.  anno  XFI. 


rannus 


•  Al.  Pin- 


EX  CHRONICO  CENTULENSI  SIVE  S.  RÎCHARII.       133 


A  in  Vinimaco  pago  sitam  nobis  suliripere  voluit  .  .  .  Tribuiî  .  .  .  Gervinus  pre- 
cibiis  ajîgreditur  Comitem  Guidonem  de  villa  quadam  ,  .  .  Reddidit  (  a  )  .  .  . 
Régi  Anglorum  Hetguardo  Gervinus  semper  cliarus  et  venerabilis  fuit  .  .  . 
Regina  etiam  conjux  ejusdem,  nomine  Edith,  satis  superque  Gervinum  pro 
suae  nierito  sanctitatis  diligebat  et  venerabatur .  .  .  Quadam  verô  vice  accidit, 
ut  Abbati  nuperrimè  terrani  illam  ingresso  osculum  salutationis  (  b  )  et  pacis 
Regina  porrigeret  ;  quod  ille,  gratia  conservandse  sinceritatis ,  abliorrens 
excipere  noluit.  At  illa  forox  ,  videns  se  Reginam  spretam  à  Monaclio,  ni- 
mis  moleste  tulit  .  .  .  Placata  est  Regina  ;  et  hujusmodi  factum  non  solùm  in 
illo  non  vituperavit,  sed  magnîe,  laudis  attollens  praeconio,  in  sui  regni 
Episoopis  vel  Abbatibus  talem  nianere  consuetudinem  deinceps  con- 
questa  est ...   Ad   Comitem    paulisper  veniamus   Guidonem ,    qui     cùm    fuerit 

B  Comitis  Hugonis  filius  ,  et  post  Angelrannum  fratrem,  quem  suprà  de  villa 
Portas  vice  patris  donationem  fecisse  retulimus  ,  Normannorum  dolo  occi- 
sum  ;  patrise  Comitatum  receperit  ,  ac  per  hoc  Advocatus  quoque  noster 
hereditariè  sit  efïectus  ;  villas  S.  Richarii  et  earum  colonos  nimiè  artlige- 
bat  .  .  .  qui  Advocati  sumptus  et  nomen  tenebat .  .  .  Apud  efferam  mentem, 
et  culmine  potestatis  elatam  seu  rapacitqtis  studio  sauciam,  justa  .supplicatio 
parùm  valebat  .  .  .  Ille  de  indultâ  vel  moderatâ  suae  advocationis  consuetudine 
testimonium  confecit  (c). 

Hetguardus  Anglorum  Rex,  decurso  féliciter  vitae  mortalis  spatio,  ut  cre- 
ditur,  migravit  ad  aeternam  gloriam.  Sed  dum  adhuc  vivens  terreno  regno 
floreret  ,  quidam  Nobilis  natione  Britto,  nomine  Radulfus ,  apud  ipsum 
Regem   potens  et   honoratus  ,  donavit  S.  Richario   praedia  .  .  .    Postquam    au- 

C  tem  mortuus  est  Rex  Ethguardus  * ,  Herioldus  quidam  Cornes  re8,iuim  sibi 
accepit  contra  fas ,  et  contra  fidem  sacramenti  quod  praedicto  Régi  jurave- 
rat  ,  spondens  quod  pronepoti  ipsius  Régis  ,  nomine  Ëlfgaro  ,  regnum  ce- 
deret  absque  iiUo  impedimento.  At  cùm  regni  potestate  et  fascibus  injuste 
uteretur,  expulso  Ethguardi  pronepote  Elfgaro  ....  Deus  signo  mirabili  [è] 
cœlo  ostenso  ,  destinavit  Guillelmum  Ducem  JNormannorum  ,  Anglorum 
Regem  fieri  ;  et  quia  Dei  nutu  idipsum  Guillelmus  appetebat,  rei  prosperita- 
te  probatum  est.   Sed   quia    illius    gestorum    recens    liabetur    memoria ,    nos 

'     ea   seponentes  ,    nostra    potiùs  exsequamur.  Anno    regni    ejus    II  ,     venerabilis 

Gervinus,    illa    quae  superiùs  meminimus   praedia    visurus,   ad  maris    ingressum    An.  1068. 
properavit,    quem  nominant    plebeiales     Guizant(</);     ubi     fuerunt    cum   illo 
tam    Abbates   quàm    Monachi     plusquàm    centum,     praetereà     militarium    viro- 

D  rum  et  negotiatoruin  plurima  multitudo  ;  qui  omnes  mare  conscenso  in  An- 
gliam  transvehi  cupiebant.  Februarius  tum  mensis  ducebatur. 

In  territorio  Ambianorum  Cellam  possedit  ,  eo  loci  quo  Martyris  Gra- 
tiani  corpusculum  quiescere  perhibetur.  In  eodem  etiam  territorio  aliam 
acquisivit  ,  vocabulo  Luliacum  ,  ubi  in  honore  B.  Luciani  Martyris  et  S. 
Richarii  Ecclesia  habetur.  Sed  et  in  solo  Nenstriae  ,  in  nemore  scilicet  Au- 
gensi  ,  tertiam  habuit  Cellam  [Gervinus]  ,  Ecclesiam  in  honore  B.  Martini 
continentem,    quam  caeteris   ampliùs   diligens,  frequentiùs  visebat. 

Neustriam  et  Flandriam,  Galliam  quoque  et  Aquitaniam  ,  necnon  Hun- 
gariam  piâ  gyrans  sedulitate,  criminosorumque  confessiones  acceptans  .  .  . 
Evangelistae  et  Apostoli  opus  absque  nomine  perexplebat .  .  .  Vidimus  persaepè  , 
cùm  esset   in  Centulo  ,   totius  diei    spatium   in  conclavi   absque  omni  corporali 

E  edulio   illum  peregisse  ;   aHis  recedentibus,  aliisque  succedentiinjs  qui  animée  cura 


Cap.   23. 
An.  1066. 


Eduardus 


Cjp.  23. 


Cap. 


indigebant 


Erat   enim  super  hoc  offîcio   ei  deputata  cellula,  quam  Fratres 


(a)  Egn  Cornes  Ponlivœ  palriee  Guido,  annuen- 
tibus  Proceribiu  meœ  provincice.,  irt  prassentia  Regù 
Philippi  ,  Marchionuque  Balduini  ,  necnon  etiam 
Principunt  regalis  palalii,  reddo  S.  Ricliario  quar- 
tam  parteni  vUlœ  quœ  Vltrahaiz  vocitatur...  Auctn- 
rali  riiboratur  [cliarla]  signo  dcxlrte  regiœ  •]-...  .S'. 
Balduini  Juvenù  Coinitis\  S.  Frederici,  etc.  Àctuin 
est  hoc  anno  Régis  ,  Philippi  f'I  ,  Incarn.  Ooin. 
MLXyiI,    Indict.    Il,    Upactà    III,    Concurr.    ni. 

(b)  -\ota  usum  singulareiit  in  Anglia. 

(c)  Ego  Guido  grati/i  Dei  Pontivorum  Cornes... 
in  villa  quœ  dicilur  Majoch,  etc.  Paulù  suprà  fil 
mentio  villaruni  Ârgubii  et  Moutis-Elisii. 


[d]  Aliiî  igitur  ap|>i.'llationc  gaudebat  is  locus, 
ariditas  cujus  itifrà  mcinoratur.  Ilinc  Cambdc- 
nus  raeritù  forsan  ait,  Guizant  seu  ffifoii  ,  nunc 
If^itsan,  Icium  jiortum  esse,  pridoin  obstructiira. 
Quanquain  Valeslus  arbilralur  Iciuin  iiortum 
esse,  non  Witsantuin,  sed  Stapulas  ,  Esiaptcs 
en  Roulonuois  ;  <jni  portas  est  in  Morinis  ad  os  Quan- 
tiae  fl.  advcrsus  ColKe  S.  Judoci.  Alii  pulant  Icium 
portuin  esse  Caletuni  ,  frecpiens  op|)idiini,  Calais 
vulgô  dictniM  ;  alii  ,  et  iinnieritô  quiiieni,  Gesoria- 
cuin  seu  Bunoniain.  Multi  denique  Bononicnscs  assc- 
runt  Icium  portuni  esse  locuiu  Isque,  nunc  à  mari 
unit  leucû  dissiluin. 

Riij 


134      EX  CHRONICO  CENTULENSÏ  SIVE  S.  RICHARII. 

Oinfessionem  (  fl  )  vocabant  .  .  .  Clerici  nmlti  nostrum  Equitium  verbis  venc-  A 
natis  carpebant  ;  cur  absqne  Apostolici  licentia  homo  non  Episcopus  prfedi- 
care  auderet  ,  et  peccatorum  confessiones  seu  conversiones  cur  prfesumptor 
non  sui  ofRcii  inquireret ,  oblatrantes  .  .  .  Gervinus  itaque  edicto  Papae  acci- 
tus,  ovans  expetit  Romain  ...  Et  quia  Ambianorum  Praesulem  tune  temporis 
Fulconem  non  animarum  saluti  ,  sed  volucrum  captioni  et  ferarum  venatni 
studere  compererat  ,  tali  auctoritate  roborat  [Léo  IX]  venerandum  Abba- 
tem,  his  enm  verbis  confirmans  ...  «  Coneedimus  et  imperamus  te  in  reci- 
»  piendis  scelestorum  confessionibus  et  tradendâ  pœnitentià ,  nostri  ofïicii 
»  participium  tenere  »...  Papa  simul  et  sandalia  offert,  jubens  ut  his  Ger- 
vinus utatur  ;  ut  qui  praedicationis  exercebat  studium  ,  praedicatoris  insigni- 
bus  ornaretur.  Venerabilis  tamen  Abbas,  custos  verae  humilitatis ,  eadem 
ornamenta  recnsavit  .  .  .  Léo  Papa  ,  natione  Teiitonicus  ,  pgrentum  excel-  B 
lentissima  nobilitate  praefulgens,  et  cœlesti  visione  denuntiatus  antequàm  na- 
tus,  in   Lotharingia  mundo  processit  :   qui  sacris   litteris  atque    liberalibus  stu- 

An.  1026.  diis  acutissimè  eruditus  .  .  .  electione  Cleri  et  populi ,  Ecclesiae  Tullensi  or- 
dinatus  est  Episcopus  ,  cùm  jam  ejus  propinqui  ,  viri  impériales  ,  de  Ro- 
mano  Apostolatu  ei  conferendo  tractarent .  .  .  Non  recnsavit  homo  inclytus 
pauperculae  civitatis  curam  suscipere  ,  imo  obtentu  majoris  evitandi  honoris, 
ad  hune   facile    deductus    est.     Et    cùm     Episcopus    esset    Tullensis    oppidi  , 

An.  1048.  electione  Pontificum  cum  Imperatoris  assensu  in  Romanum  levatus  est 
Pontificem  ;  et  qui  anteà  voratus  fuerat  Bruno,  propter  Papatum  vocari  me- 
ruit  Léo  :  qui  tantâ  mentis  puritate  virtuteque  viguit.  ut  per  illius  mérita 
Domino  omnipotenti   placuerit  miracula  magna    patrare  :    qui     etiam    cùm    B. 

An.  1049.    Remigii  Remorum    Pontifîcis    Ecclesiam    dedicare   venisset ,   venerabilem     Ger-  C 
vinnm,    ut  ejusdem   Confessons  corpus  efferret,    cum   aliis  tribus  aequè  sanctis 
viri  s  delegit. 

Cap.  29.  In  Castro  quoque  Augensi ,  qnod  est  situm  in  ipso  Neustrise  ingressu  , 
aliud  {h)  pro  ejus  [Gervini]  meritis  Christus  Dominus.  peregit  ingens 
prodigium.  Nam  cùm  illo  advenisset  aliquando  Gervinus  ,  erat  ibidem  qui- 
dam puer  nomine  Odelricus  ,  qui  litteris  discendis  insudabat.  Hic  vi  fe- 
brium  irretitus .  .  .  onmimoda  caruit  febre.  Sanè  is  Odelricus  hodieque 
vivit ,  et  apud  Corbeiam  Monachi  et  Abbatis  habitu  vel  honore  po- 
titur. 

Cap.  31.  Ab  aquilonali  plaga  Monasterii  S.  Richarii  quadam  vice  orto  pergrandi  in- 
cendio  .  .  .  jam  ignis  plus  centum  locis  super  Ecclesiam  sparserat  ;  jam  plumbum 
superante  igné  liquescens  defluebat .  .  .  ignis  Richario  mediante  absqne  humano  1) 
auxiiio  extinctusest .  .  .  Corbeise  multam  sanitatutn  gratiam  per  mérita  Sanctorum 
loco  patrocinantium  Dominus  eo  contulit  tempore .  .  .  Quodam  tempore  S. 
Richarii  corpus  ad  villam  Asliacum  ferebatur  ;  cùmque  ineundo  per  Buxu- 
dem  villam  nostram  transitus  haberetur,  contigit,  etc  .  .  .  .  Jam  vero  quis 
enumerare  queat ,  quanti  vinculati  et  catenati  (  <;  )  ,  dum  illum  [S.  Richa-, 
rium  ]  invocarent,  exstiterunt  liberati  ? 

Cap.  32.  Multorum  librorum  copiam  venerabilis  Gervinus  nobis  contulit .  .  .  Epis- 
tolas  Ignatii  etc.  [h)  .  .  .  Hsec  omnia  in  XXXVI  voluminibus  compingens  , 
gravi  et  inabsolubili  anathemate  condemnavit  quicumque  ea  sancto  loco  de- 
mere  et  qualibet  occasione  subtrahere  auderet  .  .  .  Sanctum  Angilberti  (  e) 
Abbatis  corpus  invenit  .  .  .  Sancti  quoque  Çaydoci  sociique  illius  corpora  à 
terra  levavit.  E 

Cap.  34.  Latiùs     ergo    latiùsque     aggravescente     ipso     languore  ,     cùm     agnosceret 

(Gervinus  Abbas)  se  non  praevalere  ad  conservandam  curam  animarum  ,  va- 
letudine  prsepediente ,  advenienti  fortuito  Régi  Francorum  tum  juveni 
Philippo    sui      allegavit     causam     languoris     (/"),     orans      ut     Monasterio  , 

[a)   Nota     rem    et     inodum    Confessionis  ,      quae  {(t)    Qui   Bibliothecam      temporis    voluerit     cog- 

nunc  est  in  usu.  noscere,  légat    inlegrum   Cataloguai  in  ipso    Acherii 

{b)  Sancti  Àbbatù  {sic  eniin  vocabatur    à  populis)  Spicilegio. 

l'irga pas toralif ,  quant  r'ulgus  Crociam  vocal,  et  qu(e  (e)   Cùm   e/'uv     celebeirima   memoria   in  ore  uni- 

pro    more  summotenùs  ciirvnbatur,   jam    sanaverat  versorum  Fianci<corum    vel  Pontivorum,    atque   as- 

aegrotam.  Vide  Cap.  XXVIII.  pectu  egregii  Tcmpli  quonilam  ab  eo  fundati  resplen- 

(c)  Vide    Caput    IX  ,    ubi    bojce   Sancto    offerun-  deret. 

tur.  (f)    Sic      Cap.      36     sepultus    dicitur    Gervinus 


I 


EX  CHRONICO  CENTULENSI  SIVE  S.  RICHARII.      i35 

A  quod  ipse  pro  posse  bonis  anipliarat,  .talis  daretur  pastor  et  custos,  qui  con- 
gregata  non  disgregare ,  sed  disgregata  nosset  unire  :  flagitavitque  ut  pius 
Princeps  cederet  suo  regimen  nepoti,  quem  et  dicebat  ad  taie  opus  sat  eru- 
ditum,  qui  erat  S.  Reniigii  Monaclius,  nomine  Gervinus.  Et  quia  onines 
qui  euin  nosse  poterant ,  non  illi  obedire  uti  sancto  viro  putabant  sacrile- 
gum  ;  Rex  praefatus  annuit ,  et  ut  suus  post  se  regimen  obtineret  nepos , 
concessit.  Anne  igitur  Doniinicae  Incarnationis  MLXXI ,  finiente  niense 
Octobri,  die  X  Kal.  Novembris,  Indict.  IX,  ordinatus  est  secundus  Ger- 
vinus Centulensis  Monasterii  Abbas ....  Anno  suœ  aegritudinis  *  IV.  .  .  ita  •  lepr* 
angustiatus  est,  ut  fissis  et  pai'titis  naribus  et  labris,  caeteraque  cute  in  liis- 
pidam  versa  facieni,  vix  posset  [Gervinus  I]  verbuni  formare . .  .  Evenit 
intrante    nominicfe    Nativitatis    anno    (a)    MLXXIV,    Indict.    XI,    ut   II  die    ^n.  1075. 

B  uiensis    Februarii     Missam     faceret .  .  .     Superveniente    autein     Quadragesiniali 
observatione,    in    ipsa    feria    IV,    quam    caput  jejunii   voeat    consuetudo    Ec- 
clesiae,   convocavit   Fratres.  .  .   Feriâ    III    secundse   hebdoiuadae   [sacri  jejunii]  ,      c«y>.  35. 
quae    habebatur    V    Nonas    Martii   (  t  )  .  .  .    spirituni    efflavit .  .  .    Nec    niora 
ruit  omnis  provincia  Pontivorum  ad  exequias  viri   Dei. 

anno    ferbi    incarnati    MLXXI f^,    Indict.    XI,   re-  IS»™    Martii. 

gnante   Plùlippo   Fr.    Rege  anno  Xlf.  Utcrque   au-  {a)  In  Epitapli.  Mart,  tua  tertia  lux  abstuUt. 

tem    locus     sic     corrigendus  :       Anno        MLXXF,  [h)  Cap.  36  :  Eodem  anno  ohiit   Wido   Jmbianen- 

Indict.    XIII,     etc.    Nain  anno     tantùni    1075    dies  sii  Epbicopus  :   cujus    Charta   Cap.    22    sic    orditur  ; 

3'    seii    V     Non.     Martii     concurrebat     cuin     feria  Guido  Dei  gratitt   Ambian.     Episcopus.    Ibidem    pa- 

III    2*    hebdoraadae      Quadrag.     Haec     verô    anno  riter  :  Ego  Gervinus  gratin  Dei  Centul,  Abbas. 
1074    incidebat   in   XV  Kal.    Aprilis   seu     in    diem 


EX  GESTIS  W  PONTIFÏCUM  CENOMANNENSIUM. 

Afud  Mabillonium,  pag.   305  Aiialect.  edit.    in-folio. 

GERVASTUS   (fc),    vir   nulli    in  regno   sapientiâ    et   honestate  secundus,    se-    cap.'ii. 
dem    Avesgaudi  avunculi    sui   gaudenter    suscepit  :     qui    cîim    esset   bene-  An.  I03C. 
dictionem    adeptus,    Herbertus   Cornes,     cognomine     Bacco  ,    avunculus     Her- 
berti    qui    fuit   teniporibus   Avesgaudi    Episcopi  ,   invidiae   stimulo    inflanimatus 
eo  quod   rébus   ditior .  .  .  per  duos  annos   adituni   intrandi  prohibuit  ei.  Ex- 

D  pleto  autem  duorum  annorum  spatio,  recepit  eum  in  sede  Herbertus 
Bacco.  nie  vero  in  cathedra  gloriosissimè  repositus,  dédit  suis  Canonicis 
dona .  .  .  regali  auctoritate  perpetualiter  corroborata  ,  et  sigillo  Henrici 
Francoruni  Régis  signata.  Donino  auteni  Gervasio  in  sede  résidente ,  Her- 
bertus Bacco  cepit  eum  irritare.  Videns  verô  Praesul  suum  Episcopatum 
nec  per  Regem,  nec  per  seipsuni  à  Baccone  posse  defendi  ;  petivit  quid- 
dam  à  Rege  Henrico,  quod  utinam  non  petisset  ;  scilicet  ut  daret  Episco- 
patum Gaufrido  Andegavorum  Comiti  solunmiodô  dum  viveret ,  ut  libe- 
riùs  à  Comité  Cenoniannico  illum  defenderet  :  illo  etenim  iiiortuo  in  re- 
giam  manum  rediret  :  quod  factum  versum  est  in  malum.  Audiens  autem 
Herbertus  Bacco,  quôd  ita  Prœsul  cgis.set,  invidià  motus,  accusavit  eum 
apud    Gaufridum    Comitem,    multùm  deprecans,   ut  ab    Episcopatu  et   honore 

E  paterno  privaret  eum,  si  posset.  Quod  cùm  audisset  Gervasius  Praesul,  con- 
silium  iniit  eum  parochianis  et  heroibus  terrae,  dicens  illis,  ut  exheredarent 
illum     Bacconem  ,      forasque     civitatem    projicerent  ;     et     rectum     heredeni  , 


(a)  Ex  posteriori  scilicet  parte,  quae  à  variis  Aucto- 
ribus  scri]ita  est,  pro  variis  Pontilicibus  sub  quibus 
quisque  vixit,  ut  Mabillonliis    notât   pag,  336. 

{b)  In  Cliarta  de  fundatione  Monasterii  B.  Jo- 
hannis  Bapt.  de  Mota,  qux  praiccdit  iioc  Caput  , 
sic  Icgitur  :  Ego  Suai'if  Miles  quemdam  locuin  meo 
tempore  conitructum  à  genitore  meo  jani  defuiieto 
Acliardo,  nec  non  génitrice  mea  adliuc  superstite 
Helvisa...  jujcta  castellum  <juod Jure lieredilario  dono 
seniorif  mei  Gervasii  tenco,  permissione  ejusdem,  eum 
cofisensu  matris  Helvitœ  fratrumquemeorum  llardubii, 
Hugonis^  Uajnaldi,    liodulfi     ac    sororum   mearum 


Ilililegardii,  Hiseliiue,  Adclae,  Agnetis,  Hclvisce... 
in  potestatem  Monasterii  Miciacensis  trado...  Do- 
minus  meus  Gervasius  quœ  ibidem  proprium  tenebat 
concessit  cuneta...  Tant  ego  quàm  domiiius  meut 
Gervasius,  admunitu  à  [Miciac.~\  Congregationù  /'li- 
tre venerando  capitif  canitie  dealbato,  Pulcone  nomi- 
nato,adivimusin  cunclit  egregiuin  Antistitem  Cenoman. 
Avisgaldum  Comitemque  Ilerbertum...  Domino  meo 
astislente  Gervasio,  fralributque  ipsius  Avisgaudo 
Guillelmi),  Hoberlo,  Comes  Herbertus  voce  cunctis  inlf 
niavil,  etc. 


436         EX  GESTIS  PONTIFICUiM  CENOMANNENSIUM. 

Hugonem  videlicet  Herberti  filium,  bonae  indolis  adolescentem  onmino  ho-  A 
nore  exheredarent  ;  qiiod  et  factum  est.  Hugone  autem  apicem  Comitatûs 
adepto,  Monachus  efïectus  est  Herbertus  Bacco.  In  tantnm  autem  Pontifex 
Gervasius  dilexit  Hugonem,  quem  de  sacro  fonte  susceperat ,  ut  qusereret 
ei  uxorem,  Bertam  videlicet  nobilissimam  feminam,  Alani  Britannorum  Co- 
mitis  olim  conjugeni.  Qu.ae  res  Gaufrido  Comiti  valdè  displicuit,  sicut  pro- 
bavit  rei  eventus.  Hugo  cum  suis  militibus  propter  uxorem  abiit  :  Gaufridus 
autem  castellum  Lit  igné  cremavit.  Pro  talibus  enim  factis  extunc  nimis  alter 
alterum  odivit,  scilicet  et  Cornes  Pontificem ,  et  Pontifex  Comitem.  Vi- 
dens  ergo  Gaufridus  quod  consilio  domini  Gervasii  Episcopi,  ad  ruinam  et 
àd  suum  detrimentum  Hugo  Comes  uxorem  fortissiniam  duxisset,  Judam 
portans  in  pectore,  mandavit  in  dolo  Gervasium  Episcopum,  ut  traderet 
eum  :  quem  traditum  misit  in  carcerem,  ac  tenuit  eum  in  vinculis  usque  B 
ad  septem  annos,  sperans  se  pro  hoc  castrum  (a)  Lit  habiturum  :  sed  nihil 
ei  profecit,  quia  illud  bene  custodierunt  milites  castellani.  Dum  haec  ita  se 
haberent,  mortuus  est  Comes  Cenomannicus  Hugo,  Gervasio  Praesule 
adhuc  in  vincuhs  constituto.  Dominus  vero  Gervasius  de  morte  Comitis 
valdè  est  contristatus  ;  et  Gaufridus  Andegavensium  Comes  è  contra  est  ga- 
visus.  Comité  autem  Hugone  secundùm  legem  Christianorum  sepulto ,  Gau- 
fridus Comes  honorem  suscepit  usque  ad  decem  annos.  Cives  vero  Ceno- 
mannici  uxorem  Hugonis  cum  infantibus  plorantem  per  unam  por- 
tam  projecerunt,  et  Gaufridum  Comitem  gaudentem  intrai'e  fecerunt.  Cùm 
autem  audisset  Praesul  Gervasius  in  vinculis,.  quœ  fecissent  heroes  Ceno- 
mannici  ;  vitfe  difHdens,  non  habuit  aliquam  spem  ultra  vivendi  :  velit  (  b  ) 
an  nolit,  castellum  Lit  reddidit.  Dum  haec  agerentur,  Comes  Gaufridus  C 
Gervasium  de  carcere  exire  permisit  ;  tali  videlicet  sacramento ,  ut  quandiu 
ipse  Gaufridus  adviveret,  intra  civitatem  Cenomannicam  Gervasius  non  in- 
traret.  Cùm  vero  videret  Praesul,  quôd  neque  in  urbem,  neque  in  castellum 
suum  posset  intrare;  abiit  (c)  ad  Willelimmi  Normanniae  Comitem,  ac  quid- 
quid    ei    Gaufridus   f^'t     '•''qJq    eum    tr?.do  OtvjJidJf^    jn;    niœrens    retulit. 

Quod  cùm  audisset  ^  *1^  ,  ««rori.f'^'rfJic'^"^''»  i  motus,  dédit  ei  aurum 
et  argentum,  castella  torti'a'i;^  Oona  largissima.  Dum  autem  Praesul  Gerva- 
sius   in   Normannia    apud     Comitem    moraretur,    accidit    ut    Wido    Remensis 

An.  1035.  Ecclesiae  Archipraesul  moreretur.  Audito  autem  à  Rege  Henrico ,  quod 
mortuus  esset  Wido,  dédit  Archipra?sulatum  Praesuli  Gervasio  :  qui  gaudens 
suscepit  illum,    postquam    XX    annos  Cenomannicam   rexit  Ecclesiam  (d). 

Cap.  32.  Ut  audivit  Gaufridus  Comes .  .  .  congregavit  populum  terrae  suae  et  om-  D 
nem  Clerum,  ut  Cenomannensi  Ecclesiae  eligerent  Episcopum.  Illis  vero 
in  unum  congregatis  ,  Vulgrinum  Monachum  et  Abbatem ,  virum  pruden- 
tem  et  bonum  gedificatorem  [elegerunt].  Hic  namque  Vulgrinus  ex  Vindo- 
cinensi  castello  ortus,  miles  quidem  primùm,  deinde  Monachus  effectus  in 
Cœnobio  S.  Martini  Monasterii-majoris  sub  abbate  Alberto,  qui  tune  tem- 
poris  Monasterium  illud  honestè  regebat ,  Christo  regulariter  militavit . .  . 
Gaufridus  Andegavorum  Comes  petivit  ab  Abbate  Alberto  ut  daret  eum 
sibi ,  quatinus  SS.  Sergii  et  Bacchi  Monasterio  ,  quod  destructum  erat  , 
et  in  quo  vix  duodecim  Monachi  vivere  poterant  ,  Abbatem  constitueret  : 
cujus  petitioni  Albertus  Abbas  obtemperavit  ;  et  Vulgrinus  Prior ,  Al)bas 
constituitur  Monasterio  illi . .  .  Quinto  ordinationis  suœ  anno  fundamenta 
matris  Ecclesiae  ampliora  quàm  fuerant ,  inclioavit;  sed  morte  inopina  E 
superveniente ,  perficere  non  potuit .  .  .  Vixit  in  episcopatu  annos  IX , 
menses  VIII,  dies  XI;  et  mortuus  est  ac  sepultus  in  Capitulo  S.  Vincentii 
Martyris. 

(a)  Al.  Lid;  id  est  Lidi  vel  Ligeri,  seu  potiùs  Lide-  sancti  antecessoris  et  avuncuh  mei  Jvesgaudi  nec- 
rici  castellum,     quod  Lidericusfl.  fe  ioz'r,  praeterfluit.  non  genitnrLi  cum   génitrice   mea,    haimonis  scilicet 

(b)  Malè  apud  Mabilloniuni,  venit  Jnnolit.  et  Ilildeburgœ...  Ànnuale  avuncidi  mei  domni  Aves- 

(c)  Dum  Cenomanncnxium  Kpiscopus  erat  \Ger-  gaudi  Episc.  agatur,  qui  Jero.inly mis  rediens  apud 
-vasius^  et  curiam  Willelmi  Ducis  Normannorum,  Ferduuum  Vl  Kal.  Nov.  obiit,  ibique  sepultus  est  à 
cui  valdè  famiharis  erat,  crebro  expeteret,  apud  Jiamherlo  Episc.  in  Basilica  suce  sedii.  Sic  et  qui  et 
Vticurn  sœpc  fuerat  lumorificè  susceptus.  Ex  libr.  3  eadem  die  accidit  sorori  ejus,  quippè  matri  mece 
Orderici  Vit.  pag.  474.  Hddeburgœ.    Nec    prœlermittalur  illud    patris  mei 

{d)ln  Charta  quae  ibidem  scquitur,  sic  de  se  Jlaimonis  Xf'IlI  Kal.  Febr.  accideiis ,  necnon  ordina- 
et   parentibus   suis    tradit    Gervasius  :     Pro    requie      tionis  meœ  XIF  Kal.  Jan. 

Post 

•  \ 


EX  GESTIS  PONTIFIGUM  CENOiMANNENSlUM.        \31 

A  Post  obitum  donini  Vulgrini  domnus  Arnaldus  Episcopatiim  Ceiiomanni-  ^"P  33. 
cae  url)is  adeptiis  est.  Hic  verô  Arnaidns  ex  Abrineensi  territorio  oriiindus, 
nepos  fuit  Rotberti  cujusdain  Gramniatici  sapientis  ac  religiosi  viri  ,  qui 
tenipore  suo  taiii  sanctae  doctrinae  exercitio,  qiiàtii  sacroium  librornm  ins- 
tructione,  seu  dirutarum  Kcclesiarum  restanratiojie  inaximam  Cenomannensi 
Eoelesite  utilitateni  noscitur  oontulisse.  Cujus  disciplinée  piv-edictus  Arnaldus 
admodum  eruditus  ,  et  cum  eo  ab  ipso  pueritiae  tempore  conversatus,  ho- 
nestatis  quoqiie  ipsius  exeniplum  studuit  iinitari.  Unde  post  ejus  inorteiu 
loco  ipsius  successit,  et  scliolarum  regimen  prudentissimè  gubernavit  .  .  . 
Electioni  contradixere  nonnulli  .  .  .  quia  fuerat  filius  Sacerdotis  (  a  ).  Unde 
Cenomannenses  Cleriei  ad  Papam  Alexandruin  legationem  niiserunt  .  .  . 
Papa    rescripsit,    quod   videlicet  in  Christo  spiritualiter    renato   generatio    car- 

B  nalis  nihil  posset  offîcere  ...  si  nullus  eo  nielior  in  Ecclesia  illa  poteratre- 
periri  .  .  .  Fabrica  novie  Ecolesiae  quam  Prtesul  Vulgrinus  inchoaverat,  funda- 
nientoruin  mobilitate  atque  lapidum  debilitate  corrupta  .  .  .  nocturno  tem- 
pore collapsa  est .  .  .  Episcopus  totam  cœpti  operis  fabricani  usque  ad  inia 
fundamenta  destruens,  denuo  ipsam  Ecclesiam  fundamento  firmiori  et  lapide 
solidiori  (b)  construere  cœpit. 

la]  De    Arnaldo    filio   Sacerdotis  intelligendus  est      tantumque  studium  exposcebat,  ut  sexaginta  annorum 
Gratianus  Di.  63  caj).  34.  spatio  itequaquam  consummari  potuerit. 

{b)  Restauratio,  ut   legitur  infrà,    tantos  suinptus 


EX  HISTORIEE  ANDEGAVENSIS  FRAGMENTO  W, 

AUCTORE  FULCONE  COMITE  ANDEGAVENSI. 


Apud  Acherium  Spicilegii  Tom.  lll  in-folio,  pag.  233. 

SUCCESSIT  ei  [  Fulconi  ]  filius  ejus  ,  avunculus  meus  ,  Goffridus  Mar- 
tellus  ;  cujus  probitas  et  prudentia  in  rébus  saecularibus  multa  fuit,  et  fama 
laudabilis  per  totum  regnum  Francii».  111e  autem  in  vita  patris  sui  Miles  ex- 
slitit,  et  novitatem  niilitiae  sufe  contra  Hnitimos  exercuit  ,  fecitque  duo  prse- 
lia  ;    unum    apud     Montemconsularem  (b  )    contra     Pictavos  ,     ubi     Comitem 

j)  Pictavensem  apprehendit  ;  et  aliud  contra  Cenomanenses ,  ubi  Comitem 
eorum  similiter  cepit,  qui  vocabatur  Herbertus  Baconus  :  contra  suum 
etiam  patrem  guerram  habuit,  in  qua  mala  multa  facta  fuerunt,  unde  posteà 
valdè  p(enituit.  Postquàm  autem  pater  ejus  de  Jérusalem  ,  ut  praedictum  est , 
rediens,  vitani  hanc  exuit  *  possedit  terram  patris  et  civitatem  Andegavis  ; 
cej)itque  guerram  contra  Theobaldum  Comitem  Blesensem,  filium  videlicet 
Comitis  Odonis  ;  et  ex  voluntate  Régis  Henrici  accepit  donum  Turonicae 
civitatis  ab  ipso  Rege  ;  unde  posteà  guerra  inter  eum  et  Comitem  Theobal- 
dum adeo  ingravata  est,  quod  inierunt  praelium  inter  civitatem  Tiu'onum  et 
Ambasium  castrum  ;  in  quo  praelio  ipse  Theobaldus  captus  est,  et  usque  ad 
mille  de  equitibns  suis.  Accepit  itaque  civitatem  Turonicam  ,  et  castella 
in   circuitu,   Cliinonum   et    Insulam  et  Castrum-Kainaldi  et  S.   Anianum.    Pars 

E  autem    alia   Turonici   pagi   sibi   contigerat    possessione  paterna. 

Post  haec  guerram   habuit  cum    Guillelmo  Normanorum    Comité  ,    qui    posteà 
regnum    acquisivit    Anglorum,  et  fuit  Rex  magnificus  ;   paritenjue     cum    Gai- 


An.  1040. 


*  .41.  exivil 


la)  Infrà  consignatiir  selas  Auctoris.  Ceterùra 
vide  paginam  203  Tomi  nostri  X,  ubi  priinam  edi- 
diinus  partem  liujus  insignis  monumenti. 

(b)  In  Gestis  Consulum  Andeg.  prope  oppidum 
Caput-fultonœ.  Valcsius  arbitratur  Montein-Con- 
snlarcm  esse  Montem-Contoriuin,  MoiicimUiur  :  quod 
castellum  jacet  inter  Mirebellum  et  Lausdunurn. 
«  Certè,  inquit,  à  Fultone  Rechino  Mons-Consularis 
»  in  page  Pictav.  Mlrebello  et  F^iae  médius  inter|)0- 
»  nilur.  Mirebellum  autem  Moncontorio  et  Faiae 
»  Vinosae  in  Pictonibus  proximum   esse   constat,    et 

Tome  XI. 


>  inter  utrumque  castellum  ferè  médium...  Rober-_ 
»  tus  de  Montecontorio  litterls  Goffridi  Martell' 
»  pro  Vindocin.  Munasterio  testis  pr<e  œteris  sub- 
»  cripsit  anno  ML,  Indict.  III,  régnante  Henrico 
r>  Fr.  Rege  anno  imperii  XIX...  Bcsiius  ,  Montcon- 
n  tour  laliiiè  Montein-Coinilis  interprclatur.  Mons 
»  autem  Comitis  et  Mons-Consulls,  sicut  Cornes 
•  et  (Consul,  una  res  est.  Moncontorii  tamcn 
1  Pictonici  vulgarem  appellalioncra  ,  Mnncon- 
»  tour ,    à    .Monte-Comitis   deducendam     esse     non 

>  puto    > . 


138        EX  HISTORITE  ANDEGAVENSIS  FRAGMENTO. 

lis  et  cum  Bituricensibus,  et  cum  Guillelnio  Consule  Pictavorum,  et  cum  A 
Aimerico  Viceeomite  Thoarcensi  ,  et  cum  Hoëllo  Comité  JNamnetensi  ,  et 
cum  Britannorum  Comitibus  qui  civitatem  tenebant  Redonensem  ,  et  cum 
Hugone  Cenomanensi  Consule  qui  exierat  de  fîdelitate  sua  ;  propter  quae 
omuia  bella,  et  propter  magnanimitatem  quam  ibi  exercebat,  merito  Mar- 
tellus  nominatus  est,  quasi  suos  conterens  hostes. 
•  M.  cujus  In  hujus  *  extremo  vitae  anno  me  nepotem  suum  orna  vit  in  Militem  (a)  in 
civitate  Andegavi  ,  testivitate  Pentecostes  ,  anno  ab  Incarnatione  Domini 
An.  1060.  millesimo  sexagesimo  ;  et  commisit  mihi  Santonicum  pagum  cum  ipsa  civi- 
tate ,  causa  cujusdam  guerrae  quam  habebat  cum  Petro  Didonense.  iEtas 
autem  mea  deeem  et  septem  erat  annorum,  quando  me  fecit  Militem.  In 
eodem  porro  anno  Rex  Henricus  obiit  {b)  in  nativitate  S.  Joliannis  ;  et 
meus  avunculus  Goff'ridus  tertio  die  post  festivitatem  B.  Martini  ,  bono  fine  B 
quievit  :  nocte  siquidem  illa,  quae  praecessit  diem  finis  ejus  ,  deponens 
omnem  curam  militise  rerumque  saecularium,  Monachus  factus  est  in  Mo- 
nasterio  S.  Nicolai,  quod  pater  ejus  et  ipse  multa  devotione  construxerant, 
et  rébus  suis  suppleverant. 

Honorera  itaque  suum  ,  quem  ab  exteris  gentibus  defendendo ,  multa 
tranquillitate  securum  et  opulentum  tenuerat  ,  sub  aliquanta  tribulatione 
vexandum  dimisit  ;  surgente  videlicet  dissentione  propter  eumdem  honorem 
inter  me  et  nieum  fratrem.  Quam  tribulationem  ciim  per  annos  octo  pro- 
tendissemus  ,  guerram  ssepè  facientes  ,  et  interdum-  inducias  habentes  ;  cùm 
etiam  fratrem  meum  de  vinculis,  ubi  eum  tenueram  ,  liberavissem  jussu 
Papse    Alexandri  ;   invasit    me     iterum     idem    frater,    ponens   obsidionem   circa 

•^/.castelluiii  quoddam  castrum  *  meum  ,    quod    vocatur     Brachesac  ;     ubi     equitavi    contra  C 

illum  cum   illis  proceribus,    quos    Dei    clementia    mihi    permiserat  ;  et  pugnavi 

cum    éo    campestri    prselio,    in    quo   eum    Dei  gratiâ  superavi  ;  et  fuit  ipse  cap- 

tus,    et   mihi    redditus,    et  mille   de   civibus   suis     cum     eo.     Proinde     accepi 

^/.Uusdu-  civitatem    Andegavim,    et   Turonum,    et   Lochas,    et    Loudimum    *  (  c  )  ;    quae 

^"'"  sunt   capita    honoris   Andegavorum    Consulum.    Tenui    igitur     honorem     illum 

XXVIII  annis,  usque  ad  terminum  illum  quo  scriptum  illud  facere  dispo- 
sui  ;  in  quibus  XXVIII  annis  et  in  aliis  octo  [  d  )  (|ui  praecesserunt,  si  vis  au- 
dire  quae  gessi,  prosequere  quae  scribo,  et  cognosces  quae  facta  sunt. 

(a)  Nota      usum       temporis        inter     Optimates  dun.  de  fendo  j^loriosùsimi  Principis   Gaufridi  Com. 
Regni.                                               .  Jndeg.    tenere  -xidebatur,     Monachit  Trenorc.   pro 

(b)  Sic  in  Ms.  Codice  1261  Reginae  Sueciae  :  apud  redeniplione  aidmœ  suœ^  Arsendis  uxoris  suœ^  et  fi- 
Acherium  verô,  in  civitate.  lioruni  suorum     Hugonis     scilicet     atque     Teobaldi,    J) 

(c)  Castrum    hoc,     Loudun   ,     positum     est     in  concedit  in  manu  Guilelmi  Abb.  anno  MLX. 
confinio    Andegavorum,       Turonum    et     Pictonum.  [d)     Per    quos     scilicet     de     honore      Andegav.  ' 
Inter      probationes      Historiae        Trenorc.     exstant  contendit   cuiu   fratrc    suo,   ut    suprà    legitur.    Ful- 
Isenbcrti    Episc.    Pictav.     litterae',    in    quibus  Hugo  co    igitur   seriùs   quàm   notavimus   pag.    203    Tomi 
nobilissimus  vir  Ecclesias  très.,  qua^  in   Castro  Laus-  X,    scripsit  ;  nerapè   anno  1096   aut  1097. 


EX  GAUFREDI  MALATERRyE  HISTORIA   SICULA  («) 

Ayuâ  Muratorium  Tom.   V  Scriptorum  Rerum  Italicarum  pag.  549. 

cajiibl    TVTORMANMA    patria     quaedam   est   in   partibus    Galliae,    quae    quidem   non 

1\  semper  Normannia  dicta  fuit  ;  sed  regalis  quondam  Francorum  Regum  g 
fiscus,  cum  suo  toto  cujus  pars  erat,  generali  nomine  Francia  nuncupaba- 
tur  .  .  .  Est  piscosis  fluminibus  et  feralibus  silvis  abundantissima,  accipitrum 
exercitio  aptissima,  frumenti  et  caeterarum  segetum  fertilis  piscinis  uberri- 
Cap.  2.  ma,  pecorum  nutrix  .  .  .  Porrigitur  terra  illa  à  pago  Pontiniensi  *  quem  ab 
Pontivensi  o^ientali  parte  sui  habet  secus  mare  Anglicum,  quod  ab  aquilonari  parte 
adjacet,  usque  in  Britanniam  quae  fines  ejus  occidentales  claudit  ;  ab  occi- 
dentîili   vero  et   meridiano   cornu,    pago   Cenomannico    terminatur    usque    in 

(a)    Hanc  Ilistoriam,    quae  ad    annum    duntaxat  Normannus   et  Monachus    Benedictinus  ,    qui    stilo 

1098  îproducitur  ,   elegantem     Libellum    vocat    Or-  quidem  simplicij  non    tamen    per  humum    repente, 

dericus     Vitalis.     Pagio    taracn     barbarus     videtur  scripsit  rogatu     Rogerii    Siciliae   Coinitis     qui   obiit 

ejusdem    Auctor.      Is   fuit    Gaufredus     Malaterra ,  anno   1 101 . 


EX  GAUFREDO  MALATERKA. 


139 


Pontivuiii 
Cnp.    3. 


A  Carnotensem  ;  et  à  Carnotensi  clauditur  Velcassino  et  Belvacensi  usfjue 
Pontinum  *  ,  . .  Est  gens  astutissima,  injiirianmi  ultrix  ;  spe  aliàs  plus  lii- 
crandi,  patrios  agros  vilipendens,  quaestùs  et  doniinationis  avida,  cujuslihet 
rei  simulatrix,  inter  largitateni  et  avaritiam  quoddam  médium  habens  ;  Prin- 
cipes vero  delectatione  hona?  famœ  largissimi  ;  gens  adulari  sciens  ;  eloquen- 
tiœ  studiis  inser\iens  in  tantum,  ut  etiani  ipsos  pueros  quasi  Khetores  atten- 
das  ;  quse  quidem  nisi  jugo  justitiae  preinatur  ,  eiïrenatissima  est  ;  laboris, 
inediie ,  algoris ,  ubi  fbrtuna  expetit ,  patiens  ;  venationi  ,  accipitrum  exer- 
citio  inserviens  ;  equoruni  ,  caeterorunique  militiae  instrunientorum  et  ves- 
tium  luxurià  delectatur.  Ex  noniine  itaque  suo  terrae  nomen  indiderunt  : 
North  (juippè  [a]  Angiicâ  linguà,  aquilonaris  plaga  dicitur  ;  et  quia  ipsi  ab 
aquilone   vénérant,    Normanni     dicti  terram    ipsam     etiam     Normanniam    ap- 

B  pellarunt.  In  cujus  quidem  provincia  civitas  est,  quae  Constantinum  dicitur; 
in    cujus    territorio  villa  est,   quse  Altavilla   nuncupatur. 

Erat  Miles  quidam  praeclari  admodùm  generis,  qui  ab  antecessoribus  suis  cnp.  4. 
haereditario  jure  sibi  hanc  villam  i-elictam  possidens  ,  Tancredus  nomine , 
duxit  uxorem  moribus  et  génère  splendidam  mulierem ,  nomine  Moriellam  ; 
ex  qua  legali  successione  aunorum  quinque  filios  ,  posteà  futures  Comités  , 
suscepit  ;  Guilielmum  videlicet  cognomine  Ferrea-brachia  ,  Drogonem  ,  IIu- 
nifredum,  Gaufredum  et  Serlonem.  llorum  matre  defuncta ,  cùm  ipsa  setas 
adhuc  viridis  patri  continentiam  denegaret,  honestus  inhonestos  coitus  abhor- 
rens,  secundas  nuptias  celebravit  .  .  .  Ducta  vero  Fransendis  vocabatur  ,  ge- 
nerositate  et  moribus  priore  non  inferior  ;  quae  legitimis  terminis  marito  sep- 
tera  peperit   filios,   non    minoris  pretii  vel   dignitatis  futuros  à  praedictis  fratri- 

C  bus  ;  quorum  nomina  subtitulamus  hîc  :  primus  Robertus  Guiscardus,  posteà 
totius  Apuliae  Princeps  et  Calabrise  Dux,  vir  magni  consilii,  ingenii,  largita- 
tis  et  audaciae  ;  secundus  Malgerius  ;  tertius  Guilielmus  ;  quartus  Alvere- 
dus  ;  quintus  Humbertus  ;  sextus  Tancredus  ;  septimus  Rogerius  minor , 
posteà  Siciliae  debellator  et  Comes.  Mater  yero  accuratissimè  et  ma- 
terno  affectu  filios  suos  nutriens,  tanto  amore  ipsos  qui  non  sui,  sed  mariti 
sui  ex  praecedenti  uxore  erant,  amplectebatur,  ut  vix  discernere  posses  ,  nisi 
ex  aliqua  causa  didicisses,  quis  filius  vel  quis  non  filius  esset.  Unde  et  à  ma- 
rito plus  amabatur,  et  à  circummanentibus  plurimùm  adpretiabatur.  Infan- 
tes vero,  ut  aetas  illis  ministrabat,  puériles  annos  transcendentes ,  cùm  jam 
adolescentiam  unus  post  alium  attigissent  ,  cœperunt  militaribus  disciplinis 
adhaerere,    equorum    et   armorum    studia   frequentare ,    discentes    seipsos   tueri 

D  et   hostem  impugnare. 

Sed  cùm  vidèrent,  vicinis  senibus  deficientibus,  hteredes  eorum  pro  hae-  Cap.  ». 
reditate  inter  se  altercari,  et  sortem  quae  uni  cesserat,  inter  plures  divisam 
singulis  minus  sufFicere  ;  ne  simile  quid  sibi  in  posterum  eveniret,  consilium 
inter  se  habere  cœperunt  ;  sicque  communi  consilio  prima  aetas  ,  prae  caete- 
ris  adhuc  minoribus  magis  roborata,  primo  {b)  patriâ  digressi  ,  per  diversa 
loca  militariter  lucrum  quaerentes,  tandem  apud  Apuliam  Italiae  provinciam, 
Deo  se  ducente,   pervenerunt. 

Juuiores  vero  fratres  quos  aetas  adhuc  domi  imniorari  cogebat ,   praecedentes     cap.  \\. 


[a]    Eamdcm    etymologian    Vacieus    in    sua 
toria  fabulosa  exprimit  bis  vcrsibus  : 

Oir  devez  donc  Normanz  furent, 

Et  dont   Normanz  ce.it  nom  rechurent, 

Quanquc  avers   Septentrion, 

Que  nos  char  el^ciel  apelon. 

C'est  air,  c'est  ciel  vu  terre  ou  mer, 

Tuil  seulment  gent  iVort  apeler  ; 

Par  Nort  un  vent  qui  sort  et  vient 

De   là  où   le  ciel  le  char  tient. 

Engleiz  dient  en  leur  langage, 

A  la  guise  de  lor  usage, 

En    Nort  allon,    de  Mort  venon, 

Nort  fumes  touz,  en  IVort  manen. 

Des  autres  venz  sont  ensement 

Mer  de  Nort  dironz   salement. 

Mant  en  Engleiz  et  en  Norroiz 

Senefic  home  en  Franchoiz  : 

Ajoutez  ensemble  Nort  et  Mant  ; 


His-  Ememble  dites  donques  Normant.^ 

Cest  hons  de  Nort  en  Romanz  ; 
Delà  vient  le  nom  as  Normanz, 
Normanz    doivent  estre  apelé  ;  * 

Normandie  qu'ilz  ont  peuplé, 
Por  ceu  que  Normanz  la  peuplèrent, 
Qui  en  la  terre  conversèrent. 
Franchoit  dient  que    Normandie, 
Ce  est  la  gent  de  Normandie, 
Por  ceu  qu'ils  vindrent  d'autre  terre, 
Por  miex  avoir  et  por  micx  querre. 
Jadis  soloient  Ortenoiz 
Cil  de  Norverge  et  li  Danoiz, 
Et  autres  gens  de  North  aler 
Autres  terres  prcndi  e  et  robcr. 

(b)  Scilicet  Guilielmus  ,  Drogo  et  Hunifredus 
scu  Uiiifridus  :  (juoruiii  digressionem  jM'r|)eràai 
refort  Muratorius  ad  aiinuin  1035,  ul  patcbit  ex 
Cuillclino   Ai)ulieiisi. 


140         EX  GAUFREDO  MALATERRA. 

seniores  fratres  apud  Apuliam  fortiter  agendo  altioris  culmen  honoris  et  do-  A 
niinationis  ascendisse  fania  referente  cognoscentes ,  quàm  citô  œtas  permisit, 
ipsi  quoque  siibsecuti  siint,  duobiis  tantùm  in  patriâ  relictis  ,  ne  haereditas 
vel  competens  stirps  alienaretur.  Abeuntes  vero  renianentibus  ut  remane- 
rent  vix  persuaserunt  ;  sed  in  hoc  potiùs  praevahierunt,  quod  haeredibus  eo- 
rum,  si  se  sequerentur,  de  his  quîB  adquisituri  erant,  sese  benefactiiros  pol- 
liciti  sunt.  Sed  perlongum  est  huic  Operi  per  singiila  perstringendo  inserere, 
qualiter  apud  Apuliam  egerunt.  Hoc  tantùm  summatim  non  solùm  nos,  sed 
etiam  res  ipsa  testatur,  quôd  omnem  patriam  armis  domantes  sibi  (a) ,  sub- 
jugaverunt.  Subséquente  enim  se  suorum  et  parèntum  et  compatriotarum, 
sed  et  reliquarum  circumadjacentiiun  regionum  ipse  qusestùs  maxima  inulti- 
tudine ,  ipsi  impigri  largitores  ,  quasi  fratres  suscipientes  ,  equis  ,  armis  et 
vestibus  ac  diversis  muneribus  ditabant.  Quibusdam  etiam  terrarum  loca  lar-  B 
gissimè  impertiebantur,  omnibus  divitiis  hujus  mundi  auxiha  fortium  mili- 
tuni  praeponentes. 

Cap.  19.  Rogerius  verô  minor  frater,  quem  adhuc  domi  juvenilis  aetas  et  amor  pa- 
rèntum detinuerat,  subsecutus  in  Apuliam  venit  .  .  .  Erat  juvenis  pulcherri- 
mus,  procerae  staturae,  eleganti  corpore  ,  linguâ  facundissimus  ,  consilio  cal- 
lidus,  in  ordinatione  agendarum  rerum  providus  ,  omnibus  jocundus  et 
aflabilis,  viribus  fortis,  militiâ  ferox  ;  quibus  artibus  brevi  tempore  omnera 
gratiam    meruit. 

Cap.  38.  Sed  ne  aliquis  existimet  illos,  qui  in  Apuliam  cum  aliis  fratribus  non  ve- 
nerunt,  minoris  valentite  à  reliquis  fratribus  fuisse,  et  ideo  in  Normannia 
remansisse,  de  Serlone  pauca  dicenda  sunt.  Hic  denique  cùm  in  Normannia 
inter  militiae  laudabiliores  appretiaretur,  à  quodam  potente  injuriam  passus  ,  C 
dum  vindicari  studet,  illum  interficit.  Unde  iram  Roberti  Comitis  ,  tilii  Ri- 
cardi  II,  patris  vero  famosissimi  Régis  Anglorum  Guilielmi  ferre  non  valens  , 
in  Britanniam  declinavit  ;  ubi  aliquandiu  commoratus,  omnium  gratiam  stre- 
nuitate  sua  obtinuit  ;  perque  legatos  pacem  à  Comité  Roberto  expetens 
nec  obtinens,   multis    incursionibus    Normanniam   lacessivit.    Et    cùm    quodam 

Cap.  39.  tempore  idem  Cornes  Robertus  in  confini  Francise  et  Normanniae  castrum 
quod  Taulerias  (b)  dicitur  obsedisset,  miles  quidam  Francigena  à  Castro  diatim 
exiens,  et  singulare  certamen  ab  exercitu  Normannorum  expetens ,  multos 
prosternebat.  Comes  vero  damnum  suorum  timens ,  omnibus  interdixerat 
ne  aliquis  illi  obviaret  ;  sic  suis  excusationem  tribuens,  ut  cùm  quod  peri- 
culosum  erat  refugerent,  non  hoc  jam  timori  sed  Principis  interdictioni  as- 
criberent.  Quod  cùm  Serloni  in  Britannia,  ubi  tune  temporis  morabatur,  re-  D 
latum  fuisset,  ignominiam  populi  sui  non  ferens ,  duobus  tantùm  armige- 
ris  comitatus  Taulerias  venit  :  summo  diluculo  ante  portam  singulare  certa- 
men offerens,  de  equo  hastâ  innixus  expectat.  Porrô  ille ,  qui  alios  deji- 
cere  solitus  erat  ,  indignatus  ,  cum  maximo  furore  splendidus  in  armis 
ferventi  equo  advolat  ;  quis  sit  requirit ,  ut  à  loco  recédât  vitam  tuendo 
hortatur.  lUo  nomen  révélante,  sed  à  loco  recedere  nolente ,  dum  fortiter 
congreditur,  aliorum  prostrator  forti  hastili  prosternitur.  Serlo  ,  pluribus 
utriusque  partis  aspicientibus,  non  tamen  quis  esset  scientibus ,  victor  ad 
gloriam  Normannorum  efficitur  :  sicque  caput  abscissum  lanceae  supponens, 
per  médium  suae  gentis  castrorum,  nuUi  verbum  faciens,  in  Britanniam  re- 
dire accélérât.  Comes  ergo  legatum  mittens,  quisnam  sit  perscrutari  jubet  , 
•  et  ut  ad  se  veniat  praecipit.  Sed  cùm  renuntiatum  fuisset  hune  Serlonem  fi-  E 
lium  Tancredi  esse,  et  à  Britannia  causa  improperii  à  populo   suo    expellendi 

(a)  Franci  infrascripù,  videlicet  Drodbertus  Biscar-  3.   Anecdot.    col.  8.  Hos   autem  Norman  nos  cave  ne 

dus,  Guillelmus  Ferabrachia,     CJnfridut,    Drogus   et  confundas  cura    aliis,  de  quibus  in  Clironico  Casau- 

Rogerius  fratres  quinque,  iidem.  filii  domini  Goffridi  riensis   sive    Piscariensis    Monasterii    apud  Acherium 

Comitu  de  Normandia,  quorum  fuit  caput  et  Dux  die-  Tom.  5  Spicil.  legitur  :  Anno  ab  Incarn.  Dom.  MXFI, 

tus  Drodbertus,  recedentes    cum  eorum   comitiva  de  Normanni  Melo  Duce  cœperunt  Apuliam  expugnare. 

suis  partibM  Normandiœ,  venerunt  ad  partes  Ducatûs  Variis    enira    et   solidis    rationum    momenlis    probat 

Apulice  et  Principatûs  Capuce  ;  et  obtinuerunt  aliqua  Pagius,   primum   Normannorum   in  Apuliam    adven- 

ex  dictis  locis,  anno  videlicet  Dom.  Ml.f'II,  et  deinde  tum  cum    anno  1016  copulandum. 

transiverunt  ad  insulam   Siciliœ  anno  Dom.    MLX...  (61  Alii  vocant  Tegulense  et  Tegulariense  castrum,  alii 

Ad  urbein  Panormi  acquirendam    nimiùm  laborantes  Tegularias  et  Telerias,  Gallicè  Tilliers  et  Tillers,  cor- 

per  annos  XI...  in  fine  dictorum  XI  annorum  liabue-  ruptè  pro  Tuilliers.  Locus  est  autem  in  Normannia  ad 

runt  in  totum  urbem prœfatam  anno  Dom.  MLXXI.  Arvam  fl.  dure  .,  Franciae  Normanniaeque   terminura. 
Ex  Chronico   Sicil.   cap,  6.  apud  Martenium  Tom. 


EX  GAUFREDO  MALARTERA. 


141 


^  venisse  ;  se  autem  iram  Principis,  quia  infensus  erat,  declinare  ;  ei  patriâ 
quamvis  penuriosum,  libenter  doiiec  Principis  ira  sedetur,  dum  ipse  jiisserit, 
exulare  ;  Conies  pietate  motus,  et  tanto  viro  ulteriùs  carere  nolens,  ad  se 
jubet  accersiri,  Venienti  occurrit,  gratiam  suani  indiilget,  osciilo  securè 
reddit,  quae  habita  amiserat  restituit  ;  uxori,  cui  pluies  possessiones  compe- 
tebant,  auget  ;   inter  sibi    familiariores  retinet. 

De  Tancredo  vero  tantorum  (ilioruni  pâtre  aliquid  memoriâ  dignuin  dicere  Cap.  40; 
nec  absurdum  est.  Tempore  quippe  jciventutis  suae  niilitaribus  exercitiis  de- 
ditus,  et  diversarum  regionum  et  Principum  curias  perlustrans,  multa  stre- 
nufe  laudis  avidus  agendo,  cum  ipsa  laude  et  plurima  lucratus  est.  Cum  au- 
tem esset  in  familia  Comitis  Normannorum  Ricardi  II,  quadam  die  idem 
Princeps   venatùm    pergens,    tali     enim    exercitio,    ut   mos    est   divitibus,    non 

B  minimum  («)  delectabatur  ;  aprum  mirae  enormitatis,  quem  singlare  dicunt , 
movit.  Erat  autem  sibi  mos,  sicut  et  pluribus  aliis  Potentibus  est,  ut  vena- 
tionem  quam  ipse  moveret,  nullus  praeter  ipsum  occidere  praesumeret.  Porro 
canibus  aprum  velociùs  insequentibus,  cùm  Comes  prae  opaca  densitate  spi- 
nosis  saltibus  tardiùs  insequeretur,  canibus  infestioribus  aper  timens  à  fine 
lacerari,  rupe  quadam  inventa,  ipsa  pro  muro  à  cauda  utitur  ,  et  dentosum 
caput  ad  se  tuendum  canibus  offert  :  sicque  canibus  venatoris  auxilio  desti- 
tutis,  cùm  jam  aper  de  ipsis  spumante  dente  multas  strages  faceret ,  casu 
Tancredus  supervenit  5  visaque  strage  molossorum,  quamvis  morem  Princi- 
pis non  ignoraret,  tamen  succurrendum  canibus  accélérât.  Aper  vero  ipso 
viso,  canibus  spretis,  fîrmo  impetu  super  eum  irruit.  Sed  Tancredus  cùm 
esset  fortis  viribus,   audaci  ense   illum   suscipiens,    non  quidem  illum   ictu   fe- 

C  riendo,  sed  acuto  mucrone  per  durissimam  frontem  usque  ad  praecordia  im- 
pingendo,  capulum  fronti  adjunxit,  nihil  ex  longissimo  ense  praeter  capu- 
lum  extra  corpus  apri  rémanente  :  sicque  dejecto  ensem  in  fronte  linquens, 
ipse  ne  à  Comité  hoc  fecisse  deprehenderetur ,  longiùs  avulsus  est.  Cornes 
vero  veniens,  aprum  mortuum  miratus,  utrum  vulnus  aliquod  habeat ,  so- 
cios  lustrare  jubet  ;  deprehensoque  ense  adhuc  in  fronte  defixo,  impulsum 
miratur,  cujus  ensis  sit  requirit  ;  ne  se  hujus  facti  actor  celet,  ita  condona- 
tur.  At  cùm  à  Tancredo  factum  deprehensum  fuisset,  à  Comité  et  caeteris  om- 
nibus plurima  laude  extollitur  ;  et  cùm  anteà  in  pretio  fuerit,  majori  dein- 
ceps  habitus  est,  et  dudùm  posteà  in  curia  Comitis  decem  milites  sub  se 
habens   servi  vit.  {b) 


[a)  Quant  Guillaume  [Comte  d'Hiesmes]  fut  hors 
de  prison,  il  ne  iceut  où  aler  :  sise  muclia  par  lit 
jours ^  pensant  qu'il  ferait.  Car  bien  sçavoit  que  Hi- 
chart  son  frère  estait  moult  amé  du  Roi  de  France  et 
de  tous  ses  voiiins.  Si  regarda  Guillaume  que  son 
frère  estait  moult  pitoyable  et  de  bonne  nature,  et 
espia  une  fait  que  son  freré  estait  aie  chassier  en  la 
forest  de  f^ernueil:  sijr  ala  et  trouva  son  frère  qui 
estait  loings  de  ses  gens,  et  n'avait  avec  lui  que  Radolf 
son  oncle,  etc.  Ex  Historiâ  Ms.  Normanniae  ,  Gallicè 
scripta. 


[b]  Excerptum  aliud  ex  Gaufredo  Malaterra,  Ches- 
nii  imitatores,  edemus  in  Volumine  sequenti  ;  ibtque 
fusiùs  agcmus  de  eodem  Scriptore,  et  refcllerau» 
commentum  scu  delirium  Joli.  Harduini,  qui  in  suis 
A.dnotationibus  in  Librutn  cui  titulus.  Défense  de  la 
Monarchie  de  Sicile  contre  les  entreprises  de  la  Cour 
de  Rame  1716,  tradit  Gaufrcdum  fuisse  falsarium  et 
irapostorera,  qui  non  scribcbat  nisi  post  annum 
1302.  Adnotationes  aulera  laudatae  Harduini,  Gal- 
lico  idiotnate  exarantur,  et  Icguntur  in  Ms.  Codicc 
Reg.  6178.    A.  art.  1. 


Siij 


1 


A 


142 


EX  BREVI  CHRONICO  W  S.  MARTINI  TORNAC. 

Apud   Mai'tenium  Tom.  III  Anecdot.  col.  1453. 

NNO    MXXXV.     Balduinus    Barbatus    Cornes    Flandrensis  obiit  ;    et   Bal- 
duinus  filius  ejus  {b)  succedit. 
MXLI.    Infra    octavam   Pentecostes    bis   ebuUivit   sanguis   ex   paviniento    in 
Monasterio  S.  Amandi  Helnonensis. 

MLIV.     Henricus    Iinperator     super     Balduinum     irruit  :     Tornacum    igni 
tradidit. 
An.  1060.        MLXI.   (c)  Henricus  Rex   obiit  :   Philippus   filius   ejus  succedit.  g 

MLXVI.     Willelmus     Normannorum     Cornes     Angliam     intrat.     Obiit     S. 
Tietbaldus. 

MLXVII.  Obiit  Balduinus  Cornes  :  Insulae  sepelitur  :  Balduinus  filius  ejus 
succedit. 

MLXX.  Balduinus  Cornes  obiit  :   Hasnonio  sepelitur. 

MLXXir.  Arnulfus  puer  Cornes  Flandriae,  filius  supradicti  Balduini  à 
Roberto  patruo  suo  apud  Cassellum  (d)  perimitur. 

MLXXIV.  Gelu  magnum  à  Calendis  Novembris  usque  in  medio  Aprilis 
fuit. 

MXCII.   Restauratio  Cœnobii  S.   Martini  apud  Tornacum. 
MXCIX.  Jérusalem  capitur  [à  Crucesignatis]. 

C 

(a)  Hîc  finem  accipit  Chronicon  praesens.  A.deat  (c)  Corrig.  MLX.  Graviùs  peccat  vctus  Chronicon 
autein  lector  iVotam  pag.  205  Tomi  nostri  X,  ubi  anno  H35  scriptuin  ,  quod  refert  Tonius  I  Ms. 
ejusdem  Opusculi  pars   exhibetur.  Durandi  ia  Biblioth.    S.    Gcrmanl  à    Pratis   ex   Ms. 

(b)  Is  Balduinus  V  est  hujus  nominis,  quera  anno  Cod.  Reginae  Sueciae  1627,  et  in  quo  sic  legitur  : 
tantùm  1036  Balduino  IV  patri  successisse  quidam  Anno  MLXXI  regnavit  super  Prancos  Philippus  annùs 
contendunt.  Idem  verô  prœcedentium  Flandriae  Comi-  XLIX. 

tum  gloriam  facile  offuscavit.  inquit  Meyerus,  addens  [d]  Alii  Scriptores  habent,  apud  Casletum. 

eum  Pium  fuisse  cognorainatum. 


EX  CHRONICO  VIRDUNENSI  («), 

AUCTORE  HUGONE  ABBATE  FLAVINIACENSL 

Apud  Lahheum  Tom.  I  Novœ  Biblioth.   Libr.   Mss.  pag.    184. 


D 


An.  1033.  *  NNO  à  Passione  Domini  M,  ab  Incarnatione  vero  MXXXIII  (b),  cœ- 
XX  pit  placida  serenitas  terrse  dulcedinem  Creatoris  ostendere,  et  frugum 
abundantiam  (c)  portendere.  Tune  per  Aquitaniam,  et  Arelatensem  et  Lug- 
dunensem  provincias ,  ac  per  universam  Burgundiam  Concilia  (d)  instituta 
sunt,  et  pax  firmata,  Statutum  est  etiam  sextâ  feriâ  à  vino,  et  septimâ  à 
carnibus  abstinere,  nisi  gravis  infirmitas  intercederet  ;  et  tune  très  pauperes 
reficerentur.  Eo  quoque  anno  tanta  copia  fi:'umenti,  vini  ceterarumque  fru- 
gum extitit,   quantam    in  subséquente    quinquennio  quis   sperare    non    potuit. 

An.  1028.        Postquàm   Robertus   Comitatum    Normanniae    est   adeptus,    hune    ter    bea- 

tum    Richardum    [Abbatem    Virdun.]    inter   primos  habuit,    consilioque   ejus  E 
regni   Normanniae   tractabantur  negotia.  Tune    exstitit  quidam  Britto,  nomine 

(a)  De  Virdunensi  Chronico  quod  ad  annum  anni  1033,  Nam,  ut  tradit  Glaber  Scriptor  coae- 
1102  perducitur,  et  de  ejusdem  Auctore  egimus  vus,  orbem  Iriennio  afflixit  hoc  malum  ;  et  ipsi 
pag.    205   Tomi   nostri    X.  finem    attulit    annus  1033  j    quo    prope   Ecclesiam 

(b)  Sic  juxta  Glabrum,  à  quo  hîc  et  infrà  Hugo  S.  Johannis  in  Castanedo  (Chastenay)  quidam 
Flaviniac.  qusedam  mutuatur^  annus  1033  ab  feralis  liomo  inventus  [fuerat.'\  cum  XLFUl  capi- 
Incarnatione  concurrit  cum  anno  1000  à  Pas-  tibus  trucidalorum ,  quorum  carnes  voraverat  : 
sione.  Vide  pag.  47,  49  et  53  ejusdem  To-  tune  etiam  carnes  humanœ  in  forum  Trenortii 
nu  X.  delatœ  [/«era«/]  ac  si  venundandœ,  etc. 

(c)  Ex  Glabro  Auctor  noster  malè  ad  annum  1028  [d)  Ad  extinguenda  scilicet  privata  bella,  quae 
suprà,  scilicet  ibid.  pag.  209,  retulit  horrendam  passim  tune  temporis  excitabantur  inter  provin- 
famis  ac  luis  cladem.  Famés  autem  à  messe  anni  ciarum  Duces  Comitfesve,  ut  monuimus  in  Glabro 
1030  grassata   est  usque   ad   messcm   proculdubio  pag.  49.    Consule  hune   locum. 


EX  CHRONICO  VIRDUNENSI. 


143 


A  Ernienoldns,  homo  mentis  pcrversae  détesta ndaeqne  famae,  qui  totam  vitam 
suam  Diabolo  dicaverat ,  ut  post  cxperinientis  probatissimis  compertuni  est. 
Hic  horis  et  nionientis  omnibus  cum  Diabolo  loquebatur,  et  quidquid  sibi 
agendum  foret,  illius  nebuloso  alloquio  disponebatur.  Hic  per  suscepta  ini- 
quitatis  consilia .  . .  apud  prsefatum  Principem  omnes  Optimates  totius  regni 
acousavit,  quasi  qui  ejus  meditati  essent  dejectionem  et  necem  ;  et  ita  statum 
totius  teiTîe  perturbavit,  ut  verè  Diaboli  (a)  hoc  opus  esse,  ejus  hoc  artifi- 
cium,  ejus  commentum  agnosceretur.  Inflammatur  Princeps  adversus  Op- 
timates, fiunt  dissidia,  excitantur  jurgia,  et  uno  intestino  bello  tota  debac- 
cliatur  Normannia.  Hac  crescente  discordia,  Comitatum  Pater  Richardus 
adiré  conipellitur ,  et  adjuncto  sibi  domno  Ermenfrido  Rotomagum  adve- 
nit;  et  pace  inter  Principes  restituta,  prsedictum  Ermenoldum  aliquantisper 
mitiorem  ,     quia   ante  conspectum    servorum  Dei     cassabatur  omnis    dial)olica 

B  astutia  ,  convictuni  et  correptum  secum  Virdunum  deduxit,  Monasticis  ves- 
tinientis  induit .  . ,  Simulabat  ille  ad  tenipus  se  philosophum,  ut  crederent 
eum,  qui  non  noverant,  theosophum  .  . .  Omnis  ejus  astutia  et  nequitia  brevi 
cognita  est .  .  .  Redit  ad  sua,  utitur  arte  imprudentissima,  et  iteruni  perver- 
sitate  malignitatis  ejus  corrumpitur  Normannia .  .  .  Postquàm  plurcs  Optima- 
tum  Normanniœ  ,  conjuratione  conficta  et  imposita  ,  duello  superavit ,  quos 
convictos  principalis  severitas  oculis  terrisque  privaverat,  à  quodam  foresta- 
rio  convictus,   superatus  et   occisus,  finem   vitse  fecit  et   criminum. 

Veniamus  igitur  jam  nunc  ad  illud  lacrymabile  bellum  ,  apud  Bar  (b)  ^"S-  *8S. 
castrum  habituni  anno  ïncarn.  Dom.  MXX.XVII  ,  in  quo  cecidit  Odo  ^"'  *^^^" 
tilius   Odonis ,    filii    Tetbaldi  Carnotensis  cujus    cognomen    fuit  Tricator ,    qui 

Q  Willolmum  Normannum  Rollonis  filium  dolo  interfecit  ;  qui  ex  sorore 
Heriberti  Trecorum  Comitis  genuit  Odonem,  ut  diximus,  patrem  hujus 
Odonis.  Et  ut  pleniiis  illucescat  rei  veritas,  dicamus  quae  fuerit  causa  tanti 
certaminis,  Conradus  Burgundiae  Rex  accepit  uxorem  Mathildem  ,  sororem 
Lotharii  junioris  Régis  Francorum  ;  et  data  est  ei  à  Lothario  in  dotem  Lug- 
dunum ,  civitas  Galliarum  nobilissima.  Ex  illa  Mathilde  genitus  est  Rodul- 
fiis  Rex,  qui  prsefuit  Burgundiae  post  patrem  ;  et  Gisla  quani  Conradus  Ini- 
perator  duxit  uxorem ,  ex  qua  genuit  tertium  Heinricum  ;  Berta  etiam , 
quam  accepit  Odo  Carnotensis,  ex  qua  genuit  hune  Odonem.  Rodulfus 
vero  Rex  absque  liberis  existens  ,  Conrado  Imperatori  Burgundiie  regnum 
dereliquit;  dans  ei  lanccam  S.  Mauricii,  quod  erat  insigne  regni  Burgun- 
diae.   Eo  vero   defuncto,   et  Conrado  regno  potito,  Odo,  quia  erat   ex  sorore    An.  1032. 

j)  RoduHi ,  sumpta  tyrannide,  ad  regnum  cœpit  aspirare  :  et  qui  erat  acris 
animi  et  ferocis  ingenii,  frequentibus  irruptionibus  irrupit  (ines  Burgundiae  ; 
obtinuitque  civitates  (c)  et  castella  usque  ad  Juram  et  Montem  Jovis;  et 
magnus  factus  est  vehementer.  Obsedit  quoque  Viennam  quam  ea  conditione 
in  foedus  recepit,  ut  praestituto  termino  in  eadem  urbe  Rex  appellari  et  co- 
ronari  debuisset.  Infra  hune  terminum  expeditionem  movit  in  regnum  Lo- 
tharingiae ,  et  Bar  castrum  cepit  ;  dimissisquc  il)i  militibus  quingentis,  ad 
alia  se  convertit,  quia  curis  (rf)  agitabatur  innumeris.  Rebellaverat  enim 
contra  Heinricum  Francorum  Regem,  Roberti  filium  ;  et  è  contra  cœptis 
ejus  obsistebat  Conradus  hiiperator  ,  quorum  lis  magna  fuit  :  qui  misit  ad 
expugnandum  illum  Gozelonem  [e)  Ducem.  Hoc  Odo  agnoscens  rediit,  et 
se  ad  bellum   contra  Lotharienses   accinxit.   Gozelo    autem  Dux    totius   primae 

£  Retiae  ,  cum  nimio  exercitu  irruens  in  eum,  cùm  diu  utrimque  pugnatum 
fuisset,  exercitum  ejus  in  fugam  vertit  ;  et  ibi  Odo  ipse  miserabiliter  corruit. 
Cujus   corpus   lacerum   venerabilis   pater  Richardus  et  Rogerîus   Catalaunensis 


fa)  Ermenoldi  mala  mens,  profcctô  erat  ipsi  Dia- 
bolus.  Intérim  advcrte  genium  Scriptoris  scu 
xtatis. 

[b)  Dux  Fredericiu  suas  utilitatu  insudans  nego^ 
tiif,  castrum  cognominatum  Barrum  construxit  in 
prœdio  Tull.  EcclcsUe  :  qua  de  causa  Gerardus 
\Episc.  Tull.]  Otconem  Majorem  adiil,  et  ei  inju- 
riam  illatam  suce  urbi  intimavit  :  à  quo  Dux  satis- 
facere  jussut  pro  pervasione  prœdii  ,  mutuas 
vicùsitudinis  conditione  ,  duos  Âbbatias  Me- 
dianum  Monasterium  et  Galilceam  cum  aliquot 
villis  palrimonii  sui  contradidit  ei.  Ex  cap.  10  lib.  2 


Gest.  Abbatum  Mctliani-Monasterii  apud  Marten. 
Tom.  3  Anccdot.  col.  1121. 

(c)  Apud  Wipjx)nem  ceperat  pro  cepit  secundùm 
horum   temporura  loqucndi  morein. 

{d)  Confer  hanc  narrationeni  cum  cap.  9  lib. 
3  Glabri  Histor.  pag.  41,  et  facile  depreliendcs 
Abbatcm  Flaviniac.  in  multis  usum  fuisse  laudato 
Scriptore. 

(e)  Gozilo,  qui  obiil  anno  lO'i'l,  Dux  erat  Lo- 
tharicnsis.  Lotharingiam  aulem  aliquando  dictam 
fuisse  Rhxtiam  commentum  est  Glabri  ,  ut  not«Ti- 
mus  ibidem  pag.  5i. 


144  EX  CHRONICO  VIRDUNENSI. 

Episcopus  à  caede  susceptum  ,  reddiderunt  uxori  ;  et  est  sepultum  Tiironis.  A 
Cecidit  in  bello  illo  et  Mariasses  Coines  et  Eurvinus  et  Dido,  et  Virduni 
sepulti.  Waleraniius  quoque  Cornes  in  bello  ipso  à  Godefrido  Gozelonis 
Ducis  filio  graviter  vulneratus,  cùm  jam  deficeret  pugnans,  vitam  poposcit 
et  menibra,  ut  liceret  ei  apud  Virdunura  sub  regimine  Patris  Richardi  Mo- 
nasticis  indui  vestimentis ,  siciit  Deo  devoverat  ;  quod  et  obtinuit  :  et  bello 
exacto  ,  cum  praefato  Pâtre  rediit,  et  Monachus  factus  est. 
An.  103b.  Anno  ab  Incarn.  Dom.  MXXXV  Robertus  Cornes  Normannorum  Hiero- 
Pag.  186.  solymam  ivit ,  infinitam  pecuniam  secum  ferens  ,  quam  omnino  pauperibus 
partitus  est  ;    et  in  redeundo  apud  Niceam  obiit  :  cui  successit  Willelmus  in  cCtate 

•  Henricum  puerili  . .  .     Willelmus  fraude    suorum    Normannâ   pulsus,    Robertum   *  Fran- 

corum  expetivit  Regeni  ;  qui  bello  et  manu  valida  congressus,  victis  et  pro- 
stratis  Normannis,  de  traditoribus  judicio  dato  ,  Comitatum  ei  restituit.  Qui  \\ 
posteà  Mathildeni  Balduini  Flandrensis  sororem  in  niatrimonium  accepit. 
Hic  etiam  tanto  amore  venerabilem  hune ,  de  quo  sermo  agitur,  coluit  , 
ut  ejus  consiliis  in  illa  tempestate  palatina  disponeret  nioderamina. 
An.  1038.  Rambertus  Virdunensis  Episcopus  Hierosolymam  vadens,  villa  Belgrada 
obiit  anno  Dom.  Incarn.  MXXXVIII,  pontificatûs  sui  anno  XIIII  ;  et  post- 
modum  tempore  Richardi  successoris  sui  à  Clericis  Bernero  et  Beinardo  relatus, 
Virduni   est   sepultus     in  Monasterio.  Hoc    etiam  anno   obiit    Amedeus  Abbas 

*  III  Flaviniacensis  ,    XIIII.    Kal.  Aprilis. 

An.  1039.  Anno  ab  Incarn.  Dom.  MXXXIX ,  die  *  Kal.  Julii  ,  VI  feriâ ,  lunâ 
XXVIII,  facta  est  eclipsis  solis.  Sol  enim  factus  est  saphirini  coloris  :  et 
eadem  die  Natali  Apostolorum  quidam  Romanorum  in  Clementem  Papam 
insurgentes  ,  et  interimere  eum  volentes ,  cùm  non  potuissent  ,  à  sede  eum  Q 
depulerunt.  Sed  Conradus  Imperator  illuc  veniens  ,  propriae  eum  sedi  resti- 
tuit ;  et  eodem  anno  apud  Saxoniam  obiit,  et  tertius  Henricus  successit. 
Clemens  quoque  Papa  obiit.  Henricus  vero  post  niortem  Ramberti,  primo 
regni   sui  anno  ,    viro  Dei    Richardo    Episcopium    Virdiuiense    concessit   :    sed 

An.  1044.    vir   mitissinius  hoc  renuit  ;    et  Richardum   suum  in   baptismate  filiolum ,    Hil- 
Clah.pag.Gi.  dradi   Comitis   filium  ,   inthronisari    fecit.  Eo   tempore   in   niense    Novembrio  , 
lunâ  XXVIII,  facta   est    eclipsis  solis;    et  visa  est  Stella,   quae    Lucifer   dicitur, 
vespere  sursum  et   deorsum   agitari,  quasi   comminando   terrigenas. 

An.  1031.         Fuit   quoque  in     illis    diebus    suprataxatis  ,  circa  annum    millesimum    Domi- 
nicae    Incarnationis ,     dissentio    maxima   post     mortem   Burehardi  (a)    Lugdu- 
nensis   Archiepiscopi  ;   qui    hoc  solùm   fecit    nobile,    quôd    periit    pro    Episco- 
patu    ipso    quem    multi    superbe    appetebant.     Et    primus     omnium  ,   praedicti  j) 
Burehardi    nepos,    Burchardus    Augustanus     Episcopus  ,    relicta     propria   sede, 

An.  1034.  procaciter  Lugdunensem  arripuit  ;  et  post  multas  perpetratas  nequitias  cap- 
tus  à  militibus  Imperatoris,  perpetuo  est  condemnatus  exilio.  Post  eum  Ge- 
raldus  Cornes  filium  suum  puerulum  arroganter  ibi ,  sola  praesumptione  auc- 
tore,    constituit  :    et   hic    in   fugam    versus,  delituit. 

Regebat    eo    tempore    regnum    Francorum    Heinricus,     Roberti    Régis    ex 

An.  1025.  Constantia  filius.  ]Nam  Hugo ,  qui  adhuc  decennis  coronatus  est ,  immaturâ 
clab.pagM.  morte  praeventus  est.  Tertium  Robertum  cùm  voluisset  mater  facere  Regem , 
nec  potuisset,  Ducem  constituit  Burgundiae.  Fuit  quoque  dissentio  magna 
inter  ipsum  Heinricum  et  filios  Odonis ,  qui  apud  Barrum  obiit,  Tetbaldum 
et  Stephanum  ;  adeo  ut  idem  Rex ,  ablato  ab  eis  dominio  Turonicae  urbis  , 
daret  illud  Gotfredo  Tuditi  filio  Fulconis  ,  qui  eam  toto  anno  obsedit  :  et  y 
inito  bello  ,  Stephanus  fugatus  est  ;  Tetbaudus  captus  cum  suis  ,  ante  civi- 
tatem  deductus,  reddidit  eam  Gotfrido,  et  in  captione  remansit.  Mille  sep- 
tingenti,   et  eo  ampliùs ,  viri   absque  sanguinis   effusione  in  praelio  capti   sunt. 

Pag.  187.         Ea  tempestate  Imperator    ex    omni  imperio  suo  Episcopos  congregari  fecit, 

{a)  Hugo  Flaviniac.  sequutus    Glabrum  ,    confuse  felici  eventu.  Vide  Tomi  X    nostri  pag.    61   et   62, 

hîc  et  forsan   interturbato  ordine   rcs  narrât  ;    quas  ubi  non   dissiinulamus    verisimile    haud   esse,     tain 

Galliae  Christ,  novae   Auctores  recta  série  sic   dispo-  longo     tempore  ,    nempè    usque   ad    annum    1041, 

nunt  :    Burchardus  II  obiit  anno  1031  :  statim  Odilo  vacasse  Lugdun.  sedem.    Girardi  enim    filius   modi- 

deslgnatus    est   ejus    successor,    cui  Johannes    XIX  cum  tempus    hanc  cathedram  tenuit,  ut    ait    Glaber 

renuenti    scripsit   anno  1032  :     intereà     Burchardus  ex   quo    Pagius  colligit   Burchardum     anno   circiter 

defuncti  nepos  sedem  occnpavit  ,  et  tenuit  ad  annum  1029  demortuum. 
1034  :    successit    Gerardi  filius,    sed    haud    magis 

et 


EX  CHRONICO  VlRDUNENSl. 


145 


A  et    contra     siiuoniam    agens ,     ita    orsus    est  :   «    Lugens    vohis    inoipio    lo- 
qui,    etc.    (a)  ». 

Hic  [  Gregorius  VI  (b)  Papa  ]  S.  Odilonem  instituens  Lugdiinensi  Eccle- 
siae  ordinari  Pontificem,  niisit  ei  pallium  et  anuliim.  Sed  vir  religiosus  humi- 
litati  studens,  hoc  renuit  ;  pallium  tamen  et  anulnm  retintiit,  servans  illiid 
Pontifici  qui  dignus  esset  :  quod  usque  hodie  Cluniaci  habetur.  Heinricus 
vero,  recepto  regno  Austrasioruin,  comperta  dissentione  condoluit  ;  et  apud 
Bysuntium  anno  ab  Incarn.  Dom.  MXLI ,  electione  Cleri  et  populi  firma-  An.  1041. 
tuni,  domnum  Odelricum  Lingonenseni  Arcliidiaconum ,  speciosis  ornatum 
indumentis,  ad  Lugduncnsem  destinavit  sedem  j  et  facta  est  provinciae  quies, 
et  gaudium  populo.  Anno  ipso  Treva  Dei  priniiim  statuta  est  et  firmata  ;  et 
pax  ipsa  Treva   Dei   appellata,   quae  non  solùin   humanis  prsesidiis,   sed    et  di- 

B  vinis  confirniata  est  terroribus.  Quam  cùm  noluisset  recipere  gens  JNeustriae, 
viro  Dei  Richardo  praedicante,  et  ut  eam  susciperent,  quia  voluntas  Domini 
erat,  et  à  Deo  non  ab  honiine  decretum  hoc  processerat,  ammonente,  di- 
vin© judicio  cœpit  in  eos  desaevire  ignis  qui  eos  torquebat  :  et  eo  anno  ferè 
totus  orbis  penuriani  passus  est  pro  raritate  vini  et  tritici.  Sequuta  est  è  ves- 
tigio  niortalitas  hominum  praemaxima  anno  ab  Incarn.  Dom.  MXLII.  Muiti  An.  1042. 
eorum  ,  qui  torquebantur  ab  igné  ,  venientes  ad  virum  Dei ,  meritis  ejus  et 
precibus  curabantur  medica  virtute  Dei.  Superest  adhuc  domnus  Eduensis 
Episcopus  ,  vir  vitae  longaevitate  grandtevus,  qui  et  referre  solitus  est,  quia 
cùm  à  S.  Odilone  etcaeteris  ipsa  pax  divinis  revelationibus  instituta,  Treva  Dei 
appellata,  et  ab  Austrasiis  suscepta  fuisset,  et  voluntas  omnium  in  hoc  esset  una  , 
ut  ubique  servaretur;  negotium  hoc  strenuitati  hujus  patris  nostri  Gratise-Dei  ab 

C  omnibus  impositum  est,  ut  ejus  studio  et  industriâ  pax  eadem  in  Neustria  ser- 
varetur ;  eo  quôd  certi  essent  de  eo ,  quod  tanta  esset  ejus  erga  omnes  et 
omnium  erga  eum  gratia,  ut  quidquid  servandum  doceret,  servaretur  à  cunc- 
tis ,  quidquid  vitandum  monstraret ,  id  cuncti  vitarent.  Quamobrem  sategit 
pater  venerabilis ,  ut  tantum  bonum  gratanter  ab  omnibus  susciperetur  ;  sed 
perversa  quorumdam  voluntas  et  mens  indomita,  quasi  inauditum  hoc  res-  . 
puit  ;  quasi  qui  noUent  instituta  paterna  violare ,  et  nova  atque  inaudita  sus- 
cipere.  Unde  et  subsequuta  est  divina  ultio ,  ignis  scilicet  in  rebelles  et  con- 
tumaces desaeviens  à  Domino,  quo  torquebantur  qui  viro  Dei  resistere  et 
mandata  ejus  contemnere  non  verebantur.  Videres  Monasterium  eximii  Pa- 
tris ,  ardentium  turmis  refertum  ;  quos  ipse  Sanctorum  reliquiis,  aquà  be- 
nedictà   respersis   et   vino   lotis,     et     pulvere  qui    de  petra  sepulchri    Domini 

D  radebatur  vino  ipso  consperso  et  ad  potandum  miseris  dato,  pace  firmata  et 
jurata  pristinse  sanitati  reddebat.  Pro  innumeris  autem  turbis  confluentium 
infirmorum  vas  potui  illi  paratum  erat,  ut  si  advenirent  aegroti,  potus  salu- 
taris  non  deesset  ;  ne  fallerentur ,  si  horâ  incompetenti  venissent  ;  neve  tune 
foret  nécessitas  recurrendi  ad  ablutionem  Reliquiarum  ;  quod  post  cxpletio- 
nem   Missae   impleri   mos  erat. 

Anno    igitur    ab    Incarn.     Dom.    MXLV   Heinricus   duxit  uxorem   nomine    Ab.  io43. 

Agnetem  (c)  filiam  Willelmi   Pictavensis   apud   Bysontium,  ubi  affuerunt   Epis-     Pag.  iS8. 

copi   XXVIII,   Cùm  enim  esset  aliàs  bonus,  et  omnes  ejus  sitirent  dominium  , 

carnis    tamen    incontinentiam     frsenare     non    potuit  .  .  .    Quando    lues    illa 

de    qua     mentionem    feciinus  ,    populum     vastavit  ,     cùm     populus     dilabere- 

tur  et   civitas   Virdunensis  ferè  redigeretur    in    heremum . . .     communi    voto 

E  deliberatum  est,  B.  Vitoni  implorandum  esse  praesidium  .  .  .  Quarto  necdura 
exacto  anno,  viribus  corporis  cœpit  Pater  [  Richardus  ]  destitui  .  .  .  Mox  ita- 
que  Abbatiae  S.  Pétri  Catalaunensis  Odilardum  Abbatem  instituit ,  Bello-loco 
Patrem  Richardum  delegit,  Cœnobio  S.  Huberti  Theodericum  ,  S.  Urbani 
Stephanum  .  .  .  Has   enim   Abbatias   ipse  per  se  regebat  .  .  .  Illucescente  itaque    Pag.  189. 


(a)  Ut  apud  Glabrum  cap.  5  lib.  5,  pag.  62.  urget  ut  boc  onus  non  réfugiât. 

(6)  Sic  Auctor  Chronici    Ms.   Cluniac.    Gregorium  (c)  Hoc  matrimonium  ad  annutn  iO'l3  refcrcnduin 

VI  Dominât.    Attamen   non   Gregorius,    qui  nonnisi  est,    cum  ilcriiianno   Contracte^    Hepidanno  ,   Lani- 

anno   1044  elcctus  est,    Artbiepiscopatum     Lugdiin.  berto  et  Clironographo   Andegavcnsi.    Graviter  enim 

obtulit  Odiloni-,  sed  Johanncs  XIX  ,   qui  obiit  anno  pcccat  Glaber   qui   illud   differt   in     annuin    1045  ; 

1033.   Apud    Acberium    enim    Tom.   2   Spicil.   pag.  quem  Hugo  Flaviniac.  imitatus  est. 
387   exstat  Jobannis  ad  Odilonem  Epistola^  quâ  eum 

Tome  XI.  T 


146  EX  CHRONIGO  VIRDUNENSI. 

die    meiisis  Jiinii  XIV,    quod    est    XVIII    Kal.     Jnlii  ,     hora    jani    imminente  A 

An.  1046.     tertia  ,  .  .   requievit  Iiic  Pater   noster,    anno    ab  Incarn.   Dom.    MXLVI,    regi- 

Ptg.  490.  minis  sui  anno  XLII ,  régnante  terris  Heinrico  Conradi  filio.  Supervixit 
vero    [  Virdunensis  ]  Episcopus    Jlichardns   usque    ad     mensem  Novembrium  , 

et  ol)iit   VllI  Id.    Novemb Eodem    anno   ordinatus    est   Lugdnnensi    Ec- 

clesiîE  Archiepiscopus  domnus  Halinardus  .  .  .  Regimen  qiioque  Virdunensis 
Cœnobii  («)  Walerannus  suscepit ,  honio  in  seculo  (b)  nobilissimus ,  Gel- 
duini  (c)  Comitis  filius  ;  qui  in  bello  apud  Bar  castrum  in  geniculo  vulnera- 
tus,  clatidieabat  :  cujus  frater  fuit  Hugo  Lingonensis  Episcopus  ,  posteà  à 
S.  Leone  IX  in  Remensi  Concilio  depositus.  Episcopatum  autem  Virdunen- 
sem  Theodericus    suscepit  ,    Wezelonis    Comitis    filius  ;     cujus    primo    bene- 

Aii.  1047.    dictionis    anno  Templum   S.   Mariae  à     Duce  Godefrido     et   Balduino  (d)  suc- 

censum   est,   vasa    sacra   ablata,    civitasque  destructa  Vllt   Kal.   Novembris.         B 

Theodericus  Basiliensiuni  Episcopus  vir  multae  auctoritatis  et  gratiae  .  .  . 
in  deducendo  novo  Episcopo  Virdunum  inissus  ab  Imperatore  .  .  .  Rodulfus 
tertius   post  eum  [  Richarduni    Abb.    Virdun.  fuit]   successor  .  .  .  Abbas  S.  Tri- 

/'«".  191.  nitatis  de  Monte  Rotomagensi,  Hugo  nomine,  cùm  esset  in  obsequiis  Co- 
mitis Normanniœ  Willelmi,  jam  tune  Régis  Ayglorum  .  .  .  [  accidit  ]  ut  ,  cùm 
pro  legatione  quadam  idem  vir,  à  quo  hsec  audivimus,  quadam  vice  Virdu- 
num mitteretur,   inter  alia  id   ab  eodem    Rege  et  honorabili    ejus   conjuge    ei 

Pag.  192.  daretur  in  mandatis,  ut  Cœnobium  nominatissimum  S.  Vitoni  expeteret  .  .  . 
Tempore  quo  id  gestum    est,   (e)  puerilis  adhuc  ferula  nos  [  regebat  ]. 

An.  1055.         Anno  ab  Incarn.   Dom.  MLI  Leoni  IX    successit  Victor,    et  III  anno  obiit  ; 

An.  I0o7.     et  successit    ei     Stephanus,    qui    et    Fredericus,    frater  Godefridi  Ducis  ;  cujus 

primo    Papatùs    anno    obiit    apud    Goslare    Henricus    Imperator  ,   et  exsequiis  C 

An.  1056.  ejus  interfuit  ;  qui  et  Spirae  sepultus  est  anno  ab  Incarn.  Dom.  ML VI.  Et 
remansit  Agnes    Imperatrix    cum  filio    parvulo ,    qui    et   regnum    obtinuit  sub 

An.  1058.  tutore  regni  Annone  Coloniensi  Archiepiscopo.  Obiit  quoque  Stephanus 
anno  ML VIII  .  .  .  Successit  ei  Nicolaus,  qui  II  anno  ordinationis  suae  Con- 
cilium  habuit  in  Basilica    Lateranensi ,    mense   Aprili  ,  Indict.   XII  ,  ubi  .  .  , 

An.  1059.  ''lit  •  •  •  «  Decernimus  (/)'atque  constituimus,  ut  ol)eunte  hujus  Rom.  univer- 
1)  salis  Ecclesise  Pontifice,  imprimis  Cardinales  Episcopi  diligentissimâ  simul 
»  consideratione  tractantes,  mox  sibi  Clericos  Cardinales  adhibeant  ,  sicque 
»  reliquus  Clerus  et  populns  ad  consensum  novae  electionis  accédant  ;  ut 
»  nimirùm  ne  venalitatis  morbus  qualibet  occasione  subrepat  .  .  .  salvo  debito 
»  honore  et  reverentiâ  dilecti  filii  nostri  Henrici,  qui  imprtesentiarum  Rex 
»  habetur,  et  futurus  Imperator  Deo  concedente  speratur,  sicut  jam  sibi  D 
»  concessimus  ;  et  successorum  illius,  qui  ab  hac  Apostolica  sede  personaliter 
»  hoc  jus   impetraverunt,   etc.   » 

Pa".  194.         Cùm    reverteretur   [  Româ     Walerannus    ]  apud     Aremari   Monasterium    ve- 

An.  1060.  neno  periit,  et  Grimoldus  successit..  .  JNicolaus  quoque  Papa  obiit  anno 
eodem,  id   est   MLX    (c/)  ab  Incarn.   Domini  ;    et   sequenti    anno    Walerannus 

An.  1061.    decessit,  et  sepultus  apud   eumdem    locum.    Anno  igitur    MLXI    Nicolao   Pa- 

An.  1065.  9^  successit  Alexander  II.  Millesimo  quoque  LXV  anno,  Indict.  III,  Stella  quae 
comètes  dicitur  ,  apparuit  ;  et  eodem  anno  (Ji)  Etwardus  Anglorum  Rex 
obiit  :  qui  quia  sine  filiis  fuit,   consanguineum  suum    Willelmum  Normannorum 

(a)  His  et  suprà  jam  dictis  de   eodem    Waleranno  Auctor. 
consona  narrât  Laurentius  de  Leodio  in  sua  Episco-  (/")  Decretum,  quo  Cardinalibus  attribuitur  Romani 

porura  Virdun.   Historia    ïom.  12  Spicil.  pag.   278.  Pontificis  electio,    edidif  Nicolaus  ad  frequentia  schis- 

Adde   Vitam   B.     Richardi,    saec.    6  Bened.  part.  1  mata  prsecavenda.  Ex  hoc  tempore  dignitas   Cardina- 

pag.    562.  '  liura  longé  majori  in  prelio  esse  cœpit,  ut  notant  His- 

.    [b)  fir  consanguineus   tuus    fFaleraniius  Jbbas  ,  torici.  Electionem  autem  tune  ad  Cardinales,    nudam 

inquit  Mcolaus  II  in  litteris  ad  R.  Comitcni    Ruthen.  verô   electi   approbationcm    ad    Clerum   et  populum 

pro  fimdis  Firdun.    Ecclesiœ   silii  in  Ruthen.    Comi~  pertinuisse,  eruitur  ex  decreto  eicctiouis  Gregorii  VII 

tatu,  quos  S.  Fitono  auferebat,  ici  est  Maderniacuin ,  et  ex  Epistola  XX.  lib.  1  Pétri  Dainiani  :  qui    Clerus 

Pidiniacum,  etc.  et  populus  à  jure  approbationis  exclusus  est  sseculo 

{c)   Ejus    memoria  in   Necrologio    Viton.   habetur  sequenti. 
his  verbis  :   Xr   Kal.   Jun.    Gclduinus  pater    Wale-  (g)  Obiit  Nicolaus    II    anno  1061    ;     et    in    Chro- 

ranni,  cunversiu   et   Monac/mt  ,  qui  plurima    nobis  nico     S.      Vitoni     Walerannus       mortuus      dicitur 

dédit.    Sic   adnotat    Mabillonius    ad     Vitam    B.    Ri-  anno    1000. 
chardi.  (//J  Auctor,   cujus    annos  plures   emendaviraus    in 

(d)  Incendium   hoc    ad    soqucntcm   annum   rejici-  margine,  hîc  vctcrem  com[)utandi  modum  sequilur  : 
tur    in  Chronico   S.  Vitoni.  nam  juxta  novum  calculum    Eduardus   obiit  tantùm 

(e)  Sic    pluribus    in     locis   aetatem     suam    prodit  anno  sequenti. 


EX  CHRONICO  VlRDUNENSl. 


147 


A  Coinitem  posl;  se  regnare  instituit.  Sed  Heroldns  contra  sacramentnm  ^"-  *066- 
quod  Willehno  fecerat,  regnuin  iiivasit.  Ipso  anno  ,  inense  Octobri  ,  Wil- 
lelnius  mare  transiit  ;  et  conimisso  prajlio  II  Idus  Octobris,  ruit  Heroldus  : 
et  Willelmus  die  Natalis  Doinini  apud  Londoniam  in  Regem  elevatns  et 
coroiiatus  est  .  .  .  Alcxander  Papa  Giraldum  Ostiensem  Episeopum  qui  Petro 
successerat,  ad  Gallias  destinavit,  et  vices  suas  ei  per  Franciam  et  Burgun- 
diaui  conimisit.  At  ille  ex.  praecepto  Papae  Concilium  apud  Cabilonem  insti- 
tuit ,  cui  prœerat  Roclenus  Episcopus,  litteris  apprimè  eruditus,  et  in  lec- 
tione  divinoruni  voluiiiinuui  studiosissimus. 

Anuo  igitur  ab  Incarn.  Dom.  MLXXIIII  (  «  ),  présidente  Romanie  Ec-  An.  1073. 
clesiae  Papa  Alexandro,  Giraldus  Ostiensis  Episcopus,  Romanse  Sedis  ie- 
gatus  in  Galliis,  Conciiio  Cabiloni  habite  ,  Romani  rediens  et  apud  Dien- 
B  sem  urbem  hospitatus  ,  cuin  Clericis  in  Ecclesia  de  utilitate  Ecclesiae  loque- 
batur,  Erat  enim  in  eadem  urbe  liancelinus  simoniacus  dictus  Episcopus  ; 
qui  vocatus  ad  audientiam,  ciim  venire  renueret ,  et  se  in  domo  Episcopali 
manu  militari  defenderet,  et  Episcopatum  retinere  tentaret  ;  tractabat  Lega- 
tus  cum  civibus,  Canonicis  et  plebis  majoribus ,  quid  de  Episcopo  age- 
rent  .  .  .  Ecce  personuit  ad  aures  eorum  advenisse  iiluc,  et  Ecclesiam  qua 
tenebantur ,  intrasse  orationis  gratià  doninum  Ilugonem  Lugdunensem  Ca- 
mcrarium,  praecinctum  et  paratum  ad  equitandum.  :  ibat  enim  Romae  ad  S. 
Petrum.  Nec  mora,  Spiritùs  Sancti  gratiâ  corda  suorum  illustrante  ,  fît  cla- 
mor  et  concursus  lidelium  :  ocreatus  cum  calcaribns  invenitur,  rapitur  ,  te- 
netur  ;  in  conspectu  Apostolioae  Sedis  Vicarii  summo  omnium  favorc  et  gra- 
tiâ deducitur  ;  quod  dignus  sit  qui  possit  Ecclesiae  prseesse  et  prodesse  ,  ac- 
C  clamatur.  Reclamaijat  ille  ,  etc  ....  Cùm  ferè  omnes  Ecclesiae  possiderentur  Pa^.  195, 
à  militibus  et  quibuslibet  secularibus. 

Obierat  ipso  anno  Papa  Alexander  in  ipso  Apostolorum  Pétri  et  Pauli  na- 
talitio,  et  substitutus  erat  unanimi  Cleri  et  populi  electione  Gregorius 
VII,  etc. 

Migravit    ad    Dominum    [  Robertus    Abbas     et    fundator  Casae-Dei  ]   anno    Pa^.  197. 
MLXVII,  successorem  suum  designansnomineDurannum. 

(a)  Ita  scriptum   est  in  Ms.  quod  est  ipsuin    Hu-  infrà    dicitur.     Deinde    tradit     Auctor    faclum     lioc 

gonîs   autograpliuin  :   sed    corrigenduin   MLXXIII  ;  esse     à     Giraldo      Ostiensi  ,     praesidente      Ecclesise 

quandociuidem     lioc   ipso    anno  ,     qiio    clectus  est  Rom.    Papa     Alexandro  :     atqui     Alexander     obiit 

Hugo     Diensis,    mortuus     est    Alexander     II  ,     ut  anno  1073. 


D 


EXEPITOMA(')  MS.  HISTORIEE  WILLELMl  GEMETIC- 


Ex  Apographo  D,    Dame  Canonici  Belvac.   et  Sociorum  ejiis. 

RI  CHAR  DU  s  II,  peracto  vitae  suae  tempore  ,  moritur  anno  ab  Incarna-  An.  1026, 
tione  Domini  ÂlXXVI  ;  terramque  reliquit  Richardo  III  filio  suo  ,  al- 
teri  verô  Roberto  Comitatum  Oj^imensem.  Is  autem  Robertus  fratri  suo 
Richardo  invidens,  dominiumque  ejus  contemnens  ,  post  biennium  (b)  intra 
Falesiae  castrura  se  contulit  ad  resistendum  illi.  Richardus  autem  Dux  Fale- 
siam  obsedit,  et  tandiu  oppugnavit  ,  donec  Robertus  datis  dexteris  subjicere- 
E  tur,   et  in  concordiam    rcdiret.    At  vero    Dux    Richardus  ,     soluta    obsidione  , 

Rotomagum  rediit  ;    et  cum    suorum    nonnullis  ,    ut   plurimi    ferunt  ,   veneno    An.  1028. 
vitam   finivit  :    quo    decedente    Robertus    frater    ejus    in    totius    JNormanniae 
Ducatum   ab  omnibus  subrogatur.    Is,  quamvis    ferox  esset     moribus  ,    tamen 
erga  Dei  cultum   pius  exstitit  ac  dévolus.  ^  Cùm  autem    egregiè     et    militariter 
terram  suam  disponeret,   Rex   Henricus,    pâtre    Roberto     adhuc    vivente  ,   in 


(a)  Opus  hoc  ab  Hastingo  ad  annum  1106  de- 
ducitur. Illud  autem  dcscripserunt  viri  cruditi 
Belvac.  à  nobis  laudati,  ex  Codice  Ms.  niem- 
branco  ;  qui  ipsis  vidctur  exaratus  saaculo  XII , 
el  qui  olim  fuit  Abbatia;  S.  Geremari  Flavia- 
censis. 

[b)  Sic  apud  Willelmum  Gemet.  mors  Ri- 
chardi     III     anno   tantùm    1028    contigit.     Verùm 


conlendit  l'agius  Willelmum  in  cmortuali  anno 
Richardi  dcceptum  fuisse.  !Vam  ,  inquit ,  non 
solùm  in  Clironicis  Virdunensi  ,  in  priori  S.  .Mi- 
chaëlis  de  Monte  et  in  Rotomagcnsi  ad  annum 
1026,  Richardus  lli  eodem  anuo,  id  est,  ut  exis- 
timo,  Ducatûs  ,  mortuus  dicitur  ;  sed  etiam  in 
Cbronico  Fontanell.  ab  Auctorc  hoc  tempore 
vivente  elucubrato. 


r 


'j 


148     EX  EPITOMA  MS.  HISTORIE  WILLELMI  GEMET. 

Regeni  unctus  ;  postremo  (a)  dum  à  matre  Constantia  tam   novercali  odioest  A 
afïlictus,    ut   de  regno  eum   expellere    satageret,    et    Robertum    fratrem    ejus 
Ducem  Burgundiae  in  loco  illius  subrogare.  Qiia  de  re    Henricus    Rex    Rober- 
tum INormanniae  Ducem  adiit ,  et   per   fidei  debitum    sibi    ab    eo     subvenir! 

An.  1032.  petiit.  Recepit  autem  Dux  eum  honorificè  ;  et  tandiu  crebris  conflictionibus 
rebelles  Régis  oppugnavit,  donec  coacti  Régi  suo  subjicerentur  ,  Reginae- 
que  conatus  exinanirentur. 

Km.  1033.  Postmodùm  mandavit  Dux  Robertus  Chunuto  Régi  ut  jamjamque  mise- 
reretur  Etuardi  et  Alvredi,  filiorum  scilicet  Edelredi  Régis  Anglorum  ,  quem 
Suenus  de  regno  expulerat,  ut  praefatum  est,  eum  eisdeni  filiis  suis.  Sprevit 
autem  Chunutus   legatos  ejus.   At   vero   Robertus  Dux     naves     et    exercitum 

An.  1034.    copiosum    apud    Fiscannum    paravit  ;    se    in     velificando    retroacti    à    vento, 

transfretare  nequiverunt.   Verîim  non   longé  post  adsunt    legati     Chunuti    Re-  B 
gis  nunciantes   illum   medietatem  Anglici    regni    velle   reddere     filiis    Edelredi 
Régis,  eo  quôd  gravi   premeretur   incommodo.    Idcirco    Dux      Robertus    dis- 
tulit  illam   navigationem,    viamque    Jherosolimitanam    aggressus    est  :     in    qua 
peragratis  Sanctorum  locis,   in   revertendo    diem  clausit    extremum    apud  Ni- 

Au.  1035.  ceam  urbem,  sepultusque  est  in  eodem  loco.  Successit  autem  ei  Guillelmus 
filius  ejus,  ex  concubina  natus ,  nomine  Erleva  ,  filia  Fulberti  Cubicula- 
rii.  Qui  mox,  ut  potè  nothus,  penè  ab  omnibus  spretus  est  :  sed  auxilio 
Henrici  Régis  Francorum,  qui  tribus  millibus  armatorum  eum  triginta  mil- 
libus  Normannorum  pro  eo  piignavit ,  tandem  ad  culmen  Ducatûs  victor  at- 
tigit.  Eadem  tempestate  Chunutus  Rex  Anglorum  obiit  ;  cui  successit  filius 
ejus  Heroldus   ex  concubina   nomine  Effîgiva   natus.    Cujus    mortem    Etuardus 

An.  1036.  audiens  ,  qui  eum  Duce  apud  Normanniam  degebat  ,  quantociiis  sulcato  C 
mari  eum  XL  navibus  ,  Hantoniam  appulit  ;  et  eum  innumeris  Anglorum 
populis  congressus,  qui  ibi  morabantur,  victor  rediit.  Frater  ejus  Alvere- 
dus,  per  (juitsantum  (b)  trans  tretum  fretans,  venit  Doroberniam  :  quem 
quidam  Goduinus  Comes  in  fide  sua  suscipiens  ,  sub  eadem  nocte  prodiit  ; 
eumque    eum    nonnullis    suorum    destinavit    Heroldo   Régi,    ligatis    post   eum 

An.  1040.  manibus  ;  qui  mox  eum  oculis  privavit.  Non  multo  post  obiit  Heroldus,  cui 
successit   Hardechunutus   ex    Emma   matre  Etuardi   natus  :   qui  confirmatus  in 

An.  1042.     culmine  regni,  fratrem  suum  Etuardum  totius  regni  reliquit  heredem. 

Sub   ea   tempestate  bellum    exortum    est   inter    Henricum     Regem     Franco- 
rum  et   Guillelmum   Comitem    Normannorum  :    qua    de   re  bellum  grave  com- 

An.  I(fô4.    missum   est   inter   eos     apud     Mortuum-mare    anno     Dominicae     Incarnationis 

MLIIII  j  ubi  vietores  fuerunt  Normanni.  Porrô  Rex  Etuardus  (c)  proie  q 
carens,  Guillelmum  Ducem  Normanniae  statuit  regni  sui  heredem.  Misit 
etiam  ei  Heraldum,  ut  de  corona  sua  fidelitatem  ei  faceret  ,  et  sacramento 
promissum  firmaret.  Qui  tempestate  impulsus,  Pontivum  appulit  ;  captusque 
à  Guidone  Comité  Pontivi,  mox  requisitus  est  à  Guillelmo  Duce  ,  et  vio- 
lenter extortus.  Fecit  ergo  Heraldus  Comiti  Guillelmo  fidelitatem  regni  An- 
An.  1066.  glici.  Sed  ciim  longé  post  Etuardus  obiisset,  perjuravit,  regnumque  quod 
Guillelmo  juraverat  ,  sibi  usurpavit.  Unde  Guillelmus  indignatus  ,  congre- 
gans  tria  niillia  navium,  apud  Sanctum-Gualaricum  Pontivo  transfretavit  ; 
factoque  congressu,  Anglos  quidem  superavit,  occidit  autem  Heraldum. 
Facta  est  haec  victoria  anno  ab  Incarnatione  Domini  MLXVI.  Deinde  in  se- 
quenti  Nativitate  Domini  in  Regem  Anglorum  unctus  est  :  qui  multis  strenuè 
gestis,  ad  finem  vitse  veniens  ,  alterum  quidem  Robertum  nomine  Nor-  g 
mannico  Ducatui  praeposuit  ,  alterum  nomine  Guillelmum  regno  Anglorum. 
Porro  tertium   filium   imposuit   Comitatui   Constaotiniensi  ,    nomine  Henricum. 

An.  1100.    Mortuus   est   autem   iste   Guillelmus   minor   Rex    Anglorum   sine   liberis,  cujus 

(a)  Loco  postremo  dum    lege  postmodùm.  falesius. 

[b)  Witsantum  proximura  Calasio ,  ab  alba  (c)  Edwardus  Normannorum  consulta  quorum  fido 
arena  in  qua  situm  est,  nomen  invenisse  ail  Lam-  vigebat  solatio,  indignam  Alvredi  fratrie  sui  perni- 
bertus  in  Gisn.  Comitibus,  Wit  ergo  album  ,  Sant  ciem  ei  [Godvino  in  Anglia  Comiti  patent  if simo] 
aut  Sand  atque  etiam  San,  sabulum  arenamve,  benigniter  induisit  :  ac  ut  inter  eos  firmus  aniorju- 
Morinorum  linguâ  ,  olim  significavit.  Britanni-  giter  maneret,  Editham  filiam  ejus  uxorem,  nomine 
eum  portum  prope  Stronas  Witsantum  nuncupa-  tenus  duxit.  Nam  rêvera.,  ut  dicunt,  ambo  perpe- 
vit  idem  Lambertus  ,  hoc  est  Gallix  portum,  tuam  -virginitatem  conservaverunt.  Ex  Cap.  9  Lib.  7 
Britanniae     adversum      ac       proximum  ,    et     unde  Willelmi    Gemet.  Histor. 

commodissimus  in  Britanniam   insulam   trajectus  est. 


EX  EPITOMA  M5.  HISTORIE  WILLELMI   GEMET.     149 

A  regnum   obtinuit   Henricus   frater   ejus  ;     qui  etiam    confligens   cum    Roberto 

fratre    suo     Comité     Normannorum ,    in   vincula    eum  conjecit  ;    sicque  cum    An.  H06. 
Anglia  etiam  Normanniani  obtinuit. 


EX  HISTORIA  ANDAGIN.  MONASTERII  S.  HUBERTI , 

AUCTORE  (a)  ANONYMO,  EJUSDEM  LOCI  MONACHO. 


B 


D 


Apud  Martenium  Tom.  IV  Ampliss.  Collect.  col.  921 . 

ANNO  incarnati  Verbi  MXKXIV  ,  decedente  Renuaido  Abbate  ,  suc-  An.  1034. 
cessit  ei  domnus  Adelardus  à  Reginardo  Episcopo  Ecclesiae  B.  Huberti 
Abbas  ordinatus,  qui  fuerat  Monasterii  S.  Trudonis  Scholasticus  et  Thesau- 
rarius.  Ipse  ut  erat  vir  industrius  et  prudens,  cùm  gravaretur  longâ  et  maxi- 
mâ  famis  necessitate  ,  tum  etiam  inter  Imperatorem  Henricum  et  Ducem 
Godefridum  Majorera  diuturna  et  iuexorabili  seditione  ,  castri  Mirvoldi  Ec- 
clesiae acriter  imminentis  ex  edieto  imperiali  omnium  ferè  Principum  cis  Rhe- 
num  consistentium  gravissima  obsidione,  tamen  commissum  sibi  locum  viri- 
liter  detinuit...  Habito  quoque  colloquio  apud  Evodium  inter  Imperatorem  An.  1048. 
Henricum  itemque  Henricum  Regem  Francorum  ,  ejusdem  Imperatoris 
banno  et  auctoritate  fîrniatum  Ecclesiae  mercatum  procuravit,  etc. 

Anno    incarnati   Verbi  MLV    cùm  decessisset,     successit  domnus    Theode-     coi.  9i2. 
ricus  Lobiensis  Cœnobii  Monachus,  à  Richardo  [Virdun.^    Abbate  nutritus...    An.  1055. 
litteris    adprimè  eruditus...  In    Philosophia  famosus   et  pia  concertatione  à  vi- 
cinarum  Congregationum    Abbatibus  ad  regendas    scholas    evocatus  ,    Stabu- 
kus   sub   Abbate  Poppone,   deinde    Virduni    sub   Abbate  Gualeranno    domni 
Richardi   successore,    postremo    Mosomi   sub    Rodulfo   Abbate,  tam  studiis  li- 
beralibus  quàm    probis  moribus  multos   instituit...    Consecratus  est   Abbas   in 
Purificatione    S.  Mariae...     Lambertus    [erat    ibi]   Organista  (b)...    Se    ipsum     c<>/,  92s. 
obstinatione  salubri     [quidam     Lambertus]  puniens,    ferro     (c)    per    ventrem 
perque    brachia  et    tibias   vinctus ,   prosequente  illuni    Abbate  cum    lacrymis , 
Monasterium   exiit ,    tandemque  cum    magna    defectione  pedes    Mosomum    de- 
venit  ;  ibique  tune  teraporis  vigebat  regularis   districtio   sub  Abbate   Rodulfo. 

Anno    incarnati    Verbi    MLXXJ    Helinandus    Laudunensis    Episcopus   mo-     ggi  929. 
nuit   eum    [Theodericum    Abb.]     et    adjuvit   Cellam    unam    in    Episcopio   suo    ^   ^^^ 
construere,   videlicet   ante    Novum-castellum    super     Axonam,    apud    Ebernei- 
curtem...   Nec   multo    pbst    Elinandus    Pontifex  cum  JofTrido   (d)    Parisiacensi 
Episcopo  Coloniâ  rediens  et  ad  nos  divertens. 

Anno   Verbi  incarnati    MLXXIV   Philippus    Rex  Francorum   ab   codera  Ab-     col.  930. 
bâte    rogatus  ,     omnes   capellas   iNovi-castelli  ,   quod  tune    tenebat ,  matri   suae    An.  1074. 
Ecclesiae    B.   M.    quae   est    in    Ebernei-corte  recognovit     et   reddidit  ,    easque 
privilegio   suae    auctoritatis  cum  praedicta   Cella   Ecclesiae   B.    Pétri  et   B.  Hu- 
berti  habendas  confirmavit. 

Anno     Verbi    incarnati    MLXVIII    Amulfo    Comiti    Chiniacensi    ex    patri-    An.  1068. 
monio  suo    provenerat  Cella  Pyrensis...    Praefatam     Cellam   Ecclesiae  B.    Pétri 
et   B.    Huberti    perpétua  habendam    legaliter  donavit,    addens    ei    quidquid 
inter   Marbais  et  Faimum  sui  erat    juris...    Pontifex    Rem.     Manasses     altare 


(a)  Cantatorii  scu  Historiae  Andagin.  Auctor  ,  vir 
ganè  exquisiti  judicii,  nec  pro  sua  setate  inaliotriler 
doctus,  scd  et  valdè  pius,  scribebat,  ut  monet  Mar- 
tenius,  ineunte  saeculo  XII  ,  vcl  anno  1106  in  quem 
desinit  ipsius  opus,  aut  sequcnti.  Diligcns  ccrtc  et 
accuratus  Scrijjtor,  eodem  judice  niliil  prorsus  asserit, 
quod  Monasterii  sui  monumenlis  antiquis,  aut  certè 
testibus  oculatis  non  sit  subnixiim.  Piures  etiam  viro- 
rura  iliustriuin  profert  intégras  Epislolas,  multaque 
adducit  in  médium  (|uae  ad  illuslrandam  cùm  civiicm 
tum  Ecclesiasticain  historiam,  praescrtim  Leodiensem, 
non  pan'im  conducunt. 

(b)  Ilic    locus      praescrtim      obscrvandus  ,    rjuia 


tune     rarissima     in      Monasteriis      erant      organa. 
Marten. 

(c)  Haec  erat  olim  poenitentia  eorum  qui  propin- 
quiores  parentes  gladio  impetebaiit,  ut  ex  eodem 
ferro  circulo  confecto  corpus  poenitentis  stringcre- 
tur,  ac  percgrinari  ad  loca  sancta,  donec  circulus 
ferreus  spontè  esset  disruptus,  juberetiir  :  quam 
ptienitcntiam  Lambertus  tamquam  spiritalis  parricida 
in  se  suscepit.  Idem. 

(d)  Joffridus  seu  Godcfridus  filius  Eustachii  I 
Comilis  Bolon.  et  Mathildis  Lovaniensis,  Godefridi 
Bullion.  patruus,  Ecclesiam  Paris,  rexit  ab  anno 
1060  ad  1092.  Idem. 

Tiij 


150  EX  HISTORIA  ANDAGIN.  MONASTEKll. 

B.  Hilarii  quod  est  in  Guistineo  cum  capella  Guarcensi,  altare  etiani  S.  Ma-  A 
riae  in  JNoviando  super  Mosam  dédit  Ecclesiae  S.  Huberti...  Contigit  auteni 
non  multo  post  ut  Adelais  uxor  Arnulfi,  soror  autem  Ebali  Roceiensis,  de- 
functa  et  in  introitii  Ecclesiae  versus  claustrum  sepeliretur  ;  Manasses  quoque 
frater  ejusdeni  Arnulfi ,  divino  flagello  compellente,  Monachus  effeetu  ,  et 
pbst  infra  menseni  mortuus  ibidem  apponeretur.  Erant  prtetereà  quatuor 
fratreSj  videlicet  Hugo  et  Ludovicus  ,  Rodericus  et  Riquinus,  lilii  Riche-  • 
zonis  ex    Licgarde    amita   Arnulfi    Comitis  :     horum   unus  Riquinus  ab    Heri- 

♦  Castellano  brando  *  Bullionensi  interfectus  ,  ad  eaput  praedictse  Adeladis  est  sepultus. 
Hinc  erga  locum  faeti  devotiores  et  Arnulfus  et  nepotes  ejus.  Nepotes  qui- 
dem  pro  fratre  suo  dederunt  Ecclesise  quidquid  habebant  apud  Linaium  et 
Carnetum,  et  quartam  partem  pontis  quae  erat  eorum  apud  Gabelium.  Ar- 
nulfus vero  prseter  Cellam  Pirensem,  remisit  exaetiones  quasdam  apud  Ga-  B 
belium...  Ottone  filio  suo  secum  deducto. 
Col.  932.  Albertus     Cornes    Naniurcensis    ciim    in    Arduenna   silva   moraretur     gratiâ 

venandi,  et  veneratione  loci  diverteret  cum  uxore  sua  Ida  ,  quae  priùs  fuerat 
uxor  Ducis   Frederici ,    ad    Ecclesiam    B.  Huberti  ;    Theodericus    Abbas    Co- 

An.  1066,  mitatum  (a)  Anseromiae  obtinuit  ab  eis  perpetuo  remittendum  Ecclesise... 
Hoc  etiam  anno  Willelmus  Cornes  Normannorum  debellatis  Anglis  factus 
est  Rex  eorum  ;  qui  ne  ingratus  esset  honoris  à  Deo  sibi  collati,  per  Cœno- 
bia  totius  Angliae  undequaque  evocatis  prœceptoribus  religiosis  ^  ordinem 
perfectœ  religionis  vel  instituit  vel  reformavit,  et  per  exterioris  administra- 
tionis  leges  publicas  ad  civile  decus  excoluit.  Idem  Rex  èrat  largus  in 
donai'iis. 
Col.  933.  Hugo  Lingonensis    Episcopus    Hierosolymam   iturus  ,     ad   expetendum  vitae  C 

subsidium  eumdem  "Regem  adiit,  eique  quasi  ad  decentem  gratiam  hujusmo- 
di  salutationem  praesentavit  ; 

Si  quis  in  antè  videt  qui  te  circumspicit,  ex  te 
Colligit,  antè  Cornes,  Rex  modo,  Cœsar  erit. 

Quae  laus  multorum  favore  exposita  et  commendata  ,  cùm  placuisset  Régi  , 
longum  est  memorari  quot  et  quantis  donis  Episcopum  honora verit. . .  Bri- 
tannico  cuidam  Clerico  Marbodoni  cùm  recubaret  ad  prandium  Guillelmi 
Régis,  delata  est  ad  bibendum  aurea  vel  argentea  navis  ;  quam  dum  manu 
teneret,   talem    de  illa  versum  dixit  : 


D 


ISec  pice  nec  clavis  eçjet  liœc  argentea.  navis. 

CoZ.  934.  Adeladis   Comitissa     Araleonis     fuerat     filia    nobilissima    Ducis     Theoderici, 

soror  verô  Sigefridi  patris  Marchissae  Beatricis.  Hujus  quidam  Cubicularius 
à  rabido  cane  morsus  et  infectus,  solum  quod  supererat  ei  remedium  salutis 
ad  B.  Huberti  patrocinium  confugit.  Ejus  enim  apud  Deum  meritis  hal)etur 
in  loco  eodem  singulare  privilegium  probatae  virtutis ,  ut  si  quis  infectus  morsu 
rabido  canis  aut  lupi  aut  cujuscumque  insani  pecoris  ,  illô  confugiens  (b)  in- 
cisus  fuerit  ,  ritumque  ejusdem  incisionis  servaverit,  sine  dubio  evadit  peri- 
culum  certissimae  mortis...  Surrexit  Abbati  [Theoderico  ad  se  venienti 
Adeladis  Comitissa],  mirantibus  filiis  ejus  Fulcone  et  Gualeranno  (c)... 
Videns  Abbas  copiam  magnorum  lapidum  in  fundamento  veteris  quondam 
civitatis,  nunc  autem  pro  castello  mœnibus  abbreviatis,  ex  eisdem  lapidibus 
Ecclesiae  donari  expetiit...  Libenter  illa  quod  petebatur  concessit...  Al)bas  g 
Adelidi  et  filiis  ejus  valedixit  et  ad  Monasterium  rediit.  Mox  quoque  à  Leo- 
dio  caesoribus  conductis ,  criptam  et  claustrum  in  praesentem  statum  compo- 
suit ,  advectis  ab  Ara-leonis  columnis  cum  capitellis  et  basibus  suis  et  alta- 
rium    mensis. . .   Eluminavit    quoque  oratoria     quae    exstruxerat ,    pulcherrirais 

(a)  Hujus  Vicecomites   Guillelmus  de  firvia   cum  tes,  iiidubiè  sani  revertuntur.  Hujus  etIam  ritûs  me^ 

Hermauno  et  fratre  ejus  Rodulfo  de  Houhaia.  minit    Auctor    Libri   Miraculorum   S.    Huberti   cap. 

{b)  Hactenus  persévérât  ille    ritus  incisionis    apud  14  apud  Johannem  Roberti.  Martenius. 

S.  Hubcrtuin.  Niinirùm  à  rabido  animali  morsis,  post  [c)    Qucedam    prœpolens   mationa,    Comitissa  de 

deposita    ad  Saccrdotcm  peccata,  sacra    comniunione  castello  quod  Aralunc   dicitur,  mater  videlicet  Comi- 

refectis  fit   cum    instruinenio  in  fronte  parva  incisio  ,  tum   Walrami  et   Fulcunù,  etc.    Ex    Gestis     Archi- 

et   in   yulnere    inscritur  particula  stolae   S.  Huberti,  cpiscoporura  Trevir.  .ipud   Martenium  Tom.    \.  Am- 

quam  linteo  ad  frontem  alligato  per  novem  dies  morsi  pliss.  Coll.  col.    182. 
dcfcrunl  ;  certain  intérim  vivendi  rationciu  observan- 


EX  HISTORIA  ANDAGIN.  MONASTERIl. 


151 


A  fenesti'is ,    qiiodam   Rogero     conducto    ah  urbe  Remensi  ,    valent!    admodiim 
viro  et  promptissiino,  luijus  artis  et  peritissimo. 

Thietboldus      Advocatus    ad     Ducem    Godefridiim     Majorem    se     contulit  ,      Col.  937. 
utque   ad  Hrinandnni  vallum   castri    Biilloniensis  cxigeret  injustam  angariain  de 
honiiiiibus    S.    Hubert!   [frustra]  importuné   suggessit . .  .  Dux   erat  vehemen- 
tis  an! m!. 

Dux   Godefridus   («)    in    Italia   infirmatus ,    et    exinde    Bullonium   revectus ,      Co/.  938. 
cùm   jam  desperaret   vitfe   suae,  raissis  ad    Abbatem  Theodericum  legatis  ,  satis    An.  1070. 
humiliter    ut  se  visitaret  expetiit .  .  ,     Gladium    suum   sibi  deferri  jussit,  quem 
assistent!   filio    sno  Godefrido  ,    continuato    gemitu    pœnitentiae ,     Abbat!    red- 
denduni    praesentavit ,   eumque  sibi  testem    futurnni   in  judicio  De!    pro  abre- 
nunciatione  militiaj  ssecularis  satis  humiliter,  magis  vero  dolenter  inclamavit .  .  . 
B  Cujus  cor  non    emolliret    pœnitentia  tani  devota   tamque  humilis    illius   quon- 
dam    [  superbi  ]   nominatissimi  Romanae    urbi  Patricii  et  Prœfect!  Anchonitani  , 
et    Pisani    Marchionis ,   et    totius   interjacentis    Tusciae   et  Italiîe    dominatoris , 
invictique    Virdunensium     Comitis     et   Lotharingiae    Ducis,  Henrici    etiam  Im- 
peratoris  per  tôt  annos  acerrim!   irapngnatoris  ?   Nec  multô    post  ad  Ecclesiam 
B.   Pétri   trans    pontem   sitam  jussit   transportari,    prosequentibus   eum  Abbate 
Theoderico ,     et    Gonzone     Florinensi  ,     et    Hermendo      Virdunensi  ,    filioque 
Godefrido    cuni  Optimatibus  suis ...    Ibi  recensuit,  ex  edict'o  Alexandri  Papae 
separatum   se   esse  à  Marchissa   Béatrice ,  et   pro  ejusdem   separationis   condi- 
tione  structurum   se  Congregationem    Monachorum  de  communibus   possessio- 
nibus  utrimque  Deo   devovisse .  . .   Ad  filium    inquit  :    «   Prœsentem  Ecclesiam 
»  B.     Pétri     Apostoli     delego    in     perpetuum    constituendis    in  ea  Monachis^ 
C  »  matremque     ejus    Saltiacum-rivum     confirnio    eorum    ditioni .  .  .     privilégie 
»  et    auctoritate     Alexandri    Papae  ,     ex     consensu    conjugis     nieae    Beatricis  , 
»  tuoque,    mi  charissime  fil!,   et   sponsae   tuae  Mathildis ...»    Intereà  cùm  vitaj 
suae    funditiis    diflideret,   Virdunum    se   deferendum  statuit,   ubi   olim   se  con- 
dixerat    sepeliri    gratiâ    satisfactionis ,    exquo    eamdem    civitatem     succenderat 
in  contumelia   Henrici    Imperatoris.    Praelixa  autem  die   suae   hujus  evectionis, 
fecit   se    primiim    deferri  ad  Ecclesiam  P.  Pétri ...    Ab   Abbate,  ut  destinave- 
rat,    Virdunum    deductus    :  ciim  adhue  vivens  ibidem  moraretur,    quaecumque 
proniiserat   ei  nientitus   est    fîlius ,    factus  jam    potens  haereditatis    paternae ...     ^.n.  1070, 
Supervixit  vero  ferè  per    mensem.   Virduni    XII [   Kal.  Jan.     terribiliter  cœlum 
intonuit  ,  et  in  crastinum    (b)  vità    decessit.     Tune    tandem   junior    Godefri- 
D  dus  (c)  qui  esset  apparuit.  .  .  .   Consilio  tamen  Heribrandi  Castellani  disposuit 
Bellam-vallem,    etc. 

Erat  non  longé  à  majore  Ecclesia  fiscus  Caviniacus  ex  patrimonio  Ri-  coi.  942. 
cheldis  Montensis  Comitissaej  quae  viduata  Balduino  juvene  Flandrensium 
Comité  ,  Flandrias  amiserat  ,  occiso  filio  suo  Arnulfo  à  patruo  ejus  Roberto 
Frisone ,  per  manus  cujusdam  Gerbadonis.  Qui  Gerbaldo  non  multô  post 
confusus  conscientiâ  tantae  injustitiae  et  temeritatis  Romam  petiit,  et  manus 
quibus  dominum  suum  interfecerat ,  domno  Pap;e  Gregorio  Vif  pro  pœ- 
nitentia ejusdem  criminis  detruncandas  obtulit.  Gregorius  executionem  hu- 
jus detruncationis  magistro  coquorum  suorum  publiée  commis!!,.  Educto 
Gerbodone  ad  pœnam  quani  decreverat  pat!  ,  praedictum  ministrum  Papa 
revocari  praecepit,  eique  secretô  edixit,  ut  si  elevato  ferro,  aliquo  modo 
manibus  motis  titubaret,  continué  eas  incideret  ;  si  vero  constanter  persiste- 
ret ,  patientiae  persistentis  statira  retento  ictu  parceret.  Gerbodo  ad  ictum 
perstitit,  statimque  incolumem  deputatus  percussor  Papae  repracsentavit.  Lae- 
tatus   Papa   sic  provenisse  .  .  .    Posteà    [  Gerbodo  ]    eximius  sub  eo  [  Hugone 


(a)  GoJefridus  isle,  cogriomcnto  Tî.irbatiis  scu 
Senior,  duas  uxorcs  habiiit  ;  priorcrn  Dodam  appel- 
latam,  ex  qua  suscc])!!  Godefridum  Gibbosiiin ,  et  B. 
Idam  viduam  ,  Cornitissani  Boloniae,  cujus  Vita 
cxstnt  in  Actis  Uoll.  ad  dicni  13  Aprilis  ;  secundam 
Bcatricem,  viduam  Bonifacii  Tusciae  Marchionis,  quae 
cidcni  Bonifacio  antè  genuerat  .Matbildem  Coinitîs- 
sani . 

(6)  Bertoldus  Constant,  scribit  obitum  Godcfridi 
Ducis  accidisse  anno  1069  in  vigilia  Natalis  Doinini. 
Lambertus  autcm  Schafn.  qui  annum  à  Nalivitatc 
Christi   sicut    Bertoldus    inchoat  ,  conjungit  mortcm 


Godefridi  cuin  anno  1070.  Lauiberlo  sutfragatur 
Sigcberlus  in  Clironico,  ubi  etiaui  annum  à  Natali 
Christi  incij)it  5  licol  ncutcr  diei  eraortualis  Godefridi 
mcntioncm  faciat.  Sic  etiam  ex  Fiorentinio  Godefri 
dus  videtur  adhue  vixisse  anno  1070,  Itidict.  IX. 
Videat  autem  Pagius  utrum  Bertoldus  ex  probi^sirao 
aliquo  monuinento  accepcrit  diem  emortualeiu  ejus- 
dem  Ducis. 

(c)  Godefridus  Gibbosus  anno  ipso  1070  aut 
snpcriori,  ut  ridetur  l'agio,  Matbildeni  filiam  Bea- 
tricis uxorem  accej)crat  eaquu  rationc  jus  in 
Principatum  lletruriie   habuit. 


152  EX  HISTORIA  aNDAGIN.  MONASTERII. 

A«.  1072.  Abb.  Clun.  ]  Monachus  claruit.  Comitissa  vero  gratiâ  Flandrias  recuperandi,  A 
et  filium  suum  occisum  vindicandi ,  Pliilippum  Francorum  Regeni  ,  ipsum 
quoque  Godefridum  Ducem  ,  et  Albertum  Comitem  Naniurcensem  multos- 
que  alios  Lotharingiae  et  Francise  Principes  adversus  Robertum  condixit  , 
taxato  singulis  pretio  ejusdem  condictionis .  .  .  Richildis  cùm  amissis  tôt 
expensis  nihil  profecisset,  f'ugato  etiam  Philippe  Francorum  Rege  à  Roberto 
Frisone ,  ad  domnum  Theoduinum  Leodiensem  Episcopum  se  contulit,  et 
ci  Montense  castrum  cum  omni  honore  illi  subjecto,  S.  Mariae  et  S.  Lam- 
berto  eumdem  obtulit.  Quae  coëmptio  Ecclesias  Episcopii  afflixit  gravissimè, 
nostram  quoque  spoliavit  ex  maxima  parte.  Intendebat  enim  Comitissa  viri- 
bus  Episcopi  adversus  Robertum  aliquid  posse  moliri  ,  sed  non  prsevaluit. 
Venditum  tamen  castrum  cum  suis  appenditiis   in   feodum  recepit. 

B 


EX  ACTIS  TULLENSIUM  EPISCOPORUM  («). 

Apud  Martenium  Tom.  III  Novi  Thés.  Anecdot.  col.  1004. 


S^ 


TEPHANus    successor    [Gerardo    [b)]    exstitit ,  nobili  Parisiensium    stirpe 
editus,  de  Linerivilla    antiqua    propagine     ortus ...    [  Post  hune  ]    Ottonis 
III    Augusti    decreto  ,    Bertholdus .  .  .    electus,    in    hac  sede  est  V  Idus  Oct. 

Col.  i005.  Pontifex  ordinatus .  . .  Hic  acquisivit  à  Theoderico  Duce  Askim  viilam  et 
Alradi-villam  et  Monoldi-villam ,  dans  in  concambium  Vamplenam  viilam 
et  reliquas  quas  domnus  Gerardus  Praesul  à  Duce  Béatrice  pro  Barro  monte  (  c  )  C 
acceperat.  Adeptus  est  etiam  Ecclesiam  de  Sorciaco  ab  Hugone  Clerico,  et  prae- 
dium  Dominica-via  dictum ,  et  Ecclesiam  quae  dicitur  Castellum  ,  et  alodium 
Baddonviler  dictum,  et  Ecclesiam  et  castellare  de   Pauniaco,  et  praedium  de  Pau- 

M.  Saseio*  niaca-villa,  ettertiam  partem  silvae  de  Haseio*,  praedium  de  Marceio,  et  partem 
Odelrici  in  villis  de  Vasleio  et  de  Longort  et  de  Laio  et  de  Orcadis.  Idem 
impetravit  ab  Imperatore  Henrico  et  bannum  venationis  super  Mosam  flu- 
vium  à  Segintensi .  GorP.itaJU  usque  Sortiacuni.  ipse  reimpetravit  ab  eodem 
IjUn^racôie  leddi  Ecclesiae  suae  viilam  in  Halsatio  sitam,  quae  vocatur  Bel- 
chem  ,  et  theloneum  et  districtum  minae.  Adquisivit  etiam  ab  Emma  Comi- 
tissa praedium  quod  dicitur  Fontiniacum,  et  à  prsefato  Imperatore  quidquid 
in  Caulei-villa  videbatur  habere.  Cœnobium  quoque  in  honore  S.  Salvato- 
ris  in  saltu  Vosago  construxit . .  .  Ecclesiam  B.  Johannis  Bapt.  quae  dicitur  D 
ad  Fontes  ,  necnon  Basilicam  S.  Vedasti  intra  suam  sedem  aedificavit ,  cum 
Ecclesia  S.  Genovefae  Virg.  in  saltu  Vosago.  Restruxit  Bodonis-Monaste- 
rium,  necnon   S.  Deodati  Cœnobium...  Funditîis  evertit   castrum  de  Reuvalt 

Col.  1006.  et  de  Pauniaco .  .  .  XXII  annis  Pontificali  honore  potitus  .  . .  VIII  Cal.  Sept. 
[  obiit  ] . . .  Subsecutus  est  Herimannus . . .  litterarum  studiis  ,  ut  decet  No- 
biles  ,  apprimè  eruditus . .  .  XIII  Cal.  Jan.  Pontificali  sacratus  unctione  .  .  . 
Septennali  vixit  tempore .  .  .  Corpus  B.  Amonis  transtulit .  . .  Perfecit 
castrum  ^odortei  à  suo  praedecessore  inchoatum  ,  Domnique  Martini  castel- 
lum à  fundamentis  construxit  firmum  .  .  .  Cal,  Apr.  [obiit]  . .  .  Successit(d) 
Bruno,    posteà   Léo  IX...   Successor   Leonis    [Udo]...    fuit   ex  nobilissima 

(a)  TuUensium  Episcoporum  Acta  scripta  sunt  Beatrici  tempore  vitœ  suœ  et  post  se  uni  filio  suo  tenere 
ab  Auctore  Anonyrao,  qui  florebat  ineunte  sxculo  Abbatias  Mediani-monasterii  et  S.  Deodati  ,  reli- 
XII  j  sic  eniin  desinunt  :  Anno  ordinationis  suœ  nens  in  vestitura  indoininicata  Monasteria  et  X  man- 
XXXFIIl,  ab  Incarn.  MC^Il ,  VII  Cal.  Decemb.  sos  de  utroque  Monasterio,  et  altare  S.  Deodati  et 
Pibo  requievit  in  Christo.  décimas  mince  argenti,  etc.  Ex  ead.  Vita,  col.  1069. 

(b)  S.  Gerardus  anno  963  Episcopus  Tull.  cons-  {d)  In  Miraculis  S.  Gerardi  ibid.  col.  1077,  de 
titutus  (uerat  cura  Brunonis  Colon.  Archiepiscopî,  regione  Tull.  ante  Episcopatum  fSrunonis  haec 
Ottonis  Magni  fratris,  qui,  ut  col.  1003  ibid.  legitur,  habentur:  Gravissimif  pe^tium  afflictionibus  tota  regio 
perpeudens  [Leuc/iam]  urbem  Franciie  regno  confî-  diutissimè  contabuit...  Durissima  aërit  intempérie 
nem,  Romann  nuperrimè  adjunctam  imperio,  etc.  Sic  desuper  tempestatibus  et  procellis  incumbente,  do- 
et  col.  1052  in  Vita  S.  Gerardi.  lenda  famit  subséquente  miseria,   mortalitatis  etiam 

(c)  Precariam  faciens  de  Barro-monte,  accepit  à  flebilipestilentia  cunctos fines  perurgente,  diutina  quo- 
Duce  Béatrice  LflIIl  mansos,  -videlicet  viilam  Vem-  que  Comitïs  OdonU  perseculione  omnia  circumquaque 
plonam  .    Brilloni-villam ,    Longam-viltam  ,   Reson  ,      prœdis  ac  incendiis  dévastante,  tota  penè  patria  fun- 


Tannum.,  Nant  cum  motendino,  Corcellas,    item  Cor-      ditiis   ad  nihilum  devenisset,  etc. 
cellas,  Basini-cortem,  Malberch  :  ipse  concessit  Duci 


parentum 


EX  ACTIS  TULLENSIUM  EPISCOPORUM. 


153 


A  parentum  stirpe  ortus,  ex  utraqne  parte  regali  stemmate  clarus.  Pater  ejus  '^'''-  *007. 
dietus  est  Cornes  Riquinus,  ex  Reubariorum  regione  ortus  :  mater  verô  ejus 
Mathildis  nomine,  ex  Alemannià  duxit  genus  .  .  .  Bruno  Udonem  Romam 
duxit .  .  .  Biennio  autem  ferè  exacto ,  domnus  Apostolicus  antiquam  pa-  ^"'^  *008- 
triam  primamque  sedem  revisere  voluit  ;  et  interventii  ejusdem  Udonis , 
congrégation!  S.  Stephani  Ecclesiani  de  Franculfi-villa  et  praedium  de 
Mundrivalle  restituit  ,  et  eisdem  Ginonieis  privilegium  libertatis  Aposto- 
lira  exconimunicatione  subnixum  corroboravit .  .  .  Domnus  Apostolicus  de- 
raùm  disposuit  eum  [Udonem],  praecedente  Qeri  plebisque  electione  ,  in 
hujus  sedis  Pracsulatûs  ofïicio  sibi  subrogare,  legatione  ad  Henricum  III  di- 
recta...  XV  Cal.  Sept,  [unctus  est]...  ut  moris  est,  posito  super  humeros 
ejus  sanctoruni   Evangeliorum   libro  .  .  .    Adquisivit    ab    Haimone  Comité   Ec- 

B  clesiam   quamdam  ...  In    destruendo    castello   Vallicolor    (a),    in    quo    annu- 

lando  suus  antecessor  Bruno  sine  fine  laboraverat,  ita  multimodo  precatu  et  ^"'-  **^' 
pretio  per  circumvicinos  compatriotas  effecit,  quod  bis  cum  armis  bellicis 
à  fundamentis  dejecit.  Monasterium  S.  Gengulfi  (b)  *  jam  diu  penè  diru- 
tum  ,  et  etiam  igné  combustum  fuerat,  in  congruum  reparavit  statum  .  .  . 
Praedium  S.  Aniani  cum  suis  appenditiis,  in  suburbio  suae  civitatis  situm,  ab 
Indensi  Abbate  regali  auctoritate  gloriosi  Henrici  III  llonianorum  Impera- 
toris  per  commutationem  accepit .  .  .  Urbs  Leucha  suo  tempore  multis  ad- 
versantibus  *  à  circunivicinis  compatriotis  et  extraneis  aggravata  .  .  .  Castel- 
lum'  Vallicolor ,  quod  penè  XL  annis  Leuchorum  Ecclesiam  vehementer 
afiflixerat  ,  se  vivente ,  destructum  dimisit  ;  quamvis  eodem  quo  praesentem 
vitam  transiit,   fraude  quorumdam     restructum     fuerit  .  .  .      Pridie    Idus    Jul. 

C  XVIII  suae   ordinationis  anno,  ab  hac  luce  subtractus  est  .  .  .  Pibo  mox   suc- 
cessit,  etc. 


•  quod 


*  atlversi- 
tatibus 


(a)  Vulgô  f'aucouleur  dicitur  ,  estque  castrum   ad  (i)  Juxta  introitum  urbii    [Tull.^  versus  meridiem 

fi.  Mosam,  inter  Novum-Castcllum  et  Commerciacuni  in  honore  S.  Gengulfi   novam   construxit  Ecclesiam, 

positum.  Jobannes  Paris,    in  Memoriali  Histor.    Val-  Sanctimonialium    Abbatiam,  S.  Gerardus  ;  ut  legitur 

Îem-Coloris  initium  Lotbaringiae  facit,  oui    et  Verdu-  in  ejus   Vita,  col.   1055.    Ilodie   bac  in  S.    Gengulfi 

num ,    TuUuin   ac    Mediomatricos    urbes     attribuit.  Ecclesia  insigne  est  Canonicorum  coUegium. 
Fales. 


EX  INGULFI  («)  ABBATIS  CROYLANDENSIS 

D  HISTORIA  EJUSDEM  MONASTERU. 

Inter  Rerum  Anglicarum  Scriptores,  etc.  Francofurti  1601  fol.  p.  895. 

EDWARD  us  anno  Dom.  Incarn.  MXLIII  coronatus  [est]  in  die  sancto 
Paschae  .  .  .  cui  data  est  in  uxorem  fîlia  Godwini  Comitis  puella  pulcherrima, 
litteris  {b)  apprimè  erudita.  .  .  .  nomine  Egitha  .  .  .  Vidi  ego  illam  multo- 
tiens  .  .  .  Rex  autem  Edwardus  natus  in  Anglia ,  sed  nutritus  in  Normannia 
et  diutissimè  immoratus  ,  penè  in  Gallicum  transierat,  adduceiis  ac  attra- 
hens  de  Normannia  plurimos,  quos  variis  dignitatibus  promotos  in  immen- 
sum  (c)  exaltabat.  Praecipuus  inter  eos  erat  Robertus  Monachus  Gemnieti- 
censis,  factus  per  eum  Episcopus  Londoniensis ,  posteà  in  Archiepiscopum 
Cantuariensem  elevatus ,  et  Willielmus ,  Régis  Capellani .  .  .  factus  est 
posterior  Episcopus   Dorcacistriae.    Cœpit  ergo     tota  terra  sub    Rege    et    sub 


(a)  Ingulfus,  vir  in  omni  ferè  littcrarum  génère 
versalus,  obiit  anno  Doinini  1109.  In  multis  rébus 
non  tani  ille  testium  facile  princcps  ntcrito  diccndus 
est,  ({uàm  solus  forsan  cui  par  sil  ut  credaraus.  Ete- 
nim  Ingulfus  non  solùm  oculatus  Norniannici  in 
ÂDgIia  imperii  initioruni  teslis  fuit,  verùm  eliain  in 
aula  apud  Willelmuin  Rcgem  ad  jura  sui  Crenobii 
stabilicnda  assiduam  navatit  operani.  Sed  audialur 
ipse  in  nostro  Excerpto  infrà,  ubi  de  se  loquitur. 

(b)  Praiserlim  Grarnmatica  soliditate  ac  Logica 
ievilate. 

(c)  Tempore  Régis  Edwardi  successit   \in  Episco- 

Tome  XL 


patu  Crid.^  Lefricus  apud  Lntharingos  allas  et  doc- 
tus. . .  Successit  Lefrico  Osbernus  liegit  Jfillelmi  tem- 
pore, natione  Normamius,fraterWiUielmi  prceccUen- 
tissimi  Coinitit,  in  Anglia  sub  Edwardo  Rege  liberaliter 
et  domesticc  conversalus  ;  ijuippè  qui  cognationcm 
regiam  vicino  altingerct  gradu  :  unde  in  victualibiu 
et  cœteris  rébus  ad  lénglicos  mores  prunior,  pariim 
Norrnannoruin  poinpam  sutpiciebat  ,  consuetudiiws 
domini  sui  Régis  Edwardi  effcrens  ;  et  cùm  per  altos 
cxhibcrentur,  cum  assidentibus  manu  et  gestu  aggau- 
dens.  Ex  W'illelmo  Malmcsb.  in  Gestis  Pontificmn 
Angl.  lib.  2  pag.  256. 

V 


J54  EX  INGULFI  ABBATIS  HISTORIA. 

aliis  Normannis  introdiictis    Anglicos    ritus  dimittere ,     et    Francorum    mores  A 
in  niultis  imitari  :    Galiicum  idioma  omnes  Magnâtes     in    suis   curiis    tanquam 
magnum  gentilitium   loqui,  Chartas  et  chirographa  sua    more  Francorum    con- 
ficere ,  et  propriam    consuetudinem  in    his    et    in   aliis   multis   erubescere . .  . 

Pag.  897.  Anno  Doni.  MXLIX  terrae  motus  factus  est  magnus  Kal.  Martii  die  Do- 
minica,  et  magna  mortalitas  hominum   et  jumentorum  consecuta  est  .  .  .    Anno 

Pag.  898.  Dom.  MLI.  Hoc  in  tempore  illustrissimus  ac  gloriosissimus  Normannorum 
Cornes  Wilhelmus  cum  multo  militum  comitatu  in  Angliam  ad  Regem 
Edwardum  venit  :  quem  Rex  honorificè  suscipiens  et  aliquandiu  secum  reti- 
nens,  ad  civitates  et  castella  regia  circumduxit,  et  condignam  humanita- 
tem  exhibens,  tandem  multis  donatum  muneribus  ad  propria  dimisit.  De 
successione  autem  regni  spes  adhuc  aut  mentio  nulla  facta  inter  eos  fuit  .  .  . 
Anno  Dom.  MLII  Emma  ,  Regina  quondam  ,  obiit  .  .  .     Anno    MLXV    Rex  B 

Pag.  899.  Edwardus  senio  jam  gravattis ,  cernens  Clitonis  (  a  )  Edwardi  nuper  de- 
functi  filium  Edgarum  régi  solio  minus  idoneum  tam  corde  quàm  corpore, 
Godwinique  Comitis  multam  malamque  sobolem  quotidie  super  terram 
crescere ,  ad  cogna tum  suum  Wilhelmum  Comitem  Normanniae  animum  ap- 
posuit ,  et  euni  sibi  succedere  in  regnum  Angliae  voce  stabili  sancivit.  Wil- 
helmus enim  Comes  tune  in  omni  prœlio  superior,  triumphator  contra 
Regeni  Francise  ,  ac  omnes  Comités  Normanniœ  contiguos ,  publiée  per- 
sonabat  invictus  in  armorum  exercitio,  judex  justissimus  in  causarum  judi- 
cio  ,  religiosissimusque  ac  devotissimus  in  divino  servitio.  Hinc  Rex  Ed- 
wardus Robertum  ,  Archiepiscopum  Cantuariae ,  Legatum  ad  eum  à  latere 
suo  direxit  ;  illumque  designatum  sui  regni  successorem,  tam  debito  cogna- 
tionis  quàm  merito  virtutis  ,  sui  Arcliipraesulis  relatu  insinuavit.  Ad  hoc  C 
Haroldus  Major  domùs  regiae  veniens  in  Normanniam  ,  se  Wilhelmo  Comiti 
post  régis  obitum  regnum  Angliae  conservaturum  non  tantùm  juravit  ;  sed  etiam 
se  ducturum  liliam  Wilhelmi  Comitis  in  uxorem,  data  fîde  spopondit  ;  et 
super  hsec  magnifiée  muneratus  ad  propria  revenit.  Anno  autem  Dom. 
MLXVI  cometa  in  cœlo  apparuit  ;  quod  regni  mutationem  ,  magnam  po- 
puH  stragem  et  multam  terrae  miseriam  portendit  :  unde  dicitur  illud 
metricum  : 

knm  milleno  sexageno  qmque  seno 
Anglorum  metœ  crinem  sensere  Cometœ. 

Ut  enim  Philosophi  dicunt  ,  quo  dirigit  crinem,  illuc  dirigit  et  discrimen  (b). 
Rex  enim  Edwardus  circa  Natale  Domini  ad  mortem  aegrotabat  ...  In  cras-  D 
tino  regii  funeris  Comes  Haroldus  contra  suum  statum  et  jusjurandum 
contemptor  praestitae  fidei  ,  ac  nequiter  oblitus  sui  sacramenti  ,  throno  regio 
se  intrusit ...  et  regnavit  mensibus  IX.  Willielmus  autem  Comes  Norman- 
niae  (  c  )  Legatos  mittit,  foedera  Tracta  dicit,  pacta  patefacit ,  promissa  petit, 
et  aliquod  justum  médium  confici  requirit.  At  Rex  Haroldus  Legatos  vix 
auscultât,  foedera  fracta  negat ,  pacta  récusât ,  promissa  excusât ,  ac  omnia 
^  justa  média   oblata  sufHat   et   subsannat.     Cùmque     haec    intermedia     quotidie 

agerentur,  et  solùm  nunciorum  cursus  ac  recursus  tota  aestate  sine  fructu 
consummarentur ,  Willielmus  praeproperâ  querelâ  Papam  consuluit  (d) ,  et 
ab  eo  animatus  etiam  vexillum  légitimée  victoriae  pro  munere  accepit.  Ha- 
roldus vero  judicium  Papae  parvipendens  ,  militiam  colligit  .  .  .  Dum  (e)  Vic- 
toria contra  Nôricos  gloriaretur  ,  Normannos  in  australi  parte  regni  solidam  E 
terram  cepisse  in  dies  per  novos  nuncios  narratur.  Rex  laetus  hesternâ  Victo- 
ria, simili  cum  fortuna  somniat  succedere  futura.  Praevolat  igitur  uni  versos, 
exercet  stimulos  ;  nec  de  toto  exercitu  praeter  paucissimos  eum  aliquis  con- 
comitatur.  Perveniens  igitur  citiùs  Hastingas,  collectaque  illic  popularium 
aliquali  turba,  confectaque  ex   iis  acie   adhuc   rudi  nimis  et  tenera  ,  exercitum 

(a)  Quod  nomen  filiis  Regum  in    Anglia  tribueba-  (d)  Infrà  pag.  91 1  :  Edtvardi  Régis  cognatione  ac 

tur.  Vide  vocem  Clito  in    Glossario   Cangii.  consanguinitate     Willielmus      fiindat     conscientiam 

Œ\  Nota  ignorantiam  seu  superstitionem.  suam  regnum   Angliœ  invadendi,  ccteris  Rcgibus  de 

(c)  Wlllelraus  erat  Dux    Normannise  ;    sed    Comes  Danorum  sanguine  quasi  nullius  aucloritatis  ad  alle- 

ab  Ingulpho,   à  quibusdam  aliis  Marcbio  appellatur,  gandum  intérim  intermiisis.  ] 

quia  bae  très  voces  jam   diu    indiscriminatim  suine-  (e)  Hac  potitus  fuerat,    cœsùt  Tostio  Comité  fratre 

banlur.  suo  et  Haroldo  Rege  Norwagiai. 


EX  INGULFI  ABBATIS  HISTORIA.  155 

A  non  expectat  ;  sed,  fatis  urgentihus,  contra  Comiteni  in  crastino  dimicat  ;  et 
forlissiniè  tota  die  usque  ad  vesperuni  invictus  perdurans,  ac  saepiùs  more 
gregarii  niilitis  manu  ad  manum  congrediens ,  cum  adversariis  robustissimè 
digladians  à  dextris  et  à  sinistris,  corruit  tandem  in  diei  crepusculo,  in  quo- 
dani  ubi  siios  collegerat  monticulo  eininùs  sagittatus.  Cecidit  ibi  Rex  Ha- 
roldus,  Comités  etiam  sui  et  fratres  Gurtha  et  Leswinus  ,  ac  reliquus  ejus 
exercitus  nobilium  Angliae  universus.  Victoriosissimus  Rex  Willielmus  ob- 
tentà  palmâ,  pervagatâque  parvo  tempore  occidentali  Angliae  orâ  ,  Londo- 
nias  cum  Episcopis  plurimis  petit,  et  laetanter  receptus  ,  ovauterque  Rex 
conclamatus,  in  ipso  die  JNatalis  Doniini  ab  Alfredo  Archiepiscopo  corona- 
tus,  regale  solium  eonscendit...  Contra  novum  Regeni  pUirimi  principes  Pag.  901. 
terrae   aliquandiu   reluctati,   sed  posteà    fracti  viribus  ejus  et    superati ,    tandem 

B  se  Normannorum  nutui  submiserunt...  Comitatus  et  Baronias ,  Episcopatus 
et  Prœlatias  totius  terrae  suis  Normannis  Rex  distribuit,  et  vix  aliquem  An- 
glicum  ad  honoris  statum  vel  alicujus  dominii  principatum  ascendere  per- 
misit...  Anglorum  erat  consuetudo  quod,  qui  militiœ  légitimé  consecran- 
dus  esset ,  vespera  prsecedente  diem  suae  consecrationis  ad  Episcopum  vel 
Abbatem  vel  Monachum  vel  Sacerdotem  aliquem  contritus  et  compunctus 
de  omnibus  suis  peccatis  confessionem  faceret,  et  absolutus,  orationibus  et 
devotionibus  et  afflictionibus  deditus,  in  Ecclesia  pernoctaret  (a)  ;  in  cras- 
tino quoque  Missam  auditurus,  gladium  super  altare  ofîferret ,  et  post  Evan- 
gelium  Sacerdos  benedictum  gladium  collo  Militis  cum  benedictionc  im- 
poneret  ;  et  communicatus  ad  eandem  Missam,  sacris  Christi  mysteriis  de- 
nuo   Miles    legitimus   permaneret.     Hanc     consecrandi    Militis    consuetudinem 

G  Normanni  abominantes,  non  Militem  legitimum  taleni  tenebant,  sed  socor- 
dem  Equitem  et  Quiritem  degenerem  deputabant.  Et  non  tantùm  hune 
morem,  sed  alias  etiam  consuetudines  immutabant.  Nam  chirographorum 
confectionera  Anglicanam  ,  quae  anteà  usque  ad  Edward i  Régis  tempora 
fidelium  praesentium  subscriptionibus  cum  crucibus  aureis  aliisque  sacris 
signaculis  firma  fiierunt,  JNormanni  condemnantes,  chirographa  chartas  vo- 
cabant,  et  chartarum  lirmitatem  cum  cerea  impressione  per  uniuscujusque 
spéciale  sigillum  sub  instillatione  trium  vel  quatuor  testium  astantium  confi- 
cere  constituebant.  Conferebantur  etiam  primo  multa  praedia  nudo  verbo, 
absque  scripto  vel  charta,  tantùm  cum  domini  gladio  vel  galea  vel  cornu 
vel  cratera,  et  plurima  tenementa  cum  calcari,  cutn  striguli,  cum  arcu,  et 
nonnulla  cum  sagitta.    Sed  haec   initio  regni  sui  ;    posterioribus  annis     imnm- 

D  tatus  est  iste  modus.  Tantùm  tune  Anglicos  abominati  sunt,  ut  quantocun- 
que  raerito  pollerent ,  de  dignitatibus  pellerentur  ;  et  multô  minus  habiles 
alienigenae,  de  quacunque  alia  natione  quae  sub  cœlo  est  extitissent ,  gra- 
tanter  assumerentur.  Ipsum  etiam  idioma  tantùm  abhorrebant ,  quôd  leges 
terrae  statutaque  Anglicorum  Regum  linguâ  Gallicâ  tractarentur  ;  et  pueris 
etiam  in  scholis  principia  litterarum  Grammatica  Gallicè,  ac  non  Anglicè 
traderentur  ;  modus  etiam  scribendi  Anglicus  omitteretur  ,  et  modus  Gal- 
licus  in  Chartis  et  in  libris  omnibus  admitteretur  (b)  .  .  .  Yvoni  Talbois  Pag.  902. 
post  uecem  fratrum  et  Con)itum  Edwini  et  Morcarii  Luciam  sororem  eorum 
cum  omnibus  terris  et  tenementis  ad  eosdem  pertinentibus  inclytus  Rex 
Willielmus     dederat     in     uxorem  .  .  .  Yvo    Cornes    Andegaviam    mittit     ad 

(a)  Utinampoliùs  refugerint  Xonnanni    à  perverse  Sarisber.   in  Epist.  159.  Hue  spectant  verba  Adcmari 

quodam  alio  prvigilio,  cujus  apud  Francos,  Burgun-  Caban,  de  ([uodam  Stéphane  ejui   victor   gratias   re- 

diones,    Aquitanos,    Ix)tbaringos   ac     Ilalos    vigebat  tulit  ad  tumulum  B.   Ej)archii ,   ulii  nncte   prœterita 

usiis.    Moiioinachiam  videlieet  singularcvc  certainen  pervigU  excubucrat.  Id  qiioque  aclitare  consueverant 

obituri  ,     priusquain   in     arenam   descenderent  ,    ut  in    ludicris   certaminibus  sive   torneamentis    decerta- 

Deum  sibi  propitiuni  conciliarent    sescque    ab  objec-  turi. 

lis    criininibus   purgarent ,    orationis    causa   secede-  [b)  Narrant  Historiaj ,  inquit  Ilolkorius,  quôd  cùm 

bant  in  alicjuod  Teinplum,  et  ibi   pcrnoctabant.   Sic  Willcbnus  Norin.  Dux  regnum  Angli»  conquisivisset, 

inprimis  longé    iatètiue  cclebris  evasit    Ecclesia   Mo-  deliberavit  quoniodo  linguani  Saxonicain  posset  des- 

naslcrii   B.    M.    Suession.   ul<i  rcligiosè  asservatur   et  truere,  et  Angliam  et  Nonnanniain  in  idiomatc   con- 

colitur  corpus  B.    Drausii  Episc.   Suess.  quera  ducllo  cordarc  ;    et    ideô  ordinavit     quml    nullus    in  curia 

dimicaturi  solebanl  invocare.  Iste  Sanctus  ,  ut  crede-  Régis   placitarct    nisi    in    Gallico  ,    et   itcruni    «piôd 

bant,  pugiles  qui  ad   roemoriam     ejus   pcrnoctabant,  puer  quilibel  ponendus  ad  littcras,   addisccret  Galli- 

reddehat  invictos.  Erga  B.  Drausium  in  his  occasioni-  cum  ,  et  per    Gallicum    Latinum    :    quaj   duo  usque 

bus  religionein  et  cultum  prxscrtiui  praxlicat  Johannes  hodie   observantur  [subEdwardo  III]. 


156  EX  INGULFI  ABBATIS   HISTORIA. 

domiiiuni  Natalem  Abbatem   S.    Nicolai,  exorans  quatenus  Monachos  dirigat...  A 
Veniunt    itaque  Andegavenses  Monachi.  .   .   Comitis      Waldeni      crudelis    de- 
collatio  ...   et  licet    eum     venerabilis    Archiepiscopus    Lanfrancus,    Confessor 

Pag.  903.  suus,  totiiis  factionis  et  conjurationis  eum  assereret  penitùs  immunem,  et 
si  moreretur  in  causa,  futurum  pro  innocentia  Martyreni  ;  impiissima  tamen 
uxore  sua  novas  nuptias  afïectante,  ac  ideo  viri  sui  niortem  sceleratissimè 
maturante,  inhiantibus  etiam  nonnullis  Normannis  ad  ejus  Comitatus.  .  . 
cupidJssimo  maxime  Comité  Andegavensi  Yvone  Talbois  pro  terris  suis  et 
tenementis  sanguinem  suum  sitiente,  innocens  et  innoxius  martyrizatur  .  .  . 
Post  modicum  vero  tempus  quum  inclytus  Rex  Wilhelmus  dictam  neptem 
suam  nuptui  tradere  cuidam  generoso  Normanno ,  nomine  Simoni  Sylva- 
neetensi,  disponeret,  illa  nuptias  ejus  respuit  ,  quia  dietus  Simon  in  altéra 
sua  tibia  claudicavit  :  unde  supra  modum  Rex  iratus  Coniitatum  [ejus]  dicto  B 
Simoni  dédit...  Filiam  ejus  seniorem,  nomine  Matildem,  post  multa  consilia 
prsedictus  Simon  uxorem  assnmpsit...  Aliciam  autem  sororem  uxoris  suae 
dédit  dictas  Simon  Comes  illustrissimo  viro  Rodolplio  Tornacensi...  ligo 
Ingulphus,  natus  in  Anglia  et  à  parentibus  Anglicis...  factus  adolescentior  pa- 
latia  Regum  aut  Principum  appetebam.  Et  ecce  inclytus  nunc  Rex  noster 
Angliae ,  tune  adhuc  Cornes  Normanniae ,  Wilhelmus  ad  colloquium  tune 
Régis  Angliae  Edwardi  cognati  sui  eum  grandi  ministrantium  comitatu  Lon- 
donias  adventabat.  Quibus  citiiis  insertus  ,  ingerens  me  ubique  ad  omnia 
emergentia  negotia  peragenda  ,  ciim  prospère  plurima  perfecissem,  in  brevi 
agnitus  illustrissimo  Comiti  et  astrictissimè  adamatus  ,  eum  ipso  Nor- 
manniam  enavigabara.  Factus  ibidem  Scriba  ejus,  pro  libito  totam  Comitis 
curiam     ad   nonnulloruni    invidiam     regebam  ;     quosque     volui     huniiliabam  ,  C 

Pag.  904.    et       quos     volui      exaltabam    (a) Comes    Normanniae     Willielmus  , 

funere  piissimi  Régis  Angliae  Edwardi  cognati  sui  per  quotidianos  nuncios 
intellecto  ,  ad  transfretandum  pro  jure  suo  conquirendo  eum  fortissi- 
mo exercitu  auram  favorabilem  in  portu  S.  Walerici  diutiùs  expectabat. 
Q\xo  tune  ego  accedebam  eum  domini  Abbatis  mei  xenio  ;  et  explorato 
opportuno  aditu,  duodecim  juvenes  electos  ,  équités  et  armatos  eum  centum 
marcis  pro  suis  sumptibus  in  suam  expeditionem  ex  parte  praedicti   patris  Ab- 

Pag.  905.     bâtis   mei  offerebam...    In    Conversione  S.  Pauli   Croilandiam  primiim  introi- 
bam    installalus     [  Abl)as  ]    anno    Dom.  MLXXVI .  .  .     Miles   Richardus     {h) 

Pag.  908.  Rulos  Régis  Camerarius  [erat]...  Quum  Rex  Daciae  Canutus  ,  congrega- 
ta  maxima  classe,  invadere  Angliam  parasset ,  inclytus  Rex  Willielmus, 
undique  de  Francia,  Almania  atque  Hispania  soldariis  conductis,  universos  D 
per  Monasteria  totius  regni  dimisit,  moraturos  maxime  per  illa  Cœnobia, 
quae  de  militia  non  exhibenda  sua  dominia  tenebant  de  Rege.  Unde  ad  Croi- 
landiam VI  milites  et  XXVIII  balistarios  destina  vit...  Scotiam  sibi  subjecit 
•  Maicoi-  et  Maltonium  *  Regem  ejus  sibi  hominium  facere  et  fidelitatem  jurare  apud 
""^  Abennithi    coëgit.      Reversusque  in    Angliam  ,     apud     Londonias      hominium 

sibi  facere  et  contra  omnes  homines  fidelitatem  jurare  omnem  Anglise  inco- 
lam  iraperans,  totam  terram  descripsit  ;  neo  erat  hida  (c)  in  tota  Anglia, 
quin  valorem  ejus  et  possessorem  suum  scivit  ;  nec  lacus  nec  locus  aliquis 
quin  in   Régis  rotulo   exstitit   descriptus,    ac   ejus   reditus   et  proventus  et  ejus 

Pag.  910.  possessor...  Abbatiae  nostrae  [sedes]  dicitur  habere  IV  leucas  in  latitudine  ; 
quùm  leuca,  usualis  mensura  terram  metientium  apud  Francos ,  constet  de 
duobns  millibus  passuum  :  et  forte  leuca  dicitur  à  Leucon,  quod  in  Scy-  E 
thica  lingua  intei-pretatur  Philippus.  Unde  Magister  in  Isagogis  suis  dicit... 
Deum  adamasse  christianitatem  regni  Francise ,  id  est  Philipporum  ;  quùra 
apud  Francos  nomen  Philippi  frequentissimum  habetur  ;  in  tantum,  ut  Rex 
Henricus,  qui  modo  régnât  in  Francia,  filium  suum  primogenitum  jam  Phi- 
lippum  fecerit  appellari...  B.  Philippus  cùm  Scythis  verbum  Dei  praedi- 
casset,  rediens  in  Asiam,  per  Sicambros  viam  fecit ,  ac  illis  Christi  nomen 
primus  annunciavit.  De  quibus  exeuntes  Franci  ,  ut  plures  eorum  Hiero- 
cronographi   testantur,    B.    Philippum    Apostolum    suum   adliuc   tenent...    Ex 

(a)  Ingulfus   posteà    in     Fontanissensi    Cœnobio      xerat  in  uxorem. 

factus  est   Monaclius  sub   Abbate  Geberto  vcl    Ger-  (c)  Anglicè    terra   unius  aratri  culturœ  sufficiens 

berto,   deinde   Prior.  per  annum.  Henricus  Huntindon. 

(b)  Filiam   et  hœredem  Hugonis  de  Evermue  du- 

Viij 


EX  INGULFI  ABBATIS  HISTORIA. 


157 


A  his  omnibus  colligitiir,  quôd  leiica  dicirur  à  Leiicon,  id  est  mensura  terr« 
PhilippicîB,  id  est  Philippi  vel  Philipporuni.  Angli  autem  utuntur  terram 
ttietiendo  nillliaribus ,  et  dicitiir  niilliare,  quia  constat  de  mille  passibus .  .  . 
Scire  debetis  Anglos  sub  dominio  Normannorum  transisse  in  multis  ad  mores 
Franconim,  et  ideô  loco  milliarium  leucas  dixisse,  sed  milliaria  intellcxisse... 
Detuleram  mecum  Londonias  chartas  ac  chirographa.  . .  quae  partira  dupli- 
catè  tam  Gallicanâ  manu  quàm  Saxonicâ  scribebantur,  Manus  etenim  Saxo-  ^H-  9*8- 
nica  al»  omnibus  Saxonibus  et  Merciis  usque  ad  tempora  Régis  Alfredi,  qui 
per  Gallicanes  doctores  omnibus  litteris  apprimè  instructus  erat,  in  omnibus 
chirograpliis  usitata,  à  tempore  domini  Régis  dicti  desuetudine  viluerat  ;  et 
manus  Gallicanâ,  quia  magis  legibilis  et  aspectui  perdelectabilis  prœcellebat, 
frequentiùs   in  dies   apud  omnes    Anglos    complacebat .  .  .    Omnibus    Gallicis 

B  et  Normannis  manus  Saxonicâ  extiterat  inusitata  penitus  et  invisa,  ac  tune 
maxime  cum  gente  sua  contemptui  habita  et  nimiùm  inacceptata  .  .  .  Uni- 
versa  monumenta  nostra  tam  manu  Saxonicâ  quàm  Gallicanâ  conscripta , 
confirmata  [  sunt  ]  .  .  .  Attuli  eadem  vice  (a)  mecum  de  Londoniis  in  meum 
Monasterium  Leges  œquissimi  Régis  Edwardi ,  quas  dominus  meus  inclytus 
Rex  Wilhelmus  authenticas  esse,  et  perpétuas  per  totum  regnum  Angliœ 
inviolabiliter  tenendas  sub  pœnis  gravissimis  proclamarat ,  et  suis  justitiariis 
commendarat,  eodem  idiomate  quo  editse  sunt. 


Pag.  914. 


{a)  Quo  Guillelmi  annohoc  fecerit  Ingulfus,  diserte  quôd  ipso  priùs    adinvenisset    cas  ;   sed  quôd ,    cùm 

non   explicat  ;    sed  colligi  potcst  fuisse  post   annum  usque  ad   lempora   sua  praetermissae  fuissent   et  obli- 

regni  XV   aut  circitcr.  Referuntur  hae  Leges    ad  cal-  vioni  penitùs  deditaeà  morte  avi  sui  Régis  Edgari,qui 

cem  Operum  S.  Ansclmi  in  Nolis  Seldeni  in   Eadme-  priùs  earum  inventer  fuisse  dicitur,  illas  suscitaverit 

C   rum.  Vocatx  sunt  autem  Leges  Régis  Edwardi,   non  et  observandas  praescripserit. 


EXCERPTUM  «  HISTORICUM. 

Ex  Collectione  Frehen,   pag.  515,  et   ex  Ms.  Regio  num.  8394. 

IDEM  Rex  Henricus  neptem  (b)  Henrici  Alamannorum  Imperatoris  duxit 
in  uxorem  :  ex  qua  filiam  unam  procreavit  ;  quae  infra  lustrum  defuncta  est, 
matre  ejus  paulô  pôst  eam  subséquente.  Post  cujus  obitum  Rex  sibi  quaerens 
conjugii     solatium  ,     ad    Rutenorum    Regem    Galterum ,     cognomine    Saveir , 

D  Meldensem  Episcopum  direxit,  postulans  ut  ei  suam  mitteret  filiam.  Quod 
et  factum  est.  Hujus  nomen  erat  Anna.  Convocatâ  igitur  regni  sui  Proce- 
rum  multitudine,  sicut  decet  tantum  virum ,  illam  celebriter  duxit  in 
uxorem.  Hfec  autem  Deo  devota,  plus  de  futuris  quàm  de  praesentibus  co- 
gitans,  in  aeterna  vita  mutuum  multipliciter  recipere  credens,  apud  Sylva- 
neetum  Ecclesiam  in  honore  S.  Vincentii  construxit.  Cum  qua  Rex  féliciter 
vivens,  ex  ea  genuit  très  filios,  Philippum  videlicet ,  Robertum ,  et  Hu- 
gonem  cognon)ine  Magnum.  Iste  Hugo  genuit  Rodulfum  Viromanduorum 
Comitem.  Procedente  vero  tempore,  anno  MXLII  famés  valida  cœpit,  An.  1042. 
quae   septem  annos  duravit. 

Philippus    autem     major    Régis    filius,     vivente     pâtre    et    jubente,     anno    An.  i05!i. 

E  Domini    MLIX  unctus   est   in    Regem.    Rex   autem    Henricus  anno    sequente    An.  lOOO. 
obiit.   Igitur   Philippus  Rex    magnificus,   cui   tempore    suo   multa    adrisit  pros- 
peritas,   accepit    sibi     uxorem    Bertam    (c)    Balduini    Comitis    filiam,     Roberti    A"-  1071. 
verô     Comitis    Flandriae     sororem.     Genuit    autem    ex    ea    Ludovicum,     et 
Constantiam    Boamundi     Antiochiae     Principis    uxorem.     Rex    autem    videns 
dominium   suum  per    insolentiam   praedecessorum   suorum   esse  diminutum    et 


(a)   Praecedentia  cdidimus  pag.  219  Tomi    X  ,  in  nairantur,  conciliari  non  possunt   cam   verbis  Wip- 

Fragmenlo   Cbronici  Fr.  Ilugonis,  de  S.  Maria  dicti,  ]H>nis  in  Vita  Conradi  Salici.  Idem  infrà  dicendum  de 

Floriacensis  Monachi  ;    quem  hujus  Exccrpti,  quippc  llistoriae    Francica   Fragmente,   abi  Regina    Mathil- 

parùm  accurati,  nolumus   auctorcm   inscribere.  dis  obiisse  Icgitur  an.    1044. 

(6)  Corrig.  sororem   Henrici.   Matliilda   cnim  (ilia  (c)  Corrig'.  Florentii   Comitis  Fruiae  filiam. 
erat  Conradi    Imj)cr.    et   GiseUe.    Ceterùm  (juae   hîc 


158  EXGËRPTUM  HISTORIGUM. 

ferè  adnihilatum,  cupiensque  illud  reaugere  ;  à  quodam  Milite  (a)  Harpino  A 
nomine,  émit  Bituricas  pretio  sexaginta  millium  solidorum.  Posteà  vero 
mota  est  guerra  inter  Gaufridum  Barbatum  Andegavensem  Gomitem  ,  et 
fratrem  ejus  Fulconem  Rechin  Gomitem  Wastinensium.  Gonquerens  siqui- 
dem  praedictus  Fulco  de  fratre  suo  super  eo  quod  ei  parvam  terrae  partem 
dedisset,  Regem  adiit  ;  et  fideliter  promisit ,  quôd  totum  Wastinense  ei  re- 
linqueret,  si  de  guerra  ei  non  noceret.  Rex  autem  super  hoc  accepto  con- 
silio,  quod  petebat  concessit.  Invadens  igitur  Fulco  fratrem  suum ,  per 
auxilium  Andegavensium  et  Turonensium  Baronum ,  hominum  multa  strage 
facta,  eum  in  campo  devicit,  cepit  et  usque  ad  linem  vitae  suae  in  carcere 
tenuit.  Qua  peracta  expeditione ,  Wastinense ,  sicut  promiserat ,  Régi  wer- 
pivit,  Rex  autem  juravit  se  servaturum  consuetudinem  terrae  illius  ;  aliter 
enim  nolebant  Milites  facere  ei  hominia  sua.  Posteà  aliquot  intercurrentibus  B 
annis ,  malitia  crescente ,  concupiscentia  invalescente ,  Rex  Vilcassinum 
occupavit,  suo  illud  adjungens  dominio.  Firmavit  etiam  contra  Hugonem 
Domni-Martini  Gomitem  castrum  quod  dicitur  Monmeliandum. 
An.  1061,  ^  Anno  (b)  MLXI  obiit  Adraldus  Abbas ,  suscepitque  Hubertus  post  eum 
An.  1066.  Abbatiam  :  qui  post  quinquennium  decedens,  hoc  est  anno  Domini  MLXVI, 
Roberto  Abbati  quondam  S.  Gandregisili  Abbatiam  reliquit  ].  Quo  etiam 
tempore  VII  Kal.  Maii  comètes  apparuit  ferè  diebus  V,  magnum  jubar 
emittens  contra  occidentem.  Nec  multo  post,  in  ipso  videlicet  anno,  die 
festo  Michaëlis,  Gomes  Normannorum  Willermus  mare  transiit ,  et  Anglorum 
regnum   invasit   (c),    etc. 

(a)  Tnterturbato  online   res   hae   narrantur.  Ludovicura   cognomento  Grossum,   apud  D.   Estien-    /-i 

(b)  Uncinis  includimus  quae  de  suis  Abbati-  not,  Toin.  8  Fragm.  Mss.  pag.  38,  ex  Ms. 
bus  inseruit  Anonyinus  Sangermanensis,  quôd  Cod.  S.  Severi  in  Capitc  Wasconiae  ;  ubi  sic  le- 
haec  desint    in    Codice    Regio.  gitur  :     Quo    mortuo    [^Robertô]^  filins   ejus  Ainricus 

(c)  Quae  deducta  ad  obitum  Philippi  I,  ede-  regnum  tenuit ,  et  post  XXIII  [XXIXl  annos 
mus  in  alio  Voluraine.  Ad  eumdem  annum  H08  obiit,  anno  Incarnati  ferbi  MLIX  [il/ZJ],  re- 
pervenit  Chronicon    Regum    Fr.    à       Merovaeo     ad  linquens  regnum  totius  Franciœ  Philippo  fiito  suo^  etc. 


EX  CHRONICI  VETERIS  EXCERPTO  («), 

seu  ex   Fragmento  Chronici  Fr.  Hugonis  de  S.  Maria  dicti , 

Floriac.  Monachi. 

Apud  Chesnium  Tom.  IV  Scriptorum  Historiœ   Vranc.  pag.   97.  D 

An.  1031  TT  EN  RIO  US  igitur ,  defuncto  pâtre  Roberto,  régna  vit  annis  ferè  XXX. 
Xl  Hujus  mater  Gonstantia  maximam  regni  portionem  in  suam  post  funus 
mariti  detorserat  dominationem  ;  Silvanectensem  scilicet  urbem,  atque  Se- 
nonensem  ;  castellum  etiam  Bistisiacum,  et  Domnummartinum ,  Puteolumque 
et  Meledunum,  necnon  et  Pissiacum,  et  Godiciacum.  Multos  etiam  Fran- 
cise et  Burgundiae  Proceres  sibi  conciliaverat,  quos  à  lilii  fidelitate  mala 
fraude  subduxerat  :  inter  quos  praecipuè  Odonem  Gampaniae  Gomitem  sibi 
devinxerat ,  cui  medietatem  Senonicae  civitatis  donaverat.  (b)  Verùm  Rex 
Henricus ,  ciim  esset  miles  acerrimus  ;  et  matrem  adversùs  eum  calcitran- 
tem  cita  devicit  fortunâ,  et  perfidorum  machinamenta  Procerum  suâ 
pessumdedit  prudentiâ.    Siquidem    prima  congressionum  suarum   principia  (c) 

(a)  Excerpti  hujus,  quod  attingit  annum  1109,  Petavii  edidit  Chesnius  Tom.  IV  Scriptorum  Fr.  pag. 
partem  dedimus  pag.  215  Tomi  X  ;  et  ibi  duntaxat  148,  additur  :  Ipsa  denique  Constantia  eum  à  cul- 
innuimus.  illam  esse  fragmentum  Chronici  Hugonis  mine  regni  depnnere,  et  Robertum  fratrem  ejus,  Bur- 
Floriac.  Monachi.  Nunc  autem  eum  Riveto  fidentio-  gundionum  Ducem,  in  ejus  loco  subrogare  toto  annisu 
res  ,  reliquum  ejusdem  Excerpti  non  dubitamus  exoptabat.  Porrô  Fragmentum  hoc,  cura  nihil  con- 
adscribere  nominatim  laudato  Scriptori  ;  cujus  Epis-  tineat,  ut  suprà  jaui  notavimus,  quod  non  habeatur 
tola  nuncupatoria  ad  Mathildem  Imperatricem  in  tum  ibi,  tum  apud  Willelmum  Gemeticensem,  aman- 
Librum  de  Gestis  modcrnorura    Rcgum   Fr.   cxstat  davimus  à  nostra  editione. 

apud  Marteninni  Tom.    I    Anecd.  col.   327.   Sed  de  (c)  Ibid.  Henricus  igitur  Rex ^  contractii  undecum- 

his  alibi,  nempè  ubi  Epistolam  ad  Mathildem    profe-  que  validiuimis   copiis,     bellum    eum    maire     sua 

remus.  Constantia  primo  conseruit ,  et  castrum  adorsus  Pis- 

(b)  In    alio    Codice  ,   seu  in    Fragmento    Histo-  ciacum,  etc. 
riae  Ms.  Auctoris  Incerti,  quod  ex  Bibliotheca    Alex. 


/ 


EX  CHRONIGI  VETERIS  EXCERPTO.  159 

A.  cum  matre  conseruit  Constantia  ,  et  castrum  adorsus  Pissiacum  ,  mox  illud 
suum  retorsit  ad  domininm.  Deniùm  verô  Puteolum  obsedit ,  atque  recepit. 
Quod  cernens  Constantia ,  mox  ab  eo  dextrani  expetiit  ;  et  deinceps  quoad 
vixit  tempore  ,  sibi  fidelis  extitit.  Deinde  Odonem  aggressus  Comitem  Rex 
Henricns,  Gornacum  castrum  illi  abstiilit,  et  Senonice  urbls  partem  ad  suum 
iterùm  dominium  revocavit.  Post  haec  vero  cum  Marchione  Flandrensiuni 
Balduino  ,  Hngonis  (a)  Bardulfi  castellum  Merisvillam  evertit  ;  et  Petueram  ♦  ^/.  ob»eï« 
castrum  biennali  obsidione  *  conclusum,   suam  redegit  in   potestatem.  sione 

Anno    denique    Incarnationis    Dominicae    MXXXVII    memoratus   Princeps ,    ^°-  *^'^* 
Campaniœ     Comes  ,     videlicet    Odo,    contra  Alamannos    et  Lotharingos  nimio 
fastii   ducens    exercitum,    magnum    de  se   eis   prrebuit  triumphum.   Nam    com- 
misso    praelio  cum    potentissimo  (b)  Alamannorum    Duce    Gothelone  ,    multâ 

B  suorum  amissâ  copia  ,  terga  vertit  ,  et  confossus  occubuit.  Quo  deflincto , 
Tetbaldus  filius  ejus  major  natu  Carnotensem  urbem  et  Turonensem  sibi 
vindicavit.  Minor  frater  Tetbaldi,  nomine  Stephanus,  Meldensiiim  et  Tri- 
cassinorum  sortitus  est  civitates.  Sed  hi  ambo  contra  Regem  Henricum  re- 
bellare  cœperunt.  Rex  autem  primùm  cum  Stephano  congressus,  illum  fa- 
cile superavit  atque  fugavit ,  Comité  Rodulfo  retento.  Medandicum  (  c  ) 
etiam  post  haec  devicit  Galerannuin,  quem  exhereditavit  ;  et  terrain  ejus 
sibi  subjugavit.  Demùm  autem  Gaufridum  Comitem  Andegavensium  contra 
Tetbaldum  Comitem  excitavit.  Unde  ejus  nutu  Comes  Gaufridus  urbem 
obsidione  cinxit  Turonicam.  Quod  audiens  Tetbaldus,  cum  suis  viribus  eo 
tetendit.  Sed    Gaufridus   ei  obviam  procedens  ,    cum    eo   viriliter   decertavit , 

C  eumque  superavit ,  et  cum  septingcntis  et  sexaginta  militibus  cepit.  A  quo 
etiam  eodem  tempore  Turonicam  extorsit  civitatem.  Denique  Rex  Henricus 
construxit  Ecclesiam  prope  mœnia  Parisiacae  urbis  in  honore  S.  Martini. 
Comes  etiam  suprataxatus  Gaufridus  extruxit  S.  Trinitatis  Cœnobium  apud 
Vendocinum  castrimi. 

Anno  denique  Incarnationis  Dominicae  MXLVIl  saepenominatus  Rex  An.  1047. 
Henricus  cum  tribus  tantùm  milibus  armatorum  commisit  bellum  cum 
XXX  milibus  Normannorum  ,  eosque  superavit  ;  et  venerabilem  adoles- 
centem  Willelmum  ,  magni  Normannorum  Principis  Roberti  filium ,  eis 
vi  superposuit,  quem  exhereditare  volebant.  Hic  Rex  pacato  sibi  regno,  uxorem 
duxit  nomine  Annam,  fîliam  Georgii  Sclavi  (rf)  Régis  Rutiorum  ;  ex  qua  genuit 
filios   très,    Philippum  ,    Robertum  ,    Hugonem.     Ex    quibus    Robertus     puer 

f)  mortuus  est.  Hugo  vero  factus  juvenis,  uxorem  duxit  filiam  Herberti  Co- 
mitis  Vermandensis ,  natam  ex  filia  Rodulphi  Comitis  5  per  quam  obtinuit 
Coiiiitatus  duos ,  Vermandensem  et  Vadensem  :  ex  qua  cùm  genuisset  filios 
et  lilias  ,  divino  amore  succensus ,  cum  exercitu  Gallorum  et  Germano- 
rum  lerosolymam  profectus  est,  et  in  hoc  itinere  defunctus  est.  Philippus 
vero  adhuc   puer   hoc  ordine   in   Regem  sublimatus  est. 

Anno  ab  Incarnatione  Domini  MLIX  prtefatus  Rex  Henricus  ,  senio  se  An.  1059. 
gravari  conspiciens  ,  praefatum  filium  suum  Philippum  in  die  (e)  Pentecos- 
tes  consecrari  fecit  ante  altare  B.  Mariae  à  Gervasio  tune  Remensi  Archi- 
episcopo  ,  astantibus  quamplurimis  Franciae,  Burgundiae  et  Aquitaniae  Ar- 
chiepiscopis,  et  Episcopis  (  f)  viginti  duobus.  Affuit  etiam  Hugo  Bisuntinus 
Archiepiscopus ,    Nicolai    Papae    Legatus.   Aftuerunt  Abbates  quamplurimi  ,    et 

E  Primates  Regni;  Wido  Dux  Aquitaniae,  Hugo  filius  Roberti  Ducis  Burgun- 
diae, cum  nmltis  aliis.  Non  multo  post,  defuncto  pâtre,  puer  positus  est  sub  An.  106O. 
custodia  Balduini  Flandrensis  Comitis;  qui  eum  fideliter  et  nobiliter  educa- 
vit,  et  regnum  ejus  strenuè  rexit  et  défendit.  Rex  vero  postquàm  ad  juvéniles 
annos  pervenit,  regnum  suum  integrura  recepit  ;  et  defuncto  tutore  suo  Bal-  An.  1067. 
duino  Comité,  consilio  Roberti  Frisonis  ,  filiam  Florencii  Ducis  Frisonum 
Bertam   in  uxorem  duxit. 

[a]  \h\à.  Hugnnis  Radulfî  ca.^trum  Merelis-villam.  scu  coronatio  Pliilippi    rccitatur  Toino    IX   Concilio- 

Sic  etiam  in  Ms.    Regio.  rum  ;  sed  ibi  loco  1^  Kal.  Icgendum  X  Kril.  Junii, 

(6)  Ibid.  prœpotentis'iimo...  Oocelone.  in  quem  dicm  anno  lOM)   fesluni  Pentecostcs  incidit, 

(c)  Ibid.  Mcldamiicum  :  in  Ms.    Reg.    Metlandi-  in  dicm   ncmpè  23  mensis  Maii. 
cum.  If)    In  Fragmcnto    Ilistoriae    Ms.    Aucloris   Inccrti 

(d)  Sic  et  inMss.  Codd.    sed  corrig.  Jeroslai.  aj)ud   Clicsnium  Tom.  IV  Scriptorum  Fr.  pag.    150, 

(e)  Vide  suprà  paginam  32.    Conventus  Rcmensis  et  XXXII  Epùcopis. 


460 


An.  1037. 


EX  HISTORIEE  FRANCICiE  FRAGMENTO  («). 

Apud  Chesnium  Tom.  JV  Scriptorum  Historiée  Franc,  pag.  86. 
A    NNO  Dominicae    Incarnationis     MXXXVII,    horâ    diei   prima    post   octa- 


vas  Paschae  ,  amisit  sol  radios  suos  ;  et  apparuit  in  ea  specie,  quâ  solet 
luna  II  apparere  ;  et  circa  horam  III,  speciem  lunae  V  habuit  ;  et  post  pau- 
lulum,  octavse.  Eodem  anno  Liger  fluvius  sua  littora  bis  transgressas,  haud 
modica  suis  vicinis  intulit  detrimenta.  Quo  anno  Cornes,  cujus  suprà  rae- 
minimus  ,  Odo  contra  Régis  Ainrici  voluntatem ,  cum  maximis  bellorura 
copiis  contra  Alamannos  et  Lotharingos  properavit  ad  bellum.  Conserto  B 
igitur  prselio  cum  eorum  Duce  Gothelone  ,  cum  multis  suorum  millibus  cor- 
A  1034  ^^^^'  ^^^^^  Constantia  Regina  (b)  post  tertium  obitûs  viri  sui  annuni,  diem 
clausit  ultimum  ,  sepultaque  est  juxta  eum.  Perempto  Odone  ,  Tetbaldus  et 
Stephanus  filii  ipsius,  more  suorum  patrum  qui  semper  infidi  Regibus  exti- 
terunt  ,  contra  Regem  Ainricum  rebellaverunt  ,  Odonem  fratrem  illius 
falsâ  spe  regni  illicientes.  Qui  pollicitationibus  eorum  credulus,  fratri  mani- 
festus  factus  est  inimicus,  Exin  caedes ,  rapinae,  incendia  depopulationesque 
penè  universam  demolita  sunt  Franciam.  Rex  vero  Dei  adjutus  auxilio , 
contra  fratrem  arma  corripiens,  eum  in  quoddam  municipium  fugere  com- 
pulit ,  quem  aliquantis  suis  cepit  cum  complicibus,  Aurelianisque  in  custo- 
dia  deposuit.  Cum  Stephano  etiam  congressus  vicit  eum,  fugavit ,  multis 
de  ipsius  exercitu  captis  ,  in  quibus  retentus  est  Cornes  Rodulfus  ,  in  quo  C 
tota  vis  factionis  sita  erat.  In  Tetbaldum  quoque  Gaufredum  Andegaven- 
sium  Comitem  animans ,  effecit  eum  sibi  acerrimum  inimicum.  Hic  urbem 
Turonicam  ,  quae  illius  erat  ditionis  ,  exercitu  circumdat ,  aggeribus  extruc- 
tis  ,  machinisque  et  omnibus ,  qufe  ad  obsidionem  pertinent ,  paratis.  Quo 
cognito  ,  Tetbaldus ,  undecunque  collectis  auxiliariis,  cum  fratris  et  suorum 
militum  cohortibus ,  tendit  Turonis.  Gaufredus  autem  comperiens  eum 
cum  valida  manu  adventare,  suis  et  ipse  in  unum  contractis,  obviare  prae- 
A  4019  *îictis  properat  hostibus.  Commisso  demiim  certamine  ,  Tetbaldus  et  sui  terga 
vertentes  fugam  ineunt.  lUe  ac  si  inermes  invadit ,  ipsum  eorum  Principem 
cum  multitudine  maxima  capit.  Deinde  reversus  ad  obsidionem  praedictae 
urbis  ,  cepit  eam  ,  et  suo  mancipavit  juri  ;  quam  usque  hodie  Comités 
possident  Andegavenses.  D 

Post  haec     Stephanus    frater     Tetbaldi    moriens ,    reliquit    filium     Odonem 

nomine;     quem  Tetbaldus   haereditate   privavit  patris.  Ille  autem  ad  Comitem 

confugit  Normannorum,    qui   ei    uxorem  et   aliquas    dédit   possessiones.    Ugo 

Bardulfus   circa    idem     tempus   contra  eundem  Regem    Petueris    castrum    mu- 

nierat  :   quem   Rex     biennali     obsidione   cingens,    inclusis  inediâ    consumptis, 

ad   deditionem   compulit ,   castrumque   recepit  :  ipsum  vero  omni    honore  ex- 

*  M.  pertur-  po^'^itum   à    tota   proturbavit   *  Francia.     Eodem     Rege  régnante ,    Léo  Papa 

bavit.  in  Franciam   venit ,  rogatu   Hermeri    Cœnobii    S.    Remigii  Abbatis.  Qui  Re- 

An.  1049.    mis    pertingens  ,  Monasterium  ejusdem  S.  Remigii   ab  eodem   Abbate  magnis 

(a)  Auctor,  qui  testatur  se  floruîsse  anno  1108,  [1031],  merise  Julio  Robertus  Re.v  diem  clausit  extre- 
opus  suum  deduxit  ad  annum  1110.  Quae  autem,  ubi  mum...  Tune  rursus  oritur  inter  matrem  et  filios 
et  unde,  ejusdem  Fragmenti  partes  editae  jam  fue-  rediviva  diicordiœ  crudelitas^  ac  prœterilarum  ira- 
rint,  edocet  Tomi   X  pagina  210.  rum   frœna  luxant   inveterata  odia.    Diu  multàm- 

(b)  Emendandus  sanè  Auctor,  quando  Constan-  que  vastando  res  proprias^  debacchatum  est  ;  donec 
ba  obiit  anno  1032.  Intérim  miremur,  annum  mor-  Fulco  Andegavorum  Cornes,  cngnatus  scilicet  ipso- 
tis  ejusdem  Reginae  à  tam  paucis  signatum  fuisse  rum,  matrem  redarguens  cur  bestialem  -vesaniam 
Scriptoribus.  Horura  plerique,  dura  agunt  de  sedi-  erga  filios  exerceret,  utrumque  parentem  in  pace  re- 
tionibus  bellicisque  motibus,  à  Constantia  excitatis,  duceret.  Sequenti  vero  anno,  eodem  mense  atque  in 
multis  ac  diuturnis,  tùm  de  pace  seu  concordia  quae  eodem  castro  [Meledun.]  quo  Rex  obierat,  et  ipsa 
subsccuta  est  ,  et  de  matre  filio  posteà  fideli  qiioad  obiit.  Quanquam  dici  forsan  potest,  Glabri  verba 
vixit  ;  videntur  innuere  vitam  ejusdem  Regin»  pro-  hxc,  Sequenti  verô  anno  et  ipsa  obiit,  rcferri,  non 
ductam  fuisse  ultra  annum  1032  ,  quando  hsec  om-  ad  mortem  Roberti  Régis,  sed  ad  concordiam 
nia  geri  vix  potucrunt  intra  spatium  unius  anni.  quae  facta  est  inter  matrem  et  filios  ;  ita  ut  obierit 
Verùm  obstat  auctoritas  Glabri,  Scriptoris  coaevi;  Regina  anno  qui  subsecutus  est  laudatam  pacem ,  id 
cujus   quidem   verba  juvat    bue     revocare  :     Jnno  est  anno  1034. 

sumptibus 


EX  HISTORIEE  FRANC.  FRAGMENTO. 


161 


An.   1044. 
*  Novemb. 

*  Decemb. 


An.  1047. 
*  Roberto 


*  Jeroslai 


A  sumptibus  constructum  ,  cum  maxima  oonsecra^^t  gloria.  Ubi  etiam  niulto- 
rum  adunavit  Concilium  Episcoporum  et  Abbatuiii  ;  in  quo  simoniacain 
haeresim  ,  quae  ferè  totam  resperserat  Galliam  ,  anathematis  sugillavit  gladio  ; 
multos  humilians  quos  ea  pestis  extulerat,  et  SS.  Patruni  statuta  ,  quae  pro- 
peinodùni    apiul   Gallos   abolita  fuerant,  reformans. 

Anno  MXLIV  iiicarnati  Verbi ,  VI  Idiis  niensis  Decembris  *  ,  octavâ 
horâ  noctis  ,  feriâ  V ,  lunâ  XIV  ,  eclypsis  lunae  inter  Hiadas  et  Pleia- 
das  contigit.  Eodem  quoque  anno  et  mense  ,  et  feriâ  eâdetn  ,  horâ  diei  se- 
cundà,  X  Kal.  ejusdem  mensis  *  ,  solis  eclypsis  evenit.  Eodem  anno,  in  page 
Aureliano  inventi  sunt  duo  panes  sanguine  niadentes  ;  unus  subcinericius, 
et  alter  in  clibano  coctus.  Quo  anno  Mahildis  Regina  obiit.  Enimvero  trii)us 
post  hœc  exhaustis  annis,  idem  Rex  movit  exercitum  in  Normannos,  qui 
B  obeunte  Ricardo  *  suo  Principe  ,  (ilium  ipsius  Guillelmuni  posteà  Ilegem 
Anglorum,  Normaimiâ  pepulerant ,  nolentes  eum  ipsorum  habere  prima- 
tum  ,  eo  quod  non  esset  natus  de  legali  connubio.  Hic  ad  Regcm  suprà 
memoratum  confugit  auxiliuni  petens  ,  à  quo  bénigne  susceptus  est.  Rex 
ergo  fines  Norniannorum  cum  tribus  tantùm  armatorum  millibus  ingressus  , 
hostes  paratos  invenit.  Erant  enim  ferè  triginta  niillia  hominum  instructa  ad 
belluni.  Commisso  igitur  prselio ,  regius  exercitus  tanta  animositate  in  hostes 
irruit  ,  ut  maximam  partem  corum  sterneret ,  et  ceteros  in  fugam  verteret. 
Extcrriti  vero  qui  de  praelio  superfuerant  Normanni  ,  Régi  eidem  colla  sub- 
diderunt  ;  et  jam  dictum  Guillelmum  ut  suum  doniinum  receperunt.  Rex 
autem  cum  integro  suoruni  numéro  reversus  est  in  Franciam.  Qui  post 
Mahildis  Reginae  huniationem  ,   accepit    aliam   conjugem  ,     videlicet     filiam    Ju- 

C  riscloht  *  Régis  Russorum,  nomine  Annam  ;  quae  ei  genuit  très  filios,  Phi- 
lippum ,  Hugoneni  ,  Rotbertum  («).  Quorum  Rotbertus  puer  obiit,  Hugo 
posteà  donatus  est  Comitatu  Virmandensium  à  fratre  suo  Philippo  jam  Rege. 
Ea  tempestate  Berengarius  Andegavensis  Ecclesiae  Archidiaconus ,  cujus 
tune  nomen  inter  sectatores  divinae  philosophiae  celeberrimum  habebatur  ,  in 
haeresim  de  corpore  et  sanguine  Domini  incidit,  dicens  esse  tantùm  sacramen- 
tum  ,  quod  consecratur  super  altare  ,  non  rem  sacra  menti.  Qua  de  causa  à  Papa 
Nicolao  evocatus,  Romam  petiit  ;  ubi  in  praesentia  ejusdem  Papae  et  multorura 
Episcoporum  examinatus,  suum  confitens  anathematizavit  errorem  ;  Joannem 
Scottum  igni  comburens,  cujus  lectione  ad  banc  nefariam  devolutus  fuerat 
sectam.  Professus  est  deinde  esse  in  veritate  corpus  et  sanguinem  Domini  nostri 
Jesu   Christi,  quod  consecratur  super  altare  ,  non  tantummodô  sacramentum  ; 

D  et   suara  ipse   professionem   in  eodem  Concilio  suo   recitavit  ore. 

Ainricus  ergo ,  per  XXVII  (b)  annos  post  obitum  patris  rcgno  Franco- 
rum  strenuè  gubernato  ,  Vitriaci  defungitur  ,  anno  incarnati  Verbi  MLIX  ;  An.  1060 
relinquens  regnum  totius  Franciae  Philippo  suo  filio  ,  quem  ante  obitum 
suum  Remis  civitate  in  Regem  ungi  cum  magna  fecerat  ambitione.  In  cu- 
jus obsequio  Gervasius  ejusdem  IMetropolis  Praesul  expendit  non  modicum 
apparatum.  Qui  Praesul  quantae  fuerit  strenuitatis  ,  difficile  est  prosequi.  Rege 
defuncto  ,  Regina  Anna  Rodulfum  Comitem  in  conjugio  accepit.  Quo  mor- 
tuo  ,  nativum  repetiit  solum.  Philippus  igitur,  quoniam  puerulus  erat  ,  tu- 
torem  et  nutritorem  à  pâtre  accepit  Balduinum  Flandrensium  Comitem  , 
probum  sanè  virum  ,  et  justi  tenacem.  Qui  usque  ad  intelligibilem  aetatem 
eum   bénigne   fovit ,     regnum     gnaviter    administravit  ,    rebelles    et      inquietos 

E  virgâ  dircctionis  correxit.  Adolescenti  verô  demùm  ex  integro  regnum  re- 
stituit.  Ipse  autem  non  post  multum  terapus  ex  bac  vita  decessit  ,  relinquens 
filium  sibi  aequivocum  Balduinum  ,  ([ui  etiam  paucis  supervixit  annis.  Is 
quoque  reliquit  haeredem  nomine  Arnulfum  :  cui  inimicans  Rotbertus 
patruus   suus,    exhaeredare    nisus  est  :    quod  et  fecit.    Arnulfus  autem    Regem 


An.   1067. 


(a)  Robertus  piitsimut  Rex  genuit  très  filios,  llu  ■ 
gonem  piissimum  et  amantissiinuin  Regem,  et  Henri- 
cum  rnbuttissimum  qui  fialri  successit,  Robcrtumrjue 
Burgvndiœ  Duccm ,  Jieiiricus  fortU  t'ir  et  Rex-  genuit 
P/iiUppum  Regem  et  Uugoncm  Magnum,  etc.  Ex 
Geneatogia  Rcf(uin  Fr.  in  Ms.  Cod.  Reg.  6186, 
Colbcrt.  0322.  llic  autem  obitcr  notabiinus^  in  lau- 
dalo  Codicc  Ms.  cxstarc  Ilugonis  Floriac.  .Monaclii 
de   modcrnis    Rcgibus    Fr.     ad    Matbildem    Imper. 

Tomt  XI. 


Libetlum  ;  sed  usque  ad  annuro  duntaxal  XIII  Ludo- 
vic! Transniarini,  eô  quôd  folia  desidcrentur,  quo 
casu  ncsciinus.  Ilinc  dcfînirc  non  facile  est ,  an 
Fragmcntum  Historiae  Fr.  sit  idem  cum  Libelle 
Hugonis.  Id  quidcm  enuntiavit  Tom.  8  D.  Bouquet, 
sed  utriusque  discrimen  intérim  non  satis  per])en- 
dit. 

(i)  Ita  Ckxlex  Regius.  In  Edilis,  per  triginta  sep- 
tem.  Corrig.  per  XXX. 


162  EX  HISTORIEE  FRANC.  FRAGMENTO. 

petens  Philippuin,  auxiliari  sibi  ab  eo  exposcebat.  Porro  Rex  congregatis  A 
An.  1072.  multis  armatoniin  niillibus ,  Flandriam  petit  ,  cum  Rotberto  congressurus. 
Rotbertus  diflidens  viribus ,  primo  cum  Rege  congredi  timuit.  Postremo 
assumptâ  audaciâ  ,  regium  fudit  exercitum  ,  ipsumque  voti  incompotem 
regredi  in  Franciam  compulit.  In  qua  pugna  Arnulfus  nepos  Rotberti  ,  qui 
Regein  in  auxiliuiu  sui  invitaverat ,  cum  pluribus  aliis  nobilibus  occubuit. 
Rotbertus  autem    fratris  sui   Balduini  obtinuit  hereditatem. 

His  temporibus  Dux  Aquitaniae  Guillelmus ,  et  quidam  alii  Optimales 
Galliarum  ,  quisque  de  suo  exciti  loco  ,  copiosum  in  Hispaniam  conduxe- 
runt  exercitum  :  cujus  ditissimam  urbem  Barbastam  ,  et  quamplura  capientes 
castella  ,  niaximamque  ejusdem  provincise  partem  ferro  et  igni  depopulan- 
tes  ,  demùm  ad  sua  reversi  sunt,  multamque  et  variam  supellectilem  secum 
afferunt ,  multaque  mancipia  adducunt.  Eodem  tempore  comètes  apparuit  B 
ferè  per  triuni  spatia  mensium ,  ad  Austrum  plures  emittens  radios.  Ea  tem- 
pestate  Cornes  iVormannorum  Guillelmus ,  contracto  à  Normannia,  Fran- 
An,  1066.  cia  ,  et  Aquitania  ,  non  modico  exercitu,  extructaque  multa  navium  classe, 
in  Angliam  transfretavit.  Siquidem  Rex  ^'usdem  insulae  Edvardus  nomine, 
quoniam  proximus  fuerat  sanguine  ,  sibi  regnum  reliquerat  Anglorum.  Eirau- 
dus  autem  unus  Optimatum  gentis  illius  ,  diadema  regni  sibi  iniposuerat  : 
quem  prsefatus  Guillelmus  cum  maxime  belli  apparatu  transite  mari  aggre- 
diens,  primo  certamine  vicit,  peremit  ,  omnesque  copias  ipsius  fudit.  Deinde 
totani  illam  multis  praeliis  adeptus  est  insulam  :  cujus  demùm  Rex  effectus  , 
barbares  illius  mitigavit  mores  ,  cultumque  Christianae  religionis  ,  qui  in 
ea  modicus  erat  ,  ampliavit.  Cujus  postremè  petentia  penè  toti  innetuit 
orbi.  Rotberto  Duce  Burgundienum  obeunte,  quem  suprà  retulimus  Ain-  G 
rici  Régis  fuisse  fratrem  ,  fîlio  queque  ipsius  Ainrico  ante  obitum  patris 
mortue  ,  filius  ipsius  Ainrid  Hugo  Ducatum  Burgundiae  (a)  suscepit. 
Que  facto  Monacho  ,  post  aliquot  amies  Principatum  ipsius  frater  ejus  Ode 
obtinuit. 

(a)  Ilaec    pars    Burg-undiae    ad  Reges  nostros  per-  Divionensis,  proptereà  quôd  Duces  qui  eam    benefi- 

tinenSj   dicebatur    Burgundia    Inferior.     Continebat  cio  Reguin  Fr.  obtinebant,  Divione  sedere  consue- 

autem  olim    Lugdununi ,   Matiscoiiem,    Cabillonum,  verant.   Sic   à    provinciae    suse    capite  Duces    Norm. 

Augustodunum  ,  urbem    Lingonum,    Autissiodurura  dicti    sunt  Rotomagenses  Duces  ;  Comités  Provincial, 

quoque,  [quam  ob  causam    incertum,    inquit   Vale-  Arelatenses  Comités  ;  Comités  Gothiae  vei    Septima- 

sius,]     Aballonem,    Belnum^     Divionem,     Latonam,  niae,  Tolosae  Comités  ;    Comités  Campaniae  et   Brie- 

castrum  S.  Gengulfi  [S.  Jangou]  et  alia  loca  ;  quibus  gii,   Comités  Trecarum    atque  Meldorum  ;     Comitat 

Nivernum  quoque  accenseri  potest  ac  débet.  Appel-  Hainoi,  Comités  Monteuses, 
labatur  autem,    Ducatus   Burgundiae  ,-    seu    Ducatus 


EX  SIGEBERTI  W  GEMBLAC.  MONACHI  CHRONICO. 

Ex  Editione  Auberti  Mirœi  Antverpiœ  m-4°.  1608. 

AN N o  MXXXII.  S.  Barde  ordinatur  Mogunti;e  Archiepiscepus.  Rot- 
bertus et  Richardus,  minuendae  dôme  multitudinis  causa  ,  hoc  tem- 
père à  Nortmannia  Francorum  digressi ,  Apuliam  expetunt  ;  et  Italis  inter 
se  dissentientibus ,  dum  alteri  contra  alterum  auxilium  prœstant  ,  bac  op-  E 
portunitate  Italos  callidè  et  fortiter  debellant  ;  et  successus  urgende  suos, 
nomen  suum   dilatant,   et  futurse    presperitatis   sibi   viam  parant. 

Anne  MXXXIII.  Eclipsis  selis  facta  est  circa  meridiem  JII  Kal.  Julii. 
Hujusmedi  decretum  à  Francise  Episcopis  datum  est  (b) ,  etc.  Hanc  man- 
datorum  novitatem  cùm  multi  cupidi  nevarum  rerum  libentiùs  juste  am- 
plecterentur,  Gerardus  Cameracensis ,  qui  selus  Lothariensium  appendebat 
ad    parechiam    Francorum  ,    nullius  hortatu  potuit  adduci  ad  haec  recipienda  ; 

(a)  De  Sigcberto   hujusque  Cbronico  vide  Tomi  X  J   carne   et  Uquamine    ahslinerent...     Nullain     sibi 

paginam  216.  De   utroque  autem  alibi    iterùm    âge-  scirent    aliain   adjiciendam    pœnitentiam.    Ha;c    ad 

mus.  annum  1034  refert  Baronius  ;  ex  quo  constat    eotem- 

(i)  Quae    ex     Camerac.    Cbronico   Auctor     verbo  pore  per  totam  penè  Galliam  frequentia    Concilia  fuisse 

tenus   bue  transtulit  cum   hoc  tantum    discrimine  :  celebrata. 


EX  SIGEBERTI  GEMBLAC.  MONACHI  GHRONICO.      163 

A  sed  singula  capita  refellebat,  dicens  genus  hnmannm  ab  initio  trifariàm  esse 
divisum,  in  oratorilms  {a),  pugnatoribus,  agricultoribus  ;  et  unum  diioriim  , 
et  duos  unius  egere  auxilio  :  ideo  debere  arma  ferri ,  et  rapinas  reddi  per 
auctoritatem  legis  et  gratiae  ;  ultoreni  percussi  vel  occisi  non  exacerbari 
cogendo,  sed  seciindum  Evangeliuin  ei  reoonciliari  ;  jejuniiim  in  sexta  vel 
septima  fei-ia  nec  omnibus  unum  esse  imponendum  ,  quia  non  est  una  om- 
nibus possibilitas  ;  nec  omnes  hoc  uno  jejunio  contentos  esse,  (|uia  non  est 
una  omnibus  pœnitendi  qualitas  •  haec  sacramento  firmare ,  vel  sacramenti 
violationem  perjiu-io  aiigere  ,  non  esse  utile.  His  contradicentes  excommu- 
nicari,  infirmis  visitationem  ,  vel  mortuis  sepulturam  negari  ,  esse  detcsta- 
bile  :  sufiicere  authentica  Patrum  décréta  ,  et  super  his  neglectis  impositum 
congruentis   pœnitentiae   modum. 

B  Anno  MKXXIV.  Friderico  Mosellanorum  Duce  mortuo ,  quia  mares 
filios  non  habebat ,  quibus  Ducatus  competeret ,  Gothelo  Dux  ,  impetrato 
ab  Imperatore  etiam  Mosellanorum  Ducatu  ,  in  Lotharingia  potentiùs  prin- 
cipatur. 

Anno  MXXXV.  Burgundionibus  non  desistentibus  à  consueta  contra 
Regem  suum  insolentia  ,  Rex  Rodulfus  (b)  regnum  Burgundiae  Gsnrado 
Imperatori  tradidil  ;  quod  à  tempore  ArnuHi  Imperatoris  per  annos  plus- 
quam  CXXX  gentis  suae  Reges  tenuerant.  Sicque  Burgundia  iterum  redacta 
est  in   provinciam. 

Anno  MXXXVI.  Odo  Campanensis  regnum  (c)  Rodulfi  Régis  avun- 
culi  sui  à  Conrado  Imp.  repetens,  ut  sub  eo  regat  Burgundiam  efïlagitat. 
Heinricus    Rex    filius    Conradi    uxorem    ducit    filiam     Régis   Anglorum.    Odo 

G  contra  Imperatorem  bellans ,  Lotharingiam  incursat  ,  castclla  oppugnat  , 
urbem  Leucoruin,  quae  Tullus  dicitur,  obsidet,  et  in  nullo  tempérât  fu- 
rori  suo. 

Anno  MXXXVII.  Herimannus  Colonise  ordinatur  Archiepiscopus.  Odo 
Barum  castrum  obsidet  et  capit.  Gothelo  Dux  aegrè  ferens  insolentiam  Fran- 
corum,  cuni  Lotharingis  occurrit  Odoni  ;  et  conserto  praelio  apud  Barum, 
Odo  perimitur  ;  et  Francorum  exercitus  gravi  caede  attritus  ,  à  Lotharin- 
gia  fîigere   compellitur. 

Anno  MXXXVIII.  Northmanni  in  Apulia  copiis  suis  à  Northmania  paul- 
latim  adauctis,  ad  invadendam  Apuliam  fortitudine  sua  et  Italorum  iml)e- 
cillitate  animati  ,  castellis  et  urbibus  aut  dolo  aut  virtute  captis,  in  Apulia 
potenter  agunt,   vicinisque   gentibus  terrorem   sui  nonùnis   incutiunt. 

D  Anno  MXXXIX .  In  mense  (d)  Aprili ,  VllI  Idus ,  visa  est  in  cœlo  inter 
australem  et  orientalem  plagam  ignea  trabs  mirae  magnitudinis,  quae  currens 
super  solem  jam  ad  occasum  vergentem ,  visa  est  in  terram  cadere  :  cujus 
vestigia  diu  videri  potuerunt  .  .  .  Pridie  Idus  Maii  eclipsis  solis  fuit,  et  pridie 
Nonas  Junii    Imperator  obiit. 

Anno  MXr.II.  Guatho  (e)  ex  Clero  S.  Lantberti ,  vir  spiritu  sapientiae 
et  scientiae  et  fervore  religionis  insignitus  ,  ordinatur  Leodicensium  Epis- 
copus. 

Anno  MXLV.  Famés  (/")  valida  Galliam  et  Germaniam  profligat.  Go- 
thelo Dux  obiit  ;  cujus  filius  Godefridus,  dum  ei  Ducatus  Mosellanorum 
denegatur,    ahero   Ducatu  repudiato_,  contra   imperatorem   rebellât. 

Anno     MXLVI.     Godefridus    hortatu    quorumdani    Dei    fidelium    ad  recu- 

E  perandam  Imperatoris  gratiam  adductus ,  ab  Imperatore  capitur ,  et  custo- 
diae  niancipatur  :  sed  filium  suum  obsidem  dans,  relaxatur.  Quo  mortuo  in 
obsidatu,    ad   rebellandum  grassatur. 


(a)  Id  est,  in  libcros,  in  milites,  in  servos  ;  vel 
potiùs  ut  alii  volunt,  in  Saccrdotes,  in  milites  et 
servos. 

(i)  Rodulfus  Rex  obierat  anno  1032,  et  regnum 
Burgundiae  Conrado  tradidorat.  Conradus  autem 
anno  1033  Burg.  regnum  armis  sibi  subcgit ,  et  Rex 
coronatus  est ,  ut  refcrt  Wij>po.  Idem  ferè  narrât 
Hepidannus  in  Annalibus  ;  sed  ad  annum  1034 
pcri)eràra  addit  ImjK-ratorem  in  fcstivitale  S.  Pctri 
ad  Vincula  coronalum  fuisse  et  in  regnum  Burg. 
electuin  fuisse  :  id  enim  anno  superiori   contigit. 


le)  Haec  ad  annum  1032  referenda. 

(d)  In  Cbronico  Caraerac.  j^nno  antè  transacto  ; 
proindè  anno  1038. 

(e)  In  Cbronico  IteoA.  Waltbo  nominatur,  dicilur- 
quc  ÎS'itbardo  successisse  anno  1040  :  qui  Nitbardus 
ex  eod.  Codice  succcsscrat  Raginardo    anno  1036. 

(f)  In  eodcm  Cbronico  bwc  ad  annum  1044  refe- 
runtur.  Quae  bîc  narranlur  annis  lOlG  et  1047,  in 
codera  Codice  cura  annis  1045  et  1046  comjxmun- 
tur. 

Xij 


iG4  EX  SIGEBERTI  CHRONIGO. 

Anno.    MXLVII.     Instinctu     Godefridi      Cornes      Flandrensium     Balduinus  A 
contra    Impcratorem     rebellât.     Deoderico     Mettensium     Episcopo    defuncto  , 
succedit  Adelbero    fratruelis    ejus,    vir   magnœ  prudentise  et    sanctitatis. 

Anno  MXLVIII.  Godefridus  palatium  Neomagi  incendit  (a),  et  inrepa- 
rabiliter  destruit.  Urbem  quoque  Claborum  ,  quse  Virdunus  dicitur ,  cum 
majori  S.  Marise  Ecclesia  incendit.  Franco  Scholasticiis  Leodicensium  ,  et 
scientiâ  litterarum  et  morum  probitate  claret  ;  qui  ad  Herimannum  Archi- 
episcopum  scripsit  Librum    de  Quadratura  circuli. 

Viri  religiosi  et  illustres  sanctitate  in  Christo  dormiunt,  Odilo  Abbas  Clu- 
niacensis  ,  Poppo  (h)  Stabulensis,  Guatho  Episcopus  Legiensis,  Olbertus 
sanctse  memoriae  Abbas  Gemblacensis.  Guathoni  Deoduinus  in  Episcopatu 
succedit.  Albertus ,  qui  Ducatum  Mosellanorum  Godefrido  negatum  sus- 
ceperat,  à  Godefrido  perimitur.  Ducatum  ejus  Gerardus  de  Alsatia  ,  alterum  B 
vero  Ducatum  Fridericus  obtinet.  Bruno  Leucorum  Episcopus  Romanae 
Ecclesise  CXLVIII  prsesidet,    qui  vocatus   Léo  IX  hujus   nominis   Papa. 

Anno  MXLIX.  Léo  Papa  in  Gallias  veniens ,  ut  motus  Imperii  à  Bal- 
duino  et  Godefrido  concitatos  sedaret,  Godefridum  quidem  Imperatori  re- 
conciliavit  :  Balduino  pertinaciùs  agente  ,  contra  eum  Imperator  exercitum 
duxit.  Sed  tandem  Balduinus  flexus,  condicto  die  Aquis  Imperatori  satis- 
fecit. 

Anno  ML.  S.  Tietbaldus  inter  nobiles  Francorum  non  infimus  hoc 
tempore  clarebat  ;  qui  mundo  et  semetipso  abnegato,  secutus  Christum  ,  in 
Vincentia  Venetise  urbe  reclusus,  ibi  XII  conversionis  suae  anno  beato  fine 
quievit  .  .  .  Léo  Papa,  dum  Northmannos  à  Romanorum  terminis  deturbare 
satagit,  multam  calamitatem  incurrit,  quia  cum  nmltis  etiam  ipse  capitur  :  C 
sed  tamen  relaxari  noluit,  nisi  etiam  suis  relaxatis.  Bardo  Moguntiae  Episco- 
pus obit,    cujus  sanctitas  per  multam    miraculorum  gratiam   patuit. 

Anno  MLI.  Balduinus  Flandrensis  ,  invaso  Hagionensium  Comitatu  , 
contra  Imperatorem  rebellât.  Francia  turbatur  per  Berengarium  Turonen- 
sem,  qui  asserebat  Eucharistiam,  quam  sumimus  in  altari,  non  esse  rêvera 
corpus  et  sanguinem  Christi,  sed  figuram  corporis  et  sanguinis  Christi.  Unde 
contra  eum  et   pro  eo  multùm  à  multis  et   verbis  et  scriptis    disputatum  est. 

Anno  MLII.  Léo  Papa  Gerardum  Leucorum  supra  se  quintum  Episco- 
pum,  sanctitate  vitae  mirabilem,  Synodo  habita,  per  auctoritatem  Aposto- 
licam   decrevit  in  numerum  (c)  Sanctorum   in    Ecclesia    solenniter  habendum. 

Anno    MLIII.    Balduinus    Cornes   termines    Lotharingiae    incursans ,    Hoium 
opidum  incendit.    Godefridus    iteriim    rebellât ,    quia    ducta    uxore    Bonefacii  D 
Marchionis,  jussu  Imperatoris  à  Langobardia  excluditur. 

Anno  MLIV.  Heinricus  Imp.  filio  suo  Heinrico  puero  quinquenni  in  Re- 
gem  sublimato  Aquis,  contra  Balduinum  proficiscitur  ;  qui  Scaldim  fluvium, 
Balduino  fugiente,  transiens,  omnia  depopulatur  ;  et  insuper  apertis  sibi 
Clausulae  (d)  portis,  multam  caedem  inimicorum  facit  ;  et  ultra  progressus  , 
Lantbertum  Comitem  Balduini  satellitem  cum  multis  perimit  :  multos  etiam 
Flandrensium  Primates,  exercitum  suum  prosequentes ,  concludit  intra  ur- 
bem  Tornacum,   et  obsessos   capit.    Léo   Papa   moritur. 

Anno  MLV.  Balduinus  Flandrensis  cum  Godefrido  avunculum  suum  Fre- 
dericum  Ducem  intra  Andoverpum  obsidet  :  sed  concurrentibus  Lotharingis, 
ab  oppugnatione  desistit. 

Anno   ML  VIL    Colonise   generali    conventu     habito  ,    Balduinus   (e)    et   Go-  E 
defridus,   mediante  Victore   Papa,    ad    gratiam    Régis  et    pacem   reducuntur  : 
et   omnes   bellorum  motus   sedantur. 

(a)  Ibidem  hoc  inccndiuai  ad  annum  1047  (d)  Rivi-buUientis  [de  Boulenrieu],  per  quem  fluit 
refertur.                                                                                    Eurinus.    Pergil  deinde  is  fluviolus  per   pontein  Dec/ 

(b)  Poppo  Abbas,  inortuo  S.  Henrico  Imper,  anno  juxta  castrum  Raimbaucourt,  Ko  et  Belforestum.  Quae 
1024,  Principes  Imperii  inter  sese  reconciliaverat,  et  loca  omnia  uti  et  vicina,  cùm  palustria  sint  ,  non 
Argcntinensis  civitatis  Episcopalum  sibi  à  Conrado  facile  exercitui  Imperatoris  transitum  praebebant. 
Salico  imper,  oblatum  ingejiiosè  et  humiliter  sub-  Inde  fluit  Eurinus  inter  sacellum  S.  Leonardi  et 
terfugerat.  pontem  à  Rasse  ante  Monasterium  Flinense    versus 

(c)  Sigebertus  malè  ad  Synodum  Romanam  anni  Marchianas,  ibique  tandem  in  Scarpum  sese  exone- 
1052   vel   10o3   canonizationem    S.    Gerardi  Episc.  rat.  Colvenerius. 

TuU.  refert;  naraSigebertum  bac  in  re  falli,  eamque  (e)   Vide  infrà  Vitam  Lietberti   Episcopi     Camera- 

canonizationera  anno  1050  in  alia    Synodo   Romana      censis,  à  Monacho  Roduifo  scriptam,  et   ab  Acherio 
pcractam,  eo  anno    ostendit  Pagius  editam  ïom.  9  Spicil.   pag.  713. 


EX  SIGEBERTI  CHRONICO. 


165 


A  Anno  MLIX.  Frideriins  (ilius  Gothilonis  Ducis  ex  Clerico  S.  Lantberti, 
VII  Levita  Romanœ  Ecclesiae,  quia  exosiis  erat  Iniperatori  Heinrico  pro 
odio  fratris  sui  Godefridi  Ducis  ;  post  legationeni  Constantinopolitanam  , 
apud  Casinenses  Monachus,  et  posteà  Abbas  factus ,  electione  Romanorum 
Romanae  Ecclesiae  CL  prsesidet,  alteratus  nominc  Stephani.  In  pago  Brac- 
batensi  juxta  Tornacuni  multitudines  colubroruin  altrinsecùs  congregatae , 
prodigioso  praelio  inter  se  concurrunt  ;  et  multis  utrirnqiie  occisis ,  victa 
pars  fugiens,  in  cavo  arboris  se  abscondit  ;  altéra  pars  vincentium  more 
insequens,  cuni  sibilo  circunistrepebat ,  donec  circumjecto  al)  hominibus 
igné  omnes    concreniatae   sunt. 

Anno  MLX.    Ileinricus   Rex    Francorum    obit.     Philippus    (ilius    ejus    post 
eum   régnât  annis  XLIX. 

B       Anno    MLXV.     Friderico    Duce    mortuo ,    Godefridus     Ducatum     recepit. 

Anno    MLXVI.    Comètes    apparuit    tota    Pascliali    hebdomada .  . .    Intérim 

Guillelmns    Cornes   Northmannorum    cum   Francis    Angliam    intrat  ;     et    con- 

serto  cum  Anglis   praelio,    Araldum   cum    multis    millibus  perimit  ;    et  régnât 

in   Anglia  annis  XXX  *  (a). 

Anno  MLXVIII.  Hinc  Francis  ,  hinc  Scottis  Angliam  infestantibus , 
Angli  famé  consumuntur  :  inulti  eoriim  etiam  humanis  carnibus  vescuntur. 
Anno  MLXX.  Gerardus  Dux  Mosellanorum  moritur.  Moritur  etiam 
Dux  Godefridus.  Gerardo  filius  ejus  Deodericus  ;  Godefrido  succedit 
filius  ejus  Godefridus  Gibbosus ,  elsi  corpore  exiguus,  tamen  animo  exi- 
mius. 

Anno    MLXXII.    Balduino    juniore   Flandrensium   Comité    defuncto ,    Rot- 

C  bertus  frater  ejus  consensu  Flandrensium  contra  Arnulfum  fratruelem  suum 
Flandriam  occupât.  Arnulfus  cum  Pliilippo  Francorum  Rege  occurrit  pa- 
truo  suo  Rotberto  ;  et  pugnâ  consertâ ,  Arnulfus  perimitur,  Philippus  Rex 
fugâ  liberatur  ;  et  multis  occisis ,  hinc  Richildis  ArnuHi  mater  ,  illinc  Rot- 
bertus  capitur  :  et  altero  pro  altero  relaxato,  bellum  inter  eos  vario  eventii 
protrahitur. 


XXL 


(a)  In    minus    correcta     editione    Sigeberti ,    ad  raeo   curata ,   ideôque    et   addititia.     Descripta    sunt 

annum    1067  fundatio    Abbatiae   S.     Quintini    Bel-  neinpè      ex     fundatione      et     dedicatione     Ecclesùe 

vac.     narratur  )     ubi    loco      Firdunemis    legendum  S.    Quintini,    recitata     à    Dacherio   Tom.    2    Spicil, 

Fermandensis.    Sed  haec  desunt  in   editione   à   Mi-  in    Vita    S.    Romanae. 


D 


EX  ACCESSIONIBUS  ROBERTl  (a)  DE  MONTE  AD  SIGEBERTUM. 


A'pud  Achenum   ad  calcetn  Ope7-um   Guiberti   Abbatis 
Novig.   pag.  720. 


ANNO     MXXXII.     Lanfrancus     disciplinas     Hberales     et    litteras     divinas 
in    Galliis     multos    edocens ,    tandem     Beccum    (b)    venit ,    et    ibi    Mo- 
nachus  factus  est. 

Anno  MXXXIV.  Herluinus  venerandae  sanctitatis ,  Abbas  Beccensis 
Ecclesite  prinuis ,  inspirante  Domino  J.  C.  omnium  bononim  authore , 
E  postposita  nobilitate  terrena,  qua  satis  pollebat,  abjecta  saeculari  pompa , 
qua  antè  juxta  modum  suum  non  parùm  floruerat ,  fastuque  terreno  relicto  , 
hoc  anno  cingulo  militiae  deposito,  ad  Christi  paupertatem  tota  devotione 
se  contulit  ;  et  ut  soli  Deo  liberiùs  vacaret ,  sola  Dei  dilectione  habitum 
Monachalem  cum  gaudio  suscepit.  A  Danis  (c),  etc....  [Omnes  omnium 
totius  Normanniae  majorum  familiae  in  electis  illum  habebant,  in  armis 
omnique  rei  nnlitaris  usu  et  cultu  corporis  sui  attollebant .  .  .  Domi  ac 
militiae   commilitonum   suorum    praestantissimus  erat  J  .  •  •    Hic   talis    et   tantus 

(a)  De  Roberto  Montensi  et  ejusdem   Accessioni-  hoc  solo  discrimine  :  Mater  proxima    Ducis    Flan- 

bu8    ad    Sigebertuin    dicemus     in     alio    Volumine.  driee  consanguinitatein    atti'^it.    Sed   et  ansulii  iu- 

Adcat  intérim    Lector  paginain  269   Touii   nostri  X.  clusa,     quae     seqiiuiitur,    ejusdem     Scrij)toris   vcrba 

ubi  jam   prolusimus.  sunt  :     quae     et    referuntur     in    Clironico    Bctccnsi, 

(M  Id  est,  anno  iOiii,    ut  infrà   legitur.  in     Appendice    ad    Opéra    B.      I^nfrsnri     Cantuar. 

(c)  Ut     apud      Willclnium     Gemeticensem     cum  Archicpiscopi. 

X  iij 


1G6   EX  x\GGESS.  ROBERTI  DE  MONTE  AD  SIGEBERTUM. 

vir  cum  praediis  ac  facultatibus ,  licèt  minimis ,  ad  Monachatum  desiderans ,  A 
et  in  fundo  sui  jiiris,  qui  Burnevilla  dicitur,  haud  procul  à  Brionnio  volens 
Cœnobium  construere ,  Ecclesiam  œdificavit  in  bonorem  S.  Mariœ  ;  ibiqne 
religionis  habituai  ab  Episcopo  Lexoviensi  Herberto ,  maximae  sanctitatis 
viro,  XL  aetatis  suae  anno  devotè  suscepit  :  nec  multo  post  ab  eodem  Prae- 
sule  Sacerdos  ordinatus  est ,  et  Abbas  constitutus  :  quia  propter  pauperta- 
tem  ipsius  loci  quivis  alius  regimen  ipsum  nolebat  suscipere.  Veriim  quia 
campestris  et  inaquosus  est  locus,  monitus  per  soporem  à  B.  Dei  Génitrice 
Maria ,  in  vallem  ad  rivum  ,  qui  Beccus  dicitur ,  Deo  adjutore ,  secessit  ; 
An.  1040.    ibique  nobile  aedificare  cœpit    in   honorem   Dei    tnatris   Doniini    Monasterium. 

Anno   MXXXV.    Obiit    Robertus    Dux    Normannoruni,     frater    tertii    Ri- 
chardi,    ab    Jerosolymis   (a)   rediens,    apud    Niceam    civitatem  :    cui    successit 
Willelrnus    filius    in    puerili    œtate  ;     qui    Angliam    posteà    conquisivit,    pater  B 
Willelmi  Régis  Rufi  et  Henrici. 

Anno  MXXXVII.  Obiit  Robertus  ;  cui  successit  Malgerius  nepos  ejus , 
XLV  Archiepiscopus  Rothomagensis. 

Anno  MXXXVIII.  Haraldûs  Rex  Anglorum  filius  Cnut  exulavit  Enimam 
novercam  suam,  matrem  Hardecnut  ;  quae  divertens  ad  Balduinum  Consu- 
lem  Flandriae,  accepit  ab  eo  castrum  Bruge,  ut  ibi  et  inde  viveret.  Wil- 
lelmo  namque  domino  Normannorum  adhuc  in  œtate  puerili  cum  Rege 
Francorum  manente,   JNormannia  fiscus  (b)  regalis  erat. 

Anno  MXL.  Proceres  igitur  Anglorum  jam  Dacorum  dominio  liberati, 
Hilares  pro  Alvredo  primogenito  filio  Adelredi,  ut  regni  diademate  subli- 
maretur,  nuncios  mittunt.  Ille  autem  cùm  esset  pâtre  Anglicus^  matre 
Normannus,  aliquos  ex  consanguineis  matris  suae,  nmltos  ex  coaevis  coni-  G 
militantibus  à  Normannia  secum  duxit  in  Angliam.  Goduinus  vero  cùm  esset 
Consul  fortissimus,  et  proditor  saevissimus,  praecogitavit  se  Edwardo  fratri 
juniori  et  simpliciori  posse  filiam  suam  dare  in  Reginam.  Hune  verô  Alvre- 
dum,  quia  primogenitus  (c)  erat,  et  magnae  probitatis,  nullo  modo  filiam 
suam  ducere  dignaturum  praevidebat.  Intimavit  igitur  Proceribus  Angliae , 
Alvredum  nimiam  copiam  Normannorum  secum  adduxisse,  terras  Anglorum 
eis  promisisse,  gentem  fortissimam  et  subdolam  inter  eos  instirpare  Anglis 
securum  non  esse  :  hos  persolvere  pœnas  oportere  ,  ne  alii  posthac  audeant 
pro  Régis  cognatione  se  Anglis  ingerere.  Capti  sunt  ergo  Normanni  et  li- 
gati,  qui  vénérant  cum  Alvredo  ;  et  cùm  ordine  sederent ,  novem  semper 
excapitati  sunt,  et  decimus  remansit  apud  Geldeforte.  Cùm  autem  omnes 
interfecti  essent,  nisi  décima  pars  ,  nimium  visum  est  Anglis  tôt  superesse  ;  D 
feceruntque  decimam  decimari,  et  sic  paucissimi  evaserunt.  Alvredum  vero 
captum  duxerunt  in  Heli,  et  oculos  ejus  eruerunt,  et  mortuus  est.  Miserunt 
ergo  pro  Edwardo  juniore  in  Normanniam  nuncios  et  obsides,  mandantes  ei 
quôd  paucissimos  Normannorum  secum  adduceret,  et  eum  in  Regem  fir- 
missimè  stabilirent.  Paruit  Edwardus,  et  cum  paucis  venit  in  Angliam  , 
et  electus  est  in  Regem  ab  omni  populo  ;  et  sacratus  est  ab  Eadsi  Archiepis- 
copo  apud  Vincestre  in  die  Paschae. 

Obiit  Hugo  Episcopus  Baiocensis ,  et  successit  Odo.  Fundamenta  Ecclesiae 
S.  Mariae  in  Gemetico  innovata  sunt  ab  Abbate  Roberto ,  posteà  Cantuario- 
rum  Archiepiscopo. 

Anno   MXLII.    Lanfrancus   de    Senatorum   Papiae    nobili    génère    natus,    in 
septem     liberalibus     artibus     mirabiliter     eruditus ,     Deo     omnium     bonorum  E 
auctore    disponente ,    apud   Beccense    Cœnobium ,    niagnis   tune   temporis   fa- 
cultatibus   inornatum,     secundùm    S.    Herluini    ibidem    Abbatis    desiderium , 
Monachalem  suscepit  habitum. 

Anno   MXLVI.    Hoc   anno   commissum   est   bellum   apud   Wallesdune  inter 

Henricum     Regem     Francorum,     et     Proceres    Normannorum    et    Guidonem 

'  Rainaidi  scilicet     filium    Richardi   *   Comitis    Burgundiae ,     cognatum    Willelmi     Ducis 

Normanniae,     quia     nolebant     eumdem     Willelmum     in     dominum     recipere. 

(a)      Peregrinatio     Hierosolymitana ,     ut      Iradit  (6]  Nota  jus  Régis    Fr.    et   usum    tcinpotis. 

Glaber    lib.    4.    cap.    6,    frequcntior   babcri   cœpit  (c)    Res   aliter     narrantur     in     Encomlo     Emmae 

anno    4035,     scilicet    post     famem    et    pestilentiam  Reginae.    Hujus   autem    Encoraiasti   eô    major    fides 

quibus   orbis  Icrrarum   valdè   afflictus   fuit.  habenda,  quôd    narret  quae  videre    potuit. 


EX  ACCESS.  ROBERTl  DE  MONTE  AD  SIGEBERTUM.     167 


B 


D 


Quos    cùm     Dux   Willelmus    auxilio    Henrici    Régis    Francorum   victos  obti- 
niiisset,   quosdam   exulavit,    quosdani   corpore   minuit. 

Anno  MLI.  Emma  Normannigena  ,  filia  (  a  )  secundi  Ricliardi  Ducis 
Normannorum  ,  uxor  Rcgum  Adelredi  et  Canuti  ,  et  mater  Regum  Har- 
decrmt  et  Edwardi,  morem  mortis  pertulit  :  Alvredum  et  Edwardum  ha- 
buit  de  Adelredo  ;  et  Hardecniit  de  Canuto,  qui  genuit  Haraldum  de  Alwina. 
Et    ita    hi  quatuor    fratres  fuerunt. 

Anno  MLIV.  Ex  quo  Normanni  arva  Neustriae  occidentalis  cœperunt  in- 
colere  ,  mos  fuit  Francis  semper  eis  invidere  ,  etc.  ut  apud  Willelmum  Ge- 
metic. 

Anno  MLV.  {b)  Hunfridus  de  Vetulis,  pater  Rogerii  de  Bellomonte , 
et  Albereda  uxor  ejus,  duo  Monastcria  ,  unum  virorum,  et  alterum  fœmina- 
rum,  in  fundo  Pratelli  œdificarunt. 

Anno  MLX.  S.  Anselmus  in  Augusta  nobili  civitate  ,  quae  confinis  Bur- 
gundicX^  est  et  Longobardiae  ,  oriundus  nobili  parentum  prosapia  .  .  .  audiens 
famam  magistri  Lanfranci  jam  Monachi  Beccensis ,  et  scholas  ibidem  regen- 
tis ,  omnium  penè  doctorum  nomina  praecellere  j  spretâ  pro  Dei  nomine 
patriâ  (c),  et  matris  multimoda  hiereditate  ,  cum  aliquantis  familiarium  Cle- 
ricis  venit  ad  eum  :  in  cujus  scholis  aliquandiu  diligenter  manens  ,  et  sibi  et 
aliis  multùm  proficiens  ;  tandem  Lanfranci  incitamento  et  Maurilii  Rotho- 
magensis  Archiepiscopi  consilio ,  divina  providente  clementia,  in  Beccensi 
Ecclesia  liabitum  Monachalem  tota  devotione  hoc  anno  suscepit,  anno 
aetatis  suae    XXVII. 

Anno  MLXni.  (  d  )  Lanfrancus  Ecclesiae  Becci  Prior  ,  cùm  S.  Stephani 
Cadomi  accepisset  regimen  ,  Anselmus  factus  est  Prior  Beccensis  Ecclesiae, 
qui  tribus  annis   fuerat   sine  prselatione. 

Cùm  jam ,  Henrico  Rege  Francorum  defuncto ,  Pliilippus  filius  ejus  re- 
gnaret  ,  Willelmus  Dux  Normannorum  subjugavit  sibi  Cœnomaniam.  Haral- 
dus  vero  tune  temporis  transiens  in  Flandriam  ,  tempestate  compulsus  venit 
in  Pontivam  provinciam  :  quem  captum  Consul  Ponticus  Willelmo  Duci 
Normannorum  reddidit.  Haraldus  autem  juravit  Willelmo  super  reliquias 
Sanctorum  multas  et  electissinias  ,  se  filiam  ejus  ducturum  ,  et  Angliam  post 
mortem  Edwardi  Régis  ad  opus  ejus  servaturum.  Summo  igitur  honore  sus- 
ceptus  ,  et  muneribus  amplis  ditatus  ,  cùm  reversus  esset  in  Angliam  ,  per- 
jurii   crimen  elegit. 

\Yillgl,^^jjs  Qqx  Normannorum  tribus  de  causis  mente 
intrinsecùs  irritatus.  Primo ,  quia  Alvredum  cognatum 
filii  sui  dehonestaverant.  Secundo  ,  quia  Robertum  Epis- 
Consulem  et  omnes  Francos  Godwinus  et  filii  sui  ab 
Tertio  ,  quod  Haraldus  in  perjurium  prolapsus  ,  regnum 
quod   jure  cognationis  suum  esse  del^ueiut,  sine  aliquo  jure  invaserat. 

Anno  MLXV.  (e)  Dux  Normannorum  Willelmus  cùm  consilium  petiisset  , 
et  omnes  Normanniae  Barones  ad  Angliam  conquirendam  audisset  unanimes  , 
gavisus  est  valdè  :  quibus  ad  se  iterùm  consiliandos  euntibus ,  Willelmus 
filius  Osberni  Dapifer  Ducis  interfuit,  qui  gravissimum  iter  ad  Angliam  ca- 
pescendam  ,    gentemque  fortissimam   Anglorum    perhibens  ,   contra  paucissimos 


Armo    MLXIV. 
stimulatus    est ,    et 
suum  Godw^inus   et 
copum   et  Odonem 
Anglia  exulaverant. 


An.  1066. 


(a)  Corrig.  soror  Ricliardi  IJ.  De  hoc  au- 
tem Richardo  ,  ad  illuslrandos  mores  s^eculi  , 
quxdam  alibi  à  iiobis  omissa  juval  hue  adduee- 
re  ;  scilicet  ex  Additamentis  ad  Uistoriam  Norm. 
apud  Chesriium  Tom.  Scriptorum  Norin.  pag. 
317.  Ibi  porrô  sic  Icgitur  :  Hîc  Cornes  multùm  am- 
pliavit  terris  et  ornamentLi  Ecclesiam  Piscanni, 
quam  patcr  suus  Richardax  I  œdificaferat.  Ibi  etiam 
erat  solilus  ferè  omni  tempore  luam  curiarn  inPaschali 
solemnitate  tenere  :  et  aliquando  in  ipsa  xolciimitate 
tolebat  uitam  tinam  plénum  te.ctis  et  thuribulis  et 
candelabrLs  et  quibusdam  aliit  oriiamentii,  et  coopcr- 
tain  qttndam  optimo  pallio  ipseet  uxor  sua  antc  altare 
S.  Tri/tilatis  portarc,  ipsamqiie  pro  suis  peccati^  Deo 
ibi  offerre.  Ipsa  vero  die  post  MLssas  antequam  ad 
curiarn  suam  iret,  atquc  cum  Baronibus  suit  c.omede- 
ret,  veniebat  cum  duobiis  filius-  suis  Richardo  et  Ro- 
berto  in  refectorium  Monachorum  ;    et  prœdicti  pueri 


afférentes  de  fenestra  coquinœ  scutellas,  sicut  solebant 
Monachi  facere,  porrijjeba/it  patri  suii  ;  et  ipse  pcr 
se  ipsum  prima  fercula  anle  Abbatem,  et  posteà  ante 
Monachos  ponebat.  Quod  cùm  egitset,  cum  magna 
humilitatc  veniebat  ante  Àbbatem  ;  et  sic  ab  eo  ac- 
cepta licentid,  lœtus  et  gaudens  ibat  ad  curiarn 
suam.  Aliquando  vero  mittebat  de  mensa  sua  Abbati 
scutellam  argenteam  plénum  piscibus,  et  nuindabat 
ei  ut  eam  retineret ,  atque  inde  suam  voluntatem 
facèret. 

(b)  In  Cbronico  Beccensi  :  Anno  Ûom.  MLIIt 
Hunffredus  de  f^ittulù,    etc. 

le)  Ibid.  patrù  et  matris. 

Id)  Ibid.  Anno  Dom.  MLXII  I.anfrancus,  etc. 

\e)  Numéro  1005  apud  Robertum  de  Monte, 
sicut  et  apud  Guillclmunl  Gemet.  suprà  pag.  30, 
inteUige  ÎOOG  :  uterque  enim  annum  4  Paschale 
tantùm  incipit. 


168    EX  ACCESS.  ROBERTI  DE  MONTE  AD  SIGEBERTUM. 

in  Angliam  ire  volentes  acerrimè  litigavit.  Quod  quidam  Proceres  au-  A 
dientes  ,  valdè  gavisi  sunt ,  fidem  dederunt  ei  ut  quod  ipse  diceret ,  omnes 
concédèrent.  Ingressus  ante  eos  coram  Du<;e  dixit  :  o  Paratus  suni  in  hac  ex- 
»  peditione  cum  meis  omnibus  proficisci  ».  Oportuit  ergo  omnes  Norman- 
norum  Principes  verbum  ejus  prosequi ,  sicut  promiserant  ei.  Classis  igitur 
In.  1066.  maxima  ad  portum  («)  S.  Valerici  est  praeparata.  Quod  audiens  Rex  Ha- 
raldus ,  vir  bellis  acerrimus  ,  terra  et  mari  militares  turmas  contra  Willel- 
mum  prccparavit.  Ciim  autem  apud  Eurohic  post  occisionem  Haraldi  Régis 
Norwagiae  et  Tosti  fratris  sui  Isetus  pranderet  ,  audivit  nuncium  dicentem 
sibi  :  «  Willelmus  Nomiannorum  Princeps  littora  australia  occupavit  ,  et 
»  apud  Hastinges  castellum  construxit  ».  Rex  vero  non  segnis  advo- 
lans ,  aciem  suam  construxit  in  Hastinges  planiciis  :  Willeltnus  quidem 
quinque  catervas  equitum  splendidè  promovit  in  hostem.  Quibus  terri-  B 
biliter  dispositis,  sermo  Ducis  dulcifluus  tam  mirabiliter  in  suorum  majorum 
exemplis  diutiùs  peroravit  ,  ut  si  segnes  anteà  viderentur  ,  omnibus  auda- 
ciores  posteà  probarentur.  Nondiim  enim  ad  fineni  Dux  orationem  duxerat, 
omnes  ira  accensi  ultra  quàm  credi  potest,  secundùm  acies  suas  impetu  inefïa- 
bili  provolabant  in  hostem,  Duceni  jam  sibi  soli  loquentem  relinquentes. 
Quidam  vero  nomine  Tailefer ,  dudùm  antequam  coirent  bellatores ,  ensi- 
bus  jactatis,  ludens  coram  gente  Anglorum  ,  dum  in  eum  omnes  stuperent , 
quendam  Vexilliferum  Anglorum  interfecit  ;  secundo  similiter  fecit  ;  tertio 
idem  agens  ,  et  ipse  interfectus  est  ;  et  acies  sibi  offenderunt.  Tune  incipit 
letifera  nubes  sagittarum  ,  tonitruum  sequitur  ictuum  ,  insilit  ignita  collisio 
galearum  et  ensium. 

Cùm  ergo  Haraldus  totam  gentem  suam  in  una  acie  strictissimè  ut  prudens  C 
locasset,  et  quasi  castellum  inde  construxisset ,  impenetrabiles  erant  Nor- 
mannis.  Docuit  igitur  Dux  Willelmus  genti  suae  fugam  simulare  :  fugientes 
autem  ad  quandam  foveam  dolosè  protectam  devenerunt ,  ubi  multus  eorum 
numerus  corruens  oppressus  est.  Dum  igitur  Angli  in  sequendo  persistunt, 
acies  principalis  Normannorum  mediam  catervam  Anglorum  pertransiit  : 
quod  videntes  qui  persequebantur,  per  foveam  prœdictam  redire  compulsi  , 
ibidem  ex  magna  parte  perierunt.  Docuit  igitur  Dux  Willelmus  viros  sa- 
gittarios  ut  in  hostem  directe  ,  sed  in  aëra  sursùm  sagittas  immittentes ,  hosti- 
lem  cuneum  sagittis  caecarent  :  quod  Anglis  magno  fuit  detrimento.  Viginti 
autem  équités  strenuissimi  fidem  suam  invicem  dederunt ,  quôd  Anglorum 
catervam  prorumpentes,  signum  regium  ,  quod  vocatur  Standard  ,  acciperent  : 
quod  dum  facerent ,  plures  eorum  occisi  sunt  ;  pars  autem  eorum  ,  via  gla-  D 
diis  factâ  ,  Standard  apportavit.  Intereà  totus  imber  sugittarum  cecidit  circa 
Regem  Haraldum  ;  et  ipse  in  oculo  ictus  occubuit  (b  ).  Irrumpens  autem 
multitudo  equitum  ,  Regem  interfecit  vulneratum ,  necnon  et  Girdh  Con- 
sulem  et  Levinc  Consulem  ,  fratres  ejus  cum  eo.  Sic  igitur  contritus  'est 
Anglorum  exercitus,  et  Normannis  à  Deo  victoria  conceditur.  Willelmus 
igitur  Dux  Normannorum  tantâ ,  Deo  douante ,  potitus  victoria  ,  susceptus 
est  à  Londoniensibus  pacifiée ,  et  coronatus  apud  Westmoster  ab  Aldredo 
Eboracensi  Archiepiscopo,  quia  Stigandus  Cantuariensis  Archiep.  erat  ex- 
communicatus.  Sic  dexterae  Excelsi  mutatio  gloriosa  comprobatur  esse  facta  ; 
quam  Cometa  ingens  in  exordio  ejusdem  anni  designaverat.  Unde  dictum  : 
«  Anno  ,  (c)  etc.  »  Commissum  est  autem  hoc  bellum  mense  Octobri ,  in 
festivitate  S.  Callixti  ;  quo  in  loco  Rex  Willelmus  Abbatiam  nobilem  in  ho-  E 
nore  S.  Martini  construxit,  et  eam  digne  nomine  Belli  vocavit.  Regnavit 
autem  idem  Rex  Anglorum  et   Dux  Normannorum    XXI   annis. 

Anno  MLXVII.  Obiit  Conanus  Dux  Britanniae.  Willelmus  Rex  Anglo- 
rum mare  transiit  in  Normanniam ,  ducens  secum  obsides  et  thesauros  :  qui 
interfuit    dedicationi  S.   Marise    Gepeticensis.   Obiit    Maurilius    Rothomagensis 

[a]  Hac  in  re  profectô  favit  Willelnio  Rex  inter  occùos  delituisse  ;  nocturnâque  fugd  lapsum, 
Fr.  Philippus,  seu  poliùs  Balduinus  V  Flandr.  post  multas  peregrinationes  apud  Cestriam  Eremiti- 
Comes  :  is  enim  Rcgnutn  administrabat,  socerque  cam  vilain  du.xisse,  et  usque  ad  ultima  tempora  Régis 
crat  Ducis  Normannorum  qui  Mathildem  ha-  Henrici  II  in  .lancto  proposito  perdurasse.  Ex  Cliro- 
bebat  uxorcm.  nico   Angl.     Auctorc    Radulfo    Coggesliale    Abbate, 

[b)  Regem  Haroldum,  qui  imperium  Anglice  usur-  apud  Martenium  Tom.  5  Ampliss.  CoUect.  col. 
paverai,  regno  simul  ac   vitâ  privavit    '^Willelmus  801. 

Dux\  :  quamvis  quidam  contendanl  ipsum  Haroldum  (c)  Ut  suprà  apud  Ingulfum   Abb.    pag.   154. 

Archiepiscopus, 


I 


EX  ACCESS.  ROBERTI  DE  MONTE  AD  SIGEBERTUiM.     169 

A  Arcliiepiscopus ,  priùs  Fiscannensis  Monaclius  :  cui  successit  Joannes  filius 
Radulfi  Comitis,    fratris  Richardi  I. 

Anno  >ILXX.  Lanfrancus  priùs  Monachus  Beccensis  ,  deinde  Abbas 
Cadomensis,  constitutus     est  Archiepiscopus  Garituariensis. 

Anno  MLXXI.  Anno  proximo  idem  Rex  *  exercitnm  Anglorum  et  Fran- 
coruni  duxit  in  Cœnomanicam  provinciam.  Angli  vero  terram  illani  de- 
struxerunt,    villas    comburendo ,    vineas  csedendo  ;    et    eani    Régi   subdiderunt. 

Anno  MLXXII.  Secundus  Balduinus  (a)  Flandrensium  Cornes  ,  pater 
Mathildis  uxoris  Régis  Anglorum  Willelmi ,  habuit  duos  filios  ,  Balduinum 
et  Robertum  ;  quorum  uterque ,  etc.  ut  apud  Willelmum  Gemetic.  lib.  8 
cap.    14. 

Tandem  hoc  anno  mortuo  secundo  *  Balduino  (b)  Comité  Flandriae,  cùm 
B  Ernulfus  Cornes  Hainaucensis-  deberet  ei  succedere,  ut  potè  nepos,  etc. 
ut  apud  eumdem  Willelmum  Gemet.   ibid. 

Intcreà  tamen  Richildis  Arnulfi  mater ,  illinc  Robertus  capitur  ;  et  altero 
pro  altéra  relaxato,  bellum  inter  eos  vario  eventu  protrahitur. 

(a)    Is   crat    Balduinus     V   qui     per    annos    VII       quictura  regnum  reliquit. 
regnuin    Fr.   sapicnter   et    slrenuc    rexit  ,    raoriens-  (6)     Vide     infrà      Vitam    S.    Lietberti     Episcopi 

qtie   anno     1067    Régi     Philippo    jam     adolescenti      Canieracensis.  Balduinus  VI  obiit  anno  1070. 


Anglorum 


VI 


EX  CHRONICO  («)  ANDEGAYENSI  ALTERO. 


Apud  Martenium  Tom.   III  Anecdot.  col.    1380. 


ANNO   MXXXV  ,    Fulco    Nerra    obit    (fc);    cui   Gaufridus    Martellus    filius 
ejus  succedit. 

MXXXIX    (c),    Gaufridus    Cornes    Andegavensis ,    vicit    Theobaldum     Ble- 
sensem,   et  eum  cepit. 

MXLV,    factum    est   castrum    Reginaldi.    Constructa     est    Ecclesia     S.     Se- 
pulchri  in  Bituria  à  Gaufrido  (d)  [  Bituricensi   Vicecomite  ]. 

MXLVI,   fundata  est  Abbatia  Vindocinensis  à  Gaufrido  Martello. 
D       MLIII,   fuerunt  duae  mulieres  in  Britannia  uno  corpore  inferiiis, 

MLIV,   Bartholomaeus  Turonis   Episcopus  datur. 

MLV,  Gaufredus   Martellus  obit  ;   cui  Fulco  Rechin  nepos  ejus  succedit. 

MIjVI,   Ecclesia  B.  Mariae  de  Caritate  fundatur. 

MLVII ,    Henricus     imperat    annis     XV.    Guillelmus     Nothus     Dux     Nor- 
manniae  claret. 

MLVIII   * ,    Nicolaus    Papa    annis    11,    mensibus    II  ;     à    quo    Berengarius    ♦  us.  MLiîC 
Grammaticus  damnatur. 

MLX,    Henricus  Rex  Francise  obit  [pridie  Non.   Augusti]. 

MLXni,    Gaufridus   de    Prulliaco   (e)  ,    qui    torneamenta    invenit  ,     apud 


Andegavum  occiditur. 


xMLXIV,    Guillelmus    Nothus    (/")  ad  regnum  Angliae  coronatur. 
■D       MLXVI,  Molismum  Cœnobium  Lingonense  fundatur, 

MLXXIV,   Ordo  Grandimontis  in  Lemovicensibus  invenitur. 
MLXXVl,    Radulfus   {g)    Dei   inimicus  Turonis  datur  Episcopus. 
MLXXIX,  Turci  Antiochiam  capiunt  {K). 


An.   1066. 
An.   1075. 


(a)  Vide  pag.  271  Torai  nostri  X,  ubi  par- 
tent hujus  Chronici  cdidimus  ,  et  qusedam  no- 
Uvimus. 

{b)  Fulconis  inortem  ad  annuin  1040  reji- 
cinnt  picriquc  Scriptores.  His  autera  potier  fidcs 
adbibcnda^  quàm  Andegavcnsi  Anonymo,  qui 
in  pluribiis  annis  crrarc  deprehcnditur. 

(c)  MXXXX  in  JIs.  Cod.  Reg.  49o3  ,  quein 
prae  manibus  modo  bal>enius. 

(d)  Gaufridum  istum  non  babct  Codex  Ms. 
modo  laudatus. 

(e)  Ilaec  maxime  notanda  sunt  in  Scripto  aliundè 

Tome  XI. 


sat  inutili. 

[f)  Jam  monuimus  Anonymi  clironologiam 
esse  vitiosam  ;  et  hîc  res  ipsa  per  se  patet. 

[g)  Inde  conjicit  Rivelus  Anonymum  Aucto- 
rem  fuisse  Monachum  Majoris-monastcrii. 

(/i)  Folium  sequens  in  Ms.  Cod.  4933  exhi- 
bct  partem  Clironici  S.  Albini  Andcgav.  ab 
anno  tantum  H2G  ;  ibique  paulô  reccntior  de- 
prehenditur  membrana  et  scriptura.  Scd  et  Mar- 
tenio  Editore  ipso  judicc,  quae  scquuntur,  scripta  sunt 
manu  aitcrû. 


170 


EX  CHRONIGO  ANDEGAVENSI  ALTERO. 


[Anno   MLXXKVII  (a),    obiit   Guillelmus   Rex    Anglorum  ,    V   Idus  Sep-  A 
tembris  ;  cujus   filius,  Guillelmus  Russet,    Cantuariae  Rex  consecratur  ]. 

(a)      Qu»   ansulis   hîc   circumscribuntur ,      addi-      loin.    2  Miscell.     Mss.    Durand   Bibl.    S.    Germani 
mus   ex     Ms.    Cod.    Reginae     Sueciae  173  ,    seu    ex       à  Pralis. 


EX  GENEALOGIA  (a)  REGUM  FR.  A  PHARAMUNDO  AD  PHILIPPUM  I. 


Ex  optimce   notœ  Jlff.   Codice,    olim  Colbert.    2578,  nunc   Regio   4935,   art.   12. 


•Lothariu»       Clotarius*:   qui   Othoni 
cepit. 

Ludovicus  :  iste  obsidionem 
mortuus  est  Gosfridus  pater. 

ReqrTfilius  HugO     AbbaS. 


Iniperatori    de  regno  Clotarii  calumnias   facere 
Marsonis  fecit  super  Odonem   Ruffînum,   in  qua  B 


an  fr. 
Reqr.    filius 
(i)  VI  fr. 

*  remanserat 


Rodulfus 


*  csedis 


Odo  Rex  ad  tempus. 
Rodbertus  Rex    tirannicus. 


Ninus  Rodberti  superioris 
tiranni  gêner. 

Rodbertus  *  Burgundio ,  fi- 
lius Ricardi  Ducis.  Hic  fac- 
tus   est  Rex  Franciae. 


Iste  Dux  Francorum  factus  est  et  nutritius 
electus  Karoli  Siinplicis,  qui  mortuo  pâtre 
Ludovico  Caroli  Calvi  filio ,  infantulus  par- 
vus  admodum  adniiserat  *.  Tutelam  illam 
per  annos  fideliter  VII,  per  multa  et  pe- 
riculosa  bella  administravit  ;  et  ob  ipsum 
servitium  in  beneficium  perpetuum  per 
consilium  Francorum  JNustriam  recepit,  hoc 
est  terram  quae  est  inter  Sequanam  et  Lige-  C 
rim  ab  Aurelianis  et  Parisiis  inferiusque  in 
Oceanum     exceptis  ,    exceptis   episcopandis. 


Hugo  Dux,  qui  dictus  est     Iste   non    se  passus   est  Regem   fieri  ,    exem- 


Magnus. 


Otho. 


plo  territus  paternae  legis  *.  Ludovicum 
Transmarinum  in  regnum  revocavit  ;  cui 
tamen  posteà  infidelis  extitit. 

Hugo  item  Rex  factus  per  tirannidem  simul  cum  Rod- 
berto  filio  ;  qui  anibo  ex  perfidia  sua  ad  contemptum  et 
invalitudinem  redacti,  inertissimè  et  solo  nomine  regna- 
verunt  :  quod  usque  hodie  itidem  fieri  conspicimus  in 
illorum   sobole  (c). 

Rodbertus. 
De  Theotisca 


Hugo  mori- 
tur  juvenis. 


Rodbertus. 


Henricus         Dux   Burgundiae  non  inventus 

praesens  Rodbertus.       Hugo  [Odo]. 


Hugo. 


D 


Philippus   (  d). 


(a)  Monument!  hujus  Scriptor,  ut  ex  ejusdem 
verbis  patet,  aequalis  fuit  Philippo  I.  Idem  pro- 
bat  et  scripturae  et  membranae  vetustas.  Délirât 
igitur  Joh.  Harduinus  in  sua  Disquisitione  critica 
in  instrumentum  consecrationis  Philippi  I  Régis 
Fr.  an  1059,  Gallico  idiomate  in  Ms.  Cod.  Reg. 
6178.  A.  dum  ibi  contendit  nuUas  Regum  nos- 
trorum  genealog.  séries  contextas  fuisse  ante 
initium  saeculi  XIV. 

Îb)  Legendum  forte,  non,  vel  ut,  aut  vel. 
c)  Cùm  in  calce  Chronici  S.  Albini  legatur 
hsec  genealogia  ,  cjus  Auctor,  ut  potè  usque  ad 
calumniam  Regibus  nostris  infensus  ^  profecto 
fuit  Andegavensis  ;  scribebatque  ,  cùm  fcrverent 
studia  partium  ,    et     Andegavenses    odio     furerent 


in  Francos.  Simile  quid  de  eoden»  aut  alio 
forsan  Scriptore  notavimus  pag.  176  Tomi 
nostri  X. 

(d)  Sic  desinit  brevis  alia  genealogia  paulù 
infrà  in  eodem  Ms.  Cod.  4955.  En  verba  :  Clo- 
tarius genuit  Ludovicum,  qui  adhuc  puer  Blanchiam 
accepit  uxoreni  ;  in  quo  etiam  Regcs  de  familia  Ka- 
roli Magni  defecerunt  :  huic  quoque  ex  alia  familia 
successit  in  regnum  Hugo  Hugonis  Magni  filius  ;  cui 
Robertus  filius  ejus  :  post  hune  ffainricus  filius  Ro- 
berti,  cui  successit  Philippus  filius  ejus.  Dcliramen- 
torum  igitur  aliorum  numéro  accensendum  est 
id  quod  in  Disquisitione  suprà  laudata  docet 
Harduinus;,  nempè  Philippum  I  non  fuisse  filium 
Henrici  I. 


471 


EX  HISTORIA  (''^  MONASTERII  S.  LAURENTII  LEOD. 

Apud  Martenium  Tom.   IV  Ampliss.    Colîecl^  col.    1057. 

ANNO    Dom.    Incarnationis  MXXV   Reginardus    post    Durandum   fit    Epis-      lib.  5. 
.  copus.     Hic    non     attendens   ostium  ,    aliunde  ascendit  in     ovile     ovium. 
Pesignatus  enim   ad  Episcopatum    Virdnnensem  ,    ipse   Leodiensem     Ecclesiam 
eodem   tempore  ,    Durando    mortuo    Praesule ,    vacantem   niagis    ambivit  ;   adi- 
toqne  Cunrado   tune   temporis    Imperatore ,    pecuniâ   obtinuit   ut  optato     po- 

B  tiretnr. 

Hoc  tempore  Frederico  Mosellanorum  Duce  mortuo  ,  quia  mares 
filios  non  habebat  quibus  Ducatus  competeret ,  Gozelo  Dux,  impetrato  ab 
Imperatore  etiam  Mosellanorum  Ducatu  ,  in  Lotharingia  nobiliiis  principa- 
batur.  Burgundionibus  vero  non  desistentibus  à  consueta  contra  Regem  suum 
insolentia,  Rex  Rodulphus  regnum  Burgundiae  Conrado  Imperatori  tradidit  , 
quod  à  tempore  Arnulfi  Imperatoi'is  per  annos  plusquam  GXXX  gentis  suae 
Reges  tenuerunt  ;  sicque  Burgimdia  iterum  redacta  est  in  provinciam.  Odo  An.  1032. 
autem  Campaniensis  regnum  Rodulfi  Régis  avunculi  sui  à  Conrado  Impe- 
ratore nepote  suo  repetens  ,  ut  sub  eo  regat  Burgundiani  efïïagitat.  Quod 
ciim  ei  Rex  negasset ,  ille  contra  eum  bellans  Lotharingiam  incursat,  castella 
oppugnat ,    urbem     Leuchorum     quse     Tullus  dicitur ,    obsidet  ,    et   in    nullo 

C  tempérât  furori  suo.  Erat  tune  temporis  ejusdem  eivitatis  Episcopus  domnus 
Bruno  ,  qui  posteà  factus  est  Papa  .  .  .  Ille  tamen  nihilominùs  saeviit,  castrum- 
que  Barum  obsidet  et  capit.  Tam  aneipiti  periculo  permotus  Dux  Gozelo  (b)  , 
Leodium  venit  ,  domnum  Reginardum  Episcopuni  rogat  plurimùm  et 
obtestatur  ,  ut  non  solùm  sibi ,  verùm  etiam  omni  Lotharingiae  ,  immo 
verô  universo  subveniret  Imperio ,  quod  aeterno  notaretur  elogio  *  ,  si  prœ-  •  opprobrio 
valeret  prsedictus  Odo  ;  omnes  Francigenas  omnemque  Burgundiam  conju- 
rasse eum  illo ,  nihilque  aliud  meditari  nisi  irruptionem  in  regno  Romano. 
«  Hujus ,  inquit  ,  nobis  curae  absolutionem  Viiligentia  vestra  usu  explorata 
»  promittit.  Nihil  moramini ,  mihi  satis  subsidii  est  si  venitis.  Sed  vereor  in- 
B  dulgere  verbis  praeeonii  vestri  ,  ne  proximus  esse  videar  blandienti  ,  quam- 
»  quam  dulee  sit  certamen   familiaris   offieii.     In    defectu    rerum     nihil   operae 

D  »  est  indulgere  dictis.  Res  ipsa  vestram  satis  excitât  experientiam  ».  Episco- 
pus habito  eum  suis  consilio  ,  suum  pollicetur  auxilium  ;  praecederet  ipse 
ne  absentiâ  ejus  hostibus  audaeia  ,  suis  vero  cresceret  timor  et  desidia  ; 
subsecuturum  se  citiiis  ,  ciim  suus  paratus  fuerit  exercitus.  Dux  laetificatus 
prornissis  ejus  quem  sciebat  multum  valere  in  ejusmodi  ,  tum  et  sapientiâ 
quse  multùm  praestat  in  arte  bellica  ,  ac  nobilium  militum  multitudine  quse 
sub  eo  erat  ,  properè  recedit ,  suosque  oppidô  laetificat  quos  in  niagno  moe- 
rore  varioque  curarum  aestu  reliquerat  :  née  tamen  congredi  eum  hoste  ausus 
fuit,  donec  Episcopus  adventaret  (c),  donec  suâ  exereitum  praesentiâ  Iseti- 
ficaret.  Mox  ut  ille  advenit  ,  divisis  in  procinctu  per  turmas  et  cuneos  mi- 
litum alis  ,  personantibusque  hinc  indc  tubis  ,  commissum  est  prselium,  diuque 
incerta  belli  aléa  decoxit   exereitum.    Multitudo   quae    eum    hostibus    erat,   vic- 

E  toriam  illis  promittebat  ,  hos  innocentia  sola  protegebal  ;  superbia  illos 
armaverat  ,  istos  justitia.  Odo  Prineeps,  hostium  sinistre  cornu  protrito  , 
mihtes  suos  convertit  ;  totum    belli   negotium   in    Episcopum  agit ,    à  cujus  se 


(a)  In  Historiée  parte  quam  bîc  exhibcmus  , 
habet  Lector  exccrpta  tantùni  ex  Ruperti  ojwre 
abbreviato.  Rui)crtus  autem  seu  Robertiis  ,  ex 
S.  Laureiitii  Monacbo  Abbas  Tuiticnsis  prope 
Coloniam  circa  annum  HI4,  rcs  gestas  Episco- 
porum  Lcod.  et  Abbatuin  S.  Laurcntii  quinque 
digessit  libris,  quorum  vix  modo  quartiis  et 
quintus  supersunt.  Vir  illa  aetate  cùm  religione 
lum  eruditionc  et  scriptis  praestaiitissimus  ,  ag- 
inen  ducit  Auclorum  hujusmodi  Ilistorix.  Ru- 
perto  acces.sit  Reiucrus  ejusdem  Coenobii  As- 
ceta,    qui   sub    fînem   saeculi   XII    florebat   Leodii, 


et  Ruperti  opus  ad  sua  usque  tempera  continua- 
vit.  Tcrtius  subsecutus  est  Lambertus  seu  quivis 
alius  Scriptor,  etc. 

(6)  Fuit  frater  Gozelonb:  Oucif,  ut  legitur  suprà 
col.  1046 ,  nobiliisimux  Cornes  Uezelo,  qui  alio  na- 
mine  Heinricics  diccbatur,  vir  consilio  et  sapientiâ 
clarus.  Hic  tiermannus  aliis  dictus ,  Cornes  fuit 
Dasburgensis. 

{c)  Sic  aetate  illa  Episcopi  quidam  pcssirao 
more  et  excmplo  arma  tractabant  ac  bella  ge- 
rcbant  :  quibus  non  favet  Epistola  Fulbert!  pag. 
479  Tomi  nostri  X. 

y  ij 


172     EX  HISTORIA  MONASTERII  S.  LAURENTII  LEOD. 

militibns  cernebat  prae  omnibus  et  sentiebat  praegravari.  Episcopus  Dei  auxi-  A 
lium  in  praesenti  discrimine  invocans  ,  nobilium  mentes  juvenum  hortatu  pa- 
terne excitabat  ;  senibus  ut  pristinae  memores  essent  inclustrit<î ,  neve  supre- 
ma  virtus  nutaret  praedicabat  ;  illius  gesta  nobiliter  olim  declarata  memorabat  ; 
hune  ex  nomine  proprio  compellans ,  ut  fortiter  hostem  caederet  exorabat. 
Gozelo  Dux  ,  recollectis  suis  quos  palantes  revocaverat  ,  legiones  iterato 
restaurât,  cum  Episcopo  fortiter  praelianti  gradum  firmat  :  ferrum  denuo 
imbre  lethali  conseritur  ;  plurima  mortis  imago  vertitur  :  Episcopus  à  latere 
lacessentes  protudit ,  lectas  rétro  legiones  immisit.  Albertus  Comes  Namu- 
oensis  qui  cum  Episcopo  erat  ,  dum  prae  nimio  zelo  hostem  conterendi  in  con- 
fertissimos   hostes  incursat ,   unde  unde  telis  obruitur  ;    sed   dum  cedere  censet 

An.  1037.     esse   pudori ,   cum   multo  hostium     detrimento  non    inultus    perimitur.    Crevit 

in  adversis  virtus  :  nam  Episcopus  cum  Duce  cémentes  Comitem  interiisse ,  B 
jam  totis  habenis  in  hostem  irruunt  ,  Odonem  cum  omnibus  suis  nobiliori- 
bus  interimunt  ,  caeteros  ubi  ubi  palantes  confodiunt.  Nec  apposuerunt  ultra 
Francigenae  fines  Lotharingiorum  incursare.  Leuca  civitas  (a)  diutinâ  obsi- 
dione  attrita  ,  jamque  ,  nisi  divina  affuisset  misericordia,  in  deditionem  fu- 
tura  ,  liberatur.  Episcopus  Bruno  qui  illâ  obsessus  tenebatur  ,  gralias  Deo 
*  pro  esse  agebat  exauditum  se  fore  *  subactis  prœdonibus.  Episcopus  Reginardus  Victo- 
ria plenâ  potitus  ,  et  ab  omnibus  magnifiée  glorificatus,  Leodium  redit ,  et 
pro  cunctis  suorum  qui  in  expeditione  oppetierant  obtulit  Deo  sacrificium 
laudis  ;  factaque  est  ingens  laetitia  Imperatori  Conrado  cunctisque  Primori- 
bus  Aulae  ;  domnus  Reginardus  ab  universis  praedicatur ,  qui  tantum  hnperii 
hostem   protrivisset. 

Vadit  [  Reginardus  ]    Romani  cum    tam   ingenti  pompa     nobilium  ,    ut    non  C 

Cei.  1060.  tam  peregrinatio  quàm  exercitus  crederetur ,  aHis  pro  honore ,  aliis  pro 
sua  devotione  secum  proficiscentibus .  .  .  Mox  ut  Apostolicum  Benedictum 
intuitus  est ,  in  conspectu  Ecclesiae  suorumque  comitum  cum  ingenti  gemitu 
ad  pedes  ejus  procidit .  .  .  Fatetur  quôd  Episcopatum  obtinuisset  per  pecu- 
niam. 

Visitavit  locum  [  S.    Laurentii    Leod.  ],  et  consolatus  est  Abbatem     Stepha- 

Col.  1061.  naxxi .  .  .  Diruto  itaque  veteri  aedificio  ,  fundamenta  novae  Ecclesiae  deducta 
sunt .  .  .  Anno  Dora.  Incarnationis  MXXXIV,  Indict.  II,  ipsius  autem 
Reginardi  Episcopatûs  anno  X  ,  cum  summo  gaudio  et  honore  Ecclesia  de- 
dicata  est . .  .  Reginardus  Episcopus  nimiùm  cita  morte  praeventus  est.   Itaque 

Col.  1063.     nioriens  eo   in   loco  sepulturam  habere  concupivit .  .  .   Orat    pro    illo  ad    Do- 

minum  eleemosyna    magni    pontis,   quem    super    Mosam   multis   sumptibus  ex-  D 

An.  1038.    struxit  {h)  .  .  .  Anno  Domini    MXXXVI   (c)  obiit ,    JNonis  Decembris. 

[  Benefactores  S.   Laurentii  ]  ;    anno    Dom.   MLXXXII  Anselmus    de  Solre  ; 

c<*?.  1071.  anno  Dom.  MLXXXI  Elbertus  de  Helmeis  et  frater  ejus  Emmo  de  Grus- 
nes  .  .  .  (lerardus  de   Jamapia. 

Episcopus  Henricus  ,    convocatis    Principibus    suae    diœcesis ,    pacem    Leo- 

Coi.  1072.  (jii  ordinavit  ;  propter  quod  Pacificus  dictus  est.  Obiit  anno  MXCl ,  et  Hoii 
sepelitur. 

(a)  Odo  Comes  Brunonem  à  fide  Conradi  (c)  Corr.  An.  MXXXVIII.  Nam  Lainbertus 
avertere  conabatur.  Hinc  Tullum  urbein  obse-  Parvus  S.  Jacobi  Monachus  in  Chronico  :  Ohiit 
derat.  Odone  autetn  intcrfecto  ,  pacem  inter  Im-  Raynardivs  Episc.  Leod.  anno  1038  ;  succedit  Ni- 
peratorem  et  Francoruin  ilegeiii  coinposuit  thardus.  Confirmatur  ex  inventa  in  tumulo  Re- 
Bruno, ^inaldi     lamina     plumbea    cum   inscriptione     bac  : 

(6)  Hactenus     Ruperti     Abbrcviator     antc    annos  E'^o  Reginardus  Leod.   Episc.    excessi  de  vita  anno 

quingcntos     exaratus.    Quae    sequuntur,    ex  Renero  ab   Incarn.   Dom.    MXXXVIII .,     Indict.    F,     Noni.î 

et     caeteris    Scriptoribus      antiquis      coUegit     atque  Decemb.    et  sepultus   sum    in   Ba.ùUca  S.    Laurentii 

exscripsit   Adrianus  de  Veteri-busco.  Marten.  quain  contlruxi. 


m 


173 


EX  GENEALOGIA  DIICUM  NORTIL^IANNORUM. 

Âpud   Chesnittm  Tomo  Smptonim  Norm.  pag.  213 
ex  vcteri  Codice  3Is. 

Wii.LEi.Mus  Longa-spata  genuit(fl),  Richardum  Senem,  Hic  genuit 
niiani  nomine  Emmain,  de  qua  natus  est  Ednardus  Rex  Anglorum. 
Richardiis  autem  Senex  genuit  Riehardiim,  Jlichardiis  vero  secundiis  genuit 
Richardnni  III  et  Rodbertuin.  Ricliardus  autem  genuit  Nicolaum  S.  Au- 
doëni  Al)bateni.  Robertus  vero  genuit  Willelinum  Nothum,  qui  post  mor- 
B  tem  Edu  .rdi  transf'retavit  in  Angliam  anno  Doniini  MLX.VI,  regnumque  ^-  *0<>6. 
obtinuit  jure  licreditario  ;  quia  ejus  atavus,  Riehardus  Senex  fuerat ,  cujus 
Emma  (ilia  Eduardum  Regem  genuerat.  Willelmus  iste  Notlius  très  fîlios 
Iiabuit,  Rodbeitum  videlieet  et  Willelmum  Rufum  atque  Henrieum  ,  ex 
Mathilda  filia  Balduini  Comitis  Flandriae,  qui  sepultus  est]  apud  Insulanum 
oppidum.  Willelmo  Notlio  defuncto ,  Willelmus  Rufus  ejus  filius  Rex 
creatus  est,  et  Rodbertus  Cornes  Nortliinanniae,  etc. 

,'a)    Qui   l^geiiuit]   Richardum  I  :     qui      Ricitar-  muni   Regem   Anglorum...  Henrieum    Regem  Angliee 

dum  II  :  qui  Richardum  III.  Pôst    RoberCui.  qui  ge-  et  Ducem  Normannorum. .     Item   Willelmus    Bastar- 

nuil  H''illelmum  Bastardum  Ducem    !formanniw.  Iste  dus  genuit    Comititsam   Bolonice,  etc.    Ex  Gonealogia 

Willelmus  cum  magno  ejcercitu   et   forti  transivit  in  Rollonis    j>riini     Ducis    Norra.     scriptâ   régnante   S. 

Angliam;  et  factus  est  Rex  Angl'uv  primas  de  Duci-  Ludovico,    et  édita     ab   Acherio     Tom.     2     Spicil. 

bus  Normannorum,  adversariis  fugatit  et  interfectis.  in-fol.  pag.  494. 
f   Qui  genuit  Robertum    Ducem   Normanniœ...    ffillel- 


EX  WILLIELMI  («)  MALMESBURIENSIS  LIBUO  H. 

DE  GESTIS  REGUM  [h)  ANGLORUM. 

Inter  Rerum  AnçjUcarum  Scriptwes  Franmfurii  1601,  fol.  pag.    76. 

ANNO  Dom.  Incarn.  MXXXVI  Haroldus,  quem  fama  filiiuu  Cnutonis  Cap.  12. 
ex  filia  Elfelmi  *  Couiitis  loquebatur.  regnavit  annis  IV  et  totidem  *  M.  Ahelmi 
mensibus.  Elegerunt  eum  Dani,  et  Londoniae  cives  qui  jam  penè  in  Bar- 
barorum  mores  propter  f'requentem  convictum  transierant.  Angli  diu  obsti- 
terunt,  magis  unum  ex  filiis  Ethelredi,  qui  in  Normannia,  vel  Hardecnu- 
tum  filium  Cnutonis  ex  Emma,  qui  tune  in  Danamarchia  erat,  Regem 
habere  volentes.  Maximus  nunc  pugnator  justitiae  fuit  Godwinus  Comes, 
qui  etiam  pupillorum  tutorcm  se  professus,  Reginam  Enmiam  et  regias 
gazas  custodiens,  resistentes  «unbone  nominis  sui  aliquandiu  dispulit  ;  scd 
tandem  vi  et  numéro  impar,  cessit  violentiae.  Haroldus,  seeptro  confirmato, 
noveream  exiliavit.  Illa  in  Normannia  nihil  sibi  tutum  arbitrata,  ubi,  defun- 
ctis  fratre  et  nepotibus,  recens  deserti  orphani  fervebat  invidia ,  in  Flan- 
driam  transit  ad  Rald\\inum  Comitem  ,  expertum  prol)itate  virum  ;  qui 
E  posteà,  defunclo  Rege  Henrico  qui  Philippum  parvum  reliqneiat  filium  , 
regnum  Francorum  nobiliter  annis  aliquantis  rexit ,  fide!iterque  adulto 
(  nam  ejus  amitam  uxorem  habebat)  restituit.  Hujus  sub  umbra  Emma  secu- 
rum  triennium  egit  :  quo  peraeto,  Haroldus  mense  Aprili  defunctus  [est]  .  .  . 
Tune  Anglis  et  Oanis  in  unam  sententiam  convenientibus  propter  Hardec- 
nutum  missum,  ille  per  Normanniam  in  Angliam  mense  Augusto  venit.  Nam 
filii  Ethelredi  jam  ferè  omnibus  despectui  erant,  magis  propter  paternae 
socordiae   memoriam,   quàm  propter  Danorum  potentiam.    Hardecnutus    biennio 


[a)  Gniliclmu.s  Monachus  et  Malmcsburiae 
Bibliotbecarius  ,  do  Gcstis  Anglorum ,  ut  ipsc 
tcstatur  pag.  173,  dicit  ab  adventu  eortim  in 
Angliam  usquc  ad  anniim  Ilcnrici  I  vigeisimnm  , 
al.  viccsimum  octavum.  Tanta  autem  fidc  et  di- 
ligciitia    res   pertexuit,  ut     principcm     locum  tcncat 


inter    rerum     Anglicanim      Scriptores.    Plura     vide 
pag.  213  Tomi    no.stri  X. 

(b)  f'ol),  inquit  idem  in  Epistola  ad  Rober- 
tum Comitem,  hoc  Opuf  esse  multarum  hUl«riaiMm 
breviarium,  quamvit  à  majore  parte  vocaverim  Gesta 


Resum  Anglorum. 


Yiij 


J74 


EX  WILLELMl  MALMESBUR.  LIBRO  II. 


*  Jl.  Egel- 
redi 


♦  Al.  Gin- 
lingeham 


♦  M.  GuD- 
nildam 


Cap.  13. 


*  M.  Dove- 
ram 


Pag.  82. 


praeter  dies  X  regnans,  spiritum  inler  pocula  amisit  .  .  .  Juvenis,  qui  egre-  A 
giam  pietateni  animi  in  fratrem  et  sororem  ostenderit.  Germanum  enim  Ed- 
vvarduni,  annosae  peregrinationis  taedio  et  spe  fraternae  necessitudinis  natale 
solum  revisentem  ,  obviis,  ut  aiunt  ,  manibus  excipiens,  indulgeiitissimè 
retinuit...  Sanè  ne  silentio  premam,  quod  de  primogenito  Ethelredi  *  Elfredo 
rumigeruli  spargunt  ;  ille  inter  mortem  Haroldi  et  expectationem  Hardec- 
nuti  fluctuans,  regnum  ingressus,  compatriotarum  perfidiâ  et  maxime  God- 
wini,  luminibus  orbatus  est  apud  Gillingeham  *  ;  inde  ad  Cœnobium  Heliense 
directus ,  miseram  vitam  pauco  tempore  pane  cibario  sustentavit  ;  omnibus 
decapitatis  comitibus  praeter  decimos  :  nam  sors  decimum  quemque  morti 
exemerat.  Haec,  quia  fama  sévit,  non  omisi  ;  sed  quia  Cbronica  tacet,  pro 
solido  non  asserui  .  .  .  Caeterùm,  ut  dicere  cœperam,  Hardecnutus  Gun- 
hildam  *  sororem  (a),  filiam  Cnutonis  ex  Emma  ,  spectatissimae  speciei  B 
puellam,  à  multis  procis  tempore  patris  suspiratam  nec  impetratam,  Henrico 
Imperatori  Alemannorum  nuptum  raisit.  Celebris  illa  pompa  nuptialis  fuit, 
et  nostro  adhuc  sseculo  etiam  in  triviis  cantitata  .  .  .  Erat  Imperator  multis  et 
magnis  virtutibus  praeditus,  et  omnium  penè  ante  se  bellicosissimus. 

Anno  Incarn.  Dom  MXLII  S.  Edwardus  filius  Ethelredi  suscepit  re- 
gnum (b),  mansitque  in  eo  annîs  XXIV  non  plenis  ;  vir  propter  morum 
simplicitatem  pariim  imperio  idoneus,  sed  Deo  devotus .  . .  Supellex  matris 
ejus,  praecipiente illo  penitùs  abrasa...  Mater  nihil(c)  unquam  de  suo  largita, 
haereditario  scilicet  odio  parentis  in  prolem.  Nam  magis  Cnutonem  et 
amaverat  vivum,  et  laudabat  defunctum...  Edgitham  filiam  Gothwini  Rex 
in  connubium  accepit  ;  fœminam  in  cujus  pectore  omnium  liberalium  artium 
esset  gymnasium,  sed  parvum  in  mundanis  rébus  ingenium  :  quam  cùm  vi-  G 
deres,  si  litteras  stuperes,  modestiam  certè  animi  et  speciem  corporis  de- 
siderares.  Haec  et  vivo  marito  et  mortuo  ,  probri  suspicione  non  caruit  .  .  . 
Aliquantos  Normannos  Rex  accersierat,  qui  olim  inopiam  exulis  pauculis 
beneficiis  levarant  :  inter  quos  Robertum  (d)  ex  Monacho  Gemmeticensi 
Archiepiscopum...  Ita  se  res  habet  quod  Angli  aspernanter  ferant  superio- 
rem,  Normanni  nequeant  pati  parem  .  .  .  Eustachius  Comes  erat  Bononiae, 
pater  Godefridi  et  Baldwini,  qui  nostro  tempore  Reges  Jerosolymorum 
fuerunt  :  habebatque  sororem  Régis  Godam  legitimis  nuptiis  desponsatam  , 
quae  ex  altero  viro  Waltero  Medantino  filium  tulerat  Radulfum,  qui  eo 
tempore  erat  Comes  Herefordensis,  ignavus  et  timidus  .  .  .  Eustachius 
ergo  transfretato  mari  de  Whitsand  in  Dovorinm  *,  Edwardum  Regem,  nes- 
cio  qua  de  causa,  adiit.  Collocutus  cum  eo,  et  re  impetrata  quam  petierat  ,  D 
per  Doroberniam  redibat  :  unus  antecursorum  ejus  ferociùs  agens  cum  cive, 
et  vulnere  magis,  quàm  prece  aut  pretio  liospitium  exigens,  ilium  in  sui 
excidium  invitavit.  Quo  cognito,  Eustachius  ad  ulciscendam  necem  servi 
cum  toto  comitatu  profectus,  homicidam  quidem  cum  aliis  decem  et  octo 
interemit  ;  sed  civibus  ad  arma  convolantibus,  XXI  ex  suis  amisit,  innumeris 
vulneratis  :  ipse  vix  cum  altero  ipso  tumuitu  subterfugit.  Inde  ad  Curiam  pe- 
dem  referens,  iram  Régis  in  Anglos  exacuit  .  .  .  Godv^^inus  restitit  ,  quod 
omnes  alienigenas  apud  Régis  gratiam  invalescere  videret  .  .  .  Godwinus  et 
Swanus  Flandriam,  Haroldus  [exul]  concessit  Hiberniam  .  .  .  Praefecti  classis 
Odo  et  lladulphus  Comités  et  Régis  cognati  .  .  .  Godwinus  probe  se 
expurgavit  :     tantiimque    brevi     valuit,     ut     Normannos     omnes     ignominiae 


(a)  Accusata  adulterii  ,  pueridum  delatori  ad  mo- 
nomac/iiam  opposuil...  Itaque  cotiser to  duello,  per 
miraculum  Dei  Gunhildis  insperato  triumpho  tripu- 
dians,  viro  repudiuni  dédit. 

[b)  Anno  MXLIII ,  inquit  Guilielmus  in  Histo- 
riae  Novell»  lib.  1,  pag.  175,  Rex  Edwardus  in 
regnum  sublimatus  est,  id  est  coronatus  fuit  -,  nam 
anno  praeccdcnti  Rex  fuerat  renunciatus.  Sic  se- 
cum  conciliatur  Willelmus  Malraesbur. 

(c'j  Angustos  fîliijam  dudum  rLierat  annos. 

(d)  Rex  Robertum.,  quem  ex  .Monacho  (icmmeticensi 
Londonice  fecerat  Episcopum,  ArcliiepiKopum  creavit 
annis  duobus ,amplissimo  prœmio  bona  sibi  qunndam  in 
Normannia  exulanti  ab  ipso  impertita  récompensons.  Is 
ergo  et  amore  antique  et  recenti  honore  primas  par- 


tes in  consiliis  regalibus  sibi  vindicabat  :  quos  vellet., 
deponeiet  ;  quos  liberet ,  sublimaret.  Angli  ergo  Nor- 
manno  invidere ,  et  Régis  benevolentiam  extenuare. 
Ille  contra  pertinaciiis  insUtere,  donec  prœcipuos  Op- 
timales, Godwinum  dico  et  filios  ejus,  proditionLi  apud 
Reges  accufatos,  Anglid  expelleret...  Sed  posteriori 
anno  causa  in  suffragium  popularium  deducta,exules 
restituit...  ArchiepLicopus  Romam  ivit...  Rediens 
finem  vitœ  apud  Gemmeticum  invenit.  Ex  Gestis  Pon- 
tificum  Angl.  pag.  204,  Auctore  eodcin  Guillel- 
mo.  Robertus  Archiepiscopus  et  omnes  Franci,  quo- 
rum comilio  Rex  Consulem  \Godwmuni\  exulaverat., 
exulati  sunt.  Ex  lib.  1  Hist.  Henrici  Huntindon. 
pag.  366. 


EX  WILLELMI  MALMESBUR.  LIBRO  II. 


175 


Pag.  83. 
Pag.  87. 
Aa.  1042. 


A  notâtes  ab  Anglia  efTugaret  ;  prolatà  sententiâ  in  Rohertum  Archiepisco- 
pum  ejus(jne  complices ,  quod  statnm  regni  conturhai'ant  ,  animiim  regiuin 
in  provinciales  agitantes .  . .  Verùni  ille  Roniam  profectus ,  cùm  per  Ge- 
menticum  verteretur  ,  defnnctus  ibiqiie  sepultus  est  in  Ecclesia  S.  Mariae  , 
quam  ipse  praecipuo  et  sumptuoso  opère  construxerat .  .  .  Wlnodus  à  Rege 
Edwardo  Nornianniam  niissus  ,  quôd  pater  *  euni  obsidem  dederat ,  ibi  toto  *  Godwinus 
tempore  Edwardi  inextricabili  captione  irretitus  ,  régnante  Willielnio  in  An- 
gliani  remissus  ,  in  vinculis  Sarisburiae  consenuit  .  .  .  Tostinus  infensus  oinni- 
bns  cum  uxore  et  liberis  Flandriam  abiit  ;  ibique  intérim  usque  ad  Edwardi 
obitum  fuit. 

\n  confinio  Brittanniae  et   Normanniae   portentum   visum  est   in  una    vel  po- 
tiùs  dnabiis  mulieribus  :  duo  erant  capita  ,  quatuor  brachia  ,  et  cœtera  gemina 

B  omnia  usque  ad  umbilicum  ;  inferiùs  duo  crura  ,  duo  pedes  ,  et  caetera  om- 
nia  singula.  Ridebat,  comedebat,  loquebatur  una  ;  flebat  ,  esuriebat ,  ta- 
cebat  altéra.  Ore  gemino  manducabatur  ;  sed  uno  meatu  digerebatur.  Postre- 
niè  una  defunctâ  ,  supervixit  altéra  ;  portavit  penè  triennio  viva  mortuam , 
donec  et  mole  ponderis  et  nidore  cadaveris  ipsa  quoque  defecit.  Putatum 
est  à  quibusdam  et  litteris  etiam  triiditum  ,  quod  hae  mulieres  Angliam  et 
Normanniam  significaverint .  . .  Mortuam  et  penè  exhaustain  Nornianniam 
vigens  pecuniis  sustentât  Anglia  ,  donec  et  ipsa  fortassis  succumbat  exacto- 
rum    violentiâ  .  .  .   Nunc   gémit   calamitatibus   afïlicta  ,  pensionibus  addicta  .  .  . 

Rex    Edwardus    miraculis    et     prophétise    spiritu   claruit  .  .  .   Erat  discretae     'ag.  91. 
proceritatis  barba  .  .  .    Adolescentula  ,    luxuriantibus    circa    colluin   liumoribus, 
turpem  valetudinem   contraxerat  ,    glandulis    protuberantibus   horrenda.    Jussa 

C  somnio  lavaturam  Régis  exquirere  ,  Curiam  ingreditur  :  Rex  ipse  per  se  opus 
pietatis  adimplens  ,  digitis  aquâ  inlinctis  collum  pertractat  mulieris  ;  medi- 
cam  dextram  sanitas  festiva  prosequitur  .  .  .  Multotiens  euni  in  Normannia 
hanc  pestem  sedasse  ferunt ,  qui  interiùs  ejus  vitam  noverunt.  Unde  nostro 
tempore  quidam  falsam  insumunt  operam  ;  qui  asseverant  istius  morl)i  cura- 
tionem  non  ex  sanctitate,  sed  ex  regalis  prosapiae  haereditate  fluxisse  (  a) . . .  Pag.  92. 
Henricus  Imperator  defunctus  est  ,  successoremque  Henricum  filium  habuit, 
qui  multas  oppressiones  urbi  Romanae  fatuitate  nequitiaque  sua  intulit. 
Eodem  anno  Henricus  Rex  F'rancorum ,  miles  strenuus  et  bonus,  potionis 
haustu  interiit.  Non  multô  post  comètes  Stella ,  ut  ferunt ,  niutationes  re- 
gnorum  praetendens,  longos  et  flammeos  crines  per  mane  du!^cns  apparuit. . . 
Quidam    nostri    Monasterii    Monachus ,    Elmerus  *  nomine ,   erat   litteris  bene    *  ai.  Eiim 

D  imbutus .  .  .  immanem  audaciam  prima  juventute  conatus.  Nam  pennas  niani-  '"* 
bus  et  pedibus  ,  haud  scio  qua  ,  innexueral  arte ,  ut  Daedali  more  volaret , 
fabulam  pro  vero  amplexus  ;  coUectâque  è  summo  turris  aura,  spatio  stadii  et 
plus  volavit  :  sed  venti  et  turbinis  violentiâ,  simul  et  temerarii  facti  conscien- 
tiâ,  tremulus  cecidit  ;  perpétua  post  baec  debilis  et  crura  effractus.  Ipse  fe- 
rebat  causam  ruinae,  quôd  caudam  in  posteriori  parte  oblitus  fuerit  .  .  .  An- 
glia facta  est  exterorum  habitatio  et  alienigenarum  dominatio.  Nullus  hodiè  Pag.  93. 
Anglus  vel  Dux ,  vel  Pontifex ,  vel  Abbas  :  advenae  quique  divitias  et  vis- 
cera  corrodunt  Angliae. 

Rex  Edwardus  quôd  ipse  non  susceperat  liberos,  et  Godwini  videret  in- 
valescere  filios,  misit  ad  Regem  Hunorum,  ut  filium  fratris  Edraundi  Ed- 
wardum   cum  omni  familia  sua  mitteret  ;   futurum,   ait,  ut  aut  ille  aut  filii  sui 

E  succédant  regno  haereditario  Angliae  ;  orbitatem  suam  cognatorum  suft'ragio 
sustentari  debere.  Ita  venit  Edwardus  ;  sed  continuô  apud  S,  Paulum  L<on- 
doniae    fato    functus   est,    tril)us    liberis    superstitibus,     vir    neque     promptus 


(a)  (Vnglorum  Reges  curandi  strumas  vel 
scropbulas  privilegium  à  S.  Eduardo  rcpetunt  , 
eiquc  acccptuin  rcferunt.  IIujus  rci  inorainit 
Petrus  Blcs.  \n  Epist.  CL  et  Malinesburicnsis. 
Deniquc  Polydorus  lib.  8.  ritum  illuin  strumas 
curand! ,  Reguin  Angl.  jus  quasi  hsereditarium 
vocat.  Il  Quod  quidcm,  inquit,  iininortalc  inu- 
»  nus  jure  quasi  haereditario  ad  iwstcriorcs  Reges 
»  manavit.  Nam  Reges  Angl.  etiam  nunc  tactu 
»  ac  quibusdam  bymnis  ,  non  sine  cerraoniis 
»  priùs  reiitatis,  strumosos  sanant  ».  .Sed  illae  ce- 
remoniae     nonnisi   ad     raajorem     deccntiam     adbi- 


bit<e  :  solo  enim  tactu  tam  à  Regibus  Angl.  quàm 
à  Regibus  Fr.  ac  à  sej)timis  masculis  nullo  inter- 
jccto  parlu  fœminco  curantur;  quôd  de  bis  ulti- 
mis  centics  et  ampliùs  propriis  oculis  vidi.  Quare 
non  est  quôd  quidam  .Mcdici  baec  commeiititia  , 
et  quidam  Theologi  supcrstitiosa  esse  dicant. 
Sunt  ba;  {jratiae  gratis  daLï  ,  qua;  à  Deo  taui  bo- 
nis quàm  nialis  conferuntur,  non  ad  proprinin 
corum,  sed  ad  communcm  aliorum  utilitatem. 
Sic  somniat  Pagius,  quem  pcnès  fore  fidcm  vix 
credidcrimus. 


176  ÉX  WILLELMI  MALMESBUR.  LIBRO  II. 

manu,  neque  probus  ingenio  ;  Eadgaro  ,  qui  post  occisionem  Haroldi  à  qui-  A 
busdam  in  Regein  electus  est,  et  vario  lusu  fortunée  rotatus  ,  nunc  penè  de- 
crepitum  diem  ignobilis  ruri  agit  ;  Christinâ  ,  quae  Sanctimonialium  habitu 
apud  Ramesiam  consenuit  ;  Margaritâ  ,  quani  Macolmus  Rex  Scottorum  lé- 
gitime matrimonio  duxit  .  .  .  Rex  itaque,  defuncto  cognato  ,  quia  spes  prioris 
erat  soluta  suffragii  ,  Willielmo  Comiti  Normanniae  successionem  Angliae 
dédit.  Erat  ille  hoc  munere  dignus,  praestans  animi  juvenis,  et  qui  in  supre- 
mum  fastigium  alacri  labore  excreverat  ;  praetereà  proximè  consanguineus  , 
filius  Roberti  fîlii  Richardi  II  ,  quem  fratrem  fuisse  Emmae  matris  Edwardi 
non  semel  est  quôd  diximus.  Feruut  quidam  ipsum  Haroldum  à  Rege  in  hoc 
JNormanniam  missum  :  alii ,  secretioris  consilii  conscii ,  invitum  venti  vio- 
lentiâ  illuc  actum  ,  quo  se  tueretur  invenisse  commentum  ;  quod  ,  quia  pro- 
pius  vero  videtur,  exponam.  Haroldus  in  prœdium  juris  sui  Boseam  venerat  :  B 
ibi  ,  ut  animum  oblectaret  suum  ,  piscatorium  conscendit  navigium  ;  et  in- 
térim qnidem  longiusculo  ludo  in  altum  proceditur  ;  sed  subito  adversa  tem- 
pestate  coorta  ,  ipse  cum  sodalibus  in  Pontivum  (a)  pagum  compellitur. 
Honiines  regionis  iilius ,  pro  more  gentis  insito  ,  repente  ex  omni  parte 
convolavere  ;  inermes  ab  armatis  ,  pauci  à  pluribus  ,  quod  facile  fuit  ,  op- 
pressi,  manus  manicis,  pedes  compedibus  praebuere.  Haroldus  astuto  pectore 
volvens  casûs  remedium ,  hominem  proniissis  ingentibus  soUicitatum  ,  ad 
Willielmum  misit  ;  missum  se  à  Rege  Normanniam ,  ut  quod  minores  nunfra 
tii  balbutierant ,   ipse    potissimùm    sua    confirmaret    praesentià  ;    in  vinculis   à 

*  Widone    Gowine  *   Pontivi  Comité   detineri  ,    quominùs      mandata     exequatur  ;   barba- 

rum  et  efïraenalum  morem   regionis   esse ,     ut     qui     evaserant  in     mari    nau- 
gium,  in   terra     invenirent    periculum  ;    convenire     tanti  nominis  viro    ne  im-  C 
punitum   dimittat,    quod  fidem    ejus  appellantibus  vincula    injecta  nonnihil   de 
majestate  ipsius  diminuerint  ;   si   pecuniis  exuenda  captivitas  esset ,    libens  daret 

*  ji.  God-  Willielmo     Comiti  ,     non      semiviro     Gwidoni  *,     Ita     Haroldus,     Willielmo 
^'"  mandante,  liberatus,  'et   ab  ipso   Gwidone   Normanniam    ductus    est.    Cornes 

eum  magna   dignatione,    gentilitio  ornatu    in   cibis     et     vestibus    coluit  ;  et    ut 
notiorem    faceret    simul    et     virtutem    experiretur  ,     Britannica    expeditione  , 
quam    tune  forte  susceperat,   secum  habuit.  Ibi  Haroldus   et  ingenio    et  manu 
probatus ,    Normannum    in  sui    amorem    convertit  ;    atque    ut  se   magis   com- 
mendaret ,    ultrô   illi  tune  quidem   castellum   Doroberniae  ,   quod  ad  jus  suum 
pertineret,   et   post   mortem    Edwardi    regrnim   Anglicum   sacramento    firmavit. 
Quare  et  filiae   adhuc    impubis    desponsione ,   et  totius  patrimonii   amplitudine 
donatus,    familiarium    partium    habebatur.    Nec   multum    temporis    intercessit ,  D 
quôd   illo    domum    reverso,    Rex   in    Natale   Domini    apud  Londoniam    coro- 
natus    est  ;    ibidemque    morbo     ictus    quo    se    moriturum    sciret  ,     Ecclesiam 
Westmonasterii  die   Innocentium    dedicari   prsecepit ...    et   in   eadem   Ecclesia 
die  Theophanije  sepultus  est  ;    quam    ipse  illo  compositionis  génère    primus  in 
An.  1066.     Anglia  aedificaverat,    quod   nunc   penè   cuncti   sumptuosis   œmulantur  expensis. 
Haroldus    ipso   Theophanise   die ,    extorta  à   Principibus    fide  ,    arripuit  dia- 
dema  ;   quamvis    Angli    dicant  à  Rege    concessum  :    quod  tamen    magis   bene- 
volentiâ ,    quàm    judicio   allegari  existimo ,    ut  illi    haereditatem    transfunderet 
suam,   cujus  semper  suspectam   habuerat  potentiam.   Quamvis,    ut  non  «".eletur 
.Veritas,   pro  persona   quam  gerebat,   regnum   prudentia   et  fortitudine   guber- 
naret,   si   légitimé  suscepisset.    Denique,    vivente  Edwardo,    quyecumque    con- 
tra eum  bella  incensa    sunt,  virtute  sua  compressit .  .  .   Eodem  anno  Tostinus  g 
Pag.  94.      à   Flandria    in   Humbram   navigio   LX    navium    delatus   [  est  ] .  .  .  Régi   Nori- 
corum    Haroldo    Harvagre    obvio    manus  dédit,    qui  cum  CGC    navibus    An- 
gliam    aggredi    meditabatur .  .  .     Angli    Noricos    in    fugam    egerunt .  .  .    Rex 
Harvagre    et    Tostinus  inlerempti .  .  .    Haroldus    triumphali   eventu   superbus , 
nuUis    partibus    prsedae    commilitones    dignatus   est.    Quapropter    multi  ,    quo 
quisque    poterat ,     dilapsi ,     Regem    ad    bellum     Hastingense     proficiscentem 

(a)   Pontivus    aliàs    Ponticus  ,    Pontius   et     Pon-  instrumentis   pagus   iste    legitur  fuisse  olim  plenus 

tiu   pagus,    est    magna     pars     veterum     Ambiano-  antiquis   nemoribus,     dcsertus   ac     invius.    Denique 

ruin,    quae    vulgô    hodièque    le  Pontieu  nuncupatur.  ex     Ilaimonis   Ducis   sede    in  Pontivo    coliigit   Va- 

Jacct   autcm    inter    Suminam    vel     Somenam     (    la  lesius,      huic     pago,       quod    Campaniae      Gallic«, 

Somme)    et    Alteiam    (  l'Autie)      fluvios,    Comitatûs  conligissc ,     ut       de      Ducatu      posteà     Comilatus 

appellatione     veteri  nobiiis.      In     vetustis   ,duobus  fieret. 

destituêre. 


EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  II. 


177 


A  destituêre.  Nani  praeter  stipendiarios  et  merccnarios  milites  ,  paucos  admo- 
dùin  ex  provincialibus  habuit  :  mule  ciini  suis ,  <]iios  ductabat ,  post  IX 
nienses  et  aIi(juot  dies  accepti  regni  ,  astutiâ  Willielmi  circumventus,  fusus 
est  ;  levi  videlicet  belli  negotio ,  sed  occulto  et  stupendo  Dei  ronsilio  ;  quod 
nunquam  posteà  Angli  commimi  praelio  in  libertatem  spiraverint  ;  quasi  cuni 
Haroldo  omne  robur  décident  Angliae  ,  qui  certè  potuit  et  debuit  etiani  per 
inertissinios  solvere  pœnas  perfidiœ.  Nec  haec  dicens,  virtuti  Norniannorum 
derogo ,  quibus  tum  pro  génère  tum  pro  beneficiis  fidein  liabeo.  Sed  mihi 
videntur  errare ,  qui  Anglorum  numeruni  accumulant,  et  fortitudineni  exté- 
nuant. Ita  Norniannos  ,  dum  laudare  intendunt  ,  infamià  respergunt.  Insignis 
enim  plané  laus  gentis  invictissimae,  ut  illos  vicerit,  quos  multiludo  impedi- 
tos,  ignavia    fecerit  timidos   :    inimo  verè  pauci    et  manu    promptissimi   fuêre, 

B  qui    charitati     corporiuii  renunciantes,  pro  patria   animas  posuerunt. 

EX   LIBRO    TERTIO   (a). 

RoBERTUS  alter  filius  Richardi  II,  postquam  VII  annis  gloriosè  Ducatum  Pag.K. 
Normanniae  tenuit ,  Jerosolymanj  pergere  *  mentem  appulit.  Habebat  tune  *  M.yeiegrk 
filium  septennem  ex  concubina  susceptum  ;  cujus  speciem  in  choreis  saltan- 
tis  forte  conspicatus  ,  non  abstinuit  quin  sibi  nocte  conjungeret  :  deinceps 
unicè  dilexit  ;  et  aliquandiu  justae  uxoris  loco  habuit.  Puer  ex  ea  editus, 
Willielmus  à  nomine  abavi  dictus  ;  cujus  raagnitudinem  futuram  matris 
somniuni  portendebat ,  quo  intestina  sua  per  totam  Normanniam  et  Angliam 
extendi   et  dilatari  viderat.  Ipso   quoque  niomento  quo  ,  partu  laxato,    in  vi- 

C  tam  efFusus  pusio  humuni  attigit.  ambas  manus  junco,  quo  pulvis  pavimenti 
cavebatur ,  implevit,  stricte  quod  corripuerat  compugnans.  Ostensum  visum 
mulierculis  laeto  plausu  gannientibus ,  obstetrix  quoque  fausto  omine  accla- 
mât puerum  Regem  futurum.  Paratis  ergo  omnibus  ,  quae  Jerosolymitani 
itineris  viaticum  informarent,  apud  Fiscanum  consilium  Proceribus  indici- 
tur.  Ibi  ,  jubente  pâtre,  in  nomen  et  fidem  Willielmi  ab  omnibus  juratur  : 
Gilebertus  Comes  tutor  pupilli  constituitur  ;  tutela  tutoris  Régi  Francorum 
Henrico  assignatur.  Roberto  cœptam  viam  expediente ,  Normanni  omnes 
communi  umbone  patriam  per  sua  quisque  munimenta  tutari ,  parvum  herum 
ex  amore  venerari.  Stetit  Iisec  fides  usque  ad  famam  obitùs  ejus;  quâ  ubique 
gentium  disseminatâ  ,  cum  fato  mutatus  amor  ;  mox  quisque  sua  munire  op- 
pida  ,    turres  agere  ,  frumenta   comportare  ,    causas  aucupari  ,    quibus   quam- 

O  primùm  à  puero  dissidium  meditarentur.  Inter  haec  ille,  liaud  equidem  reor 
sine  Dei  auxilio,  qui  euin  tanto  principaturum  prseviderat  imperio,  tutus  ado- 
lescebat  ;  cùm  solus  penè  Gislebertus  aequum  et  bonum  armis  defensitaret  suis  : 
caeteri  studiis  partium  agebantur.  Jam  verô  interfecto  Gisleberto  à  Radulpho 
patruele  suo,  ubique  caedes,  ubique  ignis  versabantur.  Ciarissima  olim  patria  ,  in- 
testinis  dissentionibus  exulcerata  ,  pro  latronum  libito  dividebatur. .  .  At  ille,  ubi 
primùm  potuit  per  aetatem  ,  militiae  insignia  à  Rege  Francorum  accipiens, 
provinciales  in  spem  quietis  erexit.  Sator  discordiarum  erat  Gwido  quidam 
Burgundus  à  pâtre  ,  nepos  Richardi  II  è  filia  :  infantiam  cum  Willielmo 
concurrerat;  tune  quoque  januas  adolescentiae  pariter  urgebant.  Convictus 
familiaritatem  ,  familiaritas  amicitiam  paraverat  :  hue  accedel)at  ,  quod  ei 
Brionium    et    Vernonium    castella    dederat  ,  nihil  pro    sanguinitate  negandum 

E  putans.  Horum  Burgundus  immemor,  aftictis  crin)inibus ,  quibus  id  facere 
meritô  videretur,  abalienavit  se  à  Comité.  Longum  est  et  non  necessarium, 
si  persequar  quae  hinc  inde  acta,  quse  castella  capta.  Receperat  enim  perfidia 
socios ,  Nigellum  Vicecomitem  Constantini ,  Radulphuni  Vicecomitem 
Tembaiocensem  ,   Ilaimonem   Dentatum  ,    avum   Roberti    qui    nostro  tempore 


(a)  De  ffillielmo  Rege  ,  inquit  Guiliclmus 
Malmcsbur  in  Prologo  hujus  Libri,  scripserunt 
divertis  incitali  causis  et  Normanni  et  ^ngti  :  itli 
ad  nimias  efferati  sunt  laudes,  bona  rnalaque  j luctà 
in  cœlum  prcedicantes  :  ifti  pro  gentitibus  tnimicitiir, 
fœdis  dominum  suuin  proscide're  convitiù.  Ego  autem, 
quia  utriusque  gentis  sanguinem  traho,  dicendi  taie 
temperanientum  servabo  :  bene  gesta,  quantum  cog- 
noscere  potui,    sine  fuco  palam  efferam  :  perperàm 

Tome  XI, 


acta.  quantum  sufficiat  scientia;.  leviter  et  quasi 
transeunle  attingam  ;  ut  ncc  mendax  culpetur  hUto- 
ria,  ncc  illum  nota  inuram  censoriiî,  cujus  cu/icta 
pcnè,  etsinon  laudari,  excusari  certè  possunt  opéra,. , 
Milii  liœc  placct  proviitcia,  ut  matitm,  quantiun  queo 
si/ie  veritatis  dispcndio,  exténuent  ;  bona  non  nimU 
ventosè  collaudem...  De  IfiUiclmo  stjrlus  obtervabit, 
ut  nihil  niniiè,    ni/iil  nisi  verè  dicatur. 


178  EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  III. 

in    Anglia     multaruin     possessionum    incubator    extitit.    Cum     his    per    totam  A 
Normanniarii    grassabatiir     praedo     improbissimus ,     inani     spe   ad  Comitatum 
illectus.     Nécessitas     Regeni     tutorem     excivit,    ut   desperatis   partibus   pupilli 
succurreret.    Itaque    paternae    benevolentiae    recordatus  ,   qiiod  eum    f'avore  suo 
in    regnum    sublimaverat ,     apud     Walesdunas  (a)   in    defectores    irruit.   Caesa 

*  M.  OUae  jj|j(.  multa  eorum  niillia  ;  multi  fluminis  Olnae  *  rapacitate  intercepti,  quod 
in  arcto  locati ,  equos  ad  transvadandos  vortices  instimularent.  Gwido  vix 
elapsiis  ,  Brionio  se  recepit  ;  inde  per  Willielnium  expulsiis ,  non  ferens 
probri  famani  ,  ultro  Burgundiam  ,  nativum  scilicet  solimi,  contendit.  Nec 
ibi  inquietus  animus  quietem  invenit  :  nam  à  Comité  illius  provincice  fratre 
suo  Willielrao  ,  quem  insidiis  impetiverat ,  fugatus  ,  incompertum  est  quem 
finem  habuit.  Nigellus  et  Ranulphus  in  fidem  recepti  sunt  :  Haimo  in  acie 
csesus  ;  cujus   insignis  violentia  laudatur,   quod  ipsutn    Regem   equo  dejecerat  :  B 

Pag.  96.  quare  à  concurrentibus  stipatoribus  interemptus ,  pro  fortitudinis  miraculo  , 
Régis  jussu  egregiè  tumulatur.  Tiilit  hujus  gratiae  stipendium  Rex  Henricus, 
à  Normanno  domino  contra  Gaufredum  Martellum  apud  Molendinum-Her- 
le  j  quod  castrum  in  Andegavensi  regione  est,  summa  vi  adjutus.  Nam  jam 
in  virile  robur  excreverat  ,  majoribus  natu ,  et  pluribus  solus  metuendus  ; 
solus  caput  discriminibus  inferre;  solus  ,  vel  cum  paucis  ,  in  confertissimos 
diversse  partis  insilire.  Quapropter  ab  illa  expeditione ,  laudatae  fortitudinis 
spécimen  aniicitiarum  apud  Regem  culmen  retulit  ;  adeô  ut  quasi  paterno 
consilio  saepè  admoneret ,  ne  ad  pericula  promptus,  vitam  suam  despiceret  , 
quae    esset  Francis  decori,    Normanniae   tutamento  ,    utrisque  exemplo. 

Ko  tempore  erat  Comes  Andegavorum  Gaufridus  cognomento  IMartellus , 
quod  ipse  sibi  usurpaverat,  quia  videbatur  silji  felicitate  quadam  omnes  obsis-  C 
tentes  contundere.  Denique  dominum  suum  Comitem  Pictavensem  aperto 
marte  cepit  ,  ferreisque  vinculis  innodatum  ad  ignobjles  pacis  conditiones 
adduxit  ;  Burdegalâ  et  confinibus  urbibus  cederet,  de  caeteris  annuum  vec- 
tigal  pensitaret.  Sed  ille  ,  ut  creditur  ,  pro  ferri  injuria  et  ciborum  inedia  , 
beneficio  opportunse  mortis  post  triduum  perpetuae  ignominiae  exemptus  est. 
Tum  Martellus ,  ne  quid  deesset  impudentiae  ,  novercam  defuncti  matrimo- 
nio  sibi  copulavit ,  fratres  in  tutelam  recipiens,  quoad  possent  principatui 
regendo  sufïicere.  Mox  Theobaldi  Blesiensis  Comitis  ingressus  limites ,  ur- 
bem  Turonicam  obsedit  ;  ipsum  civibus  suis  auxilium  ferre  volentem  ,  con- 
sortio  aerumnae  implicuit  :  siquidem  captus  et  in  ergastulo  reclusus,  urbem  sibi 
omnibusque  suis  haeredibus  in  posterum  abjuravit.  Pudendam  miseriam  homi- 
nis  quis  dixerit,  ut  pro  ambitione  quantulaecunque  vitae,  tantae  urbis  dominio  D 
successores  suos  perpetuo  fraudaret ...  Ita  Martellus  tantarum  virium  aug- 
mento  turgidus ,  etiam  Normannum  Comitem  Allentii(ft)  castelli  possessione 
vellicavit  ,  pronis  in  perlidiam  habitatoribus.  Quâ  is  irritatus  injuria ,  par 
pari  retulit,  et  Danfrunt  (c),  quod  tune  erat  Comitis  Andegavorum  ,  obsi- 
dione  coronavit.  Nec  mora  obsessorum  querelis  commonitus  Gaufridus,  non 
segnis  advolat  ,  innumero  stipatus  milite.  Nuntio  advenientis  accepto  ,  Wil- 
lielmus  Rogerium  de  Monte-Gomerico  et  Willielmum  filium  Osberni  ex- 
ploratum  mittit,  lUi  pro  alacritate  juventse  brevi  multa  milliaria  progressi , 
equitantem    Martellum    conspicati ,    certiorem   de    domini   sui  audacia  faciunt. 

(a)    Locus    iste  ,    qui     nunc    Ignotus      videtur  ,  frons    in    Passeio,  castrum  est,  positum     in     Ceno- 

differcbat    à    Valle-Duni,    loco     in   Caletis   dicecesi-  manis    ad     ainniculum     Varennam     in     Meduanam 

que     Rotoinagensi,   posito    ad   Talain    vel    Dunum  effliientem  ;      vulgô    Domfront     vel     Danfront     en 

fl.  vulgô  le   ral-Dun.    Situs    enini  erat  ad   fi.    Oli-  Passais.  «   Verum    et   incorruptum    castelli    noinen, 

nam  in    Coraitatu     pagove    Oximensi  et    in   diœcesi  »  est   DorainifronSj     inquit     Valesius  ;      sed    quo- 

Saiensi.   Olina     autem^      quibusdam     Olena  ,     con-  »   niam  Domnum  apud    nos    Dam  aut   Dan  vulgus 

tracto    nominc     Olna      appellatur^     vulgô      Orne  :  »   appellabat,      Latini      Scriptores     fecerunt     Dara- 

qui     fluvius     fontem      babet     apud    Olinonem   vel  »   frontem     et      Danefrontem      seu      Danfrontem   : 

Olnonem  ,     Aunon-Snurce-d! Orne      inde      dictum  ;  »   quod     quibusdam    persuasit  ,     Danifrontera     vel 

et     ad      Strataehammum  ,     Estrehan^    in    Oceanum  »   Danorumfroiitera  ,     boc     est    Normannorum     li- 

effluit.  »  rnitem  ,    nuncupatum     primo     fuisse,     atque    eo 

{b)     Âlentio     et    Alencio,     Alanco     et    corruptè  »  nomine    appellari     oportere.    lia     autem     dictum 

Alenconium,     vulgô    Alenç.on  ,     oppidum    est     po-  »  esse    mibi    videtur    boc  castrum,    quôd    esset   in 

situm    ad    flumen    Sartam,   Ducatûs  titulo    insigne.  »   confinio     Normanniae      et      Cenomaniae      condi- 

Alentionensi    vel      Alenconiensi      page,     YAlençon-  »  tum      à     Comitibus     Cenomanorum  ,      ac     Duci 

nois  ,    nonien    dédit.  »  Normannorum     oppositum       in     limite  ,      atque 

(c)    Damfrons     seu   Danfrons    in    Passaio  ,    Da-  b   frontis  adversae  instar  objectum  » . 
nefrons,       Donnifrons,     Domnofrons     et      Domni- 


EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  III.  179 

A  Ille  contra  fremere,  iinmania  niinari  ;  postridie  se  illiic  ventiiruni  ,  ostensu- 
rum  ïmindo  quàm  praestet  in  armis  Andegavensis  Norinanno  ;  simul  eximiâ 
arrogantiâ  colorem  equi  sui^  et  armoruni  insignia  qiiae  haMtnrus  sit,  insinuât. 
At  exploratores  non  minori  fastu  eadeni  de  Willielino  annunciantes  ,  rcgre- 
dinntur,  et  suos  in  certanien  accendunt.  Haec  ideô  seriatini  retuli,  nt  Mar- 
telli  tumor  legentibus  elucescat.  Caeterùm  nihil  tune  de  solita  niagnaniniitate 
ausus,  antequàni  in  nianus  veniretur,  terga  ostendit.  Quo  audito  ,  Alentini 
se  dedidêre  ,  paeti  niembroruni  salutem.  Post  etiam  Danfruntini  feliciora 
signa  seqnuti   sunt. 

Posterioribus  annis  rebellavit  Willielmus  Cornes  de  Archis ,  patruus  ejus  , 
sed  nothiis,  à  primis  auspiciis  Ducatûs  infidus  et  versipellis.  Nain  et  obsi- 
dione  Danfronti   clam  profugerat,    et   multis  saepè   aninii  sui  latebras   aperue- 

B  rat.  Quapropter  Willielmus  qnibnsdam  ,  quos  fidèles  falso  arbitrabatur  , 
fîrmitatem  castelli  commiserat  :  verùm  ille  astu  quo  callebat,  nuilla  largien- 
do,  pliira  pollieendo,  in  suas  partes  eosdem  traduxit.  Munitione  igitur  po- 
titus,  bellum  domino  suo  denunciavit.  Ille  solito  more  alacerrimè  Archas 
obsedit,  dissuadentibus  amicis  ;  palam  professus  nihil  latrones  ausuros,  si  in 
conspectum  ejus  venissent.  Nec  promissio  fide  caruit  ;  namque  plusquam 
CGC  milites  ,  qui  pabulatum  et  popnlatum  processerant  ,  eo  penè  solo 
conspecto,  intra  munitiones  refugêre.  Dux  sine  sanguine  rem  peragere  vo- 
lens,  oblirmato  contra  Archas  castello ,  ad  alia  quae  magis  urgebant  bella 
conversus  est  ;  simul  quia  sciebat  Regem  Francorum  jam  pridem ,  nescio 
qua  simultate,  sibi  infensum,  ad  opem  obsesso  ferendam  adventare.  Namque 
praedicandi  moderaminis    consilio,     quamvis    justiorem    causam    habere    vide- 

C  retur,  cum  eo  decernere  ferro  cavebat  (a),  cui  et  pro  sacramento  et  pro 
sutt'ragio  obnoxius  erat.  Reliquit  tamen  Primates  aliquos,  qui  impetum  re- 
gium  tardarent  ;  quorum  astutiâ  insidiis  exceptus,  Isembardum  Pontivi  Go- 
mitem  coram  se  obtruncari,  Hugonem  Biirdulfum  capi  meritô  ingemuit.  Nec 
niulto  pôst  dulcem  Franciam ,  quia  res  malè  cesserat ,  repetente  ,  Cornes 
Arcensis  famé  tabidus  ,  et  vix  ossibus  haerens ,  deditioni  consensit ,  ad 
exemplum  clementiae,  ad  indicium  industriae  ,  vitae  et  membris  reservatus. 
Hujusce  obsidionis  intervallo  populus  castri,  quod  Molendinis  dicitur  ,  exo- 
lescens  ad  partes  Régis,  incentore  quodam  Gwalterio,  transiit.  Imponitur 
ibi  non  segnis  militum  manus,  praefecto  Gwidone  fratre  Gomitis  Pictavensis. 
Is  aliquantis  diebus  sedulo  militiae  munia  executus  est  ;  verùm  crebrescente 
fama   Archensis   victoriae,  Franciam    elapsus,    non    levé    incrementum  accessit 

D  Ducalis  gloriae.  Nec  Rex  Henricus  otio  induisit,  quin  grunniret  exercitus 
suos  ludibrio  fuisse  Willielmo.  Goactis  itaque  omnibus  viribus,  et  copiis 
bipartitis,  totam  inundavit  Normanniam.  Ipse  de  parte  Galliae  Celticae  (b), 
quae  inter  Garumnam  et  Sequanam  fluvios  jacet,  quicquid  militum  erat  suo 
ductu  trahens,  Odonem  fratrem  populo  Galliae  Belgicae,  quae  est  inter 
Rhenum  et  Sequanam,  praeficiens.  Eodem  modo  Willielmus  suos,  qua  po- 
terat  animositate ,  divisit ,  juxta  Régis  castra  sensim  obambulans  ,  quae 
jam  in  Ebroicensi  *  pago  metabatur  ;  ut  nec  cominùs  pugnandi  copiam  face-  •  ^i.  Ebrio- 
ret,  nec  provinciam  coram  se  vastari  sineret.  Duces  ejus  Robertus  Gomes  "«"«' 
Aucensis ,  Hugo  Gornascensis ,  Hugo  Montis-fortis ,  Willielmus  Grispinus 
ad  castellum,  quod  Mortuum-mare  vocatur ,  infestis  signis  contra  Odonem 
constitêre.   Nec   ille  pro   numéro    militum,    quo  tumebat,  morani  pugn»  fecit  ; 

E  sed  parumper  resistere  ausus  ,  mox  impetum  Normannorum  non  ferens , 
terga  nudavit,  omen  fugae  primus  auspicatus.  Ibi  dum  Guido  Pontivi  Go- 
mes studiosiùs  ultioni  fratris  intendit,  captiis  fatalem  familia*  suae  manum 
exhorruit  ;  praetereà  plures  alii  praecellentes  opilius,  turgentes  majorum  na- 
talibus.  Hune  successum  ex  adventantibus  *  cognitum  Willielmus  circum  Re-  'Ai.idre- 
gis  tentoria  nocte  intempesta  praeconari  curavit.  Quo  audito,  post  aliquot  "ientibu* 
(lies  quos  in  Normannia  egit,  refugit  in  Franciam.  Nec  multo  post  tem- 
pore  discurrentibus   utrobique    nunciis  ,   pacificè   conventuui,   ut  regii    captivi 

(a)    Priusquàin     cnim     praeliura    conscrcret    cum  {b)    Sic    Pomponius     Mella    ,     qui    Claudio     im 

Henrico     Rege,     debcbat      Willelinus     liomagio   et  perante   situra    orbis    dixit  olcganter,  sed     slrictim  ; 

fidei    renuntiare  :     quod     quidem     fieri    jwterat    ob  à   Garumna   ad  Sequanam  Celtas,  inde  ad  Rhenum 

regium    malefactum.  pertinere  Belgas   (radidit. 

Zij 


180  EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  III. 

absolverentur ,     Cornes    erepta     vel    eripienda     Martello  ,  jure    vendicaret  le-  A 
gitimo. 

Longuni  est  et  non  necessarium  referre  quantae  inter  eos  contentiones 
versatœ  sunt,  quomodo  Willielmus  semper  superiorem  manum  retulerit. 
Quid,  quod  insestimabili  praesumptione  fortitudinis,  nunquam  subito  ,  nec 
iiisi  prseniinciata  die  illum  aggredi  dignatiis,  nostri  temporis  morem  animi 
magnitudine  contempserit  ?  lilud  quoque  praetereo ,  quôd  iteriim  ruptis 
araicitiis  Rex  Henricus  Normanniam  ingressus  ,  per  pagum  Exiomensem 
usque  ad  fluviuni  Divae  pervenerit ,  jactitans  solum  Oceaniim  progression! 
suae  esse  obstaculum.  Veriim  Willielmus,  qui  se  videret  propter  fidei  dissi- 
mulationem  immoderatè  preiiii,  tune  tandem  consciae  virtutis  arma  concu- 
tiens,  regias  copias  quae  circa  flumen  erant  (nam  pars  paulô  antè  ejus  ad- 
ventu  audito  transvadaverat)  tanta  internitie  cecidit,  ut  nihil  posteà  Francia  B 
plus  metueret,  quàm  Normannorum  ferociam  irritare.  Terminum  discor- 
diarum  fecit  properata  mors  Henrici,  nec  multô  pôst  Martelli.  Rex  moriens 
Baldewino  Comiti  Flandriae  tutelam  admodum  parvuli  Philippi  filii  delega- 
vit.  Is  erat  fide  et  sapientiâ  aequè  mirandus,  praeviridantibus  membris  in- 
canus,  praetereà  regiae  sororis  connubio  sublimis.  Filia  ejus  Mathildis  Wil- 
lielmo  jamdudùm  nupserat  ;  femina  nostro  tempore  singulare  prudentiae  spé- 
culum, pudoris  culmen.  Hinc  factura  est,  ut  pupilli  et  generi  mediator 
tumores  Ducum  et  provincialium  salubri   proposito   compesceret. 

Sed  quia  totiens  Martelli  se  occasio  ingessit ,  genealogiam  Comitum 
Andegavensium  («),  quantum  relatoris  nostri  memoria  attigit,  transcurram. 
Fulco  antiquior  pluribus  annis  usque  ad  senium  illum  moderatus  Comitatum, 
multa  fecit  industrie,  multa  egregiè.  Unuti»  omninô  est,  quo  eum  notari  q 
audierim,  quod  Herbertum  Comitem  Cinnomanensem  Sanctonas  sponsione 
turbis  illectum,  in  medio  colloquio  ab  apparitoribus  arotari  et ,  quibus  pla- 
cuit  conditionibus,  irretiri  fecit.  Caeterùm  sanctus  et  integer,  extremis  ferè 
annis  filio  saepedicto  Gaufrido  principatu  vivens  cessit.  Ille  in  provinciales 
(immane)  quàm  dure,  in  ipsuni  collatorem  honoris  quàm  superbe  actitans, 
jussusque  magistratum  et  fasces  deponere,  adeô  sibi  arrogavit,  ut  contra  pa- 
trem  arma  sumeret.  Tune  senis  frigidus  jam  et  etfœtus  sanguis  ira  incaluit , 
filiumque  juveniliter  insultantera  paucis  diebus  maturiori  consilio  adeô  infre- 
git,  ut  per  aliquot  milliaria  sellam  dorso  evehens,  pronum  se  cum  sarcina 
ante  pedes  patris  exponeret.  Ille,  cui  vêtus  animositas  adhuc  palpitaret, 
assurgens,  et  pede  jacentem  pulsans,  «  Victus  es  tandem,  victus  »,  ter  qua- 
terque  ingeminat.  Superfuit  victo  spiritus,  et  quidem  egregius,  ut  respon-  j) 
deret  :  «  Tibi,  pater,  soli,  quia  pater  es,  victus,  caeteris  omnibus  invictus 
»  sum  ».  Hoc  relatu  tumentis  animus  emollitur,  patriâque  pietate  verecun- 
diam  prolis  consolatus,  principatui  restituit  monitum,  ut  maturiùs  se  ageret; 
provincialium  fortunas  et  pacem,  suuin  esse  decus  ad  extraneos,  commo- 
dum  ad  domesticos.  Eodem  anno  veteranus  ,  et  saecularibus  stipendiis  eme- 
ritus,  jam  de  animae  viatico  cogitans,  Jerosolymam  adiit.  Ibi  à  duobus  servis 
sacramento  adactis,  ut  quod  juberet  facerent,  per  publicum  ad  sepulchrum 
M.  vectem  Domiui  nudus ,  inspectantibus  Turcis  ,  tractus  est.  Aller  restera  *  ligneura 
collo  ejus  intorserat,  alter  flagellis  terga  expoliati  urgebat.  Inter  haec  ille 
clamabat  :  «  Accipe,  Domine,  miserum  Fulconem,  perjurum  tuum  ,  fugi- 
»  tivum  tuum  ;  confessam  dignare  animam  meam.  Domine  Jesu  Christe  ». 
Nec  tamen  quod  desiderabat,  tune  irapetravit  ;  sed  domum  placide  regressus,  p 
post   aliquot  annos  obiit.    Filii    ejus    Gaufridi  praeruptam   audaciara    superior 

(a)     Andegavorum    Comités     fuisse     tune    primi  lectiones  bas  :    lin,   5,    Persécutas   est    itaque     Rex 

seu    magni    judices   regni      dicuntur    :    haereditariis  Robertus  Regem    Alemannicum,    prœeunte    Goffrido 

enim     Majoratu       et     Senescalcia     Francia;   gaude-  Grisa-gonnella,  usque   ad  fluvium  :  lin.  7,  tantam 

bant,   juxta  haec   verba  :    Cùm    Deus     voluit   suhli-  stragem  ediderat  :  lin  :  9,  congregato  gênerait  Con- 

mare  Roberturn,  fitium    Ducis,    in    Regem,   Goffri-  cilio,  consilio  patris  :  lin,    12  ,  sic  quœ  verà...   ac- 

dus    Grisa-gonnella  cum  tribut  armatorum   millibus  quirere   passent ,    eâdem    libertate. . .     sibi  commen- 

serviebat   domino  suo  Régi  Roberto...  Fidens    autem  davit.  Sed  nequitia  Comitis    Tricacensi's  :    lin.   16, 

Rex  tantam  Principis  strenuitatem ,   sibi  et  successo-  obsedil   itaque   Meludunum  ;  et  cùm  ibi  diu  sedisset,        m 

ribus  suis- jure  hereditario   Majoratum   Regni  et  re-  vidit    quod  nihil  proficeret.   Vocato   itaque   Goffrido 

giœ  domûs  Dapiferatum  exinde   conslituit,  etc.    Vi-  Grisa-gonnella:    lin.  22,   situm,  erat  circumdatum: 

de      Torai     noslri     X     paginam  249  ;     et    ibi.    ex  lin.  24,  perrumpunt...    transeunt  fluctus  Sequanœ  : 

Hugonis   de     Cleriis       Commentario      apud     Ches-  lin.    26  ,    per   très   menses^    illi    dimidiœ  :  lin.  29, 

niuin    Tom.    IV    Script.    Fr.    pag.    328,    adde   \ar.  tantam   annis.,  quantum  consilio  j    et  quia  hic. 


EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  III. 


181 


A  narratio  patefecit.  Is  moriens  Gaufrido  sororis  filio  heredltateni  suani  con- 
tradidit;  sed  industriam  seculi  transPundere  non  potuit.  Nani  ille  simplicium 
nioiuni  juvenis ,  niagis  in  Ecclesiis  orare,  qnàm  arma  tractare  consuetus , 
honiines  regionis  illins  ,  qui  quietè  victitare  nescirent  in  contemptuni  sui 
excitavit.  Quare  totii  torrA  pnçdonihus  cxposita,  Fuloo  fratcr  illius  ultro 
Diioatiim  corripuit.  Fulco  Rlietin  *  diotus ,  quôd  gerniani  simplicitati  cre- 
brô  infrendens  ,  ad  ultiinnni  honore  spoliatiim  perpétua  custodiâ  coërcuerit. 
Habuit  uxorem  ,  quoe  pruritn  altioris  nominis  allecta  ,  illo  relicto,  Philippe 
Régi  Francoruni   nupsit;   quam   is  ,   iinmemor  dicti, 


•  Rechim 


«  JSon  bene  conveniunt  ,   nec  in  una  sede  moranlur 
»  Majestas  et  amor ,   » 


B 


tanta  venere  ardebat ,  ut  ciim  aliis  omnibus  imperare  cuperet ,  ab  ea  sibi 
iinperari  aequanimiter  ferret.  Denique  omnium  digitis  quasi  fatuus  notari,  ab 
omni  orbe  Christiano  exeommunicari  propter  ejus  libidinem  aliquantis  annis 
sustinuit.  Filii  Fulconis  fuerunt  Gaufiidus  et  Fulco  :  Gaufridus  cognomen 
Martelli  haereditariiuii  sortitus,  suis  sudoribus  ampliavit,  tanta  pace  et  quiète 
per  terras  illas  partâ,  quantam  nenio  viderit,  nemo  visurus  sit.  Quapropter 
suorum  insidiis  necatus,  egregiae  probitatis  decus  luit.  Fulco  in  regimine 
succedens,  adhuc  in  rébus  humanis  versatur  ;  de  quo  forsitan  tempore  Régis 
Henrici  dicturus,   nunc  de    Willielmo  explanabo   quod  restât. 

nie ,    ubi     civile    dissidium     multo  exercitio  composuit,    rem    majoris  gloriae 

C  animo  sequens  ,  terras  olim  Normanniae  appendices  (a)  ,  quae  longo  usu 
insoleverant  ,  restituere  intendit  ;  Cinnomanicum  dico  Comitatum  et 
Brittanniam.  Quorum  Cennomanius  dudùm  à  Martello  succensa  ,  et  do- 
mino suo  Hugone  privata  ,  tune  nuper  aliquantulùm  sub  Herberto  Hugonis 
filio  respiraverat  ;  qui  ut  tutior  contra  Andegavensem  esset ,  Willielmo  se 
manibus  dederat  ,  in  ejus  fidelitatem  sacramento  juratus.  Praetereà  liliam 
ipsius  petierat  et  desponderat  ;  quae  priusquàm  nubilibus  annis  matura  con- 
jugio  fieret  ,  ille  morbo  decessit  ;  haeredem  sibi  Willielmum  pronuntians 
adjuratis  civibus  ne  alium  susciperent  ;  habituri  ,  si  vellent ,  lenem  et  pro- 
buin  dominum  ;  si  nollent ,  recti  sui  exactorem  immodicum.  Quo  defuncto  , 
Ciimomancnses  magis  ad  Gwalterium  Medantinum  déclinantes,  cui  soror 
Hugonis     nupserat ,       scrô    tandem     ut    Willielmum     susciperent    resipuêre  , 

D  gravibus  saepè  daninis  admoniti.  Illud  fuit  tempus,  quo  Ilaroldus  invitus 
Normanniam  importuna  sibi  aura  est  evectus  :  quem  ,  sicut  suprà  dictum  est, 
Willielmus  in  Brittannicam  expeditionem  duxit ,  volens  ejus  manum  explo- 
rare  ;  simul  et  strictiori  consilio  apparatum  ostentans  suum  conspicaturo , 
quantum  praestaret  Anglicis  bipennibus  ensis  Normannicus.  Alanus  tune  ibi 
Cornes  viridis  juventâ  et  praecellens  robore ,  Eudonem  patruuin  vicerat , 
multa  egregiè  fecerat;  Willielmum  non  soliim  non  timebat,  sed  et  irritabat. 
At  ille  Brittanniam  ut  haereditarium  solum  calunmians ,  quod  eam  Carolus 
Rolloni  cum  filia  sua  Gisla  dederat,  brevi  eflecit  ut  ultro  Alanus  adveniens, 
suppliciter  se  suaque  dederet.  Sed  quia  de  Brittannia  parùm  aliàs  dicturus 
sum,  hîc  quoddam  miraculum,  quod  illis  ferme  diebus  in  Nannetis  civitate 
contigit  ,    pau(;is    inseram.    Erant  in  urbe  illa  duo  Clerici  ,    nondum    patienti- 

E  bus  annis  Presbyteri .  . .  Paciscuntur ,  ut  quisquis  eorum  antè  obiret ,  su- 
per-stiti  vel  vigilanti  vel  dormienti  appareret  .  .  .  Ecce  mors  halitum  uni 
eorum  extraxit  :  remansit  alter  {h)...  Astitit  subito  vigilanti  [mortuus],  vultu 
qualis  solet  esse  morientium  anima  fugiente  exanguis.  Tum  tacentem  vivum 
prior   mortuus  compellans   :  a  Agnoscis  me,  inquit  (c),  etc.    » 


(a)  Aimo  DCCCCKXXI  Britimes  in  cornu 
GatlUe  constitutif  adversiis  Normannos,  quibtif  sub- 
diti  erant,  insurgeâtes ,  rciircssi  sunt  à  Willielmo 
Lon(;a-Spata  ;  ex  Libclio  Hugonis  Floriac.  Mo- 
naclài  pag.  319  Torni  VIII  iiostri  :  ubi  ex  Ms. 
Codicc  Rcg.  6186  apjionc  variantes  bas  lectio- 
nes  :  Tolosanam  provinciam  petere  compulcrunt ,  ubi 
prœfatus  Bercngarius  à  suù  perimitur,  et  ita  Gallia 
ab  eorum  infestationc  liberatur...  Quoddam  eju^ 
castcUum  Dominicum  nomi/te   cepit   ac   diruit. 


(A)  Is  jiosteà  ibidem  ilicitiir  effectus  Monaclius 
Redonis  apud  S.    Mclanium. 

(c)  lise  vide  a|)ud  ipsum  Willclnium  Mal- 
mesburieiisem  ,  qiicm  alibi  nicrito  nionuimus 
vilio  crcdulitatis  laborare,  nimiumipie  esse  in 
rcfcrcndis  anilibus  fabulis.  Sic  pag.  86  scrio  nar« 
rat,  Paluinbum  Prcsbyterum  necromanlicit  arti- 
bus  fuitse  instructum^  inagicasque  excita.\se  figuras  ; 
et  pag.  92,  septcm  Dormientes  latus  invertisse, 
inde(iuc  risissc    Edwardum    Angl.     Regcni,    etc. 

Ziij 


i82  EX  WlLLIELMl  MALMESBUR.  LIBRO  III. 

Pag.  99.  Nunc  de   Willielmo    loquar.    Nam   quia   breviter ,    nec    ut     puto  inutiliter  ,  A 

res  ejus  quas  duntaxat  ut  Cornes  in  Normannia  annis  XXX  actitavit,  per- 
curri  ;  modo  aliud  narrandi  exordiuni  ordo  teinporum  flagitat,  ut  de  regno 
ejus  ,  quantum  nostra  sciscitatio  penetrare  potuit  ,  mendacium  arguam,  ve- 
ritatem  pronuntiem.  Rex  Edwardus  fato  functus  fuerat  ;  Anglia  dubio  favore 
nutabat  ,  cui  se  rectori  committeret  incerta,  an  Haroldo,  an  Willielmo,  an 
Edgaro.  JNani  et  illuni  pro  génère  proximum  regno,  proceribus  Rex  com- 
mendaverat,  tacito  scilicet  mentis  judicio,  sed  prono  in  clementiam  animo. 
Quare  ,  ut  praedixi  ,  Angli  diversis  votis  ferd^antur ,  quamvis  palam  cuncti 
bona  Haroldo  imprecarentur  :  et  ille  quidem  diademate  f'astigiatus,  nihil  de 
pactis  inter  se  et  Willielmum  cogitabat,  liberatum  se  sacramento  asserens , 
quod  filia  ejus  quam  desponderat,  citra  nubiles  annos  obierat.  Fertur  eniin 
vir  ille  ,  non  paucis  virtutibus  praeditus ,  parîim  ad  versus  perfidiam  sibi  B 
consuluisse ,  dummodô  posset  quibuscunque  praestigiis  honiinum  ratiocina- 
tiones  suspendere.  PrcCtereà  ,  qui  putaret  minas  Willielmi  nunquam  ad 
factum  erupturas ,  quôd  ille  conterminorum  Ducum  bellis  implicaretur ,  to- 
tum  animum  otio  cum  subjectis  indulserat.  Nam  profecto,  nisi  quôd  Nori- 
corum  Regem  adventare  didicit,  nec  militem  convocare  ,  nec  aciem  diri- 
gere  dignatus  fuisset.  Alter  intereà  illum  per  nuntios  leniter  convenire,  de 
rupto  fœdere  expostulare,  precibus  minas  insuere  ;  sciret  se  ante  annum 
emensum  ferro  debitum  vindicaturum,  illuc  iturum  quo  Haroldus  tutiores 
se  pedes  habere  putaret.  Contra  ille  ,  quae  dixi  de  puellae  nuptiis,  referens  , 
de  regno  addebat  pnesumptuosum  fuisse,  quôd  absque  generali  senatûs  et 
populi  conventu  et  edicto  alienam  illi  liaereditatem  juraverit  :  proinde 
stultum  sacramentum  frangendum.  Nam  si  jusjurandum  vel  votum  quod  C 
puella  in  domo  patris ,  nesciis  parentibus  ,  de  suo  corpore  volens 
fecerit ,  judicatur  irritum  ;  quantô  magis  ,  quod  ille  sub  Régis  virga 
constitutus ,  nesciente  omni  Anglia  ,  de  toto  regno  necessitate  tem- 
*^/.  judica-  poris  coactus  impegerit,  videatur  *  non  esse  ratiim.  Praetereà  iniquum 
*"  postulat  ,  ut    imperio    decedat ,    quod   tanto  favore   civium   regendum    susee- 

perit  ,  hoc  nec  provincialibus  gratum  ,  nec  militil>us  tutum.  Ita  rever- 
tebantur  inanes  nuntii  ,  vel  veris  vel  verisimilibus  argumentis  praestricti.  Sed 
Cornes  toto  illo  anno  bello  necessaria  expediebat ,  largis  sumptibus  milites 
continebat  suos  ,  alienos  invitabat  ;  ordines  aciesque  ita  institiiebat,  vit  mi- 
lites proceri  corpore  ,  prsecellentes  robore  essent  ;  duces  et  antesignani  , 
praeter  scientiam  rei  militaris,  etiam  consilii  et  aetatis  maturitate  pollerent  ;  ut  si 
singulos  vel  in  acie  vel  alibi  cerneres  ,  non  Proceres,  sed  Reges  putares.  D 
Ita  Episcopi  et  Abbates  illius  temporis  religione  ,  ita  Optimates  magnanima 
liberalitate  certabant;  ut  mirum  sit  quôd  (rt)  nondiim  LX  (i>)  annis  evolutis, 
utraque  turba  abortiimi  bonitatis  effecti ,  jurata  bella  contra  justitiam  susce- 
perint  ;  illi  pro  ambitione  sacrorum  magis  distortum ,  quàm  sequum  et  bo- 
num  amplectentes  ;  isti  rejecto  pudore ,  undecunque  captatis  occasionibus , 
compendia  pecuniarum  velut  quotidianam  stipem  emendicantes.  Verùm 
tune  Willielmi  industria  cum  prudentia  Dei  consentiens,  jam  spe  Angliam 
jnvadebat;  et  ne  justam  causam  temeritas  decoloraret,  ad  Apostolicum  _,  qui 
ex  Anselmo  Lucensi  Episcopo  Alexander  dicebatur,  misit,  justitiam  suscepti 
belli  quantis  poterat  facundiae  nervis  allegans.  Haroldus  id  facere  super- 
sedit ,  vel  quôd  turgidus  naturâ  esset,  vel  quôd  causse  diffideret ,  vel  quôd 
nuntios  suos  à  Willielmo  et  ejus  complicibus ,  qui  omnes  portus  obsidebant,  E 
impediri  timeret.  Quare  perpensis  apud  se  utrinque  partibus.  Papa  vexil- 
lum  in  omen  regni  Willielmo  contradidit  :  quo  ille  accepte,  conventum 
magnum  apud  Lillibonam  fecit  ,  super  negotio  singulorum  sententias 
sciscitatus.  Ciimque  omnes  ejus  voluntatem  plausibus  excipientes  ,  magnis 
promissis  animasset  ,  commeatum  navium  omnibus  pro  quantitate  possessio- 
num    indixit.    Ita    tune  discessum,   et  mense    Augusto   ad    S.   Walericum  in 

V 

(a)  Aliàs,    quôd  paucissimis  annit  evolutis,  plera-  comilio  providi,   fortunas  suas  evehere,    inimicorum 

que  et  omnia  penè  in  utriusque  ordinibus  mutata  vi-  depriinere   parati. 

deas.  Illi  in    quibusdam  /wbetiores,    sed  largiores  :  (b)  Jitatem    suam    Auctor   prodit   ibi  ;    et     infrà 

ùti  in  omnibus  prudentiores,  sed  tenaciores  :    utri-  pag.    115,    dura   ait:    Calixtus,    qui     modo   Apos- 

que  tanten     in  defensanda  patria    manu     -validi,  tolicœ  sedi  prœsidet.    Idem   alibi  passim  videre  est. 


EX  WILLIELMI  MALMESBUR  LIBRO  III.  ^83 

A  commune    ventum.     Portus    ita  *  per  metonymiam    dieitur    (a).     Congregatis      •^/.  iUe 
ita    uiulecunqiie   navibus,   felix    exspeotabatur    aura,    quae  illas  ad    destinatum 
eveheret  :    qua    multis  diebns   remorante,   vulgus    niilitum,    ut    fieri    solet,    per 
talK'rnacula    niussitabat  ;    insanire    hominem,    qui  vellet   alienum    solum   in   jus 
suum    refundere   *  ;    Deimi    contra    tendere ,    qui    ventum    arceret  ;    idem   pa-      *  Al.  tum.- 
trem    voluisse,     eodemque    modo    inhibitimi  ;    fatale  illi    familiae   esse,    ut   al-  ^''^ 
tiora  viribus   spirans ,    Dominum    adversantem  experiatur.    Ista    per   publicura 
serebantur,    quœ   possent    fortium    robur   inervare.     Dux    itaque    facto     cum 
Senioribus   consilio ,    corpus    S.    Walerici  foras    efferri,    et    pro    vento  depre- 
cando  sub  divo   exponi  jussit.   Nec  mora   intercessit,  quin  prosper  flatus  car- 
basa   impleret.    Tune   lœtiis   clamor  exortus ,    omnes   ad    naves    invitavit.    Op- 
ines  ipse    à    continenti   primus   in   altum    provectus ,    cœteros   in   medio   ferè 

\\  mari  anchoris  jactis  sustinuit.  Omnibus  itaque  ad  praetorife  puppis  vermicu- 
latum  vélum  convolantibus ,  post  ci!)um  sumptum  placido  cursu  Hastingas 
appulerunt.  In  egressu  navis  pede  lapsus,  eventiim  in  nielius  commutavit , 
acclamante  sibi  proximo  milite,  «  Tenes,  inquit,  Angliam,  Cornes,  Rex 
,»  futurus  ».  Omnem  exercituni  à  praeda  continuit  ;  parcendum  rébus,  quae 
suae  forent,  prnelocutus  ;  continuisque  XV  diebus  adeô  se  quietè  agens,  ut 
nihil    niiniis  quàm   bellum  cogitare  vidcretur. 

Intereà  Haroldus  de  pugna  Noricorum  revertebatur,  sua  aestimatione 
felix ,  quôd  vicerat  ;  meo  judicio  contra ,  quod  parricidio  victoriam  com- 
pararat  :  allatoque  ad  se  nuntio  adventùs  Normannici ,  sicut  erat  cruentus 
in  armis,  paucissimo  stipatus  milite  Hastingas  pertendit.  Praecipitabant  eum 
nimirùm    fata ,   ut  nec   auxilia    convocare   vellet^    nec,    si    vellet,    multos   pa- 

C  rituros  inveniret  :  ita,  ut  antè  dixi ,  omnes  illi  erant  infensi ,  quod  solus 
inanubiis  borealibus  incubuerat.  Praemisit  tamen  qui  numerum  hostium  et 
vires  specularentur  ;  quos  intra  castra  deprehensos  Willielmus  circum  ten- 
toria  duci,  moxque  largis  eduliis  pastos,  domino  incolumes  remitti  jiibet. 
Redeuntes  percunctatur  Haroldus,  quid  rerum  apportent.  Illi  verbis  am- 
plissimis  Ductoris  niagnificam  confidentiam  prosequuti,  serio  addiderunt , 
penè  omnes  in  exercitu  illo  Presbyteros  videri,  quod  totam  faciem  cum 
utroque  labro  rasam  haberent.  Angli  enim  superius  labrum,  pilis  incessanter 
fructicantibus,  intonsum  dimittunt.  .  .  Subrisit  Rex  fatuitatem  referentium  , 
lepido  insecutus  cachinno,  quia  non  essent  Presbyteri  ,  sed  milites  armis 
validi,  animis  invicti.  Rapuit  ergo  ex  ore  ipsius  sermonem  Gtirtha  firater  , 
plus    puero   adultus ,   et   magnae   ultra    aetatem    virtutis   et  scientiae.     «  Cùm  , 

D  »  inquit,     tantam     fbrtitudinem     Normanni     praedices,     indeliberatum     aestimo 

»  cum   illo   confligere,   quo   *   et    robore   et    raerito   inferior     habearis,     Nec      *  ^'  '!"' 

»  enim    ibis  in    inficias,    quin    illi    sacramen'um    vel     invitus    vel    voluntarius 

»  feceris  ;     proinde    consultiùs    âges,    si    instanti    necessitati     te    subtrahens  , 

»  nostro    periculo    colludium    pugnae  tentaveris.   Nos   omni  juramento    expe- 

»  diti,  juste   ferrum    pro  patria  stringemus.   Timendum   ne,  si   ipse   décernas, 

»  vel    fugam   vel  mortem   oppetas  :    sed    nobis    solis    praeliantibus,     causa  tua 

»  utrobique  in  portu   navigabit  ;    quia   et  fugientes  restituere,   et  mortuos  ul- 

»  cisci    poteris  ».    JNoluit   etfraenata    temeritas   aurem    placidam    raonenti   com- 

modare,    existimans    inglorium,    et    anteactîe    vitae    opprobrium ,      cuicunque 

discrimini    terga    nudare  :    eàdemcjue  impudentiâ,   vel,    ut   indulgentiùs  dicam 

imprudentiâ ,    Monachum     Willielmi     legatum ,     nec     bono     vultu     dignatus , 

E  turbidè  abegit  ;  hoc  tantùm  imprecans ,  ut  Deus  inter  eum  et  Willielmum 
judicaret.  Afferebat  ille  tria  ;  ut  vel  regno  secundiim  conditiones  descende- 
ret,  vel  sub  eo  regnaturus  teneret ,  vel  certè ,  spectante  utroque  exercitu, 
gladio  rem  ventilarent.  Calumniabatur  enim  Willielmus  reguum  ,  eo  quod 
Rex  illi  Edwardus  concesserat ,  consilio  Stigandi  {h)  Archiepiscopi  et  God- 
wini    et     Siwardi     Comitum  ;     ejusque     doni    obsides  ,     liliuiu     et     nepotem 

(a)   Duplex    hujus    nominis    portus   distinguitur  ;  et     nunc    valgo  S.    Walaricus    in    Calclis,    S.    Fa- 

unus  in    Ânibianis  ad  ostium    Sumina?  {wsitus  ,    qui  leri  en    Caux,  appeliatur.    De  Priori    autcin   ad    il. 

olim     Lcuconaus    vel    Lcgonaus    et  Luganau    voca-  Suminain   in    pago    Vineniaco    vel  V'iinaeo  hîc    scr- 

batur,  et  nunc  à  Cœnobio  dieitur  i'.    faleri  ;    aller  mo  liabclur  :    In  Pimtivo  apud   S.   Walerictun  ,    in- 

in   Norinannia     et    in     rcgione    Calelorum   diœccsi-  quit  Willelinus  Gcraet.  suprà    pag,     51,    ùi  ancho- 

que     Rotuinagcnsi    situs  ,      qui      olim    S.     Wala-  rtV,  etc. 

ricus    in  ^  planis,    S.   Faleri  les  Plains,   dicebatur ,  [b)  Stigandus  nunquam  PalUum  à  Roina   meruit. 


484  EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LÏBRO  111. 

Godwini    Normanniam    miserai  :    si   id    negare     velit    Haroldus ,    judicio    se  A 
sedis    Apostolicae    vel    praelio    acturum.     Quibus    omnibus    solo ,     quod   dixi  , 
nuncius    frustratus    responso,    discessit  ;    suisque     ad    dimicandum     vivaciores 
animos  dédit. 

Ita  utrinque  animosi  Duces  disponunt  acies ,  patrio  quisque  ritu.  Angli  , 
ut  accepimus,  totam  noctem  insomnem  cantibus  potibusque  ducentes , 
manè  incunctanter  in  hostem  prooedunt.  Pedites  omnes  cum  bipennibus , 
conserta  ante  se  scutorum  testiludine  ,  inipenetrabilem  cuneuni  faciunt  : 
quod  profecto  illis  ea  die  saluti  fuissel,  nisi  Normanni,  simulatâ  fugâ,  more 
suo  confertos  manipules  taxassent.  Rex  ipse  pedes  juxta  vexillum  stabat 
cum  fratribus ,  ut  in  conmiune  periculo  aequato ,  nemo  de  fuga  cogitaret. 
Vexillum  illud  post  victoriam  Papse  misit  Willielmus,  quod  erat  in  hominis 
pugnantis  figura,  auro  et  lapidibus  arte  sumptuosa  contextum.  Contra  B 
Normanni  tota  nocte  conf'essioni  peccatorum  vacantes,  manè  Dominico 
corpore  communicarunt.  Pedites  cum  arcubus  et  sagittis  priraam  frontem 
muniunt  ;  équités  rétro  divisis  alis  consistunt.  Cornes  vultu  serenus ,  et 
clara  voce  suae  parti,  ut  potè  justiori,  Deum  aflfuturum  pronuncians ,  armj^ 
poposcit  :  moxque  ministrorura  tumultu  loricam  inversam  indutus,  casum 
risu  correxit  :  «  Vertetur,  inquiens,  fortitudo  Ducatûs  mei  in  regnum  ». 
*  Al.  Rel-  Tune     cantilena     (a)      Rollandi     *     inchoata,       ut      martium     viri     exemplum 

landi  pugnaturos      accenderet  :      inclamatoque      Dei      auxilio ,       praelium     utrinque 

consertum  ,  bellatumque  acriter  ,  neutris  in  multam  diei  horam  ce- 
dentibus.  Quo  comperto  ,  Willielmus  innuit  suis  ,  ut  lictâ  fugâ 
campo  se  subtraherent.  Hoc  cotnmento  ,  Anglorum  cuneus  solutus, 
quasi  palantes  hostes  à  tergo  caesurus ,  excidium  sibi  maturavit.  Normanni  G 
enim,  conversis  ordinibus  reversi,  disperses  adoriuntur  et  in  fugam  cogunt. 
Ita  ingenio  circumventi  pulchram  mortem  pro  patriae  ultione  meruêre  : 
nec  tamen  ultioni  suae  defuêre,  quin  crebro  consistentes ,  de  insequentibus 
insignes  cladis  acervos  facerent.  Nam  occupato  tumulo,  Nonnannos  ca- 
lore  succensos ,  acriter  ad  superiora  nitentes ,  in  vallem  dejiciunt  ;  levique 
negotio  in  subjectos  tela  torquentes ,  lapides  rotantes ,  omnes  ad  unura 
fundunt.  Item  fossatum  quoddam  prseruptum  compendiario  et  noto  sibi 
transitu  evadentes,  tôt  ibi  inimicorum  conculcavere,  ut  cadaverum  cumulo 
planitiem    campi    aequarent,     Valuit     haec    vicissitudo,    modo   illis ,    modo  istis 

'^;.  Harolai  vincentibus,  quantum  Haraldo  *  vita  moram  fecit.  At  ubi  jactu  sagittae 
violato  cerebro  procubuit ,  fuga  Anglorum  perennis  in  noctem  fuit.  Kmi- 
cuit  ibi  virtus  amborum  Ducum.  Haroldus  non  contentus  munere  impera-  D 
torio,  ut  hortaretur  alios ,  militis  oflicium  sedulô  exequebatur  ;  saepè  hos- 
tem cominùs  venientem  ferire ,  ut  nullus  impunè  accederet ,  quin  statim 
uno  ictu  eques  et  equus  prociderent.  Quapropter,  ut  dixi ,  eniinùs  lethali 
arundine  ictus,  mortem  implevit.  Jacentis  fémur  unus  militum  gladio  pros- 
cidit  ;  unde  à  Willielmo  ignominiae  notatus,  quod  rem  ignavam  et  puden- 
dam  fecisset,  militiâ  pulsus  est.  Item  Willielmus  suos  clamore  et  praesentiâ 
hortari,  ipse  primus  procurrere,  confertos  hostes  invadere.  Ideô  dum  ubi- 
que  saevit,  ubique  infrendet ,  très  equos  electissimos  sub  se  confossos  eo 
die  amisit.  Perstitit  tamen  magnanimi  Ducis  et  corpus  et  animus,  quamvis 
familiari  susurro  à  custodibus  corporis  revocaretur  ;  perstitit,  inquam ,  do- 
nec  victoriam  plenam  superveniens  nox  infunderet.  Et  procul  dubio  divina 
illum  manus  protexit ,  ut  nihil  sanguinis  ex  ejus  coi'pore  hostis  hauriret ,  E 
quamvis  illum   tôt  jaculis  impeteret. 

Illa  fuit  dies  fatalis  Anglis .  .  .  Litterarum  et  religionis  studia  obsoleverunt, 
non     paucis    ante    adventum     Normannonum     annis.     Clerici    litteraturâ    {b) 


quamvis   et   ibi  venalitas  mullàm  operetur...   Coro-  procedi  faciendo.    Sed  quid  his  tegebatur   invnlucris, 

nam  regni  de  manu  ejus   Rex  detrectavit   suscipere,  erupil  in  clarum  ;  scilicet  cùm  depositus  est  Stigan- 

astutid  quci  consueverat.  prohibitores  ex  parte  Apos-  dus,  fidem  ffillielmi  appellans.  Ex  Gestis  Pontifiçum 

tolici  subornans.    Nec  muttà  pose  in  Normanniam  na-  Angl.    pag.     2.04  ,      Auctore     Guillelino     Malmes- 

nsans^  sub  -velamine  honoris^  illum  renilentem  secum  bur. 

traxit  ;    ne  quid  perfidies,  se  absente,  per  ejus  aucto-  {a]     .  Rivetus    noster  ,      Tom.     VII     Hist.     Litt. 

ritatem  in  Anglia  pullularet.  Intcr  quoi  difficile  dictu  Franc,     pag.     LXXII,     féliciter   indè  probat  ,    lin- 

est,  quantis  eum  exceperit  officiù,  dignanter  ubique  guam   Gallicam   seu    Romanam    jam    tune  à  multis 

locorum  assurgendo,  et  contra  eum   in  omnibus  Epis-  annis    apud    nos  fuisse  in  usu  ;  scilicet  anno  1066. 
copatibus  Normannice  et  Abbatiis  knga  série  pompœ  [b]    Ostvaldus    [Archiep.    Eborac]    apud  Fluria- 

tumultuariâ 


^S 


EX  WILLIELMl  MALMESBUR.  LIBRO  III.  485 

A  tumultuariâ  contenti,  vix  Sacramentorum  verba  l)albutiebant.  Stupori  et 
miraculo  erat  caeteris ,  qui  Grammaticain  nosset  ....  Potabatur  in  commune 
ab  omnibus ,  in  hoc  studio  noctes  perinde  ut  dies  perpetuantibus  :  parvis  et 
abjectis  domibus  totos  sumptus  absumebant  *  ;  Francis  et  Normannis  absi-  *  ^i.  abiigu 
miles  ,  qui  amplis  et  superbis  aedificiis  modicas  expensas  agunt.  Sequeban-  "«''*"'■ 
tur  vitia  ebrietatis  socia  ,  quae  virorum  animos  effœminat.  llinc  factuin  est , 
ut  magis  temeritate  et  furore  praecipiti  ,  quàm  scientia  militari ,  Willielmo 
congressi  ,  uno  praelio  et  ipso  perfacili ,  servituti  se  patriamque  pessumdede- 
rint ...  Ad  summam  ,  tune  erant  Angli  vestibus  ad  médium  genu  expediti  , 
crines  tonsi,  barbas  rasi  ,  armillis  aureis  brachia  onerali  ,  picturatis  stigma- 
tibus  cutem  insigniti  :  in  cibis  urgentes  crapulam  ,  in  potibus  irritantes  vo- 
micam.  Et  haec  quidem  extrema  victoribus  suis  participarunt,  de  caeteris  in 
eorum  mores  transeuntes  .  .  .    Porro  Normanni ,    ut  de  eis   quoque  dicamus  , 

B  erant  tune  ,  et  sunt  adhuc  vestibus  ad  invidiam  culti  ,  cibis  citra  ullam  ni- 
niietatem  delicati  :  gens  militiae  assueta  ,  et  sine  bello  penè  vivere  nescia  ,  in 
hostem  impigrè  procurrere  ;  et  ubi  vires  non  successissent ,  non  minus  dolo 
et  pecunià  corrumpere  :  domi  ingentia  adifieia  ,  ui  dixi  ,  moderatos  sumptos 
moliri  ;  paribus  invidere ,  superiores  praetergredi  velle ,  subjectos  ipsi  velli- 
cantes  ,  ab  alienis  tutari  ;  dominis  fidèles ,  moxque  levi  offensa  infidèles  : 
cum  fato  ponderare  perfidiam  ,  cum  nummo  mutare  sententiam.  Caeterùm 
omnium  gentium  beiiignissimi  ,  advenas  aequali  secum  honore  colunt  :  ma- 
trimonia  quoque  cum  subditis  jungunt  :  religionis  normam  in  Anglia  usque- 
quaque  emortuam  adventu  suo  stiscitarunt.  Videas  ubique  in  villis  Eccle- 
sias,     in   vicis    et    urbibus    Monasteria   novo     aedificandi    génère     consurgere  ; 

C  recenti  ritu  patriam  florere,  ita  ut  sibi  périsse  diem  quique  opulentus  existi- 
met,  quem  non  aliqua  praeelara  magnificentia  illustret.  Sed  quia  de  his  satis 
dictum  est,  Willielmi  gesta  prosequamur. 

nie  ubi  perfectà  victoriâ  potitus  est,  suos  sepeliendos  mirificè  curavit; 
hostibus  quoque ,  si  qui  vellent,  idem  exequendi  licentiam  praebuit.  Corpus 
Haroldi  matri  repetenti  sine  pretio  misit  ,  licet  illa  multum  per  legatos  ob- 
tulisset  .  .  .  Sensim  ergo  Willielmus  ,  ut  triumphatorem  decebat  ,  cum  exer- 
citu  suo  non  hostili ,  sed  regali  modo  progrediens  ,  urbem  regni  maximam 
Londoniam  petit  :  moxque  cum  gratulatione  cives  omnes  effusi  obviam 
vadunt.  Proriipit  omnibus  portis  unda  salutantium  ,  auctoribus  ^lagnatibus  .  .  . 
Tune  ille  haud  dubiè  Rex  conclamatus  ,  die  Natalis  Domini  coronatus  est .  .  . 
Ultro  solitus   erat    quoscunque  Anglos    suspectos  haberet    (a)  ,  quasi    honoris    Pag.  103. 

D  causa    Mormanniam   ducere,j  ne   quicquam  se  absente   in  regno  jtiu'barent  .  .  . 

Weldeofus  amplae  prosapiae  Cornes  .  .  .  Judithse  neptis  Régis  connubio  priva-  Pag.  i04. 
tâque  amicitiâ  donatus,  non  permansit  in  fide  ...  in  Radulphi  de  Waher 
perfidia  se  immiscuit  {  b)  .  .  .  Inde  propositum  Régis  fortassis  merito  excusa- 
tur,  si  aliquando  durior  in  Anglos  fuerit,  quôd  penè  nuUum  eorum  fidelera 
invenerit.  Quie  res  ita  ferocem  animum  exasperabant,  ut  potentiores  pri- 
mùm  pecuniis  ,  mox  terris ,  nonnullos  etiam  vitâ  extieret  .  .  .  Laicorum 
potentià  subrutâ  ,  stabili  quoque  obfirniavit  edicto  ,  ut  nullum  ejus  gentis 
Monachum  vel  Clericum  ad  aliquam  dignitatem  eonari  pateretur  .  .  .  Viven- 
tes  quosdam  canonicè  deposuit ,  et  in  looum  illorum  qui  mererentur , 
cujuscunque  gentis  industrium  hominem  ,  praeter  Angligenam  ,  impo- 
suit.    Exigebat    hoc  ,  nisi    fallor ,     indurata    in      Regem       pervicacia  ;    cùm 

E  sint  Normanni  ,  ut  antè  dixi  ,  in  conniventes  advenas  naturali  benignitate 
proclives. 

Radulphus  ,  de  quo  priiis  tetigi  ,  erat  per  donum  Régis  Comes  North- 
folki  etSuthfolki,    Britto  ex    pâtre,   distorli  ad    omne   bonum    animi.   Is   quod 

cum  in  Gallia  alteratus   est  in  Monachum  ,  familiari  ceci  exaniinalum  superh  traiisniLivre.  Ex  codcm  Wil- 

pcr  id  tempus  Anglis  conxuctudine...  LilterisexccUen-  Iclmo     Malmcsb.     lib.     3      Gcstorum      Ponlificiitii 

tes  viros  in  Angliam    erocatos  [coii^ueiyerat]  munifi-  Angl.    pag.    270. 

center     curare.  .  .      quorum     unux    fuit   Abbo    t'io-  (ci)  Pag.  lOîi  :  Rex  ffilUelmus  in  subjectos  leniter. 

riac.   Monachus,  qui  multam  scientia:  frugcm  Angliœ  lurbidc  in  rebelles  agens. 

irtvexit...  Is  domum  reversiez  posteà,  et  ibidem   Ab-  (b)  Quameit  quidam  dicant,    nccassitutc  intercep- 

bas   constilutus,    severitati  rcligioiùs  sedulus  exslitit  ;  tum.   non  voluntale  addictum,    infidelitatis  sacramen- 

quem  morem  cùm  in    Cella  quadam  Cœnobii   Floriac.  tum  agitasse.  Anglorum  est  illa  cxcusatio...  quorum 

qiUB  in  ff^asconia  posita  lindicque  ad  Rcgulam  dicitur,  astipulationi  Divinitas  su/fragari  tudctur,  miracula 

exercere    contenderet,  non  tulit  fyasconia  ;   sed  lan-  multa,  et  ea  permaxima  ad  tunibam  illius  ostcndens. 

Tome  XI.  A  a 


186  EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  III. 

cognatam   Régis ,    filiam  Willielmi    filii    Osberni  ,    desponderat ,   majora  justo  A 
mente    metiens  ,      tyrannidem    adoriri    meditabatur.     flaque     ipso     nuptiariim 
die  magnis  apparatibus   convivium    agitatum  ,   quôd    Normannorum    gulae    jam 
Anglorum  luxus  influxerat  ;    ebriis   convivis  et   vino    tiimentibus ,    amplo  ver- 
borum   ambitu  propositum    snum   aperit.  Illi  ,   quia  in  eorum  aninio   pro  potu 
onmis  ratio    caligabat ,     ingenti  plausu    dicenti     acclamant.     Ibi    Rogerus    Co- 
rnes    Herefordensis  ,    uxoris  Radulphi    frater  ;    ibi  Welldeofus ,    ibi    praetereà 
quàm  plurinù  in  necem    Régis    conjurant.    Sed    postero   die  ,   cùm  digesto  ca- 
lore   vini  ,    temperatior  aura  corda    quorumdam    afflasset  ,    major    pars      facti 
pœnitens    à  convivio  est    dilapsa.     Unus     eorum  ,     Weldeofus     fertur  ,       qui 
consilio    Lanfranci      Archiepiscopi     (  «  )     Norraanniam    ultro    enavigans ,      rem 
Régi,     causa    sua    duntaxat    cela  ta , .   detulit ...     Re     comperta  ,    Radulphus 
Pag.  105.     (  compulsus  est  ) ,   ut  mari   se    committeret  .  .  .    Rogerus  à    Rege  vinculis   irre-  B 
titus  ,    totâ  vitâ   carcerem    frequentavit ,    vel    potiùs  incoluit  ,  detestandae    per- 
fidie juvenis,    nec  moribus  patrissans.  Siquidem    genitor  ejus    Willielmus  filius 
Osberni    Principis^    optimis    comparandus     fuerit,    liaud   scio     an   etiam    prae- 
ponendus.    Ejus     consilio    Rex     Willielmus     primo     animatus    ad   invadendam 
Angliam  ;   mox  virtute  adjutus  ad  manu   tenendam.    Erat    in    eo   mentis  ani- 
mositas,    quam    commendabat  manûs   penè    prodiga     liberalitas.    Unde    factum 
est  ut  militum   multitudine,    quibus   larga    stipendia  dabat,    hostium    aviditatem 
arceret,  civium   sedulitatem    haberet.    Quare   pro    effusis     sumptibus    asperri- 
mam  Régis     offensam     incurrit,    quod    gazas   suas  iniprovidè   dilapidaret .  .  . 
Secundos    eventus  turpi    fine   fortuna   conclusit,  dum  tanti     regni    sustentator, 
Angliae    et  Normanniae   Consiliarius,     pro     f'œminae    cupidine    Flandriam    per- 
gens ,      ab      insidiatoribus      impetitus      interiit.     Nam     Baldwinus  ,    antiquus  C 
ille  ,    de    quo    dixi  ,    pater    Matildis  ,     duos     filios    habuit  ;     Robertum ,   qui 
pâtre  superstite   Comitissam  Frisiae  uxorem    nactus,    Frisonis    cognomen    acce- 
pit  ;   Baldwinum,   qui  post  patrem  aliquot   annis   Flandriae    prsefuit  ,   immatu- 
rèque  fato  functus   est  ;  superstitibus    duobus  liberis,    Arnulpho  et    Baldwino 
de   Richelde     uxore ,     quorum    tutelam     Régi     Francorum     Philippo  ,    cujus 
amitae   filius   erat    (t),    et    Willielmo    filio     Osberni     commendaverat.     Libens 
id  munus   suscepit  Willielmus,    ut  fœderatis  cum   Richelde    nuptiis  altius  no- 
men  sibi  pararet.    At  illa    fœmineo  fastu  altiora   sexu  spirans,   novaque   à  pro- 
vincialibus   exigens  tributa,    in   perfidiam    illos    excita  vit.    Misso  quippè    prop- 
ter  Robertum   Frisonem  nuncio,    ut    supplicantis    patriae     habenas   acciperent 
omnem   fidelitatem     Arnulpho ,    qui    jam    Comes    dicebatur,     abjurant.     Nec 
vero  defijere,   qui  pupilli  partes  fulcirent.    Ita    multis  diebus    Flandria  intesti-  D 
nis  dissentionibus  conturbata.    Id  filius  Osljerni,    qui    totus  in    amorem    mu- 
lieris   concesserat,     pati    nequivit,    quin    militari     manu    coactâ    Flandriam  in- 
traret  :   susceptusque  primo  ab  his   quos   tutari  venerat,  post   paucos   dies  se- 
curus  de  castello  in  aliud    equitabat,     expeditus    cum     paucis.    Contra ,    Friso 
quem    hujusmodi  fatuitas  non    latebat,    occultatis    insidiis    inopinum     excepit  ; 
et  nequicquam  fortiter   agentem,    ipsum     et    nepotem    suum     Arruilphum   ce- 
cidit.    Ita    Flandria     potitus,    ssepè   Willielmum    Regem    Normannicis    praedis 
irritavit.   Filia  ejus   Cnutoni  Régi  Danorum   nupsit  ;   de  qua   genitus  est    Ca- 
rolus,   qui   modo    (c)    principatur    in   Flandria.     Pacem    cum    Philippo    Rege 
comparavit,    data   sibi    in    uxorem    privignâ  ;    de    qua    ille     Ludovicum    tulit , 
qui   modo  régnât  in  Francia.  Nec  multo    post  pertaesus    connubii,     quod    illa 
prsepinguis    corpulentiae  esset ,     à    lecto   removit  ,    uxoremque    Andegavensis  E 
'  Al.  Roth-  Comitis  contra  fas  et  jus  sibi  conjunxit.   Eorum   affînitate    tutus   Rodbertus  *, 
bertus.  ^^jj^jj  quod  deploraret    suo     tempore    vidit  ;  licet   Baldwinus    frater    Arnulphi  , 

qui  in    Hanoëa    provincia     et   castro    Valentianis    Comitatum   habuit  ,  Régis 

(a)  Pag.  HO  :  Ejus  consilio  Rex  pronum  se  fece-  XXIX  annis   regnavit  :    Henricus  genuit  Philippum 

rat,    ut  nihil   negandum  duceret  ,  quod  is  faciendurn  qui,  Henrico  Rege  Francorum  paire  suo  mortuo,  par- 

diceret.    Pag.    verô    109  :  Willielmus     Monasterium  valus  remansit  ;    cujus  Balduinus   Cornes   Flandria 

in  Normannia  constrwrit  Cadonis,    ubi    Lanfrancum  tulor  fuit  ;  nam  ejus  amitam,  sororem  Henrici  Régis, 

Abbatem  instituit  ;    virum   Antiquii  scientia  et  reli-  uxorem    duxerat.      Ex    Libro    de    Castro    Ambasiae 

gione  comparandum  ;  de  quo  séria  dici  potest  :  Tertius  apud     Acherium    Tom,      III    Spicil.     in-fol.     pag. 

è  vaelo  cecidit  Cato  ■   adeo  latinitas  omnis  in  libéra-  272. 

lium  artium  scientiam,  per  doctrinam  ejus  se  incita-  (c)    Hîc,    et    paulô   infrà    ubi     de     Ludovico   VI 

bat,    etc.  Rege   Francorum,  nota  xtatem  Auctoris. 

(6)    oRbertus   [Rex   Fr.]    genuit    Henricum  ,     qui 


EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBIIO  III. 


187 


An.   1075. 


B 


D 


E 


Willielnii  aiixilio  plures  assultus  faceret.  Tribus  ante  mortera  annis,  jam 
canis  sparsiis  caput  ,  Jerosolymani  conteiidit  pro  peccatornm  alleviamento. 
Regressus ,  mundanis  involucris  renunciavit ,  finem  vitae  quietus  à  negotiis 
Christiana   sollicitudine   operiens.   Filins  eju.s  Robertus  fuit,    etc. 

Rex  Willielnius  trans  mare  nunquani  otiosus,  Cenomannico  solo  penè  ex- 
terminium  indixit,  ducta  expeditione  illuc  de  Anglis  ;  fjui  sicut  facile  in  solo 
suo  potuerunt  opprinii  ,  ita  in  alieno  semper  apparuerunt  invicti.  Apud 
Dolum  castellum  transniarinae  Brittanniae ,  duin  nescio  qua  simultate  irrita- 
tus ,  manuin  illuc  niilitareni  duxisset  ,  innuineros  ex  suis  desideravit.  Plii- 
lippum  Regcm  (a)  Francorum  ,  cujus  amitfe  filiain  uxoreni  duxe- 
rat  ,  semper  infiduni  liabuit  ;  quod  scilicet  ille  tantam  gloriam  viro  invide-  Pag-  <06. 
ret ,  quem  et  patris  sui  et  suum  hominem  esse  constaret.  Sed  Willielmus 
nihilo  seciùs  ejus  conatibus  iniprobè  obviabat,  quanivis  primogenitus  filius 
ejus  Robertus  fatuo  consilio  contra  patrem  illi  assisteret  (h).  Llnde  contigit  , 
ut  in  quodain  assuitu  apud  Gibboracuni  filius  patri  resultans,  co  vulnerato 
equum  ipsius  confoderet  ;  Willielmus  médius  filiorum  saucius  abiret ,  niulti 
ex  regiis  caderent.  Caetcrùm  totâ  via  ita  fortunatus  fuit,  ut  exterae  et  re- 
motae  gentes  nihil  magis  quàm  nomen  ejus  timerent.  Provinciales  adeo 
nutu  suo  substraverat ,  ut  sine  ulla  contradictione  primus  censura  (c) 
omnium  capitum  ageret ,  onmium  praediorum  redditus  in  tota  Anglia  noti- 
tiae  suae  per  scriptum  adjiceret,  omnes  liberos  homines  cujuscunque  essent, 
suae  fidelitati  sacramento  adigeret.  Solus  ejus  majestatem  concutiebat  Çnuto 
Rex  Danorum  ,  qui  et  afïinitate  Roberti  Frisonis  et  suapte  potentiâ  in  im- 
mensum  extollebatur,  rumore  in  populos  sato  ,  quod  Angliam  invaderet . .  . 
Is  mille  et  eo  ampliùs  navium  in  Angliam  parât  :  auxilio  erat  ei  socer  Ro- 
bertus Friso  ,  sexcentarum  navium  dominus.  Sed  duobus  penè  annis  venti  fag.  107. 
adversitate  coërcitus,  voluntatem  mutavit...  Rex  igitur  Danorum,  ut  dixi, 
solus  erat  obstaculum  ,  ne  Willielmus  continuatâ  feriaretur  laetitiâ  ;  cujus 
respectu  tantam  multitudinem  stipendiariorum  conducebat  milituro  ex  omni 
quae  citra  montes  est  provincia,  ut  eorum  copia  regnum  gravaret.  Sed  ipse 
pro  magnanimitate  sua  ,  dispendium  expensariun  non  sentiens,  etiam  Hugo- 
nem  Magnum  ,  Régis  Francorum  fratrem,  cum  illius  commilitio  inter  mi- 
litares  numéros  sibi  serviturum  redegerat.  Animabat  et  excitabat  ipse  vir- 
tutem  suam  propter  Roberti  Wiscardi  memoriam  ,  pronuncians  pudendum, 
si  illi  fortitudine  cederet,  quem  nobilitate  praeiret.  Siquidem  Robertus  nie- 
diocri  parentela  in  Normannia  ortus,  quae  nec  humi  reperet ,  nec  altum 
quid  tumeret,  paucis  ante  adventum  Willielmi  in  Angliam  annis  cum 
quindecim  militibus  abierat  Apuliam  ,  penuriam  necessariorum  gentis  illius 
ignavae  stipendiis  correcturus.  Nec  multi  fluxerunt  anni  ,  quod  stupendo 
Dei  munere  totam  terram  in  potestatem  accepit.  Nam  ubi  viribus  destitue- 
batur  ,  ingenio  callebat ,  oppida  primo,  mox  civitates  suae  ditioni  associans. 
Ita  ergo  profecit ,  ut  se  Ducem  Apuliae  et  Calabriae  ,  fratrem  Ricliardum 
Principem   Capuae,   alterum   Rogerum   Comilem  Siciliîc    faceret,   etc. 

Quia  Hildebrandi  mentio  se  ingessit,  de  eo  dicam  quae  non  frivolo  auditu 
hausi ,  sed  séria  relatione  ejus  audivi  ,  qui  se  illa  ex  ore  Hugonis  Abbatis 
Chmiacensis  audisse  juraret ...  In  Gallia  vice  Papae  praesederat  Concilio  ; 
ibi(jue  plures  Episcopi,  olim  per  Simoniam  in  Ecclesias  introducti,  degra-  ''«a'-  108. 
dati  potioribus  locum  dedere.  Unus  erat,  quem  suspicio  istius  apostasiae  in- 
simulabat  ;  sed  nullis  testibus  argui,  nuUis  argumentis  confutari  poterat  , 
quem  cùm  putares  constrictum  maxime,  more  anguis  lubrici  elapsum  mi- 
ra veris  ;  ita  dicendi  arte  callebat,  ut  omnes  eluderet.  Tune  Archidiaconus  : 
«  Cesset  hominis  eloquium .  .  .  Dicat  iste  Gloria  Patri  et  Filio  et  Spiritui 
»  Sancto   :  quod  si  expresse    et  sine    titubantia    dixerit ,    constabit  apud  me, 


(a)  Apud  Rogerum  Hovcdenum  Rex  Angl. 
Willelinus  castellum  Rodulfl  Comitis  ,  quod 
Dol  nomiiiatur  ,  taindiu  obsedissc  dkitur,  do- 
ncc  Francorum  Rex  Philipjms  illum  inde  fu- 
garet. 

(b)  Al.  "  conatibus  ejus  assuteret. 

(c)  Ccnsuales  Culllelmi  I  Régis  Angl.  Tabu- 
lae    Baroncs  hos      mcmoraot  :     Episcnpus   Constan- 


tinensis,  Cornes  de  MellenI,  .ilbericus  Corner,  Hugo 
de  Crenlemaisiii/,  Ilenrictis  de  Peiercs,  Robertus  de 
StaUtfort,  Hogcrius  de  Lury,  Richardm  f^enatnr, 
Radulfus  Limcsi,  lyiUielnius  Bonvallrt,  Ifillielmut 
filius  Corbucion  .  Coiffridm  de  Mngnavill,  Gnif~ 
friiUis  de  Wirce ,  Gulcbertus  de  Gant,  Gitlel/ertus 
Buili,  Osbemus  filius  Richardi,  ele. 

A  a  ij 


188  EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  III. 

»  illum  non  venaliter,  sed  légitime  Praesulatu  functum  ».  Libens  hanc  con-  A 
ditionem  ille  accepit,  nihil  minus  quàm  horum  verborum  diffîcultatem 
ratus  :  et  verè  Gloria  Patri  et  Filio  intègre  protulit ,  sed  in  Spiritu  Sancto 
haesit.  Suscita to  cunctorum  strepitu,  nuUo  conatu  vel  tune,  vel  in  reliquo 
vitae  spatio,  Spiritum  Sanctimi  nominare  potuit.  Hujus  miracuR  testis  fuit 
Abbas  saepè  nominatus ,  qui  dejectum  Episcopum  per  loca  secum  ducens , 
illius  rei  experimentum  ssepè  risit  :  de  quorum  verborum  certitudine  dubi- 
tantem  omnis  Europa  confutat .  . .  Alexandre  successit  Hildebrandus,  Gre- 
gorius  VII  dictus.  Hic  quod  alii  inusitaverant ,  palam  extulit,  excommuni- 
cans  electos  ,  qui  investituras  (a)  Ecclesiarum  de  manu  laici  per  annulum 
et  baculum  acciperent . .  .  Obiit  vir  apud  Deum  felicis  gratiae,  apud  homines 
austeritatis  fortassis  nimiae.  Denique  fertur,  quod  inter  eum  et  Imperatorem 
primi  tumultûs  initio  ,  illum  nudipedem  et  forcipes  cum  scopis  portantem ,  B 
nec  etiam  foribus  admiserit ,  abominatus  hominem  sacrilegum  ,  et  sororii 
Pag.  109.  incesti  reum.  Abscessit  Caesar  exclusus  ,  repulsam  eam  multorum  necis  cau- 
sam  protestans  ;  statinique  quaecunque  posset ,  incommoda  Romanae  Sedi  in- 
fligens,  etc. 

Nunc  familiarem  ejus  [  Willielmi  ]  vitam  et  mores  interiores  Lector  , 
qui  volet  ,  audiet.  Inprimis  Dei  famulis  humilis ,  subjectis  facilis ,  in  rebelles 
inexorabilis  erat.  Religionem  Christianam  ,  quantum  secularis  poterat  ,  ita 
frequentabat ,  ut  quotidiè  Missse  assisteret  ,  vespertinos  et  matutinos  hymnos 
audiret  .  .  .  Penè  puer  et  maturiore  aetate  sapiens,  patruum  suum  Malgerium 
ab  Archiepiscopatu  Rotomagensi  removit.  Is  erat  litteris  quidem  non  me- 
diocriter  cultus  ;  sed  pro  nataliuni  conscientiâ  professionis  oblitus ,  vena- 
tionibus  et  avium  certaminibus  saepiùs  justo  intendebat,  et  gazas  Eccle-  C 
siasticas  conviviis  profusioribus  insumebat .  . .  Ferunt  quidam  arcanam  esse 
depositionis  causam  ;  Matildem  ,  quam  Willielmus  acceperat ,  proximam 
sibi  sanguine  fuisse  :  id  Christianse  fidei  zelo  Malgerium  non  tulisse,  ut  con- 
sanguineo  cubili  fruerentur  ;  sed  in  nepotem  et  coniparem  excommunica- 
tionis  jaculum  intentasse  :  ita,  cùm  irae  adolescentis  uxoriae  querelae  accé- 
dèrent ,  excogitatas  occasiones  ,  quibus  persécuter  peccati  sede  pelleretur  : 
sed  postmodùm  provectioribus  annis  pro  expiatione  sceleris  ,  illum  S.  Sté- 
phane Cadonis  (b)  Menasterium  aedificasse,  illam  B.  Trinitati  in  eedem 
vice  idem  fecisse ,  utroque  pro  sexu  suo  personas  inhabitantium  eligente. 
Malgerio  successit  Maurilius  Fiscanensis  Monachus,  multis  virtutibus  sed 
Pag.  HO.     maxime  abstinentiâ    laudatus . .  .     Successit    ei     [Walkerio    Dunelmensi    Epis- 

copo]  Willielmus  Abbas  S.  CarileH ,  qui  Monachos  in  Dunelmo  pesuit.  D 
An.  i086.  Praetereà  anne  antequam  moreretur  preximo ,  mertalitas  hominum  et  ju- 
mentorum ,  vis  tempestatum  frequens ,  violentia  fulgurum  quantam  nemo 
viderat,  nemo  audierat.  Illo  quoque  anne  que  obiit,  promiscua  febris  plus- 
An.  1087.  quàm  dimidiam  partem  plebis  depasta  ;  adeo  ut  plures  incemmoditas  niorbi 
extingueret;  deinde  pro  intempérie  aëris  famés  subsequuta  vulgo  irrepsit, 
ut  quod  febribus  erat  reliquum  ,  ipsa  corriperet.  Praeter  caeteras  virtutes 
praecipuè  in  prima  adelescentia  castitatem  suspexit  in  tantiim  ,  ut  publiée 
sereretur  ,  nihil  illum  in  fœmina  posse.  Veruntamen  ex  Procerum  sententiâ 
matrimenio  addictus,  ita  se  egit  ut  pluribus  annis  nullius  probri  suspicione 
Pag.  m.  notaretur.  Tulit  ex  Matilde  libères  multos;  quae  et  marito  morigera  et  proie 
fœcunda ,  nobilis  viri  animum  in  sui  amoris  incitabat  aculeum  :  quanquam 
non  desint,  qui  ganniant  eum  cœlibatui  antique  renunciasse,  cùm  regia  po-  E 
testas  accrevisset  ;  volutatum  cum  cujusdam  Prcsbyteri  fîlia  ,  quam  per 
satellitem  succiso  poplite  Matildis  sustulerit.  Quaprepter  illum  exhaeredatum  , 
illam  ad  mertem  fraeno  equi  caesam.  Sed  hoc  de  tante  Rege  credere 
dementiae  (c)   ascribo  ,    hoc  constanter  asseverans  ,   quod  aliquantula  simultas 

(a)  Laudatus  est  Adrianus  /,  inquit  Gregoriits  alii  putant,  Cadomum  Caii  domum  à  Caio  Julio 
VI  apud  eumdem  WillieLnum  Malmesbur.  cap.  Caesare  dictam  fuisse,  Cadomensibus  feriani  trium 
131ib.  2,  pag,  84,  quod  investituras  Ecclesiarum  Ca-  dierum.,  id  est  nundinas  triduanas,  concessit  Willel- 
rolo  Magno  conctsserit  ;  ita  ut  nullus  electus  corne-  mus  Conquaestor,  ut  patebit  infrà  ex  ejusdem  lit- 
craretur  ab  Episcopn^  nisi  priki  à  Rege  insigniretur  teris. 

et  annula  et  baculo...  Duœ  sunt  personœ  in   Eccle-  (c)  Stultum     igitur     ac   omninô    fabulosura    hac 

sia  Dei  ad  resecanda  vitia  constitutce  ;  una  quœ  exa-  in     parte     est    Chronicon     Norraanniae  ,     dura     id 

cuat  eloquium,  altéra  quœ  portet  gladium.  monstri   fert,   et   illud     ipsuiii     contra      Scriptorum 

[b]  Vulgô  Caen.  Ridicule  igitur   Britto  et  quidam  aequatium      auctoritateni     exhibet     tanquam      occa- 


I 


EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  III. 


189 


A  inter  eos  iimata  extremis  annis  fuerit  pro  Roberto  filio  ,  cui  mater  manum 
militarem  ex  fisci  redditibus  sufïîeere  dicebatur.  Verùm  propter  hoc  nihil 
conjugalis  gratiae  diminutum  ipse  ostendit,  dura  quatuor  annis  ante  se  de-  An.  1083. 
functam,  et  magnificentissimis  inferiis  extulit,  et  lachryrais  per  multos  dies 
ubertim  prosecutus,  amissae  charitatem  desideraverit  :  quin  ex  eo  tempore, 
si  oredimus  ,  ab  onmi  voluptate  descivit.  Sepulta  est  Regina  Cadonis  in 
Monasterio  S.    Trinitatis. 

Filios  habuit  Robertuin ,  Richardum  ,  Willielmum.  Henricum.  Poste- 
riores  duo  successione  continua  in  Anglia  regnavere  :  Rol)ertus  ,  pâtre 
adliuc  vivente,  Nornianniain  sibi  negari  segrè  ferens ,  in  Italiaui  obstinatus 
abiit,  ut  filiâ  Bonifacii  Marchionis  sumptà,  patri  partibus  iUis  adjutus  ad- 
versaretur  :  sed   petitionis  hujusce  cassus  ,  IMiilippum   Regem   Francorum  con- 

B  tra  patrem  excitavit.  Quare  et  genitoris  benedictione  et  haereditate  frustra- 
tus,  Anglia  post  mortem  ejus  caruit,  Coniitatu  Normanniae  («)  vix  retento... 
Uichardus  magnanimo  parenti  spem  laudis  alebat,  puer  delicatus,  et  ut  id 
îetatulae  pusio  altuni  quid  spirans  :  sed  tantam  primaevi  floris  indolem  mors 
acerba  citô  depasta  corrupit.  Tradunt  cervos  in  Nova-foresta  terebrantem , 
tabidi  aëris  nebulâ  morbum  incurrisse.  Locus  est  quem  Willielmus  pater , 
desertis  villis,  subrutis  Ecclesiis,  per  triginta  et  eo  ampliùs  niilliaria  in  saltus 
et  lustra  f'erarum  redegerat  ,  infando  prorsus  spectaculo .  .  .  Filife  ipsius 
fuerunt  quinque;  prima,  Csecilia  Gidonensis  (b)  Abbatissa,  quae  vivit;  altéra 
Constantia,  Comiti  Britanniae  Alano  Fergant  in  conjugium  data ,  austeritate 
justitiae  provinciales  in  mortiferam  sibi  potionem  exacuit  ;  tertia  ,  Adala  , 
Stephani   Blesensis   Comitis  uxor,  laudatae    in   saeculo   potentiae   virago,  noviter 

C  apud  Marcenniacum  Sanctinionialis  habitum  sumpsit.  Duarum  aliarum  no- 
mina  exciderunt  ;  unius  ,  quae  Haroldo,  ut  diximus,  promissa,  infra  matu- 
ros  conjugii  annos  obiit  ;  alterius ,  quae  Aldefonso  Galliciae  Régi  per  nun- 
cios  jurata ,  virgineam  mortem  impetravit  à  Domino.  Repertus  in  defunctae 
genibus  callus,    crebrarum   ejus   orationum  index  fuit. 

Patris  memoriam,  quantis  poterat  occasionibus ,  extollens ,  ossa  olim  Ni- 
cese  eondita  sub  extrenio  vitse  tempore  per  legatum  transferebat  ;  sed  ille 
prospéré  rediens ,  audita  morte  Willielmi ,  apud  Apuliam  resedit  ,  sepultis 
ibi  illustris  viri  exuviis.  Matrem  ,  quantum  vixit ,  insigni  indulgentia  digna- 
tus  est;  quae  ante  patris  obitum  cuidam  Herlewino  de  Comitis-villa  ,  me- 
diocrium  opum  viro  nupserat.  Ex  eo  Willielmus  fratres  habuit  ;  Robertum, 
quem    Comitem    Moritonii    fecit ,    crassi   et    hebetis    ingenii  hominem  ;    Odo- 

D  nem  ,  quem  ad  Episccpatum  Baiocensem  provexit  Cornes ,  Comitem  Cantiae 
Rex  instituit.  Callidioris  pectoris  ille  ,  totius  Angliae  Vicedominus  sub 
Rege  fuit  post  necem  Willielmi  lilii  Osberni.  Itaque  in  aggerandis  thesauris 
mirus  tergiversari  ,  mirae  abstinentite,  penè  Papatum  Romanum  absens  à  ci- 
vibus  niercatus  fuerat,  peras  peregrinorum  epistolis  et  nummis  infarciens  : 
cujus  futuri  itineris  opinione  cùm  certatim  ex  toto  regno  ad  eum  milites 
concurrerent  ,  Rex  indigné  ferens ,  compedi!)us  irretivit  (c),  praefatus  non 
se  Baiocarum  Episcopum  ,  sed  Comitem  Cantiae  prendere.  Clientes  ejus 
minis  impulsi,  tantam  auri  copiam  prodidêre ,  ut  nostri  seculi  aestimationem 
superaret  fulvi  congeries  metalli.  Denique  et  cullei  plures  è  fluviis  extracti  , 
quos  per  certa  loca  ,  sublatis  consciis ,  infoderat  plenos  auro  molito.  Post  ''^'  **^* 
mortem    fratris  absolutus,    nepotique    Willielmo  adversatus ,     parteui    Roberti 

E  fovebal,  etc. 


sioncm  constructionis  duarum  Cadomi  Abbaliarum. 
Vide  Apologiain  Willetmi  ,  quam  Doinnus  noster 
Maltlixus  de  la  Dangie  de  Raucbic  ,  Çellerarius 
AbbatixS,  Slepbani  Cadoinensis,  ibidem  cdidit  ia-S". 

(fl)  Voccs  Comitatûs  et  Ducatûs,  sicut  Comitis  et 
Ducis,  proiniscuc  ab  hujus  temporis  Historicis  usur- 
pabantur. 

(b)  Baidricus  Burgul.  in  vcrsibus  inscriptjs  CivcUiœ 
Régis  Anglorum  filiœ,  mcminit  sororis  quam  Csecilia 
secum  in  Monasterium  traxcrat.    Sic  enim  habet  : 

jiudivi  quamdam  te  detiiiuisse  snrorem^ 
Cujus  fania  meas  alùjuando  percuUl  aures. 


Nomen  it  elapsum,  vidisse  tamen  reminiscor. 

(c)  Haec  antequàm  cvenerint,  Ilistoriam  profectô 
scribcbat  Cuiilclmus  Pictavinus,  De  Odone  enim 
Baioconsi  agens  suprà  pag.  102,  ait:  Régi  cujus  fra- 
ter  erat  ulcri/ius,  unicè  co/istaiitissiinèquc  fidetif  fuit. 
Erravimus  igitur  suprà  pag.  75,  <ùm  j>ost  Rivetum 
asscruimus  ,  Lcxovicnsem  Archidiaconum  nonnisi 
post  mortem  Williebni,  quem  vulgô  Conquaestorcm 
appellant,  manum  ojicri  adniovisse.  Ipsius  forsan  è 
manibus  calamum  cxcussit  casus  Odouis  Episcopi, 
cui  non  parùm  crat  addictus. 

A  a  iij 


190  EX  WILLIELMl  MALMESBUR.  LIBRO  III. 

Exterarum   nationum    homines    dîgnanter    ad    amicitiam    admisit  ,    indiffe-  A 
renter   honoribus    extulit;   eleeniosynae    curam    habuit  ;    transmarinis  Ecclesiis 
multas  possessiones  in   Anglia  largitus  est  ;   nec  ullum  ferè  Monasterium,   prae- 
sertim    in    Normannia  ,    vel  ejus   vel   Ducum    munificentia  transiit,    ut    Angliae 
copia   tennitas    illorum    sustentaretur .  .  .   Justae   fuit  staturse  ,   immensse   rorpu- 
lentiae,    facie  fera  ,     fronte     capillis    nuda ,     roboris    ingentis   in     lacertis  :     ut 
niagno   saepè  spectaculo   fuerit  ,    quod    nemo    ejus   arcum  tenderet,   qneai  ipse 
admisse   equo   pedibus   nervo   extento   sinuaret  :    niagnae    dignitatis   sedens    et 
stans,    quanquain   obaesitas   venlris   niniis  protensa  regium  corpus  deforniaret  ; 
commodae  valetudinis,    ut   qui    nunquani    aliquo    morbo   perieuloso    praeter   in 
extremo   decubuerit  ;    exercitio    nemorum  adeo   deditus  ,    ut  ,    sicut   prsedixi  , 
niulta   millia  ejectis  habitatoribus   silvescere  juberet,    in    quibus    à   caeteris   ne- 
gotiis  avbcatus  animum    remitteret.   Convivia    in    prsecipuis   festivitatibus   sum-  B 
ptuosa    et   niagnitica  inibat .  .  .     Omnes  eo    cujuscunque   professionis   Magnâtes 
regium  edictum   accersebat,    ut   exteranun    gentium    legati    speciem     multitu- 
dinis   apparatumque  deliciarum   mirarentur  :    nec  ullo   tempore  comior  aut  in- 
dulgendi    facilior    erat,   ut   qui   advenerant ,  largitatem   ejus  cum  divitiis    con- 
quadrare   ubique  gentium  jactitarent . . .   Sola  est  de  qua  merito  culpetur,  pe- 
cuniae    cupiditas    (a),     quam    undecunque     captatis    occasionibus ,     nihil    un- 
qnam    pensi    habuit,    quin    corroderet  ;    faceret ,    diceret   nonnulla    et    penè 
omnia,  tanta  majestate  indigniora,   ubi  spes  nummi  efïlilsisset .  .  .    Pro  timoré 
inimicorum    provincias    suas    pecuniâ     emulgebat ,     quâ    impetus    eorum     vel 
tardaret,   vel  etiam    propelleret ,   persaepè  ,    ut  fit  in   rébus   humanis ,    viribus 
cassatis,   fidem  hostilem    praemio  pignoratus. 

Extremo  vitae  tempore  in  Normannia  habitans  ,  contractis  inimicitiis  cum  C 
Rege  Francorum ,  aliquantisper  se  continuit  :  cujus  abutens  patientiâ  Phi- 
lippus,  fertiir  dixisse  :  oc  Rex  Angliae  jacet  Rotoiiiagi ,  partu  absolutarum 
»  more  fœminarum  cubile  fovens  »  ;  jocatus  in  ejus  ventrem,  quem  potione 
alleviarat.  Quo  praestrictus  convitio,  respondit  :  «  Cùm  ad  Missam  post  par- 
»  tum  iero,  centum  millia  candelas  ei  libabo  »  :  talia  per  resurrectionem  et 
splendorem  Dei  pronuncians ,  quod  soleret  ex  industria  talia  sacramenta 
facere,  quae  ipso  habitu  oris  terri ficum  quiddam  auditorum  mentibus  inso- 
narent.  Nec  multo  post  Augusto  mense  déclinante ,  quando  et  segetes  in 
agris,  et  botri  in  vineis ,  et  poma  in  viridariis,  copiam  sui  volentibus  fa- 
ciunt,  exercitu  coacto,  Franciam  infestus  ingreditur,  omnia  proterit ,  cuncta 
populatur.  Nihil  erat  quod  furentis  animum  mitigaret  ,  ut  injuriam  inso- 
lenter  acceptam  multorum  dispendio  ulcisceretur.  Postremo  IMundantium  (  6  ;  D 
civitatem  injectis  ignibus  concremavit.  Combusta  illic  Ecclesia  B.  Mariae , 
Reclusâ  unâ  ustulatâ,  quae  spelaeum  suum  nec  in  tali  necessitate  deseren- 
dum  putavit  :  fortunae  omnes  civium  pessundatae.  Quo  successu  exhilara- 
tus,  dum  suos  audaciùs  incitai  ut  igni  adjiciant  pabula  ,  propiùs  flammas 
succedens ,  f'oci  calore  aestùsque  autumnalis  iiiaequaUtate  morbuin  nactus 
est.  Dicunt  quidam  quod  praeruptam  fossam  sonipes  transiliens  ,  interanea 
sessoris  diruperit  ;  quod  in  anteriori  parte  sellae  venter  protuberabat.  Hoc 
dolore  affectus ,  receptui  suis  cecinit  ;  Rotomagumque  reversus ,  crescente 
in  dies  incommodo  ,  lecto  excipitur.  Consulti  Medici  ,  inspectione  urinae 
certam  mortem  praedixêre.  Quo  audito  ,  querimonia  domum  replevit  , 
quod  eum  praeoccuparet  mors  emendationem  vitae  jamdudum  meditantem. 
Resumpto  animo,  quae  Christian!  sunt ,  executus  est  in  confessione  et  via-  E 
tico.  Normanniam  invitus  et  coactus  Roberto  ,  Angliam  Willielmo  ,  posses- 
siones maternas  Henrico  delegavit.  Vinctos  suos  omnes  educi  et  solvi  , 
thesauros  efferri  et  Ecclesiis  dispergi  praecepit.  Certum  numerum  pecuniae 
ad  reparationem  Ecclesiae  nuper  crcmatae  ipse  indixit.  Ordinatis  ergo  bene 
Pag.  H3.     rébus,  VIII   Idus   Septembris    decessit ,    anno    vitae    LIX    (c),    regni  XXII, 

[a)  Ex   Orderico    Vit.    ad   annum    1070    Guillel-  tiam  :  vulgô  Mante, 
mus,    vel    amolis   vel    debellatis    vel   conciliatis   sibi  (c)    Ferè    sexagenarius ,     inquit      Robertus    de 

adversariis,    sua   fclicitatc    abusus  est  ,    paulatimque  Monte.     Legitur     quidem     apud     Ordericuiu    Vita- 

cœpit  potenliorum  bonis  inhiare,  et  servitutis  jugura,  lem  ,     Willelraura    Regem     obiisse  ,     natum   LXIV 

quod    cervicibus  Anglorum    injeccrat  ^    fortiùs    pre-  annos  ,     et     anno     Ducatûs     LVI  ;     sed     uterque 

mère.  error     emendandus  :      nam     idem    Ordericus    alibi 

{b)  Alii  vocant   Meduntam,    Medantem  et   Medan-  non   semel  scribit  ,    Willebnum  I  ,     cùm    successit 


EX  WILLIELMI  MALMESBUR.  LIBRO  III. 


191 


A  Comitati'is  LIT,  Dominicne  Incarna tionis  MLXXXVII.  Ille  fuit  annus .  ,  . 
qiio  Sarraceni  Hispani  in  Christiaiios  efferati,  niox  ab  Aldefonso  Rege  Gal- 
lici.T  ad  sua  redire  coacti,  etiam  urbibiis  quas  olim  tenuerant,  inviti  cessera. 
Corpus  regio  solenni  curatum,  per  Sef|uanani  fluvium  Cadonoin  delatum  ; 
ibi  in  magna  frequentia  ordinatornni ,  laicorum  paucà  ,  humi  traditum.  Va- 
rietatis  human;e  tune  erat  videre  niiseriam,  quod  horno  ille  totius  olim  Eu- 
rope honor ,  anteoessorumque  suorum  omnium  potentior,  sedem  aeternae 
requiei  sine  caluninia  impetrare  non  potuit,  Namque  Miles  quidam,  ad  cu- 
jus  patrinioniuni  lorus  ille  pertinuerat,  clarâ  contestans  voce  rapinam,  se- 
pulturam  inhibuit,  dicens  avito  jure  solum  suum  esse,  nec  illum  in  loco  quem 
violenter  invaserat ,  pausare  debere.  Quocirca  volente  Henrico  filio ,  qui 
soins   ex  liberis  aderat,     centuni   librae   argenti    litigatori    *   persolutae  ,   auda-      '  Al.  lid- 

B  cem     calumniam    conipescnêre.     Nam    tune    llobertus    primogenitus    in    Fran-  ^""^ 
cia   contra   patriam    bellabat  :     Willielnius,    antequàm    pater  plané    exspirave- 
rat ,     Angliam     enavigaverat ,     Jitilius    ducens    suis     in     posterum     commodis 
prospicere,  quàm  exequiis  paterni  corporis   interesse. 

Fuit  hoc  tempore  Berengarius  Heresiarcha,  qui  paneni  et  vinum  in  altari 
apposita ,  post  consecrationem  Saoerdotis  ,  verum  et  substantiale  Corpus 
Domini,  sicut  sancta  Reclesia  pra\licat ,  esse  denegabat.  Jamque  scatebat 
omnis  Gallia  ejus  doctrinà  per  egenos  scholares ,  quos  ipse  quotidiana 
stipe  sollicitabat ,  disseminatâ.  Unde  soliditati  catholicae  timens  sanctissimae  An.  1050. 
memoriae  Léo  Papa  ,  Vercellis  contra  eum  instituto  Concilio  ,  tenebrosas 
nebulosi  erroris  Evangelicorum  testimoniorum  fulgore  depulit.  Sed  cùm 
post  obitum    ejus  virus  haereseos  diu   in  sinibus    quorundam  nebulonum   con- 

C  fotum  iterum  erutnperet,  Hildebrandus  cùm  Archidiaconus  esset  Turonis , 
mox  Papa,  Romae  adunatis  Conciliis  ,  convictum  ad  dogmatis  sui  anathema 
compulit  :  quae  scripta  suis  locis,  qui  desiderat ,  inveniet.  Responderuiit  ei 
Libris  Lanfrancus  (a)  Archiepis«^opus  ;  sed  praecipuè  et  fortiter  Guimundus, 
priùs  Monachus  de  S.  Leofredo  Nornianniae ,  posteà  Episcopus  Aversanus 
Apulije ,  nostri  temporis  eloquentissimus.  Porrô  licet  Berengarius  primum 
calorem  juventutis ,  aliquarum  hferesum  defensione  infamaverit ,  sevo  auste- 
riore  ita  resipuit,  ut  sine  retractatione  à  quibiisdam  habeatur  sanctils,  innu- 
meris  bonis,  maxime  autem  humilitate  et  eleemosynis  approbatus  ,  largarum 
possessionum  dispertiendo  dominus,  non  abscondendo  et  adorando  famulus  : 
fœmineae  venustatis  adeô  parcus  ,  ut  nullam  conspectui  suo  pateretur 
adniitti .  .  .    Unde    eum   laudat  Cenomanensis  Pontifex     Hildebertus,     inprimis 

D  Versificator  eximius  . .  .  Videas  in  his  Versibus,  quod  laudis  excesserit  modum 

Episcopus...    Illa   fuit    tempestas ,    quâ    Henrici    miserabile   et    penè  funestum    Pag.  113. 
per  quinquaginta    annos  AÎemannia  ingenuit  *   imperium.   Erat  is  neque  ineru-    • /".  ingcmuit 
ditus,   netjue  ignavus  ;    sed    fato   quodam  ab   omnibus   ita  impetitus  ,    ut   rem 
religionis  tractare   sibi   videretur ,   quisquis  in    illum   arma  produceret.    Ilabe- 
bat   duos    filios,    Conradum  et    Henricum  .  ..    Sub  isto    Imperatore    reguante    p°s-  l'C- 
floruit    Maurianus    *     Scotus  ,      primo     Fuldensis     Monachus ...     Is     longo     .'/"•  ^'*'*" 
vitae    (b)    otio    Chronographos     scrutatus ,     dissonantiam     Cyclorum     Dionysii  Marimanniu 
Exigui    ab    Evangelica    veritate    deprehendit.     Itaque    ab  initio  saeculi    annos 
singulos    recensens,    viginti    duos  qui    circulis   praedictis  deerant  superaddidit  ; 
sed   paucos  aut  nullos    suœ    sementise    sectatores  habuit .  .  .    Adeo  invetei-atus 
usus  placet  ;    adeo    ferè    nullus    novis   licet    probabiliter    inventis  serenitatem 

E  assensùs  pro  merito  indulget  !  Totis  conatibus  in  sententiam  veterum  repta  - 
tur  ;  omne  recens  sordet. 


palri  Robcrlo  cujus  mortem  ad  annuin  1035 
référant  omnes  Chronograpbi,  fuisse  duntaxat  natum 
annos  VIII  ;  cl  quidcin  inconipictos,  si  credideriinus 
S.  Midiaclis  de  Monte  Cbronico,  quod  nonnisi  Vil 
annos  tribuit  Willclmo  tempore  mortis  Hoberti  Uucis 
Norm. 

(a)  Sciipsily  inipiit  Sigebertus,  invectivât  contra 
Berengarium  Turimeiiscm  Epistolas^  refcllens  Scripta 
ejus  de  Corpore  et  Sanguine  Domini.  Lanfrancus, 
teste  eodcm  BibliograpLo,  scripsit  latules,  triump/ios 
et  re.t  gestat  Guillclmi  Normannorum  Comitù. 

{b)  Acccpit  sedem  [Hereford.]    llobertus    Lotliarin- 


gus...  Erat  tune  temporit  Monachus  Marianus  apud 
Uogontiam  incluons,  qui  longe  snlitudinii  otin...  du- 
sunantiam  vel  primuv  vel  solus  animadvertit. . .  ma- 
gnant et  diffusitsimam  Clinmicam  facere  adorsus. 
Eum  libruni  Robertwi  miratus  unicé.,  œmulatus  miri- 
ficè ,  Ànglia:  invehendum  curavit.  Dcniijue  captus 
Mariani  ingénia.,  qiddquid  ille  largiiit  direrat,  in 
arctum  contrahcns  de/hrnvit  ;  adeo  sptcndidè  ,  ut 
rnagis  valere  videatur  defloratio .,  quàm  iiigcntis 
illius  voluminis  diffiaio.  Ex  codem  VVillicImo  Malmcs- 
bur.  in  Gestis  Pontificum  Angl.  pag.  286. 


192 


G 


EX  EADMERI  W  CANTUAR.  MONACHI 

HISTOKItE  NOVORUM  LIB.  I. 

Ad   calcem   Operum  S.   Anselmi  Paris.    1675,    fol.  pag.  28. 

ODWiNUS  Cantiae  Cornes,  magnanimus  per  Angliam  terra  marique 
_X  habebatur.  Hic  orto  inter  illum  et  Regem  [  Edwardum  ]  dissidio , 
exul  ab  Anglia  cuni  suis  omnibus  ferè  judicatus  est.  Ivit  itaque  ad  Comitem  B 
Baldwinum  in  Flandriam ,  et  Haraldus  filius  ejus  in  Hiberniam.  Hinc, 
matre  Régis  Imnia  def'uncta,  Godwinus  et  Haraldus  in  Angliam  reversi  sunt, 
numerosis  uterque  navibus  et  valida  militum  manu  vallatus .  .  .  Vulnothus 
Pag.  29.  fîlius  Godwini  et  Hacun  filius  Suani  filii  sui,  obsides  [Régi]  dantur  ;  ac  in  Nor- 
mannia  Willelmo  Comiti,  fîlio  scilicet  Roberti  filii  Richardi  fratris  matris 
suae,  custodiendi  destinantur  .  .  Haraldus  Comitatum  Cantiœ  patri  succedens 
obtinuit.  Is,  elapso  modico  tempore ,  licentiam  petivit  à  Rege  Norman- 
niam  ire,  et  fratrem  suum  atque  nepotem  qui  obsides  tenebantur,  liberare  , 
liberatosque  reducere.  Cui  Rex  :  «  Hoc,  inquit ,  non  fiet  per  me.  Verum- 
V  tamen  ne  videar  te  velle  impedire,  permitto  ut  eas  quo  vis,  ac  experiare 
»  quid  possis.  Praesentio  tamen  te  in  nihil  aliud  tendere,  nisi  in  detrimentum 
»  totius  Anglici  regni  et  opprobrium  tui.  Nec  enim  ita  novi  Comitem  men-  C 
»  tis  expertem,  ut  eos  aliquatenus  velit  concedere  tibi,  si  non  praescierit  in 
»  hoc  magnum  proficuum  sui  » .  Ascendit  itaque  Haraldus  navem ,  [  magis  ] 
suo  quàm  Régis  consilio  credens,  cum  ditioribus  et  honestioribus  homini- 
bus  suis,  auro  et  argento  vesleque  pretiosa  nobiliter  instructis.  Mare  turbu- 
lentum  navigantes  exterritat,  et  navem  undarum  cumulus  vehementer  exa- 
gitat.  Ejecta  tandem  cum  omnibus,  quae  ferebat,  in  Pontivuni  fluvium  qui 
Maia  vocatur,  à  domino  terrae  illius,  pro  ritu  loci  (b),  captivilati  addicitur  ; 
et  homines  in  ea  consistentes  diligentiori  custodise  mancipantur.  Constrictus 
igitur  Haraldus  quemlibet  ex  vulgo,  promissa  mercede  illectum,  clam  ad 
Comitem  Normanniae  dirigit,  exponere  illi  quid  sibi  contigerit.  At  ille  festi- 
nato  per  nuncios  mandat  domino  Pontivi ,  Haraldum  cum  suis  ab  omni  ca- 
lumnia  liberum  sibi  quantociùs  mitti,  si  pristinâ  amicitiâ  suâ  amodb  vellet  D 
ex  more  potiri.  Sed  cùm  ille  hominem  dimiltere  nollet,  iterùm  in  mandato 
accepit  se  necessario  Haraldum  missurum  ,  alio(]uin  certissimè  sciret  Willel- 
mum  JNormanniae  Ducem  armatum  pro  eo  Pontivum  iturum.  Mittit  igitur 
virum  cum  sociis^  primo  tamen  eis  quae  meliora  detulerant  ablatis.  Hinc  ad 
Willelmum  Haraldus  veniens,  honorificè  suscipitur  :  et  audito  cur  patriam 
exierit,  bene  quidem  rem  processuram  si  in  ipso  non  remaneret,  Willelmus 
respondit.  Tenuit  ergo  virum  aliquot  diebus  circa  se  ,  et  in  mora  illa  more 
prudentis  aperuit  ei  quod  habebat  in  mente.  Dicebat  itaque  Regem  Edwar- 
dum, quando  secum  juvene  olim  juvenis  in  Normannia  demoraretur ,  sibi 
interposita  fide  sua  pollicitum  fuisse,  quia  si  Rex  Anglise  foret ,  jus  regni 
in  illum  jure  haereditario  post  se  transferret.  Et  subdens  ait  :  «  Tu  quoque  si 
»  mihi  te  in  hoc  ipso  adniiniculaturum  spoponderis,  et  insuper  castellum  Do-  E 
»  fris  cum  puteo  aquse  ad  opus  meum  te  facturum  ;  sororemque  tuam  quam 
»  uni  de  Principibus  meis  dem  in  uxorem,  te  ad  me,  tempore  quo  nobis  con- 
»  veniet,  destinaturum  ;  nec  ne  filiam  meam  te  in  conjugem  accepturum  fore 
»  promiseris  ;    tune   et  modo    nepotem  tuum,    et   cùm  in  Angliam    regnaturus 

(à)  Eadinerus  seu  Edmerus  ,  et  corruptè  Edinerus,  illius  eramus,  statim  eum  prœ  cordis  angustia   niori 

cognomine  Canlor,   fuit  S.  Anselmi  auditor  et   disci-  timeremus  ?  Humana  posuit  Eadmerus  anno  1121. 
pulus,    deinde    convictor   et    amicus.    Exiliorum     ac  (i)  Mos  priscus  etiamnum    restât    ferè   per  omnia 

laborum    ejus    individuus   cornes  ,    ab  eo   nusquam  littora   Christian!  orbis,  ut    naufragorum  bona    fisco 

recessit,  Régis  irû  et  odio  nihil  territus.  vEtatem  suam  applicentur  ;   quod  tamen  apud  Anglos  haud  obtinet, 

prodit,  dum  pag.    33  ait  :    Quantus  mœror  Lanfran-  nisi  ubi  neque  homo  quispiara  neque  canis  aut    felis 


cum  ex  morte  ejui  [fFillelmi  I  Régis]  perculeiit,  quis      vivus  evaserit.  Seldenus. 
dicere  possit,  quando  nos  qui  circa  illum  nuncia  morte 


venero 


EX  EADiMERI  MONAGHI  HISTORIA.  193 

A  »  venero,  fratrem  tuum  incolumen  recipies.  In  quo  regno  si  aliquando  fuero 
j)  tuo  favore  confirniatns,  spondeo  quia  onine  quod  à  me  tibi  rational)iliter 
»  concedi  petieris,  ohtinebis  ».  Sensit  Ilaraldiis  in  his  periculum  undiqne, 
nec  intellexit  quâ  evaderet ,  nisi  in  omnibus  istis  voluntati  Willelmi  ad- 
quiesceret.  Adquievit  itaque.  At  ille  ut  onmia  rata  manerent ,  prolatis 
Sanctorum  reliquiis,  ad  hoc  Haraldiim  perduxit,  quatenus  super  illas  ju- 
rando  testaretur,  se  cuncta  quse  convenerant  inter  eos  opère  completurnm  , 
nisi  communi  mortalibus  sorte  praesenti  vitae  praeriperetur.  His  ita  gestis  Ha- 
raldus,  adepto  nepote,  in  patriam  suam  reversus  est.  Ubi  verù  quid  accide- 
nt, quid  egerit ,  Régi  percunctanti  narravit  :  «  Nonne  dixi  tibi  ,  ait ,  me 
S)  Willelmum  nossc,  et  in  illo  itinere  tuo  plurima  mala  huic  regno  contin- 
»  gère  posse  (a)  »  .'*  In  brevi  post   haec  obiit   Edwardus.   Juxta   quod  illic  ante 

B  mortem  statuerai,  in  regnum  ei     successit  Haraldus.    Dein    venit   nuncius  in     \n.  icee. 
Angliam    à    praefato    Willelmo     directus ,     expetens    sororem    Haroldi    juxta 
quod  convenerat  Willelmo   et  illi.   Alia  etiam  quae,  violato    sacramento  ,   ser- 
vata  non   erant,  calumniatus  est.  Ad  quae  Haroldus    hoc   modo  fertur  respon- 
disse  :   «  Soror   mea  quam    juxta    condictum    expetis ,     mortua    est.  Quod  si 
»  corpus   ejus  quale  nunc  est  vult  Comes   habere,   mittam,  ne  judicer  sacra- 
»  mentum  violasse  quod   feci.    Castellum  Dofris  et   in  eo   puteuni  aquae,  licet 
»  nesciam  cui,   ut  vobis  convenit ,   explevit  '.  Regnum    quod     necdum    fuerat     •  f.  expicvi 
»  meum,  quo  jure  potui  dare  vel   permittere  *  ?  Si   de  fîlia   sua,  quam  debui     *  f- 1"<""''- 
i)  in  uxorem,  ut  asserit,    ducere,  agit;   super  regnum    Anglise    mulierem   ex- 
»  traneam,    inconsultis   Principibus,  nec  debere  nec  sine  grandi  injuria  posse 
B  adducere  noverit  ».    Reversus  nuntius  responsa  retulit  domino  suo  :   quibus 

C  ille  auditis,  iterum  ei  arnica  familiaritate  mandavit  ,  quatenus  aliis  omissis  , 
servata  fidei  sponsione  saltem  filiam  suam  uxorem  duceret  ;  alioquin  se  pro- 
missam  regni  successionem  armis  sibi  vindicaturum  procul  dubio  sciret.  .\t 
ipse  nec  illud  quidem  se  facere  velle ,  nec  hoc  formidare  respondit. 
Unde  Willelmus  indignatus ,  magna  spe  vincendi  belli  ex  hac  Haroldi 
injustitia  est  animatus.  Parata  igitur  classe ,  Angliam  petit  ;  consertoque 
gravi  prselio  ,  Haroldus  in  acie  cecidit ,  et  Willelnms  victor  regnum 
obtinuit.  De  quo  praelio  testantur  adhuc  Franci  qui  interfuerant  ;  quoniam 
licet  varius  casus  hinc  inde  exstiterit,  tamen  tanta  strages  ac  fuga  Norman- 
norum  fuit,  ut  victoria  quâ  potiti  sunt ,  verè  et  absque  dubio  soli  miraculo 
Dei  adscribenda  sit .  .  .  Rex  factus  Willelmus  .  .  .  usus  atque  leges  ,  quas 
patres  sui  et  ipse  in  Normannia   habere   solebant,    in    Anglia    servare    volens, 

D  de  hujusmodi  personis  Episcopos  ,  Abbates  et  alios  Principes  per  totam 
terram  instituit,  de  quibus  indignum  judicaretur,  si  per  omnia  suis  legibus, 
postpositA  omni  alia  consideratione,  non  obedirent  ;  et  si  ullus  eorum  pro 
quavis  terreni  honoris  potentia  caput  contra  euni  levare  auderet ,  scientibus 
cunctis  unde,  qui,  ad  quid  assumpti  fuerint.  Cuncta  ergo  divina  simul  et 
humana  ejus  nutum  exspectabant.  Quae  cuncta  ut  paucis  animadvertantur, 
quaedam  de  eis  quae  nova  per  Angliam  servari  constituit  ,  ponam  .  .  .  Non 
ergo  pati  volebat  quemquam  in  omni  dominatione  sua  constitutum  Romanae 
urbis  Pontificem  (fc)  pro  apostolico,  nisi  se  jubente,  recipere,  aut  ejus  lit- 
teras,  si  primitùs  sibi  ostensae  non  fuissent,  ullo  pacto  suscipere.  Primatem 
quoque  regni  sui,  Archiepiscopum  dico  Gintuariensem,  si  coacto  generali 
Episcoporum  GDncilio   praesideret  ,   non     sinebat    quicquam    statuere  aut  pro- 

E  hibere,  nisi     quae   suae   voluntati    accommoda  (c),  et  à  se  primo    essent    ordi 
nata.  Nulli   nihilominùs  Episcoporum  suorum    concessum  iri   perniittebat  ,     \\\ 
aliquem    de    Baronibus  suis   seu    Ministris ,   sive  incesto  ,  sive   adulterio  ,    SiViî 
aliquo    capitali    crimine    denotatum  ,    publiée    nisi    ejus   praecepto  implacitaret 
aut    excommunicaret,     aut    ullâ     Ecclesiastici     rigoris     pœnâ    cx)nstringeret. 

(a)  Addit  Rogerius  de  Hoveden  :  «  Magnas  in  hoc  Ecclesiam  mittere  solebant,  meliùs  cogilarem.  Unum 

ï  facto   tuo     calamitates  prcesentio     genti    nostrte  ar/niisi,    alterum     non  admifi  :    fidelitatem    facere 

D    venturas  i .  nolui  nec  volo,   quia  nec  ego  promisi,  nec  antecesso- 

{bj  Hue  spcctat  Epistola  illa    Guillclmi,    quâ  obse-  res  meos  anteces.mribus  tuir  id  fecàse  comperio. 
quii   fidcique   professionem    Grcgorio  VII,   eam    per  (c)  Nimiiis  fuit  Guillelmus  in    iinpcrio   quotl  circa 

nuncium    |>ctcnti,     avito   jure     subnixus     dunegat.  sacra  cxercelur.  Id  quoque  palain  viderc  est  in  Diplo- 

Hubertus  îegatus  tuus,  inquit,    me  admonuit,  quale-  mate   pro  Cœnobio   Ucïli,  quo  plura  ])rivilegia   tain 

nus  tibi  et  successoribus  luis  fidelitatem  facerem,  et  sacris  officiis  quàin  jurisdictioni  Episcopi  dcrogantia, 

de  pecunia   quam     antecessores    met    ad    Rjnianam  stilo  perquàra  imjwrioso  concessit. 

Tûim  Xh  B  b 


194 


EX  GESTIS  («)  TREVIRENSIUM  ARCHIEPISCOPORUM. 

Apud  Marlenium  (b),  Tom.  IV  Amplissimœ  Collectionis, 
col.   165. 

PO  p p o N  E    itineris    (c)    uegotio    occupato  ,     necduin    reverso  ,     Gislebertus 
quidam  Cornes  de   castello  Lucelemburch   nominato,    cuni   filio    suo  Con- 
rado  . .  .    niala    inenarrabilia   non    cessabant    perpetrare  .  .  .  Poppone  videlicet 

Col.  168.     Jernsalein  profecto,    et   per   très  ferè  annos  demorato.    Babyloniam    enim  us-  B 
que  videndi   nominatissinise    illius    civitatis    gratiâ  processerat,  ubi    et    tentus 

Col.  169.  aliquandiu  in  captivitate  laborabat  .  .  .  Cùm  adhue  famulus  Dei  Synieon  vi- 
tales carperet  auras  .  .  .  fuit    famés    valida    (d)    in    omni    terra   ista  .  .  .   cujus 

Col.  ni.  mali  causam  insipiens  vulgus  Symeoni  imputabat  .  ..  Spiritum  reddidit 
[Poppo  Archiep.  Trevir.  ]sub  die  XVI  Cal.  Julii,  anno  Dominicae  Incarna- 
tionis    MKLVII ...     oui    successit    Everardus  (e) .  .  .  Hic   à    Conn'te   Conrado 

Col.  172.  de  Luzelemburg  captus  est  .  .  .  Nec  multo  post  Comitem  suscepit  ;  cui  pro 
pœnitentia  peregrinationem  Jerosolymani  injunxit,  in  qua  et  obiit.  Dein  Ju- 
daeis  persecutionem  induxit,  eosque,  nisi  proximo  sabbato  Paschge  Christiani 
efïicerentur,  civitate  pellendos  esse  decrevit.  Hinc  igitur  ejusdeni  nefandae 
gentis  quidam,  ad  similitudinem  Episcopi  ceream  imaginem  lychnis  inter- 
positam  facientes,  quemdam  Clericum  de  Cœnobio  S.  Paulini,  Christianura  C 
noniine  non  opère,  ut  eam  baptizaret,  pecuniâ  corruperunt  ;  quam  ipso 
sabbato ,  Episcopo  jam  ad  Baptismi  solemnia  praeparato ,  accenderunt  : 
quâ  ex  parte  jam   consumptâ,   Episcopus  super  fonteni    sacris   instans  officiis , 

Ab.  1066.    cœpit   graviter  inlirmari,    et  .  . .    in    sacris    vestibus    obiit    XVII    Cal.    Maii. 

Col.  173.  Qqq  mortuo,  Anno  Coloniensis  Episcopus,  quem  provisorem  regni  et  tuto- 
rem  filii  sui  Heinrici  Heinricus  Imperator  moriens  reliquerat ,  spreto  Tre- 
berorum  consilio  et  electione,  adhibitâ  llegis  adhuc  pueri  investiturâ  et  con- 
firmatione,  nepotem  suum  Cunonem  cum  magna  ambitione  et  manu  militari, 
si  necesse  foret,  inthronizandum  versus  Treberim  direxit  •  •  .  [  Treberenses  ] 
sine  mora  Praesidem  suum  Theodericum  cum  aliis  Principibus  evocatum , 
ad  ulciscendam  tanti  contemptûs  injuriam  damosis  vocibus  instigant  . .  .  Cuno  D 
incidit  in  manus  impiorum  hominum,  qui  eum  de  rupe  praecipitantes ,  in  Cal. 
Junii  miserabili  morte  peremerunt  .  .  .  Udo  inthronizatur  Episcopus  electione 
Cleri    et    populi.    Hic  ex    Alemannorum    prosapia   oriundus  ,    pâtre    Eberhardo 

Col.  174.  Comité,  niatre  Ida,  eisdemque  Monasterii  quod  dicitur  Scafuse  fundatori- 
bus  .  .  .  Cui  Egilbertus  successit  .  .  .  Tempore  illo  cùm  Gregorius,  qui  et 
Hildebrant ,  Romani  Pontificis  jura  disponeret ,  hoc  decretum  antiquitùs 
quidem  promulgatum  ,  nunc  autem  innovatum  est  ;  ut  videlicet  omues  in 
sacris  Ordinibus  constituti  ,  Presbyteri  scilicet  et  Diaconi  à  cohabitationi- 
bus  feminarum  se  ,  ut  decet,  abstinerent,  aut  officio  vacarent  :  similiter 
etiam  ne  quis  cujuscumque  ordinis,  laicus  videlicet  sive  Clericus ,  Epis- 
copatus,  Abbatias,  seu  alias  quaslibet  spiritualium  donorum  dignitates ,  vel 
per  se  vel  per  interpositam  personam  emere  vel  vendere  praesumeret  ;  quod  si 
quis  infringeret,  honorem  quemcumque  haberet ,  amitteret.  Ubi  hoc  verbum  E 
palam     factum    est  .  .  .   magnam   suscitavit     invidiara.    Proptereà    inter     Re- 

(aj  Annales   hi,  quorum    Auctor   Acherio   nostro^  anno  Dom.  Incarn.  MXXXf^  :  et  apud  Brouverum  in 

Tom.  II  Spicil.  in-fol.  pag.   207,    forsitan  est    Gols-  Annal.    Trevir.     idem    Reclusus     obiit    Kal.     Jun, 

cherus  Monachus  S.  Mathiae  Cœnobii  prope  Treverira,  anno  1034. 
desinunt  in  anno  1122.  (e)  Hîc   desinit    Ms.    Codex    Aureae-vallis,    inquit 

(Zi)  Eadem  Gesta  seu  Historiam  Trevirensem  edidit  Martenius  ;  quae  enim  subjicimus,additidem,cxeodem 

Acherius  Tomo  laudato.  Codice  addita  sunt  aliâ  manu,  sed  antiquu.  Hucusque 

(c)  jinno  Dom.  Inearn.  MXF  Poppo  Treberorum  igitur  forsitan  Theodericus  Monachus  S.  Mathiae  ;  ita 
Archlepiicopus  ordinatur.  Hic  scepiùs  occupatus  in  ut  quae  sequuntur,  scripta  sint  à  Golschero  :  hinc 
expeditione  et  procinctu  militum.  Apud  Acherium  ïrithemius  initio  Chronici  Hirsaug.  ait  :  Theodericus 
pag.  215.  Monachus   in  Historia  Trevirorum  ,  Golscherus  Mo- 

[d]  Non  1043,  sed  1033   anno.  Symeon  enim  ani-      nachus  in  Gestis  eorumdem,  etc. 
mam,   ut  paulô  suprà   legitur,    reddidit   Cal.    Jun, 


EX  GESTIS  TREVIRENSIUM  ARCHIEPISCOPORUM.      195 


gnum  et  Sacerdotium  (  a  )  partes  exort.ne  sunt,  et  hinc  inde  permaximse  in- 
vidise  succreverunt  ;  et  eo  usque  dissentionis  hiijus  et  inimieitiarum  in 
invicem  fomes  invaluit,  ut  si  oui  Caesarianonim  oecurrisset  quispiam  Ec- 
clesiasticorum,  qui  forsitan  pro  amore  patrise  cœlestis  saeculum  reliquisset , 
carneni  macerasset,  quemque  aliqua  corporis  niolestia  attenuasset  ;  sive  qui, 
ut  tune  moris  erat,  harbam  quasi  in  signiini  rcligionis  enutrisset,  quasi  regii 
honoris  proditores  contumeliis  afiieiebant ,  insultanter  *  eos  Ecclesiasticos 
appellantes.  Nullus  enim  tune  in  subroj^andis  Pontificibus  vel  aliis  Fcclesias- 
tieis  dignitatibus,  canonieae  sanctionis  ordo  servabatur  ;  sed  qui  tantiim 
Régis  vel  Principis  manum  implevisset  ,  seu  aliud  qualecumque  obsequinm 
sibi  placitum  impendisset,  regiâ  praeficiebatur  violentiâ  ubi  voluisset.  At  vero 
ubi    Rex   ejusque   eonsentanei    Principes  non  eo  minus  omittebant,    sed   veti- 

iB  tani  venditioneni  magis  ac  magis  instituebant  ;  praefatus  Papa  non  veritus , 
sententià  anatheuiatis  omnes  conoludit  ;  et  quicumque  voluisset  in  Catho- 
licorum  consortio  nunierari,  taciebat  sibi  hujusmodi  verba  conscribi  :  «  Ana- 
»  thematizo  omnem  heresim  Henrici  dicti  Régis  (  6  )  et  omnium  complicum 
»  ejus,  et  omnem  qui  eum  regio  nomine  vel  honore  veneratur,  Heinricum, 
*  inquam,  quartum  ejus  nominis  Regem  ».  Quam  excommunicationem  ubi 
fama  ad  aures  Imperatoris  detulit .  .  .  convocato  suae  partis  Episcoporum , 
Abbatum  et  aliorum  Grandium  Concilio ,  statuit  ut  Gregorius  nulli  eorum 
deinceps  Apostolicus  esset ,  nec  decretum  ejus  quisquam  reciperet  ;  et  hoc 
facto,  ipse  sub  omni  celeritate  Italiam  adiit,  Wicbertum  quemdam  Ra- 
vennae  civitatis  Episcopum  in  una  civitatum  Italiae  pro  Gregorio  Papam  fe- 
cit,    quem    et   Clementem    nominavit.    Porro   si   quando   Gregorius   causa    cu- 

C  juslibet  rei  agendae  Romà  fuisset  egressus,  iste  subintrabat;  illo  revertente , 
iste  fugiebat  ;  illi  Ecclesiastica,  major  videlicet  pars ,  isti  vero  Caesariana 
prsesidio  erat...  Consensit  ei  [Henrico  IV  in  electione  Egilberti]  ex  Epis- 
copis  qui  causa  electionis  [Treverim]  advenerant  ,  solus  Theodoricus 
Episcopus  Virdunensis,  qui  cognomento  Magnus  vocabatur,  et  pars  aliqua 
populi  Treberensis.  Rex  ergo  nil  moratus,  investivit  eum,  dans  ei  annulum 
et  baculum ,  sub  die  VIII  Idus  Januarii  ,  anno  Dominicae  Incarnationis 
MLXXVIII.  Pontifices  vero  Herimannus  Metensis  et  Bibo  Tullensis  ,  et 
residuus  Clerus  et  populus,  quantum  in  ipsis  erat,  non  assenserunt .  .  .  Egil- 
bertus  benedictione  non  percepta  remansit. 


*  Al.  insul- 
tantes 


Col.  175. 


An.   1080. 


Col.  176. 


(a)  Eo  tempore  quo  dissidium  ortum  est  inter  Pa- 
pam Gregorium,  qui  alio  nomine  Hildebrandus  dictas 
est,  et  Henricuin  If  hujm  nominu  Iinperatorem,  con- 
tigit  sanctam  Ecclesiam  diversLs  necessilalibus  et  ad- 
versitatibus  opprimi  et  fatigari  ;  quia  capite  ipso., 
quod  ex  Regno  et  Sacerdotio  constat.,  per  morbum 
dittcordice  infirmato,  reliquum  corpus  à  languore  in- 
tegrum  permanere  non  poltiit.  Tune  siquidem  Sinio- 
nia  antiquarum  hœresum  sola  superstes,  tune  Presby- 
terorum  conjugatorum  irreverentia  adeo  in  orbe  prœ- 
valuerant,  ut  S.  Spiritûs  dona  jam  apud  Principes  sce- 
culi  essent  venalia,  et  inter  vitam  laicorum  et  Cleri- 
corum  penc  nulla  foret  distantia.  Super  hoc  sequa- 
ces  Imperatoris  à  Sede  Apost.  excommunicati,  quos 
sibi  communicare  nolle  videbant,  rapinis.,  tormentis  et 
ipsLs  etiam  mortibut  puniebat.  Ex  Cap.  1  Histor. 
Afflegem.  apud  Acberium  Tom.  â  Spicil.  in-fol. 
pag.  770. 

(6)  Apud  Acherium,  et  complicium  ejus  ,  et 
»mnes  qui  eum  regio  nomine  et  honore  venerantur  ,• 
Henricum,  inquam,  nominù  hujus  Regem  If.  In 
gratiam  seu  laudcin  Imperatoris  juvat  qux<lam 
hue  adduccre  ex  Ms.  Epistola  Fulcoii  (de  quo 
alibi      agemus]     dircctâ      Henrico       Augusto.     £n 


igitur  carmina  : 

Incljrtus  Augustus  bellis  etpace, . . 

César  habes  aditum  famœ,  quo  gesta  sequaris 

Nota  patrum... 

Qui  sLf,  quid  possis  vi  eum  virtute  probasti... 

Pulcher  es  armatus  César ,  speciosus  inermis,,. 

Radulfum  radit  de  terra  . . 

Perfida  perjurœ  dat  tceplrum  dextera  dextrce. , 

Fulminât  Henricus.,  furit  et  ferit  ;  ast  inimicus 

Iste  prostratus,  qui  Rex  non  jure  ereatus. . . 

Per  qucB  peccavit,  Radulfum  pœna  notavit, 

Justo  judicio,  corporis  critio. . . 
Perstitit  in  regno  Henricus  David  ut  alter, 
Occubuit  quantiim  Radulfus  ut  Absalon  aller; 
Restât  ut  Architofel  quit  sutpendatur  ut  alter. . . 
Ergo  triumphalem  merilo  decus  erigit  arcum 
Fulcoius  Fates  tibi,  Rex.,  modo  vila  supersit  ; 
Ut  tuus  truie  meo  vi\>at  labor  ille  labore... 
Cesare  Henrico  redierunt  aurea  secla... 
Alter  Mecenas  eum  Cesare  toile  camenas... 
Gallia  non  novil,  nescit  Normarmia  vales  ; 
Tu  solut  genuf  hoc,  tu  nosti  more  parentum... 
Musa  tribus  farnulata,  Deo,  Régi,  Manasœque. 


m  0  M 


Bbij 


*  Ms.  Seno- 
nas 


196 

EX  CHRONICO  («)  S.  PETRI  VIVI  SENONENSI, 

AUCTORE  {b)  CLARIO  MONACHO. 

Apud  D.  Liicam  (c)  Acherium  Tom.  II  Spicilegii  in- fol.  pag.  'il à. 

Eo  D  E  M  igitur  anno  [  MXXXII  ] ,  in  messione  subséquent!  ,  Rex  copio- 
sum  exercitum  applicuit  Senonis  *  ;  et  in  villa  quae  Masciacus  Major  di- 
citur ,  castra  posuit.  Cornes  itaque  Andegavensium  Fulco,  qui  primus  post 
Regem  erat  in  ipsa  expeditione,  Abbatiam  S.  Pétri  fregit ,  clausum  Mona-  B 
chorum  terra  tenus  incidi  fecit  :  unde  Monachis  contra  eos  Sanctorum  pig- 
nora  deferentibus,  quidam  eorum  furentes  se  ipsos  interfecerunt  ;  talique 
conflictu,  et  ejusdem  urbis  militum  assultu,  niulti  ceciderunt,  cœteri  vero 
fugerunt.  Rex  autem  tactus  amore  sui  patris  Rotberti,  qui  valdè  ipsum  lo- 
cum  dilexit,  vi  quadatn  ab  ipso  loco  eos  ejecit.  Deindè  post  très  dies  re- 
diit    Parisius  ;   et   subséquent!   anno  venit  Senonas  cum  tribus  millibus  viro- 

An.  1033.  rum ,  et  castra  posuit  in  loco  qui  dicitur  Chaliciacus  :  ubi  diebus  septem 
moràntes,  Abbatiam  S.  Remigii ,  et  burgum  S.  Leonis  necnon  et  S.  Era- 
clii  fregerunt ,  praedati  ^  sunt  et  incenderunt  ;  atque  quosdam  ante  mœnia 
urbis  jaculis  interfecerunt,  deinde  ad  patriam  redierunt. 

Anno   MXXXIV,    wirpivit    Odo   Cornes    Régi    Hainrico    medietatem   urbis 
Senonicae  ;    et  Gelduinus  receptus  est   in  sede,   in   qua  nondum   fuerat,   resis-  G 
tentibus   pluribus  ;    et   Abbas  Gerbertus  missus   in   Abbatiam   S.    Mariae  foris 
muros. 

Anno  MXLVI,  obiit  Ermenaldus  Abbas,  quem  Gelduinus  Archiepisco- 
pus,  alter,  ut  verè  dici  potest,  Archembaldus,  omnibus  modis  quibus  scivit 
et  potuit,  inquietavit,  afïlixit  et  injuriavit ,  serves  et  ancillas  Abbatiae  prae- 
dando,  carcerando,  et  omnia  niala  faciendo,  etiam  et  ornamenta  Ecclesiae , 
quomodocumque  subripere  poterat,  invadendo ,  suisque  complicibus,  quo- 
rum similis  erat,  dando.  Obiit  autem  VIII  Kal.  Novembris,  et  sepultus  est 
in  claustro  S.  Pétri  :  cui  successit  domnus  Gerbertus ,  Monachus  ejusdem 
loci  ;  quem  suprà  diximus  Abbatem  S.  Mariae.  Huic  Gelduinus  reddidit  ca- 
put  S.  Quiriaci,  quod  de  ipsa  Ecclesia,  scilicet  S.  Mariae ,  antè  fuerat 
translatum  in  matre  Ecclesia  S.  Stephani.  Eodem  tempore  defunctus  est  ^  '' 
Frotmundus,  Trecacensis  Episcopus  ;  cui  successit  Mainardus  Archiclavis  S. 
Stephani. 

An.  i037.  Tune  temporis  (d)  Odo  Comes  exercitum  congregavit,  et  contra  Ducem 
Goscelonem  perrexit  et  castrum  quod  Barrus  vocatur  ;  tandem  posteà  iliud 
cepit,  et  in  crastinum  cum  ipso  Duce  et  Alemannis  pugnavit.  Victus  fugam 
iniit  ;     fugiens    cum   multis    Proceribus    et    innumerabili    multitudine    militum 

An.  1049.  interfectus  obiit.  Posteà  S.  Odilo ,  Abbas  Quniacensis ,  obiit  virgo  cente- 
narius  in  die  Circumcisionis  (  e  )  ;  cui  domnus  Hugo  successit ,  vir  totius 
honestatis. 

[Anno    MXLVII.    Hoc    anno   pugnavit    Rex    Francorum    Hainricus     cum 
tribus   millibus  Francis    bellatoribus  contra   Normannos    super   Dura   fluvium. 
Fuerunt   autem  Normanni   triginta   millia  ;   de   quibus  perierunt  decem  millia,  E 
reliqui  victi  fugerunt]. 

An.  1049.  Post  haec  sequenti  tempore  Gelduinus ,  peractis  in  Episcopatu  annis  de- 
cem et  octo,  projectus  est  de  Pontificatu  à  Leone  Papa  et  Rege  Hainrico , 
gaudentibus   Clericis  et   laetante  populo  :    cui  successit  Mainardus,   Trecacensis 

(a)  Quae  praecedunt  ,  edidimus  pag.  222  To-  Chronico  S.  Petri  Vivi,  unde  adducimus  quae  ansulis 
mi   nostri  X  ;  ibique  nonnulla   monuimus    de  Aiic-      includuntur. 

tore  ejusdemque  Chronico.   De  utroque  alibi  ,  nempe  (d)  Hîc  et  infrà   perturbât  ur   ordo  temporis. 

suc  tempore,  fusiùs  agemus.  (e)  Petrus   Dainiani  in    Vita  S.     Odilonis     tradit 

(b)  Hic,  valdè  bene  litteratus  ,  florebat  anno  hune  obiisse  anno  MXLFIII,  eâ  nocte  quœ  Dom. 
1120  :  nam,  ut  legitur  infrà,  scilicet  pag.  484,  Circumcisionis  solemnia  prœcedebat.  Petrum  autem 
interfuit  Belvacensi  Conciiio  ejusdem  anni.  Idem  Damiani  annum  à  Paschate  exordiri,  ut  quidam 
aliunde  docet   Acherius.  alii     hoc    tempore    Scriptores,     manifesté   ostendunt 

(c)  Acherianam  editionem    contulimus  cum   Ms.      Jotsaldus  et  Hermannus  Contractas. 


EX  CHRONICO  S.  PETRI  VlVl  SENON.  197 

A  Episcopus  ;  et  Leothericus  Praecentor ,  ordinatus  est  Antistes  Ecclesiae  Lau- 
dunensis.  Posteà  ipso  Gelduino  reclamante  se  injuste  depositum^  et  Mainar- 
dum  inthronizatum ,  auctoritate  Papae  Leonis  convocati ,  et  in  Concilio 
dijudicati,  amisit  uterque  donum  curae  Pastoralis.  Posteà  vero  propter  utili- 
tatem  tam  Ecclesiae  Senonensis ,  quàm  totius  patriae  circuinjacentis ,  totius 
Concilii  concordante  consensu  Mainardus  est  restitutus  ;  Gilduinus  autem 
pro  sua  miserabili  vita  dejectus,  omni  honore  est  privatus.  Reversus  nam- 
que  à  Roma  ,  Rodulfum  Comitem  adiit  ;  et  castella  quae  ex  paterno  jure 
contingebant  ,  ut  se  adjuvaret  ,  dédit  ;  sicque  se  ab  omni  honore  expulit. 
Donnus  vero  Mainardus  ab  Apostolica  sede  rediens  ,  Clerum  et  populum 
laetum  propter  se  invenit ,  et  in  pace  rexit.  Ipse  oblationes  Ecclesiarum  red- 
didit  Canonicis,  quas  Praepositi  abstulerant  illis  :  Abbatiam  S.  Pétri  et  Ab- 
B  batem  et  Monachos,  quippè  ([uia  inter  eos  ab  infantia  fuit  nutritus  et  litte- 
ris  doctus ,  valdè  dilexit  :  consuetudines  pravas  ,  injustas  et  malas  ,  quas 
Gelduinus  in  ea  miserat,  et  Rainardo  Comiti  suâ  inertiâ  mittere  siverat ,  om- 
nes  ad  nihilum  magna  vi  et  potentia  redegit  ;  et  plus  omnibus  suis  ante- 
cessoribus  eam    sublimavit.   Hoc  multùm  obfuit,  quod  parùm  superfuit. 

In  hoc  tempore  Papa  Léo  venit  fiingonas  civitatem,  ubi  ordinavit  Frot- 
mundum  Trecorum  Pontificera  ;  ibique  obiit  Petrus  Diaconus  ejus,  sepul- 
tusque   est  in  capitulo  S.   Mammetis. 

Tempore    illo    misit    Rex  Hainricus    Walterium  Meldensem    Episcopum    et 
Wascelinum  de    Chalinaco  *    cum  (a)  aliis     ad    quemdam  Regem  in   finibus      *Ms.chAi- 
Graeciae ,    qui  vocabatur   Gerisclo   * ,    de    terra    Rusciae ,  ut  daret   sibi  filiam  '"*»*jerosiau« 
suam    in  uxorem  :    quos   ille     cum  pluribus    donis    et   cum    filia      remisit    in    An.  1051. 
G  Francia. 

Anno  MLV ,  in  Kalendis  Augusti,  II  fenâ  ,  Lunâ  IV,  facta  est  tempestas 
valida  et  nimia  per  totum  Senonicum  pagum,  quae  vastavit  omnia  sa  ta  et  se- 
getes,  et  vineta  et  nemora,  et  interfecit  homines  et  jumenta  :  et  in  eodem 
anno,  vigiliâ  Cœnse  Domini,  XIV  Lunâ  ,  ante  Parasceven  feriâ  IV  *  ,  post  *  Ed.  v 
primum  puUorum  cantum  ,  effecta  est  ipsa  luna  tota  nigra,  sicut  carbo  ex- 
tinctus  ,  ferè  dnabus  horis;  et  post  facta  est  in  Rclypsin,  iterùm  reaccensa  ; 
et  in  ipso  anno  mortuus  est  Cornes  Rainardus ,  filius  Frotmundi ,  perse- 
quutor  S.  Ecclesiae ,  sepultusque  est  in  capitulo  S.  Columbae.  Tune  Rex 
Hainricus  possedit  civitatem ,  et  omnia  quae  ipse  habuerat.  Deinde  Rex 
Hainricus  ,  convocatis  Proceribus  Franciae  ,  filium  suum  Philippum  per  ma-  An.  1059. 
D  nus  Gervasii   Remorum   Archiepisc  ^pi   in   Regem  fecit   ungere. 

[Anno  ML VII.  Hoc  anno  pluit  sanguis  in  pago  Parisiensi  in  quamdam 
Ecclesiam   super   populum    audientem   Missam   in    festo  Omnium.  Sanctorum]. 

Anno  MLX  ,  obiit  Rex  Hainricus.  Hic  regale  Praeceptum  fecit  de  rébus 
Abbatiae  S.  Pétri ,  sicut  fecerat  et  pater  ejus  Rotbertus.  Mortuo  autem 
Hainrico  Rege  apud  Victriacum  castrum  (b)  in  Brieria,  et  sepulto  in  Basi- 
lica  S.  Dionysii  ,  Rodulfus  Comes ,  consanguineus  ejusdem  Régis ,  duxit 
uxorem  ejus  in  conjugio  contra  jus  et  fas  ;  unde  fuit  excommunicatus.  Bal- 
duinus  vero  ,  Comes  Flandrensis  ,  Regem  parvulum  Philippum  aluit,  et 
Franciam   gubernavit. 

Anno  MLXII ,  obiit  Mainardus  Archiepiscopus ,  peractis  in  Episcopatu 
annis  XII  et  mensibus  III  et  VIII  diebus  ;  et  juxta  patrem  suum  Mainar- 
E  dum ,  et  Dainbertum  Vicecomitem  fratrem  suum ,  sepultus  est  in  capitulo 
S.  Pétri  :  cui  successit  in  Archiepiscopatu  domnus  Richerius,  ipsius  Ecclesiœ 
Archidiaconus,  Dei  voluntate  ab  omni  Clero  et  populo  electus  :  qui  ordina- 
tus Parisius  in  die  S.  Paschae  ab  Episcopo  Gotfrido  et  aliis  ,  praesente  Rege 
cum  Principibus  ,  rediens  inde  Senonas  in  octava  Paschae,  est  receptus  cum 
gaudio  in  propria   sede. 

(a)  Rotgerus  II  Catalaun.  Episcopus  procu-  bertus  consecratus  est  Episoopus. 
ravit  etiain  secundas  Henrici  Régis  nuptias.  Nam  (6)  Hune  locum  frustra  in  Briegio  ponunt  re- 
in veteri  Cod.  Rem;  Ecclesiae  Henricus  in  Rasbatiarn  centiores.  Bieria  silva  nunc  Fontis-Blaudi  vocatur 
Diisissc  dicitur  Catalaunensem  Episcopum  R.  ut  ubi  aedes  regiae  saltem  à  tempore  Ludovici  Junio- 
filiam  Régis  illius  terrae,  Annara  noraine,  sibi  uxo-  ris.  lUîc  inter  illas  aedes  et  oppidum  ad  viam,  quae 
rem  peleret.  In  Libro  autem  de  Vita  S.  Lietberti  fert  Moretura,  visitur  C'rux  Vitriaci  hactenus  dicta  ; 
Camerac.  Episcopi  nuptiae  Régis  cuui  Anna  Remis  in  quo  in  loco  forte  olim  castrum  cognomine  fuerit,  ubi 
eodem  Conventu   cclebratae  dicuntur,    in  quo  Liet-  mortuus  Henricus.  Mabill. 

Bb  iij 


198  EX  CHRONICO  S.  PETRI  VIVI  SENON. 

r  Anno    MLXni ,   finis  fuit    anni    magni ,     qui    constat    quingentis    triginta  A 
duobus  annis  ;  et  sequenti   anno  idem  incipit   circulus,  in  cujus  fine  erit  labor 

et  dolor]. 

Anno  MLXIV  ,  Rex  Philippus  fecit  regale  Praeceptum  de  rebus  S.  Pétri 
Vivi  ,    sicut   pater  suus  Hainricus. 

Anno  MLXV ,  Bernardus  Miles  et  dominus  castri  Barris  montis ,  in  ca- 
pitulo  S.  Pétri  Vivi  ,  et  uxor  ejus  Humberga ,  competierunt  et  receperunt 
ab  Abbate  Gerberto  et  Monachis  ejusdeni  loci  ,  quartam  (a)  de  villa  quae 
dicitur  Rictiacus ,  et  de  Ecclesia  ejusdem  villse  ;  similiter  et  de  villa  quae  vo- 
catur  Pauliacus  (b). 

[Anno  MLXVI.  Hoc  anno  apparuit  Stella  comètes  in  vigilia  S.  Marci 
Evangelistae ,  vespertinâ  horâ  ,  ad  plagam  occidentalem ,  per  XII  dies.  In 
ipso  anno  defunctus  est  Aywardus  Rex  Anglorum  :  Dux  autem  Normanno-  B 
rum ,  nomine  Willermus ,  cognatus  praefati  Régis ,  congregans  exercitum 
copiosum  valdè  ,  perrexit  super  Anglos ,  transiens  mare.  Unde  Angli  coadu- 
nati  fecerunt  sibi  Regem,  Airaudum  nomine  :  et  venientes  ex  utraque  parte 
in  unum  ,  bellum  fecerunt  admirabile  :  occisis  multis,  etiam  et  Rex  Anglo- 
rum interfectus  est.  Willermus  faciens  pacem  cum  his  qui  superfuerunt  ,  est 
unctus  Rex  in  regno.  Deinde  Regem  Scotiae  cum  omnibus  suis,  sibi  bellan- 
do  subjugavit.  Posthaec  defunctus  est  Balduinus  Cornes  Flandrensis  :  cui  suc- 
An.  1067.  cessit  in  Ducatu  filius  ejus  Balduinus.  Obiit  etiam  eo  tempore  Comes  Rot- 
dulfus  ,  adhuc  tenens   matrem  Régis  ;   unde    erat   excommunicatus.  ] 

Anno  MLXVIII  ,  incœpta  est  renovari  Ecclesia  S.  Saviniani  Sociorum- 
que  ejus  Martyrum  .  .  .  Quod  dum  fieret ,  inventa  sunt  sepulcra  eorum  .  . . 
plena  sarcofagis  et  loculis  saxeis ,  plumbeis ,  gypseis  ,  et  septis  atque  com-  C 
planatis  lidoriis  ;  quae  omnia  plena  erant  corporibus  honestissimè  palliatis , 
aromatizatis  ;  et  quod  mirum  est,  quibusdam  deerant  capita  ;  quidam  etiam 
in  pedibus  habebant  sandalia  . . .  Suscepit  opus  Ecclesiae,  et  large  et  honestè 
perfecit  vir  quidam  Balduinus  ,  Major  hujus  Abbatiae  et  Petronilla  uxor 
ejus. 

Anno  MLXXrV,   fundatum  est  Molismense  (c)  Cœnobium. 

Anno  MLXXV  ,  Arnulfus  Abbas  S.  Columbae  detulit  de  Italia  reliquias 
de  corpore  S.  Thebaudi  fratris  sui ,  et  posuit  in  eadem  Abbatia  ;  cœpitque 
aedificare  Ecclesiam  in  honore  ejus  Sancti,  quae  est  euntibus  de  civitate  ad 
eamdem  Abbatiam   juxta  viam  ad  dexteram  manum. 

(a)  Scilicet  partem  ;    quo  loci,    inquit    Acberius,       exprimit  hoc  distichum  :  'J 
fundata   fuil  Abbatia    Molismensis  :     at   Chronicon 

Ms.  habet  cartam.  Anno  milleno  qumto  cum  septuageno, 

(b)  Polliacus  {p'ouilh)  villa  erat  Molismo  proxima,  *«*  ^«""^  «"^«'•'o  crent  domus  hœc  in  aperto. 
nunc  excisa  ;    quam    Milo    de   Monte-Barro,    assen- 

tiente  Rainardo  fratre  suo,  donavit  Molism.  Ecclesiae.       Prima  loci  Molismi  donatio  facta  legitur  ab   Hugone 
Mabill.  de  Marlenniaco.  Polliaceusis  autem  Ecclesiae   decima- 

(c)  Annum  cnnditi  Monasterii   apud   Mabillonium      tionum  partem  Rainaldus  de  Molismo  cessit. 


EX  CHRONICO  W  EPISCOPORUM  METENSIUM. 

Apud  Acherium  Tom.    II  Spidlegii  in-fol.  pag.  229.  E 

SuccEssiT  huic  [Theoderico  I  ]  consanguineus  ejus  Adelbero  {b) .  .  . 
Hic  renovavit  Cœnobium  S.  Martyris  Symphoriani  praecipuè  ,  tum  et 
alia . .  .  Sedit  annis  XXVIII.  Obiit  XVIII  Kal.  Januarii  :  sepultus  est  in  Ec- 
clesia S.  Symphoriani ,  ubi  et  SS.  ^pletius,  Pappolus  ,  Goëricus  ,  Godo  , 
Aptatus  et   Félix  Pontifices  meritis   insignes  quiescunt. 

(a)  Auctor  hujus   Chronici   florebat   tempore  Ste-  ex  peste  adulationit. 
phani,  qui  Poponi    successit  in  Episcopatu   Metensi  [b)  Scilicet  Adalbero   Virdun.   Episcopus  ,    II  Me- 

anno  1120.  Cùm  enim  ad  Stephanum  pervenit  ,  aeta-  tensis,   frater  Deoderici  seu  Theoderici  Ducis  Mosella- 

tem  suam  prodit  sic:  QiU  [Slephanus]  quoniam  adhuc  norum.  Relicto   enim   Virdun.  Episcopatu,  Metensem 

vitd  floret  et  œtate  vigel,  tentatio  siCeat  elationis  orta  obtinuerat. 


EX  CHRONICO  EPISCOPORUM  METENSIUM. 


199 


A  Post  hune  ascendit  ad  Episcopatum  Theodericiis  II ,  qui  Monasterium 
urbis  principale  S.  Stephano  Protomartyri  construxit,  adepto  ipsius  braehio  à 
Bisontica  *  civitate.  Inter  ipsum  autem  et  Henricum  Imperatorem  dissentione  *  Byzanti» 
non  modicâ  ortâ  ,  praedia  multa  Ecclesiarum  pro  auxilio  distribuit  per  decen- 
nium  .  .  .  Rexit  cum  potentia  cathedrani  annis  XXX.  Obiit  II  Kal.  Mail  ;  An.  1047, 
sepultus  in  Ëcclesia  S.  Stephani.  Et  hujus  tempore  Guarinus  Abbas  sancto 
construxit  Basilicam  Arnulfo  ,  quam  S.  Léo  IX  dedicavit,  privilegioque  suc 
subliniavit. 

Huic  sanctitate  ac  religione  venerabilis  (  a  )  Adelbero  successit  ,  pacis 
aniator  et  Cœnobiorum  reparator.  Hujus  sub  teinporibus  Ecclesiae  praefue- 
runt  Romanae  S.  Léo  IX  ,  primo  Leucorum  Episcopus  ;  Stephanus  qui  est 
Fridericus,    filius  Gothelonis    Ducis  ;   et   Alexander ,    oui    successit    Hildebran- 

B  dus,    qui  septimus  dieitur  Gregorius.    Hic    Adelbero    praediis    suis     Ecclesiam 

S.  Salvatoris  infra  urbeni    ampliavit ,    in   qua    quiescit.   Obiit  Idus  JNovenibris,     An.  1072. 
régnante  Henrico  (  &  )  secundo  post  Conraduni. 

Hinc  ab  Ëcclesia  Leodiensi  adscitus  domnus  Heriniannus  ,  ordinatus  est 
Metensium  Praesul  quinquagesimus.  Hoc  tempore  maximum  schisma  exor- 
tum  est  inter  Regnum  et  Sacerdotium.  Imponebatur  itaque  Rex  super  Re- 
gem  ,  Papa  super  Papam  ;  et  hoc  diutiiis  perseveravit  ,  ex  quo  disciplina 
discubuit  à  sua  vivacitate .  Hic  Herimannus  Praesul  ,  admonitus  visione  , 
sanctum  levavit  ab  humo  Clementem ,  et  tertio  die  obiit .  .  .  Revelatum  est 
cuidam  Religioso  nomine  Lubrico,  fundatori  Ecclesiae  S.  Pétri  de  Monte 
Brianci,  quod  etc  ....  Objiciebatur  ei  [Herimanno]  ab  inimico  * ,  quod  ♦  Diabolo 
metu  mortis  inconstanter  egisset   inter  dissentionem  Regni  et  Sacerdotii  ,  ma- 

C  lens  fugâ  persequutiones  et  suae  pervasiones  Ecclesiae  ,  violato  sacramento 
quod  exigitur  more  imperiali,  praevenire  .  .  .  Hic  Herimannus  Episcopus 
ex  Ëcclesia  Leodiensi  assumptus  ,  in  Ëcclesia  S.  Pétri  Métis  est  sepultus  , 
praesidente  universali  Ecclesiae  Gregorio  VII ,  vacillante  Imperio.  Obiit  IV 
Nonas  Maii  ;  et  cessavit  Episcopatus  multis  annis. 

(a)  Hujus  noiiiinis  tertius,  fratruelis  Deoderici   vel  (b)  Is  Henricus  erat  quidem  secundus  Rex  à  Con 

Theoderici  H  Episcopi.  Acherius.  rado  ;  sed  quartus    hujus  nominis. 


D 


EX  BREVI  W  CHRONiCO   ABBATIJî   SAVINIACENSIS. 

A'pud  D.  Estiennot  inter  Mss.  Antiquitates  Bened.  diœc. 
Lugdun.  et  Bellic.  pag.  437. 


DURANTUS  Abbas  stetit  quasi  per  XIII  annos  ;  quoniam  fuit  Abbas 
anno  MVII ,  et  Iterius  ejus  successor  anno  MXX  *  .  .  .  Erat  jlterius 
iste  Cluniaci  sub  obedientiaS.  Odilonis  ...  et  fuit  factus  Abbas  anno  MXX  .  .  . 
Prioratus  S.  Pauli  de  Botaville  *  Xantonensis  diœcesis  per  domnum  Gau- 
fridum  filium  domni  Guillelmi  Comitis  Engolismensis,  et  Petronillam  Gau- 
fridi  uxorem  datus  est  in  manu  Iterii  Abbatis ,  et  praedictum  Prioratum  ex 
propriis  denariis  aedilicari  fecerunt  .  .  .  Facta  autem  fuit  haec  donatio  anno 
Doniini  MXXX (b)  .  .  .  Roberto  Rege  régnante  in  Francia  nobilis  vir 
E  Folcardus  ,  Gilberga  ejus  mater  ,  et  Almoys  ejus  uxor  ,  dederuntj  in  manu 
Iterii  Abb.  Ecclesiam  S.  Abundi  *  Martyris.  Est  autem  sita  in  diœcesi  Xan- 
tonensi  in  loco  de  Merpuis  .  .  .  Rodulphus  Rex  et  uxor  ejus  Ermengardis 
fecerunt  aedificare  Monasterium  Thallueriarum  ...  et  ■  dederunt  ordinandum 
Itherio  Abbati  et  successoribus  suis  .  .  .  Andalgaldus  ,  Cono  ,  Robertus  , 
Wido  et  Arthaldus  ,    fiUi    nobilis    Cononisj     dederunt    Deo    et   S.     Martine 


MXVIII 


Bouleville 


S,  Alton 


{d)  Istud  noster  D.  Claud.  Esliennot  excepit  è  Ms. 
saeculo  Xllexarato  Codicc,  cui  titulus  csX  Liber  Ponùi. 
Is  autem  Pontius,  qui  librum  chartarum  sui  Monas- 
terii  seu  gesta  superiorum  Abbatum  describi  curavit, 
Abbas  saltera  fuit  ab  anno  liât  ad  annurn  1135. 
Porrô  monet  D.  Estiennot  Ms.  Codicem  Saviniac. 
quo  usus  est,  desinere  in  anno  1096,  non  item  Chro- 
nicon. 


(6)  Data  mente  Junio ,  ferid  UI ,  régnante  Roberto 
in  Francia  et  Rodulfo  in  Gallia.  Tom.  IVGall.  Christ, 
col  263,  istud  factum  dieitur  consilio  Willelmi  Com. 
Engolisin.  ejusque  uxoris  Gerbergae,  Alduini  fratris 
sui,necnon  Isli  Santon.  Episcopi  ;  proinde ante annum 
1030,  quo  decesserat  Willelmus  Cornes. 


200 


EX  BREVI  CHRONICO  ABRATI^E  SaVINIAC. 


•  s.  Georii 


Arnac 


Jutte-rt- 


*  la  Bresle 


S.  Bonet 
Àe  Marcy 


Al.  Rodan. 

*  S,  CyrgUes 

*  AmpUpuys 


lun 


Al.  Capel- 


Saviniaco  (  «) ,  in  quo  Leutho  frater  eorum  erat  Monachus  ,  et  qui  posteà  A 
fuit  Abbas  ,  Ecclesiam  S.  Jori  *  Gebennensis  in  macello  constructam  .  .  . 
Magno  ft  Pontius,  régnante  quoque  Rodulfo  Rege  in  Galliis  dederunt  Ec- 
clesiam S.  Philiberti  de  Ulmis  .  .  .  Hugo  et  Gerardus  filii  nobilis  Frendelani  , 
anno  MXXJI  régnante  Rodulfo  Rege,  dederunt  Ecclesiam  S.  Saturnini  de 
Arnaco  *.  Est  autem  sita  in  diœcesi  Lugdunensi  in  agro  Valansa  ,  in  loco 
qui  dicitur  Arnaco  .  .  .  Hanc  donationem  confirn)avere  Adhelina  Abbatissa  (  ft  ), 
Astrudis  Monacha,  Wido  de  Bellomonte  Miles  et  uxor  sua  Raymunda  .  .  . 
Similiter  Stephanus  de  Mauriaco  dédit  Ecclesiam  de  Mauriaco  (  c  )  .  .  .  Gaus- 
marus  cognomento  Ronfator  dédit  Ecclesiam  de  Jumicellis  ,  quae  sita  est 
in  agro  Vendonensi.  Hugo  et  Gausmarus  de  Thorogniaco  nobiles  viri  dede- 
runt quartam  partem  Ecclesiae  S.  Mariae  de  Alta-rivoria  *  .  .  .  Similiter  et 
Gausmarus  dédit  terram  de  Bibost  .  .  .  Anno  MXVIII  [  nobiles  viri  ]  Giri-  B 
nus  et  Jarento  de  Sal  dederunt  Ecclesiam  S.  Juliani  de  Sal ,  quae  sita  est  juxta 
fluvium  Adoysi.  Anno  MXXII  Bernardus  (  à  )  Rumphator  et  Girinus  Scu- 
berardus  ac  Vandalmodis  Gerardi  uxor  dederunt  Ecclesiam  S.  Mauritii 
de  Cresbins  in  patria  Forensi .  .  .  régnante  Rodulpho  Rege.  Girinus  quoque 
et  Arnulfus  Calvus  dederunt  Ecclesiam  de  Fornetz ,  quae  sita  est  in  patria  Fo- 
rensi .  .  .  Abbas  Itherius  stetit  XXIV  annis,  et  obiit  anno  MXLIV,  Vil  Id.  Mail. 

Lento  ob  honorem  parentum  suorum   hujus  Monasterii    fuit  Abbas  .  .  .    Fuit 
turpiter  dejectus  ab  Abbatia  .  .  .  Stetit  Abbas  per  duos  annos. 

Durantus  II  successit  Lentoni  Abb.  anno  MXLVI.  Eo  sedente  fuit  fun- 
datus  Prioratus  (e  )  S.  Johannis  de  Tarnanco.  Anno  MXLVI  in  Burgundia 
Henrico  Imp.  régnante  ,  Aschiricus  et  Richarda  ejus  uxor  Willelmus  et 
Dalmatius  dederunt  Ecclesiam  S.  Mariae  et  S.  Baldomeri  de  Buxi  .  .  .  Sita  G 
est  autem  hsec  Ecclesia  de  Buxi  in  patria  Forensi.  Hugo  de  Sal ,  Hebrardus 
et  Rolannus  dederunt  mansum  de  Sal  .  .  .  Durantus  fuit  ab  Abbatia  dejectus  .  .  . 
Stetit  autem  Abbas  per  XV  annos. 

Duranto  II  successit  Dalmatius  .  .  .  Villam  Arbrevillae  ,  quam  Arbrellam  * 
dicimus,  propter  bella  imminentia  mûris  et  turribus  clausit  et  vallavit  .  .  . 
Cœpit  quoque  Ecclesiam  istam  Saviniaci  à  fundamentis  aedificare.  Amblardus 
Canonicus  S.  Pétri  Xantonensis  dédit  Ecclesiam  S.  Thomae  de  Cosnac  ,  de 
consensu  Amblardi  cognomento  Malaterrae  patris  sui  et  domini  castri  de  Cos- 
nac, Philippo  régnante  in  Gallia.  Artaldus  de  Mirabello  Miles  dédit  Eccle- 
siam S.  Sebastiani  de  Mirabello.  Est  autem  sita  hsec  Ecclesia  in  diœcesi  Xan- 
tonensi.  Facta  fuit  haec  donatio  anno  MLXII ,  Henrico  Imp.  régnante.  Anno 
MLXIV  Falco  vir  nobilis  et  Adalazia  ejus  uxor  dederunt  Ecclesiam  S.  D 
Boniti  Marciaci  *  in  agro  Anse  ...  et  tertiam  partem  silvae  Ardens.  Hum- 
bertus  de  Bello-Joco ,  Richoara  ejus  mater  ,  et  Richardus ,  Dalmatius  ac 
Hugo ,  Humberti  fratres ,  anno  MLXIII  ,  Conone  Rege  { f)  in  Galliis 
régnante  ,  dederunt  medietatem  Ecclesiae  S.  Pétri  in  Monte  Melardi.  Est  au- 
tem sita  Ecclesia  in  diœcesi  Lugdunensi  et  in  agro  Demiciasensi  .  .  .  Nobiles 
domini  Berardus  ,  Humbertus,  Umiardus  fratres  ,  et  Nazarea  eorum  mater  , 
filia  domini  Berardi  Rodonensis  *  Comitis ,  dederunt  quae  habebant  in  Eccle- 
sia S.  Cyriaci  * .  Hugo  Frendelanus  dédit  Ecclesiam  S.  Mariae  de  Amplipu- 
teo  *  .  .  .  ac  rivulum  de  Rauzin.  Facta  fuit  haec  donatio  anno  MLXVI  ,  ré- 
gnante Henrico  Rege.  Anno  MLXXVIII  Guillelmus  Comes(^)  Forensis, 
Falco   dominus  Yconii   et  fratres  ejus  dederunt  Ecclesiam   *   S.  Paulae  sitam    in 


(a)  Saviniacense  S.  Martini  Monasterium,  situiu  est 
in  agro  Lugdunensi  ad  Brevillam  fluviolum,  tribus  à 
Lugduno  leucis,   [Savigny). 

{p)  S.  Pétri  Lugdunensis  ,  ut  putat  Stephano- 
tus. 

(c)  Idem  putat  legendum  de  Mornanco  :  et  meritô, 
nam  sic  scribitur  suprà  pag.  336^  in  Probat. 

[eC)  In  Probat.  pro  5]onasterio  S.  Johannis  de  Ran- 
danis  in  Forezio,  pag.  466  :  Vir  nobilif  Bernardus, 
cognomento  Rumphator,  Girardus  Cornes  [Forensis^  et 
Vandalmodis  Girardi  uxor,  an.  MXXll  dederunt  S. 
Johanni  de  Randanis,  etc. 

(e)  Anno  Dom.  MXLVI  nobilis  vir  Gaucerannus , 
Adalizia  ejus  uxor,  Gaufredus  et  Agno  eorum  filii 
dederunt  Ecclesiam  S.  Johannis  de  Tarnanco,  etc.  Ex 
Probat.  pag.  334. 


(/■)  Conradus  obiit  anno  1039.  Error  igittir  ibi  est 
aut  in  anno  aut  in  nomine. 

(s)  ^^ë-  ■435,  Artaldus  Cornes  Forensis,  filius  Gi- 
raldi  Comitis,  et  Guiburga  ejusdem  Girardi  uxor, 
etc.  Pag.  462,  Post  Arnulfum  fuit  Abbas  [Athanac^ . 
Hugo  frater  Artaudi  Corn.  Forensis  ;  et  ei  succe.isit 
Rajnaudus  anno  MFII  ;  et  lune  fuit  constructum 
Monasterium  S.  Romani  de  Podio.  Pag.  369,  Artal- 
dus Cornes  Forensis  confirmavit  donationem  Militis 
Falconis  de  Yconio  anno  MLXIX.  Ibid.  suprà  legi- 
tur  donatio  Humfredi  seu  potiùs  Gerardi  Coin.  Fo- 
rensis facta  Durannol  Abbati.  Denique  Tora.  IV  Gail. 
Christ,  idem  Gerardus  Cornes  Foresii  dicitur  dédisse 
Durando  villam  Conziacum  et  alia  in  agro  Tarnatensi, 
anno  1007. 

parrochia 


EX  BREVI  GHRONIGO  ABBATI^E  SAVINIAG.  201 

A  parrochia  S.  Laurentii.  Ermengardis  quof[iie  tiédit  niedietatem  Ecclesiae  de 
Duerna  cuin  niansis  de  Plauciaco  et  de  Boschalas  ,  etc.  Adrardiis  vero  de 
Barbares  et  Constantia  ejus  uxor ,  Bladinus  eoruin  filins  ,  et  Bernardus  de 
Nau/.,  Agiia  mater  Stephani  de  Randanis,  mater  quoque  Girini  de  Pinstho 
Elizendis  ,  et  Willehinis  Agnae  filius  dederunt  aliam  medietatem  Ecclesiae . .  . 
Artaldus  ac  Agno  fratres  dederunt  Ecelesiam  S.  Marcelli .  .  .  Nobilis  vir 
Pontius  et  uxor  sua  Pontia  dederunt  Fx'clesian)  S.  Cirici  .  .  .  Anno  Mr^XIII 
Pontius  IMorellus  obtulit  filium  suuni  Rothaldum  ,  dédit  (a),  etc...  Stetit 
[  Dalmatius  ]  per  annos  XXV,  et  obiit  anno  MLXXX .  .  .  VIII  Id.  Julii  , 
etc. 


(a)  Ibid.  suprà  et  infrà  occurriint  plurimx  donationes  hoc  modo  factée. 


B 


EX  GESTIS  («)  ABBATUM  GEMBLACENSIUM. 

Apud  D.   Liicam  Acherium  Tom.   II  Spicileg.   m-fol.  pag.   764. 

COMMIS  SA   pugnâ    in    Florinis    inter     Lambertum    Comiteni  ,    filium  Ilagi-     An.  ioi5. 
neri     Longicolli  ,    et     Godefridum   Ducem  ;    cùm     Lambertus    ibidem    gla- 
diis   csesus     accepisset  vitœ    fineni  ,  conjux   ejus   Gerberga    (b)   nobilissima  .  .  . 
annitente   filio    suo  Comité     Henrico,   feudum    proprietatis    suae,  quod  Tortosa 
vocatur  ,    tradidit   Gemblacensi    loco .  .  .    Baldricus    Episcopus    [Leod.  ]    Mo-    Pag.iQS. 

C  nasterium   in    honore  [S.    Jacobi  ]    fratris   Domini    fundavit    in   insnla     Leodi- 
censi ....     Successor     Baldrici    Wolpodo     délibéra  vit    locum  ,     prudentissimi 
[Gemblac.  ]   Abbatis    Olberti   committere    manibus  ;    (juod  ille  diu   multùmque 
reluctatus    declinavit    humiliter ,   ac  vix   tandem    anno    Dom.   MXXI    snscepit    An.  1014. 
obedienter  ,   et  exécutas  est  XXVIII  annis    prudenter .  .  .   colligens    hinc   Inde         '*'  ' 
viros    bene  direetos ,   et     maxime  ex     disciplina    Abbatis  [Virdun.]  Richardi , 
qui  tune    temporis   ubique  prsedicabatur   in    tervore    sanctae   religionis  . .  .    Eo 
tempore    niniia    annonae     caritas    totam     profligavit     Galliam  ,  anno     videlicet    An.  1043. 
MXLIII...    VIII    Idus     Julii     [Watlio  Leod.]    Episcopus  migravit  ad  Domi-     Pag.161. 
num  ;     Abbas    autem    [Olbertus],  qui    Episcopo    dimidio  animae  sure   septem 
dies  snpervivere  volait,   ipso  die    septimo  ,   quod  est   II   Idus   Julias,   [  in    iMo- 
nasterio   S.     Jacobi    Leod.]   Pelicem    spiritum    cœlo    reddidit  ,   anno    Domini    ^.n.  1048. 

D  MXLVIII;  postquam  Gemblacensi  per  annos  XXXVII,  Leodicensi  vero 
Cœnobio  circiter  anno  XXIX  regnasset .  . .  Successor  Abbatis  Olberti  est 
Mascelinus,  Olberto  consanguinitatis  conjunctus  linea,  et  à  primis  annis  cam 
fratre  suo  œquè  memorabilis  vitœ  Fulcuino  studiosè  in  ejus  disciplina  cflu- 
catus ...  Ex  quibus  Fulcainns  ,  nodatas  exercitio  literalis  scientiae,  glorioso 
Abbati  Stabulensi  Popponi  ad  regendas  puerorum  scholas  directus  . .  .  per  in- 
terventum  ejus  in  Metensi  urbe  ad  regimen  Abbatiœ  S.  Vincentii  Martyris 
est  promotus  ;  quod  usque  ad  finem  vitse  utiliter  et  laudabiliter  est  exequutus. 
Missac  autem  [Abbas  (iemblac.  ]  cognomento  Mascelinus  ,  frater  ejus 
etiam  \^irduini  sub  Richai'do  Abbate  in  gymnasio  Monasticae  disciplinée  regu- 
lariter  [est]    exercitatus  .  . .    Item     floruit   domnus  Sigebertus,    morum   probi-     Pa^.  768. 

E  tate  et  scientiœ  multiplicitate  laudabilis,  et  gratus  siii  temporis  sapientibus. 
Non  indiget  nostris  laudibus,  quia  laudant  eum  Opéra  ejus.  Ciim  enim  esset 
juvenilis    tetatis    tempore    Mascelini   Abbatis ,   Metensis     *    notiticatus  ,    et    in    *iVietensibus 

(a)  Vnonymus  /Viictor  Libelli  de  Gestis  Abbatum  Comité  marito  ,uw,  filio  Ragineri  Longicolli  quondam 
Gemblac.  enarrans  acla  scriptacjue  Sigiberti  pag.  768  Haiinoniensh  Coiniùi^  qui  Comitatws  Monteiuis  eotem- 
col.  2.  sese  prodit  bis  verbis  :  In  Cœnobio  Gemblacensi  pore  dicebatur.  hte  Lamberlm  Senior  gcnuil  ex  uicore 
me  qui  liœc  descripsi,  et  niultô  meliores  erudivit,  etc.  .ma  Gerberga  Henrieum  succedenteni  Comitem  Lova- 

(b)  Morttto  Ottone  filio  Caroli  Omis  Lotharingiœ,  niensem  et  Bruxellensem  ac  sacri  Imperii  Marcliio- 
et  sepullo  in  Ecclesia  ^ivcUensi  [alii  dicunt  Colonite  netn...  Anno  Dom.  MXr,  Ducatûs  Godefridi  anno  X 
in  Ecclesia  S.  Mariœ,  quœ  nunc  vocatur  ad  Capito-  Gerberga  sepulta  est  in  Ecclesia  .S".  Gertrudis  Nivell. 
liurn),  Ducatws  Lotharingiœ  datur  per  Imper.  Henri-  Ex  Magno  Chronico  Belgico.  Notandum.  inquit  Col- 
t:um  II  Comiti  Godefrido  filio  Godefridi  Ardennenxis  ;  lector  ibidem  paulô  suprà,  quod  postquam  Archidiacn- 
Gcrbergâ  filid  Caroli,  et  sorore  Ottonis  Duels:  quondam  natus  Lotharingiœ  leparatus  est  à  Brabantia  ,  nun- 
Lotharingiœ  prœdicti,  solummodo  Comitatuni  Lova-  qiiam  deinde  Brabantia  dicitur  Ducatus,  sed  Comita- 
mensein   et    Bruxellensem    retinente    cum     Lamberto  lus  LovaniensLs  et  Bruxellensit. 

Tome,  XI.  G  c 


202  EX  GESTIS  ABBATUM  GEMBLACENSIUM. 

Cœnobio  S.  Vincentii  Martyris  cum  Fulcuino  Abbate  diu  conversatus  ,  sa- 
pientiae  fons  patens  erat  non  solùm  Monachis  ,  sed  et  Clericis  ad  se  undique 
confluentibus.  Multis  Metensiuni  liodieque  dulcis  est  ejus  memoria  ,  in  qui- 
bus  adhuc  supersiint  doctrinse  ejus  vestigia.  Quae  vel  c|uanta  illic  degens  ro- 
gatu  eoriim  Soripta  ediderit,  ipse  ostendit  in  Libro  iilustrium  Viroruin  quem 
coinposiiit.  Non  solùm  Christianis,  sed  et  Jndaeis  in  eadem  urbe  commanen- 
tibus  erat  charissimus  ,  pro  eo  quod  Hebraicam  veritatem  à  caeteris  editio- 
nibus  secernere  erat  peritus ,  et  in  his  quae  secundum  Heljraicam  veritatem 
dicebant ,  Judaeorum  erat  consentiens  assertionibus.  Post  mnltum  temporis  , 
vix  impetratâ  licentiâ,  rediens  ad  Cœnobium  Geniblacense ,  multa  con- 
tulit  ad  usum  et  ornatum  Ecclesiae  ,  quae  acquisierat  voiuntaria  eorum  quos 
instruxerat  liberalitate,  etc. 


A 


B 

EX   CHRONICO    W   LEODIENSI. 

Apud  Labbeum  Tom.  I  Biblioth.  Libr.  3hs.pag.  337. 

NNO    MXXXIf.    Henricus     Rex    uxorem    filiam     Régis    Anglorum  duxit. 
Obiit    Pelegrinus    Episcopus  ;     succedit     Herimannus     [  Coloniensis      Ar- 
chiep.  ] 

MXXXVII.   Bellum  apud     Barum   inter  Gothelonem  (b)    Ducem    et    Otho- 
Odonemii  nem    *    Comitem.      Obiit    Raginardus    Episcopus     [Leod.J;      succedit      Ni- 

thardus.  q 

MXXXIX.   Obiit  Conradus   Imperator  ;    succedit    Henricus  filins  ejus. 

MXLI.    Rex   Henricus   contra    Hungaros  vadit.    Obiit  Nithardus  (c);   suc- 
cedit Waltho. 

MXLIV.    (d)  Gothelo    Dux     obiit    :     Godefridus   filius    ejus,  privatus    pa- 
terno  jure,   rebellât.   Famés   valida. 

MXLV.    Godefridus  capitur,    et   custodiae   mancipatur. 

MXLYI.    Henricus     Rex     fit  Imperator;  et   très     Papae   ab  eo   deponuntur. 
Godefridus  cum   Balduino  rebellât. 

MXLVJI.     Godefridus     palatium    Neomagi     incendit  ;    Virdunum    capit    et 
incendit. 

MXLVIII.     Dux     Albertus    (<?)    à    Godefredo    perimitur.    Waltho  Episco- 
pus obiit  ;   succedit  Deoduinus.  q 

MXLIX.     Henricus    Imperator   contra   Balduinum    proficiscitur   :     Balduinus 
satisfacit  Imperatori    Aquis. 

MLI.    Balduinus   cum  Balduino  filio  suo   rebellât  :   invadit    Montem  Castri- 
loci. 

MLIII.   Balduinus    junior    Tudinium    incendit.     Balduinus    major  cum    mi- 
nore   Hoium    vastant,    et  incendunt  utrinque. 

MLIV.   Imperator  Balduinum   totis   viribus  populatur  ;  Tornacum   capit. 
•  Colon.         MLV  .    Obiit  Herimannus  Archiepiscopus  *  ;  Anno  succedit. 

ML VI.     Obiit    Imperator    Henricus  ;    succedit   filius    ejus  ,      patri      aequi- 
vocus. 

MLX.   Henricus  Rex   Francorum   obiit  ;    Philippus  filius  ejus  succedit. 

(a)  Hoc  annum  H3iJ  attingens  Chronicon,  omis-       Ducatu    substituitur.   Ex    magno    Chronico    Belgico 
sis  inutilibus,  vulgavit  Labbeus  defloratuin  ex    Cod.       pag.    97. 

Ms.  Bibl.   S.  Victoris  Paris.  Quae  sjjectant  priinain  ac  (c)  In  Sigeberti  Chronico  Nithardi  mors  coUoeatur 

secandam  stirpem  et  initium  tertiae  Regum  nostroruin  anno  4042. 

edidimus  suprà.  (<i)  Quae  hîc  narrantur  annis  1044  et  tribus  sequen- 

(b)  Post  mortem   Otlonix    Ducis  Lotharingiœ  Du-  tibus,  uno  anno  tardiùs  peracta  dicuntur  in  Chronico 
catu-i    idem    datur  per    Imper alorem  ,     nniio   Dom.  Sigeberti. 

MPI,  anno  verù  regni  sui  IF,  Comili  Godefrido  Vir-  (e)  Jnno  Ducatih  Godefridilf,  Albertus, qui  Duca- 

dun.  filio   Gudefridi  Comitis  Ardennensis  ,  quem  rexit  tum  Mosellanorum  Godefrido  negatum   susceperat,    à 

annis  XIF.  Istius  GodefridiCom.  Arden.  fuit  uxorMecli  Godefrido  perimitur  :  Ducatum  ejus  Gerardiis  de  Atsa- 

thildis  Comitiisa  Saxoniœ  ;  qiiœ  peperit  si  EpLicopwn  cia,  alterum  verô  Ducatum,  scilicet  Lotharingiœ,  Fre- 

Firdun.  Adalberonem,    Comitem   Fridericum  S.    Fi-  dericus  frater  Gotzelonis  et  Godefridi  Ardenensis  obti- 

toni  Monac/nim,    Comitem    de    Daburg    Hermannum,  net;  et  ex  tanc  usque  in  liodiernum  diem  uterque  iito- 

et  duos  Duces  prosapiâ  inclytos,    Godefridum    istum  rum,   Principes    et   Duces   Lotliaringiœ  se    nominant. 

et  Gozelonem. . .  Anno  istius  Godefridi  Ducis  XI 1',  ipse  Haec    ex     Chronicis     in     Magno   Chronico     Belgico 

paulà  post   moritur  ;    frater   vero     ejus    Gochelo    in  pag.     107. 


EX  GHRONICO  LEODIENSI.  203 

A       MLXVI.     Comètes  apparnit. 

MLXX.   Godefridus   Dux     obiit  ;  filius  ejus  patri  sequivocus   succedit. 

MLXXIII.    Saxones   relîellant.   Gregorius    Papa,    qui   et  Hildebrandus. 

MLXXV.  Rex  Henricus  ,  iterata  expeditione,  Saxones  premit,  et  Prin- 
cipes eorum  in  deditionem  accipit.  Deoduinus  [Leod.  Episc.  ]  obiit  ;  subrogatur 
Henricus. 

MLXXVI.  Dncem  Godefridum  sicarius  interimit.  Geln  magnum  à  medio 
Novembri  usque  ad  sequinoctium  vernale.  Anno  [Colon.  )  obiit;  Hilduinus 
succedit. 

MLXXVII.     Saxones    iterùm    rebellant  ^    creato    sibi    Tyranno  Duce    Bur- 
gundionum    Rodulfo  ,     annitente     Hildebrando  Pontiflce.   Siguinus    fit    Archi- 
episcopus    [  Colon .  ] . 
B       IMLXXIX.    Rex    Henricus    Saxones   aggreditur  ;    et    in    congressu    Rodul- 
fus  (fl)  Tyrannus   extinguitur. 

(«)  Haec  ad  annum  i080  referenda  cura  Sigeberto,  Mariano  Scoto  et  aliis. 


EX  CHROMCO  W  BESUENSI. 

Apud    Acherium    Tom.     Il  Spicilegii  in-fol.  pag.   420. 

HUGONis  ordinatione  instante,  cùm  esset  deductus  ab  Henrico  Rege 
juvene  ad  civitatem  Lingonas  cum  magna  ambitione,  nuntiata  est  Régi  ^"-  *'^3^- 
mors  patris  sui  Rotberti  Régis  ,  qui  regnavit  annis  XLI  ;  et  ipse  Henricus 
Regni  VI  (b)  jani  annum  agebat.  Supradictus  vero  Episcopus  cùm  susce- 
pisset  Episcopatum  ,  non  fuit,  ut  decuisset,  circa  Dei  Ecclesias  sollicitus 
augmentator,  sed  è  contrario  negligens  et  distractor.  Quapropter  cùm  huic 
loco  [  Bes.  ]  multas  importunitates  inferret  et  exactiones  insolitas,  et  dom- 
nus  Ulgerius  Abbas  nullomodo  ei  vellet  assentire  ,  ipse  Halinardum  Divio- 
nensem  Abbatem  huic  loco  constituit  Abbatem  :  qui  veniens  cum  suis  Mo- 
nachis ,  per  violentiam  Hugonis  Episcopi  doninum  Ulgerium  Abbatem  nos- 
trum  cum   quibusdam  ex    Monachis  nostris  captos   Divionem    duxit ,    (c)  etc. 

Veniens    ergo    idem    Papa  [  Léo  IX  ]    ad    civitatem    Lingonas ,      ordinavit     ^ag.  424. 
domnum    Arduinum   Episcopum     pro     illo     qui    fuerat     ejectus .  .  .    Arduinus 
D  Episcopus  ,    petente    Abbate    Olgerio ,    à    sunimo   Pontifice  Romanse  Ecclesise      ''^' 
petiit  fieri  decretum    (  cl)  in  quo  continetur  ,  ut  nullus  prsesumat  huic  Monasterio 
vim    inferre  ,    vel    eum    in    subjectionem     cujuscumque     Monasterii     redigere  ; 
et  lit    nullus  audeat   infra  unam  leuviam    à   Monasterio    vim   aliquam  inferre. 

Defuncto    igitur    Abbate   Olgerio ,   successit     in    regimine    pastoralis   ofticii 
Abbas  Oddo. 

Henricus  igitur  Rex  Francorum,  cùm  jam  morbo  et  senectute  premeretur,  ^"o-  *28. 
Philippum  filium  suum  congregatis  Francorum  Primoribus  ,  cunctorum  ^"'  *^^^' 
consilio  ,  consortem  sibi  totius  regni  constituit  ;  iinpositoque  capiti  ejus  dia- 
deniate ,  Regem  jussit  appellari.  Anno  auteni  primo  regni  (e)  ejus  domnus 
Arduinus  Lingonensis  Episcopus  dédit  Besuensi  congregationi  duas  prae- 
bendas  ...  in  praesentia  Alberonis  Abbatis  Divionensis .  .  .  Actum  Lingonis, 
E  anno  Incarnationis   Domini  MLVIIII,   Indict.  XII,    Epactâ  IV. 

Defuncto    autem    venerabili    Arduino   Episcopo  ,     Raynardus     adeptus    est    Pag-  432. 
cathedram.    Obeunte    itidem    Odone  Abbate ,   successit  in  locum   ejus  Wido  , 

[a)  Ex  subjectis  huic  Chronico  perspicuum  habetur,  Julii  anni  j  031 .  Idem  notandum  in  Chronico  S.  Beni- 

rerum  Besucnsium  Coramcntarii  conditorem  usque  ad  gni  Divion.  pag.    175   ïora.    X,   ubi    idem    occurrit 

annura  circiter  1133  esse  Johannem    Monachuin.    At  error. 

cùm  tolidem    verbis  ac   syllabis  et  San-Benigniani   et  (c)  Ulgerius  Jbbas,  ut  legitur   infrà  ,    Divionenses 

Besuensis   Clironicorum     Auctores   suam  Gallicarum  qui  malè  locum  ùtum  invaserant,  expugnans  ad  pro- 

rerum   bistoriam   texucrint,    vix  definiri  potest  quis  pria  redire  coëgit. 

horum  Scriptor  primigenius  sit.    jtitate  tamen  praeces-  (rf)    Datum    [est    Prii'ilegium]  /f  Nonas     Octob. 

sisse  Johannem  videtur  San-Bcnignianus,   qui  Chro-  Indict.  y  ,  anno  ab  Incarn.  Doin.  MLIl,  Pontificatûs 

nicon  tantuiiimodo  perduxit    ad    obitum   IlaUnardi,  autem  donmi  Leonis  IX  Papœ  111 . 
hoc  est  ad  annum  1032  (e)  Inde  nccsequitur  nec  constat,  Hcnricum  Regem 

(6)  Corr.  V  :  nam  Henricus,  Rex   factus  est   tan-  obiisse  anno  1059,  ut  alibi  ostendemus. 
tùm    14  Maii  anni  1027,    et  Robertus  Rex  obiit    20 

C  C  ij 


204  EX  CHRONICO  BESUENSI. 

ex  Monasterio  Areoniarensi  Monacluis.  Hic  paucis  annis  in  regimine  ^ 
peractis,  repedavit  ad  suum  JMonasterium  ,  dimissa  luijus  loci  gnberhatione  : 
cui  successit  ad  regimen  animarum  Gausbcrtus ,  in  Monasterio  S.  Benigni 
Divionensis  Prioris  gereris  oflicium. 
Pag.  i33.  Fostquani  Rainardiis  Episcopus  liujus  diei  lucem  clausit .  .  .  [fjni]  Rai- 
nardus  satis  clarè  et  gloriosè  Lingonensern  rexerat  sedern  .  .  .  doninus  Rot- 
bertiis  cligitur ,  satis  et  ipse  clarus  in  omnibus,  ex  Francoruin  Reguni  pro- 
sapiâ  editiis  (a),  frater  antem  Ducis  Odonis  oognomento  Borel.  Fuit  staturâ 
non  nimiùm  longus  ,  née  tanien  brevi ,  sed  niediè  teniperatâ.  Et  quamvis 
geniinae  scientiœ  eloquentiâ  floreret  ,  verba  ejus  rarissiina  ,  nisi  forent  ne- 
cessaria.  Ut  ergo  dignnm  erat,  communi  voto  tam  Cleri  quàm  populi ,  Rot- 
bertus  eligitur  ;  et  Pontificali  decoratns  infula  ,  Ecclesiae  Lingonensi  Ponti- 
fex  praeficitur.  " 

(a)    In    Conrinuatione  Clironici     S.    Benigni  ibid.     pag.   395  :    Qui   celm    Reguni    Franciœ   ac    Ducuin 
burgundiœ  stirpe  progenitus  erat. 


EX  CHRONICO  («)  ABBATIyE  S.  TRUDONIS. 

Apud   AfJierium  Tom.    Il   Spicilegii  in- fol.    pag.    660. 

lib.  l.        rpHEODERicus    Metensis      Episcopus      in    eum     [Adelardum     I    Abbatem] 

J_  adeô    commotus  exstitit  ,   quod    eum     aliquandiu     quasi   exulem   abductum  Q 
Métis   teneret ,   et  per  Praepositos  intérim    res  nostras  curaret  ;     sed  Episcopo 
Leodiensi  ,    cujus   diœcesis   erat ,  jus   suimi    eo  defendente,   tandem   honorificè 

Pag.  661.  revocatus  est .  .  .  Post  primum  Adelardum  successit  Guntramnus  ,  natus  de 
Hasbania  liberorum  prosapiâ .  .  .  Tempore  autem  quo  praedecessor  ejus  ,  Ab- 
bas  scilicet  Adelardus ,  à  Metensi  Episcopo  Tlieoderico  exul  tenebatur , 
accidisse  cognovimus ,  Cœnobii  nostri  curam  agere  primum  Popponem  Ab- 
batem Staljulensem .  .  .  Cùm  primus  Poppo  Stabulensis  Abbas  ,  ut  potè  qui 
exulantis  Abliatis  vices  agebat  ,  ad  Cœnobium  nostrum  descendisset ,  ele- 
gantissimœ  formae  juvenis  [Guntramni]  qualitate  perspecta ,  cœpit  de  eo 
prœsagire  .  .  .  Erat  ille  primaeva  pube  vernans  ,  forma  elegantissimà ,  staturâ 
ultra  nostrae  petatis  homines  procerâ,  grossitudine  proceritati  congruâ.  Voca- 
litas  in  eo  instar  tubae  altissona,  praedulcis  tamen,  et  mole  corporis  non  in-  D 
digna.   Claris  eum    natalibus    ortum     superiùs    diximus,  et  apprimè  eniditum 

Pag.  662.  officiis  Ecclesiasticis .  .  .  Guntramnus  [ab  Armario  (b)']  susceptâ  cantandi 
Responsorii  obedientia  ,  mirabili  tubte  vocis  suae  novitate  atque  organicâ  fis- 
tulati  giitturis  dulcedine  ,  totum  choruni  ipsumque  maxime  Abbatem  per- 
mulsit .  .  .  Corporis  pulchritudine ,  morumque  probitate  et  nobilitate,  in  bre- 
vi factus  est  celebris  aulse  regise  ,  ipsi  religiosge  Imperatrici  maxime.  Intereà 
primus  Adelardus  Abbas  defungitur ,  XXXV  annis  Ecclesiae  praelatus .  .  . 
Theodoricus ,  qui  tune  erat  Metensis  Episcopus ,  frater  Itpperatricis  se- 
cundùm  carnem  habebatur.  .  .  Factus  igitur  Abbas  Guntramnus  [à  Theo- 
derico  Episcopo]  Métis  ,  et  consecratus  Leodii  .  .  .  Hujus  vitae  ultimis  annis 
domini  nostri  Trudonis  sepulcrum  frequentissimè  cœpit  coruscare  miracu- 
lis...  Tempore  Guntranmi  Abbatis  usque  ad  modum  producta  est  maxima  E 
pars  turris  nostrae  eum  utrisque  testudinibus  suis.  Quia  verô  ,  ut  superiùs  in 
juventute  ejus  testificati  sumus  ,  forma  erat  elegantissimà  ,  corporis  proce- 
ritate  convenientique  grossitudine  delectabilis  hominum  aspectibus,  ex 
eoque  sonora  valdè  modulatione  dulce  canorum,  hune  ei  contulerat  hono- 
rem  Ecclesia  Leodiensis ,  ut  summis  ejus  solemnitatibus  indutus  liono- 
rificentissimè  chorum  médius  Cantorum  regeret  ,  pulchritudine  magni  cor- 
poris   pascens     visus     astantium ,   et    dulcedine    vocis    tubeae    aures   delectans 

An.  1053.    audientium .  .  .   Obiit  anno  MLV  confessus  (c)  et    unctus .  .  .    Huic     successit 

la)  Chronici  S.  Trudonis  [S.  Tron],  Lcod.  diœcesis,  caerenioniarum. 
Auctor  est  Kodulfus  Abbas,  qui/ut  ipse  teslatur  pag.  (c)    Nota    usiim    Confessionis.    In    Historia    fun- 

691,  scribebat  anno  1136.  dationis     Monasterii     Gladbac.      cap.      14,     apud 

(b)   Id  est  Cantore  vel   Prsecentore,   et    Magislro  Acherium     ibidem  pag.   657  ,   Sandradus  I  Abbas 


EX  CHRONICO  ABBATI^  S.  TRUDONIS.  205 

A  Adclardus  II ,  liberis  ortus  parentibus  de  Brabantia  ,  de  vico  qui  dicitur 
Lovinium  juxta  Lovaniuni ,  atque  inde  diminutivato  .  .  .  honestè  litteratus  , 
neque  ignanis  de  sculpendis  piiigendisque  imaginibns  .  .  .  Dominum  habebat 
forteiii  et  religiosum  Alberonem ,  secundum  videlieet  Metensem  Episco- 
puni  ,  fratreni  Ducis  Frederici  ;  cui  in  omnibus  quae  erant  ipsius  Episcopi 
nullus  Principum  sive  Advocatorum  audebat  quiddam  damni  inferre  ;  sed  pro 
ejus  sanctitatis  reverentia  et  ejus  timoré  ,  quia  tota  pendebat  ab  eo  Impe- 
rialis  curia ,  nec  non  quia  toto  utriusque  Francise  regno  diffusa  erat  per  no-  Pa-r.  663. 
biliores  ejus  parentela  .  .  .  Accedebat  sepulcrum  B.  Trudonis  frequentissi- 
mis  quotidie  niirabilibusque  eoruscans  miraculis  ,  quae  tanta  toto  orbe 
terrarum  resperserat  ,  ut  multitudinem  peregrinorum  non  solùm  Templi 
ambitus,   sed   et  ipse  quoque     totus  oppidi  nostri  iocus  ferre    minime  posset. 

B  Ab  oppido  namque  nosti'o  penè  usque  ad  dimidium  niilliare  per  omnes  in 
circuitu  populares  vias  ad  nos  se  dirigentes ,  necnon  et  per  campos  atque 
per  prata  tantus  peregrinorum  cœtus  ,  nobilium  videlieet  liberorumque 
atque  populariuni  sexîis  utriusque  ,  penè  quotidie  ,  maxime  vero  diebus 
solemnibus  confluebat ,  ut  in  papilionibus  tabernaculisque  frondeis  cortina- 
tisque  habitantes  ,  totum  ipsum  oppidum  circumsedisse  ol)sidionis  specie 
viderentur  ;  quos  pro  multitudine  ipsae  oppidanorum  domus  aliis  refertse  ca- 
pere  non  poterant  :  tum  mercatorum  copia  ,  qui  vix  equis  et  curribus , 
plaustris    et    animalibus   tanta    poterant    advehere  ,    quae     suflîcerent     multi- 

tudini    peregrinae.    De    oblationibus     altaris     quid     dicam  ? Milites    qui 

de    circumjacentibus    villis    ob     infestationem     inimicorum    suorum     oppidum 
nostrum  ineolebant ,    ciim    adhuc   esset  sine   omni   vallo  et    niunitione  ,    tanta 

C  tamen  pacis  seeuritate  in  eo  nianebant,  ut  si  forte  contigisset  aliquando  eos 
liostes  suos  longiùs  processisse^  et  fugientes  ,  ut  plerùmque  assolet  ,  redire  , 
hanc  prœstantis  beneficii  gratiam  ex  meritis  et  reverentia  B.  Trudonis  ha- 
berent,  quatenùs  ex  eo  loco  cessarent  eos  inimici  eorum  insequi,  quo  primiim 
poterat  altior  pirs  turris  Monasterii  nostri  videri  . .  .  Abbas  Adelardus  II  ac- 
quisivit  villani  de  Stades  emptam  centum  marcis  à  Duce  Frederico  ;  et 
quidquid  habemus  in  Hardies  à  Comité  de  Musai  Alberto  .  .  .  Sanctae  me- 
nioriae  Adalbero  II  Metensis  Episcopus  ,  frater ,  ut  dixi ,  Ducis  Frederici  , 
murus  et  arma  ,  paxque  et  abundantia  Cœnobii  nostri  obierat  ;  cui  succedens 
Herimannus  ,  pro  dissentione  quam  contra  Henricum  IV  Imperatorem  mo- 
verat;  eum  videlieet  qui  sub  filii  sui  persequutione  longé  post  ,  istis  penè 
omnibus  jam  defunctis  ,  Leodii  profugus  obiit  ;  gravissimis    exaetionibus  Ab- 

D  batem    quotidie ,    ut  ita  dicam  ,   exossabat  .  .  .  usque   Métis  ex    violentia   prae- 

cepti    sui    pertractum,    mœrore   gravatum    remisit  .  . .   Sed  et   Henricus  Léo-     Pag.  664. 
diensis    («)     Episcopus  ,    hujus     Herimanni      contemporaneus  ,    nimis     ten-ebat 
eum  .  . .  Quievit    tandem    in    pace    anno    MLXXXII    Incarnationis    Domini  ,     An.  1082 
praelatus   Ecclesiae   nostrae  XXVII  annis. 

dicilurinvidiaecessisse,etadlmperalricem  Adelheidara,  (a)  Henricus  I,  posteà   tlictiu     Pacifient   eà  quùd 

cui  conjunctu< erat Confessionis fatiiiliaritate,  secessisse.  pacein  acquiùerit,  vita  et  génère   nobitix,     Arcliiclia- 

In  Gcstis  autein  Pontificuin  Angl.  Auctore    AVillelino  conus  Virdunensis^  filius  Frederici  Comitis    Tullensis, 

Malrncsbur.    pag.  281 ,    sic  legitur  :  Seivlfiu  quidam  ex  una  parte  cognatux  Ducis  Godefridi  de   Bullione, 

negotiator   ad  eum  [S.    Wuhtanum    Episc.    Ifigorn.]  Lccidiensi<:  Episcopus  ordinatus  anno  Dom.    MLXXF^ 

quolannls  venire  consueverat,  ut  ejus  consilio  nwrbis  Pantificatûs  Gregorii  TII anno  II,  prœ fuit  annis  XIX, 

mederelur animœ  :  cui  semel post  absolutionem  factani  Ex  magno  Clironico  Beigico, 
divit  :  «   Sœpè  peccata,  quœ  confessus  ec,  réitéras  ». 


E 


EX  GENEALOGIA  DE  QUA  ORTUS  EST  CAROLUS  MAGNUS. 

A^ud  Acherium  Tom.  II  Spicilegii  in-folio  pag.  493. 

CAROLUS  Dux  frater  Lotharii  genuit  Ermengardem  et  Gerbergam. 
Ermengardis  genuit  Albertum  Comitem  de  Namurco.  Albertus  genuit 
Albertum  (a)  qui  nunc  est.  Et  Gerberga  soror  Ermengardis  genuit  Henri- 
cum Seniorem  de  Brusella.    Henricus  Senior    genuit    Comitem     Lambertum  , 

(a)   In     Genealogia    Caroli  M.    Apud    Martenium      ter  1150,  additur,  e;  /"rairem   ejus  Heinricum  Comi- 
Tom.    III  anccdot.  col.   1431  quae  desinit  anno  circi-       tem  de  Durbuio  [Pd.  de  Durboio) , 

Ce  iij 


206  EX  GENEÂL.  DE  QUA  ORTUS  EST  GAROL.  MAGN. 

et  Henricum    fratrem   ejus,     et    Matildeni     sororeni     eorum.     Hanc    Matiklem  A 
♦^/.  Boio-  (juxit   iixorem    Conies  Eustachius    de    Biilonia  * ,   et    genuit  ex  ea   duos  filios  , 
"*  Eustaohium  et   Lambertum.   Eustachius    accepit    uxorem     filiam    Godefridi    (a) 

Ducis,  Idam  nomine,  nobilem  génère  et  morihus  ;  et  genuit  ex  ea  qua- 
tuor (b)  filios  ,  Guillermum  ,  Godefriduin  ,  qui  nunc  est  Dux  Lotharingiae  , 
Balduinum  et  Eustachiuni.  Godefridus  (c)  vei'ô  et  Balduinus  fuerunt  Reges 
Jerosolymoruni.  Eustachius  vero  genuit  filiam  ,  nomine  Matildem  ,  quam 
posteà  duxit  in  uxorem    Stepbanus  Rex  (d)  Angloruui. 

(a)  Godefridus  estBarbatus  dictus  seu  Senior,  Dux  (c)  Godefridus  iste  vocatus  BuUonius,  Rex  Hieroso- 

Lolharingiai,  qui  obiit  anno  1070.  lyinae  orcatus  anno  1099,    obiit   anno   sequenti  :    cui 

[bj  In  Genealogia  apud  Martenium  :  très  filioi,  Eus-  successif  frater  ejus    Balduinus. 
tachium^  Godefriduin  et  Balduinum.  Eustachius  frater  {d)    Steplianus    Cornes  Bononiae  ,   factus   est    Rex 

Baldubd  Re^is  Jérusalem  diudt  Mariam    filiam  Régis  Angliae  anno  1133. 
Scotiœ   et  "cnuit  Mathildem.  etc.  D 


EX   HENRICÏ     HUNTINDONIENSIS 

ARCHIDIACONI  HISTORIA  (a). 

Inter  Rerum  AiigKcarum  Scriptwes,  etc.  Francofurti  1601 
fol.  pag.  359. 

EX    LIBRO    SEXTO. 

C 

'  soTorein     \    NNO    M  ab  lucam.     Dom.     Richardi     Consulis     Norniannorum    filiam  * 

jLx  Rex  Edelred  [II]  in  conjugeni  assuniere  (b)  prœcogitavit  ad  tuitionem 
regnisui.  Ille  enim  fbrtissimus  erat,  et  omni  regno  Francorum  formidabilis  .  .  . 
Mil     anno      Emma     Norniannorum    gemma    venit     in    Angliam  ,    et    diadema 

Pag.  360.  nomenque  Reginae  suscepit .  .  .  MIII  anno  Hugonem  Normannum  ,  quem 
ibi  [  in  Anglia  ]  jam  Regina  Emma  Vicecomitem  statuerat ,  in  perniciem 
compegerunt    Daci  .  .  .    MIX     anno  ,     Richardo     Norniannorum     Duci     misit 

Pag.  362.  Rex  nuncios  suos  causa  consiUi  et  auxilii .  .  .  Anno  MXIII  Rex  ^Edelred 
misit  Emmam  Reginam  Richardo  f'ratri  suo  in  Normanniam  ,  et  posteà  Ed- 
wardum  et  ^Ifredum  filios  suos  .  .  .  Rex  auteni  iEdelred  transfretavit  fii- 
gitivus  ad  Richardum  Normannife  Ducem.  Anno  MXIV  Suain  Rex  Anglo- 
rum  subita  morte  periit . .  .  Angli  in  Normanniam  iEdelredo  (c)  Régi  nuncios  D 
direxerunt  ,  intimantes  quôd  si  hnmaniùs  solito  vellet  eos  tractare  ,  nullum 
eo  libentiùs  se  in  Regem  recepturos.  Ille  auteni  per  Edwardum  filium  suuni 
praemissum  omnia  Rege  et  populo  digna  spondens  eis ,  adveniens  ab  omni 
Anglorum  gente  cum  laetitia  susceptus  est . .  .  Anno  MXVI  Adelred  de- 
cessit   in   Londonia  . .  .  Edmundus   filius  ejus  electus  est   in   Regem  ;  qui   cog- 

Pag.  363.    nominatus     est    Ferreum-latus ...    [  Anno    MXVII  ]     Edmundus    Rex    pro- 

ditione   occisus    est  .  .  .    cùm    uno    anno    regnasset .  .  .    Cnut  Rex    Anglorum 

Emmam   Ducis    Norniannorum    filiam  ,    uxorem    Adelredi    Régis  ,   duxit  .... 

*  frater       Cuut     Regis     anno     VIII    (cl)  ,     Dux    Norniannorum    Richardus    II  ,    pater  * 

Pag.  364.  Emmae  Reginae  Anglorum  ,  vivere  non  adjecit  :  post  quem  Richardus  filius 
anno  propè  uno  imperavit  ;  et  post  eum  Robertus  frater  ejus  VIII  (e) 
annis  .  .  .  Haraldus  R.ex  exulavit  Emmam  Reginam  ,  novercam  scilicet  E 
suam  ;  quse  divertens  ad  Baldewinum  Consulem  Flandriae ,  accepit  ab  eo 
castrum  Bruge ,  ut  ibi  et  inde  degeret.  Willelmo  namque  Norniannorum 
domino  adhuc    in   aetate    puerili    cura    Rege    Francorum    manente,  Nornian- 

pag.  365.    nia  fiscus  regalis    erat .  .  .  Anno  II  Hardecnut ,  venit  Edwardus  filius  Edelredi 

{a)  Historiahaec  ust|ue  ad  cxordiuin  regni  Slepbani  Juste  secundum  jus  gentium  Normanni  et  calumniati 

Angl.  Kegis  producitur.  yEtatem  suam  prodit  Auctor,  sunt  et  adepti. 

dum  acturus  de  Regibus  Willchno  Rufo  et  Henrico  I,  (c)  De  eo  apud  Auctorem  priscum   legitur  :    Ejus 

Librum  VU  sic  orditur  :  Hactenus  de  lis  quœ  vel  in  vitœ  cursus  scevus  in  principio,  miser  in  medio,  tur- 

Libris  Feterum  legendo  reperimus,  vel  fama  -vulgante  pu  in  exitu  asseritur. 

percepimws,  tractatum  est.  Nunc  autem   de  lus   quœ  (d)  Corrig.    a/ino   IX   aut  X,   et  quidem  à  morte 

vel  ipsi  -vidimus,  vel  ab  iis  qui  l'iderant   audivimus,  Edmundi  II. 
pertractandum  est.  le)  Calcule  boc  admisse  Ricbardus  III   obiit  anno 


[b)  E.v  hac  conjunctione,   addit  Auctor,  Jngliani      lOsS,  et  Ricbardus  II  anno  1027. 


(e)  Cal 
^8,  et 


EX  HENRIGl  HUNTINDON.  HISTORIA.  207 


A  Régis  à  Norn)annia  ad  Regeni  Hardecnut  fratrem  suuni  :  aiiibo  eteniin  erant 
filii  Rmmœ  fîli.-E  Richardi  Consiilis.  Hardociiut  Rex  morte  praereptus  est  ,  cùin 
regnasset  II  annis  .  .  .  Proceres  Anglorum  (a)  hilares  pro  Alfredo  *  primo-  *  ^'-  ^'^«^< 
genito  filio  ^Edelredi ,  ut  diademate  regni  sublimetiir ,  nuiitios  niittunt. 
ille  autem  cùm  esset  pâtre  Angliciis  et  matre  Normannus  ,  aliquos  ex  con- 
sanguineis  matris  suae,  nuiitos  ex  eoaevis  commilitantibus  à  Normannia  secum 
duxit  in  Aiigliam.  Godwinus  verù  cùm  esset  Consul  fortissimus  et  proditor 
ssevissimus  ,  praecogitavit  se  ^dwardo  fratri  minori  et  simpliciori  posse  dare 
filiain  snani  in  Reginam  :  hune  vcrô  Alfredum  ,  qnia  piimogenitus  erat  et 
magnte  probitatis ,  nullo  modo  liliam  suam  dignaturuni  praevidebat.  Intimavit 
igitur  Proeeribus  AngHaa  Alfredum  nimiam  copiam  JNormannorum  secum 
adduxisse  ,  terras   Anglorum  eis  proniisisse  ;   gentem  fortissimam  et     subdolam 

B  inter  eos  instirpare  Anglis  securum  non  esse  :  hos  persolvere  pœnas  opor- 
tere,  ne  alii  posthtec  andeant  pro  Régis  cognatione  se  Anglis  ingerere. 
Capti  sunt  igitur  et  ligati  Normanni  ,  qui  vénérant  cum  Alfredo  ;  et  cùm 
ordine  sederent  ,  novem  semper  excapitati  sunt,  et  decimus  remansit  .  .  . 
Nimium  visum  est  Anglis  tôt  superesse ,  feceruntque  decimam  decimari  ;  et 
sic  paucissiiiii  evaserunt.  Alfredum  verb  eaptum  duxerunt  in  Ely  ,  et  oculos 
ejus  eruerunt,  et  mortuus  est.  Miserunt  ergo  pro  Edwardo  juniore  in  Nor- 
mannia nuntios  et  obsides ,  mandantes  ei  quod  paucissimos  Normannorum 
secum  adduceret,  et  eum  in  Regem  fidelissimè  stabilirent.  Paruit  Edwardus  , 
et  cum  paucis  venit  in  Angliam,  et  electus  est  in  Regem  ab  omni  populo  et 
sacratus  .  .  .  Edwardus  Rex  in  patrocinium  regni  sui  duxit  liliam  Godwini 
fortissimi     Consulis  ,     nomine    Edgitham  ,     sororem     Régis    Haraldi    futiiri  .  .  . 

C  Edwardi  Régis  anno  VI  commissum  est  bellum  apud  Valesdune  inter  Hen- 
rieum  Regem  Francorum  et  Proceres  Normannise  ,  quia  nolebant  Williel- 
mutii  in  dominuin  recipere  :  quos  cùm  Dux  Willielmus  victos  obtinuisset  , 
quosdam  exulavit,  quosdam  corpore  minuit  .  .  .  Edwardi  Régis  anno  XI, 
Emma  Normannigena  fb) ,  uxor  Regum  et  mater  morem  mortis  pertulit .  .  .  P^g.  366. 
Anno  XIII  pugnaverunt  Proceres  Normanniae  contra  Regem  Francorum 
apud  castrum ,  quod  vocatur  Mortuum-mare  ;  et  interfectus  est  Radulphus 
Camerarius,  Princeps  exercitûs  Francorum  ;  contigitque  Victoria  Normannis  : 
et  quidem  Rex  Henricus  Francorum.  ,  et  Dux  Willielmus  Normannorum 
bello  non  intererant  .  .  .  Anno  XXII ,  cùm  jam  Henrico  defuncto  Phi- 
lippus  filius  ejus  regnaret,  Willielmus  Dux  Normannorum  subjugavit  sibi 
Cenomanniam.     Haraldus    verô   transiens   in    Flandriam  ,    tempestate    conipul- 

D  sus  est  in  Ponticam  provinciam  (c).  Quem  eaptum  Consul  Ponticus  Williel- 
mo  Duci  Normanniae  i-eddidit.  Haraldus  vero  juravit  Willielmo  super  reli- 
quias  Sanctorum  multas  et  electissimas  se  filiam  ejus  ducturum  ,  et  Angliam 
post  mortem  Edwardi  Régis  ad  opus  ejus  servaturum.  Summo  igitur  honore 
susceptus  et  nuuieribus  amplis  ditatus ,  cùm  reversus  esset  in  Angliam, 
perjurii  crimen  elcgit  .  .  .  Anno  XXIV,  Tosti  et  uxor  sua  ad  Baldwi-  /'"g-  367. 
num  (d)  Consulem  Flandriae  divertentes  ,  hyemaverunt .  .  .  Anno  MLXVI  "^i  1066. 
gratiae  ,  Dominus  genti  Normannorum  asperae  et  callidae  tradidit  Anglos  ad 
exterminandum  .  .  .  Cùm  in  vigilia  Epiphaniae  Rex  Edwardus  mundo  deces- 
sisset  .  .  .  Haraldus  viribus  et  génère  fretus  regni  diadema  invasit.  Williel- 
mus verô  Dux  Normanniae  tribus  de  causis  mente  stimulatus  et  intrinsecùs 
irritatus  est  :  primùm  ,    quia  Alfredum    cognatum  suuni    Godwinus    et    lilii  sui 

[a)  ïeinpora  lue  confunduntur.    Recliùs  igitur   in      Angliae  Historiens  nieniinerit  facti  adco  singnlarlSj    id 
margine   legitur  :  El    aiitequam  sepultus  esset    \IIar-      fabularuni  numéro  accenseinus. 

(lecnui]  electus  est  Edvardus   [rater  ejus  anno  1042,  [c]  Pag.  297  :  Galiia  aut  Belgica  à   Belvaci  nobi- 

et  sacratus  in  die  Pascliœ  ann.  1043.  Hovedenus  ait  liisiina  quondain  urbe  Galliœ  dicta  est:  qiue provincia 

Ilardecanutuni  VI  Idus  Jnlii,  feria  III  expirasse  ;  sed  mine  in   duas  divisa   videtur;  in  eani   scilicet   quœ 

legendum  VI   Idus    Junii,    ut   liabct  novus  Chrono-  vocatur  Pontica  ;  et  in  eam  quœ  vocatur  Normannia, 

graplms  Saxo  et  Simeon  Dunelinensis.  ubi    modo   Normanni,    gens  nom   sed    validissima, 

[b]  Ineontinentiae   dieilur   fuisse    aecusata  :    inde  degunt. 

Reginae  huic  placuit  innoccntiain  suaru  probari,  super  {d)  Pag.    3G3  :    Rex    [Edwardus]    exulavit   Suain 

candens  ferrum,  novera  videlicet  ignitos  vonieres,  gra-  Consulem,    fiUuni  Codtvini  Consulis  ;  qui  recedem-  ad 

diendo.    Praeseriptus  est  igitur  ;\  Rege  certus  purga-  Dalwinum  Consulem  Flandriœ^  ibidem  li/emavit  apud 

tionis  dies  ;  et  Emma  vonieres  omncs  calcans  et  per-  Bruge...    Suein  reversus  est    in  Flandriam.  Et  pag 

transiens  illiesa  inde  evasit,  eoque  rairaculo  innocen-  30G  :  Rex  exulavit  [Godwinum et  Suein,  qui]  iverunt 

tiam  nianifestavit.  Séd  cùm  islud  ignis  judicium  apud  in  Flandriam, 
recentiores  tantùm   legatur,  neque   antiquus  quilibet 


208  EX  HElNRICI  HUNTINDON.  HISTORfA. 

dehonestavcrant  et  peremerant  :   2" ,   quia  Robertum    Episcopnm    et    Odonem  A 
Consulem    et    omnes     Francos     Godwinus    et     filii    sui    arte    sua     ab     Anglia 
exulaverant  :,  3" ,    quod  Haraldus    in  perjuriuni   prolapsus   regnum  ,   quod  jure 
coo-nationis  suuiu  esse  debuerat  ,  sine    aliquo   jure    invaserat.     Principes    verô 
JNormannorum     convocans  ,     auxilium     Anglife    conquirendse     ab     eis     petiit. 
Quibus  ad   se  consiliandos  euntibus   Willielmus   filius    Osberni  ,    Dapifer    Du- 
cis,   interfuit  :  qui    gravissimum    iter    ad     Angliam    capessendani  ,     gentemque 
Anglorum   fortissimani    perhibens ,     contra    paucissimos    in    Angliam    ire     vo- 
lentes  acerriniè  litigavit.  Quod  audientes  Proceres,  valdè    gavisi  fidem      dederunt 
ei,  ut  quod  ipse  diceret ,  omnes  concédèrent.  Ingressus  igitur   ante  eos  coram 
Duce   dixit  :  «  Paratus  sum  in  bac  expeditione  cum  omnibus  meis   devotè  profi- 
»  cisci  ».  Oportuit  ergo    omnes   Normannorum  Principes  verbum  ejus  prosequi. 
Classis  itaque  maxima  parata  est   ad  portum  ,  qui    vocatur   S.   Walerici.    Quod  B 
audiens  Rex  Haraldus,  vir  bellis  acerrimus,  cum  navali  exercitii   contra  Williel- 
muniDucem  in  mare  profectus  est.   Intereà  venit  Tosti    Consul  ...  et  Haraldus 
paif.  368.     Rex   Norwagiœ  .  .  .    Haraldus  Rex   Angliœ   cum  manu  valida   obviavit   eis  .  .  . 
Angli   Haroldum   Regem     et  Tosti    occiderunt .  .  .    Haraldus    Rex     Anglorum 
eadem  die  reversus    cum    summa    laetitia,  dum  pranderet ,  audivit    nuntium  di- 
centem  sibi  :    «    Willielmus    Dux   Normannise   littora    australia  occupavit ,    et 
»  castellum  construxit  apud    Hastings  ».   Rex  igitur  non  segnis  advolans  ,  acieni 
suam  construxit  in   planis  Hastinges.    Willielmus^  vero     V     catervas    equitum 
splendidè    promovit  in    hostem  :    quibus    terribiliter   dispositis   orationem   liu- 
juscemodi  babuit  :    «  Vos  alloquor ,    Normanni  gentium   fortissimi ,  non  quasi 
»  vestrae  probitatis  incertus,  non    quasi  de  Victoria  non  securus  ;  quae  nunquam 
»  casu   alicjuo    vel   impedimento  à    vobis  evadere    potuit.    Quod  si  semel     non  C 
»  vincere   potuissetis  ,  exbortandi  forsitan  essetis ,  ut  probitas   vestra  prferadia- 
»  ret.  Quod  autem  nativum    vobis   est  et   quasi    necessarium  ,   qua  indiget  ex- 
»   hortatione?     O  mortalium     validissimi,     quid    potuit    Rex    Francorum  bellis 
»   proficere  cum   omui  gente,  quae  sunt   à    [jotharingia     usque    ad    Hispaniam 
»  contra  Hasting   antecessorem   nostrum  ?   Qui   quantum    voluit   Franciîe    sibi 
»  adquisivit  ,   quantum    voluit  ,   Régi   permisit  dum  placuit  ,   tenuit     dum    sa- 
»  tiatus  est  ;    ad  majora  anhelans  ,     reliquit.     Nonne    Rou   pater    meus,    Dux 
»  i)rimus   et   auctor    gentis  nostrae  ,   cum   patribus  nostris    Regem    Francorum 
»  Parisiis  in  medio  regni  sui    bello    devicit  ?    Nec  Francorum    Rex    potuit    spe- 
»   rare  salutem,  nisi   et  filiam  suam,  et  terrani  quae  ex   vobis    Normannia    voca- 
»  tur  ,  supplex  obtulisset.    Nonne     jjatres    vestri  Regem  Francorum  in    Roto- 
»    mago  ceperunt  et  tenuerunt  ,   donec  Richardo  puero  Duci   vestro    Norman-  D 
»   niam  reddidit  ;    eo   pacto    quod    in    omni    collocutione    Régis    Francise     et 
»  Ducis    Normanniae  ,     gladio  Dux    accingeretur  ;     Regem    verô   nec  gladium 
»  nec  etiam  cultellum   fierre    liceret  ?    Hanc    aeternam    sanctionem   (a) ,  patres 
»  vestri  Régi   magno  cogentes    statuerunt.    Nonne    idem  «Dux    patres   vestros 
»   usque  ad  Mirmandum  (b)   juxta  Alpes  adduxit ,    et   urbis    Ducem  ,    generum 
»  scilicet  suum  ,  sponsfe  suse  praelians  parère  coëgit  ?   Et  ne    parum  sit   vobis 
»  homines   vicisse  ,  vicit    et    ipse   Diabolum  (  c  )     corporaliter     colluctans  ,    et 
»  prosternens,   ligansque  manus  ejus  post  terga,    confusumque  victor  Anglorum 
»  reliquit.   Sed  fjuid  prisca  narro  ?  Nonne  vobis  congredientibus   in    eo   tem- 
»    pore   apud    jMortemer ,    Frauci  praecipites   praeposuere    fugam   bellis ,    calca- 
»  ria  telis  P  Vos  autem,  Radulfo    summo  Duce  Fi^ancorum     interfecto  ,     fama  E 
»  spoliisque  potiti  ,  naturale    bonum   solita  necessitate  tenuistis.   Eia     procédât 
»  aliquis  Anglorum,   quos  centiès    antecessores     nostri     et     Daci    et    Norwa- 
»   genses    bellis    vicerunt ,      demonstretque     gentem     Rou     ex    ejus     tempore 
»  usque   nunc     semel    militiee   naufragia   perpessam  esse,  et  ego  victusabscedo. 
»  Nonne  igitur   pudori  vobis  est,  gentem    vinci    solitam,   gentem    belli  cassam  , 
»  gentem   nec  etiam   sagittas  habentem,    contra   vos,  ô   fortissimi,    quasi  bello 

[à)  Haec  et  similia,    quae   frustra  apud    vetustiores  (b)  Eumdcin  locum  pariter  vocat  Mirmandum  cas- 

simul  et  veraccs  requirereinus  Scriptorcs,  sat  osten-  trwn  Willelnius  Gcmet.  in  Ms.    Uticensi,    Sic    igitur 

dunt   orationem    istain    non    fuisse  rcipsa  habitam   à  legendum,  non   vero    Milinanduin   aut    MMia/iJum^ 

Willelino  Duce;  sed  confictani  fuisse  ab  Henrico  llun-  pag.   190  Toini  nostri  X. 

tindon.   Vel  ab   alio  Scriptore.  Adde,  non    ex    eodeai  (c)   Nibil  ibi  vide  praeteranilem  fabulain ,  quae  fusé 

fonte  hausta  videri,  quae  in   caindem  rem   summatim  narratur  in  llistoria  Ms.  Normannorum  Gallico  idio- 

refert  Guillelmus  Pictav.  mate  scriplû,  et  alibi. 

ordinatam 


EX  HENRICl  HUNTINDON.  HISTORIA.  209 

A  »  ordinatam  procedere  ?  Nonne  vobis  pudet  Regem  Haraldum  contra  me  , 
»  in  prœsentia  vestri  perjurum ,  faciem  suam  vobis  ostendere  ausum  fuisse  ? 
»  Mihi  tamen  stupoii  est  ,  quod  eos,  qui  parentes  vestros  cum  Alfredo  cog- 
»  nato  mec  proditione  nefanda  excapitaverunl  ,  oculis  vestris  vidistis  ,  et 
»  eorum  capita  adhue  humeris  eorum  supersunt.  Erigite  vexilla  ,  viri  ;  nec  sit 
»  irse  promeritae  modus  vel  modestia.  Ab  oriente  ad  occidentem  videatur 
»  fulmen  glorise  vestrae  :  audiatur  tonitruuni  impetûs  vestri,  vindioisque  ge- 
»  nerosissimi  sanguinis  ».  Nondum  peroraverat  Dux  Willielmus  :  omnes  ira 
accensi  ultra  quàm  credi  potest,  secundum  acies  suas  impetu  ineffabili  pro- 
volabant  in  hostem  ,  Ducemque  jarn  sibi  soli  loquentem  relinquebant.  Qui- 
dam vero  nomine  Taillefer  diu,  antequam  coirent  bellatores ,  ensibus  jacta- 
tis  ludens  coram  gente    Anglorum  ,    dum    in   eum    omnes   stuperent  ,   quendam 

B  vexilliferum  Anglorum  interfecit.  Secundo  similiter  egit.  Tertio  idem  agens 
et  ipse  interfectus  est  :  et  acies  sibi  offenderunt.  hicipit  lethifera  nubes  sa- 
gittarum  ;  tonitruum  sequitur  ictuum  ;  insilit  ignita  collisio  galearum  et 
ensium.  Cùm  ergo  Haraldus  totam  gentem  suam  in  una  acie  strictissimè  lo- 
casset,  et  quasi  castellum  inde  construxisset  impenetrabiles  erant  Norman- 
nis.  Docuit  igitur  Dux  Willielmus  genti  suse  fugam  simulare.  Fugientes  au- 
tem  ad  quandam  foveam  magnam  dolosè  protectam  devenerunt  ;  ubi  multus 
numerus  eorum  corruens  oppressus  est.  Dum  igitur  Angli  in  sequendo  per- 
sistunt,  acies  principalis  Normannorum,  mediam  Anglorum  catervam  per- 
transiit.  Quod  videntes  qui  persequebantur  ,  per  foveam  praedictam  redire 
■compulsi,  ibidem  ex  magna  parte  perierunt.  Docuit  etiam  Dux  Willielmus 
viros  sagittarios  ,    ut   non   in   hostem  directe  ,    sed    in   aëra    sursum    sagittas 

C  emitterent,  cuneum  hostilem  sagittis  csecarent  :  quod  Anglis  magno  fuit 
detrimento.  Viginti  autem  équités  strenuissimi  fidem  suam  dederunt  invicem, 
quod  Anglorum  catervam  perrumpentes  ,  signum  regium  ,  quod  vocatur 
Standard ,  arriperent  :  quod  dum  facerent ,  plures  eorum  occisi  sunt.  Pars 
autem  eorum  ,  via  gladiis  factâ  ,  Standard  asportavit.  Intereà  totus  imber  pag.  369. 
sagittariorum  cecidit  circa  Regem  Haraldum  ;  et  ipse  in  oculo  percussus 
corruit.  Irrumpens  autem  multitudo  equitum ,  Regem  vulneratum  interfe- 
cit ,  et  Girh  Consulem  interfecit,  et  Lewine  Consulem  et  fratres  cum  eo 
Sic  igitur  contritus  est  exercitus  Anglorum.  Willielmus  vero  tantâ  potitus 
Victoria  ,  susceptus  est  à  Londoniensibus  pacificè  ,  et  coronatus  est  apud 
Westminster  .  .  .  Cometa  ingens  in  exordio  ejusdem  anni  [  mutationem  ]  de- 
signaverat  :    unde   dictum  est  :   Xnno  (a)  etc.     Commissum   est     autem   bellum 

D  mense  Octob.    in    festivitate     S.   Calixti  .  .  .    Willielmus  Rex    anno    sequenti 

mare  transiit ,  ducens  secum  obsides  et  thesauros  ;  et  eodem  anno  rediens  ,  An.  1067. 
divisit  terram  militibus  suis  .  .  .  Willielmi  Régis  anno  IV  ,  Baldewino  Flan-  An.  1070. 
driae  Consnle  defuncto  ,  cujus  filiam  Rex  Willielmus  duxerat  ,  successit 
filius  suus  Ernulfus  ;  quem  Rex  Willielmus  Anglorum  et  Philippus  Rex 
Francorum  manu  tenebant.  Rodbertus  autem  Frisensis  frater  ejus ,  bello 
confligens ,  occidit  Ernulfum  Consulem  et  Willielmum  fîlium  Osberti  et 
multa  millia  hominum  utriusque  Régis  .  .  .  Anno  VII  Rex  duxit  exercitum 
Anglorum  et  Francorum  in  Cenomanniam.  Angli  vero  terram  illam  des- 
truxerunt  .  villas  comburendo ,  vineas  caedendo  ;  et  eam  Régi  subdiderunt. 
Proximo  vero  anno  ivit  Rex  in  Normanniam  .  .  .  Willielmi  Régis  anno  IX  , 
Radulfus     Regem     à     regno    expellere    cogitavit ,    consilio  Walthef   Consulis, 

E  et  Rogeri  qui  fuit  filius  Willielmi  filii  Osberti  ;  cujus  sororem  Consul  prae- 
dictus  duxit  ;  et  in  ipsis  nuptiis  banc  proditionem  prolocuti  sunt  .  .  .  Rex 
rediens  in  Angliam,  Rogerum  Consulem  cognatum  suum  misit  in  carcerem. 
Sed  Walthef  Consulem  decollari  fecit .  .  .  Radulfus  Consul  transfretavit  in 
Flandriam.  Eodem  anno  Edith  Regina  decessit  .  .  ,  Anno  sequenti  Rex  trans- 
fretans,     obsedit  Dol  :     Britanni     autem    castellum     tenuerunt  viriliter ,    donec    An.  1G76. 

(aj  Ut  apud  Ingulfum  suprà.    licnricus    autem    in      Zonaras,  If^  Indict.  Stella    crinita    apparuit^    soUm 
fine  Libri  IV  sic  concinit  :  occidiium  xequens  :  qiue  priitcipio  magnitudine  lunœ 

plenœ  par,  deinde  veluti  coma  enata  minuebatur  ;  ac 
Cœsariem,  Cœsar,  tibi  si  natura  negavit,  tantàni  dccrescebat,  quantum  illa   augebatw.  Coiu- 

Hanc,  JFilUelme,  tibi  Stella  comata  *  dédit.        pectws  est  per  dies  XL,  radia  versus  orientem  coni'er-     *  Al.  cometa 

su.  Idem  babet  Curopalata,  sed  loco  /^"  Indict.  libra- 
Hujus  cometa;    varii   Scriptores   meminere,    eumque      riorum  crrore,  MF  Indict,  in  eo  legitur. 
anno  1066  apparuisse  scripsere  :  Mense  Maio,  inquit 

Tome  XL  D  d 


210  EX  HENRICI  HUNTINDON.  HISTORIA. 

Rex  Franciœ  adveniens ,  liberavit  eos.  Posteà  verô  Rex  Francise  et  Rex  A 
Willielmus  concordati  sunt  .  . .  Rex  quoque  Willielmus  seditione  militari 
agens  contra  Robertuni  filium  suum  apud  Gerberei  ,  quod  est  castrum  in 
Francia  ,  equo  suo  propulsus  est  ;  et  Willielmus  filius  suus  vulneratus  est  , 
et  multi  ex  suis  occisi.  Maledixit  autem  Rex  Roherlo  filio  suo  .  .  .  Williel- 
mus Rex  anno  XV,  Odonem  Episcopum  fratrem  suum  in  carcerem  posuit. 
His    transactis  Regina  Matildis    obiit.    Eodem  tempore  cepit  Rex    ab    unaqua- 

Pag.  370.  que  hida  Angliae  sex  solides  .  .  .  Willielmus  Rex  anno  XVIII,  quo  in  anno 
Urbanus  Papa  effectus  est  Romanus  ,  rediit  à  Normannia  in  Angliam  cum 
tanto  exercitu  Francorum  ,  Normannorum,  Britannorum  ;  quod  mirum  vi- 
debatur  ,  quomodo  hsec  terra  pascere  eos  posset.  Didicerat  enim  ,  fama 
crebrescente  ,  quôd  Rex  Daciœ  Cnuth  et  Robertus  Frisensis  ,  Consul 
Flandriae,  volebant  ditioni  suse  Angliam  Martis  gressibus  supponere.  Cùm  B 
autem  apparatus  eorum  ,  Deo  volente  defecisset ,  remisit  magnas  partes 
exercituum  ad  natale  solum.  Misit  autem  dehinc  Rex  potentissimus  Justi- 
ciarios  (a)  per  unam  quamque  scyram  ,  id  est  provinciam  Anglise  ;  et  inqui- 
rere  fecit  per  jusjurandum  quot  hydae  ,  id  est  jugera  uni  aratro  suf'ficientia 
per  annum,  essent  in  unaquaque  villa  ,  et  quot  animalia  ;  fecit  etiam  in- 
quiri,  quid  unaquseque  urbs  ,  castellum  ,  viens,  villa,  flumen  ,  palus, 
sylva  redderet  per  annum.  Hîec  autem  omnia  in  chartis  scriptaj,  delata  sunt 
ad  Regem,  et  inter  thesauros  reposita  usque  hodie  servantur  .  .  .  Willielmus 
Rex  fortis  anno  XIX  regni  Henricum  filium  suum  juniorem  ^^rilibus  induit 
armis.  Deinde'  accipiens  hominium  omnium  terrariorum  Anglise,  cujuscun- 
que  feudi  essent  ,  juramentum  etiam  fidelitatis  recipere  non  distulit.  Posteà 
Rex,  adquisitis  magni  thesauri  copiis  super  quoscunque  [per]  aliquam  causam  C 
sive  juste  sive   injuste  ,  ivit  in  JNormanniam.    Anno    XXI   regni  Willielmi  Re- 

An.  1087.  gis  .  .  .  cùm  jam  vix  aliquis  Princeps  de  progenie  Anglorum  esset  in  Anglia  , 
sed  onmes  ad  servitutem  et  ad  mœrorem  redacti  essent  ;  ita  etiam  ,  ut  An- 
glicum  vocari  esset  opprobrio  .  .  .  Willielmus  vitam  terminavit.  Elegerat 
Deus  Normannos  ad  Anglorum  gentem  exterminandam  ;  quia  praerogativâ 
saevitiae  singularis  omnibus  populis  viderat  eos  praeminere.  Natura  siquidem 
eorum  est,  ut  cùm  hostes  suos  adeo  depresserint,  ut  adjicere  non  possint , 
ipsi  se  déprimant,  et  se  terrasque  suas  in  pauperiem  et  vastitatem  redigant  ; 
semperque  Normannorum  domini,  cùm  hostes  contriverint ,  cùm  crudeliter 
non  agere  nequeant ,  suos  etiam  hostiliter  conterunt.  Quod  liquidé  in  Nor- 
mannia et  Anglia  (h),  Apulia,  Calabria,  Sicilia  et  Antiochia  ,  terris  opti- 
mis  quas  eis  Deus  subjecit ,  magis  magisque  apparet.  In  Anglia  ergo  the-  D 
lonea  injusta  et  pessimae  consuetudines  his  temporibus  pullulaverunt.  Prin- 
cipes omnes  auri  et  argent!  cupiditate  caecati  adeô  erant  ,  ut  illud  de  iis 
verè  dici  possit  :  «  Unde  habeat  nemo  quaerit  ,  sed  oportet  habere  ».  Quantô 
magis  loquebantur  (c)  de  recto ,  tanto  major  fiebat  injuria.  Qui  Justiciarii 
vocabantur  ,  caput  erant  omnis  injustitiye.  Vicecomites  et  Praepositi  ,  quo- 
rum erat  officium  justitia  et  judicium,  furibus  et  raptoribus  atrociores  erant, 
et  omnibus  ssevissimis  saeviores.  Rex  ipse  cùm  ad  firniam  terras  suas  ,  quantô 
cariùs  poterat,  dedisset  ;  alii,  magis  otFerenti,  et  deinde  alii  ,  seniper  negligens 
pactum  et  ad  majora  studens,  dabat.  Nec  erat  cura  ,  quanta  injuria  paupe- 
ribus  à  Praepositis  fieret.  In  hoc  anno  igitur  pestes  infirmitatis  et  faniis  An- 
gliae Deus  immisit,  ut  qui  febribus  evaderet,  famé  moreretur.  Immisit  etiam 
tempestates  et  tonitrua  ,  quibus  multos  hominum  occidit  :  nec  animalibus  g 
nec    pecori    pepercit.    Iverat  autem  hoc    anno   Rex   Willielmus  in  Franciam  , 

(a)  Idem  praetereà,  Angliâpotitus,  nihil  sibi  regno-  niœ  [Angliae],  ut  incoke  ejus  in  peregrinationem 
que  fonducibilius  censuit,  quàm  Eduardi  leges  et  tendentes,  omnibus  gentibus  cultu  et  swnptu  clario- 
patrias  sub  eo  consuetudines,  à  sapienlibus  collectas,  res^  ex  hoc  unde  nnt,  dignosci  possunt...  Saluber- 
finnare.  Per  viroruin  consuetudinem  in  aula,  qui  rima  [est\  Britannia...  Nunquam  autem  in  ea  ali- 
rebus  tura  civilibus  tum  forensibus  exercitati  erant,  quos  arripuit  ignis  sacer;  sed  à  Galliis  allati ,  ibi 
legum  Guillelmi,  hoc  est  Edwardi  Régis  à  Guillelmo  soient  sanctri.  Obiter  hîc  notabiraus,  in  Ms.  cod.  Reg. 
firmatarum  ,  Normannico  idiomate  conscriptarum  ,  810  fol.  100  mentionem  fieri  translationis  S.  Martia- 
atque  ab  iis  quas  recentiores  Scriptores  habent ,  mul-  lis  ad  Montem-Gaudii  propter  morbum  Ardentium, 
tiim  discrepantiuin,   exeniplar  nactus    \bbas   Ingul-  qui  anno  994  magnas  strages  edidit. 

phus  Crowlandiam    detulit,  atque   ad   Historise   suae  (c)  Hoc  est,  de  jure.  Sic  suprà  in  Ordine  Corona- 

calccm  adjecit.  tionis  Philippi  I  pag.  32,  Gallica  locutione  dicitur /?er 

(b)  Pag.  299  :  Propriè  vero  proprium  est  Britan-       rectum,  id  est,  per  jus,  par  droit. 


EX  HENRICI  HUNTINDON.  HISTORIA.  211 

A  praeclavitque  regnum  Régis  Philippi,  et  multos  suorum  neci  dédit.  Combussit 
quoque  castrum  nobile ,  quod  vocatur  Maante  ;  et  omnes  Ecclesias  quae 
ibi  inerant ,  plebemque  multam  et  duos  Anachoritas  sanctos  igni  tradidit. 
Quibus  de  causis  Deus  irritatus  Regem,  cùm  inde  rediret,  infirmitati,  posteà 
morti  concessit.  De  cujus  Régis  potentissimi  vitâ  bona  perstringenda  sunt  et 
mala .  .  .  Willielnins  omnibus  Normanniae  Consulibus  fortior  fuit  ;  omnibus 
Anglorum  Regibus  potentior  fuit  ;  omnibus  praedecessoribus  laude  dignior 
fuit.  Erat  autem  sapiens ,  sed  astutus  ;  locuples ,  sed  cupidus  ;  gloriosus  , 
sed  famae  deditus  ;  erat  humilis  Deo  servientibus ,  durus  sibi  resistentibus. 
Posuerat  namque  Consules  et  Principes  in  carcerem ,  Episcopos  et  Abbates  ^'^ë-  3'*- 
possessionibus  suis  privaverat,  fratri  proprio  non  pepercerat  ;  nec  erat  qui 
resisteret.    Âuferebat   quoque    potentissimis    etiam    auri   et   argenti    millia  :    ad 

T.  castella  solus  omnes  fatigabat  construenda.  Si  cervum  caperent  aut  aprum  , 
oculos  eis  evellebat ,  nec  erat  qui  obmurmuraret.  Amavit  autem  {a)  feras 
tanquam  pater  earuni  esset  :  unde  in  sylvis  venationum,  quae  Noveforest  vo- 
cantur ,  Ecclesias  et  villas  eradicari ,  gentem  extirpari ,  et  à  feris  fecit  in- 
habitari.  Cùm  autem  raperet  suis  sua,  non  pro  aliqua  necessitate,  sed  prae 
nimia  cupiditate,  in  intimis  cordium  amaricabantur  et  tabescebant.  Ipse 
vero  nihili  pendebat  eorum  iras  :  sed  oportebat  omnes  obsequi  Régis  nutui  ; 
si  amore  ejus  vel  pecuniâ,  vel  terris,  vel  vitâ  vellent  perfrui  . .  .  Régi  prae- 
fato  Normannia  hereditariè  pervenerat  ;  Cenomanniam  armis  acquisierat  ; 
Brittanniam  sibi  acclivem  fecerat  :  super  Angliam  solus  totam  regnaverat  ; 
ita  quod  nec  ibi  una  sola  hyda  inerat,  de  qua  nesciret  cujus  esset,  et  quid 
valeret.  Scotiam  quoque  sibi  subjugaverat,  Walliamque  reverendus  in  suam 
acceperat.  Pacis  autem  tantus  auctor  fuerat,  quod  puella  auro  onusta  regnum 
Angliae  pertransire  posset  impunè.  Si  aliquis  quempiam  quacumque  de  causa 
peremisset,  capitali  subjacebat  sententiae  :  si  aliquem  vi  oppressisset,  genita- 
libus  privabatur  armis.  Construxit  autem  Abbatiam  Belli  {b),  et  illam  apud 
Cahom  *  in  Normannia,  in  qua  ipse  sepultus  est.  Uxor  verô  sua  Matildis  *  ai.  Chaam 
nomine  Abbatiam  Sanctimonialium  ibidem  construxit,  in  qua  ipsa  sepulta 
est...  Eodem  anno  Pagani  super  Christianos  in  Hispania  praedati  sunt,  et 
partes  regni  magnas  occupaverunt.  Amphos  vero  (c)  Rex  Christianus ,  ac- 
cepto  circumquaque  à  Christianis  auxilio  resurgens,  Paganos  occidit,  fugavit, 
terrœ  ablatae  damna  reparavit .  .  .  Willielmus  Rex  Roberto  filio  suo  primo- 
genito  dimiserat  Normanniam  ;  Willielmo  filio  ejus  secundo  regnum  Angliae  ; 
Henrico    tertio   filio'  suo  thesauri   copiam  :    pro   quo  cùm   Robertus  partem  ei 

D  Normanniae  vendidisset,  thesauro  habito,  terram  ei  abstulit.  Quae  res  Deo 
valdè  displicuit  ;  sed  vindictam  in  tempore  distulit.  Willielmus  vero  pergens 
apud  Wincestre  thesaurum  patris  sui  secundum  imperium  ejus  divisit.  Erant 
autem  in  thesauro  illo  LX  mille  librae  argenti,  excepto  auro,  et  gemmis  et 
vasis  et  palliis.  Deditque  inde  quibusdam  Ecclesiis  X  marcas  auri,  quibus- 
dam  VI,  et  unicuique  Ecclesiae  villae  V  solidos  ;  et  misit  in  unumquemque 
Comitatum  C  libras  divisum  pauperibus.  Praecepto  quoque  patris  sui  omnes 
vinctos  à  vinculis  solvit  .  .  .  Remigio ,  qui  Monachus  fuerat  apud  Fescamb 
dederat  Rex  Episcopatum  Dorecestre ...  De  regia  quidem  proditione  fuerat 
impetitus;  sed  famulus  ejus  ferri  igniti  judicio  (d)  dominum  purgans,  regio 
restituit  amori  .  .  .  Jam  rébus  usque  ad  tempora  nostra  (  e  )  perductis ,   novis 

E  novus  Liber  est  donandus. 

{a)  Ebeu  !  màçno  populi  incommodo  et  detrimento,  cas,  tôt  culturae  agrorum  modos  seu  formas  quotidie 

similis  furorbacce  nostra   aetate   plerosque   Principes  excogitat,  tôt  denique  libros  vel  scripta  procréât, 

occupât.  Dici  vix    potest    quantum  agricolis    noceat,  (6)  Ibi  Goiibertum   MajorK-monaHerii  Monachum, 

quantas  spes  ipsorum  perdat,  quotque  in  agris  labores  Abbatem    co«jtà«£^  Order.  Vit.  pag.  505. 

evertat  venatio  ;  dum  sata  destruit,  rura   demolitur,  (c)  HiEC  Alfonsii  VI  de  Mabumetanis   Victoria,    seu 

segetes  depascit,  ac  pestifero  dente  arbusta  corrodit  :  secunda  Francorum  in  Mauros  expeditio,  ad   annum 

nec  tamen   istud  malum  avertendura  vel   saltciu  mi-  1085  solet  referri. 

nuendura    curare    videtur  Agroraania,    qu«    cunctas  Id)  Nota  usum  saeculi  et  superstitionem. 

ferè  mentes  hodie  tenct  et  exagitat,  quaa  tôt  inflat  bue-  (e)  Nota  quoque  aetatem  Scriptoris. 


ÏJ 


H 


212 


EX  BREVI  CHRONICO  S.  MARTINI  TURON. 

Apud  Chesnimn   (a)  Tom.  III  Scriptorum  Franc,  pag.  361. 

ENRicus  (b)  filius  Roberti  [regnavit]  annis  XXIX:  obiit  anno  in- 
carnati  Verbi  MLX.  Anno  Henrici  XV ,  Verbi  autem  incarnati 
MXLVI,  Haroldus  filius  Cnutonis  non  ex  Emma  regnavit  annis  IV.  Hic 
expulit  novercam  ,  cùm  ei  Godoinus  esset  auxilio.  Haec' apud  Balduinum 
Comitem  Flandriae  mansit  triennio  ;  qui  fuit  Philippi  filii  Henrici  tutor, 
Eduardus,  quia  liberis  carebat,  Guillelmo  Duci  Normanniae  cognato  suo ,  B 
filio  Roberti,  dédit  regnum,  Haroldo  filio  Goduini  hujus  rei  legato.  Ferunt 
quidam  Haroldum  vento  Normanniam  actum,  finxisse  se  legatum  esse,  cùm 
à  Guidone  Comité  Pontivi  captus  esset.  Sed  à  Guillelmo  liberatus ,  juravit 
ei  regnum  Angliae  .  ,  .  Arvegre  Rex  Noricorum  et  Tostinus  Flandrensis,  An- 
gliam  dévastantes,  ab  Heroldo  devicti  et  occisi  sunt.  Heroldus  de  praeda  nil 
militibus  largitus  est  :  unde  post  IX  menses  et  aliquot  dies  destitutus  à  pluri- 
bus,  à  Guillelmo  Duce  Normanniae  est  devictus.  Hic  primo  in  tutela  Hen- 
rici Régis  Francorum ,  posteà  multa  ab  eo  perpessus  est ,  et  à  Gaufredo 
An.  1042.  Martello  qui  devicit  Comitem  Pictavensem  et  Theobaudum  Blesensem  anno 
Verbi  incarnati  MXLII ,  Turonis  pro  redemptione  accipiens.  Hic  fuit  filius 
Fulconis,  et  filios  non  habuit,  sed  Comitatuin  reliquit  nepotibus  Barbato 
et  Fulconi  Richin,  qui  Barbatum  in  vincula  tenuit  .  .  .  Henrico  Rege  Fran-  C 
corum  mortuo,  Balduinus  Cornes  Flandriae  tutoi-  fuit  Philippi  Régis  parvuli, 
cujus  amitam  duxerat.  Hic  Balduinus  dédit  in  uxorem  filiam  suam  Mathil- 
dem  Guillelmo.  Guillelmus  Cenomannum,  concedente  sibi  Herberto,  ac- 
cepit  ;  et  Britanniam  ab  eo  (c)  Alanus  Cornes  ut  à  suo  domino  suscepit  :  Bri- 
tanniam  quippe  calumniabatur,  quia  Carolus  eam  RoUoni  cum  filia  sua  Gizla 
dederat.  Guillelmus  anno  Ducatiis  XXX,  vexillo  sibi  ab  Alexandre  Papa 
misso,  in  Angliam  apud  Hastingas  appulit,  XV  diebus  ibi  se  pacificè  agens  : 
Heroldum  devicit  et  occidit  ;  et  die  Natalis  Domini  apud  Lundoniam  co- 
ronatus,  anno  Philippi  VI  et  incarnati  Verbi  MLXVI.  Guillelmus  in  Nor- 
mannia  Monasterium  fecit  Cathomi  (d)  in  honore  S.  Stephani,  ubi  et  Lan- 
francus  fuit  Abbas ,  post  Cantuariensis  Archiepiscopus  :  alterum  in  Anglia 
apud  Hastingas  in  honore  S.  Martini,  ubi  fuit  bellum.  Filios  habuit  Rober-  d 
tum  Comitem  Normanniae ,  et  Richardum  qui  adolescens  obiit ,  et  Guillel- 
mum  et  Henricum  posteà  Reges  ;  filias  vero,  Ceciliam  Cadomensem  Ab- 
batissam,  et  Constantiam  uxorem  Alani  Comitis  Britanniae ,  et  Adelam  uxo- 
rem Stephani  Blesensis .  .  .  Matrem  dum  vixit ,  honorificè  habuit.  Fratres 
ex  ea ,  Robertum  Comitem  Moretonii  fecit  ,  Odonem  vero  Baiocensem 
Episcopum  Comes  fecit,  Comitem  vero  Cantiae  Rex  :  unde  posteà  dixit  se  non 
Episcopum,    sed  Comitem  prendere. 

(a)  Ex  Bibliotheca  Thuana.  Vide  Notam  pag.  225  Hugone  de  S.  Maria,  Monacho  Floriac.  Auctore. 
Tom.  X,  ubi  monemus.  (c)  Willelinus  Géra,    suprà   ])ag.  36,    Jlaimum   in 

ib)  Henricus  filius  Roberti,  Rex  Fr.  XXXI,   régna-  servitio  Diicis  Roberti  pacta  fidelitate  iupplicem  circa 

vit  annis  XXXII.   Jf'illermw  nobilissimus  Dux  Nor-  annum  1029  vel  1030  exhibet.    ïestatur  autem  lau- 

man.  pugnavit  apud  Fallium-dunas.  Henricus  Rex,  datiis  Scriptor  cap.  1  libri  VI,   se  nibil   dicturum   de 

fortii  in  bello,  Vltriaco  obiit.  Philippus  filius  Henrici,  Ducibus  qui  ftoruerunt  œtate  sui  temporis,   seu    de 

Rex  Fr.   XXXII,  regnavit  annis  XLIX.    Hujus    Vil  successoribus  Richard!   II   anno    10:26    mortui,   nisi 

anno  regni  Witlermus,  gloriosus  Dux   Norm.  Jnglos  quod  partim    inluitu,   partim   -veracium   compererit 


subegit  ;  ibique  Rex  factus  ,  regnavit  annis   XXII.  relatu.  Nec    contendat   Noster  Lobineau,    caput    XI 

Huic successit  Willermus  filius  ejus,  etc.  ExChvonico  libri  VI,    in  quo  servitium   Alani   Britanniae   Comitis 

Ivonis  Carnot.  à  Pharamundo  ad  Philippum  I.    Inte-  refertur,    fuisse  additura    à    Continuatore    Willelrai  : 

rim  nota  cum   Riveto    hujus   Chronici    inscriplionem  integrum  enim  legilur  in  Ms.  Codice  Abbatiae  S.  Vic- 

errore  Librarii  fuisse  vitiatam  ;  ita  ut  non   sit    Ivonis  toris,  qui  caret  interpolationibus. 
Scriptum,    sed  opus  Ivoni   dicatum  et  directum    ab  (d)  llecliùs  paulô  infrà,  Cadomi. 


213 


EX  ABBREVIATIONE  («)  GESTORUM  FRANCIS  REGUM 

Ex  Ms.  Cod.   S.    Victoris  Paris.  Abbatiœ  num.   419. 

OUI  [Henricus  Rex  Francise]  inter  alia  quse  strenuè  gessit  ,  Willel- 
mum  Normannorum  Ducem  à  quibusdam  potentibus  Norinannis  exhe- 
reditatum  ,  ipsis  devictis,  in  honorem  restituit ,  quibusdam  ex  eis  patibulo 
suspensis,  aliis  vinculis  mancipatis,  aliis  potestatibus  privatis.  Hic  ex  Anna 
filia  Régis  Russiae ,  nomine  Buflesdoc  *  genuit  Philippum  Regem,  et  Hu-  *  Jeroslai 
gonem  Magnum  posteà  Vermandensem  Comitem.  Tertio  autem  regni  sui 
anno  urbs  Parisii  flagravit  incendie.  Hoc  etiam  régnante,  per  quinque  annos 
famés  invaluit.  Ipse  denique,  multis  praeliis  devictis  ,  plenusque  dierum, 
civitate  Parisii  obiit  morte  communi,  sepultusque  est  juxta  patrem  suum  in 
Basilica  S.  Dionysii.  Philippus  autem  filius  ejus  coronam  regni  post  eum 
recepit,  unctus  in  Regem  Remis  à  Gervasio  Archiepiscopo  urbis  ejusdem. 
Quo  régnante,  VII  Kal.  Maii  comttes  apparuit  ferè  diebus  quinque,  mag- 
num jubar  emittens  contra  Occidentem.  ]Nec  multô  post,  ipso  anno,  die 
festi  S.  Michaëlis,  Comes  Normannorum  Willelmus  cum  ingenti  navium  ap- 
paratu  mare  transiit ,  regnumque  Anglorum  oppugnavit  [b)  et  cepit .  .  . 
Philippus  vero  Rex  in  primordio  regni  sui  accepit  uxorem,  sororem  scili- 
cet  ex  parte  matris  Roberti  Jiierosolymitani  Flandrensis  Comitis,  filii  vero 
C  Roberti   Frisonis,   etc. 

(a)  De  bac  Abbreviatione  quae  notavimus  vide  pag.  runt.    Turtstinus^  cui  xuccesxere  Ranulfus  et  Ricardus, 

226  Toin.  X.,  ubi  partem  ejusdem  Epitoinae  ediditnus  Drogo  et  Constantiniensls  Umfredus   frater  ejus.    Hic 

(^b)  Postquam  Normaniti  in  ea  quain   pervoierant,  priinui  Apuliam   suhjugavit  :    Roberlus    tFiscardus  ; 

parle  Pranciœ  confirinati  eraiit,    etiam   ultra   inanus  hic  etiam  Apuliam  :  Buamundus  fHius  ejus    Sic  desi- 

extendere,  cnnali  sunt.   Willelmus,   qui  nol/ius,  Dux  nit  Fragmentum  in  Toni.  I  Ms.  Durandi  ex  Ms.  Cod. 

Normanniœ  Angliam   subjugavit.    Alii  autem  pro^  Reginae  Suec.   1637. 
gressi,  Apuliam,   Calabriain   Siciliamque  occupave- 


D 


EX  CHRONICO  W  HILDENSHEIMENSI. 

Apud    Chesnium   Tom.    III  Scriptorum   Ilistoriœ   Franc,  pag^.    523. 


ANNO  MXXXIII  ,  Indict.  I  ,  Imperator  [Conradus  II]  sestivo  tempore 
Burgundiam  cum  exercitu  properans  ,  Odonem  diu  sibi  resistentem  , 
qui  eamdem  regionem  sibi  contra  Imperatoris  voluntatem  tyrannicè  usur- 
paverat  ,  obvium  suscepit;  acceptisque  ab  eo  de  pace  juramentis  et  obsidi- 
bus,  pacifiée  rediit .  .  .  Piae  mémorise  Cunigund  Imperatrix,  V  ]Non.  Martii 
obiit.  Eciypsis  solis  III  Kal.  Jul.  feriâ  VI,  natali  S.  Pétri  Apostoli ,  horâ 
diei   VI  accidit. 

MXXXIV ,  Indict.  II ,  Imperator  iterum  hoc  anno  Burgundiam  cum 
grandi  exercitu  intravit  ,  et  Odonem  item  resistentem  fugavit  ;  eamdemque 
regionem  fidelibus  suis,  qui  ei  fidem  juramento  firmabant,  commendavit. 
E  MXXXV  ,  Indict.  III ,  Heinricho  Régi  filio  Imperatoris  filia  Chnut 
Régis  Danorum  juramentis  desponsatur .  .  .  Hiemali  tempore  Chnut  Rex 
Danorum  et  Anglorum  ,  immaturâ  morte  praeventus,  obivit  ;  et  Christiana 
religio  ab  ipso  fideliter  exculta ,  periclitari  cœpit.  Sed  fihus  ejus  junior  , 
H.'erdechnut  nomine  ,  regnum  ipsius  post  eum  consensu  provincialium 
obtinuit. 

MXXXVI  ,     Indict.       IV ,      Imperator     cum    summa     suorum    Principum 

(a)  Opus  hoc  à  diversis  Scriptoribus    continuatum  qui  posteà  continuationem   suara    usque  ad    annum 

fuit.   Fides  saiic  habenda  est  Chronographo,    qui  ab  1137  perduxit.  Porrô  ex  Hildesheiin.  Chronico,  quod 

anno  995   ad  annum  circiter  1040    scripsit.   Is   cnim  ab  anno  714  ad  annum  H38  protend itur^  ea  ta ntùm 

Auctor,  quae  per  haec  tempora  in  litteras  mittit,  ea  se  excerpsimus  quae  propiùs   ad    Historiam  Francicam 

vivente    peracta  fuisse    non  obscure   insinuât,   dum  accedunt  :  unde  qui  piura  voluerit,    adeat  Chesnium 

fusiorest  in  rébus  per  singulos  annos  narrandis,  quàm  loco  citato. 

D  d  iij 


214 


EX  CHRONICO  HILDENSHEIMENSI. 


frequeiitia    Nativitatem     Christi     Argentinae     magnifiée    celebravit .  . .     Pascha  A 
Engilenheim     feriavit.     Deinde    Triburiam    (a)  tendens,     generali  ibidem  Sy- 
nodo    prsesedit .  .  .     Filio   Imperatoris  Heinrico  Régi   venit  Regina,    Cunihild 
nomine ,     quae  in    natali    Apostolorum     regalem    coronam    accepit,  et  mutato 
noniine    in   benedictione,   Cunigund  dicta  est. 

MXXXVII.    Indict.   V,    Placentinus,    Cremonensis  ,    Vercellensis,   alii   etiam 

♦Odone      Episcopi  Majestatis  rei,  quia  cum  praedicto  Archiepiscopo  (^t)  et  Udone  *  tyranno 

saepememorato  contra  Imperatorem  consenserant,   captivi  ad  nos  in  diversa  loca 

exiliati    sunt.     Praenominatus  ergo  Udo,  Imperatore   Italiae   partes  procurante, 

Luthuringiam    juxta    Marcam    Gozelonis   Ducis    ejusque  filii    Godefridi  tyran- 

*  Barrum    nicè  invasit  ;   et   civitatem  ,    quse   Bera  *  dicitur,   injusta  praesumptione  occu- 

pavit   :    juxta  quam  ab   hisdem    Ducibus  occupatus,    consertoque  praelio   inter  B 
primos    inglorius    occubuit;    justasque  divinae  ultioni  post  effracta  juramenta 
pœnas  exsolvit.  Ab  ipsis  sanè  victoribus  ignoratus,  in   crastinum  inter    vulgus 
inventus    est    nudus,    vitâ    pariter  et   regno,    quod   sibi    usurpans   affectabat, 
spoliatus. 

MXXXVIII,  Regina  (iunihild  XV  Kal.  Augusti  ex  hoc  mundo  mi- 
gra vit. 

MXXXIX  ,  Indict.  VU  ,  Imperator  ad  celebrandam  Pentecosten  Tra- 
jectum  venit,  et  ibi  quidem  in  summa  laetitia  sanctum  diem ,  scilicet  (c)  in 
regalis  diadematis  décore  procedendo  ,  peregit.  Sed  sequenti  die,  feria  II  , 
horâ  diei  VI,  II  Non.  Jun.  mensae  reficiendi  gratiâ  assidens,  subita  défections 
praereptus  ,  vix  dnm  confessionis  prolatâ  sententiâ,  flebiliter  exspiravit  .  .  . 
in  quo  viro  penè  totius  orbis  caput  virtusque  concidit .  .  .  Sed  (ilius  ejus  C 
domnus  Heinricus  ,  in  omni  quidem  virtutum  exhibitione  perstrenuus .  .  . 
solio  patris  est   intronizatus  (d). 

MXL[II  ,  Indict.  XI ,  Gisla  Imperatrix  ,  mater  Heinrici  Régis,  obiit 
XVI  Kal.    Mart.  et  apud  Spiram  sepelitur. 

MXLIV,  Indict.  XII  ,  Heinricus  Rex  Constantiensi  Synodo  afïuit,  ubi 
cunctis  débita  dimisit  ;  destructisque  omnibus  inimicitiis,  pacem  hactenus 
inauditam  in  sui  regni  provinciis  regiâ  censura  per  edictum  confirniavit. 
Deinde  Agnetem  (e)  Willehelmi  Pictavensis  Principis  filiam  Reginam  apud 
Mogontiam  ungui  faciens,  regalibus  sibi  nuptiis  in  Hingelenheim  copulavit  : 
unde  infinitam  histrionum  et  joculatorum  multitudinem  sine  cibo  et  mune- 
ribus  vacuam   et   mœrentem   abire  permisit. 

MXLVI ,    Indict.    XIV,   Heinricus  Rex     Italiam   ingressus  ,    pacificè   à  Ro-  D 
manis  suscipitur    :   Papas   très    non  digne  constitutos  synodaliter   deposuit,   et 
Suidegerum     Babenbergensem     Episcopum  ,    Papam    constituit  ;     ipseque     et 
conjux      ejus     Agnes     Regina      eadem     die     imperiali      benedictione     subli- 
mantur, 

MXLVJII ,  Indict.  I ,  Léo  Tullensium  Antistes ,  Papa  ordinatur.  Hein- 
ricus  Imperator  nascitur. 

MLIII  ,  Indict.  VI ,  Léo  Papa  exercitum  ducens  per  Apuliam  contra 
Nortmannos ,  infinitâ  utrobique  caede  peracta ,  absque  victoria  regreditur , 
et  II  *   Kal.   Julii  eodem  anno   obiit. 

MLIV,  Indict.  VII,  Leoni   Papa  Victor  successit.     Famés   magna  fuit. 

ML VI ,  Indict.     IX ,   Famés    multas  provincias  afflixit    :   egestas    et    penuria 
undique    praevaluit .  .  .    Heinricus  Imperator    filium    suum    Heinricum    Romani  E 
Pontificis    ceterorumque   Pontificum    et    Principum    electione     Regem     consti- 
tuit ...    III  Non.   Octob.    vitam   praesentem  finivit. 

Armo    Domini    ML  Vil ,     Indict.     IX    (  f  ),  Heinricus  filius  Heinrici    Impe- 


An.  1043. 


pridie 


{a)  Ilcrmannus  Contractus  in  auctiori  Chronico 
ïriburianam  Synodum  rcctè  suo  anno  reddit,  duin 
illam  retrahit  ad  annum  praecedentem.  Pcrperàm  verô 
Cossartius  Tom.  IX  Concil.  cum  Sigeberto  eamdera 
consignât  anno  1031  ;  et  (,'oncilium  Tribiir.  in  uo 
dividit,  quorum  prius  anno  1031,  posterius  anno 
1035  vel  sequenti  celebratum  fucrit  :  non  dubitat 
Pagius  quin  A.uctores  de  uno  eodemque  Concilio  ver- 
ba  faciant.  Intérim  nota  usum  temporis,  seu  partes 
Imperatoris  in  Concilio. 

(6]  Mediolanensi  scilicet^  qui  contrarias  Imperatore 
in  Salernitauo  Conventu  comprebensus  est,    et  faget 


lapsus  palam  rebellare  cœpit. 

(c)  Sic  infrà  :  Maximo  niundialis  pompœ  tripudio 
Rex  et  Imperator  orbis  coronatus  processit. 

(d)  jintè  scilicet  generali  Cleri  populique  prœelec- 
tione  coronatus. 

(e)  Haec  cura  Hermanno  Contracte  et  Hepidanno 
ad  annum  1043  referenda. 

(/■)  Corrig,  X,  Simili  modo  medicam  manum 
adbibe  caeteris  Indictionibus  quae  sequuntur.  Error 
forsan  inde  oritur,  qu6d  Indictio  IX  bis  posita 
fuerit. 


EX  CHRONIGO  HILDENSHEIMENSI. 


2i5 


A  ratoris   admodum  puer  cœpit   regnare.  Agnes  Imperatrix    mater  ipsius   Hein- 
rici  Ducatum  suscepit  Bajoariae, 

MLXVI,     Indict.     IJI ,     Cometa     videtiir,     et    Anglia     à     Nortmannis     su- 
bicitur. 

MLXXII.     Indict.     IK     conjurant      Principes     regni      contra     Heinricum 
Regeni. 


EX   CHRONICO   («)    SAXONICO 


B 


Ex  Autographo  in  Bibliotheca  S.  Germani  asservato. 


AN  NO  Dom.  Incarn.  MXXXVII.  Uto  *  Burgundiae  tyrannus ,  quia  in 
priori  machinatione  condignum  sibi  exitium  non  invenit ,  aliâ  via ,  di- 
vinâ  sententiâ  eum  manifeste  propellente ,  perire  temptavit.  Nam  ante  rui- 
nam  corde  elato  Aquisgrani  palatiuii  invadere  decrevit,  seque  ibi  in  Na- 
tivitate  Christi  sessurum  praejactavit.  Sicque  mensis  tantùm  spatio  ante  idem 
festum  urbem  Imperatoris,  quae  Bera  *  dicitur,  sitam  in  Lotharingia ,  juxta 
Marcam  Gozelonis  Ducis  fîliique  ejus  Godefridi,  circumquaque  debaccha- 
tus   prgedando  obsedit  :  juxta  quam,    etc.   ut  in  Chronico  Hildesh. 

Anno    Dom.    Incarn.     MXL.     Novus    Rex    [Heinricus]  Pascha     in    Enge- 
lenheim    honorifîcè    feriavit  :    ubi    ad  eum   Pi^imates  Burgundiae  huniiliter  cum 
C  niuneril)us  venerunt  ;   qui   inde    Iseti ,    gratiâ    ipsius  simul    et    muneribus  con- 
donati,    redierunt. 

Anno  Dom.  Incarn.  MXLÏII,  Rex  Heinricus  Natale  Domini  Augustae 
peragens,  Burgundiam  intravit  ;  ibique  republicâ  optimè  gubernatâ,  paceque 
fimiata,   Colonise  Resurrectionem  Domini  celebravit. 

Anno  Dom.  Incarn.  MXLIHI.  Gozelo  Dux  (b)  Lotharingiae  obiit  :  cujus 
filius  Godefridus  nobilissimae  indolis  juvenis,  atque  in  re  militari  admodiim 
exercitatus ,  quia  Ducatum  patris  obtinere  non  potuit ,  arma  contra  Rem- 
publicam  corripuit.  Adalbertum  Ducem  ,  quem  Rex  patri  ejus  subrogave- 
rat,  praelio  victum  occidit  ;  csedes  hominum  et  populationes  agrorum  maxi- 
mas  fecit. 

Anno    Dom.     Incarn,    MXLVI.     Godefridus    Dux    Lothariorum,    deditione 
I)  sui   facta  ,    à  Rege   in    castello    Givikinstein    usque    ad    dignam    satisfa(;tionem 
sub  custodia  mancipatur  :    sicque  regnum    brevi  tempore  quietum  et  pacatum 
mansit. 

Anno  Dom.  Incarn.  ML.  Heinricus  Imperator  anno  X  regni  sui,  impe- 
rii  autem  IV  quasdam  partes  Galliie  invasit  contra  Godefridum  et  Balde- 
winum  Duces,  quibus  ad  deditionem  coactis,  regnoque  in  his  partibus 
pacificato,   victor   cum  triumpho    revertitur. 

Anno  Dom.  Incarn.  MLIII.  [  Léo  Papa  ]  post  Pascha  exercitum  per 
Apuliam  contra  Nortmannos  duxit  .  .  .  Contra  hos  igitur  quondam  illius 
terrse  advenas,   sed   tune   Apostolicarnm    rerum    invasores   et    Romani    Imperii 


Odo 


Barrum 


(a)  Chronici  vetcris  Saxonici,  qnod  ab  anno  740 
ordituret  desinit  in  anno  1139,  AuclorestAnonyinus; 
ut  probat  praefat.  in  Toin.  IV.  Anipliss.  CoUect.  Mar- 
tcnius  noster,  qui  illud  notis  et  observationibus  illus- 
tratura  editioni  paraverat.  Saxonicos  Annales  Geor- 
gius  Eckardus  inseruit  Corpori  suo  Historico  Lipsiae 
1723.  Ceterùra  alios  Scriplores  Chronographus  Saxo 
plerurnque  sequilur.  quorum  mentera  saepè  exprimit, 
atque  ipsissiraa  ctiain  verba  usurpât  ,  etc.  Vide  pag. 
228  Tom.  iiostri  X.,  ubi  parteni  ejusdem  operis  edidi- 
mus. 

[b]  Mortuo  Godefrido  I,  Duce  Lotharingiœ  ,  frater 
ejus  Goclieh  in  Ducem  \ublimatur .  anno  Dom. 
MXXn,  imperii  Henrici  II  anno  XV III  ;  quem  rexit 
annis  XXV.  Istius  fiham,  •cilicet  Odam  ,  Lamhertus 
Cum-barba  II.,  Cornes  I.oi<an.  III,  duxit  in  uxorem. 
Et  est  sciendum,  quod  Lite  Gochelo  genuerit  Godefri- 
dum,  qui   ei   successit    in   Ducatu    Lotharingia:  ;    et 


Fridericum,  qui  Papa ,  mutato  nomine  ,  Stephanus 
dictas  IX.  Anno  Ducatâs  ejwd.  XIV ,  Frederico  Mo- 
sellanorum  sive  Lotharingiœ  Superioris  Duce  mortuo, 
quia  mares  filios  non  habuit  quibus  DucatiLi  compete- 
ret,  Gochelo  Dux  Lotharingiœ  Inferioriv,  impetrato 
ab  Imper.  Conrado  Mosellanorum  etiam  Ducatu,  in 
regno  Lotharingiœ  potentiiLi  dominatur .  Et  sciendum, 
quod  in  regno  I.oth.  inter  alios  Principatus  sunt  duo 
Ducatus,  Lotharingia  appellali  ;  quorum  unus,  qui 
per  Duces  Mosell.  sive  Lothar.  possidetur ,  Superior  ; 
aliusverà,  qui  per  Duces  Brabantiœ  tenetur,  Inferior 
Lotharingia  appellatur .  Tandem  Gochelo  Dux  anno 
Ducatûs  sui  XV  obiit  :  oui  Godefridus  filius  ejus  suc- 
cessit. Haec  in  Magno  Clironico  Belgico,  pag.  101  , 
Magister  Edinundus,  qui,  si  numeri  non  sunt  cor- 
rupti,  par'ùm  in  chronologia  diligens  est,  ut  nemo 
non  videt. 


216 


EX  CHRONICO  SAXONICO. 


hostes,    Léo  Papa   pugnavit  ;    et  infinita    utrobique  caede  peracta,  XIIU.    Kal,  A 
Julii  Papa    cuni  paucis  fugiens,  absque  Victoria  regreditur. 

Anno  Dom.  Incarn.  MLIIII.  Rebellant  Balduinus  et  Godefridus.  Qui 
Godefridus ,  Bonifacio  Italorum  Marchione  superiore  anno  defuncto ,  Bea- 
tricem  viduam  ejus  accipiens ,  Marcam  et  ceteras  ejus  possessiones  ,  con- 
jugii   praetextu,    sibi  vendicavit. 

Anno  Dom.    Incarn.   ML VI.    Godefridus  Dux  ad   deditionem  venit. 
Au.  1060.        Anno    Dom.    Incarn.    MLVIIII.    Heinricus  (a)   Rex   Galliae   obiit  :    et   Phi- 
lippus  filius   ejus  regnavit  pro   eo. 

Anno  Dom.  Incarn.  MLXVI.  Cometa  per  totum  orbem  diu  apparuit  ; 
et  Anglia  Nortmannis  subjecta  est  per  Willehelmum  filiuni  illius  Rodberti , 
quem  Richardus  Comes  Nortmannorum  ex  sorore  Knut  Régis  Danorum' 
genuerat.  Nam  post  mortem  sanctissimi  Régis  Edwardi  contendentibus  pro  B 
regno  Anglorum  Principibus ,  Haroldus  quidam  Dux  Anglorum  vir  malefi- 
cus  sceptrum  invasit.  Hoc  frater  ejus,  nomine  Tostin,  molesté  ferens  con- 
tra eum  Regem  Norwegiae  duxit,  qui  et  ipse  Haroldus  dicebatur ,  et  Re- 
gem  Hiberniae.  Sed  occisus  est  ipse  Tosti  cum  utrisque  Regibus  et  toto 
exercitu  ipsorum  ab  Haroldo  Rege  Anglorum.  Vix ,  ut  aiunt,  octo  dies 
transierant,  et  ipse  Willehelmus,  cui  pro  obliquo  sanguinis  cognomen  erat 
Bastardus,  ab  Gallia  transfretavit  in  Angliam,  lassoque  victori  bellum  intulit  : 
in  quo  Angli  primo  victores ,  deinde  victi ,  à  Nortmannis  usque  in  finem 
contriti  sunt.  Haroldus  ibi  cecidit ,  et  post  illum  ex  Anglis  ferè  centum 
millia  .  .  Bastardus  victor  omnes  penè  ejusdem  regni  Praesules  exilio,  No- 
biles  vero  morti  destinavit ,  médiocres  autem  suis  militibns  in  servitutem  , 
uxores  indigenarum  universarum  advenis  in  matrimonium  subjugavit.  Prse-  G 
tereà  in  ultionem  Dei ,  quem  ipsi  Angli  ofFenderant ,  omnes  ferè  Clericos 
et  Monachos  absque  régula  viventes  expellens,  Lantfrancum  (b)  Philoso- 
phum  in  Ecclesia  posuit  doctorem  ;  cujus  studio  et  priùs  in  Gallia,  et  post- 
modùm  in  Anglia   multi  ad    divinum   animati  sunt  obsequium. 

Anno  Dom.  Incarn.  MLXX.  Godefridus  Dux  Lothariorum  omnibus 
penè  terris  magnitudine  suarum  rerum  gestarum  compertus  et  cognitus 
obiit,  et  Werdunis  sepultus  est  :  cui  filius  suus  Godefridus,  qui  et 
Gozelo ,  prsestantis  quidem  animi  adolescens ,  sed  gibbosus  et  staturâ  pu- 
sillus,  successit. 

(a)    Sic    apud   Ordericum   Vitalem    mors    Henrici  largitate  et   omni   religione    prœditus,    eleemosinis 

Régis    consignatur   anno    MLIX,    sed    Librarioruiii  aliisque  bonis  studiis  multipliciter  iiuentus.  Hic  nimi- 

errore.  ràm  à  die  qud  primitûs  apud  Bonam-villam   Eccle-    rv 

{b)  Erat    idem   nalione   Langobardus^    liberalium  siœ  regimen  suscepit,  XXII  annii   et   XI  mensibus 

artium  eruditione   affluenter   imbutus,    benignitate,  nobiliter  claruit.  Ex  Orderici  Vit.  libr.  3,    pag.  494. 


An.  1035. 


EX  CHRONICO   («)  S.  MAXENTfT , 

QUOD    VULGO    DICITUR    MALLEACENSE. 

Apud    Labbeum    Tom.    II  Biblioth.    Mss.    Libr.    pag.   207. 

ANNO  MXXXVI.  Imo  Abbas  S.  Juniani  obiit  ;  et  succedit  Richardus. 
Eodem  anno  Gvitas  Andegava  combusta  est  igné.  Isembertus  Episco- 
pus  Pictavis  fecit  Synodum,  ubi  magnam  pacem  fîmiavit.  Qui  cum  Eusta- 
chia  uxore  Guillermi  Comitis  aliquantulùm  expoliavit  Monasteria  auro  et 
argento,  unde  redimerent  eum  (&),  Qui  posteà  paucos  dies  vivens ,  finem 
vitae  sortitus  est  :  uxorque  ejus  similiter  defuncta,  ipsa  quidem  apud  S.  Mariam 
Pictavis  sepulta  ;   et  ipse  cum    pâtre  apud   Malliacum  humatus  est.   Isembertus 


E 


(a)  Hujus  Cbronici  partes    in  aliis     Voluminibus  Cœnobio  ,    ut   cum  Labbeo  discimus  ex  variis    locis 

jam    descriptae  sunt.    Videsis  quae   notaviraus  pag.  Scripti  ejusdem. 

231  Tomi  X.    Vixit  autem  S.    Âlaxentii  Raceraator,  (ï]  Suprà  nempè  dictus  est    ff^illermus   in    prcelio 

barbarus  sanc   Auctor,  si  tamen  unus  duntaxat  fuit,  captus  anno  MXXXf^   :     ubi    monuimus    corrigen- 

currente  aerae   Cbristianae  XII    saeculo   circa     annum  dum,   anno  MXXXIII  aut  MXXXIF. 
1140,   non    in  Malleacensi,      sed    San-Maxentiano 

quoque 


EX  CHRONICO  S.  MAXENTll.  217 

A  quoque   Episcopus    posteà    pergens    Romam  ,     obiit     in    via    apud    Paveiam 
civitatem  peregrinus. 

Anno  MXXXVI.  Kalendis  Octobris  civitas  Andegava  horribili  confla- 
grat  incendio  :  nihil  enim  in  ea  intra  niuros  urbis  incombustum  remansit,  nec 
ipsa  mater  Ecclesia  sedis  Episcopalis.  Sed  de  suburbio  cum  toto  Monasterio 
S.  Albini  maxima  deperiit  :  imo  nihil  quoque  ejus  evasit  praeter  pauculum  quod 
aliis   Monasteriis  haerebat,  ut  ignis  ardere   non  posset. 

Anno  MXXXVII.  Dedicatio  Ecclesise  Carnotensis  S.  Mariae  fuit  facta 
XVI  Kalendas  Junii,  Willermo  Comité  mortuo  ,  Pictavenses  in  magno 
angore  et  anxietate  positi  de  morte  Principis  sui  ,  sicut  oves  sine  pastore 
relicti  ,  Odonem  Comitem  germanum  ejus  ex  pâtre  supradicto  ab  Gasconia 
convocaverimt.  Eodem  tempore  Gastinenses  Germundum  castrum  cons- 
B  truentes  auxilio  Andegavorum  ,  Guillelmo  Partiniacensiuni  in  eodem  castre 
Principe. 

Per  haec  tempora  Gaufredus  Martellus  duxerat  uxorem  supradictam 
[  Agnetem  ]  causa  Pictaviensium  ,  ut  haberet  sibi  subditos ,  adhuc  duobus 
filiis  suis  ,  scilicet  Petro  et  Gaufredo  ,  parvulis.  Intereà  Odo  Comes  veniens 
à  Gasconia ,  voluit  capere  Germundum  castrum  ,  sed  non  potuit.  Inde 
reversus ,  Mausiacum  ,  quem  pari  modo  reperit  repugnantem  ,  expugnare 
cœpit  ;  ubi  inhiando  cùm  cœpisset  adtendere ,  occisus  est.  Cujus  corpus 
sepultum   est    Malliaco  ,   ubi    pater   et  frater   erant    humati. 

Anno  MXL.  Erat  Amblardus  S.  Maxentii  Abbas,  et  post  eum  Emmo. 
In  Nobiliacensi  Cœnobio  Rikardo  successerunt  Petrus  atque  Umbertus. 
Eodem  anno  dedicatum  est  Monasterium  S.  Trinitatis  \  endocini ,  ubi  pi'i- 
C  mus  (a) ,  sicuti  de  aliis  diximus ,  praefuit  ibidem  Domino  servientibus  Mo- 
nachis  Odericus  Abbas ,  et  post  eum  Rainaldus.  Eodem  anno  obiit  Fulco 
Comes  XI  Kal.  Junii ,  Monachus  factus  apud  S.  Nicolaum.  His  diebus 
supradictus   Hislo  praeerat  Sanctonibus  :    cui  successerunt  Arnulfus   et  Boso. 

Anno  MXLII ,  ut  dictum  est ,  regnum  Francorum  post  Rotberti  morteni 
obtinebat  Hinricus  (ilius  ejus.  Cujus  diebus  eclipsis  solis  fuit  pridie  Kal.  Ju- 
lii  ,  quam  famés  miserabilis  sequuta  est  per  totam  Galliam  ,  quae  maximam 
partem  plebis  inaudito  mortium  horrore  consumpsit.  Eodem  anno  fuit  [b) 
dedicatio  novae  Ecclesiae    S.    Florentii  Salmurensis   Idibus    Octobris. 

Anno  MXLII.  Fuit  eclipsis  solis  (c)  pridie  Kal.  Julii  in  natale  Aposto- 
lorum   Pétri   et  Pauli. 

Anno  MXLIII.  B.  Rotbertus  cœpit  œdificare  Monasterium  (rf)  suum 
D  Casae-Dei  in  honorem  SS.  Agricolae  et  Vitalis  ,  quod  ipse  primus  extruxit , 
et  rexit  XV  (e)  annis  :  qui  quantse  vitse  quantique  meriti  fuerit  ,  miracula 
testantur.  Obiit  autem  in  pace  plenus  sanctitate  VIII  Kal.  Maii  :  et  ci  suc-  An  1067. 
cessit  Durandus  Monachus  ejusdem  Ecclesiae,  qui  posteà  Arvernorum  datus 
est   Episcopus,   etc. 

Anno  MXLIV.  Fuit  magna  famés  grandisque  mortalitas  ,  ita  ut  homo 
aliquis  satiatus  pergeret  quingentos  passus  ;  iterum  mox  esuriret  et  deside- 
raret  manducare  :  itaque  satiatus  moriebatur  ,  aut  vix  evadebat  mortis  peri- 
culum.  Quo  tempore  Agnes  Comitissa  veniens  Pictavis  cum  duobus  filiis 
suis ,  Petro  atque  Gaufredo  ,  unàque  cum  vitrico  eorum  Gaufredo  Martello 
suoque  niarito  ,  cum  omnibus  Pictavorum  Optimatibus  fecerunt  placitum. 
E  Deinde  unum  eorum  Pictavorum  Ducem  ordinatum  ,  alterum  in  Gasconia 
transmissum  et  Comitem  factum.  Utrique  magna  et  fortia  gesserunt.  Ha- 
buitque  Gaufredus  illuc  uxorem  suam  Audeberti  Comitis  Petragoricae 
filiam  ,  quam  posteà  reliquit  causa  parentelse.  Eodem  anno  Tetbaudus  filins 
Odonis  à  Gaufredo  Comité  Andegavorum  captus  est  XII  Kal.  Septembris  , 
qui  post  triduum  civitatem  Turonorum  reddidit. 

(a)   Ibi    manifestus    crror   occurrit  :     nam     Ode-  [d)      Rotberti       secessum     in     eremuin    Mabillo- 

ricus    non   fuit   primas     Abbas    Vindocinensis    Mo-  nius    Lib.    58     Annaliura    Bened.     componit    cum 

nasterii ,    nec    dcccssor  Rainaldi  ;    cùm     liuic    suc-  anno  1043  :    initium  vero     Monasterii   Casae-Dei    iii 

cesserit  sub  finem    anni  1044.  annuin  1046  rejicit. 

{b)   In   Chronico   Salmurensi   haec   dedicatio    col-  (e)    Chronograpbus    annos     illos  ab  eo     tempore 

locatur    aiino    1041.  repetit^    quo   Robcrtus  à  S.   Leone  jussus   est   Mo- 

(c)    Anno    1042    Eclipsis    solis    accidit  20  Junii  :  nasterio    tanquara    Abbas   praeesse,     ab   anno   scili- 

at    idem    solis    defectus   29    Junii,  fuit   annis  1033  cet    1032.    Ibi   autem   dies    sepulturae     videtur    su- 

ct    1032.  mi  pro  die   mortis,  ut  passiin  apud  alios  Scriptores. 

Tome  XI.  E  e 


218  EX  CHRONICO  S.  MAXENTII. 

Anno    MXLV.     Ohiit    Theodelinus    Abba  ,   queni   suprà    diximus  Abbatem  A 
esse  Malliaco,  qui   prîefuit  triginta    et     septem    annis.    Huic    successit  Humber- 
tus  XV  annis    praesidens   in  Abbatia. 

Anno    MXLVI.    Hildegardis    Comitissa    Andegavoruni    obiit    bona   et    reli- 
giosa,  et  apnd    S.    îVicolai  Monasterium  («)    sepulta    est ,    ubi  et  maritus  ejus. 
Intereà  mater  Comitum    Agnes    cnni   suo   marito    Gaufredo  Andegavim   reversa 
est  :  ubi,    ut  fertur,   construei"e    fecit  Cœnobiuni   in   honore  S.    Trinitatis.    Eo- 
dem  tempore   inceptum   est   Monasterium    (b)    S.   Mariae  Nucariensis;  ubi  pri- 
An.  1029.     mus  [  Abbas  ]    Evrardus  ,     Gaufredus ,     Stephanus  ,   Gauterius.     Similiter    in 
Britannia   minore  et   in    provineia   Cornubiae     Monasterium     S.    Crueis    Diem- 
*  Kemper-  perelensis  *  inchoatum     est.      Illud     quoque    S.     Crueis    Talemonensis    eodem 
^*A*'*1042     tempore   inceptum  est     à    domino    ipsius    oastri.     Monasterium    S.     Benedicti 
An    1039.     Nantolii  similiter  à  domino  castri   Rutiaci  in  istis  diebus   cœptura  est  [restrui],  B 
Anno    MXLVII.  Fuit  dedicatio    Monasterii  (c)  S.  Salvatoris  apud  Carrof'utn. 
His   diebus    post    Clementem     Papam    Damasus     succedit  :  oui    Léo    IX    Papa 
siiccedit.    Qui    dedicationem    praecepit    fieri  ,  et  altare  sacratum    misit.    Quam 
f'ecerunt    Arcliiepiscopi  et    Episcopi    numéro    XIII    circumquaque     viciniarum. 
Quam   non  solùm   nobilitas    Monasterii ,    sed    etiam    omnium   ordinum   multitu- 
dines   Christianorum  ,  celebrem  et  nobilem   usque    in   praesenti  commémorant. 
Extitit    autem    temporibus     Leonis     Papte    et     Isemberti     Episcopi  ,     Junioris 
Guillelmi    Acri  ,    Comitis     Pictavorum    ,     et    Audeberti     Comitis     Marchiae  , 
qui  fuit  filius  Bernardi,    qui   fuit    Audeberti,  qui   fuit  Bosonis,  qui    suspic    (<i). 
qui   fuit    Gosfredi   primi  Comitis    de    Karrofo.    In   eodem    Cœnobio   erat    tune 
Abba  Hugo ,  qui   successit    Fulcherio  :  cui    per    multorum    annorum    curricula 
successerunt   Fulcaudus,    Petrus  ,   Fulcaudus.    Eodem  anno  post  benedictionem  C 
combustum   est  Monasterium    cum    villa.    Ipso    quoque    anno   consecratum    est 
Monasterium   S.   Michaëlis  ad   Eremum,   in   quo  tun(;  praeerat  Ascho  Monachus 
ejusdem   Cœnobii  :  cui    similiter    successerunt     Tlieadus  ,    Audebertus  ,    Willel- 
mus,  Joannes,    Garinus  atque  Joannes. 

Anno  MXLVIII.  Obiit  Odilo  Abbas  (e)  Gluniacensis ,  sanctitate  vitae  et 
merito  prsecipuus  ad  Dominum,  Kal.  Januarii.  Dormivit  autem  in  senectute 
l)ona  plenus  dierum  in  pace  :  nam  vixit  LXXVI  (f)  annis  ,  ex  quibus  unum 
et  quinquaginta  stetit  in  Abbatia.  In  cujus  locum  jussu  suo  et  electione  om- 
nium Fratrum  ordinatus  est  Hugo  nobilis  pastor ,  vitae  merito  non  dissimilis. 
Anno  MXLIX.  Kalendis  Novembris  dedicatum  est  Monasterium  S.  Hi- 
larii  Pictavensis  :  cui  consecrationi  interfuerunt  Archiepiscopi  et  Episcopi 
circa  tredecim.  Extitit  autem  haec  dedicatio  admirabilis  amore  patroni  nostri  D 
B.  Hilarii.  Istud  Monasterium  magna  ex  parte  construxerat  Regina  Anglo- 
rum  per  manus  Gauterii  Coorlandi  :  Agnes  Comitissa  ,  quae  eum  jussit  dedi- 
care  ,  plurimam  partem  construxit.  Quae  domina  si  in  multis  Dominum 
ofFendit ,  iterum  in  multis  eum  placavit  :  nam  aedificavit  duo  Cœnobia  sacra- 
rum  Virginum  ;  unum  Andecavis  in  honore  S.  Trinitatis  ,  alterum  Sancto- 
nas  in  veneratione  semper  Virginis  Deique  Genitricis  Mariae.  Construxit 
illud  suprà  dictum  Vindocini  in  honore  S,  Trinitatis  ,  quod  multis  divitiis 
et  magnis  cartis  ditavit.  Illud  etiam  Pictavis  in  honore  S.  N'icolai  ,  nec 
non  et  domum  eleemosynariam  quae  est  in  foro  ante  eandem  Ecclesiam.  Per 
'  Agnetem  haec    tempora    Ainricus    duxerat    Alam   *  Comitissam    supradictorum    Comitum 

sororem  ,   genitam   ex  Agnete  ,    filiam  Guillermi   senioris  Comitis  Pictavorum  ;  E 
ex    qua  suscepit   filium,   quem   vocavit  nomine  suo  Ainricum. 

Anno  ML.  Ainrico    Imperatori    filius   natus    est,    et    à  domno    Leone    Papa 

(a)  Mabillonius      loco      citato  ,        Hildcgardein       dicatio     notatur     XVI     Kal.     Julii  an.    1048,    quo 
luortuara    dicit   Jerosolymis ,    ac  prupe   loca  Domi-      necdum    Léo  IX  sedere   cœperat. 

nicœ  septilturce  humatam.  [cl)    Hîc     aliquid    desideratur  ;     nec    mentio     fit 

(b)  Seriùs     hîc     jjonitur    origo  Monasterii     Nu-       suj)rà   lieliae    Comitis    Petrogor. 

cariensis    \de    iVojer.ç],     quod     Hucbertus     quidam  (e)  Erat     annus    1049  ,     qui     tune     temporis     à 

exstruxit,    et    cum    ïhoma    Clerico    filio    suo     do-  Paschate     initium     ducebat   :    quod  passira   in  aliis 

tavit  an.    1030.  Primus    Abbas    Evrardus    non  alius  Monumentis  observandum    est. 
ab     Evrardo     Majoris-monasterii      Abbatc     videtur  [f]    Odilonera    obilsse  anno  œtatis  suœ  LXXXfl, 

Mabillonio,     qui     corrigit     Chronicon     Malliac.     et  ordinaiionh  suœ  LVl ,  tradit  Petrus  Damiani  in  cjus 

Nucarienses       Abbates      recenset        hoc      ordine  :  Vita,     et     Hermannus     Contractus     in      Chronico. 

Evrardo    successerunt     Andréas,     Gaufridus.     Rai-  Odilonis    igitur   electio    peracta     fuerat     anno    992 

iierius,  Stephanus   et    Gaudinus.  aut     potiùs     993;     et   non    anno   991,    ut    volunt 

(c)  In  Kalendario    S.    Sergii  Andegav.    hxc     de-  Mabillonius  et  Papebrocius. 


EX  CHRONICO  S.  MAXENTIT.  219 

A  baptizatus  est  :  qui  eodem  anno  excommunicavit  Gaufrediim  Martellum 
propter  Gervasium  Episcopum ,  quem  tenebat  captum.  His  diebus  (a)  fuit 
consecratio  facta  Monasterii  S.  Joannis  Engeriaci  ,  quam  Agnes  Comitissa 
fecit  facere  et  alii  Seniores  :  in  qua  fuerunt  quatuor  Episcopi  ,  Bruno  Ande- 
gavensis ,  Guillermus  Engolismensis  ,  filius  Gaufredi  et  Frater  Fulconis  , 
Isembertus  Pictaviensis  ,  et  Arnulfus  Sanctonensis.  Huic  Cœnobio  prseerat 
Monachus  Arnaldus  ;  oui  successit  Gosfredus.  Ainricus  Rex  Francorum 
duxit  uxorem  Scythicam  et  Rufam  *.  Tune  quoque  Guillelraus  Pictavo-  *  Russam 
rum   Dux    et  Cornes   duxerat   uxorem,   nomine  Ermensendim. 

Anno  MLIII.  Léo   Papa  Normannos  ,     Apuliam    per   tyrannidem     tenentes , 
bello  aggressus  est  et  superavit. 

Anno  MLV.  Synodus  facta  est  Turonis  {b)  .  Eodem  quoque  anno  obiit 
B  B.  Fredericus  Abbas  Cœnobii  S.  Florentii  Salmurensis  ,  quod  ipse  à  novo 
œdifîcavit  post  captionem  ipsius  castri  à  Fulcone  factam  Comité  Andegavo- 
rum,  et  primus  rexit ,  Deo  douante  ;  et  Monaciiis  ibidem  Deo  militanti- 
bus  praefuit  triginta  et  tribus  annis.  Hic  digne  Deo  semetipsum  offerens , 
laudabilem  vitae  cursum  glorioso  fine  complevit  :  cui  in  regimine  pastorali 
successit  Sigo  III  Kal.  Novembris  ,  non  minor  virtute  et  merito  ,  sicut 
adhuc  Fratrum  fideli  narratione  noscitur.  Floruit  namque  multâ  sapientiâ 
et  scientiâ  apud  Deum  et  homines  ,  vivens  in  Abbatia  XIV  annis.  Hic  ite- 
rum  plenus  sanctitate  in  pace  quievit  V  Idus  Junii  :  cui  successit  Guillelmus 
nobiliter  natus ,  et  nobiliùs  vivens  ,  XL VIII  annis  vivens  in  Abbatia,  et 
plenus  dieruin  obiit  in  pace  III  Kal.  Junii. 

Anno    MLVII.     Obiit    Victor    Papa  .  .  .    Eodem    anno    civitas    Namnetica 
C  Gaulredo  Comiti  ab    Hoël   Comité    reddita  est  :  qui   non  bona    usus  fide  ,    au- 
ferre  eam    illi  tentavit  ;  sed  vix    XL  dies  retentam    turpiter  amisit.    Ipso    anno 
Rex  Francorum  Ainricus  Andegavam  veuit. 

Anno  MfvVIII.  Willermus ,  qui  et  Petrus ,  cognomento  Acer  ,  adunato 
exercitu ,  vallavit  castrum  Salmurum  ,  simul  et  Gaufredum  Martellum  inclu- 
sit  in  eo  :  ubi  inliiando  dum  aptaret  ad  bellum  exercitum  ,  dolore  dysenteriae 
morbis  percussus  ,  reversus  est  infirmus  ,  ex  qua  infirmitate  mortuus  est  , 
relinquens  terrenum  regnum.  Huic  fuit  conjuncta  in  conjugio  Ermensendis  , 
quaeamore  illius  vovit  se  viduam  et  castam  permanere  usque  ad  mortem.  Huic 
quoque  successit  in  regno  Gosfredus,  qui  jam  Gasconiam  acquisierat  armis 
et  industriâ.  Qui  relinquens  filiam  Audeberti  Comitis  uxorem  suam  causa 
parentelae  ,  aliam  Mateodam  vocatam  accepit  in  conjugio  ;  de  qua  tantum- 
D  modo    unam  filiam  habuit  ,    quœ  fuit  uxor   Hildefonsi   Régis   filii  Freelandi   et 

nepotis  Garsii  .  .  .   Per  haec    (c)  tempora  in   Concilio   Nicolai     Papse    Berenga-     An.  1039. 
rius  fuit    examinatus  de  fide    catholica. 

Anno  MLIX.  Corpus  B.  Maxentii  Adjutoris  ostensum  est  ;  et  conditum 
ei  istud  sepulchrum  novum,  et  dedicatum  VI  Nouas  Octobris  ,  temporibus 
Ainrici  Imper,  et  nihilominus  Ainrici  Régis  Francorum,  et  Gosfredi  Co- 
mitis ,  atque  Isemberti  Pictavensis  Episcopi  ,  et  Archimbaudi  Archiep. 
Burdegalensis ,  et  Abbatis  Cœnobii  Adjutoris  Maxentii.  Per  haec  tempora 
Poncius  Comes  Tolosanus  acceperat  Almodim  uxorem  ,  sororem  Aude- 
berti Comitis  de  Marcha  ;  quam  dederat  ei  Hugo  Plus  de  Liziniaco  ,  qui 
eam  reliquerat  causa  parentelae  ;  quique  ex  ea  geminos  fîlios  habuit,  et  post 
Raimundo  Barcinonensi  eam  dédit  in  uxorem.  Vocati  sunt  filii  Poncii  ,  Ray- 
E  niundus  de  S.  Jigidio  et  Guillelmus  de  Tolosa  ;  ex  quibus  unus  extitit 
Tolosanus   Comes,    alter  Provincianus,  etc. 

(a)^  Sic  indefinitè    facta     Angeriacensis     dedica-  ribus  magis    credendum,    quàm  aliis. 
tio    dîcitur     ab     Auctorc   non    admodum    accurato,  (c)  Suprà   ad     annum     MXXXII    malè    retulerat 

el    qui   passim    res     nullo     ordine    servato     narrât.  Racemator  :     Per  hœc  tempora  defuncto  Benedicto 

Hiec   autem ,     curante    Gaufrido     Abbate,     contigit  Papa,  mccessor  ei  eœstitit  Nicolaus  ;  in  cujus  Con- 

anno    d048    celebritas  ,     cui     interfuit     Agnes    Co-  cilio   Berengarius  fuit  accusatus  de   fide    Cliristiana, 

mitissa    cum    filiis  suis,   scilicet      Willelmo    Pictav.  et  post  accusationem  juravit  se  credere  sicut  fides  ca- 

Comite  <{ui    cognominalus  est    Aigret ,     et    Guidone  tholica  habet.  Huic   successit    Alexander . . .  cui  siini- 

fratre  ejus.        ^  ...  Uter  responUit,  et  de  fide  sua  rationemreddidit.  Coa- 

(h)      Sic      in    Chronico      Vindocin.       Concilium  cilium    Rom.  in  quo   herengarius     hœresim      abju- 

Turon.   cum    anno  1035   conjungitur  :    nec  ab    eo  ravit,    coactum    est       anno     1039,     mense     Aprili, 

calcule   recedil   communis   sententia  ;    à     qua    Ber-  ul   liabetur   in     Chronico     Virdunensi.      Secundam 

toldus     Presbyter,    qui     illud    in     annum    sequen-  Synodum     Rom.       sub     Nicolao     II     pertinere    ad 

tem   differt,     nos    abducere  non    débet.      In   rébus  annum  1061    contendit    Pagius,    qui    addit    utrum- 

enim     in     Gallia    gestis    ejusdem    nationis   Scripto-  que  ab  aliis  in  unum   confundi. 

Eeij 


tonne 


220  EX  GHRONÏCO  S.  MAXENTII. 

Anno  MLX.  Gosfredus  Diix  Pictavorum  habens  guerram  cuni  Hugone  A 
Liziniaci ,  atque  obsidens  in  castello  suo  ,  et  expugnans  et  vastans  omnia  in 
circuitu.  Quadam  die  milites  Comitis  forte  ad  portam  castelli  occiderunt 
eum  VIII  Idus  Octoljris.  Hugo  filius  suus  huic  successit ,  natns  ex  supra- 
dicta  Aninode  ,  qui  Diabolus  vocatus  est.  Eodem  anno  obiit  Ainricus  Rex 
anno  ordinationis  siue  XXIX,  Gosfredus  quoque  Cornes ,  filius  Fulconis  , 
XVIII  Kal.  Decenibris  feriâ  III,  horâ  diei  priniâ  ,  Monaehali  habitu  priiis 
suscepto  ab  Airaudo  Abbate  S.  Nicolai.  Huic  successerunt  nepotes  ejus  , 
filii  Alberici  Contracti  Comitis  de  Gastina  ,  Gosfredus  et  Fulco  Rechin. 
Ainricus  quoque  Rex  duos  filios  habuit,  Pliilippum  Regem  et  Hugonem 
Ducem,  Magnum  vocatum  :   ex   quibus  Philippus  successit   patri. 

Anno  MLXI.  Gosfredus  et  Fulco  habentes  certamen  cuni  Gaufredo  Duce 
propter  Sanctonas  ,  venientes  cum  magno  exercitu  ,  pugnaverunt  cum  eo  B 
in  bello  etiam  in  Aquitania.  Ubi  è  contrario  Pictavorum  exercitus  adunatus 
est  ;  et  ab  utrisque  partibus  magnis  animositatibus  pugnatum  est  :  sed  tradi- 
tores  filii  et  alii  signiferi  ,  vexillis  projectis  ,  exercitum  Pictaviensium  in  fugam 
verterunt.  Quapropter  vulnerati  multi  sunl  ,  et  plurimi  occisi  ,  atque  non- 
nulli  capti.  Unde  quidam  versibus  eam  confusionem  ita  describit,    dicens  : 

Cùm  de  Pictavis  bellum  fit  et  Andegavinis, 
Inque  die  Martis  fuit  (a)  et  sancti  Benedicti, 
*chef-Wou-  Circa  forte  Capiit*  Vultonœ,  contigit  esse 

Annus  Millenus  tune  sexagesimus  tmus. 

Anno  MLXII.  Gosfredus  Dux  obsedit  Sanctonas  civitatem  ,  castris  in  C 
circuitu  positis,  et  famé  et  gladio  vastavit  ,  usquequô  Andegavenses  et  cives  , 
qui  in  ea  erant ,  se  cum  suis  omnibus  in  manibus  tradiderunt.  Inde  abiens 
in  Hispaniam  cum  multis  Normaïuiis ,  Barbastam  civitatem  nomini  Ghristia- 
no  ,  cunctis  qui  in  ea  erant  priùs  perditis ,  adquisivit.  Eodem  anno  luna 
obscurata   est  Kalendis   Augusti. 

Anno  MLXIV.  Benedictio  S.  Pétri  Aurese-Vallis  fuit  de  Crucifixo.  Tune 
primiim  Canonici   cœperunt  esse   ibi. 

Anno  MLX VI.  Stella  Comètes  apparuit.  Willermus  Cornes ,  filius  Ro- 
berti  supradicti  Comitis  JNormanniae  ,  transiens  mare  ,  conflixit  cum  Airaudo 
Pseudorege  Anglorum  ,  quem  devicit  cum  ipsa  gente  ;  et  terram  eandem  in 
suam  ditionem  recepit.  Fertur  habuisse  in  exercitu  suo  XIV  millia  hominum. 
Fuitque  in  mense  Octobri  pridie    Idus  ipsius  mensis.  D 

Anno  MLXVIl.  Herluinus  (b)  fundavit  suum  Monasterium  nobile  et 
aptum  Monachis.  Eodem  anno  traditio  Salmuri  castri  facta  est  Fulconi  fratri 
Gaudefredi  Comitis  Andegavorum  prima  Dominica  die  Quadragesimae  ,  V 
Kal.  Martii  ;  et  ipsum  fratrem  suum  tenait  ,  et  inclusit  captum  usque  ad 
mortem. 

Anno  MLXVIl.  Stella  Cometa  apparuit. 

Anno  MLXVin.  Judicio  Dei  juste  omnia  judicantis ,  castrum  Salmurum 
horribili  incendio  combustum  est  à  Guidone  Comité  Pictavorum  cum  Ec- 
clesia  S.  Florentil  sanctique  Joannis  Baptistae  et  S.  Pétri  Apostoli  :  nihilque 
penitùs  remansit  de  toto  suburbio  ejusdem  castri  cum  domibus  extra  et 
intra  murum  degentibus  ,  quod  non  incenderetur,  V  Kal.  Julii.  Eodem 
anno  obiit  Aimericus  Abba  S.  Maxentii  et  S.  Leodegarii  :  cui  successit  parvo  E 
tempore  Archimbaudus  :  S.  Leodegario  (  c  )  super  Severim  Hugo  nepos 
Aimerici  erat  Abba.  Per  hsec  tempora  duxit  uxorem  Guido  Comes  Aldear- 
dim  filiam    Rotberti  Ducis  Burgundise  ,  et    neptam   Ainrici  Régis   Francorum  , 

(a)  Anno    1061   dies    Martis    incidebat    in   vigi-  tere  ;     id  patet  ex   Miraculorum   S.    Gerardi  Episc. 

liain  S.    Benedicti.  Festa  autem  oliin    ab  hora  nona  ïuU.    [ibidem    col.   1073]    boc   loco  :      Post   datuni 

praecedentis     diei     celebrari        incœpta      snnt,     ut  prohibùionCi  signum   cœpto   operi  insistebal  ancilla. 
colligitur    ex     Miracuiis    S.    Apri   apud    Martenium  {b)    B.    Herluinus    anno    1034     originem     dédit 

Tom.    III   Anecdot.    col.    1039  ,     ubi   sic     legitur  :  Burnevillae   Monasterio  ,     quod    anno    1040    trans- 

Ab  hora  nona  diei  prœcedentis  usque  ad  alteram  no-  tulit    in     proximam      vallem,     Becco     rivulo     irri- 

nam  subsequentis  videlicet  fe.itivitatis  ab  opère  cessa-  guun). 

batur.  Porrô    in  bis    Sanctorum   festis   signum    pu-  (c)    Cœnobio    scilicet    S.     Leodegarii     ad     Sepa- 

blicè   dabatur    ad    cessandum     ab    opère    manuali,  rim    amnem  [la   Sevré)   prope   Niortum. 
({uo     audito     religio   deinceps     erat     labori      insis- 


EX  CHRONIGO  S.  MAXENTII.  221 

A  relictâ   Matode    supradictâ.    Tune  cepit   castrum  Lucionense  *  ;  et  Monasterium      *Luçon 
S.  Mariœ  Virginis,    quod  est   in  codetn   castro  combussit,    multosque  homines 
ac  fœminas  in  eo   extinxit. 

Aiino  MLXVIIII,  Cœnobium  S.  Mariae  de  Karitate  (a)  inchoatum  est, 
quod  Giraudus  Monaclms  nobilis  et  religiosus  primus  extruxit.  Monaste- 
rium NoviHTi  Pictavis  inceptum  jussu  Gaiif'iedi  Comitis.  Monasterium  S.  Severini 
Canonicorum  in  nemore  Argenti  ;  et  Cœnobium  S.  Vincentii,  quod  Niolium 
vocatur.  His  diebus  Hildefonsus  l\e\  Hispanorum  duxerat  filiam  Guidonis  Co- 
mitis Ducis  Aquitanorum,  qnam  habuit  de  Mateode  uxore  suprascripta.  Pro 
qua  re  extitit  causa  et  contentio  de  lege  Romana.  Quam  legem  Romanam 
voluit  introducere  in  Hispaniam,  et  Toletanam  mutare  :  et  ideô  fuit  factum 
bellum  inter  duos   milites;    et    falsitate    fuit    victus  miles  ex   parte  Francorum. 

B  Anno  MIjXX.  Domnus  Gauterius  Abba  et  Canonicus  Ecclesise  S.  Pétri 
Stirpensis  dormi  vit  in  pace  aeterna,  V  Idus  Maii.  Eodem  anno  Benedictus 
Abba  ordinatur  et  benedicitur  apud  S.  Maxentium  V  Nonas  Octobris.  Quo 
tempore  apud  S.  Joannem  Engeriacum  erat  Odo  Abbas ,  et  apud  Malliacum 
Goderannus  Episcopus   *  et  Abbas,  qui   successor    Umberti.  *  Sancto- 

Anno  MLXXI.  Ortus  est  Guil!  -rmo  Duci  XI  Kal.  Novembris  GuiUer-  "«"^^ 
mus  filius  ,  qui  consobrinus  germanus  Ainrioi  Imper,  et  secundus  Pliilippi 
Francorum  Régis  ex  supradictâ  conjuge.  Nata  post  hune  filia,  quam  despon- 
savit  Petrus  filius  Sancii  Régis  Aragundise.  Ferunt  eo  tempore  eclipsim  lunae 
fuisse  in  mense  Octobris.  Petrus  Igneus  {b)  fecit  judicium  per  rogum  ar- 
dentem. 

(3        (a)  lUius   Cellae    fundationetn     ad    annum    1056  vestibus    sacris  ,    solùm    depositâ    casulâ,     per   ig- 

referunt  alla    Chronica.  nera    illa'sus    transiit,    ut    pluribus    describit    Desi- 

(i)  Hoc    Baronius   ad    annum     1063   référendum  derius      Abbas    Cassin.    qui  eumdem  Petrum,     Ig- 

putaTÎt  :    ast     Mabillonius    ex    Codice     Bibliothecse  neum     vulgo     appellatum  ,     Episcopum     Albanen- 

S.    Remigii    Rem.    differendum     docet    ad     annum  sem     et     Cardinalem  ,      dum     scriberet  .        adhuc 

1067.      Ceterùm     Petrus,      Vlonachus      Vailis-Um-  superfuisse    affirmât, 
brosse,     post    sacrificium     Missae,      indutus     adhuc 


EX    ORDERICl   («)  VITALIS   UTICENSIS 

MONACHI    HISTORIA  ECCLESIASTICA. 

D  Inter  Chesnianos  Historiœ  Normannicœ   Scriptores. 

EX    LIRRO     PRIMO 

ANNO  ab  Incarnatione  Domini  MXXXI  Rodbertus  Rex  Francorum 
obiit  ;  et  Henricus  filius  ejus ,  licet  Constantia  Regina  et  Rodbertus  ^*^*  ^''* 
junior  frater  aliique  Franei  multùm  obstarent  ,  auxiliante  Rodberto  Duce 
cum  robore  Normannorum  ,  Galliae  regnum  obtinuit ,  et  XXIX  annis 
regnavit.  Anno  V  regni  ejus  ,  Rodbertus  Dux  Normannorum  in  itinere 
Hierusalem  apud  Niceam  Bitliyniie  urbem  Kal.  Julii  obiit  ;  et  Guillelmus 
INothus  filius  ejus ,  octennis  puer,  in  Ducatu  successit  ,  et  L  annis  strenuè 
tenuit.  In  pueritia  ejus  Normanni  gemina  inquietudine  concitati  rebellave- 
E  runt;   et  in   sua  viscera  diu  pugnantes,  nimiam  stragem  nobiliuni  et  vulgarium 


An.  103o- 
Pag.   372. 


{a)    Ordericus    seu    Ordricus      Vitalis,      in     A.n-  mine,  quod  Normannis  absonumcensebatur,  milii  im- 

glia     natus     est    XIV    Kal.      Martii,    anno    1075  ,  positum  est.  Ingciiium     praecipuè     ad     scribendum 

pâtre     Odelerio     Constant!  i      Aurclianensis        fiiio,  applicavit     :     Rogerii     autem     Abbatis      praecepto 

praecipuo     Rogerii      de      Monte-Gomerici        Consi-  incœpit     Historiam    suam  ;    cujus    ultimum    librum 

liario.      Anglus     autem    in     Normannia     vixit     et  terrainavit    anno    aitatis   suae  LXVIl  ,  Christi-  verô 

scripsit.     In   fine  Operis  de    se    sic    loquitur  :    Rai-  1141 .    Contexlionem    Guillelnii   Pictav     de   Guillel- 

aaldo      Monacho   plorans     ploranteni    me     tiadidit  mo   Notho  et   ejus  pedissequis,   ut  ipse   infrà    testa- 

[pater]...     Decennis      itaque       Britannicum     marc  tnt,  breviter  in  quibusdam  secutus  est.  Vide  paginam 

transfretavi,     exul    in     Normanniam    veui,     cunctis  234  Tomi  nostri   X,  ubi    Ordcrico  jam   usi   sumus. 

ignotus  neminem  cognovi  ;  linguam    quam  non  noi>e-  De    eodem    iterùm     agemus    in    aliis    Voluminibus. 

ram  ,  audivi...    A  Mainerio   Jbbate  in    Monasterio  Chesnianani      editionem     contulimus       cum      Mss. 

Utic.  Xlœtatis  meœ  anno  ad  monacliatum  susceptus  Codd.    Reg.    550G.    2.     Utic.    et  S.    Audoëni  Ro- 

xam,  et  XI  Kal.  Octob.  Dominico  Ctericali  rilu   ton-  tomag. 
soratussum.  ISomen  quoque  Fitalis  pro  Anglico  voca- 

E  e  iij 


222  EX  ORDERIGO  VITALI. 

perpetraverunt.  Nam  Gislebertus  Conies  Brionnae  ,  et  Osbernus  Dapifer ,  A 
Gualclielinus  de  Ferrariis ,  et  Hugo  de  Monteforti,  Rogerius  de  Hispania  , 
et  Rodbertus  de  Grentemaisnilio ,  Turchetillus  qiioque  Ducis  Paedagogus  , 
aliique  plures  interierunt  mutuis  ictibus.  Guido  etiam  Rainaldi  Burgundio- 
num  Ducis  ex  filia  Richardi  secundi  iilius  ,  Cornes  à  Guillelmo  Duce 
constitutus  ,  in  illum  rebellavit  ;  niultosque  Normannorum ,  qui  proni  ad 
proditionem  erant ,  promissis  sollicitavit.  Quibus  sibi  consociatis ,  Ducatum 
*  PeLtsi.  auferre  Duci  sategit.  Unde  coactus  juvenis  Dux  Pexeium  *  convolavit  , 
ibique  pronus  ad  pedes  Henrici  Régis  corruit,  et  ab  eo  contra  malefidos 
Proceres  et  cognatos  auxilium  petivit.  At  ille ,  ut  erat  clernens ,  desolato 
adolescenti  compatiens ,  robur  exercitûs  Francoruni  excivit ,  et  in  Neu- 
striam  Duci  auxiliaturus  perrexit. 

Anno    ab     Incarnatione    Domini    MXXXIX     Conradus    Imperator     obiit  ,  B 
▲n.  1043.    et    Henricus    filius    ejus  XVII     annis  regnavit.   Anno   IV  imperii  ejus  magna 
hominum   mortalitas    facta  est. 

Anno  ab  Incarn.  Dom.  MXLVII  apud  Valesdunas  acriter  pugnatum  est. 
Sed  Guido  violentiam  Henrici  Régis  et  Willelmi  Ducis  ferre  non  valens 
victus  est,  atque  de  bello  cura  suis  non  sine  magno  dedecore  et  detrimento 
fugere  compulsus  est.  His  temporibus  Bruno  Tullensis  Episcopus  legatione 
IjOtharingorum  fungens  ,  Romam  abiit .  .  .  Bruno  autem  ad  Papam  Dama- 
sum  perveniens,  honorificè  ab  eo  susceptus  est  ,  et  in  Senatu  Romano  Car- 
dinalis  (  a  )  Episcopus  ordinatus  est.  Erat  enini  pulcher  et  generosus,  sa- 
An.  1049.  piens  et  facundus,  et  multis  ornatus  virtutibus.  Eodem  anno  Damasus  Papa 
defunctus  est  ;  et  Bruno  in  Leonem  Papani  electus  est .  . .  Ipse  igitur  anno 
ML  Remis  utile  Concilium  tenuit,  et  de  castitate  justitiaque  Ministrorum  G 
Dei  tractavit,  et  salubria  décréta,  quae  jam  Antistites  et  Presbyteri  nescie- 
bant  ,  renovavit.  Tune  Ecclesiam  S.  Remigii  Remorum  Archiepiscopi  Kal. 
Octobris ,  Herimanno  Abbate  procurante  ,  dedicavit  ,  et  corpus  ejusdem 
Praesulis  transtulit  :  cujus  solemnitas  singulis  annis  primo  die  Octobris  in 
Francia  celeberriniè  fit. 
An.  1051.  Sequenti  anno  Uticense  Cœnobium  S.  Ebrulfi  à  Guillelmo  Geroii  filio  et 
nepotibus  suis,  Hugone  (b)  de  Grentemaisnilio  et  Rodberto  fratre  ejus, 
restauratum  est   :  et  venerabilis  Theodericus  primus    Abbas   effectus  est. 

His  temporibus  gravis  simultas  et  belli  seminarium  inter  Regeni  Franco- 
rum  et  Ducem  Normannorum  ortum  est.  Guillelmus  enim  de  Archis,  pa- 
truus  Ducis ,  contra  eum  rebellavit  ;  consilioque  Malgerii  fratris  sui  Roto- 
magensium  Archiepiscopi ,  Henricum  Regem  ad  sui  auxilium  invitavit.  D 
Animosus  autem  Dux  protinùs  Archas  obsedit  ;  Engelrannum  Comitem  Pon- 
tivi  ,  contra  eum  in  oppidum  intrare  volentem  ,  praeveniens  occidit  ;  et 
munitione  obtenta  ,  Guillelmum  exhaeredavit ,  et  Malgerium  incentorem 
An,  1054.  dissensionuni  exordinari  fecit.  Unde  Rex  Galliae  nimis  indignatus  infremuit, 
annoque  Domini  JMLIV  in  Ebroicensem  paguni  eum  magno  exercitu  in- 
troivit  ,  et  Odonem  fratrem  suum  eum  multis  militum  turmis  per  Belva- 
censem  pagum  trans  Sequanam  destinavit.  Porro  Dux  eum  valida  manu  Régi 
è  latere  comitabatur ,  et  Caletorum  catervam  sub  manu  Roberti  Aucensis 
Comitis  et  Rogerii  de  Mortuo-mari  contra  Odonem  praemiserat.  Protinùs 
illi  Gallis  occurrentes,  apud  Mortuum-mare  bellum  commiserunt  ;  et  magna 
caede  utrinque  peracta ,  Franei  fugerunt  ;  et  Guidone  Pontivi  Comité  qui 
mortem  fratris  sui  venerat  ulcisci  capto  ,  gaudentes  Normanni  suam  victoriam  E 
Duci  notificaverunt.  Audiens  autem  Rex  suos  terga  dédisse  Normannis , 
erubuit ,  subitoque  mœstus  ad  sua  remeavit.  Deinde  post  aliquod  tempus 
legitimi  pacis  procuratores  inter  discordes  dominos  discurrerunt  ;  et  reddito 
Guidone  eum  aliis  qui  eapti  fuerant ,  praefati  Principes  fœdera  pepigerunt , 
subjectaeque  plèbes  admodiim    gavisae  sunt. 

Anno   ab     Incarn.   Dom.    MLX     Henricus  Francorum    Rex   mortuus  est  ;   et 
Pag.  373.     Philippus  filius  ejus  XL  VU  annis  post  eum  sceptro   Gallice  potitus    est.     Anno 

(a)    Illa    legatio,     cujus     nulla     inentio    in  Vita  Episcopi    nunquam    Cardinales  vocabantur  ,    hique 

Leonis    IX    à    Wiberto     ejus    Archidiacono  scripta,  Episcopatu  satis    se  cohonestatos  existimabant. 

inqiiit    Pagius   Crit.    in   Annal.   Baronii   ad    annum  (b)  Apud  Cbesnium,  de   Grentemontisnilio  ,•  suprà 

1048,      nuin.    2,     valdè   dubia  ;     et      Cardinalatus  verô,    de  Grentemasnilio. 
ille     prorsùs     commentitius  :     hoc      cniin       seculo 


EX  ORDERICO  VITALI.  223 

A  regni  ejus  VI  Eduardus  Edelredi  filius ,  Rex  Anglorum,  è  vita  niigravit: 
post  qiieni  Heraldus  Goduini  filius,  Angliae  diadenia  invasit.  Sequenti  anno 
Comètes  apparuit.  (juillelmus  aiitein  Dux  Normannorum  in  autumno  mare 
traiisivit,  cornmissoque  praelio  II  Idus  Octobris,  Heraldum  occidit,  regnum  An.  1066. 
obtinuit  ;  et  in  die  JNatalis  Domini  regale  sceptrum  sumpsit ,  annisque  XX  et 
VIII  niensibus  tenuit.  Sancta  Ecclesia  ejus  temporibus  crevit  et  niagnificata 
est. 

Anno  ab  Incarn.  Dom.  MLXXXVIl  Guillelmus  Rex  obiit  ,  et  Guillel- 
mus   Rufus  (a)  filius  ejus  XII  annis  et  X  mensibus  regnavit. 

EX    LIBRO    TERTIO. 

RoBERTUsDux    Norra.    Cerasiacensem    Abbatiam    instaurare    (b)  cœpit.     ^^S-  ■iS^- 

^  Timoré  vero  Dei  compunctus ,  terrenum  honorem  reliquit,  et  spontanea 
peregrinatione  arrepta ,  sepulchrum  Domini  quod  est  in  Hierusalem,  adiit  : 
et  inde  rediens,  apud  Nicenam  urbem  Bithyniœ  ,  anno  ab  Incarnatione  Do-  An.  i035. 
mini  MXXXV  obiit.  Porro  Willermus  filius  ejus,  qui  tune  octo  annorum 
erat,  Ducatum  Normannorum  suscepit  ;  et  multorum  insidiis  aemulorum 
impetitus,  LUI  annis  strenuè  tenuit.  Ipse  parentum  suorum  studia  sequi 
erga  Dei  cultum  sategit,  Deoque  favente  divitiis  et  potestate  omnem  patrum 
suorum  gloriam  transcendit.  Apud  Cadomum  duo  Cœnobia  construxit,  unum 
Monacliorum  in  honore  S.  Stephani  Protomartyris,  et  aliud  Sanctimonia- 
lium  in  honore  S.  Ti'initatis.  Barones  Normanniae  ,  Principum  suorum  tan- 
tum    fervorem  erga   sanctam  religionem   videntes  ,    imitari    affectarunt  ;    et   ad 

C  simile  opus  se  suosque  amicos  pro  sainte  animarum  suarum  excitarunt...  P^g-  '^60. 
leritur  Rogerius  de  Toënio  Cœnobium  Castellionis  *  construxit ,  ubi  Gilber-  *  ^'-  de  Con- 
tus  Al)l)as  vir  magnae  honestatis  et  sapientiae  laudabiliter  floruit.  Goscelinus 
de  Archis  extra  muros  Rotomagi  in  monte  S.  Trinitatis  (c)  Cœnobium 
(quod  vulgo  S.  Catharinse  dicitur)  fundavit  ;  oui  venerandus  Abbas  Isem- 
bertus  sapientia  et  religione  pollens  prsefuit.  Willermus  Aucensis  Cornes , 
instinetu  religiosae  conjugis  suae  Lescelinae,  Abbatiam  S.  Mariae  super  rivulum 
Divfe  construxit  ;  cujus  regimen  Ainardus  Teutonicus,  vir  sanctitate  et  litte- 
rarum  scientia  praeditus,    diu   tenuit. 

Tempore  Rodberti  primi  Ducis  Gislebertus  Cornes  Brionniae  in  pagum 
Vimniacensem  cum  tribus  armatorum  milibus  expeditionem  fecit  ;  sed 
ei  juxta    desiderium  suum    prospère  non    successit  *.   Nam  Ingelrannus  Pontivi       '  Mx.  con- 

D  Comes  cum  valida  manu  ei  obvius  fuit  ;  commissoque  certamine  ,  victum  "^" 
cum  suis  in  fugam  coëgit  ;  et  ex  fugientibus  multos  cepit  ,  vel  occidit, 
vel  vulneribus  debihtavit.  Tune  ibi  quidam  miles  nomine  Herluinus  pericu- 
lum  metuens^  totoque  nisu  pro  sainte  sua  fugiens,  Deo  devovit  quod  si 
de  imminenti  periculo  sospes  evaderet,  nulli  nlteriiis  nisi  soli  Deo  militaret. 
Dei  nutu  discrimen  honorificè  evasit,  votique  sui  memor  seculum  reli- 
quit (cl)  ;  et  in  patrimonio  suo  in  loco  qui  Beccus  dicitur  ,  Cœnobium 
sanctise  Dei  genitrici  Mariae  condidit.  Pastores  autem  sanctse  Dei  Ecclesiae 
praefatum  virum  pro  nobilitate  et  religione  elegerunt  ,  novoque  Monasterio 
quod  inchoaverat  praefecerunt.  Cujus  regiminis  tempore  Lanfrancus  et  An- 
selums  aliique  profundi  Sophistaî  illuc  (e)  ad  scholam  Christi  perrexerunt  ; 
ibique    Willermus  Geroii  filius ,    et     Hugo    Comes    Mellenti     aliique    prœclari 

E  milites  militiam  Christi  assumpserunt. 

Unfridus  de  Vetulis  Turoldi  filius  duo  Cœnobia,  unum  Monachorum  et 
aliud  Sanctimonialium  Pratellis  inchoavit,  quae  Rogerius  de  Bello-monte 
filius  ejus  multiim  amavit  ,  et  de  redditibus  propriis  gratanter  ditavit.  Wil- 
lermus (/■)  Osberni  filius    duo   Monasteria  in    proprio  fundo   condidit  *,    unum      *  ms.  con- 

struxit 

(a)  \Ric/iardo  mcce.mt  Robertus-  f rater  ejus  :  Ro-      œdificare  ;   scilicet  anno    J034. 

ùerto    Guillelmus  Nothus   filius    ejus  :  Aie  Angliam  (c)    Ansulis  inclusa    non   leguntur    in    Ms.  Cod. 

conquisivit.    irilleliiio  successit  WiUclmus  filius  ejus  ;  Reg.  5506.  2. 

cui  Willelmo  successit  Henricus  frater  ejus.  Ex    Ms.  [dt)    Anno   ab   Incarn.    Dom.    MXXXIf,   Henrici 

Codice    1627  Regiiiae  Sueciaj    de  Ducibus   et    gcnte  Régis  Francorum  anno  If^,  Roberto  filio  Ricliardi  II 

Normannorum.  et  fratre  Ricliardi  III  habcnas  Nurmanniœ   guber- 

(b)  Apud    Willelmum    Geinet.    cap.  22    libr.     7.  nante.   Ex   Cbronico   Beccensi. 

pag.  279  .•  Robertuf  a/itequam  Hierusalem  pergeret,  (e)   In   Ms.  Cod,    Reg.  ad   scolam    Christi  conve- 

Monasterium   S.    f'igoris     Ceratii  œdificare   cœpit.  nerunt. 

Eodeni  eliain  tempore    venerabilis   Abbas  Herluinus  (f)   Ibid.    fFillelmus  ferè  semper  scribitur. 

Monasterium  Beccense    in   honorem  S.    Mariât  cœpit  ^ 


224  EX  ORDERICO  VITALI. 

Lirae,  et  aliud  Cormeliis  ubi  ipse  humatus  quiescit.  Alii  etiam  Normannorum  A 
Proceres  quàm  plurimi  prout  poterant,  Monachoruni  seu  Monacharum  domus 
in  diversis  locis  construebant.  Horum  exemplis  Hugo  de  Grentemaisnilio  et 
Rodbertus...  cùm  apud  Nuceretum  villam  suam  prope  Grentemaisnilium 
sedificare  Cœnobium  statuissent,  jamjamque  operi  insistèrent  ;  ad  aiires  Wil- 
lernii  filii  Geroii  avunculi  sui  pervenit,  quôd  nepotes  sui  Hugo  et  Rotber- 
tus  œdificare  Cœnobium  cœpissent.  Hic  niniirùm  in  seculo  miles  fuerat 
niagnre  sublimitatis,  hostibus  terribilis  et  amicis  fidelis.  Filios  (a)  et  nepotes 
fratresque  multos  in  armis  potentes  habuit ,  hostibusque  vicinis  seu  longé 
positis  valdè  féroces.  Hune  Willermus  cognomento  Talavacius  Willelmi 
Belesmensis  filius  ad  nuptias  suas  invitavit  ,  eumque  nil  mali  suspicantem 
sine  reatu  oculis  privavit,  amputatisque  genitalibus  auriumque  summitatibus 
crudeliter  deturparit.  Unde  pro  tanto  facinore  perosus  cunctis  f'actus  est  ;  B 
et  post  aliquod  temporis  à  filio  etiam  suo  nomine  Arnulfo  de  toto  honore 
suo  ejectus  est.  Geroianus  Willermus.  .  .  bis  in  Hierusalem  sepulchrum 
Domini  expetiit  :  semel  dum  incolumis  erat  et  prosperitate  praeditus  ,  ite- 
rumque  post  infortunium  quod  ei  evenisse  retulimus.  Post  reditum  secundae 
peregrinationis   seculum    reîiquit,    et  Beccum     expetens,     Monachilem    (b)   ha- 

Pag.  461.  bitum  ibidem  assumpsit  ;  et  Uticenseni  Ecclesiam  S.  Pétri  eidem  loco  dévo- 
te tradidit.  Itaque  Herluinus  Abbas  Lanfrancum  cum  tribus  Monachis 
Uticum  direxit...  Tune  locus  ipse  desertus  erat...  Post  aliquod  temporis 
Willelmus,  ubi  vota  nepotum  suorum  de  construenda  ,  ut  prsediximus  , 
Abbatiâ  comperit,  accessit  ad  eos  et  dixit...  «  Aptiorem  locum  intimabo 
»  vobis  .  est  locus  in  pago  Uticensi...  Cœnobium  ergo  S.  Ebrulfi  ibi  instau- 
»  rate...  »  Uticensis  locus  placuit  ambobus  fratribus.  Sed  quia  idem  locus  C 
Cœnobio  Beccensi  jam  delegatus  fuerat...  Abbati  Herluino  et  Monachis 
Becci  in  mutua  vicissitudine  villam  quae  dicitur  Rosseria  dederunt  ;  sicque 
prsefatum   locum    liberum  reddiderunt. 

*  III  Anno    ab    Incarnatione     Domini     ML,     Indictione    IV    *,      Willelmus      et 

Rotbertus  filii  Geroii,  et  Hugo  ac  Robertus  filii  Rotberti  de  Grentemais- 
nilio, Willelmum  Ducem  Normannorum  adierunt.  .  .  locum  [  Utic.  ]  ita 
liberum  tradiderunt  ejus  tutelae,  ut  nec  sibi  nec  aliis  quibuslibet  aliquam  (  c  ) 
adsuetudinem  seu  reditum  praeter  bénéficia  orationum,  aliquando  à  Mona- 
chis liceret  vel  hominibus  eorum  exigere.  Dux  autem.  .  .  testamentum  con- 
firmavit,  et  Malgerio  Rotomagensi  Archiepiscopo  suffraganeisque  Episco- 
pis,  subscriptionibus  suis  corroborandum  tradidit.  Deinde  Hugo  et  Robertus 
à  Duce  accepta  licentiâ  eligendi  Abbatem,  Gemmeticum  expetierunt,  et  à  D 
domno  Rotberto  ejusdem  Ecclesiae  Abbate  Theodericum  Monachum 
ad  Abbatise  suae  regimen  requisierunt.  Abbas.  .  .  illis  concessit.  lUi  autem 
gaudentes  eum  Duci  praesentaverunt.  At  ille.  .  .  dato  baculo  pastorali  sicut 
moris  est^,  Ecclesiae  Uticensi  eum  praefecit.  Deinde  Luxoviensis  Episcopus 
Hugo  cum  Osberno  Archidiacono  aliisque  Clericis  suis  Uticum  perrexit,  et 
venerabilem  Theodericum  Cœnobitam  secum  duxit,  eumque  ibi  III  Nonas 
Octobr.     die    Dominico    venerabiliter    consecravit.  .  .     Abbatiae     praelatus    est 

Pag,  462.  anno  ab  Incarn.  Dom.  ML,  Indict.  IV,  qui  erat  annus  XIX  Henrici  Régis 
Francorum,    et  XV   Ducatûs  Willermi  Ducis  Normannorum. . . 

Rogerius    de    Monte-Gomeri.     Oximensis    Vicecomes.  .  .     ascivit   (d)   Gisle- 
bertum    Castellionis    Abbatem    cum   Monachis    suis ,     qui    monachilem     apud 
Nuceretum    ordinem     tenere    inchoaverant. . .    eisque  ad    sedificandam    Abba-  E 
tiam     Troarnum   tradidit  ;     et  inde  XII  Canonicos  quos   Rogerius   pater     suus 
ibidem   constituera t^  ejecit.  .  . 

Pag.  463.  Hic  [Geroius  Ernaldi  Grossi  de  Corte  Sedaldi,  Abonii  Britonis  filii, 
filius]  ex  magna  nobilitate  Francorum  et  Britonum  processit  ;  miraque  pro- 
bitate  et   audacia  temporibus  Hugonis   Magni   et  Roberti    Regum  Francorum 

(a)  Ibid.  filins    et  fratres   mullosque  nepotes.  raverunt   prœdictum   Monasterium  S.   Ebrulfi,  et  de- 

(b)  Quidam  nobilU  vir,  nomine  Willelmus  ,  ve-  derunt  Ecclesiœ  Becci  villam  Russeriœ  pro  commuta- 
niens  ad  Monacliatum,  dédit  eidem  Monasterio  Bec-  tione  prœdicti  loci  S.  Ebrulfi  apud  Uticum.  Ex  eodem 
censi  prœdium  ubi  quondam  fuerat  Monatterium  S.  Cbronico. 

Ebrulfi  apud  Uticum  ;  ad  quem  locum  habitandum  et  (c)  In  Ms.  Cod.  Reg.  consuetudinem. 

procurandum  Uerluinus  misit  Lanfrancum  cum  tri-  \d)     Gislcbcrto     successerunt     Abbates     in     Ec- 

bus  Monachis  Beccensibus.  Pusteà   idem   Willelmus  et  clesia    S.    Martini   Gerbertus  ,    Durandus     et     Ar- 

nepotes  sui  Robertus   et  Hugo  de  Grentimenti  restau-  nuifus. 

nobiliter 


EX  ORDERICO  VITALI.  225 

A  nobiliter  viguit.  Hildiardi  vero  sorori  ejus  très  fîlii  et  undecim  filise  fuerunt, 
quîB  honorabilihns  viris  nuptae  multos  filios  pepererunt,  qui  succedenti  tem- 
pore  in  Gallia  et  Anglia  atque  Apulia  hostibus  in  armis  magno  terrori  fue- 
runt. Geroins  inter  reliqua  f'ortia  opéra  quae  fecit,  cum  Willelnio  Beles- 
mensi  contra  Herbertum  Cenomanensium  Coniitem  pugnavit.  Victo  autem 
Willelmo  et  fugiente  cum  suis  Geroius  stetit,  bellumque,  donec  Herber- 
tum cum  omnibus  suis  in  fugam  cogeret,  viriliter  sustinuit  ;  victoriamque 
nactus,  usque  hodie  ab  his  qui  norunt,  laudari  promeruit.  Huic  quidam 
Normannorum  potens  miles  nomine  Helgo  unicam  filiam  suam  in  matrimo- 
nium  obtulit,  et  Monasteriolum  ac  Escalfbium  totamque  terram  suam  his 
duobus  oppidis  subjacentem  donavit.  llle  verô,  Helgone  paulo  post  de- 
functo^   totum    honorem    ejus  possedit  :    et  virgo  quae    firmata    ei    f'uerat,   im- 

B  niaturâ  morte  prœventa  ante  nuptias  obiit.  Deinde  Willelmus  Belesmensis 
Geroium  Rotomagum  ad  Richardum  Ducem  Normanniae  adduxit  :  quem 
liberalis  Dux  agnita  virtute  ejus  honoravit,  eique  totam  terram  Helgonis 
haereditario  jure  concessit.  Geroius  autem  inde  rediens  Gislam  Turstini  de 
Basteburgo  filiam  in  conjngio  accepit  ;  ex  qua  septem  filios  et  quatuor  (a) 
filias  genuit,  fjuorum  nomina  haec  sunt  :  Ernaldus,  Willelmus,  Fulcoius, 
Radulfus  Mala-corona  ,  Rodbertus  ,  Hugo  et  Geroius  ;  Heremburgis , 
Haduisa,  Emma,  Adelais.  .  .  Sex  Basilicas  de  propriis  facultatibus  sedifica- 
vit.  Nam  apud  Vernucias  construxit  duas  Ecclesias,  unam  S.  Mariae,  aliara- 
que  S.  Paulo  Doctori  gentium  :  in  villa  quae  Glos  dicitur  in  pago  Lexo- 
viensi  tertiam  condidit  S.  Petro  Apostolorum  Principi  :  apud  Escalfoium 
quartara    Andreae      Apostolo  :    apud   Monasteriolum    quintam      fabricavit     S. 

C  Georgio  Martyri  :  apud  Altam-ripam  sextam  instauravit  S.  Martino  Con- 
fessori.  .  . 

Defuncto  autem  Geroio,  Hlii  ejus  in  puerili  aetate  constituti  erant  ;  soli- 
quo  duo  Ernaldus  et  Willelmus  milites  erant.  Gislebertus  ergo  Cornes 
BrionnitC  in  sua  confidens  virtute  terminosque  suos  cupiens  dilatare,  super 
pupillos  cum  valida  manu  audacter  irruit,  eisque  Monasteriolum  (b)  auferre 
bellica  vi  voluit.  Illi  autem  aggregatâ  cognatorum  et  satellitum  catervâ  , 
in  aperto  campo  fortiter  eidem  restiterunt,  eumque  multa  strage  peracta 
victum  in  fugam  coegerunt  5  seseque  ulciscentes,  burgum  qui  Sappus  dicitur, 
non  multô  pôst  ei  violenter  abstulerunt.  Sed  Robertus  Dux  eos  reconcilia- 
vit;  orphanisque  compatiens  et  probitati  eorum  congratulans  ,  ut  firma 
pax   fieret,   Sappum    eis    à  Gisleberto   Comité  consilio  suo  impetravit.     Porrô 

D  idem  Comes,  quia  post  aliquot  annos  praedictis  septem  Geroii  filiis  molestus 
fuit  ,  eisque  Sappum  quem  illis  consilio  Rodberti  Ducis  concesserat  , 
reauferre  voluit  ;  quamvis  multa  hominim»  stipatus  multitudine  fuerit,  eorum 
audaciâ  et  viribus  mortem  suscepit.  Omnes  enim  isti  fratres,  fuerunt  strenui 
et  dapsiles,  in  militia  callidi  et  agiles,  hostibus  terribiles,  sociisque  blan- 
di  et  aff'abiles.    Diversis  eventibus  creverunt  ;    nihilominiis     deciderunt... 

Ernaldus  qui  primogenitus  erat,  vir  fbrtis  et  probus ,  quadam  die  dum  Pag.  464. 
apud  Monasteriolum  (c)  jocaretur,  et  cum  quodam  forti  juvene  luctare- 
tur,  forte  super  quoddam  acutum  scannum  lapsus  est,  confractisque  tribus 
costis  post  très  dies  defunctus  est.  Willelmus  in  ordine  nativitatis  secundus 
diu  vixit,  omnique  vita  sua  cunctis  fratribus  suis  imperavit.  Erat  enim 
multùm     facundus    et     jocosus,     largus   et  animosus ,     subjectis     amandus    et 

E  obstantibus  formidandus...  Hiltruden  filiam  Fulberti  de  Beina,  qui  tempore 
Richardi  Ducis  castrum  Aquilae  construxerat,  uxorem  duxit  :  ex  qua  Er- 
naldum  de    Escalfoio    genuit.    Deinde   Emmam  Walchelini    de    Taneto   filiam 

(«)     Wascelinus  de  Ponte-Erchenfredi  et  Rogerius  calfoio,    Eschaufou,   ut  suprà   innuitur    sat   clarè  ; 

de  Merula  generi   dicuntur   Geroii    infrà   pag.  464,  et    ut    notât    pag.    13     Not.      Gall.    Valesius,     qui 

ubi    fit     mentio   Baldrici    de   Ealgenzaio      ac    Re-  ibid.    pag.     342    de   eodein  loco  addit  :     «    Orde- 

gerii     Lexoviensis      Episcojii  ;       et       ubi      Geroio  >   ricus    Vit.     in    lib.    XII   Hisl.  Monasteriolum   et 

patri,    postquam  HelgonLi   fiscum    obtinuit.,     inqui-  »   Excalfurnum  vel  Escalfoium.^   ut    vicina    loca    in 

renti  ab    incolis    illius     patriœ   de   quo  Episcopatu  »   Neustria   conjunctim     appellat  ;      quorum     alte- 

essent,  dixerunt  se  nullius    Episcopatûs  esse.  »   ruin    est    ad    Carentonain     fluraen,     vulgô   Morts- 

(b\  In  Ms.  Cod.  Reg.   Monsteriolum.  n   treuil- l'Jrgille,    seu     Monasieriolura     in    Argilla 

(c)     Monasteriolum  ,     quod      nomen     à     parvo  »  cognominatum  ;      alterum     tribus      à     Monaste- 

Monasterio     aliquo     vel      Ctenobio     vetere      vide-  »   riolo     leugis    distat,    vocaturque   Escliauffaur  ». 
tur    datani,    vulgô    Montréal,    proximum    est    Es- 

Tome  XL  F  f 


226  EX  ORDERiœ  VITALI. 

in  conjiigium  accepit  ;  qiue  Willelmum,  qui  post  in  Apulia  Bonus  Norman-  A 
nus  cognoininatus  est,  peperit.  Siepè  memoratus  vir  à  Ducihus  Normannorum 
Rioliardo  et  Rodherto  diligebatur  :  pro  fide,  quam  dominis  suis  Roberto 
Belesniensi  et  Talavacio  et  Goisfredo  aliisque  vel  lieris  vel  amieis  servabat  , 
plurinia  detrimenta  et  pericula  patiebatur.  Nam  ipse  spontè  destruxit  castrura 
Montis-acuti  quod  erat  suum  ,  pro  redemptione  domini  sui  Goisfredi  de 
Mednana,  queni  Willelmus  Talavaoius  ceperat  ,  nec  exire  de  carcere  per- 
niittebat,  nisi  praedictuni  dejiceretur  castrum,  quod  valdè  metuebat.  Post- 
quain  autem  Goisfredus  de  vinculis  Talavacii  evasit ,  (ieroiano  Baroni 
pro  magna  lide  quam  in  eo  repérerai,  castrum  S.  Sei-enici  super  Sartam  (a) 
ei  erexit...  Fulcoius  qui  tertius  erat,  niedietatem  Monasterioli  habuit  ; 
duosque  filios  Geroium  et  Fulcoium  ex  concubina  procreavit.  Ipse  post 
mortem  Rodberti  Ducis  cum  compatre  suo  Gisleberto  Comité  quem  con-  B 
ducebat,  occisus  est.  Robertus  castrum  S.  Serenici  cum  circunijacente 
provincia  diu  tenuit  ;  eique  Willelmus  Dux  Adelaidem  consobrinam  suam 
in  conjugium  dédit,  ex  qua  filium  nomine  Rodbertum,  qui  nunc  Henrico 
Régi  Anglorum  militât,  procreavit.  Veriim  post  niultas  mirandasque  pro- 
bitates    quas    gessit,     magnis    siniultatibus     ortis   inter  Normannos  et  Andega- 

An.  1060.  venses,  castrum  S.  Serenici  contra  AVillelmum  Ducem  tenuit  ;  ibique  anno 
Ducatûs  ejnsdem  Ducis  XXV  obsessus  est  ;  pomoque  venenato,  quod  con- 
jugi  suse  vi  rapuerat,  comesto,  post  quinque  dies  mortuus  est.  Radulf'us 
autem  quintus  frater  Clericus  cognominatus  est,  quia  peritià  literarum  alia- 
rumque  artium  apprimè  imbutus  est.  Hic  et  Mala  -  corona  vocabatur , 
eô  quod  in  juventute  sua  militaribus  exercitiis  et  levitatibus  detinebatur. 
Artis  Medicinae  peritissimus  fuit,  multai'umque  rerum  profunda  'sécréta,  C 
unde  senes  liberis  et  nepotibus  suis  adhuc  pro  adniiratione  loquuntur, 
agnovit.    Denique    ad     Majusmonasterium    confugit,    ibique  sub    Alberto   Ab- 

Pag.  465.  bâte  Monachus  factus...  Hugo  sextus  frater  juventute  florens  ,  fortuna  in- 
vidente  raptus  est  ;  dum  de  Castro  S.  Scholasticae  rediret...  Geroius  junior 
omnibus...  in  amentiani  versus  interiit... 

Primogenita  quoque  filiarum  Herembiu'gis  data  est  Wascelino  de  Ponte- 
Erchenfredi  ;  ex  qua  Willelmus  et  Radulfus  orti  sunt  ,  qui  postmodum  in 
Apulia  et  Sicilia  Rotbertum  Wiscardum  Calabriae  Ducem  multùm  juverunt. 
Deinde  Haduisa  sociata  est  Rodberto  de  Grentemaisnilio  ;  quae  peperit  ei 
Hugonem,  Robertum  et  Ernaldum,  et  totidem  filias.  Quo  defuncto,  con- 
juncta  est  Willelmo  Roberti  Archiepiscopi  filio  ;  et  peperit  ei  Judith,  quae 
postmodum  Rogerii  Comitis  Siciliae  conjunx  fuit.  Tertia  Geroii  filia  fuit  D 
Emma,  qu;e  data  est  Rogerio  de  Merula  :  ex  qua  Radulfus,  et  Willielnuis 
Rodulfi  et  Rogerii  vicinorum  nostrorum  pater,  orti  sunt.  Quarta  Adelais 
sociata  est  Salomoni  de  Sabloilo  ;  eique  peperit  Rainaldum,  cujus  proies 
nomine  Lisiardus  nunc  Henrico  Régi  Anglorum  grande  praestat  in  Ande- 
gavenses  auxilium... 

^ag.  467.  Anno  Dom.  Incarnationis  ML,  Indict.  IV  .  .  .  Rodbertus  de  Grente- 
maisnilio sub  reginiine  Theoderici  Abbatis  apud  Uticum  monachile  scema 
subiit.  Hic  nimirùm,  ut  supià  tetigimus,  Rodberti  de  Grentemaisnilio  stre- 
nuissimi  Baronis  fiiius  fuit  ex  Haduisa  Geroii  filia  procreatus...  Willelmi 
Ducis  Armiger  V  annis  exstitit.  Deinde  ab  eodem  Duce  decenter  est  armis 
adornatus ,  et  miles  effectus .  .  .  Rodbertus  pater  ejus  cum  Rogerio  de 
Toënio  contra  Rogerium  de  Bellomonte  dimicavit  ;  in  quo  conflictu  Ro-  E 
gerius  cum  filiis  suis  Elberto  et  Elinancio  peremptus  est  ,  et  Rodbertus  in 
intestinis  lethale  vulnus  suscepit.  Inde  revectus  tribus  septimanis  supervixit .  .  . 
Deinde  XIV  Kal.  Julii  defunctus  est  ,  et  secus  Ecclesiam  S.  Mariae  apud 
Nuceretum  sepultus  est.  Inde   Rodbertus  fiiius  ejus   permotus  est .  .  .  Haduisae 

Pag.  468.  matri  suae  datis  LX  libris  Rodomensium  ,  subripuit  mariagium  suum  ...  et 
Uticensi  tradidit  Ecclesiae  .  . . 

(a)  Sarta,    la  Sarte,      fluvius    in    Pertici  saliûs      recepto     Liderico  ,    in    Meduanam     decurrit.    Hinc 

vico     Siiminâ-Sarte      [Somme-Sarte)    orlus  ,  alluit      Theodulfus  Aurclian,  Episc.   in  Epist. 

Alentionera  ,       Fraxinetum       (  Fresnay  )  ,  Cèno- 

inanos    ubi     Fdoneû      augetur,     Seusam    (la  Siue),  Perticus  hune  gignit ,  ei  Meduana  bibit . 

SabloUuin     (  Sablé  )  ,     Castelluin  -  novum  ,       tura 


EX  ORDËRICO  VIÏALI.  227 

A  In  diebus  Willelmi  Dueis  Normanniae  Ivo  filius  Willelmi  Belesmensis  (a)  ''"g-  469. 
Sagiensem  Episcupatum  regebat  ,  et  haereditaiio  jure  ex  paterna  siiccessione, 
fratribus  suis  Warino,  Roberto  atque  Willelmo  defieientibus,  Belesmense 
oppidum  possidebat.  Hic  erat  literarum  peritus,  et  corpore  decorus,  sagax 
et  facuudus ,  facetus  niultùmque  jocosus  .  .  .  Praefati  Prsesulis  neptem  no- 
niine  Mabiliam  Rogerius  de  Monte-Gomerici  Oxiaiensiurn  Vicecomes  in  Pag.  470. 
conjugiuni  habebat  ;  per  quam  niagnam  paitem  possessionis  Willelmi  Be- 
lesmensis obtinuerat.  Qui  praedieti  Pontificis  instinctu  et  consilio  Ecclesiam 
S.  Martini  apud  Sagium  Theoderico  Abbati  S.  Ebrulfi  tradidit  ;  eunifjue  ut 
ibidem  Cœnobium  monachile  construeret ,  cum  conjuge  sua  summopere  ro- 
gavit .  .  .  Praefata  vero  Mabilia  multùm  erat  potens  et  secularis ,  callida  et 
loquax,    nimiùmque    crudelis.    Valdè    tamen    virum    Dei    Theodericum    dilige- 

B  bat .  .  .  ipsi  et  Rogerio  aliisque  Monachis  apud  Sagium  oommorantibus  , 
Rodbertum  de  Belesmia  primogenitum  filium  suuni  (cujus  crudelitas  in  die- 
bus nostris  super  miseras  plèbes  nimiùm  efferbuit  )  ad  abluendum  sacro 
baptismatis  fonte  obtulit  .  .  . 

Osmundus  cognomento  Drengotus  Willelmum  Repostellum  ,  qui  sese  Pag.  472. 
de  stupro  liliae  ejus  in  audientia  Optiniatum  Normanniae  arroganter  jacta- 
verat,  inter  manus  Rodberti  Dueis  in  silva  ubi  venabatur,  occidit  :  pro 
quo  reatu  à  facie  ejus  prias  in  Britanniam,  deinde  in  Angliam^  postremo 
Beneventuni  cum  filiis  et  nepotibus  aufugit.  Hic  primus  Normannorum 
sedem  in  Apulia  sibi  delegit  ;  et  à  Principe  Beneventanorum  oppidum  ad 
manendum  sibi  suisque  baeredibus  accepit.  Deinde  Drogo  quidam  Norman- 
nus   miles    cum    centum    militibus    in    Hierusalem    peregrè    perrexit  :     quem 

C  inde  revertentem  cum  sociis  suis  Waimalchus  Dux  apud  Psalernum  ali- 
quantis  diebus  causa  humanitatis  ad  refocillandum  retinuit.  Tune  viginti 
millia  Sarracenorum  (b)  Italico  littori  applicuerunt,  et  à  civibus  Psalernitanis 
tributum  cum  summis  comminationibus  exigere  cœperunt.  Duce  autem 
cum  satellitibus  suis  vectigal  à  civibus  colligente ,  de  classe  egressi  sunt  ; 
et  in  herbosa  planicie  quae  inter  urbem  et  mare  sita  est,  ad  prandium  cum 
ingenti  securitate  et  gaudio  resederunt.  Cùmque  Normanni  hoc  compe- 
rissent ,  Ducemque  pro  leniendis  barbaris  pecuniam  colligere  vidissent  ; 
Apulos  amicabiliter  increpaverunt ,  quôd  pecuniâ  sese  ut  inermes  viduae 
redimerent ,  non  ut  viri  fortes  armorum  virtute  defenderent.  Deinde  arma 
sumpserunt,  Afros  securè  vectigal  expectantes  repente  invaserunt  ;  multis- 
que    milibus   fusis,    reliquos    cum  dedecore   ad  naves    aufugere    compulerunt. 

D  Normanni  itaque  aureis  et  argenteis  vasis  aliisque  spoliis  niultis  et  pre- 
tiosis  onusti  redierunt,  niuItùnKjue  à  Duce  ut  ibidem  honorificè  remanerent 
rogati  sunt  ;  sed  quia  revisendi  patriam  cupidi  erant,  poscentibus  non 
acquieverunt.  Attamen  promiserunt  ei  quôd  aut  ipsi  ad  eum  redirent  ,  aut 
de  electis  juvenibus  Normanniae  aliquos  ei  citô  mitterent.  Postquàm  \ero 
natale  solum  attigerunt,  niulta  quœ  viderant  et  audierant  ,  vel  fecerant  seu 
passi  fuerant,  compatriotis  suis  retulerunt.  Deinde  quidam  eorum  promissa 
complentes ,  reciprocato  calle  Italiam  repedarunt ,  exemploque  suo  levia 
multorum  corda  ad  sequendum  se  excitarunt.  Nam  Turstinus  cognomento 
Citellus ,  et  Ragnulfus ,  Richardus  Anschetilli  de  Quadrellis  lilius ,  filiique 
Tancredi  de  Alta-villa,  Drogo  videlicet  atque  Unifridus ,  Willelmus  et 
Hermannus  ;    Rodbertus    cognomento   Wiscardus ,   et   Rogerius   et  sex   fratres 

E  eorum  ;  Willelmus  de  Monasteriolo  et  Ernaldus  de  Grentemaisnilio  aliique 
multi  Normanniam  reliquerunt  ;  et  Apuliam  non  simul  ,  sed  diversis  tem- 
poribus   adierunt.  Illuc  autem  pervenientes  ,    primo  quidem    Waimalchi    Dueis 

[a]  I-vodeBelismogenuit  Guillelmumde  Belismo;et  Jrrmlfux ;     Emma,   Mathildii,    Mabilia  et   Sibylla. 

idem  Guillelmus  genuit  Guillelmum    Thalai>atium  pa-  Kogcriu.t   Piclat'i/tus  Comitatum   Lancastriœ     Aniul- 

trem    Mahiliœ^     quam    Rogerius  de  Monte-Gomerici,  fus  Comitatum  de  Pembrocit  tenuerunt.  Roberlus  rerô 

cum  tota  lueredttate  sua  quam   sive  in  Belismensi  seu  de  Belismo  maximas  possessiones  et  terras  patrit  sui 

Suenensi  ultra  flunum  Sartœ  habebat.,  duxit  in   uxo-  adeptus  est  :   qui  Robertus  ex  filia  Guidonii  Comitis 

rem.  Qui  Rogerius  vir  dictœ  Mabilùe  Anglicano  bello  Pontivii  genuit    Guillelmum    Thalunatium.   qui,   etc. 

interfuit  ;  et  à  IFdlelmo  Rege  Anglorani    Comitatus  Ex     Genealogia      Comituin      Belismensium      apud 

duos  ,  scilicet  Arundelli  et  Salopebesne,  dono  accepit,  Labbeum  ïora.  I.  Bibl.  ilss.  Libr.  pag.  661. 
et  etiam  /Kftoremfleirepossedit.  Ipseverù  Rogerius  de  (b]     Priores     Normannorum       expeditiones      fa- 

prœdicta  muliere    Mabilia   quinque  filios  et   quatuor  bulis    intermixtae      sunt  :     nec    mirum  ;      Ilistorici 

filias  kabuit  j  quorum  nomina  hcec  sunt  :  Robertus  de  cnim,     qui    incertis       rumoribus    deccpli     fuerunt, 

Belismo,  et  Hugo,  Rogerius  Pictavinus,   Plnlippus  et  commcntitias  narrationes  contexuêre. 

F  fil 


228 


EX  ORDEBICO  VITALI. 


aliorumque  Potentum  stipendiarii  contra  Paganos  facti  sunt  ;  posteàque  exor-  A 
tis  quibusdani  simultatum  causis,  eos  quibus  anteà  servierant  inipiignave- 
runt,  et  Psalernum  atque  Barum,  Capuamqiie  cum  tota  Campania  et 
Calabria  virilibus  armis  sibi  snbegerunt  :  in  Sicilia  quoque  Panornium  (a) 
urbenique  Cathanenseni,  castriimque  Joliannis  cum  aliis  urlîibus  et  praeclaris 
oppidis,  qucC  usque  hodie  haeredes  eonim  possident,  oljtinueiunt.  Inter  Nor- 
maniios  qui  Tiberim  transierant ,  Willerinus  de  Monasteriolo  Willermi 
Geroiani  filius  maxime  floruit  ;  et  Romani  exercitûs  princeps  militiae  factus  , 
vexillum  S.   Pétri    gestans,   uberem  Campaniam  subjugavit .  .  . 

Pag.  477.  Anno  ab  Incarn.  Dom.  MLIX,  Indictione  XII^  Utioenses  Rodbertum  de 
Grentemaisnilio  sibi  elegerunt  Abbatem  .  .  .  Willelmo  Duci  praesentaverunt  , 
eique  Monachorum  electionem  atque  petitionem  intimaveruut.  Dus  autem 
eorum  petitioni  acquievit,  et  praefato  viro  per  cambutam  Ivonis  Episcopi  B 
Sagiensis  exteriorem  Abbatiae  potestatem  tradidit.  Willelmus  vero  Ebroi- 
censis  Episcopus  interiorem  animaruni  curam  per  pontificalem  benedictio- 
nem  XI  Kal.  Julii  spiritualiter  commendavit  .  .  .  Eodem  tempore  Rodulfus 
cognomento  Mala-corona  [  Majoris-nionasterii  Monachus  ]  Uticum  venit  , 
ibique  cum  Rodberto  Abbate ,  sue  videlicet  nepote ,  diutiùs  habitavit.  Hic 
nimirùm,  ut  paulo  superiùs  breviter  meminimus,  ab  infantia  litteris  alfa- 
tim  studuit ,  et  Galliae  Italiaeque  scrutando  scholas  secretarum  indaginem 
rerum  insigniter  attigit.  Nam  in  Grammatica  et  Dialectica  ,  in  Astronomia 
quoque  nobiliter  eruditus  est  et  Musica  :  Physicse  quoque  scientiam  tam  co- 
piosè  habuit ,  ut  in  urbe  Psalernitana  ,  ubi  niaximae  Medicorum  scliolae  ab 
antiquo  tempore  habentur ,  neminem  in  medicinali  arte ,  prœter  quandam 
sapientem  matronam,  sibi  parem  inveniret.  At  quamvis  tantâ  literarum  pe-  G 
ritiâ  polleret ,  non  tamen  otio  ,  sed  militiae  labori  diu  mancipatus  est  ,  et 
tam  manu  quàm  consilio  in  bellico  discrimine  prteclarus  inter  coessentes  suos 
multoties  probatus  est.  Multa  adhuc  quae  nobis  mira  videntur ,  Monstero- 
lenses  referunt  ,  quse  de  subtilibus  experimentis  ejus  contra  morbos  vel 
alios  insperatos  eventus  vel  ipsi  viderunt,  vel  à  patribus  suis  quibus  ipse 
longa   comitate  notissimus  fuit,   audierunt  .  .  . 

Pag.  478.  Nimia  inter  Francos  et  JNormannos  seditio  exarsit.  Henricus  enim  Rex 
Francorum  et  Goisfredus  Martellus  fortissimus  Andegavensium  Cornes , 
Normannorum  fines  cum  forti  manu  intraverunt ,  et  detrimenta  quàm  plu- 
rima  Normanniae  intulerunt.  Porro  Willelmus  acerrimus  Dux  Normannorum 
injurias  multoties  non  segniter  ultus  est  :  nam  plerosque  Gallorum  et  Ande- 
gavensium cepit,  nonnullos  occidit,  multos  autem  in  carcere  diu  clausos  D 
atflixit.  Qui  singulos  conflictus  et  damna,  quae  sibi  vicissim  intulerunt ,  dili- 
genter  voluerit  perscrutari  ,  légat  Libros  Willelmi  Gemmeticensis  Cœno- 
bitae  cognomento  Calculi,  et  Willelmi  Pictavini  Luxoviensis  Ecclesiae  Ar- 
chidiaconi,  qui  de  Gestis  Normannorum  studiosè  scripserunt,  et  Willelmo 
jam  Régi  Anglorum  favere  cupientes  praesentaverunt. 

Sub  ea  tempestate  Rodbertus  Geroii  filius  contra  Willelmum  Ducem  re- 
bellavit  ;  et  accersitis  Andegavensibus,  castra  sua  sanctum  scilicet  Serenicum 
et  Rupem  Jalgiensem  (b)  fortiter  munivit,  et  contra  Ducem  cum  Normannico 
exercitu  obsidentem  aliquandiu  tenuit.  Sed .  .  .  praefatus  héros  post  innume- 
ras  probitates,  dum  ad  ignem  in  hyeme  laetus  sederet,  conjugemque  suam 
Adelaidem,  quae  Ducis  consobrina  erat,  quatuor  mala  manu  gestare  videret  : 
'  M.t.  nesciuï  duo  ex  illis  familiariter  jocando  ei  rapuit,  et  nesciens  *  quôd  venenata  erant,  E 
uxore  co)itradicente  comedit  :  qui  mox  veneno  infëctus  est,  et  post  V  dies 
cum  multo  mœrore  suorum  VIII  Idus  Februarii  defijnctus   est.   Quo  mortuo  , 

*  M.f.  patrui  Ernaldus    Willelmi    Geroiani    filius    in   loco  patris  *   sui    surrexit,    oppidanos 

(a)   Colurabae    Panonni   suos     victos    nuntiarunt      piilt  assueverat,  illecta  redituin  accélérai ,  cliaitulas 


anno  lOfiS.  Morù  Saracenis  e.it,  scribit  Gaufre- 
dus  Malaterra  cap.  42  lib.  2  Hisloriée  Siculte, 
ut  columbas  fruniento  et  nielle  infiuo  clomi  nutiieiUes.^ 
cùm  aliquor.iùm  longiùs  digiediuntur,  masculos  spor- 
tuUs  inclusos  securn  feraiit  ;  ut  càm  aliiuid  novi 
fortuna  illis  adminiitra^teril  quod  domi  scituin  ■velint.^ 
chartulis  eventus  .luos  notantes  et  collo  avis  vel  certè 
sub  ala  suspendentes.,  avibus  dimissis  per  aëra.,  fanû- 
liœ  domi  sollicitée,  utràm  prospéré  erga  peregrinos 
amicos  omnia  agantur,  notificare  accélèrent.  Àvicula 
enim  dulcedint  grani  melliti  quair  do  -ni  gustwe  sœ- 


morem  suum  scientibus  reprcesentat.  Hujusmodi  spor- 
tulas  cum  avibus  Rogerius  Cornes  inter  reliqua  spolia 
accipiens ^avibus cum  infectii sa/iguine charlulis  dimis- 
sis.,  trislis  fortunes  eventus  Panorndtanisreprœsentat. 
[b)  Jalgeiuin  seu  Rupem-Jalgeii  aut  de  Jal- 
geif),  la  Roche  d'Igé  aut  Mont-Jallu  pro])e  No- 
vum-castellura  in  pago  Sagonensi  Clergerius  in 
Libro  de  Pertico  interprctatur  :  alii  Jause  inter- 
pretantur.  CastcUuin  auteni  S.  Cerenici  ,  vulgè 
S.  Celerin,  inter  castella  Damfrontcm  et  Rupera- 
Jalgeii     ponit  Ordericus  Vit.    in  Lib.  VIII. 


EX  ORDERIGO  VITALT.  229 

A  precibiis  nionitisque  corroboravit ,  Ducique  viriliter  resistere  pro  paterna 
hsereditate  iinperavit.  Ciijus  anlmositateni  callidus  Dux  blandis  hortatibus 
lenivit  ,  pacemque  secum  facere  cuni  pinribus  proniissis  persuasit.  At  ille  , 
consilio  ab  amicis  accepto ,  Duci  acquievit  ,  eique  fîdelitateni  fecit  ;  et  ab 
t'o  Monasterioluni  et  Escalfoium  et  S.  Seicnicuin  totamque  patrimi  suorum 
haereditatein  recepit.  Deinde  Rodbertus  Al)bas  paee  facta  à  Duce  requisivit  , 
ut  avunculi  sui  corpus  quod  apud  S.  Serenicuni  (a)  tribus  septimanis  hu- 
niatuni  jacuerat  ,  Llticuin  transferri  concederet.  At  ille  hostilis  nienior  odii 
priinù  denegavit,  postmodùin  erubescens  quod  in  niortuuni   saeviret,   concessit .  .  . 

His  diebus    Rogerius    priinogenilus    Engenulfi    de    Aquila    filius  occ'isus  est  :     Pag.  479. 
de  cujus   morte   Engenulf'us    et  Richuereda    uxor   ejus     valdè     alflicti     Uticum 
venerunt .  . .    Baldricus     de    Balgenzaio    (  h  )    niagnae      nobilitatis     fuit.     Nam 

B  Gislebertus  Cornes  Brionnae  nepos  Richardi  Ducis  Normannorum  Baldrico 
Teutonico ,  qui  cuni  Wigerio  fratie  suo  in  Normanniani  venerat  Richardo 
Duci  servire  ,  neptem  suani  in  conjugium  dédit,  ex  qua  nati  sunt  sex  filii 
et  plures  filiae  :  Nicolaus  scilicet  de  Baschevilla  et  Fulco  de  Alnou  , 
Rodbeitus  de  Curceio  et  Richardus  de  Nova-villa  ,  Baldricus  de  Balgen- 
zaio  et  Wigerius  Apuliensis.  Hi  nimirùm  sub  Duce  Willelmo  magna  stre- 
nuitate  vigueriuit  ,  multisque  divitiis  et  honoribus  ab  eo  ditati  f'uerunt  ,  et 
liaeredibus  suis  amplas  possessiones  in  Normannia  diniiserunt.  Baldricus  qui 
honorem  de  Balgenzaio  cum  Wigerio  fratre  suo  possedit  ,  Helizabeth  so- 
rorem  suani  Fulconi  de  Bona-valle  strenuo  niiliti  in  conjugium  dédit .... 
Eodem  tenipore  Wido  cognomento  Bollcim  ,  senioris  Geroii  pronepos  ,  cum 
Ilodierna  conjuge  sua  in    pago    Corboniensi    honorabiliter    vigeljat  ;   et   in  or- 

C  dine  militari  divitiis  ampliatus  rem  suam  honestè  regebat.  Huic  erant  plures 
filii  ,  Normannus  et  Walterius  qui  niilitiîe  laboribus  deservierunt  ;  Goisfre- 
dus  quoqueet  Willelraus  cognomento  Gregorius  .  .  . 

Anno  ab  Incarn.  Dom.  MLX  (c)  ,  Indict.  XIII  ,  Henricus  Rex  Fran-  Pag.  480. 
coruni  post  multas  probitates  ,  quibus  in  regno  gloriosè  viguit ,  potionem  à 
.fohanne  Medico  Carnotensi  ,  qui  ex  eventu  Surdus  cognominabatur ,  spe 
longioris  et  sanioris  vitse  accepit.  Sed  quia  voto  suo  niagis  quàm  praecepto 
Archiatri  obsecundavit ,  et  aquam  ,  dum  veneno  rimante  interiora  nimis 
angeretur ,  clam  à  Cubiculario  sitiens  poposcit  ,  Medicoque  ignorante 
ante  purgationem  bibit  ;  proh  dolor  !  in  crastinum  cum  magno  multorum 
mœrore  obiit.  Sceptra  Francorum  Philippo  filio  suo  ,  qui  adhuc  puerilibus 
annis  detinebatur,   reliquit  ;  et  Balduino  Flandrensiuni  Duci  puerum    cum  regno 

D  ad  tutandum  commendavit.  Hujusmodi  tutela  tanto  Duci  bene  competebat  ; 
quippè  f|ui  Hadalam  Rodberti  Régis  Francorum  filiam  in  conjugium  habebat  : 
ex  qua  Rodbertum  Fresionem  ,  et  Mathildem  Reginam  Anglorum  ,  et  Udonera 
Treverensium  Metropolitam  ,   aliosque   magnœ   nobilitatis  *  viros  genuerat   ...   *  Ms.  subli- 

Anno  ab    Incarn.   Dom.  MLXIII     Nicolaus     Papa    obiit   (d)   ;     cui    Alexan-  ""''*''* 
derLucensis  Episcopus    successit   .  .  .  Eodem    tempore    inter  Willelmum  Nor-    "^""  *^*' 
manniœ   Ducem   et  Proceres    ejus  dissentio  gravis     exorta   est.    Nam  cupiditate    ^"S-  *81. 
furcnte  ,   unus  alium  supplantare  conabatur  ,     gravesque    seditiones  ad     detri- 
menta  miserorum   diversis  ex   causis   oriebantur  .  .  .   Tune  Rogerius  de  Monte- 
Gomerici  et   Mabilia  uxor  ejus  exortâ  simultate  gaudebant,    et    blandis   adu- 
lationibus   sibi   Ducem  alliciebant  ,    et   contra    vicinos   suos  callidis    factionibus 
commotum  acriiis  ad  iram  concitabant.    Animosus  autem    Dux    plus   aequo  irœ 

E  frsena    relaxans ,    praecipuos  milites    Rodulfum    de     Toënia    et    Hugonem   de 

Grentemaisnilio    atque    Ernaldum   de    Escalfbio    *     et    Barones     eoruni  exhae-     '  Mt.ExctA- 
reditavit,     et    sine     probabilibus   cujpis  diu    exulare    coëgit.   Tune  etiam   Rod-  ^°"' 
bertus  Uticensium  Abbas  ad  curiam   Ducis  accitus  est  ,  et   ad  diem    statutum 
de  quibusdam  reatibus  ,  unde   falsô    accusatus  fuerat  ,   respondere  jussus    est. 
Hune     nimirùm    Rainerius     Castellionensis     Monaehus  ,     quem     ipse     Priorem 

[a)     Hic  locus    à     S.    Cerenico  piissimo    Abbate,  nicum   aut    S.    Cencricum,     nunc     castrum   S.    Ce- 

qui    ibi    Monasterium    exstruxit,     noinen      liabens,  renici,    interdùm     S.    Serenici     castclluni     appellat. 
Prioratu,    ut    vocant,    nunc   gaudet  ;    ac    nova     S.  [b)  Paulô    suprà  :    Uticensis  Abbatia   in  feudo  de 

Celerini  ,    quàm     veteri     S.     Cerenici     appellatione  Balgenzaio  consixtit. 

multô  est  notior.   Castrum  autem  est  ad    San»  flu-  (c)    In    Ed.    ML/X  ;    sed     legendum    MLX ,     ut 

minis   ripam  et  ad     ejus     ac   Sartulae     confluentes  Indictio  XIII  demonstrat. 

in     diœcesi    Saiensi     positura  ,     inter     Alentionem  [d]   ÏSicolaus     II    obiit      die      22      Julii,     anno 

et     Fraxinetum.     Illud   Ordericus    nunc   S.    Cène-  1061. 

F  f  iij 


230  EX  ORDERÏCO  VITALI. 

Uticensibus  prœfecerat  ,  et  ad  intima  consilia  sua  velut  fidelem  aniicum  A 
indubitanter  accersierat ,  de  qiiibusdam  ludibriis  et  improvidis  dictis , 
Ducique  privatim  derogantibus  apud  ipsuni  accusaverat.  Ille  vero  ut  Duceni 
contra  se  totamque  suam  parentelani  vehementer  furenteni  et  nocere  cu- 
pientem  sensit ,  indiciof[ue  amicorum  suorum  malivolentiam  Ducis  sibi 
damna  membrorum  inferre  volentis  veraciter  agnovit  ;  consilio  Hugonis 
Lexoviensis  Episcopi  .  .  .  tertio  regiminis  (a)  sui  anno  ,  VI  Kal.  (b)  Febr. 
sabiiato .  .  .  (ialliam  expetiit  ;  et  inde  Nicolao  Papae  eventus  suos  revela- 
turus,  adiit  [Romani]. 

Intereà  Normannicus  Dux  per  consilium  venerabilis  Ansfridi  Pratellen- 
sium  Abbatis  et  Lanfranci  Beccensium  Prions  ,  etc.  Osbernum  Cormelien- 
sium  Priorem  à  Rainerio  Abbate  S.  Trinitatis  de  monte  Rothomagi  requi- 
sivit  ;  eique  nil  taie  suspicanti  per  cambutam  iMaurilii  Arcliiepiscopi  in  B 
Synodo  Rothomagensi  curam  Uticensis  Abbatiae  commendavit  .  .  .  Porro 
Ernaldus  de  Escalfoio  injuriam  exhaereditationis  suse  acriter  vindicabat  ,  et 
rapinis  incendiisque  hominumque  capturis  vel  occisionibus  Lexoviensem 
pagum  per  triennium  inqnietabat.  Quadam  nocte  cum  quatuor  militibus 
Excalfoium  venit ,  et  in  castrum  cum  suis  clam  ingressus ,  in  magnam 
vocjferationem  prorupit  :  quam  ut  LX  milites  Ducis  audierunt  ,  magnum 
cum  Ernaldo  exercitum  adesse  putaverunt  ;  territique  castrum  ,  quod  custo- 
dire  debebant,  relinquentes  aufugerunt.  At  ille  ignem  injecit  ,  et  damnum 
ingens  hostibus  suis  intulit.    Burgum   quoque  Uticensem    igné    combussit  .... 

Pag.  482.  Rodbertus  Abbas  Papam  Romae  (  c  )  invenit ,  eique  causam  sui  itineris 
intimavit  .  .  .  Ad  parentes  suos  in  Apuliam  transivit  .  .  .  Cum  litteris  Apos- 
tolicis  et     duobus     Cardinalibus    Clericis      Normanniam     repetiit;     et   Juliam-  G 

"Liliebonne.  bonam  * ,  ubi  tunc  temporis  Willernius  Dux  Curiam  suam  tenebat  ,  audacter 
adiit.  Audiens  vero  Dux  quod  Rodbertus  Abbas  cum  Legatis  Papœ  Abba- 
tiam  Uticensem  quaesiturus  advenisset ,  et  Osbernum  Ducis  jussu  substitu- 
tum  Abbatem  velut  invasorem  alieni  juris  calumniaturus  esset  ;  vehementer 
iratus  dixit  ,  se  quideni  Legatos  Papae  (d)  de  fide  et  religione  Christiana  ut 
communis  patris  libenter  susceptiu'um  ;  sed  si  quis  Monachorum  de  terra  sua 
calumniam  sibi  contrariam  inferret  ,  ad  altiorem  (|uercum  vicinae  silvae  per 
capitium  irreverenter  suspensurum.  Quod  audiens  Hugo  Prsesul  Roberto 
intimavit  ,  et  ut  furibundi  Principis  prsesentiam  declinaret  adiiionuit.  At  ille 
festinanter  inde  discessit  ;  et  in  pagum  Parisiensem  ad  venerandum  Hugonera 
Abbatem  Cœnobii  S.  Dionysii  Gallorum  Apostoli  secessit  ;  et  apud  ipsum 
[  cognatus  quippè  suus  erat  ]  et  apud  alios  amicos  ac  parentes  sûos  ,  qui  D 
inter  Gallorum  Proceres  pollebant  ,  aliquandiu  honorificè  habitavit.  Inde 
Osberno  Abbati  mandavit,  ut  coram  Romanis  Cardinalibus  in  pago  Carnotensi 
ambo  adessent  .  .  .  At  ille  mandatum  quidem  suscepit  ,  et  ad  curiam  Romanam 
se  libenter  iturum  dixit  ;  sed  alio  consilio  accepto  (e)  ,  ad  statutum  tempus  et 
locum  minime  accessit.  Unde  Robertus  .  .  .  ex  auctoritate  Papae  Osbernum  invaso- 
rem excommunicavit  (/")••.   ad    Rodbertum    Wiscardum   se   contulit  {g  )  .  .  . 

Pag.  483.  Hujus  [Rodberti  Wiscardi  Calabriae  Ducis]  pater  Tancredus  de  Alta-villa 
de  pago  Constantino  exstitit  ;  qui  de  duabus  legitimis  uxoribus ,  quas 
desponsaverat  ,  XII  filios  pluresque  filias  habuit  :  quorum  uni  nomine 
Goisfredo  paternae  haereditatis  agros  concessit ,  aliosque  omnes  ut  extra 
solum  ea  quibus  indigerent,  viribus  et  sensu  sibi  vindicarent  admonuit.  Illi 
autem  non  simul,  sed  diverso  tempore  sub  specie  peregrinorum  peras  et  E 
baculos  portantes  ,  ne  à  Romanis  caperentur ,  in  Apuliam  abierunt  ;  om- 
nesque  variis  eventibus  aucti  ,  Duces  aut  Comités  in  Apulia  seu  Calabria 
vel  Sicilia  effecti  sunt  :  de  quorum  probis  actibus  et  strenuis  eventibus 
Goisfredus     Monachus,     cognomento     Malaterra  ,    hortatu    Rogerii      Comitis 

(a)     Theoderico   Abbati   successerat    anno    1059,  cum   ferocitate    Willelmus     Dux    tuetur    supremum 

ut   legitur    suprà.  jus    suuin     in    personas   et    res  Ecclcsiasticas  Duca- 

(i)    VI     Kal.     Febr.     incidebat       in     sabbatum  tûs    Nonnanniae,    haud    existimans     Papae     à   Prin- 

anno    1061  ;     anno     verô     1C62     in     Dominicain  cipe  in    omnibus  deberi  obedicntiam. 
Septuagesima;  ;    denicpie  anno  1063    in  feriam    II.  (e)    Obstabant      nempè      libertates       Gallicanae  , 

(c)  Sic  in    Ms.    Cod.    Reg.   sine  Nicolawn,    queni  quarum  bîc  insigne  habeinus  cxemplum. 

habet    Chesniana     editio.     Si       autem      Rodbertus  (/")    Infrà  pag.    486  :    Roniœ  Papa,  rogante  Ro- 

Nicolauiii     II    adiit,       id       saltem     biennio     citiùs  berto  Abbate  qui  prœsem  erat,    Osbernum    absolvit. 

accidit  ;     proindèque      ad     annum     1061    referen-  {g)   Pag     484  ;     Duœ   sorores     uterinœ     Roberti 

dum  est,  ut  sabbatum  suprà  exigit.  Abbatis,  Judith  et  Emma,  apud    Uticum  in    capella 

(d)  Ilaec  verba   notanda  sunt  :   ibi   enim    magna  S,  Ebrulfi  morabantur  ;  et  sub  sacro  velamirie  mundo 


EX  ORDERICO  VITALI. 


231 


A  Sieiliae  ele(i;antem  Libellum  niiper  edidit  (a).  Horum  sublimlor  et  potentior 
Rodbertus  Wiscardus  exstitit  ;  qui  post  obitum  fratrum  suorum  Drogonis 
et  Unfridi  principatuni  Apuliae  diu  tenuit  ;  et  Langobardis  Graecisque,  qui 
niagnis  in  oppidis  et  url)ibus  (b)  confidentes  ejus  antiquum  pristinamque  li- 
bertatem  defendere  nitebantur,  virtute  bellica  subactis  ,  Ducatum  Calabriae 
obtinuit  .  .  . 

Per  idem    tempus     Goisfredus    Martellus  ,     Andegavensium    fortissimus    Co-    ^°-  *060. 
mes ,    post    multa   in    rébus    seculi  fortia  gesta    obiit  :   et   quia  liberis  caruit,     '**'•  ■*^' 
Goisfredo    nepoti     suo,  Alberici    Wastinensium     Coniitis  filio  ,  honorem  suum 
reliquit.     Quem    Fulco     frater     ejus  ,    cognoniento     Richinus ,   post    aliquod 
tempus    fraudulenter     cepit  ;   Principatuni  ejus  arripuit  ,   ipsumque   in   Castro  , 
quod  Chinon  vocatur,   per  triginta  annos  carceri  mancipavit. 

B  His  temporibus  Willelmus  Normanniae  Dux  probitate  et  potestate  valdè 
crescebat ,  cunctisque  vicinis  suis  liberalitate  et  magnificentia  superemine- 
bat.  Hic  generosam  Matbildem  Balduini  Ducis  Flandrensium  filiam,  neptem 
scilicet  ex  sorore  (c)  Henrici  Régis  Francorum,  conjugem  accepit  ;  ex  qua 
dante  Deo  ,  (ilios  et  filias  babuit  ,  Rodbertum  videlicet  et  Richardum  , 
Willelmum  et  Henricum  ,  Adelizam  et  Constantiam  ,  Ceciliam  et  Hada- 
lam .... 

Bello  Normannis  contra  vicinos  Britones  et  Cenomanenses  insurgente , 
Willelmus  Dux  consilio  senioruni  statuit  inter  dissidentes  Proceres  suos  pa- 
cem  fîrmare ,  et  exules  revocare,  Igitur  Optimates  suos  Rodulfum  de 
Toënia  et  Hugonem  de  Grentemaisnilio ,  quos  suprà  diximus  eum  exhae- 
reditasse ,   et   extra    soluni    cum     suis     satellitibus     f'ugasse ,      supplicationibus 

C  Simonis  de  Monteforti  et  Walleranni  de  Britolio  Belvacensi ,  aliorumque 
potentum  amicorum  et  vicinorum  delinilus  revocavit,  eisque  paternas  hae- 
reditates  restituit.  Ernaldus  quoque  post  triennalem  guerrani  trevias  à  Duce 
accepit  ,  et  in  Apuliam  ad  amicos  et  parentes  suos,  qui  magnis  ibidem 
opibus  pollebant,   perrexit .  .  .   (d) 

Anno  ab  Incarn.  Dom.  MLXIV  ,  post  morteni  Herberti ,  juvenis  Ceno-  ''»?•  *87, 
manensium  Comitis,  Willelmus  Dux  cum  valida  manu  armatorum  Sartani 
fluvium  transiit ,  multosque  Cœnomannorum  *  sese  illius  manui  subdentes  *  a^j.  C«nom. 
clementer  suscepit  ;  et  quamdiù  posteà  vixit  (annis  scilicet  XXIV),  sub- 
jectos  jure  possedit.  Prsefatus  nimirùm  juvenis  post  obitum  Herberti  senioris 
patris  (  qui  vulgô  Evigilans-oanem  cognominabatur  ,  propter  gravissimas 
infesta tiones,   quas   à  perfidis    affinibus    suis     Andegavensibus    incessanter  pa- 

D  tiebatur) ,  consilio  Bertae  matris  suae ,  se  suumque  patrimonium  fortissimo 
Diici  Normannorum  commendaverat  ;  et  Margaritam  sororem  suam  Rod- 
berto  ejusdem  Ducis  filio  in  conjugium  dederat  :  cum  qua  bsereditatem 
suam,  Comitatum  scilicet  Cœnomanensem,  si  sine  liberis  obiret ,  concesse- 
rat.  Sed  quia  Walterius  Pontesiensium  Comes ,  filius  Drogonis  Comitis  , 
qui  cum  Rodberto  seniore  Normannorum  Duce  in  Hierusalem  ierat ,  et 
in  illo  itinere  peregrinus  obierat ,  Biotam  Hugonis  Cenomanensiuni  Comitis 
filiam  ,  quae  amita  praedicti  juvenis  erat,  in  conjugium  habebat  ;  totum  Co- 
mitatum Cenomanensem  calunmiabatur  ,  et  ex  parte  possidebat.  Nam  ipsam 
urbem  ,  quse  caput  est  provincise,  Goisfredus  de  Meduana  et  Hubertus  de 
S.  Susanna  ,  aliique  potenles  in  fidelitate  Walterii  acriter  tenebant  ;  quia 
Normannicum    jugum    (his    quibus     imminet    gravissimum    est)    subire    nimis 

E  formidabant.  Itaque  dum  magnanimus  Dux  fréquent!  expeditione  rebelles 
impeteret ,    et    ipse  ,    ut    bellica  sors    expetit ,   damna   pateretur ,    et    damna 


renitnciasse  credebantur...  Quœ  cùin  Rodbertum 
fratrem  suum  in  Âpuiia  seculari  potentia  sat  vigere 
audifxent,  seseque  in  Normannia  despicabiles  et  sine 
adjutorio  perspexissent  ;  iter  in  Italiam  inierunt^  et 
relicto  velamine...  maritli  ignorantibus  nupserunt. 
Nam  Rogerius  Sicilice  Comes  Judith  in  conjugium 
accepit,  aliusque  Comes    Emmam. 

(a)  Délirât  igitur  HarduinuSj  cîim  in  Ms. 
Cod.  ^e^.  6178.  A.  art.  1  tradit  .Malatcrram 
fuisse  falsarium,  qui  nonnisi  post  annum  1302 
scripserit. 

(b)  In  Ms.  Cod.  Reg.  5306.  2.  inurbibus  etoppidis. 


(c)  Adhelâ  scilicet  appellatâ. 

(d)  Pag.  4815  laudantur  viri  aliquot  eruditi  ; 
scilicet  Witmundus  Monachus,  Grammaticœ  artu 
et  Musicce  peritissimus  ■  Arnulfus  Cantor  Carno- 
tensif,  Fulbert i  Episcopi  discipulus  ;  Rainaidut  Cal- 
vus  et  Rogerius  de  Sappo,  iMonachi  Uticenscs. 
Ibidem  paulô  suprà  de  Osberno  Abbate  dicitur  : 
Juvenes  bcne  légère  et  psallere  atque  scribere  verbir 
et  verberibus  cogebat.  Ipse  propriis  manibui  scripto 
ria  pueru  et  indoctis  fabricabal  :  Codex  autem 
Ms.  Uticensis  vel  S.  Audoëni  Rotomag.  addit  ; 
tabulasque  cerd  illitas  prceparabat. 


232  EX  ORDERICO  VlTALl. 

liostihus  iiiferret  ;  praediotus  Cornes  Walterius  et  Biota  conjunx  ejiis  par  A 
inimicoruin  macliinamenta  sirnul  ,  ut  ferunt ,  lethali  veneno  frautJulenter 
^«g.  488  infeeti  ohierunt.  Quibus  defimctis ,  securior  Dux  cum  magno  rohore  re- 
belles expetiit  ;  Cenomannicam  urbeni  («),  civibus  ultro  sese  dedentibus , 
cum  ingenti  tripudio  recepit;  eique  domnus  Ernaldus  ejusdem  urbis  Prœsul 
ciiiii  Cleriois  et  Monachis  revestitis  textus  crucesque  ferentibus,  honora- 
biliter   obviani   processit. 

Porro  Goisfredus  de  Meduana  tantae  felicilati  Ducis  invidit  ;  eique,  in 
quantum  potuit  ,  adversarios  excitando  ,  aliaque  mala  niachinando  (b), 
nocere  studuit.  Unde  Dux,  postquàm  proterviam  ejus,  ut  par  se  sine  mul- 
torum  detrimento  corrigeretur  ,  aliquandiu  toleravit  ,  contra  perseveran- 
tem  in  nequitia  ingentem  exercitum  niovit ,  Ambreras  ejus  oppidum  cepit  , 
et  Meduanam  post  diutinam  obsidionem  combussit,  His  itaque  duobus  cas-  B 
tellis  sibi  subactis  ,  Goisfredi  contumaciam  fregit  sibique  ipsum,  qui  for- 
tissinius  Cenomannorum  alios  tumentes  secuni  résistera  suadebat ,  servire 
coëgit.  Quo  suparato  ,  pané  omnes  illius  complices ,  et  ad  reballandum 
fautores  ,  terrore  curvati  sunt  ;  et  Willelmum  Principem  ,  quem  divina 
manus  protegeliat  ,  timere  ,  eique  obsecundare  coacti  sunt.  Ipsa  speciosam 
virginem  Margaritam  Stigaudo  potenti  viro  de  Mansione  Odonis  ad  nu- 
triendum  coiimiendavit.  Sed  ipsa  ,  priusquam  nubiles  annos  attingeret  , 
obiit ...   et   Fiscanni   humata   quiescit. 

Eodeni  teiiipore  Rodliertus  da  Waceio  filins  Rodulphi  filii  Rodbarti 
Archiepiscopi  sine  liberis  njortuus  est  ;  et  Willelmus  Dux  cognatus  e]us 
totam  haereditatem  ejus  in  dominio  suo  nactus  est.  Tune  ipsa  tarrani  Rod- 
berti  da  Witot,  qui  propter  occisionem  Gisleberti  Comitis  exulabat,  Gois-  C 
fredo  Mancello  fratri  Vicecomitis  Huberti  dadit  :  à  quo  domnus  Osbarnus 
Abbas  S.  Ebrulfi ,  villam  qu.-e  Ductus-Ertu  dicitur  ,  et  Trunchetum  ,  et 
Maisnil  Roscelini  amit  .  .  .  Rodbertus  vero  de  Witot  post  longum  tempus 
Duci  reconciliatus  est .  .  .  Sed  non  multo  post  bello  Anglico,  nbi  et  ipse 
in  genu  vulneratus  est,  peracto,  lethiferam  aegritudinam  incurrit .  .  .  Deinde 
'Mt.\L  q,,ia  idem  miles  ferè  XI  *  napotes  militiae  titulis  féroces  habuit  ;  ipsis 
inter  sa  saeviantibus  ,  vix  unquam  usque  in  praesentem  diem  haereditas  ejus 
in  pace  permanara  potuit.  Nam  Matliiellus  et  Richardus  frater  ejus,  ac  Ni- 
gellus  atque  Rualodus  Brito  ,  Nigelli  genar  ,  diversis  tamporibus  successe- 
runt  .  .  . 

Ernaldus  de  Escalfoio  Willelmi  Geroiani  filius  ,  postquàm  de  Apulia 
prospéré  renieavit  ,  Willelmum  Ducem  adiit  [qui]...  considerans  nobi-  D 
litatem  viri  et  ingentem  probitatem ,  recolensque  suam  contra  Cenomannos 
et  Britonas  aliosqua  sibi  rasistentes  ,  proborum  militum  paucitatem  ,  jam 
lenior  effectus  ,  ai  raatus  induisit .  .  .  Mabilia  Talavacii  filia  lethali  veneno 
^«g.  489.  cibum  et  potum  infecit  ;  eumque,  dimi  de  curia  Ducis  in  Galliam  ramearet, 
refici  jussit;  sed  illi  per  quandam  amicum  suuni  doli  conscium  tantum  ne- 
fas  innotuit .  . .  Verùm  Gislebertus  frater  Rogerii  de  Monte-Gomerici .  .  . 
scifum  accepit ,  super  aquum  residens  merum  bibit ,  et  veneno  infactus 
apud  Raimalastum  tertia  die  obiit.  Sic  perlida  mulier  dum  mariti  sui 
remulum  extinguere  putavit,  mariti  sui  unicum  fratrem,  (jui  multa  honestate 
in  annis  adolescentiae  et  equestri  probitata  pollebat  ,  occidit  .  .  .  Deinde 
pestifèras  potiones  haec  praeparavit  :  ille  autem  [  Rogerius  miles  cogno- 
mento  Gulafra  (c),  qui  Ernaldi  Cubicularius  erat]  Ernaldo  domino  suo  E 
et  Geroio  de  Corbe-villa  atque  Willelmo  cognomento  Goiet  de  Monte- 
miralio  propinavit.  Sic  una  tabe  très  Proceres  apud  Corbe-villam  (d) 
simul    infécti     sunt.    Sed    Geroius    atque    Willelmus  ,   qui  ad  proprias  domus 

(a)  In  Ms.  Cod.  Reg.  Cinoinannicam.  nos  aliosque  quos  in  auxilium  sui  advucare  putuerat , 

[b\  Wùà .  aliLique  modis  mala  machinandn.  .injuriam  expuhionis  suce  forti  guerra    t'indica-verat. 

{c)  Ejusdem     inuntio   fit   pag.   483   sic  :    Rodber-  Morini   hîc    vidcntur    suiiii    pro     Moriloniensibus  , 

tus  ftlius  Ifelgonif,  et  Geruius  filius   Fulcoii  de  Mons-  id     est,  incolis    Moritonii   seu   Moritolii  ,    quod    est 

teroU),  seu  Rogerius  Gulafra  rapiebant   res    Ecclesi»  •  oppidum       in      Perlico     non     ignobile  ,     quodquc 

Utic.  nostri     nuncupant     Mortaigne.    Pagus     enim     Gor- 

[d)   Paulô  pôst    additur  :   Ibi  nempè    [Corbevillœ]  bonend;    vel    Corbonia     Pcrtici    pars    erat  ^    eique 

prœfectus  Miles    [Ernaldus]  cum  Geroio  ejusdem  op-  attribuebatur.       Corboniensibus        autem       nomen 

pidi  domine j  cujus  propinquui  et  amicui  erat  ,  exu-  dédit     Corbo,    vulgô    Courbon  ,   qui     est     bodieque 

lationis  suce  tempore  per  Iriennium  moratus   fuerat  ;  vicus    in     majore     Perlico     inter     Moritoniam      et 

et  Inde    per  Corbonienses  et  Drocenscs    atqur  Mnri-  Bcllismiim. 

delati 


EX  ORDERICO  VITALI.  233 

A  delati    sunt .  .  .    Medieorum     remediis     convaluerent.     Porrô     Ernaldus  ,    cjui 
exulabat  .  .  .  Kal.  Januarii  expiravit  .  .  . 

Defuncto  itaqiie  Ernaldo  ,  tota  Geroianoruin  nobilitas  penè  corruit  .  .  . 
Hic  EniiTiam  Turstini  cognomento  Hakluc  filiam  uxorem  duxerat  ;  ex  qua 
Willelmum  et  Rainaldnm  ac  Petronillam  atqiie  Gevam  aliosque  filios  et 
filias  habuerat  .  .  .  Mater  ad  Eudonem  fratrem  suum  Normannici  Ducis 
Dapiferuni ,  qui  in  pago  Çonstantino  divitiis  et  potestate  inter  Normannite 
Proceres  eminebat ,  secessit  (  a  )  ...  Guillelmus  de  Excalfoio  prinicgenitus 
Ernaldi  filins  ,  ut  annos  adolescentise  attigit,  Curiam  Philippi  Régis  Fran- 
coruin  adiit  ;  Regisque  Armiger  factus ,  ei  servivit  ,  donec  ab  eo  arma  rnili- 
taria  accepit.  Deinde  Apuliam  ,  ubi  parentes  magnae  sublimitatis  liabebat, 
appetiit  .  .  .  Rainaldus    autem  minimus   [  oblatus  à   pâtre  ]  .  .  •    puer   quinquen- 

B  nis  [  in  Ecclesia    Utic.  ]    monachile  jugum   subiit  .  .  . 

Inclytus  Normanniae  Marchio  Willermus  contra  Belvacenses  ,  qui  fines  Pa^.  490. 
suos  depopulari  conabantur  ,  castrum  ,  quod  Novus-Mercatus  dicitur  (b) , 
expulse  pro  quadam  levi  offensa  GoifFredo  naturali  haerede,  ad  tuendum  plu- 
rimis  Baronum  suorum  commendavit  :  sed  vix  ullus  eorum  propter  infestan- 
tes Milliacos  (  c  )  et  Gerberritos  (  rf  )  aliosque  confines  uno  anno  tutari 
potuit.  Tandem  magnanimus  Dux  Hugoni  de  Grentemaisnilio ,  qui  audaci 
probitate  et  dapsilitate  praecipuus  erat,  consilio  Rogerii  de  Monte-Gonie- 
rici,  qui  sibi  nimis  vicinae  fortitudini  ejus  invidebat  ,  eique  scandalum  qua- 
libet  arte  vel  eventu  prœstruere  cupiebat ,  praedictum  oppidum  eu  m  Geroldo 
Dapifero  commendavit  ,  et  medietatem  dédit.  At  ille  tuitionem  praefatae 
munitionis    gratanter    suscepit  ,    Deoque    juvante ,    intra    unum    annum    duos 

C  Belvacensium    maximos    Optimates     cepit  ;    conterritisque    reliquis     fiostibus  , 
totam   regionem  in   illo  climate   pacificavit  .  .  . 

Quodam  tempore  inter  saepenominatum  Hugonem  et  Radulfum  Comitem  Paf;.  491. 
Medantensium  ,  Philippi  Régis  Francoruin  vitricum  ,  gravis  seditio  exorta 
est.  Cùmque  Hugo  eu  m  praedicto  Consule  audacter  congressus  est  * ,  quia  '  *^sset 
militum  impar  ei  numerus  erat,  fugere  compulsus  est.  In  hac  fuga  Richar- 
dus  de  Heldrici-corte  ,  nobilis  miles  de  pago  Wilcassino  ,  vulneratus  est. 
Nam  dum  vadum  Eptae  fluminis  equo  velociter  fugiens  ingressus  est ,  per- 
sequentis  militis  lanceâ  super  equum  à  tergo  acerrimè  percussus  est.  Qui 
mox  ad  Novum-Mercatum  delatus  est  .  .  .  Patrimonium  suum^  quod  in  pago 
Wilcassino  possederat ,  S.  Ebrulfo  secum  contulit  ;  et  à  Fulcone  patruo  suo 
atque     Herberto    Pincerna  ,    qui    capitalis    dominus     erat    [Heldrici-cortis  *],      "Ms.Hct- 

I^  aliisque  parentibus  suis  integram  hujus  rei  concessionem  obtinuit  .  .  .  Osber-  *'"*^' 
nus  abbas  hujus  Richardi  precibus  et  hortatu  Franciam  adiit  ,  et  Rodber- 
tum  Eloquentem  ,  ac  Herbertum  de  Serranz  ,  et  Fulcoium  de  Caldreio 
aliosque  milites  et  plebeios  Wilcassinienses  ad  sui  notitiam  dulci  colloquio 
invitavit  ,  fundumque  Heldrici-cortis  praefatis  Proceribus  annuentibus  re- 
cepit  .  .  .  Postquam  moderamen  Uticensis  Ecclesiae  quinque  annis  et  tribus 
mensibus tenuit,  VI Kal.  Junii  obiit  (e)  .  .  .  Vitalis  Bernaicensium  Abbas  sepe- 
livit  .  .  . 

Anno  ab   Incarn.    Dom.    MLXVI  ,     Indict.    IV  ,     mense    Aprili    ferè  XV 
diebus  à  parte  circii  apparuit    Stella   quae  comètes  dicitur  ;  quâ,    ut   perspicaces     r'"s.  492. 
Astrologi  qui    sécréta    Physicae    subtiliter    rimati    sunt ,    asseverant  ,   mutatio 

E  regni  (f)    designatur.    Edvardus    enim    Rex    Anglorum  ,   Edelredi    Régis    ex 
Emma     Richardi     senioris     JNormannorum     Ducis    fîliâ     filius  ,     paulô    antè 

(a)  Ibid.    A  Rogerio   Exaquii  Abbate  sacrum  ve~  artificia,   scilicet    sculpendi,   fabricandi,  scribendi  et 

jamen  accepit.  multa  his  similia   faciendi. . .    Canonicus   Lexoviensis 

{b)     Vulgô      Neuf-Marché,     municipium      inter  sub  Herberto  JntLstite  fuerat...  .4d  novum  Cœnobium 

Gornacum    et   Gisortium     ad      âuinen     Ittam.     Ibi  quod  Goscelinus  de  Arclùs  in  monte  Rodomi  S.  Trini- 

paulo     pôsl   ab    Hugone   positi     sunt    Monachi    in  tati  constituerat ,    ubi   tune    Isenibertui   Abbas    ver 

Ecclesia  S.    Pelri,  expulsis  Canonicis.  mirœ  periliœ  nostris  temporibus  incomparabiliter  pol- 

[c]  Id   est  ,    incolas    vici    seu   burgi    Miliaci   vel  lebat.  confugerat.   Hune  Kaineriui   Abbas,    Isemberti 
Milleii  [de  Milljr)  in  Bellovacis.  succesmr,  ad  construenduni  Cœnobium  Cormelias  rniiit; 

(d)  Vulgô    ceux     de    Gerberoy  :  quod    Gerbore-  ubi  tune  temporis  prœclarus  héros  Willelmus  Osberni 
duin   castellum  est  in  finibus    Bellovacoruin.  filius ,    Dapifer  Normannorum  ,    Abbatiam   S.   Ma- 
ie) Pag.  483  suprà  :  Erat  Osbcrnus  Erfasti  fiUus,de  riœ  condere  cœpit. 

pago  Calcegtu  oriundui,  ah  infantia  litteris  admodùm  (f)  Sic    et      Willelmus      Geraet.     Nota      intérim 

erudituSj  sermone  facundus^    ingenio  acer   ad  omnia      superstitionein   seu    ignorantiam  aetatis, 

ToineXI.  G  g 


234  EX  ORDERIGO  VITALI. 

ohierat  ;  et  Heraldiis  Goduini  Comitis  filins  regnuni  Anglorum  usurpave-  A 
rat(fl);  jamque  tribus  mensibus  ad  multorum  detrimentum  perjurio  et 
crudelitate  aliisque  nequitiis  pollntns  tenuerat  .  .  .  Eduardus  propinquo  suo 
Willelmo  Diici  Norm.  primo  per  Rodbertum  Cantuarionim  summum  Pon- 
tificem ,  posteà  per  eumdem  Heraldum  integram  Anglici  regni  mandaverat 
concessionem  ;  ipsumque  concedentibus  Anglis  fecerat  totius  juris  sui  hae- 
redem.  Denique  ipse  Heraldus  apud  Rotomagum  Willelmo  Duci  coram 
Optimatibus  Norm.  sacramentum  fecerat  ;  et  homo  ejus  faclus  ,  omnia  quae 
ab  illo  requisita  fuerant,  super  sanctissimas  Reliquias  juraverat.  Tune  etiam 
Dux  eumdem  Heraldum  in  expeditione  secum ,  contra  Conanum  Comitem 
Britonum  duxerat  ;  armisque  fulgentibus  et  equis  aliisque  insigniis  cum 
oommilitonibus  suis  spectabiliter  ornaverat.  Erat  enim  idem  Anglus  magni- 
tudine  et  elegantia  viribusque  corporis  animique  audacia  et  linguse  facun-  B 
diâ  multisque  facetiis  et  probitatibus  admirabilis ...  In  patriam  regressus , 
fîdem  mentitus  est.  Nani  Regem  Eduardum  ,  qui  morbo  ingravescente  jam 
morti  proximus  erat ,  circumvenit ,  eique  transfretationis  suae  et  profectionis 
in  Norn^anniam  ac  legationis  seriem  retulit.  Deinde  fraudulentis  assertioni- 
bus  adjecit  ,  quod  Willelmus  JNormanniae  sibi  filiam  suam  in  conjugium 
dederit  ,  et  totius  regni  Anglici  jus  ,  ut  potè  genero  suo  ,  concesserit  : 
quod  audiens  œgrotus  Princeps  miratus  est  ;  tamen  credidit  ,  et  concessit 
quod  vafer  tyrannus  commentatus  est . .  .  Eduardus  XXIV  anno  regni 
sui  Nonas  Jan.  Lundonise  defunctus  est  .  .  .  Heraldus  ipso  tumulationis  die  .  .  . 
furtim  praeripuit  diadematis  et  purpurae  decus  .  .  .  Tostinus  Goduini  Co- 
mitis filius  ,  advertens  Heraldi  fratris  sui  praevalere  faeinus  ,  et  regnum 
Angliœ  variis  gravari  oppressionibus  ,  aegrè  tulit  ,  contradixit  et  apertè  re-  C 
pugnare  decrevit.  Llnde  Heraldus  patris  Consulatum ,  quem  Tosticus  quia 
major  natu  erat,  longo  tempore  sub  Eduardo  Rege  jam  tenuerat ,  ei  vio- 
lenter abstulit  ,  ipsumque  exulare  compulit.  Exul  igitur  Tosticus  Flandriam 
expetiit  ,  ibique  socero  suo  Balduino  Flandrensium  Satrapae  Judith  uxorera 
suam  commendavit  ;  deinde  festinus  Normanniam  adiit  ,  et  Willelmum 
Ducem  cur  perjurum  suum  regnare  sineret ,  fortiter  redarguit  ;  seque  fide- 
liter ,  si  ipse  cum  Normannicis  \iribus  in  Angliam  transfretaret ,  regni 
decus  obtenturum  illi  spopondit.  Ipsi  nempè  jam  dudùm  se  invicem  mul- 
tùm  amaverant,  duasque  sorores  per  quas  amicitia  saepè  recalescebat  in  con- 
Pag.  493.  jugio  habebant  .  .  .  Willelmus  autem  Dux  Normanniae  Proceres  convo- 
cavit,  et  de  tante  talique   negotio   quid  agendum  esset  palàm  consuluit. 

Eodem  tempore  Normannia  prseclarè  vigebat  sapientibus  Ecclesiarum  D 
Praelatis  et  Optimatibus.  Nam  sacer  Maurilius  ex  Monacho  Metropolita- 
nus  praesidebat  Episcopus  cathedrae  Rothomagensi  ,  et  Odo  Willelmi  Ducis 
uterinus  frater  ,  Baiocensi ,  Hugo  frater  (h)  Rodberti  Aucensis  Comitis, 
Lexoviensi  ,  et  Willelmus  Ebroicensi  ,  Goisfredus  Constantiniensi  ,  et 
Johannes  filius  RaduHi  Baiocarum  Comitis ,  Abrincatensi  ,  atque  Ivo  Be- 
lesmensis  Willelmi  filius  ,  Sagiensi.  Omnes  hi  pollebant  et  excellentiâ  prae- 
clarae  generositatis  et  claritudine  religionis  multimodaeque  probitatis.  Per- 
sonae  nihilominùs  laici  ordinis  praeminebant  ;  Richardus  Comes  Ebroicensis  , 
Rodberti  Archiepiscopi  filius  ;  Rodbertus  Comes  ,  Willelmi  Aucensis 
Satrap*  filius  ;  Rodbertus  Comes  Moritoliensis  ,  Willelmi  Ducis  uterinus 
frater  ;  Rodulphus  de  Conchis  ,  Rogerii  Toënitis  filius ,  Normannorum  E 
Signifer  ;  Willelmus  Osberni  filius ,  Ducis  cognatus  et  Dapifer  ;  Willermus 
de  Warenna  ,  et  Hugo  Pincerna  ;  Hugo  de  Grentemaisnilio  ,  et  Rogerius 
de  Molbraio  ;  Rogerius  de  Bello-monte  ;  et  Rogerius  de  Monte-Gomerici  ; 
Balduinus  et  Richardus  Gisleberti  Comitis  fîlii  ,  et  alii  plures  militari 
stemmate  féroces  sensuque  sagaci  consilioque  potentes .  .  .  Omnes  hi  ad 
commune  decretum  jussu  Ducis  acciti  sunt ,  et  audita  re  tam  grandi,  ut  potè 
diversi  ,     di versa     senserunt.    Aniraosiores    cupido    Duci    favere   volentes,   ad 

(a)    Infrà    legitur  :     Audientes  Angli   temerariam  [b)   Suprà   pag.    478  :     Hugo    Willelmi  Aucensis 

invasionem,  quam   fecerat  Heraldus,    irati  sunt  ;    et  Comitis   filius  prœerat  Luxoviensibus,    et    Willelmus 

potentiorum  nonnulli  fortiter  obsistere  parati,  à  sub-  Gerardi   Fleitelli  filius  Ebroicensibus,  et  Ivo  ffillel- 

jectinne  ejus  oinninô  abstinuerunt  :   alii  verà    [inviti]  mi    Belesmensis  filius   Sagiensibus.    Hi    très  generosi 

colla  jugo    ejus    submiserunt...    Regnum   horrendis  Preesides  in  Normannia  tune  maxime  pollebant. 
sceleribus  maculavit  \^Ueraldus\. 


EX  ORDERIGO  VITALI.  235 

A  certamen  ire  socios  inoitabant  ;  tantumque  negotium  sine  mora  incipere 
laudabant  :  alii  vero  laboriosuni  opus  inire  dissuadebant ,  niniiùmque  ausis 
et  in  neceni  praecipitibus  niulta  importuna  et  discrimine  plena  prsetende- 
bant  ;  pericula  maris  et  difïîcultatem  classis  opponebant,  Normannorumque 
païu'itatem  non  posse  vincere  Anglorum  multiludinem  asserebant.  Tandem 
Gislebertum  Lexoviensem  Archidiaconum  Romam  misit,  et  de  bis  quae 
acciderant ,  ab  Alexandro.  Papa  consilium  requisivit  Papa  verô  .  .  .  legi- 
timo  Dnci  favit,  audacter  arma  sumere  contra  perjurum  praecepit  ;  et  vexil- 
lum  S.  Pétri  Apostoli,  cujus  meritis  ab  omni  periculo  defenderetur ,  trans- 
misit. 

Intereà   Tosticus   in  Angliam    remeandi    licentiam    à   Duce  accepit  .  .  .    Nor- 

mannorum    Marchio     parabat     suani     profectionem  ,    nescius    inforlunii    quod 

B    praeoccupaverat    suum    prœcursorem     [Tosticum],    et   extra    statutum    cursum 

longé  propulerat  ad  septentrionem.  bi  Neustria  multae  naves  cum  utensi-  ''"S-  '*^^- 
libus  suis  diligenter  paratae  sunt  ;  quibus  fabricandis  Clerici  et  laici,  studiis 
et  suniptibus  adhibitis,  pariter  intenderunt.  Exactione  principali  de  Nor- 
mannia  numerosi  bellatores  acciti  sunt.  Rumoribus  quoque  viri  pugnaces 
de  vicinis  regionibus  exciti  convenerunt  ,  et  bellicis  instrumentis  ad  prae- 
liandum  sese  praeparaverunt.  Galli  namque  et  Britones ,  Pictavini  et  Biir- 
gundioneSj  aliique  populi  Cisalpini  ad  bellum  transmarinum  convolarunt , 
et  Anglicae  prsedse  inhiantes  variis  eventibus  et  periculis  terrse  manque  sese 
obtulerunt.  Dum  bsec  patrarentur,  Osbernus  Abbas  Uticensis  obiit .  .  .  Dux 
Mainerium  (a)  Priorem  elegit,  eique  per  pastoralem  baculum  exteriorem 
curam    tradidit  .  .  .    Eodem   die   Dux    domnum    Lanfrancuui    Beccensium    Prio- 

C  rem  coram  se  adesse  imperavit,  eique  Abbatiam  S.  Stephani  apud  Cado- 
num  commendavit .  .  .  Hugo  Episcopus  Mainerium  (&)  XVII  Kal.  Au- 
gusti   benedixit  .  .  .   Hic  cœpit   novam   Basilicam  .  .  . 

Miles  [Herbertus  Pincerna,  cognatus  Herberti  fratris  videlicet  Ri-  Pag.  495, 
chardi  (c)  vulnerati  ]  in  toto  Vilcassino  multiim  vigebat  ;  opibusque  et 
filiis  validisque  parentibus  et  afïinibus  anipliatus ,  penè  omnibus  vicinis 
suis  eminebat.  Uxor  ei  erat  nornine  Roliandis  filia  Odonis  de  Calvimonte , 
quie  peperit  ei  Godefridum  et  Petrum  ,  Jobannemque  et  Walonem  ,  et 
filias  plures  ex  ([uibus  orta  est  copia  magna  nepotum.  Omnes  isti  ,  pater 
scilicet  et  prœdicti  fratres ,  milites  f'uerunt  magnse  probitatis .  .  .  Eodem 
tempore  Fulcoius  Radulphi  de  Caldreio  filins  concessit  Ecclesiam  S.  l'ai^.  496. 
Martini    de  Parnis  {d)  .  .  .    Parnenses  exultabant,   eô    quod    Monacbis  [  Utic.  ] 

O  subderentur  ;  sperantes  ut  eorum  patrocinio  contra  collimitaneos  Norman- 
nos  tutarentur  ,  quorum  vexationibus  fréquenter  vexabantur .  .  .  Funda- 
mentum  novi  operis  [novae  Basilicae,  ubi  corpus  S.  Judoci  jam  diu  reve- 
renter  servatum  est  ]  incœptum  est  .  .  .  Praefatus  enim  miles  erat  fortis  et 
magnanimus,  et  ad  omnia  quae  cupiel)at  fei^vidus  ;  ad  iram  velox  et  in 
militaribus  exercitiis  ferox  ;  promptus  erat  aliéna  procaciter  rapere,  et  sua 
imprudenter  distrabere,  ût  mereretur  frivolam  dapsilitatis  laudem  habere. 
Hic  habuit  conjugem  nomine  Itam  filiam  Heremari  de  Pontesia  ,  quae  pe- 
perit ei  Walterium  et  Mainerium,  Hugonem  et  Gervasium  ,  Hermarum  et 
Fulcoium  ,  et  filiam  nomine  Luxoviam  .  .  .  Omnia  quae  Fulcoius  dederat 
Monacbis  ,  concessit  Rodbertus  Eloquens  de  Calvimonte  qui  capitalis 
dominus   erat.    Non    multô    post  idem  ,     dum  praedam    de    terra   S.     Audoëni 

E  violenter  educeret,  de  equo  armatus  cecidit  ;  galeâque  humo  fixa  colloque 
fracto ,  miserabiliter  obiit .  .  .  Filii  ejus  Otmundus  de  Calvimonte ,  et 
Wazso  de  Pexeio  et  Rodbertus  Belvacensis  .  .  , 

Classis  Normannorum ,   quae   spatio    unius    mensis  in    ostio   Divae  vicinisque    Pag.  SOO. 

Ja)  Jpml    Bonam-villani     consilio   Procerura    ha-  dederat...   ficus  qui  nwic  ibidem  comiitit,  Capella 

bito.      Errât,      Valesio      judics,        Turnebus      dum  S,  Nicolai  usque  hodie  nuncupatur  ab  incolix. 
Villae-bonœ   nomine     non     alium    locum     designare  [d)      Parnes.     Is     locus,    in    que   sajpiùs  Ecclc- 

vult     quàin     Illebonara  ,     quibusdam    et    Insulam-  siain    elegantis    forinae    et     siructurîe     admirati  sn- 

bonam    mendosè   dictain.  mus,    rivulo     Cudron     alluitur.     Parnis  autem    ab 

[b)  Pag.  477  suprà  :  Mainerius  Gunscelini  de  oriente  imminet  Mons-Jovis  seu  Mons-Jocun- 
Excalfoio  filius,  regimen  Cœnobii  annis  XXI  et  diacus  [le  Montjavoult),  ubi  Nicolaus  Romanus 
menubus   f'II   tenuït  Ilaudiquer,   dilcclissimus     frater    noster,     et      bo- 

(c)  Proxiraè      suprà     legitur  :       Heldiici-airtem      narum   artium     amicus,   Pastorem    eximiè  agit, 
(Heudricourt)       lUcardtts     vulneiatwi      S.     Ebrulfu 

Gg  ij 


236 


EX  ORUERIGO  VITALI. 


■  Walcrici 


Pau.  50i. 


portiibus  nothum  proestolata  est,  zephyri  flatu  [a)  in  stationem  S.  Galerici  A 
delata  est .  .  .  Quinquaginta  milia  milituni  cum  copia  peditum  per  horren- 
dum  pelagus  ad  expugnandani  in  propriâ  sede  incognitam  gentem  ire  cer- 
tabant .  .  .  Corpus  S.  Galerici  *  pro  secundo  flatu  extra  Basilicam  detulerunt. 
Denique  dum  prosper  ventus ,  multorum  votis  optatus,  Deo  volente  subito 
spiravit ,  protinus  ardens  vehementia  Ducis  omnes  ad  puppes  convocavit , 
et  navigium  viriliter  inire  imperavit.  Nonnannicus  itaque  exercitus  III  Kal. 
Octobr.  mare  transfretavit,  nocte  S.  Michaëlis ...  et  nemine  resistente 
littus   maris   gaudens   arripuit .  .  . 

Hélium  pridie  Idus  Octobr.  horâ  tertiâ  commissum  est,  totaque  die  ad 
multorum  milium  perniciem  ex  utraque  parte  acerrimè  pugnatum  est  .  .  . 
Copise  Anglorum  ad  locum  qui  Senlac  antiquitùs  vocabatur  convenerant.  .  . 
Ibi  protinus  equorum  opem  reliquerunt ,  cunctique  pedites  densiùs  con-  B 
illobati  constiterunt.  Turstinus  filius  Rollonis  vexillum  Normannorum 
portavit.  Terribilis  clangor  lituorum  pugnse  signa  utrinque  cecinit.  Nor- 
mannorum  alacris  audacia  pugnfe  principium  dédit.  Pedites  itaque  Normanni 
propiiis  accedentes,  Anglos  provocant,  et  in  eos  missilibus  vulnera  necem- 
que  dirigunt.  Illi  contra,  quo  quisque  valet  ingenio ,  resistunt.  Aliquandiu 
summa  vi  certatur  ab  utrisque.  Pertinaci  Anglorum  saevitia  perterriti  pedites 
pariter  equitesque  Britanni,  et  quotquot  auxiliares  erant  in  sinistro  cornu, 
avertuntur  ;  et  ferè  cuncta  Ducis  acies ,  eumdem  jam  occisum  credens , 
cedit.  Dux  autem  prospiciens  multam  partem  adversae  stationis  prosiluisse  et 
insequi  terga  suorum,  fugientibus  occurrit ,  et  hastâ  verberans  aut  minans 
obsistit.  Nudato  insuper  capite  detractâque  galeâ  exclamans,  «  Me ,  inquit, 
»  conspicite  ;  vivo  et  vincam  opitulante  Deo  ».  Protinus  prolatis  à  Duce  C 
verbis  audaciae ,  cedentes  animos  receperunt  ,  et  circumvenientes  aliquot 
millia  insecuta  se  momento  deleverunt.  Simili  modo  bis  iterùm  fugam  Nor- 
manni simulaverunt  ;  et  insequentes  Anglos  repente  gyratis  equis  inter- 
ceperunt ,  et  inclusos  undique  mactaverunt.  Anglos  itaque  periculosa 
simulatione  deceperunt  ;  disjunctos  ab  invicem  peremerunt  ;  multisque  mili- 
bus  trucidatis,  residuos  alacriùs  aggressi  sunt.  Institerunt  eis  Cenomannici , 
Franci,    Britanni,   Aquitani  ;   et   miserabiliter  pereuntes  cadebant  Angli. 

Interfuerunt  huic  praelio ,  Eustachius  Boloniae  Cornes ,  Guillelmus  Ri- 
chard! Ebroicensis  Comitis  filius ,  Goifredus  Rotronis  Moritoniae  Comitis 
filius,  Guillelmus  Osberni  filius  ,  Rodbertus  Tiro  Rogerii  de  Belloinonte 
filius,  Haimericus  Toarcensis  Praeses,  Hugo  Stabulariorum  Comes,  Galte- 
rius-Giphardus ,  et  Radulphus  Thoënites ,  Hugo  de  Grentemaisnilio  et  D 
Guillelmus  de  Garenna  [h),  aliique  quàmplures  militaris  praestantiae  famâ 
celebratissimi .  .  .  Willelmus  vero  Dux  eorum,  praestabat  eis  fortitudine  et 
prudentia.  Nam  ille  nobiliter  exercitum  duxit,  cohibens  fugam,  dans  ani- 
mos ,  periculi  socius  ;  saepiùs  damans  ut  venirent,  quàm  jubens  ire.  In 
bello  très  equi  sub  eo  confossi  ceciderunt  :  ter  ille  intrepidus  desiluit ,  nec 
diu  mors  vectoris  inulta  remansit.  Scuta ,  galeas  et  loricas  irato  mucrone 
moramque  dedignante  pénétra  vit  ;  clypeoque  suo  nonnuUos  collisit  ; 
auxilioque  multis  suorum  atque  saluti ,  sicut  è  contra  hostibus  perniciei 
fuit. 

Ab  hora  diei  tertia  bellum  acriter  commissum  est,  et  in  primo  militum 
congressu  Heraldus  Rex  peremptus  est.  Deinde  Leofwinus  Comes  frater 
ejus  cum  multis  milibus  simili  sorte  perfunctus  est.  Denique  inclinata  jam  "JÊ 
die ,  videntes  Angli  quod  Rex  suus  et  Primates  regni  multaeque  legiones 
suorum  interierint ,  et  quod  Normanni  adhuc  procaciter  steterint  ,  et 
terribiliter  armis  in  obstantes  saevierint  ;  in  fugam  conversi ,  quantociùs 
abierunt ,  et  eventus  varios  experti  sunt.  Alii  raptis  equis,  nonnulli  pedites  , 
pars  per  vias,  plerique  per  avia  sese  salvare  conati  sunt.  Normanni  autem 
dum  Anglos  fugere  viderunt ,  tota  nocte  Dominica  eos  ad  sui  detrimentum 
obnixè  persecuti  sunt.  Nam  crescentes  herbae  antiquum  aggerem  tegebant; 
ubi   suramopere    currentes   Normanni^   cum    equis    et  armis   ruebant,   ac   sese 

(a)  Ordericus  Vitalis  ,  ut  nemo  non  videbit,  passim  [b)  Guarenna    seu  Varenna     [Farenne)    locus  in 

ad     verbum    exprimit     seu    exscribit     Guillelmum      Caletis   fuit,     Comitatûs     oiim    titulo      insignis,     à 
Pictavensem  :    undè   raulta    consulté  omisimus.  fluvio   nomen     suum  nactus.   Vales. 


EX  ORDERIGO  VlTALl.  237 

A  duni  unus  super  alterum  repente  cadebat,  vicissim  extinguebant.  Ibi  nimi- 
rùin  fbgientibus  Anglis  rediit  confidentia  :  cémentes  enim  opportunitatem 
praerupti  valli  et  frequentiiim  fossanim  ,  in  unum  coUeeti  sunt  ,  inopinato 
restiterunt  ,  et  Normannis  magnam  stragem  fortiter  intulerunt.  Ibi  EngCr 
nulfiis  Aquilensis  oppidanus  aliiqiie  nuilti  corruerunt ,  ac,  ut  fertur  ab  his  qui 
interfuerunt ,  Normannoruni  ferè  *  quindecim  millia  perierunt  ...  '  Ms.  fermé 

Anno    ab   Incarn.    Dom.    MLXVII  (a),    Indict.     V,   in    die  Natalis    Do-    ^«ér-  503. 
mini ,    Angli  Lundonise    ad    ordinandum    Regeni    (  b  )  convenerunt ,    et    Nor-    ^"'  **^- 
mannorum    turmae   circa  Monasterium    in    armis  et    equis ,     ne    quid   doli    et 
seditionis   oriretur  ,  prœsidio     dispositae    fuerunt  .  ,  .    Dum    Adelredus    Prsesul 
alloqueretur    Anglos    et    Goisfredus    Constantiniensis     INormannos  ,    an    con- 
cédèrent    Guillermum     regnare     super    se  ,    et     universi    consensum    hilarem 

B  protestarentur  una  voce,  non  unius  linguae  locutione  ;  armati  milites  qui 
cxtrinsecus  erant  pro  suorum  tuitione  ,  mox  ut  vociferationem  gaudentis 
in  Ecclesia  populi  et  ignotae  linguae  strepitum  audierunt ,  rein  sinistram 
arbitrati ,  flammam  fiedibus  imprudenter  injecerunt  .  .  .  Angli  factionem  tam 
insperatae  rei  dinielientes  ,  nimis  irati  sunt  ;  et  posteà  Mormannos  semper 
suspectos  habuerunt  ,  et  infidos  sibi  dijudicantes ,  ultionis  tempus  de  eis 
peroptaverunt  .  .  . 

EX    LIB  RO    QU  ARTO  . 

Defunctis    optimis    Regibus     Henrico    Rege     Francorum    et    Eduardo    ^"o-  305. 
Anglorum  ,    Franci    et  Angli     diu  luxerunt  funus  eorum  ;   quia  post  illos   vix 

G  adepti  sunt  dominos  illis  consimiles  virtutibus  et  nectare  morum.  Patribus 
patriae  de  medio  sublatis  successêre  Tyranni  abutentes  freno  regiae  donii- 
nationis.  Anglia  tune  Heraldi  saevitiâ  perjurioque  polluta  corruit  ;  et  ge- 
nuinis  heredibus  orbata ,  externis  praedonibus  Guillelmo  victori  faventibus 
subjacuit  .  .  .  Copiosam  faciendi  plures  libros  materiam  éloquentes  Sophistae 
habuerunt ,  qui  Régis  Guillelmi  curise  diutiùs  interfuerunt ,  et  gesta  ejus  ac 
varios  et  praeclaros  eventus  ac  intima  et  profunda  consilia  noverunt ,  et 
divitiarum  ejus  participes  ultra  natales  suos  admodùm  promoti  sunt.  Ec- 
clesiœ  nempè ,  quae  sub  eo  vel  ab  eo  in  Neustria  vel  Anglia  factae  sunt, 
devotionis  ejus  largitatisque  laudabile  testimonium  asserunt .  .  .  Cœnobia 
quoque  plurima  devotè  construxit  ,  et  ab  ipso  vel  ab  illis  condita  multiim 
emendavit ,      multiquemodis    gazis      tripudians     ditavit  ,     et     patrocinio     suo 

D  contra  omnes  adversarios  defensavit.  Hsec  utique  palàm  attestantur  in  duo- 
bus  Monasteriis  Cœnobitae  Cadomenses  ;  in  uno  Monachi  ,  et  in  altero  Sancti- 
moniales.  Hœc  duo  Cœnobia  ,  in  Ducatu  adhuc  aeterno  Régi  favens , 
aedificaverat  ;  in  quorum  uno  sibi  ,  et  in  altero  conjugi  suae  sepulturam 
elegerat ... 

Guillelmus  Rex  (c)  multa  Lundoniae,  postquàm  coronatus  est,  pruden- 
ter  ,  juste  clementerque  disposuit  :  quaedam  ad  ipsius  civitatis  commoda  vel 
dignitatem  ,  alia  quse  genti  profîcerent  universae  ,  nonnulla  quibus  consule- 
retur  Ecclesiis  teiTae.  Jura  qua?cumque  dictavit  ,  optimis  rationibus  sanxit  :  ^<*o-  ^^6. 
judicium  rectum  nulla  persona  necquicquam  ab  eo  postulavit  :  neminem  , 
nisi  quem  non  damnare  iniquum  foret  ,  damnavit  :  suis  quoque  Primatibus 
digna  se  et    gravitate  praecepit  ,    et   diligentiâ  aequitatem  suasit  :    esse  jugiter 

E  in  oculis  habendum  seternum  Regem  ,  cujus  vicerint  praesidio  :  nimiiim 
opprimi    victos   non    oportere,    victoribus    professione   Christiana    pares  ;     ne 

(a)  Annus  1066  adhuc  in  cursu  erat,  et  In-  Dei,  priniùm  signis  mirabilibusque  prodigiii  ac 
dictio  V  in  Italia  à  Septembri  cœpta,  nonnisi  deinde  magnis  viribus  bellisque  debellando  An^lns, 
à  Kal.  Jan.  in  Anglia  inchoanda  erat.  Orderi-  tandem  acquisitum  gubentans,  etc.  Ex  HIstoria 
eus  tamen  Vitalis,  licet  Anglico  -  Normannus  ,  Monasterii  Selebiensis  apud  Labbeum  ïoin.  l 
Christi    annos     à     die      Natali ,      et      Indictioncin  Bibl.  lib.  Mss.   pag,    604. 

forsan  exorditur.  (c)    Librum    suum     tortium     sic    clausit    Orderi- 

(b)  Charta  Willehai  Régis  Angl.  pro  Mo-  eus:  HLitoriœ,  quain  veraci  depromp.ii  calanw,  pri- 
nasterio  Selebiensi  in  Anglia  sic  incipit  :  Wdler-  miun  LibcUuni  hCc  terminare  diipono  :  in  sequentibus 
mus  fortissimus,  immà  potentissimus  Rex  omnium  Re-  verô  latiùf  de  Rege  Guillelmo  dii.terani,  miierasque 
gum  illorum,  à  quibus  eo  tempore  sceptra  regalia  mutationes  Anglorum  et  Normannorum  sine  adula- 
sub  divino  gubernabantur,  maximum  imperium  An-  tione  referani,  nullius  rémunéra tionis  à  victoribus 
glice  terrœ  regens,  quod promùsione  atque  voluntate  seu  victis  expetens  honorificentiam. 

Ggiij 


238  EX  ORDERICO  ViTALI. 

<]uos  juste  subegerint  ,  injuriis  ad  rebellandum  cogèrent.  Seditiones  inter-  A 
dixit  ,  caedem  et  omnem  rapinam  frenans  ,  ut  populos  armis ,  ita  legibus 
arma  :  tributis  et  cunctis  rébus  ad  regium  fiscum  reddendis  modum,  qui  non 
gravaret ,  irnposuit  :  latrociniis  ,  invasionibus ,  maleficiis  locum  omnem 
intra  suos  terminos  denegavit  :  portus  et  quaelibet  itinera  negotiatoribus 
patere  ,  et  nullam  injuriam  fieri  jussit.  Sic  omnino  proba  ejus  in  regnando 
initia  f'uêre  .  .  . 

An  1067.  Egressus  Lundoniâ  Rex  dies  aliquot  in  propinquo  loco  Bertingis  mora- 
batur  .  .  .  Inde  progrediens  ,  diversas  regni  partes  accessit  ,  et  ubique  ulilia 
sibi  et  incolis  terrae  ordinavit.  Custodes  in  castellis  strenuos  viros  ex  Gallis 
collocavit  ;  et  opulenta  bénéficia  ,  pro  quibus  labores  et  pericula  libenter 
tolerarent  ,  distribuit  .  .  .  His  duobus  [  Guillelmo  Osberni  filio ,  et  fratri 
suo  qui  multa  liberalitate  et  industria  seculari  pollebat  ]  prgefecturam  Angliae  B 
commisit  ;  et  cum  eis  Hugonem  de  Grentemaisnilio  (  «t  )  ,  et  Hugonem  de 
Monteforti  ,  Guillelmumque  de  Garenna  ,  aliosque  acerrimos  bellatores 
diniisit.  Quidam  eorum  subjectos  laudabiliter  rexerunl  ;  nonnuUi  vero  mo- 
destiâ  carentes  ,  immoderatè  suos  oppresserunt  .  .  .  Rex  Penevesellum  se 
recepit .  .  .  Ibi  militibus  repatriantibus  larga  manu  stipendia  data  sunt.  Solu- 
tis  itaque  navibus  mense  Martio ,  Rex  Guillelmus  in  altricem  terram  pros- 
péré pervehitur  ;  secumque  honorificè  adduxit  Stigaudum  Archipraesulem  , 
Edgarum  Adelinum  Eduardi  Régis  consobrinum  ,  et  très  clarissimos 
Comités  Eduinum  ,  Morcarum  et  Guallevum  ;  Egelnodum  quoque  Can- 
tuarensem  Satrapam  ,  aliosque  complures  altae  nobilitatis  et  mirae  pulchri- 
tudinis.  Benigna  calliditate  est  usus  .  ut  ipsis  auctoribus  nihil  sub  decessum 
suuni  novaretur  ;  gens  vero  tota  minus  ad  rebellionem  valeret  ,  spoliata  G 
Principibus.  Denique  divitias  suas  et  bonorem  eis  in  Normannia  ostendit , 
ut  eos  vel  ut  obsides  in  potestate  sua  secum  teneret  ,  quorum  auctoritas 
vel  salus  propinquis  et  compatriotis    niaximi   esset. 

Adveniente  Guillelmo  Rege  cum  magna  seculari  gloria ,  admodùm 
tota  laetata  est  Normannia.  Dies  erant  hiberni  et  Quadragesimales  ;  sed  in 
Episcopis  et  Cœnobiis  ,  ubi  novus  veniebat  Rex  ,  initiabantur  festa  Pas- 
chalia  [b]  .  .  .  Ecclesias ,  quas  praesentiâ  sua  non  visita  vit  ,  muneribus  missis 
Isetilicavit.  Ad  Cœnobium  S.  Trinitatis  Fiscanni  Pascha  celebravit ,  ubi 
frequentia  Prsesulum  et  Abljatum  Nobiliumque  virorum  convenit.  Tune 
Radulfus   Comes   (c),    Philippi  Régis  Francorum    vitricus ,    multaque    nobili- 

Pag.  507.  tas  affuit  ;  et  crinigeros  Anglicae  Britanniae  alumnos  curiosè  intuebatur  ;  et 
Régis  regiorumque  satellitum  indumenta  intexta  atque  crustata  auro  mira- 
batur  :  vasa  verô  aurea  vel  argentea ,  seu  bubalina  cornua  fulvo  métallo 
circa  extremitates  utrasque  decorata  laude  attollebat .  .  .  Celebrata  Paschae 
solemnitate  ,  Rex  dedicari  Basilicam  S.  Mariae  super  Divam  praecepit  ;  ubi 
ipse  cum  magno  cœtu  Optimatum  et  mediocrium  Kal.  Maii  reverenter  in- 
terfuit ;  et  utillima  totius  populi  commoditati  edicta  sub  voce  prgeconis 
promulgavit.  Deinde  Kal.  Julii  Ecclesiam  S.  Mariae  apud  Gemmeticum 
dedicari  praecepit  ;  et  ipse  sacro  mysterio  veneranter  afîfuit .  Utramque 
nimirùm  ex  praediis  dominii  sui  largiter  dotavit  .  .  .  Maurilius  cum  Suffra- 
ganeis  Episcopis  banc  dedicationem  humiliter  et  devotè  perpetravit  ;  et 
paulo  post  XII  Episcopatûs  sui  anno  ...  V  Idus  Augusti  ad  Deum  migra- 
An.  1063.  vit  [d].  Corpus  vero  ejus  in  Episcopali  Ecclesia  ,  quam  ipse  ante  V  annos  , 
Indictione  I  ,  S.  Mariae  dedicaverat,  delatum  est  .  .  .  Rotomagensis  Ecclesia 
Lanfrancum  Cadomensem  Abbatem  sibi  praesulem  elegit  ;  et  Rex  Guillelmus 
cum  Optimatibus  suis  omnique  populo  libentissimè  concessit.  Sed  vir  Deo 
devotus  et  humilitati  studens ,  tanti  primatûs  sarcinam  refutavit  ;  et  sibi 
ad  hune  apicem  toto    conatu    Johannem   Abrincatensium   Praesulem    praeferre 

(a)  Grentemaisnilium  ,      vulgô       Grentemaisnil  (c)  Addunt  Mss.  Codd.  Medentcnsù. 

seu    potiùs    Gratemesnil,    ut   disceraus   infrà    ex    li-  \d)  In   Epitaphio  ,      quod   à    Ricliardo    Herluini 

bro     VIII    Orderici,      est     Grentonis      mansio     vel  filio ,       Ecclesije       Rotoraag.       Canonico  ,     editum 

uiansionilc  seu    parva    mansio  ;    ita   ut  à   Grentone  refert    Ordericus  ,     haec     de  Maurilio      inter     alia 

loci  domino    nomen    acceperit.  leguntur  : 

[b)  Omissa       liîc    vide,   pag.    103   suprà,     apud 

Guillelmum      Pictavinum   ,       à       quo       Ordericus  Hune  Remis  genuit,    studiorum    Legia   nutrix 

differt  tantùm  in   h'is  :  mulliplici  dono    récompensa-  Potavit  trifido  fonte  philosoplùco. 

vit...  Franci  magna  notabant.  fabis  hanc  œdemcœptam perduxitadunguem. 


EX  ORDEÎUCO  VITALI.  239 

A  sateglt.  Porro  ut  canonicè  (ieret  ista  conjugatio,  Romani  adiit  ,  prsedictae 
ordinationis  licentiam  ab  Alexandre  Papa  irnpetravit  ;  sacrum  quoque  pal- 
lium  ,  unde  et  ipsi  et  toti  Normanniœ  gloriandum  erat,  cum  licentia  dé- 
porta vit.  Johannes  itaque  de  sede  Abrincatensi,  quam  VII  annis  et  III 
mensibus  rexerat  ,  assumptus  est  ,  et  Metropolitanns  Rotomagensis  factus 
est.  Hie  ardore  virtutum  in  verbis  et  operibus  multipliciter  fervebat,  ni- 
mioque  zelo  in  vitia  ut  Phinees  saeviebat.  Quantum  vero  ad  seculi  dignitatem 
attinet ,  magnae  nobilitatis  lampade  cluebat.  Erat  enim  filins  Radnlphi  Co- 
mitis  Baiocensium  ,  qui  frater  fuerat  uterinus  Richardi  Senioris  ,  Ducis 
Normannorum.  Decem  itaque  annis  Metropolitanum  regimen  fortiter  et 
diligenter  gessit  ;  multùmque  contra  inipudicos  Presbyteros  pro  auferendis 
peliicibus  laboravit   :   à   quibus,   dum    in    Synodo    concubinas   eis   sub  anathe- 

B  mate  prohiberet,    lapidibus  percussus  aufugit  .  .  . 

Intereà  Normannico  fastu  Angli  opprimuntur  ,  et  prœsidibus  superbis , 
qui  Régis  monitus  spernebant ,  admodùm  injuriabantuj-.  Praefecti  minores , 
qui  munitiones  custodiebant,  nobiles  et  médiocres  indigenas  injustis  exac- 
tionibus  multisque  contumeliis  aggravabant.  Odo  nimiriim  Episcopus  et 
Guillelmus  Osberni  filius  (a)  nimia  cervicositate  tumebant  ,  et  clamores 
Anglorum  despiciebant  .  . .  Miiltimodis  Normannorum  oppressionibus  Angli  P"s-  •'iOS. 
ad  rebellionem  lacessiti  (b)  ,  Boloniam  I^egatos  miserunt  ;  et  Eustachio 
Comiti,  ut  cum  classe  diligenter  militibus  et  armis  instructa  ad  suscipiendam 
Doveram  acceleraret  ,  mandaverunt.  Olim  cum  eodem  inimicitias  ingentes 
habuerant  ;  sed  nunc  ,  quia  simultates  inter  illum  et  Regem  insurrexerant , 
eumque    bellandi     peritum  et   in   prselio    félicem     experimentis    cognoverant  ; 

C  pacem  cum  illo  fecerunt,  et  nmnitionem  Doverse  contra  Regem  illi  tradere 
conati  sunt.  Eustachius  autem  ,  suscepto  Cantiorum  veredario  ,  classera 
paratam  ascendit  ;  noctisque  conticinio  ,  ut  oppidum  ex  insperato  praeoccu- 
paret ,  cum  suis  festinanter  transfretavit.  Milites  niultos  secum  duxit,  sed 
equos  praeter  admodùm  paucos  reliquit.  Vicinia  omnis  fuit  armata  ,  et 
maxime  Cantiorum  caterva,  quae  toto  nisu  sufTPragari  Eustachio  erat  conata. 
Praesul  Baiocensis  et  Hugo  de  Monteforti,  qui  primi  munitionis  custodes 
erant  ,  ultra  flumen  Tamesim  abierant ,  et  majorem  partem  militum  secum 
duxerant.  Auctior  numerus  hostium  ex  ulterioribus  accederet ,  si  biduana 
obsidio  fieret  :  sed  dum  hostes  veliementer  impetum  facere  in  oppidum 
molirentur  ,  custodes  ad  defensandum  reperti  sunt  ,  et  ferventissimè  ,  quâ 
locus    poterat     impugnari  ,     restiterunt.     Acerrimè     per      aliquas    horas    diei 

D  utrinque  certatum  est.  Sed  dum  Eustachius  diffideret ,  eruptionemque  pro- 
pugnatorum  ,  qua  turpiiis  abigeretur  ,  timeret  ;  receptui  ad  naves  cani 
signa  jubet.  Denique  oppidani  confestim  portas  patefecerunt,  avidèque  et 
cautè  sequentes  novissimos  conciderunt.  Fugientes  vero  Bajocensem  Epis- 
copum  cum  agmine  copioso  subito  supervenisse  rati  sunt;  eâque  fbrmidine 
velut  ameutes  per  aviae  rupis  prsecipitium  se  dejecerunt  ;  et  tali  compendio 
fœdiùs  quàm  ense  virorum  perierunt.  In  illa  fuga  diversis  generibus  mortis 
multi  periêre.  Plerique ,  abjectis  armis ,  acumine  saxeo  exanimati  sunt  ; 
nonnulii  telo  suo  se  sociosque  suos  unà  labentes  necarunt  ;  et  multi  lethaliter 
vulnerati  vel  collisi  spirantes  ad  mare  devoluti  sunt.  Plures  etiam , 
qui    ad     puppes  properè    anhelant  ,     dum     salutis  nimiiim    cupidi   trépidant  , 

E  suaque  multitudine  naves  deprimunt  ,  subito  submersi  pereunt.  Equités 
Normanni  quantos  consectari  possunt  ,  comprehendunt  vel  occidunt.  Eusta- 
chium  vero  eripuit  *  velocitas  cornipedis ,  notitia  tramitis  ,  paratiorque  *  M.f.  eri- 
navis.  Ibi  nobilissimus  tyro  nepos  ejus  captus  est .  .  .  .  Non  multô  post  P'"°' 
Eustachius  Consul  Willermo  Régi  reconciliatus  est ,  ejusque  amicitiâ  longe 
tempore  postmodùm  perfunctus  est.  Erat  enim  idem  Comes  magnœ  nobilitatis 
ex  prosapia  scilicet  Caroli  Magni  Francorum  strenuissimi  Régis  :  erat 
quoque    magnae    potestatis  ,    ut     potè    sublimis  Princeps  trium   Comitatuum , 

(a)   XdditMa.  Cod.  Vtic.  Régis  vicarii.  vantes  fidem,  et  conuitutumabipso  vénérantes  Regem  j 

{b)    Veris    prineipiis      adhaeroscens       Ordericus  ,  et   casu  suo  asserentes  ,    quôd   majestas  doinini    sut 

apertè    docet      jure   dirino    vetari     hujusmodi    re-  semper  cliara  debcat  esse  subjectb   fidelibus  :   atque 

bellionera  ^    nedùm     ipsi    aliquatcnùs   faveat.     Infrà  haec  est ,    semperque     erit  ,     Deo    danlc ,    constans 

enim   pag.    309    auctoritate  Scripturae  sanctae  coin-  S.  Benediçti  alumnorum  doctrina   de  Regibus, 
mendat   multos    ex   Anglis  ,    qui   fuerunt  Deo   ser- 


240  EX  ORDERICO  VITALI. 

*  Guisnensis  Boloniensis  ,    Githnensis  *  et    Tarwanensis.    Generosam    et  religiosam  nornine  A 
Pag.  309.    Ittam     habuit  uxorem  ,    Godefridi     Lotharingise  Uucis  sororem  ;  quae  peperit 

ei    très    filios ,  Godefridum    et    Balduinum    ac    Eustachium  ,    et     filiarn  quae 
nupsit   Henrico  IV  Imperatorl  Alemannorum  .... 

Intereà  Willelmus  Rex  diim  moraretur  in  Normannia,  tranquillitati  ejus 
in  longum  prospiciebat  sollicitudine  maxima.  Justas  leges  et  recta  judicia  ex 
consultu  sapientum  divitibus  et  pauperibus  aequè  sanxit ,  optiniosqne  judices 
et  rectores  per  provincias  Neustrise  constituit.  Sacra  Cœnobia  et  fundos  illis 
datos  regalibus  privilegiis  et  tuitionibus  ab  injustis  exactionibus  liberavit. 
Omnibus  tam  advenis  quàm  indigenis  pacem  in  tota  terra  sua  praeconis 
voce  propalavit  ;  et  super  fures  ac  seditiosos  ,  patriaeque  quietis  contempto- 
res  ,     graves  justasque  ultiones  rigide   promulgavit. 

Rumores     intérim    de    transmarinis    partibus    Regem  inquietabant .  .  .    Rex  B 

igitur  Mathildi  conjugi  suœ   filioque  suo    («)  Rodberto  adolescenti  principatum 

Neustriae    commisit  ,    et    cum  eis  religiosos   Praesules  et  strenuos   Proceres   ad 

*M(.tutan-  tuendam    *    regionem     dimisit.    Deinde    sexta     nocte    Decemljris     ad     ostium 

•'*"  amnis  Deppae  ultra  oppidum  Archas    accessit  ,  primâque   vigiliâ  gelidae  noctis 

*  jj/.f.Vincen.  gustfo    vek    dédit;     et    manè    portum  oppositi  littoris ,   quem  Wicenesium  * 

vocitant ,   prosperrimo    cursu    arripuit . .  .    Rex  in   ilia    transfretatione  Roge- 

rium    de    Monte-Gomerici  ,     quem    tutorem     Normanniae ,    dum    ad    bellum 

transmarinum    proficisceretur  ,    cum  sua  conjuge   dimiserat  ,     secum  minavit  ; 

*  Ms.  Cices-  eique   primo   Cestriam  *  et   Arundellum  ;    at  post  aliquod  tempus  Scrobesbu- 

riensem    Comitatum      doiiavit  .  .  .     Balduinum    de     Molis ,     filium     Gisleberti 

Pag.  510.    Comitis  ,    [Exoniae]  dimisit  praesidio  .  .  . 

An.  1068.  Anno  ab  Incarn.  Dom.  MLXVIII  Guillelmus  Rex  Legatos  honorabi-  q 
les  in  Neustriam  direxit  ,  et  Matildem  conjugera  suam  ad  se  venire  prse- 
cepit.  Pi'otinus  illa  mariti  jussis  libenter  obedivit ,  et  cum  ingenti  frequentia 
virorum  ac  nobilium  feminarum  transfretavit.  In  Clero  qui  ad  divina  ei 
ministrabat,  celebris  Guido  [h)  Ambianorum  Prsesul  eminebat  ,  qui  jam 
certamen  Heraldi  et  Guillelmi  versifiée  descripserat.  Adelredus  Eboraco- 
rum  Metropilitanus ,  qui  maritum  inunxerat  ,  Matildem  ad  consortium 
regii  honoris  die  Pentecostes  anno  II  regni  praef'ati  Régis  inunxit.  Decorata 
regio  diademate  matrona  ,  priusquam  annus  perficeretur ,  filium  nomine 
Henricum   peperit,  quem    totius  terrae   suae    in  Anglia  heredem   constituit... 

Pag.  511.  Rex  ,  quando  Eduinus  Cornes  cum  eo  concordiam  fecerat . .  .  tiliam  suam 
se  in  conjugem  ei  daturum  spoponderat  ;  sed  postmodùm  fraudulento  Nor- 
mannorum  consultu  virginem  denegavit .  ,  .  Unde  iratus  [Eduinus]  cum  [) 
fratre  suo  ad  rebellionem  incitatus  est .  .  .  Munitiones ,  quas  Galli  castella 
nuncupant,  Anglicis  provinciis  paucissimae  fuerant  ;  et  ob  hoc  Angli,  licet 
bellicosi  fuerint  et  audaces ,  ad  resistendum  tamen  inimicis  exstiterant  de- 
biliores.  Rex  itaque  castrum  apud  Guarevicum  condidit,  et  Henrico  Ro- 
gerii  de  Bellomonte  filio  ad  servandum  tradidit .  .  .  Rex  Snotingheham 
castrum  construxit  ,  et  Guillelmo  Peverello  {c)  commendavit .  .  .  Scotica 
gens ,  licet  in  praelio  aspera  sit  ,  otium  tamen  et  quietem  diligit .  . .  Reli- 
gionis  plusquam  armorum  intenta  studiis .  .  . 

Pag.  512.         His    temporibus  quaedam    Normannicae    mulieres    saeva     libidinis    face    ure- 
bantur,   crebrisque    nunciis   à    viris    suis  flagitabant    ut     cito  reverterentur  ; 
addentes   quod  nisi  reditum    maturarent,  ipsae  sibi   alios  conjuges  procurarent. 
Non    enim    ad  maritos    suos    propter     inusitatam    sibi    adhuc     navigationem  E 
transf'retare    audebant,    nec    in    Anglia    eos  expetere,    ubi  jugiter    in   armis 

(a)  Infrà    pag.     545:     Guillelmus   Princeps  ante  libri    III,    pag.    504:    Guido    Prœsul  Ambianensis 

Senlaicium  bellum  ,    et  pôst  in    quadam   cegritudine  melricmn  Carmen   edidit,   quo  Maronem  et  Papinium 

sua,    Rdbertum  primogenitam   sobolem  suam  fecerat  gesta  heroum  pangentes  imitatus.,  Senlacium    bellum 

suum  heredem  •   et  jmsit  omnes  Optimales  ei  facere  descripsit,     Heraldum   -vitupérons     et    condemnans, 

homagium  et  fidelitatem  :  at  illi  gratanter  imperanti  Guillermum  -verà  collaudam    et    magnificans.    Et   in 

acquieverunt.  Et    pag.    659,    lib.    VII  :  «    Ducatum  cap.    44     Libri  VU    Guillelmi     Gem.    pag     291  : 

»    Norrnanniœ ,    inquit     idem     Rex       in      oratione  Edidit  prœtereà  de  eadem  materia  opus  non   contem- 

»  paulô    ante  mortem    habita,    antequàm   in   epitu-  nendum  Guido  Episc.    Jmbian.  heroico  métro  exara- 

»    mo   Senlac  contra  Heraldum   certassem  ,   Roberto  tum.  Ex    Angliœ   autein    Scriptoribas  ,    prout  quis- 

•n  filio  meo  concessi,  quia  primogenitus  est.  Hominium  que    affectus     erat  ,     alii     Willelmi ,     alii    Haroldi 

»  penè  omnium  hujus  patriœ  Baronum    jam    rece-  causara   justiorera    fuisse  contenderunt. 


"  /"'»._  (c)  Ms.   Cod.  Utic.  Piperalto. 

(b)    Sic  de   eodem      Ordericus    suprà       in      fine 


erant, 


EX  ORDERICO  VITALI.  241 

A  erant,  et  quotidianas  expeditiones  non  sine  magna  sanguinis  utriusque  partis 
effusione  frequentabant.  Rex  autem  inter  tôt  bellorum  motiones  secum 
milites  suos  retinere  ciipiebat ,  et  terras  cum  redditibus  et  magnis  potestatibus 
eis  amicabiliter  ofï'erebat,  et  majora  dum  totum  regnum  ab  adversariis  undique 
liberatum  esset  promittebat.  Legitimi  Barones  strenuique  pngiles  multipliciter 
anxiabantur  ...  Si  discederent,  infidi  proditores  timidique  desertores  palam 
censeri  verebantur.  Rursus  honorabiles  athletse  quid  facerent ,  si  lascivse 
conjuges  thoruni  suum  adulterio  polluèrent ,  et  progeniei  suae  perennis  ma- 
culae  notam  et  infaniiam  generarent  ?  Unde  Hugo  de  Grentemaisnil  .... 
et  sororius  ejus  Unfridus  de  Telliolo . .  .  aliique  multi  discesserunt ,  et  Re- 
gem  inter  exteros  laborantem  tristes  et  inviti  deseruerunt.  Deinde  famulari 
lascivis   dominabus  suis   in    Neustriam    reversi   sunt  ;    sed    honores  ,    quos  jam 

B  nactos  hac  de  causa  reliquerunt  ,  ipsi  vel  heredes  eorum  nunquam  posteà 
recuperare  potuerunt  .  .  . 

Anno  ni  regni  sui  Guillelmus  Rex  Dunelmensem  Comitatum  Rodberto 
de  Cuminis  tradidit  .  .  .  Rodbertus  Richardi  filius  ,  Eboracensis  (a)  praesidii  An.  i069. 
custos,  cum  multis  peremptus  est  .  .  .  Willelmus  cognomento  Maletus  , 
Praeses  Castrensis  [Ebor.]  Régi  denunciavit  se  defecturum  ,  nisi  niaturum 
fessis  conférât  auxilium  .  .  .  Rex  [ibi]  alterum  praesidium  condidit ,  et  Guil- 
lelmum  Comitem  Osberni  filium   ad   custodiendum  reliquit  .  .  . 

Bellicis  turbinibus  undique  insurgentibus  admodùm  occupatus ,  conjugem 
sibi  multùm  dilectam  Matildem  remisit  in  Normanniam  Rex  Guillelmus  , 
ut  ab  Anglico  tumultu  seposita  ,  in  pace  religiosis  actibus  vacaret,  incolu- 
memque  provincise   statuni   cum    Rodberto    puero     servaret.    Haec  consangui- 

C  nea  Philippi  Francorum  Régis  erat  ,  et  ex  Regibus  Gallise  ac  Imperatori- 
bus  Germanise  originem  ducebat ,  eximiâque  tam  generis  quàm  morum 
nobilitate  cluebat.  Egregio  marito  edidit  utriusque  sexûs  optatam  sobolem  , 
Rodbertum  et  Richardum  ,  Guillelmum  Rufum  et  Henricum  ;  Agatham  et 
Constantiam  ,  Adelizani  ,  Adelam  et  Ceciliam  .  .  .  Reginam  banc  simnl 
decoravere  forma  ,  genus  ,  litterarum  scientia  ,  cuncta  mcrum  et  virtutum  Pag.  513. 
pulchritudo  .  .  .  firma  fides  et  studiosusamor  Christi,  eleemosyna  .  .  .  Briennus 
Eudonis  Comitis'  Britannige  Minoris  filius  et  Guillelmus  Gualdi  cum  armis 
obvii  fuerunt  [prope  Exonium  Hibernis  ,  quos  deleverunt  ]  duobus  uno  die 
conflictibus  .  .  .  Inter  hrec  Gisa  Goduini  uxor  ,  Heraldi  genitrix  ,  ingentem 
gazam  clanculùm  sumpsit,  et  pro  timoré  Guillelmi  Régis  in  Galliam  non 
reditura   transmeavit .  . .    Rex  Comités   duos    Guillelmum   et    Briennum    labo- 

D  rantibus  [  Exoniae  defensoribus  ]  subvenire  praecepit  .  .  .  Fugientibus  [  Cor- 
nuallis]  obvii  Guillelmus  et  Briennus  grandi  caede  temeritatem  punierunt. 
Rex  Guillelmus  ohm  à  Lindisse  reverteretur ,  reliquit  ibi  germanum  suum  ^'^g-  514. 
Rodbertum ,  Moritoliensem  Comitem  ,  et  Rodbertum  Aucensem  ,  qui 
Danorum  excursiones  arcerent  [b) .  .  .  Nusquam  tanta  crudelitate  usus  est 
Guillelmus  :  hic  turpiter  vitio  succubuit,  dum  iram  suam  regere  contempsit  ;  et 
reos  innocuosque  pari  animadversione  peremit .  .  .  Laudare  non  audeo  .  .  .  p^^,  545 
[nec]  frivolis  adulationibus  inutiliter  servie  .  .  .  Andegavi  ,  Britones  et 
Cœnomanni  servitiis  ,  ut  dicebant ,  intolerabilibus  oppidô  gravabantur  : 
unde   pertinaciter   à   Rege  missionem  petentes   conquerebantur  .  .  .  Pag.  516 

Anno  MI^XX    ab    Incarn.    Dom  .  .  ,     constituti     sunt     Praesules      Normanni     An.  1070. 
duo  regii  Capellani ,  Guaschelinus  Guentanorum  et  Thomas   Eboracorum  .  . 

E  Item  alii  subrogati  sunt  ,  traducti  ex  Gallif) ,  litterati  ,  decorati  moribus  .  .  . 
Dum  Pastor  quilibet  de  rnundo  migraret  .  .  .  sollicitus  Princeps  prudentes 
legatos  ad  orbatam  domum  mittebat  ,  omnesque  res  Ecclesiae  ne  à  profanis 
dissiparentur  ,      describi     faeiebat.      Deinde     Praesules     et     Abbates    aliosque 

(a)   Contigil    ut    ricecomes   Eborac.     Hugo  filius  Hac  de  causa   tanta  militum   multitudine  prœdictus 

BaldricijuxtaSelebeiainevectusnavigiopertransiret...  ficecomes      constipatus       incedebat.     Ex      Historia 

Comitabatur  autem  eum  non  modicamilitiœ  multitudo,  Monasterii     Selebeiensis     in     Anglia      ad      annum 

quia,  bellicœ   classis   immanitate    perdurante,     non  1069     apud    Labbetim    Toin.     1    Libr.    Mss.     pag. 

adliuc  perfectœ  pacis  tranquilUtas   ab  armis   et  acie  602. 

mililem  absolverat.  Fecit  hoc  in  illù  finibus  Ânghrum  (6)  Ibi    commendatur    Lliois  audax    miles,  quem 

mdomita  ferocitas  et  invicta  constantia  ;    qui  semper  de  Monasteriis   agnominabant  ;    sic    et   paulô  suprà 

ad  vindictam  suam   in  Gallos  insurgentes  ultra  vires  Gaufredus     Constantiensis     Praesul     ductor     copia- 

el  passe,     ubicumque    sibi   invicem  obviabant,    quis  ruin  exbibetur. 
eorum  plus  posset    in  viribus   experiri    nitebantur. 

Tome  XI.  H  h 


242  EX  OUDERICO  VlTALl. 

sapientes  consiliarios  convocabat  ;  et  eorum  consilio  quis  melior  et  utilior  A 
tani  in  divinis  rébus  quàrn  in  secularibus  ad  regendam  Dei  domum  videretur  , 
suniniopere  indagabat.  Denique  illum  ,  quem  pro  vitae  merito  et  sapientiîB 
doctrinâ  pi-ovisio  sapientum  eligebat ,  béni  vol  us  Rex  dispensa  torem  et  rec- 
torem  Episcopatùs  vel  Abbatiœ  constituebat.  Hanc  nimiriim  observationem 
LVI  annis  ciistodivit  ,  ([uibus  reginien  in  Ducatu  Nornianniae  seu  regno 
Anglia3  tenuit  ;  et  inde  religiosuin  morem  et  exemplum  posteris  dereliquit. 
Sinioniacam  haeresim  omnimodis  abhorrebat  ;  et  ideô  in  eligendis  Abbatibus 
vel  Episcopis  non  tam  opes  seu  potentiani,  quàni  sanctitatem  et  sapientiam 
personarum   considerabat  .  .  . 

Pag.  518,         Per   longum    rétro   tempus    Transmarinoruin    Monacbatus     deciderat     .... 

*  Ms.  insti-  Plie  Ordo  Guillelmi   Régis  instinctu  *  ad  instituta   regularia     corrigebatur  .  .  . 
*"'"  Aliquanti  Abbates  à  Rege  noviter  ordinati  sunt ,    et     complures   Cœnobitae    in  B 

Monasteriis    Gallicis    competenter  (  «  )     edocti   sunt .  .  .     Cœnobio     B.     Pétri 

Pag.  M9.  famosus  Abbas,  scientia  et  bonitate  pollens,  praelatus  est  Scollandus.  Hic 
ex  nominato  steinniate  in  Normannia  natus  ,  in  Monte-Miohaëlis  ad  pericu- 
lum  maris  regulariter  educatus ,  ad  eniendationem  niorum  Cantuariis  à 
Normannis  est  praelatus.  Similiter  in  aliis  Monasteriis .  .  .  Cantuariensis 
Ecclesia  décréta  est  Lanfranco  Cadomensium  Abbati  .  .  .  Hoc  uiagistro 
primitùs  Normanni  litteratoriam  arteni  perscrulati  sunt  ,  et  de  Schola  Bec- 
censi  (b)  éloquentes  in  divinis  et  secularibus  Sophistae  processerunt.  Nam 
anteà  sub  tempore  sex  Ducum  Neustriae  vix  ullus  Normannoruni  liberalibus 
studiis  adhaesit  ;  nec  Doctor  inveniebatur  .  .  .  Fania  peritite  illius  [  Lanfranci  1 
in  tota  ubertim  innotuit  Europa  ;  unde  ad  niagisterium  ejus  multi  convene- 
runt  de  Francia  ,  de  Wasconia  ,  de  Britannia  necne  Fiandria  .  .  .  Beringe-  C 
rium  Turonensem  spiritualis  eloquii  mucrone  confodit  in  Synodo  Roinana 
et  Vercellensi .  .  .  Beringerium  Roniae  Turonisque  palain  evicit  ,  omnem- 
que  haeresini  anathematizare ,  scriptoque  verani  lîdem  profiteri  coëgit. 
Deinde  blasphemus  Haeresiarcha,  quia  niœstus  erubuit ,  quod  lil)elios  per- 
versi  dogniatis  Romœ  suis ,  ne  ipse  creaiaretur  ,  manibus  in  igneni  oonje- 
cerit  ;  discipulis  pecuniâ  pariter  ac  fallaciâ  corruptis ,  recens  scriptum  domi 
condidit,  et  per  eosdeni  peregrè  transmisit  ...  Ad  quod  destruendum  Lan- 
f'rancus  edidit  Libellum  .  .  .  Multae  Ecclesiae  Abbatem  vel  Pontificem  incre- 
dibili  desiderio  sibi  Lanfrancum  petierunt  ;  quem  etiani  Roina  Christiani  orbis 
caput   sollicita  vit    epistolis,   et    precatu  retinere   conata   est    et  vi. 

Pag.  520.         Anno     itaque      Dom.      Incarn.     MLXX     Lanf'rancus    Cadomensium    prinius 

Abbas  . .  .  Cantuariensis  Arcbipraesul  IV  Kal.  Septenibris  inthronizatus  est  . .  .  D 
In  Cadomensi  Ecclesia  Guillelmus  Radbodi  Sagiensis  Episcopi  filius  Lan- 
franco successit  ,  quem  post  IX  ,  ut  reor  ,  annos  ,  inde  Rex  Guillelmus  ad 
regendam  nietropolim  Rotliomag.  piovexit.  Hic  consobrinus  Ciuillelmi 
Praesulis  Ebroicensium  ,  filii  Girardi  Fleitelli  ,  fuit  ;  cujus  potentia  tempore 
Richardorum  in  Neustria  maxime  viguit.  Canonicns  et  Archidiaconus  Ro- 
tomag.  cum  Theoderico  Uticensi  Al)bate  Hierusalem  adiit ...  In  Beccensi 
Cœnobio  [  Monachus  ]  •  •  •  in  Cadomense  castrum  protractus  est  .  ,  .  De- 
functo  Guillelmo  Ebroicensi  Episcopo ,  Balduinus  Ducis  Capellanus  suc- 
cessit, et  Prsesulatum  ferè  VII  aixnis  regulariter  rexit.  Quo  defuncto  , 
Gislebertus  Osberni  lilius  ,  Canonicus  et  Archidiaconus  Lexoviensis  , 
successit  ,   et    Episcopatum    plusquanr    XXX    annis     utiliter     tenuit    .  .  .    Ivone 

(a)  Prolixam  digressionem  protelavi  ,  inquit  plagas  ;  eratque  Beccum,  magnum  et  famosum  lite- 
paulo  suprà  Ordcricus,  ut  manifesté  pateat,  cur  raturœ  gymnaslum.  Gloria  laudU  conflavitapud  im- 
Anglos  agrestes  et  penè  illiteratos  invenerint  Nor-  probos  -viro  invidiam;Capellanis  qui  infra  ejiii  scien- 
manni.  tiam  se  vidèrent,  unimwn  Comitis   JFillielnii  in  ipsum 

(b)  Apud  Willic'lmum  Malmesb.  in  Gest.  turbantibus,  quàd  unum  eorwn  palàm  de  inscitialite- 
Poiitif.  Angl.  lib.  1,  pag.  203:^  Willielnio  Rege  raruni  irriùssct.  Quapropter  Lanfrancus  edictum  ac- 
Lanfrancus  Cadoni.  Àbbas  ad  Archicpiscopatwn  elec-  cipien',  ut  Norrnanniam  sua  impnrtunitate  vacuaret, 
tus  est.  Js  génie  Longobardus,  non  adcà  abjecta  et  Curiani  venil  ,  moxque  indulgentiain  Comitis  meruit  ; 
obscura  progenie  oriundus  crat  ;  sed  Uteraturei  pcrin-  quàd  ille  stalim  vivacitate  sensûs  intellexisset,  quantce 
signii,  libérales  artes  quœ  jamdudàm  sorduerant,  prudentiœ  Lanfrancus  esset  ,  ex  dignitate  frontis- 
à  Latio  in  Gallias  vocans.,  acumine  sun  expolivit...  picii  et  facetiâ  responsi  interiora  conjectans.  Nec 
Ex  omni  Jbbatiarum  copia  Beccum  apud  Norman-  multô  pùst  apud  Cadimium  Abbatem  fecit,  ubi  S.  Ste- 
niam  potissimùm  elegit...  Factus  ergà  ibi  Mona-  phano  Monastcrium  fundamentis  levaverat.  Quin  et 
chus...  publicas  scholas  de  Dialectica  professus  est.,  regni  fastigiatus  solio,  Àrchiepiscopum  ,  utdixi,  intti- 
ut  egestatem  Monasterii,  scholarum  liberalitate  tem-  tuit...  Anno  Dom.  Incarn.  MLXX  intravit  An- 
peraret.    Exivit  fama    ejus   remotissimas  Latinitatii  glicam  terram  Lanfrancus   Cadom.    Cœnobii  Abbas. 


EX  ORDERIGO  VlïALÏ.  243 

A  verô    Sagiensium    Prîesule    clefuncto  ,    Rohertiis    Hnberti     cle  Ria    filius    suc- 

cessit ,   qui  ferè   XH  annis  praesulatni  *  pr;efuit  .  .  .    His  temporibns  pax  in  An-     *  Ed.  pr»- 

fflia   regnabat   et  securitas .  .  .    Civiliter    Angli    cum    Noimannis    coliabitabant  '^*'" 

in    bnrgis  ,  castris  et   urbibus  ,   connnbiis  alteri  alteros  tnutuo   sibi  conjungen- 

tes  .    Vicos  aliqnos   aut    fora    urbana   Gallicis   mercibus  et  niangonibus  referta 

conspireres  ;   et  ul:)ique   Anglos ,     qui    pridem   amictu  patrio    compti   videban- 

tur    Francis  turpes ,    nunc    percgrino    cultu    altérâtes    videres  .  .  .     Anglicam 

looutionem    [Rex]   plerùnique    sategit    ediscere  .  .  ,    Ast  à   perceptione     hujus- 

niodi  durior   œtas     illum    conipesoebat  .  .  .     Morcarum    Comitem    cautelae    Ro-     Pag.  521. 

gerii  oppidani  Belmontis  nianeipavit  .  .  .  Hucusque    Guillelmus   Pictavinus  (a)... 

Contextioneni    ejus     de     Guillelino    et    ejus  pedissequis    breviter  in   quibusdam 

secutus  ,     non     tamen    oniaia    quae    dixit    nec    tani    argutè  prosequi     conatus 

B  sum  .  .  . 

Anno  V  regni  sui  Guillelmus  Rex  Guillelmuni  Osberni  filium  njisit  in  ^^8-  326. 
Nonnanniam  ,  ut  cum  Mathilde  Regina  tueretur  provinciam.  Tune  nisiiia  An,  1071, 
dissentio  inter  principatùs  hseredes  in  Flandria  surrexit.  Balduinus  enim 
gêner  Rodberti  Régis  Francorum  ,  fortissimus  Flandrensium  Satrapa  fuit  ; 
'et  ex  Hadala  conjuge  sua  filios  et  lilias  plures  multimoda  indole  poUentes 
habuit.  RodlxTtus  Fresio  (è),  Arnulphus,  Balduinus,  Udo  Treverorum 
Archiepiscopus  ,  et  Henricus  Clericus  ,  et  Mathildis  Regina  ,  atc|ue  Judith 
uxor  Tostici  Comitis  ,  soboles  Balduini  et  Hadalse  fuit  .  .  .  Rodbertus  pri- 
mogenitus  (c)  jamdudùm  patrem  offenderat  ,  à  quo  repulsus  et  ejectus  ad 
Florentium  Ducem  Fresionum  patris  sui  hostem  secesserat  ;  eique  favorabi- 
liter   serviens ,    filiam     ejus   in    conjugium   acceperat.    Unde     Flandrensis    Dux 

Q  vehementer  iratus  infremuit  :  Fresionem  eum  prae  ira  cognominavit  ;  et  eum 
omnino  extorrem  denuncians  ,  Arnulfum  juris  sui  haeredem  constituit.  Non 
multo  pôst  Balduinus  Dux  defunctus  est  ;  et  Arnulfus  Morinorum  Ducatum 
parvo  tempore  nactus  est.  Nam  Rodbertus  Fresio  ingentem  Fresionum 
aliarimique  gentium  catervam  aggregavit  ,  et  Flandriam  obnixè  cxpugnavit. 
Philippus  autem  Rex  Francorum  ,  qui  consanguineus  erat  eorum  ,  ad 
auxilium  Arnulfi  exercitum  Gallorum  adunavit  ,  et  Guillelnium  Comitem  , 
Normanniae  custodem  accersiit.  Ille  vero  cum  decem  solummodô  militil)us 
Regem  adiit ,  et  cum  eo  alacriter  quasi  ad  ludum  in  Flandriam  accessit. 
Rodbertus  autem  Fresio  exercitum  Henrici  Imperatoris  cuneis  suis  sociavit  : 
et  Dominico  Septuagesimae  X  Kal.  Martii  mane  imparatos  pra;occupavit  ;  et 
Philippe  Rege  cum   Francis    fugiente  ,    Arnulfum  (  d  )   fratrem  suum  ,   et  Bal- 

O  duinum  nepotem  suum  et  Guillelmum  Comitem  telis  suoruni  occidit.  Posteà 
Morinorum  Ducatum  diu  tenuit  ,  moriensque  filiis  suis  Rodberto  Jeroso- 
lymitano  ,  et  Philippo  reliquit,  Guillelmi  vero  Comitis  corpus  in  Norman- 
niam  à  suis  delatum  est  ,  et  in  Cœnobio  Cormeliensi  cura  magno  suorum  Pag.  527. 
luctu  sepultum  est.  Duo  quippe  Cœnobia  Monachorum  in  suo  patrimonio 
construxerat  in  honore  S.  Mariae  :  unum  quidem  erat  Lirae  secus  Risellam 
fluvium  ,  ubi  Adeliza  uxor  ejus  tumulata  est  ;  aliud  verô  Cormeliis  ,  ubi 
ipse  ,  ut  diximus  ,  condictus  est.  INormannorum  maximum  strenuitate  Baronem 
valdè  omnes  planxerunt,  qui  largitates  ejus  et  facetias  atque  mirandas 
probitates  noverunt.  Hsereditas  ejus  à  Rege  Guillelmo  fihis  ejus  distributa 
est  :  Willelmus  major  natu  Britolium  et  Paceium  et  reliquam  partem  paterni 
juris  in  Normannia  tenuit  ,  et  omni  vita  sua  ferè  XXX  annis  tenuit.  Rogerius 
autem  junior  frater  fundum  patris  in  Anglia  obtinuit  .  .  .  Reginae  Mathildi  , 
licet  potenter  regnaret  et  innumeris  opibus  abundaret  ,  luctus  ingens  ortus 
est  de  morte  patris  ,  de  desolatione  matris  ,  de  crudelitate  unius  fratris,  quâ 
ruina  subito  facta  est  alterius  fratris  et  chari  nepotis  cum  multis  amicis  .  .  , 
Rodbertus  itaque  Fresio  totam  sibi  Flandriam  subegit  ,  et  ferè  XXX 
annis    possedit  ,    amicitiamque    Philippi    Francorum    Régis    facile    promeruit. 

(a)  Vade  indigot,  aut  potiùs  errat  Mabillo-  (c)  Balduini  V  primogenitus,  non  Robcrlus 
nius  noster,  dura  pag. 1 21  ïomi  V  Annal.  Bened.  sed  Balduinus  VI  erat.  Deindè  Robertus  non 
tradit,  Guillelmum  ex  Archidiacono  Lexoviensi  iiliain  Florentii  Ducis,  sed  viduam  ejus,  noniine 
creatum   fuisse     ejusdem    civitatis    Episcopum.  Gertrudem,  in  conjugiam  accepit. 

(b)  In  hac  reruin  seu  turbaruui  Belgicarum  (^d)  Corrig.  nepotem,  etc.  Lamberto  enim  Schaf- 
narratione  Ordericus  personas  et  tempora  passim  naburg.  et  aliis  major  fi  des  debetur  ,  quàm 
confundit^  ut  cuilibet  patebit  alios  et  praescrtim  Orderico  qui  in  rcbus  FI.  hîc  videtur  peregrinus. 
Flandriae  Scriptores   consulcnti. 

H  h  ij 


244 


EX  ORDERIGO  VITALI. 


Pag.  529. 


Pag.  530. 


Pag.  532. 


est 


Ipsi  nempè  majoruin  origine  erant  consobrini ,  et  ambo  conjuges  habebant  A 
filias  Florentii  Fresionum  Marchisi  .  .  .  Porrô  inter  Normannos  et  Flandritas 
récidiva  dissentio  prodiit  ,  et  propter  necem  fratris  Reginse  aliorumque  afR- 
nium  ,  et  maxime  pro  casu  Giiillelmi  Gomitis  diu  perduravit.  Turbatis  in 
Normannia  rébus,  .  .  .  Rex  in  Normanniam  ,  ut  ibidem  omnia  rectè  et  utiliter 
edomaret ,  properavit  .  .  .  Tune  Normannorum  et  Cœnomannensium  majores 
congregavit  ,  et  omnes  ad  pacem  et  justitiam  tenendam  regali  hortatu  cor- 
roboravit.    Episcopos  quoque  et   Ecelesiasticos   viros  admonuit  .  .  . 

Fiscannense  Gœnobium  in  prospecta  maris  positum  ,  Trinitati  dicatum  ,  à 
Richardo  I  Duce  JNorm.  nobiliter  f'undatum  ,  à  secundo  multis  (a)  hono- 
ribus  et  divitiis  largiter  ampliatum  ,  post  Guillelmum  Divionensem  Johan- 
nes  Abbas  annis  LI  rexit  .  .  .  Nicolaus  Richardi  III  Diicis  Norm.  filius  , 
à  puero  Fiscannensis  Monachus  ,  Gœnobium  S.  Pétri  in  suburbio  Rotho-  B 
magensi  ferè  LX  annis  rexit  ;  mirjeque  magnitudinis  et  elegantiae  Basilicam 
cœpit  ,  in  qua   corpus  S.  Audoëni  requiescit  .  .  . 

Herbertus  Cenomanorum  Comes  ex  prosapia  ,  ut  fertur  ,  Garoli  Magni 
originem  duxit  :  et  vulgo  ,  sed  parùm  latine  ,  cognominari  Evigilans-canem 
pro  ingenti  probitate  promeruit.  Nam  post  mortem  Hugonis  patris  sui  , 
quem  Fulco  senior  sibi  violenter  subjugarat  ,  in  eundem  arma  levans , 
nocturnas  expeditiones  crebro  agebat  ,  et  Andegavenses  homines  et  canes 
in  ipsa  urbe  vel  in  munitioribus  oppidis  terrebat  ,  et  horrendis  assultibus 
pavidos  vigilare  cogebat.  Hugo  filius  Herberti ,  postquam  Alanus  Britan- 
norum  Gomes  à  Normannis  in  Normannia  impotionatus  occubuit  ,  Bertam 
ipsius  relictam  ,  Tetbaldi  Blesensium  Gomitis  sororem  ,  in  conjugium  ac- 
cepit  ;  quae  filium  ,  nomine  Herbertum  ,  et  très  filias  ei  peperit.  Una  earum  C 
data  est  Azsoni  Marchiso  Liguriae.  Alia  nomine  Margarita  Rodberto  filio 
Guillelmi  Ducis  Neustriae  desponsata  est  ;  quae  virgo  in  tutela  ejusdem  Dncis 
defuncta  est.  Tertia  vero  Jobanni  domino  castri  ,  quod  Flecchia  dicitur  , 
nupsit  ;   quae   marito   suo  très  liberos  ,  Goisbertum,  Heliam  et  Enoch  peperit. 

Defuncto  Goisfredo  Martello ,  fortissimo  Andegavensium  Comité  ,  suc- 
cesserunt  ex  sorore  duo  nepotes  ejiis  ,  filii  Alberici  Gomitis  Wastinen- 
sium  (h)  ,  è  quibus  Goisfredus  ,  qui  simplex  et  tractabilis  moribus  erat  , 
Ms.  nactus  jure  primogcuiti  obtinuit  *  Principatum.  Guillelmus  autem  Normannorum 
Princeps  post  mortem  Herberti  juvenis  haereditatem  ejus  obtinuit  ;  et  Gois- 
fredus Gomes  Rodberto  juveni  cum  tilia  Herberti  totum  honorem  con- 
cessit ,  et  hominium  debitamque  fidelitatem  ab  illo  in  prœsentia  patris  apud 
Alencionem  recepit.  Non  multô  post  Fulco  ,  cognomento  Richinus  ,  contra  D 
Goisfredum  fratrem  dominumque  suum  rebellavit  ,  eumque  per  proditionem 
Ms.^com-  cepit  *,  et  plusquàm  XXX  annis  in  carcere  Ghinonis  castri  clausum  tenuit. 
In  tanta  permutatione  res  mundanae  in  Andegavensi  provincia  et  in  con- 
finiis  ejus  turbatae  sunt  ;  et  Proceres  patriae  ad  diversa  studia ,  prout  quemque 
propria  voluntas  agitabat ,    conversi  sunt.  .  . 


prehendit 


EX    LIBRO    QUINTO. 

Pag.  554.         Super     Sequanam     fluvium    urbem     Rotomagimi    (c)    construi     piaecepit 

*  Aubetta    [JuHus  Gaesar]    in   loco  apti.ssimo  ,    ubi   ad   orientale   caput   urbis   Albula  *  flu- 

Renelle     ^j^^^  ^^^^    Rodebccco ,     et  ab    occasu  Marrona  *  in    Sequanam  difïluit.   Rodo- 

mus     autem     Romanorum-domus    ab    ipsis     conditoribus     appellata    est  ...  . 


(^a)  Hic  autem  Richardus  non  solàm  Ecclesiœ  Fis- 
cannensimulta  dédit,  sed eliam  aliis  Ecclesiu.  Quadain 
enim  die  càm  'venissel  Gimegias,  ibidem  eadem  nocte 
quievit.  Manè  vero  surgens ,  sicut  sua  consuetudo 
semper  erat,  perrexit  orare  ad  Monasterium  ;  et  post 
orationem  super  altare  unum  lignulum  posait.  Rece- 
deiite  vero  illo,  ^tenerunt  Secretarii  ad  altare,  putari- 
tes  se  ibi  inventuros  vel  marcam  auri  vel  unciam,  vel 
aliquid  hujusmodi.  Itaque  invcnerunt  lignulum  illud, 
atque  quid  signiflcaret  non  parùm  mirari  cœperunt. 
Ad  ultimum  inquiruntab  eo  quid  hoc  esset,  quod  super 
altare  illudposuisset.  Tune  respondit,  quodesset  Vinmo- 
nasterium,  scilicet  quoddam  manerium,  quod  ipse 
mis  pro  anima  sua  dabat.  Ex  Additamentis  ad  Ilis- 


toriam  Norm.  ibid.  pag.   317. 

[h)  Nota  Wastinensem  pagum,  le  Gastinois, 
oliin  minus  latè  patiiisse  et  angustiorein  fuisse, 
quàm  nunc  est.  Ab  eo  enim  distinguebalur  Me- 
lodunensis  pagus. 

(c)  Sic  in  Lib.  XII  Ordericus  scribit  Rotoma- 
gain  ?iobilem  Metropnlim  à  Julio  Ca;sare  conditam 
fuisse  :  quod  haud  dubiè  ,  inquit  Valcsius,  fal- 
sum  est  ;  cura  una  fit  ex  vetustissimis  urbibus 
Galiiarum,  à  Gallis  multô  ante  Julium  Caesa- 
rem  condita,  et  Gallico  nomine  donata.  Hinc 
etymologia  ab  Orderico  prolata,  plus  forsan  inven- 
tione,   quàm  veritate  valet. 


EX  ORDERIGO  VITALl.  245 

A  Rodomensis  civitas  populis  est  ac  negotiorum  commerciis  opulentissima  ; 
portûs  quoque  confluentiâ  ,  et  rivorum  murmure  ac  pratorum  amœnitate 
jocundissima  ;  fructuum  et  piscium  cunctarumque  rerum  exuberantiâ  ditissi- 
raa  ;  montibus  et  silvis  undique  circumdata  ,  mûris  ac  vallis  et  propugna- 
culis  validissima  ;  mœniis  et  aedificiis  domorum  ac  Basilicarum  pulcherri- 
ma  .... 

Robertus  Richardi  («)  Senioris  Ducis  ex  Gunnoride  filius  fuit ,  et  XLVIII  ^«ff.  566. 
annis  Archiepiscopatum  Rotomagensem  et  Comitatum  Ebroicensem  rexit.  .  . 
Mundanis  opibus  affatim  abundavit ,  secularibus  negotiis  oppido  intentas 
exstitit ,  et  à  carnalibus  illecebris  non ,  ut  Pontificem  decuisset  ,  abstinuit. 
Nam  conjugem  nomine  Herlevam  ut  Cornes  habuit  ;  ex  qua  très  filios  , 
Richardum  ,  Radulfum  et  Guillelmum  genuit  ;  quibus  Ebroicensem  Co- 
B  niitatum  et  alios  honores  amplissimos  secundùra  jus  seculi  distribuit.  In  se- 
nectute  tandem  pœnituit .  .  .  Ecclesiam  metropolitanam  à  fundamentis 
inchoavit  ,  quam  ex  magna  parte  consummavit.  Richardus  II  Dux  XXX 
annis  Ducatum  Normanniae  laudabiliter  tenuit  ,  .  .  Moriens  filiis  suis  Ri- 
chardo  juveni  et  Roberto  Principatum  dimisit  ;  quibus  honor  concessus  , 
non  plusquàm  IX  annis  cessit.  JNam  Richardus  III  veneno  infectus ,  non 
plenè  biennio  peracto  ,  periit  ;  et  Rodbertus  f'rater  ejus  post  VII  annos  {b) 
et  dimidium  Hierusalem  peregrinus  adiit.  Ducatum  verô  suum  Guillelmo  , 
VIII  annorum  puero ,  non  rediturus  reliquit  ;  ipsumque  Alano  consanguineo 
suo  ,  Britonum  Comiti  ,  commendavit.  Tune  Alfredus  et  Eduardus  Cli- 
tones  (  c  )  in  Normannia  exulabant  .  .  .  Post  funus  mariti  sui  [Emma]  libè- 
res  suos  in    Neustram    misit  .... 

C  Malgerius  filius  {d)  Richardi  II  Ducis  ,  ex  secunda  conjuge  nomine 
Papia  natus  est,  et  XVIII  annis...  sine  Apostolica  benedictione  et  pallio  Ro- 
domensibus  doniinatus  est.  Voluptatibus  carnis  mundanisque  curis  inde- 
center  inhaesit ,  filiumque  nomine  Michaelem  probum  militem  et  legitimum 
genuit  ...  In  Normannia  his  temporibus  multa  mala  nequiter  patrata  sunt.  Pag.  567. 
Alanum  enini  Comitem  Britonum ,  suique  Ducis  tutorem ,  Normanni  ve- 
neno peremerunt  ;  et  successorem  ejus  Gislebertum  Comitem  ,  Godefridi 
filium  ,  crudelibus  armis  prostraverunt  ,  seseque  mutuis  certaminibus  penè 
quotidie  incredibiliter  necaverunt.  Tune  Turchetillus  de  Novo-mercato  et 
Rogerius  de  Toënia  et  Osbernus  Dapifer  Normanniae  ,  et  duo  fîlii  Rogerii 
de  Monte-Gomerici  Guillelmus  et  Hugo ,  Rodbertus  de  Bellomonte , 
GalcheUnus    de  Ferrariis  aliique   (e)  plures  in  armis    potentes   alterutrum     se 

D  peremerunt ,  et  confusionem  magnam  atque  mœrorem  necessariis  orbatae 
regioni  patronis  intulerunt  ...  In  Britannia  Eudo  fratri  suo  Alanno  suc- 
cessit  ;  et  XV  annis  ita  libéré  ,  ut  sine  dominio  alicujus  esset ,  principatum 
exercuit.  Septem  quoque  filios  variis  eventibus  famosos  Deus  illi  dédit  , 
(juibus  fortuna    nimiùm    variabilis    exstitit  .  .  . 

Maurilius  (f)  in  Neustriam  cum  Gerberto  sapienti  et  religioso  Mo- 
nacho  tempore  Johannis  Abbatis  compatriotae  sui  Fiscannum  venit  .... 
Inde  post  aliquod  tempus  Ecclesiastica  electione  assumptus  ,  deposito  Mal- 
gerio  nietropolitanum  apicem  ascendit  ,  et  XII  annis  .  .  .  floruit  .  .  .  nono- 
que  anno  Praesulatùs  sui  metropolitanam  Ecclesiam  *  dedicavit.  Corpora  vero  *  ^'-  Bas»'»- 
Ducum     Rollonis     et     Guillelmi     reverenter   in    sacram   sedem   transtulit  ....  **°* 

E  Anno    Dom.     Incarn.     MLXIII  ,     Indict.    II  ,    metropolitanam     Basilicam    in     ^«ff-  ^68. 
urbe    Rotomagensi  ,    quam   Rodbertus     inchoavit  ,      Maurilius     Archiepiscopus 
in  honore    S.     Mariae   cum    ingenti    tripudio    mense    Octob.     dedicavit.    Hic 
annus  Henrici   IV    Imperatoris  erat    octavus  ,    et    Philippi  filii   Henrici  Régis 
Francorum  quartus  :    quo  anno  Cinomannis  subjugata  est  Normannis.  Decimus 

[a)  Insignis  Preesul,  claris  natalibus  ortus,  biennio   Richardi   III. 

Rcbertus  felix  demto  fine  quievit.  (c)  lia  Reguin  filii  in  A  nglia  vocabantur,    ut  jam 

suprà  notavimus. 
Qui   quidem      versus    in     ipso     Orderici      coiilexlu 

leguntur,     sicut   et   lii  qui    infrà    à    nobis    refercn-  [d)  Malgerius  juvenis  scdem  suscepit  honoris, 

tu'".  Natali  clarus,  sed  nullo  nobilis  aclu. 

{b)  In  Lib.  III    suprà  pag.  459  :    Rodbertus  prin- 
cipatum   Norm.   fil  annis  ac  dimidio  iiisigniter  te-  [e]    Addunt   Mss.    Codd.   et  Hugo  de   Monteforti. 
nuit;    ubi    dimidium    illud  ,    juxta     Pagiurn  ^     latè 

explicanduin    est,    ita    ut    annos   fcrè   VIII  Ducatu  (/")  Prcesul  Maurilius  doctrinœ  luce  refertus  , 

potitus    sit.     At  Pagii  cakulus  vix  stare  potest  cum  Muribus  eximiis  prœfulsit  et  actibus  alniis. 

H  h  iij 


246  EX  ORDERICO  VlTALl. 

quoqiie  erat  annus  à  bello   [ Mortuimaris   [a)   et     septimus    decinius     à   bello]  A 
qiiod  Guillelmiis  et  Guido    fecerunt  Valesdunis  ...   In   Anglia  ,    mortuo  Rege 

An,  1066.     Eduardo      magna  turbatio   facta  est,  dum  perjurus  Heraldus,   Godvini  filius,  qui 

de    regia    propagine  non  prodierat,   vi   et   fraude   regnum  nactus  est  (b)  .  .  .  . 

•Ms.pTse-  In    ipso   anno   Senlacium     bellum  *  factuni   est,    et  perempto  Heraldo  ,  Guil- 

*'"!1°  j-  lelmus  II  Idns  *  Qctob.  triumpho  potitus  est  ,  et  in  die  Natalis  Doinini 
Rex  coronatus  est.  Johannes  (c)  .  .  .  Hic  filius  Radulfi  (cl)  Baiooarum 
Goniitis  ,  praesul  Abrinoatensis  Ecclesiae  fuit  ;  et  inde  ad  Archiepiscopatum 
[Rotomag.]    assumptus  ,   X  annis   floruit  .... 

Pag.  574.  In  Neustria  post  adventum  Normannorum  in  tantum  dissoluta  eratcastitas 
Clericorum  ,  ut  non  solùm  Presbyteri  ,  sed  etiani  Praesules  libéré  uterentur 
thoris  concubinarum  ,    et    palam     superbirent  niultiplici   propagine  filiorum  ac 

Pag.  575.     filiarum.    Hujusniodi     mos    inolevit    tempore  neophytoruni  ,   qui  cum  Rollone  B 
baptizati     sunt ,    et  desolatam   regionem    non    litteris  sed  armis    instructi  vio- 
lenter   invaserunt.      Deinde     Piesbyteri     de     stirpe    Dacorum   litteris    tenuiter 
edocti  ,  parrochias  tenebant ,  et  arma  ferentes,  laicalem  feudum  militari  famulatu 
defendebant.     Tandem   Bruno    Lotharingus ,    Tullensis   Episcopus ,    Léo    Papa 

An.  1049.  factus  est .  .  .  In  Gallias  anno  Dom.  Incarn.  MXLIX  venit ,  Ecclesiam  S. 
Remigii  Remorum  Archiepiscopi  Kal.  Octob.  dedicavit  ;  et  corpus  ejusdem 
instinctu  Hermari  Abbatis  in  locum  ,  ubi  nunc  veneratur  ,  gloriosè  transtulit. 
Tune  ibidem  générale  Concilium  tenuit  ;  et  inter  reliqua  Ecclesise  commo- 
*  i/f . oinninô  da  quae  instituit^  Presbyteris  arma  ferre  et  conjuges  habere  (e)  prohibuit*. 
Exinde  consuetudo  lethalis  paulatim  exinaniri  cœpit.  Arma  quidem  ferre 
Presbyteri  jam  gratanter  desiêre  ;  sed  à  pellicibus  adhuc  nolunt  abstinere  , 
nec  pudicitise    inhajrere  ...  q^ 

EX     LIBRO    SEXTO. 

Pag.  606.  De  generositate  Alfagerisium  heroum  et  eorum  moribus  libet  parum- 
per  annotare.  Gulbertus  cognomento  Advocatus  de  S.  Galerico  ,  filiam 
Richardi  (/")  Ducis  uxorem  duxit  ;  ex  qua  Bernardum  patrem  Galterii  de  S. 
Galerico  ,  et  Richardum  de  Huglevilla  genuit.  Richardus  autem  Duci 
Normannise  ,  avunculo  videlicet  suo  ,  diu  militavit  ;  cujus  dono  nobi- 
lem  Adam  ,  Herluini  senis  de  Huglevilla  relictam  ,  cum  toto  patrimonio 
ejus  accepit .  .  .  Hic  super  Sedam ,  in  vico  qui  olim  Isnelli  villa  vocaba- 
tur ,  burgum  constituit  ,  et  pro  imminenti  monte  altis  fagis  obsito  ,  Alfa- 
gium  (  g  )  nuncupavit.  Leges  etiani  Cormeliensium  colonis  intulit  .  .  .  Teni-  D 
pore  Guillelmi  juvenis  ,  filii  Rodberti  Ducis  ,  dum  Guillelmus  de  Archis 
contra  Ducem  rebellavit  ,  et  penè  omnitmi  Calogiensium  parilis  defectus 
nothum  Principem  deseruit  ;  solus  Richardus  contra  rebelles  in  castello  suo 
secus  Ecclesiam  S.  Albini  perstitit  ;  et  pro  fidelitate  Ducis  contra  discursus 
Archacensium  ,  provinciam  circumjacentem  defensare  curavit.  Adjutores 
autem  ejus  in  illo  conflictu  Goisfredus  gêner  ejus  et  Hugo  de  Morio- 
monte  ,  Turchetilli  de  Novo-mercato  filii  ,  fuerunt  :  ex  qtiibus  Hugonem 
cum  omnibus  suis  Archacenses  apud  Morium-montem  repente  circunide- 
derunt  ,  seseque  viriliter  defendentem  interemerunt.  Porrô  Goisfredus  ex 
Adda  Richardi  filia  Bernardum  et  Drogonem  genuit  .  .  .  Gulbertus  autem 
Richardi  filius  Beatricem  ,  filiam  Christiani  de  Valencenis  illustris  Tribuni, 
uxorem  duxit  ,  quoe  viro  suo  Galterium  et  Hugonem  atque  Beatricem  E 
peperit.    Praefatus    héros    consanguineus    Ducis  ,    semper    ei   fidelis    fuit ,      et 

(a)  Ansulis      hîc      inclusa  ,     desunt  in    Chesn.       rum  :  Cceperunt  ipsi  Presbyteri  ac  Diacones  laicorum 
editione.  more  uxores  ducere,  swiccptosque  filios  hœredes  testa- 

(b)  Duo     versus    ab    Ingulfo    relati  suprà  ,    ibi      mento  relinquere  ;  nonnulU  etiam  Epiicoporum,  vcre- 
leguntur,    sed    interjecto    hoc  :  cundicî  omiii  contemptd,    cum  uxuribus  domo  simul 

in  una  habitare  :  et    hœc  pes.sima  et  execranda  coït- 
A  genit»  Ferbo ,  contrito  Rege  superbo.  suetudo  intra  Urbem  maxime  pullulabat. 

(/■)    Ms.    Codex  addit,   filiam     naturalem  Ricardi 

(c)  Pervigil  Antistes  in  eadem  sede  Joharmes...  Ducb  Papiam,  sororem  Adelixil.  cortig,  -videlicet) 
Id)  Lcgitur  in  Ms.  Cod.  Utic.  Iverii.  Raiiiulfi  f'icecomitis  Bajocensis  et  Nicolai  Abbatis 
(e)    Eodem     vitio     laborabant     et   Itali  jam    ab       S.    Audcêni. 

anno  circiler  1033.    Nam   ut  Victor    III,    qui   hoc  (g)    Altafagus  vel  Altifagus  est   vulgô  Aufa/  vel 

tempore    vivebat,    refert    in      Libro    III    Dialogo-      Aujey  in  Caletis  ad  Sedam,  la  Sie. 


EX  ORDERICO  VITALT.  247 

A  cum  illo  praecipua  cœtibus  suis  stipatiis  in  bello  Anglico  discrimina  pertulit... 
Mathildis    Reginae   consobrina  erat    [  Beatrix  ]  .  .  .  . 

Anno    Dorn.     Incarn.    MLI   Theodericus    Gemmeticensis     Monachus  ,     Ab-     Pag.  625. 
batiœ   curam    suscepit  per    VIII   annos    («)  .  .  .    Onus  regiminis    ultrô   depo- 
siiit ...    In   Cypro    insula     in    Eoclesia    S.    Nicolai   ante  altare   Kal,    Augusti    ^'^S-  626. 
obiit .  .  .    Fuloo  Prsepositus   Uticensis  ,   qui    posteà  Divensis  Abbas  factus  est , 
à    Guillelmo     Notho     Ilege    Anglorum    ad     Bertam     Comitissam    pro    privatis 
causis  in    Brigiatn   niissus  est  .  .  . 

EX    LIBRO     SEPT  l  MO. 

Anno    Dom.     Incarn.   MXXXI  ,  Indict.   XIV,    Rodbertus  Rex  obiit,    et    ^«5-.  638. 

B  Henricus  filins  ejus  ferè  XXX  annis  regnavit.  Rodbertus  autem  Ducatum 
Burgnndiae  habuit  ,  et  très  fîlios  genuit ,  Henricum  ,  Rodbertuni  et  Simo- 
nem  .  .  .  Adala  vero  filia  Rodberti  Régis  Balduino  Satrapae  Flandrensi  in 
conjugio  data  fuit  ;  quae  niultiplicem  ei  prolem  peperit  ,  Rodbertum  Fre- 
sioneni  ,  Arnulfuni  et  Balduinum  Consules  ,  Udonem  Treverensium  Ar- 
chiepiscopum  et  Henricum  Clericum  ,  Mathildem  quoque  Reginam  An- 
glorum ,  et  Juditham  Tostici  Ducis  uxorem  .  .  .  Henricus  autem  Francorum 
Rex  Bertradam  * ,  Jnlii  Claudii  Régis  Russiae  filiam ,  uxorem  duxit ,  quae  *  Annam 
Philippum    et    llugonem    Magnum   Crispeii   Comitem    peperit  .... 

Anno  ab  Incarn.  Dom.  MXLVII  ,  Indict.  XV  ,  Guillelmus  Nothus 
Dux  Normainiorum  ,  Henricum  Regem  in  Neustriam  adduxit  ;  eoque  adju- 
tore    contra      cogna tos     homines   suos    apud     Vallesdunas     pugnavit   {h),    et 

C  Guidonem  Burgundionem  aliosque  rebelles  superavit  ,  sibique  subjugavit , 
aliosqne  fugavit.  Post  haec  in  potestate  confirmatus  ,  Mathildem  Balduini  Flan- 
drise  Marchionis  filiam  uxorem  duxit ,  quae  quatuor  filios  et  quinque  fîlias  ei 
peperit  ;  id  est ,  Rodbertum  ,  Ricardum  ,  Guillelmum  et  Henricum  ,  Agathen  ae 
Adelizam ,  Constantiam ,  Adalam  et  Ceciliani  .  ,  .  Seditiosis  deinde  insur- 
gentibus  ,  et  inter  praefatos  Principes  dissentionem  serentibus ,  ingens  guerra 
inter  Francos  et  Normannos  oita  est  ;  unde  multorum  nimia  strages  facta  est. 
Tandem  anno  Dom.  Incarn.  MLIV  Henricus  Rex  in  Ebroicensem  pa- 
gum  intravit  ;  et  ingentia  ,  depraedando  sive  concremando  ,  detrimenta 
facere  cœpit  ;  et  Odonem  fratrem  suum  cum  multis  milibus  per  Belva- 
censem   pagum    trans    Sequanam   direxit.     Guillelmus  autem   Dux  cum    turmis 

D  suis  Regem  à  latere  comitabatur  ,  et  resistere  pro  opportunitate  praestolaba- 
tur.  Porro  Rogerium  de  Mortuo-mari  et  omnes  Caletenses  ascivit ,  et  in 
regalem  exercitum  abire  velociter  praecepit.  At  illi  jussis  cito  obsecundan- 
tur  ,  et  occurrentes  Gallis  apud  Mortuum-mare  pugnaverimt  (c  )  ;  et  vic- 
toriam  nacti  ,  Guidonem  Pontivi  Comitem  ceperunt  ;  Odonem  verô  et  Ra- 
dulfum  Comitem  de  Monte-desiderii,   pluribus  peremptis,    fugaverunt .  .  . 

Rex    Henricus  Roberti    Régis   Francorum    filius  ,     dum    post    mortem   patris    ^"S-  6S5. 
jure  primogeniti  deberet  redimiri    regni   fascil)us  ;     sed    à     Regina    Constantia    *''-  ^^3*' 
matre    sua  ,    novercali     odio     insequeretur  ;     eique    ipsa    in     regno    Gallorum 
praeponere    Robertum     fratrem    suum  ,     Ducem    Burgundionum ,     conaretur  ; 
consulta    Amalrici    senioris     de    Montefbrti  ,     filii    Guillelmi    Hanoensis ,     Fis- 
cannum    cum   XII  satellitibus    venit  ;    et    Robertum     Normanniae    Ducem  ,    ut 

Vu  sibi  materna  fraude  miserabiliter  exulanti  subveniret  ,  humiliter  expetiit. 
Queni  praefatus  Dux  ,  ut  potè  naturalem  dominum  suum  ,  liberaliter  susce- 
pit ,  et  secum ,  donec  Paschalis  festivitas  expleretur ,  gratanter  detinuit. 
Deinde  Normannorum  agmina  undique  aggregavit  ,  acerrimam  expeditionem 
in     Gallia     fecit  ;     et     Aurelianensem     urbem  ,     Normannico    impetu    ignem 

(a)   Infri  pag.    639  :   Anno  II  Leonii    Papœ  Uli-  Argentan  dicluin  ;     et     indè    confirmatur   id    quod 

censis     Abbatia   restaurata   est,    et    Theodericus   S.  jam   notavimus  de  Valedunis. 

Ebrulp,  primus  Abbas  Non.  Oct.  consecratus  est  :  qui  (c)     Hoc  bellum     trans   Sequanam  in    hteme  ante 

post  FUI  annos  peregrè  profectus   est,  et  in    Cypro  Quadragcsirnam  feccre,  octavo  anno  post  bellum  fal- 

insula  Kal.  Aug.  defunctus  est  :  ad  cujus   sepulcrum  lesdunenfe  ;       inquit    Willelinus    ipse      Rex      pag. 

miraculorum    copia   celebrala  est.  658    infrà  in     allocutione  ,    quam    inorti    proxiraus 

(6)  Infrà  pag.  6b7  .•  intér  Cadomum  et  Argentias  ■  habuit,    (juainque    integrain    Deo   dante  ciîemus    in 

al.  Argentonium ;   et  in  alio   Cod.   Baiocas.     Argen-  alio    Voluminc,    ubi    nenipè    excerptum    novum   ex 

toniuin    autem    vel    Argentoinuin  ,    castram   est   ad  Orderico  cxhibebimus. 
Olinam    fl.    in     Saiorum     diœccsi     nobilc  ,     vnlgô 


248  EX  ORDERICO  VITÂLI. 

inimittens  ,  incendit.  Damnis  itaque  incomparabilibus  cervicositatem  A 
Francorum  compegit  :  quibus  coërcitis ,  repuisum  Clitonem  regno  suo 
restituit.  Henricus  autem  in  regno  confirmatus ,  Roberto  Duci  gratias  egit , 
eique  pro  beneficio  suo  totum  Wulcassinum  à  tluvio  Isara  usque  ad  Eptam 
donavit.  Hoc  nimirùm  Drogo ,  ejusdem  provinciae  Cornes  ,  libentissimè 
concessit  ;  hominioque  facto ,  dum  avixit ,  prsefato  Duci  fideliter  servivit. 
Ambo  Consules  stemmate  virtutum  pollebant  ,  et  sese  vicissim  admodùm 
diligebant ,  mutuaque  honoratione  et  provectu  tripudiabant.  Praefatus  Dro- 
go ,  ut  dicitur,  erat  de  prosapia  Caroli  Magni  Régis  Francorum ,  eique 
saepedictus  Dux  in  conjugiuin  dederat  consobrinam  suam  Godiovam  ,  soro- 
rem  Eduardi  Régis  Anglorum  ;  ex  qua  orti  sunt  Radulfus  et  Gauterius 
Comités,  ac  venerandus  Fulco  Prœsul  Ambianensium,  Haec  nimirùm  puella 
cum  fratre  suo  in  Neustria  exulabat ,  dura  Canutus  Danorum  Rex  Angliam  B 
virtute  bellica  invaserat ,  et  geminos  heredes  Alfredum  et  Eduardum  fuga- 
verat,  ac  Edmundum  et  Eduinum  Clitonem  Edrici  dolis  peremerat. 

Ad.  1035.  Post  aliquot  annos  ,  defuncto  Roberto  Duce  apud  Niceam  Bithyniae  ur- 
bem  ,  rebellaverunt  Proceres  Normanniœ  contra  Guillelmum  infantem  (a)  ; 
qui,  dum  pater  ejus  cum  Drogone  Comité  iter  iniit  Hierosolymitanum  , 
octo  solummodô  erat  annorum  ,  et  à  pâtre  commissus  tutelae  Alanni  con- 
sanguinei  sui  ,  Comitis  Britonum.  Roberto  itaque  et  Drogone  defunctis  in 
peregrinatione  ;  et  Alano  ,  dum  Montem-Gomerici  obsidet ,  per  fraudem 
Normannorum  lethaliter  corrupto  venenosa  potione  ;  et  eorum  heredibus 
nefariè  privatis  necessaria  tuitione  ;  Henricus  Rex  consilio  Francorum  qui 
semper  Norraannis  adversantur,  Wilcassinum  pagum  avide  repetiit,  jurique 
suo  postmodùm  semper  niancipavit.  Guillelmus  autem  tune  pro  puerili  de-  C 
bilitate  jus  vindicare  suum  non  potuit.  Posteà  vero  majoribus  sibi  curis  in 
Cenomanenses  vel  Anglos  crescentibus ,  conticuit ,  et  contra  Henricum 
dominum  suum,  seu  Philippum  filium  ejus,  pro  Vulcassino  pago  arma  levare 
distulit. . . 

•Heriettam  Herluinus  de  Conta  villa  Herlevam  *  ,  Roberti  Ducis  concubinam,  in 
conjugium  acceperat  ;  ex  qua  duos  fîlios ,  Odonem  et  Robertum  genuerat. 
Guillelmus  autem  Dux  et  posteà  Rex,  vitricum  suum  niagnis  et  raultis 
honoribus  in  Normannia  et  Anglia  ditaverat  ;  et  filios  ejus,  Radulfum 
quem  de  alia  conjuge  procreaverat,  fratresque  suos  uterinos  Odonem  et 
Robertum  maximis  possessionibus  sublimaverat.  Nam  postquàm  Guillelmum 
cognomento  Werlengum  ,  Moritolii  Comitem  ,  filium  Malgerii  Comitis , 
pro  minimis  occasionibus  de  Neustria  propulsaverat  ,  Roberto  Herluini  i> 
filio ,  fratri  suo ,  Comitatum  Moritolii  dederat.  Defuncto  quoque  Hugone 
Baiocensi  Episcopo ,  Radulfi  Consulis  filio ,  praedictum  Praesulatum  con- 
cesserat  Odoni  fratri  suo ,  quem  postmodùm  in  Anglia  praeposuit  Cantiae 
regno.... 

(a)  t  In     armii    ab  infanîia,    inquit    idem    Rex  »  filium  Normannùe  Dapiferum,    Comitemque  Gisle- 

»  ibid.    pag.    656,  niitritus      sum —     Dum    pater  s   bertum  patrem  patriœ,  cum  mullLs  aliis  reipublicte 

»   meus  spontè  proficiscens  in  exilium,  commiiit  mi/ti  »   necessariii  fraudulenter    interfecerunt.    His  itaque 

»  Normanniee    Ducatum,     tenellus    eram    puer,    ut  »  rébus  gentil  meœ  fidemexpertux  mm.  Noctibusmul- 

»  potè    y III  annorum  :   ex  quo  tempore   usque  nunc  n    totiens   cognatorum    timoré    menrum   à    Gualterio 

■»  semper    subii    pondus    armorum...     Mei^    quibus  »  avunculo  meo  de  caméra  principale  furtim   expor- 

*  prœeram,    mihi  sœpè     insidiati   sunt,    et    damna  »   tatus  sum,  ac  ad  domicilia  latebrasque  pauperum, 

»   gravesque  injurias  mihi  nequiter  intulerunt.    Tur-  n   ne  à  perfidii  qui  ad   mortem  me  quœrebant   inve- 

»   chetillum  nutricium  meum,  et  Osbernum   Herfasti  »   nirer,  translatus  sum  » . 


ipg» 


249 


M.  Co- 


niitem 


Theobaldi 


Barbatus 


EX  HISTORIA  EPISCOPORUM  VIRDUNENSIUM, 

AUCTORE  LAURENTIO  (  a  )  DE  LEODIO. 
Apud  Acherium   Totn.    Il    Spiciîegii    in-fol.    pag.   242. 

AN  NO    Dominicae     Incarnationis      secundum     Dionysium      MXLVIII,      post    ^"'  *^*^" 
venerabilem    Richardum      Theodericus    luijiis    Virdunensinm    urbis    sedit 
Episcopus  ...    vir    génère ,     moribus  et  sapientiâ  prseditus.   Hic  naturâ  Teu- 

B  tonicus  ,  et  Basiliensis  Ecclesiie  fuerat  Canonicus  ,  pâtre  nobilissinio  quo- 
dam  Guezelone  natus.  Eodem  anno  Walerannus  post  Abbatem  sanctse  mé- 
morise Richardum  constitutus  est  Abbas  in  hoc  Cœnobio  S.  Vitoni ,  jampridem 
Monachus  ejusc'em  ex  Comité  Francorum  Bretuliensi.  Nam  in  bello  quod  ^""  '^^^" 
apud  Barrum  Dux  Goselo  et  Godefridus  filius  ejus  contra  Odonem  Militem  *  , 
totis  Francise  viribus  Lothariam  invadentem  ,  nobil'ter  confecit  ,  ubi  et  ipse 
Odo  occubu't  ;  idem  Walerannus  sub  prsedicto  Odone  militavit  ;  et  succiso 
calcaneo  graviter  vulneratus  ,  dum  vitae  diffîderet ,  ab  Abbate  Richardo 
susceptus  ,  jam  tum  decimum  annum  agebat  in  palsestra  Monastici  ordinis. 
Hic  per  quindecim  annos  huic  Cœnobio  praefuit  ;  cuni  quo  etiam  Abbatiam 
Aremarensem  ex  dono  Tibaldi  *  Comitis ,  filii  memorati  Odonis  ,  regen- 
dam  suscepit,   ubi  etnunc  tumulatus  requiescit. 

C  mis  diebus  contra  Imperatorem  Henricum  II  rebellaverat  Dux  et  Mar- 
chio  Godeti'idus  ,  dictus  Gibbosus  *  ,  Gozelonis  Ducis  filius ,  pro  sublato 
sibi  Mosellano  Ducatu  ,  quem  cum  pâtre  Duce  tenuerat  loco  patroni  ,  post 
obitum  Theodorici  Ducis  Barrensis ,  qui  filius  nobilissimi  Ducis  Frederici 
et  Beatricis  Hugonis  Capitonis  Francorum  Régis  sororis.  Filius  hujus 
Theodorici  fuit  junior  Fredericus  ,  qui  mortuus  est  ante  patrem  suum  in 
primo  flore  juventutis  :  cujus  Frederici  duae  filiae  post  obitum  ejus  nobiliter 
educatae  ,  Beatrix  data  est  (b)  à  Rege  uxor  Bonifacio  Italiae  Marchioni  ,  et 
Sophia  Ludovico  de  Monxian  Comiti.  Ducatus  autem  patris  earum  ,  quia 
neutri  istorum  cessit,  sed  datus  est  à  Rege  Girardo  Castiniensi  Comiti  , 
ideo    hic    Godefridus  ,    qui    patronus    eis  datus   erat  ,   justa  in    Imperatorem 

D  arma  movere  visus  est  sibi.  Hune  idem  Imperator  inter  multa  alia  Comitatu 
hujus  urbis  ,  quem  à  praedecessoribus  suis  tenebat ,  jam  in  curia  sua  exhere- 
daverat  ,  ipsumque  Comitatum  Richardo  urbis  Episcopo  manu  dederat  ,  ut 
alteri  ,  quem  idoneum  judicasset ,  illum  traderet  :  pro  quo  ipsi  Poniifici  idem 
Dux  dicitur  exstitisse  infensus.  Sed  etiam  anteà  sub  tempore  Ramberti 
Episcopi  ,  nobilissimum  Comitem  Chisneiensem  *  Ludovicum  ,  filium  Otto- 
nis  Comitis  ,  et  patrem  alterius  Ludovici  domini  Pontificis  nostri  Alberonis 
I  avi ,  BuUionenses  milites  partis  ejusdem  Ducis  intra  urbem  oppressum 
exstinxerant ,  eo  quod  illum  Episcopalis  aucto.ntas  praedicto  urbis  Comitatui 
praefecisset.  Eadem  Ducis  infensio  Theodericum  Episcopum  infestabat  , 
quia  et  ipse  nominati  Comitatûs  principatum  ei  non  recognoverat.  Secundo 
anno   (c)   Episcopatûs    ejus  ,     ipse      Dux    et    Balduinus     Comes    Flandrorum    ^"-  ^^*^" 

E  cum  manu  valida  hanc  urbem  irruperunt  ,  et  in  odio  Gaesaris  succede- 
runt,     multimoda    strage   commissa.     Volebat    autem     Dux  Monasteria    urbis 


de  C/iigni 


(a)  Laurentius  de  Leodio^  priùs  S,  Lauren- 
tii  Leod.  Monachus ,  deinde  S.  Vitoni  Virdu- 
nensis,  historiam  non  modo  Ecclesiasticara  ,  sed 
et  saecularem  conscripsit  ,  seu  continuavit  à 
Theodcrico  XL  Episcopo  Virdun.  usque  ad  XIV 
annum    Alberonis    XLV    ejusdem    urbis     Episcopi. 

(b)  Certum  igitur  et  indubitatum  esse  débet  , 
Beatricem  Mathitdae  Comitissae  malrem,  Boni- 
facio Tusciae  Duci  primùm  nuptam  ,  filiam  fuisse 
Frederici  Moscllanoruin  seu  Lotharingorum 
Ducis,  bujus  nominis  secundi  ;  qui  obiit  anno 
1027.  Conrado  enira  Austrasioruin  Duce  anno 
1012  deinortuo ,  Mathildis  hujus  relicta  ,  filia 
Hermanni  Sueviae  Ducis  ex  Gerberga  fihà  Con- 
radi    Burg.  Régis  ,    altéras   nuptias  iniit  cum  Fre- 

Tome  XL 


derico  II  Loth.  Duce  ;  ex  quibus  prognata  fuit 
Beatrix,  mater  Comitissae  Mathildis  quae  Gode- 
frido  Gibboso  nupsit  anno  1070  vel  superiori. 
(c)  Tlieoderici  Episcopi  Firdun.  temporibux  multa 
adversa  passa  fuit  ista  Ecclesia  ;  secundo  eniin  Epis- 
copatûs sui  anno  civitas  yirdunensii  combuita  est  à 
Duce  Godefrido  et  Comité  Balduino,  unà  cum  Mo- 
naiterio  beatœ  Dei  Gerdtricis  Mariœ  :  qua  combus- 
tione  civitas  h  ta  magnum  dispendium  passa  est.  Hujus 
temporibus  post  transitum  venerabilis  patris  Richardi 
Abb.  Cœnobium  vitud  suscepit  regendum  domnus  Wa~ 
lerannus.  Ex  praeced.  Conlinuatione  Episc.  Virdun. 
per  Monachum  Abbatiae  S.  Vitoni  coaevum,  ibid. 
pag.   239. 


li 


250  EX  HISTORIA  EPISCOPORUM  VIRDUN. 

illaesa  ab  igné  servare  ;    sed   subito  raajorem   Eeclesiam  sanctœ   Dei  Genitricis  A 
victrix    flanirna   coniprehendit  ,    et  Duce  turniaque  militari    frustra    obtinente  , 
penitiis   absunipsit.  Plurimus  thésaurus  et  litteralia    nionimenta    rerum   Ecclesiae 
ibi    combusta  sunt.    Tantuni    ipsa    civitas  ,    tantum  ipsa    Ecclesia   tune  rerum 
dispendiuni     pertulit  ,     ut    multi    cives ,    multi    Clerici    locum     istum     fugerint 
aliàs  dispersi.   Fama   est ,    viginti    quatuor   Canonicos   de    ipsa  concremata  Ec- 
clesia tune  Hungariam    prae    inopia    profectos ,     quos   constat  nunquani    fuisse 
reversos.    Proinde     Dux    iram    Dei     metuens  ,     pacem    cum   Episcopo  fecit , 
centenas   potestatum   Ecclésise    et  praedia    quse    invaserat     reddidit ,     publies; 
pœnitentiœ    se    addiîdt.    Nain     penè     nudus    et    discalceatus  ,    genuunique   et 
brachiorum   poplitibus   flexis  ,    rependo  se    per  lerram    trahens  ,  ita  ex  sum- 
mo      urbis      ante     majus      altare    Ecclesiae ,      quam     incenderat  ,    processit  ; 
ibique  niultis  verberibus  ,   ut  dicitur  ,    se    submisit  ;   villas    quoque  sui  juris  ,  B 
Pusvillare  et  Areum  cum    portu  et   piscatura  ,  et  plurima  alia  donaria  in  opus 
reœdificandse    Ecclesiae    contulit  ,     fatis     tamen     minora    malis   illatis  :    ipsum 
urbis    Coniitatum ,     quasi     legitimam    à  patribus  hereditatem  ,   sibi  vindicavit.    • 
Cîimque     Imperatori     infestissimus ,     Neomagum     palatium    miri    artificii     ei 
irreparabiliter  ,    nobilissimum  Albertum   de  Longincastro  ,   quem  super  se  ille 
Ducem  statuerai  ,    bello    exemerit  ,     omnem    Lothariam     caedibus  ,     incendiia 
rapinisque  vexaverit  ;  tamen  per  XXII  annos  ,    quibus   posteà  vixit ,   beuignus 
satis    Virdunensibus  fuit  ,    et   per  venerabilem   Ermenfridum    Yirdunensis    Ec- 
clesiae    Archidiaconum    Régi  reconciliari  meruit  :   qui    posteà  Italiam  pergens  , 
nobile   obsequium     Bonifacio   Marchioni    praestitit  ;    eoque    mortuo  ,   Beatricem 
ejus   uxorem    duxit  ,   filiamque    ipsorum   unicam     Mathildem    filio    suo    Gode- 
frido    desponsavit.     Exinde    ambo     Marchiones   Italiae      et     Duces    Lothariae  Q 
fuerunt.    Hujus   Beatricis   (a)   hortatu  idem    Dux  celebrato  intra  liane   urbera 
Comitum    et    Principum    generali     Concilio  ,    multa    urbi    et  Ecclesiae    utilia 
disposuit  ;    quod     etiam   in    Ecclesiasticis     annotatum  est    privilegiis  :  moriens 
quoque    in    ipsa    Ecclesia ,    quam  concremaverat ,  se  sepeliri    mandavit.    Go- 
defridus  quoque ,   filius     et     successor    ejus ,     per  VIII     annos    quibus  Dux 
prœfuit  ,    nunquam    moleslus ,   sed    bonus   nostris   exstitit  ;    et  moriens  Gem- 
matium   praedium  sui  juris   Virdunensi  Ecclesiae ,    in  qua   requiescit ,  contulit. 
Porro  in  reaedificanda   à    fundamento   Ecclesia  ,   vel  mœnibus  incensae  urbis , 
magnus   labor  ,    magna  soUicitudo  et  industria  Theoderici  Episcopi   claruit .  .  . 
Waso     Leodiensium     Episcopus    L    libras  argenti   dédit ,    Fredericus  quoque 
Cornes    Tullensis     usuarium     Argunnae   sui  nemoris  .  .  .   Tune  etiam    Ermen- 
fridus  Archidiaconus  (  &  )  ,    sapientiae  ,   morum  et  sanctitatis  gratiâ   praeditus  ,  D 
ex  donariis  Principum  et  fidelium  ,    quae  ei  pro  suis  meritis  et  obsequiis  large 
impenderant  ,    Eeclesiam  S.    Mariae  Magdalenae  à  se  jam  fundatam  consumma- 
*  f.  Venc-  vit  .  .  .    Juvit   cum    prae  omnibus  ad   hoc   opus  venerandus  *  vir  nobilis  et  urbis 
randus  Advocatus  cum    Bcrtrada  uxore  ...  in  qua    etiam  requiescit  .  .  .    His    diebus 

An.  1049.  Papa  Romanus  Léo  IX ,  primùm  Tullensis  Episcopus ,  Gallias  veniens  , 
Remis  Synodum  celebravit  ,  ubi  ossa  B.  Remigii  ,  dedicatâ  ejus  Ecclesia , 
transtulit.  Inde  eum  ,  precatu  ipsius  Ermenfredi  ,  ad  consecrandam  praedictam 
Eeclesiam  Theodericus  Episcopus  honorificè  ad  hanc  urbem  adduxit  ;  et  ab 
ipso  sancto  Papa  ,  assistentibus  tribus  Archiepiscopis  ,  Everardo  Treverorum  , 
Âlinardo  Lugdunensium  ,  Hugone  Chrysopolitanorum  ,  plurimis  quoque 
Episcopis  ,  dedicatâ  est  ipsa  Ecclesia  anno  III  Episcopatùs  domni  Theoderici. 
Ipse  Papa  miseratus  ruinas  incensae  urbis  et  Ecclesiae ,  Clerumque  et  popu-  E 
lum  sibi  mox  venienti  prostratum  ,  Ecclesiae  beatae  Dei  Genitricis  ,  pro  om- 
nibus monimentis  incensis  ,  rerum  quas  tenebat  privilegium  fecit  ;  itemque 
Ecclesiae  quam  consecraverat ,  et  Cœnobio  B.  Vitoni  ;  veniensque  Leodium  , 
Fredericum  fratrem  Ducis  Godefridi ,  Archidiaconum  S.  Lamberti  ,  inde 
secum  duxit  ;  et  Monachum  ,  indeque  Abbatem  Cassini-montis ,  ac  posteà 
septimum  sui  Levitam  instituit  :  qui  etiam  tertius  ab  eo  Papa  post  Victorem 
in     Cathedra  B.   Pétri   sedit ,    Stephanus   vocatus   à   Romanis  .  .  .    Item  Papa 

(a)     In      duobus     Instrumentis  ,      quorum     me-  (b)    In    laudata  jani    Çontinuatione  :     Ermenfri- 

minit    Pagius    ad    annum    1070,    Beatrix  profitetar  dus  Eeclesiam  S.  Mariœ  Magdalenœ  œdificavit,   Ca- 

.  se    iiliam     Frederlci     Duels    vivere     Lege     Saliga,  no/iicis    ordinatis^     tempore      et    exemple     Heimo- 

Cùm     autem      Lex       Salica     Francorum        propria  nis  Episcopi, 
fuerit,  patet  indè  Fredericum  fuisse  Francum. 


EX  HISTORIA  EPISCOPORUM  VIRDUN.  251 

A  tune  in  Synodo  Remis  Lingonensem  Episcopum  Hiigoneni  (a),  fratrem 
Waleranni  Abbatis  deposuerat  pro  quibusdam  criminalibus  causis  :  at  Hugo 
Papam  usque  Romam  sequutus,  ut  misericordiam  ejus  experiretur ,  plenam 
Synodum,  cui  ille  prsesidebat,  nudus  et  discalceatus  intravit ,  virgas  qui- 
bus  cederetur,  tremula  manu  deferens,  et  ore  lacrymabili  hanc  Antipho- 
nani  oanens  :  Dédit  pater  pœnitenti  ftlio  stolam  priînam  pariter  et  annulum,  etc. 
Enm  ita  videnles  omnes,  in  singultiis  proruperunt ,  lacrymas  fuderunt  , 
questibus  Synodum  repleverunt.  Ipse  Papa  prae  caeteris  condoluit  ;  et  cunctis 
supplici  reo  suffragia  ferentibus,  eum  absolvit  ;  utque  pius  pater,  pœnitenti 
filio  stolam  primam  et  annulum  amissi  Pontificatûs  induit,  et  sandalia  pacis 
recalciari  edixit  ;  dum  solimimodo  Ecclesia  sua  quam  laeserat,  vel  quœlibet  eum 
alia    recipere    dignaretur    Episcopum.     Ita    ille   à   cunctis    absolvi   nieruit ,    re- 

B  patriare  cœpit  ;  languorem  itinerando  incidit,  habitum  Monachi  sub  nomine 
nostri  Cœnobii,  cui  praesidebat  frater  suus,  à  comitibus  suis  Cluniacensibus 
Monachis  quaesivit,  accepit  ;  fideliter  excessit,  et  inter  obitus  nostrorum 
adscriptus  est. 

At  Theodericus  Praesul  plurimas  deinceps  molestias  à  militibus  pertulit. 
Nam  cùm  urbem  et  Episcopatum  quos  illi  antè  affligebant,  in  libertate  sibi 
ab  eis  vindicaret,  Cornes  Rodiilfus  de  Crispeio,  vitricus  Philippi  Francorum 
Régis ,  istam  urbem  iterum  incendit  ;  eo  quod  Episcopus  denegabat  ei 
viginti  annuas  libras,  quas  à  praedecessoribus  suis  accipiebat ,  ne  regionem 
istam  impugnaret.  Item  Alo  de  Dunocastro  vir  ingenuus ,  dum  Episcopus 
praesidium  ejiis  in  Rourovico  quem  ille  ex  Episcopio  violenter  invaserat , 
obsidens    expugnaret ,    istam   urbem    conflagravit ,    absentiam   Episcopi  et    mi- 

C  litantium  aucupatus.  Uterque  tamen  per  industriam  Episcopi  armis  repressus 
ac  repulsus  est,  et  res  Episcopi  suae  libertati  vindicata  est.  Ita  sub  hoc  Epis- 
copo  urbs  ista  tertio  succensa  est.  Praetereà  idem  Praesul  Manassem  Cdmjtem 
de  Castro  Retexto  (b)  armis  suorum  coërcuit  ab  invasione  Ecclesiasticae  rei. 
Adversus  castrum  S.  Manehildis  sibi  infestissimum  armatam  expeditionem 
movit  :  qno  metu  castrenses  perterriti,  ei  in  medio  itineris  claves  castri  mi- 
serunt ,  suppliciter  pacem  petierunt ,  obsidionem  precibus  evaserunt.  Sed 
Episcopus ,  ne  niliil  ad  Ecclesiam  reportaret  triumphi ,  eamdem  expeditio- 
nem in  castrum  Saptiminium  aequè  sibi  inf'ensum  convertit,  illud  olisedit , 
cepit  et  diruit.  Hoc  utrumque  castrum  erat  praedicti  Comitis  Manassae.  Odo- 
nem  viruin  ingenuum  ,  fratresque  ejus  fîlios  Humberti  sibi  insurgentes , 
similiter  domuit ,    et    munitione    ante    Clarummontem  firmatâ  ,   ipsum   castrum 

D  super  ipsos   cepit  (c). 

(«)  Hugo    filius     crat      Gilduini   Comitis     castri  dictionis  miœ  Salerniam   causa  salutis   exposceret... 

Britogili    seu    Britolii  ,     positi     in    finibus    BcUova-  quicàni  à  Medicix  curaii  noit passet,  rci>er.ius  est  Ita- 

corum    in    via    publica   quœ    fert   Ambianos,   nobi-  liam...  Ibhiue  tradidit  Abbatiani  S.  Germani   cuidam 

litati      Monasterio    S.     xMariae,    et  corpore  S.   Cons-  Rodulfo  ncpnti  sua...  et   murtuu.<t   est:    ctijus    corpus 

tantiani      Moiiaclii   et    Confcssoiis     f[uocl   Gilduinus  ab  Italia  detatwn  à  fiatre  suo  Comité  Fiedcricu  posi- 

Comes   anno     1029      accepit     ab     Ayesgawha     Ce-  turn  est  in  Ecclesia  sua...  Ecclesia  rirdun.  viduata  , 

nonian.     Antistite.    Porrô    Gilduinus      Moiiasteriuin  tuin  génère  tum  rnoribus  nobilissimum  Heimoneni  me- 

Britulieiise,      quod       eodein       tempore     restituerai,  ruit...   Ejus  e.veniplo  Arnicas    Prcepositus   Ecclesiam 

Richardo      Abbati    Virdun.    coinmisit,     et    se    uhà  S.    Cruels   œdificavit  ,     Canonicos     XII      locavit... 

cuHi    duobus    llliis    Waleranno     et    Hugone,     ejus  Dudn  ctiam  Prœpositus  apud  castellum  Destauvaretli 

disciplinae     subjecit  ^      Monachus    cura    illis      factus  Ecclesiam  S.    Laurentii    constituit,     Canonicos  ordi- 

in  Monasterio  S.   Vitoni.  navit...    Fixit    in     Episcopatu    annis      XXX.FI.... 

(A)  Vel  lieiteste,  vulgô  de  Retel.  Hoc    castrum   est  Successit  Raimbertus Desiderio  S.  Sepulcri  pere- 

ad  Axonam  fl.  in  finibus  Remorum.  grinationem  est   aggressus,  in  qua  nwrtuus,  et  in  via 

(c)    Ut    res    Virdunenses    niagis    ac    magis      illu-  Bellagrada    sepultus...    Tempore   Episcopi  Richardi 

ccscant,     (juosdam    'flieodorici       decessores      juvat  et    Baldrici   Abbatis  in    Ecclesia    S.  Martini  et   S. 

hîc     recensere    ex    laudatà      jam      Continuatione  :  Agerici  à  se  incœpta  lionorificè  est  sepultui...     VLrit 

Egresso    [f/ugone   Clericu]    susceperunt    cives   nostri  in  Episcopatu    annis   XIF...    Canonicè    \facta    est\ 

siiie  regio  dono  Adalberonem    fllium    Beatricis  nobi-  successio  Richardi...  Fuit  suis  diebiis  magna  dusentiu 

lifsiiiiœ  Ductricis^  niatrù   Theodurici  DucLi...     Huic  Inter  Henricum  Regem    et  Ducem    Godefridum^    qui 

successit   domnus     Adalbero    filius  Comitif  Godefridi  eum  Rege  pacem  aliter  habere  non  potuit,  donec  cen- 

Ducit,  qui  posteà  accepta  uxore  Principis  Bonifacii ,  tenam  de  (fandelini  curte  et  alia  jura  quœ  tunctem- 

factus  est  Marchio  Italoruni...   Hic   tantam  cor  paris  poris  potestativè  in  liac  civitate  tenebat,  eidem  Epis- 

fui  passus  est  imbecillitatem,  ut  ipso  eudem  anno  bene-  copo  et  Ecclesiœ  reddidit,  etc. 


liij 


252 


EX  CHRONICO  («)  VALCIODORENSIS  CŒNOBII. 

Apud  Acherium  Tom.  II  Spicileg.    in- fol.   pag.   719. 

An.  99:i.  [tmmo  Abbas  Valciodor.  ]  ex  hoc  mundo  migravit  féliciter  anno  Dom. 
1.  Incarn.  DCCCGXCV ,  et  sui  reginiinis  IV..,  Post  hune  Godefridus 
ex  Remensi  Ecclesia  B.  Remigii  est  assumptus  ;  et  conductu  quorunidam 
Nobiliuni  de  Cunauco ,  propinquitatis  consanguinitate  quorum  gloriabatur , 
Abbatis  sortitus  est  nomen  .  .  .  Sua  temeritate  expulsus ,  spoliatur  ab  ejus- 
dem  honoris  dignitate  .  .  .  Theodericus  electus  ejusdem  loci  obtinuit  Abba- 
tiam  ...  Ex  Vah'iodorensi  Monasterio  Monachos  assumens,  in  Hasteriensi  B 
Ecclesia  loco  Sacerdotum  servire  constituit  .  .  .  Suo  tenipore  passim  ignis 
congerie  exagérante  Valciodorense  Monasterium  est  concrematum,  et  œdi- 
ficiorum  habitacula  ejusdem  Monasterii  cuni  eo  sunt  dissoluta  .  .  .  Dirutum 
rccedilicare  cœpit,  Ecclesiamque  artificio  luculentœ  aedificationis  haud  nmlto 
post  tempore  iteriim  reformavit .  .  .  Inter  haec  tempore  illo,  de  nobilioribus 
progenitus  parentibus  ,  puer  quidam  à  Maceriensi  oppido  nutriendus  ad 
eamdem  Valciodorensem  habitationem  adducitur  ,  et  niilitaturus  Deo  et 
sanctae  Regulae  in  eodem  Monasterio  secundùm  B.  Benedicti  mandatuin  re- 
gulariter  ofïertur  {b).  In  cognitione  igitur  proprii  nominis  puer  ipse  dictus 
est  Ercmbertus,  qui  dignitatem  suse  nobilitatis  egregiis  ornavit  moribus. 
Factus  enim  adolescens ,  duplicem  adeptus  est  divinie  scientiae  utilitatem  : 
litteris  enim  pleniter  inibutus,  in  omnis  operationis  constitutionem,  tani  in  C 
auro,  argento  vel  xre  quàm  in  caeterarum  exercitationum  ingenio,  factus  est 
artifex  egregius.  Tandem  et  solutionis  tenipore  venerabilis  Theoderici  Ab- 
*  Germ.  Jjatis .  .  .  nutu  Régis  Henrici  *  electione  convalescente,  domnus  Ercmber- 
tus gubernaculum  Valciodorensis  Ecclesise  nactus ,  regulariter  suscepit  ;  et 
canonicali  benedictione  fultus ,  ab  utrisque  Episcopis  [Met.  et  Leod.  ]  se- 
cundùm    uniuscujusqae    juris     potestatem     féliciter     inthronizatur  .  .  .     Mater 

Pag.  720.  ejiis  carnalis,  nomine  Ermenrada,  illi  fideliter  adhsesit  .  .  .  Erembertus  ob 
difticultatem ,  molestiam  et  tumultum  qui  Fratribus  oriebatur  ,  divinis  in 
meditationibus  occupatis ,  ex  doctrina  puerorum,  scholam  à  loco  remo- 
vens,  eam  in  Hasteria  esse  disposuit,  puerosque  ibi  usque  ad  tempus  ordi- 
nationis  B.  Benedicti  nutrire  praecepit.  Deinde  adolescens  quidam  nomine 
Rodulfus,  de  Valciodoro  (c)  assumptus,  puerorum  Magister  ab  eodem  Abbate  D 
Eremberto  in  Hasteria  constituitur  ;  et  posteà  in  eodem  Preepositus,  ibidem 
constitutus  praeficitur .  .  .  Erembertus  excogitare  cœpit  quibus  sumptibus 
Ecclesiam  Valciodorensem  posset  exaltando  dilatare ,  et  quomodo  secun- 
dùm quantitatem  aedificiorum  recenti  renovatione  à  se  constructorum  lucu- 
lenti   coaptatione  renovaretur    et   decenter.  .  .    Spiritum    reddidit  anno   ab  In- 

An.  1033.  carn.  Dom.  MKXXIII.  .  .  Rodulfus  canonicali  fultus  electione,  auctoritate 
utrorumque  Episcoporum  sublimatur .  .  .  Infra  offîcium  Praepositurse  Haste- 
riensis  Ecclesiae  sumptus   non   modicos    acquisivit,    quibus  ruinas   Hasteriensis 

An.  1035  Ecclesiae  reformando  novam  construxit.  Dehinc  post  biennium  à  transitu 
Eremberti,  ex  hoc  mundo  transivit.  .  .  Post  hujus  discessum  regali  praecepto 
domnus  Poppo  Stabulensis  Abbas  ad  nutum  Metensis  Episcopi  Valciodo- 
rensem    Ecclesiam    regendam     cum     caeteris    suscepit ....      Domnus     Poppo    g 

Pa".  T2i.  praebens  ei  [  Lamberto  Trevir.  ]  pastoralem  baculum  ,  vix  apud  Regem 
Metensemque    Antistitem    obtinuit ,    ut    in    Valciodorensi    Cœnobio    vice    sua 

Pag.  722.  collocaretur  .  .  .  factus  Abbas  domnus  Lambertus  .  .  .  Tempore  illo 
parochialis  Ecclesia  in  hoc  Cœnobio  non  erat ,  sed  B.  Foranno  et  suis 
successoribus    à    Romana    Ecclesia     et    suis    capitalibus     concessum     fuerat , 

(ai     Chronicon      Valciodorense      ab      Anonymo  in    que     formula    offerendi     pueri    exhlbetur.     Ex 

ejusdem   loci     Monacho,    non    à    Roberto    Abbate,  Valciodorensi    autem       Chronico      et    ex     pluribus 

contextum    videtur   Acherio      pag.      708.    Quisquis  aliis    patet,    Monasteria    passim  fuisse  dilata   ab  his 

autera    sit   Clironographus    ille,    scribebat   anle  me-  qui    Monachum    induebant. 

dium   saeculi     XII  ,    et     non    admodùm      accuratus  (c)   Vulgô   Rassors   vel    Faussaire  aut     Waasors 

est  in  temporibus  assignandis.  Monasterium    est    ad     Mosam    fl.  in  Comitatu   Na- 

(è)    Exstat     in    bibliotheca     Geraeticensi     ritualis  mucensi  ,       inter     Caroli-montem       ac     Bovinnaia 

Liber^      tempore     Theoderici      Abbatis       scriptus ,  \Bovingne\. 


o' 


EX  CHRONIGO  VALCIODORENSIS  CŒNORII.  253 

A  quatenùs  super  populuin  loci  istius  vices  ministeriumque  Pontificis  per  omnia 
1^^  ut  super  claustrales  interiùs  ,  ita  quoque  super  laicos  exleriùs  expleret. 
1^^^^  Quapropter  in  diebus  illis  à  latere  Abbatis  Capellanus  non  deerat ,  qui  in 
j^HB  eodem  Monasterio  vice  Abbatis  curam  gerebat,  et  ad  nutum  illius  caetera 
^^F^  disponebat.  Verùm  domnus  Lanibertus  hoc  privilegium  contumeliam  fore 
^^B  assignans,  sub  sarcina  jugoque  tali  se  diu  comprimere  non  ferens  ,  niaturè 
^^^^^  se  ab  hoc  absolvit,  atque  juxta  Monasterium  ipsam  quam  nunc  habemus , 
^^^^B  in  honore  S.  Michaëlis  Ecclesiam  construxit  .  .  .  Leodiensis  Pontifex  De- 
^^^^B  tuinus  locum  [  Valciodor.  ]  consecraturus  invitatur ...  In  capite  Calenda- 
^^^^B  rum  Octobris  venerabilis  Templi  majus  altare  in  honore  S.  Trinitatis,  etc. 
^^^^B  consecratur  .  .  .  Obviavit  domino  nostro  Lamberto  Florinensis  Abbas  noniine 
I^^^B  Gonzo  .  .  .  Intempore   praecedenti  ex  nobilibus  [  Florinensibus  ]  quœdam    no- 

B  bilis   matrona    nomine  Alpaidis,   villam  Roleriam    tradidit  .  .  .  Exinde  domnus 

IFlorhiensis  Godefridus  redditum  duorum  solidorum  in  Harneis  tradidit  .  .  . 
Diebus  illis  super  Letiam  flumen  (a)  m  castro  dicto  Greteri  quidam  nobilis 
Cornes  nomine  Theodericus  unà  cum  sua  nobilissima  conjuge  Ermengarde  ''"ti-  '^23. 
habitabat;  de  cujus  nobili  prosapia  Fiennenses  Theoderici  œquivocali  suc- 
cessione  originem  traxerunt .  .  .  Dominus  Theodericus  in  confinio  Falle- 
maniensi  (b)  in  vico  dicto  .Tuvonia  partem  alodii  tradidit .  .  .  nec  non  Er- 
mengardis  Comitissa  uxor  ejus  in  Solonia  ,  quse  prope  Dinantum  adjacet  , 
alodium  .  .  .  sub  eodem  tempore  in  castro  Femuensi  illustris  domina  ,  nobilis 
mulier  nomine  Gertrudis,  prima  de  Femuensibus,  huic  Ecclesiae  adhaesit . .  . 
Ejus  pronepos  nobilis  Johannes  ex  eadem  prosapia  et  ex  eodem  castro  , 
villam  Borsium  invicem  tradiderunt  ,  exceptis  accidentalibus  quaestibus  et 
B  fannliâ  ex  diversis  eventibus  ,  fréquenter  qui  accidunt  in  Ardennensi  pro- 
vincia .  .  .  Sub  eodem  tempore  quaedam  nobilis  mulier ,  Hersindis  nomine  , 
ex  antedictis  Florinensibus  .  .  .  cum  quodam  Eilberto  conjugis  sui  fratre  ute- 
rino  donativum  quoddam  tribuit  in  villa  Erchevelles  .  .  .  Intereà  quidam 
Vidricus  de  Romereis  nobilitatem  suam  decorare  nitens  militari  studio , 
vitam  praesentem  armis  ornavit ...  In  villa  Romereis  partem  alodii  dédit  , 
dans  ibidem  congruentem  familiam  et  honestam  :  de  qua  quaedam  puella  ad 
nos  transitum  faciens ,  quam  quidam  Praezeriensis  Anselinus  sumpsit  in  con- 
jugium  ;  de  quibus  haud  multo  pôst  grandis  turba  populi  consurrexit  ,  qui  à 
supradicto  Anselino  et  puella  memorata  Querentia  nuncupabantur ,  origi- 
nem traxerunt ...  In  diebus  etiam  ilHs  domini  ex  Rovoniensi  castro  Fratrum 
praebendam  ampliarunt ...  Ex  his  unus  nomine  Isaac  in  Mahiert  partem 
D  alodii  tradidit . .  .  Eodem  tempore  de  nobilibus  de  Nova-villa  in  pago  Fa- 
meniensi  siiâ,  Waltelinus  quidam  ob  tyrannidem  suam  ...  in  villa  Gessinlilus 
partem  alodii  dédit .  .  .  Fuit  intereà  in  his  diebus  de  Namurcensi  familia 
quidam  Hodebaldus,  cujus  filius  Theodoricus  de  Bodello  in  Namurco  filiam 
habuit  nomine  Herisindem  ,  quam  quidam  Balduinus  de  Horia  sumpsit  in 
uxoreni  ...  In  vico  dicto  Chrestevin  paitem  alodii  tradidit .  .  .  Cùm  die 
quadam  [Lambertus  Abbas]  Bullonis  ante  Bullonensem  (c)  Ducem  adsta- 
ret  ,  Dux  Godefridus  ex  pestilentia  suorum  equorum  conqueri  cœpit ....  />«,..  724. 
Revertens  autem  à  BuUone  ,  forte  per  Hasteriam  transivit  ,  et  in  ea  per- 
noctavit .  .  .  Verùm  nostri  Hasterienses  saepè  jam  dictum  Abbatem  armis  ag- 
gredientes,  unanimiter  cum  laicali  manu  obsidendo  clauserunt.  Cùm  autem 
clausus  al)  his  in  suo  cubiculo  teneretur  ,  cum  summa  velocitate  ab  eodem 
E  in  Namurco  dirigitur  nuntius  ,  quatenùs  veniente  Namurcensi  Comité  ab 
hac  insolenti  circumventione  erueretur.  Veniens  itaque  Namurcensis  Cornes 
Albertus  ,  pater  Gomitis  Godefridi  *,  grave  judicium  in  eos  exercuit  .  ...  .  lovan 
Domno  Lamberto  viam  universae  carnis  ingresso .  .  .  convenit  consensus  , 
ut    Valciodorensis  Monachus  domnus  Godescalcus  (d)  Abbas  praeficeretur ,   etc. 

(a)  Lsetia   aut    Letia  fl    vulgô  Le.ich    aut    Lesc/ie,  est   Ducatûs. 

oritiir   in    silva    Arduenna,    et    in  Mosain  fl.     effun-  (d)  Cùm    placuisset     Henrico   Leod.     Episcopo  , 

ditur   paulô   supra    Deonantum    [Binant].  Alberto    Namurc.     Comiti,     Cononi      Cotiiiti    atquc 

(6)  Faleraan.    vel   Falinen.     et    Famennensis    pa-  oppidanis,  ut   pons  apud    Deonantum  super  Mosam 

gus,    vulgô    Famenne    aut    Faminne,    proxiraus  est  ex  lapide  fieret,  assensit  Godescalcus  Abbas  :  Jclum 

pago    vel    provinciœ   Arduennensi,     et  ponitur     ad  Dionanù    Kal.     Sept,     anno   MLXXX,    Indict.   III. 

Urtam  [Ouri]  et   Letiam   fluvios.  Deonantum^      vulg6    Binant ,      oppidum      est     ad 

(c)   Hoc    eastrum   in   silva  Arduenna  ,    Gerberto  dextram   Mosam,      oppositum     castello     Bovinnae. 
in    Epist.  Bublio,  et  vulgô    Bulio  vel   BuUio,   caput 

,1  i  iij 


254 


EX    NARRATIONE 

RESTAURATIONIS   ABBATliE  s!  MARTINI  TORNACENSIS, 

AUCTORE  (a)  HERIMANNO  ABBATE  EJUSDEM  MONASTERII. 

Apud    Acheriurn   Tom.  II   Spicilegii   in-fol.  pag.    892. 

Nu»!  a      T-)  OBERTUS    istc    [FHsio]    filius    fuit    Balduini     Comitis  ,  qui     Ecclesiam     S. 

lXj  Pétri    in     oppido    Islensi     aediPcavit  ,     et   Canonicos   in    ea  posuit,   seque  B 
ibidem   sepeîiri    inandavit    :   quo    niortuo,   Balduinus   filius,    frater   praefati  R.o- 
berti  ,   ei     successit  ;   qui  Ecclesiam  S.  Pétri  Hasnoniensis    construxit  ,   ibique 
*  M^.  pïaece-  Monachos   posuit,   et  in  ea   se   sepeîiri  mandavit   *.  Hic  Balduinus  (t)  praecepto 
'"'  patris     sui     Balduini     Comitis   Richeldem  ,     uxorem    Hermanni    Comitis    Mon- 

^  •  Arnuifiim  teusis  ,  post  niorteiii  ejus  conjugein  duxit  ;  et  ex  ea  duos  filios  ,  Balduinum 
Ms.  tiiuiina  ^^  Ernulfum  *  genuit  :  sicque  pacata  diutiùs  *  seditione  ,  quîe  longo  tem- 
pore  inter  eos  duraverat  ,  utrumque  Comitatum  ,  Flandrenseni  scilicet  et 
Montensem  ,  tenuit.  Quod  audiens  Léo  ,  tune  temporis  Papa  Romanus  , 
qui  priùs  fuerat  Tullensis  Episcopus  et  vocabatur  Bruno  ,  dixit  conjugium 
illud  non  esse  legitimum ,  quoniam  consanguinitatis  lineâ  propinqui  erant  ; 
proplietavitque  ,  posteros  lîalduinui  non  diu  possessuros  utrumque  Comita- 
*  Wv.  Coîiios  tum;  quod  verum  fuisse  finis  probavit  :  nam  Balduinus*,  qui  Insul?e  jacet,  Q 
tiniens  ne  post  mortem  suam  seditio  nasceretur  intcr  filios  suos  Balduinum 
et  Robertum ,  totani  terram  suam  in  vita  sua  Balduino  dédit  ,  et  Opti- 
mates  suos  hominum  (c)  et  fidelitatem  promittere  fecit  ;  ita  ut  apud  Alde- 
nardam  super  reliquias  Sanctoriun  ,  prsesente  pâtre  et  filio  multisque  Prin- 
cipibus ,  idem  Rof)ertus  publicè  juravit ,  quôd  nec  ipsi  Balduino  nec  he- 
redibus  ejus  aliquo  modo  de  terra  Flandrite  noceret  ;  quo  juramento  complète 
de  Flandria  exivit  et  in  Frisiam  secessit.  Post  aliquot  verô  annos  audiens 
Balduinum  germanum  suum  defunctum  et  in  Gœnobio  Hasnoniensi  septiltum. 
filiumque  ejus  Ernulfum  jani  Flandrensem  Comitem  factum  ,  quibusdam 
Flandriae  Principifius  secrète  convocatis ,  multisque  muneribus  promissis , 
Flandriam  intravit;  pr3etermisso(|ue  juramento  quod  fecerat  ,  bellum  contra 
nepotem  suum  paravit  {d).  Quod  audiens  Ernulfus ,  juncto  sibi  Philippo  j) 
Francorum  Rege,  de  cujus  manu  terram  susceperat  ,  patruo  suo  Roberto 
cum  exercitu  suo  apud  castrum  Casletum  occurrit  ;  iiiique  conserto  praelio  et  Er- 
nulfo  interfecto ,  Robertus  Flandriam  obtinuit  ;  et  Richeldis  mater  Ernulfi 
de  Flandria  puisa,  cum  altero  filio  suo  Balduino  Comitatum  Hainoërisem 
repetiit  ;  sicque  prophetiam  Leonis  Papte  veram  esse  claruit.  Robertus  autem 
statim  legatos  ad  Henricum  Imperatorem  direxit,  rogans  ut ,  si  rjecesse  esset, 
sibi  adjutor  existeiet.  Ex  lus  legatis  fuit  unus,  Balduinus  Advocatus  Torna- 
censis  ,  qui  posteà  Monachus  fuit  D.  (e)  Anselmi  Cantuariensis  Archiepis- 
copi;  quique  retulit  quôd  diun  Colonise  appropinquassent  ,  obviaverunt 
cuidam  matronsie  bonestae  et  ignotae,  à  '  qua  requisiti  qui  essent,  unde  veni- 
rent^  quo  tenderent  ;  ciim  nollent  ei  rem  sicut  erat  revelare  :  «  Scio,  inquit, 
»  vos  esse  legatos  Roberti  Flandrensis  Comitis  ,  qui  juramentum  quod  g 
»  patri  suo  pro  germano  suo  fecerat  prgetergressus,  filium  ejus  interfecit,  et 
'  Ah.  (juo  »  terram   ejus  invasit    :  vos  quoque  *  nunc  ad    Imperatorem   Henricum  propter 

(a)    De     Ilerimanno     hujus    Narrationis    Auctore  de    Comitibu     Flandrenùbaf...     Balduino      Coin..., 

jam    pag.     2.'i6    Tomi    noslri     X    qnaedam     monui-  succc.isit  filiu.i  ejus    Balduiims Hic  Baldui/ius  Ri- 

inus,  iterùiiujue    de    eodem    fusiùs  ageraus    in    Vo-  clieldem  Montensem  Comitissam  conjugein  duxit ,  etc. 

lamine   seqiieiiti.  ut  apud  Acheriurn  praeler  lectiones   var.    infrà  no- 

(6)   Infrà    pag.    897  :     Ille      constructor    Cœnobii  tatas. 
Hasnon.  qui  tiicheldem  Comititsam  Montensem  conju-  (c)  In  Ms  Reg.    hominium   ei  et   fidelitatem  pro- 

gein  diicenf,    utrumque    Comitatum    tenuerat,    Plan-  mittere  prœcepit,  prœfatamque  Richeldem  ei  despon- 

drcnsem  scilicet  et   Montensem,  quique  de  eadem  Ri-  saxnt  ;  et  insiiper  prœdictum  Robertum    filium  suum 

cliclde  duos  filios  genuit,  Ernulfum  qui  patri  succèdent  germano   suo    Balduino  fidelitatem  promittere  fecit; 

à  patruo  suo  Roberto  Casleti  est  occisus,    et    Baldui-  ita    ut  ..  juraverit. 
nuin  qui  cum  matre  sua    Montensem    Comitatum   te-  (d)  Ibid.  palàm  paravit, 

nuit,  etc.    In   Ms.    verô    Cod.    Reg.    6186  :    Incipit  (ej  In  éd.  domini;  at  in  Ms.  Reg.  dompni. 


EX  NARRATIONE  IIERIMANNI.  255 

A  »  obtinendam  gratiam  et  amicitiam  dirigit.  Sciatis  itaque  vos  prosperum 
»  iter  et  gratiam  Caesaris  habituros  ,  ipsunique  Robertum  cum  filio  suo  Flan- 
»  driani  pacificè  possessururn  ;  sed  nepotein  suuni  qui  ex  filio  suo  genitus 
»fuerit,  sine  proie  morituruiu  :  cui  succedet  quidam  pulcher  juvenis  de 
»  Dacia  veniens ,  qui  tauieu  et  ipse  sine  proie  morietur  :  post  quem  duo  alii 
»  de  Flandriâ  contendent  ,  alterque  alteruni  interficiet  ,  et  victor  Flandriam 
»  obtinebit ,  ipsiusque  hcredes  Flandriam  possidebunt  usque  ad  tenipus  An- 
»  tichristi  ».  Ilaec  ego  adliuc  parvulus  (a)  à  praifato  Balduino  Tornacensi 
Advocato  ,  qui  unus  ex  legatis  fuerat ,  narrari  audivi  ;  nunc  autem  jam  in 
senium  vergens,  vera  esse  propriis  oculis,  sicut  dixerat,  conspicio. 

Robertus   namque   prœdictus    in    magna    pace    Flandriam   tenuit ,    mukaeque      V;//»  14. 
potentiae    fuit    ;    adeo    ut    privignam    suani  (h)   duxerit    Philippus   Rex  Franco- 

"  rum ,  de  qua  genuit  Regem  Ludovicum.  Sororem  accepit  Guillelmus 
Ojmes  Normannorum  ,  qui  ,  iuterfecto  Heraldo  Rege  Angliaj ,  violenter 
Angliâ  capta  ,  duos  Principatus  obtinuit  ,  existens  Cornes  Normannorum  et 
Rex  Anglorum  ;  ita  ut  in  sigillo  suo  (c)  ex  una  parte  sederet  super  eqnum  ut 
Cornes  ,  ex  alia  super  thronum  cum  sceptro  ut  Rex  :  genuitque  ex  Matliilde 
Hlia  Comitis  Flandrensis  très  filios ,  (juillelmum  scilicet  qui  ei  *  successif  ,  i^u.  primus 
Robertum  cui  Comitatum  Normanniae  dédit  ;  tertius  filius  fuit  Henricus  , 
qui  primo  quidem  nihil  *  habuit  ,  ita  ut  defuncto  pâtre  suo  inclyto  Rege  '  '^'-  "'f^i'W 
Guillelmo  nonnisi  Miles  cum  caeteris  esse  videretur  ;  sed  mirabilis  fortuna 
eum  prosequuta  est  . .  . 

Rabodi    tempore  Comitatum    Flandrensem     tenebat    Robertus      filius     Bal-    /<«-   9  9 
duini  Insulani  et   Adelae  filiae  Régis  ,    quibus  data    fuerant  altaria  [d).  Veniens 

C  ergo  ad  eum  Rabodus  Episcopus  ,  oravit  eum  ut  XII  altaria  ,  quae  Hardui- 
nus  de  mensa  Tornacensis  Episcopl  tulerat  ,  et  Balduino  Barbato  Comiti 
avo  ejus  concesserat  ,  Tornacensi  Ecclesise  pro  anima  sua  redderet  ;  quo- 
niam  jam  tempus  transierat ,  quo  reddita  esse  debuissent  :  très  enim  Comités 
ea  tenere  debuerant  ,  qui  jam  decesserant ,  scilicet  Balduinus  Barbatus  avus 
hujus  Roberti  ,  Balduinus  Insulanus  pater  ejus  ,  Balduinus  Hasnoniensis  frater 
ejusdem  Roberti  :  quem  cum  Episcopus  rogaret  altaria  reddere  ,  dilationem 
postulavit  ,  donec  à  matre  sua  veritatem  hujus  rei  audiret.  Cùm  ergo  matrem 
suam  prœfatam  Adelam  (e)  super  hoc  consuluisset  ,  illa  respondit  :  «  Verum 
»  est  ,  inquit ,  fili ,  etc.»  Comes  Episcopo  (f)  se  ea  redditurum  sjjopondit  ; 
sed  antequam   de  manibus  Militum  ea   tenentium  libéra    fièrent  ,    morte  prîse- 


D 


E 


ventus  non  impie  vit  quod  proposuerat. 

[a\\hi<\..  puerulus.  Nota  aefatem  Scriptoris.  de  Turhult...    de  Nii'iella...  de  Rodenburc,  de  Al- 

Ib)    Bertain,      tiliam    Florenlii      Hollandix     Co-  denburc,  etc. 

mitis.  (e)     IIa;c     fundavit     Abbatiam    Monial.     Bened. 

(c)  Ilabetur     siinile      sigillum     Guillelini      apud  noiiiine  Messinez  propo  Ipras.  Aciier. 

Seldenuin  ad   Eadmeri   Hist.  Nov.  paff.  166.  if)     In     Ms.    Reg.    paulô     infrà  :    Hic    Rabodus 

(d)  De     his     altaribus     vide    pag.     238     Tomi  Episc,    vir  nobilis  et  magnœ   iiobilitatis  exùtens,  etc. 
nostri  X  ;    et    ex  Ms.    Cod.   Reg.    corrige   forsan  .. 


EX   CHRONICO   («)  ALTERO 

S.  MICHAELIS  IN  PERICULO  MARIS. 

Apud  Lahbeum  Tom.  I  Novœ  Biblioth.  Libr.  Mss.   pag.  348. 

*  NNo  MXXXIII.  Ordinatus  est  Suppo  Abbas  Monasterii  S.  Mi- 
ijLchaelis.  [b)  [Multa  bona  contulit  Abbatiae  ,  et  propter  odium  Mona- 
chorum  recessit,  et  reversus  est  ad  solum  proprium]. 

MXXXV.    Obiit   Robertus    Dux     Normannorum  ,    rediens    ad    Jérusalem  ; 
cui    successit  Willelmus   filius   ejus  nothus  ,  adhuc   puer  ,   ut   potè   septennis. 

{a)    Chronicon     istud,     aliud      ab     eo     ejusdem  (i)      Ansulis      inclusa    ,       adducuntur     hue     ex 

nominis    ex    quo    cxcerptum    edidimus    suprà,   du-  Ciironico     de        Abbatibus      ejusdem        Monasterii 

citur  usque  ad   annum    1154,    ut    monuimus  pag.  apud    Labbcum  ibid.  pag.  351. 
247  Tomi  nostri  X. 


256  EX  CHRONIGO  ALTERO  S.  MICH. 

MXLVIII.  Factura    est    bellum    apud    Walesdiinas  à  Willelmo    Duce    Nor-  A 
mannorum     contra     Guidonem     Comitem  ,      cognatum     suum.    Eodem    anno 
Suppo     diniisit    Abbatiam    Montis  ;    et    successit  ei  Radulfus    Monachus    Fis- 
canensis,  [virnobilis.  Fuit  Custos  (a)  Monasterii  Ber  .  .  .] 
An.  1060.         MLIII.  Factura  est  bellum  apud  Mortuum-mare. 

Eodem  anno  {b)  Radulfo  Abbati  successit  Ranulfus  Monachus  ejusdem 
loci.  [Obiit  [Radulfus]  in  itinere  Hierusalem  MLVIII  :  requiescit  in  por- 
ticu   Ecciesise]. 

[MLX.  Duobus  annis  interpositis  ,  Ranulfus  à  puero  Monachus  ,  factus 
est  Abbas.  Hic  misit  Guillelmo  Duci ,  qui  subjugaverat  regnum  Angliae , 
quatuor  Monachos  ;  videlicet  Rualem  Priorem  ,  posteà  Abbatem  Hilde 
apud  Warvic  ;  Scollaudum  Thesaurarium  ,  posteà  Abbatem  S.  Augustini 
apud  Cantuariara  ;  Serlonera  strenuse  nobilitatis  et  religionis  juvenem ,  B 
posteà  œdificatorem  et  Abbatera  S.  Pétri  Glocestrensis  ;  et  Guillelmura  de 
Agorn  ,  Abbatera  Toneliensem.  Prsefuit  annis  XXIII  :  multas  terras  Eccle- 
sise  propinquis  suis  largitus  est  :  requiescit  in  porticu  Ecclesiae]. 

MLXIII.  Subjugata  est  Cenomannis  Comiti  JNormannorum  Guillelmo. 

MLXVI.  GuilTelmus  Dux  Normannorum  mare  transiens ,  victo  Heraldo  , 
regnum  Anglorum  subjugavit  (c). 

(a)  Scilicet  anteà  Custos  Bcrnaîcensis  fuerat  nienti  auxilium  in  inultii  prœbuit  ;  EpLicopatum,  si 
Âbbatlse,  quain  Vitalis  Abbas  post  eum  rexit.  vinceret,     pactus.    Nec    fuit  Willielmus    segnior   in 

(b)  Anno  1060  ,  ut  patet  ex  série  Chronolo-  dando,  quant  Remigiui  in  accipiendo.  Apud  Wil- 
gica    Abbatum.  lebnum  Mabnesb.   in  Gestis  Pontificum    Angl.    libr. 

(c)  Remigius  [Episc,    Dorcestr.]  ex  Monacho   Fis-  2,  pag.    290. 
canensi,  qui  JFiUielnio  Corn.    Norm.  in  Angliani    ce- 


C 


EX  GESTIS  («)  AMBASIENSIUM  DOMINORUM. 

Afuà  Acherium  Tom.  III  Spiciîegii  in-fol.  pag.  275. 

Cap.  3  Tl  ^^'^  ^^^  Fulco  Consul  naturae  concessit  ;  cujus  honorera  Gofridus 
Jr  Martellus  filius  ejus  suscepit  ;  qui  vir  probus  à  virtute  patris  non  dege- 
nerans  (-rriquietus  enim  erat)  adunato  exercitu  suo  ,  adjunctis  etiara  Brito- 
nibus ,  Turonicam  urbem  obsidione  vallavit.  Quod  coraperiens  Theobaldus 
Odonis  filius  ,  qui  sicut  pater  Andegavenses  seraper  exosos  habebat,  perma-  £) 
ximas  copias  Francorum  Burgundionuraque  adducens  ,  urbi  obsessse  suc- 
currere(&)  disposuit  :  qui  cura  ^  Ligeris  litus  propter  tiraorera  Lisoii  et  Am- 
basiensium  relinquens  ,  juxta  fluvium  Cari  festinaret  ,  Gofridus  Martellus 
Comes  furibundus  cura  suis  ei  occurrit  pugnando  juxta  villam  ,  quae  S.  Mar- 
tinus  in  be1)o  vocatur  ,  ipsum  devicit ,  devictum  fugavit.  Lisoius  autem  cum 
Ambasiensibus  Comitem  fugientem  prosequens  ,  ipsura  prope  Aulam  Hatuini 
cepit  ,  et  domino  suo  Comiti  reddidit  ,  qui  eum  Lochas  deduxit.  Quo 
peracto  ,  Turonenses  expavefacti  Gofrido  Martello  penè  urbem  reddiderunt. 
Iste  Theobaldus  ciira  esset  in  vinculis  ,  et  pro  eo  nullam  rederaptionera 
auri  et  argent!    Gofridus  Martellus  vellet   accipere  ,    captivus  raori    raetuens  , 

An.  1042.    et  semetipsum   plusquàm  sua   diligens ,    anno  Incarnat!  Verbi  MXLII  pro  sua 

deliberatione     Turoniam    Gofrido     Martello    in     perpetuum    habendam    con-  g 
cessit.    Martellus    itaque   Comes    Turoniâ   quietè   susceptâ,     Rege     Francorum 
Henrico     raediante ,    factoque   homagio  (c)    pro   susceptâ    terra     Theobaldo  , 

la)  Ex    bis      Gestis      excerptum    dedimus     pag.  captus,  ad  civitateni    Turonensem  deducitur,  ipsam- 

238   Tomi    nostri   X,    ibiqiie    Lectorein    monuimus.  que  Gozfredo  reddidit^  atque  cum  suis  omnibus,    hue 

(b)    Quod  Gozfredus   comperienf,  expetivit  auxi-  illucque  dispersis,  in  captione  remaniit....  Prœbuit  uni- 

lium  B.    Martini...   indeque  accepto  vexillo  (al.  si~  versis  audientibus  formidolosuinstuporem,  quùd  mille 

gillo),  imponens  illud  propriœ   hastce,  cum  exercitu  septingenti  et  eo  ampliùs  viri  armis  imtructi,  absque 

equitum pedilumque  multorum  obviam  perrexit  adver-  sanguinis  effusione    in  prœlio  capti  sint.  Ex  Glabro 

sum  se  dimicaturis.  Dumque  venirent  utrœque  partes  Rodulpho,  cap.  2,  lib.   5,  pag.    60  et  61. 

in  comminiis   (al.    in  communi)  tantus    terrer  invasit  [c)    Sic    igitur    Carnut.    et     Blesensium     Comités 

exercitum  duorum  fratrum,  ac  si  vincti  ligaminibus,  à     Regibus     nostris      tenebant     Turoniam ,    'quam 

omnes  pariter  imbelles  exstiterunt.  Stephanus  autem  posteà  Andegav.     Comités    à     Comitibus  Blés,    te- 


arreptd  fugd,  cum  aliquibus  militibus  evasit  :    Théo-      nuerunt. 
baldus  vero  cum  ccetera  multitudine  totius  exercitâs 


ipsoque 


EX  GESTIS  AMBASIENSIUM  DOMINORUM.  257 

A  ipsoque  deliberato,  res  ad  concordiam  redacta  est  ;  et  Fulco  donaria  multa 
militibus  distribui  constituit  ;  et  quadruvium  Ambasiae  quod  sub  arce  erat , 
totuni  Lisoio  concessit  ,  quod  propriiim  usque  ad  Molinum  Amatissae  («) 
tune  Coniitis  erat  :  illa  quse  erant  à  molino  usque  ad  Ecclesiam  S.  Dionysii, 
ipsani  Ecclesiam  cum  totius  parochiœ  décima ,  ut  ea  quse  uxori  suse  here- 
ditario  jure  erant,    Lisoius    propria  possidebat. 

In  eodem  oppido  Basilica  erat  in  bonore  Virginis  Mariae  antiquitùs  fabri- 
cata,  in  qua  supradictus  Fulco  Comes  et  Sulpicius  Thesaurarius  sex  prae- 
bendas ,  impositis  totidem  Canonicis  ,  olim  constituerant ,  septimum  Capi- 
cerium  eis  prseponentes.  Illo  nempè  tempore  duo  Clerici ,  ut  fama  refert  et 
antiquorum  authoritas  ,  in  pago  Pictaviensi  in  villa ,  quae  Sacrum-martis 
nuncupatur,    quae    in  confinio  Turonoruni    est ,   ossa  B.    Florentini  Presbyteri 

B  et  Confessoris  rapientes,  divino  nutu  usque  Ambasiacum  pervenerunt  ;  quod 
quatuor  Capellani  qui  in  Ecclesia  B.  Mariae  erant  comperientes  ,  consilio 
virorum  castelli,  corpus  Sancti  in  Ecclesia  B.  Mariae  in  capsa  lapidea  posue- 
runt.  Erat  tune  in  eodem  oppido  vir  quidam  nomine  Marthoardus  de  Sal- 
murio  ,  qui  dédit  Canonicis  Ecclesiam  Salviniaci  ,  quam  possidebat ,  et  ci- 
meterium  ;  Comes  vero  terram  et  homines,  et  omnia  illa  quae  circa  villam 
habebat  ;  Thesaurarius  aiitem  decimam  parochiae,  quam  ut  propriam  tene- 
bat  :  Comes  etiam  terram  quamdam  propè  Ambasiam  illis  donando  accrevit. 
Haec  terra  circa  Ulmum  Casserii  erat  ,  quam  quidam  Gapicerius  Ecclesiae 
abstulit,  et  post  obitum  Fulconis  cuidam  joeulatori  tribuit.  Martel! us  Con- 
sul Fulconis  filius  censum,  quem  in  veteri  castello  et  aliis  locis  pluribus 
habel)at  ,  Canonicis  donavit  :   Lisoius   verô   ex.  omnibus   illis    terris   sive    vi- 

C  neis  decimam,  quae  sua  erat  ,  eis  in  perpetuum  donavit  ;  sicque  duos  Ca- 
nonicos  addiderunt ,  et  novem  fuerunt  posthaec. 

Sulpicius  Thesaurarius  neptem  suam  minorem  Fulconi  cuidam  nobili 
viro  Bituricorum  et  probissimo  ,  cum  oppido  Villentrastii  ,  in  matrimonio 
conjunxit.  Busenchaicus  (b)  vero  et  illud  de  Castalione  nepoti  suc  Roberto 
proprium  remansit.  Nam  longe  posthaec  Thesaurarius  obiit.  Lisoius  de  Am- 
basiaco  vir  animosus  Algerio  fratri  suo  et  Hugoni  filio  ipsius,  nepoti  suc 
scilicet ,  Basogerium  concessit  :  terram  vero  S.  Christinae  quam  diu  posséde- 
rai ,  Alberico  fratri  suo  quietè  donavit.  I^isoius  genuit  ex  Hersendi  duos 
fîlios  Sulpicium  et  Lisoium ,  et  très  filias  ,  Euphemiam  ,  Sibyllam  ,  et  Eli- 
zabeth.  Euphemiam  Buchardus  de  Monte-Saurio ,  (ilius  Rogerii  Diabolerii  , 
uxorem   duxit  ,    et  ex  ea  genuit    Albericum.    Sibyllam   autem    habuit    Theo- 

D  baudus  fihus  Corbonis^  de  qua  genuit  Robertum  de  Rupibus  ;  et  Elizabeth 
Fulcoius  juvenis ,  filius  Fulcoii  de  Thonneio ,  uxorem  duxit  ;  ex  qua  filiam 
nomine  Corliam  geiuiit  ,  quam  Goffridus  Burellus  uxorem  duxit  ;  sed  eam 
absque  herede  manentem  cùm  Jérusalem  duceret,  raptam  à  Paganis  amisit  : 
Elizabeth  vero  mater  ejus  posthaec  Orricum  pejorem  lupo  duxit ,  ex  quo 
nullum  haeredem  habuit,  immb  deinceps  sterilis  permansit.  Ut  autem  genus 
Hersendis  breviter  aperiatur ,  Haimo  dominus  Busenchaiaci  genuit  Sulpi- 
cium cognomento  Mille-clipeorum  ;  Sulpicius  genuit  Robertum  ,  Robertus 
Archambaudum  et  Sulpicium  Thesaurarium  ;  Archambaudus  Robertum  , 
Hersendim,  et  Hermersendim  uxorem  Falconis  Villenstratii, 

Lisoius  de  Ambasio  jam  in  extremis  annis  positus  ,  terram  suam  duol)us 
filiis  dividens ,   Sulpicio  primogenito  suo  illud   de  Ambasiaco ,   et    omnia  quse 

E  habebat  inter  Charum  et  Endriam  (c)  ,  et  etiam  Maureacum  ultra  Endra- 
sium  {d)  situm  ,  quem  de  feodo  Archiepiscopi  habebat  ,  donavit  ;  Lisoio 
autem  illud  quod  Lochas  tenebat ,  et  medietatem  Vernolii  cum  pluribus 
casamentis  et  aliis  rébus  quae  sibi  propria  retinuerat,  ut  inscriptis  consue- 
tudinum  domini  Ambasiae  continetur.  Vixit  autem  Lisoius  multis  diebus  : 
et  quamvis  in  decrepita  aetate  vires  ejus  consenuerint  atque  defecerint  , 
tamen   illa    defectio  virium  non   ex  adolescentiae    vitiis  fuit .  .  .     Nempè  Lisoii 

(a)  Amatissa  fl.  [l'Jma.ue)  in  Ligcrim  effluit  eamdem  Gesta  alibi,  ab  antiquis  Anser,  à  modernis 
Ambaciae  ,     ab    ainbicntibus     aquis  ,     ut     quidam      Endria  dicitur.  Agner  vocatur  ab  aliis. 

putant,  sic  dictae.  [d)  Fluvius    iste   est   profectô  Aiidrisius    vel    An- 

(b)  Busentiacum  vel  Bosentiacas  [Buzançais]  drisia  [U Indrois]^  quasi  minor  Andria,  qui  Vil- 
et   Castellionem  [Chaslilloit\  alluit  Andria  fl.  lam-Lupae    [Fille-loin]     et    Montein-tliesauri     prœ- 

(c)  fluvius     iste    [Andria,     l'Indre\^   ut     kabent  terlapsus,  Andria  recipitur. 

Tome  XI.  K  k 


258  EX  GESTIS  AMBASIENSIUM  DOMINORUM. 

adolescentia    valdè    niodesta   et    honesta  exstitit  ;  qui   cùm    naturae  concessit  ,  A 
Villa-Lupae  prope  Ecclesiaiii  S.  Salvatoris  sepultus  est. 
Cap.  4.  Sulpicio    Lisoii  lilio    Gofridus    de  Calvotnonte ,    filius    Gelduini  ,     quamdam 

neptem  suam  ,  sororis  suae  Chanse  filiam  ,  nomine  Dionysiam  ,  quam  parvu- 
lani  nutrierat  ,  quoniam  sunimae  prudentiae  vir  et  armis  strenuus  habebatur 
in  niatrimonio  copulavit  ,  eique  medietatem  Calvi-montis  et  omnium  quae 
possidebat  in  vita  sua  donavit  ,  atque  post  obitum  suum  omnia  ex  integro 
habenda  concessit  :  quod  factum  est  assensu  et  voluntate  Comitis  Theobaldi 
et  Stephani  filii  sui ,  qui  ambo  homagium  à  Sulpicio  pro  honore  Calvi-mon- 
tis quietè  et  pacificè  susceperunt.  Sic  dominatus  Calvi-montis  et  Ambasiae 
conjunctus    agnoscitur. 

Fulco    Comes  (a)  ,    sicut    jam   suprà    dictum    est  ,    terram     suam    Martello 
fîlio    suo     reliquit  ;    qui   cùm  lieredem  non   haberet  ,  duobus    nepotibus     suis  Q 
Goffrido    Barbato    et  Fulconi  Richin    Turoniani    et    Andegaviam    donavit    et 
dimisit. 

Temporibus  eisdem  Guillermus  filius  Roberti  ex  concubina  ,  Dux  Nor- 
mannorum  ,  omnem  militiae  valetudinem,  quam  invenire  potuit ,  in  arma 
commovens  ,  regnum  Anglorum  ,  quod  jure  hereditario  reclamabat ,  Haraldo 
tune  Angliae  imperante  ,  invadere  parabat  ;  ad  quem  cùm  ex  diversis  regio- 
nibus  optimi  milites  et  bellicosi  gregatim  convenirent  ;  inter  eos  etiam  Gof- 
fbidus  de  Calvo-monte  filius  Gelduini ,  qui  neptem  suam  Dionysiam  Sulpicio 
Lisoii  filio  matrimonio  copulaverat ,  venit.  Is  siquidem  vir  mirandae  pulchri- 
tudinis,  staturae  congruentis  ,  summae  prudentiœ  ,  niirfe  facundiae  ,  ingentis 
eloquentise  ,  armis  strenuus ,  providus  in  consilio ,  in  omnibus  morigeratus , 
statim  ut  à  Guillermo  Duce  fuit  agnitus ,  super  omnes  ei  familiarior  est  r 
habitus.  O  virum  felicem  ,  cui  Dominus  tôt  et  tantarum  virtutura  gratiam 
conferre  dignatus  est!  Qui  Ducem  adiré  deliberans,  quidquid  sibi  retinuerat 
in  pago  Blesensi  et  apud  Calvum-montem  ,  illud  similiter  quod  Turonis  ha- 
bebat  in  jugifera  (b)  Castri  novi,  censumque  et  Ecclesiam  S.  Cyrici ,  et  bur- 
gum  cum  décima  totius  parochise  totum  Sulpicio  et  nepti  suae  Dionysiae 
quietè  et  in  dominio  possidendum  reliquit. 
Ail.  1066.  Paratis  igitur  navibus  suis ,  Guillermus  Dux  vêla  praebet  ventis ,  et  cursu 
prospero  Anglise  appulerunt  ;  qui  egressi  de  navibus ,  terram  vastare  cœpe- 
runt.  Hseroldo  ex  adverso  resistere  parante,  pugna  constituitur  ,  pugnatur  , 
Haeroldus  vincitur  et  vulneratur  graviter  ;  non  multum  post  mortuus  est. 
Sicque  Guillermus  de  hoste  triumphans  ,  ab  Anglis  suscipitur,  in  Regem 
inungitur  ,  coronatur ,  totamque  regionem  quietam  tenuit ,  et  in  pace  rexit.  j) 
De  militibus  autem  suis  multos  optimè  remuneratos  remisit,  nonnullos  se- 
cum  retinens ,  eis  multa  et  amplissima  donaria  contulit  ;  Goffrido  verô  de 
Calvo-monte  auri  et  argenti  copias  multas ,  terraeque  possessiones  amplissi- 
mas,  quoniam    illum  in  majori  reverentia    habebat,  dédit. 

Dum  ergo  sic  in  Anglia  ageretur ,  et  Goffridus  de  Calvo-monte  in  iis 
quae  dederat  Guillermus  Rex  Anglorum  moraretur  ,  duo  fratres  Fulco  Ri- 
chin et  Goffridus  Barbatus  inter  se  graviter  discordaverunt.  Erant  autem 
tune  Ambasiae  très  Optimales  (c),  etc. 

Insuper    Sulpicius   filium   suum  Hugonem   obsidem  pacis   tenendae  in  manu 
Comitis   posuit  ,    et  Comes    cellarium    quod  sub  thalamo  turris   erat,    Sulpicio 
ad  annonam    et   cietera    necessaria   ponenda    concessit  ;    Buchardus  tamen  de 
•  Fuicoius   Monthesauro    et    Fulconis  *   ultra  pacem    fuerunt ,    quos    Sulpicius   ab   Amba-  g 
siaco  et  Calvo-monte   viriliter  impugnabal. 

Quadam  die  Calvo-montenses  venatorem  Fulcoii  cum  equis ,  canibus  et 
venatione  ab  ipso  capta  ceperunt  ;  pannos  quorum  induti  homines  Sulpicii , 
equosque    eorum    equitantes  ,      cum   canibus    et    venatione    summo     diluculo 

(a)  Bïs  Jam  Jerosolymis  perrexerat  :  tertio  \autem  Locacense  castrum  traiulatum,  ad  Monasteriiim  quod 

itinere  in   eundo  peracto  ,  adorata  cruce  Domini  et  ipse  conslruxerat ,  delatum  est,  atque  in  eodem  hono- 

sepulcro    ejus....    veniens  Metensem     urbem  ,    levi  rifîcè  sepultum.     Ex     Gestis     Consulum     Andegav. 

tactus  incommoda,  diem  clausit  extremum- corpusque  cap.  8^    pag.  255. 

illius  à  Medicis  apertum ,  et  intestina  illius  sublata,  (b)  Jugifera     Cangio      idem      oraninô       videtur 

et  in  cimeterio  Ecclesiœ  condita  sont  ;    lapis  etiam  quod  jugeria,  seu  jurisdictio  Judicis^  Jugerie. 
superpositus  :   unde  usque  hodie   sepulcrum  Fulconis  (c)   Quae     sequi    debuerant  ,     reperies    infrà     in 

Andegavensis  Comitis  ab  incolis  vocatur.  Corpus  au-  Gestis  Consulum  Andegav.  in  Fulcone  Richin. 
tem  illius  conditum  aromatibus,   et   honorifîcè   usque 


EX  GESTIS  AMBASIENSIUM  DOMINORUM.  259 

A  Ambasio  ad  domum  Fulcoii  pervenernnt  ;  qui  cornibus  clangentes,  ut  eis 
aperirent  claraaverunt,  mentientes  Fulcoium  adesse.  Sulpicius  cum  multis 
in  valle  absconsus  erat,  et  Goffridus  Praetor  Ambasiœ  in  fossato  non  longe  à 
domo  cum  viginti  famulis  insidiabatur.  Existimantes  homines  Fuleoii  domi- 
num  suum  adesse ,  cùm  canes  et  equos  cognoscerent ,  decepti  portas  ape- 
ruerunt  ;  intrant  acclamantes  Calvi-montenses  ;  Gofridus  Prsetor  bene  niuni- 
tus  eos  subsecutus ,  portario  occiso ,  ad  superiora  domûs  ascendit ,  eamque 
captam  sonitu  buccinœ  domino  nuntiavit  :  Sulpicius  festinans  accurrit ,  et  im- 
pleto  terra  et  lapidibus  fossato  et  puteo ,  domum  illam  omninô  delevit. 
Quo  peracto,  Fulcoius  senex  et  filius  ejus  terram  Sulpicii  auxilio  Buchardi 
multis  malis  afflixerunt  ;  nam  Berengarius  de  Orcario  domum  cum  rupe , 
quam   apud    Orcarium   munierat,    Fulcoio    juveni    tradidit  ;    Sulpicius   et    sui 

^  domum  illam  variis  insultibus  aggressi  sunt ,  et  saepè  obstantibus  defensori- 
bus  repulsi  sunt  ;  ad  ultimum  eam  ceperunt  et  succenderunt,  Berengario  ibi 
occiso  :  filius  ejus  Lescelinus  de  Orcario  evadens ,  cum  Fulcoio  sene  Mon- 
trichardo  (a)  aufugit.  Cùm  vero  milites  Fulcoium  juvenem  captum  addu- 
cerent,  rustici  pedites  inter  manus  militum  eum  frustatim  detruncaverunt. 
Placuit  autem  Deo  tantis  malis  finem  imponere  :  nam  Buchardus  de 
Monthesauro  morbo  coactus,  Monachus  efficitur  j  qui  convalescens  Mo- 
nachum  exuit ,  et  Romae  ante  Papam ,  quod  ignorans  efifectus  esset  Mona- 
chus ,  nec  se  ordini  acquievisse ,  jurando  affirmavit.  Qui  cùm  rediret  ,  in 
Lombardia  quamdam  Marchisiam  duxit  uxorera,  et  filio  suo  Alberico  terram 
Turoniae  divisit.  Buchardus  vero  plures  annos  inibi  vixit,  et  à  quodam 
Lombardo  proditione  peremptus   fuit.   Albericus   cum  avunculis  suis    Sulpicio 

C  et  Lisoio  concordatus,  homagium  debitum  Sulpicio  pro  Montrichardo  et 
aliis  feodis  fecit  ;  senex  Fulcoius  cum  Alberico  Montrichardo  usque  ad 
obitum  suum  mansit. 

Sic  Sulpicius  Calvum  montem  et  arcem  Ambasise  et  omnia  sua  diu  in 
pace  possedit.  Sulpicius  de  Calvo-monte  ex  uxore  sua  Dionysia  genuit  Hu- 
gonem,  et  duas  filias  Aanordim  et  Emersendim.  Senescente  Sulpicio  ,  omnes 
homines  sui,  qui  Calvi-monti  quasi  ad  consilium  congregati ,  filio  suo  Hu- 
goni  honorem  et  terram  suam  dare  curaverunt ,  fidelitatemque  juraverunt. 
Similiter  Lisoius  frater  ejus,  quod  nec  honorem  Hugonis  nepotis  sui  mi- 
nueret,  neque  terram  auferret,  neque  damnum  corporis  membrorumque 
aut  vitse  quaereret,  jurando  affirmavit.  Sulpicii  animus  totus  et  citô,  sed 
infructuosiùs  ;    Lisoii    paucis   et    sero ,    sed    commodiùs    aperiebatur  :     neuter 

D  aditu  difïicili ,  neuter  sumptuosus  ;  sed  si  utrumque  coluisses ,  faciliùs  à 
Sulpicio  familiaritatem  ,  à  Lisoio  beneficium  consequebare.  Non  longe 
post  haec  Suljncius  à  curia  Comitis  Andegavorum  rediens,  gravi  morbo 
praeoccupatus ,  Rupibus-Corbonis  (b)  in  thalamo  sororis  suae  Sibyllse  viam 
universse  carnis  arripuit  ;  qui  extremum  diem  Kalendis  Junii  clausisse  dig- 
noscitur  ;  maximoque  mœrore  militum  vir  probus  et  honestus ,  Pontilevi 
sepultus ,  Domino  annuente  quievit.  Lisoius  frater  ejus  terram  et  homines , 
ut  Sulpicius  jusserat,  ad  regendum  suscepit. 

(a)   Castrum   est    in  Turonibus    ad  fluviura    Ca-  tet.     Montrichardum   seu     iMontricardum     oppidum 

rem,     ita    dictum,    quasi    mons    fallacis    et     trico-  composait  Fulco  III  Andegav.    Cornes,    cognomento 

nis,    aut    nions    fallax  et   aptus     insidiis.     Tricones  Nerra. 

fallacesque     ac       deceptores ,     tricardos     vocabant  (b)  lu   Gestis    Consulum     Andegav.    ubi    eadem 

Nostri  ut  pigros    et      lentos ,      musardos.       Hinc  verba    de    morte   Sulpicii   leguntur ,       Rupes-Cor- 

non   Montrichart,     sed   Mont-lrichard    scribi   opor-  bonis    [Rocliecorhon]^  dicitur  Rupes-Corbinis. 


K  k 


'J 


260 


EX   CHRONIÇO  OTTONIS  FRISING    («). 

Apud    Urstitium   Tom.   I   Scriptorum  Geiinan.  pag.    133. 

EA    TEMPESTATE     Rudolphus    BuFgundiae    seu     Galliae     Lugdunensis     Rex 
moriens ,      Henrico     filio     Régis  ,     nepoti     suo    regnum     cuin     diademate 

An.  1032.  aliisque  insignibus  sub  testatiiento  reliquit  (b).  Esse  enim  Gallias  Cisalpinam 
et  Transalpinam  Soiiptores  testantur  :  qiiarum  Cisalpinam  seu  Togatani  in 
[talia  inter  Padum  et  Alpes  dixeruiit  ;  Transalpinam  verô  ,  seu  Comatam  , 
in  très,  id  est,  Belgieam,  Lugdunensem,  Celtieani,  Aquitaniam  Celticae  B 
partem  facientes ,  divisêre.  Alii  aequè  très  constituentes ,  Celticam  in  Belgi- 
eam ponunt,  et  Aquitaniam  tertiam  per  se  constituunt.  Unde  tribus  his 
Galliis  très  Primates  praeesse  volunt,  Belgicae  Trevirensem,  Aquitaniae  Bi- 
turicensem  ,   tertiae    Lugdunensem.    Quod    enim    in    Belgica    contineatur     Cel- 

Lib.l.Cap.  tica,    Orosius   velle    videtur ,    qui    in    divisione    orbis   terrarum ,    eam    in  Bri- 
2-  tanniam    seu   provinciam    Narbonensem  ,    cùm    juxta   priorem    divisionem     ad 

"  Ardennam  fontem  MosfB  seu  sylvam  Argonam  *  à  Rheno  protendatur ,  extendit  : 
«  Gallia,  inquiens ,  Belgica  hajjet  ab  oriente  limitem  fluminis  Rheni  et 
»  Germaniam,  ab  euro  Alpes  Apenninas,  à  meridie  provinciam  Narbonen- 
»  sem ,  à  circio  Oceanum  Britannicum ,  à  septentrione  Britannicam  insu- 
»  lam  ».  Idem  de  Lugdunensi  Gallia  :  «  Lugdunensis  ducta  per  longum,  et 
»  angustum  inflexa  ,  Aquitanicam  provinciam  semicingit.  Haec  ab  oriente  C 
»  habet  Belgieam,  à  meridie  partem  provinciae  Narbonensis,  quâ  Arelatum 
»  civitas  sita  est,  et  ubi  mari  Gallico  Rhodani  flumen  accipitur  ».  Porrô  de 
Aquitania,  non  sicut  de  tertia  parte  Galliaruni,  sed  ejus  Provincia  loquens, 
sic  ait  :  «  Aquitania  provincia  obliquo  cursu  Ligeris  fluminis  ,  qui  ex  plu- 
»  rima  parte  terminus  ejus  est ,  in  orbem  agitur.  Haec  è  circio  Oceanum  , 
»  qui  Aquitanicus  dicitur  sinus ,  ab  occasu  Hispanias  habet ,  et  à  septen- 
»  trione  et  oriente  Lugdunensem ,  ab  euro  et  meridie  Narbonensem  pro- 
»  vinciam  contingit  ».  Unde  juxta  hanc  divisionem,  duae  tantùm  Comatae 
Galliae  partes  esse  videntur,  Lugdunensis  videlicet  et  Belgica  ;  ita  ut  Aqui- 
tania non  pars  tertia,  sed  una  earum,  ut  dictum  est,  provincia  sit  :  sicque 
Galliae  item  trina  divisio  cum  Togata  invenitur.  Secundùm  priorem  enim 
Comata  sine  Togata  très,  juxta  alteram  cum  Togata  très  itidem  inveniun-  D 
tur  divisiones  Galliae.  Quae  omnes ,  ut  suprà  dixi  ,  dum  regno  Francorum 
primitùs  subjacerent,  post  divisae  ,  singulae  singulos  Reges  habere  cœpêre  ;  illique  , 
quod  Francorum  hactenus  vocatur  ,  juxta  priorem  divisionem  ,  Celtica  ; 
juxta  sequentem  vero   Aquitania  et  pars  Belgicae  tantùm   remansit. 

Igitur    dum    Rudolphus     Galliam     Lugdunensem     Henrico    traderet ,    Odo 

Cap.  31.     Celticae     Comes ,    eo     quod    sororius    ejus   esset ,    praefatum     regnum    (c)  jure 

haereditatis    ad     se   pertinere   calumnians ,    armata    manu    ingreditur.    Hoc   eo 

tempore,    dum    Imperator    in    subjugandis    Polonis    moraretur,   conligit.    Au- 

gustus    ergo    contumaciâ    Odonis    auditâ,   in   Burgundiam   iturus   circa    Natale 

An.  1033.     Domini    militem    instaurât:    sed    dum    propter    nimium    frigus   proficisci    non 
posset,   proxima  aestate  rursùm  Gallias  ingressus  est  ;  vastatâque  per  très  con- 
tinuas  hebdoraadas    ferro  ac    flamnia   Odonis  terra,   ille  supplex   venire  com-  E 
pellitur  ;     interpositoque     jurejurando     (d)    ne     ampliùs     praefatum     regnum 
quoquo    modo    lacessat ,    Imperator    revertitur.    Anno    sequenti    Rex    denuo 

(a)   Otto    Frising.      Episcopus  ,     cujus     Chroni-  Galliarum     Regem    et      Conradum      Henrici      Im- 

con    desinit    in    anno    H36  ,    patrein   habuit    Lu-  peratoris  parentem. 

poldum     cognomento      Sanctum    ,     matrcm      verô  (c)  Nonnulli      Superiorem      Burgundiam  ;      qui- 

Agnetem     Henrici     IV     Iinperatoris   filiam.      Anno  dam      Transj urensem      Burgundiam  ;       Cisalpinam 

1138    Episcopatui     à     fratre   uterino    Conrado  Cae-  Galliam     magnifico    nomine      Frodoardus  ;    aiiique 

sare  prsefectus  est.  Obiit  autem  anno  1138.  plus      Burgundiam     appellant       impropriè     admo- 

(6)    Henricum    regni   sui     haeredem   scripsit   Ro-  dum,  cùm    tantùm    portio     esset   exigua     Burgun- 

dulfus  anno    1032.     Inde     quidera    commota    sunt  diae  ,    inquit  Valesius. 

belia,    Odone    jura  materna    in     regnum    Burgun-  (d)     Non    igitur     anno  1034,     sed    anno     1033 

dionum   vindicante  :      at   non     videmus    lites  ,     ut  pax      confecta      est  ;     et     Burgundiam      occupavit 

quidam    neglecta     auctoritate      Wipponis      conten-  Conradus,     adversus   quem    posteà    aliqui    rcbella- 

dunt,    ortas  esse    de  parte    regni    inter  Henricum  I  runt. 


EX  CHBONIGO  OTTONIS  FRISING. 


264 


An.   1039. 
Cap.  32. 


Burgundiam  ingressus,  omnes  terrae  illius  Principes  cum  Lugdunensi  Primate  An.  1034 
in  deditionem  accepit  ;  ducensque  secum  obsides  terrae  ,  in  pace  repedavit... 
Dum  haec  aguntur  in  Italia  ,  Odo  Cornes ,  sacramento  rupto ,  denuo  Impe- 
ratori  in  Gallia  rebellât  :  cùniqiie  ad  ignominiam  ejus  eastrum  quoddam  Barrum  An.  1037 
nomine  obsidione  cinxisset  ,  à  Gozilone  Belgarum  Duce ,  aliisque  regni 
fidelibus  occiditur  ;  ac  vexillum  ejus  in  signum  victorise  Auguste  in  Italiara 
mittitur  .  .  .  Non  rnulto  post  reverso  ab  Italia  Imperatore  ,  sanctamque  Pen- 
tecosten  in  inferiori  Trajecto  Fresiœ  urbe  célébrante  ,  in  ipsa  solemnitate  in- 
firniatus,  XVII  regni,  imperii  vero  XIV  anno,  diem  ultimum  clausit. 

Anno  ab  Incarnatione  Domini  MXL  Henricus  III  ,  supradictae  Gisilae 
filius ,  qui  pâtre  vivente  regnare  cœperat  .  .  .  solus  regnavit  ;  in  ipsoque 
dignitas  imperialis  ,  quœ  per  longum  jam  tempus  à  semine  Giroli  exulave- 
rat ,  ad  generosum  et  antiquum  germen  Caroli  reducta  est  .  .  .  Accepit  au- 
teni  nobilissimi  Galliarurn  Principis  (a)  ,  Pictaviae  ac  Aquitaniœ  Ducis  ,  so- 
rorem  Guillhelmi  Agneteni  in  uxorein.  Cùmque  ex  more  regio  nuptias  In- 
glinheim  celebraret,  omne  balatronum.  et  histrionum  collegium  ,  quod ,  ut 
assolet  ,  eo  confluxerat  ,  vacuum  abire,  permissit  ;  pauperibusque  ea  quae 
membris  Diaboli  subtraxerat  large  distribuit.  In  ipsa  verô  nuptiarum  so- 
lennitate,  tristia  laetis  admixta  sunt.  Nam  illustrissimus  Alberti  Marcbionis 
filius  Leopaldus  adolescens  ,  immatura  morte  omnium  planctu  rapitur  ,  et  à 
patruo  suo  Popione  Treverorum  Archiepiscopo  ,  in  urbe  Trevirensi  se- 
pelitur. 

Circa  idem  tempus  pudenda  confusio  Ecclesise  Dei  in  urbe  Roma  fuit  ;  An,  1044. 
tribus  ibi  invasoribus  ,  quorum  unus  Benedictus  dicebatur  ,  sedem  illam 
simul  occupantibus  ;  atque  ad  majoris  miseriae  cumulum  divisis  simul  cum 
redditibus  Patriarchis  ,  uno  ad  S.  Petrum  ,  altero  ad  S.  Mariam  majorem  , 
tertio ,  id  est  Benedicto  ,  in  palatio  Lateranensi  sedente ,  flagitiosam  et 
turpem  vitam ,  ut  egomet  in  Urbe  Romanis  tradentibus  audivi  ,  duxêre. 
Hune  miserum  statum  Ecclesise  religiosus  quidam  Presbyter  Gratianus  no- 
mine videns  ,  zeloque  pietatis  matris  suse  compatiendo  animadvertens  ,  prae- 
fatos  viros  adiit  ,  eisque  à  Sede  sancta  cedere  pecuniâ  persuasit  ;  Benedicto 
redditibus  Angliae  ,  quia  majoris  videbatur  auctoritatis  esse  ,  relictis.  Ob  ea 
cives  praefatum  Presbyterum ,  tanquam  Ecclesiae  Dei  liberatorem  ,  in  Sum- 
mum Pontificem  elegerunt ,  eumque  mutato  nomine  Gregorium  (b)  VII  *  *  J^eg.  vi 
vocaverunt,  Quod  audiens  Rex  ,  procinctum  movet  in  Italiam.  Porro  Gra- 
tianus Régi  apud  Sutrium  occurrens ,  ad  leniendum  ipsius  animnm  ,  diadema 
'D  pretiosum  obtulisse  dicitur  :  quem  Rex  primo  ,  ut  decuit ,  honorificè  susce- 
pit  ;  postmodùm  autem  collecto  Episcoporum  conventu  ,  à  Pontificatu  pro 
nota  simoniae  cedere  persuasit  ;  eique  Suidegerum  Babenbergensem  Episco- 
pum  ,  qui  et  Clemens  ,  consensu  Romanae  Ecclesiae  substituit.  Hune  Gra-  An.  1046. 
tianum  Alpes  transcendentem ,  secutum  fuisse  tradunt  Hildebrandum  ;  qui 
postmodùm  Summus  Pontifex  factus  ,  ob  ejus  amorem  ,  quia  de  catalogo 
Pontificum  semotus  fuerat  ,  se  Gregorium  Vil  vocari  voluit  .  .  .  Huic  Hil- 
debrando  ,  qui  semper  in  Ecclesiastico  rigore  constantissimus  fuit ,  causa  ista 
iu  qua  sententia  Principis  et  Episcoporum  praevaluit  ,  semper  displicuit.  Ex 
hinc  Romana  Ecclesia  in  electione  canonica  Pontificum  in  tantum  infîrmata 
invenitur ,  quod  iste  quatuorque  (c)  sedentes  *  ab  Imperatore  ibi  positi  *  sequentes 
in  catalogo  inveniantur.  Qualiter  autem  industriâ  et  operâ  praefati  Hilde- 
brandi  sub  Leone  [  IX  ]  juniore  libertatem  suam  ex  parte  ,  sub  Alexandre 
vero  plenè  rehabuerit ,  sicut  probatorum  virorum  relatu  cognovimus  ,  infrà 
dicemus. 


(a)  Pagio  Guillelmi  IV  inter  Aquit.  Duces 
celeberrimi  ;  Mabillonio  W^illelmi  Magni  et  V. 
Hic  Monaohus  factus  est  in  Crenobio  Malliac. 
anno  102'J,  et  è  vita  migravit  ultima  die  Jan. 
an.  1030  :  quanquam  Monachatum  ejusdem  re- 
fert  Mabillonius  ad  annuin  1030. 

(i)  Otto  Frising.  Gregorium  VI  hîc  à  tribus 
simoniacis  Pontificibus  non  distinguens ,  sup- 
ponit  eodem  tcrapore  quatuor  Pontificcs  Roinae 
visos  fuisse  :  sed  malè  bunc  numerum  obtrudit  , 
cùm    Benno   hujus    xtatis   Scriptor    omnesquc     alii 


trium   tantùm   mentioncm    faciant. 

(c)  «  Quatuor  sequentes  Ponlifices  [  nempè 
»  Clementem  II,  Daraasuin  II ,  Leoncin  IX  et 
s  Victoreni  III ,  viros  quidem  sanctissimos  et 
»  de  Dei  Ecclesia  bene  merilos,  ex  Imperatoris 
»  Henaici  III  auctoritate  creatos,  ex  borum  tem- 
»  poruin  Scriptoribus  Hcrinanno  Coiitr.  Lam- 
»  berto  Schaf.  Ottone  Frising.  et  aliis  probatis 
»  Auctoribus  constat  ».  Sic  in  Not.  ad  Platinam 
observât  Onupbrius,  vir  de  Historia  Ponlificia 
optiraè  nieritus. 

K  k  iij 


262  EX  CHRONICO  OTTONIS  FRÏSING. 

Cap.  33.         Anno    ab    Incarn.    Dom.    MXLVII    Suidegero    mortuo ,     Popio   in  locum  A 

Au.  1048.  ejus  subrogatur  .  .  .  Popione  quoque  ,  qui  et  Damasus  ,  mortuo  ,  Bruno  , 
qui  et  Léo ,  Tullensium  Episcopus  Romanam  Ecclesiani  gubernandam  sus- 
cepit.  Hic  ex  nobili  Francorum  prosapia  oriundus  ,  auctoritate  regalis  ex- 
cellentiae  ad  sedem  B.  Pétri  destinatus  fuerat.  Cùmque  assumptâ  purpura  Ponti- 
fîcali  per  Gallias  iter  ageret ,  contigit  eum  Cluniacum  venire  ;  ubi  forte 
tune  praefatus  Hildebrandus  Prioratûs  ,  ut  dieitur ,  obedientiam  administra- 
bat.  Is  Leonem  adiens,  aemulatione  Dei  plenus,  constanter  eum  de  in- 
coepto  redarguit  ;  illicitum  inquiens  ,  per  manu  m  laicam  Summum  Pontifi- 
cem  ad  gubernationem  totius  Ecclesiae  violenter  introire.  Veriim  ,  si  suis 
credere  velit  consiliis ,  utrumque  et  quod  majestas  imperialis  in  ipso  non 
exacerbetur ,  quodque  libertas  Ecclesise  in  electione  canonica  renovetur , 
se  pollicetur  efFecturus.  Inclinatus  ille  ad  monitum  ejus ,  purpuram  depo-  B 
nit ,  peregrinique  habituai  assumens  ,  ducens  secum  Hildebrandum  ,  iter 
carpit.  Igitur  ad  Urbem  usque  venientes  ,  consilio  Hildebrandi  à  Clero  et 
populo  Bruno  in  Summum  Pontificem  eligitur  ;  sicque  utcunque  Romana 
Ecclesia  ad  faciendam  electionem  informatur. 

Imperator    Belgicam     ingressus  ,    Gotfridum  et  Balduinum    Duces   ad    dedi- 

Aii.  1049.  tionem  coëgit.  Post  hoc  Synodus  Moguntise  celebratur ,  in  praesentia  Summi 
Pontificis  r>eonis,  et  Imperatoris. 

Ea  tempestate  Nortmannorum  gens  inquietissima  ,  Roberto  Guiscardo 
Duce,  humilis  conditionis  (a)  viro  ,  sed  strenuissimo ,  Apuliam  irrupit  , 
multisque  malis  fraude  et  vi  incolas  terrœ  afifixit.  Quos  dum  Léo  Papa  eum 
militia  ad  Urbem  rediens  ,  Ecclesiae  et  Imper  ii  fi  ni  bus  coërcere  vult  ,  com- 
misso  prselio ,  csesis  multis  ,  fugere  Beneventum  compellitur.  Tanta  vero  q 
strages  utrorumque  facta  fuit  ,   quod  acervus  ex  ossibus   mortuorum  compac- 

An.  1054.  tus  ,  hactenùs  ab  indigenis  illic  monstratur.  Anno  dehinc  proximo  Léo  Papa 
moritur  ,  et  in  Ecclesia  B.  Pétri  Romae  humatus  ,  miraculis  clarus  habetur. 
Gui  Gebehardus  Eistetensis  ,  qui  et  Victor,  successit  ;  et  illi  Stephanus  item 
natione  Teutonicus.  Imperator  rursiim  Italiam  ingressus  ,  Beatricem  Ma- 
thildae  matrem  ,    consanguineam   suam    (V)  ,  marito    suo    Bonifacio  Marchione 

An.  1056.  defuncto ,  secum  reduxit.  Ipse  verô  non  multo  post  .  .  .  diem  ultimum 
clausit. 

Cap.  34.  Anno    ab    Incarnatione    Domini    MLVII ,  Henricus    IV    Henrici    filius  ad- 

modiim  puer  ,  patri  in  regnum  succedens  ,  XCI  ab  Augusto  regnare  cœpit. 
Hic  primo  sub  custodia  matris  suae  Agnetis  Imperatricis  fuit  ;  ipsaque  per 
aliquod  tenipus  prudenter  ac  strenuè  Imperium  rexit  ;  postmodùm  consilio  j) 
quorumdam  matri  alienatus ,  per  se  regnavit  :  quod  seminarium  magnae 
dissensionis  fuit.  Porro  nobilissima  Imperatrix ,  mutationis  rerum  intuitu , 
ad  Monasterium  Fruteriam  religiosè  vivens  se  contulit  ;  ac  inde  Romam 
veniens^  et  per  aliquod  tempus  ibidem  nianens  ,  vitâ  decessit  ,  et  in  Eccle- 
sia beatse  Petronillae  honorificè  in  tumba  marmorea  sepulta  est. 

An.  1061.  His  diebus  Alexander  primo  Lucensis  Episcopus  ,  post  communi  voto  et 
electione  in  Summum  Pontificem  promotus  ,  Ecclesiam  jamdiu  ancillatam  in 
pristinam  reduxit  libertatem  .  .  .  Itaque  ciim  diadema  regni  à  Sacerdotali 
gladio  feriendum  foret  ,  in  se  ipsum  dividitur  ;  Saxonibusque  rebellionem 
machinantibus  ,  conspirationes  fiunt ,  detrectationes  in  Principem  dictantur , 
multaque  inhonesta  de  ipso  ad  aures  Summi  Pontificis  referuntur. 

An.  1073.         Anno   sequenti  Alexander  vitâ    et   Sacerdotio    perfunctus   decessit ,    sedem-  E 
que   Hiltprando    Archidiacono  suo  ,    qui   Gregorius   VTI  dictus  est  ,    reliquit. 
Exhinc  schisma  gravissimum  ,    eo  quod  absque    consensu    Régis    per  electio- 
nem   constitutus   fuerat  ,    oritur.  Ipse   autem  ,  qui  per   nmltum    temporis  ad 
libertatem   Ecclesiae    obtinendam    priva  tus    laboraverat ,   jam  ad   Sacerdotalem 

(a)  Robertus  iste  ex  mediocri  stirpe  in  Northman-  ra/idi  circuitu  patrid  linguâ    Guiscardus,     tanqttam 

nia,  ex  eorum  militum  ordine  quos  Va-vassores  vulgà  oberrator  et  g/rator^   appellatm  est,    etc.  Ex  ejusd. 

ibi  dicere  soient,  in  plasa  quam  Constantiani  indigenœ  Ottonis   Frising.     Lib.    1    de    Gestis      Frederici     I 

dicunt,  editus^  eum  Rogerio  fratre  tant  patri,   famis  Imper,    cap.  3. 

tempore,  morem  ut  aiunt  gerens,   quàm    ob   locorum  [b)    Mathildis      mater   Beatricis    et   avia    Mathil- 

sterilitatis  molesliam  à  natali  solo  progressus  ;  multo  dis  Comitissae,   filia     fuit   Hermanni    Suevias    Ducis 

tempore  multas  provincias,  opportuniorem  ad  inhabi-  et  soror  Giselae   Conradi   Salici  conjugis,    ut    pluri- 

tandum  terram  quœrens^  oberravit  :  undè  et  ab  ober-  bus  probat  Pagius  ad  an.  1070. 


EX  CHRONICO  OTTONIS  FRISING. 


263 


[a  dignitatem  provectus  ,  à  cœpto  desistere  indignum  diicens  ,  tam  ob  hoc  , 
quàm  pro  simonia  extirpanda  ac  incoiitinentiâ  Clericorum  reprimenda ,  plu- 
riniùm  desudabat.  Denique  non  solùm  Regem  pro  ejusmodi  ad  Synodalia 
responsa  crebrô  vooavit  ;  sed  et  datis  decretis ,  Clericorum ,  à  Subdiaconatu 
et  suprà,  connuhia  in  toto  orbe  Romano  cohibuit  ;  formaque  gregis  factus  , 
quod  verl)o  dociiit ,  exemplo  demonstravit  ;  ac  fortis  per  omnia  athleta  , 
niurum  se    pro  domo  Domini   ponere  non  timuit. 

Anno  ab  Incarn.  Dom.  MLXVI  Stella  quse  comètes  dicitur  visa  ,  effectu  cap.  35. 
non  caruit.  Eodem  enim  anno  Guilhelmus  Nortmanniae  Comes ,  Britanniam 
Majorem  ,  quae  nunc  Anglia  dicitur ,  occiso  Rege  ejus  Heraldo ,  expugna- 
vit  ;  totaque  in  servitutem  redactâ  provinciâ ,  ac  Nortmannis  ibi  positis  , 
illo  tempore  regnavit.  Anno  sequenti  Rex  Bertam  Ottonis  Italici  Mar-  An.  *067. 
chionis  filiam  uxorem  accipiens  ,  nuptias  apud  Triburias  celebravit.  At 
Romanus  Pontifex  Regem  saepè  vocatum  excommunicavit  [a)  ;  ejusque  ,  ut  di- 
citur ,  consilio  et  auctoritate  Rudolfus  Alemaniiorum  Dux  à  quibusdam  An.  1077. 
Principibus  Rex  creatur.  Quo  non  multo  post  in  publico  bello  occiso , 
atque  Hermanno  Lotharingise  Principe  sibi  substituto ,  et  ipse  non  multo 
post  à  lidelibus  Régis  occiditur.  Lego  et  relego  Romanorum  Regum  et 
Iniperatorum  Gesta  ,  et  nusquam  invenio  quemquam  eorum  ante  hune  à 
Romano  Pontifice  excommunicatum ,  vel  regno  privatum  :  nisi  forte  quis 
pro  anathemate  habendum  ducat ,  quod  Philippus  ad  brève  tempus  {h)  à  Ro- 
mano Episcopo  inter  pœnitentes  coUocatus  ,  et  Theodosius  à  B.  Ambrosio 
propter  cruentam  caedem  à  liminibus  Ecclesise  sequestratus  sit. 


(a)  Cujwi  rei  novitatem  eo  vehementiùs  indignatione 
motum  suscepit  Imperium,  quô  nunquani  ante  hœc 
tempnra  hujusmodisententiani  in  Principem  Romano- 
rum promulgatam  cognoverat.  Hœc,  in  lib.  de  Gest. 
Frederici  I  Imper,  cap.  1,  idem  Otto  Frising-, 
vir  sanè  non  suspectus  ,  ut  potè  Episcopus  et 
Papae  addictus.  Fortiùs  adbuc  secat  rem  Sigeber- 
tus  vel  alius  quilibel  Auctor  in  Magno  Chron. 
Belg.  pag,  128,  bis  verbis  :  Nimirùm  ,  ut  cum 
pace  omnium    bonorum  dixerim,  hœc  sola  novitas,  ne 


dicam  hceresis,  nedum  in  mundo  emerserat^  ut  Sa- 
cerdoles  .  .  .  docerent  populum  ,  malis  Regibus 
nullam  subjectionem,  et  licet  eis  sacramentum  fideli- 
tatis  fecerit,  nullam  tamen  deberi  fidelitatem,  nec 
perjuros  nominari,  qui  contra  Regem  semerint,  imà 
qui  Régi  paruerit,  pro  excommunicato  habendum  ■  et 
qui  contra  Regem  fecerit,  à  noxa  injustit'ue  et  per- 
jurio  absolvendum. 

[b]    Non  à    Rom.     Pontifice,     sed   à  S.    Babyla 
Episcopo  Antiocb.  id  expertus  fuit  Pbilippus. 


EX  HISTORIA  PONTIFICUM 

ET   COMITUM  ENGOLISMENSIUM   (a). 

Apud  Labbeum  Tom.  II  Biblioth.    Likr.  Mss.  pag.   254  et  seqq. 

ROHO  obiens  sepultus  est  in  capite  Cathedralis  Ecclesiae  ,  à  parte  aus-  ^^P-  '^^• 
trali.  In  cujus  locum  successit  Geraldus  Arte-mala  ,  vir  magnus  à  studiis 
(  magnae  constantise  )  ;  qui  tyrannidem  Dapiferorum  suorum  fugiens  ,  ad  Re- 
gem Franciae  quasi  exul  divertit  ;  et  in  extremis  vitae  laborans  ,  erigere  se 
contra  Episcopatum  Engolismensem  fecit  ,  et  vivos  simul  ac  mortuos  illius 
Episcopatûs  absolvit  ,  praeter  Dapiferos  suos  ,  quos  excommunicavit  ;  et 
futuram  progeniem  maledixit.  Hic  autem  obiens  sepultus  est  intra  Ecclesiam 
S.  Dionysii  ,  à  parte  septentrionali.  Titulus  autem  talis  est  :  «  Hîc  requiescit 
»    Geraldus  Angulismae  civitatis  Episcopus  ». 

Ipse  vero  Auduinus  post  mortem  Guillermi  patris  sui  quatuor  annis  Con-  Çap.  2». 
sulatum  tenuit,  et  mortuus  est  anno  MX XX  (b)  ,  anno  ab  Incarnatione  An.  1034. 
Domini. 

Successit     in    Consulatum    Auduino    Gaufridus    seu    Josfredus    frater  ejus  ,      Cap.  30. 


(a)  Anonymus  Scriptor  hujus  Historiae  ,  Ca- 
nonicus  Engolismensis  ,  vivebat  anno  1159. 
De  eo  autcra  plura  vide  pag.  248  Toml  nostri 
X.  Ibid.  pag.  164  edidimus  stemma  Comitum 
Ggollsm. 

(b)  Aliquid  deest,  inquit  ibi  Labbeus,  et  me- 
ritô.  Corrigendum  igitur  MXXXIII  vel  MXXXir  : 
nara     Guiîlelmus     Egolismensis     apud     Adcmarum 


dicitur  obiisse  ipso  anno  quo  rediit  de  Jérusalem, 
sciiicct  f^I  (A.1.  Fllt)  Idus  Apr.  vigilia  Osannœ, 
MXXVIII  ab  Incarn.  Domini.  Annus  autem  1028, 
inquit  Mabillonius,  hoc  loco  numeratur  secundum 
veterem  calculum,  nobis  insequens  seu  1029  secun- 
dum novum.  Quo  posito,  malè  in  Tomo  nostro  X 
mors  Willelmi  Corn.  Egolism.  rcferlur  ad  annum  1028. 


264    EX  HISTORIA  PONTIFIGUM  ET  COMIT.  ENGOLISM. 

cujus  erat  uxor  Petronilla,  filia  Marnardi  dicti  Divitis  domini  Archiaci  et  A 
Botavillae  ,  et  sola  ejus  hères  :  pro  qua  totam  hereditatem  patris  habuit  et 
possedit  ;  quani  duxerat  ipse  Gaufridus  ,  vivente  pâtre  suo  Willermo  Comité. 
Filius  vero  fratris  Alduini  ,  scilicet  Willermus  Chausardus  ,  licet  filius  esset 
primogeniti  ,  et  terram  de  Comitatu  debuisset  habere ,  solummodo  Masta- 
ciuni  et  medietatem  castri  Fronciaci  habuit  :  hac  de  causa  scilicet  ,  quia 
Cornes  Willelmus  ejus  avus  filios  et  filias  ex.heredavit ,  idcirco  quia  uxor  (a) 
ejusdem  Audoini  toxicaverat  eum  ;  et  propter  hoc  sententiam  exlieredatio- 
nis  in  progeniem  illius  mulieris  retorsit.  Gaufridus  vero  Cornes  de  uxore 
sua  praedicta  filios  genuit  Fulconem  ,  Gaufredum  Rudelli  ,  Arnaldum  de 
Montosario  ,  Willermum  et  Ademarum  posteà  Engolismenses  Episcopos. 
Fulconi  priniogenito  dédit  Comitatum  Engolismae,  et  terram  quam  ex  parte 
uxoris  suae  habebat  ;   Gaufredo    Rudelli ,     castrum    Montosarii.    Obiit   autem  B 

An.  1048.     Gaufridus  Cornes  MXLVIII   anno  ab  Incarnatione  Domini. 

Cap.  31.  Successit   vero   illi   in    Comitatu  ,    sicut   ipse    in  vita   sua  disposuit  ,  Fulco 

ejus  primogenitus  filius  ,  sicut  ab  antiqiiis  accepimus  ,  vir  magnae  fortitudi- 
nis  et  audaciae,  et  militia  strenuissimus.  Qui,  inter  caetera  quse  viriliter  egit, 
Pictavenses  de  terra  sua  in  quam  ad  devastandum  irruerant  ,  audacter  inva- 
dens  ,  repulit  ;  usque  Coniacum  fortitei*  invadendo  ,  rustando  et  pugnando 
fugavit ,  et  multos  ex  eis  cepit.  Insuper  in  pago  Xantonensi  castrum  Mauri- 
tanise  obsidione  ,  quâ  Dux  Aquitanise  illud  clauserat,  et  jam  ferè  ad  captionem 
constrinxerat  ,    cum  magno    suo    exercitu   iiluc    perveniens  ,    ad   magnum  (  h  ) 

An.  1087.    singula   libéra  vit.   Obiit   vero    in   senectute    i)ona    MLXXXVIt   (  c  )   anno    ab 

An.  1029.    Incarnatione   Christi.     Certè   conjux    Gaufridi    Petronilla,    pro    salute    animas 

suae,  Monasterium  S.  Pauli  de  Botavilla  [d]  propriâ  pecuniâ  et  allodiis  fundavit,  G 
et  in  eodem  Monasterio  sepulta  est. 

Cap.  32.  Post  Gerardum  Arte-mala  Guillermus  Engolismensis  natione ,  pâtre  Gau- 
frido  Consule ,  Petronilla  matre,  Engolismae  natus ,  Episcopatum  Engolismae 
suscepit  ,  vir  sapiens  et  disertus  ,  qui  Guillermo  Aquitanorum  familiarissi- 
mus  fuit  ;  qui  praedicto  Praesuli  Thesaurariam  S.  Hilarii  ,  et  oblationes  alta- 
ris  Angeliacensis.  dédit.  Dum  autem  praedictus  Praesul  in  extremis  laboravit  , 
pro  remedio  animae  ejus  altare  praedictum  dédit  x^ngeliacensibus  :  totum 
autem  Capitulum  cum  Abbate  concessit  ,  quod  duo  Monachi  pro  anima 
Pontificis  semper  in  Ecclesia  substituerentur  ;  quod  usque  in  praesens  persé- 
vérât. Praedictus  vero  Praesul  maximas  guerras  habuit  cum  Fulcone  fratre 
suo  ,     et   cum    illo    militari    praelio     saepè    conflixit.  .-Edificavit   Tolveram   et 

An.  1076.    Borzai.    Obiit  anno  MLXXVI  ab    Incarnatione  Christi  ,     XII   Kalendas    Oc-  D 
tobris.     Sepultus    est    intra    Ecclesiam    Cathedralcm     à    septentrionali    parte. 
Sedit    annis   XXXIII.    Loco     ejus    promotus    est    in    Episcopatum    Ademarus 
frater    Willermi    Episcopi    praedicti .  .  .     Stirpensis    Ecclesiae    Abbas  ,     home 
mirae  simplicitatis,  etc. 

(a)  Haec  Cap.  27  vocata  est   nobilissima  Comitbsa  ria     Christiolensi.    Provinclae    dividebantur     in     vi- 

Alairia   vel  Alauzia  ;    apud  Ademarum  verô  Alai-  carias    vol  centenas  ;     nam  vicaria    et  centena,    una 

2'<ï.  eadcmque  ras   erat  :    vicariae    dividebantur    in  villas 

(i)    Forte     ad   manum     vel    maiius ,    inquit     ibi  vicosve  ;  et  à   vicaria   Vicarius,  qui   velut  ininor  ac 

Labbeus.  velut  pedaneus  judex  erat;    à    centena    Ccntenarius 

(c)  Idem  numeri  error  exslat  in  tribus  Mss.  dicebatur.  Vicariae  hodieque  appellatio  durât  in 
addit  ibi  Labbeus,  non  attendens  forsan  hîc  agi  Aquitauia^  in  Septiinania,  ac  in  Provincia  ;  quam 
de  morte  Fulconis  Com.  Egolis.  viguerie  appellitant  ineolae  ;  Vicarium  autem  Figuier. 

(d)  Botavilla   est  in    pago  Santonensi  ,    in   vica- 


EX 


265 


EX  GESTIS  («)  CONSULUM  ANDEGAVENSIUM, 

AUCÏORE   MONACHO    BEIVEDICTINO    MAJORIS-MONASTERII. 

Apud  Acherium  Tom.  III  Spicilegii  in-fol.  pag.  252. 

AccEPTis    cum     benedictione    à     domino     Papa      litteris    [Romae  ,     Fulco       c»/.  2. 
.  Conies     Andegav.]     iter     eundi    Jérusalem      quam     tune    Gentiles      tene- 
bant  ,    arripuit    :     qui     Constantinopoliin    veniens ,     Robertum    Ducem    Nor- 

^  manniae,  idem  iter  aggressuni  (b) ,  ibidem  reperit  .  .  .  Iste  Robertus  Wil- 
lelmum  viruni  probum  ,  qui  Angliam  acquisivit ,  ex  concubina  ante  hoc 
factum  genuerat.  Quo  invento  Fulco  et  sibi  sociato ,  literas  Papae  Impera- 
toris  tradidit.  Isti  ambo*  viris  Antiochenis,  qui  ibi  forte  aderant ,  adjuncti  , 
jussu  Imperaloris  per  terram  Saracenorum  deducuntur.  Robertus  itinere  An.  1035. 
Bithyniae  obiit ,  ibidemque  sepultus  quievit  :  de  quo  maximum  (c)  apud 
suos  idcircô  justitium  exstitit  ,  quoniani  non  f'uerat  ei  proies  ex  matrimonio 
aliqua  ad  regnum  suscipiendum  provinciae  ;  quamvis  sororem  Anglorum  Régis 
Cnutli  nianifestum  sit  duxisse  uxorem  ,  quam  odiendo  divortium  fecerat. 
Ex  concubina  tamen  filium  genuerat,  Willelmi  nomen  activi  ei  imponens  ; 
cui,  antequam  profîcisceretur,  universos  sui  Ducaminis  Principes  niilitaribus 
adstrinxit    sacramentis ,   qualiter  illum    in    Principem  pro  se,   si    non    rediret, 

C  eligerent  :  qui  etiam  statim  ex  consensu  Régis  Francorum  Henrici  unanimiter 
postmodum  firmaverunt.  Fuit  enim  usui  à  primo  adventu  ipsius  gentis  in 
Gallias^  ex  hujusmodi  concubinarum  conimixtione  illorum  Principes  exti- 
tisse.  Sed  et  hoc  ne  supra  modum  putetur  abominabile ,  libet  coniparationem 
de  filiis  concubinarun)  Jacob  inducere  ;  qui  ob  hoc  non  caruere  paterna  dig- 
nitate,  inter  caiteros  fratres  constituti  Patriarchae.  Et  longo  pôst  inferiore 
tempore ,  singularis  monarchiœ  niagnus  Iniperii  Proto-Christicola  Constan- 
tinus  ex  concubina  Helena  legitur  genitus  fuisse.  Fulco  siquidem  sub  con- 
ductu  Jérusalem  ducitur;  portant  tamen  urbis  intrare  non  potuit  ,  [nisi] 
dato   pretio  (d),  etc. 

Goffridus  Martellus   post   niortem   patris  sui  ,   honorem  Consulatûs    adeptus    pag.  255. 
est.    Martellus   prae  omnibus  generis   sui  animosior  ,    negotia    sua    omnia    cum      Cap.  9. 

t)  impetu  pergebat  *.  Plebs  Andegavorum  maxime  dominum  suuui  Martellum  '  peragebat 
contra  Theobaldum  et  contra  Guillelmum  Pictaviensem  Consulem  incita- 
bat ...  (e)  Erat  etiam  eis  magnum  decus  ferroque  petendum  ,  plus  patriâ 
potuisse  sua  ;  mensuraque  juris  vis  erat.  Martellus  sa^pè  multis  vim  faciebat.  Cui 
cùm  diceretur  :  «  Malè  de  te  loquuntur  homines  »  ;  aiebat  :  «  Faciunt  quod  so- 
»  lent,  non  quod  mereor  ;  bene  enim  loqui  nesciunt  ».  Itaque  Ambasiaco 
milites  multos  cum  Lisoio  posuit ,  qui  Tiu'onum  Blesimque  vastarenl.  Si- 
militer  illi  de  Monte- Basonis  quidquid  usque  Cainonem  erat  ,  demoliti  sunt. 
Lochenses  cum  Rogerio  Diabolerio  terram  S.  Aniani ,  Pontilevium  et 
Calvimontem    usque  ad    Cussonem    *  fluvium   saepè  depricdabantur.  ♦  ^  conuon 

Martellus  ad  ultimum  omnibus  suis  copiis  congregatis,  Turonicam  urbem 
obsedit.  Dimisit  tamen  Lisoium  Ambasiaco  (/")  cum  cunctis  militibus  et 
mille  quingentis  peditibus,  qui  vias  custodirent,  ne  Blesenses  ad  ejus  exer- 
citum  libère     descenderent.      Audivit  Lisoius  ,   et     certum    erat   quod    Comes 


(a)  De  his  Gestis,  quorum  Auctor  Johannes 
Monacbus  Majoris-monastcrii  scribebat  post  médium 
saeculi  XII ,  cgimus  alibi,  scilicet  pagina  248  et  seqq. 
Tomi  nostri  X. 

(b)  Robertus,  ut  paulô  suprà  ibidem  legitur, 
anno  Ducatut  sui  fil  nudipes  lioc  iter  susccpit  : 
Fulco  verô  infrà  dicilur  in  codem  itinere  mora- 
tus  anno  et  dimidio  ;  at(jue  regressu-t,  Locliis  ultra 
Angerim  fluvium^  Belloloco  scilicet  ,  Abbatiam  S. 
Sepulcro   dicatam   fuiidasse. 

(c)  In  Ms.  Codice  Reginae  Sueciae ,  de  quo  apud 
suos  majcima  idcircù  molestia  exstitit. 

(d)  Vide  Tomi  nostri  X  paginara  256 ,  ubi 
Fulco  Sarracenos  fallit   arietis  vesicd ,    optimo   vino 

Tome  XI. 


albo  repletâ  :  ibidem  sequitur  bellum  inter  Ful- 
conem  et  Odonem  Carapan.  in  quo  post  acerri- 
mum  conflictum  victores  extiterunt  Andegaven- 
ses  :  deinde  pag.  257  Fulco  Salmuriense  castrum 
capit.  In  his  autem  temporum  ordinem  à  Scrip- 
tore  minime  servari  nemo  non  videt. 

(e)  Ibi     illud    Lucani   refertur     de     Andegavis  : 

Non  erat  is  populus  quent  pax  tranquilla  juvarel, 
Quem  sua  libertat  immotis  pasceret  armis. 

(f)  In  Ms.    Cod.    992    Reginae    Sueciae,  cum  du- 
centis  militibus. 


266     EX  GESTIS  CONSULUM  ANDEGAVENSIUM. 

riieobaldus  contra  dominuin  suum  Martellum  bellum  ingens  praepararet.  A 
Quibiis  auditis,  et  ad  unguein  diligenter  singula  rimatis ,  quœ  gens  ciim  eo 
«'sset  ,  quid  pararet  ,  et  quo  in  loco  suos  praeliatnros  disponeret  ,  domino 
suo  Gofrido  Martello  prsesens  in  ipso  exercitu  ita  locutùs  est  :  «  Bellum  vo- 
»  !)is  iniminet  non  incertum  ,  et  insiiper  conveniunt  agmina  Franeorum  et 
»  Burgundionnm  :  civitatem  ergo  quain  obsedistis  (a)  ,  dimittite  ,  homini- 
»  busqué  vestris  ab  omnibus  munitionibus  vocatis,  de  vobis  tutandis  expe- 
»  ditiores  adestote  ;  et  ego  vobis  die  praelii  quo  volueritis,  occurram  :  nielius 
y>  est  nos  convenire  et  pugnare ,  quàm  nos  à  vobis  separari,  et  superari. 
T)  In  bellis  mora  modica  est,  sed  vincentibus  lucrum  quàm  maximum  est. 
»  Obsidiones  multa  consumunt  tempora ,  et  vix  obsessa  subjugantur  muni- 
»  cipia  :  bella  vobis  subdent  nationes  et  oppida,  bello  subacti  evanescent 
»  tanquam  fumus  inimicis.  Bello  peracto  et  hoste  devicto,  vastum  imperium  B 
»  et  Turonia  patebit.  Bonum  est  ergo  accelerare  ,  ne  nos  inveniant  inimici 
»  nostri,  et  aemuli  nostri  dum  venerint ,  imparatos  :  qi^oniam  si  Deum  poterimus 
»  promereri  ducem  et  praeambulum,  non  dubitanter  statim  de  inimicis  nostris 
»   triumpliabimus  ».    His  dictis   Lisoius  Ambasio   redit. 

Cornes  Theobaldus  cum  infinita  gente  per  Pontilevium  transiens,  juxta 
Montrichardum  ad  flumen  Cari  descendit  ;  et  copiosis  boum  et  ovium  ar- 
mentis  inventis  ,  opimâ  praedâ  sui  ditati ,  et  partibus  S.  Quintini  ante  Bli- 
Bier^  retum  *  tentoria  figentes,  et  nocte  ac  die  recreati  sunt.  Martellus  ,  relicta 
obsidione,  Laudiaco  {b)  monte  prima  die  eis  obvius  venit.  In  crastino  Ble- 
senses  catervatim  ex  castris  proruunt  :  Andegavenses  à  Laudiaco  eis  è  contra 
procedunt.  Ciimque  jam  (c)  se  invicem  contuerentur  ,  ordinatum  per  sex 
acies  exercitum  suum  Martellus  his  affatur  alloquiis  :  «  Eia  ,  milites ,  vide-  C 
»  tis  et  invenistis  apud  quem  (d)  venistis  ;  vos  vero  pugnaturi,  confor- 
»  tamini  in  Domino  et  in  potentia  virtutis  ejus  ;  potens  est  enim  vos  salvare 
»  Omnipotens.  De  fuga  nullus  cogitet  unquam  ,  quoniam  longé  nimis  à 
»  nobis  Andegavis  abest  ;  metum  omnem,  qui  etiam  viros  efïeminat  ,  abji- 
»  cite  ,  et  de  vobis  ipsis  defendendis  viriliter  procurate.  Ictus  impugnantium 
»  indefessi  sustinete  ,  confisi  Dei  adjutorio  ;  manus  bellicosas  exerite  ,  vires- 
»  que  dum  tempus  est,  ostentate.  Nunc  armis  et  animis  opus  est  ;  non  est 
»   tempus  socordiae  ,    neque  imperitiae   ». 

His  et  talibus  à  Consule  dictis  accensi  omnes  ad  pugnam  procedunt , 
congressum  ultra  non  ferre  différentes.  Nec  mora  ,  ante  Burgum  S.  Martini 
Belli  ad  pugnam  conveniunt  ,  in  loco  qui  publiée  Noit  vocatur.  Reboant 
tubis,  et  simul  eia  clamant.  Immergunt  se  latissiniis  confertissimisque  hostium  D 
turmis  ,  obvios  quosque  sternunt  ;  nec  imbecilles  inveniunt  hostes ,  immo 
vero  totis  viribus  sibi  obstantes.  Nam  duas  acies  quae  praecesserant  ,  nnilti- 
,  tudine  nimia  penè  funditùs  consumunt.  Corruunt  multi ,  vulnerantur  plures. 
Andegavi  impetus  sustinent  improborum  ;  vicissimque  eos  impetentes ,  viri- 
liter retrocedere  compellunt.  Martellus  qui  in  postrema  parte  cum  acie  sua 
substiterat ,  ubi  densiores  hostium  suorum  vidit  acervos ,  accurrit  ;  totum- 
que  de  Comité  transferens  se  in  militem,  alios  lanceâ  deturbat  de  caballis  , 
alios  ense  dimidiat  in  sellis  ;  convocat  suos,  instantes  confortât  ;  et  eis  ani- 
matis,  in  adversarios  discurrit.  Ijsoius  domino  suo  auxilium  prîebiturus  cum 
suis  niilitibus  et  peditibus  ,  centum  vexilla  gerentibus  ,  ab  Ambasiaco  ad- 
volat  citissimus  ;  qui  viso  praelio  in  dextro  cornu  ,  habenas  laxant  ,  et 
calcaribus  cornipedes  urgent  ;  et  sentis  pectoribus  oppositis  ,  turmas  Co-  E 
mitis  depellunt,  et  oppositos  discutiunt  ;  et  unusquisque  suum  sternit  humi. 
Andegavi  siquidem  denuo  eos  invaserunt;  quorum  virtutem  Theobaldini  (e) 
satellites  diutiiis  non  sustinentes  ,   pavore   subito  sibi  immisso  in  fugam   versi , 

(a)    Odoni     II,    qui    Tricassium    et     Meldorum  ,  fusum    fugatumque    Stephanum ,     urbem     ïuronos 

Carnutum   ,    Tiironuin     ac     Blesensiura     Comitatus  Theobaido    abstulit,    et   Goffredo  Tuditi   Com.    An- 

possedit,    filii    duo,     Theobaldus   qui  et    Tetbaldus,  degav.  dédit  :  sed   capienda    erat  urbs    Goffredo,  ut 

ac  Stephanus  fuerunt  :    ex  quibus    Tlieobaldus   Car-  Principis   beneficio  frueretur. 

nutes,  Turones    ac    Blesenses   hereditario  jure  obti-  (6)  In  Ms.    Cod.   Laudaico  monte  :    sic    et  infrà. 

nuit  ;  Stéphane  Tricasses   ac  Meldi    obligera.   Ambos  Mont-Louis  vel  Mont-Loy.s  ad  Ligerim. 

oderat  Henricus  Fr.    Rex,   proptereà  quôd  more  ma-  (c)  Ibid.  Jam  xe  invicem  quasi  contingerent. 

jorum  suorum  novis  rébus  studebant,  et  fratri    ipsius  (d)  Al.  quod  ;  ubi  corrig.  quos. 

Odoni   rcbclli    sese   adjunxerant.     Quamobrem  post  (e)  In    Ms.  Cod   Theobaldus  et  sui  satellites. 
fratrem     captum   et    custodise   mandatum,    et     post 


EX  GESTIS  CONSULUM  ANDEGAVENSIUM. 


267 


A  scapulas  dederunt  ;  plures  cuspidibus  insequentium  confossi  sunt.  Insecuti 
sunt  eos,  et  retiniierunt  équités  et  pedites  et  equos  multos  vivos  ;  eisque 
parcendo,  paucos  occidunt.  Qui  cum  Martello  erant ,  omnes  in  ferriim 
ruunt,  ipso  prse  omnibus  fbrtissimè  et  fugante  fugientes  et  prosternente.  In- 
sequentes  Anibasienses  fugientibus  instant  ;  et  quos  consequi  praevalent  , 
omnes  prosternunt  ;  et  in  nemore  quod  Brajum  dicitur,  juxta  Aulam  Astuini 
Comitem  Theobaldum  consequuntur,  et  capiunt  cum  quingentis  et  octo- 
ginta  militibus  :  non  enim  in  Brajo  equi  eurrere  potuerunt.  Consulem  à 
Brajo  abstractum,  sic  nempè  nemus  vocatur,  Martello  reddunt.  Hostibus  ita 
repulsis,  Deo  favente,  et  repressis,  et  diversis  (a)  partibus  turpiter  fu- 
gatis ,  cum  laetitia  maxima  redierunt  ;  et  à  turbinibus  bellorum  immunes, 
eo   anno   quieverunt.   Iste  Theobaldus  cùm    esset  in  vinculis,   et  pro  eo    nul- 

Jj  lam  argenti  et  auri  Gofridus  Martellus  redemptionem  vellet  accipere,  cap- 
tivus  mori  metuens,  et  semetipsum  plusquàm  sua  diligens ,  anno  incarnati 
verbi  MXLl  (b)  pro  sua  deliberatione  Turonim  Gofrido  Martello  in  per-  An.  lOW. 
petuum  hal)endam  concessit.  Martellus  Turoniâ  quietè  susceptâ,  (  nam  sibi 
Theobaldus  Kainonem  (c)  et  Lengiacum,  quae  adhuc  possidebat,  cum 
omnibus  quae  jure  eis  appendebant,  reddidit)  Rege  Francorum  mediante , 
cum    Theobaldo  pacificatus  est. 

Quid  Glaber  Rodulphus  Historiographus  de  bello  hoc  in  Historia  scripserit 
nostro  Operi  inseramus.  «  Fuerat  orta  grandis  discordia  usque  ad  effusioneni 
»  multi  sanguinis  inter  Henricum  Francorum  Regem,  Roberti  filium  ,  et 
»  filios  suprà  taxati  Odonis,  Thebaldum  videlicet  et  Stephanum.  Contigit 
»  enini  post  multas  strages   cladis   utrarumque   partium,   ut  idem  Rex,  ablato 

Q  »  ab  eisdem  dominio  Turonicae  urbis ,  daret  illud  Gotfrido ,  cognomento 
»  Tuditi  ;  qui  collecto  magno  exercitu,  ipsam  civitatem  anno  uno  et  eo 
»  ampliùs  obsidione  circumdedit  :  adversus  quem  tandem  hostili  manu  per- 
»  gentes  dimicaturi ,  rêvera  ut  afïlictaj  indigentique  alimoniis  succurrerent 
»  urbi   ambo   filii  Odonis  (d),  etc.  » 

Quindecim  sacramenta  juravit  Theobaldus  propria  manu  Consuli  Go- 
frido, et  viginti  Barones  Castellenses  cum  eo ,  et  quadraginta  milites  Va- 
vasores  eisdem  verbis  quibus  et  ipse.  Ex  quibus  omnibus  quatuor  Operi 
inseramus.  Primo  juravit  et  jurando  concessit  civitatem  Turonensem  cum 
castellis,  munitionibus,  feodis  et  casamentis  :  secundo  juravit  quod  Comi- 
tatus  durabat  ab  occidente  à  fluvio  Toëdo  (e)  nomine,  qui  inter  Salmurinm 
castrum    et    Abbatiam    S.   Florentii    efïluit,   et  sic    in    Ligerim    effluit ,    usque 

D  ad  Haïas  Blimartii  ,  quse  et  Haise  dicuntur  S.  Cyrici  :  tertio  juravit  quod 
nec  per  se  nec  per  alium  aliquem  qua3reret  ,  quomodô  unum  vicum  vel 
aliquam  villam  ex  Consulatu  perderet  :  quarto  juravit,  quod  infra  septem 
leucas  munitionum  suarum,  aliquam  munitionem  nec  ipse  faceret,  nec  alicui 
suorum  permitteret  facere. 

Gelduino  Salmuriensi  et  filio  ejus  Gofrido  Calvimontis ,  Martellus  omnes 
feodos  quos  habuerant  citra  Vigennae  fluvium ,  et  decimam  S.  Cyrici  reddi- 
dit :  qui  Salmurium  tune  Comiti  concesserunt.  Insuper  etiam  Gofridus  Cal- 
vimontis pro  prœdictis  Martello  homagium  fecit.  Itaque  Martellus  facto  homa- 
gio  (  f)  pro  susceptâ  terra  Theobaldo ,  ipso  deliberato ,  donaria  militibus 
distribui  constituit. 

Haec    praetereà    tempestate    erant    cum    Comité   Gofrido    duo    juvenes   no- 

E  bilissimi  (gi),  filii  doniini  Castri  Gunterii  ;  ex  quibus  primus  vocabatur 
Raitialdus,  nomine  patris  sui  ;  aller  Gofridus  nomine  Consulis,  cujus  et 
filiolus    erat  :     ex    quibus    primum,    Militem    factum     patri    Iransmisit.     Pater 

(a)  Ibid.  et  adversii  partibus.  Dive    amnes     recipit.  Olim    Tuadum    vel  Doaduin 

(b)  Ibid.  anno  Incarn.  MXLII.  Sic  et  in  Gestis  ac  Toaduin  dictus  videtur  ;  à  recentioribus  autem 
Ambasiensiuin  Dominorum.  quibusdam  Scriptoribus  Tueda  vocatur. 

(c)  Ibid.  Cainonein  et  Baugiacum,  quem.  Caino,  [f]  Haec  verba  notanda  sunt.  Inde  enim  patct, 
vulgô  Chinon.,  castrum  est  Turonum  pervetus,  ad  Martellum  pro  csetcris  Coinitatibus  suis  bominiiini 
flumen  Vigennam  positum.  Lengiacum  vero,  seu  et  iidein  Régi  Fr.  debuisse  ;  pro  Coinitatu  autcm 
Alingavia  et  Lingia,  vulgô  Langey ,  vicus  veterri-  Turonico,  non  Régi,  sed  Tbcobaldo  Com  Blés.  Sic 
mus  est,  ad  flumen  Ligerim  situs.  posteà     Willelmus     Dux     Aquit.    et     Pict.    Cornes, 

(d)  Vide  lib.  5  cap.  2  Glabri,  pag.  60  Tomi  hominio  à  Martello  suscepto,  Santonicum  Consula- 
noslri  X.  tum  ei  toncessit^  etc. 

(e)  Vulg6    Toué  ye\  le    Toué  ;   qui    fluvius    ïoë-  {g)  Ms.  Cod.  duo  Juvenes  nobiles  ep/iebi. 
rium     ToSret,    Argentonem     Argentan,     ac    Devam 

L  1  ij 


268    EX  GESTIS  CONSULUM  ANDEGAVENSIUM. 

vero  jam  vetulus  ,  cruce  factâ,  liccntiâ  Comitis  Jerosolymis  perrexit  ;  filius  A 
vero  ejus  prirnof^enitus  Rainaldus  ,  homagio  Consuli  facto,  terrain  suscepit, 
et  quinque  annis  ut  miles  strenuus  nobiliter  rexit.  Frater  vero  ejus  Cotniti 
serviens  ,  et  probitates  fratris  sui  audiens  ,  cupiflus  gloriae ,  aggressus  Con- 
suleiii,  precibus  suorum  obtinuit,  ut  eum  Militem  constitueret,  et  causa  (a) 
filiationis  rnodicum  terrae  ei  largiretur ,  quo  posset  ei  grtiosiùs  et  accuratiùs 
serviie.  Conies  auteni  precibus  juvenis  et  suorum  deliuitus  ,  libentissimè 
militi  annuit;  et  militem  *  constitutum  dominium  suum  Caramantum  (b),  quae  et 
Villa-Moranni  ,  quam  pater  ejus  firmaverat  ,  dédit  ;  et  totam  terrain  ab 
Haia  Blimarcii  (c),  quse  et  S.  Cyrici,  usque  ad  Blesentiacum  tali  nimiriim 
pacte  ut  intra  illa  fortem  domum  sive  castrum  munitissimum  firmaret,  quippè 
quod  in  ingressu  et  egressu  Turonici  Comitatûs,  et  in  marchia  erat  Blesen- 
sium  ,  Vindocinensium ,  Ambaziacensium,  et  Calvimontensium.  Qui  terram  B 
illam  tali  pacto  suscepit  homagio,  et  ligiatione  Consuli  facta.  Secundo  autem 
anno  quo  constitutus  miles  est,  et  terram  illam  à  Consule  suscepit  ,  mortuus 
est  pater  ejus  et  frater,  utrique  Rainaldi  vocati,  verno  tempore  ut  uno  die; 
pater  Jerosolymis ,  frater  Gunterii-Castro  (d)  :  qui  solus  remanens  ,  homa- 
gio et  ligiatione  Consuli  facta,  terram  patris  vel  fratris  defunctorum  suscepit 
regendam  ,  cuiii  illa  quam  ei  Cornes  amore  filiolatûs  dederat.  Dédit  et  ei 
conjugem ,  neptem  uxoris  suîb  puellam  nobilissimam ,  corpore  et  vultu  pul- 
cherrimam,  nomine  Beatricem.  Facta  est  autem  prœgnans  eodem  anno,  quo 
eam  duxerat.  Unde  hilaris  effectus,  statim  cœpit  aedificare  nobiliter  castrum. 
Cùm  autem  ut  quantociùs  gedificaretur  elal)oraret,  natus  est  ei  infans  nias- 
culus  :  qui  aliquantnlùm  ex  morte  patris  vel  fratris  confortatus ,  et  gaudio 
gavisus ,  puerum  nomine  patris  vel  fratris  ,  Rainaldum  videlicet  ,  vocari  G 
prsecepit  ;  castrum  autem  novum  ex  nomine  filii  sui  Castrum-Reginaldi  vocari 
prsecepit.  Qui  ex  nobilibus  ortus  ,  et  nobiliter  educatus,  armis  strenuus  et 
miles  acerrimus ,  staturâ  (e)  procerus  ,  vultu  decorus,  verbis  facetus  ,  ama- 
bilis  fuit  omnibus.  Qui  propter  probitates  suas  à  praedicto  Consqle  Theo- 
baldo  (f)  in  tantùm  dilectus  est ,  ut  ei  magnam  terram  donaret,  quae  vicina 
erat  terrae    supradicto  castello  adjacenti  ,  cum   villis  ,  feodis   et  casamentis. 

Siquidem  eo  tempore  virum  Cenomanicum,  qui  multùm  sibi  servierat, 
Fulcoium  de  Torneio  in  curia  sua  Martellus  habebat  :  veriim  ciim  quid 
Fulcoio  pro  servitio  reoompensare  vellet  ,  quod  sibi  gratum  fore  debuisset , 
diu  praemeditaretur  ,  domum  munitissimam  quae  usque  hodie  Mota-Fulcoii 
à  vulgo  vocatur,  terramque  magnam  ex  suo  proprio  cum  multis  Ambasiaco 
feodis  donavit.  Seneca  affirmante,  quod  quietissimam  vitam  agerent  homines  D 
in  terris,  si  duo  haec  verba  à  natura  rerum  tollerentur  meum  et  tuum  :  hinc 
est,  quod  Willelmus  Pictaviensium  Cornes  Consulatum  Santonicum  suum 
esse  volebat,  et  vi  praeoccupatum  tenebat ,  quia  patrui  sui  fuerat.  Martellus 
eumdem  Consulatum  reclamabat ,  quia  avi  sui  fuerat  ,  cujus  heredes  absque 
liberis  mortui  erant ,  et  ideô  ad  heredes  sororis  avi  sui  honorem  debere 
reverti  affirmabat.  Denique  hujus  litigii  causa  diîi  ventilatâ,  multa  mala  in 
Andegavensi  pago  et  Pictaviensi  perpetravit  ;  et  per  quatuor  annos  tota 
terra  circa  Losdunum  et  Mirabellum  ,  à  Salmurio  etiam  Pictavis  vastata  et 
ferè  deleta  fuit.  Similiter  Martellus  quidquid  erat  circa  Pictavis ,  Clinonein 
fluvium  (j/)  et  ultra,  nec  non  suburbia  ipsius  civitatis  succendit  ac  delevit. 

Gofridus  igitur  cum  Willelmo  pugnare  disponens,  Lisoium  grandem 
natu  huic  negotio  advocavit  ;  in  cujus  consilio  ,  auctoritate  et  sententia  ,  E 
uti  illius  qui  in  vario  génère  bellorum  versatus  fuerat,  totius  praelii  ordinem 
commisit .  .  .  Majora  et  meliora  facit  [consilio  et  prudentia]  Lisoius  in 
hoc  praelio ,  in  quo  dominus  suus  Pictavenses  cum  Duce  suo  turpiter 
devicit .  .  .     Santonici    etiam ,   et    multi      ejusdem      Consulatûs    Proceres,    saepè 

[aj  Ibid.  causa  fUiolationis.  Guntherii  [Chasteau-Gontier]  appellavit.   Ex  Tabulis 

{b\  Ibid.  et  casamentum,  quœ  et.  Monasterii  S.  A.lbini. 


(c)  Ibid.    ad  Hayas   atque    ad   Presenciacum  Ru-  (e)  In  Ms.  Cod.  et  multis  expeditionibus   compro- 
mei  ;  tali  etc.  batuf,  consilio  prtifundUsimws ,  staturâ  procerus. 

[d]  Fulco  Corn.  Andec.    filius    Gaufridi,  qui  cog-  [f)  Sic  et  in  Ms.    aliàs  taraen   Goffrido. 
noininatus    est      Crùia-Gonella  ,     firmavit      [  an.  (g)  Id  est,  Clenum  fl.    vel  Clinnum    et     Cleunem, 
MXXXfll]        caftellum     super     Meduanam  fl.    in  vulgô    le    Clain,      quem     Vingenna      \la     f'ieniie] 
eurte  qui*    ocatur   Basilicat,  atque  ut  poterat  muni-  recipit. 

tuin  ,     ex     l' online  cujusdam   villici    sui   Cast  um- 


EX  GESTIS  CONSULUM  ANDEGAVENSlUxM.  269 

A  cum  Martello  fœdus  pepigerunt  lieri  et  sui  ipsius  ;  et  ejus  cui  praesidebant 
urbis  deditionem  illi  pacti  s(int ,  si  usque  ad  eos  quoqtiomodo  posset  per- 
venire.  Firmatis  itaque  amicitiis  ,  et  fœderatus  cum  Radulfb  Vice-consule  (a) 
Thoarci  ,  Martellus  cum  omni  sua  gente  ,  et  amicorum  et  vicinorum  copiis  , 
ad  urbem  Santonicam  susoipiendam  tam  ipse  ,  quàm  praedictus  Vice-consul 
tetenderunt.  Econtra  Guillelmus  Pictavorum  Dux  ,  vir  equidem  bellico- 
sus  ,  nulli  audaciâ  secundus  ,  prudentiâ  pra;ditus  ,  divitiis  copiosus ,  mili- 
taribus  auxiliis  constipatus ,  cupidus  laudis  ,  inflatus  supercilio  jactantise  , 
niagni  noniinis  homo  ,  gentes  maximas  congregat  ;  videlicet  Pictavienses , 
Lemovicenses  ,  Angolismenses ,  Petragorenses  ,  Arvernos  ,  Wascones  {b) , 
Bascos  ,  Tolosenses  ,  necnon  alios  innumeros  coagulaverat  ,  et  exercitum 
inimensum   conflaverat.    Istl   omnes   adventum     Martelli   expectantes ,     ad     op- 

B  pidum  quod  Caput-Vultonae  (c)  dicitur  ,  adunati  subsistunt.  Quod  oppidum 
in  alta  rupe  situm  ,  à  capite  V'^ultonae  fluvii,  sive  à  cavitate  rupium  nomen 
accepit.  Nam  quidam  Cayn-Vultonae  ,  alii  Cavitonium  (  d  )  nuncupant. 
Multi  autem  qui  ibi  substiterant,  apud  se  deliberabant  ,  an  discederent  , 
an  propiiis  ad  bellum  accédèrent.  Discedere  suadebat  fama  ,  quœ  felices 
Andegavorum  successus  prœnuntiabat  ;  et  ex  felicibus  de  victoria  Theobaldi 
et  Francorum  ,  feliciores  fore  auspicabantur  ;  et  idcirco  metus  quàm  maxi- 
nius  pectoribus  singulorum  inserebatur.  Accedere  vero  ad  praelium  eos 
exhortabatur  ira  pudorque  ,  peregrinorum  nullatenus  adhuc  repressa  teme- 
ritate.  Conlidebant  etiam  in  coagulatorum  [e)  diffusa  multitudine,  et  in  sua, 
àicut  jactabant ,  animositate,  Praetereà  inglorios  se  esse  direbant  ,  nisi  multi 
paucorum    stoliditatem  compescerent,  nisi  alienigenas  à  suis  finibus  disjicerent. 

Quoniam  autem  Aquitaniae  Principes  bellum  pertrahi  conquerebantur  , 
Dux  eorum  Willelmus  festinus  in  planitie  Caput-Vultonae  descendens  ,  Mar- 
tello et  suis  occurrit.  Veniebant  igitur  Pictavi  catervatim  congaudentes ,  et 
victoriam  in  manibus  autumantes  ,  et  de  spoliis  inimicorum  diripiendis  jam 
laetantes.  Afferebant  itaque  suos  unusquisque  funiculos,  quibus  \  nctos  ad 
sua  tecta  captivatos  ducerent  Andegavos  :  qui  ciim  se  invicem  co  .rpicerent , 
accuratè  quisquis  aciem  suam  instruxit.  Martellus  et  sui  sagittarioi  et  pedites 
suos  ordinaverunt  ;  et  ipsis  praemissis ,  pedetentim  ,  ut  mos  est ,  ergebant. 
Edocebantur  autem  qualiter  obclamarent ,  qualiter  obstarent  ,  q  l'.liter  im- 
penetrabiles  inimicos  fieriendo  penetrarent  ,  et  ut  ad  signa  sua  nihil  reveren- 
tes  fréquenter  respicerent  ,  et  se  ipsos  ad  ictus  hostiles  sufferendos  obdura- 
rent  ;    licet  haec  omnia   in  aliis    bellis   bene   gestis  didicissent.    Nec    minus  è 

U  regione  Pictavenses  (/")  cuneatim  ,  stellis  innumerabilibus  innumerabiliores  , 
densabantur  ;  et  per  agmina  innumerse  legiones  à  latere  in  latus  extende- 
bantur  _,  gerentes  vincula  quibus  hostes  ligare  putabant.  Porro  manipuli 
eorum  militares  ,  prout  erant  instructi ,  loca  condita  tenebant.  Existimabant 
enim  Andegavos  statim  fugam  arripere  :  de  fuga  quippe  suâ  nulla  mentio 
fuerat ,  quoniam  se  vicisse  putabant.  Confidebant  siquidem  in  multitudinibus 
suis  innumeris  ,  et  in  pectoribus  gentium  animosis  ,  et  in  ducalibus  ne  un- 
quam  fugerent  edictis.  Ergo  bello  utrimque  parato,  ubi  ventum  est  ad  locum 
unde  aliquantulùm  jani  propiores  se  inspicerent,  pari  concurrunt  agmina  motu. 
Pictavenses  ira  metusque ,  Andegavenses  spes  acquirendi  Santonicum  Con- 
sulatum  incitabat.  Vocifcrantur  omnes,  et  confusis  clamoribus  ipsum  pulsatur 
cœlum  ;    fragor     nimius   vel    de    collisionibus    armorum   ,     vel     de     illisionibus 

E  cassidum  resonat  et  gladiorum.  Plangores  et  ululatus  undique  vel  morien- 
tium  ,  vel  vulneratorum  audiuntur.  Martellus  et  Andegavi  illos  viriliter 
agressi  sunt  acclamantes,  et  audacter  per  médias  acies  irruunt. 

Globus  etiam  Turonorum  militum,  subsequentium  dominum  suum  ; 
multos  stravit  ;  et  vexillum  ipsius  Ducis  prostravit  ,  quod  pedites  viriliter  , 
equitesque  sequentes  ,  rapuerunt  et  retinuerunt  ;  quod  non  mediocrem  eis 
incussit     timorem.     Guascones     omnes     et     Lemovicenses      confestini     fugam 

(a)  Id  est,   Vicecomite  vel  Vicario   :    Ficariœ  enim  ria. 

Toarcemis  in  pago    Pict.    mentlonem   faciunt   varias  (b)  In  Ms.    Cod.   Fascones^    Barros,     Tholosense^. 

litterae  apud  Valesiura  ;    qui  notât,   agruin    loci   aut  (cj  Vulgô   Chef -boulonne. 

castri    cui  suus  erat    Vicccomes,    saepè   pro  Viccco-  {d)  Al.  Cavilrium  et  Caultrinum. 

mitatu  Vicariam   |  f^iguerie^  dici   consuevisse  ;    sicut  [e]  In  Ms.  Cod.  malèj  in  eo  adulatorum. 

ager  castelli  cui    suus    erat  Castollanus,   Castellania  \f)  Ibid.   Pictavenses    cunctatim   telis    innumera- 

[Chastellenie]  nuncupabatur,  non   rarô   et  Castella-  biles. 

Lluj 


270  EX  GESTIS  CONSULUM  ANDEGAYENSIUifl. 

inierunt  ,  qiios  cseterae  gentes  insequuntur.  Pictaverises  stiipefacti  ,  aliquan-  A 
tulhm  demorati  substiterunt.  Martellus  et  sui  simul  illuc  conversi  ,  eos  tan- 
quaiii  segetem  in  transverso  gladiis  secabant  ,  et  eoriini  corpora  detruncan- 
tes  dimidiabant.  Irrorabantur  seu  potiiis  inundabantur  sanguine  campi. 
Pictavenses  tremefacti  ,  Duce  suo  graviter  vulnerato ,  respirandi  locuni  non 
habebant  ,  nec  aliquatenus  respirabant.  Inse(;uti  sunt  eos  fugientes  :  illi  dun- 
taxat  evaserunt  ,  qui  effugere  quoquomodo  potuerunt.  Multos  capiunt  Tu- 
ronenses  ;  sed  Andegavi  quos  poterant  cursu  praevenire  ,  illis  nullae  dabantur 
induciae  :  alios  lanceis  transfodiebant  ,  alios  gladiis  jugulabant  ,  in  commune 
nulli  parcebant.  Et  quoniam  praedictum  oppidum  (a)  aliquatenus  ab  ipsis 
distabat  ,  qui  fatigati  remanebant  ,  aut  capiebantur  aut  in  mortem  ruebant. 
Dies  itaque  illa  Pictavensibus  nimiùm  fuit  adversa  ;  fuit  enim  dies  tribula- 
tionis  et  dispersionis ,  dies  mortis  et  confusionis  :  cuni  vinculis  quos  ad  B 
hostes  suos  ligandos  advexerant,  ligati  sunt  :  Willelmus  etiam  Consul  vulne- 
ratur  et  capitur, 

Martellus  et  sui  ,  caede  peracta  ,  reversi  sunt  in  campum  ;  et  ibi  intra  ten- 
toria  nocte  illa  quieverunt,  et  contra  boream  qui  acriter  sufflabat ,  corpora 
raortuorum  congregaverunt.  Martellus  posthaec ,  quàm  citiùs  potuit  ,  San- 
tonis  devenit  ;  obviam  ei  venientes  qui  in  urbe  erant  ,  apertis  portis  , 
urbem  ipsi  tradiderunt.  Itaque  ibi  requieverunt  cum  gaudio  ,  et  Santonicum 
Consulatum  receperunt ,  quem  Martellus  ,  facta  pace  cum  Pictavensi  Duce , 
quoad  vixit  tenuit.  Nam  Dux  à  plaga  praelio  facta  sanus  effectus  ,  Episco- 
porum  et  Religiosorum  consilio  ,  hominio  (b)  à  Martello  suscepto  ,  praedictum 
Consulatum  et  quietum  concessit  ;  et  multis  pccuniis  liber  à  captione  ,  quâ 
illum  Martellus  in  praelio  capiens  ,  spatio  trium  annorum  tenuerat  ,  ad  pro-  G 
pria  reiiieans  ,  ipso  in  anno  finem  vitae  habuit.  Factum  est  autem  inenarra- 
bile  gaudium  in  Andegavia  et  Turonia  ,  et  cum  gaudio  in  pace  diù  quieve- 
runt ;  et  ubique  terrarum  Deo  gratias  agentes,  multoties  triumphatores 
exaltati  sunt. 

In  diebus  illis  Willelmus  Dux  Normannorum  Herbertum  Cenomannicum 
Consulem  nimis  impugnabat  ,  cui  Martellus  auxiliatoi-  et  tutor  fuit  ;  et  id- 
circo     Willelmus     Dux ,  qui  posteà    Angliâ  acquisitâ    Rcx   Anglorum  exstitit  , 

An.  1060.  imilta  à  Martello  (c)  mala  perpessus  est.  Gofridus  Martellus  Fulconis  filius , 
cùm  filios  non  haberet ,  Comitatum  suum  scilicet  Andegaviam  ,  et  Turo- 
niam  quam  ,  sicut  suprà  scriptum  est ,  conquisierat  ,  nepotibus  suis  Gofrido 
Barbato  et  Fulconi  Richino  reliquit  :  Andegaviam  et  Santorias  Fulconi  , 
Turoniam  cum  Landonensi  castro  Barbato  donavit.  Martellus  morbo  repen-  D 
tino  occupatus ,  irremediabiliter  languore  per  dies  ingravescente ,  ad  mortem 
usque  perurgetur,  et  non  sine  grandi  dolore  inter  suos  defungitur. 

An.  1032.  iEdificavit  autem  Cœnobium  S.  Trinitatis  apud  Vindocinum  castrum  , 
Monachosque  posuit  et  Abbatem  constituit.  Causa  autem  aedilîcationis  hu- 
juscemodi  exstitit.  Quodam  tempore  Dominico  die  ,  aurora  illucescente  , 
contigit  Consulem  unà  cum  uxore  ad  fenestram  aulae  ,  quâ  thalamus  ejus 
illuminatur ,  versus  aquilonem  faciem  posuisse.  Erat  autem  aula  in  super- 
cilio  montis ,  ubi  nunc  Ecclesia  B.  Georgii  habetur  :  burgus  autem  ubi  ha- 
bitantium  multitudo  ,  ex  latere  montis  contra  aquilonis  flamen  erat  :  extra 
burgum  autem  contra  orientem  erant  pascua  latissima  ,  et  in  medio  fons 
latissimus  ,  ubi  et  ad  quem  penè  universus  populus  castri  veniebat  haurire. 
Cùm  autem  Consul  et  ejus  conjux  ,  Agnes  nomine  ,  spatium  aëris  et  Stella-  E 
rum  multitudinem  intuerentur  et  de  multis  confabularentur  ,  subito  viderunt 
anibo  stellam  longissimam ,  ac  si  militis  hastam  ,  in  fonte  cadere.  Cùm  autem 
turbati  essent  ,  cecidit  secunda  :  plus  mirantibus  et  stupentibus  ,  cecidit 
tertia.  Denique  Consul  festinus  ,  cultioribus  vestimentis  indutus  ,  unà  cum 
uxore   de     supercilio    montis    descendit ,     et     in    Ecclesia     B.    Martini  ,    quae 

(a)  Fulco  Recbinus    in    Historia    Andegav.    suprà      Turon. 

ineraoriae  Iradidit,    Gofridum  Martelluin   fecisse  prae-  (c)  Goùfredus  Martellus   Andeg.    Cornes,    et   Co- 

lium  apud  Montem   Conmlarem  contra  Pictavos,    ubi  nanus  Princeps  Britonum  ,  atque  Robertus  F'esiu  Sa- 

Comitem  Pictavensem  appréhenda.  trapa   Morinorum,     ait    Willelmus  iRex    in    allocu 

(b)  Observa  hic,  Marteïlum  de  Consulatu  Santonico  tione  paulô  ante  mortem  habita,  mlhi  multli  machi- 
hominium  et  fidera  jurejurando  tune  "Willelmo  Aquit.  naticnibiis  insidiati  sunt  ;  sed  custodicnte  Deo,  licet 
Duci  et  Pictav.  Comiti  promisisse,  et  non  Régi  Fr.  multàm  optassent,  et  plures  insidias  perstruxissent, 
Benrico.  Vide    quse   notavimug    mprà  de  Comilatu  nunquarn  voti compotes  effecti sunt. 


EX  GESTIS  CONSULUM  ANDEGAVENSIUM. 


271 


A  prope  ipsuni  fontem  erat  ,  Missam  in  honore  S.  Trinitatis  canere  fecit.  Hoc 
ipsiim  etiam  quod  viderat ,  Episcopis,  Abbatibus  et  aliis  religiosissimis  nar- 
rabat  viris  ,  et  super  hoc  quid  acturus  foret  quaerebat.  Omnes  autem  qnos 
consulebat  ,  uno  animo  et  uno  sernione  unum  dedere  consilinm  ,  ut  in 
ipsis  pascuis  Ecclesiam  œdificaret  in  honore  S.  Trinitatis ,  et  altare  ipsius 
Ecclesiae  super  ipsum  fontem  constitueret  ;  servos  Dei  inibi  congregaret,  qui 
die  noctùque  Deo  ibi  servirent.  Qui  sano  consilio  adquiescens  ,  cœpit  juxta 
Ecclesiam  œdificare  offîcinas  (a)  utiles  Monachis.  Elegit  etiam  ex.  religiosiori 
Monasterio  totius  Galliae  ,  videlicet  ex  Monasterio  B.  Martini  Majoris-Mo- 
nasterii  ,  viginti  quinque  Monachos  ,  ex  quibus  unum  ipsis  praefecit ,  Abba- 
temque  consecrari  delegit.  Uxor  vero  ejus  aedificavit  in  supercilio  montis 
Ecclesiam  S.  Georgii  ,  Canonicosque  posuit ,  et  Capellam  Consulis  vocari 
praecepit.  Hic  et  bona  Rcclesite  B.  Laudi  valdè  ampliavit  ,  et  undecim  Ca- 
nonicos  in  ea  posuit  ;  cùm  tamen  modo  très  vel  quatuor  Presbyteri  tantùm 
ibi  essent  :  sic  continetur  in  privilegio  ipsius  ,  quod  est  in  eadem  Ecclesia. 
Gofridus  autem  Cornes  perfecit  Ecclesiam  S.  Nicolai  in  suburbio  Andegavae 
civitatis ,  quam  pater  ejus  Fulco  inceperat  ,  nec  perfecerat  ;  Monachos  et 
Abbatem  posuit  ,  multisque  possessionibus  ditavit  ;  ibidemque  sepultus  An.  1040. 
quiescit. 

Dum  Gofridus  Barbatus  et  frater  suus  Fulco  Richin  honoreni  Martelli  ^«Z'  10. 
possiderertt  ,  quae  et  quanta  mala  Consulatum  involverint  ,  et  veritas  histo- 
riae  jubet  evolvere,  et  horror  magnitudoque  cladis  prohibet  referre  . .  .  Non 
ignoretur  fortunam ,  suam  invidiam  quam  saepè  potentibus  commodat  ,  his 
fratribus  accommodasse  ;  quos  communitas  Consulatûs  in  turbam  misit ,  et 
malè  concordes  effecit  .  .  .  Gofridus  Barbatus  armis  strenuus ,  cum  Ceno- 
mannensibus  est  fœderatus  ;  cujus  auxilio  Helias  de  Fisca  Cenomanum  recu- 
peravit  ,  quod  Willelmus  Rex  Anglorum  sibi  auferebat.  Quantae  cupiditatis 
et  avaritiae  ,  quantae  etiam  crudelitatis  et  superbise  [  Goffridus  fuerit],  et 
quomodo  Deus  ei  restiterit  ,  et  humiliaverit .  .  .  locus  in  praesenti  habetur. 
Diaboluç .  .  .  electionem  Bartholomaei  (6)  Abbatis  Majoris-nionasterii  atque  ^"-  ^064. 
benedictionem  sanctissimè  factam  ,  molitus  est  modis  quibus  potuit  in- 
festare.  Instigavit  igitur  Comitem  Turonensium  ,  nomine  Goffridum  ,  cog- 
nomento  Barbatum  ,  ut  locum  Majoris-monasterii  suo  dominatui  subjugaret  , 
et  Abbatem  loci  cogeret  ,  ut  de  manu  illius  baculum  pastoralem  reciperet. 
Grex  igitur  B.  Martini  Majoris-monasterii  stupefactus  ac  mente  confusus  ex 
tam  inaudita  hactenùs  ratione ,  cogitare  cœpit  ac  dicere  ,  quo  fieri  posset , 
ut  tanta  et  tam  longa  regalis  potestas ,  et  specialis  semper  domini  Martini 
gioria  ex  priscis  et  ex  suis  etiam  ipsis  temporibus ,  qui  dum  adviveret  pro- 
prium  ibi  Abbatem  esse  constituit  nomine  Galbertum  (c),  qui  nunc  ibidem 
humatus  quiescit  ,  ab  Imperatoribus  et  Regibus  hucusque  inviolabiliter 
conservata  ,  modernis  temporibus  alicujus  dominio  nisi  regio  (d)  ,  sicut 
semper  ,  aut  Abbati  proprio  subderetur.  Aiebant  enim  :  a  Habemus  namque 
»  non  mininia  Imperatorum  Regumque  Praecepta,  nec  non  et  Apostolico- 
»  rum  perplurima  Privilégia,  quibus  hic  noster  locus  pro  veneratione  pii 
»  patris  nostri  domni  Martini  ,  qui  eum  fundavit  ,  specialem  obtinet  dig- 
y>  nitatem  et  gloriam  ;  et  nunquam  ab  aliquo  Regum  nisi  aut  Régi  aut 
»  Abbati    proprio    S.     Martini    fuit     subjectus  ;   qualiter    etiam    est    ab  omni 


(a)  Vindocinensera  Coinitatuin  integruin  ob- 
tinuit  Martcllus  vix  ante  annuin  1032  ;  siqui- 
dem  clientela;  fideiii  exbibiiit  Henrico  Régi  , 
qui  Roberlo  patri  anno  j)rseccdente  successit  ; 
nec  mullô  antè  Agnetem  Comitissam  ,  Willel- 
mo  Bono  ficlav.  Coiiiiti  et  Duci  Aquilan.  anteà 
nuptain  ,  inceslo  conjugio  sibi  copulavit.  Hune 
calculuin  probat  fragmentuni  ex  Notitia  de 
Villa -Episcopi  ,  quam  Rainaldus  Paris.  Episc.  in 
silva  Wastiniensi  exstruxit.  Sic  autem  habel  No- 
titia in  Cbartario  Vindocin.  Mortuo  Burchardo  , 
primogenito  scilicct  Adelae  Rainaldi  neptis  , 
tenait  mater  ipsius  honoreni  .  id  est  Coinitatum 
Vindocinensera  ;  sociavilque  sibi  Fulconem  filium 
■tuuni,  etc.  Abbatiae  Vindocin.  initia  nec  citiùs  nec 
seriùs  anno  1032  ponenda  sunt  ;  non  quidcm  citiùs  , 
ob    fidem      clicntelse      Henrico     Régi     prsestitam  , 


quâ  prsestitâ  Monasterium  incboavit  Gaufre- 
dus;  nec  seriùs  ,  ut  colligitur  ex  Notitia  Ful- 
conis  Comitis  de  origine  JMonasterii  S.  Nicol.ii 
Andegav.  in  qua  Raginaldus  Abbas  regimci 
Vindocin.  Monasterii  noviler  constructi  jaiu 
suscepisse  dicitur  anno  MX.XXHI  ;  quo  anno 
baec  Notitia  édita  est.  Haec  ferè  Mabillonius. 

(h)  Qu«dam  Instrumenta  apud  Mabilloniuiu 
probant  Bartholomaeum  elcctum  fuisse  anno 
1064,  quo  obiit  Albertus  Abbas.  Unum  tamen 
ibidem  obstare  videtur  ,  et  differre  raorteni  Al- 
bert! in  annuro  1065.  Vide  lib.  6i  Tom.  IV 
Annabum  Bened.  pag.  638. 

(c)  In  Ms.  Cod.  nomine  Guillelmum. 

(d)  Regiorum  igitur  Monastcriorum  baec  erat 
prserogaliva  ,  ut  nuUi  alteri  quàm  Régi  et  Ab- 
bati subjecta  essent. 


272  EX  GEîSTIS  CONSULUM  ANDEGAVENSIUM. 

»  Praesuliim  doniinio  ,  in  quantum  in  ordinandis  Monachis  nécessitas  cogit  A 
3>  Ecclesiîe  ,  sequestratus  ;  cum  quibus  ne  id  fiât,  satis  defendere  possumus  ». 
Unâ  igitiir  mente  atque  decreto  venit  idem  grex  ad  praedictum  Coniitem  , 
illique  hccc  omnia  retulerunt  ;  ut  scilicet  hanc  Abbatiam  Majoris-Monaste- 
rii ,  nec  ipsum  Monasterium  in  alicujus  dominium  ,  nisi  in  suum  proprium 
Abbatem  ,  ullatenùs  devenire  permittat  ;  ne  honor  et  gloria  tanti  Patris  , 
quae  semper  crescit  in  cœlis,  aliquateniis  minorari  videatur  in  terris  ;  à  tan- 
tis  hactenùs  inviolabiliter  conservata  Regibus ,  patribus  atque  Principibus. 
Cornes  autem  obstinatè  ,  immo  fortiter  in  sua  sententia  permanebat  ;  et  si 
hoc  fieret ,  locum  destruere  minabatur.  Monachi  vero  Comitem  ssepè  et 
rationabiliter  convenerunt ,  et  per  personas  Ecclesiasticas  atque  sa^culares 
discreti  sanique  consilii  nitebantur  commotionem  Comitis  tranquillare. 
Cornes  autem  quanto  magis  videbat  Monachos  resistere  suae  voluntati  ,  B 
tanto  vehenientiùs  turbabatur ,  tantoque  indiscretiiis  non  jam  loco  solum- 
modo  ,  sed  et  ipsis  Monachis  minabatur ,  et  minas  crudeles  crudeli  opère 
adimplebat,  Locum  namque  Majoris-monasterii  et  loca  appendentia  ,  ubi- 
cumque  potestas  ejus  attigit,  aggressus  funditùs  adnùllare ,  possessiones 
Monachorum  et  substantias  hominum  Monasterii  rapere  violenter  et  vastare  : 
et  quomodo  saevitiam  suam  expleret  etiam  in  corpora  Monachorum  ,  cœpit 
attentitis  observare  ...  in  tantùmque  desseviit  persecutio  et  excrevit  ,  ut 
etiam  ScEculares  homines  Comitis  intemperantiam  mirarentur  ,  et  impre- 
cantes  Comiti,    Deum    pro   Monachis   precarentur. 

Monachi  autem  cùm  haec  diù  cum  patientia  tolérassent ,  nec  jam  possent 
pericula  imminentia  sustinere  ,  orationes  ,  quas  pro  suis  pcrsecutoribus  juxta 
Evangelii  efTundebant  pneceptum  ,  statuerunt  devotiùs  ampliare  ;  nudatisque  G 
pedibus  ad  corpus  B.  Martini  processerunt  ,  assumptis  secum  debilibus  et 
leprosis  ,  quos  de  victu  vel  vestitu  Monasterii  sustinebant,  et  quorum  pre- 
ces  apnd  Dominum  valere  confidebant  quamplurimùm  ;  ubi  unanimiter 
in  orationibus  (a)  persistentes  ,  implorabant  Deum  et  Sancti  mérita  ,  ut 
pestem  illam  tam  saevissimam  suâ  misericordiâ  temperaret  ,  ne  locum  illorum 
persecutor  ille  destrueret.  .  .  His  peractis ,  etiam  ad  Abbatem  Cluniacensera 
recolendae  memoriae  virum  ,  Hugonem  nomine  ,  suam  petitionem  direxerunt, 
suppliciter  exorantes  ,  ut  ipse  et  sancta  Cluniacensis  Congregatio  pro  tanta 
persecutione  mitiganda  Dei  clementiam  precarentur  ;  insuper  ut  ipse  Abbas 
locum  Majoris-monasterii  consolari  suâ  prœsentiâ  dignaretur  :  qui  {benignus 
ut  erat  ,  petitioni  eorum  benigno  animo  adquievit.  Cùmque  Majus-mo- 
nasterium  pervenisset ,  consolatus  est  Fratres  ,  et  Turonis  ad  Comitem  sunt  D 
profecti  ;  cujus  pedibus  prosternati  eum,  ut  ab  illa  perse<;utione  jam  cessaret, 
precabantur  humiliter  ,  sed  incassùm  [h).  Nam  Comes  in  suam  ssevitiem  obsti- 
natus  ,  nec  lacrymis  flexus  est  Monachorum  ,  nec  Abbatis  precibus  adquie- 
vit ,  nec  se  vel  modicè  à  persequendis  Monachis  temperavit.  Quibus  ad 
Monasterium  redeuntibus ,  Abbas  quoque  i-eversus  est  Cluniacum  .  Abbate 
Majoris-monasterii  comitante  ;  qui  videlicet  Abbas  Majoris-monasterii  _,  an- 
tequam  inde  rediret,  suscepit  sacros  ordines  Sacerdotis  ;  quando  enim  electus 
est  in  Abbatem  ,  adhuc  Diaconi  ministerio  fungebatur.  Porro  Deus .... 
in  caput  Comitis  juste  fecit  injustitiam  ejus  redundare.  Nam  ut  manifestum 
fieret  ,  quàm  injustus  Comes  ille  adversus  Abbatem  et  illos  Monachos  exti- 
tisset..  .  Deus  dignatus  est  insigne  miraculum  operari.  Postquàm  enim  Comes 
contempsit  Abbatem  Bartholomaeum  et  Abbatem  Cluniacensem  et  Mona-  E 
chos    exaudire  ,    pauco    intervallo    interposito     frater   ejus ,     Fulco    nomine  , 

(a)    Per   Id    teinpus    ea    erat     Fratrum     Majoris-  ejus  in  communi  super  indicta  pœnitentia    inquireba- 

monasterii  religio    et     pietas  ,     ut    nuUa     provincia  tur  :  qud  auditd,  mira  compassione  videres  certatim 

esset ,  qu«    illius    institut!    Monachos     habere    non  à  Fratribus   Fratris   onui  suscipi.    In    his    eminebat 

percuperet.    Ilinc   conditae     passim    ubique     Cellae  ,  Bartholomaeas  Abbas.  Mabillonius. 

aidera     loco    attributae.     Inter     alla     verô    pietatis  [b)     S.    Hugo     tune  ,    ut   scribit     Hildebertus   in 

exercitia     illic     maxime    vigebat   pietas    erga   mo-  libro    de    ejus    vita  ,     illud  Samuelis    dictum    vati- 

rientes   et     defunclos  :    qua     de     re     Libellum     in  cinando  protuh"t  :    Scissum    est   regnum    tuuni  à  te 

Elogio     Barlholomei     Abbatis     retuliraus.      Princi-  hodiè  :    quod    vaticinium     rei    exitus    comprobavit. 

pio    testalur     Auctor     Anonyinus  ,     morem     fuisse  Nam     anno     1067  ,     aut     uti    quibusdam     plaçât 

ipsius  Cœnobii  ,   ut   à  prima  aurora  usque   ad  ho-  1068  ,    Goffridus   à     fralre    caplus  ,   atque    Comi- 

ram    prandii  ,  propter    Sacerdotum   copiam  ,  conti-  tatu   Turonico   spoliatus  ,   et     in   vincula    conjcctus 

nua   Missarum   celebratio   protraheretur.    Ad    haec  ,  est. 
cùm   aliquis     Fratrum    recens     obiisset  ^    Confessor 

adversus 


EX  GESTIS  CONSULUM  ANDEGAVENSIUM. 


273 


A  adversùs  eum  cuni  manu  valida  insurrexit  ;  nec  ab  ejus  persecutione  cessavit, 
donec  eum  captum  ,  et  ab  honore  privatum,  per  multos  annos  in  captio- 
nem  detinuit  :  ibique  afïlictus ,  et  divina  ultione  datus  etiani  in  reprobum 
sensuni  ,  vixit  posteà  plusquàm  triginta  annos  in  hae  nnseria,  etiam  hostibus 
miserandus.  Certè  justo  judicio  privatus  est  et  corporis  et  animi  libertate  , 
juste  totâ  vitâ  suà  miserabiliter  oppressus  est  unius  hominis  potestate  .  .  .  justo 
judicio  amisit  in  perpetuum  dominationem  ,  quam  tenebat .  .  .  Willelmus 
Cenomannuni  ,  concedente  sibi  Herberto ,  acceperat  ;  et  Heliae ,  oui  here- 
ditario  jure    obvenerat,  violenter    auferebat. 

Fulco  subdolus  fratrem  suum  nimiiim  cepit  impugnare,  et  Consulatum  totum  Cap.  M. 
turbare  ;  et  tune  totius  Comitatûs  Barones  unus  in  alium  ceperunt  insurgera, 
nunc  Barbato,  nunc  Fulconi  favere  ;  et  tune  proditiones  multae  inter  eos  exortae 
sunt.  Quo  tempore  sit  proditio  apud  Andegavem  anno  Verbi  incarnati  An.  1066. 
MLXVI  :  proditores  perimuntur.  Tune  Gofridus  de  Pruliaco  occisus  est , 
pater  illius  Goffridi,  qui  Cornes  Vindocinensis  [a]  fuit.  Cornes  Pictaven- 
sium  ,  Willelmus  uti  pater  suus  vocatus ,  miles  acerrimus  ,  juvenis  astutus 
et  laboriosus,  pnedictis  fratribus  sic  discordantibus  ,  Santonicum  Consulatum 
aggressus  cepit  et  possedit.  Helias  Consul  Cenomannicus  et  complures  Con- 
sulatùs  sui  Proceres  Fuloonem  pro  Barbato  graviter  expugnabant  ;  et  ut 
Barbatum  deliberaret  ,  petebant  ;  et  auxilio  Philippi  Régis  Francorum  ,  et 
Stepliani  Comitis  Blesis  ,  ipsum  vi  abstrahere  nitebantur  :  sed  Fulco  eum 
Stephano,  hominagio  sibi  facto,  Regem  Francorum  adiit  ;  et  eum  eo  fœ- 
deratus ,  Philippo  Régi  Laudonense  castrum  concessit.  Rediens  Fulco  à 
Francia ,  Ambasiaco  eum  Arnulfo  ,   qui  custodiam  domicilii    ab   ipso  in    feodo 

C  habebat,  hospitatus ,  feodum  ei  abstulit  ;  et  domicilium  ,  positâ  propriâ 
ad  libitum  custodiâ  ,  sibi  proprium  retinuit.  Sic  ArnulCus  de  Magduno,  et 
filius  (h)  ejus  Leonius ,  ab  Ambasio  expulsi  sunt.  S;epè  Fulco  talia  actitans  , 
progeniem  suam  doli  ream  licet  injuste  accusari  fecit  .  .  .  Erant  tune  multi  in 
bono  administrando  segnes,  in  malo  obloquendo  celeres ,  seditionibus  occu- 
pati  ,  caritate  infirmi,  factione  robusti,  in  œmulationimi  conservatione  sta- 
biles   :    de  quibus     mentionem    faciens,    quod    scitum    (c)    historiae    est ,     facio. 

Frant    autem     tune   Ambasiœ  très     Optimales,   quorum   nuUus  alii   credebat      , 
fore  *   secundus ,   nec    erat  ,  quoniam    nullum    servitium    alter  alteri  debebat  , 
habentes     singuli    domos     defensibiles  ;    Sulpicius     dominus    Turris  -  lapideae  , 
et    Fulcoius   de  Torinneio  ,     quem    Comes    iMartellus    primus    ibi    hereditave- 
rat ,    qui    dominus  domûs  ,    quœ  Mota-Fulcoii     dicebatur ,    erat.    Tertius    erat 

D  Arnulfus  filius  1  ^eonii  de  Magduno,  custos  donuis  Consulis ,  quae  vf)caba- 
tur  Domicilium.  ad  ctijus  jus  pars  major  Ambasiensis  castri  pertinebat.  Fulco 
Comes  pater  Martelli  Leonio  id)  de  Magduno  in  feodo  custodiam  Domi- 
cilii et  commendatias  silvae  longée  ,  quae  suae  erant  ,  usque  Remorentino  olim 
donaverat.  Nain  Fulco  ,  cùm  Landonensem  Vice-consulatum  possideret , 
ssepè  per  Magdunum  *,  inter  Aurelianum  et  Baugenciacum  situm,  transibat  ;  *  uelmn 
et  Leonium  inter  principales  amicos  habebat.  Sulpicius  vir  prudens  armis- 
que  strenuus   fuit  ;  cujus    frater  Lisoius    non  inferior   virtute  exstitit    :  qui   ita 

natali  amicitia    erant  conjuncti,    ut   eorum   vita    ab  omnibus  laudaretur 

Quanta  vis  amicitiae  sit  concordiaeque ,  ex  dissensionibus  atque  discordiis 
percipi  potest  ,  ut  ex  discordia  Fulconis  Richin  et  Barbati  ,  quœ  penè 
terrani  eis  subditam  totam  delevit ...  Ex  Sulpitio  atque  Lisoio  ,  quantum 
boni  sit  in  amicitia  ,  judicari  potest  ;  qui  licet  causa  invidiae  à  multis  potenti- 
bus  aggressi,  viriliter  se  defendentes  ,  nihil  ex  suo  amiserunt ,  quamvis  ipse 
Fulco  eos  Ambasiaco  saepè  expellere  tentasset.  Fulco  Richin  Barbatum 
fratrem    suum     captum     tenuit ,   et   in    vinculis    Chainoni     Castro     posuit ,    et 


[a)  Comitum  V^indocincnsium  sccunda  séries 
originem  traxit  ex  stirpc  Ecfridi  seu  Effredi  , 
Prulliaci  et  Rupepozaeae  domini  ;  qui  in  Epita- 
phio  dicitur  fuisse  génère  et  probitate  inter  no- 
biles  Gallos  insignis  ,  tutor  patrise  duxque  inili- 
tiae.  Ex  ejus  génère  prodiit  Gaiifridus  seu  Gofîri- 
dus  de  PruUiaco  ,  Vindocin.  Coincs  ,  cujus 
mater  fuit  Araeiina  ;  et  cujus  uxor  Euphrosia  , 
erat  ex  stirpe  Comitum  Andegav.  quibus  anteà 
Vindocinum  parebat. 

Tome,  XI. 


(b)  In  Ms.  Cod.  et  filius  ejus  Lndinus. 

(f)  Al.  quod  suum.  est  historiée  facio. 

(rfj  Apud  Bcsliuai  legitur  Instrunicntum  ven- 
ditionis  cujusdam  Archembaldi  qui  ,  permittentc 
Lcudonio  domino  suo  ,  quosdam  alodios  ven- 
didit  Comiti  Gaufrido  cjusque  conjugi  Agneti 
ad  construendum  (Edificandumque  locuin,  in  honore 
S.  Trinitatis  fundatum,  qui  situs  fore  {esse)  noscitur 
in  suburbio  Findocini  trans  flwnen  Ledi. 

Mm 


274  EX  GESTIS  CONSULUM  ANDEGAVENSIUM. 

utrumque  Comitatimi  in  proprietatem  sibi  suscepit.  Barbato  Arnulfus  ,  Fulconi  A 
Richin  Fulcoius  favebat  ,  Sulpicius  neutri.  Itaqiie  Fulco  Richin  à  Rege 
Francorum  utrumque  Comitatum  suscepit,  ipsique  Landonense  castrum  in 
perpetuurn  concessit.  Dumque  à  Curia  Régis  Fuico  rediret,  hospitatus  cum 
Arnulfo  in  Domicilio  ,  cotisilio  Fulcoii  Domicilium  ei  abstulit  ;  et  cuidam 
homini  suo  Rainaldo  Porcello  ad  custodiendum  tradidit ,  ipsumque  Arnulfum 
ratione  satis  debili  ,  quia  Rarbatum  dilexerat ,  Ambazio  expulit.  Posthaec 
malitiosus  Fulcoius  nutu  Consulis  Sulpicium  et  suos  inipugnabat  ;  existimans 
quod  Conies  honorem  Sulpicii  filio  suo  Fulcoio  daret ,  qui  Elizabeth  soro- 
rem  Comitis  duxerat,   si  eum   ab  Anibaziaco    expellere  posset. 

Jam  pridein  Consul  Richin  à  probitate  antecessorum  suorum  deviaverat , 
veraque  vocabula  rerum  amiserat.  Nam  aliéna  bona  largiri  ,  liberalitas  ;  ma- 
lorum  et  reorum  audacia,  fortitudo  ab  eo  vocabatur  :  sed  tamen  misericors  R 
mansuetusque  erat  ,  niniiiimque  ad  credendum  malis  facilis  ;  quem  Fulcoius 
aggrediens  multis  adulationibus  ,  ut  arma  contra  Sulpicium  sumeret ,  im- 
'  Eufemiam  petravit.  Similiter  Burchardum  de  Monthesauro  (a) ,  qui  Eufennam  *  Sul- 
picii et  Lisoii  sororem  habebat  ,  contra  ipsos  ad  omnia  mala  agenda  incita- 
vit  ;  sed  Sulpicius  Lisoiusque  à  Calvo-monte  Comitem  Buchardum  atque 
Lisoium  infestabant,  illisque  nolentibus  totam  terram  usque  Lochas  et  Tu- 
ronim  vastantes  depraedantesque  ,  omnia  incendebant.  Munierunt  etiam 
Ambasiaco  arcem  suam  ;  et  sic  ssepè  in  ipso  oppido,  inter  utriusque  partis 
homines  lis  vulneratioque  et  occisio  nimia  erat.  Erat  autem  Sulpicio  auxiliator 
*  Roches-Cor-  sororius  cjus  Tlicobaldus  ,  Rupinm  *  dominus  ;  per  cujus  portum  Sulpicius 
et  sui  transmeantes ,  maxima  damna  inimicis  suis  faciebant.  Diu  post  hoc 
Comes  ,  consilio  Ambasiensium  ,  cum  Sulpicio  dolo  inducias  cepit  ;  pace  q 
factâ  ,  terra  siluit.  Sulpicius  in  custodia  cujusdam  Ambasiensis  Militis,  no- 
mine  Hebrardi  ,  arcem  suam  posuit  ;  ipse  cum  uxore  Calvimontis  mansit. 
Quadam  verô  die ,  duni  Sulpicius  Ambasiaco  esset,  et  in  domo  Caesarii  in 
pace  securusque  quiesceret  ,  Fulcoius  Comiti  qui  Turonis  erat  ,  mandavit. 
Conies  statim  milites  suos  nocte  misit  ;  eunique  in  eadem  domo  turpiter 
captum,    Andegavis  incarcérât. 

(a)      Mons-Thesauri    ,      vulgo      Montresor      seu      lum  est  in  pago   Turon.    ad    Andresium    vel    Andri- 
Mont-tresor ,    lociis    sic   dictus   quôd    ad    majorera       sium  amnem,  Vindrois. 
Ecclosiaiu  Turon.     S.    Mauricii   pertinerot  ,    castel- 


EX  CONTINUATIONE  HISTORIE  W 

AIMOmi  MONACHI  FLORIAC. 

Ex  Ms.   (h)  Cod.    Reg.   5925  A,  olim  Colbert.    1924. 

ViGORE  decedente  Regum  ,  Robertus  Cornes  Parisii ,  qui  Marchio 
Francorum  vocabatur ,  frater  videlicet  Odonis  Régis ,  necnon  Hugo 
Magnus,  quin  etiam  usque  ad  tempora  Pioberti  Régis  ,  ea  quae  Abbates  re- 
cipiebant ,  sibi  addixerunt  ;  et  statuentes  Decanos  Monachis ,  sibi  nomen 
Abbatis  [S.  Germani]  usurpaverunt  :  ea  vero  quae  tune  sibi  ex  rébus  Ec-  E 
clesiasticis  vendicarunt ,  propriis  militibus  (c)  distribuerunt  ,  et  juri  Eccle- 
siastico  substraxerunt .  . . 

Defunctus  est  Ricardus  Dux  Burgundiae .  .  .  Posthaec ,  defuncto  Ebolo 
Abbate,  Robertus  Princeps  cupiditate  magis  ductus  quàm  cura  animarum  sol- 
licitas, Abbatiam  S.  Germani  accepit,  seque  Abbatem  post  supradictum  Hu- 
gonem  Abbatem    vocitari  fecit.    Itaque  defuncto  Hucboldo,    qui  post  Ebolum 

(a)     Quod     Willelmi     Gem.     Historiae  ,     id     et  et  quidem  anno  1470,  ul  in  fine  legitur. 

Scripto  Aimoini     accidit.    Hujus    enim   Opus  rébus  (c)  Ludoviciti  [Balbus\,    accepta   nuncio  de  morte 

Monasterii    sui  ,   alibi    forsan    frustra     inquirendis ,  patru  sui  Karoli   [Calvi] ,    ut    paulô   infrà    dicitur  , 

interpolavit      Monachus       San  -  Germanensis    ;     et  quns  potuit  conciliavit   sibi  ,    dans  eis   Abbatias   et 

eidem    quintum    addidit   librum  ,    in    quo    historia  Comitatus  et  villas  secundàm  uniuscujusque  postula- 

ad  annum  1165  deducitur.  tionem.   Quae   omittimus,    reperies    tum    apud     Ai- 

{b\   Omninn   consentit   cum   Ms.    Cod.    S.     Ger-  nioinum   in     miraculis     S.     Benedicti  ,     tum    apud 

mani  ,    ex  quo   ad     verbum    descriptus    videtur  ;  Hugonem  Floriac, 


EX   CONTINUÂTIONE   AIMOINI. 


275 


\x  in  regimine  successerat  ,  isdem  Robertus  Cornes ,  ut  dictum  est ,  Abbatis 
nomen  assumpsit  ,  statuens  Decanos  ,  qui  curam  habebaut  Monachorum  : 
quorum  prinius  noinine  Reniigius  extitit  ;  quo  obeunte  Abbo  successit  : 
ipsoque  décédante  Gormarus  Archiclavis  Decaniam  habuit.  Prsedictus  itaque 
Robertus  Cornes  et  Abbas  Karolum  Regem  adiit ,  petens  quatinus  Abba- 
tiam  S.  Crucis  sanctique  Audoëni  ,  quam  B.  Leutfridus  rexerat  ,  cujus  sa- 
cratissinia  membra  apud  Monasterium  S.  Germani  quiescebant  ,  ipsam  vide- 
licet  Abbatiam  jam  dicto  Cœnobio  S.  Germani  addiceret  regali  privilégie  : 
cujus  petitionibus  Rex  annuus  Karolus  ,  eanidem  Al)batiam  (a)  regali  prse- 
cepto  gratiâ  B.  Leutf'redi  Cœnobio  addixit  S.  Germani.  Mortuo  igitur  prae- 
dicto  Duce  Ricardo  ,  secundo  anno  post  mortem  ejus  rebellavit  Robertus 
Princeps  contra  Karolum  Simplicem  (b)  ,  etc. 

Su!)  Rege  Rodulfo  Hugo  Magnus  Abbatis  nomen  post  obitum  patris  sui 
Roberti  supradicti  sumpsit  ;  et  sub  eo  per  successiones  hi  fuerunt  Monaste- 
rii  S.  Germani  Decani ,  videlicet  Armarus  ;  quo  obeunte  successit  Goz- 
bertus  ;  denique  Abbo.  Hi  ergo  fuêre  ,  régnante  Rodulfo ,  sub  Hugone 
Magno  Francorum  Duce  et  Monasterii  S.  Germani  Abbate  .... 

Temporibus  [Ludovici  Transmar.]  fuerunt  hi  Decani  Monasterii  S.  Ger- 
mani sub    Abbate     Hugone ,    Heiricus     videlicet    ac     deinde    Hubertus 

Anno  IV  Lotharii  Régis  sub  Abbate  Hugone  et  Duce  Francorum  ,  Galte- 
rius  Archicustos  extitit  Decanus  Cœnobii  S.  Germani  :  quo  decedente  Al- 
bericus  successit.  Inde  Hugo  Dux  ad  majora  animum  applicans  ,  nutu  divi- 
ne dimissâ  S.  Germani  Abbatiâ,  quae  jam  penè  ad  nichilum  ,  dum  non  esset 
qui  curam  ejus  tam  exteriùs  quàm  interiùs  ageret  ,  redacta  fuerat ,  summis 
precibus  tam  Régis  Lotliarii  quàm  praedicti  Hugonis  Francorum  Ducis  cons- 
titerunt  venerabilem  Gualonem  Abbatem  :  qui  inter  caetera  quai  eidem 
Ecclesiae  contulit  bona ,  pratum  sub  ipso  Monasterio  situm  ,  à  dominatione 
S,  Germani  alienatum  cupiditate  prsedictorum  Ducum  et  Abbatum ,  praedictae 
Ecclesiae  restituit  ,  et  ab  omni  inquietudine  tam  Regum  quàm  omnium  mor- 
talium  immunem  reddidit  .  .  . 

Abbate  igitur  Gallone  defuncto ,  tempore  supradicti  Lotharii  Régis  Al- 
bericus  II  successit  ,  perdurans  usque  in  tertium  annum  ordinationis  duorum 
Regum  Hugonis  videlicet  ac  Rol)erti  :  cui  successit  piae  memoriae  domnus 
Abbas  Morardus  (e),  etc. 

Post  quem  [  Willelmum  Abb.  Divion.  ]  prœdictus  Rex  cum  Regina 
Adraldum  .\bl)atem  constituit.  in  tempore  Régis  Roberti  benia  (d)  fuit  de 
dominio  San  Germani.  Ipse  firmavit  (e)  Montifortem  et  Sparnomum  :  quan- 
dam  quoque  dominam  de  Novigento  habuit  uxorem  ;  de  qua  unum  filium 
habuit  ,  nuncupatum  Almaricum.  Idem  Almaricus  duos  filios  habuit  ,  scili- 
cet  Simonem  et  Almaiicum.  Symon  procréa  vit  Almaricum  de  Monteforti 
et  Bertrandam  Comitissam  Andegavensem.  Almaricus  genuit  Symonem 
Comitem  Montisfortis.  Berti-ada  habuit  filium  Fulconem  Comitem  Andega- 
vensem ,  posteà  Jherosolymitanum  Regem  ,  etc.  Tempore  Roberti  Régis 
Theobaldus  cognomine  Filans-stupas ,  Forestarius  ejus  ,  firmavit  Montem- 
Lethericum.  Ipse  habuit  unum  filium  nominatum  Guidonem  (f)  ,  qui  ac- 
cepit    in    uxorem    dominam    de   Feritate    et  de    Commet.   Idem  Guido  genuit 


E 


(a)  Prœter  partein  ipsUis  AbhaticB,  inquit  Caro- 
lus  in  Diplomate,  quam  annuimus  Normannis  Se- 
quanensibus^  videlicet  Rolloni  suisque  Comitibus  pro 
tutela  Regni. 

(b)  Ut  pag.  322  Tomi  VIII,  et  pag.  139.  Tomi 
nostri  IX^   et  pag.  2i9  Tomi  X 

(c)  Morardo  ,  (jui  obiit  anno  1014  ,  successit 
Ingo  :  \ide  pag.  221  Tomi  X. 

(d)  In  Chronicis  Gallicis  S.  Dionysii,  banie  et 
biaune. 

(e)  Praecedens  aliquid  ibi  desideratur  ;  legen- 
dumque  videtur  :  Tempore  Roberti  Régis  Almaricui 
firmavit,  etc.  ita  ut  haec  non  ad  Robertum  Regera 
ut  jam  monuimus  pag.  31 1  Tomi  X  ;  sed  ad 
Aiualricum  referantur.  Posteà  enim  exhibetur 
posteritas  Amalrici  ;  et  de  eo  infrà  dicitui .  Idem 
Amalricus  [praeter  Amalricum  quem  de  domina 
de   Novigento   suscepit]  duos  filios   habuit   [ex    alia 


forsan  uxore  ]  etc-  Quanquam  in  Chronicis 
Gallicis  legitur  :  Cit  Rois  Robert  ferma  le  Chastel 
de  Mon  fort  et  d'Espermm  :  une  dame  de  Noient  ot 
espousée  :  de  celé  ot  un  fil  qui  ot  non  Amauris.  Cil 
Amuuris  ot  deulz  fuiz,  Symon  et  Amauri  ;  et  cil 
Sjmons  fu  pères  Amauri  de  Monfort  et  Berte  la 
Contesse  d'Anjou  :  et  cil  Amauris  fu  peref  Symon  le 
Conte  de  Monfort  et  la  Contesse  de  Moulent  :  et  ma- 
dame Berte  la  Contesse  d'Anjou  ot  un  fil  qui  ot  non 
Fouques  ;  Cuens  fut  d'Anjou,  et  puis  Roit  de  Jéru- 
salem. Cil  Fouques,  etc. 

(f)  Ibid.  Cil  Guis  espousa  la  dame  de  ta  Fer  te  et 
de  Gomez  :  de  celé  dame  ot  deulz  fuiz.  Mile  de  Bray 
et  Gui  le  Rouge  ;  et  deulz  darnes^  la  Contesse  de 
Reitcestre,  et  Bone-voisine  de  Pons  ,  Elisabez  famé 
Jocelin  de  Cortenay,  et  la  dame  du  Puisât  ,  et  la 
dame  de  S.  faleri.  Cil  Miles  de  Brai  engendra  Cui 
Trouuel,  etc. 

Mmij 


276  EX   CONTINUATIOINE   AIMOINI. 

ex  ea  Milonein  de  Brayo  et  Guidonera  Rubeum  ,  Comitissam  quoque  A 
Reiteste  ,  et  Bonani-vicinani  de  Pontibus ,  Elizabeth  etiam  uxorem  Joscelini 
de  Corteciniaco  ,  insuper  dominam  de  Puisât ,  et  dominam  de  S.  Galerico. 
Milo  genuit  Guidonem  Trossellum  ,  etc.  Tempore  Roberti  Régis  Atho 
filius  cujusdam  Gastellarii  de  Castro-Rai nardo  se  fecit  sublimari.  Ipse  fir- 
mavit  castrum  Cortinaci.  [dem  accipiens  in  uxore  quamdam  nobilem  do- 
minam ,  genuit  ex  ea  Joscelinum  de  Cortinaco.  Joscelinus  desponsavit  (a) 
filiam  Comitis  Gaufridi  Foërole  ;  ex  qua  genuit  unam  filiam  ,  quae  duos  filios 
habuit  Guidonem  et  Raynardum  Comitem  de  Johegneio.  Post  mortem  uxoris 
suae  idem  Joscelinus  accepit  Elisabeth  filiam  Milonis  de  Monte-Letherico  ; 
de  qua  habuit  Milonem  de  Gortiniaco ,  Joscelinum  Comitem  Edesse ,  Gau- 
fridum  Chapalii.  Milo  genuit,  etc. 

Anno  MXXXl  Incarn.  Dom.  obiit  Robertus  Rex  ,  qui  dum  viveret(&),  B 
etc.  Tertio  verô  anno  Henrici  Régis  ,  et  MXXXIV  Dom.  Incarn.  urbi 
Parisiaca  flagravit  inceridio.  Idem  Rex  Henricus  neptem  Henrici  Alamaniae 
Imperatoris  duxit  in  uxorem  (e)  ,  etc.  Igitur  Rex  magnificus  Philippus  ,  cui 
tempore  suo  multa  adrisit  prosperitas  ,  accepit  sibi  uxorem  Bertam  Balduini 
Comitis  Hollande  filiam  ,  etc.  Rex  videns  dominium  suum  per  insolertiam 
praedecessorum  suorum  essediminutum,  etc. 

Anno  MliXI  obiit  Adraldus  Abbas  ,  suscepitque  Hubertus  post  eum  Ab- 
batiam  ,  etc.  Anno  Dom.  MLXXII  obiit  Robertus  Abbas;  cui  successitPe- 
trus  Régis  Philippi  Cancellarius,  natione  Appulus;  qui,  etc. 

id)    Ibid.    Cil  Jocelins   espousa  la  fille    le   Conte  (b)  Vide  pag.  221  Tomi  nostri  X. 

Giefroi  Foirole  :  de  celé  daine  ot    deulz  fuiz.  Gui  et  (c)    Vide   suprà    pag.    157    hujus     Tomi     XI    in  ^^i 

Renart  le  Conte  Joeri'^ni.   Icil  Ji>celini  après-  la  mort  Excerpto  Freher.    et   ibid.    pag.    158    var.    lectiones  ^ 

celé  première   dame   espouta  Eliiabel  la   fille  Milon  repone  has  :  fideliler  comprnmisit,    pro  fideliter  pro- 

de  Mon-Lekeri  :  en  celé  engendra    Milon  de    Cortenai  misit  ;  Régi  dimisit  ,   pro  Régi  tverpi-vit  ;  consuetudi- 

et  Jocelin  le  Conte   Dtitse  et  Gefroi   Capalu.    Cil  Mi-  nés,  pro  consuetudinem  ;  quo   etiam     anno,  pro  quo 

Ion,  etc.  etiam  tempore. 


EX  HISTORIA  («)  MONASTERII  S.  FLORENTII  SALMUR 

Apud  Marteniutn  Tom.  V  Ampliss.  Collect.  col.  1107. 

STOLAM  ac  (b)  manipulum  [Robertus  Abbas]  composuit  ,  in  quibus  j^ 
pendentes  ad  praecinctorium  palmulelae,  tintinnabulis  organizabant  ar- 
genteis.  Casulam  quoque  purpuream  religiosus  Robertus  Rex  Francorum 
dédit  ,  et  uxor  ejus  Constantia  Regina  albani  Levitae  circa  collum  et  hu- 
meros  aureis  Hgaturis  intextam  ...  In  illis  diebus  Aimericus  Toarcensium 
Proconsul  ,  et  postmodiim  Nannetensis  Comes  ,  magnifica  B.  Florentio 
concessit  bénéficia  ,  videlicet  Ecclesiam  S.  Michaëlis  quam  dicunt  in  Ere- 
mo  .  .  .  Sed  Pictavorum  Comes  S.  Florentii  Monachos  inde  expulit  ,  et 
Abbatiam  fore  constituât.  Hic  prœnotatus  Aimericus  proie  carens  ,  quasdam 
sui  juris  villas  S.  Florentio  in  successione  condonavit  :  cui  domnus  Abbas 
Robertus  prope  Toarciacum  castrum  libram  optimam  tantùm  in  vita  dele- 
gavit  ;  sed  illo  obeunte  ,  Rodulfus  frater  succedens  antecessoris  statuta 
contempsit.  E 

Per  illud  tempus  Fulco  Gaufridi  filius  ,  Andegavorum  tenebat  Comita- 
tum ,  hostium  calHdus  et  fortis  debellator  ,  férus  nimis,  et  prosperis  even- 
tibus  famam  et  fines  eorum  dilatans.  Qui  post  mortem  primae  uxoris  ,  ciim 
Elisabeth  quoque  causa  adulterii  concremasset  ,  Hildegardam  puellam  illus- 
trem  duxit  uxorem.  Cujus  primogenitus  Gaufredus  à  fabri  uxore  apud  Locas 
castrum   educatus  ,   Martellus  cognomen  accepit.   Hi  duo ,    pater  et  filius ,    ut 

(a)    Hanc     S.     Florentii    Historiam  ,      ut    docet  diois  etiam  Ms.    diversitas  caracteris.    Hinc    magno 

Martenius    in     observatione     prsevia  ,     col.      1081,  in  pretio  habenda  est  haec  Historia. 
cjuatuor    saltein     scripserunt     Auctores  ,    incœptum  (6)   Praetermissa    quaedam     in    Volumine     nostro 

ab   alio    opus   continuantes  ,     atque     ea    quae    suis  X  ,    pag.     264     hic     repraesentamus  ;     ex    quibus 

temporibus   conligerant   singularia  ,      litteris    com-  nova  lux  Historiae  affulgere  poterit. 
mendantes.    Id   arguit  non    modo   stili  ,     sed  Co- 


EX  HISTORIA  MONASTERII  S.  fLORENTlI  SALMUR.  277 

A  natura  dictabat  ,  feritate,  virihus ,  crudelitate  feris  penè  fuerunt  feriores ,  ' 
hostium  calcatores ,  cujnsvis  oïdinis  immisericordes ,  expeditionibus  insisten- 
tes  ,  Ecclesiarura  jura  fisco  proprio  redigentes,  et  inde  suis  oppida  militibus 
extruentes,  ad  suum  munimen  suaeque  provinciae  motus  vel  vicarias  ad  libi-  Col.  1108. 
tum  componentes  :  contra  quos  nec  niussitando  reniti  sumniis  etiam  Sacer- 
dotil)us  fas  erat  ;  quia  duruni  et  avaruin  cor  eorum  ,  nullius  ordinis  vel 
tenuem  auditum  impunitum  praeteribat.  Ab  bis  itaque  raptoribus  Ecclesia 
nostra   gravissimiim   subiit  detrimentum. 

Eodeni   tempore    ortuin    est    bellutn   inter     Conanuni    Comitem    Britonum   et 
praedictum    Fulconein    Comitem   Andegavorum  :   cujus  belli    victoriâ  post  mul-     An.  992. 
tam  utrorumque  interfectionem,    Conano  necato,     Fulco    potitus  est.    Proinde 
proverbium  est  vulgatiiin  :    a    Belium  Conquirentium  quo(a)   tortum  superavit 

B  »  rectum  ».  Hujus  Conani  filius  Gaufridus  ,  praelil^ati  Fulconis  ex  sorore 
nepos,  Galone  Monacho  impétrante,  dédit  S.  Florentio  locum  Livriacum  .  .  . 
Qui  Gaufridus  nobilitate  ,  viribus  et  armis  praeditus ,  Romanum  pro  oratu 
iter  carpens  ,  cujusdam  matronae  hospitium  ingressus  est  :  cujus  accipiter  , 
mulieris  gallinani  invadens  occidit  ;  unde  à  tumultuosa  muliere  caput  lapide  An.  1008. 
percussus  ,  sua  re  disposita  mortuus  est  ;  Alanum  Sanctimonialium  Redonen- 
sium    Abbatise   fundatorem  ,   et  Rudonera  filios  suos  baeredes  relinquens. 

Summi  Britanniae  Sacerdotis  caput  B.  Pauli  ,  Toarcerisis  et  Nannetensis 
Princeps  consultu  S.  Florentii  Cœnobitarum  terno  {b)  igné  ligni  ternisque 
sarmenti  combustionibus  examinavit.  Postmôdum  vero  in  Glonnensi  Cœno- 
bio ,  Monacho  subvehente  ,  reponendum  transmisit.  Cujus  auctor  operis 
per  Andegavum  reversas  ,  ut  fertur  ,  Doado  posteà  necatus  est .  .  .  Abbas 
Robertus  Abbatiam  S.  Maximini  [Mitiac,  ]  suscepit .  .  .  ibique  obiit ....  col.  H09. 
sepultus  est  in  claustro  anno  MXI  VI  Id.  Augusti  .  .  .  Adhebertus  substi- 
tuitur  ,  qui  ex  pago  Turonico  ,  Cainonis  castro  extitit  oriundus  . .  .  Glo-  Col.  HlO. 
rioso  fine  quievit.  Sanè  de  successore  facta  est  altercatio.  Quidam  enim 
Fratrum  et  Gelduinus  Salmuri  dominus  Galonem  Monachum  S.  Florentii 
Procuratorem  praeferebant  :  alii  vero  cum  Odone  Comité  Giraldum  ex 
Toarcensis  castri  primoribus  ortum  eligebant.  Hic  Giraldus  Ingelbaldi  di- 
vitis  ,  cognomento  (  c  )  Gohelli ,  frater  extitit  :  quod  supernomen  in  Toar- 
censi  pago  diff'usum  ,  per  successores  eorumque  possessiones  servatur  in 
œvum.  Prsevaluit  Comitis  sibi({ue  faventium  voluntas  ;  et  fjuem  prse  cseteris 
elegerant  ,  Giraldum  Abbatem  praeficiunt  ;  qui  mundo  clarus  ,  et  mundi 
favoribus    inhians  ,    tyrannica    potestate   ntens  ,    multa     B.    Florentio    distraxit 

D  bénéficia.  Hic  autem  suis  fautoribus  ,  adulatoribus  ,  parentibus  (d)  et 
amicis  prœdia  ,  terras ,  mansuras ,  domos  et  décimas  concedebat.  Multis 
etiam  sub  libero  bomagii  servitio  terras  donabat.  Nam  sub  memorata  condi- 
tione  idem  Giraldus  dédit  Alljerico  Montis-Johannis  castri  domino  Ecclesiam 
S.  Albini ,  Castello-penus  dictam  ,  cum  omnibus  suis  appendiciis.  Simili  modo 
Petro  ejusdein  castri  Militi  ,  cujus  filium  Amalbertum  in  baptismo  suscepit  , 
in  signo  filiolatùs  ,  ex  Masnilii  S.  Marise  Ecclesia  totius  parochiae  medieta- 
tem  concessit  .  . .  Amalbertus  jam  pâtre  def'uncto ...  in  Glonnensi  S.  Sal- 
vatoris  sanctique  Florentii  Ecclesia  judicii  examen  manu  propria  tulit ,  et 
donum  aeternaliter  factum  salvus  ex  judicio  confirmavit. 

Giraldus   ad  Sepulchrum  Domini   orare   desiderans  ,   Jerosolymam    perrexit  :     col,  1111. 


(a)  Ilujusinodi  dicta  atque  alia  scrapulosè  et 
Verbatim  offcremus  in  praeviis  annalibus  ,  cùm 
Gallicis  tum  Lalinis  :  undc  ridebuiit  forsan  ac 
absentes  amicos  quidam  rodent  ;  et  licet  ri- 
dcant  et  rodant.  Ipsissima  enim  Auctorum  ver- 
ba  ,  quoad  potuerimus  ,  ibi  reprîesentabiraus  , 
ne  quis  deflexum  à  nobis  causetur  sensum  ,  et 
ne  ejusdem  extenuationis  aut  altcrationis  cri- 
men  apud  Lectores  incurramus.  Verbum  etiam 
verbo  ibidem  reddemus  ;  et  barbara  phrasi  ,  sed 
matériel  magis  idoneâ  ,  quidquid  intelligemus 
potiùs  interpretari  volemus  ,  quàm  in  puriorem 
transferre  sermonem  ,  cjui  obscuritati  rei  non 
tam  lucem  adferat,  quàm  ut  saepiùs  fit  tencbras 
offundat.  Atque  haec  semel  monuisse  sat  nobis 
sit  Aristarchos. 

{b)  Nota    setatis  usum  :  sic    anno   1031   veritatem 


reliquiarum  S.  Felicis  Mart.  triplici  ignis  pro- 
batione  Meinwcrcus  Episc.  Paderb,  pro  more 
illorum  teniporum  exploravit.  Sic  anno  1048 
in  Cerasiac.  Monasterio  os  brachii  dextri.  S.  Vi- 
goris  igné  probatum  fuit.  Sed  et  anno  1010 
apud  Casinum  particula  quajdam  lintei  ,  que 
Cliristus  discipulorum  pedes  cxtersit  ,  in  ignem 
injecta  ,  ut  omnis  dubilatio  tolleretur  ,  nihil 
détriment!  passa  fuerat. 

(c)  Nota  cognomina  jam  tum;  frecjuentia 
fuisse. 

(rf)  Sic  col.  IIII  potestatis  apud  Espetuam 
partetn  GiraUluf  Abbas  suis  co'isanguiiieis  per  honia- 
giurn  Gaufridi  Toarcerisiuin  Ficccomitis  et  posteris 
suis  tradidit.  In  alia  verà  quce  Monachls  remansic^ 
Fitalem  neputein  suum  Prcepusituin  constituit. 


M  m  iij 


278  EX  HISTORIA  MONASTERIl  S.  FLORENTIl  SALMUR. 

sed  anteqnam  illuc  perveniret  ,  comprehensus  est  à  Paganis  ;  à  quibus  multa  A 
supplicia  perpessus ,  ciim  nomeii  Cliristi  constantissimè  fateretur ,  gladio 
vitam  finivit .  .  .  Testatur  domnus  Ansbertus  S.  Florentii  Monachus  ,  qui 
cum  ipso  multa  in  eodem  agone  supplicia  pertulit  (a) . . .  qui  posteà  merito 
suœ  prudentiae  Abbatiam  Pontelevis  Cœiiobii  regendam  suscepit .  .  .  Gi- 
raldus  Odonis  Comitis  imperio  Evrardo  Majoris  -  monasterii  Abbati  suani 
Abbatiam  commisit  .  .  .  Eo  tempore  casuali  ignc  cum  parte  castelli  Salmu- 
rense  comburitur  Cœnobium  .  .  .  Praesidebat  nostrœ  tune  Ecclesise  domnus 
Evrardus    Majoris- monasterii    Abbas,     consilio   et     eloquentia     magnus  ,    licet 

Col.  4112.  suspectus .  .  .  Giraldo  Abbate  liominem  exuto,  Odonis  Comitis  praecepto  ac 
JNobilissimorum  voto ,  anno  MXX,  VII  Kal.  Sept,  ex  B.  Martini  disciplina 
eligitur  Fredericus  in  Abbatem,  Letardus  in  Priorem  ,  etc.  Andegavis  à 
Pontifice  Huberto  Kal.  Sept.  Abbate  Evrardo  praesente  ,  Fredericus  conse-  B 
cralur  ;  propriisque  in  locis  ab  eodem  Evrardo  ,  praesente  Comité  ,  de  Ma- 
jore-Monasterio     personae    Salmuro     stabiliuntur .  . .     Fredericus    Abbas    novus 

*  Prseposito  Glannam  nostri  primordium  tendens,  à  Galone  *  foribus  obseratis  repuisus 
est  .  .  .  Ferunt  quemdam  Clericum  hujus  Galonis  temporibus  anticjua  pri- 
vilégia nostra  furtim  substulisse ,  et  Budico  Nannetensium  Comiti  présen- 
tasse :  qui  Budicus ,  cùm  magnam  terrae  suae  partera  S.  Florentio  deberi 
vidisset ,   igné  cremavit  .  .  .    Gelduinus   Salmuri   dominus   ad     S.     Ciricum   se- 

Coi.  1113.  cessit  :  factumque  signum  ab  auctore  suo  Gelduinus  est  dictum  {h).  Vocatur 
tamen  ab  aliquibus  ob  soni  puritatem  Clarellus.  Fuit  autem  Fredericus 
Abbas  merito  sanctitatis  atque  justitiae  quasi  lucifer  refulgens  .  .  .  Huic  inos 
erat  quotidianas  Deo  hostias  oÀ'erre  ;  ita  ut  nullus  penè  dies  vitae  ejus  absce- 
deret ,   quo  non   omnipotenti  Domino  hostiam  placationis    (  c  )    immolaret  . .  .  .  C 

An.  1025.  Ab  initio  suae  ordinationis  usque  ad  tempus  incensionis  atque  captionis  Sal- 
muri ,  quae  fàcta  est  à  Fulcone  Andegavorum  Comité  ,  mansit  in  Sal- 
muro   (  d  ) ,  etc. 

Col.  1118.  Tune  Gelduinus  reminiscens  patroni  sui  Florentii ,  ex  ipsius  institutione 
Pontelevis  (  e  )  Abbatiam  fuadavit  ;  ubi  memoratum  Ansbertum  cum  quibus- 
dam  è  fratribus  regulariter  institutum,  à  nostro  Cœnobio  eductum,  Abbatem 
praefecit.  Qui  diu  ipsum  locum  féliciter  exstruens ,  feliciiisque  gubernans  , 
casu  Turonis  apud  Majus-monasterium  decedens  ,  sepultus  est.  Denique 
Fulco  Comes  versus  Toarcenses  in  jus  S.  Florentii  castellnm  ex  monte  et 
*/'.Espetuam  nido  Falconem  nuncupatum  instituit  ;  quod  XII  coacti  à  Monachis  Espenam* 
degentibus  ,  cum  aliis  operariis  peregerunt.  Cujus  loci  adminiculator  prae- 
libatus  Vitalis  ,  nepos  Abbatis  Giraldi  ,  rapinis  inliians  ,  inde  Monachos  D 
expulit.  Qua  de  causa  praeda  non  modica  militari  manu  Glonnam  deducta 
est  :  quam  Vitalis  omni  emendatione  pollicitâ  recepit  ;  sed  ipse  promissa 
tanquatn  mendax  praeteriens  ,  Monachos  S.  Florentii  duos  illuc  ab  Abbate 
Frederico  sicut  priùs  transmissos  ,  etiam  insectando  effugavit.  Subséquent! 
tempore  quemdam  Espetuam  parrocliiae  potentiorem  ,  nomine  Jovinum  , 
Austerius  castri  Mauritaniae  dominus  cepit  :  cujus  captionis  anxii  Mona- 
chi  (/). 

Denique  Budicus  Nannetensium  Comes  ,  cùm  ipse  ac  sui  praedecessores 
Andegavensium  Comitibus  servire  solerent,  quibusdam  causis  incurrentibus 
contraria  cœpit  agere  servus  in  dominum.  Fulco  vero  cum  filio  Gaufredo 
et  uxore  Agnete,  quam  defuncto  viro  suo  Aquitanorum  Duce  anno  MXXX(ji) 

(a)  Sagittci  ventre  fierfossus  eut  in  seditione  inter  vios  :  ubi  Fulco  Niger  ,  Andium  Cornes  ,  col- 
Giraldum  et  Paganum  orta  ob  vas  argento  et  auro  latis  signis  Odonem  Blesaruin  Comitem  anno 
puLcIiemmum,  quod  ferebat   Jbbas,  et  quod    flagi-       1016  profligavit. 

tabat    Paganus.  (/")  Hîc  Martenio  videtur  aliquid  desiderari. 

(b)  Vide  quid  simile  pag.  266  Torai  nostri  X,  [g]  Conjugium  hoc  ad  annura  MXXXII  dif- 
ubi  raonuinius  nomina  carapanis  tune  fuisse  fertur  in  Chronico  S.  Michaëlis  in  Periculo  ma- 
indita.  ris  ,  quod    desinit     anno    1056.     Agnes     Comitissa 

(c)  Nota  usum  teraporis.  secundas      nuptias      cura       Gaufrido       cognoinine 

(d)  Quée  proxiulè  sequuntur,  edidimus  pag.  Martello  conlraxisse  dicitur  statim  post  ir.ortcm 
264  Tomi  X.  prioris  mariti     Willelmi  ,    Ducis    Aquit.    et   Comi- 

(e)  Anno  1034,  et  ex  rébus  suis  dotavit  anno  tis  Pictav.  eo  nomine  quinti  ,  Magni  ob  pieta- 
1035  ,  ut  videre  potes  apud  Mabillonium  Tom.  tem  meritô  dicti  ;  qui  anno  1030  Monachus 
IV  Annal.  Bened.  pag.  404.  Pontilevium  oppi-  factus  est  in  Malliac.  Cœnobio  ,  et  obiit  pridie 
dum  ac  Monasterium  ,  quod  veteres  tabulae  Kal.  Februarii.  Olim  autem  secundas  nuptias 
Pontem-Leviatum  vocant  ,  situm  est  in  pago  aegrè  ferebat  Ecclesia  ;  sed  neque  Leges  civiles 
Blesensi  ,     Ligerim    inter    et    Carum    nobiles    flu-  permittebant    eas     nisi    evoluto     anno    ab    obitu 


EX  HISTORiA  MONASTERII  S.  FLORENTII  SALMUR.    279 


A  incesto  conjugio  diixerat  ,  Glonnam  montem  tetenderunt,  et  in  occiden- 
talj  parte  montis  castelluin  determinaverunt  :  quod  excidinm  Monachi  cum 
habitaloribus  reverentes  ,  ninltis  precibus  ne  castelluni  ibi  fîeret  Comiti- 
bus  persuaseruiit.  Qui  Comités  paululùm  cedentes ,  priscam  defensionem 
duariim  Ecclesiarum  cimiterium  ambientem  ,  quod  ritu  veteri  crux  ad 
orientem~  et  alia  ad  occidentem  sita  propter  infractiones  prtemonstrabat  , 
construxorunt  ,  et  Monachis  ad  ciistodiendum  dimiserunt.  Aggerem  quoque  Col.  111». 
in  prospeotu  Monasterii  cum  turre  lignea  erexerunt  :  quod  castrum  cum  of- 
(icinis  claustri  duo  Monachi  Gionnenses,  Thetbaudus  Praepositus  et  Albal- 
dus  Cellerarius,  lapideo  robore  concluserunt,  qui  per  annos  circiter  LX 
mirabili  instantia  ipsum  locum  gubernaverunt  et  instauraverunt.  Omnes 
anteà    consuetudines  seu    redhil)itiones  tam   in  terra    quàm    in    Ligeris   aqua, 

B  ut  antiqua  confirmatione  statutum  erat ,  S.  Florentio  cedebanlur.  Unde  illi 
Comités  partem  assumserunt  ,  partemque  Monachis  reliquerunt.  Telonium 
autem  aquœ  Ligeris  omnium  navium  seu  calannorum  (fl)sursîim  inferiiisque 
euntium  ,  totum  ciim  esset  Monachorum,  préeter  solummodô  quartam  par- 
tem magnarum  navium  duobus  aut  pkiribus  lignis  compositarum,  ipsi  Co- 
mités totum  prsedictis  abstulerunt  Monachis.  Quod  cùm  Monachi  nimis 
dolerent ,  contra  impiissimos  tyrannos  nihil  dicere  ausi  sunt.  In  praedicto 
autem  Comitis  asilo  cHentela  Comitis  illic  commanens,  rapinis  et  caedibus 
insistebat ,  et  seditiosa  in  Monachos  et  eorum  homines  augebat  *.  Saepè  "agebant 
enim  ipsius  Cœnobii  portae  sanguine  fœdabantur,  et  per  totum  oppidum  et 
in  claustro  sagittis  volantibus  homines  vulnerabantur.  Sed  tandem  domni 
Sigonis  Abbatis  ac  ceterorum  Fratrum  precibus  ,  memoratis  Comitibus  de- 
C  functis,  turris  et  prgedicta  firmitas  à  Gaufrido  Minore,  Gaufridi  Martelli 
nepote,  destructa  est.  Additum  (  6  )  est  etiam  ut  idem  castelhim  omninô  sub 
dominatione  maneat  Monachorum,  excepto  quod  aliéna  non  introducatur 
persona.  AHa  verô  dudùm  sub  veteri  castello  domus  ab  Hildegarde  Comitissa 
aedificata  in  valle  fuerat  ;  sed  hac  exstructa,  illa  destructa  est  ;  quod  Budicus 
Comes  Nannetensis  non  aequanimiter  ferens,  cum  exercitu  advenit  ,  suis- 
que  mox  per  pascua  ad  praedam  concurrentibus  cum  reH(|uis,  quantum  ex 
burgo  potuit  incendit  atque  vastavit  ;  sicque  discedens  non  quantum  voluit 
malum  peregit.  Quod  ultum  fuisse  inter  alios  sensit  nobilis  quidam  juvenis, 
Simon  Miles,  tune  XXX  boum  inde  raptor  et  possessor  :  demùm  caecus  factus 
et  contractus,  uxorem  strenuissimam  sibi  adjungens,  ampliùs  quam  L  annos 
pecunias  augmentando,  posteà  vivens ,  aliorum  manibus  vel  equâ  sua  vehe- 
batur  ;  peccatique  sui  memor,  Monachis  S.  Florentii  apud  Bonovrium  sibi 
vicinantibus  bénéficia  plurima  contulit.  Sed  quia  super  Seniore  Florentio 
interseruimus  mentionem,  de  ipsius  restitutione  aliquam  reddamus  rationem... 
,^nno  igitur  MLXI(c),  etc.  coi,  nao 

Raignaldus,   vir  singularis    exempli     et    Andegavensium   scholarum  Magister, 
Fulberti    Episcopi    dootrinâ  eruditus,     Frederici      Abbatis     monitu,     S.     Flo-     çoi_  jj^j 
rentii     miracula     descripsit,   etc.    Sigo    vero,    Carnotensis    Ecclesiae     Decanus, 
ipsiusque  Fulberti  cum  ceteris  à  puero  doctor  *,   cantum   fecit,  etc. 

Sub  monte  Glonna  est  B.  Dei  Genitricis  Ecclesia,  Mariolum  *  dicta, 
cujus  ante  froutem  Hiberis  *  tluvius  decurrit  .  .  .  Signum  aureum  ferè 
centum  librarum  pedibus  [rusticus]  offendit  ;  calciariamque  (d)  primo  pu- 
tans,    ad    ansas  signum    esse     cognovit...    quod  audiens    Budicus    Nanneten- 

|E  sium     Comes ,      à     curia    Fulconis     Andegavorum     Comitis      revertens.  .  .  . 
signum,   ut   potè  sicut  sui  praedecessores  adhuc  dominus,  rainarum  improbitate 


discipulus 
Marillais 
Evre 


conjugis,  ut  constat  ex  Cod.  Theod.  lib.  3,  tit. 
de  sccundis  niiptiis  ;  et  ex  hoc  loco  quanquàm 
falso  Toini  nostri  X,  pag.  i65  not.  c.  Post  datum 
legibux  diein  .  .  .  Hugo  [  Cape  tus]  Blanchiam  sub  tem- 
pore  et  ordine  canonico  duxit  solemniter  ,  inquit  Ger- 
vasius  Tilleber.  lib.  de  Otiis  Impérial. 

(a)  Calanni  ,  nostris  chalans ,  à  cbelandiis  , 
Davigii  specie  ,  seu  ab  eorum  forma  noraen  mu- 
tuati  sunt. 

{b)  Rolbertus  Burgundio  ,  Reginaldus  de 
Castello  -  Guntherii  aliique  subcripsere  litteris 
hac  de  re  datis  anno  ,  ut  videtur  ,  Glonensis 
seu     S.    Florentii    Veteris     Ecclesiie     dedicationis  , 


oui  forte  Gaufredus  Junior  Andecav.  Comes  in- 
terfuit. Glonna  autem  ,  seu  Glomna  et  Glomma, 
locus  est  ad  Ligerim  in  Pictonum  pago  Madal- 
gico  inter  Castrura-celsura  et  Culonnam. 

(c)  Monaileriuni  S.  Florentii  Seniorù  dedicatum 
est  .  .  .  eddem  vidclicet  antiquâ  dedicationii  ejusdem 
Monasterii  dignitate  confirniatd ,  etc.  ut  suprà  ia 
Historia  eversionis  Monasterii  S.  Florentii  Vete- 
ris j  quam  ad  verbum  transcripsit  Anonymus 
hujusce  Hisloriae  fusioris  Auctor. 

[d)  Gall.  chaussée  :  vel  potiùs  caldariam,  chau- 
dière, chaudron. 


280   EX  HISTORIA  MONASTERII  S.  FLORENTII  SALMUR. 

Col.  1122.    pro  decem    libris     denarionim  extorsit...    Antiquitùs   personae     cum    signo  suae  A 

Col.  1124.  potentife  tumulabantur  (a);  mulieres  quoque  cum  armillis  et  inauribus  et 
annulis  variisque  ornanientis. 

Nunc   ad   novum    S.    Florentii  loeura   redeamus.  Postquàm   magnificum    illud 

An.  1041.  operis  «edificium  est  perfectum  ,  convocavit  Abbas  Fredericiis  quatuor 
Episcopos  (b)  etc.  Ob  ejus  [Frederici  Abb.]  industriani  commissa  est  ei 
Abbatia  S.  Juliani  Turonensis  per  plures  annos.  His  temporibus...  levati 
honorificè  S.  Salicus  et  S.  Lupantius,  necnon  S.  Lachia  et  S.  Coremarus... 
Eodem  tempore  Rellaius  doniinus  Mosterioli  castri  defunctus  est  :  cujus 
corpus  Abbas  Fredericus  et  Letardus  Prior  afférentes  in  locutorio  ,  quo 
pedes  pauperuni  abluuntur,  honorificè  sepelierunt.  Hujus  conjux  vocabulo 
Griscia,    posteà      Andegavensis      Comitissa,     annuentibus     filiis    ejus ,    Giraldo 

Col.  1125.     Andegavis  in  Cœna    Domini    cum     aliis     interfeclo,     et    Rainaldo    multô    post  B 
Remensium     Archiepiscopo  ,      dédit    S.     Florentio  terram   in   territorio   Picta- 
vensi    apud    Triangulum     castrimi  ;   aliaque     plurima     bénéficia     ipse     Griscia 
♦  uxor  Gau-  Comitissa    S.    Florentio  concessit.    Sed    et   memorata  Agnes  *  Comitissa  dedil 

'*  '  S.    Florentio  locum    qui   Fossas  dicitur,    situm  in   pago  Pictavo  ;  qui   S.   Cru- 

cis  Monachabus  anteà  extiterat...  concedentibus  Petronilla  Abl)atissa  cum 
Monachabus ,  filiisque  suis  Comitibus  Guillelmo  et  Guidone  .  .  .  Miles 
quidam   Dominicus    Sigebrandus    de   Monte-Glisiaco   ejusdem    loci    S.    Hilarii 

Écclesiam     tradidit S.    Clementini    Ecclesiam,    stupendorum     niiraculoium 

frequentiâ  inclytam,  Guido  de  Valle  concessit. 

Rexit  domnus  Fredericus  congregationem  sibi  commissam  annis  XXXIV 
et  uno  mense,  diebus  tribus...  Requievit  in  Domino  IV  Kai.  Octobris, 
MLV.  .  .     Huic    successit    domnus     Abbas   Sigo   IV  (c)  Kal.    Novembris  (d),  C 

Col  1127.  etc.  Cùm  Normannus  de  Monte-Rebelli  minoris  dominus  cum  Andegaven- 
sium  Comité  discordatus,  illius  terras  eo  quôd  remotae  essent  ,  nequiret 
devastare,  Glonnensis  Cœnobii  tellurem,  quae  sub  Comitis  erat  tutela, 
promisit  invadere...  Cùm  non  minus  quàm  mille  promissis  solidis  [Fratres 
Glonnenses]  à  Normanno  remedium  posseiit  invenire...  ciimque  ei  quin- 
gentos  solidos  perdonasset  de  mille  Sigo  Abbas  [frustra]...  recessit  ad  villam 
quadam  S.  l^orentii,  quae  Bornus  dicitur.  .  .  Gunibertus  concitus  Glon- 
nam  accurrit,  omnibus  sub  praeconis  voce  indicens,  ne  propter  cujusquam 
raptoris  vocem  clamoris  in  campis  ullus  exiret.  Facta  autem  cum  tyranno 
licet  (e)  gravem  egressus,  agebat  equidem  tune  nuptias,  sororem  Boëlli 
Nannetensium  Comitis  viduam  ducens  uxorem  ;  jussit  suis  ut  simulatâ  via 
quasi  in  terram  S.  Florentii  pergerent,  sicque  retrô  gradum  revertentes,  D 
ex  terra  Montis  S.  Johannis  insperatam  nmltam  vi  râpèrent  prœdam.  Quod 
advertens  Rodulfus  Montis-Rebelli  majoris  Vicecomes  ;  erant  enim  eo  tempore 
ambo  castella  penè  contigua  ;  quantum  suorum  potuit  aggregans,  per  ripam 
Hiberis  fluvii  suos  quosdam  in  loco  dimittens,  accurrit  ad  S.  Florentii  Monas- 
terii  portas...  ut  S.  Florentii  illi  aliquod  vexilluni  daretur,  coatra  ejus  et 
suos  inimicos  ad  bellum  ferre  volens,  ut  vulgariter  vocamus  ad  voariam. 
Quo  illico  accepto,  hostes  cum  maxima  praeda  redeuntes  ad  Quercum  Ar- 
baldi  invenit  ,  et  validam  ex  eis  stragem  fecit  ;  ceterisque  turpiter  fugatis 
seu  raptis,  duos  ctiam  Normanni  fratres  cepit. 

Tempore   memorati     Patris,      apud     urbem      Redonicam      Abbatia     (  /)    S. 

(a)  Suprà   col.    1122  :  Sarcophagum   aperuerunt ,  tur    anno    1073:    at  haec    epocba     minime     potest 

anulumque  aureum  cum  digito  et   catltolum   argen-  stare  cum    liis  quae  narrantur     de     dono     Gervasii 

teum  et  quinque  solidos  antiguce  monelre argertteos  in-  Archiepiscopi        Rcmorum     ,         antc       Cenomann. 

■venerunt  ;  et  col.   1124  :  Philacterium   super  pectus  Praesulis.     Is    ncrapè     quasdam     S      Melanii     reli- 

defuncti  inverierunt  . .  .  Spatam  cum     vagina  juxta  quias  ,    quas    à     parentibus      acceperat  ,    Eve/io    S. 

eum[aUum]  invenerunt  ;  quem    Comitem    aut  mag-  Melanii   veneiando    Abbati    priùs   concessit  ,  scriptâ 

num  Potentem  fuisse  cestimaverunt  :  quia  antiquitùs,  ad    eum  sub    praemisso    titulo     Epistolâ     (BoUand. 

etc.  Tom.  I    pag.    333),    in    qua    quaedam   miracula   ad 

ib)  Ut  suprà  in  Historia  mox  laudata.  illas     Reliquias     facta     commémorât     hos    priinùin 

(c)  Anno  1054  Frederico  successit  Sigo  in  posséderai  felicii  memoriœ  Rorans  avia  sua  quae 
Chronico  S.  Florentii  Salmur.  desinente  ad  an-  cùm  in  pago  Cenoman.  in  villa  dotalitii  sui 
num  1235.  Argentrada      yArgentre'A   moraretur,      illas     exorto 

[d]  Ut  in  Historia  Eversionis  suprà.  ibi    incendio     opposuit  ,     quod     subito     restinctum 
{e)      Martenio      hîc      meritô      videtur       aliquod       est.     Rorans  easdem   Reliquias   suo   ex  filio  nepoti 

verbum  déesse.  reliquit  ,    qui    eas    ad     Castrum-Ledi    [  Château  du 

(f)    In    Chronico    Kemperleg.    infrà    exhibendo  ,       Loir  ]    transtulit  ,    ubi     multa   miracula  ,    quaedam 

Monasterium     S.  Melannii     inchoatum    fuisse   dici-      etiam  se  praesente  facta   testatur  Gervasrus.  Denique 

Melanii 


EX  HISTORIA  MONASTERII  S.   FLORENTII  SALMUR.  281 

A  Melanii  ad  paupertatis  extremitatem  redacta  est .  .  .  Cujus  Ecclesiae  casum 
illustris  Cornes  Britanniae  Goffridus ,  cognomento  Bastardus,  cum  dolore 
percipiens,  consilio  et  hortatu  venerabilis  uxoris  suae  Berthae,  Salinurum 
ad  nieiiioratum  Abbatem  nuntios  delegavit .  .  .  Révérend  us  Pater  precibus 
Comitis  acquiescens,  S.  Melanii  Abbatiani  de  manu  ipsius  Comitis  sub 
firma  ejus  donatione  jure  perpetuo  possidendam  suscepit  ;  eique  Fratrem 
Evenum ,  illustrem  génère ,  summae  religionis  et  industriae  viruni ,  Abbatem 
praefecit.  Hic  igitur  Evenus,  suscepto  Abbatis  ofïicio  .  .  .  cognitâ  ejus  saga- 
citatis  industriâ  et  per  totani  provinciam  divulgatâ,  et  assensu  Comitis , 
postulantibus  Clericis  ,  acclamantibus  laïcis  ,  in  Archiepiscopum  Dolen- 
sem  promotus  est  ;  sicque  duplicis  honoris  radio  Archiepiscopus  pariter  et 
Abbas  toti  Britanniae  coruscavit ,  etc. 


B 


idem  Praesul  bas  Rcliquias  Eveno  Abb.  petenti  memoria  illic  aeterna  servaretur.  Ex  his  ihtelli- 
concessit ,  eo  pacto  ut  Haimonis  et  Hildeburgis  gitur,  S.  Melanii  Monasterium  instauratum  fuisse 
Gervasii   parentum  ,    necnon    domini     sui     Heinrici      ante  annum  1067,  quo  Gervasius  decessit. 


EX  ORIGINE  («)  ET  HISTORIA  BREVI 

]NlVERJ>fENSIUM    COMITUM. 


Apud   Labbeum  Tom.    I  Novœ  Biblioth.   Libr.  Mss.  pag.    399. 

CONJUNCTus  matrimonio  sorori  Régis  Roberti  [Raynaldus],  Comi- 
tatum  Autissiodori  conjunxit  Comitatui  Nivernis.  Cujus  Comitatûs  gra- 
tiâ  bello  cum  Duce  Burgundise  confligens,  apud  Saigniacum  (  b)  occisus 
est,  triumphum  simul  et  hereditatem  sanguinis  Guillelmo  filio  suo  relin- 
quens.  Guillelmus  autem  per  L  ferè  annos  cum  tantâ  Comitatum  tenuit 
industriâ  et  bellorum  exercitio ,  quod  infra  praescriptum  spatium  nec  etiam 
unius  anni  summam  colligere  potuerit ,  quo  pacem  tenuerit  ;  nec  minori 
frequentiâ ,  tempore  quo  sanguinem  vel  aliam  corporis  curam  levabat  ,  L 
militum  familiari  contubernio  usus  fuerit  :  et  tamen  possessionibus  multis 
ditatus,  quinquaginta  millia  solidorum  in  thesauro  suo  semper  habuit  ;  de 
quibus  circa  terminum  vitae  suae  Basilicam  S.  Stephani  extra  muros  civitatis 
Nivernis  œdificavit.  Dilata  vit  et  ipse  terminos  intra  fines  Lingonum,  Co- 
D  mitatum  Tornodorensium  apponens  Comitatui  Nivernis  et  Altissiodori , 
unum  de  tribus  componens  :  genuitque  duos  filios,  Guillelmum  et  Renal- 
dum  ;  è  quibus  Guillelmus  curam  Tornodori  obtinuit  ;  Renaldus  autem 
Malliacum  et  Huben  (c),  duo  nobilia  oppida  possedit  :  uterque  tamen  superstite 
pâtre  vitâ   excessit,   etc. 


(a)  Monumenti  hujus  initium  vide  pag.  258 
Tomi  X  ,  ubi  de  ejusdem  A.uctoré  quaedara  mo- 
nemus. 

(h)  In  Cbronico  Vezeliacensi  Raynaldus  oc- 
cisus dicitur  anno  1040  apud  Silviniacum  :  qui 
locus  nobis  esse  videtur  villa  Silviniacus  in  pago 
Tornodorensi  ,   vulgô    dicta  S.    Fertuz  ,    tribus  leu- 


gis  distans  à  Tornodoro  [  Tonnerre  ]. 

(c)  In  lib.  de  iMiraculis  S.  Bcnedicti  cap.  36  : 
In  terrilorio  Nivernensi  habetur  castellum  Huben 
nuncupatum^  in  prœrupli  collii  cacumine  :  hujus  do- 
minus  Hugo  dicebatur.  Huben  nunc  ferè  vicus  est, 
yban  vulgo  dictus  ,  non  longé  ab  amne  qui  in 
Icaunam  decurrit. 


Tome  XJ. 


Nn 


282 


EX  CHRONICA  («)  WÏLLELMT  GODELLI, 

MONACHI  S.   MARTIALIS   LEMOVICENSIS. 

Ex  Manuscripto  Regio  Codice,  num.  4904.  4. 

Lib.  ir.        *    NNO    Domini    MXXXV,    famosissimus    Rex    Anglorum    Cnuto    moritur  : 
XX  succedit    Haroldus    fîlius    ejus  ...     et    regnavit    annis   IV.   Hic   Enimam 
Reginam,  novercam  suam,   de  Ânglia  eflfugavit  in  Flandriam. 
An.  1039.        Anno    Dom.    MXXXVI    (èj,     Conradus    Imperator     moritur     XIII    anno  g 
imperii   sui. 

Anno  Dom.  MXXXVII,  Henricus  Imperator  (c)  Romanorum  imperat. 
Hic  famosissimus  et  inclitus  fuit  ;  de  quo  merito  dici  potuit  :  Omnia  Cœsar 
erat.  De  hoc  multa  mira  leguntur.  Hic  uxorem  liabuit  Conildam  filiam 
magni  Cnuttonis  Régis   Anglorum. 

Anno  Dom.  IMXXXVIII ,  Theobaldus  Cornes  Campaniae  floruit.  Hic 
pater   Odonis  Comitis   fuit. 

Anno    Dom.     MXXXIX  ,     Gaufridus    Martellus     Cornes    floruit.     De     hoc 


scriptum  est 


Bim  viguit  tua,   dum  valnit,    Martelle,  potestas, 
Fraus  latuit,  pax  magna  fuit,  regnavit  honestas. 


Hoc   eodem    anno   Haroldus   Rex   Anglorum,    fîlius    Cnuttonis ,  moritur   sine 
filiis,    anno   IV  regni   sui. 

Anno   Dom.    MXL,    Hardecnuto   fîlius   Cnutonis   Régis,    ex    Emma   Regina 
'Conildam    natus ,    rcgnum    suscipit    Anglorum  ,     et    régnât   annis     II.     Hic    Bonildam  * 
sororem   suam    praefato    Henrico ,    Romanorum   Imperatori ,  in   uxorem   dédit 
post   mortem  patris   sui. 

Anno  Dom.  MXLI,  Hardecnuto  Rex  Anglorum  moritur.  Quo  mortuo , 
Anglorum  Prœsules  et  Proceres  cautiùs  de  regno  certautes ,  Eduardum  , 
filium  Ethelredi  quondam  Régis  Anglorum  ,  Regem  sublimaverunt.  Hic , 
regno  suscepto  ,  devotissimus  extitit  :  cui  data  est  in  uxorem  Edith ,  filia 
»  Goduini  Boduini  *  Comitis  ,  nata  ex  filia  superiiis  nominati  Cnutonis  Régis  Anglo-  p 
rum.   Regnavit  annis  XXIV  in  regno  paterno. 

Anno  Dom.  MKLII,  Gaufridus  Martellus  devicit  Comitem  Pictaven- 
sem  et  Theobaldum  Blesiensem  ,  accipiens  pro  redemptione  urbem  Turo- 
nicam.  Hoc  eodem  anno  Ecclesia  S.  Sepulchri  fundata  est  in  Bituria  ad 
formam  S.  Sepulchri  Jerosolimitani ,  praesente  Odone  Rufifo  Dolensis  castri 
domino,  et  Bosone  viro  illustri  de  Closis  ;  in  cujus  dominio  situs  est  locus 
jam  dictus    Novicus,    qui   quondam    erat    de   jure    Girardi    Viennensis. 

Anno  Dom.  MXLIII ,  Guillelmus  Dux  Normannorum  magnus  habetur , 
prospéré  cuncta  gerens ,  subjiciensque  sibi  Normannise  Proceres ,  régnante 
Henrico   Rege. 

Anno  Dom.  MXLIV,  Hoc  tempore  Theobaldus  vir  sanctus ,  Confessor 
Provinensis  castri,  in  sancta  religione  emicuit.  g 

Anno  Dom.  MXLV,  Eduardus  Rex  Anglorum  ,  sanctitate  praeclarus, 
erga  Dei    Ecclesiam  in  suo  regno  devotissimus  apparuit.    Hic  leges  justitia  et 

(a)  Excerptum  ex  his  Annalibus  editura  est  genero.mm  et  antiquum  germen  Caroli  reducta  ett  : 
à  nobis  pag.  259  Tomi  X.  Ibi  autera  videat  quem  et  ipsi  Carolo  Magno  plures  assimilant.  Eam 
Lector  ,  quae  dixiraus  cùm  de  Cbronico  ,  tum  siquidem  moriim  excellentiamy  eam  in  rébus  agendis 
de  Chronographo  Godello.  Ceterùin  is  aetatem  magnifice/itiam,  eam  Immilitatem.,  pietatem,  man- 
suam  prodit  in  pluribus  locis  ,  et  maxime  in  suetudinem,  affabilitatein,  atque  in  dandis  eleemo- 
anno  1086  ubi  inter  filios  Stepbani  Carnot.  Co-  sjnit  liberalitatem  [ /labebat],  Erat  autem  ipse  nigro 
mitis  recensens  Stephanum  ,  additj:  quem  Regem  quidem,  sedvenu.ito  aspectu,  stalurd  procerus  :  nam 
vidimus  in  nostrif  diebus,  Anglorum.  ab  humera  et  sursàm  eminebat  super  omnem  populum. 

(b)  Hîc  ■  et  infrà  pluribus  in  locis  errât  Go-  Ipse  anno  Dom.  MXLIF  Agnetem  Wllhelmi 
dellus  in  anno  assignando.  Pictav.  Principis  filiam  sibi  coputavit.  Ex   Cbronico 

(c)  Henrtcus  Ut  cœpit  anno  Dom.  MXL  ,  et  Citizensi  inter  Historicos  Gernianiae  Scriptores  , 
XFII  annis  rexit  :  per  quem   dignitas  imperialis  ad  apudPistorium  Tom.  II  pag.  735 


EX  CHRONIGA  WILLELMI  GODELLI. 


283 


A  pietate  pollentes  plurimas  proniulgavit  ,  quibus  tam  Ecclesia  quàm  plebs 
Anglicana    usque   (a)    hodiè  regitiir. 

Anno  Dom.  MXLVI  ,  comètes  apparuit ,  Indictione  XIV ,  anno  Henrici 
Régis  Francoruin  post  niortem  patris   sui    XV. 

Anno  Dom.  MXLVII ,  in  Ecclesia  Cantuarum  .  .  .  succedit  Robertus 
Archiepiscopus  ,  génère   Normannus. 

Anno  Dom.  MXLVIII  ,  domnus  Odilo  Cluniacensis  Abbas,  virgo  cen- 
tenariiis  ,  moritur  :  cui  succedit  Hugo  Abbas  devotus  ;  cujus  sanctitas  et  fa- 
ma  in    suo  tempore  magna   fuit. 

Anno  Dom.  MXLIX ,  Robertus ,  Cantuarum  Archiepiscopus ,  ab  An- 
glia  pulsus  est  à  Proceribus  Anglorum  ;  et  in  ejus  sede  Stygandus  Winto- 
niensis    Episcopus  succedit. 

Anno  Dom.  ML...  Hoc  eodem  anno  Gelduinus  ,  Archiepiscopus  Seno- 
nensis,  depositus  est  pro  sua  perversitate  ;  et  succedit  ei  domnns  Mainardus 
Trecensis   Episcopus  ,    in    Archiepiscopatu  XII  annis. 

Anno  Dom.  MLI .  .  .  Hoc  eodem  tempore  in  confinio  Normannise  et 
Britanniae,  etc. 

Anno  Dom.  MLIII ,  S.  Eduardus  Rex  Anglorum  yaldè  famosus  in  orbe 
efficitur,   etc. 

Anno  Dom.  MLIV ,  Henricus  Romanorum  Imperator  ,  vir  temporali 
gloria  sublimis ,  gêner  magni  Cnutonis ,  Régis  quondam  Anglorum  ,  XVIII 
anno  imperii  moritur,  anno  Henrici  Régis  Francorum  XXIII,  Indictione 
VII   :  cui   alter   Henricus   succedit. 

Anno  Dom.  MLV,  Kalendis  Augusti ,  feriâ  II,  lunâ  IV ,  facta  est  tem- 
pestas  valida  ;  quae  omnia  sata  et  segetes  ,  vineta  et  nemora  vastavit,  et  in- 
terfecit  homines  multos  et  jumenta  :  et  hoc  eodem  anno  ,  feriâ  IV  ante 
Pascha,    luna  effecta   est  nigra  duabus   horis. 

Anno  Dom.  MLVI.  Fundata  est  hoc  anno  in  Burgundiae  partibus  Eccle- 
sia ,  nobilis  nunc  et  valdè  famosa,  S.  Mariae  de  Caritate  :  in  quo  nunc  loco 
requiescit  S.  Girardus  Prior ,  ejusdem  constructor  Ecdesiae  ;  ubi  multorum 
Monachorum  caterva  devota  divinis  obsequiis  mancipatur.  Super  Ligerim 
fluvium  hic  locus  est  in  Episcopatu  Autissiodorensi  positus  ,  qui  verè  ex  re 
tali   sortitur  vocabulo. 

Anno  Dom.  MLVII.  .  .  S.  Galterius  Stirpensis  Ecclesiae  Abbas,  vir  re- 
ligiosus ,  hoc  tempore  floruit  :  per  quem  Deus  tam  in  vita  quàm  in  morte 
sua  multa  mirabilia  operatus  est.  Huic  sancto  Dei  Waltero ,  pro  sua;  sanctitatis 
merito,  Victor  Papa  Romanus  auctoritatem  judicandi  de  omnibus  *  contulit, 
ut  potè   viro  discreto. 

Anno  Dom.  ML VIII ,  sanguis  pluit  in  festo  omnium  Sanctorum  ,  Kalen- 
dis   Novembris. 

Anno  Dom.  MLIX .  .  .  Hoc  eodem  anno  Henricus  Rex  Francorum, 
consensu  Praesuluni  et  Procerum  regni  sui  ,  fecit  coronare  Philippum  , 
filium  suum  parvulum  ,  Remis  per  manus  Gervasii  Archiepiscopi  ejusdem 
sedis. 

Anno  Dom.  MLX ,  Henricus  Rex  Francorum ,  coronato  jam  filio  suo 
Philippo,   moritur,   anno   regni  sui   XXVIII. 

Anno  Dom.  MLXI ,  Philippus  Rex  Francorum,  licet  parvulus  adhuc 
et   sub   tutore   constitutus,  dominatur  in   regno  suo. 

Anno    Dom.     MLXII .  .  .     Hoc  anno   Mainardus    Senonensis  Archiepiscopus 


criminibus 


(a)  Auctor  Ms.  vetusti  Ecclesiae  Lichfeldiensis 
Chronici.  .4nno,  inquit^  Guillelmus  regni  sui  VI, 
apud  Londonias  cnnsilio  Bnronum  suorum  fecil  sum- 
moneri  per  universos  Jnglice  Comitatus,  omnes  no- 
biles,  sapientes  et  sua  lege  peritos,  ut  eorurn  leges  et 
consuetudiiies  audiret  .  .  .  Qui  deprecati  sunt,  qua- 
leiius  permitteret  sibi  leges  proprias  et  consuetudines 
anliquas  liabere  in  quibus  vixerant  patres  eorurn  ,  et 
ipsi  in  eis  nati  et  nutriti  sunt  ,  scilicet  Leges  S. 
Regu  Edivardi.  Rex  adquievit  ;  et  ex  illo  die  magna 
auctorilate  venerotœ  et  per  universum  regnum  corro- 
boratœ  et  conservatœ  sunt  prce  cœteris  regni  legibus 
leges  Régis  Edwardi  :  quee  quidem  prias   inventes  et 


constitutcE  fuerant  tempore  Régis  Elgari  avi  sui  ,•  ve- 
runtamen  post  mortem  ipsius  Régis  Elgari  usque  ad 
coronationem  S.  Régis  Edwardi  sopitce  sunt  et  peni- 
tÎLs  prœtermissœ .  Prseter  Ingulfum,  ut  videtur  ,  bas 
leges  nemo  tradidit ,  neque  prœtcr  easdem  jus 
aliquod  omninô  exstare  pulanius  ,  quod  illius 
aevi  idiomate  Gallico  seu  IVonnannico  conscri- 
batur  ;  cùm  intérim  mcmoriée  sit  traditum  ,  Guil- 
lelinuin  idioina  illud ,  ut  polè  vernaculum  nas- 
centique  imperio  velut  magis  fidèle,  in  Anglia 
propagari  et  j)opulare  fieri  impensè  desiderasse, 
idque  sancito  jussisse. 


284  EX  GHKONIGA  WILLELMI  GODELLI. 

moritur   :    succedit    venerabilis    Richerius    Archipraesul     electus,    qui   XXXIV   A 
annis  Senonensem   rexit  sedeni. 

Anno  Dom.  MLXIII  ,  finis  fuit  anni  magni  ,  qui  constat  DXXXII 
annis  :  incipit  enim  ab  anno  Incarnati  Verbi  DXXXI,  Justiniani  Impera- 
toris  m. 

Anno  Dom.  MLXIV  ,  incipit  supradictus  circulus  ,  in  cujus  fine  erit 
labor   et  dolor,   anno   Philippi  Régis   Francorum    IV,    Indictione  II. 

Anno  Dom.  MLXVI,  S.  Eduardus  Rex  (a)  Anglorum  moritur  Nonis 
Januarii  ;  et  in  crastino  die  Epiphaniœ  Haroldus  juvenis  ,  frater  Edith  Re- 
ginae,  favente  Stigando  Cantuarum  Archiepiscopo ,  et  Proceribus  Anglo- 
rum ,  sublimatur  in  regno.  Hoc  anno  fuit  finis  regni  Anglorum  in  stirpe 
regali  ,  et  ad  Normannos  divino  judicio  diadema  transivit.  Nam  Guilielmus 
Dux  Normannorum  ,  audita  morte  gloriosi  Eduardi  Régis,  cognati  sui  ex  B 
parte  matris  ,  collecto  grandi  exercitu  transivit  mare  III  Kal.  Octobris  ,  et 
cum  Haroldo  regni  invasore  pugnavit,  et  victoriâ  potitus  est  II  Idus  Octob. 
in  die  videlicet  S.  Callixti  ;  et  sequenti  Natali  Domini  apud  urbem  Londo- 
niarum  coronatus  est.  Hoc  eodem  anno  comètes  apparuit  in  vigilia  S.  Marci, 
significans  fortasse  abundantiani  ef["usi  Christiani  sanguinis,  quem  terra  in 
regno  Anglorum  absorbuit ,    etc. 

Anno  Dom.  MLXVII ,  Guilielmus  Nothus  ,  Rex  Anglorum  effectus  , 
omni  arte  et  sollicitudine  intendit  Proceres  et  nobiles  quosque  Anglicse 
gentis  afifligere  ,  deprimere  ,  proscribere  ,  et  ad  suse  voluntatis  arbitrium 
cuncta  sive  juste  sive  injuste  redigere.  Stigandum  Cantuarum  Archiepisco- 
pum  in   carcere  retrusit ,  etc. 

Anno    Dom.     MLXVIII  ,    nascitur    Guillelmo    Régi    filius    in    Anglia ,   qui  G 
Henricus  dictus  est,   et   posteà  Rex   Anglorum    efficitur. 

Anno  Dom.  JVILXIX ,  convocavit  Guilielmus  Rex  Clerum ,  et  habito 
consilio  dédit  Archiepiscopatum  Cantuarum  viro  venerabili  Lanfranco  Bec- 
censi    Abbati. 

Anno  Dom.  MLXX  ,  Lanfrancus  consecratus  ,  cœpit  operari,  quae  Dei 
sunt,   etc. 

Anno  Dom.  MLXXI,  Guilielmus  Rex  Anglorum  ,  partitâ  terra  militibus 
suis,  diversas  irruptiones  patitur  ab  hostibus  ,  qui  in  munilioribus  latitabant 
locis. 

Anno  MLXXII,  Stigandus  Archiepiscopus  moritur  Wintonise  in  car- 
cere,   etc. 

Anno     Dom.    MLXXIII  ,  Guilielmus  Rex    Anglorum    in  regno  suo    multas  D 
ultiones  in   interioribus    Anglise  partibus  exercens ,  suspendit  quosdam  ^    quo- 
rumdam    oculos    extinxit,     quosdam   quoque  interfecit,  hoc    magis  cupiens   à 
subjectis  timeri,    etc. 

Anno  Dom.  MLXXIV  .  . .  Hoc  eodem  anno  in  Lingonensi  diocesi  funda- 
tum  est  Cœnobium  Molismum  vocatum  ,  cujus  primus  Abbas  Robertus  vir 
religiosus  extitit  ;  de  quo  postmodum  aliquid  dicturi  sumus  pro  loco  et 
tempore. 

Anno  Dom.    MLXXV  ,    haeresis     quorumdam    ebullire    cœpit . . .    Perversâ 
doctrinâ  Berengarius  ,    tam    famosus    Magister  in   regno  Francorum,    infectus 
est. 
An.  1079.        Anno    Dom.     MLXXVI  ,    terra    tremuit    X    Kal.    Maii.     Nimius    omnino 

ventus  in    Natale  Domini    fuit.   Romae  celebratum  est  Concilium  ,    prsesidente  E 
venerabili    Papa    Gregorio    VII  ;    ubi    et    praefatus    Magister   Berengarius  {b) 
convictus  est  ,    et  de   suo  errore   pœnituit. 

Anno  Dom.  MLXXVII,  Indict.  XV  ,  fuit  Lando  Prior  S.  Pancratii  : 
cum  Cluniaci  Monachis  venit  ad  Angliam  ad  locum  qui  Leawes  vocitatus 
est  ,  situs  non  longe   à  mari. 

(a)    Suprà    ad     annum     4053     retulit    Godellus  mam  cum  stllo  facto,  et  introducto  aère  extincta  est. 

ridiculain    causam    risûs     Edwardi     Régis.     Sic    in  Hoc  eodem    tempore   in  confinio   Normannice  ,    etc. 

anno    1031     collocat     fabulam     Palumbi     Presby-  Porrô   haec    portenta ,    quae     et    alii     plerique    An- 

teri  ,      et      inventionera     corporis     Pallantis     filii  nalistae     hujus     et    subsequentis    aelatis     referunt  , 

Evandri.    Hiatus   vulneris  ,    inquit,    IF  pedibus   et  hausit  Godellus  ex  Guillelmo  Malraesbur. 
semis  mensuratus  est  ;  corpus  altitudinem  mûri  vince-  {b)    Non     contra     Berengarium  ,     sed     adversus 

bat.  Lucernaadcaput  ejus  inventa  est.,  quce  necstatu  Henricum    IV   Imper,     videtur     Concilium     Romae 

necliquoreextingui  poterat;sedforamine  subtus  flam-  coactum  anno  1076. 


EX  GHRONICA  WILLELMI  GODELLI. 


285 


A  Anno  Dom.  MLXXVIII  ,  aestas  nimis  sicca  et  calida  fuit.  Vindemiave- 
runt  niense  Augusto,  et  hoc  vinum  optimum  fuit. 

Anno  Dom.  MLXXIX  ,  Guillelmus  Rex ,  subactis  hostibus  suis  ,  paci 
regni  attentiùs  studet.  Tanta  enim  hoc  tempore  in  Anglorum  regno  pax 
enituit  ,  ut  à  mari  usque  ad  mare  in  insula  puella  auro  onusta,  sola  inoedere 
posset  securè. 

Anno  Dom.  MLXXX  ,  prsefatus  Rex  Guillelmus  pacificato  regno  laeta- 
tur ,  quia  omnibus  bonis  in  insula  abundare  cœpit.  Hic  Guillelmus  Rex 
matrem  suam ,  quamvis  esset  inferiori  génère  orta ,  multùm  honoravit  ;  et 
fratres  ex  ea  ,  Robertum,  Comitem  Moretonii  fecit  ;  Odonem ,  Episcopum 
Baiocensem,  et  posteà  Comitem  Cantiae. 

Anno  Dom.  MLXXXI  ,  Concilium  fuit  apud  Exoldunum  castrum  ,  quod 
B  est  in  Britannia  (a)  situm  ,  XV  Kal.  Aprilis,  praesulante  Romae  Gregorio 
VII,  Bituricas  Archiepiscopo  Ainone. 

Anno  MLXXXII  ,  Concilium  fuit  apud  urbem  Meldensem ,  prsesidente 
Hugone  Diensi  Episcopo  ,  et  Apostolicse  sedis  Legato  ,  sub  Richerio  viro 
venerabili,  Senonensi  Archiepiscopo. 


(a)  Corrig.  i/i  Bituria:  Exoldunum  enim  seu 
Exolidunum  [l.ssoudun\,  vêtus  est  oppidum  Bi- 
turigum.  Deinde  jara  anno  1071  in  sede  Bituric. 
Richardus  H  successerat  Aymoni  ,  quem  Bituris 
Concilium  habuisse  indicat  [ex  archivis  Abba- 
tise  S.  Sulpicii  ]  instruraentura  hujuscemodi  : 
Ego  Aymo  .  .  .  ad  refurmandam  pacem,  et  res  Ec- 
clesiarum  commode  disponere,  consilio  Régis  Henrici  et 


Epiicoporum  ad  noxtram  sedem pertinentium  decrevi- 
mus  Concilium  facere  in  Biturica  civitate  .  .  .  Dhpo- 
suimui  re.i  Ecclesiarum  .  .  .  deinde  pacem  toto  nisu 
corroboravimus . . .  Factitm  est  hoc  sub  testimonio  trium 
Episcoporwn  .  .  .  scilicet  D.  Rinco  Episc.  Claromont. 
mr  apostolicus  atque  Ecclesiee  hujui  sedis  nostrœ  De- 
canus,  et  D.  Hugo  Episc.  Nivern.  atque  D.  Du- 
randus  Caturc.  Episc. 


EX  CHRONICO    FR4TRIS   RICHARDI  («) 

MONACHI    CLUNIACENSIS. 

Inter  Schedas  Domni  Johannis  Mabillonii. 


Uterq. 


HE  îr  R I  G  u  s  Roberti  filius  super  Francos  régnât  annis  XXXIII  (b)  .  .  . 
Per  hsec  tempora  Odilo  Abbas  ,  qui  per  LVI  annos  praefuit  Clunia- 
censibus ,  obiit.  (c)  Post  quem  eidem  Cœnobio  praeesse  cœpit  domnus 
Hugo   Abbas ,    prse    caeteris    génère  ,    eleemosynis  ,   prophétise   spiritu  clarus. 

D  Tune  Willelmus   Dux     Aquitanis     praeerat.    Hic    pugnavit    contra     Gaufridum  Mabillon. 
Andegavensem  ;    captusque  ab   eodem    Gaufrido  ,    per    quinquennium   carcere 
detinetur.    Postquàm     vero    ducentis  millibus   solidorum  redemptus  est  ,    qua- 
dragesimo  die   moritur.     Gaufredus  autem  Cornes   Agnem   (d)  Comitissam  ac- 
cepit  in  conjugem,  et  Cornes  Pictavorum  efïicitur. 

(e  )  [Tune  Willelmus  Dux  Aquitaniae  praeerat  ;  quo  sine  proie  defuncto, 
frater  ejus  Wido  Ducatum  suscepit  regendum.  Hi  duo  fratres  Wasconiam 
sibi  subjugaverunt.  Per  haec  tempora  Pictavi  cum  Andegavensibus  haud  longé 
à  Castro  ,  quod  dicitur  Chevoltunna  ,  grave  prselium  habuerunt  ;  et  victi  sunt 
Pictavi  cum  multa  strage  suorum  ;  multique  ex  vivis  inter  mortuos  latue- 
runt  ,  et  sic  incolumes  evaserunt.  His  temporibus  florere  cœpit  in  Theuto- 
nica  terra  Menegaldus  Philosophus  ,  divinis   et  ssecularibus  litteris    ultra  coae- 

E  taneos  suos  eruditus.    Uxor  quoque  ejus  et  filiae  religione  florentes  ,     multam 


(a)  Richardus  Monachus  Cluniacensis  Chro- 
nicon  suum  continuavit  usque  ad  annum  1174, 
ut  jam  monuimus.  Vide  paginam  263  Tomi 
nostri   X. 

[b]  XXIX  apud  Martenium  Tom.  V  Arapliss. 
CoUect.  col.  1169;  ubi  idem  Oironicon  non 
progreditur  ultra  annum  1153  ,  et  ubi  non 
eadem  lectio  exhibetur. 

{c)  Apud   Martenium,    Per  hcec  tempora. 

\d)  Gaufridus  Cornes  Andegav.  et  Agnes 
ejus  conjux  anno  1047  in  Apuliam  profecti  sunt  , 
ut  scilicet  comitarentur  Henricum  Imper,  qui 
Agnetem  praedictae  Agnetis  filiam  conjugio  sibi 
copulaverat  :  quod  quidem  iter  discimus  ex 
Cbarta     Gaufridi    Com.    et     Agnetis    ejus     uxoris 


pro  Monasterio  B.  M.  de  Caritate  seu  de  Ron- 
cereio  ;  in  qua  testes  Guillelmus  Cornes  Pictav. 
et  Gaufridus  frater  ejus  ,  Petrus  de  Trimolia  et 
alii.  En  verba  ;  Actum  publiée  in  Ecclesia  S.  Albini, 
régnante  Rege  Heinrico,  Archiepiscopo  Turonis  Ar- 
nulfo,  in  transacta  antè  Quadragesimiî  defuncto  Hu- 
berto  Pontifice  Andegavensi,  cùm  redissent  Cornes  et 
Comitissa  de  Apulia.  Scripsit  hœc  Martinus  Capella- 
nus,  posteà  Trigarensis  [Trecor.  ]  Episcnpus.  Haec 
autem  Mabiilonio  judice  epocha  observatu 
digna  est,  Confer  Lambertum  an.  1046  et  Her- 
mannum  ad  an.  1047. 

[e)   Ansulis   inclusa  ,    sunt     ex     editione    Mar- 
tenii. 

N  n  iij 


Marten. 


286      EX  GHRONICO  FR.  RIGHARDI  MONACHl  CLUNIAC. 

in  Scriptiiris   liahiiere    notitiam  ;    et  discipulos    proprios    filife    ejus     praedictae  A 
docebant .  .  .    Léo  IK  ,    qui    et   lîruno    Tullensis    Episcopus  ,  sedit  annis    VI]. 
vterq.  Philippus    Henrici    filius  super   Francos    régnât  annis     XLVIII   (  a).    Anno 

Mabiiion.       ^j^    Incarnationc   Doniini    MLXVI  ,     régnante     Philippe  Rege  ,  capta  est   An- 
An.  1066.     gjjj^  jj    Norinaiinis  ,     et    coineta    multis     diebiis    apparuit.   Angli  vero   nobiles, 
qui  de  piwlio    navi  evaserunt  ,    Bisancium  ad  Imperatorem   fugerunt.    De  qui- 
l)ns    dixisse    fertur  ,    quod    seciirè  ab    eo   retineri  possent  ;    quia    qui   terram 
suam     amiserant,     numquam     alienam    acquirere     possent.    Posuitque   illos    ad 
custodiam  palacii  ,    quod     usque    in    hodiernum   diem   servant  .  .  .    [Circa  haec 
Vterq.        tempora    in   Africa    à    Mauris    Maroch  civitas   nobilissima    conditur.]    Per    hoc 
idem  tempus    Robertus    Wiscardi    de  Norniannia    exiens  ,    vir  pauper ,    Miles 
tanien ,  ingenio  et  probitate  sua   Apuliam  ,   Calabriam  suse  ditioni  submisit,  et 
insulam    Siciliam   de   manu    Ismaëlitarum   liberavit  ;    Rogerium  fratrem    suum  B 
ejusdem  insulae  Comitem  appellavit,  etc. 
An.  1061.         His   temporibus     Gaufredus  ,    qui   et   Guido  ,    Dux    Aquitanorum    et  Cornes 
Pictavorum  ,    bellum    habuit    cum     Andegavensibus    prope    castrum  Chevoto- 
uterq.        num  ,     prope  Sanctonas    civitatem     quam    eis    abstulit.    Factum     hoc    bellum 
anno    MLXI    ab   Incarnatione     Domini.   Dux    {h)    autem    praedictus   Novi-mo- 
An.  1076.     nasterii  (c)   Cœnobium  Pictavis  à    fundamentis   erexit  ;   quem  de  propriis  red- 
ditii)us   juxta     munificentiam    suam   valdè   ditavit  ,    domnoque    Hugoni  Abbati 
Cluniacensi  ad  disponendum  tradidit. 

[a)  Malé  apud  Martenium,  annU  XLP'.  in    annum    sequentem  ;   sic   enim     habent  :  In    no- 

(b)  Monstierneuf ,  in  suburbio  Pictav<!nsi  ,  in  mine  Domini  Dei  et  Salvatoris  nostri  J.  C.  Guillel- 
loco  dicto  Cliasuaigne.  Monasterium-novuin  ,  (juod  mm  Dux  Aquitanorum  Wasconum  .  .  .  manu  propria 
Willclinus  ,  cognoinento  Gaufridus  ,  Pictavo-  firmavimui  anno  MLXXFI  ,  prœsidente  domino  () 
ruin  Cornes  construxit  ,  Hugoni  Abb.  Cluniac.  Gregorio  Rnmanœ  sedii  Papa,  res;nante  Pliilippo 
cominissuin  fuisse  anno  1075  dicitur  in  Chro-  Rege  Frnnanum.  De  quibus  fusiùs ,  uhi  de  Di- 
nico    Malliacensi.     Verùm    Guillelnii     Comitis     bac  ploinate  Philippi  Régis  Fr.  etc. 

de   re   littcrae,   quibus     potior    fides  ,    id    diffcrunt  (c)  Apud    Marten.  JFido   autem   Dux  Aquitanioe, 


EX  CHRONICO  ^«)   MONASTERII   S.  ALBINI  ANDEGAV. 

Ajiuà   Labbeum  (b)  Tom.  I  Novœ  Bibl.  Libr.  Mss.  pag.  276. 

ANNO  MXXXII ,    Gaufridus    Martellus     Agnetem      duxit      incesto      conju- 
gio   (c)    Kaléndis   Januarii  ;    et   urbs     Andegava     horribili  incendio    com- 
busta  est  V   Kal.  Octobris  :    inde  bellum  illud    execrabile   (cl) ,  quod    contra  '^ 
patrem  suum  per  annos  ferè  septem  subséquentes  impie  gessit. 

MXXXIII  ,  Gaufridus  Martellus  Guillelmum  Comitém  Pictavensem 
cepit  in  bello  ,  XII  Kal.  Octobris  :  qnare  orta  est  discox^dia  inter  patrem  et 
matrem. 

MXXXYI,  Waltherius  Abbasordinatus  [S.  Albini  Andegav.], 

MXL,  obiitFulco  Comespater  Gaufredi  Martelli. 

MXLIII,  Henricus  Imperator  liliam  Agnetis  duxit  uxorem  Kal.  Novem- 
bris.  Famés  per  Galliam. 

MXLIV  ,  Theobaldus  filius  Odonis  Comitis  captus  est  XII  Kal.  Sep- 
tembris  à  Gaufrido  Martello  ;  et  sequenti  die  urbem  Turonis  reddidit. 

MXLVI,  Hildegardis  Comitissa  obiit  Kaléndis  Aprilis. 

MXLVII  ,    obiit  Hubertus    Episcopus  ,    et    Eusebius    Episcopus    ordinatur.  '^ 
[Karofense    Monasterium    dedicatum   est    XVI    Kal.    Julii.    Idibus    Decembris 
ordinatio    Eusebii  cognomento  Brunonis]. 

MLV,  obiit  Walterius  Abbas  IV  Kalendas  Januarii. 

{a)    Vide    pag.   274   ïomi    X   ,    ubi    prsecedentes  1031  :  nam    Chronicon  S.    Albini    passiin  infrà   res, 

proxiraè  annos  edidiraus  uno   anno  differt ,    errore  calculi    forsan   ex  supe- 

(b)  Idem    Labheus   ibid.    pag.     281   edidit   aliud  rioribus      annis      continuato  ;     iinô     et     interdùm 
Abbatiae    S.    Albini      Cbronicon  ,    quod  ad   annum  graviùs  peccat,  ut  ex  aliis  Chronicis  patebit. 
dunlaxat      1110    ducitur  ,    et  quo  usi  sumus  pag.  (rf)    In  Chronica  Ms.    Raynaldi    Archidiac.    An- 
29  suprà    in  Chronico  Andegav.  degav.  S.  Mauritii  :    Anno  MXXXFI,    initium    belli 

(c)  Eidera  anno  conjugium  hoc  illigatur  in  plusquàm  civilis  fuit  inter  FulconemetfHiumejusGnf- 
ChTOmco  S.  Michaèlis  :  sed  in  Historia  Monaste-  fridum.  Anno  MXXXf/I,  exorlum  est  bellum  plus- 
rii  S.  Florentii  Sdlmur.  retrahitur  ad  annum  quàm  civile  inter,  etc.  ut  suprà  pag.  29  in  Chro- 
1030.      Porrô      hîc     rejiciendum    videtur     ad    an.  nico  Andegav. 


EX  CHRONIGO  MONASTERll  S.  ALBINl  ANUEGAV.    287 

MLVI,    Theodoricus   Abbas   ordinatur   XIX   Kalendas   Februarli. 

[VII    Kal.    Jan.    obiit    venerabilis    memoriae    Theodericus    Abbas    Cœnobii 
S.   Albini,   anno  [MLIX],    ordinationis  vero   suae   sexto]. 

MLX  ,     obiit     Theodericus     Abbas     septinio     Kal.     Januarias  :     Otbrannus 
Abbas    ordinatur   XII    Kal.    Apriles. 

MIjXI  ,    obiit   Gaufridus    Martellus    XVIII   Kal.    Decembris  :    cui    successit 
Fulco      cognominatus     Rechin.      Henricus     Rex     obiit    (a)     pridie     Nonas    ^"-  *060. 
Augusti. 

MLXII,   dedicatio   sanctae   Trinilatis  Andegavensis. 

MLXVII ,  Gaufredus  Barbatus  Fulconi  fratri  suo  traditus  ;  et  Barones 
traditionis  auctores  crudeliter  interf'ecti  sunt.  Guillelmus  Dux  Normanno- 
rum  Angliam  acquisivit.  [(b)  Kal.  Februarii  ,  fëriâ  IV,  Lunâ  VI,  horâ  An.  1066. 
III ,  apparuit  signuni  in  sole ,  habens  similitudinem  solis  unius  in  dextratn 
et  alterius  solis  in  sinistram,  et  coronam  in  sunimo  cœli  :  et  Goncilium 
apud  Pictavum  fuit  factum.  In  fine  ipsius  mensis  luna  apparuit  sanguinea  et 
caerulea    in   prima    vigilia  noctis]. 

MLXVIII ,    Gaufridus    Barbatus  captus  est   in   bello   à  Fulcone   fratre   suo. 

MLXX,    corpora    SS.    Praesulum   Albini   et   Clari   cum  aliis  Reliquiis    trans- 
lata sunt   VIII  Kalendas  Novembris. 

[MLXXV,  finis  Chronicœ  (c)  Rainaldi  Archidiaconi  S.  Mauritii  *  ].  *^/.  Ande- 


gav. 


(a)  Obiit  Henricus  Rex  anno  praecedenti. 

(b)  Canccllata  hîc  et  suprà  ac  infrà  ,  addu- 
cimus  ex  Addendis  apud  Labbcuiu  ibid.  pag. 
282  ,    ex    Codice    Petaviano    et    aliis     Mss.     apo- 


graphis,  ab  anno  i047  ad  an.  1106. 

(c)  Sic  et  in  Chronica  ipsius  Raynaldi  ,  quae 
cxstat  in  Bibl.  S.  Germani  Prat.  Torn.  II  Miscell. 
Mss.    Durandi,  ex    Ms.   Cod.   Reginae    Suec.    264. 


-  C 


EX  FRAGMEINTO  («)  DE  PETRAGORICENSIBUS  EPISCOPIS, 

seuex  Epi  tome  Gestorum  quorundam  Ecclesiae  Petragoricensis  Praesulum. 
Apiid  Labheum   Tom.   II  Novœ  Bibl.   Libr.  Mss.    pag.  738. 

âR  N  A  L  D  u  s  Vittabrensis  ,  Episcopus  [  Petragor.  ] ,  obiit  anno  Domini 
MXXXV ,  Il  (b)  Idus  Julii  .  .  .  Post  auteui  millesimum  trigesimum 
supra  septinium  in  eundem  Episcopatum  Giraldus  de  Gordonio  Episcopus 
successit;  qui  quidem  Ecclesiam  annos  XXII,  menses  IV,  dies  XXI  rexit 
et  nioderatus  est.  Obiit  autem  anno  Domini  MLIX,  XII  Calendas  Aprilis  . . . 
Alienavit  castrum  Agoniacum  et  Albam-rocham  pro  quadam  guerra,  quam 
adversus  Audebertum  Cadenerarium  Comitem  habuit  :  deposuerat  eniin 
monetam  Helianensem  ,  quam  Helias  Cornes  pater  ejusdem  Audeberti 
jusserat  fabricari.  Post  hune  successit  Guilhermus  de  Monte-Berulpho  ,  qui 
rexit  Ecclesiam  annos  XX ,  menses  XI ,  dies  III.  Obiit  autem  anno  Do- 
mini MLXXXI ,  VIII  Idus  Febr.  et  sepultus  est  apud  Montem-Berulphum 
in  Ecclesia  S.  Mauricii.  Iste  Praesul  homo  sanctissimus  fuit.  .  .  Cujus  tempore 
Guininiandus  Monachus  Casae-Dei  ,  sepulchrurn  S.  Frontonis  mirabiliter 
sculpsit  anno  Domini  MLXXVII .  .  .  Post  hune  in  eundem  Episcopatum 
successit  Reynaldus  de  Tiborio,  etc. 

Anno    Domini  (c)     MXLVII,  feria   IV  ,    magnum    Monasterium   S.    Fron- 
tonis dedicatum   est   ab  Aymone   (d)  Bituricensi   Archiepiscopo,  etc. 


(a)  Fragmento  huic  finem  dat  annus  U82. 

(b)  Barbare  pro  pridie  Idus  ex  more  illius  sae- 
culi. 

(c)  Haec  addita  reperit  Labbeus  in  quodam 
Apographo. 

(rf)  «  Praefuit  D.  Aymo  ,  inter  cseteros  gene- 
»  ris  dignitate  subliiiiis  ,  et  vitae  sancfimoniâ 
»  praeclarus.    IIujus     f rater     vocabatur    Arcliiinbal- 


»  dus ,  strenuissimus  Princeps  et  Cornes  Borbo- 
»  niensis  . .  .  Habuit  Concilium  provinciale  Bi- 
»  turis  j  quatenùs  Ecclesiis  à  tyrannis  penitùs 
i>  desolatis  sua  auctoritate  succurreret  .  .  .  Sedit 
»  ab  anno  Clir.  1030  ad  an.  1071  •.  Ex  Cap.  58 
Patriarchii  Bituric.  apud  Labb.  eum  Tom.  II  Bibl. 
Libr.  Mss.  pag.  87.    * 


288 


EX    CHRONICA   (a)  GAUFREDl    COENOBITiE   MONASTERII 
S.  MARTIALIS  LEMOVIC  AC  PRIORIS  VOS[E^SIS  COENOBII. 

Apud  Labbeum   Tom.    II  Novœ  Bibl.   Libr.  Mss.  pag.  280. 

Cap.  6.      -rjoRUM     [  Guidonis    de     Turribus    et     Engalciae]    liliam    unicam    Aolaarz 

part.  i.  Xl  accepit  Ademarus  lo  Contors  de  Laron ,  filius  Rogerii  ;  de  qua  ge- 
nuit  Guidonem  :  posteà  II  Idus  Julii  obiit  juxta  matrem  sepulta,  quia  fragi- 
lis  multùm  fuit.  Ademarus  vero  duxit  uxorem  sororem  Iterii  Episcopi  Le- 
niovicensis  ;  de  qua  prodiit  progenies  Larumdensium  dominoruni  de  paterna  B 
hereditate.  Guido  de  Agne  sorore  Principis  castri  de  Chambon  S.  Valeriœ 
genuit  Guidonem,   Geraldum  et  Gulferium  ;   et  Arnaco  tumulatur,  etc. 

Cap.  7.  Hic   [  Geraldus    de    Crosent  ]    de    Eblena    genuit    plures  ;     quorum    primus 

dictus  est  Beraldus,  secundus  Geraldus  cognomento  Rebara  .  . .  Beraldus 
villae  [burgi  S.  Mariae  de  Subterranea]  dominiura,  non  dominus  sed  tyran- 
nus  exactor ,  usurpavit.  De  Radegunde  genuit  Raymundum ,  qui  modo  ad 
obitum  in  capitulo  conditus,  filium  de  Bricia  soi'ore  Rothidse  de  Exigento 
ortum  Beraldum  reliquit  :  qui  Beraldus  uxorem  quamdam  duxit ,  sed  sine 
filiis  obiit,  etc. 

Cap.  12.  ga     tempestate    triumphator     ille    Guillelmus    Manzer,     subjugatâ     Angliâ, 

probitate   pollebat.     Hic    misit   in    Daciam    Elphinum    Abbatem    Remesiensis 
Monasterii  ;     cui    in     mare   periclitanti    Angélus   apparens,    diem  Conceptionis  ç, 
perpetuâe  Virginis  Mariae    designavit,  eumque  à  mortis  periculo  eripuit.  Hujus 

♦  Robertus  Regis  pater  Eustachius  *  Dux  INormannorum ,  apud  Fiscanum  splen- 
dido  (b)  quiescit  mausoleo.  Hoc  Cœnobium  situm  in  territorio  Rothoma- 
•  gensi ,  in  nullo  obnoxium  est  (c)  ejusdem  Archiepiscopo  ;  Romano  tantùm 
Pontifici  parens,  sub  unibra  ut  ita  dicam  Regum  Anglorum ,  nobilitate  vel 
libertate  praepollet .  .  .  Robertus  qui  Casam-Dei  aedificavit  ,  Aquitaniam 
religionis  splendore  illustravit.  Huic  Roberto  succedit  Durannus  ,  qui 
posteà  fuit  Episcopus  Arvernensis  ;  deinde  Seguinus  de  Agno .  .  .  Jordano 
Lemovicensi  succedit   Iterius   frater   Principis  castelli  (d)   de   Chaslas. 

Cap.  13.  Defuncto    [  Petro    Abb.    S.     JMartialis    Lempvic.  ]     V     Kalendas     Octobris 

substituitur  Mainaldus  de  Hisli  .  .  .  Mainardus  obiit  XIII  Kalendas  Julii  , 
régnante  Henrico  Rege.  ^ 

Cap.  14.  Anno    Domini    jMLIII   concremata    est    regalis    Ecclesia    Salvatoris    mundi 

Lemovicae ,  et  omnes  officinae  ipsius  Monasterii  .  .  .  très  Monachi  extincti 
sunt  super  sepulchrum  Apostoli.  Vivente  adhuc  Henrico  Rege ,  et  Iterio 
*  s.  Yrier  Prgesule,  Canonici  S.  Aredii  *  Ransoliae  Monasterium ,  favente  Guillermo 
Arvernensi  Comité  ,  recuperavêre .  .  .  Iterio  Pontifice  apud  S.  Augustinum 
tumulato,   Guido  de  Laranda  Jordani  nepos  successit. 

^^P-^^-  Anno  Dom.  MLXIII  (e),  Nonas  Augusti  invaserunt  locum  S.  Martialis 
Cluniacenses  per  fraudem  Ademari  filii  Guidonis  Vicecomitis  Lemovi- 
censis,    et   Pétri    Escausarii    qui    pro    hoc    dédit    eidem    Vicecomiti    equum 

(a)  Ex  boc  Chronico  ,  quod  curiosis  rerum  apud  Mabillonium  in  Append.  Ann.  Bened. 
ad   genealogias  spectantium    Lectoribus    utile    scrip-       Tom.  IV  pag-.  728. 

tum     meritô     dixeris  ;     excerptuin     jam     dedimus  (d)    Apud    Saramartbanos    Iterius   legitur    Irans- 

p?g.  267  Torai  X.  ^  tempore    lioberti  Regis,   inquit  tulisse   castrum    de   C/iaslus   ex   loco   vocato    Fian- 

ifaitio   Opcris    Gaufredus  ,     cepi  Historiam  ,    et    in  ehenas  ,  in  euin  ubi  nunc  visitur. 
anno  quo  Fredericus  edomuit   Longubardos  ,  explevi.  (e)    In     alio     exemplari   Ms.    legitur   MLIII  ;  sed 

Et  cap.  22.  Ego  Gaufredus  ista  dictavi  anno   Incarn.  malè  :   nam    decennio     pôst    Monasterium    S.    Msr- 

Dom.       MCLXXXfll  ,     Philippi     qui     fuit     filius  tialis  vi  subjectum  est    Cluniaco.    Id   palet   ex    Ade- 

Ludovici,  tertio  anno.  mari    Vicecom.    Lemov.      concessione    quae    scripta 

(b)  Robertus      Dux     Norm.      hîc      confunditur  est   régnante   Philippo    Rege    anno     II  ,    Indictione 
"»       cum  Richard©  II.  XV.    Anno   enim   1062     congruit     indictio     15  ;  et 

(c)  Robertus  Dux  ,  ut  Fiscamnensis  Monas-  anni  Philippi  Regis  computantur  à  morte  patris  , 
lerii  libertatem  tueretur  ,  voluit  ut  Johannes  hoc  est  ab  anno  1060;  et  ibi  ratio  babetur  an- 
anno  1028  Abbas  consecraretur  ab  Hugone  norura  non  inchoatorum  ,  sed  completoruiu. 
Abrinc.  Episcopo  ,  non  à  Rodberto  Rotom.  Ar-  Etsi  autem  Vicecomes  Abbatiam  S.  Martialis 
chicpiscopo.  Eodera  Johanne  Abbate  ,  ordines  Hugoni  Abb.  Cluniac.  anno  1062  subjicere  de- 
non  semel  ab  aliis  Episcopis  ibidem  coUati  sunt ,  crevisset  ,  idque  litteris  suis  contestatus  fuisset  ; 
Archiepiscopo  nequaquàm  reclamante.  Id  factum  non  tamen  ante  annum  1063  illuc  introducti 
tempore     Malgerii      Rodbertl      successoris  ,     disci-  sunt  Cluniacenses. 

mus    ex    quodan:   Codice    Ms.    Cellae   S.    Gabriclis 


An.  1073. 


EX  CHRONIGA  GAUFREDI  CŒNOBlTvE. 


289 


A  optimum,  qui  appellabatur  Millescus  (a).  Verumtamen  ibi  per  dies  plurimos 
Monasterii  reformata  est  disciplina  sub  Ademaro  Abbate ,  qui  erat  de  Le- 
movicino   ex   equestri  génère. 

Ante   Geraldum  fuit   Abbas   S.  Augustini    Albertus ,     successor    illius    Gui-      Cap.2i. 
donis  qui    construxit  clocarium  .  .  .  Obiit  Geraldus    Abbas  Vosiensis    V    Kal. 
Januarii . .  .  huic  successit  Petrus. 

Cernens  Archambaldus  (b)  [  filius  Eboli  filii  Archambaldi  Chambae-pu-  Cap.  23. 
tridae]  patrem  diligere  fratres  plusquàm  se,  unum  ex  illis  Robertum  occi- 
dit  :  quapropter  pulsus  à  pâtre,  profugus  factus  est.  Post  dies  multos  occidit 
militem  quemdam,  qui  olim  in  praelio  patrem  plaga  insanabili  vulneraverat  : 
qua  de  re  exhilaratus  Ebolus,  precibus  multorum  apud  Tutelam  cum  fîlio 
pacem  fecit  ;  deditque  Guillermo  [  filio  ]  consensu  Archambaldi  Ebolus 
B  castrum  de  Torena.  Alii  dicunt  Guillermum  de  légitime  procréa tum  con- 
jugio  ,  castrum  de  Torena  prae  cseteris  à  pâtre  dono  accepisse,  et  quibusdam 
ex  causis  partem  de  terra  sua  non  jure  amisisse.  Guillermus  genuit  Bosonem  : 
Boso  genuit  Raymundum,  etc. 

Archambaldus  qui  vindicavit  patrem  ,  et  occidit  fratrem,  de  Rotberga  ^"P-  24. 
sorore  Vicecomitis  de  Rupecavardi  genuit  Archambaldum  ,  Ebolum  atque 
Bernardum.  Isti  diviserunt  terram  suam  :  primus  Archambaldus,  tenuit  cas- 
trum de  Comborno  ;  Ebolus,  Ventadour  ;  caeteras  possessiones ,  castella  vel 
oppida  ,  sequa  lance  diviserunt  :  Bernardo  unusquisque  XXV  mansos  dédit  , 
id  est  L  de  communi ,  et  Ecclesiam  de  Belmond  ,  quae  tune  non  erat 
munita.  Ebolus  de  Ventadour,  etc. 

'  Ademarus  (c)  [filius  Senegundae]  de  Humberga  genuit  alium  Ademarum  ,  Cap.  41. 
'C  qui  jurabat  per  corpus  S.  Martialis  :  hujus  haereditas  ,  ut  dictum  est ,  des- 
cendit ad  filiam  ejus  Humbergam  ,  quae  appellata  est  Brunicendis,  mortuis 
Guillelmo  et  Helia  filiis  Ademari  supradicti  :  aliam  tamen  filiam  ,  quae  dicta 
est  Emma  (d),  post  obitum  prioris  viri  Bardoni  de  Conniaco,  sibi  copulavit 
Guillermus  Dux  frater  Raymundi  Antiocheni  Principis.  Hanc  postmodùm 
rapuit  Willelmus  Sector-ferri  ,  filius  Vulgrini  Comitis  Engolismensis  . . . 
Igitur  Brunicendis  de  Archambaldo  Barbato  genuit  Ademarum,  etc. 


(a)  Quem  Milisint  vocabant  ,  inquit  Mabil- 
lonius. 

(b)  Ibi  Gaufredus  dcscribit  genus  Combor- 
nensium  et  Turrennensium  Vicecoraitura  ,  et 
deinde   agit     de     Ventadorensibus     Vicecomitibus  : 


quas  genealogias  ,    sicut    et    alias  ,  intégras    Leclori 
cxhibebimus  tantùm  in  alio   Voluinine. 

(c)  Habes    hîc     geniis    Vicccomitum     Leraovic. 

(d)  Apud  Labb.  Quae  dicta  est  Ennua  seu  Emma. 


D 


EX  GESTIS  COMITUM  BARCINONENSIUM  W. 


Apud  Baluzium  in  Append.  ad   Marcam  Hispan.  col.  542. 

POST  Raimundum  Borrelli  Berengarius  filius  ejus  tenuit  Comitatum  ^'^P-  9- 
Barchinonae  ,  nihilque  ibi  boni  gessit  ;  immo  in  omni  vita  sua  parentelae 
probitate  fuit  inferior  ;  et  vixit  XVIII  annis  post  patrem  in  praedicto  Co- 
mitatu,  et  genuit  fîlios ,  Raimundum  Berengarii  ,  et  Gillelmum  Berengarii  , 
et  Sancium  Berengarii  ;  et  obiit  anno  MXXXV.  Iste  Guillelmus  Berengarii 
fuit  Comes  Minorisae,  et  mortuus  fuit  nulla  ex  se  proie  rémanente  :  et  alius 
frater  istius  ,  scilicet  Sancius  Berengarii  :  fuit  Monachus  Tomeriensis ,  et 
Prior  S.  Benedicti  de  Bagis  ,  quia  tune  non  erat  Abbatia  ;  et  ibi  mortuus  est. 

Sub   temporibus   Rainiundi  Borrelli  et   filii  ejus   Berengarii ,    Comitum   Bar-     Cap.  io. 
chinonae  ,    très  filii  Olibani  Cabretae  floruerunt  ;  Bernardus    scilicet     Scindens- 
ferrum  ,    ideo    quia    armis   acerrimus    atque  fortissimus  extitit  :  hic  successit 
patri    suo    Olibano    in    Comitatu  Bisulduni  ,     et    tenuit    Comitatum     XXXI 


_  [a)  Francorum  Reges  jam  inde  à  temporibus 
Pippini  Régis  habuerunt  supremum  dominatum 
in  Cataloniam  ,  seu  in  amplas  illas  regiones, 
quae  iuter  Pyreneos  montes  et  Iberum  mareque 
Mediterraneum  à  Salsulis  usque  ad  Dertusara 
habitantur  :  hinc  Chartae  in  Marca  Hispanica  datae 
passim  habent,  anno  régnante    Roberto  vel    Henrico 

Tome  Xf. 


vel  Philippo  Francorum  Rege  ,  etc.  Anno  tantùm 
1258  Barcinonenses  et  Catalani  prorsùs  cxempti 
sunt  veteri  Gallorum  Regum  imperio.  Gesta 
autem  Barcinon.  Comitum  ,  scripta  circa  annum 
1190  à  quodam  Monacho  Rivipullensi  ,  edidit 
Baluzius  ex  veteri  Codice  Ms.  ejusdem  Monaste- 
rii. 

Oo 


290  EX  GESTIS  COMITUM  BARGINONENSIUM. 

anno  ,  et  genuit  filium  Guillelmum  scilicet  Bernard!  ,  cognominatum  A 
Grassum.  Hic  Rodanuni  transmeans ,  in  flumine  periit  anno  MXX  :  corpus 
verô  ejus  ad  Rivipolli  Monasterium  reportatum  ,  ibidemque  humatum  est. 
Vixit  in  Comitatu  XXXI  anno ,  et  successit  ei  Guillelmus  Bernardi  ,  filius 
ejus  ,  in  Comitatu  Bisulduni.  Oliba  verô  ,  qui  fuit  tertius  filius  supradicti 
Olibani    Comitis  ,    fuit    Monachus    RivipuUi    et    Abbas ,     deinde     Episcopus 

•  Auson.  Yicensis  *  ;  cui  etiam  fuit  commissum  regimen  Monasterii  S.  Michaëlis  de 
Cuxano  :  sedit  etiam  in  Episcopatu  annis  XXVIII  ,  et  rexit  Cœnobia 
XXXVIII  (fl) ,  et  fuit  septimus  Abbas  istius  Cœnoljii ,  sub  quo  quarto  de- 
dicatum  fuit  istud  Monasterium  Rivipulli  cum  praeclara  Episcoporum  ca- 
terva     sub      Berengario      supradicto     Comité      Barchinonae   ,      anno    Christi 

MXXXII .  . .    Obiit    praedictus    pater    eximius    anno     Christi    MXLVII 

Ecclesiam  quse  modo  est  nobiliter  construxit ....  Sepultus  vero  fuit  in  Mo-  B 
nasterio  Cuxanensi,  eo  quia  ibi  decessit.  Guifredus  filius  Olibani  Comitis 
Bisulduni  successit  patri  suo  supradicto  in  Comitatu  Cerritaniensi  ,  et  rexit 
Comitatum  per  multum  tempus.  Hic  Monasterium  S.  Martini  de  Canigone 
construxit  atque  dotavit  ;  et  genuit  filios  plurimos ,  Raimundum  scilicet 
Guifredi  Comitem  ,  et  Guifredum  Archiepiscopum  Narbonensem  ,  et  Be- 
rengarium  Guifredi  Episcopum  Gerundensem  ,  et  Guillelmum  Guifredi  Ur- 
gellensem  Episcopum  ,  et  Bernardum  Guifredi  Comitem  Bergitani.  Vixit  in 
An  i050.  Comitatu  XXXVI  annis,  et  obiit  anno  Christi  MXXV  {b):  sepultus  verô 
fuit  in  Monasterio  Caninogensi. 

Cap.  H.  Mortuo  namque   Berengario    supradicto    Comité    Barchinonse  ,     remanserunt 

ejus  très  filii  ,  ut  superiùs  sunt  nominati  ;  et  successit  ei  in  Comitatu  Bar- 
chinonse  Raimundus  Berengarii  ,  qui  Vitulus  dicebatur.  Hic  Raimundus  G 
Berengarii  nimia  claruit  probitate  ;  et  inter  alios  Hispaniae  Principes  super 
Agarenos  tantum  habuit  principatum,  ut  XII  Reges  Hispaniae  suo  tempore 
annuatim  ei  tributuni  tamquam  domino  persolverent.  Hic  denique  Cornes 
famosissimus  suura  optans  dominium  decorare  ,  coram  Ugone  Cardinali  et 
Legato  Romano  ac  suis  plurimis  Magnatibus  intra  Barchinonae  palatiùra  , 
supradictorum  consilio  et  assensu  ,  propria  quaedam  instituit  jura  ,  quse 
Barchinonae  Usaticos  nuncupamus  ,  mandavitque  ut  iis  constitutionibus 
omnes  Comitatus  sub  Barchinonensis  Comitatùs  imperio  regerentur.  Nobi- 
lissimus  igitur  Comes  très  genuit  filios  Petrum  scilicet  Raimundi  ,  et 
Berengarium  Raimundi  ,  et  Raimundum  Berengarii.  Illi  verô  duo  primi 
fuerunt  quasi  duo  genimina  viperarum ,  quse  naturaliter  ruptis  vis<'eribus 
interficiunt  matres  suas.  Prior  enim,  id  est  Petrus  Raimundi ,  madriastram  D 
suam  Adalmoyn  (  c  )  interfecit  ;  unde  et  in  Hispania  sub  pœnitentia  obiit 
sine  proie.  Veruntamen  puter  ejus  plenus  dierum,  tertio  ejus  filio  dimisso 
herede,  diem  clausit  extremum  anno  Christi  MLXXVI  :  vixit  autem  in 
Comitatu   XLII  annis. 

Cep.  12.  Sub  temporibus  verô  istius  fuerunt  Comités  in  Urgelli  Comitatu  ;  Ermen- 
gaudus,  qui  dictus  fiiit  peregrinus  ,  eô  quia  peregrinus  Hierosolymis  obiit 
anno  Domini  MXXXVIII  :  et  vixit  in  Comitatu  annis  XXVIII  :  et  successit 
ei  Ermengaudus  filius  ejus,  qui  dictus  fuit  de  Barbastre,  eô  quia  in  obsidione 
Barbastrensis    castri  ,     quod     à     Sarracenis    adhuc     detinebatur  ,     plurimùm 

(a)  Inde  coUigit  Cossartius  ,  Olibam  rexisse  et  pestate  vulgatus  ut ,  cùm  viros  Principes  ac  for- 
in  sua  polestate  habuisse  XX.XVni  Monasteria  :  tasse  alios  taedium  ceperat  uxorum  stiarum  ,  ea» 
Baluzius  autem  simpliciter  intelligit ,  eum  Ab-  facile  repudiarent  ,  inlentata  videlicet  actione 
batem  fuisse  per  annos  XXXVIII  ;  et  hoc  verum  consanguinitatis  vel  affinitatis.  Willelmus  Mal- 
esse calcule  probat.  Cùm  autem  alibi  legitur  mesbur.  in  nominibus  virorum  Adalmodis  labi- 
eumdem  Auson.  Episcopum  fuisse  multarum  Ab-  tur  ,  inquiens  eam  primùm  Arelatensi  Comiti 
batiarum  patrem  ,  haec  verba  Baluzius  accipi  sic  nuptam  j  niox  illius  pertaesam  Willelmo  se  To- 
vult  ,  ut  Oliba  Monasteria  rpgionis  foverit  tan-  losano  Comiti  conjunxisse.  Raimundus  et  Adal- 
quani  pater,  et  praefuerit  tantùm  ut  Abbas  Goe-  modis  Barcinon.  Corailes  anno  1067  Carcasso- 
nobiis  RivipuUensi  et  Cuxanensi.  nam      et     Carcasson.       Comitatum      emerunt      ab 

(b)  Rectiùs  ,  ut  probat  Baluzius  ^  in  veteri  ultime  Comité  noniine  Guillelrae  ,  quem  Guil- 
Codice  Canigon.  adnotatur ,  Wifredum  morta-  lelinum  Comitem  Ceritanise  maritum  Adalaidi» 
libus  ereptum  fuisse  anne  1030.  interpretafur    Baluzius.     Ceterùm     Adalmodis     vi- 

(c)  Adalmodis  ,  femina  ingentis  animi  ,  varia  detur  fuisse  filia  Bernardi  et  Ameliae  Coniitum 
cenjugia  experla  fuit  :  Hugo  nerapè  Liziniacen-  Marcbi%  ;  ex  quibus  et  prodierunt  ,  Aldebertus 
sis  eam  duxerat  ,  et  pesteà  dimisit  causa  paren-  II  Comes  Marchiae  Lemovicensis  ;  Rangardis 
telae  ;  tumque  vinculo  jugali  sociata  est  cum  uxor  Pétri  Raimundi  Comitis  Bitlerensis  ,  mater 
Poncio  Comité  'l'olosano  :  iste  quoque  posteà  verô  Rotgarii  Comitis  item  Bitterensis  et  Ada- 
divcrtens  ab  ea,  Raimunde  Barcinonensi  eam  laidis  Comitissse  Ceritanix  ;  et  Lucia  PaUit- 
anno  1053    dédit   in    uxorem,    Mos   erat  ea   tem-  rensis  Comitissa. 


An.  1068. 


EX  GESTIS  COMITUM  BARCINONENSIUM. 


291 


A  laboravit,  et  eo  anno  quo  captum  est  castrum,  scilicet  Incarnationis  Christi 
MLXV,  niortuus  est.  Vixit  vero  in  Comitatu  XXVIIII  annis.  Mortuo 
isto,  successit  ei  Ermengaudus  de  Gerb,  filius  ejus ,  in  Comitatu  ;  qui 
ideo  sic  vocatus  fuit,  quia  ipsum  castrUm  de  Gerb  construxit,  cum  quo 
civitatem  Balagarii  usquequo  capta  est  expugnavit  :  tenuitque  Comitatum 
XXVIII  annis.  Fuit  enim  contemporaneus  primo  et  secundo  et  tertio  Rai- 
mundo  Berengarii,  Barchinonae  Gomitibus.  Obiit  anno  Domini  MXCII  ; 
et  successit  ei   lilius  ejus   Ermengaudus  de  Moyeruca,  etc. 

In  Comitatu  Risulduni  fuit  Cornes  Guillelmus  Bernardi  ,  cognominatus 
Grassus  ;  qui  duos  genuit  filios,  Guillelmum  scilicet  qui  cognominatur 
Trunnum,  eo  quod  nasum  fictitium  haberet  et  Bernardum  Giiillelmi.  Vixit 
vero  in  Comitatu  annis  XXXIII,    et   mortuus    est    anno     Domini   MLII  ,    et 

B  sepultus  in  Monasterio  Rivipulli  in  uno  eodemqne  tumulo  cum  pâtre.  Et 
successit  ei  in  Comitatu  Bernardus  Guillelmi,  filius  ejus  minor,  eo  quia 
vir  benignissimus  et  patientissimus  erat.  Frater  autem  ejus  major  Guillelmus 
Trunni,  quia  vir  iracundus  atque  ira?  impatientissimus  haberetur,  consensu 
fratris  sui  ac  quorundam  suorum   Procerum  interfectus  esse  dicitur,  etc. 

In  Comitatu  Cerritaniensi  fuit  Cornes  Raimundus,  filius  supradicti  Guif- 
fredi  Comitis  Cerritaniae,  et  tenuit  Comitatum  XL  annis  ;  et  genuit  duos 
filios,  Guillelmum  scilicet  Raimundi,  et  Henricum.  Obiit  denique  Christi 
anno  MLXVIII,   et  successit  ei  Guillelmus  Raimundi,  etc. 


Cap.  13. 


Cap.  14. 


D 


EX  CHRONICO  («)  REMENSI 

kfnià  Labbeum  Tom.  I  Novœ  Biblioth.  Lib.  Mss.  pag.  360. 

ANNO  MXXXIX,  VIII  Idus  Aprilis  visa  est  .  .  .  ignea  trabes(è)  ,  etc. 
MXLVII.   Nix  tanta  fuit  in   occidente,  ut  silvas  frangeret. 

MXLVIII.  (c)  Dedicata  est  Ecclesia  B.  Remigii,  et  translatio  ejus  à 
domno  Leone  IX  Papa  [est  peracta]. 

IMLV.  Obiit  Léo  (  d)  Papa  IX.  Suscepit  B.  V.  Maria  in  Archiepiscopatu 
Remensi  Gervasium    Episcopum  Cenomanicum  Idibus  Octobris. 

MLVI.  Gervasius  Archiepiscopus  œdificavit  Remis  Ecclesiam  S.  Diony- 
sii  [e)  Sociorumque  ejus. 

MLIX.  Philippus  Rex  Remis  ordinatus  à  Gervasio  in  die  Pentecostes. 

XLX.  Obiit  Henricus  Rex  piissimus  ,  pater  Philippi,  pridie  Nonas 
Augusti. 

MLXVT. 


Sexagenus  erat  sexlus  miUesirnus  annus, 
Cùm'pereunt  Atigli,  Stella monstrante  cometa. 


Obiit  Gervasius  Archiepiscopus. 

MLXVII.  Facta  est  hiems  horrida  à  festo  S.  Briccii  usque  ad  festum  S, 
Gregorii. 

MLXXXI.  Magnus  terrae  motus  factus  est  cum  gravi  terrae  mugitu  VI 
Kal.  Aprilis,  prima  horâ  noctis,  portendens  forte  imminens  malum  quod 
E  in  toto  orbe  sonuit,  et  unde  terra  doluit  et  dolet.  Henricus  enim  Imperator 
ad  debellandum  Papam  Hildebrandum  Italiam  petiit  ;  contra  quem  Papa  ur- 
bibus  et  castellis  munitis  se  ad  bellandum  accingit,  eumque  Romam  hosti- 
liter  adeuntem  non  recipit. 


(a)  Praecedentem  hujus  Chronici  partern 
exhibet  pagina  271  Tomi  X. 

(b)  Ut  apud  Sigebertum  suprà  pag.  163,  sola 
Conradi  morte  dcm])ta. 

(c)  Corrig.  MXLVim. 

(rf)  Obiit  Léo  IX  anno  1054. 

(e)  Gervasius  in  Cbarta  quâ  suburbanam  S. 
Dionysii  Ecclesiam  Iradit,  ait  se  illam  restituissc  , 
et  Canonicos  ibidem  cnnstituisse  B.  Augustini 
régulant   ordineinque  profuentes.  Jam    nova  Canoni- 


corum  Regularium  congregatio  exorta  fuerat  in 
Abbalia  S.  Ruû  apud  Avenionem  anno  1038  , 
quo  Benedictus  I  illius  urbis  Praesul  S.  Rufum 
quatuor  Ecclesiae  suae  Canonicis  regulariter  ibi 
victuris  donavil.  NuUa  tainen  S.  Augustini  re- 
gulae  adhuo  nientio  in  ejus  litteris  ;  ncque  in  Di- 
plomate Henrici  Régis  ,  qui  anno  1060  Eccle- 
siam S.  Martini  à  Campis  confert  Canonicis 
regulari  conversatione  Deo  famulantibus. 


G 


ou 


A' 


292 


EX  CHRONICO  BREVI  AUTISSIODORENSI  W. 

Apud  Labbeum  Tom.  I  Biblioth.  Libr.   HIss.  pag.   292. 

N  N  o  MXXXIII,    sol    obscuratus     est    natale    S.     Petri,     III  Kal.     Julias. 
Factimi  est  (b)  Concilium  de  pace  in  hac  urbe. 
Anno  MXXXVII,  Odo  Cornes  cecidit  in  praelio. 

MXXXÏX,    Obiit   Hugo    Episcopus  ;    et    in    ipso  anno   ordinatio    Eriberti 
Episcopi. 
An.  1049         ML,  Léo    Papa     habuit   Concilium   (c)    Remis    cum     Gallicanis    Episcopis,  B 
super  his  qui  suas  animas   ex  simoniaca   fece   inquinaverant.  Unde    Apostolica 
auctoritate      Hugonem     Lingonensem  ,      Gelduinum     Senonensem      Episcopali 
honore  privavit,  et  alios  videlicet  multos  per  Galliam. 
(d)  [Anno  MLI,  Cal.  Decemb.  ordinatio  Gaufridi  Episcopi]. 

*  VI  MLII,   Kal.     Decembris    (e)  *  *  *   Ordinatio      Gaufridi     Episcopi    V    *  Kal. 

Januar. 

ML VII,     Hugo     filius    Roberti  Ducis    incendio    subdidit   villam   S.    Bricii  ; 

•  M.t.  infra  et   perierunt    intra   *  Ecclesiam  viri  et  mulieres  cum   infantibus  numéro  GX  : 

et  eodem    anno    ipse   interfectus  est.   Item  eodem   anno    hsec    Ecclesia    dedi- 
cata  est. 

Anno    MLVIII,     clandestina    irruptione    captum   est    castrum    S.     Germani 
à   militibus   Roberti    Ducis   et    Tebaldi  Comitis  ;    qui    ingressi,    nutu     divino  G 
"  Ms.  infr»  tcrriti  ,  quantociiis  exierunt  ;    et   hoc   intra  *  venerabiles  Quadragesimae  dies. 

MLIX,    unctus    est    in    Regem  Philippus  Remis  die    Pentecostes  ;     et     se- 
quenti  anno  mortuus  est  Rex  Henricus. 
-Pag.  i05.        MLX  ,     facta    seditione    inter   Iterium   et  Aganonem    (f),    Crociacum     cas- 
trum   concrematum   est    à    Tetbaldo  Comité  superveniente  cum  grandi  multi- 
tudine  militum. 

MLXIV,    concrematum    est      Monasterium    S.    Germani  pridie   Kal.    Apri- 
lis,  et  omne  castrum  infrà  et  extra,  exigentibus  inhabitantium  peccatis. 

MLXXII,   tota  urbs  Autissiodori   igné     succensa   est  praeter    turrim  et    ca- 
pellam  S.  Albani. 

MLXXVI,  obitus  Goffridi  Episcopi,  et  electio  Roberti. 

(a)    Idem     est     quod   inter   Scliedas   D.    de   Ga-  in  Appendice  ex  alio  Ms.  Cod.  locupletiori                      J) 

gnieres     legitur    in    fine    Martyrologii  S.    Stephani  (c)  Habitum  est  Rem.  Concilium  anno  1049. 

Autissiod.     Vide      Excerptum     pag.       270      ïomi  (ij     Ansulis  circumscripta  ,    pertinent   ad    Chro- 

nostri  X.  nicon  D.  de  Gagnieres. 

(i)   Eclipsis     pra!cp(lens    non     legitur    in    Chro-  (e)     Ibi     forsan      notabatur       obitus     Heriberti 

nico   D.    de   Gagnieres.    Quod   autem  proximiùs  se-  Episcopi. 

quitur  ,     hoc    duntaxat    referl    Labeur   pag.   405  ,  (f)  Apud  D.  de  Gagnieres,  Jgavonem, 


An.  1032. 


EX  CHRONICO  («)  SEIN  ON.  S.  COLUMB^. 

Apud  Martenium  Tom.  III  Anecdot.  col.  1451. 

ANNO  MXXXIII,    obiit    Leothericus   Archiprœsul ,    et     eodem     anno    suc- 
cessit  Gelduinus  [in  Archiepiscopatu   Senonensi], 
MXLVII  ,    factum     est    vix     credibile    praelium     inter    Henricum    Regem 
Francorum     et     gentem     Normannorum,     in     ipsa  provincia     super    fluvium 
Diva   (b).    Fuere   autem   viginti   millia   Normannicae    gentis   peditum     et   equi- 
♦  Mt.  duré    tum  ;    Fraucorum  verô  tria   millia  bellatorum,    à    quibus    duriter   *  Norraanni 
caesi,  decem  millia  perierunt. 

(a)    De     hoc    Chronico  ,     vide     quae    notavimus  in  Biblioth.  S.  Germani  à  Pratis. 
pag.    272     Torai    X.     .i^nsulis    inclusa  ,     descripta  (b)     Malè    apud     Martenium.     Dura  :     Anonymi 

sunt     ex     laudato     ibidem     Ms.     Codice,     seu     ex  enim    Chronicon  Ms.    habet  ,     Dira.     Fuere  autem 

Tom     I   CoUectioni»  veterum   Script.    Mss.    Durand  triginta  millia. 


E 


EX  CHRONICO  SENON.  S.  COLUMBiE. 


293 


B 


[A       MLV ,    obiit   Henricus   filius    Conradi   Imperatoris ,    et  Cornes   Rainardus  *.     An.  1056. 
Theobaldus,    nobilis    ffeneris,    in  Vincentia    Venetise    urbe ,    duodecimo    con-      *  ^'-  **7- 
versionis  suae  anno  obut  iiiiraculis  cJarus. 

[  Anno  MLV,  facta  est  tempestas  valida  ;  et  juxta  urbem  Senonicam  tam 
propè,  quàm  longé  (a),  etc.  Eodem  anno  mortuus  est  Imperator  Hen- 
ricus [^h),    etc.  ] 

[Anno    MLVI    (c),  S.    Theobaldus,   nobilis    génère,    reclusus   in  Vincen-     An.  I066. 
tia   (rf),    etc.  obiit.  Ossa  ejus  in  Francia  deferuntur.  ] 

[  MLVIII.  Hoc  anno ,  in  solemnitate  omnium  Sanctorum  ,  pluit  san- 
guis  {e\  etc.] 

MLX,  obiit  Manardus  Archiepiscopus  [Senonensis]. 

[MLXI.   Hoc  anno  mortuus  est  belliger  Henricus  Rex  Francorum].  An.  1060. 

[MLXII.  Hoc  anno  mortuus  est  Menardus  Archiepiscopus]. 

[Anno    MLXIV  ,    mortuus    est     Abbas    Willencus  ;    cui    successit     Abbas    An.  1072. 
Arnulfus  ]. 

[  Anno   MLXVI  : 

Navibus  instructis  remis,  velisque  paratis, 

Transiit  hoc  anno  mare,   fretus  milite  multo, 

Consul  Willelmus,  multa  virtute  notatus. 

Angles  constanti   victos  *  virtute  subegit  ;  "  Amt  rieur 

Et  caput  à  scapulis  Régis  mucrone  revulsit. 

Hoc  ita  pei'fecto,    merito  diademate  sumpto, 

Ipse  coronatus,    Rex  est  è  Consule  foetus  ]. 

MLXXIII,   mortuus  est  Abbas  Wilencus  *  ;  cui  successit  Arnulfus.  •  s  Coio»- 

MLXXVII ,    hiems    durissima    et    longissima ,    à    Calendis    Novembris     ad  *** 
médium   Martii  ;  qualem  se  vidisse  fatentur  seniores  nunquam. 

[Anno  ab  Incarn.   MLXXVII,   facta   est  hyems   magna  et  valida  nimis]. 

MLXXVIII,    Arnulfus,     Abbas    S.    Golumbae,     ossa    S.    Theobaldi  {f)   fra- 
tris   sui  de  Ita.^a  defert,  et  in  eadem  Ecclesia  locat. 


D 


[a)  Ut  in  Clironico  S.  Pétri  Vivi  suprà  pag. 
197. 

(h)  Ut   suprà   apud   Martenium. 

(c)  In  Anonymi  Chronico  Ms.  sxpiùs  per- 
turbatur  annorum  ordo. 

id)  Ut  suprà  apud  Martenium. 
e)  Ut  in  Chronico  S.  Pétri  Vivi. 
\f)  Anno  1074  corpus  S.  Theobaldi  Vicentiâ 
Vangadiciam  translatuin  fuerat  :  hxc  autem  fama 
cùm  pervenisset  ad  aures  Ârnulfi  Abbatis  Lati- 
niacensis  et  S.  Columbae  ,  is  anno  1078  in  Ita- 
liam  profectus  ,  partent  Reliquiarum  fratris  sui 
obtinuit  ;     invisitque  matrem   suam    Willam  ,    quae 


ad  id  tempus  superstes  erat,  et  in  proxima  Mo- 
nasterio  cellula  inciusa  manebat.  a  Moris  erat 
»  tune  temporis  ,  inquit  Mabillonius  ad  annum 
»  1033  ,  ut  religiosae  feniinae  prope  Monasteria 
»   nostra     recluderentur   ,      ut     in     illo    reclusorio 

*  vitam  à  saeculi  corruptelis  longé  remotam  du- 
»  cerent.  Ex  earum  numéro  fuit  nobilissima  naa- 
»  trôna  B.  Helyisa  ,  clarissimo  génère  prœfulgens, 
■»  reclusa    in    Columbensi    dioecesis    Carnot.    Mo- 

*  nasterio.  Hsec  olim  conjugata  Hugoni  cuidam, 
»  cui  Caput-ursae  cognomen  erat  ,  deinde 
>  Alexandre  Azzolino  fuerat  * . 


EX  CHRONICO  LAMBERTI  PARVI  ('\ 

LEODIENSIS  S.  JACOBI  MONASTERII   MONACHI. 


Apud  Martenium  Tom.   V.  Ampliss.    Collect.  col.    5. 

ANNO    ab     Incarnatione    Domini     MXXXI,    obiit     Robertus    Rex     Fran- 
corum ;    succedit  Heinricus   filius  ejus. 
MXXXIV,   consecratur  Cœnobium  S.   Laurentii  [  Leod.  ] 
MXXXVI,  Heinricus  Rex   ducit  filiam  Régis  (b)  Anglorum. 
MXXXVII,    bellum    apud  Barum  *    inter    Gotzelonem    Ducem   et    Odonem 
Gjmitem. 

MXX  XVIII,    obiit  Reginardus  Episcopus  ;    Nithardus  succedit. 
MXLII . .  .   obiit  Nitardus  ;  succedit  Wazo  Episcopus. 


[a]  Lambertus  sseculo  XII  florebat  ,  scrip- 
sitque  brève  Cbronicon  ab  anno  Christi  988  ad 
1194,  quo  vitarn  cum  morte  mutavit  ,  ut  testa- 
lur  ejus  Continuator  Reinerus  ejusdem  Cœno- 
bii  Asceta. 

(i)  Malè  igitur  suprà  in  Chronico  Leod.  pag, 
202  ,   conjugium   istud   refertur  ad   aonum  1032  , 


et  ibidem  corrig.  MXXXFI.  In  utroque  autem 
Chronico  ,  Lamberti  scilicet  ac  Leodiensi  ,  non 
solùm  tes  sed  et  verba  eadem  leguntur  ;  nec 
mirum  :  bine  ne  actum  ageremus  ,  consulta  hîc 
oraisimus  annos  1039  ,  1044  ,  1045  ,  1049 , 
1032  ,   1054,  etc. 


Oo  iij 


'Bar. 


294  EX  CHRONICO  LAMBERTI   PARVI. 

MXLVI.    Heinricus   Rex    fit   Imperator,   et    ab    eo    duo    Papse    deponun-  A 
tur,  etc. 

MXLVII,  nix  in  occidente  tanta  cecidit,  ut  silvas  frangeret,  Godefri- 
dus,  etc. 

MXLVIIÏ .  .  .  obiit  Wazo  Episcopus  ;  succedit  Dieduinus.  Obiit  etiam 
Olbertus  priinus  Abbas  S.  Jacobi  in  Leodio  ;    succedit  Albertus. 

MLI,   Balduinus  cum  fîlio   rebellât,   invaso  monte  Castri-loco. 
▲a.  io»i         MLII,  Léo  Papa  obiit  CXLV.    Iste  est   qui  cantuni  S.  Gregorii  composuit. 

MLV .  .  .  Imperator  Heinricus  obiit  III  Nonas  Octobris  ;  et  sepultus  in 
Spira,   ubi  et  pater  ejus.    Heinricus  filius  superioris   Heinrici   succedit. 

ML VI,  adventus  reliquiarum  S.  Jacobi  ,  etc.  Obiit  Imperator  Heinricus  ; 
succedit  filius  ejus  Heinricus,   hujus  nominis  IV. 

MLXVI,    obiit  Albertus   Abbas  secundus  ;    Stephanus  succedit  tertius.    Co-  B 
metes    apparuit,     quae    belluni    Angliae    portendebat  ;    quam    Guillelmus    Nor- 
mannorum   Cornes  ,    ipsâ  cum    Rege   suo  Hero  gravissima  caede   mulctatâ ,   vi 
militari  corripuit  ;    regnumque  victor  obtinuit. 

MLXX,  obiit  Dux  Godefridus  ;   succedit  alter  Godefridus  filius  ejus. 

MLXXVI  ,  obiit  Dieduinus  Episcopus  Leodiensis  ;  succedit  Heinricus. 
Item  obiit  Stephanus  Abbas  tertius  Ecclesiae  S.  Jacobi  in  Leodio  ;  succedit 
Robertus.  Godefi:'idus  Dux  et  decus  Galliae  à  sicario  perimitur  :  Godefridus 
filius  sororis  ejus  Marchio  (a)  subrogatur. 

(a)  Infrà  :    MLXXXFII ,  Marchio  Godefridus  sublïmatur  in  Ducem. 


EX  CHRONICO  STROZZIANO  MS.  («) 

Ex  Apographo  nostri  D.   Bemardi  de  Mont  faucon. 


M 


NNO  Domini  MXXXI,  S.  Aymericus  filius  S.  Stephani  Régis  Hun- 
gariae  obiit .  . .  Anno  imperii  Corradi  VII,  Robertus  Rex  Francorum 
nioritur  :  post  Robertum  vero  regnavit  in  Francia  filius  ejus  Henricus  annis 
XXX.  Per  idem  tempus  Gaufridus  Martellus  Comes  floret  (b)  :  de  hoc  scriptum 
est  :  Dum  viguit  tua  (c),  etc.  Hic  devicit  Coniiteni  Pictaviensem,  et  Theo- 
baldum  Blesensem,    et  accepit   pro  redemptione  urbem  Turonicam. 

Anno    Domini   MXL,    Henricus    imperat    annis    XVII .  .  .    Anno    Henrici 
Imperatoris    IX    *,    Odilo    virgo    centenarius,    Abbas    Cluniacensis ,    dormivit  J} 

A<;.  1049  in  Christo.  Porro  S.  Odiloni  substitutus  est  Ugo  venerandus,  vir  niirae  reli- 
gionis  et  praecipu*  sanctitatis ...  S.  Theobaldus ,  inter  Nobiles  Francorum 
non  infimus,  hoc  tempore  clarebat  :  qui  mundo  et   semetipso  abnegato  ,   etc. 

An.  1054         Romae    post    Leonem    Victor    successit,    seditque   annis    II.    Hoc    tempore 
Romse  Palumbus  Presbyter   fiiit   maleficiis  multis  deditus,   etc.  .  .  .    Hoc   etiam 
tempore    corpus    Pallantis    filii    Evandri,    etc .  .  .     Hoc    eodem     tempore    in 
confinio  Normanniae  et  Britanniae  fuit  una,  vel  potiùs    duae    mulieres ,  etc.  .  . 
.j7.  ,x.iil  Anno    Henrici  Imper.   XVII  *,   fundata    est  nobilis   nunc  ,    etc  .  .  .  .    Floruit 

hoc  tempore  S.  Gauterius  Abbas  Stirpensis  in  territorio  Lemovicensi  ;  cui 
pro  sanctitatis  suse  merito  Victor  Papa  auctoritatem  judicandi  de  crimini- 
bus  contulit  ;  ut  potè  viro  discretissimo  et   sapientiae  titulis  adornato  .  . . 

Anno  Domini  ML  VU  ,  Henricus  imperat  annis  V  .  .  .  Anno  Imperatoris  E 
Henrici  tertio,  Henricus  Rex  Francorum  {d) ,  consensu  Praesulum  et  Pro- 
cerum  regni  sui  (e),  coronari  fecit  filium  suum  Philippum  adhuc  octen- 
nem  (/")  ,  et  ungi  in  Regem  Remis  per  manum  Gervasii  Archiepiscopi 
ejusdem  sedis.  Anno  post  hoc  altero  idem  Henricus  moritur  :  post  quem 
filius   ejus   Philippus    in   regno    dominatur  ;    eumque ,     quia    parvulus    erat , 

(a)    Opus     istud  ,     quod     ineunte     saeculo    XIII  nici  editara  pag.  272  Tomi  X. 

scriptum    est  ,    quodque     exstat    in   Bibliotheca    D.  (6)    In   Codd.    Mss.    Reg.   et   Buher.  floruit  :    de 

(jeonis     Strozzii,      idem     est     in     praesentia      cum  hoc  scripte  sunt  versus  iiti. 

Chronico      Ms.      incertî     Auctoris     in     Bibliotheca  (c)  Ut  suprà  apud  Willelmum  Godellum. 

Divion.    Buheriana  ,     et   cum     Anonymi    Chronico  [d)    In   laudatis    Codd.   Mss.    additur,    antequàm 

ab   initio   raundi   ad     annuni   Chr.    1269,    in   Cod.  moreretur. 

Ms    Reg.    4606.    5.  olim  Colbcrt.    6635.  Vide   ad-  (e)  Ihià.  in  regni  sui  solio. 

notationcm     nostram     in     partem    ejusdem     Chro-  [fj  Ibid.  adhuc  /'III  annorum. 


EX  CHHONIGO  STROZZIÂNO  MS. 


295 


A  Balduinus  Cornes  Flandrensis  aluit  ;  et   Franciam    gubernavit.  Regnavit   autem 
Philippus  annis   XLVIII. 

Ronise  post  Stephanum  Benedictus  prsesidet  mensibus  X  ;  ac  post  eum 
Nioolaus  annis  II.  Par  idem  tempus  Francia  tiirbatur  per  Berengariiiin  Turo- 
nensem.  Hoc  tempore  S.  Edoaidus,  Anglorum  Rex,  famosissinius  in  orbe 
habetur,  etc. 


EX  LAMBERTI  ARDENSIS  ^')  HISTORIA 

COMITUM  ARDENSIUM  ET  GUISNENSIUM. 

B  Inter  Reliquias  {b)  Mss.  Jo.  Pétri  de  Ludewic,  Tom.  VIII 

pag.  391. 

FUIT  in  diebus  illis  locns  quidam  pascuus,  amplus  admodùm  et  latus, 
inter  flumen  quod  dicitur  Vonna  (c)  ab  orientali  plaga ,  et  Noleios  vel 
Neleios  (rf)  fontes  ab  occidental!,  et  inter  flumen  quod  à  re  veris  id  est  amœni- 
tatis  effectu,  vel  à  rei  vero  Reveria  nuncupatur  5  à  meridie  usque  in  oppo- 
sitam  marisci  partem  spaciosi,  ad  aquilonem  longé  latèque  diifusus  et  ex- 
tensus  ;  pecoribus  et  armentis  nutriendis  propter  herbarum  fertilitatem 
circummanentibus,  licet  adhuc  paucis,  admodùm  necessarius.  Haec  siqui- 
deni  terra  à  latitudine  pasturae  vulgô  Bredenarda  dicta  est,  raro  frequeiitata 
habitatore,  paucis  vel  nuUis  adhuc  exculta  colonis.  Hanc  igitur  terram 
memorandus  Flandriae  Comes  Arnoldus,  pater  Balduini  Barbati,  ad  hono- 
ris sui  et  nepotis  augmentum,  et  ad  Ghisnensis  terrte  fines  dilatandos  ,  in 
feodi  quoque  crementum  ,  cognato  suo  germa  no  et  filiolo  libéré  possiden- 
dam,  et  in  perpetuuni  hereditario  jure  tenendam,  contulit  Ardolpho.  .  .  . 
Accepta  à  domino  cognato  et  patrino  Flandriae  Comité  Arnoido  licentiâ,  in 
patriam  suam  ad  Ghisnensium  partes  se  transtulit  ;  ubi...  famosissimi  Bolo- 
niae  Comitis  Ernuculi  (e)  filiam  Mathildem  duxit  uxorem  [Ardolphus]. 

Nec  enini  audiendi  sunt  illi,  qui  somniando  dictitant,  quod  ille,  quem  jam 
Bolonise  Comitem  nominavimus  Ernuculum,  qui  apud  S.  Vulniarum  *  de 
nemore  vel  de  Silviaco  Ernuldus  nominatus,  cum  duobus  filiis  suis  Ernulfo 
videlicet  et  Eustacio  in  eodem  loco  sepultus  esse  dicitur,  unquam  terram  Bolo- 
niensem  et  S.  Pauli  atque  Ghisnensem  simul  in  eodem  tempore  tenuisset  ;  et  quod 
pro  qualitate  affectionum  trium  filiorum  suorum  et  studio,  terram  portionaliter 
juxta  studii  et  affectionum  ipsorum  convenientiam,  competentem  ipsis  distribuis- 
set.  Ghisnensium  enim  terra  ,  circumspectis,  lectis  et  relectis  omnibus  tam  Flan- 
driœ  quàm  Boloniœ  Chronicis,  si  qua  sunt,  autenticis,  auditis  etiam  et  intellectis 
plurimorum  narrationibus  antiquorum,  et  fabulis  nunqnam ,  nusquam  Bolo- 
niensis  terrae  portio  vel  appendicium  invenitur  aut  auditur  ;  sed  Flandrensis 
dignitatis  ditioni  post  Comitem  Walbertum  totaliter  inclinata  et  subjecta  est. 
Si  autem  quseratur,  unde  hujus  opinionis  surculus  diu  sopitus  demùm  in 
populo  ventilatus  subrepserit  et  emanaverit  ,  dicimus  quod  à  quodam  vero 
quoddam  verisimile  simplicibus  et  facile  credentibus  prodiit,  et  in  fabulam 
subiit.  A  verissimo  enim  *  rei  eventu  commutatum  est  à  Boloniensibus,  immo 
commentatura  ad  suœ  consolationis  et  delectationis  fabulam.  Sicuti  enim  in 
veterum  Annalibus  legimus  et  à  grandaevis  patribus  quandoque  audivimus, 
multorum  annojjum  labente  curriculo,  postquàm  piae  recordationis  et  co- 
lendae   mémorise  Cooies,     de   quo    jam    diximus,    Walbertus,  qui  Pontivi  *  et 


Cap.    13. 


Cap.    14. 


Cap.   15. 
*  Samer 


Al.  ejus 


M.  Pontiai 


(a)  Lainbertus  Presbyter  ,  ab  Ardea  patria 
cognominatus  Ardensis ,  dcscripsit  ab  anno  800 
«d  annum  1200  Historiam  Ardensem  ,  quam  Ar- 
nulpbo  II  Comiti  Gisnensi  et  Ardeae  domino 
dicavit.  Multis  in  locis  prodit ,  quàm  sibl  in 
historia  scribenda  commendatam  habeat  verita- 
tem  ,  fabulosis  Comitum  originibus  atque  ge- 
nealogiis  rejectis  ,  quae  suo  tempore  credulos 
occupaverint  hominum  animos.  Hune  tamen 
cave  ne  credas  ex  omni  parte  j)erfectum  :  licet 
enim     multas     in      historia     fabulas     discusserit   , 


plures    ipse   auctor   retulit  ,    quibus   alios  forsan  in 
errorem  traxit.  Sub  Philippe  Auguste  floruit. 

[b]  Contutiraus  cura  fragmenlis  à  Cbesnio 
editis  inter  Probationes  Historiée  Geneal.  Co- 
mitum de  Guines  ^  d  Ardres  ,  de  Gand  et  de 
Coucy. 

(c)  Rivière  de  Fonne  et  le  pont  de  Neullay  ,  ut 
vocat  Chesnius, 

[d]  Apud  Ludew.    et  Neleios  vel   Nileios  fontes. 

(e)  Ibid.  ErmicuU  .  .  .  Ermiculum  .  .  .  Ermildut, 


296  EX  LAMBERTI  ARDENSIS  HISTORIA. 

S.    Pauli   Ghisnensiumque   praeerat    et   principabatur    terrae...    carnis  debitum  A 
solvit  ;     fuit   quidam   de   nobilissimo    Francorum    oriundus  génère   in  Pontivo 
pr^epotens   Cornes ,    nomine    Willermus   (a),   qui  cùm    virtute    corporis    non 

*  M.  gcnere  minùs,  quàm  nobilitatis  gloriâ  *  famosissimus  existeret  ,  et  longe  latèque 
admodùm  polleret  et  famâ  personaret  ;  cùmque  sibi  sua  non  sufticerent,  sed 
in  adjacentia  multâ  vi  et  fortitudine  manus  extenderet,  Boloniensium  vasti- 
tatem  suis  subjugavit  et  continuavit  interstitiis.  Qui  etiam  cùm  ex  veterum 
relatione  cognovisset,  qubd  antiquus  praedecessor  suus  Cornes  Walbertus 
olim  tantae  virtutis  exstitisset,  quôd  usque  ad  mare  occidentale,  sive  juste 
sive  injuste,  suse  dominationis  extendisset  et  exercuisset  potentiam  ,  hoc 
idem  concepit  ;   et    quoad  ipse   potuit,   suae   satisfecit  et  obtemperavit  volun- 

*  Hiiduino  tati.   Hic    siquidem    Willermus,   cùm    quatuor    haberet   filios ,    primogenito  *, 

eo  quod   circa  militiam  in   equis   et    armis    glorioso  jocundaretur  affectu,    ut  B 
potè    digniori,    digniorem   et    excellentiorem   suse  dominationis  partem  ,    quse 
'  ji.  Pontin.  nunc  Pontivorum  *  terra   nuncupatur,    distribuit  :    secundo   vero  (b),   eô  quod 
venatoriae    occupa tionis    studiis  applicuisset    animum,  et  nihil  sine  canibusjo- 
cundum   esse   assereret   aut  delectabile,   nemorosos  terrarura  saltus,    qui  nunc 

"  Hugoni  Boloniensis  terra  dicuntur,  feodalem  contulit  donationem  :  tertio  *  autem, 
quia  circa  agriculturam  et  in  frumentis  colligendis  et  servandis  curiosus  existe- 
bat,  Tervannensium  fines,  qui  usque  hodie  S.  Pauli  vocantur  Comitatus, 
in  feodum  dédit  perpetuum  :  quarto  etiam  nichilominùs,  eo  quod  in  armentis 
et  pecoribus  nutriendis  totam  perfunderet  intentionem  ,  terram  in  parte 
monticulosam  et  rapeis  et  bosculis  obsitam,  agros  etiam  pascuos,  gurgito- 
sam  marisci  planitiem ,  quae  nunc  teniporis  Ghisnensis  terra  nominatur, 
cùm  se  daturum  disposuisset  ;  audiens  Sifridum  à  generoso  Comitis  Walberti  C 
sanguine  prodeuntem  de  Dacia  nuper  advenisse,  et  Ghisnensium  fines,  ipso 
ignorantiam  simulante,  in  manu  forti,  viriliter  et  juste  obtinere,  sibi  timuit  ; 
et  mutato  sapienter  consilio,  Sifridum  in  pace  sub  Flandrensis  Comitis  Ar- 
noldi  Magni  protectione  permittens,  filio  suo  videlicet  quarto  filiam  Rai- 
naldi  de  S.  Walarico  desponsavit  uxorem.  Hsec  igitur  de  veterum  Annali- 
bus,   non  de  opinione  vulgali  contra   Bolonienses  dicta  sufficiant. 

Cap.  16.  Juncta  igitur  Ghisnensi  Comiti  Ardolpho  (c),  Boloniensis  Comitis  Ernuculi 
tilia  Mathildis,  concepit  et  peperit  ei  filios  Radulphum  et  Rogerum.  Quo- 
rum prior  natu  Radulphus,  Ardolpho  jani  defuncto,  Ghisnensis  terrae  factus 
est  Comes  :  junior  verô  antequam  pubesceret,  juvenis  defunctus  est.  Radul- 
phus igitur  Ghisnensis  Comes  factus,  et  fastuosam  tam  Flandrensis  quàm  Bo- 
loniensis gerens  nobilitatis  superscriptionem,  animosus  extitit ,  acer  et  bel-  D 
licosus.  Quippè  cùm  à  Flandrensibus,  qui  ab  Imperatoriae  nobilitatis  san- 
guine, à  Regibus  quoque  et  Ducibus  descenderunt  et  originem  duxerunt  ;  et 
à  Boloniensibus,  quorum  auctor  (d)  cum  non  phantastici,  sed  veri  et  divini 
ducatu  cœlitùs  advectus,  Boloniensibus  generosae  propaginis  et  divinae  nobi- 
litatis originem  indidit  ;  divinae  sic  et  humanae  generationis  stemmate  polle- 
ret, gladiaturam    pomposi    nominis    hères    et  geniturae   ob    nativitatis  insigne 

(a)  Utrumque ,  nempè  de  Ernuculo  et  de  Comitatum  obtinuisse  tradat  à  pâtre  Guillelmo 
■Willelmo  ,  fabulie  loco  reponere  audet  Mal-  Pontivensi  :  sunt  enim  distinguenda  nomina 
brancq  cap.  60  lib.  7  de  Morinis ,  pag.  594  Guillelmus  et  Guido  ,  quae  quidera,  inquit  , 
Tom.  II.  «  Sicat  verô  ,  inquit  ,  quae  de  Arnu-  fuêre  olira  synonyma  ,  et  in  hac  genealogia  pe- 
(  culo  perhibentur  ,  fabulosa  censet  ,  [  Lamber-  perêre  confusionem  ;  ut  fecerint  Ernuculum 
I  tus  ]  •  .  .  iinmô  coinraentum  existimariin  quod  filium  Guillelmi  Pontivensis  ,  cùm  rêvera  sit 
»  de     Guillelmo     asserit     nuUo     certo      auctore  ;  filius  Guidonis  Bononici. 

»  quandoquidem     in     omnibus    Bonon.     genealo-  (c)   Ardolfus     ex     Elstrude     Fland.     fîlius     erat 

»   giis  .  .  .    Tornahemi     Comes      Bononicus    trada-  Sifridi  Dani  ,     qui  ,     ut   suprà    legitur  ,    Ghisnensis 

»   tur ,   et  sub   Tornalierao    Arkes     et    Gisnae  con-  nobilitatis  et  geniris  auctor  Sifridus,    Ghisn.    oppidi 

»  tineantur.   .    .    Attribuit    ipse      Guilelrai   liberis  ,  munitionem  sive   dunjontm   fossato   duplici   circum- 

>  quod     Guidonis      partim      attribuendum  :     hinc  cinxit.    De   eodem    sic   habet     Chronicon    S.     Ber- 

»  nato     errore    ex     synonyrais  ,    quatuor   duorum  tini  :  Miles  quidam    de   Normannorum   reliquiis  .  .  . 

1  istorum     Coinitum     [Pontiv.     et     Bolon.]     filios  nomine  Sifridus  Dacus ,   cum  sua    turma  rediit,  et 

»   in    unum     videtur     conjecisse    parentem.    Déni-  Ghisnas  et  patriam   [  an.  928  ]  occttyja«,f,    nobis  abs- 

■»  que  duse    istae   domus   Bonon.    et   Pontiv.    à  di-  tulit,  sibimet  usurpavit,    sedem   suam  in  ea    posait, 

t   versis    plané    manant     principiis  ,     et   nunquam  tuitionem  et  castrum  construxit,  et  se  Ghisnarum  do- 

»  in  unam  hactenùs  coaluisse  comperiuntur  ».  minum  appellavit.    Quara    autem   mereantur   fidem 

(b)  Ernuculo  seu  Ernuldo  aut  Arnolfo  :  qui  hae  origines  ,  viderint  illi  quorum  interest.  No- 
Bolon.  Comes  ,  ut  conjicit  Chesnius  ,  anno  972  bis  hoc  satis  est  quod  illœ  figmentis  sint  cons- 
snbscripsit  Chartae  Arnulfi  Jun.  Comitis  FI.  pro  persae  ,  seu  potiùs  circumfusae  tenebris  ,  ut  ple- 
Abbatia     S.     Pétri    Gand.     Quanquam    Malbrancq  rasque  aliae. 

in    Scol.     pag.    919    miratur    cur    Lambertus     Er-  [et)  Apud  Chesn.  quorum   auctor   cygni  phanlas- 

nuculum      faciat     Comitem      Bononiae  ,    ot     illum      tici  . .  .  indidit  :  et  divince  et  humante,  etc. 

praeconium 


EX  HISTORFA  COMITUM  ARDENSIUM. 


297 


A  prfeconium  cum  extollentiœ  fastn  in  longis  et  reniotis  terrarum  tractibus  et 
finibiis  sub  nobilibus  Regibus  et  Principibus  oportunè  et  importuné ,  stu- 
diosè  ,  diligenter  ,  inimo  ardenter  exercuit. 

Duxit  autem  Radulphns  iste  filiam  Comitis  S.  Pauli  niilitis  strenuissimi 
Hugonis ,  à  roscido  odore  vel  à  roseo  colore  nominatam  Rosellam  ,  ex  qua 
suscepit  nobilein  viruin  Eustaciuni  aliosque  in  bellicis  armis  et  apparatibus 
patris  non  dégénères  filios  ,  et  venustie  faciei    et  laudalissiniae  formae  filias  .  . . 

[  Radulphus  ]  tam  profluae  prodigalitatis  nota  perfusiis  dicebatur  ,  ut  ei  , 
qtiod  habebat ,  sufïicere  non  posset.  Unde  cùm  ei  non  sufïiceret  de  suo  , 
quod  suis  distribuere  valeret  cominilitonibus ,  in  subjectos  nimirùm  ultra 
moduni  injustas  exactiones  faciendo ,  injuste  calumniando,  vi  opprimendo  et 
pleriimque  rapiendo  saeviebat.  Factura  est  in  una  dierum  ut  ad  execrabiles 
B  nundinas  ,  quas  tornaménta  vocant  ,  properaret  in  Franciam  :  et  veniens  ad 
Montem  Iniqni  vel  Fullonis  vel  etiam  Philonis,  qui  vulgo  Monfelon  dicitur , 
juxta  Surcas  ,  invenit  maxiinain  pastorum  multitudinem  propter  pasturae  am- 
plitudinem  ibi  congregatani.  Ubi  cùm  dissimularet  suos ,  et  seipsum  ficto 
verborum  idiomate  ,  ne  ab  eis  agnosceretur  ,  averso  vultu  transfiguraret  : 
«  Heu  !  inquit,  pastores  (  non  praemisso  vale  )  ,  quid  dicitur  de  Comité  Gliis- 
»  nensi  ;  si  valet  ,  ubi  est ,  aut  quo  tendit  ?  »  Pastores  verô ,  ut  erant  nimiae 
si.nplicitatis ,  ratione  et  sermone  tenues .  .  .  rationem  ex  afïectu  animi  cum 
responso  confundentes  dixerunt  *  :  «  O  mortiferum  terrae  suae  virum  !  etc.  » 
Quod  cùm  audisset  Cornes,  stomachatus  admodùm  murmurando  recessit. 
Cùm  ergô  ventum  est  ad  locum  gladiaturae  vel  tornamenti ,  justo  Dei  judi- 
cio  actum  est  ut  in  primo  belli  concursu ,  accepto  in  umbilico  vulnere  , 
Comes  de  vita  periclitaretur.  Cùm  autem  inter  sagittarios  quasi  mortuus  de- 
portaretur,  veniens  ab  opposito  sagitta  dextrum  ejus  perforavit  oculum  : 
et  praevaluerunt  in  oppositam  sagittarii  partem  ;  et  semivivum  apprehen- 
dentes  (a)  Comitem,  eum  despoliaverunt,  et  plagis  impositis  in  praeterfluen- 
tis  Secanse  alveum  nullâ  moti  misericordià  immisericorditer  praecipitaverunt  , 
ubi  ulteriùs  nusquam  comparuit  .  .  .  Audiens  igitur  Eustacius  patrem  suum 
Radulphum  miseranda  et  inopinata  morte  vitam  exhalasse .  .  .  omni  dilatione 
postposita ,  in  Franciam  properavit,  et  circumquaque  (  b  )  patrem  quaesivit. 
Sed  cùm  eum  nullatenus  invenire  potuisset,  repatriavit  :  et  accepta  de 
morte  patris  consolatione,  et  dolore  prudenter  aliquantulùm  mitigato,  in 
Flandi'iam  usque  maturavit  ;  et  hominio  Flandrise  Princjpi,  Ralduino  vide- 
licet   Barbato,    cum   reverentia  rite    exhibito,   in   patriam   remeavit. 

Factus  igitur  Comes  Ghisnensis  Eustacius  est ,  patris  ingenui  dictus  non 
degener  hères,  excepto  quod  in  populo  suo  per  omnia  mitissimus  apparuit, 
et  quôd  per  amplius  et  perfectius,  quantum  justitiae  rigor  et  rectitudo  per- 
misit,  studuit  parcere  &ubjectis  et  debellare  superbos.  Hic  siquidem  Eustacius 
tam  benignus,  tam  patiens  et  benevolus  dictus  est  inter  suos  extitisse,  quod 
quodam  futuri  praesagio  hoc  nomen  Eustacius  ei  inditum  esse  credel)atur,  eô 
quôd    semper  et  ubique  diceretur   in   bono,    etc. 

De  virtute  in  virtutem  giganteis.  ut  ita  dicam,  passibus  procedens  Eusta- 
cius, bonum  sibi  nomen  et  famosum  tam  in  remotis  quàm  vicinis  terrae  par- 
tibus  acquisivit.  Duxit  autem  in  uxorem  Flandri}«  Camerarii  nobilissimi 
Sigeri  de  Gherminiis  filiam  nomine  Susannam,  quae  concepit  et  peperit  ei 
Balduinum  ,  Willelmum  et  Remelinum  * ,  Adelam  et  Beatricem  ;  quos 
omnes  liberalibus  litterarum  studiis  adprimè  imbuendos  tradidit  pater  eorum 
Eustacius  ;  filios  autem  niilitaribus  démentis  inter  primos  Flandriae  juvenes 
erudivit  ,  et  ad  unguem  edoceri  procuravit .  ,  .  Plenus  dierum ,  carnis  de- 
bitum  solvens,   matura  morte  vitam   finivit. 

Mortuo    autem     Eustachio    successit    in    Ghisnensis    (c)    terrae    Comitatimi 

(a)  Bai  lardas  iste  Ardulfus  ,  uxorem  duxit  Ma-  S.  Pauli.  Ipse  intorneamentaParisius  equo  dejectus,à 
thildem  filiam  Erniculi  Bohnix  Comitis  ,  de  qua  ge-  canibus  laceratus  est  :  cujus  corpus  iu  Sequaria  pro- 
nuit filium,  Rodulfum,  liominem  superbum,  ferum  et  jectum  nunquam  posteà  comparuit.  Et  sibi  successit 
in  suis  crudelem.  Qui  in  terra  sua  servitutem  induxit,  fiUmsuus  Eustachius,  Ghisnarum  Comes  quartta.  Sic 
qu3eC<)lvekerliavocatur,perquampopularesastrinxit,  Chronicon  S.  Bertini  :  cujus  apud  Auctorem 
ut  arma  nullus  niu  clavas  deferret  :  et  inde  Golve-  forsan  alla  mente  repositura  manebat  damnum 
kerli  dicti  sunt,  quasi  rustici  cum  clava  :  iiam  eorum  à  Sifrido  San-Bertinianis  illatum. 
vulgare  colve  ,  clavam  ;  et  kerli,  rusticum  sonat  ...  [b]  Apud  Ludew.  et  circum  quamque  partem. 
Ifle  Rodulfus  uxorem  duxit  Rosellam   fdiam  Comitis  (c)     Inter      Calesium     et    Bononiam      ad    littus 

Tome  XI.  j>  rj 


Cap.  17. 


Cap.  18. 


*  j41,  respon- 
derunt 


Cap.  m. 


Cap. 22 . 
Cap.  i3. 

*  Al.  Reine- 


Cap.  24. 


298  EX  HISTORIA  GOMITUM  ARDENSIUM. 

filius  ejus  piœ    recordationis     Balduinus  (a)  ,   miles    quidem    strenuissimus  ,   et  A. 
in  omni  niornm    prohitate   praeclanis.   Qui    quainvis    milites    miro    venerabatur 
affectu  ,  circa  militiam  tamen  prudens  fuit  et  modestus  .  .  .    literarum    eruditus 
apicibiis  ...    in  atriolo    pectoris  sui  sagaciter  reservavit  quod  à   pii  patris   sui 
visceribns  olim  discipliriabiliter  suxit. 
Cap.  »5.  Duxit  autem  in    uxorein   summi    et  incomparabilis    viri   Lothariae    et     niilitise 

Dueis  florigeri  Florentini  filiam,  Adelam  propria  appellatione  vocatani .  , .  . 
Christianam  nuncupatam  ...  ex  qua  [  Adela  re  et  nomine  dicta  Christiana  ] 
suscepit  jam  dictus  et  ni(^hilominus  digne  dicendus  et  noniinandus  Balduinus 
famosissimae  nobilitatis  sobolem ,  Robertum  videlicet ,  qui  ,  ut  tune  teiiipo- 
ris  erat  consuetudo  ,  et  adhuc  plerumque  tenetui-,  binomius  erat,  sed  sup- 
pressa  vocationis  proprietate  ,  invalescente  usiis  assuetudine  ,  dictus  est 
Manasses  ,  posteà  Ghisnensis  Comes  ;  Fulconem  in  terra  promissionis  Co-  g 
mitem  apud  Baruth  ,  ibique  demum  sepultum  ;  Guidonem  Comitem  de 
Forois,  sed  in  Andria  sepultum  ;  Hugonem  Morinensis  Ecclesia?  Archidia- 
conum  ,  sed  posteà  iniliteni  et  in  Andria  siniiliter  sepultum  ;  Adelidem  quo- 
que  Sanuirensem  ,  et  Ghislam  Gandavensem.  Quarum  prima  Adelidis 
videlicet ,  Parisiensis  Episcopi  Guiffridi  ,  Boloniensis  Comitis  Eustacii  fra- 
tris  cujus  erat  cognata  et  consanguinea,  opitulatu ,  Samurensi  domino  Gal- 
'  Al.  pietatis  frido  ;  qui  ob  insigne  probitatis  *  praeconium  in  tota  Burgundia  ,  Brachata 
videlicet  Comata  et  Manuleata  ,  longé  latéque  quasi  sol  emicuit  ;  légitime 
conjuncta  est  matrimonio.  De  qua  genuit  Galfridum  patris  non  dégénérera 
filium  ,  totius  Burgundiae  militeni  strenuissimum  ,  aliosque  filios  et  filias  .  .  . 
Ghislam  vero  posteà  uxorem  habuit,  vir  viribus  inclitus  (t)  et  génère,  Gan- 
davensis  oppidi  Castellanus  ,  nomine  Winemarus.  Qui  ex  ea  genuit  primo-  Q 
genitum  ,  ad  quem  tendimus ,  de  quo  grandis  sermo ,  Arnoldum  ;  Winema- 
rum  quoque  et  Sigerum  ;    et  Balduinum    S.    Pétri   Gandavensis    primo     Mona- 

♦  ^/.  iJsir.     chum  posteà,    militera,     et  demùm    à   Liskensibus  *,    dum    militcm   quemdam 

protegeret    et    de  morte    liberare     intenderet,     miserabili   et    inopinata    morte 
enecatum  ;  et  unani  (iliam   nomine   Margaretam  ,  quae  pbst  nupsit   Gandavensi 
militi  Stepponi. 
Ca;j.  27.  Audivit  Balduinus  quod  (c)   Richildis    Montensis  Coraitis    filia ,    et  Flandriae 

Comilissa  ,  inconsueta  et  inaudita  et  indebita  à  Flandrensibus  prsesumeret 
exigere  tributa.  A  quolibet  enim  ostio  et  tecto  nichilominus  sine  culcitra 
quatuor  denarios  per  universas  Flandrise  partes  turpiler  et  protervè  et  irreve- 
renter  exigebat.  Et  cùm  Ghisnas  eadem  sub  intentione  pénétra ret ,  pius  et 
prudens  prudenter  sustinuit  Balduinus  ;  donec  ssepè  et  saepiùs  vocato  et  de-  D 
miim  in  Flandriam  adventante  Comité  indyto  Roberto  Frisone ,  relictis  in 
pace  et  securitate  libéra  Ghisnensibus  ,  in  Flandriam  repedavit  Richildis. 
Gui    occurrens    cura    omni    exercitu     suo   Comes  Robertus  ,    impetum    f'ecit  in 

*  ffoubergi,  iHam  juxta  niontem   Wouhe  ,    qui    vulgari    nomine    dictus    est   Wombergh*, 

monti     adjacens    Casletensi   {d).    Ubi    cùm    pulverem     incantatum    super  Co- 
mitem   Robertum  et    ejus  exercitum    manu  projecisset    sacrilegâ  ,     mutato   ad 
nutura  Dei  vento,  pulvis  in  ipsam  recidit  Richildem  et  suos. 
Cap.  28.  Richildis    igitur    Dei    nutu     se   causse    succumbere,   et  bello    victam  jam   se 

An.  1072.     esse   intelligens     et    respiciens,     locum    dédit    Comiti  ;    sicque    devicta  [e)    et 
bello   exsuperata,     interfecto  ibi   filio    suo  Arnoldo,     qui   ante    majus  altare  in 
Ecclesia  S.   Audomari  apud  Sythiu   sepultus  est ,    in   Hainonia    non  sine   multa 
strage  suorum  (  /")  à  Flandria  turpiter  abscessit,  et  in  Flandriam  ultra  nunquam     E 
comparuit.  Ob  cujus   facti  mentoriam    et    memoriam    Comes  Robertus  ,   adepto 

Oceani  ,    quod    Picardiain     respicit  ,     sita   est  Gis-  transversuin     egêre     Richildem  ;  ut    nihil      Arnul- 

nensis   terra  ;    ad     cujus     Comilatura     pertiiiuerunt  phi     veri    Comitis    nomine  ,    omnia     suo    expediret 

Ardre.i,    Audenvic,   Bredenarde,   Sangat/ie   et  Tor-  et   firmaret  ,    orania    in     sanos     probosque    moni- 

nefiem,  ciim    Witsarit  portu  ,   quem    eruditi    volunt  tores  crudeliter  molirctur. 

esse  Iccium  portum  Caesaris.  (rf)    Monf  Dexcou/le   vocant,    addit    Scriptor  jam 

(rt)    Eustachins     vivebat   adhuc     anno    i052,    ut  laudatus  ;   sic     ut     latior     illa   planities  ,   quae   Sla- 

discimus     ex     Catalogo     Abbalura     S.     Bertini     et  pulas     inter     et     Bavinchovam      sensim    leniterque 

ex   Chronico     ejusdem     loci.     Charta     auteiu     Phi-  declivis  visitur,  utramque  aciem  disterneret. 

lippi   I    docet  ,     Balduinum    successisse     Eustachio  (e)    Hac    Victoria  ad    Bavinchovam    Frisius    po- 

ante  annum  1065.  titus    est  ,    ait   cum     aliis      compluribus     Meyerus  , 

(^b)  Apud  Ludew.  viris  et  viribin  vir  incly tus.  anno    J071  ;  scu    1072,    ut   Sigebertus   more   Ro- 

(c)   Sinistris     Coucyus     et     Anselmus     Maillius  ,  mano    supputât  :     quanquam     Sigcberti     calculum 

ambo     Picardici     sanguinis    Proceres  ,    et    Flandris  rejicit  et  confutat  Malbranchus. 

latenter    infensi  ,     inquit    Malbranchus   ,     consiliis  (/")     Ex     eodem     Auctore      occubuit     Coucyus, 


EX  HISTORIA  COMITUM  ARDENSIUM. 


299 


Al,  Selnessa 


Cap.  98. 


totius  Flandriae  principatii,  in  honorem  heatissimse  sernper  Virginis  Mariae 
Watiniensem  fal)refecit  Ecclesiam,  et  triginta  regulariter  viventium  Cano- 
nicorum  deserviri  instituit  obsequio.  Nec  contentus  eo  ,  quoniam  quidem 
in  die,  qiiâ  S.  Pétri  Apostoloriim  Principis  solemnis  liabetur  Cathedra,  me- 
ritis  et  intercessione  ejusdein  Apostolorum  Principis,  oui  se  et  suos  ipso  die 
conflictùs  et  belli  comniendaverat  ,  divina  semper  praeeiinte  gratia,  de  Ri- 
childe  victoriosum  diem  exaltaverat ,  in  parochia  S.  Mariae  Virginis  apud 
Gisletnni  in  eminentiori  montis  excelsi  erepidine  infra  nuiros  castelli  et 
firmitatis  ejusdem  loci  ,  in  honorem  Apostolorum  Principis  S.  Pétri  fabrica- 
vit  et  f'undavit  Ecclesiam  ,  et  viginti  Clericorum  sive  Canonicorum  seciila- 
riuni    frequentari  procuravit  obsequio. 

Framericus  [  Epi  se.  Morin.  ]  habebat  magni  nominis  (a)  et  famosi  nep- 
tem  in  terra  Ghisnensi  ,  loco  qui  antiquo  nomine  usque  in  hodiernum  diem  cap.  97. 
dicitur  Selvessa  *,  juxta  mariscum  in  confinio  praedii  S.  Mariae  de  Capella 
degentem,  de  indigenis  inclytis  ortam  natalibus  ,  praediis  quidem  et  posses- 
sionibus  admodùni  locupletem  ,  sed  consilio  et  viri  solatio  et  auxilio  ,  pa- 
rentum  licet  nol)ilium  maxime  negligentiâ  ,  solam  et  desolatam  nomine 
Adelam.  Hîbc  siquidem  Adela  parentum  ,  ut  jam  diximus,  destituta  et  orbata 
solatio,  cùm  à  Ghisnensium  Comité  Eustachio  {b)  de  die  in  diem  sollicitare- 
tur  ,  ut  ad  consilium  suum  nuberet,  et  virum  qui  ei  non  compptebat  acci- 
peret  ,  non  audens  omnino  Comitis  confutare  petitionem  ,  quantumcumque 
potuit  ,   acquieseere  distulit  ,   et   diem  in  multos  dies    protelavit. 

Cùm  autem  à  jam  dicto  Comité  ,  cujus  erat  consanguineus  ille  pro  quo 
tam  districtè  petebatur  ,  plusquàm  decens  erat  et  honestum,  inimô  plusquam 
'C  dignum  et  justum  erat,  impeteretur,  et  ad  nubendum  majori  stimulo,  quasi 
veïlet  nollet  ,  perurgeretur  ;  illa  ...  ad  consilium  parentum  suorum  et  Ec- 
clesiasticorum  virorum  ,  onmia  praedia  quae  ubicunque  tenebat  et  posside- 
bat  ,  in  nomine  Domini  ...  in  manu  Morinensis  Ecclesiae  Episcopi  ,  sui  ta- 
men  avunculi  ,  Framerici  (c)  resignavit  ;  et  ei  hominio  facto  et  exhibito , 
eadem  omnia  ex  integro  perpetuum  ab  eo  recepit  in  feodum .  .  .  Haec  autem 
tuerunt  ea,  quae  per  eundem  et  ad  eundem  Episcopum  de  alodiis.  sive  prae- 
diis in  feodum  comiimtavit  Adela  :  quicquid  habebat  in  Pepelinghem  (rf) . .  . 
in  Pepelinghem  {<?)  juxta  Witsandum ...  in  Ghimmiaco  ,  in  Walaniis  , 
in  Helcecho  ;  altaria  quoque  de  Bonninghiis  (f)  et  de  Suavaca .  .  .  quicquid  ha- 
bebat etiam  in  Hondescoto ,  sive  terram  sive  mariscum  vel  morum  sive 
altare.  Sed  sciendum  ,  quôd  hoc  ,  quod  in  Hondescoto  possidebat  ,  cuidam 
praedecessori  suo  quondam  contulit  Abbas  S.  Vedasti  Atrabatensis  ,  eo  quôd 
duelli  certamen  pro  quadam  haereditate  S.  Vedasti  conservanda  quandoqne 
subiit  ;  in  quo ,  hœreditate  Ecclesiae  S.  Vedasti  conservata  et  honore  recupe- 
rato  ejusdem  ,    fidelis  factus  Ecclesiae  victoriosum   diem  exultavit. 

Episcopus  autem  devotionem  videns  et  intentionem  attendens .  .  ,  neptis  cap.  ^. 
suae  Adehe  ,  memorandae  nobilitatis  et  probitatis  virum,  qui  ipsam  ei  terram 
suam  sub  patrocinio  Morinensis  Episcopi  contra  Ghisnensis  terrae  Comitem 
protegere  atque  defendere,  et  in  quieta  pace  conservare  sufficeret ,  militera 
quendam  *  fortem  et  strenuum  ,  de  Flandrensis  ortum  prosapiâ  nobilitatis  , 
inter  Furnenses  primum  et  praecipuum  ,  nomine  apud  suos  Herebertum  , 
apud  nostros  Herredum  ,  à  pueris  in  pueritia  dum  puériles  degeret  annos  , 
ab  inversa  tunica  accepto  vulgariter  cognomento  Craugroc  ,  ei  maritalis 
lege  matrimonii  copulavit.  bisuper  et  feodum  ejus  ,  non  tantùm  pro  eo  groc 
quôd  neptem  ejus  nxorem  duxerat ,  quantum  pro  eo  ut  in  Ghisnensi  terra 
et  ubique ,  Morinensis  Ecclesiae  lidelis  existeret  ,  ampliavit  et  augmentavit. 
Dédit  ergo  ei    in  feodum   Clarcas  [g)  et  Comecas  et  Brulinghen  cum  appendiciis 


Al.  quidem 


*  Al.  Cran- 


pravorum  apud  Richildem  consiliorum  architcc- 
tus,  cum  aliis  nobilibus  viris  ;  qui  omncs  Caslc- 
tura  [Castellum  Morin.  ]  inter  et  Audomaropo- 
lim  tuinuluni  acceperunt. 

{a)  Walterus  de  Clusa  narrât  jam  Ardensium 
historiam. 

(b)  Vox  Eustachio  hîc  rcdundat  ,  Librarii 
forsan  scriptoris,  non  Auctoris  errore. 

(c)  Framericus  obiisse  dicitur  anno  i004. 
Hinc  suprà  ,  parens  pro  filio  ,  nempc  Radulpbus 
pro     Eustacbio  ,     reponendus    videtur  ;    nam   Fra- 


mericus non  excessit  annum  1005  ;  et  Eusta- 
cLius  Diplomati  subscribens  anno  1050  ,  satis 
apparct  non  ante  annum  1020  successisse  patri 
Kodulpho. 

[d)  Pago  scilicet    ad    Calquellam.    Apud    Ludew. 
PipeUnghen. 

(e)  Ibid.  in  Belinglien.  Vulgô  Peuplingues. 
(/')  Ibid.  de  Beninghii .  Vulgô  Bonningue.t. 

[g)     Clerques  ,     Comeques  ,      Brulinghen.       Apud 
Ludew.  Ctarcax^  et  Cormetas^  et  BouUnghen. 

JPpiJ 


300  EX  HISTORIA  COMITUM  ARDENSIUM. 

♦ /^/.  Aquig-  ejus  ,     Bochout    quoque  juxta  Aquiniim   *...     Hell)Ocleshen    etiam  (cr) ,    villam  A 
nium  videlicet    juxta     Lorigum-villare    ab    eodem    Helbodone    in   ipsa  doiiatione   ab 

incolis  dictani  ,  dédit  idem  Episcopus  Framericus  sub  feodalis  conditionis 
dono  Herredo  et  Adelae,  et  quasdani  terras  et  décimas  in  terra  Bolonien- 
*  Careu  sium,  quas  Stephanus  et  Anselmus  de  Caiocho  *  et  hieredes  sui  ab  Ardensi  do- 
mino in  feodiim  tenere  debent.  Sicque  eum  Morinensis  curiae  (b)  Parem 
constituit  et  Baronein  :  hoc  ad  ejiis  promotionem  et  honorem  addito  ,  quod 
ipse  et  hîeredes  sui  ad  incathedrationera  Morinensis  Episcopi  ,  ipsum  Epis- 
copum  ab  electionis  loco ,  ciim  aliis  ad  hoc  ipsum  deputatis  ministeriuin  et 
consimilis  feodi  comparibus,  usque  in  cathedram  suam  déferre  et  transportare 
debeat.  Quare  autem  ab  inversa  tunica  tantae  nobilitatis  auctor  Herredus , 
iustiori  tamen  appellatione  digne  nominandus  Hercules ,  vulgali  agnomine 
Craugroc  agnominatus  fuerit ,  causa  est  ;  non  quia  postquàm  nobilem  duxit  B 
uxorem  Adelam  ,  rerum  suarum  fidelis  et  prudens  procurator  in  ferialibus 
diebus  parceret  vestibus,  et  deferret  adeô,  ut  quidam  Ardensis  nobilitatis 
aemuli  jactando  somniant,  quôd  propter  vestium  parcitatem  et  laboriosi  operis 
expeditionem  ,  tunicam  inverteret  atque  succingeret  ;  sed  ideô  quôd  ciim 
pater  suus  ,  dum  adhuc  adolescentes  degeret  annos  Herredus ,  immo  Her- 
cules ,  circa  canes  studiosissimus  fuerit  in  venando,  et  propter  ident  studium 
pater  ejus  quandoque  sumrr.o  consurgeret  diluculo  ,  filiumque  siium  ,  ut  se- 
cum  in  saltus  et  dunas  secùs  mare  juxta   Furnas  veniret,    sub  aestivo  tempore 

*  Àl.iomao-  sonmo     gravem  excitaret  ,   Herredus    adhuc     somno    tentus  *    ciim    ad  vocem 
Icntus  patris  surgeret,   ignorans  quid    aut    quemadmodum  se  indueret ,     tunicam    in- 

versam    vestivit.     Sicque  cùm    ad  patrem    perveniret ,    et    inversa   eum  ,     hoc 
ipsum    ipso  ignorante,   vestitum  tunicà  conspicerent    socii  ,  ab  inversa  tunica  ,  C 

•  Al.  Cran-  ut    jam     diximus  ,  vulgali    nomine    eum    Craugroc  *    vociférantes     inclamave- 
*''*^  runt.    Unde    usque    hodie  propter    hanc  causam   eum   Craugroc   (c)  appellatum 

cognovimus   et     denuntianius.    Herredus    igitur  accepta     uxore    sua  Adela  ,   ut 

in    terram    Ghisnensem  pervenit ,   ad  consiliun)  venerandi  Praesulis    viriliter  se 

'  ^/.  Sel-  habuit,   et  apud    Selvessam  *,  ubi  uxoris    suœ  praedecessores    et  ipsa  sua  uxor 

nessim  priùs  mauscrant  ,  manere     cœpit  ;   et  Ghisnensi  Comiti   Eustachio  ,    niedianti- 

bus  amicis  suis  et  parentibus  et  Morinensis  civitatis  Pi'sesule,  reconciliatus  , 
hominio  ei  super  quibusdam  tenementis  Ardeae  adjacentil)us  rite  exhibito, 
amorem  ejus  et  gratiam  demùm  recuperavit.  Mansit  igitur  Herredus  ,  ut  jam 
diximus  apud  Selvessam  {d)  inter  sylvam  et  mariscum  in  eo  loco  ,  \ibi  usque 
hodie  inveniuntur  quasi  reliquiae  gentilium ,  rubeae  videlicet  tcgulae,  testae 
vasorum  minii  coloris,  et  fragmenta  vasculorum  vitreorum,  ubi  nunc  sui-  D 
cante  aratro  reperitur  pita  sive  via  dura  et  lapidea ,  marisco  in  sylvam 
calcata. 
Cap.  100.  Locus  autem  ,  qui  nunc  Ardensium  populoso  frequentatur  accessu  ,  pas- 
cuus  erat ,  et  raro  cultus  habitatore.  Mansit  tamen  ibi  in  medio  agri  pascui 
secùs    viam  ,    in    loco    ubi  nunc  Ardeae    forum   rerum   venalium    frequentatur, 

*  Al.  brassa-  quidam  cervisiae    brasiator  *  vel    cambarius ,    ubi   rustici    homines  et  incompo- 

'*"'  siti   vel  ad  bibendum,   vel  ad  cheolandum,   vel  etiam   herkandum   (e),   propter 

agri  pascui  largam    et  latam     planiciem   convenire   solebant.    Ille   autem  adhuc 

♦  Al.  Age-  sine    nomine    locus  ,   eo    quod  usque    ad  montem  ,    qui  Agomelinda  *  ab   indi- 

mel.  genis    nomine    accepit,   pascuus  erat  ,     denominativè  à  pastura  ,  ut    aiunt  in- 

colse  ,  in  vulgali  dicebatur  Arda.    Dicebant    enim    pastores  if)  ad   invicem  ,  et 
alii   qui    illuc  convenire  consueverant  ,  nomen    tabernarii   vel    inhabitati     loci  E 
ignorantes,  alteri   alteros   instigantes,    et    ad  ludendum    provocantes   :    «   Ea- 
»    mus,     eamus  et  conveniamus  in   pasturam,  hoc  est,  in  Ardam».  Posteà  verô 
convenientes  in  eodem  loco  alterius   incolatûs   homines ,  ibi    manere   cœperunt. 

(a)  Ibid.   Helbndeschen.    Helbodeshen  près   Long-  vocahantur.     Id     jirobat     pluribus    in    locis   Lam- 

villiers.  bertus. 

(i)  Exemplum  Fr.    Regum    se(|uuti  ,    non    niodô  (c)     Apud     Ludew.     Craugroc  ,    et    sic   semper. 

Duces    et    Comités,     sed      Episcopi      atque      etiam  Craugroc    autem    significabat    Saje    ou      hoqueton 

parvorum    oppidorum    scu     castellorum     domini    ,  renversé. 

Pares  suos    habucrunt.    Qui   Ducibus    assidcbant    in  (d)  Ibid,  Selnexsam,  el  sic  semyier. 

privatis     judiciis     Barones     aut     Proceres  ,     Pares  (e)  Ibid.    berliandwn.    Corrig.    forte,    herbanduni 

Ducatûs     vel     Curiae     appcUabantur  :    (pii    Comiti-  vel  herchandwn 

bus   aderanl ,    Pares  Coraitatûs    aut    Curiae    nuncu-  (/")    Hos  ex    Lamberto  ,  nescimus  quare  ,   fripo- 

pari     consueverant  :   qui     in    consilio  erant   Epis-  nés  vocat  Malbrancq. 
copis  ,       hujus      aut      illius      Episcopatiîs      Pares 


EX  HISTORIA  COMITUM  ARDENSIUM. 


301 


tum 


'^/.  qui 


A  Crescentibus  autem  ibi  popiilis  indigenis  simiil  et  advenis ,  locum  habita- 
tionis  in  villam  tandem  contraxerunt.  Postniodùm  autem  transitum  per  eum- 
deni  locnm  facientes  quidam  Italici  ,  ut  in  Angliam  suam  facerent  nego- 
tiationeni  ,  ciim  interrogassent  et  audissent  nomen  loci  ,  putantes  villani 
Ardeam  vooatam  ,  respexerunt  et  videront  volucrem  quandam  ,  videlicet 
arduam  ,  versus  mariscum  ad  aquilonem  volitantem.  Exclamantes  igitur 
Italici  ab  Ardea  civitate  Turni  *  oriundi  et  egressi  ,  à  suae  civitatis  nomine , 
vel  ab  ardea  (  a  )  quam  viderant  ,  loco  nomen  hoc  indiderunt  Ardea  {h). 
Multiplicato  itaque  ibi  populo  ,  crevit  loci  magnitudo  ;  crevit  villae  situs  et 
amplitudo  ;  crevit  et  Ardensis  nominis  bonitas  et  fama  ,  adeo  ut  Herredus 
jamjam  à  Selvessa  illuc  sua  transferre  disposuit  aedificia.  Sed  cùm  Furnenses  , 
Selvessensis  situm  loci  et  munitionem  circumquaque  ferè  marisco  spatioso  et 
g  profundo  silvarumque  densitate  circumcinctam  et  conclusam  considérantes  , 
aliique  parentes  ejus  et  amici ,  ut  potè  viri  fortes  et  bellicosi  ,  ausim  dicere 
Blavotinoruin  patres  et  auctores  ,  ipsum  Herredum  ab  illo  revocarent 
proposito  ,  remansit  in  sua  firmissima  Selvessa  cum  uxore  sua  Adela  in  di- 
vitiis  deliciosè  vivendo. 

Sed  sciendum  est,  quôd  quamvis  Herredum  de  Furnis  oriundum  verissimè,  Cap.  101 
sicut  Clironicalia  Furnensium  protesta ntur  scripta  ,  cognovimus  et  pro  oerto 
asseruimus  ;  fuerunt  tamen  aliqui  ,  quibus  quasi  parva  de  Herredo  monimenta 
reliquit  antiquitas  ,  quoniam  *  de  Herredo  veritatis  ignorantes  historiam  , 
propter  quoddam  verisimile  poëticis  quibusdam  fîgmentis  verum  obnubi- 
lantes et  involventes ,  assererent  et  dicerent  ,  ipsum  Herredum  de  Pepe- 
linghis  juxta    Calquellam  esse  oriundum.    Dixerunt  enim  nobis  ,    immô    verilo- 

\q  quis  patribus  immurmurantes  ,  quôd  fuerit  quondam  apud  Pepelingas  quidam 
dives  ejusdem  villae  dorainus  ,  nomine  Hernulphus  ;  qui  duos  dictus  erat 
habuisse  (ilios  ,  Herredum  et  Hackum  *  ;  et  ab  Herredo  Ardensium  dominos, 
et  ab  Hacko  Pepelinghensium  (c)  Hackettos  sumpsisse  generatiotiis  exor- 
dium.  Mortuo  autem  Hernulpho  ,  diviserunt  filiae  haereditatem  patris  et  allo- 
dia  in  duas  ,  non  tamen  aequales  portiones  ;  et  major  pars  cessit  Herredo  , 
ut  potè  majori  natu  ;  niinor  vero  Hacko  juniori.  Isti  vero  duo  fratres  ,  cùm 
constantissimè  constringerentur ,  hinc  à  Gliisnensium  Comité  ,  hinc  à  Bolo- 
niensi  ,  de  praediis  suis  facerent  ,  et  ipsis  in  subjectionis  signum  exhibèrent 
hominium  ;  major  natu  Herredus  neutri  Comitum  se  inclinans  aiit  consen- 
tiens  ,  ad  Morinensis  Fcclesise  Episcopum  subito  cursu  permeavit ,  et  ab  eo 
quicquid   in    Pepelingharum     dominatione    possidebat ,    sive    terram    sive    deci- 

'p  mani  ,  perpetuum  et  haereditarium  recepit  in  feodum.  Alter  vero  videlicet 
Hackus  niagis  homines  reveritus  quàm  Deum  ,  invito  fratre  ad  Bolonien- 
sem  Comitem  convolavit  ;  et  ei  hominio  exhibito ,  ab  eo  terram  suam  , 
fratre  suo  Herredo  praesente  ,  et  hoc  ipsum  omninô  contradicente  eo  quod 
totus  *  terrae  Pepiliiigharum  Coniitatus ,  et  *  universi  juris  et  dominationis 
potestas  ad  ipsum  pertinebat  ,  quomodo  potuit  ,  in  feodum  recepit.  Sed  et 
hujus  portionis  terrae  dominationem  ,  quam  Boloniensis  Comitis  nec  no- 
mine quidem  digni  ,  Herredo  ,  immb  Domino  Deo  et  Episcopo  quandoque 
surripuit  et  sustulit  immanitas  ,  Boloniensis  Comitis  alterius ,  religiosissimi 
videlicet  Eustachii  ,  sanctissimse  dominae  et  matronae  Idœ  (d)  viri,  posteà  Clu- 
niacensibus  Monachis  in  aeditîcationem  monachalis  Cellae  vel  Prioratùs  apud 
Wastum   pia    demiim    contulit    et   larga    benignitas.     Illum    autem    Herredum 

fE  Pepelingharum   dominum   tam   parcum    tamque    tenacem  *  extitisse    asserunt  ,  *  ai.  tenuem 


♦^/.  Hace- 
riim 


•  Al.  totiu» 

*  Al.  ut 


(a)  Id  fictitium  videtur  Malbrancquo  ,  cùm 
Ardx  insignia  non  ardeam  ,  sed  aquilam  pra;  se 
ferant. 

[b)  Olim  Ardes ,  nunc  vulgô  Ardres  ,  intcr 
Gisnas  et  Audoraaropolim. 

(c)  Apud  Ludew.  Hacero  .  .  .  Haceretios  ,  et 
•ic  semper.  Quod  autem  ibi  confutat  Lambcrtus 
de  Pepelinghcnsi  familia  juncta  Furnensi  ,  cx- 
planatur  et  conciliatur  à  Malbrancquo,  lib.  8 
deMorinis  cap.  12,  pag.  640. 

[d)  Ricuinus   {jeuuit   Sigifri  ■ 

burgi  ,  Fulconcm  Juniorem  March.  Aniverp. 
Godefriduui  Seniorem  ,  Ottonem  etiam  Mosell. 
Ducem     à   quo    Duces    Barrenses  :    Godefridus    Se- 


nior ex  Mathilde  fil.  Hermaniii  Sax.  Cora.  ge- 
nuit  Godefridum  Jun.  Ducem  III  Loth.  Goze- 
lonem  Ducem  IV  Loth.  Aunam  nuptam  Carolo 
Duci  Loth.  I  ex  quibus  Otto  Dux  II  :  Gozelo 
ex  Junca  fil.  Berengarii  Régis  genuit  Fredericum 
seu  Stephanum  IX  Papam  .  Godefridum  le  Preux 
Ducem  V  Loth.  et  Bull.  Hic  genuit  Godefridum 
Ducem  VI  Crassicol.  et  Idam  Ducissam  VII 
Lotliar.  Bull.  Mti  „.onissam  Antverpiae  ,  uxo- 
rem  Eust-;::'  i.!om.  Bonon.  Amb.  S.  Pauli  , 
Thurn.  .-.  L.ensi  ;  ex  quibus  prodierunt  Gode- 
fridus Rex  Jerus.  Eustachius  ,  Balduinus  et  Guil- 
lelraus. 


Ppiij 


302  EX  HISTORIA  COMITUM  ARDENSIUM. 

qubd   stivam    aratri   vel    caudam    producendo ,   tantae    dominationis  immemor  A 
tunicam    propter     vestium     parcitatem    inverteret    atque    succingeret.  Unde  et 

ji.  aut  ab  inversa  tunica  ,  nonien  ejus  haud  *  immérité  blaspliemantes  agricolae  , 
ipsum  vulgali  nomine  Craugroc  nominaverunt.  Hune  ergo  Herredum  ad 
Ardensium  dominationem  lege  matrimonii  quandoque  accessisse ,  verisimili- 
ter  referentes  mentiuntur. 
Cap.  102.  Sic  sic  veriim  faljulis  quasi  veris  involventes ,  Ardensis  nobilitatis  argu- 
mentantur  aemuli  ,  mentiuntur  adversarii  .  .  .  Absit  igitur  à  mentibus  saiiè 
credentium  ,  ut  dubia  pro  certis  ,  immo  ficta  qualiacumque  qualicunque 
vero  involuta  pro  vero  suscipiamus.  Sanè  cum  Herredus  noster ,  dignissimè 
nominandus  Hercules  ,  nec  Herredus  quidem  apud .  suos  ,  ut  jam  diximus  , 
sed  Herebertus  nominatus  est.  Sed  nec  ab  inversa  tunica  propter  vestium 
parcitatem  ,  sed  propter  fortuitum  ,  ut  jam  suprà  memoravimus  ,  rei  even-  B 
tum   nominationeni   accepit  .  .  .   Herredus  igitur  ,    ut  veruiii  vero  prosequamur 

"  M.  nobi-  eioquio   et    testimonio ,     sicuti    jam    praemisimus ,     nobilitatis    *    et     sanguinis 
liuie  natione    Furnensis  ,    incolatûs  autem    habitatione  factus  Selvessensis  ,    ciim    in 

tranquilla  pace  et  in  deliciis ,  juxta  quod  de  eo  superiùs  diximus  ,  apud  Sel- 
vessam  viveret ,  cognita  uxore  sua  Adela  ,  genuit  ex  ea  duas  filias  ,  primam 
à  nomine  matris  Adelam  ,  alteram  vero  Adelidem  nominatam.  Quarum  pri- 
ma Eustachio  hujus  nominis  primo  ,  senis  Eustachii  de  Fielnis  (a)  patri  , 
legitimo  copuiata  est  matrimonio  ;  secunda  Elemboninsi  (b)  domino  Roberto  , 
cognominato  Putepeliche,  Elemboninsium  patri  et  auctori  :  cui  successit 
Wido  ante  Ghisnas  ,  eo  quôd  Ghisnensium  Comitem  cum  Ardensibus  infes- 
tabat  interfectus  ;  cui  etiam  Wido  secundus ,  quem  Cornes  Ghisnensis 
Manasses  capitalem  fecit  subire  mortis  sententiam  ;  cui  tertius  quoque  Wido,  C 
pater  videlicet  majoris  Widonis  et  junioris.  Sed  post  multas  inter  duos  Wi- 
dones  altercationes  tam  in  ecclesiasticis  ,  quàin  in  secularibus  curiis ,  tan- 
dem majore  Widone  mortuo ,  remansit  Wido  minor  Elemboninsium  haeres 
et  dominus. 

Cap.  103.  Paucorum  itaque  dieruni  transcurso  spatio ,  Herredus  mortuus  est  ;  et 
■  ^°^  Adela  non  per  *  multos  dies  remanens  vidua  ,  ad  consilium  Morinensis 
Episcopi  et  aliorum  amicorum  suorum  ,  cuidam  viro  nobili  ,  Bergensis 
Gastellani  fratri  ,  Elbodoni  ampliùs  non  nuptura  nupsit.  Qutne  prima  ,  ut 
aiunt ,  nocte  cognita  viro  mox  concepit  et  peperit  Arnoldum  non  minus 
anima ,  quàm  génère  nobilem  atque  spectabilem ,  aliosque  fîlios  et  filias , 
de  quibus  tamen  ,  Arnoldo  locum  accommodantes,  quoniam  de  eo  in  sequen- 
tibus  latius  tractari  sumus  ,  scribere  supersedin)us.  D 

Cap.  104.         Elbodo   igitur    nobilis    prolis   fœcunditate  jocundatus ,  inter   virilem   aetatem 

*  Ji.  ad  et  senium  ferè  constitutus  médius ,  ciim  proclivem  magis  et  magis  *  se- 
nium  aetatem  jam  sentiret  sibi  approxiinantem  (c),  postquàm  secularibus 
ludicris  abrenuiicinvit  et  torniamentis  ,  in  domo  apud  Selvessam  et  circa 
domum  cum  faniiliaribus  et  circa  familiam  residens  et  intendens  ,  in  rébus 
suis  disponendis  lidelis  extitit  et  prudens  procurator  et  provisor.  Unde  et 
à  patria  se  nullatenùs ,  in  quantum  déferre  sive  difïerre  potuit ,  elongare 
voluit.  Sed  plerùmque  apud  Selvessam  cum  uxore  sua  et  filiis  et  familia 
moram  faciens  ,  pia  sollicitudine  liberos  salutaribus  instruebat  documentis , 
aut  in  rerum  suarum  procuratione  provisoria  sollicitudine  fines  suae  déam- 
bula bat  terrse ,  pro  sui  honoris  non  minus  ,  quàm  suae  gentis  conservatione. 
Sed  quoniàm  à  domesticis  suis  quandoque  audivit  ,  praedecessorem  suum  E 
Herredum  accepisse  in  proposito ,  ut  à  Selvessa  apud  Arduam  sua  transferret 
aedificia  ,  et  ibi  novam  aedificaret  mansionem,  et  ipse  simili  quoque  correptus 
voluntatis  intentione  ,  extirpato  alneto  (d)  à  fonte  S.  Folquini  .  .  .  usque  ad 
pedes  atrii  primitivae  matris  Ecclesiae  S.  Audomari  Ardensis ,  ibi  inprimis 
clusam  (e)  sive  terreum  molis  dorsum  in  medio  marisci  constituit  ;  ubi 
congregatis   à   fonte    S.    Folquini  (/")    et    à    fontibus  aliis  aquis    et     collectis 

(a)    Fielnas  ,     Filnas     et     Ficnlas  ,     oppidulum  Elemboniend  . .  .  Putepelico  .  .  .  ElembonieriHum. 
vel     raunicipiolum       in      ComiCatu      Gisnensi      et  (c)  Apud  Ludew.  appropinquantem. 

Gisnis    proxiniutn  ,    Picardi   vocant   Fiennes.    Filius  (d)  Bois  d'aunes.  Apud  Ludew.  Aneto. 

autem   Eustacliii    Fieln.     I,     non     fuit    Eustachius  (e)  Une  escluse  ou  chaussée. 

Senex,  sed  Cono,  si  Chcsnio  crediraus.  (f)   Ibi     requieverat     olim    S.     Foiquinus     Episc. 

(6)   d'Elembon    aut    dfAlembon.     Apud    Ludew.  Morin.  ut  suprà  legitur. 


EX  HISTORIA  COMITUM  ARDENSIUM. 


303 


Al.  et 


A  atque  retentis,  vivarium  fecit  profundissinium,  et  in  propiore  villae  mar- 
gine  clusae,  quanta  potuit  calliditate  et  rerum  providentia,  molendinum  fa- 
brefecit  et  adaptavit. 

Arnoldus  autem  filius  ejus  à  torniainentorum  gloria,  eui  totus  inhaerebat,  Cap.  iO». 
quandoque  rediens  in  patnani  ad  patreni,  ut  juvenilis  illa  assolet  jetas,  oum 
quadam  Audomarense  puella  pulcherriiiia  lusit  et  illusit  ;  et  ex  ea  genuit  Ra- 
dulphuni  Audomarense  et  Ardensis  Ecclesiae  posteà  Canonioum.  Ille  verô 
Radulphus  geniiit  Radulfum  militem  fortem  et  nominatum,  qui  posteà 
ab  amore  separatus  Ardensium  ,  eum  Philippe  Ardensis  domini  filio  ipsos 
Ardenses  auxilio  Reinaldi  de  S.  Walerico  infestavit  ;  et  eorum  praedas, 
quoad  ipse  amorem  eoium  recuperavit  et  ipsis  denno  reconciliatus  fuit, 
saepiùs  abduxit.  Genuit  etiam  suprà  taxatus  Radulphus  (a)  Canonicus  Eusta- 
B  chium  Ardensis  Ecclesise  Canonioum,  et  Walterum  cognomento  Militem  , 
patrem  Raulini  de  Bosco  sive  de  Nemore,  et  Evam,  et  Adelam,  si  non 
pigeât  auscultare  nobis,  ista  referentis  matrem.  Cùm  autem  redisset  iterùm 
idem  Arnoldus  ab  Anglia  in  patriam,  et  venisset  per  Bokerdas  [b),  invenit 
ibi  praestantissimœ  formœ  puellam  ;  quam  cùm  devirginasset,  genuit  ex  ea  Li- 
bertum  patrem  Drogonis  Rothetci  qui  genuit  Eustachium  Rothetcuni  ,  pa- 
trem Willani  Bothetci,  qui  duxit  Agnetem  liliam  Willelmi  de  Colvida  in 
uxorem.  Posteà  vero  Selvessensis  domina  mortua  est  Adela  ;  et  ubi  priiis 
elegit  et  debuit,  in  cimiterio  S.  Audomari  Ardensis  honorificè  est  sepulta. 

Porro  S.   Quintini    Capellula,   quae  erat  in   loco,     qui    usque    hodie    dicitur    Cap.  106. 

Cappelhova,    et     ejusdem  Capellulae     atrium,    ubi    antiqui    Selvessenses      sepe- 

liebantur,    constructâ    apud    Ardeam  eâ   *,    quam  nune    inhabitant     Monachi , 

^  Ecclesiâ    et     cimiterio  facto,   nulla    Cleri     vel    populi       frequentatioiie    coleba- 

tur.     Ab  illo     enim    tempore      remansit    locus    ille    desolatus...    Posteà     vero 

in    hoc inter     condensa    veprium     et   spinarum...     conversationem     habuit 

quidam  sanctissimi  nominis  heremita,  nomine  Abraham...  Post  haîc  autem... 
apud  Selvessam  in  condensitate  nemoris  quod  usque  hodiè  dicitur  Dickebiich  *, 
usque  in    finem   dierum  suorum  latitavit,  etc. 

Mortuâ  igitur  Adelâ  et  sepulta,  accesserunt  ad  Elbodonem  et  ad  liberos  ^P-  107 
ejus  Fielnenses  et  Elembonienses  de  allodiis ,  quae  ex  parte  Adelae  à  qua 
originem  duxerant  ,  sibi  contingere  debebant,  portionem  qiiaerentes.  Sed 
cùm  Helbodo  et  sui  se  nulla  habcre  vel  obtinere  Adelae  allodia,  cùm  Adela 
dudùm  omnia  allodia  sua  à  manu  Morinensis  Episcopi  in  feodum  susce- 
pisset  (c),  ut  jam  diximus  ,  omninô  dicerent  et  constantes  assererent , 
;D  Ellemboniensibus  acquiescentibus  ,  Fielnenses  immurmurantes  et  ad  tempus 
sustinentes,  in  locum  suiim  recesserunt.  Postmodùm  autem  Elbodo  aetate 
maturus,  senio  confectus  et  plenus  dierum  ,  universae  carnis  viam  ingressus 
migravit  à  seculo.  Cujus  corpus  juxta  maceriem  templi  S.  Audomari  Ar- 
densis, non  sine  lacrimabili  suorum  tam  Bergensium  quàm  Ardensium  fletu 
et  planctu,  sepultum  est.  De  omnibus  igitur  filiis  Elbodonis  et  fîliabus, 
quasi  non  fuerint ,  obmittentes ,  soli  Arnoido  ut  dignum  et  justum  est, 
obsecundantes,  quod  concepimus  prosequamur. 

Arnoldus  itaque,  pâtre  suo  Elbodone  jam  defuncto,  postquàm  in  Ar-  ^^P-  lO*- 
densis  promotus  est  dominationis  honorem,  Hectorino  animo  circumquaque 
provincias  circuivit  et  regiones,  et  quasi  ubique  damans  ingcminet  cum 
Tydeo  :  «  Arma  !  arma  viri  !  »  nihil  in  torniamentis  se  adeptum  est  profite- 
E  batur  laudabile,  nisi  in  seipsum  solum  torniamentorum  conversum  prae- 
dicaretur  pondus  et  gloria.  Torniamenta  ergo  diligendo  et  ardentissimè  fre- 
quentando,   multis    in     regionibus   notus,  Boloniensium   Comiti   Eustachio    [d), 


*  Al.  DHîce- 
bach. 


(a)  Hic  Canonicus  accepit  uxorem  ,  inquit 
Chesniiis,  pessimo  more,  tune  usilalo  apud  Nor- 
mannos ,  quorum  Prcsbytcri  longé  post  conver- 
sionem  ,  quasi  in  modum  matrimoniij  concu- 
binatum  publicum  tcnuerunt  ,  ut  discimus  ex 
Orderico   Vit. 

Îi)  Apud  Ludcw.  Rolceldrax ,  invenit  sibi. 
c]  Malè  ibid.  suscepta. 

\d)  Guido  genuit  Balduinum  Com.  Bonon. 
al.  Ernuculum  vel  Arnulphum  ;  Hermetcra  qui 
duxit  filiam  Comitis  S.  Pauli  ;  Wlmarum  ,  al. 
Guillelmum  Com.  Markii  scu  Merkii  ;  Adelam 
Com.    de    Warenne  ,     nuptam     Holandico  ;    Beatri- 


cem  nuptam  Frisio  :  Bnlduinus  Com.  Bonon. 
ex  Ilelena  Gand.  genuit  Eustacliium  Alœil  Com. 
Bon.  qui  Joannam  Namurc.  duxit  ;  Godefridura 
post  fratrem  Com.  Bon.  qui  duxit  1".  Josquinam 
de  Luxembourg  ,  2".  Comitissam  Aucitanam  et 
d'Auraal  ;  Malbildem  nuptam  Ardolpbo  Com. 
Gisnensi  :  Godefridus  Com.  Bon.  genuit  Eusta- 
chium Gucrbon.Ttum  ,  al.  aux  Guernons  ,  qui 
duxit  Idam  filiam  Godefridi  au  Cigne  ,  bxredem 
Bulionii  ,  etc.  Godcfridum  Episc.  Paris,  et  Fr. 
Cancellarium  ,  Lambertum  Com.  Lensi  et 
d'Aumal. 


304  EX  HISTORIA  COMITUM  ARDENSIUM. 

nobilissimae  prolis,  Eustacii  videlicet,  Godefridi  et  Balduini  auctori  et  patri,  A 
notissimus  fuit  et  familiarissimus,  Unde  propter  eminentem  ejus  in  militia 
fortitudinem,  temperantiam  atque  sapientiam,  eum  in  loco  suo  universae 
terrae  Senescallum  et  Justitiariuni  sibi  substituit  atque  Baillivum.  In  cujus 
ministerii  offîoio  non  tantùni  populis  Boloniensiuin  (a)  Comitis ,  sed  et 
Regibus  Francoruin  videlicet  et  Anglorum,  aliisque  terrarum  principibus  et 
ducibus  carus  fuit,  notus  et  gratiosus.  Sic  autem  principabatur  in  terra 
aliéna,  ut  non  oblivisceretur  quomodo  sua  se  liaberet  Ardea.  Nam  quaecuin- 
que  in  extraneis  partibus  acquisivit  munuscula,  loco  et  tempore  summa 
cuin   devotione   in  suae    coUocavit  terrae   et     Ardeae   viciuia.    Couies  autem  jam 

*  Uns  dictus   Eustachius   Lensim  *  tenebat   et  Hinnîacum-Letardi   et  Exclusam  juxta 

Duacum.   Sed    cùin   in  Hinniaco  et  in    Exclusa    nihil  propriuni    haberet    idem 
Comes    Boloniae,    prseter   homagium  ;    et    Hinniacenses    et  Exclusenses     efïeri  B 
essent    homines,  et  Boloniensium  principatui     superbi     et    rebelles  ;    quidquid 
*  Hennin-  m  Hinniaco  *   vel    Exclusa  juris  habebat  Senescalo  suo     Ardensi  domino  Ar- 
Luiart  noido,     hominio     accepto,    in     servitii     sui    reniunerationeni  ,     in   perpetuum 

*^/.  quoque  concessit  ci  et  dédit  feodura.  Eustachius  itaque  *  Hinniacensis  dominus  et 
Balduinus  de  Exclusa  ei  hominium  fecerunt,  et  ad  voluntatem  Comitis  Bo- 
loniae  ei  servitium  spoponderunt.  Unde  et  quidam  Hinniacensium  incolae,  et 
Duacensium  necnon  Exclusensium  ,  ad  ipsum  Arnoldum,  eo  quôd  pro- 
picium  eum  sibi  invenissent  dominum ,  apud  Ardeam  spoiitè  confluxerunt , 
et  ad  nutum  ejus  eum  Ardensibus  perpetuam  sibi  habitationem  elegerunt. 
Sed  dum  contra  illos  rixarentur  et  decertarent  quandôque  Ardenses ,  ad- 
ventitios  illos  et  servilis  conditionis  obprobrio  notabiles  esse  ,  verborum 
objectione  turpium  improperaverunt.  Inde  est  quod  ipsorum  haeredes  et  C 
successores,  propter  solam  olim  factam  patribus  in  ira  et  litigio  iniproperii 
et  opprobrii  appellationem,  licet  injuste  et  immerito ,  servorum  nomen  con- 
traxerunt  et  obprobrium. 
€ap.  109.  Videns  ergo  Arnoldus  quod  omnia  sibi  arriderent,  et  quasi  ad  votum  in 
prosperitatem  succédèrent,  in  marisculo  apud  Ardeam  juxta  molendinum 
exclusam  quasi  in  jactu  lapidis  fecit,  et  aliam  (b)  exclusam  inter  aquas  in 
média  limosi  marisculi  et  gurgitosi  profunditate,  adjacentis  ferè  secùs  radi- 
cem  collis,  motam  altissimam  sive  dunjonem  eminentem  in  munitionis 
signum  firmavit,  et  in  aggerem  coacervavit.  Cujus  firmitalis  dunjonem  qui- 
dam, ut  aiunt  incolse,  ô  mortalium  industriam  !  ô  indomitarum  mansuetudi- 
nem  bestiarum  !  domesticus  ursus,  non  ille  pro  quo  furnagia  exiguntur 
interdùm,  eam  altitudinem  et  molem  aggeravit...  Exterioris  vero  spatium  D 
valli,  incluso  interiiis  molendino,  fossato  cinxit  firmissimo.  Mox  juxta  quod 
'  Jl.  con-  pater  suus  olim  proposuerat,  concussis  *  atque  dirutis  omnibus  apud  Sel- 
^"sis  vessam    sedificiis    Ardensem     Dunjonem     pontibus,    portis   et  necessariis   oom- 

munivit  œdificiis.  Ab  illo  ergo  magno  die,  Selvessensium  mansionis  loco 
commolito  et  contrito,  aedificiisque  apud  Ardeam  contractis  atque  delatis, 
deleta  est  eum  castello  memoria  etiam  Selvessensium  ;  adeô  ut  ab  Ardea 
etiam  ubique  praedicaretur  et  nominaretur  Ardensium  protector  et  dominus. 
Cap.  110.  Postquàm  Arnoldus  suam  munivit  Ardeam  qualicunque  firmitate  et  cas- 
tello, Markisiae  (c)  ;  domino  Gaufrido  mortuo,  ad  consilium  Boloniensis  Co- 
mitis, cui  dudiim  militaverat  ,  Eustachii  videlicet  Gernobadati  ,  et  aliorum 
amicorum  suorum  ,  duxit  in  uxorem  Mathildem  ejusdem  Gaufridi  filiam  , 
quam  post  se  reliquit  unicam  et  totius  terrae  suae  haeredem.  Fit  accepta  eum  E 
multis  à  Comité  Boloniae  muneribus  licentiâ,  eum  uxore  sua  Mathilde  suam 
secessit  in  Ardeam.  Cognovit  autem  Arnoldus  uxorem  suam ,  et  ex  ea 
*  Marquise  genuit  Amoldum  posteà  dictum  Senem,  et  Gaufridum  posteà  Markisiae  *  do- 
minum ,  patrera  videlicet  Senis  Balduini  de  Markisia  ;  cujus  filius  Balduinus 
posteà   duxit   in  uxorem,     Adelinam  Ghisnensis  Comitis  Balduini    filiam.    Ge- 

*  M.  North.  nuit  etiam    Arnoldus    Ermentrudem    Norhontensium  *    matrem   et    dominam, 
•  M.  Heiiew.  et    Hellewidem   *    Odrensium     domino    Hemfrido   desponsatam  uxorem ,     et 

Jocastam      sive     Ivisiam      Brunesbergensium     domino      Stephano     copulatam 

(a)    Apud   Ludew.   populis     et    Boloniensium   Co-  (c)      Ibid.     Marcisœ    domino     Gonfrido  :     infrà 

milt.  autem  Marchàiœ,  et  Gonfrido  semper, 

tb)  Ibid.  alium  exclusam.   Inter  quas      in   média. 


EX  HISTORIA  COMITUM  ARDENSIUM.  305 

A  uxoreni,  et  Enimam  seni  Johanni  de  Bereborna  legitinio  conjunctam  ma- 
trinionio. 

Hic  autem  Arnoldns,  postquàm  in  corona  Angliae  non  minus  quàm  Fran-  Cap.  IH. 
ciîe,  omnium  tornia  mentor  uni  gloriosum  nomen  adeptus  est  et  laudis  prae- 
conium,  in  sua  secinus  residehat  Ardea  ;  Ardeam  quantocunque  nomine  et 
honore  extollere  posset  ,  prudenter  examinans  et  diligenter  excogitans. 
Petiit  igitur  à  Balduino  Ghisnensium  tune  Comité  ,  Andrensis  Ecclesiœ  (a) 
videlicet  instauratore,  quod  et  impetravit  ;  ut  scilieet  de  villa  sua  Ardea  li- 
bernm  imo  liherrimum  facere  castellionis,  licet  exiguum,  posset  oppidulum. 
Quo  concesso,  et  plenissimo  denariis  modio  Comiti  jani  dicto  liberaliter 
oblato,  et  à  Comité  in  gratiarum  actione  pro  omnibus  quaecumque  ab  eo 
postulaverat    accepte,    Ardensis   dominus    Arnoldus    duodecim     Pares    vel  Ba- 

B  rones  Castro  Ardeae  appenditios  instituit ,  et  fossato  extra  vallum  in  circuitu 
quasi  coronâ  firmissimo  prseparato,  rerum  venalium  forum  in  iiiedio  collo- 
cavit,  et  in  quinta  feria  in  perpetuum  servandum  et  f'requentandum  juravit. 
Et  scabinos  eidem  loco  ordinavit,  et  eorum  judicia  secundùm  jurisdictionem 
et  institutionem  Audomarensium  scabinorum  et  burgensium  tenenda,  et  im- 
perpetuum  servanda,  cum  XII  fb)  Ardensis  oppidi  Pari  bus  ,  vavassoribus, 
militibus,  burgensibus  et  plèbe,  tactis  Sacrosanctis,  in  Ecclesia  S.  Audo- 
mari  Ardensis  juravit  et  confirmavit. 

Siquidem    hic   Arnoldus,    cùm    villicaturam    sive  praeposituram  S.    Bertini  in    (^"P-  112. 
terra     Ghisnensi     haereditario    jure,     à    tempore   venerabilis   patris   et   Comitis 
Walberti  ,     ab    antecessoribus     suis    accepisset,    maximam    cum    ejusdem    loci 
Monachis    familiaritatem     consecutus  est  ;     adeo   ut    per  omnia     Ecclesiae    suse 

'^C  fidelem,  et  in  terra  Ghisnensi  eum  Advocatum  suum  dicerent  et  constituè- 
rent. Unde  et  ubique  terrarum  Advocati  nomen  accepit.  lïujus  ergo  nomi- 
nis  impositionis  causa  (c)  et  certitudine,  in  multis  Ardensis,  Bertinensis  , 
Audomarensis,  Morinensis,  Boloniacensis,  Hinniacensis  Ecclesiae,  necnon 
et  S.  Pauli,  scriptis  autenticis  et  privilegiis  Arnoldus  invenitur  Advocatus 
nominatus.  Fuit  autem  propter  supradictam  caiisam,  eo  quod  Corilisium  et 
quasdam  terras  citra  et  intra  liurgum  S.  Audomari  et  VVachkinghem  *  et  *  ^i- ^^ch- 
quaedam  alia  de  Abbate  teneret ,  ejusdem  Abbatis  videlicet  S.  Bertini  fide-  *'"^*'' 
lis  et  hominii  debitor  et  conservator.  Mallhildis  autem  uxor  ejus  in  Ardea 
tempore  residens  quodam,  appropinquante  horâ  partûs  ,  vix  puerum  in  do- 
lore  et  in  mortis  angustia  edidit,  ciim  et  ipsa  simul  mortua  est  cum  puero, 
et  Ardese  cum  planctu  et  gemitu  sepulta. 

Arnoldus   autem    filins  ejus    adolescentes    jam   exsuperans    annos,     in    robur  B''"/'-  113- 
cœpit    crescere    virile,    etiam     factus    miles,     patris    sni    Arnoldi     per    omnia 
mores    sequens   et    vestigia,    à  pâtre   parùni  aut  nihil    in  militiae    gloria  discre- 
pare  videbatur.   Fuit  igitur  Arnoldi   filins   Arnoldus  miles  in  armis    strenuissi- 
mus.  Unde    et    opitulante    Boloniensi    Comité    Eustachio,    inter     commilitones 
Anglorum     Régis     Willelmi,    qui  Angliam    bello  et  armis  et   in  virorum    viri- 
bus    debellavit  et  acquisivit ,  annumeratus    est  primus  ;  et    ei  plurirais    servivit 
annis.    Vocatus  est   autem  et     ab   eodem     Rege    Willelmo    Gaufridus  *  frater      *  ^i.  Gon- 
ejusdem    Arnoldi,   qui     siniul  sub    Hectorinae  probitatis    clypeo  diutiùs    ei  ser-  ^"'^"^ 
vierunt.    Servientes     igitur    ambo    fratres ,     Arnoldus    videlicet  et   Gaufridus 
jam    dicto  Régi,    tantam    ejus  adepti  sunt  gratiam  ,    quod  praeter  *   quotidiana    *  ^/.  propter 
stipendia  et  munuscula,     quae   ipsis  contulit  innumerabilia,    contulit  etiam    eis 
et  in  perpetuitatis  concessit  feodum  Stebintoniam    (d)  et  pertinentias  ejus,  Do- 
keswordiam,      Tropintoniam  ,     Ledefordiam,    Tolesliondiam      et     Hoilandiam. 
Intérim    autem,    dum    in  Anglia    in   servitio  Régis  moram    faceret     Arnoldus 
très  filios    in  tribus  puellis  genuit  :  quorum  (e)  Elmantus  et   Willelmus  milites 

(a)  Ad  calcein  Chronici  Andr.  Mbnasterir,  ciae  nihil  aliiid  fuerunt  ,  quàm  Judices  ,  seu  Con- 
apud  Acheriuin  Tom.  II  Spicil.  in-fol.  pag.  871,  siliarii  Regum  et  assessores.  Dux  Aqùit.  videtiir 
occurrit  Coiuituin  Gisncnsium  séries  haec  :  antiquil^tis    causa     primas       teuuisse     inter    Duces 

Pares.    Sic    in     consecratione    Philippi     pueri    sep- 
Pnmu.1  Sjrfrcdtds,  ^r/udfus,  et  inde  Rodulfus  ,  tennis  ,    anno   d0o9,    Wido    Dux   Aquit.    Hugonein 

Eu.ftac/iiut,  Baldevinus  fundator  honesti  liliuin  et  legatum  Ducis  Burg.  prsecessit. 

Andrensis   TempU  [posl  quem]  Mariasses  et  Em-  (c)    Apud    Ludew.    raalè  ,    causam    et   certitudi- 

muy  etc.  nem. 

{d)  Ibid.  Sterintoniam  .  .  .   Dotesswordiam  ,    Tro- 

(b)  Nota    ibi    Parium    cumdem    numerum  ,    qui      rintoniain,  Ledefordiam,  Toleschondiam. 
in   Curia   Regura   nostrorum.    Pares    autem     Fran-  (e)  Apud  Cbesnium,  quorum  Elinantus. 

Tome  XL  Q  q 


306  EX  HISTORIA  COMITUM  ARDENSIUM. 

fueriint  ;  sed  Anselmus  in  ultramarinas  tendens  et  perveniens  et  moram  A 
taciens  partes  ,  tandem  à  Sarraceiiis  captus,  legem  Cliristianam  et  fideni,  et 
paternas  apostatavit  traditiones.  Sed  cîim  post  multos  annos  manus  evasisset 
Sarracenoruni,  tandem  in  patriani  ad  parentes  rediens,  cuni  eis  ad  tempus 
conimoratns  est  :  sed  tainen  cum  Christianis  nianens  parentibus  ,  omni  («) 
die  nisi  exeeptâ  feriâ  sextâ,  carnibus  utebatur,  nec  se  dissimiilabat  qnando- 
que  apostatatum,  et  in  Sarracenismas  olim  prolapsum  immunditias.  Unde  et 
Christicolis  parentibus  odiosus  ,  ab  Ardea  in  transniarinas  iterùni  secedens 
partes  ,  ulteriùs  suis  non  eomparuit.  Ad  patrem  auteni  rediens  quandoque 
Âinoldus,  apud  Lothesiam  in  nobili  puella  genuit  Pliilippuni  quideni  mili- 
tein,  non  minijs  armis  quàm  génère  nobilem.  Hic  siquidem  Philippus  Ar- 
denses,  cùm  ei  debitum  cognationis  jure  beneficii  denegarent  contuber- 
niuni,  adjunctis  secnm  satellitibus  et  praedonibus ,  eosdem  Ardenses  praeda-  B 
tionibns  plerùmque  laeessivit  et  armis. 

Cap.  114.  Igitur  dum  Arnoldus  et  Gaufridus  frater  ejus  memorato  Régi  Anglorum 
gloriosissimè  militarent,  pater  eorum  Arnoldus,  postquàm  filias  suas  prae- 
taxatis  viris  desponsavit  uxores,  per  totam  Franciam,  Angliam  et  Nonnan- 
niam,  Burgundiam  nihilominùs  quàm  per  Flandriam  faniosissimus  fuit  et 
notissimus  .  .  .  Intereà  Tervannici  populi  vel  S.  Pauli  Comité ,  llugone 
videlioet  (h)  Sene,  susceptis  de  uxore  sua  Clementia  liberis,  universae  earnis 
viain  ingresso,  cùm  adiiuc  fîlii  ejus  imbecillcs  essent  et  custodiâ  indigerent, 
propter  eniinentiam  quà  omnibus  commilitonibns  praepollebat  in  sapientia  et 
in  militiaî  gloria  et  virtute,  juxta  consilium  Baronum  Francise  et  Flandriae, 
opitulante    Boloniae    Comité...    S.    Pauli     Comitissa      Clementia     Arnoldo    Ar- 

densi   domino,    legitimo    conjuncta     est      matrimonio Arnoldus  itacjue  S.   C 

Pauli  factus  Cornes  .  .  .  cum  omni  mansuetudine  et  benignitate,  cjuanto 
potuit  studio,  populo  terrge  quasi  se  haereditarium  imaginavit  Comitem  et 
dominum...  eundem  Comitatum  rigido  sollicitudinis  gladio  rexit  et  pro- 
texit.  Nec  tamen  à  suae  perculit  memoriae  cellula  ,  quomodo  subsistât  (c)  , 
et  quomodo  sua  se  habeat  et  contineat  Ardea  ;  quomodo  filii  sui  in  Anglia  ; 
quomodove  (iliae  in  quacunque  conversentur  patria.  Quocirca  nunc  in  Ter- 
vannicornm  patria,  nunc  conversationem  liabet  in  Ardea  ;  nunc  apud  Le- 
tardi  Hinniacum,  nunc  in  Exclusa  suspendit  itineris  gressum  ;  nunc  conso- 
lationcm  accipit  de  filiis  in  Anglia,  nunc  diligentiam  adhibet  circa  filias  et 
earum  liberos  :  nunc  Teruannicorum  girans  patriam  ,  vices  Comitis  dili- 
genter  exequitur.  Uxori  autem  in  omnibus  et  prae  omnibus  venerationem 
exbibens,  non  tantiim  ut  uxori ,  sed  ut  dominte  reverentiam  exhibuit  et  D 
obsequium  ;  et,  sicuti  decuit,  ei  congaudebat  et  meritô  congratulabatur.  Sed 
quoniam  S.  Pauli  Comitatum  ad  suos  non  posse  neque  debere  transferri 
liseredes  non  ignoravit,  quicquid  salvâ  bonoris  sui  reverentiâ  potuit,  de 
assumpto  loco  in  suae  proprietatis  locum  apud  Ardeam  transportare  curavit. 
Sic  ergo  secularia  circumquaque  procuravit  (d)  negotia,  ut  quotidie  sciret, 
quid  in  sancta  agerelur  Ecclesia. 

Cap.  115.  Cùm  igitur  omnis  ei  applauderet  populus,  et  l'erè  totus  ei  in  prosperi- 
tatem  arrideret  mundus...  cum  felicis  mémorise  Morinensis  Ecclesiae  Epis- 
copo  Drogone  tractare  cœpit,  qualiter  et  quomodo  suam  apud  Ardeam 
Conventualem  facere  et  instaurare  posset  Ecclesiam.  Erat  autem  tune  tem- 
poris  in  Ardea  quidam  sub  Morinensis  Episcopi  praesidio  substitutus  perso- 
nator  sive  persona  ,  nomine  Walterus,  qui  etiam  Nelensis  et  Altingliensis  E 
villae  simili  professione  procurabat  Ecclesiam .  .  .  Ilabebat  autem  Arnoldus 
quemdam,  sicuti  jam  diximus,  filium  nomine  Radulphum,  in  burgo  S.  Au- 
domari    et     progenitum     et   nutritum  ,    et  jam  in  eodem  burgo  in   Ecclesia  S. 

(a)  Apud  Ludew.  omnium  die.  selmum    Com.     Tcrn.    et   Rosellain     nuptain     Ra- 

(é)       Guillelmus      genuit      Hilduinuin       Pontivi  dulpho     Gisncnsi  :    A/iselraus       genuit      Rogeruni 

Comitem    ,     qui      duxit     Gislam     filiam     Ilugnnis  Cora    S.    Pauli  :  Rogerus   ex     Bertha    uxore  genuit 

Capeti  ;      Herinelem     Com.      ïernensiuin.      Hiklui-  Hugonem    Coni.    S.    Pauli  ,    qui    tabulis    subscripsit 

nus  genuit   Ingelraninum   Com.     Pont,     et   Wido-  anno    1063  :    Hugo     genuit      Guidonem     Campda- 

nem  .    Ingelramnus     genuit      Ilugonem     II     Cora.  vaine  et  Ilugoncni  Campdavaine. 

Pont,     et     Fulconem    Abb.    Forestis    Cellae  :  Hugo  (c)     Apud    Chesn.    .subslsteret  .  .  .  se  habebat    et 

II  genuit   Ingclramnum    II   Com.    Pont,     et   Wido-  continebat. 

nem  :    Ingelramnus     II     genuit     Guidonem     Com.  (d)  Malè  apud  Ludew.  provocavil. 
Pontivi.    Hermès    autem    Com.   Tern.    genuit     An- 


EX  HlSTOniA  COMITUM  ARDENSIUM. 


307 


A  Audomari  Canonicum.  Hujus  autem  Radulphi  simul  et  jam  dicti  Walteri 
oonsilio  .  .  .  quasdam  in  eadeni  Ecclesia  constituit  prtel)endas  ...  Ut  cogno- 
vit  Episcopus  ,  qiiod  in  Ardea  Conventualem  facere  disponeret  Ecclesiani  , 
ad  hoc  ipsum  faciendum  ei  facilem  et  propi<;iinn  praebens  assensuni,  Ardensis 
EodesiîP  peisonatore  Waltero  prfiesente,  et  hoc  ipsum  annnente  ,  Ardensis 
Ecelesiae  *  altare  cum  ejnsdem  omnibus  altaris  pertinentiis,  totanique  ejus-  *  M.  Eccle- 
dem  loci  Ecclesiolam  ad  instar  Ecelesiae  S.  Marise  ,  in  qua  requiescit  ctjrpus  *'°'* 
S.  Audomari,  ei  liberam  reliquit.  Arnoldus  igitur .  .  .  filios  suos  et  filias , 
siiiuil  et  terrae  siiic  nobiles,  Clericos  quoque  et  viros  religiosos  convocavit  ;  in- 
transque  Ecclesiolam ...  in  substentationem  decem  Clerioorum  sive  Cano- 
nicorum  secularium  ,  Dec  et  S.  Audomaro  .  .  .  super  ejusdem  Ecclesiolae 
altare  per  virentis  (a)  olivge  ramum  in  vexillo  S.  Crucis  appensum  obtulit , 
et  in  liberam  ei  contulit  eleemosynam  ;  in  primis  ejusdem  loci  altare,  in 
ea  ,  quâ  idem  altare  priùs  à  Morinensi  impetraverat  et  acceperat  Episcopo 
libertate  ,  cum  ejusdem  altaris  pertinentiis ,  totanique  totius  parochiae  de- 
cimam,  terrarum  tam  novalium  quàm  ab  antiquis  excultarum ,  non  exclu- 
dens  aut  excipiens  nemus  aut  mariscum  .  .  .  decimam  quoque  de  Freling- 
heni  et  de  Relinghem  *  et  (b)  de  Wallaniis,  et  in  eadem  villa  molendinum  ♦  ji,  Ro- 
et  juxta  molendinum  curtillum  unum  ,  et  in  Elcecho  terram  ad  carrucam  '">ghcn 
unain  liberam  ;  altaria  quoque  de  Suanekis  et  Boningis  *.  Altare  f|uoque  de  *  ji.  bo- 
Hondescoto ,  et  subsilles  circa  ejusdem  vilke  atrium  ,  et  morun)  sive  maris-  ""g*"» 
cum  ;  et  (c)  in  Blendeka  (d)  terram  ad  carrucam  unam  liberam  ...  in  Ardea 
etiam  terram  de  Cruce  ,  et  molendinum  ab  orientali  paite  castelli . .  Acce- 
dentes  etiani  alii  terne  nobiles  et  Barones  tam  Ghisnensis  quàm  Ardensis 
ditionis .  .  .  obtulerunt.  Hic  unum  polkinum  vel  bussellum  frumenti  ,  etc .  . . 
Primam  dédit  [Waltero]  praebendam  ;  secimdam  Radulpho  fîlio  suo .  . . 
Sicque  facti  sunt  et  instaurât!  Ardensis  Ecelesiae  deeem  Canonici,  Francorum 
Rege  régnante  Philippo  ;  Roberto  Frisone  ,  Richilde  triumphata  ,  Flan- 
driam  procurante  ,  Balduino  ,  Comité  Ghisnensi  principauté  ,  ipso  Arnoldo 
sive  Arnulfo  advocato  Teruannici  Comitatùs  praeside  et  Ardensibus  domi- 
nante ,  Drogone  Morinensis  Ecclesia?  baculum  bajulante ,  Dominicae  incar- 
nationis   anno    MLXTX    (e\ 

Drogo  itaque  Morinensis  Episcopus  Ecelesiae .  .  .  eandem  Ecclesiam  .  .  . 
in  plena  privilegiavit  Synodo  et  confirmavit  in  hune  modum  :  a  In  nomine 
»  Patris  et  Filii  et  Spiritùs  Sancti ,  uni  us  veri  Dei.  Ego  Drogo  gratiâ  Dei 
»  Tervanensis     Ecelesiae     Autistes  ,   etc ....     Actum    Tervannae  anno    Incarn. 

D  »  Dom.     MLXIX  ,  Indict.    II    (/"),     régnante    Rege    Philippo ...  Signum  Dro- 

»  gonis  Episcopi,    etc  .  .  .  .     S.    Arnulphi  *  Advocati.  S.  Sichardi  Descoches  {g).    *  ^i-^rmxiH 
»  S.    Gerardi   Godanach ....  S.    Balduini   de  Upben  (h),    etc.  » 


An.  1069. 
Cap.    116. 


(a)  Formas  Iraditioiiis  seu  invesliturae,  aut  in- 
vestitionis  varios  niodos  videre  est  apud  Mabil- 
loniuiD  ,  Annal.  Bened.  Tom.  IV  ;  nempè  pagg. 
24,  60,  116,  209,  260,  455,  per  cultfillum  , 
fistuciim  nodatum  ,  wantoncin  ,  wasonem  seu 
guasonera  terrae  atque  rainum  arboris  ,  juxta 
legem  Salicain  et  RIbuariorum  ,  atramenlario  , 
pcrgamenâ  et  pennà  inanibus  de  terra  levalis  ; 
pag.  667,  per  baculum  ;  pagg.  394  et  639  ,  per 
cambutam  ;  pag.  658  ,  per  chordam  campanae  ; 
pag.  393  ,  per  colapbum  in  rei  memoriam  ;  pag. 
421  ,  per  cornu  altaris  ;  pag.  715  ,  per  cultel- 
lum  ;  pagg.  113  et  453  ,  per  festucam  à  laïcis  ; 
pag.  743  ,  j)er  frustum  ligni  ;  pagg.  380  et  449, 
per  ramum  arboris  super  altare  ^  pag.  487  ,  per 
virgam  quam  gestabat  Abbas  ;  pag.  421,  per  un- 
gulam  usque  ad  sanguinem  abscissam,  etc. 

(A)  In  Cbarta  Drogonis  Episc.  additur  :  In  Po- 
pelinghern  decimam  ejusdem  -villœ. 

(c)    Ibid.   additur,    cum  terra  apud  Bladriiighem. 


(d)  Quidam  opinuntur  ,  ut  infrà  legitur  ,  Cœ- 
nobium  Sanctimonialiura  S.  Columbae  fuisse  ibi 
insfauratum. 

(e)  Apud  Ludew.  pnlcinum  vel  bustellwn. 

(f)  Anno  1069  Roberlus  Frisio  nondùm 
triumpbaverat  ex  Richilde.  Hîc  igitur  latet  error 
aut  in  anno  Incarnationis  ,  aut  suprà  in  Ricliilde 
triumphata.  iNovae  Galliae  Christ.  Auctores  Dro- 
gonis concessionera  seu  confirmationein  reji- 
ciunt  ad  annum  1073.  An  idem  statuendum  de 
ipsa  Ecelesiae  Collegiatae  Ardensis  ab  Arnulfo 
facta  erectione  ? 

(g-)  Indictio  II  postulat  annum  1079 .'  quo 
admisse  calculo,  Drogo  annum  1078  exccssit. 
Sed  forte  legendum  hîc  Indict.  XI  ,  loco  Indic- 
tionis  II  :  nisi  dicatur  Indictionem  II  cœptam 
fuisse  à  Drogone  à  Septembri  anni  1078;  et  sic 
concilietnr  cum  eodem  anno  mors  Drogonis. 

(Ji)  Apud  Ludew.  des  Coches  .  .  .  Godnach  .  .  . 
Uphem. 


Qqij 


tV^ii. 


308 


P 


EX  CHRONOLOGIA  W    ROBERTI, 

MONACHl  S.  MARIANI  AUTISSIODOR. 

Ex  editione  Nie.  Camuzœi  m-4".   Trecis   1608. 

osT  Robertum  regnavit  in  Francia  filius  ejus  Henricus  annis  XXX.  .  . 
Senonensi  Ecclesiae  post  Leothericum  Geldiiinus  praefiiit  ,  non  Cleri 
electione  vel  populi ,  sed  muneribus  in  Pontificem  sublimatus.  Nam  Mainar-  B 
diim  Ecclesiae  Archiclavem  Clerus  elegerat  ;  sed  Régis  praevalenfe  potentia  , 
praefatus  Gelduiniis  apud  Parisios  Episcopalem  consecrationem  adeptus  est  : 
qui  Senonis  rediens  ,  nullatenus  intrare  potiiit ,  Odone  Comité  et  cuni  eo 
Dainberto  Vicecomite  cum  (b)  suis  fortiter  obsistente.  Eodem  anno  Henri- 
An.  1032.  eus  Rex  cum  multo  exercitu  Senonis  venit  ;  in  qua  expeditione  Comes 
Andegavensium  Fulco  post  Regem  primus  ,  Cœnobium  S.  Pétri  fregit,  et 
clausum  jMonachorum  terra  tenus  incidi  fecit.  Deinde  Henricus  Rex  cum 
An.  1033.  suis  Parisiis  redit  ;  et  sequenti  anno  ,  exercitu  adunato ,  prope  Senones 
castra  ponit  ;  ubi  diebus  VII  niorantes  ,  Cœnobium  S.  Remigii  et  burgum 
S.  Heraclii,  quod  nunc  S.  Johannis  dicitur,  nec  non  et  burgum  S.  Leonis 
praedando  et  incendendo  vastarunt  ;  ac  deinde  ad  sua  reversi  sunt.  Tandem 
An.  1034.  vero  urbis  Senonicae  medietate  Régi  Henrico  concessâ ,  inter  ipsum  et  C 
Odonein  Comitem  pax  facta  est  ;  et  Gelduinus  Arcliiepiscopus  in  sua  sede 
receptus  est,  non  tam  rector  Ecclesiae  quàm  praedator  :  siquidem  Cœnobium 
S.  Pétri,  quocunque  modo  potuit  ,  dissipavit ,  serves  et  ancillas  (c)  ejusdem 
loci  depra?dans  et  carcerans  injuriisque  affligens  ;  ornamenta  etiam  Ecclesiae 
qufe  subripere  poterat  invadians  ,  et  prodige  dilargiens  suae  complicibus 
pravitatis. 

Autissiodorensi  Ecclesiae  post  Hugonem  praefuit  Heribertus  II.  Hic  ciim 
à  Roberto  Duce  Burgundi;e ,  suis  adhuc  diebus  Autissiodoro  principauté , 
multas  sustinuissèt  molestias,  tandem  secularibus  abrenuntians  et  aeternis  inhians, 
apud  S.  Salvatorem  in  pago  Senonico  habitum  Monaclialem  suscepit  ;  ul)i 
multis  posteà  regulariter  vivens  annis,  bono  fine  quievit ,  et  ibidem  sepultu- 
ram    accepit.  D 

Hoc  tempore  Ecclesia  S.  Sepulchri  in  Bituria  constructa  est  ad  formam  S. 
Sepulcliri  Jerosolymae.  Anno  MXLIX  Léo  Papa  ,  in  Germania  Synodis  ha- 
bitis ,  Ecclesiae  statum  meliorabat.  In  Gallia  quoque  apud  Remis  urbem 
Concilium  celebravit  ;  ibique  Gelduinum  Senonensem  Archiepiscopum  et 
Hugonem  Lingonensem  ,  Simoniaca  peste  infectos  et  Sîcpè  redargutos  nec 
correctes  ,  deposuit  ;  et  in  eadem  urbe  Ecdesiam  B.  Remigii  consecravit. 
Porro  Gelduino  deposito  ,  Mainardus  Trecensis  Episcopus  ad  Archiepisco- 
palem  sedera  translatifs  est.  Hic  omnes  injustas  consuetudines  quas  in  urbem 
Gelduinus  immiserat  vel'  immitti  permiserat ,  redegit  in  nihilum  ,  suam  mul- 
tipliciter  sublimans  Ecclesiam  ,  reficiens  diruta  et  antiqua  renovans  institu- 
ta.  Gelduinus  vero  ignominiosae  vitae  deditus  ,  Radulfum  Comitem  adiit , 
eique  castella  ex  jure  paterno  sibi  contingentia,  ut  se  ad  recuperandum  ho-  E 
norem  amissum  adjuvaret  ,  dédit  ;  et  sic  nihil  proficiens,  omni  se  honore 
privavit,    deinceps  ut   scurra  vagus  et  profugus   super    terram. 

(a)  PrîBcedentem  S.  Mariani  Clironologiie  bertus  quidam  libero  génère  ortus  ,  cùm  uiliil 
partem  exhibet  jiagina  275  Toiiii  nostri  X  ;  proinde  haberct  carius  quod  Deo  «fferret,  seipsum  S. 
videnda,  quae  ibi  jam  notavimus.  Ceterùm  hu-  Marlino  tradidit  in  praesentia  Alberti  Abbatis  , 
jus  Chronici  Auctor  Robertus  ,  tant!  fecit  Scrip-  .  oiiineiuque  tam  natam  (|uàm  nascituram  ex  ipso 
tum  Clarii,  ut  ipsius  verba  ,  siippresso  licet  no-  progeniem ,  ut  toto  vitœ  suae  tempore  servili 
mine.  res  Senonenses  prœsertim  agitando  ,  conditione  Monachis  servirct  :  in  cujus  tradi- 
passim  usurpct.  Acta  etiam  Episcoporum  Autis-  tionis  signum,  quntwir  denario.t  super  caput  pro- 
siodorensium  prae  manibus  ,  cùm  scripsit,  ha-  priiiin  poneits ,  semetipsuin  Den  obtulit.  Alii  cliordas 
buisse  dicendus  est.  signorura    seu     campanarum     coUo   suo    circurada- 

(b)  In  Clironico  S.  Pétri  Vivi  ,  pag.  225  To-  bant  ,  et  pro  testimonio  serviiutis  quatuor  de- 
mi nostri  X,  additur,  et  pâtre  ejus  Mainardo  ;  in  narios  de  proprio  capite  super  altare  S.  Martini 
eodem  vcrô  Opero  Ms.  et  fratre  ejus  Mainardo.  ponebant.  Mabillon. 

(c)  Alberto    Majoris-monasterii    Abbate ,     Raim- 


EX  CHRONOLOGIA  ROBERTI. 


309 


A  Anno  Henrici  Imp.  XV  ,  facta  est  tempestas  valida  (a) ,  etc.  .  .  .  Sequenti 
anno  fimdata  est  in  Burgundiae  partibus  Ecclesia  nobilis  nunc  et  valdè  fanio- 
sa,  etc. 

Seiionensi  Ecclesiae  post  Mainardum  Richerius  praefuit.  Autissiodorensem 
Ecclesiani  post  Heribertiim  rexit  Godefridus  ,  vir  vitae  venerabilis  et  génère 
illustris.  Hic  Ecclesiani  S.  Stephani  ornamentis  exutam  reperit ,  sed  eam 
provexit  adniodùm  et  multipliciter  adauxit.  Anno  Dom.  MLXVIII.  Sub 
hoc  tenipore,  venerabill  Richerio  Senonis  praesulante  ,  duni  reaedificaretur 
Ecclesia  [  S.  Saviniani  ]  .  .  .  in  qua  idem  Martyr  aliique  innunieri  suscepto 
martyrio  sunt  sepulti  (b),  etc. 

(a)  Ut    apud    Clarium   suprà    j)ag.    197 ,     usque       quidam     etiam  ;     Monachus    autem     S.     Mariani  , 
'  l>    ad  verba,  ilerùm  reaccenia.  gripseis,  sectisque  .  .  .  quœdam  etiam. 

(b)  Ibi    Clarius    habet,    gjrpseis  ,    et  septif  .... 


EX  KOGERI   (fl)    DE  HOVEDEN  AJXNALIUM    PARTE    PRIORI. 

Inter  Rerum  Anglicarum  Scrif  tores  éditas  Francofurti  1601. 


ANNO    MXVII ,     mense    Julio ,     Rex    Canutus    derelictam    Régis    Egelredi    Pag.  436. 
Reginam    Eniniam  *  in    conjugium    accepit  ;    ex    qua    genuit     Heardecnu-      '  ^'-  ^ifgi- 
tuin    posteà    Regem  ,   et  filiam  nomine  Gunildam  ,    quae    nupsit    Henrico   Ro-  "*™ 
C  manorum  Imperatoii. 

Anno     MXKVI  ,    obiit    Richardus    II    Dux    Normannorum     :     cui    successit    Pa"   437 
Richardus   III  ,  qui  eodem  anno  [b)  mortuus  est  ;  cui   successit  frater  ejus  Ro- 
bertus- 

Anno    MXXX  ,     S.     Olavus    Rex    et    Martyr    injuste    perimitur   à    Norre- 

gai'S  *•  *  Norregis 

Anno  MXXXI  ,  Canutus  Rex  Anglorum  magno  cum  honore  Romam  (c) 
ivit. 

Anno  MXXKV  ,  Canutus  Rex  Anglorum  ,  II  Idus  Novembris  ,  feria  IV  , 
vitâ  decessit  .  .  .  Robertus  Dux  Normannorum  obiit  ;  cui  successit  Williel- 
mus  Bastard  filius  ejus,  in  puerili  aetate.  Pag.  438. 

Anno  MXXXVI  ,  innocentes  clitones  AUredus  et  Eadwardus ,  Egelre- 
[D  di  {(l)  quondam  Régis  Anglorum  fiHi  ,  de  Normannia  ,  ubi  cum  Richardo 
avunculo  suo  manserant  tempore  longo  ,  multis  Normannicis  miiitibus  secum 
assumptis  ,  in  Angliam  paucis  transvecti  navibus  ,  ad  suae  matris  colloquinm  , 
qufe  Wintonitfi  morabatur  ,  venêre  :  quod  indigné  graviterque  fereliant  Po- 
tentes  nonnulli  ;  quia  ,  licet  injustnm  esset  ,  Haroldo  multo  devotiores  exsti- 
têre  quàm  illis  ;  maxime  ,  ut  fertur  ,  Comes  Godwinus.  Hic  quidem  Alfre- 
dum  ,  cùm  versus  Lundoniam  ad  Régis  colloquinm  ,  ut  ei  mandarat  ,  pro- 
peraret ,  retinuit  ,  et  arctam  in  custodiam  posuit  ;  sociorum  verô  illius 
quosdam  disturbavit  ,  quosdam  catenavit ,  et  posteà  cœcavit  ;  nonnullos 
cute  capitis  abstracta  cruciavit  ,  et  manibus  ac  pedibus  amputatis  multavit  ; 
multos  etiam  venundari  f'ecit  ;  et  mortibns  variis  ac  niiserabilibus  apud  Gel- 
defordam  sexcentos  viros  occidit  .  .  .  Quo  audito  ,  Regina  Emma  filium 
E  suum  Edwardum  ,  qui  secum  remanserat ,  magna  cum  festinatione  in  Nor- 
mannlam  remisit.  Deinde  Godwini  et  quorumdam  aliorum  jussione  ,  ad 
insulam  Elig  Clito  Elfredus  strictissimè  vinctus  ducitur  ;  sed  ut  ad  terram 
navis  applicuit ,  in  ipsa  mox  abstraxerunt  oculos  ejus  cruentissimè  ;  et  sic  ad 
Monasterium  ductus ,  Monachis  traditur  custodiendus ,  ubi  I)rcvi  post  tem- 
pore de  hac  migravit  luce. 

Haroldus     Rex     (e)    Merciorum    et    Northimbrorum    anno    MXXXVIF ,  ut 

[a)  De  Rogero  diligent!  tcmpormn  indice ,  nuti  referunt  seriùs  anno  1027  ,  errant  ,  ut  do- 
ejusque  Annalibus  in  alio  Volumine  diceinus  ;  cet  Pagiiis  ,  et  iit  patet  ex  Vita  Conradi  Salici 
et     maxime     ubi    de  Auctoribus ,    qui    scripserunt      Imp.  i)ag.  'i  siiprù. 

initio  sa;culi  XIII.  (^d)  Al    liUelredi,  idest  Etlielredi  11. 

[b)  Eodem  scilicct  Ducatûs  ,  et  non  Christi,  (e)  Rogerus  tradit  pag  437  suprà  ,  Ilarol- 
anno.  dum  à   Canuto  fuisse   ex    Hamtunensi  Elfgiva  (al. 

[c)  Anglici   Scriptores  ,    qui    Romaiu     iter     Ca-  Elgina)  procreatum. 

Q  q  "j 


310  EX  ROGEHI  DE  HOVEDEN  ANNALIBUS. 

per  totam  regnaret  Angliam ,  à  Principibus  et  omni  populo  Rex  eligitur.  A 
Hardecmitus  vero  quia  in  Denemercia  nioras  inuexuit ,  et  ad  Angliam  ,  ut 
rogabatur  ,  venire  distulit ,  penitùs  abjicitur  ;  cujus  mater  Elfgiva  ,  quae  et 
Emma,  quondam  Anglorum  Reglna  ,  hyemis  initio  sine  misericordia  ex- 
pellitur  Angliâ  ;  quae  rate  mox  paratâ,  in  Flandriam  transvehitur  ,  et  à  nobili 
Comité  lîaldewino  cum  honore  suscepta  est.  Is ,  ut  talem  virum  decuit  , 
quandiu  nécessitas  poposeerat,  ei  necessaria  gratanter  ministrari  curavit. 

Anno  MXXXIX  ,  hyems  exstitit  asperrima  .  .  .  Hardecnutus  Rex  Da- 
norum  Flandriam  devectus,  ad  matrem  suam  Emmam  devenit. 
An.  1040.  Haroldus  Rex  Anglorum  obiit  Lundonise  .  .  .  Proceres  ferè  totius  Angliae 
legatos  ad  Herdecnutum  Erige  ,  ubi  cum  matre  sua  morabatur ,  [mittunt]  .  .  . 
qui  ante  mediam  œstatem  Angliam  advehitur  ,  et  gaudenter  ab  omnibus  sus- 
cipitur,  regnique  solio  mox  sublimatur.  B 

Anno  MXLI  .  .  .   Eadwardus  ,   Egelredi    quondam    Régis    Anglorum  filius  , 
Pag.  439.     de    Normannia  ,  ubi   multis  exulabat  annis  ,    venit    Angliam  ,  et    à  fratre  suo 
Hardecnuto  Rege  susceptus  honorificè,  in  curia  ejus  mansit. 

Anno  MXLIl  ,  Rex  Anglorum  Hardecnutus,  dum  in  convivio  (a)  bibens 
staret  ,  repente  inter  bibendum  miserabili  casu  ad  terram  corruit  ;  et  sic  mu- 
tus  permanens  ,  VI  Idus  Julii ,  feria  III  ,  expiravit  .  .  .  cujus  frater  Eadwar- 
dus Lundonise  levatur  in  Regem. 

Anno  ab  Incarn.  Dom.  MXIJII  ,  Eadwardus  prima  die  Pasch.T  ,  III  Non. 
Aprilis  ,  ungitur  in  Regem  Wintoniae  .  .  .  Eodem  anno  post  testum  S.  Mar- 
tini Rex  Wintoniam  venit  improvisé  ...  et  suae  genitrici  quidquid  in  auro  , 
argento ,  gemmis  ,  lapidibus  aliisque  rébus  pretiosum  habuerat ,  abstulit  ;  vel 
quia  ,  priiisquàm  Rex  esset  efYectus  ,  vel  post ,  minus  qiiàm  volebat  illi  de-  C 
derat,  et  ei  valdè  dura  exstiterat. 

Anno    MXLIV  .  .  .     Gunnilda     post     mortem    Haroldi  viduata  ,    cum  duo- 
Pag.  440.     bus  filiis   Hemmingo  et  Turkillo  expellitur   Angliâ  ;    quae  Flandriam    devecta  , 
in  loco  qui  Bricge  dicitur,  aliquando  resedit. 

Anno  MXLVI .  .  .  Régis  Capellano  Leofrico  Britannico  Cridiatuneneis 
datus  est  Praesulatus. 

Anno  MXLIX  ,  Léo  Papa  .  .  .  Iste  est  Léo  ,  qui  novum  cantum  de  S. 
Gregorio  Papa  fecit.  Henricus  Imperator  innumerabilem  congregavit  exer- 
citum  contra  Flandrensium  Comitem  Baldewinum  ;  maxime  quôd  apud 
Neomagum  ,  suum  palatium  combussisset  atque  fregisset  puloherrimum.  In 
qua  expeditione  fuit  Léo  Papa,  et  de  multis  terris  nobiles  et  magnifie!  viri  quàm- 
plurimi.  Swanus  etiam  Rex  Danorum  ,  ut  Imperator  illi  mandarat  ,  cum  sua  D 
classe  ibi  aff'uit ,  et  ea  vice  fidelitatem  Imperatori  juravit  :  misit  quoque  ad 
Regem  Anglorum  Eadwardiun  ,  et  rogavit  illum  ne  Baldewinum  permitte- 
ret  eftugere  ,  si  vellet  ad  mare  fugere.  Idcirco  cum  magna  classe  Rex  Sandi- 
cum  portum  adiit  ;  et  ibi  tamdiu  mansit  ,  quoad  Imperator  de  lîaldewino 
omnia  quae  voluit  ,  habuisset  .  .  .  Pacificato  cum  Imperatore  Baldwino ,  etc.. 
Swanus  Cornes  ad  Flandriam  duabus  fugiens  navibus  ,  ibi  mansit  .  .  .  Eo- 
Pag.  44Î.  (jgfn  anno  S.  Léo  Papa  ,  rogatu  eximiae  religionis  Abbatis  Herimari  ,  in 
Franciam  venit ,  habens  in  comitatu  suo  Praefectum  et  digniores  quosque 
Romulete  urbis  ;  et  S.  Remigii  Francorum  Apostoli  Monasterium  ,  Remis 
constitulum  ,  maximo  cum  honore  dedicavit  ;  et  postmodum  in  ipsa  urbe 
magnam  Synodum  Archiepiscoporum  ,  Episcoporum  ,  Abbatum ,  sex  diebus 
celebravit  :  in  qua  Synodo  fuit  Aldwinus  Ramesigensis  ,  et  Abbas  Monasterii  E 
S.  Augustini,  à  Rege  Anglorum  Eadwardo  illo  missus. 

Anno  MLI  .  .  .   mense    Septembri     Bononiensis   Comes     Eustachius    senior  , 
qui   sororem    Eadwardi  Régis    Godam   nomine  in  conjugium  habuerat  ,   paucis 

(a)  fFlstanus  Episc.  Wigorn.  cibi  et  potûs  absti-  tiim  populabantur  .  .  .  Nutlcat    unquam  personcecon- 

nen.i  erat,  quamvis  in  aula  ejus,  pro  more  Jnglurum,  tuitu,  nec  etiam  in  curia  Régis  positus,    et   ad  men- 

totis  post  prandium  biberetur  horis  :  cum  quibus   ipse  sam  ejus  assidens,  benedictiones  quas  Angli  super  po- 

assidens,  Psalmos  ruminabat;  ordine  tamen  suo  se  bi-  tum  faciebant,  omisit  .  .  .  Si  ei  diceretur  ,  ut    sallem 

bere  simulabat.  Hauriebant  alii  spumantes  paieras  ;  cattinas  pelles  amiciret  ;  jocosa  comitate  respondebat  : 

ipsevasculum  minutissimum  tenens,  eos  ad  hilaritatem  t   Crede  milii  (nam  hic  mos  jurandi  EpLscnpo  inoleve- 

invitabat,  niagis  consuetudinipatriœ,    quàin  judicio  »   rat)^  nunquam  audivi  cantari  ^    Cattus   Dei  ,    sed 

satùfaciens  animi.  Nam  et  consuetudines   Normanno-  »   Jgnus    Dec  ;  ideôque    non   catto  ,  sed  agno    volo 

rum  non  omittebat^  pompant  militum  secum   ducens ,  »   catefieri  » .    Apud   Willelraum    Malinesb.  in  Ges- 

quistipendiis  annuisquotidianisque  cibis  immanequan-  lis  Pontificum  Angl.  lib.  4  pag.  280. 


EX  ROGERl  DE  HOVEDEN    ANNALIBUS.  311 

A  Doroberniam  applicuit  navibus  ;  in  qiia  milites  ejiis  ,  cùm  stolidè  et  insi- 
pienter  sibi  hospitia  qusererent,  unum  è  civibus  peremerunt  ;  qiiod  videns  conci- 
vis  ejus  ,  ulciscitur  iJluin,  oeeiso  milite  quodam.  Ob  quam  rem  Cornes  et 
sui  iiimis  irati  ,  viros  et  mulieres  qiiàmpliires  armis  interfecerunt  ,  pueros  et 
infinités  snonim  podibus  equornm  contriverunt  :  sed  nbi  cives  ad  obsisten- 
duni  concurrere  viderunt  ,  turpem  fugam  ineuntes  ,  vix  evaserunt  ,  septem 
ex  sociis  eorum  peremptis  ;  et  ad  Regem  Eadwardum  ,  qui  tune  temporis 
Glavorne  morabatur,  fugerunt  .  .  .  Godwinus  et  filii  ejus  cum  suis  exerciti- 
bus  .  .  .  castra  nietati  simt  ;  et  legatis  Glavornam  ad  Regem  directis ,  Comi- 
tem  Eustachium  et  socios  ejus  ,  insuper  et  Normannos ,  et  Bononienses , 
quid  castelkun  in  Dornbernoe  clivo  tenuerunt,  sub  denuntiatione  belli  repos- 
cebat.     Ob    id  autem  ad   tempus  Rex    perterritus,   et   in  angore    magno  consti- 

B  tutus,  quid  ageret  penitùs  ignorabat.  Sed  ubi  exercitum  Comitum  Siwar- 
di  (a),  Leofrici  et  Rodulfi  adventare  comperiit,  se  nullatenus  Eustachium 
aliosque  requisitos  traditurum  constanter  respondit.  .  .  Godwinus  cum 
cortjuge  sua    Githa,    et  Tosti    cum   uxore    sua    Juditha,    filiâ  videlicet  Baldvvini 

Flandrensis    Coniitis,     ac     duo  alii    tilii   ejus  Swanus  et   Girth ad  Flandren- 

sium  Comitem  Baldwinum  direxerunt  cursum  [exules].  .  .  Reginam  vero 
Edgitham  Rex  ,  propter  iram  quant  adversus  patrem  ejus  Godwinum  ha-  Pa^,  443. 
buerat,  repndiavit...  His  gestis,  Normannicus  Dux  Wiliielmus  cum  mul- 
titudine  Normannorum  Angliam  venit  ;  quem  Rex  Eadwardus  et  socios 
ejus  honorificè  suscepit,  et  magnis  multisque  donatum  muneribus  ad  JNor- 
manniam    remisit. 

Anno  MLII,  Alfgiva^  id  est  Emma,  Regina  quondam  et  conjux  Regum 
Egelredi  et  Ganuti ,  II  Nonas  Martii  Wintoniae  obiit,  et  ibi  sepulta  est... 
Rex  pristinum  honorem  pleniter  reddidit  Godwino  et  uxori  suœ,  filiisque 
omnibus  ,  excepto  Swano  :  ille  enim  ductus  pœnitentiâ  ,  eô  quôd  consobri- 
num  suum  Beorn  occiderat  ,  de  Flandria  nudis  pedibus  Jérusalem  adierat  ; 
indeque  rediens  ,  invalitudine  ex  nimio  frigore  contracta  ,  mortuus  est  in 
Licia  :  filiam  quoque  Ducis  Edgithau)  Reginam  digniter  Rex  recepit ,  ac 
pristina?  dignitati  restituit.  Factâ  igitur  concordiâ  paceque  firmata,  omni 
populo  rectam  legem  promiserunt  ;  et  omnes  Normannos,  qui  leges  iniquas 
adinvenerant ,  et  injusta  judicia  judicaverant  ,  multaque  Régi  consilia  ad- 
versus Anglos  dederant  ,  exlegaverunt  :  paucos  tamen  ,  scilicet  Robertum 
Draconem  ,  et  generum  ejus  Richardum  ScTobi  filium  ,  Alf'redum  Régis 
Stratorem  ,  Aufridum  cognomento  Ceokesfot,  et  quosdam  alios  (juos  plus  pa„.  443. 
CtCteris  Rex  dilexerat,  eique  et  omni  populo  fidèles  exstiterant,  in  Anglia 
remanere  *  permiserunt.  Porro  Robertus  Doroberniaj  (h)  Archiepiscopus  ,  *  m.  remearc 
et  Lundoniae  Praesul  Wiliielmus  ,  et  Ulf  TJncolnensis  Antistes,  cum  suis 
Normannnis  vix  evadentes,  mare  transierunt.  Sed  Wiliielmus  propter  suam 
bonitatem  parvo  post  tempore  revocatus,  in  suum  Episcopatuni  recipitur. 
Osbernus  vero  cognomento  Pentecost  ,  et  socius  ejus  Hugo,  sua  reddide- 
runt    castella. 

Anno  MLIII . .  .  Godwinus  XVII  Kal.  Maii  vitâ  decessit  .  .  .  cujus  Du- 
catum  suscepit  filius  ejus  Haroldus  ;  et  ejus  Comitatus  datus  est  Algaro 
Leofrici    Comitis  filio. 

Anno  MLV  .  .  .  Timidus  Dux  Rodulfus  ,  Régis  Eadwardi  sororis  filius, 
exercitum  congregans  ,  et  duobus  milliariis  à  civitate  Hereforda  IX  Kal. 
Novemb.  illis  [Griffino  Régi  Wallensium  et  Algaro  Comiti  filio  I^eofrici 
Comitis]  occiirrens,  Anglos  contra  morem  in  equis  pugnare  jussit  ;  sed  cùm 
prielium  essent  commissuri  ,  Comes  cum  suis  Francis  et  Normannis  fugam 
primitiis  capescit  :  quod  videntes  Angli ,  Ducem  suum  fugiendo  sequimtur. 
Quos  adversarii  ferè  omnes  insecuti  ,  quadringentos  vel  quingentos  viros  ex 
eis     peremerunt,      multosque     vulneraverunt .  .  .  .      Hermannus     Wilton.     (c) 

(a)    Siwardus    Comes    in    Anglia     cùm    mortera  litaritcr     spirituin      exhalavit  ,       ut     disdmus      ex 

sibi     iinrainerc    scntirel  :     «     Quantus    pudor  ,     in-  Henrico     IIuntindoTî.     qui    ejus     obilum     refert    ad 

»  quit  ,    me   tôt    in    bellis    mori    non   potuisse  ,    ut  annum  XIV  "egis  Edwardi. 

»   vaccarum       raorti      cum       dedcœre     servarer!    >  (J))    Pag.   441  suprà:   yJnno    ML...    Robcrtmt  Lun- 

fum    se    lorifâ    iridui ,    gladio    praecingi  ,    et    galcà  don.  Episcopus  ,  gencie  Normamius  ,  succcssit  Doro- 

caput     contcgi    jussit  ;     scutum    in    la;va  ,    securini  bern.  Archiepiscopo. 
auratam   in   dextra    accepit  ;    sicque    armatus  ,     mi-  (c)    Pag.     440    suprà  :     Anno     M.KLF ...     Régis 


312  EX  ROGERI  DE  HOVEDEN  ANNALIBUS. 

Pag.  444.    Episcopatum    dimisit  ,   manque  transfretato,    apud  S.    Bertinum    Monachicum  A 
habitum  suscepit^  ibique  in  ipso  Monasterio  tribus  annis  mansit. 

Anno  MLVI,  Henricus  Imp.  Rom.  obiit  ;  cui  successit  Henricus  filius  ejus. 
Anno  MLVII....  clito  Eadwardus,  Régis  Eadmundi  Ferrei-lateris  filius, 
ut  ei  mandarat  suus  patruus  Rex  Eadwardus,  de  Hungaria,  quo  multo  antè 
in  exiliuin  missus  fuerat,  Angliam  venit.  Decreverat  enim  Rex  illum  post  se 
regni  hseredem  constituere  ;  sed  ex  qu6  venit,  parvo  post  tempore  vitâ  de- 
cessit  Lundoniae. 

Pag.  443.  Anno  MLX,  Henricus  Rex  Francorum  obiit  ;  cui  filius  ejus  primogeni- 
tus  Philippus  succedit.  Willensis  Episcopus  Duduc  obiit  ;  cui  successit 
Gisa  (a)  Régis  Capellanus;  ambo  de  Lotharingia  oriundi.  .  .  Herefbrdensis 
Praesulatus  Capellano  Edgithae  Reginse,  Waltero  Lotharingo  est  datus. 

Pag.  446.  Anno  MLXV.  .  .  Cum  uxore  sua  [Tostius  Angliâ  expulsus]  Baldwinum  B 
Flandrensium  Comitem  adiit,  et  apud  S.  Audomarum  hyemem  exegit... 
Rex  Eadwardus  paulatim  aegrotare  cœpit  :  in  Nativitate  vero  Domini  cu- 
riam  suam,  ut  potuit,  Lundoniae  tenuit  ;  et  Ecclesiam,  quam  ipse  à  funda- 
mentis  construxerat ,  die  SS.  Innocentium  in  honore  S.  Pétri  cum  magna 
gloria  dedicari  fecit. 

Pag.  447.  Anno  ab  Incarn.  Dom.  MLX VI,  Anglorum  decus,  pacifîcus  Rex  Ead- 
vardus,  Egelredi  Régis  filius ,  postquam  XXIII  {h)  annis ,  mensibus  VI, 
et  XXVII  diebus,  potestate  regia  Anglis  Saxonibus  prtiefuit,  Indict.  IV, 
vigiliâ  Epiphaniae  Domini,  feriâ  V,  inortem  obiit  Lundoniae,  et  in  crastino 
sepultus  regio  more.  .  .  Quo  tumulato ,  Subregulus  Haroldus ,  Godwini 
Ducis  filius,  quem  Rex  ante  suam  decessionem  regni  successorem  elegerat, 
à  totius  Angliae  Primatibus  ad  regale  culmen  electns,  die  eodem  ab  Aldredo  C 
Eborac.  Archiep.  in  Regem  honorificè  est  conaecratus.  .  .  Haroldus  verô 
mox  ut  regni  gubernacula  susceperat ,  leges  iniquas  destruere,  aequas  cœpit 
condere  ,  Ecclesiarum  ac  Monasteriorum  patronus  fieri  ,  Episcopos  ,  Abba  - 
tes  ,  Monachos  ,  Clericos  colère  simul  ac  venerari  ,  pium ,  luunilem  affabi- 
lemque  se  bonis  omnibus  exhibere ,  malefactos  exo&os  habere  :  namque 
Ducibus  ,  Satrapis  ,  Vicecomitibus  et  suis  in  commune  praecepit  Ministris , 
fures,  raptores ,  regni  disturbatores  comprehendere  ;  et  pro  patriae  defen- 
sione  ipsemet  terra  marique  desudare.  Eodem  anno,  VIII  Kal.  Maii  ,  Stella 
comètes    non    solxim    in   Anglia  ,     sed   etiain,    ut   fertur,   per   totum    mundum 

Pag.  448.  visa,  per  septem  dies  splendore  nimio  fulgebat .  .  .  Non  multo  post  Comes 
Tostius  de  Flandria  rediens  .  .  .  Rex  Haroldus,  quia  Normannorum  Comes 
Willielmus ,  Eadwardi  Régis  consobrinus  ,  in  Angliam  cum  exercitu  venire  D 
parabat  ,  tota  aestate  et  autumno  adventum  illius  observabat  :  ad  haec  autem, 
pedestrem  exercitum  locis  opportunis  circa  ripas  maris  locabat.  Adveniente 
itaque  Nativitate  S.  Mariae  ,  victu  déficiente  ,  classicus  et  pedestris  exercitus 
domum  rediit .  .  .  VII  Kal.  Octob.  feria  II  ,  Rex  Anglorum  Haroldus  Re- 
gem Haroldum  Harvagra  Comitemque  Tostium  in  ore  gladii,  cum  majore 
parte  exercitus  sui  ,  occidit ,  ac  plenam  victoriam ,  licet  acerrimè  repugna- 
tum  fuisset,    adeptus  est. 

Intereà  dum  haec  agerentur,  et  Rex  (Haroldus)  omnes  inimicos  suos  aesti- 
maret  fuisse  detritos ,  nunciatum  est  ei  Willielmum  Comitem  gentis  Nor- 
mannicae      (c) ,     cura      innumera      multitudine      equitum  ,     fundibulariorum , 

Capellanus   Hermanniu  ,    de  Lotharingia    oriundus,  mum  quœstum   illo  conflaverat  artificin. . .  Erat   Me- 

successit    Wilton.  Episcopo.   Âpud  Willelmum    verô  dicus  probatissimus^non  scientid  sed  mu. 
Malincsb.    in  Gestis    Pontificum  Angl.    lib.     2   pag.  [b)  Edwardus   die  soleinni   Paschœ   coronatus  est 

250:    Regnabatjam  tune  Edwardus,  qui  Hermanno  anno     1043.    Ex     VViUelmo     Malmesb.    lib.     2    de 

Capellano  suo,    natione  Flandrensi,  continua   Ponti-  Gestis  Regiira  Angl.  pag.  80. 

ficatum  donandum  putavit...    Hermannus  Monaclius  (c)    Wolstanus   Wigorn.    Episcopus,    ut    in   ejus 

apud    S.   Bertinum    factus...  Filius    Godwini  volun-  Vita   scribilur  ,     in    perverses   sui     temporis  mores 

tati  Régis    accesserat,    adnptioni    scilicet  inhian<...  strenuè     invectus     fueral  ,    in     primis     in   eos    qui 

Accep'a  ergo  Hermannus  Scldreburnensem  Episcopa-  crines    promissos   gerebant  ,    quos    parato    ad   hoc 

tum,  Edwardo   Rege  dante. . .   Ad  Willielmi  tempera  cultello    resecare    consueverat   ;     si    qui    verô     re- 

duravit.  pugnarent  ,     eis    moUitiein   palàm    exprobrare     so- 

[a)    In    Geslis    Pontificum     Angl.    Auctore    Wil-  lebat,   dictitans   fore  ,   ut   qui  œmularentur  capillo- 

lelmo  Malmesb.    lib.   2  pag.  2o4,    Meruith  seu   Me-  rum  flexu  feminas,  non  plus  quàm  (eminœ   valerent 

rewit,  qui  et  Brithwi,  natione  Lotharingus  ,   dicitur  ad  defenmndam  patriam  contra  gentes  transmarinas, 

fuisse    tempore   Régis   Edwardi  et  Willielmi  Magni  id   est  Nortmannos,    qui    paulô  pôst   rêvera  Anglos 

Episco|)us   Wellensis.    Uuic  successit  Johannes ,  na-  in  potestatem  redegerunt. 
tione  Turonicus  ,  professione  Medicus,  qui  non  mini- 


sagittariorum 


EX  ROGERI  DE  HOVEDEN  ANNALÏBUS.      313 

j^  sagittariorum,  peditumqiie  advenisse,  ut  potè  qui  de  tota  Anglia  *  sibi  fortes  "Gallia 
auxiliarios  condiixerat  ;  et  in  loco  qui  Penuesca  dicitur,  suam  classem  appli- 
cuisse  *  ;  unde  Rex  statim  versus  Lundoniam,  suum  movit  exercitum  cum  *  appuligge 
magna  festinatione.  Et  lieèt  de  tota  Anglia  fortiores  quosque  in  duobus 
praescriptis  praeliis  bene  sciret  concidisse,  mediamque  partein  sui  exerritûs 
nondum  convenisse,  quàm  citiùs  tanien  potuit,  in  Suthsaxonia  suis  hostibus 
occurrere  non  formidavit  ;  et  IX  milliariis  ab  Hastinga,  ubi  sibi  castellum 
firmaverat,  priusquàm  tertia  pars  sui  exercitùs  ordinaretur,  II(a)Kalend.  No- 
vembris,  sabbatho,  die  seilicet  S.  Calixti  Papae  et  Martyris,  cum  eis  prae- 
lium  commisit  :  sed  quia  arcto  in  loco  constituti  fuerant  Angli,  de  acie  se 
multi  subtraxere,  et  cum  eo  perpauci  constantes  corde  reinansere.  Ab  hora 
tanien  diei  tertia  usque  ad  noctis  crepusculum  suis  adversariis  restitit  fortissi- 
B  mè  ;  et  seipsum  pugnando  tam  fortiter  défendit,  et  tam  strenuè,  ut  vix  ab 
hostili  agniine  posset  interiiiii.  At  postquam  ex  his  et  ex  illis  plurimi  corruere, 
heu  !  ipsemet  cecidit  (è),  crepusculi  tempore  :  Comités  etiam  Girth,  et  Leolf- 
winus  frater  illius  ibi  cecidêre,  et  ferè  nobiliores  totius  Angliae  :  Willielmus 
vero  Conies  cum  suis  Hastingam  velociter  rediit.  Regnavit  autem  Haroldus 
mensibus  IX  et  diebus  totidem. 

Ut  autem  sciatur  origo  causoe,  quare  Willielmus  Angliam  bello  petiit, 
breviter  quae  paulo  antè  gesta  sunt,  repetantur.  Orto  inter  Regem  Eadwar- 
dum  et  Comitem  Godwinum  gravi  ,  ut  supradictum  est,  dissidio,  exul  ab  Pag.  449. 
Anglia  cum  suis  Conies  propellitur  ;  cui  postmodum  gratiam  Régis  requi- 
renti ,  ut  ei  repatriare  liceret,  nullo  modo  Rex  concordare  voluit ,  nisi 
primo  ,  quibus  sibi  securitas  pararetur,  obsides  haberet.  Qua  de  causa , 
Wlnotus  filius  ipsius  Godwini,  et  Hacun  lilius  Swani  filii  ejus,  obsides 
dantur,  ac  in  Nornianniam  Willelmo  Bastardo  custodiendi  destinantur.  Elapso 
dehinc  tempore  ,  cùm  jam  Godwinus  Cornes  esset  mortuus,  Haroldus  filius 
ejus  petiit  à  Rege  ire  Normanniam  (c),  etc. 

In  brevi  post  hsec  obiit  Rex  Eadwardus  ;  et  juxta  quod  ipse  ante  mortem 
statuerai,  in  regnum  ei  successit  Haroldus  :  cui  mandavit  Willielmus,  ut, 
quamvis  violatâ  fide  caetera  non  servasset,  si  tamen  filiam  suam  duceret  uxo- 
rem,  leviter  ferret,  alioquin,  se  promissam  regni  successionem  armis  sibi 
vindicaturum ,  proculdubio  sciret  (d),  etc. 

Audita    Haroldi      Régis     morte.  .  .  Comités    Clitonem     Edgarum  ,    Edmundi 
Régis     Ferrei-lateris      nepotem  ,     in    Regem     levare    voluere.  .  .  .    Appropin- 
quante    Dom.     iNativitatis  féstivitate,    [Willelmus]    cum    omni   exercitu      Lun-    pag.  450. 
j)  doniam,   ut   ibi    in     Regem     sublimaretur,     adiit...   et     ipsa     Nativitatis     die, 
quae  illo  anno    feriâ  II  evenit,  consecratus  est  honorificè. 

Anno  MLXVII,  adveniente  Quadragesima ,  Rex  Willielmus  Norman- 
niam repetiit  ,  ducens  secum  Dorobernensem  Archiepiscopum  Stigandum, 
Glastoniensem  Abbatem  Agelnothum,  Clitonem  Eadgarum,  Comités  Ed- 
winum  et  Morcarum,  Waltenum  Suiardi  Ducis  filium,  nobilem  Satrapam, 
Agelnothum  Cantuariensem,  et  multos  alios  de  Primatibus  Angliae  ;  fra- 
tremque    suum    Odonem   Baiocensem   Episcopum,     et  Willielmum   filium   Os- 

burni,     Angli.'e   custodes    relinquens,     castella    per     loca    firmari     praecepit 

Hyeme  imminente  ,  Rex  Willielmus  de  Normannia  Angliam  rediit ,  et 
Anglis  importabile  tributum  imposuit.  .  .  Githa  Comitissa  ,  mater  seilicet 
Haroldi  Régis  Angliae  ac  soror  Swani  Régis  Danorum  ,  cum  multis  fugiens 
Flandriam  petiit. 

Anno  MLXVIII,  post  Pascha ,  Comitissa  Mathildis  de  Normannia  venit 
Angliam  ;  quam  die  Pentecostes  Aldredus  Eboracensis  Archiepiscopus  con- 
secravit  in  Reginam. 

Anno  MLXIX...     Plus    tribus    millibus    ex    Normannis     trucidatis,     Wil- 
lielmo  Malet,    qui  tune    Vicecomitatum  gerebat,     cum    sua    conjuge  et    duo-     Pag.  451. 
bus    liberis,   et   Gilleberto    de  Gant    aliisque  paucis   vitae  reservatis,   Dani    et 
Northimbri    [abierunt]...    Normannis    Angliam    vastantibus   anno    praecedenti  ; 


i: 


a)  Corrig.  pridie  Idus  Octobris.  Ex  eodcm    Malmesbur.     in    Gestis    Pontificum  Angl. 

b)  Monaiterium  S.  Martini  de  Bello  Rex    Williel-       lib.  2  pag.  2S8. 


mus  fundavit  et  pro-vexit  in  loco  ubi  Angliam  debella-  [c]  Ut  suprà  apud  Eadmerum. 

•oerat  .  .  .  Jllare  Ecclesiœ  est  in  loco  ubi  Haroldi  pro  \d)  Pariter  ut  suprà  apud  eumdeni. 

palria  charitale  occiiicadaver  examine  inventumest. 

Tome  XL  R  r 


314      EX  ROGERl  DE  HOVEDEN  ANNALIBUS. 

sed   prsesenti   et    snbsequenti,  ferè   per  totam   Angliam  adeô   famés  praevaluit,  A 
ut    homines   humanas  ,   equinas,   caninas    et   catinas  carnes,    et    quidquid  usus 
abhorret,  cogente  inedia  comederent  :  alii  vero,  etc. 
Pag.  453.         Anno    MLXX.  .  .    Abbates    nonnulli  degradati    sunt,    operam    dante  Rege, 
ut    qnàni   plures  ex   Anglis    suis   honoribus  privarentur  ;    in  quorum    loco  suse 
gentis    personas  subrogaret  ,      ob   confirmationem   scilicet   sui,      quod     noviter 
acquisierat,    regni.    Hinc   et   nonnullos    tam    Episcopos   quàm    Abbates ,    quos 
nuUa     evidenti   causa  nec  Concilia  nec  leges  sseculi    damnabant  ,   suis  honori- 
bus   privavit  ;    et    usque  ad   linem   vitae     custodiae    mancipatos   detinuit  ,  suspi- 
cione  ,    ut    diximus ,     tantùm    inductus   novi     regni.  .  .  .     Baiocensi     Canonico 
Thomae    Eboracensis     Ecclesise   Archiepiscopatum  ,     et      Walcelino    Capellano 
suo  Wintoniensis  Ecclesiae    Praesulatum    dédit...    Abbates  et  quàm  plures   sunt 
depositi  ;    quibus   depositis ,   Rex    suis    Capellanis    Arfracto     (a)    et     Stigando  B 
dédit      Episcopatuni.  .  .    Nonnullis      etiam     Normannicis     Monachis     Abbatias 
dédit...   Rex,    de    Normannia     accito    Lanfranco    Cadomensi     Abbate     Archi- 
episcopum  constituit. 
Pag.  454.         Anno   ab     Incarn.     Dom.    MLXXI.  .  .  .  Walcherum    Dunelmensi     Ecclesiae 
Rex  praefecit    Episcopum  ,    de    Clero    Leodiensis     Ecclesiae.  .  .     Invitatus    ab 
ipso  Rege  venerat     ad     illum    prosapiâ    clarus,     honestus    moribus,   divinae  ac 
secularis  scientiae  gratiâ  praeditus. 

Anno   MLXXII.  .  .    Ubi    Rex     Angl.    Scotiam    intraverat ,    Rex    Macolmus 
occurrit  ei,  et  homo  suus  devenit. 
Pag.  455.         Anno     ab     hicarn.    Dom.    MLXXIII,    omnia    juxta     cursum    solis  et    lunae 
habentur   sicut  in     anno    XV   Tiberii,  in  quo  baptizatus  est   Dominus...    Rex 
Anglorum    Willielmus  civitateni   quae   vocatur  Cynomannis,    et    provinciam   ad  G 
illam   pertinentem,     maximo    Anglorum    auxilio,    quos    de    Anglia    secum     ad- 
duxerat,    sibi    subjugavit.    Clito  Eadgarus  de    Scotia    venit    Normanniam    per 
Angliam,   et  cum  Rege  Willielmo    se  repacificavit. 
Pag.  456.         Anno    MLXXIV...     Rogerus  Comes    Herefordensis  ,     filins    Willielmi   Co- 
mitis    Estanglorum,    Comiti    Rodulpho,     contra    praeceptuni     Régis    Willielmi, 
sororem  suam     conjugem     tradidit  ;      nuptiasque    permagnificas    cum   plurima 
multitudine    Optimatum.  .  .     célébrantes,      magnam      conjurationem     plurimis 
assentientibus    contra  Regem     Willielmum   fecerunt  ;     Comitemque     Waltheo- 
*  Al.  Walte-  fum  *    suis  insidiis  prseventuni    ,    secum    conjurare  compulerunt  :    qui  mox,  ut 
"^'"  potuit  ,      Lamfrancum    Dorobornensem     Archiepiscopuin     adiit,     pœnitentiam- 

que  ab  eo  pro  facto,  licèt  non  spontè,  sacramento  accepit  ;  ejusque  consilio 
Regem  Willielmum  in  Normannia  degentem  expetiit,  eique  rem  gestam  D 
ex  ordine  pandens,  illius  misericordiae  ultrô  se  dédit.  .  .  Heretbrdensi  Co- 
miti, ne  Rodulpho  Comiti  ad  locum  destinatuni  occurreret,  restitit  Wlstanus 
Wigorn.  (b)  Episcopus  cum  magna  militari  manu...  et  Waltero  de  Laceio... 
At  verô  Rodulpho  Comiti  Odo  Baiocensis  Episcopus,  frater  Régis,  et  Go- 
defridus  Constantiensis  Episcopus  occurrerunt.  .  .  Ipse  autem,  castello 
Pag.  457.  ^yae  conjugi  militibusque  suis  connnendato,  ascensa  navi  ,  de  Anglia  ad  Mi- 
norem  Britanniam  fugit...  Dein  Principes  castellum  tamdiu  obsederunt, 
,  quoad     pace     data,     permissu  Régis,    Comitissae    cum   suis  exire  de  Anglia    li- 

ceret.   His   gestis,     Rex  autumnali    tenipore    de    Normannia    rediens,    Coniitem 
Rogerum   in    custodia     posuit  ;    Coraitem     etiam     Waltheofum  ,     licèt   ab  eo 

(a)  Helmaham    Episc.   Berfastus.^  ne  nihil   fecvixe  Osherni.  Maxbnaquefuhrecuperandm  "raticenccanm, 

videretur,  ut  sunt  Normanni  famœ  in  futurwn  xtudio-  quod  cùm  Lanfrancu^  ad curiam  commeatum  petiturus 

sùsimi,  Epitaipatum  transtulit  .  .  .    Parcœ,  utaiunt,  -venifxet,  equu.t  ejuf  forte  claudicans  Comiti  cac/iinnum 

mentis  homo,  et  nomiulla  ex  parte  litteris   cruditus,  excussit.     Apud     Willielinutn     Malmesb.    in    Geslis 

quique  anle    adventum    Lanfranci   in    Normanniam,  Pontificum  Angl.  lib.  2  pag.  238. 
probabilis  ineis  scientiœ  œstimatus  sit.  Sed   eo   apud  [b)    Apud     VVillelmum     Malmesbur.     in     Gestis 

Beccummonachato,  cùm  ubique  Scholares  inflatis  bue-  Pontificum  Angl.  lib.  4.  pag.  280  :  Wulstanas  Epifc . 

cLf  Dialecticam  ructarent.   Herfastus  jam    Wdlielmi  Ifigorn.  ofjlciwn  magis  insito  virtutum  amore,  quàm 

ComitLf,  posteà  Regh,  Capcllanut,  ad  famosum  gym-  litteraturd  frétas,  exercebat  :  quanquam  non  ita  liebes 

nasiwn  magna  sociorum  et  equorum  pompd pervenit.  in  litteris^  ut  putabalur,  fuerit  ;  qui   cœtera   negotia 

Tum  Lanfrancus  ex    prima  collocutione    intelligens  ,  sciret,  prteter  fabulas  Poetarum  et  tortiles  syllogismes 

quàmpropè niltilsciret,  Abecedariumipsiexpediendum  Dialecticorum,  qucE  nec  nosset  nec  nosse  dignaretur. 

apposuit,  ferociamltominis  Italicâfacetidilludens.Quo  Et  ibid.  pag.  281  :  Sub  Seniore    Jf^ilUelmo  inclama- 

Ls  irritatus,   per    Comitem   effecit  ,    ut   Lanfrancus  tum  est  in  Wlstanum  à  Lanfranco  de  litterarum  insci- 

Becco  Normanniaque  omni  summoveretur  :  sedinterce-  tia,  à  Thoma  Eborac.  Jrchiepiscopo  .  .  .  Data  bene- 

dente  Dei  gratia,  animus  ïrUlielmi  pacatuf  est,    al-  diclinne  Monacho  Normannice  linguae  sciulo,  rem  ob- 

terque  retentus  ,  satagente    maxime    IVillielmo   filio  tinuit. 


EX  ROGERI  DE  HOVEDEN  ANNALIBUS. 


315 


Gerberoy 


j^  misericordiani  petierit  ,  custodise  similiter  tradidit.  Edgyta  quondam  Anglo- 
rum  Regina  decessit  mense  Decenibris  .  .  .  Rex  Comités  Waltheosum  et  Ro- 
gerum,  judiciali  sententia  danmatos,  acriori  custodiae  mancipavit. 

Anno  MLXXV  ,  Cornes  Waltheofus  jussu  Régis  Willielmi  extra  civita- 
tem  Wintoniam  ductiis  est  indigné  (a)  ,  et  crudeliter  securi  decapitatur .  .  . 
Post  hiec  mari  transite  ,  Rex  in  minorem  Britanniam  suam  movit  expeditio- 
nem  ;  et  castellum  Rodnlphi  ,  quod  Dol  nominatur ,  tamdiu  obsedit  ,  donec 
Francorum  Rex  Philippus  (b)  ille  inde  fugaret. 

Anno  MLXXVIJ  ,  Robertus  Willielmi  Régis  primogenitus  ,  eo  quod 
Normanniam  ,  quam  sibi  ante  adventum  ipsius  in  Angliam  coram  Philippo 
Rege  Francorum  dederat ,  possidere  non  licebat ,  Franciam  adiit  ;  et  auxilio 
Philippi  Régis  in  Normannia  magnani  fréquenter  prccdam  agebat  ,  villas 
g  comburebat ,  homines  periniebat ,  et  patri  suo  non  parvam  molestiam  et 
anxietatem  inferebat. 

Anno  MLXXIX  ,  Rex  Willielmus  filio  suo  Roberto  ante  castellum  Ger- 
bohtret  *  ,  quod  ei  Rex  Philippus  prœstiterat  ,  dum  pugnam  inferret ,  ab 
ipso  vulneratus  in  brachio ,  de  suo  dejectus  est  emissario  :  sed  mox  ,  ut  illum 
per  vocem  cognovit ,  festinus  descendit,  ac  illum  suum  caballum  ascendere 
jussit  ;  et  sic  abire  permisit.  Ille  autem  ,  multis  suorum  occisis ,  nonnullisque 
captis  ,    ac   filio   suo   Willielmo  cum   multis  aliis  vulnerato ,    fugam  iniit. 

Anno    MLXXX .  .  .    Rex    Willielmus    autumnali     tempore    Robertum   filium     Pag.  459. 
suum  Scotiam  contra  Malcomum  nusit  ;  sed    infecto  negotio  reversus  [est  J. 

Anno  MLXXXII . .  .  Rex  Willielmus  fratrem  suum  Odonem  Baiocensem 
Episcopum  Normannise  ,  in  custodiam  posuit. 
Q  Anno  iMLXXXIII .  .  .  Seditio  nefanda  inter  Monachos  et  indigne  nomi- 
nandum  Abbatem  Turstinum  Glastoniae  facta  est  ;  quem  Rex  Willielmus  de 
Monasterio  Cadonn  nullâ  prudentiâ  instructum  ,  eidem  loco  Abbatem  prse- 
ecerat.  Hic  inter  caetera  stultitiae  suae  opéra ,  Gregorianum  cantutn  asperna- 
batur  ;  et  Monachos  cœpit  compellere ,  ut  illo  relicto ,  cujusdam  Willielmi 
Fiskamnensis  cantum  discerent ,  et  cantarent .  .  .  Rex  eumdem  Abbatem 
summovit ,  et  in  suo  Monasterio  in  Normannia  posuit .  .  .  Regina  Matildis 
IV  Nonas  Novembris ,  feriâ  V  decessit  in  Normannia ,  et  Cadomi  est  se- 
pulta.   (c) 

Anno  MLXXXV  .  .  .  Canutus  Rex  Danorum  ,  filius  Svvani  ,  eodem  anno  pag.  AGO. 
cum  classe  valida  ,  et  auxilio  soceri  sui  Roberti  Flandrensis  Comitis ,  (ha- 
buit  enim  filiam  ejus  uxorem  )  in  Angliam  venire  paratus  erat.  Unde  Rex 
jx  Willielmus,  de  tota  Gallia  sohdariis  ,  pedonibus  ,  et  sagittariis  multis  niilli- 
bus  conductis ,  et  nonnullis  de  Normannia  sumptis,  autumnali  tempore  An- 
gliam rediit. 

Anno  MLXXXVI  ,  Willielmus  Rex  fecit  describi  omnem  Angliam  .  .  . 
In  hebdomada  Pentecostes  filium  suum  Henricum  armis  militaribus  hono- 
ra vit. 

Anno  MLXXXVII . .  .  Ante  Assumptionem  S.  Mariae  Rex  Willielmus 
in  Franciam  cum  exercitu  venit  ;  et  oppidum  ,  quod  Mantuntun  *  nuncupa- 
tur ,  et  omnes  Ecclesias  in  eos  sitas  ,  duosque  Reclusos ,  igné  succendit  ;  et 
in  Normanniam  rediit  :  sed  in  ipso  reditu  dirus  viscerum  dolor  illum  appre- 
hendit,  et  magis  ac  magis  de  die  in  diem  gravabat.  Ciim  autem  ,  ingraves- 
cente  fegritudine ,  diem  sibi  mortis  imniinere  sensisset ,  fratrem  suum  Odonem 
■  g  Bajocensem  Episcopum  ...  et  omnes  ,  quos  in  Normannia  ,  vel  in  Anglia  , 
custodise  manciparat ,    laxavit.     Deinde    iilio     suo    Willielmo    regnum    tradidit 


Mante 


(a)  A  Lanfranco  ,  facta  confesxione  ,  ut  pautô 
infrà  Icgitur  ,  pœnitentiam  acceperat  ■  qui  ab  imjjo- 
sito  crimine  supradictœ  conjuration^  illum  immunein 
afjirmabat  esse. 

(U)  Hue  spectat  testimouium  Bartholoma;! 
Âbbatis  Majoris-monasterii  de  Gregorii  V  pri- 
vilegio  ,  quo  Martinianis  Canouicis  jus  liabcndi 
et  cligcndi  Episcopum  confirinatur  :  Factum  est 
hoc  in  anno  et  in  ipsis  diebus,  quando  ibat  Rex  Fran- 
cice  Pliilippus  in  Britanniam  ad  pugnandum  contra 
Re^em  Anglorum,  qui  ibi  obsidebat  Dolum  castrum. 
Vide  Annal    Bened.  Toin    V,  pag.  96. 

(c)    Mirum     hîc     notabimus,     undenani     Bcrtol- 


dus  Constantiensis  tam  falsô  affirmarit  in  Ap- 
pendice ad  Herinannum  Contractum  sub  anno 
1084  ;  Guillclmum  Victorein  totain  terrain  An- 
glorum  Homano  Pontifici  triimtariam  fecisse  ; 
nec  aliqneni  in  sua  potestale  aliquid  emere  aut 
vendere  pcrniisissc,  quem  Apostolicae  Sedi  ino- 
bedientem  deprebenderet.  Fallit  jilanè  et  fallitur  ; 
et  illius  SEvi  res  apud  Anglos  gesta;  manifesté  re- 
luclantur.  Memorat  quidem  Eadmerus  pro  Papa 
pecuniam  ;  sed  ha'c  vectigal  illud  est,  quod  Ro- 
inano  Pontifici  concessum  olim  fuerat  ab  Ina 
Rege,  et  Pétri  Denarius  vulgô  appellatur. 

Rrij 


316  EX  ROGERI  DE  HOVEDEN  ANNALIBUS. 

Angliae  ,  et  Roberto  filio  primogenito  ,  qui  tune  exulabat  in  Francia  ,  Co-  A 
mitatuni  concessit  Normanniae  ;  et  sic  cœlesti  niunitus  viatico,  postquàm  XX 
annis  ,  niensibus  X,  et  XXVIII  diebus  genti  Angloruni  praefuit ,  V  Iduuni 
Septenibris  die  ,  cum  vita  regnum  perdidit  ;  et  Cadoini  in  Eci;lesia  S.  Ste- 
phani  Protomartyris  ,  quam  ipse  à  fundamentis  construxerat  ,  bonisque  dita- 
verat,  sepultus  requiescit. 


EXTRAIT  DE  L'HISTOIRE  («) 

D'AUCUNS  DES  DUCS  DE  NORMANDIE.  b 

Parmi  les  Cahiers  Mss.  de  la  Biblioth.  de  S.  Germain  des  Prez. 


L' 


E  Duc  Robert  ama  une  pucelle  nomée  Aillot ,  fille  d'un  des  bourgois 
de  Falloise  ;  et  de  par  sa  mère  estoit  de  noble  lignée  ;  et  en  icelle  en- 
gendra le  très  bon  preux  Duc  Guillaume  nommé  le  Bastart ,  qui  conquist  En- 
gleterre.  Icellui  Duc  Robert  avoit  dévotion  d'aller  au  S.  Sépulcre  j  et  pour 
ce  pria  à  ses  Barons  qu'ils  receucent  son  petit  fils  Guillaume  à  seignour  pour 
lui  ,  et  ils  le  firent.  Puis  l'amena  au  Roi  Henry  de  France,  auquel  en  sa 
présence  ledit  Guillaume  fist  hommage  de  la  Duché  de  Normandie  ;  et  bailla 
au  Roi  de  France  son  dit  fils  à  garder.  Après  ces  choses  le  dit  Duc  ala  en  son 
pèlerinage,  et  le  parfist  bonnement.  A  son  retour  mourut  à  Nice,  où  il  fut  C 
enterré. 

Après  la  mort  du  dit  Duo  Robert  fut  Duc  de  Normandie  le  preux  Duc 
Guillaume  ,  qui  conquist  Engleterre,  Le  dit  Duc  Guillaume  fut  marié  à 
Manhault  fille  du  Comte  de  Flandre  ,  niepce  de  Henri  Roy  de  France , 
fille  de  la  fille  Constance  ;  et  l'espousa  ou  Chastel  de  Eu.  Ils  orent  ensemble 
trois  fils  ,  c'est  assavoir  Robert  Guillaume  et  Henri  ;  et  auxi  deux  filles , 
c'est  assavoir  Cecille ...  le  dit  duc  Guillaume  ot  et  obtint  plusieurs  victoires 
et  batailles  {b)  contre  plusieurs  ,  c'est  assavoir  contre  Toustain  Comte 
d'Oismes  ;  contre  Guillaume  Comte  de  Talion,  c'est  assavoir  Arques  ,  et 
Molger  son  frère ,  oncles  du  dit  Duc  Guillaume,  et  fils  du  segond  Duc 
Richart  et  de  Pavie  sa  femme  ;  contre  Grimont  de  Plesseis  ;  Guy  fils  de 
Regnault  Duc  de  Bourgongne  et  de  Alis  fille  du  Duc  Richard  ,  et  cousin  D 
*  Regnault  du  Duc  Guillaume  ;  contre  Neel  de  Constentin  ,  Raoul  *  de  Beessin , 
Hamon  aux  Dens,  Sauces  Evesques  de  Baieux,  Messire  Raoul  Tesson,  Raoul  de 
'Briquessart  Bukcvcssant  *  ,  et  coutre  Enguerran  nepveu  de  Geffroy  Martel  Comte  d'Anjou, 
qui  lui  vouloit  toUir  sa  terre.  Et  puis  ce  tous  ses  Barons  furent  obéissans  au 
dit  Duc  Guillaume  :  et  ainxi  obtint  victoire  contre  le  dit  Geffroy  Martel 
Comte  d'Angiers. 

En  ce  temps  Hardekenut  estoit  Roi  d'Engleterre  fils  de  Kenut  et 
de  Emme  sa  femme ,  paravant  femme  de  Alred  Roy  d'Engleterre ,  fille 
du  premier  Duc  Richart  :  lesquieulx  Alred  et  Emme  avoient  eu  deux  fils , 
c'est  assavoir  Edward  et  Amire  cousins  du  dit  duc  Guillaume  ;  et  les  avoit 
norris  depuis  que  les  dis  Alred  et  Emme  sa  femme  s'en  estoient  enfouis 
d'Engleterre  ,  et  venus  en  Normandie.  Lequel  Roy  Hardekenut  envoia  E 
quérir  devers  le  dit  Duc  Guillaume  le  dit  Edward  qui  estoit  frère  de  par 
mère  :  et  lui  venu  en  Engleterre  fut  moult  honnourablement  receu  du  Roy 
Hardekenut  son  frère,  et  de  Emme  sa  mère  ;  et  le  fist  Parçonnier  (  c  )  du 
royaume  :    et  n'avoit    Hardekenut  plus  des   revenues    du  dit   Royaume  que  le 

(a)    Cette    pièce    n'est    ni     ancienne    ni   fort  im-  Nous   développerons     cette    ruse     dans    notre   XII' 

jKjrtantc.    Nous    en    avons    déjà   donné    un    extrait  Volume,     lorsque    nous    y  donnerons     un     nouvel 

dans  notre  X«  Volume,  pag.   276.  extrait    de   Guillaume   de   Jumiege    sur    le    manus- 

(ù)  Les  fameuses  batailles  du  Val-des-dunes  et  de  crit  de    S.    Victor,   coté   819,    d'environ  500    ans, 

Mortcmer    sont    fixées   aux   années    1047   et  1034.  et  sans  interpolations  ou  additions. 

On   a    l'obligation    de  ces   dates    particulièrement  à  (c)    C'est  -  à  -  dire    qu'il     partagea    avec    lui    le 

rinterpolateur   de   Guillaume     de    Jumiege,    à    qui  royaume,  qu'il    lui    en  fit    part,    qu'il   se    l'associa 

d'ailleurs    on    ne    pardonne  pas  d'avoir  voulu  faire  au  trône  ;  du   mot    Latin  parliunarius  ou  persona- 

illuslon  à   la  postérité  en  faisant  disparoître   de    son  riui. 
Histoire  la    conclusion  que    l'Auteur  y    avoit   mise. 


EXTRAIT  DE  L'HISTOIRE,   etc. 


317 


A  dit  Edward,  fors  seulement  le  nom  de  Roy  ;  et  gouvernèrent  eux  deux  ;  et 
puis  mourut  le  dit  Hardekenut.  Après  le  trepassement  du  dit  Hardekenut  Roy, 
fut  fait  Roy  d'F^ngleterre  le  ])on  proudomme  Edward ,  et  gouverna  saincte- 
ment  en  pais  le  dit  royaume,  et  y  ordonna  loy  selon  l'ancienne  coustume,  et 
en  son  vivant  fist  de  moult  beaux  miracles.  Il  eut  à  femme  Gille  fille  du 
Comte  Godowine  ;  et  laquelle  ne  fut  point  congnue  du  dit  S.  Roy 
Edward,  mais  demoura  pucelle. 

Après  ces  choses  le  Roy  de  France  meut  guerre  (ci)  la  troisième  fois 
contre  le  Duc  Guillaume  à  l'instigation  de  Geffroy  iMartel  Comte  de  An- 
giers,  et  entra  en  Normandie  ;  et  en  retournant  de  Coustentin,  il  perdi  plus 
de  la  moitié  de  ses  gens  à  la  chausée  de  Varville,  dont  il  fut  moult  courou- 
cié  ;   et  trespassa  tantost  après.   Après  le  dit   Henri   régna  en   France  Philippe 

B  son  fils,  au  couronnement  duquel  fut  à  grant  aroy  et  noble  compagnie  le 
Duc  Guillaume  de  Normandie. 

[a)  En  1058  la  guerre  duroit  encore  entre  les  Ms.  porte  Taniera.t,  et  l'iinprimé  a  Tillieras), 
François  et  les  iNonnans  ;  car  cette  année  même  que  Guillaume  avoit  rétabli,  après  l'avoir  rendu 
le   Roi   Henri    assiégea   le    château    de    ïilliers   (un       au  Roi    Henri    qui  l'avoit  fait  détruire. 


EX GERVASII  («) TILBERIENSIS  OTIIS IMPERIALIBUS. 


Inter  Leibnitianos  Scriptores   Reru^n  Brmisvicensium  Tom.  I, 
'  pag.  945. 

AD  SANCTissiMUM  Rcgcm  Edoar.dum  veniamus ,  cujus  iidem  et  scien- 
tiam  leges  quas  scripsit  testantur,  et  miracula  cotidiana  loquuntur.  Hic 
in  die  Apparitionis  (b),  anno  Domini  MLXVf,  cœlos  ingressus,  sub  sancta 
confessione  hteredem  reliquit  Heraldum  nepotem .  virtute  corporis  incompa- 
rabilem,  moribus  ingenuum ,  militiâ  singularem  ;  cujus  tanta  erat  magnani- 
mitas,  quod  omnia  terrena  sibi  subjicienda  credebat,  et  secundùm  mentis 
quantitatem  successuum  ipsi  prosperitas  arridebat.  Dum  puériles  ageret  aunos, 
ex  mandato  Régis  avunculi  sui,  apud  Ducem  Neustriae  quam  vulgô  Nor- 
manniam  vocant,  educatur  ;  eo  quod  apud  nobilissimos  Anglos  usus  teneat, 
filios  suos  apud  Gallos  nutriri  ob  (c)  usum  armqrum  et  linguae  nativae  barba- 
D  riem  tollendam.  Erat  Duci  illi  filius  spurius  Guillelmus  nomine,  ex  sub- 
inducta  illi  civis  cujusdam  filiâ  genitus ,  eo  consilio  ut  quovis  modo  so- 
boles  ex  eo  Normannis  nasceretur.  Cùm  ergo  more  juvenculorum  in  curia 
hseres  Angliîe  et  filius  Ducis  essent  confœderati  ,  tandem  venit  eis  in  men- 
tem,  ut  Heraldus  sororem  Guillelmi  acciperet  in  uxorem  ac  Reginam  ;  ac 
è  converso  Guillelmus  Heraldi  sororem  in  conjugem  juraret  et  Ducissam  : 
unoquoque  pro  suo  tempore  pacta  se  servaturos  jurantibus.  Mortuo  ergo 
sanctissimo  Rege  Eduardo,  Heraldus  regnuin  suscepit  ;  et  defuncto  Ro- 
berto  (d)  Duce,  Guillelmus  Ducatum  Neustriae  partim  vi ,  partim  quibus- 
dam  cum  Rege  Francorum  pactionibus  obtinuit.  Mandat  Diix  Régi,  ut 
secundùm  pristina  jurata  et  uxorem  suam  recipiat,  et  Duci  debitam  non 
neget.  Quorum  utrumque  detestatus  Haraldus ,  cùm  apud  castrum  Dolo- 
berniam    per  mare  in   scafa  spatiandi    causa   se   faceret  cum   paucis   vectitari , 


(a)  Gervasius  Tilbcriensis  ,  vir  illustris  ut 
potè  Marescailns  .regni  Arelatensis  ,  et  studiis 
pro  captu  temporuni  dams  simul  et  militiâ^  ad 
Oltonem  IV  luiperatorem  cum  nuncupatoria 
Epistola  misit  Librum  ,  quem  Otia  Imperalia 
inscripsit,  ut  jucunda  ejus  lectione  Imperator 
curas  distingueret.  Ibi  de  Hcnrico  et  Pliilippo 
Fr.  Rcgibus  hase  tantùm  habct  pag.  944  :  Cui 
[Roberlo]  succensit  Henricus  filius  ejut  :  cui  suc- 
cessit  Philippiis  ejus  ftliuf.  Ceterùra  multa  asper- 
git,  ad  Historiam,  Geographiain  et  Physicam 
utilia  :  sic  legi  merentur,  quae  tradit  de  verrai- 
culo  colore  piantiujue  unde  nascitur  ;  de  rébus 
Arelatensibus  ac  vicinis  ;  de  varioruin  locorum 
proprietate  ac  situ  ;  de  opinionum  quarumdani, 
traditionum   -  et      rituum     originibus,      non    alibi 


An.    1066. 


occurrentibus  ;  de  Veronica  ,  quae  est  pictura 
Domini  vera  [  vera  iconj  ;  de  j)omo  aureo  , 
quod  in  solcnnibus  sinistrà  ferebant  Imperato- 
res,  favillâ  et  cinere  plénum,  ut  admonerentur 
quàra  vana  esset  gloria  omnis  humana.  Scd  de 
bis  in  alio  Volumine  nostro  ;  nam  scribebat 
tantùm  Gervasius  anno  12U,  ut  ipse  ostendit^ 
cùm    Indictionis   numerum    computare   docet. 

(AJ  Id  est  in  vigilia  EpiplianiaBj  quae  alio 
nomine  Apparitio  dicitur  •  quia  Dominus  bac 
die  hominibus  apparuit. 

(c)  Linguû  igitur  seu  eloquentlâ  sicut  et  ar- 
morum  usu    Anglos   prasstabantj  Galli. 

(rf)  Malè  in  Edit.  Rege  pro  Rubeitu  ;  errorei 
sciiicet  Leibnilii  aut  Librarii. 


Rr 


"J 


318   EX  GERVASIl  TILBERIENSIS  OTIIS  IMPERIALIBUS. 

tandem  subito  flatii  avectus  in  Flandriam,  commentus  est  se  ad  Ducem  ve-  A 
nisse,  ut  uxorem  pollicitam  acciperet,  et  daret  promissam.  Gaudenter  ex- 
ceptus  et  ad  Ducem  veniens,  spondet  firniiùs  complere  promissa  ,  et  ducta 
sorore  Ducis ,  redit  in  Angliam  :  ubi  suae  redditus  potestati ,  convertitur  in 
areum  pravum,  spretoque  totiens  iterato  jurejurando,  in  tantam  ex  privilé- 
gie singularis  militiae  evehitur  superbiam,  quod  omnia  tentans,  et  de  mala 
causa  nullam  capiens  diffidentiam,  cum  Scotis  pugnam  aggreditur  ;  et  dum 
inter  atrocia  vulnera  hinc  inde  inflicta  victor  existit ,  audit  Ducem  Norman- 
niae,  convocatis  auxiliariis  et  nobili  stirpe  Francorum,  partem  Angliae  meri- 
dianam  intrasse,  ut  contemptum  suum  et  verecundiam  illatam  ultore  ferro 
vindicaret.  Comperiens  talia  Rex  Heraldus,  ut  erat  audacissimus ,  vix  alli- 
gatis  vulneribus  uuper  in  pugna  contritorum ,  occurrit  inconsideratè  Nor- 
mannis^  exercitu  suo  non  exspectato.  Ejus  adventum  sentientes  Normanni ,  B 
de  paucitate  diflfisi,  de  strenuitate  Régis  timentes ,  aggerem  pro  muro  fa- 
ciunt  ;  et  cîim  instaret  dies  sabbathi,  voto  perpetuo  se  suamque  posterita- 
tem  obligaverunt,  qubd  in  perpetuum  carnibus  die  sabbathi  (a)  abstinerent,  si 
de  manu  fortioruni  liberati,  sine  damno  secundiim  justitiam  causae  suae,  victo- 
riam  reportarent.  Miserator .  .  .  quos  inter  prinios  insultus  paulisper  contri- 
vit,  in  fine  cum  paucitate  victores  facit  ;  et  Heraldus,  utrum  fugâ  sibi  con- 
suluerit,  an  in  praelio  ceciderit,  adhuc  dubium  reliquit.  Dato  igitur  populo 
in  dispersionem  Regeque  evanescente,  Dux  JNormanniae  Londoniam  advec- 
tus,  in  Regem  evehitur,  sorore  Heraldi  {h)  in  uxorem  ducta.  Ex  hinc 
prodit  Guillelmus  Rex  Anglorum  per  nuptias,  et  Dux  Normannorum  per 
paternam  successionem .  Hic  post  multos  cum  Anglis  singulares  conflictus  , 
potens  bellator,  justus  Princeps,  et  in  omnibus  tam  modestus  quàm  stre-  C 
mms ,  très  filios  reliquit^  Regem  Guillelmum ,  Robertum  cognomento 
Curtam-hosam  Ducem  Normannorum  ,  et  Henricum.  Defuncto  pâtre , 
succedit  Guillelmus  primogenitus  in  regnum  _,  vir  impius ,  Ecclesiarum  per- 
secutor ,  immisericors  circa  imbelles  ;  qui  Archiepiscopum  Cantuariensem 
plurimùm  persecutus ,  ab  Angelo  percutiente  peremptus ,  Guintoniai  sepnl- 
tus  est  sub  infamiae  perpetuo  monumento. 

(a)    Necdum    enim   in    sabbatis     apud    Norman-      Glabrum   Sigebertus  refert, 
nos    vigebat    haec     à     carnibus     abslinentia  ,     quae  [b)   Errât    ibi    Gervasius  ;    nam    Malhildera    Rex 

anno   1033    ab   Episcopis   décréta    fuerat ,     ut   post      Anglorum    Guillelmus    unieara    habuit   uxorem. 

D 

EX  CHRONICO  MOSOMENSI  W. 

Apud  Acherium   Tom.   Il  Spicilegii  in- fol.   pag.    572. 

Jo  H  ANNE  s  Abbas  tertius  obiit  anno  MXXXI.  Quo  defuncto,  et  lega- 
tione  pro  instituendo  Abbate  ad  Archiepiscopum  Ebalum  delegata,  ipse 
Gandavo  litteras  suas  misit  ;  et  inde  domnum  Abbatem  Rotulfum,  Moso- 
mensis  Cœnobii  Monachum  ,  sed  cum  benedictione  et  licentia  praedicti  Ab- 
batis  sui  Johannis  comraorantem  apud  domnum  Abbatem  Richardum  sanc- 
tum  omnino  virum ,  i^eligionis  gratiâ ,  Remis  devenire  fecit  ;  et  Abbatem 
ordinans,  Calendis  Octobris  festo  S.  Remigii  spirituali  sanctificatione  con-  E 
signavit  [anno]  MXXXI.  Ebalus  autem  obiit  anno  MXXXIII  :  cui  successit 
Wido  (ft)  Archiepiscopus  (c). 

Anno  Dominicae  Incarnationis  MLXV,  Indictione  III,  régnante  Philippe 
Rege  Francorum  adolescente,  anno  regni  ejus  VI,  pontificante  Gervasio 
Remorum    Archiepiscopo ,    anno    sui     Archiepiscopatûs    X ,     domno    Abbate 

(a)    Chronicon     Mosomense     quod     ex     duplici  Mosomagensi      Ecclesiam      Germereii.      In       gentis 

apograplio  ,        Bibliothecae      allero       Sangermanae,  Castellioneae     genealogica      Ilistoria      Chesnius   ac- 

altero    Chesnii,  edidit     Acherius,     non    progreditur  curalc  prosequuutus    est  prosapiam    Guidonis  ;   qui 

ultra  annum  1212,  ctiam  cum  additamentis.  duos    habuit   fratres^    Gervasium     scilicet     de    Cas- 

Ib)  Guido    de  Castellione  anno  1040  Ecclesiaî  suae  tellione      Rem.     Ecclesiae      Vicedominura    [dignitas 

asseruit   monetam    Mosomagensem  ,    quam    Ebalus  illa  tune  teniporis  penès    laicos   erat]  ,  et  Aliletium 

Archiepiscopus     monelaj     Remensi    jam    antc    con-  de    Castellione. 

junxerat.     Anno      autem     1043  dédit    Monasterio  (c)   Qua?     sequuntur,    addita    censet    Acherius. 


EX  CHRONICO  MOSOMENSI. 


319 


A  Bernero,  caeterisqiie  sanrtae  Mosomensis  Ecclesiae  Fratribus  cum  summa 
devotione  facientibus,  praesente  domno  Hugone  S.  R.  E.  Cardinal!  ,  per 
manus  ejus  elevatum  est  corpus  S.  Arnulfi  Martyris  de  theca  priori  ,  et 
cum  devotis  laudibus  et  hymnis  repositum  est  in  aliam,  sub  die  IX  Calenda- 
rum  Augusti,  praesente  ibi  ipso  repositionis  die  plurimâ  utriusque  sexûs  et 
ordinis  ninltitudine,  altissonis   vocibus  Christi  gloriam  coUaudante. 


EX  HISTORIA  (a)  REGUM  FRANCORUM. 


Ex  Ms.  Codice   Abbatiœ  S.    Victoris    Paris,    num.  419. 


B 


ROBEBTO  itaque  Rege  Franco- 
rum  defuncto ,  Henricus  filius 
ejus  aceepit  Annain  filiam  Régis 
Russorum  :  et  *  plus  de  futuris  quàni 
temporalibus  cogitans,  apud  Silva- 
nectum  Ecclesiam  in  honore  S.  Vin- 
centii  construxit.  De  hac  etiam  Hen- 
ricus suscepit  filios ,  Philippum  , 
Robertuin  ,  Hugonem  cognomento 
Magnum.  Iste  Hugo  genuit  Radul- 
phum  Verniandoruni  Comitem.  Quo 
etiam  fundatus  est  tempore  locus  (b) 
qui  de  Caritate  dicitur,  à  venerabili 
Gerardo  ejusdem  loci  primo  Priore 
et  fundatore,  in  allodio  quod  ei  con- 
tulit  nobilis  proies  de  Chalant,  anno 
Christi  MLVI.  Henricus  autem  post- 
quàm  XXX  annis  regnasset,  Philip- 
pum filium  suum  Remis  civitate  fecit 
inungi,  et  in  Regem  consecrari.  Ipse 
vero  sequenti  anno  obiit  ;  quique 
apud  Dionysium  est  delatus,  i  bique 
tumulatus. 


(«)  cil 


[a)  Adeat  Lector  paginain  277  Tomi  X,  ubi 
partem  bujus  historicae  Epitomes  jam  vulo-ari- 
mus. 

(i)  Is  locus  positus  est  juxta  vêtus  castrurn, 
quod  Marchia  [  les  Marches  ]  dicitur.  Non  iin- 
probabilis  Mabillonio  videtur  conjectura  nostri 
Georgii  Vielles  existimantis,  boc  esse  vicum  Ma- 
suain  pagi  Autisiod.  ad  Ligcriin,  ubi  Pipinus  Rex 
ex  pago  Tricass.  Autisiodorura,  inde  ad  Li- 
gerim  cura  exercitu  progressus  ,  fluviam  trans- 
meavit  ex  Fredegarii  Continuatore. 


OUANT  (rtj  Cil  Rois  Robert  fu 
morz,  li  Rois  Henriz  son  fiuz 
prist  à  famé  [b)  Annte  la  fille  au  Roi 
Russin.  Icele  dame  pensoit  plus  aux  *  haec 
choses  à  venir  que  aux  choses  pré- 
sentes, ce  est  à  dire  qu'elle  penssoit 
plus  à  Dieu  qu'aux  choses  du  siècle  ; 
dont  il  avint  qu'ele  fist  estorer  à  Sen- 
liz  une  Yglise  en  l'enor  S.  Vincent. 
Icele  dame  out  li  Rois  Henriz  trois 
fiuz,  Phelipe ,  Robert  et  Hue  le 
Grant.  Icelui  Hue  engendra  Raoul 
le  Comte  de  Vermendois.  Et  el  tens 
à  icelui  Hues  fu  fondez  li  lieux  qui 
est  apelez  la  Charité  souz  Layre  ;  et 
la  fist  fonder  Gerarz  un  vaillanz  hom,  An.  i056. 
qui  fu  touz  li  premiers  Priors  de  ce 
lieu  meismes  ;  et  en  icelui  leu  ,  où 
l'Abeye  fu  fondée,  firma  la  noble 
ligniée  de  Challot.  En  l'an  de  l'Incar- 
nation notre  Seignor  mil  et  cinquante  An.  i06O. 
sis,  que  li  Rois  Henriz  out  regnié 
trente  anz,  il  fist  son  fiuz  Phelipe 
enoindre  et  lever  à  Roi  en  l'Iglise 
de  Reins  ;  et  en  l'an  après  morut  li 
Rois  Henriz  ,  qui  fu  portez  enfouir 
en  l'Iglise  S.  Denis. 

(a)  Cette  traduction  est  la  suite  de  l'Abrégé 
historique  que  nous  avons  donné  à  la  page  278 
de  notre  X."  Volume,  et  que  nous  avons  copié 
sur  un  Ms.  de  M.  Mariette  ,  ci-devant  de  M. 
l'Abbé    de  Camps. 

(i)  Le  mariage  du  Roi  Henri  avec  Anne  de 
Russie  ne  fut  célébré  qu'en  l'année  du  sacre  de 
S.  Lietbert  Evêque  de  Cambrai,  c'est-à-dire 
qu'en  lOol,  comme  nous  l'apprendrons  ailleurs 
de  la  Vie   du  même  Saint. 


320 


EXTRAIT  W  DE  LA  CHRONIQUE 

ou  HISTOIRE  MANUSCRITE  DE  NORMANDIE. 

Comment  le  Duc  Richart  de  Northmandie  délivra  Regnault  de 
Eourgongne  ,  qui  estait  son  gendre,  de  la  pison  Hue  de  Chalon. 

EN  CE  temps  fut  une  guerre  entre  Regnault  le  Comte  de  Bourgongne 
qui  espousé  avoit  Alips  la  fille  Richart  Duc  de  Northmandie  ,  et  Hue  le 
Conte  de  Chalon  ;  et  se  porta  si  la  besongne,  que  Regnault  fut  prins  des  B 
gens  Hue  de  (Chalon.  Hue  tint  longuement  Regnault  en  prison,  qu'il  ne  le 
voulloit  délivrer  par  raencon,  ne  aultrement.  Si  requist  Alips  la  femme  Re- 
gnault au  Duc  Richart  son  père,  que  il  la  vaulsist  aidier  à  la  délivrance  de 
Regnault  son  mary  Conte  de  Bourgongne.  Lors  Richart  envoya  vers  Hue 
de  Chalon,  en  lui  priant  que  il  vaulsist  délivrer  Regnault  son  gendre  par 
finance  ou  aultrement.  Lequel  respondi ,  que  pour  lui  riens  n'en  feroit ,  et 
que  encores  le  tiendroit-il  plus  fort.  De  la  quelle  response  le  Duc  Richart 
ot  moult  grant  desplaisir,  et  manda  ses  gens,  et  les  assembla  ;  et  tout  son 
ost  qui  estoit  moult  grant,  il  bailla  à  Richart  son  filz  aisné  et  à  Robert  son 
aultre  filz  puisné,  et  les  envoya  en  Bourgnongne  contre  Hue  de  Chalon. 
Le  Roi  de  France  nommé  Robert,  qui  moult  amoit  Richart,  laissa  passer 
les  deux  filz  au  Duc  moult  voulentiers  parmi  sa  terre,  en  paiant  leurs  des-  C 
pens.  Quant  les  enffans  Richart  furent  en  la  terre  de  Hue  de  Chalon,  si 
commencèrent  à  faire  moult  forte  guerre  :  et  mesmement  asségerent  sur  la 
terre  au  Conte  Hue  le  chastel  de  la  Merveille  ,  et  le  prinrent.  Et  puis  ale- 
rent  destruisant  toute  la  terre  au  Conte  Hue  jusques  à  Chalon.  Ils  assaillirent 
de  prime  face  tellement  la  ville,  que  Hue  qui  estoit  dedens  et  ses  gens 
virent  qu'ilz  ne  le  povoient  deffendre.  Quant  Hue  vit  que  sa  ville  se  perdoit, 
si  prent  à  cop  une  selle  à  cheval,  et  la  mist  sur  son  col;  et  tout  à  pié  s'en 
vint  où  les  deux  filz  du  Duc  Richart  estoient  ;  et  se  getta  aux  piets  de  Ri- 
chart l'aisné  filz,  et  la  selle  sur  son  dos,  aftinque  Richart  le  chevauchast, 
s'il  lui  plaisoit.  Car  telle  estoit  l'ordonnance,  que  ung  homme  desconfit  se 
rendoit  une  selle  à  son  col.  Richart  le  dréça,  et  lui  dist  que  il  lui  rendist  Re- 
'  beaufrere  gnault  son  serouge  *  :  ainsi  le  !fist.  Lors  fu  ordonné  que  il  viendroit  en  North-  D 
mandie  devers  le  Duc  Richart  pour  soy  mettre  en  sa  mercy  ;  et  de  ce  bailla 
bons  hostages.  Atant  s'en  retournèrent  Richart  et  Robert  devers  leur  père, 
et  rendirent  à  Alips  leur  sœur  son  mary.  Et  quant  le  Duc  sçeut  comment 
ses  enffans  avoient  besongnié,  si  en  ot  grant  joye  :  car  oncques  mais  n'avoient 
esté  armez.  Si  les  receut  à  grant  joye  ;  et  aussi  firent  les  citoiens  de  Rouen. 
Et  si  fut  par  tout  le  pais  grande  la  renommée  de  leur  commencement. 

(a)  Le  Manuscrit  d'où  nous  tirons  cet  ex-  bonne  voulente  qui  tendent  venir  à  honneur  selon  Dieu 
trait,  est  un  in-folio  d'un  gros  et  fort  beau  ca-  par 'vaillance  et  par  hcrdement,  désirent  ojrr  et  fça- 
ractere,  avec  des  miniatures  et  des  vignettes  en  voir  lesnobles  et  honorables  faits  des  anciens,  pour  y 
or  et  autres  couleurs  ;  mais  sans  titre  et  sans  prendre  exemple  afin  de  venir  à  leur  intencion,  je  à 
nom  de  propriétaire  ,  vraisemblablement  faute  l'aide  de  Dieu  metterajr  en  forme  au  mieulx  que  Je 
d'un  feuillet  qu'on  en  a  supprimé  à  dessein.  Nous  pourraj  les  Idstoires  et  fais  des  nobles  Ducs  de  North- 
conjecturons  qu'il  a  appartenu  autrefois  à  une  mandie  qui  vu  temps  qu'ilz  ont  este' ,  selon  qu'il  me 
de  nos  Abbayes  du  pays,  où  un  Moine  sur  la  apperra  par  aucunes  escriptures.  Si  prie  à  tous  ceulx 
fin  du  XIII»  siècle  l'aura  fait,  en  abrégeant  et  qui  ceste  œuvre  verront  ou  orront,  qu'ilz  suppléent  à 
en  mettant  en  prose  le  Roman  du  Rou  dont  ma  simplece ,  et  le  me  aident  à  la  relever  ,  et  par- 
nous  parlerons  ailleurs.  Quoi  qu'il  en  soit,  M.  faire  mon  œuvre  selon  ce  que  le  pourront  faire  et  bon- 
le  Marquis  d'Averne  est  aujourd'hui  en  posses-  nement  le  sauront.  L'Auteur  finit  son  Histoire  à  la 
sion  de  ce  Livre,  comme  d'un  héritage  qui  lui  paix  de  1217  entre  Henri  HI  ,  Roi  d'Angle- 
vient  de  ses  pères  ;  et  ce  Seigneur,  aussi  distin-  terre,  et  Philippe  Auguste.  [Cependant  il  ne  l'a 
gué  par  les  qualités  du  cœur  et  par  un  goût  dé-  écrite  qu'après  1250  ;  car  sur  la  fin  il  y  fait  men- 
cidé  pour  les  bonnes  choses,  que  par  sa  nais-  tion  du  rachat  de  S.  Louis.  Un  Manuscrit  de 
sance,  par  sa  politesse  et  par  son  habileté  dans  la  Fécan,  gros  in-4°  qui  paroît  être  du  XV"  siècle, 
science  militaire,  nous  l'a  prêté  trèsobligeam-  et  qui  a  été  entre  les  mains  de  M.  Bigot,  cou- 
inent, à  la  recommandation  de  son  oncle  M.  tient  non  seulement  les  mêmes  gestes,  mais  en- 
l'Abbé  d'Averne,  homme  de  beaucoup  de  mé-  core  ceux  des  autres  Normans  avant  Rou,  avec 
rite.  Du  reste  la  Chronique  ne  commence  qu'à  le  Gouvernement  des  Princes  en  vers^  le  Livre  de 
Rou,   et  voici   comment:    Pour  ce    que   ceulx    de  V  Arbre  des  Batailles  ■ga.t  Honnoré    Bonnet,    etc. 

Comment 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS"   DE  NORMANDIE.   321 

A  Comment    le   Duc     Richart  chéy    en     malladie ,     et    comment    il   ordonna    que    Richart 

son  fih   fiist  Duc. 

Apres  ces  choses  ainsi  advenues  le  Duc  Richart  chéy  en  maladie  ,  et 
manda  ses  Barons  ;  et  en  leurs  présences  saisy  Richart  son  aisné  filz  de  la 
Duchie  de  Northmandie ,  et  à  Robert  son  filz  donna  Hyemmes  et  toutes 
les  appartenances.  Son  meuble  il  parti  en  trois  :  le  premier  fut  ordonné  par 
lui  à  donner  aux  povres  pour  Dieu  :  les  deux  aultres  tiers  laissa  à  Robert  et 
à  Richart  ses  enfFans  :  et  commanda  à  Robert  qu'il  servist  et  qu'il  obéist  à 
son  aisné.  Moult  ordonna  Richart  noblement  de  toutes  gens.  H  se  fist  porter 
à  Fescamp  ;  et  par  le  conseil  de  l'Arcevesque  de  Rouen,  Robert  son  frère, 
se  fist  confes  et  acommunier  :  et  puis  de  sa  voulente  vint  en  Chappitre  ,  et 
B  là  se  fist  discipliner  à  tous  les  Moynes  ,  et  avoit  la  haire  vestue  :  et  assez  tost 
après  saintement  trespassa  de  cest  siècle ,  et  rendy  son  ame  à  Dieu  l'an  mil 
XXVII ,  et  régna  XXX  ans.  Il  fut  enterré  à  Fescamp  ou  degout  de  la  gout- 
tière emprès  son  bon  père  :  mais  depuis  ce  ilz  furent  ostez  hors  tous  deux,  et 
mis  en  sépulture  en  l'Eglise  devant  le  maistre  autel.  Cestui  Richart  fist  faire 
l'Abbie  de  S.  Vandrille  ;  et  vesqui  en  régnant  ce  second  Richart ,  Duc  de 
Northmandie  IIII ,  XXX  ans  Duc  des  Northmans  :  et  oncques  en  son  temps 
ne  furent  Northmans  sans  besongnier. 


Comment    le    tiers      Richart    après     la    mort     de 

Northmandie. 


son    père     receut     la     Duchie     de 


Quant  le  second  Richart  ,  Duc  de  Northmandie  IIII ,  fut  aie  de  vie  à 
trespassement ,  Richart  son  filz  qui  fut  le  tiers  Richart ,  et  V  Duc  de 
Northmandie,  print  le  gouvei-nement  de  la  Duchie ,  et  print  et  reçut  les 
hommages  de  ses  Barons  et  nobles  hommes.  Moult  ot  celui  Richart  grant 
et  noble  commencement.  Il  donna  et  saisi  son  frère  Robert  de  la  terre  de 
Hymmes  et  des  appartenances ,  si  comme  leur  bon  père  l'avoit  ordonné  ; 
et  avec  ce  il  lui  donna  moult  d'autres  fiefz  :  mais  ce  ne  souflfit  pas  à  Robert, 
ains  print  celéement  Falloise  ,  et  le  voult  tenir  contre  son  frère  le  Duc. 
Mais  quant  le  Duc  son  frère  le  sceut ,  il  ala  à  tous  ses  gens  devant,  et  print 
le  chastel  par  force  ;  et  ceulx  qui  estoient  dedens  que  Robert  y  avoit  mis , 
s'enfuirent.  Après  ce  fait  leurs  amis  les  mirent  à  acord.  Cestui  Richart  (a) 
ot  ung  filz  qui  ot  nom  Nicolas  ,  qui  vestu  fut  premièrement  à  Fescamp  (è), 
et  après  fut  Abbé  de  S.  Ouen  de  Rouen,  et  fut  très  vaillant  preudomme  et  sage  et 
bon  clerc.  Ou  temps  de  cestui  Abbé  crut  moult  et  augmenta  l'Abbaie  de  S. 
Ouen  de  Rouen.  Assez  tost  après  que  le  Duc  Richart  ot  prins  Falloise,  lui 
estant  à  Rouen  ,  maladie  le  print  à  son  diner  hastivement ,  dont  il  morut  , 
et  ne  sceut  l'en  qui  souspeconner  de  sa  mort ,  et  disoit  on  qu'il  avoit  esté 
empoisonné.  Quant  il  fut  mort  ,  il  fut  mis  en  sépulture  moût  noblement  et 
richement,  et  fut  enterré  en  l'Abbaye  S.  Ouen  de  Rouen  le  grant  autel. 
Le  peuple  de  Northmandie  fut  moult  courroucié  de  la  mort  de  leur  seigneur. 
Car  ils  tenoient  que  par  son  commencement  oncques  si  bon  n'y  avoit  eu  , 
comme  il  eust  esté  ,  se  il  tust  vescu.  Il  ne  régna  que  deux  ans,  et  n'ot  nuls 
enlïans  (c)  qui  après  lui  peussent  succéder  en  la  Duchie. 


[a]  Doin  Pommerayc  dans  son  Histoire  de 
l'Abbaye  de  S.  Ouen,  soutient  qu'il  étoit  fils  de 
Richard  II,  et  non  pas  de  Richard  III  :  ce  qui 
est  contraire  à  la  vérité  de  l'histoire.  Il  s'appuie 
sur  l'épitaphe  qui  fut  trouvée  dans  le  tombeau 
de  ce  iVicolas,  où  il  est  dit  fils  du  Comte  Ri- 
chard je  Jeune,  et  frère  du  Comte  Robert  ;  mais 
cette  pièce  n'a  nullement  l'air  d'être  du  tempSj 
comme  nous  le  remarquerons  ailleurs. 

[b)  Orderic  marque  aussi  que  cela  se  fit  à  Fé- 
can  :  ce  qui  est  d'autant  plus  vraisemblable  que 
cette  Abbaye  étoit  f  alors  celle  que  nos  Ducs  , 
qui  en  étoicnt  les  fondateurs,  affectionnoient 
davantage.  Ainsi  l'Interpolateur  de  Guillaume 
de  Jum.  se  trompe,  quand  il  écrit  que  cette  édu- 
cation se  fit  à  S.  Ouen.  Il  est  vrai  que  Dom 
Mabillon  s'est  déclaré  là-dessus  pour  l'Interpo- 
lateur ;   mais    ce    n'est      apparemment   que  parce 

Tome  XL 


qu'il  l'a  pris  en  cet  endroit  pour  Guillaume  de 
Jura,  qui  étant  au  moins  de  l'âge  de  Nicolas  , 
devoit  l'avoir  bien  connu  ;  au  lieu  qu'Orderic 
n'avoit  encore  que  17  ans  quand  celui-ci 
mourut. 

(c)  Ainsi  Nicolas  étoit  bâtard ,  comme  le  dit 
dans  son  Hist.  Gabriel  du  Moulin  qui  a  suivi 
cette  ancienne  Chronique.  La  leçon  d'Orderic 
Ms.  en  note  pag.  246,  établit  cette  bâtardise.  Si 
notre  Abbé  eilt  été  légitime,  son  père  n'auroit 
jamais  pu  se  résoudre  à  lui  ôter  le  Duché  qui  lui 
appartenoit  de  plein  droit  par  sa  naissance,  pour 
le  faire  passer  à  Robert  qu'il  devoit  haîr  mortel- 
lement ;  et  les  Normans  auroient  été  indignés 
d'une  semblable  lâcheté  ,  loin  d'y  aj>j)laudir 
comme  ils  firent  :  car  Robert  ne  vcnoit  il 
pas  de  faire  la  guerre  à  Richard  IH  par  une 
révolte     très-criminelle    ?     et  n'étoit  -  ce     pas      lui 

Ss 


322   EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS*^  DE  NORMANDIE. 

Comment  le  Duc  Robert  jouoit  aux  escliés   à    ung     Chevallier,   et  en  jouant  donna   une 
juste  d'or  à   ung  Clerc   qui  les  regardait  jouer. 

Apres  la  mort  de  Richart ,  le  V  Duc  de  Northmandie  ,  Robert  son  frère 
reciieilly  la  Duchie.  Assez  ot  en  lui  les  condicions  de  son  père  :  moult  ania 
et  soustint  gens  de  sainte  Eglise  et  autres  povres,  et  par  especial  lépreux  , 
et  les  servoit  souvent  au  mengier.  Il  doubla  les  gaiges  de  ses  officiers  tant 
en  justice  comme  aultrement  ,  affîn  qu'ilz  n'eussent  cause  d'être  corrumpus. 
Le  Duc  Robert  fonda  l'Abbaye  de  Gerisy,  et  si  ordonna  Abbé  et  Moynes 
par  le  consentement  du  Pape,  et  leur  donna  de  belles  et  nobles  possessions, 
et  justice  moyenne  et  basse  et  haulte.  Une  fois  à  une  feste  solempnelle  le 
Duc  Robert  fut  à  la  Messe  et  à  l'offrande  ;  et  quant  il  eut  offert,  il  entendi  g 
que  ung  chevalier  de  grant  honneur  dist ,  qu'il  n'avoit  de  quoy  offrir  :  lors 
appella  le  Duc  Robert  ung  de  ses  gens,  et  lui  bailla  cent  florins  ;  et  lui 
dist,  «  Va  ,  si  les  baille  à  ce  Chevallier  pour  aler  à  l'offrande  ».  Le  Che- 
vallier print  les  florins,  et  tous  les  offry.  Quant  la  Messe  fut  ditte  ,  celui 
qui  l'offrande  avoit  reçeue,  ala  au  Chevallier,  et  lui  dist  comment  il  avoit 
offi^rt  cent  livres,  et  se  c'estoit  à  escient.  Lors  lui  dit  le  Chevallier,  a  Pour 
»  offrir  me  furent  bailliés,  et  pour  ce  les  offry  ».  Et  quant  le  Duc  sceut  ce, 
si  manda  le  Chevallier ,  et  lui  donna  aultres  C  livres.  Icellui  Duc  ama 
moult   le  déduit  de   chiens  et   d'oyseaulx,    et  les  jeux  d'eschez  et    de    tables. 

jl.  Eschiés  Si  advint  une  fois  que    le   Duc    Robert  jouoit    aux    esches    *    à     img  Cheval- 
lier ,     et    avoit    devant  eulx     ung  Clerc    qui     les     regardoit.   Et  si   comme  ilz 
jouoient,   veci    venir    Ung  Chevallier    qui   de    son  fief  avoit    à  faire  hommage  Q 
au    Duc:   lequel  trait  de  dessoubz   son  mantel   une  juste  d'or,    et  la   présenta 

•Robert  au  Duc.  Le  Duc  Richart  *  la  receut,  et  incontinent  la  va  donner  au  Clerc 
qui  regardoit  le  jeu  des  esches  («)  :  le  dit  Clerc  la  print,  et  sitost  qu'il  l'eut 
prinse ,  il  chéy  tout  mort.  Le  Duc  fut  moult  merveille  de  ceste  chose  : 
si  manda  les  médecins  et  cirurgiens,  et  leur  demanda  raison  pourquoy  il 
estoit  mort.  Les  maistres  parlèrent  ensemble  ;  et  puis  dirent  au  Duc  ,  que 
selon  nature  créature  mouroit  par  grant  courroux  et  aussi  par  joye  :  et  pour 
ce  teuoient  ,  que  pour  la  grant  joye  que  le  Clerc  avoit  de  la  juste  qui  estoit 
de  si  grant  vallue  ,  que  il  estoit  mort.  Une  aultre  fois  ung  contellier  de 
Beauvais  avoit  fait  ung  très  beau  cousteau,  et  le  présenta  au  Duc,  et  le  Duc 
lui  donna  XX  livres.  Si  comme  le  coustelier  estoit  en  son  hostel  et  comptoit 
son  argent ,  v^eci  venir  ung  escuier  qui  lui  admaine  deux  destriers  que  le  f) 
Duc  lui  envoyoit.  Le  coustellier  les  vit  ,  si  eut  grant  joye ,  et  si  doubta 
que  l'en  ne  lui  represist  son  don  ;  et  va  prendre  son  argent ,  et  monter  sur 
l'un  de  ses  chevaulx  ,  et  print  la  règne  de  l'autre  en  sa  main  ;  et  se  va 
partir  de  Rouen  où  le  Duc  estoit ,  et  s'en  va  à  Beauvais.  Assez  tost  après  qu'il 
se  fu  parti  ,  l'en  va  présenter  au  Duc  une  belle  couppe  d'or.  «  Portez  la,  dist-il, 
»  à  celui  qui  m'aporta  les  cousteaulx.  «  Sire,  dit  ung  de  ses  gens,  parfoy  il 
»  s'en  est  aie  ».  Il  a  fait  follie,  dist  le  Duc  :  je  l'eusse  fait  riche  si  il  fust  demouré  ». 
Telle  coustume  avoit  le  Duc  Robert  que  se  l'en  lui  donnast  aucune  chose 
qui  reteinst ,   tout  ce  que   depuis  l'en  lui  donnoit  en  la  journée,  il  le  donnoit 

qu'on  soupçonnoit  encore  d'être  coupable  du  l'occasion  fort  singulière  qui  fit  inventer  ce  jeu. 
jioison  qui  enlevoit  ce  bon  Prince  à  la  fleur  de  L'inventeur  qui  éloit  Brahinine,  borna  sa  ré- 
son  âge  ?  compense  au  nombre  des  grains  de  bled  que  pro- 
(a)  Ce  jeu  étoit  donc  alors  déjà  connu  en  duiroit  celui  des  cases  de  l'échiquier,  en  doublant 
France.  On  a  coutume  de  le  confondre  avec  toujours  jusqu'à  la  61»  case.  Le  jeu  des  Echecs 
ceux  des  latrunculi  et  calculi  ou.  scrupuli  ;  mais  M.  passa  bientôt  de  l'Inde  dans  la  Perse,  où  il  prit 
Fréret  dans  le  Tom.  V  des  Mém.  de  l'Acad.  des  le  nom  de  Sc/ialrc/igi  oa  Schalrak,  c'est-à-dire,  le 
Inscript,  prétend  qu'il  n'a  rien  de  commun  avec  jeu  du  Roi.  Les  Grecs  ont  fait  de  ce  mot  leur 
eux  ;  et  il  ne  croit  pas  ,  touchant  l'origine  des  Znlrikion  •  et  les  Espagnols,  par  le  canal  des 
Echecs,  qu'il  faille  remonter  avec  plusieurs  Sa-  Arabes,  leur  A.xadres  ou  Alxadres.  C'est  delà 
vants  jusqu'au  siège  de  Troye,  en  attribuant  qu'est  venu  le  Latin  Scaccnrum  ludui,  l'Italien 
l'invention  de  ce  jeu  à  Palamcde.  Il  n'est  ])as  Scacc/ii,  et  le  François  Eschec  qui  s'éloigne  très- 
non  plus  persuadé  (jue  les  Grecs  et  les  Romains  peu  du  Persan  Schah,  et  encore  moins  de  l'Arabe 
en  aient  eu  connoissance  ,  et  qu'ils  nous  l'aient  Scliek  ,  Roi  ou  Seigneur.  On  enqiloya  le  terme 
transmis.  Les  Persans  avouent  qu'ils  le  tiennent  A' Echec  ,  le  Roi,  pour  .ivertir  que  cette  pièce 
des  Indiens  ;  et  les  Chinois  qui  le  connoissent  couroit  quelque  risque  ;  et  l'expression  à'échec 
sous  le  nom  du  jeu  de  V éléphant,  font  le  mC-me  et  mat  vient  du  Persan  Schahmach,  c'est-à-dire,  le 
aveu.  Un  jeune  Monarque  des  Indes,  enivré  de  Roi  est  pris. 
ridé«      fastueuse    d'un     pouvoir     sans    bornes^    fut 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS*''  DE  NORMANDIE.   323 

1 A  à  celui  qui  lui  a  voit  donné  le  premier  don  ;  et  tenoit  qu'il  n'avoit  oncques 
esté  saoul  de  donner  ,  et  que  oncques  don  qu'il  eust  fait,  tant  fust  grant,  il 
n'avoit  plaint  ,  taxé,  ne  ramentu  à  cellui  à  qui  il  l'avoit  donné,  ne  à 
aultre. 

Comment   le  Duc  Robert  print  le   chastel  d'Alençon. 

Il  ot  à  Belesme  ung  sei{i;neur  nommé  Guillaume  ,  auquel  le  Duc  Ro- 
bert avoit  baillié  le  chastel  d'Alençon  à  garder.  Icellui  Guillaume  garny 
Alençon  de  vivres  et  de  gens  pour  le  tenir  contre  le  Duc,  se  il  le  voulsist 
avoir.  Le  Duc  Robert  le  sceut ,  si  manda  Guillaume  de  Belesme  ,  qu'il  ve- 
nist  à  lui  ;  et  Guillaume  respondit,  que  il  n'y  viendroit  pas.  Lors  ala  le  Duc 
devant  Alençon ,    et  fist  assaillir   le  chastel  tellement    qu'il    fut    prins.  Et  quant 

|B  Guillaume  vit  ne,  il  se  mist  en  la  chemise  nuds  piets,  et  print  une  selle  en 
son  col,  et  se  vint  mettre  en  la  mercy  du  Duc.  Et  quant  le  Duc  le  vit  en 
tel  estât,  il  en  ot  pitié  ,  et  lui  pardonna  tout  :  et  comme  devant  lui  bailla 
la  garde  d'Alençon.  Quant  le  Duc  Robert  ot  ainsi  fait  grâce  à  Guillaume  qui 
n'estoit  pas  hors  de  son  mauvais  penser,  pensa  toujors  comment  il  pourroit 
grever  le  Duc  Robert.  Si  avoit  quatre  filz  tous  partreux  (a),  que  il  intro- 
duit moult  fort  à  porter  dommage  au  Duc.  Et  ung  jour  l'aisné  qui  avoit 
nom  Guerin,  sans  cause  et  sans  défiler  tua  ung  Chevallier  nommé  Gouhier, 
qui  moult  estoit  amé  du  Duc.  Si  advint  que  incontinent  qu'il  l'ot  fait ,  le 
Dyable  le  print  par  la  gorge  et  l'estrangla  devant  tout  le  peuple.  Les  quatre 
filz  Guillaume  de  Belesme  furent  de  par  Mehault  leur  mère  du  lignaige  de 
Guennelon.  Toutesvoies  les  aultres  filz  commencèrent  à  faire  guerre  au 
Duc,  tant  que  une  fois  si  comme  ilz  avoient  accueilly  grant  proie ,  Neel 
Conte  de  Coustentin  avec  les  gens  du  Duc  les  trouvèrent  ;  et  y  ot  bataille 
telle  ,  que  l'aisné  nommé  Foucques  fut  tué  de  Neel  d'un  cop  de  lance  qui 
passa  parmi  son  corps  ;  et  l'autre  qui  avoit  nom  Robert,  s'enfuit  et  se  sauva. 
Guillaume  sceut  que  ses  deux  filz  estoient  desconfis,  estraint  le  cuer  ,  et 
iiiorut.  Robert  qui  s'enfuit ,  comme  devant  est  dit,  et  ung  sien  frère  le 
plus  josne  des  quatre  ,  demourerent  et  vouldrent  faire  guerre  au  Duc.  Le 
Duc  Robert  donna  une  seur  qu'il  avoit  en  mariage  au  filz  Neel ,  et  lui 
donna  Ballon  et  les  appartenances.  Robert  de  Belesme  print  Ballon  ,  et 
puis  par  Neel  fut  Ballon  reprins  ;  et  là  fut  le  dit  Robert  décappité  d'une 
congnée;  et  Guillaume  nommé  Tallenas  ,  et  le  darrenier  fils  qui  moult  fut 
despit    et     fist   beaucop   de     maulx  ,  demoura   seigneur  de   Belesme,  et  n'osa 

D  pour   lors  faire   guen^e  au   Duc. 

Comment   Hue  Evesque   de  Bayeux  print  le  chastel  d'Evreux 

contre  le   Duc. 

Puis  advint  que  Hue  Evesque  de  Bayeux,  filz  au  Conte  Regnault ,  ala 
à  Evreux,  et  garny  le  chastel  contre  le  Duc,  et  puis  ala  en  France  querre 
aide  :  mais  entretant  (b)  le  Duc  Robert  print  son  ost  ,  et  assist  Evreux. 
Quant  Hue  vit  ce,  si  se  repenti  de  son  meffait,  et  vint  au  Duc  crier  mercy  ; 
et  tant,  que  le  Duc  en  laissa  partir  les  gens  qu'il  avoit  là  mis  en  garnison. 
En  ce  temps  advint  que  Bauduin  Conte  de  Flandres  requist  la  fille  au  Roi 
de  France  pour  son  filz;  si  l'eut ,  et  l'enmena.  Quant  les  enffans  furent 
E  d'aage  ,  ils  furent  espousez ,  et  le  filz  tolly  au  père  sa  terre.  Le  Conte  vint 
en  Northmandie  querre  aide.  Robert  le  Duc  assembla  son  ostj  et  ala  en 
Flandres  ;  et  assist  Cassel  oii  moult  avoit  de  chevalliers.  Là  fist  le  Duc  paix 
entre  le   père  et  le  filz,    et  baillèrent  ostages  d'entretenir  la  paix. 

Comment  Hem-y  fib  du  Roi  de  France  fut  débouté  du  Royaume. 

Assez  tost  après  le  Roi  de  France  Robert  fist  couronner  à  Roy  Henry 
son  filz  aisné,  et  à  Robert  son  filz  puisné  donna  la  Duchie  de  Bourgongne, 
et  puis    morut  l'an  de  grâce  mil   XXXL  Or   advint  que  cjuant  il  fut    moçt, 

(a)  c'est-à-dire,    qui   lui  resseinbloient,    du    Latin  [b)   C'est  -  à-  dire,   pendant   ce    tems-là  ,    cepen- 

patrissare.  clant. 


S 


H 


324   EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'«   DE  NORMANDIE. 

Constance  sa  femme ,  mère  de  Henry  et  de  Robert ,  si  amoit  niieulx  Ro-  A 
bert  son  puisné  filz  qu'elle  ne  faisoit  Henry  l'aisné  ;  et  traitta  avec  les  plus 
grans  Barons  de  France ,  afin  qu'Henry  fust  débouté,  et  que  Robert  eust 
l'onneur  du  royaume  :  et  par  leur  aide,  avec  ce  qu'elle  tenoit  en  sa  main  la 
**  plus  grant  partie  du  royaume  de  France  et  des  chasteaulx  qui  y  estoient, 
il  convint  que  le  Roi  Henry  s'enfuit  ,  et  s'en  vint  en  Nortlimandie  à  tout 
XII  serviteurs  seultmient,  au  Duc  Robert  à  Fescamp  oii  il  estoit.  Le  Duc  le 
recueilly,  et  très  grandement  le  honnora  comme  son  seigneur  :  et  quant  le 
Duc  l'eut  tenu  VIII  jours  et  festié,  il  print  congié  ;  et  le  Duc  dist  au 
Roy  ,  que  sans  faulte  il  orroit  bientost  nouvelle  de  lui  ,  et  le  convoia  jus- 
ques  à  Gistes  (a)  ;  et  lui  bailla  pour  le  convoier  Guillaume  Conte  de 
'Taiom       Clialon   *  son  frère  et  le  Conte   Meel  ,    qui  à  cincq  cens  lances  le  conduirent 

jusques  à  Paris.  Puis  vint  le  Duc  à  tout  son  ost  avec  le  Roy  Henry  ,  et  B 
prinrent  Senlis  ,  Beau  vais  ,  Amiens  ,  Compiengne  ,  Rains  ,  Laon  ,  Noyon  , 
Arras  et  tout  le  Vermendois  et  Sens  :  et  par  sa  puissance  fist  tant,  que  la 
Royne  Constance  se  déporta  de  son  emprinse,  et  que  Henry  demoura  en 
sou  Royaume  paisiblement  :  et  pour  celle  cause  le  Roi  Henry  donna  au 
Duc  Robert  Ponthoise  ,  Chaumont  et  tout  le  Weulguesin  François,  dont 
François    eurent   moult    grant  desplaisir. 

Comment  Robe7-t  Duc  de  Noi'thmandie  fit   faire  Pontorson. 

Ta  NT  OST  après  ces  choses  advenues  Alain  Conte  de  Bretaigne  (b)  de- 
sobéy  ,  et  contredist  à  faux  à  Robert  Duc  de  Northmandie  les  services  et 
redevances  que  ses  ancesseurs  avoient  fais  aux  Ducs  de  Northmandie  :  C 
pour  laquelle  cause  ,  après  ce  que  le  Duc  Robert  l'ot  sommé  deuement,  le 
*  Coësnon  Duc  fist  faire  sur  la  rivière  de  Coisnon  *  ung  fort  chastel  nommé  Pontor- 
son :  lequel  chastel  il  bailla  à  garder  à  Neel  seigneur  de  Saint-Sauveur  le 
Visconte ,  et  ung  aultre  Chevalier  nommé  Auvre  de  Guinguant  :  puis  ala 
le  Duc  chevauchier  ,  et  print  Dol  ,  et  gasta  la  ville,  et  puis  s'en  retourna 
en  Northmandie.  Quant  Alain  vit  ce,  si  pensa  pour  soy  vengier  ;  et  assem- 
bla gens  ce  qu'il  en  peut  avoir,  et  entra  eu  Avrancin  gastant  et  destruisant 
le  pais.  Quant  Neel  et  Auvre  qui  estoient  à  Pontorson  ,  le  sceurent  ,  si 
assemblèrent  des  gens  d'Avrancin  ce  qu'ilz  peurent  tant  à  cheval  comme  à 
pié  ,  et  les  suivirent.  Si  comme  les  gens  Alain  estoient  espars  par  les  Ha- 
meaulx  ,  et  estoit  Alain  et  de  ses  plus  vaillans  gens  en  ung  pendant  d'une 
vallée  ,  veci  venir  Neel  et  sa  route  qui  vindrent  courre  sus  à  Alain  :  la  ba-  Q 
taille  dure  et  merveilleuse ,  et  bien  se  portèrent  d'une  partie  et  d'aultre, 
Finablement  Alain  qui  n'avoit  avec  lui  que  ses  Cappitaines,  regarda  à  destre 
et  à  senestre  ;  si  voit  venii-  à  destre  Auvre  le  compaignon  Neel  et  ses  gens , 
si  se  met  en  fuite  ,  Neel  et  Auvre  (c)  après.  Les  gens  d'Alain  qui  estoient 
par  les  villages  ,  se  cuiderent  ralier  ;  mais  ilz  ne  peurent  :  car  les  gens 
d'Avrancin  gardoient  les  pas  ,  et  illec  les  tuèrent ,  occirent  et  merveilleuse- 
ment navrèrent  ;  et  perdirent  tout  leurs  biens.  Ainsi  Alain  Conte  de  Bre- 
taigne fut  desconfit ,  et  s'enfuit  ;  et  Neel  et  Auvre  s'en  retournèrent  à  grant 
joye   à  Pontorson.    Après   ceste    desconfiture  Robert  le  Duc  de  Northmandie 

(  a  )     Gisors  ,    comme    porte    le       Roman        du  S.  Mlcliiel. . .  Folt   le   Roy  donner  la    terre  de  Flan- 

Rou     Ms.     en    vers    François,    dont  nous    donne-  dres,  mais  Rou  n'en  ot  cure  pour  les  palus  dont  trop 

rons   un   très-ample    extrait    dans   le     Volume   sui-  y  ai'oit.  A  dont  lui  fut  ottroié  la  seigneurie  de  Bre- 

vant.     \ous     n'avons    remis     à     un     autre      temps  taigne,  qui  niarchissoit  à  Nortlimandie  :  et  lors  ainsi 

notre     travail     sur    cette    ancienne       poésie  ,     que  Rou  la  recsut...  Rou  mist  ses  mains  entre   les  mains 

pour    pouvoir   l'imprimer     plus    correctement   à      la  du  Roy ...  et  lors  lui  fut   donnée  toute    Northmandie, 

faveur    du   Glossaire  François  que    prépare    M.    la  et  Bretaigne  la  petite  a  en  franc  alee...    Rou  ne  lui 

Curne  de     Sainte-Palaye.    Cet      illustre      Académi-  -voult  baùier  le  pie' du  Roy...  Rou  dist:  it   Adont  jà 

cien,    toujours   disposé   à   obliger     les      gens       de  ii  devant  homme  ne  me  agenouilleray ,  ne  pie' d' liom- 

lettres    par    une     générosité     d'ame     qui       lui     est  »  me  ne  haiseray  »...    Rou  commanda  à    ung   noble 

comme     naturelle,     nous    a   proposé     très-gracieu-  Chevallier  Danois  que  il  le  haisast  pour  lui.    Cil  Dan- 

sèment     de      nous    fournir     l'explication     de     tous  nois  print  tout  en   estant  le  pié  du  Roy,  et  le  leva  en 

les    vieux    mots     Gaulois,     difficiles    à   entendre;  portant  pour  baisier  à  sa  bouche  ;  et  fist  le  Roy  cheoir 

et    nous      avons     accepté    son      offre   avec    recon-  à  terre  tout  envers,  dont  j   eut  grant  ri^ée  des  Fran- 

noissance.  çoit. 

(b)  Charles  le  Simple  et  Rou,  esl-'û  d\t   plus    haut,  (c)      On    peut    lire   ici,    plus     haut   et   plus  bas, 

assemblèrent  ensemble  à  S.    Cler  sur  Elle  ;  et  là  fut  Anvre  ou  Amire  :  le   Roman    du    Rou    porte,    Au- 

fait  accord  que  Rou...  auroit  toute  la  terre  depuif  la  vere  Gigant. 
ditte  rivière  de  Eite  jusques  à  la  mer  oultre  le  Mont- 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'«  DE  NORMANDIE.   325 


A  regarda  que  Edoiiart  et  Auvre  ses  cousins,  filz  de  Alred  Roi  d'Engleterre 
et  Eunie  *  son  ante  du  Duc  Robert,  estoient  deshéritez  ;  et  que  Kenut  Roy 
de  Danneniarche  tenoit  le  royaume  d'Engleterre,  qui  leur  appartenoit  par 
succession  de  leur  père  ;  et  tenoit  et  avoit  prins  à  femme  Eume  *  leur 
mère,  comme  dit  est.  Si  manda  le  Duc  Robert  au  Roy  Kenut,  qu'il  rendist 
à  ses  cousins  leur  héritage  ;  et  le  Roy  Kenut  respondi,  qu'il  n'en  feroit 
riens.  Lors  le  Duc  Robert  assembla  son  navire,  et  se  niist  en  mer  pour  aler 
en  Engleterre  ;  mais  il  n'ot  guaires  single  ,  que  orage  sourdy  qui  par  force 
le  mena  en  l'Ille  de  Gerzy.  IJi  séjournèrent  le  Duc  Robert  et  ses  gens  XII 
jours,  que  oncques  ne  peurent  avoir  temps  d'aler  en  Angleterre.  Quant 
le  Duc  Robert  vit  ce,  si  ala  ordonner  qu'il  yroit  en  Bretaigne  mettre  le 
Conte    Alain    en   son  obéissance  ;  et   ordoima    que    ung   sien   Chevalier   Conte 

IB  de  Longueviile,  père  Guiffart  ,  nommé  Canel,  moult  vaillant  homme,  car  il 
avoit  pluseurs  fois  voyagié  par  mer  et  par  terre  ;  yroit  par  mer  ;  et  le  Duc 
yroit  au  Mont  S.  Michiel,  et  par  terre  entreroit  en  Bretaigne.  Ainsi  fut 
fait,  et  portèrent  moult  de  dommage  au  pais.  Kt  quant  Alain  vit  qu'il  ne 
se  pourroit  defïéndi-e,  il  se  vint  rendre  au  Duc  Robert  son  cousin,  et  mettre 
en  sa  mercy  au  dit  de  leur  oncle  l'Archevesque  de  Rouen,  (|ui  les  accorda  à 
l'aide  de  l'Evesque  de  Bayeux,  qui  estoit  oncle  de  chascun  d'eulx.  Le  Conte 
Alain  fist  hommage  (a)  par  parage  au  Duc  Robert  ;  et  le  Duc  lui  pardonna, 
et   puis   s'en  revint  en    Northmandie. 


Y.  Enme 


*  f.  Œrine 


Comment  le  Duc  Robei't  à  Falaise  engendra  Guillaume  le  Bastart, 
qui  depuis  fut  Duc. 


Il  advint  une  fois  que  le  Duc  Robert  estoit  à  Faloise  ;  si  vit  la  fille  d'ung 
bourgois  de  la  ville  nommée  Arleite.  Celje  fille  fut  belle ,  bonne  et  gra- 
cieuse, et  pleut  merveilleusement  au  Duc  Robert  ;  et  tant  qu'il  la  volt 
avoir  à  amie,  et  la  requist  moult  affectueusement  à  son  père.  Ceste  requeste 
le  père  de  prime  face  ne  volt  acorder  :  et  toutesvoies  fut  du  Duc  tant  prié 
et  requis,  que  par  la  très  grant  amour  et  afifeccion  qu'il  vit  que  le  Duc 
avoit  à  la  pucelle  sa  fille,  il  y  mist  son  consentement  ;  et  l'acorda ,  ou  cas 
qu'il  plairoit  à  la  pucelle  à  laquelle  il  le  dist;  et  elle  respondit  :  «  Mon  père, 
»  je  suis  votre  enffant  ,  vous  povez  de  moy  ordonner  en  toutes  manières  à 
»  vostre  bon  plaisir  ;  et  je  suis  preste  de  acomplir  à  mon  povoir  vostre  vou- 
»  loir  ».  Et  quant  le  Duc  le  sceut,  si  en  eut  moult  grant  joye.  Et  la  nuit 
venuCj  elle  fut  menée  et  convoiée  jusques  au  lit  du  Duc  ;  et  là  fut  iaissié 
en  la  chambre  fermée,  demoura  seuUe  avec  le  Duc,  qui  concilié  estoit  : 
lequel  fist  despouiller  la  pucelle  pour  coucher  avec  lui  :  et  quant  elle  fust 
despouillié  de  sa  l'obe,  elle  entra  dedens  le  lit  avec  sa  chemise  :  et  comme 
le  Duc  voult  venir  à  elle,  et  soy  approcher,  elle  print  sa  chemise  par  dessus 
et  la  pourfendi  au  long,  et  s'abandonna  au  Duc.  Le  Duc  lui  demanda 
pourquoy  elle  avoit  tait  ce,  et  qu'elle  ne  l'avoit  despouillié  :  et  elle  lui  dist  : 
»  Mon  seigneur,  ce  n'est  pas  chose  advenant,  que  ce  qui  touche  à  mes 
»  piets  et  à  mes  jambes  passe  pardevant  votre  visage  »  :  et  de  ceste  parolle 
le  Duc  lui  sceut  bon  gré,  et  l'en  ama  trop  mieulx.  Quant  le  Duc  ot  fait 
son  plaisir  d'elle ,  et  (jue  ils  orent  parlé  ensemble  tant  et  si  longuement 
qu'il  leur  pleut,  Arleite  se  va  endormir;  et  le  Duc  la  laissa  reposer,  et 
commença  à  penser  à  moult  de  choses  ;'et  si  comme  il  pensoit ,  la  jeune 
dame  va  tresaillir  et  getter  ung  moult  haut  soupir  ;  et  le  Duc  la  trait  à  lui 
et   l'acolle,    et     lui     demanda  qu'elle    avoit  :    «     Mon  seigneur,    dist    elle,  je 


(a)  "Les  Brotons  avoient  déjà  voulu  plusieurs 
fois  se  rendre  indépendaiis  des  Normans  :  Rou, 
comme  porte  la  mêiiie  Chronique  manuscrite  , 
Bretons  duiiij>la  à  son  plaLiir ,qui  de  premier  ne  voul- 
loient  à  lui  obéir  :  il  les  fist  eslre  à  lui  encUivi .  Et  ail- 
leurs :  Alain  et  Beren-^icr  qui  estaient  Conte  de  Bre- 
taigne, eurent  telle  envie  que  Guillaume  [Longue- 
espe'e]  se  alinit  au  FrançoLi  et  se  gouvernail  par  euljc, 
que  Hz  dirent  que  Hz  se  wuldroient  aster  de  sa  sei- 
gneurie ;  et  lui  rendirent  leurs  hommages ,  disons 
qu'ilz  tiendraient   du  Roy.  Mais    Guillaume    les    mit 


à   la    raison.  Le   Roman   du   Rou    Ms.    en    parlant 
de  l'Alain  de  notre  texte,  dit  de  ce  Comte  : 

Li  Quens  Jlainz  fu  fort  et  fiers, 
Vaillant  et  nobles  Clievaliers. 
Cil  de  Bretcingne  l'ennorcrcnt, 
Et  Raiz  Bret  pour  ceu   l'apelerent, 
Qu'à  lour  dit  est  Rof  de  Bretaingnc  : 
Que  nui  avant  de  Challemaingne, 
Ne  n'out  tenu  si  fièrement 
Bretaigne  tout  et  fermement. 


S  S  iij 


326  EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'^  DE  NORMANDIE. 

i>  songoie  et   ay   songié  ,    que   de  mon  corps   il  croissoit  ung  arbre  contre  le  A 
»  ciel,  et  que  de  son  umbre  toute  Northmandie  estoit  couverte  ».    C'est  bien, 
»    dist  le  Duc,  n'en  aiez   paour  ».    Quant  vint  le    temps   que    nature  requiert, 
Arleite   ot  ung  fîlz  nommé   Guillaume  :  et    ainsi   comme    il    fut  né,    la   vielle 
qui    le  receut  ,  le  mist   sus  ung  pou    de  blanc  feurre  sans    draps  ;  et  l'enffant 

'  la  p«iiie  commença  moult  alaigrement  à  petteler,  et  à  traire  à  lui  le  feurre  *  de  ses 
mains,  tant  qu'il  en  ot  plain  ses  poings  et  ses  bras.  Quant  la  vieille  vint  à 
lui  ,  elle  le  print  ;  mais  à  grant  peine  lui  peut  l'en  oster  le  feurre  d'entre 
ses  mains  :  «  Parfoy,  dist-elle,  cest  enffant  commence  jeune  à  concquerre  ». 
Le  Duc  Robert  fîst  moult  honnorablement  nourrir  et  apprendre  Guillaume 
son  filz  ,    tout   ainsi  comme    s'il  feust    de    son    espeuse  ;    et    longuement    fu 

Talevas     nourry  à  Faloise.  Il  advint  ung    jour    que  Guillaume  de   Belesme  dit  Talnas*, 

seigneur  de  Sées  et  du  pais  d'environ,  passoit  parmi  Faloise  ;  si  encontra  ung  B 
homme  qui  gardoit  Guillaume,  et  entra  en  la  maison  où  l'enffant  estoit ,  et 
le  regarda.  Et  quant  il  l'eut  regardé  tant  comme  il  lui  pleut  ,  si  lui  dist  : 
«  Hé  !  je  suis  certain  que  par  toy  et  par  ta  lignie  sera  encores  mon  honneur 
»  et  mon  povoir  moult  abaissié  ».  Lors  s'en  ala  icellui  Guillaume  Talnas 
pensant,  et  fut  moult  longuement  sans  mot  dire. 

Comment  le    Duc    Robert   fist    Guillawne    le    Bastart    (a)    Duc     de    Northmandie  :   car 

il  estoit  son  filz,  comme  oy  avez. 

A  PRÉ  s  ces  choses  ainsi  advenues  ,  le  Duc  Robert  manda  Robert  son  on- 
cle Arcevesque  de  Rouen  et  les  aultres  Prélats  de  la  Duchie  de  Northman- 
die, et  tous  les  Barons  et  Princes  de  la  ditte  Duchie  :  et  leur  dist ,  qu'il  C 
vouloitalerau  saint  Sepulchre  d'oultremer  en  pèlerinage  pour  le  salut  de  son 
ame.  «  Sire  ,  respondirent  iceulx  ,  ce  ne  ferez  vous  pas  :  qui  nous  garderoit 
»  et  gouverneroit  ?  vous  n'avez  nul  hoir  de  vo  char  yssu  :  si  sçavez  comme 
»  Alain  le  Conte  de  Bretaigne  et  celui  de  Bourgoigne ,  qui  sont  voz  pro- 
»  chains  de  lignage  ,  tiennent  chascun  d'eulx  estre  les  plus  prochains  :  se 
»  vous  morez,  nous  sommes  perdus.  Par  foy,  dist  le  Duc,  sans  seigneur  ne 
»  vous  lairay-je  pas.  J'ai  ung  petit  bastart,  qui  croist  et  sera  preudhomme  , 
»  se  Dieu  plaist  ;  et  je  suis  certain  qu'il  est  mon  filz  :  si  vous  prie,  que  le 
»  recevez  à  seigneur  ;  car  je  le  fay  mon  hoir ,  et  tout  prestement  le  saisy  de 
»  la  Duchie  de  Northmandie  ;  et  vecy  Alain  le  Conte  de  Bretaigne  qui 
»  gouvernera,  et  sera  Seneschal  de  la  Duchie,  tant  que  Guillaume  mon  filz 
»  sera  en  eage  ;  et  le*  Roy  de  France  le  gardera  ».  Ainsi  que  le  Duc  l'eut  D 
ordonné ,  les  Prélats  et  les  Barons  l'acorderent  ;  et  prontement  firent  hom- 
mage à  Guillaume ,  et  le  receurent  à  seigneur.  Le  Duc  Robert  ordonna 
son  erre  à  aller  oultremer  tout  nudz  piez  et  en  lange  ;  et  grant  foison  de 
Chevalliers  ,  Barons  et  aultres  gens  de  Northmandie  se  ordonnèrent  à  aler 
avec  lui  :  et  fist  mener  son  filz  Guillaume  au  Roy  de  France,  auquel  il  alla 
prendre  congié,  et  lui  livra  par  la  main  ;  et  lui  fîst  Guillaume  hommage  , 
présent  Robert  son  père  :  et  puis  icellui  Robert  se  partit  et  ses  gens  avec 
lui  pour  aler  en  son  pèlerinage.  Sy  advint  que  audelà  de  Besançon,  en  une 
ville  close  qui  estoit  sur  le  chemin,  le  Duc  et  ses  gens   furent  herbegiés  une 

(a)  Ainsi  donc  Nicolas  ,  ;  maigre  sa  bâtardisej  Duché  Guillaume,  aussi  seulement  fils  naturel 
auroit  pu  être  Duc  de  Normandie  précédem-  de  Robert,  malgré  toutes  les  conspirations  des 
ment.  Robert  l'avoit  si  bien  senti,  (]ue  ne  se  Princes  légitimes  contre  lui ,  ainsi  qu'ils  l'a- 
croyant  pas  encore  en  sûreté  par  la  déclaration  voient  promis  par  serment  à  son  père.  Aux  preu- 
de  son  frcre,  et  le  défaut  de  naissance  de  son  vos  de  la  bâtardise  de  Nicolas  que  nous  avons 
neveu,  il  profita  de  l'enfance  de  celui-ci,  selon  données  dans  une  note  précédente  ,  nous  ajou- 
l'usage  de  ce  temps-là,  pour  le  faire  Moine  de  tons  ici,  que  le  mariage  de  son  père  semble 
S.  Benoît  :  ce  qui  lui  ôtoit  toute  espérance  de  n'avoir  été  fait  que  vers  le  mois  de  Janvier 
retour  dans  le  monde.  Au  reste  Richard  III  fit  1026,  auquel  il  assigna  le  douaire  de  sa  femme, 
très-sagement  d'assurer  par  sa  dernière  volonté  par  un  acte  dont  nous  avons  fait  mention  ail- 
le Duché  à  son  frère  pour  le  bien  de  la  paix,  leurs  ;  et  que  Nicolas  fut  au  plutard  Abbé  de  S. 
nonobstant  le  crime  de  sa  révolte  ;  parce  que,  Ouen  en  1042.  De  plus  ,  ce  nom  de  Nicolas  ne 
sans  une  telle  précaution,  beaucoup  d'entre  les  paroît  nullement  être  celui  d'un  présomptif  hé- 
Normands  auroient  pu  chercher  à  le  conserver  ritier  du  Duché  de  Normandie ,  dont  le  trône 
à  son  fils  naturel  ;  ce  qui  auroit  causé  une  n'avoit  jusqucs-là  été  rempli  que  par  des  Ro- 
cruelle  guerre  civile.  Pour  n'en  pas  douter  ,  il  berts,  des  Guillaumes  et  des  Richards,  noms 
n'y  a  qu'à  considérer  la  constance  avec  laquelle  si  chéris  de  la  nation, 
ces  peuples  maintinrent  fort  peu  après  dans   leur 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'*^^  DE  NORMANDIE.    327 

A  nuit  ,  et  levèrent  lendemain  matin.  Les  gardes  qui  ouvrirent  les  por- 
tes ,  hasterent  les  pèlerins  de  passer  ;  et  le  Duc  voult  que  toutes  ses  gens 
et  son  sommage  passassent  devant  lui  :  et  quant  ils  furent  tous  passés  ,  le 
Duc  tout  nu  piez  à  tout  son  bourdon  aloit  après  :  et  l'un  de  ceulx  qui 
gaitoit  et  gardoit  la  porte,  haulce  ung  baston  que  il  tenoit,  et  fiert  le  Duc 
parmi  les  espaules,  tant  qu'il  le  fist  tout  canceler  *  ;  et  Northmans  qui  per- 
ceurent  ce ,  vouldrent  icellui  tuer  :  mais  le  Duc  leur  deffendi  fort,  et  dist 
que  raison  est  que  pèlerins  seuffrent  pour  l'amour  de  Dieu.  Ainsi  le  Duc 
Roliert  garandi  de  la  mort  celui  qui  l'avoit  féru  ;  et  dist  à  ses  gens  ,  que 
mieulx  amoit  le  cop  qui  lui  avoit  donné,  que  la  meilleur  cité  qu'il  eust. 
Ainsi  passa  le  Duc  Robert  Bourgongne  ,  Prouvence,  Lombardie  jusques  à 
Romme  ;   et  là    print  la  croix   du    Pape,   qui  là   estoit.  Si  comme   il  se  partoit 

B  pour  aler  son  chemin,  il  va  regarder  l'image  Constantin  l'Empereur ,  qui 
estoit  fait  d'arain  et  monté  sur  ung  cheval  tout  d'arain  ;  et  vit  qu'il  n'avoit 
sur  lui  robe  ne  couverture  ;  si  fist  prendre  le  plus  beau  mantel  que  il  eust , 
et  l'en  fist  affubler  ;  et  à  tant  se  départ  ,  disant  que  les  Rommains  faisoient 
petite  révérence  à  leur  seigneur  ,  qui  en  ung  an  ne  lui  povoient  pas  don- 
ner ung  mantel.  Ainsi  se  partit  le  Duc  Robert  ,  et  tant  chemina  qu'il  vint 
en  Constantinoble  :  et  à  l'entrée  de  la  ville  où  l'Empereur  estoit,  il  fist  ferrer 
une  mulle  (jue  on  lui  menoit  après  lui,  de  quatre  fers  de  fin  or  ;  et  deffendi 
à  tout  ses  gens  que  ,  se  la  mulle  se  defferoit ,  que  nul  ne  redrécast  le  fer. 
n  estoit  de  ordonnance  que  quiconques  parloit  à  l'Empereur ,  il  ostoit  son 
mantel,  et  le  laissoit  cheoir  à  terre.  Si  commanda  le  Duc,  que  ceulx  de 
ses  gens  qui   osteroient  le    mantel    pour    parler    à  l'Empereur  ,    qu'il   ne    fust 

C  point  redrécié  ;  et  ainsi  fut  fait.  Et  quant  le  Duc  ot  parlé  à  l'Empereur  ,  et 
il  ne  redréca  point  son  mantel ,  ung  des  chevalliers  de  l'Empereur  lui  volt 
bailler  ;  et  dist  que  puis  qu'il  avoit  touchié  en  terre  ,  que  il  ne  le  vestiroit 
jamais  :  et  ainsi  dirent  toutes  ses  gens  qui  avoient  ostez  leurs  manteaulx. 
Le  Duc  leur  en  donna  de  meilleurs.  Quant  le  Duc  Robert  volt  pai-tir  de 
Constantinoble,  l'Empereur  fist  crier  et  dcffendre,  que  nul  ne  presist  denier 
de  chose  que  le  Duc  et  ses  gens  eussent  despendu  :  mais  néantmoins  le  Duc  fist 
tout  paier  ;  et  à  ceulx  qui  ne  voulloient  (compter,  il  fist  bailler  d'argent  plus 
la  moittié  qu'il  ne  leur  debvoit.  Quant  l'Empereur  sceut  ce,  si  fist  deffendre 
que  nul  ne  vendist  ,  ne  livrast  à  ses  gens  point  de  bois  dont  on  peust  cuire 
viande ,  fors  par  la  main  de  l'Empereur  ou  de  ses  commis  :  et  quant  le  Duc 
Robert  le  sceut ,  si  commanda  à  ses  gens  qu'ilz  achetassent  toutes  les  noix 
^D  qu'ilz  pourroient  trouver,  et  des  escailles  cuisissent  leurs  viandes  ;  et  ainsi 
fut  fait.  Et  quant  l'empereur  ot  veu  la  largesse  et  l'onnesteté  du  Duc  et  de 
ses  Northmans,  si  les  prisa  moult.  En  ce  temps  l'Empereur  et  toutes  ses 
gens  mengoient  à  terre,  ne  n'avoient  ne  tables  ne  fourmes  pour  eulx  seoir  : 
mais  pour  ce  que  le  Duc  Robert  en  faisoit  faire  par-tout  où  .il  venoit ,  l'Em- 
pereur et  les  gens  du  pais  par  où  il  passoit,  les  aprinrent  à  faire  lors. 

CotTDnsnt  le  Duc  Robei't  en  allant  oultremer  ,    pour  ce  qu'il    ne   povoit  plus  aler   à  pié, 

se    fist  poi'ter. 

Ainsi  chemina  le  Duc  à  grant  joye  longuement,  tant  (|ue  maladie  le 
print  telle  ,  que  il  ne  povoit  aler  à  pié  ne  à  cheval.  Si  fist  ordonner  une 
[E  littiere  (a)  où  il  se  séoit  ,  et  XVI  Sarazins  qui  le  portoient  quatre  et  quatre 
par  tour.  Et  ainsi  connue  ilz  le  portoient ,  le  Duc  va  encontrer  ung  pellerin 
qui  venoit  d'oultremer ,  et  estoit  de  Piron  (b)  en  Northmandie.  Le  pèlerin 
salua  le  Duc,  et  lui  demanda  se  il  manderoit  riens  en  son  pais.  «  Tu  diras, 
»  dist  le  Duc  à  mes  gens  et  à  mes  amis,  que  tu  m'as  icy  rencontré  où 
»  dyables  me  portent  en  paradis.    Tu  vois  comme  ces  paiens  qui  sont  dyables, 

(a)    La    vignette    qui    est    au    tomincnccment  de  commence    le     règne    de    Robert  ,•     et     dans     celle 

l'Histoire     de    Guillaume     le     Bâtard,     reiirésenle  qui   précède  ,     Uicliard    II  est  représente  au    lit   de 

Robert  porté   par   huit   Sarrasins   dans   une   littiere  lu    mort,  sans  chemise,  et   environné  de     ses  gens  : 

couverte.    Le   Duc    y   est   babillé  de    bleu,    avec  la  à  côté  Richard    111,    vêtu  de  bleu  ,     est    porté    dans 

barbe,  et  un    bonnet    Ducal    qui    ressemble     à    ua  un  fauteuil  ou  une   espèce  de  trône, 
mortier     de     Président.    La    prise    de    Falaise    par  (Zi)    Le    Ms.    du  Rou   le    dit   nez    de     Pérou   en 

Richard    IH  est    peinte     dans     la     miniature    qui  Costentin. 


*  chanceler 


328  EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS»*^    DE  NORMANDIE. 

^   me  portent  en  Jherusalem  ,   où  Dieu   qui    est  paradis  fut  né  ou  territoire  » .  A 
Lors  fist  donner   de  ses  deniers  au   pèlerin  ;    et  le  pèlerin    commença    à  rire 
de  ce  que  le  Duc  lui  avoit  dit ,  et  print  congié  à  tant. 

Comment   le  Duc  Robert  arriva  en   Jherusalem. 

Quant  le  Duc  et  ses  gens  furent   arrivez  en   Jherusalem  ,    si   vint  trouver 
à  merveilles   de   Crestiens  qui  gisoient  dehors  la  ville,  et  longtemps  y  avoient 
esté.    Car  alors   il  ne  demouroit   que  pou  ou  nul  Crestien  en  la  ville  ;   et  n'y 
laissoient   les  paiens  entrer  nulz   Crestiens,    se    ilz   ne   paioient    ainçois   (  a  ) 
chascun   ung    besant   d'or  :  et  ces  povres  pèlerins  n'avoient  dequoy  paier  :  si 
les  veissiez  venir  à  cent  et  mil   contre  le    Duc ,    plourant   et    criant   mercy  ; 
car   ilz  n'avoient   dequoy  paier  l'entrée.  Lors  ordonna  le   Duc  que,   tant  que  g 
ces  pèlerins  y   fussent    entrez ,    ilz   ne  entreroient  ;    et    fist  pour  chascun  bail- 
lier  ung  besant  d'or  ou  la  vallue  ,  et  puis  y  entra  à  grant  honneur  ;  et  moult 
donna  à  ceulx  qui  gardoient  la    ville  ,  et   fist  de  grans  dons  et  belles  offran- 
des au    saint  Sépulcre.   Ung    moult   noble   paien  ,   qui     estoit    de    Jherusalem 
seigneur  ,    ouyt   parler  de  l'onneur  et  des   largesses  qui  estoient  au   Duc  Ro- 
bert ;  si  va  ordonner  que  tous  les  besans  et   toutes  les  offrandes  qui  avoient 
esté  païez  et  offertes   le  jour  à  l'entrée  de   la  ville  et  au  temple,    fussent  ren- 
dues  au  Duc  ;    et  quant  le   Duc  les  eut  ,  il  les  donna  et  distribua  au  peuple 
et  aux   povres    pellerins   qui   là  estoient  ,   que     oncques  denier    n'en    retint  à 
son  proulBt.   Moult   donna   le  Duc  de  beaux   dons  aux  paiens  de  Jherusalem, 
et  y  despendi  grandement ,  dont   il  y  acquist  grant  honneur.   Et  quant  il  y  ot 
esté   tant  comme  il  lui  pleut  ,  il  s'en  partit ,   et  vint  jusques  en  la  cité  de  Nice  :  Q 
là  but  buvrages   mauvais  lui  et  le  Conte  Di-oge  ,   dont  ilz  morurent.  Si  furent 
enterrez    en     l'Eglise  de    Nice  ;    et    encores   y  sont.     Le  Duc   Robert    avoit 
pourchassé  en  Jherusalem    par  le  Patriarche     moult    de    belles    reliques   pré- 
cieuses et  de  beaux  sainttuaires  ,   que  il   commanda  estre  portez  à  l'Abbaye  de 
Cerisy  ,  qu'il    avoit    fondée    en  Northmandie   à  trois   lieues  près  de  S.    Lo  ; 
et  lesquelles  reliques  et   saintuaires  le   Conte  d'Oismes   Toustain  ,     qui   estoit 
son  Chambellain,  y  mist  et  aporta.  Après  ce   que  le  Duc   Robert   de  North- 
mandie ot  receu  mort    à  Nice  ,    lequel   avoit    régné  Duc  VIII  ans  ,    ses  gens 
moult   desplaisans   s'en  retournèrent    en     Northmandie    devers    Guillaume    le 
Bastart  leur  seigneur. 

Comment  les  Seigneurs  de  Northmandie  s" entrefaisoient  guerre.  rj 

Or  advint  après  le  département  du  Duc  Robert,  qu'Alain  Conte  de 
Bretaigne  en  qui  gouvernement  le  Duc  avoit  laissié  Northmandois  ,  avoit 
esté  mort  d'empoisonnement ,  et  mis  en  sépulture  à  Fescamp  l'Abbye  :  et 
pour  ce  n'y  avoit  nul  gouvernement  ou  pais  ,  et  faisoient  les  grans  seigneurs 
de  la  terre  guerre  les  ungs  aux  aultres,  et  destruisoient  le  pais,  et  n'y  avoit 
nulle  justice.  Si  furent  les  gens  de  Guillaume,  qui  venus  estoient  d'oultre- 
mer,  moult  dolans  de  Testât  du  pais.  Car  Guillaume  estoit  encores  joëneet 
de  petit  sens.  Si  assemblèrent  les  Prélats  et  les  Barons  du  pais ,  et  firent 
tant  devers  Henry  le  Roy  de  France  ,  qui  Guillaume  avoit  en  garde  ,  que 
Guillaume  vint  à  Rouen.  Là  ordonnèrent  ce  qu'ilz  peurent  ;  mais  riens  n'y 
vallut  que  chascun  ne  feist  guerre  l'un  à  l'autre  :  dont  il  advint  lors  ,  que  g 
Gauguelin  sire  de  Ferrieres  et  Hue  sire  de  Montfort  s'entrefirent  guerre  , 
et  tant  que  une  fois  s'entretrouverent  ,  et  combatirent  tellement  que  tous 
*  plus  grande  deux  y  morurent  et  de  leurs  gens  la  greigneur  *  partie.  Chascun  faisoit  ou 
pais  fortresses  qui  estoient  cause  de  toute  guerre,  ne  nul  ne  vouloit  à  Guil- 
laume obéir  ,  ne  riens  faire  pour  lui,  Ober  Crépon,  qui  estoit  Maistre  de 
Guillaume  et  son  Gouverneur,  fut  occis  ou  de  Rouvenil  {h)  en  dormant 
par  Guillaume  filz  de  Rogier  du  Montgommery.  Cestui  Ober  estoit  filz 
de    la    Duchesse  (c)    Gonnor  ;    puis  fut    cilz    Guillaume    de    Montgommery 

(a)  Le  même     Roman    porte,    qui  ainz   ne    don-  (b)   In    valle    Rodoili  comme   le   marque     Guil- 

naxl  un  besant  ;  c'est-à-dire,  qui  auparavant^  etc.       laume  de  Jura.  pag.  37. 
du  Lalin  anteà.  (c)    du  frère    de  la  Duchesse,    ainsi     que  porte 

emprisonné 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS"^   DE  NORMANDIE.    329 

A    emprisonné  par    ung  sien  Prévost  de  Glos  ,  dont   il    morut,    Rogier  de  Thoëny 
desprisoit   moult  et  avoit  en    desdaing  le  Duc    Guillaulme  ,    pource  (|u'il  estoit 
bastart   ;    et    guerroia     moult     orguilleusement     ses     voisins   ,    meismement  la 
terre    Homfroy    de    Vielles.    Un    jour    y    ardoit  ,    et  Homfroy   envoya  contre 
luy     Rogier  de  Beaumont    son     filz  qui    l'occist  ,    et    deux  de  ses  fi-eres  aussi 
avec    lui  ,   Hébert     et    Helmant  ;    et  Robert  de    Grentemesnil  y    fut  navré    à 
mort  ,     Huon ,   Robert  et    Herman  :    puis   print    Rogier  de   Beaumont    femme 
Asline    fille  le  Conte   Valleran    de    Meulent  ,    et  enot  deux  filz  ;    Robert    qui 
après  son  père    fut    Conte  de  Meulent  ;   et    Henry    fut    Conte  de    Wareswit. 
Richart  Conte    d'Evreux     filz   à   l'Arcevesque    Robert  print     la    femme    Rogier 
de   Toëny ,    dont    il    ot    Guillaume     son  filz  ,     qui  après  lui    fut   son  hoir  et 
Conte     d'Evreux.    Guillaume   son    filz  ,   d«i    cestui    Arcevesque     print    Helouis 
B  fille     Giroye   ,     qui      avoit    esté     femme    Robeit    de     Grentemesnil.    Le    Roy 
Henry     de     France    vint     en     ce    temps    à     Dreux,     et  chevaucha  jusques    à 
Evreux  :   et  manda  au    Duc  Guillaume  qui  estoit  à    Rouen  ,   qu'il  alast  à  luy  ; 
et   i!  y  alla  à    telle    compaignie,  comme    il  peut   avoir:    et  quant  Guillaume  fut 
venu  ,    le  Roy    lui  dist  que  il  vouloit    avoir    Tillieres  («r  )  ,   et  qu'il  fust  abatu  ; 
car    le  pais    s'en   plaignoit   trop.     Guillaume    n'osa    groucier.    Adont     allèrent 
devant    Tillieres  ,   que   Guillebert  Crespin     avoit  eu   en    garde    de  par  le  Duc 
Robert,    et     estoit     dedens  bien  garny    pour  le  deffendre.    Mais    tant   lui  com- 
manda et  pria  le    Duc   Guillaume  ,    qu'il  lui   rendist  le    chastel  ;    et    Guillaume 
livra  au  Roy ,  qui   incontinent  y  fist  bouter  le   feu  :  et  jurant  à  Guillaume  que 
jamais   ne  seroit  reffait   ne    reparé  :  et  ce   fait  le  Roy  s'en  retourna    en   France. 

C  Comment  le  Roy  Henry  fist  refaire  la  place  Tillieres. 

Ne  demoura  pas  longuement  que  le  Roy  Henry  de  France  retourna  en 
Northmandie  à  grant  ost,  et  ardi  Argentem  et  le  destruisy  ;  et  moult  y  fist 
de  maulx  et  de  dommages  et  ou  pais  d'environ  :  et  au  retourner  qu'il  fist  , 
en  alant  contre  le  serment  et  convenant  qu'il  avoit  fait  au  Duc  (juillaume 
le  Bastart  ,  il  ala  à  Tillieres  ,  et  fist  refaire  et  redrécier  le  chastel  plus  fort 
qu'il  n'avoit  oncques  esté.  Quant  Northmans  virent  ce  ,  si  furent  moult 
dolans  de  ce  qu'ilz  avoient  consenti  que  Guillaume  l'avoit  rendu  au  Roy  , 
et   qu'il  fust  abatu. 

Comment   le  Conte  de   Hyesmes  volt   rendre    le  chastel  de   Falloise. 


Quant  Toustain  le  Gois  ,  qui  seigneur  et  Conte  estoit  de  Hyesmes  et 
d'Argentem  ,  vit  que  Henry  Roy  de  France  luy  ardoit  et  destruisoit  son 
pais  ,  et  que  Guillaume  le  Bastart  n'avoit  sens  ne  povoir  de  lui  aidier  ,  si 
ala  à  Falloise  qu'il  avoit  en  garde  ou  nom  du  Duc  ,  et  le  garny  de  vivres  , 
et  manda  au  Roy  de  France  que  se  il  lui  voulloit  laissier  sa  terre  en  paix  , 
qui  lui  renderoit  Faloise.  Laquelle  chose  vint  à  la  cognoissan<;e  de  Guillau- 
me le  Duc ,  qui  se  commencoit  à  cognoistre  :  si  assembla  gens  ,  et  ala  devant 
Falloise  ;  et  illec  fust  tel  assault,  que  il  y  ot  abatu  ung  gran  pan  de  mur  de 
la  fortresse  ;  et  quant  Toustain  vit  le  mur  cheoir  ,  et  les  gens  qui  ainsi 
l'assailloient  ,  si  ot  paour  ,  et  rendi  au  Duc  Guillaume  Bastart  les  chastel  , 
sa  vie  sauve  seulement.  Ainsi  s'en  ala  Toustain  deshérité ,  et  ne  sceut  l'en 
"g  qu'il  devint  :  et  pour  ce  fait  fut  puis  Guillaume  plus  doubté.  Richart  filz 
cellui    Toustain  ,    qui    loyaument   avoit     servi     le    Duc ,     fist   l'accord    de  son 


ailleurs  notre  Chronique  manuscrite  en  ces  ter- 
mes :  Àp'ès  la  mort  d'Agnine  [Agnès^  fille  de  Hue 
le  Grant,  adri/it  qus  le  Duc  Richart  estoit  en  de'duit 
où  il  chassoit  :  la  nuit  approcha  ;  si  s'en  vint  tout  de 
jour  logier  à  l'ostel  d'un  Chevallier  son  Forestier  ou 
ferdier  de  sa  forest,  lequel  Chevallier  avoit  une  très- 
belle  dame  espausc'e  ;  laquelle  entra  ou  cuer  du  Duc 
tellement,  qu'il  en  fu  si  csmeu  qu'il  dist  au  Chevallier 
mesme,  qu'il  lui  amcnast  ou  (eist  venir  la  nuit  en  son 
lit.  Le  CItevallier  lui  diit  moult  doulcement,  que  le 
Duc  la  voulloit  avoir  :  Sefrie  ot  nom.  /celle  bonne 
dame  mùft  en  son  lieu  une  sienne  suer,  assez  plus  belle 
que  elle  n  estoit,  et  pucelle. . .  nommée  Gonnor  ;  et 
fut  fille  d'ung  noble    Chevallier  et   dame  venus   de 

Tome  XL 


Dannemarche.  Gonnor  ouvroit  à  faire  orfrais  d'or 
d'argent  et  de  snye,  pour  donner  aux  E^lifes  ;  faiioit 
petits  draps  de  toutes  soyes,  où  il  y  avoit  hystoires, 
figures  et  images,  etc.  Elle  avoit  ung  frère  nommé 
Hcrfault,  père  Hostrer  Crépon  qui  fu  père  Guillaume 
le  filz  Ober,  dont  Gonnor  ot  V  niepces.,    etc. 

[a)  La  paix  entre  Eude  et  Ricbard  II,  est-il 
dit  plus  haut,  se  fist  ainsi,  que  Tillieres  et  le  pais 
d'environ  demourroit  à  Richart  à  héritage,  et  Eude 
auroit  Dreux  et  le  tiendroit  du  Roy  :  et  adont  Dreux 
où  l'en  usait  de  la  eoustume  de  Northmandie,  fut 
muée  en  la  eoustume  Eranchoise  ;  et  Tillieres  qui 
estoit  en  la  eoustume  Eranchoise.,  fut  muée  en  la  eous- 
tume de  Northmandie. 

Tt 


330   EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'-   DE  NORMANDIE. 

père  envers  ieellui  Duc  ;  et  lui  fut  une  partie  de  sa  terre  rendue.  En  ce  temps  A 
maria  le  Duc  Guillaume  Arleite  sa  niere  à  Guillehert  Crespin ,  et  lui  donna 
une  partie  de  la  terre  Toustain  le  Gois.  Gellui  Guillebert  fonda  l'Abbaye 
llclluin"  ^'^'^'  *^"  Bechellouni*.  En  ce  temps  l'Arcevesque  Robert  morut  ,  et  Maugier 
fut  Arcevesque  de  Rouen  ,  qui  fut  frère  du  Duc  Robert.  Car  le  second  Ri- 
chart  filz  de  la  Duchesse  Gonnor  ,  quant  Judit  (a)  sa  femme  fut  morte  ,  il 
print  Pavie  seur  du  Roy  Kenut  à  femme  ,  dequoy  il  eut  cestui  Maugier  et 
Guillaume  l'Archois.  A  cestui  Guillaume  donna  le  Duc  Guillaume  la  Conté 
de  Talion  nommée  Arques  ;  et  il  s'enorguilly,  et  desdaigna  à  servir  le  Duc 
Guillaume. 


Comme   le    Conte  d'Arqués  voult   ■parvenir  à  la  Uuchie  et    estre   Duc. 


B 


Apres  ce  fait  ainsi  advenu  ledit  Guillaume  Conte  d'Arqués,  qui  estoit 
oncle  Guillaume  le  Bastart ,  frère  du  Duc  Robert  de  par  son  père  ,  se  pensa 
qu'il  estoit  It-gitime  ,  et  ledit  Guillaume  estoit  bastart  ;  et  que  à  lui  apparte- 
noit  la  Duchie  de  Northmandie  au  devant  (b)  du  Duc  Guillaume.  Si  tist 
faire  une  tour  moult  forte  audessus  du  chastel  d'Arqués,  au  plus  haut  de  la 
montaigne  où  le  chastel  siet  ;  et  garnit  le  chastel  et  la  tour  ,  et  quist  alian- 
ces  partout  où  il  les  povoit  trouver  ,  pour  tollir  au  Duc  Guillaume  North- 
mandie ;  et  en  ot  le  consentement  de  Henry  Roy  de  PVance  :  et  quant 
Guillaume  le  Bastart  le  sceut  ,  si  manda  à  Guillaume  d'Arqués  ,  que  comme 
il  lui  eust  donné  Arques  et  la  Conté  de  Talion  ,  et  lui  en  eust  fait  homma- 
ge ,  et  à  présent  eust  à  faire  de  lui  ,  que  il  veinst  tantost  à  Rouen  :  et  Guil- 
laume d'Arqués  lui  manda  que  il  n'y  entreroit  jà  ,  et  que  de  lui  ne  tenoit  C 
riens  ;  mais  entendoit  que  bientost  Guillaume  le  Bastart  lui  renderoit  le  sien, 
que  il  lui  detenoit  contre  raison.  Quant  le  Duc  Guillaume  ot  la  response 
oye ,  si  fust  pensif  et  non  sans  cause  ;  car  il  estoit  joëne,  et  n'estoit  pas  duit 
de  guerre  :  et  Guillaume  d'Arqués  commença  à  rober  et  ardoir  le  pais  de 
Caux.  Si  assembla  le  Duc  tant  de  gens  comme  il  peut  avoir,  et  ala  devant 
Arques  ;  et  au  pié  de  la  montaigne  en  la  vallée  ,  ordonna  ung  chastelet 
clos  de  palis  et  de  fossez  ;  et  là  mist  le  Conte  Guiffart  et  de  ses  meilleurs, 
et  puis  se  parti  le  Duc  ,  et  s'en  ala  à  Valongnes.  Guillainiie  d'Arqués  re- 
garda comment  les  gens  du  petit  chastel  l'empeschoient  de  entrer  et  yssir, 
et    d'avoir    vivres  ;    si  escrivit  au   Roy  de  France,    que    il  lui  donnast  secours. 


Comment    le  Roy    se  loga  à  saint   Aubin  sur  Sie. 

Et  LORS  le  Roy  de  France  assembla  grant  gens  ,  et  mena  largement 
vivres  ,  et  se  vint  logier  à  saint  Aubin  sur  Sie  près  d'Arqués.  Quant  les  gens 
au  Duc  Guillaume  qui  estoient  logiez  au  petit  chastel ,  le  sceurent  ,  si  mi- 
rent de  nuit  une  embûche  près  de  l'ost  des  François  ;  et  au  matin  XL  hom- 
mes de  cheval  vindrent  courre  bien  roid^ement  devant  l'ost  des  François  ;  si 
s'arma  chascun  ,  et  monta  à  cheval  qui  peut  :  et  quant  les  gens  du  Duc 
virent  ce ,  si  commencèrent  à  faire  semblant  de  fuir  pour  retraire  vers  leur 
embûche  ,  et  les  François  commencèrent  à  chassier  et  les  suivir  :  et  quant 
ilz   orent   passé    l'embûche  ,    les    aultres    retournèrent   contre   eulx.  ;  et   ceuk 

(a)  Plus  haut  :  Apres  la  iitnrt  d'Ydetle  le  Duc  jeune  Prince  en  fut  privé  ,  et  que  les  Nonnans 
Ricitart  e.ipousa  Pavie  seur  au  Roy  Kenut,  laquelle  ot  iléfércrcnt  unanimement  le  Duché  à  Robert:  ce 
deux  filz  de  lui  :  l'ung  ot  à  nom  Guillaume,  et  fut  rjui  donne  à  croire,  que  cette  préférence  seroit 
Conte  de  Talion,  qui  est  en  Caulz  entre  Longueville  venue  de  la  nation  ,  et  non  pas  de  Richard  ; 
et  Eu,  et  est  à  présent  appelle'  Arques  ;  et  le  puisna  comme  aussi  que  Nicolas  seroit  né  d'un  mariage 
ot  nom  Maugier,  qui  fut  Arcevesque  de  Rouen.  légitime.    Orderic    semble    aussi    avoir     regardé     ce 

[b]  Nous  observerons  ici  une  omission  dans  Prince  comme  légitime,  quand  il  dit  que  son 
le  2  Gbap.  du  Liv.  6  de  Guillaume  de  Jum.  im-  oncle  le  força  dès  son  enfance  à  prendre  l'habit 
primé,  laquelle  ne  laisse  pas  d'être  de  quelque  de  Moine  à  Fécan  ;  car  c'étoit  pour  le  mettre 
imporlance  pour  l'Histoire  de  Normandie.  Il  est  hors  d'état  de  le  pouvoir  troubler  dans  la  pos- 
dit  dans  le  Ms.  de  S.  Victor,  (jue  le  Duc  Ri-  session  du  Duché  :  Compellentc,  etc.  Mais  nous 
chard  III,  père  de  Nicolas  ,  en  mourant  laissa  avons  apporté  des  raisons  suffisantes  pour  prou- 
sou  frère  Robert  héritier  de  son  Duché  :  Obiit  ver  la  bâtardise  du  fils  de  Richard  III  :  Guillau- 
fratrem  suum  Robertwn  lieredem  relinquens  sui  Duca-  me  de  Jum.  Ms.de  S.  Evroul  porte:  Richardus 
tus  ;  et  il  n'y  est  point  du  tout  parlé  de  ce  fds.  fîlium  liahuit  nomine  Nicolaum ,  qui  Fiscannis  Mc- 
D'autre    part     l'Interpolateur,     qui    ne  fait   aucune  nachum  professus,  etc. 

mention    de   cette     déclaration,     remarque     que    le 


D 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'^  DE  NORMANDIE.   331 

A  de  l'enibuche  d'aultre  part  ;  et  là  ot  bataille  dure  et  forte  :  toutesvoies  les 
gens  du  Duc  eurent  le  plus  bel  ;  et  y  ot  de  François  grant  oceision,  et  aussi 
de  prisonniers.  Enguerran  d'Abbeville  y  morut.  De  ceste  adventure  fut  le 
Roy  moult  courroucé  :  si  fist  chargier  les  vivres  qu'il  avoit  fait  amener,  et 
conduit  ou  chastel  de  Guillaume  d'Arqués  ;  et  puis  s'en  partit  à  tant ,  et 
s'en  ala  à  S.   Denis  en  France,   ne   oncques   ou  chastelet   ne  peut  mal  faire. 

Des  nouvelles  qui  vindrent  au  Duc    Guillaume  à   Vallongnes. 

Ces  choses  ainsi  advenues,  le  Duc  Guillaume  le  Bastart  qui  étoit  à  Val- 
longnes, en  oy  parler  ;  et  comme  le  Roy  de  France  avoit  raffreschy  Guil- 
laume   d'Arqués,     si   commença    à    l'ougir  :     car     desjà    il    se    commençoit   à 

B  cogtioistre  ,  et  à  gouverner,  et  comprendre  les  fais  qui  à  honneur  appar- 
tiennent. Tantost  sans  aultre  conseil,  il  demanda  cheval  (a),  et  dist  à  tous 
ses  chevalliers  :  «  Ore  verray  qui  me  suivra  et  amera  ».  Lors  monta  à  che- 
val ;  et  sans  nul  attendre,  passa  le  vvez  *  Saint  Climent,  et  vint  à  Bayeuîx,  à 
Caen  et  au  Ponteaudemer  ;  et  où  cheval  lui  failloit,  en  prenoit  un  autre  ; 
et  ala  passer  Seine  à  Caudebec ,  et  d'illec  à  Vaulxleconte ,  et  puis  à  Arques. 
De  ses  gens  n'y  ot  homme,  qui  le  peust  suivir  ;  car  il  n'y  mist  que  du  jœudy 
diner  jusques  au  vendredy  au  soir.  Quant  ses  gens  l'eurent  trouvé  ,  si  en 
eurent  grand  joye  ;  et  lui  comptèrent,  conunent  ilz  avoient  servy  les  Fran- 
çois. Lors  vindrent  ses  aultres  gens  à  *  lui  parties  ,  moult  esmerveilliez  de 
la  diligence  de  lui  :  et  quant  ilz  furent  tous  venus,  il  dist  et  jura  tout  hault 
sans   advis    et   sans  conseil,    que  jamais  de  là  ne    partiroit,    tant  qu'il  eust  le 

C  chastel,  ou  il  y  mourroit  :  et  quant  ses  gens  virent  sa  voulenté,  si  lui  en 
sceurent  bon  gré  ,  et  l'en  prisèrent  moult.  Quant  Guillaume  d'Arqués  oy 
dire  que  le  Duc  Guillaume  avoit  ainsi  juré ,  si  considéra  que  ses  vivres 
apetiçoient ,  et  que  gens  venoient  de  tous  costés  ;  si  guerpy  et  laissa  le 
chastel,  et  s'en  ala  avec  le  Roy  de  France  ;  et  ainsi  ot  le  Duc  Guillaume  le 
chastel  d'Arqués.  Puis  s'en  alla  Guillaume  l'Arquois ,  et  sa  femme  la  seur 
au  Conte  Guyon  de  Pontieu,  au  Conte  Eustace  de  Boulongne  ;  et  fut  de  sa 
mesnie,   tant  qu'il   morut  en  sa  compaignie. 

Des  biens  (b)  fais  au  Chevallier  Ativre. 


'  le  gué 


avec 


En  ce  temps  avoit  en  Normandie  un  moult  noble  homme,  nommé 
D  Auvre  Gaiant  *,  qui  avoit  esté  oultre  mer  avec  le  Duc  Robert  père  du  Duc 
Guillaume  le  Bastart.  Auvre  guerpy  le  monde  ;  pour  l'amour  de  Dieu  et 
l'ame  et  amour  du  Duc  Robert,  donna  à  l'Abbaye  de  Cerisy  ,  que  ledit 
Robert  avoit  fondée,  la  ville  de  Lievrers  *  et  les  appartenances  ;  et  les  Eglises 
de  S.  Laurent  et  de  Cerisy  ;  et  tous  ses  aultres  héritages  laissa  à  ses  frères, 
et  puis  se  rendy  Moyne  en  la  ditte  Abbaye,  où  il  vesqui  puis  moult 
.sainttement. 


///.  Gigant 


j41.  Livrez 


De  la  rébellion  (  c  )  de  Guy  de  Bourgogne. 

LiE  Duc    Guillaume    le    Bastart   crut ,    et    fut  beau  chevalier ,    et   de   noble 

lignie    et  de    bon    gouvernement  ;    lequel    avoit    longuemens    nourry    avec    lui 

g  ung  jouvenceau  nommé   Guy  :   filz  avoit  esté  de  Regnault  le  Conte  de  Bour- 

gongne,    et  de  Alids  fille   du    second    Richart  (d)  ayeul   dudit    Guillaume  le 

Bastart.    Lequel   Guy,    le    Duc    Guillaume    fist   Chevallier    {e),   et   lui    donna 


(a)    Voici 
la  chose  : 


comme    le    Koinaii    du  Rou  Ms.  conte 


Son  bon  cheval  a  demanda  : 
»  Or  verrai,  dist-il,  qui  vendra, 
»  Et  or  verrai  qui  me  suirra  » . 
iVe  fist  aultre  appareillement  : 
Les  guez  passa  de  S.  Clément, 
Baejc  passa  et  puis  Caen, 
Semblant  fut  d'aller  à  Ruen. 
Quant  il  ^'int  au  Pont-eau-de-mer, 
A  Caudebec  ala  passer, 


De  Caudebec  à  Lions  le-Conte. 

{b)  Le  Ms.  de  Fécan  porte  :  Cy  parle  du  Che- 
vallier nomme'  Auvre,  et  du  bien  qu'il  fist. 

(c)  Dans  le  même  Ms  :  Comme  Guy  de  Bour- 
gogne, aprèi  ce  que  le  Duc  l'eust  nourri,  se  voult  re- 
beller contre  lui. 

(d)  Plus  haut  :  Richart  II  receut  la  Duchie  l'an 
de  la  Nativité  N.   S.  VA".  ////.«  et  XFI. 

(e)  Auparavant  il  n'ctoit  que  Valet,  comme 
marque  le  Roman  du  Rou.  Un  jeune  Prince, 
Seigneur  ou     Gentilhomme,      n'étant      pas     encore 

Ttij 


332  EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS^^  DE  LA  NORMANDIE. 

Brione  et  Vernon  et  les  appartenances.    Et  quant  Guy   commença   à  croistre,  81 
si   eut  conseillers  qui    pas  n'amoient    le  Duc    Guillaume  ;    et    disoient  à  Guy, 
qu'il   estoit  droit   hoir    de    Normandie ,    mieulx    que    n'estoit    Guillaume  :    car 
il  estoit  légitime ,     et    Guillaume    estoit    bastart  :     et    par   telles    introduccions 
Guy    s'en  orguilly ,    et    quist    alliances    contre   le   Duc    Guillaume.    Cependant 

*  M.  ReRou(  guerre    vint   entre   Neel   de  S.    Sauveur  Viconte  de  Constantin,    et  Regnault* 

Conte  de  Belsin,  (jui  estoient  deux  grans  seigneurs  :  et  combien  que  Guil- 
laume leur  deffendist  le  guerroier,  si  ne  lui  vaulrent  obéir.  Avec  Guy  avoit 
ung  Chevallier ,  nommé  Grimont  du  Plessais  ,  du  lignage  Guennelon ,  qui 
dit  à  Guy  :  «  Sire,  Guillaume  le  Bastart  tient  votre  terre  ;  il  n'est  pas  maistre 
"  Renouf  »  du  pais  :  Neel  le  Viconte  et  Neel  *  de  Belsin  se  entrefont  guerre ,  et  ne 
»  veullent  obéir  à  Guillaume  le  Bastart  ;  mettez  paix  entre  eulx,  et  ilz  vous 
»  en  sauront  bon  gré  ;  et  leur  requérez,  que  ilz  vous  veullent  aider  à  dis-  B 
»  truire  (luillaume  le  Bastart  ;  et  je  croy  que  ilz  y  entendront  voulentiers.  » 
Ainsi  le  fist  le  dit  Guy  par  le  moien  Grimont;  et  furent  tous  en  acord,  que 
Guillaume  seroit  prins  sans  deftier,   et  mis  à  mort  hastivement. 

Comment  on  voulloit  occir  le   Duc  Guillaume   (a). 

Ci  comme  ces  choses  orent  ainsi  esté  pourparlées  à  Bayeux ,  il  y  ot  un 
fol  à  qui  Guillaume  le  Bastart  s'esbatoit  voulentiers,  et  souvent  lui  donnoit 
de  ses  robes  ;  lequel  vit  et  oit  que  Neel,  Regnault  et  Grimont  s'armoieiit  ; 
et  ouyt  dire,  que  c'estoit  pour  aler  prendre  le  Duc  Guillaume  à  Valongnes. 
Si  print  tantost  (b)  un  baston  à  son  col  et  se  mist  à  chemin  ,  et  onc  ne  q 
arresta  de  nuit  et  de  jour,  tant  qu'il  à  Valongnes  vint  ung  petit  devant 
mynuit  ;  et  hurta  de  son  baston  d'huis  en  huis,  sans  dire  ce  qu'il  vouloit, 
tant  qu'il  convint  qu'il  parlast  à  Guillaume  ;  et  lui  dist  comment  il  seroit 
prins  par  Neel  et  par  les  aultres ,  s'il  n'y  pourveoit.  Guillaume  fut  tout 
efifroié,  et  ne  savoit  que  faire  :  toutesvoies  il  regarda  le  fol,  qui  sans  cesser 
crioit  et  braioit  :  «  Fuiez,  fuiez,  ou  vous  estes  mort  ».  Si  saillit  jus  de  son  lit, 
et  print  ses  petits  draps  et  sa  chemise,  et  se  couvrit  d'un  niantel  tant  seul- 
lement  ;  et  vint  à  l'estable,  et  print  un  cheval,  et  monta  sus  ;  et  se  partit 
en  allant  vers  les  gués  S.  Clément,'  et  les  passa  assez  tost.  Quant  il  les  ot 
passez,  il  oy  grant  frainte  de  chevaulx  :  lors  se  quoita  contre  une  haye,  et 
pensa  que  c'estoient  ses  ennemis  ;  car  moult  roidement  chevauchoient  vers 
les  guez  et  par  trouppeaulx.  Quant  ilz  furent  tous  passez  ,  il  pensa  qu'il  £) 
avoit  péril  d'aler  à  Bayeulx,  et  tant  que  au  point  du  jour  il  arriva  à  une 
*  M.  Rie.  ville  nonunée  By  *  :  et  si  comme  Dieu  le  volt,  le  seigneur  de  la  ville  estoit 
levé  et  à  sa  porte,  pour  aller  oii  il  avoit  à  faire  :  si  vit  venir  le  Duc  Guil- 
laume, chassant  son  cheval  d'une  verge  ,  et  ne  pouvoit  aller.  Quant  Guil- 
laume s'approcha  ,  si  le  salua  le  seigneur ,  et  Guillaume  lui  :  et  ainsi  que 
Guillaume  lui  demandoit  le  chemin  à  Falloise ,  et  parloit  à  lui,  le  seigneur 
le  va  adviser  :  «  Sainte  Marie  ,  mon  seigneur  ,  qui  vous  niaine  ainsi  ?  Qui 
»  estes    vous,    dist    Guillaume,     qui     me    cognoissiez  ?    Par   foy ,    dist-il,    l'en 

*  Al.  Hubert.  »  m'appelle    Robert  *  le    Ry ,    et  tieng  de  vous    ceste   ville    soubs    le  Conte 

»  de    Belsin  :   dittes  moy  vostre   affaire    hardiement  ,     et  ne  me    celiez   riens  ; 
»  car  en   vérité  je  vous  sauveray  comme    mon  propre  corps  ».    Lors  lui   dist 
Guillaume,    comment   il    estoit    chassie,     et    tout    son   affaire  :    et  quant  Ro-  E 
bert  l'ouyt,   si  le  fist  entrer  en  sa  maison,   et  le  fist  boire  et  mengier,   et  lui 
bailla   nouveau  cheval  ;  et   appella   trois  beaulx    escuiers    (c)  ses  filz,    et  leur 

parvenu    à    la    qualité     de    Chevalier,     étoit   regar-  Le  premier  sommet  ert  vous  un  fol^ 

dé     comme   l'inférieur    de     celui-ci,    et   étoit   sou-  Giles  out  non,  un  pel  au  col, 

mis    et    obéissant    à   ses    ordres   pour    apprendre   le  A  l'us  de  la  chambre  criant, 

métier   de   la    guerre  ;    à   cause    de   (juoi   on    l'ap-  Et  les  parrciz  du  pel  bâtant  : 

pelloit    Valet   ou    Varlet.     Le    même   Roman,    par-  «  Ovrez,  dist-il,  ovrez,  orrez  : 

iant  de  ^Guillaume    le    Bâtard,    dit  :    Guillaume     fut  a  Jà    morrez  tuit,  levez,  levez  : 

falet  petit  ,  à  Falese  pose'  et  norrit.  On  lit  aussi  dans  a  Où  est  Guilleaume  ?  porquoi  dors  ? 

nos  autres  vieux    Romans,    n'est    Chevalier,   encore  «  S'ataint  i  es  ^  jà  seras  mors  rt... 

est  Faleton.  En  braiez  ert  et  en  chemise, 

{a\  Le  Ms.    de   Fécan  a    :    Comme     l'en    vouloit  Une  chape  a  en  son  col  mise,  etc. 

faire  mourir   le  Duc   Guillaume.  (c)     Ce    que    nous  avons      dit   de      falet,   con- 

{b)    Le  Roman  du  Rou  porte  :  vient  aussi  à  Ecuyer. 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'«^   DE  NORMANDIE.   333 


A  dit  :  «  Veci  votre  droit  seigneur,  montez  à  cheval,  et  sur  toute  l'obéissan- 
»  ce  que  vous  me  devez,  je  vous  commande  que  vous  le  conduisiez  jusques 
»  à  Falloise  »  ;  et  leur  dist  les  adresces,  sans  passer  par  villes  ne  par  che- 
min. Guillaume  et  les  trois  filz  prindreiit  confié,  et  cheminèrent,  et  passè- 
rent la  rivière  de  Foupendant  à  gué,  tant  c[u'ils  vindrent  à  Falloise  ,  où  ilz 
furent  bien  receus  et  à  grant  joye.  (a)  Quant  Robert  le  Ry  ot  mis  à  chemin 
son  seigneiH-  le  Duc  Guillaume,  si  se  demoura  d'aller  où  il  emprins  avoit , 
et  pensa  que  grant  parolle  seroit  de  la  chose.  Et  si  comme  il  estoit  à  sa  por- 
te, veci  venir  une  grant  route  de  gens  à  cheval,  venans  de  devers  Cons- 
tantin, tant  comme  ilz  povoient  venir  ;  et  lui  prièrent  qu'il  leur  desist,  s'il 
avoit  point  veu  Guillaiiine  le  Rastart.  «  Parfby,  dist  il,  maintenant  se  part 
»  de  cy,  et  n'est  pas  loings  ;  car  son  cheval  est  travaillié.  Attendez  moy,  je 
»  yrai  avec  vous,  nous  l'attaindrons  tantost  ».  Et  lors  les  mena  Robert  tout 
le  contraire  du  chemin  Guillaume  ;  et  quant  ilz  ne  le  peurent  trouver,  il 
les   laissa,  et  s'en  ala  en  son  hostel. 

Comment  ceulx  de  Constantin  (b)  prenaient  villes  et  chasteaulx. 

Lendemain  au  matin  le  pais  fut  tout  effraie;  et  disoient  pluseurs,  que  le 
Duc  Guillaume  estoit  mort  ;  et  moult  le  plaignoient  ,  et  maudissoient  Gri- 
mont  du  Pleseis  ;  et  les  aucuns  le  queroient  ,  mais  point  ne  le  trouvoient. 
Quant  Neel  et  ses  compagnons  virent  qu'ilz  avoient  failly  à  prendre  Guil- 
laume, si  n'y  ot  que  courroucer  ;  et  commencèrent  à  prendre  villes,  chas- 
teaulx et  fbrtresces,  et  faire  forte  guerre  ou  pais  ;  et  finablement  vinrent 
mettre  Coustantin  et  Dessin  en  tel  estât,  qu'il  n'y  avoit  homme  qui  à  Guil- 
laume voulsist  obéir.  Quant  le  Duc  Guillaume  le  Rastart  vit  que  ses  gens 
l'avoient  voulu  tuer  ,  et  lui  voulloient  tollir  sa  terre,  il  garny  Falloise  de 
gens  et  de  vivres  ,  et  en  fist  Cappitaine  Messire  Jehan  Rellin,  sire  de 
Blainville  ;  puis  s'en  vint  à  Rouen,  et  o  lui  son  oncle  l'Arcevesque  Maugier, 
qui  ala  devers  le  Roy  de  France,  nommé  Henry,  pour  avoir  son  aide  5  et 
lui  remonstra  comment  son  père  l'avoit  servy  ,  et  comment  par  l'aide  de  son 
père  il  avoit  recouvré  son  règne  ,  que  Constance  sa  mère  lui  avoit  vollu 
tollir  ;  et  lui  requist  son  aide  contre  Guy  le  Bourguignon  ,  contre  Neel  de  S. 
Sauveur  Conte  de  Coustantin,  et  contre  Regnault  Conte  de  Ressin  ,  con- 
tre Grimont  du  Plesseis,  Raoul  *  de  Rriquessart,  Hamon  aux  Dens,  et  »^/.  Renouf 
Sansson  l'Evesque  de  Bayeux,  qui  lui  tolloient  sa  terre,  et  les  autres  nobles 
'D  hommes  de  Coustantin  et  des  dis  pais,  qui  l'avoient  voulu  tuer  :  la  quelle 
aide  le  Roy  lui  accorda  voulentiers ,  et  manda  ses  gens  ;  et  aussi  le  Duc 
Guillaume  assembla  ceulx  d'Avranchin  et  Lekeuvin  *  ,  d'Auge  ,  d'E-  «  Lieuviu 
vreux  ,  de  Veuguessin  ,  de  Rouen  ,  de  Roniois  ,  et  de  Caux  ;  et  assemblè- 
rent le  Roy  Henry  et  le  Duc  Guillaume  et  leurs  gens  en  la  Conté  de 
Hyemmes  ;  et  furent  le  Roy  et  ses  gens  logiez  entre  Argenten  (c)  et 
Mesodum  sur  la  rivière  de  Leson  *;  et  Guillaume  et  ses  gens  se  logèrent  ♦  ^/.  Lisoi» 
dessus  la  rivière   de  Meeance  (d)   qui  queurt  parmi    Argentés. 

De  la  bataille  ou    Valesdunes   (e). 

Quant     Neel    Viconte    de    Constantin  et    le   Comte  Bessin  sceurent ,   que 
François    et     Northmans  leur    voulloient    courre     sus  ,   si   assemblèrent    toute 
g  leur   puissance ,  et  vinrent    contre    eulx    ou     Val-es-dunes,  qui  est  en    Hyem- 
mois    (/)     entre    Çinglois   et   Argenten ,   près  de   Caen  de    trois   lieues.   Quant 


(a)  Le  Ms.  de  Fécan  met  ici  ce  sommaire  : 
Comment  l'en  poursuivoit  le  Duc  Guillaume  pour  le 
faire  mourir. 

(6)  Le  même  Ms.  ajoute  ici  ,  quant  ih  eurent 
failli  à  prendre  le  Duc  Guill. 

(c)  Dans  le  Roman  du  Rou,  entre  Jrgenccs 
et   Masondnn,  al.   Mezodin  ou    Mesoduin. 

(d)  Dans  le  même  Ms.  jouxte  l'eue  de  Meance, 
qui  par  Argences  vet  courant. 

(e)  Le  Ms.  de  Fécau  a,  Comme  ceulx  de  Cos- 
tantin  et  de  Be.tsin  furent  desconfiz  en  Valesdunes . 

(f)  Le  Roman  du  Rou  décrit   ainsi   sa  position    : 

Valesdunes  est  en  Oismeiz., 


Entre  Argence  et  Cingueleiz, 

De  Caen  i  peut  l'en  conter 

Troiz  lieues  preuf  au  mieu.x  cuider. 

Les  plaines  sont  longues  et  le'es, 

N'i  a  granz  nions.,   ne  granz  vallées  ; 

Assez  preuf  du  ve'  Ilerengier, 

N'i  a  boscage  ne  rochier  ; 

Mez  encontre  solleil  levant. 

Se  fcnt  '  la  terre  en  avalant  ; 

Une  rivière  V avironne 

Devers  inidy  et  devers  nonne. 

A  S.  Brizun  *  de  f'aumerai 

Fu  la  messe  cliante'e  au  Roy. 


•  font 

*  S.  Briçon 


Tt 


»J 


334   EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'^    DE  NORMANDIE. 

le     Roy  et     Guillaume  sceurent    la  venue    des    Coustantinois  ,   si  se     levèrent   A 
ung  bien  matin  ,  et  firent    armer  toute  leur   compaignie  ,    et   mettre  en   or- 
donnance ,    et  oïrent  Messe  à  S.  Reson  de   Walmeray.   Après    la    Messe    on 
but  et  menga   qui     volt;  puis  se   mirent  le  Roy  et  le  Duc  Guillaume   et  leurs 
gens     à    chemin.     Si     va    adviser   le    Roy  de  loings    une    compaignie  de  gens 
d'armes  en  moult  noble    arzon ,    et    bien    estoient  VIII^x    que    chevalliers  que 
escuiers,    (ju'il  n'y   avoit  volet  de  dame  ou  damoiselle  à   sa  lance.   «    Pardieu, 
»  dist  le  Roy  à  (luillaume,   celle  gent   que   je  voy  là    debveroient   aujourd'hui 
»  avoir    le   plus    bel,  ne  scay  quel  parti   ilz  tiendront.    Sii-e,  dist    Guillaume, 
»  je   cuide     qu'ilz  soient    nos   amis  ,   car   ung   moult  bon  et  vaillant  chevallier 
»  les    maine,   nommé    Raoul  Tesson;  je   cuide  qu'il  soit    mon  ami   ».  Or  estoit 
que    Neel    et     Renoulf  l'avoient  mandé    à  Bayeux,    et    à  lui    tant    promis    et 
offert,    que   il  leur   avoit   juré  que,    se  il  venoit  en   bataille,   ce  seroit  le  pre-  B 
mier    qu'il    ferroit  que  le    Duc    Guillaume.    Et  quant  Raoul  Tesson   vit    la  ba- 
niere    du     Duc     Guillaume     (a)     aux    armes   de    Northmandie,     si  lui  souvint 
comment    il  lui   avoit    fait    hommage,   et  promis  loyaulté    comme     à    son   sei- 
gneur.   Lors   appella     de    ses    plus   privez     seigneurs ,    et  dist    :    a   Conseilliez 
»  moy   pour    lequel  je  me  tiendray   :  j'ai   fait  hommage   à  Guillaume  comme  à 
»  mon    seigneur    :    Neel  et  Renoulf  s'attendent  que  je  soye  avec  eulx  ;    et  leur 
»  ay    promis    que  le  premier  que  je   ferray    en   bataille  ,  sera  Guillaume  ;   si 
»  ne    scay   lequel   faire.    Pardieu,   dirent  ses  gens  ,    contre   vostre    seigneur   ne 
»  serez-vous  pas  ,    se  Dieu   plaist  :     acquittez    votre  serment  vers  lui    et  vers 
»  Neel   et   vers   Renoulf  ».    Et  quant  Raoul  Tesson   ot  ce   oy,  si  se  part   de 
ses     gens  tout    seul  ,  et    fîert    son    cheval    des  espérons    vers    Guillaume ,    qui 
estoit    emprès  le  Roy  ;  et  sans   parler    ne  mot  dire,  il   prent    son  gant    qu'il  C 
avoit  à    son  espée  ,    et    en  fiert  le  Duc  Guillaume  sur    les  espaules  ;    puis  lui 
dist   :   «    N'aiez  desplaisir.  Sire  ,   se  je  vous  ay   féru;  car  ce  n'est  pas  maltalent  : 
»  il    me    convenoit    acquittier  ma    foy  ;    et  ennuit    vous  serviray,  comme    bon 
»  homme  doibt   servir   son  seigneur,  se  Dieu   plaist  »   :   et  Guillaume  lui  dist  : 
«  Grant    mercy  ,  Raoul  :   or    pensez  de  bien   faire,  je  vous  en   prie  ».    Lors 
s'en  retourna    Raoul   devers   ses  gens.    Après   ce  fait  le  Roy  et  Guillaume  or- 
donnèrent   leurs    batailles ,     et    en    firent    quatre    (b)  ;   dont   la    première    fut 
des    Northmans ,     que    le    bon    Conte  Guiff'art  conduit  et  mena  ;   la  seconde  , 
le    Conte    de    Flandres;  et  la  tierce,    le  Duc  d'Orléans;   et  la  (juarte,  le  Roy 
Henry    et    le  Duc   Guillaume.   Neel,    Grimont,   Renoulf  et  Hamon  firent   aussi 
quatre   batailles    de     XX^  hommes    d'armes  ;    dont     Hamon  conduit   la   pre- 
mière ,   o   lui    Guy    le    Bourguignon    et  Movon   de  Reues,  o   VI™  hommes;    la  D 
seconde    ot  Neel,   o     lui   Guillaume  son    frère;   la    tierce    eut     Enguerran  le 
nepveu  Gieffroy   Martel    Conte   d'Angiers,  o    lui    Angevins     et   Manceaulx;    et 
messire  Moreau   de  Creon   la  quarte,   o  lui    le  faulx   traître   Grimont.   Et   tant 
chevauchèrent  le   Roi    et   le   Duc,  qu'ilz  virent  leurs  ennemis  ou  Val-es-dunes, 
où  ilz    les   attendoient    à    grant    ordonnance.     Guillaume   et    ses    gens  assem- 
blèrent    avec    Angevins  et  Manceaulx  ;    et    Renoulf  de    Bessin  aux    Coustan- 
tinois :    là    ot    il  dure    assemblée   de  lances    tant  d'un    costé   comme  d'aultre  : 
et   le    Conte     de   S.    Pol  courut    sus  à    ung  chevallier  de  Constantin    nommé 
Guilleren  ,     frère    au     Conte  Neel   de     par     sa   mère ,    tant  que    de  cops  de 
lances  ilz  chéirent  tous  deux   à    terre  ;     mais   Guilleren    prestement     remonta  , 
et  tellement   advint  que  parmi  toutes  les  gens  du   Roy   passa,   et   de   coup  de 
lance    perça 'le  cheval  ,   et    abati     le  Roy    à  terre  :  et  encores  dist   (c)  l'en   à  E 
la   fois,  «  de    Constantin   partit  la   lance,   qui  abati   le    Roy  de  France  ».    Cil 
Guilleren     fut   à  Robert  Guichart  en   Puille,   et   partout  en   batailles  avec  lui, 

(a)    La   première    lettre   grise    de  cette  Chroni-                Ceu  lour  est  tels  que  l'en  lez  oe  : 

que  représente  les  armes  de  Normandie.  .                     Guillaume  crie  Dex  aye  ; 

C'est-il  enieingne  de  Normendie  : 

[b)  N'i  a  riche  homme  ne  Baron  ,  Et  Renouf  crie  o  grant  pooir. 

Qui  n'ait  lez  luy  son  goufanon.  Saint  Sever,  sire  saint  Sevoir  : 

Ou  gonfanon,  ou  autre  enseingne.  Et  Han~a-dens  t'a  reclamant. 

Où  sa  mesnie  se  restraingne.  Saint  Jmant,  sire  saint  Amant.  Rom.  du  R. 

Congnuissances,  ou  entresainz,  (c)  De  ceu  distrent  li  païsant, 

De  plusours  guisses  escus  painz...  Et  dient  encore  en  gabarit  : 

Si  corne  peignent,  criant  vont,  «   De  Costentin  iessi  la  lance, 

/tels  enseingnes  com  il  ont.  «   Qui  abati  le  Roy  de  France  ».  Rom.  du  R. 
aide  France  crient  monjoe; 


EXTRAIT  UE  LA  CHRONIOUE  MS'^    DE  NORMANDIE.   335 

A.  et  merveilleusement  estoit  bon  chevallier  et  preux.  Geste  chose  ainsi  adve- 
nue, le  Roy  fut  tantost  relevé  ;  et  si  comme  cil  s'en  cuidoit  retourner  ,  son 
cheval  fu  occis  du  sire  de  Chastillon  soubs  lui,  et  lui  après  par  la  foullé 
des  chevaulx.  Quant  le  Roy  fut  relevé  ,  si  lui  crût  le  cuer  ,  et  moult 
hardiement  après  se  combaty  ;  et  tellement  que  pour  ses  gens  il  ne  volt  riens 
faire  ,  que  tousjours  il  ne  feust  ou  fort  des  battailles.  Là  eut  grans  fais 
d'armes  :  et  moult  crioit  chascun  son  enseigne.  Les  l^Vançois  crioient ,  mon 
joye  :  le  Duc  et  ses  gens,  Dieu  aye  :  Neel  crioit,  saint  Sauveur  au  Viconte  : 
Renoulf  de  Bessin  ,  saint  Sever  ;  et  les  aultres  («)  chascun  son  cry.  Ung 
Chevallier  de  Bessin  y  avoit  nommé  Hamon  ,  qui  seigneur  estoit  de  Tho- 
rigny  (b) ,  de  Bersy  et  de  Creully  ,  et  crioit  Saint  Amant  ;  qui  parmi  toutes 
les    batailles    vint   aborder   au    Roy    de    France.   Mais  baillaument    le    Roy    le        *  vaillan- 

Ig  receut,  et  se  combali  à  lui  ;  et  finablement  Hamon  fu  occis  des  gens  du 
Roy.  Quant  Raoul  ot  veu  assembler  les  deux  osts,  et  il  vit  que  temps  fut  ; 
lui  et  ses  gens  se  férirent  es  battailles  ,  et  moult  y  firent  de  grans  fais  d'ar- 
mes, r^e  Duc  Guillaume  le  Bastart  alloit  parmi  les  presses,  demandant  Ar- 
noul  de  Bessin  :  et  si  comme  il  lui  fut  monstre  ,  il  baissa  sa  lance.  Sy  avoit 
emprès  Renoulf  ung  escuier  ,  nomiiié  Hardre  *  nepveu  Grimont  ,  né  de  *^/.Char- 
Bessin,  qui  vit  le  Duc  venir:  si  s'avança  pour  aler  contre  lui  :  et  le  Duc 
adresse  à  lui,  et  le  fiert  au  dessoubs  du  menton,  tellement  qui  lui  fist  passer 
la  lance  parmi  la  gorge,  et  chéit  mort.  Quant  Renoulf  vit  ce  ,  si  ot  paour, 
et  se  commença  à  défuir  ,  et  demander  où  Neel  estoit  :  car  Guillaume 
assailloit  baudement  *  ,  et  tuoit  ses  gens  devant  lui  :  et  lors  se  mist  à  fuir  ,  *  valde 
et  Guillaume  après.    Quant    Neel  et   ses    gens  qui    se   combattoient   aux  Fran- 

\q  cois,  virent  fuir  Renoulf  de  Belsin  et  Grimont  du  Plesseis  ,  et  que  François 
se  resbaudissoient  ,  si  se  commencèrent  à  descoufire  et  eux  retraire.  Tou- 
tesvoies  Neel  les  cuidoit  ralier  :  mais  il  ne  peut  ;  et  se  mirent  tous  en  fuite 
que  mieulx  mieulx  ,  et  François  après  ,  et  les  chassèrent  jusques  aux  guez  : 
et  tant  y  en  ot  de  noyez  (_c)  de  Bourbeillon  en  furent  escluses.  La  chose 
ainsi  advenue  ,  le  Roy  et  le  Duc  firent  mettre  les  mors  en  sépulture  es 
Eglises  d'environ  le  Val-es-Dunes,  et  les  bléciez  porter  en  littieres.  Et  ainsi  le 
-  Roy  Henry  s'en  retorna  en  France,  et  le  Duc  à  Rouen.  Assez  tost  après  il 
vint  à  la  cognoissance  du  Duc  Guillaume,  que  Guy  de  Bourgongne  ,  qui 
s'en  estoit  fui  de  la  battaille  ,  s'esloit  retrait  à  Brione  et  Vernon.  Si  ala 
ieellui  Duc  devant ,  et  tant  assailly  la  fortresse,  où  Guy  estoit,  en  une  ysle 
en  niy  la  rivière  de  Rille,  que  il  l'affama  dedens,    et   qu'il   convint   que  Guy 

D  se  rendist,  et  qu'il  meist  Vernon  et  Bryosne  en  la  main  du  Duc  Guillaume  : 
et  Guillaume  ordonna  qu'il  n'auroit  mal  ,  et  lui  trouveroit  son  estât  hon- 
nourablement  ,  non  obstant  qu'il  l'eust  volu  priver  de  la  Duchie  de  Nor- 
mendie.  Quant  oït  l'ordonnance  de  Guillaume  ,  si  ot  grant  joye  ;  car  il  ne 
attendoit  que  la  mort  :  si  séjourna  ung  peu  de  temps  avec  le  Duc  Guillau- 
me ;  et  pource  que  l'en  ne  tenoit  pas  grant  compte  de  lui  ,  de  honte  il  se 
partit  de  Northmandie,  et  s'en  ala  au  Conté  de  Bourgongne  où  il  avoit  esté 
né.  Après  ce  fist  tant  le  Duc  Guillaume  ,  que  Grimont  du  Plesseis  fut  pris  : 
et  si  comme  ung  Chevallier  (rf)  ,  nommé  Segle  de  Legnierre ,  ot  appelé 
Grimont  de  traison ,  en  lui  imposant  que  par  lui  la  rébellion  avoit  esté 
faitte  contre  le  Duc  ;  et  que  Grimont  s'estoit  offert  à  deffendre  par  ba- 
taille, au  jour  de  la  battaille  assignée  le  dit  Grimont  fut  trouvé  mort  en  son 
p^  lit  ,  en  la  prison  de  Rouen  où  il  estoit  gardé  ;  et  o  tout  ses  fers  ,  comme  il 
estoit  ferré  et  enchayné  ,  il  fut  enterré  ou  Moustier  S.  iNlarc  de  Rouen  :  et 
dont  le  Duc  donna  la  moitié  de  tous  ses  héritages  à  l'Eglise  N.  D.  de 
Bayeulx,  et  portion  à  l'Abbaye  de  Caen,  lesquelz  ilz  tiennent  encores. 

^a)    Plus    haut  il   est   dit  que,  dans    la   bataille  Roman  du  Rou   porte   ailleurs  :    Et   Bretons,     Mal- 

sur   la  rivière   d' Arques    près    de  Dieppe,     chascun  lou,  Mailou  crient. 

crioit  son   cry...    Ricliart  l    rescuuit    ung   sien    Che-  [b)  Rom.  du  R.  de  Mecy  et  de  Troillie. 

valiœr  nomme    Gaultier    le    reneur,    qui    lui   avoit  (c)    La    même,    que    le    moulin   de  Bourbellon    en 

aprins  le  déduit  des  chiens  et  des  ojscauLv ,  et  lequel  estanciercnt. 
Chevallier  il  amoit  à  merveilles...   Franrois  crioient 

mon  Joye,    Northmans  à  Dieu  ayde  ;    Flamens,    Ar-  (d) Selle  avoit  non, 

ras -y    Àngci'ins,    balte;    et    Chartrains,    passe.    Le  De  Lingnieure.  père  Huon.  Rom.  iliiR. 


336   EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'«  DE  NORMANDIE. 

Comment  (a)  le   chastel   d'Alençmi  fut  rendu.  A 

En  ce  temps  Geffroy  Martel  lors  Conte  d'Anjou  ,  du  lignage  Fromont  le 
Posteis ,  list  guerre  aux  Poitevins  et  Angevins  ,  et  niesme  à  ses  aultres 
amis  ,  et  moult  les  greva.  Au  Conte  Thibault  de  Touraine  ,  tolli  la  cité  de 
Tours  et  moult  d'autres  villes  et  chasteaulx  ;  et  à  Guillaume  Conte  de  Poit- 
tiers  et  de  Limosin  ,  tolli  Mirembel  et  Loudun  ;  et  au  sire  de  Belesme  , 
tolly  Alençon  (b),  Danffront  et  tout  le  pais  de  Passais  :  si  mist  Geffroy  Mar- 
tel à  Alencon  ses  gens ,  qui  moult  grevoienl  le  pais  ;  et  pour  ce  que  Alen- 
çon  et  une  partie  de  Passais  sont  en  Northmandie  ,  moult  de  plaintes  vin- 
drent  au  Duc  Guillaume  le  Bastart  des  gens  Geffroy  Martel  :  et  lors  dit  Guillau- 
me qu'il  yroit  Alencon  ,  et  qu'il  le  vouloit  veoir  :  si  or-donna  son  erre  pour  B 
y  aller.  Les  gens  du  chastel  sceurent  l'allée  du  Duc  [par  Jung  des  parens 
Grimont  du  'Plesseis ,  qui  o  le  Duc  estoit  :  si  se  pensèrent  deulx  (c)  mettre 
en  aguet,  pour  le  pi'endre  s'ils  povoient  ;  ainsi  le  firent  :  et  si  comme  le  Duc 
Guillaume  vint  en  droit  eulx  ,  il  les  apperceut  :  si  list  arrestei-  ses  gens  ,  et 
féry  des  esporons  vers  eulx  ;  et  quant  ilz  le  virent  venir  ,  ilz  se  partirent 
tirant  aller  vers  Alencon  :  et  Guillaume  et  ses  gens  après  ,  tant  comme  ilz 
peurent  ;  mais  ilz  furent  ainçois  en  la  ville,  que  Guillaume  y  peust  venir  ; 
*ï'*''  et  toutesfois  il  print  le  Connestable  du  dit  chastel,  qui*  bouta  par  terre  de 
sa  lance  :  et  puis  regarda  la  ville  et  le  pais  d'environ  à  grant  loysir.  Quant  il 
ot  bien  tout  advisé,  il  s'en  retourna  à  Falloise  ,  et  là  manda  tous  ses  gens  , 
et  ordonna  à  faire  trois  places  fortes  environ  Allençon.  Si  comme  on  les 
faisoit  ,  vecy  Angevins  qui  s'en  viennent  sur  la  rivière  de  Sarte.  Quant  les  G 
gens  du  Duc  les  virent ,  ilz  envoyèrent  tantost  à  Falloise  devers  le  Duc 
Guillaume  :  et  sitost  comme  Guillaume  ot  oy  le  message,  il  print  ce  qu'il 
avoit  de  gens  et  s'en  ala  à  Alencon,  et  se  mist  de  l'autre  part  de  la  rivière 
à  rencontre  des  Angevins.  Au  bout  du  pont  avoit  une  fosse  et  ung  pallis 
dessus  ,  où  Angevins  venoient  souvent ,  et  moult  disoient  d'oultrages  à 
Guillaume  ;  et  souvent  lui  crioient  (rf)  lappel  ,  la  pel ,  pource  qu'il  avoit 
esté  né  à  Falloise ,  où  il  avoit  largement  peletiers  :  et  tant  firent  et  dirent , 
que  Guillaume  jura  par  la  resplendeur  IDieu  ,  et  tel  estoit  son  serment  ; 
que  se  il  les  povoit  prendre  par  force,  il  ne  leur  lairoit  œil ,  pié  ne  poing. 
Lors  manda  le  Duc  des  gens  de  toutes  pars,  et  ordonna  de  assaillir  le  clos 
où  Angevins  estoient  logiez  ;  et  list  prendre  le  bois  de  toutes  les  maisons 
d'environ,  et  partout  ailleurs,  et  en  fist  emplir  les  fossés,  et  bouter  le  feu 
dedens.  Angevins  se  deffendirent  à  leur  povoir  ;  mais  riens  n'y  vallut ,  qu'ilz  D 
ne  fussent  les  ungs  ars,  et  les  aucuns  occis ,  et  les  aultres  prins  ;  et  tous 
ceulx  qui  furent  prins  vifs ,  il  fist  copper  les  pietz  et  les  poings,  et  les  getter 
dedens  le  chastel  :  avec  ce  jura  et  leur  fist  dire ,  que  se  il  les  prenoit  par 
force  ,  que  autant  leur  en  feroit  ,  mais  que  se  ilz  lui  volloient  rendre 
le  chastel  ,  il  les  lairoit  aller  quittes  et  délivrés  avec  leurs  biens.  Lors 
orent  paour  ceulx  d' Alencon  ,  et  rendirent  au  Duc  Guillaume  le  chastel ,  et 
le  Duc  y  mist  de  ses  gens  ;  et  incontinent  le  Duc  ala  devant  Danffron , 
et  y  donna  grant  assault.  Tandis  que  il  fust  devant  Alencon  (e) ,  et  qui 
estoit  devant  Danffron  ;  le  Conte  Neel  de  Constantin  ,  qui  pour  la  doubte 
du  Duc  Guillaume  après  la  battaille  qui  fut  ou  Val-es-Dunes  ,  s'estoit  re- 
trait en  Bretaigne  ;  quant  il  sceut  que  Geffroy  Martel  Conte  d'Anjou 
guerrioit  son  droit  naturel  seigneur,  il  de  son  propre  mouvement  pourchassa  E 
gens  d'armes,  et  courut  la  terre  d'Anjou,  tant  que  près  d'Angiers  en  une 
battaille  des   nobles  et  de  la    cité    grant   gens     le    dit    JNeel    eut    vittoire,   par 

(a)  Dans    le     Ms.     de     Fécan    ce   sommaire    est  [d)  Guillaume  ont  a.i.iez  cont'icié, 
précédé  d'un    autre   en   ces    termes:    Comme    après  Et  pluwurs  foiz  li  ont  hucliié, 
la  bataille   du   Fale.idunes  le  Roy  et  le   Duc   firent                 La  pel,  la  pel  au  pautonnier  ; 
mettre  les  mors  en  sépulture.  Quer  ceu  apent  à  sou  mestier, 

Pour  ccu  qu'à  Faleise  fu  nez, 

[b)  Alenchon  est  de  Normandie  ,  Oii  peletiers  avoit  assez  : 
Et  Danfront  de  Meinne  partie.  R.  du  R.                               Li  ont  cil  mestier  reprovez 

ic)  Quant  de  Danfront  furent  issus.  Et  par  contraire  et  par  vilez.  Rom.  du  R. 

Les  siz  trelrc  se  sont  tenus  ;  (ej  Jlenclion  est  soui  Sartre  assit  : 
Le  Duc  les  a  aperciieui,  H  l'eue  devise  le  pais.  Rom.  du    R. 

Fit  les  lances  et  les  escus.  R.  du  R. 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS««   DE  NORMANDIE.  337 


Al,  devers 


A  ung  aguet  de  bien  VIII*  hommes  qu'il  mist  en  une  embusche.  En  ceste  battaille 
eut  plus  de  mille  Angevins  occis ,  et  moult  de  pris  ,  et  les  aultres  s'en- 
fuirent en  la   cité.  Pour  ce  fut   paix   entre  ledit  Neel  et  le  Duc  Guillaume. 

Comment  ceulx  de  Danffront  envoieerent    à  Geffroy  Martel. 

Quant  ceulx  de  Danffront  eurent  ainsi  esté  assaillis,  si  ne  furent  pas 
trop  asseurs  ,  et  vouldrent  envoier  messages  envers  *  Geffroy  Martel  ,  en  lui 
faisant  sçavoir  que  ,  se  il  ne  les  secouroit  briefment  ,  ilz  se  renderoient. 
Geffroy  qui  estoit  riche  et  puissant  ,  si  manda  ses  gens ,  et  vint  emprès 
Danffront  :  et  quant  Guillaume  le  sceut ,  si  ordonna  trois  de  ses  chevalliers , 
Guillaume  le     filz    Ober  ,    Regnault  *  de  Montgommery   et  Guillaume    le   filz    *^^.  Rogier 

B  Thiery  ,  et  leur  dist  ;  «Allez  adviser  quelz  gens  Geffroy  Martel  a  avec  lui  ; 
»  et  se  vous  povez  parler  à  lui  ,  dittes  lui  que  se  il  apporte  vivres  à  ceulx 
»  de  Danffront  ,  que  je  en  garde  la  porte  ,  et  que  demain  au  matin  il  m'y 
»  trouvera  pour  les  recepvoir  » .  A  tant  montèrent  ces  chevalliers  à  cheval  , 
et  chevauchèrent  tant  qu'ilz  visrent  *  Geffroy  Martel  et  ses  gens  ,  et  firent 
signe  de  vouloir  parler  à  lui  :  et  tantost  vindrent  devers  lui  deux  des  gens 
Geffroy  ,  qui  les  menèrent  à  lui  :  et  à  dont  lui  dist  le  dit  Chevallier,  nommé 
Montgommery  ,  le  message  du  Duc  :  et  Geffroy  respondi ,  que  lendemain 
bien  matin  il  seroit  à  la  porte  ,  et  entreroit  dedens  s'il  povoit  :  a  Et  aftîn , 
»  dist-il  ,  que  Guillaume  me  oognoisse  ;  vous  lui  direz  que  je  seray  monté 
»  sur  ung  cheval  blanc  ,  et  auray  {a)  ung  escu  tout  d'or  sans  différence  »  :  et 
le  dit  Montgommery  lui  dist  :    «  Sire  ,   ne  vous  tra veilliez  jà  ,    car   bien  matin 

C  »  aurez  ici  Guillaume  monté  sur  cheval  bay  ,  et  ung  escu  tout  vermeil  ;  et 
M  afïin  que  vous  mieulx  le  cognoissiez  ,  il  aura  au  boult  de  sa  lance  une 
»  guinphe  (b)  a.  dame,  dont  il  vous  essura  le  visage».  A  tant  prinrent  congié 
les  chevalliers  ,  et  vinrent  tous  trois  à  Guillaume,  et  lui  comptèrent  ce  qu'ilz 
avoient  dit  et  trouvé. 


•  M.  vin- 
drent à 


Comme  h  chastel  de  Danffron  fu  rendu  au  Duc. 

La  nuit  firent  Guillaume  et  Geffroy  grant  appareil:  et  au  matin,  comme 
Geffroy  avoit  ordonné  ses  battailles  ,  ilz  vindrent  deux  chevalliers  au  travers 
des  champs  qui  lui  dirent ,  qu'il  se  traveilloit  pour  néant  ,  et  que  pour  cer- 
tain le  chastel   de  Danffront  estoit   rendu  au   Duc  de   Northmandie.    Geffroy 

^  cuida  que  l'en  lui  deist  vray  :  si  fut  tout  courroucé  ,  et  à  tant  s'en  retourna 
au  pais.  A  son  retour  Neel  lui  fist  ung  assault,  et  gaigna  moult  de  bons  pri- 
sonniers. Quant  ceulx  de  Danffront  sceurent  que  Geffroy  s'en  retournoit , 
si  se  rendirent  au  Duc  Guillaume  ,  saulves  leurs  vies  et  leurs  harnois  :  et  le 
Duc  Guillaume  fist  mettre  sa  baniere  sur  la  tour  ;  et  après  ce  fist  prendre 
tout  le  marrien  des  chastel  et  garites  ,  des  pallis  qu'il  avoit  fait  faire  devant 
Danfï'ront  pour  le  siège  ,  et  les  fist  (c)  porter  à  Ambierez  en  la  frontière  de 
la  terre.  Geffroy  Martel  fist  ung  grant  aguet  en  ung  bois  ,  pour  surprendre 
le  Duc  Guillaume.  Quant  le  Duc  le  sceut ,  il  chevaucha  prestement  pour  le 
poursuivir.  Là  eut  dur  et  fort  estour  ;  et  y  furent  occis  Almaurry  de  Flaven- 
court ,  Rogier  de  Beaumesnil  ,  et  le  bon  Conte  Haimart  d'Aubmalle  ,  père 
au  bon  Conte  Thomas    qui    premier  entra  en   Jherusalem  à  la  conqueste  du 

E  Duc  Godefroy  de  Buillon ,  de  la  partie  au  Duc  Guillaume  ;  dont  le  dit  Duc 
fut  si  ire  ,  qu'il  courut  sus  de  si  grant  force  audit  Geffroy,  et  le  féry  de  son 
espée  tellement  qu'il  lui  froissa  le  heaulme  ,  et  lui  coppa  la  coiffe  ,  et  lui 
trencha  l'oreille  ,  et  de  ce  cop  l'abatit  à  terre  :  mais  il  fut  relevé  et  remonté  : 
et  le  Conte  Helye   du  Mans    fut  prins.    Lors    Angevins    et   Manseaulx    furent 


(a)  Notre  Chroniqueur  et  le  Roman  du  Rou, 
comme  on  voit,  parlent  d'écus  peints  et  d'ar- 
moiries ;  mais  peut-être  ne  sont-ils  fondés  à  le 
faire,  que  sur  l'usage  de  leur  temps.  Car,  selon 
l'opinion  commune  ,  les  croisades  donnèrent 
lieu  à  de  grandes  assemblées  de  Princes,  de  Che- 
valiers et  d'Ecuyers,  qui  pour  se  distinguer  les 
uns  des  autres,  firent  peindre  sur  leurs  écus 
quelques     figures    particulières.     Cette      invention 

Tome  XI 


fut  la  source  des  armoiries^  qui  se  sont  perfec- 
tionnées avec  le  temps. 

(6)  On  peut  lire  ici  gumphe,  mot  qui  appro- 
che de  gonfanon  ;  mais  nous  préférons  guinphe, 
c'est-à-dire  guimpe ,  vinculum  lineum  ,  banderole 
ou  mouchoir  et  tissu  propre  à    essuier. 

(c)  Dans  le  Rom.  du  Rou  :  Les  bretesches  en  fist 
porter  à  Sambrieret,  ou  plutôt ,  ai  Ambieres. 

Vv 


338  EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'«   DE  NORMANDIE. 

desconfis  ,    et    s'enfuy    Geffroy    Martel.     Puis    revint    le    dit  Duc   Guillaume  A 
devant  Ambieres  ;  et  Neel  fist  faire  ung  chastel ,  qu'il    garny   de  gens  et  de 
vivres ,    pour  constraindre  Geffroy  Martel   et    ses    gens   :   et  ce  fait  _,   le   Duc 
Guillaume  s'en  retourna  à  Rouen. 

Comment    le     Duc    Guillaume    le    Bastart    fist    faire     hommage    de    nouvel 

à  ses  hommes. 

Quant  le  Duc  Guillaume  fut  venu  à  Rouen  ,  il  manda  tous  ses  Barons 
et  Prélats  ,  et  des  plus  notables  des  bonnes  villes  de  Northmandie ,  et  leur 
fist  renouveller  leurs  hommages  (a)  :  que  toutes  les  menues  fortresses  ,  que 
ses  hommes  avoient  en  Northmandie  depuis  le  temps  du  Duc  Guillaume 
Longue-espée  ,  seroient  abatues  :  et  aussi  le  furent-elles  de  fait.  Après  ces  B 
ordonnances  faittes  ,  le  Duc  Guillaume  par  le  conseil  et  ordonnance  de  ses 
gens  ,    requist   à  Bauduin   Conte   de  Flandres   une  fille   que  il  avoit  ,   nommée 

*  petite  fille  Mchault  ,    pour   l'avoir    par   mariage.     Geste   Mehault    avoit    esté     niepce  *  de 

Robert  Roy  de  France ,  fille  [  la  fille  ]  du  dit  Robert  et  de  Constance  sa 
femme  ;  et  aussi  estoit  niepce  du  Roy  de  France  nommé  Henry,  fille  de  sa 
seur  que  le  Conte  de  Flandres  eut  espousée.  Si  lui  accorda  le  dit  Conte 
voulentiers  ,  et  lui  donna  du  sien  ,  et  l'ordonna  moult  noblement  :  puis  l'a- 
mena à  Eu  ,  auquel  lieu  le  Duc  Guillaume  l'espousa  à  grant  joye  et  so- 
lempnité.  Après  ces  espousailles  faittes  ,  Maugier  lors  Arcevesque  de 
Rouen  fist  excommunier  le  Duc  Guillaume  et  Mehault  sa  femme  ,  pource 
qu'ilz  s'étoient  aliez  par  mariage  l'un  à  l'autre  :  car  entre  eulx  avoit  lignage 
trop  prochain.  Si  furent  dispensez  du  Pape  de  leur  mariage  ;  et  pour  ce  le  G 
Duc  ordonna  (b)  le  vivre  et  le  vestir  de  gens  aveugles  ,  povres  :  c'est  assa- 
voir de  cent  ,  une  partie  à  Cesarbourg  ,  aultre  partie  à  Rouen  ;  et  y  sont 
encores  les  hostelz.  Après  ce  fait  l' Arcevesque  Maugier  commença  à  assoter, 
et  disciper  et  gaster  les  biens  de  l'Eglise  nauvaisement  ;  c'est  assavoir  calices, 
sainttuaires  et  aornemens  d'Eglise  :  et  par  son  deffault  le  Duc  lui  fist  oster 
son  Eveschié ,  et  par  élection  la  fist  donner  à  ung  des  Religieux  de  Fes- 
camp  ,  moult  preudomme  nommé  Maurille.  Quant   Maugier  se   vist   depposé  , 

*  f.  en  l'isie  si  s'cn  ala   demourer  en  l'Eglise  *  de   Guersy  ,  et  s'acointa  d'une  noble   dame 

nommée  Gille  ;  laquelle  eut  enffans  de  lui  ,  en  especial  ung  nommé 
Michiel  de  Bayeulx ,  lequel  fut  vaillant  homme ,  et  fut  oultre  mer  avec  le 
Prince    Boëmont   ;   et    tenoit    l'en    que  le   dit    Arcevesque    avoit  ung  dyable 

*  M.  Torei  privé  ,   qu'il    appelloit  Toret  *  ,    par  lequel   il  disoit  toutes    choses   que   l'en  D 

lui  demandoit.  Finablement  il  estoit  une  fois  en  une  nef  en  la  mer ,  près 
M.  Vin-  jg  Vasseaulx  *  en  Constantin  ;  si  va  dire  au  maistre  de  la  nef  :  «  Pour  voir, 
»  dist-il,  i'ung  de  nous  se  va  aujourd'huy  noiez  ,  mets  nous  à  terre».  Le 
maronnier  n'en  tint  compte  ,  et  singla  tousjours ,  et  tant  qu'il  fut  assez  près 
d'arriver.  Si  avoit  Maugier  ses  brayes  sur  ses  genoulx ,  et  n'avoit  nulles 
chausses  ;  car  il  faisoit  trop  chault  :  et  si  comme  Maugier  se  leva,  et  voult 
monter  ses  brayes  pour  yssir,  le  battel  branla  :  si  fut  Maugier  si  fort  em- 
peschié  de  ses  brayes,  qu'il  ne  se  peut  tenir  ,  et  chéit  en  la  mer,  et  ainsi 
se  noya  que  oncques  l'en  ne  le  peut  sauver.  Toutesvoies  il  fut  trouvé  entre 
deux  roches,  et  mis  hors  de  l'eaue,  ses  brayes  entre  ses  pietz ,  et  fu  porté 
à  Cesarbourg  en  l'Eglise  où  il  fut  enterré.  Du  Duc  Guillaume  le  Bastart  et 
de  Mehault  yssirent  trois  filz  et  deux  filles  :  l'aisné  des  filz  ot  nom  Robert,  E 
l'autre  Guillaume,  et  le  tiers  Henry  :  l'aisné  fille  ot  nom  Aile,  et  fut  mariée 
au  Conte  Estienne  de  Chartres  ;  et  la  puisné,  Secille  qui  fut  Abbesse  de 
Caen. 

(a)  En   France   aujourd'hui   on   distingue   l'hom-  A  mahaingniez  et  non  veanz, 

mage    du      serment     de     fidélité.     L'hommage     se  J  langnuruuz  et  non  poanz  ; 

fait    par    les  vassaux    aux  seigneurs     des   fiefs  ;  et  A  Chiresborc  et  à  Roêm, 

les    sujets   doivent   au  Roi    le   serment   de   fidélité.  A  Baex  et  à  Caëm  : 

En   Allemagne  on     comprend      ces     deux      droits  Encore  issont  et  encor  durent, 

sous  le  nom    d'hommage  :    on  appelle    le    premier,  Si  com  establies  i  furent, 

hommage    du    vassal  ;    le     second,     hommage    du  Puis  ont  à  Caen  establies, 

sujet.  Moût  richement  deux  Abeies, 

Et  deuls  Moustiers  assez  prochainz, 

(i)  Fist  cent  provendes  establir.  L'un  as  Moingnes,    l'autre   as   Nunnainz.    Rom. 
A  cent  povret  paistre  et  vestir,  du  Rou. 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  xMS'«    DE  NORMANDIE.   339 


Comment  Kenut  morut  à  Vincestre. 


En  ce  temps  advint  que  Kenut  inorut .  .  .  En  ce  temps  estoient  encores 
en  Northmandie  les  deux  filz  du  Roy  Alred  d'Engleterre ,  dont  l'aisné 
avoit  nom  Edouart  et  l'autre  Auvre  *  ;  et  lesquelz  le  second  Richart  leur  «  m.  \lvered 
oncle  ,  et  Richard  le  tiers,  et  le  Duc  Robert  et  le  Duc  Guillaume  avoient 
nourris  puis  la  mort  de  leur  père  ...  Si  ordonna  Edouart  l'aisné,  au  congié, 
conseil  et  aide  du  Duc  Guillaume  de  JNorthmandie  ,  qu'il  eust  XL  nefs  de  ^ena 
de  Northmandie  ;  et  entra  en  mer  à  Harfleu  ;  o  lui  le  Conte  Neel  de  Constan- 
tin ,  Taillefer  (a)  le  Duc  de  par  mère ,  le  sire  de  Guerarville ,  le  sire  de 
Gournay  et  pluseurs  aultres . .  .  Perdy  Edouart  moult  de  ses  gens  ,  et 
B  moult  y  occirent  Danois  ,  et  convint  qu'il  s'en  retournast  à  Harfleu .  .  . 
D'aultre  part  Auvre  son  frère,  o  lui  des  gens  du  Duc  Guillaume,  entra 
en  mer  à  Wissant  ;  o  lui  messire  Gernault ,  et  messire  Jehan  de  Warecourt, 
Yvain  de  Kenipertorentin  ;  messire  Martin  Abracy  ,  Amaury  le  Conte  de 
Sées  et  de  Dreux  ,  Richart  de  Chaumont ,  et  pluseurs  aultres  Barons  et  no- 
bles passèrent  à  Douvres  .  .  .  Hérault  lui  [  à  Alfred  ]  fist  crever  les  yeux  et 
copper  les  poings ,  dont  il  morut  .  .  .  Les  gens  Auvre  ,  une  partie  se  sau- 
vèrent en  leurs  nefs.  Toutesfois  en  y  ot-il  de  prins  plus  de  IIIJ™.  lesquels 
Hérault  fist  mener  à  Guedefort ,  où  il  leur  fist  les  chiefs  copper  par  X^^,  et 
toutesfois  le  Xe  demouroit.  Si  dirent  les  Anglois  qu'il  en  estoit  trop  demou- 
ré  ;  et  comme  devant  les  remirent ,  si  que  de  X  ,  l'en  coppoit  à  IX  les 
testes  ,    ( t )  etc. 

A  Guillaume  le  Bastart  qui  l'avoit  longtemps  nourry  ,  il  [  Edouart  ]  obéy  , 
et  fist  tant  de  révérence  comme  il  peut ,  et  comme  enffant  peut  faire  à  père. . . 
Guillaume  Talvas  fut  moult  mauvais  et  cruel.  Il  fist  estrangler  Cudefort  sa 
femme,  pource  qu'elle  le  reprenoit  de  ses  cruaultez  en  venant  de  l'Eglise  : 
puis  print  à  femme  la  fille  au  Viconte  de  Beaumont,  et  fist  ses  nopces  dedens 
Allençon.  Il  pria  Guillaume  le  filz  Giroie,  qu'il  y  fust  ;  et  il  y  fut,  comme  cil 
qui  de  nul  mal  ne  de  nulle  traison  ne  se  doubtoit.  Là  le  fist  Guillaume 
Tallevas  prendre ,  et  lui  fist  les  yeulx  crever  et  trenchier  les  oreilles  ;  et 
puis  fut-il  Moyne  au  Bec-Heluin.  Ainssi  le  fist  deffaire  icellui  Guillaume 
Tallenas  ,  pour  l'ennuy  de  son  grant  bien.  Giroie  le  père  de  ce  bon  Guil- 
laume, qui  ainsi  fut  deffait ,  estoit  du  plus  grant  lignage  de  France.  Il  vint 
au  Duc  des  Northmans  o  Guillaume  de  Belesme,  qui  longuement  avoit  esté 
D  exilliez   en  France.  Le  Duc  lui  donna  terre,  et  il    print  à  femme  Constance  de 

Montfort ,  que  il  ama  au  mengier  sus  *  son  père,  oii  il  se  herbega  quant  il  *  c^ez 
vint  devers  le  Duc.  De  ceste  fille  ot  VII  filz,  Hérault ,  Foucques  qui  fut 
occis  du  Conte  Guillebert  d'Eu  ;  Guillaume,  et  Raoul  Male-couronne  , 
Robert ,  Huon  et  Giroie  :  et  si  eut  IV  filles  ,  Herembourcq  ,  Hemt  *,  Alips  *  Emme 
et  Albis.  Celui  lignage  multiplia  moult ,  tant  qu'il  descendy  en  Engléterre , 
en  Puille,  en  Crète  et  en  Surie.  Ce  lignage  escilla  toute  la  terre  Guillaume 
de  Tallenas,  et  le  chassa  hors,  et  exilla  son  filz  meismes  qui  Arnoul  avoit 
à  nom.  Et  il  s'enfuy  à  Rogier  de  Montgommery.  Si  lui  donna  à  femme 
Mabille  sa  fille,  et  lui  ottroya  tout  son  héritage  quant  il  seroit  mort.  Arnoul 
filz  Guillaume  Tallenas  si  promenoit  ung  jour  en  la  terre  de  son  voisin  ;  et 
prist  le  portel  à  une  Nonnain  rencluse  ,  et  oncques  pour  l'amour  de  Dieu 
E  rendre  ne  lui  volt.  Cette  nuit  morut  en  son  lit  de  mort  soubdaine  :  puis  eut 
l'Evesque  de  Sées  qui  son  frère  estoit  ,  le  chastel  de  Belesme  et  toutes  les 
appartenances  ,  et  fist  paix.  Et  en  ce  temps  morut  Hue  filz  du  Conte  Ra- 
douf ,  qui  estoit  Evesque  de  Bayeux  :  et  le  Duc  Guillaume  fist  son  frère 
Oëdon  Evesque,  lequel  si  fist  l'Eglise  de  Bayeux  refaire  toute  neufve. 


(a)  L'expression  marquant  la  parenté  ,  man- 
que ici. 

(6)  Nous  avons  ici  passé  bien  des  choses  qui 
regardent  l'Angleterre.  Le  sommaire  du  cha- 
pitre est  tel  :  Comment  S.  Edouart  gouverna  en 
bonne  paix  le  rojaume  rV Angleterre .  Plus  haut  on 
lit  :  Suein  estant  mort ,  Alred  print  Eume  (ou  Enme, 
Enine  et  Evine)  sa  femme,  et  passa  en  Angleterre, 
et  laissa  ses  deux  filz  en  Northmandie  au  Duc   Ri- 


chart leur  oncle,  qui  moult  souef  (ou  sonef)  les  fist 
nourir.  Et  encore  :  Kenut  trouva  la  Rojne  Eume 
dedens  Londres  ;  si  la  vit  belle,  et  fist  tant  vers  les 
Londrois  pour  son  pois  d^or,  qu'il  tôt  à  femme  et  l'es- 
pousa.  Et  encore  :  Kenut,  quant  il  conquist  Englé- 
terre avoit  prins  à  femme  Eume  la  femme  Alred,  seur 
du  second  Richart...  Si  avoit  en  Engléterre  ung 
homme  nomme'  Hérault,  filz  bastart  du  dit  Kenut, 
lequel  print  la  possession  du  règne  d' Engléterre. 

V  vij 


340  EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'«  DE  NORMANDIE. 

En  ce  temps  fut  Normendie  en  bonne  paix  et  en  grant  honneur ,  et  sainte  A 
Eglise  y  estoit  aussi  en  grant  povoir,  et  tenue  en  grant  révérence  :  et  chas- 
cun  hault  homme  édifioit  Eglises,  et  donnoient  nobles  possessions  aux 
Moynes  et  aux  Nonnains  qui  Dieu  servoient.  Le  Duc  Guillaume  parfist  , 
acheva  et  augmenta  l'Abbaye  S.  Vittor  de  Gerisy,  que  le  Duc  Robert  son 
père  avoit  fondée  et  commencié.  Il  fonda  l'Abbaye  de  S.  Estienne  de  Caen. 
Ces  deux  Abbayes  fist  faire  le  Duc  par  conseil  l'Apostolle  encore  pour  son 
mariage  ;  qu'il  ne  departist  de  Mehault  sa  femme  qui  estoit  sa  cousine.  Guil- 
laume le  filz  Ober  ,  fist  Lyre  et  Cormeilles  ces  deux  Abbayes.  Rogier  de 
Bellemont ,  filz  Humfroy  de  Vielles ,  funda  les  Preaulx  en  sa  terre  jouste  le 
Ponteaudemer  ;  deux  Abbayes  ,  l'une  de  Moynes  et  l'autre  de  Nonnains. 
Rogier  du  Montgommery  une  à  Sées  dehors  les  murs  ,  et  l'autre  à  Trouart;  B 
la  tierce  de  Nonnains  à  Avrences.  Liceline  Gontesse  (a)  d'Eu,  S.  Pierre  sus 
Dive,  et  une  de  Nonnains  dehors  la  cité  de  Lisieux.  Son  filz  Robert  Conte 
d'Eu,  S.  Michiel  d'Oultreport  :  Rogier  de  Mortemer,  S.  Victor:  Richart 
Conte  de  Evreux,  S.  Sauveur  et  S.  Thaurin  d'Evreux,  l'une  de  Moynes  et 
l'autre  de  Nonnains  ;  à  Rouen  [  la  Trinité  ]  :  Rogier  Conte  de  Mauretueil  , 
fonda  Grestain  :  Hue  qui  fut  Conte  de  Seestre,  fonda  S.  Sever  :  Raoul  de 
Regvieres,  celle  de  Montebourg  :  Neel  Conte  de  Constantin,  S.  Sauveur  : 
Guillaume  Tallenas  le  premier ,  S.  Marie  de  Lonthay.  Raoul  Tesson  et 
Herman,  S.  Estienne  de  Fontenay.  Rogier  de  Toëny,  S.  Pierre  de  Castil- 
lon  à  Couches.  .  .  (b)  Robert  de  Grutemesnil  et  Hue  son  frère  et  Guillau- 
•  S,  EttouI  me  Giroie  refirent  et   fondèrent   l'Abbaye  de    S.    Emond  *  ,    et  y    donnèrent 

largement  rentes  et   possessions  ;   puis  fut  Moyne  cilz   Robert  ;    et   Guillaume  G 
Giroie  ala  en  Puille ,   où  il  morut. 

La    bataille  de  Mortemer  (  c  ). 

Il  est  chose  vraie  que  François  ont  eu  mainte  envie  sur  Northmans  ,  et 
les  ont  maintesfois  appeliez  truans  (d)  et  draconniers  :  et  pour  cette  cause  au- 
cuns François  blasmerent  Northmans  au  Roy  Henry  de  France  ;  et  lui  mi- 
rent en  teste  comment  c'estoit  deffaulté  à  lui  et  honte,  que  Guillaume  le 
Bastart  tenoit  Northmandie.  Le  Roy  Henry  par  le  conseil  et  ennortement 
de  ses  gens ,  avec  ce  que  il  estoit  ad  ce  assez  enclin,  leur  dist,  qu'il  destrui- 
roit  Northmadnie,  et  la  remettroit  dont  elle  (e)  partit  anciennement.  Si 
ordonna  le  Roy  qu'il  aroit  deux  batailles  ,  de  l'une  partie  de  Seine  l'une,  D 
et  de  l'autre  partie  l'autre  :  et  fist  semondre  ceulx  de  Rains  ,  de  Soissons ,  de 
*d'Ainien-  liannois ,  de  Vermendois,  de  Flandres,  d'Artois,  d'Auvernois  *,  de  Pontieu, 
de  Noyonnois,  et  de  Beauvoisin  ,  à  estre  et  comparoir  (/")  à  certain  jour  à 
Beauvais  :  et  à  ce  jour  meisme  fist  semondre  à  estre  avec  lui  ceulx  de  Cham- 
paigne  ,  de  Mascongnois  ,  de  Bourgongne,  de  Berry  et  d'Auvernois,  de 
Bourbonnois ,  d'Estampois  ,  d'Orleannois  ,  de  Touraine  et  de  Blois  ,  de 
Poitou ,  d'Anjou  et  du  Maine ,  de  Chartrain ,  et  du  Perche  en  partie ,  et  de 
tout  le  pais  de  ce  costé  de  Seine  ;  et  fu  ordonné  que  ces  gens  ainsi  assemblez 
destruiroient  le  pais  de  Northmandie  d'un  costé  et  d'aultre.  D'aultre  partie 
le  Duc  Guillaume  ordonna  ses  gens  aussi  en  deux  parties  :  c'est  assavoir  de  la 
partie  devers  Seine  pardevers  Rouen  et  Caux,  le  Conte  d'Eu  nommé  Ro- 
bert ,  Gaultier  Guifïart  Conte  de  Longueville ,  Eude  sire  de  Gournay  ,  E 
Guillaume  Crespin  de  Veulquesin ,  tous  les  Barons  et  tous  ceulx  de  Caulx 
et  du  pais  environ.  Le  Duc  Guillaume  avoit  avec  lui  Evreux  ,  Avrentinois, 
Lieuvinois  Constantinois  ,    Bessinois  ,    ceulx   de  Hyemmois  ,    d'Auge   et   Luximmois  *   et 

(a)  Il  est  dit  plus  haut,  que  Richard  II  donna  (d)  Rom.  du  R.  claiment  bigos  et  draschiers. 
à  son  frère  Guillaume  la  Conté  d'Eu  et  les  appar-  (e)  Plus  haut  :  Pourceque  Rou  estait  venu  de  Dan- 
tenanceSj  et  lui  fist  avoir  à  femme  la  fille  d'ung  bien  nemarche,  qui  siel  en  la  partie  du  north,  et  que  ou 
grant  seigneur, nommé Torquetil...  Cette  fille  nommée  dit  pais  homme  est  appelle' et  dit  et  nommé  man,fu 
Lisseline,  de  Guillaume  ot  trois  filz  ;  l'aisné  ot  nom  ordonné  que  de  ces  deux  motz  north  et  man  assemblez 
Robert^  et  fut  Conte  d'Eu  après  son  père;  le  second  ensemble,  seraient  Rou  et  ses  gens  appeliez  North- 
ot  nom  Jehan,  et  fut  Evesque  de  Lisieux.  mans,  comme  hommes  venus  du  pals  de  north  ;    et  de 

(b)  Nous  passons  ici  ce  qui  concerne  les  an-  leur  nom  fut  puis  appellée  Northmandie,  et  est  enco- 
ciennes  Abbayes    de    Normandie.     Notre     Auteur  ,  res  le  pais  qui  audevant  estoit  appelle  Neustrie, 

là  et  ailleurs^  copie  Guillaume  de  Jum, 

(c)  Le  Ms.    de  Fccan  porte  :  Comme    le  Roy  ve-  [f)  A  Ccnnestable  et  à  guion 

noit  en  Normendie.  Leur  a  livré  son  frère  Odon.  Rom.  du  R. 


nois 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'«    DE  NORMANDIE.   341 


A  cle  Romois  devers  Seine,  pour  aler  contre  le  Roy  qui  estoit  à  Mante.  Et 
fist  le  Duc  Guillaume  retraire  et  garder  une  partie  du  bestial  du  plat  pais  et 
fbrests,  pour  s'en  aidier  à  son  besoing,  et  aflin  que  les  ennemis  n'en  eussent 
aisément.  Si  advint  que  la  journée  venue,  les  gens  du  Roy  de  France  qui 
estoient  assemblez  à  lîeauvais  ,  chevauchèrent  jusques  à  Mortemer  sur 
Yonne  :  et  pource  que  ilz  trouvèrent  bon  païs,  et  prou  vivres  et  herberges 
pour  la  nuit ,  et  bien  burent  et  niengerent  et  dormirent ,  et  n'avoient  pas 
paour  de  leurs  ennemis  ;  mais  cuidoient  que  tous  les  gens  Guillaume  fussent 
à  Evreux.  Et  à  dont  les  gens  au  Duc  Guillaume,  qui  avoient  à  gouverner  le 
païs  du  costé  devers  Rouen  et  Caulx,  quant  ilz  sceurent  que  les  gens  du 
Roy  de  France  estoient  ainsi  logiez  à  Mortemer ,  si  montèrent  tous  à  che- 
val ;    et  toute  nuit  errèrent,  tant  que  au  matin  avant  le  jour  ilz  se  boutèrent 

B  en  la  ville  de  Mortemer  (a),  cryans  à  haulte  voix  Dieu  aye  ;  et  trouvèrent 
François  dormans  entre  leurs  draps  :  là  tuèrent  ce  qu'ilz  attaindirent  sans 
mercy  ;  et  tellement  qu'il  n'y  ot  en  eulx  ,  fors  de  prendre  ses  petis  draps 
et  s'enfuir.  Moult  en  occirent ,  et  prindrent  par  haies  et  par  buissons  ;  si 
que  de  bien  XL  mille  François,  n'en  eschappa  pas  le  quart  :  et  quant  il  fut 
jour,  les  Northmans  recueillirent  les  destriers,  chevaulx ,  harnois ,  et  tous 
les  biens  des  François  dont  ils  furent  bien  rafreschis.  Incontinent  la  chose 
advenue,  Gaultier  Guiffart  envoia  devers  le  Duc  Guillaume  à  Evreux  lui 
conter  Testât  de  la  besongne.  Quant  Guillaume  le  sceut,  si  en  eut  grant  joye, 
et  envoya  quatre  paisans  la  nuit  au  plus  près  des  tentes  du  Roy  ;  iesquelz 
commencèrent  à  crier  :  «  François ,  allez  à  Mortemer ,  vos  gens  y  ont  esté 
»  tuez  »  :  et  quant  ilz  oirent  ce,  si  se  commencèrent  à  esmouvoir  ;  et  tantost 
lC  la  chose  vint  à  la  cognoissance  du  Roy,  si  fut  moult  à  meschief,  et  comman- 
da à  prendre  ceulx  qui  ce  avoient  crié.  Et  si  comme  François  estoient  en  tel 
effroy,  véez-ci  venir  des  gens  du  Roy  qui  eschappez  estoient,  qui  vont 
compter  la  chose  au  Roy  :  si  n'ot  en  lui  que  courroucer.  Incontinent  et  sans 
plus  attendre  chascun  troussa  ce  qu'il  avoit,  et  s'en  ala  en  son  pais  ;  et  le 
Roy  Henry  s'en  retourna  à  Paris,  faisant  grant  dueil.  Assez  tost  après  les 
amis  des  grans  Seigneurs  qui  estoient  prisonniers  aux  Northmans,  si  som- 
mèrent le  Roy  qu'il  voulsist  penser  de  leurs  délivrances  ;  et  le  Roy  fist  trait- 
tier  avec  le  Duc  Guillaume,  que  il  les  volsist  délivrer,  et  il  lui  acorderoit 
et  jureroit  bonne  paix  et  amour  à  tousjours  ;  et  si  ne  metteroit  nul  débat, 
que  Guillaume  ne  pourchassast  son  droit  vers  Geffroy  Martel  ;  et  que  le  dit 
Geffroy  il  ne  soustiendroit  plus  ,  ne  porteroit  contre  le  Duc  Guillaume , 
et  lui  délivreroit  Tillieres.  Laquelle  chose  oye  et  faitte ,  le  Duc  Guillaume 
l'acorda,  et  rendy  les  prisonniers  ;  mais  ilz  paierent  leurs  despens  :  c'est 
assavoir,  le  Conte  X  besans  pour  jour,  le  Baron  VI ,  le  chevallier  IIII ,  et 
l'escuier  II  :  et  si  demoura  aux  gens  Guillaume  ce  qu'ils  avoient  gaignié  sur 
les  prisonniers  :  et  ainsi  ot  le  Duc  paix  au  Roy  de  France ,  laquelle  dura 
tant  que  le  Roy  Henry  vesqui. 

Comme  Guieffroy  {b)  Martel  deffendi  Ambrebieres. 

Quant  Geffroy  Martel  oy  dire  que  le  Roy  de  France  ne  mettoit  nul 
débat,  que  le  Duc  Guillaume  ne  lui  fist  Guerre ,  si  manda  ses  hommes  et 
amis  :  et  avec  lui  furent  les  Contes  de  Poitiers,  de  Chartres,  et  le  Viconte 
de  Touars,  et  ceulx  de  Touraine,  Angevins,  Poitevins  (c),  Manceaulx  , 
et  plusieurs  aultres  ;  et  les  mena  devant  Ambrebieres  (d),   qu'il  cuida  avoir  par 


(a)  Et  les  vout  entour  Mortemer, 
La  -ville  firent  alumer 
D'ostel  en  autre  le  feu  prent, 
Par  la  ■ville  flambe  ^'estent. 
Dont  missiez  gent  effre'e, 
Fille  estormie  à  preuf  niellée  ; 
Fruncheiz  par  les  ostex  s'esmeuvent, 
Tïex  armes  prennent  com  il  treuvent.  R.  du  R. 

W\  Ce  sommaire  est  du  Ms.  de  Fécan. 

(c)  Notre  Chronique  parmi  les  gestes  de 
Guillaume  Longuc-épce  ,  Duc  de  Normandie  , 
rapporte  que  ce  JPrince  respondit  en  riant  [à  Guil- 
laume de  Poitiers  qui  lui  demandoit  en  mariage 
Heloys,  fille    de   Rouj  :  Seroit-ce  bon   que  ma  seur 


qui  est  une  des  plus  belle  dame  du  monde  ,  que  je  la 
donnasse  à  un  Poitevin  ?  L'en  tient  que  Poitevins  sont 
advers  et  couars,  et  n  osent  combatre ,  ne  veior  sang 
donneur j  quilz  ne  chéent pasniez,  et  que  la  fièvre 
ne  les  prengne.  Les  Poitevins  ne  se  reconnoitront 
point  à  ces  traits^  et  ils  auront  raison. 

(d)  Cil  qui  estoient  ou  chas  tel, 
Laidirent  tant  la  gent  Martel 
Quil  n'osoient  assaillir, 
Tost  lor  firent  l'assaut  guerpir  ; 
Et  pour  monstrer  leur  liardement, 
Firent  tout  pour  pense'ement 
Du  pel  abalre  une  joe'e 
Qui  tuit  porent  veir  l'entrée.  R.  du  R. 

Vv  iij 


342  EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'*'  DE  NORMANDIE. 

subtilité  :  mais   Taillefer  et  Guillaume  le  filz   Ober  avec  ceulx    du  Chastel  fu-  A 
rent  si  pourveux,    que   GefFroy  Martel  Conte   d'Anjou   et  ses  gens  y   perdi- 
rent plus  qu'ilz  n'y  gaignerent.  Quant  le  Duc   Guillaume    sceut  que  GefFroy 
Martel   estoit  devant  Ambrebieres,   s'y  y  ala  tantost,  et  manda  ses  gens  après 
*^/.  Passeir  lui^  Et   quant  Gef'froy   le  sceut,  si  laissa  Ambrebieres  et  Pasais  *,  et  s'en  ala 
ardant  et  faisant  moult  de  dommages.  Avec    Gef'froy  estoient  ceulx  du  Maine, 
ausquelz   Hébert  leur   seigneur,    n'avoit  gaires   estoit  trespassez,   avoit  chargié 
et  enjoint  devant  sa  mort,  qu'ilz  ne  presissent  pas  Geffroy  Martel  à  seigneur  ; 
et  que  se  ilz  le  prenoient,  ilz  n'auroient  jamais  paix  :  mais  presissent  le  Duc 
Guillaume,  qui  en  paix  et  en  justice  les  tenroit,   et  contre  tous   hommes   les 
defifendroit.    Et  quant    Guillaume    si     sceut,    que    contre     l'ordonnance     leur 
seigneur  estoient  ainsi  avec  GefFroy   Martel,  il  chevaucha  ou  Maine,   et   prist 
villes  et  chasteaulx,  et  des  plus  nobles  hommes  de  la  terre  et  du  pais  eut  il  B 
prisonniers  ;    et    finablement    tellement    les   constraint ,    qu'il    couvint  ,    vaul- 
sissent   ou  non  ,  qu'ilz  rendissent   la  cité   du   Mans  :   et  quant  il  l'eut  en  sa 
main,    il    fist   faire   une    moult    forte  tour ,    et   print    des  nobles   hommes  du 
pais  et  de  la  cité,   et  en   receut  les  hommages  et  sermens  ;  et  puis  les  laissa 
à  tant  sans  leur  faire  aucun  dommage.   Ou  Maine  avoit  ung  chevallier  le  plus 
puissant    homme    du   pais,    nommé   Geffroy    seigneur    de  Maine,    qui  avoit  à 
femme  la  seur   Herbert  seigneur   du  Mans,   qui   voult   avoir  la  terre  sans   en 
parler   ne    faire    requeste    au    Duc    Guillaume  ;     si    s'allièrent    avec     lui    les 
plus  puissans    hommes  du   païs,    en  allant   contre   le    serment   qu'ilz    avoient 
fait  au   Duc   Guillaume  ;    et    aussi    eut    en    son   ayde    Geffroy   Martel   Conte 
d'Anjou,   Si  vint   guerre  ou  pais  ;   et  fist   tant  par  ses  amis,  qu'il  entra   en  la 
cité  du   Maiis.   Et  quant  le  Duc  Guillaume  le  sceut,  il  assembla  de  ses  gens  C 
ce  qu'il  en  peut  finer,    bien   XXXm  ;    et  se  mist   à   chemin    pour  aler  droit  au 
Mans.    Et  quant   Geffroy  de  Maine   sceut  qui   venoit ,   laissa  la    ville,   et   s'en 
parti  ;  et  Guillaume  y  ala,  et  la  print,  et  y  fist   bouter  le  feu ,   et  abatre  les 
murs,  et  raser    les  fossez,  et   de  tous  poins   la  destruisy  :   et  depuis ,    quant 
bon  lui  sembla,  si  la  fist   réédifîer,  et  moult  conforta  les  gens  du  pais. 

Comment  Geffroy  Martel  et  le  Roy  de  France  furent  aliez. 

Quant  Geffroy  Martel  vit  que  le  Duc  Guillaume  estoit  si  puissant  et  tant 
amé  de  ses  gens,  il  se  trait  devers  le  Roy  de  France  ;  et  lui  dist  que  non- 
obstant la  foy  et  serment  qu'il  avoit  fait  au  Duc  Guillaume,  jura  et  créanta 
qu'il  destruiroit  le  Duc  Guillaume  et  les  Northmans  ,  et  vengeroit  ceulx  j) 
qui  estoient  mors  à  Mortemer.  Si  assembla  son  ost  le  plus  puissant  qu'il  peut, 
et  se  mist  à  chemin  :  si  estoient  avec  le  Roy  trois  Ducs  et  XII  Contes  et 
cent  mille  François  armez.  Le  Duc  Guillaume  considéra  la  puissance  du 
Roy,  et  ce  qu'il  avoit  de  gens  à  Falloise  où  il  estoit,  et  fist  garnir  les  for- 
tresses  et  mettre  à  deffense  de  toutes  choses  au  mieulx  qu'il  peut,  et  vuidier 
le  plat  pais  de  vivres  sans  faire  resistence,  ne  offrir  bataille  au  Roy  ;  et 
qu'en  ses  villes  et  chasteaulx  ses  gens  fussent  prests  et  appareilliez,  pour 
férir  en  chief  ou  en  queue,  et  porter  dommage  aux  François  tant  comme 
ilz  pourroient.  Quant  le  Roy  et  son  ost  furent  à  chemin,  si  chevauchèrent  à 
Hyemmes,  et  moult  de  grans  cops  y  donnèrent  ;  mais  pou  y  firent  de  leur 
profïit.  Hz  passèrent  oultre  (a),  ardant  et  destruisant  jusques  à  Bessin  et  jus- 
ques  à  la  mer,  et  jusques  à  la  rivière  de  Seulle.  Après  ce  le  Roy  ordonna  E 
son  retour  par  Bayeux  et  par  Caen,  et  passer  Dive  à  Vara ville  :  car  c'estoit 
son  entente  à  destruire  Auge ,  Lieuvin ,  Romois  et  tout  le  païs  jusques  à 
Rouen.  Ainsi  l'emprist  comme  il  l'eut  divisé,  et  vint  à  Caen  oii  il  n'avoit 
lors  point  de  fortresse  [ni  (h)  de]  fors  chastel  ;  et  illec  passa  oultre,  et  ala 
jusques  à  Varaville  :  et  pour  ce  que  la  chaussée  estoit  longue,  et  le  pont  de 
Dive  estroit,  le  Roy  passa  premier,  et  puis  oi'donna  ses  gens  à  passer  par 
*/".  doubla  ordre;   et   doubta  *  son  arrière   garde  que   le   Duc   de  Berry  conduisoit ,    et 


(a)  Lex  viles  ardent  et  les  bores, 
Homes  firent  dolenz  plusnrs 
Et  mainte  famé  i  out  chaitive  : 
A  S.  Pierre  vindrent  sor  Dive, 


La   ville  fu  par  tant  garnie. 
Que  li  Roiz  vint  en  l'Abbe'ie.  R.  du  R. 
[b]  Encor  ert  Caen  sanz  chastel. 

Ni  ai'oitfort  mur  nequernel.  R.  du  R. 


EXTRAIT  DE  LA  CHRONIQUE  MS'«  DE  NORMANDIE.     343 

A  et  l'ordonna  à  demourer  en  la  ville,  tant  que  tout  le  sommage  fut  passé.  Le 
Duc  Guillaume  sceut,  que  le  Roy  et  ses  gens  dévoient  passer  à  Varaville  ; 
si  manda  ses  gens  ce  qu'il  en  peut  avoir,  bien  XX»'  et  plus,  tant  Northmans 
comme  Bretons ,  et  celéement  se  mist  en  la  vallée  Lez-baz-vent  *  :  et  *  n.\ts  la- 
quant il  sceut  que  le  plus  de  l'ost  fut  passé,  il  s'en  parti,  et  ordonna  ses  ^^"' 
gens  en  deux  battailles,  et  se  féry  en  Varaville  où  l'arriére  garde  estoit. 
Quant  ceulx  qui  estoient  sur  la  chaussié  oyrent  la  noise,  si  se  commencèrent 
à  haster  dépasser,  et  boutoient  l'un  l'autres  ou  mares,  et  nul  ne  povoit  aidier 
l'un  à  l'autre  ;  et  à  si  grant  nombre  se  mirent  sur  le  pont  qui  estoit  foible, 
qu'il  rompit,  et  chéy;  et  tous  ceulx  qui  estoient  sus,  tumberent  en  la  ri- 
vière, et  molt  en  y  ot  de  noiez.  Le  Duc  Guillaume  et  ses  gens  crioient 
Dieu     aye  ,  et  forment  assailloient  les   François.  Le    Duc    Guillaume    occist  le 

B  Duc  de  Berry.  Moult  estoit  le  Roy  doullant  ,  qu'il  veoit  (a)  ses  gens  ainsi 
noyer,  tuer  et  prendre,  et  ne  leur  povoit  aidier.  Finablement  le  Duc  Guil- 
laume et  ses  gens  eurent  vittoire  ;  et  n'eschapperent  des  François  de  la  ditte 
arrière  garde,  que  pou  ou  nul  qui  ne  fussent  mors  ou  prins.  Le  Conte  de  Roussy 
y  fut  prins ,  le  Conte  de  Soissons ,  le  Viconte  de  Melun,  le  Pallatin  de 
Brie,  et  aultres  pluseurs  grans  Seigneurs.  Si  grant  prinse  de  prisonniers  ne 
fut  oncques  faitte  en  Northmandie  ,  sans  plus  grant  occision.  Quant  le  Roy 
vit,  si  volt  faire  pons  sur  Dive,  et  poursuivir  le  Duc  Guillaume;  mais  le 
Duc  de  Bourgongne  son  frère  et  ses  gens  lui  dirent,  que  il  y  pouroit  plus 
perdre  que  gaignier  :  si  s'en  ala  en  France  à  tout  ce  qu'il  ot  de  gens  moult 
dollant  {b)  :  et  ne  sceut  l'en  se  ce  feust  par  courroux  ou  aultrement ,  mais 
assez  tost  après  il  morut  :  et  commença  son  filz  Phelippe  à  régner  après  lui 
Roy  de  France,  l'an  de  l'Incarnacion  notre  Seigneur  mil  LXI.  Au  sacre  du  L'an  1060. 
dit  Roy  Phelippe  fut  le  Duc  Guillaume  en  grant  arroy  :  et  pour  ce  que 
les  Gascons  furent  rebelles  au  Roy  ,  le  Duc  Guillaume  avec  très  belle 
compaignie  y  ala,  et  prinrent  par  force  Montaubem  :  et  tant  traita  et  fist  le 
Duc  Guillaume ,  que  Hugue  le  sire  de  Gascongne  fist  hommage  au  Roy 
dessus  dit  :  et  fut  le  Duc  Guillaume  moult  amé  ;  et  aussy  le  Duc  ania  bien  le 
Roy,  et  moult  lui  obéy.  Mais  pour  le  grant  bien  qui  estoit  au  Duc  Guillau- 
me, les  François   ennortoient  le    Roy   de  lui  faire   guerre  (c). 


(a)  Montez  fu  dessus  Hasteborc , 

rit    Varai'ile  et  vit  Cuborc.  R.  du  R. 

(i)  Ne  porta  puiz  escu  ne  lance , 

Ne  sai  s'il  feist  pour  pénitence.  R.  du  R. 

(c)  Nous  terminerons  notre  Extrait  de  cette 
Chronique  en  en  rassemblant  ici  quelques  traits 
du  commencement  :  ceux-ci  par  ex.  Pour  ce  fauLx 
parlement  [  du  Roi  Lotit.  ]  fut  puis  regardé  et  or- 
donné que  le  Duc  de  Norm.  porteroit  à  tousjoursespée 
et  seroit  sur  coursier  au  parlement,  et  le  Roy  y  seroit 
sans  armes  et  sans  palefroy...  Le  Duc  de  Norm. 
tenoit  par  parage  ta  Duchiédu  Roy  de  Fr.  en  faimnt 
féaulté  et  hommage...  Ric/iart  I  donna  foy  de  ma- 
riage à  la  fille  du  Duc  Hue^laquelle  n'avait  que  FUI 
ans  d'aage,  et  estoit  nommée  Àgunne,  c'est   à   en- 


tendre Agnès...  Assez  tost  après  que  Richart  ot 
espousée  Gonnor,  Lothairele  Roy  de  Fr.  morut,  lequel 
laissa  ung  sien  filz  nommé  Loys,  qui  fu  Roy  après  lui 
en  l'an  de  grâce  IX<^.  III^^.  et  FI  ;  et  ne  régna  cilz 
Loys  que  ung  an  ;  et  deffailly  la  lignié  Charlemaine^ 
quant  aux  Roys  de  France  :  et  vint  le  royaume  de 
Fr.  à  Hue  Cappel^  par  l'aide  du  Duc  Richart  quiavoit 
eu  sa  seur  espousée. . .  Richart  II  fist  tant  que  le  Roy 
par  son  aide  ot  toute  la  Duchié  de  Bourgongne  que 
le  Conte  Landrin  de  Nevers  lui  tolloit,  et  prins 
Sens  et  Aucerre...  Combien  que  le  Roy  de  Fr.  feist 
semblant  qu  il  ne  s' entremist  de  la  guerre  de  ces  deux 
Seigneurs  [Richart  II  et  Eudes],  toutesvoies  de  son 
consentement  ses  gens  servoient  et  aidoient  au  Conte 
de  Chartres  et  de  Blois.  Quant  le  Duc  Richart  vit  ce, 
si  va  envoyer  messages  en  Dannemarche,  etc. 


344 


A      NNO 

x\.  in   h( 


EX  CHRONICO  («)  S.  PETRI  CATALAUN. 

Apud  Labbeum  Tom.   I  novœ  Bibl.   Libr.   Mss.   pag.  296. 

MXXXIV ,      dedicatio     hujus     Ecclesiae      [Catalaun.      Monasterii] 
honore  B.  Pétri  et  omnium  Apostolorum. 
MXXXVII  ,    bellum  Barri,  ubi  Cornes  Odo  interfectus  est. 
MXLII ,    dormitio    Rotgeri    Episcopi   fundatoris    hujus    loci    :     oui    Rotge- 
rus  II   successit. 

MXLVII,  ordinatio  D.    Odylardi  ,    bonge  memoriae  Abbatis   hujus  loci.  ^ 

MXLIX,   Léo  IK  Papa   benedixit  Templum  S.  Remigii. 
MLIII,   Philippus   Rex    natus  est,  [Henrici   filius  ex  Anna]. 
Mr>IX,   Philippus     Rex     Remis   ordinatus  est,  cùm   septem   annorum  esset. 
MLX,  obiit  Henrieus   Rex  [pridie  Nonas  Augusti]. 
An.  1061.         MLXII,  traditio  Vitriaci  (b).  Alexander  Papa  (c)   ordinatus   est. 
An.  1066.         MLXIV,     Stella   comètes    visa    est,     quando  Willelmus    Normannorum    (d) 
Comes  Angliam  cepit. 

MLXV,    obiit  Rotgerus  II;    cui  Rotgerus  III  succedit. 

MLXX  ,   Odylardus ,    Primus  Abbas    hujus  loci ,   die  sancto  Paschaj  corpus 
terrae  tradidit. 

(a)  Hoc     Chronicon  ,    quod    ab    atino    1009  ad  greditar  ;  nec  à  bello  detiftit ,  donec  illwn  dsi<icU.  Fit 
annum   1223    deducitur,    edidit    Labbeus     ex     Co-  cnm'entui    IVnbilium,  pax  reforinatur,    hœredha^  Si-     C 
dice     chartaceo      Jacobi    Sirmondi.     Frustula    duo  moni  redditur.  Unde  super  hune  annum  scribilur   in 
ejusdem  Monumenti  liabes  in  Volumine    X.  Annalibus  :  Redditio  Fitriaci. 

[b)  Infrà     legitur  :     MLXXF,   redditio  fitriaci.  (c)  Alex ander  electus    fuit  anno  1061. 
Albericus   verô    ad  euriidein    annum      refert  :    Co-  (rfj    Willehnus  Angliam  invasit  anno  1066. 
me.f  Simon  à  Roma  reversas ,  Regem   Philippum  ag- 


EX  CHRONICO  («)  ELNONENSI  S.  AMANDI. 

A-pud  Martenium  Tom.    III  Anecdot.    col.   1396. 

ANNO  MXXXV,    obiit  Balduinus  Comes  (b)  filius   Susannae. 
MXXXVI,     bellum    Ducis    Gozelonis    et    Comitis    Odonis ,      XVII    Cal. 
Decemb. 

MXL ,    dedicata    est  crypta ,  ab     Hugone    Episcopo    et    Malbodo    Abbate 
condita. 

MXLIV,   Hugo   Episcopus  [Noviomensis  et   Tornac.  ]  obiit. 
MLI  ,     Henrieus    Imperator   per    Cameracum    in   terra    Comitis    intrans  , 
*/•.  Duacuni  "sque    Bruaco  *    depopulat.  Inibi   Comes  per    incurrentes  nuncios  accedens, 
dato    fidelitatis    sacramento,    rursus  Imperator   recessit.    Quidam   Berengarius  , 
Andegavensium    Archidiaconus ,  de    corpore   et    sanguine    Domini     absurdam 
et    reprobam   quaestionem    concitavit   :    unde    Parisius    invitatus ,    congregata 
An.  1050.    Synodo  ,     non     venit  ;     sed   détecta    ejus    fallaciâ  ,    reus   condemnatus    est   à  g 
cimctis. 

MLX,    obiit  Henrieus  Rex  Francorum  [pridie  Non.  Augusti  ]. 
MLXII  ,    cernens    Abbas    Mabodus    suum    obitum    adesse,    communi    con- 
silio    Fratrum    elegit    Fulcardum,    qui  et   Lambertus  dicebatur,   in  Abbatem; 
et  eum  ad  Comitera  Balduinum ,   qui  apud  lasulam  jacet ,   Attrebato  dirige  ns  , 

(a)    Instrumenli   hujus  ,  à      variis     Chronogra-  habuit   Balduinum      Montensem  ,      Com.      FI.     ac 

phis    ad   annum  usque    1223    pcrducti ,    praecedens  Hannon.     et      Robertum      Frisonera.        Balduinus 

pars   édita   est    pag.  280  Tomi  nostri  X.  Mont,     ex    Richilde     genuit   Arnulphum    III    Com. 

(6)     Arnulphus   II     ex     Rosala     filia    Berengarii  FI.    caesum     anno    1071  ;    et   Balduinum   ,     contra 

R.    genuit   Balduinum  Barbatum.   Hic    genuit    Bal-  quem    arripuit    Comitatum     Robertus     Friso  ,     qui 

duinum  Pium  ;  qui  ex    Âdela  filia  Roberti  R,    Fr.  ex  Gertrude  genuit  Robertum  II.  Com.   FI. 

VI 


EX  CHRONIGO  ELNON.  S.  AMÂlNDI. 


345 


À  VI  Idus  Aprilis  illi  Abbatiam  fecit  dari.  Supervixit  etiam  idem  Malbodus 
usque  VII  Calendas  Mail,   et    obiit   anno  Pomini  MLXUI. 

MLXIV  ,  Imperator  Henricus  super  Coniitem  Balduiniim  irruit  ,  Torna- 
cum  igni  tradidit  ;  milites  inde  secum  duxit.  Anno  sequenti  Imperator  hosti- 
liter  super  Hungros  abiit  ;  sed  nihil  prospère  gessit.  Balduinus  Junior,  Adelae 
fîlius,  consensu  patris,  accepta  .  .  .  uxore  ,   castellum  Mons  obtinuit. 

MLXVI ,   incendium   Monasterii  S.  Amandi  Cal.  Septembris. 

MLXVII ,   Balduinus  Cornes  obiit  IV  Cal.  Maii  ;   Insulae  sepelitur  (a). 

MLXVIII  ,  obiit  Balduinus   Episcopus  [  Noviomensis  et  Tornac.  ] 

MLXX,  XVII  Calendas  Augusti  obiit  Balduinus  Junior  Comes  :  Hasno- 
nio  defertur  tumulandus. 


(a)  Aubcrtus  Miraîus  in  Libelle  Donationum 
B  Piar.  caj).  39  referl  liltcras  Baldcwini  FI.  Coin. 
Mardi  et  Philippi  R.  Fr.  ejusquc  regni  Procu- 
ratoris  et  lîajtili,  quibus  Iiisulense  Canonicorum 
CoUegiuin  à  se  fundatuiii  dotât.  Acluin  apud 
Islam  in  S.  Pétri  Basilica,  coram  Philippi  R.  Fr. 
prœsenlia,  anno  Fil  imperii  ejus  ,  anno  ah  Incarn. 
Dont.    MLXfl,    Indict.  IIII.  .  .   S.     Baldewini  Jun. 


Coni.  S.  I.iaac  de  P alencines ,  S.  Balduini  Noviom. 
Epifc.  S.  Widonia  Anihian.  Epitc.  S.  Orogonis  Epitc. 
Tarven.  S.  Clarboldi  Pincernœ.  S.  Theoderici  Da- 
piftiri.  S.  IlengoCi  de  Gandavo.  S.  Anselmi  Calvi  S. 
Roberti  Jdvocati.  S.  Joannii  Jdi'ocati.  S.  IFalteri 
Duacensis.  S.  HugonLt  fratris  ejus.  S.  Rudolp/d  Tor- 
nac. S.  TFederici  Tornac.  Ego  Balduinus  Cancellarius 
suhscripsi. 


EX  CHRONICO  (a)  S.  BENIGNI  DIVION. 

AD  CYCLOS   PASCHALES. 

Apud  Labbeum  Tom.   I.  novœ  Biblioth.  Lib.  Mss.  pag.  294. 


D 


ANNO  MXLIV  (b)  obiit  Richardus  Abba  piissimus  *  ;  succedit  Wale- 
rannus ,  frater  Hugonis  Lingonensis  Episcopi  :  et  B.  Richardus  Virdu- 
nensis  Episcopus  ;  cui  successit  Theodericus. 

MXLVII ,  ordinatus  est  Abbas  Halinardus  * ,  Lugdunensis  Archipraesul  in 
loco  ,  qui  dicitur  Erbrestein  ,  coram  llenrico  Csesare  lîlio    Cononis. 

MXLIX  ,  venit  S.  Léo  Papa  in  Galliam,  et  depositus  est  Hugo  Lingo- 
nensis Episcopus  ;  cui  successit  Harduinus. 

MLII ,  obiit  Romae  Abbas  et  Archiepiscopus  Halinardus  ;  cui  successit  in 
Archiepiscopatu  Hubertus  ,  et  in  Abbatia  Joannes  Fiscanni ,  hujus  loci  Mo- 
nachus. 

MLX,  obiit  Rex  Henricus:  Philippus  filius  ejus  régna  vit ,  coadjuvante 
fratre  ejus   Hugone   Magno ,   qui  in   exercitu  Hierosolymitano    potens   claruit. 

MLXÏ ,  obiit  V^alerannus  Abbas  *  :  succedit  Grimoldus. 

MLXV ,  obiit  Harduinus  Lingonensis  Episcopus  :  cui  successit  Raynar- 
dus  ,   cognomento  Hugo. 

MLKXV ,  obiit  Robertus  (c),  Dux  Burgundiae  :  successit  Hugo,  Hen- 
rici  filii  ejus  filius. 


(a)  Cbronicon  islud  S.  Bcnigni  ab  anno  753 
ad  an.  1224  protraxerunt  varii  Scriptores.  Quae 
autem  in  eo  praecedunt  annuin  1046^  frustatim 
édita  sunt  in  Tomis  superioribus. 

Ib)    Corrig.     MXLFI,    ut  in     Chronico     Virdun. 

(c)  Iste,  primi  Ducum  Burg.  rami  caput,  non- 
nisi    post  coronationem     fratris     sui  Henrici   factus 


est  BurgTindiœ  Dux;  attamen  se,  ut  videra  est 
apud  Mabillonium  Tom.  IV  Ann.  Bened.  pag. 
237,  Ducein  illius  provinciae  jam  dicit  in  litte- 
ris  pro  Flaviniaco,  quibus  subscripsit  mense 
Febr.  anni  1018  ;  sed  forte  mos  olim  fuit,  Duces 
ut  scquentes  subscriptionc  sua  iirmarent  chartas 
superiorum  teniporujn. 


*  S.  Viloni 


*  S.  Benigni 
An.  1046. 


S.  Vitoni 


Tome  XL 


X  X 


346 


EX  GENEALOGIA  («)  COMITUM  BONONIENSIUM. 

Inter  Probationes  Historiée  Geneal.    Comitnm  Ghisn.   etc.  png.    5. 

♦Candida-   /■><uiDO    à    le    Blaiike-Barbe   *  Comes    Bolonice    habuit    très   filios     et   diias 
barba  ^j  []i\^^      Primogenitus  vocabatur    Balduiniis  ,    cui    pater   dédit   Boloniani    et 

Lens  :  médius  vocatus  est  Hugo  (b)  ,  cui  pater  dédit  S.  Paulum  ;  qui  fuit 
primus  Comes  qui  fuit  unquam  apud  S.  Paulum  :  tertius  vocabatur  Willel- 
mus  (c)  ,  cui  pater  dédit  Ghisnes  ;  qui  primus  fuit  Comes  de  Ghisnes.  Pri- 
mogenita  filia  sua  vocabatur  iElidis  ,  cui  pater  Comitatum  parvum  de  Wa-  B 
renna  dédit  cum  Comité  de  Hollande  :  postnata  filia  sua  vocabatur  Beatrix  , 
quam  Dus  de  Frisa  duxit  in  uxorem  cum  terra  Tervaneiisi.  Ille  autem 
Guido  post  liaec  facta  obiit  ,  et  sepultus  est  apud  S.  Vulmarum  in  Nemore  ; 
et  dédit  Ecclesise  S.  Vulmari  in  JNemore  in  elemosynam  pro  anima  sua  , 
assensu  et  concessione  heredum  suoriim,  totam  terram  de  Streheu  (d),  et 
totam  terram  de  Fossemeis ,  et  totam  terram  de  la  Haie  en  Campaigne. 
Post  obitum  Guidonis  Comitis  venit  Balduinus  filius  suus  ad  terram  ,  et 
duxit  in  uxorem  Alam  (e)  de  Gant:  et  de  Balduino  Comité  illo  et  de  Ala 
uxore  sua  venit  Eustachius  Comes  à  l'Oel,  et  Episcopus  Fulco  ;  et  Comes 
*  in  Anglia  Gaufridus ,  qui  dédit  Ecclesiae  S.  Vulmari  in  Nemore  Fouhera  *  et  Colo- 
niam  in  elemosynam  ;  et  jacet  in  Ecclesia  S.  Vulmari  in  Nemore  ,  et  Comes 
Balduinus  pater  ejus ,    et  Comes  Eustachius  (/")  à  l'Oel  frater  ejus,  etc.  C 

f    {a)    Hanc    geneal.    sériera   tradit    ibid.    Chcsnius  marito    Bolon.     Comité  ,     in    uxorem     duxit     An- 

circa   tempus  S.  Ludovici  scriptam  fuisse.  gelramnus  Pontiv. 

(b)  Ex  Malbrancquo  ,  Hermès  S.  Pauli  Co-  (/")  Hic  Eustachius  I  [qui,  ex  Geneal.  Caroli 
mes,    vel    potiùs   duxit     iiliara     Comilis    S.    Pauli.  Ducis     apud    Miraeura    lib.  1    Donat.  Belg.  cap.  30, 

(c)  Al.  Wlmarus  ex  eodem  Scriptore  ,  non  uxorem  habuit  Mathildem  Lovan.  filiam  Henrici 
Gisnarum  ,  sed  Markii  Comes.  Ex  Chesnio  au-  Senis  Coni.  Lovan.  et  Bruxell.]  perpcràm  con- 
tem,  malè  vocatur  Willelmus.  funditur    cum   Eustachio    Comité    Gisnensi.    Eusta- 

{d)  Ex  Malbr.  prœdia  Hestrain,  Estrehem^  Fo.rsetx,  chius  autem  H  Bonon.  dicitur  ab  Orderico  Vit. 
la  Haye  en    Champagne.  Princeps    Gitlmensix^    fortassis    ratione     tantùm   feo- 

(e)    Haec   forsàn   Adelvia     est  ,     quam  ,       occiso      dalitatis  seu  moventiae,  ut  vocant. 


D 


EX  CHRONICO  TURONENSI  («), 

AUCTORE  TURON.  ECCLESItE  S.  MARTINI  CANONICO. 

Ayuà  Marteniutn   Tom.   V.  AmpKss.   Collect.  col.    1000. 

AN  N  o  Corradi  IX  et  Henrici  Régis  III ,  Ardenutus  Rex  Angliae  dédit 
sororem  suam  Henrico  filio  Corradi  imperatoris  ;  quae  posteà  de  adul- 
terio  accusata,  succiso  poplite  accusantis  in  he]\o(b)  victi,  super  hoc  ex purga- 
ta ,  Sanctimonialis  est  effecta  :  nec  multo  post  Ardenutus  Rex  Angliae  ,  frater 
ejus,  inter  pocula  mortuus  est;  cui  successit  Eduardus  filius  Effr-edi  Régis, 
auxilio   Godoini  qui  filiam  suam  ei  dédit. 

Anne    Corradi  X  et    Henrici  Régis  IV  .  .  .  Senonis   post    Leothericum   Gel-  E 
duinus  ,    qui  per   simoniam   electus  ,    in  Ecclesiam   Senonensem    intrare    non 
potuit. 

(a)  Malè  hîc  passim  anni  Imperatorum  ac  Re-  campffen  pugnare,  campffer  verô  idem  est  ac 
gum  Fr.  coraponuntur  cum  annis  rcrum  gesta-  quod  Italis  campio  ci.  campliio.  Ajjud  vetcres  cam- 
rum,  ut  monemus  in  nota  ad  exccrpfum  quod  pus  fuit  locus  préelii  atque  ipsura  praeliura  :  inde 
dedimus  pag.  280  Tomi  X.  Confcrendus  est  hoc  nomcn.  Qui  in  certaraine  succurabcbant, 
igitur  Annalista  Turonensis  cum  aliis  Chrono-  aut  à  victore  urgente  aut  à  judicibus  cogebantur 
graphis,  indeque   emendandus.  fateri,    quod    anteà     negarant,    aut     negare     quod 

(b)  In  duello  nempè  seu  singulari  certamine.  anteà  affirmarant  :  se  exdicere  illud  dicebatur. 
Feminis  enim  licuit  pro  se  pugnatores  exhibe-  Hoc  idem  significabat  olim  se  recrcdere ,  unde 
re,  hoc  est  alios  pro  se  pugnantcs  inducere.  Cam-  rccrediti  et  recruditi.  Probri  autem  gravissimi  loco 
piones  et  Campbiones  promiscuè  ii  fuerunt  ap-  se  recrcdere  habebatur,  ita  ut  in  infamiam  ce- 
pellati  :     quae  nomina     Germanicœ    tribuenda    lin-  deret,  et  pro  contumelia  gravi  objiceretur. 

euse,  in  qua   campff  esX   certamen     sive   pugna,    et 


EX  CHRONICO  TURONENSI.  347 

A  An  no  Corradi  Régis  X[  et  Henrici  Régis  V,  idem  Henricus  Rex  cura 
Fulcone  Comité  Andegavensi  et  exercitu  multo  Senones  venit ,  et  villam 
et  Ec(;lesias  omnino  destruxit  ;  et  post  cum  Odone  Comité  pacem  fecit , 
ita  quod  medietas  villae  Régi  remansit  ,  et  Gelduinus  Archiepiscopus  in  sua 
sede  restitnitur.  Tune  Robertus  Dux  Normannise  pœnitentiâ  ductus,  nudi- 
pes  Jerosolymam  petiit  ;  et  statim  rediens  Apuliani  (a),  Principem  Apuliae 
contra  Graecos  adjuvit ,  et  Italos  discordantes  debellavit  ,  et  vicinis  genti- 
bus  terrorem  incussit  ;  et  hac  de  causa  cœperunt  Normanni  in  Sicilia  et  Apulia 
doniinari  :  nec  niultô  post  obiit  ,  et  Bithiniae  sepelitur  anno  Ducatùs  VII  ;  j^^  ^Q^^ 
cui    successit  Guillelmus  filius    ejus. 

Anno    Corradi    XII  et  Henrici     Régis  VI  ,  obiit   Fulco    (b)    Nerr.i     Comes 
Andegavensis  ,  et     in    Ecclesia    Belli-loci   quam  ipse  fundaverat,  sepultus  est  ;     ^^    ^Q^Q 
B  cui  successit  Gaufridus  Martellus    filius   ejus. 

Anno  Corradi  XIII  et  Henrici  Régis  VII ,  duxit  Gaufridus  Martel- 
lus Comes  Andegavensis  uxorem  sterilem,  quia  nunquam  ex  ea  filios  vel 
filias  procréa  vit.  Tune  Henricus  Rex  Francise  Guillelmum  Ducem  Nor- 
manniae  ,  puerum  octennem  in  tutela  recepit  ;  cujus  terrae  Gaufridus  Mar- 
tellus Comes  Andegavensis  damna  intulit  infinita  :  etiam  propinqui  sui,  eo 
quod  nothus  erat,  et  quia  eum  puerum  et  sine  consilio  videbant,  in  quan- 
tum poterant  infestabant. 

Anno     Corradi    XIV    et  Henrici    Régis    VIII  ,     odo    Campaniensis   Comes 

contra    Corradum    Imperatorem  rebellans ,    Lotharingiam     incursat  ,       castella 

oppugnat  ,  urbem    Leuchorum  quae    Tullus   dicitur  obsidet,    et   posteà    Barum 

castrum    capit  ;    cui    Gothelo    Dux     cum     Lotharingis    occurrit ,     et    conserto 

C  praelio  apud  Barum ,     odo  Comes    perimitur  ;     et   Francorum    exercitus     gravi 

caede  attritus,  à  Lotharingis  fugere  compellitur.  j^^^   ^q^^ 

Anno  Corradi  XV  et  Henrici  Régis  IX,  mense  Aprili  niaxima  ignea  tra- 
bes ,  etc. .  .  .  Henricus  filius  Corradi .  .  .  Iste  in  tantum  bellicosus  fuit  , 
quod  de  eo  dictum  est  :  Cœsar  tantus  erat,  quantiis  et  orbis  ;  et  ita  facetus , 
quôd  Clericum  {c)  qui  sororem  suam  Sanctimonialem  equitaverat  ,  Episco- 
pum  instituit  ... 

Anno  Henrici  Imper.  III  et  Henrici  Régis  XII ,  Comes  Andeg.  Gau- 
fridus Martellus  nomine  ,  vicit  in  bello  Theobaldum  Comitem  Blesensem  ,  et 
eum  cepit;  et  pro  ejus  redemtione  habuit  urbem  Turones,  et  Chainonem 
et  Lengiciacum  :  nam  Comes  Andeg.  vexillum  S.  Martini  in  illo  bello  , 
sicut  consuetudo  est ,  habebat  ;  quod  videntes  inimici  ejus  fugerunt ,  per 
D  miraculum  videntes  alios  ex  parte  Comitis  Andegaviae  vestitos  candidissi- 
mis  indumentis. 

Anno  Henrici  Imper.  IV  et  Henrici  Régis  XIII,  Gaufridus  Martellus 
Comes  Andeg.  vicit  in  bello  Guillelmum  Comitem  Pictavensem ,  et  eum 
cepit  ;  pro  cujus  redemtione  habuit  Sanctonas  cum  toto  pago. 

Anno  Henrici  Imper.  V  et  Henrici  Régis  XIV  ,  valida  famés  Galliam  et 
Germaniam  oppressif  ;  et  eodem  anno  factum  est  Castrum  Raginaldi,  dic- 
tum à   Raginaldo  filio  Gaufridi  ejusdem   turris   domini, 

Anno  Flenrici  Imper.  VI  et  Henrici  Régis  XV,  constructa  est  Ecclesia  S. 
Sepulcri  in    Bituria  ad    formam    Sepulcri   Jerosolymae. 

Anno  Henrici  Imper.  VII  et  Henrici  Régis  XVI ,  ciim  Gaufridus  Mar- 
E  tellus  Comes  Andegaviae  et  uxor  sua  Vindocini  essent,  et  de  nocte  per 
fenestram  aspicerent,  viderunt  stellas  cadere  in  fonte  qui  sub  castro  erat;  et 
ob  hoc  ,  Episcoporum  et  Abbatum  et  Baronum  consilio ,  idem  Comes  su- 
per fontem  illum  construxit  Ecclesiam  Trinitatis  (d)  ,  et  de  Majori-mo- 
nasterio  Monachos  ibi  posuit  ;  uxor  vero  ejus  Ecclesiam  S.  Georgii  fabri- 
cavit . . . 


is 


{a\  Personae  hîc  ab  Auctore  confunduntur.  costes  ,   uti     raodô,    jain     celebrabaturj       ut     patet 

[b]  Mors  Fulconis  seriùs  accidit  apud  alios  ex  compluribus  chards  Vindocin.  archivi  ;  in 
Annalistas  ,  quibus  potior  profeclô  fides  adhi-  quaruin  una  anno  1060  datâ^  festura  S.  Triiiita- 
benda.  tis     XH    Kal.    Jun.     incidisse    dicitur.    Sic     Drogo 

[c]  Vetercm  fabulam  Chronographus  Turon.  Monachus  Berg.  S.  Winnoci,  qui  scribebat  anno 
pcrperàin    nobis  obtrudit  eô  loci.  10G7,    testatur    [Mabillon.     Act.    SS.   Bened.    Tom. 

[d]  Ecclesiae  dedicalio  facta  est  anno  1040  ,  III,  cap.  4,  pag.  316]  suo  tonij)ore  in  Flandria 
pridie  Kal.  Junii,  in  pervigilio  S.  Trinitatis  ;  idem  fcsluin  peractum  fuisse  Dominicâ  I  jiost 
cujus    festum     eo     tcrapore    in   die      octava    Pente-  Pentecosten.    Hoc    autein    festum     aestivale     diccba- 

Xxij 


348  EX  CHRONICO  TURONENSI. 

Anno    Henrici    Imp.    X  et   Henrici   Régis  XIX,   célébra  vit  Léo  Papa  apud  A 
Remis    Concilium  ,    et     ibi    Gelduinuni     Senonensem     et    Lingonensem    Epis- 
copos   simoniacos  deposuit .  . . 

Anno    Henrici    Imper.     XIII    et     Henrici    Régis     XXII  ,     corpus    Pallan- 
tis,  etc. 

Anno  Henrici  Imper.  XIV  et  Henrici  Régis  XXIIt,  fuit  in  confinio  Bri- 
tantiiae  et   Normanniae   una   vel   potiiis   duae    mulieres,  etc. 

Anno  Henrici  Imper.  XV  et  Henrici  Régis  XXIV,  Leone  Papa  mortuo, 
Victor   successit.   Turonis  post    Arnulphum  Bartolomaeus. 

Anno  Henrici  Imper.  XVI  et  Henrici  Régis  XXV,  in  vigilia  Cœnae  Domini 
luna  nigra  sicut  carbo  extinctus;  et  eodem  anno  obiit  (a)  Gaufridus  Mar- 
tellus  Gomes  Andegaviae,  et  sepultus  est  in  Abbatia  S.  Nicolai,  quam  fecit; 
quoniam  pater  suus  eam  incœperat  :  super  cujus  tumulum  taie  epitaphium  g 
denotatur  :  Diim  viguit  ,  etc.  Hic  Cornes  ,  ciim  heredes  non  hajjeret  et  mo- 
reretur  ,  reliquit  terrain  duobus  nepotibus  suis ,  scilicet  Gaufrido  Barbato 
totam  Turoniam  cum  Laudunensi  (b)  Castro  ,  et  Fulconi  Richin  Andegaviam 
et  Xantonas    cum  pago  Xantonico. 

Anno  Henrici  Imper.  XVII  et  Henrici  Régis  XXVI,  fundata  est  Abba- 
tia B.  Mariae  de  Caritate  à  Girardo,  qui  in  ea  tumulatur.  Tune  Victor 
Papa  in  Gallias  veniens,  gloriosè  ab  Henrico  Imp.  suscipitur  ;  nec  multo 
post  eo  praesente  idem  Imperator  moritur,  et  apud  Spiram  sepelitur  :  cui 
successit  Henricus  filius  ejus.  Tune  Guillelmus  Dux  Norraannige  Matbildem 
filiam  Balduini  Comitis  Flandriae  duxit  in  uxorem  in  hune  modum  :  cîim 
ipsa  à  pâtre  suo  de  sponso  recipiendo  saepiùs  rogaretur,  eique  Guillelmus 
NormannirTe  à  pâtre  qui  eum  longo  tempore  nutrierat,  prae  aliis  laudaretur, 
respondit  nnmquam  nothum  recipere  se  maritum.  Quo  audito,  Guillelmus 
Dux  clam  apud  Brugis  ubi  puella  niorabatur ,  cum  paucis  accélérât,  eam- 
que  regredientem  ab  Ecclesia  pugnis  ,  cal(;ibus  et  calcaribus  verberat  et 
castigat  ;  sicque  ascenso  equo ,  cum  suis  in  patriam  remeat.  Quo  facto, 
puella  dolens  ad  lectum  decubat  ;  ad  quam  pater  veniens,  illam  de  sponso 
recipiendo  interrogat  et  requirit  :  quse  respondens  dixit,  se  numquam  habere 
maritum  ,   nisi  Guillelmum  Ducem   Normanniae  ;    quod  et  factum  est. 

Henricus  filius  Henrici .  .  .  Hujus  anno  I  et  Henrici  Régis  XXVII,  te- 
nuit  Victor  Papa  apud  Coloniam  Concilium  générale ,  ibique  Baldoinus  et 
Godifridus  ad  Imperatoris  gratiam  sunt  reversi  .  .  .  Juxta  Tornacum  multi- 
tudo  colubrorum,  etc.  D 

Anno  Henrici  Imper.  II  et  Henrici  Régis  XXVIII,  pluit  sanguis  in  pago 
Parisiaco  ,  etc.  .  .  .  Tune  Guillelmus  Dux  Normanniae  Cenomanniam  capit  ; 
et  Alanus  Cornes  ab  eo  Britanniam  ,  facto  homagio  ,  recepit,  etc.  ut  suprà 
pag.  212. 

Anno  Henrici  Imper.  III  et  Henrici  Régis  XXIX ,  fecit  Henricus  Rex 
Francorum  coronari  Philippum  (c)  filium  suum  ,  puerum  octennem ,  et 
inungi  in  Regem  Remis  per  manum  Gervasii    Archiepiscopi    Remensis. 

Anno   Domini  MLX,  et  Henrici   Imper.    IV  et  Henrici  Régis    XXX,    obiit 

idem    Henricus    Rex  Francise  :   cui   successit  Philippus     filius    ejus    puerulus, 

quem     Baldoinus    Cornes    Flandriae    aluit  ;    et    regnum    gubernavit.   Nam   Ri- 

♦  Adeiam    childem   *  sororem   Henrici  Régis  Franciae,   patris    Philippi  Régis,  habebat  in 

uxorem  ... 

tur,    ad    discrimen     alterîus    quod     ulllmâ    Domi-  Régi  cessisse   ob    intemperantiam    victoris     Richini  ; 

nicâ      Pentecosten     subséquente     agebatur  ;      unde  quae   tanla   fuit  ,    ut    captum     fratrem     ac    ditione 

quaedam    Vindocin.   charta,    data  dicitur    die    ocla-  sua    spoliatuiu  ^    apud     Cainonem    castrura    muni- 

barum   S.  Trinitalis  œstivatis.  tissirnuiu     coiijecerit      in     carcerein  ,       trigintaque 

(a)  Hanc  raortem  ad  annum  1060  rejiciunt  ibidem  annis  detinuerit.  Hac  quippè  feritate 
plerique  alii  Scriptores.  commotis    Principibus    vicinis  ,       et    Gaufridum   in 

(b)  Seu  Losdunensi  castro  ,  Gallicè  Loudun  :  libertateni  asscrere  meditantibus  ,  'castellum  prae- 
quod  oppidum  Macrinus  et  Scaavola  San-Mar-  dictum  Richinus  Philippe  R.  cujus  unius  vires 
thanus,  ut  patriam  suam  Julii  Caesaris  nomine  formidabat  ,  tradidit  ac  diraisit  ,  ut  videlicet 
nobilitarcnt ,  primi  omnium  aut  saltem  inter  à  sese  ipsius  arma  averteret.  Ut  Régis  sibi 
primos,  ut  notât  Valesius,  Juliodunum  poëticâ  gratiam  ampliùs  conciiiet  Fulco  ,  Radulfum 
ïicentià  appellare  maluerunt.  Archiep.    Turon.     Legatis    Apostolicis      investituras 

(c)  Infrà  ex  Clironico  ïuron.  disceraus,  cas-  beneficiorum  Ecclesiasticorum  Régi  auferre  mo- 
tellura  Juliodunum  ,  quod  tum  ditionis  fuit  lientibus  faventem^  jussu  ejusdem  Philippi  à  suo 
Fulconis  Richin,  cum  fratrem  suum  Gaufridum  Archiepiscopatu  deturbavit  ibidem  iafrà  ,  scili- 
Barbatum    gravissimo       belle    superavit  ,   Philippe  cet  anno  1081.  Sed  de  his  alibi. 


EX  CHRONIGO  TURONENSl. 


349 


Anno  Henrici  Imper.  V  et  Philippi  Régis  I,  clarebat  magister  Berenga- 
riiis  Grammaticus  ,  Andegavensis  Archidiaconns  et  Thesaurarius  ,  necnon  et 
Magister  scholaruni  ,  et  Camerarius  Ecclesiae  B.  Martini  Turonensis ,  in 
Grammatica  et  Philosophia  clarissimus  ,  et  in  negroniantia  peritissiinus. 
Hic,  etc. 


EX  BREVI  CHRONIGO  («)  S.  FLORENTII  SALMURIENSIS. 


Ex  Ms.   Cartulario  ejusdem  Abbatiœ. 


B 


AîTNO     MXXXVI.     Initium     belli     plusquàm 
filiiim  ejus  Goffredum  *  [Martellum]. 


civiiis     inter     Fulconem     et 


MXXXIX.  (b)  Oijiit  Fnlbertus  Carnotensis  Episcopus. 

MXL.   Fulco  Cornes  [  Andegav.  ]   obiit  Jerosolyniitanus. 

MXLI.  Dedicalio  novae  Basilicse  S.  Florentii  Idibus  Octobris. 

MXLIII.  Hoc  anno  fuit  famés  in  Gallia.  Thebaudus  filius  Odonis  Comitis 
à  Gaufrido  Comité  Andegavensi  cap  rus  est  XII  Kalendas  Septembris.  Post 
triduum   civitatem   Turonensem   (c)   reddidit. 

MXLV.  Obiit  Hildegardis  Comitissa  [Andegavensis]. 

MXL VI.  VI  Nonas  Martii  obiit  Hubertus  Episcopus  :  cui  successit  Eu- 
sebius. 

ML.  Obiit  Mathias  Cornes. 
;      MLI.  Dedicatum  est  altare  Crucifixi  ab  Eusebio  Episcopo  Andegav. 

MLIV.   Fredericus ,    primus    Abbas   et    fundator    hujus    Cœnobii ,     obiit  : 
Sigo  successit.    Ab   initio  regni   Caroli  filii    Ludovici  ,    quo 
destructio   Monasterii   S.   Florentii  à  JNemeneio  (cl)  Britone 
cum  computantur   anni  CLXXXIII. 

MLIX  *.  Obiit  Henricus   Rex  Francorum,    XXIX   anno 
dus  Cornes  Martellus  ,    filius  Fulconis    Comitis  ,  factus    est 
colai ,  Al)rardo  Abbate. 

MLXIV.  Goffredus  Barbatus  traditur  ,  et   Barones  interfecti  sunt. 

MLXVI.  Willelmus  (  e  )  Dux  Normanniae  Angliam  conquisivit.  Cometa 
terribilis  apparuit. 

MLXX.  Obiit   Abbas  Sigo ,    II  *  Idus  Junii  :     cui  successit    V^illelmus  ,   IV 
D  Kalendas  Julii. 


*  Al.  Ga«- 
fridum 


facta    est 
usque  ad  Frederi- 


regnante 


sui.  Goffre- 
Monachus  S.   Ni- 


regni 


MLX 


pridie 


(a)  Editum  est  à  Lobînello  inter  Probationes 
Hist.  Brit.  pag.  90,  et  à  Martenio  Tom.  V  Amplis. 
Collect.  col.  H42,  ut  Tonii  nostri  X  docet  pa- 
gina ^84,  quœ  litijus  Clironici  partem  exhibât, 
et  ejusdem  inilii  et  finis  annos  indicat. 

(b)  Corrig.  M XXIX  vel  MXXniI. 

\c)  Hue  rcvocandum  ,  quod  ex  veteri  Cliro- 
nico  S.  Juliani  Turon.  praeproj)erè  notavimns 
pag.  285  Tomi  nostri  X,  quodque  sic  se  habet  : 
Bue  tempure  iwstra  Abbatia  multa  et  in  multis  passa 


est  gravamina  :  Martellus  eiiim  Cornes  eam  munierat, 
et  de  illa  cù'itatein  oppugnabat  ;  quam  tandem  à 
Tetbaldo  Comité  recepit,  rjuem  Pontilet'is  bello  anno 
MXFI  cepit.  Mirœ  probitatis  Martellus  hic  exstitit, 
qui  Blesis  et  Pictafis  Comités  bello  vieil,  quique  ïper^ 
nomen  suum  colla  contrivit  hostium. 

[d)  In  Editis,  Nomenoio. 

(e)  ILld.  MLXFI  cometa  terribilis  apparuit. 
MLXFII  Willelmus  Dux  Norm.  Angliam  conqui- 
sivit. 


EX  CHRONIGO  ALBERICI  («)  TRIUM-FONTIUM  MONACHI. 

Ex  Ms.  Cod.  Reg.  Biblioth.  (b)  4896.  A.  olim  5162. 

ANNO    MXXXI .  .  .    Obiit    Episcopus    Lingonensis    Lambertus  ;     cui     Ri- 
chardus  succedit  mensibus  V  ;   post  quem  Hugo    annis    XXVIII.     Abbas 
Guilelmus  Divionensis  post   mnltam  justitiam  per  XLII    annos   consummatam , 


(a)  Annus  1241  meta  fuit  Alberici  laboris,  in-4°.  Porrô  hanc  editionem  exegimus  ad  fideni 
ul  monuimus  pag.  285  Tomi  nostri  X  in  adno-  trium  Mss.  Reg.  Codicum,  sicque  multa  inde 
tatione    in    excerptum      quod     ibi    edidimus.     De      menda  et  vitia  amovimus. 


Auctore  auteniparùm  in  Chronologia  diligenti, 
illiusquc  Chronico  fusiùs  agemus,  cùm  ad  îeta- 
tera  utriusque  pervcnerimus.  Albericunj  vulga- 
vit      Leibnitius   in  Tom.     II   Accessionum   Historic. 


(b)  Cod.  laudatum  optimae  notae  ,  et  excunte 
sseculo  XIII  cxaratum  ,  contulimus  cum  duobus 
aliis  multô  rocentioribus  Reg.  Mss.  4896  B.  et 
4896.  C. 

X  X  iij 


350  EX  CHRONIGO  ALBERIGI  TRIUM-FONTIUM  MONACHI. 

palmam  reportando  ,  apud  Fiscanum  obdormivit .  .  .  Robei  tus  et  Richardus 
minuendae  domo   niultitudinis  causa,    etc. 

Anno  MXXXII.  Decretuin  istiusmodi  ,  etc.  ut  in  Çhron.  Camerac.  suprà 
pag.  122,  exceptis  his  ;  à  carne  et  liquamine  abstinerent ,  soloque  hoc  con- 
tent! jejunio  in  omnium  peccatorum  remissionem  .  .  .  Hanc  niandatorum  no- 
vitatem  cùm  multi  cupidi  novarura  rerum  libentiùs  justo  amplecterentur,  Ge- 
rardus  Cameracensis  ,  qui  solus  Lothariensium  appendebat  ad  parochiam 
Francorum  ,  nullius  hortatu  potuit  adduci  ad  haec  suscipienda  ;  sed  singula 
capitula  refellebat  ,  dicens  genus  hominum ,  etc.  .  .  .  Hugo  factus  est  Vi- 
sunciensis  (a)  Archiepiscopus  ;  qui  fuit  de  stirpe  Comitum  Burgundiae  ,  et  ha- 
buit   fratrem   Raymundum  nomine  in  Hispania  Comitem. 

Anno  MXXXIII .  .  .  Casti  uni  de  Mimait  in  Ardenna  quidam  Cornes 
Stephanus  firmaverat  in  Ecclesiastica  S.  Huberti  possessione.  Frederico  Mo-  B 
sellanorum  Duce  mortuo  ,  etc.  ut  apud  Sigebertum  suprà  pag.  163.  Heredes 
lîujus  Frederici  dicuntur  fuisse  alienati  omninô  per  Imperatorem  ;  sed  filia 
Sigifridi  (b)  fratris  hujus  Frederici,  cui  adjudicatura  fuit  tenere  allodia  patris, 
non  feoda ,  fuit  illa  Comitissa  Barri-Ducis  Sophia  ,  quae  Comiti  Montionis 
Ludovico  peperit  Theodericum  ;  et  iste  (c)  per  uxorem  suam  Ermentrudem 
fuit  etiam  Comes  Montis-Beliardi  ;  et  ejusdem  Sophiœ  fuit  soror  Beatrix 
Marchisa.  Fulco  fuit  antiquus  Comes  Andegavorum ,  Gaufridi  Grisagonelli 
filius  ;  qui  Fulco  jani  senex  ,  Jerosolymam  adiit  :  ibi  à  duobus  servis  sacra- 
raento  coactis ,  etc.  ut  apud  Will.  Malmesb.  suprà  pag.  180.  Domum  tamen 
contra  desiderium  regressus,  filium  liabuit  nomine  Gaufridum  ,  cognomento 
Martellum  ,  et  (iliam  unam  Wastinensem  [d)  Comitissam.  Iste  Martellus 
multa  fecit  sub  Francorum  Rege  Henrico.  C 

Anno  MXXXIV.  Obiit  Archiepiscopus  Ebalus  Remensis  ,  de  quo  suprà 
notavimus  quod  à  (Jomite  Odone  Comitatum  Remensem  acquisivit.  Ar- 
chiepiscopus Guido  succedit  per  annos  XXII.  Sigebertus  :  Burgundionibus 
non  dcsistentibus  ,  etc.  ut  suprà  pag.  163.  Episc.  Otto  :  Rodulfus  Burgundiae  , 
etc.  ut  suprà  pag.  260.  Unde  Odo  Celticse  Comes ,  eô  quod  sororis  filius 
ejusdem  Rodulfi  esset,   etc. 

Anno  MXXXV.  Odo  Campaniensis  regnuni  Rodulfi  Régis  avunculi 
sui  à  Conrado  Imperatore  nepote  suo  repetens ,    ut  sub  eo   regat   Burgundiam 

*  Jl.  Nicœam  eftlagitat.    Dux     Normanniae     Robertus    nioritur     apud    Nichaeam    *    Bithiniae  , 

peregrinus  et  cruce    signatus.    Filius    ejus    Guilclmus    Nothus    adhuc   erat    in- 

fantulus ,     septem     videlicet    annorum.    IMatrem     ipsius     Dux     Robertus    unicè 

*jKr.  justo  dilexit  ,   et   aliquandiu  justae   *   conjugis  loco  habuit.    Unde   ista   fuit  nata,  de  D 

cujus    semine  tantorum   Regum  progenies  descendit ,   qui    infrà    describuntur  , 

quaesitimi  est  à  quibusdam.   Sciant  igitur  quibus  scire   placet ,    quod  in  diocesi 

Leodiensi  juxta    Abbatiam    de    Florines  ,    est    quaedam    villa   quse    Calvusmons 

appellatur  :   in    hac   ergo    natus  quidam  Herbertus  Pelliparius,    (  e  )  cum   uxore 

et    filia  ,   nescio  qua  de  causa ,    Normanniam    abiit ,    et  apud   oppidum  de  Fa- 

lesia    mansit  :    et   cùm  Dux   Robertus  quadam  die   vidisset  filiam  Praepositi  sui 

'  idss.  sal-  de  Falesia   in   chorea  saltantem  *  ,  et  Praeposito  praecepisset,   ut  illam  sibi  nocte 

tantis  conjungeret ,    ista    filia    Herberti   Pelliparii   supposita    fuit    loco    fili;e    Praepositi 

ex  industria;    quae   de   eo  concepit    et   peperit  Guillelmura     Nothum  ,    postmo- 

dùm   Regem    Angliae.     Alii     dicunt ,    et   maxime    antiqui  Hoienses  (/")  ,  quod 

*  Ms.  A.  Du-  jUe  Herbertus  Pelliparius   et  ejus   uxor   Doda  ,    sive  Duixa  *  ,   Burgenses   fue- 

^*  runt  Hoienses ,   manentes  ad  veteres  Cambias    in    foro    Hoiensi ,    quando  (</)    E 

cum  filia  et  tota  suppellectile  iverunt  in  Normanniam  ,  ubi ,  sicut  praeliba- 
tum  est ,  contigit  de  eorum  filia  et  Duce  Roberto.  Et  ut  satis  quœrentibus 
faciamus ,  forte  Herbertus  Pelliparius  uxorem  (  /i  )  suam  Duam  natione 
Hoinensem  accepit ,  et  causa  amoris  ejus  et  prolis  apud  Hoium  morabatur. 
Sequitur  Elinandus    et    Guilclmus  :    Quae    mox  ,    ut   concepit  ,     somnio  praevidit 

(a)  In  Ms.  Cod.  4896.    B.    BisuntinensLt,    al.    Bi-      tiuni  veio,  Belliparius. 

suntinus  ;  et  sic  scinper.  If)  Ms.  Cod.  A.  babet  Hoynenses  et  Hoinenses. 

(b)  Apud    Leibnitium     et    in  aliis   duobus    Mss.  (s)  Malè  apud  Leibnitiura,  quàd. 

malè  ,  Fefridi.  Corrig.  Sifridi.  \h)  Ibid.  Belliparius  uxorem  suam  nationê  Hoien- 

(c)  In  Edit.  Et /lie  esl  per...  fait  autem.  sem,    nomine   Duam,  àccepit,    et    causa  amoris   et 
{d)\n   Ms.    Cod.    4896.    A.     Fariervsem,    et    sic      prolu  ejus  Hoium  morabatur  :  quœ  mox,  ut  concepit, 

semper  ;  in  Ms.  autein  B.  rectiùs    Watinensem.  etc.  sine  sequitur  Elinandus  et  Guilclmus. 

(e]  Sic  in  Mss.    Codd.  et   semper  ;   apud    Leibni- 


EX  CHRONICO  ALBERICI  TRIUM-FONVIUM  MONACHI.  35i 


A  intestina  sua  per  totam  Angliani  et  Normanniam  extendi  et  dilatari.  Ipso 
quoque  die  quo  idem  puer  natus  humum  primo  attigit ,  ambas  manus  junco 
quo  pavi  menti  (a)  pulvis  cavebatur  ,  implevit  ,  stricte  quod  corripuerat 
compugnans.  Oijstetrix  fausto  omine  acclamavit  ,  eiim  Regem  futurum. 
Quando  igitur  pater  ejus  Dux  Robertus  Hierosolymitanum  iter  aggressus 
est ,  Gislebertus  Cornes  tutor  pueri  oonstituitur.  Concilio  apud  Fiscanum 
Proceribus  indicto  tutela  tutoris  Régi  Francorum  Henrico  assignatur  :  in 
nomen  et  fidem  pueri  ibi  ,  jubente  pâtre  ,  ab  omnibus  juratur.  Qui  mox,  ut 
adolevit ,  à  Rege  Francorum  militipe  insignia  accepit  :  et  mater  ejus  ante 
patris  obitum  ,  cuidam  nobili  Herlewino  (b)  de  Vado-Comitis  data  in  uxo- 
rem  ,  peperit  Odonem  Episcopum  Bajocensem  ,  qui  fuit  Cornes  Cantiae  ,  et 
Robertum      Comitem      Moretonii    ,   patrem     cujusdam     Guilielmi.     Guilelmus 

B  igitur  Nothus  ,  mortuo  pâtre,  per  annos  XXX  hoc  modo  Ducatum  tenuit, 
ac  posteà  regnum  Anglorum  acquisivit.  Obiit  S.  Symeon  Treverensis  ,  .  . 


Anno  MXXXVI.   In    Anglia    post   mortera    Régis    Cnuthonis 


rec;nave- 


*  M.  Con- 
thonis 


runt  duo  filii  ejus  ;  Haroldus  quidem  in  Anglia  IV  annis  ,  de  prima  uxore 
procreatus  ;  Hardecnutus  vero  in  Dacia  ,  qui  sororem  suam  Gunhildim  ex 
Emma  matre  S.  Edwardi  genitam  dédit  filio  Imperatoris  Conradi  Henrico. 
Unde  Sigehertus  :  Henricus  Rex  films  Conradi  Imp.  ducit  filiam  Régis  An- 
glorum. Obiit  Raginardus  (c)  Leodiensis  Episcopus,  fundator  AbbatifeS.  Lau- 
rentii  :  succedit  Nizo  Custos  ,  qui  et  Ricliardus  ;  de  quo  suprà  dictum  est, 
quôd  Ecclesiam  S.  Dionysii  fundavit.  Odo  Campaniensis  conti'a  Imperato- 
rem  rebellans  ,  Lotharingiam  incursat  *  ,  castra,  etc.  ut  suprà  png.  163.  *  ^<^- ">fes'at 
Episc.  Otto  :  Augustus  ,  contumaciâ  Odonis  auditâ  ,  (iallias  ingressus  est,  vasta- 
tâque  ,  etc.  ut  suprà  pag.  2G0  .  .  .  Imperator  revertitur  :  ac  Burgundiam  in- 
gressus ,  omnes  terrae  illius  Principes ,  etc.  Hoc  anno  contigit  eclipsis  solis 
XIV  Kal.  Maii ,  luna  exeunte  (d)  XXVill ,  prima  horâ  diei.  Bruno  Epis- 
copus Tullensis ,  Albertus  Comes  Metensis  et  Dux  Gerardus  fîlius  ejus 
multa  contulerunt  Ecclesiis. 

Anno  MXXXVII  .  .  .  Conradus  Imperator  Italiam  adit  ,  ut  rebellionem 
méditantes  debellaret  ;  quia  onmes  Longobardi  conjuraverant  ,  ut  non  pa- 
terentur  quemlibet  dominum  ,  qui  aliud  quàm  ipsi  vellent  contra  se  ageret. 
Episc.  Otto  :  Ad  sedandani  ignobilis  vulgi  contumaciam  ,  qui  Principibus  penè 
praevaluerant  ,  Italiam  ingreditur  ,  Nataleque  Doinini  Veronre  celebrans  , 
etc.  .  .  .  Odo  Comes  intereà  sacramento  rupto  ,  etc.  ut  suprà  pag.  261.  Si- 
gebertus  ità  :  Odo  Barrum  (e)  castrum  obsidet  ,  etc.  ut  suprà  pag.  163.  Eidem 
Odoni  Rex  Henricus  Gornacum  abstulit.  Quidam  etiam  Stephanus  fuit 
fîlius  Odonis  ,  frater  Comitis  Theobaldi.  De  hoc  Odone  legitur  ,  quôd  per 
B.  Martinum  Turonensem  ,  cujus  Abbatiam  de  Majori-monasterio  restaura- 
verat ,  anima  ejus  de  pœnis  libéra  ta  sit,  Ejusdem  Odonis  très  fuerunt  filii, 
Hugo  Archiepiscopus  (/}  Bituricensis  ,  Comes  Theobaldus  antiquior  ,  et 
Comes  Stephanus.  Iste  Comes  Theobaldus  antiquior  tenuit  diu  terram  : 
civitatem  Turonensem ,  quam  antecessores  ejus  habuerant  ,  perdidit  :  Car- 
notum  vero  ,  quam  Hastingus  vendiderat  atavo  suo  Comiti  Turonensi  * 
Theobaldo ,  non  amisit.  Dives  fuit  satis  et  inclytus ,  et  apud  Spernacum 
sepultus  est. 

Anno  MXXXVIII.  Henricus  Comes  Lovaniensis  domi  suae  perimitur  à 
captivo  Hermanno ,  eique  succedit  filius  ejus  Otto  ;  cui  immatura  morte 
prnevento  succedit  patruus  ejus  Baldricus  II  [g)  ;  qui  et  Larabertus  II.  Hoc 
anno  (li)   contigit  eclipsis  solis  XI    Kal.    Seplembris   à   tertia  hora    usque     ad 


Btcsensi 


(a)  Ibid.     et    in  Mss.  Codd.   B.   et  C.  pavimento. 
(ùj  Ibid.  Heruvelino  aut  Herwelino. 
(cj  Ibid.  Reginardus. 

(d)  Ibid.  exbtente  ;  et  forte  etiam  in  Ms.  Cod. 
A.  ubi  legitur  ente.  Eclipsis  autem  hœc  conti- 
git tantùin  anno  1037  :  unde  peccat  in  Cbrono- 
logiani  Albericus  ;  nec  solùm  bîc,  sed  et  passim 
alibi.  Cui  malo  nicdebimur  in  annalibus ,  prae- 
ferendo  ibi  alios  Scriptores  qui  codera  non 
laborant  vitio. 

(e)  Exceptis  iis,  barrum  obsidione  cinxisset.  .  . 
et  ■vexillum  ejus.,  etc. 

(f)  Inter  Arcbipraesules  Bituricenses  bujus 
aetatis    nullus    Hugo  recensetur.    Forte     Albericus 


tempora  confundcns  ,  malè  obtrudit  eô  loci 
Hugonein  Theobaldi  I  Carnotensis  ,  Blesensis 
ac  Turonensis  Comitis  ex  filia  Ilerberti  II 
Comitis  Viroraanducnsis  et  Trccassini  Lelgardâ 
filiuin  ,  qui  Archiepiscopatum  Bituric.  tenuit 
sub  Lothario  Rege.  Sic  forsan  infrà  idem 
Annalista  Rodulfum  llenrici  Régis  fratrera  er- 
rore  quodam  ferè  simili  facit  Arcliicpiscopum 
Bituricensem  ,  Gauslinuiu  nempè  fratrem  Ro- 
berti  Régis  appellans  Rodulfum  ,  dicensque 
fuisse  Honrici  Régis  fratrera. 

(g-)  In  Mss.  Codd.  B.  C.  ac  in  Ed.  Baldricus, 
qui  et  Lambcrtus.  Hoc  anno,  etc. 

(/()  Hajc  eclipsis  incidit   in  annum  1039. 


352  EX  CHRONICO  ALBERICI  TRIUM-FONTÏUM  MONACHI. 

sextam  ,  lunâ  XXVIII.  Normanni  in  Apulia  copiis  suis ,  etc.  ut  apud  Sigeber-  A 
tum  suprà  pag.  163.  Secundùm  Magistrum  Hugonem  isti  fuerunt  Principes 
Normannoruni  in  Apulia  ,  Turstinus ,  Citellus  ,  Raninulfus  et  Richardus  , 
Drogo  Constanliniensis ,  Unfredus  frater  ejus  qui  primus  Apuliam  subjnga- 
vit  ;  llobertus  cognoniento  Wiscardus  qui  Calabriam  et  Siciliam  adjecit  : 
hujus  fuerunt  filii  Rogerus  Dus  et  Prineeps  Boëmundus  .  .  .  Hugo  Archi- 
♦  rignorjr  episcopus  Bisuntinensis  ;  Rogerus  de  Vangionis-rivo  *  ,  Guidonis  filius  ,  cum 
uxore  sua  et  (iliis  ;  Renaldus  dominus  Castellionis  {a)  ,  et  ejus  uxor  Eliza- 
bet  cum  filio  Humberto  ;  Cornes  etiam  Buchardus  ,  milita  dederunt  Ec- 
clesiis.  Richaidus  fit  Episcopus  N^irdunensis. 

Anne   MXXXIX  .  .  .    Sigehertus  :   In  mense     Aprili ,     etc.  ut    suprà  pag.   163. 
Unde  sequitur   Episc.   Otto  :   Reverso  ab    Italia  Imperatore ,    etc.    ut    suprà  pag. 
261.   Post     quem    Henricus   filius    ejus    imperavit  annis  XVII  ...    In   Anglia  B 
regnavit   Hardecnutus,  Rex  Daciae  memoratus,  ferè  biennio. 

•  Ms.  Insulae       Anno    gratiœ     MXL.     Henricus     Imperatricis     Giselae  *  filius  ,    etc.  ut  suprà 

pag.  261 .  Hic  per  omnia  patrem  in  virtutibus  non  solùm  aequasse  ,  sed  et 
transcendisse  perhibetur,  regnum  moderatissiniè  gubernans  .  .  .  Andegavensis 
Cornes  Gaufridus  Martellus  ,  hoc  cognomen  sibi  usurpaverat  ,  quia  videba- 
tur  omnes  sibi  (b)  obsistentes  felicitate  quadam  contundere.  Nam  doniinum 
suum  Comitem  Pictavensem  aperto  marte  cepit  ,  erreisque  vinculis  inno- 
datum  ad  ignobiles  pacis  conditiones  coëgit,  ut  Burdegala  civitate  cederet 
et  finibus  ejus  ,  et  de  cjeteris  annuum  vectigal  'pensitaret  :  qui  captus,  pro 
facti  injuria  et  ciborum  inopià  post  triduum  defunctus  est  :  cujus  novercam 
Martellus  duxit ,  fratres  in  tutelani  suscipiens.  Mox  Theobaldi  filii  Odonis 
Campaniensis   ingressus   limites ,    urbem  Tiironicam    obsedit   et    ipsuin    in    ea-  C 

*  M.  con-  (Jem  ;    qui    captus   et   in  ergastulo   reclusus  *  ,    urbem   sibi  omnibusque  suis  he- 

,       .        redibus   in   perpetuum    abjuravit.    Et   ista  de   Martello    isto  *   contigerunt  sub 
Rege  Francorum  Henrico  .  .  . 

Anno  MXLI ...  S.  Rex  Edvvardus  ad  regnum  Angliae  revocatus ,  annis 
XXIV  regnavit.  Die  sancto  Paschae  apud  Lundoniam  magnà  pompa  coro- 
natus  est  .  .  .  Egitham  filiam  Godwini  Comitis  habuit  uxorem  ,  in  quam 
omnes  penè    libérales    artes   confluxerant  ;   quam   ita  tractavit  ,   ut  nec    tlioro 

*Jl.  Wazo  amoveret  ,     nec     virili    more    cognosceret.   Gualtho  *   ex    Clero    S.   Lamberti  , 
etc.   ut  suprà  pag.    163.   Hujus    sancti      Pontilicis    frater     fuit    domnus     Wenzo 

*  Odolncus  Abbas  de    Florinis.    Ulricus  *  fit    Archiepiscopus     Lugdunensis  ,   et  sedit  annis 
V.  Hoc  anno  ad  deportationem  S.  Gudwali  visa  est  imago  crucifixi  Domini. 

Anno  MXLII  .  .  .   Apud   Cathalaunum    mortuus   est   I    Rogerus    Episcopus  :  j) 

succedit  ei    Rogerus   II Adalbero    III     fit     Metensis    Episcopus    per 

annos  XXX. 

Anno    MXLIII.    Famés    valida  ,    etc.   ut    suprà    apud    Sigeb.  pag.    163.    Go- 

*  M.  Gothelo  cheio  *  Dux  obiit,  etc.  ut  suprà  ibid. 

Anno  3IXLIV.  Godefridus  hortatu  quorumdam  ,  etc.  ut  sujyrà  ibid.  Circa 
idem  tempus  pudenda  confusio  (c) ,  etc.  ut  apud  Ottonem  Frising.  suprà  pag. 
261,  exeeptis  ils  j  divisis  simul  cum  reditibus  Patriarchiis  ,  praedicto  Bene- 
dicto  in  palatio  Lateranensi  sedente  ,  qui  flagitiosam  et  turpem  vitam  duce- 
bat  :  cujus  socius  Silvester  erat  ad  S.  Mariam  Majorem.  Hune  miserrimum 
Ecclesise  statum  religiosus  quidam  Archipresbyter  S.  Johannis  ante  portam 
Latinam  Gratianus  nomine  videns  ,  zeloque  pietatis  matri  sux  ,  etc.  ut  suprà 
ibid.  .  .  .  Gregorium  VI  vocaverunt.  Sigebertus  :  Benedictus  simoniacè  Pa-  £ 
patu  Romano  invaso  ,  cùm  esset  rudis  litterarum  ,  alterum  ad  vices  ofTficii 
Ecclesiastici  exequendas  secura  Papam  consecrari  fecit  :  quod  cùm  niultis 
non  placeret,  tertius  superducitur,  qui  solus  vices  duorum  impleret,  etc. 

Anno  MXLV.  Sigebertus  ;  .  .  .  Instinctu  Godefridi  ,  etc.  ut  suprà  pag.  164. 
Ecclesia  S.  Gertrudis  Nivellensis  ,  quae  ante  aliquot  annos  post  negligentiam 
et    incuriam    efifusi    in   ea     sanguinis    Domini    concremata  fuerat  ;    in  novam 

(a)  De  Chastillon  iur  Marne.  postpositâ,  divina  humanaque  omnia  miscerentur ;  adeô 

(b)  Malc  in  Ed.  sibi  obedienles,  ut  populus  electionem.,  et  Sacerdotes  consecrationem 

(c)  Quàm  deplorandus  décennie  antè  ,  nem-  donumque  Spiritûs  S.  data  acceptâque  per  manuspe- 
pè  circa  annum  1033,  status  Ecclesiae  in  Italia  cunid,  ducti  avaritiâ  venderent...  Cœperunt  ipsi 
fuerit  ,  docet  Victor  III  Papa,  qui  hoc  tempore  Presbjteri  ac  Diacones ,  etc.  ut  alibi  jain  suprà 
Tivebat,  in    Lib.    3    Dialog.    bis  verbis  :   In   tantum  notavimus. 

mata  conxuetudo  adolevit,  ut  sacrée  legis  auctorit  "i 

reaedifîcata, 


ËX  CHl\ONICO  ALBERICl  TRIUM-FONTIUM  MONACHI.  353 


A  rejetlificata ,  benedicitur  praesente  Henrico  Imperatore,  Theoderico  Meten- 
siiini  Episcopo  defuncto  ,  succedit  Adalbero .  .  .  per  annos  XXXI.  Uxor 
Imperatoris  Gunhildis  Iinperatrix  de  Anglia,  adulterii  accusata  ,  unum  ex 
clientela  sua,  staturâ  pusillum  (  «)',  delatori  gyganteae  lîiolis  lioniini  ad  mo- 
noinachiam  apposuit.  Itaque  conserto  duello ,  per  miraculura  Dei  insimu- 
lator  succiso  poplite  enervatus  et  victus  est.  Illa  autem  post  victoriam  viro 
suo  repudiiim  dédit  ;  et  nec  minis  nec  blandieiis  cuni  eo  nianere  ulteriùs  con- 
sensit ,  et  Sanctimonialis  habitum  suniens ,  in  servitio  Dei  permansit.  Ini- 
perator  autem  aliain  diixit  Agnetem  nomine ,  de  qua  tulit  filium  qnem  vo- 
cavit  Henriciim.  Episc.  Otto  :  Ista  Agnes  fuit  soror  nobilissimi  Galliarum 
Principis  Guilelmi ,  Pictaviae  ac  Aquitaniie  Ducis.  Cùmque  ex  more  regio 
nuptias,  etc.  ut  siiprà  pag.  '261, 

B  Anno  MXLVl.  Romte  uno  contra  duos,  et  duobus  contra  unum  de  Pa- 
patu  altercantibus  ,  Rex  Henri<;us  contra  eos  Romam  vadit  ,  et  eos  canonica 
et  imperiali  censura  deponit.  Episc.  Otto  ita  dicit  :  Rex  Henricus  supradictis 
audilis ,  procinctum  in  Italiam  movet  ,  etc.  ut  suprà  pag.  261.  Godef'ridus 
palatium  Neomagi  incendit  ,  etc.  ut  suprà  pag.  164.  Eodem  tempore 
Abbas  Halinardus  S.  Benigni  Divionensis ,  factus  est  Archiepiscopus  Lugdu- 
nensis  :  et  quia  secundùm  ea  quae  suprà  posita  sunt,  civitas  Lugdunensis  tune 
erat  sul)  Imperatore ,  domnus  Halinardus  curiam  Imperatoris  adiit  pro  rega- 
libus  suis  accipiendis.  Imperator  jam  erat  in  procinctu  Romani  itineris  ,  et 
voluit  ut  Archiepiscopus  secundùm  moreni  juraret  ei  fidelitatem.  Ille  dixit 
se  esse  Monachum  ,  nec  debere  facere  jurainentum.  Dictum  est  ut  vel  ad 
minus    se    offerret  ad     juramentum   :    respondit    non  se   debere    simulationem 

C  facere.  Tandem  mediantibus  Episcopis  ,  Theoderico  antequàm  moreretur 
Metensi  ,  Brunone  Tullensi  ,  Richardo  Virdunensi ,  Imperator  pro  sua  reli- 
gione  juramentum  ei  quitavit  ... 

Anno  MXLVII.  Rex  Henricus  à  Clémente  Papa  in  Imperatorem  bene- 
dicitur ,  jurantibus  Romanis  sine  ejus  consensu  nunquam  se  Papam  electu- 
ros  .  .  .  Theodericus  Theutonicus  fit  Episcopus  Virdunensis  per  annos  F.  pag.  164. 
XLIII.  Viri  religiosi  et  illustres  sanctitate  in  Christo  dormiunt,  Poppo  Ar- 
chiep.  Trev.  XVI  Kal.  Julii  ,  Wazo  Leod.  Episc.  VIII  Idus  Julii  ,  Odilo 
Abl)as  Clun.  qui  Monachorum  Archangelus  vocabatur  ,  Poppo  Abbas  Sta- 
bulensis.  Archiepiscopo  Popponi  succedit  Everardus  ;  Episcopo  Wazoni 
Theoduinus ,  natione  Noricus  id  est  de  Bavaria  ,  consanguineus  Impera- 
toris ...  S.  Odiloni  Abbati  Cluniacensi  succedit  sanctus  Abbas  Hugo  per 
[D  annos  LXIII.  Floruit  hoc  tempore  sanctus  Abbas  Robertus  de  Casa-Dei  , 
qui  magnae  exstitit  opinionis  ,  et  multos  et  magnos  viros  ad  servitium  Dei 
aggregavit.  Sigebertus  :   Franco   Scholasticus  ,  etc.  ut  suprà  pag.  164. 

Anno  MXLVIII.  Ciim  de  Summi  Pontificis  electione  inter  Imperatorem 
et  Romanos  ageretur  ,  postulatus  est  in  Papam  ab  una  parte  domnus  Hali- 
nardus Lugdun.  Archiepiscopus  ;  sed  dissimulavit  ad  Curiam  ire,  donec 
electus  est  Bruno  Tull.  Episcopus ,  vir  nobilis  et  sanctus  ,  lilius  Comitis 
Hugonis  Daburgensis  *.  Episc.  Otto  :  Hic  ex  nobili  ,  etc.  ut  suprà  pag.  262  ,  *  Ed.D»a- 
exceptis  iis  ;  contigit  eum  Cluniacum  (  J  )  venire  ,  ubi  forte  tune  prsedictus  ^^'^S- 
venerat  Hildebrandus.  Is  Brunonem  adiens  ,  etc.  Sigebertus  :  Qui  ciim  ad 
capessendam  sedem  Apostolicam  Romam  lenderet  ,  audivit  voces  Angelo- 
rum  canentium  ,  Dicit  Dominus,  ego  cogito,  etc.  Hoc  anno  facta  est  eleva- 
tio  S.   Florberti .  .  .  Guido  de  Ecclesia  S.  Sepulchri  in  Jerosolymis  ab  Imperatore 


[a)  Sccùs  pleruinque  factitabatur  :  feminae 
scilicet,  Clerici  ac  MonachI,  laici  ii  quos  ju- 
venilis  aut  dccrepita  setas  aut  iniirmitas  aliqua 
excusabat  ,  deiiique  quicumque  sui  loco  facul- 
tale  j)ugnatorem  oifercndi  fruebantur  ,  quàm 
fortissiiiiuin  poterant  campionein  eligebant.  Qua 
in  re  ini(juitas  consuetudinis  et  legis  sese  evi- 
denter  prodebat  :  cuicumque  enim  laicoruin 
cum  Clero  contendenti  ,  aut  yictuni  se  dare,  aut 
pugnam  suscipere  opus  fuit.  Si  susciplebat^  qua- 
liscumque  foret,  hoc  est  licet  viribus  et  armo- 
ruin  usu  parùm  instructuSj  campe  contendere 
ipseinet  cogebatur  :  contra  feminae,  Ecclesiasti- 
ci  caeterique  à  certamine  immunes,  fortissimum 
omnium    [jugilera     à    se   delectum ,    pro    se    offerre 

Tome  XI. 


ad  certamen  poterant.  Hinc  necesse  est  ,  multùm 
detulerint  superno  auxilio  et  cœlestibus  prodi- 
giis,  qui  tanta  imparitate  aléa;  certaminis  se 
committebant. 

(b)  Quidam  è  Nostris  putant  Gregoriura  VI 
post  depositionera  anno  1046  Cluniacum  se- 
cessisse  cum  Hildebrando  Monacho  ,  quem  ibi 
Prioris  officium  gessisse  aiunt  ;  eumdemque  Gre- 
gorium  ibidem  mortuum  ac  sepultum  fuisse  : 
quod  nullo  veterum  testimonio  fultum  invenit 
Mabillonius  ,  addcns  illud  certum ,  Hildebran- 
dum  trans  Alpes  cum  Gregorio  abiisse  ,  ut  ipse 
testatur  in  Concilio  Rom.  an.  1080  in  haec 
verba  :  fos  scità...  quia  invilus  ultra  montes  cum 
domino  Papa    Gregorio  abii. 


354  EX  CimONlCO  ALBERIGI  TRIUM-IONTIUM  MONACIll. 

C.  p.  recTedificatâ  :  Supradicto  Principe  nequam  Achim  Soldano  rébus  A 
himianis  exetnpto  ,  filius  ejus  Daher  nomine  ,  regnum  obtinens  ,  ad  peti- 
tionem  Impcratoris  C.  P.  domini  Romani  Heliopolitani  ,  vel  potiùs  Constan- 
tin: qui  post  Isacuni  cum  Cano  (a)  iniperavit  ,  cum  quo  f(i;dus  quod  pater 
ejus  Acliitn  perfidus  violaverat  resarciens  ,  contraxerat  arnicitiam  ;  reaedifi- 
candi  pnedietani  Eoclesiam  fideliljus  dédit  licentiam.  Quam  Nicepliorus 
Patriareha  Jerosoliiiiitanus  ,  qualis  nunc  veneratur  in  Jerosolimis  ,  repa- 
ravit ,  sumptibus  de  prœdicti  Imperatoris  œrario  niinistratis.  Factum  est  hoc 
MXLVIII ,  LI  ante  urbis  liberationem  ,  XXvWlI  post  ejusdeni  Ecclesiae 
destructioneni.  Sigebertus  :  Albertus  qui  ducatum,  etc.  ut  siiprà  pag.  164, 
Elitiandus  et  Guïlelmus  :  Erat  autem  Imperator  Henricus  niultis  et  niagnis 
virtutibus  praeclarus ,  et  omnium  penè  ante  se  bellicosissimus  ,  ut  potè  qui 
*  Al.  subju-  muitas  féroces  et  indomitas  subjugaverat  *  Imperio  nationes  ,  etc.  B 

S*^''  Anno     MXLIX.     Sigebertus  :     Léo   Papa    in    Gallias    veniens  ,   etc.     ut    suprà 

pag.  164.  Episc.  Otto  :  In)perator  Belgicam  (b)  ingressus ,  etc.  ut  suprà  pag. 
262.  Sigebertus  :  Léo  in  Germania  et  (jallia  synodis  habitis  statum  Ecclesiae 
meliorabat.  Eo  tempore  Remis  translatum  est  corpus  B.  Remigii  ,  et  Léo 
Papa  benedixit  Ecclesiam  S.  Remigii.  Post  triduum  tenuit  ibi  Concilium 
LXVI  Episcoporum  :  in  quo  Concilio  interrogatus  S.  Hugo  Abbas  Clun. 
de  sua  promotione  fertur  respondisse  :  «  Caro  voluit ,  spiritus  repugnavit.  » 
Ibi  vero  Sinioniaci  tam  populares  quàm  Clerici  ,  Presbyterique  uxorati  , 
persuasione  S.  Hugonis  ,  à  Catholicorum  communione  et  ab  Ecclesiis  eli- 
niinati  sunt.  Affuerunt  ibi  Archiepiscopi  ,  Guido  Remensis,  Halinardus 
Lugdunensis ,  Hugo  Bisuntiensis ,  Everliardus  Treverensis ,  Mainardus  Se- 
nonensis  (c),  et  quidam  alii  cum  Suffraganeis  suis.  Episcopus  Hugo  Lin-  C 
gonensis  depositus  fuit ,  pro  quo  factus  est  Episcopus  Arduinus.  Sigebertus  : 
S.  Theobaldus  inter  nobiles ,  etc.  ut  suprà  pag.  164.  Elinandus  et  Guillel- 
mus  de  homine  in  asinum  niutato  :  Eo  tempore  erant  duae  aniculae  in  strata 
quâ  Romam  itur  ,  uno  in  tugurio  commorantes ,  uno  imbutae  maleficio  , 
quae  hospitem  ,  si  quando  solus  superveniebat  ,  in  equum  aut  asinum  com- 
mutabant ,   et  mercatoribus  vendebant  pretium  bibentes,    (d)  etc. 

Anno  ML.  Baiduinus  Flandrensis  invaso  Haynonensium  Comitatu  ,  contra 
Imperatoreni  rebellât.  Ex  hoc  conjicimus ,  quôd  Raynerus  junior  Cornes 
Haynonii  jam  erat  mortuus  ;  cujus  filiam  unicam  Richildem  nomine  Cornes 
Baiduinus  Insulanus  filio  suo  dédit  uxorem.  Sigebertus  :  Léo  Papa  dum  Nor- 
mannos ,  etc.  tit  suprà  pag.  164.  Episc.  Otto:  Eâ  tempestate  Normannorum 
gens  ,  etc.  ut  suprà  pag.  262.  Sigebertus  :  Francia  turbatur  per  Berengarium  ,  D 
etc.  ut  suprà  pag.  164.  De  isto  Berengario  quœdam  vulgo  narrantur  ;  quod 
fuerit  in  adolescentia  potens  Nigromanticus  (e)  ;  quod  à  Turonis  usque  Ro- 
mam Diabolus  eum  una  nocte  detulerit  ;  quod  quidam  puer  Clericus,  nobi- 
lis  génère,  ei  commendatus  ,  magistro  absente  dum  libros  nigromanticos 
legeret  ,  à  Diabolo  occisus  sit  ;  et  quod  idem  Dsemon  coaclus  à  Berenga- 
rio ,  in  corpus  mortui  intravit  ,  et  per  aliquod  tempus  hue  et  illuc  deambu- 
lare  fecit ,  et  cum  caeteris  cantare  et  in  choro  stare ,  donec  ab  alio  Nigro- 
mantico  falsitate  deprehensa ,  puer  ut  erat  pro  vero,  mortuus  esse  deprehen- 
deretur  ;  et  quod  idem  Berengarius  morti  adjudicatus  ,  fugiens  ad  Ecclesiam, 
Juste  Judex  ibi  fecerit ,  et  cum  lamentatione  decantaverit ,  et  ita  liberatus 
sit.  Ubi  autem  suprà  dicitur  quôd  à  multis  contra  et  verbis  et  scriptis 
disceptatum  est  ,  addit  Elinandus  ex  dictis  Guilelmi  :  Inter  quos  dominus  E 
Guido  Abbas  de  Cruce  S.  Leufredi  contra  eum  de  corpore  et  sanguine 
Domini  elegantem    edidit    Librum.     Responderunt  etiam    eidem     Berengario , 

(«)  Sic  in  Ms.  Cod.    4896  A.    In   duobus     verô  (rf)  Ex  ungue  leonera  nosce. 

Apographis  B.   et   C.  cum  ea.  (e)   Sola   profcctô    Berengarii    scicntia  liaud  vul- 

[b)  Gervasius  ïilber.  Cap.  III  2ae  decis.  pag.  garis,  ansam  dédit  iiujusinodi  ruinoribus.  Siraile 
912  :  GalUa  Belgica  a  civitate  Belf^is,  quœ  tertia  monstrum  seu  crimen  in  Gerbertuin  ctiain  fuit 
pars  Galliaruni  dicitur  :  et  caj).  XX  1*  decis.  Aléa  impactum.  Vulgus  nenipè  imperitura  solet  oc- 
Iwsoria  ab  Aleo  lusore  dicta,  qui  eam  primas  invenit  cultx  id  est  diabolicae  scientiae  adscribere,  quod, 
apud  Belgium  civitatem  Galliœ  ;  à  quo  Gallia  Bel-  in  praesfantibus  viris,  miniinè  captu  assequitur. 
gica  dicitur.  Uno   verbo     magicae      artes     cùm     Berengarii   tum 

(c)  Malè  in  Apographis  B.  et  C.  ac  in  Edit.  Gerberti,  nil  aliud  fuerunt  quàra  subtilis  inge- 
Suessionensu  :    in  Ms.    autem   Cod.     A,   omittuntur      nii  acies   doctrinaque  utriusque. 

Everardus  et   Mainardus. 


EX  CHRONICO  ALBERIGI  TBIUM-FONTIUM  MONACHI.   355 


Mf.Advers. 


'  Victore  II 


A  Magister  Lanfrancus  Monachus  de  Becco-Herluini  * ,  panlo  pôst  Abbas  "^'-Becce 
Cadomensis  ,  pôst  Arcliiepiscopus  Cantiiariensis  ;  Gnimundus  prias  Mona- 
chus de  S.  Leufredo  Normanniae  ,  posteà  Episcopus  Aversanus  *  Apul'uT  , 
nostri  teiiiporis  eloqiientissinms.  Item  Léo  Papa  Vercellis  contra  eum  célé- 
bra vit  Concilium  ;  setl  post  Leonis  obitiim  Hildebrandus  Archidiaconus  («), 
ciini  esset  Turonis  sub  Papa  INicolao  (b)  *,  et  deinde  sub  ipso  cùm  esset 
Papa  ,  Conciliis  eum  coiiipulit  ad  sui  dogiiiatis  anatliema,  lîerengarius  autem 
in  fine  ita  resipuit,  vit  sine  retractatione  à  quibusdam  habeatur  plenns  elee- 
mosynis  et  huniilitate  ,  magnarum  possessionutn  dominus  dispertiendo  ,  non 
faniulus  abscondendo  et  adorando.  Nullam  fœminam  conspectui  suo  patie- 
batur  adniitti.  Tamen  quamvis  se  correxerit  ,  eos  quos  depravaverat  couver- 
tere   nequivit  .  .  .     Unde    ipse    Berengarius    duni    in  quadam     die     Rpiphaniae 

B  moreretur  ,  dixit  :  «  Hodie  apparebit  niihi  Dominus  meus  Jésus  Christus  , 
»  propter  pœiiitentiam  ,  ut  spero  ,  ad  gloriam  ;  vel  propter  alios,  ut  timeo, 
»  ad  pœnam  ». 

Anno  MTJ  .  .  .  Obiit  Gerardus  Cameraçensis  Episcopus  :  succedit  Lie- 
bertus.  Apud  Tullum  (c)  post  Episcopum  S.  Gerardimi  praefuit  Steplianus,  et 
post  eum  Bertoldus  ;  quem  secutus  est  Hermannus  ;  dein  Bruno  :  ipse  est 
Léo  Papa  sanctissimus.  Sigebertns  :  Léo  Papa  Gerardum  ,  etc.  ut  suprà  pag. 
164.  Planetam  B.  Pétri  Apostoli  apud  Antiochiam  gestatam  habebat  S. 
Hugo  Abbas  Cluniacensis  secum  ((/)  ;  de  qua  Iloberlum  virum  illustrem  pa- 
ralyticum  Parisius  sanavit  ,  et  sanum  à  lecto  surgere  fecit.  Idem  S.  Hugo  .  .  . 
quadam  die  dum  dormiret ,  vidit  sub  capite  suo  cubare  serpentium  multitu- 
dinem  ;  subitoque  capitale  suum  excutiens  ,  invenit  librum  Virgilii  supposi- 
'  C  tum  ;  abjectoque  codice  sœculari ,  in  pace  requievit.  Romae  obiit  Halinardus 
Lugdun.  Arcliiepiscopus  ;  eique  succedit  (e)  [Gaufredus]. 

Anno  MLII.  Philippus  antiquior,  id  est  primus  ,  natus  est  Rex  futurus  , 
Régis  Francorum  Henrici  filius  ex  Anna  filia  Georgii  Régis  Sclavorum  .  .  . 
Sigebertns  :  Balduinus  Comes  terminos  ,  etc.  ut  suprà  pag.  164.  Qui  Bone- 
facius  *  erat  Romanse  urbis  Patricius,  et  Praefectus  Anchonitanus  ,  et  Pisanus 
Marclîio  ,  et  totius  interjacentis  Tuschiae  et  Italiœ  dominator.  Has  omnes  ^^""^ 
dignitates  ,  cùm  interfectus  fuisset  dictus  Bonefacius  ,  per  ejus  relictam  Bea- 
tricem  iste  Godefridus  accepit ,  cognomento  Barbatus.  Quse  Beatrix  filia 
Sigifridi  de  Brie ,  filii  Ducis  Theoderici.  Soror  hujus  Sigifridi  Adela  Co- 
niitissa  Arelunae  peperit  Fulconem  et  Waleranum ,  à  quibus  Duces  de 
Lemborc  descendunt  .  .  . 

D  Anno  MLIII  ,  XIII  Tmperatoris  Henrici  filii  Conradi  ,  Papias  Librum , 
scilicet  Elementarium  doctrinse  rudimentum  ,  edidit  :  quod  probatur  per 
nunierum  annorum  ,  ubi  agit  *  de  setatibus  soeculi  in  prima  littera  ,  et  enu- 
merando  pertingit  usque  ad  hune  annum  .  .  .  Rex  Anglise  S.  Edwardus  ciim 
peregrinationem  Romam  vellet  aggredi  ,  non  permiserunt  sui  :  unde  legatos 
suos  ad  S.  Leonem  Papam  misit  ;  qui  Papa  eumdem  Regem  absolvit  à  vote 
peregrinationis  .  .   . 

Anno  MLIV.  Henricus  Imperator  filio  suo  ,  etc.  ut  suprà  pag.  164.  Unde 
Episc.  Otto  :  Léo  Papa  in  Ecclesia  ,  etc.  ut  suprà  pag.  262.  Elinandus  ex 
dictis  Guilelmi  :  Eo  tempore  corpus  Pallantis,  etc. 

Anno    MLV  .  .  .    Rex  Francorum    Henricus  apud  Parisios  *  fundavit  Eccle-  *  jif^  Parisius 
siam   B.   Martini  ,  ubi  S.  Martinus  leprosum    curavit  .   .  .  Balduinus  Flandrensis 
Comes  .  .  .  intra  Andwarpum  ,  etc.   ut  suprà  p.    164.   Petrus  Damianus  de  legatio- 
ne  Hildebrandi  :  Hildebrando  ,  inquit,  Archidiacono  referente  didici ,  quod  cùm 
ipse  adhuc  Subdiaconus  à  Victore  Papa  Apocrisiarius  ad  Gallias  esset  directus , 


*  M.  Boni- 


yJl,  ait 


(a)  Pagio  ad  an.  1053  judice,  certis  argu- 
mentis  liquct  Ilildcbranduin  nondùm  fuisse  Ar- 
chidiaconum,  scd  duntaxat  Subdiaconura. 

(tj  In  Ed.  et  Apogr.  sub  Papa  Romœ  Conciliis 
eum  cumpulii,  etc. 

(cy  Gerardus  successit  Gnuzlinn ,  cujus  tempore 
ividonem  istcut  urbis  multi  noverunt  Comitem.  Hic 
viculum  quenulam  habuerat  ab  urbe  non  longé  posi- 
tum  ;  quem  quia  ipse  amstruxerat,  usque  in  prcesens 
tempus  nomen  fVukinis  hahet...  Ejusdem  tempore 
Drogo  Miles  notissimus,  in  pago  Dulmensi  oriundui, 
peste  febriumpenè  ad  ex  tréma  perducitur...  Ingressus 


Templum[S.Mansueti],imposito  cervici  vinculo  sancto, 
se  ex  libéra  in  servum  dedicat.  Ex  Mirac.  S.  Man- 
sueti  :  ibi  autem  nota  rituin  conlrahendje  spon- 
taneae  servitutis  per  iinpositionem  vinculi  cer- 
vici servitutera  contrahcntis. 

{d)  In  Ed.  secundm,  qud  :  in  Aprogaphis  verô 
B.  et  C.  secundce,  quâ. 

[e]  In  Ed.  ac  in  Apographis  B.  et  C.  Philippus 
antiquior  ,  id  est  primus.  Inde  Iprofectô  natus  error 
eorum  qui  in  numéro  seu  indice  Praesulura  Lug- 
duni  reponunt  Philippum  I,  de  quo  altum  ubi- 
que  silentiura. 

Y  yij 


356    EX  GHRONICO  ALBERICI  TRIUM-FONTIUM  MONAÇIII. 

Synodum  congregavit ,  in  qua  sex  Episcopos  pro  diversis  criminiljus  deposuit.  A 
Iiiter  quos  quidam  erat  Episcopus  simoniaoè  factus  ,  qui  hoc  modo  exami- 
natus  est  :  jussus  dicere  Gloria  Patri  et  Filio  et  Spiritui  Sancto ,  Spiritum  S. 
verbis  exprimere  non  valehat  ,  quamvis  Patrem  et  Filium  libéré  et  expeditè 
pronuntiaret  :  qui  difficultate  convietus  ,  ab  Episcopatu  depositus  est.  Bellum 
fuisse  apud  Mare-mort uu m  in  quibusdam  Clironieis  annotatur.  Item  Boloniae 
bellum  ,  captio  Gaufridi  ,  mors  Hildoini  («)  filii  ejus.  Hoc  tempore  fuit 
Cornes  de  Brena  super  Albam  Engelbertus  {h)  ,  qui  Comitissam  Joviniaci 
viduam  ,  de  primo  marito  suo  fiiiam  habentem  unicam  ,  duxit  uxorem  ;  quae 
fîlia  per  industriam  ejusdem  Comitis  Engelberti  data  est  in  uxorem  cuidam 
militi  strenuo  Stephano  nomine  de  Vallibus  juxta  Abbatiam  S.  Urbani  : 
qui    Stephanus  erat   de  mensa    dicti    Comitis    Engelberti    ;    et     iste  Stephanus 

•  Joigny      post     mortcm    dictae     Comitissae    fuit  Cornes     Joviniaci  *  ex  parte    uxoris ,   et  B 

ipse  primus  castrum  de  Jovevilla  (c)  inchoavit ,  auxilium  ferente  Comité 
Éngelberto  ;  qui  Stephanus  filium  hal)uit  Gaufridum  nomine  ,  qui  fuit  Co- 
rnes Joviniaci  ,  et  secundus  dominus  Jovevillae.  Iste  est  igitur  de  quo  hîc 
annotatur  captio  Gaufridi  ;  qui  liber  dimissus  ,  invenitur  abhinc  vixisse  per 
annos  XXVI.  Et  ista  est  l)revis  narratio  de  antiquitate  Jovevillae.  Item  hoc 
tempore  per  quosdam  Ileremitas  fundatus  fuisse  dicitur  locus  Abbatise  Mo- 
lismensis,  quae  est  mater  Cisterciensis  ordinis. 

Anno     MLVI  .  .  .  Imperator  Henricus  moritur.   Episc.  Otto  :  Tmperator  Italiam 
ingressus  ,    Beatricem   Mathildis    matrem ,   consanguineam    suam   (r/),    defuncto 

*  Ms.  Bone-  marito  suo  Bonifacio  *  jNIarchione ,  secuni  reduxit.  Suprà  ante  quatuor 
^^"°  annos  ,  videlicet  in  anno  Dom.  MLIl  dicitur ,  quôd  Godefridus  duxit  uxo- 
rem Bonifacii  Marchionis  ,  et  jussu  Imperatoris  à  Longobardia  exduditur  :  G 
hîc  autem  dicitur  ,  quod  Imperator  ab  Italia  eam  secum  reduxit ,  et  quod 
ipsa  Beatrix  fuit  mater  Mathildis ,  scilicet  Marchisae  :  et  habemus  ab  anti- 
que quôd  ista  Beatrix  fuit  hères  et  Comitissa  de  castro  quod  dicitur  Briaî  , 
Metensis  dyocesis.  Ipse  vero  Imperator  non  multo  pôst  in  termino  Saxoniae 
et  Thoringiae  ,  in  loco  qui  dicitur  Botfelt ,  infirmatus  ,  publiée  culpas  suas 
recognoscens  ,  imperii  XI  ,  regni  XVIII  ,  diem  ultimum  clausit ,  ac  juxta 
patrem  humatus  est.  Ceteriim  tam  ejus  quàm  patris  sui  actus  et  virtutes 
Hermannus  Contractus    in  Libello    quodam  luculenter  satis  disseruit.    Elinandus 

et  Guilelmus  :  Apud  Spiram  conditus  est ,  quam  ipse  ex  antiquissima  et  di- 
ruta  Nemeto  revocatam  ,  Spiram  nuncupavit.  Hujus  fuit  Epitaphium  illud 
famosum    (e)  .  .  .    et  post   eum    regnavit    Henricus    filius   ejus,   cui  ascriljun- 

*  M.  reno-  tur   anni    L.    Cluniacensem     Ecclesiam    sanctus    Abbas  Hugo   ita  reparavit  * ,  D 
^**"  ut    sit  millenis  Fratribus  capiendis  idonea  ;  inductus  ab   hoc  monitu   B.  Pétri 

Apostoli  .  .  .    Visus  est  ipse  Apostolus  tenere  funiculos  et  tendere  ,   et  termi- 
Ed.  cons-  j^Qg    ponere   circumscribendae  *  quantitati.    Obiit    Rem.    Archiepiscopus     Gui- 
do  ;    eique  succedit  Gervasius    per   annos  XII ,    qui  ,    ut    dicitur  ,     primo  fuit 
Episcopus    Cenomanensis.     Hic    posuit     Canonicos    Regulares  in  S.    Dionysio 

*  £d.Eneuni.  Remensi,  et  ipse  fecit  cervum  aereum  *  in  curia  Remensi. 

Anno  gratiae  ML VII.  Henricus  IV  ,  filius  Henrici  ,  imperat  annis  L. 
Colonise  generaU  Conventu ,  etc.  ut  suprà  pag.  164  ;  et  eidem  Godefrido 
Duci  reddita  est  uxor  sua  Beatrix  Italiae  Marchisa.  Tempore  autem  praedictae 
guerrse  castrum  de  Mirual  jussu  Imperatoris  fuit  dirutum.  Obiit  Arnulfus  Co- 
rnes. Quis  iste  fuerit  ,  ignoratur  :  sed  tamen  quidam  dicunt ,  quod  jacet  apud 
S.  Arnulfum  Métis  :  et  fuit  terra  ejus  Chaumontois  ultra  Esmaciam  (/")  ;  et  "^ 
castrum  de  Laio  dédit  S.  Arnulfo  ;  et  Comités  de  Salmis  ei  ex  una  parte 
succedunt.  Sigebertus  :  Balduinus  junior  Marchisus  ,  Nerviorum  Comitatum 
impérial!  munificentia  et  auctoritate  Apostolica  suscepit.  Rabbodo  Cornes 
interfectus  est. 

Anno    ML VIII .  .  .    Philippus    Rex  ,     Régis    Henrici  filius ,    ciim   esset   VII 

(a)  In    Ms.     Cod.    A.    Holdoini,  et  in   Ed.  ITil-  git   quomodo    eadem     Beatrix ,    filia    Frédéric!    II 
dimi.  Lothar.    Duels,    ab   Ottone    Frising.    dicatur  coruan- 

(b)  In    Apogr.    Jngelbertus,    et    in  Ms.  Cod.    A.  guinea  Henrici    il    Imper,    et  Henrici    III  ejus  filii, 
Enghelbertus .  et  ab  ipsomet  Henrico  III  amita    appelletur. 

(c)  Gall.    de  Joinville  :  in  Ms.  Cod.    A  de  Jone-  (e)  Cœsar  tantus  eras  quantus  et  oibis,  etc. 
villa,   et  sic  semper.  (/")  In  Ms.  Cod.  A.  Chaumontoiz  ultra  Efriianciam; 

(d)  Henricum    II   Imper,     fuisse     consobrinum      et  in  Ed.  CJiau/nontis  ultra  Esnialiam  [f.Elsatiam]... 
Beatricis   concludit  Pagius    ad  an.    1070,   ubi  date-       Comités  de Salinis  {l.  Salmis). 


EX  CHRONIGO  ALBERIGI  TRIUM-FONTIUM  MONACHI.  357 


B 


annorum,   unctus   est    Remis  praesente  pâtre  ,  X    Kal.   Junii.   Sigebertus  :    Fre- 
dericus    fîlius  Gotlielonis .  .  .    CXLIV  praesidet,   etc.  ut  suprà  pag.  1G5. 

Anno  ^ILIX.  Ab  hoc  anno  Rex  Francorum  I  Philippus  per  annos  L  regna- 
vit.  Stephaiius  Papa  in  civitate  Florentia  infirmatus  ,  adveniente  S.  Hugone 
Cluniac.  Abbate  dicebat  ininiicum  recedere  ,  abeiinte  aocedere.  Sigebertus  : 
In  pago  Brachatensi  juxta  Tornacum  ,  etc.  ni  suprà  pag.  165.  Romae  Zen- 
cius  (fl)  Belliternensis  *  Episcopus  ,  factus  Papa  ,  dictus  est  Benedictus  X , 
et  sedit  niensibiis  X.  Iste  non  habetur  in  Sigeberto.  In  Anglia  visio  S.  Régis 
Edwardi   de  VII  Dormientibus  :    unde   Guido  :   Rex    Angli;e    Edwardus    aper- 

tissimè  n)iraculis  et  prophetiae   spiritu   claruit.    Die  sancto    Paschse  ,    etc 

Guido  de  origine    et   potentia   (i)   Turcorum  :    At     postquam   Turcoruin    cœpit 
evanescere  potestas  super  Persas  et  ^gyptios  ,    et   sancta    Civitas   sub   jnguni 
per 


devenit  eoruni ,  per  annos  XXXVIII  quibus  eam  detinuernnt  ,  niajoribus 
molestiis  cœpit  fidelium  populus  fatigari  ;  ita  ul  levé  ducerent  juguni  Persa- 
riim  et  iEgyptiorum  ,  coniparatione  Turcorum.  Turcorum  auteni  sive  Tur- 
comannorum  gens,  nam  ab  eodem  trahunt  originem  ,  et  dicuntur  niilitares 
Tui'comanni    vero    vulgares,   post    excidiuni     Troj.ie  se   contulcruut  ad 

Duce  ,     à    quo    Turci    dicuntur     nune 


Turci 

Hyperboreas  regiones   Turco    quodam 

usque,   etc. 

Anno  MLX. .  .  Nicolaus  II . . .  mense  Aprili,  indict.  XII, vel  potiùs  XIII,  Conci- 
lium  celebravit  de  electione  Romani  Pontificis  ;  cujus  ténor  in  Decretis  inveni- 
tin\  Sub  eo  lloruit  Archiepiscopus  Radulphus  *  Bituricensis  (  c  ) ,  vir  sanctus 
frater    Régis    Francise    Henrici.    Qui    Papa    exemit    Episcopum    Podiensem  , 

Q  dicto  Archiepiscopo  contradicente  ,  et  ad  judicium  divinum  appellante. 
Tempore  Archiepiscopi  Rothomagensis  ,  scilicet  jNIaurilii  ,  sub  Abbate 
Herluino  et  Priore  Lanfranco ,  Anselmus  annorum  XXVII  factus  est  Becci 
Monachus ,  de  Augusta  in  Langobardia  *  natus.  Henricus  verô  Francorum 
Rex  raoriens ,  Balduino  Comiti  Flandriae ,  qui  dictus  est  Insulanus ,  tutelam 
admodùm  parvuli  Philippi  filii  delegavit.  Is  erat  fîde  ,  virtute  et  sapientiâ 
aequè  mirandus  ;  cujus  filia  jNIatliildis  Guillelmo  Normannorum  Duci  ,  nec 
dum  Anglorum  Régi ,  nupserat ,  fœmina  suo  tempore  pudicitite  spécimen , 
pudoris  culmen.  Fuit  Rex  Henricus  miles  strenuus  et  bonus  ;  qui  potionis  , 
ut  dicitur  ,  haustu  malè  fuit  potionatus.  Très  habuit  tilios  ,  Pbilippum,  Ro- 
bertum  ,  et  Hugonem  jMagnum  Veromandiae  Comitem  ;  ex  quibus  Robertus 
juvenis    niortuus  est.     Soror  autem    ejusdem    Régis     Henrici    Adela  praedicto 

{)  Balduino  Insulano  peperit  Balduinum  hujus  nominis  VI ,  Robertum  cogno- 
mento  Fresonem ,  Philippum  patrem  Guilelmi  de  Ypra  ;  et  fîlias  duas  , 
Judith  quam  duxit  *  Tosticus  Comes  Nortdannibrorum  (d)  in  Anglia,  et  Ma- 
thildeni  praedictam  Normannorum  Ducissani.  Balduinus  VI  duxit  Richildem  , 
filiam  unicam  Raineri  Comitis  Hainiaci  :  de  qua  genuit  Arnulphum  exhaere- 
datum  ,  et  Balduinum  VII  à  quo  Hainiaci  Comités  descendunt.  Robertus 
autem  Friso  Gertrudem  Frisonum  Coniitissam  duxit  in  uxorem  ,  relictam  vi- 
delicet  Comitis  Florentii  ,  matrem  Comitis  Theoderici  ;  et  genuit  ex  ea 
Comitem  Robertum  ,  qui  in  expeditione  Hierosolymitana  memoratur  ;  et 
duas  sorores  ejus  ,  Adalam  *  matrem  Comitis  Caroli  ,  et  Gertrudem  Du- 
cissam  de  Nanceio  ,  quae  Theoderico  filio  Gerardi  peperit  Ducem  Simonem, 
et   Theodoricum    nobilem    Flandriarum    Comitem    et    Principem.    Quae   omnia 

g  diligentiiis  suis  in  locis  prosequemur.  Sororem  vero  istarum  duaium,  scilicet 
Adelae   et     Gertrudis  ,     natu     majorem  ,    videlicet    filiam    Comitis     Florentii  de 


Frisia  ,   hoc 


est  fîliastram   suam  ,   dédit    Robertus     Friso 


qua 
di*. 


natus 
Non 


est    Ludovicus  Grossus  ,   et  illa  Constantia 


quae 


Régi 
fuit 


multo   post    mortem     Régis    Henrici    mortuus  est 
tellus ,   Comes    Andegavensis ,     qui    moriens    Gaufrido   sororis 


Philippo  ,  de 
uxor  Boënmn- 
Gaufridus  Mar- 
suae    Comitissae 


Velitrensia 


*  lùl. 
pli  us 


Rodul- 


*  Ms. 

bardia 


Lom- 


Ed.  nupsit 


Ed.  Adam 


*  M.  Boa- 

mundi 


(a)    In  Ms.  Cod.  A.  Zeucius  Bellitervensis . 

\b)  Pagius  ad  an.  1048  docet  ,  repetendam 
ab  hoc  tempore  inagnitudinem  seu  potentiain 
Turcaruin  ,  qui  Romanos  bis  vicêre  et  Sarace- 
nis  impcrium  abstulêre.  Sunt  autem  Turci.,  inquit 
Zonaras,  gens  Hunnica,  populosLs.tima  et  libéra., 
Cauca.fiorum  montium  septentrione  latus  accolens. 

(c)  Errat  Lîc  Auctor  :  nuUus  e  ni  tune  fuit 
Bituric,    Archipraesul    hoc    nomine    donatus.     Vide 


quae  notaviinus  suprà  de  Bituric.  Hugone  ;  ubi 
addere  poteraraus  ,  Hugonem  Biluric.  forsan  ibi 
ab  Alberico  confuiidi  cura  Hugone  Vesontion. 
Arcliiepiscopo,  quem  ,  teste  Widrico  Abbate,  re- 
galit  luibilita.i  et  jocunda  facundia  amabilein  reddi- 
deriit  omnibus. 

[d)  Ki.  Nurdanubrorum.    Ncrdaniibrorum  et   Nor- 
danbriorum. 

Y  y  iij 


tam 


358    EX  CHROMGO  ALBERICl  TRIUM-FONTIUM  MONACHI. 

Ms.  Varin.  Vastincnsis  *    filio   Comitatum    dédit  :  qui  Gaufridus  simplex  fuit  et   inibecillis.  A 
Huius     frater     Fulco    Comitatum     corripuit  ;     qui     cognoniinabatur     Rechin  , 
quia  germani    simplicitati  {a)    crebro    infrendens ,     ad    ultimum     honore    spo- 

Ed.  priva  liatum  *  perpétua  tenuit  in  custodia.  Hic  Fulco  liabuit  uxorem  lîertradem  . 
de  qua  genuit  {b)  Gaufridum.  juniorem  Martelium  ,  et  Fulconem  ,  et  soro- 
rem  ejus  Comitissam  Rhedonensem.  Ilaec  Bertreda  relicta  (c),  relicto  eodem 
marito  suo  ,  nupsit  Régi  Francorum  Philippe  ,  qui  legitimam  uxorem  supra- 
dictam  dimiserat ,  et  inde  multae  factse  sunt  excommunicationes  ,  sicut  in 
Epistolis  Yvonis  continetur .  .  .  Philosophia  ,  id  est  sapientia  ,  à  Chaldœis  per 
diversos    populos    ad    Gallias  ,     id    est  occidentales    Francos     devenit  ...    [à 

•  Ed.  in      Romanis  ]     ad   Hispanias ,    nuperrimè  ad    Gallias    à   *   diebus  illustrium    viro- 

rum  ,  Berengarii,    Managaldi    ,    Lamfranci,    Anselmi. 

Anno  MLXI  .  . .  Marianus  Chronographus  claret  ,  qui  à  Scotia  in  Gallias  C 
veniens  ,  Coloniae  factus  Monachus  primo  apud  Fuldam  ,  posteà  apud  Mo- 
gunciam  reclusus  est.  Balduinus  Marchisus  regni  Francorum  Magistratus 
efficitur.  Traditio  Vitriaci  (â)  ;  et  ab  hinc  anno  XV  invenitur  annotatum  : 
Redditio  Vitriaci.  Hîc  dicendum  est ,  quod  Hugo  vir  nobilis  cognomento 
Bardol  ,  fuit  dominus  Breciarum  (è)  ,  id  est  de  Brois  ;  et  erat  ex  una  parte 
•  f.  legitimus  finitimus  hseres  *  Comitis  Veromandiae  Rodolfi  :  quo  Rodulfo  mortuo  , 
dictus  Hugo  Bardol    Vitriacum  invasit ,   et  Barrum    super    Albam  et   Firniita- 

*  la  Ferté    (gjji    *  ;    et  hoc  de  asscusu  Régis  Philippi ,   qui  caetera  quae    erant  (/")   Comitis 

Rodulphi  invadebat.  Reliquerat  autem  Cornes  Rodulphus  ex  uxore  sua  ,  quse 
dicta  est  Adela  (</) ,  iilium  bonse  indolis  nomine  Simonem,  et  filiam  noniine  Alai- 
dam.  Hic  est  Simon  vir  sanctus  ,  qui  primo  Consul  et  Régis  Francorum  Primi- 

*  Meuiant  pilus,  posteà  iMouachus  probatissimus  effectus.    Ciim  Mellentinus  *  Cornes  Ro-  C 

bertus  ducere  voluisset  filiam  Hugonis  Crispeiensis  Comitis  ,  natam  de  sorore 
hujus  Symonis  (/«) ,    Yvo  in  Epistolis  suis  contra  proponit,  dicens  :  «  Gauterus 

*  Aumaie  »  Albus  de  Albemarla  *   genuit  matrem   Valeranni    Comitis,   qui    genuit    ma- 

»  trem  Roberti  Comitis  jMellentini.  Idem  Gautherus  Albus  genuit  Rodul- 
»  phum,  patrem  Rodulphi  qui  genuit  V^eromandensem  Comitissam  ,  scilicet 
»  Adalam  ;  ex  qua  nata  est  Alaiz  uxor  Comitis  Hugonis  ,  cujus  filiam  ducere 
»  vult  Cornes  Robertus  Mellentinus  » .  Sed  sciendura  quôd  Comitissa  Alaidis , 
soror  S.  Simonis ,  Comiti  Campaniae  Theobaldo  peperit  duos  filios ,  Phi- 
lippum  Episcopum  Catalaunensem ,  et  Hugonem  Campaniae  Comitem  ;  et 
post  mortem  Comitis  Theobaldi  eadem  Alaidis  Hugoni  fratri  Régis  Phi- 
lippi peperit  liberos  utriusque  sexùs  ,  et  per  illam  Hugo  Magnus  Veroman- 
dise  Comitatum  obtinuit.  D 

Anno  MLXII .  .  .    Eo  tempore   in   confinio  Nornianniîe,  etc.  (i) 
Anno  MLXIII.   Sigebertus  :  Hoc  anno   finitur  magnus   (k)    Cyclus    annorum 
DXXXII ,    continens   Cyclos  decem   (/)  novennales  XXVIII;  qui  ad    omnem 

*  Ms.  coin-  rationem  Paschalis  computi  *  omnino  utilis,  ab  aevo  in  aevum  in  semetipsum  sine 
P***'  errore  revolvitur;  sed  hoc  in  eo  reprehensibile  esse  videtur,  quôd  annis  Dominicae 

Incarn.  ei  inconsideratè  praescriptis ,  discordât  à  veritate  Evangelii  in  anno  Do- 
minicae Passionis  ,  praeferens  XIV  lunam  Aprilis  eo  anno  in  prima  feria  fuisse  ; 
quod  omnino  falsum  est ,  quia  secundùm  fidem  Evangelii  eo  anno  luna  XIIII 
Aprilis  fuit  in  V  feria  ,  et  in  VI  feria,  luna  XV,  VIII  Kal.  Apr.  Dominus  passus 
est.  Exercitus  multus  à  Galliis  in  Hispanias  ad  debellandos  Sarracenos  pro- 
ficiscitur  ;  sed  omni  regione  à  Sarracenis  vastata  ,  urgente  famé  inefïicax 
revertitur.    Robertus    Balduini    potentissimi    junior    fîlius    Fresiam    subintrat.   "^ 

*  Al.  Fre-  Quq    tcmporc    (  m  )   Rex   fuit   in   Galicia   Sanctius    sive   Fernandus  *   nomine , 

nandus  -^  i  \      /  7 


l; 


a)  In  Ed.  et  in  duobus  Apogr.  simplicitatem.  Monebiinus     ibi     nostram     editionem      Leibnitianâ 

b)  Fulco    Rechin   non  ex    Bertrada     Gaufridum  hîc    et  alibi   esse     auctiorem  ,     ut   cuilibet     legenti 
et    Comitissam    Redonensem    genuit,    sex  ex    dua-  facile  patebit. 

bus  aliis  uxoribus,  ut  videbimus  posteà.  [i)    Ut   apud   Willelraum   Malmesb.    suprà     pag. 

(c)  In    Ms.    Cod.    A.    et   Apogr.  C.    deesl   re-  175. 

luta  ;     et    mérita ,    nam   Bertrada  non  fuit  dere-  (k)  In  Ed.    Circulus  magnus  annorum    DCCXXII, 

bcta.  qui  continet  cyclos  novendecennales . 

(d)  Fitry  le  Bruslê  en  Partois.  (/)  In  duobus    Apogr.     novennales     sine     decem. 

(e)  In  Ms.   Cod.    A.  Brecariim,  et    al.    Bretiarum  Hîc   auttm    et   alibi     cùm   suprà    tum  infrà  Leibni- 
[Broyes).  tianam  editionem  corrigimus. 

(f)  In  Ms.  Cod.  A.  fuerunt,  et  in  Ed.  erant  de.  [m)  In  Ed.    Eo  tempore.  Ibi  in   margine    duorum 
(^Wn  Ms.  Cod.  A.  Adala...  Alaidem.  Apogr.      notatur  ,     Castellanos     cùm       Navarricis 


(/i)  In    Ed.    et   in  Apogr,   B.    et  C.    ejus  uxoris.       confundi. 


EX  CHRONICO  ALBERIGI  TRIUM-FON TIUM  MONACHI.    359 


Ed.  Fus- 


A  qui  très  habuit  fillos ,  primogenitiuii  Sanctiimi  qui  aliam  matrem  habuit 
quàm  reliqui  fratres,  Petrum  cognomento  Alphonsum  sive  Hildefiinsum  ,  et 
Fernandiim.  Horum  duo  ultimi  fuerunt  ex  matre  de  génère  Francorum  , 
quod  ita  probatur  :  Dictum  est  superiiis  in  anno  Domini  MXXXI,  quod 
neptis  ex  sorore  Régis  Francorum  Roberti  Beatrix  nomine,  Comiti  Ebalo 
primo  marlto  suo  de  Roceio  peperit  yElidem  («)  et  Hadwidem  :  de  ista 
Hadewide  dictum  est  suprà.  Istam  ^lidem  duxit  Cornes  Hilduinus  *  de  Ra-  *  ^'-  Hilde- 
merut,  et  per  eani  factus  est  Cornes  de  Roceio  ;  et  genuit  ex  ea  duos  (h) 
filios  et  septem  filias.  Duo  filii  fuerunt,  Ebalus  alter  de  Roceio,  et  Andréas 
de  Ramerut  et  Arceis ,  Comités.  De  septem  filiabus,  Ebali  et  Andreae  so- 
roribus,  prima  praedicto  Régi  Galicise  Sanctio ,  qui  se  Imperatorem  nomi- 
nabat    Hispanise ,     peperit   prœdictos  duos  fratres   Petrum   Hildephonsum    sive 

B  Alphonsum  ,     Regem     Galiciae    et    CastelléB    potentissimum  ;     et     fratrem    ejus 

Fernandum    *,    qui   post    eum    totum  regnum    tenuit.   Secunda  soror,    Beatrix     *  ^'-  Vetài- 
nomine,    Rotroldo     (c)     Comiti    de    Pei'tico     peperit    Comitem     Rotroldum  ,  "*"  "™ 
et    iMargaretam    de    Novoburgo    in    Normannia  ;   cujus     fîlia    (d)    Juliana     de 
Aquila    fuit  mater    Reginae  Navarreorum    (e).   Tertia    soror    ^largareta  Comiti 
Hugoni    de    Claromonte    Belvacensi    peperit    Comitem     Rainaldum  *    et   soro-    *  ^^-  ^^nal- 
res  ejus,   de  quarum   una  fuerunt  Comités  Bellimontis.   De  isto  autem  Comité 
Rainaldo    plures    fuerunt    filii    et    filite,    quos    breviandi    ratione    necesse   est 
praetermittere.     Quarta    soror  ,     nomine    Ermentrudis ,    Theobaldo     Comiti    de 
Rinello    (/")  peperit   Hugonem,   et    Hildegardam   matrem  Ebali  de  Buxi    et   de 
Monteforti   et  aliorum    multorum.     Quinta    soror  ^Elis   de  Sarrata   *   in   Bur-  *  Ed.  Serrata 
gundia    peperit    Ebalum,    et    venerabilem    Episcopum    Laudunensem    Bartho- 

C  lomeum  ,  et  eorum  sorores  ;  quarum  una  Henrico  Comiti  de  Grandiprato 
Hescelini  filio  peperit  illum  Henricum  qui  sepultus  est  in  Fusneio  *  ;  qui 
Hescelinus  Comes  de  Grandiprato  habuit  fratrem  Rogerum  Comitem  Por- 
censem  *,  cujus  filia  fuit  Sibylla.  Sexta  soror  supradictarum  Ada  nomine ,  '^''-  Percen- 
de  Guisia  {g)  honestissima  domina,  de  cujus  progenie  sunt  illi  de  Ruez  et 
de  Audenarde.  Septima  soror  Adela  Arnulfo  Comiti  de  Chisneo  peperit  Co- 
mitem Ottonem  patrem  Comitis  All^erti,  et  ita  in  infinitum.  Et  quia  oc- 
casione  Regum  Hispanise  genealogiam  hanc  in  médium  [h)  attulimus ,  se- 
quitur  in  Vita  S.  Hugonis  Cluniacensis  Abbatis  de  iisdem  Regibus  :  «  Hil- 
•a  defunsus  Rex  Hispaniarum  plus  omnibus  S.  Hugonem  excolebat,  quia 
»  precibus  ejus  de  captione  fratris  emerserat .  .  .  Intercessoribus  suis  Clunia- 
»  censibus  ducentaS'  auri   uncias  annuatim   solvere    decrevit ,    et  diem   libera- 

[D  »  tionis  suae  celebrem  eis  reliquit  »... 

Anno  MLXIV.  Dictum  est  suprà  in  anno  MLII,  quod  Adala  Comitissa 
Arelunae  *  vel  Areleonis  (i),  id  est  ad  castrum  de  Erlons  quod  tempore  *  Arhns 
paganorum  fuit  civitas,  soror  Sigifridi  fuit,  filia  scilicet  Ducis  Theodorici. 
Haec  autem  Adala  Comitissa  duos  habuit  filios,  Fulconem  et  Galeranum. 
Fulco  vero  genuit  Comitem  Fredericum  et  Beatricem,  qui  ambo  niorlui 
sunt  sine  liberis,  et  jacent  apud  S.  Hubertum  in  Ardenna.  Galeranus  vero 
per  uxorem  suam  cœpit  habere  dominium  ultra  Mosam  prope  Leodium,  et 
inchoavit  aedificare  castrum  de  Lemborch.  Cyclus  magnus  annorum  DXXXII 
bis  à  Christi  nativitate  exactus,  tertio  incipit.  Super  hune  locum  malè  de 
Cyclo  Paschali  dixit  Elinandus  ,  non  attendens  quod  primus  annus  nativi- 
tatis   Christi    adscribatur   secundo    anno   tabulae    Dionysii  ,     non   primo ,    sicut 

■E  venerabilis  Beda  et  alii  Doctores  opinatissimi  (fe)  sentiunt.  Domnus  Her- 
mannus,  nobili  Alemannorum  prosapia  procreatus,  hoc  anno  suum  com- 
potum  edidit,  et  famosam  de  naturali  lunjE  discursu  quaestionem  subtilissimè 
investigatam  absolvit  :   qui   à  prima   ferè  aetate  à  renibus  deorsùm  contractas, 


neto 


!; 


la)  In  Ms.  Cod.  A  Aleydem...  jEleidem. 

[b)  In    margine   Apogr.     B.    sic    notatur  :  <    ge- 

>  nuit  patrem  duorum  illorum  fîliorum  et  7  fl- 
»  liarum     Hilduinus     2    Adelae    maritus     (vel    Hil- 

>  duil^u^l  Adelae  maritum  )  »  ;  et  in  marg.  Cod. 
Ms.  C.  «  Ililduinuin  Adelae  maritum  patrem  il- 
»  loruin  fîliorum  ctfîliarura.  » 

(c)  Ibid.  te   immô  Gaufrido  Rotroldi  Patri  b. 
Id)  In  marg.  Cod.  B.  a  imô  alterius.  » 

\e)  In  Mss,  Cod.  Navarrorum. 


[f)  In  Ms.  Cod.  A.  de  Rinnello  ;  et  in  Apogr. 
B.  de  Risnello. 

(g)  In  Ed.  et  in  duobus  Apogr.  de  cujus  proge- 
nie sunt  illi  de  Ruez  et  de  Audenarde, et  fuitde  Guisia 
honestissima  domina.  Septima.,  etc. 

(//)  Ibid.  in  medio  tulimus...  Hildephnnsus. 
h)  In  Ed.  Jrelensis,  id  est  castrum  de  Erlans. 
lk\  In  Ed.    operis  latissimi,     et    in    Ms.    Cod.  A. 
ac  in  duobus  Apogr,  operi  latissimi. 


360  EX  CIHIOMCO  ALBERICI  TRlUiM-FOINTIUM  MONACHl. 

et  toto  vit;e  suce  tempore  ambulandi  usu  privatns  ,  quia  hoc  flagellum  pa-  A 
tientissimè  tulit,  et  insuper  gratias  egit,  absque  humano  magisterio  in  omni 
liberali  scientia  novtis  Dei  dono  Philosophus  apparuit.  Erat  autem  moribus 
tranquillimus  (a),  caritate  difFusus,  scientia  (  quod  apud  alios  raruni  est) 
benevolus,  affabilis  omnibus ,  pauperum  cura  sollicitus ,  virginitatis  casti- 
tate  integerrinius,  Apud  Virdunuiii  Theodoricus  erat  Episcopus  ;  et  apud 
Tullum  Udo  erat  Episcopus. 

Anno  MLXV.  Frederico  Duce  mortuo  ,  Godefridus  Ducatum  [b)  suum 
recepit.  Hujus  Frederici  (c)  relictam  ,  noniine  Raelendeni  (rf),  duxit  Co- 
rnes Naniucensis  Albertus  ,  et  genuit  ex  ea  Godefridum  .  .  .  Cùm  Rex.  Ed- 
wardus  pronus  esset  in  senium,  quia  liberos  non  susceperat ,  Guilelmo  Duci 
Normanniae  Roberti  fiiio,  qui  Richardi,  quem  fuisse  fratrem  Emmae  niatris 
Edvartli  proedixinius ,  tanquam  proxiniè  sibi  consanguineo  successionem  An-  B 
gliae  dédit  :  quapropter  Haroldum  ad  euni  in  Normanniam  niisit,  qui  eidein 
Guilelmo  regni  (e)  successionem  Anglici  post  mortem  Edwardi  sacramento 
firmavit  ;  unde  et  filiae  ejus  necdum  nubilis  desponsione  donatus ,  familia- 
rium  partiimi  habebatur  :  sed  defuncto  Rege  Eduvardo,  Haroldus  sacramento 
contempto,  extorta  à  Principibus  fîde  ,  arripuit  Angliae  diadema  .  .  .  Harol- 
dus quamvis  non  paucis  praeditus  esset  virtutibus  (/")  etc —  Unde  s?epè  con- 
ventus  à  Guilelmo  per  nuntios  super  tribus ,  ut  vel  regno  secundùm  con- 
suetudines  cederet  (g  ),  vel  sub  eo  regnaturus  teneret  ,  vel  certè  spectante 
ntroque  exercitu  gladio  rem  ventilaret  (^h),  legationes  Guilelmi  quibus- 
dam  responsionuni  praestigiis  illudebat  ;  dicens  se  sacramento  liberatum,  quod 
filia  Guilelmi  quam  desponderat  .  citra  nubiles  annos  obierat ,  et  quia  in- 
consultè  absque  generali  consensu  Anglorum  et  edicto  alienam  ha?reditatem  G 
ei  juraverat  ;  proinde  stultum  sacramentum  esse  frangendum ....  Quidam 
Gozilo  (i)  Comes  Bohaniae  moritur ,  procuranteque  uxore  sua  Ermentrude 
*^/.  Cuno  jjj  Abbatia  S.  Huberti  sepelitur.  Horum  erant  quatuor  filii  Cono* ,  Rodulfus, 
Guido,    Henricus. 

Anno  MLXVI.  Comeles  apparuit  tota  Paschali  hebdomada ,  GuUehnus, 
longos  et  flarnmeos  crines  per  mane  du<;ens .  .  .  Narratio  habet  (/c)  quaedam 
*  Ramcsiae  vulgaris  ,  quôd  Rex  (iuilelmus  Abbatem  Helfinum  *  ad  se  accersitum ,  ad 
Regem  Dacia;  miserit  5  et  quod  idem  Abbas  in  reditu  in  mari  periclitatus , 
de  solemnitate  Conceptionis  B.  Marise  facienda  sit  commonitus  et  edoctus. 
Sùjebevtiis  :  Intérim  Guilelmus  ,  etc.  ut  suprà  pag.  165  ..  .  et  régnât  in 
Anglia  annis  XXII.  Episc.  Otto  :  Stella  ,  etc.  ut  suprà  pag.  263  .  .  .  Hoc 
qualiter  faclum  sit,  latiùs  est  persequendum.  Guido.  Dux  Guillelmus  ne  ^ 
justam  causam  videretur  decolorare  temeritate  (/),  ad  Alexandrum  Apos- 
tolicum  misit,  justitiam  belli  suscipiendi,  quantis  poterat  facundiae  verbis 
allegans.  Quod  quia  Haroldus  facere  supersedit ,  Papa  partibus  apud  se 
utrinque  perpensis,  vexillum  in  omen  regni  Guillelmo  contradidit.  Quo  ille 
accepte,  belli  necessaria  largis  sumptibus  expediens ,  cum  magno  et  forti 
exercitu  apud  S.  devenit  Walericum  ;  ubi  multis  diebus  eos  remorante 
vento,  Dux  habito  consilio  corpus  S.  Walerici  pro  vento  deprecando  sub 
divo  jussit  exponi.  Nec  mora  intercessit,  quin  prosper  ventus  carbasa  im- 
pleret ,  Duce  primiim  in  altum  provecto ,  cseteris  ad  praetoriae  puppis  ver- 
miculatum  vélum  convolantibus ,  placido  cursu  Hastingas  appulerunt.  In 
egressu  navis  pede  lapsus  est  Dux,  acclamante  sibi  proximo  milite:  «  Tene 
^  Dux  Angliam,  in  proximo  Rex  futurus.  »  Intereà  Rex  Haroldus  de  pugna  E 
contra  Noricos  victor  revertebatur ,  allatoque  ad  se  nuntio  adventûs  Nor- 
mannici,  Hastingas  pertendit.  Igitur  utrinque  Duces  animosi  disponunt  acies , 
patrio  quisque  ritu.  Angli  totam  noctem  insomnem  cantibus  potibusque  ducen- 
tes,    mane  incunctanter    in  hostem    procedunt  :    contra    Normanni  tota   nocte 

(a)  A.  tramjuilù.timus.  (g-)  In  Ms.    Cod.    A.    discederet,    et  in  Apogr.    C 

(6)  In  marginc  Apogr.  B.  Lwcembourg.  caderet. 

[c)  In  Ms.    Cod.  A.  Hujus  Godefridi.  (/i)  In  Ed.  et  in  duobus  Apogr.   venlilarent. 

[d)  In   Ed.    et    in   Apogr.    C.    Raclendem...    lia-  [i]  In    Ed.    Bozelo  ;   in  Apogr.   B.  Ciozelo  ;    et   in 
murcensii.  Apogr.  G.  Cornes  Bahaniœ. 

[e)  In  Ed.  et  in  Apogr.  C.  successionem  Anglice.  (A)  In  Ms.  Cod.  A.  habuit...  Helsinum. 

\f)  Vide    suprà    pag.     182.     Albericus    eniin     hîc  (/)  In   Ms.    Cod.    A.    temeritas.    Hune  autem    lo- 

et  alibi,    niulta    cùni    suprà   tum   infrà,    mutuatur  à      cum    confer    narrationi    Guiilelmi     Malraesb.    suprà 
Wilellino     Malmesb.     quem     plerumque    abbreviat.       pag.  182. 

Confessioni 


EX  CHRONICO  ALBERIGl  TRIUM-FONTIUM  MONACHI.  364 


B 


Confessioni  [a)  peccatorum  vacantes  ,  manè  Dominico  corpori  coramuni- 
carunt.  Dux  vultu  serenus,  et  clara  voce  suae  parti  ut  pote  justiori  Deum 
pronuntians  aftuturum  ,  arma  poposcit  ;  nioxque  ministrorum  tumultu  lori- 
cam  inversam  indutus,  casum  risu  correxit  :  a  Vertetur,  inquit ,  fortitudo 
Diicatûs  niei  in  regnum  ».  Tune  Cantilena  Rolandi  inchoata,  ut  martium  f^.pag.lSi. 
viri  exemplum  pugnaturos  accenderet  ;  inclamatoque  Dei  auxilio ,  praelium 
consertum  bellatumque  acriter,  neutris  in  multam  diei  horam  cedentibus. 
Valuit  haec  vicissitudo,  quantum  Haroldi  vita  moram  fecit  ;  at  ubi  ictu  sa- 
gittje  violato  cerebro  procubuit,  fuga  Anglorum  perennis  in  nocte  fuit.  Ja- 
centis  fémur  unus  milituni  gladio  proscidit  ;  unde  à  Guilelmo  (b)  ignominiâ 
notatus  quod  rem  ignavam  et  pudendam  fecisset,  militiâ  pulsus  est.  Vexillum 
Haroldi  post  victoriam  misit  Apostolico  Guillelmus  ,  quod  erat  in  hominis 
pugnantis  figura  ,  auro  et  lapidibus  arte  sumptuosa  contextum.  111e  ubi 
perfectâ  victoriâ  potitus  est ,  suos  sepeliendos  mirificè  curavit  ;  hostibus  quo- 
que  ,  si  vellent  ,  exequendi  licentiam  dédit.  Corpus  Haroldi  sine  pretio 
matri  repetenti  misit,  licet  illa  per  legatos  multiim  obtulisset  :  quod  ac- 
ceptuin  sepelivit  intra  *  Ecclesiam  quam  ex  proprio  ipse  constructam  in  ho-  *  Ms.  infra 
nore  S.  Crucis  apud  Watem  Canonicis  impleverat ,  ad  XII  leugas  de  Lun- 
donia  (c).  Sensim  ergo  Guillelmus,  ut  triumphatorem  decebat  cum  exercitu, 
non  hostili  sed  regali  modo  progrediens  (d),  urbem  regni  maximam  Lun- 
doniam  petit;  moxque  cum  gratulatione  cives  omnes  effusi,  obviàm  vadunt. 
Prorupit  omnibus  portis  turba  salutantium.  Tune  ille  haud  dubiè  Rex  cla- 
matus  est  die  Natalis  Domini,  coronatus  ab  Alredo  (e)  Eboracensi  Episcopo, 
nolens  hoc  munus  suscipere  à  Stigando  Cantuariensi,  quia  non  légitimé  factus 
erat  Episcopus.  Guido  *  Decanus  et  Custos  Ecclesiae  S.  Quintini  Viroman- 
densis  et  Archidiaconus  Laudunensis  ,  constituitur  Belvacensis  Episcopus, 
et  à  Gervasio  Remensi  Metropolitano  consecratur.  Contra  Manassem  Comi- 
tem  de  Retest  *  Episcopus  Theodoricus  Virdunensis  castrum  S.  Menehildis 
cepit,  et  castrum  de  Setunia  *  subvertit  ;  Alonem^'  (/")  etiam  de  Duno ,  et 
Dudonem  de  Clai'omonte  perdomuit  :  sed  Cornes  Rodulfus  de  Crispeio,  vi- 
tricus  Régis  Philippi,  iteriim  Virdunum  incendit.  Ecclesia  Hoiensis  conse- 
cratur à  Theoduino  Leodiensi  Episcopo  ,  praesente  Lieberto  Canieracensium 
Episcopo.  Obiit  S.  Theobaldus,  etc.  Apud  Catalaunum  Episcopo  *  Rogero, 
hujus   nominis  II ,    Rogerus  III  succedit. 

Anno     MLXVII.    Sigehertus   :    Cono     *    qui    et  Conradus ...   de  rupe  tertio 

prsecipitatus  ,    etc Obiit    Balduinus  potentissimus     Marchisus ,      Insulse 

sepultus.     Elevatio   S.    Macharii.   Udo  *    fît  Archiepisiîopus    Treverensis.   Ar- 

chiepiscopus    Remensis    Gervasius   {g)    obiit.  Eodem  anno  Henricus  Rex  Ber- 

tam  ,    Ottonis    Italici    Marchionis    fîliam ,    uxorenï     accipiens  ,     nuptias   apud 

Triburias  celebravit.    Rex    Anglise    Guilelmus  in   subjectos    lenis ,    etc.   ut  apud 

Will.     Mabyiesb.   suprà  pag.    188    :     Eleemosynœ     curam     habuit  ,     transmarinis 

Ecclesiis  niultas  possessiones  in   Anglia   largitus  est,    nec   ullum   ferè  Monaste-  ^-  P'fg- 190. 

rium,  praesertim  in  Normannia  fuit  ,   quod   ejus  munificentia  pertransiret. 

Anno  MLXVIII .  . .  Guido  :  Quia  inter  Regem  Angliae  Guilelmum  et 
ejus  uxorem  Mathildem  fuerat  consanguinitas,  pro  hujus  facti  expiatione  ipse 
a?dificavit  Monasterium  S.  Stephani  Cadonis  (/i),  et  magnifiée  dotavit,  ubi 
Lanfrancum    praeficit    Abbatem  ;    et     illa    fecit   Monasterium    Monialium     S. 

(a)      Norinannorura     In  exercitu     aderant     pro- 

fectô   Sacerdotes  ,    maxime  verô    Monachi  :    quan- 

quain   tune    forte   accidit ,  id  quod  in  Ernesti   Lib, 
VI  legitur,  nempè 


♦Wido 

*  Retel 

*  Stonne 

'£rf.Rogerio 

*  Ed.  Cuno 
•  Ed.  Odo 


Mter  in  alterius  aurem  commissa  loquuntur. 

Sic  apud  Ditmarum  pag.  131  nostri  TomI  X  Ernes- 
tus  Alemaniœ  Dux,  quia  Presbyterum  cui  sua  corifite- 
retur  peccata,  non  habuit,  unum  ex  militibus  hujus 
vice  propiiis  accedere  jus.iit.  Sic  et  longé  post  Join- 
villseus  in  Vita  S.  Ludovici  ait  ,  profligato  à 
Sarracenis  exercitu,  se  Guidonis  de  Belino  Ma- 
gistri  Equituni  regni  Cypri  excepisse  confessio- 
nem.  Olim  enim  non  solùm  Sacerdotes,  sed  ipsi 
etiam  laici ,  urgente  necessitate  ,  pfenitentium 
confcssionem  excipiebant  ,  ut  probat  Martenius 
in   Lib.   1    de  antiquis  Ecclesise  Ritibus  cap.   6.  art. 

Tome  XL 


6.  num.  8. 

(6)  In  Ms.  Cod.  A.  ignominite.  Jam  moiiuimus, 
Willelmum  Mabnesb.  hîc  ab  Alberico  fieri  bre- 
viorem. 

(c)  In  Ed.  et  in  duobus  Apogr.  ad  X  leucas 
de  Lonclonis...  Londinum. 

{d)  In  Ms.  Cod.  A.  proveniens...  congratula- 
tione. 

(e)  In    Ed.  ab  Elredo...  accipere. 

[f]  In  Ed.  Alenem...  Rodulphus  de  Crespeio. 

{g)  Anno  Episcopatûs  domni  Oervasii  XII  non- 
dhm  finito,  sed  in  ipsis  Idibus  Octobrii  si  viveret  fi- 
niendo,  III  Kal.  Jul.  festivitate  SS.  Pétri  et  Pauli 
ad  vesperum  aggravatuv  infirmitate  ,  quâ  post  sexto 
die  mortuus  est,  etc.  Ex  Codice  Ecclesiae  Rcv,  ab 
Odolrieo  Praeposito  qui  rei  interfuit,   conscripto. 

(/()  In  Ed.  et  duobus  Apogr.  Cadomis. 

Zz 


362  EX  CHRONIGO  ALBERICI  TRIUM-FONTIUM  MONACHI. 

Trinitatis.  Idem  Rex  Guilelmus  ,  assumpto  diademate  et  pace  composita  ,  A 
Legatos  misit  ad  exteras  nationes  ,  ut  à  praeclaris  omnium  Regum  domibus 
quidquid  magnificum  et  mirificum  videretur ,  referrent.  Miles  quidam  in 
*  Ms,  qaid  prgesentia  Régis  Guilelrai  ciim  non  haberet  quod  *  ofK'erret  ad  altare  in  quo- 
dam  die  Paschœ,  dédit  ei  Rex  in  instanti  XL  solidos;  quos  in  pallio  susci- 
piens,  statim  obtulit  omnes  ad  altare  Sacerdoti ,  nihil  ex  eis  sibi  retinens. 
Quod  videns  Rex  Guillelmus,  dédit  illi  railiti  omnia  dona  et  xenia  (a)  quae 
sibi  data  et  praesentata  fuerunt  in  illo  festo.  Arnulfus  Cornes  Chisniaci  et 
uxor  ejus  Adala  de  Roceio,  quaedam  contulerunt  Ecclesiis.  Fuit  etiam  idem 
Arnulphus  Cornes  de  Givel  {h)  et  de  Warc,  et  ejus  uxor  Adela  soror  fuit 
Comitis  Ebali  de  Roceio,  et  uxor  ejusdem  Ebali  dicta  est  Sibylla.  Quaere 
MLXIII. 

Anno  MLXIX.  Sigebertus  :  Fluminibus  glaciali  frigore  constrictis,  etc.  .  . .  B 
Hinc  Francis,  hinc  Scotis,  etc.  ut  suprà  pag.  165.  Archiepiscopus  Roto- 
magensis  post  Malgerium  fuit  Maurilius  Fiscanensis  Monachus ,  plenus 
multis  virtutibus  ,  et  maxime  abstinentiâ.  Is  ad  extrema  deveniens,  vitali 
privatus  halitu  (c),  ferè  dimidia  die  jacuit  defunctus  :  tandem  ciim  pararetur 
in  Ecclesiam  ferri,  resumptâ  anima  ait  ad  circumstantes,  etc.  (d) .  .  .  Corpus 
ejus  in  Ecclesia  S.  Mariae  sepultum  ,  niiraculo,  ut  aiunt,  divino  tribus  pe- 
dibus  altiùs  supra  terram  elevatum  est.  Guido  Bellovacensis  Episcopus,  II 
annis  perfectam,  dedicavit  Ecclesiam  in  honore  advocati  sui  Quintini  Mar- 
tyris,  IV  Nonas  Octobris.  .  . 

Anno   MLXX.     Manasses    ordinatur     Remensium  Archiepiscopus   per  annos 
^  g^.  ejus  XVI.    De    matre  hujus  *  dictum    est  superiùs     in   anno    MXXXI  (e) ,    quod 

ipsa    fuit  Beatrix   de    Roceio  (/")  neptis   Régis  Roberti  ;    pater    verô   ejusdem  C 
Hiide-  Archiepiscopi  dictus  est  Manasses  Calva-asina,   et   fuit  frater  Comitis  Hilduini  * 
^j^j  de   Ramerut,    sive  de  Roceio.   Horum   etiam  duorum    frater  fuit  Cornes  Sues- 

sionensis ,   Guilelmus    nomine  ,    qui    genuit    Renaldum    (g)  et  Johannem  Co- 
mités ,  et  Manassem    Episcopum    Suessionensem.   Horum    soror   Yvoni  de  Ni- 
^  gella  *  peperit    Comitem    Radulfum,  qui   genuit   Comitem    Yvonem,     et    Ra- 

dulfum  Castellanum  de  Bruges  (h)  ,  et  Theodericum  Archidiaconum 
Cameracensem.  De  Radulpho  Castellano  nati  sunt  Cornes  Cono,  Johannes 
pater  Johannis  de  Nigella,  et  iste  qui  adhuc  vivit  Comes  Radulfus  Suessio- 
nensis.  Sigebertus  :  Gerardus  de  Alsatia  Dux  Mosellanorum  moritur  hoc  anno, 
cui  succedit  de  Alsatia  Theodericus  filius  ejus.  Praedictus  Gerardus  *  de 
■  "*  Alsatia  ,  cum  isto  filio  suo  Duce  Theodorico  habuit  etiam  alterum  filium 
nomine  Gerardum,  qui  fuit  primus  Comes  Waudani-montis  (i).  Iste  Comes  D 
Gerardus  duxit  fîliam  Comitis  de  Daburg  (/c),  neptem  S.  Leonis  Papae;  de 
qua  genuit  Comitem  Waudani  montis  Hugonem  et  sororem  ejus  Gislam  , 
quae  fuit  Comitissa  Barri,  ut  inferiùs  dicetur.  Sigebertus  :  Moritur  etiam  Dux 
Bullonii  Godefridus  Magnus,  qui  dictus  est  Barbatus,  et  apud  Virdunum 
requiescit  ;  cui  successit  filius  ejus  Godefridus  Gibbosus  ,  etsi  corpore  exi- 
guus ,  tamen  animo  eximius .  .  .  Obiit  Balduinus  Marchisus,  qui  Hasnonii 
sepultus  est.  Episcopus  Laudunensis  dicebatur  Elinandus ,  et  Episcopus  Pa- 
risiensis  Joffridus. 

Anno  MLXXI.  Sigebertus  :  Robertus  Balduini  frater,  consensu  Flandren- 
sium  ,  etc.  ut  suprà  pag.  16S...  Hoc  XI  Kal.  Martii  actum  est  (/).... 
Godefridus  ulteriores  Fresones  bello  aggressus ,  eos  penè  ad  internecio- 
nem  delet.  Alexander  Papa  venienti  Romam  Lamfranco  Archiepiscopo  g 
dignanter  assurrexit,  professus  se  illud  insigne  reverentiae  detulisse  ,  non  ho- 
nore Archiepiscopi ,  sed  amore  magistri.  Item  de  conflictu  quem  habuit 
idem  Lamfrancus  contra  Baiocensem  Episc.  Odonem,  habetur  in  Miraculis 
S.  Dunstani 

(a)    In     Ms.     Cod.    A.,    et   in  '_^Apogr.     B.    et  C.  (e)  Vide  paginam  289  Tomi  nostri  X. 

exenia.  '  (/")   In    Ed.    et   in  Apogr.    C.   de   Hainaco  [Hai- 


b\  In  Ed.  de  Guiel  et  de  fTare,  naut). 

c)  Malè  in   Ed.  et  in  duobiis  Apogr.  habita.  (g)  Ihià.  Joannem   et  Renaldum. 

d)  Ut    apud  Malinesb.     Willelmum.    Hujus    au-  \h)  In    Ed.  Barges  et    Theodoricum  Archid.    Ka- 


tem    vestigiis   Albericus     insistens ,    fatuum   vulgus  merac. 

insulaosque    ejusdem     rumores    sat     nec    odit    nec  (i)  In    Ms.    Cod.    A.      IFandani-montis    (fFaude- 

arcet,    nimiusque   est   in    referendis    anilibus   fabu-  mont). 

Us,    visionibus,    prodigiis,     apparitionibus ,     aliis-  (k)  Ibid.  <fe  Daburc  [Dasbourg], 

que  hujusmodi  portentis  :    sed     id  vitii  in     tem-  (/)    In   Ed.  et  in  duobus  Apogr.  agitur. 

pora  refundendum. 


EX  CHRONICO  ALBERIGl  TRIUM-FONTIUM  MONAGHI.  363 

A  Anno  MLXXII.  Sigeberttis  :  Balduino  Juniore  Flandr.  Comité  defuncto , 
etc.  Gnido  sic  refeit  :  Balduinus  Insulanus  ,  Cornes  Fkndriae  ,  pater  Mathil- 
dis  Anglorum  fieginae ,  duos  filios  habuit  Balduinum  et  Robertum.  Qui 
Balduinus  junior ,  post  patrem  Flandriae  Cornes  ,  immature  fato  functus  est, 
superstitibus  duobus  liberis  Arnulfo  et  Balduino  de  Richilde  uxore,  Comitissa 
Hainonensi  ;  quorum  tutelam  Philippo  Régi  Francorum,  cujus  (a)  amitae 
filius  erat ,  commisit.  Robertus  vero  pâtre  superstite  ,  Comitissam  Frisiae  (b) 
uxorem  nactus ,  Frisonis  nomen  accepit  ;  qui  Robertus  Friso ,  occultatis 
insidiis  inopinum  nepotem  suum  Arnulfum  nequidquam  fortiter  agentem 
excepit ,  et  Flandrise  Cornes  effectus  est.  Pacem  cum  Philippo  Rege  Fran- 
corum comparavit ,  data  sibi  in  uxorem  privignâ ,  etc.  Richildis  vero  Co- 
mitissa ad  Theoduinum  Episcopum   se  contulit ,  et  ei   Monteuse  castrum  cum 

B  omni  honore  de  Hainaco  illi  subjecto ,  S.  Mariae  sanctoque  Lamberto  emen- 
dum  obtulit  ;  et  venditum  castrum  cum  suis  appenditiis,  ab  eodem  Episcopo 
in  feodum  recepit  ;  hac  de  causa  ,  ut  per  quem  resistere  posset  invasioni  Ro- 
berti  Frisonis  violentae.  Episc.  Otto  :  Itaque  ciim ,  ut  saepè  dixi,  diadema  regni  à 
Sacerdotali  gladio  feriendum  foret ,   in  semetipsum  dividitur,  etc. 

(a)  In  Ms.  Cod.  A.    cuJus    amitce   Balduinus.    s.  pit   Florentius   ejus   frater,  qui    ex  uxore   sua  Ger- 

ille  cujus  filius  erat,  commisit.  trude,    Hermanni     Ducis    flliâ  ,    Theodoricum   ejus 

{b)    Theodoricus    hujus      nominis    IH  ,       Cornes  nominis     V,    Comitetn    HoUandiae     VI  ,   procreavit. 

Hollandiae   IV,    Jerosolymis    obiisse    traditur.    Huic  Gertrudem     illius     uxorem     secundis    nuptiis     sibi 

successit  filius    ejus    senior  xquivocus  :  bunc  exce-  copulavit  Robertus  Frisio. 


EX  CHRONICO  {a)  FISCANENSI. 


D 


Afud  Labbeum  Tom.  I  Bibliothecce  Libr.    Mss.  pag.  326. 

ANNO  MXXXV ,  obiit  Robertus  Dux  Normannorum  :  succedit  Willel- 
mus  filius  ejus  spurius ,  qui  eo  quod  esset  cognatus  Régis  Eduardi  , 
Angliam  acquisivit. 

MXXXIX  ,    obiit  Conradus  Imperator  :  succedit  Henricus  filius  ejus. 

ML VI,  incepit  locus  de  Karitate. 

MLVIII  j  facta  est  donatio  sancti   Gabrielis. 

MLX ,   obiit  Henricus  Rex  Francorum  :  succedit  Philippus  filius   ejus. 

MLXIV  ,  Cenomanis  subjugata  est  à  Normannis. 

MLXVII ,  Willermus  Dux  Normannorum,  Rex  fit  Anglife ,  occiso  Ha- 
roldo. 

MLX VIII ,  Maurilius  Arch.  Rothomagensis  obiit  :  succedit  Joannes. 


APPENDIX  ib)  EX  MS.  CODICE  CELL^  S.  GABRIELIS. 


Tempore  Malgerii  Archiepiscopi  ,  eo  scilicet  tempore  quo  potestativus 
sui  Archiepiscopatûs  erat,  opus  fiiit  Fiscanni  Ordines  fieri.  Tune  Abbas  Jo- 
hannes  Hugonem  Lisoiensem  Episcopum  accersivit ,  eumque  ipsos  Ordines 
E  facere  rogavit  ;  qui  et  paruit  :  ibique  tum  fuit  ordinatus  Odo  ,  posteà  Bajo- 
censis  Episcopus ,  ad  Diaconatûs  officium  ;  ex  Monachis  Robertus  Baven- 
tinus ,  Hugo ,  Johannes  Rufus  ad  Subdiaconatum  ;  ex  Clericis  Tetfredus 
et  Hugo  Turvillae  ad  Presbyteratum  ,  Richerius  etiam  de  Andelio  ad  Dia- 
conatura. 

Ipsius  Malgerii  tempore ,  Rodbertus  Archiepiscopus  Cantuariae  Fiscannum 
venit,  et  rogante  Johanne  Abbate,  Basilicas  SS.  Benedicti  et  Walarici  de- 
dicavit  ;  et  quosdam  ex  Clericis  Presbyteros  ordinavit  ,  in  quibus  Alboldus 
Archidiaconus  fuit. 

(a)   Chronicon  illud  ,     quod     annum     assequitur  excerpsimus. 
1246,   edidii    Labbeus     ex     veteribus     membranis,  (b)   Has    ordinationes    in      Monasterio    Fiscam- 

primùm    Fiscanni    aut    apud    Valleinontense      Cœ-  nensi    factas     edidit      Mabillonius     in      Appeifdice 

nobium    cxaratis,     deinde    Brennacum    ad    Vidu-  Annal.  Bcned.    Tom.  IV  pag.  728. 
lam     delatis.    Nonnulla   autem  ex   eo   jam     suprà 

Z  z  if 


364  EX  CHRONIGO  FISCANENSI. 

In  diebus  Maurilii  Archiepiscopi  venerunt  Fiscannum  (a)  ad  Paschale  A 
festum  duo  Francise  Episcopi  ,  id  est  Letzelinus  (b)  Parisiensis  et  Fulco 
An,  1059.  Ambianensis ,  missi  in  legatione  ad  Willelmum  tune  Comitem,  posteà  Re- 
gem  ,  propter  paeem  faciendam  inter  ipsum  et  Henricum  Francorum  Regem  : 
tuncque  in  ipso  sacratissimse  Resurrectionis  die  snpradictus  Letzelinus  Epis- 
copus  ,  volente  et  petente  Johanne  Abbate ,  Fiscanni  publiée  Missas  fecit , 
atque  inter  sacra  Missarum  sollemnia  quosdam  ex  Monachis  Presbyteros  or- 
*  f.  aderat  dinavit  ;  et  forte  tune  Maurilius  Archiepiscopus  aberat  *  ,  neque  tamen  super 
his  ordinationibus  requisitus  fuerat. 

In  ipsius  Maurilii  diebus  venit  Willelmus  Ebroicensis  Episcopus  per  evo- 
cationem  domni  Johannis  Abbatis  Fiscannum  ,  et  in  ipso  Paschali  sabbato 
fecit  ordinationes  Presbyterorum  ;  inter  quos  ordinati  fuerunt  Hugo  posteà 
Prior  hujus  Ecclesiae  ,  et  Humfredus  de  S.  Maria  de  Watto.  B 

Moderne  tempore  ,  id  est  in  diebus  Johannis  Archiepiscopi ,  antè  scilicet 
quàm  infirmaretur ,  bis  misit  domnus  Johannes  Abbas  Clericos  suos  ad  or- 
dinandum  Ebroïcas  ,  quos  ordinavit  Balduinus  tune  Episcopus.  in  his  om- 
nibus numquam  fuit  requisitus  Rotomagensis  Archiepiscopus. 

(a)  Id  anno    1058   contigisse   putat    Mabillonius  ;  Iraberto    Praesule,   qui    Litteris    cum    Fulcone    Am- 

sed    nihil    videtur   obstare,    quominùs   rejiciatur   in  bianensi      subscripsit  ,     Hezelinus ,      Uescelinus    et 

annum  sequentem.  Enzelinus  aliàs  dictas.  Mabillon. 

{b]     Idem   est     hic     Letzelinus     Episcopus     cum 


EX  CHRONICA  FRATRIS  (a)  ANDREiE  MONACHI  AQUICINCTINI 

DE    REGIBUS    FRANCORUM. 

Ex  Ms.  Codice  Reg.  10297.   3.  3.    olim   Colbert.  3863. 

Lib.  3.  i%  NNO  Domini  MXXX  ,  Roberto  Rege  Francorum  mortuo  (b)  ,  Hen- 
xV.  ricus  filius  ejus  régnât  in  Francia  ,  anno  VI  Conraudi  Imperatoris , 
annis  XXX.  Henricus  Rex  Francorum  et  Conraudus  Imperator  confede- 
rantur.  Henrici  Régis  mater  Constancia  maximam  regni  portionem,  etc.  ut 
in  Chronici  vet.  Excerpto  suprà  pag.  158.  Verùm  Rex  Henricus,  cîim  esset 
miles  acerrimus ,  et  matrem  adversùs  euni  calcitrantem  cognovisset ,  con- 
sulta suorum  Procerum  omnia  matris  niachinarnenta  suâ  pessumdedit  pru-  D 
dentiâ.  Siquidem  primo  congressionum  suarum  principio  cum  matre  consen- 
*  concurrit  tit  *  Constautia  ;  et  castrum  adorsus  ,  etc.  ut  ibid.  pag.  159. 

Robertus  Wiscardus  et  Ricardus  ,  minuendse  multitudinis  causa  ,  hoc 
tempore,  etc.  .  .  .  Burgundionibus  non  desistentibus  à  consueta  contra  Re- 
gem insolentia,  etc. 

Balduinus    Comes    Flandrensis ,    invaso    Hainonensium    Comitatu  ,      contra 
Imperatorem     rebellât.    Odone    Comité  à    Gocelone   Duce    Lotharingiae    apud 
utpag.l5Q.  Barum  ,   ut  mox    diximus,   occiso  ,    filius   ejus    Theobaldus    major    natu    Car- 
An.  1037.    notensem   urbem  et  Turonensem  sibi  vindicat  ;    minor  vero    nomine  Stepha- 
nus  Meldensium  et  Trecassinorum  sortitus  est  civitates  :   sed   hii    ambo  con- 
tra   Regem   (c)   Henricum     rebellare    cœperunt.      Rex    autem    primùm     cum 
,  Stephano  congressus ,   illum   facile  superavit  atque    fugavit ,    Comité     Rodulfo  E 

retento,  Demùm  autem  Gaufridum  Andegavensium  Comitem  excitavit  ;  unde 
ejus  nutu  Comes  Gaufridus  obsidione  urbem  cinxit  Turonicam  :  quod 
audiens  Theobaldus  ,  cum  suis  viribus  eo  tendit  ;  sed  Gaufridus  ei  obviam 
procedens ,   cum  eo  viriliter  decertavit ,  eumque  stravit  ,    et  cum   septingentis 

(a)     Scripti      hujus  ,    Petro    Atrebat.      Episcopo  fratres   paulisper     quievisse ,     quia     anno   sequenti 

dedicati,   et    ad    annum    1248     producti ,     partem  mense  Julio  Robertus  Rex  diem  clausit  extrcinum. 
jam  vulgavimus  pag.  289  Tomi  superioris.  (c)     Theobaldus     et      Stephanus      in     Henricum 

{b)     Mors    Roberli    accidit    mense      Julio     anni  insurrexere  ,        armis       repetituri       Doncheriacum 

1031.     Anno    autem    1030    finis   fuit   belli   civilis,  villam  suae   ditionis,    ad  Mosam    sitam^    quam  Rex 

quod    post      coronationcm     Henrici    fratres  ,      fir-  sibi      vindicaverat,      et      posteà     Gozeloni      Loth. 

mato    inter    se    fœdere  ,    advcrsus     patrem    excita-  Duci   in     beneficium     concesscrat  ^    nulla       ratione 

rant.    Glabcr    enim    qui    lib.    3   cap.    9  refert  grave  habita  juris   S.     Medardi     Suess.     Monasterii,     cui 

hoc   bellum   domeslicum,    sat    clarè    ostendit    illud  haec    villa    subjecta     erat.     Mabillon.     ex     Marlot. 

idem  anno    1030   consopitum  fuisse ,   dum    subdit  Tom.   2   pag.    82. 


EX  CHRON.  FR.  ANDREiE  MONACHI  AQUICINCTINI.  365 

A  et  quadraginta  militibus  ab  eodem  Turonicam  extorsit  civitatem.  Denique 
Rex  Henricus  construxit  Ecclesiam  prope  mœnia  Parisiacae  urbis  in  honore 
S.  Martini,  quae  nunc  Ecclesiae  Cluniacensi  subjacet,  et  dicitur  Ecclesia  S. 
Martini  de  Campis.  Henricus  Rex  pacato  suo  regno  ,  duxit  uxorem  nomine  ut  pag.  1&9. 
Annam  flliam  Georgii  Sclavi  Régis  ;  ex  qiia  genuit  très  filios  ,  Philippum  , 
Robertum  et  Hugonem  ;  ex  quibus  Robertus  puer  niortuus  est  ;  Hugo  vero 
factus juvenis  duxit  (îliam  Huberti  (a)  Comitis  Vermendensis  natam  ex  fîlia 
Rodulfi  Comitis  ,  per  quam  obtinuit  Comitatus  duos  Vermendenseni  et  Va- 
densem  ;  ex  qua  cùm  genuisset  filios  et  filias ,  divino  accensus  amore  cum 
exercitu  Francorum  et  Germanorum  Jherosolimam  profeetus  est. 

Anno  Henrici  Régis  "  Francorum  XXI  ,  Balduinus  Comes  Flandrensis 
Insulanus  cum    fîlio    suo     Balduino    rebellât    contra    Imperatorem    Henricum , 

B  invaso  monte  Ctistri-loco  :  modus  autem  invasionis  hic  fuit  ;  Hermanno  Co- 
mité Montensi  mortuo  ,  Balduinus  junior  filins  ejus  Balduini  ,  uxorem  duxit 
Richildem  relictam  Hermanni  Comitis ,  inconsulto  Imperatore ,  et  sic  Hai- 
nonensem  invasit  Comitatum.  Anno  XXIII  ejusdem  Régis ,  Balduinus  major 
Tudinium  incendit  ;  Balduinus  junior  Hoium  vastat. 

Anno  XXIV  ejusdem  Régis  ,  Imperator  Henricus  motus  animo ,  innu- 
merabilem  exercitum  congregavit  ,  et  ductu  Johannis  Advocati  Attreba- 
tensis ,  quem  Balduinus  exhœredaverat  ,  et  ad  Imperatorem  transierat  , 
contra  Balduinum  venit  ,  et  in  Bracbanto  super  ripas  fluvii  Scaldi  tentoria 
sua  fixit.  Quo  audito,  Balduinus  et  ipse  exercitum  congregans  ,  ex  alia  parte 
fluminis  consedit  ;  sed  exercitus  ejus  in  comparatione  imperatorii  erat  mi- 
nimus.     Imperator   autem  quia    flumen  transire     non    poterat ,   misit    tertiam 

C  partem  exercitus  sui  per  Cameracum  et  per  Exclusam ,  ignorante  Balduino , 
ut  exercitum  ejus  comprehenderent  à  tergo  :  Balduinus  autem  videns  ita  se 
comprehensum  ,  cum  exercitu  suo  fugit  ,  et  fluvium  qui  dicitur  Lis  transiit  :  a».  1054. 
Comes  autem  Lambertus  qui  ad  auxilium  ejus  venerat  cum  magno  exercitu 
militum  ,  clausit  se  intra  urbem  Tornacum.  Imperator  autem  Henricus  vi- 
dens Balduinum  fugiisse  ,  transivit  fluvium ,  et  obsedit  Tornacum  civitatem , 
cepitque  Lambertum  Comitem  et  occidit  ;  quosdam  autem  militum  secum 
adduxit  ,  et  alios  interfecit  ;  sicque  per  Flandriam  transiens  ,  incendiis  et  ra- 
pinis  usque  ad  fluvium  Lis  terram  vastavit.  Hoc  actum  est  anno  Domini  MLIV. 
Tertio  vero  post  hsec  anno  Henricus  obiit  gloriosus  Imperator  :  successit 
filius  ejus  ei  sequivocus.  Timoré  hujus  Henrici  Imperatoris  fecit  Balduinus 
Comes    fossatum  (b)  magnum   à    Comitatu    Lensensi    usque  in  mare  descen- 

D  dentem  ,  qui  vocatur  Bolanum-rivum  .  ne  iteriim  aliquis  Imperator  haberet 
per  terram  Flandrorum  liberum  transitum  .  .  . 

Anno    Domini   MLX  ,    anno    II   Henrici  Imperatoris ,  Henricus  Rex  Fran-    An.  1059. 
corum  senio  se  gravari  conspiciens  ,    filium    suuni    Philippum  in  die  Pentecostes 
consecrari  fecit  ante  altareB.  Mariae,  etc.  utsupràpag.  159. 

Anno  VI     Philippi   Régis  .  .  .  W^illelmus  Cornes   Normannorum    cum  Fran- 
cis Angliam  intrat  ,    et    conserto    cum    Anglicis  prselio,   Araldum   cum    multis    An.  1066. 
militibus  peremit;  et  in  Anglia  régnât  annis  XXVI  *.  ♦XXl 

Anno  XII  Philippi  Régis  Francorum  ,  Balduino  Insulano  Comité  Flan- 
drensi  tutore  ejus  mortuo  ante  triennium  ,  Balduino  quoque  filio  ejus  ,  qui 
Hainonensis  dicitur    propter    Cœnobium    Hainonense    quod    resedificavit  ,    qui 

E  utrumque  Comitatum  tenebat  Flandrensem  ,  Hainonensem  per  Richildem 
Comitissam  viduam  Hermanni  Comitis  Montensis  ,  cui  nupserat  marito  ejus 
mortuo  ;  Robertus  frater  ejus  qui  Frisio  dictus  est  ,  qui  vivente  pâtre  apud 
Audenardam  super  Sanctorum  reliquias  ex  Ecclesiis  Flandriarum  ibi  con- 
gregatis,  vidente  pâtre  et  etiam  admittente ,  parentibus  et  omnibus  Flan- 
driarum   Baronibus   fide    interposita    juraverat  ,    se   nunquam  pâtre    vivente 

(a)    Albertus     Corn.      Veroinand.     genuit     Otto-  (b)     Boulanam     loucarum  IX    fossain  ,     ductam 

nem     seu    Eudonera    Veromand.       Coin,      qui     ex  à    Claroraarisco  seu    caslro    Rufholtano    ad    Ariam, 

Adela    de    Cresciaco     filia    Rodiilphi   Coin.    Valesii  Basscam  ,     Lensum     usque  ,    Morini     nunc  vocant 

habuit      Eudonem      Corn.       Veroinand.      hebetera  Fossain  -  novam    :     quanquain       Malbrancquus     in 

ideôquc    cxheredalum  ;    et    Adelain     seu    Adelisain  monuincntis      haud      spernendis      coinperit      banc 

haeredem     Veromand.       nuptain     Ilugoni       Magno  dictam     Fossam  -  vetcrcm.      Ipsa     hodie     Atrcbatcs 

secundo  -  genito      Henrici    Régis.     Eudo    ex     filia  seu     Artesiatn    Claroinariscuin      inter    et     Lisam    à 

Equitis    S,     Simonis     genuit      Walerandum     Com.  Flandris  ,      linguamquc      Gallicam     à     Theutonica 

de  Meulant,  cujus  filius  Robertus.  distcrminat. 

Zz  iij 


366  EX  CHRON.  FR.  ANDRE^E  MONACHI  AQUICINCTINI. 


absque    ejus  jussu    in  Flandriam   intraturum  ,     et   post     mortem    ejus    nihil  A 
*  Frisiam       reclamaturiim   (a),    in  Franciam  *  discessit  ,  et    apud    Comitem    Florensium 
mansit  ;  quo  defuncto,  uxorem  ejus  in  conjugiiim  accepit. 

Mortuo  autem  ,  ut  mox  diximus ,  Balduino  fratre  Roberti ,  ipse  consensu 
Flandrensium  contra  Arnulphum  filium  Balduini  fratris  sui  Flandriam  perju- 
rus  occupavit  ;  Arnulphus  verô  Cornes  juvenis  cum  Philippo  Rege  apud 
Casletum  occurrit  patruo  suc  Roberto  ;  et  pugnâ  consertâ  ,  Arnulfus  pe- 
rimitur  :  quo  mortuo  ,  statim  Philippus  Rex  et  Richildis  Comitissa  Baldui- 
num  fratrem  Arnulfi  vix  decennem  Comitem  statuunt.  Robertus  vero  con- 
silium  habuit  «îum  Eustachio  Comité  Boloniensi ,  cujus  frater  erat  Episcopus 
Parisiensis  ;  et  ei  multa  promittit  ut  fratri  suo  ,  qui  erat  Cancellarius ,  sua- 
deret  quatinùs  Regem  faceret  ab  hoste  discedere  ;  et  de  tota  Flandria  ,  si  ei 
cederet  ,  Comes  Eustachius  faceret  suum  velle  :  sed  antequàm  haec  res  ad  B 
effectum  veniret,  intérim  pugna  committitur  ;  et  multis  occisis ,  hinc  Ri- 
childis Arnulfi  mater ,  illinc  Robertus  capitur  ;  et  altero  pro  altero  relaxato, 
bellum  inter  eos  vario  eventu  protrahitur  ;  Rege  vero  consilio  Episcopi  Pa- 
risiensis et  Comitis  Eustachii  inde  recedente ,  Richildis  cum  filio  suo  Bal- 
duino, Régis  auxilio  destituta  ,  ad  Comitatum  Hainonensem  tristis  discessit  ; 
sicque  Robertus  perjurus ,  injuste  et  fraudulenter  Comitatum  Flandrensem 
invasit. 

Anno  nil  ab  hinc  transacto  ,  Balduinus  puer  Hainonensis  Comes  ,  frater 
Arnulfi  apud  Casletum  jam  deffuncti  ,  ad  Donengium  bellavit  contra  exer- 
citum  patrui  Roberti ,  quem  pugnando  devieit.  Robertus  enim  de  Comitatu 
Hainonensi  exhaeredare  eum  cupiebat  ,  sicut  de  Comitatu  Flandrensi  eum 
exhaeredaverat.   Post  paucos  annos   idem   Robertus  Jerosolimam  abiit ,    etc.  (b)  G 


(a)  Hiic  revocandum  id  quod  ,  in  Comitatu 
Fland.  quasi  lege  perpétua  sancitum,  refert  Lam- 
bertus  Schafnaburg.  ad  an.  l07l,  suprà  pag.  63  ; 
quodque  uotandum  est. 

(6)  Â])])endicis  instar  adducimus  eô  loci  , 
quod  sequitur  :  j^nno  DCCCCXLf.  .  .  Sciendum 
quod  Otto  Imp.  de  Scaldi  fossato  ante  pontem  S.  Ja- 
cobi  usque  in  mare  extensum  ,  à  nomine  tuo  omnem 
pagum  Ottingam  vocavit ,  quo  regni  Francorum  et 
imperii  orientalium  fines  delerminant.  Ante  Ottonem 
castellum,    quod  ad  ripas  Legiœ  situm  est,  non  Reges 


Franciee,  non  Comités  Flandrice,  sed  Imperatores  in 
libéra  S.  Bavonis  posiessione  propter  dinitionem  regni 
et  imperii  statuerunt  :  de  quo  censum  y  solidorum  S. 
Bavoni  longé  putt  Comités  soherunt.  Uuic  castello  non 
Castellani,  sed  Comités  prœfuerunt  ;  quitus  quatuor 
villce  cum  appendiciis  suif,  scilicet  ffasnet/ie,  Bo- 
c/iolt,  Jxla,  Hulsta  cum  tota  Wasia  subjectœ  fuerunl. 
Quidam  horum  Comitum  Wicmannus  nomine  [filiam 
Arnulfi  Com.  FI]  uxorem  suam  Lietgardam  nomi- 
ne ,  etc.  Ex  Chronico  Abbati»  S.  Bavonis  Gand. 
inter  Probat.  Hist.  Geneal.    Domûs  Gand.  pag.    42. 


EX  CHRONICO  («)  LYRENSI. 


D 


Inter  Schedas  nostrœ  Bibliothecœ  Sangerman. 


ANNoMXLVI  (b)  commissum  est  bellum  in  loco  qui  dicitur  Valisdu- 
nes,  inter  Henricum  et  Proceres  Normannorum  Willelmi  Ducis  Nor- 
manniae,  qui  nolebant  eum  recipere  in  dominum.  Anno  eodem  Willelmus 
filius  Osberni,  dominus  Britholii  ,  et  Adelicia  ejus  uxor,  Angelica  admoni- 
tione  et  divina  jussione  cœperunt  sedificare  Lirense  Cœnobium  in  villa  quae 
dicitur  Vêtus  -  lira  (c),  in  loco  in  quo  erat  quaedam  Capella  S.  Christophori 
constructa. 

Anno  MLXVI  (d)  transivit  Dux  Willelmus  Normanniae  cum  maxima 
multitudine  navium  in  Angliam.  Congregato  exercitu  dicti  Willelmi  et 
congregato  exercitu  Haraldi  in  unum  ,  factum  est  bellum  durissimum  intei 
utrumque  exercitum  ;  sed  Deo  volente  victoria  fuit  Willelmo  Duci  Nor- 
manniae   concessa ,     et     sic    fuit  ab    Anglis   in  Regem  coronatus.  Commissum 


E 


(a)  Breviiis  Monasterii  ejusdem  Chronicon  ab 
anno  814  ad  an.  1249,  exstat  apud  Martenium 
Tom.  m  Anecdot.  col.  1432. 

(6)  Martenii  Chronicon  ibi  duntaxat  habet  : 
Anno   MXLI'I  fundatum  est  Lyrense  Cœnobium. 

(c)  Sic  etiam  rocatur  in  primariis  ejusd.  Mo- 
nasterii litteris  ,  quibus  Willelmus  et  Adeliz 
uxor  ejus  Roberto  Abbati  concedunt  terram 
ejusdem   villae    et    totam     aquam    ab      Nova  -  lyra 


usque  ad  Chalet,  etc.  Lyra  nempè  duplex  est , 
una  Vêtus  dicta  ad  Rigellam  [Rillel  fluvium  , 
altéra  Nova  seu  parva  ,  uno  lapide  à  Vetere 
distans. 

[d]  Apud  Martenium  sic  tantùm  :  Anno  MLXf 
factum  est  bellum  inter  Willelmum  Ducem  Norm.  et 
Haraldum  Regem  Angliœ,  et  subjecti  sunt  AngUNor- 
mannis. 


EX  CHRONICO  LYRENSI. 


3G7 


A  fuit  istud  bellum  mense  Octobri  in  festi vitale  S.  Calixti.  Circa  hoc  tempus 
obiit  Adelicia  uxor  Willelmi  filii  Osberni,  et  sepulta  fuit  in   claustro   Lirensi. 

Anno  MLXXir  Willelmus  filins  Osberni  fuit  interfectus  à  Roberto  Fri- 
son die  Doniinica  Septuagesimae,  et  sepultus  apud  Corme) ias  :  quo  mortuo, 
Willelmus  Rex  distribuit  hereditatem  ejus  duobus  filiis  suis  ;  scilicet  majori 
natu  Britholium  et  Paceium  et  alia  patris  jura  in  Normannia  ;  Rogerio  vero 
juniori  Comitatum  in   Herefordia,   et  caetera   patris  jura  in  Anglia. 

Anno  MLXXX  factum  est  Concilium  apud  Lillebonam  in  praesentia  Wil- 
lelmi Ducis  primi  Régis  Anglorum,  coram  Archiepiscopo  Rothomagensi  et 
Episcopis  et  Abbatibus  et  aliis  Consulibus  et  cunctis  Normanniae  Principibus  ; 
ubi  multa  utilia  instituta  sunt,  quse  servantur  maxime  in  Normannia. 


B 


EX  CHRONICO  («)  CŒNOBII  S.  MEDARDT  SUESSION. 

Apud  Acherium  Tom.  II  Spicileg.  pag.  486. 

ANNO  MXXXI  Robertus  inclytus  Rex  Francorum ,  filins  Hugonis 
Chapet,  obiit,  et  filins  ejus  Henricus  successit.  Iste  Henricus  Rex  in 
XV  anno  regni  sui  Abbatiam  B.  Medardi  de  potestate  Stephani  Comitis  eri- 
puit,  et  in  sua  mundeburde  suscepit  propria  :  castrum  etiam  de  Vico  (b)  ^.n.  [1045. 
cum  appenditiis  suis,  de  quo  privabatur  Ecclesia  tune  temporis ,  incuriâ  et 
nugacitate  praedicti  Stephani  Comitis ,  Ecclesise  restituit  :  ipsam  vero  Eccle- 
C  siam    à    molestatione    et    inquietudine    (c)    Roberti    Militis,     domini   de   Cou- 

ciaco   (d),    viriliter  défendit  ;    et   plurimas    consuetudines ,    quas   ipse    Rober-    An.  1047. 
tus   dicebat    se  habere  in    Ecclesia    B.    Medardi   et   in    possessione    Ecclesiae , 
viriliter  revocavit. 

MXLIX   Renoldus    Abbas  Ecclesiae  B.  Medardi ,    quia   absque   voluntate  et 
licentia  Régis  Henrici  (e)  Romae  vocatus  abiit,    Abbas  esse  desiit. 

MLIX   Philippus   Henrici   Régis    filius,    Rex    effectus   est,    pâtre  vivante  et 
volente,    et  communi  consensu  Francorum. 


D 


(a)  Hoc  Chronicon,  cujus  Auctor  Monachus 
ejusdem  Cœnobii ,  ad  annum  usquc  1254  pro- 
greditur. 

(i)  Vulgô  P'iz  sur  Aisne  Suessionas  inter  et 
Corapcndiuin  ctvitates. 

(c)  Hac  de  re  Henricus  Rex  propria  manu 
proprioque  sigillo  firmavit  placitum  seu  judicium, 
quod  infrà  inter  Diploniata  ejusdem  Principis 
referemus. 


[d]  Cociacum  seu  Codiciacum  et  Coceium 
castrum  ,  Couci  ,  Silvaco  in  diœcesl  Laudun. 
proximum  ,  fuit  olim  Episcopii  Remensis  ,  ut 
testatur  Frodoardus  in  rébus  an  ni  927.  Probabilius 
Codiciacus  seu  Cauciacum,  vulgô  Choiti  in  Noviom. 
quidem  page,  sed  Diœcesi  Suession.  positum.  Vide 
pag.  381,  Not.  (a). 

(e)  Nota  hic  supremum  Régis  jus  cura  Galli- 
cana,  ul  vocant,  libertate. 


EX  CHRONICO  («)  SENONIENSI  IN  VOSAGO. 

Apuà  Acherium  Tom.  II  Spicilegii  in-fol.  pag.   604. 

EST  TERRA  ista  [  Vosagus ]  excelsis  montibus  occupata  ;  rupibus  imma- 
nissimis  veluti  quaedam  castra  in  ipsorum  montium  cacuminibus  natura-  c«/>.2./«t.  1. 
liter  positis,  ipsos  montes  faciunt  suo  aspectu  horribiliores.  Inter  ipsos 
arduos,  ut  diximus,  montes  quaedam  valles  profundissimae  cernuntur ,  quae 
nemoribus  abietinis  ita  consitae  sunt,  ut  sua  nigredine  etiam  horrorem  plu- 
rimum  incutere  videantur.  Praetenduntur  enim  dicti  montes  in  longum  per 
quatuor  diaetarum  spatium  ;  in  latitudine  vero  vix  sex  milliaribus  vel  septem 
dirimuntur.  Habent  praedicti  montes  ab  oriente  Alsatiam,  quae  est  pars  Ale- 
manniae,    cum   suo  fluvio    Rethno    nomine  ;      ab     occasu    Lotharingiam     et 

(aj     Chronici  Senon.     Cœnobii    Auctor     est    Ri-  solo    vulgi    rumore   didicerat,  immiscuit  ;   at   quem 

chenus  ,     Monachus    ejusdem      loci,     qui     florebat  saeculi   barbaries    et     simplicitas  excusât.     Celcrùm 

medio     currente   saeculo   XHI.     Opus    quidem  ,    ut  idem    Scriptor    fide   dignissimus    est    in    rcbus    suae 

monet     Acherius  ,      stylo     rudi    texuit,    ac  dubia  ,  letatis  :     sed    haec    in  postcrius   tempus   reservanda. 
non   identidem  sed    raro,     pro  certis,     et  quae  ex 


368  EX  GHRONICO  SENONIENSI  IN  VOSAGO. 

Burgundiam  :  extenduntur  siquidem  (a)  à  meridie  in  septentrionem.  Ista , 
inqnam,  vasta  solitudo  non  tam  hominum  quàm  ferarum  ssevarum  habitatio 
habebatur,  et  quasi  labyrinthus  abhominibus  tune  temporis  vitabatur.  Hanc, 
quam  descripsimus,  terrain  antiqui  Vosagum ,  moderni  Vogiam  dixerunt. 
In  hujus  eremi  vasta  solitudine  Gundelbertus  Archiepiscopus  prinius  subintra- 
vit  ;  qui  vallem,  quam  nos  modo  incolimus,  sine  nomine  reperit,  eam  dul- 
cedine  natalis  patriae  .  .  .  imo  civitatis  in  qua  Archiepiscopatûs  functus  erat 
officio,  quae  Senonas  vocatur,  quasi  nomine  copulativo  Senonias  vocavit  ; 
unde  usque  ad  praesens  tempus  ipse  locus,  ubi  ipse  Domini  servus  habitavit, 
Senonias,   vallis  quoque  Senoniensis  appellatur. 

Cap.  U.  [ Medianum-Monasterium  ]  quia  ab  oriente  Senoniense  Monasterium ,  ab 
occidente  Stivagium,  à  meridie  Juncturas,  quae  nunc  S.  Deodatus  vocatur  ; 
à  septentrione  autem  Bodonis-Monasterium  habebat,  illum  suae  babitationis  B 
locum ,  Medianum-Monasterium  appellavit  [B.  Hydulfus],  quod  nomen 
usque  hodie  perdurât. 
Ca/>. l.W.2.  Civitas  [Met.]  Mediomatrica  dicebatur ,  quia  in  medio  aliarum  trium 
civitatum ,  Treverensis ,  Tullensis ,  Virdunensis ,  posita  erat  ;  in  medio 
mater  dicta   erat,    praesertim  quia   Archiepiscopatûs  pollebat  honore. 

Cap.  14.  Anno  Domini  MU  nativitas  B.  Brunonis,  qui  posteà  Tullensis  Episco- 
pus,  deinde  Papa  Romae  elïîcitur  :  cujus  parentes  {b)  etc.  .  .  .  Cujus  sancti- 
tatis  idem  Bruno  posteà  futurus  esset,  in  quamcumque  civitatem,  vel  castel- 
lum,  vel  vicum,  aut  villam  intrarent,  galli  earumdem  villarum ,  linguâ  ejus 
patriae  per  quam  transibant,  densis  clamoribus  eum  Papam  futurum  clama- 
bant  :  «  Léo  Papa,  Léo  Papa  »,  cùm  sibi  nomen  imponendum  omnes  ignora- 
rent  ;  et  iteriim  hoc  nomen  atque  iteriim  reciprocabant  :  «  Léo  Papa,  Léo  C 
»  Papa  ».  Quo  audito,  qui  cum  eo  erant,  eum  in  summa  veneratione  habere 
cœperuiit. 

Cap.  15.  Posteà  vero ,  anno  Domini  MHZ  vergente  numéro ,  erat  quaedam  Du- 
cissa ,  quae  viro  suo  viduata  Lothariensem  Ducatum  pro  modulo  suo  rege- 
bat.  Inter  caetera  quae  suis  temporibus  contigerunt ,  accessit  ad  Ecclesiam 
S.  Deodati ...  et  Clerici  et  populus  corpus  ipsius  Sancti ,  loci  ipsius  primi 
fundatoris  Deodati  ,  de  tumulo  levaverunt .  .  .  Secundo  autem  post  anno 
idem  Monasterium  S.  Deodati  prae  vetustate  corruens ,  ab  ipsa  Béatrice  et 
quodam  Comité  Ludovico  ,  ampliori  et  novo  aedificio  est  innovatum  .... 
Hernianus  [Dux  anno  Mil]  Sabbato  sancto  Paschae  inopinatè  civitatem 
Argentinam  intravit,  (c)  etc...  Quidam  [  armati  ]  considérantes  [in  Ec- 
clesia  ]  Crucifixum  magnum  auro  puro  et  gemmis  redimitum  ,  ad  eum  con-  D 
currerunt  :  cui,  ut  decrustarent  ,  manus  injicientes,  subita  morte  praeventi , 
ante  ipsum  Crucifixum  Diabolo  reddentes  animas  ceciderunt.  Omnis  deinde 
ille  exercitus  pessima  morte  diversis  modis  citô  totus  interiit.  Ille  vero  eorum 
[Dux]  Hermanus  ,  ut  suae  malitiae  donativum  reciperet ,  cum  quadam  nocte 
in  cubili  suo  se  sanum  collocasset ,  ab  illo  cui  servierat  Diabolo  suffocatus, 
somno  mortem  sociavit. 

Cap.  16.  Abbas   [  Monasterii    S.    Salvatoris   in    Vosago  ]  videns    se    non    posse     nisi 

magno  labore  tôt  et  tantis  molestationibus  resistere  ,  statuit  sibi  et  dicto 
Monasterio  sub  modo  advocatiae  de  Conservatore  providere  tali  conditione .  .  . 
Quicumque  Conservator  institutus  tuerit ,  scilicet  ex  tune  dominus  de  Al- 
bomonte  ,  reditus  annuales  levabit,  etc. .  .  .  fidelitate  ab  eodem  Conserva- 
tore  sibi  Abbati  praetacta.  E 

Cap.  18.  Contigit   quemdam    Adelhardum  ,  qui  quartus    decimus  à  primo    fundatore 

erat ,  Monasterii  [  Senionensis  ]  gubernacula  suseepisse  .  .  .  Fratrum  miserri- 
ma  conservatio  temporibus  sex  Abbatum  incorrecta  perduravit .  .  .  Rangero 
hujus  loci  Abbate  ab  hac  vita  deeedente,  Fratrum  Conventus  Rambertura 
Praepositum    sibi    elegit  Abbatem  ;   qui    ab   Episcopo    Metensi   temporalia ,   ab 

(a)    Georg-,    Farnarlus      in     sua     Orbis     Notitia  eo   monte   Mosam,     Mosellam ,    Ararim      seu    Sau- 

scnbit ,     Vosagum   montcm    cum   silva    in    Lingo-  coniam  ,      Helellum      vel     potiùs      EUum        [lU]  , 

nibus  oriri  ,     et    per    XXV    leugas     versus    ortura  aliosque     fluvios     demitti.    Addit    Valesius   in  Not. 

excurrere    ad    Basilicaraj    quâ     Burgundiam    à  Lo-  Gall.    in    silva     monteque    Vosago     capita    quatuor 

tharingia      dividit  ;      inde      septeratrionem     versus  maximorum       flurainum        contincri  ,       Matronae , 

continuis   jugis     et     perpetuis    silvis    Lotharingiam  Mosae,    Mosellae,    atque  Araris. 
ab    Alesatia   separantem,   per  L   leugas    ad  Mogon-  (b)  Vide  pag.  320   Torai  nostri  X. 

tiacum    et     Augustam      Trevirorum     expandi   :    ex  (c)  Vide  paginam  319  ibid. 

Episcopo 


EX  CHRONICO  SENONIENSI  IN  VOSAGO. 


369 


D 


(«)  Gerardus  imperiali  prœcepto  Ottonis  Magni 
possedit  Abbatiam  Medii-munasterii  et  de  Offonis- 
villa ,  necnon  Pauliniacensem  et  Dervensem.  Eo 
tamen  vivente,  Heribertus  juven'is ,  pater  Stephani 
Comitis  de  f'itreiu,  totam  Abbatiam  Dervensem  abs- 
tulit  et  possedit  :  cujus  vestigium  sequeris  ejus  filius 
Stephanus  ,  similiter  usurpavit  et  tenuit.  AdquLuvit 
etiam  idem  Prœsulà  prœfatolmperatore  Abbatiam  S. 
Deodati,  et  fnrestem  et  bannum,  quant  dicunt  Epis- 
copi-montem.  et  villam  Baunivolum  •  et  ab  Odelrico 
Comité  adquisivit  f^II  mansos  apud  Bodonis-  curtem 
cum  dimidia  Eeclesia,  et  à  JFarnern  Comité  castrum 
de  Murowalt. . .  Muvit  ratioiiem  contra  Acliardum 
Lingon.  Prœsulem  pro  Varennis.  Ex  B.  Gerardi 
ïuli.  Episc.    Vita  Auctore   VVidrico. 

(i)    Senon.     Chronographus  ,      Pagio       ad     an. 


1049  judice  ,  manifesté  hallucinatur  in  die  et 
mense  consecrationis  hujus  Oratorii  ,  cùm  IjCO 
IX  mense  Dec.  anni  1049  Romam  profectus  sit, 
illucque     circa     initium     mensis     Febr.    pervenerit. 

(c)  Léo  IX  Remis  Metas  est  profectus  ,  et 
consecravit  Basilicam  S.  Arnulfi,  ex  Vita  S.  Leo- 
nis  à  Wiberto.  Litteras  tune  ab  eodem  Papa 
data  Meurissius  lib.  3  de  Episcopis  Met.  récitât, 
in  quibas  Léo  ait  se  V  Idus  Octob.  S.  Arnulfi 
Ecclesiam  consecrasse  :  qui  dies  anno  1049  in 
feriam  IV  incidit  ;  sed  hoc  saeculo  Ecclesiarum 
dedicationes  indiscriminatim  omnibus  diebus 
saej)è  facta;  comperiunlur.    Pagius. 

[d]  Hinc  firmatur  quod  notavimus  suprà  de 
festo  S.  Trinitatis. 


A  Episcopo  vero  Tullensi  curam  suscepit  animarum .  .  .  Rainbertus  autem 
locuiTi  tam  féliciter  rexit ,  ut  se  aniabilem  cunctis  exhiberet  et  honorabi- 
lem. 

Anno  Domini  MXLIV  Hnmbertus  Abbas  Mediani-Monasterii  {a),  vir  clari  cap.  49. 
ingenii  ,  laudes  quce  Responsoria  diountur . .  .  rhytmicè  ac  metricè  com- 
ponens,  Brunoni  Episcopo  Tullensi  tradidit  decantanda.  Inde  quinque  annis 
elapsis,  apud  Maguntiam  Conventus  Episcoporuni  ac  Procerum  et  aliorum 
plurimoruni  cura  Imperatore  Frederico  *  habitus ,  Bruno  Tullensis  Episco-  *  Henrico 
pus  ,  Papa  conimuni  consilio  omnium  eligitur  ;  ac  Romae  proficiscens ,  per 
partes  illas  transeundo,  Oratorium  S.  Johannis  Baptistae  ad  portain  Mediani- 
monasterii  consecravit  X  {h)  Nonas  Aprilis  :  Humbertum  quoque  Mediani- 
monasterii  Abbatem  secum  ducens  ,  Archiepiscopum  Sicilise  ordinavit; 
B  deinde  Romae  Cardinalem  ad  vices  suas  supplendas  secum  morari  praecepit. 
ML  anno  dominas  Léo  Papa  ad  partes  istas  rediens ,  S.  Arnulplii  Eccle- 
siam (c)  Métis  dedicavit.  Secundo  anno  item  Gallias  repetens ,  ossa  B.  Ge- 
rardi Tullensis  Episcopi  de  tumba   levavit. 

Anno    Domini    ML VI    quidam    Bilonus ,    Girardi    Ducis    servus,    in    saltu     Cap.  20. 
Vosagi  qui  Longummare   dicitur  ^    locum  et  Capellam    in   honore  B.    Bartho- 
lomaei   primus  sedifîcavit. 

Tempore  Bercheri  venerabilis  hujus  loci  Abbatis,  fuit  t[uidam  Régneras  Cap.2\. 
qui  locum  in  vasta  eremi  solitudine  positum  adiens,  Ecclesiam  ibidem  aedi- 
ficavit  :  qui  locus  usque  hodie  Mare  dicitur.  Quam  videlicet  Ecclesiam  me- 
luorabilis  Episcopus  Tullensis  Pibo,  industriâ  ipsius  Regneri,  Nonas  Maii  in 
honore  S.  Trinitatis  consecravit.  Ubi  multi  ea  die  S.  Trinitatis,  id  est  in 
C  Octavis  Pentecostes  {cl) ,  ob  festi  gratiam  convenire  solebant .  .  .  Post  hoc  Cap.  22. 
autem  Rambertus  Abbas  hujus  loci  Senoniensis  aliquanto  supervivens  tem- 
pore .  .  .   migravit  ad  Dominum.  Gui  vir   venerandus  Bercherus   successit. 


EX  GENEALOGIA  (a)  B.  ARNULPHI  METENSIS  EPISCOPL 

Apud  Chesnium  (b)    Tom.    II  Scriptorum  Franc,  pag.  642, 

Ro B E R  T  u  s  (c)  [Rex  genuit]  Regem  Francise  Henricum  et  Adelam  : 
Henricus  Philippum  Regem  Francise  et  Hugonem  Magnum  :  Philip- 
[  E  pus  ,  etc. . . .  Adela  soror  Henrici  Régis  Francise  genuit  Mathildem  Regi- 
nam  Anglorum,  Balduinum  Comiteni  et  Robertum  Comitem  :  Mathildis 
genuit  Guillelmum  et  Henricum  Reges  Anglorum  ,  et  Adelam  Comitissam  ; 
Balduinus  frater  Mathildis  genuit  Balduinum  Comitem  et  Arnulphum  : 
Arnulphus  genuit  Balduinum  Comitem  :  Robertus  frater  Mathildis  genuit 
Robertum   Comitem  ex  Gertrude   :  hic  Robertus  ,   etc. 

...    Theodericus    Dux     [filius  Friderici    Ducis    et    Beatricis    filiœ  Hadewi- 
dis]    genuit    Fridericum    Dueem,     Adelada    *    :    Fridericus    Dux   {d)   genuit 

(a)  Anonymus    Gcnealogix      hujus   Auctor    flo-      nostro  Volumine. 
lebat  anno  1261,  ut  ipse  testatur. 

(b)  Chesnianam      editionem      contulimus      cum  [d)  Francoruni  placilo  nomen  tulit  hic  Friderici, 
Ms.  Cod.    Reg.    5989  Quem  proavi  fudÉre  Duces  à  sanguine  Regum. 

(c)  Quae    praicedunt,      exhibuimus    in    superiori 

Tome  XL  A  a  a 


Adelam 


370  EX  GENEALOGIA  B.  ARNULPHI  METENSIS  EPISCOPI. 

Beatricem  et   Sofiain    :    Beatrix  genuit   Mathildem    ex  Bonifacio  :   Sofia   genuit  A 
Theodericum  de  Monçonz  et  Fridericum  fratres  :    horum   Theodericus  ,  etc.  .  .  . 
Adela     soror    Friderici    Diicis     genuit     Fulconem     et    Gallerannum  ,   et  filiam 

•  M.  Lint-  unam   quam   habuit  Henricns  de  Liemhorc  * ,    pater  Pagani  de    Arluns ,    etc. 
'"^*^"  .  ,  .  Ermengardis  [  filia  Karoli  Ducis  ]  genuit  Albertum   Comitem,  (a)  [et  filias 

duas  Hadewidem  et  Enimam  de  Los  :  horum  Albertus  genuit  Albertum  Comi- 
tem ]  :  Albertus,  etc  .  ...  De  sororibus,  Hadewidis  Theodoricum  Ducem  et  Ge- 
rardum    Comitem    fratres  :    horum    Theodericus  genuit  Simonem    Ducem  :  Si- 

♦  Ms.  Alsat.   mon  ,   etc.  .  .  .    Gerardus    frater  *  Alberti    {h)   genuit  Giselam  ,  et   Hugonem  , 

et  Lambertum  (c)  :  Lambertus  genuit  Henricum  Comitem  Lovaniensem  : 
hic  Henricus  genuit  Henricum  et  Godefridum  fratres.  Henricus  filius  Ger- 
bergae  genuit  Adeleidam,  Chunegundem,  et  Adelam.  Mathildis  filia  Gerber- 
gae  genuit  Eustachium  Comitem  Boloniensem ,  et  Gerbergam  Friderici  B 
Ducis  uxorem  :  Eustachius  Cornes  genuit  Balduinum  Regem  Hierusalem  , 
Godefridum    Ducem,    et  pôst   Regem    Hierusalem,    ex    Ida  :     Gerberga    soror 

*  Al.  Jun-  Eustachii  Comitis   ex  Friderico    Duce    habuit   filiam    niutam    *  :    haec    genuit 
'''■"  Henricum  de  l^emburc. 

. .  .   Berta  [  filia    Mathildis  sororis    Lotharii     Régis    Fr.    et    Karoli    Ducis  ] 

♦  Odo         genuit  Othonem    Comitem    Campaniensem  :    hic    Otho  *    genuit    Theobaldum 

Comitem:  Theobaldus  genuit  Stephanum ,  Othonem,  Hugonem,  fratres. 
Guepa  soror  Bertae  et  Mathildis  genuit  Giselam  uxorem  Régis  Conraidi  : 
héec  habuit  ex  Conrado  Henricum  Imperatorem  tertium  :  hic  Henricus  ge- 
nuit Henricum  IV  Imperatorem  Augustum  ex  Agnete.  Mathildis  soror 
Guepae  et  Bertae  genuit  Arnulphum  Comitem  Flandriensem,  Godefridum 
Ducem  {d)  ,  Gozelonem  Ducem,  fratres  :  horum  Arnulphus  genuit  Bal-  C 
duinum  :  hic  genuit  Balduinum  ex  Chunegunde  :  hic  genuit  Balduinum  et 
Robertum    ex     Adela.     Gozelo   frater   Arnulphi   et  Godefridi   genuit  Godefri- 

*  Al.  Gede-  dum  Duccm  ,  Odam,  et  Regelindam  *:  horum  Godefridus  Dux  genuit 
Godefridum  Gipposum  et  Henricum  Comitem  Lovaniae.  Regelindis ,  soror 
Godefridi  Ducis  et  Odae,  genuit  Albertum  Comitem  JNammucensem  :  hic 
Albertus  genuit   Godefridum  ,     Fridericum,    Henricum    et    Albertum,     fratres. 

.  .  .  Hsec  [Ermendruda  filia  Albradae  sororis  Lotharii  Régis]  genuit  Agne- 
tem  :  haec  aliani  Agnetem  :  hsec  genuit  Henricum  IV  Imperatorem  ex  Hen- 
rico  Imperatore  tertio  :  hic  Henricus,  etc 

.  .  .  Hudica  [  filia  Othonis  I  Imper.  ]  genuit  Othonem  Ducem  :  Otho 
Henricum  et  Chononem  fratres  ;  horum  Henricus  genuit  Conradum  Impe- 
ratorem :  [  ie)  hic  genuit  Henricum   III  Imperatorem  ]  et  Lidulphum  fratres .  .  .  D 

[Henricus  Dux,  filius  Henrici  Ducis  fratris  Othonis  I  ]  genuit  Hen- 
ricum Imperatorem,  et  Giselam  uxorem  Stephani  Régis  Hungrorum  :  haec 
genuit  Bernardum  :  hic  genuit  Idam  Namucensem,  et  Reginam  Francorum, 
et  uxorem  Angelberti  Marchionis,  et  Gertrudem  Coniitissam  Flandriensem, 
et  Reginam  Nacorum. 

Si  Pagio  ad    an.    1070  credamus,  Epitaphium  istud  vetustiore  nunc  primùm  addita  sunt.  Chesnius. 
positum   fuit   non    Friderico    I  ,    sed    Friderico    Lo-  (b)    Forte    leg,     Theoderici  ;     et      certè    ita  vide- 

tliaringiae    Duci    hujus    nominis     IT  ,     anno       1027  tur,    cùm     alterius   Gerardi     suprà    non  mcininerit, 

juxta  "Wipponein  demortuo;  proinde  Gerbertus  quàm  illius  qui  fuit  frater  ïlieoderici  Ducis.  Id. 
seu   SiLvester   II    Papa  ,     cùin    anno  1003  vitâ    de-  (c)    Hîc     déesse      videtur     initium    generis   Ger- 

cesserit,     hoc     Epitaphium     condere     non     potuit,  bergte  secunda;   filiae   Caroli  Ducis.    Id. 
licet      Editorum   errore     inter    ejus    Opéra     exstet.  (d)     Sigebertus   in   Chron.    ad    annum    984  nar- 

Porrô      laudatos     versus   nonnisi    Frederico  II   con-  rat  Lotharium    Regem     Fr.      Lotharingiam     inva- 

venire,    inde     probat     Pagius.   quod    Fredericus   I,  sisse  ^      Virdunumque    et    Godefridum    ipsius    urbis 

Galliae     Medianae    [sic      vocabatur    Lotharingia    su-  Comitem     cepisse,     sed      anno     insequenti  tara    ur- 

perior]      Dux,   neque   à   Regibus  neque   à  Ducibus  bem     quàm    Comitem  reddidisse.     Hic   autera    Go- 

aut     Principibus      originem      duxerit  ;      Fredericus  defridus     Rarbatus     cognominatus,     Pagio     judice, 

verô     Thcodorici     filius  ,   Frederici     I    ncpos,   re-  prorsùs   est  diversus  à   Godefrido     Rarbato   Lothar. 

vera    natus    sit  è   sanguine    Regum,    cùm    Frideri-  Duce  :      Comes       enim        Virdunensis ,       Captivas 

eus    I     avus    ejus    uxorem     duxerit    Reatricem   Hu-  vulgô      appellatus ,      nunquam      fuit      Lotharingiae 

gonis    Capeti    sororem,    ac   filiam    Ilugonis     Magni  Dux. 

Ducis    Fr.     et   Rurg.    ac     Ducissae   Hadwidae   Saxo-  [e)     Ansub's    hîc    inclusa,     leguntur    tantùm     in 

nicae  Henrici  Aucupis    Germ.  Régis  filiae.  Ms.    Cod.    Reg. 
(a)  Haec    oniissa     in   Met.    membranâ  ,    ex     alia 


lindam 


371 


EXTRAIT  W  D'UNE  CHRONIQUE  DE  FRANCE. 

Manuscrit  de  Coislin  N".  1881. 

GUANT  merveille  avint  en  cel  tans  :  ou  mois  de  Février  resplandy  li 
solaus  *  ung  jour  clerement ,  et  environ  avoit  un  grant  cercle  de  la 
coulour  à  l'arc  ou  ciel  qui  apert  contre  la  pluie  :  et  environ  la  pluie  avoit 
deux  solaus  ,  dont  lis  uns  envoioit  ses  rais  vers  Aquitaigne,  et  li  autres  vers 
France.  Ces  signes  furent  veuz  ou  solail  un  juedy  toute  à  jornée,  et  la  lune 
estoit  XIIII  ;  et  ensement  (b)  le  vendredy  matin  duques  *  à  tierce.  Li  Rois 
Henris  ,  dont  je  vous  di  ,  rendi  terre  au  Duc  Williaume  de  Normendie  , 
B  dont  si  parent  l'avoient  essiliet  (c) ,  qui  duel  avoient  de  ce  qu'il  estoit  bastars, 
et  estoit  Dus  *.  Cil  Rois  fist  justisse  par  les  gart  de  France  de  touz  ces  trai- 
tres  ;  les  uns  fist  pendre  ,  les  autres  essilla  (rf),  et  as  autres  toli  terre.  Cil  Rois 
prist  à  famé  fille  le  Roy  de  Roussie,  et  en  eut  un  fill  Phelipe  qui  ot  esté  drois 
oirs ,  et  un  autre  qui  ot  non  Hue ,  qui  puis  fu  Contes  de  Vermendois.  En 
cel  tans  art  *  la  cité  de  Paris ,  et  em  France  eut  moût  grant  famine.  Li  Rois 
Henris  niorut ,  et  fu  emfoys  à  S.  Denis.  Phelippes  <;es  fiex  *  fu  Roys  et 
enoinz  à  Rains  (e)  de  l'arcevesque  Gervaise.  En  cel  tans  aparut  une  estoyle 
vers  oriant  en  Mai  près  de  V  jours  entiers.  En  cel  tans  emprès  la  S.  Mi- 
cliiel  ala  Williaumes  Dus  de  Normendie  en  Engleterre  afforce  o  grant 
naive ,  et  la  conquist ,  et  puis  fu  couronnés  et  Rois  en  Engleterre ,  et 
morut  Rois  d'Engleterre  et  Dus  de  Normendie,  etc. 


(a)  L'extrait  précédent  et  l'étendue  de  cette 
Chronique  se  trouvent  à  la  page  293  de  notre 
X*  Volume. 

(b)  Jnximul,  ensemble  ,  de  même. 

(c)  Chassé,  dépouillé...  deiiil. 

(d)  Exila,  et  aux  autres  osta. 

(ej  Dans  l'Acte  du  sacre  de  Philippe  I  ,  que 
nous  avons  imprimé  plus  haut  à  la  page  32, 
après  de  vobis  il  faut  ajouter  et  de  Ecclesiis  vobù, 
comme  dans  l'Ordre  du  sacre  des  Rois  comman- 
dé par  Louis  le  jeune  en  il79  ;  et  remarquer, 
que  per  rectum  (par  droit)  est  un  Gallicisme.  Bi- 
nius  et  le  P.  Sirmond  ont  donné  cette  pièce 
dans  la  CoUect.  des  Conciles  ,  et  Duchesne  l'a 
tirée  d'un  Ms.  de  M.  Petau  ou  de  l'Eglise  de 
Beauvais.    Dans  Biuius,    qui     l'a     prise  de    Papire 


Masson  pag.  230,  les  dates  sont  visiblement 
fausses.  Le  Ms.  de  M.  Petau  qui  y  a  remédié, 
qui  a  nommé  l'Archevêque  ,  et  a  fait  son  narré 
plus  ample  ,  portoit  MLfIII ;  mais  Nie.  Vignier 
dans  la  3fi  partie  de  sa  Biblioth.  Hist.  a  averti 
qu'il  faut  lire  MLIX.  Jean  Bodin  dans  son  I 
liv.  de  la  Républ.  pag.  99  n'a  pas  l'Indiction,  et 
il  a  rapporté  le  commencement  de  cet  Acte  un 
peu  autrement  ;  mais  tel  qu'il  dit  l'avoir  tiré 
d'un  ancien  Livre  de  la  Bibl.  de  Reims ,  qui 
commence  :  Juliani  ad  Erigiutn  Regem.  Anno 
ULflll ,  Henrico  régnante  XXXII,  IF  Kal.  Jun. 
ego  Pltilippu.i,  etc.  La  copie  du  P.  Sirmond  porte 
die  Pentec.  XXIII  Mail ,  sans  compter  par  les 
Kalendcs.  Bodin  ne  parle  point  du  jour  de  la 
Pentecôte,  parce  qu'il  a  anno  MLyiII. 


le  soleil 


jusques 


Duc 


brûla 
son  fils 


E 


EX  CIIRONICO  (a)   KEMPERLEGIENSL 

kfuà  Baluzium  Tom.  I  31iscellan.  pag.  520. 

ANNO    MXXXIV  ,      Haduisa    Comitissa     Britanniae  ,     vidua    Gaufifridi      et 
mater  Alani  et  Eudonis,  IX  Kal.  Martii  obiit. 

MXX  XVIII ,  depositio  Felicis  Abbatis  S.  Gildasii. 

MXXXIX    * ,     obitus    Alani    Redonensis ,     Ducis    Britanniae.     Hic 
suum  filio  suo  Conano  trimensi  reliquit  Kalendis  Octobris. 

MXLÏ ,   transitus  Cadvalloni  Abbatis  Rotonensis. 

MXLVII ,  Conanus  puer  de  custodia  patrui  sui  elabitur  Redonis. 

MXLVIII*,    Redonenses  Conanum  recipiunt.    Romae  (b)   apud    S.    Petrum  *^/. MXLIX 
XII  Februarii 

MXLIX  ,   Léo   IX  consecratur  et   coronatur  Papa    XIII   Aprilis  :   confirmât 


regnum  *  ^l.  MXL 


Bellam-insulam   (c)    Cadvalono 
obiit.  Successit  Perenesius. 


Abbati    (cl)      Rotonensi  ,     qui     eodem    anno 


(a)  Praecedentem  Chronici  hujus  partem 
continet  pagina  294  ïomi  nostri  X. 

(b)  Haec,  Romœ,  etc.  ibi  redundare  videntur, 
et  forte  pertinebant  ad  Leonera  IX  Papam  in 
contextu  integro.  Léo  enira  Romae  fuit  receptus 
2  Febr.  et  in  cathedram  S.  Pétri  evectus  13 
ejusdcra  mensis,  anno  10i9  ;  sed  Chronographus 
Kemperleg.  sequitur  velerem  calculum. 

(c)  Earadem     Gregorius     VII       Benedicto     Ro- 


thon.  Abb.  asseruit  anno  Pontificatûs  sui  V.  Haec 
porrô  insula  multarum  subinde  litium  materiat 
fuit  cum  Monachis  S.  Crucis  Kemperleg.  quibus 
à  Monasterii  sui  origine  ah  Alano  Corn,  data 
fuerat. 

{d)  Hujus  profecto  nominis  secundo  ,  ita  ut 
duo  j  unus  post  altcrum,  admittendi  sint  cog- 
nomincs  ejusdem  loci  Abbates. 

A  aa  ij 


372  EX  CHRONICO  KEMPEBLEGIENSI. 

ML,    Vercellensis  Synodus  sub  Leone  Papa  IX  celebratur.  ■^ 

MLIV ,  domnus  Léo  Papa  transiit  III  Kal.  Mail ,  XXIX  Aprilis  :  cui 
successit  Victor.  Hoël  principatum  Nannetensium  adipiscitur  Cornubiae 
Cornes. 

JMLV  ,  Eliseus  Abbas   (a)  S.  Giiengolei   prseficitur. 

ML VII ,  transitus  S.  Guorloësii  Abbatis  Monasterii  S.  Crueis  Kemperle- 
giensis.  Conanus  Cornes  Endonem  patriiiim  suum    bello  cepit. 

MLVIII  ,  Alanns  Cornes  Cornugailiae  ,  Kemperlegiensis  Monasterii  fun- 
dator  et  pater,  migrât  ab  hac  vita. 

MLIX ,    Jungumarius   Abbas  praeficitur. 

MLX,   Gaufridus    [Martellus]   Conies  Andegavorum  obiit. 

MLXII  ,  Herbertus  Cenomanensis  Cornes  nioritur ,  uterinus  frater  Co- 
nani  Ducis.  B 

MLXIII ,   Judith  Comitissa  Cornugallige   obiit. 

MLXIV ,  Orscandus  Episcopus  Coriiugalliae  vitam  finit  :  successit  ei  Be- 
nedictus  filius. 

MLVI ,  Stella  visa  est ,  quse  cometa  dicitur  ,  ferè  per  XV  dies  in  occi- 
duis  partibus.  Conanus ,  Alani  Ducis  Britanniœ  filius  ,  obiit.  Guillelmus 
Norraannorum  Dux  cum  magna  classe  Britanniam  invasit  insulam.  Praelatus 
est  Abba  Benedictus,  frater  Hoëli  Comilis ,  Monasterii  Cemperlegiensis. 
Haraldus  Rex  Anglorum  à  Guillelmo  devictus  interficitur. 

MLXVIII ,    Baldoinus  Flandronensis  Comes  obiit. 

MLXX  ,  Hardengius  Comitissa  moritur  XII  Augusti. 
•  Hiideb.       MLXXIII ,     Alcxandcr    Papa    moritur  :    cui  successit    Aldebrandus  *  ,  cui 

nomen  Gregorius.  Monasterium  inchoatur  (^)  S.  Melanii.  C 

MLXXVII ,  Hoël  à  Vicecomite  Eudone  capitur ,  et  infra  XI  dies  ab 
exercitu  suo  vi  redditur. 

(a)  S.  Guengaloëi  seu  Wingaloëi  et  Winva  Abbatis  primo  :  siquidem  in  hoc  instruraento 
loëi,  iS.    Guinolé  de  Landvenec.  Evenus  post  aunos  regiminis  XX VU,   anno     1081, 

[b)  Si  non  fallit  Eveni  epitaphium  ,  hic  Ab-  obiisse  dicitur.  Certè  ex  bis  quae  nolavimus 
batiam  S.  Melanii  regere  cœpit  ab  anno  1034  suprà  in  Chron.  Salmur.  patct ,  Monasterium  S. 
aut     insequenti  ,      adeôque      Sigonis      Salmurensis  Melanii  instauratum    fuisse  ante  annum  1073. 


EX  FRAGMENTIS    («)    CHRONICORUM  COMITUM  PICTAV1.E, 
Ducum  Aquitaniae,  Auctore,  ut  videtur,  Monacho  S.  Maxentii.  D 

A'pud  Martenitim  Tom.  V  Ampliss.  CoUect.  col.   1150. 


w 


iLLELMUS  auteni  Comes  nostrae  Pictaviae,  Dux  etiam  Aquitaniae, 
erexit  Ecclesiam  in  suburbio  Pictavensi  in  honorem  B.  Johannis  Evan- 
gelistae ,  ac  etiam  B.  Andrese  Apostoli  ,  ibique  fundavit  {b)  Cœnobium  Mo- 
nachorum  Cluniacensium.  In  illis  temporibus  ex  ejusdem  progenie  Odo 
Vicecomes  de  Thoarcio  ,  Widonis  Vicecomitis  filius  ,  augmentavit  de 
*  Quinçar  Quinssaio  *  Cœnobium  cum  Alixa  conjuge  à  Willelmo  genita  Comité  En- 
golismensi  ,  filiisque  suis  Willelmo  Vicecomite  et  Reginaldo  Theofagioruni  ; 
cujus  Odonis  assensu  fundavit  Alixa  capellam  unam  in  Ecclesia  S.  Pauli 
Pictavensi.  Odone  defuncto ,  illius  frater  V^illelmus  de  Thoarcio  fuit  Vice-  E 
comes  ,     camposque    salinarum    quos    habebat    apud     Cursonem    ,     donavit 

{a)    Vide    pag.     294     Tomi    nostri  ,    ubi     Frag-  qui       pro      MLXXIII     facile       potuit      scribere 

mcnterum  istorum  jam  dedimus  partein.  MLXVIII^     ponendo     f     pro     X.      Vide     Notam 

(6)    Juxta     Mabillonium     Tom.    V.    Annal.    Be-  pag.   286  suprà  ;    et   ibi   adde,     alias  litteras    Wil- 

ned.      pag.       18,     Monasterium  -  novum    aedificare  lelmi    sic    terminari  :     Facta  est    Charla  donationis 

cœpit     Willelmus     Ganfridus      anno     1069.      Hoc  sive   confirmationis   F  Kal.    Febr.  anno  ab  Incarn. 

non    consonat  Chartae    fundatoris,    qui     ibi    diserte      Dnm.     MLXXf^II ,      Indict.      XF Pontifïcatûs 

asserit  quôd  ,   quando   Ecclesiam   S.    Johannis  œdi-  [Gregvrii   P'II]     anno    IF....       ■videntibus      Odone 

ficare    voluit,    Audebrannum.,    Papam  adierit.    Nara  Abb.    S.    Johannis  ,  Guidone  de  Nevers,    Bugone  de 

Hildebrandus     seu      Gregorius     VII      Pontificatum  Leziniaco,  Borello  de  Mosteriolo,    Beraldo  de  Dunis, 

non    fuit    adeptus   ante    annum  1073.  Postponenda  Magingodo   de    Mella,     Guiberto    de     S.     Johanne, 

igitur     constructio     Monasterii-novi      itineri    Comi-  Gauterio    Carbonarh  ,     Odone  Prœposito,   etc.    Nec 

tis    et  electioni   Gregorii    VII,   Major    quippè  fides  dum    igitur  anno   1076     absolutum    erat    Monaste- 

est  adhibenda     Instrumento      authentico      condito-  rium-novum. 
ris,      (juàm      posteriori       Chronographo        Malliac. 


EX  FRAGMENTIS  CHRONICORUM  COMIT.  PlGTAVIiE.  373 

A  Cœnobitis  B.  Michaëlis  in  Erenio  ;  cui  donationi  assensit  ex  Mathilde  con- 
juge  filius  Willelmus  de  Aspero-monte.  In  his  temporibus  ex  eadeni  fami- 
lia  Radulfus  de  Malo-leone,  Ebles  filius,  Ecclesiam  erexit  in  honoretn  B. 
Pétri  Apostoli  ...  et  militum  suorum  hominumque:  consensu  ,  decimasque 
suas  donavit  eideni  Ecclesiae.  Hylaria  conjux,  confirmante  Rainaldo  de 
Malo-leporario  fratre  sno  [nam  in  illius  casainento  erant  illae  decimse  ]  , 
propter  dilectionem  Radulfi  viri  sui  in  eadem  Ecclesia  sèpulti,  filiique  sui 
Ebles  de  Malo-leone,  et  Willelmus  de  Talamundi,  illam  donationem  ratam 
habuerunt ,  astantibus  Arnoldo  de  Castro-murio  Arnoldi  superstes,  Trullo 
de  Podio  («)  Augusti,  et  Rainaldo  de  Podio  Fagi  fratre  suo,  Roberto  de 
Mauritania,  Roberto  de  Saussaio,  et  Rullo  de  Argentonio  militibus.  Cùm 
erexisset  Willelmus,   inclytus  gratiâ  Dei  Dux  et    Cornes   in  Pictavia    et   Aqui- 

K  tania  ,  collegium  de  novo  Monachorum  Chassani,  ex  ejusdem  Willelmi 
Proceribus  Arnoldus  de  Castro-niurio,  Chassani  Cœnobitis  donavit  suas 
décimas  Putei-Thonesi,  cum  Adelmoda  conjuge  et  Raimundo  filio.  Trullus 
etiam  de  Podio-Augusti  Ferrum-Sectoris  Willelmi  superstes  ,  possessiones 
omnes  quas  habebat  apud  Loretum,  Chassani  Cœnobitis  donavit  pietatis 
ejusdem  intuitu,  cum  uxore  Mahauda  filiisque  suis  Willelmo  de  Podio-Au- 
gusti et  Rainaldo  de  Floscellaria.  Illas  enim  ferè  omnes  possessiones  habue- 
rat  Mahauda  à  Callo  pâtre  suo  Vicecomite  de  Oënaio.  Rainaldns  quoque  de 
Podio-fagi,  Trulli  frater  germanus,  possessiones  suas  de  Henssionensi  do- 
navit Abbati  Alarico  cum  Helvisa  conjuge  filiisque  suis  Hugone  atque  Wil- 
lelmo. Rainaldus  {b)  fuerat  Francise  Camerarius  in  vita  Régis  Henrici  , 
ante  Régis   illius    obitum  ;   cùmque    supervixisset    Helvisa     Rainaldo    viro  suo, 

C  nupsit  iterùm  Valeranno  Franciae  Camerario ,  fuitque  genita  ab  Hugone 
nuncupato  Bardulfo  ,  qui  tenuit  Puirium  castrumque  de  Bello-fonte  et  etiam 
de  Novigento.  Helvisae  primogenitus  Hugo ,  Rainaldi  primi  viri  sui  filius, 
castrum  de  Podio-fagi  tenuit  à  Roberto  de  Mauritania  (c)  consobrino  , 
terramque  totam  de  Podio-fagi  citra  et  extra  ripam  Sayvriae  (d)  in  omni 
rure  castellaniae  mero  et  mixto  imperio,  cum  nobilitiis,  hostagiis,  homini- 
bus,  censibus,  terris  et  reditibus,  pedagiis,  prœfecturis,  vacantiis  et  albi- 
nis  ;  resque  de  podio-fagi  singulae  non  possunt  alienari,  earumque  dominus 
jus  tantiim  habet  utendi,  fruendi,  salvâ  substantiâ  ;  succedunt  illi  filii  sui 
complures,  habito  ordine  nascendi  vicissim  inter  se  ;  defunctoque  filiorum 
ultimo ,  filius   primogeniti   filii    aut    illius     hères    masculus    habet  investituram 

D  ejusdem  castri  atque  castellaniae  de  Podio-fagi.  Hugo  vero  Cœnobium  aug- 
mentavit  S.  Johannis  Angeriacensis  cum  Petronilla  conjuge  et  Gaufredo 
filio,  adstantibus  Willelmo  Franciae  Camerario  ,  Hugonis  fratre  germano , 
et  Willelmo  Ferrum-sectore  Comité  Engolismensi,  Gaufredi  quondam  Co- 
mitis  filio  et  Comitissse  Petronillae,  ac  etiam  fratre  Petronillse  suprà  nomi- 
natae.  Deinde  Willelmus  ipse  domini  Philippi  Francise  Régis  Camerarius, 
pietatis  amore  et  Hugonis  de  Podio-fagi  fratris  sui  exemplo,  S.  Johannis 
Angeriacensis  Abbati  Odoni  Cœnobitisque  donavit  possessiones  suas  S. 
Luciani  :  addidit  suam  decimam  Willelmus  de  Surgeriis,  Hugonis  Maëngo 
filius  et  Perronellse,  cum  Alipsa  conjuge,  supra  memorati  Willelmi  sorore  : 
qui  quidem  Willelmus  genuit  Hugonem  ,  Willelmum  et  Mahaudam  ex 
Adellia  conjuge,  Yvonis  filia  Comitis  Bellimontis  atque  AdelKae  Comitissse. 
E  Dux  autem  Willelmus  inclytus  Aquitanise  obiit  in  Domino  apud  Chisia-  An.  i086. 
cum  (e),  et  inde  corpus  ejus  translatum  est  in  civitatem  suam  de  Pictavo, 
et   sepultum  est   in  Ecclesia  quam  erexit  in  honorera  B.  Johannis    Evangelistse 

(rt)   Deinceps   ad  majorem  confirmationem  eorum  Rainaldi,  et  successorum  salute,  ac  etiam  pro  animce 

quœ  prœmittuntur  [pag.  2t)o  Tomi  nostri  X]    Trid-  remédia  Hugonis  Bardulphi  atque  Bertliœ    patrif  et 

lus   de    Podio-Augusti    et   Rainaldus  de  Podio-fagi,  matris  Helviice.  Ibid. 

Willelmi  Ferrum-sectorit  ex  Mathilde   conjuge   filii,  (c)   Est     in    Pictonibus     Moritania     seu     Morito- 

apposuerunt  sigilla  sua  Cliartœ   hujusce   donationis  nium  castrum,  Mortaigne. 

[terrce  IS.  Diunysii  de  Pcyrato],  Ex  antiquo  Chron.  [d]    Sic     in     lilteris      Guillelmi     Aquit.       Ducis 

S.    Micliaelis  in    Eremo     ad  calcem  iioruin   Fragm.  anno   989    datis,    vocatur    corruptè    Sevria     fl     Se- 

col.  1160.  paris  Nioitciisis,  la  Sevré  Niortoise. 

(b)    Rainaldus  Camerarius  Régis   et  Hebim    con-  (e)  Suprà  pag.    1:21,  apud   Ghisesgium   castrum  ; 

jux  ampliiis  Cœnobium  nostrum  B.  Micliaelis  in  Eremo  forte    Chizay    ad     Wltonani   fl.    la   Boutonne      non 

dotaverunt  pro  remédia  animarum  Ifillelmi  de  Podio-  longé  à  Monasterio  Angeriac. 
Àugusti   atque  Mal/iildis,  patrù  et  matrit  ejusdem 

Aaaiij 


S^^A  EX  FRAGMENTIS  CHRONICORUM  GOMIT.  PIGTAVI^. 

ac    etiam  B.    Andreae  Apostoli.  Successit  illi    Willelmus   Pictaviae,    Aquitaniae  A 
Dux  et  Cornes  Pictaviae^   filius  ejusdem. 


GENEALOGIE  («)  EX  CHRONICIS  HAINONIENSIBUS. 

Apud  D.   Lucam  Acherium  Tcm.  III  Spicil.  in-fol.  pag.  286. 

CAROLUS     Diix    Lotharingiae ,    frater     Lotharii    Régis     Francorum   ,     duas 
habuit     filias     Ermengardem    et    Gerbergam  :     de    Ermengarde  natus  est 
Albertns    Cornes    Namurcensis ,     qui    genuit    Albertuin     ei     succedentem  ,  et 
Henricum   Comitem  de  Durbio.    Albertus  II    genuit  Godefridum    (  b  )     Comi-  g 
tem    Namurcenseni  ,    et    Henricum   Comitem     de    Rupe.    Hic    Henricus  filiam 

♦  Ms.  Wa-  habuit    Mactliildem  ,     quse    domino    de    Walecourt  *    peperit    Werricum   et 
lencourt         Beatricem  ,     etc.  .  . .   Godefridus    Cornes    Namurcensis  ,     frater     Henrici    de 

♦  Ms.  Aeii-  Rupe,    genuit    Henricum  et    Adelidem  *   uxorem    Hainonensis    Balduini  ,    cui 
'^*'"  peperit  Balduinum  Comitem  ,  etc.  .  .  . 

Gerberga  vero  alia  filia  Caroli ,  fratris  Lotharii  ,  peperit  Henricum  Se- 
♦  Ms.  Junio-  niorem  *  de  Bruxella  ;  et  hic  Henricus  genuit  Henricum  ,  Lambertum  ,  et 
^^"^  Macthildem  quai  Comiti  de    Bolonia   Eustachio    peperit   Eustachium    et   Lam- 

bertum.   Eustachius    vero    ex    Ida   filia    Godefridi    Ducis   Lotharingiae  genuit 
Godefridum  de  BuUonio  ,   posteà  Regem  Hierusalem  ,   et   Eustachium  ,    etc. . . . 
Comes  Flandrise  Arnulfus ,     exercitu  congregato  ,    intravit    Hainoniam ,    et 
saisivit  Comitatum   Montensem  contra  Rainerum  et   Lambertum    filios    Raineri  C 

*  Bosuc      Longicolli  ,    qui     fuit  Comes   Montensis  ,  et  destruxit    castrum  de    Bossue  *  ; 

tantùmque  guerravit  illos  pueros ,  quôd  oportuit  eos  fugere  in  Franciam 
ad  quaerendum  auxilium.  Lambertus  duxit  uxorem  Gerbergam  filiam  Caroli , 
posteà  matrem  Henrici  de  Bruxella  ;  et  Rainerus  filiam  Hugonis  Capeti. 
Regressi  ergo  de  Francia,  magnum  exercitum  congregaverunt ,  et  ingressi 
Hainoniam  ,   terram  suam  recuperaverunt. 

In   Chronicis  invenimus  quôd  S.  Walbertus ,    qui    sepultus  jacet  apud   Cou- 
sorne  (  c  )  juxta  Beaumont  in    Hainonia  ,    fuit    Dux  Lotharingiae,   et    extende- 

*  Ed.  apud  batur   dominium  ejus  per  *  Cameracesium   et  Hainoniam ,     Brabantum  ,    Has- 

baniam  (d)   et  Ardennam   usque   ad  Rhenum.   Uxor   ejus  Bertilla  duas   ei  pe- 
perit  filias  ,   Waldetrudem   et    Asdegundim  ,    quae   primogenita    nubere    recu- 
sans,   facta   est  Monialis  ,   et  fundavit  Monasterium   de   Melbodio  ;  Waldetrudis  D 
cuidam  magno   viro  nupta  ,    Maldegario   nomine ,    qui  et  Vincentius ,    duos  ei 
peperit  filios  Landricum  et  Dellinum,  ac  duas  filias  Astrudem(e)  et  Maldeber- 

*  ^i.  Sceno-  tai"-    Maldegarius,  qui  et  Vincentius,  in   Senogio  *  Monasterium  aedificavit  Mo- 

gio  nachorum  ,    dans  eis  possessiones  magnas  ;     quo    Monasterio   postmodùm    per 

Hunos    destructo ,     reaedificata    est    ibidem    Ecclesia   Canonicorum.  Hic   Vin- 
centius de  consensu   uxoris  factus   est    Monachus  in     Monasterio    Altimontensi 
♦  Ms.  Bel-  juxta  Melbodium  *  ,  et  similiter   (f)   uxor    sua     Ducissa    Waldetrudis  aedificavit 

bodiurn  Ecclesiam   in  monte  Castri-loci ,   et  facta   est    Monialis  ;    filii  quoque  et   filiae  , 

relicto  steculo  ,   religioni  se   dedicaverunt.    Successit    igitur  in  Ducatum    neptis 

'  Ed.  Aiia  Ducissae  Waldetrudis  Aya  *  ;    quae  nupta  est  cuidam    potenti    viro  ,    nomine 

'Ed.  Bo-  Idulfo,  qui  post   mortem  sepultus  est  in    Monasterio  Lobiensi  *  ;  et  dicta  Aya 

'"^"*'  tempore  viduitatis    suae  contulit   Ecclesiae  Montensi    villas  de  Cuemes  et    Nimi  E 

et  Braine  la  Wihote  :  et  stetit  Abbatia  Montensis  longo  tempore ,  quôd 
Abbatissa  per  electionem  fiebat  ;  ipsam  praesentando  Imperatori.  Posteà  suc- 
cessit  in    Comitatu  Montensi    Comes    quidam,  qui  ab  Imperatore   impetravit, 

(a)    Magister    Balduinus    de  Avennis  ,     qui    flo-  ciarum    extra      Galliae     limites     positarum  ,     com- 

rebat   circa    annum  1280,    collegit     Hanon.    Genea-  plectuntur.      AcLerianam     editionem     exegiraus   ad 

logias.    Has   autem,    Acherio     teste,    maxiini    sem-  fidem  Ms.    Cod.    Reg.    Biblioth.     num.     4896.    A. 

per     fecêre    qui     in    ejus     generis     lucubrationibus  (6)    Apud   Acherium     duntaxat  ,     genuit    Gode- 

operam    et    studium     collocaverunt ,    illis   saepè  usi  friduni  Com.  de  Rupe.  Hic  Henricus.,  etc. 

[Andréas    Chesnius    praesertim     in     Genealog.     do-  (c)   In  Ms.  Cod.    apud  Curtim-solre  juxta  Bellum- 

mûs     Luxemburg.    et      in    aliis],        dum     genèses  montem. 

texuêre   diversas  :     quippè    innumeras     fermé    pro-  (d)    Ibid.    Hesbaniam...    Bertilia...     Aldegundim, 

sapias       Nobilium     Magnatumque  ,       non       solùm  (e)  Ibid.  Altrudem  et  Madebertam. 

Artesiae  ,   Hannoniae ,      Flandriae      et      Brabantise  ;  \f)  In  Ms.  Cod.  et  consimiliter  seu  consiliatrix. 
sed   etiam    orbis    Gallici,     multarumque      provin- 


GENEALOGIiE  EX  CIIRONFCIS  HAINONIENSIBUS.      375 

A  prsesentationem  illam  sibi  debere  fieri,  cujns  quideni  tempore  vacante  Abba- 
tia,  ciiin  Abbatissa  noviter  electa  sibi  praesentaretur  ,  noluit  admittere  eam  , 
dicens  se  Abliateni  esse  ,  née  aliam  deberent  Abbatissam  habere  ;  domicel- 
labus  vero  ad  Imperatorein  appellantibus  ,  et  per  suos  Canonicos  in  suos 
procuratores  à  principio  sibi  constitutos  litigantibus  ,  tandem  («)  Comiti 
resistere  non  potentibus ,  perniansit  Abbatia  et  praebendarum  collatio  in  vo- 
luntate  Coniitis. 

Postmodùm  autem  fuit  ibi  Cornes  nomine  Hermannus  per  uxorem  suam 
Riehildem ,  qnae  sibi  peperit  fîlium  et  filiam.  In  illo  tempore  mortuus  est 
Comes  Valencianarum  absque  herede  ;  et  dictus  Comes  Hermannus  cum 
lixore  sua  Richilde  ,  tum  jure  consanguinitatis  tuni  emptione  erga  propin- 
quiores  tantiiin  fecerunt ,    quod    illum    Comitatum   sibi  acquisiA^erunt  cum  alio. 

B  Deinde  mortuo  dicto  Hermanno  ,  dicta  llicbildis  maritata  est  Balduino  filio 
Comitis  Flandrite  ,  cui  peperit  duos  filios  ,  quos  ita  vehementer  diligebat , 
quôd  priniuni  tilium  quem  Hermanno  pepererat ,  Clericum  fecit ,  et  pro- 
curavit  ipsum  fieri  Episcopum  Catalaunensem  (b)  ;  et  filiam  ,  Monialem.  Posteà 
tantùm  fecerunt  dictus  Balduinus  et  Richildis  erga  filium  suum  Episcopum 
Catalaunensem  ,  tum  per  denarios  tum  per  alia  ,  quod  Comitatus  Haino- 
niensis  remansit  filiis  dicti  Balduini.  Episcopus  verô  Cameracensis  excom- 
municavit  dictum  Balduinum  pro  illo  matrimonio  Richildis  Comitissae  ;  sed 
Léo  Papa ,  qui  avunculus  erat  Richildis ,  absolvit  eos  ,  et  inhibuit  eis 
thorum.  Istc  Balduinus  amovit  Canonicos  qui  erant  in  Hainonio  ,  et  posuit 
ibi  Monachos  :  posteà  mortuus  est  anno  Domini  MLXX.  Assignaverat  autem  An.  1070. 
filio  suo   Arnulfo  Flandriam  cum    juramento    Flandrensium  ,   et  Balduino    mi- 

[C  nori    Hainoniam. 

Comitissâ   itaque  Richilde  *    cum    filiis   suis  valdè   juvenibus  tenente  ambos  ♦  Ed.  Richil- 
Comitatus ,    supervenit     Rodbertus  (  c  )    Friso    patruelis   puerorum  ,    et   expulit  "^'^ 
eos  de    Flandria  :    contra   quem ,  convocato    Rege   Francise   Philippo ,    Richil- 
dis  cum    filio  Arnulfo   et    Hainoniensibus    conflictum    habuerunt  juxta   Casla- 
tum  ;   et  primo  capta  Richilde    Comitissâ    à  Flandrensibus ,   et    Roberto    simi- 
liter   al)    Hainoniensibus,    propter  aniorem  quem    Hainonienses   habebant   erga 
Comitissam    Riehildem ,    restltuerunt    dictum   *  Robertum    Frisonem    pro    Co-      »  Ed.  pra- 
niitissa  :  et  posteà  dictus   Comes   campum   obtinuit  contra    Francorum  Regem  dictum 
et   Comitissam  ;  et    occisus  est    ibi    verus   Comes    Flandri?e   Arnulfus ,   et   per 
consequens   Flandriam    subegit    Robertus  *   Friso.     Tune   ipsa  Comitissâ    cum    *  Ed.  Come» 
suo  'filio   Balduino    ad     se    fortificandum    *     confœderationem      inierunt    cum    *  Ed.  Con- 

[D  Thieduino  Leodiensi  Episcopo  ,  Comitatum  Hainoniensem  in  feodum  re-  ^"'^ 
cipientes  in  hune  modum  :  quôd  Comes  Hainoniae  servire  tenetur  in  omni- 
bus nécessitât! bus  suis  cum  toto  suo  posse  ad  expensas  Episcopi  post  exitum 
à  Comitatu  Hainoniensi  ,  similiter  (d)  et  quandocumque  Comes  Comitatum 
suum  egreditur  eundo  ad  Episcopum  pro  feodo  suo  relevando  ,  similiter 
quandocumque  vocat  eum  Episcopus  ad  parlamentum.  Item  cùm  Impera- 
tor  vocat  Comitem  ad  curiam  suam  pro  quacumque  re  ,  tenetur  eum  Epis- 
copus ducere  et  reducere  in  expensis  suis ,  et  respondere  ac  remanere  pro 
ipso  :  et  si  aliquis  vellet  gravare  Comitem  ,  Episcopus  tenetur  eum  juvare 
cum  magna  potestate  in  suis,  scilicet  Episcopi  ,  propriis  expensis  :  et  .si  Comes 
obsideret  castrum  ad  honorem  suum  pertinens  ,  aut  si  alius  *  contra  ipsum  *  £d.  alitiuis 
obsideret   aliquod     castrum  ,    Episcopus   tenetur   ipsum   juvare  cum  quingentis 

[E  equitii)us  '  ;  et    Comes    tenetur     ei     tune    facere    légale  forum  de  cibariis  ;  et     •3fr.  miU- 
potest  Episcopus   per    campos   accipere   herbam  et  necessaria  pro  equis  ;  et  ad  *  "• 
hoc   faciendum    tenetur   Episcopus   ter    in   anno  ,   et   qualibet    vice   per    XL 

(o)    In    Ed.     tandem    Comiti    non    valentibut    [in  Chronico  S.   Pétri  Catalaun. 

marg.    f.    proevatentibus  ]    domicellabus  petentibus ,  (c)    Arnulfi      tutela     Roberto     Frisio      commissa 

perniansit,  etc.  fuerat   :  quae  res   funesti  belli  seminarium  fuit    inter 

(b)    Hinc     Epitaphium     recenti     prorsùs      manu  ipsum    et    Riehildem    pueri    matrem.     Nam    Rober- 

exaratum     habet  :    Kogier.t   Evesque    de    Chaalonv,  tus   tutelam     Flandriae    sibi     ex     fratris    testamcnto 

second  de  ce  nom,  fil.f  de //erman  Comte  de  Namur  et  asserere  voluit;    et    Richildis   eamdem    ei     denega- 

de  Richilde     Comtesse   de  Hainaut décéda  fc  26  vit   in    magnam  sui   et   filii  Arnulfi  perniciein  ,  cui 

Janvier  1062.     Indiculus    Episcoporum      Cntalaun.  Robertus      Comitatum     Flandriae      vi      abstulit     et 

fert  quoqne   Rogeriutii     II   obiisse   VI    Kal.     Febr.  vitam. 

codera  anno  ;   sed     ex    Charta  vivebat  adhuc  anno  [d)    In  Ed.    duntaxat  ,   similiter   et   quandocum- 

.1065,      quo    etiam     consignatur     obittis      cjus    in  que  vocat  eum  Episcopus,  etc. 


376      GENEALOGI/Ë  EX  CHRONICIS  HAINONIENSIBUS. 

dies.  Prœtereà  cum  hoinagio  Comitis  débet  Episcopus  habere  hotnagium  A 
Castellani  Castri-loci,  et  Castellani  de  Bello-monte,  nec  non  et  Castellani 
de  Valencianis.  Item  débet  Episcopus  Comiti  dare  anno  quolibet  in  Natale 
Doniini,  tria  paria  vestium,  quorum  (a)  quodlibet  valere  débet  sex  niarcas 
Leodienses,  et  cuilibet  Castellanorum,  unum  per  similiter  sex  (i>)  marca- 
rum.  Item  si  cornes  inf'ra  Comitatuni  adquisierit  aliquod  alodium ,  aut  si  do- 
natum  ei  fuerit,  et  ipse  ulteriùs  illud  in  feodum  dederit,  aut  servum  acqui- 
sierit,  totum  illud  simul  tenebit  cum  f'eudo  ab  Episcopo.  De  pace  vero 
Leodiensi,  ad  quam  respondere  tenentur  multi  Barones  et  homines  eorum , 
neque  Comes  neque  homines  sui  tenentur  respondere.  In  augmentum  autera 
sui  feudi  Comitissa  accepit  Abbatiam  et  advocatiam  Montensem  ac  justitiam 
*  Ed.  autem    Comitatûs    Hainoniensis,     quam    tenuerat    ab    Imperatore,    Episcopus    enim  * 

tantùm  fecerat  erga  Imperalorem ,  quod  dederat  eidem  hujusmodi  feuda  :  B 
et  Episcopus  tantam  pecuniam  dédit  Coniitissae  et  suc  filio,  quôd  Ecclesiae 
multùm  erant  gravatae.  Istis  conventionibus  praesentes  {^c)  apud  Fosses  in- 
terfuêre ,  Godefridus  de  Bullonio ,  Comes  Albertus  de  Namurco  ,  Comes 
Lambertus  de  Lovanio ,  Comes  de  Chineio ,  Comes  de  Monte-acuto  in 
Ardenna,  et  plures  alii  ;  secundiim  quod  hsec  omnia  in  Chronicis  continen- 
tur  Monasterii  Lobiensis.  Comitissa  verb  Richildis  retinuit  in  allodium  pro- 
pria alodia  S.  Waldetrudis  apud  Castri-locum  in  Castro  et  in  villa  Quaregnon, 
Gamapes  ,  Frumeries  (  rf  ) ,  Thieuvi  ,  Baine-la-Wihote  ,  Braine-le-chastel  , 
Hal,  Castres,  Herines,  Guemes,  Ninyc- ville,,  Feur ,  Hayne ,  et  aliqua 
alia  quse  non  nomino. 

Per   auxilium   Episcopi   Leodiensis   confortata    Comitissa    et   filius   ejus   Bal- 
duinus ,    per   quosdam   mediatores   tandem  pacificati    sunt   cum    Roberto   Fri-  G 
sone    Comité    Flandrise  :    et    Comes   Balduinus    quamdam    neptim   dicti    Ro- 

*  Ed.  iiiTa-  berti   ducere   in    uxorem  debebat ,    et  ad   hoc   faciendum  invadiavit  *   villam 

Duacensem,  quam  tune  possidebat  ;  die   vero  assignatâ   quâ  illam   desponsare 
debebat,   tantùm  abhorruit  eam  propter    turpitudinem   seu   deformitatem   ejus 

*  Ed.  reti-  quod   noluit   eam   ducere  ;  propter   quod    Robertus   obtinuit  *    Duacum ,    nec 
n™t  posteà  recuperare  potuit  Balduinus. 

Comitissa    Richildis    firmavit    castrum    Bellimontis,    et    aedificavit    capellam 
•  iff.  Ydam  S.  Vcnantii.    Balduinus   autem   ejus  filius  adhuc  juvenis    uxorem  duxit  Idam  * 
sororem   Lamberti    Comitis     Lovaniensis ,     quae    valdè  bona   matrona    fuit  et 
bonse  vitse.    Richildis   Comitissa    et   filius  ejus   Balduinus   aedificaverunt    Abba- 
tiam S.  Dionysii  in   Brocheroie  (e) ,  dantes   ei   villam  et  plures  alias  possessio- 

*  Us.  cùm  nés.    Ipsa  quoque   Richildis   postquàm  *   viriliter   et  bene  terram  suam    tenue-  D 
An.  1086.    rat,  mortua  est  anno  Domini  MLXXXVI .... 

Pag.  294.  Carolus  duas  genuit  filias,  Ermengardim  quae  nupta  Comiti  Namurcensi 
peperit  Albertum  Comitem  ,  qui  patri  in  Comitatu  successit  ;  et  Gerbergam  , 
quae  nupsit  Lamberto  cum  Barba  ,  fratri  Raineri  Longicolli  Comitis  Mon- 
tensis.  Iste  Lambertus  Bruxellam  tenebat  in  sua  hereditate  ;  Gerberga  vero 
erat  Comitissa  Lovaniensis  de  hereditate  sua  :  et  hic  Lambertus  ex  Gerberga 
genuit  Henricum  seniorem  Comitem  Bruxellensem  :  et  ii  fundaverunt  Eccle- 
siam  S.  Pétri  in  Lovanio.  Iste  Lambertus  praeliando  contra  Episcopum 
Leodiensem  Baldricum  apud  Huardis  devicit  eum  ;  postmodùm  tamen  fuit 
occisus  apud  Florinas.  Henricus  igitur  Senior  patri  succedens  in  Comitatu 
Lovaniensi  ,  duos  genuit  filios  et  unam  filiam  :  quorum  primogenitus  Hen- 
ricus ,  et  alter  Lambertus  ;  filia  vero  Macthildis  nomine ,  Eustachio  Bolo-  E 
niae  Comiti  nupta  est.  Lambertus  vero  patri  successit  in  Comitatu  Lovaniensi , 
quia  frater  ejus  primogenitus  sine  herede  decessit.  Hic  itaque  Lambertus 
uxorem  duxit  Odam  ;  et  ii  fundaverunt  Ecclesiam  S.  Gudilae ,  ponentes  ibi 
Canonicos  ,  quibus  décimas  dederunt  de  Bruxella.  Dictus  Lambertus  ex 
Oda  genuit  Henricum ,  qui  patri  successit  in  Comitatu  ;  et  genuit  duos 
filios,    Reinerum  primogenitum  ,    et  Henricum  :  quo   Reinero  in  Hasbania   (  /"j 

[a]  In  Ms.  Cod.  Reg.  quarum  queelibet.  koroth. 

[b]  Ibid.  similiter  marcarum,  sine  sex.  (/"]  Al.  Hesbania,  vulgô  apud  nostros  Hasbai- 
Ic]  Ibid.  pressentes  fuerunl  apud  Fossis.  gne,  seu  potiùs  Hasbain  vel  Hesbain.  Hodiè  situs 
\cC)  Ibid.    Frumeries,    Kievi ,    Brainne-la  Wihote  ,  Hasbaniae     médius       Ardennae     et     Bracbanto     vel 

Braine-le-castel...  Cuemes,Ninivile seur  Hayne.       Brabantiae  interponitur. 
(e)  Ibid.      Brokeroie  ;    al.     Broqueroia  ,    ac    Bro- 

occiso, 


GENEALOGIiE  EX  CHRONIGIS  HAINONIENSIBUS.     377 

A  ocdso,  cùin  hères  ei  non  esset ,  successit  in  Coniitatu  patri  Henricus ,  qui 
genuit  duos  filios,  Henricum  primogenitum  ,  et  Goclefridum  cum  Barba. 
Morto*  %itM»  pâtre,  etc. 


EX  GESTIS  («)  ABBATUM  S.  GERMANI  AUTISSIOD. 

Apud   Labbewn  Tom.    I  Novœ  Biblioth.  Libr.   Mss.  pag.   573. 

PosT  Thealdum ,  unanimi  consensu  Fratrum ,  consensuque  Henrici 
inolyti  Francorum  Régis  ,  ejusque  fratris  Roberti  Burgundionuni  Ducis , 
nobilissimteque  eorum  matris  Constantise  Reginœ ,  Raynaldique  Comitis  et 
ejus  uxoris,  electus  est  dominus  Odo  in  Abl^ateni,  anno  Doniini  MXXXII.  . . 
corroborantibus  et  confirmantibus  hoc  Hugone  Autissiodorensi  ,  Leothe- 
rico  Senonensi,  aliisque  vicinis  Episcopis .  .  .  Rexit  Monasterium  per  annos  Pag,  574. 
XX   (b)   et  ampliùs.    Obiit  autem   V   Idus  Angusti,  anno  MLXXVII  (c). 

Anno  MLXIV,  electus  est  dominus  Galterus ,  S.  Benedicti  Floriacensis 
Monachus,  in  Abbatem  à  Fratribus  S.  Germani  Autissiodorensis ,  et  à 
Patriciaca  Cella  adductus.  Eodem  anno,  antequàni  dictus  Abbas  benedice- 
retur ,  incensum  est  igné  ex  se  succenso  totuni  castrum  S.  Germani  cura 
Monasterio  et  nionasteriaHbus  officinis  ;  ita  quod  nihil  omnino  remansit  à 
porta  civitatis,  quae  Pendens  dicitur ,  usque  ad  molendina  Cantantis-ranse. 
Benedictus  autem  fuit  dictus  Galterus,  à  Gaufrido  Autissiodorensi  Episco- 
Q  po,   eodem  anno  Nonis  Julii. 

Post  Galterum  rexit  Rothlanus.  Hujus  tempore  incensa  est  civitas  {d) , 
ab  Ecclesia  S.  Pétri  juxta  pontem  usque  ad  molendina  Cantantis-ranae ,  fe- 
riatis  diebus  PaschcC. 

Guibertus,    B.    Germani   à    pueritia   Monachus,    electus    fuit    post    Rothla- 

num.    Haec    autem    electio  anno    Domini    MLXXXV   exstitit    celebrata 

Guibertus  nobilis  génère. 

(a)  Auctor  istorum  Gestorum  Frater  Guido  ,  (d)  In  Chronico  S.  Mariani  Autisstod.  Jnno 
fuit  Abbas  S.  Germani  anno  1290,  ut  monui-  Dom.  MLXXF  incensa  est  Autissiod.  civitas  ab 
mus  jain  pag.  296  ïomi  X.                                                   Ecclesia  S.  Pétri  quce  est  super  pontem  usque  ad  mo- 

(b)  Ajjud  Mabillonium  Tom.  IV  Annal.  Bened.  lendiuos,  etc....  Eodem  anno  Arnulplius  Abbas  S. 
pag.    663j    Odo    XII    annis    functus     est      Abbatis       Columbœ,  reliquias  S.    Tlieobaldi  fratris  sui  ab  Italia 

-.    officio,   non  tamen  Abbas  sed  Prior.  detulit,  quas  in  eodem  Abbatia  reposait, 

*-'       (c]  Error  in  numéro  ibi  manifestus  est. 


EX  CHRONICO  («)  BREVI 

ECCLESIiE  S.  DIOrsYSlI  AD  CYCLOS  PASCHALES. 

Apùd  Acherium  Tom.    II.  Spicileg.  pag.   808. 

XiNNo  MXLIX,  obiit  domnus  Abbas  Vivianus. 

MLI,  Léo  Papa  venit  in  Galliam. 

MUX,  Philippus  Rex   ordinatur. 

MLX,  obiit  domnus  Henricus  :   Philippus  puer  régnât. 

MLXV,    Willelmus  (b)  Comes  obiit. 

MLXVI,  cometa  visus  est  à  VI  Kal.  Maii  per  IX  dies,  à  vespere  usque 
ad  gallicinium.  Ipso  anno  Willelmus  Dux  Normannorum  Angliam  intravit , 
Haraldum  Regern  occidit,  seque  regni  diaderaate  coronavit. 

MLXXX,  famés  magna  fuit. 

(fl)    Vide      Notam      in      excerptum   inde     jam      regiae   Chartae    pro   S.    Luciano ,     datas   Silvanectis 

[b]    Forte      13    est    Willelmus    Corn,     qui    cum      primo. 
Anna     Reglna     et     Roduifo      Corn,     subscripserat 

Tome  XL  B  b  b 


378       EX  GHRONICO  BREVI  ECCLESI^  S.  DIONYSII. 


APPENDIX  EX  MS.  (a)  DIPLOMATE  ROBERTI  REGIS  FR. 

...  iLLUM  quem  sibi  secundùm  Deum  praeesse  cupiunt ,  unanimi 
unitoque  consilio  cuncta  congregatio .  .  .  sanctorum  Patrum  praeceptionibus  , 
Deo  omnifluae  bonitatis  annuente ,  edoctus  serenissimus  Rotbertus  Rex 
Francorum    Burgundionumque   simul .  .  .    preces    genuinas    respexit  .  .  .    sper- 

*  f.  suorum   num  *   communicari    consiliis    subditorum     voluit    de    Abbatia    excellentissimi 

Martyris  almi  Dionysii  Sociorumque  ejus,  exspectare  consilium  et  sui  regni 
Procerum .  .  .  actibus  ;  veriim  etiam  cum  praedicti  loci  Monachis ,  quem 
post  domnum  Odilonem  Abbatem  miris  dulcifluisque  moribus  comptum 
prsefatae  Abbatise  praelatum  sancire,  etc.  de .  .  .  nempè  ditioni  ipse  locus 
subdebatur  à  diurnis  temporibus,  prsefato  Rege  annuente,  mérita  sanctitatis  B 
ejus  expertus.  Idemque  Abba  videlicet  Odilo,  afFeetu  sincero  aniniadvertens, 
se  non  posse  tam  grandisonum  pondus,  ut  hactenus  fécit  jam  perferre,  ex- 
*gubmonuit  cellentissimi  Régis  jam  fati  Procerumque  regni  submonit  *  praesentiam,  ut 
sibi  jam  senio  atque  plebriatus  perplacido  ipsius  flatum  Deo  quandoque 
vocante  quo  venire,  nolens  locum  praetitulatum  sine  pastore  ac  reniige  in- 
cassum  relinquere ,  venerunt  Procerum  singuli ,  eoque  deprecante  praefatus 
Rex  assertione  litterarum  fieri  adjudicavit .  .  .  actione  ciim  aliae  proficiant , 
illa  utilissiraa  authoritas  est  édita ,  quia  prsetaxatus  locus  in  ipsius  Régis 
successorumque  Regum  mundi  labentis  aevi  temporibus  persistens,  nulli  un- 
quam  tanti  patris  merito  subjaceat.  In  bac  igitur  Abbatia  elegit  praedictus 
Rex,  cum  communi  suorum  fidelium  consilio  et  voluntate  praecipuè  ipsius 
*  Odilonis  congregationis  et  domni  Odonis  *  Abbatis  Cluniacensis ,  quemdam  Mona-  C 
chum  nomine  Albertum ,  ipsius  loci  alumnum,  regularibus  institutionibus 
apprimè  et  fructuosis  percomptum  actibus,  nobilissimis  ortum  (t)  natalibus,  et 
tam  novi  quàm  veteris  Instrumenti  detritum  eruditionibus  :  et  ut  haec  electio 
non  foret  reprobata  ,  sed  inviolata  permaneret  proprio  .  .  .  assignata  Ceno- 
baeio .  .  .  etc.  Signum  domni  Ivonis  Prioris.  S.  Guillelmi  Sacerdotis.  S.  En- 
noldi  Sacerdotis.  S.  Emonis  Sacerdotis.  S.  Airach  Sacerdotis.  S.  Milonis 
Sacerdotis.  S.  Gotfredi  Sacerdotis.  S.  Armanni  Sacerd.  S.  Theoderici 
Sacerd.  S.  Constantii  Sacerd.  S.  Eubaldi  Sacerd.  S.  Pétri  Sacerd.  S.  Immonis 

*  f  Hamal-  Sacerd.    S.    Benedicti    Sacerd.    S.    Bertradi  Sacerd.    S.    Gamalfredi  *  Sacer- 
fredi  dotis .... 

(a)       Fragmentum      hoc      pluribus      in      locis  casavit  ?    An      denique      alius     quilibet      Âlbertus 

mutilum  ,    descripsimus  ex     Tom.      I      Ms.      Col-  Viviano     praeivit      electione,     quae      obitu      inter- 

lectionis      veterum     Scriptorum      Durand     in     Bi-  cepta     est  ?      Ut     dicamus     quod     sentiraus ,     haec 

bliotheca    nostra   Sangermanensi.      Ibi    autem     sic  electio     non    alia    est    ab     ipsa  electione  Viviani  ; 

notatur  :    «    In   Ms.     Cod.     Reginae      Sueciae   extat  et  Araanuensis  erravit  in  nomine. 
»  originale     electionis      Alberti     Abbatis     S.     Dio-  (h)    Hac    sanè     praerogativâ     gaudebat      Albertus 

»   nysii  ,    ex   quo     quae    sequuntur   tantùm   descri-  Abbas    Miciac.    qui    uxorem     habuit      Hildegardem 

»  bere    potuimus.    »  Porrô    istud     Diplomatis ,   ne-  Castriduni     Vicecomitissam  ;    et     cujus     epitaphium 

gotium     aliquod       facessere       débet        Scriptoribus  Gemeticense  sic  habet  : 
Sandionysianis.     Quis    est     enim    Albertus     in     eo 

laudatus  ?     Certè     ignotus      fuit     Dubleto  ,    Mabil-  Hic  jacet  Albertus  quondam  regalia  spernens,,. 

lonio   et   Gallise   Christ.     Auctoribus.    An     binomi-  Mundi  divitias  cum  regali  ditione 

nis   fuit    Vivianus  ?     An    Albertus     Miciac.       ante  Gemetica primas  sprevit pro  relligione,... 

Vivianum    electus  ,    oblatum    onus      tuscipere    re- 


379 


^  Al. 
MXLVII 


An.  1066. 


EX  CHRONICO  («)  S.  STEPHANI  CADOM. 

Âpud  Cliesnium  inter  Scriptores  Normann.  pag.  1017. 

ANNO     MXX.XV  ,     obit     Rodbertus    Dux    Normannorum  ;     cui    succedit 
Guillelmus  filius  ejus  in  puerili  setate. 

Anno  MXXXVII ,     obit    Robertus   Archiepiscopus  :    succedit     Malgerius  *  ,    'M.  Maigi 
qui  culpa  exigente  depositus  est. 

Anno  MXLVI  *  ,   bellum  apud  Valliumdunas. 
B      Anno  MXLIX  ,  Léo  Papa  Concilium  Remis  habuit. 

Anno  MLIV  ,  bellum   apud  Maremortuum. 

Anno  MLV  ,  deposito  Malgerio  succedit  Maurilius  Rotthomag.  Archiep. 

Anno  MLX,  obit  Henricus  Rex  Francorum  ;  cui  succedit  Philippus  filius 
ejus. 

Anno  MLXI,  Joannes  Episcopus  Abrincensis   mense  Septembri. 

Anno  MLXIII ,   subjugata  est  Cinomannis  Comiti  Norm.   Willelmo. 

Anno  MLXV  ,  obit  Edwardus  Rex   Anglorum. 

Anno  MLXVI,  Willelmus  Dux  Norm.  transiit  mare  III  Kal.  Octob. 
cum  valida  Normannorum  manu  :  cui  occurrit  Heroldus  cum  eo  pugnatu- 
rus  ;  commissoque  prselio  pridie  Idus  Octobris  ,  ruit  Heroldus  ejusque  exer- 
citus.  Post  hoc  Willelmus  elevatur  in  Regem  die  Natalis  Domini  apud  Lon- 
doniam  ,  Anglorum  maximam  urbem, 

Anno  MLXVII ,  obit  Maurilius  Rothomagensis  Archipraesul  ,  Monachus 
Fiscannensis. 

Anno  MLXIX  ,  Maurilio  succedit  Joannes  ,  filius  Roduiti  *  Comitis 
fratris  Ricardi  ,  qui  priùs  Abrincensi  Ecclesiœ  Vil  annis  et  III  mensibus 
praefuit  ;  et  posteà  rogatu  Alexandri  Papae ,  concedente  Guillelmo  Principe 
Normannorum  et  Rege  Anglorum  ,  adeptus  est  cathedram  Rothomagensis 
Ecclesise. 

Anno  MLXXIII ,  invaserunt  Monaohi  S.  Audoëni  Joannem  Rothomag. 
Archiepiscopum  Missam  celebrantem  in  festivitate  ejusdem  Sancti  ,  cum  ar- 
mata  manu  (b)  vivorum  :  unde  judicatum  est  in  Conciho  in  eadem  civitate 
congregato ,  praesidente  Rege  Anglorum  Willelmo  ,  Monachos  bujus  cri- 
D  minis  reos  per  Abbatias  carceribus  retrudi  ad  placitum  Archiepiscopi.  Inde 
complures  dispersi  f'uerunt  ,  unus  Vurnemarus  *  nomine  apud  Fiscannum  ^ 
alter  apud  S.  Wandregisilum  nomine  Benedictus  ,  alter  apud  Gemeticum 
nomine  Rodulfus.    Hoc  anno  dedicata    est  Basilica  S.    Stephani  Cadomi. 

Anno  MLXXIV ,  congregatum  est  Concilium  in  Rothomagensi  urbe  , 
praesidente  Willelmo  Anglorum  Rege  ,  Normannorum  Principe  ;  et  Joanne 
Archiepiscopo  cum  suffraganeis  suis,  Odone  Bajocensi  Episcopo  ,  Hugone 
Luxoviensi  ,  Michaële  Abrincensi  ,  Gilleberto  Ebroacensi  ,  Roberto  Sa- 
giensi.  Eodem  anno  obtuUt  Guillelmus  Rex  Anglorum  die  sancto  Paschae 
in  Ecclesia  Fiscannensi  filiam  suam  ,  per  manum  Joannis  Archiepiscopi 
consecrandam.  Inibi  etiam  instituit  legem  sanctam  ,  scilicet  ne  aUquis  homo 
aliquem  hominem  assailliret  *  pro  morte  alicujus  sui  parentis,  nisi  patrem  aut 
filium  interfecisset. 

Anno    MLXXIX  ,     obit    Joannes    (c)    Rothomag.     Archiepiscopus   :      huic 


M.  Radulfi 


'  Al.  Nome- 
riarus 


*  Ms.  assali- 
ret 


(a)  An  nus  1293  est  meta  hujus  Chronici  , 
quod  Chesnius  ex  antiquo  Codice  descripsit.  In 
Bibliotheca  S.  Germani  Prat.  inter  Miscell.  Mss. 
Dlirandi  Tom.  II  ex  Ms.  Cod.  Rcginae  Sueciae 
175,  cxstat  brevius  aliud  ejusdem  Abbatiae  Ga- 
dom.  Clironicon  ^  in  anno  1328  desinens  , 
sicque  tantùm  ferens  non  una  manu  :  Anno 
MXLIl  mortalitas  magna  hominum.  Anno  MXL^l 
bellum  apud  t'allium-dunas.  Anno  MXLIX  Léo  Papa 
Concilium  Remis  liabuit.  Anno  MLXI  obiit  Joannes 
Abrincensis  Episcopus  mense  Septembri.  Anno 
MLXXfll  dedicata  est  Basilica  S.  Stephani  Ca- 
domi. Anno  MLXXIX  oblulit  Guillelmus  Rejc 
Angl.   die   sancto   Pascitce  filiam  suam,   etc.   ut    in 


edito. 

[b]  Turpiter,  ut  mox  patebit,  falsus  est  Mat- 
thseus  Parisius,  ejuscjue  sequaccs  j  qui  Johan- 
nem  Archiepiscopum  tune  interfcctuin  fuisse 
calumniantur. 

(c)  Ex  hoc  loco  et  ex  Actis  Rotomag.  Ar- 
chiepiscoporura  suprà  patct,  longé  falli  Mat- 
thaeum  Parisium ,  seu  potiùs  interpolatorera  ejus 
aut  Editorem,  et  GaUiae  veteris  Christianae 
Auctores  ,  qui  Jobannem  à  S.  Audoëni  Mona- 
chis  occisum  crirainantur.  Inde  enim  constat, 
Jobannem  tumultui  San-Audoënano  supcrstitem 
diu  fuisse.  Certè,  ut  ipsismet  verbis  Mabillonii 
utamur  ,   etsi  alia   nos   hac    de  re  argumenta  défi- 

B  b  b  i j 


380  EX  CHRONIGO  S.  STEPHANI  CADOM. 

succedit    Willelmus    Rothomag,     Archiepisoopus  ,     qui     fuerat    Monachus   et  ^ 
Abbas  S.  Stephani  Cadomensis. 

cerent.  id  luce  clarius  deinonstrarent  du»  Lan-  serrimorum  hominum  et  perditinsimœ  congregationis 
franci  Arcbiep.  ad  ipsum  Jobannera  Epistol»,  adversùs  dominum  et  pontificale  fastigium  prce 
in  quibus  temerariam  superbamque  temeritatem  mi-      sumplum  ineritô  damnât. 


EX  CHRONICO  («)  SITHIENSl, 

SEU  EX  JOHANNIS  IPERII  i,h)  CHRONICO  S.  BERTINI. 

B 

K'puà  Martenium  Jom.  III  Anecdot.  col.  51^. 

Cap.36.part.    A  NNO    Dom.    MXXXI     Robertus    gloriosus    Francorum    Rex    diem   clausit 

3  XX  extremiim  ,     et    sepultus    est    in  Ecclesia     B.    Dionysii  Areopagitae  ,    post- 

quàm    regnaverat    annis    XXXIV  ;    et  successit    ei   filius    ejus  Henricus    puer 

parvulus.    Regina   verô   Constantia    post    funiis    mariti  ,    magnani     Regni    por- 

*  f.  domina-  tioneiîi   quasi   donationem    *    suam  ,     et  pluies    Barones    Regni   ad   se    traxit  : 

tionem  ^^^  postmodùtn  otnnia   filius  ,  œtate  provectior  effectus   recuperavit  ,     et  suae 

dominationi  applicavit. 

Brevi  post  hoc  tenipore  nobilis  ille  Marchisus  ac  Cornes  Flandriœ  Baldui- 
nus  Barbatus  ,  postquàm  Flandriae  monarchiam  potenter  rexerat  annis 
XLViJ  ,  viam  ingressus  est  universae  carnis ,  et  sepultus  est  in  Blandinio  Q 
"^i-  [anno]  MXXXII  *  :  et  successit  ei  filius  suus  Balduinus  ,  vir  magnificus 
atque  probus  ,  qui  habuit  uxorem  Athelani  ,  filiam  Francorum  Régis  Ro- 
berti  nuper  def'uncti  ,  sororem  Henrici  pueri  heredis  regni  ;  de  qua 
genuit  filios  duos  ,  Balduinuni  Piuni  et  Robertum  Frisonem  prinnim  :  filiam 
quoque  Mathildeni  ,  posteà  uxorem  Willelmi  Nothi  conquisitoris  Anglo- 
rum.  Iste  Balduinus  ratione  uxoris  suae  jamdictae  ,  consensu  et  electione 
omnium  Baronum  Francise  ,  tutor  juvenis  Régis  Philippi ,  et  totius  regni 
bajulus  est  effectus  :  qui  sibi  omnes  homagium  f'ecerunt ,  spondentes  quôd  si 
juvenem  Regem  inori  contingeret  infra  tutelae  tempora ,  ipsum  Balduinum 
Col.  575.  jn  Regem  Francise  sublimarent.  Iste  Comes  Balduinus  dictus  est  Insulanus , 
quia  villam  Tnsulam  condidit  ,  et  Ecclesiam  Canonicorum  aedificavit  in  ea 
B.  Petro,  magnificéque  dotavit  ;  in  cujus  Ecclesise  dedicatione  Comes  hoc  D 
natabile  fecit  :  Praelatos  patriae  suae  eu  m  Sanctorum  reliquiis  advocavit  huic 
dedicationis  interesse  solemnitati  ;  quâ  peractâ ,  vice  gratiarum  actionis  , 
loca  in  quibus  singuli  Prfelati  fuerant  hospitati ,  eorum  Ecclesiis  contulit  , 
sicut  ipse  tenuerat  ,  libéré  perpetuo  possidenda  :  per  hanc  viam  donationis 
hujus  ,  nobis  provenit  ea  terra  quam  in  illius  villae  suburliiis  habemus,  quia 
'  L.  Heri-  ibidem  locatus  seu  hospitatus  fuerat  domnus  Rodericus  *  Abbas  noster  cum 
"^^  corpore   B.  Bertini    et  aliis    Sanctorum   nostrorum    reliquiis.     Domnus  Abbas 

noster  Rodericus ,    postquàm  excellenter  rexerat    annis  XXII  ,    obiit    et    se- 
pultus  est  anno  Dom.  MXLIII. 

Bovo  hujus   loci  Abbas    XXXVII ...    vir   bene   litteratus ,    Abbas   effectus 
est    anno    Dom.    MXLIII . .  .    Basilicam  tempore  Roderici  combustam  à    fun- 
damentis     reaedificavit  ;     sed    morte    prseventus  ,     non     totam    complevit  ....    E 
VI  (c)    Non.  Maii ,   quo     scilicet  tempore   nundinae    tune  in   hac    villa  tene- 
bantur  ex  more  :    facta  fuit  haec  elevatio  [corporis    S.    Bertini]    anno    Dora. 

(a)  Continuationem  hîc  habes  eorum  quae  culo  X  Monacho  ,  ex  Simone  Abb.  Sith.  de- 
edidimus  pag.  297  Tomi  X,  ubi  paucula  quae-  functo  an.  H48,  et  ei  Anonyme  qui  scribebat 
dam  Lectorem  monuimus.  an.    1229,     ita   Chronicon    saura  confecisse      vide- 

(b)  Johanncs  Iperius ,  id  est  ,  de  Ypra  oriun-  tur,  ut  eorum  lucubrationes  intégras  operi  suo 
dus,  quondam  S.  Bertini  Abbas  ,  eodem  in  loco  inseruisse  censendus  sit.  Hinc,  cùm  antiquiores 
seu  pretio,  in  quo  et  Auctor  coaevus ,  ac  meritô  babeat  Auctores  qui  sui  teraporis  res  gestas  , 
hîc  habendus  est.  Licet  enim  anno  lantùm  1383  prout  viderant  aut  à  testibus  oculati's  acceperant, 
obierit  ,  maximara  tamen  existimationem  et  scriptis  mandarunt  ,  mirum  videri  non  débet  à 
iidem  meretur  ;  quippè  qui  nihil  historicè  retu-  subsecutis  Scriptoribus  tant!  babitum  fuisse  ,  ut 
lit,  quod  non  authenticis  scriptis  approbetur.  quae  dicenda  de  rébus  Belgicis  babuerunt,  ab  eo 
Praetereà    idem,    vir     plus    et    eruditus,     ex  Scrip-  accipere  non  dubitaverint. 

toribus  Bertinianis,    scilicet    Folcuino     Sith.      sae-  (c)    Bovo   Abbas   S.   Bertini  XXXTII,  dum  Sith. 


EX  CHRONIGO  SITHIENSI. 


381 


Col.  576. 


A  MLII  .  .  .  .  Imperatore  Henrioo  II,  Rege  Fr.  Henrico  I,  Comité  FI.  Bal- 
duino  Insulano,  Ghisnarmn  vero  Eustachio  ....  Tempore  isto  imperante  Hen- 
rico II,  Normanni  Italiam  inlraverunt ,  cum  Roberto  plura  bella  gesserunt. 
Anno  post  elevationem  corporis  B.  Bertini  Impei-ator  Henricus  II  contra 
Balduinum  Insulanum  ,  Flandrite  Comitem  ,  bellum  niovit.  Hermanno  Mon-  cap.  37. 
tensi  Comité  defuncto  ,  viduam  ejus  Balduinus  Pius ,  filius  Balduini  Insiilani  ^n-  1053. 
jaindicti  ,  duxit  uxoreni  ,  Imperatore  non  consulto  ;  et  Hannoniae  Comita- 
tum  invasit.  Balduinus  Insulanus  Tudinium  ,  Balduinus  filius  ejus  Hoium 
vastarunt  et  incenderunt.  Imperator  indignans  contra  Balduinum  venit  usque 
ad  fluvium  Scaldim  ;  et  Balduinus  ex  altéra  fluvii  parte  consedit.  Impe- 
rator transire  non  valens ,  partem  exercitûs  sui  per  Cameracum  et  Sclusam 
mittit,    ut  Balduinum  à    tergo   comprehendat.   Sed    Balduinus  sibi  prsecavens  , 

B  Lisam  fluvium   transiens  se  tutavit;  sicque   Imperator   terrae   partem    vastans  ,      Co/.  577. 
per  Tornacum  rediit  anno  Domini  MLIV. 

Anno  post  hoc  tertio  ,  defuncto  Imperatore  Henrico  II,  successit  filius  ejus  4».  *0S4. 
Henricus  III,  qui  jam  cum  pâtre  expertus  orientalem  partem  Flandrife  for- 
talitiis  ,  gentibus  et  fluviis  sic  munifam  ,  et  partes  orientales  invalidas  , 
exercitum  per  Tornacum  ducens  ,  hue  accessit  ,  ut  per  has  partes  Flan- 
driam  intraret.  Balduinus  Cornes  hoc  praesentiens ,  populum  suum  undique 
collegit ,  et  fossato  Flandriam  claudi  fecit  ab  illa  parte  :  quod  fossatum  per 
novem  leucas  in  longum  ducens ,  id  est  à  Castro  de  Urhoult  usque  ad  Bas- 
seiam,  in  solis  tribus  diebus  et  noctibus  consummavit  ,  et  ibidem  Imperatori 
restitit.  Admirans  Imperator  fortalitium  et  multitudinem  armatorum ,  via 
quâ  venerat    recessit.    Cornes   vero  cum    suis   ipsum    per    Flandriam  insequens 

C  usque  Neomagum  ,  palatin  m  Imperatoris  combussit  ,  et  sic  in  Flandriam 
rediit.  Postmodùm  in  Tornaco  per  Henricum  Francorum  Regem  pax  facta 
est  inter  eos  ,  sic  ut  Comiti  Flandriae  remanerent  perpetuo  et  hereditariè  , 
pars  illa  Brabantiae  ,  quam  ipse  Balduinus  Comes  conquisierat  ultra  Teneram 
fluvium  ,  et  Comitatus  Alostensis  (a)  cum  terra  IV  offîciorum  ;  insuper  in 
Zelandia  V  insulas  Imperator  ei  superaddidit ,  cum  conditione  quod  cas 
ab  Imperatore  teneret. 

Ab  hoc  Balduino  Flandriœ  Comité  domnus  Bovo  noster  Abbas  terminari 
fecit  gravem  dissentionem  inter  nos  ex  una  parte,  et  Gerbodonem  Advoca- 
tum  nostrum  populumque  de  Arkas  ex  altéra  parte  ,  obtinuitque  confirma- 
tionem  de  libertate  nostra  in  Arkas  .  .  .  Privilegium  sic  incipit  :  «  In  nomine 
»  Patris  et    Filii   et   Spiritûs  Sancti.  Amen.    Ego  Balduinus   Dei  gratiâ  Flan- 

E  »  drensium  Comes  [statui  cum  consilio  Optimatum  meorum  ,  ut  quicum- 
»  que  Advocatus  fuerit  ad  regalem  expeditionem  iturus ,  unum  baconera 
»  (  nummum  argenteum)  et  vmam  pensam  caseorum  ,  et  unum  equum  ad 
»  sommariura  ,  vel  pro  his  maroam  argenti  ab  Abbate  accipiat  ,  et  singulis 
ï  annis  de  unaquaque  terra  ipsius  viliae  dimidiam  firtalam  (  mensurae  genus  ) 
»  avenae  habeat .  .  .  Abbate  13ovone  et  Gerbodone  Advocato  assensum  prye- 
»  bente,  spatium  mensurae  atrii  sive  curtis  Cœnobii  S.  Bertini  ita  divisimus  .  .  . 
»  Quae  divisio  sive  institutio  ut  majori  auctoritate  f ulciretur  ,  corpora  Sancto- 
T>  rum  navi  imposita  praedictum  per  fluvium  [  Agnionam  ]  in  praesentia  nostra 
»  circumduci  fecimus ,  Episcopo  Drogone  ab  ipsa  navi  aquam  benedictam 
B  versus    atrium    projiciente  ,    et  hoc    modo   quantum  praedictum  est  spatii  , 


Ecclesiœ  reparationi  advigilat...  D.  Bertini  fere- 
trum  invenit  anno  ML  ad  Xfl  Kal.  Jul....  ubi 
Leoni  IX  Pontifici  Summo  ,  toti  insuper  Romœ 
coacto  Patrum  Concilia  tranxmisUset  ,  Àposlolico 
mandata  postmodùm  elevavit  JFido  Rom.  Pontifex  ad 
Vl  Nonas  Mail,  astantibus  Drogone  Marin.  Epis- 
icopo,  Heremaro  S.  Remigii,  Jlfrido  S.  Fulmari, 
^Cervino  S.  Ric/iarii,  Fulberto  S.  Bavonis,  Rumoldo 
S.  ff^i/mnci,  lieriberto  S.  Judoci  supra  mare  et  Wa- 
lone  S.  iralarici,  Abbatibus  ;  Atheld  item  nobilUsimâ 
\Roberli  Fr.  Régis  filid ,  Balduini  Insulani  conjuge, 
prcesenle  cum  fratre  sua  Eudone,  quœ  brandeum  sa- 
crorum  pignerum  susceptivum  devnta  contradidit  S. 
Bertino  ,  regnantibiis,  etc.  Ex  Catalogo  Ms.  Ab- 
batum  S.  Bertini  inter  Probationes  Hist.  Geneal. 
Comitum  Gisn.  pag.  i5  ;  et  ibid.  ex  ipsiusmet  S. 
Bertini  Abbatia:  Clironico  :  Bovo  Abba<  corpus  S. 
Bertinisolemniter  elevavit,  Facta  fuit/iœc  elevatioan. 


Dom.    MLII,    domini    Bovonis     Abbatis     arma   IX, 
regnantibus  Leone  Papa  IX,  Imperatore,  etc. 

(a)  Castro  Gand.  à  Comitibus  FI.  occapalo, 
Lambertus  ab  iisd.  primus  Castellanus  Gand.  est 
constitutus,  à  quo  cseteri  deinde  Castellani  seu 
Vicecoraites  Gand.  et  ex  iis  orta  Villanorura 
nunc  Comitum  Isenghemii  familia  ,  genus  duxe- 
runt.  De  quibus  vide  Lindanum ,  qui  et  Castel- 
lanos  Gand.  et  Comités  Alost.  ex  Gand.  Comi- 
tum stirpe  deducit  ;  et  quidem  vero  similitcr. 
Nara  ex  variis  dictorum  Comitum  et  Castella- 
norum  cùm  diplomattbus  tuin  sigillis  constat, 
utriusque  faniiliae  idem  cognomen  de  Gandavo^ 
eademq.  insignia  gcntilitia  fuisse.  Aubertus  Mir. 
Not.  in  Libr.  Donat.  Belg.  cap.  35.  Comitatum 
porrô  Alostanum  ex  Comitibus  castri  novi  Gand. 
Jac.  Marchantius  derivatum  scribit. 

Bbbiij 


382  EX  CHRONIGO  SITHIENSI. 

»  in  liberam  potestatem  S.  Bertini  vindicante.  Insuper  vero  sicut  tota  palus-  ^ 
»  tris  terra  inter  Arkas  et  vêtus  Monasterium  et  vetustum  Mère  ad  jus  S. 
j>  Bertini  hactenus  pertinuit  ,  nos  ei  perpétua  possidendam  roboravimus  ,  etc. 
3)  Acta  est  liaec  conflrnniatio  à  me  Balduino  Fland.  Dei  gratiâ  Marchione  , 
»  anno  Dom.  Incarn.  ML VI  ,  indict.  IX ,  régnante  Henrioo  Fr.  Rege  , 
»  in  villa  S.  Audomari ,  in  Basilica  S.  Pétri,  die  Epiphaniae.  Sign.  Drogonis 
»  Episc.  S.  Gerardi  Camerac.  Episc.  S.  Bovonis  Abb.  S.  Leduini  Abb.  S. 
»  Eustachii  Com.  S.  Rogeri  Com.  S.  Roberti  de  Bethun.  S.  Alolphi  de 
»  Hesdin  (a) ,  etc.  »  Datum  anno  Dom  ,  MLVI  .  .  .  Itemque  Privilegium 
impetravit  à  Papa  Victore  II  ,  ut  de  substituendo  hîc  Abbate  Episcopus 
Morinorum  se  non  intromittat ,  sub  anathemate  confirmari  fecit  .  .  .  Datum 
anno  Dom.  MLVII  .  .  .  Nicolaus  II  Papa  cum  centum  et  tredecim  Episcopis 
Conciliuin  celebravit  ,  et  Berengarium  fecit  errorem  revocare  :  quse  revo-  B 
catio  seu  retractatio  ponitur  de  Consecratione  dist.  5  :  «  Ego  Berengarius  ». 
Ipse  tamen  Berengarius  homo  sanctus  dicitur  aliàs  extitisse ,  et  finem  suum 
prœdicendo,  féliciter  migrasse. 

Col.  578.  Henricus   Rex    Francorum ,     postquàm    regnaverat    tam   per  se  quàm   per 

*XXIX       tutorem   circiter    annis  XXXI*,    obiit    et  sepultus  est   in     S.    Dionysio    anno 

An.  1060.  Domini  MLXII.  Tandem  Bovo  noster  Abbas  à  Roma  rediens  .  .  .  transitum 
fecit  per  illud  regalissimum  Monasterium  B.  Dionysii  Areopagitae  ;  ubi 
pro  benedictionis  munere  recepit  pretiosas  reliquias  B.  Dionysii  Areopagitae , 
quas  secum  hue  attulit  ;  et  in  feretro  cum  corpore  B.  Bertini  decenter 
recondidit  anno  Dom.  MLXIII.  Hujus  domni  Bovonis  tempore  miraculum 
accidit  in  villa  nastra  Calmont,  de  quodani  viro  nomine  Bodera  .  .  .  Bovo 
admini.strationis  suœ  anno  XXIV  [  obiit  j,  anno  {b)  Dom.  MLXV,  C 

Cap.  3S.         Heribertus    XXXVIII .  .  .     Abbas     hk  eflicitur     anno    Dom.    MLXV 

Col.  579.  Basilicam  à  Bovone  incœptam  honorificè  consummavit  ;  jn  cujus  medio 
coronam  ex  auro  et  argento  mirae  aestimationis  appendi  fecit  :  duinque  sic 
celebris  omnibus  haberetur,  à  Rege  Francorum  Philippo  sibi  Cœnobium  S. 
Germani  Autisiodorensis  (  c  )  est  collatum,  unà  cum  isto  regendum  ..  .Hujus 
Abbatis  anno  II  comètes  clarissima  visa  est,  et  Willelmus  Normannus  cum 
Francis  Angliam  ingreditur,  et  Araldo  Rege  peremto  cum  multis ,  pro  eo 
régnât  in  Anglia^  et  heredes  ejus  post  eum.  Iste  Willelmus  filius  fuit  Ro- 
berti fîlii  Richaidi  II  et  filii  Richardi  III  ,  Normanniae  Comitum  ,  ex  qua- 
dam  muliere  ;  cujus  speciem  in  chorea  saltantis  concupiscens ,  eam  non 
conjugem  ,  sed    loco    conjugis      aliquandiu     tenuit  ;  unde    Willelmus    Nothus 

*  Basurdus  vcl  Hastardus  *  dictus  est.  Hic   Willelmus    Nothus   uxorem    duxit    Mathildem,  D 
*  Baiduini  filiam    Haiduini  *  Insulani    Flandriae    Comitis  ,    consanguineam    suam  ;  propter 

Col.  580.  quod  eos  Malgerus  Rotomagensis  Archiepiscopus  ,  ejusdem  Willerrai 
patruus,  publiée  excommunicavit  :  unde  fortiter  indignans,  ipsum  Archi- 
episcopum  deponi  procuravit,  alio  tamen  colore  (  d  )  qusesito  ;  nam  Archi- 
episcopus, generis  sui  gratiâ,  venationibus  et  saecularibus  actibus  plus  justo 
vacans,  Ecclesiae  suae  minus  intendebat.  Hune  titulum  sibi  Willermus  op- 
posuit,  et  quod  suae  juventutis  gaudia  nimis  insequebatur  ;  eumque  deponi 
fecit  (e)  :  sed  posteà  pœnitens  ,  pro  sceleris  sui  expiatione  fundavit  Monaste- 
rium S.  Stephani  in  (Jadomo  ,  magnilicèque  dotavit  ,  Abbatem  ibi  instituens 
Lanfrancum,  qui  posteà  fuit  Archiepiscopus  Cantuariensis. 

Flandriae    Comes     Insulensis  Balduinus     illustris     duos  habuit  filios ,   scilicet 

(a)  Haec  ex  Chartulario  Abbatise  S.  Bertini  nonicuni  Barcinon.  qui  posteà  fuit  Episcopus , 
in  Hist.  Geneal.  Alost.  Domûs  pag.  179  apud  uxorem  babuise  et  libères,  eamque  vixisse  eo 
Chesnium  ,  qui  pag.  180  addit  S.  Ingebanni  tempore  cjuo  maritus  tenebat  Barcinon.  sedem  ; 
Com.  S.  Rodulfi  Gand.  S.  Elj^otlii  Atrebat.  S.  Ger-  additque  tum  vulgô  licuisse  Canonicis  babere 
bodmis  Advocaù.  uxores.    Iramô    Victor   III    in     initio  lib.     3  dialog. 

(b)  Sepultus  décima  sub  luce  Decemb.  dicitur  in  suorum  testatur  eum  morbum  fuisse  generalem, 
Epitapbio    quod     Herigerus    tumulo    jussit     apponi      verbis  quae  suprà  retulimus. 

SIC  :  (ej    Malgero    substitutus     fuit    Maurilius.     Is   in 

Actis     Archiep.     Rotom,     suprà     dicitur   Ecclesiam 
Bos  Domini  Bovo  Domino  donatus  abovo...  B.    M.   dedicasse,    Victore    II    Rom»  Papa   sedente, 

Hanc  fabricam primo  Templi relevavit  abimo...       régnante   Henrico    R.    Fr.    an.     1063.    Hîb     autem 

notae  simul     convenire      non     possunt   :     siquidem 

(c)  Nulla  tamen  hujus  Abbatis  fit  mentio  Victor  II  obiit  anno  1057,  Henricus  R.  an.  1060. 
suprà   in  Gestis    Abbatum    S.    Germani    Autissiod.      Forte,    inquit  Mabillonius  ,      haec    dedicatio     facta 

{d)   Narrât  Franciscus   Didacus ,     lib.     2     Hist.      an.    1053  aut  insequenti,  tempore  Gincilii. 
Comitum    Barcinon.     cap.    36,    Guiilabertum  Ca- 


EX  CHRONICO  SITHIENSI. 


383 


A  Balduinum,  qui  vir  niitis  et  lenis  erat,  atque  Robertuni,  qui  fortis  erat  et 
rigidus.  Pater  ergo  timens  ne  junior,  scilicet  Robertus,  seniori  vel  heredi- 
bus  ejus  aliquam  molestiam  inferret,  ipsum  Robertum  in  Aldenarda  coram 
cunctis  suae  terrae  Proceribus  solemnitei'  abjurare  fecit,  quôd  fratri  Balduino 
nec  ejus  heredibus  ullam  unqiiam  molestiam  inferret  de  Flandrise  Comitatu, 
data  propter  hoc  eidem  Roberto  magna  pecuniae  siimmâ  ;  et  nobilissin)am 
sibi  conjugem  matrimonio  copulavit  Gertrudem,  sed  viduam  Florentii  Frisiae 
et  Holandi.ie  Comitis,  filiam  Saxoniae  Ducis  ;  cum  qiia  aliquanto  tempore 
in  Frisia  in  dote  sua  mansit,  unde  posteà  Robertus  Friso  dictus  est.  Htec 
domina  de  primo  marito  suo  praedicto  filiam  habuit  nomine  Bertam  Reginam 
Francise,  uxorem  Francorum  Régis  Philippi  1  ;  de  qua  rex  genuit  Ludovi- 
cum  Grossum,  qui  sibi  successit  in  regno  ;  et  filiam  Constantiam  uxorem 
Bojamundi  Ducis  Apulise,  qui  cum  Godefrido  conquisivit  Antiochiam  et 
obtinuit.  Hoc  juramento  firmato  ob  pacis  securitatem,  matrimonioque  Ro- 
berti,  ut  dictum  est,  solemnizato,  Balduinus  Insulanus  inclytus  Flandrise 
Marchisus  et  Comes,  postquàm  XXXII  annis  potenter  in  Flandria  regna- 
verat,  plenus  honore  et  gloriâ  obiit,  et  sepultus  est  in  Ecclesia  S.  Pétri  In- 
sulensis  anno  Domini  MLXVII  (ci).  Post  cujus  obitum  regalis  illa  vidua  ejus  -^n-  *067. 
Athela  tanto  viro,  sed  non  divitiis  orbata,  in  Messinis  Sanctimoriialium 
construxit  (b)  Cœnobium  ;  et  devotè  limina  Apostolorum  visitans,  à  Papa 
Alexandro  II  vidualem  suscepit  habitum  :  sicque  reversa,  in  Monasterio 
suo  Messinensi  humillimè  vixit ,  et  plena  pietatis  operibus  obiit ,  ibique 
sepulta  est. 

Balduino  Insulano  Flandriae  Comiti  successit  filius  suus  Balduinus,  à  puero 
C  nutritus  in  aula  Imperatoris  Henrici,  ac  in  ejus  palatio  prœ  omnibus  hono- 
ratus.  Hic  in  suae  adolescentiae  tenipore  decidit  in  tantam  iufirniitatem,  ut  ei 
pater  in  manu  candelam  teneret,  extremum  spiritum  expectans  ;  et  ecce 
subito  resumtis  vii'ibus,  patri  suo  dixit  :  «  Pater,  ab  hac  evadam  inlirmitate, 
»  si  mihi  dare  volueris  locum  de  Hanon,  ut  ibi  Monasterium  aedificare  possim  • 
»  haec  vera  sunt,  quia  statim  hoc  mihi  SS.  Marcellinus  et  Petrus  promise- 
»  runt  ».  Pater  annuit,  et  filius  sanus  efïectus  est.  Subverso  igitur  Hanon 
Castro,  latibulo  raptorum,  aedificavit  ibidem  Monasterium  Hanonnense  *  in 
honore  SS.  Apostolorum  Pétri  et  Pauli  et  SS.  Martyrum  Marcellini  et  Pé- 
tri ;  et  propter  hoc  vocatus  est  Balduinus  Hannonensis  ;  dictus  est  etiam 
Balduinus  Pius,    quia   totus  erat  deditus  operibus    pietatis,    viduarum,    orpha- 

[D  norum,  Ecclesiarum,  pauperum,  et  oppressorum  amator  et  defensor  prae- 
cipuus.  In  Ecclesia  summè  intendebat  ad  ea  quae  dicebantur ,  nec  inter 
psallendum  alicui  loquebatur  nisi  Deo.  In  Missis  pauperes  quibus  eleemo- 
synam  tribuil,  juxta  se  semper  habere  volebat,  ut  pro  se  secum  orarent. 
Tempore  caristiae  Monasteria  compellebat  ad  eleemosynas  uberes  faciendas  ; 
et  ipse  de  suo  largissimè  Iribuebat  ,  totus  deditus  pietati  :  etiam  dicebatur 
Balduinus  Cum-niso,  e!;  pingi  solet  à  pluribus  nisum  aviculam  supra  pugnum 
tenens  in  signum  pacis,  quia  toto  suo  tempore  Flandria  pacifica  mansit  ;  nul- 
lus  arma  portabat ,  non  inferebantur  molestiae  (c) ,  non  reducebantur  ab 
agris  aratra,  et  vix  de  nocte  claudebantur  ostia.  Hic  adhuc  vivente  pâtre 
duxit  uxorem  Richildem  viduam  Germanni  *  Comitis  Montensis  ;  de  qua 
duos   habuit  filios  ,    Arnoldum  *  scilicet  et   Balduinum.  Regnavit  autem  tribus 

|E  solis  annis,    et    obiit  anno    Domini    MLXX,    et    sepultus    fuit   in  Hanon  *  ,    An.  1070. 
quod  ipse   fundaverat  Monasterium.    Eodem    anno   domnus  Abbas  Heribertus        *  Barnon 
privilegium    manumissionis      altarium    de    Borbourg     et      Laon    à     Drogone 
Morinorum     Episcopo    acquisivit,  quod  sic  incipit   :    «  In   nomine  sanctae   et 


Hasnan. 


'  Hermaiwi 
'  Arnulfam 


(a)  Sub  finern  ,  Kalendis  nerapè  Decembris. 
Paulô  anlè  obitum  Balduinus  iste  S.  Winnoci 
Monacbis  totam  decimam  Wormholti  aliasque 
concessit  per  manus  Rumoldi  Abbatis,  adsiante 
Drogone  Tervan.  Episu.  qui  jussu  Comitis  banc 
donationem  excommunicationis  interniinatione 
firmavit  in  praesentia  corporis  S.  Winnoci.  Lit- 
teris  hac  de  re  datis  boc  anno  Bergis  in  soleinnt 
curia  Pentecostes  ,  subscripsit  post  Coiniteni, 
«jusque  uxorem  Adelam,  ac  filios  Balduinum  et 
Robertum  ,  Eustachius  Comes  Boloniae  ,  Roge- 
rius  de  S.  Paulo  cum  aliis. 


(6)  Adela,  quae  marito  superstes  quadriennio 
tantùm  fuit  ,  ante  obitum  ejusdem  condiderat 
Messinensem  Parthenonem.  Exstat  Diploma  Ro- 
bert! Régis   pro    Virginibus   ejusdem  loci. 

(c)  Vix  crediderimus  cum  Mabiilonio  Bal- 
duinum Montensem  seu  Hannoniae  Comitem , 
viruin  certè  longiori  vitâ  dignum  ,  hune  esse 
qui  Cellam  seu  Monasterium  S.  Gisleni  dire 
vexavit  :  qua  de  re  graviter  concjuestus  est  apud 
Henricum  Imperatorem  Widricus ,  ut  videtur, 
Abbas,  cujus  Epistolam  refert  idem  Mabillonius 
pag.  28   ïom.  V  Annal. 


384  EX  CHRONICO  SITHIENSl. 

»  deificae   Trinitatis,   Drogo   ejusdem  gratiâ  ,  etc.   Datum  anno  Dom.  MLXX,  A 
»  Indict.  VIII ,  et  episcopii  mei  anno  XL VI.    » 
Coi.  pus.  Pfjjjt   decessuni  Balduini    Pii    Flandrise  Comitis,    ejus     vîdua    Ricliildis     fuit 

populo  et  terrae  gravis,  eos  servitutihus  opprimens  :  filius  nihilominiis  ejus 
Arnulfus  luit  populo  durus.  Quare  Flandrenses  ad  Robertum  in  Frisiam 
niiserunt,  sibi  terrae  dominiuni  pollicentes,  si  Richildi  resisteret  :  cui  contra 
jusjurandum,  quod  in  Aldenarda  fecerat,  venit,  et  terrae  doniininm  sumsit. 
Richildis  igitur  et  filii  sui,  Regem  Francise  contra  Frisonem  cum  exercitu 
magno  Casletum  usque  duxernnt  ;  quem  Friso_,  pugnâ  consertâ,  fugere  com- 
pulit.  Fertur  quod  ante  bellum  Richildis  in  curru  prope  Casletum  obviam 
Frisoni  facta,  pulvereum  sortilegium  contra  Frisonem  sparsit  talem,  ut  eo 
actus  bello  succuniberet  ;  sed  flexo  vento  pulvis  in  ipsam  Richildem  cecidit  ; 
nec  multo  post  bellum  commissum  est,  in  quo  Richildis  capta  est  et  incar-  R 
cerata,  Arnaldus  filius  ejus  interemtus  ;  Balduinus  in  Hannonia  fugiens  , 
ibi  se  tutavit,  qui  posteà  in  Flandris  non  comparuit.  Rex  Franciae  victus 
secessit  Monsterolum.  Friso  Robertus  fugientes  insequens,  prope  S.  Ando- 
marum  captus  est,  et  in  villa  adductus  ;  sed  statim  pro  Richilde  commutatus 
est.  Rex  praesumens  Andomarenses  Frisoni  favere,  de  Monsterolo  rediit  ; 
et  nocte  villam  Audomarensem  intravit,  quam  caedibus,  incendiis,  et  rapinà 
graviter  devastavit,  non  parcens  sexui  vel  aetati  ;  et  est  htec  plaga  pejor 
quam  Andomarenses  sunt  perpessi,  ex  quo  villa  fortificata  fuit.  Friso  con- 
dolens  Audomarensibus  lùistachium  Bolonise  (a)  Comitem,  et  fratrem  ejus 
Goffridum  Parisiensem  Episcopum  Francise  Cancellarium  sibi  confœderavit, 
eis  dato  nemore  de  Biaulo,  ut  Regem  abire  facerent.  Tune  praedictus  Epis- 
copus  Régi  secreto  scripsit,  qui  nisi  cito  recederet.  Frisonem  cum  Comité  G 
Boloniae  super  se  improvise  videret  :  quo  audito,  rex  nocte  recessit,  de  suo 
plurima  relinquens.  Pace  reformata,  Friso  mœstos  Audemarenses  consolans, 
privilegiis  eos  et  pascuis,  quae  à  nobis  abstulit,  honoravit. 

(a)    Cum    Euslachio    thalamos    s'ios     inierat    Ida  tur  ki  versus  : 
anno    1057.     Haec     jussit    eondi    Basilicam       apud 

Lensium  ,       quô      Canonicos       introduxit        anno  Anno  milleno,  ter  deno  bis,  minus  uno, 

1059   :  hinc     in    Ecclesia    Lensiensi     dira   legeban-  Hune   intrare  chorum  crépit  grex  Canonicorum. 


EX  CHRONICO  W  VEZELIACENSI. 

A-pui  Labbeum  Tom   I   Novœ  Bibl.  Libr.    Mss.  pag.   396.  *^ 


Xjlt 


'■NNo    MXXXIV.    Parisius  incendio  flagrat. 

MXXXVI.  Henricus  Rex ,  mortua  uxore  sua  Alemanni  Régis  filia , 
Rttssoru  n  duxit  Auuam  filiam  Régis  Rusulorum  *  ;  ex  qua  suscepit  filios ,  Philippum 
Regem  et  Robertum  et  Hugonem  cognomine  Magnum.  Ipse  Hugo  genuit 
Rodulfuin    Comitem  Viromanduorum. 

MXXXVII.   Gaufredus  Abbas  {b)  Vezeliacensis. 

MXL.    Raynaldus  Comes,   filius  Landrici,   apud   Silviniacum   occisus  est. 

MXLII.   Famés  valida  per   septem  annos. 

MXL  Vin .  .  .  Léo  Papa  (c)  :  hic  habuit  Concilium  Rhemis  cum  Galli- 
canis  Episcopis,  et  excommunicavit  Simoniacos  ;  Haduinum  Senonensem  [d) 
et  Hugonem  Lingonensem  Pontificali  privavit  honore  et  alios  multos. 

MLII.   Bonifacius  Abbas  Vezeliacensis. 

MLVI.  Cœnobium    Charitatis   cœpit. 

MLIX.  Philippus  ungitur  in  Regem.  Hic  duxit  filiam  Balduini  (e)  Co- 
mitis Hollandiae  ,  sororem  Roberti  Flandriae  Comitis  ;  et  genuit  ex  ea 
Ludovicum,   et  Constantiam  uxorem  Boamundi  Antiocheni. 

(a]  Ex  hoc  Chronico,  quod  ad  annum  usque  (c)  Initium  Pontificatûs  Leonis  et  Concilium 
1316      deducitur,      nonnuUa       jam     frustalim   ex-      Remense  in  annum    1049    rejicienda  sunt. 

cerpta  sunt  in   Tomis  praecedentibus.  (d)     Senonibus     tune    sedebat     Gelduinus  ,    coi 

[b)  Hic  ,  Gosfridus  Abbas  de  Vergeliaco  substitutus  fuit  Mainardus  :  Hugoni  Lingon. 
dictus      in       litteris      canonizationis     S.     Gerardi  ^      deposito  successit  Harduinus. 

usum       dalmaticae      et       sandaliorum      obtinuit    à  (ej     Bcrtam     nomine  ,    quae    erat    filia   Florentii 

Leone  IX  Papa.  Com.  Frisiae,   et  privigna  Roberti  Frisonis, 

MLX. 


EX  CHRONICO  VEZELIACENSI. 


385 


MLX.  Obiit  Henricus  Rex  Francorum. 

MLXIII.    Willelmus  Cornes  Norni.   regnum  obtinuit  Angliae. 

MLXV.  Rex  Philippus  ab  Arpino  {a)  émit  Bituricas  pretio  sex  millium 
solidorum.  Posteà  niota  est  guerra  inter  Fulconem  Recliin  Comiteni  Andega- 
vorum,  et  Goft'ridum  Martellum    fratreni  ejus. 

MLXXIV.    Berno  Abbas   Vizeliacensis. 

MLXXV.  Obiit  Robertus  Dux  Burgundiae.  Hugo  Henrici  filins  succedit. 
Autissiodorus  succensa  est. 

(a)  Seriùs  ab  Harpino  haec  facta  est  venditio,  ut  videbimus  posteà. 


An.   1066. 


EX  VETERI  CHRONICO  (')  REGTJM  FRANCORUM. 

A  PIPINO  BREVl  AD  PHILIPPUM  VALESIUM. 

Ex  Codice  Ms.   Sangennanensi   44 1 . 

REX  XXVI  in  recta  linea  arboris  genealogite  regalis  describitur  Hen- 
ricus hujus  noniinis  primus ,  niemorati  Roberti  Régis  filius  qui  ,  de- 
functo  pâtre  suo  anno  Domini  MXXXI ,  totius  regni  Francise  tenuit  mo- 
narchiam,  regnavitque  annis  XXVIII  vel  XXIX.  Hic  Henricus,  defuncta 
Matilde    lixore  sua  ,    accepit  aliam    nomine  Annani  ;   ex    qua  genuit  très  (ilios, 

C  Philippum,  Hugonem  et  Robertum  ;  quorum  Robertus  puer  obiit.  Hugoni 
postmodùm  donatus  est  Comitatus  Virniandensis  à  Philippo  Rege  fratre  suo. 
Hic  Henricus  Rex  Francorum,  consensu  Prœsulum  ac  Procerum  regni,  co- 
ronari  fecit  Philippum  suum  adliuc  octennem,  et  ungi  in  Regem  Rhemis 
civitate  per  manum  Gervasii  Archiepiscopi  ejusdem  sedis,  imperii  Henrici  III 
anno  II,  anno  vero  Domini  (6)  MLVIll.  Post  hoc  vero  altero  anno  Domi- 
ni  MLIX,    obiit   Henricus  Rex    Francorum,    imperii    Henrici   III  anno  III. 

XX\  II    Rex  in    recta    linea    arboris    genealogiae    regalis   describitur    Philip- 
pus hujus    noniinis    primus ,     praefati    Henrici    filius    qui ,    vivente  pâtre  suo , 
cœpit     regnare ,    anno    Domini    MLVlII.    In    Chronica    vero    Monasterii    S. 
Dionysii    describitur ,   quod    post    patrem  suum   cœpit   regnare   anno    Domini     An.  1060. 
MLVII.  Hic  numerus  nimis  distat  :    regnavit   autem  post   mortem  patris,    an- 

D  nis  XLVIII.  Quoniam  autem  puerulus  erat,  tutorem  et  nutritorem  et  pâtre 
accepit  Baldoynum  Gomitem  Flandrensem  ,  qui  usque  ad  intelligibilem  aeta- 
tem  eum  bénigne  fovit,  regnumque  gubernavit  ;  adolescenti  vero  regnum  ex 
integro  restituit.  Hic  Philippus  Rex  filiam  Florentii  Ducis  Frisiae ,  in  qua- 
dam  vero  Chronica  dicitur,  filiam  Baldoyni  Comitis  Hollandise  seu  Moiionnae, 
duxit  uxorem  nomine  Bertham. 


(a)  Chronologica  baec  farrago  ,  variis  ex  aliis 
Chronicis  conflata,  producitur  1328  annum  ad 
usque.   Sangerman.  autem   Ms.   441,   in  quo   exstat, 

I  recenti  manu    descriptum   fuit   ex    alio    Ms.    Codice 

'  qui  non  indicatur.  Idem  omninô  dicenduin  de 
Sangerm.  Ms.  Cod.  1083  in-V.  ad  cujus  calcem 
adducitur     Epitoina     histor.    Coinituin    Tolosan.    à 

[  Carolo     Magno     ad    Alphonsum  eorumdem    Topar- 

Lcharum  ultimum. 

(b)  Corrig.  MLIX ,  ut  pag.  32  suprà  ;  ubi 
Imeritô  additur,  régnante  Henrico  XXXIl  eadeni 
Xdie  compléta  :  nam  si  ab  anno  1059  pHr  annos  32 
Icalculus  reflectatur,     annus   1027,    initi     ab     Hen- 


rico regni  cum  pâtre  primus  habebitur.  Ibidem 
verô  verba  illa,  eadem  die  compléta  ,  referenda 
sunt,  non  ad  X  Kal.  Junii,  sed  ad  festum  Pen- 
tecostes  :  nam  hac  die  coronatus  dicitur  Henri- 
cus ;  noa  eodem  die  mensis  quo  coronatus  est 
filius  ejus  Philippus  ;  quandoquidem  festnm  Pen- 
tecostes  an.  1027  novem  diebus  citiùs,  id  est  pri- 
die  Idus  Maii  ,  incidebal.  In  Diploraatibus  tam 
Henrici  «[uàm  Philippi,  duplex  utrius(|ue  epocha 
observanda  est  ,  neinpè  ab  inito  regno  seu  cum 
pâtre,  seu  post  mortem  patris  ;  et  pro  hac  du- 
plici  epocha  variât  in  illis  calculus  ,  ut  docet 
Mabillonius. 


Tome  XI. 


Ce  c 


386 


EXTRAIT  («)  D'UN  ABRÉGÉ  DE  L'HISTOIRE 

DES  ROIS  DE  FRANCE. 

Ms.  de  la  Biblioth.  de  l'Abbaye  de  S.  Victor  de  Paris,  num.  419. 

XXIX  T  E  XXV  Roy  en  la  droicte  ligne,  à  compter  dès  le  commencement , 
JLi  fu  Henry  fiiz  du  devant  dit  Robert  (b)  ;  et  régna  XXVII*  ans.  Après  la 
mort  de  Mahaut  sa  femme,  il  print  Anne  fille  George  (c)  Selane  Roi  des 
Ruthenes  ;  de  laquelle  il  eut  trois  filz,  c'est  assavoir  Philippe,  Hue  et  Robert  : 
desquelz  Robert  mourut  enfant  ;  et  à  Hue  fu  donnée  la  Conté  de  Vermen- 
doys  de  son  frère  Philippe.  Ce  Henry  fist  couronner  à  Roy  Philippe  son 
filz,  comme  il  n'eust  encor  que  VIII  ans  d'aage^  à  Rains  par  la  main  TArce- 
vesque  Gervaise. 

Le  XXVI  Roy  en  la  droicte  ligne  fut  Philippe  filz  du  devant  dit  Henry, 
et  régna  après  la  mort  son  père  XL VIII  ans.  Comme  il  étoit  enfant,  Baudoin 
Conte  de  Flandres,  Tout  en  garde,  du  commandement  son  père,  et  le  nourri 
moult  benignement ,  tant  qu'il  eut  discrétion  et  gouverna  le  Royaume,  et 
il  eut  passé  l'enfance  ;  et  il  le  restitua  entérinement.  Ce  Philippe  print  à 
femme  Barte  fille  Florent  Duc  de  Frise  ;  de  laquelle,  etc. 


(a)  Ce  morceau  est  la  suite  de  l'extrait  qui 
se  trouve  à  la  page  313  de  notre  X  Volume. 

(i)  Quelques  Auvergnats  prétendent  que 
Hugues  Gapel,  père  de  Robert  ,  descendoit 
d'une  famille  Romaine  et  Sénatoriale  de  leur 
pays.  M.  Audigier  de  Clermont  ,  dans  son  Traité 
de  l'Orig.  des  Fr.  imprimé  à  Paris  en  iG7l  et 
dédié  au  Roi ,  avance  que  la  2*  et  la  3"  race 
viennent  en  ligne  directe  et  masculine  de  l'Emp. 
Avitus.  Quoique  M.  le  Gendre ,  dans  son  Traite' 
des  Jntiq  de  la  Maison  de  Fr.  ait  cru  détruire  ce 
système  ,  iM.  Devervines  soutient  ,  dans  une 
Dissert,  de  1760,  que  ce  triomphe  est  imagi- 
naire ;  et  pour  étayer  de  preuves  une  opinion 
aussi  avantageuse  à  sa  patrie,  il  forme  la  généa- 
logie qui  appuie  son  système  ,  dans  l'ordre  qui 
suit  :        Avitus,     Hecdicius  ,      Ferreol  ,       Arisbert, 


Arnoald,  Arnoulx,  Anchis,  Pépin  Heristel, 


Charles  Martel,  Childebrand, 

Pépin  le  Bref,  Nebelon, 

Charlemagne.  Thiebert, 

Robert  II  dit  le  Fort. 
Comme  de  ces  degrés  généalog.  celui  qui  est  le 
plus  contesté  ,  est  la  descendance  directe  d'Hec- 
dicius  à  Ferreol  ,  M.  Devervines  l'établit  ainsi  : 
Sidoine  Apollinaire  étoit  gendre  d' Avitus  ;  il 
étoit  beau-frere  d'Hecdicius  ;  il  étoit  oncle  par 
alliance  de  Ferreol  ;  donc  Ferreol  étoit  fils 
d'Hecdicius.  Cette  proposition  est  la  base  des 
preuves  de  M.  Devervines ,  lesquelles  ne  sont 
rien  moins  qu'incontestables. 
(c)  Jerolaus  Duc  des  Russes. 


B 


Cl 


D 


♦  MXXXI 

*  FoDtanell. 


An.  1035. 


EX  CHRONICO  «)  ROTHOMAGENSI. 

Apîid  Labbeum  Tom.  I  novœ  Biblioth.  Libr.  Mss.  pag.  366. 

ANNo[(&)   MXXXV  *     obiit     Robertus    Rex     Francorum  :     succedit    Hen- 
ricus  filius  ejus.  Eodem  anno  Gerardus*  Abbas  obiit  ]. 
[Anno    MXXXVI    obiit   (c)  Theodericus    Abbas     Gemmeticensis  :    succedit 
Willelmus  Prior  loci  ipsiusj. 

MXXXIII  obiit  MathildisfiliaRicardi  Comitis. 
MXXXVI  obiit  Robertus  Archiepiscopus  (d),  etc. 

[  Anno  MXXXVII  Robertus  Dux  Normannorum ,  à  Jerosolymis  re- 
diens,  apud  Nicaeam  moritur  :  succedit  Guillelmus  filius  ejus,  adhuc  puer. 
Obiit    Robertus    Rothomagensis     Archiepiscopus  :      cui      succedit     Malgerius 


(a)  Hoc  Chronicon ,  quod  ad  annum  1343 
pervenit  ,  et  quod  idem  ferè  est  cum  Cado- 
mensi ,  edidit  Labbeus  ex  Codice  Caroli  Baroni 
Presbyteri  Parisini. 

fé)  Ansulis  hîc  septa ,  adducimus  ,  ex  Ms. 
Chronico  Rolhoraag.  in  multis  diverse  ,  et  ad 
an.  1213  desinente  ;  quod  habet  Bibliotheca  S. 
Germani  Prat.  in  Tom  II  Ms.  Miscell.  Darandi 
ex    Ms.  Cod.   Reginae  Sueciae  322. 

(c)  Jam  decesserat  anno  1030.  Exstat  in  Bi- 
blioth.    Gem.     Ritualis    liber,     tempore    ïheode- 


rici  Abb.  scriptus  ,  in  quo  forraul»  offerendi 
pueri  exhlbetur ,  tura  admittendi  conrersi  seu 
adulti,  cui  post  cditam  professionem  prEescribi- 
tur,  ut  permaneat  cum  summo  silentio  in  albis  usque 
ad  tertium  diem,  id  est,  si  bene  capio  ,  absque 
cuculla,  cum  tunica  et  toga ,  quse  antiquitùs 
albi    coloris  erant.  Mabillon. 

{d)  Vide  suprà  Chronicon  Cadoni.  et  ad  an- 
nos  1035,  1054,  1055,  1060,  1061  ,  1065 , 
1066,  1067  ;  quos,  ne  actum  agereinus  ,  con- 
sulté omisimus  hîc. 


E 


EX  GHRONIGO  ROTHOMAGENSl. 


387 


B 


nepos  ejns.  Obiit  etiam  Guilleliiius  Abbas  Gemmeticensis  ;  cui  succedit 
Rotbertus  Prior  S.    Andoëni  ]. 

MXXXIX ,  obiit  Conradus  Imperator  :  succedit   Henricus  filius  ejus. 

MXLVn ,    belliim  apud   Vallumdnnas. 

MLVI ,   obiit  Henricus  Imp.   cui  succedit  Henricus  filius  ejus. 

MLXIII  ,  dedicatio  S.  Mariae  Rothomagensis.  Hoc  anno  subjugatur  Ce- 
noniannis  Comiti  Normannorum   Willermo. 

MLXVII  ,  obiit  Maurilius  Rothomag.  Archipraesul  ....  Huic  succedit 
Joannes  ,    filius  RaduUi  Comitis  ,   f'ratris  Ricardi  I ,  etc. 

MLXXIII ,  Gregorius  Papa  ,  Hildebrannus  vocatus.  Hoc  anno  invaserunt 
Monachi  S.  Audoëni  Joannern  Rothom.  Archiep.  etc.  .  .  .  unus  Noniena- 
rus tertius  apud  Gemeticas  nomine  RaduUus. 

MLXXIV.   Hoc  anno  congregatum  est  (a)  Gonciliuin ,   etc. 


APPENDIX  EX  CHARTA  {b)  PRO  MONASTERIO  PRATELLENSI. 

[  RoBERTus  Princeps  ]  dédit  S.  Petro  ad  Pratellum  ex  suo  dominio  An.  1034. 
unani  villain  qufe  vulgo  Turstini-villa  vocatur  :  pro  qua  structor  ejusdem  Ec- 
clesiae  Hunfridus  XII  libras  auri  et  duo  pallia  ,  et  duos  maximi  pretii  cabal- 
los  dédit.  Haec  Fiscanni  delà  ta  sunt,  et  ibi  recepta.  Sed  quia  Willelmus 
adhuc  puerulus  ,  ejusdem  Rotberti  Comitis  filius  ,  post  illum  erat  regnatu- 
rus  ;  eum  pater  Pratellis  misit  ,  ut  suo  jussu  etiam  puer  propria  manu  dona- 
tionem  Turstini-villae  super  altare  poneret.  Huic  rei  intertuerunt  vetulus  Ni- 
G  gellus-Turaldus  ,  qui  unum  de  suprascriptis  caballis  à  Con)ite  Rotberto  dono 
suscepit  ;  Radulfus  Camberarius  filius  Geraldi  ,  Goscelinus-Rufus  de  Formo- 
villa  ,  Hunfridus  constructor  ejusdem  loci  ,  cum  filiis  suis  Rogerio  et  Rober- 
to-Willelmo ,  qui  etiam  à  pâtre  ob  causam  mémorise  (c)  colaphum  susce- 
pit. Suscepit  etiam  alium  colaphum  Richardus  de  Lillabona  ,  qui  ocream 
vini  Comitis  Roberti  f'erebat  ;  qui  ,  cîmi  requireret  ,  cur  sibi  Hunfridus  per- 
maximum  colaphum  dedisset  ,  respondit  :  «  Quia  tu  junior  me  es,  et  forte 
»  multo  vives  tempore,  erisque  testis  hujus  ration is ,  cùm  res  poposcerit  ». 
Suscepit  etiam  tertium  colaphum   Hugo  filius  Waleranni  Comitis. 

(a)  Ordericus    Vit.  lib.   4    hoc   Concilium  refert      Pontius    nempè     Tolosanus     Cornes  ,      eo     noraine 
ad  an.  1072.  tertius,    anno    1043     quaindam     Moisiacensi  Abba- 

(b)  Apud     Mabillonium     Tom.    IV    Annal.     Be-       tiae  donationem    fecit,    et  in  signum  suce  concessionis, 
D   ned.  pag.  393  ex  iVeustria  Pia.  ungulam  sui  pollicit  in  tantuni  ahscidit,   ut  in  hujus 

(c)  Ha;c     Iraditionis      tessera      animes      revocat      facti  memoriam   sa/iguif   ex  ipso  e.iierit ,  iptumqae 
ad    memoriam    alterius     non    minus      observandae.       locu/n  Salvitatem  vncari  et  esse  ab  eo  die  constituit. 


EX  CHRONICO  ^«)  DOLENSIS  CŒNOBII. 


Aipud  Lahheum  Tom.  I  Bibliolh.  Libr.  Mss,  pa^.315. 

ANNO  MXXXIII  ,  Odo  Comes  Campanensis  ab  Imperatore  interfectus 
est  :  et  Ebbo  filius  (b)  Odonis  senioris  Dolensis  à  Vicecomite  Gau- 
frido  (<;)  Bituricensium  interfectus  est.  Et  ipso  anno  necdum  finito,  mense 
E  Januario  ,  XVIII  die  ipsius  ,  hoc  est  XIV  Kalendas  Februarii  ,  bellum 
cruentissimum  fuit  actum  inter  eundem  Odonem  seniorem  Ducem  Dolensem  , 
et  Episcopum  Aymonem  et  Vicecomitem  Gaufridum  Bituricensem  ;  sed  Do- 
mino pro  eodem  Odone  seniore  niirabiliter  pugnante ,  eos  stravit.  Nam  ubi 
phalangas  ejus  eorum  exercitus  aspexit ,  nimio  terrore  correpti ,  cum  suis  prin- 
cipibus    in   fugam    conversi  ,    se    précipites  in     flumine  ,    qui     vocatur   Carus, 


[a)  His  Annalibus  ,  quorum  Auclor  est  inccr- 
tus,  terminum  dat  aunus  1345.  Vnlgavit  Lab- 
beus  ex  jMs.  Cod.  D.  Bolacrc  Dcsmarés  ;  et  nos 
inde  quaedam   fruslatini  jam  edidiinus. 

(6)  t'ilii  Odonu  Senioris  fuerunt  Radulpliwt  Pru- 
dens  et  Ebbo  et  llelias  :  fiiii  Hadulplù  Priulentii 
fuerunt  liudutphiis  infans,  Radulphw;  T/ieobaidus, 
Odo     E.Toldunensts  et      Àremburgis^  etc.     Ex  pro- 


genie   Dol.   Principnm    apud    Labb.    Tom.    II   Bibl. 
Mss.  pag.   740. 

(cj  Ej^o  Gaufridus  Vicecom.  Bituric.  [anno  1012] 
reddo,  et  uxor  mea  Eldeburgis,  et  filii  mei  Goffre- 
dus,  et  fratres  mcœ  uxoris  Oddo  et  Ebbo,  pro  re- 
inedio  anirnœ  pntrii  meœ  niuliei  is  Rodulft  ,  etc.  Ex 
veleribus  Pandectis  Ecclesix  Bituric. 

C  C  C  ij 


388  EX  CHRONICO  DOLENSIS  CŒNOBII. 

unus  super  alinni  dederunt  :  in  quo  diversis  modis  expirantes  ,  per  alteram  A 
diem  pliisquàm  mille  reperti  siint  ,  exceptis  iis  quos  gladius  trucidavit  :  ipse 
vero  Épiscopiis  in  ipso  prœlio  vulneratus ,  nec  tamen  mortuus  ,  armis  reîic- 
tis  ,  et  ipse  et  alii  pauci  per  fugam  elapsi  evaserunt.  Castrum  quod  vocatur 
Castellus-novus ,  eaptiim  à  Radulpho  (a)  filio  Odonis  senioris  ,  pro  quo 
ejus   frater  interfectus  f'uerat  Ebl)o. 

MXLIX  ,   transitus  S.  Odilonis  Aiibatis  Cluniacensis. 

MLl  ,   obiit  Ingelboldus  duodecimus  Abbas  Dolensis. 

MFJJ  ,   obiit  Radulphus   Prudens  quintus    dominus    Dolensis. 

MLIV ,  datus  fuit  Monasterio  Dolensi  Prioratus  de  Maigniaco,  tempore 
Raimundi  Abbatis  hujus  loci. 

MLVIII  ,  obiit  Radulphus  infans ,  filius  Radulphi  Prudentis ,  sine  liberis. 
f.  1062.  MLIII  [  MLXIII  ]  ,  hoc  anno  in  Romano  Concilio  definitum  est  ab  Aie-  B 
xandro  II  ,  quod  Episcopus  Nannetensis  Abbati  Raimundo  et  Monachis 
Dolensis  Cœnobii  priùs  redintegret  damnum  onine  quod  eis  violenter  intu- 
lit ,  quàm  judiciuni  inter  eos  celebretur.  De  restitutione  spoliatoruni  cap. 
Gravis  ad  nos  querela, 

MF^XIII  {h)  ,  obiit  Raymundus  decimus-tertius  Abbas  Dolensis  piae 
memoria?  :  qui  niultùm  ornavit  et  decoravit  Monasterium  istud  ,  videlicet 
in  eleeniosynis  pauperum. 

[a)    V  dominus   Dol,     Radulplius     Prudens   filius  Geneal.   domlnorum  Dol.  apud  Labb.  ibid. 

Odonis  Senioris  :  Vl  dominus  Dol.  Radulphus  infans,  [b)    Forte    Icg.     MLXXIII  ;    nain     seriùs    derixit 

filius    Radulplii   Prudentis,    obiit   sine    liberis  :    Fil  Raymundus   juxta    Mabillonium  ,     cui     idem     esse 

dom.     Dol.   Radulphus    Theobaldus  ,    etc.    Ex    série  videtur   cuin    Rademundo   Abb.    Dol. 


EX  GENEALOGIA  ^'^  COMITUM  FLANDRENSIUM. 

A'pud  Martenium  Tom.  II]  Anecdot.  col.  380. 

Nuni.3.  Arnulfus  Junior  duxit  uxorem  Susannam  filiam  Berengerii  régis  Lon- 
XA.  gobardiae  et  Italiae  ;  genuitque  ex  ea  Balduinuni  cognomento  Pulcra- 
barba ,  qui  in  Blandinio  sepultus  est.  Iste  Balduinus  vir  pulcher  ,  forniosus 
corpore  et  staturâ  grandis  ,  uxorem  accepit  Ogivam  filiam  Gilesberti  Comitis 
IJzelenborg  :  cujus  fratres  fuerunt  hii  ,  Adalbero  Metensis  Episcopus  ,  Fre- 
dericus  (b)  Dus  Lotharingiae ,  Henricus  Dux  Bajoarise ,  Gislebertus  Cornes  D 
de  Salinis  ,  Theodericus  de  Luzelenburg.  De  tantœ  nobilitatis  conjuge  ge- 
nuit  Balduinum  Pium  ,  qui  prudens  et  fortis  Comes  suo  tempore  ,  sapiens 
et  moderatissimus  in  omnibus  operibus  suis  inventus  est  :  qui  duxit  Athelam 
filiam  Roberti  Régis  Franoorum  ;  (juae  peperit  ei  duos  filios  ,  Balduinum 
Montensem  ,  et  Robertuni  Frisonem  ,  et  filiam  Mathildem  nomine.  Haec 
autem  nupsit  Guillelmo  Comiti  Normanniae  ,  et  conquisitori  Angliae  ;  pepe- 
ritque  ei  Guillelmum  post  patreni  Regem  Angliae,  et  Robertuni  Comitem 
Normanniae  ;  et  Henricum,  post  fratrem  Guillelmum  in  venatione  cervorum 
sagittâ  occisum ,  Regem  Angliae  et  Ducem  Normanniae  ,  captivato  per  bel- 
lum  fratre  Roberto ,  et  filio  ejus  Willelmo  per  Eliam  nutritium  ,  et  à  Nor- 
mannia  sublato.  Mortno  autem  Henrico ,  praedicti  Régis  Franciae  Roberti 
filio ,  filium  ejus  Philippum  praefatus  Comes  Balduinus  usque  ad  aetatem  ejus  E 
regno  habilem  nutriendum  suscepit  :  et  Regnum  viriliter  gubernavit  ,  juratâ 
sibi    fidelitate  ab  omnibus    regni    Principibus ,     salvâ   tamen  fîdelitate    Philippi 

(a)   Genealog.       Scriptum    hoc  ,     quod      ex    Ms.  Martenio    judice^     Scriploris      optimi      partes    im- 

Cod.    Monaslerii    Clari-marisci       prope     Audoinaro-  plevit,    de   rébus    reraotissiinis    parcissimè     loijuens , 

polim      eruit    Martenius,    non    ununi   ab  anno    980  fusiùs     gesta   suo    tempore     prosecutus  ;     ablegalis 

ad     1347   Auctorem     anonymum    babuisse     videtur  omninô   fabulosis     narrationibus,     quibus     deleclati 

laudato    Editori    nostro,    cui    très    saltem     Scripto-  fuisse  videntur  Flandrenses. 

res    raonslrabant     et    slili  et   characteris    ipsius    di-  (b)  In     Chronico  Flodoardi      ad    annos    951     et 

versitas.    Primus    scripsit  statira  post   Bovlnura  prae-  954    Frcdericus  I    frater  Adalberonis  I    Episc.    Met. 

lium,    ut    clarè   coUigi    polesl  ex    Codicis  cbaractcre  dicitur     in     uxorem  duxisse    filiam    Hugonui   Prm- 

qui   aetatem    illam    rej)raesentat,  et    ex    verbis  Auc-  cipis.  Est    is    Hugo  Magnus     fiugonis    Cap.    Régis 

toris   ad    annum    117^.    Quisquis     sit,     is    certè,  Fr.    pater. 


s 


EX  GENEALOGIA  COMITUM  FLANDRENSIUM.        389 


m.  decernit 


.41.  inler 


•  Al.  Flan- 
dria 


A  piieri  si  viveret,  sin  autem  utpotè  justo(«)  heredi  regni  per  uxoreni.  Idem 
qiioque  Balduinus  ,  apud  Insulam  Ecclesiam  S.  Pétri  Apostoli  sedificavit  : 
in  qua  etiam  sepultus,  bonae  spei  nierito  expectat  diem  judicii.  Ad  dedica- 
tiouem  vero  pryedictaî  Ecclesiae  oniiies  Sanctos  de  toto  Comitatu  suo  afterri 
petendo  praecepit  ;  et  eis  loca  iii  qiiibus  habuerunt  tentoria  fixa ,  perpétue 
donavit. 

Idem  Balduinus  apud  Adelnardam  castellum  constituit,  per  quod  (  fc)  everso  Num.  i. 
per  Eham  castello,  Bracbantum  *  usque  fluvium  Teneram  de  regno  Lotba-  *  Bracban 
riensi  sibi  usurpavit.  Scaldus  namque  fluvius  à  fonte  suo  usque  ad  mare  ""* 
discernit  *  regnuni  Lotba riense  à  Comitatu  Flandriae  qui  est  de  regno  Fran- 
ciae.  Rex  itaf|ue  Lotbariensis,  qui  et  Caesar  Imperator  Augustus  ,  bostiliter 
|B  super  Comitem  Balduinum  venit,  et  per  ante  Attrebatum,  Comité  Baldui- 
no  intiis  *  exercitum  suum  obstrusis  etiam  portis  vix  detinente ,  fermé 
usque  ad  Arkas  villam  S.  Bertini  (c)  processit,  falso  putans  saltem  illac 
sese  posse  ingredi  Flandr-ias  :  Comes  namque  et  illic,  et  ubicumque  per  sic- 
cum  patebat  introitus  in  Fiandriis  ',  vallo  et  aggere  et  palifixo  contra  eum 
munierat.  Ctesar  ergo  casso  labore  fatigatus,  sicut  venerat,  rediit.  Comes 
verô  eum  quasi  fugientem  usque  ad  Rbenum  bostiliter  est  prosecutus  ;  et 
nobili  ejus  palatio  apud  Neomagum  incenso,  rediit  eum  sano  exercitu.  Cre- 
sar  vero  non  inmieritô  erubescens,  et  iratus,  iteriim  siiper  Comitem  venit 
post  septennium  ,  et  ad  vallum  qui  dicitur  Bulliens-rivus ,  inopinatè  veniens, 
Tornacum   invasit,    et  Axcello  ad  bellum    et  aliis  nobilibus  accepto   *,  citô    re-  *  M.  accepUs 

G  diit ,  occurente  sibi  neniine  de  Fiandriis.  Sed  pacificis  intercurrentibus  nun- 
ciis,  et  captivos  Comiti  reddidit,  et  Bracbantum,  ejus  hominio  accepto, 
in  feodum  concessit. 

Venerabilis  autem  Comitissa,  scilicet  Adela,  tanto  marito ,  sed  non  divi-  ^«'«-  S. 
tiis  desolata,  nec  tamen  in  eisdem  divitiis  delectabiliter  vivens  mortua , 
nocte  et  die  orationibus  instabat  :  unde  et  apud  Messinas  Sanctimonialium 
feminarum  construxit  Cœnobium,  et  in  lectica  duobus  equis  portabili,  et 
propter  ventos  et  pluvias  ne  vel  ab  eis  à  meditatione  sancta  impediretur , 
decenter  concamerata ,  usque  Romam  Apostolorum  et  aliorum  Sanctorum 
patrocinia  requisivit  ;  et  à  domino  Papa  veste  viduitatis  benedictioneque 
percepta,  Flandrias  repetivit,  et  apud  Messinas  novissimâ  tuba  excitanda  in 
Christi  pace  obdormivit. 

D  Balduinus  autem  primogenitus  ejus,  adbuc  etiam  pâtre  vivente ,  duxit  mm.  6. 
uxorem  Ricbeldem  Comitissam  Haionensem ,  ut  illum  Comitatum  etiam 
haberet  per  eam.  Hsec  enim  tune  vidua  Herimanni  Comitis  Montensis,  pe- 
pererat  ei  fîlium  ;  quem  vitricus  ejus  Balduinus  pro  nimia  simplicitate  mi- 
nus sœculo  idoneum,  Clericatu  et  Cathalaunensi  Episcopio  sublimare  pro- 
curavit,  ejus  bereditate  ita  sibi  usiu'patâ.  Balduinus  igitur  de  Ricbilde  duos 
filios  Balduinum  et  Arnulfum  genuit  ;  et  post  mortem  patris  sui  utrumque 
Comitatum  in  tanta  pace  gubernavit,  ut  nemo  auderet  vel  dignaretur  arma 
portare,  nec  ostium  noctu  propter  latrones  claudere,  nec  vomeres  et  ligo- 
nes  ab  aratris  ablatos  domum  portare.  Quapropter  ab  omni  populo  com- 
muniter  meruit  hoc  agnomen,  scilicet  Bonus-Comes,  specialiter.  A  domi- 
no   tamen  {d)  Ingelberto  Cameracensi    Episcopo    eum     Ricbilde     sua     excom- 

E  municatus  est,  eo  quôd  per  incestum  (e)  adulterio  pejorem,  cognati  sui  Her- 
manni  Comitis    uxorem    duxisset  ;   sed    à   domino    Papa    Leone     IX,    ejusdem 


(a)  Sic  et  suprà  Iperius  in  Chronico  Salicae 
legi  minime  favet. 

(6)  In  veteri  Chronico  Comitum  FI.  inter 
Probat.  Cbcsn.  Ilisloriœ  Geneai.  Doraûs  Gand. 
pag.  52,  Ifte  Balduinu.i  Insulensii  apud  Audoiiarde . . . 
per  qiiod  everso  apud  Eenam  castello  Brachanlum par- 
■vum  usque  jluviwn  de  re<^nu  Lntliar.  Suprà  autem 
Matbildis  vidua  Balduini,  mater  Arnulfi  Jun. 
dicitur  secundo  nupsisse  Godefrido  Duci  de  Enliain. 
Iliam  seu  Eiham  antiquitùs,  est  locus  in  Belgio 
ad  Scaldini  fl.  pro|)e  Aldenardum  oppidum,  vulgô 
Einham  appellalus  ;  ubi  Godefridus  filius  Gode- 
fridi  Ardenn.  inde  Eiliamensis  dictus ,  eum  uxorc 
sua  Matliilda  filia  Ilerimaimi  Saxonum  Ducis, 
collegium  Canonicorum  ineunte  saecuio  XI 
construxit  ;     quod    descructum  ,      Balduinus     Pius 


Fl.    Comes     anno     1063   instauravit  et     Monachis 
concessit,    praeposito  Waltero  Abb. 

(c)  Apud  Chesn.  prcecessit  putans...  illic.... 
Flandriam...  et  palo  fîxo  contra  Imperatorem.... 
est  insecutus...  Nemagum  incenso  .  rediit  eum  suo 
exercitu  illœso...  et  ad  villam  quœ  dieitur  Ballieuf., 
inopinatè...  et  Accello  ad  bellum...  intervenienti- 
bus  nunciif...  in  feodum  tenendum  Comiti  concessit. 

(d)  Lietberto  ,  qui  factus  est  Episcopus  anno 
1049. 

(e)  Adultcrium  sanè  pejus  erat  bujusmodi 
incesto.  Quoniam  autem  de  adulterio  mentio- 
neni  iiijecimus ,  juvat  referre  aliquod  valdè  no- 
tatu  dignum,  quod  legitur  de  Raimundo  Co- 
mité Palliar.  qui  anno  lOo.j  matrimonium 
contraxit   eum    Valentia     filia      Arnaldi-Mironis    et 

C  C  C  iij 


390  EX  GEINEALOGIA  GOxMlTUxM  FLAINDHEiNSiUM. 

Richildis  avunculo,   hanc   meruerunt    incJulgentiam,    ut    in     oonjugio    quidem,  A 
sed     absque  carnali     coimnixtione,    maiierent ....    Praefato  auteni  Coniite-Bo- 
no    diù  "ubernari  patiia    eo  f'elix  non    meruit:    def'unctus   siquidem  ,   et  apud 
An.  1070.     Hasnonium    sepultus,   in    pace   dorniivit  ;   et   requieseit   in  idipsum ,    ubi    rap- 
toril)us    expiilsis,    de    eoruni    turri     lapidea,     Monaclioruni    Cœnobia     aedifica- 

verat. 

Num.  7.  Venerabilis  autem   Ricliildis  jam   vidua  ,    tandem     mirabili     pœnitentia    afïli- 

gitur.  Jejuniis  et  orationibus  nanique  insistens,  pauperibns  et  leprosis  quoti- 
die  per  seipsam  serviens,  etiam  eoriiin  sanie  liniebatur  ;  et  balneis  eos  la- 
vans,  eisdein  post  eos  utebatur  ....  Teirse  corpus  apud  Hasnon,  aniniam 
Jesu  Cliristi  niisericordiîe  commisit  ;  priùs  tamen  perturliationes  passa  non 
parvas.  ]\Iarito  siquidem  ejus  defuneto,  per  ejus  muliebrem  insolentiam,  B 
et  filii  ejus  Ainulfî  vix  quindennis  iniprudentiam  ,  paradisus  Flandriœ  deli- 
ciis  pacis  snse  cœpit  cassari^  et  inde  apud  se  et  apud  Deuin  acriter  con- 
queri,  et  virtutem  famosani  Roberti  fratris  Coniitis-Boni  nuper  defuncti. 
Quod  perspiciens  mulier  rixosa  et  callida,  confugit  ad  patrocinium  Philippi 
Régis  Franciœ  ;  nec  erubescens  triganiiani,  conatur  adhuc  nubere  cuidam 
Guillelmo  Subcomiti  superbo  de  Norniannia  :  in  hoc  etiam  commovens 
ampliùs  contra  se  quosdam  Flandriarum  Principes  et  populum,  Prsedictus 
namque  Robertus,  patri  minus,  et  matri  magis(fl)  carus  ,  et  à  fratre  à 
Flandris  alienatus,  tiliani  Bernardi  Ducis  Saxoiuim,  et  Florentii  Comitis 
de  Frisia  viduam  Gertrudem,  et  habentem  ex  marito  filiani,  duxerat  uxo- 
rem  :  qiice  peperit  ei  duos  Hlios  Robertuin  et  Philippum,  et  très  Hlias. 

Num.  8.  Robertus    igitur    in     Frisia     degens ,     cognita      fratris     morte ,       siimilc|ue  Q 

Ricliildis  tyrannide  ,  Flandriam  repetiit,  et  usque  Gandavum  pervenit  ; 
quô  praedictam  mulierem  accersiens,  et  de  paterno  regno  sibi  reddendo  ei 
suggerens,  femineo    furore     exagitata,     injuriosis     responsionibus     protestatur  : 

Si  ccipi  nollet,  illinc  tune  concitus  isset  ; 
Nam  partem  regni  nec  totum  non  daret  illi  : 
Ilinc  si  reposcit,  werram  virtute  tenebit  : 
Non  liis  qitœ  teniiit  domimis  suiis,  ipsa  carehit. 
Sic  donec  vivet,  nihilhorum  provida perdet. 

Quod  audiens  Dux,  et  superbiam  niulieris  graviter  ferens,  Regem  adiit , 
eique  per  ordinem  omnia  retulit.  Rex  itaque  Philippus  de  injuria  nepoti  suo  D 
illata  vehementer  indignans,  quantociùs  eum  in  Flandrias  redire,  et  quos- 
cumque  aduuare  posset,  praecepit,  serjue  illi  auxilium  constantissimè  pr.Tbi- 
turum  spopondit.  Richildis  autem  Régis  comperto  consilio,  aninmm  ejus 
IIII  (b)  millia  librarum  auri  sponsione  corrupit,  et  ab  incœpto  negotio  frau- 
dulenter  revocavit.  Frisio  denique  spe  sua  f'riistratus,  consilio  soreri  sui  Ber- 
*  remeavit  nardi  Ducis  Saxonum,  Frisiam  *  revocavit,  et  ibi  aliquamdiu  hiemavit.  In- 
tereà  nonnulli  Satraparum  nimia  crudelitate  mulieris,  qua  in  Clerum  et  po- 
pulum saeviebat,  graviter  ofïensi,  et  maxime  de  Ecclesiarum  spoliationibus 
quasfecerat,    ingenti  nuerore   affecti,   legatos   ad  Frisonem  destinant,    suamque 

Arsindis.  Is    nempc  ait ,    nunqiiain    se     diinissurum  elabatur ,    hue    revocabimus     Arnulfî     Andoanensis 

esse  ill.nin    uxorcrn    suain,     nisi    propter  adulterium  apud      Avenionera      Monaclii       testimoiiiuin   ^      ex 

legaliter     et    manifesté      probatum    et     convictum  ;  quo    illustratur  locus    Synodi     Aquisgran.    an.    817 

ininio     addit,     nec     propter    eara    quoque    causam  habitae,     in     qua    libra    panis  à    S.    Bencdicto  sin- 

diversurum     ab    illa  ,    si  ipse  consenserit  a^ulterio.  gulis   Monachis    in    dies   assignata  ,    XXX      solidis 

Insolens   est    sanè  adinodùm  ,     ut   observât     Balu-  debere    constare   dicitur.    Sic   autem    babet    Arnul- 

zius  in     Marc.     Hispan.    col.     451,    ista    caveri    in  fus    in    libello  de    ponderibus   et     mensuris    :  Duo- 

contraclibus  istiusmodi.  deciin  unciœ  ,    libram    XX  solidns  conlincntem    effl- 

(a)    Similis    affeitus    olim    inbxserat   cordi    Cons-  ciunt.    Ad  haec  idem   in    articulo   de    licjuidis  :    He- 

tantiae  ,     cujus   nejiotum      consanguinitas    ex     rcci-  Diina  juxta  quoidam   appendit   Ubrain  unam,  apud 

tatione    Cononis     Praenestini      Episcopi       in      \)tx-  quo.idam  libram   et  dbnidiam.  Porrô  lautlatus   Auc- 

sentia     Pascbalis  Papas,     infrà    in   eadem    genealo-  tor,        Scrlptis      h.ind        incelebris  ,      anno      1026 

gia      Coraitum     FI.      num.     10  ,     sic     deducitur  :  brevem     Chronologiam    absolvit  ,     ab      orbe      con- 

Coiistantia   Francoruni    Regina  et   Ermengardii   Co-  ifito     ad       Chrislum      numerans     annos     quinquies 

mitisia  Arvernensis    sorores    fuerunt.  De    C'ifi'/tantia  mille    viginli     tpiinque  ,     DCCCLIV     verô     à     Na- 

nata  est   Adela^    et  de    Ermengardc   altéra    Ermen-  tivitate    Domini     usque     ad     annum     XL        Caroli 

gnrdii  Comitisia  :  de  Jdela   Robertus    Frisio  ,  et   de  (ilii     Imperatoris     piissimi      Ludovic!  ,     et     denique 

Berla  liavisis  Nannetensii  Comitissa,  etc.  ab   epoclia   Caroli    usque   ad    annum  JIXXVI   sup- 

(^)   Dicendi   librà    de    pondère   occasio    ne   forte  pulans  annos  CLXXII. 


EX  GENEALOGIA  COMITUM  FLÂNDRENSIUM.         391 

A  voliintatem  erga  eiim  apicibiis  insinuant.  Quo  i!le  nuncio  pliirimîiin  ex- 
hiiaratus ,  ociiis  trans  mare  advehitur  ;  et  prndentiâ  Bonifaeii  Castellani  ,  us- 
que  ad  castrum  Cassel  latenter  perducitnr.  Quod  agnoscentes  (jui  parti  ejiis 
favebant ,  illù  catervatini  properarunt  ,  et  castrum  armis  et  munitionihus  fir- 
maverunt.  Hoc  dum  famà  volitante  ad  aures  pervenit  Richildis  ,  illa  et  filius 
ejus  Arnulfus  ,  mirœ  prol)itatis  jiivenis ,  exercitum  adunavit ,  diversarum 
regionum  agmina  in  auxiliuin  convocans  ,  et  cum  ingenti  multitudine  ad  prte- 
dictum  properans  castellum.  Convenerunt  nndique  suppetiarnm  copia?,  Comi- 
tés, Duces,  Castellani  ,  et  diversse  bellatorum  turmse  ;  Attrehatenses  ,  Valen- 
tienses ,  Cameracenses ,  Tornacenses  ,  Nivellenses  ,  Castrilocenses  ,  Audo- 
marenses  ,  Bolonienses  ,  Ardenenses ,  Sanctipolenses  ,  lîetliunienses  ,  Hos- 
danenses  ,    Albenienses  ,    Gisnenses  ,   Tornelienses  ,    Aldenardenses  ,    Ostervan- 

B  denses ,  Locrenses  ,  et  alii  quain  plures.  Advenit  et  Rex  Philippus  ,  et  cum 
eo  validus  armatorum  cuneus.  Guffridus  Parisiensis  Episcopus  ,  frater  Eusta- 
chii  Comitis  Boloniœ  ,  Episcopus  Lugdunensis  ,  Episcopus  Ambianensis  , 
Franci ,  Normanni  ,  Rocinenses ,  ÎNoviomenses  ,  Campanienses  ,  Senonen- 
ses ,  Torotenses  ,  Remenses  ,  Catalaunenses  ,  Carnotenses  ,  Aurelianenses  , 
Stampenscs  ,  Cocinienses  ,  Quintinienses  ,  Corbeienses ,  Peronenses ,  Ne- 
gilienses  ,  Montiacutenses,  Ribelmontenses ,  Suessionenses  ,  Andegavenses  , 
Pictavienses ,  Barrolonenses ,  Nadavernenses  ,  Burgundienses  ,  et  caeteri  in- 
numerabiles  :  hi  omnes  ad  debellandnm  Frisionem  in  campo  sub  monte  Cas- 
sel  resederunt.  Ille  vero  adversùs  tam  vastam  multitudinein  multo  paucio- 
res  ;  sed  ,  ut  rei  probavit  eventus  ,  validiores  in  arma  produxit,  Gandenses  (a), 
Vivaacenses  ,     Coclarenses  ,     Bergenses  ,     Furnenses  ,    Yprenses  ,     Belliolenses  , 

C  Roslarenses  ,  Aldenburgenses  ,  Herlebeccenses  ,  Erdeborgenses  ,  Broburgen- 
ses  ,  Curtriacenses  ,  et  ipsos  Casietenses.  Procedunt  tandem  hii  non  soiiim 
ferro  scepti ,  sed  etiam  fide  mimiti  ;  lineis  vestibus  abjectis  ,  laneis  indu- 
mentis  sub  armis  ,  et  terrae  procuiubentes,  supernorum  juvamina  postulabant  ; 
contra  Regem  terrenurii  dimicaturi  ,  tam  parva  manu  ,  causam  {h)  suam 
Régi  cœlorum  committunt.  Quid  moror  P  Conserto  quidem  totis  viribus 
pnelio  ,  fit  strages  maxima  de  exercitu  regio.  Perfnnditur  tellus  sanguine,  te- 
gitur  campus  occisorum  multitudine.  Richildis  quoque  tantse  caedis  rea  ca- 
pitur ,  et  carceri  tenebroso  mancipatur.  Prosternitur  et  filius  ejus ,  nisi  esset 
liostis,  nimiiim  plangendus ,  Cornes  Ernulfus ,  et  in  Ecclesia  B.  Audomari 
sepelitur.  Frisio  denique  dum  forte  ,  sociis  hostes  longiùs  prosequentibus  , 
solus  equitaret ,  capitur  ;    et    ab   Eustachio  ad   castrum  Audomarense  diicitur, 

D  atque  Castellano  *  Wlurico  Rabello  custodiendus  traditur  :  quod  dum  cives  ♦  m.  Gui- 
cernerent  ,  castellum  illico  obsidionibus  vallant  ,  telis  ac  diversis  machina-  l^'™» 
mentis  fortiter  impugnant.  Quid  plura  "^  Cornes  vi  extrahitur  ;  et  gaudenti- 
bus  cunctis  ,  cum  honore  redditur  suis.  Relaxatur  etiam  Richildis  ;  et  sic  in- 
ter  eos  bellum  diu  vario  eventu  protrahitur.  Ilebellavit  simul  alius  ipsius 
mulieris  filius  Baldninus  frater  Arnulli ,  quem  Cornes  devicit  atque  fugavit. 
Igitur  rex  Francorum  bello  Casletensi  victus  atque  fugatus  ,  ad  castrum  quod 
Monasteriolum  dicitur  pergens,  majorem  exercitum  collegit  ,  et  cum  manu 
valida  Flandrias  repetit.  Cùmque  ad  burgum  S.  Audomari  pervenisset  ,  sub- 
urbana  incendit ,  et  fraude  Wlurici  Castellani  civitatem  intravit.  Hostes  per 
plateas  prsedando  discurrunt ,  burgenses  latebras  fugiendo  quiierunt.  Spolian-' 
tur  Ecclesise  ,  injuriantur  Monachi,  lacerantur  Clerici  ,  dehonestantur  matro- 
nae  ,  luget  urbs  plena  confusione.  Talia  Rege  agente  ,  Guffridus  Episcopus 
in   villa,   quae  Sperleka  dicitur ,   residens,    et  qualiter  Frisioni  subveniret  mente 

(a)  Scinditar     haec    regio     maritiina     in     partes  [b)      Richildis       quampluriraos       nobilcs       viros 

[equidem     illa    dividitur    in    trinas,     in     pure   Mo-  Ypra    Messinas      Moriiiorum      advocaverat  ,     quos 

rinicain ,    in     Morino-Flandricam  ,    in     merè    Flan-  nec    dignitas  ,     nec       publica       legatio        [  Flan- 

drenscin]     atque    solùm   in   duas     abit     factioncs   :  dri      enim      ad     eain       miscrant ,     qui      nionendo 

Gandenses  ,      Brugani  ,     Yprenses  ,     Curtruccnses,  à      pravis     inoribus      averleront]  ,      à    turpi      nece 

Harlebecani  ,     Caslctant  ,     Furnenses  ,     Bergenses  ,  vcndicarunt  ;    at     omnes      cadein     cum     famulitio  , 

Brocburgani  ,       Uosilarii    ,    Thurlioltani  ,       Alden-  ca|)!tibus    c%sis  ,     mors     involvit  ,     addita     insigni 

burgenses ,     Rodenburgenses  ,      sequunlur      Rober-  parenlalione,    cum     ipsamet    Messinas    ultrô     flara- 

lura  ;    Audomarenses,     Arienses,    Bethun«i  ,    Atrc-  mis    absumere     conaretur    ,         nequidem       Adelae 

bâtes,        Duacenses  ,      Tornacenses  ,        Monslrolii  ,  sanctissiiiiie     malris      jjraesentiam       reverita.       Tara 

Bonoaicnses ,       Sanj>aulani  ,       Kichildi       adhasrcnt  gravi    ejus    imjierio      Jobannes     Baro    Gaveranus  , 

atque    Arnulpho   ejus   filio  ,     legitimo    Flandrarum  Yprensium     Praefectns  ,     sccuri      percussus    est.... 

et  Flandro-Morinorum  Principi.  Malbrancq.  Yprani  omnium  primi  jugum  excutiunt.  Idem. 


392  EX  GENEALOGIA  COMITUM  FLANDRENSIUM. 

pertractans  ,  missis  ad  eum  litteris  spondet  ,  quod  si  dominio  ejns  silvam  A 
quse  Betlilo  dioitur  concederet  ,  pateriio  illum  regno  restitueret.  Comité 
vero  annuente,  Episcopus  céleri  nuncio  Régi  mandat  ,  quatenùs  snae  saluti 
consuleret  ,  et  quantociùs  abiret  ;  adjungens  ,  Dueem  Flandriae  et  Comitem 
Boloniae  cum  magno  exercitu  adesse ,  et  nisi  fugam  acceleraret ,  capiendum 
se  fore.  Quo  [ille  nuncio  territus ,  relictis  sarcinis  ,  nocte  urbem  reliquit , 
et  versus  Galliam  properavit.  Rege  itaque  fugiente  ,  Comes  in  crastinum 
adveniens  ,  urbem  recepit  ,  sed  de  injuriis  Ecclesiarum  vehementer  condo- 
luit.  Episcopus  ergo  fratrem  suum  Eustachiuni  Comiti  reconcilians  ,  pr?e- 
dictam  silvam  ei  concessit ,  quae  tali  causa  usque  hodie  à  Comitibus  Boloniae 
jure   hereditario  possidetur. 

Robertus   denique  cognomento    Frisio  ,    adversariis   undique  superatis  ,    to- 
tius   Flandriae  Monarches  efliîcitur  ,   etc.  B 


An.  1038.  APPENDIX   EX    QUIBUSDAM    CHARTIS  (a). 

Anno  ab  Incarn.  Dom.  MXXXVIII  Balduinus  (b)  Marchisus  dédit  S. 
Petro...  Non.  Augusti,  omnem  decimam  piscium  suorum...  in  villa  Brugburch... 
tempore  domni  Wichardi  Abbatis.  Testes,  Henricus  Cornes,  et  frater  ejus 
Lantbertus ,  Theodericus  junior  Comes,  Hugo  de  Aldenarde  ,  Gerardus  fra- 
ter ejus ,  item  Gerardus  de  Buoular  :  et  Stephanus  frater  ejus.  .  .  Gerardus 
de  Gandavo  ....  Alveldus  de  Brugburch  .  .  .  Rodulfus  de  Tornaco  ,  Bal- 
duinus de  Mamwalt ,  etc. 

Litterae  Balduini  (c)  Noviom.  ac  Tornac.  Antistitis  ,  quibus  altare  de  G 
Oosborg  ,  cum  capella  ad  ipsum  respiciente  sita  in  Ysendika  :  quod  gloriosus 
Flandr.  Marchisus  Balduinus  hactenus  possederat ...  et  exfestucavit  ;  à  lai- 
ca  manu  prorsùs  emancipatum ,  assensu  Tornac.  Ecclesiae ,  Wichardo  Ab- 
bati  S.  Pelri  Blandin.  contradidit ....  Sign.  domini  Balduini  Noviom.  et 
Tornac.  Antistitis ....  S.  Balduini  Marchisi.  S.  Balduini  filii  ejus.  S.  Bal- 
*A!i.  Bouieir  duini  de  Gand.  S.  Stephani  de  Bouleyr  *.  S.  Ringoti  Calvi.  S.  Alardi  de 
Petenghem,  S.  Folcardi  Castellani  de  Gand.  S.  Roberti  Castellani  Brugen- 
sis.  S.  Hugonis  de  Aldenaërde ....  Actum  publiée  Tornaci  Kal.  April. 
anno  Dom.  bicarn.  MXLVI ,  Indict.  XIV  ,  Epact.  XI.  Concurr.  II.  Hen- 
*  XV  rici  Régis  Francorum  anno  XII  *  ,  praesulatûs  domini  Balduini  [ann.  ] 
III,    Wichardi  Abbatis  [an.]   XII. 

Litterae  Balduini  (d)  Com.  Flandr.  quibus  dat  ,  etc.  Actum  apud  Insu-  D 
lam  inprœsentia  Magnatum  nostrorum  ;  Abbatum ,  Erkenbaldi  Atrebat.  Ful- 
conis  Corbeiensis  ,  Cononis  de  S.  Bertino  ;  Nobilium ,  Hugonis  et  Arnul- 
phi  de  Aldenarda  ,  Raingodi  de  Ganda  ,  et  Gerardi  et  aliorum.  Actum  anno 
MLXIII  [in  gratiam  Einhamensis  Monasterii  à  Balduino  Pio  Fland.  Comité 
hoc  anno  instaurati  et  Monachis  concessi  ,  praeposito  Waltero  Abbate  ibi  ex 
Cœnobio  S.  Vedasti  ]. 

(a)  HsBc  addimus  ad  illustrandas  quasdam  Ibidem  juxta  euimlem  Chesnium  farailia  Alost. 
Magnatum  Flandr.   familias.  prodiit      ex     Gandensi      hoc     modo    :     Radulpims 

(b)  Inter  Probat.  Hist.  Geneal,  Gand.  Do-  Gand.  dominus  Alost.  genuit  Balduinum  Gand. 
mus,  ex  Archivis  Abbatiae  Gand.  S.  Pétri  ;  ubi  dominum  Alost.  hujus  norainis  primum  ,  Radul- 
Chesnius  seriem  Castellanorum  Gand.  hanc  phum  Gand.  Camerarium  Flandriae  ,  Gisleber- 
exhibet  :  Lambertas  I,  qui  paulô  post  annum  tum  Gand.  dorainum  de  Folquingbam  in  An- 
1007    à     Balduino   Barbato     Com.     FI.   constitutus  glia,    etc. 

videtur    Castellanus  ,    genuit    Folcardum     Casteila-  (c)  Ibidem  ex  Cartulario  ejusdem  Abbatiae. 

num    Gand.    qui    genuit    Lambertura    11^  Wenema-  (d)    Ibid.     ex      Archivis      Abbatiae      Eenamensis 

rum,  Adelardum  seu  Alardum,   et  Folcardum,  etc.      prope  Aldenardam. 


EX 


393 


EX  CHRONICA  («)  REGUM  FRANCORUM. 

Ex  Codice  Ms.  Regio  9654.  3,  olim  Colbert.  1320. 

ROBERTO  successit  Henricus  filius  ejus  :  habuerat  enim  très  filios  de 
Constantia  uxore  sua,  Henricum,  Robertum  qui  fuit  Diix  Burgundiae, 
et  Hugonem  qui  fuit  Episcopus  Autissiodorensis.  Constantia  autem  voluit 
quod  Robertus,  secundus  filius  ejus,  esset  Rex  ;  et  confœderavit  sibi  niultos 
de  Regno  :  sed  Henricus  cum  adjutorio  Ducis  Normanniae  obtinuit.  Hic 
B  Rex  habuit  magnum  fœdus  cum  Henrico  Imperatore  ;  et  cùm  mitteret  apud 
eum  in  Baveria,  legati  sui  reperierunt,  quod  in  quadam  Abbatia  dicebant 
Religiosi,  reperisse  sub  fundamentis  Ecclesiae  corpus  B.  Dionysii.  Quod  dum 
retiilissent  in  Francia,  congregatis  multas  Praelatis,  Abbas  S.  Dionysii  aperuit 
cassas  *  in  quibus  reposita  fuerant  corpora  Martyrum  tempore  Dagoberti  ;  *  capua» 
et  reperta  sunt  intégra,  et  in  apertione  emanavit  odor  suavissimus  ;  et  sic  ap- 
paruit  illud  mendacium. 

lUo  tempore   conati  sunt  plures   invadere   Normanniam,     et    auferre    Duci  ; 
sed  adjutorio    Régis    XXX   "■.    sunt   devicti  {  b  )  ;    et   emisit   Dux  à   Ducatu 
Comitem   de  Moritueil   *,   qui  dixerat   cuidam   pauperi  militi   volenti  de  patria     *  M.  Mon- 
recedere  :    «  Non  recédas,  quia   forte  veniet    hora    quâ  poteris   reperire   quic-  *'**'' 
»   quid     tibi    placebit     ».    Invidia    plurium    animavit    Regem    contra    Ducem 
C  Normaniae  :   propter    quod     duas     direxit  acies    in    Normaniam  ;     sed     una  , 

cujus  caput  erat  Hugo  *,  fuit  devicta  per  gentes  Ducis.  Quod  cum  notifi-  «Eudo 
casset  Dux  Régi  per  preconem  clamantem  super  unum  montem,  recessit 
Rex  ;  et  post  tempus  volens  hujus  vindicare  injuriam,  iterùm  duas  acies 
struxit,  et  contigit  unius  destructio  ut  priiis  :  quse  considerans  Rex  merito 
contingere,  quia  perseqnebatur  innocentem_,  pacem  firmam  cum  ipso  com- 
posuit. 

Illo   tempore  erat  in   Apulia  unus    Normannus  souldarius  Comitis   Saleone  *     *  f-  Salem, 
fbrtissimus,    qui  leonem  tenentem   capram  pro   praeda     capiens    per    caudam, 
projiciebat   extra    muros   palatii,    sicut   fecisset   parvum  canem  ;   et   draconem 
emittentem   ignem    ense  necavit  ;    tamen     veneno    illius    infra   triduum    expi- 
ra vit. 

Illo  tempore  mortua  est  uxor  Régis,  neptis  Imperatoris  Henrici,  quae 
filios  non  habuit  ;  ideo  duxit  Rex  aliam  Annam  amicam  ,  filiam  Régis  Rou- 
cie  ;  de  qua  habuit  Philippum  et  Hugonem  dictum  Magnum.  Et  illo  tempore 
fuit  combusta  villa  Parisiensis  ;  et  fuit  maxima  famés  quae  duravit  septem 
annis  ;  et  fuit  hoc  anno  Domini  MLIX.  (c).  Philippus  autem  primogenitus 
Henrici,  fuit  vivente  pâtre  coronatus  ;  et  anno  sequenti  expiravit  Henricus, 
et  sepultus  in  Ecclesia  S.  Dionysii;  qui  fuerat  bellicosus  et  animosus  (d),  et 
cepit  regnare  anno  Domini  MXXXIII,  et  regnavit  annis  XXVI. 


(a)  De  boc  Chronico  ejusdemque  Auctore  , 
loco  et  meta  vide  notara,  pag.  301  Torai  nostri 
X  ,  in  excerptum  primum  :  adi  etiam  infrà 
Chronica  Gallica  S,  Dionysii. 

(6)  Haud  scio  ,  inquit  Mabillonius  ,  an  hoc 
praelium  praecesserit  ,  quod  certè  ad  multum 
tempus  duravit  ,  aliud  bellum  Henrici  Régis 
contra  ipsum  Willelmum  Ducem  ,  in  quem 
quidam  Norra.  Proceres  Henricum  Regem  con- 
citarunt;  quo  in  bello  castrum  Teguiarias  ,  à 
Willehno  pro  pace  sibi  traditum ,  et  Argento- 
mum  combussissc  pcrbibetur.  Diu  duravit  boc 
bellum  ,  et  quidem  ferè  usque  ad  obitum  Hen- 
rici Régis...  In  illo  bello,  quo  anno  incertum , 
[  Evrardus  ]  pater  Guiberti  Abb.  Nc-'genti 
captus  fuit  à  Willelmo  Duce  ,  cujus  bœc  con- 
suetudo  (Guibert.  lib.  1  de  vita  sua  cap.  i2)  erat, 
ut  numquam  captivos  suos  ad  redemtionem  cogeret, 
sed  perpétua  ,  dum  adviverent,  carceris  relegatione 
damnaret. 

Tome  XL 


(c)  Hic  numerus  rectè  cadit  in  coronationem 
Philippi ,  filii  Henrici  Régis ,  non  verô  in  praece- 
dentia. 

(d)  In  instrumento  quo  circa  annum  1052 
Hugo  -  Monachus  cum  Willelmo  filio  suo  pueru- 
lo  ,  rogatu  Landrici  Abbalis  ,  teloneum  apud 
Vernonem  castrum  suum  remisit  S.  Pelro  Carnut. 
atque  Josiaci  seu  Gcsiaci  Cellae  [Ju.iy)  ad  Se- 
quanam  infra  Mellentum  positae,  sic  Icgimus  : 
Actuin  est  hoc  in  Vernone  Castro,  die  fcst.  S.  démentis 
Mart.  régnante  impavido  Rege  Henrico,  et  ffillelmo 
illustri  Comité  tenente  Normannice  mtmarcliiam.  Porro 
in  bis  btteris,  quibus  apposita  sunt  signa  Hugo- 
nis  -  Monachi  ,  Willelmi  ejus  filii  ,  et  Burcliardi 
Vicecomitis  ,  impavidus  dicitur  Henricus  contra 
eorum  opinionem  ,  qui  eum  ignavum  fuisse 
aiunt.  Certè,  ut  Mabillonius  observât ,  Willel- 
mus  Gem.  minime  suspectus  Auctor,  Henricum 
Regem  valdè  militarcm  magnœque  fortitudinis  et 
pietatis   fuisse   dicit, 

D  dd 


394  EX  CHRONIGA  REGUM  FRANGORUM. 

Philippus  ex  Berta  filia  Comitis  Holandige  ha!)uit  Ludovicum  et  Constan-  A 
tiam.  Hic  Rex  habuit  fortunam  propitiam,  et  pro  augendo  dominium  suiim 
comparavit  Comitatum  Bituricensem  LX  ">.  libranim  à  Cyprone  qui  ivit 
supra  Sarracenos  cum  Petro  Hereniita.  Similiter  habuit  Coniitatutn  de  Gasti- 
nois  à  Fulcone  Rochin  ;  quia  ei  promisit  quod  non  se  intromitteret  de  guerra 
quam  volebat  facere  contra  fratrem  Comitem  Andegavensem,  qui  à  dicto 
Fulcone  fuit  devictus  :  et  Rex  habuit  Comitatum  de  Gastinois  ;  et  post  ali- 
•  f'euxin  quos  annos  occupavit  Rex  sua  cupiditate  Comitatum  de  Vengenssin  *  ,  et 
tamen  dictus  Comitatus  est  de  feudis  Abbatiae  S.  Dyonisii  ;  et  débet  déferre 
l'oriflambe,  dum  Rex  proficiscitur  ad  guerram.  Hoc  anno  Guillelmus  Dux 
Normanniae  intrat  Angliam,  Regem  occidit,  et  capit  regnum.  Et  eodem 
anno  Rex  Philippus  Canonicos  qui  erant  S.  Martini  de  Campis,  expulit 
propter  eorum  incontinentem  vitam,  et  ibi  posuit  Religiosos  de  Abbatia  B 
Cluniaci, 


M 


EX  HISTORIA  ABBATI/E  W  CONDOMENSIS. 

Apud  Acherium  Tom.  II  Spicilegii  in  fol.  pag.  581. 

ANsi"^   [Cœnobium     Condomense]     sine     cultu    ecclesiatisco,    donec   ho- 
norum    Comitissa    sortita     est     religiosa     fide.     Haec    conjux  fuit   Garsiae 
Principis    cognomento    Curvi  .  . .    Magnis     sumptibus     Basilicam     aedificari     ibi 
praecepit ...  et   in   honore   nostri  Salvatoris    et  in    honore   B.   Pétri   dedicari  G 
praecepit  ;  et  Cœnobium  Clericorum  Deo    servientium   esse    voluit  .  .  .     Vitam 
finivit  jam  vicina   partui  :   cujus  ventre  caeso,    filins   abstractus   est,    et  Arnaldus 
*  Estarac  vocatus ,   cognomento  vero    Natus,    Comitatum    Astariacensem    *     postmodùm 
obtinuit.   Vasconiae  Priacipatum  [b)   Sancius-Garsiae,   ejus  frater,     post    obitum 
patris     promeruit  :     moriens    autem    très    liberos    honoris   reliquit  successores, 
nomine  satis  et  memoriâ   célèbres,  Sancium    videlicet,     et    Guillérmum    atque 
*  Gumbai-  Gimbaldum  *    ;  qui  patris    imitatores    effecti,  studuerunt   féliciter   regere  quod 
"^  consequuti    fuerant     hereditario  jure  :  è    quibus    Sancius-Sanctii ,    major  natu, 

majoris  dominii  vix  usus  est  dominatione  ;  quo  sine  liberis  obeunte,  Guillel- 
mus-Sanctii  successit,  et  totius  promeruit  culmen  honoris.  Cujus  in  diebus 
gens  perfida  Normannorum  Christicolis  jam  nomine  magis  quàm  opibus 
unita,  maritima  littora  circumiens,  Guasconiae  fines  invasit,  et  in  quadam  D 
vasta  planitie  Taleras  dicta  consedit  ;  quos  ille  agressus,  tanta  caede  in 
eadem  planitie  solitudinis  mactavit,  ut  magis  hodie  videatur  operta  in  locis 
quàmplurimis  ossibus  occisorum,  quàm  cespitibus  herbarum  agrestibus.  Hac 
ergo  plagâ  correcti,  non  apposuerunt  ultra  pervadere  fines  Gasconiae. 
Inter  quos  quidam  Normannorum  fortissimus,  Airaldus  nuncupatus,  qui 
loricâ  indutus  et  armis  praecinctus  undique  percutiebat  ;  et  ipse  percutieba- 
tur,  sed  absque  laesione  persistebat  :  tandem  captus  et  loricâ  exutus,  Do- 
minicae  crucis  vexillum  gestare  est  inventus  ad  collum  dependens,  cujus 
praesidio  muniebatur  indignus  ;  quo  privatus,  repente  est  necatus.  Hoc  vero 
lignum  salutiferum  honorandus  Comes  huic  Cœnobio  devotissimè  est  largitus  ; 
cujus  probatissima    virtus    ignis    injuriam      repellit,     imminentes       grandinum 

(a)      Abbatiae     Condomensis  ,      nunc     Episcopa-  tam  esse    assentienle   domno  Ottone  venerabili  primte 

tus,     Historiara    prosecutus  est    ultra    aiinum    1371  sedis  Juscice  Jrchiepifcopo  ;    cùin   anno   1038  Gui- 

Monachus     Anonymus.     Eaindem   enim   à    pluribns  fredus    Arch.     Narbon.    Ecclesiani      Gerund.     dedi- 

fuisse    Aucloribus     contextam      varius      demonstrat  carit,     dixeritque     eam     Ecclesiam     esse    suae   dioe- 

stilus,       ipso     Editore     Acherio     judice,       qui    ibi  cesis  :  sed    inde    tantùm    inferri  polest,     Cataiauniae 

multa  profutura  esse  existimavit.  Episcopos      modo     Metropolitae        Narbon.       modo 

(6)    Gervasius    Tisleb.    Vasconiae    attribuit      duas  Ausciensi   paraisse.    Episcojjos    verô    Aragoniae    Me- 

metropoles  ,     Auscitanam     et     Narbonensem.     Idem  tropolitam      Narbon.       aliquando      coluisse  ,     nul- 

facit    Notitia    Episcopatuum    Galliae      At    alise    duae  lum    occurrit    exemplum.    Austindus    Arch.     Auxit. 

Notitise       solum       Arcbiepiscopatum        Auscitanum  anno     1063,    praefuit   Concilio  Jaccelano     in   regno 

adscribunt.     Post    Maurorum    invasionem,    ut    tra-  Aragoniae.     Idem     probat   Pagms   aliis   exemplis    et 

dit     Pagius,      Auscensis     Arcbiepiscopus     Metropo-  subdit  :     «    Quare      consueludo  ,    ut     Sarracenis  in 

litani     muiiere     in    universo    Navarraj  regno    func-  »   Hispania    doniinantibus  ,      Episcopi     Navarrae    et 

lus    est.     Diagus    in    Hist.    Comitum    Barcin.    refert  i   Aragoniae    subderentur     Ausciensi      Metrojiolitae  , 

electionem       Guadalli      Domnucii     ad   sedem    Bar-  »  non     solùm      nunquam   inlerrupta  ,      sed     etiam 

cinon.     anno     1029    evecti,     miraturque     eam    fac-  i   cum  utroque  regno  incœpisse 'videtur  ». 


EX  HISTORIA  ABBATIvE  CONDOMENSIS. 


395 


A  tempestates  effugans  ,  vinoque  aspersus  quod  languentibus  propinetur  , 
salutem  accommodât  :  vocatur  autem  adhue  eodem  nomine  ,  quo  et  miles 
qui    eam  gestabat. 

Factiis  ergo  Guillelmus  Princeps  patriae ,  consortem  honoris  et  dignitatis 
germanum  Comitem  Gimbaldum-Sanctii  (rt)  voliiit  habere ,  concedens  illi 
ad  supplementum  vitse  Agennense  solum  et  Basatense  cum  omnibus  appen- 
diciis  suis  :  et  quia  à  pueritia  sacris  litteris  fuerat  imbutus,  utriusque  sedis  ac- 
cepit  Pontificatum  .  .  .  Verùm  antequam  Episcopatûs  cathedra  sublimaretur  , 
uxorem  duxit  nobilibus  ortam  natalibus  ;  ex  qua  filium  nomine  Hugonem 
sustulit  .  ..  Erat  iili  subdita  Leumania  (è),  quae  ad  diœcesim  Agennensis 
Episcopatûs  pertinebat  :  hoc  etiam  Cœnobium,  sicut  fuerat  à  venerabili  Co- 
mitissa  ordinatum,   promeruerat,     felieiqiie    sorte    gubernabat  ,    quod    Hugoni 

B  filio   suo   favorabiliter  contulit  ;  et   Abbatem   Clericorum  esse   praecepit  ,  nihil 

sibi  reservans  ex  omnibus.   Non   multo  post   vita  ex  hac  decessit  Gimbaldus  *  ,      ♦  Gumbal- 

fîlii  sui   successione  ad  praesens  privatus.  Adhuc  enim    Hugo  in  virum  perfec-  *^"* 

tum  non  venerat  . .  .    tantummodo  huie   Cœnobio,    cui    praelatus    à    genitore 

fuerat,   dominabatur.    Ob    cujus     tune    temporis    imbecillitatem  ,    Agennensis 

Ecclesia   necnon  Basatensis  singulos    Prsesules    acceperunt  ;    caeteras ,   quicum- 

que  prasvaluit,  usurpavit.  Cùm   enim    adimc   Abbatis   fungeretur    offîcio  .... 

Cœnobium   igné    est  succensum  . .  .    Domnus    Hugo    restaurare    festinat  .... 

Nulli    ex    his  qui  genitori    in  Episcopatu  successerant  ,   molestus    fuit  ;   verùm     Pag.  582. 

illis  obeuntibus,    utrarumque  sedium    patrio    more    accepit   Pontificatum  .... 

Agebat   ea   tempestate   quidam  Arsinus(c),  Racha    cognomine  ,    Prfesulatum  *  •Aquensem 

Guasconise  :    hic   mirae   sanctitatis    et  continentiie  ab  omnibus  ferebatur  esse  . . . 

C  Adiit  domnus  Hugo  suum  patruum  nomine  Guillelmum  .  . .  Venerabilis  Hugo 
Pontifex  ordinatus  [est]  ...  .  Basatensem  Episcopatum  cuidam  viro  fideli 
concessit,  sibi  vero  Agennenseni  retinuit.  Jam  tune  Gonsulatum  in  Vasconia 
Sancius-Guillelmi,  fratribus  defunctis ,  regebat  ;  erat  autem  domni  Praesulis 
consanguineus.  Consummatâ  itaque  Monasterii  fabricâ  ,  tempus  instabat  ut 
dedicatio  fîeri  deberet.  Advocato  itaque  Comité ,  factoque  generali  con- 
ventu  Pontifîcum  ,  Abbatum  ,  Tribunorum  et  Centurionum ,  nobiliumque 
virorum ,  acta  est  dedicatio  .  .  .  Primus  omnium  Sanctius  Cornes  jusjurandum 
protulit  [  de  libertate  Monasterii  ]  .  .  .  His  rite  peractis ,  Monachos  ibi  consti-  p^  533 
tuit,  praeficiens  illis  patrem  nomine  Petrum  .  .  .  Nec  multo  pôst  domnus 
Hugo  vitâ  decessit,  et  in  eodem  loco  sepulturam  accepit  .  .  .  Quem  Petrus 
Abbas  non  multo  post  subsequutus,    ibidem    obiit  ;  et  in    loco    ejus    quidam 

D  nomine  Verecundus   de  Lana  successit. 

«  In  nomine  summge  et  individuae  Trinitatis  ego  Dei  gratiâ  Episcopus  Hu- 
3>  go  ,  etc.  .  .  .  Anno  igitur  Doni.  Incarn.  MXI  (rf)  ,  glorioso  Henrico  Ro-  An.  1012. 
»  manam  urbem  imperante,  Rothberto  autem  Franciam  régente ,  Sedi  vero 
»  Apostolicae  summae  sanctitatis  viro  Benedicto  praesidente,  apud  provinciam 
»  Vasconiam  (e)  Sanctione  illustri  viro  Ducatum  obtinente,  ego  suprà  nomi- 
»  natus  Ugo  ,  licet  immeritus  Praesul  ,  secundùm  lineam  carnis  eidem  Duci 
»  propinquus  et  afïlnis,  inito  consilio  cum  eodem  Duce  et  provincialibus  Episco- 
»  pis  et  Abbatibus,  caeterisque  terrae  Principibus,  id  est  Arnaldo  Episcopo  et  Ar- 
»  naldo  Vicecomite,  et  cum  conjuge  sua  eorumque  fîlio  Arnaldo ,  ejusque  conjuge 
»  Adalias ,  Bernardo  Vicecomite ,  et  Arnaldo  Lupo  Vicecomite  ,  Amnardo  y 
»  Gauzelmo,    Arhuino,    Gauselmo    alio     Vicecomite  ,    etc.  .  .  .  omnem    portio- 

E  »  nera   meae  hereditatis,  quam   in  pago  Leumaniîe  libère  et  absolutè  et  absque 


(a)    Gunbaldum    rectiùs     quàm     Gimbaldwn     le- 
glsset  forte    Acherius. 

{b)  Id  est,  Leoriiania,  vulgô  Lomaigne. 

(c)  Arsia  scu  Arsius  Raca    mcmoratur    in   Charta 
ÎLascurensi.    Unde  facluin  sit     ut     his      tcmporihus 

unus  Episcopus  onincs  Vasconiae  Episcopatûs 
possideret,  explicat  Petrus  de  Marca  in  Hist. 
Bencarn.  lib.  3.  cap.  8  Nerapè  urbes  Episcopales 
destru.\erant  Sarraceni  ac  Noruianni  ;  aliundè 
Comités  et  alii  Toparcbae  ac  mibtes  bona  Eccle- 
siastica  invaserant  ,  ut  non  sufficerent  residua 
pro  pluriinis  Episcopis  decenter  sustentandis. 
Gall.  ChrUt. 

[d)  Ubi  reponendus     Incarn.    annus    1012,    quo 


Benedictus  VIII  sedere  coepit.  Mabillon. 

(e)  Hispanienses  Vascones  ex  parte  diceban- 
tur  Navarri.  Sic  tempore  subsequenti  Sanctius 
Major  bujus  nominis  III  ,  qui  celeberrimus 
fuit  inter  Navarrae  Reges  ,  multasque  victorias 
de  Sarracenis  reportavit  ,  ditionuin  à  se  non 
possessarum  titulos  surapsit,  duin  in  Diplomate 
dicitur  regnare  in  cuncta  Gascunia.  Régis  bujus 
mors  rectè  conjungitur  et  conjuncta  cum  anno 
1035  legitur  ;  nara  eo  anno  pridie  Kal.  Apr. 
jam  regnabat  Garsia  Sanctii  Majoris  fîlius ,  Gar- 
sias  autem  IV  Navarrse  Rex ,  anno  1034  occisus 
obiit  ,  ex  libro  quem  Tumbuni  nigrum.  S.  Jacobi 
dicunt. 

Ddd  ij 


396  EX  HISTORIA  ABBATl^  CONDOMENSIS. 

»  ulla  parentum  occasione  possedi ,  Domino  Deo  ,  principique  Apostoloruni  A 
*  Petro,  sedique  Romanae  in  conspectu  plnrimorum  dedi  ;  in  primis  Ecclesiam 
»  S.  Pétri  et  locum  Condomus  ,  quod  interpretatur  quasi  domus  suhlimis 
»  cum  omnibus  appenditiis  ....  Placuit  mihi  seu  Duci  Sanctioni  vel  aliis 
»  terr»  Principibus  Glericos  amovere  ...  et  Monachos  secundùm  instituta 
»  S.  Benedicti  ordinare ....  JNostrum  filiolum  nomine  Petrum  ,  divinitùs 
»  nobis  collatum,  virum  omni  virtute  probatum  ,  constituimus  Abbatem  .  . . 
»  pro  obedientiâ  traditâ,  et  remedio  animae  meae  meorumque  parentum,  item 
»  Garsiae-Sanctii  Comitis,  et  fîlii  sui  Sanctii-Garsiae  Comitis  ,  et  Guillermi- 
»  Sancii  Comitis,  et  Gimbaldi  Episcopi  ,  et  Guillelmi  Comitis  ,  et  Garsiae 
»  Comitis,  et  Bernardi-Guillelmi  Comitis  ,  et  Urachae  Comitissae  .  .  .  consti- 
»  tuimus  ut  ipse  locus ,  scilicet  Condomus ,  libertate  sit  condonatus  .... 
»  Haec  descriptio  acta  est  IV  Kalend.  Augusti,  Ugone  Episcopo  et  Sanctione  B 
»  Duce  jubente  ,  Domino  autem  sine  fine  régnante.  Amen  ,  Amen  , 
»   Amen.    >  .  ,  .  . 

Pag.  584.  «  Ego  itaque  Hugo,  quamvis  indignus,  ofïicium  gerens  Praesulatùs,  etc. .  . 
»  Nunc  bonum  nobis  visum  est ,  ut  quidquid  idem  locus,  scilicet  Condomus, 
»  promeruit ...  in  uno  corpore  redigamus  .  .  .  Primum  alaudem  ponimus  in 
»  Aurelianum  infra  Vasconiam  constitutum ,  et  nomine  S.  Cyrici  decoratum. 
»  Hune  locum  meus  genitor  Gimbaldus  S.  Petro  obtulit  .  .  .  Huic  subjungitur 
»  in  eadem  Yasconise  provinciâ  S.  Pétri  Ecclesia ,  Sangor  nuncupata  .... 
»  quam  meus  patruus  et  Vasconiœ  Comes  Sanctius  eidem  Cœnobio  delega- 
»  vit  .  .  .  qiio  obeunte,  successit  illi  frater  ejus  Guillelmus-Sanctius  ,  meus 
»  itidem  patruus  ...  et  roborare  instituit .  .  .  Ecclesiam  S.  Pétri  Sanagoren- 
»  sis,  quam  Amaneus  Lebrestensis  eodem  tempore  quasi  propriam  vindica-  G 
»  bat  ,  datis  Siguinus  [a)  duobus  equis  magni  pretii  et  XX  solidis  redemit  .  .  . 
»  Posteà  sequitur  S.  Stephani  Ecclesia,  Berringus  dicta,  quam  ego  jam  tradidi 
»  S.  Petro  (b),  etc.    »... 

Pag.  585.  Qujedam  nobilis  matrona,  nomine  Brischita  de  Forces,  S.  Pétri  Ecclesiam 
de  Diolo  contulit  .  .  .  Quâ  defuncta  ,  filius  ejus  Amalbinus  ,  Seguino  Abba- 
te,  largitus  est  ...  Medietatem  silvae  ,  quae  Lana  dicitur  ,  Siguinus  Abbas , 
datis  viginti  solidis  émit  à  quodam  Milite  nomine  Arnaldo  ,  ejusque  filio 
Ramundo  .  .  .  Idem  vero  Arnaldus  veniens  ad  extremum  ,  unum  ex  filiis 
nomine  Bernardum  huic  Cœnobio  serviturum  juxta  regularem  institutionem 
delegavit ,  et  alteram  medietatem  largitus  est  .  .  .  Collatis  Siguinus  Abbas 
centum  solidis  redemit  [S.  Mariae  Ecclesiam  ,  Lanam  ab  incolis  nuncupa- 
tam  ]  à  Remundo  Delavarmac  ejusque  duobus  filiis  ,  Bernardo  scilicet  atque  D 
Radulpho  .  .  . 

INotum  sit  Gimbaldum  Comitem  ,  patrem  Ugonis  Episcopi ,  niultos  B. 
Petro  dédisse  honores  ;  inter  quos  etiam  dédit  Ecclesiam  S.  Johannis  ,  Ca- 
blisa  vulgo  vocatam,  silvamque  et  terras  quae  circumstant .  .  .  Denique  quae- 
dam  nobilissima  femina,  Gavarsens  nomine  (c)  dicta  ,  ejus  videlicet  neptis, 
soror  Sanctii  Guasconiae  Comitis,  rediens  à  quadam  provinciâ  Burgundia  vocata, 
ubi  maritum  habuerat ,  supradictam  Ecclesiam  violenter  B.  arripuit  Petro. 
Tandem  vitœ  terminum  dans ...  S.  Petro  contradidit .  .  .  Fratres  corpus  ejus 
detulerunt  apud  Condomum,  et  ibi  sepelierunt .  .  .  Campum  contulit  Arsias- 
manus ,     Oculo-lupino    cognominatus  .  .  .  Comes    Gimbaldus    [  Marchari    ho- 

Pag.  586.    norem  (rf)]  jure    hereditario  tenuit .  .  .    Quo  viam    universae    carnis    ingresso, 

Ugoni  reliquit  filio  suo  .  .  .  Hoc  mortuo ,  Sanctione  Comité  vim  isti  loco  E 
inferente,  Bernardus  de  Pardilan  de  eo  acquisivit .  .  .  qui  tamen  in  fine  vitae 
suae  ordinavit  ut  unus  filius  suus  nomine  Pontius  Monachicum  hîc  (e)  reciperet 
habitum,  et  reddidit  S.  Petro  honorem  supradictum  .  .  .  Coram  testibus  sua 
mulier  Auxilia  posteà  super  altare  S.  Pétri  confirmavit  ....  Ecclesiam  S. 
Orientii  de    Quinmach   Ugo   Episcopus    Arnaldo     Guillelmo     de     Mulinar  in 

(a)    Haec    ex    contextu    litterarum     Hugonis    non  (c)  Haec  infrà  vocatur  Guarsinda. 

esse,     diccnda    sunt,    si  legatur   ibi    siguinus  :  unde  (d)   Marcharit  viilae  mentio  fit  paulô  suprà. 

in    edit.    Acher.     in-4''.       scribitur    siguimis,    et  in  (e)  Nota    varias    donationes       Monasterio      factas 

Gall.    Christ     siguinis.  maxime     ab     iis,   qui     vel    filios      suos     Deo    illic 

(6)    Multa    alla     praedia      Condomensis       Menas-  offereI)ant  ,     quales      plurimi    Princij)uin      virorum 

terii,      multas    quoque     Ecclesias    ad     illud    perti-  filii   inemorantur  ;     vel   qui    ad    conversionein    ipsi 

nentes   hic     et   infrà     omittimus,   quae  legi   possunt  illuc   acccdebant. 
in  Spicileg'io  Âcher. 


EX  HISTORIA  ABBATl^  CONDOMENSIS. 


397 


A  bénéficia  m  dédit  :  qui  item  Arnaldo  de  Muirach  simili  modo  concessit  : 
quam  dum  lilio  suo  Guillermo  Arnaldo  in  beneficio  dimisisset  ,  nos  redimen- 
do  persolvimus .  .  .  coram  Rotkndo  de  S.  Gencvefa  et  Arnaldo  Seguino 
de  Biirgunnos  («)  .  .  .  Quodam  tenipore  Guillelmo  Burdegalensi  Comité 
capto ,  meus  patruus  Guillelmus  Sancius  ei  subvenire  studuit  ;  et  ideo  ab 
hoc  Monasterio  plurinia  donaria  accepta  in  vasis  aureis  et  argenteis  ,  can- 
delabris  quoque  et  thuribulis  seu  aliis  ornamcntis  ,  ea  in  amici  sui  libera- 
tione  protulit ,  of'ferens  S.  Petro  quasi  pro  satisfactione  locum  Tam villa 
nuncupatum ....  bi  territorio  [  villae  Luchac  ]  dédit  Anna  Comitissa  S.  Petro  Pag.  587. 
plurimos  alaudos  .  .  .  Donum  fecit  Arnaldus  Sanctius  de  Ecclesia  S.  Johan- 
nis  de  Varag .  .  .  .  Testes  fuerunt  Petrus  de  Salas  et  Arnaldus  de  All)a-terra, 
et  Espaiols  de  Suau .  .  .    Humaldus    Siguinus    dédit    tertiam   partem    [  Ecclesije 

B  quae  vocatur  S.  Vincentius  de  Avemac],  accepto  Monachili  habitu .  .  .  . 
Porto  Bernardus  Estamvilla ,  et  Bernardus  Oddo  nepos  ejus  et  Bernardus 
Forto  de  eadem  villa  ,  dederunt  Ecclesiam  [  S.  Marige  de  Estamvilla  ]  . .  . . 
coram  Baimundo  (b)  Abbate  .  .  .  Testes  hujus  rei  sunt ,  Baimundus  Oddo 
Deboolencs ,  et  Sanier  Debasoert ,  et  Garsia  de  Goion  ,  et  Forto  de  Sal- 
siag  Presbyter  .  .  .  Donum  fecit  Pontius  de  Olbion,  et  frater  ejus  Bertran- 
dus ,  de  Ecclesia  S.  Johannis  de  Majan  .  .  .  Pro  quo  dono  dédit  Al)bas  Bai- 
mundus et  Fratres  mulam  centum  solidorum  et  XX  solidos  ,  et  Bertrando 
L  solidos  :  de  qua  re  sunt  fîdejussores ,  Eumericus  de  Galard  et  Guiraldus 
frater  ejus ,  et  Guillelmus  de  Bornag  ,  et  Guillelmus  Garsias  de  Clarag  ; 
testibus  Arsione  de  Olbion,  Petro  de  Galar  ,  Bonel  de  Bonnefont,  Guilem 
de   Gualart ,   Bernart  Desbornamers  .  .  .   Raimundus    Lupus    et   uxor    sua    de- 

C  derunt  unum  boscum  .  .  .  Tempore  alio  quidam  Geraldus  Princeps  Debons 
dédit  filium  suum  quemdam  ,  nomine  Petrum  ,  B.  Petro  et  cum  eo  Ecclesiam 
S.  Vincentii  super  Oceam  ,  etc. .  .  .  Hoc  factura  est  in  prsesentia  A.  Garsiae 
de  Albion,  et  in  manu  Abbatis  Raimundi  filii  ejus  et  Bonel  de  Larocha  .  .  . 
Nostris  temporibus  homo  amabilis ,  Garsias  de  Sediliag  dictus  ,  podium 
dédit .  .  .  Cùm  morti  proximus  esset,  aliam  culturam  dédit .  .  .  Posteà  Seguinus 
Abbas  dédit  XL  solidos  Oci  ***  Comitello  ejusdem  territorii  pro  liberta- 
te  . .  .  Possessor  [  villae  quœ  dicitur  Guila  ]  Guil-dat  vendidit  nobis  XXVI 
solidis  duas  partes  ejusdem  Ecclesi;e  [  S.  Martini  ]  .  .  •  dans  fîdejussores,  seip- 
sum  ,  Guillelmum  Bergui ,  Roger  Amberada  ;  et  testes  ,  Sanctium  Odentro- 
tum  ,  Arsiam  de  Ponte  ,  G.  Garsia  Nincar.  In  eodem  loco ...  [  emptionis  ] 
fîdejussores  Guil-Dat  de  Guila ,  Aizoriol  de  Sediliag ,  Bernât  Adui  de 
iD  Bolays  .... 

Ego  Siguinus  Abbas .  .  .  decrevi  ut  bona  nostri  loci  in  unum  colligere-  Pag.  688. 
mus  ...  De  quodam  honore ,  S.  Pétri  Causac  nomine  ,  cum  Guillelmo 
Astanova  Comité  conventionem  habuimus  .  .  .  Qiiem  locum  Gimbaldus 
Comes ,  et  post  eum  ejus  fîlius  Ugo  Episcopus  hereditario  jure  possederat.  ... 
Sanctio  Comes  (c)  post  mortem  Ugonis  viin  inferens  ,  dédit  suse  sorori,  sci- 
licet  Guarsindae  ;  post  cujus  mortem  iteratô  idem  Sanctio  sua  potestate 
Americo  Comiti  vendidit ,  qui  et  Hliuin  suum  Guillelmum  ejusdem  honoris 
quasi  heredem  reliquit  ;  de  cujus  manu  extraximus  .  .  .  Fidejussores ,  Vice- 
comitem  Rugerium  de  Gavaret  ,  Guillelmum  Arnaldum  de  Vilera  dédit  .  .  . 
Comes  Sanctio  curtem  quîe  dicitur  Busel  ,  et  castellum  quod  ipse  in  eadem 
curte  firmavit .  .  ,  post  obitum  suum  S.  Petro  ordinavit ,  et  coram  his  testi- 
bus donum  firmavit ,  Guillera  Lupus  ,  Bernard  Ramont ,  Ramunt  Paba  , 
Arnalt  de  Fogit  ,  Ricart  Cordan  :  ea  ratione  ut  ipse  Ramundus  Paba  ,  qui 
eumdem  locum  S.  Pétri  de  Busel  per  manum  ipsius  Comitis  tenuit ,  me- 
dietiitem  ejusdem  curtis  in  sua  vita  possideret .  .  .  Quidam  Miles  non  infimi 
generis  ,  sed  prsecipuœ  nobilitatis  et  potentiae,    Bernardus  de  Taurinac  vocatus, 


(a)  Haec  et  similia  retuliinus,  maxime  ut  ap- 
parerct,  jam  tune  frequentia  fuisse  cognomiaa  : 
quod  alibi  tam  notavimus. 

(A)  Infrà  pag  389  :  Arnaldus  Garsias  de  Olbion 
dédit  filium  suum  noniuie  Raimurutuin,  siiiiulque  Ec- 
clesiam S.  MartialLi  de  Jiirarel...  Posteà  -vern  su- 
pradictus  Raimundus  ejus  filius,  jam  Abbas  factuf, 
dédit  Ârsino  fratri  suo  [Toparchae  de  Neraco  et 
Ckenobii     Neracensis     auctori]    equum     pretii  500 


solidorum,  etc.  Porrô  Raimundus  vel  Ramundus 
d'Albulion  seu  de  Albione  aut  Olbione,  jam 
prajerat  anno  1062,  ex  Scliedis  D.  Marteniic. 

(c)  Sanx  Dux  Gasconice  dicitur  in  Cliarta  fun- 
dationis  Âbbatlae  Bassacensis,  à  Wardrado  factae 
régnante  Hoberto  JFrancorum  Re^^e  ,  anno^  ut  ferunt 
nolae  cbronicae  ,  quae  vitiosae  Mabillonio  et  aliis 
videntur,  ab  Incarn.    Dom.   Mil  Indict.  X  V. 


D  ddiij 


398  EX  HISTOaiA  ABBATliE  GONDOMENSIS. 

possidebat  jure  hereditario  locutn  super  littus  Garonse  positum  ,  regalibus  A 
îedificiis  olim  ,  sicut  apparet  constructum  ;  at  nunc  prae  nimia  vetustate 
penitùs  dirutum  et  desolalum  ;  vocatur  autem  ab  imminenti  fluvio  ,  qui 
ibidem  finem  accipit  et  Garonâ  absorbetur,  Calcisdroti,  demonstrans  ruinas 
duaruni  Ecclesiarum,  quarum  principalis  est  in  honore  S.  Christophori,  altéra 
in  honore  S.  Eparcii  .  .  .  Accepit  à  nobis  mulam  bene  valentem  G.  solidos 
Tolosanenses  .  .  .  Dédit  nobis  ipse  et  uxor  sua,  nomine  Sodomo  ,  locutn  no- 
minatum  .  .  .  Dédit  etiam  supradictus  Bernardus  de  Taurinac  quasdam  pis- 
caturias  B.  Petro  in  loco  ubi  flumen  Galcisdrotum  conjungitur  Garonnae  .  .  . 
Comitantium  virorum  nomina  sunt ,  Arnaldus  Garsies  cognomento  Cornes , 
item  Fortsans  de  Saron  ,  Astonis  Lubaner  de  Varenâ  .  .  . 


B 


SUITE  DES  CHRONIQUES  («)  DE  S.  DENIS. 

CI    COMMENCE      (b)     l'eSTOIRE     DU      ROI      HENRI. 

I,      Comment      sa     mère      la      Royne    Constance      le       voult  deshériter     de    smi 

royaume   ,     et     faire      couronner      son      maisné     fih  ,      Duc  de       Bourgoigne    ; 

et    comment     le     Roy     Henry     se      combati     contre     sa    mère  ,       et     prist      ses 
forteresces. 


F 


.ES    hoirs   (c)  le  Roi    Robert   estoit   li    ainnez  Henris.     La    Roine   Cons- 
tahce  sa   mère  ,   qui  pas   ne    l'amoit    corne    mère ,  ainz    le  haoit  comme  C 
marrastre ,  s'eftbrçoit  en   toutes  manières  de  lui   desériter   de  la  corone,  et  de 

*  Reg. s'en-  coroner  en  lieu  de  li  Robert  son  frère  Duc  de  Borgoingne.  Pour  ce  s'enfui  * 
^*'"'  au  Duc  Robert  de  Normendie  ,  et  li  requist  par  la  foi  que  il  li  devoit  , 
*  Reg.  contre  que  il   fust  en  s'aide  vers  *  sa  mère  qui  desériter  le  voloit  ;  et  li  Dux  le  reçut 

*  jtfy.  et  pou  moult  honorablement,  et  li  dona  de  biaus  dons  ,  et  en  poi  *  de  tens  après 
de  li    dona    armes    et    chevaus ,    et   l'envoia    à  son  oncle   Maugier   (d)  le   Conte 

de   Corbuel  ;    et  li   manda    que   il  tormentast  et   contrainsist   touz  ceus  que  il 
'  Re".  l'oti-  verroit   qui    seroient    rebelle  à    venir  à    l'omage  *    Henri    leur    seigneur.    Il 
™age  meismes  mist  bones  garnisons  de  chevaliers  par  touz  les  chastiaus    de  Fran- 

ce,   qui  près  de    lui   estoient  ;    et  ceus    qui  à    l'omage    le  Roi   ne   voloient 

*  Reg.hu-  venir,  contrainsist  et  humilia  *,  que  par  force  (e)  leur  i  covint  venir  pour 
meiia  ga  voleiité  faire,   Ensi  (  f)   parolent   une  manière  de  Chroniques  ;   si   n'est  pas  D 

chose  contraire  à  ce  que  unes  autres  dient  qui  ensi  parolent ,  que  de  la 
Roine  Constance  ot  li  Rois  Roberz  III  fiuz  et  une  fille  ;  li  ainez  fu  cil 
Henris,    li  seconz  Roberz  Dux   de   Borgoingne ,    et   li    tierz    Hues,    qui    puis 

*  Germ  Au-  fu  Evcsqucs  d'Aucuerre  *  ;  et  la  fille  ot  non  Adelaide  ,  et  fu  famé  Renaut 
*î"*'  le  Conte  de  Nevers  :  et  puis  si  dient  après  *  en  continuant  la  matière  ,  que 
près  quant    li    Rois    Roberz    fu    niorz  ,    que  la    Roine    Constance  prist   et    saisi 

grant  partie  du  Roiaume ,  corne  Senliz  ,  Sanz  (3),  le  chastel  de  Betisi  et 
de  Meleun ,  le  Puisât ,  Dammartin  ,  Poissi  et  mainz  autres  chastiaus  et  citez  ; 
et  tant  a  voit  jà  fait ,  que  ele  a  voit  ja  à  li  allez  mains  Barons  de  France  et 
de    Borgoigne  :    et    avoient    lessiez    et    adossé    le     Roi    Henri     leur     droit 

(a)    Nous    suivons     ici,     comme   dans     notre  X^  (6)    Ce   titre  est  du  Ms.    du  Roi  :    les   sommaires,    g 

Volume,    la    leçon   du   Ms.      de    Ste     Geneviève  ,      des  Mss.  Germ.  ou  Roth. 
par   la   raison     qu'elle  est   plus   ample;     et      nous  (c)  Keg.  Des  enfans...  liainznez. 


continuons  à  y   désigner  parles  mots   Reg.    Germ.  [d)   Reg.    Maugis    le     Conte   de     Corbueil et 

et   Ruth.    les    Mss.  du   Roi    et  de  S.    Germain-des-  contraùuLH  en  son  pays  tous  ceus, 
Prés   ou  de  Rothelin.     Les     Chroniques    Latines  de  («j  Reg.  par   force  les  i  fîst  -venir  pour  sa  volenté 

S.   Denis,   dont    nous    venons    de  donner    un   ex-  faire.  Tant  avoit  fait  la  Roine  Constance  quele  avait 

trait,    sont  ,    dit-on  ,   celles    d'où    l'on    a     composé  saisi,  etc. 

les  Françoises.  Cependant  les  premières  n'ont  [f)  Genn.  Ainssi  parolent  une  manière  de  Clironi- 
que  quelques  lignes  du  1  Chapitre  ^  qui  est  assez  ques,  et  si  n'est  pas  clio^e  contrère  à  ce  que  un  et 
long  dans  le  François.  Les  2  et  3  Chap.  dans  ce  autre  dient  que  ainssi  parolent,  et  li  Roy  Robers  que 
même  François,  sont  tirés  de  Guill.  de  Jumié-  de  la  Royne  Constance  :  et  li  Roy  Robers  ot  trois  fih 
ges,  et  ne  se  trouvent  point  dans  le  Latin  du  et  une  fille,  liqueuz  fu  cil  Henri,  li  secons  Robers,  et 
Ms.  du  Roi.  Les  4,  5  et  6  Chap.  sont  du  même  li  tiers...  Adelaide  qui  fu  puis  femme  Regnault. 
Guill.  de  Jum.  Les  6  et  7  ,  d'une  Relation  que  [g)  Reg.  Seru  et  le  chastiau...  le  Puisac  de  Dan- 
nom  donnerons  plus  bas,  où  il  est  parlé  de  la  visite  martin. 
du    corps   de   S.  Denb.    Le    8°  est  dans  le  Latin. 


SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 


399 


A  segneur  («),  et  meismement  Huedes  li  Cuens  de  Champagne,  à  cui  ele 
avoit  donné  la  moitié  de  la  cité  de  Sanz.  Si  haoit  en  toutes  manières  à  faire 
coroner  son  mainé  fil  Robert  le  Duc  de  Bourgoingne  :  et  li  Roi  Henris  qui 
estoit  chevalier  (b)  aspres  et  corageus,  vit  que  sa  mère  le  voloit  ensi  desé- 
riter,  que  par  lui  que  par  ses  aides  il  asembla  son  ost,  et  fist  tant  que  par 
armes  que  par  sens,  que  il  abati  l'orguel  (c)  de  sa  raere,  et  sdrmonta  touz 
et  humilia  ceus  qui  estoient  contre  lui  :  et  la  première  de  ses  batailles  si  fu 
contre  sa  mère,  et  fu  li  chastiaus  de  Poissi  li  premiers  que  (d)  il  recovra  ; 
après  asist  le  Puisât  et  le  prist,  et  puis  Meleun  et  touz  les  autres  aussi  *.  Et 
quant  sa  mère  vit  la  force  et  la  vigor  *  de  lui,  si  li  fu  tart  qu'ele  fust 
accordée  (e)  ;  à  lui  fist  si  bone  pais,  que  tant  comme  ele  vesqui  puis,  ele  li 
porta  foi   et  loiauté.    Tantost  après    corut  li  Roi   sor   *  Heudon  le  Conte  de 

B  Champaigne,  et  li  toli  le  chastel  de  Gornay,  et  la  moitié  de  Sanz  que  sa 
mère  li  avoit  donée  li  tolli,  et  la  ramena  à  sa  segneurie  *.  Après  corut  sor 
Baudoin  le  Conte  de  Flandi'es,  et  assist  (/)  longuement  aucuns  de  ses  plus  fors 
chastiaus  ;  et  à  la  parfin  les  prist-il,  et  les  abati. 

Incidence.  En  ce  tems  avint  que  [g)  cil  Huedes  li  Cuens  de  Champaigne, 
dont  nous  avons  parlé,  assembla  grant  ost  par  grant  orguel  contre  les  Ale- 
manz  et  les  Loherens  *  ;  bataille  iot  grant  et  périlleuse  ;  à  la  parfin  fu  il  des- 
confiz  et  fu  occis  en  fuiant  (Jî).  Il  fiuz  avoit,  Thibaut  *  et  Estienne  :  Thiebauz 
|i  ainez  ot  Çhastres  et  Tors,  et  ses  frères  Troies  et  Miauz.  Assez  tost  après 
Bommencierent  cit  (i)  dui  frères  à  movoir  guerre  contre  le  Roy  Henri,  et 
Rois  se  combati  premièrement  contre  Estienne  le  mainé,  et  le  desconfî 
et  chaqa  {k)  assez  legierement,  et   prist  en   celé   bataille   le  Conte  Raoul  ;  après 

C  vainqui  Galerant  de   Melande,  et  saisi  toute   sa  terre.    Après  ces  choses  esmut 
li  Rois    Gefroi  *  le    Conte    d'Anjou     à    guerroier     contre   Thiebaut  (/)    l'ainé 
des    fiuz   Huede    le  Conte    de     Champaigne.    La   cité  de  Tors  (m)  assist   par 
[Tasentement  (n)  le  Roi  ;   et  li   Cuens  Thiebaut   vint  là  à  tout  son  pooir  ,  et  li 
Cuens  Gefroiz  *  ala  contre  lui  à  grant  force,   et  se  combati  à  lui,    et   le    prist 
à  la  parfin  et  VII  C  et  LX  de   ses   chevaliers  ;   et  assez  tost  après  prist  la  cité 
Ide  Tors  *.  En  ce  tens  funda  li  Rois  Henriz  l'Eglise  de  S.    Martin   des  Chans 
îe  lez  Paris  ;  et  Gefroiz  li  Cuens  *  d'Anjou  en  fonda  une  autre  de  la  S.  Tri- 
nité ou  chastel  de  Vendosmes. 


*  Reg,  ainssi 

*  Reg.  vigour 

*  Id,  sus  Eu- 
des 


*  Id.   seigno- 
rie 


*  Reg.  Loho- 
rains 

•  Id.  Tybaut 


*  Id.  Giefroi 


•  Id.  Giei- 
frois 

*  Id.  Tours 

*  Id.  Quens 


D 


Comment      le      Duc      Robert     de    Normandie      vonlt     passer 
et  comment  il  passa  outre  mer  en  Jherusalem, 
et  de  sa  fin  au  retourner. 


en      Engleterre  , 


Incidence.  Roberz  (o)  li  Dux  de  Normendie,  dont  l'estoire  a  lassus  parlé 
hons  plains  de  bones  grâces  et  de  toutes  bones  mors,  ne  forlignoit  pas  de  la 
lignie  dont  il  estoit  descenduz  ;  ainz  s'estudioit  plus  et  plus  d'ensuire  les 
nobles  faiz   de  ses   ancesores,  et  mult  estoit  renomez  et   par  victoires   et  par 

,ovres  *  de  miséricorde  ;  mes  pour  ce  que  ce  n'est  pas  nostre  entencion  de 
retraire  les  faiz  des  JNormanz,    fors    (p)  par   incidences  et    là  où  eles  s'affer- 

jront,  ne  volons  nous  pas  touz  ses  faiz  descrire  ;  car  trop  i  auroit  à  faire, 
mais  toutes  voies  en  dirons  nous  aucunes  choses  qui  touchent  nostre  ma- 
E  tiere*,  au  plus  briément  que  nous  porrons.  Au  tens  que  Suenes  li  Rois  de 
Danemarche  chaça  Adelret  *  le  Roi  d'Engleterre   hors    du    pais,  s'en    vint  (<jf) 


Reg.  oËTres 


Reg.  matere 
*  Id.  Adelrec 


(a)  Reg.  seignour  et  meesmement  Eudes  le  Conte 
de  Champaigne. 

{b)  Reg.  chevalier  preus  et  aspres. 

(c)  Reg.  l'orgueill  de  sa  mère,  et  /lumeîia  ceus. 

(d)  Reg.  qui  recouvra  et  le  Puissac,  et  le  prist. 

(e)  Reg.  accordée  à  lui  ,  si  firent  pès  bonne  et 
tseure,  que  tant  qu'ele. 

(/■)  Reg.  assift  et  gasta  de  ses  plus  fors...  les  prist 
\tt  les. 

(o)  ^^S-  V^  Eudes  li  Quens...  et  grant  orgueill 
\mena  contre. 

('()  Ree;.  en  fuiant  devant  la  cité  de  Troies  ;  et  de 
Ice  fu  li  Rnif  touz  liez,  car  il  estoit  ses  anemis.  Eudes 
avoit  deulz  filz. 

(i)  Reg.  U  deulz  frère  à  mener. 

{k).  Reg.  et  tencliaça.  En  celé  bataille  fu  pris  le 


Conte  ie  Raoul.  Après  se  combati  à  Galerant  le  Conte 
de  Meulent,  et  prist  en  sa  main  toute  sa  terre. 

(l)  Reg.  Tybaut  t ainzné  fil  le  Comte  Eude. 

[m)  C'est  ainsi  qu'il  faut  lire  avec  le  Ms.Germ. 
On  lit  Troies  dans  celui  du  Roi. 

(«)  Reg.  ïenlissement  Gerra.  Cessentement  qui 
veut  dire  consentement,  de  assentio.  Entissement,  si 
je  ne  me  trompe,  veut  dire  instigation  et  rient 
A'entiser  pour  attiser,  qui  veut  dire  au  figuré 
aigrir  les  esprits,  les  porter  à  se  battre. 

(o)  Mss.  Robert  li  Dux  de  Norm.  plains  de  bonne 
grâce,  ne  fourlignoit  pas  de  la  lignie'e  dont  il  estoit 
descendus  ;  moult  estoit  renonmez,  et  par. 

[p)  Reg.  fors  des  incidences  là  où  elles. 

(q)  Reg.  cilz  Rois  d'Engleterre  s'en  vint. 


Rot/i.  (le- 


400  SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 

cil  fuitis  en  Normendie  au  Duc  Robert  cui  (a)  seror  il  avoit  eue  a  famé  ;  et  A 
*«.  cnfans  amena  ses  II  fiuz  *  ovee  (b)  lui,  Odouart  et  Aluzret  (c).  En  poi  de  tens 
après  s'en  repaira  arriéres,  et  lessa  ses  II  fiuz  en  la  garde  le  Duc  Robert 
leur  oncle  ;  et  li  Dux  les  garda  et  norri  mult  honorablement,  et  les  ama  au- 
♦  id.  tant  jgjjj  ♦  comme  ses  fiuz,  et  mult  avoit  grant  compassion  et  grant  pitié  de  leur 
'  essil  :  pour  [d)  ce  manda  au  Roi  Cunic,  qui  le  royaume  d'Angleterre  tenoit 
lors,  que  bien  estoit  tens  desoremais  que  il  eut  pitié  de  l'essil  de  ses  ne- 
veuz,  et  que  il  leur  rendist  leur  terre  pour  amor  de  lui  ;  mes  cil  ne  vot  oïr 
ses  prières  ;  et  s'en  retornerent  li  message  sanz  rien  faire.  De  ce  fu  li  Dux 
mult  corrociez  et  mult  honteus.  Touz  ses  princes  manda  tantost,  et  fist  ap- 
pareillier  grant  navie  de  touz  les  porz  de  Normendie,  les  nés  empli  de 
bone  chevalerie  {e)  et  de  gent  toute  esleue,  et  fist  tout  assembler  à  Fescan 
sor  le  rivage  de  la  mer.  Lors  s'espandirent  en  mer  voiles  tendues,  et  furent  B 
bouté  par  tempeste  qui  leva,  jusques  à  une  Ysle  qui  a  non  Gersi  ;  (/)  et  cuit 
que  ce  fu  fait  par  la  divine  *  ordenance  pour  le  Roi  Odouart  qui  avoit  à 
régner,  que  Diex  ne  voloit  pas  que  il  regnast   par   effusion    de  sanc.    Longue- 

*  Reg.  et  de  nient  demorerent  en  celé  Ysle  ;  dont   *  li  Dux  estoit  si  corrociez,    que   il   se 

tormentoit  touz  de  dolor  et  de  tristrece  ;  et  (g)  puis  que  il  vit  que  il  ne 
■  ^""^  porroit  passer  en  Angleterre,  si  fist  la  navie  renorner  droit  au  Mont  S.  L'une  * 
partie  de  la  navie  livra  à  Rabel  ung  très  bon  Chevalier,  et  li  commanda  à 
passer  et  à  destruire  Angleterre  par  feu  et  par  occision.  En  ces  (Ji)  entrefaites 
vindrent  li  messages  Cunic  (i),  qui  tenoit  le  roiaume  d'Angleterre,  et 
mandoit  au  Duc  que  il  estoit  tous  prez  de  rendre  à  ses  II  neveues  la  moitié 
du  roijaume  d'Angleterre  ;  car  il  estoit  grevez  de  grant  maladie  :  et  li  Dux  Q 
fist  tantost  mander  la  partie  de  sa  navie  que  il  avoit  envoiée  ;  ci  ne  vot  pas 
movoir    en    Angleterre  si   come    il  avoit     commencié,    jusques    à  tant  que  il 

*  Reg.  d'aler  fust  retomez   d'outremer,  où  il  desirroit  à   aler  *  sor  toutes  riens   pour  visiter 
♦/rf.  Roan  le  S.  Sepulchre  de  Jérusalem.    Robert  l'Arcevesque  de  Roen  *  et  touz  (k)  ses 

Barons  manda,    et   leur  descovri    ce    que  il  proposoit  à   faire.    De    ce     furent 

*  id.  moult  tuit  *  esbahi,  et  se  doutèrent  mult  que  li  pai  ne  fust  troblez  par   *  le   défaut 
*  Roth.  pour  de  sa  présence.   Guillaume  (/)  son  fil  fist  venir  devant  touz,  et  leur  pria  que  il  le 

*  Reg ^sci-  receussent  à  segneur  *  pour  lui,     et    le    tenissent     desoremais    pour  Duc    de 

Normendie  :  (m)  toutesvoies  puisque  à  faire  leur  convenoit,  accomplirent  sa 
volenté  ;  mes  mult  furent  reconforté  de  ce  que  li  enfès  leur  demoroit,  tout 
fust  il  encores  (n)  tendres  et  de  petit  aage  :  ensi  le  reçurent  à  segneur,  et  li 
firent  homage.  Quant  li  Dux  ot  ensi  ordené,  si  come  il  le  desirroit,  il  livra  son  D 
fil  en  la  garde  de  bon  tutors  et  sages  jusques  à  tant  que  il  fust  en  aage 
'it«^.  piours  déterre  tenir  ;  à  tant  prist  congié  à  toute  sa  gente  à  granz  plors*  et  à  grans 
gemissemenz,  et  mut  en  son  voiage  (o)  à  mult  noble  compagnie.  Mult 
fesoit  granz  aumônes  et  larges  chascun  jors  au  povres  notre  Segneur  ;  li 
orphelin  et  les  veves  estoient  relevé  de  ses  richéces  :  tant  erra  que  par  mer 
que  par  terre,  que  il  vint  en  Jérusalem  au  sépulcre  notre  Seigneur  Jehu  Crist. 
Qui  (p)  porroit  raconter  les  lermes   dont  il  lava    et    arousa  le  S.    Sépulcre  par 

(a)  Reg.  qui  estoit  son  serouge  ;  car  il  avoit  eue  à  partie  de  sa  navie  livra  à  un  très  bon  Chevalier  et 
famé  la  sereur  au  Duc.  Gerin.  que  sueur  de  avoit.  loial,  qtiiavoit  non  Rabel,  et  li  commanda  qu  il pas.fast 

(b)  Reg.  avecques  lui,    qui  estoient  apele'  Odouart,       outre  et  qu'il  destruisLst  toute  Engl. 

et  li  autres  Jliurec.  (^/,'j  Reg.  En  ce  que  Rabel  voloit  esquipor  et  passer 

(c)  Germ.  Muzret.  Ces  noms  viennent  A'Jl-  en  mer,  li  message  au  Roi  Cunic  vindrent  et  distrent 
vredus.  au  Duc  qu'il  estoit  prest  de  rendre  à  .les  neveui  le  R. 

(d)  Reg.  et  après  manda  au  Roi  Conic  qui  le  r.  d' Engl.  fors  qu'il  en  tendroit  une  partie  :  et  quant  li 
d'Engl.  tenoit  de  par  Souane  le  Roi  de  Danemarche,  Dux  oï  ce,  si  se  soufri  d  envoler  en  Engl.  jusques  à 
qu'il  eust pitié'  de  ses  neveus,  et  qu'il  leur  rendist  leur  tant  qu'il  fust   revenus. 

terre,  et  meesmernent  pour  l'amour    de  lui  ;  mail  ciz  (t)  Germ.    Cnino  àc  Canutus  ou  Cnutus . 

Rois  n'en  vout  o'tr  ses  prières,  ne  ne  voult  recevoir  les  (A)    Reg.  manda    et  touz  les  Baroni  de  Normen- 

messages.  Li  Dux  fu  de  ce  trop  courouciez  et  touz  lion-  die,   et  leur  dist  ce  qu'il  avoit  en  pensée. 

teux  ;  car  il  avoit  grant  amour  par  costumes  et  granz  (l)  Reg.  et  li  Dux  fist  venir  devant   lui   Guillaume 

aliances  entre  les  Normans  et  entre   cens    qui  estoient  son  filz  ,  et  leur  pria. 

de  Noroe'e  ;    car  li  Normant  en  estoient  Lisu.  Tous  les  (m)  Reg.    et  cil  firent  sa  volente',  et  furent  con- 

Princes  de  sa  terre  manda.  forte'  de  ce  que. 

(e)  Reg.   de  bon   chevaliers  et   de  serjaws,   et  fist  (n)  Reg.  encore  souz  aage.  Ainssi. 

tout  sa  gent  asambler  sus  le  port  de  Fescan  à  un  port  (o)  Reg.  à  grant  compaignie  et   à   moult   noble  : 

qui  est  apelez  Leure  ;  et  lors  s'espandirent  en  mer  :  et  li  Dux  faisoit   aumosnes   au  povres  gens  chacun 

mais  tempeste  les  souprist  qui  les  mena  jusques  à  une  jour,  et  aus  povres  orphelins  ,   et  aus  povres  famés 

Ile.  ^  _  qui  estoient  c/ieuës  en  vielesce,  et  qui  avaient  perdu 


(f)  Germ.  et  je  croy  que.  leur  gaaigneur.  Tant  erra  et  par  mer  et  par. 

{g)  Reg.  et  quant  il  vit  qu'il  ne  pot  passer  en  Engl.  (/>J  Len  ne  porroit  raconter 

^  retourna  lui  et  sa  gent  droit  au  Mont-S.-Michiel  : 


vni 


SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 


401 


A  VIII  jors  continuez  * ,  et  les  granz  ofFerendes  d'or  et  d'argent  et  d'autres 
richéces  que  il  ofîri  ?  Et  quant  il  ot  visitez  les  S.  lieus  de  Jérusalem,  si  se 
mist  au  retor,  et  vint  jusques  à  la  cité  de  Nice.  Là  meisnies  le  prist  une  ma- 
ladie, dont  il  acoucha  au  lit  de  la  mort,  et  trespassa  de  cest  siècle  (a)  à  la 
joie  de  Paradis ,  si  corne  l'en  cuide ,  plains  de  bones  ovres  *  :  ensépouturez 
fil  dedenz  les  murs  de  la  cité  en  l'Eglise  nostre  Dame  en  l'an  de  l'Incarnation 
MXXXV. 


*  Reg.  con- 
tinuclinent 


*  Roth.  oêvre» 


m.  Du  Duc  Guillaume  de  Normandie,  et  comment  le  Roy  Henri  prinst  le  chastel  de 
Thillieres,  et  comment  le  Duc  Guillaume  damta  tous  ses  anemis  ,  et  humilia  par  l'aide 
du  Roy  Henri  de  France. 

Puis  que  nous  avons  descrite  la  fin  et  la  menore  partie  des  faiz  Robert 
le  Grant,  Duc  de  Normandie ,  avenant  chose  est  donques ,  que  nous  ra- 
contons aucunes  choses  par  incidences  des  faiz  le  Duc  Guillaume  son  fil  , 
qui  fu  apelez  Guillaume  le  Bastarz  ;  comment  il  eschiva  les  laz  et  les  agaiz 
de  ses  anemis,  et  comment  il  les  donta  touz  et  mist  souz  pié.  Ensi  com  vous 
avez  oi,  demora  jones  et  orphelins  ;  mes  touzjors  croissoit  et  amendoit  en 
bones  mors  *  par  l'ensegnement  de  cens  qui  en  garde  l'avoient.  A  son 
commencement  li  *  faussèrent  plusor ,  et  se  tornerent  contre  lui,  et  fer- 
mèrent chastiaus  et  forteresces,  et  s'abandonerent  à  toutes  et  à  rapines  [b) 
et  à  si  granz  dissensions,  que  maint  millier  d'omes  en  furent  occis  ;  come 
Hue  de  Montfort  contre  Gaucher  (  c  )  de  Ferrieres,  dont  li  uns  et  li  autres 
fu  occis  ;  et  le  Conte  Gilel)ert  fu  occis  en   traison  par  Raoul  de  Gacay  *  ;    et 

G  Turors  {d)  \\  Maistres  le  Duc  meismes  refu  *  occis  en  traison  par  les  eschis 
du  pais.  Partout  (e)  frémissoient  guerres  et  dissensions  et  occisions  ;  si  ne 
doutoient  à  faire  nul  mal  pour  le  jone  Duc  qui  encor  estoit  en  enfance  :  (/") 
et  à  ce  prist  garde  Rogiers  Thohins  (  3  )  bons  estraiz  et  descenduz  de  mau- 
vese  racine  ;  qui  au  tens  que  li  Dux  Roberz  mut  ou  voiage  d'outre  mer , 
estoit  alez  ew  Espagne,  ou  il  fist  mainte  proëce  *  sor  Sarrasinz  :  car  il  estoit 
bons  fiers  et  hardiz  et  orguelleus,  et  puissantz  en  armes.  Mult  ot  grant  despit 
de  ce  que  li  enfès  Guillaumes  estoit  entrez  en  la  Duchée  après  la  mort  son 
père  ;  et  dist  (  h  )  que  bastarz  ne  devoit  pas  estre  héritier,  ne  avoir  comman- 
dement ne  segneurie  sor  lui  ne  sor  les  autres  Barons  de  Normandie  ;  et  sanz 
faille  li  Dux  Robert  l'avoit  engendré  en  une  pucele  qui  avoit  non  Herle- 
jVe  (i),  fille  Fulberz  *  son  Chambellanc  :  ensi  (A:)  estoit  despiz  li  jones  Dux 
Guillaume  de  touz  les  nobles  homes  du  pais,  et  meismement  de  ceus  qui 
estoient  descendu  de   la    lignie  des  Richarz.   Si   commença  guerre  cil   Rogiers 

D  Thohins  contre  lui  *  par  l'aide  que  il  avoit  des  autres  nobles  homes  du 
pais  :  mes  (  1  )  par  une  chose  fu  desvanciez,  car  il  tenoit  en  despit  touz  ses 
voisins,  et  leur  gastoit  et  toloit  leur  terres,  et  {m)  meismement  la  terre 
d'un  sien  voisin  Honfroi  de  Vielles  :  mes  cil  ne  le  soufri  pas  longuement , 
ainz  envoia  contre  lui  Rogier  de  Biaumont  son  fil  et  sa  maisnie  et  sa  gent. 
Et  quant  Rogiers  Thohins  *  le  vit  venir,  si  ne  le  prisa  noient  [n),  ainz  se 
combati  encontre   lui,  et  fu  occis   en  la   bataille,   et  si  dui  fil  (0)  Herberz  et 


'  Reg.  oëvres 
*  Reg.  le 


Reg.  Gaci 
*  Mss.  fa 


'Reg. 
proësce 


Reg.  Fou- 


bert 


Res;.  li 


Reg.  Chout 


(a)  Reç.  de  ce  siècle,  et  fu  enterrez  en  l'Eglùe 
N.  D.  en  Can  de  l'Incarn.  M.  et  XXXfl.  Ji/issi 
come  vous  avez  o/,  demoura  jones  et  orpheline  son 
filz  Guillaume  le  Bastart.   Touzjours    croiisoit. 

(b)  Reg.  à  toutes  rapines  et  à  si  grant  descort, 
que  tant  de  milliers  d'omes  en  furent  ocù,  que  le 
nombre  ne  estoit  pas  seu  ;  et  maint  haut  home  se 
combati  l'un  contre  l'autre,  come  Hue  de  Monfort  sus 
Rilc  contre  Guy  de  Ferrieres. 

(c)  Genn.  Gautli :  l'Imprimé,  Gaultier:  Guill. 
de  Juin,  cum  Walchelino  de  Ferrariis. 

(d)  Reg.  Tierriz,  Au  lieu  de  Turors  on  lit  Guion 
ou  Guiou  dans  le  Ms.  de  S.  Germain.  Guill.  de 
Jum.  Turoldus.,,,  à  desertoribws .  Ainsi  notre  an- 
cien Traducteur  rend  le  mot  deserlnres  par  celui 
d'esc/iù;  que  nous  ne  nous  souvenons  point 
d'avoir    vu  ailleurs. 

(e)  Reg.  par  toute  Nor mendie  estoient  guerres  et 
descordes  et  icùions. 

Tome  XI. 


(/■)  Reg.  En  ce  .te  prist  Rogier  C/iouz  homs  qui 
estoit  descendus. . .  qui  au  tens  le  Duc  Robert  estoit 
alez  en  Espaigne.... 

[g]  Germ.  aussi,  Thohins  :  riraprimc,  Tholins  : 
Reg.  Chouz  :  Guill,  de  Jura.  Toënites  •  et  ainsi 
plus  bas. 

[h)  Reg.  et  disoit  que  bastarz  ne  devoit  avoir  nule 
seignourie  suf  lui  ne  dessus  autres  Barons. 

(i)  Reg.  Helaine,  ou  bien  Helavie.  Germ.  Bel- 
lonne  :  l'Imprime,  Uelenne  :  Guill.  de  Jum.  Her- 
leva,  autrefois  Herlotta. 

(k)  Reg.  et  pour  ce  estoit  l'enfant  de  touz. 

[l]  Reg.  et  eust  du  tout  en  tout  confondu  le  jone 
Dite,  se  ne  fuft  ce  qu'il  tenoit   en   despit. 

(/n)  Reg.  et  couroit  sut  la  terre  en  un  sien  voisin 
qui  avoit  non  Honfrois  de  Vielles  :  mes  cilz  UonfroU 
ne  le. 

(n)  Reg.  noiant,  néant,  rien. 

(o)  Reg.  ses  deulz  filz. 

E  ee 


402 


SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 


'Ms. 

Aimant 

*  Reg.  de 

*  Ms. 

Péraus 

'Reg 

homes 

*Reg 

contre 

'  Id.  Gaci 


Id.  pès 


*  Reg.  le  Duc 


*  Germ. 
baillé 


•  Reg.  Ar- 
gentome 

♦  Id.  Tilliers 

*  Id.  devant 

•  Id.  de 


*  Ms.  Brioc 

*  R«g.  son 

*/rf.seignour 


*  Reg.  trai- 
tour 


Alinanz  *  :  Roberz  de  Grant-mesnil  qui  là  fu ,  reçut  une  plaie  mortel  ,  dont  A 
il  morut  III  jors  [a)  après:  et  Rogierz  de  Biaumont  qui  ot  eue  victoire, 
rendi  grâces  à  Dieu,  et  tant  de  tens  come  il  vesqui  ;  puis  s'étudia  à  mener 
bone  vie  et  à  faire  bones  ovres,  et  fonda  une  Abbaie  en  *  son  propre  de- 
maine,  qui  est  apelee  Préaus  *  ;  et  [h)  se  maintint  puis  loiaument  envers  le 
Duc  Guillaume  et  envers  touz  homes.  Tandis  croissoit  touz  jors  et  amen- 
doit  li  Dux  Guillaume  et  en  sens  et  en  force ,  si  s'averti  cornent  sa  terre 
estoit  gastée  et  troblée  par  ses  Barons  meismes  ;  lors  manda  touz  ses  Princes  * 
et  les  atraist  à  amor  tant  com  il  pot  ,  et  leur  pria  et  commanda,  que  il  ne 
feissent  li  uns  vers  l'autre  chose  qui  fust  outre  *  raison  :  par  le  conseil  de  ses 
Barons  fist  garde  et  tutor  de  soi  ,  et  prince  de  sa  chevalerie ,  Raoul  de 
Gaçay  *  ;  et  plusors  des  nobles  homes  qui  (c)  Dieu  et  loiauté  amoient ,  li 
obéirent    volentiers,    et  li   aidierent  à  plaissier(d)  ses  anemis.  B 

Mais  li  fil  au  deable  qui  touz  jors  s'esjoissent  (e)  de  guerre  et  de  dissen- 
sions, s'en  alerent  en  ce  point  au  Roi  Henri  ;  et  tant  l'esmuerent  par  leur 
desloiauté  contre  le  Duc  Guillaume,  que  il  dist  que  il  ne  seroit  en  bone 
pais  *  de  cuer,  tant  conmie  li  chastiaus  de  Thillieres  (/")  deniorroit  en  ce 
point  :  si  ne  regardoit  ores  pas  à  l'oneur  ne  à  la  cortoisie  {g)  que  ses  pères 
li  Dux  Roberz  li  ot  jà  faite.  Lors  s'acorderent  li  Prince  de  Normendie,  qui 
vers  leur  segneur  *  estoient  loial,  que  l'en  s'acordast  à  faire  la  volenté  le 
Roi,  pour  eschiver  {K)  le  contenz  et  la  guerre  ;  à  ce  s'acorderent  que  li 
Rois  requerroit  ;  ce  (z)  dont  il  se  repentirent  puis.  Mais  quant  Gileberz 
Crespins,  à  cui  li  Dux  Roberz  avoit  livré  *  le  chastel  en  garde,  vit  que  il 
avoient  ce  esgardé,  que  li  chastiaus  fust  au  Roi  renduz,  il  entra  dedenz,  et 
le  tint  contre  le  Roi  touz  (A;)  apareilliez  du  défendre.  Là  vint  li  Rois,  G 
mes  (/)  mult  fu  corrociez  de  ce  que  il  vit,  que  li  chastiaus  li  fu  véez  {m)'. 
arriers  se  retraist,  et  assembla  granz  (w)  genz  et  de  Normendie  et  de  Fran- 
ce, et  assist  le  chastel  mult  efforciément  ;  mes  li  Dux  pria  tant  Gilebert 
Crespin,  que  (o)  il  covint  que  il  le  rendist  au  Roi  :  ce  fist  il  tristres  etdo- 
lenz  ;  et  maintenant  que  H  chastiaus  fu  renduz,  fu  li  feus  boutez  et  espris 
par  tout,  et  fu  ars  en  la  présence  de  touz  cens  qui  là  estoient.  De  là  se  parti 
li  Rois,  et  assez  tôst  après  entra  en  la  Conté  de  d' Limes  (pj,  et  ardi  une 
ville  le  Duc  (5),  qui  a  non  Argenthome  *.  Au  retor  se  (;•)  mist  par  celé  voie 
meismes ,  que  il  estoit  alez  droit  au  chastel  de  Thillieres  *  ;  et  assez  tost 
le  restora  (s),  et  le  garni  mult  bien  de  genz  et  de  viandes,  et  si  avoit  il 
dit  que  il  ne  seroit  restorez  de  nului  deçà  *   IIII  anz. 

Li  Dux  Guillaume  s'aperçut  bien  du  péril  qui  est  en  *  norrir  et  essaucier  D 
félon  et  traiteur  ;  car  Guis  li  fiuz  Renaut  le  Conte  de  Borgogne,  le  trai  à  la 
parfin  ;  si  avoit  esté  norriz  en  [t)  enfance  ovec  lui,  et  li  avoit  doné  le 
chastel  de  Brione  *,  pour  ce  que  il  le  peust  mieus  lier  à  lui  en  amor  et  en 
loiauté:  et  tant  fîst  cilz  Guys  par  sa  *  malice,  que  il  perverti  plusors  des 
plus  nobles  homes  de  Normendie ,  et  les  fîst  aher  contre  le  Duc  leur  droit 
segneur  *.  De  ceste  conspiration  (m)  fu  perçonier  Néel  de  Costance  ;  si  estoit  ou 
service  le  Duc,  et  liez  à  lui  par  sairement.  Li  Dux  qui  sagement  regarda 
que  li  sien  meismes  l'avoient  ensi  trai,  et  du  tout  guerpi  ;  et  chascun  jor 
s'efforçoient  de  l'aide  de  ses  viles  meismes  ;  si  se  douta  mult  que  il  ne  fust 
ostez  par  force  de  sa   segneurie,  et  que  li  traiteur  *  ne  feissent  segneur  (a;) 

(a)  Reg.  et  ne  vesqui  que  trois  Jours  après. 

(i)  Reg.  et  si  se  tint  bien  et  loiaument. 

(c)  Reg.  qui  bien  et  loiaument  li  obéirent. 

{cl)  Reg.  plesier ,  plier  ,  faire  céder  ,  rendre 
soumis. 

(e]  Reg.  des  guerres  et  des  descordes.  Se  réjouis- 
sent ;  gaudent  ,  dit  Guill.  de  Jum. 

tf)  Reg.  Tilliers  demouroit  en  estant  :  si 

\g)  Germ.  couitaisie  que  ses  pères  li  avoit  jadis 
fête. 

{Ji)  C'est-à-dire,  pour  éviter  le  débat. 

(j)  Reg.  mais  puis  s'en  repentirent-il.  Gilebert 
Cresp. 

[k)  Reg.  tout  appareilli  de  de f fendre. 

\l)  Reg.  et  fu  moult  courrouciez. 

(m)  De  vetitum ,  défendu  ,  prohibé  ,  interdit, 
non  permis. 

{rC)  Reg,  grant  gent  de   chevaliers   de   France,    et 


assist. 

(o)  Reg.  qu'il  rendi  le  chastel  au  Roi,  dolent  et 
courrnucié  et  contre  sa  volenté;  et  li  Rois  qui  ot  despit 
de  ce  que  l'en  l'ot  tenu  contre  lui,  fist  bouter  le  feu 
dedens  ;   et  fu  touz  arz 

(p)  Gen  d'Eu  :  Guill.  de  Jum.  Oximemem  Co- 
mitatum,  qui  est  la  Conlé  d'Yeme  ou  Yemois  au 
diocèse  de  Sées  en  Norm. 

(a)  Reg.  qui  estoit  au  Duc  ,  qui. 

(ri  Reg.  se  mist  au  chemin  par  celé. 

(s)  Reg.  le  fist  restorer,  et  le  garni  moult  bien  de 
vins  et  de. 

(t)  Reg.  d'enfance  avecques  lui. 

[u]  Reg.  aliance  fu  parçonniers  l^igel  de  Coustan- 
ces  ;  et  si  estoit  el  service  le  Duc,  et  allez  à  lui  par 
serement. 

(x)  Reg.  seignour  celui  qui  tele  envie  li  portait, 
si  comme  estoit  Uenris  li  Rois  de  France  ;  el  cil  qui  fu. 


SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 


403 


A  de  celui  qui  tele  envie  li  portoit.  Henri  le  Roi  de  France  recjuist  par  né- 
cessité ,  et  li  pria  comme  à  son  segneur  ,  que  il  li  aidast  vers  ses  anemis  ;  et  li 
Rois  cui  il  sovint  des  bénéfices  que  li  Dux  ses  pères  li  avoit  faiz,  assembla 
ses  oz  en  la  conté  d'Uimes  * ,  et  vint  jusques  à  Vaudunes  (a)  :  là  trova  les 
anemis  le  Duc  qui  estoient  XXX  mile  par  nombre  ;  et  li  Rois  n'avoit  ovec 
lui  fors  entor  III  mile  chevaliers.  Li  Dux  revint  *  d'autre  part  à  tout  son  ef- 
forz  :  sor  les  anemis  corurent  hardiement,  et  en  poi  d'eure  *  en  firent  si 
grant  destruction  ;  que  cil  qui  ne  furent  occis  ou  champ,  s'enfuirent  *  et  fu- 
rent noie  ou  flun  d'Olne  (b).  Beneureuse  fu  celé  bataille  où  tant  de  traiteur 
périrent  ;  et  tant  de  chastiaus  et  de  forteréces  trébuchierent  en  un  jor  :  de 
celé  bataille  eschapa  cil  Guis  qui  celé  traison  avoit  bastie ,  et  se  fëri  ou 
chastel  de    Brione*;    mes  li  Rois    et    li  Dux   alerent  après,    et    assistrent   le 

B  chastel  ,  et  garnirent  les  deulz  rivages  d'une  iaue  qui  a  non  Riile.  Quant 
Guis  vit  que  il  avoient  ensi  *  les  rivages  garniz  (c),  et  que  ce  estoit  noienz 
de  l'eschaper,  et  d'autre  part  que  il  sot  ,  que  li  chastiaus  estoit  jà  à  l'afa- 
mer  ;  si  ,fist  requerre  pardon  de  son  meffait,  et  h  Dux  ot  pitié  de  lui,  par  le 
conseill  de  sa  gent  ,  le  chastel  prist  en  sa  main,  et  li  commanda  que  il  de- 
morast  (d)  en  sa  maison  ovec  sa  propre  maisnié  tant  seulement.  Lors  furent 
hors  de  leur  espérance  *  tuit  cil  qui  contre  (e)  lui  s'estoient  torné  ;  et  meis- 
mement  quant  il  virent  ,  que  une  partie  des  chastiaus  où.  il  avoient  leur  refu- 
ge ,  furent  abatu,  et  l'autre  partie  fu  garnie  en  la  main  le  Duc;  lors  vin- 
drent  à  lui  à  merci  ,  et  li  obéirent  come  à  leur  segneur.  Puis  que  li  chastel  * 
et  les  forteresces  furent  abatues  ,  ne  fu  puis  nus  si  hardiz,  qui  (/")  s'osast 
croller  contre  le  Duc  :  si  ot   li   Dux  ceste  victoire   par  le  Roi   Henri   en  l'an 

Q  de  l'Incarnacion  MXLVII. 

Incidence.  En  ce  tens  tenoit  la  contée  de  Moretuel  (</)  Guillaume  Gue- 
lent  *  ,  descenduz  estoit  de  la  lignié  du  grant  Richart.  Un  jor  (h)  s'en  vint 
à  lui  uns  siens  chevaliers ,  qui  avoit  non  Roberz  Bigot  ;  et  li  dist  que  il 
estoit  povres ,  ne  ne  se  pooit  chevir  (i)  en  ce  pais  ;  et  puis  li  demanda 
congié  d'aler  en  *  Pulle  ,  où  il  auroit  sa  vie  plus  honorablement  :  et  li 
Cuens  (  fe  )  li  dit  :  a  Qui  te  fait  ce  faire  »  ?  et  cil  li  respondi  :  «  La  povretez 
»  que  je  sueffre  »  :  et  li  Cuens  li  dist  après  :  «  Se  tu  me  veus  (Toire  , 
»  tu  demorras  en  cest  pais  ;  car  tu  veuras  en  Normendie  tel  tans  dedens  IIII 
»  XX  jours ,  que  tu  porras  ravir  et  prendre  sanz  contredit  quanque  tu 
x>  verras  (i)  ,  que  mestiers  te  sera  ».  Li  chevaliers  le  crut  et  demora  en  tel 
manière  ;    et  ne  demora  pas  puis  longuement,    que  il   fu  de   l'ostel  le  *  Duc  , 

D  et  ot  s'amor  et  sa  cointance  par  (  m  )  un  sien  cousin  qui  avoit  non  Richarz. 
Un  jor  parloit  à  lui  li  Dux  privéement  ;  si  avint  que  entre  les  autres  paroles 
li  (  n  )  dist  cil  chevaliers  ensi  *  comme  li  Cuens  Guillaume  li  avoit  dit.  De 
ceste  parole  chai  li  Dux  en  soupeçon  :  mander  le  fist  li  Dux  *  maintenant, 
et  li  demanda  pour  quoi  il  avoit  ce  dit  :  cil  ne  le  pot  nier,  ne  desclarier  *  l'en- 
tencion  de  la  parole  :  et  li  Dux  li  dist  touz  corréciez  :  a  As-tu  donques  por- 
»  chacié  et  fait  que  *  Normendie  soit  par  toi  tro!)lée  ,  et  que  je  soie  désé- 
»  ritez  par  ton  porchaz ,  qui  promeis  (o)  au  Chevalier  soufreteus  tens  de 
»  proie  et  de  rapine  ?  ensi   ne  sera  pas,    se    Dieu   plaist  ;    ainz  aurons   pais 


Ge/j.d'Eu 


*  Reg.  seinist 

'  Reg.  de 
ten  s 

■  Id.   s'en- 
fouirent 


*  Gert.  Brioc 

*  Res-  ainssi 


•  Reg.  d'es- 
péra  nce 


'  Reg.   les 
chastiaus 


*  Reg.   Guel- 
lant 


'  Reg.  em 
Puille 


•  Reg.  au 


*  f.  eusi 

*  Reg.  Guil- 
laume 

'  Id.  esclar- 
cliir 

*  /(/.  par  (juoi 


sages ,  s'en  vînt  au  Roi,  et  s'umelia  moult  vers  lui, 
et  moult  li  pria  qu'il  li  souvenist  des  bénéfices  que  li 
Dux  ses  pères  li  avoit  fais.  Li  Rois  fu  esmeuz  de 
pitic\  et  li  souvint  que  ses  pères  li  avoit  aidie'  à  son 
grant  besoig  :  si  manda  aus  Barons  de  Normendie 
qu'il  le  tenitsent  comme  Duc  et  comme  leur  seignour  ; 
mais  il  n'en  voudrent  riens  faire.  Li  Roif  asambla  son 
est  en  la  Conté  (t  Uimes .,  et  vint  jwtques  à  Vale'e-Du- 
nel  :  là  trouva. 

(a)  Reg.  Vale'e-dunel  :  Gerra.  Valéedunes  mieux, 
puisqu'il  s'agit  du  Val-des-dunes  de  Norman- 
die entre  Caen  et  Argentan. 

[b)  Reg.  en  l'iaue  d'Olve.  Bonne  fu  celé  bataille  et 
eureuse,  où  tant  de  traitours  pe'rirent.  De  celé  ba- 
taille eschapa  cilz  Guiz,  qui  celé  bataille  avoit  bastie 
et  celé  traîson  commenciée. 

(cl  Reg.  a^sU  et  que  ce  estoit  néant  de  teschaper, 
et  vit  que  li  chastiaus  à  Cafamer. 

{d)  Reg.  demourast  en  sa  rnéson  avec  sa  propre 
mes  niée. 


(e)  Reg.  contre  le  Duc  s'estoient  tourné,  et  mees- 
ment. 

(f)  Reg.  qui  osast  crosler  :  Germ.  cresler  :  Irapr. 
rebeller  :  croller  ou  crosler,  veut  dire  grouiller, 
remuer,  branler. 

(g)  Reg,  Mortuell  :  Germ.  Moritueil  ,  aujour- 
d'hui Mortain  petite  ville  de  Normandie  ,  située 
vers  les  confins  du  Maine.  On  l'appelle  en  Latia 
Moritolium  ou  Moritonium. 

[h)  Reg.  Un  jour  avint  que  un  chevalier  s'en  vint 
à  li  qui  avoit  à  non. 

(j)  Reg.  et  qu'il  ne  se  pooit  chevir  ,  c'est-à-dire , 
nourrir. 

(A)  Reg.  li    Quens  li  demanda. 

[[)  Germ.  quanque  tu  voudras  sans  nul  contredist, 
qui  mestier  te  fera. 

(rn)  Reg,  par  un  Chevalier  qui  estoit  son  cousin. 
Un  Jour. 

S  Reg.  /{  dist  Robert  ausi. 
Reg.  promez  aus  chevaliers  souffraiteus, 

E  e  e  ij 


404  SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 

*  id.  Créa-  »  pardoumble  par  le   don  de  nostre  Creator  *  ;  si   te  commant  que  tu  vuides  A 
tour  j)   tantost   Normendie  ,    et   que    tu  ne   soies  si   hardiz    que  tu  i  retornes    tant 

*  id.  départi  »  comme  je  vive  ».   Et  cil  s'en  parti  *  tantost ,   et    s'en   ala   honteusement  en 

*  Germ.  Mor-  PulJe  à  uu   seul  escuier  :   et  li   Dux  dona  la  contée  de  Moretuel  *   à  son  frère 
*""'  Robert.  Ensi    humilioit    {a)    li   Dux    ses    orguelleus    parens ,    qui    li   venoient 

de  son  père  ;   et     ceus   qui  li  appartenoient  de  par    sa   mère  ,     qui    humble 
estoient  et  débonaire  ,  alevoit  et  essauçoit. 

IV.    Comment    le    Roi    Henri    prist    guerre    contre    le    Bue    Guillaume ,     et    comment 

François   furent    desconfîst  à  Mortemer. 

Pu  I  s  que  li  Normant  (b)  orent  conquise  Nestre ,    ne  fu   que   li   Fran  ne  leur 
portassent   envie.    Les   Rois    esmovoient  contre    eus,    et  leur   fesoient   en- 
tendant, que  il   tenoient  les   terres  que  il  avoient  tolues  à  leur  ancesors.    Par  B 
*  Reg.  teux  les  paroles  de  tiex  *   envieus  fu  li  Rois  Henris  si  esnieuz  contre  le  Duc  Guil- 
'  id.  paire  kume,  que  il  entra    en  Normandie  à  deulz  père  *  d'oz  ;  l'une  de  forz  (c)  cheva- 
lierz  et  esleuz  envoia  par  devers  Caux  ,   et  la  livra  en  conduit  Huede  son  frère  ; 

*  Evreux    l'autre  mena  lui  meismes  en  la  Contée  d'Auroes  *,   et  en  fist  Chevetain  Ge- 

froi   Martel.   Li  Dux    qui  ensi   vit    son    pais    destruire  ,     fu  mult  dolenz.    Une 

*  Reg.  Chaus  partie  de  sa  chevalie  envoya  contre   ceus  qui    estoient  entré  en  Cauz  *  ;   et  il 

meismes  prit  l'autre  partie  ,  et  la  conduist  là  où  li  Rois  estoit.  Cil  qui  en 
Cauz  furent  envoie  ,  vindrent  à  Mortemer  où  li  François  étoient  :  là  les 
troverent  où  il  ardoient  tout  et  roboient ,  et  honissoient  les  famés  à  force. 
*/d.  moult  Ensemble  se  combattirent  mult  *  cruelment  d'ambes  i  i-parz  (d) ,  et  dura 
la  bataille  dès  le  matin   jiisques  à    none  sanz  cesser  ;  et   trop   en   i  ot  d'occis 

•  W.  des-  d'une  part  et  d'autre;  mes  à  la   parfin,  li  François  qui  sans  raison  destruisoient  *  G 
uwoient        jg  p^jg  ^   furent  desconfit  ,    ausi  comme    li    champions    est  plustost   vaincuz  , 

quant  il   se  combat  pour  mauvèse  querele  ;   et  li  Normant  mandèrent  tantost 

*  Mss.  Moult  au  Duc  leur   victoire.   Mult  *  fu  li  Dux   liez  de  ces  noveles  ;    et  pour  ce  que 

*  Reg.  seur  il  voloit    le    Roi    espoanter  ,  envoia  il  un  message    près  des  herberges    sor  * 

une  haute  montaigne.  Quant  la  nuit  (  e  )  fut  venue  ,  à  haute  voiz  commença 
à  crier  ;  et  cil  qui  fesoient  le  guest  de  l'ost,  s'en  alerent  celé  part ,  et  li  de- 
mandèrent que  il  estoit ,  et  pourquoi  il  crioit  :  «  J'ai  non  ,  dist-il,  Raous  de 
»  Thoëne  (/"),  si  vous  aport  dures  noveles  :  alez  à  Mortemer ,  et  menez  chars 
»  et   charetes,   et  remportez  {g)  les  cors  de  voz  amis  ,  qui  là  sont  occis.  Fran- 

*  Mss.  mais  »   çois  cstoicut  vcnu  ,  dist  il,  pour  éprover   la  chevalerie  des  Normanz  ;  mes  * 

»  il  l'ont  trovée  plus  grant  et  plus  preus  que  il  ne  vosissent  (h).  Huedes  leur 
»  chevetains  s'en  est    fuiz ,  et  Guis  li  Cuens   de  Pontiu  (  i  )    est  pris,   et  tuit  D 

•  Reg.  re-  »   h  autrcs  sont  mort ,   ou  pris,  ou   eschapé  par  fuite.  Si  renunciez  *   ces  no- 
nouciez  j  yclcs   au  Roi  de  France  de  par  le  Duc  de  Normendie  » .  Et   quant  li  Rois  sot 

*  Mss.  yon\\.  la  vérité  ,  si   ne  vot  *  pas  aler  avant  (A;),   et  s'en   retorna  touz  dolenz   de  la 

perte  de  sa  gent  :   et  li  Dux  restora  le  chastelde  Bretuel  (Z)  encontre  le  chas- 

*  if,M.  chastel  tiau  *  de  Thillieres  que  li  Rois  li   avoit   tolu  ,  qui   ne  vaut  pas  mains  de  celui  : 

•  Reg.  en  bien  le  fit  garnir,  et  puis  le  bailla  à  garder  *  à  Guillaume  le  filz  Hosbert. 

^**  M^s  tans       Incidence.  En    ce  tens  *  que    li    JNormant  étoient   en    Puille    soudoier   entor 

Wilmache    le  Duc  de    Salerne ,    estoit   leur  Chevetains  Toustains  (  m  )  Scitel , 

•  Germ.      hons  cstoit  rcnomez  de  maintes   granz  proéces  *  :  entre  les  autres    hardiéces , 

proesces      ^qh^  \\  avoit  faites  plusors ,    en  fist  il  une  dont  il  estoit  trop  renomez.  Une  fois 

*  Reg.  gueie  vist  un    lyon    qui  tenoit  en    sa  gueule  *  une    chievre  ;   vers  lui    (  n  )  corut , 

et   li  esracha  par  force  ;  et  puis  le  prist  parmi  la   queue,  en  ce   point  que  il  E 
estoit  encores  touz  forsenez  pour  sa  proie ,    et  le  geta  par  dessus  les  murs  du 

(a)  Reg.    Jintsi  humelioit   li  Dux   les  Princes   or-  (g)  Reg.  emportez  vos  amis. 

gueitleus,  qui  estoient  si  parent  de  par  son  père  ;  et  Çh)  Reg.   Fousùsent.  Eudes...  s'en  est  fouiz, 

ceus  qui  li...  et  ceus  qui  ettoient...  essauça  et  leva.  (i)  Reg.  mal,  le  Conte  de  Poitiers. 

(6)   Reg.   Après   ce  que  li    Normant  orent    conquis  \k)  Reg.   ains    s'en   retourna    dolent  et  courroucié 

Neutrie,  ne  fu  que  li  François  ne  de  la  pert  de  sa. 

(c)     Reg.   de    bons...  en   Chaut     (Germ.    Caux)  ,  (/)  Reg.    Bertuell  :  Germ.    Bretueil  de    Britolium, 

et  livra  celé  gent  en  conduit  à  Eude....  l'autre  mena  aujourd'hui   Breteuil  petite    ville    de    Norra.    à   six 

U  en  la  Contée  d'Evreux.  lieues  d'Evreux  et  à  deux  de  Verneuil. 

{d)  Reg.  d'ambedeus  parz.  i^m)    Germ.    Thuciui    Cites  :  Reg.    Tucius    Scitel, 

(e)  Reg.     Quant     il  fu  anuitid,   si  commença    à  homs  estoit  bien  renoumez  de  maintes  Itardiesces,  dont, 
crier.  (n)  Reg.  vers   le  If  on  courut,  et   la  li  erracka,... 

[f]  Reg.  Raoul    de    Toque  :     Germ.   d€    Theone  :       que  il  estoit  tôt  forssené, 
Guill,  de  Jum.  Radulfus  de  Toënia. 


SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 


405 


A  palais,   ausi   comme  il  feist   un    mastin.  Tant    le  (fl)  haoient  li  Longobart  par 
envie,  que  il  desirroient  sa  mort.   Une    foiz   le  menèrent  en  un   désert  où  uns 
granz  dragons   liabitoit   et  granz    multitude  *  d'autre    serpenz  ;     et    quand  il  '  Reg.  foison 
sentirent  que   li  granz  serpenz  venoit,    si    tornerent    tuit  en   fuie.   Tonstains  , 
qui  pas   ne  savoit  la  traison,  se  nierveilla  (  t  )  quant  il   les  vit   fuir,  et  demanda 
à  son  escuier,   que  ce  estoit  :  a  (  c  )    tant  vint   li  dragon  vers  lui  soudainement, 
et   li  lança   feu   et  flamme    *  parmi  la  gueule,  si  que  il  ardi    son  e>cu  en    un  '  Reg  ûambe 
moment,    et  puis     engoula   la    teste    de  son    cheval  :    et    Toustains(d)  saclia 
l'espee,  et  le  féri  si  durement  que  il  l'occist;   mes  il   fu  si   envenimez  de   son 
flair,  que    il  en  morut  au  tierz  jor  après.  Quant  il  fu  morz,  li  Normand  qui 
estoient  en  Puille,   firent  deulz  Princes,   Ranouf  *  et  Richart  :  et  en  (e)    ven-      *  ^'-  R"- 
jance    de    la    mort    Toustain    se  comhatirent   contre  les  Longobarz,    et  firent  *"*?  ' 

B  d'eus  grant  occision 

V.  Comment   le  Roy   Henri  s'esmut    de  rechief  contre   le    Duc  Guillaume  de  Nonnandie, 
et   en    la  fm   comment  il  firent  pais  et  concorde. 

MuLT  avoit   li  Rois    Henris  grant  desierrier  (/")  de  venchier  la   honte  et  le 
domage,   que  li    Dux  Guilleaume  li    avoit    fait.   Grant  ost  (jf)    assembla  dere- 
chief,    et  appela  en  s'aide  Gefroi  le  Comte  d'Anjou,    et   puis   entra  en   Nor- 
mendie  ;  la  Contée  de  d'Uimes  *    trespassa,    et    celé  de    Baiex  :   au    derrenier     *  cen.  d'Eu 
,se  mist  au   retor,  et  s'en  vint  par  le  gué  d'Yve  *  ;    outre  passa  li  Rois,  et  une       *  Reg.  de 
[partie  de  son  ost  ;  et  l'autre  partie  s'aresta  pardelà,  ne  passer  ne  pot   pour  le     '"*' 
flo  de    la  mer  qui   jà  estoit  montez.  Li   Dux  survint    *  à  granz  gens,    et  corut     *  Reg.  s'en 
C  sus  à    ceus  qui  pardelà  estoient  demoré  ;  plusors  en  occist  et  prist  en  la    pre-  ^'="'"' 
sence  le   Roi,    qui    aidier    ne  leur    pooit.     Toutevoiz    s'apensa   li    Rois   que    il 
avoit  tort  vers  lui    *,  et  que  il   estoit  esmeuz    contre  lui   sanz  raison    par    l'en-     *id.leThxe 
ticement   [h)  des  envieus    ;  ensorque   tout   il     regarda     la  valor  et  la   prouéce 
du   Duc,  et   ce  que  il  li  chaoit  si  bien   en   toutes  choses  :  si  desierra  à  avoir 
s'amor     et    sa    cointance.     Si    bone    pais   *  firent   ensemble,    que    (i)    ainques       '  Mss.  ^ès 
puis  n'i  ot  se  bien  non;   et  li  rendi  li  Rois  le  chastel  de  Thillieres,  que  il   li  *A/«.TiUiew 
avoit  tolu. 


VI.     Comment    le     Roy  Henri     envoia    ses    messages     à  l'Empereeur  d' Alemai(j7ie ; 

et    après    parle    d'un  corps   qu'il    vouloient     lever  pour    le  corps   de  S.     Denis,  et 

comment    les  messages  de   France    parlèrent   encontre,   et  comtnent   il  se  départi  de 
D      l'Empereeur. 


'  Cen.  Ba«- 


En  ce  tens  (/cytenoit  l'empire  de  Rome  li  Emperer  Henris  : 'grant  affinité 
et  grant  amor  avoit  entre  lui  et  Henri  le  Roi  de  France  ;  car  li  Rois  Henris 
avoit  eue  une  soue  nièce  (/ j  par  mariage.  Si  avint  ensi  *,  que  li  Rois  lien-  '  Mt  aiossi 
ris  envoia  ses  messages  à  l'Emperer  Henri  pour  aucunes  responses  avoir,  si 
come  il  (m)  est  costume  entre  les  Rois  et  les  Empereors.  En  Baiviere  *  estoit 
li  Empereor,  en  une  cité  qui  a  non  Radibone,  oii  toz  (n)  li  poples  du  pais  "^^^ 
et  Baron  et  Prélat  assembloit,  pour  une  error  qui  estoit  espandue  par  le  pais. 
Si  vous  conterons  comment  :  En  celé  cité  est(o)  une  Abbaie,  si  est  fondée 
de  S.  Hermantran  ;  et  avint  que  li  Abbés  de  laiens  fesoit  uns  fbndemenz 
pour  maçoner  en  l'Eglise  qui  mult  estoit  viez  (  p  )  et  ruineuse  :  dedenz 
trovererent    le  cors    d'un     home    mort  tout    entier.    Tantost  chairent  (^)  en 


(a)  Reg.  Li  Lombart  orent  moult  grant  envie  seur 
lui  pour  les  proêsces  qu'il  faisait, et  désiraient  sa  mort. 

(b)  Reg.  s'esrnerveilla  moult. 

(c)  Reg.  et  en  tant  vint  ;  Germ.  tantost. 

(d)  Reg.  Tucius  tint  tespie. 

\e)  Reg.  et  coururent  suf  aus  Lonbarz  en  ven- 
jance  de  la  mort    Tucius,  et  en  firent  grant  ocition. 

If)  Reg.  desirricr  de  vengier. 

(g)  Reg.  apela  de  richief. 

{li)  Reg  l'enlisement  de  deuz  envieux,  qui  haiaent 
pès  et  concorde  ;  et  avec  ce  il  regarda  la  valour  et 
la  procsce  du  Duc  ,  et  ce  qui  li  chaoit  bien  en  toutes 
ses  choses  :  si  desirra. 

(()   Reg.    que    U  ni  ot   onques  puis  se  bien  non  : 


l'Impr.  que  oncques  puis  n'y  eut  sinon  bien. 

(/ij  Reg.    en   ce   meismes   temps. . .    de   Roume    li 
Emperour  Henri. 

[Ij   L'Itnpr.     sienne    :    Reg,   seue   ou   sève  est  la 
même  chose  chez  les  anciens. 

(/«]  Reg.    il  est  à  coustume...  et  les  Empereres.  Li 
Einpereres  estoit  en. 

[fil  Reg.    tous    li pucples  du  pays  et   li  Baron  et  li 
Prélat  afambloietit  pour  aucune  errour. 

(r)]  Reg.  est  fondée  une  ./baie  de  S.  Ermentran. 

(p)  Reg.    vies   et  ancienne  ausi  comme  se  le  deut 
chaoir  :  dedens. 

(q)  Reg.  chéirent  en  convoitise  et  en  ténèbres. 

E  e  e  iij 


406 


SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 


*  Reg.    paour 


Reg.  asigna 
*  Id.  plnseurs 


doit 


*  Gen.  Apos- 
tre 

•  Mss.  le 


*  Reg.  ensam- 
ble 

*  Reg.  nou- 
vele 


*  Id.  selonc 
*  Gerin.  de- 
mandassent 


*  Germ.   et 
contre  ces 


'  Id.  vérité 
*  Id.  ce  que 

*  Germ.  quar 


*  Id.  devoit 
'  Id.  treuve 


Reg.  l'entré 


*  Reg    croûte 


Id.  lerroiis 


ténèbres  d'ignorance,   et   oblierent   la   paor   *    de  nostre     Segneur,     pour    ce  A 
que  il  voloient  essaucier    leur    lieu  ;   si    afermerent   au   pople,   que   il  avoient 
trové   le  cors  nionsegneur  S.    Denys    l'Ariopagite.    Tost   fu  ceste   novelle  par 
le  pais  espandue  :  li  Evesques  meisnies    de    la    cité     manda     les  autres  Evesques 
voisins,   et  leur  demanda   conseil  de  ceste    chose  ;  et  leur  dit  à  la  parfin,   que 
ce   estoit  de  sa  volenté,    que  cil  cors  qui  ensi  (  a  )  avoit  este  trovez,    fu  levez 
soUempnement,    et    mis   entre    les    cors    sains.     A    ce    s'acorderent    tuit  ;     et 
asena    *    li    Evesques  le  jor  de  celé  élévacion,  et  leur  pria    (h)  (|ue  il   rêve-, 
nissent  tuit  à   ce  jor.    Endementres  (c)    furent   plusor   *    de   divers  ordres   qui 
amonesterent  l'Evesqne,  que  il  priast  l'Emperer  que   il  vosist  estre  à   ce  jor  ; 
et  li   Emperer  qui    pas  ne  crooit  *    que  ce  fust  veritez,    se  fléchi  toutes  voies 
à  leur  prières,    et  leur  proumist   que   il  i    seroit.    F^ndementres  (  d  )   assembla 
li  poples,  li   Evesque  et  li    x\bbé  de    diverses     religions.    A    la   parfin  vint     li  B 
Emperer,    et    li    Apostole    *  Leons  qui    novelement    estoit     ordenez.    En    ce 
point  vindrent   li  message  *  au  roi  Henri   à  la  cort    l'Empereor  :     mult  (  e  )  se 
merveillierent,    quand    il   virent    l'Apostole    et   les     Barons     et    les     Prelaz  et 
tout  le   pais     assemblé   *  ;    si   demandèrent  sagement  pour    quoi   ce    estoit  :  et 
quant  il  sorent  la  vérité,    si  n'en     firent     nul    semblant  ;    ainz  se  présentèrent 
devant  l'Empereor  por  dénuncier  la  besogne    *     pour    quoi    il    estoient    venu. 
Li  Empereor  les     escouta    volentiers  ;     et    f:uant   il    se    fu     conseilliez,    si    lor 
dona  response  soufisant  à  *  leur    opinion.     Lors    cuida    (/}   que   il  deussent   * 
demander  congié  de  retorner  en   leur  pais  ;   mes   avant  descovrirent  ce  que  il 
avoient  conceu    en   leur    cuers,    devant     l'Empereor    et    en    la    présence    de 
touz,   et  parlèrent  en  tel  manière  :    «    Très    puissanz  Empeieor,    tu  sez   bien 
»  que  cil  n'est  pas  estables   en  son  propos  qui  a  double  corage  ;  comme  *cist  C 
»  vices   face  à     blasmer    en    persones    de    petit    estât,    mult   doit    miex  estre 
D  dampnez  en   Empereor   et    en    Rois  ;    car  tout  ainssi   corne  aucuns  qui  est 
»  esleuz  à   grant  di  gnité,    resplendist  plus,  se  il  est   enluminez  de    vei'tuz  *  ; 
»  ausi  cil  meismes  qui  est    en  tel  estât  fait  plus  à   dampner  et  à  despire,  se  il 
»  s'abandonne  à  péchiez  et  à  vices  :  Si   te  volons    manifester  pour   coi  *  nous 
»  avons  ensi  commencié  à   parler  :   Tu   as   maintenant  promis  que    tu  garderas 
»  loiauté   et  amistié  germaine  envers  nostre  Roi  ;   mes  il  semble  que  tu  faces 
»  jà   contre  lui   et  contre  ce  que  tu    as  promis  ;    car  *  nous  avons  entendu  , 
»  que  cit  poples  qui  ci   est  assemblez  de  divers   liens,  est  pour  ce   ci    venuz, 
»  que  tu  veus  lever  et  mettre  en  révérence  ovec   les  SS.  Martyrs  la  charogne 
»  d'un  home  mort  que  l'en  a    trové  en  terre  ;  et   plus  que  l'on  le    veut  lever 
»  pour  le  cors  S.   Denys  l'Ariopagite.   Si  tu  veus  bien   savoir    et  enquerre  la  D 
»  vérité  de  ceste  chose,  tu    troveras   et  esproveras   en  toi  meismes   que   ce  est 
j)  chose  que  nus  ne  devroit   *   ne  penser,    ne    dire,  ne  faire  :   car  la  sentence 
»  de  plus  granz  clers  que  soient    en   France,  conferme  que    l'en     trove  *    es 
»  Gestes  du  Roi  Dagobert  qui  fonda  l'Eglise,  que  il  séela   le   cors   S.  Denis  et 
»  de  ses  deulz  Compagnons  en  chasses  de  leutre  *  fermées  à  III  père  de  sarreu- 
»   res,  que  l'on  puet  encores  vooir  jusques  au  jor  dui  5    et   les    mist     darriers 
»  l'autel  en    une  crote  *    voûtée   à  bon    ciment,  et  si   fort  et  si   estroite  que 
»  nus  n'i  puet   entrer ,    fors  par  une  petite   entrée  ;  et   plus  encores   que  par 
»  desus  est    uns  tabernacles  hauz  et  pesanz  d'or  fin  et    de   pierres  précieuse, 
»  où  li  S.  clous  et  la  S.   corone  sont  honestement  gardé  jusques  au  jor  dui. 
»  Se  li  cors  S.  Denys  donques  est   si  diligenment  gardez,  et  a  touz  jors   esté  ; 
»  comment   le  pot  nus  lerres   *   embler  ?   Après  com    tu  doies   savoir   que    il 


(a)  Reg.  ainssi  estoit  trouvez. . .  sollempneument . 

(b)  Reg.  si  leur  pria  qu'il  venissent. 

(c)  Reg.  Endementres,  ou  comme  d'autres  an- 
ciens l'écrivent,  dementiers  ,  endementiers,  est  la 
même  chose  que  cependant.  L'Impr.  Entandi^. 

(d)  Reg.  asambla  li  Evesque,  le  pueple  et  les  A- 
hez  de  :  Germ.  les  Prélats  de  diverses  régions:  l'Impr. 
Endementiers  assembla  l'Abbé,  l'Evesque  et  le  peuple 
de  diverses  régions. 

(e)  Reg.  moult  s'esmerveillierent. 

(/■)  Reg.  Quant  il  durent  départir,  si  parlèrent  en 
tel  manière  :  «  Très  puiisans  Empereres,  vous  savez 
»  lien  que  cil n  est  pas  estables,  quia  double  corage  : 
»  vous  avez  fait  asambléce  pueple  pour  lever  la  char- 
«  rongne  d'un  homme  mort,  et  pour  le  mètre  avec  les 


D  cors  sains  ;  et  le  veut-on  lever  pour  le  cors  S.  Denis 
»  l'Ariopagite,  lequel  cors  repose  en  France  ;  et  ce 
»  est  conferme,  passé  a  lonc  temps,  par  les  plus  grans 
»  clers  qui  fussent  en  la  Crestienté  ;  et  méesmement  il 
»  l'est  bien  trové  es  Gestes  des  Rois  de  Fr.  que  li  Rois 
»  Dagoubert. . .  S.  DenU  est  ainssi  gardez,  comment 
■n  le  porroit  nus  homs  embler  ?  Mandez  doncques  au 
»  Roi  de  Fr.  que  il  face  savoir  diliganment  se  li  cors 
«  S.  Denis  est  ou  lieu  que  nous  vous  avons  devisé, 
D  avant  que  vous  fâchiez  lever  la  charrongne  d'un 
»  home  mort,  qui  ne  savez  que  ce  est  » .  Et  li  Empere- 
res respondi,  quant  il  ot  ce  oy,  qu'il  s'en  conseillerait  : 
et  quant  il  fu  conseilliez,  si  leur  dist  que  leur  entencion 
estait  bonne  et  selonc  raison,  et  que  ainssi  le  feroit-il 
A  tant,    etc. 


SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 


407 


A  »  soit  Apostres  de   France,    et   la   corones  et    li    Roiaumes   ait   toz  jors   esté 
»  gardez  et  défenduz  par  les  prières   de   si  grant  Patrun,   nous  nous  merveil- 
»  Ions  (a)  comment  tu  tes  si    légiérement    assentuz   à   croire     tele  error  ;  qui 
»  recognois   de  parole  que    tu    es  joinz   à  nostre  Roi  en  amistié  et  en  charité  ; 
»  pour   laquel  chose  il   nous   semble    que  tu   aies   corage   et  propos  de  grever, 
»    et  de  foire   moleste  au  roiaume   ds  France  ,  se  *  tu  t'acordes  que  celé  cha-  *  c<fr/n. quant 
j)  roigne  d'orne  mort  soit   levée    pour  le    cors   nionsegneur   S.    Denys    l'Ario- 
»   pagite  :  au    mains  jusques  à  tant  que  tu  aies  *  fait  a  savoir  à  notre  segneur     '  a.'  fèt  sa- 
»   le   Roi  (le  France  ton   ami^  que  il   face   enquerre  loiaument  savoir  (b)  se  il  ^°"' 
»   a  en  France  le  cors   S.    Denys  j  et  dont   se  tu  oies  dire  certainement  que  il 
»   ne  soit  là,   si    porras    faire*  ce    que  tu  as   en  commencié  ;  et  se  tu  le  fais      *  id.îcre 
»   autrement,  nous  cnidons  que    mult    de    maus  (c)  en    doivent    encores    ave- 

B  »  nir    ».  Après  ce  que   li    message   orent   ensi  parlé,  et  li  Empereor   les  ot 
diligenment  (d)  entenduz,  il   leur   respondi  ,  que  il  s'en  conselleroit  à   l'Apos- 
toille  *  et  aus   Barons.   Après    le    conseil    leur   respondi  ,    que    leur    sentence      *  ''««•  '''^- 
estoit  bone  et  selon  '  raison,  et  que  il    le    feroit    ensi.    A  tant  s'en  partirent  ^*^c7rm.  se- 
li  message,  et  retornerent  en  France.  ■  lonc 


VII.     Comment       le      précieux      corps      monseigneur      S.       Denis       fut 
et   monstre   au  peuple,  et  comment  il  fu  confermé  de  rechief, 
que  ce  fust  le  précieux  corps    de  monseigneur  S.    Denis. 


descouvert 


Quant  li    mésage   furent  l'etorné  ,  et   il  orent  au   Roi  rendue   la  response 

^de  l'Empereor  de  la  besoigne  pour  quoi  il  estoient  là  aie  ;  si  li  contèrent 
C  après  tôt  par  ordre  comment  ceste  besoigne  *  estoit  alée  ;  et  li  Rois  (e)  qui  mult 
fut  en  grand  cure  de  ceste  chose,  manda  à  jor  nomé  les  Barons  et  les  Prelaz 
du  Roiaume ,  et  meismement  l'Abbé  Huon  de  S.  Denyse  :  et  quand  il  furent 

ituit  assemblé,  li  Rois  leur  conta  la  besogne  à  gr-anz  pleurs  et  à  granz  lermes, 
si  corne  li  message  la  li  avoient  raportée  ;  et  leur  demanda  (/")  conseil  de 
ceste  chose.  Lors  troverent  en  leur  conseil  que  ceste  errors  *  ne  pooit  estre 
estainte,  se  ce  n'estoit  par  la  démoustrance  du  cors  saint  (g)  ;  et  que  li  Abbés 
mandast  par  tout ,  et  senefiast  (h)  par  ses  lettres  le  jor  que  ce  seroit  fait  ;  et 
que  tuit  cil  i  fuissent  présent  à  cui  les  lettres  seroient  portées  ;  et  que  il  ne 
lessast  en  nule  manière  ,  que  il  ne  feist  assavoir*  le  jor  à  cens  qui  ceste  error 
avoient  esmeue  (i)  ;  pour  ce    se   il    n'i  estoient,    que    la  derrainne  errors  ne 

j|fust  peors  de  la  premierre.  A  tant  *  se  départirent  tuit  ;  mes  li  Abbés  Hues  (k) 
les  pria  touz  avant  ,  que  il  venissent,  quant  il  leur  feroit  à  savoir  le  jor.  Et 
li  Abbes  repaira  (/)  à  S.  Denys  ,  et  raconta  au  couvent  de  laienz  ceste 
chose  à  granz  plors  et  à  grant  angoisse  de  cuer  :  et  li  Frère  qui  doutoient  * 
le  commun  péril,  estoient  en  grant  mesaise,  et  chanceloient  entre  paor  et 
espérance  ;  et  toutevoies  furent-il  relevé  et  réconforté  *  par  la  grâce  de  celi 
en  cui  l'espérance  des  bien  créanz  (m)  est  mise  et  fichiée  :  et  toute  doute 
mise   jus,  se  mistrent  en  la  disposition  de   nostre  Segneur,    et  -s'abandonerent 

^mult  efforciément  à  vigiles  et  à  orésons  *  communes  et  privées  :  et  li  Abbés 
envoia  tandis  ses  lettres  par  tout ,  et  près  et  loing  ;  et  si  n'oblia  pas  à  en- 
voler à  cens  de  la  cité  de  Radibone  ,  par  cui  *  celé  errors  estoit  commen- 
cié, et  l'asséna  (n)  le  jor  au  V  jors  de  Ydes  de  Juim.  Quant  li  convenz  ot 
longuement  esté  en  croisons  ,  en  vigiles  ,  et  en  jeunes  ,  et  en  autres  péni- 
j  E  tances  par  quoi  la  divine  pitié  a   merci  des    péclieors  ;  et  li   jorz  qui  fu  mis 


*  Gerin.  chose 


*  Reg.  er- 
reur 

*  ATvf.  fel 


V 

*Germ 
oir 

sa- 

« 

Germ. 

s'en 

*  Ici.  iloub- 
toient 

*  Id.  con- 
forté 


*  Id.  croi- 
sons 

*  Id.  qui 


(a)  Germ.    exmerveillons...    ligieremenl  assentis  à 
^croire  cette  erreur. 

Ib)  Gen.  (avoir  mnn  se...  et  lor.t  si  tu  oz  dire. 

(c)  Gcrin.  moult  de  maulz  en  dolent  venir.  Ce 
liscours  ,    comme    on    vient   de    le   voir,  est  beau- 

îup  plus  court   dans    le    Ms.    du    Roi,    que  dans 

Iceux    de    S.    Geneviève  et  de    S   Germain  ;    et   que 

ans    l'Imprimé,     où     sont      les   mêmes     choses   à 

tquelques  mots    près ,  qui   ne  sont  d'aucune    con- 

léquence. 

(d)  Gerra.  dlllganment  escoutés,  si  leur. 

(e)  Reg.  et  quant  li  RoLt  sol  ce,  si  manda  tAbbé 
Huon  de  S.  Denif,  et  pluseurs  des  Barons  ;  et  quant 
il  furent  asamblé. 

if)  Reg.  conseil  que  il  en  feroit. 


(g)  Le  Ms.  du  Roi  abrège,  et  porte  tout  de 
suite  :  Adont  fu  fct  à  savoir  partout  le  pays  le  jour 
que  ce  seroit  fait  j  et  en  furent  envoies  letres  à  pluseurs 
des  Prélats  de  France.  Le  Jour  qui  mis  aproc/ia,  si 
commencierent  à  venir. 

[Il)  Germ.  segnifiast  par  bonnes  :  l'Impr.  par  les 
terres  le  Jour. 

(i)  Geriu.  amené...  le  desreniere  erreur  ne  fust 
pieux  que  la. 

(k)  Germ.  leur  pria  à  tout,  que. 

[Ij  Germ.  repéra...  de  léans  à  grans  pleurs  et  à 
grans  lermes. 

[rrî)  Germ.  des  biauz  créans...  et  fichée. 

(«)Germ.  assigna  le  Jour  à  luitismes  des  Ides  de 
Juins. 


408  SUITE  DES  CHROINIQUES  DE  S.  DENIS. 

aprocha,  si  commencierent  à  venir  de  toutes  parz  Evesque  et  Abbé,  et  A 
Moine  (a)  et  Clerc,  et  Conte  et  Baron  ,  et  du  menu  pople  homes  et  famés 
sanz  nombre  de  diverses  contrées;  et  si  i  vint  Huedes  (fc)  li  frères  le  Roi, 
que  li  Rois  i  envoia,  et  ovec  lui  plusors  des  genz  de  cort  ;  et  li  commanda 
que  il  li  seust  à  raconter  certainement  en  quel  manière  li  Creators  de  toutes 
'Germ.yoai-  choscs  vorroit  *  révélcr  aus  siens  ce  que  il  desierrent  (c):  si  n'i  vot  pas 
**'*"'  venir  ;  car   il  se  sentoit  à    si  grant  pécheor,  ce    disoit,   que  il  n'estoit  pas  di- 

*  /t/.  i-x      gjjgg  jg  regarder  des   ieuz  *  du  cors   les  reliques   de    si  précieuz  Mart}T  ;  mais 

toute  voies    créoit     il    fermement  et    loiaumont  ,    que   la    divine   débonairetez 

♦  id.  oevres  scroit  là  présente   par   ovres  *  ;  et  si   envoia   une   porpre  vermelle  ,    pour  en- 

*  Re-;.  les  veloper  les  précieuses  reli(]ues.  Quant  ce  vint     après    l'office    de     matines  *  , 
matines  ^^^^  ^^^^^  |j  gQ^ygj^y  qj  ggf^i   jq^i^   f,^,J^■   qj^^   oroisou,   et  li  Evcsquc,    li  Abbé  et 

•  id.  l'entré  U   Barou  furcut  présent,  il  osterent    l'escrin  de    l'enthré   de    la   fort    voûte   en  B 

grant  révérence,  et  fu  aportez  avant  touz  seelez  (d)  forment  et  fermement 
par  merveilleuse  art  ,  selon  l'anciene  mestrise  des  orfèvres  qui  jadis  furent  : 
deséliélez  fu  à  grant   paine  en   la     présence  de  toz  ;   et    furent   trové  entiere- 

*  Reg.  vi,z  nient  li  os  dou   preciex  INIartyr  ( e ) ,    envelopé  en  un  drap  de  soie  si   viel *  et 

si   porri,  que  {[)  il  s'esvanoissoit  et     devenoit    poudre  entre  les    mains  de  cens 

*  Gcrm.  d'y-       •   j^    niauioient ,   ausi  come    fait  toile  d'yragnes  *.    Tuit     furent    maintenant 

râi  lignes  T  */       cj 

raempli  de  si  très  grant  oudor  {g),  que    il   disoient  que  nule  espice  ne  nule 

oudor  aromatique  ne   pooit  si    souef  flairier.   Lors  furent  (  h  )  tuit    raempli  de 

si   très   grant   liéce,  que  il  comenciérent  à  chanter   grâces  et  loënges  à  nostre 

'  ^d.  sanglot  Scgncur,  et  en  granz  lermes  et  en   granz   sanglouz  *  entremeslez  ,    assemblèrent 

*  /d.  viex  les  pièces  du  viel*  paile  et  la  poudre  des  vestemenz  de  mon  segneur  S.    Denys 
'id.iUie^  et  de  ses  Compagnons  ;  et   les  os,    qui   par   l'Abbé  Huon*de   laienz   estoient  C 

traitié   dévotement ,    enveloperent    ou     riche     paile     que    li   Rois  i  ot  envoie. 

*  Heg.  (lire  Lors  commeucierent   li   Evesque    à    crier   *    au    pople     la    vérité  ,    si    corne   il 

l'avoient  trovée  (i).  Adoncjues  fu  la  joie  si  grant  ou  pople  que  nus  ne  le 
porroit  dire.  Un  poi    en    loing  de   l'Kglise  portèrent  les   Refuiues  à  procession 

' Reg.  \me[>\r  pour  exciter  la  dévotiou  du  pople  *.  Huedes  {k)  li  frères  li  Roi  retorna  au 
Roi  à  Paris  ,  et  li  conta  tôt  par  ordre;  si  come  il  avoit  esté  ;  et  li  R.ois  qui 
fu  liez  outre  mesure  ,  mut  en  ce  jor  meismes  à  pié ,  et  touz  nuz  piez  par 
grant  dévocion  ;  et  vint  à  pié  jusques  à  l'Eglise  mult  humblement,  pour 
aourer(/)  son  glorieus  seignor.  Après  offri  un  riche  drap  de  soie  (m),  et 
puis  prist  congié  de  retorner.  Les  Reliques  portèrent  à  procession ,  à  grant 
multitude  du  pueple  et  devant  et  darrieres  ,  et  puis  assidrent  la  chasse  desus 
l'autel  ;  ensi   demora  XV-jors    entières    pour    la    multitude    dou    pople ,  qui  D 

*Germ.  aussi  chascun  jor  vcuoit  novclc  de  diverses  régi  uns  ;  et  tant  corn  il  demora,  ensi* 
fu  gardez  par  jor  et  par  nuit  des  deulz  parties  dou  couvent  l'une  après  l'autre. 
Si  fu  ensi  laissiez  tout  à  penséement  jusques  à  tant  que  cil  qui  avoient  celé 
'  Germ.  L-iiW.  error  esmeue,  en  porrent  savoir  la  certeneté  ou  par  ex*  ou  par  autrui.  Après 
les  XV  -  jors  fu  li  vaissiaus  rassis  en  son  propre  lieu  ,  ausi  come  il  estoit 
devant,  à  la  foënge  de  celi  qui  vit  et  règne  sanz  fim.  Ci  (n)  ne  doit  on 
pas  entrelaissiere,  que  l'on  ne  mete  les  nous  d'aucuns  qui  là  furent  ,  à  la 
mémoire  de  ciaus(o)  qui  à   avenir  seront.  Des   Prelaz   furent    cist,    Guis  Arce- 

*  /d.  Sens  vesques  de   Rains  *  ,  Roberz     Arcevesques      de      Cantorbiere,      Imberz   Flves- 

ques   de  Paris,    Elinanz  Evesques    de     Laun,    Baudoins    Evesques   de  Noium, 

*  id.  Sainiiis  Gauticrs     Evesques    de    Miauz  ,   Froulanz    Evesques     de  Senliz  *.    Si  amena 

'al  G  erra.  Prestre  et  Clerc.  tour  l'Eglise  pour  esmowoir. 

(6)  Reg.   et  li    Rois  y   envoia   Eude  son  frère  ,  et  (A)  Reg.    li    Quens  Eudes  retourna    à   Parit  ,  et 

avec  lui  pluseurs  gens  de  sa  court  ;  et  si  li  manda.  le  conta  au    Roi  son   frère;    et  li  Rois  qui  fu  liez, 

le)  Germ.  désirent  ;  si  n'i  voult  pas  -venir,   quar.  mut. 


d)  Germ.  devant   touz  seelez  fourment   et  ferme-  [l]   Reg.    aourer  le  glorieus   Martir,    et    i   ofri. 

ment  par  merveilleuses  maisiries  des  orfèvres.  Germ.     honnourer  ,    c'est     la  même   chose.     Aourer 

(e)  Reg.  les  os  du  cors  du  précieux  Martir,    et  fu-  vient   d'adorare  ;    que  les    Auteurs  du   moyeu  âge 

rent  trouve's  enveloppés  en.  ont  souvent  pris  pour  honorare. 

{f)  Reg.  que  ce  devenoit  poudre  :    Germ.    que   il  (^m)  Reg.  de  soie:  et  fu  le  cors  saint  laiisie'XFjours 

s'amentitsoit  et  devenait.  sus  l'autel  ,  pour  ce  que  cil  qui  estoient  dieu   en  tel 

(g)  ^^ë-  "*'""'■  fi'  ^^  •^'  douz  flair,  qu'il  en  furent  errour,  en  seussent  la   vérité.   C'est  ainsi  que  le  Ms. 

tuit  raempli  :,  et  commencierent  à  chanter .  du    Roi    continue   d'abréger,     et   finit   ce   chapitre. 

(A)  Germ.  furent  maintenant  racmplù  de  si  grant  (n)  Germ.  si  ne  doit  pas  entrelessier  que  l  en. 

Uesce.  (o)  Germ.  de  ceulx  que   à  venir.   Des  Prélats  fu- 

(i)  Reg.  et  portèrent  les  Reliques  à  procession  en-  rent  cil...  Cantorbie. 

chascuns 


SUITE  DES  CHRONIQUES  DE  S.  DENIS. 


409 


•  Id.  cil 


Id.  Pierre 
Id.  Aubeu 


Id.  Gief- 


cil 


chascnns  oveques   soi  valanz  persones  et  Clers  et  lais.  Des  Abbez  i  furent  cist  *  ; 

premièrement,  li    Abbez  Hues  de  S.   Denys,   Auberz  de  Mermoster,  (a)  Jehans 

Abbés  de  Fescam,  Landris  Abbés  de  S.   Père  *  de  Chartres,    Roberz  Abbés   de 

S.   Père  de  Fossez,   Raous  Abbés  de   S.   Perede  Laigni,  et    Aiberis   *   Moines 

de  S.    Rémi    de  Rains;  si    fu   cil    uns  des  messages    qui     aflferma   (fc)   devant 

l'Empereor,     que  S.  Denys  li  Aryopagites  estoit    en  France  ;    et    si  i  fu    Ge- 

froiz  *  Abbés  de  Colons  :   et  tuit  cist  Abbés  (c)  avoient  amenez  Moines  pro- 

desomes  et     bien    religiex.   Des    Barons   i  furent  cist^*  présent,    Huedes   {d)  li    ^'^I i^ 

frère  le   Roi,    Gautiers    Cuens    de    Pontiu,    Guillaume    Cuens    de     Corbuel, 

Yves    Cuens    de    Biaumont,   Galeranz    Cuens    de  Moulanz,     et    maint    autre 

noble  *  home,  sanz  le  grant  nombre  des  simples  Chevaliers.  *  id.  gram 

VIII.   Caj  dist  des  enfans  et  de   la  lignie  du   Roi  Henri  et   de  sa  mort. 

De   la  niége    Henri    l'Empereor*  d'Alemaigne ,     que   li   Rois  Henris   out    *j{eg.\'Em- 
espousée,   ot  une  fille  qui  assez   tost   fu  morte  :  la  mère  (e)  nieismes  ne  ves-  P"eres 
qui   pas  puis  longuement  ;  et  li  Rois   qui  pas  ne  voloit  estre  sanz  famé,   en- 
voia    Gautiers    l'Evesque   de    Miaux   au    Roi  de  Rousie,    et  li  *   manda,    que    *  Cen  man- 
il  li  envoiast  une  soue  fille  (/"),  qui  avoit  non  Anne  :  et  cil  qui  mult  en  fu  hez,  °*"' 
le   fit   volentiers   (g).   Et   quant  ele  fu   venue ,    li  Rois   manda  ses  Barons ,    et 
l'espousa    soUempnement   [h)  :     et    la   Dame    qui    sainte   vie    nienoit ,    pensoit 
plus  aus  choses  esperituex  (i)  qui  à  venir  sont,  que  ele  ne  faisoit  aus  temporex, 
en  espérance  que    ele   an  receust  le  loier  en   la  vie  pardurable.    Une   Eglise 
fonda  en    la  cité   de    Senliz   en  l'onor  de    S.   Vincent.     Benaourousement   (  /c  ) 
et  glorieusement  vesqui  li    Rois   ovec   li  Ion  tens,   et   engendra  en  li  III  va- 
lanz   fiuz,    Phelippe,    Robert    et    Hue  ;    qui    puis   fu   apelez   Hues    li    Granz , 
et  fu   pères    Raoul  le   Conte    de    Vermandois.    En    ce   tens  fu  arse  la  cité  de 
Paris  ;  et  auqiies  entour  ce  tens  fu   famine   trop   (/)   granz,   qui  dura  Vil  ans. 
Philippes   (m)  li  ainez    des   III  frères,    fu  enoinz    et  sacrez  au    vivant  de   son 
père,    et  par    son  commandement  ;  quar   il  estoit  jà  vieuz  et  débrisiez.  Ce  fu    *  Reg.  yiex 
feit  en    l'an    de    l'Incarnation    MLIX.     En  l'an   après   niorut    li  Rois  Henris  , 
et  fu  ensepouturez   *  en  l'Eghse  S.   Denys,   ovec  son   père    et  son   aiol  et  son  •  m.  enterrez 
bisaiol  *,  et  les  autres   Rois  qui  laienz   gisent.  Cil  Rois  Henris  fu  mult  cora-  •  jd.  besaioi 
geus  et  puissanz  en  armes. 

Ci  faut  l'esloire  du  Roi  Henri. 


Îa)  Gerra.  de  Moremonstre,  Marmoutier. 
b]  Gerra.   affrema  devant  l' Emperere. 

(c)  Gcrm.  cil  Abbé  avoient  amené  preudom- 
mes  et. 

(d)  Germ.    Oeuddes Gautier     li    Quens     de 

Ponlif      (Poiitoise),    Girart    Quens  de     Corbueil.... 
Quens  de   MeuLlent. 

(e)  Reg.  ne  la  mère  ne  vesqui  pas  après  guère  Ion- 
guement. 

if)  ^^S-  """  '^^  'f^-f  fdles  qui. 

{g)  Reg.  li  envoia  moult  volentiers. 

(/i)  Reg.  sollcmpneument  :  et  la  Dame  qui  moult 
estoit  religieuse,  fonda  une  Abbaie. 

{i)  Gerin.  espiritueulz  que  à  venir  sont....  tempo- 
rales . .  loier  en  la  cité  en  la. 

(/c)  Reg.  Bciieureusement  et  longuement  vesqui  li 
Rois  en  sa  cornpaignie,  et  engendra  *n  li  troiz 
enfans. 

(/)  Reg.  et  en  ce  tans  meismes  fu  famine. 


(m)  Reg.  Phelippe  li  ainznez  fu  couronnez  au. 
«  Il  est  évident^  dit  le  P.  Hardouin  ,  que  c'est 
»  pour  faire  croire  que  Philippe  I  étoit  fils  de 
B  Henri,  qu'on  a  feint  qu'il  étoit  si  jeune  lors- 
»  qu'il  fut  sacré...  On  vouloit  arranger  de  telle 
>  sorte  ces  commencements  de  la  3"  race,  qu'on 
»  fît  croire  que  les  Ducs  de  Bourgogne  descen- 
»  doient  du  chef  de  la  maison  régnante  en 
»  France...  que  les  premiers  Rois  n'ont  point 
»  eu  la  royauté  par  élection  ,  mais  par  le  droit 
tt  de  leur  naissance  :  car  c'est  pour  cela  que  l'on 
t  feint,  qu'ils  ont  été  sacrés  du  virant  de  leur 
»  prédécesseur  ;  ce  qu'on  ne  feroit  pas  ii  le  pré- 
»  décesseur  n'étoit  leur  père  ».  Ainsi  le  Jésuite 
prétend  que  Philippe  n'étoit  pas  fils  de  Henri. 
Nous  citerons  dans  un  moment  la  pièce  où  il 
étahlit  cette  chimère ,  et  nous  n'en  parlerons 
qu'avec  mépris. 


Tome  XI 


Fff 


410 


EXTRAIT  D'UNE  CHRONIQUE  W 

DES  ROIS  DE  FRANCE. 

De  la  Bibliothèque  du  Roi  Ms.  N°.  567. 

1031.  y»    PRÈS  le   dit  Robert  Henry   son    fils   commença  à  régner  en  l'an   MXXX. 

XA.  Le  dit  Roy  Henry  ot  de  Anne  sa  femme  fille  George  le  Sclavon  Roy.... 
c'est  assavoir  Philippe,  Robert  et  Hue  le  Grant.  La  dite  Anne  fonda  S.  Vin- 
cent à  Senlis.  Ou  temps  du  dit  Henry,  Robert  Ghichart,  dit  Normant,  de  g 
Normandie  conquist  Puille,  Calabre  et  l'isle  de  Sesille  en  l'an  MLVII ,  le 
XXVII  de  son  règne.  Il  fonda  à  Paris  l'Eglise  de  S.  Martin  des  Champs, 
et  y  mit  pour  y  servir  Dieu  Clers  et  Prestres  séculiers.  Il  régna  XXX  ans, 
et  fut  enterré  à  S,  Denis. 

1060.  Après  le    dit  Henry    [b)   Philippe  son   fils   le  premier   du  nom  commença   à 

régner  en  Roy  de  France  en  l'an  MLXI  ,  et  ot  à  femme  Berthe  fille  de 
Baudoin  Comte  de  Holande,  seur  de  Robert  Comte  de  Flandres.  II  en  ot 
ung  fils  nommé  Loys  le  Gros,  qui  fut  Roy  après  ly.  Il  acheta  la  cité  de 
Bourges  et  la  Comté  de  Gastinois.  Il  print  par  force  et  occupa  la  Comté  de 
Veuguesin.  Il  fist  faire  le  chastel  de  Montmeliant  contre  Hue  Comte  Dam- 
martin  qui  estoit  son  adversaire.  Ou  tems  du  Roy  Philippe  en  l'an  IMLXXVII 
commença  l'ordre  de  Grantmont.  L'an  MLXXX  fut  commencée  l'Eglise  r 
de  S.  Sauveur  en  l'Eglise  qui  est  appellée. 

(a)  Cette  Chronique  va  jusqu'au  Roi  Charles  exponit  illud,  Pliœbum  adamasse  Leucotheen,  dicit 
VI  :  aussi  ne  contient-elle  rien  de  fort  impor-  Deum  adamasse,  etc.  Or  voici  ce  que  le  P.  Har- 
tant  pour  les  premiers  règnes  de  la  troisième  douin  ])ense  de  ce  passage  :  t  C'est  un  tissu  de 
race  de  nos  Rois  »   faussetés    et   de    pures     visions   que     cet    Auteur 

[b)  Un  Auteur  nommé  Ingulphe,  qui  se  dit  »  débite  ici  Car  depuis  l'Emp.  Philippe  jusqu'au 
contemporain  de  ces  deux  Rois,  et  qui  a  lait  »  Roi  Philippe  l  on  ne  sçauroit  trouver  dans 
une  Histoire  dont  nous  avons  donné  un  extrait,  »  l'Histoire  même  la  plus  fabuleuse  une  seule 
rapporte  (ju'un  certain  Grammairien  disoit,  que  »  personne  distinguée  ,  qui  ait  eu  le  nom  de 
Dieu  affectionnoit  particulièrement  la  piété  du  »  Philippe  Cet  Ingulphe  est  un  fourbe  qui  se 
royaume     de     France  ,     c'est-à-dire     du     royaume  »   trahit     lui-même  ,     lorsqu'il     dit    que    le    royau- 


surnomnié    des    Philippcs  ,    parce    que      plusieurs   y  »   me   de     France    est    le    royaume    des   Philippes  : 

avoient   le    nom    de    Philippe  ;  si    bien   que  le  Roi  »  car    il    insinue    par   cette  expression   que   les  Rois 

Henri    qui    règne  à   présent,    dit-il ,     a  fait    donner  »   régnans   tiroient   leur    origine    d'un  Philippe ,    et 

le   nom  de  Philippe  à  son  fils  aîné  :  Et   forte    Leiica  »   qu'il    y    en   avoit    déjà  plusieurs     de   ce    nom-là, 

dcitur  à  Leucon^i    quod  in  Scytidca  lingua    inteipre-  »  quoiqu'il    y    donne   un    autre    sens    >.    La  criti- 

tatur  P/iili/>pus  :  ufide  Magister  in  haffogif  suis  Ub.'S,  que    du     P.     Hardouin   est    certainement    trop   ou- 

et  niveus  I.eucon,  dicit  ibi  liunr.  Leucon  fuisse  Philip-  trée,     et    nous    ne    l'adoptons    pas:    nous    remar- 

pum  Imper,  qui  niveus  descriptus  est,  quia  C/iristianus  quons      seulement      que     l'érudition         d'Ingulphe 

et  baptismo  super  ni\>em  dealbatus.  Et  atio  in  lucoubi  manque    ici   de   justesse. 


A' 


D 


SUITE  («)  DU  MIROIR  HISTORIAL. 

Ms.   146  de  la  Bibliothèque  de  S.  Germain-des-Prez. 

PRÈS  la  mort  du  Roy  Robert  son  fils  Henry  régna  après  luy,  nonobs-  „ 
tant  que  la  Royne  Constance  sa  mère  héoit  icelluy  Henry,  et  voulloit 
couronner  Robert  le  Duc  de  Bourgongne,  le  moyen  des  trois  frères.  Plu- 
sieures  villes  et  chasteaulx  saisist,  et  s'alia  au  Conte  de  Champaigne,  et  à 
plusieurs  aultres  Princes  pour  estre  en  son  ayde  :  mais  Henry  qui  estoit  aspre 
chevalier  et  courageux ,  assembla  grant  ost  ;  et  fist  tant  par  armes  et  par 
force,  qu'il  abbatist  l'orgueil  de  sa  mère,  et  en  chassa  tous  ceux  qui  estoient 
Robert  contre  luy,  par  l'ayde  que  luy  fist  *  Richard  Duc  de  Normandie  ,  et  Mauger 
le    Conte    de    Corbet^    son     oncle.    Ce   Roy   Henry     espousa  la     niepce    de 

(a)  Ce  qui    précède,   se  trouve  imprimé  à  la  page  314  du  X'  Volume  de  cette  Collection,  où  nous  avons 
donné  une  notice  du  Livre  Ms.  ainsi  intitulé. 


SUITE  DU  MIROIR  HISTORIAL. 


411 


A  l'Empereur  Henry ,  et  furent  bons  amis  ensemble.  Sitost  que  Henry  (  a  ) 
fut  couronné  Roy,  il  courut  sus  à  Hue  le  Conte  de  Champaigne  ,  et  lui  tollist  le 
chastel  de  Gournay,  et  la  moitié  de  Sens  que  la  Royne  Constance  luy  avoit 
donné.  Après  il  courut  sus  à  Baudoyn  le  Conte  de  Flandres,  qui  fut  (ilz  dii 
Conte  Arnoul  ,  pource  qu'il  ne  luy  voulloit  obéyr  :  mais  il  le  fist  par  son 
sens  venir  à  sa   féaulté. 

En  ce  temps  le  bon  Duc  *  Richart  de  Normandie  alla  oultre  mer  ,  et 
laissa  ung  petit  filz  nommé  Guillaume  ,  et  à  son  retour  trespassa  :  et  lors 
commencèrent  plusieurs  guerres  et  occisions  en  Normandie.  L'enfant  Guil- 
laume ,  qui  estoit  Duc  de  Normendie  ,  par  l'admonestement  de  Guy  le  filz 
au  Conte  de  Bourgongne,  pria  par  nécessité  le  Roy  Henry  ,  qu'il  luy  aydast  ; 
et  si  (ist-il  :  et  firent  *  par   le  Roy  et   par   le    Duc    si  chastiés  ,   que  tous    leurs 

B  contraires  vindrent  à  mercy  ;  et  ne  fut  oncques  puis  nuls  d'eulx  si  hardy  , 
qui  osast  contre  lui  mouvoir.  Ce  duc  Guillemme  osta  à  Richard  (  i  )  son 
cousin  la  Conté  de  Monstruel,  et  la  donna  à  Robert  son  frère. 

Par  l'enhorteraent  de  plusieurs  envyeux    Françoys  ,    le   Roy  fut   moult  esmeu 

contre  le  Duc  Guillemme.  A  deux  osts    entra   en    Normendie  ;  et   fist  de  l'ung 

Capitaine  Geuffroy  Martel ,   et  l'envoya    en   Caux  ;  et   le  Roy    mena   l'aultre. 

Le  Duc   assembla  ses  gens,   et  en  fist  deux  osts  :  l'ung   mena  contre    le   Roy, 

et  l'aultre  envoya    contre  Geuffroy  Martel    qui    destruisoit  le  pays  de  Caux  : 

et  se  combatirent  ensemble  ;  Françoys   furent  desconfis,   et   en   y  eust    plusieurs 

[occis.   Le  Duc  Guillemme ,   pour   espouventer   le    Roy  ,    envoya    ung  Hérault 

sur  ung  mont  près    des    herberges  du    Roy  ;  qui  cria   haultement ,    que   Fran- 

'çoys  menassent  en  Caux  des  voitures  ,    pour   ramener  leurs  parens    qui   estoient 

occis.    Quant    le   Roy   sceut  les  nouvelles ,    il  retourna    en  France  bien  dolent. 

'Une  aultrefois    le  Roy   esmeut  ses  osts  contre    le  Duc  Guillemme  ;  et   le    Duc 

Guillemme  rassembla  grans  gens,  et  vint  contre  le  Roy  qui  estoit  vers  Bayeux  : 

il  courut   sus  hardiement    aulx    Françoys  ,    et   moult  en  occist.   Toutes  vois  le 

Roy  considérant  la  vaillance  du  Duc,   désira  s'amor  (c)  ,  et  firent  bonne     paix 

ensemble  par  le  conseil  des  preudhommes. 

La  Royne  femme  du  Roy  Henry,  fille  de  l'Empereur  Henry ,  trespassa 
lors  :  si  espousa  Anne  fille  du  Roy  de  Roussie,  qui  fut  de  moulte  saincte 
vie  ,  et  pensoit  plus  à  acquérir  la  vie  perdurable  que  la  gloire  mondaine. 
Une  Eglise  fonda  en  la  cité  de  Senlis  en  l'honneur  de  S.  Vincent.  Bieneu- 
rement  vesquit  le  Roy  avecques  elle  longtemps ,  et  en  eust  trois  vaillans 
filz:  c'est   assavoir,  Philippe  (d)  le  premier  de  ce  nom  Roy   de    France,   qui 


Robert 


furent 


(a)  Ce  Prince,  dès  le  mois  de  Janv.  1015,  avoit 
pris  la  qualité  de  Duc  de  Bourgogne,  dans  un 
titre  de  S.  Bénigne  de  Dijon  qu'il  signa  alors 
avec  Hugues  ,  GDmte  de  Cbâlons  ,  Evûque 
d'Auxerre  ,  et  Otton  ,  Comte  de  Maçon  [  selon 
l'Abbé  Fleuri  le  Comté  de  Maçon  fut  uni  au 
Duché  de  Bourgogne  en  1078].  Le  Roi  Henri 
donna  à  son  frère  Robert  en  ajjpanage  la  Bour- 
gogne ;  et  cette  province  étoit  un  fief  réversible 
à  la  Couronne.  «  Que  le  Roi  Henri  ait  cédé  la 
»  Bourgogne  à  son  prétendu  frère  Robert,  dit 
»  faussement  le  P.  Hardouin  dans  une  Dissertation 
v  dont  nous  allons  bientôt  parler,  c'est  une 
»  fiction  qui  se  détruit  par  trois  raisons  ;  la  pre- 
>  miere,  ([ue  la  monnoie  se  frappoit  à  Châlons 
»  sur  Saône  au  nom  de  Henri  :  Henricus  Re-z.  X. 
t  Cavilloii  civitas  ;  et  au  milieu  B.  pour  Burgun- 
»  dia  :  la  seconde,  que  passé  ce  prétendu  Robert, 
»  tous  les  Ducs  de  Bourgogne  n'ont  point  d'au- 
I  très  noms  que  Eudes  et  Hugues  :  la  troisième, 
»  que  ce  i)rétendu  frère  du  Roi  Henri  ne  se  trou- 
»  vc  que  dans  de  fausses  Histoires  ou  Chartres  >. 
{b)  Les  Auteurs  contemporains  doivent  ser- 
vir à  rectifier  tous  les  faux  noms  qui  se  trouvent 
ici,  et  dans  les  autres  pièces  des  temps  posté- 
rieurs. 

ic)  C'est-à-dire  son  amour,  son  amitié. 
a)  Le  P.  Hardouin  ,  homme  à  paradoxes  et 
k  chimères  s'il  en  fut  jamais,  dans  une  Disserta- 
tion sur  l'Acte  du  sacre  du  Roi  Philippe  1  ,  la- 
quelle se  trouve  dans  le  Ms  de  la  Biblioth,  du 
Roi,  coté  6178.  A.  art.  2,  prétend  contre  la 
▼érité  de    l'Histoire  et  sur  des  preuves   assorties  à 


son  génie  ,  que  Philippe  fut  le  premier  Monar- 
que de  sa  race,  n'étant  pas  fils  du  Roi  Henri  [  : 
puis  ce  trop  hardi  Critique,  à  l'occasion  des  pa- 
roles d'Ingulfe,  donnant  l'essor  à  son  imagina- 
tion romanesque,  invente  et  ajoute  ce  qui  suit  : 
a  Si  ce  nom  [de  Philippe]  s'est  conservé  dans 
»  la  postérité  de  l'Emp.  Philippe  en  France,  et  si 
»  le  Roi  Philippe  I  en  est  descendu  ;  n'est-ce  pas 
»  avec  fondement  illustrer  la  Maison  Royale, 
»  que  de  dire  qu'il  descend  par  son  père  de  la 
»  plus  noble  famille  Romaine  qui  fût  restée  en 
»  France;  et  que  sa  mère  étoit  de  la  plus  noble 
»  famille  Franque  qui  fût  alors  ,  issue  des 
D  Louis  que  les  Historiens  ont  mis  dans  la  se- 
»  conde  race.  Je  n'affirme  encore  rien  ;  je  dis 
»  seulement  que  cette  alliance  est  la  raison  la 
»  plus  vraisemblable  qu'on  puisse  apporter  de 
B  l'alternative  constante  de  ces  deux  noms  Phi- 
»   lippe  et     Louis  ,     dans'  les    deux    premiers     nés 

>  de    la   Famille    Royale,    tant   que    la    ligne     di- 

»   recte  a    duré Les   médailles    de   l'Emp.    Phi- 

»  lippe  marquent  qu'il  descendoit  d'Antoine  et 
B   d'Auguste,    de    Pompée    qui   descendoit   de   Nu- 

>  ma  Pompilius  ,  second  Roi  des  Romains  et 
»  gendre  de  Romulus  ;  et  enfin  de  Marcius  Phi- 
»  lippus,  issu  d'Ancus  Marcus  3"  Roi  des  Ro- 
»  mains.  Les  médailles  démontrent  tout  cela 
I   visiblement...       Quelle     origine    peut-on      trou- 

>  ver  plus  ancienne,  plus  noble  et  mieux  éta- 
D  blie  .'  Pourquoi  ne  seroit-il  pas  permis  de  la 
B   proposer     et   de   la    croire   jusqu'à    ce    qu'on    la 

>  détruise  par  bonnes  preuves  »  f 


F  f  f  ij 


412 


SUITE  DU  MIROIR  HISTORIAL. 


régna  après  luy  ,  Robert  ,  et  Hue  qui  puis  fut  appelle  le  Grant.  Lors  fut 
arse  et  embrasée  la  noble  cité  de  Paris  par  feu  de  meschef  ;  et  si  fut  fa- 
mine qui  dura  sept  ans.  XXX  ans  régna  le  Roy  Henry,  puis  mourut. 

Phelippes  l'aisné  filz  du  Roy  Henry  de  France  ,  fut  couronné  dès  le  vivant 
de  son  père  :  et  l'an  après  trespassa  le  Roy  Henry,  et  fut  mis  en  sépulture 
à  S.  Denis  en  PVance.  Ce  Roy  Phelippes  fut  le  premier  Roy  de  France  de 
ce  nom.  Ilvesquit  en  son  temps  moult  en  paix  IX  ans  qu'il  régna;  et  lui 
fut  fortune  moult  doulce.  Il  print  à  femme  la  fille  au  feu  Conte  de  Hol- 
lande, qui  Berthe  fut  appellée,  et  sœur  de  Robert  le  Conte  de  Flandres. 


EX  ORIGINE  («)  REGUM  FRANCISE. 

Ex  Ms.   Codice  Alborum-mantellorum  Monasterii  Paris. 


B 


Ad  1060. 
*  Bertham, 


HE  N  R 1  c  u  s  filius  ejus  [  Roberti  ]  post  ipsum  regnavit  annis  (  b  )  XXX. 
Habuit  uxorem  Annam  nomine  ,  bonam  et  religiosam  ,  quœ  fundavit 
Ecclesiam  S.  Vincentii  Silvanectensis  ;  de  qua  habuit  très  filios ,  Philippum  , 
Robertum  et  Hugonem.  Circa  annum  verô  Domini  M  [  LIX  ]  fecit  filium 
suum  Philippum ,  adhuc  VIII  annorum  ,  Remis  in  Regem  inungi  per  ma- 
nus  Gervasii  ibidem  Archiepiscopi.  Anno  post  hune  altero  idem  Henricus 
mortuus  est  ,  scilicet  anno  MLXI  in  fine  :  post  quem  filius  ejus  Philippus 
in  regno  dominatur  ;  eumque,  quia  parvulus  erat ,  Balduinus  Cornes  Flandriae 
gubernavit  in  Francia. 

Philippus  filius  ejus   anno     Domini   MLXI   incepit    regnare    annis    XLVIIl. 
Desponsavit  filiam  Comitis  Hollandiae,  nomine  Bathildem  *  ,  ex  qua,  etc. 


(a)  Is  tituhis  est  Ms.  Libro,  cujus  meta  est 
annus  Christi   1422. 

(i)  In  veteri  Clironico  Ms.  scripto  an.  H35, 
in  Bibliolh.  S.  Germani  Prat.  inter  Miscell.  Mss. 
Tom.  I  Durandi,  ex  Ms.  Cod.  Reg.  Sueciae 
1627  :  ^nno  MXLI  Henricus  filius  Roberti  super 
Francos    an.     XXX.    Et   ibid.     in     alio      Chronico 


nialè  :  Hsnricus  annis  XXF  vel  XXI  f.  Sic  per- 
peràm  in  Genealogia  Regum  Fr.  à  Piiarainiindo 
ad  Ludovicuin  XI  ,  ex  Ms.  Cod.  Reg.  1523, 
olira  Colbert  1923  :  Henricus  computatur  XX f, 
et  resnai'it  annU  XXflI.    Recliùs   in   Chronico  Ne- 

o  ... 

maus.  inter  Probationes  novae  Hist.  Occitaniae  : 
Haenricus  filius  ejus  annis  XXIX. 


D 


EX  CHRONICO  («)  BRÏTANNICO 


*  Al. 
MXXXIX 


ANNO   MXXXVIl,  Obiit    Budicus  Cornes. 
MXL    *.    Obiit    Alanus    {h)     Cornes     Redonensis.      Civitas     Nannetensis 
Comiti  Gauffrido  à  Hoëllo   Comité  reddita  est  ;  qui  non  bona  usus    lide ,  au- 
ferre  eam  illi  temptavit  :   sed  vix  XL  dies  retentam  turpiter  amisit. 

MXLIX.  Obiit  Budicus  ,  aliquamdiu  dictus  Episcopus  [  Nannetensis]  ; 
sed  posteà  ,  propter  simoniacam  hteresim  suam  ,  apud  Remensem  jMetropolim 
à  Papa  Leone  depositus  est.  Hic  priùs  pacem  constituit  Nannetensibus. 

MLI  (  c  ).    Obiit   Mathias  Comes. 

MLX.    Kalendis  Aprilis  Gauffridus  Comes  moritur. 

MLXI.  Monstrum  in  Britannia  nascitur  ■.  infra  umbilicum  unum  ,  suprà 
vero  geminatum  habens  hominem.  Nannetenses  Hoëlum  in  Comitem  rece- 
perunt  ;  sed  reliqui  Britones  Eudonem  generum  Conani  erexerunt  in  Ducem. 

MLXII.   Obiit  Gauffridus,  Fulconis  filius,   Comes  Andeg. 

MLXIII.   Ordinatio  Quiriaci  Nannetensis  Episcopi. 


E 


(aï  Ex  variis  Chronicorum  fragraentis  in  ve- 
teri Collectione  Ms  Ecclesiae  Nannet.  repertis, 
quae  laudantur  à  Petro  le  Baud  sub  hac  ut  pluri- 
niùin  ap]>ellatione,    les  Croniques  Annaulx. 

(6)  Aliàs  :  Kalendis  Apr.  obiit  Alanus  Dux  Bri- 
tanniœ.  Hic  ***  jilio  sua  Conano  trimensi  reliquit. 
Quandô     autem      Auctores       Chrono^raphi       uno 


tantùm  anno  inter  se  différant ,  id  discriminis 
Sîepiùs  refundendura  est  in  varium  anni  inci- 
piendi  ino<lum.  Alii  nempè  vetereni  calculum, 
alii  novuin  sequuntur.  Quae  régula  innuincris 
coiuprobari  potest  icxemplis. 

(c)    Al.    ML  obiit   Mathias     Comes   Nannetensu  ; 
eut  successit  Hoëllus  frater  ejus. 


EX  CHRONICO  BRITANNIGO. 


413 


4  MLXVI  (a).  Cornes  Britannorum  Conanus  juvenis  et  maliciosus,  An- 
degavorum  terram  adorsus,  .superbae  pervasioni  suae  in  ipsa  Andegavoium 
terra  morte  subita  praereptus  est. 

MLXVI  [vel  MLXVIII  ].  Gauffridu,  Cornes  junior,  quein  Barbatura 
cognoniinaverunt  ,  traditus  est  à  suis  Fulconi  fratri  suo,  et  eivitas  Andega- 
vensis  ii  Nonas  Apr.  iv  feria  de  ebdoniada  quae  dicitur  penosa.  Auctores 
traditionis  fVierunt  Gauffridus  de  Prulliaco  ,  Rainaldus  de  Castro-Gunterii, 
Geraldus  de  Monasteriolo.  Et  sequenti  anno  captus  est  supradictus  Cornes 
Gauffridus  à  Fulcone  fratre  suo  in  bello  publico  ;  et  Fulco  ab  Andegaven- 
sibus,  vellent  nollent,  receptus. 

MLXXVI.    Hoël    faciens  bella    apud    Comiteni    Gauffridum  ,      cognomento 

Granonem,  castruni    Doli,    Comité    Guillermo    Normannorum    sibi   aux.iliante, 

B    per  XL  dies  ingeiiiis   ac     aliis  machinationibus   obsedit  ;  quod    minime  capere 

potuit.    Sequenti   (b)    anno  Cornes    Hoël   capitur  à  suis.    In  hoc   anno   obiit 

Quiriacus  Nannetensis  Episcopus. 

Obiit  Mainus  Episcopus  Redonensis. 

(a)   Al.    MLXFI  conieta   Stella  ferè  per  XV  die.t  pam  Oldae,    vulgô  Oudon. 
in    vcciduU  partibus   apparuit.   ConaniLs    Dux,  per-  [b]  Aliàs  :    MLXXVI   Cornes   Hoël   capitur  à  suis, 

domitâ  Britanniâ^   apud  Credonense   castrum  fiiiein  et  eodem  anno  ubiit  Quiriacus  Episc.  Nanncteiuis. 
ritœ  fecit.  Credo,  Craon,    locus  est  positus  ad    ri- 


D 


EX  CHRONICO  W  S.  VITONI  VIRDUNENSIS. 

Apud  LabbeAim  Tom.  I  novœ  Bibl.  Libr.  Mss.  pag.  401. 

ANNO    {b)    MXXXVin.     Rayemberto      *     Episcopo     succedit      Richardus. 
MXLVL     Obiit     Richardus      Al)bas     S.    Vitoni  :      succedit     Valeranus. 
Obiit  Richardus  Episcopus  Virduni  :  succedit  Tlieodericus. 

MXLVIIL      Civitas     Virdunensis      (c)     à     Duce    Godefrido    et     Balduino 
Comité  depraedatur,  et  unà  cum  Monasterio  S.  Mariae  incenditur. 

MXLIX.  Dedicata  est  Ecdesia  B.    M.  Magdalenae  à  Leone  Papa  IX. 

MLX.    Obiit  Valeranus  (d)   Abbas  :  succedit  Grimoldus. 

MLXIX.    Obiit    Godefridus    Dux,    tilius   Gotelonis  :      succedit     fîlius 
Godefridus  Gibbosus. 

MLXXI.    Obiit     Ermenfridus      Canonicus, 
dalcnae. 

MLXXVI.    Obiit  Godefridus   junior    Dux  : 
tur  BuUoniensis. 

MLXXVII.  Rodulfus    Abbas  (e)   Grimoldo 
tuor  mensibus  obtinens. 


ejus 


aedificator     Ecclesiae   S.     Mag- 


ICI- 


succedit    Godefridus,  qui 
succedit.    Gelu     validum      qua 


Raiaiberto 


lE 


^APPENDIX  EX  CONTINUATIONE    (f)    HIST.    EPISCOPORUM  VIRDUN. 

Defuncto  Humberto  primo  Abbate  Ecclesiae  S.  Vitoni ,  gubernata  est 
eadem  Ecclesia  per  annos  fermé  XL  cum  omni  honorificentia  à  viris  illu- 
stribus  et  singulari  industria  pollentibus,  Adelmaro,  Adelardo ,  Ermenrico, 
Rohardo,  Lamberto  et  Fingenio  Abbatibus  ,  donec  temporibus  D.  Epis- 
copi  (g)  Haimonis  suscepit  ipsam  Ecclesiam  gubernandam  domnus  et  ve- 
nerabilis  pater  Richardus,  noviter  in  ea  Monachus  factus  ;  qui  fuit  de 
primoribus  Ecclesiae  S.    Mariae    Rem.    Canonicus,  et    vir    valdè   religiosus.  .  . 


(a)  Hoc  Scriptum  ,  à  variis  Auctorllius  usque 
ad  an  1598  continuatum  ,  reperit  Labbeus  inter 
Schedas  Jac.  Sirmundi  Soc.  J. 

b)  Forte  corrig.  MXXXIX. 

c)  In   Cbronico     Virdun.     haec     retrabuntur    ad 
annura  pr%cedeatein. 

(d)  Ibid.  mors  Waleranni  rejicitur  in  annum  se- 
quentcm. 


(e)  Ibid.  haec  ad  an.  1075  referuntur. 

(/■)  Ilaec  Contliiuatio ,  cujus  Auctor  est  coae- 
vus  Monachus  Abbatiae  S.  Vitoni  ,  exslat  apud 
Acberiuin  Tom.  11  Sj)icil.  in  fol.  pag.  23'J. 

(g)  De  eo  dicitur  suprù,  quôd  Ecclesiam  per- 
brei'cm  magna  ex  parte  ampli ficaverit,  decoraverit, 
exluleril. 

F  f  fiij 


414  EX  CHRONICO  S.  VITONI  VIRDUNENSIS. 

Ecclesiam     unà  cum  Imperatore  Henrico   Magno   in  honore   BB.   Apost.   Pétri  A 
et   Pauli    et   S.    Vitoni   œdificavit .  .  .    Vita    hujiis  spectabilis,  vitam    multorum 
reddidit   spectabilem  .  .  .    Progenies    Ducis    Godefridi     praecipuè^  abrenuntiavit 

SEeculo.  Fredericus     enim    Cornes    huic     patri    se    filium   commendavit 

Fingenius  Abbas  defuncîtus  est,  et  in  Ecclesia  S.  Felicis  extra  niuros  Me- 
tensium  civitatis  honora biliter  sepultus.  Quo  sepulto ,  Abbas  substituitur 
[  Richardus  ]  •  .  .  Mathildis  Saxoniaa  Comitissa,  non  parvâ  erga  hune 
patreni  exarsit  benevolentia  .  .  .  cum  filio  Herimanno  Comité  ....  Haec 
Comitissa  Comiti  Godefrido  copulata,  quinque  filios  ex  ipso  genuit,  vide- 
licet  Adalberonem  []I]  nostrae  civitatis  post  Wicfr-idum  Episcopum  ,  et 
praedictos  Fredericum  et  Herimannum  Comités  ;  duos  quoque  Ducatûs  pro- 
sapiâ    pollentes,      Godefridum      atque     Gozelonem  .  .  .      Lietardus     quoque  , 

Pag.  2.10.  Imperatoris  {a)  Conradi  nepos  et  consanguineus,  sub  eo  reverendo  Pâtre 
in  eodem  loco  factus  est  Monachus  .  .  .  Richardus  vixit  usque  ad  tempora 
domni  Episcopi  Richardi,  quem  de  sacro  fonte  suscepit,  rexitque  Monaste- 
rium  per  XLII  annos  .  .  .  Mirabilis  erat  in  religionis  proposito  Patris  hujus 
instantia  ;  cui  adspirare,  oui  adhaerere  nitebatur  omnis  Ecclesia  :  cujns  insti- 
tutionibus  tota  gaudet  Francia  ;  et  dum  religionis  habet  vestigia,  triumphat 
Lothariensis  [b)  patria  .  .  ,  .  Praesul  Raimbertus  ad  Ecclesiam  S.  Agerico 
Praesuli  Hoverte  sedificandam  ardentissimus  :  vix  autem  desideratum  opus 
incœperat,  vix  Monachos  locaverat,  desiderio  S.  Sepulchri  peregrinationem 
est  aggressus,  in  qua  mortuus  .  .  .  Fuit  pax  et  veritas  in  hoc  Episcopatu  in 
diebus  ejus  [  Richardi  Episc.  Virdun.  ]  :  interiùs  et  exteriiis  omnes  pace 
frueliantur Mors    VII  anno    superveniens  ,    post    niortem     venerabilis 

An.  1046  Abbatis  Richardi,  ipso  anno  secundum  grave  adduxit  infortunium .  .  .  Nani  C 
ciim  extrema  infirmitate  urgeretur  idem  venerabilis  Pater  ,  domnus  Epis- 
copus  quotidie  eum  visitabat,  flens  et  dolens  se  superstitem  relinqui  .... 
Corpus  ejus  per  se  lavit  .  .  .  Tertia  vigiliarum  ipsius  peracta  die,  dura  post 
Missarum  celebrationem  in  raausoleum  eum  venerabilis  Pontifex  deponeret, 
exosculans  pectus  illius  oravit,  quatinùs  pro  eo  intercederet,  ne  per  annum 
ei  superstes  reiinqueretur  :  quod  eum  impetrasse  veris  indiciis  approbatur, 
dum  venerabilis  Abbas  XVII  Kal.  Jul.  migraverit,  et  ipse  venerandus  Pon- 
tifex infra  spatium  medii  anni,  vu  scilicet  Idus  Nov.  subsequutus  sit  .... 
Obiit  autem  beatae  memoriae  Richardus  Episcopus  in  ista  civitate  Virdunensi, 
et  sepultus  fuit    in    sinistra  parte   majoris  Ecclesiae  S.  Mariae  juxta   chorum  .  .  . 

p«S.   241.    Hic  supradictus  Richardus    ante     assequutam   Episcopatûs   sui  consecrationem, 

quasi  peccatis  suis  exigentibus,  urbi  contigisse  miserabilem  paterne  doluit  D 
infelicitatem,  palatia  esse  incensa,  œdificia  antecessorum  omnimodè  diruta  ; 
quidquid  ad  gloriam,  hoc  redactum  ad  ruinam  ;  quidquid  erat  in  suum  et 
Coëpiscoporum  honorem,  hoc  destinatum  in  miseram  destructionem .  Quan- 
tiim  autem  doluerit,  testata  est  mature  satis  facta  rcaedificatio  .  .  Pro  anima 
patris  sui  Comitis  Hildradi,  qui  cognominatus  est  Hecelinus ,  viri  militaris, 
viri  in  sœculo  strenui,  Theonis-curtem  S.  Petroet  S.  Vitono  tradidit. 

(a)  Unus  de  Primnribui  de  génère  illo  excellentU-  Epùc.  ejicitur  ;  in  cujus  locum  Richardus  Firdun. 
simo  Oltonum  Conradu.i  de  If^enelinga,  elevatus  in  jibbas  Lobiensem  etiani  Jbbatiam  regere  constitua- 
Regem,  XF  annis  prœfuit  :  et  ex  Gitla  de  Lym-  tur...  Tantœ  siquidein  auctoritatii  fuisse  dignnscitur, 
burch  ,  quce  de  nobilissima  Regum  Francorum  et  Bur-  ut  totius  penè  Lotliaringice  Monasteria^  ejus  institula 
gundiœ  prosapid  processerat.  Henricum  Imper.  Clau-  pro  lege  servaverint,  et  servanda  posteris  per  succe- 
dum  cognominatum  genuit.  Ex  Apj)end.  ad  Gesta  dentia  tempora  tradiderint.  Quo  etiam  tempore  Poppo 
Trevirensium  Arcliiep.  apud  Martenium  Toin.  Stabulen<:is,  Stephanus  Leodiensis  eodem  religionis 
IV  Ampliss.  Collect.  pag.  461 .  Henricus  Claudus  fervore  Ecclesiam  illuitrare  cognoscuntur.  Ex  Conti- 
régnât..  Hobertu-t  Rex  Fr.  secundw:  ex  génère  Hu-  nuatione  de  Gestis  Abbatuiu  Lob.  apud  Ache- 
gonis  Zapete,vir  sanctus  agnoscitur per  hœc  tempora.  rium  Tom.  II  Spicil.  in-fol.  pag.  744.  Porrô  Ri- 
Ex  Compilatione  Clironol.  Kicobaldi  apud  Ec-  chardus  ,  Gratia-Dei  cognominatus  ,  in  summa 
carduin    in  Tom.  I    Corp.  Hist.  viginti    et    unam     Abbatias  ,      Mabillonio    judice  , 

(b)  XIII  ordinationii  sues  anno  Ingobardus  de  tam  in  Lotharingia  ,  quàm  in  Francia  et  Flan- 
Abbatia  à   IVolbodone  sanctœ   memoriœ   viro   Leod.  dria,  sub    sua  providentia  habuisse  memoratur. 


415 


EX   CHRONICO    W  LOBIENSÏ. 

Apud  Martenium  Tom.   III  Thés.  Anecd.  col.  1409. 

ANNO     MXXXII.    Cuonradus    Imperator    (i)    cum     Heinrico    Rege    ami- 
citiam  firraat.  Domnus  Ricliardus  reddit  Abbatiam  Lobiensem. 

M XXX III.  Hugo  fit   Abbas  die  Pentecostes. 

MXXXVI.    Ecclesia  S.    Pétri   Lobiis    dedicatur    Idibus    Januarii    ab    Epis- 
copis  Raginardo  Leodiensi  et  Gerardo  Cameracensi. 
B      MXXXVII.   XVII  Cal.    Decembris    bellum    inter    Gothelonem    Ducem   Lo- 
tliaringise  ,    et  Odoneni   Gomitem  Franciae  ;  in  quo  ipse  Odo  periit,    et  Victoria 
Diici  cessit.    Obiit  Raginardus  Episcopus  ;    Nitho  succedit. 

MXXXIX.  Cuonradus    Imperator    obiit  ;  Heinricus  filius  ejus  succedit. 

MXLII..  .    Nitho  Episcopus  obiit:  Watho  succedit.  ^Estas  pluvialis. 

MX  LUI.  Famés  exorta  ,  et  gelu  magnum  à  Calendis  Decembris  usque 
Calendas  Martii. 

MXLIV^  .  .  .  Gothelo  Dux  obiit:  Godefridus  filius  ejus  rebellât.  Famés 
pervalida . 

MXLV.  Renedictus  Papa  et  duo  cum  eo  :  quibus  tribus  canonicâ  cen- 
sura ab  Imperatore  Heinrico  depositis ,  Clemens  (c)  Papa  substituitur.  Go- 
defridus capitur  ,  et  custodise  mancipatur. 
G  MXLVI.  Heinricus  filius  Cuonradi  fit  Imperator,  et  très  Papae  ab  eo  (d) 
deponuntur.  Godefridus  custodiâ  relaxatus  ,  cum  Ralduino  Comité  concor- 
datur  ,    et  ambo  rebellant. 

MXLVIII.  Watlio  Episcopus  obiit  :  Diduinus  succedit.  Henricus  Im- 
perator cum   Henrico  Rege  amicitiam  firmat. 

MXLIX.  Léo,  qui  et  Rruno  ,  Papa.  Synod  us  Remis  ab  eo  agitur  ,  et 
Simoniaci  daninantur.  Henricus  Imperator  Balduinum  Comitem  subjugat  ; 
Godefridum  in  amicitiam   receptat. 

ML.  Heinricus  Imperator  per  Cameracum   super   Balduinum  vadit. 

MLI.  Balduinus  cum  filio  suo  Balduino  (e)  rebellât  ,  invaso  Haino. 
Annus  totus  pluvialis. 

MLIII.   Balduinus    Junior  Tuduinum   incendit  :    Balduinus   Major  ***  Hoium 
D  vastant  et  incendunt  utrimque  :  Hugo   Abbas  obiit  :  Adelardus  succedit. 

MLIV.  Heinricus  Imperator  super  Balduinum  secundo  vadit  ,  Tornacum 
capit. 

MLVI.  Victor  Papa  Goslaria  venit.  Henricus  Imperator  obiit  ;  eique  filius 
suns   Henricus  in  regnum  successit. 

MLVIII.  Henricus  Palatinus  Cornes  ,  mentis  insaniâ  captus  ,  uxorem 
suam  Mathildem  ,  Gozelonis  Ducis   filiam  ,  infeliciter  peremit. 

MLX.    Obiit    Heinricus    Rex    occidentalis  :   Philippus   filius   ejus  successit. 

MLXI.  Imperatrix   Agnes  velamen  castimonii  accepit. 

MLXII.  Anno  Coloniensis  Archiepiscopus  Regem  Heinricum  matri  sub- 
ripuit,   seseque    illi   magistrum   praefecit. 

MLXIlï.  Romae  directi  sunt  Papae  duo  ,    Parmensis  Episcopus  ,  et  Lucensis  ; 
E  inter   quos  usque  ad  sanguinis   effusionem  decertatum  est. 

MLXIV.    Willelmus   Rex  Anglicam    terram  invasit. 

(a)  Etsi  Chronicon  hoc  ad  annum  usque  1641  prœsidet  annù  II.  Hic  statim  cum  Imperatore  et  Ro- 
continuetur  ;  attamen  ,  cùni  tôt  ferè  habcat  manis  pugnavit,  et  multo.s  eorum  occidit  ;  pro  quo 
Scriptorcs,     qnot    facta      contineat  ,      ab     Auctore      Sa/i<iuinariu.f  dictas  e.tt  Ex.  Cbron.  Turon. 

veluti   coaevo   exaratum  potest    asseri.    In  Ms.  enim  (rf)    Pontifex     Rom.     si     infidclis,    bcercticus  aut 

Lob.     Codice,    ex    quo   editum    est  ,     oiiinia     quae  fcbismaticus    fuerit,     potest     deponi     :    secùs     di- 

anniim    M.     seqiiuntur,    prout     occurrebant,    à  di-  cendum    de    Regibus,    quorum    jus    suprcmum   et 

versis    Anonymis    descripta  esse     notât     Martenius,  monarchicura,  omninô  est  independens. 

(b)  Ili  duo  Principes  non  tune  ,  post  exortas  (e)  Turbatâ  imo  perditâ  prorsits  pace  inter  Hen- 
inter  se  lilcs  de  parte  regni,  ut  à  quibusdam  ricum  Imper,  et  Balduinum  Seniorem  Comitem  ,  qm. 
falsô  traditur  ,  convenerunt  de  Burgundia.  Is  invaso  Hajrnault  rebellabat,  Lobia  in  ea  parte  mali 
cniin  Ducatus  antiqua  erat  Coronae  Fr.  appen-  posita  [est].  Ex  Contin  de  Gestis  Abbatum  Lob. 
dix.  apud  Acherium   Tom.    II  Spicil.    in-foL    pag.  745. 

{c)    Defunoto    \Silvestro     III]      Gregorius      [f/] 


An.   1068. 


446  EX  CHRONICO  LOBIENSI. 

MLXV.    Heinricus   Rex    in     iv     feria    Paschse     gladium    cinxit    Vorniatiae  ,    A 
Ebehardo  Treverensi  Archiepiscopo  benedicente. 

MLXVI.  Hoc  anno  cometa  apparuit.  Heinricus  Rex  Bertam  Reginam 
duxit  ,  Ottonis  Marchionis  filiam  ;  et  Ebehardus  Treverensis  Arcbiepis- 
copiis  obiit  :  Ciiono  in  loco  ejiis  substitutus ,  niartyrizatur.  Cornes  Guillel- 
nms  ,    Rex   Anglorum  vi   efïicitur. 

MLXVII.  Godefridus  (a)  Lothariensium  Dux  ,  Rotnam  hostium  incnrsus 
timentem   defendere  nititiir. 

MLXVIII.  Aquœ  inundaverunt.  Magna  et  inaudita  sterilitas  vini  et  pomi 
facta  est. 

MLXIX.  Hiems  magna  et  aspera  .  .  . 

MLXX.    Godefridus     Dux    Lotharingiîe  ,     vir    mirse    audaciae  ,    in    Natali 
Domini  obiit  ;   et  Doniinus  S.    Tebaldi  virtutem  per   opéra  mundo    revelavit.    B 
Obiit  Balduinus  Cornes  ,  et  ad  Hanon  sepultus  est. 

(a)    Lco   Ost.    lib.   3    cap.  23,  ad  an.  1066    nar-  [cott.  facem)  gerens  ^  pluiquàm  XX  diebus  vim  est , 

rat  .     Godefridum    Lotliar.       et    Hetruriae     Duceiii ,  quœ  Duch  obitâs  \nam  paulô  pàst  inortuus  est]  prce- 

Papâ     Cardinalibusque      coinitatuin  ,      inedio     jaiii  nuncia  fuit.  Quœ   verba  paulô  pàst  et   siiiiilia   tem- 

Maio    A(iuiiiuin     vcni.ssc  ,     ibiquc     decein     et    octo  ])oris   adverbia    apud     Leonem     Ost.    habcnt    ina- 

dit'bus    cuin     Nonnannis     conflixisse  ;     ac    tandem  gnani     latitudinem  ,    ac   in    errorem    facile    possant 

pccnniâ    à    Nonnannis     accej)là  ,     ad     propria    re-  induccre  :     nam   è  vivis   excessit    Godefridus   anno 

diisse.    Deinde    idem     Auctor    addit  :     Per  eos  cites  tantùm      1070  ,    ut      infrà     legitur      in     Cbronico 

Stella  qiiain  cometem  vacant,  ingenlem  post  se  faciem.  Lob. 


EX  DIVERSIS  CHRONICIS,  HIST.  GEST.   ET  INSTRUMENTES.  q 

ANNO  Doni.  MXIII.  Baidricns  Episc.  Leod.  pro  salute  ac  munimine 
Ecclesiarum  quge  suse  siiljjacebant  potestati  ,  super  allodium  suuin  quod 
Huguardis  erat  situm  ,  disponebat  sedificare  eastrum  :  cujus  opns  niatiu"è  in- 
stituons, primo  ad  tutelara  ejusdem  castri  ,  optimum  praecepit  fbssatum 
fieri  ;  quod  adhuc,  ut  illius  villae  testantur  incolae,  persévérât.  Huic  incœpto 
Comes  Lovaniensis  Lambertus  ,  cognomento  Barbatus  ,  vir  prophanae  men- 
tis, et  moribus  ,  vehementer  Episcopum  ofTendit  ,  et  ne  fieri  debeat ,  directa 
legatione  contradicit ...  Ut  vera  relatione  didicimus  ,  congressione  prima 
nostrse  cessit  parti  Victoria  :  deinde  Comes  (a)  Namucensis ,  turpi  motus 
fugâ  sui  nepotis ,  paratis  militum  suffragiis  ,  se  ad  aciem  quàm  velocissimè 
contulit  ;  et  facto  gravi  impetu  ,  redeunte  cum  suis  Lovaniensi  Comité,  Epis-  q 
copi  fugam  militibus  nil  taie  suspicantibus  incussit.  Perhibetur  etiam  in  illa 
congressione  ,  prteter  vulneratos  et  captos  ,  trecentos  homines  vitâ  caruisse. 
Ex  Mgidio  Aureœ-vaUis  in  Baldrico  Episc.    Leod. 

Anno  Dom.  MXV.  Monasterium  S.  M.  Virginis  in  Argentina  surgit  primo 
k  furidatione  sua.  Ex  Fragm.  Uvit.  Incerti  Auctoris  apud  Urstitium  ,  pacj.  83 , 
part.  2.  Script.  Germ.  Bernardus  (b)  Comes  Substantionensis  ,  sedente  Petro 
in  Episcopatu  Magalon.  donavit  Monasterio  S.  Michaëlis  de  Clusa,  Ecclesiam 
S.  Crucis  quae  est  prope  Melgorium.  Ex  série  Episcoporum  Magalon.  apud 
Labb.  Tom.  I  Mss.  pag.  595. 

Anno  Dom.  MXVI.  Cœpit ,  imperii  Henriei  II  anno  XIV,  Henricus 
Senior  hujus  nominis  primus  ,  Comes  Lovan.  et  Bruxell.  et  Marchio  sacri 
imperii  ,  filius  Lamberti  Senioris ,  primi  Comitis  Lovaniensis.  Rexit  annis  g 
XXIII.  Ex  Magno  Chron.  Belg.  ex  Sigeberto  in  Gestis  Ducum  Brab.  Iste  genuit 
Lambertum  ,  aliàs  Baldricum  dictum  Cum-barba  ,  et  Mechtildem  quae  nupsit 
Eustachio  I  Comiti  Boloniensi  ,  avo  Godefridi  de  Bullone.  Ibid.  pag.  100 
ex  Magistro  Emundo. 

Anno  Dom.  MXVIII.  Arnulphus  Comes  Gandav.  contra  Frisones  dimi- 
cans,  victus  fugâ  salutem    meditatus    est  ;  sed    prseventus  ab  illis  occisus  est  ; 

(a)  Ex    Manuco   factum    est    primo     Naraucum  ;  (b)  Hic    Bernardus    III    ex   Adela     fiiium    babuit 

deinde   verô,    et    boc    corrupto    nomine  ac     litterâ  Raymundum    I,     qui   ex    Béatrice     genuit    Petrum 

r    insertâ,      Namurcum  ;       item      Namurcium     vel  Almodis     filiae    Pontii     Com.        Tolos.      maritum  , 

Nainursium,    Nemursiuni     ac      Namurum  ,     Nanmr  et     Juditham   uxorem     Roberti  II   Cora.       Arvern. 
ad  Mosam  inter  Deonantum  et  Hoium. 


CUJ 


US 


EX  DIVEhSIS  CHRONICIS,  ETC.  417 

A  cujus  niorteni  (  a  )  Theodericus  filins  ejus  ulcisci  aggressus ,  totam  penè 
Frisiam  igni,  ferro,  omnique  nocendi  arte  populatur.  Ad  quem  debellan- 
dum  Godefridiis  Dux  Lotharingiae  ,  ab  [mperatore  missus  est  ;  et  conserto 
pnnelio  ,  vox  repente  ,  nescitnr  unde ,  ab  omnibus  audita  est  :  «  Fugite  , 
»  fngite,  capite  ,  capite  ».  Cunctis  ad  tectnm  instar  locustarum  fugientibus  , 
mnltisqiie  adversarioruni  Iiinc  inde  pereniptis  ,  Dux  ipse  Godefridus  ab 
hostibus  captivatur  :  pro  cujus  liberatione  venerabilis  Episcopus  Wolbodo , 
eo  quod  ibi  notus  esset  et  charus  ,  transniissus  est  .  .  .  praedonibus  veniam  ab 
Iniperatore  obtinuit ,  Duceni  sanum  reci^pit  ;  pacatis  omnibus  ,  bellorum 
impetus  conquievit.  Ex  Mgidio  (b)  Aureœ-vallis  in  Wolbodone  Episc.  Leod. 
cap.  G7.  In  Frisonia  Theodorico  Com.  Gand.  filio  Arnulpbi  Gand.  debel- 
lante  Frisones  in    vindicta  patris  sui   ab  eis    occisi ,     Godefridus    Dux    Lotb. 

B  ad  eum  debellandum  ab  Iniperatore  mittitur  ,  et  Frisones  Morsatenos  qui  ei 
consenserant.  Confecto  itaque  pr*lio ,  repente  vox ,  unde  nescitur  ,  quasi 
desuper  emissa  sonuit  :  »  Fugite ,  fugite  ;  »  sicque  cunctis  in  fugam  versis, 
multi  à  paucis  occiduntur  :  Dux  verô  capitur  ,  etc.  . . .  Godefridus  ,  impe- 
tratâ  Frisonibus  ab  Iniperatore  totius  injustitiae  impunitate  ,  à  captivitate 
solvitur  ,  et  non  multô  post  moritur  :  frater  verô  ejus  Gothelo  in  Ducatu  ei 
successit.  Ex  Balduino  de  Ninove  in  Ms.  Chronico. 

Anno  Dom.  MXIX.  Aribertus  Abbas  S.  Jacobi  .  .  .  cuni  consensu 
donini  Wifredi  Coniitis  .  .  .  convocavit  Guifredum  (c)  Archiep.  Narbon.  qui 
Ecclesiam  [de  Forniigueria]  dedicavit  II  Non.  Octob.  régnante  Rol)erto 
Rege.  Ea;  Charta  inter  probat.    Hist.  Occit.  col.   172.  Tom.  II. 

Anno    Dom.    MXXIII.    Interpellabat   Augerius   Abbas    S.    Pauli  [Narbon.] 

C  ad  Raymundum  ,  et  Raymundus  ad  Abbatem .  .  .  Unde  factuni  est  placitum 
inter  eos  ,  ubi  [  Narbonis  ]  cum  fidejussoribus  pactis  per  utramque  partem 
in  manu  Berengarii  Vicecomitis  de  D.  solidis  ,  ut  inde  fieret  bellum  se- 
cundùni  praedictam  (  d  )  fidemjussionem  et  convenientiam  ;  in  tantum  ut 
missus  prîedicti  Abbatis  ,  cui  injunctum  erat  ut  faceret  praedictuni  bellum  , 
communione  suscepta  praepararet  se  ad  bellandum  ;  venerunt  qui  intererant 
eideni  placito  ,  scilicet  Guifredus  Archiepiscopus  ,  et  Berengarius  Vice- 
comes  ,  et  Richardus  nihilominùs  Vicecomes ,  et  Bernardus  Abbas  ...  et 
consilium  dederunt  utrisque  ne  fieret  inde  bellum  ,  sed  dividerent  inter  se 
alodium.  Ex  Placito  Narbon.  inter  probat.  Hist.  Occit.  col.  175.  Tom.  II. 

Anno  Dom.  MXXIV.  IV  Id.  Aug.  régnante  Rotberto  Fr.  Rege ,  cum 
consilio  et   voluntate   domni    Principis   Bernardi   de    Andusia    et  Garsindis   Co- 

D  niitissse  uxoris ,  Stephanus  Episc.  Agathensis  dedicavit  Ecclesiam  de  Palatio. 
Ex  Notitia  ibid.  col.  176.  Henricus  II  Deo  reddidit  animam  féliciter  III  Id. 
Julii .  .  .  Hic  Cunegundam  suam  legitiniam  sponsam  et  Imperatricem  nun- 
quam  cognovit,  sed  ut  sororem  dilexit.  x  brevi  Chron.  Leod.  apiid  Marten. 
Tom.  III.  Anecdcol.  Ii07. 

Anno  Dom.  MXXV.  Est  Carumlocus  (e)  in  Comitatu  Sustantionense , 
Diœcesion  S.  Pétri  Magalonense  ,  S.  Genesii  Mart.  titulatum  nomine ,  Mar- 
cianico  subter  consistente  villa  .  .  .  Juditham  Abbatissam  eligentibus  ,  domni 
scilicet  Abbati  Warnerio  insulae  S.  Pétri  Apost.  Psalmodio  .  .  .  necnon  et 
Pétri   gratiâ  Dei  Sedis  S.   Pétri   Apost.    Magalon.    Episcopo,   atque  sublimi  in 

(a)  Annales  Fland.  mentionem  faciunt  Wig-  regnum  exagilabat  Gallcœ,  etc....  Unde  Henricus 
mani  Com.  novi  Castelli  Gand.  anno  967  in-  Imp.  Gnzeloni  Duci  Loth.  regni  mandat...  se  con- 
terfecti,  atque  Theoderici  Alostani  Com.  cujus  queri  veliementer  et  irasci  de  ipsius  ignavia  ,  cùm 
ex  tilio  nepos  fuit  Theodericus  hîc  laudutus.  profectù  bellicosa  juventus  itUnon  deesset...  ille paret 
j>   Alost.     Comitatum  ,    inquit   Jao.     Marcliar.lius  in  imperio.    nxtendit    Ducis   indwttriam  ,    etc.  Vide   Si- 

•  Descript.     Fland.   derivatum   quidam     exislimanl  gebertum  ad  an.  1018. 

•  ex  Coinitibus  Castelli-novi  Gand.  ab  Othone  (c)  Guifredus,  Vaissetio  judiie ,  tune  annos 
»  1  Caesarc  ad  Gandavum  an.  949  aedificati  ,  et  XIV  aut  XV  duntaxat  erat  natus. 
»  à  splendida  Germ.  familia,  cui  deinde  à  Gan-  [d)  TJbi  condicta  erat  pugna  ,  quam  vocabant 
•»  davo  nomen  fuit  luansitque^  administrati  :  campum  ,  utra(|ue  pars  Wadiani  dare  cogeba- 
1  nam  illius  arcis  Othonianœ  Praesidibus  terra  tur^  hoc  est  fidejussorem  ;  sive  pignus  cxbibcre 
»  Brachantia  ,  quée  post  Alostana  audiit  ,  cum  de  pugna  reipsa  peragenda  ;  sine  ne  pœna  rece- 
»  quatuor    ambactis     assignabatur  ,     ut      stipendia  dere  ex  obligatione  ei  posteà  liceret. 

>  atimoniamque     praesidiariis    militibus    illinc    pro-  (e)   In      elei:tione     Alimburgis,    quam    Arnaldui 

>  vidèrent  ;  quam  auctoritatem  in  dominatuiu  gratiâ  Dei  Epitcopus  Magalon.  anno  104i  ordinavit 
s>  verterunt  Ca;sarum  bcnciicio  Alostani  Couii-  atque  benedixit,  S.  Genesii  Monasteriuin  dicilur  esse 
»   tes  dehinc    nuncupati  ».  situm  in   Comitatu.  Substant.    in    loco  qui  antiquo  no- 

(b]  Adslipulantur  ea  '[ux  habet  idem  ^gidius  mine  Marcianicui  vncalur,  rudi  vero  vocabulo  Carus 
in  Baldrico  l-eod.  Episc.  Ea  tempeslale^  in<piit,  nuncupatur  locu.f  ;  quod  Judita  qiuedam  Sanctima- 
Deodericus     Cornes   Fresniœ     belUs    et    sediticinibus  nialis  fcemina  hcereditariojure  ledijicavit. 

Tome  XI.  G  gg 


418  EX  DIVERSIS  GHROiNlCIS,  ETC. 

omnibus   Comiti  [  Siistantion.  ]    Bernardo  .  .  .    Facta   carta  electionis   XIT  C.al.    A 
Decenil).     Tndict.     VIII  ,   anno     régnante    Roberto     Rege    XXX.    Ex    Instrum. 
inter  probat.  Uist.  Occii.  col.  177.  Tom.  II. 

Anno  Dotn.  MXXVI.  Rex  [  Gonradus  ]  Natale  Domini  Leodii  celebravit  , 
et  Heinricum  filium  snum  ex  Gisla  Regem  fecit.  Haec  Gisla  et  soror  ejus 
Macthildis,  fratresque  ejns  Rodulfus  et  Bernhardns  ,  nati  erant  in  Westfalia  , 
de  loco  qui  dicitur  Verla.  Gisla  nupsit  primùm  Ernesto  filio  Uuppaldi  IVlar- 
chionis ,  genuitque  illi  Herimannum  Ducem  Suevorum.  Duce  Ernesto 
defuncto  ,  accepit  eam  uxorem  Cornes  Bruno  de  Bruneswic  ;  peperitque  illi 
Liudolfum  Comitem.  Comité  Brunone  etiam  defuncto  ,  duxit  eam  violenter 
Conradus  suus  cognatus  ;  genuitque  ex  ea  hune  de  quo  loquimur  Henricum. 
Ex  Annalista  Snx.  apud  Echardum  in  Tom.  I.  Corp.  Uist.  Walterins  Episc. 
jEduse  Cœnobiolum  Colchas  desertum ,  per  laudationem  Hugonis  Corn.  B 
Cabilon,  oujus  erat  beneficium  ,  Abbati  Flaviniac.  ad  restaurandum  commit- 
tere  statuerat.  Illo  mortuo  Helmoinus  Augustod.  Episc.  successor  ,  perpétua 
subdidit  et  contulit  Cœnobio  («)  Flaviniac.  quod  ^duae  adnexum  est  Sedi  , 
Monasterium  Colchas  ,  quod  S.  Georgio  dicaluni  est.  Actum  Augustiduno. 
Helmoinus  qui  jussit  et  lirmari  rogavit.  Robertus  gratiâ  Dei  Fr.  Rex  firmator 
exstitit ,  filiusque  ejus  Henricus  ;  Hugo  Episc.  Autissiod.  Lambertus  Episc. 
Lingon.  Gauf'redus  Episc.  Cabilon.  Beraldus  Episc.  Suession.  Gauslinus  Episc. 
Matiscon.  Hugo  Episc.  Nevern.  Landricus  Cornes ,  Otto  Cornes  nepos 
'Autifisiod.  Hugonis*  Episc.  Tetbalbus  Comes  nepos  ipsius  Episcopi ,  Girardus  Sine- 
murensis ,  anno  Régis  Roberto  XXX  ,  Guillelmo  scribente  vice  Raginaldi 
Cancellarii.  Ex    Analect.  Monum.  Cœnobii  'Flavin.   apud  Labh.  Tom.  I  Mss.  p.'ll'I. 

Anno  Doni,  MXXVII.  Rex  [Conradus]   in  Resurrectionis  die  coronam    impe-  C 
rialis  honoris  à  Johanne  Apostolorum  Vicario  gloriosè  percepit.  Ex  Ann.  Sax. 

Anno  Dom.  MXXVIII.  ïmperator  Natale  Domini  Leodii  celebravit; 
Pascha  verô  Aquisgrani  festivè  feriavit  ,  ubi  et  filius  ejus  Heinricus  regalis 
nominis  coronam  ,  Cleri  plebisque  electione  honorilicè  percepit...  In 
Sinodo  [  Geizlic.  ]  homo  ingenuus  de  homicidio  Sigefridi  Comitis  incusatus , 
candenti  ferro  se  excusa  vit  ;  qui  ex  decreto  Sinodali  post  duas  noctes  pro- 
batus,  illfPsus  apparuit.  /èîd.  Vernharius  Argentin.  Episc.  I  obiit ,  et  Wilhel- 
mus  succedit.  Ex  Fragm.  Uist  apud  Urstitium. 

Anno  MXXX.  Gerardus  Episc.  Ecclesiam  B.  Marise  Camerac.  XVIII  die 
Oct.  solemniter  dedicavit ....  Item  Monasterium  S.  Andteae  fundavit.  Ex 
Chron.  Camerac.  cap.  49.  lib.  3. 

Anno  MXXXI.  Robertus  Rex  Fr.  mortuus  est.  Habuit  uxorem  Constan-  D 
tiam  ,  agnominatam  Candidam ,  filiam  Guillelmi  (b)  Comitis  Arelatensis  et 
Blanchae  sororis  Gofridi  Comitis  Andegaviae  ;  de  qua  habuit  IV  filios  , 
Hugonem  cognominatum  Grandem ,  Henricum ,  Robertum  et  Odonem.  Ex 
Geneal.  Regum  Fr.  à  Pharamundo  ad  Ludovicum  XI  in  Ms.  Cad.  Reg.  1.523. 
S.  Bardo  ,  etc.  Robertus  et  Richardus,  etc.  Ex  prima  edit.  Sigeberti.  Monas- 
terium S.  Thomae  Apost.  in  Argentina  à  Wilhelmo  consecratur  ;  et  S.  Pétri 
ab   eodem  inchoatur.  Ex  Frag.  Uist.  apud  Urstitium  pag.   83. 

Anno  Dom.  MXXXII  Rodolfus  Rex  Burg.  moriens  ,  diadema  suum 
Conrado   misit.    Ex   antiquo   Cad.   Hermanni   Contr.     apud    Urstitium    Tom.  I  Script. 

(a)  Landricus    Cnmes^    supplicante  Heldrico  Abh.  aequalis    tradit     liane       neptera     Fulconis       Nerrae, 

alodum  qund  vocatur  Corbetum,  quod   olim  Wilencu.^  fuisse  filiam   ffilletmi  Prioris  Aquitaniœ   Ducis  Gla- 

Pilans-porcum  Cœnobio  contulerat ,  quodque  ipse  lar-  bro     concinit      Auctor      Fragiaenti      Hist.     Franc. 

gilione  ffallerii  Epi'c.  et  Monacitorum  dudùm  tenue-  dum   de   Roberto    Rege  ait  :     Hic    in    suum  ascivit 

ratjjam  dicto  reddidit  loco...  Actum  Autissindoro pu-  conju^ium  filiam  Guillelmi  Tolosani  Com.  cognomento 

blicè.  S.  dnmni  Landrici  Com.  tlodo  filius  ejus  :  Lan-  Candidam,    strenuam    sanè  puellam    et   suo  nnmine 

dricus  filius  ejus  :  S.  Ric/iardi  Militir ,  etc.    Scriptum  dignam.    Porrô    is    Anonymus    testatur    se    Helgaldi 

manu  Willelmi  S.  Germani  Monaclii.^  jussu  ÏMndrici  Scriptoris   coaevi     se({ui   Historiain,     cujus     superest 

Com.  régnante  anno  l^lll  Rege  Rotberto,  F  Kal.  Aug.  taiitùm    Epitoina.     Deinde     idem    Floriac.     Mona- 

Ibid.  pag.  271.  chus,   auclot     erat    indigena,    nemj)è     incola     Cel- 

(6)    Sic    ex    litteris    Adetaidis   Com.    uxoris  Wil-  lae  Régula;  ;     florebatque    ineunte   saeculo    XII  ,  ut 

lelmi     quondam     Provinciae    Ducis  ,     pro      Monte-  ipse    docet   in   fine  Clironici   bis    verbis  :    Anno  ab 

majori    datis,    et    qiiibus    Guillelmus    filius    et  filia  Incarn.     Dom.    MCFIII...    tempore     Paschali  ciim 

Constantia      subscripscrunt    ,•      ex     genealogia      in  essem  super  fluviumGaronnœ  in  loco  qui  dicitur  Scyrs. 

Epist.  Ivonis  Carnet,  quse  sic  habet  :    Blanca  Arelat.  Vide   Tom.    II    Hist.    Occit.     pag.     601,     ubi    toto 

Comithsa,  Constantia   Regina,  id    est   Blancae   filia  ;  nisu  stantis   à  Willelmo    I    Com.  Arelat,    Pagii   ar- 

ex   Clironici    vet.     Excerpto;      ex     Alberici     Chro-  guraenta   confutat     Waissetius     noster,      probatque 

nico    ad   an.    1013  ;    denique   ex    Gestis    Andegav.  Constantiae      patrem     ex      Arsinde     priori       uxore 

Cnnsulum,     Constantia    videtur     Willelmi   I    Com.  fuisse     Willelmum      III  ,     Sectorem-ferri      dictum  , 

Arelat.  fuisse     filia.      Attamen       Glaber      Scriptor  Comitem  Tolos.  Cadurc.  et  Albiensem. 


EX  DIVERSIS  CHROiNIClS,  ETC.  419 

A  Germ.  Riiodolphus  Rex  Burg.  ignavus  obiit,  et  Cnorirado  Imp.  diadeiiia 
suiim  transmisit  :  cujus  regniim  Odo  sororis  snae  flliiis,  Princeps  Gallicae 
Gunpanise ,  invasit.  Ex  novo  Cod.  ejitsd.  Ibid.  VIII  Idiis  Septembrls  [obiit 
Rodulfus].  Ex  veteri  Chartario  Vienn.  Eclipsis  solis,  etc.  Istiusmodi  decre- 
tum,  et  c.  Ex  prima  edit.  Sigeb. 

Anno  Dom.  MXXXIII.  Conradus  hyeme  Burgnndiam  petit.  Eclipsis 
solis  III  Cal.  Jiil.  quasi  horâ  VI.  Conradus  occidentalem  Franciam  contra 
Odoneni  petit.  Ex  antiq.  Cod.  Ilermanni  Contr.  apud  Urstitium.  Imperator 
Odonis  provinciain  Gallicam  invadens,  Cainpaniam  tamdiu  vastavit  ,  donee 
ipse  Odo  supplex  adveniens ,  satisfaclionem  licet  fictè  promitteret.  Ex  novo 
Cod.   ejttsd.   ibid.    Conradus  Augustus   [confirmât   S.    Andreae]    Abbatiani  ,    sitam 

B  in  suburbio  quod  Perona  dicitur,  ante  castrum  S.  Mariae  minciipatum.  Ex 
Diplom.  Conradi.  Postquàni  Baldricus  Abbas  Monasterium  [S.  Nicolai  An- 
degav.]  dereliquit,  eremumque  furtim  petiit,  ac  postremo  ad  Majus-mo- 
nasterium  repatriavit  ;  apud  *  Tabennensiuin  Monasterium  vitam  finiit.  Post  *  Tavannet 
hune  domnus  Albertus  Abbas  Raginaldum  Monachum  loco  ejus  restituit  ; 
qui  ante  benedictionem  ad  filium  meum  Gaufridum  fugit ,  atque  regimen 
Monasterii  Vindocin.  noviter  (a)  constructi,  absque  licentia  sui  Abbatis 
suscepit.  Postquàm  me  vidi  esse  illusum  à  ouobus  Abbatibus  ,  iratus  valdè 
jussi,  ut  Monachi  alii  *  ad  Monasterium  suum  cito  remearent  :  deinde  rogavi  *  iiii 
domuum  Walterium  (b)  Abbatem  S.  Albini  ,  ut  domnum  Hilduinum  prio- 
i-em    illius    Ecclesiae    concederet  :    qui    ordinatus    anno  MX XXIII    ab    Incarn. 

C  Dom.  die  Nativitatis  B.  M.  qui  est  annus  III  Henrici  Régis,  Monasterium 
regulariter  rexit.  Apud  Mabill.  Tom.  IV.  Annal.  Bened.  pag.  379  ex  Comment. 
Fidconis  Nerrœ  de  origine  Monasterii  S.  Nicolai  Andeg.  ab  ipso  constructi.  Adal- 
berlus  (c)  Alsatiœ  Cornes ,  .  .  aiino  ab  Incarn.  Dom.  MXXXIII,  Indict.  I, 
pridie  Kal.  Febr  ...  de  foro  Tull.  centum  solidos  et  XVIII  denarios  tradidit 
pro  dote  dedicatae  [à  Theod.  II  Met.  Episc]  Ecclesiae  [Buosonis-villae  (d)  Mo- 
nasterii]. Ibid.  p.  384  ex  Instrum.  Frederico  Mosellan.  etc.  Ex  prima  edit.  Sigeb. 
Anno  Dom.  MXXXIV.  Odo  Trec.  et  Blés.  Cornes  in  diem  III  Paschœ 
cum  Arnulfo  Archiep.  ad  Monasterium  S.  Juliani  [Turon.]  cum  multis 
Optimatibus  venit  ;  ibique  à  Monachis  et  Abbate  Richerio  honorificè  sus- 
ceptus,  in  capitulum  S.  Juliani  est  conductus  ;  acceptaque  societate  loci, 
ipse    uxorque    ejus    Ermengardis    ac  (îlii  ejus,    ob  recompensationem    memo- 

D  riamque  datse  sibi  societatis .  .  .  concessit  S.  Juliano  boscum  Rareti .... 
pro  sainte  animse  snae  uxorisque  ac  filiorum,  Tedbaldi  ac  Stephani.  Petiit 
etiam  ut  quo  die  moreretur,  nomen  ejus  inter  nomina  Fratrum  scriberetur.  .  . 
Acta  sunt  hiec  Turonis  in  capitulo  S.  Juliani,  régnante  Heinrico  Rege  anno 
III.  Ex  Charta  apud  Mabill.  Tom.  4  Annal,  pag.  395.  Kasimer  (e)  cum 
niatre  sua  à  Polanis  de  provincia  expulsus,  diu  exsulavit.  Ex  Chronographo 
Saxon,  apud  Leibnitium.  Conradus  item  Burgundiam  vastat.  Ex  antiq.  Cod. 
Herm.  Contr.  Imperator  Burgundiam  petens,  sibi  eam  subjecit.  Ex  novo  Cod, 
ejusd.  Imperator  Franciam  petit  contra  Udonem.  Item  Burgundiam  vastat. 
Ex  Chron.  Reg.  S.  Pantaleonis  apud  Eccardum  in  Tom.  I  Corp.  Hist.  S.  Ebbonis 
[Archiep.  Senon.  corpus]  levatum  fuit.  Ex  Chron.  Senon.  in  Ms.  Cod.  Reginœ 
Suec.    1626.    Burgundionibus,   etc.     Ex    prima     Edit.     Sigeb.    Ego      Raimundus 

E  [Comes  Carcasson.]  donator  S.  Hilario,  cujus  corpus  requiescit  in  Ecclesia 
qnae  est  constructa  in  honore  S.  Saturnini  Mart.  in  pago  Carcassense  juxta  flu- 
vium  Leuco. ..  Gjenobio  et  Olibano  Abbati .  .  .  Alodem  quem  habeo  in  Co- 
mitatu  Reddense,  in  villa  quœ  vocatur  Vallevecia  . .  .  propter  ipsam  pugnam, 
quam  habeo  in  castrum  Redda  cum  Arnaldo-Giberto,  propter  mortem  *  filii  *  AruaWi 
sui,  quia  fecit  me  Deus  vincere  ipsam  pugnam  per  intercessionem  B.  Hilarii 
Conf....  anno  IV  régnante  ^nrico  Rege.  S.  Raimundi  .  .  .  S.  Beliardi 
uxoris  ejus,  etc.    Ex  Instrum.  in  Sœc.  5.  Bened.  pag.  553. 

[a)  Vindocin.  igitur  Monasterium  anno  1032  [d]  Positum  est  in  Alsatiae  et  Lotbaringi» 
condituin  fuit.  confinio,     ad   NiUm     [le   Nied\     fluvium  ,   <|ui     in 

[b)  Walterius  Abbas  S.  Albini  nonnisi  anno  Saravum  pauI6  inferiùs  devolvitur,  et  Nitcnsi 
1038  fuit  electus.  scu  Niddensi  pago  noinen  dédit   Mabillon. 

[c)  Is  ex  Judilha  pater  fuit  Gerardi  ,  qui  ex  (e)  Cisimirus  Cluniacum  se  récépissé  dicitur, 
Gisila  filios  procreavit  Odeiricum  Coroitem  ,  et  ibique  Monasticen  professus,  ac  Diaconus  faisw 
Gerardum  Oucem  ac  caput  Ducum  Lotbar.                        ordinatus. 


420  EX  DIVERSIS  CHRONICIS,  ETC. 

Anno   Doni.     MXXXV.       Facta     est      (a)     [Villari-monasterio]      privilegii  A 
auctoritas  Fiscamni  in    Conventu  celel)ri,    Idus  Jan.   VIIJ   anno   regni   nostri, 
quo  et  Jérusalem  petiturus   [ego   Robertus    Com.   Norm.]  ibi  licentiam   eundi 

*'"  à  Deo   et   Sanctis  ejus  petii,   régnante    Heinrico   Rege   Fr.    anno  IV,  Indict.  * 

IIII.  Ex  Litteris  Roberti  Ducis  pag.  400  Tom.  4.  Annal.  Bened.  Indiet.  III 
obiit  Beregarius  Cornes  Barchinonensis,  et  Sancius  Rex  de  Castella.  Ex 
Chron.  S.  Victoi-is  Massil.  ad  Cydos  Pasch.  apud  Labb.  Tom.  1 .  Bibl.  Mss. 
pag.  339.  Anno  ordinationis  [Hugonis  II  Abb.]  IX,  tertio  dedicatur  Ec- 
clesia  Lobiensis  Idib.  Febr.  à  Reginardo  Leod.  et  Gerardo  Canierac.  Epis- 
copis.  Ex  Contin.  Abbatum  Lob.  apud  AcJierium  Tom.  2  Spicil.  in  fol.  pag.  744. 
Cnut  Rex  Dan.  decessit  in  Anglia  .  .  .  Suein  et  Haroldus  à  concubina  geniti 
erant,  qui,  ut  mos  est  Barbaris,  aequam  partem  haereditatis  inter  liberos  B 
sortiti  sunt.  Ex  Annalista  Saxon,  apud  Eccardum.  Odo  Campan.  etc.  Henricus 
Rex  ,  etc.  Odo,  etc.  Ex  prima  edit.  Sigeb.  [  Circa  eumd.  annum  ]  Anselmus 
Ecclesiae  S.  Salvii   Abbas,  et  Adalbertus   praepositus  .  .  .    precatu  domni  Amelii 

"Kemaus.  Albiensis  Episcopi,  et  Froterii  Neumacensis  *  Episcopi  ,  et  fratris  ejus 
B.  Atoni  Proconsnlis  Neumacensis  et  principis  Albiensis  ;  necnon  et  aliorum 
Episcoporum  ,  Geraldi  videlicet  Rutenensis ,  et  B.  Gaturcensis  ;  insuper  et 
communi  petitione  supplicique  rogatu  omnium  tam  civium  quàm  burgensium 
Albiensium,  etc.  .  .  voluerunt  pontem  fieri  super  Tarnnm  in  alodio  B.  Salvii, 
ad  communem  villae  meliorationem  et  totius  Albegeis  utilitatem.  Ex  histrum. 
ifiler  probat.    Hist.   Occit.  col.   194  Tom.  1 1. 

Anno  Dom.  Incarn.  MXXXVI.  Datus  est  Sacranientorum  (b)  liber 
S.  Benigno ,  Divion.  Ecclesiae  patrono  ,  ab  honorabili  Hymberto  Parisiacae  C 
sedis  Episcopo  ,  petente  ejusdem  loci  provisore  atque  rectore  dorano  Abbate 
Halinardo.  Ex  Inscriptione  ejusd.  lihi  apud  Mabill.  Tom.  4  Annal.  Ben. 
pag.  413.  Heinrico  Imperatoris  filio  ,  Knut  Régis  Danorum  filia  conjun- 
gitur.   Ex  Chron.  Reg.  S.  Pantaleonis. 

Anno  Dom,  MXXXVII.  Imperator  (c)  post  Natalem  Dom.  in  Salerno 
oppido  generalem  Conventum  habuit ....  Contigit  autem  Mediolan.  Epis- 
copum  ,  qui  eidem  Conventui  interfuit ,  infidelitatis  notari  .  .  .  Euni  appre- 
hensum  Aquileiensi  Patriarchae  Popponi  servandum  [Imperator]  commisit  ; 
à  quo  liberiùs  debito  habitus  post  aliquot  dies  fugâ  lapsus  evasit .  .  .  Sicque 
Mediolanum  rediit  ;  et  niunita  civitate .  .  .  totura  illum  annum  temeraria 
transgressione  legum  contemptor  resedit.  Deinde  consentientibus  tribus 
Episcopis  ,  Vercellensi  ,  Cremonensi  ,  Placentino  ,  raissis  nuntiis  cum  saepe-  D 
dicto  (d)  Ottone  Burgundiae  tyranno  pacificantur ,  quomodo  ipse  in  Ro- 
manum  imperium  suo  suorumque  complicium  juvamine  ,  Augusto  fugato  aut 
negato,  introducatur.  Quod  ipse  libenter  audiens  ,  ejusque  consilium  liianti 
cupiditate  ,  evidenter  ad  interitum  festinando,  promptus  arripiens  ,  diem 
locumque  déterminât  ,  quo  eoruin  omnium  legati  convenirent ,  qui  ejusdem 
sacrilegae  temeritatis  conspirationem  juramentis  ad  invicem  confirmarent. 
Imperator    verô   rebellantem     Episcopuni    è     vestigio    insecutus ,    urbem    per 

totum   subsequentem     annum    cum     totius    periculo     exercitûs     obsedit 

Intereà  supradictorum  conspiratorum  Deo  nequitiam  detegente  ,  ([uaedam 
fidelis  domina,  socrus  scilicet  Herimanni  Suevorum  Ducis,  in  iisdem  fini- 
bus  commorans ,  legatorum  conventum  rescivit  ;  niissisque  suis  satellitibus , 
omnes  simul  comprehensos ,  reiqne  veritatem  confessos ,  Imperatori  ,  ubi  E 
in  publico  Conventu  praenominatis  tribus  Elpiscopis  praesentibus  consederat , 
transmisit .  .  .  Augustus  statim  ex  Senatùs  decreto  eosdem  Episcopos  trans 
Alpes  ,    qu6    sibi    visum    est  ,    servandos    contulit  ;     sicque    illa    conspiratio 

*Odo.        deperiit .  .  .    Uto  * ,    etc.   (ut    sup-à  pag.    215)  Ex  Annalista   Saxon,   apud   Eccard. 
Odo    Princeps    Carlingorum  ,     etc.     Ex    antique     Cod,     Hermani      Contr.      Odo 

(a)    Puellare      Monasteriuni  villarc    [JUontiviUier]  (c)      Conradus     igitur      ad     compescendos      re- 

situm   esl    in    Caletis  ,      haud     procul  ab      oppido  belles   sese     in     Italiam    contulit    sub     finein     anni 

Hareflolo,     prope     ostia     Sequanae.     Tune     ageba.-  1036.    Perperàin    autem     pag.    500    Toini  noslri  X 

tur  de   lioc    ij)so     restaurando     Monasterio;     cujus  in    nota    g,     Mabillonii     auctoritate      decepti  ,    ad 

prima    Abbatissa    fuit    Beatrix     amita    Roberti    Du-  annum     1026  retulimus   partem     capitis     55    Libri 

cis  ,     secunda     Elizabcth.       Ibidem     Sanctimonialis  III   Clironici     Camerac     ubi     Baldericus    de    Italie» 

facta  est  Adelogia  soror  Willelmi  Ducis.  Conradi   itinere    agens   sic    tradit  :    Quosdam    Lnn- 

■    (b)   Hactenus    asservatur   in    Bibliotheca   S      Be-  gobardorurn  Episcopos, partibus  Odonis  favenles,  etc. 
nigni    Divion.   ubi      et   habetur    aller     Sacramento-  (d)    Id    est     Odone     H,   cujus    mortis     dies     in 

rum      Codex,     Henrico,      ut   putat      Mabillonius  ,  Necrologio    S.     Pétri     Carnut.    notatur   XVII    K.al. 

Imperatori  oblatus  à  Bcrnone.  Decemb. 


EX  DIVERSIS  CHRONIGIS,  ETC. 


421 


Salins 


XIV 


A  Princeps  Gallicte  Campanise  à  Gozzelone  («)  Lotharingorum  Duce  pugnâ  vic- 
tus,  fugiensque  à  quodain  milite  occiditur.  Ex  novo  Cod.  ejusd.  Raginaldtis  Co- 
rnes, Giiillelmi  Coin,  filius,  Amadei  Abh.  precibus  dat  apud  Salinam  *  villam 
aream  unain  cum  caldaria,  quae  alio  nomine  bagerna  vocatur  ,  ut  ibi  fieret 
sal  perpetuis  ipsorum  usibus  profuturus.  Actuni  Divione  Castro.  S.  Raginaldi 
Coin.  S.  Judith.  Corn,  uxoris  ejus.  S.  Guillelmi  filii  ejus.  S.  Hugonis  filii 
ejus.  S.  Hugonis  Episc.  Autissiod.  et  Corn.  Cabilon.  S.  Theohaldi  nepotis 
ejus.  S.  Raginaldi  Coin.  JNivern.  S.  Hugonis  Flpise.  Lingon.  S.  Beraidi  Episc. 
Suess.  S.  Adizilini  Abb.  etc.  Ego  frater  Milo  datavi  in  inense  Maio  XV  Kal. 
Jun.  anno  Incarn.  Doin.  MXXXVII,  Henrici  Régis  XII.  Ex  {b)  Analect. 
Monum.  Cœnobii  Flaviniac.  apud  Labb.  Tom.  I  3hs.  pag.  270.  Cunradus  Imp. 
Italiam    cum    exercitu    petit,     et     Mediolan.    Episcopum    in    custodiam    mittit  ; 

B  qui  fugà  lapsus,  Imperatori  rebellât.  Vâo  Karolingorum  Princeps,  et<:.  Ex 
Chron.  Reg.  S.  Pantal.  Bellum  ante  Bar  castrum,  ubi  Odo  Cornes  Francorum 
interimitur  ,  et  Gozelo  Dux  victor  extitit.  Ex  Chron.  brevi  S.  Vincentii  Met. 
apud  Lahh.  Tom.  I  Bibl.  Mss.  pag.  345.  Iste  est  Gozilo  filius  Machtildis  ,  quae 
filia  fuit  Herimanni  Ducis  Saxonum  de  Liuniburch ,  soror  Bennonis  sive 
Bernhardi  Ducis  et  Liudigeri  Comitis.  Haec  primo  nupserat  Balduino  FI. 
Comiti,  filio  Arnulfi  Magni,  qui  juvenis  morbo  variolae  ol)iit  ,  et  apud 
S.  Bertinum  sepultus  est,  genuilque  ei  Arnulfum.  Post  niortem  vero  Balde- 
wini  nupsit  Godefrido  (c)  Duci  de  Heihan,  ex  quo  suscepit  très  filios 
Gozelonem  praedictum  Ducem,  Godefridum,  Hezelonem.  Ex  Saxon.  Annal. 
XII  *  Kal.  Maii,  feriâ  II,  edipsis  solis  facta  est  ab  hora  IV  usque  pone  sex- 
tain  ;  non  ut  nios  est,  sed  ita  sole  priiis  apparente  ***  deinde  ita  **  *  postea  ita 

C  ***.  Ex  Chron.  Lemovic.  apud  Labb.  Tom.  I  Bibl.  il/s.  pag.  334.  Praesul  Rem- 
bertus  nostram  condidit  (d)  Ecclesiam.  .  .  .  Dedicatio  hujus  Ecclesiae  B.  Age- 
rici.  Ex  Necrol.  S.  Agerici  Virdun.  Cliunradus  Capuae  morabatur ,  in  quam 
vigiliâ  Pentecostes  ingressus,  et  in  Pentecoste  coronatus  est.  Ex  Chron.  Casaur. 
seu  Hiscar.  Lib.  2  ajmd  Acher.  2  Spicil.  m  fol.  952. 

Nos    pauci    Fratres  in   Cœnobio,    cui    Cella    Borboni    *   nomen  ....    post    ♦  Bobini  vei 
obitum  domni  Varini  Abbatis  elegiinus  Bernardum  .  .  Facta  est  autem   electio  Bovini 
illa    consilio    et  auctoritate  domni  Abbatis    *  Majoris-Monasterii   post  excessum    *Alberti 
gloriosi  principis  Odonis,    à    quo  hujus  rei  curam   susceperat  ;  qui  hoc  in  con- 
ventu    Monachorum  ritu  celebri    peracto  obtulit  etiam   Fratrem  praedictum  no- 
bilissimae  H.   *  Comitissae,    sub  cujus  ditione  locus  ipse   consistit,   et  Stephano      ♦  Hermen- 
Comiti  ejus  filio  ;   à  quibus   donum  rerum   temporalium     ad    idem    Cœnobium  g^'^' 

D  pertinentium  suscepit.  Dehinc  verô  statuit  eum  venerabili  Mainardo  Trecas- 
sinorum  praesuli,  cujus  ecclesiastica  potestate  electionem  hujusmodi  corrobo- 
rari  oportuit;  atque  ab  ipso  animarum  curam  suscipi,  necnon  Abbatis  bene- 
dictionem  secundiim  institutionem  Patrum  celebrari.  Ex  Decreto  electionis  Ber- 
nardi  in  Abbatem  Cellœ-Bobini  seu  Monasterii  S.  Pétri  Trec.  apud  Chesnium  inter 
Epistolas  Fulberti  Tom.  4  pag.  191.  Walteriimi  omnes  (e)  nobis  [  Monachis  S. 
Albini  Andeg.  ]  Patrem  constitui  et  Abbatem  consecrari  concorditer  implo- 
ramus .  .  .  Actum  Andegavo  civitate,  mense  Decemb.  Ann.  Incarn.  Dom. 
MXXXVIII,  Indict.  VI,  régnante  Heinrico  Rege.  Ex  electione  Walterii  in 
Tom.  I  Anecdot.  Marten.  pag.  259. 

Anno  Dom.  MXXXVIII.  Henricus  Lovaniensis  Cornes,  domi  suae  perimitur  à 


(a)  Conradus  usus  est  Gozelone  Mosell.  Duce, 
Friderici  II  successore,  qui  inferioris  Lotharin- 
giae    Dux     erat,     filius    Godcfridi    Virdun,    Mabill 

{b)  Ibid.  ])ag.  :272  :  Heldricut  Abbas  ,  con.ien- 
ticnte  Watlerif)  EpLic.  jEd.  concedit  Girardi  MUitis 
rogalu,  ipiius  fUu(  Girardi)  et  Umberto  potestatem 
Fontanas  in  Atnarien.fi  Comita tu. ..  Fil  anno  Rnberti 
Régis...  A/rno  adininistrator  reipublicœ  Comitatûs 
Jhensit  atque  Dusmensif  dat  oratnriuni  S.  Germani 
haud  procul  à  silva  qiiœ  dicitur  Campus-Sigillatus. . . 
Aymo  in  C/iristi  nomine  Cornes  :  Gtialo  filius  ejus  : 
JFalterius  filius  ejus  :  Hubertus,  Gerardus  ,  Heli- 
nandus  nepotes  ejus  :  XFIll  Kal.  Apr.  an.  MIF, 
regni  Rolberti  Régis  XFII...  Walterius  Epiic. 
AEd.  concedit  Amadei  Abb.  rogatu  Salvata  vitlarum 
Jagliaci,  ffilliaci,  Rivisiaci  et  Gritciaci...  fa- 
vente  Brunone  Lingon.  Epitc.  cum  Fulcone  Suess. 
Episc.    et  Comité  Notkerio   fratribus....    ffido   filius 


Milonii  ex  castra  Tilii  veniens  cum  Helnucino  Episc. 
tradidit  res  apud  Marescolas  in  territorio  Morvennir, 
in  silva  Bruinni. 

(c)  Ilic  Virdun.  Comas  Godefridus  ,  Barbatus 
co^nominatus  ,  prorsus  diversus  à  Godefrido 
Barbato  Lothar.  Duce  ;  et  malè  in  Libro  cui  ti- 
tulus,  Stemma  Lotharingicum.,  inter  Lothar.  Du- 
ces connuineratur.  NuUus  enira  Auctor  fide  dig- 
nus  eum  Lothar.  Dutem  fecit.  Pagius. 

(d)  In  veteri  Inscriptione  legitur  : 

Prœsul   Rembertus     nostram   duni    conderet   œdem, 
Mille  et  terdenus  septimus  annus  erat. 

Abbatem  inilituit  primum,  qui  nostra  gubernet  , 
Baldricum.^  etc. 

{e)  Mabillonius  ex  charla  cjusd.  electionis 
apud  Acherium  Tom.  VI  Spicil.  pag.  436,  tra- 
dit  Waltcrium  anno  1036  electum  fuisse. 


<"'gS"J 


422  EX  DIVERSIS  CHRONÏCIS,  ETC. 

captivo  Hermanno  ;  eique  succedit  filius  ejiis  Otho  j  cui  iiiunatura  morte  A 
praevento  successit  patnius  ejiis  Baldricus,  qui  et  Lambertus.  In  Apulia  erat 
qusedam  statua  marmorea  («),  circa  caput  suuni  aereum  habens  circulum,  in 
quo  erat  scriptiim  :  «  Calendis  Mail  oriente  sole  habebo  caput  aureum  »  . 
Quod  quidam  Sarracenus  à  Roberto  Wiscardo  Duce  Norni.  captus,  quidam 
portenderet  intelligens,  in  Calendis  Mali  oriente  sole  diligenter  notato  termi- 
ne umbrae  illius  statuae,  infinitum  thesaurum  ef'fossâ  ibidem  humo  reperit,  quem 
pro  sua  redemptione  eidem  Duci  obtulit.  Ex  Chron.  Sigeb.  Anno  VIII  ré- 
gnante Henrico  Rege  in  Francia  filio  Roberti,  anno  XXIV  quod  cepit 
domnus  Willelmus  [  Bisuldun.  ]  terram  suam  regere,  accepit  Willelmus 
Abba  Cœnobium  S.  Martini  de  Lenis  ad  regendum.  Ex  Instrum.  inter  probat. 
Hisr.  Occit.  col.  204.  Tom.  II.  Ego  Balduinus  Dei  gratiâ  FI.  Cornes  .  .  .  annuens 
petitioni  Albrici  Abbatis  .  .  .  concedente  Adela  Coni.  conjuge  niea  ,  fîlia  Ro-  g 
berti  Régis,  etc  ...  S.  Balduini  xMarch  ....  S.  Adelae  Com.  S.  Eustachii  Com. 
Bolon.  S.  Rogeri  Com.  [b)  de  S.  Paulo.  S.  Gerardi  Episc.  Camerac.  S.  Dro- 
gonis  Epise.  Morin.  S.  Fulconis  Episc.  Ambian.  S.  Lietduini  Abb.  S.  Vedasti. 
S.  Roderici  Abb.  S.  Malbodi  Abb.  S.  Bertini.  S.  Amandi.  S.  Wichardi  Ab- 
batis. S.  Gerardi  Abb.  S.  Rodulfi  Tornac.  S.  Rodulfi  Gand.  S.  Roberti  Ad- 
vocati.  S.  Joannis  Advoc.  Atrebat.  S.  Hugonis  Aldenard.  S.  Hugonis  Valen- 
tian.  Hoc  placitum  fecerunt  quatuor  Milites  Advocati,  Udo  ,  Llrsio,  Gar- 
derus,  Mainbodo.  Actum  Atrebati  curte  pul)lica  in  capella  S.  Benedicti,  anno 
Dom.  MXXXVIII,  Indict.  VI,  Epact.  VII,  anno  Balduini  gloriosi,  Rege 
Fr.  Henrico.  Ex  Çartidario  Abbatiœ  Marciar.  Henricus  Lovan.  obiit,  ut  po- 
nit  Sigibertus.  Magister  Emundus  dicit  anno  Domini  MXLVIII.  Ex  magno 
Chron.  Belg.  pag.  100.  Depositio  domni  Felicis  Abbatis.  Ex  Chron.  Rinjensi  in  Q 
vet.  Coll.  Eccl.  Nann.  [  Circa  idem  tempus  ]  brève  memoratorio  de  placito  et 
convenientia  quae  récit  Bernardus  Vicecomes.  et  Froterius  Episcopus 
[  Nemaus.  ],  ad  Bernardum  Aimardum  et  Guillelinum  filium  ejus  .  de  Episco- 
patu  de  All)i  ...  ut  si  intiis  se  fecerit,  aut  aliuni  Episcopum  fecerit  benedicere, 
in  vita  sua  habeat  Guillermus  ipsum  Episcopatuin  post  mortem  Amelii  Epis- 
copi  :  in  tali  vero  ratione  ut  teneat  Froterius  Episcopus  et  frater  ejus  in  pri- 
gnore,  et  medietate  de  ipsa  dominicatura  de  ipso  Episcopatu,  excepto  sacra- 
tiones  et  missas  et  pœnitentias  et  receptos,  et  excepto  gallinas  et  paleas  et 
ligna,  et  excepto  candelas  de  servitio  et  illos  feos  ,  etc.  Ex  instrutn.  inter  probat. 
Hist.  Occit.  col.  (c)  202  Tom.  IL 

Anno  Dom  MXXXIX.  Conradus  Imp.  Italiam  adit,  ut  rebellionem  médi- 
tantes debellaret  ;  et  quia  omnes  Longobardi  conjuraverant  ut  non  paterentur 
quemlibet  Dominum,  qui  aliud,  quàm  ipsi  vellent  contra  se  ageret,  quosdam  D 
Épiscopos  in  vincula  conjecit  .  .  .  Post  quem  Henricus  filius  ejus  imperat 
annis  XVII.  Ex  Chron.  Sigeb.  Eclipsis  solis  XI.  Kal.  Sept.  Ex  antiqiio  Dod.  Her- 
manni  Contr.  Monasterium  Novientense  sive  Eberheisraense  est  locus  in  Ger- 
manise finibus,  inter  Rhenum  et  Vosagum,  in  pago  Alsaciensi,  in  Comitatu 
videlicet  Throniae,  et  in  Episcopatu  Argentinensi,  in  insula  Yllae  fluminis  si- 
tua, nemoribus  consitus,  perspicuis  fontibus  irriguus,  partis  amenus,  agro- 
rum  fertili  cultura  circumdatus  ,  vineis  non  longé  adjacentibus  laetus,  pisca- 
tionibus  et  venationi  commodus,  ac  variis  commeatibus  utilis  et  opportu- 
nus .  .  .  Rupertus  Abbas  ex  hac  vita  migravit  ,  praefuitque  Monasterio  ab 
ultimo  anno  Othonis  III  usque  ad  primum  annum  Henrici  filii  Conradi  Im- 
peratoris.  Cùmque  Fratres  alium  elegissent,  Henricus  Imp.  quemdam  Mo- 
nachum  aurificem,  de  Monasterio  quod  Onuartum  dicitur,  Willonem  nomi-  E 
ne,  violenter  intronizavit,  ac  Abbatem  constituit.  Idem  Willo  Tinperatori 
cifos  cupreos  et  scutellas  stagneas  miri  operis  deauravit,  quos  militibus  in 
donariis  dédit.  Quod  cùm  militibus  innotuisset,  ipsum  [Willonem]  inter- 
ficere      nioliebantur.    Ex     Hist.    Novient.     Mmasterii    apiid     Marten.      Tom.     III. 

[aj    Iperius     iisdem     ferè      verbis    post      annum  (c)     Ibid.    suprà    col.    200  :    Ego  in  Dei  nnmine 

1052  id  refert.  Pontius  [Tolo.t.    Com.]  dono  tibi,  dilecte  spniiie   mee 

[b)  Ego  Rngerius  Cornes  de  Castro  quod   dicitur  S.  Majore,  Episœpatum   Albiense  ,  et  civitatem  et  ma- 

Pauli,  cum  conjuge  mea   quœ   vocatur   Hadvis,     et  neta    et   mercatum  ...    et   castrum   S.     Marcelli.... 

filiis     Manasse    videlicet   et    Roberto....  concedo  S.  et  medietatem  de  Episcopatu  de  Nemauso...  et  me- 

Trinitati  apud  Monasterium  quod  dicitur  Fiicannus.,  dietate  de  Àbbatia  S.  Egidii,   et   castrum  de   Porta- 

Abbatiam  S.  Bertœ   in  loco   qui   dicitur  Blangiacus.  Spana.  .  .    et  de  castellum  de  Tarascone,  etc.  Facta 

Ex      litterls    Rogerii    Com.    in  Tom.      IV     Annal.  carta  donatione  in  mense  Sept,  feriii  If.  .  .régnante 

Bened.  ad  annum  1U32.  Ehenrico  Rege. 


EX  DIVEflSlS  CHKONIGIS,  ETC.  423 

A  Anecdot.  col.  1126  et  1142.  Lambertus  II,  qui  et  Baldi-icus  dictus  (liiiii-Barha, 
Cornes  Lovan.  et  Marchio  sacri  Irnperii,  Henrico  fratri  succedens,  eœpit, 
Conradi  II  anno  XV  et  ultimo  :  rexit  annis  XVI.  Iste  ex  Oda  liliâ  Goche- 
lonis  Ducis  Loth.  genuit  Henricum  II,  Comitem  et  Marchionem  succeden- 
tem  .  .  .  ïIiMiricus  Imp.  Lanihertuin  istum  Coin.  Lovan.  Balduino  auxilian- 
tem  cuni  multis  periniit  apud  Tornacum  ;  qui  ad  oppidum  Nivellense  defer- 
tur,  et  ibi  cmn  parentibus  sepelitur.  Ex  Chronicis  Brab.  in  Magno  Chron.  Belg.  pag. 
106.  Imperator  pridiè  Non.  Junii,  vix  dum  Confessionis  (a)  prolatâ  sententiâ 
flebiliter  expiravit  .  .  .  O  dura  et  insensibilia  humani  generis  corda  !  .  .  ,  quia 
ad  ejus  obitum  tam  subitum  tanique  periculosum  sanè  nullus  ingemuit  .  .  . 
Obierunt  eodein  anno   Rambertus    Wirdun.    Episcopus  .  .  .  Conradus    Carentin. 

g  Dux,  niorbo  regio  diu  fatigatus.  Eclipsis  solis  fiacta  est  XI  Kal.  Sept.  His 
teniporibus  Ka7,imer(t)  liiius  Miseeonis  Ducis  Polanorum,  reversus  in  pa- 
triam,  à  Polanis  libenter  suscipitur  ;  duxitque  uxorem  Régis  Rusciae  filiam 
procreavitque  duos  filios  Wdladizlaum  et  Bolizlaum  .  .  .  Homicidae  *  si  ne-  *  Boëmio- 
gant,  ignito  ferro  sive  adjuratâ  aquâ  examinentur  .  .  .  Fr.itricidas  et  parricidas,  '^"'"  ^^' 
sive  Sacerdotum  interfectores  et  hujusniodi  capitalium  criniinum  reos,  Archi- 
presbyter  assignet  Coniiti  vel  Duci,  qui  per  manuin  et  ventrem  ferratos  de 
regno  ejiciat,  ut  instar  Gain  jugi  et  profugi  circueant  terram.  Tabernam  quo- 
que,  qute  est  radix  omnium  malorum,  et  parari  et  paratam  comparari  prohi- 
bemus  :  et  qui  fuerit  hujus  decreti  violator  tabernarius,  in  foro  ad  palum  sus- 
pensus,  et  usque  ad  prteconis  fastidium  caesus ,  depiletur.  Ex  Ann.  Saxon. 
Alanus    Dux  Rritanniae,    filius    Gauffridi,    IIII   Kal.    Octob.   Ex   Chron.   Britann. 

C  inter  probat.  Ilist.  Brit.   pag.  32. 

Anno  Doni.  MXL.  in  Galliis  erat  quaedam  Provincia,  olim  vocata  Neus- 
tria  ;  post  à  Normannis  ([ui  à  Norst  regione  vénérant,  cognominata  Norman- 
nia  ;  in  qua  est  quidam  locus  qui  dicitur  Beccus  ;  et  ita  vocitatus  à  rivulo  ibi 
deeurrente,  qui  adbuc  bodiernis  teniporibus  decurrit  juxta  muros  prati,  ubi 
construxit  Herluinus  secundam  Ecdesiam,  indè  vocatam  Ecdesiam  Recci. 
Ex  Chron.  Becc.  in.  Append.  ad  Opéra  B.  Lanfranci,  Francorum  piissimo  Hein- 
rico  Irnperii  gubernacula  modérante,  in  Acbiepiscopatu  Ritiirigae  civitatis 
urbis  metropolitanse  Aymone  (c)  fratre  Principis  Archembaldi  praesidente,  Ab- 
batiam  vero  S.  Sulpicii  Abbate  Humberto  régente  atque  Priorati'm  {  d)  Vivaris 
Andréa  Monacbo  disponente,  ipse  praefatus  Princeps  Archembaldus  omnes- 
que  proceres  Borboniensium    ad    Cœnobium    S.    Leopardini   congregati  esse  di- 

jy  gnoscuntur,  gratiâ  videlicet  relevandi  de  telluris  sinu  almi  corpus  Leopar- 
dini, atque  bonorabiliùs  collocandi.  Quibus  omnibus  congregatis,  Aymo 
Archiep.  intimavit  .  .  .  omne  alodum  Vivaris,  juris  [  esse  S.  Sulpicii  ]  •  •  . 
Concessit  ipse  benignus  Princeps  Arcbembaldus,  laudante  Arnulfo  atque  Gi- 
raldo  Firnutatis  Principe,  Domino  et  S.  Leopardino  ipsius  loci  feram  *  an-  ♦  la  foire 
nualem,  et  feras  omnes  de  cunctis  bominibus  ad  feram  venientibus,  totum  dis- 
trictum  in  ipsa  fera  .  .  .  Actum  est  in  festivitate  S.  Leopardini,  régnante  Hein- 
rico   (e)  Rege  Fr.    Ex  Instrum.  apud  Mabill.  Tom.  IV.   Ann.  Ben.  pag.    441.  Obitus 

[a)  Conteror  in  corde ,  rtiala  confiteor  simiil  ore. . .  (c)  Haymo  Biturig.  gralia  Dei  et  ntilu  jirchie- 
Pœnitet  atque diiltt ,  et  crimina  dicere  spondet-i  piscnpuf.  Quoniam  qiiœdam  juvencula  nomi/ie  Ma- 
f'ullque  latiffacere  contritus,  iniqiia  cavere  thildis^  filia  cuju.tdam  nostrœ  Eccle'ice  Mihtis  nnmine 
Crimina  commémora  cuncta  tua,  flebilisora.  Oimonis,  cujus  erat  ca.ttrum  quod  dicitur  S.  Satyri  ; 

necnon  et  Odo  Gomes  Palalii,  quem  sibi  eadem  juven- 

Haec  ex   cap.   4    Poëinatis    Floretus  ;    ubi   et   agitur  cula  sola  sine  fratribui  inter  cognato.i  et  amicos  eme- 

de  (Jelectu   Confessoris,    cui    regulae    seu    leges   ser-  ritum   elegit,    quem  sibi  subrogaret  invens  et  morlua 

vandae    ibid.    praescribuntur.      In   cap.    etiaiii   3   ea-  in  jus  hœreditatis.  .  .  locum  in  honore  S.  Satyri.  .  .  . 

dem     auricularis    Confessio     sat    clarè     enuntiatur,  precibut  puellœ  et  Comilis   Palalii  Canonicis  ejusdem 

dura   ibi  docetur    peccata   venialia  ,    nécessitas     etsi  loci  cnnferimus.  .  .  Dalum  régnante  Henrico.  .  .  ,    in 

nulla  cogat,    esse   dcclaranda  ,    ne  forte   sint   iDor-  prœsenti  Synodo  ,    id  est   in   Conciiio    Bituric.   quod 

talia  ,     aut    ad     baec    propiùs     accédant,     Floretus  habuit   Âiino    pro  j)ace  ,    etc.    Ex  Instrum.    in    cap. 

autein    Poëina    tribuitur    Johanni  de    Garlande,   qui  57  Patr.  Bitur.  apud  Labb.  Tom.  II    Mss.    pag.    87. 

panlô  post  médium  saec.  XI  scribebat.  (d)  Notandum  est  Prioratûs  vocahulum,  quo   forte 

[b)  Scriptores  Polonici  tradunt  ,  missos  Clu-  exemplo  nullum  antiquius  fuerit  ad  Cellaiu  signifi- 
niacura    legatos     ad     repetendum     Casimirum    jam  candam.    Mabill. 

Diaconum  ;     eosdemque  ,     Odiione     Abbate     se    id  (e)     Régnante   P/iilippo    Rege    Fr.    cidem     Cellae 

citra    Papae    licentiam    sibi    licere   neganle,    Bomam  seu     Monasterio     Vivaricnsi     Arnulfus      Fertilitatis 

profectos  ,     ut     voti     et      ordinis      dispensationem  seu  Firmitatis  Princeps  dat  omnem  -vicariam.  .  .  sicut 

impetrarent  :     quâ     obtentâ  ,     Casimirum      in     Po-  Archembaldus    Princeps   Barbon,   et  Arnulfus  avus, 

loniam    reduxisse  ,     et     regio     throno    imposuisse.  inquit,  meus  atque  Gislebertus  frater  ejus   dederunt. 

In    Clironico  Cluniac.  parùm   accurato   eadem    fermé  Cella  S.  leopardini  sita  est  duabus  leucis  à  Borbone- 

rcferuntur  ,     sed    nomina  et    tempera     confundun-  Archembaldi. 
tur. 


424  EX  DIVERSIS  CHRONIGIS,  ETC. 

Alani   Ducis.   Ex  Chron.   Ruyensi.     Henricus     III   imperator.  Ex     Chron.    brevi    S.  \ 
Yincentii     Met.     Rediit    S.     Edwardus    Rex  Angl.    Ex   Chron.    Ms.   Cluniac.   inter 
Fragm.    D.    Estiennot.    Facta  [  circa    eumd.   annum    Froterio  Episc.   Nemaus.   et 
Bernardo  Vicecom.  fratri  ejus   ]  venditio  [   (^astelli   de    Monte- Acuto    Albig.  ] 
Ex  Instrum.  inter  probat.  Hist.  Occit.  col.  205  Tom.  II. 

Anno  Dom.  MXLI.  Audiens  Lanfrancus  famam  regionis  Normanniae,  qu*  priùs 
Neustria  dicebatur  ,  in  qua  Ducatum  tenebat  liereditario  jure  Willelinus  ille, 
qui  posteà  subjugavit  sibi  totam  Angliam  armis  ;  sciens  certo  relatu,  illic  niultùm 
collapsum  studiuni  litteraturae  barbarieae  gentis  ;  et  intelligens  providentissima 
inspiratione,  indè  se  posse  adipisci  majorem  gloriam,  et  plurimuni  quaestum 
venit  illic  cum  paucis.  Sed  antequàm  pervenisset  ad  notitiam  multorum,  attra- 
xit  illuin  ad  se,  qui  Paulum  vocavit  de  cœlo,  hoc  modo.  Quadani  die  dum 
iter  ageret  solus  cum  uno  Scholari,  incidit  in  latrones,  etc.  Ex  Chron.  Becc.  B 
in  Append.  ad  Opéra  B.  Lanfranci. 

Anno  Dom.     MXLII.     Mettensi     Ecclesiae    quae   specialiter    corpore   Sanctae 

Virginis  laetabatur,    Deodericus  junior    XL VIII     Rpiscopus    praeerat  ;     qui    et 

propter  nobilitatem  generis  in  saeculo    multae    potentiae,   et   propter    sapientiae 

dignitatem  ,  magnae  in  Ecclesia  erat  reverentiae.    Ab  hoc    Heinricus  Imp.  bra- 

chium  S.  Lucise  sibi  dari  expetiit  et  impetravit ...    Ad   Cœnobium  Lindiburg, 

(a)   translatum  est  anno  regni    ejus   III.    Ex    Sigeberti  Sermone   de   S.    Lucia   apud 

Mabill.    Tom.    IV.  Annal.   Ben.     pag.     373.     Ego    Willelmus,     Talemontis    castri 

Dominus  ,  Vitali   Abbati,    qui   Abbatiâ  S.  Gildasii  ejectus .  ..  consilio   filiorum 

meorum   Willelmi    et  Pipini,    Ecclesiam    S.    Mariae    de  Ollona   dedi.    Ex  Utteris 

apud  Besliiun  pag.    324.    Ego    Theobaldus  et   Stephanus    frater  meus  germanus, 

gratiâ   Dei  Comités    Francise,    et   Ermengardis   Coniitissa  mater  nostra,    notum  C 

heri  decrevimus  .  .  .  Quod    Fulco  prœsul    Ambian.  accessit  ut  Fratribus  Ambian. 

Ecclesiae    concederemus    quoddam    alodium    nostrum    situm  in  pago  Ambiam. 

super  fluvium  Iserae  nomine  Grissiacum  {b) .  .  .  ad  remedium   animas  patris  nostri 

Odonis  Coin  .  .  .   necnon  ad  praemium  Levuldi    Corn,    et      Heleiardis    uxoris 

ejus  .  .  .    Concedimus  supradictum  allodium  cum  appendiciis  ejus  Gaudiaco  et 

Ri  varia  ...  S.  Theobaldi  Com.    S.  Stephani  Com.    S.   Ermengardis   Com.    ma- 

tris  eorum.  S.   Ganonicorum  de   Sparnaco.   S.   Abbatis  de  Orbaceo.    S.   Laico- 

rum  qui  de  curia  Comitum  fuerunt.  S.    Goifredi  Com.  S.  Hugonis  de  Basicu- 

lis.  S.   Harduini  filii  Gelduini.    S.    Gelduini     fralris  ejus.    S.  Sagalonis  de  Mi- 

liaco.  S.    Milonis   de   Monte-Leutherio.  S.    Odonis  de    Britholio.   S.   Ogerii    de 

Conteio.  S.    Milonis   de  Montefelicio.   S.    Rogeri  de   Mariculo.     S.   Vivieni  de 

Virtute.  S.  Huberti  de  Montefelicio.  S.    Guermundi  de  Montemauro.   S.    Hesce-  D 

Uni    fratris  ejus.  S.  Odonis  filii  Gilberti.   S.    Hugonis  de  Sollariis.  S.  Goiffridi 

de  Castellario.   S.     Episcopi   et  eorum   qui  cum  ipso  fuerunt.   S.  Drogonis  de 

Tnrute.     Bova.  S.  Ncvclonis  de  Bova.  S.   Alelmi  filii  Walteri  de  Tarota  *.   S.  Balduini  de 

Claromonte  filii  Balduini.   S.     Goscelini    de    Belvaco.    Actum     Sparneaco    Mo- 

nasterio  super  fluvium  Maternae,   Henrico  Rege  glorioso  régnante,    anno  à  de- 

cessu   patris  sui  Roberti  Régis  jam    X,   ab  Incarn.   Salvatoris  MXLII.    Ex  Car- 

tulario  Ecclesiœ  Ambian. 

Anno  Dom.  MXLIII.  Totum  tempus  aestivum  in  tempestate  pluviasque  hye- 
males  penè  conversum,  magnam  frugum  et  vindemiarum  penuriam  effeeit  .  .  . 
Henricus  Rex  Agnetem  (c),  Wilhelmi  Pict.  Principis  filiam,  Reginam  apud 
Moguntiam  urbem  ungi  faciens,  regalibus  sibi  nuptiis  apud  Ingelnheim  vil- 
lam  regalem  copulavit.  Ex  antiq.  Cod.  Hermanni  Contr.  Henricus  Rex  Agne- 
tem, etc.  (ut  in  fusioriedit.  )  Ex  novo  Cod.  ejusd.  In  sexta  feriâ  quae  II  Novemb. 
habebatur  ,  [Abbas  Lambertus  ex  Begonis-Cella  ]  revexit  exuvias  S.  Bonifa- 
cii.  Ex  GeM.  Abbatum  Mediani-Monasterii  apud  Marten.  Tom.  III.  Anecd.  col. 
1121.  Ego  Wenemarus  Dominus  de     Lileriis    cum    fratre  meo    Ingelramno   et 

(a)  Idem  doceni  Epistola  Monachorum  Lent-  qui  illud  ,  qiieinadmodum  et  Conciliura  Cons- 
burg.  et  rytbniici  versus  Sigeberti.  Is ,  litteras  apud  tant,  cum  anno  1044  copulant.  Miriim  in- 
S.  Vincenlium  docuit  ,  rythinum  de  S.  Lucia  com-  terim  ,  Marianum  qui  hoc  etiam  tempore  vixit , 
posuit.  in  bis    falli  :   quanquam  et   Glaber  graviùs  erravit, 

(b)  Crois.ty  sur  Sere.  ut   alibi   jam    notavimus.    Adeô    per   haec   tempera 
[cj     Sic     rectè    cum     anno      4043.     Hepidannus      Scriptores      in       Clironologia     parùm      diligentes  ! 

qui  hoc  tempore  florebat  ,  et  Lambertus,  Agnetis  Hepidannus  ipse  suprà  res  quadriennio  distulit 
conju^ium  connectant.  Non  sunt  autem  audiendi  errore  calculi  ex  praeccdentibus  annis  conti- 
Marianus      Scotus      et      Cbronographus      Hildesb.      nuato. 

matre 


EX  DIVERSIS  CHRONICIS ,  etc. 


425 


B 


D 


matre  niea  Ransuide  ,  concessu  Balduini  FI.  Corn,  ipso  etiam  Henrico  Rege 
Fr.  annuente ,  et  Domina  Drogone  Tarvan.  Episcopo,  ad  mandatum  Do- 
mini  Papae  Gregorii  ciijiis  prnesentiain  pro  voto  meo  adimplendo  adii  .  .  .  Eccle- 
siam  in  proprio  fundo  apud  castrum  de  I^ileriis  in  honorem  S.  Audomari  cons- 
truimns  .  ..    Actum   anno  («)MXLIII.  Ex  Instrum.  apud  Mnlh'ancq. 


Anno    Doni. 
etc.  .  .  . 

ut    fusiori 

etc.  Sed 

homines 

obit  (b) .  . 


sjum  , 

Contr. 

quit , 

famis 

Imp. 

nnm  . 

vel 

Rex 

Famés ,    etc  , 

Anno  Dom 
tofridiis  Dux  , 
etc.  Ex  antiq. 
etc.    Ex  novo 


Agneteni 


MXLIV.    Maxima    pestis,  etc ...  .   Gozzilo    Dux    Lotharien- 

Sed   alter   (ilius   ejus  Gotefridus ,   etc.    Ex  antiq.   Cod.   Hermanni 

edit.   Gozzilo  Dux     Lotharingorum    moriens  ,   Gozzeloni    reli- 

alter  filins  ejus  Godefridus  .  .  .   rcbellare  praesuniit.   Magna    vis 

immunda    animalia     comedere  coëgit.    Ex  novo  Cod.  ejnsd.   Gisla 

.  Gozelonis  filius  Godefridus  .  .  .   loca   omnia   usque   ad  Rlie- 

prseter  ea  quae  vel  murorum  prsesidio  hostilem  impetum  subterfugerant, 

se  pecunià  redemerant ,    in     cinerem   redegit.    Ex  Annal.   Saxon.     Heinricus 

etc.  .  .    Hieins   dura    fuit    et  nivosa.    Ex     Chron.   Reg.  S.  Pantal. 

.  Gothelo,   etc.  Ex  -prima  edit.  Sigeb. 

MXLV.  Reginoldus  et  Geroldus  Burgundiones  ,  etc.  .  .  Go- 
etc.  .  .  Per  idem  tempus  regale  Colloqnium  apud  Triburias  , 
Cod.  Hermanni  Contr.  Godefridus  ad  deditionem  Régi  veniens  , 
Cod.  (c)  ejusd.  Godefridus  hortatu  quorumdam  ,  etc.  Ex  prima 
edit.  Sigeb.  Pestis  pecuduin  maxiuia  :  hienis  magna  et  nivosa  fuit.  Ex  Annal. 
Sason.  Dedicatum  est  Monasterium  Hohenburg  [  in  Alsat.  ]  in  honore  B.  M. 
Virginis  à  venerabili  Brunone  Leucoruni,  id  est  Tullensium  Episcopo,  posteà 
Apostolico.  Ex  Fragm.  Uist.  apud  Urstilium  inter  Script  Germ.  Notitia  dotis 
quae  facta  est  ex  consecratione  Cœnobii  S.  Martini  ,  quod  est  fundatum 
in  Coniitatu  Fenoliotensi,  in  valle  antiquitùs  vocitata  Bollecarne  ,  quod  alio 
nomine  vocatur  Lenis ,  juxta  fluvium  qui 
Dom.    Eihenrico  *  autem    Régis    Fr.   XV, 

sedis  Narbon.  Archiepiscopi  ,  venit  Guifredus  Carcassonensis  Pontifex  ad  de 
dicandam  Basilicam  praescripti  Cœnobii.  Ex  Instrum.  inter  pi'obat.  Uist.  Occit. 
col.  211  Tom.  II.  (iodefndus  Dux  Loth.  11,  filins  Gochelonis  KV  Ducis 
Loth.  defuncto  pâtre  ,  dum  ei  Ducatus  Mosellanorum  denegatur ,  altero  Du- 
catu(f/)  repudiato  ,  contra  Imperatoreni  rebellât.  Cœpit  autem  anno  Dom. 
Henrici  vero  IIJ  anno  VI;  quem  tenuit  contentiosè  annis  XX, 
verô  VI.  Iste  Godefridus  genuit  ex  uxore  sua  (jodefridum  Gib- 
qui    ei     successit    in     Ducatu    Lotharingiae  ;   et    unam    filiani    nomine 

II    Comiti 


dicitur  Atax.    Anno  MXLV  Incarn. 
jussu  domni  Guifredi  sanctcC  primae 


genuerunt 


MXLV 

pacifiée 
bosum  , 

Ydam  ,  quam  nuptui  tradidit  Eustachio  II  Comiti  Bolon.  qui 
Godefridum  de  Bulione  et  fratres  ejus  ,  posteà  Reges  Hierusalem.  Iste 
Godefridus  anno  Ducatùs  sui  primo  ,  hortatu  quorumdam  Dei  lidelium 
ad  recuperandam  Imperatoris  gratiam  adductus  ,  ab  Imperatore  capi- 
tur  ,  et  custodise  mancipatur  ;  sed  filium  suum  obsidem  dans  relaxatur:  quo  de- 
functo obside ,  ad  rebellandum  iteriim  grassatur  suorum  instinctu  pater.  Anno 
sequenti  Cornes  FI.  Balduinus  Insulanus  contra  Imperatorem  rebellât.  Anno 
rursùm  sequenti ,  qui  fuit  VIII  imperii  Henrici  ,  Godefridus  palatium  Neoma- 
gi  incendit  et  irreparabiliter  destruit  ;  urbem  quoque  Virduni  cum  majori 
S.  M.  Ecdesia  incendit.  Ex  Magno  Chron.  Belg.  pag.  110.  Actum  [S.  Petro 
Carnut.  donum  burgi  consuetudinum  à  Gilduino  Vice-Com.  Carnut.  et  Eme- 
lina  uxore]  est  III  Kal.   Maii,  régnante  invictissimo  (e)  Rege  Heinrico    II   anno 


'  Henrici 


(a)  Lileriensis  Canonic.  coUegii  institutio- 
nem  in  annuin  1048  rejicit  Malbrancquiis  ;  qui 
tanicn  ait,  anno  1043  aut  104fi  cœjitum  Teniplum. 
Âriain  intor  el  Bethunain  situai  est  Lilerium. 

(6)  Accuratè  Marianus  ,  Ucrmannus  ,  Lani- 
bertus  et  Hepidannus,  id  anno  1043  contigisse 
tradunt. 

(c)  Tom.  I  soilicet  Scriptorum  Germ.  Her- 
manni vulgatx  editioni  aliam  locupletiorem  adjunxit , 
è  regione  respondentem. 

(c/)  Scilicet  Lotliaringise  infcrioris..  Aliter 
rem  narrât  llermannus  ,  nerapè  Gozeionem,  etc. 
Hermanni  scntentiara  [SigebertinaeJ  non  im- 
meritô  j)rœfert  Miraens  :  cùm  constet  ,  Fridcri- 
cum  Duccm  ,  qui  Gozelino  Ignavo  post  quatuor 
annos  successit  ,  Antverpia;  ,  'J'rudonopoli  ,  adeo- 
que  in  I>otbaringia  inferiori  dominatum  fuisse. 
Mabillon.  ad  an.  1044. 

Tome  XL 


[e'j  Sic  passim  Henricus  Rex  in  publicis  illius 
temporis  instrumentis  invictissimus  dicitur.  Utc 
in  mentem  recurrit  i<l  quod  legit  Mabllloniiis  in 
quodam  Carminé  haud  vulgato  Baidrici  Abbatis, 
qui  de  Henrico  Rege  et  de  viiio  Aurelianensi  men- 
tioncm  injicit  his  versibus  °, 

Bacchica  non  nmilei  générât  Prœneste  racemos  • 
Immo  nec  ille  locw  ,  ijui  dicitur  Area-Bacchi , 
Urbi  vicirius  quam  dicunt  Aurelianam  ; 
Talia  vina  bibit,  nec  talia  vina  refundi  f, 
.     Quœ  Rex  Henricus  semper  .liOi  vina    ferebat 
Semper  ut  in  bellis  animosior  irel  et  esset. 

Area-Bacchi  \Rebrechien\  villa  est  vino  albo  ce- 
lebris  prope  urbem  Aurelianorum ,  infra  quam 
Baldricus    natus  erat   in   oppido    Magduno    \Meun\. 

H  hh 


426  EX  DIVERSIS  CHRONICIS,  etc. 

post  bellum   quo   captus   est    Theobaldus    Conies  Palatinus.    Ëx  Lilt.   apud   Ma-  A 
bill.  Tom.  IV Annal.  Bened.pag.  467. 

Anno  Dom.  MXLVI.  Rex  Henricus  Gratianum  Papam  convictum ,  ba- 
ciilo  pastorali  privavit.  Deindè  omnium  tam  Romanorum  qnàm  alioriim  con- 
sensu  ,  Suidegerum .  .  .  nimiiim  reluctantem  elegit.  Ex  Chron,  Herm,  Contr. 
Anno  ab  Incarn.  D.  N.  J.  G.  MXLVI,  œra  MLXXXIV  ,  Indict.  XV  ,  XVII 
Kal.  Dec.  anno  XVI  quo  post  decessura  veneralîilis  memoriae  Roberti  Régis 
Fr.  suscepit  regni  gubernacula  filius  ejus  Heinricus  ,  factus  est  conventus 
Episcoporum  in  Cœnobio  S.  M.  perpétua;  Virginis  ,  territorio  Arulensi  ,  ad 
dedicationem  BasilicsR  ipsius  Dei-genitricis  ,  simulque  Prinoipum  patriae 
[  Willelmi  Com.  Palliar.  et  Stephaniae  Gom.  ejus  uxoris,  Raimundi  Guifredi 
Corn  Geritaniae  ,  Gauzfredi  Gom.  Ruscinonensis,  Adalaidis  Gomitissae ,  Pontii 
Abb.  S.  Genesii  ,  Pétri  Abb.  Rodensis,  etc.  ]  ac  reliquorum  fidelium  ntriusquc  B 
sexûs  ,  œtatis  et  ordinis.  Actum  est  autem  hoc  instinctu  et  ordinatione  Domini 
Wifredi  sanctae  primae  sedis  Narbon.  Archiepiscopi  ,  et  Domni  Berengarii 
Pontificis  Elenensis  ad  cujus  diocesim  pertinet  ipse  locus,  qui  earadem  Ec- 
clesiam  dedicavit.  Ex  appendice  Marc.  Hispan.  col.  1089.  Secundùm  desiderium 
l'ordis  sui  defuncta  [  Hildegardis  Comitissa  Andeg.  mater  Gauf'ridi  Martelli  , 
Jerosolymis  ]  propè  loca  Dominicae  sepulturae  sepulta  (a).  Ex  Instnim.  apud  Ma- 
bill.  Tom.  IV.  Annal.  Bened.  pag.  4G7  et  477  Instinctu  Godefridi  ,  etc .  .  . 
Theoderico  Met.  etc.   Ex  prima  edit.  Sigeb. 

Anno  Dom.  MXLVII.  Henricus  Rex  et  conjux  ejus  Agnes  Regina  die  Na- 
tali  Dom.  imperiali  benedictione  sulDlimantur.  Imperatrix  vero  inde  rever- 
tens ,  apud  Ravennam  genuit  filiam.  Ex  Annal.  Saxon.  Wilhelmus  Argentin. 
Episcopus  obiit  ;  cui  Hetzel  successit.  Ex  Fragm.  Uist.  apud  Urstitium.  Gonanus  C 
puer  à  custodia  patrui  sui  Redonensis  elabitur.  Ex  Chron  Rmjensi.  Adelbero 
III  Episcopus  Metensis.  Virdunum  succenditur  à  Uuce  Godefrido  Barbato, 
Ex  Chron.  brevi  S.  Vincenti  Met.  Gofïridus  Gom.  Andegav,  et  Agnes  Go- 
niitissa  {b)  locum  S.  Mariae  Sancton.  Gœnoliii  Monadiabus  fundaverunt.  Ex 
confirmatione  Leonis  IX.  inter  Instrum.  novœ  Gall.  Christ.  Tom.  II  col.  481.  Ab- 
batiam  S.  Palladii  dimisit  spontè  Guillelmus  Vicecomes  Gomiti  GofTrido  ad 
construendum  Gœnobium  Monacharura  in  honore  S.  Mariae.  Ex  Charta  ibid. 
col.  482.  Nix  tanta  in  occid.  etc.  . .  Godefridus  palatium  Neomag.  etc.  Ex 
prima  edit.  Sigeb. 

Anno  Dom.  MXLVIII.  Bruno  Leucorum  Episcopus  ,  qui  vocatur  Léo,  Ro- 
manae  Ecclesiae  GLV  praesidet.  Hic  cùm  ad  capessendam  sedem  Apost.  Romara 
tenderet  ,  audivit  voces  Angelorum  canentium  :  Dicit  Dominus  :  Ego  cogito  D 
etc.  Hic  de  niultis  Sanctis  cantus  composuit ,  et  multa  fecit  et  scripsit  Eccle- 
sise  utilia  .  . .  Viri  religiosi ,  etc .  .  .  Albertus  etc.  Ex  Chron.  Sigeb.  Bruno  qui 
et  Léo .  .  .  Hic  Gonradi  Imp.  consobrinus  fuit ,  oriundus  de  Alsatia  ,  ex  cas- 
tello  quod  dicitur  Engenesheim  ;  qui  ciim  ad  capessendam  ,  etc.  . .  Quodam 
An.  1049.  tempore  idem  Papa  in  Gœnobio  Virginum ,  quod  nominatur  Andela  in  Alsa- 
tia ,  corpus  Sanctœ  Richardis  Imp.  elevavit.  Ex  Annal.  Saxon.  Indict.  i  obiit 
*  inarnus  doDinus  Abba  Isaurus  *  Ex  Chron.  S.  Victoris  Massil.  Garrof.  dedicatio  XVI 
Kal.  Jul.  Ex  Kalendario  S.  Sergii  Andeg.  In  celebri  solemnitate  consecratio- 
nis  Ecclesiae  [  Angeriac.  ]  ,  ad  quam  totius  Aquitaniae  multitudo  maxima  con- 
venerat  [et  Agnes  Gomitissa  cum  filiis  suis  Willelmo  Pictav.  Gomite ,  qui 
cognominatus  est  Aigret ,  et  Guidone  fratre  ejus  ] ,  cum  scilicet  caput  Ec- 
clesicC  dedicatum  (c)  est.  Ex  Instrum.  apud  Beslium  pag.  418.  E 

Anno  Dom.  MXLIX.  Domnus  Léo  Papa  ordinatus  est ,  Indict.  II.  Ex 
Chron.  Casaur.  seu  Piscar.  apud  Acherium.  Redonenses  Gonanum  recipiunt.  Ex 
Chron.  Ruyensi.  Léo  Papa  Ecclesiam  S.  Remigii  Remis  dedicavit.  Ex  Instrum. 
apud  Mabïll.  Tom.  IV  Annal.  Bened.pag.  508. 

Anno  Dom.  ML.  Dominus  Papa  Synodum  Romse  post  Pascha  (^ollegit , 
in   quâ    hseresim    Beringerianam ,     nuper    ad    Apostolicam     sedem    delatam  , 

la)  Fallitur    Chronographus  S.  Maxentii,  qui  eam  nobilitat,  Ecclesiam  S.  Dionysii. 
in  Monasterio  S.  Nicolai  ad  Fulconem  maritum  sepul-  (c)     In  Chron.    Malliac.    dedicalio    Angeriac.  sub 

taiu    fuisse  tradit.  Mabill.  anno     1050     ponitur ,    sed    indefinitè   facta    dicitur 

(b)  Conditores  hi  in    litteris  suis  an.    1047  douant  his   diebus   ab     Auctore   non     admodùm     accuralo. 

in  irtiula,  cui  Olarion    [Oleron]  nomen  est,    quamque  Mabill. 
famosissima  tcli  fertilitas  et  amœnitatts   commoditas 


EX  DIVERSIS  CHRONICIS,  etc.  427 

A  damnavit.  Item  in  autumno  Synodiini  Vercellis  collegit  ,  in  qua  eamdein  hae- 
resim  anathematizavit.  Quo  tempore  Agnes  Imp.  Hlium  Imperatori  peperit. 
Ex  Chron.  Uermanni  Contr.  apud  Vrstimm.  Ad  limina  BB.  Mart.  Crispini  et 
Crispiniani  in  territorio  Suession.  rotlifer  [a)  pervenit(de  morte  Garnerii  seu 
"Warnerii  Praepositi  S.  Stephani  Divion.  )  Ex  titulo  Monasterii  SS.  Crispini  et 
Crisp.apuci  Mabill.  Totn.  IV.  Ann.  Ben.  pag.  517. 

Anno  Dom.  MLI.  Francia  turbatur  per  Berengarium  . .  .  Inter  quos  dom- 
nus  Abbas  de  cruce  S.  Leufredi  contra  eum  de  corpore  et  sanguine  Christi  ele- 
gantem  edidit  Librum.  Lanfrancus  etiam  vir  sanctitate  et  scientiâ  eximius  , 
Prior  Monasterii  Becc.  postmodùm  vero  ex  Abbate  Cadom.  Archiepiscopus 
Cantuar.  contra  errorem  illius  per  Dialogum  disputavit.  Ex  Chron.  Sigeb. 
Cliarta    conventionis   inter    Canonicos   Rem.  ac  Noviom.   de    tertia    parte  villae 

B  quae  dicitur  Bidricus ,  pro  libris  III  nummorum  Vermand.  consensu  Wido- 
nis  Archiep.  et  Baldiiini  Noviom.  Episc.  Actum  anno  Incarn.  Dom.  MLI  , 
Indict.  III ,  régnante  Henrico  Rege  anno  XXIII  ,  Archiepiscopatûs  D.  Wi- 
donis  anno  X VIIII ,  Balduini  F2pisc.  Noviom.  anno  VIII.  Apud  Labh.  Tom. 
I  Mss.  pag.  364.  Synodus  generalis  habita  est  apud  Moguntiam  ,  praesi- 
dente  domno  Apostolico  Leone  et  Imperatore  Heinrico ...  In  eo  Concilio 
quidam  Spirensis  Episcopus  Sibico  ,  oui  crimen  adulterii  impingeltatur  ,  exa- 
minatione  {b)  sacrificii  purgatus  est  .  .  .  Nefanda  Sacerdotum  conjugia  , 
olographâ  Synodi  manu  perpetuo  damnata  sunt.  Ex  Annal.  Saxon.  Colonise 
Henricus  filius  (c)  ab  Archiep.  Herimanno  baptizatur.  Ex  Hermanni  Contr. 
Chronico. 

Anno  Dom.  MLII.  Herimannus  Contractus  {d)  obiit .  .  .   Papa   veniens  Ra- 

C  tisponam  ,  reliquias  B.  Dionysii  Mart.  de  quibus  diu  dubitatum  an  ibi  habe- 
rentur  ,  prsesentibus  Parisiorum  Legatis  perspexit ,  ibique  haberi  (e)  probavit. 
Ex  Annal.  Saxon. 

Anno  Dom.  MLIII.  Léo  Apostolicus  et  Heinricus  Imp.  Wormatite  Na- 
tale (/")  Domini  celebrabant  :  ubi  Papa  Missarum  solemnia  in  saneta  die,  ut  opor- 
tuit ,  celebrans,  sequenti  die  Liuppoldum  Mogunt.  Archiepiscopum,  ut  potè  in 
sua  diocesi ,  huic  subrogavit  officio  :  qui  peracta  processione  ,  et  ubi  ad  hoc 
ventum  est ,  dicta  oratione,  postquàm  se  in  sua  sede  locavit ,  quidam  ex  Dia- 
conibus  suis  Humbertus,  sicut  multi  ob  illius  festi  venerationem  soient  ,  Lec- 
tionem  decantavit  :  quod  quidam  ex  Romanis  Papae  assistentibus  vitupéran- 
tes ,  et  contra  Papam  ,  quia  Romano  more  non  ageretur,  objurgantes ,  per- 
suaserunt  ut  ad  eum    mitteret,   decantationem    interdiceret  :  quôd     cùm   ille  ju- 

D  venum  more  contemneret ,  item  *  mittendo  Papa  interdixit  ;  qui  eâdem  ♦  iterum 
vocis  sonoritate  quâ  priùs  cantavit,  decenter  lectionem  usque  ad  finem  per- 
duxit  :  quâ  fînitâ  ,  Papa  illum  ad  se  vocavit,  et  quasi  pro  inobedientiae  contu- 
maciâ  degradavit.  Archiepiscopus  verô  misit  ad  illum  ,  ut  suum  sibi  redderet 
Ministrum  :  quod  ubi  Apostolicus  abnuit ,  Pontifex  ,  ut  erat  antiquae  discipli- 
nae ,  licet  segrè  ,  patienter  tamen  intérim  tacendo  sustinuit.  Perlecto  autem 
Evangelio,  et  decantato  offertorio,  ubi  sancti  Sacriticii  tempus  advenit  ,  Ponti- 
fex in  sua  sede  resedit,  verè  contestans  née  se  nec  alium  quemquam  comple- 
turum  illud  officium  ,  nisi  reciperet  suae  processionis  Ministrum.  Quod  ubi 
Apostolicus  intellexit  ,  Pontifici  cessit ,  reindutumque  Ministrum  continue  re- 
misit  :  quo  recepto,  debito  se  Praesul  injunxit  oflicio.  Qua  in  re  et  Pontiticis 
auctoritas,  et  Apostolici  consideranda  est  humilitas  ,  dum  et  ille  oflicii  sui  di- 
gnitatem  (  jf  )  defendere   studuit,    et   iste,    licet  majoris  dignitatis,  Metropolitano 

(a)  Rotlifer  seu  Rotliger  erat,  is  qui  rotuluoi   seu      tat. 
indicein    mortuorura  ad  Ecclesias  suiTragiorum  socie-  (e)     Controversiam     quidem  ,     hoc     anno    Ger- 
tate  conjunctas  deferebat.   Mabill.                                        manos     inter     et    Gallos    exortam    de    corpore    S. 

(b)  Terrifico  sacramento  Dominici  corporis  se  pur-  Dionysii  ,  sic  fuisse  direinptam  Chronographus 
gare  voluit  ;  sed  maxilla  ejus  paralysi  contorta  re-  Saxo  didicit  ex  Leonis  IX  iitteris  :  sed  hae  ,  ut 
mansil,  ut  rcfert  ex  VViberto  Mabillonius  ad  an-  alibi  ostendemus  ,  aut  à  Ratisponensibus  S.  Em- 
num  1049.  merammi     Monachis    confictae     sunt  ;     aut  ,     si    à 

(c)  Lambertus  Schaf.  nativitatem  Henrici  Imper.  laudato  Papa  reapsè  sunt  scriptae  ,  erroribus  cùm 
eum  hoc  anno  itiigat  ;  sed  major  fides  hac  in  scateant,  certè  nullatenùs  fide  sunt  dignie. 
re  Hermanno,  qui  eamdem  ïb  praecedentem  con-  (/")  Cùm  Annalista  annum  à  Christi  natali  cxordia- 
fert.  Retinendus  tamen  dies  natalis,  nempè  If  Idus  tur,  illud  Natale  secundùm  nostrum  calculum  ad 
Novemb.  à  Laraberto  notatus,  et  ab  Hermanno  prae-  superiorem  annum  pertinet.  Idem  dicendum  de  Her- 
termissus.    Pagius.  manno  Contr.  et  aliis. 

(d)  Seriùs  contigit  mors  Hermanni,  ut  aliundè  (^)  Insigne  hîc  Libertatis  Gallicanae  notandum  eit 
patet,    Canisiana     Hermanni  editio  Pistorianae  praes-      sedulô  exemplum. 

Hhhij 


428  EX  DIVERSIS  CHRONICIS,  etc. 

tanien  in  sua  diocesi  cedendum  perpendit.  Post  haec  Apostolicus  Romani  ^ 
rediit .  .  .  Nortmanni  barbarâ  linguâ  quasi  homines  septentrionales  dicti  sunt 
•  tnte  eo  quod  primiini  ab  illa  niundi  parte  venerint.  Hi  autem  *  annos  ferè  GLXVI , 
Duce  quodani  Rollone  nomine,  à  Soithia  inferiori,  quse  est  su b  Asia  ,  à  flumine 
Tanaiad  aquilonem  egressi,  atque  per  Oceanuni  vecti,  cùm  siepenuinero  antè 
tam  Germaniam  quàm  Galliam  more  piratico  per  eadem  Oceani  littora  ex- 
currentes  infestassent,  tandem  Karolo  ,  qui  (a)Simplex  dictus  est  ,  Francis  im- 
perante  egressi ,  Galliam  qua  in  parte  Britanniam  respicit  pervaserunt  ,  civita- 
temque  in  ea  Rothomagum  occupantes,  usque  in  hanc  diem  Nortmanniam 
de  suo  nomine  vocaverunt  :  ubi  postquàm  confirmati  sunt  ,  etiam  ultra  manus 
extendere  conati  sunt.  Nam  Richardus  (è)  Cornes  Nortm,  dimissâ  Ciuid  Régis 
Danorum  sorore ,  propter  metum  Danorum  exulans  ,  à  patria  Jerosolymam 
profectus  est  ;  ibique  defunctus  est.  Reliquit  autem  in  Normannia  filitun  no-  B 
mine  Rodbertum  ;  cujus  filius  fuit  Willehelmus,  quem  Franci  Bastardum  vo- 
cant  ;  qui  post  Angliara  subjugavit.  Hujus  Richardi  socii  XL  revertentes  ,  in 
Apulia  remansisse  narrantur.  Ex  illo  tempore  Norman  ni  possederunt  Apu- 
liam  (c),  et  procedente  tempore  Calabriam  Siciliamque  occupa verunt.  Con- 
tra hos  igitur  ,  etc  .  .  .  Goslarise  liaeretici  (  d  )  per  Godefridcnn  Ducem  depre- 
hensi  ,  suspensi  sunt.  Ex  Annalista  Saxon.  Post  Stephani  Episc.  fîn^n  Petrus 
nepos  ejus  successit  ei  in  iocum  regiminis  Aniciensis  Ecclesiae  B.  M.  vir  pro- 
bus  et  satis  strenuus  secundùm  sajculi  dignitatem  ;  qui  ordinatus  Episcopus  , 
niulta  praelia  gessit  cum  civibus  necnon  vicinis  omnibus  ;  cfuibus  ad  ultimum 
devictis  atque  superatis  ,  Jerosolymam  adiit.  Idem  reversus  ad  Cœnobium 
Voltse  ,  régnante  Henrico  Fr.  Rege ,  cmn  avunculo  suo  requiescit  in  pace. 
Ex  Chron.  Monasterii  S.  Pétri'  Anic.  inter  probal.  Hist.  Occit.  pag.  1  Tom.  II.  Post  C 
obituni  Stephani  Sanctae  Aniciensis  atque  Vallavensis  Ecclesiae  Pontificis, 
facta  est  dissentio  pro  eligendo  Episcopo  inter  Clericos  ejusdem  Ecclesiae  ,  et 
Heinricum  Regem  Fr.  Roberti  filium  ;  qui  electionem  eorum  dixit  se  confir- 
mare  ,  sed  mentitus  est  non  regalia  sequens  statuta.  Nos  autem  Sanctae  Anic. 
atque  Vallav.  Ecclesiae  cœtus  communi  consilio  atque  voto,  Clerus  ,  popu- 
lus  atque  militia  elegimus  virum  nobiliter  natum  ,  nobiliùs  educatum  ,  Pe- 
trum  Ecclesiae  nostrae  Praepositum  ,  quem  cùm  in  praesentiam  dicti  Régis  Fr. 
duxissemus  ronsecrandum ,  Rex  ille  postposita  authoritate  canonum ,  neglec- 
to  clamore  qui  aderant  in  praesentia  Pontificum  ,  atque  decretis  et  privilegiis 
Rom.  Pontificum  simul  et  praeceptis  praedecessorum  suorimi  ,  per  nefas  con- 
tra omnem  justitiam  omnemque  veritatem,  interveniente  pecunia,  et  Tolo- 
sano  Comité  quem  instigabat  uxor  sua ,  dédit  Aniciensem  Episcopatun»  ,  non  D 
ut  debuit ,  sed  ut  potuit  ,  cuidam  Bertranno  Mimatensis  Ecclesiae  Archidiaco- 
no,  qui  et  ordinem  presbyteralem  pretio  distraxit  ,  et  Pontificalem  gratiam  , 
donuni  videlicet  Spiritûs  Sancti,  pecuniâ  émit  .  .  .  Nos  verô  talia  responden- 
tes,  ut  debuimus,  quantociùs  reversi  sumus,  et  ad  summum  Pontificem  Ro- 
manîe  sedis,  ut  potè  pro  tanto  discrimine,  Hugonem  Archiepis«,'opum  Bisun- 
tinum  ,  et  Sedunensem  Aymonem  et  Artaldum  Episc.  Gratianopolitanum , 
cum  consilio  Viennensis  Ecclesiae  Archiepiscopi  Leodegarii  Ecclesiae  nostrae 
Canonici  atque  nutriti  ,  super  his  consulendum  transmisimus  ;  qui  precibus 
nostris  annuens,  et  more  praedecessorum  suorum  nostra  privilégia  confirmans  . 
nos  eiectumque  nostrum  praesentia  suâ  adesse  praecepit.  Factum  est  autem  ad 
voluntatem  nostram,  et  anno  Incarn.  Dom,  MLIII,  Indict.  VI,  Epact. 
XXVIII,  III  Idus  Martii,  Luna  XVIII,  feriâ  VI,  apud  Ravennam  Ro-  g 
manum  adivimus  Papam_,  qui  praesul  summus  domnus  Léo  VIIII,  etc.  Ex 
electione  Pétri  Mère.  ibid.  col.  220.    Monasterium  S.   Martialis  (e)  igné  crematum 

(a)  Je  lui  [à  Rou  s'il  veut  se  faire  Chrétien  et  Apiiliâ  politi  sunt,  annn  Dom.  Nativ.  MXU  ; 
homme  du  Roy]  donray,  inquit  Carolus  Simplex  in  quo  videlicet  anno,  ipso  die  festivitatis  S.  Benedicti, 
Ms.  Historia  Fonu.  Gallicè  scriptâ,  Gille  ma  fille  à  Paschali  sabbati  dies  occurrit.  Lupus  aticem  Pro- 
femme  et  efpou.fe,  et  la  terre  marine,  c'est-à-  tospata  in  Chron.  testatur,  Nonnannos  primùm 
dire,  depuis  la  ri-viere  d' Andelle  jusques  à  la  mer  et  anno  1038  in  Siciliam  venissc.  Hic  porrô.  juita 
jusques  à  Commoles  le  Mont- S.  Mic/iiel,  et  oullre  varios  Scriptores,  à  Graecis  gloriae  eorum  invi- 
et  par  delà  ;  car  illec  commence  Bre'taigne.  dentibus,  malè  sunt  habiti. 

(b)  Vera  forsan  bîc  falsis  miscet  Chronogra-  (d)  Manichœi  profectô  ,  quos  Synodus  Re- 
phus  •  ita   ut   ex  hujus  verbis  haud  immeritô    forte      mensis  excominunicaverat  anno  1049. 

coUigi    possit,     Normannos   illos,     qui   primi    armis  (e)    MXLIII    apud     Marteniuin    qui  ,     Tora.    III 

in    Italia     claruerunt,     fuisse   socios  non     Richardi  Anecdot.      col.      1402  ,       edidit     brève     ad      ciclos 

II    sed   Roberti   Ducis     in   itinere      Jerosolymitano.  Pascb.       Clironicon     Leraovic.        habens     duntaxat 

(c)  Ex   Leone   Ost.     cap.    68   lib.     i,    Normanni  hune  annuin,   et  1060  ubi  desinit. 


EX  DIVFRSIS  CHRONICIS,  etc.  429 

A  est,  et  totiim  castrum  cum  tribus  Mouachis  extinctis  :  in  quo  igné  libri,  cor- 
tinae,  cartulae  terraruin  pluriin;e  [  perierunt  et  inulta  apparatu  diyna  ].  Ex  Chron. 
Lemovic.  apud  Labb.  Tom.  I  Bibl.  Mss.pag.  334. 

Anno  Dom.  MLIV.  JohannesFiscaiiini.  Cœnobii  Abbas  II,  vir  grandievus  .  .  . 
mare  disposiiit  transire  .  .  .  Proindè  II  Non.  Dec.  à  praedicto  Cœnobio  exiit, 
mare  deindè  féliciter  enavigavit  .  .  .  Regem  [  Edwardum  ]  petiit.  Ex  veteri 
Notifia  apud  Mabill.  Tom.  IV  Annal.  Ben.  pag.  547.  Famés  magna.  Rebellât 
Godefrid.  et  Balduinus.  Henricus  IV  lilius  Heinrici  unctus  est  in  Regem 
Aquisgrani  in  dedioatione  Ecclesiae.  Ex  Chron.  Reg.  S.  Pantaleonis.  j  Dedi- 
catio  Cormeriac.  Ecclesite  ]  anno  ab  Incarn.  Dom.  MLIV  ,  qui  est  septimus 
ordinationis  ejusdem  [  Roberti  ]  II  Abb.  (a)  Archimandritae  annus.  Ex  Instrum. 
apud  Mabillon.  Tom.  IV  Annal.  Bened.  pag.  547. 

B       Anno  Dom.   MLV.  Heinricus  Imp.    Italiam    cum    exercitu     petit.  .  .    rever- 

tensque    neplem  suam    Reatricem  matrem  Machtildis    * ,     qnam    Gozelo      filius  *  -"•  Matlnl- 

Godefridi  Ducis    uxorem    accepit,    secum  duxit,   indigne  eam  tractans    propter 

quandam  ejus  insolentiam   [propter  quasdam  insolentias  ejus,    quibus,   etc.    Ex 

Chron.   Reg.    S.    Pantal.  ],    quà    mortuo    viro  suo   Honifacio,    vivere  consueverat. 

Ex   Annal.   Saxon.    Henricus  II,   dictus  junior,    filius  Lamberti    II,   Com.   Lovan. 

cœpit  anno  MLV,    Henrici   III  anno   XVI,  Victoris    verô  Papae  primo  ;   et    re- 

xit  eunidem    Comitem   annis    XIX.    Genuit    verô    Henricum    III     succedentem 

Coin.    Lovan.     et     Bruxell.    et    Marchionem  Imperii  ;    et    tandem    à     quodam 

Hermanno  (6)  suo   captivo  de  nocte  in  lecto  suo  occisus.    Ex  Chronicis    Com.    Brab. 

in  Magno  Chron.  Bel.   pag.    125.   Indict.   VIII,    eodem      anno    factus  est  Liber  (c) 

iste.  Ex  ChronicoS.  Vict.Massil. 

C  Anno  Dom.  ML VI.  Sacellum  B.  Virginis  in  terri torio  de  Fabregolis  cas- 
tri  de  Pennis  constructum.  Ex  Addit.  ad  Chron.  Massil.  apud  Labb.  Tom.  I 
Mss.  pag.  339.  Ego  Gauffredus  Cornes  pariterque  Agnes  {d)  Coraitissa  .  .  . 
Monasterinm  à  novo  fundavimus  .  .  .  priùs  quidem  apud  castrum  Vindocinum 
in  parochia  Carnotensis  Episcopii,  vivente  scilicet  adhuc  in  carne  gcnitore 
meo,  piae  recordationis  Fulcone  illustrissimo  Comité  :  postmodùm  verô  illo 
jam  terrenis  rébus  exempto,  etiam  [  Acjuariense  Monasterinm  (c)  ]  apud  An- 
degavam  civitatem,  eô  quôd  ipsa  sit  quasi  fîducialius  atque  quietius  hono- 
ris mei  caput  .  .  .  perducere  ad  effectum  sategimus  anno  ab  Incarn.  Dom. 
MLVI,  Indict.  IX.  Ex  Charta  in  Append.  Annal.  Bened,  Tom.  IV,  pag.  744.  Post 
obitum  Imp.  Henrici  III  Heinricus  filius  ejus  IV  hujus  notninis ,  regni  mo- 
narchiam    obtinuit  :  per  cujus  insolentiam  mala  in  terra    multiplicata  sunt  ;   cae- 

^  dibus,  rapinis,  incendiis,  sacrilegiis  omnes  ferè  imperii  Rom.  provinciae, 
sed  praecipuè  Saxonica  tellus  fœdata  est,  etc.  Cœpit  autem  regnare  puer  quin- 
quennis,  eodem  anno  quo  Imperator  obiit  .  .  .  Sed  quia  adhuc  puerulus  erat, 
domina  Agnes  Imper,  mater  ipsius  regnum  sub  sua  cura  aliquandiu  tenuit ,  ac 
sapienter  et  strenuè  rexit.  Filiam  autem  ejus  Rodolfus  Suevus,  mox  post  obi- 
tum Imperatoris  Romoldo  Episc.  Constant,  commendatam,  utriiin  consilio 
raptam  an  dolo  nescitur  ,  uxorem  duxit.  Ex  Annal.  Saxon.  Godefi-idns  Dux  ad 
deditionera  venit  .  .  .  Famés  multas  regiones  afïlixit  ;  egestas  et  penuria  undi- 
que  praevaluit,  multaque  mala  tune  temporis  facta  sunt .  .  .  Heinricus  Imp.  fi- 
lium  suum  Heinricum  Romani  Pontificis  cunctorumque  Pontificmn  et  Prin- 
cipum  regni  electione,  Regem  constituit  .  .  .  Vitam  clausit  IIÏ  Non.  Octob. 
Ex  Chron.  Reg.  S.  Pantal.  Henricus  IV  Imperator.  Ex  Chron.  brevi  S.  Vmcentii 
Met.    Paratus  [     Theodericus    Abbas    S.    Albini     Andeg.     contra    Ilaimericum 

(a)  Hic  Robertus  frater  erat  lUiu^  Bernardi ,  nasteriolo  primùm  conjuXj  cùm  jain  Gaufrido 
qui  in  Andecava  civilate  studiis  Philosopitiœ  e/fîoruit,  niipta  esset  ,  apud  Monasteriotuin  quod  Bcrl»i 
quique  librum  de  miraculis  S.  Fidis  Conchensis  dicitur  \Muiitrcuil-BeUay-],  situiii  in  pago  Pictav. 
seu  Conchacensis  composuit.  Dedicatio  autoin  ad  ToOdiim  [Toue]  amnem,  sed  in  Andegav. 
Cormeriac.  facta  est  Idibus  Nov.  à  Bartholo-  Comitatu,  Cellain  erexit  in  Ecclcf.ia  S.  Pétri, 
miEO  ïuron.  Archiep.  anno  II  ordinationis  ejus,  cain(|ue  Andegav.  S.  Nieolai  Monasterio  subje- 
nec  non  ab  Eusebio  Episc,  Andegav.  et  à  Mar-  cit  :  quod  donum  manu  sua  super  altare  S.  Nico- 
tine Britannorum  Episcopo,  in  frequenti  cwtu  lai  posait,  assentientibus  filiis  suis  Giraldo  atque 
Âbbatum,   etc.  Reginaldo,    et    subscribente     fratre     suo    Kainaldo, 

Ib)  Vide  annuin  1038  suprà.  etc.   ut    in  Epitoma    seu    brevi    Historia    S.    Nieolai 


(c)  Hinc   coUigitur    aetas    prirai     Auctoris    Cliro-  Andeg. 
nici  S.  Vicloris  M.issil.  (e)    L'Eoiere  ;     quod    in    aliis   litteris     Gaufridns 

[d)  Inde  patet,  Agnetera  &)in.  necduiii  tune  Com.  positum  dicit  ad  australem  urbis  partent 
à  Gaufrido  Com.  repudiatara  fuisse,  ne(iue  su-  in  acclivi  colle  moUiter  assurgente  ad  Meduanae 
pcrductam    ab    eo   Graeciam.  Haec  Berlxi  II   de  Mo-  fluviuui,     ante   portam     quae   .noniinatur     Aquaria. 

H  hhiii  • 


^30  EX  DIVERSIS  CHRONIGIS ,  etc. 

Toarcensium  Vicecomitem ,  cujus  fratres  Gaufridus  et  Rodulfus  ]  aut  ca-  A 
lidi  ferri  judicio  secundùm  legem  Mona(7horum ,  per  suuni  hominem  pro- 
bare  ;  aut  scuto  et  baculo,  secundùm  legem  saecularium,  defendere  .  .  .  Ob- 
tulit  Abbas  hominem  S.  Albini,  qui  et  sacramento  fidem  faceret,  et  sacra- 
niento  fidem  brachio  (a)  daret .  .  .  Facta  sunt  haec  apud  Toarcium  in  curia 
Vicecomitis  Haimerici.  Ex  Instrum.  ap.  Mabil.  T.  Y.  Afin.  Bened.  p.  412  et  564. 
Anno  Dom.  MLVIl.  Guerra  [  Vindocin.  ]  quae  inter  Comitem  Gaufridum 
Comitemque  Tetbaldum  diu  duravit.  Ex  Charta  Vindocin.  Archiv.  Obiit  Gur- 
losius  venerabilis  Abbas.  Ex  Chron.  Britann.  Conanus  Comes  Eudonem  pa- 
truum  suum  in  bello  cepit.  Ex  Chron.  Ruyensi.  Illnstris  et  potens  domina  Lesce- 
lina,  quondam  S.  Pétri  supra  Divam  Comitissa,  hujusce  Monasterii  fundatrix 
devotissima  (b)  obiit.  Ex  Epitaphio  Lescelinœ  Willelmi  Augensis  conjugis  apud  Ma- 
bill.  Tom.  IV  Annal.  Bened.  pag.  575.  Kal.  Dec.  obiit  domnus  Abbas  [  Montis  B 
S.  Quintini  J  Walerannus  hujus  Ecclesiae  sapientissimus  ordinator,  et  à  funda- 
mentis  sedificator.  Ordinatus  est  MXL  Chr.  anno,  V  Id.  Febr.  qui  dum  Ro- 
mani peteret,  obiit  .  .  .  anno  praelationis  suae  XVIII.  Ex  Necrolog.  apud  Mabil- 
lon .  Tom.   4  Annal.  Bened.  pag.  576. 

Anno  Dom.  ML VIII.  Alanus  Comes  Cornugalliae  moritur.  Ex  Chron.  Ruyen- 
si. Super  altare  S.  Trinitatis  [  Vindocin.  donum  Archimbaldus  ]  portavit  .  .  . 
domno  Odrico  Abbate  .  .  .  Fecit  hanc  ipsam  donationem  [  masurae  proximae 
rivo  aquae,  quae  vulgo  Coturnosa  vocatur  ]  jam  dictus  Archimbaldus  [  Praepo- 
situs  Vindocin.]  in  curia  Fulconis  Vindocin.  Comitis,  in  Galliis  régnante 
Heinrico,  Roberti  Régis  filio,  anno  regni  sui  XXVII,  et  Gaufrido  Fulconis 
filio  Andegavensibus  praesidente ,  Guillelmo  etiam  Pictavorum  Comité  novi- 
ter  defuncto  ,  fratreque  suo  Guidone  jam  in  Comitatu  sublimato.  Ex  Instrum.  C 
apud  Mabill.  Tom.  IV  Annal.  Bened.  pag.  582.  Cornes  Pictavis  Guido  ,  pri- 
mùm  tune  temporis  dictus  Gaufridus,  et  ejus  mater  Comitissa  Agnes  dede- 
runt  S.  Trinitati  quidquid  juris  vel  consuetudinis  babebant  in  terra  Avalliae  : 
unde  testes  sunt  Gaufridus  de  Leziaco,  etc.  Ex  veteri  Notitia  ibid.  Emma 
[  Cenoman.  Viceconiitissa,  Radulfi  Vicecom.  conjux  ]  pridie  Idus  Sept, 
obiit.  Ex  vet.  Cod.  Sergiano  ihid.  pag.  582.  Fr(^dericus  filius  Gothelonis,  etc. 
Ex  prima  Edit.  Sigeberti.  Philippus  regnavit.  Ex  Chron.  Mss.  Ctuniac. 

*  »«x  Anno  Dom,    MLIX.     Iratus   Rex   *    Guillermus     contra    Lanfrancum ,    eum 

alienavit  à  sua  curia,   cujus    Consiliarius  extiterat  ;   quia  contradicebat  nuptias 
filiae  Comitis  Flandriae,   quam   ipse  sibi  Dux  copulaverat  mati'imonio  (c)  ;   quia 
proximitate    carnis  et    consanguinitate    jungebatur.    Unde    authoritate    Romani 
Pontificis,  tota  Neustria  supposita  erat  interdicto.    Quapropter   Lantrancus  Ro-  D 
mam  adiit,   quamvis    iturus   esset  occasione    cujusdam  haeretici  Berengarii  ;     et 

Nicoiaus  II  tune  prsesidebat  Léo  VIII  *  .-  et  etiam  ut  ageret  pro  Duce  Normannorum  et 
uxore  ejus.  Igitur  locutus  est  cum  Papa  Nicolao  (d) ,  et  ostendit  quod  ejus 
sententia,  videlicet  interdictum,  eos  tantùm  gravabat ,  qui  nec  conjunxerant 
nec  eos  separare  poterant  :  nam  Dux  puellam  quam  acceperat,  nullo  pacto 
dimittere  volebat.  Hoc  autem  audiens  ,  et  verum  esse  advertens  Summus  Pon- 
tifex,  dispensatione  habita  conjugium  concessit  ;  eo  tamen  modo ,  '  quatenùs 
Dux  et  uxor  ejus  duo  Monasteria  construerent,  in  quibus  singulas  congre- 
gationes  virorum  ac  mulierum  coadunarent  .  .  .  Paruit  Dux  Apostolicae  dis- 
pensationi  ;  et  aedificaverunt  duo  Monasteria  in  praedio,  quod  antiquitùs  Ca- 
domum   nuncupabatur  ;   Dux ,  unum   Monachorum  in  honorem  S.  Stephani  ;  et 

(a)  Aliud     insolitum     inler       Monachos      duelli      examinandum  relinquit  Mabillonius. 

exemplum    nobis     suppedilant     Vindocin.       Tabulas  (c)    Agebatur    de      hoc      malriraonio     jam      ab 

occasione       controversiae      quae     inter  Vindoci-  anno    1049,     tempore     scilicet    Concilii    Rem.    sub 

nenses     et     Majoris-Monastsrii      Monachos  pro    de-  Leone     IX  ;    in     quo     interdictum     est       Balduino 

cinia   parochiae   de  Prosto   agitata    est   in   curia  Co-  Com.  Fland.   ne   filiani  suam     ffillelmo  Nortmanno 

mitii  nunc  capti,   ubi   Agnes    Comitissa   et  Wulgri-  nuptui  daret  et    Willelmo  ,  ne  eam   acciperet.    Vicit 

nus  ,   forte     S.     Sergii   Abbas,     vices    Comitis    ge-  tamen    Willelmi    pertinacia,    ob    quam      ejus    Du- 

rens,   et   Barones    rem     duello      diriinendam     cen-  catus     à       Nicolao   II    suppositus     fuit      interdicto. 

suêre.     Ob   id   Majoris -monasterii    Monachi     homi-  Mabill. 

nem   conduxêre  in    negotiis    ejusmodi     omnibus  ve-  {d)     Istius     raatrimonii     causa    missus      Romam 

nalem ,     quem   Vindocinenses      recusarunt ,  '  alium  Lanfrancus  ,       interfuit       Concilie      Rom.       quod 

qui   legalii   esset   adduci    postulantes,    qualem    ipsi  «nno    1039    in    causa   Berengarii  habitum    est.    De 

offerebant.    Ita    judicibus     visum     est  :    at    in  pro-  more    tune     singulis      annis      Romas     celebrabatur 

cinctu       certaminis     Majoris-monasterii      Monachi  ,  Synodus  ;  cujus    nuUa   mentio  saepiùs    apud     Auc- 

jnfecto  duello,  juri  suo  cessêre.   Mabillon.  tores,   nisi    forte     in   ea    fuerit     actum     de   rébus, 

[b)  An    hîc    reponendus    sit    annus   1058,   aliis  de   quibus  agunt. 


EX  DIVERSIS  GHRONICIS,  etc.  431 

A  uxor  ejus,  alterum  Sanctimonialium  in  honorem  S.  Trinitatis  ;  et  post  triennii 
conipletionem  solà  necdiim  compléta  Basiiicâ ,  Lanfrancus  cœpti  operis  ins- 
titutor,  tani  Diicis  Nornianniae  quàni  priniatuin  supplicatione ,  Cœnobio  Ca- 
doinensi,  quod  Dux  hortatii  Papae  sedificaverat,  Abbas  prieficitiir  ;  in  quod 
plures  de  Becco  secum  duxit,  qui  panlo  post  ad  dignitates  sunt  proinoti.  Ex 
Chron.  Becc.  Indict.  XI,  Kal.  Maii ,  praesidente  domno  venerabili  Papa  Ni- 
colao,  anno  I.  Pontificatùs  sui,  cuni  Cardinalibus  suis,  Episcopis,  etc.  .  . 
Hildebrandus  [in  Concilio  Rom.  («)]  ait...  «  Nonnulli  ex  Clericali  ordine 
»  jam  dudum  in  hac  Romana  urbe  et  in  provinciis  atque  parochiis  eidem  spe- 
»  cialiùs  pertineutibus  seu  cohaerentibus,  noscuntur  comnumem  vitam  exem- 
»  plo  primitivae  Ecclesi.e  amplexi  simul  et  professi ,  in  tantuni  quod  nihil  sibi 
»  réservassent    proprii,   etc  .  .  .  Professio  illa   (ft)  si  confirmanda  est,  auctorita- 

B  »  te  vestra  confirmetur  ,  vel  si  corrigenda ,  vestro  judicio  corrigatur  » .  Ex 
Codice  Rom.  apud  Mabill.  Tom.  IV  Annal.  Bened.  pag.  585.  Finitum  est  intesti- 
num  bellum,  quod  inter  Heinricum  Regem  et  Willelmum  Comitem  diu  du- 
raverat.  Ex  i^otitia  apud  eumd.  ibid.  pag.  592.  Francorum  Rex  Heinricus  auc- 
toramento  firmavit  [  restitutionem  à  Gaufredo  Com.  Andegav.  factam  Majori- 
Monasterio,  ]  eo  videlicet  anno  quo  lîlium  suum  fecit  Regem  ordinari  Phi- 
lippum,  paucis  ante  illam  ordinationem  diebus ,  quando  obsidebat  castrum 
Teodemerense  *  nuncupatum,  in  pago  Carnot.  noviter  à  quodam  Guazone  (c)  •.^/. Tcdi- 
constructum  ;  cartamque  istam  proprio,  ut  cernitur,  sigillo  (d)  munivit.  Ex  "arum 
Inslrum.  apud  eumd.  ibid.  pag.  594.  Actum  est  hoc  [  liberum  Novigenti  altare 
f'actum  ab  Albrico  de  Çociaco  seu  Codiciaco  castro  <"um  uxore  Adela  et  matre 
sua  Matlîilde]  III  Non.  Dec.  régnante  Rege  Fr.  Heinrico  anno  XXXIX,   Phi- 

C  lippi  quoque  ejus  filii  anno  aetatis  X  (e)  ab  Incarn.  Dom.  MLVIIII ,  Indict. 
XIII.  S.  gloriosi  Fr.  Régis  Heinrici.  S.  Elinandi  Episc.  [  Laudun.  J  S.  Hein- 
rici  Abb.  [S.  Vincentii  Laudun.]  S.  Reineri  Abb.  [Humoliar.  ]  Ex  Instrum. 
ibid.   pag.   592.    In   pago    Bracatensi,    etc.   Ex  prima  edit  Sigeb. 

Anno  Dom.  MLX.  Mortuus  est  Heinricus  Rex  Francise.  Ex  Charta  apud 
Mabill.  Tom.  IV  Annal.  Bened.  pag.  592.  Gautridus  Cornes  Andegavoruni  mo- 
ritur.  Ex  Chron.  Ruyensi.  XI.  Kal.  Maii,  idem  (/")  Monasterium  S.  Martialis  igné 
crematum  est  in  feria  VI,  et  castrum  intiis  et  foris.  Ex  Chron.  Lemovic.  apud 
Labb.   Tom.  I  Bibl.    Mss.   pag.   334. 

Idibtis  octonis  domus  *  ista  dicata   Decemh'is,  •  Ba$ilk« 

Gaudet  Pontifices  hos  convenisse  célèbres.  Moisiae. 

Auxius   Austindum,   Lactora  dédit  Raijmundum  ; 

Convena  Guillehnum,   direxit  Aginna  Wilelmum  ; 

Jussit   et  Heracleum  non  déesse  Beorra   benigniim  j 

Elloreus  Stephanum  concessit,    et  Adura  Petriim, 

Te,  Duranne,   tuum  nostrumque  Tolosa  patronum. 

Respuitur  Fulco  Simonis  dans  jura  Cadiirco. 

Myrriades  [g)  lustris  apponens  très  duodenis,  etc. 

Ex  veteri  inscriptione  apud  Catellum  pag.  865.  [  Pontius  Abbas  Simorr,  et 
Raimundus-Arnaldi  Dantin  ]  fecerunt  jndicium  Dei ,  in  quo  Raimundus- 
Arnaldi  victus  fuit .  .  .  régnante  Sancio  Com.  [  Astaracensi.  ]  Ex  Instrum. 
apud  Mabill.  Tom.  IV.  Annal.  Bened.  pag.  601 .  [  VI  Kal.  Jul.  ]  obiit  domnus 
p  Walerannus  Abbas  hujus  loci,  ex  Comité  conversus.  Ex  Necrolog.  S.  Vitoni 
Virdun. 

{a)    Ibi   maxime   improbata     fuit     régula    Cano-  (d)  Francorum    igitur     Reges    subdilorum     suo- 

nicarum ,     c)uarum     saecularium     rcrentiùs     institu-  rum    Instrumentis    nonnumquain     sigilla    sua     ap- 

tum  Dumquam  à  sede  Apost.  approbatum  est.  ponebant. 

(t)     Ante     Ivonem     in    Gallia,    inquit     Mabillo  (e)   Pater   meitt,   inquit    Philippus   Rex     in    Di- 

nius,    tam    nova      censebatur      haec      Canonicorum  plom.    an.      1095,    bo/iœ    memoriœ    Heinricus  Re  x 

Regul.    insticutio  ,    ut    ejus    primus    auctor ,  saltcm  anno  œtalis  meœ  X   liheram  [Noviantum  seu   Non- 

in     Gallia ,     censeatur      in    primariis     Quintiniana*  janduravillam]  faciens,  etc. 
apud    BcUovacos      Abbaliae      Statutis.      Sanè     non  (f)  Apud  Marten.  iteràm. 

multum    ante     boc     tcm|>us    Augustinianos       illos  \g)    Catellus    hoc   loco    trium  myriadum  nomine 

Canonicos      exstitisse      diserte    ]>robat     Abaëlardus  annum    millesimum   vult    intelligi,    et  per  duodcna 

in    Epist.    ad  Canonicos    Rcg.    qui  noviter  appellati  lustra   annum    sexagcsiuiuiu  ;     qui    calculus    anno 

et  noviter  exorti  ab  eo  dicuntur.  1060    resi)ondel.   Petrus   de  Marca  et  Galliœ  Christ. 

(c)     Guazo     iste,     pater   Odonis  ,      bellum     cum  Auctores    id  ad  triennium,   idest   ad  annum  1063, 

Alberto  nobilissimo   viro   habuisse   dicitur    in    qua-  differunt. 
dam  Charta  S.  Pétri  Carnut. 


D 


432 


EX  DIVERSIS  CHRONICIS,  etc. 


Anno   Dom.  MLXI.  Indict.   XIV,  obiit  domnus   Abba  Petrus.  Ex  Chron.  S.  A 
Victoris    Massil.    Marianus   Chronograplius    claret  ;    (|ui   à  Scotia   in   Gallias  ve- 
niens,  Colonise   faclus   Monaclms,    primo    apud  Fuldam,   posteà   apud   Magun- 
tiam    reoliisus  est.   Ex  Chron.   Siçjeb. 

Anno  Dom.  MLXII.  Ego  Rogerins  et  frater  meus  Raymundus  Batallia , 
donatores  sumus ,  vobis  Rengardis  Comitissa,  et  filio  sue  Rogerio  Comiti 
[  Carcasson.  ]    medietatem  de  illo  Castro    quem  vocant    Proliano,    et  duas  par- 

*  Mirepoix  les    de    illo    castro   quem    vocant    Mirapixo   *   per    alaudem  .  .  .     Facta    carta 

donationis  X  Kal.  Febr.  Lunâ  XXIX  ,  anno  fl  regni  Philippi  Régis.  Ex 
Instrum.  inter  Probat.  Tom.  II  Occit.  co/.  241.  Herbertus  Cenomanensium  Co- 
rnes, et  frater  uterini  Conani  Ducis,  moritur.  Ex  Chron.  Riiyensi.  Anno 
Episc.  Colon,  consilio  priniorum  regni  indigné  ferentium  per  Agnetem  ma- 
trein  Itnperatoris  Henrici  non  viriliter  gubernari ,  pueruni  violenter  et  in-  B 
dustriè  captum  sub  tutela  sua  accepit,  et  Imperii  regimen  à  matre  ejus  amo- 
vit  (fl)  :  et  de  hac  re  corani  cunctis  ratione  reddita,  gratiam  Domini  sui  Impe- 
ratoris  recepit,  et  per  ipsum  filium  ad  gratiam  matris  ejus  rediit.  At  Impe- 
ratrix  necessitatem  vertens  in  voluntatem,  ut  obstrueret  os  loquentium  de  se 
iiiiqua,  non  solùm  honore  regni,  sed  etiam  honore  sseculi  reje^'to,  Roinoe  ad 
limina  Apostolorum  se  contulit,  ibique  usque  ad  finem  vitœ  omnibus  bonis 
exemplo  et  miraculo  fuit.  Hoc  tempore  claruit  Lanfrancus,  Prier  Monaste- 
rii  Beccensis  ;  ad  cujus  eximiam  doctrinam  de  Burgundia  convolavit  Ansel- 
mus,  vir  postmodùm  multa  virtute  et  sapientiâ  adornatus  ;  et  ei  in  Piioratu 
successit  siib  viro  egregio  Herluino  Abbate  primo ,  qui  ipsum  Monasterium 
Beccense  de  proprio  fundavit  suo.  Ex  Chron.  S'ujeb.  Re\  puer  machinatione 
quorundani    Principum  ...    à  matre  Imper,    substrahitur.   Ex  Annal.   Saxon.         Q 

Anno  Dom.  MLXil  .  Agnes  Imper,  sacrum  velamen  accepit.  Ex  Annal. 
Saxon.  Exercitus  (b)  niultus  à  Galliis  in  Hispanias  ad  debellandos  Sarracenos 
proficiscitur  ;  sed  omni  regione  à  Sarracenis  vastatâ,  urgente  famé,  ineflîcax 
revertitur.  Ex  Chron.  Sigeb.  Willermus  potentissimus  D.iX  Norm.  qui  posteà 
Angliam  acquisivit,  coépit  sedificare  Ecclesiam  juxta  Ermentrudis-villam  propè 
Rothomagum,    Sequanâ   inter  utrumque  fluente,    super   terram   et  haeredit.item 

*  Queuilii     Mouasterii    Becc.     in    can)pis    inter    Chevilleium  *     et     Ermentrudis-villam .  .  . 

*  Jl.  Bon.;-  quae  (|uidem   Eccîesia  vocat^  fuit  Ecclesia   B.   M.  de  Prato  *  ;   et  ibi  cotistituti 
fuerunt    3Ionachi    de  Monasterio  Becci.    Ex   Chron.    Becc.    III    Kal.    Sept,   com- 

bustio   Lemovicensis    civitatis,   in   qua    obierunt    CXX   homines.   Ex  Chron.    Le- 
movic.    Robertus    obiit.  Ex   Catalogo   Abbatum    Fontanell.    Hoc   anno    finitur    ma- 
gnus    ciclus    annorum    DXXXII,    continens    ciclos     decemno vénales    XXVIII ,  D 
sed  in  hoc    repreliensibile   videtur   qubd,  etc.    Ex  Chron.  Sigeb. 

Anno    Dom.    MLXIV.    Albertus    Abbas    [  Majoris-Monasterii  ]    beatimi    sor- 

An.  1065     titusest(c)  finem...  Jam  praesidere  cœperal  domnus  Abba  Bartholom;«us  mense 

Jan.   VII  Kal.   Febr.   Ex  Charta  apud  Mabillon.    Tom.  IV  Annal.   Bened.  pag.   658. 

Ciclus    magnus  annorum   DXXXII,    bis  à  nativitate    Christi   exactus,   tertio  in- 

*  Edwardus  cipit.     Godefridus    Rex    Ang.     obit ,   eique    Araldus    succedit.    Ex   prima    edit. 

Sigeb.  Indict.  II,  obiit  domnus  Abba  Durandus.  Ex  Chron.  S.  Victoris  Massil. 
Dedicatio  Ecclesiae  [minoris]  Cluniac.  Ex  Fragm.  apud  MabilL  Tom.  IV  Annal. 
Bened.    pag.   661. 

Anno  Dom.   MLXV,    Landricus  Abbas  [pridiè  idus   Martii  obiit.  ]    Ex   Ne- 
crolog.   S.   Pétri    Carnut.   Multi    usque  ad    Vil  milia  orandi    voto  Jherosolymam 
petentes  ab  Arabitis  in  parasceve,  in  quodam  castello  obsessi  sunt  ;  et  tôt  oc-  g 
cisi   aut   vulnerati,   ut  de  septem   et  eo  anipliùs  milibus  vix  duo  milia  reversi 
sunt.    Ex   Chron.    Sigeb.    Ego  Willelmus   et   frater   meus  Petrus,    et  filii  nostri 


nuntiio 


(«)  Cùm  puerœtate  qu'idem.,  sed  non  sapientid  pro- 
ficeret,  inatrisque  monita  regiu  fastu  tumUlus  j ain  au- 
dirct,  Anno  CdIoh.  Jrckiep.  eum  niatri  violenter  eri- 
pidt.  Ex  Annal.  Saxon. 

(i)  De  bac  expeditione  sine  dubio  intclli- 
gcnda  est  Charta  Dervensis  Monasterii,  quâ 
Uiigo  quidam,  liberii  parentibus  progenitus,  ipso 
tempore  quo  exercitus  Francorum  ad  obtinendas  His- 
panias profîciscebatur,  Brunoni  Abbati  alodium 
suuni  apud  Viriiliolas  in  convadium  seu  pignus 
dédit.  Id  et  etlypsini  lunae  Cbronographus 
JMalleac.     refert   ad    an.  1062  :   sed  cùm  boc    anno 


Kal.  Aug.  nulla  eclypsis  lunaris  visa  fuerit,  iraô 
neo  ulla  esse  potuerit;  pleiiiluniura  eniin  die 
26  Julii  contigit  ;  Cbronograpbus  Malleac.  de 
vera  eclypsi  lunse  intelligi  non  potest,  vel  in  anno 
rei  gestae  fallitur.  Scriplores  Hispan.  expeditionera 
Galloruin  anno  circiter  1077  accidisse  volunt. 
Ponô  iidein  populi  iterùm  anno  1085  in  Mauro» 
Hispan,  profecti  sunt. 

(c)  X/II  Kal.  Jun.  ex  Necrologiis  S.  Germani 
à  Pratis,  et  anno  MLXIh'  ex  brjvi  Cbronico 
apud  Labbeum  Tom .  I  Mss.   pag.  288. 

Raymundus 


EX  DIVERSIS  CHRONICIS,  etc. 


433 


siani  qufe  vocatur 


pago 


A  Raymundus  et  Tsarnus  et  Giiilabertus  et  Bernardiis  et  Petrus  et   Hugo,    cediniiis 
etdonamusS.  Salvatori  de  Conohas  et  S.    Fidi  et   Ahbati  Odolrico  (a)   Eccle- 
"ragnio  sive    Vauro  *  ...  in    honore  S.  Christophori  ...  in 
Tolosîino  .  .  .  ciini    consilio    Willelmi  Comitis  et   Duranti   Episc.    Tolos. 
Exinstrum.  inter  probat.  Ilist.  Occit.  Tom.  II  col.  249. 

Anno  Doni.  MLXVI.  S  Edwardiis  obiit.  Ex  Chron.  Ms.  Cluniac.  Gometa 
apparnit.  Obiit  Conanus  Dnx  Britanniae  ,  filius  Alani.  Normanni  Angliam 
ceperunt.  Ex  Chron.  Britann.  Conanus  Dux  post  diuturnum  bellum  cuin  Hoëllo 
Comité  pacificat.  Ex  Chron.  Ruijensi.  Cometa  per  totum  orbem  diu  apparuit. 
Eodeni  anno  Anglia  per  Wilhelmum  Bastardum  ,  etc.  Ex  Chron.  Reg.  S. 
Pantal. 

Anno  Doiîi.  MLXYII.  Adela  Abbatissa  Conani  Ducis  amita,  moritur.  Ex 
B  Chron.  Ruyensi.  Castrum  Virsionis  (  b  )  incensum.  Ex  brevi  Chron.  Virzion.  apud 
Labh.  Tom.  II  Mss.  pag.  737.  Litterae  de  conventione  quam  habuit  Gacelinus 
Advocatus  de  villa  S.  M.  quae  dicitur  Viriacum  ,  cum  Odone  Decano  ,  Ro- 
dulfo  Pi'fieposito  et  aliis  Canonicis  B.  M.  Hujus  conventionis  testes  affuerimt 
Clerici 


Effredus  Deeanus 
cellarius  ;  Laici  ,    Robertus 

Cociaco.     Actum    anno    Inearn.     Doni.    MLXVII    , 
anno    Vil.    Ex    Cnrtulario     Ecclesiœ     Paris.     Actum   [ 


S.    Quintini  ,    Vivianus   Praepositus  ,   Rogerus  Can- 
de    Perona  ,    Godefridus  ,    Arnulfus ,    Albericus  de 

régnante    Pliilippo   Rege 
Instrumentum    fundationis 


pro  sa- 
et  Odae 


Cellae  SS.  Cosmae  et  Damiani  prope  Mellentura  ab  Hugone  Com.  Mell 
lute  animœ  suae,  Adelidis  conjugis  suse,  Galeranni  Comitis  patris  sui 
genitricis  suae]  pul)licè  Col  u  m  bis  ,  dum  commune  bellum  ibidem  ageretur  à 
Roberto  Carnot.  Prœsule  cum  castro  Novigento,  anno  Verbi  incarn.  MLXVII, 
Indict.  V  ,     régnante   Pliilippo    Rege   anno  regni    ejus   IX.    Ex  Charta  Tom.    VI 

Marchionis 

Ex  An- 

etc.  Ex  prima 


Annal.    Bened.  pag.   608.    Heinricus    Rex 
de  Italia  et  Adelheidis  accepit   in  uxorem 


Bertham   filiam    Ottonis 
nuptias  celebrans    Triburi?e. 


nul.  Saxon,   et  ex   Chron.    Reg.    S.    Panlal.   Obit  S.   Theobaldus 
edit.  Sigeb. 

Anno    Dom. 
niam  solam   ex. 


D 


MLXVIII.  Henricus  Rex  adolescentiae  usus  libertate  ,  Saxo- 
omni  Rom.  Imperio  cœpit  incolere  ,  Principes  despicere  ,  ve- 
natui  ,  lusibus  ,  et  hujusmodi  exercitiis  plus  quàm  justitiis  faciendis  operam 
dare  ;  filias  illustrium  quibuslibet  obscure  natis  conjungere  ;  privata  praesidia  , 
nimirùm  potentibus  regni  non  satis  credens,  instituere.  Praescriptis  discordiae 
seminariis  contigit.  Régi  quàm  plurimos  insidiatores  tam  vitse  quàm 
succrescere.  ExAnmï/.  Saxon. 

Anno  Dom.   MLXIX,    Ego    Rodulfus  divina     clementiâ 
Visum   Episcopo  Guidoni    utillimum,    potestatem 


regni 


mes 


Ambian.  (c)  Co- 
quam  Vicecomites 
in  terris  Fratrum  [S.  M.  Ambian.  ]  exercebant,  relaxare  .  .  .  Concessi  quid- 
quid  hujusmodi  ad  Conteiense  *  castellum  pertinens  ego  et  milites  totius  Con- 
teiensis  honoris  iibique  terrarum  seu  villarum  illonmi  obtinebamus .  .  .  Simon 
filius  meus  et  Gualterus  Gualteri  Tyrelli  natus  probaverunt  .  .  .  Hàc  autem 
cartulâ,  meâ  manu  atque  uxoris  meae  Annae,  necnon  Simonis  filii  mei,  et 
antedicti  Gualteri  ,  super  altare  B.  M.  impositâ,  Guido  Praesul  anathematiza- 
vit  omnes  qui,     etc  .  •  •  [    Subscripserunt  ]   Radulphus    Cornes,   Anna   uxor  [d) 


ejus,   Gualterus    Gualteri 


Bovensis  ,   Robertus 


ejus 


(e)    Tyrelli     filins,    Simon    Comitis     filius .  .  .  Drogo 
filius   ,    Oilardus  miles  ipsius  ,  Infridus  *   Incrensis , 


Gamelo,    Hugo,  Robertus   sui    milites  ,     Drogo    Turrensis  ,     Adelelmus    filius 


»  Lavaur 


Conty 


'  d'Encre 


(a)  Régnante  Henrico  liège  Fr.  magnifier),  Odol- 
ricws  Conclieme  Monasterium  re.cit^  lia\ilicam  ex 
maxima  parte  consuminavit . . .  Corpui  B.  Fidis  de  ve- 
teri  Ecclesia  in  nwam  Basilicam  ira/itlulit,  ne  etiain 
^Iona\Wrium  in  ea  forma  in  qua  est  feciase  creditur 
lempnre  Henrici  Fr.  Hegit.  Qui  ciim  adhiic  viverel, 
de coiLtiliii  Fratrum  domnum  Stepiianwn  elegerunt... 
Bego  vencrabilis  qui  clauxlrum  construxit ,  etc.  Ex 
CLron.  Concb.  apud  iMarten.  Tom.  111  Anecdot. 
col.  1390. 

(i)    Vêtus   distichon   apud    Bituriges  sic   habet  : 

Vtrzio  villa  virent  ,  atiunde  pauea  requirent, 
Fitibut  ornata,  campis^  pratis  decornta. 

Virsio     autcm,   vulgô     l'ierzon.  vêtus    est    oppidum 

Tmxe  XI. 


Biturigum  Cuborum ,  ad  confluentera  Euvrae  et 
Caris  fluminum  positum. 

(c)  Oominicâ  Septuagcsimae  ,  aino  [1060] 
XXIX  Heinrici  Régit  ,  Waltorius  Cornes  ,  Dro- 
gonis  Ambiau.  Com.  filius  ,  Ecclesiam  Ledonis- 
curiae  S.  Petro  Carnut.  conccssit,  Testes  Tedui- 
nus  Vicecoiiies  Mollentis  castri  ,  Gualo  Vicecom. 
castri  Calidi-monlis  ,  iVivardiis  de  .VIonte-forti , 
Drogo  de  Confiante,  etc.  Drogo  ipse  quxdam 
relaxavit  Cella;  Gesiaci,  datis  litleris  (piibus  ap- 
posita  sunt  signa  Ebtd»  Comitissx  ejus  conjugis, 
Fulconis  Drogonis  fratris,  et  Drogonis  fiborum 
Rodulfi  et  Walterii. 

id]  Phibppi  Régis  mater.  Chesn. 

le)  Gautier  Seigneur  de  Poix.   Idem. 

lii 


434  EX  DIVERSIS  GHRONICIS,  etc. 

ejus,  Guermundus  (a)  frater  Vicedomini,  Radulfus  Pincerna  Episcopi,  Ai-  A 
rardus  Dapifer  Coniitis,  Milo  cognomine  Orphanus,  Rorico,  Anscherus,  In- 
gelrannus  ,  Hugo ,  Abbatis-vill;e  Milites  .  .  .  Actum  An)bianis  in  Basilica 
B.  M.  anno  Incarn.  Clir.  MLXIX  ,  Indict.  VII,  Rege  Fr.  Philippe ,  Gui- 
done  Anibian.  Episcopo  ,  Radulpho  filioque  ejus  Comitibus.  Ex  Cartulario 
Ecclesiœ  Ambian.  Redonis  Synodus  celebratur.  Ex  Chron.  Ruyensi.  Agnes  Inip. 
taedio  affecta  .  .  .  Romam  se  contulit  ;  ibique  dignis  pœnitentite  fi'uctibus  mira 
humilitate  inserviens,  post  aliquot  annos  vitam  praesentem  in  Domino  finivit. 
His  temporibus  gens  Suevorum  ,  audita  Saxonum  calamitate  clam  legatos  ad 
illos  misit  ;  et  fœdus  cum  eis  fecit  ,  ut  neuter  populus  ad  alterius  oppressio- 
nem  Régi  auxiliuni  ferret  :  volebat  enim  eos  opprimere ,  et  ut  de  prœdiis 
suis  tributa  darent  cogère.  Quod  fœdus  si  Saxones  servassent ,  ab  infamia 
perfidiae  et  à  magna  parte  calamitatis  liberi  fuissent .  .  .  Fœdus  pariter  zArchie-  B 
piscopi ,  etc  .  .  .  Querimoniam  fecerunt  ad  invicem  omnes  penè  Teutonici 
regni  Principes  ;  sed  palam  nullus  audebat  fateri  ,  tanto  Rex  erat  omnibus  ter- 
rori  !  Sic  quamvis  Saxones  hoc  bellum  apertè  soli  viderentur  incipere  ,  etc. 
Ex  Annal.  Saxon.  Guido  Episc.  Belvac.  duobus  annis  perfectam  dedi- 
cavit  Ecclesiam  in  honore  S.  Quintini  (b),  IV.  JNonas  Octob.  Ex  prima  edit. 
Sigeb.  Obit  Godefridus  Dux.  Ex  Chron.  breviS.  Vincentii  Met. 

Anno  Doïii.  MLXX.  Thomas  Ginonicus  Baiocensis  à  Willelmo  Rege 
Archiepiscopus  Eboraco  datus  est.  Apud  Willelmum  Malmesb.  pag.  273  in  Gest. 
Pontif.  Angl.  Lih.  3  . 

Anno  Dom.  MLXXI.  Godefridus  Dux  ulteriores  Frisones  aggressus  ,  eos 
penè  ad  internitionem  delet.  Ex  Chron.  Sigeb.  Abbas  Bernardus  IMassiliae  , 
accepit  RivopoUense  Cœnobium.  Ex  Chron.  S.  Vict.  Massil.  C 

Anno  Dom.  MLXXII.  Conjurant  Principes  Saxoniœ  contra  Regem  cum 
Ottone.  Ex  Chron.  Reg.  S.  Pantaleonis.  Herimannus  Episcopus  Metensis.  Ex 
brevi  Chron.  S.  Vince7itii  Met. 

Anno  Dom.  MLXXIII.  Gregorius  VII  sedit.  Ex  Chron.  Ms.  Cluniac. 

Anno  Dom.  MLXXIV.  Fuit  Schisma  ,  quia  Papa  excommunicavit  Henri- 
cum  Imper.  Ibid.  inter  Fragm.  D.  Estiennot.  Reliijuiae  S.  Mevenni  in  Britan- 
niam  de  S.  Florentio  veneruntXV.  Kal.  Febr.  Ex  Chron.  Britann. 

Anno  Dom.  MLXXV.  Rex  Guillelmus  in  Britanniam  Minorem  transiens  , 
castellum  Rodulphi  Comitis  ,  quod  Dol  dicitur  ,  tamdiu  obsedit,  douée  Rex 
Fr.  Philippus  illum  inde  fugaret,  Acta  anno  Christi  MLXXV.  Ex  Hypodigmate 
Neustriœ  per  Thomam  Walsingham. 

Anno    Dom.    MLXXVI.    Obiit     Raimundus   Berengarius ,  Comes  Barchino-  D 
nensis.  Ex  Chron.  Victoris  }Iassil. 

Anno  Dom.  MLXXVIII.  Arnaldus  I  Episc.  Magalon.  ivit  ultra  mare  ad  sepul- 
chrum  Domini,  et  inde  rediens  apud  Villam-novam  viam  fuit  universae  carnis 
ingressus  ;  et  inde  portatur  Magalonem.  Bertrandus  fuit  electus  Episcopus 
anno  MLXXVIII  ;  sed  propter  vitium  simoniae  fuit  ab  Episcopatu  amotus. 
Ex  série  Episcoporum  Magalon.  apud  Labb.  Tom.  I  Mss.  pag.  798. 

Anno  Dom.  MLXXIX.  Bellum  in  Saxonia,  ubi  occiditur  Rodulfus  (c) 
Rex.  Ex  brevi  Chron.  S.  Vinceritii  Met.  Wernharius  Argentin,  (d)  Episcop.  II 
obiit  :  cui  Otto    Schismaticus  succedit.    Ex  Fragm.    Hist.  apud  Urstisitim.    Redonis 

(a)  Guerniond  de  Piquigni  frère  d^Eustaclie  Fi-  prœventus  ac  deprehensus  fuiiset,  omni  postheec  tetn- 
dame  d'' Amiens,  Iileiii.  pore  suspectwi  fuit  :  undc  coiitigit  ut  fratri  suo  Rade- 

[b)  In  j)rimariis  Quintinianse  apud  Bellovacos  boloni  Com.  de  Habechesburc,  curtes  Epùcopatûs  sut 
Abbatiae  Statittis  sic  legilur  :  Antequàin  dominus  et  Ecclesias  inultas  in  beneficii)  concederet...  Propter 
Ivn  primas  Abbas  Ecclesiœ  nostrœ  ,  posteà  Carnot.  magniludineni  stirpis  ejus  taie  consilium  [/mperator] 
Episcopus,  -vitœ  regiilaris  ordinem  in  Ecclesia  nostra  reperit,,  quod  ewn  Constantinopolini  ad  Regem  Grie- 
[an.  1078]  ennstituisset  ,  nullius-  aut  momenti  vel  corum  transtnitteret  prit  negotii-i  imperii  sm.  Clinique 
mentionis  hujusmodi professio  intra  Gallice  fines  liabe-  assumptu  comitibus  iter  arripuisset ,  Imperator  legatos 
batur,  excepto  quod  in  Ecclesia  B.  Martini  de  Cam-  post  ipsum  cum  Ephtula  ad  Regem  transmisit,  quate- 
pis  apud  Parisius,  etc.  Not.  ibi  Ivonein  censeri  niis  ipsum  insidiatorem  imperii  in  damnationem  exila 
primuni  Canonicorum  Regul.  in  Gallia  aucto-  destinaret  :  quod  et  factum  est.  Nam  in  quamdam  in- 
rem.  sulam    tra/ismifsus,    ibique  toxicatuf,  impiani  vitani 

(c)  Rodolfus  de  Rinvelden,  cui  desponsata  fuit  digna  morte  finivit.  Ex  Hist.  Novient.  Monasleni 
soror  Régis.  Ex  Annal.  Saxon,  ad  an.  1057.  apud  Marlen.  Tom.  IH  Anecd.    col.     1143  et    1144. 

[d)  Egelolfus  Abbas  ordinatus.  Hujus   ilaque  tem-  Hsec      Mabillonius     cum       Clironograpbo      Murensi 
poribus  jam  defuncto  Hezelone  Episcopo.,Werenliarius  intelligit    de      VVernhero     Argentin.    Episc.     qnera 
successor  ipsiuspacificè  Monasterium  ingressus...  If e-  Larabertus    Schafn.     et      Clironographus      Hildens- 
renharius  Episc.    insidias  Imperatori  cum  quibusdam  lieiiu  scribunt  obiisse  anno  10i9. 
conspiratoribus  suis  intendebat  ;    à  quo   cum  fortiter 


EX  DIVERSIS  CHRONICIS,  etc.  435 

A  Synodus  *  celebratur,  Obiit    Eudo   Dux   Britanniae.   Ex  Chrori.    Britann.  inter  pi'O-      '  ^'• 
bat.  Hist.  Brit.  pag.  32.  MLXIX 

Anno  Doni.  MLXXX.  Qnod  ejus  praedecessor  Arnaldiis  à  Canonicis  Re- 
gularibus  institucndis  in  Magalonensi  Ecclesia  morte  prœventus  effîcere  non 
potuit  ,  ipse  Gothofredus  complevit  ;  et  ibidem  Canonicos  regulares  de  novo  in- 
stituit.  .  .  .  Gotofredus  successit  in  Episcopatu  Arnaldo  circa  annum  MLXXX. 
Ex  seine  Episcoporian  Magalon. 


B 


VERSUS    ET    RHYTHMI. 

DE  LAUDE  URBIS  METARUM  «. 

Inter  Scriptores  rerum    Brunsvic.    Ijiihn.    Tom.    I  pag.    307. 


P, 


R^CLuis   urbs  salve,    telliis  praenobilis  ave, 
Urbs  populosa   nimis  ,    tellus   prsefertilis   agris. 

Mel  et  lac   manans  ,    cum   vino   panis  habundans, 

Mercibus  exundans,   auro  gemmisque   redundans , 

Cedit    Pactolus  fulvus  ,   praedulcis   Hymetus 

Et  Latialis  humus  ;   triquetra   vel  Africa  tellus. 
C  Si  circumspiciam  ,   nil  non   laudabile   cernani. 

Laudo   minas  mûri   quadris  exsedificati  , 

Non   facilis  solvi  ,    non  expugnabilis    hosti. 

Nam    clivus  murum  ,    tutantur  flumina  clivum  : 

Tutum  sic  extra  ,    munit  vis  aggeris   intra  : 

Qua  natura  labat ,    vires  manus   arsque  ministrat. 

Mensurans  latum  ,  stupeas  succrescere   longum. 

Suspiciens   turres  ,    Babylonis  suspicor  arces. 

Has   aries,    testudo  ,  palarica  ,   vinea  ,  falces , 

Nunquam   vel  frustra  quatient ,   nec  edet  mala   flamma. 

Clinique   domos  cerno  ,  Romana  palatia    credo  : 

Cùmque  peto  theatrum  ,    puto   Dedaleum  labyrinthum 
D  Sique    sitûs  formam    spectes  ,    quid   pulchrius   usquam  ? 

Juxta  naturam  metata   suam    posituram  , 

Pulchra   placet    visu,   naturse   pulohrior  usu. 

Colle   sedens  {b)  modico  ,   gemino  munita  fluento  : 

Flumina   dant  murmur  ,   dant  propugnacula  robur. 

Quatuor  ,  ecce  ,  plagas  per  quatuor  aspice  portas  , 

Seilicet  anatolen  ,   disin  ,    mesenbrian  ,   arcton  ; 

Qui  videt  Ecclesias  ,  cœlestes  aestimat  aulas. 

Cùm  peto   primatem   Stephani  protliomartyris  aedem  , 

Et  video  clerum ,  videor  mihi  scandere  cœlum  , 

Cœlestesque   choros  modulari  dulciter   ymnos , 
V.  Et  tibi  ,    Salvator ,   nova  mœnia  surgere    grator. 

Quam   patriae   columen  ,    vitae  spectabile  culmen  _, 

Struxit  Adelbero  pius,   omne  suo   decus  aevo  , 

Virginis  agnus  ,   ovis  ,   et  sponsus  virginitatis  : 

[a)    Ex   cap.    17     ViUe   Theoderici    I    Met.  Epis-  MXXX    Dom.   Incarn.    Indict.    XIII,    Epactd  XIF^ 

œpi,    Auctore  Sigcberto    S.     Vincenlii     Levitâ    seu  anno  fil  imperii    Conradi,   pontificatâs  verà   domni 

Diacono  ;     quern     Henrico    III     régnante    aut    non  Theoderici  juninris  XX f. 

longé    inde   vixisse   Leibnitius    colligit  ,    quôd     de-  [h)    Ibidem   suprà    initio      capitis  ,     solutâ    ora- 

dicationem    Ecciesiae   suae   anno    VII   Conradi    II    à  tione  :    Te  Dividiuium    tradit  vncitatani   antcjuilas. 

juniore     Theoderico     Met.      Episc.     peractatn  ,     in  Gallicd  lingiut  mnntem  vocari  dunum  studiosL^  non  est 

reccnli    eoruin      qui     interfueriint     meraoriâ      ver-  incognitum...  Sic  ergo  Augu-Uidunum  Augutti  mons, 

sari,     Scriptor      capite     ultirao   tradat    his     verbis:  sicut  Firidunum  virorum  dunum  nominatum  est  ;  ita 

Tempore    Ileriberti   Abbatu,    quàm  libérale  omnium  DivUtunum    quasi  divorum   dunum  l'ocabulum    aucu- 

rerum  apparatu...  quàmfrcquenti  omnium concursu...  pata    es...    Quia   scepè  médium  urbis  iter  teri/nus  , 

celebrata  sit  hujus  dedicationis  Icelilia,   adhuc  quasi  ingrati    esse  poterimus,   si  eam  insalutatam  relin- 


recenti  eorum    qui  inter fuer uni  hœret   in   memiiria...       quimus. 
Celebrata     est    licec   dedicatio  II  Idus  Maii,  anno 


I  ii  ij 


436  DE  LAUDE  URBIS  METaRUM. 

Virgineos  thalamos  in  trino  noniiiie  trinos  A 

Collocat  in   mediis  hujus  sibi  mœnibus   urbis  : 
Mater  Virgo  Dei  sit  sedula  pronuba  nati  , 
Claviger  sethereus   fit  et  ipse  Dei  paranyniphus  , 
Virgineo  sponsi    thalamo  tlignata   superni 
Virgo  Glodesindis   canit  epithalaniia   régis  , 
*  ducens  Agna   niinans  *  agnas  ad  ovile  salutis  agendas. 

Urbis  prsetereà  niagnae   poniœria  longa 
Tutatus  Félix  actis  et  noniine  felix  , 
Cum   Clémente   pio  ,    Mettensi    praesule  primo. 
Cum   quibus ,   aime  ,    vices  partiris  ,   Symporiane, 

Johannis  alis  sublatus   virginitatis  ,  B 

Arnulf'um   gremio   sanctum  complexus  amico. 
Inter  eos  médius  stat  clarus  ab  urbe  videri , 
Atque  volans  alto  post  se  trahit  agmen  ab  imo  ; 
Insula  Vinoenti ,  tibi  cessit  munere ,    Christe  : 
Eminet  alta  tibi   domus  hic  studio  Deoderiei   (a). 
Sed  nec  Martini  custodia  defuit  urbi 
Longiiis  astantis  ,    sed  de   prope   cuncta  tuentis. 
Dedecet  hîc  breviter   te  dicere ,  Garzya  mater  ; 
Miror  aquaeductus  sex   milibus   isse  per   arcus  : 
Invisit  matrem  ,   cum  filia  ,   Gorzia  ,   Mettin  ; 
Non   alti  montes ,    non    imse   denique  valles , 

Inter  currentis  non  impetus  ipse  Mosellae  q 

Praepediêre  viam  :   quid    vidi    operosius    unquam  ? 
Ars    mittebat  aquas  ,   quas  tu   natura   negabas , 
Donec  sola   vias   rupit  longaeva   vetustas  ; 
Laudem    structurae  retinent  hodieque  ruinae. 
Plurima  praetereo  ,   quia  sunt  longinqua  ,   relinquo. 
Quis  describat  aquas .^^  quis  fontes?  quisve  salinas.»* 
Num  sileam  Saliam  ?    moneor  memorare  Mosellam  ; 
Fontibus  à  variis  regionibus  atque  remotis  , 
Longos  pertractus  tibi  currunt   edere  fructus, 
Amplexaeque  tuos  alterno  littore  muros  , 
Et  tandem  junctis   miscentes  oscula  labris  , 

Dant  decus   et  fructum  ,  praestant   munimen   et  usum.  p 

Usus   alit  ventrem  ,    species  mentem  ,    sonus  aurem. 
Qujenam  tam   suavem   modulantur  hydraulia   vocem  ? 
Circumfer  visum  ,   quantiim   concedit  orizon  ; 
Nil  non  jocundum  ,   nil  aspicies  nisi  gratum. 
Quis  quit  niirari   montem   qui   pluribus    urbi 
Imminet  ?   est  oculis   gratissimus ,   ubere  pinguis. 
Hune  natura  suo  lactavit  ab   ubere  pleno  : 
Montibus   est   raris  naturae   gratia   talis , 
Assurgunt  omnes  acclivi  vertice    montes. 
Vite  vides   colles  redimitos  ,   mergite  valles. 
Prata   virent ,    sylvge  frondescunt ,   fluctuât  ager  (b). 
Pascua    si   quaeres  ,    campos  spatiare  per  omnes.  g 

Quam   varié   recinunt   volucres  ;   examina  ludunt. 

(a]  Ibid.   Trinitas,    incomparabiles   huic   urbi  co-  Nobis  Deodrich  junior  abstulit  : 

piosissimèprœpara.ttidelicias...SanctainMeltenseinEc-  Au^ustus  Henric/i  gloriosus, 

clesiamdixerimverè  felicem...  Prouidelœtare,  fausta  Deodriclique  stold decorui.... 

Mediomatricorumcivitas,  etiam  atque  etiam meditare,  Lucia  Martyr  fortis  et  inclyta^ 

quid  tali  viro,  Deodericuni  dicn.    debeas  ;  cujua  pio  Lucia  virgo  nobilis  et  pia, 

studio  tôt  Sanctorum,  prœter  indigeuarum  patrocinia.  Me  me  misellum  Sigebertum 

suscepiiti  reliquias  ;  et  prœter  nativœ  ubertatis,   qud  Extraite  ab  ignibus  inferorum. 
singulariter  afflua^  copias^   ab  eo  augnientata  caput 

extul'isti  inter    urbes   allai.    Mabillonius  in   Annal.  Porrô    aliis     discutiendum     relinquimus  ,    an    inalè 

Bened.    ad    an.    1031,     refert    Sigeberti     Gemblac.  hue     alium     à   Sigeberto     Gemblacensi     nobis    ob- 

versus   rhytbmicos    de   S.     Lucia^     cujus     brachium  trudat' Leibnitius. 

ex   S.    Vincentii    Monasterio     acceperant    Lintburg.  [b)   Ager  spicis   vento    agitatis    fluctuare     vide- 

Monachi  :  tur.  Leibnit. 

l'obùs  hoc  Henrieh  junior  attulit, 


DE  LAUDE  URBIS  METARUM. 


437 


B 


Cœli   teniperieni  rarus  sentit   nieliorem. 
Queni   non   tantarum  delectet  gratia  rerum  ? 
Ipsos  ruricolas   pascit  ta  m   grata  vohiptas  ; 
Duiiique  fides  ruris  votis   respondet  avaris  , 
Rxosi  requiem    solantur  aiuore  laborem. 
Vites  iste  putat,   alter  fodit,  ille    niaritat, 
Umbrat  et  hic   fontes,   hic  consevit.  arbore  montes, 
Deviat  hic  ri  vos,  hic  ditat   semiue    campos  : 
Hamis  piscor  ego,   tu  vin)ine,  retibus  ille. 
Quisnam  tantarum  replicet    spectacula  rerum  ? 
Esset  ad  haec  niutus  et  Homerus,   et  alter  Homerus. 
Mulfce   sunt  urbes   fbrtunae  munere  dites, 
Te  (a)  pleno   cornu    naturae  copia  ditat. 
Praeter  fortunaj  merces  ,   quas  priestat   abunde  , 
Urbes    vicinae    tibi  cedunt  matris   honore, 
Vangiones,   Leuci ,    Virdunum  ,  Leggia,    Rémi, 
Treveris    et  mater  assurgere   gaudet  amanter. 
Te  salvet   semper,    regnans  super   omnia  semper. 


(a)  Ibid.  suprà  ,  scilicet  capitis  17  initio  jam 
citato  :  Ipsa  quoque  nominii  tui,  id  est  Mediomatrici': 
etymologia.^  non  dissidet  à  tuœ  fcUcitatif  gratta.  Sicut 
enim  matrix  puerum  amplectitur  et  fovet  in  matris 
utero,  sic  lu  sita  in  meditullio,  circumpositas  regiones 


sustentons  mercimonio  nativo  vel  advectitio,  eas  quo- 
daniniodo  foves  sinu  materno.  Mediomatrici,  inquit 
Valesius  ,  nomen  est  Gallicum  gentis  Gallicae  : 
quod  qui  ex  Latinis  vocabutis  média  mater  com- 
positum  aiunt  ,  nugantur. 


DE  PRIMIS  COMITIBUS  LOVANIENSIBUS. 


Ajiud    Mirœum  in  Diplomatibus  Belg.  Tom.  I  pag.   178. 


D 


Ole    tua   res  (a)  agitur,   Dux  Karole,  sicque  Ducatum 

Lotharicum   perdis  ,    dum  tua   régna   petis. 
Filius  Otto  tamen    tibi  Dux    succedit  in   illo  *, 

Quem    sibi  confirmât   imperialis  apex. 
Huic  quoque  germanam  dant  Chronica   scripta   sororem, 

Nomine   Gerbergam   (b);  quse  mihi    visa  (c)   fuit. 
Hanc  sibi  Lambertus  (d)  despondit  ,  quem  Raginerum 

Hannonise  Comitem  progenuisse  ferunt. 
Huic   quoque   successit   Henricus  (e)   filius  ;  Otto   (/") 

Quem  sequilur   frustra  ;    nani  sine  proie   fuit. 
Hune   quoque  suljsequitur  Lambertus,  patruus  ejus, 

Qui  régit  (  g)  bas   terras,  Lovanioque  praeest. 
Nonne  vides  igitur  quàm  clari    sanguinis  istos 

Vena  venustavit  ?   Troica   quippe   {h)  fuit. 


(a)  Hi  pcranliqui  versus  apud  Jac.  Guisium  in 
Ms.  Hannon.  Chron.  Tom.  II,  lib.  14  cap  40, 
cxstant ,  suntque  jEgidii  Abb.  ïrudon.  teste 
Cronendalio  in  Namurco  Ms.  Mirœus. 

(b)  Gerbcrga  Ottoni  fratri  successit  in  l^ovan. 
Comitatu  ;  in  Uucalu  verù  Lotharingiae  infério- 
ns Godefridus  iniprolis.  Id. 

(c)  Itaque  Auctor  coaetaneus  fuit  Gerbergae. 
Id. 

(d)  Lambertus     cognomento    Barbatus ,      Ragi- 


*  Ducatu 


neri  II  Ilannon.  Comitis  filius.  Id. 

[e)  Henricus  co  nomine  primus  Com.  Lovan. 
Id. 

(/■)  Otto  infans  obiit.  Id. 

[g)  Vivebat  ergo  Auclor  sub  Baldrico  seu 
Lainberto,  Henrici  I  fratre. 

(/()  Franci  et  Belgae  propaginem  à  Trojanis 
olim  re|>ctebant,  nec  sine  patrocinio  ;  quoniam 
cum  turba  insaniebant.  Mirœus. 


I  i  i  iij 


438 


ADELMANNI  SCHOLASTICl  RYTHMI  («)  ALPHABETICI 

DE    VIRIS    ILLUSTRIBUS    SUI    TEMPORIS. 

Apud  Mabillon.    inter  vetera  Analecta   in-fol.  pag.  382. 


A 


RMONiCiE  facultatis  adspirante  gratia, 
Refero  viros  illustres,   litterarum  lumina, 
Quos  recenti  recordatur  mens  dolore  saucia  .  .  . 

Carnotenae  decus   urbis  memorande   Pontifex,  B 

Te  primum,  pater   Fulberte,    duin  te  conor  dicere  , 
Fugit   sermo,  cor   liquescit   recrudesciint  lacrimse. 

Deploranda    singillatim  multa  quidem  niemini, 
Utpote  convictor   senis  haerens  saepè  lateri, 
Ore  bibens  oris    foiiteni  aureum  melliflui. 

Eheu  !  quanta    dignitate  moralis  industriae, 
Quanta    rerum  gravitate,   verborum    dulcedine, 
Explicabat  altioris  arcana  scientiae  ! 

Floruêre  te  fovente   Galliarnm  studia  ; 
Tu   divina,    tu    liuniana  exeolebas   dogmata, 
Numquam  passus  obscurari  virtutem    desidiâ. 

Gurges  altus   ut    minores  solvitur  in  alveos,  G 

Utque  magnus  ex  se  multos    fundit   ignis   radios  ; 
Sic  insignes  propagasti   per  diversa  plurimos  ; 

Hildierum  [b),    quem    Pupillam    nuncupare  soliti , 
Quod   pusillus    esset,    immo   perspicacis  animi, 
Ceteroruni  princeps    atque  conmuniceps  praesuli  : 

Is  magistrum  referebat  vultu,   voce  ,    moribus  , 
Hippocratis  artem  jungens  Socratis  sermonibus, 
INec  minfis  Pytliagoreis    indulgebat  fidibus. 

Karitate  Sigo  (c)  noster  plenus  atque  gratiâ, 
Multa  praebens  ore,  manu  advenis  solatia 
Singularis  organali  regnabat  in  musica. 

Lambertus   Parisiacum,  Engelbertus   Genabum, 
Occupabant   lectionum   otio   venalium, 
Quaestum  de  pube  Francorum   captantes  non  modicum. 

Martini  quoque  concivem,  sed  non  sequè  sobrium, 
Dignum  duco  memoratu    Rainaldum    Turonicum, 
Promptum  linguâ,  stilo  largum,  valentem  Grammaticum. 

Nec  tua,  Girarde-Gilberte  (d),  fraudabo  naenia  : 
Ligerim  flavum  revisens  ab  Jordane  et  Solyma  , 
Occidisti  propter   Mosam    sub    Virduni  mœnia. 

O   et  te  dira  peremit  œmulorum  factio, 

(rt)   In   Ms.    Cod.    Gemblac.   ex    quo    isti  Rythnii  teste   Sigeberto    à     quo   vocatur      Ahnannus ,     qui 

descripti      sunt,     iis      praemittuntur     haec     verba  :  duas   Epistolas    de   veritate    corporis    Chr.    Doraini 

Mitto  etiain  tibi  rythmions  veniculos  juxta   ordinem  in   Eucharistia,     unam    ad  Berengarium  ,    alteram 

alphabeti  digestos,    quos   ante   annos   aliquot,   cùm  ad    Paulum  Primicerium  Mett.  scripsit. 
adhuc  Leodii  essern,  me  ad  arnicas   quosdam   meos,  (b)     Hildierus      Mabiilonio      non     alius    videtur 

quorum  plures  ipse  noveras^  lameiitabiliter  recensente  quàm  Hildegarius  ,    quem   Pictavos     Fulbertus    ad 

compositos   reperi  nuper   et  edidi.    Quae    verba  sunt  thesaurariain     S.     Hilarii,    et    ad   littcras  docendas 

Âdehnanni     hos     versus    mirtentis      ad     Berenga-  raisit. 

riuni,    de  quo   in    fine      rythniorum     sic    legitur   :  (c)    Abbas   soilicet   S.   Florentii    Salmur.    ad   Li- 

Respondit  Beringarius  :    Nascitur  ridiculus  mus.    Qui  gerim  ;    cujus  aequab's     fuit    Rainaldus,    Turon.   S. 

Berengariu6      Adehnannum      ironicè      Aulum-Man-  Martini     Ecclesise    Archiclavus    seu   Custos.     Mabil. 

num     vocare     solilus   erat,    ut     ibidem      subditur.  Hune    auteiu    Rainaldum    Rivetus    pag.    33     Tom. 

Hinc     sequitur     rythmicos    versus    fuisse    scriptes ,  VIII    Hist.   Lilt.    Fr.    probat   distinguendum  à  Rai- 

antequàm       percrebescerel     Berengariana     baeresis  ,  naldo    seu    Reginaldo    Andegav.    Scholastico,     qui 

proinde     ante       annum     1050.     Eorumdem      verô  in  vivis  adhuc  erat  anno  1074. 

Auctor  ,     ille     ipse     est     Adelmannus      Berengarii  (d)    Mabiilonio  ,      cui      mendosa      apparet     haec 

condiscipulus       sub     Carnut.         Episc.      Fulberto,  stropha,     legendum     videtur  :    Nec   tud,     Girarde- 

Grammaticus  et  ex   Clero  Leod,  Brixiensis  Episcopus,  glaber,  te  fraudabo  ruenid. 


D 


ADELMANNI  SCHOLASTICI RYTHMI  ALPIIABETICI.     439 

j^  Postquàm    missus  es  Eiiropeam  perflagranti  studio  , 

Scholas  militas  expilasti,  Waltere  Burgundio. 

Prô  !  si  niimquam  revertisses  ad  fines  Allobrogurn  , 
Quanta  nunc  auctoritate  decorares  Latium  ! 
Docens  quidquid  revexisti  ab  hortis  Heperidum. 

Quis  te  tandem  ,  sacer  héros  *  ,    satis  saepè  fleverit ,  *  Kulberte 

Cujus  hos  et  multos  plures  ofïîcina  protulit, 
Quorum  quisque  pne  se  tulit  ,  quôd  te  usus  fuerit  ? 

Raginbaldus  Aggrippinas  ,  vir  potens  ingenio  , 
Barbaras  aures  Latino  temperans  eloquio , 
Notus  arces  ad  Romanas  ab  usque  Oceano, 

Situs  est  in  urbe  nostra  longus  hospes  Legia  , 
B  Legia  magnarum  quondam  artium  nutricula 

Sut)  Wathone  ,  subqne  ipso  (a)  cujus  sunt  haec  rythmica. 

Très  mihi  ,  Camena  ,  cives  memora  de  pluribus  ; 
Illum  ,    procul  quem  exstinctum  transalpinis  febribus  , 
Lugent  artes,  lugent  uibes  cum  suis  Primatibus. 

Vix  amissum  quereremur  ,  Odulfo  superstite, 
Alestanum,   quantus  erat  veteris  *  scientiae,  '  f.  utet  m 

Sicut  hi ,    quos  erndivit,  satis  pollent  hodie. 

Xerapelinos  ornatus  [b)  cum  paucis  jugeribus 
Praesul  durus  denegarat  :  at  tu  Metim  profugus, 
Multas  illic  opes  nactus ,  Warine  (c) ,  es  et  conditus  .  .  . 

Zelo  grandi  cor  accensus  pro  carorum  funere 
C  Adelmannus  haec  deflcbat  in  Nemeti  litore, 

Suos  ipse  idem  illic  observans  quotidie. 

(a)    Inde     cum      eodem      Alabillonlo       distimus  siccum   et    vineam      significant.     Itaque    Xeramp*- 

Adelmannum    fuisse    Scholasticum    seu     Praefecfum  lini    ornatus    dicuntus   vester,    pampini     sicci     co- 

Scholis    in     urbe    Leodiensi,     scilicet     post     Wato-  lorein,     qui     color   siccae    rosa  dicitur  ,    imitantes, 
nem,  qui  ab  aliis  Waso  et  Walto  dicitur  (c)    Warinus    Mabillonio     videtur     fuisse     Leod. 

(i)      Xerampelinos     ornatus      Gemblac.      exem-  Clcricus,     tura   Monachus     in     Gorz-Coenobio ,    de- 

plar  ita   interj)retatur  :   Xerapelitiœ    ve.ite.i  dicunlur  mùmque     Abbas   in     Met.    S.      Arnulfi     Asceterio. 

veteres  et  prœskcœ,  pampineum   liabentex   colorem.  Pra;sul     autem    qui     durus     hîc  memoratur  ,     Du- 

Quae      interpretatio ,      ut      observât      Mabillonius  ,  randus    est    Leod.    Episcopus ,    cujus   nomen    inter 

docet  nos   boc  loco    legendum  Xerampeliitus   orna-  lineam  adscriptum   est  in  Ms.  &)d.  Gemblac. 
tus  ,    à  duabus    Grsecis  vocibus     quae  aridum    seu 


D 


E 


EX  FULCOIO  SUBDIACONO  MELDENSI. 

Ex  Ms.  Codice  Ecclesiœ  Bellovacensis  (a). 

IVXelliflujE  Meldi  (b)  Belvacus  Belgica  pacem. 
Fulcoius  meus  atque  tuus  tua  commoda  tecum 
Commendat  totiens,  et  commendata  reposcit .  .  . 
Quae  nuUi  terr*  sunt ,   inveniuntur  apud  te, 
Prunula  iotria,  mala  verana  ,  verendaque  corna, 
Luciscus  grandis  ,   polibete  ,  pertica  pinguis  , 
Caseus   insanae  pastiis  per  prata  Lavanae  : 
Fructibus  his  et  piscibus  liis  mihi  pr'-evaluisti. 
Ast  habeo  quod  non  habeas,  quod  habere  placeret, 
Quod  per  me  fero ,  quod  mare,  quod  vicinia  confert  : 
Grata  placentia  sunt,  allecia  piraque  magna  ; 
In  quibus  et  numéro  simul  et  tibi  pondère  praesto  .  .  . 

(a)    Inde    viri      eruditi,     D.     Danse      Canonicus  (b)    Viri     à     nobis   modo     laudati  ,     forsan      le- 

Bellovac.     et   socii    ejus   dcstripserunt  Fuitoii    car-  viori    conjecturJt     ducti,     ex     his     versibus    colli- 

mina  ;      horumque      nobis,   iterùm     atque     iterùra  gunt     in    nota,      Meldis      Fulcoïum     litteras    do- 

de     littcris  nostris     optimè     nieriti^     copiani     \iltr6  cuisse.     Is    quidem     ibi   Poësim     seu    Mu  as  pKe« 

fecerunt.    Pocta   autem   ab     illis.    ncsciuius     quare,  sertim  coluit. 

inscribitur  Ârcbidiaconus  Belvaccnsis. 


440 


EX  FULCOIO  SUBOÏACONO  MELDENSI. 


Ex  vita  B. 
Blandini 
Aiiachoretae 
Bricg. 


*  la  Celle 


'  Blaiulinus 


Joiiare 


Fulcoius  spatians  («)  paratlisiim  per  Briegensem  , 
Dmn  fontes  ,  saltus  ,   durn  Thessala  Tempe  reviso  ... 
Occurrit  locus  hic  positus  Mueram  [b)  super  amnem, 
Insiila  parva  situ,  musis  gratissinia  sedes  .  .  . 
Cui  nomen  Cellae  ;  Cellani  *  dixêre  coloni .  .  . 
Fausto  Pliilippi  Francorum  tenipore  Régis , 
Cu jus  nobilitas  sedes  possedit  avitas , 
Impei'io  dignâ  specie  per  idonea  signa 

Extitit  illustris Abbas  Dudo  bonus  .... 

Ponitur  in  *  feretro  digne  ,  locus  est  ubi  Petro  .  .  . 

Basilicte  gratus  magno  sub  honore  dicatus  .  .  .  Distat  ab  urbe 

Meldis  millenis  spatio  propiore  decenuis. 

Meldis  grata  situ  ,  Meldis  gratissima  ritu  , 

Meldis  Materna  dulcedine  grata  supernâ  ; 

Materna  gratâ  ,  cui  sunt  florentia  prata  ; 

Prata  grèges  Iseti  per  pinguia  pascua  creti  .  .  . 

Grandibus  et  parvis  locus  uber  in  amne  vel  arvis. 

Si  Cererem  colères  ,  segetes  sat  Meldis  haberes, 

Vitigenumque  lacuin,  si  vis  attollere  Bacchum. 

Est  etiam  saltus  Br'iegensis  grandis  et  altus  , 

Ne  tibi  sit  parcus  Phehes  et  Apollinis  arcus. 

Hîc  locus,  observa  ,  quem  diligat  ipsa  Minerva  ; 

Nec  studiis  plenas  ,  credo,  plus  captât  Athenas  , 

Nec  acies  Martis  plus  fervet  idonea  Parthis. 

Meldis,  lîeta  parens  niusis  et  carminé  clarens  ; 

Meldis,  Sanctorum  mater  fœcunda  viroruni  .  .  . 

Radolium  {c)  ,  Jotrum  *,  Resbacum  constituerunt .  .  . 

Hîc  nitet  in  cœlis  pastor  servusque  fidelis, 

Vir  (iiislebertns  ,  nunc  spei  minière  certus  , 

Quod  perhibet  signis  Deus  apto  prsesule  dignis, 

In  terris  visus  Meldis  viret  ut  paradisus,  etc. 


B 


De  Pfcelalis 
non  beiie  in- 
trouizatls 


Ciim  multi  sedes  conscendant  Pontificales  , 
Qusestio  non  agitur  de  lucrandis  aniniabns  ; 
Sed  queritiir  Clero  plebique  siniul  doniinari. 
Ordine  perverso  cupiunt  quicumque  locari 
Pontificum  soliis  sub  imagine  relligionis. 
Multi  perveniunt  ad  honorem  culminis  hujus , 
Quos  non  comniendant  praecedens  vita  vel  actus. 
Nam  vel  nobilitas  vel  maxima  copia  rerum  , 
Destruxit  Ecclesise  leges  priscumque  tenorem, 
Munus  ab  of'ficio  vel  linguâ  poscit  honores  , 
Qui  deberentur  meritis  vitaeque  bonorum,  etc. 


D 


HugO'ii  Ab- 
bati  Cluniac. 


Meldis  erat  murus  celebratus  teste  ruina 
Tempore  praeterito  ;  nomine  perstat  adhuc 


(a)  Is  nobili  loco  natus  est  Bellovaci  circa 
annuiD  ,  Riveto  judice ,  1020.  Floruit  autem 
inaximè  ,  juxta  Alabilloniuiii,  ab  anno  1060  ad 
annuni  1080;  et  juxta  Rivetum,  ab  anno  105fi 
ad  an.  1082  .  quanquam  labititr  Rivetus  ,  dnm 
ad  Henricum  III  seu  Nigruin  rcfert  Fulcoii  car- 
men,  quod  Henricum  IV  spectat.  Ms.  Codex 
Belvac.  sic  incipit  :  Fulcoius  génère  Belvacensii 
fuit  :  Meldis  elysium  sludiorum  elej^it  ;  ubi  doctoruin 
instinclu  suoruiii,  prœcipuè  Manas.s^e  Archipr.  Rem. 
tria  rolumina  \Vtrum,  JVeutrum  .  Utrumque]  per 
septem  libros  sapienter  et  deceiUer  heroicè  cornpo- 
tuit,  etc.  Hoc  elogium  seu  hanc  notitiam  ,  pu- 
blici  juris  fecerunt  Mabillonius  in  I  part.  saec.  IV 
Bened.  pag.  658,  et  Abbas  le  Beuf  in  suis  de 
Hist.  Paris.  Dissert.  Tom.  II  pag.  240.  De  Fulcoio 
et  ejus     operibus   iterùm   agemus  in    ïomo   nostro 


XII,  ubi  de  fine  sasculi  XI. 

(b)  Al.  Mueram.  le  Moriii.  Hune  fluvium  Gal- 
licè  sic  vocainus  pro  More;  sicuti  Taram  Bellov. 
fl.  cujus  nieminit  Fulcoius  in  dialogo  de  nuptiis 
Ecclesiae,  diciinus  Terin  aut  Tairin  et  Thairin  pro 
Taire  seu  Tere. 

[c)  Radolium,  vulgô  Reiiil,  Monasterium  est 
ad  ripam  fl.  Malrona;  in  Briegio ,  à  Monasterio 
Jotro  distans  sesquimilliari.  Jotrum  autem  parùm 
abest  à  confluente  MatroucB  et  Muera;  Minoris  : 
hic  enim  fluTiolus,  le  Petit  Moriri,  in  iMatronara 
decurrit  infra  Jotrum  ad  firmitatem  Ausculfi  vel 
sub  Jotro.  Resbacum  denique,  Gallicè  Re'be's  aut 
Re'bait,  Cœnobium  est  castello  Colurabariis  pro- 
ximum,  ad  ripam  Resbacis  vel  Rasbacis  flu- 
violi,    seu  potiùs  torrentis  aut  rivuli. 

Quem 


EX  FULCOIO  SUBDIACONO  MELDENSl. 


441 


B 


Quem   («)  Martis   fanum  veteres  dixêre  coloni  ; 

Martis  adhuc  fanum  saxa,  colone,  vocas. 
Quem  sic  dicebas,  nec  rem  dicendo  tenebas  : 

Rex  inventa  dédit  noniinis  indicium. 
Hoc  in  seniiruto  duni  ruri  colonus  araret, 

Inveiiit  eftigiem  ;  fit  velut  effigies, 
Nulli  par  nostro  sculptum  caput  invenit  unum, 

Nulli  quod  vivat,  quodque  figuret  homo. 
Horrenduni  caput,  et  tamen  hoc    horrore  décorum  ; 

Lumine  terrifico,  terror  et  ipsedecet  : 
Rictibus,  ore  fero,  feritate  sua  speciosum, 

Deformis  formse,  forma  quod  apta  foret. 
Tune  priùs  ingresso  fines  mihi  fertur  imago, 

Ut  conjectarem  quid,  cui,  cujus  erat  : 
Auditoque  loci  corrupto  nomine  liuguâ 

Vulgi,  dumque  locum,  dum  caput  intueor 
Neglectum,  sed  utrumque  licet,  sed  utrumque  décorum, 

Rem  docuêre  locus,  nomen  et  acre  caput. 
Hic  Martis  fanum  locus  est,  Martisque  profanum 

Hoc  caput  est,  error  quem  putat  esse  Deum,  etc. 

Quae  prius  audieram,  veni  quod  mira  viderem  ; 
Sed  prius  auditis  magis  ammiranda  reporto. 
Tempore  viveret  hoc,  Regina  veniret  abaustro. 
Ecce  duo  Reges  hoc  uno  Rege  resurgunt. 
Filius  atque  pater.  Qui  ?  David  cuni  Salomone. 
In  quo  die,  precor  ?  Jn  Willelmo  Rege.  Precor,  qui  ? 
Ille  manu  fortis  David  est,  testantibus  Anglis  ; 
Pacificus  Salomon  idem,  testantibus  isdem  : 
Rejicit  et  revo(">t,  quo  vulnerat,  inde  medetur  : 
Et  pax  et  bellum  parent  concorditer  illi. 
Décantant  Jepte  quanti  Victoria  constet  : 
Id  Willelmus  agit,  qui  nec  sibi  parcere  novit  : 
Nec  Jepte  natae,  nec  Rex  vult  parcere  vitae. 
Jam  soboles  Jepte  non  prsetereatur  inepte,  etc. 


Willelmo 
Régi   Anglo- 
rum. 


D 


E 


Rex  Dagobertus  obit,  Francorum  gloria  Regum. 
Indicat  iste  locus  dignum  gestasse  coronam  : 
Indicatista  domus  *  condignum  tollere  sceptrurti. 
Anterior  vel  posterior  non  protulit  aetas 
Regem,  par  ejus  qui  dici  promereatur. 
Te  paries,  reditus,  lapis,  aurum,  praedia,  fundus, 
biterior  res,  exterior,  Dagoberte,  loquuntur. 
Par  nulli  laudum  sit  Rex  hsec  summa  tuarum. 
Plus  dare  quivisti  solus^  quàm  demere  cuncti. 

Karole  care  parens,  Calvum  quem  vaticinata 
Gallia,  plena  fuit  te,  functo    calva  futura. 
Pacem,  jura,  fidem,  verum  tecum  tumulasti  ; 
Pro  quibus  orta  quidem  furium  injuria,  bellum 
Et  cum  perfidiâ  fusum,  lacerantia  fines. 
Aut  redeas,  reditura  ferens  tôt  commoda  tecum  ; 
Autpereat,  peritura  gerens  hsec  Gallia  secum. 


Epitaphiuin 
Dagoberti 
Régis    Fran- 
corum 

*  L'Abbaîe 
S.  Denis. 


Epigramma 
in  Karolura 
Calvum. 


Mens  licet  attendat  quantum  mortalia  pendat, 
Cùm  repetunt  proprium  singula  principium 


(a)  Domnus  Tussanus  Dupicssis,  intcr  instru- 
menta bistoriae  Meldensis  Ecclesi*  (T.  II.  pag. 
453),  hoc  vulgavit  fragmentura  Epistolae  ad  S. 
Hugonera  Cluniac.  Abbatem.  Versus  hi  refe- 
rimtur   ad     caput    falsi     Numinis  recens    invenlura, 

Tome  XI. 


Epitaphium 
Henrici  Ré- 
gis    Franco- 

quod   Fulcoius   Martis  caput  esse    detcxit.     PoSma   '^'*'''' 
hoc,   et   alia  Fulcoii   suprà   et   infrà  tj-pis  mandata, 
ex     Codice     Ms.    Ecclesiae    Bellovacens.    N».    120. 
sunt  descripta.    Vide  notas    ad    Fulcoium    p.    439 
et  440. 

Kkk 


442 


EX  FULCOIO  SUBDIACONO  MELDENSI. 


Epitaphiiim 
Gualtcrii     I  , 
Mcldeiisis 
Episcopi. 
Editum    in 
Hist.  Eccles. 
Meld.    toni. 
II,  pag.  433. 
454. 


Mathildis 
Angloruin 
(6)    Reginae 


Item  de  eâ- 
dcin. 


seu  Gualte- 
rius. 


Rex  modo  Francorimi  Regum  successor  avorum, 

Henrions  moritur,  pulvis  et  eftîcitur. 
Quod  fuit  ex  noslro  redirni  neqiiit  .Tre  vel  ostro  : 

Rex  lionio  factus  liuuio,  restituetiir  hiimo. 
Quod  benè  gessisti,  Rex,  non  diadenia  tulisti  : 

Pars  tibi  de  patrià  non  superest  alia. 
Sufïicit  in  voto  regni  de  culmine  toto 

Tollere  funiculo  quod  satis  est  tumulo. 

Hic  pius  Antistes  situs  est  Galterus,  honesta 

Gui  domus  haec  mater,  sponsaque  salva  fuit. 
Quam  ne  pœniteat  te  darum  vota  secundum 

Rem  pretiumque  tulit  glorifîcata  viro. 
Cum  sit  iners,  inculta  simul  ;  cum  nuda,  vetusta  ; 

Erigit  hanc  quantum  corpore,  mente  potest. 
Hanc  novat,  hanc  ornat^  cultuque  reformat  et  arte  : 

Hanc  facit  Ecclesiam,  diruta  tacta  priùs 
Octobris  bis  dena  dies  [a)  fuit  exitus  ejus  : 

Mœsta  dies,  qualis  non  fuit  ante  suis. 

Si  mulier  fortis,  si  prudens,  sobria,  justa 
Femina  si  qua  fuit,  si  praesens,  si  qua  futura, 
31athildis  prudens  et  fortis,  sobria,  justa 
Vixit,  quod  plebs,  quod  locuplebs,  quod  sexus  et  etas 
Omnis  quod  clerus,  quod  lingua,  f|uod  ordo  fatetur. 
Si  res,  si  species,  si  vir,  si  partus  et  ortus 
Carmen  reginie  cuiquam  vel  sola  dedere 
Cum  re,  cum  specie,  cum  conjuge,  partus  et  ortus 
Debent  Reginre  earmen  collata  Matiiildi. 
Heroum  mater,  matrum  puleherrinia,  felix 
Hegno,  Rege  viro  nulli  pare,  Regibus  orta 
Corporeis  animaeque  bonis  foruiatur  utrisque. 
Per  laerimas,  per  opes,  per  leta,  per  aspera  rerum 
A  mortis  redimi  si  posset  eondilione  : 
Net-  huTim;e,  née  opes,  nec  leta  née  aspera  rerum 
Deficerent,  nec  deficeret,  quod  adesset,  adessent  ; 
Sed  quia  decrevit  corpus  natura  perire 
Nonanimam,  corpus  redimi  non  posse,  virago 
E  eontrà  salvat,  redimit  sic  corpus  et  illam 
Corporis  invigilans  studiis  animaeque  saluti 
Sic  abundanter  possedit,  distribuit  rem. 
Ergo  referte  preces  longé  latè({ue  quot  annis 
Clerus  et  ecelesiae  largas  pro  munere  largo. 
Sit  tituli  finis  quod  honoribus  inclita  j>inis 
Anglorum  Regina  Mathildis,  haec  dominata 
JNormannis,  hic  fine  bono  tumulata  quiescit. 
Felix  et  titulo  ne  quid  natura  negaret 
Es  loculus  fundate  locus,  lux  bina  Novembris 
Terminus,  exiguus  cinis  est  decus  et  décor  altus. 

Tempore  quae  nostro  spectari  posset  in  ostro, 
Conditione  bonâ,  eum  sceptro  cumque  coronâ, 
Hic  jacet  Anglorum  Regina  Mathildis,  honorum 
Pro  meritis,  morum  solio  subnixa  duorum  : 


B 


D 


E 


(a)  Galterus  cognomento  Savejr,  id  est  doc- 
tus,  sapiens,  obiit  20  Octobris  an.  1082.  juxta 
D.  Tussanum  Duplessis,  Hist.  Meld.  Tom.  I,  p. 
108.  740. 

(6)  Mathikkin  Balduini  Ducis  Flandrensium  fi- 
liain,  neptem  ex  sorore  (Adbelâ)  Henrici  Régis 
Francorum  ,  tonjugcin  accepit  Willelniiis  Cornes 
Normannise,  deinde    Angloruin  Rex  :   ex  quâ,  Rod- 


bertuin  ,  Richardum,  Willelmum  et  Henricum  ; 
Adelizam  ,  Constantiam,  Ceciliam  et  Hadalam  , 
filios  et  filias  babuit.  Order.  vit.  hujus  Tonii  XI. 
pag.  231.  Idem  autor  sic  Matbildem  laudat  :  ^îe- 
gi-iam  Imnc  simul  decoravere  forma  ,  genus,  littera- 
rum  xcientia.cuncta  morum  et  virtutum  pulchritudo... 
l'trma  fidei  et  studiosus  amor  Christi. . . .  elemosina, 
Ibid.  pag.    241. 


EX  FULCOIO  SURDIÂCONO  MELDENSI. 


443 


B 


D 


Sollicita  cura   quse   mater   Martha  futiira, 
Partis  ad  eximiœ    pretiiini    par    facta   Maria  ; 
In    simili    vitâ   fuit  altéra   visa  Tabita  , 
Anglis  ,  Normannis  moritur  lugenda  quotannis. 
Interiit  bina   cleri  plebisque   ruina  : 
Quis  sic  complesset,  Inx  bina  (a)  Novenibris  ut  esset 
Terminus  illarum  memorabilis  exequiarum. 
Sint  loca,  sit  sidus,  sint  tempora  cuncta  ,  sit  idus 
Sit  sol  eu  m  lunâ,  lux  et  nox  omnis  ut*  una 
Omnis  in  hâc  unâ  potiiis  sit  nulla  qnod  una . 

Principis  in  caulâ,  [b)  Simon  in  Simonis*  aulâ, 
Cum  Cruce,  cum  pera,  nunc  intiisovilia  vera 
Despicit  incursum;  cujus  sapientia  sursum 
Tendit  :  quaeque  super  terram  sunt  temnere  nuper 
Constituit,  laquées  fugienset  retiamundi, 
Per  cultus,  peropes,  per  equos,  per  tela,  per  enses, 
Per  genus  et  speciem,  per  rura,  per  opida  Romam 
Venit  (c),  et  à  Româ  cœli  super  atria  plaudit. 
Sic  Petrus  petrcTe  per  ovilia  n)ittit  ovile, 
Magno  pastori  pastor,  quem  credidit  agnum, 
Agnns  in  agno,  custos  in  custode  quiescit. 
Petrus  cimi  petrâ.  Simon  [^d)  cum  Simone  régnât. 
Publica  res  eadem,  Rex  unus,  grex  sit  ut  idem. 
Gallia  quem  genuit ,  quem  natum,  quemque  renatum, 
Nec  sitobtinuit,  cum  re  cum  nobilitatc. 
Spreta  dolet  genitrix  *  :  si  non  sit  captus  amore 
Cœlestis  patriae,  qufe  mittit  Roma  fidelis  ; 
Invidet  hune  Romae  :  tamen  exsequialia  parva. 
Hune  ne  despiciat,  lacrymas  et  carmina  mittit. 

Quae  sit  non  proprio  fructu  cognoscitur  arbor 

Quis  sit  Gervasius  (e)  testificatur  opus 
Gui  Deus  et  César,  cui  serpens,  cuique  columba 

Convenere  pari  pondère  disparia. 
Ad  portam  Martis  conspirant  César  et  anguis 

Actor  avis  simplex  ac?  decus  Ecclesiœ. 
Nulli  dum  vixit  per  tela  ,  per  aspera  cepit 

Rébus,  honore,  modo  glorificatus  honio. 


(vel)  in 


Tilulus  Si- 
monis Co- 
mitis  Vaden- 
sis  et  Medan- 
tensis,  nec- 
non  Vitria- 
ci,  Barri  Su- 
per-Albam  , 
etc.  Domi- 
ni. 

*  idest,  S.Pe 
tri 


Gallia 


Encomium 
Gervasii  Re- 
luorum  Ar- 
cbipraesulis. 


(a)  Hinc  patet  exequiarum  diem  ab  obitu  se- 
dulô  distinguendum.  Obiit  anno  1083.  Quâ  vc- 
rô  die  decesserit  Mathildis  non  adcô  certiim  est. 
Alii  idibus  Aprilis  ,  alii  III  nonas  Novembris  , 
alii  denique  Kalendis  Decembris  eam  obiisse 
scribunt.  llumata  est  in  basilieâ  monasterii  sanc- 
tae  Trinitatis  Cadomcnsis,  quod  ipsa  construxe- 
rat.  Mahill.  annal.  Bened.  Tom.  F  pag.  198. 

(b)  Simon  filius  erat  Rodulfi  Crispiaccnsis  seu 
de  Crespeio  Comitis  ,  qui  ad  expeditionem 
Flandricara  unà  cura  Philippe  Francoruin  Rege, 
Arnulfi  Flandriae  Comitis  auxilio  contra  Rolber- 
tum  Frisium  profectus  est  anno  1072.  Obiit  autem 
iste  Rodulfus  an.  1074  et  in  Castcllo  Montis- 
dcsidcrii  *  bumatus.  Parente  orbatus  Simon,  bello 
impetitur  à  Phihppo  Rege  qui  cjus  liaeredita- 
tem  invadcre  slatucrat.  Vim  vi  repellit  Simon. 
Praedia  et  municipia  ejus  deprajdat  Rex  :  Régis 
vicissim  ditiones  armis  lacessit  Cornes  Cris])ia- 
ccnsis.  'landem  pictate  ductus  ,  Romam  pergit  ; 
pœnitcntiam  à  summo  Pontifite  Gregorio  VU 
petit  et  accipit.  Anno  vcro  1077  saeculo  nuntium 
remittit^  et  ad  sancti  Eugendi  seu  sancli  Clau- 
dii  **  Monasteriuin  divcrtens  ,  ibi  monasticum 
induit  habitum.  Romam  ]K>steà  ab  eodcm  Ponti- 
fice  itcratis  litleris  acccrsitur  ;  ubi  morbo  cor- 
reptus,  pridic  Kalendas  Octobris  spiritum  Dec 
reddidit.      Complurcs      cellas     Monacborum      ère- 


xisse  dicitur  ,  quas  oinnes  ,  praeter  Crispia- 
cense  sancti  Arnulfi  Monasterium  Cluniacensi- 
bus    concessum  ,     sancti     Augendi     seu      Eugendi 


Abbatiae  attribuit 

{c)  SimoneiK  à 
accersitum  fuisse, 
cidia  j  quae  inter 
Ducem  exarserant, 
Henricus     Imperator 


Gregorio      Pontifice     Romano 

ad     componenda    aliquot  dis- 

ipsum     et    Robertum     Apuliae 

certum    est   ex    Alberico.    Tune 

ipsi     Gregorio     infensissimus 


omnem  movebat  lapidem  ,  promissa  eliam  Ro- 
bcrto  in  uxorein  fîliâ  sua,  ut  eum  in  partes  suas 
pertraherct. 

[d)  Licet  raemorelur  Simon  Cornes  cura 
BEATI  titulo  in  quibusdam  Martyrologiis  , 
baud  tamen  liquet  an  ullo  unquam  cultu  publi- 
ée bonoratus  fuerit.  Mabil. 

(e)  Gervasius  de  Castro-ledi  ,  Episcopus  Ce- 
nomanensis  anno  1036  ;  deinde  ad  Remensem 
Arcbicpiscopatum  Iranslatus  an.  1055  Philip- 
pum,  iilium  Ilenrici  Régis  Francorum  ,  inunxit 
die  23  Maiij  an.  1059.  Tune  Archicancellarius 
Francise  creatus  est.  De  tanto  praesule  sic  loqui- 
tur  autor  vitae  S.  Theoderici  Abb.  Andaginensis  : 
»  Gervasius  Rcmoruin  Archiepiscopus ,  in  disci- 
i>  plinâ  libcraliura  artium  appriinè  eruditus  ,  vir 
»  secundùm  saeculi  dignilatcm  nobiliter  natus , 
t  ad  omnia  sagax  et  strenuus,  episcopatu  quidem 
»  dignus,  sed  naturâ    et    moribus  plusquam  opor' 

Kkk   il 


*  [Mont-di- 
dier) 

**  S.  Claude 
dejoux)  nunc 
Episcopatus 
in  Comitatu 
Burgundix, 


EX  FULCOIO  SUBDIACONO  MELDENSI. 


Berengarii 

Sacerdotis. 


Epitaphium 
Hermanni 
MagistrI  Re- 
mensis. 


Epitaphium 
Willelmi    se- 
nis  R«gis  An- 
glorum    et 
Ducis    Nor- 
mannorum. 


Cujus  larga  manus  quid  pauper  quid  sit  egenus 
Intellexit,  et  est  bonus  intellectus  agenti, 
Voce  Berengarium  (a)  David  concède  beatum, 
Cujus  lingua  favus,  mel  sernio,  pectus  abissus 
Quod  fides  quod  opus  doctrinaque  sana  loquuntur 
Hune  ipsum  verae  vernam  concède  Sophiaî. 

Aut  herus  aut  héros  magnus,  condignus  utroq  ue 
Hic  jacet  Hermannus  (b)  vita  laudabilis  .... 
Dicunt  veridici  quod  non  persepe  videtur 
Quod  locuplebs,  quod  inops,  quod  mitis,  quod  férus  idem, 
Quodque  Magister  erat,  minimus  quod  discipulorum. 
Mensis  cuiseptem  sit  nomenab  imbribus,  in  quo 
Virgo  redit,  quae  prima  dies  f  uit  ultima  vitae. 

Quae  (  c  )  multos  facerent  multis  data  singula  magnos, 
Omnia  solus  habens,  quantus,  Guillelme,  fuisti  ! 
Namque  Ducem  Normannorum  te  fecit  origo  ; 
Impatiens  sed  stare  loco  sibi  consoia  virtus 
Cum  Genomannorum  Comitem  te  constituisset, 
Anglica  percusso  subjecit  régna  tyranno. 
Justitiae  cultu   pacis  firmare  quietem 
Quam  tu  curasti,  peregrinus  et  incola  sensit. 
Ecclesias  cùm  niuneribus,  tuni  religiosis 
Patribusornasti,  sed  et  istatn  constituisti 
Cujus  multimodis  in  rébus  tota  facultas 
Devotam  mentem  largamque  manum  manifestât. 
Cum  coleret  festiva  dies  natale  Marire 
Luxerunt  tecuin  labentia  pondéra  rerum. 
Hic  tua  membra  jacent,  sed  gloriâ  poUet  ubique 
Non  habitura  parem,  nec  niundi  tempore  patrem. 


B 


>  tuent  fems  >.  Fato  functus  est  4  Julii  an.  1067. 
Patrem  habuit  Aimonem  ,  doniinum  de  Caslro- 
ledi  -,  mairem  verô  Hildeburgam  filiam  Ivonis 
I,  Comitis  de  Bellismo  et  de  Alencione.  Ex  bis 
nati  sunt  prseter  prxsulem  Gervasium,  Bucardus 
avus  Matbildis  nuptae  Elise  Comiti  Cenomancnsi  : 
ex  quo  connubio  orta  est  Ercmbergis  uxor  Ful- 
conis  Régis  Jérusalem. 

(iz)    Forsan      Scbolasticum  ,      deinde      Abbatem 


Monasterii  sancti  Laurenlii  Leodiensis, 

(b)  llerimannus  seu  Hermannus  senior,  quem 
Gozechinus  Scbolasticus  primum  taudat  intcr 
illiûs  saeculi  sajiientes  et  auctoritate  praestantes  , 
qui,  reliclis  inferioribus  studiis,  in  Tbeologiae 
otium  concesserant.  Mabil.  act.  SS.  Ord,  Bened, 
stec.  VI.   par.  2.  prœf.  n.  85. 

[c]  Versus  Odonis  Sacerdotis  inter  carmina 
Mss.    Fulcoii,  ex    eodcm   codice  Ms.    Eccl.    Bcllov. 


D 


ANONYMI  («)  QUERELA  IN  GRATIAM  NOTHORUM. 

Ad  Caîcem  Ms.   cod.  Reginœ  Suedœ  iV    1184. 


R. 


jEX  immortalis,    quàm  longo  tempore  talis 
Mundorisus  erunt,  quos  Presbiteri  genuerunt  .-^ 
Quidmeruêrepati,  quocumque  thoro  generati. 
Si  vivant  pure  ?  Nova  quo  sententia  jure 
Immeritos  urget,  maculas  cùm  gratia  purget 
Omnes,  fonsque  sacer  ?  Judex  se  comprimât  acer 
Et  flecti  discat,  jurisque  memor  resipiscat. 
Fonte  sacro  lotum  vel  mundat  gratia  totum, 
Vel  non  estsacri  mundatio  plena  lavacri. 
Hoc  qui  tractatis  prolatores  novitatis, 
Dum  nova  jura  datis  ,  lavacri  jus  evacuatis  : 
Legislatores  hominum  pertendite  mores, 


E 


(a)  Ibi  aiitiquus  Scriptor,  seu  saeculi  XI  Poëta, 
conqueritur  quôd  nothi  ad  Ordines  et  praelatu- 
ras    non   pronioveantur,    vel     ab  cis    amoveantur. 


Haec  auteiii  querela,  ut  prâecedens^  exstat  in  Bi- 
bliotheca  nostra  Sangerraan.  inter  Mss.  Durandi 
Miscellan.  veterum  Script.  Tom.  I. 


ANONYMI  QUERELA  IN  GRATIAM  NOTHORUM.        445 

A  Atquè  moduni  vitae,  qiiod  et  aequum  sit  stabilité. 

Quisque  sui  portet  peccati  pondus  oportet, 

JNec  sit  damnatus  patris  pro  crimine  natus. 

Errât  mens  et  hebetprorsùs  mea,  si  mihi  débet 

Alterius  crinien  Paradisi  clauderelimen. 

A  série  Gleri  décernes  me  removeri, 

Qui  Seraphim  tiirbœ  supremâ  junger  in  urbe  ; 

Deciperis  plané  mentis  gens  indiga  sanè. 

Quod  si  scripta  cadant ,  et  verba  Dei  rétrocédant, 

Régula  scripturae  mihi  non  erit  aniodo  curae, 

Plures  sic  natos  in  Gœlis  sede  locatos  : 
n  Legi  terga  dares  Divinae,  si  dubitares. 

Hos  nunc  infâmes  ob  patrum  crimina  clames, 

Quos  habet  aula  Poli  ;  praesumere  talia  noli  : 

Non  est  illorum  turpis  generatio,  quorum 

Est  Deus  ipse  pater,  peperit  quos  gratia  mater. 

Ne  cures  patris  mihi  delictum,  nequematris 

Improperare  thorum  ;  sed  forniam  respice  morum, 

Et  quam  *  sit  vitae  mihi  linea,  tune  sine    lite  *  que 

Judicii  verbum  tolerabo  tui  vel  acerbum , 

Quod  de  factorum  procedet  labe  meorum. 

Nunc  homines  vitae  turpis,  mœchi,  sodomitae, 

Et  qui  furta  patrant,  in  nos  opprobria  latrant 
p  Vel  benè  moratos,  etdespiciunt  uialè  natos  : 

Lex  premit  tota  bonos,  et  sublevat  ad  mala  pronos. 

Cur  homo  dedecorat  quem  Rex  supremus  honorât .'' 

Cur  reprobando  premit  quein  Christus  morte  redemit, 

Atque  parens  sedem  patriae  revocavit  ad  iEdem  .i' 

Qui  bonanulla  gerunt,  adiini  nonquid  meruerunt 

PerpetuîC  morti  quia  sunt  legaliter  orti  ? 

Ergo  censiu'ae  talis  quo  régula  jure 

Sorte  sua  privât  malènatum,  si  benè  vivat .'' 

Quod  si  perduras,  nec  jus  attendere  curas, 

Qui  nova  jura  paras,  et  leges  ponisamaras, 

Et  sic  nos  mordes  ;  priùs  illas  respice  sordes, 
T\  Quœ  graviùs  laedunt,  et  plus  à  lege  recedunt. 

Quid  poenâ  vitas  urgere  gravi  sodomitas  ? 

Haec  species  morbi,  quâ  mors  gravis  imminet  orbi, 

Tangi  deberet,  si  quid  sacer  Ordo  valeret. 

Quam  mundi  partem  ,  Siinonis  quam  nesciat  artem  f 

Fama  tibi  tradit  quo  res  haec  ordine  vadit. 

De  minimis  tractas,  post  tergum  maxima  jactas. 

Si  vis  rite  sequi  natura  quod  expedit  aequi, 

Corrige  majores  culpas  priùs,  indè  minores  : 

Idque  tenebo  ratum  quod  te  reor  immoderatum  ; 

Decreto  tamen  das  taie  tuo  moderamen  : 

Si  quis  se  velet  monachali  tegmine,  delet 
p  Opprobrii  talis  maculas  habitus  monachalis, 

Quid  vehemens  pestis  faciet  mutatio  vestis, 

Quod  sacramentum  lavacri  nequit  ?  hoc  documentum 

Qui  clero  tradis,  declivi  tramite  vadis. 

Non  magis,  ut  credo,  panni  lavât  ulla  nigredo, 

Quam  sacri  fontis  virtus  contagia  sontis. 

Hic  *  satis  ostendit  tua  quo  sententia  tendit  :  "  f.U. 

Ecclesiae  florem  subducere  vis  potiorem, 

Perquemodum  talera  niolirisCanonicalem 

Annihilare  Chorum,  turbae  quaerens  Monachorum 

Ut  totum  detur  reprobatum  quod  rapietur  ; 

Insanire  doces  Monachos  satis  antè  féroces. 

Quid  sancti  patres  faciant  attendite  f'ratres  : 

r  k  k  uj 


446   ANONYMI  QUERELA  IN  GRATIAM  NOTHORUM. 

Impia  lex  horuni  nos  ponit  in  ore  luporum,  A 

Praesidio  quorum  duri  generis  Monachorum 
Debuerat  finis  vehenientibus  esse  rapinis. 
Ronise  Censores  quorum  notât  actio  mores, 
Quandô  nos  laednnt,  minus  hoc  sibi  pi-ofore  credunt  ; 
]Nos  ubi  dedecorant,  ibi  se  vehementer  honorant  ; 
Dequè  probris  fratrum  vult  crescere  gloria  patruni. 
Hsec  qui  verba  ferunt,  et  honorem  queni  sibi   quaerunt 
Magnificare  putant,  dum  nos  in  sorde  voiutant. 
Quâ  specie  fraudis  pondus  cumulant  ibi  laudis  : 
Non  commendarent  benè  se,  nisi  nos  reprobarent. 
Affectum  talem  non  œstimo  spiritualem. 

Nosti,  summe  pater,  quàm  vera  superbia  mater  B 

Huic  sit  decreto,  quod  stare  diù  prohibeto. 
Qui  praecesserunt,  nil  ingenio  valuerunt  ; 
Si  quid  sensissent  sapienter,  idem  statuissent. 
Hos  praeponamus  primis  ,  bis  dona  feramus. 
Qui  perspexerunt  ea  quae  primos  latuerunt. 
ïnfusum  mundo  noviter  de  fonte  profundo 
Spectantes  lumen,  Roniae  miremur  acunien  : 
Hue  descendentes  ex  Urbe,  viri  sapientes 
Alpes  transissent  frustra,  nisi  quid  statuissent  : 
Nec  priùs  auditum  débet  transcendere  ritum. 
Et  dei.'et  ut  fundat,  nova  quando  sophia  redundat. 

Sed  tamen  huicgenti  tam  sanctae  tam  sapienti  C 

Si  quis  dona  ferat ,  veniamque  dari  sibi  quaerat 
Ex  hoc  damnatus  quôd  sit  sine  crimine  natus, 
Vel  primum  crimen  sacrum  claudat  sibi  linien  ; 
Inveniet  mites  mutato  jure  Quirites  ; 
Munere  flectentur ,  tribuenti  compatientur  ; 
Blandse  frontis  erunt,  dimittent  quod  statuerunt. 
Est  vacuus  sensu,  quisquis  rogat  hos  sine  censu. 
Dum  prece  tentantur  solâ,  nec  munera  dantur, 
Quodstatuêreratum,  servattir  et  inviolatuni. 
Turba  Senatorum,    mores  bene  novimus  horum, 
Omne  quod  est  vendens,  et  in  omnibus  ad  lucra  tendens, 
Divitibus  lenis,  misereri  nescit  egenis.  [) 

Pauper  peccator,  Dominus  tibi  sit  miserator. 
Quotidie  crescit  fallacia  ;  ponere  nescit 
Nequitiae  metas  haec  detestabilis  aetas. 
Paucis  cura  boni,  plures  ad  crimina  proni  : 
Proximus  est  finis  niundi,  fera  i-egnat  Herynnis. 
Unde  saius  mundo,  cùm  sit  caput  (a)  ejus  arundo  ? 
Undesalus  Orbi,  postquàm  vehementia  morbi 
Ad  caput  ascendit,  quod  nequiter  omnia  vendit  ? 
Nil  tribuit  gratis.  De  Romanae  pietatis 
Ubere  nil  hausit,  sua  qui  marsupia  clausit. 
Hic  dolor  est  summus,  quôd  vincens  omnia  nummus 
Est  Romae  pluris,  quàm  sacri  régula  juris. 

Postquàm  Roma  cadit,  malè  res  sibi  subdita  vadit.  E 

Jura  reliquerunt  omnes,  et  munera  quaerunt. 
f,  iiutat  Ordo  sacer  mutât  *,  sua  dum  sententia  mutât 

Pontificis  Summi  subversa  cupidine  nummi. 
Non  quia  Papa  gerat  quidquam  malè,  vel  lucra  quaerat  ; 
Sed  circumstanti  turbae  sunt  munera  tanti, 
Crimen  ut  évitent  nullum,  se  dummodo  ditent. 

(a)  Romaria  Ecclesia  quasi  totum  est  omnium   Ec-  Rom.  est  genus  et  totwn  omnium  Ecclesiarum,  et  ta- 

clesiarum  ;  cœlercç  Ecclesiœ  quasi  ejus  partes.  Sicut  men  in  unaquaque  Ecclesia  totius  Christianœ  fidei  tota 

enim  quodam   intuitu    liomo   est  genus  individuorum  régnât  integritas.  Ipsa  est  major  omnium  Ecclesiarum. 

suorum,  et  tamen  in  unoquoque  individuo  inest  totius  Ita    Lanfrain:us  apud      VVillelmum      Malmesb.    Lib. 

/lominis  tula  proprietas  ;  ita  quodam  respecta   sedes  1,  Gest,  Ponlif.  Angl.  pag.  213. 


ANONYMl  QUERELA  IN  GRATIAM  NOTHORUM-    447 

Vel  nobis  parcent ,  qui  tain  mordaciter  arcent 
A  grege  nos  Cleri  ;  vel  fiet  mentio  veri , 
Gentis  Romanae  declarans  erimiiia  plané 
Accipiant  fraeniun,  precor  ;  t't  qui  sic  alienuni 
Opprobriuin  spectant ,  in  se  sua  lumina  fleotant  : 
Massani  culparum  qui  non  reputando  suaruni, 
Non  dignos  pcjenâ,  pro  labe  notant  aliéna. 
***  Scripsi  ,  sic  nos  erra  m  us  et  ipsi, 
Quoque  modo  siinus,  si  nota  referre  velinuis. 


B 


MONITUM 


IN  GUILIELMUM  APULUM. 


GuiLiEi,MUS  A  palus  egregius  Pocta  hexametris  versihus  JSor— 
mannorum  gesta  in  Apulia  ,  Calahria  et  Sicilia  descrlpsit.  Quis 
ille  fuerit  ,  neque  ah  ipso ,  neque  ah  ullis  adnotatum  invenimus,  Diu— 
turna  in  Apulia  coninioratio  Apuli  cognomen  ipsi  acquisivit.  Rivetus 
Guiliclmum     existimat     Galluni  ,     sed     ex     Provincia     Normannix.     Flo- 

C  ruit  Scriptor  iste ,  vivente  ac  régnante  Roberto  Guiscardo  ,  cujus 
prsecipue  res  gestas  tradit ,  imo  et  morteni ,  in  qua  finem  Carmini 
suo  facit.  Mortuus  est  autem  Robertus  anno  Chris ti  1085.  Testatur 
Guilielmus  se  jussu  Rogcrii,  filii  Roberti  Gniscardi  ,  suum  de  gestis 
Normann.  scripsisse  poenia  ,  quod  ipsi  Rogcrio  dicavit.  At  ciini 
Vrbanum  II  Papam  viventem  in  exordio  memoret^  qui  ah  anno  1088 
sedem  Pétri  obtinuit ,  post  euni  annum  seripserit  oportet ,  atque  ante 
annum  1099,  quo  Pontifex  iste  vivere  desiit.  In  Lihros  V  dividit 
historiam  suani  autor  :  duobns^  prioribus  narrât  quomodh  ex  ISor- 
mannia     Galliarum      Provincia      digressi    aliquot    viri    fortes  ,      ac      in 

D  Apuliam  peregrinationis  causa  delati  anno  1016  ,  nihil  rniniis  quant 
bellum  cogitantes  ,  à  Melo  quodam  contra  Grxcos  ibi  adhuc  régnan- 
tes incitantur  ;  priniaque  bellica  Norniannorum  facta  refert.  Très 
posteriores  lihri  memorant  Norniannos  niultis  urbihus  et  castris  de- 
bellalis  ,  suh  Roberto  Guiscardo  ejusque  fratre  Rogcrio  universam 
Apuliam  ,  quam  nunc  Regnum  ISeapolitanuni  appellamus  ,  ac  uni- 
versam Siciliam  sux  ditioni  subdidisse.  Fragmentum  hujusce  Poe- 
matis  Historici  cum  notis  Tiremei  et  Leibnitii  ex  editione  Mura- 
torii  j  ut  pote  locupletiori  et  accuratiori ,  typis  describi  curamus. 


E  EX  GUILIELMI   APULI  POEMATE  DE  iNORMAxNNIS. 

Apud  Muratori  Tom.  V.  Renan  Italicarmn  pag.  253. 

vTesta   Ducum  veteruni  veteres  cecinere  Poetae  ;  m,  | 

Aggrediar  vates  novus  edere  gesta  novorum  ;  pag,  253. 

Dicere  fert  aninius  ,  quo  gens  Normannica  ductu  , 
Venerit  Italiam  :  fuerit  quae  causa  morandi  , 
Quosve  secuta  Duces  Latii  sit  adapta  triumphuni  ; 
Parce  tuo  Vati  pro  viribus  alta  canenti , 


448  EX  GUILIELMO  APULIENSI. 

An.  4016.  Clara ,  Rogere,  Ducis  Roberti  dignaque  proies  A 

Imperio  cujus  parère  parata  voluntas 
Me  facit  audacem  :  quia  vires  qiias  labor  artis 
Ingeniumque  negat ,  devotio  pura  niinistrat. 
Et  Palris  Ûrbani  (a)  reverenda  petitio  ,  segneni 
Esse  vetat  :  quia  plus  timeo  peccare  negando. 
Tanti  Pontificis  quàni  jussa  benigna  sequendo. 
Postquam  complacuit  Régi  niutare  potenti 
Tempora  cuni  regnis  ,  ut  Graecis  Appula  tellus 
Jam  possessa  diii  non  ampliùs  incoleretur  : 
Gens  Normannorum  feritate  insignis  equestri 
Intrat ,  et  expulsis  Latio  doniinatur  Achivis. 

Hos  quando  ventus,  quem  lingua  soli  genialis  B 

North  vocat ,  advexit  boreas  regionis  ad  oras, 
A  qua  d-isgressi  fines  petiêre  Latinos  ; 
Et  man  est  apud  hos,  honio  quod  perhibetur  apud  nos, 
Normanni  dicuntur  ,  id  est  homines  boréales  : 
Horum  nonnuUi  Gargani  (/>)  culmina  montis 
Conscendêre  (c),   tibi  Michael  Archangele,  voti, 
Débita  solventes.  Ibi  quenidam  conspicientes 
More  virum  Graeco  vestitum,  nomine  Melum  (rf)  : 
Exulis  ignotain  vestem  capitique  ligato 
Pag.  254.  Insolites  mythrse  mirantur  adesse  rotatus , 

Hune  dum  conspieiunt  ;  quis,  et  undè  sit  ipse,  requirunt. 

Se  Longobardum  natu  civemqne  fuisse  C 

Ingenuum  Bari,  patriis  ,   respondit ,  at  esse 

Finibus  extorrem  Grseca  feritate  coactum  (e), 

Exilio  cujus  dum  Galli  compaterentur, 

Quàni  facilem  redituiii,  si  vos  velletis  haberem, 

Nosaliquot  vestrâ  de  gente  juvantibus  ,  inquit. 

Testabatur  enim  citô  Gr.necos  esse  fugandos 

Auxiliis  horum  ,  facili  comitante  labore  : 

Illi  donandum  patriae  munimine  gentis 

Hune  céleri  spondent,  ubi  forte  redire  liceliit. 

Ad  fines  igitur  postquam  redière  paternos, 

Cœperunt  animos  mox  sollicitare  suorum, 

Italiam  secum  peterent  :  narratur  et  illis  D 

Appula  fertilitas ,  ignaviaque  insita  genti  (/")... 

Postquam  gens  Romam  Normannica  transit  inermis, 

Fessa  labore  viae  Campanis  substitit  oris. 
A»,  ion.  Fama  volât  I^atio  INormannos  applicuisse ... 

*  MciuiH  Hune  *  habuêre  Ducem  sibi  gens  Normannica  primum. 

Partibus  Italiae  ,  Gallos  treniit  Appulus  omnis  .... 

Maii  mensis  erant  aptissinia  tempora  marti  ; 

Hoc  ad  bella  soient  procedere  tempore  Reges  ; 

Fortunâque  pari  primo  pugnatur  utrinque  .  .  . 

Normannis  auget  validas  victoria  vires, 

Expertis  Graecos  nullius  roboris  esse  .  .  . 
Au.  iOi'j.  Circiter  Octobris  pugnatur  utrinque  Calendas  :  E 

Cum  modica  non  gente  valens  obsistere  Melus, 

[a]  Uifcanus  II  Papa  vixit   (juxta    Julietnnem   Ti-      nos    scilicet  numéro    XL  in   Sarracenos  obsidentes 
remeeum)   clectus   (juxta    Leibnitiuin)      anno    salutis      irruisse,  et  victoria  potitos  fuisse. 

1088.    lisdem    teraporibus    regnabat    Rogerius    Ko-  {c)    Volaterannus     lib.    3.    Geog.     scribit  Rober- 

berti Guiscardi  Apuliae  Ducis  tilius.  tuni   Guise,    expulisse  Siciliâ   Sarracenos,    qui  anno 

(b)  Apud    Garganum     nionteni    in      Apulia    ad  914    Apuliam  ,    Calabriam  ,    Neapolim  ,      et    Gar- 
mare     Hadriaticum     Normanni    repererunt   à    Grae-  ganum  montem  occupaverant.  Leib. 

cis    Baro   pulsum    Melum,    qui    suasit   ipsis,    ut    iu  («f)    Mêles    legitur  apud    Th.     Fazell.    posterioris 

Graecos     impetum      facerent,       armaque      suppedi-  Dccad.  lib.  6,  cap.  1.  ieiô. 

tavit.    Prlmiim   autem     cum     Graecis     anno      1017  (e)    Anno    1018.  Ua    Tiremœus.  Circà  1011    mo- 

pognarunt    Normanni.     Prima     eorumdem   in   Sar-  tus  in  Calabria,  et  Apulia  cxcitarat.  Leib. 

racenos    expeditio    anno   1018    illigatur   apud    Pa-  (/")    Scribebatur     in      margine  ,    Graecis ,      qu8B 

gium;     qui    intérim  contcndit     fabulosum    esse   id  lectio  forte  verior   est.    Tirent, 


quod  Léo   Ost.    lib.    2   cap,  38    narrât  ;    ^'orman- 


Terga 


EX  GUILIELMO  APULIENSI.  449 

A  Terga  dédit  magna  spoliatus  parte  suorum  .... 

Post  Alemannornm  petiit  suffragia  Régis 

Henrici  (a),  solito  placidus  qui  more  precantem 

Suscipit,  auxilii  promittens  dona  propinqui. 

At  Melns  regredi  prseventus  morte  neqiiivit .... 

Egregium  quendam  mox  elegêre  *  suorum  *  GtlU 

Nomine  Ramdfum  (b),  qui  princeps  agminis  esset ....  Pag.  255. 

Nunc  hoc,  nunc  illo  *  contempto,  plus  trihuenti  *  Princip* 

Semper  adhaerebant  ;  servire  libentiùs  illi 

Omnes  *  gaudebant,  à  quo  plus  accipiebant  ;  *  Normanni 

Bella  magis  populi,  quàm  fœdera  pacis  amantes  ; 

Servitiique  vices  pro  viribus  et  ratione 
B  Temporis  expendunt,  plus  dantes  pluris  habebant  .  .  . 

Decipit  Ausonios  prudentia  Gallica  :  nullum 

Plenâ  lance  capi  permittit  ab  hoste  triumphum  .... 

Si  vicinorum  quis  perniciosus  ad  illos 

Confligiebat,  eum  gratanter  suscipiebant  : 

Moribus  et  linguâ(c),  quoscumque  venire  videbant, 

Informant  propriâ,  gens  efficiatur  ut  una. 

Post  annos  aliquot  Gallorum  exercitiis  urbem 

Condidit  Aversam,  Ranulfo  Consule  *  tutus  ...  *  Comité 

Hujus  prseclara  processit  stirpe  Richardus  (d), 

Qui  post  successit  ;  quo  non  animosior  ullus  : 

Nemo  magis  largus  ;  qui  non  virtute  minorem 

Jordanem  genuit  :  Jordanis  etinde  Richardum, 
^  Jamque  viro  vires  condignas  fert  adolescens  : 

Mœnibus  Avemî  Ranulfus  ab  urbe  peractis 

Ad  patriam  misit  legatos,  qui  properare 

Normannos  facerent  ;  et  quàm  sit  amœna  referrent 

Appula  fertilitas,  inopes  fore  mox  opulentos, 

Divitibus  multo  plus  polliceantur  habendum  : 

Talibus  auditis,  et  egentes,  et  locupletes 

Adveniunt  multi .  .  .  Tancredi  filius,  horum  Pcg-  258. 

Maxima  spes,  aderat  Guilielmus  .  .  .  comitante  Rodulpho, 

Qui  post  Ranulfi  decessum  prsefuit  urbi  *.  'Ayenitt» 

Terrebat  Danaos  Guilielmi  nobile  nomen  ; 

Is  quia  fortis  erat,  est  ferrea  dictus  habere 

Brachia  (e)  ;  nam  validas  vires  animumque  gerebat. 

Hujus  Robertus  frater  fuit,  ille  Ducatum 
D  Qui  post  obtinuit,  Guiscardus  (f)  ad  omnia  prudens  .  .  .  x,/,.  2. 

Pars  Comiti  Petro  (jj),  pars  est  sociata  Brogoniih)  pag.  259. 

Tancredi  genito,  modico  quia  vixerat  ejus 

Tempore  germanus,  vir  ferrea  dictus  habere 

Brachia  Guilielmus,  cui  vivere  si  licuisset, 

Nemo  Poëta  suas  posset  depromere  laudes. 

Tanta  fuit  probitas  animi  ;  tam  vivida  virtus. 

Vnfredum  totus  cum  fratre  Drogone  tremebat 

(a)      Henricus    I     Rex    et      Imperator.      Tirem.  [f]      Guiscardum    plures     erronem        dixerunt    , 

Ilenricus  cognoineiito  Saiictus.  Leib.  qucd  jier  terras    va<,'us   esset.  At   magis   plaret   haec 

(6)  Ranulfus   Normannorum    Bux    Primas.    Leib.  denoininatio  ,      nostroque    usui     propria.     Nara   et 

\t)    Nota    Gallicae    lingua;    propagalioneiii.      Nor-  vulgô     iiostrà    etiam     a;tate     cautum,    et      astutum 

manni    quippè    id    tune    in     Italiae    partibiis,     quod  Guiscardum    appellamus.      Tireiii.     Guiscardi   cog- 

postmodùm   in    Anglià,    praestiterunl.  nomen    prudenlein    notât  ;     fTj-.i  ;    est     sapiens  ;  et 

(d)  Consentit  (iuillclmus  Gem.  Lih.  7,  Cap.  ffys.^eit  scire.  Editer  Rothoinag.  observât  Guù- 
43  ;  sed  Léo  Ost.  l^ib.  2.  Cap.  67  narrât  Ascilitti-  liard  suo  tempore  astutum  vulgô  significare.  Ex 
num  Nonnannum  diixisse  sororeni  Ranulfi,  ei-  Roberto  Guiscardo  et  Rogerio  Tancredi  Atta- 
que in  Comitalu  Aversano  successisse  ,  et  filiuui  villae  in  Gallia  (ilils  stirps  Principum  Norman- 
Richardum  ,    patrem   Jordani,      avum   Ricbardi   II.  norum  in  Italia  propagala  est.  Leib. 

genuisse.    Ranulfuin    Pandulfus    Capuai     Princeps ,  (g)   Petrus   ab    Unfredo  et    Drogone   captus   fuit 

Ayersae     Comitem    feccrat.     Kicliardus  I  posteà    Ca-  in  praelio. 

puae     prinripatum     occu])avit    l(tô3.    Vide    Leonein  (//)     Drogo     dum     dominii      ampliationi    studet, 

Ost.  Lib.  3,  Cap.  16.    Leibnitiu.t.    Urbs   Avcrsa  inter  dum   Apuliae     urbes     munit  ,     Longobardorum      et 

Neapolim  et  Capuam  posita.  ]d.  Apuloruni    insidiis    ad   Montolium    oppidum  ,     cir- 

(e)  Guilielmus  ferra-brachius  Tancredi  filius.  cumvontus  à  Visone  génère  Apulo  ,  proditione 
Leib.  occiditur.   Leibnit. 

Tome  XI.  LU 


IX 


450  EX  GUILIELMO  APULIENSI. 

Jtalise  populus,  quamvis  tune  temporis  esset  j^ 

Ditior  his  Petrus  consanguinitate  propiin^iius  ... 

Audit  enim,  quia  Gens  semper  Normannica  prona 

Est  ad  avaritiam,  plus,  qui  plus  praebet,  amatur  .  .  . 
♦Le«nera       .  Audierant  Papani  *  (a),  comitantibus  hune  Alemannis(è) 

Innumeris  et  Teutonicis,  ad  bella  paratum. 

Normanni  licet  insignes  fulgentibus  arniis, 
Lib.  2.  Agminibus  tantis  visis  obstare  timentes 

Pag.  259.  Legatos  mittunt,  qui  pacis  fœdera  poscant  : 

Quique  rogent  Papam  placidus  famulamen  eorum 

Suscipiat,  sese  Papae  parère  paratos 

Omnes  testantur,  non  hune  ofïendere  velle  , 

Ac  quaesitorum  cognosrere  munus  ab  ipso  :  g 

Si  placet  hune  dominum  poscunt,  sibi  seque  fidèles. 

Teutonici,  quia  Caesaries  et  forma  decoros 

Fecerat  egregiè  proceri  corporis  illos, 

Corpora  dérident  Normanniea  ;  quge  breviora 

Esse  videbantur,  nec  eorum  nuntia  curant, 

Ut  potè  nec  numéro  populi  nec  viribus  sequi , 

Conveniunt  Papani  verbis  animoque  superbi  : 

Prsecipe  JNormannis  Italas  dimittere  terras, 

Abjectis  armis,  patriosque  revisere  fines. 

Quôd  si  noluerint,  nec  fœdera  pacis  ab  ipsis 

Suscipias,  volumus,  nec  eorum  nuntia  cures, 

Nondum  sunt  gladios  experti  Teutonicorum,  C 

Intereant  gladiis,  aut  compellantur  abire, 

Invitique  solum,  quod  nolunt  sponte,  relinquant. 

Papa  licèi  tumidis  varia  ratione  renitens. 

Non  animos  gentis  potuit  sedare  siiperbse  ; 

Spem  dabat  his  Italfe  fex  indignissima  gentis. 

Gens  Marchana  probis  digne  reprol)ata  Latinis. 

Cùm  plures  Itali  magna  virtute  redundent, 

His  erat  innatus  pavor,  et  fuga  luxuriesque, 

Teutonici  populi  non  copia  magna  videtur. 

Turbati  redeunt.  Normanni  pace  negatâ 

Atque  Alemannorum  responsa  tumentia  pandunt  .  .  . 
Pa".  260.  Frater  defuncto  qui  fratre  Drogone  superstes  D 

Extitit  Unfredus  (c)  procerum  de  Francigenarum 

Unus  habebatur  majoribus,  indè  Richardus 
Aversâ  paulo  antè  Comes  delectus  in  urbe, 
Paulisperque  suos  fratres  erat  antè  secutus 

Robertus,  qui  raagnanima  virtute  priores 

Transcendit  fratres,  hic  bello  interfuit  illi  : 

Cognomen  Guiscardus  erat,  quiacalliditatis 

Non  Cicero  tantse  fuit,  aut  versutus  Ulisses  ... 

Gens  Alemannorum  stipata  satellite  multo, 

Longobardorum  frustra  confisa  fugacis 

Auxilio  turbae,  Normannos  terga  daturos 

Credebat  primis  conflictibus,  aut  perimendos.  E 

At  non  in  numéro,  nec  equis,  nec  gente,  nec  armis, 
Sed  cui  de  Cœlo  datur,  est  Victoria  belli .... 
....  Guarnerus  Teutonicorum 
Albertusqne  Duces,  non  adduxere  Suevos 
Plus  septingentos,  haec  gens  animosa  féroces 
Fert  animos,  sed  equos  adeo  non  ducere  cauta, 
Ictibus  illorum,  quàm  lancea,  plus  valet  ensis  : 

(a)   Léo    Papa   nonus  hujus   nominis  anno  salu-  dus   Romanus   Imperator    apud    Vercellas  praesidio 

tis    1049    Pontifîcatum    iniit.    Antea     Bruno    voca-  Italiae  reliquerat.  Tirem. 
batUT,    et  TuUensis  Episcopus  erat.  Tirem.  (c)     Unfredus     tertius     ex     Treïenda     Tancredi     , 

(6)    Hi    sunt    Alemanni,    quos     Henricus    secun-  conjuge   filius.  Tirem. 


EX  GUILIELMO  APULIENSI.  451 

A  Nam  nec  eqiius  docte  manibusgiratur  eorum, 

Nec  validos  ictus  dat  lancea,  praeniinet  ensis  ; 

Sunt  etenini  longi  specialiter  et  peracuti 

Illonini  gladii  ;  percussiini  à  vertice  corpus 

Scindere  saepè  soient,  et  fîrnio  stant  pede  ,  postquam 

Deponuntur  equis,  potiùs  certando  perire  , 

Quàni  dare  terga  volunt,  magis  hoc  sunt  Marte  timendi  , 

Quàni  dum  sunt  équités  :  tanta  est  audacia  gentis. 

Italiae  populo  qui  se  sociaverat  illis  , 

Germani  Comités  praesunt  Transmundus  et  Alto  , 

Et  Burrellinâ  gênera  ta  propagine  proies  .... 

Exitushic  beili  Papam   mœroribus  implet,  Pag.  261. 

g  Afïlictusque  gravi  luctu  confugit  ad  urbem  ; 

Sed  Cives  Papam  non  excepere  decenter  , 

Normannis  veriti  grave  ne  victoribus  esset. 

Hune  genibus  flexis  Normannica  gens  veneratur  , 

Deposcens  veniam  ;  curvatosPapa  bénigne 

Suscipit,  oscula  dant  pedibus  communiter  omnes. 

Vocibus  ille  piis  hos  admonet  ac  benedicit  .... 

Tune  Cornes  Unfredus  fraterni  *  funeris  ultor  ...  *  Drogoais 

Roberto  fratri  Calabras  acquirere  terras 

Concedit  juvenis  :  patiens  erat  iste  laboris  , 

Vir  prudens  et  habens  ad  quaeque  negotia  promptas 

Exercenda  manus.  Robertus  et  ingeniosus, 
Q  Semper  celsa  petens,  et  laudis  amans  et  honoris  , 

Si  contingebat  sibi  palnia  vel  arte,  vel  armis  , 

^què  ducebat  ;  quia  quod  violentia  saepè 

Non  explere  potest,  explet  versutia  mentis. 

Clarus  in  eloquio  dabat  hic  responsa  repente 

Optima,  consultus  si  quis  quaerebat  ab  illo 

Consilium,  sapienterei  dare  noverat  illud. 

Hic  sibi  concesso  Calabrorum  munere  gaudet ... 

Captus  ab  Unfredo  secuni  prandente  ,  volebat 

In  fratrem  gladio  consurgere  ;  sed  Gocelinus 

Comprehensum  manibus  tenuit  . .  . 

Undique  gens  clarum  Normannica  nomen  habebat .... 
'j  Utile  figmentum  versutus  *  adinvenit  ,  atquè  «  Robcrtui 

Mandat  defunctum  quod  quemlibet  esse  suorura 

Gens  sua  testetur  ,  qui  cùm  quasi  mortuus  esset , 

Impositus  feretro,   pannusque  obducere  (a)  cerâ 

Hlitus  hune  facie  jussus  latitante  fuisset , 

Ut  Normannorum  velare  cadavera  nios  est , 

Conduntur  feretro  sub  tergo  corporis  enses  .... 

Interit  Unfredus  (  b  )  lachrymans  Appulia  tota 

Flet  patris  interitum  .  .  .  p„a,  262. 

Intereà  Papae  Nicolai  forte  secundi  (c)  An.  1059. 

Comperit  adventum  ....  Melfia  suscipit  hune  ... 

Namque  Sacerdotes,  Levitse,  Clericus  omnis 
£  Hac  regione  palàm  se  conjugio  sociabant  : 

Concilium  (rf)  celebrans  ibi  Papa,  faventibus  illi 

Praesulibus  centum  ...  sic  extirpavit  ab  illis 

Partibus  uxores  omnino  Presbyterorum  .  .  . 

Robertum  donat  Nicolaus  (e)  honore  Ducali. 

Hic  Comitura  solus  ,  concesso  jure  Ducatûs  , 

(a)  Nota      Normannorum      usum     in     suorum      natione   AUobrox    erat     Gerardus   anteà      rocatus, 
corporibus  sepelienilis.  creatus  fuit   Pontifex   sununus,   anno  Christi   1059. 

(b)  Ante  mortein    Unfredus      ad      se     vocaverat       Tirem, 

Robertum  ,   eique     tutelam   filii    et     Ducatûs      sui  (d)    Mclfitanum     Concilium   anno      1059   habi- 

demandarerat.        Unfredi     obitus    circiter      annum  tum  est. 

1052.  Leib.  (c)  Robertus  à  Nicolao  Papa  II  Calabriae  Dux, 

(e)     Nicolaui     Papa     hujus      nominis     secundus  et   Apuliae  creatur.  Ttrem. 

LHij 


452  EX  GUILIELMO  APULIENSI. 

Est  Papse  factus  jurando  jure  fidelis  ,  A 

Unde  sibi  Calaber  concessiis  et  Appulus  omnis 

Est  locus,  et  Latio  patrice  dominatio  gentis  . .  . 

Cùmque  potentatûs  cœpisset  crescere  nomen 

Virtutisque  suae,  legatos  mittere  cœpit  , 

Qui  sua  déferrent  generoso  verha  Gisulpho 

Guaymarii  genito,  germante  nobile  poscens 

Conjugium,  quia  conjugio  tune  ipse  carebat, 

Prima  conjuge  (a)  pro  consanguinitate  repulsâ  , 

De  quâ  natus  erat  Buaniundus  strenua  proies 

Insignis  nimiâ  virtute  potensque  futurus. 

Primo  Roberti  sprevit  mandata  Gisulphus  , 

Non  quod  majori  posset ,    vel  nobiliori  B 

Consociare  viro  germanam,  sed  quia  Galli 

Esse  videbantur  gens  effera,  barl)ara  ,  dira  , 

Mentis  inhumanae,  primôque  repulsio  facta 

Conjugis,  alterius  producit  tempora  dandte  : 

Assentit  tandem  Princeps,  natuque  Priorem 

Tradit  in  uxorem  tibi ,  Dux  Roberte,  sororem. 

Gatelerina  minor  ,  haec  Sichelgata  (  b  )  vocatur  , 

jNupsit  Jordani  post  Gatelerina  nepoti  , 

Qui  Capuae  Princeps  utriusque  Ducisque  patrisque 

Virtutes  animi  virtutibus  îequiparavit. 

Conjugio  ducto  tam  magnœ  nobilitatis  , 

Augeri  cœpit  Roberti  nobile  nomen  :  C 

Et  gens,  quœ  quondam  servire  coacta  solel)at , 

Obsequio  solùm  jam  débita  juris  aviti  , 

Nam  proavis  et  avis  subjectam  conjugis  hujus 

Noverat  Italiam  gens  Longobarda  fuisse. 

Dédit  hsec  pueros  sibi  très,  et  quinque  puellas,  etc. 

(a)  Cujus  nomen  Abderada  erat.  Leib.  (6)  Alii  Sengregaita.  Leib. 


EX  VITA  (a)  MATHILDIS  DUCATRICIS. 

Apud  Leibnitmn   Scriptor.  Brunsvic.    pag.  646, 

ST  iRPE  fuit  genita  (b)  regali  pulchra  Beatrix; 
Majorum  niundi  stirpe  fuit  genita  .  .  . 
Praebuit  Italia  Bonifacium  generosum  ; 

Atque  Beatricem  Gallia  fert  Italis  .... 
Cùm  natam  rutili  Ducis  expetiit  Federici  * 
Conjuge  cum  propria  Mathildi  denique  dicta. 
Iste  Beatriœm  (c)  Federicus  donat  habere 
Huic  Bonifacio  ;  qui  Dux  cùm  pergeret  illô. 
Cap.  10  Ornatus  magnos  secum  tulit,  atque  caballos, 

Sub  pedibus  quorum  chalibem  non  ponere  solùm  g 

Jusserat,  argentuin  sed  ponere,  sit  quasi  ferrum  ; 
Esse  repercussum  clavum  voluit  quoque  nuUum  , 

(a)     Hanc  viventis    adhuc     Doiinizo     vel     Dom-  ex  Genealogia  B.  Arnulphi. 

nizo   ejus     Capellanus,     arcis     Caniisinas     Ecclesias-  (c)    Loquitur  Domnizo   de     Frederico       II     Duce 

tes,    scripsit     carminé,     quale     ferebant       tempora,  Lotharingiae    seu     Mosellanorum ,   anno    1027     de- 

et     constituerat    ditara    ipsi    Mathildae  ;     sed   ante-  functo.     In     Vita     Adalbcronis    H     Met.    Episc.     à 

quàm   opus     ad     umbilicum      perduceretur  ,     obiit  Monacho    Anonymo     coajtaneo    scriptâ ,     habetur  , 

inclyta  Princeps.  matrem     ejus   extitisse    Beatricem     Magni    Hugonis 

(6)     Hadwis   ,     filia       Henrici     Aucupis     soror  liliain,    patreni     Fridericum      Galliie   Mecliance    [sic 

Otbonis       Magni  ,     peperit     Hugonem      (  Capctiim  vocabatur     Lotharingia      supcrior  ]     Ducem  ,     fra- 

vulgô)      Regem,    et    Beatricem,      quae     nu]jta    Fri-  trein    verô    TheodericuMi      Ducem     eorura     qui    cis 

derico    seniori      Duci     Mosellanorum  ,      |)eperit      ci  ■.■itraijue  Masam    Musellainque   résident.  Est  bic  pater 

ïheodericum       Ducem    palrem       Friderici     Ducis  ,  Friderici    II  Matbildce  scnioris  niariti. 
cujus     filia    fuit   haec     Beatrix,    ut     observare    licet 


'  Ducis  Ijo- 
tbar.      Supe- 
rioris    ,     seu 
Mosellano- 
rum 


l'an.  647. 


EX  VITA  MATHILDIS  DUGATRICIS. 


453 


B 


D 


Ex  hoc  ut  geiites  possent  reperire  quis  esset. 

Cornipedes  currunt,  ari^entiim  duni  resilit  tune, 

Gilligitnr  passini,  passim  reperitur  in  agris 

A  populo  terrae,  testansquôd  dives  hic  esset  . .  . 

Nohilis  et  conjux  puerum  pcpmt  Federicum, 

Inde  Beatricem,  MatJiildim  vero  deinde  .... 

Rex  ubi  Chonradiis  moritur,  natusque  levatur 

Ejus  Ilenricus,  llcx  prudens  at(]ue  peritus  .  .  . 

Accidit  ut  vallo  circumdaret  hicMiroaltum  («), 

Quod  nullis  bellis  nec  inissilibus  quoque  cessit  : 

Circa  quod  fessus  Rex  ac  exercitus  ejus 

Misit  ad  instructum  .  .  .  Bonitaciuni,  sat  et  ausum  *, 

Ne  sibi  désistât  succurrere,  nonve  relinquat  : 

Csesaris  assensuni  precibus  qui  praelîuit,  et  tune 

Militiam  doctani  secuni  deduxit  adhortans  .  .  . 

Castrum  praedictum  Burgundia  plantât  iniquum 

In  jus  ;  castrenses,  cùni  Rex  fert  inde  clientes. 

Senimis  exaltant  .  .  .  Princeps  accessit  ibidem  .  .  . 

Barbara  gens  et  atrox  proprios  cito  muniit  artus  ; 

Agmine  scutato  procul  exiit  et  galeato  .  .  . 

Gens  ti mens  tetra  rediit  graviter  retrocessa  , 

Ac  petiit  castrum,  cupiens  se  claudere  tantùm. 

Hoc  non  permisit  velox  Bonifacius  illi  ; 

Sed  simul  intravit,  jaculis  transfodit  amaris. 

Continué  Régi  castrum  mandavit,  etc. 

Clinique  redit  Princeps  ...  et  ut  est  mos  pergere  seivis, 

Ex  puerismulti  cœperunt  currere  tbrtim  .  .  . 

Inde  virique  loci  (b)   graviter  nimiiim  quoque  moti  .  .  . 

Cervices  tundunt,  et  equossibi  tolliint. 

Burgundi  bruti  fécerunt  hoc  quasi  stulti .  .  . 

Allobroges  cunctos  manibus  (a)  tenuêre  reclusos. 

Marchio  terribilis  (d)  cunctis  abscindere  dixit 

Auriculas,  nasos,  ut  stent  eum  lumine  piano  .  .  . 

Incisas  nares,  ac  aures  (^uippe  secatae 

mis  ;  très  clipei  sunt  ex  his  undique  pleni  .  .  . 

Teutonici  Reges  perversum  dogma  sequentes, 

Templa  dabant  summi  Domini  ssepissimè  nummis 

Pr;esulibus  cunctis  ;  sed  et  omnis  Episcopus  Urbis 

Plèbes  vendebat,  quas  sub  se  quiscpie  regel)at: 

Exemple  quorum  manibus  necnon  Laicorum 

Ecclesise  Christi  vendebantur  maledictis 

Presbyteris,  Cleris  ;  quod  erat  confusio  plcbis  .  .  . 

Quando  defunctus  *  terrae  (e)  datus,  estque  sepultus, 

Tune  quinquaginta  duo  tempora  mille  Dei  stant .... 

Bis  dénis  annis  post  ipsum  quinque  peractis  .  .  . 

Rite  gubernavit,  tenuit  Comitissa  Beatrix  (/")••• 

Henricus  .  .  .  scimus  quod  [g)  herus  fuit  atque  propinquus 

Ipse  Beatricis  niagnae,  nataeque  Mathildis. 


Cap.  13. 
An.  1039. 
Pag.  648. 


*  audar«n 


Pag.   649. 


rog.   630. 


Cap.   16. 
Pag.  653. 


'Bonifacius 

/Vu. 

J032. 

Cap. 

17. 

Cap. 

18. 

Pag. 

634. 

(a)  Hermannus  Contr  id  ad  annuin  1042  re- 
fert.  Caslrurn  autein  Mural  in  Burguniiia,  siluin 
est  non  procul  à  ^ovo  Castro,  vulgo  Neuf-cliaslel. 
Conradus,  Wippone  teste,  jam  expugnaverat 
Miroalttiin. 

{b)  Locus  iste  castrum  ibidem  dicitur. 

(c)  Bonifaciani  scilicct  milites. 

(d)  Ibid.  barbain   quaiiendi)  minatur. 

(e)  E,\  insidiis  an.  lOoâ  occisum  narrai  Her- 
mannus :  quod  l'oëta  dissimulât. 

(f)  Dissimulât  Poëta  sccundum  ejus  niatrimo- 
nium  cum  Godefrido  Duce,  et  captivilatem  ,  in 
qua  eara  habuit  Henricus  Im])erator,  qnôd  hosli 
ipsius  nupsisset.  Obiit .  Godefridus  anno  l(i(j'j  , 
quo  etiam  crédit  Florentinus  filiam  Beatricis 
Mathildem     fîlio    Godefridi      Godefrido     desponsa- 


tam.   Leibitit. 

(g)  Herus  ex  graeco,  ncxu  (nempe  sanguinis) 
ligatns  ;  E"piri(  est  nexus.  Florentinus  pro  quod  he- 
rus legit  quain  hœnux,  sed  non  cxplicat.  Non  satis 
cxplorata  est  ratio  consanguinitatis  inter  Inipe- 
ralorem  Ilenricum  III,  (quem  poëta  secundum 
vocal  ,  in  Italia  scilicet)  et  Bcalricciu.  Sanè 
Heiiricu<!  If  atnilam  vocat  in  Epist.  Ilcgesto  Gre- 
gorii  VII  inserta.  Uspergensis  (1034]  ncptcni  Hen- 
riii  III.  Doniniïo  Mathildem  (filiam  Beatricis) 
Consobrinam  Ilenrici  IV,  infrà  lib,  2.  caji.  1.  Et 
sanè  Henricus  V  jure  propinquitatis  etiam  liœrc- 
ditalem  Matliildis  ,  filiae  Beatricis ,  sibi  vindica- 
vit.  Sed  cùm  ignoretar  ex  ([ua  stirpo  fuerit  mater 
Beatricis  ,  cui  et  ipsi  nomen  Mathildi  ;  mirum 
non    est       gradum      cognationis       ignorari  ,     nam 


LIliij 


454  EX  VITA  MATHILDIS  DUCATRICIS. 

Mortuus  Augustus  (  a  )  fuit  hic  in  pace  sepultus. 
Postquem  surrexit,  qui  de  luinbis  puer  exit.  .  . 
Scilicet  Henricus  crudelis  tertius  hydrus  ; 
Cujus  erat  mater  Regina  videlicet  Agnes  : 
Hune  in  ventre  gerens,  vidit  quod  sit  draco  verè 
In  somnis  infans  :  hoc  multis  retulit  ipsa  .  .  . 

*  Mathiidis  Haec  apices  *  dictât  ;  scit  Theutonicam  bene  linguam  ; 

Lib.  2.  Hœc  loquitur  laetam  quin  Francigenamque  loquelam  .  . 


pag.  659. 


'  Magaloaa 


amit»  et   neptis    vocabula     latè    apud    hujusmodi      proprietati  et  rerum  circumstantiis  satis  fiet. 
Scriptores     sumi     constat    Quid    si    Giselae  Conrado  (a)     Henricus   Germaniae    III,     Italiae    verô   dun- 

Imperatori    nuptîe   soror  fueril  ?     Ita    et   verboruin      taxât  II.  Moritur  an.  1056. 

_ B 

EX  VITA  ARNALDII  («)  EPISC.  MAGALON. 

Ex  série  Episcoporum  Magalonensium,  apud  Lab.   Bibl.   Mss. 
Tom.  I,  pag.  796. 

tl  I  c  locus  insignis,  fuit  urbs  habitata  malignis 

Gentibus  ;   undè  ruit,  quôd  scelerata  fuit. 
Karohis  hanc  fregit,  postquam  sibi  marte  subegit, 

Ob  Sarracenos,  quôd  tueretur  eos. 
Tune  Nemausenses  exuri  jussit  arenas  C 

Aptas  praesidio  perfidiae  populo. 
Inde  manens  annis  urbs  *  haec  déserta  trecentis 

Tandem  Pontificem  repperit  artificem, 
Praesulem  Arnaudi  sic  semper  subdita  laudi, 

Cujus  nacta  viceni  crevit  in  hune  apicem. 
Hic  niuros  jecit,  hic  turres  undique  fecit, 

Clerum  divinis  contulit  ofFiciis. 
Ipse  gradum  (b)  clausit,  quo  praedo  piratus  hausit 

Saepè  latrociniis  littora  nostra  suis. 
Navibus  introitus  per  eum  gradus  alter  apertus, 

Non  procul  à  terris  est,  Magalona  ,  tuis. 
fllicitumque  thorum  dissolvit  Presbyterorum  ,  ^ 

Pontem  constituit  ;  trans  mare  (  c  )  post  abiit. 
Ut  rediit  (d),  moritur  ;  in  sede  sua  sepelitur, 

A  se  compositum  servet  ut  ipse  situm. 

(a)   Juxta  Arnoldum    de   Verdala  in  série  Epis-  prefatum  lapidibus  et  lignis  ante  omnia   claudere   et 

coporum     Mag-alonensium,      Arnaldus    factus       est  obstruere  festmavit;  deinde  anxietate  nimiâ  pressas, 

Episcopus     an.    1048  \  obiitque   an.    1078.    At  cer-  ut  tam  ingredientibus  quàm  egredientibus  à  dicta  in- 

tum   est   hune  praesulem   electum  circa  annum  1030  sulâ,  ad  quant  nuUum  nisi navale  iter  parère  poterat, 

interfuisse  Synodo    Conanensi   an.      1035.    ÎNullum  liber  pateret  accessus...    per  stagni  latitudinem  pontis 

de   Arnaldo    tiabetur    monumentura  post  an.   1058.  stravit  longitudi/iem.  Ibid.  pag.  798. 
Hinc   coniicere   est   cum    Vaissetio    Hisl.    de  Lang.  ,  -,    -^     „  ■      ,  •        .       i,.t-i.        •  i    <  ■ 

Tom.  II,  pag.  606  not.  30  ,  hune  humanis  desiisse  W   ^^  Ep'taphio    Arnaldi    Ep.scopi ,  quod    h.c 

circa    an.     1060  :     tricesimo     episcopatûs  sui    anno  exliiDemus. 

juxta  Epitaphium.  Hic  jacet  Arnaldus  sedLs  Pater  hujus  ,  et  auctor, 

{b)  Erat  apud  Magalonein  portas   ntarii    vocatus  Annis  triginta  prœditus  offîcio. 

portas  Sarracenus  usque  in  hodiernum  diem,  ad  quem  Qui  postquam  Hierosolymam  devotus  adivit, 
per  gradum  galece  Sarracenorum  liberam   habebant  Ut  redit ,  in  filld  fertur  obisse  Nova, 

ingressum....  sed  ided  quia  Sarraceni  ad   ipsatn  per  Protinùs  liic  Julias  translatas  quarto  Kalendas 
gradus  liabebant  refugium,  et  castra  seu  oppida  cir-  In  foribus  claustri  sub  gradibus  situs  est. 

cumvicina...    devastabant...    Quâ  civitale  per  Ca-  Nocte  verô  monitus  Prœsul  junior  Gothofredus, 
rolum  {Martellum)  fundiliis  destructd,  nec  Christiania  Istuc  condigno  transtulit  obsequio.  Ib.  p.  796. 

habitaculum,   nec  paganis  effugiuni  exhibebat .  Ibid. 

Trecentis   autem   annis    ab  Urbe    destructâ    elapsis,  (rf)    Juxta   de    Verdala  et    Epitaphium  apud   f^il- 

restauravit  an.    1037  Magalonam    Arnaldus.    Dein-  lam-novamviamfuituniverscecarnisingressus,etinde 

deponens  manus  ad  forlia,  ait  Arnoldus  ,  gradum  portatur  Magalonem,  Ibid.  pag.  798. 


455 


EX  SANCTORUM  VITIS,  MIRACULIS,  ETC. 

EX  MIRACULIS  S.  SEBASTIANI,  etc. 

Apud  Chesnmn    (a)    Tom.    IV   Saiptwum  Fr.    pag.    155, 

AG  E  N  T  E  in  sceptris  regni  Francorum  glorioso  Rege  Henrioo ,  serenis- 
simi  Roberti  Régis  filio,  veritatis  voce  completur  quod  dicitur  :  Omne 
B  regnum  in  se  divisum  desolatur.  Enim  verô  tune  temporis,  naturae  rerum  mu- 
tatus  solvitur  ordo  :  quorumdani  perfidiâ ,  totius  regni  Franeiae  perturbatur 
monarchia,  perturbatione  confunditur  non  minimâ:  utilitas  reipiiblicae  ne- 
gligitur ,  Ecclesiarum  facultas  ubique  niinuitur,  fas  et  nefas  alternis  vicibus 
corrumpitur,  leges  et  jura  corruptionis  ordine  depravantur  :  iniquitas  prae- 
valet,  sequitatis  judicium  et  justitia  silet.  E  vestigio  subsequitur  divinse  ultio- 
nis  gladius  ;  famés  et  gladius  ubique  grassantur,  pestilentiœ  et  clades  in- 
cessanter  prosequitur  *.  Ea  tempestate  Gotzelo  (b)  Dux  quidam  duellionum  *  proscquun- 
Galliae,  gerens  apieem  potestatis  amplissimse,  spectabilis  et  ipse  génère,  no- 
bilium  spectaculis  et  judicandis  negotiis  videbatur  praeminere.  Quid  multa  ? 
Tandem  honestum  et  utile  respuitur,  auri  sacra  famés  invehitur  :  dux  et  jus- 
titiae    minister    spoliatur   justitia  ,   quia  diligitur  pecunia  :    rébus    suis  Ecclesia 

C  praesens  exuitur ,  adversitatii)us  premitur  ;  ut  oppressa  gloriosiùs  exaltetur 
eorum  interventionibus,  quorum  triumphis  clarescentibus  haec  dies  sancti- 
ficata  constare  videtur.  Ad  ta  m  pulchrse  festivitatis  spectaculum  sparguntur 
semina  lacrymarum.  Interea  germinent  fructum  gaudiorum,  ut  suaviiis  ful- 
geret  delectabili  odore  virtutum.  Rébus  suis,  ut  dictum  est,  spoliata  gémit 
Ecclesia ,  quia  hereditatis  suse  portione  privatur  non  minimâ.  Est  igitur  lo- 
cus  super  Mosam  fluvium  situs  nomine  Doncherius  (c)  :  Karoli  Régis  Franco- 
rum, Romanorum  quoque  Imperatoris  liberalitate  donatus  ad  partem  sanctua- 
rii  (d)  hujus.  Hanc  amplissimae  possessionis  sedem  Dux  ille  cupiditatis  suae 
desiderio  satisfaciens ,  cum  omnibus  appendiciis ,  et  cunclis  mobilibus  et 
immobilibus,  et  ad  integrum  percurrens,  descriptionem  quoque  rerum  fa- 
ciens,   tandem   factus   sacrilegus   in    suam     singulariter    redegit  potestatem.    In 

•J  causam  negotii  ejus  assiduis  precibus  imploratur  Deus  noster  refugium  et 
virtus,  adjutor  in  opportunitatibus.  Deponuntur  corpora  Sanctorum  de  suis 
sacris  cubilibus,  ad  nudum  terrae  prosternuntur  cum  singultu  cordis  et  ge- 
mitibus. 

Post  mortem  gloriosissimi  Francorum  Régis  Rodberti,  régnante  Henrico  An.  103I. 
filio  ejus,  ciim  jam  in  regno  bene  profecisset,  et  jura  reipublicae  justo  mode- 
ramine  disponeret,  aliquot  jam  evolutis  annis  contigit  obire  palatii  sui  pri-  ^n-  1037. 
mum  Consulem  Odonem  (e)  cujus  filii  Teutboldus  et  Stephanus,  cùm  pa- 
terni  honoris  dignitatem  ad  integrum  possidere  cuperent ,  et  discordantibus 
animis,  arma  corripere  contra  regalem  potentiam  mullo  vallati  milite  nullo 
modo  formidaverunt.  Rex  autem  eis  quœ  pater  in  pace  possederat  suo  do- 
minio    multa  vendicans ,    inter  cetera  prae  nimia    animi    perturbatione  abjecto 

^  aequitatis  jure,  de  possessione  S.  Medardi  Monasterii  et  S.  Sebastiani  ,  qui 
illorum  ditioni  subditus  erat,  famosissimam  possessionem  quandam  super 
Mosam  iluvium  sitam ,  quse  Doncheredus  nominatur,  palatio  suo  servituram 
propriis  ministris  delegavit.    Quani  demîim   à    fundis  rerum  et  frugum  opnlen- 

(a)  Ex  veteri  Codice  Atrebatensi  ,  iii  quo  (c)  Doncherius ,  aliis  Doriclieriacum,  vulgô  Don- 
habfiitur  Liber  de  Translatione  corjioris  S.  Se-  chery,  opidum  est  Canipanix  in  Iletelensi  tractu, 
bastiani  et  aiia  ad  S.  Medardum  Suessionensem  ubi  situs  est  insignis  Prioratus,  Mouasterio  S. 
pertincntia.  Medardi  subditus. 

[b)  Hic  est  Gozelo  Dux  Mosellanensis ,  qui  (d)  Ecclesiae  scilicct  S.  .Medardi  Sucssioncnsis. 
anno  1037  Odonis  Cainpaniensis  exercitura  in  \e)  Post  infelicein  Odonis  Coinitis  interituni, 
fugam  vertit,  ipso.  Odone  inlerfecto  Gozelo-  ejus  filii  Thebaldus  et  Stephanus  paterni  liono- 
nem  totiai  primœ  Relue  Ducem  appellat  post  Gla-  ris  dignitatem  tueri  et  augerc  cupientes ,  in 
brum  Hugo  Flaviniacensis  in  Chronico  Virdun,  Uenricum  Francorum  Pcgem  insurrexere. 
ad  annum    1037  Mabill. 


456  EX  MIRACULIS    S.  SEBASTIANI  ,    etc. 

tiam  regalihus  palatiis  exuberantibus  subministrantibus  longe  positam  consi-  A 
derans,  ciira  ejus  minime  reditibus  ad  usus  proprios  egeret,  neve  videretiir 
Sanctorum  praedia ,  nisi  ulciscendi  finoris  causa  sno  doniinio  vendicasse, 
Duci  cuidam  Lothariensis  regni  (îosceloni  in  bénéficie  possidendani  con- 
tradidit  :  qui  nullo  Dei  timoré  correptus  temerè  snscepit,  (jucd  de  sanctuario 
Dei  injuste  ablatum  noverat.  Compertâ  igitur  Abbas  Monasterii  pr.iefatorum 
Sanctorum  tantâ  regalis  potentise  violentiâ,  quae  sibi  commissse  Ecclesiae 
inlata  erat,  cum  omni  Monasterii  congregatione  gaudia  nnitans  in  luctum,  et 
organum  Deo  servientium  in  vocem  flentium,  uimio  est  aninii  mœrore 
affectus.  Ignorans  autem  qua  parte  se  verteret,  quô  super  tantam  violentiam 
justitiam  expeteret,  utpotè  quem  et  regalis  indignationis  censura  premebat , 
et  Advocatorum  nulla  spes  sublevabat  ;  omnipotentis  Dei  cum  omni  con- 
gregatione expetiit  auxilium,  qui  nunquani  dereliquit  sperantes  in  se,  et  in-  R 
defessus  adjutor  in  oportunitatibus,  in  tribulatione.  Inito  ergo  cum  fratribus 
consilio,  fieri  disposuit  unde  et  Rex  terreretur  de  injusta  donatione;  et  qui 
Sanctorum  res  possidendas  susceperat ,  de  temeraria  susceptione  ;  in  luctu 
et    gemitu    se    cum    Fratribus   constituens,    Ecclesiam     cui    deserviebat   divinis 

•/:  sao  privavit  ofFiciis,  et  Sanctorum  corpora,  quse  in  condigno  sub  *  loco  condita 
erant,    quasi    rerum     suarum    damna    secum  gementia   humi    prostravit    (a)  ; 

•  quatin*s  quamvis  *  omnipotentis  Dei  misericordia  et  afflictae  subveniret  Ecclesiîe ,  et 
Sanctorum  suorum  reliquias  aliquando  cum  sui  nominis  glorificatione  rébus 
restauratis  in  proprio  recondere  faceret  honore. 

Evoluto  denique  anni  circulo,  ciiiii  Sanctorum  res  praenoniinatas  Dux 
securè,  et  quasi  hereditarias  possideret,  contigit  Paschalem  solemnitateni 
Dominicœ  Resurrec^tionis,  omnibus  Cliristianis  solemniter  recoiendam  ,  suo  C 
occurrere  tempore  :  impériale  verô  edictum  Ducem  iilum  ,  ut  curiae  suse 
interesset  ,  apud  palatium  ,  quod  Noviomagus  appellatur ,  vocavit.  Profi- 
ciscente  autem  eo  cum  omni  suo  apparatu,  et  jam  propinquante  quô  ibat, 
nocte  quîe  Cœnam  Dominicam  praecessit,  dum  ad  vigilias  Matutinorum  in 
Monasterium  S.  Mariae  et  S.  Servatii  Trajectensis  celebrandas  Cliristianâ 
ammonitus  religione  surrexisset ,  peractis  Matutinorum  solemniis,  et  ex- 
tinctis  secundùm  ecclesiasticum  morem  candelis,  obtenebratâ  omni  domo 
ad  orationem  se  rogaturus  Deum  prostravit.  Qui  cîini  oraret,  arreptus 
somno  vidit  in  mentis  excessu  hos  Sanctos  ,  Sebastianum  et  Gregoriinn  ad 
ejus  dexteram,  INledardum  ac  Gildardum  ad  lœvam,  quos  praecedebat  et  quos 
sequebatur  multitude  Beatorum  cum  crucibus  et  cereis.  Audivit  autem  eos 
inter  se  querentes,  quid  de  eo  lacèrent ,  qui  res  (b)  suae  Ecclesiae  tenere  à  D 
Rege  ,  non  aequo  jure  jam  tune  moderamina  reipublicae  disponente  , 
accepisset ,  et  juste  eas  ut  à  parentibus  relictas  possideret.  Conquirentibus  au- 
tem eis  inter  se  quid  de  eo  ageretur,  B.  Gregorio  Papa  praecipiente ,  Martyr 
invictissimus  S.  Sebastianus  eum  hastâ  ,  quam  tenebat,  cum  quadam  seve- 
ritate  percussit  :  quo  ictu  expergefactus,  sanguinem  per  nares  et  os  gliscentem 
à  corpore  suo  sensit  ;  et  convocatis  sociis  itineris  sui,  qui  ei  more  solito 
adhaerebant,  innotuit  eis  lamentabili  clamore  quid  audisset  vel  vidisset. 
Quid  vero  passas  esset,  testabatur  sanguis  ab  ore  et  naribus  defluens. 
Causam  vero  tam  severae  apparitiouis,  possessionem  illam  intellexit  esse, 
quam  à  Rege  et  injuste  acceperat,  et  injustiiis  possidebat.  Accepto  denique 
ibi,  divino  instinctu,  salutis  suae  consilio ,  terram  Ecclesiae  Sanctorum ,  cui 
injuste  subtracta  fuerat,  devotus  possidendani  in  perpetuum  reddidit,  terne-  E 
ritatem  suam  duriter  accusans,  et  Sanctorum  mérita  ubique  praedicans.  Hoc 
modo  possessio  Sanctis  reddita  est;  et  Ecclesia  quod  tristis  amiserat,  Deo 
disponente  ,  gaudens  recepit.  Sanctorum  denique  corpora  ,  quae  humi 
pi'ostrata  diù  jacuerant,  cum  summa  veneratione  et  nominis  Dei  glorifica- 
tione XII    Kal.   Maias   condigno   sui    loco    restituta   sunt  ;    et    divinae    laudis 

(a)    Sic   tum     religio   ferebat.     Sanctorum      reli-  exemplis  probat  Cangins  in  Glossario. 

quias   è    suis    loculis    cductas  ,     et    Ecclcsi»     pavi-  (b)     Doncheriaci     à      Gozelone    invasionem     re- 

nieiito     prostratas ,    imo  interduur  inter    spinas    de-  ferimus    ad    annum  circiter    i038  :  palùm    enira  est 

positas   fuisse,    si  quando    viri  Etclesiastici   de    in-  ex    iis    quac    priecedunt,    non   contigissc   ante   inte- 

juriis   Ecclesiis    suis     illatis    à    viris  potentibus   jus-  ritum    Odonis    II     Coni.    seu    ante    annuin    1037  ; 

titiain    habere    non    polerant  :     ut    omnium     in    eos  post    quem,    Odonis    filiis     rebellantibus  ,     Henricus 

odium     commoverent  ,      liocque     facto     ad     rerum  Rex     Doncheriacura      occupavit  ;     illudque     Goze- 

ablatarum     reslitutionem     eos     cogèrent  ,     pluribus  loni  tradidit  jHissidendum. 

praeconia, 


EX  VITÂ  ET  MIRACULIS  S.  GREGORII  EPISC.  NICOPOL.    457 

A    praeconia  ,   quae  diu  in   eadem    Ecclesia  siluerant  ,    cum    laudibus  et   hyninis , 
Deo  gratias  referentibus  Fratribus,  insonuerunt. 


EX  VITA  ET  MIRACULIS  S.  GREGORII  EPISC.  NICOPOL. 

AB  AUCTORE  (fl)   ANONYMO  PENE    COvEVO  SCRIPTIS. 

Apud   Bolland.    ad   diem   16  Martii  ex  Ms.  Petivirensi. 

MACARius     Gregorius  ,      Armenioruin     Nicopolitanus     Archiepiscopus  .  .  .  cai>.i,pag 
céleris     fiigae   iter    arripiens ,    Alpium    crepidines   transiit,    et   ad   Gallias  '*'^^- 

B    copiosuni    iter   direxit.    Cùinque  ,    peragratis    pluribus    civitatibus  et    oppidis    Pag.  463. 
illius  regionis  Pithuerim  *  (h)  devenisset   oppidum  .  . .   vox  de  cœlis  super  ipsutn     circa  .m. 
intonuit  dicens  :  «    Carissime  mi  Gregori .  .  .   certum  hîc  tui  itineris   tern)inum    .  pj^e,s  oi 
»  adfore  constituo  :  est   enim  non  longè    hinc  qusedam  parva  Ecclesia  in  ho-  Pitiviers 
»  nore  S.  Martini    Vertanensis  (c)  consecrata  .  .  .    quam    propter   solitudinem 
»  incolae  Solam   vocant  ,   non  plus  ab    hoc  oppido   duobus    passuum    millibus 
»  distans  »...    Erat  autem  in  eodem   oppido   quaedam  nobilis  niatrona  ,    Ail- 
visa    (d)  nomine  ,    bonae   mémorise  ,    quse   et   ipsa    genitrix   unigenitum   suum 
nomine   Odolricum ,  illius    videlicet    oppidi   haeredem  ,     qui    et      ipse    posteà 
Aurelianensis   Ecclesiae  factus  est   Episcopus  ;    pâtre    suo    Rainardo    jam   de- 
functo   atque   ante  fores   Romanae    Ecclesiae   sepulto  ,     amicabiliter    educabat. 

C  Haec  autem  ....  Canonicalem  in  honore  S.  Gregorii  sanctique  Laeti  Conf. 
atque  Levitae  Basilicam  in  praefato  oppido  noviter  construxerat  :  atque .  .  . 
de  Ussello  quodam  allodio  suo,  quod  dotalitiâ  lege  sibi  accideral ,  eum  lo- 
cum  ditaverat.  Hanc  talibus  aliisque  hujusmodi  insignibus  decoratam  ,  et 
longè  latèque  bonis  moribus  diffamatam  ,  ut  potè  illius  oppidi  sceptra  geren- 
tem  ,  vir  Dei  Gregorius  allocutus  est .  .  .  Matrona  respondit  :  a  Habitandi 
»  licentiam  habeas ,  .  .  pr^fàtam  Ecclesiam  ,  etc.  »...  \  ixit  autem  in  eodem 
loco  Gregorius  circiter  VII  annos  .  .  .  [Obiit  ]  XVII  (e)  Kal.  Apr.  .  .  .  Prae- 
fata  matrona  ,  nomine  Ailvisa  ,  sancti  viri  glebam  Pithuriae  oppido  in  Eccle- 
siam S.  Salomonis  transtulit .  .  .  Post  multum  vero  temporis,  Henrico  Rege 
Francorum  Pithuerim  oppidum  (f)  obsidente ,  illa  Ecclesia,  in  qua  sancti 
viri  corpus  jacebat ,  cum  toto  oppido  igné  cremata  est. 


Cap.   2. 
Pa''.  46i. 


(a)  Auloris  aetas  indicatur  ex  obsidione  Piti- 
veris,  quam  inter  annos  i037  et  1044  à  Rege 
Henrico  factam,  constat.  40  circiter  annos  post  Gre- 
gorii inortem  scripsit  bistoriam  -,  sub  cujus  flnem 
addit  Anonymus  :  «  Haec  autem  ,  qux  superiùs 
»  dicta  sunt,  partim  oculis  nostris  vidimus  ;  par- 
1  tim  ab  aliis,  qui  illius  sanctissimo  colloquio 
B  atque  faœiliaritate  frucntes,  ex  propriis  oculis 
s  videnint,  accepinius  -,  partim  à  parentibus  et 
»  amicis,  ({ui  post  illius  obitum  eum  quaerebant , 
»  cognovimus  ».  Exeunte  saeculo  X,  S.  Grego- 
rius Episcop.  Nicopol.  Gallias  petiit. 

(6)  Pitiveris,  haud  ignobilis  dynastia  ,  unà 
cum  Nongento  castre  per  mortem  Rainardi  pa- 
tris,  Brecarum  domini  et  Pitivirensis  Topar- 
chae,  obvcnit  Odelrico  Aurelian.  Episc.  et  hoc 
circa  an.  1033.  moriente  Isambardo  Brecarum 
Domino,  nepoti  ipsius  Odelrici  ex  fratre  natu 
majore  :  qui  frater,  si  ipse  quoquc  Odelricus 
dictus  est,  crcdibile  fit  eum  ,  relicto  post  se  fi- 
lio,  priùs  esse  extinctum,  quàm  sccundis  nup- 
tiis  pater    suus  gigncret  istum     Odelricum.    Isam- 


bardus  autem  ,  Episcopus  eliam  Aurelian.  ipse 
creatuSj  eo  in  munere  usque  ad  annum  1063 
vixit  ;  et  sorori  suae  Ugoni  Bardulfo  nuptae,  si 
non  totam  cessit  bsereditatem  patcrnam,  Pitive- 
rim  curtè  castrum  habendum  dédit  :  qui  Ugo  il- 
lud  contra  Henricum  Regem  toto  biennio  per- 
tinaciter  est  tutatus  ;  fîliumque  reliquit  Hade- 
ricum,  et  ipsum  ab  avunculi  obitu  Aurelian. 
Antistitem.  Bolland.  ex  Sainmarth. 

(c)  Colitur  hîc  S.  Abbas  XXIV  Octobris.  Bol- 
land. 

(d)  Sive  Jlisia  :  Saussayus  Heloysiam  legit  "; 
Sammarthanij  ubi  de  filio  ejus  Odolrico  Aure- 
lian. Episcopo,  Aloysam.,  vel  Helwidem.  Boll. 
Aloysa  filia  erat  Odonis  I  Com.  Blés.  Carnot.  ac 
Turon. 

(e)  Absunt  haec  à  Saussayo  :  vidctur  is  tamen 
solùm  septimo  legisse  :  cùm  ejus  elogium  référât 
ad  diem  26.  Boll.  Certus  non  datur  Gregorii 
annus  mortis,  sed  initie  seeculi  XI. 

(f)  Al.  Pitliuriam.  Cujus  obsidio  intrà  annum 
\(Û1  et   1044.  Boll. 


Tome  XL 


Mm  m 


458 


EX    VITA   B.    RICHARD!   ABBATIS    S.    VITONl   VIRDUN. 

AUCTORE    MONA.CH0    EJUSDEM    LOCI    FERE    AIQUALI. 

Inter    Acta   SS.    Ord.    S.    Bened.    Part.   I   Sœc.    6  pag.    523. 

An.  1004.     T^RiEsi DEBAT    (in    Ecclesiâ   Virdunensi)    Richardus     (a)     Abbas  ,  vir     quo 

ifum  9.  -L  illâ  aetate  nihil  habiiit  Gallia  clariiis  ,  licet  reverendi  Abbatis  Willermi 
et  apiid  Italos  et  Francos  jam  praeferretur  disciplina  ,  quamqnam  Odilonis 
seque  Abbatis  Cluniacensis,  inter  Monachos  célèbre  nomen  haberetur  :  née-  g 
non  Agrippina  civitas  exsultaret  Heriberti  praesulis  sanctitate  ,  sed  et  Legia 
beatam  se  prfedicaret  sancto  Wolbodone  ;  Virodunum  quoque  gloriaretur 
suo  Haynione  ;  Cameracum  etiani  vitae  probilate  attolleret  Gerardus  ; 
Carnotenae  autem   decus  urbis  mellifluus    in    facundiâ  clareret   Fulbertus  .... 

*  de  Marceio  Nobilissimus     Comes    Lietardus  '  ,    Ottonis    Imperatoris    consanguineus  ,    ci 
in    omnibus  adliaesit ,    et  sumpto   ab    eo  habita    religionis ,     villam    sui    juris 

Pag.  324.  Barlodium  dictam  B.  Vitono  tradidit .  .  .  Mathildis  (b)  nobilissima  Saxoniae 
Coniitissa  ,  quae  de  suo  Comité  Godefrido  quinque  filios  genuerat  ,  Albero- 
nem  scilicet  ejus  Ecclesife  urbis  Episcopum  post  Vifridum  ,  et  Fredericum 
et  Hermannum  industrios  Comités  ,  Godefridum  (c)  et  Gozelonem  prae- 
clarissimos  Duces  ,  hune  palrem  summo  dilectionis  studio  coluit ,  et  pro 
parte  hanc  Ecclesiam  magna  admodum  liberalitate ,  cum  filio  suo  Comité  Q 
Hermaimo  (d)  ditavit  ... 

iVum.  H.  Ciim  Odo  Cornes  Campaniensis  castrum  antiquissimum  ,  Commerclum  (e) 
dictum  ,  obsideret ,  ut  eu  m  pacificatum  ab  obsidione  removeret  ,  beatus  hic 
(  Richardus  )  cum  Gervino  Ecclesiae  hujus  venerabiii  Apocrisiario  advenerat  ; 
sed  jam  tune  ignis  vorans  omnia  vastabat.  Tune  prœdictus  frater  antiquissi- 
mam  dignitatem  capellae  ipsius  castri  sciens ,  et  reverendas  reliquias  (  f) 
salvare  cupiens ,  scuto  piae  devotionis  munitus ,  medios  ignés  ingreditur , 
cùm  ecce  uni  armigerorum  occurrit,  qui  eas  corio  insutas  sub  chlamyde  sibi 
celabat.  Mox  denique  ,  compensato  pretio ,  eas  ab  eo  suscepit ,  et  huic 
Ecclesige  intulit .... 

An.  1037.        Ciim  igitur   memoratus  Campaniensis   Odo  ,    rursum   contractis  undequaque 

(rt)   Non     affectatit    elegantià,   sed   impensâ    gra-  »  rià    clarum  ,     quidam    Cornes    ipsius   indigena  à 

lia,    hoc   vocabatur   agnomine,     videlicet  Richardus  »  patre    praefati    Comitis     in     bominium      suscepe- 

Graùa  Dei  ,    in  villa    quae  dicitiir  Bantonis,  in   fi-  »  rat  ;   et,  ut  inos   exigebat,    fidelitatem     ei     jura- 

nibus     Reinorum     versus     Virodunum  ,     parenlibus  ■»  vcrat.  Quo   dcfuncto,   jus    alienura    iniijuè  in  jus 

nobilissimis ,    patre    Waltero  ,     matre    verô     Théo-  »  Iransfudit    suum  ,     fidelitatem(|ue     et    hominium 

dradà   oriundus;   in    puerilibus    annis    Ecclesise   B.  »  justo     heredi    facere     contempsit.    Tune    ille     ira 

Virginis    Mar.     Remis     sacris     litteris     erudiendus,  »  et     indignatione    nimiâ    succcnsus  ,    coactâ     suo- 

et  canonicâ  reguhî    instituendus  traditus   fuit.    Prae-  »  rum    valida     manu  ^    castrum    obsidione   circum- 

centoris  et    Decani   in   hâc   Ecclesiâ   sortitus  est   of-  »  dédit,     ([uam   satis    nimiuraque     in     dies    perur- 

ficia.    Hugo  Flai'in.   Chroii.     Fird.     Lab.    Bib.    Ms.  »  gens,     praeter    spem   cunctorura  ,    subilô  seris    ef- 

Tom.  1.  pag.  173.  Jet.  SS.  ibid.  pag.  319.    De  Ri-  »  fractis     castrum     ingreditur    ,   rebelles     suprême 

cbardo  Abbate  passim  in  nostro  Tom  X.  »  jiericulo      donat  ,     flammis      victricibus      omnia 

(6)    Uxor     Godefridi      Comitis     Ardenensis  ,     de  »  vastat    ».    Mabil.  Ibid.   pag.  336.  Conradus  eleo- 

quà  vide  Chron.  Alber.  Tom.  X.  pag.  287.  tus  est    Iraperator   an.    1024.    Hinc   obsidio    Com- 

(c)  Godcfridus  ,     morluo     Othone   Duce  ,    Du-  marceii  posterioribus  annis  locanda  est. 

catum      Lotharingiae     adeptus      est ,      an.      1007.  {f)    Brachium    scilicet  S.     Pantaleonis  ,     «    quod 

Obiit  autem    an.    1019.    Cui      substituitur     Gozelo  »   attulit     cum    corpore       ejusdem      à      Nicomediâ 

frater  ejus.  »   Coloniensis      Archieptscopus  ,      obtentum      donc 

(d)  Ex  Comité  Monachus  ,  cujus  Epitaphium  »  Constantinopolitani  Imperatoris  ,  tpiaado  pro 
legitur,    Tom.  X,   pag.  327.  »   ejus     filià     Ottoni    II   in    matrimonio     jungendâ 

(e)  Oppidum  ad  Mosam  ,  vulgô  Conimerci ,  in  »  jussu  ejusdem  Ottonis  ad  eumdem  Imperato- 
finibus  Leucorum.  Hujus  obsidionis  causam  sic  »  rem  legatus  missus  est,  cum  Episcopis  II  Duci- 
iiarrant  Monachi  Virdunenses  :  i  Tempore  quo  »  bus  et  Comitibus....  et  reversus  Coloniam 
»  Conradus  successor  Henrici  pii  Augusti  Roma-  »  detulit.  Fuerat  autem  cum  eo  in  expeditione 
i  nuni  gubernabat  imperium  ,  fuit  in  regno  oc-  »  ipsa  quidam  ejus  consanguineus  Dominus 
»  .lidentalis  Franciae  quidam  Comes  ,  Odo  no-  »  castri  de  Commarceio ,  et  multa  prece  obti- 
j)  mine,  secundùm  saeculi  hujus  generositatem  »  nuit  ab  eo  brachium  corporis  sancti  Pantaleo- 
»  magnae  nobilitatis  ,  plurimai  potentiae,  mult<e  »  nis,  quod  et  in  Ecclesiâ  praefati  castri  reposuit. 
i>  factionis  ,  bellorumque  frequentiâ  clarus.  Is  »  Evolutis  postmodum  aliquot  annis  ,  obsessum 
»  jure  haereditario  possidebat  castrum  quoddam  »  est  castrum  ipsum  ,  et  eversum  ,  atque  succen- 
j)  super  Mosam  situm  ,  Commarceium  dictum  ,  in  »  sum  ».  Hugo  Flavin.  in  Chron.  firdun.  Lab.  Bib, 
»  quo       continebatur      honorabiliter      templum  ...  Mss.  Tom. /,  pag.  i6Q. 

j>  Quod    sanè   castrum...    antiquaj     nobilitatis    glo- 


EX  VITA  B.  RICHARDI  ABBATIS  S.  VITONl,  etc.      459 


Nwn   IS. 


A  multis  militum  copiis,  Bar  (a)  castriim  obsedisset,  ubi  et  cum  multis  suo- 
rum  interemtds  occubuit,  et  isdem  venerabilis  Pater,  dum  cum  Monacho 
suo  Waleranno,  cognomento  Bonifacio,  illo  venisset,  Comitem  Manassen 
de  Domri>Martino  ,  eodem  fusum  prœlio,  cum  quibusdam  aliis  isthuc  de- 
portari  fccit,  et  honorificè  sepelivit.  Quod  audiens  uxor  ipsius,  variis  donis 
eumdem  Patrem  muneravit,  et  tapetem  magnum  huic  Ecclesice  dédit.  Uxor 
etiam  praedicti  Odonis  Comitis  in  memoriam  sui  et  mariti  casulam  croceam 
tradidit.  Sic  industriâ  et  bonâ  famâ  beati  viri  haec  Ecclesia  cumulabatur  orna- 
mentis.  Comitem  etiam  Bretuliensem,  nomine  Waleranum  (  &),  in  ipso  prîelio 
graviter  vulneratum,  ne  prorsùs  ab  insectatoribus  exstingueretur,  sacra  reli- 
gionis    veste    amictum    defTendit  ;     et    hue    delatum,     curatumque    in    tantum 

B  bona  sui  institutione  innormavit,  et  sacris  litteris  imbuit,  ut  post  ejus  ve- 
nerabilem  transitum  isti  praeficeretur  Ecclesiae  :  cujus  pater  Gelduinus  no- 
mine, tum  filii  amore  ,  tum  beati  viri  sacra  allocutione,  sseculo  renuntiavit, 
et  in  senectute  bonâ  benè  conversatus,  plurimis  donariis  huic  loco  traditis, 
felici  fine  consummatus,  in  fine  quievit. 

.  .  .  Viginti  et  unius  Abbatiae  (  Monasteriorum  )  rector  et  institutor  hic  B. 
Pater  exstitit .  .  .  non  solùm  in  Lotharingiâ,  verùm  in  Franciâ  seu  in  Flan- 
driâ  .  .  .  Eo  tempore  quo  Dominus  Heymo  pontificatum  hujus  urbis  regebat,  Num.iX 
cœpit  valde  insistere  sedificiis  murorum  civitatis,  iitpote  vir  nobilis  ,  et  su- 
perabundans  divitiis  .  .  .  Unde  factum  est,  ut  istud  Cœnobium  includere  de- 
iiberaret  intra  muros  civitatis ,  contra  votum  venerabilis  patris  •  •  •  [  qui  ] 
Imperatorem    Henricum    sibi   amicissimum    adiit  .  .  .  .  [  cujus   jussu  ]   cessavit 

C  [  Episcopus  ]  al)  intenta to  opère  .   .  . 

Audiens  autem  de  Incarnatione  et  Passione  Christi  Isaiam  praeloquentem  .  . 
miro  flagrabat  cordis  ardore,  si  quomodo  ad  hoc  possel  aliqiiando  pertin 
gère,  ut  desiderium  cordis  sui  inde  valeret  adimplere  .  .  .  Itaque  ,  .  .  exit  pe 
regrinus  (c)  Christi  à  patria,  comitatui  ejus  adhaerentibus  religiosis  quamplu 
rimis  iitriusque  ordinis  viris  .  .  .  per  graves  et  longos  labores  .  .  .  Constan- 
tinopolim  venit  .  ,  .  Emenso  denique  tanto  itinere,  pervenit  ad  desiderii  sui  ^""^  18. 
venerabileni  (d)  locum,  quem  sitienter  perlustrans,  quibus  lacrimarum  fon-  ^n-  *027 
tibus  irrigabat  universa  quae  circuibat,  non  est  meum  dicere  .  .  .  Yerùm 
Antiochiae  venerabilia  loca  nequaquam  voluit  prœtergredi,  sed  ad  illam  de- 
votus  cum  devotis  perrexit  .  .  .  Beverendus  itaque  Pater  post  emensum 
tani   longae   peregrinationis    cursum  redditur  patriye,    redditur  suœ  Ecclesiae  .  .  . 

n  Extrema  valetudine  cœpit  in  dies  urgeri  .  .  .  Visitabat  autem  eum  assidue  Do- 
minus Richardus  venerabilis  Pontif'ex  ,  quem  ipse  de  sacro  fonte  susceperat 
et  diligenter  nutrierat  :   litterisque  (e)  tam    divinis    quàm    humanis  ad  unguem 


Num.  16. 

An.   1026. 
mm.  17. 


(a)  Barrum  oppidum  est  cognominis  pagi  ca- 
put   inter  Lotharingiam,  vulgo     Bar-le-cluc   dictum. 

(b)  Walerannus,  et  Gelduinus  ,  infrà,  Comi- 
tés Britulienses  ,  necnon  Letardus  Cornes  Con- 
radi  Imperatoris  nepos  et  consanguineus  ,  famâ 
B.  Rifhardi  per  Belgium  et  Gcrmaniam  pervul- 
galâ,  vitam  inonasticam  amplexi  suiit. 

(c)  Hugo  Flavin.  ad  an.  1011  narrât,  Komam 
ivisse  Ricliardum  ;  Benedicto  Papae  VIII  in  ami- 
ciliis  jiinctum  ,  familiarissimum  ei  extitisse.  S""" 
iter  Romae  sub  Pontificatu  Joannis  XIX  insinuât 
idem  Chronograplius  :  sic  enim  loquitur  an. 
1023.    «    A    quo    (sura.    Pontifice)    cùm    requisisset 

>  Conslantinopolitanus  Autistes  ,  ut  sua  Ecclesia 
»  sicut  et  Romana  universalis  diceretur  ,  et 
»  donis  eum  ,  Romanosque,  qui  curiee  pra;erant, 
»  innumeris     flecteret,     ita     ut    clanculô     tentarent 

>  concedere  quod  rogabalur ,  oninis  ob  hoc 
«  velicracntissimè     commota     est     Italia.    Sed  Gal- 

>  liarum     Episcopi   et  Abbates   bis    obviare    conati 

>  sunt  ;    quidam    in     pcrsonâ    suâ  ,    quidam    verô 

>  litteris  missis  sedem  Apostolicam  visitantes  , 
»  et  tantum  opprobrium  et  dedecus  auclorita- 
»  tibus  ad  médium  prolatis  ,  quibus  contradi- 
»  cere  fas  non  esset,  à  Romana  EÀ:cIesiâ  propul- 
»  gantes.    Nec    defuit  in   bis   Patris  Richardi  auten- 

>  tica   prxsentia  :     im6  omninù     sategit  ut    Cons- 

>  tantinopolitanca      prxsumptio      confutata      con- 

>  quiesceret  .    (ilium   se     Roman»    Ecclesiae  .    dum 


»  matris  honori  providebat  ,  ostendens  ».  Le- 
gitur  autem  inter  miracula  ejusdem  B.  Richardi, 
num.  9.  bunc  Abbatcm  Turones  accessisse  Coj- 
nobii  sancti  ac  Confessorum  Confessoris  Martini 
visitationis  gratiû. 

(d)  De  itinere  Jerosolimitano  audianius  eum- 
dem Chronograpbum.  t  Expensas  viae  Richardus 
»  Cornes  Normannorum  omnes  ei  (Richardol 
ïi  attribuit.  Erat  enim  in  eleemosinis  largus.  ca- 
»  ritate  diffusus  ,  honestate  praeclarus.  Supersunt 
»  adhuc  in  Britannica  insulâ  et  Normanniû  no- 
j>  biles  et  probati  viri  ,  qui  viderunt  hune 
»  patrem  nostrum  Gratia-Dci ,  et  noverant 
»  quanio  ab  eodem  Comité  diligebatur  aspectu... 
»  Richardus       septingentos  pcregrinos      secum 

•n  duxit.    » 

(c)  Ita  verô  reipublicw  negotiis  intentus  erat 
Richardus  ,  ut  privatorum  curara  non  dimitte- 
ret.  Quàm  autem  sollicité  res  sui  Monasterii  cu- 
raverit,  probat  veterum  alicjuot  chartarum  Mo- 
nasterii Vitoniani  collcctio  quant  accuratè  des- 
cribi  curavit.  Earum  nonnullas  pra;  inanibus  ha- 
bemus  ex  autographo  ,  quod  modo  Divione  as- 
servatur,  descriptas  :  in  quarum  una  sic  loqui- 
tur :  I  Quoniam  meo  tempore  multa  peregi  , 
»  quae  in  ])osterum  loco  mihi  commisso,  etc.  Lit- 
»  teris  ea  huic  schcdulaî  niandare  curavi  ob  vitan- 
>  dum  destructionis  et  odii  scandalum,  ne  animae 
»   meaej  vel   futuris..,.     aliquod     vcniat    dctrimen- 

Mm  m  i 


460 


EX  VITA  B.  ANATOLII  EPISC,  etc. 


inibuerat  .  .  .   Discessit   autem  à    corpore  ...    18  Calend.  Julii,    anno  Incarn.  A 
Dominicœ  1046,  Indict  14.  Concur.  2.  Epactâ  XI,  etc. 

»  tum,    etc.    Ita    Mabil.  in   observ.  ad  vitam  B.  Ri-      »  ralione     Monachi      Carfularia    suorum    Monaste- 
»  cbardi,  nuin.   4.    Ibi    videre  est  quo   studio^  quâ       x   riorum  describi  curaverunt  ». 


EX  VITA  S.  ANATOLII  («)  EPISC. 


Circa  an. 

1029. 
Num.  5. 


I 


A-pud  Bolland.  3.  Febr.  pag.  359. 

N  Archiepiscopatu  Bisunticensi  (  t  )  ,  qui  et  Chrysopolitanus  appellatur, 
est  quaedam  regio,  nomine  Scodinga,  in  quâ  est  vallis  Romano  (c)  itineri 
pervia,  quae  Salinis  benè  suo  sibi  nomine  dicitur,  eo  quod  sal  ibi  sufticien- 
ter  conficiatur.  Supca  vallem  quoque  nions  eminet  amœnissimus  à  sui  sitûs 
pulcliritudine  nonien  habens,  Aureus  ;  à  cujns  clive  fons  limpidissimus 
émanât  ,  qui  diversis  aegrotantibus  morbis,  si  eo  lauti  fuerint,  sanitatem  ac- 
commodât. Vallis  undique  circumclausa  montibus,  pro  muro  se  porrigit  inha- 
bitantibus.  Médium  flnvius  interfluit ,  qui  Furiosus  ex  re  vocabulum  colle- 
git,  vel  quod  ingruenti  pluviâ  subito  et  sine  modo  concrescit  ;  vel  quod 
populusalterin  alterum  urgente  ira  quasi  furibundus  insurgit. 


(a)  B.  Anatolius,  Salinensium  tutelaris,  fuit  , 
ut  verisimilius  creditur  ,  Episcopus  Adanae  ,  Ci  ■ 
liciae  civitatis  ,  in  Patriarcbatu  Ântiocbeno.  A 
partibus  stetit  S.  Joannis  Chrysoslomi,  Patriar- 
chse  Constantinopolitani  ,  adversùs  ïbeopbi- 
luin  Alexandrinuin,  eanique  ob  causam  cxtorris 
in  Gallias  concessit.  Cùin  ad  Scquanos  venisset 
juxta  Salinas  substitit  in  clivo  pratrupti  niontis. 
Ex  co  loco  felix  anima  ad  cœlites  emigravit  : 
ibidem  conditum  corpus  sex  ferè  saeculis  deli- 
tuit  ;  donec  ineunte  XI  sxculo  exhumatum  ,  tu- 
muloque  bonoratiore  compositum  est  Idibus  Ju- 
nii,  in  Basilicû  quam  Hugo  (tune  Canonicus 
Ecclesise  Metropolitanae  ,  posleà  Bisonticensis 
Arcbiepiscopus)  Humberli  Domini  Salinensis  et 
Hermenburgae  filius  ,  opère  raagnifico  exslruc- 
tam  in  honorem  SS.  Simphoriani  atque  Anato- 
lii...  nobili  ibi  Canonicorum  collegio  consti- 
tulo.  Haec  Pet.  Fr.    Chiffletius. 

(è)   Varié   à   variis     Scriptoribus     Vesuntio     ap- 


pellatur. Alii  Besantionem  ,  Chysopolirn  (id  est, 
civitatem  auream)  dicunt  permulti  :  quâ  causa  , 
discet  qui  voluerit  ex  Chiffl.  Vesont.  par.  1, 
c.  IL 

{c)  GoUutius  quoque  lib.  2,  cap.  22.  Roma- 
norum  opus  esse  censet  banc  viara,  ad  très  leu- 
cas  j)orrectam,  ac  stratam  lapide,  ubi  lupes  dé- 
suni, quae  iter  praebeant.  De  eâdem  agit  cap.  10. 
Ita  Bolland.  Legitur  in  Diplomate  Rodulphi 
Burgundionum  Régis  an.  1029  Ugonem,  prius- 
quam  esset  Archiep.  Bisontinus  ,  reaedificasse  Ec- 
clesiam  S.  Anatolu  Salinentu  ,  in  câque  Colle- 
gium  Canonicorum  instituisse  :  «  Notum  volo 
»  fieri...  Ugonem  nostrum  Capellanum  ;  cog- 
»  nomento  Salinarium  ,  Sanctique  Stepbani 
s  Cbryso]X)Iitae  urbis  Canonicum. ..  buiniliter 
))  postulasse  ,    ut   res   quas   Ragenaldus   Cornes  in 

»   valle    Salinensi dédit      SS.    Simpboriano    et 

1   Anatolio vel      ipse    Ugo      aediiicator       loci 

»  iliius....    corroboraremus   ad  bonorem   Dei,    etc. 


46i 


EX  VITA  W  S.  POPPONIS(i)  ABBATIS  STABULENSIS  '  .     '  «-.0 


Apud   Mabillon.    Part.   I  Sœc.    VI  Benedict.   pag.  574. 
■QALDUiNo(c)  Marchiso   summum    in     fascibus    Comitatum    agente,     Flan- 


Num.   9. 


Pag.  584. 
Num.  30. 
An.   1024. 


driarumque  populis  justis  cum  legibus  imperante,  B.  Poppo  tam  apud 
eumdem  Principem,  quàm  Optimatum  suorum  primos  plurimùm  amicitiâ 
dictante   valuit,    ut  potè    qui   religione,    justitiâ  et  fide    magnifiée  claruit.  Con- 

B  tigit  etiam  inter  alios  Frinnoîdum  quemdam  ejusdem  Principis  lateri  loco  psenè 
proximo  adhsesisse,  primisque  regni  negotiis  apprimè  consulte  incubuisse  , 
qui  in  loco  Sithiu  nominato  habitatione  sui  morabatur,  cujus  amicitiâ  prae 
ceteris  ampliùs  singulariùsque  B.  Poppo  tenebatur.  Tantus  etenim  iis  om- 
nium reruni  par  alterutrum  erat  consensus,  ut  idem  Frumoldus  filiam  suam  .  .  , 
eidem  viro  Dei  stabiliùs  adjungere  connubio  moliretur  ....  Cujus  votis  vir 
Dei  assensum  ad  tempus  praebuit  :  sed  posteà  ...  ut  id  fieret  secum  renuit .  .  . 
Accidit  Henricum  (d)  Imperatorem,  vivendi  finem  fecisse  ,  Conradum- 
que,  tam  nobilitate  ,  quàm  armis  egregiè  commendabilem,  regno  suc- 
cessisse.  Sed  quia  ,  quse  nunquam  dehabetur ,  sitis  liabendi  tam  ampliùs  , 
inter  principes  regni  dessidiorum  occasionem  ingessit,  B.  Poppo.  .  .  illos  in 
pacis  redigere   gratiam   diù  multiimque    laboravit  ;  tandem  desiderii  sui  satiem 

C  invenit,  omnesque  in  unum  pacis  locum  .  .  .  redegit.  Sed  et  ipse  animum 
Régis  nuper  ordinati,  de  quo  nihil  adhuc  certum  statuerat^  prudentiâ  et 
sanctitate  ad  amorem  sui  comparavit,  ita  ut  dilectio  ab  Henrico  in  se  quon- 
dam  habita  non  deperiret,  cùm  similem^  ininio  majoreni  ,  in  successore 
ipsius  inveniret.  Et  quia  ante  quamplures  annos  Romani  Imperii  cum  Francis 
discordia  non  minima  inoleverat,  ipse  inter  utrosque  pacis  gratiam  labore  et 
industriâ  suâ  paratam  complevit.  Conradumque  atque  Henricum  Reges  in 
consensum  revocavit  :  quorum  unus ,  id  est  Conradus  ,  Romanorum  sive 
Orientalium  ;  alter  verô,  id  est  Henricus,  Occidentalium  populis  Franco- 
rum  imperavit.  Erat  enim  ei  cum  utrisque  par  locus  inveniendi  quae  popos- 
cerat,  ut  potè  qui  plui-imiim,  amicitiâ  dictante,  pênes  eos  valuerat  :  ideôque 
discordia,  quse  inter    eos  quasi  quoddam    senium    longum  duxerat,   ipso  me- 

D  diante  in  nihilum  redacta  est. 

Argentinse  (e)  intereà   civitatis    Episcopatum,    Régis    Conradi    jussione    sibi     Num.  31. 
prgescriptum,    tam  callidè  quàm     humiliter   declinavit  :     quia    occasionem     de-  loasTi  1039 
clinandi  Régi    dicta  vit,    videlicet    se      Clerici     dicens      filium,      Canonicisque 
Sanctionibus  fieri    obnoxium,     si     Pontificii    temerè   praesumsisset  officium.  At 
pro   excusationis  hujus  fictione    aliquantùm    tune  Rex    erubuit,    et   quasi  Sy- 
nodali  praescripto  conventus,  super     hoc     ad     praesens    conticuit.     Sed     non 


(a)  Vitara  S.  Popponis  mutato  stilo  edidit 
Surius  ad  diem  XXV  Januarii.  Hanc  BoUandus 
duoruin  Codicum  Rlss.  ope  ad  priinigenium  sta- 
tum  revocavit.  Ejus  verô  Auctorera  Everhelmum 
Abbatem  Altimontensem  esse  omnes  consen- 
liunt,  idquc  patet  ex  vitae  ipsius  contextu.  Quin 
et  ipse  Onulfi,  qui  Praefationis  Auctor  fuit, 
factii  mentione,  se  vitae  Auctorem  esse  manifeste 
déclarât.  Quantam  mereatur  fidem  Everhel- 
mus,  ex  hoc  coUigi  jjotest,  quôd  visa  à  se  ut 
plurimùm  et  audita  narraverit  ;  sanctoque  vire, 
cujus  nej)os  fuit,  in  extremis  agenti  adfueril,  ac 
exeunteui  Ecclesiae  Sacramentis   munierit. 

Cum  BoUando  miralur  Maliillonius  Poppo- 
nem  tôt  virtutibus  illusirem  ante  saeculum  XVII 
nuUo  publico  cullu  donatum  fuisse.  Cùm  cjus 
nomcn  à  Cardinali  Baronio  in  Martyrologium 
Roinanum  invcctum  fuisset,  primùin  ci  publica 
vcncratio  haberi  coepit ,  ac  tandem  anno 
MDCXXXIV  sacrum  ejus  corpus  auctoritatc  Fer- 
dinandi  Bavari  Electoris  Colon  iensis  ,  qui  etiam 
tune  temporis  Leodiensi  Ecclcsiae  et  Monasterio 
Stabulensi  jiraeerat,  c  terra  Icvatuni  est.  In  Mo- 
nasterio   S.    Tbeodorici,    quod   situin    est    tertio    ab 


urbe  Remorum  mllliario,  Poppo  monasticam 
vestem  induit.  Eumdem  sanctum  inter  viros 
pietate  célèbres,  qui  Remensem  Provinciam  sae- 
culo  XI  illustrarunt,  meraorat  Guillelmus  Mar- 
lot  Tom.  II  Metropolis  Rcmensis.  Mabil. 

(b)  Listrogaugii  partibus  extitit  oriundus  B. 
Poppo  :  Listrogagium,  vel  Listrogaugium  ,  re- 
gio  est  Flandriae,  quae  Lisû  amne  alluitur  -,  bic  in 
Morinis  prope  Teruannain  ortus  ,  Gandavi  in 
Scaldim  influit.  Pater  ejus  Tizekinus  ,  mater 
verô  Adelwiif,  al.  Adelwiva,  vel  Adelviva  , 
quam  Beatam  appcUat  Bucclinus  in  Menologio, 
Sanctam  Saussayus  in  Martyrologio  Gallicano. 
Uabil. 

(c)  Balduinus  Bello-barbus  nuncupatus  ,  Co- 
rnes seu  Marchio  Flandriae^  qui  anno  MXXXVI 
obiit.  Mabill. 

(d)  Ilenricus  II  Imperator  ,  Sanctus  dictus  , 
XlIlJuliian.  MXXIV  obiit. 

(e)  Id  post  Werneri  Episcopi  mortem  conti- 
gisse  putat  Brouverus  apud  BoUandum  ,  inter 
annum  scilicet  MXXXIII  et  MXXXIX  ,  quo 
obiit  Conradus  Imperator.  Mab. 

M  m  m  iij 


462        EX  VITA  S.  POPPONÏS  ABBÂTIS  STABULENSIS. 


Fillers 
Fasor 


Pag.  586. 
Num.  36. 


Pag.   587. 
Num.  37. 

Hum.  38. 


multo     post    ab    Ermengarde   nobilissimi    Principis    Godefridi    filiâ   didicit   quo-  A 
niam  B.    Poppo    non  Clerici,   ut    ipse  Regiae    Majestati  fixisset,    sed  Laici  in- 
Pag   583.    genuitate  et  militiâ  egregii    filius  fuerit  .  .  .  Snaruni  praetereà  precum  obtentu  , 
•  s.  GuisUiin  Uenbi'andus  in  S.     Gisleni    *  ;     Everhelmus  (a)    quoque  in  Altomonte  *  Rector 
•"Hauofwnt  cœpit   habcri.    Apud  Brimwilarium  *  vero  quod    ab    Elone   [b)    Palatii   admi- 
*  Brauveiier  nistrantc  Comitatiini    suscepit,     Evonem,   omnibus    ejusdem    loci     habitaculis  à 
An.  1024.     fundaniento    exstructis    prgefecit.    Atque      in    Bnsendorff,     quod    largiente    sibi 
*Viromand.  Adalbcrlo    Couiite    *    in   nianus  venerat,  (Cononeni  Rectorem    snbrogat  )  .  .  .  . 
•  utrechi     Sed  et    apud    Trajectum  *  quod  Frisiam  respicit,    ab    Adalbodo  ejusdem  civi- 
tatis  Episcopo,   Cœnobium  S.   Pauli    regendum     suscepit  ,     ibique    Herigerum 
ta  m  prodesse    quàm  praeesse  prfecepit    ...  In    Willario  *  praetereà   Theodori- 
cum,   et  Mettis  apud   S.  Vincentium  pisefecit    Heribertum,     in    Walciodoro  * 
quo({ue  Lambertum  .  .  .   Apud    S.    Eucharium   etiam    Treviris     Bertulfum    in  B 
regimine  promovendo  roboravit  .... 

Intereà  tam  Malmundariensium,  quàm  Stabulensium  locorum  renovationi 
operani  dédit  .  .  .  Apud  Malmundarium  *  quidem  Cryptam  .  .  .  •  è  fundamen- 
'^  "'^  "'  tis  exstruxit  :  Stabulaiis  verô,  qui  omnes  cum  Monasterio  officinas  pro  par- 
vitate  sui  vilescere  invenit,  funditiis  cas  eversum  ire  cœpit,  atque  in  i)abita- 
culis  amplioris  situs  exstruendis  plurimimi  impensarum  admisit .  .  .  Marmo- 
reas  proindè  columnas  ad  id  similiter  opus  .  .  .  inibi  invenit,  ul)i  nulli  unquam 
ejus  natura  loci  marmor  invenire  dédit  .  .  . 

.  ..  Pro  consecratione  (ejusdem  Ecclesiae  )  in  honore  S.  Pétri,  sanctique 
Remacli  ....  Hermannum  (c)  Agrippinae  Colonise  Archipraesulem,  Nico- 
nemque  Leodiensem  evocavit,  quibus  Episcopos  Abbates(jue  complures 
ejusdem  rei  occasio  una  sociavit  :  tum  ut  honestiiis  hoc  commendaretur,  Im-  G 
perialem  Henrici  Majestatem  invitavit,  cui  post  Conradum  patrem  successio 
justa  Imperium  adspiravit.  Praefinitus  dies  .  .  .  Nonis  Julii  illuxit  .  .  .  anno 
Dominicae  Incarnationis  miilesimo  quadragesimo,  Indictione  octava,  Hen- 
rici quoque  bnperatoris  anno  secundo  .  .  . 

Atrebatensium  intereà  Rector  Johannes  hac  de  luce  substrahitur,  sanctita- 
tisque  B.  Popponis  occasio  (rf)  Balduino  Marchiso  pro  successore  ingeritur. 
Qui  super  hoc  internunciis  sibi  concurrentibus  diù  multùmque  laboravit,  et 
licet  sero,  S.  viri  ad  id  votum  impetravit.  Licentia  tamen  Imperialis,  quam  in 
hoc  idem  Marchisus  restare  adhuc  videbat,  non  statim  id  fieri  sinebat,  praeser- 
tim  ciim  multa  tune  temporis  esset  dissentio,  Orientah'umque  atque  suorum 
valida  inter  se  contentio.  Eadem  tandem  à  Rege  licentia  B.  Popponi  per- 
mittitur,  atque  ità  Atrebatum  usque  advehitur,  et  primùm  in  Naumene  (e)  D 
civitate  cum  Wazone  (/")  Episcopo  Leodium  devenit  .  .  .  Susceptis  intérim 
à  praefato  Antistite  his  quibus  se  tune  ad  tempus  opus  habere  videbat,  Atre- 
batum usque  .  .  .  deveniebat  .  .  .  Administrandis  (S.  Vedasti  )  rébus  Emmeli- 
num  virum  prudentem  praefecit,  qui  praefati  Antistitis  Wazonis  carne  Ger- 
manus,  sanctique  viri  cooperator  fuit .  .  . 

Praefatus  Marchisus  Marcianas  *  Cœnobium   tutelae  ipsius  delegavit, 

'  Marchienne.1  ct  ut  in  ipso  rcgressiouis  suae  articulo  singula  illic  accuraret,  mandavit  .... 
Num.  44.  ...  Obiit  sanè  octavo  Calendas  Februarii,  anno  incarnati  Verbi  millésime 
^o-  ^^^-  quadragesimo  octavo,  Indictione  prima,  aetatis  suae  anno  septuagesimo,  Im- 
4n,  io48.    P^^"  ^'^^^  Henrici  secundi  {g)  anno  decimo. 


An.  1040. 


Pag.   589. 
Num.  43. 


Pag.  590. 


(a)  Historiae  hujus  autor. 

\b)  Elo  seu  EUo  aut  Ezzo  hujus  Monasterii 
Fundator  inler  sanctos  relatas  est  ,  cum  uxore 
Matbilde  et  flliabus  septein,  inter  quas  Richera 
Regina  Poloniae.   MabUlon. 

[c)  Hic  EUonis  Comitis  Palatii  filius  fuit. 
Nico  autem  Leodiensem  Catliedram  ab  anno 
MXXXIX  ad  an.  MXLII  tenuit.  Id. 

[d)  Balduini  Barbati,  ,de  quo  suprà  ,  filius, 
qui  Pius  posteà   dictus  est.  Id. 

[e)  Namurcum     scilicet  ,    Gallicè   Namur  ,    urbs 


celebris,  quae  hic  Naumene  dicta  videtur  à  Na- 
men,  quo  noraine  à  Teutonibus  designatur.  Id. 

(/■)  VVazo  Nitbardo  successit  ,  vir  pietate  il- 
lustris.  Id. 

(g)  Henricus  III,  Niger  dictus ,  secundus  hîc 
appellatur  ;  quia  Henricus  I  seu  Auceps,  nun- 
quam  Imperatoris  nomen  ,  immô  nec  Germa- 
nise Régis,  suis  in  Diplomatibus  assumpsit.  In 
Diplomate  pro  Abbatia  Fuldensi,  Advocatum  se 
dicit  Romanorum  ;  in  quibusdam  aliis,  ut  in  prse- 
senti  Historià, FranciiS  Orientais  Rex  dicitur. 


463 


EX  LIBRO  MIRACULORUM  S.  GUDILyE  *  VIRGINIS  («). 


Ste  Guduie 


Apnd    Chesnium  Tom.  III.    Scriptor.   Fr.  pag.    438. 
Et  apud  Bolland.   8.   Jan.   pag.   530. 

MXLVII.  *  NNO  Incarnationis  Dominicae  ,  XV  Indictione ,  Damaso  (b) 
XjL  Apostolicam  sedem  pra-sidente  sunimo  Pontifice.  Henrico  III 
régnante  (c) ,  dedicatum  est  in  monte  Bruxellae  TempUun  VI  Kalend.  De- 
cembris  ad  laudem  nostri  Redemptoris  ,  in  honore  S.  xVlichaelis  Archangeli  à 
B  Gerardo  Cameracensi  (  d  )  Episcopo.  Lambertus  (  e  )  vero  ,  qni  et  Baldri- 
cus  ,  Cornes ,  Henrico  f'ratri  succedens  ,  cujus  prœsentiâ  tune  cuncta  extite- 
runt  illic  decenter  ordinata  ,  eodeni  die  illud  corpus  sanctissinium  *  de  Ecclesia 
S.  Gaugerici ,  cuni  Episcopo,  ceterisque  sacris  ordinibus  levavit,  atque 
cum  summo  honore  in  Ecclesia  S.  Michaelis  reposuit.  Et  annuente  in  om- 
nibus uxore  sua  Odâ,  qucC  fuit  Gozelonis  (/}  Ducis  (ilia  ,  ad  serviendum 
Deo  sanctaeque  Gudilte  Virgini  XII  Glericos  ibi  constituit  ,  et  ad  usus  eorum 
ipsam  Ecclesiam   cum  decimis  et  alia  plura  legaliter  contulit. 


(a)  Bruxellis  (quîe  Brabantiae  Ducatûs  urbs 
est,  Belgii  Priiieipuin  sedes)  solemni  celebritate 
colitur  VI  Januarii,  S.  Gudila,  sive  Gudula,  aut 
Guodila  ,  Belgis  Ste  Goële  ,  sive  Goule.  An. 
MXLVII  à  Lamberto  Baidrico  Duce  transfertur 
G  Bruxel.  in  S.  Michaelis  Eccles.  quae  nunc  S.  Gu- 
dilse  dicitur.  Bolland.  Acta  haec  ab  Huberto  quo- 
dam  saec.   X.I  scripta  sunt. 

{b)  Baronins  ,  aliique  putant  non  nisi  se- 
quente  anno  sedcre  cœpisse  Daniasum.  In  Diplo- 
mate Lainberti  Baldrici  Coniilis  apud  Miraeum  , 
in  notitia  Ecclesiarum  Belgii  nianifeslum  <;sse 
menduiu  videtur  ,  dum  dicitur,  actum  publiée 
Bruxellie  anno  Dominicce  Incarnationis  1047^  In- 
dict.  XP'.,  Leone  IX  in  ydpo.itolicâ  .^ede  pi  œ.iidcnte 
Pontifice  summo,  etc.  Nain  consecratus  in  Ponti- 
iicem  est  1*0  Dominicâ  prima  Quadragesimae  XII 
Febr.  1049.  Id.  Diebus  tantùin  XXIII  sedit  Da- 
inasus  II. 

[c)     Secundus     erat    cjus   nominis      Imperator  , 


Rex    tertius.     Quarè    in   citato   Baldrici     Diplomate 
habetur  ,    régnante  Henrico  Imperatore  II l   Rolland. 

[d)  Hujus  nominis  I.  a  Erluino  Cameracensi 
»  Episcopo  vitd  funclo  III  Nonas  Febr.  (an. 
»  1012)  Rex  Ilenricus  (II)  Gerardo  Capellano 
»  suo  ,  Arnulfî  Florinensis  et  Ermentrudis  filio, 
»  qui  Remis  in  Gerberti  Schola  sub  Adalbero- 
»  nis  Arcliiepiscopi  disciplina  eruditus  fuerat , 
D  banc  sedem  tribuit.  »  Mabil.  Sequenti  tantùm 
anno  consecratus  ,  ad  an.  usque  lOol  Episco- 
pum  gessit  Gerardus.  D.  Rivet.  Uist.  Litt.  Tom. 
fil,  pag.  434. 

(e)  Lambertus  III  ,  filius  Lamberti  II  ,  Cornes 
factus  Lovanionsis  ,  post  Henricuni  I  fratrem 
suum ,  imô  immédiate  post  Ottonem  Henrici 
iilium^  qui  annum  in  Principatu  integrura  non 
exegit.  Mab.  Boll. 

(/■)  Aliis  Gozilo  ,  et  Got/iilo  dicitur  cogno- 
mento   JUagnuf,   Lotbaringise  superioris  Dux. 


B.Gudil 


D 


EX    HISTORIA   DEDICATIONIS   ECCLESItE    («)    S.     REMIGII , 
ApudRemos,   Aiictore  Anselmo  ejusdem  loci  Monacho  et  vEquali.        An.  i049. 
Apud    MabiUonium  Sœc,  VI  Bened.  Part.  I,  pag.  715.  Cap.  7. 

DF.FUNCTO     Papa    Damaso,    qui     in    civitate    Brixenorum   *,     quae    est     in      *  BrLcen 
Provincia  Histriae ,    fuerat  Episcopus ,    et    in    Apostolica  sede   inthroniza- 
tus  ,     triginta  *   solummodo  ibi   vixerat    diebus  ;     Romani ,   legatione    de  ejus       *  m.  23. 
obitu    ad    Imperatorem    Ilenricum  *   directâ ,  petierunt    ut  Ecclesiae   pastore   vi-      ♦  m 
duatse   ab    eo  subrogaretur    alius.    Qui    super   lioc   negotio    Episcoporum  et 


(a)  Ejus  Basilicae  Dedicatio  à  B.  Leone  IX 
summo  Pontifice  facta  est  anno  1049,  Remis  se- 
denle  Widone  Archiep.  Solemnitatem  banc 
dal;l  0|)erâ  descripsit  Ansebnus  Monachus  ejus- 
dem Oenobii  S.  Remigii  ,  jussu  Ilerimari  Abba- 
tis,  in  Libello  singulari  ea  de  re  edito  sub  titulo 
Itinerarii  Papœ  Leonis  ,  in  quo  omnia  (juœ  pije- 
sens  viderat  et  audierat  sigillatim  exponit.  Hic 
omittcre  non  licet,  ea  occasione  festum  S.  Re- 
migii, quod  jam  anteà  Kalendis  Octobris  cele- 
brabatur,  sollcmnius  exindè  evasisse,  ex  prœs- 
cripto  B.  Leonis,  data  ea  de  re  BuUâ  ,  quain 
Anselmus  noster  in  opusculi  sui  fine  inseruit. 
Verùm  cùm  in  plerisque  Galliarum  locis  iterùm 
tepuisset   ergà    sanctissimum   Antistitem  bxc   prisca 


veneratio  ,  rursùs  excitata  est  Decreto  Comitio- 
rum  generaliura  Cleri  Gallicani  ,  quod  agente 
piissimo  Antistite  Felice  Vialardo  Catalaunen- 
siunj  Episcopo,  Remensis  Provinciae  Legato , 
ilie  17  mensis  Martii  anno  1CS7  editum  est. 
Atque  indè  dat»  sunt,  nomirie  Cleri  Gallicani, 
lillerae  ad  universos  Episco{)os ,  quibus  iimotes- 
ceret  statutum  fuisse,  ut  in  universo  Galliarum 
regno  B.  Remigii  festivitas  sub  duplici  ritu  cele- 
bris  haberetur.  Extant  hx  litterae  ,  simul  cum 
privilegio  Altaris  Remigiani ,  apud  Mabillon. 
A.ct.  SS.  Ord.  S.  Bened.  ssec.  VI,  p.  I.  pag.  726 
et  7i7.  repcries  et  apud  Domn.  Marlot  Hist.  Me- 
trop.  Hem.  Tom.  Il,  pag.  103  et  106. 


464   EX  HIST.  DEDICATIONIS  ECGLESlyE  S.  REMlGïI,  etc. 

Optimatum  Imperii  sui  quaerens  consilium  ,  invenit  inter  ceteros  Domnum 
Bnmonem  TuUenseni  Praesulem  ad  idem  oflficium  subeunduni  esse  idoneum , 
ut  potè  qui  aetatis  maturitate ,  morumque  et  scientiae  claritudine  videbatur 
eonspieuus,  sibique  sanguinis  afïinitate  proximus.  Undè  Apostolicae  digni- 
tatis  ei  adjudicata  sunt  insignia  ,  jussusque  ab  Augusto,  ut  ad  liaec  secundùm 
Ecclesiasticas  Sanctiones  suscipienda ,  Romana  inviseret  mœnia  ;  sed  quia 
soUemnia  imminebant  Nativitatis  DominicjB ,  liaec  cum  Clero ,  cujus  fuerat 
Pastor  ,  disposuit  celebrare,  eisque  celebratis,  quo  erat  praeceptum  abire. 
Num.  7.  Hujus    itaque   Pontifiois  notitiam    in    colloquio  ,    à   piaefato    Imperatore  et 

Francorum  Rege  ,  de  pacis  et  amicitiae  confirmandae  gratiâ,  ante  non  mul- 
tum  tenipus  habito ,  niemoratus  (S.  Remigiij  Abbas  Herimarus  fuerat  con- 
secutus  ;  à  quo  etiam  promissum  acceperat ,  quôd  in  proximo  quadragesi- 
niali  jejunio  B.  Remigii  sepulchrum  absque  equi  solatio  foret  expetiturus  :  B 
quia  cùm  eorunidem  Regum  aliquando  familiaria  ab  invicem  perferens 
mandata  ,  per  coiitiguam.  regionem  transierit ,  ipsius  sancti  locum  orationis 
gratiâ  invisere  neglexerit.  Quod  idem  Abbas  sagaciter  recolens  aninio , 
sua  dirigens  scripta  illi  suggerit  ,  ut  quoniam  pro  delegato  sibi  Apostolici 
primatùs  offîcio  ,  Romam  ire  disponit ,  si  quando  ad  cognatos  fines  certo 
Ecclesiae  revocetur  emolumento ,  non  fiât  irrita  Francorum  Apostolo  ab  eo 
facta  promissio.  .Mittit  vero  ei  in  munere  vas  ad  bibendum  idoneum,  intùs  et 
exteriiis  auro  decentissimè  decoratum ,  insinuans  ei  de  ipsius  sancti  Ec- 
clesiâ  (rt)  dedicandâ  suum  cum  petitione  desiderium.  Ad  haec  idem  Episco- 
pus  bénigne  refert ,  quia  etsi  alia  nuUa  se  revocet  Ecclesiae  utilitas  ,  vel  pro 
solo  amore  sancti  Remigii  reversurum  ad  Gallias,  et  ejus  Basilicam  dedica- 
turum ,  si  divina  annuerit  benignitas.  Celebratis  ergo  in  sede  civitatis  Leu-  C 
cliorum  duobus  Dominicae  Nativitatis  diebus  ,  in  tertio  clero  suo  valefa- 
ciens ,  iter  capere  Romam  ducens  aggreditur  :  quo  perveniens ,  cum  favore 
totius  populi  honorabiliter  excipitur  ,  Apostolicaeque  dignitatis  infulis  in- 
signitur ,  in  Hypapanti  (b)  Domini  in  Cathedra  beati  Pétri  inthronizatur , 
et  Léo  Papa ,  Romano  more ,  nuncupatur.  Hic  digne  administrans  quae 
sui  sunt  ofïicii  ,  instanterque  disponens  quseque  videntur  accommoda  divinae 
religioni ,  quadragesimalis  temporis  explet  jejunia ,  succedentiaque  Dominicae 
Resurrectionis  ibi  célébrât  sollemnia  :  qui  bus  elapsis  Synodum  convocat 
Episcoporum  Italiae ,  et  ibi  quaelibet  perversa  in  eorum  Episcopiis  pullulan- 
tia  aut  corrigit ,  aut  hortatur  corrigere. 
Num.  8.  Aliquanto  autem    temporis    interlabente   curriculo  ,    Gallicum     revisere   so- 

Pag.  716.  lum ,  tam  beato  Remigio  facta  promissio  ,  quàm  orthodoxse  fîdei  ,  in  illis  D 
partibus  adeô  tepefactae  ,  persuadet  intentio.  Unde  à  Romanis  expetitâ  li- 
centiâ,  per  quasdam  Latii  urbes  iter  agens,  in  iis  multa  disponit  ecclesiasti- 
cse  honestati  congrua ,  tandeinque  adit  Tmperatorein  Henricum  in  regione 
commorantem  Saxonica.  Intereà  niemoratus  Abbas ,  desiderii  sui  compotem 
se  futurum  ex  ipsius  Papae  certus  pollicitatione  ,  Régi  Francorum  Laudunum 
venienti  occurrit  in  Pentecostes  sollemnitate  ,  ejusque  consilium  et  favorem 
expetit  de  praefato  Templo  Apostolicâ  consecrando  benedictione  ,  monens 
et  postulans ,  ut  his  agendis  suam  praesentiam  exhibeat,  et  Episcopos  regni- 
*  Ji.  procos  que  sui  Principes  secum  interesse  faciat  :  cui  idem  Rex  ad  praesens  *  mente 
benigna  annuit,  seque,  nisi  alicujus  impedimenti  intercesserit  casus ,  tantae 
festivitati  afï'uturum  asserit.  Ex  quo  promisso  Abbas  leetificatus  revertitur , 
indeque  Papae  Coloniam-Agrippinam  cum  Imperatore  advenienti ,  in  Apos-  E 
tolorum  Pétri  et  Pauli  natalitio  fit  obvius  ;  à  quo  adventùs  sui  ad  Remense 
solum ,  gerendarumque  ibi  rerum  tempus  et  ordinem  investigat  diligentiùs. 
nie  vero  sibi  notificans  pandit  quomodo  priiis  deliberasset ,  ut  octava  die  ab 
ipsius  Sancti  festivitate  ,  quae  in  Kalendis  Octobris  habetur  celeberrima  ,  illô 
veniret  ;  et  ipsius  Monasterium  dedicans  ,  posteà  ibidem  ex  Episcopis  (ialliae 
congregatam  Synodum  celebraret.  Quâ  sententiâ  mutatâ  ,  ad  eumdem  locum 
in  sollemnitate  S.   Michaëlis  Archangeli    se    venturum,   et    in     Ecclesia  B.  M. 

(a)    Ecclesiam   hanc    ab     Abbatibus    ïheodorico  Ecclesiae  huic  adjecit. 

et     Herimaro     constructam,     iterùm    auxit     Petrus  (b)    Latine  occursus,     Festum    est    Praesentatiouis 

Abbas,     Cellensis     vulgô     dictus,    qui      posteà    Jo-  D.   N.    J.    C.   in    ïemplum  :   vulgô  dicitur  Purifica- 

hanni      Sarisberiensi     Carnutensi     Episcopo    suffec-  tio   B.    M.    V. 
tus   est.    Cardinalis     Lenuncurtius     nonnulla     item 

Remis 


EX  HIST.  DEDIGÂTIONIS  EGCLESI^  S.  REMIGII,  etc.  465 

A  Remis   Missarum    sacra    in  eadein    die    memorat    celebraturmn  ;    festum    vero 

gloriosi  patris  Remigii    *,   pretiosi   corporis   ejus   elevationi,    et  suhsequenteni  *  K,al.  Octob. 

liasilicae  consecrationi ,    ceteros  deinde    très  Synodi   députât  celebrationi.  Qui- 

lîiis   auditis,  ad    suuin   Cœnoljiiini   rediit  Abhas,   suaque   scripta  per   Franciam 

eique  contiguas    direxit   Provincias  ,    invitans   sanctae    Ecclesiae    fidèles ,    ut  ad 

tanti   gaudii   participationeni    concurrant   mente  promtissimà  ,   tam  pro   amore 

et   veneratione   ejusdem  Patroni  sui,    quàm   ut   benedictione   muniri   mereren- 

tur   Apostolica.    Geterùm   Papa   ColoniA  digressus,  Tiillum  in  Exaltatione  Do- 

minicae   Crucis   venit,    indeque  circumjaeentium    regionum    Episeopis    et    Ab- 

I)atibus  litteris   suae  auctoritatis  mandari  prsecepit ,    ut  in    praefata  die  sibi  oc- 

currerent ,   ad   Synodum  celebrandam   in   Basilica  prsefati  Francorum  Aposto- 

li  ;   ut   per  quem    orthodoxae  fidei  initiati   sunt   rudimentis,  in  ejus   prtesentia 

B  consequerentur  reparalionem  tepefactae  in  se  divinse  religionis.  Hujusmodi 
mandatis  gratulatur  pia  fidelium  devotio ,  pneparans  se  studiosè  ad  implen- 
dum  quod  ex    apostolicae  dignitatis  sibi    promulgatui;   edicto. 

Venenatus  autem  serpens  qui  ab  exordio  mundi  ad  humani  generis  inhiat  ^'"'"-  '^• 
prsecipitium ,  tam  salutari  proposito  commenti  sui  nititur  opponere  obstacu- 
lum.  Ad  complendam  enim  pertidiae  suae  voluntatem  ,  quosdam  potentes 
laicos  excitât,  qui  incestis  conjugiis  operain  dando,  et  aliorum  criminum 
nefariis  nsibus  se  implicando,  violatores  erant  honestatis  Ecclesiasticae,  ideô- 
que  verebantur  reatuum  suorum  latebras  in  lucem  prodere.  Sed  et  nonnullos 
Episcopos  et  Abbates  illis  adjungit,  qui  in  ovile  dominicum  aliunde,  non 
per  ostium  irruperant,  et  in  Ecclesiis  suis  Catholicorum  Patrum  sanctionibus 
contraria   quaedam  pullulare   permiserant ,   quae  condictœ    Synodi    examinatione 

C  resecanda  manifestari  metuebant  :  ut  enim  scriptum  est  :  Omnis  qui  malè  agit, 
odit  lucem  ;  et  ideù  peccatis  suis  magis  niagisque  occultationis  adhibet  obnu- 
bilationem.  Tantae  itaque  perversitatis  viri  incentoris  sui  callida  suggestione 
instructi,  Régi  Francorum  suggerunt  regni  sui  decus  adnihilari,  si  in  eo 
Romani  PontiHcis  auctoritatem  dominari  permitteret  ;  vel  si  eidem^  ut  de- 
creverat,  occurrens,  praesentia?  suae  favorem  ,  ad  cogendum  Concilium  exhi- 
beret.  Addunt  etiam  quôd  nuHus  antecessorum  ejus  id  reperiatur  aliquando 
concessisse ,  ut  ob  similem  causam  in  F'ranciae  urbes  ingressus  pateret  alicui 
Papae  :  bis  verô  agendis  pacis  et  tranquillitatis  congrua  sunt  tempora,  regni 
autem  ejus  status  sit  in  perturbatione  non  modica ,  quibusdam  viris  potenti- 
bus  dominationis  ejus  jugum  detrectantibus,  terrasque  et  castella  quselibet  ab 
ipsius  ditione    abalienantibus.    Quapropter    regise    dignitati    ferunt    congruere, 

D  utilitati  Reipublicse  suâ  sapientiâ  consulere  (  a  )  potiùs  quàm  Synodis  inten- 
dere  ;  Principes  suos  et  totius  exercitùs  sui  potentiam  commovere  in  re- 
belles, ipsos  etiam  Episcopos  et  Abbates,  penès  quos  maxima  pars  faculta- 
tum  regni  est,  censent  immunes  hujus  expeditionis  esse  non  debere.  Ante 
alios  Abbatcm  S.  Remigii,  quem  quasi  de  rerum  suaruni  abundantiâ  pnesu- 
mentem,  pro  vanae  gloriae  amore,  ad  Monasterium  suum  consecrandum  ca- 
lumniabantur  Romanîe  urbis  Pontificem  evocasse.  Hac  igitur  versipelli  (b) 
persuasione  Rex  emollitus,  et  ab  honesto  proposito  ad  seductionis  dévia 
flexus,  Papae  per  Silvanectensem  mandat  Kpiscopum,  se  suosque  Pontifices 
cum  Abbatibus  cogi  ad  comprimendam  pervicaciam  sibi  resistentium,  ideo- 
que  non  posse  occurrere  ei  in  praefixo  termino  ad  peragendum  Concilium. 
Unde  adventum  suum  in  Franciam    in  aliud  tempus    différât  5   quo,   absolutus 

E  luijusmodi  negotiis,  eum  debito  cum  honore  suscipiat.  Ad  liaec  Papa  reman- 
dat, promissionem  beato  factam  Remigio  nequire  se  irritam  facere  ;  sed  ad 
basilicam  ejus  dedicandam  procul  dubio  venturum,  ubi  si  qui  divin*  reli- 
gionis amatores  convenerint,  cum  eis  Synodi  rationem  se  fatetur  babitu- 
rum.  Cujus  mandati  ad  Regem  relatione  perlatâ,  ipse  tamen  iter  in  rebelles 
aggreditur,  coactâ  in  unum  ingenti  exercitùs  sui  militiâ  :  sed  et  Episcopis  et  P'^s-  711. 
plerisque  Abbatibus  contra  voluntatem  suam  iU6  euntibus,  illis  etiam  per  ver- 
sis  Ecclesiarum  rectoribus  ad  id  negotium  ultrô  se  ingerentibus,  qui  ut 
8ummi   Pastoris  Vicarium  actus  eorum  examinare  venientem  possent  efï'ugere, 

(a)     Eiiit.     Reipublicae     suae     sapientcr      consu-      alios,   Gebuinus    Laudunensis  Episcopus   et   Cornes 
1ère.  Hugo  de  Braina.  Fleurj-   liist.  Eccles.  Lib.  59,  pag. 

(6)   Ab     hoc    Concilie    Regcm     avocabant    inter      565.  Mab.  Annal: Bened.  Lib.  LIX,  pag.  502. 

Tome  XL  N  n  n 


rosa 


466    EX  HIST.  DEDICATIONIS  EGGLESI^  S.  REMIGII,  etc. 

eamdem  expeditionem  exitiali  techna  elaboraverunt  struere.  Adducitur  cum  A 
eis  et  memoratus  Abbas  S.  Reinigii,  mœstus  admodùm  et  geniens,  quasi 
non  esset  visurus  effectum  desiderii  sui.  Sed  divinae  eonsolationis  ejus 
mœrori  non  defuit  potentia  ;  vix  enim  unius  diei  et  dimidii  itinere  confecto 
indulta  est  ei  redeundi  licentia  :  qui  reversus  celerrimè  Romanum  Antistitem 
adhuc  TuUo  reniorantem  expetit,  eumque  pro  regiis  mandatis  jam  diu  con- 
ceptum  propositum  non  permutasse  cognoscens,  gratulabundus  ad  Monaste- 
rium  rediit,  instanter  praeparare  satagens  qufe  tanti  Patris  confluentium- 
que  filiorura  Sanctœ  Ecclesiîe  forent  necessaria  conventui.  Jam  quippe 
dierum  prope  erat  terminus,  qui  supradictœ  dispositionis  completioni  fuerat 
attributus, 

r^um.  dO.         Denique  Domnus   Papa  à   Leuchorum  urbe  digressus ,    iter    ad    Remensem 

ducens  urbem  arripuit,  et  in  oportunis  locis ,  singtilis  quibusque  noctibus  B 
mansione  accepta  ,  in  vigilia  festivitatis  S.  Michaelis  ad  Curmolenseni  (a) 
villam  venit.  Cui  praefatus  Abbas  ibidem  obvius  factus,  quaecumque  neces- 
sarius  expetiit  usus,  illi  omnique  Comitatui  ejus  aflluenter  suppeditavit.  Die 
vero  sequenti  ad  sanctum  pervenit  Remigiuui ,  Archiepiscopis  tribus  comi- 
tatus,  Trevirensi  videlicet,  Lugdunensi ,  Vesontioneusi,  aliisque  viris  ho- 
norabilibus,  inter  quos  erat  Johannes  Fpiscopus  Portuensis ,  et  Petrus  Ec- 
clesiae   Romanae  Diaconus ,    et   i  psius   urbis    Praefectus.  Hîc   protinùs  congloba- 

M.è  cunctis  inj-  Jq   unum   tota    fratrum   Q)ngregatio,    et   cum    eis  *    Abbatum,  Monacho- 

♦^/.  nurae-  rum,  Clcricoruni,  qui  jam  ex  multis  confluxerant  partibus,  innumerosa  * 
Concio.  Ex  quibus  omnibus  in  atrio  Basilicae  disponitur  decentissinia  Pro- 
cessio,  Episoopis  tribus,  Silvanectensi  videlicet,  Andegavensi,  Nivernensi, 
longé  digestos  ordines  antecedentibus ,  textumque  Evangelii  cum  aqua  be-  C 
nedicta  et  aromatum  odore  ferentibus.  Sic  ergo  dispositi  Papam  adveuientem 
suscipiunt  .  .  .  Exindè  egressus  ,  ab  eisdem  .  .  .  deducitur  usque  ad  civitatis 
mœnia  (b).  Cui  Remensis  Clerus  cum  Archiepiscopo  suo ,  aliisque  quibus- 
dam  obviam  procedens  Episcopis .  .  .  disponit  ordines  in  atrio  (c)  S.  Dio- 
nysii  martyris .  .  ,  usque  ad  Ecclesiam  Sanctae  Mariae  illum  comitatur .  .  . 
Tn  Arcliiepiscopali  aliquantulum  l'esedit  sede ,  Archipraesule  Remensi  ad 
ejus  dextei'am,    Trevirensi  autem   résidente   ad  sinistram  .  .  . 

Num.  il.  Die  autem  subsequenti ...  ad  sanctum  remeavit  Remigium  ;  factocjue  sibi 
balneo,  lotus  est  et  tonsus,  ut  potè  .  .  .  Sollemnitatem  in  crastino  celebra- 
turus .  .  .  Advolabant  tam  ex  vicinis  quàm  ex  longinquis  regionibus  pro- 
niiscui  sexùs  innumerabiles  ;  effundebat  aspera  Francia  ad  honorem  gloriosi 
Apostoli  sui  Villanos,  Opidanos  et  Gves  ;  sed  et  Gallia  pœnè  ex  omnibus  D 
suis  partibus  hue  transmittebat  populorum  millia  :  inter  quos  accelerabant 
Fipiscoporum,  Abbatum,  Monachorum,  Clericorum  generosa  agmina. 
[Pag.  718.        Mane   autem  facto  [tertia  die]    susceptus   est  à    Domno    Papa    intrà    Eccle- 

Num.  12.  siam  S.  Martyr  Cornélius  ,  quem  cum  aliis  sanctorum  pignoribus  Compen- 
dienses  Clerici  illô  detulerant,  pro  multis  violentiis ,  quas  Ecclesia  sua  pa- 
tiebatur  à  quibusdam  malefactoribus.  Circà  horam  deindè  tertiam  ...  ad 
gloriosi  patris  Remigii  sepulcrum  proredit  [Apostolicusj  .  .  .  sociatis  sibi 
Archiepiscopis  quatuor ,  Remensi  videlicet,  Treverensi  ,  Lugdunensi,  Ve- 
sontioneusi .  .  ,  sed  et  ipsius  loci  Abbate,  domnoque  Hugone  .  .  .  pâtre 
Cœnobii    Cluniacensis .  .  .    Ipse    antè    alios ,     cum    prœfatis    Archiepiscopis    et 

Pag.  719.    Abbatibus,    suppositis    humeris    illud    devotè    lacrymans   extulit .  .  .    Cùmque 

ad  eum  locum  ventum  esset,  ubi  quondam  fuerat  porta,  antiquo  Patens  nun-  E 
cupata  vocabulo ,  per  quam  idem  sanctus  hoslem  humani  generis  in  eadem 
urbe  visibilibus  ignium  debacchantem  exttrminiis,  adhuc  in  carne  vivens 
orationibus  expulit,  illic  eosdem  pretiosos  artus  deponunt ...  Ad  cujus  facti 
memoriale  ibidem  basilica  moderno  est  constructa  tempore  ,  quam  quidam 
servus  Dei  Constantius  (d)  nomine,    suis  impensis  eleganter  composuit .  .  . 

[a)  Vicus  est  vulgô  dictus  Courmeloy.  in  Abbatiam  erexit.  Id. 

[b)  ïunc  Monasterium  S.  Remigii  extra  urbis  {d)  Constantium  hune  multis  laudibus  effcrt 
niœnia  erat,  nunc  à  trecentis  circiter  annis  ,  Hugo  Abbas  Flaviniacensis  in  Chronico  Virdu- 
dilatato    urbis    pomerio,    in    eo    inclusum.     Mabill.  nensi.      Quam      aedificavit       Constant.        Ecclesiam 

[c)  Ibi  fuisse  Canonicorum  Remensium  se-  hodiè  obtinent  Milites  Melitenses.  In  ejus  porta 
puUurara  refert  Frodoardus  L.  2,  Hist.  Rem.  Cap.  inajori  superest  vêtus  inscriptio  tempore  funda- 
15.   Verùm    anno   1067    Gervasius    hanc   Basilicam,  tionis  posita.  Mabill. 

positis    in    ea   Canonicis   Regularibus  S.    Augustini, 


EX  HIST.  HEDIGATIONIS  ECCLESI^  S.  REMIGIl,  etc.   467 


Pag.  720. 


B 


....  Reinensem  Archiepiscopum  ternam  circuitionem  ,  cum  crucibus  et  ^«'«-  13. 
sanctorum  reliquiis .  .  .  exterius  constituit  agere  [  doninus  Papa],  ibique 
consecrationis  ofïicium  adimplere  :  ipse  vero  cum  sibi  necessariis  remanens 
interiùs  Divini  Tabernacnli  sanctificationem  strenuè  diligenterque  exequi- 
tur...  Constituit  (idem  Pontifex)  ut  ad  altare ,  quod  .  .  .  in  honore  Apos- 
tolorum  Petri  et  Pauli,  démentis  et  Christophori  Martyrura,  gloriosique 
Confessons  Remigii  consecraverat,  non  indiscrète  à  qui  busqué  ....  sacro- 
sancta  Mysteria  agereiitur ,  sed  secundùm  morem  Romanae  Ëcclesise ,  sep- 
tem  (rt)  tantnmmodo  Sacerdotes ...  ad  hoc  ofiicium  deputarentur ,  soli 
Remensi  Arcliiepiscopo,  ipsiusque  Cœnobii  Abbati,  ibidem  Missas  agendi' 
potestate  collatà  ,  et  cui  idem  Abbas  dai-et  licentiam  .  .  .  necnon  Clero  Re- 
mensi bis  in  anno .  .  .  etc. 


{a)  Idem  Pontifex  simile  privilegium  conccssit 
Altari  raajoris  Ecclosiae  Coloniensis  ,  ubi  septem 
illi  Presbyteri  appellantur  Cardinales,  quod  et  à 
Remi^innis  observatur.  Haec  autem  reruin  dis- 
positio  à  Poiitifice  ordinata,  hodiei|ue  in  Basi- 
îica  Reiniffiaiia  servatur  religiosè.  Id.  Ait  D. 
Fleury  [Hist.  Ecoles.  Lib.  oD.  pag.  568.)  solos 
Archiep.  Ueniens.  et  S.  Rcmi^.  Abbatein  super 
hoc  Altare  posse  Missas  celebrare,  atque  bis  in 
anno  septem  electos  Ecclesiae  Remensis  Prcsbyte- 
ros.  Is  sanè  non  est  Bullae  sensus.  Ipsissima  haec 
sunt  verba  :  Statuimus,  ut  hœc  Ecclisia  hoc   privile- 


sium  nostne  auctoritatis  suprà  ceteras  Francice  Ec- 
clesias  habeat,  quale/tùs  iiutta  Ecclesiastici  ordinis 
magna  vel  parva  persoiia  in  hoc  altari,  quod  conse- 
cravimm\  Missam  celebrare  prœsumat,  nisi  liemorum 
Archiep.  et  hujus  loci  Abbas  ,  et  cui  licentiam  con- 
cedet  ;  permisse  eâdem  licenlid  Cammicis  Remensis 
Ecclesiœ  bis  in  anno,  in  Pasclia  scilicet  et  in  Roga- 
tionibus,  septem  Presbytère  legilimis  ad  hoc  officium 
deputatis  ,  etc.  ab  Abliate  quidcin  ,  cujus  est 
licentiam  concedere.  Tid.  Act.  Dedicat.  apud  Mab. 
ibid.  pag.  720. 


DE  DETECTIONE  («)  CORPORUM  SANCTORUM 

DIONYSII,  RUSTICI  ET  ELEUTHERII, 

Quae  JLissii  Henrici  I.   Régis  facta  est  anno  circiter  ML  ,  ad 

confiitandani  Germanoriim  vanam  de  S.    Dionysii 

corpore  assertioneni. 


D 


Apud  Chesnium    Tom.  IV,   pag.   157   ex  Cod.   Ms.    Bibliothecce 

Thmnœ,  et  Felibianum  in  Probnt.  Hist.  Abbatiœ  S.  Dionysii 

pag.    CLXVI.   ex  Cod.  Ms.   ejmdem  Monasterii. 


EPISTOLA  (b)    HAYMONIS   (c)    MONACHI   AD   HUGONEM  ABBATEM  B.  DIONYSII. 

DOMNO  Abbati  Hugoni  bonorum  operum  fructui  Christo  sufTragante  stu- 
dium  propensiùs  accommodanti.  Haynio  sub  eo  in  loco  beati  Dionysii 
regulariter  degentium  minimus  praesentis  prosperitatis  refocillari  gaudio  et 
aeterme  beatitudinis  donari  bravio.  Ciim  ex  testimonio  divinarum  scripturarum 
discretio  mater  habeatur  caeteraruni  virtutum,  teraeritatis  est ,  si  quis  quod- 
libet  aggredi  temptaverit  propositum  quod  non  hujus  virtutis  soliditate  in 
initio  et  fine  extiterit  roboratum.  Qui  enim  transcensa  quantitate  suarum 
virium  altiora  se  appetere  conatur,  sub  ipso  immoderantise  fasce  succum- 
E  bendo  tabescit  et  labitur  ;  ceu  qui  nullius  rationis  habenis  aut  moderamine 
vegetatur.  Ad  innotescendam  igitur  hujus  rei  veritatem  certiùs  occurrit , 
quod  in  Hbro  Proverbiorum  replicat  Salomon  eloquentissimus  ;  omnem  ho- 
minem  sollicitum  esse  debere  ne  studeat  scrutari  aut  quaerere  ahiora  et  for- 
tiora  se,  recolen.s  beatum  eum  qui  semper  est  pavidus  fore,  hominemque 
mentis  durée  in  mahmi  otius  corruere.  Cujus  tam  evidentis  periculi  immanitate 


(a)  Hujas  detectionis  metninit  Rigordus  in 
vitâ  Phiiippi  Augusti,  ut  videre  est  apud  Ches- 
nium Tom.  IV,  pag.  18. 

(b)  Epislolani  hanc  Chesnio  incognitain  ,  aut 
saltem  ab  eo  praetermissam  addimus  ex  Feti- 
bianOj  ne  quid  desideretur  quod  sj)ectat  ccle- 
brcm    illam  SS.  corporuiu    detcctionem. 


(c)  Relationein  suam  Hugoni  Abbati  inscribit 
Uaymo  :  rcrùm  quâ  aetate  nullibi  indicat.  Unum 
asserit,  non  nisi  inuito  post  scripta  sua  composuisse. 
Hune  Hugonem  tempore  Phiiippi  Augu>ti  exti- 
tisse  que  Rigordus  ejusdcm  Régis  Chrono< 
graphus  camdem  commeodat  fiistoriam  ,  yeri- 
simile  nobis   videtur. 

N  n  n  i j 


468       DE  DËTECTIONE  CORPORUM  SS.  DIONYSII,    etc. 

simul  et  terrore  ego  coneussus  revolvendo  niecum  quôd  nuUius  praerogativa  A 
scientiae  sim  adeo  suffultus,  inter  tria,  videlicet  metuiii,  gratiam,  atqiie  spem 
varia  distractione  animi  vacillo  penitùs.  Met  uni  ideo  praenominavi,  quoniam 
si  voluero  obducere  clausura  silentii  quod  explicanduni  mémorial  tradere  pro- 
posai, vereor  ne  id  displiceat  clavum  scientiae  rectori.  Si  autem  promendi 
studiuiii  arripuero ,  perspicaci  notitiae  probabiliuni  virorum  hujusniodi  opère 
delato ,  nieaj  prœsumptionis  ignaviam  erubescendo  non  pariim  veraciter 
formido.  Deinde  verô  subjiinxi  gratiam^  quoniam  septemplicis  spiritùs  dono 
suggeritur  verbum  ori  muto,  linguisque  infantiiuii  datur  satis  idonea  diser- 
tio.  Subsequitur  et  spes  cujus  amrainiculo  si  morositatis  prolixitas  in  fasti- 
dium  non  vertitur ,  quod  non  videtur ,  speratur  et  oreditur ,  et  quod  pro- 
mittitur,  attingetur  et  recipietur.  Post  haec  tuœ  ,  venerabilis  Pater ,  jussionis 
auctoritate  compulsus  sum  ad  id  supplendum  aiiimum  divertere,  cui  ac  si  B 
divinitùs  iniperetur,  fas  aequunique  est  omnimodis  obtemperare.  Ceteriim 
sicut  nequit  tieri  absque  periculoso  exitio  subditoruni  si  respnerint  famulatum 
praebere  decretis  jussionibusve  Praeiatorum  ,  ita  sollicite  cavendum  est  pasto- 
ribus  ne  pro  collatae  potestatis  auctoritatibus  alicui  creditarum  ovium  injustam 
perturbationeni  inférant  ultra  niodum  difficile  imponendo  onus.  Quia  ergo 
autenticorum  virorum  exemple  prolatum  est  obedientiae  virtutem  probabi- 
lem  fore  adeo  ut  etiam  vietiniae  praeeniineat  obsequio,  si  omnipotentis  clemen- 
tiae  munificentia  solita  erga  me  dignaretur  procurare  bénéficia,  in  peragendo 
nuUatenus  pigritari  studeret  parvitas  nostra.  Mdetur  autem  probabile  tuae 
sanctitatis  eminentiae  ut  tradani  memoriali  litterarum  sollertiae  seriem  rationis 
continuaK,  cur  haec  excellentissimi  protectoris  noslri  Dionysii  festa  celebria 
hoc  novissimo  lempore  fuerint  à  nobis  reperta.  \  eriim  labor  hic  non  est  mo-  C 
dicus,  Philosophorum  etiam  sillogisticis  argumentationibus  ipsa  sui  inexlrica- 
bilitate  difticilis  et  horridus  ;  quin  etiam  hoc  me  penitùs  esse  indignum  du- 
pliciter  perspicio ,  tum  quia  scelerum  enormitate  sum  depressus ,  tum  quia 
non  videor  mihi  esse  in  litterali  scientia  moinenti  alicujus.  Sed  quia  potens 
est  magis  impendere  divina  pietas  quàm  valeat  petere  aut  intelligere  luunana 
fragilitas,  temptabo  quod  pollicitus  sum  juxta  moduH  nostri  facultatem  im- 
plere ,  paternse  benedictionis  ubique  praemunitus  largitate.  Quocirca  prae- 
sentise  serenitatis  tuae  precum  aftluentiam  aflundo,  ut  mihi  tanti  pelagi  volu- 
bilitatem  transcendere  conaturo  tuarum  orationum  indesinenter  assistât  pro- 
tectio  ne  lintris  meae  callem  obliquet  ventorum  adversa  impulsio,  ne  sirena- 
rum  fallax  detineat  modulatio,  sed  expeditius  praetergresso  sircium  vado, 
caribdisque  voracis  immunis  periculo,  te  patrocinante  et  remigante  quieti  D 
portus  adepta   gratuler  amœnitate. 


Incii^t  detectio  Corporum  Macharii  Areopagitœ  Dionysii  sociorumque  ejtis,  quœ  facta 
est  anno  ah  Incarnatione  Domini  plus  minus  circiter  millesimo  quinqucujesimo  ,  itnpe- 
rante  apud  Romajws  Henrico  Auguste,  régnante  apud  Francos  Ilenrico  Roberti 
piissimi   Régis   filio. 

CAPITULUM   I. 

E 

Brevis  recapitulatio  de  vita    et  passione,   inventione  et  translatione 

eorumdem. 


I 


jiQUET  nobis  ^  Fratres  charissimi ,  diem  imminere  celeberrimam ,  in 
qua  omnium  creatori  Domino  non  modicam  placuit  genti  Francorum  con- 
ferre  laetitiam,  deque  praecipui  mœroris  infortunio  votivi  refbcillare  gaudii 
emolumento.  Haec  est  quam  à  Domino  factam  testatur  Psalmista  ;  ideôque 
exultare  et  laetain  nos  oportet  in  ea.  Si  autem  perscrutari  et  nosse  tendat 
animi  nostri  intentio ,  quo  gratulandum  nobis  sit  tripudio ,  spiritalis  laetitia 
nobis    mémorise    perpetualiter    est    tradenda.     Quoniam    nil    prodest    aliquem 


DE  DETEGTIONE  CORPORUM  SS.  DIONYSII,  etc.      4G9 

A  mundi  corporis  nitore  conspectibus  honniiuin  speciosum  apparere ,  si  prie 
iminunditia  cordis  llli  supernarum  virtuttiiii  collegio  et  mimei'O  contigerit 
déesse.  Hujus  igitur  rei  gratia  sapienter  hortatur  psallere  David  Propheta  , 
in  quo  evidenti  claret  indicio  ,  quod  tune  soliiniinodo  proHcua  divinse  sit 
laudis  niodiilatio ,  si  A'oci  oris  consonare  satagat  praecordialis  intentio.  Unde 
sepositis  ceteris  rationibus  ad  enarranduni  vertendus  eststilus  ,  ciir  decursis  aliis 
specialis  patroni  nostri  Doiuini  videlicet  Dionysii  sollempnitatibiis  super- 
addatur  à  nobis  hsec  quam  devotissimè  hodie  celebramiis  ,  in  quantum 
suggerere  pusillitati  nostrae  tacultatem  in  quo  et  per  quem  cuncta  bona  sunt, 
procurabit  Doniinus  qualiter  iste  agoniteta  Domini  pretiosus  doctrinâ  Pauli 
Apostoli  fuerit  Atlienis  conversus ,  ibique  ab  eo  antistes  ordinatus  et  consti- 
tutus ,   deinde    ejus    desiderio   Roinam  veniens  martyrio  eoronatuni   invenerit, 

B  et  qualiter  in  Apostolatns  culmine  Clemens  beato  Petro  sucoesserit  ;  et 
quemadmodum  non  longé  post  suae  benedictionis  auctoritate  munitus  Galliam 
quo  ampliùs  gentilitatis  errorem  fervere  cognoverat  ,  accesserit  atque  pro 
divini  verbi  enunciatione  cœlum  petierit  caesa  cervice.  Si  cui  fuerit  animus 
certius  nosse,  lia^c  omnia  in  passionis  ejus  codice  enucleatius  digesta  con- 
tinuo  valebit  reperire.  Ibi  etiam  annotatum  reperitur,  quomodo  devotae 
memoriae  femina  in  vico  sui  nominis  eum  cum  duobus  sociis  Rustico  et 
Rleutherio  sepulturae  mandasse  tradalur  ;  desuperque  construxisse  Ecclesiolam 
.ut  taliter  in  posteris  eorum  devotioreni  excitaret  reverentiam  ubi  tanidiu 
perhibentur  quievisse  ,  donec  in  solio  regni  Francorum  Dagobertus  consti- 
tutus  est  Deo  aiuiuente.  Hic  non  inmiemor  clementiœ  sibi  eorum  suffragan- 
tibus    meritis    impensae  ,    quando,    ut  in   gestis  ejus   describitur  luculentissimè, 

C  paterni  terroris  minas  evasit  absque  laesione  ,  studuit  inde  déferre  eorum  cor- 
pora  cum  maximo  cleri  primatu  atque  plebis  trepudio  ,  prius  in  honore 
eorum  regiorum  sumptuum  munifJcentiâ  nobilis  Templi  opère  laudabiliter 
consummato.  Quorum  unoquoque  seorsum  in  scrinio  argenteo  decenter  locato 
firmissis  seris  loculos  diligenter  munire  curavit ,  tecamque  aurearum  gemmarum 
décore  in  fronte  vernantem  mirifice  composuit,  sicque  ex  tune  constituta  res 
hactenus  inconcussa  permansit. 

CAPITULUM  II. 

De  versutia  antiqui  serpent'is  pacem  semper  et  concordiam 
D  perturhare  machinantis. 

Geterum  quoniam  diabolicae  astutiae  et  fraudis  est  f'amulorum  Dei  suc- 
cessibus  invidere  pacisque  et  quietis  amicam  concordiam  subigendo  turbare, 
hoc  tempore  (juo  Henricus  inclyti  Régis  Roberti  filius  Monarchia  subli- 
matur  Galliae ,  aliusque  ejusdem  nominis  Imperator  principatur  capiti  orbis 
Romae,  malum  contigit  exoriri  inopinabile  :  nam  in  Boioriensi  natione  Ra- 
tisbonensis  urbs  perhibetur  esse,  in  qua  probabili  devotione  antiquorum  cons- 
tructum  habetur  sub  titulo  sancti  Hermentranni  Monasterium ,  cui  deservit 
sub  Abbatis  imperio  degens  concio  Monachorum.  Qui  csecitatis  et  ignorantiae 
tenebris  miserabiliter  involuti  divinique  timoris  obUti  ,  suum  locum  exal- 
tare  non  erubuerunt  (igmento  cujusda'm  mendacii  arroganter  verbosando  pênes 
E  se  esse  corpus  beati  Dionysii ,  quod  omnino  frivolum  esse  veritas  indicat 
pnelatse  rei.  Et  quia  eorum  exterminanda  garrulitas  est  prosequenda  Jatiiis  , 
huic  narrationis  iniue  seriei  censuimtis  inserere,  unde  hujus  exordium  nequitiae 
sibi  dicantur  arripuisse. 

CAPITULUM  III. 

De  corpore  cujusdam  morlui,  quod  falsô  asserebatur  esse  corpus 
Areopagilœ  Dionysii. 

P  R  ;e  F  A  T  o  loco  succedentibus  prosperis ,  rebusque  ejus  Deo  fideliter 
adhaerentium  devotà  munificentiâ  ampliatis  ;  probabile  vîsum  est  Al)bati  , 
ut  diruta  structura  operis  vetusti,  quoniam  vilis  erat  precii,   in  melius  studeret 

N  n  n  iij 


470      DE  DETECTIONE  CORPORUM  SS.  DIONYSII,  etc. 

lionestando  construere  Monasterium  praedicti  sancti  Hermentranni.  Cui  operi  ^ 
dum  stiidiosiiis  insudaret  ,  priscoruinque  fundamentornm  loca  diligentiùs  in- 
quireret,  juxta  vanam  assertionem  eorum,  unius  niortui  hominis  corpus  in- 
ventum  est  integrnm  ,  qiiem  sub  testiinonio  fallacinm  et  adinventitiarum  lit- 
•^.  Extern-  terarum  non  veriti  sunt  appellare  Areopagitam  Dionysium.  Extimplo  *  incolas 
^  diversarum    nationum    velox  fama  cœpit   peragrare,   adeôque   increbescere ,  ut 

nuiltos  juvaret  hujusniodi  naeniis  fidem  accommodare.  Quinetiam  inemoratae 
urbis  Kpiscopus,  vicinis  accitis  Pontificibiis,  ab  eis  studuit  efïlagitare,  quid  indè 
eis  consilii  placeret  dare  :  indicans  sibi  esse  animum  ponendi  inter  Sanctos 
hoc  corpus  elevatum.  Quorum  conventu  favente  id  taliter  actu  dignum  esse  : 
designata  elevationis  die  ,  rogatisque  eisdem  tune  illic  iterum  adesse  ,  in  sua 
quique    eorum     rediere.    Interea   Episcopo    plures    diversorum     ordinum    cir- 

•  cimiquaque  directis  literis  invitare  sollicite  ,  gratuin  visum  est  supplicare  B 
Henrico  Imperatori  :  quatinus  tanti  copiam  gaudii  cumulare,  atque  venustare 
dignaretur  serena  praesentia  sui.  Qui  licèt  non  satis  auditis  verbis  credulus, 
tamen  multimoda  prece  devictus  ,  se  in  hoc  assensum  praebiturum  esse  non 
distulil  ejns  voluntati  spondere.  Quo  ita  juxta  voti  eft'ectum  peracto  ,  consti- 
tiito  praesignantae  diei  imminente  termine,  convenit  non  modica  utriusque  or- 
dinis  atque  sexûs  multitude.  Quinetiam  juxta  promissum  Imperatorem  non  piguit 
venire  cum  Primatum  Nobiliumque  Curia  ,  domni  etiam  Papae  Leonis  (a)  IX.  non 
absente  praesentia  ,  quorum  testimonio  certiùs  roboraretur  inchoatae  rei 
su  m  ma. 

CAPITULUM  IV.  ^ 

De  (idventu   Nunciorum  Régis  Fmncorum  ad  Imperatorein 
Romanm-um. 

Sub  ejusdem  igitur  temporis  articule,  tante  ad  id  supplendum  conglobato 
populo,  due  repente  Dei  nutu  supervenêre  nuncii  Francorum  Régis  eximii 
nomine  Henrici,  abeoad  Imperatorem  secundùm  Regum  morem  pre  aliqui- 
bus  responsis  forte  directi,  quoniam  ipsi  due  tune  erant  amicissimi.  Qui 
censpecta  tanta  numeresitate  populi  ,  nec  mera  cœperunt  cujus  rei  gratiâ 
convenissent   sollicité  perscrutari.    Cognita  ergo  totius    rei  série,    alacritateque 

•  vultuum  simulata,  spe  pnesenti  Imperialis  ebtutibus  prtesentiae ,  pro  quo  vé- 
nérant rationabiliter  studuerunt  indicare.  Praefate  vero  Principe  ,  verborum  D 
quœ  detulerant  legationem  gratanter  audiente  ,  soUicitaque  secum  perscru- 
tanti  consideratione  ,  mox  ab  eo  acceperunt  responsa  pre  eppertunitate  ra- 
tionis  et  temporis  juxta  eorum  epinienem  congrua.  Cùmque  eos  putaret 
velle  discedere,  libéra  abeundi  concessa  facultate,  illi  nihilominus  dudum  tecti 
rancoris  memores  ,  hujusniodi  inpraesentiarum  dicuntur  protulisse  ra- 
tienes. 

(a)  LeonePapa  XI  Ratisponse  demorante ,  quaestio  dus    Monacbus    Corbeiae    Lib.    1.    Annal.    Palmare 

'de    corpore  S.     Dionysii    vcntilata   est  :    id    tradunt  istud  ar^funientum    inagis  ac   magis  fulcit  Iinperat. 

Annalas    Saxonici    apud    Leibnitium   ïom.     I.     Ac-  Oitonis  II    Diploma  ubi  sic  légère    est  :     Noverit... 

cession.    Histor.    pag.    1252    bis     verbis  :    Qui  Papa  Rotlibertum    Abbatein    venerandi   Monasterii ,    quod 

veniens    Ratisponam,  reUquias  S.  Dionysii  inartyris^  beatce  memoriœ  Dagubertus  Re.c    Francorum  in  iiie- 

de  quibus  diu  dubitatum  est  an   ibi  haberentur,  prœ-  moriam  et  honoreni  egregii  Chruti  martyrù  Dionysii, 

sentibus  Parysiorum    legatis  prospexit ,  ibiquc  teneri  tjsque     hodie     ibidem     corporaliteb     habiti.       Hse 

probavit.     Hase    Clironograpbus     Saxo,    qui    alludit  impériales    litterae  anno   980    notatae    exstant  apud 

sanè     ficlitio    Diplomati    Leonis    Papae  :   nuUa  enim  Felibianum    inter   probat.      n.     106.    Ratisponensi- 

ante   id     tenipus     apud    veteres     de    hâc      contro-  bus     ex     adverso     contendentibus      ipsum  |>er  Ar- 

versiâ      incntio.     Nou     modo        œtate         Arnulphi  nulfum    Imperatorem      ad     Ecclesiam    S.      Enime- 

Imperatoris   corjms     S.     Dionysii      Ratisjxjnae     de-  ranni   Iranslatum  ,      Henricus     Rex  ad    refelleudani 

tcctum   non     fuit,.prout  liujus    urbis     cives   con-  hanc   opinionem ,     frequentem     Episcoporum,    Ab- 

tendunt  :     quin     et    certum     est      legatos      Caroli  batum     et    procerum    cœtum  ,      quorum      nomma 

Francorum     Régis  ,    cognomento    Simplicis ,    Hen-  habentur     in     Haymonis     opère ,     in      Dionysiano 

rico     Gerraaniae     Régi   occurrisse  ,    ipsique   in    pig-  Monasterio   per     Hugonem    Abbatem    indici    jussit, 

nus  fœderis  manum  pretiosi  martyris    Dionysii  auro  ac  S.  Dionysii  loculum  rescrari  :   quod   factura  putat 

geminisque  inclusam   obtulisse.    uti  narrât    NV'iticbin-  an.      1053    Mabillonius  ,    Felibianus    autem   1050. 


DE  DETEGTIONE  GORPORUM  SS.  DIONYSII,  etc.      471 
A 

CAPITULUM  V. 

De  effiaicia  allegationis    Nunciorum   Franciœ  coram  Papa  et  Impemtore. 

«Non    incognituni   tufe,     serenissime     Iniperator ,    priidentiae    cogitamus , 

»  inconstanteni    per  oninia  eum   fore  ,    oui    duplex    inest    aniinus.     Cujusmodi 

»  vicium   utcunique   despioabile  sit   in   minoribus,   tamen    vituperari    et   con- 

»  deinnari   débet  ab    hominibus,    si   id  dominationeni  aliquam   exercera   conti- 

»  gerit  in  Regibus.  Quoniam   velut  quislibet  dignitatis  amministratione  subli- 

»  niatus    si  virtutibus    decoratus    fiierit,     ainpliiis    pollet  :    ita   qui   à  viciis  in 

B  »  possessione    honoris    minime    se  continet,    eo  magis  in   conspectu   hominuni 

»  vilescit  et  sordet.    Quare  auteni  taie  initium    nostrae    sumpserimus   disputa- 

»  tionis  ,    optimum  ducimus  tuse    notificare    Celsitudïni    Majestatis.     Ad    prœ- 

»  sens  à    te  nobis  injunctis  verbis  germanam  amicitiam    erga   nostrum   Regeni 

D  in  omnibus   te   servaturum    esse    polliceris  :    sed    operum    effectui    aljienun- 

»  ciando  obsistere   aliquantulum,    ut  putamus,   videris.    Nam  hune   populum, 

»  qui  congregatur  hîc  sub  edicto  per  diversa  loca   invitatus ,   hujus  rei  gratiâ 

»  convenisse   accepimus,    ut  pro   beato    Dionysio     Areopagita    nescimus    cujus 

»  defuncti  hominis  defossa  eleventur  ossa,    eum  aliorum  pignoribus  Sanctorum 

»  sub    veneratione  amodo   colenda.    Quod    quàm    absurdum    sit  credere ,   aut 

»  agere ,    facile  valet  perpendi  :  cui  probabilis   ingenii ,    perspicacisque   sensus 

»  alto     acumine,    si    competenter    rei     sericm    volueris  indagando    conjectare. 

C  »  Nam   sicut    didicimus ,   plurimorum    autentica    sententia  ,    quos  in   literarum 

»  atque  liberalium    disciplinis  studiorum    majoris  utilitatis  ac  precii   aiunt  esse 

»  in  nostra    patria ,   in  Régis  Dagoberti  evidentissimè  reperitur  gestis  descrip- 

»  tum,    quemadmodum    memoratum    Sanctum    cum    duobus    sociis     honorificè 

»  posuerit  in  scriniis   argenteis,   artificiosarum  serarum    atque  obicuni  mirificâ 

»  atque    subtili     diligentiâ,     ut   adhuc  hodie   videri    potest,     interiùs    munitis, 

»  Collocavitque  post  altare  in  cripta    tantae  profunditatis,    ut  usque  ad  genua 

»  omnino   se  intromittat ,   si  quid  indè  voluerit   abstrahere  aliquis.   Quinetiam 

»  antequam     ad    corpora    Sanctorum     perveniatur ,    criptula    qnredam    aureis 

»  gemmis   extrinsecus    decorata    habetur,   in    qua    duabus  seris  diligenter  mu- 

»  nita    Dominici    Clavi    et   Corona?    condita    servantur    pignora ,   nullôque  alio 

D  »  aditu    prœter    hune   scrinia   Sanctorum   videri,  aut  ab  aliquo  possuiit  ullate- 

»  nus    tangi.     Ecce   quomodo   corpus    sancli    Dionysii    munitum,   nulla    adimi 

»  possit   arte  latronum.   Prœterea,   cùm  non  ignotum  sit  tuœ  providentiae,  eum 

»  totius  Galliae   Apostolatui  prœsidere,    ejusdemque  Regni  coronam,    et   victo- 

»  riae    summam  tanti  patroni   sufTragiis  hactenus  féliciter   perstitisse:    miramur 

»  cur  hujusmodi    proposito    studium   accommodaveris  tum   incautè,  qui    verbo 

»  tenus  fatearis  asserere,   in    amicitia  nostri   Régis  germauae  te   esse  connexum 

»  vinculo    charitatis.    Quapropter    omninô    videtur    nobis    indignum  ,    tibique 

»  Regno  Francorum  inhonestam    molestiam    inferendi     prorsus   esse    aninnmi  , 

»  si    ad     effectum   hoc    perducere    tentaveris  ;  nisi    priùs  amico  tuo ,   videlicet 

»  Principi   nostro  ,   suaseris,    quatenus    non    omitttt    perscrutari  diligentissimè, 

»  utrum  praefatus  Sanctus  habeatur  proculdubiô  erga    se.    Tunique  dcmùm  si 

R  »  illic  esse  non  audieris,   probabilius  erit   effectum  adhibere    tuis  initiis  :   quo- 

»  niam  magnum  hoc  pacto  dissidium  futurum  esse  speramus,  si  aliter  egeris  ». 
His  igitur  decentissimè  prolatis,  respondit  Iniperator,  se  indè  habiturura 
consilium  cum  domino  Papa,  et  caterva  Ducum  et  Optimatum  suorum. 
Quorum  responso  sententia  Legatorum  probata  justa  ,  alacriter  ab  Impera- 
tore  remissi  sunt  ad  sua. 


472      DE  DETECTIONE  CORPORUM  SS.  DlONYSlï,  etc. 

CAPITULUM   VI. 


De  reditu  Nunciorum  Régis  in  Franciam,  et  nairatione  rerum  quas 

viderant ,   et  convocatiotie  Pontificnm   et    Prindpum 

ad  detectionem  Corporum. 

Ingres  SIS  deniqiie  Galliarum  .  fînibus ,  Regiis  praesentati  obtutibus  , 
oninem  rem  seriatim  notificaverunt  :  redditis  priùs,  quas  detulerant  ,  lega- 
tionibus.  Quo  in  ejus  praeseiitia  taliter  intimato,  Clericalis  laicalisque  ordinis 
personas  non  piguit  invitando  convocare  sub  termino  diei  assignatae.  Eis  ergo 
ex  Regalis  jussionis  decreto  pariter  congregatis,  Rex  juxta  quod  ei  enarra-  B 
tuni  fuerat  à  suis  Legatis,  non  niodici  mœroris  anxietate  obfusus  repli- 
cavit,  et  quid  eis  actu  dignuni  indè  videbatur,  inquisivit.  Inter  quos  etiara 
Abbas,  qui  tune  ipsius  Sancti  loco  prjeerat ,  Hugo  nomine,  adfuit.  Quo- 
rum solertis  industrise  consilio  est  repertum ,  nullatenus  posse  tanti  erroris 
avelli  morbum  ,  nisi  ostensione  corporis  sacri  manifesti  Hdes  daretur  indicii , 
atque  hujus  cura^  onus  providentiae  injungeretur  Abbatis  :  ut  circumquaque 
directis  Literis,  diem  qua  licentiam  id  peragendi  haberet ,  edicere  non  pi- 
geret ,  et  interesse  huic  conventui  omnes,  ad  quorumcumque  notieiam  sui 
Nuncii  pervenirent,  invitaret  ;  illisque,  qui  hujus  erroris  exordii  caput  ex- 
titerant,  hoc  indicare  non  obniitteref,  ne  novissimus  error  priore  deterior 
fieret.  Hac  igitur  salubrioris  consilii  utilitate  reperta,  quique  illic  congre- 
gatorum  rediere  ad  sua  :  ab  eodem  Abbate  rogati,  tune  iterum  secum  adesse,  C 
quando  eis  terminus  denotaretur  ex  ejus  allegationis  relatione.  Abbas  de- 
nique  rediens  ad  Cœnobium  ,  quod  audierat  flebiliter  enarravit  convooato 
cœtui  Fratrum.  Qui  coinpatientes  juxta  Apostolum  paterni  doloris  gemitui, 
verentes  communis  periculi  inevitabilitati  subici ,  vacillabant  inter  spem  et 
metum  amijigui.  Tandemque  relevati  ejus  inspirante  gratià  ,  in  quo  est  spes 
credentium  defixa,  Dominicîe  se  protectionis  dispositioni  commiserunt ,  omni 
ambiguitate  postposita  :  censentes  jejuniis,  vigiliis,  orationihusque  publicis 
ac  privatis  cum  divina  et  fraterna  charitate  tanti  propositi  studium  devotissi- 
niè  praevenire.  Quorum  gratanter  audiendo  sententias ,  jejuniorum  numéro , 
cum  orationum  exercitio  indicto  generaliter  Abbas  ex  Regalis  jussi  decreto 
circumquaque  studuit  mittere  Literas ,  non  oblivioni  tradendo  Radisbo- 
nensis  urbis  incolas,  in  quibus  notavit  destinati  experimenti  terminum  sub  D 
die  V  Iduum  Juniarum. 

CAPITULUM  VIL 

QuaUter  aperto  iiobili    scrinio   comm    Episcopis  et    Principibus 
Francorum  inventum  est  interiùs  venerahile  corpus  magni 
Areopaçjitœ  Dionysii. 

Ergo  ubi  peracta  siint  à  Fratribus  jejunia  ,  ceteraque  exercitiorum  gê- 
nera ,  quibus  subvenire  peccatoribus  divina  sœpè  non  évitât  clementia  ;  die  g 
imminente  constituta ,  undique  convenit  multitudo  non  modica  :  in  qua 
contigit  fuisse  Episcopos  ,  Abbates ,  Monachos ,  Clericos ,  nobiles  atque 
ignobiles,  et  utriusque  sexùs  quamplures.  Quorum  consortio  non  defuit 
victoriosissimi  Régis  Henrici  frater  nomine  Odo,  ab  eo  directus  cum  Cu- 
rialium  pluribus  ,  ad  diligenter  percipiendum  ,  et  luculenter  enarrandura , 
quo  ordine  suorum  adesse  fidelium  precibus ,  optata  prospéra  revelando , 
dignaretur  conditor  omnium  Dominus  :  quoniam  se  agnoscens  sarcinis  pec- 
catorum  depressum ,  proclamabat  indignum  corporeis  oculis  videre  tanti  viri 
corpus  gloriosum.  Sed  tamen  divinam  clementiam  fideliter  esse  credens  adfu- 
turam,  misit  sanguineam  purpuram  ad  involvendam  preciosi  corporis  gle- 
bam.  In  hoc  beatus  vaticinandus  juxta  vocem  Evangelicam,  quod  non  visis 
rébus     fidem     adhibuerit    devotam  ,     spemque    penitùs    inconcussam.    Pridie 

autem 


DE  DETEGTIONE  CORPORUM  SS.  DIONYSII,  etc.      473 

autem  qiiàni  hujus  nuncii  liisiidaretiir  proposito  ,  Domini  faoie  generali 
praeventa  à  Fratribns  ,  jejiinio  scilicet  ,  et  sequenti  nocte  continiiata  oratio- 
num,  vigiliarum  ,  lacrimarumque  exercitio,  post  consunimationem  Ofïicii 
niatutinalis  ,  pr^esentihiis  Episcopis  ,  praefatornniqiie  ordinuin  probabilibus 
plurimis  ,  in  afïlii'tione  eorum  desideria  prosperari  rogantibus  Dominurn  , 
reverenter  in  niedio  delatiun  est  argenteum  scrinium  ,  prisca  adhiic  subtilitate 
artificiosissimè  niunitJim.  Quo  cum  magna  difïicullate  reserato  in  adstantium 
prsesentia  ,  repente  preciosissiini  Martyris  Dionysii  reperiuntur  ossa  ,  pallio 
tantae  vetustatis  niniietate  consumpto  obvoluta  ,  ut  inter  manus  tenentium  eva- 
nesceret  in  similitndineni  telae  aranearuni.  Unde  perf'usi  suavissimi  odoris  fra- 
grantia  ,     asseruernnt  nullius  ad     liant;     esse     delectationis     pigmentorum    gê- 


nera. 


B 

CAPITULUM    VIII. 

De   ineffabili  lœtitia  omnium  qui  tantœ  rei  interfuerunt,  et  repositione 
scrinii  cum  Literis  intromissis  in  locum  priorem. 

TuNC  pro  inenarrabilis  gaudii  diu  postulata  visione  ,  Domini  experta  pie- 
tate ,  qui  numquani  sibi  placita  rogantibus  dedignatur  adesse  ,  jubilando 
prorumpunt  in  laudibus  gratiarunique  actione  ,  perniixtis  devotis  singultibus 
inopi Habiliter  ortae  laetitiae.  Post  haec  ablatis  vetusti  pallii  reliquiis,  cum  aliîs- 
que  pignoribus  vestimentorum  sancti  Dionysii  sociorunique  ejus  studiosè 
conditis  ;   ossibusque   dçvotissimè  ab  Abbate  involutis  in  pallio  ad  hoc  à  Rege 

Q  destinato ,  magnalia  Dei  votis  poscentium  declarata  Pastores  Ecclesiastici 
enunciaverunt  omni  populo  voce  prseclara.  Qui  quanto  exultaverint  tripudio, 
jocunda  ,  qua  longiusculè  à  Monasterio  prosecuti  sunt  sacra  niembra  , 
indiravit  processio.  Praefato  verô  Odone  Régi  per  ordinem  juxta  quod  vi- 
derat  alacriter  cuncta  referente ,  ille  Domino  solutis  multiplicibus  gratiarum 
actionibus  pro  collatis  ab  eo  votis  lîdelium  ,  prosperis  effectibus  intermissis 
Regiae  pompae  dignitatibus  ,  eodem  die  gratiim  duxit  venire  nudis  pedibus  , 
tarlti  patroni  sufFragium  humiliter  asciturus.  Ibique  se  confitens  deliquisse  in 
quibus  solitum  est  humanae  fragilitati  divinae  conspectum  Majestalis  ofFen- 
dere  ;  seque  cum  suis  omnibus  devovens  sancti  Martyris  famulatui  et  patro- 
cinio  ,  recessit ,  pro  munere  pallio  magni  precii  oblato.  Delato  vero  à  pro- 
cessione  cum   praeeunte  et  subséquente  plebis  frequentia    sacro  corpore  ,    quin- 

D  decim  continuis  diebus  dimissum  est  super  principale  altare  :  in  quibus  ex  di- 
versis  regionibus  causa  visitandi  ,  suffragiumque  expetendi  ,  plurimi  utrius- 
que  sexûs  convenêre.  Et  tune  sibi  mutuo  ad  custodiam  succedentibus  fratri- 
bus ,  diei  noctisque  vicibns  tamdiu  est  diligentissimè  custoditinn  ,  donec  in- 
tromissis litteris  indicibus  primi  erroris  et  subsecutae  veritatis,  seris  obicibusque 
munitum  sacros  artus  continens  subtili  artificio  scrinium  quampluribus  pra?senti- 
bus,  suo  priori  loculo  honorabiliter  fuit  restitutum. 

CAPITULUM  IX. 

Nomina  Pei-sonarum,  qnœ  prœsentes  Sanctorum  detectioni 
eorporum  interfuerunt. 

Sed  non  prsetereundum  videtur  aliquorum  nomina  hîc  ad  posterorum  me- 
moriam  inserere,  qui  potiorum  dignitatum  insigniti  claritate  ,  praesentis  di- 
cuntur  celebritatis  gaudio  interfiiisse ,  atque  onuiia  qua?  tune  gesta  narrantur 
in  praesentiarum  vidisse  :  ut  eorum  testimonio  fallax  sopiatur  opinio,  veritatis- 
que  subnixae  fiducialius  roboretur  promulganda  traditio. 

De  Episcopali  ordine  isti  convenêre  :  Wido  Remensium  Archiepiscopus,  Rober- 
tus  Cantuariorum  Arch.  Imbertus  Parisiorum  Episcopus  ,  Ilenandus  Laudunen- 
sium  Episc.  Balduinus  Novioraensium  Episcopus,  Walterius  Meldensium  Episc. 
Froelandus  Silvanectensium  Episcopus,  unusquiscjue  quorum  clericalis  laicalisque 
ordinis  adduxit  probabiliores  personas  secum. 

De  ordine  Abbatum  isti  adfuerunt  iteruni  :  in  primis  doinnus  Abbas  Hugo 
Tome  XI.  O  o  o 


474      DE  DETECTIONE  CORPORUM  SS.  DIONYSII,  etc. 

OBnobii  S.  Dionysii  ,  Albertus  Abbas  Majoris-Monasterii  ,  Joannes  Abbas  A 
Fiscannensis  Cœnobii  ,  Landericiis  Abbas  S.  Pétri  Carnotensis ,  Robertus 
Abbas  S.  Pétri  Fossatensis ,  Rodulfus  Abbas  S.  Pétri  Latiniacensis ,  Adal- 
bertus  Monachus  S.  Remigii  ,  qui  et  ipse  asseriiit  in  praesentia  Imperatoris , 
in  bac  patria  S.  Areopagitam  Dionysium  esse  ,  quando  unius  niortui  hominis 
corpus  pro  eo  de  terra  voluit  extrahere  :  Gaufredusque  Abbas  Columbensis  Cœ- 
nobii.  Quorum  unumquemque  devotosetDei  fidèles  Monachos  secum  non  piguil 
habere. 

Illi  autem  astiterunt  de  ordine  laicorum  :  in  primis  Odo  memorati  Régis  f'rater 
atque  fidelis  nuncius,  Walterius  Cornes  Pontisarensis,  Willelnius  Cornes  Corboi- 
lensis,  Ivo  Cornes  Bellomontensis,  Walerannus  Cornes  Meiledensis,  et  alii  Nobiles, 
niultique  devotae  fidei  gregarii  milites. 

6 


EX  TRANSLATIONE  J3.  GERARDI  («)  EPISCOPI  TULLENSIS. 

Apud  Martenium  Tom.  III  Novi  Tïies.   Anecdot.  col.   1084. 

Num.  1.  O  u  CCI  NCTi  perstringamus  ordinem  hujus  translationis.  .  .  Papa  Léo*  suae 
*  Léo  IX  1^  sanetœ  sponsionis  non  immemor,  qua  promisit  per  semet  velle  istius  vene- 
An.  1051.  randi  Patroni  pignora  levare  è  tumulo ,  in  loco  reponenda  ejus  sanctitatis 
meritis  dignissimo  ,  longum  iter  ab  Romana  urbe  ad  nos  usque  arripuit ,  ac 
solâ  hujus  sanctae  devotionis  causa  praecurrente  Belgicam  Galliam  ,  cuiictis 
inopinabiliter  laetantibus  {b)  advenit.  Famâ  vero  istius  desiderabilis  facti  oiimium  G 
cominùs  et  eniinùs  aures  quàni  celeriter  pervolante ,  concurritur  ibidem  à 
diversa  promiscui  sexûs  multitudine  ;  cunctae  urbis  plateae  supervenientium 
occursu  vestiuntur  ;  nec  niœnia  exire  cupienti  egrediendi  spatium  ferebantur, 
dum  intrantum  afïluentiâ  patentes  aditus  comprimebantur.  Devotus  quocjue 
cœtus  sanctorum  Pontificum  aderat  ,  quos  pia  devotio  à  remotis  climatibus 
ibidem  adduxerat.  Nam  cum  venerando  Lugdunensium  Archiepiscopo 
domno  Halinardo  ,  quem  decorabat  sacra  Monachilis  religio ,  concurrerat 
*  id  est,  re-  iuibi  domnus  Hugo  Chrysopoleos  *  urbis  Archiepiscopus  ,  quem  regalis  no- 
^°"T"ir\»K  l^J'^t'*^  <^t  jocunda  facundia  amabilem  reddiderat  omnibus.  Quin  etiam  Geor- 
gius  Colocinensis  Archiepiscopus  ex  Ungaria  advenerat  ;  quem  civium  le- 
gatio  et  Apostolicae  benedictionis  cupido  à  longinquis  ibi  partibus  advexerat. 
Frotmundus  quoque  Trecassinus  Episcopus  cum  Herberto  Autissiodorensi  D 
Praesule ,  necnon  Lupo  Anglorum  Pontifice,  huic  tam  divino  studio  se  ad- 
jungunt  socios  devotissimè.  .  .  Diem  statuit  [Apostolicus]  ,  quo  Sancti  lieret 
translatio.  .  .  Superveniente  ergô  vespertinalium  tenebrarum  crepusculo  ,  quo 
KIl  Cal.  Nov.  dies  illucescebat  Dominicus  Christiano  populo  ,  sacrai  insti- 
tuuntur  vigiliae.  .  .  Dehinc  adest  domnus  Papa  cum  cœtu  Pontificum.  .  .  Lapis 
quo  sanctum  tegebatur  sepulcrum,  revolvitur.  .  .  Sequenti  verô  die  XI  Cal.  Mov. 
plenaria  ejusdem  Sancti  Pontificis  decernitur  solemnitas,  atque  à  dextris  altaris  B. 
Protomartyris  Stephani  ara  sacratur  benedictione  apostolicâ,  ubi  ipsa  deinceps 
sancta  veneraretur  memoria. 

(a]  Is  est  Gerardus  Tulli  Leucorum  Episco-  rici,  ac  laici,  quorum  utrorumque  magna  intererat 
pus  qui  florebat  an.  990  juxta  Alberi.  Chron.  multitudo.  quasi  uno  clamai'eru/it,  ipsum  Domnum 
Videtur  fratrem  babuissK  Azelinuin  Comitem  Cerardum  virum  esse  sanctum^  Léo  IX  Gallias  re- 
Tullensem  :  quibusdain  enim  litteris  post  Gerar-  petiit.  Ilaec  Synodus  revocari  débet  ad  ao. 
dum  Ep.  apponitur  signuni  Azelini  Comitis  TuUen-  MXLIX  :  praecessit  enim  corporis  S.  Gerardi  ele- 
sis  fratris  domni  Pontificis.  Aclum  Tulli  publiée  sub  vationem,  quae  an.  ML  facta  est,  ut  Papa  in  Ca- 
die  Iduum  Octob.  in  plenaria  Sjrnodo,  an.  Domin.  nonizationis  Bullâ  signifieat.  Tune  summus 
Incarn.  DGCCCLXXXIJ  ,  Indice.  X  an.  Ordi-  Pontifex  privilegium  concessit  Dodoni  sancti 
nationii  nostrœ  XIX,  régnante  secundo  Ottone  im-  Mansueti  Abbati  an.  Incarn.  Domini  ML  ,  In- 
perii  sui  anno  F.  Acta  bujus  sancti  Episcopi  scri-  dict.  IIII  (repetendâ  à  mense  Septembri ,)  da- 
ptis  commendavit  VVidricus  S.  Apri  [S.  Evre)  tum  Tulli  in  majori  Ecclesiâ,  II  K.al,  Nov.  per 
Abbas  ;  eaque  Brunoni  Episcopo ,  miracula  verô  manus  Udonis  Tullensis  Ecclesiae  Primicerii  Can- 
ejus  ,  Canonizationis  acta  et  translationem  cellarii,  et  Bibliothecarii  S.  Ajjostol.  sedis  ,  an- 
Udoni  priniicerio  et  Brunonis  in  sede  TuUensi  no  Apostolatùs  Domni  Lconis  IX  Papae  II ,  Epi- 
successori     inscripsit.  scopatûs    Tullensis    XXVI.     In    Chron.     Senonien. 

[b)  Post    Synodum      Romanam,     in     quà     tam  notatur  illa  elevatio   an.  iGoO.  Fidepag.  369. 
Arcliiepiscopi  quàm  Episcopi,  tam  Âbbates  quàm  cle- 


475 


EX  TRANSLATIONE  ET  MIRACULIS  SANCTI  JUDOCI. 

\pud  Ordericum  Vit.  Eccles.  Hist.  Lib.  III  Çhesn.  Script. 
Norm.   pag.    499. 

MUTATis  re^ni    Principibus ,    et    sese    proceribiis     mutuo     perturbantibus 
iteruni   corpus   sancti  Jiidoci  pro   timoré   hostium  terra    coopertum  est  : 
et  tandiii    ita  jacuit ,  donec   omnibus   mortuis   qui  abdiderant ,    commuais  ig- 

B  norantia  involverit.  Tempore  Henrici  Régis  Franeorum  ,  Monachis  ssepe  Circa  a», 
conquirentibus  quôd  ignorarent  ubi  patronus  eorum  requiesceret  Judocus  :  * 
cuidam  simplici  laico  divinitùs  sanctum  corpus  insinuatur  ,  quo  detegente 
Abbatis  fratrumque  studio  solemniter  levatur.  Deinde  Monachi  repertorem 
reliquiarum  ad  Monachatum  susceperunt,  et  custodem  sacri  fomitis  (  a  )  eundem 
constituerunt ,  et  oblationes  fidelium  ei  commiserunt.  Defuncto  autem 
Abbate  successor  ejus  non  (ut  decuit)  îsedituum  dilexit  :  nec  ut  antecessor  ejus 
eum  amicabiliter  tractavit.  Unde  graviter  commotus  sanctum  corpus  noctu 
assumpsit  :  secumque  in  Galliam  asportavit.  Goisfredus  autem  Gomercii  Mu- 
niceps  eundem  ,  cum  thesauro  quem  ferebat ,  honorificè  detinuit  :  et  ma- 
gistratum  Gistellanae  Ecclesiae  ,  ubi  quatuor  erant  Canonici  ,  usque  ad  mor- 
tem  ei  concessit. 

C  Post  aliquod  tempus  Henricus  Rex  Franeorum ,  ortis  quibusdam  bello- 
rum  tumultibus  Gomercium  obsedit  ,  et  viribus  Gallici  exercitùs  Goisfredum 
expugnavit,  et  oppidum  incendit.  Dum  vero  basilicam  et  castri  aedificia 
edax  flanima  combureret ,  et  terribilis  clamor  impugnantium  et  expugnato- 
rum  (ut  in  talibus  nioris  est)  undique  personaret  :  Canonicus  quidam  ossa 
sancti  Judoci  de  feretro  sustulit ,  et  festinanter  de  incendio  aufugit.  Huic 
forte  satelles  Regius  super  pontem  obviavit,  suffaciatum  (&)  quid  ferret,  inter- 
rogavit  ;  fatenti  qiiod  sacra  vestimenta ,  codicesque  suos  gereret ,  cuncta 
\'iolenter  abstulit  ,  et  secum  ad  Parnense  *  territorium  hujusmodi  thesaurum  *  Parnes 
detulit.  Idem  vir  Rodbertus  vocabatur,  et  Meslehren,  id  est  miscens  furfurem 
cognominabatur  :  eratque  de  clientibus  Radulfi  de  Caldreio ,  qui  tune  tem- 
poris  inter    praecipuos    milites    habebatur    in   exercitu    Gallico.     Miles   itaqué 

D  praefatns  tali  praedâ  valdè  gavisus  est,  et  in  Ecclesiâ  S.  ÎNIartini  à  Presbitero  et 
Parochianis  studiosè  collocatum  est.  Jamque  ibidem  plus  quàm  LXX  annis 
venerabiliter  servatum  est.  Innumera  inibi  super  infirmos  miracula  facta  sunt  : 
et  usque  hodie  promerente  petentium  fide  (ut  tota  vicinitas  attestatur)  fré- 
quenter  fiunt. 

De  translatione  sacri  corporis,  quam  breviter  hic  modo  tetigimus ,  et  de 
plurimis  quae  Parnis  (c)  provenerunt  infirmorum  sanitatibus  ,  Merulensis 
Willermus  venerabilis    Monachus     et    Sacerdos   egregium    dictamen  edidit .  .  . 

(a)    Mss.     Cod.    habent     Somatù  ,     vocem    grae-  exstare.     Parnae    verô     in    diœcesi    L«xoviensi     re- 

cara,  latine  Corporis.  censentur.     Gomercium   ergo   hîc   usurpât  forte  Or- 

(è)  Suffaciatum   pro   suffasciatum.,    id    est,   fasce  dericus    pro     Monte-Goraerici      [Muntgomeri)    ejus- 

onnstum.  dem    diœcesis.    De     bello      Normannico  ,     tempore 

(c)    Haec    ultima     rerba       probant       Gomercium  Henrici  Régis    vide  suprà  pag.  222. 
castrum,    de    quo   ibi  agitur,  Iiaud  procul   à   Parois 


O  00  ij 


476 

I  A 

EX  MIKACULIS  («)  S.  VULFRAMNI  EPISC  SENON. 

Apud  Mabillon.  Acta  SS.   Ord.  Bened.   Sœc.  3.  Part.    I. 

pag.   368. 

Num.  i.       rNVENTUM...[in   Cœnobio  Fontanellensi  ]  sancti  Praesulis   Wlframni  pre- 

JL  tiosum  corpus  ,    et   in  ligneo    locello    pro    tenipore   aptato  .  . .    cum    reve- 

Pag.  369.    rentia  et   honore  reconditum  ,  super   sacrum  altare  repositum    est  .  .  .    Eadeni 

Num.  7.      quoque     tempestate  .  .  .     illtistris    temina    riomine    Imma  ,   quae    mutato    hahitu  g 

ad    hune  accesserat  locum ,   et    praedia   sua  ,    id  est  Cruciolam  ,  et  Tergis-vil- 

lani  ,   sed   et  Hroihmi    ex     integro     contulerat  .  .  .    reconditoriuin    illud    argen- 

teum  ,   quod    anteà     ligneum     erat ,     componi    jussit  ....    sed    cùm  constituta 

(lies  quâ  in   illo  debehat  loculo   reponi  ,   advenisset ,    Abhas    Gerardus   corpus 

sancti  ...   in    prœparato   scriniolo    deposuit  .  .  .  Cum    niaximâ    omnium     laeti- 

tiâ  Sancti   corpus  in  humeris  levatiuu    inde    [  ex.   Ecclesiolà    B.    Marise    prope 

et  extra  Monasterium  ]    efïertur,   sicque  psalleiido   usque  ad    Basilicam  S.  Wan- 

dregisili    delatum  super     sacrum     altare     deponitur  .  .  ,    Facta    est  autem     h-^ec 

An.  tO:27.     trauslatioanno Dom.  Incarn.  millcsimo  vigesimo scptimo,  Kal.  Junii,   Henrico  Rege 

Francorum  regnum  praeter  vohmtatem  matrissuae  invasum  tenente,  principatum  vero 

mm  8.      Normannise  tertio  Richardo  legali  modestià  disponente.    Nam    is  defuncto   Patri 

Pag.  370.     Richardo    secundo  ...   in     regno  successerat.    Huic   autem    très    tantummodô  Q 

fratres   erant  ,    Willelmus  videUcet,    qui  posteà   Arcas  castrum  in   pago  Tellati 

[h)   primus  statuit,    atque     Malgerius    qui    postmodum    in    urbe   Rotomagensi 

paucis      annis    Archiepiscopatum    tenuit.     Hos   autem    Papia    matrimonio   Ri- 

chardi   potita     secundi     edidit  ,     cujus    fratres     Ansfredus  ,  et    Osljernus    istic 

Monachum  professi  sunt.    Rotbertus  A'erô    ex    alià  matre,   scilicet  Judita  oriun- 

dus,  qui   ei,   utpote   major    natu  ,   in    brevi     defuncto   successit  :    nam    neque 

annum  in  principatu  immatura  praeventus  morte  peregit. 

Num.  {\.  Cùm  densa    plebis   coronâ  circumvallati  post  orationem  [in   Ecclesiâ  Rotoma- 

Pag.  374.     gensi  ]  resedissemus,  Hugo  vir  eloquentissimus  et  in  primis  sanctae  dignitatis  apice 

An.  1053.     meritoque  sapientiae  primus ,   Cleroque     ae    populo    terrae    acceptissimus ,  ser- 

Pag.  375.    monem  est  pro  ofticio  suo   exorsus  .  . .   Cùm   inde  procedereinus  ,   cives   urbis 

nos  à  foris  excipiunt,   ae  sanctum  corpus  factà  piè    violentiâ    rapiunt  :  sicque  D 

sibi  ipsis     vim  facientes    atque    in  diversa    trahentes  ,   subvehere   cum   ingenti 

devotione  cœperunt  .  .  .    Omnis    Monachorum    S.     Attdoeni    caterva    cum    cor- 

Num.  15.     pore  s.  Nicasii  (c)  proce.sserat  .  .  .  agmen   occurrit   Sanctimonialium  .  .  ,    Rrat 

muliercula    de   Sezanna   (d)    vico    oriunda  ;    qa;e    recuperandi  gratiâ   luminis 

Pag.  377.    multa  Sanctorum     limina     histrando ,    Rotomagensem    usque    ad    urbem    de- 

Num.  22.     venerat  .  .  .   Ac   primo  illud    omittendum  non   est ,   (juôd    mortalitas  illa  Deo 

jubente    quievit ,    nec  in  civitate    ad   quam    S.     Patronum    nostrum    detulera- 

mus  ,  aliquis  deinceps  periit ,  nec  in  totâ  regione  eadem  cjade  ,  praeter  paucos 

admodum,   intervenientibus  sacris  ejus  meritis  .... 

Num.  26.         Illud    praetereà    nequeo    praeterire  silentio  ,    quod    Thetbaldus    sanctae   Ro- 

Pag.  378.    tomagensis  Ecclesiae  Ganonicus  ,    Abbati    Rotberto     retulit    de     seipso  :    nam 

uterque  Rotomagi   erat  ....   Novi  etenim   non  ignoti  nominis  Clericum,    cui  E 
à  praecedentibus  annis  rarus  erat  usus  oculorum  ,    ita    ut   retusa  acie  litteras 
quidem  aliquantulum   videret ,    sed  nullatenus    ad    legendum    discernere    va- 
Pag.  379.    leret...  Confestim  itacjue  nova  lux    oculis   illius    resplenduit  .  .  .     Haec    autem 
ita  facta  et  dicta  idoneo  rêvera  teste  constant.    Hic  quippe   est    ille   Tetbaldus 

(a)  Anonimura     Scriptorem       Historiae      inven-       Norman.   Chesnii. 

tionis     et     miraculorum    S.      Wulframni,       Mona-  (c)   Et    tamen   S.    Nicasii     Rotomagensis   Episco- 

chum     Fontanellensoin  ,     qui    rcbus     fere    omnibus  pi     Reliquiae     tempore     Normannorum    in    Castrum 

prsesens  interfuit,  e.vistimat  Mabillonius.  Melentuni      translatée     dicuntur  ,    ibidemque   asser- 

[b)  Nunc  pagus  ille  vocatur  le  Tallou,  in  quo  vatae  in  Ecclesiâ  Prioratûs  S.  Nicasio  nuncupatâ , 
visitur  opiduni  Arcae  ,  Arquea,  hîc  memorâluni,  quamquam  S.  Audoënus  in  Ecclesiâ  S.  Pétri ,  quae 
et  Deppa  aliud  opidum  ,  famoso  portu  nobili-  ab  ipsius  tuniulo  et  Reliquiis  posteà  S.  Audoëni 
tatum  ;  dicitur  Comitalus  Talogi  apud  Wil.  dicta  est  ,  quasdam  S.  Nicasii  Reliquias  anteà 
Gemet.    pag     59    hujus   Tomi.    Hinc    corrigas    Or-  collocasse  fertur.  Mabill. 

deri.   Vit.    qui  passira   memorat    Talogium,  malè  in  (rf)    Vulgô  Sezanne    en    Brie,    vêtus    castrum   in 

editis    Calogium,     pag.    606  ,    657,     8i3  .    Script.       Tricassium  finibus. 


EX  MIRACULIS  S.  VULFRAMNI  EPISC.  SENON.         477 

A  Vernonensis,  qui  multorum  gesta  Sanotornni,  sed  et  S.  Wandregisili  à  sua 
latinitate  transtulit,  atqiie  in  communis  liiiguae  («)  usum  satis  facundè  retu- 
lit,  ac  sic  ad  quanidani  tinnuli  rhythini  similitudinein,  nrbanas  ex  illis  can- 
tilenas  edidit  .  .  .  Ununi  quod  et  ipse  in  pago  qui  Hulmus  {b)  vocatur,  ^'">'-  27. 
vidi,  litteris  placet  inserere  reeitandum  posteris.  Cujusdam  viri  in  regione 
illâ  nobilis  filia  pro  œtate  parvula  cum  pueris ...  in  plateà  castelli  quod 
Asnebec  dicitur,  simpliciter  ludebat  :  sed  repente  paralysi  percussa  .  .  .  amisso 
visu  et  loquela  .  .  .  corruit .  .  .  Apertè  monens  perdocui ,  utque  pro  infir-  - 
mo  votum,  et  candelam  devotè  promittere  suasi,  in  honore  S.  Wlfranini... 
Votuni  confestim  fecit ,  et  retortâ  stupà  un(Je  candelam  factura  erat,  puel- 
lam    semivivani    circumcinxit  :   quo    facto  ,   aegra    paulisper   oculos   aperuit  .  .  . 

B  surrexit,   liisura   cum    pueris   foras  processit. 

In    Oxiniensi  (c)   pago  situm    est  castrum   quod    Falesia  nuncupatur,   in  quo  ^^  P'"''*  ^''^• 
erat   homo    quidam    nomine    Gislebertus.    Huic   erat    filins    aetate   et    corpore    ''"o-  ^^*' 
minusculus,    qui    sal)l)ato    sancto   imminentis    Paschae    in    dolio    in    quo   pater      '  '""'  „ 
ejus   (rf)  laverat ,     incantè    derelictus,    cùm    nemo   adesset  ,    in    aquâ   submer- 
sus,    sicque  exstinctus   est  .  .  .    Plebs  qufe    circumstabat ,    concorditer    animata 
inclamavit .  .  .    Deum  sanctumque  ejus  Wlframnum  invocavit  ...   et .  .  .   mor- 
tuus   vitam    plenariè  recepit.    Hoc   autem  miraculum   factinn   est  anno   bicarn. 
Dom.    MLVII,    Tndict.    X,   sabbato  sancto   Paschae ,   quod   evenit    III.   *   Kal.      *  iv  Kai. 
Aprilis. 

Anno  Incarn.    MLVI,     Babylonius    Rex  Hierosolymam    misit ,     sanctumque      ^v«m.  2. 
Sepulchrum     ut    occluderetur   praecepit,    ac   ne     quisquam     Christianorura    in    A"-  ^056. 

C  illud  interiùs  introiret  prohibuit.  Quo  comperto  Christiani ,  qui  ex  omni 
terrarum  orbe  illuc  confluxerant,  tristati  sunt  :  et  quia  devotionis  suae  desi- 
derium  circa  visitationem  sanctorum  locorum  ex  more  non  poterant  ex- 
plere,  graviter  ingemuerunt.  Habito  deinde  cum  Patriarcha  qui  sancto  loco 
illi  praeerat  consilio ,  de  civitate  ne  caperentur  maturiùs  exierunt,  cupien- 
tes  antequam  res  innotesceret ,  urbes  per  quas  redeundi  transitus  erat,  ne 
impedirentur ,  excedere.  Sed  cùm  Iiujusmodi  praeceptum  jam  longé  latèque 
percrebuisse  perpenderent,  ac  per  hoc  terra  illà  se  nullalenus  absque  dis- 
crimine exituros  timerent  :  ad  portum  quem  viciniùs  adiré  potuerunt,  gra- 
tiâ  effugii  quod  in  solo  illis  negabatur,  velociùs  diverterunt.  Ubi  ut  deside- 
rabant,  reperto  consilio  navigii  mare  intraverunt,  dato  quod  ab  eis  pete- 
batur  sine   mora    naulo  :    erant   autem    numéro    plusquam    trecenti.     Euntibus    Pag.  382. 

D  autem  illis  .  .  .  immensa  exoritur  tempestas  .  .  .  unâ  omnes  voce  inclamave- 
runt,  Kyrie  eleison,  S.  Wlframne  ,  ora  pro  nobis  ...  Ad  hanc  vocem  .  .  . 
expaverunt  horribiles  venti,  ac   tempestas   illa  gravis  sedata  est. 

(a)  Ubi   vide     inlerpretationes       perquam     anli-      sub  ditione  Cadomensi.  ifab. 

quas  à  latinâ  in   vulgarem    seu    popularcni   strictain  (e/)     Solemnc   erat   olini    Kidelibus  .     ut  in    celc- 

solutainve  orationein.  brioribus    profcstis     balneoruni     usa    corpora     sua 

(b)  Hulmus  Normanniae  pagus  seu  tractus  ,  purgarent^  haud  dubiè  ob  rcverentiam  sanct»; 
vulgô  le  pajs  de  Huulme,  porrigitur  ab  Orna  fluvio  Communionis.  [linc  frequentior  eadem  consue- 
ad    Provinciain  Cononiannicain.  Mabill.  tudo     plerosque      tenebat  :       nonnuLli      à     balneis 

(c)  Oximum  opiduin  ,  Yesne,  pagus  seu  Co-  prorsus  lemperantiae  causa  abstinebant.  A  postre- 
mitatus  in  Neustrid  ,  dioecesi  Sagiensi,  sub  quo  mis  illis  longé  dissidebant ,  qui  indesinenter  sive 
Falesiaj     Falaise  ,    opiduui   et    Viceooiiiitalûs  caput      aestate  sive  bieine  corpora  lavabant. 

R 

EX  VITA  MS.  SANCTÏ  THEOBALDI  CONFESSORIS  («). 

Apt/rf   Chesnium  Tom.  IV  pag.    166. 

An.  lOfi*?, 

HE  1  N  R  I  C  I   Caesaris     et   piissinii    Régis   Francorum    Heinrici  ,     filii    quoque       Thcobaidi 
ejus  Régis  Pliilippi     temporibus,    (.allia    Religiosos   parère    quasi    oblita,  parentes  Co- 
fœcunda    elatione,    effœta    humilitate,    revirente   alvo,    sinu    recalente,     modo  î^'nl^ 
pulchrae  dilectionis    mater   fructum    honoris   dcdit    et  honestatis,    Theobaldum 
Religionis    incitamentum ,     vitii     repagulum  ,     virtutis     incrementum  ,     castre 

(a)  Obiit  apud  Vincentiam  urbem  in  Italia  anno  i066,  ut  fusé  probat  Mabillonius  Saec.  6  Bene- 
dict.  parte  2,  pagg.  157  et  158. 

O  o  G  iij 


478     EX  VITA  MS.  SANCTI  THEOBALDI  CONFESSORIS. 

Privigno  ortum,  quod  est  in  territorio  Senonico  sitnm  :  quod  popiilosa  re-  A 
fertum  frequentia ,  ditionis  olim  fuit  potentis  et  famosi  Comitis  Odonis 
Canipaniensis,  hujus  sancti  viri  propinqui ,  patris  Theobaldi  Comitis  heredis 
strenui  et  pacifici.  Pater  ejus  Arnulfus  notus  nomine ,  notus  et  dignitate  : 
non  solùm  ingenuitate  pollens,  sed  et  ditissimis  opibus  et  honestis  moribus 
praeminens.  Mater  ejus  Wilia  viri  préecipui  conjunx  praecipua  ,  nobilitate  et 
moralitate  par  et  condigna,  Gondecebat  enim  ut  in  iVuctum  sanctum  et  ju- 
stum  erumperent  justi  et  sancti  rami.  Hujus  nativitatem  piae  recordationis 
sanctus  Theobaldus  Viennensis  Episcopus,  aviie  ejusdern  sancti  viri  avun- 
culus,  divino  oraculo  praevidit  et  praenotavit,  cui  etiam  nominis  partici- 
pium,  et  recordationem  sancti  Antistitis  propinquitas  et  sanctitas  indidit. 
Quod  et  veraces  tanti  Pontificis  familiares  fîdeliter  nobis  attestati  sunt  ,  et 
ejusdem  sancti  Confessons  matris  assertio  validissiniuni  praebet  argumen-  B 
tum.  Nam  ciim  aliquando  praefatus  Pontifex  coUoquiutn  haberet  cum  luatre 
Wiilae  venerabilis  sancti  Theobaldi  carae  sobolis  carae  genitricis ,  inter  ce- 
tera dulcis  colloquii  fluenta  :  Gaude,  iterum  gaude,  generosa  parens,  aiebat  : 
prodiet  enim  ex  te  filia  magni  meriti  virum  paritura,  qui  omnibus  nostrae 
afïinitatis  hominibus  praeeminebit,   et  ante    Deum   magnus  vocabitur  et  erit,  etc. 


EX  EJUSDEM  S.  THEOBALDI  VITA, 

An.  1066.        AUCTORE    PETRO    ABBATE    VANGADICIiE,    .^QUALI. 

Apud  Mabillonium  Sœc.  6  Bened.    Part.    II,   pag.    159.  ^ 

SANCTUS  igitur  Theobaldus  ante  mundi  constitutionem  praescientiâ  Dei 
electus,  gente  Francorum,  pâtre  Arnulfo  et  matre  Willa  oriundus,  in 
territorio  Senonensi  («)  Castro  Pruvino  educatus,  flos,  ut  ita  dicam  ,  è  spi- 
nis  erupit  ;  parentibus  enim  non  solùm  nobilibus,  verùm  etiam  clarissimis 
enituit  :  cujus  nativitatem  à  sancto  Theobaldo  (b)  Viennensi  Episcopo  ve- 
racium  procul  dubio  familiarium  ejus  relatione,  et  firmiùs  matris  ejusdem 
Beati  assertione  prnenuntiatam  comperimus.  Is  etenim  Praesul  avunculus  aviae 
S.  Theobaldi  exstitit,  et  ab  eodem  sequivoci  nominis  vocabulum  sortitus 
est  :  qui  dum  aliquando  colloquium  haberet  cum  matre  domnae  Villae  hujus 
beati  viri  genitricis,  inter  caetera  ait  :  «  O  generosa  parens,  gaude  et  laetare,  D 
»  quia  ex  te  prodiet  mater,  quae  paritura  est  magni  meriti  filium,  qui  om- 
»  nibus  nostrae  affînitalis  hominibus  praeeminebit ,  et  ante  Deum  et  homines 
»  magnus  vocabitur  et  erit  ».  Huic  praesagio  testimonium  perhibuit  et  quae- 
dam  bonae  voluntatis  paupercula,  quae  jam  gravidam  matrem  beati  viri  con- 
veniens,  verbis  sic  solatur  amicis  :  «  Gaude,  Domina,  inquiens,  quae  in 
»  utero  gestas  filium,  qui  apud  Deum  praecipuum  obtinebit  locum,  et  suorum 
»  erit   gloria  parentum  »... 

Libet  nunc  paullo  altiùs  ad  locum  unde  ortus  est  redire,  et  nomina  Regum 
vel  Principum,  quorum  temporibus  floruit ,  ponere  ;  ut  et  Ghronicae  scien- 
tiam  posteris  relinquamus,  et  ad  laudem  beati  viri ,  ex  quanta  genealogia 
prodierit ,  et  ex  quali  ambitione  saeculi  ad  voluntariam  paupertatem  con- 
versus  fuerit,  clariùs  enucleare  satagamus.  Pruvinum  castrum  in  diœcesi  E 
Senonensi  situm,  et  populosa  satis  frequentia  refertum,  sub  ditione  olim 
fuit  potentis  et  famosi  Odonis  Comitis  Gampaniae  (  c  j  et  patris  Theobaldi, 
sibi  in  comitatu  successoris,  qui  linea  natalium  hujus  sancti  Theobaldi  viri 
erant  propinqui .  .  .  Viguit  autem  temporibus  Henrici  Augusti,  et  ejus  aequi- 
voci   Henrici   Régis  Francorum,  et   filii  ejus  Philippi,   etc. 

[a)    Adnotat    Mabillonius      in    tribus     Codicibus  ris-Monasterii       apud     Turones      reparatoris    ,     et 

Mss.   liaberi  :  Comitatu  Tricas.iinn.  lltruraque  verum  Bertae   ejus    uxoris    filius ,   qui    sub     saeculi   decimi 

est.    Comités    Trecenses  ,       qui     postea     Gampaniae  finem  floruerunt.  Mabillonius. 

dicti    sunt ,    sub   sua   ditione  Pruvinum   Senonensis  (c)    Cognomento     Campani ,     Odonis    cujus     m 

diœcesis  opidum  habebant.  praecedenti     nota    merainiraus  ,   filii   :     qui   propc 

(6)      Thebaldus       Viennensis     Episcopus        inter  Barrura      occisus,    in      Majori-Monasterio     sepultus 

Sanctos    memoratur   apud     Ferrarium    in    Catalogo  est  anno  1037.    Fide     Chronicon     Firdunense  pag- 

generali     Sanctorum  diebus   1    et   3  Julii.     Hic  vi-  143. 
detur   fuisse    Odonis     Comitis    Campaniae  ,     Majo- 


479 


EX  MIRACULIS  S.  AGILI  *  ABBATIS  RESBACENSIS      '^-^'^ 

SCRIPTIS  AB  AUCTORIBUS  CONTEMPORAJNEIS. 


Sœc.   II    Benedict.  pag.  329  (a). 

M  OR  TA  LIT  A  s  crat  hominum  magna  in  pago  Milidunensi  *  et  in  pago 
Pruvinensi  *  vehementer  imminens  ,  nullo  medicamine  convalente. 
Nam  in  costis  hominum  ipsa  lues  subito  obstinatissinia  sentiebatur,  et  in  cras- 
13  tino,  qui  patiebatur,  moriebatur  ...  Ad  hune  locum  (  Resbac.  )  confugiunt  .  .  . 
Quicumque  veniens,  cum  devotione  oravit  ,  patfiam  incolumis  pernianens 
remeavit  ....  Non  multô  post  etiam  B.  Agili  suffragio  pestis  extinguitur  com- 
motio  .  .  .  Ipsa  quidem  clades  per  plurima  loca  saeviit  ferme  à  Pascha  usque 
ad  festivitatem  S.  Johannis  Baptistse,  etc. 

llliid  etiam  referre   honoriîicum    est  de  Balduino   (b)    Flandrensi     Comité  , 

aui  ciim  militari  usu  Philippe  Régi  Francorum,  utpote  Palatinus  Cornes  , 
eserviret,  ad  retundendam  superbiam  quorunidam,  qui  in  partibus  Galliae* 
et  Burgundiae  praefato  Régi  repugnare  cupientes,  adversùs  eum  servili  fero- 
citate  rebellare  contendebant.  Ad  quorum  convincendam  rebellionem  prye- 
dietus  Comes  accitus,  eum  apparatu  Flandrensis  militite  optima  terrae  per- 
agrat   opida ,     villasque     depopulat ,    atque    truci    facie     dum     lustrât     pervia 

r  quaeque,  concives  patres  ceu  raptat  ovilia  praedaj.  Hic  itaque  cuncta  cir- 
cuierjdo  pessumdans,  causa  praedandi  Resbacum  villam  devenit  :  sed  divina 
potentia  ferocitatem  illius  areens,  propriâ  virtute  in  tali  negotio  obstaculo 
sibi  voluit  adesse.  Nam  praedictam  villam  ingressus,  dum  subtractis  rébus, 
subtractis  et  habitatoribus  ,  inhabitabilem  reperit  ,  castra  metari  exercitum 
quiescendi  gratiâ  praecepit.  Ipse  auteni  ciim  sub  obtentu  expetendae  oratio- 
nis  Monasterium  adiret,  conspicit  eminùs  avem  ,  quae  vulgo  Pavo  dicitur  , 
super  tegulas  Monasterii  residere ,  ad  cujus  peremptioncm  sibi  arcum  et 
sagittam  protinùs  jubet  parari.  Quod  ciiu)  factum  fuisset,  praeliito  Comité  in 
Pavonis  neoem  arcu  sagittam  jaciente,  illa  quidem  flamine  venti  retorta  in  aliam 
partem  dirigitur  ;  avis  autem  immobilis  permanens  nullo  terrore  concutitur. 
Comes   vero  subitaneo   morbo   perculsus  protinùs    humi    prosternitur ,     oreque 

D  sanguineas  spumas  emittens  ,  quod  divina  virtus  in  se  pro  Pavone  vindicet  , 
cunctis  ostentui  habetur.  Eo  tamen  postmodùm,  dùm  B.  Agili  meritum  invo- 
cat,  meliiis  habente,  funem  propriis  manibus  in  collo  circumdans  ,  humilis 
et  dejectus  progreditur  ad  altare,  profitetur  coram  Deo  et  Sanctis  ejus  gra- 
viter se  peccasse,  de  cetero  spondet  se  terram  S.  Pétri  ab  adversariorum  impetu 
illaesam  inviolatamque  strenuè  custodire  ;  insuper  et  patenam  auream,  decem- 
que  caseos,  decemque  vaccas  pro  sui  facinoris  offert  abolitione  :  sicque  per 
virtutem  B.  Agili  plebs  Resbacensium  defensari  meruit  ab  hostili  penitùs  in- 
cursione .  . . 

Adela  (c)  Blesensis  Comitissa  ,  mater  Comitis  Theotbaudi ,  vehementi  fe- 
brium  urebatur  ardore.  Ad  cujus  curationem  velut  tantae  feminae  congrue- 
bat,    conveniunt    medici    circumjacentium     Provincîiarum     Galliae     et   Norman- 

Ë  niae,   necnon   etiam  regionis  transmarinae.   Sed  ciim     nullâ    eorum     arte  curari 


Lib.  l. 
Num.  U. 

•  Melun 

*  Provins 


Circa   an. 
1060. 


Num.  n. 


Circa    an. 
1066. 


Num.  19. 

Adela  Co- 
mitissa Ble- 
sensis à  febrc 
sanator. 


(a)  Descripsit  Mabillon.  liaec  miracula  ex  AIss. 
Codicil).  Monast.  Resbac.  '  et  Uticensis.  Liber  I, 
(cujus  Pars  Toin.  nostri  X  pag.  364  repcritur) 
quae  saeculo  XI  facta  sunt  coinplcctitur.  S.  Agilus 
Abbas  à  Dagoberlo  inuitutus  est  in  Synodo  Clip- 
piacensi  *,  quae  anno  DCXXWI  habita  est, 
JUabMm.  Silum  est  Monast,  Resbac.  in  saltu  Bri- 
gensi,  la  Bric. 

(b)  Is  cognoniento  Pius,  seu  Insulanus  lutor 
ac  niodcrator  Philippi  I  Régis  necdum  adulti  ab 
Henriro  Rege  designatus  fuerat.  Rex  ipsé  Bnldui- 
num  dixit  suœ  procw atorein  puérilité,  apad  Mabill 
Annal.  Benedict.  Lib.  64,  pag.  132.  Suc  tuloris 
munere   rectè  perfunctus,  sub     fiuein   anni     1067 


deeessit     Kalendis   Dccembris  ,    Insulis      in    templo 
S.  Pctri    ab    se   condito    sepultus.     Mabill.    Factum 
illud  inter  annos    1060,    quo     niortuus  est     Henri 
eus,    et     1067,    quo     Balduinus     ipse    interiit,  re- 
ponendum. 

(c)  Adela  seu  Adelaidis  aut  Adeleidis  Co- 
mitissa Blesensis  ,  Trccensis  ,  Carnutensis  ,  Mcl- 
densis  ,  necnon  Palatii  ,  Guillelmi  Cunqucstoris 
filia,  et  Slepliani  Blesensis  uxor ,  mater  verô 
Tlieobaldi  iV  cognonicoto  Magni.  Sanitatem 
Adelae  B.  Agili  raeritis  concessam ,  ad  annum 
1093  refert  Mabillon.  Annal.  Bened.  Lib.  L.KIX, 
pag.  349. 


*  Rébais  et 
.  Evroul 


*  CUchy 


480   EX  MIRACULIS  S.  AGILI  ABBATIS  RESBAGENSIS,  etc. 

potuisset,  jamque  prae  nimia  incommoditate  mortem  sibi  comminante  des-  A 
peraret  de  sua  salute,  asportari  se  fecit  in  oratorium  Resbaci  :  ubi  dum  sub 
capsa  B.  Agili  duabus  noctibus  patrocinium  ejus  praestolando,  absque  ullius 
cibi  vel  potùs  perceptione  pernoctat ,  occiirrente  sibi  virtute  divina ,  ardo- 
ris  sui  sensit  inesse  refrigeria  :  et  qiiae  priùs  obtinere  non  potuit  per  iniilto- 
rum  medicamenta,  perB.  Agilum  postmodùm  est  celeriter  consecuta.  Obtu- 
lit  autem  super  altare  in  honoreni  sui  Creatoris  pallium  condigni  pretii  , 
quod  hue  usque  manet  in  eodem  Monasterio,  et  apponitur  praecipuis  qui- 
busque   féstis  rétro  lignum  dominicae  Crucis. 


EX  LIBRO  II.  MIRACULORUM  («)  S.  ADALHARDI     b 

ABB.  CORBEIENSIS,  AUCTORE  ANONYMO  S^CULI  XU. 

Inter  Acta  SS.   Ord.   S.  Bened.  Part.   I  Sœc.  IV,  pag.  366. 

in.  i03l.  TT  ENRicus  igitur  Rex  Franeorum,  qui  patri  suo  Rotberto  successe- 
Xl  rat  in  regnum,  sororem  nomine  Adelani  habuit  ,  quam  Flandren- 
sium  Marrhioni  ,  Balduino  scilicet  seniori  (b),  nuptiali  copula  conjunxit  , 
et  ei  Corbelam  (c),  quae  regno  suo  adjacebat,  pro  dotali  munere  cuni  aliis 
piuribus  concessit.  Pro  hac  autem  eonjiinctione  Rex  et  Cornes  fœdus  inter 
se  inierunt,  et  magna  inter  eos  viguit  amicitia  ,  quoad  vixerunt.  Sed  quia  , 
sicut  à  quodam  Philosopho  dicitur  ,  amicitia  saepè  exheredatur  ;  postquara  (j 
uterque,  Rex  scilicet  et  Cornes ,  mortali  concessit  naturae,  inter  filios  eo- 
runi  ,  Philippum  scilicet  Regem  ,  et  Rotbertum  (  d  )  Comitem  fœdus  riip- 
tum  est  amicitiae.  Philippus  autem  Rex  reputans  sibi  detrimento  esse,  quôd 
regnum  suum  quasi  diminutum  esset  privatione  Corbeiae,  quam  pater  ejus , 
sicut  suprà  diximus,  in  matrimonio  dederat  sorori  suae  ;  ipsam  Corbeiam  cum 

Circa  an.     rcgali    pompa    intravit  ,     et    sibi    sicut      Régi     fidelem    securitatem    opidanos 
jurare  coëgit. 

Quod  postquam  Comiti  Rotberto  compertum  fuit ,  injiu-iam  sibi  factam 
moleste  tulit,  quam  quia,  sicut  ira  exigebat,  in  Regem  vindicare  non  po- 
tuit ,  in  Corbeiensem  Ecclesiam  ,  non  taie  quid  meritam,  retorsit.  Nam 
ejus  villas  et  praedia  per  terram  suam  latè  diffusa  statim  invasit,  et  Fratri- 
bus  inibi  Christo  militantibus,  quae  vestimentorum  eorum  usibus  deputata  Q 
erant,  denegavit.  Unde  Fulco  (e)  Abbas,  qui  tune  temporis  Ecclesiae  Cor- 
beiensi  praeerat,  et  Fratres  non  modicè  turbati,  querimoniam  lacrymabi- 
lem  coram  Régis  prae.sentiâ  fuderunt ,  et  super  hoc  ejus  consilium  et  auxi- 
liuni  imploraverunt.  Sed  cùm  aut  impossibilitate  aut  incurià  Régis  nulla  eis 
tieret  recuperatio  perditoruni  ,  magnunique  damnum  perpessi  fuissent,  suis 
carendo  redditibus  ferè  per  biennium  ;  quid  facto  opus  esset  cogitantes , 
super  his  animo  fluctuare  cœperunt.  Tandem  in  Domino  tamquam  in  portu 
jactantes  cogitatum  suum,  anchoram  suae  salutis  in  ipso  fixerunt.  Nam  fuit 
eorum  commune  consilium  ad  divinum  confugere  auxilium,  sanctumque 
Conjiti  praesentare  Adalardum  ,  ut  Cornes  ejus  praesentiti  flexus,  ei  et  sancto 
Petro  suum  restitueret  allodium. 

(a)  Miraculorum  S.  Âdalhardi  Lib.  II  Auto-  (c)  In  Lib.  I  Miraculoriiin  ejusdem  Sancti  ab 
rem  habet  Anonymum  Corbeiens.  Monach.  qui  Abbate  S.  Gerardo  scripto  :  [Corbeiae]  .titat  est 
testatur  se  breviter  annotare  virtutes  quas  suis  salubris  et  valdè  decenx,  totius  utilitatis  amœnitate 
teinporibus  operatus  est  Adalardus  ,  quasve  re-  florenx.  E.r  unn  latere  Somma  fluvius  prœterfluit ,  ex 
latione  didicit  iidelium  virorum  qui  viderunt  et  altero  concurrent  Corbeia  fluviolus  -vocabulum  loi-o 
praisentes  interfuerunt.  Quorum  relationi  plena  tribuit  :  sed  ilicd  cadens  in  Sommant,  ubi  dat,  ibi 
iidcs    est    exhibenda  ;      quippè     quos     coramendat  perdit. 

sanctitas   morum  ot  œtatis  reverentia.  (d)  Robertus,    Friso     vulgô     dictus,    qui,    pulsis 

[b]  Balduinus  Insulanus  dictus  ,  ejus  nominis  Ricbilde  Balduini  Comitis  relictâ  ac  ipsius  filiis, 
V.    Adela,    vel     Athala,  ejus    uxor,    Roberti    Régis       Comitatum  flandriae  occupavit. 

Franeorum     et     Constantiae     Reginaj    filia  ,    Messi-  (e)    Richardo  successit     an.      1048.      Anno     se- 

nense     nobilium     virginum     Benedictinarum      Mo-  quenti     Concilio    Remensi  sub   Leone  IX.   interfuit, 

nasterium   condidit  prope   Ipras,     ab  Alexandre   II  Eum    multi  ad  an.    1097    pervenisse  putarunt.    At 

vélum   suscepit,    ac   tandem    in    dicte    Parlhenone  Evrrardus    ejus     successor     Concilio    Compendiensi 

piè  obiit  anno    1079.  Mabill.  interfuit  anno  1085.   ttabill. 

EX 


481 


EX  YITA  *  S.  LIETBERTI  (a)  EPISC  CAMERACENSIS , 

ATTCTORE    RADULPHO    COJEXO,    S.    SEPUIXHRI    MONACHO. 

Apud  Acherium  Tom.  IX  SpkUegii,  pag,  693. 

REGNUM  Francorum  Rex  regehat  {h)  Henricus  ,  vir  armis  strenuus  , 
et  regno  quod  tenebat  digiuis  :  qui  juvenili  florens  îEtate ,  nullius  ad- 
Iiuc  copulîie  suhierat  (c)  coniiiibiuni  ;  sed  Riisciorum  gentis  Régis  filiam  (</) 
Francoriini  noljilitas  ei  parabat.  Audiens  Canieracensis  Episcopi  *  conse- 
cratioiiein    fiituram  ,     qiioniam     videre    virum     diu     prœoptaverat  ,    interfuit  , 

B  actiirus  quoque  sui  negotii  causain  :  petiit ,  ut  sponsa,  quae  sibi  parabatur,  in 
eodem  conventu  benediceretur  ,  regalique  consecratione  pariter  insignire- 
tur.  Iluic  regise  conseerationi  Dominus  noster  Lietbertus  Cameracensis  Epis- 
copus   interfnit    et  praefuit. 

In  regnisLothariensium,  necnon  Francorum,  simultationibus  exortis  quam- 
pluribus  Imperator  Henricus  et  Rex  Francorum  Evosii  {è)  ad  colloquium , 
ut  eas  sedarent  ,  convenerunt  :  sed  imperfëctâ  pace  discesserunt.  Nec  multo 
pôst  Imperator  Henricus  *  ,  praesente  Papa  Victore  (/"),  qui  pro  causis  Pa- 
patùs  per  Romanos  nialè  tractatus  ,  apud  ipsum  conquesturus  venerat  ,  diem 
clausit  extremum.  Post  ejus  mortem  ,  cum  lilio  ejus  Ilenrico  *  et  Regina  (</) , 
domno  I^apa  arbitre ,  sed  et  judicibus  Episcopis  et  principibus  Regni ,  pro 
simultatil)us   quas    contra   patrem   habuerat  *  ,    reconciliati    sunt    uterque   Go- 

C  mes  Bahhiinus  *  ,  pater  scilicet  et  tiiius.  Gui  placito  interfuit  Domnus  Pon- 
tifex  Lietbertus.  .  .  qui  familiariter  ipsuni  Comitem  ab  exordio  sui  Ponti- 
fîcatûs  dilexerat. 

Remis  Philippus  Henrici  Régis  Francorum  fllius  ,  pr?esente  pâtre,  con- 
silio  Principum  regni  fuerat  in  Regem  benedicendus  [h).  Hanc  benedic- 
tionem  jure  suo  Gervasius  Archiepiscopus  Remensis  XLÏII  (i)  procu- 
ral)at ,  vir  omni  bonitate  conspicuus.  Hic  ut  sui  ofticii  celebriùs  commen- 
daretur  auctoritas ,  tam  regalibus  quàm  suis  quoque  nuntiis  Domnum  Pon- 
tificeni  studuit  invitare  :  qui  licèt  aliàs  maximis  causis  occupatus  teneretur, 
et  maxime  pro  guerrarum  tumultibus  quas  praevideljat  insurgere  ;  libenti 
tamen  aniiiio  satis  sese  petentibus  exhibuit  ipso  die  Peutecostes  XXIII  Maii 
iMIjIX,  regiœque  benedictioni,  sicut  decebat,  interfuit. 
D       Ea  tempestate    audiens    Robertus   mortem     fratris    sui    Balduini   Gomitis  , 


•  Obiit  «n. 
1076. 


Cap.  19. 

*  Lietberti 
Au.  1051. 

Cap.  42. 


An.  1056. 

♦  m 


IV 


'  Leg,  ha- 
buerant 
*  V  et  VI 


Cap.  51. 
An.   1039. 


Cap.  68. 


(a)  S.  Lietbertus  Brabantinus  ,  ne]K)s  (al. 
propiiiqiius)  S.  Gerardi  (I)  Cameracensis  Epis- 
copi, faclus  est  Episcopus  Caincr.  anno  1049  ut 
constat  ex  Charta  S.  Pétri  Uasnonicnsis^  et  ex 
Coniitiis  refjiii  Corbeiae  ceiebratis  an,  100.^)  , 
episcopanle  Lielberto  Cameracensi  an.  XVH. 
Attanien  tardiùs  ordinatus  est  ;  nain  ex  ejus  vita 
habciniis  bujus  Ej)iscopi  consecrationein  Remis 
esse  factara  in  eodem  (Conventu  in  quo  celebra- 
tse  sunl  nuptiae  Henrici  Francorum  Rcgis  cum 
Annit.  Nuplias  illas  quidam  an.  1044  asserunt 
celcbralas  :  at  Mabilloniiis  anno  tantùm  1031 
factas  conlendit,  quein  seculi  sunt  Aulores 
Gall.  Christ,  nov.  Tom.  III  ,  paff.  23.  Ccrlum  est 
inatrimonium  istud,  post  an.  1019  fuisse  celc- 
bratum.  (^hron.  Andegavense  refcrt  illud  ad  an. 
1031.  yid.  fup.  pag.  29  n.  n.    b. 

(6)  Henricus  I,  Remis  14  Maii  an.  1027,  vi- 
vente  paire  Robcrto  coronalus  ,  an.  1031  cœpit 
regnare. 

(c)  Minus  aceuratè  hxc  narrantur  :  Henricus 
enim  uxorera  primam  duxerat  Mathildein  Con- 
radi  Salici  Im])cratoris  filiam  ;  dici  pariter  ne- 
(^i\  juvenili  florens  œtate 

(d)  Post  niorfem  prioris  uxoris  Henricus  Kex 
Francorum,  Walterium  Meldensem  Episcopum,  et 
Wascelinum  de  Clialinaco  direxit  ad  Gerisclum  ((?/. 
Jeroslaum]  Ruscise  Regem,  ut  filiam  ejus  Annam 
sibi  nuj)tum  daret  ;  quod  ille  gratanter  accepil, 
camque  cum  inullis  donis  in  Franciam  misit,  ut  ex 
Clario    Monacho     discimus.      In      veteri      Codice, 

Tome  XI. 


quem  Remensi  Ecclesiae  Odalricus  ])r3epositus 
dédit,  Henricus  Rex  Francorum  in  Ravbatiam 
niisisse  dicitur  Catalauncnsem  Episcopum  Rot- 
geruin  11^  ut  filiam  Régis  illius  terrae  .  Annam 
nomine,  sibi  uxoreni  ]R'teret.  Hœc  omnia  tribuit 
anno  1031.  Addit  ex  lioc  conjugio  natum  esse 
anno  sequenti  Philippum  ,  ejus  nominis  I  ,  qui 
patri  successif,  et  post  euni  Rolbertum  et  Hugo- 
nem.  Anna  Regina  apud  Silvanectum  Ecclesiam 
S.  Vincentii  ,  quae  Regularium  Canonicorum 
est,  construxisse  traditur.  Mabill.  Annal.  Beited. 
Lib.  LX  anno  1031,  pag.  528.  Recentior^  Hen- 
rici uxorem  II,  Âgnetem  vocat  :  at  quo  funda- 
inento  ignoramus. 

{c)  Evosium,  sive  Epoissus  ,  vulgô  Ivny.,  in 
finibus  Trevirorum,  super  Carum  fluviura  ,  le 
Chier.  De  boc  collo(|uio  agitur  suprà  pag.  61. 
1).  n.   a. 

[f]  Victor  H  diclus  anteà  Gcbebardus ,  S. 
Leoni    IX   successit    an     1055,    Obiit  an.  1037. 

[g)  Agnes  erat  ,  mater  et  lutrix  Henrici  IV 
vix    adbuc    septennis. 

(/()  Benedictionis  bujusce,  sive  Coronationis 
Pbilip|)i  I.  vide   inonunienta    mprà  pa^.    'i'i,    et  33. 

(i)  Autores  Gai.  Cbrist.  nov.  ïom.  IX,  pag. 
69  Gervasio  numerum  XLIV  assignant,  addunt- 
que  Episcopum  bunc  occasione  Coronationis 
Pliilippi,  vindicasse  sibi  totius  Galliap  Primatum  , 
])Otestatem  consecr.indi  Reges  Francorum  ,  et 
summum  Cancellarialum  quem  antecessores  sui 
obtinuerant. 

PPP 


482      EX  VITA  S-  LIETBERTI  EPISC.  CAMERÂCENSIS. 


An.  1070.     qui    apud  Hasiioiiiiim    Ecdesiaiu    reexstriixit   [a] ,      factione    majoris    Flandien-  A 
siuni    partis  super    Arnulphum     Coniitein     et  matrem    ejiis    Flaiidrias    irriipit  : 
ad  cujus  violentiam    refragandain   prtedicta    Rieheldis    Coniitissa  niiii    lilio   Ar- 
nulpho  ,    eiim   quo  ,    sicut  dictuni   est  ,   Domnum   uostrutn    Lietljertum   de  cap- 

•  .^/.  ailTo-  tione(t)  Hiigonis  extraxerat  ,  Regem  Fraiiciie  Pliilippuiii  evocavit  *,  ejus- 
que   auxilio  apud  Gastellum    bellare  paravit  ;  sed    P^laudrensibus  ,    quorum  dolo 

An.  1072.  Robertus  ille  Flandrias  intraverat,  dolosè  pugiiantibus,  et  terga  vertenti- 
bus,  ipse  puer  Aniulphus  occiditur.  Quo  uiortuo  fugatâque  matre  ,  totus 
iVIarchionatiis  cessit  Roberto. 


cavit 


(a)  .Sic  corrigit  llenschenius  ex  Ms.  .Malè  apud 
Acherium,  destruxit.  Hoc  anno  (1070j  Baldui- 
nus  Montensis  ,  Flandriae  Cornes  è  vivis  exces- 
sit,  vir  pacis  et  recti  ordiiiis  amans,  ac  longiori 
vitâ  dignus.  Jacet  in  Busilica  Ilasnonicnsis  Mo- 
nasteri;  ab  ipso  instaurata ,  et  à  Lietberto  Ca- 
meracensi  ,  Rali)odo  ÎVovioniensi  ,  et  Rainerio 
Aurelianensi  Episcopis  consccrata  :  ubi  Mona- 
chos  loco  Saecularium  Canoriicoruni  restituerai. 
Duos  ex  Ricbilde  (flliû  Rainerii  VI  Coiniti  ilan- 
nonix  )  fîlios  reliquit  ,  Arnulfuin  natii  majorein, 
ctii  Flandriaiii  \  et  Baldiiinum  ,  cui  Hannonia'ii 
testamento  asslgnavit  ,  ArauUl  tutelâ  Rotbeilo 
Frisio  coniiBissâ.  Quae  res  funesti  belli  seinina- 
riuin  fuit  inter  ipsum  et  Ricbildem  Arnulû  ma- 
trem ,  quïe  banc  ei  tutelain  denegavit  in  inag- 
nam      sui     et    filii     Arnulil    perniciem,   cui  Rotber- 


tns     Flandriae    Comilatum     vi        abstulit.     Mabitl. 
Annal.  Bened.    Lib.   LKllI,    pag.  28. 

[b)  Hugo  Castellanus  Cauierac.  S.  Antistilem 
.•ipud  Buricellum  villam  ,  in  lecto  jacentem  ce- 
)>erat.  atqiic  ad  Municipium  suum  asportavcrat. 
[  Osiacum  lOisi)  ad  caput  .Sabis  flum.  ]>osituui  ]. 
Quo  audito  Ainulfas  Conies  Flandrens.  et  mater 
ejus  Hiclieldis  ,  sumplis  miUtibus  suis,  continua 
ambo  ad  Osiacum  venerunt.  Episco|)um  rcper- 
tum  reduxerunt  Cameracum.  His  perfcctis,  Flan- 
drensium  Coines  cum  matre  suà  laetus  iii  Patriam 
suam  rediit.  Episcopiis  vero  totis  animi  viribus 
Hugonem  insequutus  ,  non  contraxit  manuin, 
(pioadusque  destructo  Osiaco  municijtio ,  pro- 
cul  eum  pelleret  à  Cameracensibus  finibus.  Ex 
ead.  vita  Cap.  LV  et  r.fl. 


B 


Circa  an. 
1070. 

*  Mainmes 


EX  HIST.  ÏRANSLAT.  RELIQ.  S.  MAMANTIS  * 

Vel  >Jain métis  Martyiis  ab  Anonymo  (fl)quodam  Sacerdole 

Liiitiouensi 


Rainaldus 
Ep.    Lingon. 
in  custodia 
detentus  à 
Philippe 
Rege. 


.\inul  Rolland.    17   Aitgusti.,  pacf.  42.   ea]).    2   et  Cbesnium 
Tom.  IV,  pacj.  163. 

PROCEDENT  E  teinpore  assuinptus  est  ad  reginieu  lu'bis  Lirigonicje  Rei- 
naldus  (b)  Episeopus  pije  reeordatonis  ,  qui  deciinus  sedit  ante  veuerabi- 
leni  Guillelmum  ,  qui  nunc  est  Electus  noster.  Vir  ille  spectabilis  quideni  D 
génère  fuit,  sed  uobilitatem  generis  bonestas  nioruin  et  multiplex  littera- 
rum  scientia  illustrabat.  Non  solùni  enini  liberalibus  studiis  eruditus  fuit, 
sed  utriusque  Testament!  paginis  sufTieienter  instructus.  Ipsa  enim  ejus  opéra 
testimonium  perbibent  veritiiti.  Nam  cùm  ipse  tenerot  Comitatuni  Torno- 
dorensem  (c),  et  Comitatum  Rarri  [^d)  super  Sequanani  ,  pro  suis  nepoti- 
bus   qui  adbuc   erant  parvuli  ,   propter    quasdam   (e)  discordias,  sicjit  dicitur  , 


(a)  Anonymum  hune  ,  sive  Canonicum  Lin- 
goniensera  ,  ut  placet  Surio  ;  sive  Sacerdotem 
ejusdem  diœcesis ,  de  Reli(|uiis  S.  Mamantis  vel 
Maminetis  ia  Galliam  ad  Lingonenses  transiatis  , 
anno  circiler  Cbristi  1214  scripsisse  [jrobari  po- 
tesl  ex  cap.  2  Histor.  Transiat.  cujus  Fragmen- 
tum  hîc  adduciinus.  Hîec  sunt  :  Reinaldtis  EpL^co- 
pui...  (jui  decinius  sedit  ante  ve/ieiab.   Guillelmum  , 

QUI    NUNC  EST  KI.ECTUS. 

(é)  Rainaldus  ,  seu  Rainardus  ,  cognoiuento 
Hugo  ,  ex  aniicjuâ  darissimâque  Comitum  Bar- 
rosequanensium  familia  ortus  ,  vir  nobilif  et  ur- 
banœ  elafjuentiœ,  ratione  cumponita  attentos  audito- 
rex  sibi  ledden.s  et  henivolos,  appiimè  RhetoricLs  iin- 
butus  studiis,  clarus  ingenio,  sermone  facundus.,  non 
Latiuarum  modo.,  sed  et  Grcecarum  litterarum  mini- 
me rudis,  scientia  prœditus,  affabilis  alloquio,  et 
prudens  consilio^  satU  clarè  et  gloriosè  Lingonensem 
rexit  Ecclesiam.  Ita  Virdunense  et  Besuense  Cliro- 
nica  ,  necnon  hujusce  aetatis  Lingonense.  Quod 
aiitem  ad  Besuense  Cbron.  attinet.  vide  pag.  ii04 
hujus  Tinni,  et  Hugon.  Flavin.  apud  Lab.  Bibl.  Mss. 
Tom.  1,  pn^.  200.  Rexit  Ecclesiam  Lingonensem, 
post    Harduinuni,   ab  anno   1065  ad  annum   1085. 


(c")  Tornodorum  ,  Tonnerre,  opiilum  in  Cara- 
paniae  provincia,  ad  Hermontionem  fluvium  .  et 
in  Senonensi  tractu,  in  ipso  Biirgundix  limite  ; 
estque  Comitatùs  titulo  insignis  ,  in  diœcesi 
Lingonensi. 

[d)  Barrum  ad  Sequanani  ,  Bar- sur-Seine,  in 
Lingonibus  non  ignobile  opidum  ita  cognoini- 
natum,  ut  distinguatur  à  Barro  super  Albam 
[Bar-sur- Aube)   et  à    Barro  Ducis   [Bar-le-Duc]. 

(e)  Qua  causa  quove  tempore  carcori  traditus 
fuerit  Rainaldus  ,  nobis  incompertum  manct  : 
ad  vexationes  quas  à  Clericis  Lingonensibus  se 
suosque  passos  fuisse  j|uerebanlur  Monachi  Pul- 
larienses  .  de  Poutieres,  apud  Uumbertum  Archiep. 
Lugdun.  forsan  référendum.  Res  sic  se  liabet  : 
Horum  immunitatein  infringere  inolitus  Rainal- 
dus Episc.  dum  illos  répugnantes  experitur  , 
adjunctis  sibi  Barrosequanensium  et  Tornodo- 
rensium  copiis  ,  quorum  Comitatùs  pro  nepo- 
tibus  suis  nondum  adultis  adrainistrabat,  Mo- 
nasterii  fores  occlusas  effringit,  obvios  quosqae 
caedit  ,  ae  demum  Monasterium  ipsum  atque 
opidum  incendit.  Id  factum  Pontificatu  Alexan- 
dri   II  qui    Ecclesiasticis   censuris    terret   j)ra;sulem , 


EX  IllST.  TRANSLAT.  RELIQ.  S.  MAMANTIS.         483 

Rex     Franconim  (neinpe  Philippus  I)  qui  tune  erat,    ipsuni    tenuit   iii    No- 
viomensi  *    civitate,    iii   turre  juxta   portam  :  uhi  non    fraclus  adversitate  ,   sed      '  iVor»" 
gaudens,  (juia  intclligebat  quùd /?//«»»  quem  dilùjit  {lageUnt  Deus,  fecit  Hynimi'ii  («), 
et  modulatis  vocihus    cantavit  ouni  pueris    in  Ramis   Palniamnn  ,   scilicet  Gloria, 
laus. 

ni      damna  quampriinùm       rcsarciat.       Pcrnitenti           (n)    FaI)iilosuin    quidem   ,    sicut     quod     narratur 

compassus,  facinoris     vcniam     et    anatbcinatis     re-  de    Tbcodulplio      Aurelianensi      Episcopo  ,      hujus 

laxationcm  concedit      sunimus     Pontifex.        Quod  Cantilena;     vero     Auctore.     f'ide     Tom.    FI,     P^'ô- 

evenit    ante  an.    1073.  232,  Not.  d. 


B  EX  MrRACULIS  S.  BENEDICTI  ABBATIS, 

AKodulfo  Tortario  Floriacensi  Monacho  descriptis  sub  fineni  saeculi  XI. 
Apid  MahiU.   Sœc.  IV.  Bened.   Part.  Il,  pag.  390. 


Ri 


E(;k     Francoruui     Henrico     féliciter    sceptra     tenente ,     ejusqne    (a)   ger-      cap.  i. 
imano*    Dncatum     Burgundioe    utcunique     administrante,     frater    ipsoruni      "  Robe  no 
Odo  (b)   privatus     degel>at  ,     nullius     dignitatis  fastigio     snhlimatns.  Qui   quo-      odo.  fdins 
niani  non  liabeiiat    propria,   inhiabat    subripere  aliéna,   rapinis  et  deprsedatio-  R.o'^erti    Re- 
nibus  operam  impendens.  Unde   factum   est  die   quadam,    ut    valida  manu  mi-  nedicti  dc- 
litnm      collecta      Soliacensium   (c)  *    sibique    contiguornm     agros    depnedatum  pr«<iat. 
iret.    Inde  revertens  onustus   spoiiis  et    prfeda  ,     contigit   ut    etiam      quorum-        '^"''' 

G  dam  pauperum  Patris  Benedicti  res  cepisset.  Divertens  verô  in  quoddam 
rus  ejusdem  Patris,  Germiniacus  *  vocabulo  ;  mansionem  violentam  ibi- 
dem accepit  ,  contradicentibus  sibi  ejusdem  ruris  officialibus ,  et  referen-  «  Germigni 
tibus  quàni  severè  ulcisceretur  Omnipotens  violatores  illius  loci  ,  ineritis  Pa- 
tris Benedicti.  Qui  floccipendens  eorum  dicta  ,  praecepit  circa  Ecclesiam 
in  honore  Salvatoris  mundi  ibidem  dicatam  rapinas  includi  pauperum.  Si- 
quidem  habebat  eadem  Ecclesia  cœmeterium,  valli  mum'mine  circumdatum. 
Porrc)  famuli  jam  dicti  Patris  ab  eo  sibi  subrepta  repetentibus,  animo  obfir- 
niatus  niliil  reddere  voluit  penitùs  ;  insuper  comminatus  est ,  eos  verberibus 
ut  tacerent  afliciendos  :  erat  enim  nimise  ferocitatis  et  extollentiae.  Igitur 
praeparari  amplum  sibi  suisque  de  rébus  pauperum  jul)et  convivium.  Ciim- 
que  deesset   cera     unde  deberent  fieri   luminaria,  epulaturis   necessaria  ;   inter- 

D  rogat,  utrùm  in  Ecclesia  illa  candelae  haberentur.  Gui  cùm  responsum  esset, 
nihil  cerae  illic  haberi,  praeter  Paschalem  cereum  ,  in  honorem  videlicet  Do- 
minicge  Resurrectionis  à  Parrochialibus  solenini  oblatum  more,  jnbet  eum 
properè  atferri  ,  et  exindè  candelas  copiosè  suppeditari  ,  non  veritus  inju- 
riam  Salvatoris,  cui  santificata  erant  cereus  et  Ecclesia.  Proinde  vino  di- 
versisque  ciborum  ferculis  cum  suis  accuratè  refertus  ,  sanus  et  incolumis  , 
post  morose  protractas  in  vanum  sermonum  vigilias  ,  dormitum  vadit  :  et 
dum  levi  sopore  quiescens ,  aliquas  noctis  pertransisset  horas,  sul)it<x  incom- 
moditatis  angustià  perturbatus,  indamat  suos.  Quibus  circumsistentibus,  indicat 
se  mortif'era  invalitudine  detineri.  Itaque  per  reliquum  ejus  noctis,  eadem  ingra- 
vescente  molestia  ,  in  eo  loco  mansit.  Facto  autem  manè,  recognoscens  mani- 
festé Patris  lîenedicti  res,  neminem  quamvis  generoso  concretnm  sanguine  ,      im- 

E  punè  temerarc  posse  ;  quo  valuit  modo  equuni  ascendens  receSsit,  et  eodem  in- 
valescente  morbo,  diem  ultimum   clausit. 

Abbas     Hugo     (d)  juvéniles    adhuc   agens    annos  ,     dum     magnificus   vellet        v 
haberi  ,     multa   juveniliter  gessit  :    et  quoniam  ex    praeclara    Francorum   lam-  Abbaie'Fio- 
pade    originem  trahebat ,    degenercm    se  aulumabat ,   ni    ea  gereret     quorum  riaci. 

(a)     Rol)crlus  ,     frater    natu   minor    Henrici    Re-  SeuUj\   in    infutiori   agro     Aurelianensi   ad    Ligerim 

gis,   obtinuit  ducalnni  Burgtindise   circa    an.    1031.  oppidum  cum  tilnlo    Hucatùs. 

îs  fuit,  cujus  poster!    longo  tenipore  cum   Ducatum  [d)    Hugo    electus    est    Abbas    in   locum   Raincrii 

babucrunt.     Exstat     iste    Roberlus,      caput    prima;  VII  Idus  Decembris  defuncti    an     1060,     ut     babet 

slirpis   Ducum    Burgundiae.  Mabil.    Annal.  Tom.  IF,  Lib.  61  ,  n.  Wt,  pag.  611. 

(  b  )      Perplures     Cbronograpbi     asscrunt     bunc  Floriacensc     Monastcrium    rexit     Hugo     usque     ad 


Odonem  nimix  stiillum  fuisse.  an.    1070    vel    circiter. 

(c]  Solbacum,  scn    Snlliacum,    vulgo    Sulit ,    olim 


P  P  P  'j 


484 


EX  MIRAGULIS  S.  BENEDIGTI  ABBATIS. 


YI. 

Advocatus 
inahis  puni- 
tur. 


XI. 

Servoruin 
antiquorum 
condido. 

*  Piviers  al. 
Petiviers 


Contentio 
de  servo 


Duello 
ni  ta. 


multimoda  opinioaures  vulgi  percelleret.  Unde  in  ter  cetera  suis  pr^ecepit  clientibus, 
ut  insuprà  fato  agro,  Gerniiniaco  scilicet,  niultum  earum  aviiim  agmen  ,  quœ 
pavones    nominantur,  sibi  aggregarent,    etc. 

In  territorio  Portiano  est  quidam  ager  Arvini-curtis  vocahiilo ,  ah  lioc 
nionasticae  religionis  iustitutore  ,  per  longa  tempora  possessus  ,  cujus  agri 
Advocatus  dicebatur  Adelardiis.  Hic  cùm  tiitari  et  defendere  sil^i  crédita  de- 
buisset,  magis  ipse  pessuindare  et  deterere  institit ,  quàm  al)  alioruni  violentiâ 
eripere.  .  .  .  Denique  cuidani  mulierculae  aiiquid  abstulerat,  qu?e  currens  ad 
Ecclesiam,  sublatisque  quibus  operiebatur  lineis,  altare  diutissimè  flagris  [a)  ceci- 
dit,  increpans  quasi  prsesentem  Patrem  Beuedictum  liis  verbis  :  Bénédicte  vetu- 
stissime  piger,  letargice,  quid  agis  ?  ut  quid  dorniitas  "^  quid  tuos  tantis  sub- 
jacere  serves  improperiis  finis?..  .  Nec  diu  renioratus  Dominus  ..  .  retribuit 
impio  juxta  suani  impietatem.  Nanique  una  dierum  .audiens  suos  ad  locum,  ubi 
erat,  properare  hostes,  equutn  ascendens.  .  .  à  quibus  (hostibus)  fugatus.  .  .  fer- 
ruin  ejus  hast;e  [quam  gestabat]  versus  suum  incautiùs  reduxit  guttur,  .  .  .  dum 
rivum  [fjui  Minio  vocatur]  transire  gestit ,  lanceam  in  suuin  guttur  demersit  :  niox- 
que  exaniinis  efFectus,  etc.  .  . 

Memoratus  Abbas  Hugo  qiiendam  virum  de  familia  Patris  Benedicti  ,  no- 
mine  Letardum  ,  Tescelino  concesserat  Petverensi  * ,  ut  tam  ipse ,  quàm 
ab  eo  progeniti ,  perpetuo  ipsi  faniularentur  obsequio  servili  :  qui  factus  do- 
minus illius  ,  obtinuit  eum  non  paucis  diebus.  Interpellatus  autem  idem 
vir  nobilis  post  longum  tenipus  à  quodam  suorum  milituni  Ingranno  nomi- 
ne,  ut  supradictum  serviuu  ei  jure  benefieii  douaret ,  annuit.  bigrannus  quo- 
que  obiens  ,  filio  suo  Isembardo  ipsum  possidendum  reliquit.  (ieiuiit  autein 
praefatus  Letardus  filitim  ,  nomine  Rotbeituni  :  quem  Isembardus,  ut  puta 
proprium  vernaculum,  in  sua  aluit  et  educavit  domo.  Rotbertus  vero  factus 
grandiuscuins  ,  à  suis  comperiens  genitoribus ,  se  de  familia  Patris  exortum 
Benedicti  ;  sed  ab  Abbate  siipradicto  ut  vile  distractuni  mancipiiun  ,  indoluit , 
nec  diutiùs  dolorem  sui  animi  occulere  valuit.  Facta  igitur  fuga,  ab  Isem- 
bardi  praesentia  se  subtraxit.  Quem  longum  latere  non  ,valen3  ,  ab  eodem 
domum  reductus  ,  pœnas  luit  quas  solet  fugitivus.  bisuper  sacramento  ab  eo 
est  astrictus  ,  ne  servitutis  jugum  de  reli(juo  ferre  detrectaret.  Qui  quoniam 
adolescentiie  tempora  necdum  excesserat ,  ad  pi-sesens  siluit  :  donec  aetate 
procedente  vires  colligeret ,  quibus  suo  injusto  domino  resistere  valeret. 
Postquam  ergo  gênas  illius  flos  vestierat  juventutis  ,  elapsis  adolescentiae 
lustris,  Abbateni  expetiit  Guillelmum  ,  qui  tune  temporis  pneerat  l^loria- 
censibus  :  apud  quem  angorem  sui  cordis  cum  anxiis  deponens  suspiriis, 
conqueritur  deinjustitia  sibi  suisque  inlata.  Guillelmus  itaque  cùm  esset  vir 
strenuus,  et  suam  rempublicam  semper  augmentare  toto  aniielaret  desiderio, 
respondit  se  illius  aerunuiarum  misereri  velle  justasque  querelas  ipsius  viris 
prudentibus  palàm  facere,  et  si  (|Uo  pacto  valeret,  pra-sidium  il  11  sese  fore. 
Comperto  igitur  Isembardus  ,  Rotbertum,  quem  suum  opinabatur  servum 
esse  perpetuuni ,  ad  priorum  dominorum  confugisse  asylum  ,  mandat  Ab- 
bati  nominato,  ut  sibi  proprium  restituât  mancipium,  alioquin,  deinceps  se  eju9 
futurum  inimicuni.  Qui  missis  ad  eum  qui  sua  referrent  verba  ,  manda  vit , 
euni  quidem  ,  quem  injuste  repetebat  ,  vernaculum  Patris  Benedicti  fore, 
se  verô  inlicitè  diutiùs  ipsum  possedisse.  Quapropter  si  de  cetero  illum  lia- 
bere  vellet  servum ,  in  jus  venire  esse  necesse.  Quibus  Isembardus  auditis, 
apud  se  deliberans  ,  quoniam  Abbati  injuste  resistere  nec  fas  nec  posse  ha- 
bebat  ,  deterininatum  mandavit  diein  ,  in  (|uo  h.iec  controversia  inter  eos  fi- 
niretur.  Die  autem  staluto ,  plurimis  nobilium  et  sagacium  viris  ab  alterutra 
parte  aggregatis  ,  diù  mnltumfjue  sermone  altercatum  est  ;  sed  ?ninimè  ipsa 
calumnia  eodem  die  finem  accepit.  Tandem  vero  multis  priùs  exactis  con- 
venticulis  ,  adjudicatum  est  idem  negotiimi  monomachià  (h)  terminari  de- 
bere.  Dato  igitur  die  singularem    ineundi    pugnani,    in  condictum     conveniunt 


B 


D 


E 


1 


(a)  Hasccine  est  religio  ?  sic  ferebant  illa  tem- 
pora, quibus  temjjoribus  si  (juid  à  c[uavis  Ec- 
clesia  raplum  fuisset  ,  altaria  nudabant  ,  indue- 
bant  ciliciis  ,  flagellabant  ,  aliaque  id  genus  pa- 
trabant  :  ({uod  postea  in  morem  transiit  ,  sic  ubi 
interdictum  Ecclesiaslicum  indicebatur.  Quem 
inorcm  Gregorius  Papa  X    sustulit.  Mab'U. 

(b)  Vigebat  adhuc  saeculo    XI  duellum    in     eau- 


sis  Monachorum,  ut  patet  tura  ex  hoc  loco,  tura  ex 
aliis  pluribus.  Quaedam  exempla  profert  An- 
dréas Chesnius  in  notis  ad  Bibliolliecam  Clu- 
niacensem  ;  quc-edam  item  Acherius  noster  m 
notis  ad  Guibortum.  Memorabile  est  banc  in 
rem  Diploma  Ludovici  VI  Francorum  Régis , 
'Iheobaldo  Abbati  Fossatensi  coiicessum  anno 
MCXVIII,  ut   servi    ejus   Monasterii  advenus     ont- 


EX  MIRACULIS  S.  BENEDIGTI  ABBATIS.  485 

A  locuin,  videlicet  qui  repetebatur,  et  Airicus  quidam  nomirie,  (|ueni  Iseni- 
barclus  suo  obtultn-at  loco,  (brtis  robore,  miles  otlicio.  Erat  autem  idem 
statura  pro<'erus,  Rotbertus  vero  [)usillus.  Qui  quamvis  secum  couHigen- 
tis  corpulentiam  metueret  ,  habebat  taiiieii,  uti  postea  retulit ,  (Iduciam  in 
Pâtre  Beiiedieto  suo  jure  domino,  et  sibi  infesto  viro  hune  inculcabat  ser- 
monem  ;  .\on  ego  teaon  decerto,  sed  dominus  meus,  aijus  me  seitum  profiteo)' , 
Benedictus.  Ergo  qui  illum  impetebat  Airieus,  ut  moris  est,  primos  ictus  in-  Dudii  ritus. 
torsit  in  eum  ;  quos  ille  gratiâ  Dei  protectus  constanter  sustinens,  permansit 
inifesus  ;  et  alteriuim  verber  suo  hosti  tentaus  incutere,  viitute  Patris ,  cujus 
nomen  retinebat  mente,  manum  ipsius  ductante,  buculam  («)  elypei,  quo 
suus    tegebatur   adversaiius,    fbrtiter    perculit  :    qu<e    elavieulis,    quibus    aflixa 

B  tenebatur,  avulsis,  longiiis  resilivit,  moxque  nianus  adversarii  nuda  appa- 
ruit.  Quippe  foraiDen  in  clypeo  fuerat ,  quod  bucula  prolegebat,  deintùs 
semipetlali  alïixa  ligno,  quo  manu  retento,  gravem  ille  Rotberti  adversa- 
rius  (aeiliiis  verteret  clypeum.  Rotbertus  ceruens  nianum  secum  <limioan- 
tis  nudam,  ictu  repetito  toto  (;onamine  eam  pei'cussit,  At  ille  doloris  impa- 
tiens clypeum  remisit  :  et  quoniam  manu  debilitata ,  quà  teguiiîen  rege- 
bat,  qna  arte  se  tegeret  non  habebat,  assiduo  Rotbcx'ti  verbere  fatigatus , 
victum  se  proclamât.  Dehiue  exarmatns  à  victore,  cum  Isembardo,  pro  quo 
ignominiosum  certamen  inierat,  eonfusus  rediit  ad  propria.  De  reli(juo  , 
haud  dubius  Patrem  Benedictiun  necjuaquam  suis  defore  in  adversis  rébus. 
Ilaec  Victoria  tacta  est  Floriacensibus  non  modica  exsultiitio,  hostibus  verô 
niaxima  conliisio.  Porrb  demonstravit  Pater  sanctus  in  hoc  facto  neminem, 
suos  posse    aliquo   paeto    distrahere    vernaculos.     Videant  sibi,    qui   famulos  , 

C  census,  prœdia ,  sanctis  locis  attributa  ob  laudes  omnipotenti  Domino  per- 
solvendas,   nefariè  distribuunt  laicis,   seu  cujus('um(|iie  generis  personis  .  .  , 

Albericus   unus   ex   Primoribus  castri  Castellionis  (/»),    quod   est  situm   super         xv. 
Lupam     fluviolum  ,     vesaniœ     stimulis    agitatus ,    creberrimis    depraedationibus      iv«Jo  ex 
prsedia  sîepiiis  dicendi    Patris  devastaljat,    maxime   illa    qute  curti  Matriniacen-  t,°s""x"fô'nit' 
si  (c)  adjacent.   Qua  de  re ,    mandaverunt    sibi   tam    Abbas    Rainerins  ,    quàm  niniiicatio- 
Fratres   sub    eo    degentes,    ut    commissa     corrigeret,     et    de    cetero    adversùs  '"'fi"''''^ 

_  n  1-  I-  •  /-v    ■  -i    i         I  nialc  [)erit. 

Patrem  Benedictum  talia  committere  caveret.  Qui  pro  niinlo  ducens  man- 
data ,  pessimis  adjecit  pejora.  Dolentes  verô  Fratres  Patrem  saepiîis  nomi- 
nandutn  conteniptui  haberi  ,  et  fanuilos  suos  extenuari  ;  inito  consilio  con- 
corditer  praedonem  illum  cum  sibi  in  hoc  scelere  participantibus  anathema- 
tis    mucrone,    ni    cessaret ,    et    neglecta    emendaret ,    mulctarunt.    Idem    autem 

D  in  malis  perseverans,  eorum  excommunicationem  quasi  aliquod  f'rivolum 
despexit  :  induratus  animo,  neglecta  neglexit  emendare,  et  à  sua  perversitate 
noluit  cessare.  Proinde  Omnipotens  ^  qui  clamores  humilium  nequa(juam 
spernit ,  et  (jui  gemitus  viduarum  et  pupillorum  ex  alto  prospicit ,  digna- 
tus  est  consolari  sub  hac  anxietate  servos  suos.  Contigit  enim,  ut  suprafa- 
tus  prîedo  ductaret  exercitum  Comitis  Tlieobaldi  super  habitatores  castri  , 
quod  à  secularibus  viris  turpi  censetur  vocabulo  ;  à  nobis  verô,  (juii)iis  pro- 
hibitum  est  turpiter  loqui,  Malum  talentum  vocatur.  Qui  dum  Dux  in  pri- 
mo agmine  iter  faceret ,  propter  curtem  jam  dictam  Matriniacensem ,  ex- 
territi  qui  eam  inhabitabant,  videntes  hominem  sibi  infestum  cum  tanta  af- 
fore  militum  multitudine,  exierunt  ei  obvii  cum  armis ,  in  locis  videlicet 
oportunis    ejusdem    vici  ,     ne   patentibus   sibi    aditibus   valeret    eis  aliquid    in- 

E  ferre  discriminis.  Unde  indignatus  ille  ne{|uam  ,  comminatus  est  cum  nuiKo 
juramento ,  perfetïto  negotio  quô  tendebat  ,  se  omnes  eos  captos  ductu- 
rum,  insuper  et  vicum  eumdem  incensiuaun.  Cui  viri  illi  respondentes ,  di- 
xerimt  :  Te  quidem  palam  est  mullum  posse,  et  velle  nobis  nocendi  liabere.  Pc- 
iens  autem  est  Deus,  meritis  domini  riostri,  cnjiis  servi  sumus  Beuedicti,  ab  in- 
terminatis  à   te  patenter    liberare    nos    calamitatibus.    Ille    cum    voce    niinaci ,     equo 

nés   hombies  ,    tam  libe.ros  quàiti  servos,  in  iminibus  f^ide  Glossariuin   Ca/igii. 

negntiif  liberain  lutbeant   testiflcaiidi  et    betlaiidi  U-  (b)    Vulgo    CliaslilUtn-sur-Loiu,     supra     Monletn- 

cenliam.     Id    postea    proliibuit  Gregorius    Papa    IX.  Argi  ad  (>it[>ain  amncin  in    Burgundia:    pago    Was- 

litteris     datis     ad     Abbat<>in    et    Moiiachos     Kossa-  tinciis',  le  Gastinois. 

tenses.  MabUimius .  Vide  Tom.  X,    pag.    lil.ii.    a.  (r'j    Viilgô    In    Cnrir     ifnri-jnr  ^     ilionivci»      Seno- 

(rt)   Uiiibo     clypci,    ubi    manus  inserenda,   vulgô  nonsis    sub   Decanalu    Wastinciisi  ;   ad    quem  etiam 

Boucla ,'     unde    Gallicuin     iioinen    elypei     Bouclier.  pertinot    Bordellujn,    sic    dictuin     secularibus   turpi 

Ppp  iij 


486  EX  MIRACULIS  S.  BENEDICTI  ABBATIS. 

calcaribus    concitato,     quô    tendebat    penexit.    Miser,     qui    cùm    Patreni    Be-    A 
nedictum   debuisset    supplici  voce,    ut  ei  in  auxilium  esset  in   tali  discrimine  , 
ne   periclitaretnr    exposcere,    contestatus   est ,   serves  illius   in    prsedam  se   mi- 
naturum,     bona    eorum    direpturum,    et    habitacula     igni    crematurum.     Dum 
ergo  pervenisset  ad  castrum  superiùs  relatum  ;  adorsus  illud  cum  prima  quam 
regebat   coliorte,     (  reliquus    enim    exercitus   cum    Comité    longè    pôst    seque- 
batur)  cœpit  sagittis  et   diversis    missilibus  eos  qui  intus  erant   infestare.    Ar- 
niati  verô   egressi    portas   castri    ejusdem  indigenae,    in   eo    quod    accidit   pro- 
bati    sunt    strenuè    restitisse.    Tendens    enim    quidam   adversse    partis    arcum  , 
jecit   sagittam   in   Albericum,   qui  ea  ictus    super  unum   suorum   genuuni,  mox 
de    equo    cui   insidebat    ita    proclivus    corruens,    ut    galea    telluri    illideretur , 
expiravit.    Et   quas  incassum    adversùs  Patreni    nostrum    effuderat    minas  ,    pe- 
rire    permisit  :     nihil    nempe    post   vulnus  acceptum    loqui    valuit.    Hujusmodi  B 
rt-tributionem   superbo   Deus  ultionum    Dominus   reddidit. 
xxill.  Prseterea      Comité     Pictavensium      («)      in      expeditionem     Jerosolymitanam 

P'xtones  ter-  ,„,,]|-3  arniatorum  millia  ducente  ,  uxor  ipsius  curam  acrebat  provinciarum 
tiuni  Wasio-  potcstati  suse  subditarum.  Unde  factum  est ,  dum  Guasconiam  peragraret . 
'"''"*  ut    transmeata    Garonna ,     fines    ejusdem    regionis  attingeret ,    in   quibus   posi- 

tus  est    locus    superiùs    memoratus    Pontons   {h),    videlicet    in    pago   Ausiensi  , 
super    flumen    Adurcium  ,     ditioni    Floriacensium   Fratrimi    siil)ditus  :   ubi  ,    ut 
•  Maiiri       di\imus,   jam    dicti    celeberrimi    Martyris  *    reliquiie  ■•liabentur.    Invitante   igi- 
tiir    itineris    necessitate ,    Comitissa    militum    vallata     phalange    hospitium    ibi- 
dem    accepit.     Comperto    ergo     ante     triduum     Pictavorum     adventu,     incolae 
eorum    locoriun ,    metu    ipsorum ,     quoniam    dominationeni    eorum   valdè  exo- 
sam  habent ,   omnia    sua    quae  in     Ecclesiam    inferri    licebat    advehunt ,   et    in  C 
Oratorio    ejusdem    possessionis    congerunt ,   vestium  diversas   species  ,    alimen- 
ta,   et    cetera    humanis  usibus   accommoda.    Hospitati  itaque    Pictavi   audiunt  , 
provinciales  omnia    sua,    ut  dictum   est,   in  Ecclesia   conjecisse ,    ceteris  (quam- 
vis    sit    praeceps    eadem    natio   ad    audenda     qu;eque    illicita,  )     sacrum    tanien 
foiiiiidantibus    temerare    locum  ,    unus    eorum    audacior   reliquis  ,    prorumpens 
in    Ecclesiam,   saccum   frumento    plénum   humeris  imponens   suis,   onustus   sa- 
crilegio    proprium    repedavit   ad    hospitium  ,    nequaquam   diu    super  tali   gavi- 
surus  facto  .... 
An.  1036.         Jlegina    Mathilde     metas    vivendi    excédante  ,     Rex    Ainricus    in    conjugium 
^^^^:        sibi   adscivit   filiam   Régis   Russorum    *,    nomine   Annam.    Hfec   ei   peperit  très 
ffis'^Jxor  et  f'i'os,     Philippum.    Rotbertum,     Hugonem  :     quorum     Rotbertus    adhuc    pue- 
fii'i.  ruius    decessit  ,     Hugo    Comitatum    postmodum    Virimandensium    adeptus    est  ;  D 

An  *i06o'     I^bi!ipp"s    autem,     pâtre    defuncto,    totius    regni    Francorum   gubernacula  ob- 
l'hliii.pus  r  tiuuit.    Septennis   (c)    autem    erat ,    quando    pater   defungitur  ;  qua   de  re  sor- 
^^^l.:  titus    est   tutelam   illius  vir   inlustrissimus    Balduinus    id)   Flandrensium   Comes  : 

fcjus  tiitor  .  ,         .      .      ,  ....  .  1  •  1  ¥^i  •!•  •         1 

Baidiiimis  qui  prudentissuue  regni  admniistrans  negotia,  donec  idem  Plnlippus  intel- 
Fiandr.    Co-  ijoi^iJes    attinijcret    annos ,     tvrannos    per    totam     pullulantes     Franciam     tain 

mes  dictas  ^      .,..  ,    "  .  i  -^         ^       '  •  .  ■      r     -^      n      ■    J- 

iiisulaiius.       consiiiis   quam    armis    perdomuit,    et    pacem    maximam   teneri    tecit.    rromde, 

An.  1071.     IMiilippo  jam    juvene    facto,    integrum   absque    unius    viculi    imminutione    reg- 

Lixor  Phi-  '"""   festituit  :    et    ipse    non    multo    post   vivendi    finem    fecit.  Philippus   verô 

lippi  Régis     in    primis  multa    strenuè    gessit   annis,   sed   setate  procedente,   mole  carnis  ag- 

DucTs  w'ia*     gi^'ivatus,    amplioicm    operam    cibo  induisit    et    sommo,     quàm    rébus    bellicis. 

*  tivientii  Hic    Ducis  *  Fcisifie    filiam    nomine    Bertam    in     matrimonium     accepit,     qu?e 

ei     genuit     Ludovicum.     flebellaverunt     autem     contra     eum    quidam    Franco-  E 
rum    Proceres  ,    opibus    et    viribus    Guillelmi    Régis     Anglorum     fîdentes  :     ex 

vocabulo  ;  Monachh  YCTÔ  .  quihu.f  pro/iibitum  est  tut-  Arragoniae     nnpsit   :    defuncto    autem     Sanchio    an. 

pitcr    loqui,    Maluiu-talentum,    ut    mox    infrà.    Ma-  1094,  Duci  AquitaniaB  juncla  est. 

triniaci    non    semel    meniinit    Adrevaldus    in   Mira-  [b)    Vulgô   Saint   Maur  de   Pontons,    qui   Priora- 

culis    S.    Benedicti.  lus    in   libris   editis    dicitur    esse    dioecesis   Aginnen- 

[a]  Guillelmo    IX  qui    ad   loca     sancta     profectus  sis  ,    rectiùs    liîc     Ausciensis ,     d'Ausch  ,     siquidem 

est  an.    llOl.    Sunt  qui   existiinant    hune  Comitem  situs    dicitur   super    fluvium    Adurcium  ,    vernaculè 

Pictaviensem  ,       Aquitaniae     Ducem     decrevisse      ,  l'Adour.    Mabil. 

«   Guillehno       Rufo     Régi     Anglorum       Aquitaniae  (c)  Ergo    Philippus    natus    est     an.    MLIII  ;    nam 

»   Ducatum  ,      totamque      terram    suam     invadiare,  Henricus  cjus  pater  decessit  an.  MLX.  Mabil. 

T>  censumque     copiosum      abundanter       ab      illius  [d)    Balduino    V    Pio   et     Insulano     niinisterium 

»   aerario     haurire,    unde     nobiliter     expleret    iter  .  regni    Regisque     admodùm    parvuli      Philippi     filii 

»   quod  cupiebat  inire  »./;«  Orrfer.   Fit.    Eccl.  IJist.  tutelam    delegarit     Henricus       Rex      moriens  ,     ob 

Lib.    10.     Guillelraus    iste    uxorem    habuit     Philip-  Adelam    uxorem,  sororem    suam,    Philippi   amitam. 

pam  ,    cognomine     Mathildem  ,       filiam      Guillelmi  Obiit  Balduinus  1 .  Septemb.  an.  1067. 
IV    Comitis   Tolosae,  quae   an.  1085  Sanchio  I    Régi 


EX  MIRACULIS  S.  BENEDICTI  ABBATIS.  487 

A  qiiihus  Hugo  («)  de  Puteolo  adversùs  eiini  arma  conipuit,  plures  sihi  ads- 
ciscens  aiixiliatores.  Ilex  vero  ejiis  aiidaciaiii  compescfre  cupiens ,  unde- 
quaqiie  militum  coiitrahit  inaniini.  luter  reliquos  etiani  aiixiliares  exerci- 
tun»  de  Buignndia  adveiitare  jiihet  :  qui  aeeepto  inandato,  in  Franciani  pro- 
perant ,  Diix  videlicet  ejusdem  Burgiindiae  Odo ,  Nivernensiuni  Conies  {h) 
Guillelimis,  Autissiodorensiuin  Poiitifex  (iaufredus,  el  alii  quamplures  ,  quos 
retexere  perloiigum  putavinius.  Hi  oœptuni  iter  carpentes  ,  via  diictaiite ,  in 
quodarn  praedio  I^atris  lîenedicti  ,  Kveram  (c)  vocato  ,  nietationeni  acce- 
perunt.  Ut  verô  uioris  agrestium  est  ,  in  adventii  militum  foruiidare  ,  per- 
strepere  ,  (|uaqua  versum  fugere  ,  sua  in  locis  tutioril)us  recondere  ;  maxi- 
me in  tanto  strepitu  rustici  suprà  memorati  pagi  oninia  sua  ad  Ecclesiam 
convehunt  ,    tam     annonam   quàin    snpellectilem   variam.    Porro    militum    pha- 

B  langes,  postquam  fessa  labore  vi;e  corpora  dapibus  relevarunt  ,  eibai-ia  suis 
pioeuraturi  equis  ,  comperiunt  rui'ieolas  suam  totam  annonam  in  Ecclesia 
alxlidisse.  Undè  animis  dejecti  ,  referunt  ad  Principes  exercitus  rem  om- 
nem  ex  ordine.  Rusticos  scilicet,  spem  sui  victus  ad  tutiorem  portuni  ,  Ec- 
elesiam  dioo  ,  (;ontulisse  :  nec  sii^i  penitùs  velle  dare  aut  vendere  alimenta 
suis  vehiculis  necessaria.  At  illi  oonsilii  extorres ,  quid  agant  ignorant.  I\e- 
que  euim  Sanctorum  violatores  locorum  fieri  volunt  ,  seii  praesumunt.  Epis- 
copus  itaque  ,  qui  cautior  ceteris  esse  dehuerat  ,  juvenili  actus  temeritate  , 
scurriii  interrogat  sermone  ,  utrùm  eam  annoniam  liomines  in  Ecclesiam 
contulissent  ?  Cui  cîim  responsum  esset  :  Etiam.  Igitur  ,  inquit  ,  liomines  a!)-  Ecclesia;  vio- 
straliant.  Jubet  ergo  pr3epetes(d)  ire,  et  quantum  liordei  nécessitas  expetebat  ,  nies  imniti. 
suis  praebere   equis.    Properatur    ad  Ecclesiam  ;   violenter   hordeum   ab   ea  ab- 

C  straliitur  :  pabulum  exinde  equis  snbministratur.  In  crastino  ,  quô  cœper.iiit 
tendunt  :  niiiil  noxae  se  contraxisse  credentes  apud  Patrem  Benedictum  pio 
infractione  illius  loci  ,  et  injuria  suis  illata.  Enimvero,  llege  cum  reliqnis 
militum  legionibus  ad  Puteolum  festinante  ,  et  ipsi  ei  occurrunt.  Castra  me- 
tantur  tam  ipsi,  quàm  Kex  ,  circa  ipsum  castrum.  Obsesso  itaque  c.istro , 
post  crebras  aggressiones ,  aliquot  diebus  ibidem  jam  peractis  ,  die  fjuadam 
illi  qui  inclusi  videbantur  ,  Hugo  videlicet  cum  suis  ,  apertis  portis  ,  impro- 
visi  adsunt  obsidentibus  ,  omnigeno  bellorum  timiultu  personantes  ,  corni- 
cinibus  etiam  liorrifico  boatu  eoncrepantibus.  Exterriti  qui  in  castris  erant 
subitâ  hostium  audaciâ  ,  credunt  totius  Franciœ  militum  cohortes  noctu  ca- 
strum idem  intrasse,  et  idcirco  Hugonem  ad  tanti  ausum  facinoris  proru- 
pisse.  Quid  plura  P    Terga  vertunt  ,    fugae   praesidio  sese    conmnttentes  :   diver- 

D  sarum  specierum  tentoria  varia  •  supellectili  plena  linquentes ,  et  cetera  quae 
ad  tantam  expeditionein  necessaria  convexerant.  Hostes  eos  fugere  cer- 
nentes  ,  quod  ne<[naquam  mente  anteà  concipere  pr;rsumpserant  ,  ut  à  pau- 
cis  tanta  multitudo  fiigaretur  ,  acriùs  insequuntnr.  Capti  sunt  igitur  in  illa 
fuga  quaniplurimi  nobiles  viri  ,  maxime  exercitus  Burgundite  ,  qui  Patrem 
Benedictum  injuriari  ausi  fuerant ,  direptores  ipsius  existentes  possessionis. 
Denique  Episcopus  ,  (jui  alios  sermone  illusoriè  prolato  nefariè  agere  impu- 
lerat ,  cum  pâtre  Nivernensium  Comité  captus  ,  coactus  est  seipsum  non  i:io- 
dicae  quantitiUis  pecunia  redimere  :  à  qua  demùm  captura  exeiiiptus  ,  IHo- 
riacum  petens ,  fatetur  se  stultè  egisse  ,  et  quae  sibi  acciderant  juste  conti- 
gisse.  \'eniam  petit  ,  promeretur.  In  ea  fuga  completum  videres  ,  quod  in 
fine  Deuteronomii    legitur    in    imprecationibus ,    <|uas  vir    Dei   Moyses   populo 

(a)    Puteoli,    vulgo     le    /'iiifet,      obsidioncin     ro-  ail    an.    1083,    qiio   subscribit  cum  filiis  suis  Ragi- 

fcrciidam      cxistiinnmiis   ad    an.    1078     vel  circiter.  naldo  ,     W'illeliiio,      et       Kotbcrlo     Aulissioilorcnsi 

Cùm   enim    adsit     inler   aiixiliarcs   tiirinas    Pliilij)j)i  Ëpiscopo,    cliarUe    periiiutationis    tuin     llugono   III 

Régis,     Odo     qui     factus    est  Dux    Burgundiae   an.  Nivcrncnsis       civitatis       prwsule.     Ilabuil     Guillel- 

1078,    non      jwlest     rcvocari      ante    hune   annutn.  mus    iste    uxorem      Ermengardim  ,     sororcui     Mi- 

In     illâ    obsidione    capti    sunt      Guillelmus    Cornes  lonis     III     Comitis     Barri     super     Sequan; m  ,    «pio 

Nivernensis  ,       necnon     Gaufrcdus      Autissiodoren-  matrimouio       adoptus     est     Comitatum      Tornodo- 

sium    prxsul,    ut    narrât  Tortarius.  rensem.     Fuit     etiam     Cornes     Autissiodorcnsis     ul 

(6)       Guillelmus  ,     Cornes     Nivernensis   ,      filius  videre   est   in   Cliron.     S.    Vinc.     Met.     Tora.    X  , 

Rainaldi    Comitis    qui  juxla  Hugonem     Pictavinum  pag.   322. 

et  Chronographuiu   S.    Vincent.    .Met.    uxorem   du-  (c)    Evera  ,     Yevre  -  le  -  C/iasleau,  diœcesis    Au- 

xit   sororein  Robciti   Régis,  nomine    Advisam    :    cui  rclianensis,      ubi      Prioratus      Floriato      subjoctus. 

Rainaldo     attribuunt     multolies      quidam     Ciirono-  Mabil. 

graplii     quie    Comiti      Rurgundionum    trans    .Saonae  {d)    Sic      apud     Bollandianos    et        Mabilloniuni. 

fluvium      ejusdem       cognominis       conveiiiunt.       De  Alii    habent   perpétuât  ',    quod    nomen     oflicii     nii- 

Guillelmo   mulla     referuntur    ab    an.     1013     usque  litaris  esse   putaverunt. 


488 


EX  MIRACULIS  S.  BENEDICTI  ABBâTIS. 


Deut.  28.  25. 
£cvi/.26.l7. 

XXVI. 


XXVII. 
Inccndiuin 
Fioriaci . 
An.   1095. 


XX.XV1. 

Bapax    mor- 
te punitus. 


Israël!  iinprecatus   est  ,   si   à     lege     Dei     sui    aliquando    recederet  :  Per   unam  ,  A 
inquit  ,    viam     egredieins    contra    hostes    tiios ,    et  per   septem   fugies.   Et   in   Leviti- 
co  :  Fugietis,  neminepersequente. 

Unus  ex  Fratribus  ,  cognomento  Gillebertus  ,  qui  cœmentariis  fuerat  prae- 
fectus  prsetaxato  operi  insistentibiis ,  pecuiiiis  minus  aliquando  abundans , 
ibat  eircumiens  loca  plurinia  ,  et  dueens  secnm  semini-verjjios ....  Duni 
ergo  circuniqiiaque  discurreret  (a)  Vitriacwn  advenit  :  qui  locus  regalis  pa- 
latii  hmorificentiâ  nostris  temporibus  decwabatur.  Ingressus  itaque  Ecclesiam  , 
exbortatorio  sermone  populum  commonefaciebat ,  vitae  prtiesentis  niutabili- 
tatem  fugere .  .  .  Aderat  autem  in  eodem  populo  rusticus  quidam  Marcus , 
etc.  .  . . 

Anno  ajj  Incarnatione  Domini  millésime  nonagesimo  quinto  ,  Hamma  vo- 
racis  ignis  maximam  Floriacensis  burgi  consumsit  parlem.  Incognitum  au-  B 
tem  habetur  ,  utrum  casuale  ,  an  furtivuin  idem  fuerit  incendium  ;  nocte 
siquidem  ,  quae  sacratissimum  diem  Dominicum  Paschae  subsecuta  est ,  vehe- 
mens  ignis  unam  corripuit  domorum  ,  quae  à  parte  septemtrionali  exceptae 
erant  à  olausura  ejusdem  burgi  ;  quae  ciiin  esset  receptaculuni  boum ,  ha- 
I)e])at  feni  plurimum  et  palearum.  llaec  vero  licèt  sint  omni  tempore  Ise- 
tissimum  ignis  pabulum  ,  ea  tamen  multo  niagis  tempestate ,  quia  excinsis 
reliquis  ventis  ,  solus  aquilo  libero  flatu  orbem  praeflabat  Oallicum  :  qui  om- 
uia  more  suo  adurens  ,  arida  reddiderat  ,  nulla  penitus  pluvige  stillante  gutta 
per  aliquot  temporis  spatia.  Igitur  ineipiente  tertia  noctis  parte  ,  quae  Con- 
ticinium  voeatur ,  perstrepentibus  illis  qui  primi  videnuit  ignem  aceeiidi  , 
vulgus  reliquum  expergefactum  ,  etc.  .  .  .  Nec  minus  librorum  perneces- 
sariani  copiam  amittere  ignis  violentia  pertimescentes ,  eôdem  congessiinus  C 
cum  testamentorum  et  privilegiorum  nostroruni  congerie.  Metuebamus  enim 
ne  turrietila  in  quii  haec  recondita  erant ,  ignium  viribus  succumbens  in  fa- 
villas  redigeretiu" ,  etc.  .  .  . 

In  territorio  Nivernensi  quoddam  habetur  castrum  ,  lluhen  nnncupatum  , 
in  pra^rupti  cujusdam  collis  cacumine  :  hujus  dominns  Hugo  dioebatur  , 
provectae  aetatis  vir.  Hic  filium  genuerat  vocabnlo  (lauterium  ,  qui  juvenilis 
a?vi  elatus  supercilio  ,  minus  de  omnipotentis  Dei  pertractans  mandatis ,  res 
Ecclesiarum  et  pauperum  ,  rapinis  inliians  ,  diripere  ,  et  suis  in  necessitati- 
bus  expendere  ardebat.  Unde  arl)itratus  opimam  de  jam  memorata  posses- 
sione  [  scilicet  Castellione  (fc),  ubi  beatus  Confessor  Possennus  (c)  re- 
quiescit  ]  praedam  se  posse  abducere  ,  propter  multitndinem  diversorum 
animaliuin  ,  quae  in  eodem  erant  loco  ,  (est  enim  alendorum  animalium  D 
opportunus  ,  ob  fertilitatem  pabulorum  ;  )  assumptis  coliortibus  eqnitum 
seu  peditum  ,  devenit  illuc  ,  neque  Dei  veritus  offensam  ,  neque  Patris 
nostri  meritum.  Porrô  accolae  loci  ipsius ,  et  circa  positi  ruris ,  compe- 
rientes  ejus  insanani  cupidinem  ,  pertimescentes  copiosum  praedonum  nu- 
merum  ;  asciverunt  in  auxilium  sibi  Dominum  castri  quod  dicitur  sancti 
Briccii  ,  Rotbertuni  nomine  ,  strenuum  sanè  tam  armis  quàm  consiliis  virum  : 
qui  vallatus  suorum  cuneo,  proii^pto  accurrit  animo ,  paratus  cum  eis  ,  si 
quod  immineret  ,  subire  dispendium  ,  pro  Patris  promerendo  suffragio,  et 
vicinorum  qui  se  expetierant  conmiodis.  Gauterius  itaque  aggressus  Castel- 
lionenses  ,  satagebat  opère  perficere ,  quod  mente  conceperat  :  ruricolas 
videlicet  ,    eorum     pecora  ,     et     spolia   secum    abducere.    Rotbertus   autem   ei 


obviam  progressus  cum     suis  ,    conjunctis   quoque  sibi   locorum    contiguorum 


E 


[a]  Robertus  Rex  fréquenter  Vitriacum  acce- 
debat  ,  pleniinque  Aurelianis  commorabalur. 
Hinc  investigandum  videtur  Vitriacum  istud 
non  in  Briegio  pago,  ast  vel  in  Aureliano,  vel 
$altem  non  procul  illo.  Exstat  in  silvâ  Aurelia- 
nensi  in  Arcbidiaconatii  Piteverensi  Ecciesia 
Baptismalis  S.  Medardi  de  Vitriaco  [y'itrj),  ad 
Abbatiam  Floriacensem  j)ertinens  ,  quae  temj)ore 
Helgaudi  Mnnasteriuin  S.  Medardi  in  F'itriaco  castro 
vQcabatur,  posteà  l'Eglise  S.  Mar  à  P'itry-le-Clia.ttel^ 
ut  videre  est,  Tom.  X,  pag.  315.  Visitur  ,  ut  jam 
monuimus  pag.  197  n.  b.  inter  Regias  Fontis- 
Blaudi  aedes  et  Moretum  Crux  Vitriaci,  quo  in 
toco    olim        castrutn       cognomine       fuisse      augu- 


ramur  cum  Mabillonio.  Olim  silva  Fontisbiaudi , 
Bieria  nominabatiir.  At  juxta  Chronographuin 
Senonensem  ,  non  Vitriaco  in  Briegio,  ven'im 
in  Bieri(î  ,  extremum  dédit  spiritum  flenricus 
Rex  :  qua;  sanè  finnant  Vitriacum  noslruin  in 
Aurelianensi  pago. 

[b)  Caslellio  ad  Ligerim  ,  Chastillon-sui-Loire ^ 
aequè  ferè  Aureliâ  et  Niverno  dissita. 

(c)  Poscnnus  voeatur  in  Andreani  libri  ver- 
sione  nietricâ  per  Tortarium  ,  qui  hujus  Sancti 
niiraculum  et  inventionem  sic  canit  : 

Corpore  .  Constantin    de  sacro  prode  Posenni. 
Bismonitiis,  flagrii  tertio  corriperis.  Mabil. 

colonis, 


EX  MIRACULIS  S.  BENEDICTI  ABBATIS.  489 

A  colonis,  conferre  cum  eo  non  valens,  ejus  timendo  copias,  terga  vertit. 
Gauterius  ergo  siios  multis  olamorihus  adhortatus ,  equoque  oui  insidebat 
calcaribus  incitato,  ipsum  perniciter  insequitur.  Quem  Rotbertus  jam  jam- 
que  sibi  appropiantem  cernens,  ut  puta  moris  est  fugientium,  hasta  super 
humerum  rejecta,  ferrum  hastae  sequenti  opposuit.  At  ille  conatus  hostis  ne- 
quaquam  prsevidens,  dum  incantiùs  attingere  eum  equo  ardescit,  in  ferrum 
ruit  :  quod  gutturi  illius  immersum  absque  dilatione  vitâ  privavit.  Viden- 
tes  vero  satellites  ejus  dominum  suum  exanimatum,  ululatibus  aërem,  la- 
crymis  gênas  opplentes ,  humeris  corpus  imponentes ,  abire  niaturant.  Mise- 
rante  ipso,  cujus  interierat  ferro ,  illis  quoque  quos  praedatum  venerat, 
concedentibus  liberam  fugiendi  copiam,  laudesque  proclamantibus  omnipo- 
tenti  Deo ,   grates  Patri    Benedicto ,    sanctoque   Confessori    Posenno ,    de   tam 

B  céleri    hostis    sui    niultatione.    Genitor   autem    genitrixque    defuncti   cémentes 
exstinotum    filium,   in   quo   tota  spes  pendebat  illorum  ,  quoniam   hune   solum 
possidebant  ;   non  est  facile   dicere    quos    ediderint    gemitus,  quantas  fuderint 
lacrymas ,    inconsolabili    lugentes    maestitia ,    quem    amplectebantur    dilectione      Damnum 
unica.    Metuentes   vero    futuram   discussionem    justi  judicis   Uei,    (erant   enim  parentes  res- 
timorati)  quoniam    spes    omnis   de   vitâ    corporis    sublata     fuerat,    tractabant,  ' 

qualiter    aniraae   ipsius  consulerent,    quatinus  indulgentiani    inv»^niret,   qui  ex- 
trenia   sua    tam   pessimè    praecipitaverat.    Adsumto   igitur    Autisiodorensi    An- 
tistite,   venerabili  sane   viro,   cum  grandi  apparatu  exsequiarum    et   exanimato 
filii  sui   corpore    Floriacum    properant.    Advoluti    autem    genibus   Hugonis  *,      *  f.  suprà 
qui   tune  in  eodem    loco   Abbatis    fungebatur  offîcio,    et    totius    congregatio-  ^"P-  ^■ 
nis  ;    implorant    vincula   reatus   defuncti    precibus    eorum   solvi  :    certum    te- 

C  nentes,   in  conspectu   summi  judicis   ipsius   laxandum  crimen,    s.i  quibus  illata 
injuria  fuerat,   in  prœsenti  toto  animo   ipsam    priùs  remitterent.   Unde   et   ca- 
licem   purissimi  auri    libram    habentem ,   in  dextera   filii    sui  ponunt ,    et   illum      ei  caiiccm 
pro  vadimonio   offerunt,    quatinus    proraptiorem    veniam    delicti    sui    adsequi  ""re""»  of- 

^  c-       V  .•  M.  •..  M.       •      •  1  forunt  manu 

mereretur.  Si  aliquam  recompensationem  pro  tementate  ipsms  exsolverent  :  .lefuncti 
credentes  quotiens  in  eo  sacrificium  suramae  divinitati  offerretur,  nequaquam 
ejusdem  sacrificii  ipsum  esse  exsortem.  Fratres  itaque  pia  misera tione  per- 
moti,  generaliter  pro  eo  sacrificium  omnipotenti  Domino  obtulerunt,  ab- 
solvi  poscentes  ipsius  offensas,  et  ipsi  secundùm  possibilitatem  à  Christo  fî- 
delibus  suis  concessam  ,  quod  in  eos  deliquerat ,  rémittentes  :  expletisque 
funereis  honore  congruo  ofïîciis ,  genitores  cum  nobilibus  viris  quos  in 
suo     adsciverant    comitatu,     ad    propria    dimisere,     non    mediocrem  consola- 

D  tionem  de  sainte    filii  sui    reportantes. 

Interjectis    aliquantis    annorum     curriculis ,     confederati    de     vicinae     parti-  xxxvil 
bus  Burgundiae   adversus    eosdem    Castellionenses,     quidam     praedones    glome-      Praedones 
raverunt   non    infirmam    manum    satellitum,    equitum    et    peditum.     Transito  '''&*?*  ""'^* 
autem    amne   Ligerico,   diffuderunt  se  per  rura    ad    ipsum   praedium   pertinen- 
tia.   Tanta    vero    erat    illis    securitas    confidentibus    in    sua    multitudine,    et 
tanta   arrogantia    de  robore  et  aptitudine  suae  juventutis,   ut    scurram   se  prae- 
cedere    facerent,    qui   musico  instrumento   res  fortiter  gestas  et   priorum    bella 
praecineret  :    quatinus   bis   acriùs  incitarentur    ad  ea  peragenda,  quae    maligno 
conceperant  animo.    Erat    autem    Praepositus   ipsius   possessionis    constitutus   à 
fratribus   eo    tempore   quidam    vir    probus  ,   Aimericus   vocabulo ,    qui    mundi 
relictis    pompis  ,     adsumto     habitu     monachico ,     omnipotenti     Domino    fideli 

E  famulabatur  obsequio,  Patri  Benedicto  in  sibi  commissis  exsistens  jugiter  fî- 
delis.  Hic  antequam  vestem  mutasset,  Sacerdotis  fungebatur  ofïicio  :  oui 
vicini,  et  qui  eum  noverant,  testimonium  deferebant  légitimé  conserva- 
tum,  quamdiu  in  clericatûs  permanserat  sorte.  Itaque  phalanges  rapacium 
effractis  domibus  ruricolarum ,  ornaverunt  se  spoliis,  agentes  prœ  se  grè- 
ges pecorum,  quos  in  contiguis  torrentum  pratis,  seu  in  littore  Ligeris  re- 
pererant  pascentes.  Plurimam  siquidem  eorum  multitudinem  rustici  qui  prse- 
donum  praescierant  adventum,  in  silvis  et  in  confragosis  abdiderant  valli- 
bus.  Igitur  praeeunte  cantore,  ut  pote  nihil  formidinis  habentes ,  ad  litus 
properant  amnis,  ubi  plures  suorum  ad  custodiam  navium  coUocaverant, 
quibus  eumdem  transnavigaverant  fluvium.  Porro  coloni  jamdictae  possessio- 
nis in  unum  jam  confluxerant,  sequentes  eos  à  longé  :  nequaquam  enim 
Tome  XI.  Q  q  q 


490  EX  MIRACULIS  S.  BENEDICTI  ABBATIS. 

appropiare  audebant.  Jamclictus  autem  Praepositus  non  minimum  in  corde  A 
concipiens  dolorem  ,  anxiebatur  valde,  ignorans  quid  potissimum  agere  de- 
beret  ;  neque  enim  sibi  vel  suis  tutum  fore  advertebat  in  hostes  irruere,  ne- 
que  ipsorum  navigium  praeoccupare  :  cùm  lii,  qui  ad  eum  convenerant, 
pauci  essent  numéro,  nec  satis  animo  constantes.  Enimverô  quoniam  dee- 
rant  vires  hominum,  et  robore  destituebatur  humano ,  totis  medullis  con- 
vertitur  ad  divinum  suffragium  :  totoque  in  terram  prostratus  corpore ,  cœ- 
litus  suis  exorabat  auxiliari.  Et  versus  ad  hostes,  in  nomine  Domini  male- 
dixit  illis  ;  suisque  praecepit,  cum  clamore  maximo  terga  malignorum  à  longe 
insequi  :  qui  jam  per  collis  declivum  descendentes ,  festinabant  adscensis 
navibus  ad  sua  regredi,  neminem  suis  obviare  ausibus  audere  suspicantes. 
4uditis  ergo  post  sua  vestigia  vociferantiuni  tumultibus,  et  clamore  tan- 
quam  sese  invicem  exhortantium,  tanttjs  corda  ipsorum  induit  metus,  ut  B 
prgecipiti  omnes  se  traderent  fugae,  et  certatim  cursu  pernici  pervolarent 
ad  flumen  :  nuUusque  esset  qui  eos  à  fuga  cohibere  aggrederetur,  ut  in  tali 
negotio   fieri   adsolet.   Qui  enim   duces   fuerant  in  scelere,    primi   erant  fugae. 

/o6. 38. 31.  Xunc  illud  beati  Job  dictum,  quamquam  sub  alio  intellectu,  videres  imple- 
tum  :  Versa  est  in  luctum  cithara.  et  organum  in  vocern  flentium.  Itaque  prse- 
cipitanter  in  scaphas  ingressi  ,  dum  eorum  unusquisque  transvehi  flumine 
accélérât,  pondère  multitudinis  adgravatae ,  cùm  processissent  in  altum,  sub- 
mersae  dehiscunt.  Resonabant  litora  gemitu  ac  clamore  miserorum  et  mo- 
rientium  ulula tibus  :  concava  vallium  et  nemorum  condensa  respondebant. 
Videres  Ligeris  alveo  arcus  cum  sagittis,  hastas  etiam  cum  clypeis  subna- 
tare,  quae  fluvius  celeritate  qua  decurrit,  inferius  devehebat.  Ferunt  autem 
eos  qui  in  amnis  ipsms  cœcis  submersi  gurgitibus  suffocati  perierunt,  non  C 
paucos  fuisse.  Capta  est  vero  non  minima  multitudo  eorum,  qui  nequaquam 
ad  navigium  pertingere  potuerant,  vel  formidine  fluminis  exterriti  in  ripa 
restiterant.  Qui  omnes  praecepto  Abbatis  et  reliquorum  fratrum  relaxati, 
virtutem  Patris  circumquaque  divulgarunt.  Per  omnia  benedictus  Deus,  qui 
contumaciam  illorum  dejecit,  et  robur  comminuit .  .  . 
XLiii.  Quidam    nobilium  ,     Gaufredus    nomine ,    praepotens   vir,     Dominus    castri 

curatu» '""^*  ^"®^  (a)  Sineniurus  vocatur ,  nimiâ  capitis  infirmitate  oppressus,  mentis 
inops  effectus ,  totam  funditus  perdidit  memoriam  ,  .  .  Ergo  tandem  re- 
cordati  qui  eum  ductabant  ,  magnum  Patrem  apud  Patriciacum  solere  ope- 
rari  ;  illuc  gressum  dirigunt.  Quos  adventantes  cum  suo  Domino  [Gaufredo], 
in  domo  hospitum  suscipiunt  Fratres  .  .  .  oratione  pro  eo  directâ  .  .  .  sacris- 
que  pignoribus  lotis  mero,  sibique  in  potu  dato  ;  obtinuit  salutem  quani  D 
expetierat .... 

(a)  Duplex  est  eo  nomine  castnim  seu  oppi-  Alterum  haud  procul  à  Ligeri  supra  Palricia- 
dum  in  Burgundiâ.  Unum  in  page  Alsensi,  vulgô  cum,  vernaculè  Semur  en  Briennoà,  de  quo  m> 
Semur    en    Auxois,     ad     Àrmentionem    fluvioluni.      telligendus   videtur  hic  locus.  Mabil. 


491 

"A   5S5s==ii========S===^=iî^^==^==i=i====ii==îîi==iii^^ 

EPISTOL^    SUMMORUM   PONTIFICUM 

EPISTOLA  LEONIS  PAPyE  INONI  AD  FRANCOS 

DE  FESTO  S.  REMGII  CELEBRANDO. 

Apud   Acherium   Tom.  II  Spidl.  pag.  456. 

B  T  EO  Episcopus ,  servus  servorum  Dei ,  Fratribus  et  filiis  Catholids  per  univer- 
JLi  sum  Regnum  Francorum  constitutis  salutem  et  Apostolicam  benedictionem. 
Compertum  caritati  vestrae  credimus ,  quod  post  consecrationem  nostram ,  An.  JOW. 
illara  videlicet  qua  benignitas  Dei  huniilitatein  nostram  sanctae  Romanae  Ec- 
clesiae  praeesse  voluit,  Germaniam  Galliamque  visitavimus  ,  ac  Remorum 
urbem  adeuntes  maximo  voto  et  summa  devotione  Ecclesiam  beati  Remi- 
gii  (ut  longé  antè  desideravimus)  Deo  annuente  ;  et  ejnsdem  sanctissimi  viri 
patrocinantibus  meritis ,  cum  magna  gloria  dedicavimus  (a) ,  atque  post 
consecrationem  Ecclesiae  in  eadem  SynoeJum  célébrantes,  plurima  ad  utilita- 
tem  Christianae  religionis  necessaria  consilio  Coëpiscoporum  nostrorum,  assensu 
etiam  et  laude  Cleri  et  populi,  quorum  innumera  multitudo  ad  tantse  devotio- 
nis    celebritatem    confluxerat,    statuendo  confirmavimus.    Quaj  omnia  capitulis 

C  digesta ,  inter  Canones  haberi  praecepimus  ,  et  postea  in  omnibus  Synodis  , 
quas  habuimus ,  idipsum  confirmare  curavimus.  Et  quoniam  beatissimum 
Remigium  gentis  Francorum  praedicatorem  et  Apostolum  scimus ,  vene- 
rari  et  honorare  illuni,  quem  Dominus  in  terris  et  in  cœlo  mirificavit, 
prout  possumus,  debemus,  praesertim  cùm  semper  in  nostro  pectore  inde 
ipsius  amor  ferventiùs  ardescit,  quod  pretiosissimum  corpus  ipsius  sanctis- 
simi viri  propriis  manibus  transferentes,  in  locum  sibi  praeparatum  ,  mira- 
que  pulchritudine  exquisiti  operis  decoratum  reposuimus.  Unde  vestram 
admonere  volumus  dilectionem ,  ut  sicut  nos  in  ejus  obsequiis  perpenditis 
gratulari ,  ita  et  vos  causa  nostri  amoris,  maximèque  ex  debito  paterni  ho- 
noris solemnitatem  ejus,  quae  est  Kalendis  Octobris ,  celebrem  habeatis  : 
quia  et  si  aliis  non  est  Apostolus,    tamen  vobis  est.  Nam  primitiae  Apostola- 

D  tûs  ejus  vos  estis  in  Domino.  Hune  itaque  honorem  Patri  et  Apostolo 
vestro  exhibete ,  ut  juxta  promissum  Domini  longaevi  super  terram  vivere, 
et  ejusdem  Patris  precibus  aeternae  beatitudinis  fœlicitatem  mereamini  pos- 
sidere.   Valete. 

[a)  Secunda  die  Octebris  anni  1049. 


EPISTOLA   STEPHANI  IX  PAP^E 

AD  GERVASIUM  REMENSEM  ARCHIEPISCOPUM. 

Apud  Chesnium  Tom.  IV,  pag.  198. 

Pro  Religionc  fortiter  agenti  atixilium  poUicetur.  Bituric.  (a)  Archiepiscopi  causam  An.  1088. 

in   aliud  tempus  differt.  In  urbem  ad  Synodum  cum  Suffraganeis  suis 

eum  evocat. 

STEPHANus  Episcopus ,  scrvus  servorum  Dei  ,  Gervasio  Remensi  'Archiepis- 
copo  salutem  et  Apostolicam  benedictionem.  Promotioni  (b)  nostraj ,  sicut 
nobis  scripsisti,  non  ambigimus  te  ccmgratulari.  Amicitiam  quoque  sinceram 
et  volumus  et  optamus  inter  nos  fore  perpetuam.  Porrô  obedientiam  fide- 
litatemque ,   quam    nol)is   polliceris    te   integerrimè    servaturum  ,   si  ut  debes, 


E 


(a)  Aimo  à  Borbonio  eicctus  anno  1030;  mortuus  an,  1071. 

(b)  Facta  est  2a  Augusli.  an  1037. 


Qqqij 


492 


EPISTOL^  SUMMORUM  PONTIFICUM. 


et  ut   te   decet,   servaveris ,   facis  quod  faciendum   optimè    scis  :    quia  princi-  A 

palem    et    communem    matreni,   non  modo  nos,    revereris   in   nobis.    De  Gon- 

cilio  auteni    Remis  habendo  quid  aliud  dicendum,    nisi    quôd    beatae    memo- 

Kegis  con-  riae  domnus  Victor  Dei  judicio  hinc  est  raptus  :    et   quod   tu,    sicut    inter    vos 

sensus  pro     convenit,   non   remandasti    an  in   hoc  esset  Régis   consensus?  Sed   et  de  Bitu- 

Gallia  celé-    riccnsi    Archiepiscopo,   quia  dilectus    filius     noster     Hildebrandus ,     oui     illius 

brando.  causa  maximè   nota   est ,    abest,  hoc   tantùm    respondemus  ,    quod    eo    rever- 

tente,   et  te  cum   illo   ad  nos  veniente,  tam   ex  hoc   quàm   ex   aliis    ecclesia- 

sticis   negotiis  tuum  consilium  habebimus.    Denique    non    est    nostrae    cautelae 

de   alterius   illicite  substentatione,    sed    divinae    providentiae.    Ne    deficias    aut 

frangaris  ,    si   adversarios   pro  fidelitate  sanctae  Romanae  Ecclesiae,   immo   pro 

I.  Thess.  3.    sanctorum    Canonum   defensione     pateris  :    sciens   secundùm    Apostolum    quod 

in  hoc  positus  sis.  Auxilium  enim  nostrum  et  consilium  tibi  pro  justitia  ago-  B 
nizanti  tempore  nostri  Pontificatûs ,  ad  quem  nullo  meo  merito  videor  as- 
sumptus,  non  deerit  :  et  secundo  quod  oras,  orabimus  Dominum  Jesum,  ne 
à  bono  proposito  aliquando  décidas.  Ceterùm  Ronite  quintodecimo  die 
post  sanctum  Pascha  Synodum  (a)  celebraturi  ,  tuam  fraternitatem  cum  suf- 
fraganeis  ejus  volumus ,  et  auctoritate  Apostohca  juberaus  interesse  absque 
inevitabili  nécessita  te. 


{a]  Hanc  Synodum     non    celebravit     Stephanus  :     morte     praeventus  est   29*  Martii   an.  1058  :  cujus 
initie  praesenlem  Epistolam  scripsit. 


EPISTOLA  NICOLAI  II  PAP^ 

AD  GERVASIUM  REMENSEiM   ARCHIEPISCOPUM. 

Apud  Chesnium  Tom.  IV,  pag.  198. 


Circa  an. 
1059. 


Ut  Henricum  Francorum  Regem  oh  quœdam  perperam  facta  corripiat. 


N 


icoLAUS  (a)  servus  servorum  Dei,  Gervasio  venembili  Archiepiscopo  sa- 
lutem  cum  benedictione  Apostolica.  lAcet  de  vestra  fraternitate  quaedam 
sinistra  ,  nec  sine  discussione  diniittenda ,  pervenerint  ad  Apostolicam  Se- 
dem  :  scilicet  quod  ejus  invasoribus  faverit ,  quôd  Pontificales  actus  post-  D 
posuerit  :  tamen  quia  testimonio  non  levis  personae  defenderis ,  sed  potiiis 
de  fidelitate  sancti  Pétri  laudaris,  praemissa  transimus,  et  ut  verùm  sit  de  vo- 
bis  testimonium  optamus.  Vos  autem  omni  conamine  studete  ita  vivere , 
ut  vestri  non  habeant  inimici,  unde  nos  possint  in  vos  contristare.  Scitis 
enim,  quàm  benigna  vobis  fuerit  communis  mater  sancta  Romana  Eccle- 
sia  :  quàmque  de  te  magna  ei  fiducia,  ut  tua  solertia  Francorum  posset  suc- 
currere  penè  lapsae  Ecclesiae.  Proinde  agere  stude  quod  de  te  speravit  Aposto- 
lica Sedes;  et  vestrum  Regem  gloriosum  castiga  ,  precare  ,  ammone  ,  ne 
pervertatur  pessimorum  consilio,  qui  nostrâ  discordiâ  putant  se  Apostolicam 
censuram  evadere  :  caveatque  sacris  Canonibus ,  immô  beato  Petro  resiste- 
re  j  nosque ,  qui  eum  sicut  pupillam  volumus  amare  oculi ,  contra  se  mo- 
vere.  Satis  enim  mirari  potest ,  si  pro  aliquo  stulto  ^  sicut  est ,  quem  voluit  E 
ordinari ,  Matisconensis  Episcopus ,  vult  Deuin  et  sanctum  Petrum  offen- 
*  M.  \esiTSim  dere;  *  nostram  charitatem  atque  sinceram  dilectionem  circa  se  parvipen- 
dere.  An  putat  aliquis  membrorum  Antichristi,  quod  plus  non  possit  ei  pro- 
desse  gratia  beati  Pétri,  quàm  omnium  impiorum  perfida  fidelitas.*^  Agat 
itaque  gloriosus  Rex  ut  libet  contra  nos,  quia  nos  pro  illo  ejusque  exer- 
citu  Deum  semper  precari  parati  sumus.  De  Duce  vero  Gotifrido  (b)  ne- 
mo    vos    terreat    cîim    fuerit    opus  vos  venire    Romam  ,    quia    non    tantùm 


(a)  Anteà    Gerardus  ;    ex   Episc.   Florent,    sum-  nifacii  Marchionis.   D.  Marlot ,  (HLvt.    Metrop.    Rem. 
mus  Pontifex  ab  an.  1058,    ad  an.  1061.  Lib.    1,   pag.    117).    hune    dicit   Godefridum     Ar- 

(b)  Gotifridus  ,     seu    Godefridus     filius      Gode-  duanensem  ,    de    quo     Sigebert.    ad    an.     1055   et 
fridi    Gibbosi    Mosellanorum    Ducis  ,    Ilaliae     Mar-  1057.  fid.  sup.  pag.  164. 

chio    ex    conjugio   cum    Matbilde    filia     unica   Bo- 


EPISTOLiE  SUMMORUM  PONTIFICUM.  493 

vobis  impedimentum  non  faciet,  sed  etiam  fideliter  servitium  impendet.  Sa- 
lutant  vos  charissimi  f'ratres  nostri  Cardinales  Episcopi,  necnon  humilitas 
filii  nostri   Hildebrandi  (a). 

(a)  Qui  Papa  fuit  ipse  electus  post  Alexandrum  II,  an.  1073,  atque  Gregorius  VII  dictus. 


EPISTOLA  NICOLAI  II  PAP^ 

AD     GERVASIUM     REMENSEM    ARCHIEPISCOPUM. 


g  Apud  Omnium  Tom.  IV,  pag.    199.  Antemens. 

April.  anni 

Jubet  Belvacensem   Episcopum   simoniacè    promotum    cum    Silvanectensi   ejusdem   criminis  *^®- 

conscio    ab  officio  suspendi. 

NI  COL  AU  s  Episcopus  servus  servorum  Dei  ,  Gervasio  vetierabili  Archie- 
piscopo  Remensi  salutem  et  Aposlolicam  benedictionem.  Audivimus 
relatione  multorum  ,  quod  Belvacensis  (  a  )  Episcopus  contra  statuta  cano- 
num  ,  sine  vobis  et  sine  vestro  assensu  fuerit  consecratus,  et,  quod  pejus  est_, 
ad  Episcopatum  sublimatus.  Accingimini  igitur  ,  et  fultus  bac  nostra  aucto- 
ritate ,  ex  parte  oninipotentis  Dei ,  auctoritate  beati  Apostoli  Pétri ,  omne 
episcopale  ofïîcium  sibi  ,  usque  dum  ad  Romanam  Synodum  in  tertia  sep- 
tiniana  post  Pascha  ante  nos  discutiendus  veniat,  interdicite.  Si  autem  in 
aperto  res  est,  quod  pecuniam  dederit ,  omnibus  Belvacensibus  Clericis  ac 
Laicis ,  ut  sibi  ante  praedictum  nostrum  judicium  non  obediant  ,  sub  excom- 
municatione  ,  prœdicti  Apostoli  Pétri  auctoritate  interdicite.  Non  enim  ob  hoc 
promotus  est,  ut  sit  Episcopus ,  ut  Beatus  Gregorius  dicit,  sed  ut  fiât  lupus, 
et  sanctae  Ecclesiae  invasor  et  detestandus  hereticus.  Silvanectensi  (b)  enim 
vestro  sufFraganeo  Episcopo  ,  si  eum  pecuniam  dédisse  praescivit ,  et  ^vestrum 
assensum  in  maledictionis  herede  benedicendo  non  habuit ,  similiter  omne 
episcopale  offîcium ,  usque  dum  ad  proedictam  Synodum  veniat ,  et  nobis 
et   tibi  digne  satisfaciat ,    beati   Apostoli  Pétri  auctoritate  interdicite, 

(a)  Guilbertus,  seu  Goisbertus  Bellovacens.  sedem  tenait  ab  an.  I0o9,  ad  an.  1063. 
(6)  Frollandus    II  Silvanect.  Episc   cognoscitur  ab  an.  1059,  ad  au.  1067. 


D 


EPISTOLA  NICOLAI  II  PAP^E  AD  GERVASIUM  REMENSEM. 

Apud  Chesnium  Tom.  IV.  pag.    199. 


Motiet ,  ut  damna  resarciat  illata  Ecclesiœ  Vii'duneJisi.  An.  1059. 

NI  COLA  us  Episcopus  servus  servorum  Dei  ,  Gervasio  Remensis  Ecclesiœ 
Archiepiscopo  salutem  et  Apostolicam  benedictionem.  Quoniam  nobis 
commissum  est  ,  et  auctoritate  beati  Pétri  traditum  ,  supra  quem  funda- 
EXimentum  universalis  Ecclesiae  solidatum  est,  quatenus  et  errata  corrigamus  , 
et  membra  nostro  capiti  cohaerentia,  ne  dissonent  ,  studeamus  :  tibi,  utpote 
velut  de  nostris  et  sanctae  Romanae  Ecclesiae  membris ,  paterne  intimando 
praecipimus  ,  quatenus  per  te  ,  quem  in  gremio  matris  tuae ,  universalis  vi- 
delicet  Ecclesiae  ,  conclusum  esse  speramus  ;  ne  Virdunensi  Ecclesiae ,  quae 
nobis  commissa  est  cum  fratribus  ,  quicquam  injuriae  tam  per  te  quàm  per 
tuos  inferre  à  modo  patiaris.  Quod  autem  contra  ejusdem  Ecclesiae  fratres 
nunc  noviter  ,  et  tu,  et  tui  ,  damni  et  injuriae  intulistis,  communiter  et  san- 
ctae Ecclesiae  Romanae  causa  ,  et  nostri  amore  emendare  te,  omni  occasione 
remotâ  ,  ammonendo  jubemus  ,  hoc  est  praedam  de  Postviler ,  quae  potestati 
tuae  contigit ,  et  de  Mecla  ,  quam  Engobrandus  depraedatus  est ,  praedae,  cu- 
jus  numerus  infra  scriptus  est ,   ducenta  sexaginta  quatuor  animalia.  Clericos 


494 


EPISTOLiË  SUMMORUM  PONTIFICUM. 


autem     de     eadein    Ecclesia    canonicos ,     nulla    interveniente     mora  ,    recludi  A 
à  captura  praecipias,   ut  pro   hac  et  praedictis   rébus  studiosè  peractis,   et  gra- 
tiam   Apostolorum  Princij)is  et  nostram  habere   promerearis. 


An.  1059. 


EPISTOLA    NICOLAI    II     PAP^E 

AD    GERVASIUM    REMENSEM    ARCHIEPISCOPUM. 

Apud  Chesnium  Tom.  IV,   pag.  200. 


Evm   recipit  in   gratiam  ,   monetqm  ut  cum  Duce  Godefrido  pacem  ineat. 


6 


N" 


ficoLAUS  servus  servorum  Dei  ,  Gervasio  ,  venerabili  Archiepiscopo  salutem 
et  Apostolicam  benedictionem .  Quia  referente  filio  nostro  G.  te  in  fide- 
litate  beati  Pétri  persistere  ,  ejusque  auctoritati  per  omnia  reverenter  adsur- 
gere  comperimus ,  paterna  charitate  sicut  charissimum  filium  amplectimur  , 
et  amplectendo  toto  mentis  afFectu  diligimus.  Denique  quamdiu  te  fidelem 
filium  exhibebis ,  nostra  paternitas  tibi  nusquam  deerit  ;  immo  débita  cha- 
ritate suffragabitur ,  nostrâque  auctoritate  incessanter  tuebitur.  Quod  de  Epis- 
copo  Silvanectensi  nobis  per  filium  nostrum  mandasti ,  quia  canonicum  est , 
cum  eodem  filio  nostro  tibi  concedimus.  Neque  enim  justitiae  contraire  vo- 
lumus ,  pro  qua  mori  ,  si  necesse  sit ,  lucrum  putamus.  Geterùm  de  nostro 
adventu  in  Franciam  ,  nullam  ad  praesens  tibi  scribimus  certitudinem.  Cùm  C 
*  TnHpf  A  ^"t^*"  3^  t^  noster  filius  venerit ,  ipse  tam  de  hoc  qukni  de  omnibus  aliis 
te  certificabit.  Mandamus  autem  et  praecipimus  ,  quatenus  cum  Duce  *  cha- 
rissimo  (a)  filio  nostro  pacem  ineas ,  ut  tui  ad  nos  securè  valeant  venire  , 
nosque  eos  possimus  audire.  Nolumus  etenim  duos  tam  carissimos  filios  in 
discordia  manere. 

(«)  Vid.  notam  (Godefridus)  in   Epist.  I  Nicolai  ad   Gervas. 


*  SiUeron 


Cirdter 
1060. 


EPISTOLA   NICOLAI    II    AD  CLERUM   SISTARICENSEM    * 
Quâ   commendat    Gerardum  Episcopum  ,  et  quaedam  ei   praescribit.  D 
Ex  Gall.  Christ.    Nov.   Tom.   I    inter   instrumenta,   pag.  89. 

NI  c  o  L  A  u  s  servus  servorum  Dei  ,  Clero  ,  Ordini  ,  Plebi  con^istentibus  in 
civitate  Sistaricensi ,  salutem  et  Apostolicam  (a)  benedictionem  ,  si  obe- 
dierint.  Cùm  nostri  sit  ofïicii  universalis  Ecclesiae  curam  gerere  ,  oportet  nos 
studere  ouinibus  ubique  prodesse.  Unde  pro  vestra  sainte  fratrem  etiam  et 
Coepiscopum  nostrum  Gerardum  (b)  vobis  ordinavimus  Sacerdotem ,  à  re- 
ligiosis  viris  in  partibus  Galliae  habitantibus  electum ,  scilicet  à  venerabili 
fratre  Cluniacensi  Hugone  qui  nostra  vice  in  partibus  illis  fungebatur,  Are- 
latensi  Archiepiscopo,  Episcopo  Avenionensi,  Episcopo  Cabilonensi  ,  Epis- 
copo  Aptensi  ,  Episcopo  Vasensi  ,  Episcopo  Dignensi  ,  Episcopo  Diensi.  g 
Quibus  testibus  de  ejus  vitâ  nil  dubitamus.  Cui  dedimus  in  mandatis  ,  ne 
unquam  ordinationes  praesumat  in  eum  ,  qui  virginem  non  est  sortitus  uxo- 
rem,  neque    inliteratum ,    vel    in    qualibet    corporis    parte   vitiatum  ,    aut  ex. 


(a)  Summi  quidam  Pontifices  litterarum  sua- 
riun  inscriptioni  verba  hsec  addiderant  :  verùm 
Nicolaus  II ,  post  salutem  datam,  primus  cons- 
tant! modo  et  uniformi  adhibuit  apostolicam  Be- 
nedictionem. Hist.  Litt.  Tom.  f  II,  pag.  521. 

(6)  Gerardus  ,  sive  Geraldus  II  electus  est 
Episcopus  Sistaric.  in  magno  Concilio  Avenio- 
nensi à  S.  Hugone  Abbate  Cluniacensi  legato 
Nicolai  Papae  II.  Missus  à  Concilio  ad  ISico- 
laum  ,  ab  ipso  consecratur  in  Episc.  Sistaric.  Hâc 
BuUâj    seu    Epistolâ  munitum    Papa    eum     dircxit 


ad  sedem  suam.  Indigné  babitus  à  Sistaricensibus, 
venit  Forcalquerium  ,  ubi  bonorificè  est  excep- 
tus.  Concilium  hoc  Avenionense  praetermissum 
est  in  Conciliorum  CoUectionibus.  Hoaoratus 
Bouche  observât  ipsius  acta  olim  asservata  fuisse 
in  Archivo  Forcalqueriensi  ,  nunc  verô  deside- 
rari.  ïempus  babiti  hujus  Concilii  non  potest 
differri  ultra  annum  1061  ,  quo  vivere  desiit  Ni- 
colaus II  ,  sub  cujus  Pontificatu  fuit  celebratum. 
Gall.  Christ.  Nov.  Tom.  I,  Col.  483. 


EPISTOLiE  SUMMORUM  PONTIFIGUM.  495 

V  pœnitente  ,  vel  curae  ,  aut  cuilibet  conditioni  obnoxium  ,  notatumque  ,  ad 
sacros  ordines  permittat  accedere.  Sed  si  quos  hujusmodi  forte  compere- 
rit  ,  non  audeat  promovere.  Afros  passim  ad  ecdesiasticos  ordines  praeten- 
dentes  ,  nullâ  ratione  suscipiat ,  quia  aliqui  eorum  Manichaei  ,  aliqui  rebap- 
tisati  sfepiùs  sunt  probati.  Ministeria  atqiie  ornatiim  Ecclesioe,  vel  quicquid 
illud  est  in  patrimonio  ejus  non  minuere  studeat  ,  sed  augere.  De  reditu 
vero  Ecclesiae  ,  vel  oblatione  fidelium  quatuor  (a)  faciat  portiones ,  quarum 
unam  sibi  retineat,  alteram  Clericis  pro  offîciorum  suorum  sedulitate  distri- 
buât, tertiam  vero  pauperibus  et  peregrinis ,  quartam  vero  ecclesiasticis 
fabricis  noverit  observandam  ;  de  quibus  divino  erit  redditurus  judicio  ra- 
tionem.  Ordinationes  vero  Presbyterorum,  seu  Diaconorum,  nonnisi  quarti, 
septimi,    vel  decimi  mensium   jejuniis,   sed    et  ingressu  quadragesimali  ,    atque 

B  medianae  vesperè  sabathi  noverit  celebrandas.  Sacrosancti  autem  baptismi 
sacramenta  nonnisi  in  Paschatis  festivitate,  et  Pentecostes  meminerit  esse 
praebenda  :  exceptis  his  qui  mortis  urgentur  periculo,  ne  in  seternum  pe- 
reant,  talibus  débet  remediis  subveniri.  Nunc  ergo  sedis  nostrae  praecepta 
servanti ,  devotis  animis  obsequi  oportet,  ut  inreprehensibile  placidumque 
fiât  Corpus  Ecclesiae  per  Jesum  Christum,    etc. 

(a)  Hase    redituuin     Ecclesiae    divisio    quatuor  in    parles    est  S.     Gregorii    scribentis  ad   S.    Augustinum 
Cantuariensem  Archiepisc.  Lib.   XI.  Ep.  64.  Gall.  C/irift. 


EPISTOL^  VARIORUM. 

EPISTOLA  (a)  FULBERTI  CARNOTENSIS  EPISCOPI  AD  HILDEGARIUM  {b). 

Apiid  Acher.   Spicil.   in- fol.    Tom.  IIl,  pa^.  387. 


Respondet  ad  quœsita  Hildegarii  de  bonorum  E<;clesiœ  administratione,  ^^g  J040. 

atque  de  usu  vasorum  altaris  in  certis  quibusdam  casibus. 

EPISTOLA  ni   brevitate  coactus    interrogationi  tuae  compendiosè     respondeo. 
De   Ecclesiasticis     rébus    Hieronymus  dicit    ad     Nepotianum   •  .  .  (  Refert 

jy  hîc  verba  Hieron.  et  Isidori.  )  Considéra  itaque  (  addit  Fulb.  )  quia  nullum 
Scriptura  excipit,  non  Episcopum  ,  non  Abbatem  ,  non  aliquem  domûs  Dei 
Œconomum.  Quisquis  sibi  commissae  Ecclesiae  bona  subtrahit,  intelligat  se 
jam  non  pastorem,  sed  invasorem  esse,  omnique  praedone  crudelioreni,  ïa- 
reinque  domesticura  ac  familiarem  inimicum.  Qui  enim  ea  quae  solis  om- 
ninb  pauperibus  eroganda  suscepit,  in  alienos  usus  temerè  dilapidât ,  non 
vult  in  deserto  hujus  saeculi  turbam  pauperum  esurientem  reficere,  sed  cum 
sceleratissimo  Juda  loculos  sibi  constituit,  et  ea  quae  in  pauperum  cibos  ag- 
gregamus,  fur  improbus  asportat. 

Debent  quippè  nosse  Sacerdotes ,  Ecclesiarum  substantiam  pauperum  esse 
non  suam,  nec  abutantur  in  tyrannicae  effusionis  morem  creditam  sibi  de- 
gentium     dispensationem.  (     Alia    Hieronymi    autoritas    affertur ,     nec    non     Cice- 

g  ronis.  )  Debemus  quoque  considerare,  quid  cui  tribuendum  sit  .  .  .  .  (  Alia 
Hieronymi  verba.  )  Scire  débet  itaque  pia  sollicitudo  Pastorum ,  quia  nihil 
omnino  agere  debent  de  rébus  Ecclesiarum  sine  consilio  et  consensu  subdi- 
torum,  quoniam  prudentiae  eorum  commissum  est  ministrandi  ofBcium  ,  non 
dispergendi  arbitrium . 

(a)    Desideratur    in    editionc   Caroli    de   milliers,  Tom.  III,  pag.  387. 
necnon    in     ullima     Bibliotheca   Patrum.     Oinissani  (4)     Hildiems,     qui     ceterorum   Princeps,    atque 

pariter    in     Tomo     X,    dignam   credimus    quae  lo-  Communiceps     prjEsidi     (Fulberto)   fuisse     dicitiir  , 

cum   bîc    obtineat.   Quo     verô    anno    fuerit    scripta  enmque   vultu,    vnce,    mnribus    retulisse,    non    alius 

haec     Fulbert!   Epistola    non    detinimus  ;     sed   ante  videtur    quàin    Hildegarius  ,    cujus    multa:    exstant 

an.    lOlO.    palàm   fit  ex    ipsâ  qua;  fuerit  XI  saeculo  Epistolse   inter  Epistolas    Fulbert!,    qui     euni    Pic- 

disciplina        Ecclesiae    ,      mens      Episcoporum       de  tavos    ad  tbesaurariam    S.    Hilarii   administrandam, 

adhibendis     Ecclesiae     redilibus    et    divitiis.     Epis-  et     ad    litteras    docendas       niisit.    Mabil.      Annal. 

tola  baec   reperitur    apud    Acberiuni    Spicil.    in-foi.  Lib.  50,  n.  7'2. 


496  EPlSTGLiE  VARIORUM. 

His  praelibatis,  ad  vasa    Ecclesiae    veniamus  ,    de  quibus  potissimùm  inter-  A 
rogas.    Cùni  enim  dicatur    sacrilegium    incuirere  qui   aliquid   de   bonis  Eccle- 
siae in  expletionem   voluntatis    suae  contraxit,  perpendere  potes,  quantum  de- 
linquit  qui  vasa  sacris  dicata  mysteriis  abstulerit. 

Primùm,  si  tanta  pauperum  et  captivorum  ne<,'essitas  incumbit  :  tribuenda 
sunt  cetera  quae  in  thesauris  Ecclesiae  reposita  sunt,  et  in  cpeiiliis  miseri- 
cordiîe  eroganda.  {Ainbrosii  dicta  omittuntur.)  Sed  neque  licitum  est  de  Ec- 
clesiœ  tutelâ  vasa  sacra  abstrahere ,  et  aliquorum  manibus  loco  vadimonii 
tradere  .  .  .  (  Ambrositis.  )  Quod  si  desint  nova  ,  et  quae  nundum  initiata  vi- 
deantur,  in  hujusmodi,  quos  suprà  dixi  ,  usus  omnia  arbitrer  piè  posse  con- 
verti. Priùs  ergo  usuale  argentum  in  supradictis  nécessitât) bus  distribui  dé- 
bet.  .  .  (auctoriias  ponitur  S.  Gregorii  ).  Notandum  quod  Beatus  Gregorius 
dicit,  quia  omnino  grave  est  frustra  Ecclesiastica  ministeria  ,  id  est  ,  cande-  B 
labra,  thuribula,  et  caetera  hujusmodi  venumdare  ;  nisi  praeter  illa  tantùm, 
quae  lex  et  sacri  Canones  praecipiunt,  scilicet  pro  redemptione  captivorum  , 
et  eleemosynis  nihil  penitùs  habentium.  Qui  ergo  in  alia  expendit ,  contra 
Canones  facit  .  .  .  .  (  Gregorii  verba  dantur  confîrman(ia). 

Ex  superioribus  itaque,  quantîim  conjicio,  perpendere  potes  quia  si  om- 
nino grave  est,  vendi  ea  scilicet,  quae  minora  sunt  Ecclesiae  ministeria  sine 
certâ  necessitate ,  sacrilegium  est,  et  omnino  gravissimum,  absque  maximâ 
pauperum  indigentià,  excellentiora  illa  ,  videlicet  vasa  sîicrata  et  cruces  ve- 
numdare. Quapropter  noverint  omnes  ministri  Ecclesiae,  quia  gregi  cui  prae- 
sunt,  ut  putà  his  qui  sunt  pauperes  Christi  ,  scilicet  Monachis  ,  et  Canoni- 
cis  Regularibus ,  vel  Religiosis  quibusque  communiter  viventibus ,  priùs 
omnia  necessaria  ministrare  moderatâ  distributione  debent  :  id  summopere  C 
praecaventes ,  ne  nimiùm  prodigâ  superfluitate  talis  nécessitas  proveniat ,  quae 
thesauros  Ecclesiae  expendi  compellat.  Si  enim  immoderatè  eflfundunt  ,  pec- 
cant  ;  quia  inconsiderata  effusio  totius  domûs  ruina  est.  Eninivero  caeteris 
in  operibus  misericordiae  distributis,  si  tanta  nécessitas  obvenerit,  ut  ali- 
quod  vas  Ecclesiae  capiendum  sit,  ad  hoc  tantummodo  alteri  Ecclesiae  ve- 
numdari  potest,  ut  in  ipso  idem  ofïicium,  quod  anteà,  celebretur,  et  ex  ipsa 
pecuniae  distractione  aliud  in  loco  ejus  restituatur  ,  vel  pauperibus  erogetur. 
Ita  ergo  ,  ut  prœdiximus ,  vendi  potest ,  aut  secundùm  supradicta  SS.  Pa- 
trum  testimonia  in  frusta  comminui  ;  sed  incongruum  est,  ut  in  vadimonium 
ponatur.  Etenim  saeculares  personae  debitam  reverentiam  sacris  mysteriis  nes- 
ciunt  impendere ,  quoniam  hic  usus  non  est  eis  commissus.  Portasse  autem 
contingere  potest  ,  ut  propè  arcam  ,  vel  in  eâ  domo  in  qua  vasa  abscondita  D 
sunt,  conmiittantur  adulteria  ,  et  fornicationes ,  et  ea  crimina  quae  iram  Dei 
provocent.  Nam  cîim  in  historia  Regum  legimus  Ozam  ,  eô  quôd  calcitran- 
tibus  bobus  Arcam  Domini  tetigerit  ,  illico  interisse  :  et  in  Levitico  prae- 
ceptum  sit  Aaron  et  filiis  ejus,  ne  permitterent  filiis  Caah  vasa  sanctuarii 
ferre,  vel  tangere  ,  ne  forte  périrent  de  medio  Levitarum  ;  quomodo  audet 
quispiam  extra  Ecclesiam  suam  cuicumque  personae,  sive  Clerico  ,  sive  Laico 
aram  Christi ,  vel  sepulchrum  ejus  in  vadimonium  dare  ?  Quid  enim  Crux 
est ,  nisi  ara  Christi  ?  Et  quid  Calix  ,  nisi  sepulchrum  ejusdem  Domini  nostri .'' 
Qui  ergo  aram  et  sepulchrum  in  vadimonium  ponit,  cum  Juda  Christum  ven- 
dit :  et  qui  in  vadimonium  accipit ,  cum  militibus  ne  Christi  resurrectionem 
et  gloriam  ,  quam  ad  sepulchrum  Domini  viderant,  praedicarent  ,  pecuniam 
à  sceleratis  Judaeis  suscipit.  Legimus  quoque  in  Daniele  Regem  Gentilem  E 
Balthasar ,  eo  quod  in  vasis,  quae  de  templo  Domini  pater  ejus  sustulerat  , 
concubinis  suis  potum  ministraverit ,  subito  manum  scriptitantem  vidisse,  et 
de  scripturae  interpretatione  cognovisse  mortem  sibi  instare ,  et  divisionem 
Regni  sui. 

Ego  ipse  ,  ut  de  praesentibus  intérim  loquar  ,  unum  tibi  breviter  exempli 
causa  proferam ,  quod  nuper  audivi ,  nescio  an  ad  te  quoque  fama  perve- 
nerit.  Accidit  in  Britanniâ  minori  quoddam  miraculum.  Nam  quidam  num- 
mularius  vasa  Ecclesiae  sibi  loco  vadimonii  in  arca  reposita  servabat  ,  casu 
pueri  parvuli  super  eamdem  arcam  ascenderunt ,  qui  illico  in  amentiam  versi 
sunt  5  sed  et  carnes  forte  ascenderant ,  et  in  rabiem  efferati  fuerunt.  Sensit 
dominus  ultionem  divinam  esse ,  eo    quod    vasa   sacrata   non  his    deputanda 

locis , 


EPlSTOLiE  VARIORUM. 


497 


A  locis,  vel  pactis,  pro  accominodatâ  pecuniâ  accepisset  ,  niminmque  perter- 
ritus  fiigit  ad  Ecclesiam,  quid  factuin  fuerat  omnibus  intimavit,  et  sacra  vasa 
quantociùs  à  se  emisit  ,  non  minori  formidine,  quàm  olini  Pliilistii  Arcam  fœ- 
deris  Domini  propter  imminentem  cladem  à  se  expulerunt.  Quœ  res  adeo  terrae 
incolas  exterruit,  ut  scelerationem  *  quolibet  Idolâtra  *  praedicent,  qui  sacra 
vasa  deinceps  in  vadimonium  posuerit,  vel  acceperit.  Perpende  ergo  quanta 
culpa  sit  vasa  de  sinu  Ecclesiae  rapere,  et  saecularium  manibus  committere. 
Caveant  itaque  Praelati  Ecclesiae,  ne  res  sibi  comniissas,  et  suspectani  *  pau- 
perum  dispensationem  negligenter  tractantes^  incurrant  detrimentum  animse 
suae.  Audivi  eniin  de  quibusdam  Episcopis,  sicut  in  quadam  epistola  me 
scripsisse  tibi  memini  ,  quia  saecularia  arma  complectuntur,  et  niilitares  copias 
pretio    conducunt  et  alia   similia    nequaquam  eis   convenientia    sequuntur.     De 

B  quibus  non  ego  sed  Propheta  :  Principes  ,  inquit ,  vestri  socii  fmnim  ,  qui  sibi 
creditam  Ec<;lesiarum  substantiam  in  supradictos  usus  nefariè  eiïiindunt.  Spreto 
quippe  episcopali  ofïîcio,  ea  appetunt  quœ  omnino  fugere  oporteret.  Unde 
consilio  meo  Praelati  quique  in  quantum  praevalent,  omnes  à  se  occasiones  absci- 
dant ,  quibus  innumera  damna  filiis  suis  et  rébus  ecclesiasticis  provenire  so- 
ient, ut  benè  ministrantes  ab  eo  mercedem  recipiant  ,  cujus  et  locum  te- 
nent,  et  vestigia  sequi  deberent.  Vale. 


'sceleratio- 


idololatri 


susceptam 


EPISTOLA  DEODUINI  EPISCOPI  LEODICENSIS 


C     Ad    Henricum    Regeni    Francoriim    ad  versus   errores   Berengarii. 

Apud  Mabillonium  Tom.   IV  Analect.  pag.   396. 

f^LORiosissiMO  et  invictissimo  Régi  Francoriim  Henrico  Deoduinus  (^a)  Leodi-  An.  1050. 
T  censis  Antistes ,  temporaUs  regni  gubeimatiomem  ita  moderan,  ut  in  œternum 
cum  Sanctis  ab  omnipotenti  Deo  mérité  debeat  coronari.  Fama  supremos  Gallise 
fines  praetergressa,  totam  Germaniam  pervasit ,  jamque  omnium  nostrûm  re- 
plevit  aures,  qualiter  Bruno  Andegavensis  Episcopus  (b),  item  Berengarius 
Turonensis,  antiquas  haereses  modernis  temporibus  introducendo ,  astruant 
Gîrpus  Domini,  non  tam  Corpus  esse,  quàm  umbram  et  figura  m  Gor- 
poris    Domini  :     légitima    conjugia  destruant,     et   quantum   in  ipsis  est  ,   Bap- 

D  tismum  parvulorum  evertant.  Quos  ad  revincendum  et  publiée  confutan- 
dum,  eo  zelo,  ecque  fervore^  quo  erga  sanctam  Ecclesiam  divinà  inspira- 
tione  plurimùm  semper  ardetis,  aiunt  vos  Concilium  advocasse  (o)  ubi  tan- 
dem illud  totius  nobilissimi  regni  vestri ,  heu  nimis  turpe  opprobrium  de 
medio  auferatis,  et  in  aeternum  ,  si  fieri  potest,  ab  ipsa  omnium  hominum 
niemoria  deleatis.  O  pia  voluntas,  et  verè  Rege  dignissima  !  Quce  utinam 
ePfectum  habere  posset,  ut  in  tanto  sacrilegio  convictos  (quod  certè  facilli- 
mum  est)absque  uUa  dilatione  débita  ultio  consequeretur. 

Sed  desperamus  id  fieri  posse,  ciim  Bruno  exsistat  Episcopus  ;  Episco- 
pum  autem  non  oporteat  damnationis  subire  sententiam,  praeter  apostolicam 
auctoritatem  (rf).  Igitnr  omnes,  quicumque  sumus  filii  matris  Ecclesiae  ,  in 
maximo  dolore  positi   sumus.   Nam   plurimùm   veremur ,   si     illis  miserrimis   et 

È  perditissimis     viris   audientia  sanoti   Concilii   (sicut    ipsi  de  pœnâ   securi   postu- 
lant)   permittatur  ,     cùm   de   t^nta   praesumptione    revictos     puniri      minime*    '^Z.  nonli- 
concedetur  ,    gravissima  scandala    in   omnium  fidelium    populo  generari.  Certè,  *^^"' 
quos    videbunt  impunitos    et  nequaquam   à   sui  gradûs  honore   dejectos,  eos- 
dem  putabunt  ab   omni   Concilio,  aut  vinci  non  potuisse,  aut  justificatos  esse, 
eruntque  (ut  ita  dicam)  novissima  pejora  prioribus. 


(a)  Vel  Tlieoduinus  qui  Leodicensis  Episcopus 
creatus  est  anno  1048. 

{b]  Hune  Episcopum  multis  purgat  Franciscus 
de  Rnye  in  sua  dissertatione  de  Bercngario. 

(c)  Parisiis  scilicet  ,  ubi  reijisa  celebratum 
fuisse  XVII  Kal.  Novembris  an.  1050  ,  discimus 
ex  Durando  Troarnensi. 

Tome  XI. 


(rf)  Theoduini  consilium  sccutns  est ,  ut  vi- 
detur,  Henricus  Rex  ;  quantum  enim  ex  Troar- 
nensi Abbate  ])otest  intelligi  ,  disceptata  non 
fuit  Brunonis  causa,  sed  solius  Berongarii  et 
compUcium  ,  qui  non  nominantur.  Cielcrùm  jam 
vidimus  Bninonem  à  Royo  purgatum  fuisse  de 
haercsi  Berengariana. 

Rrr 


498  EPISTOLiE  VARIORUM. 

Ergo  majestatem  tuain  omnes  exoratani  vellemus  ,  ut  intérim  illorum  im-  A 
piam  ,  sacrilegam  ,  et  nefariam  assertionem  audire  coiitenineretis  :  donec  ac- 
cepta Romanae  sedis  auctoritate,  ad  prsesens  illos  post  audientiam  damnandi 
potestatem  haberetis.  Quamquam  hujusniodi  homines  nequaquam  oporteat 
audiri  :  neqiie  tani  est  pro  illis  Concilium  advocandum  ,  quàm  de  illorum  sup- 
•^/.  haereses  pjicio  exquirendum.  Tune  quippe  haeretici  audiendi  fuerunt  ,  quando  et  lise* 
ipsœ  ,  et  hujusmodi  qusestiones,  utpotè  quae  nondum  ad  unguem  discussse 
fuissent,  in  dubium  venire  potuerunt  :  ut  per  congressum  certaminis  pates- 
ceret,  utrK  pars  staret  pro  defensione  veritatis.  Quod  idem  nunc  profecto 
fieri  non  oportet  ,  quia  creberrimis  sanctorum  Patrum  Conciliis ,  tum  etiam 
venerabilium  Doctorum  clarissimis  sententiis ,  ita  omnia  sunt  eliquata  ,  ut 
ne  minimum  quidem  resederit  de  omni  fœce  dubitationis.  Deinde  recitatis 
S.  Leonis  Papce  ,  Cyrilli  ,  Ambrosii ,  Augustini  ,  Basilii ,  Eusebii  ,  Hilarii  et  B 
Toletani  Concilii  Verbatim  sententiis  ,  quibus  demonstrat  errores  Berengarii 
jam  fuisse  condemnatos,  sic  tandem  pérorât  :  Quamobrem  Brunonem  et 
Berengarium  jam  anathematizatos  arbitramur.  Quod  si  ita  est  ,  verè  illis  Con- 
cilii audientia  deneganda  est  :  et  cum  vestris  ,  cunique  nostris  Episcopis  et 
(  si  ita  vobis  videtur  )  cum  amico  vestro  Imperatore ,  cum  ipso  Papa  ,  quae 
vindicta  in  illos  statuatur  ,  tieliberaiidum.  Est  enim  justum  ,  ut  quorum  raa- 
nus  sunt  contra  omnes  ,  omnium  manus  contra  ipsos  excitentur  (a). 

(a)  Hanc  quoque  reperies  ap.  Labb.  Tom.  IX  Concil.  General.  Col.  1061. 


GERVASII  REMORUM  ARCHIEPISCOPl 

EPISTOLA  (a)  AD  NICOLAUM  II  PAPAM. 

Co7icil.    General.  Labb.  Tom.   IX ,  pag.   1097. 


An.  1060.     Gratias   agit  de  benignitate    Legatis   suis  exhibita.   De  obitu   Régis  dolere    se    ostendit  , 

ac  Pontificem ,  si  in  Galliam  venerit ,   débita  honore  siiscepturum. 

ExcELLENTissiMO  Patri  Patrum  et  Episcoporum  Episcopo  NicoJao  ,  Ger- 
vasius  dictus  Episcopus  fidèle  servitium  cum  exiguitatis  meœ  orationibus.  D 
Gratias  ago  divinae  primiim  pietati ,  vestrae  etiam  ,  optime  Pater  ,  medio- 
critati  ,  quod  non  tantùm  apud  vos  accusatorum  meorum  valuit  delatio  ,  ut 
non  veridica  Legatorum  nostrorum  admitteretur  excusatio  :  nec  apostclica 
censura  mihi  negaret  misericordiam  ,  in  quem  non  sine  multorum  adniira- 
tione  tantùm  inhorruerat.  Gratias  nihilominùs  ago  vestrae  humilitati ,  qute , 
quanta  Principem  et  Pastorem  S.  Romanae  Ecclesiae  decuit  benignitate  ,  no- 
stros  Legatos  sanos  accepit ,  infirmos  visitavit ,  mortuos  sepelivit.  Etsi  enim 
uni  tantiim  apud  vos  infirmato  et  mortuo  hcec  visitationis  et  sepulturae  so- 
latia  impendistis  :  in  uno  tamen  caeteros  visitastis  ,  caeteros  sepelistis.  Gui  non 
ego  ,  c{ui  nihil  sum,  sed  tota  Remensis  Ecclesia  bonae  conversationis  testi- 
monium  perhibet,  Cujus  obitum  ,  caeterorumque  ,  qui  penè  omnes  obierunt , 
audiens,  incredibili  tristitiâ  sum  affectus  :  nec  unquam  non  odisse  valeo  illum  ,  E 
cujus  superbia  id  ef'fecit  ,  ut  isti  mitterentur.  Si  enim  qualem  existimavi  Le- 
gatum  misissem  ,  isti  nec  mitterentur  ,  nec  fortasse  morerentur  :  quod  vestra 
prudentia  optimè  recognoscit.  Praetereà  multo  gravior  angit  me  tristitiâ  de 
obitu  domini  Régis  (è):  quod  etiam  vestram  non  latet  prudentiam.  Scitis 
enim  quantiim  infraenes  et  indomiti  sunt  nostrates  :  quorum  divisionem  ,  timeo 
regni  nostri  fore  désola tionem.  Ad  quam  evitandam  ,  vestrum  mihi  consi- 
lium  et  auxilium  flagito  ,  quae  nuUi  regno  ,  utpotè  Pater  omnium  ,  negare 
poteritis  :  praesertim     ciim     nostro     semper     debeatis   quod  optimi  viri    Patriae 

(a)  Hanc    edidit     Paplr.    Masson.   Reperitur   ap.  que     tutelam   tradidit.   Motus    omnes  ac   divisiones 
Chesn.    Tom.  IV,  pag.    206.  repressit      Pius       regni     Procurator  :  Galiiamqiie 

(b)  Henrici  ,   qui     morlens    Balduino     V,     Cora.  raoriens      pacatam     maxime     dimisit  et      quietam 
Flandr.      Philippi     et    Hugonis    liberorum  ,    regni-  an.  1067. 


EPISTOL.^  VARlORUill.  499 

A  deberi  censuerunt.  De  vestro  adventu  in  nostram  Galliam  qiiid  aninii  liabuerim 
vivente  Domino  Rege  ,  licet  diffamatus  sim  id  noluisse,  satis  ,  ut  puto,  signi- 
ficavi  paternitati  vestrje  :  et  nunc  in  eo  is  milii  animus  est,  Deo  testante,  ut 
non  tantiim  eum  desiderem  ,  sed  et  sitiam  :  ità  ut  venientem  auctoritatem  ve- 
stran)  eum  tanto  gaudio  et  honore  suscipiam  ,  quanto  decet  Pétri  Vicarium 
suscipi ,  et  apostolicae  censurœ  per  omnia  cooperator  existam.  Dicant  adver- 
sarii  quantumlibet  me  infidelem  et  rebellem  Magistratui  vestro  ;  ego  subje- 
ctionem  meam  vobis  proHteor  :  et  quicumque  eam  vobis  negaverint  ,  cujusli- 
bet  ordinis  sint  ,  mihi  communicare  non  poterunt.  01)Ioquitur  etiam  adver- 
sariis  illa  obedientia  ,  quam  sine  omni  respectu  suspensionis  et  interdicti  vestri 
conservant,  non  sine  magno  damno  Ecclesiarum  nostrarum  et  nostro.  Im- 
pcdivit  quoque    meum  erga    vos  famulatum    illa    suspensio.    Ad  quod    restau- 

B  randum  ,  sicut  recuperare  possibile  est ,  si  ità  ad  caetera  redintegranda  saltem 
aliqua  spes  restaret ,  de  tanto  dolore  ,  quasi  de  gravi  somno  resurgerem.  Est 
enim  mihi  animus ,  nec  despero  id  futurum  ,  eum  gaudio  atque  reverentia 
quandoque  apostolatum  vestrum  suscipere  ,  tantumque  honoris  vobis  impen- 
dere  ,  quantum  personae  et  officio  vestro  convenire  manifestum  est.  Nec  no- 
stris  temporibus  fuisse  ,  vel  futurum  esse  in  vestra  sede  aliquem  credo,  quem 
copiosiiis  honorare  desiderem.  Nam  qui  nos  sic  honorastis  prudentiâ  et  san- 
ctitate  vestra  ,  ut  de  Regno  nostro  Roma  eligeret,  quem  sibi  et  mundo  ca- 
put  ordinaret  :  nos  quoque  tanto  honore  vos  dignamur ,  quanto  Dominas 
noster  Jesus-Christus  Petrum  decoravit ,  ubi  Ecclesiae  Principatu  illum  subli- 
mavit.  Dominus  omnipotens  sanctitatem  vestram  ad  utilitatem  sanctœ  Eccle- 
siae diutissimè  conservet  :    et  avertat  à  prudentiâ  vestra,  ne  alicujus  levis  sermo 

C  gratiam   vestram   mihi ,    neve   servitium  et  fidelitatem  meam  vobis  auferat. 


GERVASII  REMORUM  ARCHIEPISCOPI 

EPISTOLA      AD     ALEXANDRUM      (rt)    Il    PAPAM.  ^^     |Qg2 

Apud  Chesn.    Tom.    IV,  pag.    207. 

DOMINO  et     Patri     Alexandro     sanctce     Apostolicœ     sedis    Pontifici  ,      Gervashis 

graticî  Dei       Remorum       Archiep.       Inter       mimdi     hujus      flucttis     EccJesiam 

D  ])ei     navitei'  gubernare ,      atque     ad     portiim      œtei-nœ     beatitudinis     féliciter     per- 
venire. 

Regnum  nostrum  non  mediocriter  conturbatum  est.  Regina  enim  nostra 
Comiti  Radulpho  {b)  nupsit ,  quod  factum  Rex  noster  quàm  maxime  dolet. 
At  custodes  (c)  ipsius  non  aequè  graviter  ferunt.  Quâ  de  causa  me  quoque 
mœror  non  modicus  afifecit  ,  quippè  ciim  mihi  hac  vice  complendi  facilitas 
non  sit  ,  quod  ardenti  desiderio  proposueram.  Proposueram  enim  Pétri  limi- 
na  visitare  ,  vestram  diu  exoptatam  faciem  videre,  sermonem  vestrum  san- 
ctum  mellitumque  ab  ore  praesentis  accipere,  utilitatibus  sanctae  sedis  Apo- 
stolicae  aliquandiu  pro  viribus  deservire.  Quae  quidem  si  modo  facere  non  li- 
cet (  Regni  enim  perturbatio ,  ut  dixi ,  me  retinet  )  ubi  copia  dabitur  tanto 
studiosiiis  agam  ,  quanto  ea  agere  diutiùs  desideravi.  De  uxore  verô  Comitis 
Vj  Radulphi ,  quae  vestrae  conquesta  est  paternitati ,  se  à  viro  injuria  esse  dimis- 
sam,   id  vobis  notum  esse  volumus  .  .  .  Reliqua  desunt. 

(a^  Rom%  sedit  ab  an.  1061    ad    an.  1073.  parentis  viduam  sibi  desponsatam. 

[h]    Kadulphus      (Magnus)     Cornes    erat     Valesii  (c)      Gervasius      lue      Balduinuin       Flandrenseni  » 

et    Crispci.     Mortuus    an.    1066.  Conimunione  pri-  regni  adininistratorctn  perstringit.  \ 

valus,     lum  ob  uxorem    repudiatam,    tum    proplcr 


R  r  r  i j 


B 


500  EPISTOL^  VARIORUM. 

EPISTOLA  GOZECHINÏ  SCHOLASTICI  («) 

Ad  Valcherum  itidem  Scholasticum,  suum  olim  Discipulura. 

Apud  Mabilhn.    Veter.    Analed.  in-fol.  pag.  437. 

Prœmissâ  apologid ,    quôd   relicto  Leodiensis  Cathedrœ    Magisterio ,   Moguntiam  secesserit  , 

mala  sui  temporis  déplorât ,  ex  Berengarii  maxime  perversâ 

doctrind  consecuta. 

1060.  TTNANiMi  siio  fratri  et  filio  Valchero  ,  frater  Gox-echimis  in  eo  quod  est 
LJ  esse ,  féliciter  coesse ....  Licet  enim  aureum  regni  caput ,  noliilis  vi- 
delicet  Moguntia  ,  mellifluis  ubertatis  suae  rivis  ,  qiiibus  undiqne  fluit ,  libe- 
rali  me  adspergine  perfundat,  et  in  splendidissima  sacri  senatùs  sui  corona 
non  humili  loco  niilii  currulem  ponet  ;  praeter  omnes  tamen  (  ut  pace  ejus 
'Liège  dixerim )  augulus  ille  mihi  ridet  ,  quem  mater  Legia  *  forti  virtutum  ro- 
bore  nodosa  ,  indigenis  suis  tam  delectabilem  ,  quàm  jocondum  exhibet.  Ipsa 
enim  ,  ut  nosti ,  ex  occidua  sui  parte,  non  subditis  collium  clivis  olementer 
erecta  ,  geminoque  publici  montis  reflexu  ,  qui  in  dorso  non  multum  au- 
daci  ,  quatuor  regularis  vitae  gestat  grèges  ;  ipsius  ,  inquam  ,  gemino  reflexu  C 
molliler  sinuata  ,  sicut  gallina  pullos  suos  ,  ità  haec  filios  suos  sub  alas  colli- 
git ,  fovet  et  nutrit,  et  ad  omne  quod  civile  sit  ,  et  moribus  conducat  ,  in- 
formât et  instruit  :  nec  quidquam  patitur  déesse  ,  quod  vel  copiam  regere , 
vel  inopiam  possit  temperare.  Allubescit  quoque  et  alluit  ad  loci  munimen- 
tum  et  copiae  supplementum  non  subitis  allapsibus  bicornis  Mosa,  fluminibus 
nostrae  Belgiae  non  immerito  praeferenda  :  quae  non  solùm  civibus,  sed  et  in- 
digenis terrée  piscium  copia  fluit  dapsilis ,  variis  mercium  commeatibus  ha- 
bilis ,  omnique  prorsixs  commoditatum  génère  conducibilis ,  excepto  (  ut  ve- 
niâ  tuâ  satyricè  ,  licet  sine  métro  ludam  )  quod  si  quando  in  convivium  Deo- 
rum  cum  nubigenis  amnibus  fratribus  suis ,  cunique  .'Eolo  Rege  et  ventis 
suis  intra  palatium  Junonis  adsciscitur  ,  dum  longis  laboribus  exhausta  solito 
uberiùs  Molo  propinante  nives  ,  vel  imbres  adhibens  ,  inebriata  revertitur  ;  D 
collectis  influentium  sibi  fluviorum  copiis,  velut  contracto  exercitu,  per  regio- 
nem  circumcircà  lymphato  cursu  debacchatur ,  qugeque  sibi  obvia  proterit 
et  populatur  ;  nocturna  piscatorum  furta  ,  qu«  illis  impunè  cessisse  saepè  de- 
questa  est ,  prohibens  punit  ;  sata  quse  avidi  Agricolae ,  litoreis  virectis  audaci 
sulco  violatis,  ubi  ipsa  vellet  meridiari,  insperserant,  eluit  et  prostrat.  Nos 
quoque  indignata  litoreis  aquatilis  aulse  suae  atriis  placitô  viciniùs  insedisse, 
et  calones  nostros  eam  ssepiiis  inquietare  ,  domos  nostras  non  supplex  ingre- 
ditur  ;  omnibusque  expulsis ,  nihil  deprecata  ,  violenter  hospitatur.  Et  quia 
saepiiis  ac  familiariùs    inimico   sibi  numini   supplicamus  ,  larem  familiarem  dis- 

extendit    cf^ciatis   excludit    *  ;     omnesque    sibi  invisi  numinis    reliquias ,   etiam  favillam 
et  cinerem ,    eluens   exstinguit  :    donec    patientiâ  nostrâ   vix    tandem  satiata  , 
dum  ei  non  resistimus ,   quia    non   valemus ,    alveum  suum    vix    demum  pla-  E 
cata  repetit  ;  et  nuda  nimis  relinquens   vestigia  ,  in  sua   se  palatia  recipit.  Ha- 
bent  quoque    suburbana  nostra   undiqueversiim    suave  olentes  hortos  olerum  , 

(a)  Quis  fuerit  hujus  Epistolse  awctor  Gozechi-  cùm  ex  Italia  rediret  ,  caesus  fuisse  meinoratur. 
nus  ,  satis  patet  ex  ipso  Epistolae  contextu  :  in  qua  Porrô  haec  Epistola  scripta  est  pauUô  post  mor- 
se apud  Leodiuin  litteras  docuisse  ,  et  Mogun-  tein  Henrici  II  Imperatoris  et  Liutboldi  Archi- 
tiam  tandem  secessissc  dicit,  ta;dio  victum  reruin  episcopi  ,  uti  auctor  ipse  indicat  :  ac  proindè 
humanarum  ,  variarumqùe  turbarura  quas  rerum  sub  annum  MLX,  qui  à  Liutboldi  obitu  proxi- 
novitas,  ac  prasertim  perrersa  Berengarii  doc-  mus  ,  à  morte  Ilenrici  Imperatoris  seeundi  , 
trina,  non  sat  citô  coërcita  ,  facessebat.  Valche-  (aliis  tertiî)  quartus  fuit.  Hanc  Epistolam,  ex  ' 
rus  ,  ad  quem  scripta  est  Epistola,  ex  Gozecbini  Codice  Ms.  Bibliotbecae  Dolensis  sancti  Hiero- 
discipulo  successor  evasit  ,  nescio  an  is  ,  quem  nymi  CoUegii  descriptam  ,  vulgavit  Mabillo- 
Adelmannus  in  Rythmis  alphabeticis  laudat,  sci-  nius.  Fêter.  Analcet.  in-fol.  pag.  437.  î/î-S".  Tom. 
licet  Walterus  Burguridio,  ubi  scholas  mullas  fia-  JF,  pag.  360. 
granti   studio   expilasse,    et  ad    fines    AUobrogum, 


EPISTOL^  VARIORUM.  501 

A  et  dulce  rubentes  lucos  arbonim  ,  scilicet  vineis  nostris  brachiis  aliis  habi- 
lioribus  sibi  regionibus  intendens  ,  suprema  vitium  putamina  et  paucos  ins- 
pergens  thyrsos  ,  extreniam  imposait  rnanum.  His  et  hujusmodi  multis  com- 
moditatibus  Legia  nostra  ubertim  dilata,  adhuc  habet  multo  potiora ,  bis- 
que loiigè  longèque  praeeminentia.  Denique  ipsa  flos  Galliae  tripartitae  ,  et 
altéra  Athense  nobiliter  liberalium  disciplinarum  ,  floret  studiis,  et  (  c[uod  his 
pr<Testantiùs  est  )  egregiè  pollet  oijservantiâ  divinse  religionis  ,  adeo  (  quod 
pace  Ecdesiariim  dixerim  )  ut  quantum  ad  litterarum  studia ,  nihil  de  Plato- 
nis  expetas  Academiâ  ;  quantum  verô  ad  cultum  religionis  ,  nihil  de  Leo- 
nis  (  a  )  desideres  Româ  .  .  . 

Ad  summam  omnia  virtutis  praemia  feralis  possidet  avaritia  ,  et  in  regno 
pecuniœ  ambitio  sua  taxât  mercimonia ....  Ex  eadem  itaque  toxitatâ  ava- 
B  ritiae  radiée  ,  et  ex  hoc  pestifero  zizaniorum  semine  malè  orta  est  et  quoti- 
diè  in  pejus  pullulât  exitialis  morum  et  disciplinae  jactura,  adeô  ut  in  nulle 
regularis  otHcii  regimine  liceat  uti  solemni  majorum  censura  vel  ferulâ  :  sed 
si  tortuosis  vitiorum  anfractibus  manuni  in  virga  directionis  stimulo  represse- 
ris  ,  continua  pro  majoribus  quidem  aut  multitudo  similium  propugnatrix  , 
aut  pecuniae  defensatrix  accédât  :  pro  minoribus  vero  aut  immatura  libertas , 
autallatis  pedibus  fuga  liberatrix  intercédât.  Sed  de  majoribus  silere  praesti- 
terit  ;  veritas  enim  odium  parit.  At  vero  hi  qui  adhuc  sub  s<;holari  f'erula 
erudiendi  essent,  quia  ignavise,  socordiae  et  Deo  suo  ventri  manus  dederunt , 
dum  instrui  refugiunt  ad  gravitatem  moralis  disciplinas ,  ut  levis  palea  cir- 
cumferuntur  omni  vento  doctrinae  ....  vanis  et  pestiferis  inserviunt  vocum 
velquaestionum  novitatibus  :  et  qui  adhuc  nudum  et  molle  lutum  in  rota  dis- 
C  ciplinae  artificii  pollice  et  vehementi  torno  formari  deberent  in  vasa  gloriae  , 
abindè  in  externa  fugitando  resilientes ,  deformantur  in  vasa  contumelise  : 
qui  etiamsi  aliquid  extremae  vel  garrulae  cujusdam  scientiae  colligant  per  eru- 
ditoria  ,  quasi  vagi  palantesque  nullo  contenti  discursant  ;  quia  de  moribus 
extrema ,  vel  nulla  quaestio  est,  reversi  ad  suos  ,  excusso  ab  indomitâ  cervice 
timoris  jugo ,  et  disrupto  disciplinae  freno  ,  seipsos  perditè  vivendo  ,  ahos 
fermento  malitiae  corrumpendo  ,  totos  rapiunt  in  praeceps. 

Quidam  verô  facti  suae  cujusdam  institutionis  Pseudomagistri  ,  dura  certum 
ignorant  praesepe  ,  nec  in  sua  quae  non  habent  ,  se  possunt  recipere  ,  hac 
illac  per  villas  pagosque  urbesque  circumcursant  ,  novas  Psalterii  ,  Pauli  , 
Apocalypsis  Lectiones  tradunt ,  juventutem  novorum  cupidam  ,  levitatis  pe- 
dissequam,  disciplinae  refugam  ,  post  se  per  voluptatum  declivia  trahunt  ;  re- 
D  verentiam  disciplinae  ,  subjectionem  obedientiae  ,  observantiam  religionis ,  po- 
stremô  omnia  regularis  vitae  munia  perditissimâ  morum  corruptione  confun- 
dunt. 

Et  ne  forte  me  putes  in  hujusmodi  derogantis  linguae  tela  dirigere  ,  et 
novorum ,  immo  meliorum  suggillationem  invidiosè  texere  ;  non  omnino 
credas  verbis  meis  ,  crede  potiùs  oculis  et  auribus  tuis.  Vide  si  placet  quàm 
sanae  doctrinae  ,  quàm  salubris  disciplinae  ,  Theologi  de  Turonensi  Academiâ  , 
cui  praesidet  ille  Apostolus  Satanae  Berengarius.  Vide  ,  inquam  ,  quàm  pestilentes  , 
immo  letiferi  scorpiones  et  reguli  de  cavernis  erumpant  totius  nostri  temporis 
Babyloniae  ;  qui  Haèresiarchae  sui  niusto  ebrii ,  et  veneno  delibuti  ,  de  sacris  sa- 
crilegas  introducunt  novitates  quaestionum  ,  ad  nihil  utiles  ,  nisi  ad  subversio- 
nem  audientium  :  quorum  sermo  ut  cancer  serpit  :  quia  scientia  quae  inflat  , 
E  non  aedificat ,  sed  subvertit. 

Isti  de  rébus  sacrosanctis ,  de  cœlestibus  scilicet  Sacramentis  ,  quîe  san- 
cti  Patres ,  quotiens  ad  ea  se  audebat  tractatus  eorum  attollere ,  videntes 
ea  non  solùm  sermonem  ,  sed  etiam  humanam  superare  rationem  ,  et  reve- 
renter ,  ut  oportebat ,  attingebant  ;  et  ,  ubi  opus  erat ,  habentes  clavim 
David  ,  subtili  discretione  aperiendi  ,  et  claudendi  ,  quantum  ad  sobrietatem 
sapientibus  satis  esset ,  ea  catholicè  exponebant.  De  his ,  inquam  ,  rébus  et 
Sacramentis  et  novas  ,  et  peregrinas  cudunt  à  lide  intelligentias  ;  et  ipsa  Sa- 
cramenta  cœlestia  ,  quae  in  altari  consecrantur  ,  dicentes  imibram  esse  non 
veritatem  (  quod  lingua  refugit  et  auditus  perhorrescit  )  obnoxia  contendunt 
ventri  et  secessui  juxta  naturae  necessitatem  ,     quîe    scilicet  naturae   Dominus 

(a)  Léo  IX  qui  tedit  ab  anno  lOiS  ad  an.  1054. 

Rr  iij 


502  EPISTOL^  VARIORUM. 

in   fœdere  humanae    reconciliationis   omnipotentiâ  suâ   Sacramentum   fecit ,    et  A 
christianae  animte  escam  spiritualenij  undè  in  aeternum  vivat  ,  dédit.  .  .  . 

Haec  omnia  sapienter  despexit  Herimannus  (a)  Remensis,  Drogo  Pai'isiensis  , 
Spirensis  Iluoremamius ,  Baveiibergensis  Meinhardus ,  et  praetereà  multi  ,  et  prse- 
stantes,  et  praecipuae  aucloritatis  viri  ,  qui  praecisis  speciebus  ,  et  ahdicatis  la- 
boribus  ,  stiidiis  valefecerunt  ;  et  sapienti  consilio  usi ,  in  Theologise  otium 
coneesserunt.  . .  . 

Legimus  enim    nobile   illud   prioris   saefuli  auruin    argento  ceteris  inferioris 

Eraetii  metallis  sensim  et  per  temporum  intervalla  dégénérasse  ,  nec  tani  su- 
ite sui  coloris  speciem  amisisse.  Nunc  autem  ,  ut  prsemissum  est ,  nionstruo- 
sâ  et  inauditâ  quâdam  rerum  perturbatione ,  quasi  in  niomento  ,  à  suo  statu 
subversjàsunt  omnia  :  nec  pœnè  quisquam  est ,  qui  proprii  ordinis  vel  ofKcii 
servet  légitima  :  sed  desiderabile  illud  nostri  teniporis  aurum  repentino  quo-  B 
dam  casu ,  non  ,  ut  priiis  ,  per  temporum  intervalla  ,  non  in  argentum  vel 
cetera  quantivis  pretii  metalla  ,  sed  in  stipulam  et  fœnum  ,  aut  certè  in  fa- 
villam  et  cinerem  omnino  redactum  est.  Ut  enim  cuncta  quse  superiiis  ob- 
jectis  tuis  respondendo  dequestus  sum  ,  compendioso  recolligam  epilogo  ,  post- 
quam  clarissima  duo  Ecclesise  luminaria  ,  quse  nimis  serô  Deus  accendit  ,  et 
nimis  mature  in  abscondito  faciei  suse  à  conturbatione  hominum  abscondit, 
Henricum  dico  secundum  Imperatorem ,  et  Liutboldum  (b)  iMoguntinae  se- 
dis  Protopraesulem  ,  in  quos  aurei  syeculi  fines  cum  maxima  sui  decoris  spe- 
cie  devenerunt  :  haec  ,  inquam  ,  clarissima  duo  luminaria  ,  postquam  ab  his  te- 
nebris  ad  veram  lucem  ,  à  quâ  etiam  hue  alluxerunt  orbi  terrrc  ,  ut  oramus  et 
optamus  ,  assumpta  sunt  ;  quidquid  divinae  religionis  ,  quidquid  îequitatis  et 
justitiae  ,  quidquid  liberalium  studiorum  ,  quidquid  moralis  disciplinae  ubique  C 
vigebat ,  sicut  tune  temporis  Ecclesia  et  vario  virtutum  décore  et  multipliai 
liberalium  litterarum  propagine  florebat ,  cum  eis  pariter  sepulta  ,  imnio  in 
cœlum  recepta  sunt  :  ità  ut  nihil  eorum  pœnè  remanserit  in  terra  praeter  admo- 
dùm  pauca  ,  et  haec  ut  umbrae  inanis  vestigia. 

Nam  in  primis  hi  qui  in  populo  Dei  Magistratus  et  Duces  locum  regi- 
minis  occupant  ,  sine  respectu  Dei  videntis  ,  sine  metu  hominis  corrigentis  , 
omnes  pœnè  quae  sua  sunt  quaerunt  ,  non  quae  communiter  et  aliorum  .  .  .  pro 
studiis  divinarum  scripturarum,  invaluerunt  studia  partium,  pro  gravitate  et 
modestia  religionis  ,  gloria  et  gloriatio  vanae  elationis  :  et  duni  divitiis  et  ho- 
noribus  gestiunt  alter  alterum  praevenire,  nec  timent  profanis  nientibus 
odiis  et  contentionibus  deservire  ;  nec  quidfjuam  pensi  habent ,  cîim  ty- 
rannidem  potiùs  quàm  regimen  exerceant  :  ad  quem  exituni ,  immo  exitium  D 
talia  provenire  debeant  ?  Haec  autem  majestas  et  talis  potestas,  si  quando 
sedeat  pro  tribunali,  ut  subjectorum  facta  debeat  examinare,  et  neglectâ  in 
oculo  suo  trabe  de  oculo  alterius  festucam  eruere  ;  avaritia  comes  in  medio 
adstans  déclamât  querelas  ,  exudat  causas  ,  fas  et  nefas  ,  sacra  et  profana  in 
medio  haberi  déplorât  :  miserationem  judicum  ,  auctoritatem  Legum  ,  jura  di- 
vina  et  humana  implorât  ,  et  nisi  id  quod  arguitur,  in  loculos  numraati 
illius  qui  incesserit  f'uerit  punitum  ,  perturbationem  conqueritur  fore  omnium 
judiciorum.  Hoc  autem  tonitruo  cunctis  terrore  perculsis,  ipsa  utrimque  su- 
surranti  inclinât  aurem  ,  utrique  partim  linguam  aptat  venalem  ,  utrumque 
torvum  retorquet  oculum  ,  utrique  promittenti  rapacem  porrigit  manum  :  et 
quem  modo  quod  concupivit  habentem  accusât  ,  modo  quod  quaerebat  dan- 
tem  excusât  :  peroratâ  vero  causa  ,  violentiae  et  rapacitati  ceterisque  conçu-  E 
rialibus  suis  média  residens,  de  libro  suo  legit  quod  sit  justum  ,  et  eisdem  ju- 
ratis  legibus  sibi  assentientibus  lege  nummulariâ  in  reum  profert  judicium  ;  et 
tamdiu  vinculatus  tenetur  reus  ,  donec  illum  absolvat  Mammona  Deus  .  .  . 
Et  si   non  habet    unde    solvatur  ,    sine  miseratione   crucifigatur  .... 

Ciim  ergo  ex  eâ  quae  malorum  omnium  radix  est  avaritia  ,  haec  horribilis 
spinarum  silva  emergat  ;  facile  ,  immo  horribile  est  videre  ,  hoc  spinetum 
quem   fructum     ferat.  Inde  est  quod    dum   acquirendis   immorimur  studiis  ,  in 

(a)  Idem   videtur  esse     ac    Magister  Hermannus,  (b)    Seu    Luitpoldus  ,    vel     Leopoldus  ,    priinùm 

cujus    epitaphiuin    composuit  Fulcoius    Poeta   Mel-  Fuldensis    Monachus  ;     ad       Moguntinum    Pontifi- 

densis.  Quatuor    isti  ccleberrimi     floruerunt      scho-  catum    pervenit   anno  1051.    Obiit     anno  1059   die 

larum  rectores  circa  médium  XI  Sxc.  7  Decembris. 


ÉPISTOL/E  VARIORUM.  503 

A  comparandis  honoribus  invicern  praecurrentes,  non  honore  invicem  praeve- 
nientes  ;  antiquà  clivin;e  religionis  immutatâ  facie,  paterna  moralis  disciplinae 
pœnè  in  fabulani  redacta  niordendo  derogamus  :  invicem  accusantes  intestina 
bella  movenius,  acutis  verborum  spiculis  f'ratrum  corda  confodimus  ;  dolos 
in  corde  versantes ,  siniulationem  in  vultu  ,  fallaciam  in  verbis  proferimus , 
et  omnino  ad  injuriam  inandatis  Dei  omnia  mandata  ejus  prae  pecuniâ  parvi 
habemus,  etc. 


B EX  CONCILIIS. 

EX  CONCILIO  LEMOVICENSI  II  (->). 

Apud  Labb.   Concil.   General.   Tom.   IX,  pag.   869.  '^^'- 


I 


T  A  Q  u  E  placet,  ut  Corpus  Domini  in  anno  per  duodecim  terminos  (b)     ^o'-  897. 
renovetur  in  omnibus  illis  Ecclesiis  ubi  incessanter  custodiri   solet,   hoc 
est,    in   Pasch.'i,   in    Pentecoste,   in   Nativitate  S.    Joannis ,    ad   vincula  S.   Pé- 
tri,   in   Assumptione  S.  Mariae,   in  festivitate  S.  Michaelis,   in  omnium   Sancto- 
rum,   in  S.    Andreae,    in  •Watali  Domini,   in   Hypapante,    in  Quadragesima,   in 

C  média  Quadragesima.  His  enim  distinctionibus  anni,  omnes  Presbyteri  ad 
proprias  possunt  recurrere  Ecclesias  :  et  ipsum  Corpus  Domini,  quod  muta- 
tur,  non  nisi  à  mundis  Ecclesise  ministris  sumatur.  Monasteria  verô  Mona- 
chorum  regularia,  quia  diligentiùs  et  nitidiùs  omnia  ad  cultum  Altaris  pro- 
curant, in  Abbatum  suorum  arbitrio  de  his,  sicut  de  aliis  regulis  ,  permitti- 
mus .... 

1  ...    Requisiti     Monachi    (c)  (S.    Pétri   Bellilocensis)    adstantes  in   conspectu      C"/.  898. 
Episcoporum ,    dixerunt  :    Ordinetur    nobis    Abbas    idoneus    secundùra    regu- 
lam  ....    Lugentibus  enim  nobis  ibte     super  nos  tyrannidem  arripuit.  Ut  au-         *  Hugo 
tem    prsesentibus    Epi.scopis    sit    notum  ;    Rodulphus   Archiepiscopus    quondam  Cobom. 
Bituricensis,    Monasterium    ipsum    tempore    Caroli  *  Régis   in   fundo  suo  con-      *  ^^'^' 
struxit,   et  préediis  suis  multisque  donis  satis  superque  nobilitavit.    Post  cujus 

D  transitum  ad  cœlos  longo  excurso  tempore,  occasione  repertâ  Cornes  (rf) 
Tolosanus  cœnobium  ipsum  suae  potestati  addixit  :  et  Comiti  Petracoricensi  in 
beneficio  largitus  est.  Ille  quoque  Vicecomiti  (e)  Combornensi  concessit ,  qui 
nunc  nobis  Laicalem  personam  imposuit,  eâ  de  causa  quia  Bernardus  (/") 
Monachus  Solemniacensis,  et  posteà  Episcopus  Cadurcensis,  nobis  vero  Ab- 
bas, antecessor  ejus,  avuncuhis  ejus   extitit. 

Dixerunt  Episcopi  :  Ecclesiastica  officia  non  secundiim  carnis  originem  , 
sed  secundiim  meritorum  virtutem,  distribui  oportet. 

Cùmque  ille  Clericus,  non  Monachus,  Abbas,  sseculari  nobilitate  ac  ge- 
nerositate  magnus,  mox  vocatus  in  Conciliuni  ante  Episcopos  reus  adstafet , 
genibus  positis,  et  super  hac  re  judicaretur  secundiim  Canones ,  ità  respon- 
dit  :  O  reverentissimi  Patres,  hanc ,  rogo,  justo  judicio  corrigite  rem,  et 
hbenter  consentio. 

(a)    Concilium  hoc    celebratum    est    praecipuè  ad  puin    egit   ab    an.   840,    aut  saltem    841,     ad     an. 

dc/inirnduni      Apostolatum    S.       Martialis.      iMulta  866.    Archiep.    ille     Rodulp.     patrein      habutt   Ca- 

contiiiet    ad     Ecdeslae     disciplinam    XI   Saec.    illus-  durcoruin    Comitem     Rodulpbuin   ,     niatrem     verô 

trandaiii.    Qua;dain    tanlùm     exbibeinus  ,    ne     Ion-  Aigam,  vel  Aiguam. 

giora  fastidio    sint   Lcctoribus.     Anno     1031    habi-  (d)   Guillclmiis   III,     Sector     ferri     dictus    [Tait- 

tum   esse    invictissimè     ])robat    dies  ipse,    quo  in-  fc/er)  ïolos.  et  Cadurc.  Cornes, 
cboatum  est,  nempe  14  Rai.  Drccmb.  (e)     Hugo    vocabatur      Vicecomes      ille  ,     quem 

(bj    In    Concilio   Bituricensi    15     dies   antè     celé-  ab     Ilugone,      nepote    Rayniundi     I,     Rutbcncnsis 

bralo    statiicrant    Episcopi,    ul   Corpus    Domine  non  Comitis,  ortum  cxistiinat    D.  f'aùsette,    Hi^t.   Occit. 

plùx  servaretur^quam  à  Dominicâ  inalteram.  Tum.  II,  pag.    118.  Coinbornens.    Vicecomitatus  in 

(c)    Monasterium     istuj    ad     Dordoniie     ripain  ,  pago   Lcniovicino. 
in      ïorinensi    (  Turenne  )     Vicecomitatu  ,     in    ex-  (/")      Filius      Hugonis      Vicecomitis        Comborn. 

trcmis   pagi     Leinov.    condi     cœptum  est  anno  pri-  Bernardus    Bellilocens.      Abbatiam     Hugoni    nejwti 

mo      régnante     Carolo     Calvo.    hoc  est    8-40,    vcl  suo    Clerico    sa;culari   diniiserat.    Inde    graves   «jue- 

841.   Praecipuus    auteai    hujus   Fundator    audit  Ro-  relse  ad  Patres  Synodi  Lemovicinae. 
dulfus      Bituricensi>     Antistes  ,     tpii     ipse    Kpisco- 


\ 

\ 


moT 


504  EPISTOL^  VARIORUM. 

Dixerunt  Patres  :  idoneum  ex  regularibiis  monafhis  aliquem  adducito  ante    A 

*  Epis.  Le-  domnuni  Jordanum  *,  ut  ipse  eum  regulariter  ordinet  Abbatem  ad  regendum 
ipsum  locum  :  et  tu  extrinsecùs  non  dissipator,  sed  defensor  et  provisor  loei 
adesse   mémento.     Itaque    Episcopi,    postquam    de   his  diii   locuti    essent   (a), 

Primati  Lemovicensi  sub  testimonio  Concilii ,  et  Wilielmi  Ducis  Aquitano- 
runi,  hoc  taliter  commiserunt  negotium  :  ut  usque  ad  natalis  Domini  festi- 
vitatem,  quae  in  sexta  hebdomada  expectabatur,  ordinaret  in  eo  loco  dignum 
Pastorem  secundiim  regulam.  Quôd  si  contradicentes  reperiret  qui  id  lieri 
non  permitterent  :  et  ipsos  et  ipsum  locum  excommunicatione  canonica  liga- 
ret,  donec  idem  locus  ad  pristinam  revocaretur  dignitatem .... 

Col.  901.  ,  ^  ,   Quando  Episcopus  presbyterum  deposuerit  (b) ,    sic  agat.   Jubeat  eum 

priùs  indui  omnibus  sacerdotalibus  indumentis ,  deindè  manu  sua  auferat  ei 
manipulum,  deindè  casulam,  deindè  mediam  stolam  de  collo  reflectat  ei  inter  B 
scapulas  sub  latere  dextro  :  et  depositus  est  à  presbyteratu  in  diaconatum. 
Quando  quemlibet  excommunicaverit,  eat  publiée  ad  ostium  Ecclesiae ,  et 
ostium  pro  eo  claudat.  Dum  absolvent,  ambulet  eum  eo  usque  ad  portas 
Ecclesiae,  et  aperiat  ei,   ut  ingrediatur .... 

Cul.  90S.  ...    Nu  ne    de    servorum    libertate  dicendum   (c),    quia   hanc  agere    licitum 

est,  vel  apud  hanc  sedem,  vel  ante  corpus  B.  Martialis  ,  vel  ad  quamcum- 
que  Ecclesiam  Domini  elegerint  coram  testibus,  vel  ante  corpus  defuncti 
proximi,  sicut  ssepè  per  plures  civitates  fieri  videmus  :  ità  sanè  ut  hujus  se- 
dis  nominativus  Cancellarius  libertatem  scribat.  JNam  et  apud  Regale  Pala- 
tium,  vel  in  quocumque  loco  Rex  fuerit,  coram  Rege  libertates  légitimas 
tieri  cernin)us  :  immo  Lex  Salica  continet,  ut  ubicumque  servi  dominus  vo- 
luerit,  potest  servum  relaxare.  C 

Col.  908  •  •  •    Stephanus    (d)    Arvernensis    Prjesul    ante   hos    annos  Pontium   (e)  Co- 

mitem  Arvernensem  excommunicatione  obstrinxit  ,  pro  uxore  légitima , 
quam  dimiserat,  et  aliam  duxerat.  Quein  ciim  nulla  ratione  vellet  absolvere , 
nisi  emendatum ,  Cornes  Romae  à  Domno  Papa  (/")  absolutionem  accepit , 
ignorante    Papa    eum     excommunicatum.     Quod     graviter     Episcopus    ferens, 

*  Corr.  Con.  Conquisitorias  *    literas    Romam     Apostolico    misit  :    oui    ille   in  hune  modum 

questorias  ••.•.! 

remisit  epistolam. 

(i  Quod  nescienter  egi,  Frater  carissime,  non  mea  sed  tua  est  culpa.  Scis 
»  enim  quia  quicumque  de  universa  Dei  Ecdesia,  quae  est  in  toto  orbe  ter- 
»  rarum,  ad  me  causa  remedii  recurrit,  impossibile  est  mihi  ejus  curam  ne- 
»  gligere ,  dicente  Domino  ad  Beatum  specialiter  Petrum  :  Petre ,  pasce  oves 
»  meas.    Quo   ergo    modo    sedes   Apostolica   poterit   ejicere   aliquem  de  mede-  D 

•  morbida    »  Ja  ^    nisi    rationabili    causa  ?    Debueras   certè    mihi,    antequam   illa   mortua  * 

»  Romam  veniret,  ejus  causam  tuis  innotescere  apicibus  :  et  ego  eam  om- 
»  nimodo  abjicerem,  tuamque  fîrmando  autoritatem  ,  eam  anathematis  ictu 
»  repercuterem,  ProHteor  quippè  omnibus  consacerdotibus  meis  ubique  ter- 
»  rarum,  adjutorem  me  et  consolatorem  potiùs  esse ,  quàm  contradictorem. 
»  Absit  enim  schisma  à  me  et  à  Coepiscopis  meis.  Itaque  illam  pœnitentiam 
»  et  absolutionem,  quam  tuo  excommunicato  ignoranter  dederam,  et  ille 
»  fraudulenter  accepit,  irritam  facio  et  cassam  :  ut  de  illa  nihil  aliud  speret 
»  quàm  maledictionem ,  quoad  satisfactum  tu  juste  absolvas.  »  Hinc  et  ex 
niultis  aliis  concludunt  Patres  Concilii  Leniovicensis  :  Inconsiilto  Episcopo 
Col.  909.     gno,  ab  Apostolico  pœnitentiam  et  absolutionem  nemini  accipere  licet,  etc. 

.  .  .    Retèram    vero   ad    aedificationem,    quod   dudùm   de   illo    milite   contigit    E 
Vascone ,    qui    jubente    Duce    Vasconum    Sancio    (jj) ,   seniorem    suum   decol- 
lavit,   invitus  tamen,  et   errore    Ducis  perterritus  id  egit ,    interminante  irato 
Duce,    et   dicente  :  JNisi  istum  occideris,  occidam  te.  Uno  ergo  ictu   seniorem 

(a)     Eâdein    ratione     Episc     Lemovicens.      Pri-  vide   in    Tom.   IF.  huj.  Cullect.  pp.  476,  498,  509, 

matem  appellant  Patres   hujus  Synodi ,    quâ  Eccle-  526,    etc. 

siani      Lemovicens.     omnium     Galliarum       dicunt  {d)   Hujus    nominis   IV  ,    Claromont.    Episc.    ab 

primara;     quia    nerapè      S.     Martialem   I     Galliar.  an.  1016,  ad  an.  1028. 
Apostolum  habebant.  (e)     Filius     Guillelrai     III  ,     Com.     Tolos.  qui, 

{b)    Exbibetur    bîc   modus     depositionis     et    ex-  pâtre  vivente.  Cornes  erat  Arverniae. 
communicationis.  (f)     Joannes   XIX   Papa    ab  an.    1024     ad    an. 

(c)    Ilaec  spectant    loca    tantùm     in     quibus     li-  1033. 
bertas    dari    servis    poterat  ;    usus  XI  Ssec.  cognos-  [g)     Alius    nobis  non     videtur  ,    quàm     Sancio  , 

citur.    Modum    autem   et  formulas     manumissionis  qui  anno  905  Cornes  erat  Astaracensis. 

proprium 


r 


EX  CONCILIIS.  505 

A  propriuni  decollavit  :  et  gravissimo  dolore  repletus,  ad  Episcopum  suum 
pœnitentise  causa  recucurrit.  Cui  ille  oornpassus  dixit  :  Debueras  pro  seniore 
tuo  mortem  suscipere^  antequàm  illi  maiius  aliquo  modo  inferres,  et  Mar- 
tyr Dei  pro  tali  fide  fieres  :  sed  gravissiinum  reatiim  egisti,  et  nobis  inau- 
ditum.  Nescio  tibi  consiliuni  ferre  pœditentiœ  ;  sed  vade  qiianto  citiiis  ad  Papam 
Romanum.  Si  tibi  ille  pœnitentiam  concedit,  et  ego  gaudeo ,  et  confirnio  : 
si  te  ille  abjecerit,  numquain  nec  à  me  née  ab  aliquo  invenies  pœnitentiam. 
Quod  ille  concitus  implevit  _,  et  cum  testibus  detulit  secum  litteras  Episcopi 
sui.  Et  cùm  Apostolicus  secundâ  Paschali  feriâ  apud  S.  Petrum  sacra  agens  ^"'-  ^*^- 
post  evangelinin  resedisset,  cœpit  ille  reus  ante  euni  in  conspectu  totius  Ec- 
clesiae  gravissimè  plorans  et  suspirans  exclamare ,  dicens  :  Pœnitentiam  volo. 
Domine  :  pœnitentiam  volo,  Domine.  Et  Apostolicus ,  eis  qui  dextrâ  levâque 
B  ei  assistebant  ait  :  Requirite  pro  qua  culpa.  Ille  inquisitus  nihil  aliud  dicebat  : 
Creatorein  meum  offendi  ;  Creatorem  nieum  ofFendi.  Cui  Apostolicus  :  Cur, 
inquit,  {a)  Episcopum  tuum  non  expetebas  ?  Et  ille  :  Episcopus  meus  me 
niisit  ad  te.  Tune  testes  Apostolico  suggesserunt  culpam,  eique  litteras  Epis- 
copi protulerunt.  Sic  Apostolicus  Episcopo  qui  à  dextris  ejus  stabat  locutus 
est,  dicens  :  Recogita  autoritatem  divinam  quali  pœnitentiâ  hic  mortuus  pos- 
sit  vivificari.  Et  Episcopus  ait  :  Dominus  dicit  in  Evangelio  :  Omnis  qui  reli- 
qtterit  domum,  vel  fratres,  vel  soroi'es,  aut  patrem,  aut  matrem ,  aut  uxorem,  mt 
ilios,    aut   agros ....  Caetera  desunt  in    Ms. 

(a)    Hxc    à   nobis  excerpta ,    ut    magis    magisque  XIX    epistolâ  ,    manifcstuni    ûl  ,     à   proprio   Epis- 

constet   quid    sentirent    XI  séec.    divers*   Galliarum  copo    excomraunicatura  ,    non     nisi    ab    ipso  ,    vel 

/-<    Eci-lesise   de    autoritate    summi    Pontificis    in    adbi-  de   ejus    consensu  ,    ab  alio  quocumque  posse   ab- 

bendis     excomraunicationibus       ,      atque       absolu-  solvi.    Patet  etiam    (juantùm    horroris    in   omnium 

tionibus     conferendis.      Exemple     militis     parricidae  animis  cirent  ,  qui  violentas  in  proprium    Dominum 

ad      Papam     confugientis  .      immô    satiùs    Joannis  injicerent  raanus. 


MONITUM 

IN  DEDICATÏONEM   MONASTKRII  VINDOCINENSIS. 


D  \J^  ^  ^^  ^  ^  '^  ^  ^  antiquum  Castrum  est  ad  Ledum  *  amnem  in 
V  Diœcesi  olim  Carnutensi  ,  modo  Blesensi ,  Comitatu  nobilitatum 
aeque  ac  Monasterio  S.  Trlnitatis  ,  quod  Gaufridus  (  Martellus  I  ) 
Andecavorwn  Cornes ,  una  cum  Agnete  {  Burgundâ  )  uxore  sud, 
hoc  anno  (1032)  xdlficare  cœpit.  Findocinum  à  pâtre  suo  Fulcone 
Bono  acceperat  (a)  Burchardus ,  cognomento  Vetulus ,  Parisiorum 
et  Corboili  Cornes  ,  qui  Monastico  habitu  indutus  ,  ohiit  in  Mo- 
nasterio Fossatensi ,  ibiquc  sepultus  in  capitulo  anno  1012.  Findoci' 
nensis  Abbatise  initia  nec  citiàs  anno  1032,  nec  sérias  inchoata  sunt. 
l\on  quidem  citiiis  oh  jidem  clientelx  Henrico  Begi  prxstitam ,  quâ 
prxstitd      Monasterium     inchoavit      Gaufredus  :    nec      certè     seriiis ,     ut 

E  colligitur  ex  notitia  Fulconis  Comitis  de  origine  Monasterii  S.  Ni- 
colai  Andecavensis  ,  in  qua  Baginaldus  Abbas  regimen  Findocinen- 
sis  Monasterii  noviter  COiistructi  jam  suscepisse  dicitur  anno  1033, 
quo  anno  fixe  notitia  édita  est.  Facta  est  autem  hujus  Monasterii  de- 
dicatio  à  Theoderico  Carnutensi  ,  aliisque  Episcopis ,  pridie  Kalend. 
Junii,  in  pervigilio  festi  S.  Trinitatis  in  ejusdem  konorem^  eidemque 
loco   immunitas   à  Theoderico  Episcopo   indulta. 

(a)  Hujusce  Comitis  vitam  habes  in  T,  X  CoUectionis  nostrae  pp.  350  et  seq. 


Tome  XI»  S  s  s 


le  Loir. 


506 


CONVENTUS  EPISCOPORUM  AD  DEDICATIONEM 

VINDOCINENSIS  MOJNASTERII  S.  TRINIÏATIS, 

An.  1040.  ANNO    CHRISTI    MXL. 

Apud   Labb.    Concil.   General.    Tom.    IX,   pag.    938. 


A' 


NNO  MXL  Indict.  VIII,  régnante  Henrico  I  Francorum  Rege ,  anno  ip- 
sius  IX;  convenerunt  Vindocinum  Episcopi  octo  ,  Abbates  viginti  très,  Ba- 
rones  plurimi ,  aliique,  ad  dedicationem  Ecclesiœ  Monasterii  S.  Trinitatis,  à  Gof-  B 
frido  Andegavorum  Comité ,  ejusque  conjuge  Agnete ,  recens  conditi  et  magyiis 
possessionibus  dotati.  Hîc  pubîicas  fecit  litieras  ipso  dedicationis  die  Arnulfus  Epis- 
copus,  quibus  tum  ipse,  tum  alii  prœsentes  Episcopi  donationem  ratam  habuenint  ,• 
possessionum  augendarum  facultatem  concessernnt  :  cœteri  approbarunt.  Cujus  diplo- 
matis  apographmn   hoc  est. 

Ego  Arnulfus  Turonensis  Ecclesiœ  Archiepisc.  fidelibus  S.  Ecclesife  no- 
tuni  facio,  quôd  Gaufredus  inclitus  Couies,  uxorque  ejus  venerabiiis  Co- 
initissa,  Monasterium  Bcatae  et  Individu:e  Trinitati  dicatum  ,  in  Castro  quod 
Vindocinum  vocatur,  rébus  propriis  aedificaverunt,  et  concessione  Theode- 
rici  Carnotensis  Flpiscopi,  in  cujus  diœccsi  locus  ipse  esse  cognoscitur,  no- 
bis  praesentibus  ,  B.  Petro  et  Ronianœ  Ecdesiae  in  patrinioniuni  et  alodiura 
devoverunt.  Quod  cùm  bonâ  eoruni  liberalitate  dicatum  fuisset ,  et  orna-  G 
mentis  adornatum  :  ad  illius  loci  dedicationem  nos  et  plurcs  Episcopos  et 
Abbates  venire  rogaverunt.  Et  ut  fratres  in  loco  ipso  quietè  et  absque  mo- 
lestià  Deo  servire  potuissent  :  petierunt  à  nobis,  et  ab  aliis  qui  aderant  Epis- 
copis,  quatinùs  huic  Ecclesiae  noviter  aedificatae ,  pro  amore  Dei  et  supplici 
prece  ipsorum,  quod  jam  eidem  loco  in  Diœcesibus  nostris  contulerant, 
sive  ipsi  vel  alii  honiines  collaturi  erant  ,  concederemus  ,  et  nostrâ  firmare- 
mus  autoritate.  Nos  verô  eorum  precibus  difficiles  esse  noluimus,  et  quod 
petebant  concedere  justum  putavimus.  Concedinnis  itaque  et  nostra  auto- 
ritate fîrmamus  quidquid  praedictum  Monasterium  in  Episcopatu  nostro  ho- 
die  possidet,  seu  deinceps  f'rati'ibus  ejusdem  loci  ab  Ecclesiasticis,  vel  à  sae- 
culariljus  personis  datum  extiterit,  vel  concessum,  tam  in  Ecclesiis,  et  Ec- 
clesiasticis possessionibus ,  quàm  etiam  in  temporalibus  beneficiis ....  Char-  D 
tam  istam  super  altare  Windocinensis  Monasterii  manibus  nostris  posuimus, 
ad   notitiam   et  in    testimonium    nostrae  confirmationis  .... 

Quod  viderunt  et  audierunt  honorabiles  personœ  Episcoporum  ,  Abba- 
tum,  et  multi  alii,  tam  ecdesiasticae  militiae,  quàm  saecularis,  Theodericus 
Carnotensis  Episcopus,  Gervasius  Cenomanensis  Epis.  Hul)ertus  Andegav. 
Ep.  Isembertus  Pictavensis  Ep.  Arnulfus  '  Sanctonens.  Ep.  Girardus  Engo- 
lism.  Ep.  Amelius  Albiens.  Ep  .  .  .  .  Sequuntur  nomina  Députa tor.  Ecdesiar. 
Cathedral. 
.  ^,  De  Abbatibus,    Hugo    de   S.    Salvatore    CarroH  *,    Fredericus  de  S.    Flo- 

Cnarroux  .  "     .  . 

rentio   (Salmur.),    Galterius   de  S.    Albino   (Andegav.),    Ebrardus   de    S.   Cari- 

*  s.  Calés'    lefo    *,    Landricus   de    S.   Petro   Carnoli,    Durandus   de    S.    Gildasio  (in   Bi- 

*  Lonlay        turig.) ,    Salomon    de    Bonavalle,     Hugo    Longiledii    *     Abbas,    Fulco    de    S.  E 

*  Nanteuii    Joannc ,    Auscgisus  peccator ,   Petrus  de   Nantoilo   * ,   Algerius  de    S.     Aman- 

*  s.     Jean  do   (^apud    Egolismens.) ,    Anialdus    de    Angeliaco  * ,    Odo    de    S.    Sabino , 
d^Angeh         ^^Q   J^j   g     Michaele    Eremi ,     Archembaldus    de    S.    Maxentio ,     Joannes  de 

*  Quincy       Luzionc  ,    Tctbaudus    de    Quinciaco  *  _,     Ansbertus    de    Ponteleucio  * ,    Teudo 
»  Tuffé!"     ^^  Burgulio  ,   Odolricus   de   S.    Martiale ,    Ermenterus    Abbas    de    Tuscio    *, 

Teutbaudus  de   S.  Benedicto. 

Nomina  Baronum  :  Goffridus  Cornes  Andegavorum  ,  Agnes  Comitissa, 
Guillelmus  Alduinus  Cornes ,  Radulfus  Vicecomes  ,  Erfredus  Vicecomes, 
Guillelmus  Vicecomes ,  Herveus  Vicecomes  de  Bleso  _,  Haimericus  de 
Rancono ,  Goffridus  de  Prulliaco ,  Isembardus  ,  Tetbaudus  de  Blazono, 
Rainardus,     Albericus     de     Monte     Joannis ,     Joscelinus     de    sancta     Maura, 


CONVENTUS  EPISCOPORUM  AD  DEDICATIONEM,  etc.   507 

A  Petriis  de  Cameliaco,  Ingelbaldus,  Léo  de  Ambazio ,  Rainaldus ,  Salomon 
de  Lavarzino,  JNihardus  de  Monte  aureo,  Landricus  de  Balgenciaco  ,  Odo 
Dolensis,  Gislebertus,  Helia  de  Volvento,  Berlaius  Ilademerus  Malae 
capsae,  Hildebertus  de  Rupe  mahildis,  Guillelmus  Chabocius  ,  Petrus  Abbas, 
(îuillelmus  de  Rude,  Ranaulfus  Rabiolus,  Guillelmus  de  Parteniaco  ,  Con- 
stantinus  de  Mello,  Joscelinus  Cavansgranum  ,  Petrus  Maisnade ,  Manasses 
frater  Episcopi,  Simon  de  Verruca,  Stephanus  de  Mennaco ,  Guillelmus 
frater  Gervasii  Episcopi ,  Harduinus  de  Rupibus ,  Albericus  de  Firmitate 
Aurainii  *  ,  Hubertus  de  Munitione.  •  «/.  Aurinni 

Actum  Vindocini  ipso  die  dedicationis  Monasterii  S.  Trinitatis,  anno  ab 
Incarnatione  Domini  MXL,  Indictione  VIII ,  régnante  Henrico  Rege  Fran- 
corum,  anno  regni  sui  IX. 

B 


MONITUM 

m  COJNSTITUTIONES  PACIS  ET  TREIJGM  DOMINI. 

U'T    A  M  p  L I  u  S     elucidentur      de       Pace      et      Treuga      Doiïlirii      ex 
Conduis   hujusce    temporis      dicenda ,     prsemlttere      quxdam      nobis 
visum  est  de  bellis  privatis.   «     Bella  privata ,    inquit  illustris    ac    eru-       De  Conc. 
»  ditis.    de    Marca,     qux    pondère     et     pudore    legum   comprimehantur  ,  imper.  L.  4. 
C  »  Romanis     Rempuhlicam     tenentibus ,    per     Gallias     et    cèleras      Europse  *^gj  f-iak 
»  regiones  grassata   sunt ,   ciim    duris     exteraruni    nationum  moribus  fer— 
»  rum    lentis  fori    ambagibus   successit  ,     et  juri  publico     aperta  priva- 
T>  torum    injuria.   Tune    enirn   quisque     suani    suorumve   injuriant ,  non  in 
j>  jure  coram    judice,     sed  ferro     manuque  persequebatur  ;     adeb     ut  etsi 
S)  his    inimicitiis,     quas     faidas      vocabant  ,    et   leges     Longohardorum    et      v.    Capit. 
»   Capitularia     Regum     modum      prsescribercnt ,     tamen    ingravescente    in   et  2  passim. 
»  dies    morbo  ,     csedibus  ^      deprsedationibus  ,      et      incendiis      Respublica 
»   fœdissime     vastaretur.     His    incommodis     prospicere     Gallicani    Epis- 
»    cupi    curaruntj    non      extincto     quidem     nefando    illo    bellorum   pri'va- 
j)  »    torum     usUj    sed    represso     per    inducias  ,     qux  aliquot   dies    ociosos  à 
»    csedibus     redderent     sacratosque      Religionis    prxtextu  .  .  .     Bella     istœc 
»   privata     nec  legibus  probata    erant^   nec   omninb  damnata  ;    imb    verb 
»    si  provocatio  ,    vel  potihs  si    difïidatio   prœcessisset,     pro   jure    consti- 
»    tuto    habebantur  ;    ita     ut   in  ^adversarium    csede,  prsedis,      et   incendiis 
i>  grassari     liceret     ».    Â     quibus  bellorum    injuriis     abstinenduni     docent 
décréta    à    Mercurii    supremo  die    usque    ad   diluculum   diei    Lunx    subse-      Glab.  Lib. 
quentis  :     pœnâ     capitis  ,     aut     exilio      aut     excommunicatione ,     in     re-  x.  hujus  col! 
E  belles    irrogatis.     Radulphus     Glaber    hujus      institutionis    meminit  :     me-  ***^' 
minerunt   quoque    Ivo  Carnotensis ,    ut  videbimus  in  Tomo  scquentij    Fride- 
ricus  I   et  Conradus  Imperatores  in  suis  legibus. 

Istius  pacis  inducix  non  solàm  ab  Episropis  et  Abbatïbus  ,  ^verîim 
etiam  à  ceteris  viris  sacrae  Religionis  devotis  et  proceribus  cujusque  Lib.  4.  Cap. 
diœcesis  decretx  fuerunt ,  ut  patet  ex  eodem  Glabro.  Non  in  Gallid  ^'^^^' 
tantîim ,  sed  et  in  Angliâ  Normanniâque  a  Guillelmo  Rege  ,  non 
continub  sed  paulatim  lata  est  Treugae  constitutio  :  deinde  firmata 
ex  consensu  Prxsulum  Baronumque  in  Concilio  Juliobonensi  ^  ut 
testatur  Ordericus  Fitalis  Lib.  5  Hist.  Eccl.  pag.  552  Edit.  Ches- 
nii.     Statuta       Patrum     Procerumque     Aquitanix    de   Pace     et      Treuga 

S  ss  ij 


r,08  MONITUM. 

recepta  sunt  et  ampUficata  à  permultis  Conciliis  currente  XI  seeculo  in  diver-  A 
sis  GalUarum  partibus  hahitis. 

llnum  ohservare  cst^  nempe  Pacem  et  Treugam  dici  hanc  à  bellis 
privatis  feriationem  ,  qubd  ratione  Clericorum  omnium  ,  peregrino- 
rum  mercatorum  ^  agricolarum  cum  hobus  aratoriis  ,  dominarum 
cum  sociis  suis  inermibns,  mulierum  omnium  ,  rerum  ad  CLericos 
Monachosque  pertinentium  ,  et  molendinorum  ,  pax  ista  omni  tem- 
pore  indulta  sit  ;  ratione  ceterorum^  Treuga  tantum  ^  id  est  ^  inducise 
aliquot  dierum.  Excommunicatione  mulctati  Pacis  vel  Treugie  violatores 
et  ad,  resarciendum  damnum  Iseso  coacti. 

Treugam  primitùs  in  partibus  Aquitanicis,  firmatam  anno  Do-  iî 
mini  1041  unanimiter  dicunt  Hugo  Flaviniacensis  in  Chronico  Vir- 
dunensi,  pag.  145  hujus  Tomi,  Glaber  Hist.  Lib.  5,  /?ag'.  59, 
Tom.  X,  Ex  Aquitania  paulatim  per  universum  Galliarum  terri- 
torium  isthsec  salubria  décréta  sancita  sunt  propter  timorem  Dei 
pariter  et  aniorem.  Ad  hune  igitur  annum  revocandas  leges  Concilii 
Tulugiensis  recte  probat  Vaissetius. 

Exstant     permultse      Conciliorum      hujus     sœculi     constitutiones     quibus 
confirmantur   primse      leges      induciarum     uno     tantàm     discrimine     qubd 
festi  dies  quamplurimi   quatuor   singularum    hebdomadarum    diebus   adjecti 
fuerint.  His    addidit    Concilium   Lateranense  sub  Innocentio  II  incendiorum  C 
devastationis  prohibitionem. 

Violatores  pacis  raptoresque  excommunicatione  mulctatos  jam 
diximus.  Episcopi  et  Comitis  hsec  erat  cognitio  ceterorumque  Ba- 
ronum  qui  ,  à  persequendo  armis  raptores  si  cessarent^  excommuni- 
cationibus  et  interdictis  ad  officium  quo  se  obstrinxerant  adigebantur. 
Observandum  tandem  tantam  fuisse  vint  istarum  legum ,  ut ,  si  rap- 
tores pacisque  'violatores  ab  utraquc,  Civili  et  Ecclesiasticâ ,  potestate 
proscriptos  occidi  conlingeret  à  privato  quoquam  ,  id  zelo  justitiae, 
nonhomicidio  imputandum  communiter   haberetur. 

Hsec  fuit  origo  Treugae  Domini  oui  cognomem  sortitum  est  à  D 
diebus  hebdomadse  Mysteriis  Passionis  et  Resurrectionis  J.  C.  specia- 
Chron.  vird.  ^*'<^^  sacratis ,  vel  quia  non  solùm  humanis  praesidiis  ,  sed  et  di- 
lit  ^*^  vinis  confirniata  est  terroribus.  Istis  vel  talibus  innixi  rationibus , 
bono  conmuini  Reipûblicx  zelantes  Episcopi  Proceresque  Aquitanici  Inben- 
tes  onines  de  reformandd  pace  et  sacrx  fidei  institutione  décréta  amplexi 
sunt. 

Jam  decennium  erat  ciim  cœpit  Clerus  Ecclesiae  Gallicanse 
pacem  et  quietem  statuer e  ^  recusantibus  anathematis  minas  inten- 
dere  ;  quod  factum  legimus  in  Conciliis  Bituricensi  an,  1031  et 
Lemovicensi  II.  Canutus  Rex  Anglise  ,  in  suis  Ecclesiasticis  legibus  K 
Edictum  promulgavit  de  pace  Dei  ,  Régis  et  Ecclesiarum  (Lab. 
Conc.  Tom.  IX ^  pag.  915).  Neque  tamen  ab  oninibus  id  sequè 
probatum  Episcopis  :  Gerardus  enim  Episcopus  CameracensiSy  hoC 
non  tam  impossibiie  ,  quàm  incongruum  videri  respondebat,  si 
quod  regalis  juris  est,  sibi  vendicari  praesuraerent.  Hoc  enim  modo 
sanctae  Ecclesiae  statum  confundi ,  quae  geminis  personis,  Re- 
gali  videlicet  ac  Sacerdotali  administrari  praecipitur.  Huic  enim 
orare ,   illi    vero    pugnare     praecipitur.      Igitur     Regum   esse ,    sedi- 


MONITUM. 


509 


A  tiones  viitute  conipescere ,  bella  sedare ,  pacis  commercia  dilatare  : 
Episcoporuin  vero ,  Reges ,  ut  viriliter  pro  salute  patriae  pugnent, 
monere ,  ut  vincant  orare  :  hoc  ergo  decreturn  periculosum  esse 
omnibus,  omnes  videlicet  aut  jurare,  aut  anathemati  subjacere, 
omnes  enim  peccato  conimuni  involvi ,  si  comnierito  hujusmodi 
uterentur,   pag.    201.    Tomi  nostri  X.  .J^^-  ^"™' 

'    '     "  IX,  pag.  891. 

Ita   de  pacc  ab    omnibus  generaùm   acceptatâ   censebat   Gerardus.    Que- 

rebatur    forsan     Prsesul    de     sententiis     Cnnciliorum      Provincise     Bituri- 

B     censis   in   quibus   actum  est    de    compescendis  privatis  bellis  ^    et  pace  fir-  ' 

manda.    Cessit    Gerardus    Episcoporum  et    aliorum    adiiortationibus .    licet 

invitus  :     ita    tamen     ut     quod    reclamabat  ,    posteà     eventus    probaDerit, 

cum    paucissimi  perjurii  crimen  evaserint. 

Treugam  Doinini  primitîis  in  Aquitania  sancitam  licet  omnes  per 
GaUiam  amplexati  essent  ,  eam  tamen  recipere  abnuit  JSeustria ,  ut 
testantur  Glaber  Radul.  et  Hugo  Flaviniacensis  locis  suprà  citatis- 
flagrantibus  tum  Regem  inter  Francix  Henricum,  et  Odonis  Cam- 
paniensis  filios  dissidds  ac  bellis.  Fax  ista  in  mente  Procerum  JSor- 
mannicorum  belli  indicendi  jus,  atque  adeb  regiam  prserogativam  si 
non  omnino  abrogaret  ,  saltem  enervabat.  Maturiàs  eam  exceperunt 
Alsatienses,   sub  Leone  IX  Pontijlce. 

Ferùm  lex  Tulugiensis  à  principio  non  muLtàm  valuit.  Hinc  Prœ- 
sules  eam  in  Synodis  vel  con firmave.runt  vel  de  suo  nova  appinxerunt. 
Hinc  multa  variant  de  isto  decreto  Manuscripti  Codices  Ecclesiaruni 
ISarbonensis ,  Helenensis  ,  Ausonensis ,  Gerundensis  et  Barcino- 
nensis.  Abbreviatum  etenim  in  diœcesi  Helenensi  videtur  tempus 
Treugae  breviusque  conclusum  ab  hora  scilicet  Sabbati  nona  usque 
in  die  Lunis  hora  prima.  Pœnis  spiritualibus  in  rebelles  infeliciter 
irrogatis ,  Pnesules  ad  arma  confugerunt.  Inde  nova  collecta  pro 
expensis  Equitum  qui  cum  armiâ  pacem  sequebantur  :  hinc  com- 
mune vel  compensum  primo  solvi  solitum  pro  securitate  et  pace, 
deinceps  evasisse  tributum  ordinarium  ,  quod  exegerunt  Episcopi , 
aliique   viri  poientes^  sub  nomine   Compensi  seu  Paciagii. 

Percelebris     est  ^     et    Clero     Gallicano     digna  ,     Ragimbaldi     Arelaten- 

sis  ,      Benedicti      Avenionensis  ,       Nitardi      Nicensis     Pontificum      necnon 

Abbatis      Cluniacensis      Odilonis     Epistola      quam       Sjnodorum      decretis 

submittimus.    Subsecuta    est     Parœnesis     illa  paulo     ante    constitutam    de 

pace    et     Treuga    Domini     Sanctionem.     Inde    Hugo     Flaviniacensis     in 

suo     Chronico     atictorem      seu    promulgatorem     Treugae     Dei     ardentissi- 

mum    Abbatem     Odilonem     cum     laude    nominat.     Humanis    et    politicis 

hâc     de    re    argumentis    Prsesules    addiderunt    divina    prodigia  ,    terrores 

necnon    csetera    supernaturnlis    ordinis    média.     In    Treuga    Dei     ubique 

recipicndâ     vehemcnter     laboravcrunt     Odiio     in      Austrasia  ,     Richard  us 

Virdunensis      Episopus      in      Neustria.     At      eo    prœdicante,      repugnan- 

tibus  Neustriis  divino    judicio  cœpit    in    eos    desaevire    ignis  qui  eos 

torquebat.     Helmuinus    Episcopus    Educnsis    ardenter     egil     ut     Treuga 

propagaretur.     Pari     zelo    Prsesules    Septimanise     décréta    primsevx   insti- 

tutionis     multoties     promulgaverunt  ,     et    Laicorum      Principum      aucto- 

ritate    fulti     temporales    pœnas    spiritualibus    conjunxerunt,    quod    vide- 
bimus    infrà. 

S  s  s  ij 


D 


E 


\ 


5i0 


CONCILIUM  TULUGIENSE  '  («) 

♦  Tulujes,  à 
trois  milles  de 
Perpignan.  HABITUM  AN.  MXLI  SUB  GUIFREDO  ARCHIEPISCOPO  NARBONENSI. 

^    ,Q.,  Apud  illust.  DD.  de  Marca  de  Concord,  Sacerd.  et  hnperii 

Lib.  IV,   Cap.  14,  pag.  435. 


H 


\ï:c  est  treuga    et   pax    confirmata    ab    Archiepiscopo    Narbonensi    Domno 

Guifredo,     et   à   Berengario    Gerundensi     Episeopo,    et    à    Domno  Ray-    B 

mundo   Helenensi  Episeopo,    et    à    Comitibus    Russilionensium ,     Domno    sci- 

*  Empurias,  ]jçgf    Gauzfredo    et    Guilaberto   filio   ejus,    et  à    D.    Poncio   *    Impuritanensi 

inMarcâHis-  Comité,  et  à  D.    Guillelnio  *  Bisuldunensium    Comité;    et   à   D.    Raymundo  ' 

panicâ    ultra  Ccrritanensium    Comité,     et    à    D.    Gauzberto    Vicecomite    de   Castronovo  *, 

renaeos.      '    ^""^    caeteris    Magnatibus    Helenensis  Episcopatùs,    in  Tulugiensi   prato,   (Juod 

*  Besaiu      est  in  Gomitatu  Rossilionis,  etc. 

*  Cerdagne 

Constitutiones  Pacis  et  Treugse  Tulugienses.  Ex   Probationibus 
Historiœ   Occitaniœ  Tom.  II,  pag.  206,   207. 

I.  H  iE  c  est   pax    confirmata    al)    Episcopis,    et  Abbatibus ,    et  Comitibus, 
necnon   Vicecomitibus,    et  caeteris   Magnatibus   Deum    timentibus    in    Episco- 
patu    iLLO,   videlicet  ut   ab    ista   die  et  deinceps   nullus  homo  Ecclesiam    non    C 
infringat ,    neque    {b)  spatium ,    neque    cœmeteriura,    nec   mansiones    quae    in 
circuitu  Ecclesiae  sunt  aut  erunt,  usque  ad  XXX  Ecclesiasticos  passus. 

II.  Ecclesias  autem  illas  in  hac  deffensione  non  ponimus  in  quibus  {c) 
castella  facta  sunt  aut  erunt  :  eas  vero  Ecclesias  in  quibus  raptores  vel  fû- 
tes prjedam  vel  furta  congregaverunt ,  vel  malefaciendo  inde  exierunt ,  aut 
illuc  redierunt  :  tamen  (d)  salvos  esse  jubemus,  donec  querimonia  malefacti 
ad  Episcopum  illius  aut  ad  sedem  et  conventum  canonicorum  ejusdem 
sedis  priùs  perveniat.  Quod  si  idem  Episcopus,  aut  Praefati  canonici  ejus- 
dem sedis  se  fatigaverint  malefactorum  vi,  et  ille  inde  justitiam  facere  nolit, 
posteà  ex  mandato  prsedicti  Pontificis  vel  prsefatorum  Canonicorum  ipse  ma- 
ïefactor  seu  res  ejus  non  salventur  in  eadem  Ecclesia.  Ille  autem  homo  qui  D 
aliter  Ecclesiam  invaserit,  aut  aliis,  exceptis  supradictis  malefactoribus ,  ali- 
quid  ibi  malefecerit,  aut  ea  quae  in  circuitu  ipsius  Ecclesiae  sunt  usque  ad 
XXX  Ecclesiasticos  passus  irruperit,  sacrilegii  compositionem  emendae  (e), 
praefati  et  querelanti  malefacta   in  duplo  restituât. 

III.  Item  placuit  ut  Clericos  qui  arma  non  portaverint ,  aut  Monachos, 
seu  Sanctimoniales  (f)  ullus  homo  invaserit,  neque  injuriam  faciat  eis  vel 
aliqua   malefacta.    Communia   vero   Canonicorum  vel  Monachorum   seu   Sancti- 

*  al.  ei       monialiuni,   vel  ecclesiastica    allodia  *    in    possessiones     quas     Ecclesiae    nostri 

Episcopatùs,   vel  Clerici    arma    non    ferentes,    aut   Monachi   seu    Sanctimonia- 

*  al.  tenent  les    *  tuentur,    ulIus  homo    non   infringat,    aut   aliquid    inde  diripiat  :    quod 

si  fecerit,  in  duplo  eis  componat. 

IV.  Similiter  confirmaverunt   ut   nullus  homo  in  isto  Episcopatu   illo  prae-    E 
dam  non  faciat  de   equabus  vel  pullis  earum  usque  ad  médium   annum,    ne- 
que     de    bobus,   neque   de  vaccis,    neque  de   asinis   aut   asinabus,    neque   de 

(a)      Décréta       hiijusce     Concilii      constiluerunt  asyli  jure   gaudent,   quae  ferè  seraper  30   passuum 

praedicli      Pontifices  ,      cum      consensu     ceteroruin  esse    dicuntur.    Hinc  appellatio   passuum    Ecclesias- 

nobilium,      pro      Gomitatu       Russilionensi  ,    (Rous-  ticorum,  seu  Dextrorum. 

sillon)     vel     Confluentano    [le     Confient    :     Tractus  [e)     Idem    statutum    renovaverunt    21     Prsesules 

Comitatûs   suprà     ditti,    versus     montes    Pireiieos  ,  in    Concilio    apud    S.     jEgidiura    ut     infrà     videre 

olim   Hispaniae,    nunc  Galliae    accensitus,    10   leucis  est. 

à    Perpiniano    in    occasum     :    ]     vel     Vallispiriensi  [d)    lu    Conslitutionibus    pacis  et    Treugœ   editis 

[Falespir  ,    Comté.)     Paulatim    istaec    posteriùs    ex-  in    vice    Ausonensi,    (Marca     Hispanica,    p.     1139) 

ceperunt  Episcopi  et  Proceres  caeterarum  Galliae  par-  legitur,  tamdiu  salvas  esse  jubemus. 
tium.  Tulugium,   Tulujes,  villa  in  pago  et  Coiuitatu  (e)    Ibidem  :    emendel   prœfatœ  sedi,     et  quere- 

Ruscinonensi.  lanti  malefactas  in  duplum  restituât. 

{b)    Definita     legibus      quaedam      spatia     circum  [f)    Ibidem  :    vel   viduas,  ullus   homo  non    inva- 

Ecclesias    et     locos    qui     aliqua     immunitate       aut  dat. 


CONC.  TULUG.  DE  PAGE  ET  TREUGA. 


511 


•   Id   est, 
Vadimonio 


A    ovihus  verncril)iis  vel  agnis,   neqne  de  capris  vel   hircis,    vel    eorum    fœtihus. 

V.  Mansiones  verô  Pagensium  vel  Clericorura  arma  ferentinni  ,  et  colum- 
baria  et  palearia  (a)  ullus  liomo  non  incendat  vel  destruat.  Villanum  au- 
tem  et  villanam,  et  Clericos  arma  non  ferentes,  et  Monachos  seii  Sanctimo- 
niales  nlliis  homo  non  sit  ausus  occidere,  vnlnerare ,  vel  debilitare ,  neqiie 
a|)preliendere  vel  distringere ,  nisi  propter  snam  culpam  quam  prœdicti  ha- 
beant  factam,  et  non  distringant  eos  nisi  per  solum  (t)  directum,  et  tamen 
hoc  non  fiât  nisi  prius  querelando  se  fatigaverint,  sicut  supradictum  est.  Pa- 
gensibus  autem  vestimenta  non  aufïerantur,  neqne  vomeres ,  neque  ligones, 
oliveta    non  (c)  incendat  vel  combnrat ,  non  fructus  eorum   dissipet. 

VI.  Item  constitiitnm  est  ut  nullus  homo  (d)  pignoret  alterius  res  pro 
*    plivio  vel  pro    alio  quolibet    negotio    quod    alicui    vel    cum    aliquo  fecerit,  Vu?g™Wei!"c! 

B  quamvis  ille  solverit.  Quicurnque  enini  hanc  pacem  quam  prœdiximus  infre- 
gerit,  et  illi  cui  eam  inf'regerit  infra  XV.  dies  in  simplum  non  emendaverit, 
sic  dies  XV  transierint ,  in  duplum  componat ,  quam  duplicationem  habeat 
Episcopus  ille  et  Comes  qui  eam  rem   dirigere  fecerit. 

VII.  Treugam  etenim  Doinini  confîrmaverunt  fortiter  prœdicti  Episcopi, 
videlicet  ut  omni  tempore  tenerentur  ab  omniljus  Christianis  ab  occasu  quartae 
feriae,  id  est  Merchorii  die,  usque  ad  ortiun  solis  II  feriœ,  id  est  Lunis  die. 
Item  continuatim  teneatur  à  prima  die  Adventùs  Domini  usque  ad  octavas 
Epiphanite  Domini  quando  festivitas  S.  Hilarii  agitur.  Item  similiter  conti- 
nuatim teneatur  à  die  Lunis  quae  antecedit  cîJput  jejimii,  usque  ad  diem  Lu- 
nis qui  est  primus  post  diem  Dominicam  octavarum  Pentecostes.  Item  vi- 
giliae    et  festivitates  Inventionis  videlicet   et    Exaltationis  Dominicje    Crucis  ,   et 

C  in  tribus  vigiliis  totidemque  festivitatibus  sanctae  Marife  ,  vigiliae  et  festivita- 
tes omnium  Apostolorum,  vigilia  et  festum  S.  Laurentii  ;  festivitates  insuper 
cum  eorum  vigiiiis  posuerunt  in  hac  religionis  observatione,  scilicet  S.  Pauli 
Narbonae  et  sancti  Baptistae  Joannis,  sanctorum  item  Apostolorum,  ac  S.  Ar- 
changeli  Michaëlis,  sive  sancti  Martini  Confessons,  item  vigilia  et  festivitas 
omnium  Sanctorum.  Similiter  in  quatuor  tempora  posuerunt  in  tali  observan- 
tia.  Prsedictos  autem  dies  qui  sunt  in  treuga  Domini ,  confirmaverunt  pr;e- 
dicti  Episcopi  cum  omnibus  prsecedentibus  et  serjuentibus  noctibus,  vide- 
licet ab  occasu  solis  quando  ipsa  treuga  Domini  ingreditur,  usque  ad  ortum 
solis  ipsius  diei  qua  egreditur.  Si  quis  autem  intra  hanc  praedictam  treugam 
Domini  aliquod  malum  alicubi  fecerit ,  in  duplum  ei  componat ,  et  posteà 
per  judiciuni  aquae  frigidae  treugam  Domini  in  sede  illius  emendet.  Si  quis 
D  autem  intra  hanc  treugam  voluntariè  homiuem  occident,  ex  consensu  ho- 
minum  christianorum  definitum  est,  ut  omnibus  diebus  vitae  suae  exilio  dam- 
netur,  si  fecerit  hoc  sine  casu  :  si  autem  cum  casu  hoc  fecerit,  egrediatur 
tamen  à  terra  usque  ad  terminum  quem  Episcopus  et  Canonici  œstimave- 
rint  esse  iniponendum.  Si  quis  verô  intra  hanc  treugam  se  miserit  ac  aguait 
vel  ipsum  *  aguait  stabilierit  pro  morte  vel  apprehensione  alicujus  hominis,  •  id  est,  in 
aut  pro  apprehensione  alterius  castelli,  et  tamen  si  hoc  agere  non  potuerit, 
similiter  emendet  ad  judicium  Episcopi  et  Canonicorum  ejus  ipsam  treugam 
Domini,  sicuti  faceret   si  fecisset  quod   agere  tenta  vit. 

Item  prohibuerunt  ne  intrantibus  his  continuatis  treugis,  videlicet  tem- 
pore Advcntûs  Domini  seu  Quadragesimae,  nullus  castrum  vel  munitionem 
aedificare  prsesumat,  nisi  XV  diebus  ante  prœdictas  continuatas  treugas,  hoc 
E  inchoaverit.  De  praedicta  autem  pace  et  treuga  Domini,  querela  ad  Episco- 
pum  vel  ad  ejus  Canonicos  seu  fatigatio  omni  tempore  fiât ,  et  sicut  supe- 
riùs  scriptum  est  in  pace  de  Ecclesiis  ita  fiât.  Et  ipsi  in  quibus  Episcopus 
vel  Canonici  jam  dictie  sedis  se  fatigaverunt  de  redirectione  praedictae  pacis 
vel  treugae  Domini,  sive  fidejussores  vel  hostatici  pro  pace  vel  treuga  Do- 
mini ,  malam  fidem  inde  portantes  Episcopo  vel  Canonicis  praedictis,  ex- 
communicentui*  ab  Episcopo  vel  Canonico  ejusdem  sedis  cum  protectoribus 
et  juvantibus  se,  quandiu  se  contenderint,  sicut  infractores  pacis  et  treugae 
Domini ,    et   ipsi   et  res   eorum    non    habeantur   in  treuga   et    pace   Domini. 

(a)  Palcariuin  et  Paleare,  locus,   ubi    pales   repo-  Oliveta  verô  nemo  incidat  vel  cnmburat,   vel  fructus 
nuntur.  eorum  dissipet. 

(b)  Id  est,  in  jus  vocare.  (rf)  Pignorare  ,    idem  ac  pignora   capere  seu   oc- 

(c)  In  Marca  liispanica,   col.    1139   ita   legitur    :  cupare,  in  manum  suam  tradere. 


sidias  stnjxe- 
rit. 


512  CONSTIT.  PAGIS  ET  TREUG^E  AUSON. 

Ex   Çomtitutionihus   Pacis   et    Treiigœ   editis   in    Vico   (a)    Attsonensi. 
Ex   Marca    Uispanica,    Append.   pag.    1140. 

si  Filius  facial  malum,  an  Pater  teneatur. 

Item  constitutum  est  quod  si  aliquis  filius  Magnatum  terrae  tam  majorum 
quàm  minorum  fecerit  aliquod  malum  per  pacem  et  treugam  Domini  ali- 
quibus  hominibus  ex  Castro  patris  sui  vel  ex  honore  ejus,  aut  cum  homi- 
nibus  suis,  ipse  cogat  filium  suum  et  homines  suam  terram  tenentes  (b)  re- 
dirigere  malum  quod  fecerint.  Quôd  si  noluerint  facere  ipse  filius,  vel  prae- 
fati  homines,  idem  pater  redirigat  omne  malum  quod  filius  et  homines  sui 
fecerint.  Quod  si  filius  non  fecerit  malum  ex  castro  vel  honore  patris  sui,  B 
et  tamen  fecerit  cum  hominibus  tenentibus  terram  patris  sui  vel  cum  iis 
quos  idem  pater  habuit  in  sua  familia  ,  similiter  ipse  pater  cogat  homines 
redirigere  pra^fatum  malum.  Quod  si  facere  non  potuerit,  tamdiii  maneat 
sub  excommunicatione  cum  omni  honore  suo  et  praefatus  filius  sive  praefati 
homines  cum  eo  donec  redirigant  ex  toto  malum  quod  commiserunt.  Quôd 
si  filius  adhuc  ex  aliis  locis,  non  ex  honore  paterno  vel  castro,  ne<pe  cum 
hominibus  patris,  aliquod  malum  alicui  fecerit,  non  redeat  in  paternum 
castrum  vel  honorem  ,  neque  pater  aut  mater  impendant  ei  aliquod  bene- 
ficium,  vel  protegant  eum  in  aliquo.  Quod  qui  fecerit,  aut  emendet  malum 
quod  filius  perpetraverit,  aut  tanidiù  maneat  in  excommunicatione  donec 
emendet. 

si  quis  inculpatur,  qualiter  débet  se  expiare.  C 

Item  constitutum  est  quod  si  aliquis  fîierit  inculpatus  ex  aliquo  modo 
quod  ipse  praeceperit  aut  stabilierit  aut  consilium  dederit  quod  ageretur,  et 
iîle  dixerit  se  hoc  non  egisse ,  de  quo  in  veritate  notum  fuerit  quôd  ipse 
per  semetipsum  praedicto  malo  non  interfuerit,  propriâ  manu  juret  super  ai- 
tare  consecratum  se  non  praecepisse  neque  stabilisse  neque  consilium  dé- 
disse quôd  malum  illud  perpetraretur,  et  postmodum  non  sit  protector  aut 
defensor  illius  qui  hoc  malum  fecit  ullo  ingenio  vel  aliquo  modo.  Quôd 
si  homo  suus  fuerit  qui  suam  teneat  terram  aut  habeat  suum  beneficium, 
unde  possit  eum  distringere,  aut  faciat  hoc  sibi  redirigere,  aut  auferat  ei  ex  toto 
terram  et  beneficium  suum,  et  posteà  expellat  eum  à  se  sine  ahquo  Engan 
(c),  et  non  exhibeat  ei  ullam  societatem  ad  suum  beneficium,  neque  D 
defendat  eum   in  aliquo. 

De  omnibus  illis  constitutum  est  qui  interfuerint  malefactis  quôd  si  dixe- 
rint  se  non  interfuisse  vel  malum  unde  culpantur  se  non  fecisse,  quôd  ex- 
pient se  per  judicium  aquae  frigidae  in  sede  S.  Pétri.  Quôd  si  facere  no- 
luerint ,  excommunicationi  subjaceant.  Omnes  verô  probationes  et  expia- 
tiones  quae  judicabuntur  querelatoribus  et  redirectoribus  pacis  et  treugœ 
Domini   fiant   per  judiciun  (d)  aquae   frigidae  in  sede   S.    Pétri. 

Ultimô  verô  de  pace  et  treuga  Domini  à  nemine  fiât  in  omni  Ausonae 
Pag.  1141.  Episcopatu  donec  primo  querela  ad  Ausonensem  Episcopum  et  ejus  Cano- 
nicos  perveniat ,  et  expectetur  terminus  fatigationis  (e)  triginta  dierum  an- 
tequàm  Episcopus  et  Canonici  sedis  faciant  in  malefactore  :  quia  si  [infra] 
triginta  hos  dies  redirectae  non  fuerint,  vel  ita  firmant  in  manu  Episcopi  et  *■ 
Canonicorum   ejus  per    pignora   quôd    redirigatur  sine   Engan ,   malefactor  ille 

(a)  Ausona  ,    olim    civitas  ,    in    Marca  Hispani-      Engan,  id  est  sine  dolo  vel  fraude. 

ca  ,    priori   civitatis   famae   adhuc  impar,    solo    Vici  (d)  Per  antiqua  judicii  species  quae  magno  et  sacro 

Ausonensis     nomine  ,      quod     deinceps     persévéra-  apparalu  fiebat,    ut  passiin  videre  est  in  praecedenti- 

vit  ,   insignitur.   Primis  temporibus    post   destructio-  bus  hujus  collectionis  Tomis. 

nem  à   Sarracenis  Ausonensis   Ecclesia  ad    propriam  (e)    Id     est  ,     dilationis     quâ    voce    intelliguntur 

dicesesim    Archiepiscopi    Narbonensis   diù  pertinuit.  litigatorum     vexationes    ,       maxime      usurpata     in 

Demùm    Episcopalem   sedem    ibi   restitutam  ,    mox  foro    Catalaunico    et     Hispanico  ,     quam     reddunt 

in    Metropolim    erectam  ,    Tarraconensi   univit   Ur-  practici  nostri   per   defectum   juris  seu  jnstitiae  rcd- 

banus  Papa  II.  dendx  dilationem  Défaut  de   droit.    Hinc    quis  jus 

(b)  Redirigere,  id  est  noxam  emendare,    redresser  petens    sibi   fieri   à    Domino   vel   judice,    fatigatur, 
la  faute  :  o<;currit  ibi  passim.  seu  vexatur,  si   ei  denegetur,    aut  adversarius  stare 

(c)  Vox   Hispanica    Engaiio,    fraus,    dolus  ,   sine  recto  seu  juri  renuat. 

et 


CONSTIT.  PACIS  ET  TREUG^E  AUSON. 


513 


et  propriœ  res  sux  non  sint  in  p.ice  et  treuga  Domini  illo  et  honore  suc   ex- 
communicato  cuni  honoribus  suis. 

Item  Hugo  Candidus  Cardinalis  Romanus  in  Concilio  Gerundensi  cum 
Episcopis  et  Abbatibus  sive  Principibus  ac  totius  terr*  Magnatibus  et  au- 
ctoritate  Romani  Papae,  cujus  legatione  fungebatur,  confirmavit  et  lauda- 
vit  pacem  et  treiignm  sicut  erat  apprehensa  in  Episcopatu  Gerundensi.  Et 
addidit  in  eadem  trmcja  consensu  omnium  atque  jussit  auctoritate  Domini 
PapEe  ut  pari  modo  teneretur  à  Dominica  octavarum  Paschse  usque  ad  octo 
dies  post  Pentecosten  sicut  Quadragesimali  tempore.  Et  transgressores  pa- 
cis  et  treugœ  Domini  excommunicationis  anathemati  subjecit  quoadusque 
resipiscant  et  ad  satisfactiones  in  Canonica  veniant. 


B 


EXCERPTA    CONCILII 

APUD    S.   tEGIDIUM    (fl)    HABITI    AN.    MXLII. 

Apud  illust.  de  Marca  de  Concor.  Sac.  et  Imp.  Lib.  4. 
Cap.  14,  pag.  441. 

I.  T7^  X  Concilio  apud  S.   iËgidium  peracto  ;  ubi  facta  est  Synodalis  collatio     An.  1042. 
JlJ  Patruni,    Episcoporum    videlicet    Gallicanorum  XXII;   quorum   unani- 

miter  consensus  et  par  votum  hoc  definivit  quod  hic  titulatum  mémorandum 
mandamus  ,  cum  personis  subpositis.  Hi  sunt ,  Raimbaldus  Areiatensis, 
Laudegarius  Viennensis,  cum  Legatis  Narbonensis  primae  Praesulis  vice  fun- 
gentibus ,  Froterius  JNemausensis ,  Ugo  Uceticensis,  Uvilelmus  Albiensis , 
Bernardus  Lutevensis ,  Gelardus  Vivariensis,  Petrus  V^asensis ,  Udalricus 
Tricastrinensis,  Franco  Vendacensis,  Clemens  Cavillonensis,  Petrus  Aqueri- 
sis  ,  Pontius  Massiliensis ,  Deodatus  Telonensis  ,  Gau<îelinus  Forojulensis  , 
Andréas  Nicensis,  Durandus  Vincensis ,  Bernardus  Regensis,  Ugo  Sena- 
ciensis,  Pontius  Glandensis,  Ugo  Dignensis.  Hi  omnes  collecti  in  unum  taie 
sancitum  dederunt  decretum. ... 

II.  Ecclesias  autem  quae  intra  castellum  aut  civitatem  fundatae  fuerint, 
aut  in  villis,  aut  in  agris,  illae  videlicet  in  quibus  aediHcium  ad  debellan- 
dum  non  habetur  ,  vel  cum  quibus  seditio  non  exercetur ,  nec  malefacto- 
rum  excursus  ad  reparanda  damna  civilia  vel  communia  fieri  comprobatur , 
hanc  pari  consensu  volunt  et  definiunt  habere  potestatem  ut  nemo  infra  ter- 
ininum  XXX  dextrorum  circa  Ecclesias  positum  quicquam  rapere  praesu- 
mat,  nec  ulli  personse  nocenti  aut  innocent!  raalum  ingérât ,  nisi  ciim  ipso 
termino  malefactor  damnum  intulerit.  Hoc  excommunicant  sub  anathemate 
inperpetuum. 

III.  Militibus  autem  majoribus  vel  minoribus  hoc  praecipiunt,  ut  ab  hodie 
usque  in  nativitatem  S.  Johannis  nullus  arma  ferre  praesumat  quacumque 
de  causa,  nisi  sui  solutione  Episcopi. 

Data  pridie  NoNo  Septembris. 

(a)   Rectè    probat     Vaissetius     Concilium        istud  obscrvatu     di^num    videtur.      Ilinc        promulgatae 

an.    1042    aut    saltem    1043    habitum  fuisse  ex  di-  sunt    in   Provinciis    Arelatensi  ,    Aquensi   et   Ebre- 

vcrsis    Episcoporum   xtatibus.    Hac     in   Synodo  se-  duncnsi    Constitutiones     Tulugienses       de    Treugd 

derunt    prae     Pontificibus    INemaiisensi  ,    Uœticcnsi,  Domini. 
etc.     Legati     Arcbipr<esulis      Narbonensis   ,      quod 


Tome,  XL 


Ttt 


514 


=  A 


An.  1047. 


EX  SYNODO  HELENENSI  SUB  OLIBA  EPISCOPO 

AUSONENSI  IN  LOCO  TULUGIENSI  HABITA. 

Apud  Marca  de  Conc.  Sacerd.  et  Imp.  Lib.  IV  Cap.  \\,  pag.  435. 

AN  N  o  Dominicse     Incarnat.     [1047,]    XVII    Kal.     Junii  ,    convenit   Oliha, 
Pontifex    Ausonensis    ad     vicem    Berengarii    Elenensis   (a)    Episcopi    tune 


temporis  in  transmarinis  partibns  peregrini  unà  cum  Udalchero  sanrtie  Ele- 
nensis Ecclesise  Archipresbytero,  et  Gancelino  Archidiacono  ,  et  Ellemaro 
Sacriscrinio  et  Coraule,  Gauzberto,  et  cseteris  praef'atae  sedis  Canonicis,  cœ-  B 
tunique  sacrorum  Ducum  ,  catervam  quoque  fidelium,  non  soliini  virorum , 
sed  etiam  feminaruin.  Con\enerunt  autein  in  Comitatu  Rossilionense ,  in 
prato  Tulujes  Quo  ciim  convenissent,  primo  rogantes  Doniini  misericordiam 
ut  corda  fidelium  suorum  ad  se  converteret,  mentes  quoque  et  actus  dirige- 
ret,  dein  requisierunt  si  quœ  hactenùs  à  praefatis  Episcop-s  statuta  fuerant 
observarentur.  Sed  cùm  penè  omnia  invenissent  nisi  soliim  pedibus  concul- 
cata,  sed  etiam  oblivioni  dedita ,  iterum  reparare  studuerunt  eodem  tenore 
quo  fuerant  hacteniis  condita.  Constituerunt  itaque  praefati  Episcopi  simul 
cum  o.nni  Clero  et  fideli  populo,  ut  nemo  in  toto  supradicto  Comitatu  vel 
Episcopatu  habitans  assalliret  aliquem  suum  inimicum  ab  hora  sabbati  (b) 
nona  usque  in  die  Lunis  hora  prima,  ut  omnis  homo  persolvat  deljituni  ho- 
norem  dieï  dominico,  neque  ullo  modo  aliquis  assalliret  Monachum  cum  (veî)  C 
Clericum  sine  armis  incedentem,  neque  aliquem  liominem  ad  Ecdesiam  cum 
(vel)  Concilia  euntem  vel  redeuntem ,  neque  aliquem  hominem  cum  spor- 
tella  proficiscentem ,  neque  aliquem  hominem  cum  feminis  euntem,  neque 
aliquis  auderet  Ecclesiam  vel  domos  in  circuitu  positas  à  XXX  passibus  vio- 
'idest,  inra-  lare  aut  *  assallire.  Hoc  autem  pactum  sive  Treucjam  ideo  constituerunt,  quo- 
niam  divina  lex  et  penè  onmis  Christiana  religio  ad  nihilum  deducta,  ut  le- 
gitur,  abundabat  iniquitas,  et  refrigescebat  caritas.  Et  ideo  prsecepimus  nos 
supr?dicti  Episcopus,  Clerus  simul,  et  omnis  Ordo  serviens  divinis  cultibus, 
et  coram  Deo  interdicimus  ut  nullus  homo  vel  femina  de  suprascriptis  ali- 
quid  voluntariè  temerare  vel  infringere  praesumat,  nec  invadat  res  sanctae 
matris  Ecclesiœ  Elenensis  sive  caeteris  Ecclesiis    vel    Monasteriis,    débitas,    etc. 


dere 


(a)    Helena   civitas    in   Pago    Rusciiionensi      octo       les   cùm    bello    adversus    Petrurn    Aragonias   Regem 


D 


et  mille  j)assibus  à  Perpiniaco  distans  ,  clivo 
superiniposila,  veteris  castri  vestigia  retinet  ,  ac 
Teco  (le  Tech)  flumine,  etsi  inutato  veteri  alveo, 
qui  urbis  mœnia  oliin  alluebat,  bîc  non  longé 
fluente  ornatn  II.  M.  P.  à  Mari.  Helenenses  |)er 
contractionem  vocabuli  posteà  dicti  sunt  Eie- 
nenscs.  Deslructum  ,  corabusturave  et  ad  nihi- 
lum   redegerunt    opidum    Elenense    Galiicae    colior- 


Marca  Ilisjjanica  arderet.  Helenensem  sedcm 
Episcopaleni  Perpiniacum  transtulit  Clemens 
Papa  VIII  an.  1602,  Philippi  II  Hispaniarura 
Régis  precibus. 

Jb)  .^bbreviatura  Lreviusque  conclusum  tein- 
pus  Treugae  :  enimverô  à  feriae  IV  vespertinis 
îioris  inchoandum  lege  Tulugiensi    sancituin    fuerat. 


Lab.  T.  IX. 
Conc.    pag. 
1072-1076  , 
et   Marca   de 
Conc.    Sac. 
et  Imp.  Lib. 
4,  Cap.  14. 

An.  1054. 

*  Beziers 

Lodeve 

'  Carcassone 


Urgel 


Usez 


EX  CONCILIO  NARBONENSI  IX.  AN.  MLIV- 

AN  N  o  Dominicce  Incarnationis  1054,  Indict.  VIL  Epacta  IX.  concur.  V.  E 
octavo  Kal.  Septembris,  conventus  erat  apud  urbem  Narbonam  decem 
venerabiliimi  Episcoporum  ,  Bernardi  scilicet  *  Biterrensis,  et  Gonterii  Aga- 
thensis,  et  Rostagni  *  Luctevensis,  et  Amaldi  îMagalonensis,  Froterii  quo- 
que Nemausensis,  Guifredi  vero  *  Carcasensis,  imo  Berengarii  Gerundensis, 
Guif'redi  Barcinonensis ,  necnon  et  Guilelmi  Albiensis  ;  inter  quos  fuere  Le- 
gati  D.  Guilelmi  *  Urgellensis,  videlicet,  Berengarii,  et  Ugonis  *  Uzeten- 
sis.  Prsesidente  D.  Guifredo  praedicta?  urbis  Archipraesule,  cujus  industria 
praedicta  Synodus,  opitulante  Petro-Ramundi  («)  Comité,  atque  Berenga- 
rio     ih)     Vicecomite ,     unà    cum    Abbatum     et    Clericorum    ac    quorumdam 

(a)  Pctrus-Raymundus  Cornes  Carcassonensis  ,    natus  ex  Raimundo  I    et  Garsinda  Vicecomitissâ  Biterrensi 
et  Agathensi. 

(i)  Berengarius  ,  Vicecomes  Narbonensis,  parentes  habuit  Raymundum  et  Ricardam. 


EX  CONCILIO  NARBONENSI.  515 

A  nobilium  (a)  et  ignobiliuni  non  minima  multitudine,  ad  confirmandarn  pariler 
et  custodiendani  Tregam  et  pacom  et  dileetionem  quam  universalis  Ecclesia 
unanimiter  instituit,  et  refornjanduni  ejusdem  statum ,  qui  à  pravis  concul- 
cabatur  honiinibus ,  Doniinicis  obtempérantes  jussibus  pro  temporalibus 
cominodis  commissae  sibi  plebi  inipensis ,  à  summo  omnium  Pastore ,  ut 
aeterna    praemia   mereantur  adipisci  in  sœcula  .... 

Cap.  II.  Iterùm  mandamus  atque  conlirmamus  ipsam  Tregam  Dei  quae  à  nobis 
dudum  constituta  fuerat,  et  nunc  à  pravis  hominibus  disrupta  esse  videtur,  ut  fir- 
miter  deinceps  ab  omnibus  teneatur.  Igitur  obsecramus  per  Deum  et  mone- 
mus  ut  nemo  Christianorum  quemlibet  Christianum  requirat  ad  malefacien- 
dum  ab  occasu   solis  quartae    feriae ,    nsque   secundae    feriae    illucescente   sole... 

IV.  Hanc    Tregam   Domini    firmiter  custodiri    prsecepimus .  .  .   Illi  auleni   qui 
B  rebelles  extiterint  vel  transgressores,  sive  qui  auxilium  eis   in  aliquo  praebue- 

rint,    tamdiu  anathematis   vinculo   subjaceant   quousque  digne  arbitrio  proprii 
Episcopi   satisfaciant.  .  .  . 

V.  Si  quis  autem  voUmtariè  vel  scienter  hominem  occident  in  hac  Treuga 
aut  apprehenderit,  aut  castrum  cujuslibet  tulerit  aut  destruxerit,  aut  in  .  .  . 
indictam  Treugam  insidiando,  aut  aguitando  facere  volens  comprobatus  fue- 
rit,  ab  omni  cœtu  Christianorum  definitum  est  ut  in  omni  vita  sua  perpé- 
tue  damnetur  exilio  .... 

Vil.  Quicumque  vero  adpropinquante  qnadragesimse  tempore ,  sive  As- 
censionis  Domini,  qui  est  Tregajn  Domini,  castrum  vel  munitionem  construere 
voluerit,  non  illi  facere  (b)  hoc  liceat,  nisi  duas  hebdomadas  cunctis  scien- 
tibus  ante  prœdictum  tempus  incipiant.  .  .  . 
C  IX.  Oliveta  namque,  cujus  pignoris  in  ipso  aquarum  diluvio  pacem  legimus 
terris  redditam,  et  de  cujus  liqnore  sanctum  Chrisma  conficitnr,  necnon  et 
altaria  illuminantur  ,  sub  tam  firmam  pacem  statuimus  ut  nemo  Chri- 
stianorum eam  prsecidere  audeat ,  vel  ad  deformitatem  truncare ,  neque  ea- 
rumdem  fructus  rapere.  Quod  qui  fecerit,  juxta  quod  definitum  de  caeleris, 
per    Tregam  Dei  ea  (c)  emendet. 

X.  Oves  ergo    et   earum    Pastores    eas    custodientes    similiter    in    Treguam  ■ 
Dei  pennaneant   cunctis  diebus  in  cunctis   locis,   ita   ut   nullus   Christianus  eas 
depraedare  prœsumat,  neque  illas  neque  illarum  Pastores  laedere  vel  invadere. 
Quod  qui  fecerit  per  Dei  Treguam    hoc    totum  emendet. 

XI.  Pacem  autem  à  nobis  sive  à  Principibus  ohm  constitutam  mandamus 
sive   firmamus    ut    ab  hodierna   die    et    deinceps    Ecclesiam    nullus    honiinum 

D  infringat,  neque  mansiones  quae  in  circuitu  Ecclesiarum  sunt  et  erunt,  ne- 
que  aliquid  ex  omnibus  quse  infra  XXX  passus  sunt  Ecclesiae  et  erunt,  vio- 
lenter auferre  audeat,  aut  praesumere  ;  nisi  Episcopus  aut  cui  ipse  jusserit, 
propter  suum  censum,  aut  propter  hominem  excommunicatum,  excepta  luu- 
nitione  quae  infra  prœdictos  passus  XXX  Ecclesiae  sita  fuerit  ad  concitan- 
dum  bella  et  contentiones.  .  .  . 

XIII.  Reditus  verô  Synodales  nemo  laicorum  in  opus  suum  retineat  prae- 
ter  consensum  Episcoporum  vel  Clericorum,  sed  quibus  jure  debentur  om- 
nino   restituât. 

XIV.  Monemus  iterùm,  ut  nullus  laicorum  in  opus  suum  retineat  pri- 
mitias,     neque    oblationes,   neque    cimiteriorum    pretia,    neque    ova,    aut    ea 

quae  ad   cos  dantur  per   aspersionem   salis   et   aquae  in  Cœna  Domini,  neque  *    '  les  Trente- 
E  Trigintarios    qui    rectè   debentur    à    Clericis   recipi    pro     Fidelium     Defuncto-  """"^^ 
rum   orationibus,    sed    Clericis    qui    eisdem     Ecclesiis    praesunt    utendos  relin-  ^ 

quat  ;  nec  quicquam  ex  fevo  quod  pro  eadem  E«.'clesia  tenet  minuere  praesumat... 
XVIII.  Statuimus  autem  inter  vos  de  contentionibus  terrarum,  et  de  de- 
bitoribus  et  fidejussoribus,  Dei  autoritate  et  nostra,  ut  nemo  ex  eis  vindictam 
sumat  donec  ante  sui  proprii  Kpiscopi  et  Potestatis  cujus  ditionis  fue- 
rit  praesentiam    veniens,    causam    suam    exponat,     ut    alicujus    eorum  judicio 

[a]    Hisce   in    ducretis     seu     Cauonibus   quae     ex  eus  ,    induciarum     tempore   quo    nullus    offendere 

utraque     potcsiatc     pari     consilio      emanaverunt    ,  poterat,  ,       castrum      munitionemve        construendi 

junguntur      pœnae   teinjx)rales     cuui     spirituaiibus.  pro  lieito  quivis  habuisset. 
Enimverô     non   tam      Prajsulum    quàni     Principiim  (c)    Enicndare,     id  est,    muktani     lege   vel   judi- 


Regionis   Cœtus.    Synodus  ista  meritô  censetur.  cio   illatam    persolvcrc. 

{b)    Ad   œconomiain   haec    statuta    s{>ectant.    Se- 


Ttt 


ij 


\ 


516  EX  CONCILIO  NARBONENSI. 

terminetur  atque  definiatur.    Episcopus   autem    et    Princeps    regionis    ipsius,  A 
quibus  eadem  res  pertinuerit   ad   distringendum  ,  noceat  résistent!   et  adjuvet 
obedientem. 

XXVI.  Qiiod  si  quis  eorumdem  hominum  vel  feminarum  praedictam  pa- 
cem  ac  institutionem  praesnmptuosè  infregerit,  et  infra  XL  dies  non  emen- 
daveiit,  noverit  se  taradiu  extraneum  à  Christianorum  consortio  et  à  limini- 
bus  sanctae  Dei  Ecclesiae  segregatum,  donec  ei  oui  damnum  pertulerit  duplum 
restituât,  et  Potestati  illius  terrae  in  qua  illud  actum  fuerit  XL  solidos  einen- 
det  :  et  Episcopo  ejusdem  terrœ  emendet,  manu  propria  jurando  super  ai- 
tare  sedis,  aut  super  quo  liberavit,  quo  Episcopus  jusserit,  quia  amplius 
emendare    non    debeat    pro    transgressione    excomnmnicationis  ;   aut   emendet 

ei  XL  solidos  sine  sacramento 

B 

PARtËNESIS  EPISCOPORUM  GALLItë  ad  TREUGAM  DEL 

Apud    Marten.   Tom.    I   Thés.  Anecd.    Col.     161. 

Circaan.  x  N  nominc  Dei  Patris  oninipotentis,  et  Filii  et  Spiritûs  Sancti.  Ragim- 
*^*2  X  baldus  Arelatensis  Archiepiscopus,  cum  Benedicto  Avenionensi,  et  INitar- 
do  Nicensi  Episcopis,  necnon  et  venerabili  Abbate  domno  Odilone  unà  cum 
omnibus  Episcopis  et  Abbatibus,  et  cuncto  Clero  per  universam  Galliara 
habitantibus,  omnibus  Archiepiscopis,  Episcopis,  Presbyteris  et  cuncto  Clero 
per  totam  Italiam  commorantibus,  gratia  vobis  et  pax  à  Deo  Pâtre  omnipo-  Q 
tente   qui    est  et  qui  erat   et  qui   venturus  est. 

Rogamus  vos  et  obsecraiiius  omnes  qui  timetis  Deum  et  creditis  in  eum 
et  ipsius  sanguine  redemti  estis,  ut  caveatis  et  provideatis  vos  ad  salutem 
animarum  et  corporum,  et  sequamini  vestigia  Dei,  pacem  habentes  ad  in- 
vicem,  ut  cum  ipso  mereamini  pacem  et  tranquillitatem  perpetuam  possi- 
dere.  Recipite  ergo  et  tenete  pacem  ,  et  illam  Trevam  Dei ,  quam  et  nos, 
divinâ  inspirante  misericordiâ  de  c(elo  nobis  transmissam  jam  accepimus, 
et  firmiter  tenemus,  ita  constitutam  et  dispositam,  videlicet  ut  ab  hora  ves- 
pertina  diei  Mercurii  inter  omnes  Christianos  amicos  et  inimicos,  vicinos 
et  extraneos,  sit  firma  pax  et  stabilis  Treuva  usque  in  II  feriam,  id  est,  die 
lunae  ad  ortum  solis,  ut  istis  quatuor  diebus  ac  noctibus  omni  horâ  securi 
sint,  et  faciant  quidquid  erit  opportunum  ab  omni  timoré  inimicorum  ab-  D 
soluti,  et  in  tranquillitate  pacis  et  istius  Treuvae  confirmât!.  Quicumque 
banc  pacem  et  Treuvam  Dei  observaverint,  ac  firmiter  tenuerint ,  sint  ab- 
solut! à  Deo  Pâtre  omnipotente  et  Filio  ejus  Jesu-Christo,  et  Spiritu-san- 
cto,  et  de  sancta  Maria  cum  choris  Virginum,  et  de  S.  Michaële  cum  cho- 
ris    Angelorum,    et  de    S.   Petro  Principe    Apostolorum   cum    omnibus    San- 

Coi.  162.  ctis,  et  fidelibus  cunctis ,  nunc  et  semper,  et  per  oninia  saecula  saeculorum. 
Qui  vero  Treuvam  promissam  habuerint ,  et  se  sciente  infringere  voluerint, 
sint  excommunicati  à  Deo  Pâtre  omnipotente ,  et  Filio  ejus  Jesu-Christo  et 
Spiritu-sancto,  et  de  omnibus  Sanctis  Dei ,  sint  excommunicati,  maledicti 
et  detestati,  liîc  et  in  perpetuum,  et  sint  damnati  sicut  Dathan  et  Abiron, 
et  sicut  Judas  qui  tradidit  Dominum,  et  sint  demersi  in  profundum  inferni, 
sicut  Pharao  in  medio  maris,  si  ad  emendationem  non  venerint,  sicut  consti-  E 
tutum  est.  Videlicet  si  quis  in  ipsis  diebus  Treuvœ  Dei ,  homicidium  fece- 
rit,  exul  factus,  atque  à  propria  patria  ejectus,  Jérusalem  tendens ,  longin- 
quum  illic  patiatur  exiliuni.  Si  vero  in  aliis  quibuslibet  rébus  supradictam 
Treuvam  Dei  et  pacem  fregerit ,  examinatus  per  décréta  legum  saecularium, 
juxta  modum  culparum  cogatur  persolvere,  et  per  sanctorum  Canonum  ré- 
gulas duplicata  pœnitentia  judicabitur.  Quod  ideô  dignum  ducimus ,  ut  si 
promissionem  illic  factam  in  aliquo  corrumpere  prsesumserimus,  mundano 
et  spiritali  judicio  dupliciter  condemneniur.  Credimus  namque  istam  causam 
à  Deo  nobis  cœlitùs  inspiratam  divinâ  opitulatione,  quia  apud  nos,  ut  cre- 
dimus, nihil  boni  agebatur,  quando  à  Deo  populo  suo  transmissa  est.  Domi- 
nica  certa   dies   non  celebrabatur  ,    sed   cuncta   servilia   opéra    in   ea    fiebant. 


PARiENESIS  EPISGOPORUM  GALLIiE,  etc. 


517 


A  Promisimus  itaqiie  Deo  ac  devovimus  quatridiium  ,  ut  suprà  diximus ,  ut 
V  feria  propter  Ascensionem ,  VI  feria  propter  Cliristi  passioneru  ,  Sabba- 
tura  pro  veneratione  sepulturae,  et  ut  Doniinica  resurrectio  inviolabiliter 
celebraretur ,  ab  omnibus  rurale  opus  in  ea  omnino  non  fieret,  inimicus 
ininiicum  non  formidaret,  secundùm  auctoritateni  à  Deo  colla tam  et  ab 
Apostolis  traditam.  Omncs  qui  liane  pacem  et  Dei  Treuvam  amaverint  ^  be- 
nedicinius  et  absolvinuis,  sieut  superiùs  dictum  est.  Illos  autem  qui  contra- 
dicunt ,  exconimunicanius ,  maledicimus  et  anatheniatizamus  ,  et  à  liminibus 
sanctae  matris  Ecclesiae  eliuiinanuis.  Cùm  autem  evenerit  cuiquam  vindicare 
in  eos  qui  liane  cartam  et  Dei  Treuvam  irrunipere  praesumserint,  vindican- 
tes  nulli  culpae  liabeantur  obnoxii,  sed  sicut  cultores  causae  Dei  ab  omnibus 
Christianis   exeant   et   redeant   benedicti.    Si  vero  residuis    diebus  aliquid  su- 

B  blatum  f'uerit,  et  in  diebus  Treiivœ  obviaverit,  omnino  non  teneatur,  ne  oc- 
casio  ininiico  data  videatur.  Praeterea  rogamus  vos ,  Fratres ,  ut  in  quacum- 
que  die  apud  vos  prœdicta  pax  et  Treuva  constituta  fuerit ,  ipsum  diem  dé- 
vote recolatis  in  nomine  sanctae  Trinitatis.  Latrones  quoscumque  de  vestra 
regione  ejiciatis,  et  abominemini,  maledieatis  et  excommunicetis  ex  parte 
omnium  Sanctorum  qui  suprà  scripti  sunt.  Décimas  vero  vestras  et  primitias 
de  laboribus  vestris  Deo  offeratis.  De  bonis  vestris  ad  Ecclesias  deportetis 
pro  sainte  vivorum  et  defunctorum  ,  ut  Deus  vos  liberet  ab  omnibus  malis 
in  hac  vita,  et  post  hanc  vitam  perducat  vos  ad  régna  cœlorum  ,  qui  cura 
Deo  Pâtre  et  Spiritu-sancto  vivit  et  régnât  Deus  per  omnia  ssecula  saeculo- 
rum.    Amen. 

C 


CONCILIUM  SENONENSE 

AB  OMNIBUS  PROVINCLE  SENONENSIS  EPISCOPIS 

CORAM    HENRICO    REGE    HABITUM,    AN  NO    MXLVIII. 

Apud  Labb.  Tom.  IX  Concil.  Genei'al.  Col.  946. 


An.  1048. 


AN N o  aerae  Christianse  MXLVIII  Senoiiis  congregata  est  coram  Henrico 
Francorum  Rege  Synodus ,  cui  prsefuit  Gilduinus  Senonensis  Episco- 
D  pus,  interfueruntque  omnes  provinciae  Senonensis  Episcopi  :  Imbertus  *  Pa-  '  «'•  Hum- 
risiensis ,  Maynardus  Trecensis ,  Hugo  Nivernensis  ,  Herbertus  Autissiodoren- 
sis ,  Gualterus  Meldensis ,  et  Isambardus  Aurelianensis.  Quo  in  concilio  Rex 
et  Episcopi,  Theobaldi  («)  Comitis  Trecensis  precibus  annuentes,  funda- 
tionem  Monasterii  (b)  sancti  Aygulfi  in  urbe  Pruvinensi,  à  Theobaldo  ta- 
ctam ,  confirmarunt.  Ex  Diplomate  Henrici  Régis,  quod  exhibemus  infvà ,  inter 
cœtera  ejusdevi  Régis  Diplom. 

{a)    Cornes   erat   Campant.     I,  Blesensis   III,  nec-  nis)  concessit. 

non    Carnutensis.    Ob   denegatain   (ut   narrât  Mabi[.  (b)    Monasterluin    illud,    seu    potiùs    Cella     hac- 

et    bistorici     alii     nonnulli)     de    terris     suis      Régi  tenus    subcst    Cellensi    Monasterio.    Exstat  in    Pru- 

Hcnrico     fidelitatein  ,      Rex       occupatain       urbein  vinensi    opido      diœcesis    Senonensis,    ubi    anti(jui- 

Turon.       Gaufrido     Martello      possidendam       tra-  tùs     Ecclesia   erat,     S.     Aiguifo    Abbati      Lerinensi 

didit.     Ab   eodcm     Martello     Tlieobaldus    in    prae-  et   Martyri   saura   ,     quaiii   Theobaldus    Trec.   Coin, 

lie    captus  ,      civitatera     Turonicam    à      majoribns  à  Rege  in  bencficium  tenebat. 
suis   acceptam  pro    Lytro   (id  est  pretio   rcdemptio- 


T  t  t  lij 


\ 


518 


MONITUM 

IN    CONCILIUM    REMENSE. 

Occasione  querelae  de  Primatu  inter  Archiep.  Remens,  et  Trevirens. 

necnon  decreti  quo  interdictuni  ne  quis  altaria  emeret  aut  venderet, 

quaedam  hîc  praeniittenda  censeinus. 

PRIMATES  in  universum  dicuntur  ii  qui  principem  locum  in 
aliquo  Collegio  ohtinent ,  vel  Proceres  alicujus  gentis.  Primates  g 
quoque  Civitatum  et  ordinum  dicuntur  ab  Imper atorihus  municipales 
Magistratus.  Inde  vox  ista  in  Ecclesiasticum  usum  irrepsit ,  ad  signi- 
ficandam  eorum  Episcoporum  preerogativam ,  qui  Provincial  suse  Con- 
cilio  prxerant.  Hinc  Metropolitani  Primates  dicti  sunt.  yiliquando 
Primates  Episcopi  hahiti  sunt ,  qui  aliis  Episcopis  ordinationis  tem- 
pore  potiores  essent ,  etsi  ex  eo  Primatu  nu/la  competeret  illis  auto- 
ritas.  Primates  denique  dicti  sunt  illi  Episcopi  qui  plures  Provincias 
et  earum  Metropolitanos  administratione  sua  complectebantur  ;  qui  jure 
Patriarchico ,  ipso  etiam  nomine  Patriarchse  fruehantur.  Primates  trium 
generum  facit  Hincmarits  :  primos,  qui  sunt  Metropolitani  suse  Provin-  C 
cise  ;  secundos,  qui  Metropolitanis  aliquot  prxsint  ;  tertios  ,  summarum 
sedium  Episcopos,  qui  soli  Patriarchse  dicuntur. 

Evidentissimè  constat,  ait  Petrus  de  Marca,  Metropolitanos  Epis- 
copos, quihus  vicaria  potestas  Romanx  sedis  collata  est  in  accidenté , 
nec  Primates  olim  nuncupatos ,  multb  minus  Patriarchas  ;  nec  jure 
perpetuo  id  beneficium  consecutos  :  sed  gratid  perscnis  singulis 
indultâ.  Eam  verb  dignitatem  sic  temperabant  olim  ,  ut  Me- 
tropolitanorum  jura  nullo  pacto  infringerentur.  Post  publicationem 
Epistolarum  Pontificiarum  emersit  Primatum  nomen ,  et  institutio 
civitatibus  jure  perpetuo  affixa  ;  quse  in  consessûs  prœrogativd,  et  in  ju-  D 
diciis  reddendis  super  appellationibus  à  Metropolitanorum  sententiis  , 
versabatur.  Prima  Ecclesiarum  omnium ,  quse  illo  dignitatis  titulo  aucta 
fuit ,  est  Bituricensis  Metropolis ,  cujus  incrementa  acciderunt  ab  anno 
786,    usque   ad  annum  864. 

Is  erat  in  Ecclesia  Gallicand  Metropolitarum  status  ,  ut  nulla  inter 
Primates  Gallicanos  ,  Belgicos ,  et  Germanicos  esset  prœrogativa, 
nisi  ex  tempore  ordinationis ,  teste  Hincmaro  epistolâ  octavd  Cap.  IG, 
qui  Aquitanos  omisit  ob  privilegiuni  Bituricensis  Episcopi.  Quse  dis- 
ciplina   duravit  usque  ad  annum  1079. 

In  Capitularibus  Caroli  Magni  ÇLib.  7  Cap.  439 ,  ap.  Baluz.  E 
Tom.  I ,  Capit.  Col.  1122).  Lex  affertur  :  NuUi  alii  Metropolitani 
appellantur  Primates,  nisi  illi  qui  primas  sedes  tenent,  et  quos 
Sancti  Patres  Synodali  et  Apostolica  anctoritate  Primates  esse  de- 
creverunt.  Reliqui  vero  qui  alias  Metropolitanas  sedes  sunt  adepti, 
non  Primates,  sed  Metropolitani  vocentur.  Ubi ,  observât  Baluz. 
[Tom.  II,  Col.  1240)  duo  Metropolitanorum  gênera  constituuntur. 
Primi  ordinis  Metropolitani  vocantur  Primates  ,  quia  primas  sedes 
tenent ,     id  est  ,     opinor,     civitatibus  pressant    quse    in     veteribus    notitiis 


MONITUM.  549 

A  primum  locum  tenent ,  ut  Lugdunum  inter  Provinc.  Lugdun.  Trever. 
inter  Belgicas  ,  etc.  Et  tamen  Hincmarus  ,  qui  Belgicx  II  Metro- 
poUtanus  erot,  se  Primatcm  esse  contendit  et  iinum  de  primis  Galliee 
Prima tibus.  Vid.  Fiodoard.  Lib.  2  Cop.  17,  et  Lib.  3,  Cap.  10. 

yinno  circiter  508 ,  à  Sjmmacho  Papa ,  non  ah  Hormisda ,  ut 
placuit  Hincmaro,  vicariatum  universse  Francorum  ditionis  accepit 
S.  Remigius  ,  quod  genus  Primatise  pênes  ipsum  solum  resedisse , 
nullâ  successorum  suorum  habita  rotione ,  post  Cointium  censent  au- 
tores  Gall.  Christ,  nov.  T.  IX.  col.  11.  Vid.  Ludov.  Thomass.  Dis- 
cipl.     Eccles.     Part.     Il,    Lib.   II ^   Cap.l  ,   T.  /,    pag.     15,   Edit.   an. 

^  1679.  Carolus  Magnus  Tilpino  pallium  per  Legatos  et  literas  suas 
ohtinuit  ah  Adriano  I  Papa,  qui  novo  privilegio  antiqua  jura  Ec- 
clesias  Remensis  conftrmavit  litcris ,  anno ,  ut  conjectat  Cointius , 
775  scriptis  ,  quibus  decernit  ut  Remensis  Ecclesia  ,  quemadmo- 
diim  antiquitîis  fuerat ,  Metropolis  permaneret ,  ac  suae  diœceseos , 
id  est  Belgicse  secundx  seu  Remensis  Provincial  esset  Primas.  Ex  qui- 
bus satis  apparct  Primatis  denominationem  ab  Adriano  adhihitam , 
ne  quid  auctoritatis  in  Archiep.  Remensem  sibi  "vindicare  prsesumeret 
Archiep.  Trevirensis ,  tanquam  primas  utriusq.  Belgicx.  Gai.  Christ, 
ibid.   col.    30.   Idem    sentit     Ihomassin.    Discipl.     Ecclesiast.     Part.      3 , 

C  Lib.  I ,  Cap.  5,  7.  //,  pag.  17. 

Régula  ,  qux  primse  Provincix  Mctropolitanos  secundx  Provinciee 
exœquat ,  vigebat  in  Galliis  tempore  Hincmari  Remensis  Archiepis- 
copi ,  qui  sold  ordinationis  série  Treverensem  primse  Belgicœ  Métro- 
polite m  ,  et  Remensem  secundx  Belgicx  inter  se  differre  Ulocet ,  duo- 
bus  locis  apud  Flodoardum.  Alter  est  Lib.  3,  Hist.  Remens.  Cap.  13, 
in  epistola  ad  Nicolaum.  «  Inter  Remensem  et  Treverensem  Eccle- 
»  siam  ,  lias  enim  duas  tantiim  Provincias  Belgica  Regio  habet  , 
»  haec  semper  distinctio  fuit ,  sicut  in  Ecclesiasticis  monumentis  in- 
»  venimus,    et     vetustissimam    consuetudinem     semper     obtinuisse 

^  »  comperimus  ,  ut  isdem  Episcopiis  non  loci  sed  dignitate  ordinis 
»  prior  secundùm  sacras  régulas  haberetur  ,  qui  foret  in  qualibet 
»  istarum  Ecclesiarum  Metropoli  anteà  ordinatus  ».  Idem  Hincmarus 
in  epistola  ad  Ludovicum  Regem  ,  apud  Fiodoard.  Lib.  3,  Cap.  20. 
«  Ecclesiae  Remensis  et  Treverensis  Comprovincialcs  atque  soro- 
»  res ,  et  ex  autoritate  et  ex  antiqua  consuetudine  habentur  :  eâ  con- 
»  ditione  ,  ut  qui  prior  earum  fuerit  episcopus  ordinatus  ,  prior  etiam 
»  habeatur  in  Synodo  ,  sibi  mutuo  consilio  et  auxilio  foveantur  atque 
»  fulcianlur  ».  Vide  Petr.     de    Marca    de  Primatu  Lugdunensi  et  cxtcr. 

Primatibus. 

F 

Multa  conquestus  Juerat     Manasses    I    apud      Gregor.       VII     de       Le- 

gatis  Viennensi ,  Diensi ,  Laudunensi ,  et  Ambianensi  Episcopis  : 
\v[\àe  y  {aiebat  )  propter  talium  pudendas  reprehensiones  et  vo- 
cationes,  mihi,  qui  totius  Galliae  Episcopos  debeo  convocare  , 
liceat  confîdere  de  vobis  sine  Legatorum  vocatione  ,  donec  ad 
Pascha  veniam  ad  vos.  Ad  privilégia  quibus  ille  nitcbatur ,  respondit 
Gregor.  an.  1078.  Possunt  quaedam  in  privilegiis  pro  re  ,  pro  per- 
sona,  pro  tempore ,  pro  loco  concedi  ;  quae  iterùm  pro  iisdem , 
si      nécessitas,      vcl     utilitas    major        exegerit,     iicenter       valeant 


520  M  0  N  1 T  U  M. 

commutari . .  .    Privilégia    siquideni   non    debent    SS.  Patrum  aucto-  A 
ritatem  infringere ,   sed    utilitati    S.    Ecclesiae    prospicere .  . .   Remen- 
sis  etiam  Ecclesia    quodam   tempore  Primatui  subjacuit.     f^id.   Gall, 
Christ,    nov.    Tom.   IX.  Col .   73  ,    et  Ludov.     Thomass.    Discipl.     Ecoles. 
Part.  IF.  Lib.  /,  Cap.  XI ^  Tom.  Il,  pag.  45. 

Remensem  Ecclcsiam  omnium  Regni  Ecclesiarum  capat  appellat 
Gerbertus.  Earum  matrem  nominat  Carolus  Rex.  Al'd  aliis  verbis 
insignes  scdis  B.  Remigii ,  Regum  et  gentis  nostrse  Apostoli  et  Pa- 
troni ,  preerogativas  expresserunt.  Remensem  Archiep.  Diadema 
regni ,  etc.  possidere  fatetur  Kvo  Carnotensis.  Unde  ex  S.  Bernar- 
do,  coronam  Régis  capiti,  quod  singulis  festis  tune  fieri  solebat,  B 
ubique  Galliarum  in  Ecclesiis  quibuscumque  imponebat  ex  sedis 
suse  privilégia.  Primatum  Remensi  Ecclesise  in  universas  Gallias  à 
B.  Petro  collatum  fuisse  scribit  Fulco  Hincmari  successor  ,  quam  di- 
gnitatem  alii  ad  S.  Remigii  Vicariatum  Apostolicum  malunt  referre. 
Hodie  Remensis  Antistes  S.  sedis  Apostolicse  Legatus-natus  et  Gallia- 
rum Primas  nuncupatur ,  et  inter  regni  Proceres  primi  Francise  Du- 
cis  ac  Paris  titulo  ac  p^serogativis  gaudet.  Mabillon.  Act.  SS.  Ord. 
S.  Bened.  Saec  6,  Part.  I,  pag.  720. 
Aitar.  re-       Precariâ    possessione       bonorum       Ecclesiasticorum     Laids     hominibus 

demptio  _       _  ,      ^  ^  ... 

per    Reges     Francor.     3.     stirpis    permissd ,     non  solum    fundi    et    'villse,  C 

sed  etiam  Ecclesise  ipsse ,  in  beneficium  illis  concessse  sunt.  Eccle- 
siarum nomine  oblationes,  decimse  ,  aliique  reditus  ,  data  et  concessa 
intelligebantur.  Tune  Ecclesise  eo  jure  possessse  sunt ,  quo  csetera  béné- 
ficia sivc  feuda  :  adeo  ut  tandem  in  heredes  quoque  transierint  ,  et  ex- 
positse  sint  howinum  commercio.  Ne  tamen  Sacramentorum  celebratio 
à  Laicis  Ecclesiarum  possessoribus  pendere  videretur-,  inducta  est 
nova  qusedam  verborum  distinctio  ,  ita  ut  in  una  eademque  domo  pars 
una  Ecclesia  diceretur ,  quoad  Laicorum  jura  ;  et  Altare ,  quoad  juris 
spiritualis  administrationem.  Hanc  observationem  debemus  Abboni 
Floriacensi  ,  qui  csesus  est  anno  1003,  in  apologetico  quod  scripsit  Q 
ad  Reges  Hugonem  et  Robertum.  Ejus  verba  relata  leges  ad  pag.  330 
Tomi  nostri  X. 

Fréquentes  occurrunt  eo  tempore  factse  à  Principibus  et  nobilibus 
viris  pise  donationes  ,  vel  etiam  venditiones  vili  pretio ,  quibus  Ec- 
clesise hujus  vel  illius  loci ,  Episcopis  ,  Capitulis ,  et  Monasteriis  de 
novo  conditis  conferuntur  ,  ut  fidem  faciun\.  universa  Ecclesiastica  ta- 
bularia.  Collatse  in  Monasteria  donationes  Ecclesiarum  ,  minîis  gratsn 
erant  Episcopis ,  qui  bona  sua  in  alios  transferri  iniquum  esse  du- 
cebant.  Itaque  variis  Synodis  et  Romanorum  Pontificum  decretis 
prohibitum  est,  ne  ullus  Laicus  décimas  suas  ,  aut  Ecclesiam,  aut  ^ 
quidquid  Ecclesiastici  juris  est ,  sine  consensu  Episcopi  ,  vel  Ro- 
mani concessione  Pontificis,  Monasteriis  aut  Canonicis  oiïerre 
prsesumat.  Verba  sunt  Synodi  Melfitanse  sub  Urbano  II  anno  1090, 
qux  antiqua  interdicta  renovavit. 

Ex  necessitate  consensus ,  lucri  occasionem  sumpserunt  Episcopi 
quidam ,  certâ  pecunise  summâ  sibi  dépensa  ,  velut  resarciendi  damni 
colore,  Monasteriis  permittcntes  ,  ut  Ficarii  quidam ,  altarium  mi- 
nisteria    peragerent  ,    Monachi    vero      reditus      Ecclesiarum     perciperent , 

alimentis 


MONITUM.  521 

A  alimentis  Vicario  preebitis  :  eâ  tamen  lege  adjectâ  ut  quandocumque 
Plcarius  decederet  ,  aller  à  Monachis  sufficeretur ,  eâdem  solutione 
pecunise  ergà  Episcopum  defunctis.  Vicarii  illi ,  Personae  diceban- 
tur  trito  tune  vocabulo  ;  et  solutio/ies  illse  pecuniarix ,  Altarium  re- 
deniptiones.  Quse  vox  petita  ex  benejiciorum  ,  seu  feudorum  nsu , 
in  quibus  invaluerat ,  ut  Domino  certa  pecunia  penderetur  pro  nova 
investitura ,  qux  hœredi  ultimi  possessoris  concedcnda  erat.  Quod 
emolumentum  Redemptionis  nomine  Galli  signijicabant  ,  et  hodie 
signi/icant.  Altarium  redemptiones  dicebantur  certx  qusedam  prsesta- 
tiones  ,    qux     dabantur      Episcopis  ,      quotiescumque     Ecclesiarum ,      qux 

B  Monachorum  juris  erant  ,  Personae  mutabantur.  Nam  cùm  Ecclesix 
omnes  ad  Episropos  pertineant ,  uti  habent  concilia  et  Synodi  ,  eas 
illi  interdum  Monasteriis  aut  Capitulis  Canonicorum  donabant ,  aut 
à  fundatoribus  donari  permittebant  ;  retentâ  eâ  prœstatione ,  quse  re- 
demptio  altaris  dicta  est  ,  veluti  in  signum  dominii  ,  quod  Ec- 
clesia  matrix  sibi  reservabat ,  atque  adeb  reservatis  ipsis  Ecclesiarum 
decimis.  Nam  si  altaria  Congregationibus  Canonicorum  vel  Mona- 
chorum per  personas  darentur ,  mortuis  personis  ,  in  manus  Epis- 
coporum  redibant  ,  nisi  essent  per  eorum  scripta  vel  privilégia  con- 
firmata.    Hinc  personaliter    tenere   dicebantur    qui    sub     annua    prxsta- 

C  tione  ,  Altarium  redemptio  dicta ,  bénéficia  Ecclesiastica  posside- 
bant  :  impersonaliter  verb^  qui  ea  obtinebant  libéra  à  personatu.  Cang. 
Nov.  Edit.  ad  voces ,  Persoria  ,  Redemptio.  In  Synodo  Atrebatensi 
an.  1097  habita  ,  cui  diœcesani  Abbates  interfuere ,  Lambertus 
Episcopus  S.  Amandi  Elnonensi  Monasterio  confert  duo  altaria, 
Scaldinii  scilicet  ac  Lurcii ,  quse  ad  id  tempus  personaliter,  id  est 
ad  singularum  personarum  seu  pastorum  mutationem ,  cum  certo  censu 
tenuerant  Monachi  ,  deinceps  impersonaliter  obtinerent  :  ea  condi- 
tione ,  ut  defunctis  Presbyteris  ^  alii  eorum  loco  idonei  ab  Abbate  ad 
Episcopum     deducantur,     eisque     animarum     cura      ab    Episcopo     gratis 

D  concedatur  .  . .  Obedientiarius  vero  altarium  supradictorum  Mo- 
nachus  Synodis  semper  intererit.  Mabill.  Annal.  Bened.  Tom.  F , 
p.  387.  Concessio  autcm  altarium  dupliciter  fi.ebat  ab  Episcopis  ,  aut 
retentâ  pênes  se  altaris  dispositione  ;  ita  ut  mortuo  Vicario  liberum  esset 
omnino  Episcopo ,  indulgere  Monasteriis  substitutionem  Ficarii ,  vel 
eam  improbare  :  aut  ita  ut  perpétua  esset  pênes  Monasteria  Vicarios 
substituendi  facultas  ,  soluto  redemptionis  precio ,  cedente  quando- 
cumque j  vel  decedente  Ficario.  Itaque  primo  casu ,  obeunte  Vicario. 
altaria  poiestati  liberse  Episcopi  reddi  debent  :  secundo  autem  casu  ,  à 
Monasteriis    perpétua    retinentur   per     Vicarios  ,     seu    mavis  per   Perso- 

E  natum.  Hujus  speciei  exemplum  peti  potest  ex  lilteris  Radbodi  No- 
viomensis  Episcopi,  datis  anno  1088  ,  quibus  altare  perpetuo  Sub 
personatu  tenendum  concedit  ^  eâ  conditione  adjectâ  ^  ut  in  festo  SS. 
Simouis  et  Judae  tune  proximo,  ejusdem  altaris  persona  Episcopo, 
seu  ejus  Vicario ,  decem  solidos  solvat.  Personâ  vero  mortuâ ,  seu 
quacumque  occasione  à  personatu  illo  decedente ,  alia  subrogetur 
persona,   quae  in   sua  restitutione    decem  similiter  solidos  solvat  (  a). 

(a)  Vid.    Pétri   de  Marca   dissertationem    ad   Can.    VII   Concil,    Claromont.    Ex    ipsâ    siquidem    multa 
desurapsimiis  hîc  notata. 

Tome  XI.  Vvv 


522  CONCILIUM  REMENSE. 

Et    hsec  est  altarium    emptio   seu      redemptio     in     Concilio     Remensi  dam-  A 
nata.    De    qua   agemiis   etiam     in  sequente    Tomo  ,    uhi  de  Concilio  Cla- 
romont.  celehr.  an.  1095. 


CONCILIUM    REMENSE 

CELEBRATUM  A  B.  LEONE  IX  SUMMO  PONTIFICE 

POST     DEDICATIONEM     ECCLESI^     S.      REMIGII. 

Apml     Mobill.    Act.   SS.     Ord.   S.     Bened.   Sœcnl.     VI.    Part.    I  ,  p.    720.    Et   ap. 
An.  1049  Labb.   Concil.  General,  Tom.    IX  ,    Col.    1036. 


D' 


Wido 


B 


lE  vero  altéra  (  Dedicationis  ) ,  quae  est  qiiinto  Nonas  Oetohris ,  con- 
gregati  siint  in  niemorata  Basilira  (  S.  Remigii  )  Episcopi  videlicet  nu- 
méro viginti  ,  cum  quinquaginta  ferè  Abbatihns  ,  et  aliis  eeclesiastici  onlinis 
complurimis.  Uhi  statim  vêtus  querela  inter  Kemensis  et  Treverensis  Archie- 
piscopi  Clericos  est  renovata  :  his  adstruentibus  quia  Remensis  Primas  esset  in 
Gallia  ,  ideoque  illi  dispositio  competeret  Synodica  :  è  contra  verô  illi  Archie- 
piscopo  Treverensi  eamdem  dignitatem  conabantur  adscribere ,  primamque 
sedein  post  Romanae  Ecclesiae  Pnesulem  in  celebrando  Concilio  adquirere.  G 
Doninus  autem  Papa  non  arliitratus  oportunun)  tempus  ,  quo  his  rationibus 
imponi  valeret  congruus  finis ,  sed  potiùs  nietuens  luijusaiodi  controversiam 
prorumpere  ad  scandalum  contentionis  ;  in  niodum  coronae  sedilia  Episcopo- 
rum  di.sponi  ,  et  in  medio  eoruin  suae  sedis  suggestum  praecepit  locari  ,  cujus 
ordinationis  modum  ex  arbitrio  Remensis  Archipraesulis  sanxit  adniinistra- 
ri  .  .  .  .  Doinnus  Papa  sacerdotalibus  quasi  ad  celebrandam  Missam  inlulis 
redimitus  ,  processit  ex  oratorio  S.  Trinitatis  cum  Cruce  et  Evangelii  libro... 
Consederunt  omnes ,  ordine  quo  Remensis  Archipraesul  disposuit ,  Domnus 
quidem  Papa  in  medio  chori  ,  verso  vultu  ad  sepulchrum  B.  Remigii  ,  ante 
oculoà  autem   ejus ,    ad    orientalem   plagam  ,   *    Remensis    in  dextera ,    *  Tre- 

•  Eberhardus  vcrensis  vei'6   in    parte   resedit  sinistra.   Post  Remensem  deinde  .  .  .   resederunt 

•  al.  Froi-  Beroldus  Suessionensis ,     Drogo  Morinensis  ,   RoUandus  *  Silvanectensis ,  Adal-  D 
landus  j^^^j-q  Mettensis  ;   ad    meridianam    autem    plagam  ,    Aylenardus  Archiepiscopus 

Lugdunensis  ,   Hugo  Lingonensis  ,  Joffridus  Constantiensis  ,    Ivo   Sagensis  («), 

'  xeuLexo-  Herbertus    Lisoiensis  *  ,     Hugo    Bajogacensis ,    Hugo   z\vringensis  ,    Theoderi- 

j,yg    Yjpjyf,^.j,gjg  .     gj    septemtrionalem    verô    plagam ,     Hugo    Archiepiscopus 

*  vei  Budicus  Vesontioueusis  ,   Hugo  Nivernensis  ,    Eusebius    Andegavensis  ,    Pudicus  *    Nan- 

•  de  Porto    netensis   (^)  Episcopus    Anglorum  (c)  ,    et  Johannes    Portuensis    *.    Post  quo- 

rum terga  in  modum  similiter  Coronae    resederunt  Abbates  hoc  ordine  :    dom- 
nus scilicet    Abbas   S.    Remigii    Herimarus  ,    domnus  Hugo    Cluniacensis,  Si- 
*FuicoCor-  gefridus    Gorziensis  ,     Folco  *   Corbiensis  ,   Robeitus  Prumiensis  ,    Rainoldus 
eiensis  g    Mcdardi  ,   (jirvinus  S.   Richarii  ,  Godfridus  Verzelliacensis  ,    Arnoldus    Pul- 

tariensis,     Rodulfus    iMosomensis  ,   Oylardus  Cathalaunen.sis  ,    Milo  Dervensis  , 
JNorgaudus   Altvillarensis ,    Albertus»  S.    Theoderici  ,     Stephanus     S.     Urbani  ,  E 
Wlfricus  S.    Augustini  Canluariensis  ,  Alwinus  ((/)  S.    Benedicti  de  terra  An- 

(a)  Guillelnius  Gemeticensis  Ivoneii)  Sagien-  dlscimus  Papain  Leoneui  ,  non  solùni  Gallia;, 
sein  hoc  in  Concilio  à  Leone  redarguluin  dicit  sed  etiam  aiiarum  gentium  Episcopos  ad  Concil. 
ob  coinbustioncra  Ecoles.  Sag.  Quod  minime  Remcnse  convocasse.  Unde  non  mirum  est,  si 
legitur  in  Actis  ab  Anselmo  datis.  f^'id.  Hist.  ffill.  j)assim  à  vetustis  auctoribus  Concilium  Générale 
Gemet-  Lib.  7.   Cap.  13,  pag.  42.  huj.  Fol.  nuncupetur.    Disciraus  et    noraen    Duduci   seu   Dii- 

(b)  In     EpiscoporuMi      iNamnetcnsium       Catalogo  duconis,     qui     Concil.     Rem.     cum    duob.    Abbat. 
omissus  est   à     Sammartbanis    l'udicus.     Vid.     quae  Anglis,    mittente       Edwardo     (III)     Uege,     adfuit. 
de   illo   ex    Chronico    Ecclesia;    Namnet.    refert    Pe-  Hic    Diiduco  inter    Wellenses     [de    Velij    antistites 
Irus    Lebaud    in    Hisl.    Britan.    Cap.     22,    ubi    eum  decimus-(|uartiis  numeratur.  Id.  ihid.  pci'^.  712. 
Gualterii  Episcopi  filium   dicit.  Mabill.  ibkl.  p.  721.  [d)    Abbas     Raniesiensis    in  agro     Huntidonensi, 

(c)  Ex  fragmente  libri  fundationis  Monaste-  cujus  Cœnobii  Ecclesiara  consccrarunt  S.  Duns- 
rii  Ramesiensis  in  Angliâ  ,.  quod  edidit  Sjjelman-  tanus  Archiepise.  Cantuariensis  ,  et  S.  Oswaldus 
nus   Tom.   I.  Conciliorum    Anglican,    ad    an.    1049,       Eboracensis  an.  974. 


CONGÏLIUM  KEMENSE. 


523 


A  glornni  ;   deinde  ceteri  ,    qui  .  .  .   simul    fuerunt   numéro    ferè  quin<|uaginta. 

Quibus  ita  residentibus  .  .  .  Petrus  S.  Ronian?e  F>clesiae  Diaconus  ,  (  ser- 
moneni  habuit  )  de  multis  illicitis  ,  quae  contra  Canonum  instituta  in  Gallicis 
finibus  exercebantur  :  id  est  de  siinouiaca  haeresi  ,  de  ininisteriis  ecclesiasticis, 
et  altaribus  quse  à  laicis  tenebantur  ,  de  pravis  consuetudinibus  quae  ab  eis 
in  atriis  Eoclesiarum  acoipiebantiH" ,  de  incestis  conjugiis ,  et  eis  qui  légiti- 
mas relinquentes  uxores  ,  adulterinis  iterùm  nuptiis  implicabantur ,  de  Mona- 
chis  et  Clericis  à  sancto  proposito  et  habitu  recedentibus ,  iteîu  de  Clericis 
niundiali  iniiitise  studentibus ,  de  rapinis  ,  pauperunique  injustis  captionibus  , 
de  sodomitico  vitio ,  et  quibusdaui  haeresibus  ,  quse  in  eisdem  pullulaverant 
partibus .... 

Habitus  est  sernio  de  Episcopis  ,  qui  invitati  ad  eamdeni  Synoduni  venire  no- 

B  luerant ,  nec  aliquod  indè  suœ  excusationis  scriptum  illo  transmiserant.  Unde... 
pœnà  daninati  sunt  excomniunioationis  ,  cuni  omnibus  illis,  qui  ipsius  Papte  for- 
midantes  adventum  ,  hac  de  re  profecti  erant  in  expeditionein  Régis.  Nomi- 
natini  vero  Senonensis  *  Archiepiscopus  ,  Belvacensis  '  ,  et  Ambiancnsis  * 
Episcopus  ;  sed  et  Abbas  S.  Medardi ,  quia  absque  licentia  recesserat  à  conven- 
tu  Concilii.  Excomniunicatus  est  etiam  sancti  Jaoobi  Archiepiscopus  Galli- 
ciensis  ,  quia  contra  fas  sibi  vindicaret  culmen  Apostolici  nominis.  Post  haec... 
plurinia  SS.  Patruni  décréta  ,  quaj  jam  per  incuriain  pro  nihilo  liabebantur  , 
praecepto  sute  autoritatis  renovavit ,  et  multa  quae  in  Gallicana  Ecclesia  exer- 
cebantur illicita  ,  ne  fièrent  ulteriùs  ,  sub  anatheniate  proliibuit  .  .  .  Contra  hœc 
XII  Canones  edidit. 

Et  quia  novi  haeretici    («)  in     Gallicanis  partibus   emerserunt ,    eos  exconi- 

Q  inunicavit .  .  .  Exconiniunicavit  etiani  Comités  Angelrai  *  ,  et  Eustacium 
propter  incestuni  ,  et  Hugonem  de  Draina  ,  quia  legitimani  uxoreni  dinii- 
serat  ,  et  aliam  sibi  in  matrinionio  sociaverat.  Interdixit  et  Balduino  Comiti 
Flandrensi ,  ne  (iliam  suam  Willelmo  Normanno  nuptui  daret ,  et  ei  ne  eani 
acciperet.  Vocavit  etiam  Comiteni  Tetbaldum  ,  quoniam  suam  dimiserat  uxo- 
rem  ;  vocavit  et  Gozfridum  Andegavensem  usque  ad  Synodum  futuiam  Mo- 
guntiae  ,  ibi  excommunicandum ,  nisi  relaxaret  queni  captum  tenebat  dom- 
num  Gervasium ,  qui  tune  erat  Praesul  sedis  Cenomanicae  ;  posteà  vero  ab  ejus- 
dem  tyranni  potestate  exemptus  ,  Widone  Archiepiscopo  defuncto ,  à  Rege 
Francorum  Henrico  subrogatus  est  ad  regimen  Remensis  Ecclesiae.  Ex- 
communicavit  denique  illos ,  de  quibus  proclamationem  fecerant  Compen- 
dienses   Clerici  ,    propter  quorum  injustitiam  illuc  detulerant    corpus    S.  xVIar- 

D  tyris  Cornelii  ;  eos  quoque ,  qui  ab  eadem  Synodo  redeuntibus  aliquid  in- 
ferrent impedimenti.  Privilegium  autem  quod  fecerat  S.  Remigio  ,  ibi- 
dem in  conspectu  omnium  recitatum  confirmavit  ,  et  constituit  omni  tem- 
pore  ,  sicut  scriptum  continebatur ,  inviolabiliter  conservari ,  sicque  data  be- 
nedictione  Concilium  solvit  ;  (quod)  trium  dierum  continuatione  (  celel)ra- 
vit  )  niillesimo  et  quadragesimo  nono  anno  felicissimse  Incarnationis  Doinini 
nostri  Jesu-Christi. 


[a]   Quinaiii    sint  novi    illi    haeretici     diserte   non  lalus   erat    tune    Berenjjarii   error,     nec    in    apcrtain 

expriinit     Concilium.     Non   alii     videntur  ,     quùin  haeresim     ante    Concilia       Romanuin      et      Vercel- 

Manichsei,    qui    toto    iUo   sâeculo   Gallium     et     Ger-  lense    anni  sequentis  crupit. 
maniam    infestarunt.    Necdum    enim    satis   propa- 


'  Gitduinus 
'  Drogo 
•  Fuko  II 


Engeirai 


V  V  V  ij 


524 


MONITUM  HISTORICUM  IN  CONCILIUM  TURONIS 

IN    PROVINCIA   LUGDUNENSI 

Per     Hildebrandum     (  a  )      Subdiaconum     Apostolicœ     sedis      Legatmn      an.       MLV. 

celebratum. 

GONCiLii  hujus  lïieminere  Chronica  Vindocinense  et  Malleacense  iis  ver- 
bis  :  An.  (b)  1055  Synodus  facta  est  Turonis.  Illud  Bartholomaei  Turo- 
nensis  Archiepiscopi  teniporibus*  habitum  fiiisse  narrât  vêtus  Historia  in  Ta-  B 
bulario  S.  Martini  Turonensis  ,  quae  quidem  Historia  Hildebrandum  sic  lo- 
quentem  indueit  :  a  Ego  autem  memini  aliquandô  tempore  Victoris  Papse 
j>  Turoni  moras  fecisse  in  diebus  Bartholomaei  Archiepiscopi  ad  discutiendam 
»  causam  f'ratris  nostri  B.  »  (  id  est  Berengarii.  ) 

De  eo  Concilio  Willelmus  Malmesburiensis ,  suprà  pag.  191  a  Sodalitati  Ca- 
»  tholicae  timens  sanctissimae  menioriae  Léo  Papa  Vercellis  contra  eum  (  Be- 
»  rengarium  )  instituto  Concilio  tenebras  nebulosi  erroris  Evangelicorum  tes- 
»  timoniorum  fulgore  depulit  ;  sed  cùm  post  obitum  ejus  virus  haereseos  in 
»  finibus  qiiorumdam  nebulonum  diu  confotum  iterîim  erumperet  Hildebran- 
»  dus  cùin  (c)  Archidiaconus  esset  ,  Turonis  [d) ,  mox  Papa  Romae  ,  adu- 
»  natis  Conciliis  convictum  ad  dogmatis  sui  anathema  compulit  » . 

De  eadem  Synodo  Turonensi  haec  habet  Anonynius  Chifïletianus  in  opus-  q 
culo  de  multiplici  Berengarii  daninatione  an.  1088  coniposito  :  a  Victor  quo- 
»  que  Papa  et  in  sede  et  in  auctoritate  successor  S.  Leonis  Papae,  misso  Le- 
»  gato  in  Gallias,  venerabili,  inquam,  Hildebrando  tune  Archidiacono,  sed  nostri 
»  temporis  Apostolico,  generalem  (e)  Synodum  Turonis  congregavit ,  in  qua 
7>  ipse  Beringerus  accepta  optione  defendendi  se,  cùm  se-  penitùs  defendere 
»  non  posset  ,  sub  jurejurando  propriam  haeresim  anathematizavit  et  com- 
»  munem  sanctae  Ecclesiae  fidem  de  veritate  Oirporis  et  Sanguinis  Domini  se 
D  deinceps  servaturum  sub  eodem  juramento  promisit  ». 

Hujus  etiam  Goncilii  Eusebius ,  alio  nomine  Bruno ,  Andegavensis  Epis- 
copus  meminit  in  Epistola  ad  Beringarium  circa  annum  1062,  illudque'inter 
alia  duo  collocat ,  quorum  unum  apud  Turones  à  Gerardo  Legato  ,  alterum 
in  Andegavensi  civitate  ab  Archiepiscopo  Vesontionensi  habitum  est.  [) 

Auctoritate   hujusce     Synodi   per    Hildebrandum  mandato    apostolico    con- 
gregatae  ,   Berengarium  post  detestationem  et  abjurationem   haereseos,  catholica 
fidei  professionem  in  manus  Hildebrandi  edidisse  ,  scriptor   hujus  temporis  Guit- 
Lib.  3.  de  niundus  Aversanus  Archiepiscopus  testatur  his  verbis  :   «  Turonis  item  generali 
Stcram.  »  aggregato  Concilio  ,    praesente  tune  venerabili  Papa  Gregorio,    Roniano  tune 

ï  Archidiacono  ,   panem    et   vinum  in    sacrificio    Domini  non   umbraticè ,  sed 
»  verè   Christi   carnem    et  sanguinem   fieri  ,  dato-  propriae    manûs  Sacramento 

(a)     Hildebrandus  ,      natione   Thuscus  ,     palria  Lib.  1,  Epist.  9.  testantur  Petrus  Damian,   necnon 

Soanensis  ,      Monachus       Benedictinus      Congrega-  Léo   Ostiensis  ,    cui    astipulantur     Baronius  ,     Lab- 

tionis     Cluniacensis,    à   Leone    IX     primùru     Sub-  beus,    Pagius,    etc. 

diaconus,   mox    S.     R.    E.    OEconomus   ordinatus,  (d)   Duo   Concilia    in     Galliis     ab    Hildebrando 

ac    Monasterio    S.    Paali    Prselatus,   ut  refert  Paulus  celebrata       affirmant     multi     et   magni      moment! 

Bernricdensis     in    ejus   vlta   apud     Boilandum     ad  Auctores  ;    uuum     Lugduni      contra      simoniacos  . 

diem     25    Maii,     à   Nicolao    II    an.    1059    creatus  alterum    Tunmis      contra    Berengarium.        At     in- 

Diaconus     Cardinalis     primo,     et      paulopôst     Ar-  certum    manet,     et     silent  multo   plures  ,     primum 

cbidiaconus    factus ,    et    an.     1073    in    Apostolicum  quod    contendunt      Concilium.       Fuit    reverà        in 

electus,    Gregorius  VII  dictus.  Provinciâ    Lugdunensi  ,     urbe     non     notatâ  ,     Sy- 

(6)    Vel,    ut    voluit   Bertholdus    an.    10S6  ;    quae  nodus    cui     Hildebrandus     praesessit  :    cùm    autem 

datse   conciliantur  ,    si      Concilium      hiemali     tem-  Turones    civitas     intra   Lugdunensem       Provinciam 

pore    celebratum     fuerit.     Alii    enim    novuin     an-  stet,  non  immeritô  factuin  dicitur  in  illâ. 
num    Kalendis  Januarii  :    alii     in      die     Paschatis  (e)   Générale    exstitit      Concilium  ,     id     est     ex 

inchoant.  totis    Galliis   aggregatum  ^     et   forte     ex     tinitimis 

(c)      Guitmondus ,      Anonymus        Chiffletianus  ,  regnis,  quod  satis  sujierque    innuunt     grares    que- 

Will.      Malmesburiensis   ,      Joannes     Bromptonus,  relae    Henrici     Iraperatoris     in     Ferdinandum     dia- 

Nicolaus    Aragonius  ,     et     alii    plurimi       asserunt  dema    Imperii   in    Hispaniis     sibi     arrogantera     de- 

Hildebrandum  fuisse     tune    Romanae    Ecclesiae    Ar-  latae.     Verisiraile  quippe    est   tantas     lites     linpera- 

chidiaconum  ;       at       tantummodo      Subdiaconum  ,  torem    non    tulisse     ad     Synodum     cui      soii  Galli 

diserte    in     litteris    ad      Nicolaum     II      Pontiticem  Pra^ules   adfuisscnt. 


MON.  HISTOR.  IN  CONCIL.  TURON.  etc. 


525 


A  )  Berengarius  confirmavit  »  .  Et  iterum  :  «  Inde  Romana  Ecclesia  per  beatnm 
»  Leonem  Papam  Berengariana  figmenta  mox  in  suo  exortu  damnavit.  Deinde 
»  per  hune  ipsurn  qui  nunc  prœest  Gregorium  Papam,  tune  Archidiaconum 
»  Romanae  sedis,  in  Concilio  Turonensi  convicit  ;  ipsumque  Berengarium, 
»  ut  videbatur,  correctum,  ac  propria;  manùs  Sacramento  satisfacientem  clemen- 
»  ter  suscepit  » . 

Lanfraneus  agens  contra  Berengarium  testatur  idem  his  verbis  :  «  Quie  S. 
»  Leonis  sententia  non  efï'ugit  successorem  quoque  suum  felicis  memoriae 
»  Papam  Yictorem  ;  sed  quidquid  de  hac  re  seu  ceteris  ipsis  statuit,  statuive 
V  praecepit,  hoc  etiam  iste  sua  atque  omnium  Conciliorum  (a)  suorum  au- 
»  ctoritate  firmavit.  Denique  in  Concilio  Turonensi,  cui  ipsius  interfuere 
»  Legati,   data    est   tibi  ,    Berengari,   optio    def'endendi    partem    tuam.   Quam 

B  »  ciim  defendendam  suscipere  non  auderes,  confessus  coram  omnibus  com- 
»  munem  Ecclesiae  fidem,  jurasti  (b)  te  ab  illa  hora  ita  crediturum,  sicut 
»  in  Romano  Concilio  te  jurasse,   est  superius  comprehensum  » . 

Quae  omnia  eisdem  verbis  scribit  Milo  Grispinus,  et  in  Chronico  suo  ad 
an.  1056  confirmât  Bertholdus  Presbyter  Constantiensis,  meminereque  Her- 
manni  Chronicorum  continuator,  Durandus  Troarnensis  Abbas  JAb.  4.  part. 
9.  et  Order.  Vitalis  lib.  4.  «  Lanfraneus,  inquit,  .  .  .  profundissimis  disputa- 
»  tionibus  Beringerium  Rouiae,  Turoniscjue  palam  evicit  »  omnemque  haeresim 
»   anathematizare,  scriptoque   veram  fidem  profiteri  exegit  ». 

Huic  item  Synodo  proposita  fuit  querela  Henrici  III.  Imperatoris  ad- 
versus  Ferdinandum  I  cognomento  et  virtute  Magnum,  Castellae  ac  Legionis 
Regem,    de  titulo  Imperatoris  Hispaniae,    quem  uti  suus  pater    Sancius  Magnus 

C  sibi  vendicabat.  Verùm  esse  suae  dignitatis  injuriam  et  Augustae  Majestatis  rebel- 
lionem  censuit  Imperator  Henricus.  Hinc  titulum  à  praesenti  synodo  per  Lega- 
tos  suos  postulavit  exsufïlari,  et  Ferdinandum ,  ceterorum  in  Occidente  Regum 
more,  à  tanto  nomine  abstinere  per  censuras  et  interdicta  cogi.  Res  ardua. 
Equidem  Patres  Concilii  sciebant  Victorem  Pontificem  Henri(io  •'  quasi  patrem 
fuisse,  et  ut  hominem  Suevum  favere  Imperio.  Legatus  vero  Hildebrandus , 
utpote  Cluniacensis ,  cui  Hispaniarum  Reges  semper  fuerunt  devotissimi ,  Cœ- 
nobii  Monachus ,  inalebat  scabrosam  qusestionem  tractari  alio  loco  et  tem- 
poi'e  ;  ideoque   ipsam,  communicato  cimi    Patribus   consilio    Pontifici  remisit  ; 

•  intereà  ,  haud  dubiè  ex  prsesentis  Synodi  decreto,  jubendo  Régi  ut  Impera- 
toris titulum  suspenderet,  illumque  non  resumeret  nisi  ex  Pontificis  praescripto 
probataque  lite. 

D  Hispani  intérim  non  minus  Germanicum  typhum  ,  quàm  Saracenicam  aver- 
sati  servitutem  ,  ad  Apostolicam  sedem  destinarunt  solemnès  nuncios  ,  sup- 
plicantes  sibi  mitti  Apostoliciim  Legatun)  ,  coram  quo  avitae  suae  dignitatis 
fundamenta  producerent  :  et  legatus  fuit  Rupertus  ad  sanctam  Sabinam  Car- 
dinalis  Presbyter,  coram  quo  plenam  victoriam  fuisse  ab  Hispanis  obtentam 
affirmât,  ac  demonstrare  conatur  Joannes  IMariana.  Quod  an  verum  sit,  ignore 
et  haereo.  Verùm  enimvero  nullus  authenticus  scriptor  magnum  Ferdinan- 
dum deinceps  titulavit  Imperatorem  totius  Hispaniae  ,  sed  solius  ulterioris 
Hispaniae  Monarcham  ;  nec  mirum  quando  anno  1057  lite  vix  finità  mor- 
tuus  est.  Qui  vero  titulus  in  eo  forte  suspensus  fuerat,  in  Alphonso  ejus  ne- 
pote,  quibusdamque  aliis  Hispaniarum  Regibus  aliquando  refloruit.  Aliter 
haec  acta  fuisse  narrât  Baronius  (c)  ex  ipso  Mariana,  sed  profectô  contra  fidem 
Historiae  et  ipsius  Marianae  narrationem. 


(à)  Hinc  quidam  inducunt  in  hâc  Synodo 
omnia  Leonis  IX  adversùm  simoniacos,  inces- 
tuosos,    Ecclesiasticae   suLstantise    raptorcs     et    con- 


inatqiie  ex  Icvissima  conjectura  editam  in  Con- 
cilio Romano  anni  1078,  atque  Icgit  in  hune 
modum  :     «    Profiteor     panem   altaris    post    conse- 


jugatos     Clericos      décréta     fuisse     renovala    atque      »   crationem     esse      verum     corpus  Cbristi  ,     quod 


firmata.  At  verisimilius  est  ista  dici  de  Viclore 
qui  sua  et  Conciliorum  qux  celcbravit  auctori- 
tate^  firmavitj  quidquid  de  Bercngario  aliisque 
rébus  Léo    IX.   statuerat. 

[b)  His  patet  Berengarium  in  Concilio  Tu- 
ronensi professionem  rerae  fidei  fccissc,  quam- 
que  scripsit  et  juravit.  Sub  qua  autem  formula, 
quibusve  verbis  cam  fecit  professionem  ,  ncnio 
est  qui  référât.  Suspicor  illam  esse  quaiu  Slabil- 
lonius  ex  quodam  veteri  Codice  Ms.  cujus  quidem 
Codicis  autorem    ipsam    Berengarium   facit,  existi- 


»  natura  est  de  Virgine^  quod  passum  est  in  cruce, 
»  quod  sedet  ad  dcxtram  Patris  ;  et  vinum  al- 
»  taris,  jjostquam  consecratum  est  ,  esse  verum 
»  sanguinem  qui  inanavit  de  latere  Cliristi.  Et  sicut 
i  ore  pronuntio,  ita  me  in  corde  liabere  cou- 
»   flrmo.  Sic  me  adjuvet  Deus  et  haec  sacra  ». 

(c)  Siquidem  ille  refert,  Lib.  9.  Cap.  4,  de- 
liberatione  habitd  niultos  censuisse  Pontificem 
esse  obaudiciidum ,  ab  Impcratorio(|ue  nomine 
Ferdinandum  debere  abstinere  ,  sed  tandem 
fuisse     conclusum   à    jure   suo  non  esse  cedcndum^ 

V  V  V  iij 


526 


MON.  HISTOR.  IN  CONGIL.  TIKON.  etc. 


vit 


Praetereà  in  hoc  Concilio  districtiùs  actum  est  in  simoniacos  ceterosque  a 
Episcopos  diversis  criminibus  involiitos  :  «  Interea  illud  etiam  quod  Hilde- 
»  brando,  inquit  Petrus  Damiani,  Romanse  Ecclesiae  Archidiacono  referente 
»  didicimus,  hîc  inserere  operae  pretium  judicamus.  Nani  cùm  adliuc  Sub- 
»  diaconatùs  dumtaxal  fungeretur  officio,  à  V^ictore  Papa  Apocrisiarius  ad 
»  Gallias  destinatns,  Synodiim  congregavit  ,  in  qua  videlicet  sex  (a)  Episco- 
»  pos  diversis  criminibus  involutos,  ex  Apostolicae  sedis  auctoritate  deposuit, 
»  inter  quos  quidam  erat  Episcopus,  qui  quoniam  per  simoniacam  haere- 
»  sim  ad  Episcopatîis  culmen  irrepserat,  Spiritum  sanctum  verbis  exprimera  , 
»  quibuscumque  tentaret  nisibus  non  valebat.  Et  quidem  Patrem  et  Filium 
»  expeditè  satis  ac  facile  proferebat  :  ad  Spiritum  vero  sanctum  cùm  perve- 
»  nisset ,  mox  liiigua  balbutiens  tandem  rigida  (  t  )  manebat.  Merito  siqui- 
»  dem  Spiritum  sanctum,  dum  émit,  amisit  ;  ut  qui  exclusus  erat  ab  anima  B 
»  procul  esset  consequenter  etiam  à  lingua.  Hac  igitur  difficultate  convictus, 
*  renuncia-  »  Episcopale  decarccravit  *  offîcium  ».  Haec  Petrus.  Eadem  iisdem  fermé  ver- 
bis  refert  Willelmus  Malmesburiensis,   pag.  ]87hujus  Tomi. 


ipsumque  armata  manu  esse  asserendurn.  Baro- 
nius  innuere  ctiain  videtur ,  sed  iiullo  argu- 
inento  allato  ,  et  .;ontradicentibus  coœvis  scrip- 
toribus  ,  Victorem  II  Concilio  Turonensi  ad- 
fuisse,  ibique  unà  cura  Patribus  decretum  in 
Ferdinandum  edidisse  ,  ipsiiis  Conciliiquc  no- 
mine  Legatos  qui  statutum  ad  Hispaniiin  ferrent, 
ab  urbe  Turonis  missos  fuisse.  Quidquid  sit  de  Ba- 
ronii  oscitantiis  quas  socjauntur  Labbeus  et  Har- 
duinus,  Imperatoris  titulura  resuuipsit  Ferdi- 
nandi  nepos  Alplionsus  VII,  ut  patct  ex  scripto- 
ribus  sive  Hispanicis  sivc  Gallis  et  Angligenis. 
£x  quibus  videsis  imjicrialcm  non  solummodo 
titulum.  sed  et  benedictionem  llispanis  Begi 
bus  olira  fuisse,  ante  et  post  Conciliuni  Turo- 
neiise.  decretumque  ejus  floccifecisse  ,  quid- 
quid  in   contrarium    dicat   Baronius  ,     nec     imme- 


ritô  quia  summi  Pontificis  Conciliorumijue  non 
est  de  statu  Regura  decernere  :  verùm  à  tantis 
titulis  jamdiù  excidere  Hispani. 

(a)  Quarum  urbium  iUi  sex  fuerint  Episcopi 
Petrus  non  meminit.  Fuisse  plures  qui  ab  Hil- 
debrando  dégradai!  potioribus  locuai  dederuni , 
dicit  Mahnesburiensis  ,  numéro  non  expresse. 
Nicolaus  verô  Aragonius  ait  (idque  omnem  fi- 
dem  superat)  quod  praeter  alios  Praelatos  Eccle- 
siarum  viginti  septem  ,  Episcopi  quadraginta 
quiii(|ue  simoniacos  se  esse  professi  sunt  y  et  suis 
Lonoribus  absque  ulla  alia  accusatione  rcnun- 
ciaverunt. 

[b)  llxremus  tandem  ,  quid  de  illâ  historiû 
sentienduin  sit  ,  cùm  non  conveniant  inter  se 
testes,  nuliusque  de  visu  testetur. 


EX  CONCILIO  TURONENSI  AN.  MLV. 


An,  1055. 


Apud  Labb.    Tom.  IX  Concil.  pag.  1081. 

AD  H  ANC  Synodum  Henricus  Imperator  suos  Legatos  misit ,  per  £> 
quos  conquerebatur ,  cjucd  Ferdinandus  Magnus  Çastellae  ac  Le- 
gionis  llex  ,  detrectaret  Roniano  Imperatori  parère  ,  sibique  contra  jui-a  mo- 
remque  majorum  nomen  Impex'atoris  arrogaret.  Quae  cùm  inusitata  essent , 
petebat  per  eosdem  Legatos  ,  eum,  si  non  monitus  à  cœptis  desisteret,  ex- 
communicatione  percelli ,  universamque  Hispaniam  ipsi  subjectam  interdicto 
subjici.  Petitionem  Imperatoris  justam  esse  patres  Concilii  ,  unà  cum  Victore 
Pontifice ,  judicarunt  :  ideôque  Legatos  quosdam  deputarunt,  qui  ad  Fer- 
dinandum Regem  profecti ,  eum  à  cœptis  désistera  monerent ,  simulque 
eidein  intimarent ,  quod  si  decreto  Pontificis  et  Concilii  non  obtempérât , 
excommunicationis  et  interdicti  sententias  metuere  debeat.  Hâc  legatione 
auditâ  Rex  Episcopos  et  Principes  regni  convenire,  quidve  Legatis  respon- 
dei'i  debeat ,  in  consultationem  vocari  praecipit.  Quod  cùm  factum  esset,  E 
potiori  parti  visum  fuit  Romano  Pontifici  obediendum  :  adeoque  nomine 
Imperatoris  et  rebellione  abstinendum  esse.  Huic  sententiae  Rex  Ferdinandus 
acquiescens ,  respondit  Legatis  se  effecturum  quod  sedes  Apostolica  prae- 
cepisset. 


1 


527 


OBSERVATIONES  PR/EVI/E  IN  SEQUENTIA  CONCILIA 

DE  MULTIPLICI  BERENGAKH  DAMNATIONE,  FIDEI  PROFESSIONE, 

ET    KKLAPSII,    DEQUK    EJUS    l'QENITENTIA. 

VA  H  1 1 S  CoïK'ilioruiii  decrctis  damnata  est  Berengarii  li.nei-esis,  varias  etiain 
lidei  formulas  Hercngarius  subst-ripsit.  At  ad  ingeniuiii  sunm  frequen- 
tiùs  i-<'diit  liomo  versipelHs,  seu  nialc  interpretando ,  seii  pesslmè  al)negan- 
do,  quod  rectè  profiter!  visas  erat.  Jam  quidern  à  niultis  copiosè  et  eruditè 
lioc  arguriientuiii  pertractatum  est  ;  sed  quia  milii  aliud  ageuti ,  iiu{uit  Ma- 
li hilloiiius  cujus  observationes  addendo  et  inimutaudo,  ne  dicani  eniendando 
cùin  id  esse  necessariuiii  visum  est,  exscribimus,  quaîdain  in  vetustis  mem- 
branis  occurreruut,  pra^termissa  ab  aliis,  ea  cuni  studiosis  viris  coniinuni- 
care  non  fuerit  otiosum. 

Berengarianae  hîeresis  initia  oirea  annuni  1017  sul)  Clémente  II  simimo  A".  1047. 
Pontifiee,  ponit  autor  Fragmenti  Historise  Francicîe,  pag.  161  hujus  Tomi  ; 
Chronicon  auteni  Belgicum  cirea  annum  1048.  In  exurgentem  lueresim 
insurrexit  Giraudus  Legatus ,  qui,  ut  illam  reprimeret ,  Turonis  liabuit 
Coneilium  an.  1050,  quod  est  primum  adversùs  Berengarium.  Hujus  me- 
ininit  in  suis  litteris  ad  Berengarium  Eusebius  Andegavensis  Episeopus 
qui  eam  statuit  Synodum  primam  trium  ([uje  habitae  sunt  in  provineia  Tu-  An.  1030 
ronensi ,  et  ante  illam  quam  Hildebrandus  anno  1055  Turoni  eelebravit. 
C  Hujus  pi'imse  Synodi  nulla  mentio  sive  apud  Lanf'ranoum  sive  apud  anony- 
mum  qui  de  Berengarii  damnatione  multiplici  opusculum  scripsit  à  Cliifïle- 
tio  editum.  Berengarius,  ut  quos  in  Normannia  sibi  f'avere  aestin)abat,  et  fau- 
tores  sibi  novos  f'aceret,  Guillelmum  Dueem  tertio  abiit  in  Normanrùam 
anno  1050.  Ali(|uot  post  menses  al)  ejus  aceessu  conventus  Brionse  eongre- 
gatur,  quo  haeresis  Berengariana  damnatur.  Malo  autem  non  represso ,  illud 
ne  in  suas  provincias  serperet,  Rex  Franeorum  llenricus  G^neilium  indixit 
Parisiis  eelel)randum  an.  1050  ad  Kalend.  Novembris,  à  quo  eelebrando 
Deoduinus  Episeopus  Leodiensis  eum  avertere  tentavit,  donec  aecederet  Ro- 
mana  auetoritas ,  quâ  permittente  judiearentur  Bruno  Andegavensis  Episeo- 
pus et  Berengarius,  etsi  satins  esset,  iiKjuit,  ut  absque  Synodo  eontra  Pa- 
trum  statuta  manifesté  sentientes,  punirentur  tanquam  haeretici. 
£)  Rege  autem  à  proposito  suo  non  resiliente,  arripuit  causam  Léo  IX, 
data  sibi  oeeasione  ex  litteris  Berengarii  ad  Lanfraneum  interceptis,  c[uas 
quidam  Clericus  Remensis,  dum  ipse  Romte  ageret,  illi  detulerat  :  ideôque 
in  Concilio  quotl  jussu  Leonis  Romse  post  Pascha  tune  celebrabatur  anno  ML, 
ut  eum  Hermanno  multi  afïirmant  :  aut  eertè  MLIII  prout  alii  nialunt,  freti 
anetoritate  Durandi  Abbatis  Troarnensis  in  Lib.  de  eorpore  et  sanguine 
Domini.  In  eo  Coneilio  leeta  et  [)rosoripta  est  Berengarii  Epistola  ad  Lan- 
franeum, in  qua  erroris  sui  de  Eucliaristia  summam  retexerat ,  purgatusque 
Lanfranciîs,  cujus  adversarii,  oeeasione  Epistolae  ipsi  à  Berengario  directae, 
suspeetam   fidem   apud  Pontificem    reddiderant. 

Quod  ad  tempus  celebrati  hujusee  Coneilii,  utri  parti  assentiendum  sit, 
quœstio  satis  intrieata  videtur  :  nam  gravis  est  Hermanni  Contraeti  auetoritas, 
E  Synodum  Romanam  eum  subse(|uente  \ercellensi  ad  annum  1050  revocan- 
tis.  Siquidem  Hermannus,  vir  doetus ,  eo  tempore  vivebat ,  eùm  anno  1054 
deeesserit,  ut  notatur  pag.  18  hujus  Tomi  not.  a,  tametsi  ejus  obitus  anno 
1052  reponitur  in  Ms.  Chronico  Magdeburgensi.  At  ex  adverse  pugnat,  in- 
(|uiunt,  Durandus  Abbas,  vir  itidem  eruditus  et  rerum  eo  tempore  gestarum 
bene  conscius,  qui  de  IWengario  ejusque  haeresi  data  operà  agens  sub  Hnem 
libri  de  eorpore  et  sanguine  Domini,  Conventum  Brionensem  referre  vide- 
tur ad  annum  1053,  paulô  ante  Synodum  Vercellensem  quani  proximo  post  ^„  ,^g.j 
Romanam  Septembri  habitain  fuisse  constat.  Cui  Durandi  caleulo  adversatur 
liber  de  Gestis  Leonis  Papae  IX  :  quippe  summus  iste  Pontifex  anno  1053 
Beneventi  à  Junio  ad  .exeuntem  annum,  immô  et  ad  subsequerUem  Martium 
commoratus   est  ;    quod   jam   probavit    l"'raneiscus   de   Roye   Andegavensis   an- 


528     OBSERVAT.  PRiEVI^E  IN  SEQUENTIA  CONCILIA. 

tecessor  in  Commentario  prsevio  ad  vitam  ejusdem  Leonis.  Unde  consequens 
est  Leonem  mense  Septembri  anni  1053  interesse  nequivisse  Vercellensi 
Concilio,  quod  proinde  ad  annuni  1050  référendum  est,  uti  et  Romanum. 
His  accedit,  Durandum  Abbatem  qui  anno  1087  obiit,  post  annos  à  Ro- 
mana  Synodo  ferè  triginta  seribendo  libro  suo  de  corpore  et  sanguine  Do- 
mini  navasse  operam  :  ob  idque  meinoriâ  labi  facile  potuisse,  Hermannum 
vero,  qui  annum  1054  haud  excessit,  quid  unoquoque  anno  gestum  esset, 
accuratè  mox  redegisse  in  annales  :  ac  proinde  eum  in  designando  istius  Sy- 
nodi  anno  1050  errasse,  plané  non  esse  verisimile.  Denique  Hermanni  cal- 
culo  non  praejudicat  objectio  de  constructione  Cœnobii  Pratellensis,  quod  ante 
annum  1050  extitisse  constat  ex  libro  de  miraculis  sancti  Wlfrarani  edito 
in  saeculi  3  Benedictini ,  part.  2,  ubi  Gradulfus  Abbas  Fontanellensis,  qui 
Ansfreduin  Pratellis  Abbatem  primum  praeposuit,  anno  1047  obiisse  mémo-  B 
ratur  ab  autore  aequali.  Hune  nodum  ut  solvat  quidam  vir  eruditus,  suspi- 
catur  Durandum  minus  quidem  latine,  sed  ut  temporibus  illis  scripsisse, 
Anno  ML  in  Nonnanniœ  finibus  irrepsit,  et  pro  in  legisse  Amanuensem  III, 
detritâ  forte  primae  litterae  mediâ  lineolâ  :  Non  valet,  inquam,  hsec  conje- 
ctura ;  cùm  in  Codice  Bigotiano  qui  prae  aetate  autographus  censeri  potest , 
vox  tertio  non  numeris  expressa  sit,  sed  integris  ferme  litteris,  prima  dunta- 
xat  syllabâ  breviatâ,   hoc  modo  trtio. 

Paulo  post  Concilium  Romanum,  eodem  anno  Brionae ,  quod  mediter- 
raneum  recentioris  Neustriae  opidum  est,  Conventus  multoi-um  ex  tota  Norman- 
nia  sapiejitium  jussu  Guillelrai  Ducis  cogitur ,  in  quo  Berengarius  cmn  alio 
qiiodam,  quem  secum  adduxerat  Clerico,  in  cujus  eloquentia  victoriœ  sibi  spem  po- 
suerat,  coram  omnibus  confiitatus  est,  testante  eodem  Durando  Abbate  :  ex  quo  C 
etiam  diximus,  Berengarium  revertentem  Carnotum  petiisse,  ubi  de  eadem 
quaestione  à  clericis  ejusdem  urbis  pulsatus,  ad  eos  postea  misit  litteras,  in 
quibus  multa  absvrda,  fideique  catholicœ  aliéna  declamavit. 

Alterum  Concilium  Vercellis  proximo  post  Romanum  mense  Septembri 
indictum  ab  eodem  Pontifice  ,  qui  eidem  Concilio  praefuit.  Istuc  vocatus  Be- 
rengarius venire  refugit  ;  sed  duos  Clericos  erroris  sui  fautores  eô  misit, 
qui  volentes  eum  defendere ,  in  primo  statim  auditu  defeceinint,  et  capti  stint , 
inquit  Lanfrancus.  Tum  Joannis  Scotti  liber  de  Eucharistia  quo  patrono  Beren- 
garius gloriabatur,  lectus  damnatusque  est.  Hinc  scriptae  Berengarii  ad  As- 
celinum  Monachum,  et  vicissim  Ascelini  ad  Berengarium  epistolae,  in  quibus 
agitur  de  colloquio  seu  publica  disputatione,  Berengarium  inler  et  Ascelinum 
atque  Willelmum  inita,  ut  suspicor  in  colloquio  Brionensi,  deque  Berenga-  D 
rii  damnatione  facta  in  pîenaria ,  sic  Ascelinus  loquitur,  Synodo  Vercellensi. 
Eodem  anno  XVII  Kal.  Novembris  Lutetise  Parisiorum  coram  Henrico 
Rege  damnatur  Berengarius  absens,  qui  malœ  consdentiœ  perculsus  tenore , 
ut  jiissus  ei'at,  eô  venire  disttilit  y  seque  eum  Brunone  suo,  videîicet  Episcopo  An- 
degavensi,  sub  quo  Aixhidiaconi  fungebatur  honore,  pro  eo  maxime  continuit ,  quia 
eodem  errore,  ut  pote  tanti  vin  credulus ,  et  ipse  noscebatur  involvi.  Haec  ex 
Durando  Abbate.  Intereà  submonente  Aurelianensi  Episcopo  lecta  est  Be- 
rengarii epistola  ad  Paulum  quemdam  familiarem  suum  scripta.  Is  est  Pau- 
lus  Mettensis  primicerius,  Berengarii,  ut  Adelmannus  in  litteris  ad  Berenga- 
rium notât ,  utique  familiaris.  Porrô  epistola  haec  quoniam  nequissimd  sorde- 
bat  hœresi,  vehementer  displicuit  :  tumque  danmatus  ejus  auctor  eum  com- 
plicibus  suis  et  codice  Joannis  Scotti,  ex  quo  potissimùm  epistola  desumpta  vi-  E 
debatur,  ac  demum  mortis  supplicitim  contumacibus  intentatum.  E6  spe- 
ctant  Berengarii  litterae  ad  Richardum  Abbatem  in  Spicilegii  Tom.  2  editœ, 
quibus  Berengarius  eum  obtestatur ,  quatenùs  apud  Henricum  Regem  pro 
se  intercédât,  ut  damnum  post  Synodum  Parisiensem  sibi  illatum  à  se  re- 
moveret,  exponeretque  injustissimè  damnatum  Joannem  Scottum,  injustissimè 
item  assertum  fuisse  Paschasium  in  Concilio  Vercellensi  ac  Clericos  Carnu- 
tenses  indignissima  in  regias  aures  effutiisse  :  eô  quoque  spectant  et  litterae 
Frollanti  Silvanectensis  Episcopi  ad  Berengarium,  quibus  mandat  acquisi- 
visse  illi  Régis  gratiam.  Ad  haec  utique  tempora  referri  possunt  Adelmanni 
Leodinesis  et  Berengarii  quas  sibi  invicem  scripserunt  epistolas. 
1055         Anno  deinde  1055  sub  Victore  Papa  II  convocatuin  est  Florentiae  Concilium 

adversùs 


n 


OBSERVATIONES  Pï{JE\lM  IN  SEQUENTIA  CONCILIA.  529 


A  adversùs  Berengarium  :  eodenique  anno  alterum  Turonis  ,  oui  Victo- 
ris  interfuere  legati ,  praesidente  Hildebrando  tum  Subdiacono  et  Legato  à 
latere  ;  qua  in  Synodo  Berengarius  errorem  suum  ejuravit,  referentibus  Giiit- 
mundo  atque  Lanf'ranco  ,  Eusebioque  Andegavensi  in  suis  litteris  ad  Bereu- 
garium, 

Eodem  pariter  anno  vel  sequenti ,   quod  verius  est  ,    Maurilius  Rothomagen- 
sis   Archiepiscopus  ,  grassanti   haeresi    f'renum  injecturus,  Synodum  habuit  com- 
provincialium  Episcoporum    in    qua  catholica    fides    asserta  est,   et  contra  sen- 
tientes   diris    addieti    in     haec  verba  :    Cm'de    credimus    et    ore  profitemur ,   panem 
in    mensa  Dommica  propositum  ,   panem    tantummodd     esse    ante    consecrationem  ;    sed 
in     ipsd   consecratime  ,    ineffabili     potentiâ    divinitatis    converti    naturnm    et     substan- 
tiam  panis  in  naturam    et     substantiam    carnis  :   carnis  verô ,   non    ulUus  alterius ,   sed 
B  illins  quœ  concepta  est  de   Spiritu  sancto  ,  nata   ex  Maria    Virgine  ;  quœ  etiam   propter 
nos  et  propter    nostram    salutem   flagellis  ccesa  jaeuit    in  sepulcro  ;    tertia    die    resur— 
rexit  à   mortuis ,  et   sedet  ad  dexteram  Dei  Patris.   Similiter  vinum  ,  quod  aquœ  mix- 
tum  in  calice   sanctificandum    proponitur  ,   vei'è    et    essentialiter     converti   in   eum     san- 
guinem   ,     qui    per     lanceam    militis     de    vulnei'c     Dominici    lateris    in    redemptionem 
mundi     féliciter     emanavit.     AnatJwmatizainus     contra      hanc     sanctam    et     apostolicam 
jidem    siipe7-bè   atque  liœreticè    sentientes    et    impid    temeritate    garrientes.    Quae     for- 
mula fidei  inserta  est  ex   eo  tenipore  in  ordine  Synodi   in    provincia    Rotho- 
magensi  habendse  ut  in  posterum  (|ui   Conciliis  in    ea  provincia   adessent  ,    et 
quotquot  essent  ordinandi  Episcopi  ,    hanc  fidei  formnlam  palàni  profiterentur. 
Hujus  porro  Synodi    Rothoniagensis    nulla    fit    mentio   in    postrenia   Concilio- 
runi  editione.  Rejicitiu-   vero    à   Mabillonio    post    Auotorem  anonymum  Acto- 
C  runi    Archiepiscoporuin    Rotliotiiagensium   et   à     Gerardo    Dubois    ad   annum 
1063  ;  at  nianifestusin  eo  numéro  deprehenditur  error,  cùm  ipse  anonymus  addat 
Mauriliuni  Synoduni    suam  habuisse  adstante  Willelmo    INormannorum    Duce  , 
posteà  Anglorum  Rege,    régnante  Henrico  nobilissimo  Rege  Francoruin  et  prae- 
sidente  sedi    apostolicae  Papa  Victore  n.   Victor   auteni  obiit   anno  1057,   Hen- 
ricus  Rex  anno  1060.  Ulius    Concilii    nieniinere  ad    annum    1055    Laurentius 
Bochellus  in    sua  ad  décréta     Ecclesiae    Gallicanae    nomenclalura  ,    et   Guillel- 
nius  Bessin  recens  Editor  Normanniae  Synodorum. 

IMortuis  Victore ,  qui  in  locum  Leonis  suftectus  erat ,  et  Stephano  Victo- 
ris  successore  ,  Romanam  Ecclesiam  rexit  Nicolaus  Papa  II ,  cujus  mandato 
alterum  Romae  Concilium  centum  et  tredecim  Episcoporum  anno  1059  cogitur.  An.  1059. 
Adfuit  Berengarius  ,  et  Romae  agens  ante  Concilium  ferè  Nicolaum  corrupit ,  ut 
D  refert  Henricus  de  Cnyghton  Libro  secundo  de  Eventil)us  Angliae  c.  5  : 
in  Concilio  suatn  sententiam  alfirmare  non  horruit ,  adeo  ut,  inquit  Léo  Os- 
tiensis  in  Chronico  Cassinensi  ,  ei  cùm  nulius  valeret  obsistere  ,  Albericus 
Cassinensis  Diaconus  evocatur  ad  Synodum.  Qui  cùm  venisset  ,  post  multos 
verborum  conflictus  cùm  neuter  cederet  ,  Albericus  unius  hebdomadae  accep- 
tis  induciis ,  librum  adversùs  eundem  Diaconum  (  Berengarium  )  edidit  de 
G^rpore  Domini  ,  SS.  Patrum  testimonio  roboratum  ,  in  quo  omnes  asser- 
tiones  ejus  destruxit  ,  aeternâque  oblivione  delevit.  Gonvictus  Berengarius 
haeresim  suam  tertio  abjuravit  et  libros  propriœ  hœreseos  concremavit.  Attamen 
posteà  rediit  ad  vomitum. 

Paulo  post  Alexander  I(  (  an.    1061  )  Nicolai    successor    Berengarium    litte- 
ris amicè  praemonuit ,   ut  à    sectâ  suâ  cessaret ,     nec  ampliùs  sanctam    Eccle- 
E  siam    scanda li/aret.     Ille   autem     incœpto    desistere    noluit ,   hocque  ipsum   ei- 
dem  Apostolico  remandare  non  timuit  ,  inquit  Anonymus  Chiffletianus. 

Praetereà  Eusebius  alio  nomine  Bruno  Andegavensis  Episcopus  in  Epistola  ^"-  *062. 
superiùs  laudata  ad  Berengarium  meminit  Synodi,  cujus  nulla  apud  ceteros 
mentio ,  jussu  Principis ,  id  est  Comitis  Andegavorum ,  Fulconis  Andegavi 
habitae  anno  1062  in  capellula  quadam  S.  Salvatoris  nomine  cujus  dedica- 
tio  agebatur  secundùm  Chronicon  Andegavense  ,  ubi  rediviva  pestis  Do- 
mini Bisontinensis  Archiepiscopi  ,  et  eruditorum  qui  adfuerunt ,  auctoritate 
calcata  est. 

Alexandro    successit    Gregorjjus  VII;   circa   cujus  Pontificis  annum   tertium,    An.  *075. 
id   est  à  MLXXV  anno  Berengarius  se  vidit  impeti  à  Gaufrido  Martini,  Presby- 
tero  Andegavensi,  alti  fastûs  viro,   ut  patet  ex   ejus  litteris    ad    Radulphum  I , 
Tome  XL  X  x  x 


530  OBSERVATIONES  PR^Vl^  IN  SEQUEiNTIA  CONCILIA. 

Archiepiscopnm  Turonensem  anno  1075,  qui  Laiifranco  suffragabatur.  Hinc  A 
turbge  et  date  à  Berengario  litterae  ad  Eusehium  Andegavensem  Episcopum, 
ut  se  et  ipsum  (Gaufridum)  sub  jtidice  atidiri  faceret  in  Libro  B.  Ambrnsii  de 
Sacramentis.  Respondit  Eusebius  id  sibi  expédions  non  videri  ,  sufticere  ad 
fidem  ,  ut  verbi  Christi  Domini  virtute  panem  et  vinum  post  consecratio- 
nein  verum  Christi  corpus  et  sanguinem  fieri  credatur  ;  ejus  rei  modum  or- 
dinemque  non  inquirendum  :  Patres  hâc  de  re  ,  si  quis  eos  legerit  ,  diligen- 
ter  et  pure  eos  intelligendos  et  legendos ,  ac  demum  nefas  esse  id  ulteriùs 
retractare,  quandô  ea  musa  ter  provinciœ  suce,  id  est  Turonensis,  judjc/o  ter- 
minata  fuisset  ,  quarto  sedis  Apostolicfe  Synodi  sententiâ  extincta.  Hsec  Eu- 
sebii  epistola  scripta  esse  videtur  circa  anniun  1074,  minime  autem  ut  censuit 
Mabillonius  post  Concilium  Romanum  anni  1079 ,  in  quo  non  quarta  sed 
sexta  Apostolioae  sedis  in  Berenga ri u m  prolata  est  sententiâ.  Geterùm  qui  sint  très  B 
illi  Turonicae  Provinciae  conventus ,  superiùs  ex  eodeni  Eusebio  exposui.  Cùm 
autem  nec  sic  quiesceret ,  Rerengarius  querelas  ad  Concilium  Pictaviense  re- 
tulit ,  omine  sibi  infausto. 

Anno     1075     (verbis   Chronici    S.   Maxentii    utor)  Pictavis  fuit   Concilium, 
quod  tenuit  Girardus   Legatus ,    de  corpore   et  sanguine  Domini,   in  quo   Be- 
rengariiis .  .  .    ferme  interemptus  est.    Id  contigisse  Idibus  Januarii   idem   Cliro- 
^  nicon  inferiùs  docet.   Qui    liîc   laudatur   Girardus ,    non    erat    Episcopus   Inco- 

lismensis  ,  sed  Episcopus  Hostiensis  ,  seu  alter  ,  f[ui  Concilio  habito  Tnronis 
ante  annum  1055  contra  Berengarium  prajfuerat  :  Girardus  enim  Incolismen- 
sis  nullâ  legatione  functus  est  ante  annum  1100,  ut  apertè  patet  ex  iitteris 
sibi  datis  à  Pascliali  II  et  Calixto  II ,  ut  vices  ipsorum  ageret. 
~  n.  1078.  Post  haec  Gregorius  Papa,  ut  fidem  facit  Anonj^mus  Chifïletianus  ,  iterùm  C 
eidem  Berengario  audientiam  in  dtiabus  Synodis  generalibus  Roina?  conces- 
sit.  Sed  cùm  ipse  sectam  suam  catliolicae  fidei  contrariam  denegare  non  pos- 
set  ,  iterùm  sub  juramento  eamdem  abdicare  ,  et  fidem  catliolicam  proliteri 
delegit,  sicut  in  superioribus  Conciliis.  Prior  ex  his  duabus  Synodis  Romœ 
habita  est  anno  1078,  et  quidem  in  festo  omnium  SS.  ut  tradit  Berengarius 
ipse,  tametsi  X  Kal.  Decembris  eam  reponit  Bertholdus ,  qui  Berengarium, 
ut  ab  hœresi  sua  resipisceret ,  sijnodaliter  conventum  ,  ob  id(jue  inducias  ad  proxi- 
mè  futuram  Synodum  obtinuisse  testatur.  Posterior  haec  Synodus  celebratur 
anno  insequenti  ,  teste  Anonymo  Chiflletiano,  qui  huic  Synodo  praesens  in- 
terlùit.  Habitam  in  quadragesima  docet  Berengarius  ,  hoc  est  mense  Febtua- 
rio  ,  indictione  secunda,  ut  colligere  est  ex  actis  ejusdem  Concilii  et  Epi- 
stolis  Gregorii  VII.  Lib.  6.  17  et  18.  Quid  in  ambabus  istis  Synodis  gestura  D 
sit,  aliàs  forsan  erit  dicendi  locus  et  occasio.  Intérim  noto  duas  fidei  for- 
mulas in  his  duabus  Synodis  à  Berengario  fuisse  éditas,  de  quibus  inferiùs 
agendum. 

Absolutà  ultimâ  Synodo  Romanâ,  ex  urbe  discessit  Berengarius  ,  cum  Iitte- 
ris salvi  conductûs  ipsi  à  Gregorio  bénigne  porrectis  ,  adjuncto  ei  comité  Ful- 
cone  quem  Berengarius  transmontanum  Clericum  et  Domini  Papae  convicto- 
rem  vocat  ,  et  iitteris  ad  Turonensem  Archiepiscopum  et  Eusebium  Andega- 
vensem ut  ipsum  defenderent  resque  ejus  contra  Fulconem  Comitem  An- 
degavensem et  ceteros.  Reversusque  in  Galliam  adiit  Concilium  Burdiga- 
lense  non  anno  1080  celebratum,  ut  habet  Chronicon  Malleacense,  sed  anno 
1079  in  octavis  S.  Michaelis ,  in  quo  reddidit  fidei  suse  rationem,  et  asseruit 
sinceram  quam  fictè  Romae  fecisse  insimulabatur  ,  adhucque  à  quibusdam  in-  E 
simulatur,  fidei  professionem  esse.  Non  enim  existimavero  verba  dédisse  Gre- 
gorio à  quo  tara  bénigne  dimissus  et  commendatus  fuit.  Burdegalense  Con- 
cihum  vulgô  perhibent  habitum  auctoritate  Hugonis  primùm  Diensis  ,  dein 
Lugdunensis  Episcopi  et  sedis  Apostolicae  Legati  ,  à  Gregorio  in  Galliam 
missi  ;  factura  vero  fuisse  ab  Amato  Ellorensi  dein  Burdegalensi  vel  ab  utris- 
que  ,  quod  virisiraile  est ,  suadent  ipsius  Amati  litterae  ad  Radulphura  Turo- 
nensem ,  quibus  cum  cum  suffraganeis  suis  invitât  ad  Concilium  Burdegalense. 
Haec  tota  séries  Conciliorum  in  causa  Berengariana  ;  nunc  de  Fidei  formu- 
lis  ab  eo  subscriptis  agendum.  , 

Très   quatuorve    invenio    Fidei  Formulas   quas  de   Eucharistiae   veritate  Be- 
rengarius asseruit  in    tribus    Conciliis    Romanis    et   uno  Turonensi  :    primara 


OBSEIWATIONES  Vi\M\\M  IN  SEQUENTIA  CONCILIA.  531 

A  in  Synodo  Tiironensi  anno  1055  cujus  nihil  exstat  ,  nisi  eadeni  fiierit  quam 
in  Romanâ  anno  1078  fecit  :  alteram  in  Concilio  Romano  anni  1059  co- 
ram  Nicolao  Papa  professus  est;  quam  oonfessionem  corani  112  Episcopis 
factam  niisit  Papa  per  urbes  Italiae,  Germaniae,  Galiise  et  ad  quaecunque  loca 
fama  pravitatis  ejus  pervenire  antè  potuit ,  ut  Ecclesite  quae  priùs  dolnerant 
de  averso  atque  perverso  ,  postea  gauderent  de  reverso  atque  converso  ,  ut 
ait  Gratianus.  At  Berengarius  hujus  propositi  sacrilegus  violator,  contra  prae- 
fatam  Synoduni,  scriptum  posteà  oondidit. 

Secundam  vel  tertiam  fîdei  professionein  edit Berengarius  in  Synodo  Romanâ  anno 
1078  :  ciini  verô  illa  non  plané  satisfaceret  ,  permultis  Episcopis  illam  im- 
probantibus  ,  probantibus  aliis,  ideoque  remissa  ac  dilata  est  amplior  hujus 
rei  discussio  in  Synodum  anni  subsequentis  ,  cujus  gratia  frequentior  Epis- 
B  coporum  numerus  Romam  convenire  debebat,  ac  intérim  Berengarius  ad  id 
tempus  Romae  residere  jussus  est. 

Tandem  in  Romano  Concilio  anni  1079  quod  mense  Februario  in  qua- 
dragesima  habitimi  est,  quarta  Fidei  formula  Berengario  proposita  est,  quam 
ipse    publiée   lectam    Sacramento    confirmavit  ,     ac  subscripsit   sub  hâc  forma. 

«  Ego  Beringerius  corde  credo,  et  ore  confiteor,  panem  et  vinum  ,  quae 
»  ponuntur  in  altari  per  mysterium  sacrée  orationis  et  verba  nostri  Redemp- 
»  toris,  substantialiter  converti  in  veram  et  propriam  ac  vivificatricem  car- 
»  nem  et  verum  sanguinem  Domini  nostri  Jesu  Cbristi,  et  post  consecrationem 
»  esse  verum  Christi  corpus,  quod  natum  est  de  Virgine  ,  et  quod  pro  sainte 
»  mundi  oblatum  in  cruce  pependit  ,  et  quod  sedet  ad  dexteram  Patris  ,  et 
»  verum  sanguinem  Christi,  qui  de  latere  ejus  efFusus  est  ,  non  tantum  per 
C  »  signum  et  virtutem  Sacramenti,  sed  in  proprietate  naturae  et  veritate  substan- 
»  tiae,  sicut  in  hoc  brevi  çontinetur,  et  ego  legi,  et  vos  intelligitis.  Sic  credo  , 
»  nec  contra  hanc  fidem  ulteriùs  docebo.  Sic  me  Deus  adjuvet,  et  haec  sacra 
»  evangelia  ». 

Sic  tinita  est,  veritatis  asserendœ  an  famœ  quœrendœ  gratid  nescio ,  ut  cum 
Eusebio  Andegavensi  loquar,  Deus  scit,  hœc  orta  motaque  qiiœstio,  postquam 
Romani  oi'bis  maximum  pœnè  partem  peragravit  per  triginta  annos ,  in  multis- 
que  Conciliis  agitata  fuit ,  eo  eventu  ut  quae  placuerat  Nicolao  Papae  II  et 
rentum  tredecim  Episcopis  Concilii  Romani  anni  1059  Fidei  professio  Be- 
rengario ,  fidelibusque  proposita  ,  displicuerit  viginti  post  annis ,  fueritque 
in  melius  reformata  à  Concilio  Romano  anni  1079. 

Reversus  Româ  Berengarius  haud  declinavit  rursiis  ad  pristinum  erro- 
D  rem,  neque  quartam  confessionem  perfide  retracta  vit,  nullaque  quae  sint  certa 
et  indubitata  à  fide  iterùm  defecisse  habentur  argumenta.  Non  Concilium 
Burdigalense  anni  1030  ,  non  Bertholdus  Constantiensis  Presbyter,  imo  ne- 
que  quod  conjectura  facit  Berengarii  ,  id  evincunt.  Immô  multa  persuadent 
Berengarium  post  Concilium  Romanum  anni  1079  catholicae  fidei  ad  extre- 
mum  usque  spiritum  adhœsisse  ,  illique  falso  tribui  scriptum  cujus  auctori- 
tate  probat  Mabillonius  in  lide  Romae  confessa  anno  1079  Berengarium 
non  constantem  fuisse.  Posteà  non  defecisse  veteres  membranae  Laureacen- 
ses  et  Chronicon  S.  Martini  Turonensis  testantur  in  haec  verba  :  a  Tune 
»  Berengarius  Româ  discedens,  Turones  venit,  ibique  in  Insula  quae  S.. 
»  Cosmae  dicitur  ,  saeculi  pompis  abrenuncians ,  ferè  per  viginti  octo  annos 
»  (  lege,  per  octo  annos  )  assidue  Domino  militavit.  Aliique  plures  Cano- 
E  »  nici  S.  Martini  sancto  Spiritu  ,  necnon  salutari  ejus  admonitione  instructi  , 
»  mutatis  verbis  sese  ad  Insulam  contulerunt.  »  Plura  de  pœnitentia,  obitu, 
locoque  sepulturae  Berengarii  occurrent  passim  in  Tomo  sequenti.  Hactenùs 
fuit  quod  à  nobis  scribi  posset  juxta  Historiée  typum  de  famoso  illo  XI  sae- 
culi scholae  Magistro. 


X  X  X  il 


532 


CONVENTUS  BRIONENSIS 

In  quo  Berengarius  convictus,  anno  Domini   ML  Leone    IX   Pontifîce , 
Henrico  I  Franciae  Rege,  Guillelmo  Notho  Normannise  Duce. 

An.  1050.  ^^  ^''"^-  ^^*  ^<'"^-  ^^-  V^9-  1054. 

*  Corr.  1050.  |S  autem  (Berengarius)  Dominicae  Incarnationis  anno  1053  *  Normanno- 
Irum  finibus  irrepsit  ,  et  ad  Cœnobium,  quod  Pratellis  nuncupatur  ,  appu- 
lit  ;  Catholicoque  viro,  qui  idem  strenuè  regebat  Cœnobium  ,  à  quo  et  ho-  B 
nestè  satis  exceptus  fuerat  ,  multa  blasphemuâ  impie  delatravit  :  quod  ipse 
quoque,  ,  eodem  Abbate  ,  Ansfredo  noniine ,  referente,  dum  apud  me  super 
tanta  impietate  valdè  quereretur  ,  non  niulto  post  agnovi.  In  multis  itaque 
subliliter  ab  eodem  Abbate  pertentatus  ,  in  multis  perinde  reprehensibilis  et 
perfidus  est  repertus.  Qui  inde  digressus  ,  Normannorum  Principem  [  Wil- 
lelmum  ]  festinus  adiit,  quem  suâ  quoque  irretire  perfîdiâ  subtiliter  atten- 
tavit.  Verùm  ille,  licèt  œtate  adolescentise  necdum  excederet  annos  :  tainen 
illum  ,  quia  Catholicae  fidei  merito  praeditus  erat ,  et«gratiâ  ,  oallidè  suspen- 
dit :  secumque  ,  quoad  regni  sui  ad  mediterraneam  perveniret  sedem  ,  Brio- 
nam  vocabulo ,  detinuit.  Ubi  undique  coactis  Catholicis  ac  sapientibus 
viris,  super  eadem  re  disponebat  oonflictum  baberi.  E6  ergo  ventum  est,  et 
res  sequenti  die  ventilanda  proposita.  Ciimque  multi  ex  tota  Normannia  sa-  C 
pientes  ,  qui  plurimi  et  clari  habebantur,  convenissent.  Praefatum  haeresiar- 
cham  Berengarium  cum  alio  quodani,  quem  secum  adduxerat,  clerico ,  in 
cujus  eloc|uentia  victoriae  sibi  speni  posuerat ,  ita  coram  omnibus  confuta- 
verunt ,  atque  evidenti  ratione  superaverunt  ,  quatenîis  eis  silentium  im- 
ponerent  ,  verborumque  quibus  fldem  Catholicam  tuebantur,  assensum  ab 
eis  extorquèrent. 

Durandus  Troarnensis  ex  quo  acta  hujus  Concilii  decerpta  sunt ,  narrât  deinde 
ipsum  Carnutum  petiisse:  Clericis  illhis  urbis  interrogantihus  nihil  respondisse  :  sed 
mox  ad  eos  Miteras  dédisse,  errorum  adversùs  Catholicam  fidem ,  et  maledictorum 
in  Leonem  Pontificem  plenas.  Quorum  omnium  tempus  désignât  Durandus  j  ciim 
instaret  constituta   dies  Concilii  postmodùm  Vercellis  habiti. 

D 


CONCILIUM  PARISIENSE 

In  quo  damnatus  Berengarius  coram  Henrico  I    Francorum  Rege  , 
XVII  Kal.  Novembris  anno  Domini  ML. 

Ex  eodem  Tom.  IX  Conc.  pag.  1059. 

An.  1050.     /^  u  M    autem  ,  [  inquit    Durandus  ]    qm     celebrati    hujus    Concilii  unus  meminit , 

yj  tanti  mali  fama  crebresceret  ,  et  omnium  corda  fidelium  vehementiùs  g 
percelleret  ,  perque  multos  hujusmodi  virus  latenter  et  opertè  jam  serperet 
contigit,  ut  ad  aures  etiam  Régis  Francorum  Henrici  perveniret.  Qui  con- 
sultu  sui  regni  Pontificum,  procerumque  ,  Concilium  Parisius  cogi  XVII 
Kal.  Novembris  praecepit,  ac  praefatum  Berengarium  ,  ut  aut  sua  dicta 
Patrum  auctoritate  firmaret  multis  sibi  obhitentibus  ;  aut  si  ea  defendere  ne- 
quiret,  in  Catholicam  cui  obviare  non  posset  fidem  prudenter  transiret, 
interesse  tantorum  cœtui  patrum  imperavit.  Interea  condicta  venerat  dies , 
frequensque  conventus  praesulum,  ac  reliquorum  sancti  •  ordinis  Clericorum, 
necnon  nobilium  Laicorum  Parisius  factus  est.  Sed  jam  dictus  Berengarius 
malae  conscientise  perculsus  terrore,  ut  jussus  erat  eo  venire  distulit  :  seque 
cum    Brunone    &uo,  videlicet  Episcopo     Andegavensi  ,    sub    quo   Archidiaconi 


CONCILIUM  PARISIENSE.  533 

A  fungebatur  honore ,  pro  eo  maxime  continuit ,  quia  eodem  errore  utpote 
tanti  viri  creduhis ,  et  ipse  noscebatnr  involvi.  Intereà  prsesul  Aurelianensis 
quosdam  apices  in  sclieda  liaud  parva  digestos  in  conspectu  omnium,  et  Régis 
intererat  enim,  protulit.  Et  prsecipiat,  inquit,  vestra  Sanctitas  lias  litteras  à 
Berengario  éditas ,  si  libet ,  recitari  :  quas  ego  quidetu  ab  ipso  nequaquam 
accepi ,  sed  cùm  eas  cuidam  suo  familiari,  nomine  Paulo  ,  per  veredarium 
dirigeret,  violenter  rapui.  Quibus  susceptis,  et  ad  reeitandum  traditis ,  om- 
nium aures  eriguntur,  ora  in  silentinm  compoiiuntur ,  corda  ad  intelligen- 
dum,  quae  continebantur  in  eis,  praeparantur  :  sed  inter  legendum  niultuin  re- 
pente Ht  murmur,  et  per  singula  absurdi  sensûs  verba  gravis  instrepit  gemitus. 
Itacjue  omnibus  talis  lectio,  quoniam  nequissimâ  sordebat  hœresi,  veliemen- 
ter  displicuit.   Damnato  proindc  communi  sententiâ    talium   auctore,    damnatis 

"  ejus  oomplicibus,  cum  Codice  Joannis  Scoti,  ex  quo,  ea  qnae  damnabantur, 
sumpta  videbantur ,  Concilio  solnto  discessum  est  :  eâ  conditione ,  ut  nisi 
resipisceret  ejusniodi  perversitatis  auctor,  cum  sequacibus  suis,  ab  omni 
exercitu  Francorum  ,  praeeuntibus  Clericis  cum  Ecclesiastico  apparatu  ,  ins- 
tanter  qiiaesiti  ,  ubicumque  convenissent ,  eo  usque  obsiderentur  ,  donec  aut 
consentirent  Gatholicse  fidei,    aut  mortis  pœnas  luit.uri  caperentur. 


MONITUM 

IN  CONVENTIONEM  WILLELMI  ET  HUGONIS. 

SEQUENS  instrumentum  ^  quod  post  Beslium  et  Labbeum  vul" 
gamus ,  stili  barbariem  ex  communi  iisu  seu  formulis  usitatis ,  aut 
ex  Notariorum  affectatione  procedentem ,  ubique  redolet.  Hoc  mirum 
non  est  ;  cum  ad  usualem  corrupti  sermonis  modum  conditse  fuerint  , 
sxculis  prseteritis' ,  formulx  actorum  pubUcorum ,  quales  sunt  Mar- 
culfi  et  Marcnlfianis  subjectse  à  Bignonio  et  Baliizio.  Hinc  pro 
masculinis  feminina  ,  pro  femininis  neutra,  et  "pro  neutris  raasculi- 
na  ;  pro  ablativis  accusativa  ,  et  rursùm  pro  accusativis  ablativa  usur- 
j3  pavere  plerique  Chronicorum  Scriptores  ,  Diplomatum ,  Chartarum 
et  Instrumcntorum  Notarii  et  Amanuenses.  Non  ergb  propter  barba- 
rismes aut  solœcismos  rejicienda  est  istsec  conventio  ;  in  qud  per- 
spicimus  astutam  Ducis  solertiam  qui  sjnuosis  anfractibus  vassallum 
nimis  credulum   deludit. 


534 


CONVENTIOINTER  WILLELMUM  DUCEM  AQUITANI^, 

COMITEMQUE    PICTAVORUM  ,     ET    HUGONEM     DOMINUM    DE    LIZINIACO. 

Apud   Beslium    in  Probationibus    Ilistmœ  Cotnitmn  Pictaviensium, 
pag.   288-294.  (2)  e<  Labbe  BibL  Mss.   Tom.  Il, 

l^ircaan.  «flfl.      175-189. 

1030.  ^  ^ 

AQUiTANORUM  Comes  vocitatus  {a)  Willelmus  conventum  habuit  ciim 
Hugone  {b)  Chiliarchum,  ut  dum  exiret  finis  Vicecomiti  Bosoni,  liono-  B 
rem  ejus  niitteret  ei  in  (c)  comniendatui.  Roho  vero  Episcopus  (Engo- 
lismensis)  vidit  et  audivit,  osculavitque  bracliinm  Coniiti.  Savaricus  au- 
tem  Viceoomes  tollebat  Hiigoni  terram  qnani  de  Wilelmo  Comité  tenebat , 
et  mortuum  Vicecomite  ipso,  promisit  Comes  Hugoni  ut  non  cum  Radulfo 
fratri  supra  dicto  mortuo  nullum  conventuni  aut  fineni  ageret ,  usquequô 
terra  soluta  esset.  Haec  dixit  coram  onmibus ,  sed  posteà  latenter  illi  eam 
dédit.  Pro  terra  verô  ista,  sive  pro  alia  majus ,  vel  res  alias,  habuit  con- 
ventum Hugoni  cum  Vicecomiti  Kadulfo ,  ut  filiam  ejus  acciperet  uxorem. 
Ut  audivit  comes  ,  iratus  est  valdè ,  properavitque  ad  Hugonem  cum  humi- 
litate,  et  dixit  ei  :  Noli  accipere  Radiilfi  filiam  in  uxoreyn  ;  ego  dabo  tibi  quod- 
cumqiie  petieris  mihi ,  meusqtie  eris  amicus  super  omnes  prœter  filio  meo.  Fecitque 
Hugo  quod  praecepit  ei  Comes  (rf).  Eo  tempore  accidit  ut  finlretur  de  C 
Castro  Parteniaco  Joscelinus  ;  dixitque  Comes,  ut  lionorem  et  mulierem  ejus 
Hugoni  traderet,  vel  etiam  si  haec  nollet  recipere,  minime  se  tideret  in 
eo.  Hugo  verô  pro  hâc  re  nil  amonuit  vel  precavit  Comitem  pro  se  nec 
pro  alio.  Considerans  ergo  se  dixit  ad  Comitem  :  Omnia  faciam  quod  mihi 
jusseris.  Comes  autem  agens  placitum  cum  Comité  Fulconi,  promisit  (e) 
ut  li*c,  quod  ad  se  pertinebat  dare,  Ugoni.  In  hune  verô  conventum  (/") 
nianduit  Hugoni  Comes  pro  Vicecomite  Kadulfo ,  dixitque  ei  :  Conventum 
quod  habet  tecum  Hugo  nil  ilhim  faciat,  quia  ego  illi  prohibeo  :  sed  etiam  ego  et 
Fulco  conventîun  habemus  ut  demus  illi  honorem  et  uxorem  Joscelini ,  faciamus- 
que  pro  tua  confusione,  quod  non  es  mihi  fidelis.  Ut  audivit  Radulfus^  dolens 
fuit  valdè,  et  dixit  Comiti  :  Pro  Deo  tibi  sit,  non  hoc  facias  :  et  Comes  ait  : 
Foc  mihi  fiduciam  td  non  des  illi  filiam  tuam,  nec  conventum  illi  attendas,  simi-  D 
literque  faciam  ut  honorem,  nec  uxorem  Joscelini  possideat.  Ita  et  fecerant  Hu- 
iviUebnum  fVQni ,    ut   uec    una  ,    vel    alia.    Abiit    Radulfus   ad    *    Wilelmo    Comité   oui   in 

Comitem  u»  ■    ^  •  it  •  ■       •  <■  i     i  • 

Castro  Monsteriolo  erat ,  nunciansque  Hugoni  ut  mvicem  labularentur  ;  ita 
factum  est.  Dixitque  Radulfus  Hugoni:  Hœc  in  fide  tibi  promitto  (g):  prœ- 
nuntio  ut  non  mihi  discopenes  :  fiduciam  da  mihi  ut  me  adjuves  contra  Wilelmo 
Comité,  teneoque  tibi  tuum  conventum,  et  tibi  juvabo  contra  omne^  homines.  Re- 
futatque  omnia  Hugo  pro  amore  Wilelmi  Comitis  :  partiti  sunt  Hugo  et 
Radulfus  tristes.  Cœpitque  Radulfus  litigationem  cum  Comité  Wilelmo, 
et  Hugo  pro  amore  Comiti  cum  Radulfo  ;  recepit  damnum  Hugo  valdè. 
Defuncto  ergô  Radulfo,  rogavit  Comitem  Hugo  ut  terram  quam  Radulfus 
ei  tulerat,  redderet  ei.  Comes  autem  dixit  Hugoni  :  Ego  fmem  non  faciam  E 
cum  Josfredoni  Vicecomite ,  qui  nepus  fuit  Radulfo ,  neque  cum  hominibus  de 
Thoarcinse  Castro ,  usquequô  terram  tuam  reddam.  Et  nil  hoc  factum  se  (  /(  ) 
habuit  Comes  fecitque  tinem  cum  Vicecomite  Josfredo,  et  cum  hominibus 
Thoarcinse    Castro    nihilque    finem    fecit,    Hugoni    (t),    et    incendit    castrum 

(a)  j4pud  Labbeum    Guillelmus,  scilicet     cogno-      mùit  ut  hœc  quod  à  se  pertinebat  daret  Hugoni. 
mento  fera  brachia.  (f)    Ibidem.    Mandavil.     Omittit    vocem   Hugoni. 

(b)  Hugo    IV   dp    Liziniaco    \_de  Luzignan]   cog-  (g]  Hœc   in  fide  tibi  pronuntio,  ut  non   mihi,  etc. 
nomenlo  Chiliarcbus.                                                              Sic  legitur  apud  Labbeum. 

(c)  Labbeus  babet  commendam.  Ui)  Idem  habtit,  sed  abiit  Comes. 

(d)  Addit  idem     Lab.  et     propter    ejus  amorem  (i)  Addiraus    cum    Labbeo  :    et  sua    terra   Hugo 
fidelitatemque  mulierem  in  occulto  dimisit.  non  habuit  et  pro  malifacto  quem  fecit  Hugo  pro  Co- 

(e)  Aliter    legit     hune    locum     idem  Lab.    pro-  mite,  accepit  Joszfredus  contentionem  cum  Ugoni,  et 
misit  ei  de  sua  propria  bénéficia  dare  illi.  Fulco  pro-  incendit  castrum  ,  etc. 


CONVENTIO  INTER  WILLELMUM  DUCEM  AQUIT.     535 

A  Mosolio  ,  et  cepit  caballarios  {a)  Hugoni  ,  et  incidit  manus  illorum  ,  et  satis 
alio  facto.  Conies  vero  nihil  j'uvavit  Hugoni  ,  nec  finem  bonam  fecit  inter  eos  , 
sed  adliuc  siiain  terrani  Hugo  perditur  ,  et  alla  terra  quani  in  pace  tenebat  , 
pro  Comité  amittit.  Et  ut  vidit  Hugo  quod  non  haberet  terram  ,  cepit  de 
caballarios  Thoarcinse  XL  (b)  millia  ex  meliores ,  potuissetque  habere  pa- 
cem  et  suas  terras  firmas,  et  justitiam,  te  (cj  inalè  facto  ,  et  si  accipere 
voluisset  redemptionem  ,  potuisset  capere  solides  XL  millia.  Ut  autem  au- 
divit  Comes  cùni  Isetatus  esse  debuisset,  fuitque  tristis,  et  transmisit  per  Hu- 
gonem,  dicens  ei  :  Redde  mihi  Iwmines.  Respondit  ei  Hugo  :  Mihi  hœc  ,  quare  , 
Domine  ?  Ego  nihil  perdo  nid  per  fidelitatetn  tuam.  Conies  vero  dixit  :  fion  eos 
tibi  ijiteirogo  propter  tuum  maltim ,  sed  etiam  per  hoc  quod  meus  tu  es  ad  facere 
meam  voluntatem,    et  ut  omnes  sciant  _,-  per   convmtum    erqo     talem    homines    recipiam , 

^  aut  (d)  tibi  finem  faciam ,  et  terras  tuas  firtnas ,  malique  facto  emeiidato  aut 
homines  ipsos  reddere  tibi  :  fac  hoc  sine  dubitatione  ad  meam  creditam ,  fidemque 
meam  ;  et  si  deprehenderit  tibi  malè ,  scire  potens  quod  ego  iraditionem  tibi  factam 
(e)habeto.  Misitque  Hugo  in  Deum  ( /)  et  in  illa  ,  reddiditque  homines  ipsos 
Comiti  per  talem  conventum.  Posteà  Hugo  homines  non  habuit,  nec  rectum 
et  terram  suam  perdidit.  Habuerimt  inter  se  conventum  Comes  Pictavo- 
rum  et  Praesul  Gislebertus  [  Pictavensis  primus  nomine  ]  cum  Joscelino 
avunculo  Hugoni.  Fuitque  de  castro  vocitato  (g  )  Vicredoni,  ut  post  dis- 
cessum  Episcopo  Gisleberto  esset  castruin  Joscelini  :  et  in  vita  sua  fecit  Epis- 
copus  commendare  homines  de  ipso  Castro  ad  Joscelinum,  reddiditque  ei 
turrem,  et  post  mortem  amborum  ,  fecit  Comes  conventum  inter  Episcopos 
Hemberto  et  Ugoni,    ut    esset    pars  média  de    castro     Hugoni,    medietasque 

C  de  casa  Dominicata  ,  et  duae  partes  de  ( /î  )  te  vos  vassalorum.  Proptereà 
fecit  Comes  commendare  Hugonem  ab  Episcopo  Isemberto  :  modo  vero 
tollit  curtem  nieliorem  ad  eos. 

Quidam  Tribunus  nomine  (  ?  )  Aimericus,  abstrahens  castrum  vocitatuni 
Sivriatcum  Bernardo  seniori  suo  ,  et  hoc  castrum  rectitude  erat  Hugoni  , 
sicut  fuerat  patri  suo.  Pro  ira  quam  tenebat  Willelmus  Comes  adversùs 
Aimericum  ,  amonuit  Hugonem  ut  fieret  homo  supradicto  Bernardo  pro  *  '  ai.  per 
ipsam  partem  de  castro  qui  fuerat  patri  suo,  et  ne  (  fc  )  ambo  acciperent  li- 
tigationem  cura  Aimericum.  Fuit  autem  contrarium  Hugoni  ut  esset  homo 
Bernardi  ,  facere  noluit.  Hanc  istani  amonitionem  Comes  uno  anno  tenuit  , 
et  quod  ampliùs  irascebat,  tanto  majùs  amonebat  Hugoni,  ut  fieret  homo 
Bernardi.   Transacto   vero  anno   veniens    Comes  ad     Hugonem     quasi     iratus 

D  dixit  ei  :     Quare  non  agis     conventum     cum  Bernardo  ?    Tantum  ex    me  tu   es,    ut  si 
dixerim     tibi    rusticum   facere   in  seniore,    facere  debueras.    Age  quod   dico ,    et    si  tibi 
malè   deprehe^iderit  ,   require  mihi.  Credidit  eum   Hugo  ,     et    homo     fuit    Bernardi 
propter  quartam   partem    de    castro  supradicto.     Dédit  autem     Bernardus  Co- 
mitem    in    (/)plevone  Hugoni,   et   quatuor  hostaticos  (m),   per  talem  con- 
ventum quod  si    Bernardus    per   fidem  *   attendent    tibi    tuas     convenientias  ,      •  adde  ««« 
ego  eos  tibi  reddam   in   captionem,   et  per   fidem  sim  tuus  adjutor.   Sic  etiam 
fortiter   promisit    Comes  Hugoni,    quartum   *   ipse  benè   scit.    Misitque    Hugo  -  j^i,  „„„„. 
in   credentia  Seniori    suo  ,   accepitque    contentionem    validam     propter    castro  mm 
supradicto  ,  et  recepit  damnum    valdè  de   suos  homines  ,  vel    de  multas   alias 
res  ,  et  ini;hoavit   illi   (w)  castrum    unum    quod    vocitatur   Coacus,  et  ei     ni- 
hil finivit  ;    sed  fuit  loquutus  cum   Aimerico,    et     dimisit  castro,    nihilque  ju- 

E  vavit  Hugoni.  Posteà  vero  contristavit  se  majus  Comes  cum  Aimerico  pro)>- 
ter  Castro  vocitato  Kasiaco ,  quem  aprehenderat  Aimericus  ,  et  steterunt 
insinuil  Comes  et  Hugo  in  contentionem  contra  eum.  Obsedit  autem  ca- 
strum quod  vocatur  Malavallis  pro  malefacto  quem  faciebat  ei  Aimericus  , 
et  c(epit  eum,  juvavit  que  ei  Hugo  ut  potuit.  Anteqnam  separaret  Hugo  de 
Comité,  promisit  ei  Comes  sicut  débet  senior  promittere  suo  homini  ratio- 
nem,     vel  finem  ,  vel  societatem  cum   Aimericum  non  habere  sine   Hugonem  , 

(a)    Vox      Caballarii  ,  idem     significat      quod  (h)  Ibid.  de  fevo  vassalorum. 

Equités.  (i)  J^ab.  Aimericus. 

'b)  Legitur,  XLIII.  .  h)  Ibid.  ut. 

c)  Ibidem,  de.  (l'j  Idem    babet  ,   plevione  ,     aliter     ])legium    seu 

d\  Idem  habet,  ut  vadimonium. 

e)  Labbeus,  habeu.  [m)  Apud     Labbeum      additur  :      Dixit      Comes 

(f)  ApudLabb.  Dominum  et   in  illo.  Ugoni  :  Cnmmenda  mihi  hostaticos. 

[g]  Ibid,  /■'icvedoni.  (/i)  \ddit  Lab.  Comes. 


536      CONVENTIO  INTER  WILLLLMUM  DUGEM  AQUIT. 

et     Malavallis     facta     non   fuisset     sine  suo    consilio.  Fecitque    Cornes    finem  A 
cum     Aimerico ,      et   permisit    ei   facere    Malevallem     sine    consilio     Hugoni. 
Quandiii    vixerit   Aimericus    de   res    supradictas  niliil  fuit    Hugoni.   Post  mor- 
tem    Aimericum    crevit    cum     filio     Aimerico    et  Hugonem     magna    contentio. 
Eodeni    tenipore  venit    Hugo    ad   Coniitem,     dixit     ei  :     Malè   est     mihi ,    senior 
meus  ,    quia    te   {  a)    fîscum    quem    fecisti    mihi    acquirere,    nihil  habeo  [b).    Ilabeam 
placitum   cum  illis  ut  si   o-ptimè   fecerint  ,    sit    bonum  :    sin     autem ,    faciam     castrum 
quod  ego  inchoavi.  Factumque    est    castrum    per   consilium   Bernardi    qui   adhue 
adjuvabat   Hugoni   de    contentionem.    Homines     autem    de   Sivriaco    ut  vide- 
runt  contentiones  (  c  ) ,    oppressionem    quam  faciebat   eis   Hugo  ,    non   valen- 
tes  sustinere,  fecerunt   finem   cum    Bernardo  ,  et   reddiderunt  ei  castrum  ,  re- 
cepitque   illum    sine    consilio     Hugoni.     Fuerunt     ambo    Bernardus    et    Aime- 
ricus in  contentionem    adversùs    Hugonem ,    et    ipse    solus  contra   eos.   Ve-  B 
niens    Hugo  ad   Coniitem   dixit  ei  :   Senior    meus  ,   valdè  est  mihi  malè  ,   quia    se- 
nior   quem     feci    per    tuum    consilium,    modo    mei   tollit  meum     fîscum.  Precoi'   te  et 
■   amoneo    per     fidem    quem    senior     adjuvare     débet    homitii    suo  ,   aut  placitum   bonum  , 
aut  fiscum  meum    fac    mihi     habere    sicut   implevisti ,     aut   hostaticos     meos    quos    ego 
tibi    commendavi  ,    redde   mihi,    et   insuper  adjuva   me  sicut  mihi  (  d  )  plevisti.  Cornes 
autem  nihil  adjuvavit,    nec  finem  non   fecit  ei  ,   nec  hostaticos  suos  non    red- 
didit,  sed   absolutus   eos   iilos   reddidit   Bernardo.     Et    post    hoc    crevit   con- 
tentio  inter    Bernardum    et     Aimericum    et     Hugonem.       Et    quomodo     vidit 
Hugo  quod    Cornes     nihil   adjuvabat  ei  ,  perrexit    quaerere  consilium  Geraldo 
Episcopo    Lemovicas ,      abieruntque     ambo      in    Marcha      super    Bernardum 
Geraldus   et  Hugo,    et  aedificaverunt  castrum   unum.    Comes   autem   qui  adju- 
vare  debuerat    Hugoni  ,    tulit    ei    castrum  ,    et    igné   succendit.    Praîcepitque  G 
ipse  et  filius  ejus  à   cunctis  suis   hominibus  ut  nemo  adjuvaret    Hugoni  ,    nisi 
voluisset  mori  ,  accepitque     consilium    Fîernardus ,    cum     suis    hominibus ,    ut 
malum    faceret    Hugoni    per    consilium    Hugoni     Comiti  ,    et    acceperunt  ter- 
minum    à  quindecim  dies.    In  ipos  quindecini    dies  adprehendit   Comes    dex- 
tras   inter    Bernardum     et     Hugonem.    Inf'ra    troubas  { e  )  très  dies  verô  duxit 
secum  Comes  Hugoni    in  hostem    ab    Aspremundo    castro  ,     fuitque    ei    ejus 
Castro    placitatus.   Dehinc   ambulavit  Comes   ad   Blavi    ad    placitum  quem   ha- 
bere debebat   cum    Coniitem   Sanconem  ,    dixitque    Hugoni   ut   isset   cum  eo  , 
Kesponditque  Hugo  :     Domine,    quomodo    vocas    7ne    ire     tecum  !  Tu    ipse    scis    qno 
in  brève  suiit  dextras     quas   habeo    cum    Bernardo ,     et  ipse     minât    ut    mihi     faciat 
Vfiala.  Ait  illi  Comes  :   Noli   hoc   timere    quamdiu    meciitn    eris ,     ut    tibi  faciat    quic- 
*addecum  quam.  Ad  vim  et  sine  voluntate   ejus  duxit   *   secum  ;    et  dum    moraretur    ad  D 
Labb.  eum      placitum,  audierant    homines   Hugoni ,     quôd    Bernardus     super    eum     venie- 
bat.  INunciaverunt  Hugoni  ut   veniret.     Hugo    verô    dixit    Comiti  :  Bernardus 
super  me  venit.    Et  dixit    Comes  :  Nolite  timere   ut  ausi  sint  supervenire  ,    et  etiam 
opus    tibi    hœc     fuisset    ut    venirent  ;    ego    confunderem     eos ,     ei  tibi   auxiliarem.   In 
ipsâ   autem  horâ   transmisit  Comes   per   viros    suos  ,  direxitque  Hugoni  man- 
data (/■) ,  et   sequutus    est  eum.   Quando  fuit  Hugo    Liziniaco  ,    erat  Bernar- 
dus ad   Confolensis    castrum  ,    et   captum   habebat  burgum  et  berrium   (g)  , 
et   habebat   omnia   incensa  ,    accepta     spolia  ,    et  viros    captos ,   satisque  alio 
malefacto.    Cucurrit    nuncius   ad   Hugonem  ,    dixit  ei  :  Bernardus   obsessam  luibet 
uxorem    tuam  in   castro  vetulo    qui    superat    ab     igné.   Veniens  Hugo   ad  Comitem 
dixit  ei  :   Meus   senior ,   nunc   adjuva  ,    quia  obsessa   est     modo    mulier  mea.    Comes 
vero  nihil   ei   adjutorium  ,    nec   consilium   dédit.    Reversusque    est  Bernardus ,  ^ 
et     sui  operati    sunt    malum    Hugoni  ,   et    viris  suis ,   quantum   nec  accipere 
potest    per  quinquaginta   millia    solidorum.     Et    hoc    damnum    recepit  Hugo 
infra  dextras  quas  praebuit  ei  Comes  ad  Blavia. 

Post  non  multum  tempus  ivit  Hugo  ad  castrum  Gentiaco ,  et  incendit 
eum  ,  et  cœpit  viros  ac  mulieres  ,  et  duxit  secum  omnia  :  pergensque  ad 
Comitem    dixit  ei  :   Domine  ,    da  mihi    licentiam  ut    faciam   castrum  quem  succensum 

(a)  Apud  Fjab.  de.  (g-]  Ibidem     Barrium  ,      quod     apud      Arvernos 

ib)  Ibid.  Respondit  ei  Comes  :  Ilabeam,  etc.  significat  aedium   ac   domoruin    extra    urbetn   et  ad 

(c)  Idem  omittit  contentiones.  suburbana     quandam     congeriem.      Ita     apj)ellatur 

a)  Plivire  seu  plevire,  id  est ,  fide  jubere.  suburbiura  ;      in     hâc    regione     vulgô     nominatur 

e)  Lab.  Trenas.  (  Barri  )     Beriura,      seu    Bcria,    idem  est  ac  locus 

'fj  Apud  Lab    in  antea.  plaiius  et  campestris 

habeô. 


CONVEiMlO  INTER  WILLELMUM  DUGEM  AQUIT.  etc.  537 

A  habeo.  Dixitque  ei  Cornes  :  Tu  es  enim  homo  Fulconi  ;  quomodo  fadas  ca- 
strum  ?  ipse  enim  tihi  requirat,  et  non  valebis  t'enere  qtio  non  ei  reddas.  Ait 
Hugo  :  Domine  ,  quando  ego  homo  fui  Fulconi ,  dixi  illi  quod  homines  sui  toUe- 
bant  mihi  rectum  meuni,  et  si  ego  volebam  ad  eos  tollere,  fecissem,  sed  tantum 
in  sua  fidelitate  teiiuissem,  quod  ego  sic  facere  volo.  Et  Fiilco  dixit  mihi  :  Si  tu 
tollis  ad  eos,  mihi  tollere  noli.  Ut  aiidivit  Cornes  qiiôd  talern  conventiim  ha- 
buissent  Fuleo  et  Hugo,  placuit  ei,  dixitque  Conies  Ugoni  :  Fac  castrum, 
per  talem  conventum,  ut  si  ego  valeam  acceptare  cum  Comité  Ftdconi  de  pi'etio 
meo  et  de  tuo,  una  pars  sit  mea,  et  alla  tua.  lit  fecit  Hugo  castrum.  Re- 
quisivit  eum  Fulco  Comiti  :  respondit  ei  Hugo  :  Quando  fui  homo  tuus,  dixi 
tihi,  quod  si  ego  volebam  ad  inimicos  meos  tollere  castrum,  tulissem,  et  tenuis- 
sem    in    tua   fidelitate,     et    sic   volo   facere,     quia    istum     castrum    quem    requiris,    ad 

B  consanguineos  meos  fuit,  et  rectum  habeo  meliùs  quàm  illi  qui  tenebant.  Et  ait 
Fulco  :  Tu  qui  meus  es,  quomodo  tcneas  hoc  quod  ego  non  dedi  tibi  extra  meo 
gratu  ?  Requisivitque  Hugo  consilium  Comiti.  Cornes  vero  dixit  ei  :  Si  fi- 
ducias  vult  dare  tibi  quod  inimici  lui  castrum  non  habeant,  non  poteris  eum  te- 
nere  :  sin  autem,  tene  eum,  quia  non  poterit  te  accusare.  Hugo  verô  interrogavit 
hostaticos  ut  daret  ei  Fulco,  et  nuUum  ei  dédit  ;  sed  dixit  :  Ego  requiram 
Comiti,  et  ad  illum  dabo  hostaticos,  et  ipse  det  tibi  de  suos.  Versusque  est  placi- 
tus  in  ira.  Requisivit  Fulco  castrum  ad  Comitem  Hugoni  :  Jam  non  reddam, 
ait  Hugo,  sine  fiducias.  Dixit  ei  Comes  :  Ego  faciam  fiducia7n.  Et  dixit  ei  : 
Quaks  ?  Ait  Hugo  :  Accipe  quales  volueris  ex  Comité  Fulconi,  et  da  mihi  hoc 
quod  requiro.  Da  mihi  illum  qui  custodit  tunem  ex  Metulo,  ut  si  Aimericus  ha- 
buerit    castrum  sine   meo    consilio,    et   malus    miht    advenerit,    ille    homo    reddat    mihi 

G  tuirem.  Dixit  ei  Comes  :  Hoc  non  faciam,  quia  non  possum.  Hugo,  si  de  illam 
non  velis  facere,  fac  de  Kasiaco  per  conventum  supradictum.  Comes  autem, 
nec  (rt)  una,  nec  alia  facere  noiuit.  Visum  fuit  Hugoni ,  et  ad  suos ,  ut 
ei  malè  tractaret  Comes  ;  et  partiti  sunt  in  iram.  Misit  Hugo  omnia  ne- 
cessaria  in  castrum,  et  voluit  eum  tenere  contra  omnes,  si  fîducias  non 
darent  ei.  Exivit  Comes  extra  civitatem,  rogavit  Hugonem  ad  se  veniret, 
et  mandavit  ei  pro  Guillelmo  Comité  de  Engolisma,  ut  mitteret  in  sua  mer- 
cede,  qui  {b)  non  petebat  mutare  ut  non  adjuvaret  Fulconi ,  et  timebat 
perdere  aut  Fulconem  aut  Hugonem.  Quod.  Misit  si  Hugo  in  credentia  et 
amicitia  Comiti  Seniori  suo  (c),  et  si  malè  deprehenderit  ei,  sciât,  et  fecisset 
pro  ejus  amore,  quia  ipse  erat  securus  de  Fulconem,  quod  non  malè  fecis- 
set  ductus.     Et   ait  Conies  ;    Faciat   Hugo   pro    me,   et  ego   portant  ei   fidem,    sicut 

D  Senior  portare  débet  homini  suo,  et  si  malè  deprehenderit  ei,  sciât  quod  ego  tra- 
ditum  habeo  eum,  et  jam  ampliùs  mihi  non  credat.  Et  Hugo  ait  :  De  multas 
res  habet  mihi  dictum  Senior  meus  similiter,  unde  habet  me  seductum.  Et  non  ha- 
buit  Hugo  ullum  hominem  qui  hoc  ei  consiliaret,  ut  mitteret  in  creden- 
dam  Comiti.  Comes  autem  remeraoravit  Hugoni  omnia  bona  quaî  fecerat 
ei,  et  distringens  eum  cum  suo  amore  et  deprecatione  vel  conjuratio  dixit 
ei  :  Omnia  mitta^n  in  tua  credentia,  tamen  cave  tu  ne  malè  feras  me,  quia  si 
feceris,  jam  non  ero  tibi  fidelis  ,  neque  serviam  tibi,  et  fidelitatem  te  non  pwtem  : 
sed  jnvptereà  quod  ero  separatus  à  te ,  et  ftducias  mm  vales  mihi  dare ,  volo  ut 
det  fevum  meum  in  hostaticum  quod  jam  tibi  non  serviam  ;  et  absolve  mihi  de 
illa  saa-amenta,  quam  tibi  habeo  facta.  Dixitque  Comes  :  Voluntarius.  Reddi- 
dit   ei   Hugo    castrun»   Comiti    extra    voluntatem    hominibus    suis    per    talem 

E  conventum  ;  ut  Aimericus  eum  non  haberet  sine  consilio  suo ,  et  malum  ei 
non  eveniret.  Per  istas  mescredentias  auditas  accepit  Hugo  fevum  suum  in 
hostaticum,  deditque  ei  Comes  per  talem  conventum,  quod  si  ei  (d)  male- 
dicebat  ei  de  istum  conventum,  de  Gentiaco  nihil  [e)  fecisset  ei  servisset 
ei  jam  ampliùs.  Et  absolvit  eum  de  sacramentos  ut  jam  illi  re  nulla  fecisset 
propter  eos  sine  ulla  malivolentia.  Reddidit  Comes  Gentiacum  sine  consi- 
lio Hugoni ,  pecuniamque  accepit ,  et  terrain  dominicam,  Malè  ei  evenit 
de  interfectos  homines  et  incensas  mansiones,  factasque  praedas,  et  terras 
invasas,    et   mala    multa  quae  pro  veritate  non  potest  dinumerare,  Post  istum 

(a)  Apud  Lab.  tua.  Labbei. 

ib)  Ibidem,  quia  non  paierai  mutare.  (d^  Labbeus,  maleducebat. 

c)     Haec    verba      non     leguntur    in        Editione  \e)  Idem  omiltit,  fecisset  ei. 

Tome  XL  Y  y  y 


538  CONVENTIO  INTER  WILLELMUM  DUCEM  AQUIT.  etc. 

terminnni  transactum  dédit  Conies  respectum  Hugoni ,  et  promisit  ut  et  \ 
benefaceret  ei,  aut  de  sua  rectitudine,  aut  de  alla  qnae  illi  placuisset.  Tran- 
sactum terminum  nihil  illi  fecit ,  sed  mandavit  illi  :  Noli  attenclere  quia  tibi 
nihil  faciam  :  et  si  omnis  mtindus  erat  meus  ,  tantum  quantum  tenet  digitus 
meus,  non  te  dedissem  pro  hîc  re.  Cùm  auteni  audivit  {a)  Cornes  Hugo  hoc  ; 
ivit  ad  Curtim  Comiti,  et  misit  eum  in  ratione  de  sua  rectitudine,  et  nihil 
illi  profuit.  Contristavit  se  Hugo,  et  (  fc  )  defedavit  Comitem  de  se ,  nisi 
de  civitate  sua  et  de  corpore  suo  audientibus  cunctis.  Antequam  Hugo  vel 
sui  honiines  nuUmu  malum  fecissent ,  apprehenderunt  honiincs  Comiti  be- 
neficium  hominibus  Hugoni  pro  nomen  de  guerra.  Ut  vidit  Hugo  (c)  [vel 
sui  homines  nulhim  maJum  fecissent,  apprehenderunt  homines]  ,  perrexit  ad  ca- 
strum  Kassiacuni  quae  fuit  avunculo  suo  quem  Petrus  tenebat  injuste,  undè 
damnum  flugoni  veniebat.  Cœpit  turrem  et  projecit  homines  Petroni.  Fe-  B 
citque  Hugo  pro  hoc,  quia  cogitavit  habere  rectum,  quia  fuerat  patri  suo, 
vel  ad  aliis  parentibus  suis  ,  quem  perdebat.  Ut  autem  audivit  hoc  Cornes 
contristavit  se  valdè ,  et  mandavit  Hugoni  ut  redderet  ei  turrem  quam  ha- 
*"'•'*'''''""'"  bebat  *  abstultam  Petroni.  Mandavit  Hugo  Comiti  quôd  redderet  honorera 
patri  suo,  et  alia  quae  fuerant  parentibus  suis  ubi  ipse  rectum  habebat  ,  et 
jpse  ei  reddidisset  tiuTcm^  et  omnia  quae  intùs  fuerant  adprehensa  ,  et  totam 
illam  honorem  quae  fuerat  Joscelino,  qute  Comes  ei  dederat.  Consideravit 
se  Comes ,  et  levaverunt  placitum  invicem.  Dixitque  Comes  Hugoni  :  Non 
reddam  tibi  ilias  honores,  quas  mihi  7'equiris,  sed  istam  honorem  quœ  fuit  avun- 
culo tuo,  castrum,  turrem  et  omnem  istum  honorem  dabo  tibi  per  talem  conven- 
tum  ut  ampliùs  mihi  non  requiras  illam  honorem  quœ  fuit  patri  tuo ,  vel  (d)  ad 
aliis  parentibus  tuis,  neque  alias  causas  quas  per  rectum  tuum  requiris.  Ut  au-  C 
tem  audivit  Hugo,  dubitavit  valdè  Comitem,  eo  quôd  per  maluni  ingenium 
eum  in  rétro  habebat  {e)  multiun  deductum ,  dixit  ad  Comitem  :  ISon  sum 
ausus  facere  hoc,  quia  timeo  ut  malum  me  minasses,  sicut  habes  factum  de  mul- 
tas  alias  res.  Dixit  Comes  Hugoni  :  E(jo  faciam  tibi  taies  fiducias,  ut  ampliùs 
me  non  discredas.  Dixit  ei  Hugo  :  Quales  ?  i>ixit  Comes  ;  Pro  uno  servo  tibi  ; 
ostendam  ut  portet  tibi  judicium  ut  non  discredas  quod  illam  finem  quem  feceri- 
mus  inter  nos,  bona  et  firma  sit,  et  pro  omnibus  (/")  causas  quœ  rétro  fuerunt 
damnum  tibi  ampliùs  jam  non  eveniet,  sed  finis  sit  adtenta  (</)  sine  malo  ingé- 
nia. Ut  audivit  Hugo  qubd  ita  dicebat  Comes  ,  dixit  :  Tu  es  meus  Senior,  non 
accipiam  de  te  fiduciam ,  sed  tantùm  mitto  in  misericordiam  Domini ,  et  in  tua 
tnercede.  Dixit  Comes  Hugoni  :  Relifique  mihi  omnes  querelas  de  rétro  quas 
requiïfihas,  et  jura  mihi  fidelitatem  et  filio  meo,  et  (h)  dabit  tibi  honorem  D 
avunculo  tuo,  aut  contra  (i)  concammium  tibi  valente.  Et  dixit  Hugo  :  Senior, 
precor  te  per  Deum,  et  per  istum  sanctum  Crucifixum,  qui  in  figura  Christi  factus 
est,  ut  non  mihi  facias  facere ,  si  in  antea  tu  et  filius  tuus  vultis  mihi  minare 
per  malum  ingenium.  Dixit  Comes  :  Ita  faciam  per  fidem  ego  et  filius  meus  sine 
malo  ingenio.  Dixit  Hugo  :  Et  quomodo  habuero  juratam  fidelitatem  tu  requiras 
mihi  castrum  Kassiacum,  et  si  non  reddiderim  tibi,  tu  dicas  quôd  non  est  rectum 
ut  tibi  vetem  Castrum  quœ  de  te  habeo,  et  si  tibi  reddidero ,  tu  autem  et  filius 
tuus  tolletis  mihi,  quia  vos  non  habetis  (/c)  nisi  fiducia  facta,  nisi  de  Deo,  et 
de  vestra  mercede.  Dixit  Comes  :  Non  faciemus  ,  et  si  non  requisierimus  tibi, 
tu  noli  nobis  reddere.  Per  nomen  autem  de  tali  conventu  aut  sicut  finis  lo- 
quuta  fuit^  quod  Comes  et  filius  suus  fidem  portassent  Hugoni  sine  malo 
ingenio,  receperunt  Hugonem  ad  hominem  in  fide  et  in  credentia.  Et  fe-  E 
cerunt  Hugoni  relinquere  omnia  quae  de  rétro  requirebat  :  et  juravit  illis 
fidelitatem,  et  dederunt  illi  honorem  Joscelini  avunculo  suo  (/)  uno  anno 
antequam   moreretur. 

(a)  Comes  non  legitur  ibidem.  (/"]  Ibid.  causis. 

(b)  Defedavit,    pro  diffulavil  ;    à  verbo   diffîdare  /§■■)  Idem  addit,  firma. 
quod  est  inimicitiam  excitare.  (/()  Ibid.  dabo. 

(c)  Ansulis     inclusa  non   leguntur   in     Editione  [i]  Id   est,  commutationcra. 
Labbei.  (k)  Idem,  mihi  fiduciam  factam. 

(d)  ^J^^3.  quod.  (l)    Addimus    eum    Labbeo  :     sicut  ipse    tenebat 

(e)  Ideni^  in  multis.  illam. 

Finis   Conventûs  inter  Comitem  et  Hugonem. 


«I 


539 


MONITUM 

IN  CONRADUM,    MATHILDEM  ET  EORUM  LIBEROS. 

DE  NUMERO  fiUorum  Conradi  Rcgis  Burgundiœ  inter  eruditos 
non  convenit.  Hi  nommant  Rodolfuni  ,  et  Bosonem.  Sanè  quod 
attinet  ad  Bosonem  ,  non  adeo  certiim  est.  Isti  addunt  alios.  Quidam 
B  Rodulfum  unigenitum  dicunt.  Eadem  controversia  de  puellis  an  Bertee 
et  Gislse  adjungenda  sit  Mathildis  ,  adhuc  suh  judice  lis 
est. 

De  Gisla  sic  habet  Hugo  Flaviniacensis  in  Chronico  suo  Lab. 
Bib.  Mss.  Toni.  I  ,  pag.  174^.  Conradus  [non  Othonis  III  filins, 
sed  Henrici  Franconix  Ducis)  accepit  \ixoreni  Gislaiii  Rodiilplii 
Régis  Burgundiae  sororem,  Conradi  et  Mathildis  filiam  ,  de  qua 
genuit  tertiiim  Henricum.  ^t  juxta  Glabrum  pag.  41,  Tom.  X^ 
Henriciis  [//]  Imperator  fuit  nepos  Régis  [Burgundiœ]  Rodiilphi. 
Parentes  enim  habuit  Henricum  Ducem  Bajoarix  et  Gislam  ejusdem 
^  Rodolphi  sororem  :  Audiamas  iteriim  eumdem  Scriptorem  :  Coiiradus 
in  conjugio  habebat  neptem  prœfati  Rodiilphi.  Non  igitur  in  matri- 
monio  junctus  est  Gislse  sorori  Burgundiœ  Régis  ;  at  potiiis  alteri 
Gislse  primogenitx  Hermanni  Alemannise  Ducis  et  Gerbergx ,  sororis 
Rodulphi  III^  natse  Conradi  Régis.  Communi  nomine  moderni  in  errorem 
rapti  sunt. 

Berta  fdia  Conradi  primo  nupsit  Odoni  l  Blesensium  Comiti  ; 
dein  Roberto  Régi  Francorum.  De  istac  consule^  si  lubet ,  Glabrum 
Lib.  3,  Cap.  1,  pag.  40,  Tom.  X,  et  passim  ;  eu  jus  opinio  nohis 
_.  arridet. 

Liberis  Conradi  subjunge  alterum  Conradum  cujus  suscriptio ,  his 
verbis  signum  Conradi  filii  Régis ,  legitur  in  Charta  Reginx  Bertse^ 
uxoris  Rodulphi  II  ,  quondam  Régis  Burgundiœ,  Prnvinciœ  et  Aleman- 
niœ^  qud  condit,  dotât,  committitque  Mayolo  Abbati  Cluniacensi  Paternia- 
cum  Monasterium  (vulgb  Payerne ,  al.  Peterlingen)  :  de  lidc  re  vide 
Tom.   IX,  pag.  668. 

2"  Burchardum  seu  Borchardum  et  Brochardum  Archiprœsulem 
Lugdunensem ,  qui  Episcopatum  in  infantia  adeptus,  ut  scribit  Hugo 
Flaviniacensis,  sedit  ab  anno  979  ad  an.  1031  ,  fratrem  fuisse  Ro- 
E  dolphi  m  constat  ex  prxcepto  ejusdem  Régis  quod  mox  vulgahimus. 
An  matrem  communem  habuerint  Princeps  iste  et  Archiepiscopus  , 
ardux  quœstionis  est.  Quidam  inducunt  ex  Charta  Conradi  Régis  à 
Guichenone  édita  Bib.  Sebus.  pag-  32.  Conradum  primo  connubio 
nupsisse  Adelainse  viduœ  Lotharii  Régis  Italiœ,  Otthoni<;que  Régis 
Alemannorum  sororis  :  quod  falsum  est  :  nam  istœc  Adelais  erat  so- 
ror  Conradi  Régis,  et  post  obitum  Lotharii  nupsit  Othoni  Régi  Ger- 
maniœ.  Alii  post  Hugonem  Flaviniacensem,  Tom.  VIII  ,  pag.  296,  levi 
fundamento   asserunt  Burchardum  Conradi  ex  concubinâ  (iliuni. 

His      rationibus     xqud     lance     appensis ,      videtur    Mathildem     unicam 

Y  y  y  ij 


540 


MONITUM. 


fuisse  istius  Conradi    uxorem  ,    Glahrique  auctoris   contemporanei  sententix 
manus  dare  non  refugimus. 


A 


E^chartu-        CONRADI  («)  REGIS  BURGUNDL^  DONATIONES   PItE  , 

lario  hujus 
Monasterii. 


FACT^    S.     ANDREvE    VIENjVEIVSI    MONASTERIO. 


A'pud  Acherium  Spidlegii,     Tom.   III ,    Edit.   in-folio,    pag.    380. 

An.  992.      T  N   noniiiie     Domini    nostri    Jesu-Christi  ,     Chuonradus     ipsius     praeveniente  B 
1  clementiâ     omni    tenipore    jugiter   serenissimus     Rex.     Si     aliqiiid    conipen- 
diorum  sanctae    Dei    Eoclesiae   ex   nostris   facultatibus  conferre  studernus  ,    qua- 
teniis  antiqua  auctoritas    praecedentinm     patrum    Regum    observetur ,     et  vita 
Monarlîorum     in     hoc  laude   divina    altiùs    conscendatur ,     si    est   unde  victiim 
et  vestituni   sancta    Dei   Ecclesia   niembris  sui  cotidie  ,   ne  à  Dei  cessent  cultu, 
possit  ex  aiiqua    parte  nobis  donantibus    sustentare   penuriam  suam  ,    vel  ad- 
ministrare  :     credimus  non    soliim  nos   vel  successores  nostros    idcirco  feliciùs 
in  hac  vita   regnaturos  ;    verùm  in   f'uturo    aeternae   vitae    recoinpensatione  ciim 
electis  in    illa  supernorum    curia    posse  conscribi    confidimus.   Quapropter   cu- 
pimns    notum    fieri    omnibus    sanctae    Dei    [  Ecclesiae  ]    fidelibiis ,     praesentibns 
scilicet   et   futuris ,   qiialiter   nos   divino  amore     compnncli ,    inipriniis     memo- 
res  salutis  aeternae   vitae,    et   recordationis   beatae  ,    ut  credimus,    animae  conju-  C 
gis   nostrae  dilectae  Machtildis  Reginae  ,  et  ut   ipsa   donavit,   et    nos    perficere 
postulavit ,     ad    sacrosanctum   iMonasterium  ,   quod    est    constructum    in    civi- 
tate  Vienna  ,  in  honore    sancti  Andreae    Apostoli  et    sancti    Confessons    Ma- 
ximi  ,    qui   hîc    corporaliter    requiescit ,    ubi   don)nus    Heunomus     Abba    Mo- 
nachorum   praeesse  dinosoitur ,  quidquid  proprietatis  vis;  sumus  iiabere  in  prae- 
dicto  pago   Viennensi   in   praedictis   locis  ,    in    villa    Vitrosco    Kcclesiam     cum 
presbiteratu  ,   et  in  villa   Areld,  et  in  Mansiano  et  Arcas  habere  dinoscimur  ; 
eâ  scilicet  ratione  ,   ut  praedictus  Abba  Heunomus ,    et  modo    Fratres  qui  de- 
gunt ,  et   qui     deinceps    ad    illud   Monasterium    pro  Dei   amore  venturi  sunt, 
praedicta  loca  teneant    ad   utilitatem     ipsius  Monasterii,    et  perpetualiter   possi- 
dendum  per    hoc  nostrae  auctoritatis  praeceptum    illis  censemus,    et    nihil    cen- 
sùs   vel  servitii    unquain    Rectoribus  praedicti  Monasterii  à    regiâ  potestate  indè  Q 
exigatur ,    nisi  ,    ut  diximus ,    solo    Conditori   hominum  pro  nostra  peccamina 
grata  persolvant  libamina.    Ita   ut    hacteniis   ad    nos   praedictae  res    respiciebant 
qualicumque   ingenio  nobis  devenissent ,  aut  de    paterna   potestate,    aut    etiani 
nos  postea  de   Walda  in   villa    Arcas  adquisivimus  ,    hoc     est    niansum     unum  , 
et  in    Mansiano  colonicam    unam  ,    et   in    Vitrosco   quidquid     de    Theodewino 
adquisivimus ,    et    in    Areld    similiter    quantum    de    ipso    comparavimus  ,   haet 
ipsa    praedia    pretio     computato  trecentorum   solidorum     constat  à    nobis   esse 
adquisita.   Onuiia  haec   à    nobis  illis    tradita    seu  ab   illo    Abbate ,    ac    Mona- 
chis  suis  in  praedictis   villis   postmodùm   simili  modo  acquisitis ,   vel  etiam  ubi- 
cumque    aliquid    habent   adquisitum  ,    vel    in    futuro  tenipore  erit     conquiren- 
dum  ,    vel    si  aiiqua    persona  aliquando    pro    remedio     animas  fa>;ultatibus   ip- 
sius  Monasterii  de  suis  rébus  cupit  ingerere  ,    huic   nostrae  auctoritati  subdere    E 
decrevimus  ,   ne    per    successiones    f'uturas    aiiqua     incuriâ     desoletur ,    agris , 
pratis  ,    vineis  ,    casis  ,     casalibus  ,    pascuis  ,    aquarumve    decursibus,     et   in 
omnibus    appendiciis    amodo    et     deinceps.     Ut   autem    haec    nostra   auctoritas 
apud    successores  firmuni    tenorem    habeat ,    et    omni    tempore   stabilis  et   in- 
convulsa   permaneat  ,     placuit    nobis   nomini    nostro    esse  conscribendum  ,   et 


(a)    De     Conrado     Jurensis    Burgundiée      necnon  taurasse     fcrtur.    Hocce   in  Monasterio  condito  jain 

Provinciae      Rege     ejusque      Diplomatibus        plura  inde    à    saeculo   IV,    Monachis    IX     s«culo   ad     ta- 

vide  in    ïomo    IX,    pag.    695-705,    et  passim  :    ad  nonicalem     vitam   deticientibus,      Monasticum     sta- 

quae   rcmittinius.    Unum    superest     hujusce    Princi-  tuni    restituissc      dicitur     Conradus   ,      suffragante 

pis     Diploma    in    gratiam    Monasterii     S.      Andreae  Aimoino      [seu     Heunomo]     Abbate ,    qui    primus 

Viennensis  ,    subterioris  ,    seu    inferioris,    quo   no-  ab  istac  restitutione  Abbas  illic  fuisse  videtur. 
mine  vocatur   ad    discriinen   superloris  ,   quod    ins- 


CONRADI  REGIS  BURGUNDI^  DONATIONES,  etc.      541 

A  impressione  anuli  (a)  nostri    subteriùs   subsigillari.    Signnm  invictissimi  ac  piis- 
simi  Régis  Chuonradi. 

Ego  itaque  Kerardiis  indignus  Sacerdos  prfescripti  Régis  ac  Reginae  hu- 
millimus  Capellamis ,  jiissus  ad  vieem  Haimonis  Valentinensis  Episcopi  Ar- 
chicancellarii  soripsi  et  subscripsi.  Data  Kal.  Dec.  Nonas  Decemb.  Idus  Ja- 
nuarii  siib  Pontifice  Tietpaido  ,  anno  ab  Incarnatione  Doniini  nostri  Jesu 
Christ)  DCCCCXCII ,  Indictione  qiiaita ,  Epacta  vigesima  ,  régnante  Rege 
nostro  Ghuonrado  XXXVIII  anno  (b). 

(a)    Hinc      apparet     Burf^undionum        Principes  38   regni  Conradi  ,    sed     annus    56  :     quippe     qui 

foriniilà  aniiuli  impressione  uti    fuisse   solitos  ,   duiii  regnare    cœpit    anno     937.     Hinc     suspicor     liasce 

B   Capetiani    Reges,   à    Robcrto    praesertim,    illain   ab-  notas  ,    ut     quandoque     contigit  à      ()uodarn     im- 

rogaverant.  perito     librario    jiostniodùm    adjectas  fuisse  :    quod 

(/^)   Xiliil    cobaret   in   liujus  Cbartie    notis   Chro-  non   est    vaiidum    falsitatis  argunientum    in     Cliar- 

nologicis  ,    praeter  eniin  quàm   quôd    insolita    pror-  lis   aliunde    genuinis,     ut    Tidetur    esse     haec   Con- 

sùs  est    base     triplex    ej)Ocba  :       Data    Kal.     Dec.  radi    donatio  ;     revocatur    enini    in     lueinoriam     et 

Nonas  Decemb,   Idus  Jaiiuarii,,  cum  anno   992    non  confirmalur    à    Rodulfo   Conradi    successore     Cbar- 

concurrit      Indictio     quai  ta     sed      quinta  ,     neque  ta  anni  994  mox  vulgandâ. 
Epacta  vigesima  ,   sed  décima   quarta,  neque  annus 


MONITUM 

IN  SEQUENTIA   DIPLOMATA. 

I^v    Prxceptis      seu     Chartis      Rodulphi     III      Régis     Provincix     varie 
inscrihitur   nomen  ejus  :    modo    Rodulplliis ,   in  his  Rodolphus ,    aliter 
Ruodulphus,     Rudtdphus    et    Roadolphus. 

Formulée,  seu  invocationes  frequentiori  usu  ,  XI  sxculo ,  receptse 
in  illis  visunturj  nempe  :  In  noiîiine  sanctae  et  individuae  Trinitatis. 
In  nomine  Domini  Dei  aetcrni.  In  nomine  Dei  aeterni  et  Salvatoris 
nostri  Jesu   Cliristi.    y^t  familiarior  prima  invocatio. 

Sub  Rodulpho  Pandolphus  Cancellarii  munere  fungebatur.  Iste  ha- 
buit  plures  ISotarios  qui  vel  jussu  Régis  vel  vice  et  absente  Cancella- 
rio  Chartas  et  Instrumenta  scribebant  et  subscribebant  vel  recognos- 
[)  cebant.  Prxter  Cancellarium  exstiterunt  in  Burgundise  regno  Archi- 
cancellarii  nomen  et  dignitas.  Primi  muneris  vices  gerebat  Pandol- 
phus ,  seu  Pandulphus  ,  plerumque  Padicius.  Eminentiorem  locum. 
obtinuerat  Burchardus  /4rchiepiscopus.  Absentibus  Notariis  et  Cancella- 
riiSj  privati  quidam  jussu  Principis   scripscrunt   Instrumenta. 

Notandum  maxime  stilum  Cancellarise  Italianse  in  Burgundia 
Transjurensi  viguisse  :  quod  observamus  in  Diplomate  Rodulphi  III  an. 
993.  Cancellarii  xque  ac  Notarii  subscribebant  litteras  Rcgias,  exclusis 
testibus. 

In    Chartis    Conradi  ,     Rodulphiquc    fdii    ejus  ac     successoris ,    legimus 
E  Formulam^    annuli   nostri  impressione,  cujus  frequentior  usus  erat  apud 
Reges     Carolinse     stirpis  :     communiter      usurpaverunt      manu     piopriâ 
roborare    et  sigillo  nostro  insigniri. 

Exotica  in  Prœceptis  Regum  Capeiianorum  ,  à  Carolirds  verb 
communiter  usurpata  ,  clausula  Icgilur  in  Diplomate  Rodulphi  pro 
Monasterio  S.  Andréas  Viennensis.  Fetat  iste  Princeps  ut  deinceps 
nullus  Dux,  Marchio,  Çomes  vel  (junelibet  grandis  ut  parva  regni 
nostri  persona ,  de  suprà  nominatis  rébus  nullum  teloneum  vel 
alifjuam  functionem  exigere  praesumat.  Communis  erat  apud  Francos 
hxc   formula  sub  Regibus  Carolingis. 

•       Y  yy  iij 


542 


RODULPHI  III  REGIS  BURGUNDI^  TRANSJURENSIS, 


SEU     PROVINCIiE  ,      DIPLOMATA. 


Ex  Cancel- 
laria  Agaii- 
iiensi. 

An.  9Î);J. 


Pro  Monasterio  Agaunensi. 

Apnd  Cl.   Menestrier  in  Probat.   ad  Histor.   Liigdun.  pag.  21. 

r  N  noinine   sanctae  et   individuse  Trinitatis  ,    Rodulphus   Rex.   Maximum    re- 
1.  gni  nostri    aiiji;ere  credimus   munimentum  ,    si   concessionis    nostrae    mimifi- 


6 


centiâ  sacris  sanctae  Eeclesiae  aedibiis  aliquid  concedimus  ,  atque  Ecclesiasti- 
cam  indigentiam  nostrœ  opis  propentiiis  fiigamus  auxilio ,  plurimum  nohis 
ad  aeternam  beatitiidinem  ,  regnique  nostri  stabilitatem  prodesse  confidinuis , 
et  ad  commodum  proeuldubio  credimus.  Omnium  itaque  fidelium  nostrorum 
tam  pra^sentium  quàm  futurorum  certitudo  comperiat,  quoniam  venerabilis  Ar- 
chiepisfopus  Lugdunensis ,  qui  est  Agaunensis  Abbatiae  Praepositus ,  nostrura 
audiens  prospectum  rogavit  suppjliciter,  ut  pro  anima  serenissimi  patris  nostri 
Pouiiijr     Conradi,  sicut  etiam   distribuerat ,   Pulliacum  *  villa  m  in   eadem    Abbatia   Deo 

famulantibus  per  praeceptum  concederemus  ,  quod  in  modico  jussimus  ad-  Q 
notare  ut  jam  dicta  villa  quae  dare  potuimus  ,  juste  et  legaliter  cum  suis  om- 
nibus appenditiis  regia  et  praecepti  authoritate  S.  Mauritio  ,  suse  legioni  et 
Canonicis  aeternaliter  distributa  corroborando  confirmavimus.  Ut  autem  ne- 
mo  futuris  temporibus  immutare  possit  uUo  modo  hoc  pneceptum  erga  Ec- 
clesiam  et  Cauonicos  pro  divinoe  remunerationis  amore,  et  animae  patris 
nostri  redemptione  ,  desuper  etiam  ut  aeternam  sibi  vigoris  firmitatem  defen- 
dat  ,  et  à  cœtu  sanctae  Dei  Ecclesiae  inviolabiliter  conservetur  ,  hoc  dona- 
tivum  summae  pietatis  gratiâ  peractum  ,  hanc  praesentem  fieri  praecepimus 
scripturam  ,  et  manu  propriâ  corrobora vi mus  ,  ut  quicumque  hoc  inviolabi- 
liter conservare  studuerit ,  benedictionem  et  gratiam  consequi  mereatur  :  si 
{)uis  aulem  in  pejus  mutare  tentaverit ,  divinum  incurrat  perieulum  in  die 
judicii ,  et  à  (  Ihristo   alienus  habeatur. 


Signum  Serenissimi  Domini  nostri  Régis. 


D 


P.  Anselmus  almi  Mauritii  et  Domini  Régis  Cancellarius  unius  notas 
(  a  )  implevit  anno  Incarnationis  Domini  DCGCQLiXXXXIII  ,  regni  vero 
domini  Régis  I. 

Acta  in  Siazo  prid.  Kal.  April.  (b). 


[a)  Nolanda  luaxiinc  baec  verba  unius  notas 
implevit,  quas  fortassis  significant  pro  Lac  vkc 
('.ancellarii  officio  functuin  fuisse  Anselmuux 
sancti  Mauricii  [  Agaunensis  ]  >fotariura  ;  Par- 
dolfus  eniin  sequentibus  anais  Caucellarii  lo- 
cuiu  obtinebat  ;  aut  saltein  Anselmus  notas  scu 
signa  loco  tvstium  solus   suppievit. 


(é)  Hinc  coUige  Conradum  Rodulphi  III  ge- 
nitorem  et  in  regno  Burgundiae  Transjuranae 
decessorem  jam  obiisse  pridie  Kal.  Aprilù  auni 
y93  Id  notandum,  quia  de  tempore  ejus  raorlis 
non  converiit  inter  eruditos  Mabillonius  ,  Tom. 
ly.  Annal,  pag.  85  eain  differt  ad  XIV  Kai.  Nov. 
hujus  anni  V)U3. 


RODULPHI  III  REGIS  RURGUNDI^,  etc.  DIPLOM.     543 
A  IL 

Confirmât    ea    quae    Monasterio    S.    Andreae    Viennensis    donavcrat    au-  c/,aiiu- 

Conradus  pater  eius-  ''"'"  ''"J."-' 

*  "'  Mdiiastent. 

Apud  Acherium  Totn.  Ill  Spicilegii,   pag.   380.  An.  yy.i. 

IN  nomine  Doniiiii  Dei  aeterni  ,  Rudiilfus  Rex.  Si  locis  Sanctorum  more 
praecedejîtiiiin  Regnm  Catholicormn  aliquid  compendii  ,  unde  vita  inibi 
Deo  faimilantiiini  sustentetur,  conferre  studenius  ;  non  solùni  in  hac  vita 
diutiùs  cmn  prosperitate    rej^naturos,    verùm    in    perenni   à    Deo    recompensa- 

B  tionem  recipere  confidiinus.  Quocircà  noverit  sanctae  Dei  Ecclesiae  nostro- 
runique  fidelium  universitas,  praesentium  scilicet  ac  fiiturorum,  quia  vetie- 
rabilis  Abbas  Haimoinns  de  Monasterio  sancti  André*  Apostoli  in  civitate 
Vigenna  *  siti,  cuui  IMonachis  sibi  commissis,  ante  praesentiam  nostram  prae-  .  vienne 
ceptiitn  patris  nostri  deferens  postulavit,  ut  res  quae  in  ipso  ad  praefatum 
Monasterium  (a)  à  se  jamdudurn  restauratum  delegatae  erant  pro  animœ  }na- 
tris  nostrœ  Mathildis  Reginae  remedio  ac  suae  ,  nostrae  auctoritatis  praecepto 
ad  snstentationeui  Deo  ibi  servientium  corroborare  dignareniur.  Sunt  autem 
res  ipsae  in  pago  Vigenni  sitae  ,  in  villa  Vitrosco  Ecclesia  cuni  appendiciis 
suis,  et  quidquid  in  ipsa  villa,  vel  in  Arelo  pater  noster  et  mater  nostra 
de  Teudowino  adquisierunt  ,  et  in  Arcas  mansum  unum  ,  et  in  Masiano 
colonioa    una.   Nos  verô    non  solùm  in    hoc   ci    assensum    praebentes ,    sed    in- 

C  super  per  consilium  dilectae  conjugis  nostrae  Agildrudis  Reginae  ,  ac  (ratris 
nostri  Burchardi  (b)  Lugdtinensis  Archiepiscopi  ,  quamdam  villani  Crisinciacus 
noniinatam  cuni  famulis  utriusque  sexûs  et  aetatis  ,  et  rébus  omnibus  ad 
ipsam  respirientil)us  ,  quae  ex  multo  tempore  de  praefato  ^lonasterio  ablata 
fuit,  pro  remedio  animae  patris  nostri  sicut  ipse  in  fine  obitùs  sui  reddidit , 
sancto  Andreae  sanctoque  Maximo  reddimus  et  concedimus ,  et  per  hoc  no- 
strae auctoritatis  prîeceptum  sancimus ,  ut  deinceps  uullus  Dux  ,  Marchio  , 
Comes  ,  vel  quaelibet  grandis  aut  parva  regni  nostri  persona  de  suprà  no- 
minatis  rébus  nullum  teloneum ,  vel  aliquam  functionem  exigere  praesumat 
sed  ad  subsidia  Monachorum  in  praelibato  Monasterio  Deo  servientium , 
omnium  hominum  inquietudine  remotâ  ,  cuncto  permaneant  tempore.  Si 
quis    autem   hnjus   nostri     praecepti    violator    extiterit,   sciât    se    compositurum 

D  auri  optimi  libras  XXX  ,  medietatem  Camerae  (c)  Palatii  nostri,  et  me- 
dietatem  Monachis  supradictis.  Ut  autem  à  nobis  veriùs  fac*um  credatur, 
et  ab  omnibus  diligentiùs  succedentibus  temporibus  observetur  ,  manûs  il- 
lud  nostrae  subscriptione  roborantes,  sigilli  nostri  impressione  annotari  jns- 
simus  :  et  ad  confirmationem  praelibatam  confirmandam  addimus  Ecclesiam 
de  Masclatis  cum  appendiciis  suis  ad  praedictorum  Monachorum  subsidia. 
Signum  Domini  Ruodulfi  Nobilissimi  Régis. 
Paldolfus   Cancellarius   recognovi. 

Data      II,       Idus      .Tanuarii       anno      Incarnationis      Domini     DCQ^CXCIV. 
Indictione    V*,    anno  verô  Domini  Rodulfi   Régis  primo.    Actum  Vigennae  *      '  vu 
in  Dei  nomine   fideliter.   Amen.  *  Vion.i* 

(a)    Tamclsi    in     liis    literis   llodulfi    Régis  ,    filii  (6)    Hinc    confinnatnr    quod    diximus    suprù     de 

ac   suctcssoris  ,    instauratio  Monasterii     S.     Andréa;  Burchardo     Lugdunensi    Archiepiscopo     qncra    Ro- 

inferioris     tribuitur    Aiinoino     seu    Ilaimoino  ;     ta-  dulphus  nominal  ubique //at/em  .f«ttm. 
men   ob    revcrentiam,    jus      et      honoreni        l^egiae  (c)   Gainera       Palatii    Regum      Burgundiae  ,     seu 

Majestatis     dicitur     in     superiori      Conrad!       prae-  Palatina     Audientia   aut    Curia    judicuin     Palatino- 

lepto     Monasticum    illic    statum     rcstituisse  :     quse  rum^   hoc    est,    eorum    qui    in    liorum   Palatiis   ju- 

optimè  cobserent.  dicum  officio  fungebantur. 


544      RODULPHI  lïï  REGIS  BURGIJNDI/E,  etc.  DIPLOM. 

III.  ^ 

Confirmât    possessiones  et  terras  Monasterii   Cluniacensis, 
in  Burgundiae  regno  positas. 

Ex  Schedis   Mss.    Bibliothecœ   Abbat.   S.    Germani   à  Pratis. 

An.  998.  T  N  nomine  sanctse  et  individuae  Trinitatis,  Rodolphus  divinâ  favente  cle- 
J.  mentiâ  regni  gubernacnla  potenter  tenens.  Praeclarius  et  laudabilius  jo- 
cundiusque  nihil  esse  omniiio  nostro  comprobatur  judicio,  quàni  si  regnuni 
nostrum  tali  sub  régi  mine  disponatur,  ut  in  hiis,  qiiae  justa  sunt  et  honesta, 
una  majorum  coniîordia  sit  et  niinorum.  Inde  oertiùs  innotescere  volumus  B 
omnibus  sanctse  Ecelesiae  filiis  sévi  praesentis  hoininibus  et  futuri  temporis 
fidelibus  ,  qualiter  Odilonis  Cluniacensis  Monasterii  Abbatis  religiosissinii , 
fratrumque  inihi  jugiter  in  Dei  sanctorumqne  Pétri  et  Pauli  Apostolorum 
servitio  desudantium  petitionibus  animo  sat  libero  libentique  consentientes  , 
scripta  et  dationes  Regum  temporis  antiquitate  nos  praecedentium ,  quan- 
tum nostro  juri  regnoque  ubivis  partium  attinere  videtur,  renovare  perpe- 
tualiterque  fîrmare  curavimus.  Quod  uti  talibus  et  tantis  et  tani  prœclaris 
personis  vota  assensionis  exhibere  decet  ,  regiae  dignitatis  non  piguit  agere 
auctoritatem.  Concedimus  enim  loco  praefato  omnibus  virtutuoi  monilibus 
decenter  adornato  villas  hiis  nominibus  assignatas  ,  Lugdiinensi(|ue  in  Co- 
mitatu  sitas  ,  Tusciacum  scilicet  et  Ambariacum  cum  Javiniaco  et  Boli- 
niaco ,  cum  hereditate  à  Widone  Archiepiscopo  eisdem  donata  ,  villaque  C 
Cavariacc»  cum  superposita  S.  Johannis  Ecclesia  ;  villaque  Roniana  cum  Ec- 
clesia  superposita  :  Forensi  quoque  in  Comitatu  S.  Victoris  Basilicam.  Apre- 
dunum  villam,  et  Poilliacum  cum  superconstructis  sibi  Ecclesiis  :  in  Vien- 
nensi  autem  Comitatu  Talierniarum  ,  Causellam ,  Brachostum ,  ^ledonem , 
Insulam  inter  binas  has  aquas ,  Bullarum  et  Carusium  ,  cum  Ecclesiis  eis 
superinstructis  ;  capellam  quoque  de  Chandiaco ,  cum  hereditate  Ratburni, 
quantum  eis  concessum  ad  praefatum  locum  pervenit  ;  seu  quidquid  in  Gir- 
liaco  jus  praenominatorum  participât  f'ratrum.  Hsec  igitur  omnia  tam  in  ca- 
pellis  quàm  casis,  casalibus ,  terris,  vineis ,  campis ,  pratis,  pascuis,  silvis, 
salictis  ,  mansionibus ,  aquis  aquarumque  decursibus ,  molendinis ,  pisca- 
riis ,  montibus,  vallibus,  alpibus ,  planiciebus ,  servis,  ancillis  ,  nec  minus 
et  omnibus,  quse  dici  et  nominari  possunt,  aut  excogitari,  ad  praedictos  lo-  D 
cos  pertinentibus  ,  praesentialiter  habitis  ,  et  in  futuro  acquirendis,  sint  in 
jure  cœnobii  ejusdem  et  Abbatis  nunc  temporis  ibidem  praesidentis  ejusque 
successorum  ,  ad  communem  utilitatem  fratrum  ibi  pro  tempore  Deo  ser- 
vientium  ,  jure  quieto  ac  absque  ahcujus  contradictione  seu  impugnatione, 
Quam  nostram  donationem  si  quis  infringere  aut  vioiare  voluerit,  inferna- 
les sentiat  pœnas ,  centum  auri  purissimi  libras  Kamerae  nostrae  persolutu- 
rus.  Quod  ut  veriùs  à  nobis  factum  credatur  ,  et  nunquam  à  posteris  no- 
stris  infringatur,  maniis  propriae  scriptis  roboramus,  et  sigillo  nostro  jussimus 
insigniri. 

Signum  Domini  Rodolphi  Régis  nobilissimi. 

•  Paiduifus       Ego    Padicius    *    Canc^llarius  ad    vieem     Burchaidi    Archiepiscopi    et  Ar- 
chicancellarii  recognovi. 

Datum     in     Paterniaco     (a) ,     anno     Incarnationis     Dom.     DCCCCXCVni. 
regni  vero   Rodolphi  Régis  V.  féliciter.  Amen. 

(a)     Paterniacum     locus    est     in    diœcesi    Lausa-  Burchardi    Archipraesulis     Lugdunensis  ,       necnon 

ncnsi.    ubi     Monasteriorum     erat     Ordinis     Clunia-  Otelonu    seu    Odilonis     Cluniacensis      Abbatis    Quo 

ccnsis,   jam    laudatum   Tom     IX ,     pag.    667,    pa-  ferè     tempore  ,     Genevae      in    Ecclesia  S.     Victoris 

tria    linguâ     Payerne     al.    Peteilingen    medio   ferè  Monastica     disciplina      instituta  est  ,     annuente   et 

itinere     Friburgum   inter  et    Everdunum.    Ibi    con-  litteris    suis    confirmante      Hugone     Episcopo     Ge- 

ditum  fuit  Monasterium    à    Berta    Regina,   ut   vi-  nevensi.     Evocato     ipso     Abbate    Cluniacensi    hune 

dere    est ,    ibid.     Cujus     etiam    donationes    Rodul-  locum      regendum    commissum     fuisse      patet   eju» 

phus     III     hoc     ipso     anno     confirmât     interventu  Hugonis      litteris^      apud       Mabiljonium      vulgatis 

Agildrudis     Reginae    conjugis   suae  ,   Puchardi    seu  Tom.    IV  Annal,  ap.  pag.  694. 

IV. 


RODULPHI  III  REGIS  RURGUNDliE,  ETC.  DIPLOM.     545 
A  IV. 

Eadem  quae  suprà  confirmât  Monasterio  Cluniacensi. 
Ex  Schedis  Mss.   ejiisdem    Bibliothecce. 

IN  nomine  sanctse  et  individuse  Trinitatis.  Rodulfus ,  divinae  nutu  rlemen-  An.  998. 
tiae  ,  regiae  dignitatis  donatus  honoribus.  In  restaiirationibus  Ecclesiarum 
Dei  perpetuisque  solidationibus  siimmo  mentis  affectu  plurimam  operam  dare, 
perutile  et  honesturn  fore  propositum  nostri  riegotii  notitiam  minime  latitat. 
Unde  omnibus  sanctae  Ecclesiœ  filiis  œvi  prsesentis  hominibus  et  futuri  tem- 
poris  fîdelibus   certiùs   innDtescere    volumus  ,    qualiter    ob   Agiidrudis   Reginae 

g  conjugis  nostrœ  dilectissimae  Archiprsesulisque  Burchardi  ,  necnon  Otelonis 
Cluniacensis  Monasterii  Abbatis  justas  et  honestas  petitiones  praecepta  regalia 
seu  cartas  vel  donationes  ab  aliis  fidelibus  eidem  Cluniacensi  Monasterio  , 
quantum  nostri  in  finibus  regni  habetur,  factas,  in  unum  collectas  corpuscu- 
lum  ,  more  patris  nostri  beatae  memoriae ,  nominatim  omnibus  Missis  reno- 
vavimus.  Pertinent  igitur  ad  locum  prsedictum  Paterniacum  Monasterium  , 
et  Romanum  Monasterium  ,  cura  omnibus  appenditiis  eorum  in  Episcopatu 
Lugdunensi ,  Saviniacum  ,  Pharencum  ,  Ambariacum  ,  Boloniacum  ,  Eccle- 
sia  quae  dicitur  de  Oratorio  ,  Ecclesia  S.  Andeoli,  Luiniacum  ,  Tussiacum , 
Cavariacum  ,  villa  nomine  Thaluctatis  ,  portum  de  Ola  ,  Vivariacum  ,  pisci- 
nseque  aliquot ,  Darbonacum  ,  Amberta  ,  Poliacura  ,  Artedunum  ,  Ecclesia 
Tiergis  ,    Ecclesia  de  Vallibus  ,    Ecclesia   de   Roduens  ,    cum    omnibus   ad   ea 

C  pertinentibus  :  in  Episcopatu  Viennensi  Groptas,  Locum ,  Taderniacus,  Cau- 
sella  ,  Ecclesia  S.  Desiderii  ,  Bracost,  Brucins  ,  Jarsin  superior  ,  Jarsin  sub- 
terior,  mansiones  de  Vienna  cum  Ecclesia  ,  villa  Salpaisa  ,  Mons  Judaeus  , 
Ecclesia  de  Candaico ,  Medons,  villa  quae  vocatur  Insula  ,  inter  Bullam  et 
Carusiam  ,  cum  omnibus  eorum  appendiciis  :  in  Episcopatu  Valentinensi  Ec- 
clesia de  monte  Ison  ,  Ecclesia  de  Aleso  :  in  Episcopatu  Vivariensi  Ecclesia 
de  S.  Georgio ,  locus  Rumpone  ,  locus  ad  fontes  Collarionis ,  cum  aliis 
quibusdam.  in  Provincia  Gella  S.  Amandi ,  castrum  Colonzellas ,  cella  S. 
Panlaleonis  ,  Tudeleta  ,  Poiodolen,  castrum  Condorcense  ,  cella  Rosacen- 
sis  ,  cella  Ganagobiacensis ,  Valentiola  ,  Teiza ,  mansiones  de  castro  Avi- 
nione  et  Arelatensi  urbe  et  monte  Juvario,  quidquid  ibi  adquisistis  et  in  villa 
Ribedanias.    Haec  igitur  teneat  Abbas  Outelo,  Monachique   sub  eo  locati,   snc- 

D  cessoresque    eorum  ,    cum    omnibus    quae    antecessores   ejus   in     regno    nostro 
adquisierunt ,   aut   ipse  adhuc    adquisiturus   cum  successoribus   erit.    Ut  autem 
haec  à  nobis   facta  credantur  ,  et     nunquam  à  posteris     nostris    infringantur  , 
manu  nostra  robor^vimus  ,  et  sigillo  nostro  jussimus  insigniri. 
Signum   Domni   Rodulfi  Régis  nobilissimi. 
Ego  Paldufus  Cancellarius  recognovi. 

Actum    Viveisi    (a)   anno    Incarnationis     Dominicae     DCCCCXCVIII.     In- 
dictione  IX*,  regni  vero  Rodulfi  Régis  VI.  féliciter.  Amen.  «Xi 

V. 


Pro   Monasterio  Agaunensi. 
Apud  Guichen.  in  Probat.   Gentilitice   Hist.  Sahaudiœ,   T.   III.  p.   2. 

IN  nomine  Dei  aeterni  et  Salvatoris  nostri  J.  C.  Rodulfus  Dei  gra- 
tiâ  Burgundionum  Rex.  Quicunque  in  hoc  saeculo  divitiarum  vivens  af- 
fluit  ubertate ,  diligentia  débet  providere,  ne  his  niniiùm  intentus ,  amittat 
ditissimum  florem  aeternae  dignitatis,  et  gloriam  patriae  cœlestis.  Quamvis  Do- 
minus  dicat  camelum  faciliùs  posse  foramen  acûs  penetrare ,  quàm  divitem 
regnum  cœlorum  intrare  ;  non  tamen  nobis  diffidendum  est  de  immensa 
ipsius  pietate  :  quia  qui  dat  escam  invocantibus  se  puUis  corvorum,  non  de- 
negabit  veniam  sperantibus  in  se  famulis.  Neque  enim  est  sibi  exiguum 
vel  vile  ,  propter  quod  dignatus  est  humanitatem  sumere  ;  haud  alteri 
vult  deserere,  quod  redemit  suo  pretiosissimo    sanguine  ,   ut  illuc  non  traheret 

(o)  Forsan  Feyse  in  Elcctione  Lugdonensi. 

TmeXI.  Zzz 


Ex  Archivis 
hujui  Mona- 
sterii, 

An.    1014. 


Matth.  iy.24. 


l'sal.  146.  9. 


546     RODULPHI  III  REGIS  RURGUNDI^,  ETC.  DIPLOM. 

unde  venerat  liberare.  Ille  itaque  riobis  peccatoribus  medicamina  salutis  est  A 
Luc.  16. 9.  largitus  ,  cîim  non  solùin  de  propriis  vel  bene  adeptis  ,  veriim  et  de 
mammona  iniquitatis  amicos  docet  nos  facere  ,  qui  reciperent  in  aeterna 
beatitudine.  Nos  siquidem  his  et  aliis  instrueti  monitis ,  si  petitionibus  fide- 
lium  nostrorum  aurem  serenitatis  nostrae  acconimodaverimus  ,  procul 
dubio  promptiores  et  fideliores  ad  nostriim  efïicimus  famulatum  :  idque  non 
tantîim  animae  ,  verùm  etiam  nostri  regni  statui  valdè  prodesse  non  ambigi- 
mus.  Quapropter  omnium  nostrorum  ,  tam  praesentium  quàm  futurorum,  no- 
verit  industria  fidelium  ,  quod  quidam  fidèles  nostri  ,  videlicet  conjux  nostra 
Hermegondis    Regina ,     Bertoldus    (a)    quoque    et    Rodulfus    Comités   et  Ro- 

*  sion         bertus ,    necnon   Hugo    Episcopus  *  Sedunensis  ,     Henricus    Lausanensis ,  at- 

*  Aouste     que  Hugo  Genevensis ,   et  Burcardus  Lugdunensis,    Anselmus  *   Augustensis  , 

ac  Pandulfus  cum  caeteris  fratribus ,  supplices  nostram  aggressi  sunt  cle- 
mentiam ,  quatenùs  pro  salute  nostra  et  eorum  petitionibus  Ecclesiae  Agau-  ^ 
nensi  in  salo  miserrimse  desolationis  jam  pêne  naufraganti  subvenirenius. 
Quorum  petitionibus  benignis  annuentes  ,  donamus  ,  immô  ab  antecesso- 
ribus  nostris  ablata  reddimus  tam  Ecclesiae  Agaunensi  quàm  fratribus  ibi 
Deo  et  S.  Mauricio  famulantibus  ,  de  victu  et  vestitu  proclamantibus  ,  ad 
mensam  eorum  in  refectorio  fiscos  Sigisciacum  ,  Lulliacum  ,  Communia- 
cum  ,  Pulliacum  ,  Auronum  ,  potestatem  Wadens  et  Bedelosci,  et  in  Vi- 
vesio  placitum  cum  omni  redhibitione  censûs  et  hominum  ;  Lustriacura , 
Vouvreium  Aulonum  ,  Seuchiam  ,  Narres,  cum  omnibus  appenditiis  eorum  ; 
et  oblata  altaris  ejusdem  Ecclesiae  ,  dimidium  Burguni  ipsius  loci ,  et  ibi- 
dem furnuni  cum  molendinis ,  et  duas  partes  tholonei  salis  ,  et  Alpes  S. 
♦  Lac  Léman  Mauricii ,  totiusque  caput  *  Laci  ;  ea  videlicet  ratione,  ut  omni  tempore  nostri 

praecepti  auctoritate  ipsi  et  successores  eorum  quietè  habeant  et  teneant ,  ^ 
et  inde  in  refectorio  vivant ,  et  quidquid  utile  sibi  in  commune  bonum  decre- 
verint ,  libéré  faciant.  Si  quis  vero,  quod  minime  credimus ,  eos  molestaverit, 
non  valeat  vindicare  quod  appétit  :  sed  sit  culpabilis,  et  persolvat  quingintas 
libras  optimi  auri,  medietatem  ipsi  Ecclesiae  ,  et  medietatem  regiae  Gimerae. 
Verùtn  ut  hoc  credatur  certius  praesens  praeceptum  ,  manu  propria  firmamus, 
et  sigillo  nostro  signari ,  et  praedictorum  Episcoporum  anathemate  rauniri  prae- 
cipimus. 

Datum    anno    ab    Incarnatione    Domini   MXIV ,    regni  vero    Régis  Rodul- 
*XKi        phi    XXIV.  *  die  Sabbati  XVI.  Calend,  Martii,  Luna  XVIII.  Indictione  *  I. 
^^^  Actum  in  Agauno  [h)  féliciter. 

dulphi  Diplo-  VI.  U 

mata    VI   et 

^œtatJTa!^^-  Pf^edia    quaedani   in   Comitatu   Bargensi    sita    Amisoni  et  uxori   ejus 
pone.  conceduntur. 

Ex  Chartula- 

rio  ejusdem.  Ibid.    pag.    3. 

Ecclesùe. 

An.  lOte.  Tî*  nomine  sanctae  Trinitatis  et  individuae  (c)  Unitatis.  Rodulplius  divinâ 
J.  providente  clementiâ  Rex.  Notum  esse  volumus  omnibus  Dei  Ecclesiae 
filiis  natis  et  nascendis  ,  qualiter  quidam  ex  fidelibus  nostris  Amiso  nomine 
venit  ad  nos,  postulans  ut  sibi  per  praestariam  concederemus  quandam  terram 
sancti  Mauritii  ,  cui  assensum  praebentes  ,  largimur  tam  ipsi  jam  praefato 
Amisoni  et  uxori  ejus  ,  quam  sibi  légitime  adquisierit ,  et  post  eorum  dis- 
cessum ,     cuicumque    illorum   infanti    dare    voluerint    vel    consentire  ;   mansos    g 

*  Comté  de  duos  conjacentes  in  Comitatu   Bargensi  *  ,   sive  in    valle    Nugerolensi  ,   tam   in 
Barges  q^^\^  quàm    casalibus  ,    campis,  pratis  ,   vineis  ,     pascuis ,    silvis ,   aquis  ,   aqua- 

rumque  decursibus  ,  et  cum  omnibus  appenditiis  sive  usamentis  omnibus , 
laudante  et  consentiente  domno  ac  verierabili  Burcardo  Archiepiscopo  et 
loci   Agaunensium    Abbate  ,     simulque    fratribus    sancti    Mauritii    annuentibus , 

(à)  Bertholdus     pater     Humberti,     caput     Coini-  nadae  dictuin,    in    Vallesia ,     en   Fallais  ,    nobilita- 

tum     Sabaudiae,     notatur      in     Clironico       Ditmari  tum    martyrio     S.      Mauricii    legionis     Thebaeorum 

ante  annum   980,    ut    videra  est   Tom.   X,  p.    122.  Ducis  et  sociorum.. 

factus  ,   juxta    eundem    Guichenon.     Coines      Mau-  (c)    Nota     exoticain     banc     invocalionem  ,     jam 

riennae     et     Sabaudiae    Diplomate     RodulpLi   Régis  inonuimus     diversas      Rodulphi      formulas  ,     quas 

dato  Aquis  5  Idus  Maii.  vide-sis. 

[b]    Agaunum ,    S.     Mauritz  ,      antiquitùs     Ter- 


RODULPHI  III  REGIS  RURGUNDI^E,  ETC.  DIPLOM.     547 

A  accipientes  à  jam  dicto  Amisone  vineam  unam  siii  primi  jnris,  sitam  in  Co- 
mitatu  Bargensi,  sive  in  valle  Nugcrolensi ,  et  campum  unum ,  quo  eadem 
vinea  possit  operai'i,  sub  censu  duodecim  denariorum,  quos  singulis  annis  in 
festivitate  sancti  Mauritii  ad  ejus  altare  persolvant  :  et  si  uno  anno  négligen- 
tes extiterint,  in  altero  dupluni  eomponant,  et  si  uno  securè  possideant,  et 
ut  à  nobis  factum  esse  videatur,  et  à  nemine  posteroruni  nostronim  inferatur, 
suis  eonsimilibus  ad  firmandum  dare  jussimus.  Bertholdus  («)  Cornes  firma- 
vit ,  Cuono  Cornes  et  filii  ejus  firmaverunt ,  Seligerus  firmavit,  Adalger 
firmavit. 

Actum  Pinpeningis  in  praesentia  quam  plurimorum  hoc  videntium,  die 
r>  Dominico ,  anno  Incarnationis  Domini  nostri  Jesu  Christi  MXVI  anno 
Régis  Ruodolfi  Régis  quànipii  XXVI. 

Ego  Franco   vice  Pandolfî   Cancellarii  subscripsi. 

VII. 

Restituit    Monasterio    S.    Andreae  Viennensi    Ecclesiam    S.   Sympho-  ex  chanuia- 
riani,   et  addit  quidquid  Constantius  in   valle  Ortensi  per  rhs.jndreœ 

donum  Aimoini  Abbatis  aedifîcaverat. 

Afud   Acherium,    Tom.   III  Spicilegii,   pag,    386. 

IN    nomine    sanctœ    et    individuse    Trinitatis,    Ruodulfus    divina    providentia    A*.  1015. 
serenus   Rex.    Justis    fidelium    nostrorum    petitionibus    acquiescere    justum 
ducimus    et   honestum.    Quâ   de    re   notum  sit    omnibus    Dei    Ecclesiae    filiis, 
nostrisque    fidelibus    praesentialiter  natis  et  in    futuro   nascendis ,    qualiter  pa- 
tente   Irmingarde    (  b  )    Regina    conjuge    nostra   carissiraa  ,    necnon   Burchardo 
Archiepiscopo    fratre    nostro    dilectissimo,    sed    et    Utelino    fidèle    nostro    ro- 
gante,    reddiinus    Monasterium   *    S.     Andreae   in    civitate   Viennensi    constru-      *  Monaste- 
etura  *,   oui   Hugo    Abbas  praeesse  videtur,    Ecclesiam    in  honore  sancti  Simfo-  "o 
riani  dicatam  in  septimo,  cum  dotis  et  decimis  et  offerendis,   et  omnibus  ap-      *=o"struco 
pendiciis,    ut   sicut   pater    noster    memoriae   bonae    Chuonradus    Rex    et    mater 
nostra  Mathildis  pro  anima  sua  illud  dederunt  ;  ita  nos  pro  anima  nostra  illud  red- 
dimus,  ut  omni   tempore  illic  permaneat  ad  stipendia  fratrum  ibi   Deo   famu- 
lantium  in  potestate  et  gubernatione  Hugonis  Abbatis  et  successorum  ejus.  Da- 
'*  mus  etiam  in  valle  Ortensi  quidquid  Constantius  ibi  aedificavit  per  donum  Au- 
nuini  Abbatis,  eo  ipso   modo  ut  superiora  dedimus  quae  sunt  sancti   Andreae. 
Volumus   ergo    ut   in    pace    locus  permaneat  cum    omnibus    pertinentiis  suis , 
nulla  aliéna  potestate  gravatus.  Ut  haec  à  nobis  facta  credantur,  et  à  posteris 
nostris   non    frangantur,    manu    nostra    roboravimus,    et  sigillari  jussimus. 

Signum    Domni    Ruodulfi   Régis.    Paldolf'us   Cancellarius  recognovi. 

Data   pridie  Idus  Aprilis,   anno  Incarnationis  Domini  MXV.   régnante  Ruo- 
dulfo  Rege  anno   vicesimo   (c).  Actum  *  Aquis.  «  ^^ 

VIII. 

Ex    propria    haereditate    Monasterio    Cluniacensi   concedit    Ecclesiam 
S.  Blasii  m  viculis  sitam  in  pago  Genevensi  cum  omnibus 

pertinentiis  suis. 


E 


Ex   Bibîiotheca  Cluniacensi  col.   411, 


IN   nomine   sanctae  et  individuae  Trinitatis,  Rodulfus  Dei  gratiâ  Rex.   Igitur 
ciim  totius  ordo  religionis,  secundùm  décréta  praecedentium  Regum,  sanctœ 
conversationis    exordium    sumeret,    et   ad   perseverandum   in    ea    sustentacula 
alimoniae  his   qui    districtiùs  atque   familiariùs  in    Dei    servitio   se   coercent  * 
publica    regalis    res  ad   sufïicientiam   aliis,    et   minus    aliis   subministraret     et 

(a)    Cessit    è    vivis   Bertholdus    iste   circa    annura  test  in  superioribus  Cartis. 

1024.  (c)   Legendmn    est   vicesimo    primo  ,     aut   corri- 

(6)    Ennengardis    seu    Irmengardis     Regina    Ro-  gcnduin    JUXir      pro      MXr ,       ut        coricurrere 

dulfi    Régis   secunda  uxor   erat;  nam    prima   Agil-  possint     .11    duo    nuincri  ;   constat    cnim    Rodulfum 

drudis     vocabatur  ,     ut     pcrspiccre      quisquc      po-  Regeiii    renunciatum    fuisse   aiite   finem    anni  994. 

Z  zz  ij 


An.    1619. 


'  al.  exercent 


548    RODULPHI  ÏIl  REGIS  RURGUNDI^,  ETC.  DIPLOM. 


Cluni 


Albker 


ita  per  ordinem  sanctae  Ecclesiae  status  usque  ad  praesens  per  longa  tempo-  ^ 
mm  curricula  extensus  sit  :  nihilomiiiùs  dignum  est  ut  nos,  qui  quasi  per 
novissimos  operarios  in  vinea  Dei  laboramus ,  eosdem  operarios  in  exer- 
citio  operis  Dei  defîcere  non  sinamus  :  quin  potiùs  ,  ut  vires  suppetunt 
nohis ,  usque  ad  unguem  perducere  tentemus.  Quapropter  sciant  omnes 
praesenti  tempore  decedentes,  et  futuro  succedentes,  qualiter  ego  Rodul- 
*  \eseErmen-  f^g^  petente  atque  exoptante,  dilectissima  conjuge  mea  Irainsanda  *,  dono 
ex  haerœditaria  mea  possessione  quoddam  praediolum,  ob  animae  meae  et 
suprà  memoratae  conjugis  mese  remedium,  cœnobio  S.  Pétri  quod  dicunt 
Cluniacum  *,  et  Abbati  ejusdem  Monasterii,  et  Monachis  ejus ,  praecepto  et 
S.  Benedicti  regulœ  modo  et  deinceps  obedientibus ,  et  ibidem  Deo  fa- 
mulantibus,  Ecclesiam  sancti  Blasii  in  vinculis  totam,  cum  omnibus  ibi- 
dem pertinentibus,  cum  montibus  et  planitiis,  agris,  pratis,  pascuis ,  silvis ,  B 
decimatione,  servis  et  anoillis,  et  cum  omnibus  utensilibus,  dono  ego  et 
prsedicta  conjux  mea  ad  suprascriptum  Monasterium,  ut  si  nos  minus  idoneè 
injunctum  à  Deo  peregimus  ofïicium  ,  delicti  nostri  et  negligentiae  non  pro 
merito  recipiamus  dispendium,  sed  per  eorum  orationes,  quos  substenta- 
mus  ;  subministrantes  temporalia,  ad  stadium  currentes  remuneremur  mer- 
cede  perpétua.  Hsec  ut  à  nobis  facta  credantur ,  et  à  posteris  nostris  non 
infringantur,    manu    nostra   roboravimus  et  sigillari  fecimus. 

Signum   Rodulfi   Régis   pii. 

Albicer  *  indignus  Presbyter,  jussu  Régis  scripsit  hsec. 

Acta    sunt  haec   in    villa   Tabernis    (a),   quam    alio    nomine  propter   fluvium 
*Ve^eUrba    ibidem    defluentem     Utba    *    appellant.     Data    XYIII.    Kal.    Febr.     anno    ab 
'XXV.        Incarnatione  Domini  MXIX.   régnante  Rodoifo  Rege,  anno  regni  sui  XXXI  *.  G 

Hoc  itaque  benettciolum,  id  est,  suprà  memorata  Ecclesia  quam  damus 
fratribus  Cluniaco  degentibus,  jacet  in  pago  et  in  Comitatu  Genevense,  cum 
vicis  ibidem  appendentibus. 

IX. 

Donat  {b)  Monasterio  Saviriiaci  in  agro  Lugdunensi   villam 

Taluerias  in  pago  Albanensi  sitam  cum  Ecclesia  B.  Marias 

et  SS.  Pétri  et  Mauricii. 

Apud    Gnichenon.    Bibliot.    Sebus.  pag.  97. 

IN  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis.  Rodulfus  divina  favente  gratia 
Rex.  Rébus  nostris  Ecclesias  Dei  augmentare,  more  Regum  praedeces-  t\ 
sorum  nostrorum  utile  duximus,  et  honestum  dijudicamus.  Quapropter  no- 
tum  sit  omnibus  Dei  Ecclesiae,  et  nostris  fidelibus  natis  et  nascituris  qua- 
liter ob  animae  remedium,  et  petitione  Irmingardis  Reginae  conjugis  nostrae  di- 
leclae,  et  Burchardi  Archiepiscopi  fratris  nostri,  et  Burchardi  Viennensis 
Archiepiscopi,  caeterorumque  nostrorum  fidelium.  Damus  in  pago  *  Alba- 
nense  Talums  *  villam  cum  appenditiis  suis,  et  cum  Ecclesia  in  honore  S. 
Mariae,  et  S.  Pétri  et  S.  Mauricii  consecratam  ad  S.  Martinum  et  Mo- 
nasterium *  Saviniacense,  et  ad  regimen  et  subjectionem  Iterii  Abbatis,  et 
successorum  ejus ,  et  utilitatem  fratrum  (c)  Talueriis  monasticè  Deo  famu- 
lantium  ;  ita  ut  in  nostra  tuitione  et  Irmingardis  Reginae  et  successorum  no- 
strorum Regum  remaneat.  Et  ut  haec  à  nobis  facta  credantur,  manu  nostra 
roboravimus,   et   sigillari  jussimus.  S.  Domini  Rodulfi  Régis. 


Ex  C/iartula- 
rio    Monade^ 
rii  Savinia- 
censis. 


Circa   an. 
1020. 


*  Albanais 

*  Taloires 


'  Savigny  à 
trois  lieues  de 
Lyon. 


(a)  Villa  Tabernœ  vulgô  [les  Tavernes)  latlno  no- 
mine oliih  dicta  à  fluvio  Urba  praefluente  Urbœ  ap- 
pellationem  acccpit,  ut  ibidem  dicitur  ;  et  est  pagus 
Vici  Transjurensis.  No.stris  Orbe  ,  incolis  Orbach. 
Très  igitur  vicos  Tabcrnae  nomine  distinguere 
oportet,  Tabernae  seu  Vrba,  Tabernœ  ad  Rhenum,  et 
Tabernœ  Montanœ,  uterque  in  Alsatia,  in  qua  Bur- 
gundici   juris    nullum    prorsùs     vestigium    apparat. 

(b)  Cartam  banc  refert  M.Tbillonius  ad  an. 
lOïO.  Iterius  Cluniacensis  Monacbns  Savinia- 
censi    Cœnobio     praefectus    est   Abbas   anno    1018. 

(c)  Hoc  est  Talueriense  Monasterium,  diue- 
cesis  Gebennensis  prope  Anneciacum  ,  Saviniaco 
subductum  ab  Urbano  VIII,  nunc  Abbalia,  sub 
Benedictina  congregatione  S.  Justinae  in  Italiâ, 
exstat  in  pago  Albanensi,  eà  parte  Ducatûs  Ge- 
bennensis ,      quae     Anneciacum ,     Taluerias  ,     Ru- 


miliacum  et  loca  circumvicina  continet.  Ad  haec 
Gaufredus  cum  uxore  sua  Petronilla  Ecclesiam  S, 
Pauli,  sitam  in  lerritorio  Santonensi,  sabler  caHrum., 
quod  vucatur  Bolavilla,  freti  consilio  Willelmi 
Coraitis  Engolismensis  ,  ejusque  uxoris  domnae 
Gerbergse  parentum  suorum  ,  Alduini  fratris  sui, 
necnon  Isli  Episcopi  Sanctonensis,  donant  Savi- 
niacensi  Cœnobio ,  id  est ,  domno  Abbati  Iterio 
et  Monachis  sub  eo  degentibus  ;  Cartam  Gau- 
fridi  vulgavit  Guichenon  in  Bib.  Sebus.  p.  125  : 
cui  signa  apposuerunt  W  illelmus  Cornes  pater 
ejusdem  Gaufredi ,  et  Gerbergae  matris  ejus. 
Data  per  manuni  Duranti  Monac/ii,  mense  Junio, 
feria  III,  régnante  Roberto  Rege  in  Francia.  et  Ru- 
dulfo  in  Gallia.  Hanc  verô  donationem  anle  an, 
1028  ,  quo  Willelmus  Cornes  è  vivis  decessit  , 
scriptam  fuisse    oportet. 


RODULPHI  III  REGIS  BURGUNDI^E,  ETC.  DIPLOM.      549 

A  ^\ 

Ecclesiae  Viemiensi  Comitatum   Viennensem  concedit. 

Ex    Archivis   hujus   EcclesÙB. 

IN   nomine   sanctae   et    individuae   Trinitatis ,     Rodulfus    divina    favente    «le-    Aa.  1023, 
mentia    Rex.   Quia   igitur  hujus   saeculi  praesentis  assolet   adversitas   unum- 

quemque    liominem   impedire  ,   ne   officiis    sibi  injunctis  studiosè  ac possit 

inhaerere ,  ut  decet  ;  recognoscinius  et  nos  ,  atque  per  omnia  probamus  , 
B  niulta  negligenter ,  quae  nobis  fuerant  et  sunt  restauranda  atque  emendanda, 
minus  ofticiosè  ex  nostro  regimine  esse  peracta.  Quapropter  ut  Regum  mos 
fuit  et  est ,  ut  si  qui  minus  juste  in  mundanis  legibus  discernendis  semetip- 
sos  exercebant  ;  in  ecclesiasticis  tamen  rébus  meliorandis  fréquenter  [  de- 
sudarent]:  hoc  exemple  ammoniti  ,  et  nobis  placuit ,  et  decernimus  ,  ut 
de  rébus  ,  quas  usque  nunc  humanis  nostris  usibus  subegimus  ,  divinis  cul- 
tibus  deinceps  serviendum  redigamus.  Qua  de  re  sciant  universi,  qui  ama- 
tores  comprobantur  esse  divini  cultûs  ,  qualiter  ego ,  Isetante  dilectissima 
conjuge  mea  Irmengarda  Regina  ,  dono  ob  recordationem  animae  meae  et 
ejus,  et  ob  remedium  peccatorum  nostrorum  ,  S.  Mauricio  Ecclesiae  Vien- 
nensis  patrono  ,  et  Episcopis  eidem  Ecclesiae  prfetitulatis ,  atque  deinceps 
in  curricula  saeculorum  praeordinandis  ,  Viennensem  (a)  Comitatum  ,  cum 
Q  omnibus  appendiciis  suis  infra  ipsam  civitatem  Viennensem  et  extra  civita- 
tem  ,  cum  Castello  quod  supereminet  ipsi  civitati,  quod  dicunt  proprio  nomi- 
ne *  Pupet  (b).  Et  quicquid  nostro  usui  legis  censura  per  manus  minislro-  »a|  p^pg^ 
rum  nostrorum  nunc  usque  solvebat ,  hoc  idem  ,  ut  diximus ,  eidem  Eccle- 
siae et  Episcopis  ibidem  ad  Deo  serviendum  dicatis  ea  lege  donamus  ,  ut 
si  quis  Regum  per  tyrannidem ,  aut  aliquis  Ecclesiae  Dei  inimicus  ista  vo- 
luerit  ab  Ecclesia  Dei  et  S.  Mauricii  toUere  et  violenter  abstrahere ,  aeter- 
nas  et  nunquam  extinguendas  gehennae  flammas  cum  Juda  traditore  se 
noverit  irremediabiliter  lucre.  Ut  haec  à  nobis  facta  credantur  ,  et  à  poste- 
ris  nostris  non   infringantur  ,  manu  nostra  roboravimus  ,   et  sigillari  jussimus. 

Signum   Domni   Rodulfi    Régis. 

Albertus  indignus   Presbyter  jussu   Régis   scripsit. 
D       Acta   fuerunt   haec    anno  ab    Incarnatione    Domini    MXXIII.    régnante  Ro- 
dulfo  Rege  pio  ,   anno  regni  sui  XXX.   Datum    in  vico  Urba,  quem  alio  vo- 
cabulo   dicunt,    *  Tabernis.  'tes  Tavernes 

XI. 

Pro  Divionensi  S.   Benigni  Abbatia. 
Ex  Apographo. 


IN  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis ,  Rodulphus  gratiâ  Dei  Rex.  Si 
honorabilium  virorum  petitionibus  ,  qui])us  pro  sacris  locis  nostram  sup- 
g  plicaverint  excellentiam  ,  aurem  libenter  accommodamus ,  casque  ad  etfe- 
ctum  perducimus  ,  regiam  exercemus  consuetudinem  ,  et  ob  id  eos  in  nostrae 
fidelitatis  obsequiis  devotiores  efiicimus  ,  et  ad  animae  nostrie  salutem  no- 
bis profuturum  omnino  confidinius.  Comperiat  [igitur  omnium  fidelium  sanctae 
Dei  Ecclesiae  nostrorumque  praesentiiun  ac  futurorum  solertia ,  quoniam 
Otto    (c)    Comes    ejusque    filius     Raynaldus    duo     regni     nostri     praeclarissimi 

(a)    Ab    istâ   concessione     Archiepiscopi    Viennae  (b)   Antiquitùs      Viennam       firinabant        septein 

intitulati     sunt     Comités  ejusdera    civitatis  ;  at  quo  Castra    in    circuitu  civitatis    posita,    ex  quibus   un- 

tcmjwre  uti   illo    cœpcrunt  ,      non      constat  ,    cùiu  deciino      sxculo     cxstabat      Castrum     Pupel     aliàs 

legamus  in  Bibliotheca   Sebusiana   p.    17     Taillafcrs  Pipct  ,   varié   in     Cartis     nuncupatuin    Eumedium  , 

Viennensinin    et   Albonensium     Coinitis     an.     1183  Pompelacum^    Pupetum^  Popetum,    Pompelium   scu 

et    Guillelnmm      Vieiina:    et     Matisconis  an.    1192  Mom  artificialLi. 

denominationem     usurpasse    ibid.    p.     243.     Albo-  (c)   De    Ottone  cognomento    Willelmo  et   Advcna 

nensium    Comitalùs    etianinum  fundus      est    Clien-  consule    indicetn  Onoinasticuin      Tomi     nostri     X  : 

telae  Ecclesiae  Vicnnensis.  fuit  iste  Comes    Divionensis. 

Z  z  z  iij 


An.  1026. 


550    RODULPHI  III  REGIS  BURGUNDI^,  ETC.  DIPLOM. 

principes  cum  consorte  regni  nostr^  Hermengarde  Regina  nostram  adierint  A 
sublimitatem  ,  rogantes  concedi  ac  regali  auctoritate  firmari  quandam  dona- 
tionem  duarum  Caldariarura  in  villa  quae  Salinas  dicitur  sitarum ,  quas  pro 
remedio  suae  animae  Deo  sanctique  Benigni  Monasterio  apud  Castrum  Di- 
vionense ,  cui  praeesse  videtur  venerabilis  Abba  Willermus ,  conferre  deli- 
beraverant ,  quas  ex  rébus  nostri  beneficii  adquisitas  hactenus  visi  fuerant 
possedisse.  Quorum  petitionibus ,  tam  pro  divini  respectu  timoris ,  quàm 
pro  recordatione  ab  eis  nobis  saepenuniero  impensae  fidelis  obsequii  servitu- 
tis ,  gratanti  annuentes  animo  ,  receptas  ab  eis  denominatas  res ,  quoniam 
ad  publicum  jus  pertinere  videbantur  ,  ad  votum  ipsorum  concessimus  atque 
largiti  sumus  in  perpetuam  possessionem  B.  Benigni  cœnobio  rectoribusque 
ejus  jure  firmissimo.  Et  ut  in  his  quae  pro  expiandis  peccaminibus  bene- 
factorum  loci  illius  à  fratribus  ibi  Deo  famulantibus  aguntur,  nostrae  recor-  B 
dationis  temporibus  succiduis  intersit  memoria  ;  statuimus  atque  decerni- 
mus ,  ut  quod  ad  prsefati  loci  utilitatem  in  jam  dicta  Salinis  villa  emptum 
est  vel  collatum  ,  futurisve  temporibus  emendum  atque  donandum  ,  per  hu- 
jus  nostrae  aucloritatis  praeceptum  ratum  habeatur  ac  firmum  ;  ila  ut  à  nul- 
lis  nostris  successoribus  aut  aliquibus  aliis  contradictoribus  aliqua  possit  te- 
meritate  vel  ratione  violari.  Si  quis  autem  ,  quod  eventurum  minime  cre- 
dimus  ,  huic  nostrae  auctoritatis  praecepto  obviare  ,  et  praesentem  donationem 
à  nobis  legaliter  factam  temptaverit  effringere  ,  non  valeat  quod  cupit  effi- 
cere ,  sed  sciât  se  compositurum  auri  libras  mille ,  medietatem  Camerae 
nostrae ,  et  medietatem  praescripto  Monasterio  ejusque  rectoribus  Et  ut  hoc 
veriùs  credatur ,  diligentiùsque  ab  omnibus  observetur  ,  manu  propria  corro- 
borantes ,   sigillo  nostro  subter  insigniri  jussimus. 

Signum    Domni  Rodulphi  Régis  nobilissimi. 

Ego  Halinardus  ad  vicem  Padulfi  Cancellarii  ,  eo  ipso  jubente  ,  recognovi 
et  scripsi. 

Data  m.  Idus  Julii  ,  luna  XXV  ,  anno  ab  Incarnatione  Domini  MXXVI. 
Indict.  IX.  régnante  domno  Rodulpho  Rege  anno  XXXII  (a).  Actum 
Urbae   féliciter.   Amen. 

XII. 

ExChartuUtr.  p^^  Ermembiir{?a  nobili    frmina. 

no  Àbbatue  O 

S.  Pauli  re-  |^ 

sontion.  Apud   Chriffletium    in  Probat.  ad  Epistolam   de  Béatrice  Comitissa 

Cabilonensi.   pag.    152. 

An.  1028.  TN  nomine  summae  et  individuae  Trinitatis,  Rodulfus  Deo  annuente  et  fa- 
J.vente  piissimus  Rex.  Cùm  antiquissimae  semper  fuerit  consuetudinis  ,  res 
donabiles ,  donatas ,  donandas ,  usu  litterario  corroborare ,  ne  quod  larga 
bonorum  manus  largiter  contulisset ,  id  posterorum  unca  avaritia  dissipasset  ; 
et  rébus  antiquitùs  firmiter  constitutis ,  et  noviter  fœdè  destructis  oriretur 
seditio  in  populis ,  et  post  seditionem  bella  consurgerent  :  placuit  nobis 
antiquorum  usuni  imitari ,  et  res  in  regno  nostro  sitas  eodem  modo  ,  eadem 
ratione  in  omnibus  astipulari.  Unde  noverit  sollertia  nostrorum  tidelium  , 
tam  praesentium  quàm  futurorum  ,  Ermemburgam  nobiliori  semine  exortam ,  E 
bonaeque  famae  praeconiis  collaudatam ,  nostrae  celsitudinis  magnificentiam 
adisse ,  et  impetrandae  à  nobis  liumiliter  postulasse  :  et  nos  quae  postulavit,  uti 
nos  et  eam  decuit ,  benigniter  concessisse ,  cum  conjugis  meae  Ermengardae 
consensione  :  Videlicet  terram  ,  quam  ego  ipse  dederam  patri  ejus  Lamberto, 
et  ipse  Lambertus  sibi  dédit ,  quando  eam  Umberto  tradidit  in  matrimo- 
nio  :  medietatem  Ecclesiae ,  quae  est  in  honore  S.  Gorgonii ,  in  villa  quae 
dicitur  Albonna ,  in  Episcopatu  Vesontiensi ,  in  Comitatu  Guaraschensi  :  et 
quidquid  ad  ipsius  medietatem  pertinet ,  vel  ad  ipsum  beneficium  in  toto 
illo  confinio  :    et  alterius  Ecclesiae  medietatem  ,   quae   est  in   honore  S.  Mariae, 

(a)  Si  perfectè  cohaereant  hae  notae  omnes  cùm  autem  anno  993  regnare  cœperit,  juxta  pri- 
Chronologicse,  invictè  deraonstrant  Rodulphum  mam  Cartam,  regni  ejus  annus  33  est  nurae- 
regnare  non     cœpisse    ante   l3ra   Julii    anni  994  ;      randus. 


RODULPHI  III  REGIS  BURGUNDI^E,  ETC.  DIPLOM.     551 

A  in  villa  dicta  Luniaco  ,  cum  omnibus  rébus  quae  ad  eam  perrinent  :  et  quod 
jacet  de  ipso  beneficio  in  valle  quae  dicitur  Clusa ,  ad  possidendum  absque 
ulla  contradictione  ,  et  ad  donandum  cuicumque  voluerit ,  cum  omni  stabi- 
litate.  Si  quis  vero,  quod  non  puto ,  hanc  nostram  donationem  calumniare 
vel  infringere  temptaverit ,  XV  libras  auri  coniponat  ,  et  post  hsec  ista  do- 
nata  *  firma  permaneat.  ♦  donati» 

Signum  domni  Rodulfi  piissimi  Régis ,  qui  hanc  donationem  fieri  jussit  , 
et  eam  suo  anulo  signavit ,  anno  Dominicae  Incarnationis  MXXVHI  ,  regni 
verô  Rodulfi  régis  XXXin(a). 

Ego  vero  Gualterius  Grammaticus  recognovi  jussu  ipsius  Rodulfi  Régis. 

Actum  Vivetio.   Data  XVI.  Kal.  Maii. 
B 

XIII. 

Pro  Ecclesia  Viennensi. 

Ex     Archivis     hujus     Ecdesiœ. 

IN  nomine  sanctae  et  individuse   Trinitatis ,    Roudolfus  Rex.  Notum    sit  om-    a„   £028 
nibus    Dei    Ecclesiae    filiis ,    natis  et    nascituris  ,    qualiter    ob  petitiones  Ir- 
iningardae    Reginae  conjugis     nostrre ,    et     postulationes   Burchardi     Archiepis- 
copi ,    damus  sancto    Mauricio     Ecclesiae     Viennensis    *    Montem    Arnoldi    et  •  ieMont-Ar~ 
Montem     (  h  )     Salomonis    in    proprietatem   et     in    tutelam    Burchardi   Archie-  ««"«^ 
C  piscopi  et  successorum   ejus  in   perpetuum  ,   ad  stipendia    fratrum   in    Ecclesia 
S.     Mauricii    sub   canonicali    nomine   Deo   famulantium ,   pro    remedio   animae 
nostrae  et  patris  nostri  ,   ceterorumque  parentum  nostrorum.    Ut  haec  à  nobis 
facta  credantur  ,   manu  nostra  roboravimus,  et  sigillari  jussimus. 
Signum  Domni  Roudolfi  Régis  pii. 
Paldolfus  Cancellarius  recognovi. 

Data   VI.     Cal.     Januarias   ,    anno    Incarnationis   Domini    MXXVHI,     regni 
Domni  Rudolfi  Régis  XXXV  (c).  Actum  Aquis. 

XIV*.  *  Nota  Diplo- 

ma  XIV  Ro- 

Concedit    Ecclesiam    S.    Blasii    in    Diœcesi  Gebennensi ,  Cluniacensi  gis, idem  om- 

D  MonaSterio.  nino  esse  cum 

Diplomate 
VIII  ,     quod 

Ex  Autograplw  Cluniacensi.  extat  pag. 

547     discre- 
■     j-'i  rn  ■    •       •  niir-        i-v-  P^"'    tantùm 

IN   nomme   sanctae  et   mdividuae     Inmtatis  ,    Rodoltus  Dei  gratia  Rex.    Igi-  notis  Chrono- 
tur   cùm    totius    ordo    religionis    secundùm    décréta   praecedentium   Reeruni  l"^'*^'^  ;    "*!! 

1-  ..  ^        1  1  .  "  lorte  Librarn 

sanctae  conversationis  exordmm  sumeret  ,    et  ad  perseverandum  m  ea   susten-  negiigemia. 
tacula    alimoniae     his  ,    qui    districliùs     atque     familiariùs   in    Dei     servitio   se  ^^i'^.'  '''^'^?" 
coercerent ,   publica  regalis  res   ad  suffîcientiam  aliis  ,    et    minus    aliis  submi-  pbmatTxiv^ 
nistraret  :  et  ita  per  ordinem    sanctae  Dei    Ecclesiae   status  usque   ad    praesens  "'    P<"è    ex 
per  longa  temporum  curricula  extensus  sit.    Nihilominùs  dignum   est   ut  nos  ,  ^^"'^màq* 
^p;  qui    quasi  per    notissimos    operarios   in    vinea   Dei    laboraraus ,   eosdem    ope- 
rarios  in  exercitio   operis    Dei  deficere  non    sinamus  :    quin  potiùs  ,   ut  vires 
suppetunt  nobis  ,  usque  ad  unguem    perducere    temptemus.   Quapropter  sciant 
omnes     praesenti    tempore    decedentes  ,    et    futuro   succedentes ,    qualiter    ego 
Ruodolfus ,    petente  atque    exhortante    dilectissima    conjuge  mea    Irmingarda  , 
dono  ex  hereditaria   mea  possessione    quoddam    praediolum ,   ob   aniniEe    meae 
et  suprà  memoratae  conjugis    meae   remedium  ,    Cœnobio    S.    Pétri  ,  quod  di- 
cunt  Cluniacum  ,  et  Abbati  ejusdem    Monasterii ,   et  Monachis   ejus    praecepto 
et    S.    Benedicti    regulae    modo    et    deinceps    obedientibus ,    et    ibidem    Dco 

(a)  Lege   XXXf-'I,     ut     bunc    annum      concilies  mn/is,     Salu-^mcns,      extcnditur    in     parte     suburbii 
cum  anno  MXXfllf.  Viennae  quod  vocatiir  Punt-Evcque. 

(b)  Mons    Salomonis     multoties     in     Carlis     bu-  (c)    Legendum     est   XXXf^/ ,  ut     cohaereal    cum 
jusce  Ecclesiae  dicitur  Sospolium,    Suspulus.  Salulis-  anno  MXXyill. 


552    RODULPHl  HI  REGIS  BURGUNDI^E,  ETC.  DIPLOM. 

famulantibus  ,  Ecclesiam  S.  Blasii,  et  viculum  totum ,  cum  omnibus  ibidem  A 
pertinentibus,  cum  montibus  et  planiciis,  agris,  pratis ,  pascuis ,  decima- 
tione,  servis  et  ancillis,  et  cum  omnibus  utensilibus  ,  dono  ego  et  praedicta 
conjux  mea  ad  suprascriptum  Monasterium  ,  ut  si  nos  minus  idoneè  injun- 
ctum  à  Deo  peregimus  ofïîcium  ,  delicti  nostri  et  negligenti*  non  pro  me- 
rito  recipiamus  dispendium  ;  sed  per  eorum  orationes,  quos  sustentamus  sub- 
ministrantes  temporalia,  ad  stadium  currentes  remuneremur  mercede  per- 
pétua. Haec  ut  à  nobis  facta  credantur,  et  à  posteris  nostris  non  frangantur, 
manu  nostra    roboravimus,  et  sigillari  jussimus. 

Signum  Roudolfî  Régis  pii. 

Albker  indignus  Presbyter  jussu  Régis  scripsit  haec, 

Acta   sunt  haec   in  villa  Tabernis ,    quam   alio  nomine    propter   fluvium   ibi- 
dem defluentem  Urba   appellant.  Data  XVIIII.  Cal.    Febr.  anno   ab  Incarnatione  B 
Domini  MXXVIIII  (a) ,    régnante   Roudolfo  Rege  anno  regni  sui  XXXV. 

Hoc  itaque  beneticiolum ,  id  est  suprà  memorata  Ecclesia ,  quam  damus 
fratribus  Cluniaco  degentibus ,  jacet  in  pago  et  in  Gomitatu  Gebennensi  , 
cum  vicis  ibidem  appendentibus. 

XV. 

Ex  jutogra-  Coiicedlt   Ecclesiaiïi    S.    JXicolai    de    Poliniaco   Monasterio 

''**'■  Cluniacensi. 

Apud  Perardum  in  Instrum.  pro  Hist.  Burgund.  p.  177.  C 

An.  1029.  T^  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis.  Radulphus  Dei  gratia  Burgun- 
_L  diorum  Rex.  Sicut  certum  est  quia  Dei  potentia  sumus  ,  quippe  sine 
quo  potestas  non  est  :  ita  quoque  liquet  quod  potentum  opéra  interrogabit. 
Et  ob  hoc  nobis  summoperè  curandum  est ,  ut  cùm  vel  prodesse,  vel  obesse, 
ipso  disponente,  possumus ,  nostrum  posse  sub  ejus  nutu  penitus  subigen- 
tes ,  quod  honori  sanctae  ejus  Ecclesiae  proficiat ,  certatim  faciamus.  Itaque 
priscae  seriem  consuetudinis  regalemque  Christianae  religionis  morem  consi- 
dérantes,  totis  nisibus  totoque  mentis  afïectu  (ft)  immutari  cupimus  ,  et  quod 
ipsi  duxerunt  ad  ecclesiasticae  celsitudinis  curam  ,  nos  spiritualibus  armis, 
clypeo  dominicae  protectionis  defendi  eamdem  curae  sollicitudinem  (c)  sub-  D 
jungeremus ,  sicut  qui  Deo  famulantibus  placabiles  niisericorditer  extiterunt. 
Quapropter  cunctis ,  tam  Regibus  quàm  reli(|uarum  dignitatum  personis  prae- 
sentibus  vel  futuris  notum  sit ,  quôd  petiit  à  nobis  quidam  fidelis  noster  Rei- 
naldns  Cornes  tilius  Othonis  (d)  cognomento  Willermi  viri  illustrissimi  ,  qua- 
tenus  Cluniacensi  cœnobio  in  honore  primorum  cœli,  Pétri  videlicet  et  Pauli, 
constructo,  cui  praeest  dominus  et  reverendus  Pater  Odilo  ,  concederemus 
per  hoc  nostrae  auctoritatis  praeceptum  (e)  ecclesiasticum  suum  Monasterium 
in  honore  Dei  et  Salvatoris  Jesu-Christi  ,  ejusdemque  genitricis  Mariae  , 
sanctique  Pétri  Apostoli  ,  necnon  et  beati  Nicolai  confessons  almi  conse- 
cratum  ,  ad  habitandum  ibi  Cluniacenses  Monachos ,  qui  tam  pro  nostra , 
quàm  omnium  sainte  Deo  assidue  preces  et  vota  persolvant.  Goncedimus 
ergo  jam  dicto  cœnobio  priefatum  locum ,  situm  in  Episcopatu  Besuncionensi  E 
*  Poiigni  juxta  Polliniacum  *  in  loco ,  qui  rectè  Vallis  vocatur ,  constitutum  cum 
terra  et  decimis  ,  seu  omnibus  sibi  pertinentibus,  et  à  bonae  memoriae  Othone 
cognomento  Willermo ,  sive  Reinaldo  ejus  tilio ,  vel  ab  aliquo  possessore 
ibi  collatis    seu    conferendis,    et     cunctis    ibi    undecumque    in    regno   nostro 

(a)    Inchoando    à    Kalendis     Januarii,    ex    Ro-  nostri   X.  ubi   plura   de    hoc    Burgundiae    Comité, 

duîfi       Régis     anno       XXX f'.      Hic   enira     annus  Iste  Otho  Brunonis  Lingonensis  Epucopi  sornrem  ha- 

XXXf  cum  anno  MXXIX  currebat  XyiII  Kal.  Febr.  bebat  in  matrimonin,  Glab.    Rad.  itid.  pag.  27,  B  , 

quo  datuin  est  boc  Diploma.  ex     qua    genuit   Rainaldum  seu   Renaldum  de  quo 

(A)    Irnitari,    apud    Martcnium,    qui    idem    prae-  hîc    mentio.      Reinaldus    Cornes      nupsit     Adelaidi 

ceptum   edidit  Tom.    I   Thés.     Anecdot.    col.    147.  filiae  Ricardi  Ducis  Normanniae. 

(c)  Martenio,  subintreinus.  (e)    Apud   eumdem    Martenium,    Ecclesiam     sive 

\d)     De     Othone  ,     cognomento      Willermo     et  Monasterium. 
Âdvena  ,     consule      Indicem    Onomasticum     Tom. 

adquisitis, 


RODULPHI  m  REGIS  RURGUNDliE,  etc.  DIPLOM.      553 

A  adquisitis ,  vel  in  perpetuum  acquirendis.  Ad  praesens  quoque  quatuor  fer- 
ratas  (a)  caldarias  ,  situsque  earum  in  salinis,  et  vineas  qufe  quondam  fue- 
runt  Bealricis ,  et  omnia  quae  Cluniacenses  Monachi  in  praedicto  burgo  ad- 
quisierint.  In  burgo  etiam  (iiosonensi ,  quod  quia  ibi  acquisierint  (b)  vel 
praeterea  adquirere  potuerint  ;  villam  denique  Glenovensem  cum  Ecclesia  et 
decimis  ,  cutn  servis  et  ancillis ,  cum  vineis  ,  silvulis  ,  pratis  ,  ruiibus  ,  cam- 
pis  ,  pascuis  ,  cum  omnimoda  (c)  terra  et  culta  videlicet  inculta  ,  cum  cun- 
ctis  ubicumque  positis  ad  eamdem  villulam  pertinentibus.  Villam  quoque 
Mediolanum  ,  Ecclesiamque ,  cum  decimis  et  omnibus  suis  pertinentiis  ,  ma- 
ximèque  aeternam  consuetudinem  in  silva  Maydunensi  ;  villam  quoque  Be- 
sunensem   (  d  )  cum   Ecclesia   et   decimis  ,    et   cunctis   ad  eamdem  villam  perti- 

B  nentibus  :  locum  etiam  qui  dicitur  Mutua  ,  et  omnia  ad  se  pertinentia. 
Sed  et  Guntliernum  (e)  Popilianensem  ,  cum  omnibus  quae  ipse  visus  est 
habere  ,  tam  in  alodis  quàm  in  beneficiis  Comitum  ,  et  cuncta  omnino  posses- 
sione  ejus  :  piscariam  quoque  Guiriacensem  ,  cum  omni  terra  ad  eam  per- 
tinenti.  Prœfati  igitur  Reinaldi  Comitis  (f)  obtempérantes  petitioni  ,  cum 
consensu  conjugis  Yrmingardis  ,  concedimus  ,  sicut  dictum  est ,  Clunia- 
censi  cœnobio  omnia  superiùs  memorata  ,  ac ,  velut  jam  diximus  ,  deinceps 
adquirenda  ,  ad  tenendum  et  jure  perpétue  possidendum ,  sine  cujuslibet 
personae  ,  vel  nobis  succedentis  in  regno_,  vel  alterius  cujuscumque  ordi- 
nis  seu  dignitatis  contradictione  ,  vel  ulla  ab  aliquo  ibi  retenta  consuetu- 
dine.  Et  hoc  ut  à  nobis  venisse  [g)  credatur  ,  et  à  posteris  nostris  non  fran- 
gatur  ,   propria  manu   nostra    roboravimus  ,  et  sigilli    nostri    impressione  insi- 

C    gniri  jussimus. 

Signum  domni  Radulphi  Régis. 

Actum    Loges    {h)  ,    anno    Incarnationis     MXXVIIII  ,     régnante     Radulpho 
rege ,    anno  XXXV.     ^ 

XVI. 

De  lestauiatione  Cœnobii  S.  Andréas  Viennensis. 

Ex  Archivis  hiijus  Monasterii. 

INnomine    sanctas    et    individuae    Trinitatis ,    Rodulfus    divina    favente  gra-    a^»-  1031. 
tia    Rex.     Occasum    mundi  hujus   labentis  cémentes,  fînem  universae  carnis 

D  cum  timoré  praestolamur.  Idcirco  ad  consulendum  animae  nostrse  ,  et  placandum 
eum  ,  quem  in  multis  nos  offendisse  cognoscimus  ,  Monasterium  Viennae 
situm  ,  in  honore  sancti  dedicatum  Andreae  ,  Puellare  ob  multitudinem  puel- 
larum  sanctarum  olim  inibi  Domino  famulantium  sic  antiquitùs  nominatum  , 
quondam  célèbre  ,  nunc  autem  ruinosum  ,  et  ab  hominibus  quidem  negle- 
ctum  ,  Deo  autem  ,  ut  credimus  ,  carum  ,  restaurare  volumus  ;  et  ad  stipendia 
sanctimonialium  ibi  famulantium  ,  tam  pro  animae  nostrae  remedio  ,  quàm 
pro  patris  nostri  ceterorumque  parentum  nostrorum  ,  et  petitione  Irmin- 
gardae  Reginae  conjugis  nostrae  ,  et  ammonitione  et  consilio  Malleni  Episcopi 
et  venerandi  patris  nostri  Odelonis ,  damus  terram  de  Gemmas  termina- 
tam  ab  oriente  et  meridie  terra  S.  Andreae  ,  de  alio  fronte  aquâ  Seusi  vol- 
vente  ,    ab   occidente    terra   de    Arcoquerelis  ;    similiter  et   terram  de  Remi- 

E  liaco  de  tribus  partibus  terra  S.  Pétri  terminatam  ,  de  quarto  fronte  terra 
Vidriali.  Damus  et  terram  de  Monte-Reont  [  terminatam  J  ab  oriente  terra  S. 
Pétri ,  à  meridie  terra  Vidriali  et  terra  Bornonis ,  et  via  publicâ  ,  et  terra 
quae  dicitur  Ad-duos-rivos  ;  et  terram  Ad-obrusa  terminatam  ab  oriente  terra 
S.  Mauritii  ,  à  meridie  aquâ  volvente  ,  ab  occidente  via  publicâ  :  in  ipsa 
aqua  molendinos  très ,  et  vineam  super  ipsos  molendinos.  Damus  et  in 
civitate  Vienna  mansiones  duas  quae  sunt  Albrici  ,  et  vineam  unam  jun- 
ctam  ad    mansionem  :   ipsa   vinea  terminatur  duabus   partibus   via  publicâ  ,   à 

(a)  Martenio,  ferreas.  (e)  Eidem  Guntherium. 

(6)    Eidein.     acquisierunt . . .     poluerunl  ;  villam  (/^  Eidem,    Comitis  vel  aliorum  fidelium  nostrorum 

denique  Glennnem.  obtempérantes. 

!c)  Eidem,  omni  omnino  terra.  (§■)  Eidem  ,     -veriàf, 

d)  Eidem,  Vesanensem.  [h]  Eidem,  Logis. 

Tome  XI  Aaaa 


554       KODULPHl  111  REGIS  BURGUNDliE,  etc.  DIPLOM. 

meridie  terra  S.  Mauritii  ,  ab  occidente  terra  regali.  Damus  et  juxta  pa-  A 
latiuni  niansionem  unani  cum  vinea  simul  tenente  :  terminatur  ipsa  viiiea 
ab  oriente  terra  regali  ,  à  meridie  terra  S.  Mauritii  ,  ab  occidente  terra 
Geilliini.  Danius  et  in  Garliano  mansum  unum  :  terminuin  habet  ab  oriente 
terrain  Vidrialem  ,  à  meridie  terram  Ganoni  et  Roberti ,  ab  alia  parte  ter- 
ram  S.  Mauritii.  Damus  et  Archvillam  cum  omnibus  appenditiis  suis  ,  et 
villam  de  S.  Ilomano  cum  Ecclesia  infrà  sita  et  constructa.  Damus  et  ca- 
pellam  in  bonore  S.  Albani  dedicatam,  cum  vinea  subtils  jacente.  Damus 
et  Satorum  villam  cum  pertinentiis  suis  ,  et  Gamart  cum  appenditiis  suis. 
Haec  sicut  praenominata  sunt ,  damus  Deo  ,  et  concedimus  ad  Monasterium 
S.  Andreae ,  quod  dicitur  Puellare  ,  et  ad  usus  ancillarum  Dei  ibi  Deo  famu- 
lantium.  Volumns  igitur  et  boc  prsecepto  regise  auctoritatis  sancimus ,  ut 
hoc  Monasterium  sit  liberum  ab  omni  censu  et  ab  omni  exactione  judicia-  " 
riae  potestatis  secularia  servitia  secundiun  debitum  exigentis  :  soiùm  in  tui- 
tione  et  defensione  Viennensis  Archiepiscopi  remaneat  ,  ad  tuendum  ac 
defendendum  secundùm  censuram  et  regulam  sibi  competentis  examinatio- 
nis.  Ut  hcec  à  nobis  facta  credantur  ,  et  à  posteris  nostris  non  infringantur  , 
manu  nosira  roboravimus^  et  sigillari  jussimus. 

Signuni   Domni   RuodolH  Régis  pii. 

Paldolfus  Cancellarius  recognovi. 

Data  Vin.  Kal.  Septemb.  Luna  III.  anno  ab  Incarnatione  Domini 
MXXXI.  régnante  domno  Ruodolfo  Rege  anno  XX.XV  {a).  Actum  Pa- 
terniaci . 

XVll.  c 

Ex  Autogia-        Confirniat  privilegiuin    Aichiepiscopi  Vesontionensis  ,  Gœnobio 
''  "■  S.  Benigni  concessum. 

A]md  Perardum  in  Instrum.  pro  Hist.  Burgund.  pag.   181. 

IN  nomine  sanctse  et  individuae  Trinitatis ,  Rodulfus  divina  propitiante 
clementia  Rex.  Si  fidelium  nostrorum  petitionibus ,  quibus  apud  subli- 
mitatem  nostram  pro  sacris  locis  interveniat,  aurem  libenter  accommoda- 
mus,  regiam  proculdubio  exercemus  constietudinem  ,  et  ob  id  in  nostrae  fi- 
delitatis  obsequiis  eos  devotiores  efficimus ,  et  ad  animae  nostrae  salutem 
nobis  profuturum  omnino  confidimus.  Comperiat  igitur  omnium  fidelium  ,  D 
tam  praesentium  quàm  futurorum  solertia  ,  quoniam  adiens  serenitatis  nostrae 
praesentiam  nobis  valde  carissimus  venerabilisque  Pontifex  sanctae  sedis  Ve- 
sontionensis metropolis  ,  nomine  Hugo ,  obnixè  deprecatus  est ,  quatenùs 
privilegium  quoddam  ,  quod  Divionensi  cœnobio  ,  nomine  et  corpore  glo- 
riosi  Martyris  Benigni  sacrato ,  de  quadam  Ecclesia  in  bonore  beatae  Dei 
Genitricis  dicata  contulerat ,  nostra  auctoritate  regalique  praecîepto  confir- 
mare  deberemus.  Cujus  precibus  ^  quoniam  justae  visae  sunt ,  et  quia  idem 
vir  valde  dilectissimus  nobis  erat  ,  maxime  ob  amorem  praedicti  Martyris  , 
fratrumqueinibi  degentium  ,  quibus  jamdudum  in  Salinarum  villa  ,  ubi  prae- 
dicta  Ecclesia  sita  est ,  nostrorum  bonorum  aliqua  ob  animae  nostrae  salu- 
tem concesseramus  ,  et  quorum  nos  orationibus  commendaveramus  ,  li- 
benti  annuens  aninio  ,  per  hoc  nostrae  auctoritatis  praeceptum  ejus  piam  E 
voluntatem  ac  laudabile  confirmo  privilegium  ,  quod  per  omnia  succedentia 
tempora  ratum  habeatur  et  firmum.  Quod  si  quisquam  aliquando  ,  quod 
eventurum  minime  credimus ,  huic  sublimitatis  nostrae  edicto  obviare ,  prae- 
ceptumve  regale  templaverit  ullo  modo  infringere ,  à  Deo  omnium  Rege 
Regum  aîterno  supplicio  punitus  ,  praesentique  ultione  multatus  ,  decem  libras 
auri  regali  Camerae  inférât  ,  totidemque  etiam  Monasterio  prsefato  compo- 
nat  ,  et  haec  nostra  constitutio  inconvulsa  stabilisque  et  sempiternùm  per- 
sistât. 

Signum  Domini  Rodulfi  Régis  pii. 

(a)  Lege  XXXf'Il ,  ut  possit  respondere  anno  MXXXI:  quo  anno  Luna  III  vel  potiùs  If  in- 
cidebat  FUI  Kal.  Septemb. 


CIIARTyE    ERMENGARDIS     REGINE 


UXORIS  RODULPHI  REGIS  BURGUNDl^E. 


I. 


555 


B 


Fundatio  Monasterii  Talueriarum. 


Ex  Tom.    VI  Fragment.   Hist.  D.   Estiemiot,  pag.  260  Mss. 
in  Bibî.   S.    Geitnani  à  Pratis. 


Ex  Apogra- 
pho  Mon.  Ta- 
lueriarum. 

Circa   an. 

loao. 


UN  ni  terminuni  adpropinquante  (a)  et  crebrescentibus  malis  certa 
XMX.  manifestant  judicia  ;  ideô  oportet  nnumqnemqne  sollicité  (  Z»  )  resistere 
qiiandiii  in  praesenti  vita  snbsistit,  et  (c)  à  terrenis  terrena  mensentur,  et 
de  transitoriis  adquirantur  sempiterna  laborando  non  lacessere.  Igitiir  ego 
(d)  Emmygardis  Doinni  (e)  Rodolphi  conjux  humilis  pro  remedio  animae 
mefe  construxi  Ecclesiam  ad  liabitationeni  Monachorum  S.  Martini  Savinia- 
censis  Monasterii,  et  ad  reginien,  et  subjectionem  Yterii  Abbatis  et  suc- 
cessorum    illius    ad    utilitatem    fratrum    ibidem     Deo    regiilariter    famulantium 

C  ifi  pago  (/")  Albanense  in  villa  quae  vocatur  [g)  Taluriis  ;  quo  loco  ex 
perniissione  senioris  mei  Rodolphi  per  consilium  Archiepiscoporum  et  Epis- 
coporum  scilicet  Leodegarii  Viennensis ,  et  Emionis  Tarentiasensis  {h), 
et  Pontii  Valentinensis,  et  Frederici  Gebennensis,  et  Humberti  Comitis 
qui  ibidem  convenerunt  in  dedirationem  Ecclesiie  ,  donavi  ad  viotualia  fra- 
trum potestatem  de  [i)  Donzatis  cum  Ecolesia  et  appendentiis  suis  {k)  \ 
et  potestatem  (  /  )  Marlentii  cum  Ecclesia  et  omnibus  appendentiis  ejus  ;  et 
villam  (m)  Bluffîaci  cum  Ecclesia  et  appendentiis;  in  (n)  Verello  et  Pona- 
rio  quantum  visa  sum  habere,  et  unum  maxum  quod  vocatm-  Ramponet , 
et  maxum  (o)  de  Charuena,  et  Sylvicum  quod  vocatur  Chiera  ,  et  villam 
Charuonaci  cum  appendentiis  et  duabus  partibus  ipsius  villae,  ut  fratres 
libère    teneant    et    possideant    sine    ulla    contradicente    persona.     Et     ut    haec 

D  donatio  (irma  et  stabilis  semper  maneat,  manu  propria  (irmavimus,  et  fir- 
mari    rogavimus   (p).    S.    Emmygardis.    S.    F^eodegarius    Viennensis     Epis.    S. 


[a)  Hasce  Ermengardis  Reginae  litteras  edidit 
vir  clar.  Samuel  Guichenonius  in  suis  ad  Ilisto- 
riam  Regalis  domûs  Sabaudiae  probationiLus 
Tom  III,  pag.  3.  Quas  quidem  ex  ipsoraet  ori- 
ginal! à  D.  Victorino  Marchant  Talueriarum 
Asceta  exceptas  inseruit  Slephanotius  noster 
Tom.  VI  Fragmenlorum  Mss.  Historiae  cum  qui- 
busdam  notulis  ad  ipsius  Diplomatis  intelligen- 
tiam  utilibus.  Steplianotii  Lectionem  contuli- 
mus  cum  Guichenonio  ;  variantesque  apponi- 
mus.  Hinc  legitur  apud  laudatum  Sabaudiae  His- 
toriographum  apropinquare  mi/iis. 

[b)  Idem,  per  s  i\  1ère. 

[c)  Ibid.  ut  de  terrenis  mereantur  œierna. 
Id)  Ibid.  Ermengardis, 

[e]  Ib.  Rndulphi. 

(fj  Pagus  Âlbanensis  vulgô  Albannù,  cujus 
modo  primum  et  praecipuiim  opidum  est  Rumi- 
liacum  ad  fluviolos  de  Cheran  et  de  Ncfa,  vul- 
gô dictum  Ramilli  en  Albannis. 

(o)  Guicbenon.  Talwerils  :  Talueriae  ,  Taloire, 
ad  ripam  laci  Annecii  AUobrogura  ad  orienta- 
lem  laci  plagara.  dira  Prioratus  ;  ast  in  Abbatiam 
erupit  Brevi  Apostolico  Clemcntis  X  an.  1674 
et  cenatûs  Consulte  Cambericnsis  an.  1676. 

(/))  Idem  habet  :  Emmonà  Tarentasii.  et  Frede- 
rici Genavensu  et  Po/itii  Valentini,  et  Comitis  [Sa- 
baudice)  Umberti,  et  aliorum  qui  ibidem  convenerunt 
fidelium  nostrorum 

(i)  Ibid.  de  Dulsatis.  Polestas  de  Douzatis,  vulgô 


Dou^sart  ,  oppidulum  Talueriis  vicinum  ad  origi- 
nem  laci  Annecii 

(k)  Addit  Guichen.  et  Marciacum  cum  appen- 
ditiif  suit,  et  f'esonem  cum  appenditiis  suis. 

(/)  Ibid.  Marlensem.  Potestas  Marlintii,  vulgô 
Marlens,  vicus  etiam  Talueriis  vicinus. 

(m)  Idem,  Blusiacum  ,  vulgô  Blussy  ,  milliari 
paulô  plus  à  Talueriis  distans. 

(«)  ibid.  et  in  f'erello  très  mansos^  et  in  Poniaco, 
vici  duo  juxta  opidum  Talueriarum  ,  vulgô 
Verly  et  Poney. 

[o]  Apud  eumdem.  Mansum  de  Esclavina  et  sil- 
vam  quce  vocatur  Cheria  et  villam  Calvenacum  cum 
appenditUf,  et  duabus  partibus  Decim,e  ipsius  fillie. 
Ramponetus  vulgô  Ramponet  miltiari  paulô  plus 
à  Talueriis  distans.  Char^^ena  Charvenas  in  ipsius 
oppidi  Talueriarum  finibus  situm.  Villa  Charvo- 
naci,  vulgô  Charvones  ;  castellulum  est  de  do- 
minio  Talueriarum. 

(p)  Apud  Guichen.  non  legitur  S.  Ermengar- 
dis •  sed  tantummodô  S.  Umberti  Comitis  ,  S. 
Sigibodi,  Fulcherii,  Alloldi,  Wlardi.  Addit  verô 
idem  Historiographus  :  «  iVotum  itaque  fieri  volu- 
»  mus  quod  lali  tenore  factura  est  istud  donum, 
»  ut  Ermengardis  Regina  très  potestates  Dulsatis, 
«  Vesonam  et  Marlendis  quandiù  vixerit  teneat , 
j)  nisi  voluntaric  reddiderit,  et  orani  anno  in 
D  festivitate  S.  Andréas  pro  hoc  quod  retinuerit 
»  in  censura  et  vestiturara  viginti  solidos  Mona- 
B   chis  ipsius    loci   persolvat ,    post    decesgum     verô 

A  a  a  a  i  j 


556 


CHARTiE  ERMENGARDIS  REGIN^E,  etc. 


Emmionus    Tarentiasensis.    S.    Pontius  Valentinensis    Ep.    S.   Fredericiis    Ge-  A 
bennensis,   S.  Humbertus  G^mes  (a). 

II. 


Ex  Chnrlula- 
rio  hujux  Mo- 
nasterii. 


Circa  an. 
1032. 


Concedit  Monasterio  S.    André*  Viennensi  Ecclesiam  sancti 

Joannis  in  Albriniaco,   sitam   in  Episcopatii 

Gratianopolitano. 

Apud   Acherium   Tom.    III  Spicilegii,   pag.    389. 

OMNiPOTENTis  Dei  dulcissima  bona  benigniter  per  Prophetam  clamât  B 
dicens  Noîo  mortem  peccatoris ,  sed  ut  convertatur  et  vivat.  Et  quia 
omnes  'vuU  salvos  facere,  et  ad  vitam  œternam  perducere,  praecipit  bona  hujus 
saeculi  possidentibus,  ut  ex  his  quae  possident,  aniicos  adquirant  in  praesenti 
vita,  à  quibus  recipiantur  in  aeterna  tabernacula.  Hajc  et  alia  multa  ego  Er- 
mengardis  Regina  ad  menteiii  reducens  divina  monita ,  consideransque  in- 
numerabilia  peccata  mea,  in  extremo  fine  posita,  pro  redemptione  animae 
Senioris  niei  Radulfî  Régis,  necnon  et  pro  anima  mea,  ut  nobis  Domi- 
nus  indulgeat  quidquid  peccavimus  in  praesenti  vita,  dono  Deo  et  sancto 
ejus  Andreae  Apostolo,  et  Abbati  Iterio,  et  Monachis  ejus  in  Abbatia  jam 
dicti  Apostoli  infra  mœnia  urbis  Vienna?  constitutis,  Ecclesiam  sancti  Joan- 
nis in  Albriniaco,  et  in  Episcopatu  Gratianopolitano,  cum  omnibus  appen- 
diciis,  scilicet  ut  ab  hac  die  Monachi  praedicti  loci  pro  redemtione  ani-  C 
marum  nostrarum  omniumque  fidelium  in  proprios  usus  teneant  et  possi- 
deant  absque  ullius  inquietudine.  Si  quis  vero  huic  nostrae  eleemosynae  et 
donationi,  quod  f'uturum  minime  credo,  contrarius  \el  calumniator  exstiterit, 
nisi  cito  resipuerit,  iram  omnipotentis  Dei  omniumque  Sanctorum  incur- 
rat.  Haec  vero  nostra  donatio  firma  et  stabilis  permaneat  per  omnia  futura 
ssecula.  Sig.  Ermengardis  Reginae  quae  hanc  chartam  fieri  jussit ,  et  adstan- 
tibus  ibi  firmare  praecepit.  Sig.  Leudegarii  (b)  Viennensis  Archiepiscopi. 
Sig.  Artaldi  Praepositi.  Sign.  Wigoni  Decani.  Sig.  Ricardi  Presbyteri.  Sig. 
Otmari. 


»  suum  ,  libéré  omnia  suprascripta  reraaneant 
»  habitantibug  in  illo  loco,  et  devotè  servien- 
»  tibus    Domino   Deo  ». 

(a)  Humbertus  seu  Hupertns  Sabaudi»  Co- 
rnes, fîlius  Bertboldi  qui  extat  caput  stirpis 
Principum  hujusce  domûs  ,  prior  è  Burgundiae 
regni  proceribus  occurrit  Conrado  Salico  Im- 
peratori,    ut  illi    et     filio    suo  Henrico  Régi  fidem 


promitteret  per  sacramentnm.    fide  pag.     2   hu/us 
Tomi . 

(6)  Leodegarius  seu  Leudgarius  B.  Burcbardo 
in  Archiepiscopatu  Viennensi  successit  an.  1030. 
Obiit  enim  Burcbardus  19  Augusti  an.  1029. 
Igitur  Charta;  Ermengardis  epocha  assignanda  est 
post  an.  1030. 


557 


DIPLOMATA  CONRAD!  II  IMPERATORIS 


COGNOMENTO  SALICI. 


I. 


B 


Quo  donat  Ecclesiae   Trajectensi  *  Comitatum  Teysterbandiae. 

Ex  Rerum  Belgicarum  Annalibus  Chronicis  et  Historicis,   etc. 
Francisa  Swertii  Antuerpiani,  Lib,  IX,  Cap.  l'2,p.  121. 


Vtrecht 


IN  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis,  Conrardus  (a)  divina  favente  \n.  ios4. 
clementia  Rex  Franconim,  Longohardoruni,  et  ad  iitiperiiim  designatus 
Romanorum  ;  etc.  Notum  fieri  volumus  omnibus  in  Christo  Hdelibus,  prae- 
sentihiis  videlicet  atque  post  venientibus ,  qualiter  nos  interventu  ac  peti- 
tione  dilectae  conjugis  nostrae  ,  videlicet  Gyslae  (b) ,  necnon  faniiliarium  no- 
strorum,  Aribonis  Archiepiscopi  Maguntinensis,  et  Adelboldi  Episcopi  Tra- 
jectensis  Ecclesiae,  Comitatum  Teysterbandiae  ad  Trajectum  S.  Martino  et 
ejusdem  sedis  Episcopo ,  suisque  siiccessoribus  post  futuris  cum  omni  vo- 
luntate,  quae  pertinet  ad  eundein  Comitatum ,  perpetualiter  habendum  tra- 
C  didimus,  ea  videlicet  ratione,  ut  nullus  ibidem  potestatcm  aliquam  exer- 
ceat  extra  praesulis  praescripti  licentiam,  qiiia  sibi  totum  concessitiius,  quid- 
quid  ntilitatis  in  illo  habuimus.  Et  ut  haec  auctoritas  nostra  firma  f-t  incon- 
vulsa  omni  permaneat  aevo,  hanc  paginam  inde  conscriptam  propria  manu 
roborantes,   sigillo   nostro  jussimus   insigniri    (c). 

II. 


Quo  roborat  permutationem  factam  inter  Heymonem  Episcopum 

Virdunensem  et  Dudoneni  priniicerium   Collegiatai  Montis- 

Falconis  Ecclesiae  in  gratiain   Monastehi  Deus-Louvart  *. 

Apud  MabUlonium   Tomo  IV  Annal.  Bened.   p.   716. 


D 


Ex  Arckiv» 
Mettatsi. 

'  Dieu-Ltu- 

vart 


IN  nomine  sanctae  et  individuae  Trirïitatis,  Conradus  divina  favente  cle-  *"•  **"• 
mentia  Romanorum  Imperator  Augustus.  Quoniam  hoc  nostri  esse  ofïicii, 
etc.  Notum  esse  cupimus  quôd  nos  interventu  ac  petitione  dilectae  conju- 
gis nostrae  Gillae  Imperatricis  Augustae,  et  Henrici  unici  filii  nostri  Régis, 
necnon  Ramberti  Virdunensis  Ecclesiae  venerabili»  Episcopi,  quoddam  i\Io- 
nasterium  in  honorem  sancti  Laurentii  Martyris  consecratum  ,  situm  in  loco 
Gellani  montis  juxta  Castrum,  quod  dicitur  Deus-Louvart,  in  pago  (d) 
Scarponensi,  in  Comitatii  Richiani ,  ab  antecessore  suo  beatae  memoriae 
Heimone    à    fundamento    constructum  ,     etc.    sed    quod    idem    Monasterium 


(a)  Non  levis  de  iinperio  in  Gennania  et  Ita- 
lia  contentio  fuît.  Germani  ,  pars  Conraduni 
Franciae  Ovientalis  Ducem,  qttein  Henricus  mo- 
riens  successorem  designaverat  j  pars  ejiis  pa- 
truelem  Conraduin  natu-minorem  ,  Conradi 
Carentinoruin  Ducis  fllium,  prsferebant.  Itali, 
Gerinanoruin  pertaesi  Imperatorum  ,  Gallum 
optabant  ;  alii  Hugonem  Rotberti  Régis  filiuin, 
alii  Willelmara  Aquitanorum  Dacem  ,  aut  ejus 
fiiiuni,  cognominem  :  qua  de  re  epistolae  exslant  in 
Tomo  nostro  X  inter  Willelrai  Ducis  et  vario- 
Tom  epi&tolas.  Conradi  Salici  causa  praevaluit  in 
Comitiig  Cambaer  ad  Rhenum^  Mogtintiani  inter 
et  Vormatiam  habitis  ,  quibus  Aribo  Mogunli- 
nus  Archiepiscopus  ,  Conradi  fauter  ,  niulliijue 
alii  Praesule*  et  Principes  interfuere.  H»c  eve- 
nerunt    à  die  14  Joiii  qua  beatam  exhalavit   ani- 


mam  S.  Henricus  ,  ad  8  Septembris  an.  1024, 
quo  Conradiim  Salicum  Aribo  Archiepiscopus 
diadeinate  cinxit   Moguntise. 

(/>)  Gysla,  seu  Gilla  et  Gisela  Ilermanoi  Ba- 
joariae  Ducis  filia  ,  ex  qaâ  habuit  Henricum  , 
quem  duodcnnem  Aquisgrano  Regein  Germa- 
nise  constituic. 

(c)  Datum  fuit  hoc  Diploma  ante  menscm 
Scptembrem. 

[d)  Scarponna  ,  castrum  vetustissimnm,  nune 
vicus  ad  MoscUam  inter  TuUuni  Leucorura  et 
Metas  vulgà  Sarpmne  ,  Scharpeigne  aut  Char- 
peigne^  nomen  dédit  pago  Scarponensi.  Isto  iil 
iractu  positum  est  Monasterium  Dieu-Louvart, 
cujus  posscssiones  Primatiali  Nanccii  Ecclesiae 
atlributsB  snnt  ;  locus  verô  Benedictinis  Anglii 
concessus. 

A  a  a  a  iij 


558  DIPLOMATA  GONRADl  II  IMPERATOHIS,  etc. 

super  proprietatem  potestatis  sancti  Gerniani  de  Monte  Falconis  erat  con-  A 
stnictum  ,  etc.  Primioerio  Dudone  recipiente ,  Abbate  de  loco  sancti  Ger- 
mani  quod  postulabat  per  concambium,  etc.  Clerici  inibi  famulantes,  etc. 
Episcopo  vero  Virdunensi  sint  ut  Domino  subjecti,  ac  Episcopo  Tullensi 
ut  proprio  Pastori  subjecti,  necnon  Dudoni  Priniicerio  ejusdem  loci  aucto- 
rij  etc.  nonani  decimarum  ,  etc.  Haec  oninia  Episcopus  Heimo  tradidit , 
et  ejus  successor  Rambertus  concedenda  roboravit.  Prsetereà  praefatus  insti- 
tutor  loci  et  possessor  ,  Dudo  scilicet  Primicerius ,  haec ,  quae  inferiùs  an- 
notata  leguntur,  de  suo  proprio,  etc.  tradidit,  etc.  haec  bona  data,  etc. 
praefato  Monasterio  confirniamus.  Et  ut  haec  contirmationis  nostrae  auctori- 
tas,   etc.  insigniri. 

Signuni  domni  Chuonradi  invictissimi  Romanorum  Imperatoris  Augusti. 
Udalricus  Cancellarius  ad  vicem  Aribonis  Archicancellarii  notavit.  B 

Data  VI  Non.  Maii,  Indict.  XI ,  anno  Dominicae  Incarnationis  MXXVIII, 
Iniperii  vero  secundo.  Actum  Aquisgrani  féliciter  ,  amen.  Anno  autem 
domni  Chuonradi  II  regni  IIII. 


DIPLOMA  HENRÏCÏ  («)  III,  COGNOMENTO  MGRI, 

IMPERATORIS,  PRO  MONASTERIO  DIVIONENSI, 

Quo  confirmât  possessiones  hujus  Abbaliae  sitas  in  Comitalu 

Burgundiae,    seu  Regno  Arelatensi.  C 

Ex  Perardo  inter  Instrumenta  pro  Historia  Burgundiœ,  p.   189. 

IN  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis,  Heinricus  divina  favente  cle- 
mentia  Romanorum  Imperator  Augustus.  Si  justis  petitionibus  fîdelium 
nostrorum ,  aurem  pietatis  accommodaverimus ,  nobis  ad  salutem  animae 
nostrae  profuturum  minime  dubitamus.  Quapropter  omnium  fidelium  no- 
strorum, praesentinm  scilicet  et  futurorum,  noverit  industria,  qualiter  sanctae 
'  Bcwty.n  Crysopolitanae  *  Ecclesiae  Archiepiscopus  Hugo,  nostram  adiit  Imperialera 
clementiam,  humiliter  obsecrans,  ut  bona  quae  Ecclesiae  S.  Benigni  Divio- 
nensis  cœnobii  in  nostro  regno  haberet,  nostrâ  illi  confirmarentur  Imperiali 
auctoritate.  Concedinjus  igitur,  ob  interventum  dilectissimae  conforalis  nostrae  D 
Imperatricis  Agnetis,  et  corroboranius  per  hanc  praecepti  nostri  paginam, 
et  propter  petitionem  fidelis  nostri  praedicti  Archiepiscopi  Bizonticensis,  et 
Comitis  Raynaldi,  quicquid  in  regno  nostro  ,  jure  ac  legaliter  adquisivit 
praefata  Ecclesia  S.  Benigni,  Albiniacum  scilicet  villam  ,  cum  Ecclesia  S. 
Marcello  attitulata  ;  aliain  in  Cimbiliaco  villa,  tertiam  in  villa  quae  voca- 
tur  Duellaris  Villare,  cum  possessionibus  ad  easdem  Ecclesias  pertinentibus  , 
scilicet  eas  cum  Cella  et  Ecclesia  Offonis  villae,  antiquitiis  Abbatiae  in  me- 
moriae  S.  Martyris  et  Episcopi  Leodegarii  consecrata ,  et  omnibus  perti- 
nentiis  ejus,  sicut  Burchardus,  cujus  beneficium  fuit,  eidem  Ecclesiae  tra- 
didit. Corroboramus  etiam  donum  Callariarum  in  Salinis  vico,  cum  sedibus 
suis,  quas  tradidit  supradictae  Ecclesiae  Cornes  Otto  cognomento  Willelmus.  Et 
ut  in  his  quae  pro  expiandis  peccaminibus  benefactorum  loci  ipsius  à  fratri-  E 
bus  ibi  Deo  famulantibus  aguntur,  nostrae  recordationis  temporibus  succi- 
duis  interfuit  memoria,  statuimus  atque  decernimus,  ut  quod  ad  praefati  loci 
utilitatem,  in  jam  dictis  cellis  emptum  est  vel  coUatum,  futurisve  legaliter 
temporibus  emendum  atque  donandum,  per  hujus  nostrae  auctoritatis  prae- 
ceptum  ratuni  habeatur  ac  (irmum  ;  ita  ut  nuUis  nostris  successoribus,  aut  ali- 
quibus  aliis  contradictoribus,  aliqua  possit  temeritate  vel  ratione  violari. 
Si  quis  autem,  quod  eventurum  minime  credimus,  huic  nostrae  auctoritatis 
praecepto  obviare ,  et  praesentem  donationem  à  nobis  legaliter  factam  temp- 
taverit  effringere,    non    valeat    quod    (;upit    effîcere  ;    sed    sciât   se    compositu- 

(a)  De  Henriro  III  Imperatore,  post   obitura  Rodulplii  III,  Rege  Burgundise  Transjurensis  ,  vide  Chronicun 
S.  Benigni  pag.  13,  hujus  Tomi. 


DIPLOMATA  HENRICI  III,  COGNOMENTO  NIGRI,  etc.    559 

A  rum  auri  libras  mille,  medietatem  camerae  nostrae,  et  medietatem  praescripto 
Monasterio,  ejusque  Rectoribiis.  Et  ut  hoc  veriùs  credatnr,  diligeiitiùsque 
ab  omnibus  observetur,  manu  propria  corroborantes,  sigillo  nostro  subter 
insigniri  jussimus. 

Signum  Domini  Heinrici  tertii  Régis  invictissimi ,  secundi  Romanorum 
Imperatoris  Augusti,  Burgundionum  primi.  Hugo  Cancellarius,  vice  Hugo- 
nis  (a)  Arcbica  ncellarii ,  et  Archiepiscopi,  recognovit,  anno  ab  Incarna- 
tione  Domini  MLIII.  Indictione  VI  ^  anno  vero  Domini  Heinrici  tertii  Ré- 
gis invictissimi,  Imperatoris  secundi  (b),  ordinationis  ejus  XXVI ,  regni  qui- 
dem   XV.  iniperii  autem    VII. 

Actum    Warmatiae  féliciter  Amen. 

(a)   Ex    isto    instrumento     intelligitur   Hugonem  fuit   coronatus  :    altéra    ex     administratione     regni 

P    Vesoiitionensem       Archiepiscopuiu     in      Burgundia  an.     1039.    quo     successit     Conrado     Imperalori  è 

Traiisjurensi      Arcliicancellarii       munere    tune  fun-  vivis     sublalo  :     tertia    ex   ejus  Imperio  ;    baïc     in- 

ctum    fuisse.  choatur   à  die   Natalis   Domini  an.   1046    cùm   Ro- 

(/;]    Ibi  observamus    quadruplicem    epocham    do-  inae    Imperiali     diademate    fuit     insignitus    :  quarta 

minationis    Henrici    III  :     prima   desuraitur    ab   or-  denique   ex     dominalione     in    Burgundionum   par- 

dinatione,    id    est    elevatione    ejus    scu    associatione  tes  ,    quam      revocamus     ad     annum     1038  ,     quo 

ad    thronum,   an.     1028     quaudô    Rex     Germaniae  regni  Burgundiae  Solodoro  coronam  aceepil. 


MONITUM 


G      IN  DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

HENRI  CUM  filium  Robert i  Régis  ^  biennio  fere  post  mortem 
Hngonis  natu  majoris  transacto ,  coronatiim  fuisse  in  civitate 
Remorum  ,  ipso  die  Pentecostes ,  14  Maii  an.  1027,  probatum  jant 
habes  ex  Monito  in  Diplomata  Roberti  Tom.  X  ,  pag.  570  ,  et  seq. 
imo  ex  ipsis  etiani  Diplomatis .  Ibidem  et  probatum  est  annum  1031  , 
fuisse  Régis  Roberti  supremum.  Duplex  igitur  Henrici  débet  dis  tin- 
gui  regni  exordium  :  alterum  an.  1027 ,  quo  jussu  patris  Coronam 
suscepit  ;    alterum    verb    anno    1031  ,     ubi  y    pâtre   vitâ   functo,    egit  per 

r\  se  regni  gubernacula,. 

Ab  anno  MXXVIl  à  pâtre  in  consortium  regni  adoptatum  fuisse 
colligimvs  ciim  ex  aliis ,  tiim  ex  Charta  Drogonis  Comitis  ,  dalâ 
anno  ab  Incarnatione  Domini  MXXX  ,  Indict.  (  XIII  )  régnante 
Rege  Franc.  Roberto  anno  regni  sui  XLII  ,  et  filii  ejus  concor- 
diter  cuni  eo  regnantis  anno  jani  quarto  Henrici.  Id  autem  valide 
confirmatur  ,  tum  ex  variis  Fulberti  Carnutensis  epistolis  (  scilicet 
epist.  4.  15.  59.  105.  128  )  in  quibus  Henricum  jam  Regem  laudat 
Fulbertus  ,  mortuus  IV  Idus  Aprilis  die  Canx  Domini  ,  anno 
MXXVIll  ,     ut     constat   ex    Chronico     Vindocinensi  ,     et    probat   Pagius 

E  Tom.  ir  ad  un.  1028  pag.  135,-  tum  maxime  ex  literis  Jssessionis 
scu  Coronationis  Philippi  primi  ejusdem  Henrici  filii,  fin  hocce  Tomo 
pag.  32  relatis,)  datis  anno  Incarnationis  MLVIIII  ,  Indict.  XII 
regnaTile  Henrico  Rege  XXXII  eâdem  die  completo  ,  X  Kal. 
Junii  ,  Episcopatiis  autem  Domini  Gervasii  anno  IV  ,  in  die  sancto 
Pcntecosten.  TVa/n  si  ab  hoc  anno  MLIX  per  annos  XXXII  calcu- 
lurn  reflectas  ;  annum  MXXVIl  initi  ab  Henrico  regni  primitm 
habebis.  At  verba  illa  ,  eâdem  die  completo ,  référença  sunt  ,  non 
ad   X  Kal.    Junii ,  sed  ad    festum   Pentecostes.    Hac    die    coronatus    di- 


560  MONITUM. 

citnr  Henrîciis  ;    non  eodem    die    mensis  ,     quo  coronatus     est  filius  ejus  A 
PhiUppus    :    quandoquidem      festum      Pcntecostes     anno     MXXVII    no- 
Biiplex  c|)o-  vcm  diebus  citiiis  ,  id  est  pridie  Idus  Mail,  incidehat. 

BMrici.  In    Diplornatwus     porro     Henrici    accurate     expendenda       est      duplex 

epocha  ,  nempe  ah  inito  regno  ,  seu  cum  pâtre  ,  sea  post  mortem  pa~ 
tris  :  pro  hac  siquidem  duplici  epocha  'variât  culculus  in  Diploma- 
tibus.  Ex  archiva  Catalaunensis  Cœnohii  S.  Pétri  exhibemus  ipsius 
Henriùi  Autographum ,  res  à  Rotgerio  Episcopo  traditas  confir- 
mantis  ,  actum  Laudimi  publiée  ,  anno  Incarnat!  Verbi  millesimo 
XLIII  ,  et  regni  Henrici  Régis  XII.  Hic  calculus  revocatur  ad  epo- 
cham  anni  MXXXI ,  quo  Henricus  patri  mortuo  successif.  Alium  B 
modum  habet  Charta.  PVidonis  Archicpiscopi  Remensis  pro  Mosomo ,  in 
qua  annus  Domini  MXLIII  comparalur  cum  anno  XVII  Henrici 
Régis ,  habito  scilicet  respectu  ad  tcmpus  ^  quo  vivente  pâtre  coronatus  est. 
A  coronatione  Henrici  factd  invente  pâtre  ,  regnum  ejus  pariter  com- 
putatur  in  Charta  quadam  Chronici  Besuensis  :  Actum  Besuâ  publiée 
anno  ab  Inearnatione  Domini  MXXXIV,  Indiet.  II,  epaeta 
XXVllI ,  régnante  Henrico  Rege  ,  Vill  anno  regni  ejus  ,  mense 
Novembris  ,  in  Spicileg.  Tom.  1,  pag.  561.  in-quarto,  Tom.  II 
in-J'ol.  pag.  421. 
*  paff.  315.  tn  Historia  Trenorchiensi  *  erratum  est  à  Librario  in  anno  Incar- 
yâ'wù'ii'îsu  nationis  assignando  ,  quo  Henricus  ,  subscribente  Philippo  ,  ipso  co-  _ 
pag.  126.  ronationis  ejus  die  ,  Diploma  edidit  ,  Actuin  Remis  civitate,  in 
Pentecosten  festivitate ,  et  in  Maio  mense.  Seriptum  manu  Guil- 
lelmi  ad  vieem  Balduini  Regii  Caneellarii,  régnante  Domino  glo- 
riosissimo  Heinrico  anno  XXVIIII ,  et  Incarnationis  Domini 
MLVIIII  (  non  verô  LVIII  ) ,  eoronato  eodem  die  Philippo , 
Heinriei  Régis  filio.  Eadem  Monarchise  Henrici  epocha  evidenter 
constat  ex  Charta  fundationis  Prioratus  Lausduncnsis  (Loudun) 
per  Ilugonem  quemdam  militcm  Diœcesis  Pictaviensis  ^  quse  sic  ter- 
minatur  :  Actum  publiée  Lausduni ,  per  manum  nostram  ;  prae- 
sente  et  collaudante  Gaufrido  praistantissimo  Andegavensium  ^ 
Comité  ,  anno  ab  Inearnatione  Domini  MLX  ,  régnante  Heinrico 
yictoriosissimo  Francorum  Rege  anno  XXX  :  Philippo  vero  filio 
ejus  primo  celebriter  imperante.  Inter  probationes  Histor.  nov. 
Trenorcien.  pag.  129. 

Hxc  Mahillonius,  Lib.  II  de  re  Diplom.  Cap.  26,  pag.  203; 
quorum  non  meminit  Lib.  VI  de  eadem  pag.  581  ,  ubi  relato  Diplo- 
mate Roberti  Régis  pro  restitutione  Monasterii  Latiniacensis  ,  sic 
terminato,  Actum  Senonis  civitate  ,  anno  Dominieae  Incarnatio- 
nis millesimo  decimo-octavo  ,  régnante  Serenissimo  Rege  Ro- 
herto  XXXII,  Vî  Rai.  Martii  ,  addit  vir  eruditus  ,  legendum  hic 
anno  millesimo  vigesimo  octavo ,  et  Hugonem  anno  MXXFll 
Regem  bencdictum.  Evidens  certe  lapsus  mémorise  ;  post  ipsum  enim 
et  ex  ipso  Mabillonio  probamus  Henricum  in  consortium  regni  a 
pâtre  assumptum  esse  an.  MXXVII .  Non  igitur  in.  iis  verbis ,  sed 
in  istis  ,  régnante  Serenissimo  Rege  Roberto  XXXII  ,  mendum 
cuhat ,     legendumque  ,      XXXI.     Subscriptio      itaque      Chartsc    pro     Mo- 

nasterio    Latiniacensi    éditée  ,    pura  est ,    certumque    regni  ,   non     Henrici , 

sed. 


M  0  N I T  U  M.  561 

A  sed  Hugonis  initium.  Pagius  Tom.  IV,  ad  an.  1028.  nn.  i  et  v , 
pag.  133  et  134.  Fid.  Tom.  nostri  X  notam  in  hoc  Roherti  Diplo- 
ma ,  pag.  602.  Prsetereunda  non  est  hoc  loco  Chartse  Chronici  Be- 
suensis  sequens  data  :  Actuni  publiée  in  praefati  sancti  (  Pétri  Be- 
suensis)  Cœnobio  ,  et  super  ejusdem  altaie  ,  régnante  Domino 
nostro  Jesu-Christo  in  paternae  majestatis  dextera ,  anno  Incarna- 
tionis  ipsius  MXXXVI ,  Indict.  XX  ,  prid.  Kal.  Julii ,  IV  feria, 
m  Lunae  ....  Rege  Henrico  in  sceptris  Francoruni  agente ,  etc. 
Spicil.  in- fol.  Tom.    Il,    pag.  421. 

Regum    tertix     stirpis    ferè     tam    varia    sunt     Diplomatum   exordia  ,       Dipioma- 

B  quam  varia  Diplomata  ipsa.  Henricus  ,  Roherti  fdius  ac  successor ,  jj!^  t^^°  „ 
à  Sancta  Trinitate  initium  ssepiàs  ducit.  In  nomine  S.  Trinitatis  ,  <^*''ones. 
ego  Henricus  Dei  clementiâ  Francoruni  Rex  ,  in  Diplom.  pro 
Monast.  S.  Vincentii  Laudun.  an.  1031.  In  nomine  sanctae  et  indi- 
viduae  Trinitatis,  Henricus  Dei  gratiâ  Franc.  Rex,  in  Diplom.  pro 
Monast.  Centulensi.  In  nomine  S.  et  individuae  Trinitatis,  Patris 
et  Filii  et  Spiritûs  sancti ,  Amen.  Ego  Henr.  D.  G.  Fr.  R.  in 
Prsecepto  pro  Monast.  S.  Symphoriani  Bellovac.  an.  1035.  Usu 
frequentiori  hanc  adhibet  exordii  formulam  :  In  nomine  sanctae  et 
individuae  Trinitatis,    ego  Henricus   gratiâ    Dei  Francorum    Rex  :  ut 

C  cognoscetur  ex  Diplomatis  hic  subjiciendis.  Aliis  aliisque  modis  exor- 
ditur  Henricus  :  modo ,  In  Christi  nomine ,  ego  Henricus  pro- 
pitiâ  Divinitate ,  vel  Dei  miseratione.  Franc.  Rex  :  In  nomine 
Creatoris  et  Gubernatoris  cunctorum ,  Ego  Henricus  Cunctipo- 
tenti  Deo  superemeninte  Francigenis  imperans,  et  gentibus  per 
orbem  circumquaque  diffusis.  In  nomine  Domini  Dei  seterni  et 
Saivatoris  nostri  Jesu-Christi ,  Henr.  etc.  At  prorsùs  singulare  est 
ejusdem  Henrici  prxceptum  pro  Parisiensi  S.  Martini  à  Campis 
Ecclesia,  ita  incipiens  :  In  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis. 
Gloriosae    Matris   Ecclesiae    filii     noverint,    etc.  Et  post  multa  Prologi 

D  more  adducta,  sequiâir  :  Igitur  haec  et  hujusmodi  ego  Henricus  Dei 
gratiâ  Rex  Francorum  ,  etc.  Quse  formula  superiorihus  Francorum 
Regibus  prorsùs  incognita  ,  sed  ab  Henrico  primùm  invecta  ,  proxi- 
mis  ejus  successoribus  quatuor  accepta  fuit  ,  qui  multis  in  Diploma- 
tis post  invocationem  ,  hanc  similemve  prsa/ationem  adliibent  ante 
nomen  suum.  Quamquam  aliquando  pro  veteri  more  de  se  pluraliter 
proloquuntur ,  quod  sœpiiis  in  contextu  actitant ,  et  ejusmodi  prssfa- 
tionibus  resectis,  morem  priscum  retinent  ,  ut  Henricus  in  Diplomate 
pro  Casa  Dei  an.  1051  ,  et  in  quibusdam  aliis.  In  plerorumque  Di- 
plomatum    inscriptione     usus     est    Henricus     pronomine    Ego,     qux  for- 

E  mula ,  si  non  ab  ipso  traxit  originem ,  (  nam  Roherti  Diplomata 
nonnulla,  sed  rarissima  reperies  hoc  pronomine  prsejixo  insignita,  ) 
certè  morem  hune  ab  eodem  Henrico  in  sequentes  Reges  profluxisse  pro 
comperto  habcmus. 

Capetii    haud       minus,     quàm     Carolingici     genio     suo     tribuerunt    in      ^     ,„ 
mutando    subscribendi     ritu  ,     qui    pro     Regibus    singulis,    immo    pro  sin-  "•='   subscri- 

n       •  7  •      •       •/  1-  ptiones. 

gulis    ferè    cujusque    Régis     subscriptionibus  diversus   fuit.     Palàm     fiet 

eoù  subjectis     monumentis  ,     Henrici      litteras  variis     itidem      suhscriptio- 

nis  formulis    prseditas.     Signum     Henrici  Francorum     Régis.    Aliàs 

Tam  XL  B  b  b  b 


562  MONITUM. 

Henrici  Régis  .nmpUciter.  Al.  Sigaani  Serenissimi  Régis  Henrici.  A 
Ejiisdem  Régis  Placitum  pro  Monast.  S.  Medardi  Siiession.  modo  con- 
cludUur  singulari.  Actum  in  Monast.  SS.  Medardi  et  Sebastiani .  .  . 
et  Laiidimo  Clavato  die  Doininica  Nativitatis  ,  propriis  manibus,  et 
sigillo  gloriosi  Régis,  Henrici  roboratum  ....  Signuni  Henrici  glorio- 
sissimi  Régis,  an.  Dom.    J0i7. 

Illud    maxime      ohservatione     dignum  ,       quod      Capetii  ,      à     Roberto 
Rege  ,     aliquando     soliim      signum     cruels     cum     sigillo     suo     apponunt  , 
ahsque      monogrammate    et      solitâ     formula  ;      aliquando       hxc      verha  , 
signum   Henrici  ,      cum    sola   cruce   ;     aliquando      monogramma    solum,  B 
ahsque   signo     crucis     et    aliis  ,     qualis    est    suhscriptio    Henrici  Régis     in 
pluribus    Diplomatis  ;     aliquando     deniqae    prseter    monogramma  ,     etiam 
signum      crucis   et    solitam     formulam    adhibent.     At      in     monogrammate 
signove     crucis     collocando     cum     secundse     stirpis      Regibus     non    conve- 
niunt:     cîim  cnim    Carolingi     inter    signum    et    nomen    suum    proprium 
monogramma   apponerent,    Capetii     illud     rejecerunt     in    postrema     verba. 
Henrici  I    nomen    non    uno     modo    scribitur    in   formula    signo   ejus    vel 
monogrammati  annexa ,      Signum   Henrici,    "vel    Heinrici ,     sive    Ainrici 
Francorum  Régis. 
Chnceiiarii       Canccllarius     ipsius     subscribit     his    iwrbis  :    Balduinus     Cancellarius  C 

subscriptio.  .       . 

scripsit    et    subscripsit,     vel    Ego    Balduinus    Cancellarius    relegcndo 
subscripsi.     Monogramma      Régis     Henrici      média     in     Cancellarii     sub- 
scriptione     nonnumquam    interponitur.      In    Diplomate     anni     1051  ,     quo 
Henricus       Casse-Dei       Cœnobium      erigit      in      Abbatiam ,      post       signa 
mullorum      Principum      et     Prselatorum  ,       legitur  :      Seguinus     Sciolus 
scripsit    ad     vicem   regii     Cancellarii    XH     Cal.     Octob.     In    Placito 
altero    Régis   Henrici  'pro     Monast.    S.    Medardi    Suessioncnsis    an.  1047, 
legitur:  Dascripla vice  Rainodi  Cancellarii,  jubentc  Rainaldo  Abbate. 
Raiiiodus  ille  Ahbatis    Cancellarius    fuit.,     non    autem  Régis  ;    unus    enim 
tardiim    Henrici   I  memoratnr   Cancellarius  Balduinus  ,    idem    qui  ex  No-  D 
tario,  extremis  Roberti  annis  summus     Cancellarius  ^vasit,    cujus    Notarii 
Siguinus  seu  Seguinus,  Fulco  et  Willelmus. 
Priinarii  Re-       Extremis     Hcnrici      Régis      annis     adscribi      regiis      literis      cceperunt 
fes'"Dipiom^    ^it^f^'^itor    prxcipui    ac    Primarii     Palatii    regii    officiales    seu      Ministeria- 
subsmbunt.     /^^  ^„,„    Canccllario  et    aliis    Optimatibus.      Quse    hoc      in     Tomo  edimus 
Diplomata ,     satis    probabunt     contra     recentiores    quosdam  ,      et    quidem 
magni  nominis  auctores  ,     Philippum      I,    Francorum     Regum    non   fuisse 
primum  ,     qui     ad   confirmationem      Chartarum ,       primariorum      Of/icia- 
lium    signa    adhibuerit.     Itaque    cum    Mabillonio    asserimus    sub     Henrico 
aliquando  ,      sub    Philippo    I      omnibus  ferme     regiis     literis    summorum  E 
Ministrorum     nomina      apposita     fuisse    à      Notariis ,     sed     passim.     cum 
Episcopis,    et    post     Episcopos  qui    tune  solebant   cum     Rege    subscribere  ; 
id    colligitur    ex    Henrici     Diplomate     pro       Monasterio      sancti     Martini 
à    Campis ,    cui   subscripti    sunt    ad    annum     1060.     Balduinus    Cancel- 
larius, Rainaldus  Camerarius  ,     Albricus  ,     Conestabularius,     Willel- 
Regina  sub-  mus      Scniscalcus,    Hugo    Buticularius,    Robertus    Cocus.    In    eodem 
scnptio.  Diplomate ,     post      signa      Henrici     et       Pldlippi       Regum ,      Annse     Re- 

ginss      signum     Icgimus ,     quod      et    in     aliis     quibusdam      reperitar.      In 
Diplomate       pro     Fossatensi    Monasterio  :        Annuente      mea      conjuge 


M  0  N  I T  U  M.  563 

A  Anna ,  et  proie  Philippe,  Roberto  ac  Hugone. 

Mabillonius  ,  de  Re  diplom.  Lib.  2  ,  pag.  80  loquitur  de 
Diplomate  Annie  Reginse  Hcnrici  I  relictse  ,  de  Villa  Unello  pro 
Cœnobio  Fossatensi ,  quod  incipit  ab  his  verbis,  absque  invocatione  : 
Notimi  sit  quod  ego  A.  Dei  gratiâ  Francorum  Regina ,  etc.  Addit 
ibid.  pag'  140  suis  literis  Annam  sigilluni  Philippi  filii  sui  cum 
Lemnisco  membraneo  appendi  curasse ,  ut  probat  Autographum , 
quod  tune  erat  pênes  Petrum  Franciscum  Chiffletium  Historix  Tre- 
norehiensis  Scriptorem.  An  forte  quia  Régime  Diploma  ,  ideb  non 
C/iartie     affîxuni ,      sed    appensum     est  ^igillum  P    Asserit     Mabill.     sibi 

B  incompertum  an  alia  extent  alicubi  pendula    Regum     Francorum   ante  aut 
circa  id   tempus  sigilla. 

Annulis  primiim    usi   sunt     veteres    pro    sigillis  ,     non  tantîim     in    ar-     Annuiorum 
gumentum   fidei  ^    sed     etiam     publicx     auctoritatis .      Varia     apud     anti-  *'  sigiUonim 
quos      annulorum     cxlatura.     Alii     nominis     sui    monogramma   seu    com- 
pendium    prsetulere ,    alii    imagine  m    suam    in    annulis    expressere.     Annu- 
lorum usus  derivatus    est  ad  primos    Francorum     Reges  ,     qui      imaginem 
suam     circumdato    in    orbem   nomine     annulis    suis    indiderunt.     Annulis 
signatoriis       successere     sigilla.       Extant    quxdam     posteriorum     secundx 
stirpis    Regum   monumenta ,   in     quibus   sigilli     regii    mentio    in    clausula 
C  adhibetur.      Id      in    morem     transtulere      Capetiani  ,     qui    sxpiàs    sigilli 
vocabulo  usi    sunt.     Non    tamen    adeo    constanter    sigilli    nomen     exprès-        % 
sere  Hugo,    Robertus    et    Henricus    primi    Capetianx   stirpis    Reges  ,      ut 
etiam  aliquando   annuli ,    imb    utriusque     simul   Annuli    nempe  et  sigilli 
Doces  non   adhibuerint  ad  designandam  sigilli  impressionem  ;  at  frequentior 
sigilli  mentio  in  ipsis. 

Anno  Incarnationis  Dominic;e  1059  Indict.  12,  Henrici  Régis  p^;,;  jj 
anno  32  ,  Pontificatùs  Doniini  *  Gervasii  (  Remensis  Archiepis-  Coronatio. 
copi  )  i,  et  quarto  Kalend.  die  Pentecostes ,  23  Mail ,  Philip- 
pus  Rex  consecratus  est.  Loco,  quarto  Rai.  legendum,  X  Kal.  Ju- 
D  nii  ,  in  quem  diem  hoc  anno  Pentecostes  festum  incidit  ,  in  diem 
nempe  23  mensis  Mail.  Is  Henrici  Régis  annus  23  ab  anno  1027 
profîciscitur.  Vide  suprà  pp.  559  R  et  560.  Vide  etiam  pp.  32, 
159,    etc.   et  Praefationis  articuluin  145. 

Anno  sequenti  Henricus  Gallix  Rex  fundavit  Monasterium  Moritur 
sancti  Martini  de  Campis.  Charta  dicitur  scripta ,  anno  supradicti  "*'""'^"*  ' 
Régis  27  {sed  legendum  29  à  posteriori  ejus  e pocha  ,  ab  anno  1031 
deducta).  Actum  anno  ab  Incarn.  Domini  1060,  Indict.  15  {le- 
gendum Indict.  13  )  Parisius  publiée.  Signum  Henrici  Regîs.  S. 
Philippi  Régis.  S.  Annae  Reginae.  Ohiit,  postea  Henricus  Rex 
P  eodem  anno  1060  ,  Vitriaci  die  4  mensis  Augusti.  Cùm  vero  Phi- 
lippus  filius  ob  xtatem  ,  regno  Francorum  administrando  haud  par 
esset,  Henricus  testamento  cavit  ,  ut  Ralduinus  V  Flandrix  Comes , 
filii  sui  regnique  tutelam  susciperet.  Ordericus  Vitalis  Lib.  3  hxc 
loquitur  :  Hujusmodi  tutela  tanto  Duci  bene  competebat  , 
quippe  qui  Adhalani  {id  est  Adhelem)  Roberti  Régis  Francorum 
filiam  in  conjugium     habebat.     Sed    ibidem    Librariorum    errore     mors 

B  b  b  b  ij 


564  MONITUM. 

Henrici  consignatur,    anno  ab  Incarna tione    Domini    1059  ,    Indictione  A 
13.    Legcnduni    est,    anno    1060,  ut  Indictio  13  demonstrat.   Fagius  in  An- 
nales  Baronii  pag.   213. 

Uxores  Heii-  (Jnam  tantùm  ex  Diplomatis  ,  Henrici  uxorem  discimus  Annam 
fdiam  Jeroslai ,  dicti  Ladislai  ,  Rassise  Régis.  Circa  alteram  nomine 
Mathildem ,  quam  omnes,  si  non  uxorem ,  Henric.o  ceriè  desponsa- 
tam  agnoscunt ,  varia  sunt  Historicorum  dicta,  qux  consuli  possunt 
in  hoc  volumine  pag.  157,  276,  etc.  Sufficiat  hic  referre  senten- 
tiam  fV^ipponis  ,  gui  in  vita  Conradi  II ,  Salici  dicti  (  huj,  T.  XI ^ 
pag.  5  )  ad  annum  1 034  haêc  loquitur  :  Eodem  tempoie  fîlia  Im- 
peratoris  Cunradi  et  Giselae  Imperatricis  Mathilda  nimiae  formo-  B 
sitatis  puella,  Heinrico  Régi  Francorum  desponsata  obiit  Worma- 
tiae  i bique  sepulta  est.  Magni  nobis  vident ur  ponderis  verha  heec  Con- 
radi Panegyristae. 

Certum      est    apud     omnes      veri     nominis    auctores     Regem    Henricum 

uxorem   duxisse  fdiam   Ducis ,  seu     Régis     Russise  :     varietas    est  tantùm 

in    nomine  Régime ,    quam    alii    Annam  ,    Agnetem    alii    appellant  ;    et 

in     tempore    matrim.onii ,    quod   anno    104-4    quidam,     plures    verb      anno 

*  Pagiusin  JQ51     attrihuunt.    *    Consule    pag.     29,      319     et     481.    Narrât     Auctor 

ron.  p.  loi.  Historix     Ducatus      Vadensis      T.    I.     p.    300,      Meldensem      Episcopum 

1036.  *  *"    Galterium     Saveyr    anno     1050     in     Russiam      Legationem     obiisse ,     ut  C 

•         inde   Henrici  I    futuram     uxorem     deduceret     Annam     fdiam      Juriscloth 

Russorum     Régis  :      quse  verba    cohserent   optimè    cum  Actis   S.    Lietberti 

Camerac.    Ep.  ex   quibus  conjugium    illud   anno    1051     certo     ascripsimus. 

Biennio    post    mortem      Henrici,     id     est     an.     1062    nupta     est    Anna 

Rodulfo   II ,     Magno    dicto ,     Crispiacensi     seu     Vadensi    Comiti ,    à  quo 

iteriim  relicta,   an.   1066    vel    morte    Rodulfi  ,     vel    meliiis  ,    Papa    sua- 

dente  ,   apud  suos  mortem  qusesivit*,    ut     communiter   senliunt  auctores. 

Attamen  non  desunt  monumenta ,  quse  probent  Annam  apud  Fran- 
cos  remansisse  ,  immb  et  vitam  apud  nos  finiisse.  Ex  Literis  Phi- 
lippi  Régis  ,  quibus  Floriacensium  Monachorum  componit  querelas  D 
adversùs  quemdam  PPidonem ,  qui  nmltas  eis  vexationes  inferebat , 
discimus  Annam  Reginam  anno  1067  prsesentem  adfuisse.  Philippi 
literis  subscribunt  PP  ido  Episcopus  Ambianensis  ,  Gaufridus  Pa- 
risiacensis ,  tuni  Carnotensis  ,  et  Hadericus  Aurelianensis  ;  et  post 
fVidonem  de  Monte-Leutherico  et  ff^azelinum  de  Chalnei  ,  A  NN  A 
Regina;  dein  Balduinus  Consul,  cujus  providentiâ,  regni  Mo- 
narchia  servatur  ;  et  post  multos  alios  ;  Ingeiramus  magister  Régis, 
et  Marcellinus  magister  Hugonis  fratris  Régis.  Actum  publiée 
Meleduno ,  an.  ab  Incarnalione  Dom.  1067,  Régis  Philippi  VI, 
{Icge  VII):  apud  Mabill.  Annal.  Bened.  Lib.  63,  pag.  5,  ad  an.  p 
1067,  N.  X.  In  Diplomate  Philippi  I ,  quo  Jundationem  Abba- 
tix  Pontileviensis  approbat  anno  1075,  legitur  primo  loco ,  Signum 
AnNjE     matris  Philippi    Régis.   Diploma  hoc  referemus  posteà. 

Anno     1682     Menestrierus      Reginse     hujus      tumulum     detexit    in    Ec- 

clesia    Abbatise      de    Villeriis    Cisterciensis     Ordinis  ,      in      pago     IVasti- 

diais.  nensi ,   non    longe  a    Firmitate  Adelaidis  *  ,    seu   Aalidis,    inter  Corboilum 


MONITUM. 


565 


A  et  Stampas  ,  in  ftnibiis  Senonum.  Expressa  Reginse  •  Imago  Coronam 
in  morem  Imperii  Electorum  gestiens  ,  talcm  Lectori  exhibebat  ins- 
criptioncm  :  Hic  jacet  Domina  Agnes  uxor  quondana  Henrici  Ré- 
gis. Ex  hoc  Epitaphio  maximâ  sui  parte  rupto,  contra  opinionem 
communem  colliges  uxorem  Henrici  Reginam,  et  in  Francia  sepul- 
tam ,  et  Agnetis  nomcn  gcstasse  ;  quorum  ultimum ,  omnibus  ferme 
Histonss  monumentis  ,  Chartis  prsecipue  ,  videtur  adversari.  Vide  Eru- 
ditoriun  Diarium  mensis  Jiinii  an.  1682,  pag.  193/  et  Hist.  Geneal.  Franc. 
Domns  edit.  3,    Tom.  /,  pag.  73. 


B 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

1. 

Laudunensi   S.   Vincentii  Monasterio  Exchartuia- 

rio. 

Dona  quœdam  confert   (a). 

IN    nomine     sanctse    Trinitatis ,     Ego    Henricus    Dei   clementiâ    Francorum    An.  103I. 
Rex.     iMichi,   inquam ,     consideranti    Ecclesiastic»    dignitatis    amplitudinem 

C  et    Dei     domûs    prseclarum    decorem  ,    occurrit    praecedentium     piorum    Re- 
gum  id    clementer    construentium    pia  memoria  ;    quorum     nos   sacri   regimi- 
nisjure  hortantur  vestigia,  ut ,    velut  ipsi ,   in   quantum  possumus,  matrem  no- 
stram    Dei  Ecclesiam  augmentando    exaltemus,  ut   per   eam   quam   veneramur 
in    terris ,    ei   jungamur  quae  locatur  in     astris.    Quapropter    notificamus  tam 
praesentium  quàm  futurorum  industriae  ,   dédisse    me    parvitati   Abbatiae  Lau- 
dunensis  (b)   praeclari  Martyris  Vincentii  ,    ad  petitionem   Erchenvei  *   Abba-  ♦  «/.  ArcUen- 
tis  ejusdem  loci ,    ipsius   Montis  ,    Monasterii  et    villae  Semelei  *  ,     debiti   car-  ^'='  ^'^}   ^'- 
rorum  ,     quod   vulgo    dicitur  Roaticum ,    vel   telonei    dimidiam    partem     pro  Heryei 
anima  mea  et  meorum   parentum.  Id   vero   ut   inconvulsum    persisteret  ,     nec      *.'»'•  ^emi- 

D  ab  ullo   Dei    inimico    violari   potuisset  ,    nostra    auctoritate,    sigillo    impresso   "" 
confirmamus  ,  et   nostrorum  fidelium  attestatione  corrobora vim us. 

Signum  Henrici  Régis  ,   qui   hoc  scriptum  fieri  fecit   anno  Domini  MXXXI. 


(a)  Reperitur  inter  Schedas  Mabillonii  :  apud 
quem  additur  in  invocatione  ,  et  individuœ.  Pro 
michi,  legitur  mild.  Pro  debiti,  leg.  debitum.  Pro 
Roaticum,  leg.  Maticum.  Pro  confirmamus, \eg.  confir- 
mavimus.  Desunt  quoque  apud  ipsum  verba  haec  : 
Jnno  Domini  MXXXI 

[b]  Anno  circiter  589  Brunichildis  Regina  , 
post  mortem  Sigiberti  conjugis  sui  ,  quaedam 
Monasteria  erexit  ,  unum  apud  Lugdunum-Cla- 
vatum,  duo  alia  cum  Xenodocbio  apud  Au- 
gustodunum.  Primum  in  honorem  S.  Vincentii 
martyris  condilum    fuit    in     prospectu  urbis     Lau- 


dunensis  ,  quam  Lugdunum  simpliciter  veteres 
nonnunquam  appellabant  ;  in  ejusdem  montis 
extreraa  parte  situm,  sed  ab  urbe  profunda  valle 
secretum  Tanta  erat  hujus  loci  celebritas  ,  ut 
secunda  Laudunensium  Episcoporum  sedes ,  eo- 
rumdemque  ac  Canonicorum,  nobiliunique  Lai- 
oorum  conditorium  esset.  Testes  hac  de  re  literae 
Roriconis  Episcopi,  qui  Monasterium  à  Nor- 
mannis  déstructura  instauravit  ,  Monacbisque 
restituit  :  testes  et  Lotbarii  Francorum  Régis  li- 
terae quibus  banc  restitutionem  confîrmavit. 
Mabillon.    Annal.  Bened.  Lib.  7.  iV.  63. 


Bbbb 


"J 


566        DIPLOMATA  HENRICI  I.  FlUNGORUM  REGIS. 

IL  A 

Confirmât  immimitates   S.  Pétri  Vivi  Senoncnsis. 

Ex   Aulo(jrapho. 

An  1031.  TN  Christi  nornine  ego  Hainricus  propitià  Diviiiitate  Francoruni  Rex  , 
1.  cunctis  fidei  catholicae  piè  ac  verè  credentibus  feternae  felicitatis  optabile 
munus.  Licèt  immeriti  Sanctorum  ,  exigentibus  quàm  nimiè  culpis  caremus 
déviantes  suffragiis ,  tamen  oportet  patrocinia  eorum  ubique  et  signa  com- 
plecti ,  quae  quotidiana  aspicientes  tieri  credimus  ,  et  vestigia  vel  in  aliqui- 
busdani  bonae  actionis  operibus  obsecundantes  féliciter  sequi  ,  quo  eorum  B 
interventu  assiduo  possimus  contingere  perhenniter  proniissa  gaudia  siderei 
cœli.  Pi'odigiîs  quorum  et  continuis  exemplis  per  totum  Dei  gratiâ  ego 
Hainricus  PVancorum  Rex  munitus ,  mando  notificans  cunctis  nostrae  curiae 
Hdelibus  et  multiim  perobto ,  ut  omnis  audiens  intelligat  nostroruni  fide- 
liuni  cœtus  hoc  regale  praeceptum  ,  quod  Domino  et  sancto  Petro  caete- 
risque  Apostolis  et  Martyribus  sacris  ,  Saviniano  videlicet  et  Potentiano  , 
et  ejusdem  cœnobii  caeteris  Sanctis  eorumque  Monachis  deservientibus  ad 
plénum  firmare  studemus.  Jgitur  volo  ut  audiatis  clamorem  Abbatis  Er- 
menoldi  (a)  et  Monachorum  sancti  Pétri  de  Rainardo  [b)  Comité  de  valdè 
injustis  et  mails  consuetudinibus ,  quas  injuste  per  terras  sancti  Pétri  vim 
faciens  opponit.  Nam  de  omni  saeculari  inquietudine  et  potestate  Reges 
Francorum  antecessores  nostri  praeceptum  inviolabile  eideni  Ecclesiae  Dei  C 
luculenter  statuentes  firmaverunt  ,  et  postmodum  genitor  meus  Rex  Rot- 
bertus  ob  amorem  Dei  et  beati  Pétri ,  sanctique  Praesulis  ac  Martyris  Sa- 
viniani ,  cujus  venei-abile  corpus  idem  genitor  meus  à  solo  elevans  ,  auro 
et  gemmis  ornavit.  Ergo  illud  quod  priefati  Francorum  Reges  praeceptum 
•  corroborantes  statuerunt  ,  similiter  et  nos  regali  auctoritate  firmiter  conso- 
lidamus  ,  ita  ut  ab  hodierna  die  jam  ulteriiis  sub  intégra  defensione  ab  omni 
strepitu  et  judiciariae  potestatis  impulsione  sit  omnis  terra  ejusdem  Abbatiae 
libéra  et  immiinis ,  et  ut  nullus  nostrorum  Ministrorum  judex  publicus  nec 
in  burgo  ,  nec  in  villis,  nec  in  viis,  nec  in  terris  ullam  consuetudinem 
accipere  praesumat ,  nec  rotaticos ,  nec  pedaticos  ,  nec  teloneos  ,  nec  ho- 
mines  ipsius  Ecclesiae  distringere  tam  servos  quàm  ingenuos ,  neque  ullas 
redibitiones  aut  inlicitas  occasiones  audeat ,  vendicare.  Et  ut  hoc  praeceptum  D 
firmum  et  stabile  permaneat ,  manu  propria  firmavimus  ,  et  nostro  sigillo 
sigillari  jussimus, 

Hainricus    nutu     Dei    Francorum    Rex  firmavit  ,   et    hoc  sigillo  corrobora- 
vit.    S.   Rotberti  Ducis  Bnrgundionum.  S.  Odonis  fratris  Régis. 

Actum  Senones  mense  Julio  ,    régnante   Hainrico  Rege  anno  V.  (c). 

Balduinus  Cancellarius  scripsit. 

(a)    Sive   Ermenaldi  :    hujus    tempore      Robertus  Clario   Monacho,     qui   dies    anno   MXXX   in     Do- 

Rex    et  Constantia  Regina,   suppeditatis   per   manus  miiiicura    incidebat.  Mabill.  Annal.  Bened.    Lib.  56, 

Odoranni    Monachi      expensis  ,     sancto     Saviniano  n.  44. 

loculuin,    auro,     argento  ,      gemmisque     pretiosis  [b)     Rainardus      cognoinento      Vetulus,       Seno- ' 

ornatum,      coinposuerunt.         Cùm      Rex      Senonis  nensis    pagi     Comas     erat  ;    Abbatiam  sanctx   Co- 

esset,    et    Parisios   quamprimùm       reverti     vellet  ,  lumbae    in     beneficium   tenuit,    ejusque     possessio- 

Leotliericuin      Archiepiscopum     rogavit  ,     ut      sacri  nés    in    proprios  usus  convertit.     In    praedio    Ferra- 

Corporis  in    novum     loculum    è    plurobeo   transia-  riensis    Monasterii    Castrum    exstruxit  ,     quod     ex 

lionem    raaturaret.      Se(|uente       Domiiiicâ  ,       Rex  suo    noiuine     Castruiu-Rainardi     appellavit  ;      Cœ- 

cuni   Episcopis    et    Abbatibus     ceterisque     Proceri-  nobium    sanctae   Farae      multum    vexavit  ,     insuper 

bus     adfuit   ad     transferendum     sacrum    corpus   in  et     Abbatiam     S.     Mariae  ,    in    suburbio     Senonum 

locum   dispositum  :  <juod    Rex   cum     filio  suo  Ro-  positam,    tantùm    non  destruxit.    Id.  ibid.    Lib.    51 

berlo   suis    bumeris    elatiim  ,  propriis     manibus    in  n.  4i. 

prœdicto     loco    reposuit.    Praeterea    triginta  et    très  (c)   Hoc    est    anno  1032,  si  exordium   regni    su- 

solidos    meri    argent!   contulit     Rex    ad    praeparan-  mas  à   14.    Maii  anni    1027,   r,uo   cum    pâtre     reg- 

dum    scrinium    sancto     Potentiano,      quod     morte  nare  cœpit  ;    vel   anno    1035    aut   1030,    si    nume- 

praeventus    absolutum      videre   non      potuit.     Haec  rare     incipias     à    20     Julii  anni    1031,    quo    solus 

translatio     facta    est    Vill    Rai.     Septembris,  teste  regnavit   mortuo  Roberto  pâtre. 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANGORUM  REGIS.        567 

III. 


Ecclesiae  Parisiens! ,  Abbatiolam  S.  Germani  in  Lea  concedit.  cire*  an. 

103S. 
Ex   Magno   Chartulario   hijiis   Ecclesiœ   Lib.    19),   Cap.    67. 

CUM  verè  gaudia  immortalitatis  Sanctorum  procul  dubio,  neque  aliis 
virtutum  adquirantur  obseqiiiis,  et  exibitionibus  eleniosinaruni  ad  pro- 
fectum  perveniatur  animarum  ;  ciimque  regiae  dignitatis  seniper  requirat  ofti- 
ciuni  ,    sanctae     matris    Ecclesiae ,    si    quod    iniminet  ,    exterminare  periculuin, 

D  ipsiusque  longe  latèque  propagare  beneficium  defunctorum  patrum  pietate 
collatum,  niillo  modo  aeterni  vitare  supplicii  speranius  incendimn,  si  in  quan- 
tum nostrae  permittitur  facultati,  divinum  cessamus  explere  ministerium.  His 
igitur  accensus  monitis  ego  Henricus  Princeps ,  licèt  non  idoneus  ,  in  reg- 
num  Francorum,  Deo  volente,  constitutus ,  cujusdam  Domini  Imberti  Pari- 
siorum  Pra'sulis  adquievi  petitionibus.  .  .  .  Christicolis  omnibus  tam  futuris 
quàm  prœsentibus,  reverentiam  Christianae  Religionis  débita  necnon  condi- 
gna  vqneratione  colentibus,  sanctae  matris  supradictae  féliciter  à  cunabulis 
educatis  *  uberibus,  innotescere  decrevi,  ut  Abbatiolam  (a)  quamdam  in  silva,  *fc^.educa- 
qufe  Lea  dicitur ,  patris  mei  Rodberti  clementia  in  honore  S.  Germani  fa-  "*" 
bricatam,  sanctae  Parisiacensi  Ecclesiae  concederem.  Quod,  quia  dignum  vi- 
debatur ,    annuens ,     orataque   corde    benigno    suscipiens ,    cum    consensu    ac 

Q  voluntate  Episcoporum  atque  Abbatum ,  seu  omnium  Comitum  militumqne 
meorum,  sanctae  Dei  Genitrici,  cum  omnibus  quae  ad  eam  pertinent  ipsam 
Abbatiolam  contuli,  ut  quamdiu  loci  illius  Praesules  vivent,  teneant,  re- 
gant, nuUoque  nostrorum  successorum  aufei^ente  possideant  ;  videlicet  ter- 
ram  Filiolicurti,  et  in  pago  Pinciaco  altare  Aureae-vallis,  et  in  pago  Vil- 
casino  altare  Treci  ;  in  pago  Belvacensi  altare  Borreti,  et  Ecclesiam  S.  Ma- 
rinae  in  insula  Parisii  :  item  praefato  praesuli,  quae  ad  Ecclesiam  non  pertinent, 
in  suburbio  Parisii  quatuor  arpennos  vinearum.  Sed  ut  hoc  nostrae  clemen- 
tiae  donum  nostris  futurisque  temporibus  firmum  habeatur  ,  placuit  nobis 
quatiaus  exinde  praeceptum  fieri  juberemus,  videlicet  ut  nec  nostris,  nec 
reliquis  post  fntui-isque  temporibus  aliquis  homirujm  quodlibet  ei  impedimen- 
tum   de  iisdem   rébus   inferre  praesumat.   Et  ut  haec   nostri  praecepti  auctoritas 

1)  firmior  habeatur,  manu  nostra  subterfirmavimus,  et  sigilli  nostri  impressione 
signavimus.  , 

lY. 

Confirmât  dona  à  Regibiis  Hugone  et  Roberto  facta  Parisicnsi  circ«  an. 

S.  Maglorii  Cœnobio.  *^33- 

Apud  Gérard.  Dubois   Tom.   II.   Ilist.    Ecclesiœ  Paris,   pag.    7.5. 

In  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis  ,  Henricus  Dei  gratiâ  Francorum 
Rex.  Si  sanctorum  locis  et  religiosorum  congregationibus  viroruni  regali  libe- 
E  ralitate  subvenimus  et  condescendimus ,  procul  dubio  ad  aeternam  remune- 
rationem  promerendam  profuturiim  crediuius.  Noverit  ergo  posteritas  om- 
nium sanctae  matris  Ecclesiae  fidelium  et  nostrorum,  quod  quidam  venera- 
bilis  Abbas  cœnobii  sanctorum  Bartholoinaei  Apostoli  atque  Maglorii  Ar- 
chipraesulis,  juxta  aulani  nostri  palatii  siti,  Raginaldus  nomine,  rogans  et 
obnixè     postulans   nostrae    serenitatis   adierit    praesentiam,     quatinùs    praedicto 

(a)   Ex     Ilelgaldi    Floriac.     Epitom.     vit*      Ro-  cedit.    Verba   ista,    Princeps,     licèt  non  idoneus,  in 

berti    Régis,     IN".      31    discimus    Regcm    piissiinum  regnuni  Francorum  Deo  volente  constitutus^  cxinÙAta. 

cxtruxissc  Monasterium  S.  Germani  Paritiensis,  cum  llcnrici   niodcsliam    et    pietatein     ostendunt  ;       sed 

Ecclc.sia   S.     f'incentii   in  Silva  cognominala    Ledia.  et      iniiuunt   pra;ceplum     illud    circa     regni     ipsius 

Hxc   sanè    est   Abbatiola    quaiu    Rex  Henricus    lin-  initia  coofeclum. 
berto     Episcopo    atque     Ecclesiae      Parisiensi    con- 


568        DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

loco,  quem  pise  memoriae  Hugo  (a)  avus  noster  fundaverat,  et  suis  terris  A 
ditaverat ,  quamdam  Ecclesiam  illius  villae ,  quse  Buxoria  vocatur ,  conce- 
deremus  liberam  omni  exactione  et  redibitione  cujuslibet  dignitatis  personae, 
ea  insuper  conditione,  ut  de  omnibus  terris  Aquilinae ,  de  quibus  dono  mei 
patris  habebant  pasnatici  décimas ,  similiter  omnium  stirpetum ,  messium, 
et  frugum  de  novalibus  habeant.  Praeterea  huic  scripto*jussimus  inculcari 
quamdam  vilbm ,  quae  Petrosum  vadum  vocatur,  cum  omnibus  redibitio- 
nibus  et  exactionibus,  terris  cultis  et  incultis,  quam  pater  meus  praedicto 
loco  olim  concesserat.  De  cetero  jussimus  inserere  Ecclesiam  illius  villae, 
quam  incolae  régis  appellant  Novale ,  cum  decimis  omnium  rerum  inibi 
crescentium,  et  terris  ad  praedictas  Ecclesias  pertinentibus.  Placuit  etiam  an- 
notare  ea,  quae  quidam  vicini  eorum  de  nostro  servili  jure,  scilicet  Ger- 
lindus  et  sibi  succedentes  coheredes,  pro  remedio  animae  suae  contulerunt  B 
nostro  jussu  favente,  scilicet  unum  molendinum  in  villa,  quae  Tani-villare 
vocatur,  situm  cum  terra  ad  illud  pertinente,  et  quasdam  vineas  de  Meldu- 
nico  vico  sitas.  Adjunximus  etiam  numerum  molendinorum,  qui  est  sex, 
qui  tam  ab  antecessoribus  nostris,  quàm  à  nobis  vel  nostris  concessi  sunt  ; 
unum  videlicet  in  snburbio  Sylvanectensi  ;  duos  in  majori  ponte  Parisiorum 
urbis  ;  et  unum  in  minori  ;  unum  in  Malbraio  ;  unum  iteriim  molendinum, 
et  unum  ascensorium  piscium  situm  juxta  Ecclesiam  Karentonae  villae.  Deni- 
que  praecipimus  inserere  gurgites  piscales  très  ;  primum  situm  in  confluen- 
tia  Sequanae  et  Matronae  ;  secundum,  qui  respicit  terram  ejusdem  loci ,  quae 
milliare  ab  urbe  distans  vocatur  mille  passus  ;  tertium,  qui  sibi  contiguae 
cohaeret  insulae.  Postremo  secundum  antecessorum  nostrorum  munificentiam 
et  liberalitatem ,  quam  erga  praedictum  locum  habuerunt ,  concedimus  eis  C 
décimas  omnium  redibitionum  ad  nos  pertinentium  de  marino  portu  Muste- 
rioli  castri,  excepta  décima,  quae  concessa  est  sanctae  Abstrobertae,  et  decimâ, 
quae  concessa  est  sancto  Salino  Cervisiae.  Haec  oninia  superiùs  praenotando 
exarata  nostri  praecepti  auctoritate  fîrmamus ,  et  sigilli  nostri  impressione  cor- 
roboramus ,  et  conventionis  pacto  ,  ut  si  quis  temerarius  contra  hoc  prae- 
ceptum  stare  voluerit,  vel  aliquid  horum  violare  praesumpserit ,  aut  centum 
libras   auri   Regibus  successoribus  nostris  persolvat,    aut  de  vita  componat. 

V. 


Ex  Chartula- 
rio  hujus  Mo- 
nast. 


Monasterium  sancti  Pétri  Melidunensis  liberum  jubet  ab  universis 
mundanarum  legum  districtionibus. 


D 


Circa  an. 
1033. 


IN  nomine  Creatoris  et  Gubernatoris  cunctorum.  Ego  Henricus  cunctipo- 
tenti  Deo  supereminente  Francigenis  imperans  et  gentibus  per  orbem 
circumquaque  difFusis  :  quia  dominatur  Christus  in  regno  hominum ,  et  cui 
voluerit  omnipotens  ipse  ***.  Namque  idem  prout  vult  mutât  tempora,  et 
transfert  régna,  nemo  mortalium  imperiali  f'ultus  dignitate  ad  liane  merito 
se  provectum  velit  aestimari ,  cùm  et  egregii  pastores ,  jubente  Domino, 
inungantur  in  Reges,  et  hoc  honore  nimiùm  elati  in  brutorum  animalium 
transeant  formam.  Summum  ergo  ac  primum  in  Regibus  bonum  est  inter 
tôt  curas  et  soUicitudines,  quas  pro  gentium  regimine  sustinent,  justitiam 
colère,  nec  sinere  in  subditos  quod  potestatis  est  fieri,  sed  quod  aequum 
servari.  Magnae  siquidem  et  eximiae  laudi  reputabitur,  si  piae  desiderium  vo-  g 
luntatis ,     et     laudandae     devotionis     petitio     regalibus     semper     propagetur 


(rt)  Tenipore  Hugonis  Capeti  à  Salvatore 
Episcopo  Alethensi,  siinul  cum  Monachis,  ex  Ar- 
morica  Parisiis  allatse  sunt  reliquise  S.  Maglorii, 
et  aliorum  Sanctorum  ;  dataque  illis  ^  Episcopo 
scilicet  et  Monachis  ,  qui  eum  secuti  fueraut, 
Capella  regia  S.  Bartholomaei  ;  quod  fuit  .Monas- 
terium ubi  Abbas  et  Monacbi  in  posterura  fue- 
runt.  Hujus  Monastcrii  primus  Abbas  fuit  Juva- 
nus,  qui  sub  Roberti  Régis  Principatu  mortem 
obiit  :  post  quem  à  Maglorianis  subrogatus  Har- 
duinus,  qui  an.  1000  praeesse  legitur  ;  sub  Henrici 
verô   Principatu     Raginaldum     Maglorianum    Ab- 


batem  Chartae  produnt.  Ejusdem  Raginaldi  Ab- 
batis  meminit  Charta  altéra  Henrici  Régis,  qua 
confirmât  donationem  Maglorianis  factam  ab 
Alberico  et  Mamburge  uxore  ejus.  Terra  ,  ut  ha- 
bet  Charta,  arabilis  termi/iatur  ex  una  parte  Sequa- 
nœ  fluvii,  ex  altéra  ex  Monte  Gladinlo  IIII  arp.  vi- 
nearum...  X  arpent,  vinearum  ejusdem  loci  inter  Ba- 
silicarn  sanctœ  Genfwefce,  et  sancti  Stephani,  et 
sanctœ  Mariœ  ,  i.ujus  Ecclesia  sita  est  in  campLs.  etc. 
Dala  est  h;ec  Charta  anno  MXXXIII.  Henrici 
Régis  H. 

auxiliis, 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 


569 


A  auxiliis,  et  in  cantu  Dei  laborantibus  defensio  praebeatur  ;  qiiatenus  post  ter- 
reni  imperii  fastigium  cœlestis  gloria  faciliùs  acquiri  ,  et  ad  ea  ,  quae  toto 
corde  desideranda  sunt ,  prsemia  velociùs  possint  attingi.  Igitur  ego  Henricus 
Rex  ,  quamvis  indignus  ,  fidelium  nostrorum  aequissimis  consiliis  praebens 
assensum  ,  necnon  servorum  Dei  Monachorum  ,  iino  patris  eoriim  Adele- 
rii  *  ,  quem  dilectum  Dec  et  hominibus  niorum  probitas  et  vitœ  simplicitas  *  seu  Adale 
efïîcit  ,  crebris  devictus  supplicationibus  ;  volo  Monasteriiim  S.  Pétri ,  quod  "' 
est  situm  prope  niœnia  Meleduni  Castri  (  a  ),  cum  omnibus  rébus  sibi  adja- 
centibus  ,  amodo  in  senipiternum  fore  liberum  ab  universis  mundanarum 
legum  districtionibus.  Et  quoniam  idem  vir  reverendissimus  nostrum  saepissi- 
niè  adeundo  Palatium  ,  questus  est  de  irruptione  et  violentiis  satellitum  nos- 
trorum, qiias  in  terris  praedieti  INIonasterii    faciebant  :  justuni  nobis  ac  salubre 

B  visum  est ,  loci  et  fratrum  atque  cirea  degentium  calamitati  manum  nostri 
levaminis  porrigere,  et  de  futura  multorum  quiète  tractare.  Imperamus  itaque 
et  regali  authoritate  sancitum  esse  cupimus  ;  ne  quis  praepotens  aut  nobilis , 
seu  quilibet  nostrae  curam  gerens  praefecturae  ve)  alicujus  oflîcii  ad  nos  per- 
tinens  aliqua  temeritate  ,  velut  regia  fisus  tuitione  ,  res  janidicti  Monasterii 
audeat  invadere.  Consuetudines  vero  pessimas,  quae  hactenùs  ibidem  ,  id  est 
in  suburbio  ,  perversorum  horainum  calliditate  adinventae  creverunt ,  qui- 
busque  habitatores  sub  protectione  alarum  Dei  et  defensione  pii  pastoris 
illic  coadunati  vehementer  sese  afïligi  conquerebantur,  tam  intra  quàm  extra 
atrium  Monasterii  usquequaque  in  omnibus  terris  ad  eum  pertinentibus 
extirpandas  et  ad  nihilum  redigendas  ;  et  si  forte  quselibet  nostrae  ditioni  vel 
portioni  immerito   adscribebantur  ;   omne  quod  postremo    dici   vel   excogitari 

C  saecularium  negotiorum  vel  exactionum  ac  tributorum  judiciorumque  huma- 
nitùs  potest  ,  remittimus  ,  perdonamus  ,  indulgemus ,  nihil  penitiis  relin- 
quentes  quod  Ecclesise  Dei  militantibus  offendiculum  gignat.  Praeterea  id 
quod  ad  nos  pertinere  credebamus  ,  et  quod  nostrae  proprietati  vindicaba- 
mus  ,  scilicet  viam  publicam  extra  atrium  saepefati  Cœnobii  ,  superiùs  ad 
solis  occasum  vergente  dominio  nostro ,  à  quo  extat  omne  quod  habemus  , 
B.  Petro  in  augmentum  et  confirmationem  hujus  libertatis  concedimus  ;  vi- 
delicet  à  radiée  montis ,  in  quo  idem  Monasterium  situm  est ,  usque  ad 
terniinos  prasdiorum  ejus  ,  quae  ipsam  viam  dextrâ  levâque  ambiunt.  Hoc 
idcirco  nominatim  ac  separatim  exprimentes  ne  quis  deinceps  regalium 
ministrorum  seu  clientium  per  hujus  rei  occasionem  usurpare  quicquam 
audeat    de   pecuniis    hominum    circa    Monasterium   commanentium.  Eliminatis 

D  itaque  omnibus  ,  quae  sunt  vel  esse  possunt  ,  pravis  et  iniquis  consuetudini- 
bus,  et  omni  inquietudine  depulsâ  ,  oramus  ut  fratrum  unanimis  congre- 
gatio  exoret  Altissimum  pro  pace  et  stabilitate  regni  ad  regendum  nobis 
commissi  ,  nostraque  et  fidelium  nostrorum  sainte.  Cultores  igitur  et  obser- 
vatores  hujus  regiae  libertatis  Janitor  paradisi  ,  cujus  timoré  et  honore  eam 
decrevimus  fieri  ,  introducat  in  regnum  ,  quod  sanctis  Dei  ab  initio  est  re- 
promissum  ,  et  semper  erit  inansurum  :  contemptores  autem  et  violatores  , 
si  qui  forte  ,  quod  absit ,  extiterint  ,  destructi  in  finem  ,  evulsique  et  eradi- 
cati  de  terra  viventium,  faucibus  deglutiantur  Averni  ,  habituri  partem  cura 
Herode  et  cum  eis  qui  dixerunt  :  Recède  à  nobis,  scientiam  viariim  tuarum  no- 
lumus. 

Signum  Serenissimi   Régis  Henrici.    S.   Archiprsesulis  Sennensis  *.    S.     Val- 

E  terii  Episcopi  *.  S.    FroUandi  Episcopi   *.    S.   Rodulphi  Comitis.    S.   Willermi 


Senonensis 

*  Meldengis 

*  Silvaneo 


tensis 


[a)  In  Castro  Milidunensi  ,  seu  Melidunensi  , 
Diœcesis  Senonensis  ad  Sequanain  vêtus  erat 
anno  991  et  seiniruta  Ecclesia  S.  Petri,  in  monte 
extra  praedictnin  castrum  posita ,  quam  Scwinus 
Archicpisc.  ab  Hugone  et  Roberto  Regibus  ad 
extrucndum  ,  seu  potius  instauranduni  eo  loci 
Monasterium  sibi  concedi  postulavit  ,  cum  alia 
S.  Stephani  Ecclesia,  quae  intra  muros  sita  erat. 
His  obleiitiSj  Sewinus  Monasterium  S.  Petri  asdi- 
ficavit,  ipsumque  locum  cuidam  Monacho^  ^aU 
terio  nomine,  regendum  commisit  Regiae  hac  de 
re  literae  in  Palatio  Compendio  data;  sunt  XVII 
Kal.    Octobris,    anno    Hugonis    Régis     quinto,    Ro- 

Tome  XI. 


berti  quarto,  Mabill.  Annal.  Bened.  Lib.  50,  n.  57. 
Idem  Rex  Robertus  anno  1003  immunitatem 
omnium  exactionum  induisit  Milidunensi  S.  Petri 
Monaslerio ,  cujus  possessiones  insuper  confir- 
mavit,  ut  habetur  Tom.  X  Collect.  pag.  583,  n.  6. 
Praesenti  Diplomate  Rex  Henricus  liane  immu- 
nitatem rénovât  pulsatus  querelis  Moiia<;horum  , 
quos  regii  satellites  vexabant  ,  atque  insuper 
viam  publicam  extra  atrium  ejusdera  Cœnobii,  su- 
periùs ad  occasum  vergentem  ,  S.  Petro  conce- 
dit.  In  hoc  Diplomate  Miliduni  in  Curia  Epipha- 
nice  dato,   annus  omittitur. 

G  C  c  C 


Ex  Chranico 
Centtdensi, 
*  5.  Riquier 
en  Pont/lieu 


570        DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

Comitis.    S.   Odonis  Coniitis.   S.   Urcionis   Coniitis.   S.  Gosberti   Abbatis.  Bal-  A 
duinus  Cancellarius  relegit. 

Actuni  Castro  [a  )  Meloduno  in  Curia  Epiphaniae  (b). 

VI. 

Villam  Noguenariam  Monasterio  Centulensi  *  restituit. 
Apud  Acherium,  Tom.  IV.  Spicil.  pag.  .552. 

An.  1035.  xNnomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis  ,  Henricus  Dei  gratiâ  Francorum 
J.  Rex,  omnibus  Catholicae  Ecclesiae  filiis ,  quibus  est  cura  animae  et  corpo- 
ris.  Notum  esse  volumus  cunctis  futuris  et  praesentibus  ,  qualem  reditum 
sanoto  Richario  pro  animabus  nostris  et  successorum  permiserimus.  Miles 
quidam  ,  Hucbertus   (  c  )   nomine,  Noguenariam    cum    suis    appendiciis    quam-  B 

*  violentiâ   Jani  sancti  Richarii  villam  tenebat  suae  invasionis  tortitudine   *.  Quotquot   vero 

antecessores  ejus  tenuerant  ,  sancto  Richario  per  praestationis  occasionem 
tollebant  ;  iste  vero  quasi  propriam  volens  invadere ,  repulsus  est  aliquan- 
tiim  Abbatis  et  fratrum  reclamatione  :  et  illo  funditùs  repulso  ,  censura  ju- 
dicii  nostri  decidit  in  nostram  jussionem  :  quinquennio  tenui  ,  solidam  et 
quietam  habui.  Posthaec  memor  animae  meae ,  et  licèt  modicum  cogitans  de 
ejus  redemptione ,  inclinatus  etiam  ab  Abbate  et  Monachorum  collegio  , 
tradidi  eam  sancto  Richario.  Addidit  etiam  Comes  Angelrannus  ejusdem 
loci  advocatus  suam  petitionem,  cui  ego  eo  tenore  annui ,  ut  nunquam  inde 
aliquam  acciperet  consuetudinem.    Quod  ne  quis    etiam    successorum  meorum 

*  percussi    audeat  infringere  ,   Hezelini  Parisiacensis    Episcopi     perculsi    *   anathemate,  et 

omnium  qui  mecum  erant  Francigenae  ,  nec  ipsum  excepi  Abbatem ,  ut  C 
alicui  per  aliquam  tradat  occasionem  ,  ne  aliqua  iterum  erratio  nostrae  animse 
fiât  periculo.  Prohibemus  ergo  iterum  atque  iterum  nostro  iniperio  ,  et 
omnium  Episcoporum  nostrorum  interminatione  ,  ne  aliquis  malefactorum 
aliquo  modo  ,  audeat  usurpare ,  ut  non  fiât  mihi  in  illa  reprobatio  necessi- 
tate  ,  ubi  mérita  mca  non  poterunt  me  juvare.  Prorsùs  ne  aliquis  dubitel  ira- 
perium,  videat  scripto  imperantisedictum, 

*  leg-  IV.        Actum  est   anno    Dominicse    Incarnationis     MXXXV  ,    régnante      Henrico 

Rege ,  anno  regni  illius  III.  *  Abbas  Angeh-annus  subscripsit  ;  Rollandus 
Monachus  subscripsit  ;  Gualterus  subscripsit  ;  Algisus  subscripsit  ;  Ingeirannus 
Comes  et  Hugo  filius  ejus  subscripserunt  ;  Godefridus  Vicecomes  subscripsit  ; 
Oyiardus  subscripsit  ;  Robertus  subscripsit.  Hi  etiam  sunt  testes  omnium  D 
Episcoporum  excommunicationis  ,  praecipuè  Hezelini  Parisiacensis.  Qui  dein- 
ceps  infregerit  ista,  cum  Dathan  et  Abiron  fiât  ei  anathema  maranatha  (d)  , 
Amen. 


(a)  Melodunuin  ,  in(iiiit  Juliiis  Caesar  ,  est 
opidum  Senonum  in  insula  Sequanœ  positum  ,  quod 
nunc  in  pago  Wastinensi  [le  GâtinoLf)  coUotant. 
Jam  inde  à  Merovingicis  Regibus  notum  eral 
Castrum  Milidunense  ,  quod  Gesta  Francorum 
etiam  Malidunense  ac  Miclito,  vel  Miclitanum  Cas- 
trum,  et  iVitbardus  Miclido  dixerunt.  Locura 
hune,  tamîtsi  regium  ad  fiscum  pertinebat  ,  ante 
Philippi  Régis  tempora  J'alatium  ,  scdemve  re- 
giam  nuUibi  dietura  reperio  ,  ait  Mabillonius. 
Ibi  Robertuni  Rcgcm  ferunt  delicias  thesanros- 
que  suos  coUocasse ,  quibus  oceupato  Castro  , 
Constanlia  Regina  adversùs  Henricum  filium 
natu  majorem  aliquamdiu  polita  est.  Diplomata 
tune  temporis  Miliduni  concessa  ,  ubique  Mili- 
duni,  vel  Meloduni  Castri,  noinen,  Palatii  nus- 
piam  exhibent.  Mabill.  de  re  Diploin.  Lib.  1''^  n.  94. 

[li]  Curiae  dicebantur  solemnes  illi  Regum  Con- 
Tentus  ,  quos  in  praecipuis  anni  festivitatibus 
celebrabant  ,  advocatis  omnibus  regni  Magnati- 
bus  et  Praelatis  :  iisque  Curiarum  nomen  inditum, 
quod  ut  plurimùm  majoris  momenti  negotia  in 
ipsis  disceptareatur  ,  et  lites  ac  coutroversia; 
Magnatum  dirimerantur.  Eae  porrô  Curiae,  so- 
lennes  modo  appellantur,  sive  Curiae  Générales  , 
Augustales,  Publicae.  Hic  Curia  Epiphanias  vo- 
catur  \    quia   in    festo  Epiphaniae  habita   est.    Curiae 


istae  indiccbantur,  et  banno  seu  edicto  publico 
Magnâtes,  Praelati,  urbiumque  ac  civitatum 
nuncii  totius  regni  ad  eas  submonebantur.  Hinc 
Curia  indicta.  lisdem  raajoribus  festivitatibus, 
alios  etiam  Principes  Curiam  suam  habuisse  et 
Diplomata  condidisse  probat  Mabillonius  (de 
re  Diplom.  Lib.  3,  Cap.  1  ,  n.  8j  exemple  Bal- 
duini  Flandriae  Comitis.  Actuni  est  hoc  Bergis  in 
solemni  Curia  Pentecostes  anno  Dominicœ  Incar- 
nat. MLXni.  Curiae  coronatae  nonnumquam 
dicebantur,  quôd  Regum  capitibus  corona  im- 
ponebatur  inter  sacrae  Liturgiae  solennia  ab  Ar- 
chiepiscopis  vel  Episcopis  ;  et  sic  coronati  Reges 
ac  Principes  in  hisce  occasionibus  procedebant, 
sacris  Liturgiis  et  conviviis  publicis  intererant 
in  tribus  soleninitatibm.  Interdùm  ob  angustias  ci- 
vitatum seligebantur  ad  ejusmodi  solennes  Cii- 
rias  amplae  planities,  in  quibus  et  tenloria  ,  et 
aedes  ,  et  Palatia  ex  lignis  tumultuario  opère 
erigebantur.   Vide  Cang.  ad  Itas  voces. 

(c)  Vide  quid  de  Hucberto  iilo  dicitur  in 
Chronico  Centulensi  su]irà  pag.  129  ibi  Diplo- 
matis  hujusce  occasionem   reperies. 

(d)  Maran-atha  ,  voces  Syriacae,  quas  Domi- 
nas venit  signiiicant.  Imprccationis  genus  quod 
in     Chartarum     infractores     intentari   solitum    crat. 


I 


DIPLOMATA  HENRIGI  I.  FRANGORUM  REGIS.        571 

Vit 

Privilégia  confirmât  sanctaj  Genovefae    Parisiensis. 

Apud  Gérard.    Dubois  _,    Tom.    I,    Hisl.   Ecclesiœ   Paris,  pag.    654. 

Nnomine  sanctse  et   individuae   Trinitatis  ,    ego  Henricus   Dei   gratiâ   Fran-    A».  1035. 
corum    Rex.     Regalis  excellentiae    altitudinem   et    amplitudinem   decet  virtu- 
tum  cultii  multimodè  insudare  ,  et  earum   copia  affatim    exuberare  ,    per  qua- 
rum   adminiculum  regni    solium    sublimare    valeat ,    et    Reipublicae    statum   fir- 
mando     stabiliat  ;     inter     quarum    conventiculum    liberalis    munificentia    débet 

"  tenere  praecipuum  locum  ,  quae  in  commune  omnium  congruas  petitiones 
suscipiat ,  et  eorum  necessitatibus  benignissimè  condescendat  ;  cujus  fructus 
et  efïectus ,  ubi  fuerit  impensus  ,  et  temporalia  multipliciter  coacervat ,  et 
seterna  centuplicata  reprîesentat.  Noverit  ergo  sanctae  Dei  Ecclesiae  fidelium 
et  nostrorum  praesentia ,  et  futurorum  posteritas ,  quod  venerabilis  congre- 
gatio  beatorum  Apostolorum  Pétri  et  Pauli  et  sanctae  Genovefae  Virginia 
ibidem  quiescentis ,  quae  olim  à  quodam  antecessore  nostro  Francorum 
Rege  Clodoveo  hortatu  et  persuasione  beati  Remigii  Remorum  Archi- 
episcop.  est  fundata,  et  praediorum  multitudine  ditata  ,  canonicae  reiigioni  est 
niancipala  ,  nostrae  serenitatis  adierit  praesentiam  ,  rogans  et  enixè  postulans  , 
quatenus  si!)i  et  posteris  suis  liceret  sub  dominatione  et  patrocinio  Regum  , 
vel  Principis  Parisiacensem  urbem    tenentis   degere  ,    ut   cum  tranquilla  pros- 

C  peritate  posset  perpetualiter  divinae  majestati  deservire.  Hujus  autem  petitio- 
nis  causa  et  occasio  eam  ad  hoc  postulandum  incitaverat ,  quod  quorumdam 
locorum  et  Cœnobiorum  multimoda  desolatio  hinc  orta  fuerat  ,  quia  à  po- 
testate  et  patrocinio  Regum  ,  vel  propter  paganorum  metum  ,  vel  aliarum 
necessitatum  vel  cupiditatum  incursionera  distracta ,  in  malorum  hominum 
possessionem  ,    vel   potiiis    infestationem   transierant  ,    assiduis  affîciebantur   in- 

'  juriis.  («)  Cujus  postulationem  satis  rationabilem  advertentes  ,  et  illius  me- 
tum ,  quem  non  immeritô  habebant ,  removere  cupientes,  statuimus  et  re- 
gali  auctoritate  praecipimus  ,  insuper  et  sigilli  nostri  impressione  firmamus  ,  ut 
nullus  succedentium  Regum  et  Principum  Parisiensem  urbem  tenentium 
praedictam  congregationem  unquam  ali(;ui  jure  beneficii  tradat ,  vel  aliquo 
conventionis  génère  à    suo   patrocinio  vel  procuratione   alienet  ;  sed  de    regali 

D  defensione  habeat  cum  utilitate  honestatem  ,  et  de  Principis  possessione ,  si 
quando  hoc  contigerit,  praesentem  et  indelicientem  tuitionem  obeat ,  simul  et 
sollemnem.  Hujus  autem  nostrae  auctoritatis  scriptum  ,  ut  inviolabilem  perpe- 
tualiter obtineret  vigorem  ,  Pontifici  Apostolicae  sedis  deliberamus  dirigen- 
dura ,  ut  cum  regali  sacerdotalis  auctoritas  assensum  et  corroborationem 
praebeat ,  nullo  ampliiis  concutiatur  turbine  ,  vel  qualibet  vacillet  occasione  , 
sed  quemadmodum  à  primo  fundatore  est  constituta ,  atque  canonica  simul 
et  regali  auctoritate  munita  ,  per  infinitam  temporum  connexionem  maneat 
inconcussa. 

Actum  Parisiis  publiée  (i!')     anno     Incarnat!    Verbi     MXXXV  ,    et    regni 
Henrici  Régis  IV. 

(a)     Canonici     sanctae     Genovefae      obtinent    ab  cibus  publiée    conderentur  ,   aut    certè     relegeren- 

Henrico    Rege     privilegiuin  ,     quo     Rex   prohibet,  tur   antè   conscripta.    Saepè   usurpatur    in     clausula 

ne   cuiquain     aliquando     bona     et    facultates     Ec-  vox   publiée  ,    quam    aliqui      recentiorum      tempo- 

clesiae      S.     Genorefa;     tradantur     in     beneficium  ,  runi     esse    putant.     Et    quidcni    usitatior   fuit    sub 

illiusquc   Ecclesiae    res  ,     et     ipsain    Ecclesiam     sub  tertia     stirpe      Francica  :     sed      tanien     aliquando 

suo    inundeburdio   suaque   defensione   recipit.  recepta      sub     Carolingis  ,      ut      multis     exemplis 

(6)    Ejus   vocis   origo    inde    nata    est,    quôd  olim  probat   Mabill.     de    re   Diploiu.    Lib.  2  ,   Cap.  27, 

acta  quae  vis   autbentica  coram   magistratu  et  judi-  pag-  209. 


C  c  c  c  i j 


572        DIPLOMATA  HENRICI  1.  FRANCORUM  REGIS. 

YIII. 

Licentiam    dat    erigendi    Abbatiarn     in     honorem   S.    Symphoriani 

in  suburbio  Bellovacensi. 


Apud  Louvetium  ,  Tom.   I.  Hktoriœ  Agri  Bellovacemis ,  pag.  552. 


An.  1035. 


I 


N  nomine  sanctae  et  individuse  Trinitatis,  Patris  et  Filii  et  Spiritiis  sancti, 
amen  ;  Ego  Henricus  Dei  gratiâ  Francorum  Rex.  Regalis  excellentiae 
amplitudinem  decet  virtutum  fructu  affatini  exuberare ,  quarum  cultus  et 
emolumentum  valeat  reipublicae  statum  erigendo  sublimare  ,  et  sublimando 
erigere.  Nam  impraesentiarum  felici  et  prospero  successu  hujus  dignitatis  so- 
lium  firmat ,  et  in  aeterna  remuneratione  perpetuitatis  portuin  suis  cultoribus 
praeparat.  Et ,  licèt  in  commune  honestatis  officiis  sit  talibus  incumbendum  , 
praecipuè  tamen  illi  liberalitati  et  magnificentiae  est  insudandum  ,  quae  erga  B 
Sanctorum  loca  exhibetur  ,  et  religiosè  Deo  servientium  necessariis  usibus 
devotè  impenditur.  Noverit  ergo  solertia  praesentium  et  posteritas  futurorum 
S.  Matris  Ecclesiee  ,  quendam  Belvaeensem  Episcopum  divinae  religioni  ad- 
modùm  mancipatum  ,  Drogonem  nomine  ,  nostrae  tranquillae  serenitatis  prae- 
sentiam  humiliter  et  fideliter  convenisse  (  «  ) ,  obnixè  atque  ex  animo  postu- 
lantem  ,  ut  sibi  de  rébus  Ecclesise ,  vel  de  aliis  quas  circum  quacumque 
acquirere  jure  forensi  posset ,  liceret  Abbatiarn  quamdam  in  honore  sancti 
Symphoriani  Martyris  in  suburbio  urbis  praedictae  construere  ,  et  Monastico 
ordini  deputare  per  nostrae  jussionis  praeceptum  et  nostrae  autlioritatis  invio- 
labile  edictum.  Cujus  petitioni  ciim  pro  sua  devotione  ,  tum  pro  nostrae  sainte 
animae  acquiescendum  judicavimus  ;  et  quod  pietatis  studio  poscebamur  , 
gratiâ  supernae  retributionis  bénigne  concessimus.  Quo  circa  nostrte  celsitudi-  G 
nis  reverendâ  inhibemus  censura ,  ne  quis  succedentium  Episcoporum  , 
eut  alius  quispiam  à  loco  memorato  ,  ubi  jam  idem  Episcopus  Monasticae 
conversationis  fundamina  jecit  ,  Abbatemque  sacra  vit  ,  Monachos  aliquando 
exterminare  ,  neque  ullo  modo  audeat  usurpare.  Unde  et  prîcsenti  stilo  vo- 
luimus  mandari ,  quod  f'ratrum  inibi  degentiura  usibus  suprà  designatus  do- 
naverit  Episcopus  ,  ut  haec  inquietare  perversorum  temeritas  tanto  solicitiiis 
pertimescat  ,  quanto  dihgentiiis  fuerit  describendo  commendata.  In  monte  , 
ubi  hoc  Monasterium  situm  est  ,  arabilem  terram  ,  quantum  uni  carrucae 
per  totum  annum  sufficere  possit  ,  sylvamque  modicam  circa  ipsum  montem, 
Hospites  XXIV  ,  terramque  censilem,  partim  vineis  consitam  ,  partim 
arabilem  ,  atque  pratis  vestitam  ,  singulis  annis  très  hbras  denariorum  solven- 
tem.  Omnes  etiam  terculas  quas  Episcopus  indominicatas  possidet  in  illa  D 
*  Tdrin  ou  Tharae  *  fluminis  ripa  ,  quae  est  Monasterio  contigua  ;  necnon  et  piscatio- 
Therrain  nem  à  vico  ,  qui  dicitur  Viciniacus  *  ,  usque  ad  S.  Lucianum  ,  et  altéra 
*Goincoun  P^ï'te    usque    ad    Gohincurtem  *.    His    addit  pratum  Radulfi  ,    praeterea   Eccle- 

*  f.  Liims.Lis  siam  viUse  ,  cui   Lyhus  *  vocabulum  est ,  et  alteram  quae    appellatur  S.    Ger- 

niani  ;  sub    eodem    Monasterio     unum    molendinum ,     et  alterius   medietatem 

•  Marest-sur-  in  viUa  Marisco  *  ;  universam  quoque  decimam  Hospitali  Belvacensis  Ec- 
/_  .  clesiae  attributam  :  in  Buriaco  *  unum  mansum  cum  collibertis  ibidem  ma- 
•Bragsiato-  nentibus  ;  inpraefato  suburbio    Cambam  *  et   Hospitem.    In  his  possessionibus 

rumofficina,  jjon  Comiti ,    non   Vicario  ,    non  cuicumque  secularium   exactorum    ulla  con- 
ria  suetudo  relinquitur.  Sed  haec  omnia     intégra    et    absoluta     Monachorum  dis- 

positioni  subjiciuntur.  Quod  ut  vehementiiis  roboretur  ,  nostri  sigilli  im- 
pressione  et  nominis  monogrammate  praecepimus  insigniri ,  et  fidelium  nos- 
trorum  antestatione   confirmari.  E 

Actum   Lauduni  anno  Incarnati     Verbi  MXXXV ,  regni  Henrici   Régis   IV. 
Sic  signatum  Henricus. 
Ego  Balduinus  (  ^  )  Cancellarius  relegendo  subscripsi. 

(a)   Lauduni   erat    anno   1035    Rex     Henricus ,  Flagitanti   annult   Rex    hocce     Diplomate.    Primus 

cùm    ad  euin    accessit   Drogo    Belvacensis     Episco-  ejus    loci    Abbas    notatur   Vitalis.    Nuper   hoc    Mo- 

pus ,     obnixè      rogans,   ut    sibi    de  rébus  Ecclesiae  nasterium,     non    obstante  Régis     et    Episcopi   cau- 

suae  ,     vel     de   aliis  ,   quas     jure   forensi   acquirere  tione ,    Seminario     Belvacensi     unituin    est.   Mabill. 

posset,     Hceret     Abbatiarn     quamdam    in  honorem  Annal.  Benedtct.    Lib.    37,  n.  53. 
S.   Symphoriani     Martyris      in     suburbio    praedicta»  [b)     Idem     qui    sub     Roberto     Rcge     Apocrisia- 

urbis  construere ,   et    Monastico    ordini   deputare.  rius  fuit   seu   signator,    Archicapellanus    dictus.  In 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANGORUM  REGIS.         573 

IX. 


Fundatioiiem  confirmât  Bellovacensis  Ecclesiae  S.  Bartholomaei. 

Apud  Louvetium,  Tom.  I.  Historiœ  Agri  Bellovacensis,  pag.  684. 

rN   Christi   nomine  ,    Henricus  Dei  miseratione   Francorura   Rex.   Slcut  regise    An.  1037 
JL  dignitati  congruit   pravis  actionil)us  potenter  resislere  ;    sic   eam  decet  mo- 
destis   petitionibus  benigniter  acquiescere,  praesertim  si  illud  ,   quod    petitur  , 
ad  aiigmentum    Ecclesi.Te  proficere  videatur.    Nam   et   inde   nostra    respublica 
melioratur  et  crescit ,   et  nostroruni   salvatio  ad   œternitatis  infinitatem  se    ex- 
B  tendit.     Qua    consideratione    Drogoni   (a)    Episcopo    Belvacensi    pro    utilitate 
famuloruni    Dei    Serenitati   nostrine  supplicanti    voluntarium  praebuimus   assen- 
sum,    et   quod    postulabat,    ad   desideratum    perduximus    effectum.   Est   enim 
res    hujusniodi  :    Miles     quidam ,  Hillo     nomine ,   intra    muros   Belloacae  urbis 
Ecclesiam    mémorise  S.   Bartholomœi  Apostoli  Domini   fundavit    atque  ditavit  ; 
offerens  eidem    Ecclesiae,   jam  dicto   Episcopo  annuente  ,    ad     victum  Canoni- 
corum  ibidem    servientium ,   possessiones  quasdam   et  redditus  ,    quorum    des- 
criptio   subnotatur  :   scilicet     Ecclesiam    villse  quae    dicitur  Villare  *,   cum    hos-      '  ritlers 
pitali,    décima    eidem  Ecclesiae  attributâ  ;   Molendinum,   quod  dicitur   Tolsac , 
juxta     Frotmericurtem  * ,    quod    solvit    f'rumenti    modios  duodecim   ;     necnon  *  Pramicourt 
tria  altaria  ,   unum  in  villa  Hantuelis  *  nominata  ,  alterum   in  Haldufîcurte  *  ,  <"»  t>ocowt 
tertium    in    Ansacco*;   in  villa   Farodo  hospites  quatuor,  et  quinque  in  Frot-      '  Haucourt 
C  mericurte  ;    hospitem  unum  cum  vineai  arpenno  prope  Belloacum   suburbium,      '  Ansac. 
tantiim    censilis  vineti    unde  solvuntur    octo  solidi  et   quatuor  denarii  ;   prae- 
terea    Ganonicalem    praebendam   in   B.   Pétri    Ecclesia   Belvac.    His   Canonico- 
rum   stipendio  deputatis,    memorato  suggerente   Episcopo ,    Ecclesiam   illam  S. 
Bartholomaei  ,    cum     omnibus  sibi    subjectis,     hujusmodi   praecepti    nostri  suf- 
fultani   authoritate,  stabilem   et   quietam    in    perpetuum  fore  decernimus  :  et  ne 
quis   eam  destruere ,   aut  Canonicos   inde  expellere  ,   sive    eorum   res   diripere 
praesumat  ,  edicimus.   Illud  propter  insolentiam   multorum  addendum    videtur, 
ut  Canonicis   ibi    degentibus  nenio    prseficiatur  ,  licèt   Abbas  ,    licèt   Dominus , 
nisi  ejusdem   urbis  Episcopus  ipse   locum   disponat,    atque  donet   praebendas , 
solusque  super   eos  principatum  Iiabeat.    Si   quis  hoc  statutum   temerare   non 
timuerit ,   aerario    nostro  centum   auri    libras  inferre   coactus ,   et  incepto  suc 
D  frustratus  ,  sentiat  et  experiatur  ,   quàm  non    expédiât  nostrae    jussionis  violare 
décréta.    Quod  ut  omnem   calumniam    repellat   îaciliiis ,   et    nomine    et  sigillo 
nostro  signantes  roboravimus  ,    atque  sub  anathemate  firmari  consensimus. 

Actum    in    palatio    {h)    Compendiensi ,    anno  Incarnati    Verbi  MX.XXVII , 
regnique  Henrici  VI. 

Balduinus  Cancellarius  subscripsit. 


Diplomate  Roberti  pro  restitulione  Monasterii 
Latiniacensis  an.  1018,  Balduinus  Subcancellarius 
Ficc  Arnulfi  Jrchiepiscopi  primi  Cancellarii  recogno- 
vit  atque  firmavit.  Idem  ille  Balduinus  primus  Ro- 
berti Cancellarius  evasit,  atque  unicus  per  totum 
Henrici  regnuni.  Balduinus  Viromanduus  erat  , 
et  in  Vironianduis  opulcntus  avilis  fundis  ,  de 
quibus  dédit  alodiuin  quemdani^  quein  liabebat  in 
pago  Laudunenù,  in  villa  quœ  dicitur  Senercei  super 
Isaram  fluvium,  ad  locum  S.  Prœjecti,  qui  locutsitus 
est  in  pago  Firomandensi ,  in  suburbio  S.  Quinlini... 
in  prcesentia  Domini  Régit  Henrici.  Item  alia  addit 
dona,  quae  erant  de  proprio  allodio  iuo,  et  sicut  de 
Domino  Heriberto  f'iromandensi  Comité  in  feoduni  te- 
nebat.  Cujus  Cliarta  sic  incipit  :  Ego  Balduinus  in 
Palatio  Henrici  Régis  Francorum  Cancellarius.... 
Actum  prope  Monaslerium  S.  Quintini  IF  Nonas 
Decemb.  an.  Incarn.'Dom.  1047,  Indict.  14,  Epact.  1 1 . 
S.  Henrici  Régis.  Heriberti  Comitis,  fFidonis  Ar- 
chicpisc.  Rliemem.  Balduini  Noviom.  Epii.  Fulconis 
Ambian.  Drogonis  Pelvac.  Frollardi  Syh'ancct.  Bal- 
duini [donatoris]  Arc/iicapellani,  qui  Itoc  scriptum 
fteri  Jussit ,  etc.  Ex  Âugusta  Viromanduorum  il- 
lustrata,  auctore  Claudio  Ilemeraeo,  pog.  120.  Per 
hoc    constat  Reges  solitos   fuisse   Dominorum   pri- 


vatorum  Chartas  et  prœsentid  et  signo  approbare. 
Heribertus  ,  seu  Herbertus  V  erat  hujus  noniinis 
Viromanduorum  Comes.  Coronationi  Philippi  1 
interfuit  an.  1039.  Vivcbat  adliuc  an.  1076,  ut 
probatur  ex  Augusta  Viromand.  pag.  18. 

[a)  Gompendium  [Compiegne)  accedit  Drogo 
Bellovac.  Episcop.  ad  Henricum  Regem  ,  con- 
firmandam  rogaturus  Ecclesiam  S.  Barlholomxi , 
quam  intra  muros  Bellovacae  urbis  fundaverat 
miles  Bellovacensis  Hillo,  atque  in  ea  Cano- 
nicos instituerat. 

{b)  Nu  lia  fuit  uspiam  Francorum  Principum 
regia  sedes,  quae  tam  multis  ,  tam  insignibus  ac 
Conipendiense  Palatium ,  decoribus  aucta  sit. 
Ejus  origo  videtur  esse  Romanorum  opus  ;  nam 
à  primis  Regibus  excultum  quidem  ,  at  condi- 
tum  non  legitur.  Ibi  Childebertus  Chlodovei 
Magni  filins  Marculfum  Nantensem  Abbatem 
immunitate  donavit  :  istic  Clilotarius  Childe- 
berti  frater  supremuin  obiit  diem.  NuUura  deni- 
que  repcrias  Francorum  Regcin  ,  qui  non  Com- 
pendii  sive  publica  regni  comitia  habuerit  ,  sive 
Legatos  exceperit ,  seu  Diplomata  condiderit  , 
aut  Synodicis  interfuerit  Eplscoporum  Convea- 
tibus.  Mabill.  de  re  Dipl.  Lib.  4.  «.  38 

C  c  C  c  ii^' 


574        DIPLOMATA  HENRICI  1.  FRANGORUM  REGIS. 


X. 


'  Inter  Sche- 
das  Mabillo- 
nii,  et  Tom, 
IV  ,  Annal. 
Ben.  p.  733. 
sed  cum  la- 
cunb. 
An.  1042. 


Monasterio    S.  Salvii   apud    Monsleriolum  (a)  dona   facta  confirmât. 

Ex  Chartario  hujus  Monastmi. 


I 


*  de  la  Cer- 
voise  ou  de  la 
Bière 


N  nomine  sanctse  et  individuae  Trinitatis  ,  ego  Henricus  gratiâ  Dei  Franco- 
rum  Rex.  Cùm  primitivae  virtutis  scilicet  charitatis  fructus  inter  reliquas 
virtutes  emineant ,  et  pro  sua  dignitate  superexcellant ,  toto  nisu  omnibus 
in  commune  est  elaborandum  ,  et  summopere  decertandum  ,  quatenus  quod 
auctori  nostro  Jesu  Christo,  quem  Redemptorem  habemus  et  Judicem,  ma- 
gis  placere  comperimus ,  studiosiùs  diligamus ,  et  diligendo  nostrorum  bo- 
norum  erogatione  strenuè  impleamus.  Liberalitas  namque  ,  quae  charitatis 
officio  deservit ,  regiam  dignitatem  magis  ornât  et  excolit,  dum  in  ea  ma- 
jorem  effectum  ostendit.  Unde  notum  sit  omnibus  sanctae  Matris  Ecclesiae 
fidelibus  et  nostris ,  tam  pryesentibus  quàm  futuris ,  quod  nos  morem  ante- 
cessorum  nostrorum  Regum  videlicet  et  Imperatoruni  sequentes ,  liberalita- 
tem  nostram  locis  sanctorum  et  congregationibus  fidelium  impendere  deli- 
beravimus ,  quatenus  eorum  intercessionibus  freti  praesentia  bona  cum  faci- 
litate,  et  seterna  mereamur  obtinere  cum  felicitate.  Unde  loco  S.  Wingua- 
loei  Monsteroli  sito  à  pluribus  coUata  praecepto  nostrae  auctoritatis  firmamus, 
et  sigilli  nostri  impressione  signare  praecepimus  ,  imprimis  ea  quae  à  nostra 
liberalitate  vel  patris  mei  Roberti ,  vel  avi  raei  Hugonis  praedicto  loco  con- 
cessa  sunt  :  scilicet  molendinos  duos  cervisiae  *  usibus  deservientes ,  à  me  ^ 
alterum  cum  quinque  accolis ,  et  alterum  ab  avo  meo  praedicto  Hugone , 
cum  decimo  pontis  denario  et  duabus  Ecclesiis  in  memoriam  S,  Judoci  sacra- 
tis  :  quaruni  una  est  infra  niunitionem  ,  alia  super  fluvium  sita  est  ,  cura 
piscatoria  aquae  ab  Atiniaco  usque  Brivermacum.  Addimus  praeterea  firinando 
ea  quae  pater  meus  contulit ,  très  Ecclesias ,  unam  scilicet  in  honore  S.  Pétri, 
aliam  in  honore  S.  Wingualoei,  tertiam  in  commemoratione  S.  Salvii  sa- 
cratas  ;  et  transitum  Novae-villae  ;  pro  quo  solvuntur  unoquoque  anno  quin- 
quaginta  carratae  ligni ,  et  duo  modia  vini  ,  cum  quinque  solidis  et  décima 
levaturae  cervisiarum.  Jnculcamus  praeterea  corroborando  ea  quae  à  primis 
fundatoribus  loci  sunt  collata  ;  scilicet  à  Hilgodo  (b)  Comité ,  qui  praedictum 
sanctum  nuper  à  partibus  Britanniae  propter  metum  piratarum  deportatum 
hospitio  cum  liberalitate  et  munificentia  tempore  Ludovici  Imperatoris  filii  L) 
Caroli  Calvi  suscipiens  ,  dédit  illi  ;  itnprimis  atrium  publicum  ,  sepulturam 
scilicet  advenarum  et  peregrinorum  ;  deinde  novem  mansos  subtus  Firmita- 
tem,  cum  prato  eisdem  mansis  contiguo.  Addidit  quoque  iis  villam  Cauzo- 
niacum  absque  alicujus  consuetudinis  exactione  et  redibitione ,  cum  Rcclesiis 
duabus  et  molendinis  totidem.  His  addimus  nostra  auctoritate  corroborando 
ea  ,  quae  contulerunt  Herlewinus  Comes  ,  Raynerus,  Hato,  Sybaldus  ,  We- 
nerannus  ,  Clarboldus,  Aldo  Vicecomes ,  Anscerus ,  Saleco,  Arnulfus  Comes  , 
Balduinus    Comes ,     Gonfridus ,     Benzelinus ,    Alfridus  ,     Hagano ,    Othegerus 


(a)  Monasteriolura  Ambianorum  ,  vulgô  Mons- 
teriolum  seu  Monsterolium  aJ  mare  (^Montreuil-sur- 
mer)  sic  dictum  est  à  Monasterio  primùm  exiguo, 
quod  in  honorem  B.  Mariae  ac  B.  Pétri  Apostolo- 
rum  Principis  ,  régnante  Theodorico  extruxerat  S. 
Salvius  in  jiag-o  Pontivo  ,  rexeratque  antequam 
ad  Episcopatuin  Ambianensem  promoveretur. 
Post  mortem  ibidem  sepultas,  S.  Salvii  de  Mo- 
nasteriolo  nomen  Monasterio  dédit.  Locum 
hune  primùm  Bragum  ,  deinde  à  S.  Salvii  Mo- 
nasterio Monasteriolum  dictum  Hadrianus  Vale- 
sius  coUigit  ex  festamento  Ansegisi  Abbatis  Fon- 
tanellensis.  Mabill.    Annal.   Bened.    Lib.  19.    n.  20. 

[b)  Hilgodus  isle  non  alius  est  sine  dubio  quàm 
Heligaudus  Cornes  et  Abbas  Centulensis ,  seu  S. 
Ricbarii  ,  ab  Hariulfo  (in  Chron.  Centul.  Lib.  3, 
Cap.  10)  laudatus  ,  uti  et  filius  ejus  et  in  Co- 
mitatu  successor  Herluinus  ,  qui  in  hoc  Diplo- 
mate Herlewinus  Comes  vocatur.  Ex  his  duo 
colligimus  :    unum ,   S.   Vingaloei  ,     seu    Guenga- 


loei  [s.  Guinolé)  Corpus  cum  aliis  è  Britannia, 
Monasterio  scilicet  Landvenecensi ,  Monstero- 
lium translatum  fuisse  principatu  Ludovici- 
Baldi ,  qui  in  illo  Diplomate  Imperatoris  no- 
mine donatur  ,  tametsi  nunquam  reverà  Irape- 
rator  fuerit  :  alterum ,  Ililgodum  Comitem  ^ 
qui  tune  teraporis,  id  est  anno  878  vivebat  , 
fundatoreni  saltem  secundarium  fuisse  S.  Salvii 
Monasterii,  cujus  palronus  cum  S.  Salvio  exinde 
habitus  est  S.  Wingaloeus.  Inter  ejus  loci  bene- 
factores  recensentur  praeter  Hilgodum  ,  Herlev?i- 
nus  ejus  filius,  Aldorus,  Arnulfus,  Balduinus 
et  Ingelrannus  ,  onines  Comités  Pontivcnses  ; 
necnon  Balduinus  Marchisus ,  scilicet  Flandriae 
Cornes.  Sed  prse  his  omnibus  eminent  Reges 
Hugo,  Roberlus,  Henricus.  Pcr  id  tempus  S. 
Salvii  Monasterio  praefuit  Gualterus  cognoniento 
Grimutio  ,  ex  Centulensi  Monasterio  assumtus. 
Id.    Annal.   Ben.    Lib.  58 ,  n.    47. 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 


575 


A  Qericus,  Balduinus  Marcbisus,  Ingerannus  Cornes,  Rodolfus ,  Landricus- 
Largus,  Hato,  Franiericus,  Hugo,  Walterus,  Herleboldus,  Quorum  pri- 
nius  Herlewinus  cornes  dédit  in  villa  Squira  Ecclesiam  unam  in  honore 
S.  Vedasti,  et  villam  quae  Longum-pratum  dicitur,  cum  silva  et  arabili  terra 
et  pratis  :  dédit  denique  villam  Silviniacum,  et  in  villa  Indei  mansi  mansum 
unum.  Denique  regali  astipulatione  siniiliter  ratum  esse  statuimus,  quod  Walo 
Vicecomes  Deo  devotus  homo  delegavit  praedicto  S.  Wingualoei  loco,  vide- 
licet  très  mansos  in  Brisciaco,  et  duos  in  villa  quœ  dicitur  Squira,  et  Eccle- 
siam unam  in  villa  quse  dicitur  Farnerias ,  et  ad  molendinum  aedificandum 
ai'eam  unam  in  aqua  quae  appellatur  Blenencia,  cum  tribus  mansionariis  * 
accolis  et  terra  arabili,  et  infra  munitionem  castri  Monsteroli *  duos  accolas; 
quibus  adjungimus  Raineri  munificentiam ,  scilicet  mansionarias  areas  duas 
et    dimidium    in  villa  qufe   dicitur    Diletas  ;  necnon  et  Hatonis  similiter  man- 

"  sionariam  unam  in  Vicomuso  ;  ac  similiter  Seibaldi  dono  assensum  pryebemus, 
et  ratum  esse  jubemus,  scilicet  in  Montenuiso  très  areas  mansionarias,  et  in 
Cathriaco  Ecclesiam  unam  cum  duobus  mansis,  et  in  villa  quse  dicitur  Cam- 
panis ,  campum  qui  aureus  vocatuf.  Inculcamus  insuper  Weneranni  dono 
très  scilicet  areas  mansionarias,  cum  duobus  viridariis  infra  munitionem 
castri  sitis  ;  adjunctis  insuper  bis  quae  Clai'boldus  dédit,  Belmeriacum  scilicet 
omnino  cum  duobus  molendinis  farinariis  et  Ecclesiâ.  Aldonis  denique 
donum  Vicecomitis  stipulando  firmamus ,  qui  dédit  medietatem  alodi  in 
villa  Squira,  et  S.  Albini  Ecclesiam  in  eadem  villa.  Et  deinceps  Ansceri  dono 
identidem  faventes  assentimus,  qui  dédit  in  villa  Curtae  XIIII  mansos  cum 
molendino,  silva,  pratis  et  terra  arabili  ;  quibus  adjecimus  Walberti  curtem 
à  Salecone  concessam  :  et  sicut  Arnulfi  comitis  donum  firmando  approbamus, 

C  per  quod  ea  quae  in  Freneqvilla  habebat,  suprà  memorato  loco  contulit  ;  ita 
dono  filii  ejus  favemus,  quo  Comitatum  ejusdem  villae  praedictœ  S.  Wingualoei 
dédit  Ecclesiae.  Alfridus  denique  dédit  mansos  duos  in  villa  Cormonte,  cum 
tribus  areis  mansionariis  à  Benzelino  in  Montiniaco  villa  collatis.  Haganonis 
dono  denique  non  minus  favemus,  qui  in  Albiniaco  très  mansos  cum  una 
Ecclesiâ,  et  molendino,  et  silva  ,  et  arabili  terra  ,  et  Othgerus  Clericus  dédit 
carnilen  lanistrarum  locos  très  ,  cum  duabus  mansionibus  ,  necnon  mansum 
unum  à  Balduino-Marchione  datum  ,  in  villa  Cauzoniaco  situm.  Rodulfi  de- 
nique, qui  legis  doctor  vocabatur ,  dono  favemus ,  qui  dédit  partem  suara 
unius  villae ,  Conceti  nomine  ,  tam  de  Ecclesiâ  quàm  de  caeteris  rébus  ad  eam 
respicientibus,  et  tertiam  partem  alterius  Ecclesiae,  villae  scilicet  quae  Adria- 
cus  dicitur,    cum   tribus   mansis  ,    terra   et    silva  et  terra   arabili  ;   et  tertiam 

D  partem  quindecim  salinarum  in  villa  quae  Rua  vocatur,  simul  cum  terra  ara- 
bili ;  et  tertiam  partem  scilicet  unius  Ecclesiae  in  villa  quae  dicitur  Ariona  , 
cum  tribus  mansis  et  arabili  terra.  Et  in  eadem  villa  Gonfridi  dono  assensum 
praebens  ,  qui  tantumdem  dédit,  silvam  insuper  ;  addidi  quoque  quae  in  villa 
Vertoimo  dédit  praedictus  Rodulphus ,  mansum  scilicet  unum  firmando  cor- 
roboramus  cum  tribus  salinariis  officinis  ,  cum  tertia  parte  Ecclesiae  S.  Albini 
et  ejusdem  villae.  Ingerannus  denique  piissimus  comes  hoc  quod  contulit  , 
ratum  sit  ;  decem  scilicet  et  octo  mansos  terrae  in  praedicta  scilicet  Squira , 
cum  arabili  terra  et  silva  ,  adjunctis  insuper  his  quae  Landricus-Largus  dédit, 
scilicet  quartam  partem  villae  Ethemontis ,  tam  de  Ecclesiâ  quàm  de  rébus 
ad  eam  respicientibus  ,  et  quartam  partem  alterius  villae  quae  Buyras  dicitur, 
et  quartam  partem  similiter  de  villa  quae  nuncupatur  Crassum-mansum.  Qui- 

E  bus  addimus  ea  quae  nuper  praedicto  loco  concessa  sunt  à  Hatone  ,  Eccle- 
siam villae  Hainnessendae  cum  tribus  mansis  in  eadem  villa  ,  et  à  Framerico 
in  Galamni  manso  tertiam  partem  tam  de  villa  quàm  de  molendino,  silva  et 
arabih  terra  ,  et  ]^2cclesiam.  Hermenfridus  quoque  ejus  filius  in  sancta  Maria 
villa  dédit  duos  mansos  cum  silva  et  arabili  terra  ;  item  duos  mansos  in  villa 
Tiliae,  unum  à  Hugone,  alterum  à  Waltero  datum  ;  et  in  villa,  quae  voca- 
tur Ascia,  mansum  unum.  Ad  ullimum  autem  dédit  Rainerus  miles  très 
mansos  in  Staplis ,  et  uhum  in  Botino.  Dédit  denique  Herenoldus  medieta- 
tem unius  molendini  in  villa  Lodic  *  et  terra  arabili ,  quantum  sufïîcit 
culturae  unius  carruscae.  Rogerus  itaque  suam  partem  dédit  in  villa  quae  Do- 
miniensis   dicitur ,   cum  molendino  et  terra   arabili  et  pratis  ;    et  ad   Frasnias 


duas  areas 


-      576         DIPLOMATA  HENRICI  1.  FRANCORUM  REGIS. 

similiter  snam  parteni  dédit.  Item  in  villa  ,  qnae  Tonil  vocatur ,  dederunt  A. 
Hildiardns  et  filiae  ejus  Hilensendis  et  Melina  très  mansos ,  et  similiter  de- 
derunt snam  partem  in  villa  quae  Alchonay  dicitur,  cum  molendino  et  terra 
arabili.  Haec  omnia,  quae  hactenus  sunt  prsedicto  loco  concessa,  vel  in  poste- 
rum  conferenda,  per  hoc  nostrae  auctoritatis  prgeceplum  rata  et  legaliter  asti- 
pulata  esse  jubemus,  et   sigilli  nostri  inipressione  signare  praecipimus. 

Actnm  Monsteroli   publiée  anno   Incarnati   Verbi    MXLII,    et   regnî  Henrici 
Régis  XI. 

Ego  Balduinus  Cancellarius  Régis  relegendo  subscripsi. 

XI. 

B 

inBihUoth.  Catalaunensem  S.  Pétri  Abbatiam  confirmât. 

Kegia. 

Ex  Schedis   D.   de   Gagnieres. 

An.  1043.     T^   nomine   sanctae  et   individuse  Trinitatis,   Henricus   misericordiâ   Del  Fran- 
A  coruni    Rex.     Qnidquid     locis    divino    cultui    mancipatis    pro    Dei    amore 
sanctorumque   ejus    reverentia    largiendo   conferiinus,  atque    collata    confirma- 
mus ,    profuturum     nobis    ad    instantis    vitae    curricula     transigenda    feliciùs  , 
atque  ad  regnum   nobis,  Christo   miserante,   à    quo   illud    credimus    nobis    fore 
coUatum ,   tutiùs    liberiùsque    ad  honorem    suae    sanctae    Ecclesiae,    nostramque 
ac    nostrorum    fidelitim   salutem    moderandum    ac    disponendum ,    necnon    ad 
perpétua     permanentis    prgemia    faciliùs     obtinenda ,    incunctanter    conlidimus.  C 
Noverit   igitur  sanctae  Matris  Ecclesiae ,    filiorum,    necnon  fidelium    nostrorum , 
tam   praesentium    quàm    futurorum     industria  ,    Rotgerum    (a)    venerabilem    san- 
ctae Cathalaunensium    Ecclesiae   Pontificem  ,  nobis    et    Reipublicae   nostri  regni 
admodum    fidelem  ,    nostrae    serenitatis    sublimitatem   adiisse ,   et  obnixè  postu- 
lasse,   quatenus    nostrae  auctoritatis    praecepto    firmaremus   Abbatiam    quandani 
in  honore  sancti  Pétri  Apostolorum  principis  ,  à   primitiva  ejusdem   urbis   Ec- 
clesia  fundatam  ,    et    à  beato   Memmio   viro   Apostolico  tune  temporis  sacra- 
tam,   qu.Te   exigente    necessitate    rébus  suis  jampridem   expoliata,    nunc  ab  eo- 
dem   Episcopo   pro   posse   reparatur  ,    et   rébus ,     quas   olim    amiserat  ,    jure 
forensi   redemptis ,    renovando    iterum    ditatur.     Cujus    supplicationibus    tara 
religiosis  et  devotis  assensum  praebentes,    statuimus  et   statutum  esse  volumus, 
ut  habeant  ipsi  fratres  perpetim  sine  inr|uietudine    quidquid   ad    praesens  viden-  D 
tur   hahere ,    seu    de    caetero   additum     fuerit    fidelium    largitione  :    in   eodem 
videlicet    loco ,    ubi  Tpraefata   fundata  est    Ecclesia  ,    Burgum    cum   appenditiis 
suis  ab  omni,  sicut  hactenus  fuerat^,   banno  (b)  Palatinae  potestatis  liberrimum  , 
etiam    cum   foragio  (c)  ;    Ecclesiam  sancti   Joannis    cum    dote  sua  ;    Ecclesiam 
sancti    Alpini  positam    intra   mœnia   jam  dictae   urbis  ,    cum  adjacentibus  man- 
suris ,    fornace    etiam  ,    theloneoque    in    atrio    ejusdem     Ecclesiae    venumdatae 
mercis ,   et  reliqua  dote  ;    Ecclesiam   sancti   Gerniani   in   eadem    urbe   positam 
cum  dote  sua  ;    molendina  tria  infra    civitatem  ,    sinistrâ  ab  ortu    urbe   egre- 
dientibus  in   valle  sanctae  Mariae    parteni    non    modicani    suburbii    versus    ean- 
dem  Ecclesiam  porrecti  ;    altare  sancti    Martini  non    longé    à    mœnibus    urbis 

(a)   Catalaunensem     Ecclesiam     ab     anno     1011  jam    approbata    à  patrc  suo  oontirmat^    necnon    et 

regere   ccepit    Rotgerius    I     Episcopiis,   qui    subur-  ([naedani     alia      Abbatiae     post     Robertum     addita. 

banam     Abbatiam    seu    Ecclesiam   S.     Petri     rébus  rid.  quid  de  Rogerio  dicatur   sup.  pag.  1 1 . 

suis    expoliatam   ,     in    Monasterium     convertit  ,    ut  (i)    Bannum    trino    jiotissimùm    significatu    apud 

legitur   in    Diplomate     Roberti    Régis  ,     qui     Epis-  scriptores   accipitur  ,    et    in    veteribus    tabulis  :    1  y 

copi    Concilium     approbavit     anno     1028.     Diplo-  Pro     cdicto   publico;    2,    pro   muleta  judiciaria  ;  3, 

ma    Roberti  extat    in    Tom.    X,    pag.    619.    Ad    id  pro    disirictu    ac   jurisdictione.    Hoc    ultimo   sensu, 

operis    usus  est    Rotgerius   indiutria   et    labore   Ri-  videtur    hîc    Henricus     Rex     Burgum     illum   banno 

chardi  Abbatis    Virdunensis,    qui  fratres  cum  libr'is  Palatincc  poteslatus    liberrimum    pronuntiare  :  ita  lit 

et   uruanienlLi    ex    suo    Monasierio     istuc    deduxit.  Comités     Gampaniae    Palatini    non    polestatem     ha- 

et  ,    quoad     vixit,    per     se    S.    Petri    Monasterium  béant     aniplius    mulctani    et    proscriptionem    bono- 

rexit,    cujus      dcdicatio  anno     1034    facta     legitur  rum     hujus     Abbalia:     indii:endi  ,    vel     bannum    in 

in    Clironico    S      Pelri    Catalaunensis  ,     in    quo    ad  ipsain  proraulgandi. 

annum    1042    habetur  :     Dormitio  Rolgeri   Episcopi  (c)    Foragium      est  jus   Domino"    feudi     compe- 

fundalorif /luj us  loci  :  Cui  Rotgerus  II  successil.  Apixd  tens     pro   pretio     imposito   vino    quod  à  Taberna- 

Labb.  Bibliol.  nov.  Mss.  Tom.  /,  pag.   296   Ad  Rot-  riis  et  Cauponibus  distrahitur, 
gerii   H     supplicationeni    hoc    Diplomate     Henricus 

positum  ; 


DIPLOMATA  HENRICI  1.  FRANCORUM  REGIS.         577 

A  posituiTi  ;  captiirani  pisciuni  à  Bertriti-corte  ad  Matosgani  iisque  ;  trans  Ma- 
ternœ  fliimen  Bertriti-cortem  cum  terris ,  exitibus  ,  aquis,  pratis  ;  villani  , 
quœdicitur  vêtus  sancti  Martini,  cuni  Ecclesia,  terris,  appenditiis  ,  pratis,  exi- 
tibus, captnris  pisciuni  tuni  Maternoe,  tuni  Blesse  ;  altare  de  villa  Reccia  ;  altare 
de  Somrnoviduta  ;  altare  de  Lombrau  ,  altare  de  Sclaron,  altare  de  Solengis, 
altare  de  Mairie  ;  Giserdi-corte  mansum  unum  cum  faniilia  et  niolendini 
parte  diniidiâ  ;  Ausorum  corte  mansum  unum  ;  Wavoreio  villœ  medietatem 
ex  integro  ;  Copa  terras  decem  (  «  )  ;  Criciaco  mansos  sex  et  dimidium  ;  Satu- 
reiaco  mansum  unum  ;  Scureiaco  mansos  duos  ;  apud  Mansionile  juxta  san- 
ctum  Memmium  dimidium  mansum  ;  Fassineriis  mansum  unum  ;  apud  villani 
Vitriacum  mansum  unum  ;  apud  Pontionem  mansum  unum  ;  Arseio  mansum 
unum   cum    vineis  ;    apud  villani   quae  vocatur  Eurod,    mansum     unum  ,   nec- 

B  non  et  fundum  in  viculo  Visneel  nomine  situm.  Praeterea  alia  multa  ,  quae 
quomodocumque  nominari  possunt  ,  ad  ipsum  locum  pertinentia  per  liane 
nostram  regalem  paginam  eidem  Ecclesiae  firmamus  et  corroboramus  :  et  ut 
haec  nostrae  ingenuitatis  auctoritas  recta  et  stabilis  omni  posthàc  permaneat 
tempore  ,  hoc  regale  prseceptum  inde  conscriptum  manu  propria  confirman- 
tes, sigilli  nostri  impressionejussimus  insigniri. 

Actum  Lauduni  publiée   anno   Incarnati  Verbi   MXLIII ,     et  regni   Henric 
Régis  XII. 

Ego  Balduinus  Ganeellarius  relegendo  subscribsi. 

XII. 


C  Monasterium  Fossatense  (  t  )  ab  exactionibus  libérât. 

Apud  Gérard.  Dubois,  Tom.   I.  Hist.  Ecclesiœ  Paris,  pag.  658. 

IN  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis  Patris  et  Filii  et  Spiritûs  sancti, 
Henricus  l^ei  ordinante  providentiâ  Francorum  Rex.  Praedecessores  nostri 
priscis  temporibus  litteris  commendare  ,  et  posterorum  solertiae  decreverunt 
notificare  quidquid  à  fidelibus  in  sancta  et  catholica  Ecclesia  exhibitum  ,  ne 
refrigescente  caritate  ,  et  abundante  nequitia  ,  ut  Scriptura  testatur  ,  raptores 
ac  iniqui  pervasores  occasionem  invadendi  et  subripiendi  possint  invenire 
ea  ,  quae  eadem  mater  Ecclesia  jamdudu^n  sibi  tradita  cœpit  possidere.  Ideô 
ergo   haec  dicimus,   quôd     notum   fieri  volumus   cunctis  Christum  credentibus  , 

D  venerabilem  Gunterium  Fossatensis  Ecclesiae  Abbatem  ad  nos  accessisse  ,  et 
de  quodaui  nostro  milite  ,  nomine  Nivardo  ,  graviter  conquestum  esse.  Dice- 
bat  enim  Abbas  se  in  pago  Parisiensi  quandam  liabere  et  possidere  villani, 
nomine  Equatam  ,  in  finibus  silvae  Aquilinae  silam  ,  quam  olim  suo  in  tempore 
Carolus  Fossatensi  Ecclesiae  tradiderat ,  ac  perpetualiter  possidendam  cum 
omnibus  ,  quae  ad  praedictam  villam  pertinent  ,  silva  scilicet  ,  prato  ,  aqua  et 
terra  arabili  ,  hospitibus ,  et  Ecclesia  in  honore  beati  Pétri  Apostoli  conse- 
crata  ,  placida  mente  ,  pioque  corde  contulerat  ,  quam  utique  villam  prae- 
fatus  miles  sub  velamine  tuitionis  ,  velut  iniquissimus  praedo  atterebat  ,  cre- 
berrimè  illiç  moram  faciendo  ,  et  venatum  iens  et  rediens  ,  colonis  pauperi- 
bus  ibidem  commorantibus  multa  et  gravia  mala  inferebat.  Nos  vero  ab 
eodem  Abbate  talia   audientes,     simulque  rectum   Ecclesiae  considérantes ,    diem 

E  rectitudinis  ei  statnimus  ,  praefatumque  militem ,  ut  in  die  nominata  ante  nos 
verbis  Abbatis  astaret  Parisius  paratus  respondere  ,  monuimus  :  cùmc|ue  die 
statuta  ante  nos  venissent  ,  jam  dictus  Abbas  clamorem  inferendo  ,  et  suae 
Ecclesiae  rectum  ostendendo ,  coram  Optimatibus  nostris  narravit  ,  et  illatas 
sibi   à   Nivardo    injurias  viva    voce   et  aperta   ratione   cunctis    astantibus    niani 


Ex  Cliartu- 
lariohujusMo- 

iiast. 


An.    1043. 


[a]  In  ])r£ecepto  Roberti  'foin.  X,  |ia{j.  619  . 
C»pa  terras  denarios  in  ccnsu  perxolterites  XL.  Apud 
Carolum  Rapine  ,  qui  idem  l*ra;tej)luin  Ilenrici 
edidit  in  Anrialibus  Eccl.  Dioeccsis  (atalaun.  p. 
219  Copa  terras  et  denarios  in  sensu  persolventes  io- 
lidos  decem. 

(b)  Gunlerius  Abhas  apud  llenricum  Regein 
conqneritur     quôd    Nivardus  quidam  ,    sub     spccie 

Tome  XI. 


advocationis  et  tuitionis  ,  homines  Villae  ALqui- 
tie,  in  silva  Aquilana  {jvcliné)  sit*,  quam  Ca- 
robis  Rex  Fossatensi  Ecclesiae  contulerat  ,  ini- 
quis  exactionibus  divcxaret.  Cilatus  ad  Régis 
praesentiam  Nivardus  ,  niodico  avenae  stipendie 
contentus  esse  jubetur.  Mabill.  Jnnal.  Btned.  Lib 
58,  n.  55. 

Dddd 


578 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 


festavit  ;  qui  verbis  non  valens  Abhatis  resistere  ,  omnium  judicio  proce-  A 
rum  confusus  reticuit ,  reumque  se  proclamans  pro  rébus  Ecclesiae  à  se  malè 
tractatis ,  nostro  regali  judicio  rectum  in  manu  Abbatis  posuit.  Abbas  igitur 
manibus  duoruni  clientum  coram  omnibus  sacramento'  probavit  ,  quod  tutor 
villse  jam  dictae  in  eajure  non  débet  capere  ,  nisi  unum  avense  sextarium  de 
arpennis  ,  in  quibus  hospites  hospitautur.  Ceteri  verô  arpenni  à  domibus 
renioti ,  niliil  aliud  reddunt  tutori  nisi  minam  avenœ.  Si  autem  cultor  ar- 
penni defuerit,  et  arpennus  in  f'eodum  beati  Pétri  redierit,  tutor  in  eo  nihil 
capiet  ,  usquequo  cultor  redeat  ,  et  arpennum  à  ministro  Abbatis  recipiat  : 
nullani  igitur  aliain  consuetudinem  ,  excepta  venatione  ,  in  omni  terra 
sancti  Pétri  tutor  débet  rite  babere.  Si  vero  aliquis  hospitum  ibi  morantium 
contra  Abbatem  vel  ejus  ministrum  rebellis  fuerit ,  tutor  ille  ad  justitiam  et 
rectitudinem  injuriosum  illum  ad  curiam  Abbatis  aut  ejus  ministri  débet  ad-  B 
ducere  ,  et  pro  foris-facto  ille  quartain  partera  justitise  débet  recipere.  Hoc 
itaque  sic  in  curia  nostra  probatum  et  definitum  est  coram  multitudine  pro- 
cerum  ac  militum  atque  clientum.  qui  unanimiter  nos  precati  sunt  super  id 
nostros  apices  fieri ,  eorumque  nomina  ad  perpetuum  emorialem  subscribi. 
Ut  autem  haec  defmitio  seu  probatio  perpetuum  per  cuncta  aevi  tempora 
obtineat  vigorem ,  manu  nostra  firmavimus,  ac  sigilli  nostri  impressione  in- 
signiri  jussimus. 

.  Signum  Henrici  Francorum  Régis.  Signum  Mainardi  Senonensis  Archie- 
piscopi.  Signum  Imberti  Episcopi  Parisiensis.  Signum  Frollandi  Episcopi 
Silvanectensis.  Signum  Rodolfi  Comitis.  Signum  Guilelmij  Corboilensis  Co- 
mitis.  Signum  Yvonis  Comitis  Bellomontis.  Signum  Nanterii  Vicecomitis. 
Signum  Guilelmi  Comitis  de  Goms.  Signum  Balduini  Conestabilis.  Signum  G 
IngenuUi  Buticularii. 

Actum  Parisius  civitate  in  aula  Régis ,  anno  Incarnationis  Dominicae 
MXLIII.  Indict.  XI.  sub  XIII.  Calend.  Junii  ,  anno  verô  Henrici  Régis 
gloriiosi  XII. 

Bauduinus  Cancellarius  relegit  etsubscripsit. 

XII. 


Clrca  an. 
1045. 


D 


Imberto  Parisiensi  Episcopo,  et  Canonicis  ejusdem  Ecclesiae 

pltires  Ecciesias  in  suburbio  Parisiensi  sitas  concedit. 

Apud  Brolium  in  Antiquitatibus  Parisiacis,  p. '221. 

Reperitur     Tn  nominc  sanctBB  et   individuae  Trinitatis  ,   amen.   Ego  Henricus   Francorum 
apud  Gerar-  J^  ]{q^  ^   (.{un  in   exhibitionc  temporalium   rerum   quas  humanaj  religio    divino 
ihst    Ecciea!  cultui   famulando ,   locis   sanctorum      et    congregationibus    fidelium     ex    devo- 
Paris.Tom.  I,  tionc   animi   largitur ,  tam  praesentis    quàm     perpetuae    vitœ  ,    ut    jam    pridem 
pag.  644.       niultis  expertum  est  indiciis  ,   solatium   adquiratur  ,  saluberrimus  valde  et   om- 
nibus   imitabilis.  est    fructus   primitivae    virtutis  ,   scilicet    per  quam  et    mundi 
prosperatur    tranquillitas  ,    et    fœlici     remuneratione  seterna    succedit  fœlicitas. 
Noverit  ergo  posteritas  omnium  sanctae  Matris   Ecclesiae  fidelium   et  nostrorum  , 
*  f.  quidem  quod  quidam  *    Imbertus    Parisiensis    Ecclesiae    Episcopus  ,    nostrae  serenitatis 

adierit  praesentiam  ,  rogans  et  obnixè  postulans  ,  ut  quasdam  Ecciesias  in  E 
suburbio  Parisiacensi  nostrae  potestatist  eantecessorum  nostrorum  antiquitùs 
mancipatas  ,  sancti  Stephani  scilicet,  Juliani  Martyris,  Severini  Solitarii  , 
necnon  et  sancti  Bacchii  ,  quarum  quaedam  olim  Abbatiarum  dignitate  subli- 
matae  erant ,  et  ideô  receptaculum  et  stationem  congregationi  Canonicorum 
praebentes  sanctae  Mariae  ;  sed  propter  regni  perturbationem  rébus  concessis 
spoliatae ,  solitudini  vacantes,  parvum  aut  nullum  antiquae  possessionis  reti- 
nuerunt  statum ,  praedictae  congregationi  concederemus.  Sed  quia  apud  nos 
pro  suis  meritis  praedictus  Episcopus  erat  magnus  ,  ejus  voluntati  nolentes 
aliquid  derogare ,  concessim  us  ejus  petitioni  praedicta  loca  regali  praecepto 
et  liberalitate  ,  eo  pacto  et  conditione ,  ut  quandiu  Giraldus  Clericus  earum 
possessor    vixerit  ,    sine  inquietudine  assensum  Canonicorum   totius   congrega- 


DIPLOMATA  IIENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 


579 


tionis  teneat,  et  post  excessum  usibus  Cnnonicoruni  sine  reclarnatione 
mancipentur  :  et  ibi  pro  reiiiedio  animae  nieae  vel  parentum  meorum  Canonici 
aggregentur,  qui  pro  statu  et  incolumitate  regni  nostri  exorantes  ad  utrumque 
sutticiant,  scilicet  et  ad  stationein  more  solito  reddendam  Ecclesiae  et  ad 
serviendum  canouioè  valeant  cominuniter  degere  (a). 


XIV. 


B 


Ecclesiae  B.  Mariae  Stainpensis  *   Castri   concessa  confirmât. 

Ex  Antiquitatihus  Civitat.  et  Dticatùs  Stamp.  Autore 
Basilio  Fleureau  ,  pag.   292. 


*  Estampes 
An.  1046. 


IN  iiomine  sanctae  et  individuai  Trinitatis.  Ego  Henricus  Francorum  Rex. 
Cixm  in  exhibitione  teniporalium  rerum,  quae  humaiia  religio ,  divino  cultui 
famulando,  locis  sanctis  et  eongregationibus  fidelium  ,  ex  devotione  animi 
largitur,  tain  prœsentis,  quàm  perpetuse  vitœ  ,  ut  jam  pridem  niultis  expertum 
est  indiciis ,  solatium  acquiratur  :  saluberrimus  valde  ,  et  omnibus  immuta- 
bilis  est  hic  fructus  primitivae  virtutis,  scilicet  charitatis,  per  quam  ,  et  per 
mundi  spatia  tranquillitas,  et  fœlici  remuneratione  aeterna  succedit  fbelicitas. 
Noverit  ergo  omnium  sanctœ  Matris  Ecclesiae  fidelium ,  et  nostrorum  solers 
curiositas,  quod  devotè  accessit  ad  nostrae  serenitatis  praesentiam  communis 
assensus     sanctae   Mariae    Stampensis   Castri,  postulans,  et  obnixè  obsecrans  no- 

C  strae  auctoritatis  praecepto  firmari  ea  quae  Herchembaldus  Praepositus  et  plures 
alii,  annuente,  vel  potius  fa  vente  bonae  memoriae  genitore  nostro  Roberto, 
pra?dicto  loco  concesserant.  Sunt  autem  quae  annotari  petierunt  haec,  vicus 
qui  dicitur  Canisculus  cum  omnibus  dependentiis  sine  ulla  redhibitione  , 
precariam  unam  in  terra  sanctae  Crucis  cum  omnibus  consuetudinibus ,  sub 
censu  quinque  solidorum  ;  sepultura  Stampensis  Castri ,  et  totius  suburbii  , 
cum  Ecclesia  sancti  Basilii  à  molendino  Senauni  usque  ad  vêtus  aedificium  (b) 
Brunichildis,  et  usque  ad  ripam  *  Juinae  ;  molendinum  unum  cum  hospitibus,  'JuLmeou 
cum  omni  consuetudine  ad  nos  pertinentibus  in  suburbio  ;  oblationes  altaris  -^"""^ 
sanctae  Mariae  per  totum  annum,  excepta  Assumptione  sanctae  Mariae  ,  Al- 
lodum  quod  dicitur  Magnervallo  et  Frotmunvillario  cum  omnibus  consuetu- 
dinibus ,    et     unum     alodum    dicitur  Ausunvillario,     ex     beneficio      Teudonis 

JD  militis,   cum   onnii    consuetudine,   et     unum  alodum    in    terra  ,    quae       dicitur 

Alba  terra  *  cum    duobus  hospitibus,  et  cum    omni   consuetudine  et  precariam       •  Aubtene 
unam   in    villa    quae  dicitur    Nuarevieris,   cum     omnibus   consuetudinibus    sub 
censu  duodecim    denariorum  ;  et  alodum    in  villa  quae    dicitur   Mauriniacus,   et 
duos  molendinos  in  Biervilla   sub   censu   decem   solidorum  ,  qui  census  de  fisco 


(a)  Hsec  Charta  caret  calculo,  qui  annum 
annolet  ;  non  tamen  idcô  rcjicienda  est,  eâ  jjrœ- 
sertim  ralione ,  quod  memorct  nonnullas  Ec- 
clesias,  quae  Abbatiarum  ollm  gaudebant  nomi- 
ne,  quae(jue,  dum  Normanni  sœvirent  ,  spoliatae 
possessionibus ,  et  à  Monachis  desertae  jacebant. 
Meminil  inprimis  Basilicae  S.  Stcphani  ,  qu* 
suburbana  erat  teinpore  Henrici  Kegis,  quaeque 
fuit  Basilica  S.  Stepliani  de  gressibus,  ubi  modo 
coUegium  est  Canoiiicorum.  In  ea  Cliarta  ha- 
betur  quoque  memoria  Ecclesiae  S.  Juliaui  mar- 
tyris,  (|uae  suburbana  etiara  fuit.  Memoratur  et 
Ecclesia  S.  Sevnrini  :  porrô  constat  duos  olim 
inprimis  Scverinos  Parisiis  notos  fuisse  ,  allerura, 
qui  Chlodoveum  aegrum  curavit,  atque  adcô  , 
qui  sub  ejus  vixit  principatu,  quique  apud  Cas- 
trum  Nantonis  è  vit;!  decessit  ;  hujus  memoria 
recolitur  in  Basilica  S.  Severini  :  alterum  ,  qui 
tempore  Childeberti  reclusus  in  suburbanis  Lu- 
teliae  vixit,  quique  S.  Chlodoaldura  sanctis  ins- 
tituit  documcntis  ,  cujus  sanctum  Corpus  in 
Ecclesia  S.  Mariae  inter  sanctas  reliquias  habetur, 
huncquc  coli  in  Basilica  S.  Severini  Valesius 
existimavit  :  quia  legebat  apud  Usuardum  in 
Martyrologio,   Nono    Catend.    Decemb.    Parisiis  de- 


positio  S.  Severini  Monachi  et  Solitarii  :  legebat 
quoque  in  literis  Henrici  Régis  esse  Basilicaru 
S.  Severini  Solitarii.  Forsan  labcntibus  tempo- 
ribus  inconsultô  alter  pro  altero  habitus  est  in 
honore.  In  Chartulario  Ecclesiae  Parisiensis  Pres- 
byter  S.  Stepliani  ,  et  .Presbytcr  S.  Juliani  , 
Presbyteri  Cardinales  dicuntur  :  Presbyter  verô 
S.  Severini  Archipresbyter  et  bodic  dicitur.  De 
Basilica  vero  S.  Baccliii  nihil  babeo  quod  dicam , 
ait  Gerardus  à  Bosco,  seu  memoria  illius  Basi- 
licae intercidit,  seu  immutatum  noinen  est  Ba- 
silicae. Si  quis  hic  conjecturae  locus  sit,  crcderem 
libenter  de  Basilica  S.  Benedicti  hic  agi.  Ge- 
rardus Dubois  Hist.  Eccl.  Paris.  Tom.  I,  pag'.  64.'î. 

[b)  Sub  extreraa  Arenularum  Planitiei  (  ta 
Plaine  des  Sablons)  parte  videntur  adhuc  rudera 
veteris  aedificii  et  ïurris  Brunechildu  vulgô  dictae, 
à  percelebri  Reginâ  filiâ  Athanagildi  Tisigotb. 
Régis  ,  atque  uxore  SIgiberti  I  Metaruin  seu 
Auslras.  Régis.  Fert  populorum  traditio  à  Bru- 
nccbilde  locuin  hune  fuisse  occupatum.  Utri'im 
ab  ipsa  construotura  ,  ignoralur.  Monumenta 
nonnulla,  Romanorum  opus  innuunt.  Fleureau 
Antiquit.  Stamp.   Cap.  9  ,  pag.  16. 


Ddddij 


580         DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

regali  Stainpensi,  donante  Roberto  Rej^e,  ad  opus  Ecclesiae  persolvitiir  ;  ^ 
in  sarcleis  diinidium  niolendinum  in  vadimonio  trium  unciarum  auri  et  40 
solidorum,  et  de  culturis  Régis  ,  quae  supra  Stampas  (a)  vetulas  sunt  ,  décimas; 
et  juxta  niolendinum  nostrum  in  suburbio  vineam  unam,  cum  duobus  hos- 
pitibus,  censu  quinque  solidorum  ;  subtùs  Castrum  Stampense  vinese  arpen- 
tum  et  dimidium  qnod  solvit  XIV  denarios,  et  unum  alodum  apud  man- 
sum  Bavonis  quod  dédit  Adeladis  filia  Benzelini  propter  sepulturam  ejus, 
et  aliud  alodum  quod  dédit  supradicta  Adelardis,  post  excessum  ejus,  et 
•  fort.  Pr*-  domum  sitam  in  villa,  quse  dicitur  Roureia  :  et  ne  *  propositus  Stamparum, 
positu».  ^^j  gjjqyjj  aiia  persona    audeat   aliquid    invadere,     vel    accipere     in     domibus 

Canonicorum,  et  ne  hospitantur  Canonici  ullo  modo.  Si  autem  in  posterum 
alicui  personae  locus  concederetur  ad  custodiendum  ;  ne  ejus  Praelatio  Cano- 
nicis  obesse  posset,  omnia  ministeria  Ecclesiae  Canonicorum  potestati,  et  vo-  B 
luntati  concedimus  :  et  ne  discutiatur  causa  Canonicorum  judicio  alicujus 
personae  saecularisj  nisi  tantum  Régis  judicio,  aut  praecentoris,  ciim  com- 
niittetur  ille  locus  ad  custodiendum.  Haec  suprà  annotata  ,  et  exarata,  quae 
hacteniis  sunt  concessa,  et  quae  modo,  Domino  donante,  concedenda  regali 
praecepto  concedimus  ,  et  nostra  auctoritate  adstipulando  corroboramus,  eo 
pacto,  ut  si  quis  legem  dissimulando,  vel  negligendo,  haec  violare  tenta- 
verit,  conatus  illius  omninô  fiustretur,  et  fiseo  regali  centum  librae  auri 
persolvantur. 

Actum    Compendii  ,     MXLVl    anno   Incarnati      Verbi,   regnique      Henrici 
Régis  XVI. 

Ego  Baldovinus  Cancellarius  relegendo  subscripsi. 

XV.  c 

Ex  chartario         Placitum  habct  pro  Cœnobio  S.  Medardi  adversùs  Rotbertum 
5.  Medardi.  CodlcJacensem. 

A'pud  Mabill.  de  re  Dipîom.  pag.   584. 

An.  J0.i7.  T^o  usque  inolitum  humanitatis  vitium  videmus  profusum  ,  ut  principale 
XJ  quod  est  naturae  suis  quodammodo  nebulis  obfuscet,  et  abjectâ  pietate 
simplicitatis ,  girum  laboris  delectabiliter  sub  jugo  cui  se  sponte  supposait, 
portet.  Unde  necessario  testimoniis  eget  simplicitas  rara  fulciri  ,  quoniam 
nequit  aliter  humanae  malitiae  multiplicata  versutia  vinci.  Hac  de  causa 
Raynoldi    (h)   Abbatis  sancti  Medardi  et  Rotberti  (c)    de   Codiciaco    altercatio  j) 

(a)    Pars   urbis    versus    Aurelian.    respiciens  ,    in  B.     Mariae    fundatorein  :     at    saltem      benefactorem 

qua   constructa     S.      Martini      Ecclesia  ,       quaeque  fuisse    praecipuum     coUigitur    ex   lioc    Henrici      Di- 

ideô    Burgus    S.    Martini    rocatur,     Stampce   vetuUe  plomate. 

seu    veteres    dltitur    ab    annis  600,    et    distinguitur  [b)     Reinoldus  ,     seu      Rainaldus     S.      Medardi 

à    noYis    Stanipis  ,    quae    Castrum    Stampense.   Ejus  Suessionensis      Abbas,     de   quo    agitur,    pag.     367 

distinctionis     ratio     inde   peti    débet,    quôd      vêle-  huj.    vol.    In  Synodo  Reniensi,     an.    1049^  simoniae 

ribus    Stampis  ,     ubi    S.     Martini    Abbatia  ,     oliin  insiinulatus    Rainaldus,    ipse    sibi    conscius,  è    Sy- 

Canonicalis ,    nunc      Prioratus      Mauriniaco      sub-  nodo     se     subduxit  ,    ob    idque     excommunication! 

jectus  ,     à     priscis    temporibus   ad  hoc  usque    tem-  suppositus.    Posteà     sui    purgandi     causa      Romani 

pus     consistit,     novae    subindè      sedes     accesserint ,  abs(iue    Régis    permissu     profectus,      Abbatiâ     pri- 

quae   à     vetere   opido    mûris     disparatae,    quasi    no-  vatur     Abbas    deinceps  restitutus  an.    1063,    à   Pe- 

vum      opidum     constltuerunt  ,      in      quo     Ecclesia  tro-Damiani  ,     Legato     in     Gallias  ,      iterùm      ex- 

coUegiata     et     parochialis     B.     Marlae     cum     Régis  communicatus.     Hinc    Monachi    alii    ad    Romanum 

])alalio    sita    est     Praeter      Gregorium     ïuron.      et  Poiitificeni      scribunt  ,     alii     ipsum     adeunt.     Petrl 

Fredegarium  ,      Stampensem      p«gum       Capitularia  sententiam     probavit   Alexander    II    ;     sed     nihilo- 

saepè     notant  :     at    ejus  loci  Palatium  seu    Castrum  minus    Rainaldus,    potcntium    quorumdain      fultus 

nemo    ante    Helgaldum    nominat  :      quo        auctore  favore,    in    Abbatia   perstitit    usque    ad  annum   cir- 

discinius      Constantiam  ,     Roberti    Régis     uxorem,  citer    1076,    quo     ferè    terapore     decessit.      Mabill. 

Stampis  Palatium     nobile    construxisse  ,    ubi     Ro-  Amial.  Ben.    Lib.  59,  n.  67. 

bertus  Monasterium  S.    Marier   in  Stampensi  Castro.,  (c)     PraeiJOtentissimus       miles     Robertus    injustas 

atque    Ecclesiam    in    Palatio    aedificavit.     In     Stam-  consuetudiaes   à  Villis     S.  Medardi    Abbatiaj     Sues- 

pensi   Palatio  degebat    Robertus    anno    1030  ,    quo  sionensi      subjcclis      extorquebat.       Quod     gravatè 

tempore    regium     praeceptum    Adraldo    Abbati   Mo-  ferens    Rainoldus   Abbas,    eum     pertraxit     in      ju- 

nasterii   S.    Fincentii  et  S.  Germani  in  suburbio  Pa-  dicium      liei.rici     Régis,    qui     lune    apud    Caucia- 

risïacœ  urbis   siti  concessit.   A  Regia  manu    transiit  cum   ad     Axonam     {  l'Abne  )     fluvium     residebat. 

ad    Comités      et     Vicecomiles      Stampense      doini-  Illic   in    audicntia    Régis    constitutus  Robertus    co- 

nium.    Pleure.aii    ibid   Cap.   2j    pag.    3,    23    et  24.  ram    Episcopis    et    Abbatibus     ac    nobilibus    multis, 

Mabill.  lie  re  Diplom.  Lib.  4,  n    130.  Juxta  Fleureau  iniquis      illis       consuetudinibus     cedere       compel- 

p.  290,  non  ita  constat  Robertum  Regem  Ecclesiae  litur.  Id. 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS.        581 

A  longa  in  praesentiam  usque  Henrici  invictissimi  Régis  Francorum  perducta , 
ejus  est  jiisto  judicio  et  regali  auctoritate  finita.  De  pluribiis  quae  tyranni<;â 
vi  facere  injuste  valebat  in  Ahbatia  ,  Regeque  jubente  res  eadeni  ratio  finitae 
altercationis  his  conclusa  et  firmata  est  litteris  ad  testinionium  veritatis  ,  ne 
ultra  praedictus  miles  vel  ejus  posteritas  in  aliquo  subinurniuret  :  (juemad- 
niodum  sîepissimè  super  Ecclesias  insatiabilis  cupido  mortaliuni  facere  solet. 
Notum  sit  ergo  omnibus  sanctœ  Dei  Ecclesiae  filiis  et  fidelibus ,  tam  futuris 
quàiii  praesentibus  ,  quoniam  Rainaklus  gratiâ  Dei  constitutus  Abbas  cœno- 
bii  ,  quod  prteter  mœnia  Suessionioœ  urbis  fundatum  est  in  honore  sancti 
Medardi  ,  magna  necessitate  oompulsus  ,  Henricum  Regem  adiit  in  Ab- 
batia  sancti  Stephani  in  loco  qui  d'citur  («)  Codiciacus  ,  corani  Episcopis 
et    Abbatibus  ac  nobilibus    multis  qui  infrà  notati    sunt  ,    adstipulandae    causa 

B  veritatis  ;  et  supra  Rotbertum  pro  custumis  quamplurimis ,  contra  jus  et  fas 
in  eadeni  Abbatia  scilicet  ab  ipso  levatis  ,  querimonias  intulit  auribus 
piissimi  Régis.  AfFuit  ille  regiâ  coactus  praeceptione,  et  qu;e  injuste  praesuinp- 
serat  et  levaverat ,  licet  diù  frustra  nitens  defendere  ,  tandem  tam  jussu  po- 
tentissimi  Principis  ,  cjuàm  praesentitim  ratione  firmissima  nobilium  victus , 
id  solum  quod  infrà  subscripsimus,  in  Abbatia  sibi  deberi  ,  de  praeteritis  pœ- 
nitens  compulsus  annuit.  Si  Al)bati  aut  ministris  ejus  de  hominibus  forensi- 
bus ,  sicuti  de  ledis  aut  aliis  tortitudinibus  ,  quispiam  potentum  aut  vi(;ino- 
rum  aliquid  fecerit  injustum ,  et  Abbas  aut  ministri  ejus  per  se  poterunt 
liabere  et  recipere  rectum  ,  in  hoc  non  Rotbertus  neque  posteri  ejus  nihil 
clamandum  habebunt.  Si  autem  Abbati  aut  ministris  ejus  ad  obtinendam 
justitiani  defecerit    virtus,    et    ob   hoc  ipse  Rotbertus  aut  posteri  ejus  ab  Abbate 

r  aut  ministris  ipsius  moniti  fuerint  et  invitati  ad  faciendani  defensionem  ;  si 
per  eos  justitiam  receperint  ,  tune  ex  justitia  ,  quam  vnlgo  vocant  legem  , 
tertiam  tantiiin  habebunt  partem.  Quia  igitur  de  justis  et  injustis  custumis  ad 
hanc  solam  multorum  testimoniis  recognoscens  est  adductus  ;  idoneorum 
testiura  nomina  ,  quibus  praesentibus  id  actum  est  et  firmatum  ,  hîc  inferiùs 
signa vimus,  ne  (quod  posthac  nunquam  fieri  credimus)  ad  amplius  requiren- 
dum  vel  ipse  respirare  audeat  ,  vel  suorum  aliquis  posterorum.  f.t  ne  ulteriùs 
fieret ,  jussu  Régis  inpraesentiarum  omnes  Episcopi  qui  subscripti  sunt ,  ana- 
thematizaverunt,  quod  Rex  propria  manu  firmavit  atque  sigillo  regiae  aucto- 
ritatis  consignari  fëcit. 

Signum     Widonis     Renioruni     Archiepiscopi.     Signum     Beraldi     Suessorum 
Episcopi.   Signum    Walteri    Meldensiuin    Episcopi.    Signum    Gibuini     Laudu- 

Q  nensis  Episcopi.    Signum   Dragonis   *    Belvacensium    Episcopi.    Signum    Rogeri     •«/. Drogo- 
Catalaunensis    Episcopi.    Signum    Frolaudi   *    Silvanectensis     Episcopi.    Signum  "'^ 
Rainaldi     Comitis.    Signum    Guidonis    filii    ejus.    Signum      Drogonis.    Signum  *."'•  Jf^rotan- 

(a)    Codiciacus     seu     Cauciacuin  ,     vulgô  Choi'if,  Cociaceiisem   Robert!     filiuin    vel    heredem.   à    Bal- 

in     Noviomensi     quidein    pago,     sed  diœcesi  Sues-  daino    Marchione    Flandrensi,     Pliilippi     Régis    tu- 

sionicâ    positura  ,    Cotiain    i^Cuise)    inter   silvain       et  tore  ,     lata   sentenlia     est  ,     quain     ipse     Pliilippus 

Lisgani    (  Le.igue     vu    Laigle  )  cui    adhaeret,   Axouà  aniio  10G6   dato     Diplomate    firmavit,    m  qiio    liaec 

intcrfliienle,     non    procul  ab    ejus    in    Isaram    con-  verba  :    Albricus  de  Cociaco....   qui   admccititiin   et 

fluentibus,    supra     Compendium,      Villa    fuit    regia,  consueludine   inique!....    à    Cœnobio   S.    Medardi   et 

Monasterio     quoque        insignis.       Stephano     proto-  Vico-Castro  média  l'iii   de  suo  Caxtello  rusticos  et  in- 

martyri    dicata    fuit     ab    initio     ejus      loci  Basilica.  ciila^  ad  suani  juititiam  veniie  compcllebat eacon- 

ïlinc     Cauciacensium     Toparcharum     seu    Castella-  ditionix  coiii'entio/ie,  ut nisi  infra  quiiidecim   dieu 

uorura     origo     quorum     posteà  ,     atque     in   primis  quod  commisit  emendari procurai'ciit.  Silva/ieclis 

Roberti     de     Codiciaco     Castellani,    pervicaciam    ut  i/i  captionem  .s«   conférât,  etc.  Qu<e  verba,   aliaque 

frangoret    Raynoldus    S.    Medardi    apud     Suessiones  uberiùs    suo     loco   referenda ,    non    nisi    in   Castel- 

Abbas,  anno    1047  Henricum    Regem  addit    in  Ab-  lanuin      Cauciacensem  ,     Monasterii       Advocatum  , 

balia  S.   Stephani,   in     loco  qui    dicitur     Codiciacus  cadere    possunt  :     cùm    Ficus-Caslrum    (nunc  f^icus 

commorantem  ,     et     cuin     multis    regni  Primoribus  super      Axonam,    Vic-sur-Aisnk)      dictus,     médium 

publicam     Synodum     agentem  ,     in     qua    repressae  iter     ac    rectum    inter    Medardensem     Abbatiam    et 

Rotberti     infestationes.     Synodicae      liujus      senten-  Cauciacum       dirimat  ,     quod       Codiciaco       minime 

tiae    quam  ,     hîc       publicaraus  ,     meminit    Chrono-  convenit    :     et      Cauciacunsis     locus ,    uti    et    Com- 

graphus    S.    Medardi   apud   Achcrium    Spicil.  T.  II,  pendiensis,     Silvanectensi    subjaceat      jurisdictioni  , 

pag   78(5  ;    cujus  verba  referuntur    pag.  367    liujus  non    autem   Codiacensis  ,    qui    Laudunensi    seu  Vi- 

vol.    Ubi    tamon     praedictum     Rotbertum    non    Co-  romandcnsi     Praetorio      nusquam    non  paruit.    Ilinc 

diciacensem ,    uti  supcriores  litterae,     sed   de  Cociaco,  ergo     conficitur  ,     Codiciaci  ^       Cociaci    ,       itemque 

vel     Couciaco   nominat,    ratus    forsan   hune    Rober-  Cuciaci  aut    Cusiaci,    Cacei    seu    Cochei ,    Clioisiaci 

tum     Codiciacensis     in     pago     Laudunensi      domi-  nominé     non    hîc      Codiciacum       aut       Couciacum 

num  extitisse.     Nec     levis     sane    difficultas  ,      quae  Castrum     Coucj',    Regiani    aliam     villam    pagi    Lau- 

tamen    in     Cauciacensis     gratiam     videtur    solven-  dunensis  ,     sed    Cauciacum  ,   ClioLiy,   in     pago    No- 

da,    quôd     in   Abbatia    Cauciacensi ,    rcs,    uti     jjro-  viomcnsi.     Mabill.    de      rt    Diplom.    Lib.   4,   n.  34. 

prio  in  loco,    deiinita  sit.      Verùra    ex     sequentibus  »t.   n.  37. 
rei   cardo   peti  débet  ;    quippe   similis   in    Albricum 

Ddddij 


582        DIPLOMATA  HENRIGI  I.  FRANCORUM  REGIS. 


Godefridi  sancti  Quintini  mililis.  Signuni  Balduini.  Signum  Walteri  Albarii.  A 
Signum  Willermi  fratris  ejus.  Signum  Widonis  Vicecomitis.  Signuni  Gui- 
donis  de  Cerchia.  Signum  Wazelini  de  Chadneyo.  Signum  Widonis  Mares- 
calci.  Signum  Drogonis  Praepositi.  Signum  Odardi.  Signum  Odelini  Came- 
rarii.  Signum  Gunzelini.  Signum  Fulconis.  Signum  Evrardi  fîlii  Hesselini. 
Signum  (^erardi.  Signum  Vivieni.  Signum  Aeilberti.  Signum  Henrici  Régis 
Francorum  invictissimi. 

Descripta  vice  Rainodi  Caneellarii  jubente  Rainaldo  Abbate ,  anno  Incar- 
nati  Verbi  millesimo  quadragesimo  septimo.  Indictione  quinta-decima  ,  regni 
vero  Henrici  Régis  nono-decimo  (a). 


6 


Inler  Sclieda-'i 
Mabillonii. 


An.    1047. 


*  al,  appen- 
ditiis 


*  in  Gall. 
Clirbt.  ïegiii- 
tia 


*  ibid.  insur- 
gerc  volen- 
liuin 


•  ibid.  dona- 
tioneiii 


XVI. 

Cœnobio  S.  Medardi  ab  Hugone  quodan)  reddita  confirmât. 
Ex  Chartario  hujus  Mmasterii  (ft). 

OR  DO  rationis  exposcit  ,  ut  quod  per  prolixiora  tempora  perdiu^are 
volumus  ,  ad  posteritatis  menioriam  litteris  et  scriptis  commendemus. 
Idcirco  noverit  omnium  tam  praesentium  quàm  et  futurorum  industria  ,  quod 
quidam  vir  illustris ,  Hugo  noniine ,  nullâ  pecuniae  cupiditate  ductus  ,  vel 
nécessita ti bus  adductus  ;  sed  magis  pro  remedio  animae  suae  et  patris  sui  , 
nomine  Rainoldi  ,  necnon  et  fratris  sui  ,  nomine  Alberti  ,  omne  beneficium 
Abbatise  SS.  Medardi  et  Sebastiani  atque  Gregorii  Papse  ,  quod  sibi  here- 
ditario  jure  pertinebat  ac  prsedecessoribus  suis  ,  divinà  praeventus  gratiâ  red- 
didit  cum  omni  integritate  ,  scilicet  cum  villis  nomine  dictis  ,  Yillana  ,  Vil-  G 
lereisium ,  et  quidquid  in  Villa  -  curtis  et  Rochis  possidere  videbatur  , 
totum  et  ad  integrum  Deo  et  praefatis  sanctis  reddidit  per  manus  Do- 
mini  Rainoldi  Abbatis  ,  in  prtesentia  Domini  Widonis  Remorum  Archie- 
piscopi  ,  et  Domini  Beroldi  Suessionum  Episcopi  ,  et  quorumdam  Optima- 
tum  palatii  Régis ,  videlicet  Rainoldi  Comitis  Hugonis  cognomento  Bar- 
dulphi ,  Ansoldi  quoque  et  Milonis  fratris  ejus  ,  et  Rotgeri  Teste  -  viridis  , 
et  Rascelini  ,  Odonis  quoque  et  Maineri  ;  in  quorum  praesentiam  totum 
beneficium  suum  ,  sicut  dictum  est,  in  .Monasterio  puellarum  S.  Mariae  red- 
didit Deo  et  praefatis  sanctis  ejus  ,  cum  appendentiis  * ,  scilicet  cum  manci- 
piis  et  servis  utriusque  sexûs ,  cum  terris  cultis  et  incultis  ,  molendinis , 
pratis ,  silvis,  pascuis ,  aquis  aquarumve  decursibus  ,  cum  mobilibus  et  im- 
mobilibus ,  et  omnibus  adjacentiis  sibi  pertinentibus.  Sed  quum  malitia  et  D 
nequitia  *  saeculi  hodie  magis  in  multis  praevalet ,  magnîi  providentiae  in- 
dustrie quidam  rationis  conventus  talis  factus  est  ,  ut  praefatus  Abbas  Rai- 
noldus  praefato  Hugoni  pretium  XL  librarum  concederet ,  ne  beneficii  red- 
diti  pœniteret  vel  propter  perfidiam  vel  insolentiam  quorumdam  insurgen- 
tium  *  :  à  parte  autem  Hugonis  taie  decretum  constitutum  est  propter  utili- 
tatem  Monaaterii,  ut  si  praefatus  Abbas  Rainoldus  ,  vel  aliquis  successorum 
ejus  praefatum  beneficium  cuicumque  reddere  volperit  ,  vel  aliquo  malo  in- 
genio  stipendiis  Monachorum  subtraxerit,  ipse  praedictus  Hugo  vel  successo- 
res  sui  in  suum  jus  et  dominationem  *  saepedicturu  beneficium  sine  ulla  con- 
tradictione ,  et  sine  ulla  retributione  supradicti  precii  ,  videlicet  XL  libra- 
rum, cum  omni  integritate  répétant. 

Actum     in    IVlonasterio    (  c  )     SS.     Medardi    et    Sebastiani    atque   Gregorii  E 


(a)  In  Chartario  scriptum  erat  ,  anno  Inear- 
nati  ferbi  millesimo  quadragesimo  nono  :  al  reponen- 
«lum,  septimo,  si  Indictio  hîc  rectè  scripta  est, 
ducto  calculo  ab  ejus  coronattone  anno  MXXVIl 
facta.  Mabillonius.  Verùm  si  calculas  ducatur  à 
coronatione  Henrici,  in  annum  1047.  incidit 
annus  vicesiinus  vel  vicesimus  primus  ejus  regni. 
Attamen  in  Placito  sequenti  annus  quoque  de- 
cimus  nonus  componitur  cura  anno  1047,  Forte 
pro  XVIIII  in  utroque  Placito  legendum  est 
XVII,  qui  annus  XVII  regni  Henrici  reipsa  con- 
currit    cum    anno   Cliristi    1047    et    Indictione    XV. 

(i)  Typis  mandatum  reperies  inter  instru- 
menta Novae  Gall.  Christ.  Toin.  X.  Col.  96. 


(c)  Totum  illud  Suessionicse  vallis  spatiura  , 
quod  extra  portara  urbis  orienlalem  ab  Axona 
circurafluente  ad  montes  Croviaco  vico  proxi- 
mos  continetur  ,  intra  sepla  Croiciacensis  regii 
iiscifuit  olim  circumscriptum.  Suum  ibi  Franci- 
cos  Reges  habnisse  Palatium  constat  apud  om- 
nes  :  iinmo  non  unicum,  sed  plura  insimul  cx- 
titisse ,  praeter  antiquam  tabulam  ,  docet  Chro- 
nicon  vêtus  de  iVorraannorum  gestis,  ubi  ad  an. 
886  hsec  leguntur  :  Post  liœc  Sigefridus  famosissimam 
Ecclesiain  S.  Medardi  igné  cremavit ,  et  Palatia 
Rf.gia.  Docent  antiqua  Abbatiae  S.  Medardi  ino- 
numenta  in  loco  illo  amplissimo  tumulum  xdes- 
que     sacras      Medardo    Noviomensi      Episcopo     à 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 


583 


B 


Papae ,  et  Laudmio  (a)  Clavato  die  Doniinioae  Nativitatis  propriis  manibus 
et  sigillo  gloriosi  Régis  Henrici  roboratuni ,  et  omnium  Episcoporum  ibi 
convenientium  manibus  sub  anathemate  confirmatuni  ,  et  optimatum  palatii 
astipulatione  subnixum. 

Signum    Henrici   gloriosissimi    Régis,    anno   Domini   MXLVII.    Indict.   XV. 
regni  vero  Henrici  Régis  XVIIII. 
S.  Widonis  Archiepiscopi. 
S.  Beroldi  Episcopi. 
S.    Gibuini  Episcopi. 
S.   Fuleonis  Episcopi. 
S.  Drogonis   Episcopi. 
S.  Frotlandi  Episcopi. 
S.  Hetzelini  Episcopi. 
S.   Balduini  Episcopi. 
S.   Widonis  Ai'chidiaconi, 
S.  Fuleonis  Archidiaconi. 
S.   Harduini  Archidiaconi. 
S.  Yvonis  Clerici  de  Perona. 
S.  Balduini   Clerici. 
S.  Hermanni  Clerici. 
S.   Burchardi  Clerici. 


S.  Fulchradi  Clerici. 


S.    Balduini  Comitis. 

S,  S.  Eustasii  Comitis. 

S.  Lantberti  Comitis. 

S.  Ingelramni  Comitis. 

S.  Drogonis  Militis*. 

S.  Lestoldi  Militis. 

S.    Guarneri  Militis. 

S.   Evrardi  Militis. 

S.  Walteri  Militis. 

S.  Nivelonis  Militis. 

S.  Evrardi  Militis. 

S.  Guidonis  *  Vicecomitis. 

S.  Hugonis  Militis. 

S.  Gotfridi  Militis. 

S.  Drogonis  Militis. 

S.  Odardi. 


S.  Hugonis  qui  liane  cartamfierijussit. S.  Odolini  *. 

XVII. 


ihid.  Comi- 


tis 


*  ibid.  Wido- 
nis 


Md  0.1e- 


Ecclesiae  Carnotensi   fiscum  Unigradiim  iinmunem  concedit. 
Apud  Acherium  Tom.  XIII.  Spicilegii,  pag.  285. 


lÙT  Scliedis 
D.  d'Herou- 
val. 


IN  i.omine  sanctae  et  individuœ  Trinitatis  ,     Patris   videlicet    et  Filii  et   Spi-    An.  1048. 
ritûs   sancti,  ego  Henricus  Francorum  Rex  Dei  gratiâ.    Si  erga  cultum   San- 
ctorum    et    utilitatem     Ecclesiarum  ,     antiquorum     institutio    nos       voluit     esse 
devotos  ,    quantô    magis    erga  singularem    memoriam  nostrae  salvationis,  vide- 
D  licet   Dei    Genitricis ,    quam  post  Deum    credimus   et   confidimus    non    solùm 
nostrae  salutis  amminiculum,    sed  et    plénum   effeotum  ;    nnde  pro   acquisitione 
aeternae     felicitatis    admodùm    sollicitus   circumspexi    si   cii-ca  me  aliquid    habe- 
rem,  quod    ejus     famulatui    et  promerendse   gratiae  impendere   possem  :  et  hoc 
mihi  aliquantisper    cogitanti    ad    memoriam    rediit     Canonicorum      Carnotensi 
Ecclesise,   quam    sœpiùs    inculcaverant,   petitio,    per    quam    à    diversis  exhibi- 
tionibus    et    actione   *     illa    quae   vulgari    nomine    Vicaria   (b)    vocatur ,     illum  •  «/.  exactio- 
fiscum,     cui    Vmgradus   *    vocabulum    est,     liberum    et   quietum    deinceps  esse  '"^  , 
concederem.   Ego    verô   petitionis    ipsorum    exaggerando    cumulum ,    universa  «reium 
concedo  queecumque    quselibet  terra   praefati   fîsci   mihi  meisque  hactenus   per- 
solvere   consueverat,   quatenus  in    eo    habitantes   tutiiis     vivere ,     et    idcirco 


Rege  Francorum  Cblotario  posita.  His  in  Pa- 
latiis  varii  Regum  atque  Pontificum  habiti  sunt 
Conventus  atque  Concilia.  Mabill.  de  re  Diplom. 
Lib.  4,  n.  92. 

(a)  Lugdunum  Clavatum  civitas  in  extremis 
Rcninrum  linibus  cdito  in  monte  locata,  sua 
B.  Reinigio  Reniorum  Anlistiti  accepta  refert 
décora  atque  incrementa,  qui  Pontificalem  ibi 
sedera  instituit.  iSibil  de  Laudunensi  Regum  Pa- 
latio  scriptum  invenit  Mabiilon.  [ibid.  pag.  291) 
anle  Caroli  Simplicis  Principatum  :  quo  ex  tcm- 
pore  civitas  illa  (  ut  Guiberlus  Novigentus 
Âbbas  tradit)  Regni  caput,  Regiœ  ainbitionis  tlia- 
lamuf.,  et  u/iicum  hac  œlate  propugnaculum  habita 
est  Lauduni  plurima  cùm  ab  ipso  Carolo  ,  tiun 
ab  ejus  posteris  condita  sunt   instrumenta. 

[h)  Vicarii  diccbantur  ,  qui  Corailis  vice,  aut 
alterius  judicis  partes  exequebantur  in  pagis  , 
■vel    minoribus   oppidis  :     Gallis    Viguiers.   Vicario- 


rum  jurisdictio  erat  tantùra  in  levioribus ,  non 
vcrô  in  majoris  momenti,  aut  criminalibus  eau- 
sis  :  neque  tamcn  omnium  Vicariorum  eadem 
fuit  conditio  ;  de  causis  quippe  cùm  civilibus  , 
tùm  criminalibus,  atque  de  iis  quas  ad  superio- 
rem  justitiam  spectant,  maxime  Vicarii  Regii, 
aliquando  cognoverunt  et  judicaverunt.  Vica- 
rias  saecnlo  XI  ineuntc  jam  sub  clientelari  pro- 
fessione  concessas ,  eâ  etiam  conditione  ,  ut  fe- 
minae  cas  possiderent,  probat  D.  Brussel  Tom.  il 
de  usu  feudor.  pag.  718.  ex  Charta  Roberti  Régis 
Franc,  an.  1027  ,  quam  vide-sis  pag.  612.  Tom. 
nostri  X  .  Vicarii  distinguuntur  aliquando  à  Vice- 
comitibus  ;  nonnunquain  vcrô  cum  ipsis  con- 
funduntur.  Vicaria  est  districtus  Vicarii,  juris- 
dictio, justitia,  seu  jus  cognoscendi  et  judican- 
di  ;  Vicaria  etiam  dicitur  exactio,  quam  Vica- 
rius  facicbat  intra  Vicariae  suae  limites  ;  quo  ul- 
time sensu  Vicaria  accipilur   in  hoc   Diplomate. 


Ex  Autosia- 


584        UIFLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

quaecunique  ab  eis  usilnis  Canonicorinn  dehentur,  pleniùs  valeant  reddere  ,  A 
exceptis  quatuor  sextariis  vini  de  unoquoque  arpenno  ,  quos  mihi  advoca- 
tionis  gratiâ  retinui,  quatinus  si  in  posterum  quis  ei  fisco  injuriam  inferre 
tenitaverit,  Rege  auxiliante  superno  nie  advocatnm  [a)  sibi  sentiat  esse  in- 
festum.  Et  ut  nostrœ  liberalitatis  munificentia  omnibus  sanctse  Matris  Ecclesise 
fidelibus  et  nostris  esset  nota,  summo  studio  et  diligentiâ  praecipimus  exa- 
rari  et  sigilli  nostri  impressione  signari  :  quatinus  quod  nianu  propria  signe 
crucis  inipresso  statuinius  esse  ratutn  ,  per  curricula  succedentium  temporum 
nianeat  inconvulsum.  Et  si  quis  hujus  conventionis  esse  temtaverit  violator, 
quod  absit,  iram  Dei  incurrat^  atque  nostra  nostrorunique  auctoritate  con- 
victus  abscedat,  et  pro  illicita  praesumtione  auri  libras  centuni  regali  fisco 
persolvat. 

Actum  publiée    Parisius   anno   Verbi   Incarnati    MXLVIII.    Indictione  I.   B  B 
régnante  Henrico  Rege  XVIII  (tj  anno,  XV.  Kal.  Maii. 

XVIII. 

Theobaldi  Comitis  donationes  lactas  Monasterio  Cellensi, 
^/,„.      "  approbat  et  contirmat. 

k'<^uà  Camitzatu7n  in  Antiqiiit.    Tricassinis.    fol.  22  verso. 

An.  1048.     TN  nomine    S.   et  individuee     Trinitatis,    ego    Henricus  gratiâ  Dei  Francoruni 

X  Rex.  Cùni  in  exhibitione  temporaliuni  rerum,  quas  humana  religio  divino  q 
cultui  famulando  locis  sanctis  et  congregationibus  fidelium  devotione  animi 
largitur,  tani  praesentis  quàm  perpetuse  vitae,  ut  jani  pridem  niultis  expertum 
est  indiciis  solatium  acquiratur,  saluberrimus  valdè  et  omnibus  imitabilis  est 
hic  fructus  primitivae  virtutis,  videlicet  charitatis,  per  quem  et  mundi  pros- 
peratur  tranquilitas  ,  et  felici  remuneratione  aeterna  succedit  félicitas. 
JNoverint  ergo  et  prsesentis  status  et  posteritas  sanctœ  Matris  Ecclesiae  filioruni, 
nostrorunique    Primatum    et    onmium  sub    nostro    regimine    degentium,   quod 

*  leg.  (luoii-  quidam  *    sunnn;e  nobilitatis  Cornes,   Theobaldus    nomine  ,    nostrae    serenitatis 

dam 

(a)    Quod     in     Ecclesia     Romana     et     Orienlali  nasteriorum      constiluta  ,     raodô     ut    non     tantùio 

pri<îstitere  defensores,    id    ut    in  Monasteriis    agercnt  lites    omncs  prosequerentur  j    sed    etiain    duclla    in 

instituti  advocati  sunt.    Id    inuneris    j)rini6   quidein  dubiis       causis,     ubi    necesse    esset  ,     sustipercnt, 

supplevcruiit  Reges     plerique,    qui   loca      Deo    sa-  jurainenta     praestarcnt,     et     ad      castra     ])ergerent 

cra    in   suam    (ut     vocabanl)     Mundeburdein  ,     seu  cuin   inililibus    et   subditis     Monasterioruni  ,       quae 

tutelam   ac    defensionem    suseipiebant.    Posteà   verô  regi    inililiain   debebant.    Sti[)endiuni    illud    erat  vel 

quàm    inultiplicalis     Monasteriis,     regia     cura    sin-  certuni     prajdium     advocalis    assignatuiu  ,   vel    an- 

gulis    defendendis    sufficere     visa  non    est,     subro-  nuus  census.   Officiuni    istud  dignitas    evasit  ,    quae 

gati   sunt  honiines     prœpotentes,    Duces     ac    Comi-  una    cum    stipendio   transibat    ad     heredes.     Advo- 

teSj     qui     auctoritalis     suae     praesidium     Cœnobitis  catis     adjuncti    etiam  subadvocali  ,    ((uibus    sua    iti- 

accommodarent.  dem    merces    constabat.    Eoruin      ofliciuin   erat   res 

Medio   circiter     septiuio   saeculo    cxpcti    et    insti-  Monasteriorum     curare    vice     advocatoruui.     Plures 

tui  à    Regibus    cœperunt     Monasteriorum     Advocati  ejusmodi    subadvocatos     aliquando     creabant       sin- 

seu    defensores,    ut    eorum    auctoritate.    quorumvis  guli    advocati     in    magnum      graTamen   Monasterio- 

honiinum    Monasticis     rébus     iiiiiiantium     cupiditas  runi.    Hinc    Otto  Magnus   in    litteris,    quibus   Lant- 

reprimeretur.       Quippè      Cblotarius    III  ,     Clilodo-  bertuiu    Comitem        Lovaniensem      créât       advoca- 

vei    secundi  filius,  t    inliLitrem  viruin  Geiigu/fum   lie-  tum    Coenobii      Genimelacensis      [Gemblnu)  ,       prae- 

»  suensibim   Monacitix  advo.:utuin   concesùt  anitc  de-  ci])it    ut     Cornes     unicum     babeat     subadvocatum  , 

s)  cimo  regni  suc  :  iiempe  ut  nnines  causas    ipsius  Mo-  qui    niliil     juris    babeat,     nisi    per     singulos    annos 

»  iiasterii  prosequeretur  ,    et   ablata    restitueret    t.  de       unaquaque         domo      percipiendi      denariuui 

Persévérât      haec     advocatorum       institutio ,       eos-  unum,   gallinam    unam  ,    unum    avenae     sextariura. 

que    Carolus    Magnus      confirmavit      in     Capitulis  ïempore     procedente  ,       qui     Monasteriorum      de- 

Ecclesiasticis     anni      octingensimi      primite  ,       sta-  fensores    esse     debuerant  ,    eorum    depraedatores  ac 

tuens   1  ut  ipsi  boni  et   recli  es.ient,  et  rectè  ac  juste  direplores   facti   sunt,     nec   sine    gravi    damno    ac 

M  causas  prosequerentur  ».    Ilanc  Provinciam  susce-  labore    id    genus     officii     pretio     redemptum    est  à 

père    plerique     Monasteriorum       conditorcs  ,      ipso-  Monacbis  ,     penitusque     extinctum.     Quod      saeculo 

rumque      posteri^    si     quidem    satis     virium    et  po-  quarto -decimo      accidit.     Fid.      Mabil.     Prœf.    in  3 

tcsiatis  haberent  :  sin  minus,  optimales  à  Mo-  sœc.  Ben.  n.Wi.  pA&S.  elL.  XIII  Jnnal.  Ben.n.l^. 
nacbis    electi,    et    approbati    à    Rege.    Monasterium  [b)    Legendum     esse    XVII     inde     patet  ,     quod 

S.    Galli,     proi)lereà    quôd    non    ex    rcgalibus      do-  initium    regni    Henrici    à  morte    patris     repetcnduin 

nariis,    sed   ex     privalorura     largitionibus     accreve-  sit  à  20  Julii  anni  1031  ;    quod    non  satis  atrendisse 

rat,     cùm    nemincm    siii     defensprem     vel      advoca-  videntur      Scriptores    Cbartarum        bujus        Régis  ; 

tum      reperire     potuisset   ,       Ludovicus        Augustus  instrumentis    enim   anle    20   Julii    datis,    ut   in    se- 

tucndum      ac     defendentium       suscepit.      Ne     verô  quentibus    magis    patebit  ,     non     seroel      apponunt 

advocati       Monasteriis     operam    ac     tutelam     suam  annum,     qui     solùm    convenit   instrumentis   scriptis 

gratuitô     praeslare      viderentur ,       stipendium      eis  post   bunc   diem.    Ilaec    confusio     notanda   est,    ne 

assignatum   est  ac    merces    annua   ex  reditibus   Mo-  sit  causa   erroris. 

adierit 


DIPLOMATA  HENRIGI  I.  FRANCORUM  REGIS.         585 

A  adierit  praesentiam,  rogans  et  obnixè  pcstulans,  ut  sibi  quandam  Ecclesiatn, 
S.  videlicet  Aygulphi  (o) ,  siib  Pruvinensi  oppido  sitam,  quam  de  nobis 
beneficiosè  tenebat ,  liceret  Monachos  de  Monasterio  domni  Petri  Trecas- 
sini  (b),  Cellensis  cognominati  primitive,  ponere,  et  ad  Dei  servitiiim  per- 
petiialiter  et  continué,  quod  inibi  priùs  negligenter  agebatur ,  administran- 
dum  destinare.  Eâ  tamen  ratione,  ut  qnidquid  Archiepiscopus  Senonensis 
in  eadem  Ecclesia  possidebat ,  videlicet  altare ,  ab  eo  impetraret ,  et  simili 
adstipnlatione  Monacliis  praeniissis  in  futurum  habendum  per  nostrae  authori- 
tatis  praeceptum  perpetuaiiter  firmaret.  Caeterùm  regiâ  censura  decernimus, 
ut  quod  prsesens  habet  dicta  Ecclesia,  semper  liabeat,  et  quod  à  fidelibus 
populis  illi  dandum  est  ,  aeterno  tempore  possideat  ;  Monachi  qui  nunc  po- 
nuntur,  et  qui  de   memorato   loco  per  successionem   ibi    transfundantur  *,   ibi    '  leg.  trxM- 

B  serviant,  rerum  loci  adniinistratione  necessaria  impleant.  Modis  omnibus  tan-  ^""den'»»" 
dem  inhibemus,  ne  quilibet  subpositi  veniant,  qui  adulatorio  susurro  dicti 
Comitis  aures  demulceant ,  vel  pecuniâ  animam  ejus  vel  successorum  ejus 
dignitatis  corrunipant ,  ne  alii  seminent ,  et  alii  colligant  ;  ne  alii  frigus , 
fameni,  labores  patiantur,  et  alii  per  nefas  bonis  paratis  injuste  abutantur  ; 
sed  qui  dignis  et  prioribus  studiis  nascentis  religionis  insudabunt ,  in  sancta 
postmodum  otia  resolvantur.  Jam  vero  et  Comitis  petitionibus  bénigne  an- 
nuimus,  et  donationes  ejus  et  Archiépiscopales  traditiones  libère  fieri  con- 
cedimus.  Ut  autem  evidens  esset  nostrse  voluntatis  assensus,  sigilli  nostri  im- 
pressione  hanc  cartam  adsignari  praecepimus. 

Actum    publiée  in   Senonico   Palatio    (c)   anno   Incarnati   Verbi   MXLVIII , 
et    regni    Henrici    Régis    XVII    (d),    Gilduinus    Archiepiscopus    (e),     Imber- 

G  tus  Parisiensis  Episcopus ,  Isanibardus  Aurelianensis  Episcopus ,  Mainardus 
Trecacensis  Episcopus,  Hugo  iNivernensis  Episcopus ,  Herbertus  Antissiodo- 
rensis  Episcopus,  Walterius  Meldensis  Episcopus  (/"),  Robertus  (g)  Dux 
Burgundise ,  Teobaudiis  Comes.  Arnaudus  Comes ,  Rodulphus  Cornes , 
Wilermus  Comes. 

Ego   Balduinus  Cancellarius  relegendo  subscripsi. 

XIX. 

De  Prœpositura  Ecciesiae  S.    Cornelii   Compendiensis  jubet  ut 
D  Clerici  Canonicali  aatoritate   disponant. 


Ex   Archivis   hujus   Ecclesice. 


An.  1048. 


IN  noniine  sanctae  et  individuae  Trinitatis.  Compendiensem  locum  à  Do- 
mino Karolo  Imperatore  egregio  fore  *  constitutum  ,  ac  ab  eodem  nec-  *ài«st,ei*e 
non  et  à  succedentibus  Regibus  possessum  ,  universis  notum  Heri  volo  ego 
Rex  Henricus  tam  praesentibus  quàm  et  futuris  :  quem  ipse  et  ipsius  successo- 
res  tanto  dilexerunt  amore,  ut  quamplurimis  suarum  proprietatum  donis 
ditaverint  honorificè.  Haec  ergo  dona  non  soliim  sanctae  Dei  Ecclesi;e  per- 
vasores,  sed  ejusdeni  loci  Praepositi  ,  qui  res  Ecclesiasticas  regere  debuissent  , 
à  communitate  fratrum  eas  subtrahentes ,  malè  tractando  usque  ad  nostrum 
tempus  usurpaverunt.  Contigit  autem  nostro  tempore  quemdam  ejusdem  loci 
E  Praepositum  ,  nomine  Theobaldum  ,  mortis  obedisse  imperio  ;  de  quo  ad 
piissimi  Régis  Roberti  patris  mei ,    necnon  et  post  illius  excessum  ad   nostras 

(a)  Vide  suprà  pag.  S17,  n.  (b).  tempora    nusquain     invenio  :     quo    fît    ut    ab    illis 

[b]  Cella-Bobini  seu  Bovonis  ab  instauratore  pulem  duntaxat  erectiim  Senonis  Palatium  , 
suo  Episcopo  dictuin  fuit  Trecense  Monasterium  quod  Henricus  anno  1048  ,  regni  17  noiuinat 
S.  Pelri  de  Gella  ;  oui  hactenus  subest  Ecclesia  S.  primus  in  Diplomate  Pruvinensi  S,  Aigulii  Mo- 
Aigulfi    Pruvinensis.     Fallunt   vulgati   indices  ,    qui  nasterioconcesso. 

Guarinuin      hoc       tempore      Abbatem      collocant  ;  (d)  Annus    XVII  regni   Henrici  ciim    anno   1048 

Bernardus    enira     jam     suffectus    erat    Guarino ,    et  currebat     solummodô     à    20   Julii,    quo     die     post 

quidem     paulô      post     obitum       Odonis     Comitis ,  palrem   regnare  coepit. 

praedicti     Tbeobaldi    pareotis  ,   quem     anno    1037  (e)   Anno    sequenti     à    Leone    IX    in     Concilio 
interiisse  constat.  Remensi     exauctoratus  ,    Mainardo      Episcopo      lo- 
fe)    lu       Carolinorura      Rcgum        DIplomatibus  cum  fecit. 
non  semel   lego    (ait    Mabill.    Lib.   4    de  re  Diplom.  (f)    Episcopi     illi     omnes       erant      Ârchiepiscopi 
n.   130.  pag.  324.)  Actum  Senortu,  vel  Actum  Seno-  Senonensis  suffraganei. 
nis   civitate  ;    Palatii     nomea    ante      Capetianorum  (g)  Régis  Henrici  germaniis  frater. 

Tome  XI.  E  e  e  e 


586         DIPLOMAÏA  HENUICI  1.  FRANCORUM  REGIS. 

aures  multimodus  clamor  Canonicorum  suprà  dicti  loci  saepissiniè  pervenit  ,  A 
non  solùm  de  praepositura  vastata  ,  verîim  et  communitate  fratruni  dissipata. 
Cujus  clariioris  taedium  cupientes  oninino  depellere ,  et  niala  qnse  ille  otieteri- 
que  Prsepositi  Canonicis  intulerant  evacuare ,  quemdam  Cleriouni ,  vocabulo 
Albertum,  iit  ejus  frueretiir  oflicio  elegimus ,  atqiie  eideni  loco  aptavimus. 
Hune  verc)  suinmae  revercntiae  virum  putaljamus,  quod,  ut  rei  postea  patefe- 
cit  Veritas,  minime  fore  unusquisque  credat  p)Ocnldubio.  Nam  maluni,  quod 
sui  Antecessores  Canonicis  impenderant ,  non  expavescens ,  clamoresque  in 
nostris  Palatiis  quos  ipsemet  audierat  contemnens,  non  solùm  eorum  vesti- 
gia  se(|ui,  verùni  etiam  pejora  agere  studuit,  Quod  Canonici  haud  sufferen- 
tes ,  pristino  clamore  pulsare  cœperunt  nostras  aures ,  nec  minus  et  Ar- 
chiepiscopi  caeterorumque  Prgesulum  clementiam  reclaaiando  implorare , 
quatenus  eos  dignarentur  exaudire.  Hujus  autem  mali  scelus  in  tantum  est  B 
adauctum  ,  et  ab  illo  nunquani  niiiioratuiii ,  donec  Dimo  Decanus  cseterique 
fratres  eumdem  praefatum  Albertum  excommunicaverunt.  Quadam  vero  die 
nostrorum  usi  consilio  fidelium,  Dimoni  cum  caeteris  fratribus,  similiter  et 
Alberto,  super  liac  re  eorum  velle  nos  interesse  placito  mandavimus  :  in  quo 
victus  Albertus  judicio  Episcoporum  ab  ofïieio  extitit  privatus.  Et  ne  un- 
quam  ulteriùs  fiât,  nec  duret  talis  persecutio,  placuit  nobis  hoc  ministerium 
praepositurae  eidem  Ecelesiae  praedictisque  Clericis  donare,  ut  invicem  omni 
tempore  habeant,  teneant,  possideant,  atque  canonicali  auctoritate  dispo- 
nant. Si  verô  aliquis  haec  statuta  violare  praesumpserit  ;  sicut  sanctae  Romanae 
sedis  Papa  Johannes  (a)  in  privilegio  consensit ,  et  ea  violare  temptaturos 
excommunicavit  ,  cum  Juda  traditore  Domini  portionem  habeat ,  et  ana- 
thema  maranatha  sit,  et  exclusus  à  consortio  fidelium  in  pœnis  infernalibus  Q 
perpetualiter  existât  concremandus.  Ut  autem  haec  donatio  nostrte  aiictorita- 
tis  jussu  nostro  litteris  adnotata  ,  pleniorem  perpetualiter  vigorem  obtineat , 
atque  stabilis  et  inconvulsa  omni  tempore  permaneat  ;  ob  salutem  nostrae 
animae  manu  propria  firmavimus ,  ac  sigillo  nostro  subtus  signari  impe- 
ravimus. 

XX. 

cirea  an.  Ab  advocatlone  aliisque  exactionibus  Monasterium  sancti 

's^^T/iterri  Thcoderici  *  prope  Remos  libérât. 

D 


I 


Apud  Martenium   Tom.  I  Ampliss.   Collect.   col.   422. 
N   nomine  sanctae  et  individuae   Trinitatis.    Ego  Hainricus   gratiâ   Dei   Fran- 


corum    Rex  j    successoribus    meis    Regibus   pacem    et   salutem.    Omnis   qui- 

cumque   alicui   in   aliquo   dignitatis   génère   succedit,    ejus  imitator   esse   débet 

in    omni    honestatis    proposilo,    cujus    officio    se    mancipavit    libenter     succe- 

dendo.   Neque   enim  locum   officii,   vel  sedem  celsitudinis  usurpando   appetere 

débet ,     qui    ejus    effectum    vindicare    non    audet.    Unde    nos    liberalitatem    et 

munificentiam   Regum    et   Imperatorum,     quibus    ciim    officio    tum    dignitate , 

Dei    gratiâ      prasveniente ,    successimus ,    pro    posse    exequentes ,    erga     loca 

Sanctorum     et     Congregationes    fidelium    divinae     Majestati    famulantium ,     ita 

libérales   et  devoti   cultores   esse    cupimus,    ut    ab  eorum   excellentia  et   largi- 

tate    desides    et    dégénères    esse    non    videamur.     Et    licèt    hoc    in    commune  E 

al.  debea-  omnibus     Ecclesiis    debuerimus    * ,    ut     eis    amminiculari     (b)    et     subveuire 

"/  Il   es  i    dignum     judicaremus ,     illorum    tamen    necessitudiiii    *^    propensiùs    debemus 

uti  debito    et    ratione    condescendere  ,    quos    in    servitio  nosti'O  insudasse  ^    et   in 

fidelitate  nostra  contigit    vehementiùs    laborasse.    Notum  siquidem  est  omnibus 

pêne  regni  GaUorum  incolis,  quantum  laborem  impenderimus  in  captione  (c) 

(a)  Oclavus  ;     Ecelesiae  ])raefuit    ab    anno  872    ad  voeatis. 
an.    882  ;       Carolum      Calvum       Roma;    coronavit  (b)  Mabill.   Annal.   Bened.    Lib.    57,  n.    55.  prae- 

anno    875  ;     dedicationi       Corapendiensis      Eeelesiae  cipuam    hujus    Diploiiiatis  partein    refert  ,   sed   cum 

per    Legatos  affuit   5    Maii     877  ;    postulante     Ira-  alicpia   in    \erbis  differentia.    Hîe     apud    ipsum    le- 

peratore ,     per    eosdera     Legatos     percelebre     con-  ges,   adminiculari  et  subvenu  e  judicemus. 
cessit      Compendiensibus      Canonicis      privilegium  ,  (c)     Regebat    S.     ïheoderici    (S.     Thierri)     pro- 

quod     quidein     approbatum     et    confîrmatum     fuit  pe    Remos     Cœnobium       Albertus    Abbas,     Domi- 

ab     omnibus      Episcopis    ad       solemnitatein       con-  nici     successor  ,    qui   Dominicus  ,istius    loci     Eccle- 


mus 


I 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 


587 


A  castri    quod    Noviini     vocatur.     Ad    quatn     strenuè     et   viriliter  peragendam 
magnutu  solamen  nobis  prœbuit   locus  (a)   S.  Bartholomei  ,    Alberto  ejusloci 
tune   temporis   Abbate  ,  diligenter  et    constanter  adeo    insistente  ,    ut  etiam  à 
meis   saepe  nionitus   essem  ,  ut   ei  bonam    vicem  redderem  ,    et  dignam    remu- 
nerationeni    pro    nierito     conferrem.     Qua    persuasionis    inductione    meoruni 
provocatus  ,  deliberavi  quaerere  quid   praedicto    loeo   et    Abbati    possem   exhi- 
bere  pro    sui    beneficii    et  laboris  remuneratione.    Sed    cùm  comperissem   ab 
Abbate     et     habitatoribus     loci    advocationem  *    Abbatise ,    quam    quidem  *  '  ai.  adroca- 
castellani  tenuerant  ,   sibi  et   suis  fuisse  infestam  ,  eo  quod  multas  injurias  pu-   "f ,     ., 
blice   et  privatun  per  eam  perpessi   luerant ,    consilio    et  adstipulatione   meo- 
runi ,  jam  dictam  advocationem  *  oum    beneficio    ad    eam    pertinente ,    prae-  *  ai.  advoca- 
dicto   omnino  concessimus  loco.    Deinde  nostrae  serenitati  suggesserunt  ,  quod   "*™ 

B  ab  Arcliidiacono,  qui  procurator  et  provisor  ejusdem  loci  ad  utilitatem  esse 
debuerat,  multa  sub  obtentu  canonicse  institutionis  patiebantur  adversa.  Pro 
quibus  séepiùs  *  apud  Archiepiscopum  proclamantes  (  ^  )  ,  saecularibus  nego- 
tiis  Archiepiscopo  saepiùs  intento  ,  pacem  secundiim  quod  voluerant ,  et  sibi 
neeesse  fuerat  ,  non  obtinuerunt.  Hac  nécessita  te  coacti  ,  nobis  intimaverunt 
quid  patiebantur  adversi.  Huic*  compatiens  conquestioni  ,  amicabiliter  ag- 
gressus  sum  Archiepiscopum  cum  Ecclesiae  *  ministerialibus ,  petens  ut  quod 
contra  Canonum  statuta  *  et  Apostolicae  sedis  décréta  perspicuè  injuriosum  '  «/.  instituta 
erat,  omnino  prseterniitterent  ,  et  quidquid(c)  malorum  exigi  poterat  sub 
specie  boni  ,  causa  nostri  amoris  et  petitionis  omnino  frustrarent.  Et  hujus 
petitionis  conditionem  postquam  ab  illis  non  voluntariè  olitinui  ,  sub  im- 
pressione  nostri  sigilli  scriptam  ,    et  manibus    fidelium    nostrorum     corrobora- 

C  tam  ,  praedictae  Ecclesiae  publiée  contulimus  ,  et  per  assensum  cunctorum  qui 
affuerunt  contradidimus.  Petinius  ergo  successores  nostros  ,  ut  quidquid  pro 
sainte  animarum  suarum  statuerint ,  et  velint  esse  in  perpetuura ,  ita  hoc 
nostrum  statutum  per  curricula  temporum  ,  per  eos  contra  Episcoporum 
alumnos  servetur  inconvulsum.  Hoc  autem  nostrae  auctoritatis  prseceptum , 
ne  alicujus  temeritas  contra  fas  et  jura  violare  praesumeret  ,  in  consessu 
Episcoporum  nostrorum  firmavimus  ,  et  per  eorum  excommunicationem 
corroboravimus  ,  et  prsesentia  Papae  (  rf  )  ad  hoc  idem  faciendum  praesentari 
jussimus.  Conventionem  denique  quam  Archiepiscopus  et  Archidiaconus 
nobiscum  firniaverunt  et  pacti  sunt ,  scripto  nostri  praecepti  inserere  placuit  , 
ne  quis  in  posterum  emergeret  ,  qui  inde  aliquid  addere  vel  minuere  seu 
commutare   aliquando  posset. 


al  scpe 


'  al.  hinc 
'  al.  su« 


siara  à  fundamentis  instauravit.  Tempore  Al- 
bert! ejus  sucoessoris  Henricus  Rex  Novum- 
Castrum  [Neufchastel),  ad  Axonam  situm  ,  obsi- 
dione  cinxit  ,  et  expugnavit.  In  illa  expeditione 
Albertus  multum  subsidii  regiis  copiis  impendit  : 
cujus  rei  causa  Rex  Monasterium  ab  advoca- 
tione  ,  atiisque  exactionibus  libérât.  Eodem 
temjjore  et  ob  eamdem  causam  Rex  obtinuit  ab 
Archiepiscopo  Widone,  ut  villaiii  Francovillare 
l^FiUiers-franqueux)  dictam,  ex  integro  redderet  , 
quam  complures  Archiepiscopi  per  vira  occupa- 
verant.  Mabill.  Annal.  Ben.  Lib.  57,  n.  53.  haec 
refert   sub  anno  1035. 

[a)  Locus  S.   Bartholomaei     est    Monasterium   S. 
Theoderici      prope     Reraos  ,    cujus  ille    Apostolus 


primarius   Patronus    hactenùs    agnoscitur.     Marten. 
{b)  Verba    haec,    sœcularibus    negutiis    Archiepis- 
coposœpiiis  intenta.,  desunt  apud  Mabill. 

(c)  Apud  Mabill.  sic  legitur,  et  quidquid  exigi 
poterat  ab  eis.  Hoc  ubi  obtinui,  nostri  sigilli  inipres- 
sione,  et  manibus  fidelium  nostrorum  corrnboratum 
prœdictœ  Ecclesiœ  contulimus  ,  et  in  consessu  Episco- 
porum firmavimuf,  et  per  eorum  excommunicationem 
corroboravimus,  et prœsentiœ  Papce  ad  hoc  idem  fa- 
ciendum prœsentari  jussimus.,  etc. 

(d)  Haud  dubiura  Leonis  Papae  IK  ,  quando 
Remos  accessit,  et  in  Ecclesia  S.  Remigii,  quam 
consecraverat  ,  Concilium  celebravit  an.  1049. 
Marten, 


Eee  e  ij 


588        DIPLOMATA  HENRICI  ï.  FRANCORUM  REGIS. 

XXI.  ^ 

inter sched(a         Ecclesiam  Casae-Dei   (a)  apud   Arvernos   in    Abbatiam  erigit. 

D.  Estiennot. 
N.  539. 

An.  1031.  Ex  Autographo. 

Editum  i  Ba-  j  pj  nomiiie  Doniini  Dei  aeterni  et  Salvatoris  nostri  Jesu-Christi  ,  Henricus 
'"*d'"ad'  1  gratiâ  Dei  Fianconim  Rex.  Si  regia  sollicitudo  ea  procurât,  quae  ad  ins- 
Lupi  Servati  taurationem  sanctae  Ecclesiae  Catholicte  pertinere  noscuntur ,  proculdubio 
Episiolasp.  niagnum  regii  culminis  statura  praeparare  probatur  ,  et  non  solùm  in  praesenti 
limus  cum  stabilitatem  regni  corroborât ,  sed  etiam  in  futuro  praeniium  œternae  retribu-  B 
'P»o-  tionis  conciliât.  Quâ   de  re   notum  esse  volumus    o  mnium  fidelium    Dei  atque 

nostrorum  ,    praesenlium  scilicet  atque    futurorum  ,    industriae  ,   quôd    nostram 
Baïuz.man-  gjjgj^g  celsltuclinem  *  venerabilis     vir    et    Deo     dignus    Robertus  *  Brivatensis 

♦  ij.  Rotber-  Canonicus  et    fhesaurarius ,    a    Domno       Rencone    dilectissmio    et    faiiiiliaris- 
î"*,  ^    .      sinio    nostro    Arvernorum     Episcopo   niissus ,    et    per   litteras  commendatus , 

♦  Id.  Domino    .  i  r-      i      ■  •  a  •     •       *  •  ^ 

♦  Id  Hereiuo  innotuit  se   quanclam  Ecclesiam    m  pago  Arvernensi   in  *  erenio  sitam  ,    et  a 
•  Id.  ab  eo  jy^Q  ♦  honoribus    ampliatam  ,    Casam-Dei    nominatani  ,   ad    culmen    et     hono- 

rem  Abbatiae  promovere  velle  nostrse  liberalitatis  jussu  et  potestate ,  et  Epis- 
copi  sui  permissione.  Agentes  itaque  commune  consilium  cum  proceribus 
et  primoribus  Paiatii  nostri,  decrevimus  ejus  annuere  precibus  ,  et  tam  pro 
nostra  ,  quàm  pro  patrum  nostrorum  indulgentia  ,  per  praeceptum  nostrae  fir- 
mitatis  auctorisavimus  ,  et  Abbatiam  fieri  jussimus  et  permisimus  ,  Ecclesiccque  C 
Arvernensi  subdidimus ,  tali  tenore  ut  Arvernensis  Episcopi  jussu  et  voluntate, 
et  Monachorum  loci  illius  petitione  et  electione  Abbas  loco  illi  provideatur, 
et  Deo  dignus  procura tor  absque  omni  venalitate  et  munere  instituatur. 
Insuper  etiam  in  Assumptione  Beatae  Dei  Genitricis  et  Virginis  Mariae, 
Abbas  loci  illius  ad  sedem  Arvernensis  matris  Ecclesiae  cum  tribus  aiit  qua- 
deestap.  Ba-  ^^^^  Monachis   veuiat  *  ,     atque    cum    Canonicis     festivae    diei    solempnitatem 

luz  veniat  .  ,  ,      .  .  ^  , 

* /rf.  libram   peragat ,     librasque*    incensi    in    censum     persolvat.    Dona    etiam     pro    Dei 
amore   et  timoré  Ecclesiae    praedictae    concessa  ,    authoritate    nostrae  potestatis 
assignavimus  ,  et  sigillo   regio  confirmavimus  :    scilicet   in    eadem    villa    Eccle- 
siam quandam  in  honore  SS.    Martyrum    Agricolae     et     Vitalis    consecratam  ; 
'id.  additur  \^    territoHo  Brivatensi  Ecclesiam  unam  in  honore  S.   Andreae*  consecratam, 
deest   conse-  cum    omnibus      ad     eam     pertinentibus  ;     in      vico     Triniaco     Ecclesiam   S.  D 
cratam  Gemiani     Martyris  ,    cum   ipso  vico   et  omnibus  ad  eum  pertinentibus  ;  in  ter- 

ritorio  Fornolensi  Ecclesiam  cum  ipsa  villa  et  omnibus  ad  eam  pertinentibus  ; 
Ecclesiam  de  Bello-Pomerio  cum  ipsa  villa  et  omnibus  ad  eam  pertinenti- 
bus ;     Capellam     de      Castello    Bullione  ;    in    vico     Lucidiaco    très     Ecclesias 

*  Id.  Domi-  cum  ipso  vico   et  omnibus  ad   eum   pertinentibus  ;    in    villa    S.   Domnini  *  duas 
"'"'  Ecclesias  et   inedietatem  ipsius  villae  ;  in  castro    de    Monte    Vasconum  (ib)  Ga- 

*  Id.  Bocensi  pellam  ;   in   villa  S.    Victoris  duas  Ecclesias  ;     in  territorio  Roiensi  *  Ecclesiam 

S.  Desiderii  Epi.scopi     et     Martyris  \    in    territorio   Lugdunensi  ,  in  villa    quae 
*yrf.  Sociacus  (Jicitur  Floriacus  * ,    Ecclesiam  S.  Mariae   cum  ipsa  villa,    et   omnibus  ad  eam 

*  id.  quain-  pertinentibus  :  et  etiam  perplura  *  praedia  villarum  ,    terrarum  cultarum  et  in- 

cultarum,    silvarum  ,     vinearum ,    aquarum    et   pascuorum.   (^uicumque    autem 

*  Id.  calum-  aliquam    controversiam  vel  calumpniam    *  huic    donationi    inferre     praesumpse-    E 
Id.  atque  "*■  '  ^^^  *  aliquitl  de  praedictis   rébus  ei   Ecclesiae  traditis  vel  tradendis  demere 

temptaverit  ,  petitio  illius  irrita  nostro  praecepto  fiat  ,  et  Episcopi  compa- 
triotae  plenam  vindictam  fratribus  Ecclesiae   illi    deservientibus   faciant.   Habeat 

(a)    Casae-Dei   Monasterium  ,     quod     sanè     inter  licet     post   priraura    secessum     annis  ,    ab    Ilenrico 

praecipua    Galliae    Ccenobia      locuin     babere    mere-  primo    Francorum     Rage  obtinuit   ut    in  Abbatiam 

tur,     Beato    Roberto    Ecclesiae     CoUcgiatRB    S.      Ju-  erigeretur.     Mabill.    Act.    SS.    Ord.    S.    B.   sœc.    6. 

liani      Brivatensis    Canonico,     suam     débet      origi-  part.  Il,  pag.  186. 

nem.    Quo    verô   anno    aedificari    incœperit ,  ex  ve-  (A)    Mons-Gasconis  ,    aliis    Gauzonis     aut     Guas- 

teribus    monumentis     sic    erui     potest   :     Robertus  conis  ,      vulgo      Mont-Gacon  ,     leucis    circiter   sex 

anno    1043    eremum    petiit,    ubi    transactis  aliquot  à     Claromonte    dissilus,    ad    ripam    occiduara   Ela- 

annis,    cùin    niulti   ad    euin   confluèrent,    anno    cir-  veris    [l'Allier)     fluvii,     ut      Bollandiani     observa- 

citer     1046    Monasterii      aedificia       incœpit.       Quo  runt,  situs  est.  Id.  ibid.  pag.  196. 
tandem    absoluto,   anno    1052  (1051),    novem  sci- 


niam 


DIPLOMATA  HENRIGl  i.  FRANCORUM  REGIS.        589 


A  autem  praedicta  Ecclesia  licentiani  adaugendi  et  adcrescendi  jussu  nostrae  ma- 
jestatis.  Et  quidquid  *  rectores  ejus  in  quasciimque  partes  *  regni  nostri , 
salvo  jure  Ecclesiastico  ,  adquisierint  *  ,  tani  in  viilis ,  quàni  in  praediis  aut 
aliquibus  bonis  ,  firmitate  nostrae  majestatis  signavimns ,  et  tam  fntura  et 
adquirenda,  quàni  prœterita  et  adquisita  bona  tradidiinus  et  autorisavimus  (a)  *. 
Praeeipimus  qiioque  ne  aliqiiis  Laiciis  aliquam  consuetudineni  capiendi 
aliquid  in  illo  loco  habeat  ;  neqne  aliquam  molestiam  Abbati  illi  inferre  prae- 
suinat  ;  sed  Abbati  omnia  disponenda  perniittat  ,  et  sic  à  nobis  jussum  esse 
non  discredat.  Laudamus  '  etiani  ut  ,  si  qnis  aliquam  calumpniam  buic  tra- 
ditioni  inferre  praesunipserit,  rectores  loci  illius  ad  regale  sutïragium  concur- 
rant ,  salva  Ecclesiastica  authoritate  *  ^  et  plenam  vindictam  récépissé  se  gau- 
deant.  Hoc   autem    praeceptum     ut     validiori    astipulatione     nitatur  ;    annulo  * 

B  nostro  (b)  subterfirmavimus ,  et  Arvernensi  Episcopo  ,  et  caeteris  nostri 
regni  auctorisatione  *  Episcopis  niandavimus.  Actuni  \itriaco  (c)  Palatio 
publiée  obtentu  domni  ac  venerabilis  Hugonis  Nivernensis  Episcopi  niense 
Septenibri  ,  Luna     undecima,    Indictione    secunda  *  ,  ab    Incarnatione   Domini 


anno     millesimo    quinquagesimo    (d) 
Henrici  Régis  vicesimo  primo. 
S.  Renconis  Arvernensis  Episcopi. 
S.  Hugonis  Remensis  Archiepiscopi. 
S.  Mainardi  Senonensis  Archiepiscopi. 


secundo ,     regni    Domni    et  invictissimi 

S.   Erberti  Antisiodorensis  Episcopi. 
S.  Widonis  Gabilonensis  Episcopi. 
S.   Odoriis   fratris  Régis  (e). 


S.  ArnulphiTuronensis  Archiepiscopi.   S.   Willelmi  Aquitanensis  Ducis. 


S.   Elmunii  Algustuduiiensis  Episcopi. 
S.  Aymonis  Bituricensis  Archiepis. 
G  S.  Roberti  Burgundionensis  Ducis. 
S.  Isembardi  Aurelianensis  Episcopi. 
S.  Hescelini  Parisiensis  Episcopi. 
S.  Adeverti  Garnotensis  Episcopi. 

Seguinus    Sciolus    scripsit    ad    vicem    B.ddiiini    regii   Gaticellarii    duodecimo 
Kalendas  Octobris. 


S.   Willelmi  Normanonnn  Ducis. 

S.   Willelmi  Comitis. 

S.   Rodulphi  Comitis. 

S.   Thebaldi  Gomitis. 

S.   Rainaldi  Gamerarii  (f). 


'  Id.  quicquid 
Id.  qiiacun- 

que  parte 
*  Id,  acqui- 

sicrint 

'  Id.  auctori- 

suvimus 


'  Id.  inanda- 
miis 

*  Id.  auctori- 
tate 
*  Id.  anulo 


*  Id.  auctori- 
sare 

'  leg.  quinta, 
ut  est   in  ori- 

gînili 


(a)  In  vila  S.  Roberti  à  Marbodo  Rhedonensi 
Episcopo  ,  aequali,  dicitur  Rex  Honricus  non  sa- 
lùm  de  collatit  vel  conferendis  eidcin  Monanerio  con- 
cestionem  fîrmasse,  sed  et  doinuin  Dei,  virumque 
sanctum  regiu  lionorasse  munerihim. 

(i)  Anuli  vox  adbuc  adhibita  ad  designandam 
sigilli    impressionera. 

(c)  De  lioc  loco  consule  suprà  pag.  488,  A,  et 
not.  a.  f'ide  etiam  Mabitl.  de  rc  Diplom.    pag.   340. 

(d)  Juxta  nostruiu  coinpulandi  nioruiu  anno 
MLI  ;  buic  cnim  anno  conveniunt  oui  nos  notae 
Clironologicae,  ut  et  annus  Henrici  vicesimus 
priinus.  Auctor  seu  Scriptor  hujus  praecopti  an- 
num  incipicbat  à  vicesima  quinta  Marlii,  novem 
menses  et  septem  dies  anle  annum  noslrum  Ju- 
lianum  :  Indictioncni,  cuni  nonnutlis  aliis  apiid 
Francos,  à  nicnse  Septembri  suniebat.  F.  l'Art  de 
vc'rifier  les  dates,  pag.  XIX  de  la  dissertation  sur  les 
dates  des  Chartes  et  des  C/irotiiques. 

(e)  De  Odone  vide  Tomum  nostrum  X,  pag. 
212,  223,  247  ,  262,  273,  277,  280,  283,  et 
315. 

(fj  Addit  Stepbanotius,  qui  Diploina  iliud 
cxscripsit,  non  eodem  modo  enwnerantur  in  copiisva- 
riis,  quo  lego.  Mabillonius  autem  :  l'arius  est  nrdu 
subscriptionum  in  variis  exemplii^  quœ  ad  manus 
meas  pervenerunt.  Apud  Baluzium  sic  enumeran- 
tur  :  S.  Aymonis  Bituricensis  Arcliiepiscopi.  S.  Ar- 
nulfi    Turonensis  Arcliiepiscopi.    S.  Agoberti    Garno- 


tensis Episcopi.  S.  Odonis  fratris  Régis.  S.  Renconis 
Arvernensis  Episcopi.  S.  Rotberti  biirgandlœ  Ducis. 
S.  Ilerberti  Autissiodorensis  Episcopi.  S.  ffillelmi 
Aquitanensis  Ducis.  S.  Guidonis  Remensis  Archi- 
episcopi. S.  Uambardi  Aurelianensis  Episcopi.  S.  Hel- 
muini  Augustodunensis  Episcopi.  S.  Willelmi  Nor- 
mannorum  Ducis.  S.  Mainardi  Senonensis  Archi- 
episcopi. S.  Enzclini  Parisiensis  Episcopi.  S.  ff^idonis 
Cabilonensis  Episcopi.  S.  Radulp,  Comitis.  S.  Theo- 
baldi  Comitis.  S.  liainaudi  Camerarii.  Seguinus,  etc. 
ïam  diversae  enuinerationis  rationein  banc  affert 
Mabillonius  (Annal.  Ben.  Lib.  LX.,  N.  xxv.) 
Non  dubitem,  inquit,  nonnullos  aliquanto  post  con- 
fectuni  Diploma  subscriptos  fuisse  Ccrlè  Renco  Arver- 
nensis Episcopus,  qui  Rotberto  litteras  conimendati- 
tias  ad  Ileinricum  Regem  dcderat,  rei  gestœ  non  vi- 
detur  interfuisse.  Qui  hic  subscriptus  est  llescelinus 
Parisiensis  Episcopws,  idem  aliis  litteris ,  pro  Ma- 
jori-Uonasterio  Hrinrici  Régis  anno  XXI pariter  da- 
tis.  subscriptus  occurrit.  Idem  est  Isembertus.  qui  alio 
nomine  llescelinus  dictas  erat,  in  Gallia  Christiana 
mendosè  Humbertus  appellatus.  Hugo  Nivernensis 
Episcopus  senior,  cujus  obtentu  hoc  prœceptum  datum 
est,  optimè  affectas  erga  Monacitos  ,  apud  quos  ha- 
mari  voluit,  scilicet  in  Monasterio  S.  Maria:  et  S. 
Stephani  Nivernensi.  f'ictoriacum  Palatium,  ubi  da- 
tum Diploma,  videtur  esse  illud,  quod  in  silva  Aiire- 
lianensi  positum  erat. 


E  e  e  e  iij 


590        DIPLOMATA  HENRIGI  I.  FRANCORUM  REGIS. 


XXII. 


Ex  J/Jogra- 
pliD  nicmbra- 
naceo. 

An.    1052. 


Salico  CLiidam  libertatem  concedit. 


înter  SchedasJoh.  Mabillonii. 


IK  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis.  Ego  Hainricus  gratiâ  Dei  Rex 
Francorum,  notum  fieri  volo  omnibus  meis  fidelibus  tain  prsesentibus  quàm 
et  futuris,  qiioniam  Gausbertus  atque  Guillelnius  et  Hugolinus  ,  filii  Gaufre- 
di  de  sancta  Maiira  ,  adierunt  praesentiam  meae  majestatis  ,  rogantes  ut  con- 
cederem  ,  per  consensiim  matris  eoruni  Erembnrgis  et  sororis  eorum  Jaque-  B 
linre,  cuidam  eorum  bomini,  nomine  Salico  ,  donum  libertatis.  Quod  ita  et  feci 
more regio,  excusso  scilicet  de  palma  (a)  denario  ;  eo  itaque  tenore,  ut  pateant 
ei  ut  libero  viae  quadrati  orbis.  Et  si  quis  contra  banc  libertatem  adsurgere 
temptaverit,  Régi  coactus  centum  auri  libras  exsolvat  ;  suaque  reclamatio 
irrita  in  perpetuum  maneat.  Et  ut  firma  et  stabilis  permaneat ,  meo  sigiilo  insi- 
gnire  feci. 

Actum  est  Aurelianis  XVIII  Kal.  Septembris,  anno  Incarnati  Verbi  MLII , 
régnante  Hainrico  Rege  XXII.  Testes  Gaufredus  Cornes  Andegavensis , 
Gricia  uxor  sua.  Gaufredus  de  PruUiaco,  Bartholoméeus  Arcbiepiscopus  Tu- 
ronensis,  Marchoardus  condam  Monachus ,  sed  eadem  tempore  miles,  Isen- 
bardus  Aurelianensis  Episcopus ,  Gaufredus  S.  Martini  Turonensis  Ecclesiae 
Decanus ,  Galerardus  miles  ,  Gaufredus  filius  Roscelini  de  Baia  ,  Gaufredus  G 
filius  Constantini  ,  Johannes  ,  Gausbertus  et  fratres  ejus ,  materque  eorum , 
Mauricius  filius  Gerardi  cognomine  Arimeri  ,  Tetbaudus  filius  Goscelini  de 
Chinonio,   Petrus  filius  Roscelini ,    Guscelinus  ,    Haincus    Régis    Capellanus. 

Ego  Bauduinus  Cancellarius  relegendo   subscripsi, 

XXIII. 


H.r  ÀrcInvLi 

S.  l'ictiiris 
Massil. 


Donum  à  Nivernensi  Comité  Gtiillelmo,  aliisque  Primoribus 
Ecclesiae  S.  Victoris  Nivern.  factum,  confirmât. 


An.   1053. 


Apid  Martenium,  Tom.  I.  Ampl.  Coîlect    col.  434. 


D 


IN  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis.  Henricus  gratiâ  Dei  Francorum 
Rex.  Sciant  omnes  posteri,  quae  ad  instaurationem  S.  Ecclesiae  Catholicae 
pertinere  noscuntur  ,  sine  dubio  regii  culminis  statum  magnum  praeparare 
comprobatur,  et  non  soliim  statum  regni  in  praesenti  corroborât ,  sed  etiam 
in  futuro  seternae  retributionis  praemium  sibi  conciliât.  Quapropter  notifica- 
mus  omnibus  sanctae  Dei  Ecclesiae  fîliis  praesentibus  quàm  futuris  ,  quod 
majestatis  nostrae  praesentiam  quidam  Clericus  nomine  Belinus  adiit  ,  rogans 
ut  privilegio  nostrae  auctoritatis  confirmaremus  quoddam  donum  sibi  à  Ni- 
vernensi Comité  Willelmo  ,  et  quibusdam  aliis  JNivernensibus  Primoribus 
factum  ,  scilicet  in  suburbio  Nivernensi  quamdam  Ecclesiam  in  honore  S. 
Victoris  consecratam ,  antiquissimam  videlicet,  et  ex  primis  supradictae  urbis  E 
Abbatiam  primis  temporibus  locupletem ,  pluribus  dotatam  ,  augmentatam 
et  ditatam  ,  postmodiim  vero  ,  mundo  jam  in  maligno  posito  ,  partim  pasto- 
rali  incuria  desolativè  destitutam  ,  partim  pessimorum  Christianorum  barbarie 
dirutam,  et  ut  veriîis  fatear ,  usquequaque   sub  impiorum  manibus  incurvatam 


(a)  Id  genus  Diplomatis  prœceptum  denariale  , 
scilicet  ob  denarium  in  manuinissione  excussum  , 
vocat  Marculfus  in  Lib.  \,  formula  22.  In  pr*- 
cepto  Odonis  Reg^is  anni  888,  eadem  manumis- 
sionis  formula  adhibctur  :  Servum  juris  noslri,  ait 
Rex,  nomine  Jlbertum,....  manu  propria  à  manu 
ejus  excutientes  denarium,  secundùm  Legem  Salicam, 
libertum  fecimus,  atque  ab  omni  servitutis  vinculo  ab- 
solvimus.  Quod  Odo  secundùm    Legem   Salicam  IX 


saeculo,  hoc  more  Regio  egit  Henricus  saec.  XI. 
Notandum  libertatem  singulari  modo  in  hoc 
Henrici  Diplomate  exprimi  his  verbis  :  ut  pateant 
ei  ut  libero  viœ  quadrati  orbis.  Formam  exculiendi 
denarium  in  manumissione  propriam  Legis  Sa- 
licaî  fuisse  legitur  in  veteribus  Cbartis.  Vide 
form.  vet.  Bignonii  Cap.  46.  Tali  modo  manu- 
missus,  Denariatus  et  Denarialis  appellabatur. 


tur 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS.        591 

A  et  humiliatam.  Hanc  ex  regali  tloininio,  ut  multa  alla,  emancipatam  (a),  et 
Comiti  Nivernensi  beneficiario  jure  à  pi'aedecessoribus  nostris  regibus  tra- 
ditam  ,  quidam  Frotmundus  post  Coniiteni  Iiabebat  ,  militibus  dispertiverat , 
majus  dederat  ,  minus  sibi  retimierat.   Sic    itaque  Ecclesia  desolata  et  ad    nihi- 

luni   redaeta  ,   pêne  destruc esse   Ecirlesiam ,    nimirum    à    f'undamentis 

eversa.  Deus  autem  omnipotens  Martyris  honorem  et  Ecclesiae  nomen  non 
minui  volens  ,  quemdam  clericuni  praeelegit ,  qui  ab  ipsis  cunabulis  in  Ec- 
clesiae illius  amorem  exarsit,  ibi  in  pueritia  ,  ibi  in  adolescentia  ,  et  usque  ad 
perfectam  aelatem  Deo  sub  clericali  professione  militavit ,  captivatam  Eccle- 
siam  quam  unicè  post  Deum  diligebat ,  quoad  potuit ,  adjuvit  et  auxit , 
atque  ut  eam  oriens   ex  alto   visitare  dignaretur  ,    interminativè  oravit  et  exo- 

B  ravit.  Hic  assensu  Hugonis  *  Episcopi  et  Willelmi  Comitis  supra  taxatum  'secundi 
Frotmundum  adiit  ,  et  ut  captivatam  Ecclesiam  à  captivis  captivata  à  capti- 
vitate  redimeret  oravit  ,  et  liberalitatem  libère  derogatam  restauraret  ammo- 
nuit,  ammonendo  desudavit  ;  de  Dei  niisericordiâ  quod  quaesierat  impetravit. 
Igitur,  jam  dictus  Frotmundus  amore  caritatis  intrinseciis  tactus  ,  utpote 
viri  venerabilis  verbis  accensus  ,  Comitem  adiit,  et  ei  quod  ab  ipso  liabere 
videbatur  ,  scilicet  sancti  Victoris  Ecclesiam  ,  dereliquit.  Comes  vero  ardo- 
rem  viri  venerabilis  adimplendum  adjudicavit,  hune  advocavit ,  atque  Eccle- 
siam pro  Dei  amore  et  timoré,  et  prsedecessorum  nostrorum  Regum  anima- 
rum  requie  dono  dédit  ,  nihi!  pro  excaml)io  accepit.  Non  multo  post  supra- 
dictus  Comes  auctoritatis  nostrae  magnitudinem  cuni  jam  dicto  Sacerdote 
adiit  ,  et  auribus  nostris  factum  istud  intimavit ,  rogans  ac  multa  prece  cum 
Sacerdote    exposcens ,    ut    pro    animae     meae  requie    parentunique    nostrorum 

C  donum  istud  auctorisaremus  .  .  .  majestatis  confirmaremus.  Quorum  petitioni 
libenter  acquievimus  ,  et  donum  ,  sicut  erat  ,  adstipulavimus  ;  statuimus 
quoque  ut  ad  pristinum  statum  Ecclesia  illa  revertatur,  et  Abbatia  restitua- 
tur  ,  res  atque  Ecclesise  dispertita?  et  à  pluribus  subtraetse  supradictae  Ec-  *  /•.  restiiuan 
clesiae  ....  uantur  *  nostra  auctoritate,  et  nulli  sit  fas  ex  ipsius  bonis  aliquid 
ulteriùs  diripere  vel  auferre.  Sancientes  sancimus,  ut  quisquis  Ecclesiam  illam 
ex  nostro  beneficio  augmentare  voluerit,  aut  aliquid  ex  antiquitùs  ereptis  bonis 
restituere,  disponente  Deo,  seu  ex  propriis...  liberam  habeat  in  omnibus  potesta- 
teni  per  nostrae  auctoritatis  gratiaui.  Placuit  etiam  ut  nullus  Archiepiscopus, 
nullus  Episcopus,  nullus  in  sancta  Ecclesia  Praepositus ,  nullus  Dux  [b)  ,  nullus 
Comes  aut  Vicecomes  (c),  nullae  saeculares  personae  potentes  vel  impotentes, 
aliquid   saeculare  in   Ecclesia  illius Abbas   igitur  ab  omni  venalitate  Deo 

D  dignus  ibi  instituatur,  nullius   potentis  gratiâ  aut   voluntate  ,  sed  fratrum    Deo 
inibi    deservientium     electione,    non     saeculari  stemmate  generosus  inquiratur , 

non   qui  saecularibus     saeculariter   obligetur  ,     quia    * ait  ,   qui  invitatus 

renuit,    quaesitus   ref'ugit  ,  sacris   est  altaribus    promovendus  ;  sic    qui  ultro  se  *  sicut  B.Cre- 
importunè  ingesserit,  et  sibi  Abbatiam   quaesierit ,  nuUo  modo  ad   hoc  honoris  *^'*""* 

(a)  Francorum    Reges    secundas     stirpis,    saecula-  saeculis  ;    ita     ut    Duces    saepissiraè    Comités   seipsos 

ribus      militibus     in     Provinciis        eorum      imperio  noraincnt    in     Cbartis,     et      ab    aliis      appellentur. 

com'nissis     sitas  Regales   Abbatias  solebant  yure  be-  \'\àe  Mezeray  Hist.  de  Fr.  Toni.    /I,pag.l.    Bncssel 

neficiario   concedere,    ita    ut    Regein     scmper     Do-  de    usu   feud.  Lib.    2,   Cap.  2  et  Cap.  7.  Mabill.    de 

ininuin    baberent   supremura  ,    atque     eâ    de    re    in  re  Dipl.  pag.    634. 

exercitibus   sub     signis     regiis     militarent.     Majores  (c)     Qui     vices    Comitis      exsequebantur,     Fice- 

Domini  ,     Duces     nempe      et     Coniites  ,     militibus  comités.     Ut    Comités   non    civitati    duntaxat ,     sed 

aliis  easdem    Ecclesias    dabant  jure   suùbeneficiario,  et    toti   pago    civitati    adjacent!  Prtefecti    erant  ,    ita 

eâ   scilicet    lege,  ut    in    bcUo  secum  arma  gestarent.  et    Vicecorailum    munus     et  jurisdictio     in     totum 

Brussel  de    usu  generali  feud.  Lib.  1,  Cap.  2.  pagum   porrigebatur.    Ab    ipsis    Comitibus     delecti, 

(6j  Provinciarum  Praefecti  ,  Duces  vel  Comités  in  ipsorura  absentia,  judiciis  publicis  praeerant. 
dicti  sunt,  ratione  babitâ  amplitudinis  :  majori-  Vicecomites  Provinciarum,  apud  Anglos ,  sunt 
bus  Provinciis  Duces  praeliciebantur  ;  Comités,  Régis  officiales  ad  Comitatûs  gubernationcm 
minores  regebant.  Rector  Provinciae  jus  exerce-  quoiannis  constituti.  Interdum  judicis  loco 
bat  in  milites  et  exercitus  ,  civilem  disciplinam  funguntur  ,  ad  causas  scilicet  minores,  quae 
omnem<pie  jusiiliam  administrabal  ,  invigilabat  illorum  jurisdictioni  subsunt  ;  interdum  ctiaiu  mi- 
fisco  ,  unde  et  bénéficia  Régis  nomine  confe-  nistrorura  et  raandatoriorum  Régis  ofliciuui  exe- 
rebat.  Comités  in  civitate  et  circumposito  pago  quuntur.  Jta  Cotvellus.  Vicecomites  in  Norman- 
jus  dicebant;  in  tota  Provincia  Duces.  Comita-  nia  nostra  appellantur  judices,  qui  in  minoribus 
tus  dicti  sunt,  antequàm  in  bereditariam  suc-  oppidis  jus  dicunt,  Order.  Fital.  Lib.  8.  Eorum 
ccssioneni  devcnirent  ;  quod  aceidit  maxime  jurisdictio  média  justitia  dicitur  practicis  nostris. 
Caroto  Simjjlice  régnante  ;  tamctsi  ante  eum  Appellatur  ficecomitatut  ;  cùm  fiaria  et  Jdm- 
filii  in  Comitatûs,  quos  eorum  patres  adminis-  catione  sxpissimè  confunditur.  Vicecomitum  qui- 
traverant  ,  non  rarô  succedebant ,  sed  ex  regia  dam  erant  infeudati  ,  id  est,  Vicecomitatus  jure 
concessione,  non  ex  hcredilario  jure.  Ducii  et  feudali  obtinebant.  Vide  Brussel  de  usu  feud. 
Comitis  lituli     promiscuè     suniebantur      X     et    XI  Lib.  ,3,  Cap.  d. 


592        DIPLOMATA  HENRICI  ï.  FRANCORUM  REGIS. 

lignas  csi  digni  *  sunt.    Ecclesia  illa  ab  oinni  ssecnlari  jugo  libéra  pertnaneat,  nuUum  ...  A 
pastorem  inibi   instituere  prsesumat ,  nuUus   recipiatur   nisi   quem  elegerit  fra- 
ternitas  de  Dei    misericordiâ   unanimis    et    provida.   Habeat   itaque  jani  dicta 

Abbatia  («)  liberam   acquirendi  vel    commutandi    facultatem 

habet  aut  habnerit^   quicquid  salvo  Ecclesiastico  jure  adquisierit,    salva   nostra 
et    Ecclesiae    niatris    condigna    reverentia  ,     inconvulsuin ,     tirmiim    et  stabile 

pernianeat.    Si  quis  vero  ingerens  se Abbas  loci  illiiis   ad 

régal plenam   vindictam   recepturum  se    non   discredat  ;    versipellis 

auteni  nihil   super  hoc  proficiat ,   sed    fisco  regio    centum   libras   auri   persol- 

vat munificentiœ  auctoritatis  semper   in  Dei  nomine  obtineat   firmi- 

ta^is   vigorem  ,    manu    propria  subter   eani  Hrmanius  ,  et   anuli  nostri  inipres- 
sione  roboramus. 

Ego  Balduinus  Cancellarius  relegendosubscripsi.  B 

Actum    est  Carisiaco  ( /;  )  Palatio  astante    exercitu ,    anno  XXII   regni  Hein- 
rici  Régis,  Gilendas  Maias,  Luna  X  ',  Indictione  VI, 

XXIV. 

Ex  Archivis  Libertatem  dat  cuidam  Airiardo. 

S.Martuu  Iii- 


/.  IX 


roK. 


Apud  Martenium,  Tom.  I.  Anecd.  col.  183. 


An.  1057.  jN  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis.  Ego  Henricus  Dei  gratiâ  Fran» 
L  corum  Rex.  Notum  fieri  volo  omnil)ns  meis  fîdelibus  ,  quôd  Gausbertus 
Clericus  de  sancta  Maura  per  ahsolutionem  GaufFiidi  Comitis ,  annuentibi s  C 
Areniburge  matre  sua  ,  Hugone  f'ratre  suo  ,  Jachelina  sorore  sua  ,  postula- 
vit  ,  ut  concederem  pro  remedio  animae  Willelmi  fratris  sui  nuper  defuncti , 
cuidam  suo  homini  nomine  Airnardo  donum  libertatis  ,  quod  ita  et  feci  more 
regio,  excusso  scilicet  de  palmo  denario  (c)  :  eo  itaque  tenore  ,  ut  pateant 
ei  ut  libero  viîe  quadrati  orbis.  Et  si  quis  contra  hanc  libeitatem  assurgere 
temptaverit,  Régi  coactus  centum  libras  auri  exsolvat  ;  suaque  reclamatio 
irrita  in  perpetuum  maneat.  Et  ut  firma  et  stabilis  pernianeat ,  eam  meo 
sigillo  insignire  feci. 

Actum  Turonis  XIIII.  Kal.  Februarii  ,  anno  Incarnati  Verbi  millesimo 
quinquagesimo  sexto  {d) ,  regni  Henrici  Régis  vigesimo  sexto.  f} 

Ego  Balduinus  Cancellarius relegen do  subscripsi. 

(a)  Hanc  Nivernensem  S.  Victoris  Ecclesiam  Carlnacum  Villam  Regiam  ,  seu  Palatium  ,  locum 
Willelmus  N'ivernensiuin  Coines  an.  1085  subje-  esse  Kiersi  dictum,  eruditis  viris  demonstratum 
cit  Monasterio  Beatse  Mari?e  de  Caritate  ad  Lige-  credimus  post  Mabiilonii  dissertationem.  Locus 
rim,  subscribente  Hugone  IH  Nivernensi  Epis-  ille  in  aliis  atque  aiiis  litteris  niodô  C/ieri.tiacum, 
copo,  ac   nepote   Hugonis  secundi.  tum  Chirisiacum  ,    Choisi,   aliquando    Quier.ti,   cor- 

(b)  Carisiacum  ,  villa  Regia  clarissima  et  per-  ruptè  Thietsi  diclus  est.  Carisiacense  Palatium  ad 
celebris  per  annos  ampliùs  ducentos,  nenipc  à  Isarara  supra  Noviornaguin  ,  in  pago  Suessionico 
seculo  VII  ad  noni  finera.  Istic  frequens  Ilegum  situni,  incendie,  ycI  aliis  niodis  corruptain,  et 
primie  ac  secundae  stirpis  curia,  ooinplures  Epis-  Castellum  factuin  ,  Kadbodus  Noviomensiura 
coporum  conventus  habiti  ,  aliaque  insignia  Episcopus  obtinuit  à  Pbilippo  primo  ;  sicque 
facta  celebrata.  Fuit  olim  lis  inter  eruditos  de  Castelli  bujus  doniinium  è  manu  regia  ad  No- 
situ  Carisiaci  :  alii    ad    Isaram  seu    Iseram    fluvium,  viomagenses  Episcopos  fuit  translatum. 

in   vico     qui    hactenus    Kiersy  vocabulum  retinet  ;  (c)    Eamdem     fonnulam     manumissionis,    et  ob- 

alii  ad   amnem     Saram    Seramve  statucrunt  ,    eiim-  servationes     vide    suprà      in     Diplomate     libertatis 

demque   cura    Creciaco   Crecy    opidulo    esse    puta-  ab  codera  Hcnrico  concessae  anno  1052. 
bant.     Priorem    sententiam    in    primis     defenderunt  (d)    Juxta  numerandi    morem     veterum,  qui    an- 

Hadrianus    Valcsius    (Herum   Francicarum    Lib.  25,  num    nonnunquam   auspicabantur   à    23   Martii    Tel 

et   in   Notitia   Galliarum  pag,    127)  et   D.  Mabillo-  à    Pascbate  ;  juxta     liotliernum   vero  ,    anno   1057, 

nius  (de   re  Diplom.  Lib.  4,  pag.  258    et  seqq.)  Pos-  ut  liquel  ex  anno  regni    26  ;  bic   enim    annus   res- 

terior  sententia   defensores    babet      Sirmondum     et  pondebat   anno   Christi   1057     ad   20   Julii  ,    quae 

Labbeum     in      Geographica      tabula     Concilioruni.  dies  pi-ima   fuit   regni  Henrici  à  morte  palris. 


XXV. 


DIPLOMATA  HENRICI  1.  FRANCORUM  REGIS.        593 

XXV. 


Monasterii  S.  Nicolai  Andegavensis  fundationem  approbat.  ex  chartuia- 

rin  hujus  Mo- 
nast. 

Ex   Epitome  fundationis  S.   Nicolai  Andeg.   Aiitore  Laurendo 

le   Peletier  Monacho  ejusd.  Monast.  pag.   9  ,   et   apud  Labbeum 

in  Miscell.   Cur.  pag.   574. 

• 
^  j  N   nomine   sanctae   et   individuae  Trinitatis  ,  Henricus  gratiâ  Dei   Francorum    An.  1057. 
J.  Rex.   Notiim   fieri   cupimus    fidelibus  nostris   praesentibus  et  futuris ,  quod 
cùm  ob    regni   utilitates   ordinandas   Andegavam  *   usque  urbem    descendisse-    *  Labb.  An- 
nius  ,  fidelis    noster    atque    consanguinitate  propinquus   GaufTfredus  *   ejusdem  «^Y^q 
civitatis  strenuus  Conies  ad  nostrae   serenitatis  aecessit   praesentiam  ,   suppliciter  fridus 
deprecans ,     ut    fundationis   Monasterii    (a)    B.    Confessons    Christi  Nicolai  à 
venerabili    pâtre    suo    Fulcone     inclyto     Comité    olini   inchoati  *  ,    sed   à   se     *  Labb.  in- 
postmodùm  aliqnibus   crementis  *    suppleti  *  ,   regiae  auctoritatis  nostrae  stabi-  $*'°'^f 
litateni    concederemus.    Cujus    petitioni     ob    divini    cultûs    venerationem    li-  mentis 
benter   assensum   praebuimus  ,   et  praecepti   nostri  scriptum  fieri  inde  praecepi-    *  ^"^^-  *"P" 
mus ,  per  quod  fundationem  praedicti  JNIonasterii  in  honorem  S.     Nicolai  con- 
secrati ,    et   universas   donaliones   rerum   atque   emptiones  à  fidelibus   homini- 
C  bus  factas  ,  sive  in   futurum   justo  et  rationabili  ordine  faciendas  confirmamus 
et  corroboramus.  Atque   ut  factum  istud  nostrum   in  posterum  fideliùs  memo- 
retur ,    et    firmiùs     conservetur  ,   hanc    praeceptionis    nostrae    paginam    manu 
nostra   subter  firmamus ,    et  sigilli  nostri  impressione  insigniri  jussimus. 

S.   Henrici  Francorum  Régis. 

Ego  Balduinus  Cancellarius  relegendo  subscripsi. 

Actum  est   hoc   apud  Andegavam  *  civitatem  publiée  anno  ab   Incarnatione   •  labb.  An- 
Verbi  divini    ML VII ,     Indictione    X  ,    Kalendis    Martiis  in  Monasterio  sancti  decayam 
Albini  ,  anno   quoque  regni    Domini   Henrici  Régis  XXVI  (6). 

XXVI. 

Suessionensi  S.  Mariae  Cœnobio  Concessa  altaria  Confirmât. 
D 

In  Probat.    ad  Histor.    hujus   Abbatiœ  ,  pag.  436. 

JN  nomine  sanctae    et  individuae  Trinitatis ,  ego  Henricus   gratiâ    Dei   Fran-    An.  1057. 
corum  Rex.    Notum  fieri   volo  omnibus   sanctae   Dei    Ecclesiae  curam  geren- 
tibus ,    atque  omnibus  meis  fidelibus    tam    futuris   quàm    praesentibus  ,    quod 
Heddo  Suessionensis  Rpiscopus   ante  praesentiam   meam  venit  ,   et  per  depre- 
cationem  Ermengardis  Abbatissae    sanctae    Mariae  Suessionicae    Ecclesiae   Cœno- 
bii  puellarum  VI  altaria    perpetualiter    dederit ,     scilicet    altare    de  villa   quae 
vocatur    Carcrisia  * ,    altare    villae    Corciaci ,    altare    villae   Colomellae  ,    altare    »  chacris 
Colisiaci  villae  ,    altare   verè  de  villa  Bruelii  ,  atque  altare   de  villa    Nantoilo  ,   cnrcf,Cour- 
eo  tenore  ut  cunctis   diebus    praedicta    personis  attribuantur  altaria  ,   tali  ra-  '"^'^^  '    ^'^ 
tione  constanter  observata  ,    ut    si     quaehbet  persona  supradictorum  aitanum  nanteuU-ia- 

(a)   S.  IVicolai  Cœnobium     situm     est    ad     pros-  Loci    hujus    tune     Abbas    erat    Aderaldus    seu    Ar- 

pectura  urbis   occidentalem,      saper     ripain     amnis  raldus,    cujus     lempore     Gaufredus     Cornes    eidem 

Brionelli,     in  colle    à     dextris      Meduana;.     Hujus  Monasterio     portionem       de     S.     Nicolai     Episcopi 

loci    priraura   oratorium      ab      Hucberto     Episcopo  reliquiis,    quas    Hainricus  Alamanniœ  Imperator   ob 

in   honorem    S.     Nicolai    anno     4020    consecratum  prœclarain  strenuUatis  ejus  famarn^  et  servitia  multa 

est.     Ejus     autor      Fulco     Andecavorum     Conies  ,  ab  eo  sibi  lionestè  impensa^  inter  alia  munera  ipii  de- 

cognomento    Nerra.     Fulcone  mortuo     anno    lO'tO,  derat,   concessit.    Mabill.    Annal.    Bened      Lib.  58, 

Gaufredus    Cornes     cum    Agnete   uxore  ,    adinoni-  n.   22.  et  Lib.  61,  n.  5. 

tione    et     consilio     Hildegardis     matris     suae,    pro  [b)    Indictio  X     et    annus     Henrici    XXVI    con- 

Tenia    et     reinissione      peccatorum      genitoris     sui  veniunt    anno    Christi   MLVII    hic     annolato    juxta 

bonae   meinoriae    t'ulcon'is   recens    defuncii,     Cœno-  nostrum    computandi   morem    ;    unde       nianifeslum 

bio  S.    Nicolai    apud    Andecavos  ab    eo    fundato  ,  est  ,     veteres       Francos    anni     initium     aliquando 

donationes    ab    codem     factas    confirmavit.       Anno  duxisse     à    Caiendis  Januarii,    aut     saltem     Martii, 

4057    Henricus   Rex     hujus    Abbatiae  fundationem,  non    autem    semper  à    25  hujus  mensis   aut  à  Pas- 

rogante    Gaufredo,     approbavit      et    corroboravit.  chate   Vide  notam  in  Chartam  superiorem. 

Tome  XI.  F  fff 


594        DIPLOMATA  HENRICl  I.  FRANCORUM  REGIS. 

pro  aliquo  crimine  fuerit  damnata  ,  vel  cum  vitîe  offîcio  migraverit  defuncta,  ^ 
alia  in  loco  ejns  praesentetur  ,  cui  Episcopus  personatictim  ipsorum  altariutn 
sine  aliqua  pecunia  tribuat  ,  et  sic  succedentibus  personis  ad  prsedictutrj  lo- 
cum  sanctae  Mariae  Suessionensis  puellarum  Ecclesiae  jugiter  permaneant. 
Onineni  autem  jiistitiam  ,  scilicet  in  facturam  ,  Vicariam  et  omnia  ad  justitiam 
pertinentia,  prsedictiis  locus  sanctae  Mariae  Suessionensis  puellarum  Ecclesiae 
sine  banno  habeat.  Si  vero  forte  ibi  in  supradictis  locis  bannus  aliquantulo 
acciderit  ,  Episcopus  Ecclesias  sine  dilatione  reconciliet  ,  et  numquam  pro 
aliquo  foris  facto  ministerium  Dei  in  ipsis  Ecclesiis  remaneat  ;  sed  cunctis 
diebus  et  omni  tempore  ibi  celebretur ,  et  ab  eo  qui  bannum  fecerit  ab 
Ej^scopo  requiratur.  In  supradictis  autem  Ecclesiis  nihil  aliud  Episcopus 
requirat  vel  clamet  ,  nisi  tantummodô  Synodum  et  circadam.  Ut  autem  hoc 
firmum   et   stabile  permaneat  praeceplum  ,  ego   illud  meo    sigillo  insignire  feci.  " 

Signum   Domini  ■^  Henrici    Régis   Francorum  ,    qui  hoc    prseceptum    lirma- 
vit  in   Ecclesia   sancti  Michaëlis  ,    Dominicâ  quintâ  post  Pascha. 

Actum  quinto  Nonas  Mali  Suessionis  (  rt  ) ,  anno  humanati  Verbi  millesimo 
quinquagesimo  septimo  ,  régnante  Henrico  Rege  anno  vicesimo  septimo  {b) , 
Episcopatûs  autem  Domini  Heddonis  anno  quinto.  Mortuis  eodem  anno 
Rainoldo  Comité  et  ejus  filio  Widone  ,  et  obsessa  turre  Suession.  ab  Hen- 
rico Rege.  Signum  Domini  Heddonis  Suessionensis  Episcopi  -J-  ,  qui  jussu  et 
precibus  Domini  Henrici  Régis  Francorum  hoc  prseceptum  firmavit  ;  cui 
pro  elemosina  et  benivolentia  hujus  benefacti  coram  Rege  et  praesentia 
Coepiscoporum  suorum  ,  Balduini  scilicet  NoviQmensis ,  et  Elinandi  T^au- 
*  dunensis  Episcopi ,   atque  Gerardi   Abbatis    S.    IMedardi  ,  et  multorum  Qeri- 

corum ,  Monachorum  ,  Laicorum  ,  Nobilium  ,  et  omni  conventu  Sanc-  ^ 
timonialium  sub  eo  Deo  et  sanctae  Mariae  famulantium,  Abbatissa  in  capite  et 
omnes  Sanctimoniales  promiserunt  et  in  conventione  habuerunt  ,  omnibus 
diebus  vitae  suae  pro  eo  orare  ,  et  omnibus  benefactis  communibus  totius  con- 
gregationis  ,  tam  orationum  quàm  elemosinarum  ,  memoriam  sui  ,  sicut  di- 
gnum  est ,  fideliter  facere,  et  post  ipsius  obitum  quotannis  perpetuo  memoriter 
ac  celebriter  ejus  facere  anniversarium  ,  necnon  et  praedecessorum  suo- 
rum Episcoporum  Suessionensium.  Sig.  Domni  Balduini  Noviomensis  Epis- 
copi. S.  Domni  Elinandi  Laudunensis  Episcopi.  S.  Domni  Gerardi  Abbatis 
sancti  Medardi.  S.  Hattonis  Monachi.  S.  Haganonis  Noviomensis  Clerici. 
S.  Odonis  Monachi  de  Parisiaco.  S.  Radulphi  Presbyteri  Noviomensis.  S. 
*deCiainia-  Guibcrti  Monachi.  S.  Alardi  Monachi.  S.  Raimberti  Presbyteri.  S.  Roini  ^ 
co  Diaconi.   S.    Goffidis  Diaconi.   S.    Varneri  de    Calniaco  *  ,    alio     nomine  dicti 

Vascellini.  S.  Roberti  filii  Comitis  Ingelranni.  S.  Hugonis  Pincernae  Regum. 
S.  Balduini  fratris  ejusdem.  S.  Hermeri  filii  Burechardi  de  Monte.  S.  Gos- 
**ivcYvonis  fridi  Gomitis  de  Britannia.  S.  Lancellini  de  Belvagiis  in  Aurumtu.  S.  Viller- 
mi  de  Gommet.  S.  Hugonis*  de  Castelle-Ham.  S.  Valterii  Pincernae  Régis. 
S.  Odonis  Noviomensis.  S.  Launonis"  filii  Bosonis.  S.  Villermi  Vicecomitis 
de  Couciaco.  S.  Amalrici  nepotis  Gerardi.  S.  Fulconis  Archidiaconi 
Suession.  S.  Rodulphi  Archidiaconi.  S.  Rocellini  Capellani.  S.  Roberti 
Diaconi.  S.  Adae  Sacerdotis.  S.  Berneri  Sacerdotis.  S.  Hagani  Decani  S.  Pé- 
tri. S.  Goffridi  Sacerdotis.  S.  Theobaldi  cognomento  dicti  boni.  S.  Ber- 
nardi  Praepositi.   S.  Deodati  Cantoris. 

(a)     Suessionicam     urbem    tune    tcroporis     obsi-  mè   digna  ;    duos    praesertim  nota   Pincernas  :    Hu- 

debat  Ilenricus    Rex      Francorum,    seditiosos     de-  gouem    neinpè    Pincernam   Regum ,     et     Valterium 

bellaturus,     praecipuè       verô     Comités     Rainoldum  Pincernam    Hegis.     Caetera   considcranda     versantur 

et    filium    ejus   Guidonem  ,      qui     raultas     vexatio-  circa     Ecclesiasticam     disciplinam  ,     interdictum    et 

nés     Ecclesiis     et     incolis  inferebant.      Comités    illi  reconciliationem        altarium  ,       Episcoporum     jura 

Suession.      è      stirpe    erant  Comitura  Viromanden-  in  Parochiales  Ecclesias. 

sium.    Beat»    Maria;   Parthenoni    praesidebat      Er-  {b)   Lege  sexto,    si  accuratè    numerare  volueris. 

mengardis    de     Mortuo-mari  ,     filia     Gaufredi     de  Annus    enim    regui  Henrici   27     solùm    à   20  Ju- 

Âceïo.   Multa    continet     hax  Charta   notatu    maxi-  lii  incipiebat. 


DiPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

XXVII. 


595 


Abrogat  injustam  consuetudinem  in  civitate  Aurelianensi. 
Apud  Acherium,  Tom.  VIII.  Spicil.  pag.  156. 


Ex  Chartula- 
rio  Aurelian. 


IN  Cliristi  nomine  ego  Hainricus  gratiâ  Dei  Francorum  Rex.  Notum  volo  An.  1057. 
fîeri  cunctis  fidelibus  sanctae  Dei  Ecclesiae  ,  tam  praesentibus  quàm  futuris, 
qualiter  Isembardus  Aurelianensis  Episcopus ,  cum  Clero  et  populo  sibi 
coniniisso ,  nostrani  serenitatem  adiit,  conquestionem  faciens  super  quadam 
injusta  consuetudine  quae  videbatur  esse  in  ea  urbe ,  videlicet  de  custodia 
B  portarum ,  quae  custodiebantur ,  et  claudebantur  civibus  tempore  vindemiae 
et  de  impia  exactione  vini  quam  faciebant  ibi  ministri  nostri  ;  obnixè  et  hu- 
militer  deprecans ,  ut  illam  impiam  et  injustam  consuetudinem  sanctse  Dei 
Ecclesiae ,  et  illi ,  Clero  et  Populo  ,  pro  amore  Dei  et  pro  remedio  animae 
nostrse  et  parentum  nostrorum  in  perpetuum  perdonarem.  Cujus  petitioni 
bénigne  annuens ,  perdonavi  Deo  ,  sibi  et  Clero  et  populo  supradictam  con- 
suetudinem et  exactionem  perpetualiter  :  ita  ut  nuUi  ampliùs  ibi  custodes  lia- 
beantur,,  nec  portae  ,  sicut  solitum  erat  illo  tempore  toto  claudantur  ,  nec 
vinunj  cuilibet  tollatur ,  nec  exigatur  ;  sed  omnibus  sit  liber  ingressus  et 
egressus ,  et  unicuique  res  sua  jure  civili  et  sequitate  servetur.  Haec  autem 
perdonatio  ut  firma  et  stabilis  in  perpetuum  permaneret ,  hoc  testamentum 
nostrae  auctoritatis  inde  fieri  volumus,  subterque  sigillo  (a)  et  annulo  nostro 
C  firmavimus. 

Signum  Isembardi  Aurelianensis  Episcopi  :  Sign.  Henrici  Régis  :  S.  Ger- 
vasii  Remensis  Archiepiscopi  :  S.  Hugonis  Bardulfi  :  S.  Hugonis  Buticularii  : 
S.  Henrici  de  Ferrariis  :  S.  Malberti  (h)  Praepositi  :  S.  Hervei  (c)  Viarii  : 
S.    Herberti  (d)  Subviarii  :  S.  Gisleberti  Pincernae  :    S.  Jordanis  Gellarii. 

Balduinus  Cancellarius  subscripsit. 

Datum  Aureliae  publiée  VI  Nonas  Octobris ,  anno  ab  Incarnatione  Do- 
mini  millesimo  quinquagesimo  septimo ,  Henrici  vero  Régis  vigesimo  sep- 
timo  {e). 


[a)  Attcndendum  hic  sig-illum  simul  cum 
anulo  adhiberi  ab  Henrico  ad  Diploinatis  con- 
finnalionein. 

[b)  Praepositus,  judex  jiedaneus  ,  ininor  judex 
in  pagis,  qui  Ballivo  subest,  et  cujus  aj)pella- 
tioncs  ad  eumdem  Ballivum  devolvuntur,  vul- 
gô  Prévost.  Prœpositi  iidein  qui  Jdvocati  et  f^ice- 
domini  Ecclesiarum  Catbcdralium  et  Monaslc- 
riorum,  in  Concilio  Alogunt.  Cap.  oO  et  Re- 
mensi  II,  Cap.  24.  Varia  fuit  pro  variis  locis 
Praejxjsitoruin  judicum  conditio.  Intcrdum  à 
Scabinis  ad  cos  appellationes  deferuntur  :  alibi 
cum  Scabinis  judicant  :  juratorum  causas  cognos- 
cunt.  Consulendus  banc  in  rem  D.  Brussel  Tract, 
de  usu  feud.  Lib.  2,  Cap.  33. 

[c)  Viarium  vulgô  dictum  plerique  eum  pu- 
tant  cujus    jurisdictio   potissimum    sit    in  viis    te- 


nementorum  suorum  ;  idque  eruunt  ex  aliquot 
consuetudinibus  miinicipalibus  ,  praecipuè  ex  Am- 
bianensi  art.  184.  At  praecipua  Viariorum  justitia 
non  in  viis  tencmentorum  suorum  ,  sed  in  atiis 
quamplurimis  juribus  consistebat  ;  Viarios  enim 
de  minoribus  causis  cognovisse  recensent  variae 
passim  consuetudines ,  ubi  de  inferiori  justitia 
agunt.  Unde  patet  Viarios  (les  fuiers)  eadem 
quae  Vicarios  [les  Viguiers)  jura  exercuisse.  Ex 
Regesto  Joannis  Sarrazin,  ^tnAD.  Brussel  Lib.  3, 
Cap.  4.  cognosces  quae  fuerint  jura  Viarii  Pari- 
siensis. 

[d)  Vicarius    scilicet      erat     Herbertus      Viarii 
Hervei. 

(e)  Annus     Henrici    vigesimus     septimus    à  20 
Julii  anni  1057  incœptus  erat. 


Fllfi 


596         DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

XXVIII.  A 

Ex  chartario  Corboilensiiim  Comitum  jura  in  Fossatense  Monasterium  , 

Fossatenii.  adhibitâ  modificatiorie ,  confirmât  («). 

impr.  apud  ^"^^''  Schcdos  Joh.    MaUllonii. 

Gérard.    Du- 
bois ,    Hist. 

Eccies.  Paris,  -jj^  nomine   Dei    aeterni  et   Salvatoris   nostri  Jesu-Christi ,    Henriciis   Dei   cle- 
659"  ''  ^^^'  -Imentiâ    Francoruin    Rex.    Constat    nosse    universorum     Christicolarum     sol- 
An.  1058.    lertiam  ,   quod  ea    quœ  in  sancta    Dei   genmtur  Ecdesia ,    scripturaruni  testi- 

inoniis    confirmari    debent ,    ne    iniqui    pervasores     occasioneni   inveniant   in-  g 
vadendi    quod     sponsam    Christi     oportet     absque     cujusdam     contradietione 
possidere.    Hoc  ergo    ideo  dicimus ,  quia   notum    fieri    volumus    cunctis    per 
quatuor  climata  mundi    degentibus  ,    quod   quidam   noster  miles ,    Guillermus 

•  al.  Corboiii  Homine ,   Castri    Corbolii    *  suggessit  nobis  ,    ac   deprecatus  est  nostram  cle- 

mentiam ,  ut  ei  concedere  dignaremur  ea  quaî  quondam  bonae  mémorise 
Cornes,  Burchardus  nomine,  in  Cœnobio  sanctae  Mariae,  sanctique  Pétri 
Apostoli  Fossatensis  Ecclesiae  temporibus  avi  nostri  Hugonis  Francorum 
Régis  habere  videbatur.  Nos  vero  licet  invicti  agamus,  hujus  tamen  nostri 
praecepti  auctoritate  manifestamus ,  quomodo  vel  qualiter  ei  concedimus.  Ut 
enim  à  nostris  majoribus  comperimus ,  jam  dictus  Cornes  Burchardus  nihil 
aliud  ab  avo  nostro  jamdicto  Hugone  de  ipso  loco  habuit ,  neque  tenuit  , 
nisi  ut  providentiam  atque  defensionem  adversùs  hostes  et  inimicos  sanctae  q 
Dei  Ecclesiae  atque  pervasores  prsediorum  ipsius  loci  haberet  ;  et  ut  ipsum 
locum  sublimare  atque  ditare  terrarum  suarum  beneficiis  atque  possessioni- 
bus     liceret.     Eâdem    ergo    ratione    praescripta     Guillelmo    concedimus  ,     ut 

*  al.  viiiora  numquam  détériora  vel   inutiliora  *  aut  pejora  ,    sed    similia  ,    aut  certè   me- 

*  al.  dicto  liora   ipsi  Deo  dilecto  *  loco   facere    liceat.    Prohibemus   quoque    hac    nostra 

auctoritate ,  cunctisque  sciendum  manifestamus ,  ut  nullomodo  aliud  ei 
ibidem  agere  liceat ,  nec  quiccjuam  invadere  ampliùs  prsesumat,  nisi  quod 
hîc  descriptum  habetur,  non   Abbatem  mittere  aut   ordinare  ,    neque  à   nobis 

*  al.  propo-  missum  projicere  *  ,   ne.c   donum   Abbatiae   cuiquam   dare  ;    quia  hoc  Apostolica 
°^^®     I         auctoritate    omninô    excommunicatum  atque   damnatum    novimus  ,    ne  *   um- 

*  al.  additur  quam  quiscjuam  *  Rex  Francorum  ipsam  Abbatiam  venumdare  aut   dare,  aut 
prosequatur    jjj    bcneficio    tribucrc     valeat   alicui  ,    neque     ullus    requirere ,    nec    recipere  q 

audeat ,  sed   usque  in   aevum    Apostolicalis  atque   regalis   Abbatia  existât.  Sta- 

*  al.  servo-  tuimus  ctiam  per    hos   nostros  regales  apices  ,   ne  terras  Sanctuarii  *  Dei  ipsi 
"™  loco    pertinentes    tyrannica    fisus    dominatione    sibimet    invadere   praesumat  , 

*  al.  ea       ncc  accolas    terrarum    crudeliter   opprimât ,     nec    illa  *  quse   eorum   sunt   eis 

auferat ,  nec  ornamenta  ipsius  Ecclesiae  in  sua  potestate  redigat ,  nec  au- 
rum,  nec  argentum ,  nec  equos ,  nec  quicquam  quae  illorum  sunt ,  ab  ipso 
loco  per  violentiam  aut  aliquam  machinationem  vel  maluni  ingenium  aufe- 
rat ,  nec   requirat  ;  nec   ullas  molestias  ibidem   adveniens ,    nec   ullus   suorum 

"  al.  deest  servis  Dei  inferre  praesumat,  nec  convivia  sibi  *  praeparare  jubeat  :  sed  ,  sicut 
ego  facio ,  illuc  accedens  sanctorum  patrocinia  deprecaturus ,  humiliter  ac- 
cédât.   Si  vero  caritatis  gratià    aliquid   ei    à  fratribus    oblatum  fuerit ,    humili 

*a/.  seu      mente  cum  gratiarum  actione  suscipiat  :  sin  *  aliter,   nihil  requirere  praesumat.  g 
Quod   si  aliter   agere    superbus   diabolo  sibi  suadente  praesumpserit ,    et   hanc 
nostram  auctoritatem   superbiâ  inflatus  infringere  aut   evertere  tentaverit ,  no- 

*  al.  sic       verit   absque  dubio  hanc  ipsam    dominationem  sibi  *  à   nobis  concessam  ab  eo 

auferri ,  et  nostro  dominio ,  ut  ante  fiait ,  restitui.  Si  autem  postmodùm  euni- 
dem  locum  ausus  fuerit  inquietare ,  excommunicetur  perpétua  damnatione 
ab   Abbate  et  à  cunctis   Monachis  ipsius  loci ,   et  ab    universis  Archiepiscopis 

(a)     Landrico     Fossatensi     Abbate ,      Guilelmus  enim  litteris  Rex  exponit    disertis   verbis,    quae  fue- 

Comes     Corboilensis     petierat    ab     Henrico    Rege  ,  rint  Burcbardi   jura  in  hoc  Monasterium,    ea   scilicet 

ut      eara     babcret      potestatem     in      Monasterium  spectasse    defensionem,    neque   illura   alia  sibi    vin- 

Fossat.    quam    olim    habuerat    Rurchardus    Cornes:  dicasse,   quae     ad     reginien    Monasterii,    aut   bono- 

aegrè    Rex    illius   rogalioni    subscripsit ,    sed     adbi-  rum    possessionumque     administratioûem  ,     nedum 

bitis   quibusdam     eonditionibus  ,     quibus    illa    Co-  invasionem   pertinerent. 
mitum    Corboilcnsium     potestas    coercetur  -,    in  suis 


DIPLOMAÏA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS.        597 

A  atque  *  Praesulibns  totiiis  Galliae  :   et  irisuper  ,   si  non  resipiîerit ,    ab  Aposto-      *  ai.  et 
lico  *  sanctae  Romanse  Ecclesiae  ,   quo    usque  ad    satisfactionem  et  emendatio-  '«/.abApos- 
nem    ante    altare  et   Sanctorum    patrocinia  *    Monachor unique   ibi    degentium  RÔm*anr"Ec- 
placitum  *  veniat.    Si  vero  post  nostri  corporis    dissolutionem    hsec   transgres-  desia 
sus  fuerit  ,   obsecramus  nostros  heredes  ,  cunctosqne  nostri  regni   successores ,      *  '^^-  P'*'"' 
ut  ipsi   sancto  loco  fratribusque  Monasterii  adjutores   et  defensores   existant  ad  ♦  „/.  pUciiam 
hsec  perpetualiter  observanda  ,  quee  liîc   inserta  continentur.   Ob  hoc   denique 
Abbati  Landrico  fratribusque  ipsius  loci    hoc    nostrum  prœceptum   fieri   jussi- 
mus ,    ut    per  eum   oninein   occasionem   aliquid    injuste    invadendi  à  jani   dicto 
viro  expelleremus  ,  et  ut  pro   nobis  *  successoribusque   nostris,  qui   eis   adju-      *  '*'•  «' 
torium    et  defensionem    in    hac  re   praebuerint ,  multo    devotiùs    atque    atten- 
tiiis   exorare  delectet.    Et  ut  haec  nostra  auctoritas  à  nobis  nostrisque  successo- 
B  ribus   perpetuo   incorrupta    conservetur ,   manu  propria    firmavimus  ,  et  anuli 
nostri  impressione  signari  jussinius. 

Signum    Henrici  gloriosi  Francorum  Régis. 

Bakluinus  Cancellarius  recognovit. 

Actum    Parisius  civitate   anno    hicarnati    V^erbi    MPiVIlI  ,    Lidictione   XI , 
in  Dei  nomine  féliciter  ,  amen  ,  die  tertio  Kalendas  Julii. 

XXIX. 

Monasterio  S.  Germani  à  Pratis  («)  confirmât   altaria  ipsi  ab  Imberto  Exchanuia- 

Paris.  Episc.  concessa.  ""• 

Q 

Apud  Bulliardum  in  Probat.  ad  Ilist.  Abb.  S.   Germani,    p.    28. 

IN  nomine  sanct»  et  individuae  Trinitatis.  Ego  Henricus  gratiâ  Dei  Fran-  An.  1038. 
corum  Rex.  Cùm  in  *  exhibitione  rerum  temporalium  quas  humana  reli-  *  '"  Cariui. 
gio  divino  cultui  famulando  locis  sanctorum  et  congregationibus  fidelium  ex 
devotione  animi  largitur  tam  praesentis  quàm  perpetuse  vitte  soiatium,  ut  jam 
pridem  multis  expertum  est  inditiis  ,  adquiratur  ,  sakiberrimus  valde  et  om- 
nibus imitabilis  est  hic  fructus  primitivcC  virtutis,  scilicet  karitatis,  per  quem 
et  mundi  adquiritur  tranquillitas  et  felici  remuneratione  aeterna  succedit  féli- 
citas. Innotescimus  ergo  industrife  prsesentium  et  solertise  futuroruni  sanctae 
Matris  Ecclesiae  fidelium  et  nostrorum  ,    quod   accesserit  ad    serenitatem    nostri 

D  animi  Adraldus  Abbas  Monasterii   sancti  Vincentii  et  sancti  Germani     in   sub- 
urbio  Parisiacae  urbis  siti ,    suppliciter  rogans   et  obnixè   postulans  ,   quatinus 
altaria  trium  villarum,  scilicet    Villae-novae  *,   et  Cumbis  (b) ,    et    Antoniaci*,  ^  ceTr^Z^' 
quae  sibi    Imbertus    Parisiacensis  Episcopus  perpetualiter   concesserat  ,    nostra      *  jntoni 
auctoritate  firmaremus.   JNam  licèt  ei    Clericorum  suorum  et  insuper    synodali 
astipulatione  quantum    poterat    corroboraverit ,    parva    tamen     sibi    videbatur 
Episcopalis  et   synodalis  auctoritas ,    nisi   nostra   regali    auctoritate    et    munifi- 
centia   esset  favendo   subnixa.     Jubendo  ergo   prœcipimus   et  praecipiendo  ju- 
bemus  ,   ut  quod   Ecclesise  Synodali  donatione  est  impensum,   nostra  liberalitate     ^  . 
et   praecepto  fiât  inconvulsum.   Nostri  enim  patris  ac  praedecessorum  '   nostro-  prece'ssoniin 
rum  auctoritas  erga   praedictum  locum  tanta  condescentione,   in  quibuscumque  •  in  cart.  ni- 
necesse   fuit  ,    annuit ,    ut  nihil  *    pêne  foret  quod  à  nostra    magnifîcentia  et  chii 

Ë  munificentia  impetrare   non   posset.   Nam  jMonasticus  ordo  in   eo    loco  consti- 
tutus  divino  cultui   in    tantum  est    mancipatus  ,    ut    potiùs    debeat    bonorum 

(a)  In    Monasterio     S.     Germani  à   Pratis     Wil-  haec  idem   Abbas    cuni    fratribus  suis  ,    ad  supple- 

lelmo     Abbati      Adraldus     jam     successerat      anno  menlum    victùs    Monachorum  ,    ab    Imberto      Pari- 

1030,      quo     anno      Robertus     Rex  ,     interpellante  siensi   Episcopo    impeiravit    altare   S.    Georgii  Mar- 

Adraldo     seu   Adraudo    Abbate,    injustas   consuetu-  tyris     in    Villa-nova    pra?tpr    Synodum      et     Circa- 

dines,    quas     Drogo       Cornes     advocalionis      specie  dani^    annuentibus     Archidiaconis.    Mabill.     Annal. 

in    Villis   ALbatiae   S.  Vincentii    et   S.   Germani    ex-  Bened.  Lib.  56.   n.  94.     Haec  omnia   autorilale    re- 

torquebatj      omninô     abrogavit,      praelerquam       in  gia  confirmât  Henricus  hocce  Diplomate, 

quatuor    villis  ,    scilicet    Neelfita  ,     Firmerii-curte  ,  [h)    Coulaville   in   Bria  ,     altare    illiid  primo     S. 

Lovaniolis    et    Domerii-montc  ,    quas     Rex    ei    be-  Victoris    Abbati    Gilduino     concessum     ab     Episco- 

neficii   jure    concessit.     Idem     Rex    anno    scquenti,  po  Paris.     Stepbano  ,    régnante    Ludovico    VI.    In- 

id    est    anno    1031  ,  ejusdem  Adraldi   Abbatis  ro-  ccrtum    est    quantum     temporis     penès      Abbaliam 

gatu,    Pratensi      Monasterio    attribuit    Viariam    An-  San-German.  permanserit. 


toniacam,     quam     Warinus   miles  occupaverat.  Ad 


Ffffiij 


598         DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

incrementis  augeri ,  quàm  aliquo  detiiniento  niutilari.  Et  ut  hujus  conventionis    A 
tiÛin'*'  ^^^~  ^^'''Ptuni  nostrae  voluntatis   et   praecepti  liabeat  evidens   indiciuni  *,    manu  pro- 
pria firmaviimis ,    et  sigilli  nostri   impressione   signare  praecepimus.   Et  si   quis 
huic  astjpulationi  occurrendo  obviare  praesumpserit ,    auri  libras  centum   fisco 
nostro  coniponat ,   insuper  et  sua  calumpnia  irrita  imperpetuutn  nianeat. 

•  ibid.  Pari-       Actum  Parisiis  *  civitate  publiée  ,    anno  Incarnati    Verbi    millesimo   quinqua- 

gesinio  octavo  ,  regni  verô  Henrici  gloriosissimi  Régis  XXVIII. 
Balduinus  Cancellarius  scripsit  et  subscripsit. 

XXX. 

ExChartu-         Moriastcrio  S.  Gcrmanl  à  Pratis  Ecclesiam  Drocarum  concedit.  ^ 

lario, 

Ibid.  pag.  29. 

An.  1058.  /^uivi  in  omnibus  diffinitionibus  idonea  sint  adhibenda  testiinonia  ,  necesse 
VJ  est  tamen ,  ut  unaquaeque  justa  et  rationabiliter  difïînita  ratio  ita  robore- 
tur  scripturarum  testamentis  ,  ne  deinceps  calumpniari  possit  ullius  falsitatis 
fîgmentis.  Unde  ego  Henricus  Dei  gratiâ  regia  dignitate  sublimatus ,  omni- 
bus cognitum  esse  volo  Dei  et  santîtae  Ecclesiae  fidelibus ,  ])rœsentibus  scilicet 
acfuturis,  praecipuè  autem  successoribus  raeis,  ante  cujus  eonspectum  hujus 
nostri  decreti  contigerit  devenire  statutum  ;  quoniam  cùm  in  obsidione  cu- 
♦  al  Tille-  jusdam  (a)  Castri ,  Timerias  *  nuncupati  ,  moraremur  ,  adierunt  prsesentiam 
rias ,  riiiiers  nostri  conspectûs  duo  fratres  ex   Monasterio  sancti  Vincentii  née    non    sancti  G 

*«/.  missu,  Germani  jussu  *  Abbatis    Alradi  *  et  on>nium    fratrum  sub    ejus  regimine  de- 

utinCart.      gentium    humiliter   obsecrantes ,    quatinus    quamdam    Ecclesiam    perpetiialiter 

in  cmt.  Al-  possidendam  concederemus   ad    supplementum    victûs  Monachorum   in    eodem 

bakii  Monasterio   Christo    servientium.    Est  namque    prsefata    Ecclesia    in    Castro  , 

Drocas  nuncupato ,  sacrata    in    honore    sancti    Martini.     Quod    pietatis   opus 

♦  Drocarum  negarc  non  bonum  duximus.  Concessimus   autem  Ecclesiam    prtedicti  *  Castri 

cum  omnibus  consuetudinibus  et  justitiis  illius  terrae,  quae  sub  nostro  do- 
minio  habebantur,  Deo  et  sancto  IMartyri  Vincentio ,  beato  quoque  praesuli 
Germano  ad  supplementum  victûs  servorum  suorum  ,  videlicet  Monacho- 
rum ,  perpetualiter  possidendam  ;  et  jussimus  taie  scriptum  regiae  auctorita- 
tis  fieri  ,  quatinus  Monachi  sancti  Vincentii  et  sancti  Germani  prgedictam 
Ecclesiam  cum  omnibus  consuetudinibus  et  justitiis  illius  terrae  ,  quae  sub  D 
nostro   dominio   habebantur,  teneant  et  possideant   amodo  et  in    perpetuum , 

•  al.  Faibaidi  annucutc    Alberto   iilio   Fabaldi  * ,    atque    Isualdo   de  Maurivillare ,    nec    non 

etiam   Morino  de  Trembleia  ,   in  quorum  dominio  supradictae  res  nostra   da- 

*  al.  dona-  tionc  * ,  hactenùs  manserunt  ,  gratia  societatis  et  beneficii  Cœnobii  prae- 
tionc  dictorum  *  sanctorum  quod  acceperunt  ab  Abbate  Araldo  et  Monachis  * 
pra'dicaorum    cjusdem    loci.      Eo    autem    tempore    concessit    jam    dictus    Morinus ,     quati- 

♦  j«  6V7;7  Mo-  nus  *   omni  anno   exinde   persolvant    sibi  V   solidos.    Quod   si   eideni  IMorino 
'«/'^quatenus  <^'vina  propitiautc    clementia  ,    contemptis    saecularibus   curis    habitum   Mona- 

*  al.  supra-  chilem  sumere  libuerit ,   aut  alicui    suo  heredi,    indulto    pretio  suprascripto  * , 
'*"^'°  in    Cœnobio   supradictorum    sanctorum    sociabitur    Deo    servienlibus.    Conce- 

dimus  etiam  quoddam   pratum  ,    quod   vulgari   appellatione  pratum  Archiepis- 
copi    vocitatur.    Ut  autem    hujus  nostrae    donationis   privilegium    fîrmum  sit,  E 
'  in  Cart.  xn-  ct  iu  pcrpetuum  stabilc  permaneat,    manu  nostra  subterfirmavimus,  et  amicis 
fringere  nostris  firmaudum  tradidimus.  Si  quis    autem   contra  hoc  surgens  refringere* 

lur       *""  "  conatus  fuerit ,  cum  Juda  traditore  aeterna  dampnetur  *  ultione. 

*  Tiiierias        Actum    publicè   in    obsidione    Castri    quod    vocatur    Timerias  *  ,    régnante 

(a)   Ad   annum  i038  ])erseverabat  bellum  inter  gem  jussu  Adraldi    Abbatis   adiere  duo    Pratense» 

Henricum     Francorum      Regem  ,      et     Willelmum  Monachi  ,   rogaturi    ut     sibi     Drocarum     (  Dreux   ) 

Ducera     Normannorura,     cujus  Castrum      Tiiierias  Ecclesia,    S.     Martino     sacra,      ad     supplementum 

(Tilliers),    hoc    ipso     anno    Rex     obsedit  ;      quod  victûs    concederetur.     Castrum    Drocœ  est    in    fini- 

Castrum    silum    est  ad    Arvam    {l'Aure)     fluvium,  bus    Carnutenis.     Petentibus      annuit    Rex  ,     con- 

in    Franciaj      Normanniaeque    confinio  ,      Comitivae  ceditque   Ecclesiam    praedicti     Castri  cum      omnibus 

titulo     insigne  ,     quod     jam     ante     Henricus     sibi  consuetudinibus   et   justitib   illiut  terrce,    quae  regii 

dedi,   ac     everti   jusserat,     sed     Willelraus    denuô  juris  erant.   Mabill.    Annal.    Bened.   Lib.  61,  n.  21. 
restaura verat.      In     ea  obsidione   constitutum    Re- 


*  al.  Isuardi 


Ex  Abbatia 
Hasnonienii. 


DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANGORUM  REGIS.         599 

A  Henrico  anno  («)  XXVflII  regni  ejus.  Signum  Henrici  Régis.  Sig.  Im- 
berti  Praesulis  {b).  Sig.  Mainardi  Praesulis.  Sig.  Fiilconis  Prsesulis.  Sig.  Theo- 
baudi  Comitis  (c).  Sig.  Radulfi  Comitis.  Sig.  Rotroldi  Coinitis.  Sig.  (ias- 
tonis  Militis.  Sig.  Isnardi  *  Militis  (rf).  Sig.  Simonis  de  Monteforti  {é).  Sig. 
GofTredi  Militis  de  JNeella  (/"),  etc.  Nomina  Monachorum,  Radulfus,  Ro- 
bertiis ,  Norbertus  Ansciilfus.  Testes  eoj-um  ,  Fromundus  Parisiacus ,  Drogo 
Cornutus,   Henricus  de  Monte,  Genselinus,    Constantinus  servientes. 

Ego    Balduinus    Cancellarius    manu    propria    subscripsi,    agente    anno    Do- 
minicae  Incarnationis  millesimo  quinquagesimo   octavo. 

XXXI. 

B  Dat  Villas  quasdam  Cœnobio  Hasnoniensi,   multaque  ipsi 

donala  confirmât. 

Ex  Hist.  Camerac.   Autore  Joanne  le  Carpentier,  inter  Probat.  p.  1.  ^ 

IN  nomine  sanetce  et  individuae  Trinitatis.  Ego  Henricus  Dei  gratià  Rex  ^"'  ^^^'*" 
Francorum ,  sedulâ  cogitatione  recolens  Christi  sponsam  pio  obsequio 
venerari  in  terris,  notum  fieri  volo  omnibus  tara  prsesentibus  quàm  futuris, 
quod  Cœnobio  (gf)  Hasnoniensi  in  honorem  Pétri  Apostolorum  Principis 
fundato,  do  regali  muniHcentia  Villas  Ilertinium  ,  Rulniegeias ,  et  fiscum  de 
Petrifonte ,  et  confirmo  eidem  Cœnobio  Villam  Azijiium  super  fluvium 
Scaldini  ,  Villam  Waverchi7iium  in  pago  Ostrebanto  ,  Mansos  plures  in 
Scaldinio  in  eodem  pago,  Villam  etiam  Auchiacum  super  Vellulam  in  Co- 
mitatu  Tai'danensi,  etc.  à  primogenitoribus  meis  Franciae  Regibus  con- 
cessas.  Actum  Cameraci  faeliciter  in  S.  Mariae  Templo,  V  Aousti  An.  D.  J. 
MLVIII.  An.  regni  H.  XXV  (h),  in  praesentia  Praesulum  et  Militum  multorum. 
S.  Henrici  Régis.  S.  Philippi  Régis  pueri.  S.  A.  Reginae.  S.  Mainardi 
Archiepiscopi  Senonensis.  S.  Liotberti  Cameracensis ,  Guidonis  Ambianen- 
sis  ,  Balduini  Noviom.  Guillelmi  Engolismensis ,  Helinandi  Laudunens. 
Eusebii  Andegavensis  Episcoporum.  Signum  Rodulphi  Comitis ,  Reinaldi 
Camerarii ,  Albrici  Connestabularii,  Willelmi  Seneschalci ,  Hugonis  Buti- 
cularii ,  Roberti  Coci.  Signum  Balduini  Comitis  Flandr.  Thiotebaldi  de 
Montmorenci ,  Guidonis  Comitis  Ponthivensis ,  Ursionis  Mellidunensis  Vi- 
cecomitis,  Enguerrani  Comitis,  Roberti  Atrebatum  Advocati ,  Aniolrici  de 
Montfort ,  Gozelini  de  Heillis,  Frolandi  de  Meuient,  Cadelonis  de  Bielmont  ; 
Thiobaldi  de  Monchis ,  Burcardi  de  Montecorneto ,  Odonis  des  Angliires , 
Ivonis  de  Coucy,  Mingoldi  de  Monteacuto,  Theodorici  de  Roia,  Herifridi 
de  Ilanghest,  Bernerii  de  Liberimonte ,  Gileberti  de  Dova,  Wasconis  de 
Torota ,  Reginaldi  de  Nigella ,  Anselmi  de  Savodio  {de  Saveuse) ,  Assonis 
de  Rambores ,  Huardi  de  Bellovallo  (Beauvaï) ,  Balduini  de  Crispiaco , 
Alelmi  de  Crepicordio,  Balduini  de  Wallincorte ,  Roberti  de  Bellomanso , 
Teduini  de  Bethunia,  Setdaldi  de  Renty,  Hubaldi  de  Croisillis,  Mardi  de 
Cameraco,  Heluini  de  Calvimonte,  Imberti  de  Kreki,  Willermi  de  Col- 
reto ,  Alielmi  de  Bellovisu  [Beaurevoir) ,  Itheri  de  Marka ,  Isembardi  de 
Calceaja ,  Rogeri  de  Divions ,  Ubaldi  de  Montigniaco ,  Widonis  de  S.  Au- 
E  berto,  Reginaldi  de  Boheng,  Walteri  de  Guisia,  Ursionis  de  Humieres, 
Walteri  de  Gmajo,  Wedrici  de  '  Maillis,  Gossuini  fratris  Comitis  de  Pe- 
ronâ,   Militum,  et  aliorum  multorum  fidelium  publiée  astantium. 

(a)     Legendum    anno   XXFIII.    Pulat      Labbeus  (/")    ILid.     Sign.    Raîmberti    militis  ;    post   quem 

in  Chronologia   Ilistorica   forte    pro    XX[.K     legen-  in  Cartul.  adduntur  nomina  Monachorum. 

dum    XXXI,  5  nimiruin     ab     Henrici     coronatione.  (g)   De    hoc    Cœnobio    quid     dictum      sit     con- 

Ib)  Apud   Gérard.    Dubois   Hist.     Paris.     Ecoles.  suie   hujus  Volum.  pag.  108  et  secj. 

Tom.   /,   pag.    657.    idem     Diploma      referentem.'  (/()     iVotaj      Chronologie*     minime      sibi     cons- 

'  ^sl  signum  Imberti,  ïegituT,  signum   Ademiti    Prœ-  tant    in  cdilo    hoc    Diplomate:    annus   enim  1058, 

sulis.  In  Cart.  vero  S.  Âdenti  Psul.  et   mensis    Augustus  ,    non    25  Henrici,   sed  28  in- 

(c)  Ibid.    post     Theobaud.     Comit.     iign.    Inge-  dicant.    Philippus    Rex     dicitur  ,    secundùm    usum 
nulfi  Pincernœ.  Sign.  Atberti  filii  Rebaldi  temporis  ,    ubi    Regum    lilii  ,     dicebantur   Reges  : 

(d)  Ibid.     ■S/'^n.    t'ulconis    Prœpositi     Sign.    Ru~  nara  si  Rex  coronatus   intelligatur  ,     annus  Incarn. 
perti  Ruft.  1059  et   regni  Henrici  29  essent  sufficiendi.  Atten- 

(e)  Ibid.  Sign.  Hugunis   Bardulfi.  Sign.    Guilelmi  dendum  Jnnœ   Reginœ  signum  ;    et    maxime   consi- 
mùitis  de  Gometh.  derandus  est  frcquens  cognominum  usus. 


Ex  Schedis 
Mabillonii. 

Circa   an. 
1058. 


600        DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS. 

XXXII.  ^ 

Monasterio  Fossatensi  quasdam  perdonat  consuetudines  (a). 

Ex  Fossatensi   Chartario. 

IN  noniine  sanotae  et  individuae  Trinitatis,  Patris  et  Filii  et  Spiritûs  sancti. 
Ego  Henrieus  Francorum  Dei  gratiâ  Rex,  notuni  esse  volo  praesentibus  ac 
futiiris,  quia  meam  adierunt  praesentiam  Monachi  Fossatenses,  meque  pe- 
tierunt,  quatenus  eis  perdonarem  consuetudines  de  bobus ,  de  carne ,  quas 
mei  ministri  in  Mosyniaco  et  in  Curciolis  injuste,  et  per  vim  rapiebant.  B 
Quod  et  feci  ;  ita  ut  amodo  nemo  meorum  servientum  in  his  duabus  villis 
aliquid  accipiat ,  neque  rapiat  ullam  omnino  rem  ,  neque  intus  per  violen- 
tiam  intrent.  Quod  si  fecerint,  aut  emendent,  aut  corripiantur.  Quod  si  mei 
cocci  carnem  accipere  voluerint  in  campis ,  si  invenerint ,  accipiant  et 
emant  :  in  villis  verô  nequaquam  intrent.  Istam  conoessioneni  pro  remedio 
animae  meae  feci,  annuente  mea  conjuge  (b)  Anna,  et  proie  Philippo  ,  Ro- 
berto  ac  Hugone.  Quani  si  quis  infringere  voluerit ,  viginti  auri  libras 
componat. 

Actum  Meleduno,  IV  Idus  Julii 

XXXIII. 

c 

Pro  Trenorcicnsi  Monasterio  antecessorum  suorum  praecepta 

confirmât. 

Apud  Chifjletiian  in  Prohat.    ad  Ilist.  Abb.   Trenorciensis,  pag.   312. 
et   inter  Probationes  ISovœ  Historiœ  Trenorciensis,  pag.   126. 


An.  1059.  T  N  nomine  sanetae  et  individuae  Trinitatis,  Henrieus  divina  praeordinante  cle- 
X  mentia  Rex  Francorum.  Si  cultis  et  Deo  dicatis  locis ,  ob  remedium  et 
salutem  animarum  nostrarum ,  conferre  cupimus ,  non  solùm  temporalem 
credimus  nobis  aiigmentari  dignitatem  ,  verùm  etiam  recepturos  nos  in 
cœlis  haud  dubitamus  mansionem.  Quapropter  noverit  omnium  sanctae  Dei  D 
Ecclesiae  fidelium  tam  praesentium  quàm  futurorum  sollertia,  quoniam  adiit 
nostrae  celsitudinis  clementiam  Guilhelmus  (c)  humilis  Abbas,  humiliter  suppli- 
cando  efflagitans,  quatinùs  praecepta ,  quae  antecessores  nostri,  Francorum 
scilicet  Reges ,  sanctae  et  intemeratae  Virgini  Marise  sanctoque  fecerant 
Philiberto  Confessori  piaecellentissimo ,  jam  praenotato  Abbati  omnibusque 
Monachis  ejus  nutu  subditis  praecepto  nostrae  auctoritatis  rorroboraremus  , 
pro  Dei  sanctorumque  omnium  amore,  atque  pro  sainte  animae  meae,  con- 
jugisque  meae  Annae,  illiique  nostri  Philippi  Régis,  necnon  et  perpétua 
prosperitate  nostra,  ac  statu  regni  nostri.  Quorum  pelitionibus  annuentes , 
concedimus  jam  praelibato  Abbati  Abbatiam  sancti  Valeriani  Martyris ,  quae 
est  sita  in  pago  Cabillonense,  super  fluvium  Sagonnam,  qua  ipse  corpore 
quiescit  ;  Castrum  quoque  Trenorchium,  quod  est  ex  jam  dicta  Abbatia,  nec  E 
non  et  omnes  res,  quae  olim  à  fidelibus  Christianis  praedicto  Martyri  collatae 
fuerunt  ;  Tornucium  quoque  villan),  cum  omnibus  ad  se  pertinentibus  vicis 
et  villis ,  scilicet  Lambras ,  Balenatam  * ,  Morineas ,  Plotas ,  Costaldas , 
Villanova  * ,  Manciacum ,  Pistriacum  *  ,  Briana ,  Lovincum  *  cum  adja- 
centiis  suis ,  (|uae  sita  est  in  confinio  Episcopatuum  trium ,  scilicet  Veson- 
cionensis,    Lugdunensis   et   Cabillonensis ';    et    Bisiacum    villam,    et   Bodellam , 

(a)   Gui    Rex     consuetudines     de    carnibus      bo-  filiorum  Régis,  adhiberi  in  ista  concessione. 
vinis,    quas   ejtis   Coqui    in    quibusdam     Fossaten-  (c)     Interfuit    Coronationi     Régis     Phib'ppi      Re- 

sium    villis  exigcbant  ,      remitti     jubet,      annuente  mis",     Guilleluius  de    Jaliniaco      Abbas       ïrenor- 

cjus     conjuge    Anna,    ac   filiis  ^Philippo ,  ^Robcrlo  ciensis;     ibique      à     Rege      Henrico     privilegium 

et  HugOHe.  Abbatise  suae   iinpetravit    ainplissimum  ,    datum   die 

(6)    Observa   consensum   Annae  Reginae,   nec  non  ipsa  celebritatis,  et  à  Regibus  signatum. 

et 


'  Bellené 
'  Fillemoz 
Predi 
'  Loûan 


DIPLOMATA  HENRIGI  I.  FRANCORUM  REGIS.         601 

A    et   Caprosium  ,     sanctmnque    Benignum  ,    in  Episcopatu  positas  Lugdunensi  , 
cum  aliis    Ecclesiis    his   pertinentibus  in  eodeni  Episcopatu  ;    et   in  Episcopatu 
Matiscensis    Ecclesioe   Ecclesias    cum     villis  ,      Ulchisiacum    *  ,     Atziacum     * ,      *  Huchùi 
Canipanias  ,    Lennam ,     cellam     sancti    Romani  cum   quinque    Ecclesiis  :    et  in      *  -^-«^ 
ipso  Episcopatu   Ecclesiam  sanctse  Mariae  ,  Belnadum  *   vocatam  ,    et  aliam  no-      *  Bonay 
mine  Li    *  ;  et  in   Comitatu  Arvernensi  ,  Monasteriuni    Tresal,    cum    una  par-      *  Ui 
rocliiali  Ecclesia  :    et    cellam    sancti     Porciani  ,    cum  decem   Ecclesiis  ,  et  om- 
nibus sibi  pertinentibus  exeniis*  ;   et  in  pago   Vellavensi  Monasterium  Godit  *  ,  obiadoai-^" 
cum  Ecclesiis   sibi  pertinentibus  ,     sanctique  Mauricii    locum     Vallis  *  Ambli-  bus 
vinae  ;  et  in  pago   Arausicense  Monasteria  duo  ,   Dusaram   *  ,  et  Vallem    Nim-  'leP^eurédu 
faruni  ,    cum  Ecclesiis  ad    se  pertinentibus  ;    et  in    Episcopatu  Pictavensi  Mo-  •  /„  r„ute 
nasteriura  quod   vocatur   Hero  *insula  ,  in  maris  Oceani   limbo  positum  ,    cum  '^Onnzere 

n    Ecclesiis     tredecim  ;  locumque  vocabulo  Losdunum  *  ,  cum  pertinentibus    sibi  •  loudm 
villis   et  Ecclesiis   septem.    In   Episcopatu  Andegavensi ,  Ecclesiam   sanctae  Ma- 
riae ,   vocabulo  Conaldum    *,  cum    Ecclesiis   et   villis    sibi    pertinentibus  ,    Ta-  *  <^"^«'^ 
siacum ,     Madernas  ,    Fabricas  ,    Bernezacum  ,    Ponciacum  ,     Loriam  ,  Taren- 
ciacum  ;  et    in     Episcopatu    INamnetico    Monasterium    quod   vocatur    Deas  *  ,  *  oée  oa 
cum    Ecclesiis    sibi    pertinentibus  ,  Corcoiaco  ,    sancto   Liminio  ,  Lemovicinâ  , 
et   aliis  ,  olim  sanctis    praenoniinatis  à  bonis  hominibus    collatis  ;     Buxiolum   *  *  ^'"■f*"'' 
quoque    in  pago    Cenomannico  ;    Cellam    quoque    sancti    Prudentii   in    pago 
Pictavensi  ;  Talgariam  *  ,  Adiiacum,    et  Classiam,  et    Caciacum     in    pago    Bel-  '  taiger 
cinensi  ;  Asinarias  in   pago   Pictavensi  ,   cum  omnibus  ad    se   pertinentibus  ré- 
bus :  eo  videlicet  modo ,    ut  praefati  Sancti  et  prsedictus   Abbas  suique  succes- 

ç  sores  perpetualiter  habeant.  Volumus  itaque  in  prcedicto  loco  Trapezetas  *  *  Monetarios 
esse  ;  et  ut  praedictus  locus  caput  sit  omnium  suprascriptarum  rerum  ,  et 
super  omnia  quae  aut  à  nobis  aut  à  fidelibus  nostris  amodo  coUata  fuerint. 
Igitur  memorato  loco  omnes  res  suprascriptse  deserviant  ,  et  sint  in  usibus 
Monachorum  et  necessitatibus  pauperum.  Praeterea  licentiam  damus  eidem 
Congregationi  ,  de  se  semper  eligeudi  Abbatem  secundùm  S.  Benedicti  re- 
gulam,  sicut  et  alii  Reges  nostri  antecessores  fecerunt.  Annale  quoque  mer- 
catum  per  dies  quatuor,  tribus  temporibus  anni  concedimus  ;  in  festivitate 
sanctorum  Pétri  et  Pauli  Apostolorum  ,  et  in  Nativitate  sanctae  Dei  Genitri- 
cis  Marise ,  et  in  festivitate  S.  Martini  Episcopi  et  Confessons  ;  et  teloneum 
ipsius  mercati.   Volumus  quoque   ut  à    nulla    impediatur    judiciaria    potestate. 

D  Concedimus  quoque  eis  immunitatem  sexcentorum  solidorum  ,  quam  Ka- 
rolus  Imperator  et  caeteri  Reges  post  ipsum  concesserunt  :  oujus  immunitatis 
infractor  sexcentorum  solidorum  fore  <.'ulpabilis  judicetur.  Erogamus  itaque 
luminaribus  ipsius  Ecclesiae  totum  quicquid  exinde  sperare  potuerat  jus  fisci 
nostri.  Jubemus  itaque  ut  nuUus  nostrorum  vel  successorum,  Dux  ,  Comes  , 
seu  Vicecomes,  aut  Vicarius  ,  aut  Missus  discurrens ,  in  praedicta  immuni- 
tate,  aut  Monasterio  à  nobis  et  antecessoribus  nostris  collata  exquirere  ,  aut 
mansionaticum  ,  aut  parafredum  *  ,  aut  eulogias  praesumat  :  neque  horum 
quippiam  ab  eorum  servis  ,  colonis ,  seu  Francis  super  eorum  terram  conj-  ^®*'""'"  *^' 
nianentibus  exigere  in  publicis  mercatis ,  sive  de  fratrum  negotiis  ,  sive  de 
suis,  teloneum  aut  ullam  exactionem  :  neque  in  mari,  sive  in  Ligeri  fluvio  , 
aut  Rhodano  ,  seu  Sagonna,  aut  Dou,  vel  caeteris  fluminibus  navigantibus  , 
aut  littoribus  commorantibus  exigere  audeat  aut  praesumat  ,  aut  navaticum  , 
aut  sospitaticum  ,  aut  salutaticum  *  ,  aut  portalicum,  neque  in  terra  rotati-  *  jus  ex'gen- 
E  cum  ,  neque  in  tabernis  ullam  exhibitionem.  Praecipimus  quoque  nostra  sospiutem 
regia  auctoritate,  ut  nemo  Antistitum  ,  vel  Comes  ,  aut  aliqua  Laicalis  po- 
testas  ,  in  praefato  loco  placitum  constituere  aut  tenere  audeat.  Unde  hoc 
nostrae  altitudinis  praeceptum  fieri  praedicto  Abbati  Guilhelmo  jussimus  ;  per 
quod  ipse  suique  successores  memoratas  res  quas  modo  concedimus  ,  et  de 
praeterito  concessimus  ,  ritu  perpetuo  teneant  atque  possideant.  Sciat(jue  se  , 
infractor  hujus  concessionis ,  reum  à  Deo  in  gehenna  dampnari ,  nostraque 
se  sciât  omnino  gratia  privari  quamdiu  non  cessaverit  calumpniari.  Et  ut  hoc 
nostrae  auctoritatis  praeceptum  inviolabile  permaneat  ,  sigillo  nostro  insigniri 
jussimus. 

Signum  Heynrici  Régis. 
Signura  Philippi  Régis. 

Tome  XI.  Gggg 


602         DIPLOMATA  HENRICI  I.  FRANCORUM   REGIS. 

Actum  Remis  civitate,  in  Pentdcosten   festivitate  ,  et   in  Maio  mense.    Scrip-  A 
tum    manu    Guilhelmi    ad  vicem    Balduini    regii   Cancellarii   régnante  Domno 
gloriosissimo    Heinrico  ,     anno    XXVIIII    (  a  ) ,     et  I.    G.     N.    T,    O.  I.   Do- 
mini  8  L\  III.  Coronato  eodem  diePliilippo  Heynrici  Régis  filio. 

XXXIV. 


An.  1059.  Confirmât  donationem  Alberti  viri  nobilis  factam  Monasterio 

S.  Pétri  Carnotensis. 

Inier  Fragmenta   D.  Estiennot,pag.  314.  Ms.  Sangerman.  n.  574, 

et  in  Tom.  U,  Antiq.  Gall.  Ch\  pag.  487.  " 

IN  nomine  sanctae  et  individuse  Trinitatis.  Ego  Henricus  gratiâ  Dei  Fran- 
corum  Rex.  Cùm  regalis  solium  dignitatis  multiplex  virtutum  cultus  exor- 
net,  liberalitas  tamen  et  munificentia  inter  has  praecipuum  locuni  tenet  ,  qua- 
rum  eftèctus  multorum  nécessitât! bus  condescendat  et  justorum  petitionibus 
satisfaciat.  Notum  sit  ergo  omnibus  sanctae  ÎNIatris  Ecclesise  fidelibus  ,  et 
nostris  tam  praesentibus  quàm  et  futuris  ,  quôd  quidam  meus  fidelis  Alber- 
tus  nomine  ,  filius  scilicet  Ribaldi  nobilissimi  viri  ,  nostrae  serenitatis  adiit 
praesentiam  ,  rogans  et  obnixè  postulans  ,  ut  regali  pietate  nostrge  munificen- 
tiae  assenlando  suis  precibus  aurem  inclinare  dignaremur  ,  quatenus  ,  quod 
Deo  inspirante  maturabat  implere  ,  nostrae  liberalitatis  assensu  ad  efï'eetum 
ducere  quivisset  ;  videlicet  ut  quamdam  Ecclesiam  (  i  )  ,  quam  pater  ejus 
fidelis  noster  Ribaldus  in  honore  Beati  Germani  Altisiodorensis  Episcopi  ^ 
Cœmentariorum  opère  in  Bruerolensi  vico  pro  sainte  animae  suae  construxe- 
rat,  regiâ  quidem  voluntate  ,  liceret  ei  dare  beato  Petro  Apostolorum  Prin- 
cipi  et  Monachis  sibi  famulantibus  in  Cœnobio  quod  situm  est  non  longé  à 
mœnibus  Carnotinae  urbis  ,  atque  ex  rébus  quas  nostro  beneficio  possidere 
videbatur  ,  praefatam  Ecclesiam  tam  ipse  quàm  ejus  fidèles  pro  Dei  amore 
nostrâ  favorabili  clementiâ  locupletare  liberaliter  quivissent  :  cujus  justam  ac 
Deo  acceptam  petitionem  judicantes  cum  Episcopo  Agoberto  ,  in  cujus 
Diœcesi  Ecclesia  eadem  est,  nec  non  et  optimatibus  nostris  qui  nobiscum 
prsesentes  aderant,  dignum  duximus  pro  nostra  sainte  et  integritate  regni 
nostri  assensum  praebere  intentioni  suae.  Dam  us  itaque  ei  licentiam  ,  ut  et  ^ 
memoratam  Ecclesiam  ex  nostro  beneficio ,  quod  possidet ,  amplificet ,  et 
quicquid  ei  conferre  et  annuere  voluerit,  ita  sit  liberum  atque  ab  omni  judi- 
ciaria  potestate  solutum  ,  ut  idem  fidelis  noster  Albertus  hactenus  à  nobis 
tenuit  liberum  atque  solutum ,  quatenus  Monachi  ibidem  Deo  famulantes 
sine  ulla  inquietudine  cujuslibet  saecularis  hominis  ,  noctes  diesque  orationi- 
bus  insistentes  ,  aliisque  bonis  operibus  vacantes  quietam  agant  vitam. 
Placuit  ergo  serenitati  nostrae  autlioritate  regiâ  interdicere  ,  ne  quis  umquam 
per  succedentia  tempora  huic  nostrae  munificentiae  operi ,  quod  cudimus , 
aliqua  temeritate  pnesumat  contraire  ,  neque  de  rébus  ,  quas  jam  dédit  vel 
daturus  est  praefatae  Ecclesiae  fidelis  noster  Albertus  sive  alii  homines  ,  nec  in 
magno  nec  in  parvo,  minuere  audeat  ,  neque  hujus  Ecclesiae  homines  cor- 
vedis  premat  neque  banno  ,  neque  teloneo  ,  neque  vicaria  ,  neque  exactione  „ 
qualibet  gravet   aut    sollicitet  ,    sed  liberi    ab  omni   consuetudine    saecularium 

(a)    Legendum     XXVHI  ;     annus    enim     XX.VIII  obsidebat  Castrum  Teodemerense  nuncupatum  in  pago 

regni   Henrici   currere    non     cœpit    ante   xx     diem  CarnutenOy   noviter   à  quodam.  Guazone  conxtructum. 

Julii.    Literae     additai    significant  ,   et    Incarnationit  Theodemerense     Castrum    Thiiner    nostris   vocatuni, 

Domini    MLVIll  ^    qui     scribi      debebat     MLFIIII.  noinen    dédit    pago     cuidain    exiguo,     cujus    caput 

attendenduin     notam      oo^    qud     inillenarius      nu-  nunc    est    Castrum       Novura     iri      Theodemerensi, 

merus    hic    signatur,    malè    hoc    modo    8    exprimi  Château- Neuf  en    Timerais.     Valesius    Nutit.    Gall. 

in     Historia     Trenorchiensi  ;    sed     ita     scribendum  pag.    531. 
^  LVIIII.  (6)    Annuente    Agoberto    Episcopo  ,     qui    anno 

Post     donationem        Tetbaldi      Coraitis      Turon.  1059    Carnutensem     regebat    Ecclesiam  ,     Albertus 

factam      Majori -Monasterio ,    legitur      in    Chartula-  quidam    (ilius   Ribaldi    nobilissimi     viri  ,   Ecclesiam 

rio  ejusdem   Monast.    fol.    45.    Hœc  omnia  ^  ut  fir-  vici    Brueroliensis,     in   honorem     S.    Germani    Au- 

miùs   roboientur,    suo  po.stea  authoramente    Franco-  tisiodorcnsis    Episcopi     constructam,       Abbatiae      S. 

rum  Re.c  Henricus  [irmavit  ,    eo  videlicet   anno  ,  quo  Pétri    Carnutensi      largitus    est.     Hanc    donationem 

filium  suuin  Regem    fecit  ordinari  Philippum^  paticis  confirmât     hocce    Diplomate      Henricus      Rex  ,     à 

anteitlarn  ordinationem  diebus  ;  tune  scilicet  quando  quo  Ribaldus  Alberti'^ater  eam  acceperat. 


DIPLOMATA  HENRICÏ  1.  FRANCORUM  REGIS.         603 

A  hominum  ,  securi  ac  liberi  inliabitent ,  et  Monachis  praefatae  Ecclesiae  serviant 
et  sua  débita  persolvant.  Qiiod  si  quis  praesumptor  ant  insanus  contra  hanc 
authoritatem  nostram  temerè  quidquam  agere  praesiimpserit ,  qninqnaginta 
libras  persolvat  auri ,  et  ejiis  ineffîcax  remaneat  conatiis.  Plaçait  etiani  nostrae 
pietati  huic  operi  addere  atque  cartani  subscribere  factam  jnssione  fidelis 
nostri  Alberti  de  rébus ,  quas  ipse  jam  dédit  praefatae  Ecclesiae,  et  quas  post 
mortem  corporis  relinquere  decrevit ,  nec  non  caetera  dona  quae  suo  assensu 
fidèles  ejus  largiti  sunt ,  ut  in  calce  ipsius  nostro  nomine  nominibusque 
Primatuum  nostrorum  atque  regiae  dignitatis  sigillo  corroborata  rata  et  in- 
violata   in  aeternum  permaneant. 

Ad  occasum    cuncta    ruitura    saecularia ,   et    è  contrario  cœlestia  aeternaliter 
mansura   divinorum    voluminum    testatur    Scriptura  ;     praecepit    ergo   fîdelibus 
B  Christi    cruore  redemptis ,    ut   dando  viliora   adipiscantur  nobiliora  :   unde  ego 
Albertus   nobilissimi    Ribaldi   filius ,    cupiens    cœlestium    nancisci    consortium  , 
favente  mea  carissima   conjuge    Adelaisa    nomine ,    pro  animabus    nostris    pa- 
rentumque    nostrorum ,    liberam    ab    omni    calumnia    universorum    hominum 
Ecclesiam    de    Bruerolensi    vico ,    quam    pater  meus    in    honore   S.    Germani 
Episcopi  construxit ,   cum  atrio  et   sepultura  ac  décima  ipsius  Ecclesiae ,  quae 
in   manu   mea  esse   videtur  ,  S.    Petro  Cœnobii  Carnotensis  concedo,    ut  Mo- 
nachi  ipsius  Cœnobii  ab  hac  die  in  antea  eamdem   Ecclesiam  habeant,   teneant 
et  in  aeternum    possideant  ;    altare  quoque  ejusdeni  Ecclesiae  ,    quod   ab   Epis- 
copo  Carnotensi    semper    in   fevo    tenueram  ,    huic    largitioni     meae    Dominus 
meus   Agobertus    Episcopus     unà     cum     assensu    Canonicorum    qui   -cum    ipso 
erant    Drocis    in    curiâ    Régis     addidit   petitione    Landrici    Abbatis    et    nostra 
C  flexus.   Item   censum   ipsius    vici   cum    decimâ    mercati  concedo    et  quicquid  ex 
omni   génère  olerum   seu    pomorum   potest    accipi    jure  mercati  ;    nec    non    et 
pugillum   salis  qui  colligitur  ab  unoquoque  Salinario  ;   item  duas   partes  furni 
in  ipso  vico  ,  praeter  quem  alter  minime  sit  in  totâ  villa.   Item  post  capitium 
ipsius  Ecclesiae  duos   agripennos  terrae  et   pratos  quos   sub  ipso  vico  habuisse 
videor ,    concedo ,    terramque    Walterii  Costati  ,     quam    tenait ,    dum    praepo- 
situs  fuit  ,   concedo  et  lucum  qui  adjacet  ;  terram    quoque  quae  mihi  colitur  cum 
luco  adjacenti  ,   ciim    hune  *  iniquum  saeoulum   vivus  relinquero,    aut  mortuus      *  hoc 
corpore   dimisero ,   habendo    possideant   et  possidendo    colant  Monachi  supra- 
dicti   Cœnobii    commorantes  ibi  ,     et    pro   nobis   omnibus  in    praefata    Ecclesia 
deprecantes.   In    Rosco   denique    qui    dicitur    sancti    Remigii ,     singulis    annis 
annuo    Monachis     pasnadium    suorum    porcorum ,     unumque    agripennarium  , 
D  ubi    subulci  Monachorum   cum  porcis  suis  dormituri   reditum  habeant   domes- 
ticum.   De    ctetero   omnibus  meis  tribuo  Hcentiam  ,    ut  ex    rébus   quas  ex  meo 
beneficio    videntur    habere ,    pro    animabus    suis    praefatam    Ecclesiam    ditent 
atque   exornent ,    sicut  jam   fecit  Voalterius   praenomine  Palardus ,    qui    medie- 
tateni  terrae  Bulfiniaci  pro  anima   sua    in    stipendiis    Monachorum    concessit , 
post  mortem    vero    alteram    partem     terrae   quam    vivus  *  retinet  alteri    parti      «vivens 
eodem    modo    adjicit  ,    sicut  alio   in   loco  habetur    scriplum.    Item    Fiodbertus 
de  Fossatis   terram   unius  aratri  in  Fontanis  concessit.  Item   Hersindis  quaedam 
vidua  S.    Petro    et  S.   Germano  ,   in  loco  qui  dicitur  Jurisuena  ,  terram  quam 
ex   nostro  beneficio   tenebat  ,  cum   medietate  Ecclesiae   Cruciaci  villae    et    ca- 
satis  omnibus  quos  ex  me  habebat ,  pro  remedio  animae  suae  tribuit ,  addens 
se  praebendae   Monachorum  :    emptiones  quoque    et    commutationes    vel    com- 
E  mercia  ,   quaî  Monachi  fecerunt  vel  facturi  sunt ,  annuo.  Similiter  Monachis  S. 
Pétri  concedo  liberum  transitum  per  totam   meam  terram  ,  ut  nuUa  umquam 
consuetudo   ab   eis  requiratur  de  piscibus  ,  de  quovis  ,  seu  de  omnibus  rébus, 
quae  Monachorum  esse  ostendentur.   Possem  et  alia  addere ,    quae   mei   fidèles 
loco   praedicto   contulerunt  ;    sed    quia    aliàs  scriptum   est ,     et    finem    verbis 
facere ,   et  corroborare  hanc  cartam  sigillo   Domini    mei    Régis ,    cum    nomi- 
nibus  Optimatum  suorum  festino  ;   hoc  solùm    in  fine   hujus  operis    omnibus 
notum    fieri    volo ,    quod  sicut   ego  à    Dornino  meo  Rege  libéré    tenui    hac- 
tenus ,    ità  à   Monachis    hberè  teneantur    ea   quae  pro  salute   animae    meae    ac 
animarum   parentum  meorum  dedi,  et   quae  alii   contulerunt  simili  modo   pro 
animabus    suis ,   ut   à   Monachis    neque    ab    hominibus    terrae    eorum    aliqua 
consuetudo  à    nullo   homine    requiratur ,    non    vicaria ,    non    bannum  ,    non 

G  g  g  g  i j 


604        DIPLOMATA  HENRIGI  I.  FRANGORUM  REGIS. 

circada ,  non  expeditio,  sed  ,  sicut  superiùs  dictiim  est ,  Monachi  orationi  A 
insistant,  et  hoinines  eorum  Monachis  solis  sua  débita  solvant.  Si  quis  au- 
teni  haeredum  meorum  aut  aliorum  hominum  huie  operi  contradicere  vo- 
luerit  ,  cum  Anna  et  Caiplia  ,  Anania  et  Saphira  et  Juda  traditore,  nisi  resi- 
puerit  ,  et  ad  satisfactionis  remedium  oonfugerit ,  in  seterno  inferno  trusus 
pœnas    liiat  perpétuas.    S.    Radulphi  Coniitis.    S.    Walterii  Comitis   filii    Gra- 

*  Radulphi  dulphi   *.    S.    Hugonis  Comitis.    S.  Alberti  qui   liane  largitionem  fecit.  S.  Theu- 

donis  fratris  Alberti.  S.  Guarini  fratris  ejusdem.  S.  Frederici.  S.  Balduini. 
S.  Simonis.  S.  Agoberti  Episoopi.  S.  Hngonis  Decani.  S.  Guillelmi  Prae- 
positi.   S.   Sigonis.   S.    Ascelini.  S.   Gencelini    Decani. 

*  1062.  Post    niortem   autem    Henrici    Régis  ,    secundo   anno  *  regni    sui    Pliilippus 

Rex   cum  Regina   matre   sua  ,   Droois  in    sua  caméra  ,   hanc    Cartam  ,   Domno 
Alberto   exorante    manu     propria  fîrmavit ,    maniiiusque    suorum    corroboran-  B 
dam     tradidit.    Balduinus    Flandrensis    Cornes.     Simon   Radulphi    Comitis    filius.    Ted- 

*  seu  Buticu-  haldus    de    Monte    Morentiœ.    Hugo     Butillarius    *.     Adelarius    Cubicularius.    Ingerran- 

i«nus  ^j^  Pœdagogus  Régis.   Hugo  Dublellus.  Rodbertus   Rufus. 

XXXV. 

Ex  chartario  Asscntït  traditioiii  Ecclesiolae  Villa-mille  dictae ,    Monasterio 

coiumbensi.  Columbcnsi  *  ad  restaurandum. 

Coulon 

Apud  Martenium  ,    Tom.   I.   Ampî.  Coîlect.  col.  448. 

.,         .     .  C 

An.  1059.     TN  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis.   Ego  Henricus    gratiâ    Dei    Fran- 

JLcorum  Rex.  Notum  fieri  volumus  omnibus  sanctae  Matris  F>clesi3e  fideli- 
bus  et  nostris ,  tam  praesentibus  quàm  futuris  ,  quod  quidam  meus  miles  , 
Hugo  nomine  ,  nostrae  serenitatis  adierit  praesentiam  ,  rogans  et  obnixè  j)os- 
tulans ,  ut  sibi  liceret  Ecclesiolam  ,  quae  vocatur  Villa-mille  ,  ab  antiquis 
malè  neglectam  tradere  in  perpetuum  Columbensibus  [a)  Monachis  ad  res- 
taurandum. Cujus  petitionibus ,  quia  justae  et  rationabiles  videbantur ,  beni- 
gnum  assensum  praebentes ,  concedimus  et  praecepto  nostrae  auctoritatis 
ratum  esse  jubemus  ,  ut  quod  ille  hactenus  de  suo  bénéficie  vel  praedio  con- 
tulit  ,  vel  amodo  collaturus  est ,  sine  aliqua  molestia  teneant ,  et  sine  per- 
turbatione  possideant.  Sunt  autem  ea  quae  inserere  nostrae  jussionis  scripto 
petiit ,  haec  videlicet  :  Ecclesiam  B.  Mariae  quae  vocatur  Ville-tnille,  cum  jy 
terra  sibi  adjacente,  et  ejusdem  loci  dimidium  forum,  atque  unius  carrucae 
terram  in  eadem  Villa,  unum  quoque  agripennum  vineae ,  et  ad  omnes  né- 
cessitâtes quantumcumque  silvae  proximae  sibi  placuerit,  aquam  praeterfluen- 
tem  piscationi  opportunam  :  quin  etiam  apud  Otmari-Villam  terram  sex 
bobus  sufïîcientem ,  deinde  pratorum  sex  agripennos ,  et  dimidium  totius 
suîe  terrae,  quam  apud  villam,  Sutorios  nomine,  tenere  videtur,  et  apud  Mine- 
rias    terram    quinque    carrucis    ad    excolendum    sufticientem.    Itaque    scripto 

nostrae   auctoritatis ....   exarata manu  propria  firmavimus,  et  manibus 

nxoris   et  filiorum   nostrorum,   necnon  et  fidelium  corroborandam  tradidimus , 
et  insuper  sigilli  nostri  impressione  signare  praecipimus. 

Actum    Vitriaci    publiée    anno    Incarnati    Verbi    MLIX ,    et   regni    Henrici 
Régis   XXIX.   S.    Henrici    Régis,    S.    Annae  Reginae    uxoris  ejus.    S.    Philippi  g 
filii  Régis.  S.   Hugonis  Bardulfi  (b). 

Ego  Balduinus  Cancellarius  relegendo  subscripsi. 

(a)     Columbense    Monasierium     est    Ordinis     S.  quae  sic    incipit  :    Ego  Simon  de  Monteforti  me  esse 

Benedicti     in   Diœcesi      Carnotensi.    Vide     Diploma  reum  coram  omnibus  fateor,  qui  quod  antecessores  mei 

Roberti,  Tom.  X,  pag.  617.  fratribus    Columbensibus    dederant,    Hugo     videlicet 

{b)   Hugo    Bardulfus     consangnineus      erat     Si-  Bardulfus^  atque  e/us  filii,  Ecclesiam  de  Fillemendis 

inoni»     de    Monteforti,    uti    ex    Carta    alia   constat,  illis  injuste  abstuli. 


An.    1060. 


DIPLOMATA  HENRÏCI  I.  FRAiNCORUM  REGIS.        605 
^  XXXVI. 

Monasterio  S.  Martini  de  Campis  muita  concedit. 
Apud  Marrermn  in  Historia  hiijiis  Monasterii,  pag.  4, 

IN  nomine  sanctfc  et  individucC  Trinitatis.  Gloriosae  Matris  Ecclesiae  filii  no 
verint  iinde  gaiideant,  et  ubi  plaiidentes  piae  devotionis  favoreni  impen- 
dere  satagant.  Ortliodoxis  siquidein  omnibus  luce  clariùs  liquet,  sanctam 
Ecclesiam  Catholicam  ,  fide  solidatain  ,  utriusque  Testamenti  multimodis  et 
probabilibus   argumentis   aeterni    Régis   esse   sponsam.    Unde   legitur,    ei-unt  duo    r.en.  i.  U 

B  in  carne  una,   summo   scilicet  mentis  intuitu   Cliristus  et   Ecclesia.   Et  Propheta 

Psalmographus     canens  ;      tanquam    spotisus     dominus    procedens    de     thalamo    suo  ;    p,yii.  i8.  6. 

apertè   ostendit,    quia  Dominus   sanctam   Ecclesiam ,   utpote   sponsus ,   sibi  so- 

ciavit  in  virginali  thalamo.   Sed  et  ipse  Dominus  hoc   idem   asseruit,    ciim   de 

seipso     Apostolis   loqueretur.    Non   possunt,    inquiens,    filii  sponsi    lugere,    quandiu    mutt.  9.  15. 

cum   mis    est    sponsus.    Quod    etiam     Apostolus    Ephesiis    scribens,    Viri,    diligite    Eph.  5. 25. 

uxores  vestras,    sic-ut  et  Cliristus  Ecclesiam,   manifestissimè   testatur.    Quando    vero 

tam   evidenti    authoritate    sancta   Ecclesia    comprobatur   esse   sponsa    Christi  ,     cant.  4.  8. 

necesse  est   qui   tam   pretioso   sponso   placere  studeat  in   cœlis,    ejus  sponsam 

pio    obsequio    venerari    in   terris.    Igitur   haec    et   hujusmodi  ego  Henricus  Dei 

gratiâ    Rex     Fraiicorum    sedula    cogitatione    recolens,     qualiter    decorem    domûs 

Dotnini  et  locum    habitationis   ejus    dilexi,    omnibus   tam    praesentibus   quàm    futu-     j>.tai.  25. 8. 

C  ris  notum  fieri  volui.  Porro  ante  Parisiacae  iirbis  portam  in  honore  Confesso- 
ns Christi  Martini  Abbatia  fuisse  dignoscebatur,  quam  tyrannica  rabie  (quasi 
non  fuerit)  omninô  deletam,  ab  integro  ampliorem  restitui  Ecclesiam  («), 
qu3e  diu  sterilis  amissâ  proie  fleverat,  quaerens  reddere  fœcundam  cœlesti 
sponso.  Religiosorum  consilio  virorum,  Canonicos  regulari  conversatione 
ibidem  Deo  famulantes  attitulavi,  et  ut  sine  sollicitudine  niagis  divinis  quàm 
seculi  curis  vacantes  valeant  vivere,  de  facultatibus  dotem  faciens  Ec- 
clesiae, ob  remedium  patris  mei  matrisque  meae  animarum,  atque  pro  mei , 
necnon  conjugis  meae  et  prolis  salute  et  pace,  haec  illis  largior  possidenda 
perpetuo  jure.  Altare  inprimis  ejusdem  basilicae  omni  clarificatum  libertate  , 
et  terras  quas  circa  eandem  Ecclesiam  priùs  habebam,  et  quas  ibidem  An- 
.    soldus    cum   nepotibus    suis,    Milone    scilicet    et    Warino,    mihi    dédit,    con- 

^  cedente  Hugone  Comité ,  propter  praefati  Milonis  reconciliationem  ,  qui 
tune  reus  magni  criminis  erat  adversùm  me.  Sed  precibus  Ymberti  Praesulis, 
accepta  terrœ  culturâ  à  supradictis  militibus,  commissum  illud,  unde  centum 
libras  justo  judicio  exolveret,  dimisi.  Has  ergo  terras  circa  muros  Ecclesiae 
sitas ,  eidem  Ecclesiae  concedo  ;  ea  videlicet  libertate ,  ut  nuUus  in  eis  ali- 
quam  redibitionem  exigere  praesumat.  Apud  Parisios  vero  molendinum  unum  ; 
in  villa,  quae  dicitur  Alberti-Villare,  terram  quam  ibi  habebam  :  Noisiacum 
vero  super  Maternam  situm ,  cum  omnibus  redditibus  et  redibitionibus 
terrae,  silvae,  vinearum  atque  pratorum.  In  territorio  autem  Meldensi,  Villam, 
nomine  Anethum  ,  cum  omnibus  redditibus  a,tque  redibitionibus  terrae , 
silvae,  vinearum,  atque  pratorum:  de  redditibus  quidem  pastionis,  vieriae, 
silvae,  atque  leigii  omnem  decimam.  Item  in  pago  Parisiensi  Bungeias , 
E  cum  omnibus  reditibus  et  redibitionibus  libère  sibi  adjacentibus.  Sed  et  in 
pago  Laudunensi  Disiaci  (excepto  altari)  dimidium,  cum  praefatis  possessio- 
nibus  habeant ,  teneant ,  regant  atque  possideant.  Illud  ergo  praetermitti 
nullatenus  volo,  quia  praefatam  Ecclesiam  ea  firraitate  munio,  quatenus  in 
perpetuum  regio  jure  ab  omnibus  fore  concedatur  libéra,  tàm  videlicet 
intra  ambitum  munitionis  ejus,   quàm  extra   in  procinctu  illius  ;   in  theloneis, 

(a)    lixc     Basilica    olim   poslta      in    campis ,  à  illius    basilicx    antiquitatem     probat    hoc      Henrici 

quibus    cognomen    accepit ,     longe  ante  haec    tem-  Diploma  ,    quo    ipsam    ex    integro    ampliorem     res- 

pora    steterat  ,     ut    constat    inprimis      ex     placito  tituit,    et   Canonicis    regulari  conver.tatione     ibidem 

Childebcrti    Régis    eo    nomine  tertii     de    mercato  Deo    famulaturis      concedit  -,      quibus    Ingelardum 

S.    Dionysii,    quod     ob  clades   illius     temporis   ad  Abbatem      prxfecit.      Canoniri     illi     régulâtes     non 

Civitatem    Parisiacam,  inter   S.    Martini  et   S.  Lau-  dicuntur  fuisse   regulae  S.   [Augustini  addicti.    Mabil. 

rentii   Basilicas    translatum  fuisse  legitur.  Eamdem  Annal.  Bened.  Lib.   LXI,  n.  55. 

G  g  g  g  iij 


606 


DIPLOMATA  HENRICl  I.  FRANCORUM  REGIS. 


*  legs 
XXVIIII 

•  lege  Xlll 


in  fredis,  in  justitiis ,  in  omnibus  quîecumque  jus  nostri  exigit  fisci,  nemo  A 
unquam  illam  inquietare  audeat.  Canonici  etiam  hanc  potestatem  habeant , 
ut  Abbate  obeunte,  assensu  fratrum,  boni  testimonii  virum,  nemine  pertur- 
bante, restituant.  Verumetiam  ut  ea  fixa  firmamento  teneantur  stabili,  hanc 
cartam,  in  qua  me  praecipiente  haec  omnia  scripta  sunt,  sigillo  meo  sub- 
terfirmavi.  Ego  ipse  Rex  Henricus ,  et  Regina  pariter  ,  et  Philippus  filius 
meus  cum  fratribus  suis  manufirmatani  corroboraviinus.  Quam  quidem  Mai- 
nardus  Senonum  Archiepiscopus  cum  Ymberto  Parisiorum  Prfesule,  aliique 
quamplurimi  tam  Pontifices  qnàm  laici  Principes  confinnarunt  et  corro- 
borarunt,  omnibus  suprà  memoratis  faventes.  Si  quis  autem  posthac  privi- 
legium  hoc  violare  praesumpserit,  primùm  sacrilegii ,  sive  tantae  authori- 
tatis  negligentiae  reus,  duro  anathemate  feriatur  ;  deinde  nefandae  praesump- 
tionis  irritus ,  gravi  censCis  detrimento  damnetur.  Anno  regni  supradicti  B 
Régis  *  XXVII  (fl). 

Actum    anno    ab    Incarnatione    Domini    MLX.    Indictione    XV  *    Parisius 
pubHcè. 

Signum  Henrici  Régis. 


S.  Philippi  Régis. 

S.  Annae  Reginae. 

S.  Archiepiscopi  Mainardi  Senon. 

S.  Gervasii  Remensis  Archiepiscopi. 

S.  Ymberti  Episcopi  Parisiensis. 

S.  Odolrici  Archidiaconi  Parisiensis. 

S.  Balduini  Canceliarii. 

S.  Voizelini  Capellani. 

S.  Richardi  Capellani. 

S.  Radulfi  Comitis. 

S.  Thetbaldi  deMontemorenci. 

S.  Rainaldi  Camerarii. 

S.  Albrici  Conestabularii. 

S.  Willelmi  Seniscalci. 

S.  Hugonis  Buticularii. 

S.  Roberti  Coci. 

S.  Radulfi  Belvacensis. 


S.  Yvonis  sub-Camerarii. 

S.  Walteri,  filii  Berneri. 

S.  Amalrici  Rufi. 

S.  Willelmi,  fratris  Baldrici. 

S.  Widonis  Ambianensis  Episcopi. 

S.  Walteri  Meldensis  Episcopi. 

S.  Elinandi  Laudunensis  Episcopi. 

S.  Frollandi  Silvanectensis  Episcopi. 

S.  Trecensis  Episcopi. 

S.  Roberti  filii  Comitis  Balduini. 

S.  Widonis  Ponthivensis  Comitis. 

S.  Baldrici 

S.  Engenulfi. 

S.  Amalrici  de  Monteforti. 

S.  Stephani  Praepositi. 

S.  Framerici  Coci. 


[a]  Vitiosae  sunt  in  editis  illius  Diplomatis  et  in  anno  enim  MLX,  Henricus  annum  regni  sui  vi. 
exemplari  Cluniacensi  Chronicaî  notae.  Corrigen-  ccsimum-nonum  agebat  ;  corrigenda  item  indi- 
dus  est  annus   regni   Henrici    vigesiinus   septimus  ;      ctio    ,      quae        tertia  -  décima       illo     anno     erat. 


607 


MONITUM 


IN  DIPLOMATA  ROBERTI  I  BURGUNDI^  DUCIS. 

Ex  variis  Diplomatibus  Rohcrtl  Burgundix  Ducis  ,  quaidam 
leguntur  ciim  formula  initiali ,  In  nomine  sanctae  et  individuae 
Trinitatis.  y^Ua  incipiunt  his  verhis.  In  noinine  Dei  aeterni  et  Salva- 
toris  Jesu-Christi.    In    quihusdam    verb ,     invocadone    postpoùta  ,    prx- 

B  fationem  adhibuit  Robertus  ante  nomen  suum.  Hanc  formulam  su- 
per ioribus  Francorum  Regibus  incognitam  ,  Henricus  multis  in 
Diplomatibus  inscripsit  ;  quem  morem  in  Burgundicis  Cliartis  in- 
vexit  Robertus  frater  ejus. 

Idem  dicendum  de  pronomine  EgO  quod  nusquam  in  regiorum  Di- 
plomatum.  exordiis  ante  tempus  Roberti  Régis  legi  solitum  ,  repe— 
ritur  in  Chartis  Roberti  nostri.  Duces  et  Comités  verbo  tenus  stilum 
et  formulas  regiorum  Diplomatum  fere  similes  in  suis  Chartis  ex- 
primebant.    At    peculiaris    est    Roberto    formula     qiise     legitur     in     prse- 

Q  cepto  anni  1043  ,  quod  sic  incipit  :  In  nomine  Dei  aeterni  ac  Saiva- 
toris  nostri  Jesu-Christi  ,  Robertus  gratiâ  ejusdem  omnipotentis 
Régis  Dux  et  Rector  inferioris  Burgundiae. 

Gbservandum  quoque  quod  Proceres  instrumentis  suis  subscribere 
Monarchas  rogabant  ;  illud  minime  indignum  Regiâ  Majestate 
censuerunt  Henricus  I  et  Philippus  fdius  ejus  ac  successor.  Non- 
numquam  majoris  auctoritatis  gratiâ  ,  sigillum  et  Monogramma 
regium  instrumentis  Ducum ,  Comitum  ,  et  etiam  privatorum  ap- 
ponebantur ,   testibus  plurimis  quorum  nomina  inscribebantur. 


D 


CHARTiE  ROBERTI  I  BURGUNDI^  DUCIS, 

FILII  ROBERTI  FRANCORIBI  REGIS  ,  FRATRIS  REGIS  HENRICI. 

I. 

Placitum  de  Juliaco  Abbatiae  Cluniacensi  restituendo. 
Inter  Fragmenta  D.  Estiennot.  pag.  95.   Ms.  Sangerm.  565. 


Ej:  Charlula- 
rio  C  'uniacen. 
Toin.  II. 


Lirca  an. 


E  -riGO    Robertus    Régis    Roberti    filius    et    Régis  Henrici  filii  ejus   germanus 

Va  Dei  niiseratione  Burgundiae  Dux  ,  volo  universis  perspicuum  fore  ,  quod  1030. 
Manasses  Arelatensis  Archiepiscopus  ex  haereditate  sua  dederat  Cluniaco  *  «  ciuni 
Juliacum ,  quod  à  dicto  Monasterio  per  vini  saecularis  potestatis  contigit 
separari  ;  sed  tandem  reformata  est  sua  rectitudo  Monacliis  per  Ottonem 
Comitem  cognomento  Willelmum  ,  necnon  et  per  Raynaldum  Comitem 
ipsius  filium,  jussu  tamen  et  authoritate  Roberti  Régis  patris  niei  cuni  con- 
sensu  Hugonis  Cabilonensis  Coniitis  et  virorum  nobiliuin  utriusque  militiae. 
Hoc  autem  ego  roboro  et  confirrno.  Paulo  pôst  in  eodem  Chartnïario.  Otto  Co- 
rnes qui  cognominatur  Willelnius  ,  reddidit  Monacliis  in  faniosissiiuo  Cœnobio 
Cluniensi  Deo    servientibus  potestateai    quae    dicitur   Juliacus,    longo   tempore 


608        CHARTyE  ROBERTI  I.  BURGUNDI^  DUClS,  etc. 

transacto    surrexerunt  Aymo    et    Otbertus    filii    Aldonis    proclamantes  ,    eam  A 
potestatem  ,  suan»  haereditatem  esse.   Sed  haec  calumnia    cessavit   in    prsesentia 
Raynaldi  Comitis  filii  supradicli    Willelmi    qui  pro  hac  calumnia  dédit    prae- 
fatis  Aymoni  et  Otberto  aliam    quandam     potestatem  ,   quam    susceperunt,  et 
querelam  deposuerunt. 

S.  Raynaldi  Comitis. 

S.  Adheleys  uxoris  ejus. 

S.  Azelmi  Abhatis  de  Monte  S.  Joannis. 

Acta  sunt  haec  apud    Castrum    Divionense    anno   MXXII    (a) ,     Indict.    VI 
Rotberto  Rege  Franeorum. 


IL 


B 


Exchartui.  Q^a   rcmittit  Aderoldo    Abbati    et  Monachis    S.     Germani    à    Pratis 

mTnià  praZ      quasdani      consuetudines   ,      videllcet      Duels      hospitalem      siiscep- 

tionem  ,    canum  suorum    hospitalitatem    et    pabulum ,    caballorum 

suorum    custodumque    eorum     receptionem ,     et    ^nnl    captionem  , 

in  terra  Gilliaci. 

Apud      Bulliardum     in       Probat.      Hist.      Abbat.     S.     Germani     à     Pratis  , 

N.  XXXI,   pag.  XXV. 

An.  1040.  T  N  nomine  sanctae  et  individuae  Trinitatis,  Patris  videlicet,  et  Filii,  et  Spiri-  q 
X  tûs  sancti.  Ego  Robertus  Burgundiae  Dux  ,  notum  esse  volo  tam  praesenti- 
bus  quàm  futuris ,  qualiter  primum  suscipiens  ducaminis  gubernacula  Bur- 
gundiae ,  cœperim  perquirere  consuetudines  ejusdem  regni ,  quas  ante  me 
strenuè  régnantes  exsegerunt  mei  praedecessores.  Sed  dum  per  raeos  quos 
fideliores  mihi  et  veriores  esse  credebam  cognovissem  quas  et  in  quibus 
terris  accepturus  eram  ,  inter  cetera  in  villa  quae  dicitur  Gilliacus  sancti  Ger- 
mani Parisiacensis  plures  accepi  consuetudines  sicut  ab  eis  didiceram ,  lege 
consuetudinaria.  Post  vero  reclamantibus  Abbate  et  Monachis  praedicti 
sancti  Germani  quod  inconsuetè  atque  injustissimè ,  si  dici  fas  esset  contra 
me  ,  hoc  facerem  ,  amore  Dei  et  sancti  Cîermani  necnon  Abbatis  Aderoldi 
omniumque  sibi  commissorum  Monachorum  lias  omnes  consuetudines 
guerpivi  ,  scilicet ,  mei  hospitalem  susceptionem ,  et  canum  meorum  hospi-  j) 
talitatem ,  et  pabulum ,  necnon  caballorum  meorum  custodumque  eorum 
receptum  ,  atque  vini  captionem  ;  insuper  omnes  quas  sibi  dominatio  po- 
tentum  adquirit  consuetudines.  Ex  hac  siquidem  praedonatione  hanc  fieri 
cartulam  jussi.  Quam  meo  jussu  factam  ,  ut  firma  et  inconcussa  permaneat , 
signavi  horumque  subscriptorum  manibus  signandam  tradidi. 
•  Dijon  Acta     est    haec    cartula   publiée    apud   Castrum    Divionem  *  die  festivitatis 

sancti  Mauricii  sociorumque  ejus ,  régnante  et  strenuè  in  sceptris  agente 
Henrico  Franeorum  Rege ,  anno  X  ,  Hugone  autem  Lingonensium  praesule 
Episcopali  Cathedra  praesidente  anno  V. 

Signum  Roberti   Burgundiae  Ducis.   Sig.  Heliae  conjugis   ejus.   Sig.    Ennuini 
iEduorum    Episcopi.     Sig.    Abbatis    Azelini  ,    et    Joannis    fratris   ejus.     Sig. 
Theobaldi.   Sig.    Cadelonis.    Sig.   Sedaldi.     Sig.    Theoderici.     Sig.    Humberti.  E 
Sig.     Hugonis    Lingonensium     Praesulis.    Posteà    ego    Robertus   hanc  Cartam 


(a)  ïametsi  notae  istae  Chronologicae  falsitatis 
vitio  laborant,  videtur  tamen  ex  ipsius  Carlae 
exordio  Robertum  fuisse  Ducem  Burgundiae 
paulo  ante  patris  sui  Roberti  Régis  obitum.  Huic 
opinion!  consentit  Chronicum  Virdunense  ,  p. 
144  ubi  Hugo  Flaviniacensis  insinuât  Robertum 
constitutuin  fuisse  Burgundiae  Ducem  statim  post 
mortem  Hugonis  fratris  sui  primogeniti  ,■  TVam 
Hugo,  ait  Chronographus ,  qui  adhuc  deceimis  co- 
ronatus  est,  immature!  morte  prœventus  est.  Tertium 
Robertum  cùm  voluisset  mater  facere  Regem,  nec  po- 
luisset,      Ducem      constituit      Burgundi*   :  ^   Hoc 


apertè  probat  praesens  Carta ,  si  sana  est ,  data 
Roberto  Rege  Francorun  ,  Henrico  filio  ejus,  ger- 
mano  ejusdem  Ducis,  in  Regem  uncto  :  Hinc 
praeceptum  istud  nec  antecedit  annum  1027  quo 
Henricus  Remis  vivente  pâtre ,  coronatus  est  , 
nec  etiam  praetergreditur  diem  20  Julii  an.  1031 
extremum  Roberti  Régis.  Igitur  perperam  ad- 
notat  Glaber.  Lib.  3,  Cap.  IX,  pag.  40  ïomi 
notri  X,  Henricum  Regem  paternis  rébus  potitum, 
(id  est  post  mortem  patris)  germanum  suum  Ro- 
bertum eonstituisse  Burgundiœ  Ducem. 

Henrico 


CHARTiE  ROBERTI  I.  RURGUNDl^  DUCIS,  etc.        609 

A  Henrico  Régi  firmandani  reddidi  et  Parisiiis  guerpivi.  Signum  Henrici  Régis 
Francorum.  Hnjus  rei  testes  sunt  hii,  Tinbertus  Parisioriini  Kpiscopus.  Wido 
Silvanectensis  Episcopus.  Buchardus.  Maingoldus. 

111. 

(rt)  Concedit  Monacbis  Abbatise  S.  Germani  à  Pralis  Fillare- 

Blchet  *  terram  in  pago  Belnensi  *  sitara,  *  yaiers-Bi- 

chot 

•  Payt  de 

n  Apud  Bulliardum  in  Probat.  Histor.  Abb.  S.  Germani  à  Pratis,  Beaune 

N.  XXXIII,  pag.  XXVII.  /^  <?«;'"'• 

'  t^  •'  Mon.  S.  Ger- 

maniàPratis. 

MUNERis  esse  divini  fidelium  niillns  qiiis  ambigit  ,  quôd  sancta  Mater  An.  1042. 
Ecolesia  et  priseis  Deo  fa  vente  temporibus  ,  et  bonorum  Prineipum 
instar  radiorum  solis  clara  eniiciiit  amplifieata  donationibus  ,  et  nunc  simi- 
liter  Deo  coopérante  servatiir  pifcfiilgida  recentis  temporil)us.  Etenini  cùm 
in  omnibus  difBnitionibns  idonea  sint  adhibenda  testimonia  .  necesse  est  ,  ut 
unaqureque  juste  et  rationabiliter  difïinita  ratio  ita  roboretur  scripturarum 
Testamentis ,  ne  deinceps  calunipniari  possit  ullius  falsitatis  fîgmentis.  Qua- 
propter  ego  Robertus  Dux  Burgnndiae  eu  m  uxore  niea  Helia  nomine 
omnibus  cognitum  esse  volumus  Dei  et  sanctse  Ecclesiae  praesentibus  scilioet 
ac  futuris  fidelibus,  prsecipuè  autem    successoribus  nostris   ante   quorum     cons- 

Q  pectum  hujus  nostri  decreti  contigerit  dcvenire  statutum  ,  f|uoniam  nos  re- 
miniscentes  molae  nostrorum  sarcina  peecaminum  ,  et  trementes  aequissimi 
examinatoris  judititun  ,  Christo  inspirante  pertingere  gliscimus  ad  futurae  re- 
munei'ationis  bravium  per  elemosinae  largitatis  auxilium.  Etenim  Monachi 
Monasterii  sancti  Vincenlii  almique  Germani  Parisiorum  Praesulis  ad  nos  ve- 
nientes,  competierunt  nobis  quandam  nostram  terram  ,  quœ  vocatur  Villare- 
Biehet  ,  et  est  in  pago  Belnensi  sita  ,  ad  eorum  victus  cotidianos  augendos 
sibi  concedi  ;  qucd  et  f'ecimus  aequo  animo  cum  consensu  et  voluntate  filio- 
rum  nostrorum  Hugonis  et  Henrici,  pro  redemptione  aniniae  nostrae  nostrique 
genitoris  Roberti  Régis  ,  scilicet  ,  ipsam  terram  supra  nominatam  cum  terris 
cultis  et  ineultis ,  pratis,  et  silvis  ,  vineisque  ,  cum  omnibus  quae  ad  eam 
pertinere   videntur.  Eo  autem  pacto  et    ratione  ,    ut    praefati  Monasterii     Mo- 

D  nachi  sint  semper  nostri  memores  in  orationibus  suis  et  terram  ipsam  sine 
ulla  consuetudine  et  servitio  cum  nostra  et  nostrorum  fidelium  voluntate 
omni  tenipore  absque  molestia  securè  teneant  et  possideant.  Ut  autem  hoc 
praeceptum  inviolabile  per  longa  tempora  majorem  semper  vigorem  obti- 
neat ,  eum  propria  manu  subterfirmavimus  ,  et  hscredibus  nostris  et  fideli- 
bus firmandum  tradidimus ,  praecipuè  verô  domni  fratris  nostri  Henri«n 
Francorum  Régis  ,  ut  firmior  habeatur  cum  regali  auctoritate  nomine  et 
subscriptione  corroboravimus.  Precamur  (b)  ergo  Dominum  ,  ut  si  qua  per- 
sona  praepotens  aut  ex  nostra  haereditate  aut  ex  adverso  veniens  contra  hoc 
scriptum  surgens  infringere  temptaverit  quod  nos  fecimus  pro  elemosina , 
illi  vertatur  in  pœna  ,  et  in  vulcano  traditus  luat  semper  perpétua  pœna 
dampnatus. 

E  Actum  publiée  régnante  Henrico  Rege ,  anno  XII ,  et  Roberto  Duce 
Burgundiorum. 

Signum  domni  Roberti  Ducis.  Sig.  domnae  Heliaî  suae  uxoris.  Sig.  Hu- 
gonis filii  ejus.  Sig.  Henrici  fratris  ejus.  Sig.  Willini  Comitis  Nivernensis. 
Sig.  Humberti  Verziacensis.  Sig.  Bosonis  militis.  Sig.  Theobaldi  Viceco- 
mitis.  Sig.  Hairardi  militis  Castellone.  Sig.  Balduini  militis.  Sig.  Rainaldi 
militis,  Sig.  Ingelerii  militis.  Sig.  Rainerii  praepositi  Belnensis.  Sig.  Widonis 
Vicecomitis  Divionis. 

{a\  Eamdcm  Chartaiii  mutilain  edidit  Chesnius  in  Probationibus  Historiœ  de  Fergeio.  p,  70,  71 . 
(éjApud  Chesnium  baec   comminatoria  formula  scquitur  subscriptiones. 


Tome  XI  H  h  h  h 


610        CHARTE  ROBÊRTI  I.  BURGUiNDL^  DUCIS,  etc. 

IV. 


E.V  jrciiivis  Coiicodit  Rectoribus  (Abbatibus  )  et  fratribus  Monasterii  S- 

jbbat.  s  Be-  Benimii  Divioiiensis  salvamenta,  id  est  Tiitelam,  seu 

nenù.-.  coijiinenuatjonein  triuin  viilarurn  An{T;Liliaci,  Cromai 

et  Sallei,  in  parochia  sancti  Apolliiiaris. 

Ex  Probation.  Nov.  Ilistor.  Burgund.  Tom.  I,  num.  35, 
pag.XXVIT,  col.  1. 

An.  1043.     JN   nomine   Dei  aeterni    et   Salvatoris    nostri     Jesu-Christi.     Robertus    gratiâ 
JL  ejusdem   (»mnipoteiitis    Régis     Dnx    et    Rector    inferions    Burgundiae.    Ciim 


B 


divina  vox  piè  consulendo  precipiat  hiijus  seculi  divitibus ,  dicendo  :  Facile 
vobis  amicos  de  mammonâ  iniquitatis  ,  ut  ciim  defeceritis  ,  recipiant  vos  in 
eterna  tabernacula  :  et  M^rie  boiium  opus  in  Christo  factum  eterna  nienio- 
ria  predicandnm  asseratur  :  neonon  pro  aque  calice  frigide  largienti  per- 
henne  commercium  restituende  promittatur  ,  precipue  quoque  largitas  elee- 
mosine  causa  solius  Dei  date  ,  factorem  sunm  in  die  judicii  à  morte  et  pénis 
inferni  liberari  asseratur  ;  excitanda  sunt  omnium  corda  fidelium  compassi- 
bili  pietate,  quatinus  qnam  possunt  facere  ex  modo  fortune  ,  semper  sui  pro 
commodo  insistant  operi  ipsins  elemosine.  Potissimum  vero  principalis  est 
jus  dignitatis  ut  quanto  sublimi  dominatione  preest  reipublice  ,  tanto  prom-  G 
ptiiis  honestiiisve  Christi  Redemptoris  nostri  ministrando  honori  devotè  titulos 
sancte  sublimet  Ecclesie.  Tune  etenim  unusquisque  Principum  nobili  nobi- 
liter  instat  regimini,  d\im  sub  dispositione  stabilis  et  justi  edicti  Ecclesiarum 
contulit  utilitati,  muniens  arce  sue  dominationis  firmis  et  legalibus  privilegiis. 
Hoc  igitur  considerans  justum  esse  et  salubre  mundana  detentis  sollicitudine, 
notimi  volo  fieri  cunctis  dominationi  nostre  subjectis  potentibus  et  jussioni 
militantibus  tam  presentis  quàm  fiituri  temporis  liominibus  ,  omnibus  etiam 
Ecdesiastice  religionis  ordinibus  ,  quod  ego  pryedictus  Rotbertus  efjuivoci 
Rotberti  Régis  Francoruni  filius ,  Dei  inspiratione  tactus ,  consilio  quoque 
conjugis  proprie  atque  optiinatum  mcorum  animatus  ,  salvamenta  trium  vil- 
larum  scilicet  Anguliaci  ,  Cromai  (a)  atque  Sullei ,  que  pertinent  ad  pa- 
rochiam  sancti  Appollinaris  ,  Beato  Benigno  Divionensis  Monasterii  patro-  D 
no  in  intcgrum  offero,  dono,  trado,  ac  de  meo  jure  prefati  sancti  loci  Rectoribus 
fratribusque  inibi  Deo  servientibus  proprietaria  lege  transfundo  perpetuo  , 
cum  laudatione  et  voto  (  b  )  Helie  uxoris  mee  hujus  facti  consiliatricis  et 
auctricis,  seu  filiorum  nostrorum  Hugonis  videlicet  atque  Henrici  una  no- 
biscum  laudatorum  et  per  se  ipsos  datorum.  Illustris  quoque  miles  nomine 
Wido  cum  iilio  suo  Vicecomite  VValterio  et  comjtare  suâ  ,  ceteraque  proie 
licet  Jion  parva  illectus  immo  compulsus  pecuniae  quantitate,  quantum  in  se 
erat ,  huic  donationi  consensit  ,  et  dominationem  quam  eatenus  in  bis  tribus 
salvamentis  exercnerat  perpetualiter  (c)  ....  beredesque  suos  alienavit.  Ego 
autem  hoc  donum  gloriosis  Jesu-Cliristi  Martyribus  Benigno  et  Appollinari 
eisque  servientibus  eo  tenore  concessi,  quatinus  Deo  famulantibus  accrescat 
temporale  presidium  ,  et  animabus  videlicet  parentum  meorum  jam  defun-  E 
ctorum  ,  mee  quoque  ac  prenominate  jugalis  H.  filiorunive  nostrorum  inde 
eterne  salutis  procédât  remedium.  Quapropter  etiam  statuo  ut  pro  istius  elee- 
niosine  nostre  largitate ,  benigna  recompensatione  duo  fratres  supra  solite 
quantitatis  numerum  pro  nostra  atque  prolis  nostre  sainte  in  Divionensi  con- 
gregatione  semper  deinceps  pascantur  prebenda  alimonie.  Si  qua  vero  potens 
persona  heredum  proheredumve  meorum  id  infringere  nisus  fuerit ,  pro  ne- 
fario  ausu  ire  Dei  pondère  [d)  pressus,  Camere  Régis  centum  et  Mojiasterio 
oui    molestiam     intulerit     auri   optimi    libras  cogatur    componere    (  e)  censum. 


(û)    Ilanc    Chartam   edidît   Perardus ,     pag.     188 
et  189.  pro  Cromai  \cgh  Cromaii. 
[b'j  Perardus  i<olo. 


('.;)   Perardus  supplct  guerpivit. 

[d)  Hoc     yerbiim     desidcratur    apud     Perardum. 

(e)  Perardus  centum. 


CHAUT/E  ROBERTI  1.  RURCLINDI^  DUCIS,  etc.         6H 

A  Ne  illis(a)in  animariiiii  (iat  ronclemnationem  qnod  Heo  pro  eorum  (ft)  ob- 
tuli  quiète  non  sohini  contradico ,  sed  etiain  per  tremendum  Christi  l)ei 
contester  judieium ,  nt  nnllus  Rex  ,  Dux  ,  Episcopus  ,  Conies  ,  vel  ctiam 
sancti  Benigni  jani  dicti  Genohii  Abhas  vel  in  proprios  presumendo  usn->  ullo 
modo  vel  militaribus  ,  beneficii  gratiâ ,  tradendo  iiianibns  seu  (|ualicnm(|ne 
iinpia  pervasione  quod  divinâ  inspiratione  largitus  snm  moliaîur  auferre. 
Kt    ut  nostre  traditionis  donatio  stabilis  et   ineonvulsa    perdnret  ,    banc    obla- 

tionis  Cartam  quam    ego     ipse  legali   concessione  ( c ) per    cultelluni. 

Per  uvantonem  ,  per  uvasonem  super  sanctum  altare  posui  manu  propriâ 
subterfirmavi ,  sicque   pluribus  tradidi   corroboranda  testibus. 

Signum  ipsius  domni  lioberti  Dueis  qui  banc  donationem  fecit.  Signum 
Helie  corijugis  ejus.  Signum  duorum  filiorum  eorum  Hugonis  et  Henrici. 
B  Signum  Fulconis  Comitis.  S.  Milonis  Comitis.  S.  Widonis  niilitis  Dlvionen- 
sis.  S.  Walterii  Vicecomitis  filii  predicti  Widonis.  S.  Wilenci  fratris  Wal- 
terii.  S.  Hugonis  Lingonici  presulis.  S.  Tlieoderici.  S.  Ilumberti  fratris  ejus. 
S.  Warnerii  Clerici.  S.  Lamberti  Cierici.    S.   Balduini.  S.  Johaîinis, 

Actinn  publiée  apud  Castruni  Divionense  Monasterio  sancti  Benigni  ante 
cornu  altaris  ipsius  coram  niultis  testibus  anno  ab  bicarnatione  Domini  1043, 
Indictione  XI  ,  Epacta  VII  ,  secunda  ebdomada  ([uadragesime  ,  feria  tertia  , 
prima  die  mensis  Martii  ,  régnante  Henrico  Francorum  Rege  predicti  Ducis 
iratre  ,  anno  tertio  decimo  ipsius  Régis  Monarchije.  Ego  (  rf)  Giguinus  indigtuis 
Sacerdos  et   Alonachus  rogatus  scripsi  et    superscripsi. 

c  V. 

ïribiiit  Halinardo  Abbati   Cœnobiof[ue    Divionensi    immunitateni        ex  Archivi^ 
m  Buroo   seu  Claustro  S.  Benio-ni.  l!^-^,!!:;. 

Ex  Probat.    Histor.    Burçfund.  Tom.    I.   pag.  XXVII. 

Ï)  OBERTus  gratià  Dei  l'urgundionum  Dux  :  notum  esse  volo  omnibus  An  <045. 
1  tam  presentibus  et  futuris ,  quia  adierunt  presentiam  meam  Halinardus 
Abbas  Cœnobii  Divionensis ,  cum  quibusdam  ejusdem  loci  fratribus ,  humi- 
liter  postulantes  ,  quatinus  cessare  facerem  liomines  nostros  à  quibusdam 
D  torturis  ,  quibus  eum  familiamque  suain  gravabant  ,  que  ante  nos  ab  illo 
sancto  exacte  non  erant  :  quorum  petitioiiibus ,  quia  juste  vise  sunt ,  li- 
benter  favens ,  hoc  scriptum  ad  posterorum  rnemoriam  eis  fieri  jussi  ,  per 
(jiiod  Deo ,  sanctoque  Martyri  ejus  Benigno  promitto  deinceps  intra  am- 
bitum  fossati ,  qui  Burgus  vulgo  Claustrum  vocatur ,  neque  me  infracturam 
aut  rapinam  facturum  ,  neque  raeis  hominibus  ,  aut  alii  cniquam  hoc  con- 
sensurum.  Quod  ut  firmiùs  habeatur  ,  maïui  propria  firmavi  ,  conjugique 
mee  et  filiis  ,    fidehbus   quoque  nostris  roborandum  tradidi. 


(a)  Perardus  autem.  [d]   Ha;c   ultiina     verba    omisit    Perardas  ,     resti- 

(b)  Perardus  illarum.  tuit     verù   post    Autograpliura     D.     Planchcrius    in 

(c)  Perardus /e^'ûi/i  cuncessiotie  per  festucam   per      nova   Burgundiaj   llistoria. 
m'ansonem  super  sanctuin  ,  etc. 


Hhh 


612         CIIART^E  ROBERTI  I.  BURGUiNDl^  UUCIS,  elc. 


VI. 


A 


Ej-  SchedisR. 
P.  D.  Eusta- 
c/iii  Davesne. 


Ralain    habet  Manassis  Archiepiscopi  Arelatensis  donationem   de 
Juliaco ,    factam  Monasterio  Cliiniacensi. 


Inter  Instrumenta  Novœ  Gallice    Christ.  Tom.  I,  pag.   94. 


Ante  an. 
1050. 


EGO  Robertus  Doniini  gratiâ  Dux  Burgundiorum  ,  filius  piœ  recordationis 
Roberti  Régis  Francorum  ,  volo  ut  sciant  nostri  fidèles  ,  qui  mine  snnt , 
et  qui  post  nos  fiituri  sunt  hujus  regni  Duces  et  Praesules  ,  Principes  et  Pro- 
ceres  ,  et  omnes  utrinsque  ordinis  nominis  Cliristi  custodes  ,  quia  venit  ante  B 
praesentiam  nostram  ,  et  duorum  Hugonum  Antissiodorensis  et  Lingonensis 
venerabilium"  Episcoporutn  ,  et  multoruni  nostrorum  fidelium  ,  nostrae  salutis 
et  honoris  fidelis  et  devotus  amicus  Odilo  ,  videlicet  Cluniensis  Monasterii 
Presbyter  et  Monachus  ,  cum  quibusdam  ejusdem  Monasterii  bonae  opinionis 
fratribus ,  in  quorum  obsequio  et  solatio  adfuit  etiam  domnus  Alinardus  , 
Monasterii  lienignissimi  Martyris  Benigni  Abbas  venerandus  ,  deprecantes 
ut  audirem  ,  quo  ordine  antecessores  illorum  adquisierunt  locum  Juliacum 
in  Comitatu  Cabilonensi  situm  ,  cum  Ecclesia  in  honore  beati  Mauricii  con- 
secrata  ,  et  ceteris  terris  cultis  et  incultis  ad  ipsum  locum  pertinentibus  , 
ex  qua  occasione  neghgentia  Principum  et  violenti  :  quorumdam  hominum 
inimicorum  ,  Aldonis  videlicet  et  heredum  illius  perdiderunt  ,  et  quo  studio 
et  quorum  auxilio  et  benevolentia  récupéra verunt.  Ordo  acquirendi  in  pri-  C 
mis  fuit  donatio  et  oblatio  etiam  liberalis  ,  quando  Manasses  Archiepiscopus 
Arelatensis  ,  posteà  Mediolanensis  ,  obtulit  et  dédit  supradictum  Juliacum 
Deo  et  SS.  Apostolis  Petro  et  Paulo  ,  Gkiniaco  Monasterio  et  fratribus ,  inibi 
per  cuncta  succedentia  tempora  Deo  servientibus.  Fuit  enim  idem  Manasses 
ex  majoribus  et  nobilioribus  Proceribus  Burgiuîdiae  natus  ,  pâtre  Warnerio , 
matre  vero  Teutberga  ^  ex  quorum  haereditario  jiu-e  locus  supradirtus  ei  suc- 
cessit  in  hsereditatem.  Audistis  ordinerii  acquirendi  ,  audite  occasioneni  per- 
dendi.  Fuerunt  quidam  pervasores ,  qui  calumniam  et  violentiam  intulerunt 
supradicti  Monasterii  fratribus  ,  qui  veniente  Duce  Magno  Hugone  Fran- 
corum in  regno  Burgundise ,  timentes  quod  supradicti  Monachi  deberent 
reclamationem  facere ,  pr.ievenientes  eos  fraude  ,  suaserunt  Duci  quod  ex 
beneficio  illius  deberent  possidere  praedictum  locum  Juliacum.  Sed  Dux  au-  D 
dita  nobili  et  festiva  Manasse  donatione  ,  et  justissima  Monachorum  recla- 
matione,  non  curavit  de  suasionibus.  satellitum  ,  sed  pro  sua  clementia  resti- 
tuit  supradictum  Deo  et  Principibus  Apostolorum  ,  ad  sustentationein  Chi- 
niensis  Cœnobii  Monachorum  :  quo  decedente  ,  supradicti  jjervasores  et 
eorum  haeredes  insurrexerunt ,  et  calumniam  et  violentiam  iterum  supradictis 
Monachis  intulerunt ,  usque  dum  Otto  cognomento  Willelmus ,  S.  Petro 
restituit  et  reddidit  :  et  quia  cognovit  se  ex  parte  Ducis  Henrici  Juliacum  lo- 
cum injuste  acquisisse  beneficium  ,  rogavit  ipse  domnuni  Regem  Robertum 
ut  in  sua  redditione  et  donatione  assensum  praeberet  ,  et  ex  sua  parte  Deo  et 
sanctis  Apostolis  donaret  et  redderet  :  quod  factum  est ,  et  pii  Régis  benigna 
clementia ,  et  boni  Principis  pia  benevolentia  ;  et  ut  injusta  violentia  diu 
illata  supradictis  Monachis  omnino  cessaret ,  et  perpetuo  irrita  fieret ,  ca-  F 
hminiatoribus  supradictarum  rerum  ,  idem  Cornes  Willelmus  pro  eo  quod 
injuste  tenebant ,  aliud  eis  dédit  beneficium  ,  videlicet  pro  terris  terras  et 
insuper  à  Monachis  non  parvas  acceperunt  pecimias.  Posteà  vero  Willelmo 
et  Raynaldo  filio  ejus  praecipientibus ,  iidem  ipsi  calumniatores  ,  iterum 
aliud  receperunt  beneficium  ,  et  apud  Clunonense  castrum  omnem  suam  ca- 
lumniam deposuerunt  ,  et  ut  ita  dicam  ,  solenmem  et  publicam  werpitionem 
fecerunt  ,  coram  omnibus  Principibus  et  senioribus  qui  aderant  ,  spontè  et^ 
voluntariè.  His  ita  gestis  audiens  supranominatus  Dux  Robertus  jam  dictum 
locum  Juliacum  à  possessore  suo  Manasse  Archiepiscopo  SS.  Apostolis 
Petro  et  Paulo  ,  fratribus  Cluniensibus  destinatum  et  legali  testamento  con- 
firmatum  ,  et    auctoritate    legali    corroboratum ,    et    calunmiam   supradictorum 


CHARTyË  ROBERTI  1.  BUUGUNDl/E  DUGIS,  etc.         613 

A  hoininiiin  totiens  anniillatam  et  evacuatain,  et  ad  nihilum  redactam ,  prseci- 
piendo  prœcepit  in  concilio  fidelium  suorum  ,  ut  deinceps  supradicti  fratres 
jaiH  dictuin  locum  Juliacum  ,  cmn  omni  securitate  teneant  et  possideant,  et 
ut  eis  placiierit  ordinent.  Si  quis  eis,  quod  absit ,  caluniniam  inferre  tenta- 
verit ,  nisi  cito  resipuerit ,  et  congrua  satisfactione  emendaverit,  s(;iet  se  et 
mundanis  legihus  obnoxium  ,  et  c(jelesti  propitiatione  indignum.  Et  ut  h^ec 
notitia  firinuin  tenorem  obtineat ,  domnus  Dux  Rotliertus  manu  propria  fir- 
mavit  ac  corroboravit,    et  ut  alii  firmarent  jussit  et  rogavit. 

S.  Hugonis  Episcopi  Autissiodorensis.  Signum  Hugonis  Lingonensis  Epis- 
copi.  Signum  Hugonis  Ducis  fiiii,  bonae  indolis  pueri.  S.  Matris  ejus.  S.  Odal- 
rici  Decani.  S.  Ansculfi  Clerici.  S.  Arbei  Clerici.  S.  fratris  ejus  Milonis.  S. 
Widonis.    S.    Umberti.    S.  Theodorici.  S.    Rainaldi.   S.  Bernardi.  S.   Adilgerii. 

B  S.  Willelmi.  S.  Araldi. 

VII. 

Remittit  Monachis  S.   Germani   à    Pratis  novas   consuetudines  quas  ex  chanuia- 

Ministri  ejus  au  istis  exicfebant.  ""  ^**:  f 

•'  "  Germant  à 


Pratis. 


Apud  Chesnium  in  Probat.  Historiœ  Domûs  de  Vergeio,  pag.   73. 


OMNES    sanctae    Ecdesife    (ilii  ,    qui    verbnm    Christi    audiendo  retinent  ,    se-    An.  10S3. 
dulô   corroborantur    voce    sancta    dicentis  :    Estote   ergo   miséricordes  sicut    et  Luc.  6.  v. 33 

C  Pater  vester  misericors  est.  Et  alibi  Salvator  discipulis  loquens  ait  :  Beali  mise-  Mat.  S.  v.  7. 
ricordes  ,  quoniam  ipsi  misericordiam  consequentur .  Cujus  adipisoi  pietatis  por- 
tionem  quisquis  desiderat ,  operibus  et  ipse  pietatis  quantum  valet  insistit. 
Quod  licet  secundum  Apostolum  quibuscumque  impertiri  conveniat ,  maxi- 
me tamen  domesticis  fidei  exhibendum  constat.  Unde  ergo  Robertus  superni 
-  arbitri  (à)  euncta  régente  ac  disponente  potentia  ,  post  obitnm  patris  mei 
Roberti  Régis  Francorum  Burgundiae  regnum  ,  ejus  destinatione  ,  Ducis 
auctoritate  adeptus  ,  jam  supradictis  Christi  verbis  fulgidis  animatus  ,  à 
domno  Adroldo  beati  Vincentii  preciosissimi  Levitae  et  Martyris  ,  et  piissimi 
Confessoris  Christi  atque  Pontiticis  Germani  Parisiorum  inexpugnabilis 
Clippei  Abbate  ,  necnon  et  à  quibusdam  ipsius  loci  Monachis  obnixè  rogatus 
sum  ,    ut    malas     consuetudines  et   immissiones     pessimas ,    quae    meo  in  tem- 

j)  pore  sunt  impositae  potestati  praedictorum  sanctorum ,  id  est  in  Gilliaco  et 
appendiciis  suis  ,  propter  amorem  Dei ,  et  salutem  animae  meae  finem  impo- 
nerem.  Ut  ergo  in  sorte  et  funicnlo  haereditatis  eorum  partem  habere  valea- 
mus  ego  Robertus  Dux  ,  et  duo  filii  mei  Hugo  et  Henricus  adquievimus 
eorum  precibus,  et  pro  remissione  nostrorum  peccaminum  remittimus  eis 
onines  malas  consuetudines  ,  quas  in  supradicta  potestate  injuste  et  malo 
ordine  videbamur  accipere  ,  videlicet  captionem  et  emptionem  vini  , 
necnon  insuper  et  calumpniam  silvarum  et  sepium  ,  quas  vuîgô  dicunt 
hayas  ,  quam  nobis  ministri  nostri  inferre  eis  umquam  suggesserant  ob  cap- 
tionem agrestiiuîi  animalium  :  eo  conditionis  pacto  ,  ut  ita  ab  hodierna  die  et 
deinceps  libère  liceat  eis  fi'ui ,  scilicet  usque  ad  viam  salinariciam ,  et  omni- 
bus   supradictis ,    sicut  in  tempore    Ducis    Burgundiae    Henrici    avunculi    mei 

E  fecerunt.  Cunctis  itaque  et  praesentibus  et  futuris  notum  sit  quod  ob  amorem 
piissimi  Conditoris  omnes  malas  et  pessimas  consuetudines  et  injustas  ca- 
lumnias  fine-tenùs  remittimus  eis  ,  atque  hujus  remissionis  notitiam  apicum  *  *ciiartui.api- 
memoriae  mandamus  ,  et  manu  nostra  firmamus  .  et  Proceruin  nostrorum  ""''^"'" 
laude  corroborari  decrevimus.  Quicumque  has  supradictas  calumpnias  seu 
injustas  consuetudines  à  nobis  remissas  repetere  praesumpserit ,  apponentur 
p4»g£B   et   maledicta  aeternis  cruciatibus  semper  fumiganda, 

[a)  Nolanda  Iiaec  formula,    'Ego   Robertus    superni  ejusdem    de     Juliaco,    si  sanum    est.    Quid(juld    sit 

arbitri  euncta   revente  ac  dlipnnentc  potentia.    Quœ  de     istis     instruinentis,    pro     ccrto    raancl      Robor- 

sequuntur,      |)robarent   llobertuin      noslrum    dun-  tum,     vivenle    adhuc    patrc,     ejusque    destinations., 

taxât    posl     obitum   Roberti     Régis  Ducatura     Dur-  Ducis  Burguudiae  auctoritatcm  accepisse 


gundise    adeptuiu    fuisse,    nisi    obstaret     praeceptum 


H  h  h  h  iij 


614        CHARTiE  ROBEHÏI  I.  BUHGUiNOIJî,  DUGIS,  etc. 

Acta    est  Cartula   publiée  apud   castrum     Divionem   die  Purificationis  sanctae    A 
Maria* ,    régnante    et    strenuè    agente    in    sceptris    Henrico     Francorum    Rege 

•  Cbartui.    anno  XXIIl ,  Harduino  auteni  Lingonensium  Pra*sule  *  anno  (  fl)  III. 
EpiscopahCa-       Signuni     Jloberti     Biirgundiae    Ducis.     Signuin     Hugonis     tilii     ejus.   Signum 
dente  Hcnrlci     filii     ojiis.   Signum  Johannis    de   Marziaco  *    militis.    Signum    Fulconis 
*\à.Narziaco  j3eiii,„o,itis     Coinitis.    Signum    Widonis  Comitis  Calcinimontis  *.    Signum    Wi- 
*  Id. /fa/fem  donis  divitis.  Signum    Waldrici  '   filii    ejus   Vicecoraitis,    Signum   Widonis   fra- 

tris  e]us.   S.    Arnulfi   militis.  S.    flainaldi  Venatoris.  S.    Ulrici   militis  de   Bello- 

*  id.  Suijni  monte.  S.  Sivini  *  militis  de  Verzeio.   S.    Ottonis  militis    de    Bessiaco.   S.   Hu- 

gonis filii  Walonis  Comitis.  S.  Humberti  militis  filii  Hildebranni.  S.  Balduini 
Praepositi.  S.  Rodulphi  Praepositi  de  Arzilliaco.  S.  Odonis  Praepositi.  S.  In- 
gelerii  Pincernge.  S.  Anselmi  Venatoris.  S.   Warini  ministri  ejus. 

Ego     Walo    Cancellarius     jussu      Roberti     Ducis    hane     cartam     scripsi     et     B 
suscripsi . 

VIII. 

Ex  Archivis  Concedit    Monachis    S.    Benigni    Divionensis    tabernam   ut    vendant 
nigni  Divio-  vlnuin  etiam  tenipore  Banni  Dacis. 


nensis. 


Ex  Probationibus  Ilistor.  Burgund.  pag.  XXVIII,  Tom.  I. 


An.  1054.  Tn  nomine  sanete  et  individue  Trinitatis ,  Rotbertus  gratiâ  ejusdem  Domini 
J.  nostri  inferioris  Burgundie  Dux.  Si  oompetentibus  servorum  Dei  petitioni- 
bus  nostra  principalis  annuit  clementia  ,  non  tantummodo  predecessorum  C 
nostrorum  liberalia  imitamur  facta ,  verùm  etiam  indiflcientia  vite  eterne  nobis 
lucramur  premia.  Quapropter  tam  praesentibus  quàm  futuris  notum  volo  esse  , 
quia  xMonachi  Divionensis  Monasterii  nostram  adeuntes  mansuetudinem  ro- 
gaverunt  obnixè  concedi  sibi  unam  venalem  tabernam  secundùm  antiquam 
ipsius  loci  consuetudinem  ,  de  cujus  lucri  adquisitione  possent  quoq^uomodo 
suam  sustentare  paupertatem.  Quorum  deprecationem  ut  multorum  testimo- 
nio  justam  per  omnia  esse  didici  et  hoc  ipsum  sancto  Benigno  à  pâtre  meo 
Rege  Roberto  et  ab  antecessoribus  ejus  Francorum  Regibus  concessum 
comperi.  Et  ego  concessi  taie  scilicet  super  hoc  statuens  decretum  ,  ut  iidem 
Monachi  quandocumque  voluerint  et  quot  vasa  eis  placuerit  in  quacumque 
taberna  claustrù  sui  vendant  vinum  ,  proprium  videlicet  non  alienum  ,  aut  ego 
vendam  aut  non  vendam  vinum  meum.  Si  autem  ipsi  à  venditione  cessaverint  p 
et  ante  triduum  (b)  compererint  banni  mei  edictum  ,  obediant  banno  meo 
per  très  anni  terminos ,  quindecim  dierum  spatio  ;  quatuor  scilicet  septima- 
nas  pro  Ducatu  et  quindecim  dies  pro  Divionensi  Comitatu  ,  quod  timc 
tenebam  in  mea  manu.  Si  autem  vendentibus  eis  proprium  vinum  banni  mei 
exierit  edictum  ,  quamvis  alii  homines  à  venditione  vini  cessent  ,  ipsi  tamen 
proptiT  hoc  interdictum  vendere  non  cessabunt.  Ihijusmodi  ergo  concessionis 
testamentum  sancto  Benigno  precepi  fieri  in  Castro  Divionensi  et  in  domo 
mea  propria  stipatus  multitudine  populi  militaris  pariter  et  plebii ,  adstanti- 
bus  quo(jue  Monachis  ipsius  Cœnobii  ,  statuens  per  hoc  et  confîrmans  ut 
nuUus  deinceps  successorum  meorum  neque  Dux  ,  neque  Cornes  ,  neque 
Episcopus  ,  neque  Prepositus  hanc  largitionem  à  me  factam  tollere  présu- 
mât. Si  verô  aliquis  contra  hoc  statutum  quicquam  fraudis  machinari  vo-  g 
luerit ,  non  valeat  evindicare  quod  inique  conatus  fuerit  :  sed  insuper  eterna 
maledictione  damnatur.  Camere  nostre  talentum  auri  persolvat  et  sancto 
Benigno  centum  librarum  solutione  satisfaciat.  Ut  vero  ista  aucthorizabilis 
*  Largitio  largitionc  *  mea  firma  et  stabilis  maneat  per  succedentia  sibi  tempora,  Cartam 
hujus  decreti  proprià  manu  firmavi  et  corroboravi  et  laudandam  et  confir- 
mandam   manibus  (c)  omnium   adstantium  tradidi. 

(a)    Anno  Domini    1053  :    nam    Harduinus    Lin-  mus  edidit,  compererit. 

gonensium    Episcopus     Hugoni     deposito     suffectus  {c)   Res  sii:  se    habebat  :     Magnâtes,    qui  asside- 

est  an.    1050,     et    Lingonis     praesentc     Leone     IX  bant    in   Palatio    aut    Curia    Principis,  erectâ  quis- 

ordinatus     ab     Halinardo     Lugdunensi      Archiepis-  que   sinistrâ   dextràve    manu  in   signum    confirma- 

copo.  tionis,      chartam     seu   instrumenta   in   codem  cœtu 

(Jj)    Apud  Pcrardum,    qui    hor,    prieceptum     pri-  scripta,   ratiliabebant. 


CHAHT/E  BOBERTl  I.  BURGlINHl^.,  DUCIS.  etc.        615 

A  S.  Rotherti  Diicis  aiitlioris  liujiis  largitionis.  S....  S.  Widonis.  S.  Walterrii 
Vicecomitis  filii  ejus.  S.  Erotmundi  («)  Wisseiensis.  S.  Balduini.  S.  Odonis 
prcpositi  [b).  S.  Warini.  S.  Warnerrii  (c)  Canonicorum  prepositi.  Signum 
Ciiscliilmi  («/).  Fuerunt  autem  et  Monachi  (e)  ibidem  sic  nominati.  Aduinus  , 
Albericus,  Gihuinus,  Theodoriens,  Aynardus.  Servi  vero  sancti  Benigni 
Aremherins,  Oddo  major,  Durrantius  (/"),  Girardus.  Item  Girardus,  Hum- 
Ifertus  Cocquiis,    Arnaldus   filins  ejiis,  Hugo. 

Actum  [g)  publiée  Castro  Divione  XVII  Kall.  Febr.  Dominiea  die  festi- 
vitate  sancti  Marc-elli  Pape,  anno  MLIV  Dominice  Incarnationis,  régnante 
Henrieo   Francorum   Rege  predioti  Ducis  fratre. 

5        (a)  Apud  Perardum.  Frontmundi  Jusseiensis.  eliam  in  Placitis. 

\b)  Perardiis  addit,  ibidem.  (f)  Perardus,    Duramms. 

(c)  Idem,  IVarnerii,  (g)  Iiidubitatum      saiiè     Praeceptuin       islud     cui 

(d)  Idem,  Turscliilini.  Principis    effigies    apposita    fuit^    lici't    sigilli     men- 

(e)  Observanduin  in  Cliartis  sive  Ecclcsiarum  tioncin  non  fccerit  \otarius.  Hujus  autcm  sigilli 
sive  Monasteriorum  ,  admissani  fuisse  Clcrico-  iconisinum  vide-sis  apud  Perardum  et  in  no^o 
riiin  et  Monachoruin  testificationem  in  propria  Tractatu  Artis  Diploraalicae,  Tom.  IV,  pag.  23:2. 
causa  ,    in   liettris     donationuiu   ,      pactorum  ,     ac 


4PPENDIX. 

ADDITAMENTA    ET     EMENDATIO^ES. 


Addenda  ad   vitam  Chnnradi  Salici,  An.  i024. 

Autore   Wippone,    Impr.   pag.    1    hujus   Volum.   (a) 

iAG.  1,  Un.  I,  Henricus  II,  adde,  bene  compositis-  Imperii  rébus,  cùni  ApudPisto- 
jam  post  longum  laborem  maturum  fructum  pacis  metere  eœpisset,  Imperio  rium  p.  423. 
incolumi  ,  meate  sanâ ,  corporis  correptus  est  inlirmitate  :  qua  inyalescente. 
Y)  Lin.  2,  vitam  exeessit,  aclde^  Cujus  corpus  de  Saxonia  ad  sepeliendum 
ducitur  ad  locum  qui  dicitiir  Pabenberg,  ubi  ipse  bono  zelo  ac  studio  furida- 
vit  Episcopatum  omni  Ecclesiastico  apparatu  insignem.  Ad  cujus  dedicatio- 
nem     Dominum    Apostolicun),     nomine    Benedictum    aseivit,    cujus    authoritate 

ad   tutandum    locum    privilégia    publicâ    stipulatione    confii-mavit Ciim 

Imperator  sine  filiis  obiisset ,  quilibet  potentissimus  secularium  Principum  , 
vi  magis,  quàm  ingenio  nitebatur,  aut  lieri  primus,  aut  quâcunque  pactione 
à  primo  secundtis  ;  ex  quâ  re  discordia  penè  totum  regnum  invasit  :  adeo  ut 
in  plerisque  locis,  csedes,  incendia,  rapinae  fièrent,  si  non  is  impetus  iliiis- 
trium  virorum  sufîlamine  impediretur.  Imperatrix  vero  Chunigunda ,  quan- 
quam    maritali    vigore  destituta   foret,    tameii  consilio,   etc. 

Lin.  4,  Reip.  succurrebat,  adde.  Et  ad  restaurandum  Imperium  aciem  in- 
genii  mentisque  solicita  consideratione  direxit. 
E  Lin.  7,  Reges  eligere,  adde,  Eo  tempore  Archiepiscopatum  Moginitien- 
sem  rexit  Aribo  natione  Noricus  nobilis  et  sapiens,  aptus  regalibus  consiliis  : 
Coloniensem  vero  Archiepiscopatum  Pelegrinus  tenuit ,  consanguineus  Ari- 
bonis,    providus,  et  ad  id   officium   idoneus  : 

Lin.  8,   pius  et  humilis,   adde,   qui  eodem  tempore  filium  fratris  sui  Ducem 
Ernestum   cum   Ducatu   Alemanico    sub   tutela    habuit. 

Pag.    2  ,    lin.    3 ,     ofïiciis  studiosus,    adde ,    Wurceburgensi    Ecclesiœ    insedit 
(Macelinus)     Marcelinus     sapiens,     et    in    Ecclesiasticis    dignitatibus    fidelis  : 
• 

(a)    Cùin   opus   illud    Wipponis    prima   hac    vice  Wippone  d'scinms.     Hujus    Tomi   XI    jam    pagiiix 

inler   Francicos  Scriptores     locum    halicat  ;     fusiùs,  424  typis   erant  cxpressœ,    quando     arduuni    nobis 

quàm  ad   caput    hujus     voluininis     cxtraclum     est,  dirigendi   operis    negotium    dcmandatum  est      Indo 

edendum    duxinius  :    quia   maxime,  plura    ad    Ilis-  haic,     et     alia     nonnuUa    addita  ,      ad     voluminis 

toriam    regni    Burgundici    spcctantia,    ex    uuo    foré  calcem  rejecimus. 


(H6  APPENDIX. 

Pabenbergensem    Episcopatum    Eherhardus    rexit  primus    Episcopus   illius   Ec-  A 

clesise ,    vir   ingenio  et   nioribus  Reipublicae   valdè   necessarius  :   Constantiensis 

Ecclesice    Praesul    erat    Heimo,    vir    sapiens    in   Deo,    modestus,    et    providus 

ad  seculum  :    Augustam   Vindelicam   regebat   Episcopus   Bruno   frater   Henrici 

Iniperatoris,     utilis     et     clarus     ingenio,     si     fraterno     odio     quo     Imperatori 

Apud  Pist.  obérât,    non    obscuraretur  :     Juvavensem    Ecclesiam,    quam    vulgari    sernione 

pag.  424.       Saltibnrc    dicunt ,    rexit    bonse    memoriœ     Guntherus     Archiepiscopus ,     frater 

Eberhardi    (aliàs    Eccardi)    et     Hernianni    Comitum,     mitis    et    bonus,    apud 

'  Episcopus  Deum    et    homines  :     Radesbonensis    Ecclesiae     Episcopo    *    erat    Burckardus 

(al:     Kebehardus)     benevolentiae   gratiâ    conspieuus  :     Frisingensem    Ecclesiam 

regebat   Albertus   (Agilbertus)   Episcopus ,    providus    gubernator  Cleri   et   po- 

puli  sui. 

Lin.   4,    hi   fuerant,    adde^    Benno   Dux    Saxoniœ  :    Adelbero    Dux    Histrige  :  B 
Hetzilo  Dux  Bajoariae  :   Ernestus  Dux   Alemanniae, 

Lin.   5,    Dux  Francoruin,  adde,    Udalricus  Dux  Boemiae. 

Lin.  11,  cum  magnificentia,  adde 

Loco   lin.    V2  et   13,   lege  :    Inter  Moguntiae   confinia  et   Wormatiae   locus   est 

amplitudine   planiciei  caussa,   multitudinis  maximae  receptibilis Jbi   dum 

convenissent  cuncti  Primates ,  et ,  ut  ita  dicam ,  vires  et  viscera  regni ,  cis 
et  circa  Rhenum  castra  locabant  :  qui  dum  Galliam  à  Germania  diriinat,  ex 
parte  Germaniae  Saxones  cum  sibi  adjacentibus  Sclavis  :  Franci  Orientales, 
Norici,  Alemanni  convenere. 
Apud  Pist  £j„,  27,  et  Adelberti ,  adde,  qui  seniper  cum  Regibus  et  Ducibus  confli- 
gentes  ad  extremum  ,   causa    propinqui  sui   Conradi   Régis  vix  acquiescebant. 

Lin.  29,  Colla  supponebant,  adde,  In  his  duobus ,  id  est  in  majore  Chu-  C 
none  et  juniore  (minore)  diu  pendebat  reliqua  nobilitas  :  et  quanquam  majo- 
rem  Chunonem  secretiori  consilio  et  avido  desiderio,  propter  virtutem  et 
probitatem  illius,  pêne  omnes  eligerent  ;  tamen  propter  junioris  potentiam, 
ne  pro  honoris  ambitione  dissiderent,  animum  suura  ingeniosè  quisque  dissi- 
mulabat.  Ad  extremum  vero  divinâ  providentiâ  contigit  ut  ipsi  inter  se  con- 
venirent  quodam  pacto  in  tam  dubiâ  re  satis  convenienti,  ut  si  quem  illo- 
rum  major  pars  populi  laudaret,  alter  eidem  sine  mora  cederet.  ^Estimo 
quod  dignum  sit  dicere,  qua  ratione  major  Chuno  suum  prodidit  ingeniuna, 
non  quod  ipse  desperaret  Rex  fieri,  unde  jam  nutum  Dei  Principum  cordi- 
♦  inspiratujn  bus  inspirari  *  percepit,  sed  ut  cognati  animum  ,  quominùs-  in  novis  rébus 
perturbaretur,  confirmaret ....  Majores  nostri  (ait)  gloriam  suam  factis , 
quàm  dictis  prodere  maluerunt,  communi  vita  contentos  esse  decebit  quosli-  D 
bet  inter  aequales.  Quicquid  autem,  id  est,  quod  ad  aliquid  habiliores  re- 
liquis  putamur,  inde  grates  auctori  Deo  reddamus.  Nobis  ergo  cogitandum 
est,  ne,  qui  aliéna  consentione  digni  tanto  honore  aestimati  sumus,  proprio 
et  familiari  dissidio  indigni  hâc  gratiâ  videamur.  Stultum  est  enim  aliéna 
potestate  pro  sua  nimium  abuti.  In  omni  electione  nemini  licet  de  seipso  ju- 
dicare  :   licet  autem  de  alio. 

Quod  si  alicui  de  se  liceret,  quot  regulos,  ne  Reges  dicam,  videremus  ! 
Non  erat  nostrse  potestatis  hanc  potestatem  ex  multis  inter  binos  coarctare. 
Vota,  studia ,  consensus  Francorum,  Lotharingorum ,  Saxonum ,  Norico- 
rum,  Alemannorum,  qui  optimam  voluntatem  habebant,  ad  nos  confe- 
rebant,  tanquam  ad  unius  stirpis  propaginem  ;  veluti  ad  unam  domum  ;  sicut 
Apud  Pist.  ad   indissolubilem   fàmiliaritatem,   (luos  ex   tam   multis   causis  connexes  dissol-  E 

pag.  426.  •  •    •     •    ,.:  .     ,'.  c-         •  r  -. 

°  VI   posse   inimicitns   nemo   suspicabitur.  .  .  .    bi  animum  popuh  cognovero,    te 

velle,  te  desiderare  in  Dominum  et  Regem,  nullo  pravo  ingenio  hanc  be- 
nevolentiam  à  te  revocabo  ;  quin  potiùs  te  eligam  tanto  avidiùs  caeteris , 
quantô  me  sperabo  tibi  gratiorem  illis.  Si  autem  Deus  ad  me  respexerit,  de- 
bitam  vicem  mihi  à  te  rependi  non  dubito.  Ad  haec  minor  Chuno  respondit 
totam  hanc  sententiam  sibi  acceptam  fore,  seque  illi  sicuti  cognato  charissi- 
mo ,    si   eum   res    summa   vocaret ,    omnem    regiam   fidelitatera   facturum    cer- 

tissimè   promisit Archiepiscopus    Moguntin.    cujus    sententia    ante   alios 

accipienda  fuit,  rogatus  à  populo  quid  sibi  videretur,  abundanti  corde , 
hilari  voce  laudavit  et  elegit  majoris  aetatis  Chunonem  suum  in  Dominum  et 
Regem,    atque    Rectorem     et    defensorem    Patriae.     Hanc    sententiam     cœteri 

Archiepiscopi 


APPENDIX.  617 

A  Archiepis("opi  et  reliqui  sacrorum  ordinum  viri  indubitanter  sequebantnr.  Ju- 
nior Chuno  paululîim  cum  Lotharingis  placitans  ,  statim  reversus  ,  maximo 
favore  illiim  ad  Dominum  et  Regem  elegit  :  qiiem  Rex  manu  apprehendens  , 
f'ecit  illum  consedere  sibi.  Tune  singuli  de  singulis  regnis  eadem  verba  electio- 
nis  ssepissimè  repetebant  :  fit  clamor  populi  :  omnes  unanimiter  in  Régis  elec- 
tione  Principibus  consentiebant  :  omnes  majoreni  Cluinonem  desiderabant  : 
in  illo  persistel)ant  :  ipsum  cunctis  dominantibus  niliil  haesitando  prseposue- 
runt  ;  eundemque  regali  potentiâ  dignissimum  judicabant  ;  et  ut  nulia  mora 
illius  conseerationis  fieret  ,  postulabant.  Supradicta  Imperatrix  Cliunegunda 
regalia  insignia  ,  quae  sil)i  Imperator  Heinricus  reliquerat  (non  gravatè)  gra- 
tanter  obtulit  ,  et  ad  legnandum  ,  quantum  hujus  sexùs  authoritatis  est,  illum 
corroboravit... 

B       Lin.  31,  ut  fama  fuit ,   adde  :   imo  hoste  paeis  Diabolo  instigante  ,  impacati 
discederent  :    qui    tamen    cito   reversi  ad  gratiam    Régis ,    propter   eos    quos 
communis    conditio    mortis    praeoccupavit ,    quicquid    ipse    praeceperat ,    gra-      Apud  Pist. 
tanter    accipere ,     et     Archiepiscopus      Pilegrinus ,     quasi     pro      emendatione  P'g-  ^27. 
prioris  culpœ   impetrabat  à  Rege  ,   ut  sibi  liceret   in    Ecclesia  Coloniensi  Re- 
ginam  consecrare  ;    de  qua  in  sequentibus  dicturus ,  nunc   ad    Regem    rever- 

tar Erat  enim    vir    magnae    humilitatis ,     providus    consilio ,     verax    in 

dictis,    strenuus  in    factis ,    minimum    avarus ,   omnium    Regum    in    dando    li- 

beralissimus Peractâ    electione    Regem  sequi    Maguntiam    *  ,     iit    sibi  ♦  Mogunti«m 

sacratissimam     unctionem    acciperet  ,    cum     claritate    maximâ  omnes    propera- 

bant Si   Carolus  magnus  cum   sceptro  vivus     adesset  ,    non   alacrior   po- 

pulus  fuisset ,    nec  plus  gaudere    valeret  de  tanti    viri   reditu  ,   quàm  de   istius 

C  Régis  primo  accessu.  Rex  pervenit  Moguntiam.  Ibi  honore  debito  receptus  , 
consecrationem  suam  omnibus  desiderabilem  devotus  prsestolabatur.  Ad  quem 
benedicendum  in  die  Nativitatis  S.  Mariae  ,  cùm  Archiepiscopus  Moguntinen- 
sis ,  et  omnis  Clerus  solenniter  se  praepararent ,  inter  sacra  officia  regiœ 
unctionis ,  Archiepiscopus  hoc  ad  Regem  usus  est  sermone  :  Omnis  potestas 
fluitantis  seculi  de  tmo  fonte  piii'issimè   derivatur  ,   etc.. 

De  tldelitate  facta    Régi ,    minus  necessarium  dicere    puto ,    frequenti    usu      Apud  Pist. 
tefte ,    quôd    omnes    Episcopi  ,    Duces    et    reliqui   Principes ,    Milites    primi ,  P^^-  '*^^' 
Milites    gregarii ,    quin    ingenui    omnes  ,     si  alicujus    momenti    sint ,    Regibus 
fidem   faciant.   Huic  tamen    sinceriùs   et  libentiùs   jurando   omnes   subjicieban- 
tur.    Similiter   in  dispositione  curiali  ,   quem  Rex    Majorem   Domus  statueret  , 
quos    Cubiculariorum    Magistros ,     quos    Infertores    et    Pincernas    et   reliquos 

D  officiarios  ordinaret ,  diù  non  est  supersedendum  ,  cùm  illud  breviter  dicere 
possim ,  quod  nullius  antecessoris  sui  ministeria  aptiùs  et  honorificentiùs 
provisa  memini  vel  legi.  Ad  quam  rem  plurimùm  valuit  ingenium  Augustensis 
Episcopi  Brunonis  et  Wernheri  Argentinensis  Episcopi  consilium.  Sic  etiam 
Weriiiharii  militis  ,  quem  Rex  longe  ante  cautum  consiliis  ,  audacem  bellis, 
fréquenter  secuni  experiebatur.   Superbos   *  omnes  dilecta  Régis,    etc.  *  <7or/   super 

Inter   lin.   35   et    36,    ante    versum  :    De  Carolo ,   etc.    adde  primum     versum  :  ''°* 

Quando  post  decimam  numeratur  linea   quarta, 

Post  versus  illos  ,  ante  lin.  36,  adde:  Cùm  tantae  nobilitatis  esset  et  formte 
decentissimae ,  minimae  extollentiae  fuit  :  in  Dei  servitio  timorata  ;  in  ora- 
E  tionibus  et  eleemosynis  assidua  ,  et  hoc  ut  secretiùs  potuit  :  attendens  illud 
Evangelicum  :  Ne  justitiam  suam  faceret  coram  hominibus.  Erat  enim  liberalis 
ingenii,  illustris  solertise  ,  avida  gloriae  non  laudis  ,  pudoris  amans  ,  fœminei 
laboris  patiens ,  incassùm  minime  profusa  ,  in  rébus  honestis  et  utilibus 
abundè  larga  ,  dives  in  praediis  ,  summos  honores  bene  tractare  perita.  Hœc 
quorundam  hominum  invidiâ  ,  quae  saepe  ab  inferioribus  fumigat  ad  superio- 
res ,  per  aliquot  dies  à  consecratione  sua  impediebatur.  Ceterùm  si  illud 
odium  juste  an  injuste  pertulerit ,  adhuc  in  quaestione  nioratur  :  tamen  virilis 
probitas  in  fœmina  vicit ,  et  ex  consensu  et  petitione  Principuin  consecrata, 
necessaria   Comes  Regem   sequebatur . .  . 

Collecto    regali    comitatu    Rex    Chonradus    primùm    per    regionem      Apud  Pist. 

Ribuariorum  ,    usque  ad    locum   qui  dicitur  Aquisgrani  Palatium  pervenit,  ubi  !'*?•  *^*- 
Tome  XI.  I  i  i  i 


618  APPENDIX. 

publicus   thronus    regalis  ab    antiquis   Regibus,    et   à  Carolo   praecipiiè  locatus,  A 
ibid.  p.  430.  totius     regni   archisolium    habetur ....    Qtianquani     literas    ignoraret,     tamen 
omnem    Cleruni,    oùm    arnabiliter    et   liberaliter    palani,    tum    convenienti    dis- 
ciplina  secreto   prudenter  instituit  ;    niilituni   vero   animos  in  hoc    multum    at- 
traxit    quôd    antiqua    bénéficia    parentum    neniini    posterofum     auferri    susti- 

niiit 

pa^'*43l^"^'  Pa^f.  3,  lin.  14.  ante  verba  :  Fridericus  Dux,  adde  :  Eodem  tempore,  hoste 
An.  1023.  pacis  Diabolo  .suadente,  Ernestus  Dux  Alemanniae,  Chuno  Dux  Francise ,  Fri- 
dericus Dux  Lotharingoruni,  cuni  aliis  plerisque,  contra  Regeni  Chuonradum 
consenserunt,  et  multa  molientes,  multas  niunitiones  incassùm  praeparantes , 
nihil  nisi  calamitatein  futurani  assecuti  sunt  :  (juos  omnes  Rex  Chuonradus  parvi- 
pendens ,  iter  suuin  in  Italiam  cum  copiis  destinavit  ;  sed  Dux  Ernestus  hu- 
niiliter  iter  ejus  prosequutus  usque  Aiij;tistam  Vindelicam,  interventu  niatris  " 
suae  Reginse,  et  fratris  sui  Heinrici  adhuc  parvuli,  aliorunique  Principum, 
niultiini  renuente  Rege,  vix  in  gratiain  ejus  receptus  est. 
An.  ioi>6.  Anno  Incarnationis  Christi  MXXVI  Chunradus  Rex ,  consilio  et  peti- 
^T4^' '  tione  Principum  regni,  filium  suum  Heinricuni  pucrum  Regeni  post  se  de- 
signavit ,  illuinque  Brunoni  Augustensis  Ecclesiee  Episcopo  in  tutelam  com- 
niendavit  ;  et  supradictis  hostibus  suis  insidias  per  filium  et  caeteros  fidèles 
suos  diligenter  opponens,  ipse  cum  exercitu  copioso  Ttaliam  petere  cœpit, 
in  qua  expeditione,  supratlictus  Irnestus  Dux  Alemanniae,  aliquantulum 
Régi  militans,  Canjpidonensem  Abbatiam,  licet  contra  fas  et  jus  esset  libe- 
ram  rem  nisi  liberaliter  servire,  in  beneficium  accepit  à  Rege,  et  ad  tutan- 
dam  patriam  honorificè  remissus  est  ...  . 
ibid.  ]).  433.  Eodem  tempore  maximus  calor  Italiam  vexabat  ,  ita  ut  animalia  multa  et  ^ 
hominum  niultitudo  inde  periclitarentur.  Rex  verô  Chuonradus  nemini  ce- 
dens,  nisi  soli  Deo  et  caloribus  aestivis,  ultra  Atim  fluvium,  propter  opaca 
loca  et  aëris  temperiem  in  montana  secessit ,  ibique  ab  Archiepiscopo  Me- 
iliolanensi  per  duos  menses  et  amplius  regalem  victum  sumptuosè  habuit. 
Hinc  decedens  tempore  Autumnali,  Italiam  planam  iterum  peragrans,  ha- 
bitis  consiliis  et  regalibus  colloquiis  in  oportunis  locis,  atque  rebelles  in  vin- 
cula  mittens,  regnum  pacificavit,  et  sic  pertransiens  usque  ad  continitim 
Italite  et  Burgundiae  pervenit. 

Lin.     19,    gratanter    accepit,     adde,    et    remissis    Legatis     cum     muneribus , 

ipse   Padum  transiens,    ad  Romam  tendere  cœpit 

Lin.    22,    à  Papa  Joanne,   adde,    et  universis    Romanis  regio  honore  mirificc 
receptus  est  ;   et   in  die  sancto  Paschae,   qui  eo  anno   VH  Cal.   Apriles  termi-  ^ 
nabatur ,    à    Romanis   ad    Imperatorem    electus ,    imperialem    benedictionem   à 
Papa  suscepit. 

Cœsar  et  Augustus  Romano  nomine  dictus. 

Quin  etiam  Regina,  etc. 
Aputi  Pist.  Pag,    3j    Un.    31,   Intereà,    adde,   morante    in    Italia    Imperatore,    apud   Teu- 

''*^'  tonicoSj    magna    invidia,     multa     consilia,     multae    factiones   adversùs    Impera- 

torem   incassùm   eruperant  ....  Fridericus,  etc. 

Lin.  33,  Imperatoris  Chuonradi,  adde,  nuper  ab  eo  beneficiis  et  mune- 
ril)us  sublimatus^  discedens  iterum,  instigante  Diabolo ,  rebellionem  mo- 
liebatur  ;  et  consilio,   etc. 

Lin.  41,  Patrice  intulit,  adde,  sic  posthabitâ  lege  et  justitiâ,  usque  ad  ^ 
Imperatoris  reditum  iniquis  conatibus  insistebat. 
Ibid.  p.  ian.  Lin.  49,  in  Franciam  venit,  adde,  ibique  Dux  Chuono  patruelis  ejus , 
priùs  rebellis,  se  reddidit  :  quem  Imperator  in  liberis  custodiis  aliquantu- 
lum castigavitj  destructisque  munitionibus  suis,  quas  optimas  habuit  ,  in 
gratiam  illum  recepit,  totumque  in  honorem  suum  sibi  restituit.  Paulo  post 
Adelbero  Dux  llistrianorum  sive  Carintanorum,  reus  majestatis,  victiis  ab 
Imperatore,  cum  filiis  suis  exulatus  est,  et  Ducatuni  ejus  iste  Chuono  ab 
Imperatore  suscepit,  quem  Ducatum  pater  ejusdem  Chuononis  dudum  ha- 
buisse  perhibetur.  Ita  Dux  Chuno  fidus  et  bene  militans  Imperatori  et  lilio 
suo  Henrico  Régi,  quousque  vixerat,   permansit. 

Lin.     56,    Oratorum    accidit,    adde,     Inde    reversus     per    Bajoariam  ,     cum 


A  P PEND IX.  6111 

A  omni  coniitatu  suo  pergens  ,  Italiani  intravit  :  et  niultùm  circà  fines  Verona- 
moratiis  ,  tandem  oum  niaximo  labore  per  Venetiam  mare  Adriaticum  in- 
gressus  ,  navigio  calaniitoso  Constantinopolim  pervenit  :  cùmque  ab  Impera- 
tore  Graecorum  honorificè  susceptus  esset ,  secumque  satis  familiariter  con- 
versaretur  ,  desiderare,  etc.  ^'"•'  P  ^^e. 

Alite  lin.  1  ,  pag.  4,  lege  :  Anno  Doni.  MXXVFII.  Indictione  XI  Impe-  An.  1028. 
rator  Chuonradus  filium  suinn  Heinricum  magni  ingenii  et  bonae  indolis 
pueruni  ,  aetate  XI  annorum  ,  Principibus  regni  cum  tota  multitiidine  populi 
id  probantibiis ,  à  Peligrino  Archiepiscopo  Coloniensi  in  regalem  apiceni 
apud  Aquisgrani  Palatium  subliniari  fecerat.  Tune  in  principali  Dominica 
Pasohae  conseoratus  et  coronatus,  Paschalem  laetitiam  triplicavit .  .  .  . 

Anno  sequenti  Imperator  in  Bajoaria  Ratisponae  Pascha  célébra  vit  ;  ibi  ^"-  1029. 
B  Bruno  Episcopus  Augustensis  defunctus  est  ;  cujus  corpus  Imperatrix  prose- 
quuta  ,  cum  tilio  Heinrico  Rege  ad  Augustam  sedem  suam  honorificè  sepe- 
liri  fecerunt.  Nobilis  valde  fuit  ipse  Episcopus  Bruno  ;  nam  dum  esset  frater 
Heinrici  Imperatoris  ,  filius  erat  niaterterae  Giselae  Imperatricis  :  soror  verô 
ejusdein  Episcopi  nupta  Stepliano  Régi  Ungaroruni ,  causa  fuit  (Jhristiani- 
tatis  primùm  in  gente  Pannonicâ.  Episcopatum  verô  Augustensem  Eberhar- 
dus  snscepit. 

Anno  Dom.  MXXX  Imperator  Chuonradus  apud  Ingelnheym  Pascha  An.  1030. 
celebravit.  Ibi  Ernestus  supramemoratus  Dux.  Alemanniae  ,  à  custodia  solu- 
tus  ,  Ducatum  recepit  ,  eo  tenore ,  ut  Wehelonem  militem  suum  ,  qui 
multis  factionibus  regnum  turbaverat ,  quasi  hostem  Reipublicae  ,  cum  omni- 
bus suis  persequeretur ,  idque  se  facturum  cum  sacramento  confirmaret. 
C  Quod  cùm  Rex  *  fàcere  nollet ,  hostis  publicus  Imperatoris  dijudicatus  est  *  leg.  Dux 
et  penitùs  Ducatu  amisso  ,  cum  paucis  inde  recessit.  Imperator  vero  Ducatum 
Alemanniae  Ilermanno  juniori  ,  fratri  ejusdem  Ernesti  dédit  ,  eumque  War- 
manno  Constantiensi  Episcopo  commendavit.  Imperator  verô  communi  con- 
silio  omnium  Principum  regni  eundem  Ernestum  et  cunctos  justitiae  et  paci 
reluctantcs  ab  Episcopis  excommunicari  fecit ,  eorumque  res  pul)licari  jussit 
Ipsa  Imperatrix  Gisela  ,  (quod  dictu  est  mirabile)  sed  actu  laudabile ,  filium 
inconsultum  sapienti  marito  postponens  ,  publicani  fidem  dédit  omnibus , 
quicquid  illi  accidisset ,  nullam  ultionem  ,  neque  malum  animum  pro  hac  re 
se  reddituram  fore 

Intereà  dum  hsec  agerentur  ,  prœfatus  Ernestus  Ducatùs   dignitate  privatus  ,      Apud  Pist. 
inulta  cogitans,   nnilfa    moliens ,     qualiter     Imperatori     i-esisteret,     magnos    la-  P»»-  ■*37. 
D  bores  in  vanum  consumpsit  :  qui  assumpto  ,   etc.  ut  ad  pag.  4,  Un.  1 . 

Pag.  4  ,  lin.    46  ,  Anno    Domini     MX XXIV,    addit  :    Imperaor     in    Bajoaria 
Ratisbonae  sanctum  Pascha  celebravit.  Hujus  anni  aestate,  etc. 

Ibid.    Un.    48,     Imperator    Cunradus ,    adde  :   expeditis    Teutonicis    et   Italis. 

Lin.  49,  Archiepiscopus  Mediolanensis  ,  adde  :  Heribei'tus  ,    etc.  '=''«'■  p-  439. 

Pag.    5,    Un.     '21,    deducentes  ,   adde  ,  hymnis  et    canticis   Deum  laudabant  ,   ibid.  p.  442. 
populo  damante  et   dicente  ,    quod  pax   pacem  generaret,   si  Rex  cum  Caesare 
regnaret.     Reversus  Imperator    per    Basileam   descendens ,     Franciam    orienta- 
lem  et  Saxoniam  atque  Frisiam, 

Pacem  firmando,  legem  faciendo  revisit. 

Anno  Dominicae  Incarnationis  MXXXIX  ,  dum  Imperator  Cunradus  jam 
E  in  filio  suo  Rege  Heinrico  regni  rem  ,  Imperii  autem  spem  bene  locatam  An.  1039. 
confideret  ;  cùmque  penè  omnia  per  regnum  ad  libitum  suum  inclinata  videret  , 
ipso  anno  diem  sanctum  Pentecostes  apud  Trajectum  civitatem  Frisise  celebra- 
vit :  ubi  cùm  sacratissimam  solemnitatem  venerando  ,  magnificè  cum  filio  et 
Impératrice  coronatus  procederet  ad  mensam  ,  mediocri  dolore  correptus 
est  ,  tamen  ne  tantae  diei  laetitiam  perturbaret ,  dolorem  dissimulavit.  Se- 
quenti die  cùm  morbus  letalis  vehementer  insistaret ,  Imperatricem  cum 
filio  Rege  ad  prandium  exire  jubet  de  cubiculo.  Interea  Imperator  finem 
sibi  imminere  sentiens,  sicut  in  vita  sanus  ,  in  actu  semper  constans  et  stre- 
nuus  fuit^  ità  in  extremis  nihil  segnioris  fidei  permansit  :  et  vocatis  Episcopis  , 
corpus  et  sanguinem  Domini ,  et  crucem  sanctam  cum  reliquiis  Sanctorum 
apportari    fecerat  :   et    erigens   se    cum    lacrimis  valdè   affectuosis ,   in  confes- 

I  i  i  i  i j 


620  APPENDIX. 

sioïie  pnra  et  oratione  intenta ,  Sanctorum  communionem  ad  peccatorum  A. 
reniissionem  devotissimè  accipiens  ,  Imperatrici  et  filio  Régi  Henrico  per 
fida  nionita  valedieens,  ex  hac  vita  migra  vit  ]I  seu  pridie  Nonas  Junii,  Feria  II , 
lndi(;tione  VII.  Viscera  Imperatoris  apiid  Trajectuni  condita  sont,  et  Rex 
locuin  sepulturae  donis  et  praediis  ampliavit.  lîeliquuni  corpus  ab  Impératrice 
et  filio  Rege ,  ut  optimè  excogitari  poterat  ,  involutum  et  reconditum  , 
usque  Agrippinam  Coloniam  vectum ,  per  cuncta  Cœnobia  illius  civitatis , 
atque  Moguntiae  seu  Wormatiae  ,  sive  illorum  ,  quae  in  medio  fuerant ,  omni 
al.  muitis  populo  sequente  et  orante  deportatum  ,  incredibili  oratione  et  magnis  *  elee- 
mosynis  pro  redeniptione  animse  factis  ,  tricesimâ  octavâ  ,  (juâ  obdormivit , 
die  ,  in  Spira  civitate  ,  quam  ipse   Imperator  ,   sicut  et   posteà  lilius,    multuni 

sublimavit  ,  honorificè  sepultum  est sicut  percepimus  ,   referente  Epis- 

copo  Henrico  Lausanensi,  cum  cteteris  Burgundionibus ,  qui  illum  de  obitu  B 
usque  sepulturam  prosecuti  sunt.  Filius  Caesaris  Heinricus  Rex  ad  omnes  in- 
troitus  Ecclesiarum  ,  et  ad  extreninm  ad  sepulturam  bumeros  suos  corpori 
patris  ,  ultrà-modum  humili  devotione  ,  supposuit  ;  et  non  solum  quod 
tilius  patri  in  cbaritate  perfecta  ,  sed  quod  servus  Domino  in  timoré  sancto 
débet  ,  hoc  totum  Rex  patri  defuncto  studiosissimè  exhibuit  ....  etc. 


Ad  Willelmi  Calculi  Gemeticensis  Monachi  Historiam  Noraian- 
norum  Emendationes  ex  Mss.  Vicloiino et  Sangermanensi 

decerptae, 

Quamvi  ope  castigantur  et  elucidantur  Fragtnena  in  variis  hujusce 

CoUectionis  Vol umitiibus  Edita  Tom.  VJIl,pag.  254-269, 

Tom.  X.  pag.  184-192,  Tom.  XI.  pag.  34-58. 


MONITUM. 


JAMJAM  demonstratum  fuit,  coiistansque  manet  inter  eruditos 
WiLLELMUM  Calcllum  (  Guillaume  Caillou  ,  al.  la  Pierre  )  D 
Historiam  Noimannorum  scripsisse  tempore  scilicet  quo  ,  bellorum 
oc  seditionum  tempestate  parumper  conquiescente ,  jam  totius  An- 
glicx  Monarchise  et  hnhenas  potentihs  teinperabat  et  gloria  prospe- 
riàs  potiebatur  Conquestor  Magnificus  ,  Lib.  7,  Cap.  42.  At 
didicimus  ex  Orderico  Vitali  Lib.  VI.  Guillelraum  nostram  iiar- 
rationein  suam  consummasse  Senlaceio  certamini  :  Guillelmus 
quoque  Calculas  Gemmeticensis  Monachus,  Dudonis  materiam  sub- 
tiliter  replicavit  ,  facete  abbreviavit  ,  et  successorum  actus 
usque  ad  subjectionem  Anglorum  adjecît  ,  post  certamen  Senla- 
cEiuM  NARRATioNEM  coNSUMMAviT.  Guillelmoque  Rcgi  E 
subtilissimo  suae  gentis  obtulit.  Senlaceium  Certamen  (  Bataille 
de  Senlac)  ad  annum  1066  referunt  Normanniae  Angliaeque 
Scriptores. 

Gerudnum  opus  Willelmi  constat  ex  sex  Libris.  Primus  Anony- 
muni  Auctorem  habet.  Octavum  velut  adiilterinam  Gemeticensis 
Monachi  et  alterius  progeniem  rejicimus  post  Ordericum  Vita- 
lem,  qui  in  Prologo  suo  sic  loquitur  :  Quem  [  Dudonem  ]  Guil- 
lelmus cognomento  Calculus  secutus  eleganter  abbreviavit  ,  et  de 
quatuor    Ducibus    qui   successerunt  ^    breviter    et    diserte     res    propalavit. 


APPENDIX.  621 

'^  Très  illi  quorum  actus  enarravit  Dudo  fucre  Rollo,  Willclmus  I 
et  Richardus  I.  Qui  verô  successerunt  Duces  quatuor,  Richar- 
dus  II,  Jlichardus  111,  Robertus  et  Willelnius  11  :  horurn  res  pro- 
palavit  Colculus.  Igitur  qui  de  Henrico  Willelmi  Régis  filio  et 
successorc  agit  Liber  octavus  sub  nomine  Willelmi  Gemeticensis 
vulgatus,  aliuin  habct   Auctorem. 

Quasdam  iiitejpolationes  ni  Capitibus  seu  Articulis  discussit  D. 
Rivet  in  suâ  franciœ  Uistorid  litcrarid  ^  Tom.  VIII  ,  pog.  I70> 
171  :  quae  Manuscri  ptorum  Codicuiii  Bibliothecarum  Sau-Victo- 
rinae   n.    il  9,    et    Sangermanensis    n.    1085  ,    ope    clariùs   patebunt. 

B  Isti  vero  Codices  11  vel  saltem  ineurite  12  sa3culo  exarati  viden- 
tur.  Emendandum  ergo  quod  legitur,  Tom.  VUI,  praef.  n.  XXXI, 
pag.  XXIV. 


EPISTOL A 

AD  WILLELMUM  ORTHODOXUM  ANGLORUM  REGEM, 

DE    NORMANNORUM    DUCUM   GESTIS. 

1")  1  o,  victorioso,  atque  orthodoxe  sunimi  Régis  mitii  Anglonim  Régi  Wil- 
1  lelmo ,  Gemeticensis  Cœnobita  omnium  Cœnobitarum  (  a  )  indignissimus 
Willelmus ,  ad  conterendos  hostes  Samsonis  fortitudinem ,  et  ad  dis(;ernen- 
duni   judicium  Salomonis  abyssum. 

Opus  hoc ,  prudentissime  Rex  ,  et  Serenissime ,  in  INormannorum 
DucuM  gestis ,  de  diversis  excerptum  Codicibus ,  juxta  meœ  exiguitatem 
industrlae  contexui  ;  vestrœque  dicans  idem  Celsitudini  ob  recolenda  prisco- 
rum  patrum  inter  praecipuas  Laicarum  dignitatum  administratioiies  piissimo- 
rum  actuum  exempla  Chronicorum  Bilîliothecae  delegandum  decrevi.  Quod 
non  Rlietorum  veniista  exornatum  gravitate,  non  politi  sermonis  venali 
lepore,   seu   nitore  ;   sed    inelimato  {b)  slilo,    tenui   oratione    per   plana  deduc- 

D  tuni  cuiiibet  Lectori  ad  liquidum  élabora vi.  Vestrae  quidem  Majestatis  latera 
ambiunt  praec^Iari  viri,  literarum  peritiâ  admodiim  eruditi,  qui  strictis  gladiis 
civitatem  circunieuntes,  eliminatis  pravorum  insidiis,  lectum  (c)  Salomonis 
divinae  legis  pervigili  niunimine  satagunt  tueri.  Subtilissimi  quoque  ingenii 
vigorem  cœlici  dispensatoi'is  praerogativa  vobis  collati,  qualiter  in  arniorum 
regimine,  sic  in  cunctis ,  quibus  intendere ,  quae  perpendere  proponitis, 
mira  valere  cffîcacia  ,  multi  nniltimodè  probaverunt.  Munusculum  igitur 
tantilli  nostri  laboris  placida  manu  sumite,  nobilissima  gesta  celebri  memoriae 
dignissima,  vestra  et  antiqua  per  has  paginas  recolite.  Principium  namque 
narrationis  usque  ad  Richardum  II,  è  Di:donis  periti  viri  Historia  col- 
legi,  qui  quod  posteris  propagandum  Chartae  commendavit,  à  Rodulpho  (d) 
Comité ,     primi     Richardi    fratre     diligenter   exquisivit.     Reliqua     verô  ,     quae 

E  partim  relatu  plurimoruiii  ad  corroborandum  fidem  aeqnè  idoneum  annis  et 
rerum  experimentis  partim  certissimo  jiidice  proprio  visu  dumci, 
privatim  mea  doiio.  [e)  Sane  genealogiam  Rollonis  à  paganis  majoribus  nati, 
et ,  multa  œtate  sua  in  paganismo  acta,  tandem  ad  sanclam  infantiam  saluber- 
iimo  fonte  renati ,  necnon  somnium  ejus  cum  pluribus  id  generis  ah  historica  série 
desertii,  animadvertens  ea  penitùs  adulatoria  ,  nec  speciem  honesti  vel  utilis  iwœ- 
tendere.    Verum,  qui    sacris  mancipatum   scholis  forte  praesumptionis,     aut   alla 

(a)  In  altero  Ms.  Cod.  Sangeniianensi,  num.  (e)  Additionem  liane  à  Mss.  Victor,  et  Regio 
i08/,  omittuntur  liae  duae  voces.  Sis.  ille  Codex  mutuati  sumus.  Tametsi  testatur  Calculas  se  prin- 
Charlaceus  saeculo  XV  cxaratus  vidctur.                             ci|)iun]     narrationis    usque     ad     Ricbardum    II  ,    è 

(b)  In  codem  Ms.  delimato,  Dudoiiis   periti     viri     Historia    collcgisse,      fabulas 

(c)  In  editis  tectum.  quae  in    hoc     Scrij)tore    de    Nonnannis     Icguntur  , 
(rf)   lia    Mss.    Victor,    et   Sangerman.     Edili    verô       respuit  ac  operi  suo  non  iutexuit. 

Rudolpho.  Ms.   Reg.  num.  6046,  Radulfo. 

I  i  i  i  iij 


622 


AP  PEND  IX. 


qiialibet  culpa  tali  pro  studio  notaverit,  hanc  hiijus  opusculi  noverit  causam  A 
quam  non  supervacaneam  arbitrer  ;  lit  virtutes  optimorum  virorum  tum  in 
ssecularibus,  tum  in  divinis  excellentissimae,  quae  féliciter  in  oculis  Dei 
vivunt,  utiliter  et  in  hominuni  notitia  vivant.  Non  enim  populari  aura 
leni,  sed  pernicioso  arrisu  blandiente  ,  atque  illecebra  mundo  iniplicari 
condecet,  quem  angustiae  maceriarum  ,  pro  supernse  Hierusalem  amplitudine 
devotissinio  corde  amplectendae,  includunt  ;  quem  tam  habitus  reverentia, 
quàm  vitae  professio  à  mundo  secludunt.  En  habetis  vestram  ,  sapientissime 
regnorum  dormitor,  et  pacem,  et  bella  simul  ,  piissimi  genitoris  vestri 
gloriosissimi  Ducis  Roberti,  superiorumque  parentum  ;  qui  terreuse  mi- 
litiae  nominatissimi  Principes,  sincerissima  tamen  fîde,  alacerrima  spe,  fer- 
ventissima  caritate  ad  cœlestia  tendentes,  Christi  maxime  strenui  milites  ac 
studiosissimi  cultores  extitennit.  fmperator  aeterno  praesidens  imperio ,  in  B 
quo  confidens  plurima  saevissimorum  obstacula  admirandis  proventibus  ovan- 
tissimè  triumphando  protrivistis  :  ipse  potentissimus  tutor  in  cunctis  gerendis 
vos  tutetur  ;  prudentiae  vestrae,  quam  contulit,  gubernando  patrocinetur  : 
quoadusque  felicissimo  cursu  sub  mundano  diademate  consumniato,  in  aulam  ^ 
verae  summaeque  beatitudinis  patriam  assumamini,  perennis  glorife  annulo 
ac  stolâ   adornatus,    pie  Rex,    victoriose,    atque  orthodoxe. 


HISTORIE    NORMANNORUM 


LIBER    PRIMUS. 


Quoiiiodo  HastirigLis  oppressit  Neustriam  ante  adventuni  Rollonis. 


CAPUT  I. 


'  Mf.  Salifier 
mari. 


Quomoclo  foi'titudo  Francorum ,    qitœ  diù  viguerat,  imminuta   sit,    nnde   et  ipsi 
feritati  Paganorum  minus  résistera   valuei-unt. 

T^  X  Q  u  o    Francorum    gens   resumptis    viribus    Romanae    feritatis    jugum   à 


cervice    propria  *    repulit,    ferinaque   colla    sub   Regum    dominio    flexit,  D 
Christi   Ecclesia  vehementer   adulta   odoriferos    fructus   ferens,     ad  usque   oc- 
'six.v.fictor.  eiduos   limites  floruit.   *    Qua   denique    tempestate    ipsi    Reges    rébus   bellicis 
.angciman.     gj-pg^^^    j,ç   Christiauae    fidei   vigore   fulti,    circumquaque    de  inimicis   validissi- 
mos  semper  reportabant   triumphos.   Sub   quorum    moderamine    Christi    vmea 
♦  jfvf.  Coll.  crescens  *    innumeros   fidelium   protulit   ramos.    Ex    hac  quippe    plurima    Mo- 
nachorum    proruperunt    ovilia,    quae    velut  apes    ex   suis   alveariis    multimodis, 
ex    diversis    mundi    violis    in     cœlestibus     sedibus    intulerunt     f'avos.     De     his 
* Ms.snii-^ei-  eteuini  perennis   Hierusalem  tabricata  *   erecta   est,   coram    Régis   aeterni   ob- 
"""'•  tutibus  ut  stellae   lucidae  f'ulgent   in  perpétuas  aeternitates.    Quae    videlicet  Ec- 

clesia multis  Francorum  temporibus  sub  diversis  Regibus  valida  virtute  pol- 
lens viguit,  donec  à  pace  quatuor  Ludovici  Imperatoris  filiis  dissidentibus 
ex  magna  gloria  regnum  Francorum  quati  cœpit  :  in  tantùm  ut  collectis  E 
undequaque  viribus,  in  territorio  Autissiodorensi  apud  Fontaneticum  vicum 
duo  adversus  duos  diabolo  instigante  confligentes,  cruentissima  Christiano- 
rum  inter  se  csede  infelicissinio  satisfacerent  odio.  Qui  patriam  penè  omni 
munimine  militum  frequentiâ  praeliorum  destituentes  ,  invalidam,  et  barba- 
rorum  ,  seu  cujuslibet  hostis  invasioni  oportunam  eam  reliquerunt.  Quo 
tempore  Pagani  cum  Lothroci  Régis  filio ,  nomine  Bier ,  costae  quidem 
ferreae,  procurante  ejus  expeditionem  Hastingo  omnium  Paganorum  nequis- 
simo  à  Noricis  seu  Danicis  finibus  eructuantes ,  maritima  littora  incolentes 
continuis  cladibus  vexaverunt,  civitates  diruentes,  atque  Abbatias  con- 
cremantes.  Quis  verô  iste  Lothrocus,  vel  ex  cujus  stirpe  oriundus  extiterit, 
15!iv^^'*  '»t>et*  posteris  subscribere. 


in  Eiiitislll 


A  P  P  E  N  D 1  X.  623 

A  CAP.  Il*,  (a) 

De  origine  Gothorum  ,   et  iibi   primùm  liabitavenmt. 

Très  etenim  Noë  filios  habuisse  ,  sacrpe  ad  liquidum  testant.  Quoniin 
junior  noniine  Japhed  filium  genuit,  quem  proprio  vocabulo  Magog  noininavit. 
Cujus  Gotliica  soboles  de  similitudine  ultimae  S3'llabce  paterni  nominis  vo- 
cabulum  trahens  adeô  pullulavit  ,  ut  per  diversa  terraruni  interstitia  multi- 
niodè  se  dilataret  et  quandani  insulani  nomine  Scanzam  intra  maris  f'retuiu 
sibi  vindiearet.  In  qua  per  succedentia  temporum  curricula  admodùm  mul- 
tiplioata,  duos  ex  se  in  armis  robustissimos  produxit  Gothorum  populos.  Kx 
^  quibus  unus  cum  Rege  suo  Thanaiise  de  vagina  sua  egressus  ,  ulterioreni 
Scythiam  invasit  sibique  usurpavit  ;  multîim  post  adversum  Yesosem  J£gyp- 
tiorum  Regem  contra  se  bella  attentanteni  ,  diutissimè  se  armis  et  prœliis 
extendens.  Quorum  uxores  postmodùm  vocatae  Amazones  diuturnam  eoruni 
moram  molesté  ferentes,  repudiata  virorum  copula  arma  eapessunt  :  duas 
Reginas  Lampeto  scilicet  ,  atque  Marpessam  ceteris  audaciores  principatui 
subrogantes.  Quae  dextris  mamillis  ob  telorum  jactus  adustis  ,  totam  Asiam 
aggressae  ,  per  centum  ferè  annorum  volumina  gravissimae  dominationis  jugo 
eam  domuerunt.  Sed  de  his  hue  usque.  Qui  vero  scire  cimcta  desiderat  , 
Gothorum    gesta   percurrat,   et  noster   stilus  vertatur   ad  proposita  (b). 

CAP.  m*.  */-'"iv 

G 

Quôd  Dani   de  Gothorum  progenie  descendant,   et  de  illorinn 

incursionibus. 

I G  I  T  u  R  alter  Gothorum  cuneus  ex  Soanza  insula  ,  quae  erat  quasi  ofticina 
gentium  ,  aut  velut  vagina  nationum  ,  cum  Rege  suo  nomine  Berig  egressus, 
mox  ut  è  navibus  exeuntes  terras  attigerunt  ,  nomen  loco  dederunt ,  Scan- 
zamque  ob  illius  memoriam  ,  de  quo  eruperant  ,  illum  vocaverunt.  Inde 
denique  prolixiùs  tendentes  intra  Germanicos  sinus  ,  Meotidas  occupaverunt 
paludes  ,  plurimas  regiones  diffuse  mêlantes.  Qua^iijm  in  se(^unda  sede 
Dacia  ,    quae  et  Danamarcha  ,    sistens  ,    Reges    habuit    niultos ,    mirae    Philoso- 

D  phiae  eruditione  vehementer  imbutos ,  Zeutan  scilicet  ,  atque  Dicineiun  , 
necnon  Zalmoxem  ex  sua  stirpe  processisse  ,  Antenoremque  ab  urbis  exter- 
minio ,  cum  duobus  millibus  militum  ,  et  quingentis  viris  ob  proditionem 
illius  ab  eo  perpetratam  evasisse  ;  ac  per  multimodos  ponti  anfractus  Ger- 
maniam  appulisse  ,  atque  postmodùm  in  Dacia  régnasse  ,  eamque  à  fjuodam 
Danao  suae  stirpis  Rege  Danamarchiam  nuncupasse  (c).  Sed  sive  hoc  ,  sive 
illud  extiterit  ;  originem  tamen  à  Gothis  noscuntur  ducere  Dani.  Qui  tantis 
post  hoc  adoleverunt  incrementis  ,  ut  dum  repletae  essent  hominibus  insulae  , 
quamplures  sancita  à  Regibus  lege  cogerentur  de  propriis  sedibus  migrare. 
Quae  gens  idcirco  sic  multiplicabatur ,  quoniam  nimio  dedita  luxui  mulie- 
ribus  jungebatur  multis.  Nam  pater  adultos  lilios  cunctos  à  se  pellebat  , 
praeter  unum  ,  quem  heredem  sui  juris  relinquebat  (rf).   Quae   denique    lex   per 

E  mullorum  tempora  Regum  inconvulsa  mansit ,  quoadusque  Lothrocus  Rex  , 
de  quo  suprà  pnelibavimus ,  patri  in  regno  successit.  Is  etiam  Rex  patrum 
legibus  excitus  ,  cum  ingenti  juvenum  agmine  forte  cogente  filium ,  nomine 
Bier  Costae  ferreae  ,  à  suo  abdicat  regno  ,  cum  ejus  paedagogo  Hastingo  per 
omnia  fraudulentissimo  ;  ut  peregrina  régna  petens  ,  exteras  sibi  armis  ac- 
quireret   sedes.    Qui     ideo   Costa     ferrea     vocabatur ,    quia    nisi   (  e  )  clypeus 

(a)  In  utroque  Ms.  Codice  Victorino  scilicet  causa  Daci  nuitcupantur  à  suis  Danai  vel  Daiv. 
ac  Sangennanensi  non  exslat  Caput  II.  Legitur  Nortlmianni  autem  dicuntur,  quia  lingua  eoruni  Bo- 
verô  aj)ud  Dudonein  in  ipso  LiLri  priini  initio,  si  reas  Non  tu  vocatur,  homn  vero  Ma:?;  indc 
Augustitii  contextura  excipias.  Ilinc  palet  aliéna  ISortlimanni,  id  est  homines  boréales,  per  denomi- 
manu  interpolatum  esse  Caput  istud.  nalionem  nuitcupantur:   abest   ù  Aîss.    Codic.    Vict. 

(b)  Hîc   legitur     in    Ms,     Codice   Sangermanensi.       et  Sangennan. 

Explicit  Prologus.   Incipit  Liber   !>".  ((/)  llîc  incipit  Caput  V  in  Editis. 

(c)  Quod  de  Danorura  Normannoruinque  (e)  Ita  Ms.  Sangenu.  in  Ed.  autem  quia  non  ri 
etymulogia     disscrit  .    liis    vcrbis  :     Ifdc     igitur    de       cljpeus  objiceretur^  sed  iiicnnis  ,  etc. 


624  APPENDIX. 

objiceretur ,  inermis  in  acie  stans  ,  amiorum  vim  qnanicuniqiie  sperneret  A 
illaesus  ;  vehenientissimis  matris  ejus  venenis  infectus.  Hastingus  verô  à  patria 
cum  suo  adolescente  exul  proscriptus ,  missa  legatione  milites  de  finitiinis 
Provinciis  animo  levés  ,  bellique  cnpidos  ad  hanc  expeditionem  invitans  , 
innunierabilem  pugnantium  tyronum  congregavit  exercituni.  Qiiid  plura  ? 
fabricantur  naves  ,  innovantur  scuta  ,  resarciimtur  tlioraces ,  poliuntui-  loricae 
et  galese  ,  aciiuntur  enses  et  lanceœ  ,  oinnique  telorum  apparatu  accuratè 
niunitur  exercitus.  Inde  vero  statuto  die  pelago  inipelluntur  naves  ,  ad  eas 
properè  f'estinant  milites  ,  elevantur  vexilla  ,  libant  ventis  earbasa  ,  vehun- 
tnr  lupi  pernices  ad  lacerandas  Dominicas  oves  ,  Deo  suo  Thur  humannm 
'  m  Edit.  sanguinem  libantes*.  Cujus  cruore  libaminis  unanimiter  potati  ,  vento  fiante 
Cap.  ri.  secundo  Vermandensem  et  {a)  Atrebatensem  [b)  [anno  ab  Incarnatione 
An.  851.  Doniini  851.  ]  exilientesque  è  navibus  ,  totuin  illico  vulcano  tradunt  Comi-  B 
tatum.  Sancti  quoque  Quintini  Monasterium  ferali  rabie  comburunt  ,  de 
Christiano  populo  nefarium  exercentes  ludibrium,  Noviomensis  quoque 
Emmo  Episcopus  cum  suis  Diaconibus  eorum  gladio  obtruncatur  ;  fitque 
caedes  in  plèbe  proprio  orbata  pastore.  Cehiiic  Sequanica  ora  aggrediuntur  , 
et  apud  Gemmeticum  classica  statione  obsidionem  componunt.  Qui  locus 
jure  Gemeticus  vocatur  ,  quia  pro  suis  offensis  illuc  gemunt ,  qui  in  fiam- 
niis  ultricibus  gemituri  non  erunt.  Quidam  verô  à  gemma  illum  vocatum 
arbitrantur ,  quia  ut  gemma  in  annulo  rutilât  (c)  ,  ita  locus  ille  situ  et  uber- 
tate  fructuum.  Hic  nempe  Clodovei  Francorum  Régis  tempore  ,  à  B.  Phi- 
liberto,  opitulante  Regina  Baltilde  constructus ,  in  tanto  incremento  adole- 
vit  ,  ut  in  nongentorum  Moiiachorum  numéro  ejus  quantitas  suppleretur.  In 
quo  quamplurima  multitudo  Episcoporuin  ,  seu  Clericorum  ,  vel  nobilium  G 
Laicorum ,  spretis  secularibus  pompis  ,  collecta  ,  Christo  Régi  militatura  , 
propria  colla  salubernnio  jugo  subegit.  Cujus  loci  Monachi  ,  sive  incolae , 
Paganorum  adventum  comperientes  ,  fuga  lapsi  quœdam  suarum  rerum  sub 
terra  occulentes  ,  qusedam  secum  asportantes  ,  Deo  juvante  evaserunt.  Pa- 
gani  locuin  vacuum  reperientes  ,  Monasterium  S.  Mariae  et  S.  Pétri  ,  cun- 
ctaque  œdilicia  igné  injecto  adurunt  ,  in  solitudinem  omnia  redigentes.  Hac 
itaque  patrata  eversione  ,  locus  ,  qui  tanto  honoris  splendore  diù  viguerat , 
exturbatis  omnibus  ac  subversis  domibus,  cœpit  esse  cubile  ferarum  et  vo- 
lucrum  :  maceriis  in  sua  soliditate  in  sublime  porrectis  ,  arbustisque  densissimis, 
et  arborum  virgultis  per  triginta  fermé  annorum  curricula  ubique  è  terra 
productis  (d). 

'«/.vu.  CAP.  iy\  ^ 

De  excidio  Neustriœ  et  Aquitaniœ. 

Arhinc  denique  Sequanse  sulcantes  alveum  ,  Rotomagum  adeunt  , 
igneque  comburunt;  horrendum  de  Christiano  populo  exercentes  ludibrium. 
Enimverô  Franciœ  interiora  petentes ,  prolixiùs  omnem  l'erè  Neustriam  («). 
quae  à    Genabensi     urbe    per   transversum     Lutetiam    usque     Parisiorum    per- 

i/f.  rict.  tingit  *  oppidum  ,  Normannica  f'eritate  invadunt.  Irruptionibus  namque  cre- 
berrimis  cuncta  vastando  circumeuntes,  primo  quidem  pedites,  eô  quod 
equitandi  peritia  deesset  :  deinde  equis  vecti  more  nostratum  per  omnia  va- 
gantur.  Intereà  stationem  navium  suarum  ,  ac  si  asylum  omnium  periculorum, 
in  insula  quadam  Cœnobio  S.  Florentii  supposita  componentes  ,  magalia  E 
instar  exsedific-avere  burgi  ,  quo  captivorum  grèges  catenis  astrictos  asserva- 
rént  ,  ipsique  pro  tempore  corpora  à  labore  reficercnt  expeditioni  illico 
servitura.  Ex  qua  inopinatos  discursus  agitantes,  modo  navibus,  modo 
e(|uis  delati  ,  totain  circumcirca  delevere  Provinciam.  Et  primo  qui- 
dem   adventu    urbein     Nanneticam       incendio      cremavêre.      Dein       Andega- 

An.  853.      vensem     percurrentes      regionem    ,    ipsam      quidem     civitatem     concremant. 

(«)  Âddimus    Atrebatensem   auctoritatc   Ms.    San-      prioribus      lineis,     xi\nb   ac  VIII"™     mutuatus      est 
gerinan.  author    iste   ab     Adrevaido     Floriacensi      Moiiacbo 

[b]  Aiisulis   inclusa  non   leguntur  in    eodeni   Ms.       Lib.    de    Miraculis    S.     Benedicti    num.    33  ,     cujus 

(c)  Sic  legimus  cum  Ms.  Sangerman.  operu    vulgavit   Mabillouius    Saec.   II  ,    Bened.    pag. 
\d)    liîc    intipil     Cap.     VII    in  Edilione  Cbesnii.       369-394. 

[e)  Caput    VU  ,     in     Editis  ,      «xceptis     r^uatuor 

Pictavorum 


APPENDIX.  625 

A  Pictavonim  verô  castella  atque  vicos,  omnemque  patriam  à  mari  usque  ad 
eandem  Pictavensem  urbem  populantur ,  vastant ,  caedibus  replantes  omnia. 
Sequenti  namque  tempore ,  navigio  Turonum  adeunt  civitatem ,  eamque 
de  more  stragibus  opplentes,  ad  postremum  ignibus  tradunt,  popiilata  omni 
circnmquaque  regione.  Haud  longo  post ,  superiora  Ligeris  amiiis  navibus 
expetentes ,  Aurelianis  perveniunt  ,  captamque  urbem  auro  distrahunt  : 
sicque  ad  tempus  recedentes ,  secundo  adventu  eandem  combustione  dissi- 
pant. Quid  deniqne  solius  Neustriae  clades  memorando  ,  stilum  protraham  P  (a) 
Quinque  siiprà  menioratae  urbes  excidii  damna  sensere.  Quid  Lutetia 
Parisiorum  nobile  caput,  resplendens  quondam  gloriâ  ,  abundans  opibus, 
fertilitate  soli,  incolarum,  quietissima  pace ,  quam  non  immeritô  emporium 
dixero     populorum  ?    Nonne    magis    ambustos  cineres ,    quàm   urbem    nobilem 

B  potuisses  (b)  cernere  ?  Porrô,  quid  Belvagus  *,  quid  Noviomagum,  et  ipsœ  - a\.  Beihva- 
quondam  Galliarum  praestantissimae  urbes  ?  Num  et  ipsae  eorumdem  barbaro-  ''"* 
runi  irruptionibus  atque  hostili  gladio  concidére  ?  Piget  referre  nobilissimo- 
rum  Cœnobiorum,  tam  virorum  quàm  feminarum  Deo  devotè  servientium 
excidia  ,  stragesque  non  ignobilium  plebium,  oaptivitates  matronarum  ,  vir- 
ginum  ludibria ,  ac  cuncta  ,  quae  victis  victores  inferre  valent  _,  infanda  tor- 
mentorum  gênera.  Quid  Aquitanirœ  gentis  ingentem  referam  afflictionem, 
quae  olim  bellorum  nutrix,  nuni;  frigidam  bello  praeferebat  dextram  ?  Etenim 
ipsa  optimos  quosque  genitalis  soli  in  sese  elidens,  tune  patuit  praeda  genti- 
bus  alienis.  Ab  ipso  quippe,  ut  ita  loquar,  Oceani  littore  versus  Orientem 
usque  Arvernum  clarissimam  veteri  tempore  Aquitaniae  urbem,  nullam  liber- 
tatem  retinere  valuit  regio^  non  opidum  aut  vicus,  non  denique  civitas, 
C  quae  non  strage  ferali  conciderit  horum  Paganorum.  Testatur  id  Pictavis  fae- 
cundissima  urbs  Aquitaniae,  hoc  Sanctonum  ,  hoc  Engolisma  ,  hoc  Petrago- 
ricura ,  hoc  Lemovicas ,  hoc  certè  Arvernus ,  ipsumque  Avaricum  caput 
regni    Aquitanici. 


CAP.   V*. 

Hastingns  Italiam  permeat. 

H I  s  atque  hujuscemodi  calamitatum  malis,  ut  praelibavimus,  Galliis  non 
absque  piaculo  quorumlibet  per  XXX  ferè  annorum  spatium  lugubre  de- 
tritis ,    Hastingus   dominium    suum    ad    altiora    cupiens    provehere ,    de    Impe- 

D  riali  diademate  cuni  agmine  coniplicum  cœpit  attentiùs  tractare.  Postremô, 
inito  consilio  velivolum  permeantes  mare ,  Romam  délibérant  clandestina 
irruptione  obtinere.  Sed  nimia  exorta  tempestate,  ad  urbem  (c)  Lunis  de- 
volvuntur,  vento  impellente,  quae  pro  sui  décore  hoc  vocabatur  nomine. 
Porrô  cives  tanta  attoniti  classe,  civitatis  repagula  portis  inducunt,  pro- 
pugnacula  et  jaculis  muniunt,  atque  semetipsos  hortantur  ad  resistendum. 
Quorum  au(]aciam  Hastingus  ut  comperit  ,  ratus  hanc  Romam  fore ,  omni 
conatu  cœpit  attentare,  quo  pacto  possit  eam  dolo  invadere.  Denique  Epis- 
copo  et  Comiti  suae  perfidiae  ministros  dirigit,  mandans  non  sua  sponte  illuc 
appulisse ,  sed  suam  repetere  patriam  voluisse  :  pacilicos  se  esse  pacem 
deinceps  quaerere,  et  se  letali  pressum  languore,  ab  eis  Christianum  fîeri 
supplici    prece    deposcere.    His   Episcopus   et  Cornes   auditis ,    gaudio   exhila- 

E  rati,  pacem  cum  nefandissimo  pacis  inimico  firmant ,  fitque  communis  utri- 
que  populo  urbis  ingressus  (d).  Tandem  scelestus  ad  Ecclesiam  fertur  Hastin- 
gus, sacro  baptismo  niergitur  homo  versutus,  et  exit  rapacissimus  lupus. 
Quem  ad  sui  perniciem  à  fonte  excipiunt  Episcopus  et  Cornes,  hincque 
bajulorum  manibus  refertur  ad  navim,  crismate  delibutus.  Post  hoc,  intempesto 
noctis  medio,  loricatus  locatur  in  feretro  :  innuens  ceteris,  ut  suas  induerent 
loricas  sub  tunicis.  Proinde  fit  intolerabilis  luctus  per  exercitum,  Hastingum 
obiisse  neophitum.  Resonat  maris  litfus  tanti  Ducis  excessu.  Dehinc  navi 
effertur,    ad    Ecclesiam   bajulatur.    Sacra   vestitur  Antistes   indumenta,     sacro- 

(a)    Ita   Ms.    Vict.    Edili    verô     et   Ms.  Sangerni.  (d)    Hîc     incipit     Caput     X    in     Editis,    in   quo^ 

addunt,  aut  solœ  quinque  ,    etc.  sicut  in     aliis  ,     abbreviatam     reddit     narrationem 

Œ]  Sic  legilur  in  Ms.  Sangcrra.  aliàs /;o/ic  es.  Dudonis  sancti  Quiutini. 
(c)  Luna,    urbs   Etruriee  ad     ostia   Macrae  fluvii. 

,   Tome  XI,  K  k  k  k 


'ai.  IX 


626 


APPENDIX. 


•  Ms.  Victor. 


sanctam  pro  defuncto  mactaturus  hostiam.  Fit  commendatio  animae,  ut  cor-  A 
pus  scelerum  et  perditionis  in  barathro  jam  sepultum  tradatur  sepulturae.  Sed 
ecce  prosilit  de  feretro ,  Episcopunique  et  Comitem  obtruncat  gladio. 
Dehinc  lupina  rabie  cum  suis  grassatur  in  plèbe.  His  à  funesto  perpetratis, 
theatrum  efïîcitur  Dei  Domus,  jugulantur  juvenes,  trucidantur  senes,  de- 
populatur  civitas,  diruuntur  a  fundamentis  mœnia.  («)  Hujus  itaque  peracta 
urbis  subversione,  comperientes  Pagani  se  Romam  nulla tenus  cepisse,  ve- 
riti  ne  ulteriùs  quicquam  proficerent,  (quippe  cùm  Romanas  aures  famâ 
volante  eoruni  profana  opéra  jam  occupassent)  inito  consilio  de  regressu 
disponunt  :  Nam  Bier  tolius  excidii  signifer,  exercituumque  Rex,  dum  na- 
tivum  solum  repeteret,  naufragium  passus,  vix  apud  Anglos  portum  obti- 
nuit,  quampluribus  de  suis  navibus  submersis.  Indeque  Frisiam  repetens, 
ibidem  obiit  raortem.  Hastingus  verô  Karolum  Francorum  Regem  adiens,  fi 
pacem  petiit,  quam  adipiscens,  urbem  Carnotensem  stipendii  munere  ab 
ipso  accepit.  Et  sic  Francia  à  tumultuum  f'ragoribus  aliquandiîi  respiravit  : 
sententia  ultionis  ob  enormitatem  scelerum  debitse  suspensa  ,  propiciata 
piissimi  Christi  clementiâ,  cum  Pâtre,  et  Spiritu  sancto  mundum  inefïabi- 
liter   regentis  per   secula. 

Explicit  *  de  Origine  Danorum  et  eorutn  pressiiris 

LIBER    PRI3IUS. 


*  exeod.  cod. 


Incipit    *  opus  Cœnobitœ  Willelmi  (b)  prœclarissimos  ?sormanniœ 
Duces  Cronico  stylo  reprœsentantis. 


Incipit  de  Rollone  Daco 


LIBER     SECUNDUS. 


CAP.  T. 


PosT    emensis    plurimorum    annorum   interstitiis,    ftancia   ab    his    tumul- 
tuum   fragoribus     paulisper    sopita ,    iterùm     Danamarchia    flammivomos 
exterminii  jure  titiones   spargens  plurimos   tirones   à  se  juvenili  flore   vernan-  jy 
tes,    priscoruni  patrum   lege  secernit  (c).  Qui  profecto   cum    sex    navibus   ar- 
mato   milite    plenis,     maria    petentes    Scanzam     insulam     applicant  :    indèque 
anchoris  sublatis  spirantibus  salubriter   auris    Angliam    aggrediuntur   Britanni- 
cam.    Cum    quibus    Angli    confestim    obvii     congressione     facta     confligentes, 
multis    suorum    amissis,     cum     dedecore    refugerunt.    His    Elphstarnus    regni 
illius  Rex    compertis,     missa    legatione    protiniis    pacem    petit    et    adipiscitur, 
firmatisque  fœderibus  amicitia  indissolubili   ad  invicem    connectuntur.    A   quo 
se     expeditionis     postulantes     auxilium     magnam     armatorum     intercapedine 
parva   temporis   sui  manum  contraxerunt.    Mox    ergo    velis   in  sublime  pansis 
'Hîcdeficiunt  tluctivaga    sulcaiitcs   aequora  circio   *  bac  illacque  rotante    undas  cum   magno 
^*^'  ,  -w      vitse  periculo   devolvuntur   ad    Waclais  *.   Quibus    mortem  evadentibus    et  de 
gros  maris  dispendio    respirantibus    Rainerius   longi   colli    Hainonensis    sive    Haba-  g 

niensis    cum    multitudine    gravi   bellum    inferens    et    eos    à    terra    exturbare 
cupiens,    extinctis  suorum  quampluribus,    ipse   victus   capitur,    et   compedibus 


(a)  His   -verbis    incipit   Caput     XI    in     vulgatis. 

[b)  Istis  adde  quae  leguntur  in  eodem  Codice 
ad  calcem  Libri  octavi,  nerape  :  Explicit  opus 
Ccenobitce  ffillelmi  prœclarUsimos  Normanniœ  Duces 
Cronico  stylo  repiœsentantiv.  Unde  non  leviter  con- 
jicitur  Libri  primi  et  Libri  octavi  Auctorem  non 
esse  Willelmum  ,  ac  illius  opus  ab  aliis  fuisse 
auctum.  Genuinos  etiam  Wilieimi  LibroSj  maxi- 
me V  et  VII  interpolatos  esse  satis  indicant  Ma- 
Duscripti  Codices  Victorinus  et  Sangermanensis, 
Advertendum  imprimis  in  Ms.  Victorino  Librum 
secundum  prout   Willelmi     genuinura     opus     est  , 


primo  constare  dumtaxat  ex  quatuor  lincis  Ca- 
pitis  primi  pag.  221  Chesnianae  editionia  ;  quae 
verô  sequuntur  usquc  ad  finem  Capitis  VIII  , 
eadem  prorsùs  apud  Dudoncm  leguntur  ab  initio 
paginae  70,  ad  médium  pag.  73.  Porro  ea  ipsa 
sunt  quse  Ms,  Victorini  Auctor  à  se  omissa  monet 
in  praefatione,  ut  suprà  obscrvavimus. 

(c)  Hîc  sequimur  Codices  Sangerman.  et  Re- 
gium,  de  quo  suprà  ,  utinam  mutilus  non  esset  : 
quamvis  enim  XIV  sseculi  caracterem  prae  se 
ferat,  in  omnibus  cum  suprà  citatis  Codicibus 
convenit. 


APPENDIX.  627 

X  mancipatur.  In  navibus  capti  detruduntur.  In  illa  vero  pugna  à  Rainerii  mi- 
litibus  duodecim  Danorura  bellatores  capiuntur ,  quos  uxori  ejus  reprsesen- 
tantes  decreverunt  pro  eis  Dominum  suum  recipere,  Qua  denique  spe  ex 
toto  frustrati  non  sunt  :  nam  uxor  ejus  Legatos  ad  Danos  mittens  ,  et  ipsa 
suum  virum  ,  dato  pro  eis  niagno  auri  pondère  recipit  ;  et  Dani  qui  ab  ipsâ 
tenebantur,  liberi  dimittuntur. 

Addenda  ad  Tomum  VIII. 

Pag.  255  ,  ad  calcsin  capitis  IX  in  Editis  ;  in  Mss.  verd  H  ,  adde  quœ  se- 
quuntur  lin.  4  ex  Mss.  Victor,  et  Sangerman.  Unum  ex  semetipsis  nomine  Rol- 
lonem  forte  eligentes  ,  quem  sibi  Dominum  militiaeque  suae  Principem  pacta 
B  ei  fidelitate  perficiunt. 

Pag.  256_,  cap.    12,  lin.  6,  in  margine  Sebar,  adde  seu  Scibardus. 

Ihid.  lin.  8.  Talibus  itaque  territae  plurim.'e  gentes  Franciae  ,  tributa  solve- 
bant  Rolloni ,  plurimae  vero  resistebant  ei.  Hœc  verba  desunt  in  Mss.  Codic. 
Victor,  et  Sangerman. 

Ihid.  in  capite  13,  lin.  18.  statim  Comités  exercitûs  et  cetera  usque  ad  ini- 
micos  suos  devastare  ,  desuiit  in  Mss.  siiprà  nominatis. 

Ihid.  in  cap.  14,  lin.  26,  his  verhis ,  Expletis  autem  tribus  mensibus  illico; 
adde  post  Mss.  Codices  Victor,  et  Sangerm.  Rollo  solita  rabie  Franciam  usque 
ad  Stampas ,  missis  hac  illacque  exercitibus ,  demolitur.  Reliqiia  hujus  capitis 
desunt  in  Ms.  Sangerman. 

Pag.  257,  in  cap.  17,  lin.  24.  Flandrensem  vero  Provinciam,  etc.  quœ  in 
C  editis  leguntur  usque  ad  Quibus  nobiliter  expletis  ,  ahsunt  à  Mss.  Victoi-.  et 
Sangei-man. 

Ihid.  in  cap.  18,  lin.  42.  Rollo  autem  postquam  baptisatus  est.  e<  quœ  se - 
quuntur  usque  ad  hœc  verba  capitis  19  ,  lin.  53,  Videntes  autem  Pagani  ,  nmi 
leguntur  in  Mss.  Cod.  Victorino  :  exstant  autem  in  9Iss.  Sangermanensi ,  in  quo  quœ- 
dam  alia  omittuntur. 

Pag.  258  ,  lin.  2 ,  securitatem  omnibus  gentibus  et  reliqtia  hujusce  capitis 
usque  ad  20  desunt  in  Ms.  Sangermanensi. 

Ihid.  in  cap.  20,  lin.  23.  Dicuntur  etiam  alia  multa  digna  relatu  ,  etc.  quœ 
sequuntur  inclusive  usque  ad  in  hodiernum  diem  RoUonis  Mara  vocatur ,  desunt 
in  Mss.  Victor,  et  Sangermanensi. 

Ihid.  cap.  21  ,  lin.  34.  Hoc  caput  sic  incipit  in  Ms.  Sangerman,  Per  id  tempus 
D  Rodbertus  Dux  Rollonis  patrinus  contra  Regem  Karolum  rebellavit  ,  et 
regnum  Francise  invadens  in  Regem  III  Kal.  Julii  unctus  est.  Karolus  vero 
antequam  annus  compleretur  ,   etc.  ut  in  editis  Un.   42. 

Pag.  260,  lib.    3,   cap.  3,   lin.  5  ,   festina  ,    lege  festiva.  cum  Mss.  Vict.  et  Sang. 

Cap.  4 ,  lin.  12.  post  Karoli  Régis  filium  ,  adde  cum  Ms.  qui  Laudunensis 
praesulis  Ascelini  decipulis  captus  ,  in  custodia  diem  obierat. 

Lin.  13.  post  pro  suo  amore  ignosceret ,  addit  Ms.  Gonfugerat  enim  Ludo- 
vicus  puer  cum  matre  Ogiva  ,  cùni  Francorum  dolis  pater  ejus  caperetur. 

Cap.    5 ,    lin.  33,  post  vocem  ,  prudentissimus,  adde ,  Mediator. 

Cap.  6,   /m.  40  ,   congratulanter ,   corrige,   congratulanti . 

Pag.  262,  lin.  5,  cap.  11.  Intereà  Arnulfus  Flandrensis  dirum  perfido,  etc. 
Ms.  Sangermanensis  addit  verbo  ,  Intereà  VIII  regni  Lodovici  Francorum  Régis 
E  anno. 

Pag.  264,  Lib.  IV,  cap.  4,  lin.  53,  54.  Nepotem  ,  meliùs  in  Ms.  Victor. 
pronepotem.  Erat  enim  Bernardu^  Willelmi  patris  Richardi  avunculus. 

Pag.  265  ,  cap.  7,  lin.  19.  Haigroido,  Ms.  Victor,  habet  hîc  et  passim 
Heroldo. 

Lin.   50,  obventu ,  coirige  cumMs.  obtentu. 

Pag.  266,  cap.  10,  lin.  37.  Quod  patri  suo  Henrico  Régi  et  alia  quœ  se- 
quuntur usque  ad  illa  contra  Robertum  prospéré  gestum,  non  leguntur  in  Ms. 
Cod.  Sangermanensi. 

Pag.  267  ,  cap.   13  ,  lin.  34,  ditioni ,   meliîis  cum  Ms.  tuitioni. 

Lin.  iO  ,  illis  quidera  lionorificè  vale  dixit ,  corrige  cum  Ms.  illos  quidem 
digna  raercede  remuneravit.  Et  missis  duohus  lineis  ,  lege  Deinde  suum 
celer  rimé,  etc. 

K  k  k  k  i j 


628  APPENDIX. 

Pag.    269,    cap.     18,    Extrema  hujiis    capitis    verba  7'ecidit    D.   Bouquet;  hic   verô  A. 
restituimus   quia  observatione  digna     nobis    visa   sunt.    De    qua    [  Ecclesia     Beccensi  ] 
orietur     sermo   in    posteris.     Ita    Ms.     Victor,    at    Codex    Sangermanensis    terminât 
caput   istud  per  hœc  verba  :  Tertia    quidein    Mathildis     Odoni    Comiti  ,     de  qua 
sermo  in  posteris  orietur.  Reliqua  omittit. 

Emendationes  ad  Tom.  X. 

Pag.  185.  Ex  eodem  Libro  JV,  cap.  20,  lin.  9,  morbo  crudescente  ,  addunt 
Mss.  Victor,  et  Sangerman.  Compellor  à  vobis  separari.  Proinde  ,  si  mei  aliquin 
[forte  aliquanto  )  amatores  mei  fuistis  ,  oro  vos  ut  hun»^  meum  filium  loco  mei 
vobis  praeferatis  ^  eique  fidèles  sitis  sicut  mihi  semper  fuistis.  Jam  enim  me 
ingredientem  viam,  etc.  ut  in  editis.  " 

Pag.  186,  Lib.  V,  cap.  4,  lin.  10.  Ducis,     dde,  Richardi. 

Lin.   31  ,  ad  très,   corrige  ,   ad   naves. 

Lin.   34,   Dueem ,   adde ,   Richardum. 

Pag.  i81  ,cap.  7,  lin.  26,  incolatùs,  corrige  cum  Ms.  exulatûs. 

Cap.  10,  lin.  32,  auferens,  lege  ,   accipiens. 

Pag.  \88,  cap.   11,   lin.    18,  cautos,   lege,  incautos.   Ita  Ms.  Sangerm. 

Pag.  189,  cap.  15,  lin.  33,  haeredem.  Burj^undiones  cum  fastu  supercilii 
suscipere  refutaverunt  ;  sed ,  conige  cum  Ms.  Victor,  haeredem  ,  quem  susci- 
pere  Burgundiones  cum  tastu  supercilii  réfutantes  ,  Landricum. 

Pag.  190,  cap.  16,  lin,  11  ,  in  margine  ;  al.  Milbiandum  ,  adde  cum  Ms. 
Cod.  Victor.  xMilmandum  ,    seu  cum  Uticensi  ,  Mirmandum. 

Lin.  15.  Inde,    adde  cum  Ms.  Victor,  retorquentes  gressum. 

Pag.  190,  Lib.  V/,  cap.  2,  lin.  ult.  ab  invicem  secesserunt  :  Adde  et  conige  ^ 
cum  Ms.  Victor.  Porrô  Dux  post  haec ,  dimisso  exercitu  ,  Rotomagum  re- 
gressus ,  millésime  vicesimo  octavo  anno  ab  incarnatione  Domini ,  suorum 
nonnuUis ,  ut  retulerunt  plurimi ,  veneno  mortem  obiit ,  fratrem  suum  Ro- 
bertum  haeredem  relinquens  sui  Ducatûs.  Quœ  sequuntiir  in  editis  ab  hdc  voce 
Parvulus ,  ad  fmem  capitis  non  sunt  in  Ms.  Victorino.  Istœc  interpolatio  notatur , 
pag.  191 ,  not.  h.  Ultima  verba  Ms.  Codicis  insinuant  Nicolaum  quem  Chrono- 
graphi  quidam  filium  Richardi  faciunt  ,  nothum  fuisse.  Id  expressis  verbis  pi'obat 
autor  Clu'onici  Francici  Normanniœ  cujus  partem  vulgamus  in  hoc  Toino  ,  pag. 
320-343.  Sic  autem  loquitur  ,-  [  le  tii;rs  Richart  ]  ne  régna  que  deux  ans , 
et  n'ot   nuls  enffans  qui  après  lui  peussent  succéder  en  la  Duchié. 

Pag.    191,   cap.   4,   lin.    47,    strangulatus    est.   Iterum    Willelmus  ad   tantam  D 
controversiam  ,    lege  cum  Ms.   Victor,  strangulatus  est  ;  sed    non  multô   post   furià 
invectus  discidii  ,   ad    tantam  controversiam. 

Pag.   192,  cap.  5,  lin.  10.   Ibrilicum  ,   Ms.    Victor  habet  Jbroicum. 

Emendationes  et  additanienta  ad  hune  Tomum  XL 

Pag.  34,  cap.  7,  lin.  15.  Tune  Robertus  ,  etc.  usque  ad  finem  capitis 
hujus  desunt  in  Ms.   Victorino. 

Pag.  35  ,  cap.  9,  lin.  10.  Non  legitur  in  eodem  Ms.  caput  istud  IX;  non  in  Uti- 
censi, ut  observatur  ibidem  not.  a.  nec  etiam  in  Codice  Sangermanensi. 

Pag.  36  ,  Cflj3.  10,  lin.  40.  Gersus,  in  Mss.  Victor,  et  Sanger.  legitur  Gersui. 
Ibid.  domum,  corrige,  demum.  g 

Pag.  37,  cap.  12,  lin.  3,  pace  rata,  lege,  mansura.  Ibid.  not.  a,  adde  ,  et 
in  Victorino. 

Ibid.  Lib.  7  ,  cap.  2.  Deinde  Turoldus  teneri  Ducis  ,  etc.  quœ  sequuntur 
usque  ad  Iwec  verba  capitis  4,  pag.  38,  lin.  pemdtima ,  Henricum  igitur  Franco- 
rum  Regera  adeunt ,    etc.   non  exstant  in  Ms.  Cod.    Victorino. 

Pag.  39,  cap.  5,  lin.  19.  Comitatum  adivit ,  Ms.  Victor  legit  ,  Comitatum 
aggressus. 

Ibid.  cap.  6,  lin.  37  ,  extorris  aufugit.  Hic  desinit  in  Ms.  Victor,  caput  2  , 
quod  est  6  in  editis. 

Pag.  .40,  cap.  7  ,  lin.  13.  Denique  ,  etc.  et  très  sequentes  lineœ  desunt  in  Ms. 
Cod.  Victor. 


APPENDIX.  629 

A       Ihid.    cap.  8,   Un,   19,  cum  Duce,    acide  cum  eodem   Ms.   Willelmo. 

Caput  islud  S""  in  editis,  4""'  in  Ms.  Victorino,  licet  non  legatur  in  Uti- 
cetisi  Codice,  sicut  pars  sequentis,  tamen  stilum,  formam  tolius  operis  redolet. 

Ibid.  cap.  9,  lin.  41,  reliquit  heredeni  ;  adde,  sed  de  hiis  hue  usque. 
Nunc  stilus  figatur  in  praefixa  narrationis  série.  Qitœ  verba  claudunt  caput  hoc 
V.  Ms.  Victorini ,  IX  vero  in  editis.  Sequentia  capita  10,  11,  12,  13,  14,  15 
et  16  non  leguntur  in  isto  Codice.  V""  vero  caput,  in  editis  17,  ab  his  verbis  in- 
cipit  :  Igitur  Dux  jam  flore  vernans  gratissimae  juvetitutis,  et  reliqua  ibid.  p.  43, 
lin.    7. 

Pag.  43,  cap.  17,  lin.  10.  Circa  hœc  tempora  Hugo.  Hœc  verba  usque  ad 
quinquaginta    annis   in    Episcopatu    vixit,   absiint  à  Ms.    Victorino. 

Ibid.   lin.     19,    eastrum    Brioci,     legendum   Brionte   p'obat    designatus    infra    situs 
\]  juxta  flumen   Risle. 

Ibid.  lin.  37-44    Briocum,  corrige,   Brionam. 

Pag.  44,  cap.  18,  Un.  13.  Née  niora ,  sicut  jusserat ,  hœc  verba  inclusive 
usque  ad  pelliciarii    exstiterant,    non  legmitur  in  Ms.    Victorino. 

Ibid.  cap.  19,  lin.  29.  Moritolii  ,  aWis,  Moritonii ,  ut  infrà  legitur  lin.  49,- 
attamen  apud  Ordericum   Vitalem  passim  Moritolii. 

Pag.  45,  c^.  21,  Un.  21,  mœnibus  intulit  :  adde  ex  Ms.  Victor,  de  quâ 
succedentibus  annorum  temporihus  tilios  tlliasque  genuit,  ex  quibus  post- 
modum  in  Ducatu  genitori  Bobertus  successit  functus  honore  paterno,  et 
utinam  tempore  longo.  De  quo,  si  vita  cornes  fuerit,  pleniiis  à  nobis  suis 
dictabitur  in  locis.  In  eodem  Ms.  noti  leguntur  cap.  22,  et  23.  Idem  obscrvatur 
de  Codice  Ms.  Uticensi,  ibid.  not.  h.  Maxima  pars  capitis  22  desideratur  in  Ms. 
C  Sangermanensi . 

Pag.  46,  cap.  24,  Un.  40.  Tune  Normannos  discordia  turbavit ,  eosque 
vicinorum,  qui  bella  paci  proponebant,  cruores  effundere  compulit.  Quce 
verba  desunt  in  Ms.   Cod.  Ms. 

Pag.  47.  not.  a.  confirmatur  Lectio  3Is,  Cod.  Utic.  per  Ms.  Victorimim  : 
uterque  concordat. 

Pag.  48,  cap.  28,  lin.  41,  non  apposuit  :  adde  cumMs.  Victor.  Qui  diutiiis 
post  hoc  vivens  demum  naturae  débita  solvit.  Philippum  et  Hugonera  , 
unanique    filiam    genuit.    Qui  postquam   Regnuni,   etc.   ut  in    lin.   46. 

Pag.  50,  cap.  34,  lin.  49.  Gonsiderans  itaque  Princeps  regio  diademate 
jure   coronandus  Heroldum  quotidie,   etc.  ita  legit  Ms.   Victor. 

Pag.    51,  lin.  6.    Penvesellum,   corrige  cum  Ms.    Victor.   Pevenescellum. 
[)       Ibid.   lin.    8,    aliud   fîrmavit,    corrigit   Ms.     Victor,    et    addit,    Quem    Heroldus 
incautum    accelerans  praeoccupare,    tota    nocte    equitans  in    campo  lielli    appa- 
ruit   niane.    IJbi   vide   Ms.   Vict.  partem  capitis  34   et  caput  35    tolum  abscindere. 

Pag.  52,  cap.  38,  lin.  31,  Comitis  Rodulphi  filius.  Reliquatn  istius  capitis 
deest   in  Ms.  Cod.  Sangennanensi. 

Pag.  53,   lin.   27,   cap.  40,  ita  restitnendum  est. 

Rex  vero  Willelmus,  jam  ad  votuui  dispositis  omnibus,  pro  quibus  vene-  Cap.  40. 
rat,  Roberto  fîlio  suo  juvenili  fervoie  vernanti  Normannici  Ducatùs  donii- 
nium  tradidit.  Ipse  vero  in  regnum  remeans  Anglic^uni,  iteratô  phirimos 
ejusdem  gentis  reperit ,  quorum  levia  corda  ab  ejus  fîdelitate  praevaricatrix 
conspiratio  averterat.  Conjuraverant  enim  latrunculi  per  totam  patiiam  , 
quatinus  milites  quos  ad  tuendum  regnum  reliquerat  in  capite  jejunii  nudis 
V  vestigiis,  quo  solet  unusquisque  penitens  Cbristiana  religione  ad  Ecolesiam 
festinare,  incautos  ubique  périmèrent  :  et  sic  ipsum  à  Normannia  regredien- 
tem  leviùs  è  regno  proturbarent.  Verùm  detectis  Deo  contrariis  eorum  per- 
fidiae  machinis,  repentinum  magni  debellatoris  formidantes  adventum,  fur- 
tim,  ut  festinum  magni  terroris  consilium  suasit,  fugâ  lapsi  in  quandam 
partem  Cumberlondae  Comitatus,  aqnis  pariter  et  silvis  inaccessibilem,  se 
contulerunt  :  et  firmissimo  vallo  eastrum  erexerunt ,  quod  propriâ  linguâ 
Dunehnum  nuncuparunt.  Inde  diverses  excursus  crebrô  agitantes,  aliquandiù 
inibi  delituerunt ,  Sueni  Danorum  Régis  praestolantes  adventum,  (juem  ve- 
redariis  ad  sui  convocarant  auxilium,  Inde  verô  Legatos  mittentes,  ad  exe- 
renda  suae  nequitiae  infausta  commenta,  sibi  asciverunt  Eboracenses.  Quibus 
juncti,   armorum  simul  et  stipendiorum   copia   urbem  munierunt,  et  semetipsos 

K  k  k  k  iij 


630  APPENDIX. 

ad  resistendum  corroboraverunt  ;  sibique  puerum  quemdam  nomine  Ead-  A 
garum  ex  Eduardi  Régis  nobilitate  genus  ducentem,  Regem  praefecerunt. 
Quorum  temerarios  actus  vel  conatus  Willelmus  Rex  ut  agnovit,  Nornian- 
norum  catervas  produxit,  et  quantociiis  ad  confutandum  contumaciani  eo- 
rum  perrexit.  Seditiosi  autem  audaciâ  et  viribus  fisi,  ex  civitate  prosiluerunt, 
et  contra  regalem  exercitum  ilico  aciem  direxerunt.  A  quo  protinùs  ita 
profligati  sunt,  ut  quamplurimi  perimerentur ,  et  reliqui  intra  mœnia  oppidi 
refugere  conipellerentur.  JNormanni  vero  è  vestigio  eos  ronsecuti  sunt,  et 
mûri  ambitum,  quo  confugerant,  cum  ipsis  irruperunt,  atque  tam  ferro 
quàm  igné  à  puero  usque  ad  senem  totam  penè  urbem  deleverunt.  Incen tores 
autem   totius  doli   per  Humbre  fluvium  navibus  dispendium  mortis  effugerunt. 

Cap.  41.  Porio    duo    filii  Heraldi  Régis   ab  eorum  contubernio    se  subduxerunt,    et 

cum  multis  vernaculis  patris  Dirmetum  Hiberniae  Regem  pro  obtinendo  ju-  B 
vamine  aggressi  sunt.  De  cujus  regno,  eodem  sufTragante,  parva  temporis 
intercapedine  non  minimam  manum  militum  sibi  contraxerunt.  Deindè ,  cum 
sexaginta  sex  navibus,  qua  in  regione  maxime  opportunum  aestimaverunt, 
ociùs  Anglos  repetierunt  ;  et  more  saevissiniorum  pyratarum,  rapinis  et  in- 
cendiis  terrae  populum  exterminare  conati  sunt.  Briennus  autem ,  Eudonis 
Ducis  Britanniae  niinoris  filius,  eis  armatus  cum  suis  occurrit,  et  mox  cura 
eis  sub  die  una  duobus  praeliis  manum  conseruit.  Caesis  vero  mille  et  septin- 
gentis  bellatorum ,  cum  nonnullis  regni  Proceribus ,  reliqui  è  certamine 
fugientes ,  navium  praesidio  necis  excidium  utcùmque  evaserunt ,  et  ex 
charorum  amissione  permaximum  Hibernensibus  luctum  reporta  ver  unt.  Qui 
profecto ,  nisi  nox  praelium  diremisset ,  omnes  mortis  novaculâ  abrasi 
fuissent.  Q 

Cap.  42.  Suarii  denique  intra  Dunelmum  latitantes ,  compertis  tôt  in  perniciosis 
conspirationibus  eâdem  vesanià  coadunatorum  infortuniis ,  cùm  adhuc  in 
suas  serumnas  armis  atque  fuga  auderent,  regiam  expeditionem  super  se  me- 
tuentes ,  deliberatâ  sententià  tam  inconsultae  temeritati  congrua,  in  mariti- 
morum  praesidiorum  remotiora  sese  receperunt,  inlionestas  opes  pyratico 
latrocinio  sibi  contrahentes.  Rex  autem  monitus  quidem  prudentia ,  qua 
consulere  in  cunctis  Régi  novit,  immunita  regni  providissima  dispositione 
perlustravit,  ac  ad  arcendos  hostium  excursus  tutissima  castella  per  opportuna 
loca  stabilivit  :  quae  militum  electissimo  robore,  et  uberrima  stipendiorum 
copia  munivit.  Tandem  bellorum  ac  seditionum  tempestate  parumper  con- 
quiescente,  jani  totius  Anglicae  Monarchiae  et  habenas  potentiùs  tempérât, 
et  gloria  prosperiùs  potitur.  q 

Hactenùs  («)  illustrissimos  ac  celeberrima  Annalium  pagina  dignissimos 
Willelmi  Régis  actus,  quos  in  ordine  narrationis  expeditum  est  in  Ducatu 
plurimos,  multos  jam  in  regno  meritae  ultionis  gladio  justitiae  adversarios 
debellando  gessit,  per  veritatis  tramitem  directo  sermone  prosecutus ,  bonis 
quibusdam  adhortando  faventibus ,  juxta  nostri  temeritatem  ingenii  con- 
scriptos  venturae  aetati  in  longum  victuros  trado.  Quae  verô  ejus  nobilissima 
gesta  probissimaque  mérita  laetifica  spe  jam  tenemus  latera,  illius  ambienti- 
bus  sapientia  et  eloquentia  praeminentibus  viris  honestam  materiam  honestis 
edendam  fastis  relinquo.  Ipsum  autem  pium  atque  orthodoxuni  Regem  sub 
Anglorum  tutela  Anglis  féliciter  dominari,  Anglos  fortiter  perdomare,  juste 
gubernare  è  Christo.  Sed  quia  Normannorum  Ducum  pacem  atque  bella 
Cronico  digerere  stilo  decrevimus  ad  Robertum  ejusdem  Régis  filium  ,  quo  g 
impraesentiarum  Duce  et  Advocato  gaudemus,  calami  via  dirigatur.  Cùm 
enim  pulcherrimo  tam  decentissimi  corporis  quàm  gratissimae  aetatis  flore 
vernans  in  juventutem  enitescat  ;  ex  ingenuâ  ejus  virtute  qua  velut  in  homine 
magnos  repraesentavit  avos,  praeclarissima  opéra  plurimorum  notitiae  scripto 
propaganda  speramus,  annuente  Imperatore  Virginis  filio  qui  cum  Pâtre, 
sanctoque  Pneumate  in  verâ  aeternitate  idem  ineffabili  potentia  omni  prae.sidet 
potestati  universaque  inmobilibus  movet  ac  moderatur  legibus.   Amen. 

(a)    Caput     ultimiiin    et       conclusionem     depro-  nostri    tantum    constare    sex    libris.     Si   consuliraus 

iniinus   ex    Mss.   Codicibus     Victorino     et     Sanger-  Ms.    Victor.     Liber   VII     Labet    capita     seu    articu- 

inanensi.     Ilinc    videre     est,     scpositis   intercalatio-  los    19.    Alias    divisiones     continet     Codex       San- 

nibus  quas   inanus   aliéna   genuino    operi    Willelmi  germanensis    :     in   hoc    numerainus   47      articulos, 

Gemeticcnsis         inscruil  ,     totuin     opus       auctoris  quorum  breviores  alii,   quidam  ampliores 


APPENDIX.  631 

•A.       Explicit   opus  (a)  CœnobiUe    Willelmi  prœclarissimos   Normanniœ   Duces   Cronico    stilo 
representantis. 

(a)    Haec    leguntur    in    Ms.    Victorino.     Sanger-  ThuUleries   Dissertât,     iinprcssâ   Mercure  de  France 

manensis  Codex   nullibi    nominal  Willelinum     Ger-  M^^,  décembre,  p.   1311.   Manuscriptuin  verô    San- 

meticensem  :    in     multis,    et  ferè  in    omnibus   con-  germanense     caracterem     propriun»     sxculi    duode- 

sentit     Victorino.    Hic   Codex    quingentorum      ferè  cimi  ex  omni  parte  redolct. 
annorum    ietatem    babet,    judice    viro   clar.  D.    des 


Addenda    Fragmento  cui  Titulus  est, 
B  Ex  Gestis  Potitificum  Cenomanensium  ,  pag.   1 35  hujus  Tomi. 


MONITUM. 


E 


X  G  ERP  TA  ejc  Cap.  31.  Gestorum  agunt  de  Gcrvasio  primàm 
Episcopo  Cenomanensi  ,  deinde  Remorum  Archiprsesule  quem 
landat  Fulcoiiis  Meldensis ,  pag.  443  hujus  Tomi.  Vide  notant  e. 
Natus  fuit  Gervasius ,  Apud  Curiam-Aimonis  (  Coaimon  )  prope 
Castrum  Ledi  in  pago  Cenomanensi  IV  Nonas  Februarias,  ex  Chron. 
Rcmensi ,    Tom.    X^   P<^8-   271. 

11.  De      Herherto      Comité,      cognomine     Bacco ,      avunculo      Herberti 

C  qui  fuit   temporibus      Avesgaudi     Episcopi ,     juvat    hanc      observationem 
prsemittere. 

m.  Herbertus  iste  frater  Hugonis  I  Comit.  Cenoman.  filii  Davidis 
qui  comitatum  hune  à  Lothario  Jiege  suscepit  an.  957.  Davidis  hu- 
jus ,  Comitum  Cenomanensium  Capitis  prosapia ,  et  si  pro  tenebris 
horum  temporum  ignota  ,  non  idcirco  minus  illustris  censenda  est ,  cîcm 
hanc  ex  communi  existimatione  ad  Carolum  magnum  référât  Orderi- 
cus  Fital.  Lib.  4 ,  pag.  2i4  hujus  Tomi.  David  primus  Cornes  Ce- 
nomanorum  obiit  an.  970 ,  cui  successit  Hugo  filius  ejns ,  nomine 
primus  ;  iste  très  fdios  habuit  Herbertum ,  ejus  sucessorem  ,  qui 
natu-minimus      videtur  ;    Hugonem    et    Fulconem     qui    juvenes    obierunt. 

D  De  Hugone  I  vide  fVill.  Gemet.  Lib.  5,  Cap.  10,  pag.  187,  Tom. 
X.  Ad  Herbertum  quod  attinet  ^  vulgb  cognominatum  evigilans  ca- 
nem  ,  anno  circiter  1015  fratris  successorem  ;  memoratur  ille  in  Gestis 
Consul.  Andeg.  in  nostro  Tom.  X ,  pag.  257.  In  prxlio  Pontileviens 
Comités  Andegav.  et  Cenoman.  partd  victoriâ  Odonem  Campaniensem 
fugaverunt.  Redux  ab  istâ  expeditione  Herbertus  pro  gratiarum 
actionibus  Deo  persolvendis  plurima  dona  contulit  Canonicis  sancti 
Pétri  de  Curid  Cenomanensi;  hœc  coUigimus  ex  Chartulario  ipsius 
Ecclesiœ.  «  Redientes  ergo  à  praelio  quod  cum  Odonc  Çampaiiiensi 
»  ego  Herbertus  evigilans  canem  cognomine  et  Gofïridus  Martcl- 
»  lus  :    Fulco   vero  pater    ejus  de    praelio  fugerat  :   viriliter  vicinius  ; 

E  »  Odone  Comité  devicto  in  terra  sua  et  capto  ,  dedimus  nostris 
»  Ecclesiis  pro  honore  victoriae  quam  Deus  nobis  contulerat  plura 
»  donaria,  etc.  »  Interfuit  Comes  Herbertus  fundationi  Ecclesiœ  S. 
Leonardi  Bellismensis  pcr  Guillelmum  ejusdem  loci  Corn  item  circa 
annum  1026:  in  eddem  Chartd  memorantur  Rex  Robertus  ^  Richardus 
I^ormanniœ  Comes ,  Rodulfus  Rothomagensis  Archiepiscopus ,  Ri- 
cardus     Sagiensis    Episc.     Ar  nul  fus    Turonens.     Archiep.     Odo      Comes , 


632  APPENDIX. 

Fidco  ^ndegav.  Cornes  ;  Hubertus  Andegav.  Episc.  necnon  Avesgau-  A 
dus  Cenomanensis  prxsul  ;  quse  'viclere  sis  apud  Bry  Histoire  du  Perche, 
pag.  46.  Gravia  etiani  bella  expertus  est  Herbertus  adversus  Guillel- 
mum  Comitem  Bellismenscm  et  Alencion.  et  Robertum  filium  ejus  , 
fortassis  propter  pagum  Sagonicum  (le  Sonnois ,  quod  verbum  maie 
dicitur  Senilois  in  margine  p^g.  57  hujus  Tond ,  in  finibus  Ccno- 
manorum ,  cujus  idem  Guillelmus  Dominas  erat ,  ex  ff^illel. 
Gemet.  Lib.  8  ,  Cap.  35,  eâdeni  pagina,  et  Bry  ibid.  pag.  50.  De 
his  Order.  Vital.  Lib.  3,  pag.  224  hujus  Tomi  ^  ^  Geroius  filius 
Eriialdi  grossi  de  Corte  Sedaldi,  Abonii  Brilonis  filii ,  etc.  mira 
probitate    et    audaciâ  temporibiis  Hugonis  magni   et    Roberti   Fran-  B 

coriiin    RegLim     nobiliter      viguit [Hic]    inter    reliqua    fbrtia 

opéra  quae  fecit,  cum  Willelmo  Belesmensi  contra  Herbertum 
Comitem  Cenomanensem  Comitem  pugnavit.  VictoJ  autem  Wil- 
lelmo et  fugiente  cum  suis,  Geroius  stetit ,  bellumque  ,  doriec 
Herbertum  cum  suis  in  fugam  cogeret  viriliter  sustinuit  ;  victo- 
riamque  nactus  iisque  hodie  ab  his  qui  norunt,  laudari  pro- 
meruit. 

Quse  secuta  sunt ,  scribit  TVill,  Gemet.  Lib,  6,  Cap.  1 ,  pag.  3i 
hujus  Tomi,  ubi  de  expeditione  contra  Robertum  Guillelmi  Belis- 
mensis  successorem  ,  et  ejus  captivitate  apud  Balaum  (Balon)  castrum  C 
duobus  annis  in  carcere.  Herbertus  Cornes  obiit  an.  1036,  XV 
Kal.  Mart.  vel  Idibus  Aprilis  ,  ut  in  Necrologio  S.  Pétri  de  cul- 
tura  notatur  :  unicum  filium  ,  necdum  majorem ,  reliquit ,  nomine 
Hugonem  ;  et  très  filias  1.  Gersendis  qux  1*.  Ihcobaldo  Campanix 
Comiti,  tum  repudio  interveniente ,  Azoni  Liguriœ  Marchisio ,  ex 
quibus  nati  sunt  Fulco  et  Hugo^  postea  Cenomanensis  Cornes  ,  et  Jilia 
nomine  Sfbilla  quam  Hélix  de  Flexid  nupsisse  dicit  PVilL  Gemet. 
Lib.  8,  Cap.   5,  pag.  55  hujus  Tomi. 

2.  Biota  uxor  Galterii  Medanti ,  Pontesii  et  Calvimontis  Co- 
mitis  ex  fVill.  Pictav.  in  Gestis  Guillelmi  Ducis  Norman,  ibid.  p.  j) 
85,  et  Order.  Vital.  Lib.  3,  pag.  231  ,  Sed  quia  Walterius  Pon- 
tesensium  Comes,  filius  Drogonis  Coinitis,  qui  cum  Rodberto 
seniore  Normannorum  Duce  in  Hierusalem  ierat,  et  in  iJlo  itinere 
peregrinus  obierat ,  Biotam  Hugonis  Cenomanensium  Comitis 
filiam  {^lege  sororem,  )  quae  amita  [Herberti]  juvenis  erat,  in 
conjugium  habebat,  totum  comitatum  Cenomanensem  calum- 
niabatur. 

3.  Uxor  Lancelini  de  Balgenciaco  ;  namque ,  ut  scribit  Orderïcus 
Lib.  8,  pag.  684  inter  Script.  Norman,  éd.  Chesnii,  Helias  filius 
Johannis  de  Flechia,  emens  Comitatum  Cenomanensem  ab  Hugonc,  jj 
filio  Azonis  Marchionis  Ligurix,  dicit  Hugoni  Azonis  [:  Cognatus 
tuus  sum...  Nam  filia  Herberti  Comitis  Lancelino  de  Balgenceio 
nupsit,  eique  Lancelinum  Radulfi  patrem,  et  Johannem  meum 
genitorem  peperit.  Ex  his  quoque  extitit filia  qux  fuit  prima  uxor 
Fulconis  Rechin  Comitis  A ndegavensis ,  ut  fmbetur  in  Gestis  Consul. 
Andeg.  num.   \%  pag.   262.  SpicU.   in-fol.   Tom,   3. 

IV.     Cîim   obiisset   Herbertus  I  dictas      evigilans    canem     circa    initium 
anni     1 036 ,      relicto  filio     et     herede    Hugonc     H     puero  ,      Herbertum 

dictum 


APPENDIX.  633 

A  dictum  Bacconem  tutorio  tantiim  nornine  Comitatu  Cenomanensi  po- 
titum ,  et  jus  ipsuin  probat ,  et  notitia  contemporanea  qiiâ  Ecclesia  S. 
Sabinx  Canonicis  S.  Pétri  de  Curiâ  vindicatnr  :  in  hdc  Cartd  post 
Herbertum  [  statuitiir  Hugo  puer,  ornisso  Baccone ,  quem  tainen  proprio 
sibi  nomine  Comitatuni  vindicare  statuisse  forsan  probaverint  ejus  pngnx 
adroersiis  Gervasium  Episcopum  qui  Hugoni .  fdiolo  impense  favebat. 
Bacconem  vero  fratrem  fuisse  Hugonis  l ,  non  uutcm  filium  ,  pneter 
acta  Ponlificum  Cenonianensiuni  ,  suadent  duse  Cartx  ejusdeni  Hu- 
gonis I  pro  Prioratu  S.  Victurii,  in  quibus  testis  refertur  Hcrbertus  frater 
Hugonis,  nec    usquanx  Herbertus  Herberti  frater  reperitur. 

B  V.  De  Herberto  Evigilans-canem  ,  non  de  Baccone  intelligen- 
dum  videtur  quod  habet  fV^illel.  Pictav.  in  Gestis  Guillel.  Ducis 
Norman,  pag.  85  hujus  Tond  :  Coinituni  Andegavensiiim.  doini- 
riatio  Cenomanorum  Coinitibiis  prideni  gravis  ac  penè  inlolera- 
bilis  extiterat.  Ut  enini  alia  plura  omiltam  ,  rtovissiinè  nostrâ  me- 
inorià  Fiilco  Aiidegaveiisis  Herbertum  Cenoinanicuni  majoreni 
Saiitonas  illexit  sporisione  uibis  ipsius.  Ibi  vinctum  in  medio  col- 
loquio  ad  pactiones  quas  avare  concupierat ,  carcere  ac  tornien- 
tis  coegit.  Tempore  verù  Hugonis  Gaufiidus  Martellus  urbeni  Ce- 
nomanicam    saepe    injecto    igné   cremavit,  etc.   Hoc  ante   annum     1028 

C  accidisse  constat  ex  Fragmento  Hist.  A(pdtan.  apud  Chesn.  Tom.  IV, 
pag.  81.  Tune  Cornes  Fulco  dolo  accersitum  secuni  adduxit 
Santonas  Arbertum  (sew  Herbertum)  nobilissimum  Comitem  Ce- 
riomannis  ,  et  prima  Quadragesimas  Dominica  post  Cœnam  nocte 
intempestâ  eum  traditione  cepit,  et  in  vinculis  secuiu  duxit  , 
tenuit(|ue  eum  in  carcere  biennio.  Unde  eripere  eum  Dominus 
dignatus  est.  Sequenti  anno  propter  ipsum  scelus  combusta  est 
ipsa  civitas  eum  sede  Epfscopall,  et  dein  mansit  déserta  Basilica 
Nunc  audiamus  fVillielniuni  Malmesbur.  Lib.  3  ,  /'"g"-  1 80  hujus 
Tomi ,    de    eventibus  anni    1060.     Fulco    antiquior    pluribus   annis   us- 

£)  que  ad  senium  illum,  etc.  .  .  .  Herbertum  Comitem  Cinnoma- 
nensem  Sanctonas  sponsione  i^rbis  illectum,  in  medio  colloquio 
ab  apparitoribus  arctari  et,  quibus  placuit  conditionibus  ,  irretiri 
fecit.  Cfeterùm  sanctus  et  integer,  extremis  ferè  annis  fîiio  sa^pedicto 
Gaufrido  principatu  vivens  cessit, 

VI.  Bacconem  istum  exheredaverunt  Cives  Cenomanici  ,  Gervasio 
Episcopo  inslitore,  forasque  civitatem  projeccrunt,  et  rectum  heredeni  Herberti 
filium,   instituerunt,  ut  legitur  in  Gestis. 

Hugo  II  Comitatum  iniit  et  sponsarn  Bertam  accepit ,  Odonis 
Campaniensis      Comitis     Blesarum      et     Turonum  ,      necnon      Ermengardis 

E  filiam  quse  I".  duxerat  A  In  no  lU  Duci  Britannorum.  Mortno  Alano 
an.  lOiOj  Eudo  frater  ejus  ,  ut  Conani  nepotis  tutor ,  tutani  ad  se 
dominationem  attraxerat ,  quod  locum  Bertlise  dédit  secundas  nup- 
tias-  aniplectendi.  Obiii  Hugo  circa  annum  1051.  Order.  Fit.  Lib.  i 
pag.  244-  hujus  Tomi,  non  rectc  ordinat  hujusce  Comitis  liberos. 
Dicit  uxorem  Azonis  filiam  fuisse  Hugonis  nostri  :  at  soror  fuit 
istius.  Concinit  autor  sub  nomine  fVillelm.  Geniet.  Lib.  8  .  Cap.  5, 
pag.  55,  dam  ait  :  Cenomanenses  consilium  dédisse  Helite  de  Fleca 
ut  filiam  Comitis  Langobardiae ,  neptem  videlicet  Hereberti 
Tome  XL  ,  LUI 


634  APPENDIX. 

quondam  Cenomanensis  Comitis  ex  primogenitâ  filiâ  ,  in  matri-  ^ 
inonium  ducat.  Certiàs  tribnit  Ordericus  Hugoni  II  filinm  no- 
mine  Margaritam  quss  Rohérto  filio  Guillelmi  Diicis  ISeustrix  des- 
ponsata  est.  At  non  prohabile  est  tertiam  quam  Paulam  nominat 
idem  Historiogrophus ,  nupsisse  Joanni  de  Flecchia  ex  quo  très  libe- 
ros  Goisbertam ,  Heliam  et  Enoch  peperit  :  1°.  enim  consobrini 
essent  Paula  fiiia  Hugonis  et  Joannes  filius  sororis  ejusdem  Hugonis  , 
quse  Lancelino  de  Balgenciaco  nupserat.  Ista  connubia  in  usa  non 
erant  :  2".  Helias  filius  Joannis  de  Flecchia  ,  dum  Comitatum  émit  ab 
Hugone  filio  Azoni,  dicit  Hugoni  ut  j'am  diximus  :  Cognatus  tuus 
sum,  etc.  Quidni  vero  diceret  ;  Consobrinus  tuus  sum  :  nani  mater 
tua  et  mater  mea  sorores  fuere  P  Quod  sane  verum  id  non  esse  de— 
monstrat.  Igitur  Hugo  II  filium  habuit  Herbertum  nomine ,  et  Mar- 
garitam uxorem  Roberti  filii  Guillelmi  Ducis  :  è  vita  decessit  circa 
an.  1051.  Post  eum,  Gaufridus  Martellus  tenuit  per  decem  annos 
Comitatum  Cenomanensem  ;  quo  mortuo  Herbertus  filius  Hugonis  paternam 
possedit  hsereditatem. 

Herbertum     per      duorum      tantumdem     annorum      Circulum       Comitem 
Cenomanise      extitisse       certius      manet     juxta     Chronicon     Remperleg. 
pag.  372  hujus  Tomi,    ubi  sic  légère    est  ;    Herbertus   Cenomanoruni  ç^ 
Cornes  moritur  uterinus  frater  Conani    Ducis. 

VII.  Post  decessum  Herberti  juvenis  ff^alterius  Pontesiensium 
Medantee  et  Calvimontis  Cornes  et  Biota  uxor  ejus  ,  Herberti  I 
Cenomanorum  Comitis  filia ,  faventibus  Gofjrido  de  Meduand ,  Hu- 
herto  de  sancta  Susanna  ,  aliisque  regionis  proceribus  Comitatum 
Cenomanensem  sibi  vindicare  curaverunt  ;  et  saltem  ex  parte  possé- 
der unt ,  ut  patet  ex  Orderico  Fitali  supra  pag.  231.  Successionem 
Comitum  Cenomanorum  lucidihs  quisquam  videre  poterit  ex  Notitiâ 
Cartularii  Ecclesise  Collegiatse  S.  Pétri  de  Curiâ ,  in  quâ  sic  re- 
censet  amanuensis  :  Hugo  puer.  Herbertus  filius  ejus.  Goffridus  q 
Cornes  Andegavensis.  Gauterius  de  Pontesio.  Rex  Anglorum , 
DONEC  URBEM  Cenoiv;ajvicam  AMisiT.  Hugo  Azonis  filius.  Talis  erat  status 
Cenomanicse  regionis  temporibus  Henrici  et  Philippi  Francorum 
Regum. 

Vni.  Videns  vero  Praesul  [Gervasiusl  suum  [Cenomanensem'] 
Episcopatum  nec  per  Regem ,  nec  per  se  ipsum  à  Baccone  posse 
defendi  ;  petivit  quiddam  à  Rege  Henrico  ,  quod  utinam  non  pe- 
tisset  :  scilicet  ut  daret  Episcopatum  Gaufrido  Andegavoruni  Co- 
miti,  solummodo  dum  viveret ,  ut  liberiùs  à  Comité  Cenomannico 
illum  delënderet  ;  illo  etenim  -mortuo,  in  regiam  manu  m  rediret.  E 
Quod  factum  versum  est  in  malum ,  etc. 

Sanè  quidem  A ndegavenses  Comités  tutelam  et  protectionem  ,  seu 
commendationem  Episcopatuum  semper  habuerunt.  Etenim  usque  ad 
tempus  Philippi  Augusti  ullum  onus  aut  gravamen  imponebatur 
Episcopis  et  Ecclesiis.  Ex  quo  Cenomanensis  Prsesul  Gervasius  se 
et  res  suas  posait  in  Commendationem  potentioris  Comitis  Gau- 
fridi ,  ut  esset  qui  se  et  sua  tueretur  et  protegeret  contra  inimicum 
Bacconem  ,       conjicere     est     Comités      hujus      successores      Regalibus     Ec- 


APPENDIX.  635 

clesiee  Cenomanensis  potitos  fuisse  :  quod  jus  quidcm  servaverunt  per 
fas  et  nef  as. 

IX.  Gaufridus  [  Cornes  ]  .  ,  . .  mandavit  in  dolo  Gervasium  Epis- 
copum .  .  .  qucni  traditum  misit  in   carcerem  ac    tenuit  in  vinculis. 

Hinc  Prxsules  in  Concilio  Remensi  an.  1049  congrcgati  vota- 
verunt  et  Gozfridum  Andef^avensem  usque  ad  synodum  futaram 
Moguntiae ,  ibi  excommunicandum,  nisi  relaxaret  quein  captum 
tenebat  domnum  Gervasium  ,  qui  tune  erat  Praesul  sedis  Ceno- 
manieae.  Lab.  Conc.  Tom.  IX.  col.  1042.  Uterque  tandem  Pontifex 
et  Cornes  ad  pacem  venerunt  ,  quam  tractatu  publico  ad  modum  hujus 
B  temporis  ediderunt  sub  forma  quse  sequitur. 


Notitia  initae  pacis  inter  Gaufi  idum  Comitem  Andegavensem,  ^^  chartario 

,  /,  .  T-i     •  /■>  Findocinensi, 

et  Gervasium  iLpiscopumGenomanensem. 
Apud  Mai'tenium  Tom.  I  Thés.  Anecd.  col.  159. 

QDANDO  pacem  fecit  G.  Cornes  cum  Gervasio  Episcopo  ,  post  invalitu- 
dinem   illam    qiiâ  ex   fractura    coxae    apud  Vindocinurn  decubuerat,   coac- 

Q  tus  est  donare  illi  aliqua  suorum  hominum  casamenta  :  hoc  est  Salomonis  de 
Lavarzino  ,  et  alioruni  quorutndam  ,  non  autem  voluntaria  donatione ,  sed 
coactitia  ;  eo  quod  idem  G.  rébus  Comitis  multis  impedimentis  obstaret  , 
videns  illum  occupatum  ex  dissensione  paterna.  Ciim  ergo  cuperet  Episco- 
pus  inter  alia  etiam  de  terra  Nihardi  donum  sibi  fieri  ,  praesciens  idipsum 
JNiliardus  ,  accessit  secreto  ad  Comitem  ,  et  suggessit  ne  illud  donum  omnino 
Episcopo  faceret  cùm  postulatur  :  nam  sese  nullomodo  ,  ut  id  fieret  assensu- 
rum.  Comes  ,  qui  invitus  dona  illa  faciebat ,  putans  pro  sua  fidelitate  Ni- 
hardum  id  dicere  ,  gratam  habuit  petitionem  ,  et  se  nihil  inde  facturum  sta- 
tuit  praeter  consensum  illius  ;  sed  G.  versuto  JNihardo  ipse  versutior  ,  non 
ignarus  morum  hominis  ac  cupidissimae  levitatis ,  pauculum  ei  suae  terrae  ad- 
ditanientum    pro  lucro  offerens  ,    facile    eum  à    constituto   deflexit  ,    et     favo- 

D  rem  donationis  sui  fevi  occulté  ab  ipso  exegit,  mox  ab  Comité  ignaro  facti 
beneficium  Nihardi  cum  ceteris  donis  qusesivit.  Esto  ,  inquit  ,  Comes  ,  si 
JNihardus  assenserit  ;  securus  scilicet  ex  anteriore  promissione  sui  fidelis. 
Tune  adhibitus  Nihardus  ,  et  interrogatus  ,  Faveo,  ait  ;  et  ita  seductus  Comes  , 
donationem  illam  ampliùs  denegare  non  potuit  ,  et  tristis  iratusque  Nihardo 
eam  fecit.  Iterùm  post  tempus  per  instabilitatem  Episcopi  resumta  est  inter 
eosdem  inimicitia  ,  et  voluit  Comes  suos  homines  in  sua  fidelitate  et  adju- 
torio  confirmare ,  et  à  Gervasio  animos  illorum  alienare  :  sed  Nihardus  fàllax 
illico  conqueri  damnum  suum  de  amissione  illius  terrae  quam  sibi  dedisset 
Episcopus,  intelligens  Comes  fraudulentiam  viri  et  suspiciosam  habens  per- 
lidiam  ,  rursus  compulsus  est  ei  dare  concambium  pro  ipsa  terra  :  de  quo 
investiendo   cùm    esset   anxius  ,   necessitate  urgente ,    statuit  ei  dare    illico    de 

E  examplis  quae  antea  donaverat  sanctae  Trinitati  intra  Foresten  Guastinae  ,  pro 
quibus  etiam  acceperat  ab  uxore  sua  Comitissa  A.  tria  millia  solid.  Fuit  au- 
tem conventus  illud  concambium  dandi  ejusdem  quantitatis  ;  cujus  fuisset 
terra  illa  amissa  Gervasii  ;  sed  Nihardi  cupiditas  cùm  in  prima  assumtione  de 
ipsis  examplis  multa  plus  invasisset 


Addenda  ad  Historiam  Andaginensis  Monasteni  S.  Huberti , 

pag.  149. 

Lin.    17,    Mercatum     procura  vit  ,      adde ,     cujus     omnes     justitias  ,    telo- 
nium  ,     bannum  ,    comitatum ,    latronem  ,     foralia    vel    cujuscumque     placiti 

LUI  ij 


636 


APPENDIX. 


An.  1043. 


B 


qnestiim  vel  querelas  ex  antiquo  more  potestativo  jure  obtiniiit  tempore  A 
quo  advixit  ,  et  .sine  ulla  oalumnia  successoribus  suis  obtinenda  ,  immô  totam 
iutegrain  Abbaiiam  reliquit.  Ejus  adluic  tempore  vigente  publici  juris  justitia, 
in  tota  Abbatia  nulhis  Advocatus  alicui  placito  intererat  ,  nisi  tribus  genera- 
libus  in  anno.  In  his  si  quod  vadium  proveniret  judicio  Scabinorum  ,  eorum 
quoque  arbitrio  determinabatur  solvendum  ,  non  ad  voluntatem  duorum  , 
sed  ad  possibilitatem  personarum.  De  eodem  questu  comtnuni  Advocatus 
obsonium  debituni  accipiebat ,  et  si  minus  proveniret  ,  Ecclesia  illud  supple- 
bat.  Praetereà  si  quem  rebellem  Advocatus  ad  justitiam  compellebat ,  deca- 
ternani  suam  accipiebat. 

AD    HISTORIAM  MON.     CROYLAND.     PER    INGULPHUM     ABB.   PAG.     153. 

D.  lin.  36.  Corrige  très  sequenies  lineas. 

PosT  ejus  [  Hardetnuti  ]  obituni  omnium  electione  in  Edwardum  con- 
cordatur  ,  maxime  cohortante  Godvvino  Comité  ;  in  Jlegemque  Edwardus 
filius  Enunae  Reginae  ,  sed  ex  Ethelredo  quondam  pâtre  ,  et  Anglise  Rege , 
apud  Londonias  perficitur  coronatus  ,  anno  scilicet  Incarnationis  Dominictie 
1043  in  die  sancto  Paschse,  et  regnavit  ferè  24.  Cui  data  est  in  uxorem  filia 
Godwini  Comitis  puella  pulcherrima  ,  literis  apprimè  erudita  ,  moribus  au- 
tem  et  cfeterâ  vitâ  virgo  castissima  ,  et  humilitate  sanctissima  ,  nomine 
Egitha,  in  nullo  patris  aut  fratrum  barbariem  sapiens,  sed  mitis  et  modesta  , 
fidelis  et  honesta  ;  et  nulli  unquam  infesta  ;  unde  de  illa  dicebatur  illud 
elegiacum. 

Sicut  spina  rosam  ,  genuit  Godvinns  Egitham. 

Vidi  ego  illam  multotiens  ,  chm  patrem  meurn  in  Régis  curiâ  morantem 
adhnc  puer  inviserem  ,  et  saepiùs  mihi  de  s*'lioIis  venienti  de  literis  ac  versu 
meo  apponebat ,  cùm  occurrerem  ,  et  libentissimè  de  grammatica  soliditate 
ad  Logicam  levitatem  ,  qua  callebat  ,  dedinans ,  cnm  argumentorum  subtili 
ligamine  me  eonclusisset  ,  semper  tribus  aut  quatuor  numniis  per  ancillulam 
numeratis  ad  regium  penu  transniisit  ,  et  refectum  dimisit.  Rex  autem 
Edwardus  natus  in  Anglia  ,  etc. 

Pag.  15.5  ,  Un.  13.  Normannorum  nutui  submiserunt.  Adde  :  [nter  quos 
praedicti  Germani  Comités  Edwinus  et  Morcarius  ambo  à  suis  per  insidias 
trucidati  ;  Rogerus  Herfordensis  Comes  perpetuo  carceri  incatenatus  ;  Ra- 
dulphus  Comes  Southfoîte  de  terra  f'ugatus  ;  Waldenus  vero  Comes  conjugio 
su'ie  neptis  astrictus  ;  Agelwinus  Episcopus  Dunelmensis  Abendoniae  incar- 
ceratus  ;  frater  ejus  et  praedecessor  Egelricus  similiter  apud  Westmonasterium 
carceri  mancipatus  ;  caeterique  omnes  récalcitrantes  vel  praelatiis  depositi  et 
privati  ,  vel  trans  mare  pulsi  et  exiliati ,  vel  per  Monasteria  carceribus  depu- 
tati  ,  tandem  vel  inviti  novo  Régi  sua  capita  subdiderunt.  Summatim  namque 
ac  carptim  victoriosissimi  Régis  gesta  narro  ,  quia  secum  sequi  annuatim  , 
passimque  scribere  gressus  suos  non  sufficio.  Deinceps  ergo  Coniitatus ,  et 
Baronias  ,  etc. 


D 


Addimenta  Sigeberti  Gemblacensis  Monachi  Chronico,  et  accessionibiis 

Roberti  de  Monte  ad  eiimdem,  p.  162  et  seqq.  „ 

Ex  Ms.  Bibliot.  Regiœ  Num.  4992. 

AN.  MXXXII.  A  Danis(rt),  qui  Normanniam  primi  obtinuere  pater  ejus 
[  Herluini  Abbatis  Beccensis  ]  originem  duxit  :  mater  proximam  Ducum 
Flandriae  consanguinitatem»attigit.  Ansgotus  ille  ;  ista  Heliois  nomen  liabebat. 
Gislebertus    Brionnensis     Comes  primi    Richardi    Normannorum    Ducis      nepos 


(a)  H»c  additio  (juain  ex  Codice  nostro  hîc 
suppeditamus,  legitur  apud  Willelmuin  Geine- 
ticenscm  in  Editione  Chesnii  Scriptorum  Nor- 
nianniae.  At  ci'im  caiu  rejicianiiis  post  Mss.  Co- 
dices    Ulic.     Victor.      et    Sangerm.     hîc     restituere 


nobis  est  niiimus ,  cùm  sit  genuina  Authoris 
XII  saeculo  coaevi  progenies,  ad  illustranduin  vi- 
ruin  omni  virtutuiu  ornatu  pollentem  et  génère 
Normannum. 


APPENDIX.  637 

A  ex  filio  Consulc  Godefrido  illuiu  etuitritun)  pênes  se  inter  omnes  curice  suae 
Primates  habuit  acceptissimè.  Habilis  ille  ad  arma  pliiriniiim  erat  nec  miiiori 
ea  aniniositate  gcstabat.  Omnes  omninm  totins  Normanniae  Majornm  fa- 
niiliie  in  eleotis  illnni  liabebant  in  armis  omniqne  rei  niilitaris  usa  et  cultn 
corporis  sui  attollebant.  Ab  iniionestis  avertebat  aniiiium  ;  honestis  quae 
curiae  niagni  faciunt,  impendebat  omne  studium.  Donii  ac  militiae  commili- 
toniim  suoriim  prestantissimus  erat.  Quibus  de  rébus  non  solùm  singularem 
Domini  sui  oI)tinuerat  favorem  ;  verùm  et  apnd  Rotbertuin  totius  Norman- 
niae  Ducem  et  apud  exterarum  Dominos  regionum  pepererat  sibi  nomen  plu- 
rimum,  accessnmque  familiarem. 

Pag.  166,  Un.  10,  acide  ,  quod  Deus  perfecit  ad  siii  nominis  gloriam  et 
multorum    hominuin  salutem    et   solatium.    Gui    Deiis    ad  eonsilium  et  auxiiium 

B  adduxit  juxta  desiderium  cordis  sui  Lanfraneum  viruni  in  liberalibus  artibus 
undecumque  peritissimum  :  deinde  Anselmum  virum  per  omnia  approbatuni , 
pollentem  moribus,  ronsilio  affabilem  ,  misericordem  ,  castum  ,  sobrium  , 
in  omni  Glericali  offîeio  mirabiliter  eruditum.  Qui  ambo  Dei  annuente  con- 
silio  Arehiepiscopi  Cantuaripe  posteà  coiisecrati  sunt.  Inde  ad  eumdem  loeum 
tôt  et  tanti  viri  tam  Gleriei  quàm  Laid  ex  nobili  génère  nati  conflnxere,  ut 
sancto  Herluino  Abbati  satis  deoenter  possit  dici  :  Ab  ubertate  domûs  tuae  ine- 
briasti  faciem  terra*  ;  et  à  torrente  sapientiae  eoruni  replesti  orbeni  terrarum. 
Qui  lociis  quantmn  adhue  nostris  temporibus  caritatis  resplendeat  radicibus  , 
expertis    disserendnm  dimittimus. 

Burgundionibus  non  desistentibus  à  consnetâ  contra  Regem  suum  inso- 
lentiâ,    Rex    Rodulfus  regnum   Burgundiae   Gonrado  Imperatori  tradidit  ,   quod 

C  à  tempore  Arnulfi  Imperatoris  per  annos  plus(|uam  GXXXIK  ,  gentis  suae 
Reges  tenuerant,  siccjue  Bnrgundia  iterùm  redacta  est  in  Provinciam. 

Mortno  Ganuto  Rege  Anglorum  ,  succedit  ei  Araldus  filius  ejus  qui  re- 
gnavit  IIII  annis  et  XVI  ebdomadibus.  Haraldus  iste  erat  filius  Gnut  ex 
Alwina  filia  Anselmi  Duois.  Fuit  namque  placitum  magnum  apud  oxifor- 
dium,  nbi  omnes  Duces  ex  Boreali  parte  cum  Lundoniensibus  elegerunt  Haral- 
dum  ut  conservaret  regnum  fratri  suo  Hardecniit  filio  Gnut  ex  Emma  Regina 
nobilissima  Domina. 

Ibidem,  Un.  17.  An.  MXXXVIII.  Henricus  Lovaniensis  Gomes  domo 
sua  perimitur  à  captivo  Germano  :  eique  succedit  filius  suus  Otto.  Gui  ini- 
matura  morte  prevento  .successit  patruus  ejus  Baldricus,  qui  et  Lambertus. 

Mortuo    Haraido,    filio  Ganuti,    Rege   Aiiglorun»,    succedit  ei    frater    ejus  ex 

j)  pâtre  Gnut,  Hardecnut  munificus  ;  qui  cùm  regnasset  duobus  annis,  X  die- 
bus  minus  ,  morte  praereptus  est  in  medio  flore  juventutis  suae  apud  liam- 
bintlie  :  qui  darae  indolis  et  benignfe  juventutis  fuerat  suis.  Tantœ 
namque  largitatis  fertur  fuisse,  ut  prandia  regalia  quatuor  in  die  vicibus 
omni  curiae  suae  faceret  apponi  ,  malens  à  vocatis  apposita  fercula  dimitti 
quàm  à  non  vocatis  apponenda  fercula  reposci  :  cùm  nostri  temporis  con- 
suetudo  sit  causa  vel  avaritiae  vel  ut  ipsi  dicunt  fastidii  ,  Principes  semel  in 
die  tantum  suis  escas  anteponere.  Sepultus  autem  est  Rex  Hardecnut  in 
veteri  "Nlonasterio  apud  Winceastre  juxta  Gnut  patrem  suum.  Proceres  igitur 
Anglonun,  jam  Dacorum  dominio  liberati,  hilares  pro  AIvredio  primogenito 
filio  Addredi,  ut  regni  diademate  sublimaretur  nuntios  mittunt.  Ille  autem 
ciim  esset    pâtre     Anglicus  ,     niatre    Normannus ,    ali([uos     ex     consanguineis 

E  matris  suae  multos  ex  coëvis  connnilitantibus  à  Normannia  secum  duxit  in 
Angliam.  Godwinus  vero  cùm  esset  Gonsul  fortissimus  et  proditor  sevissimus 
praecogitavit  se  Edwardo  fratri  juniori  et  simpliciori  posse  filiam  suam  dare 
in  Reginam.  Hune  verô  Alvredum  qui  primogenitus  erat  et  magnae  probi- 
tatis  nuUo  modo  filiam  suam  ducere  dignaturum  praevidebat.  Intimavit  igitm* 
proceribns  Angliae  Alvredum  nimiam  copiam  Normannoriim  secum  ad- 
duxisse,  terras  Anglorum  eis  promisisse ,  gentem  fortissimam  et  subdolam 
inter  eos  instirpare,  Anglis  securum  non  esse,  hos  persolvere  pœnas  opor- 
tere  ne  alii  post  liaec  audeant  pro  Régis  cognatione  se  Anglis  ingerere. 
Capti  sunt  igitur  et  ligati  Normanni  qui  vénérant  cum  Alvredo  ;  et  cùm 
ordine  sederent  novem  semper  excapitati  sunt  et  decimus  remansit  apud 
Geldeforte.    Gùm     autem   omnes     interfeeti    essent   nisi  décima  pars,    nimium 

Mil  iii 


638  âPPENDIX. 

visum  est  Anglis  tôt  superesse,  feceruntque  decimam  decimari  ;  et  sic  pau-  A 
cissimi  evaserunt  :  Alvredum  vero  captum  duxerunt  in  Heli ,  et  oculos  ejus 
eruerunt ,  et  mortuus  est.  Miserunt  ergo  pro  Edwardo  juniore  in  Norman- 
niam  nuncios  et  obsides  mandantes  ei  quod  paucissimos  Normannorum  secum 
addnceret  et  eum  in  Regeni  fidelissimè  stabilirent.  Paruit  Edwardus,  et 
cum  paucis  venit  in  Angliam,  et  eleotus  est  in  Regein  ab  omni  populo  ,  et 
sacratus  est  ab  Eadsi  Archiepiscopo  apud  Winceastre  in  die  Paschse.  Eadsi 
vero  Archiepiscopus  dimisit  Archiepiscopatum  propter  infirmitatem  ,  et 
sacratus  est  Siwardus  in  loco  ejus.  Tune  ergo  factus  est  Stigandus  Episcopus 
Estangle.  Obiit  lïugo   Bajocensis    Episcopus    et  successit  Odo. 

Ad  pag.  167,  adde  :  An.  MLXI.  Maiianus  Cronographus  claret  qui  à 
Scotia  in  Gallia  veniens  Colonise  factus  Monachus  primo  apud  Fuldam  ,  pos- 
teà  apud  Maguntiani  reclusus  est.  " 

An.  MLXII.  Anno  Episcopus  Coloniensis,  consilio  primorum  regni  in- 
digne ferentium  per  Agnetem  matrem  Imperatoris  Henrici  regnum  non  vi- 
riliter  gubernari  ,  pueruin  violenter  et  industrie  captum  sub  tutela  sua  acce- 
pit,  et  imperii  regnum  à  matre  ejus  amovit  :  et  de  hâc  ratione  coram  cunc- 
tis  reddila  gratiam  Domini  sui  Imperatoris  recepit,  et  per  ipsum  filium  adgratiam 
matris  ejus  rediit.  At  Imperatrix  necessitatem  vertens  in  voluntatem  ut  ob- 
strueret  os  loquentium  de  se  iniqua,  non  solum  honore  regni  ,  sed  et  onere 
saeculi  rejecto ,  Romae  ad  limina  Apostolorum  se  contulit,  ibique  usque  ad 
finem  vitœ  omnibus    bonis  exemplo  et  miraculo  fuit. 

An.  MLXIII.  Exercitus  multus  à  Galiiis  in  Hispanias  ad  debellandos  Sar- 
racenos  proficiscitur  ;  sed  in  omni  regione  à  Sarracenis  vastata,  urgente  famé 
inefficax  revertitur.  C 

Cùm  jam  Henrico  Rege  Francorum  defuncto  filius  ejus  Philippus  regnaret, 
Willelmus  Dux  Normannorum   subjugavit  sibi  Cenonianniam. 

Pag.  169  ,  An.  MLXVI.  His  temporibus  Belvacensi  civitate  suo  destituta 
Antistite  ,  Guido  Decanus  custosque  Ecclesiae  S.  Quintini  Vermandensis  et 
Archidiaconus  Laudunensis  ,  constituitur  Belvacensium  Episcopus.  Qui  gra- 
viter ferens  carere  se  praesentia  Quintini  Martiris  in  ejus  honore  et  memoria  sedi- 
ficavit  Ecclesiam   haud  longé  k  mœnibus  Belloacae  urbis. 

An.  MLXVII.  Multi  usque  ad  YII  millia  orandi  veto  Jerosolimam  pe- 
tentes  ab  Arabitis  in  Parasceve  in  quodam  castello  obsessi  sunt,  et  tôt  occisi  aut 
vulnerati,  ut  de  VIT  et  eo  ampliiis  millibus  vix  duo  millia  reversi  sunt. 

Cono  qui  et  Conradus ,  primicerius  Coloniensis ,  ab  Imperatore  Henrico 
ad  suscipiendum  Archiepiscopatum  Treverorum  missus  ,  capitur  à  Comité  D 
Treverorum  Deoderico  et  à  satellitibus  ejus  in  silvam  ductus  de  rupe  tertio 
precipitatus  et  adhuc  illaesus  gladio  transverberatJir ,  corpusque  ejus  foliis 
silvae  obtegitur,  quod  à  rustico  inventum  ad  villa  m  defertur  et  sepehtur.  Inde 
à  Deoderico  Virdunensium  Episcopo  transportatum  ad  Tolegium  Monasterium  , 
multis  statim  miracuiis  à  Deo  glorificatur. 

An.  MLXVIII.  Deodericus  Comes  Treverorum  de  martyrisato  Con'one 
apud  Deum  et  homines  reus,  exiliatur  ab  Imperatore,  et  suscepta  peregri- 
natione  Jerosolimam  eundi  quod  de  eo  et  de  omnibus  qui  in  Comitatu  ejus  perge- 
bant,  actum  sit,  adhuc  nescitur. 


Addenda  Chronico  BesLiensi ,   pag.  203. 

Lin.  28.  Captos  Divionetn  duxit ,  etc.  adde,  Carta  de  Mornaldo .... 
Omnibus  itaque  notum  esse  volumus ,  qualiter  quamdam  terram  in  villa 
Mornado  sitam,  quse  jure  S.  Petro  debebatur  ,  très  fratres  his  nominibus, 
Wido  ,  Odilo  ,  Ansericus  ,  sanxiverunt,  etc.  .  .  .  Actum  est  publice  Besuâ 
Monasterio,  die  festo  S.  Benedicti  Abbatis,  videlicet  XII  Kal.  Aprilis,  anno  I 
ordinationis  D.  Ulgerii  Abbatis.  Sig.  Hugonis  Comitis  Belmontis,  qui  hanc 
redditionem  fieri  jussit.  Sig.  Oddonis  nepotis  ejus.  Widonis  decani.  Willerii, 
Odonis  militis.  Leutpranni  ;  Aldonis  Praepositi.  Et  haec  nomina  fratrum.  Sig. 
Widonis,  Odilonis,  Anserici. 


E 


APPENDIX.  639 

A  In  Caria  de  Fracto-Monte ,  apud  eumdem  Acherium  ,  ibid.  p.   421. 

A  N  N  o  ah  Incarnatipne  MXXVI,  Indict.  VIII.  Kpactâ  nullâ  ,  concur- 
rente 4,  mensis  Julii  ,  régnante  Rotberto  Francorum  llege.  Hi  sunt  testes. 
Sig.  Widonis.  Sig.  Oddonis  ,  et  fratris  ejus  Rotberti.  Sig.  Aldonis  ,  et  filii 
ejus  Milonis.  Sig.  Otberti. 

In  Cartâ  de  Besuetâ. 

I  N  Dei  Oninipotentis  nomine.  Notuin  fore  volumus  quibusque  scire  cu- 
pientibus  ,  qualiter  pro  remedio  animae  Odonis  optimi  militis  ,  atque  ele- 
B  gantissimae  juventutis ,  videlicet  Nerduini  ,  ictu  repentino  interfecti ,  dede- 
runt ....  avunculus  ejus  ,  Hugo  videlicet  Cornes  Behnontensis ,  et  ipsius 
Odonis  uxor  Gertrudis  ,  fraterque  ejnsdem  Hugonis  servum  nomine  Theo- 
dericum  ,  etc 

Nomina   firniatorum   qui  hanc  cartam    firmaverunt.  Sig.    Hugonis   Comitis. 

Sig.   Letgardis   Comitissae.   Sig.    Gertrudis ,   uxoris    Odonis   militis  ,   etc 

Actum  Besua  publice  ,  anno  ab  Incarnatione  Domini  MXXXIV  ,  Indict.  II, 
Epactâ  XXVIII ,  régnante  Henrico  Rege ,  VIII  anno  Regni  ejus ,  mense 
Novembris.  Ego  Heldemannus  Monachus  scripsi  et  subscripsi. 

In  Carta  Militis  lUdiardi  de  Fontanellis. 

C  Actum  vero  hoc  publice  in  praefati  sancti  Cœnobio ,  et  super  ejusdeni 
altare.  Régnante  Domino  nostro  Jesu-Christo  cum  Spiritu  sancto 
IN  paterne  Majestatis  dextera  ,  anno  Incarnationis  ipsius  MXXXVI  , 
Indict.  IV ,  Epacta  XX ,  pridiè  Kal.  Julii  ,  IV  Feria  ,  IK  Lunae  ,  in  quâ 
B.  Pauli  passio  celebris  recolitur  ,  pridiè  Coapostoli  ejus  Pétri  festo  débite 
honore  peracto  ,  Rege  Henrico  in  sceptris  Francorum  agente  ,  Hugone  vero 
in  Pontificatùs  honore  Ecclesiam  régente  sanctte   sedis  Lingonicse. 

In  Carta  de  Vetus-Vineis,  ibid.  pag.  422. 

Actum    vero    hoc    publice  super  altare  memorati  sancti  Apostolorum  Prin- 

cipis  V  Kalend.  April.  XXVI  Lunœ  ,    Rege    Francorum    Henrico   strenuè   in 

D  sceptris  agente ,    Hugone   vero     Pontificali  in    Cathedra    féliciter    praesidente  , 

Ecclesiamque   Lingonicfe    sedis  piè    régente ,     anno    ab   Incarnatione  Domini 

MXXXVI ,   Indict.  IV ,  Epacta  XX. 

In  Carta  de  Blaniaco. 

Actum  publice  Monasterio  Besuensi  ,  anno  ab  Incarnat.  Domini 
MXLIV  ,  Indict.  XII  ,  Epactâ  existente  XVIII  ,  III  Idus  Junii  ,  die  festi- 
vitatis  sancti  Barnabae  Apostoli  :  Henrico  regnum  Franciae  tenente  ,  Ro- 
berto  fratre  ejus  Burgundiam  imperante  ,  et  Hugone  ,  qui  posteà  repulsam 
nieruit ,  in  praesulalu  sanctae  Lingonensis  Matris  Ecclesiae  ,  nunc  vero  Pastoris 
nomine  prsesidente. 

F 

Ibid.  pag.  424. 

V  E  N  IEN  s  ergo  idem  Papa  ad  civitatem  Lingonas  ordinavit  ibi  Dom.  Ar- 
duinum  Episcopum  pro  illo  qui  f'uerat  ejectus.  Dumque  ibi  demoraretur  , 
proferr  en  turque  in  médium  diversae  diversarum  Ecclesiarum  disceptationes  , 
ac  inter  se  calumniae ,  ut-potè  ante  patrem  universalem  et  Apostolicum 
rectè ,  et  canonicè  terminandae  ;  contigit  etiam  de  nobis  ,  et  de  Canonicis 
Lingonensibus  rationem  haberi.  Ipsi  namque  volebant  de  vineâ  nostrâ  ,  quae 
est  sub  (iibriaco  decimam  habere.  Unde  ciiin  rationem  intellexisset  Domnus 
Papa  Léo  ,  erupit  in  voce ,  et  quid  in  Archivis  sanctae  Romanae  Ecclesiae 
inde    viderat  ,    ostendit    dicens  :    Sanctorum   Patrum ,    qui   ante   me     Sanctae 


640  APPENDIX. 

Romanae   sedi    praefuernnt  ,     authoritate   sancitum   est  ,    ut  nulla   Ecclesia  quse  A 
\n  lionore  B.  Pétri  Apostolorum  Priricipis  sit  fiindata  ,    alteri    Ecclesiae    censum  , 
vel   décimas  persolvat.     Cujus   rationis   et   authoritatis    pondère    repressi    ipsi 
Canonici  conticuernnt. 


Addenda  ad  Chronicum  Saxonicum ,  pag.  215. 

Ex  Aiitographo  Smgerman. 

Ante  lin.  9,  quœ  ab  his  incipit  verbis  :  Anno  Doni.  Incarn.  MXXXVII  ,  etc. 
lege  Anno  Dominiez  Incarn.  MXXXV.  Conradiis  Imperator  Natale  Do-  g 
mini ....  Goslariae  celebravit ....  Cnut  Rex  Danorum  decessit  in  Anglia  ; 
qui  tenuit  régna  Danorum  ,  Anglorum  ac  Normannorum  in  ditione  sua  per 
XXIIannos.  Post  ejus  niortem  snccedunt  in  regnum  filii  ejus  Haroldus  in 
Anglia  ,  Suein  in  Nortmannia  ,  Hardecund  in  Dania.  Iste  cùm  esset  filius 
Emmae  Reginse  sororem  habiiit  eam  quani  Rex  Heinricus  in  conjngium  ac- 
cepit.  Nam  Suein  et  Haroldus  à  Concubina  geniti  erant ,  qui  ,  ut  mos  est 
Ijarbaris  ,  equam  partem  hereditatis  ,  inter  liberos  sortiti  sunt.  Gebehardus 
Ratisponensis  Episcopus  obiit  ,  oui  item  Gebehardus  successit.  Ota  sanctae 
commemorationis  Abbatissa  de  Confengun  obiit  XflII  Kal.  Octobris.  lîruno 
(bornes  obiit  XIHI  Kal.  Junii.  Italia  civium  discordiâ  laborat. 

Anno  Dom.  Incarn.  MXXXVI  imperator  Incarnationem  Domini  Ar- 
gentinae  magnifiée  celebravit  ;  Purificationem  verô  S,  Marice  Augustœ  Q 
peregit  ,  ubi  et  publiciun  conventuin  habuit  ,  in  quo  Conrado  patrueli  suo 
Ducatum  Carentinorum  commisit  :  à  quo  priori  anno  Adalberonem  majestatis 
reum  dimoverat.  Hisdem  diebus  idem  Adalbero  Willehelmum  Comitem  in- 
terfecit  :  et  posteà  in  Gastellum  Eresberch  latendi  causa  confugit.  Imperator 
l^asclia  Ingelenlieim  feriavit  :  deinde  Triburiam  tendens  ,  genei-ali  ibidem 
Sinodo  praesedit  :  in  qua  germanitas  XV  Episcoporum  priora  décréta  re- 
dintegravit  ;    et    cjuredam  etiam    ad     firmamentum    Ecclesiœ   necessaria    confir- 

mavit Coloniensis     Ecclesiae     Metropolitan  us     venerandae      memoriae 

•  l'iligriiius  Biligrinius  *    ad  omnia  in   divinis    et    humanis    perstreimuus  *   VIIII    Kal.   Sep- 
perstrenuHs  tg^iljris  ad  Christum  migravit  •  in  locum  *  nobilissimae   indolis    iuvenis   eiusdem 
Ecclesiae   Archidiaconus  ,    regius    Capellanus ,    et     Cisalpinus  Cancellarius    cum 
inenarrabili  gaudio  piorum  omnium  successit 

Lin.    9,     Anno    Dom.     Incarn.     MXXXVII,     lege    Imperator    Natale    Do-  D 

mini    Veronce    celebravit Deinde   consentientibus   tribus    Episcopis  Ver- 

cellensi  ,  Cremonensi  ,  Placentino  ,  missis  clàni  nuntiis  cum  ....  Ottone 
Burgundise  tiranno  pacificantur  quomodo  ipse  in  Romanum  Imperium ,  suo 
suorumque  complicum  juvamine  ,  Augusto  aut  fugato  aut  necato ,  introdu- 
catur.  Quod  ipse  libenter  audiens  ,  ejusque  consilium  hianti  cupiditate  evi- 
denter  ad  interitum  festinando  penitùs  arripiens,  diem  locumque  détermi- 
nât ,  quo  eorum  omnium  Legati  convenirent  ,  qui  ejusdem  sacrilegae  suse 
temeritatis  conspirationem  juramentis  ad  invicem  confirmarent.  Imperator 
autem  rebellantem  Episcopum  (  Mediolanensem  )  è  vestigio  insecutus  ,  urbem 
(INlediolan.)  per  totum  subsequentem  annum  cum  totius  periculo  exercitùs 
obsedit.  Bruno  Mindensis  praesul  in  sancto  die  Pentecostes  Episcopalem  unc- 
tionem  ab  Herimanno  Coloniensi  Metropolitano  in  campo  juxtà  Mediola-  ^ 
num  ,    astantibus     Imperatore     et    Rege    cum    quanipluribus    regni  primoribus 

condignè    suscepit Interea     supradictorum    conspiratorum  ,    Deo   nequi- 

tiam  detegente ,  quîiedam  fidelis  domna  socrns  scilicet  Ilerimani  Suevorum 
Ducis  in  hisdem  finibus  commorans  ,  Legatorimi  conventum  rescivit  ;  missis- 
que  suis  satellitibus  ,  omnes  simul  comprehensos  ,  reifjue  veritatem  confessos , 
In)peratori  ,  ubi  in  publico  conventu  eisdem  pnenominatis  tribus  Epis- 
copis praesentibus  consederat  ,  transmisit.  Augustus  statim  ...  ex  Senatùs 
decreto  eosdem  Episcopos  trans  Alpes  ,  quo  sibi  visum  est  ,  servandoscontulit  : 
sic(jue  illa  conspiratio  deperiit  ....  Hoc  anno  SigitVidus  Comes  et  Dancmarus 
Cornes  obierunt.    Uto   Burgundiœ  ,   etc. 

Lin . 


APPENDIX.  641 

A       Lin.  24.    Anno  Dom.  Incarn.    MXLIIII,    adde,    Rex  Henricus  Natale  Domini 
Treveris  célébra  vit.  .  .  .GozeloDux,  etc. 

Post  lin.  29,  maximas  fecit,  îege 

Anno   Dom.    Incarn,     MXLV  Heinricus     Rex Agnetem     Willehelmi 

Pictaviensis  Principis  filiani  Reginam  apud  Mogonfiam  ungi  faciens,  rega- 
libus  sibi  nuptiis  Ingelenheim  copulavit.  *  Unde  infinitam  multitudinem  his- 
trionnm  et  jacnlatorum  sine  cibo  et  muneribus  vacnam  et  merentem  abire  per- 
misit 

Anno    Dom.  Inc.  MXLVI Godefridus,  etc. 

Post  lin.  33,  pacatum  mansit,  Iege 

Anno    Dom.  Incarn.    MXLVU    Rex    Heinricus     Natale  Domini    Romae  ce- 
lebravit  :  et   Suitgerum    Bavenbergensem    Episcopum  Papam  constituit.   A  que 
B  ipse  et  conjunx  ejus    Agnes  Regina   eâdem   die    Imperiali     benedictione   subli- 
mantur 

Anno     Dom.     Incarnat.      MXLVIII.     Iniperator      Natale     Domini    Polithae 
celebravit.     Bruno ,     qui    et     Léo      Tullensium      Antistes ,      post    Damasum 
Romanae   sedis     Pontifex     ordinatur.     Hic    Conradi    Imperatoris     consobrinus 
fuit  oriundus  de  Alsatia,   ex  Castello   quod  dicitur  Egenesheim.  Qui  *  ad  capes-     •atf.  cùm 
sendam      sedem     Apostolicam     Romam     tenderet  ,      audivit       nocte      voces 

Angelorum    in    sublimi  canentium De   hoc   inter    caetera  legitur  quia 

cùm  pauperem  leprosum  ante  fores  domùs  suae  offendisset ,  eum  fotum  et 
curatum  diligenter  in  lecto  suo  collocavit ,  quem,  referato  hostio  ,  cùm  non 
invenisset ,  in  paupere  se  Christum  suscepisse  obstupuit.  Hic  undecumque 
doctissimus ,  cantus  dulci  et  reguiari  modulatione  composuit  de  aliquibus 
C  sanctis  ,  Gregorio  scilicet  Papa,  Ciriaco  martire  ,  Gorgonio  martire  et  aliis 
fecit,  et  scripsit  multa  alia  Ecclesiae  utilia.  Hic  etiam  in  Gallia  et  Germania, 
Sinodis  canonicè  habitis ,  statum  Ecclesiae  meliorabat.  Quodam  tempore  ad 
invisendum  regnum  Teutonicum  ingressus,  ad  fîlium  sororis  suae  Comitem 
Adalbertum  in  Sueviam  venit  :  et  illum  sub  comminatione  tremendi  judicii 
Dei  admonuit  ut  Hirsaugiense  Cœnobium  ab  eo  injuste  possessum  relinque- 
ret,  et  -  sacrae  regtilae  observatores  in  eodem  loco  restituere  studeret  :  quod 
ipse  Cornes  confestim  opère  complevit.  Idem  Papa  in  Gœnobio  virginum, 
quod  nominatur  Andela  in  Alsatia,  corpus  sanctae  Richardis  Imperatricis  de 
tumulo  honorificè  elevavit  ,  et  in  Ecclesia  recondidit.  Heinrico  Imperatori 
filius,   quartus   Heinricus  natus  est.  .... 

Anno  Dom.  Incarn.  ML,  etc. 
j)       Post  lin.  37,   cum  triumpho  revertitur,  Iege 

Anno  Dom.  Incarn.  MLI,  Imperator  Natale  Domini  Wormatiae  celebra- 
vit. Sinodus  generalis  habita  est  apud  Mogontiam  ,  praesidente  Domno 
Apostolico  Leone  et  Imperatore  Heinrico ,  cum  Archiepiscopis  Bardone 
Mogontino,  Eberhardo  Treverensi  ,  Herimanno  Coloniensi  ,  Engelhardo 
Magdaburgensi ,  qui  Hunfrido  Archiepiscopo  ,  eodem  anno  II  Kal.  Martii 
decedenti  ,  de  choro  Wircebugensi  assumptus ,  successerat,  ceterisque  Pro- 
vinciaruni  Sacertotibus.  In  eo  Concilio  quidam  Spirensis  Episcopus  Sibico, 
oui  crimen  adulterii  impingebatur,  examinatione  sacrificii  purgatus  est.  Pre- 
terea  multa  ibidem  ad  utilitatem  Ecclesiae  sanctita  *  sunt  ;  prae  quibus  simoniaca  *  sanciu 
Heresis,    et  nefànda  Sacerdotum   conjugia,    olographâ    Sinodi    manu   perpetuo 

damnata  sunt 

g       Anno  Dom.    Incarn.     MLII     Imperator  Natale    Domini    Polithae  celebravit. 

Herimannus   Q)ntractus  obiit Heinricus     Imperator  iterùm    Pannonias 

petit  et  Viactae  redit,  habens  in  comitatu  Leonem  Apostolicae  sedis  Praesu- 
lem.  Qui  Papa  veniens  Ratisponam  ,  reliquias  B.  Dionisii  martiris,  de  qui- 
bus diii  dubitatum  est  an  ibi  haberentur ,  praesentibus  Parisioriim  Legatis, 
perspexit ,  ibique  haberi  probavit.  Sanctum  quoque  Wolfaugum  ejusdem 
urbis  Episcopum  de  tumulo  levavit.  Indeque  Bavenberch  cum  Imperatore 
transiens,  privilégia  ejusdem  loci  à  Cancellario  suo  Friderico  fratre  Godefridi 
Ducis,  qui  sibi  postea  successit,  perspici,  et  coram  Imperatore  populoque 
pronunciari  mandavit ,  suâque  auctoritate  illa  confirmavit.  Inde  simul  Aposto- 
licus  et  Imperator  in  partes  Rheno  contiguas  tetenderunt. 

Anno     Dom.     Incarn.     MLIII    I<eo     Apostolicns    et    Heinricus    Imperator 
Tome,  XI.  M  m  m  m 


642  A  P  P  E  N  D  I  X 

Worniaciae  JNatalo  Domini  celehrabant  :  ubi  Papa  missaruni  sollempnia  in  A 
sancta  die,  ut  oportiiit,  celebrans  ;  sequenti  die  Liuppoldum  -Mo{5;uiitiiiiHii 
Archiepiscopum  ,  ut  pote  iti  sua  Diocesi  ,  huic  subrogavit  oflfioio.  Qui 
peractâ  processione,  et  ubi  ad  hoc  ventum  est,  dicta  oratione,  postquain  se 
in  sua  sede  locavit  ;  quidam  ex  Diaconibus  suis  Humbertus,  sicut  niulti  ob 
illius  f'esti  venerationeni  soient,  lectiotiem  decantavit.  Quod  quidam  ex  Ro- 
manis Pappe  assistentibus  vitupérantes,  et  contra  Papam  quia  Romano  more 
non  ageretur  objurgantes,  persuaserunt  ut  ad  eum  mitteret,  et  decantatio- 
nem  interdiceret  :  f|uod  ciim  ille  juvenum  more  contempneret,  iteriun 
mittendo,  Papa  irjterdixit.  Qui  eadem  vocis  sonoritate,  quà  priùs,  cantavit 
decenter  lectionem,  et  usque  ad  fiiiem  perduxit.  Quâ  finitâ.  Papa  illum  ad  se 
vocavit ,  et  quasi  pro  inobedientife  contumaciâ  degradavit.  Archiepiscopus 
vero  misit  ad  illum,  ut  suuni  sibi  redderet  ministrum.  Quod  ubi  Apostolicus  B 
abnuit  ;  Pontifex,  ut  erat  antiquae  disciplinae,  licet  egrè,  patienter  tamen 
interiùs  tacendo  sustinuit.  Praelecto  autem  Evangelio  ,  et  decantato  offerto- 
rio,  ubi  sancti  sacrificii  tempus  advenit,  Pontifex  in  sua  sede  resedit,  verè 
eontestans  nec  se,  nec  alium  quemquani  conipleturum  illud  oflicium,  nisi 
reciperet  sufe  processionis  ministrum.  Quod  ubi  Apostolicus  intellexit,  Pon- 
tifici  cessit  ,  reindutumque  ministrum  continuô  remisit.  Quo  recepto,  debito 
se  Praesul  injunxit  officio.  Qua  in  re  et  Pontificis  auctoritas,  et  Apostolici 
consideranda  est  humilitas,  diim  et  ille  otticii  sui  dignitatem  defendere  stu- 
duit  ;  et  iste  ,  licet  majoris  dignitatis,  Metropolitano  tamen  in  sua  Diocesi 
cedeudum  perpendit.  Post  haec  Apostolicus  Romam  rediit,  multis  eum  di- 
versarum  Provinciarum  militibus  Imperiali  praeceptione ,  et  amicorum  subven- 
tione  comitantibus  ;  et  post  Pascha  exercituni  per  Apuliam  contra  Nortmannos  G 
duxit.  Nortmanni  verô  barbarà  linguA  fjuasi  liomines  septentrionales  dicti  sunt, 
et)  quôd  primùm  ab  illa  imuidi  parte  venerint.  Ili  autem  annos  ferè  CLXVl, 
Ducequodam  Rollone  nomine  à  Scitià  interiori,  qute  est  sub  Asia  à  flumine  Tanai 
ad  Aquilonem  egressi  ,  at(|ue  per  Oceanum  vecti.  Cùn)  s;epenumer6  tam 
Germaniam,  quàm  Galliam  more  piratico  per  eadem  Oceani  littoi'a  excur- 
rentes  infestassent  :  tandem  Karolo,  qui  Simplex  dictus  est,  Francis  impe- 
rante,  egressi,  Galliam,  (juà  in  parte  Britanniam  respicit,  pervaserunt  ;  ci- 
vitatemf[ue  in  ea  Rothoniagum  occupantes  ,  usque  in  hanc  diem  Nortman- 
niam  de  suo  nomine  vocaverunt.  Ubi  postquam  confirmati  sunt ,  etiam  ultra 
nianus  extendere  conati  sunt.  JNam  circà  haec  teujpora  Richardus  Comes 
Nortmannorum,  dimissâ  Enud  Régis  Danorum  sorore  ,  propter  metum  Da- 
norum  exulans  à  patria,  Jherosolimam  profectus,  ibique  defunctus  est.  Reli-  D 
quit  autem  in  Nortmannia  filiuni  nomine  Rodbertum,  cujus  filius  fuit  Wil- 
lehelnuis,  quem  Franci  Baslardum  vocabant  :  qui  pôst  Angliani  subjugavit. 
Hujus  Richardi  socii  XL  revertentes,  in  Apulia  remansisse  narrantur.  Et  ex 
illo  tempore  Nortmainii  possederunt  Apuliam,  et  procedente  tempore  Ca- 
labriam  Siciliamque  occnpaverunt.  Contra  hos  igitur  quondam  illius  terrae 
advenas,  sed  tune  Apostolicarum  rerum  invasores,  et  Romani  Imperii  hostes 
Léo  Papa  pugnavit.  Et  infinitâ  ntrobique  eaede  peractâ  XIIII  Kal.  Julii, 
Papa  eum  paucis  fugiens,  abaque  Victoria  regreditur.  Relictis  illic  Suevorum 
ac  iNorieorum  militibus  optimis  ,  Beneventanâ  in  urbe  consedit  ;  ubi  tnnc 
Odelrieus  génère  Noricus  Episcopatum  tenebat.  Goslariae  Heretici  per  Godefri- 
dum  Dncem  deprehensi  ,  suspensi  sunt. 

Anno   Dom.  hicarn.     MLIIÏL    Religiosus    Papa     Bruno,     qui    et    Léo,    glo-   E 
riosè   vitam   finivit    XIH    Kal.    JVIaii  ;    sepnitusqne   Romœ    in  Ecclesia   B.   Pétri, 
miraculis  claruit.  .  .  .  Rebellant,  etc.  ut  ad  pag.  '216,  Un.  3. 

Pag.  216,  post  (in.  6,  sibi  vindicavit,  lege 

Anno  Dom.  Incarn.  MLV.  .  .  .  Heinricus  Imperator  Italiam  eum  exercitu 
petens  ,  omnia  in  pace  disposuit  :  reversusque  ,  neptem  suam  Beatrieem 
matrem  Machtildis  ,  (|uam  Gozelo  filius  pra?dicti  Godefridi  Ducis  uxorem 
accepit,  secum  duxit,  indigne  eam  tractans  ,  propter  quandam  ejus  insolen- 
tiam  quâ,  mortuo  viro  suo  Bonifacio,  vivere  eonsueverat  ....  Herimannus 
Coloniensis  Archiepiscopus  obiit  :  cui  domnus  Anno  successit  ;  qui  à  funda- 
mento  V  Congregationes  fecit  :  duas  in  Colonia  ,  unam  in  honore  S.  Mariae , 
alteram  in  honore  S.  Georgii   martiris  ;     unam   in  loco    qui   vocatur    Grascliaf; 


APPENDIX.  643 

A  et  unam  in  alio  loco ,  qui  vooatnr  Saleveld  ;  et  unani  in  monte  qui  Sigeherch 
vocatur  ,  in  quo  etiam  nunc  corpus  ejus  féliciter  requiescit.  ArnoUb  Spi- 
rensis  Ecclesiae  Episcopo  Conradiis  successit.  In  eodem  anno  famés  magna 
fuit.  Adalhertus  Marchio  obiit. 

Anno    Dom.    Incarn.    MLVl Herimannus    Gomes    Orientalium    Fran- 

corum  ol)iit  VI  Kal.  Februarii.  Gebehardus  Ratisponensis  Episcopus  Hein- 
rici  Imperatoris  patruus ,  liostis  occulté  pessinius  deprehensus  ,  convictus,  et 
custodife  mancipatus  ;  sed  misericorditer  tractatus  ,  exilio  remittitur ,  et  sedi 
pristinae  restituitur.  Godefridus  Dux  ad  deditionem  venit.  Magna  caedes  à 
l)arbaris ,  qui  Liutici  dicuntur  ,  in  Gliristianos  facta  est ,  quorum  quidam  gla- 
dio ,  quidam  fugientes  in  aqua  perierunt ,  etc .  .  .  .  Hisdem  temporibus 
muiti  diversarum  Provinciarum  Principes  perierunt.  Famés  multas  Provin- 
B  cias  afflixit.  Egestas  et  penuria  undique  praevaluit  ;  multaque  mala  tune  tem- 
poris  acciderunt.  His  doloribus  Heinricus  Imperator  corde-tenùs  com- 
punctus ,  infirmari  cœpit ,  et  perductus  usque  ad  mortem  ,  sapienti  tamen 
usus  consilio,  ab  omnibus  quibus  potuit  veniam  petens  ,  quibusdam  praedia 
quae  abstulit  restituens  ;  cunctis  ,  f|ui  contra  eum  culpas  dampnabiles  fece- 
rant ,  relaxans  :  liliimi  suum  Heinricum  Romani  Pontifîcis ,  ccterorumque 
Principum  electione  Regem  constituit..  Erat  enim  praesens  Victor  Ronianus 
Pontifex  ,  Aquileiensis  Patriarcha  ,  et  patruus  Imperatoris  Gebehardus  Ra- 
tisponensis  Episcopus  ,  et  alii  innumcrabiles  tam  Laici  quàm  Ecclesiastici 
ordinis  dignitates.  Decessit  auteni  in  Saxoniâ  ,  in  silvâ  quœ  dicitur  Harz,  in 
loco  Botvekle  nominato ,  ubi  Autumnali  tempore  exercitandi  gratiii  ,  vena- 
tionem  agens ,  morabatur.  Idem  Imperator  Omnipotent!  Deo  duas  Gon- 
C  gregationes  in  Goslaria  regali  Villa  instituit  ;  et  unam  ex  his  ad  regeudum 
Adalberto  Bremensi  Archiepiscopo  commisit.  Igitur  omnibus  rébus  suis , 
prout  possibilitas  vitae  admisit ,  benè  dispositis,  III  Nonas  Octobris  presen- 
tem  vitam  in  Domino  finivit.  Gorpus  ejus  juxta  patrem  suum  Gonradum 
Iniperatoretn   Spirse   sepultum  est. 

Post  obitum  Imperatoris  Heinrici  tertii  ,  Heinricus  filius  ejus  quartus  hu- 
jus  nominis  ,  regni  Monarchiam  obtinuit.  Per  cujus  insolentiam  mala  in 
terra  multiplicata  sunt .  .  .  Gœpit  autem  regnare  puer  quinquennis,  eodem 
anno  quo  Imperator  obiit  ,  LXXXI  loco  ab  Augusto  :  anno ,  ut  dictum  est, 
ab  Incarnatione  Domini  MLVI  ;  ab  urbe  condita  MDGGGVII  ;  et  regnavit 
annis  L.  Sed  quia  adhuc  puerulus  erat  ,  domna  Agnes  Imperatrix  mater 
ipsius  regnum  sub  sua  cura  aliquandiu  tennit ,  ac  sapienter  et  strennue  rexit. 
D  Filiam  autem  ejus  Rodolfus  Suevus  ,  mox  post  obitum  Imperatoris  ,  Ro- 
moldo  Episcopo  Gonstantiensi  commendatam  ,  utrum  consilio  raptam  an 
dolo  nescitur  ,   uxorem    duxit. 

Anno  Dom.  Incarn.  MLMI  Rex  puer  Heinricus  Natale  l')omini  Ra- 
tispone  celebravit ,  présente  adhuc  Victore  Papa.  Agnes  mater  ejus  Ducatum 
Bauvariée  obtinuit.  («ebehardus  ^  qui  et  Victor ,  Pontifex  Romanus ,  multis 
bene  in  Germa  nia  aliisque  Romani  regni  partibus  ,  Pontificum  et  Principum 
secularium  consilio  ,  dispositis  ,  incipiente  ,  ut  dictùm  est  ,  aniii  illius  quadra- 
gesimâ  ,  Romam  cum  paçe  rediit  ;  eodemque  anno  vitam  fmivit.  Pro  quo 
Fridericus ,     qui     et     Stephanus ,     frater     Godefridi     Ducis ,     jam     Monachus 

factiis  in  Monte-Gassino  ,   à  Romanis  Pontifex   summus    constituitur An. 

Dom.   Incarn.   MLVIIII,   etc.    ut  ad  pag.   216,   Un.   8. 
E       Ibid.   lin.    9,   regnavit   pro    eo  :   adde 

Anno    Dom.    Incarn.    MLXIII Nicolaus   Papa   obiit:     cui     Alexander 

Lucensis  Episcopus  successit.  Quodam  tamen  Parmensi  Episcopo  Papatum 
turpiter  ambiente ,  et  usque  ad  sanguinis  effusionem  Christi  Ecclesiam  scan- 
dalisante :  sed  multo  post  per  Annonem  Goloniensem  Archiepiscopum  Ultra- 
montanarum  partium  tune  legatione  fungentem  ,  ae  universos  Italiae  Presules 
eadem    est  controversia   dirempta  ;    Parmensis   abdicatus  ,     Alexander ,     ut    jus 

erat ,     est    confirmatus.    Seditque    annis     XI ,   menses    VI ,    dies   XXV 

Agnes    Imperatrix  sacrum   velamen   accepit. 

Anno  Dom.  Incarn.  lyiLXIIII  ,  Sigefredus  Archiepiscopus  Mogontinus , 
t-t  Gunterius  Babenbergensis ,  et  Willehelnnis  Trajectensis ,  aliique  quam- 
plures    Presules    et    nobiles   multo   comitatu    Hierosolimam   tendentes ,   multas 

M  m  m  m  ij 


644  A  P  P  E  N  D  I X. 

infestationes  à  barbaris  perpessi  sunt  ;    tandemque    perventione    fruentes    op-  A 
tatâ  ,  numéro  et  rébus  admodùm  attenuati ,  redierunt 

Anno  Dom.  Jnoarn.  MLXVl  Rex  Matale  Doniini  Goslariae  celebravit  ; 
Pascha  Trajecti.  Eberhardus  Treverensis  Archiepiscopus ,  dum  in  sabbato 
sancto  Pascbae  ,  divino  peracto  oflicio ,  corpus  et  sanguinem  Domini  perce- 
pisset ,  re(;linans  se  in  gremium  Archidiaconi ,  ita  ut  erat  indutus  veste  Sa- 
eerdotali  ,  ad  Christum  migravit.  In  cujus  locum  sanctus  Cono  Coloniensis 
Episcopus  destinatus  est  ;  qui  à  Teodorico  ipsius  urbis  G^mite,  eo  quod  sine 
ejus  electione  constitutus  est,  captus  et  à  satellitibus  ejus  in  silvam  ductiis , 
niartirisatur.  Nam  de  scopulosi  niontis  oacumirie  ter  precipitatus  est  ;  et  cùm 
adhuc  illesus  esset ,  gladio  transverberatus  est.  Sepultus  est  Doleia  ,  ubi  per 
illum  Dominus  multa  signa  operatus  est.  Ipse  Cornes  penitenciani  agens ,  ac 
Hierosolimam  pergens  ,   vitam  finivit  ;    et  omnes  ejus    consentanei  mala  morte  B 

perierunt.    Deinde    omnium   consensu    Udo    Arcbiepiscopatum   suscepit 

CometJi  per-  totum  ,   etc.  ad  Un.    10. 

Pag.  216,  Un.  23,  ferè  centum  millia ,  adde  :  Hujus  Haroldi  conjunx 
amita  Rodberti  Comitis  de  Flandriâ ,  ex  cognatione  beati  Ethmundi  Régis 
fuit.  Hanc  postea  Welpbus  filius  Azzonis  Marchionis  Italorum  duxit  uxo- 
rem  ;  genuitque  ex  ea  Duces  Welphum  juniorem  et  Heinricum.  Haec 
Judhita  dicta  fuit ,  maximamque  pecuniam  et  vix  credibilem  de  Anglia 
secum  adduxit  :  quia  interempto  Haroldo ,  omnis  pecunia  Etbwardi  Régis 
et  ipsius  Haroldi ,  sicut  fama  est,  ad  eam  devenit.  At  Rex  Norwegiîe  Harol- 
dus ,  qui  cum  Rege  Hiberniae  peremptus  erat ,  CGC  naves  magnas  habuit  : 
insuper  massam  auri  quam  de  Grecia  adduxerat ,  cujus  pondus  vix  juvenes 
XII  lectâ  cervice  levarent  ;  quse  omnia  ad  Bastardum  tali  fortunâ  pervene-  C 
runt.   Bastardus  Victor,   etc.  ad  Un.  23. 


AdditaiDenta  ad    Chroiiicum   Malleacense. 

Pag.  219,  Un.  9.  An.  1051.  Tune  quorjue  Guillelmus  Pictavorum  Dux  et 
Cornes  duxerat  uxorem  nomine  Ermenseldeim.  Desly,  Comtes  de  Poitou ,  pag. 
332  (2). 

Ibid.  Un.  32.  Ermensendis  ,   BesUus  îegit  Erinsendis. 

Ibid.    Un.  ult.   aller  Provincianus ,    adde,    Qui     Guillelmus    apud  Burdegalam 
occidit  circa    centum    milites  nobiles    per  traditionem  qui    erant    de    exercitu  D 
Gosfredi  Ducis.   Qui  traditionem  ipsam  non   potuit    diù    sustinere  :    sed    cum 
omnibus  optimatibus  suis  calumniatus  est  eam  veniens  ad  Tolosam  ,  et  vastavit 
eam   in  circuitu,   et  cœpit. 

Pag.  220,  Un.  26,  cum  multis  JNormannis,  kgit  BesUus ,  cum  multis  Ver- 
mannis. 

Pag.  449,  ad  notam  f,  adde  :  Et  ut  veriùs  de  eo  dici  potest ,  nulli  Regum  , 
aut  Imperatorum  Wischardus  secundus  extitit.  Solebat  enim  de  eo  dicere 
Wido  Dux  Aquitanorum  ,  qui  fuit  vir  illustrissimus ,  et  pneliator  fortissimus, 
ita  ut  cum  fratre  suo  Willelmo,  qui  jam  obierat ,  Wasconiam  sibi  subjugarunt, 
nullum  hominem  probum  hominem  debere  vocari  ,  nisi  solum  Wiscardum. 
Qui  cum  generis  esset  ignoti ,  et  pauperculi,  majus  omnibus  fecisset  liomi- 
nibus.  Wido  autem  Dux  prsedictus  Novi  Monasterii  Cœnobium  Pictavi  fim-  E 
damentum  erexit,  an.  ,  quod  de  propriis  reditibus  juxta  munilicentiam 
suam  valde  ditavit  :  Domnoque  Hugoni  Abbati  Cluniacensi  ad  disponendum 
tradidit.  Ex  Ricardo  Pictaviensi  in  vita  Ms.  Roberti  Guischardi  ;  apud  BesUum  Hist. 
Comitum  Pictav.  pag.   343   (2). 


APPENDIX.  645 


Annotationes  in   Fragmenta  Gestorum  Consul iim   Andegavcnsium, 

Excerptœ    ex    tribus    Mss.    Codic.   Bibliothecœ  Regiœ, 
mm.    6004,    6000,  6218. 


MONITUM. 


R^^^^      Coftices     quorum       tinus     desinente     duodecimo       sseculo,      ant 
saltem    ineunte     sequenti ,     scriptus     est  ,     aller     decimi-tertii    sxculi 
B  habet     caracterem  ^      maximi    sunt    ponderis     ad    correctionem     Gestorum 
Consulum     Andegavensium    qux    vulgavit    Acherius    noster  post    Codiccm 
quadringentorum    circiter    annorum,    insertaque  fuerunt    ex     isia    editione 
variis   hujusce   collectionis   njoluminibus. 

Ope  Regiorum  Mss.  gcnuinam  lectionem.  restltuimus ,  amovemus 
interpolationes.  Hinc  Lectorein  aliquid  de  nostris  animadversionibus 
admonemus  ,  ut  inoffenso  pede  Annales  nostros  è  puris  fontibus 
exhauriat.  « 

Additamenta  ad   Tom.   X. 

C  TO!^.  X,  pay.  248,  249.  Cùm  autem  volnisset  Deus  siiblimare  Rober- 
tum,  usque  ad  hœc  verba  :  In  diebus  illis  Huasten  Danus  tribus  annis  :  ista  non 
repenuntur  in  Ms.  Codic.  Bibl.  Regiœ.  At  ferè  de  verbo  ad  verbum  leguntur 
in  Commentario  Hugonis  de  Cleeriis  de  Majoratu  et  Senescalcia  Franciae  An- 
degavorum  olim  Comitibus  hereditaria,  in  quo  falsamis  quidam  sub  nomine  Ful- 
conis  Comitis  Andegavensis  fabulas  inseruit. 

Pag.  253,  Un.  Tl.  Ipse  vero  mortuus  sepultus  est  in  Ecclesia  B.  Martini 
Castrinovi.  Hœc  omittunt,  Ms.  Codices  ;  nec  immérité,  cùm  Fulco  Rechin  qui 
gesta  avorum  suorum  à  Gaufrido  Martello ,  avunculo  suo ,  acceperat  ,  fateatur 
loca,  ubi  Gorpora  eorum  (scilicet  bigelgerii,  Fulconis  rufi,  Fulconis  boni, 
Gauf'fridi   Grisagonella)  jacent,    sibi  incognita  fuisse. 

Ibidem  linea  36.    Existimabat  enini  Anibasium  Consuli  aufferre,  etc.  corrige  cum 

D  Mss.   Existimabat  enim  Anibasium   Consuli  aufferre,  confidens  in  auxilio  Odonis 

Campaniensis    qui    Turonim,     Blesim,    Carnotum ,     Briam,    Campaniam    etiam 

cum    urbe   Treiciarum    uscjue    Lotharingiam    possidebat.    Itaque    per    Turonim 

et  Lengiacum    descendens    Valeiam     impugnabat,    ut    legitur   pag.    254,    lin.   8. 

Ibidem  linea  38.  De  nomine  liujus  castelli,  et  constructione ,  et  quœ  sequnn- 
tur  inclusive  usque  ad  hœc  verba  lin.  8,  pag.  254.  Itaque  Landricus  per  Turo- 
nim,   oynittunt   Codices  Regii. 

Pag.  254.  lin.  24.  Scpultusque  jacet  in  Ecclesia  S.  Martini  juxta  patrem 
suum.    Hœc  non  leguntur  in  Mss. 

Ibidem  linea  47.  et  caeteros  captos  ligatos  custodierunt.  Mss.  habent  :  et  cum 
caeteris   oaptis   ligatos   custodierunt. 

Ibidem  linea  ultima.  Inde  Cornes  Ligerim  transiens  ,  et  cœtera  quœ  leguntur  in 
E  quinque  primis  lineis  pagitue  255,  sic  habent  Codices  Regii  :  Inde  Comes  Ligerim 
transiens  in  domum  suam  quam  ipse  firniaverat,  quae  antiquitùs  Caramentum 
vocabatur,  nunc  vero  Villa  Moranni  ,  hospitabatur.  Deinde  Semblaciacum 
(Samblancai)  quam  etiam  firmaverat  sibi,  et  per  terram  hominis  et  amici  sui 
Ugonis  de  Aluia  {Hugues  d'Aluie  qui  dominus  castri  quod  Castella  {Châteaux 
en  Anjou  ,  nunc  Chàteau-la-Valliere,)  et  sancti  Ghristofori  (Saint  Christophe  en 
Touraine)  erat,  inque  Valeiam  intrans,  nolentibus  civibus  Turonicis  ad  li- 
bitum   descendebat. 

Pag.  255 ,  nota  d.  Rectœ  observatur  hune  articulum  ,  sicut  et  sequentem 
depromptum  fuisse  ex  Gestis  Ambasiemium  Dominorum ,  cùm  in  Manuscriptis  Co- 
dicibus  3,   4  et   pars  quinti  articuli   editorum  non  reperiantur. 

M  m  m  m  iij 


646  APPENDIX. 

Ibidefïi  lin.    30.    Quo    audito   Conies    ad   succursum  suorum   (ingens  se,   festi-  A 
nat  Landonensi   Castro  suo  ire.    f^ge   cum  Mss.  Codic.    Quti    audito   Cornes   ad 
succursum   suorum   festinat  ;   fingensque    se  Landonensi  Castro  ire. 

Ibidem  linea  36,  alios  in  fugam  convertunt,  Mss.  vei^d  habent  :  alios  in  fu- 
gam    conversos  insequuntur. 

tbidem  linea  46,  qui  viduam  filiam  Conani  habebat  uxorem,  in  Mss.  legitur  : 
qui   Juditliam  filiam   Conani  habebat  uxorem. 

Ibid.  Un.  49.  Nunc  de  moribus  Brittonum  quid  Glabellus  Rodulphus,  etc. 
usqiie  ad  hœc  verba  îineœ  5,  pag.  256.  Fiilco  ex  uxore  suo  Gofridum  Mar- 
tellum  ;  destint  in  Mss.  Regiis ,  excepta  tamen  Codice  6218,  in  cujus  margine 
Amanuensis  alienus   isiœc  addidit. 

Pag.  256,  quœ  îegttntur  à  linea  6  ad  hœc  verba  Uneœ  13.  Fulco  siquidem  : 
ita  restitue  post  Mss.  Cad.   absque    ulîa    intermissione.  B 

Fulco  ex  uxore  sua  Gosfridum  Martellum  et  filiam  Adelam  nomine 
genuit.  Vir  Deum  timens  Fulco  Romam  gratia  peregrinationis  venit  ; 
tune  temporis  Papa  Sergius  IV  ;  et  acceptis  cum  benedictione  à  Romano 
Papa  litteris  iter  eundi  Jérusalem,  quam  tune  Gentiles  tenebant,  arripuit. 
Qui  Constantinopolim  veniens  Robertum  Ducem  Normanniae  illud  itidem 
iter   agressuni    ibidem    reperit. 

Ricbardus  namque  Dux  Normannorum  ex  Juditha  filia  Conani  Comitis 
Rritanniae  duos  filios  Richaj^dum  et  Robertum  liabuit.  Richardus  primogenitus 
à  fratre  suo  Roberto  veneno  necatus  est  :  qui  de  perpelrato  facinore  Deo 
satisfaciens,  anno  Ducatus  sui  septimo  nudipes  hoc  iter  suscepit.  Iste  Ro- 
bertus  Willelmum  viHun  probum  qui  Angliam  acquisivit,  ex  concubina  ante 
hoc  factum  genuerat.  Quo  invento  Fulco  et  sibi  sociato,  litteras  Pap;e  Impe-  C 
ratori  tradidit.  Isti  ambo  viris  Anthiocenis,  qui  forte  ibi  aderant  adjun<rti, 
jussu  Imperatoris  per  terram  Sarracenorum  deducuntur.  Robertus  itinere 
Ail.  1035.    Rithinife  [urbe  Nicea]  obiit  ;    ibidem   sepultus  quievit. 

Pag.  257,  linea  5.  Berengio  castra  fixit.  Cod.  Mss.  Benregio  [Bourré  près 
3Imt  richard). 

Ibidem  lin.  15,  sinistro  cornu  inimicos  praeoccupant.  Adde  cum  Mss.  Qui 
Andegavi   ictus   pugnantium   sustinuerant,  complacuit  Christo. 

Ibidefn  linea  29,  in  Valleiam  adunat ,  et  sapienti  usus  consilio ,  acldunt  Co- 
dices  Regii,    cùm    non  pcsset  nec  auderet  pugnare,   Ligerim  transmeat,  etc. 

Ad  notam  f.  quœ  Me  omittuntur  tanquam  de  verbo  ad  verbum  dcprompta  ex 
Glab.  Rad.    lib.    3,    capp.   2   et  9,    desunt   pariter  in  Mss.    Codic.    Bibl.   Reg.  D 

Pag.  258_,  linea  1,  tertio  autem  itinere  ineundo  peracto  ;  adde  quœ  seqnun- 
tur  ;  adorata  cruce  Domini  et  sepulchro  ejus,  et  multis  etiam  lacrimis  effusis, 
dispertitâ  jam  niultà  pecuniâ  ibi  et  hospitali,  in  aliis  etiam  sanctis  locis  Deo 
servientibus,  et  multis  egenis ,  veniensque  INIetensem  urbem ,  levi  tactus 
An.  lO'iO  incommodo,  diem  clausit  extremum,  corpusque  illius  à  medicis  apertum, 
et  intestina  illius  sublata,  et  in  cimiterio  F.cclesiae  condita  sunt,  lapis  etiam 
superpositus  ;  unde  usque  hodie  sepulchrum  Fulconis  Andegavensis  Comitis 
ab  incolis  vocatur.  Corpus  autem  illius  conditum  aromatibus  et  honorificè 
usque  ad  Locacense  castrum  translatum,  ad  Monasterium  quod  ipse  cons- 
truxerat,  delatum  est  atque  in  eodem    honorificè  sepultum. 

Emendationes  ad  Tom.   XL  g 

Pag.   265,  lin.   26,  in  margine.,  adde,    An.    1040. 

Pag.  266,  linea  14.  Vastum  Imperium  et  Turonia  patebit  ;  corrige  cum  Mss. 
Cod.   vastum   imperium    in  Turonia   patebit. 

Ibidem,  lin.  20,  et  partibus  S.  Quintini  ante  Bliretum  ;  lege  cum  3Iss.  Cod. 
in  pratis  S.   Quintini  ante   Blireium.    (Rleré.) 

Pag.  267,  lin.  20.  Quid  Glaber  Rodulphus  Historiographus,  etc.  luec  et 
sequentia  usque  ad  verba ,  Quindecim  sacramenta  jura  vit  Theobaldus  ,  desunt 
in  Codicibus  Regiis. 

Ibidem  linea  48.  Hac  préetereà  tempestate ,  etc.  ha'C  et  sequentia  usque  ad 
siquidem  eo  tempore  virum  Cenomanicum  ,  pag.  268 ,  Un.  32 ,  desunt  in 
Ms.  0218  :  leg^lnlur  verô  in  aliis. 


APPENOIX.  647 

A       Ibidem,  nota  g,   adde,   E'^ffiSoç  vox   graeca   rjuiv  idem  sonat  ac  pubes,  adolescens. 

Pag.   268,    liitea  8  et  nota  b,    Carainanturn,   vera  Mss.   Reij.  lectio. 

Ibid  lin.  10.  Haia  Bliniarcii  ,  Quae  et  S.  Cyrici  ,  usque  ad  Bleseneiacuin  ; 
tali  niniirùni  pacto  ut  intra  illa  fbrteni  doiiumi.  Corrige  et  lege  cum  Mss.  Reg. 
Haia  Blimarcii,  quae  et  S.  Cyrici,  usque  ad  Plesenciaeum  Ruinei,  tali  pacto 
ut  iu   terra   illa    fortem  domum. 

Ibidem  linea  2G,  castrum  autem  novuin  ex  nomiue  filii  sui  Qtstrum-Regi- 
naldi  vocari  prfccepit.  Ilœc  verba  desimt  in  Ms.  Reg.  G004  :  habent  alii.  (^Châ- 
teau-Renaud, petite  ville  de  Touraine). 

Ibidem  Un.   33,  Fulcoium  de   Torneio,  lege   cum  Msi.   de   Torineio. 

Ibid.    lin.    35  ,    domum    munitissimam   quae   usque  hodie   Mota-Fulcoii ,    Mus. 
Reg.   habent ,   domum   munitissimam     quae  erat  in  loco  qui   usque  hodie  Mota- 
B  Fulcoii. 

Pag.  269  ,  nota  f".  Pictavenses  cunctatim  stellis  innumerabiliores  densaban- 
tur,  ita  Mss.   Cod.    Regii. 

Pag.  270,  lin.  36,  37,  Codex  Regius  niim.  6218  aliter  legit  nempe  Andega- 
viam  et   Santonas  Barbato,   Turoniam. 

Ibidem  lin.  39.  Ilîc  concluditur  in  Ms.  Regio  6218,  quod  de  Gaufrido  Martello 
narratur.    In  aliis    Codicibus    ita    legimus. 

Martellus  morbo  repentino  occupatus  irremediabiliter  lariguore  per  dies 
ingravescente,  ad  mortem  usque  perurgetur,  et  non  sine  grandi  dolore  inter 
suos  defungitur.  .Edificavit  autem  Cœnobium  sanctae  Trinitatis  apud  Vindo- 
cinum  castrum,  Monachosque  posuit  et  Abbatem  constituit.  Uxor  verô  ejus 
aedificavit  in  supercilio  montis  Ecclesiam  S.  Georgii  Canonicosque  posuit, 
C  et-  capellam  Consulis  vocari  praecepit.  Gaufridus  autem  Comes  perfecit  Ec- 
clesiam S.  jNicolai  in  suburbio  Andegavae  civitatis  quam  pater  ejus  Fulco  in- 
ceperat,  née  perfecerat,  Monachos  et  Abbatem  posuit,  multisque  posses- 
sionibus  ditavit  ;    ibidemque  sepultus  quievit. 

Pag.    271    in  margine    1040,  corrige,    1060. 

Ibidem  linea  2.5.  Gofridus  Barbatus  armis  strenuus  ,  cum  Cenomaneusibus 
est  fœderatus,  cujus  auxilio  Relias  de  Fisca  [de  Fixa,  Helie  de  la  Flèche^  Ce- 
nomanum  recuperavit  ,  quod  Willelmus  Rex  Anglorum  sibi  auferebat.  Hœc 
ad  Fulconem  Rechin,  non  verô  Rarbatum,  referenda  siint.  Ilelias  enim  Comitatuni 
Cenomaniœ  circa  an.  1090  adeptus  est,  ut  patet  ex  Willel.  Gemet.  Ub.  8,  cap.  5, 
et  Orderico   Vitali  Ub.   8. 

Ibid.    lin.   26.     Quantae   cupiditatis    et    avaritiae,    etc.     quœ  sequuntur    inclusive 
D  usque  ad   hœc  verba  pag.    273,   Un.   8  et  9,   et  Heliae,   cui   hereditario  jure  ob- 
venerat,    violenter   auferebat,  desunt  in  Ms.    Reg.   6218. 

Pag.  273,  Un.  15  post ,  qui  Comes  Vindocinensis  fuit,  adde  cum  codent 
Codice  6218.  Deleta  penè  Andegavia  et  Turonia,  Fulco  Richin  Barbattim 
fratrem  suum  subdolè  captum,  in  vmculis  posuit,  et  utrumque  Comitatimi  , 
veluti  suum  suscepit. 

Ibidem  Un.  21,  ipsum  vi  abstrahere  nitebantur,  lege  cum  3Is.  Reg.  ipsum  vi 
abstrahere  à  carcere  nitebantur. 

Ibidem  lin.  22.  Fulco  cum  Stephano ,  hominagio  sibi  facto,  Regem  Fran- 
corum  adiit.  Habent  verô  Codices  Regii:  Fulco  cum  Stephano,  hominagio  silii 
facto,  concordatus  Regem  Francorum  adiit. 

Nota   h,    adde.   Codex   Regius  6004  ;  et  filius  ejus  Lednius. 
E       Nota  c,   adde.   Sic  legitur  in  Mss.  Cod.  Bibl.  Regiae. 

Ibidem  linea  32.  Erant  autem  tune  Ambasiae  très  Optimates,  etc.  ILce 
et  quœ  sequuntur  apud  Acheiium  depro7npta  sunt  ex  Gestis  Ambasiensium  Ih- 
minorum  ,•  nec  Me  reperiuntur  in  Mss.   Cod.  Regiis. 


Addenda  Excerpto  ex  Gestis  Abbatum  S.  Germaiii  Autissiodor. 

Pag.  377,  lin.  9.  Odo  in  Abbatem,  anno  Domini  MXXXII,  adde,  vir 
castus,  sobrius,  misericors,  modestus ,  humilis,  et  benignus ,  ejus  loci  à 
pueritia  Monachus,  et  in  divina  lege  eruditus  bonisque  omnibus  copiosus, 
corroborantibus    et    conlirmantibus    hoc    Hugone    Autissiodorensi ,    Leotherico 


648  APPENDIX. 

Senonensi ,  aliisque  vicinis  Episcopis.  Electus  autem  et  ordinatus  Abbas  A 
qiiàm  laudabiliter  domui  Dei  praefuerit,  qiiàin  floridè  vixerit,  quanto  studio 
domum  sibi  creditam  sublimare  voluerit,  innumera  bona.  quae  eidem  acqui- 
sivit,  testantur.  Ejus  enim  tempore  Heltrudis  sylvam ,  quye  dicitur  Flaci, 
jiixta  Sœrias ,  B.  Germano ,  et  eidem  Abbati  contulit.  Post  niortem  etiam 
Landrici  Comitis,  qui  B.  Germano  Monasterium  de  Disesia  contulerat,  prae- 
dictum  donum  à  Rainaido  Comité  ejus  filio  obtinuit  confîrmari  ,  omnesque 
exactiones  à  suis  prsedecessoribus  habitas  condonari.  Ecclesiam  etiam  de  Bri- 
ciniaco  impetravit  à  Maynardo  Episcopo  Trecassino,  Ecclesias  quoque  de 
Carisiaco,  et  de  Lignerolis  impetravit  ab  Arduino  Episcopo  Lingonensi. 
Contra  Galdricum  Bosonis  filium  ,  qui  in  potestate  Villaris-Vinosi  multas 
injurias  S.  Germano  inferebat,  tani  in  extorsione  salvamentorum,  quàm 
in  exactionibus  aliis,  causam  habuit  in  Curiâ  Theobaldi  Comitis  Campaniae,  B 
et  fuit  dicta  potestas  per  ejus  judicium  ab  omnibus  illis  exactionibus  absoluta. 
Idem  etiam  Comes  Theobaldus  ad  instantiam  praedicti  Abbatis  dédit  Deo  et 
S.  Germano  Monasterium  S.  Florentini  in  Castro  cum  Monasterio  S.  Vetuli 
cum  omni  jure  et  integritate,  et  ea  libertatis  privilegio  commtmivit.  Eccle- 
siam insuper  Luciaci  impetravit  ab  Helmoino  Episcopo  Eduensi.  Donationem 
quam  fecerat  Henricus  Dux  S.  Germano  de  consuetudinibus  \illarum  S. 
(iermani  per  Robertum  Ducem  [Burgundiae]  tilium  Roberti  Régis  obtinuit 
confirmari.  Hujus  etiam  tempore  Robertus  Landrici  Comitis  lilius  dédit  S. 
Germano  Ecclesiam  S.  Ceciliae  in  oppido  Castellionensi ,  et  plateam  ,  in  qua 
nialefactores  puniebantur,  ut  ibi  dictus  Abbas  Oratoria  in  honore  S.  Mariae 
sanctique  Joannis  Baptistae  construeret ,  cum  omnibus  officinis  Monachis 
aptis,  quod  opus  idem  Abbas  per  manum  Aufredi  Monachi  miriHcè ,  con-  G 
summavit.  Dédit  etiam  idem  Robertus  eidem  loco  servos  et  ancillas,  sylvas 
et  prata  et  alias  immunitates,  Raynaldus  quoque  Comes  praedicti  Roberti 
frater  Monasterium  S.  Salvatoris,  quod  post  mortem  Patris  S.  Germano 
abstulerat,   eidem    Odoni    reddidit   et   per   cartam    confirmavit.    Fuit   tempore 

Henrici   Régis,  etc 

Post  Odonem  rexit  Monasterium  Boso  Prior  XII  annis  Abbatis  fungens 
officio,  sed  non  fuit  Abbas,  vir  astutus  et  ingenii  perspicacis  :  hic  Monaste- 
rium Saxiacense  à  Dominio  S.  Germani  jam  à  longo  tempore  subtractum  et  à 
Gaufrido  filio  Odonis  fratris  Hervei  donziacensis  domini  malè  detentum, 
cum  adjutorio  Gaufridi  Autissiodorensis  Episcopi  ad  jus  et  proprietatem  dicti 
Monasterii  revocavit.  Sylvam  quandam  juxta  Cuciacum  ab  Alberto  Pileto, 
partim  per  donum,  partim  per  traditionem  pecuniae  acquisivit ,  Ecclesiam  de  D 
Yandenesse  ab  Hugone  Nivernensi  Episcopo  dari  Monasterio  S.  Germani  in 
perpetuum  impetrans.  Fuit  tempore   Henrici  et  Philippi  Regum,   etc. 


MONITUM 


APPENDIX.  649 


MONITUM 

IN    S  E  Q  L  E  N  S    D  I  P  L  0  M  A. 


A  If  TE     sseculum     XIII       paucse       admodum       invenientur         Regum 
nostrorum      literse ,     quse    nota    qudlibet     Chronologicâ    careant.    Ex 
omnibus    Henrici  I  ^     quse    vidimus     Diplomatis,     duo    vel     tria     hujus- 

B  modi  in  hoc  volumine  reperies  édita  :  novum  istnd  addimus  ex  Archi- 
vis  Majoris-Monasterii ,  quod  ex  notitia  X  l  sceculi  exscriptum  , 
nobiscum  perofficiose  contulit  eruditus  sodalis  noster  Turonensis  et 
Andecavensis  Historiée  Scriptor ,  qui  plurimiim  laboris  et  soga- 
citatis  perficiendo  huic  tomo  impendit.  Diploma  istud  quo  Majori- 
Monasterio  Rex  confirmât  possessionem  altaris  seu  Prioratûs  Dalma- 
riacensis ,  multa  exhibet  notatu  digna  :  nullus  ipsi  apponitur  charac- 
terismus  ;  post  invocationem  Henrico  minime  familiarem  ,  prsefa- 
tionem  adhibet  ;  Henricus  se  dicit ,  divinâ  ordinante  providentid  , 
Regem  Augustum  :  hsec  ultima  vox ,  in  Roberti  Régis  Diplomatis 
nonnumquam     inscripta  ,     nullibi     legitur     in    vulgatis      Henrici    literis  , 

C  nec  etiam  in  XXXVl  Diplomatlbus  supra  impressis. 

Hujus  Diplomatis  epocha  maxime  pendet  ab  Episcopatu  Ha- 
berti  ^  cujus  rogatu  datum  est  ;  nam  Albertus  Majoris-Monasterii 
Abhas^  in  cujus  gratiam  et  commodum  cessit ,  post  Henricum  vitd 
functus  est ,  scilicet  anno  1064.  Hubertus  ,  sive  Hucbertus  Ande- 
cavorum  Episcopus ,  pressens  erat  anno  1009  'vel  1010  donationi  So- 
lemensis  Cellee  ^  Monachis  S.  Pétri  de  Cultura  factee  ;  primum  oratorium 
anno  1020  Andecavis  in  honorem  S.  Nicolai  cum  cœmeterio  conse- 
cravit  ,  cujus  erat  auctor  Comes  Fulco  Nerra  sive  Niger  ;  subscripsit 
anno     1040     privilegio     exemptionis   à     Theoderico    Cartunensi    Episcopo 

_^  Abhatiee  Vindocinensi  concesso  ;  Ecclesiee  Salmuriensis  dedicationi 
anno  1041  adfuit;  annis  1045  et  1046  testis  legitur  in  Chartis 
Goffridi  Comitis  Andecavensis  ,  quibus  donationes  Parthenoni  B.  M. 
de  Cariiate  factas  confirmât;  mortuus  est  anno  1047,  ut  testatur 
brève  Chronicon  Andecavense  ,  suprà  pag.  29 ,  et  apprimè  notatur 
in  Charta  pro  Monast.  B.  Mariée  de  Caritate  seu  de  Roncereio  ,  qud 
Gaufridus  Comes  Andecav.  unà  cum  Agnete  uxore  sua  quemdam 
juris  sui   collibertum    ab    omni  jure      servitutis      absolvit     ,   ac     liberum 

g  facit.  Actum  publiée  in  Ecclesia  S.  Albini  ,  régnante  Rege  Hein- 
rico ,  Archiepiscopo  Turonis  Arnulfo ,  in  transacta  ante  quadia- 
gesimâ  defuncto  Huberto  Pontifice  Andegavensi ,  ciim  redissent 
Comes  et  Comitissa  de  Apulia.  Gaufridus  et  Agnes  in  Apuliani 
fuerant  pro  grès  si ,  ut  comitarentur  Imperatorem  Henricum  III  j  qui 
Agnetem  prxdictee  Agnetis  filiam  conjugio  sibi  copulaverat.  Vide 
Mabil.  Annal.  Ben.  Lib.  53,  num.  30.  Lib.  54  num.  81  ,  et 
Lib.  59,  num.  17.  Ex  his  unum  illud  certum  habemus ,  pressens 
Henrici  Diploma  tardiiis  anno  1047  minime  esse  reponendum. 

Tome  XL  N  nnn 


650  APPENDIX. 


DIPLOMA  HENRICI  I.  FRANCORUM  REGIS, 

Quo  Majori-Monasterio  factamaltarisDalmariacensis  donationem 

confirmât. 


^"'*'*'''  ExArchivis  Majoris-Monasterii  propè  Turones. 

circa-  annuin 
1047. 


I 


N  nomine  Domini  et  Salvatoris  nostri  Jhesu  Christi.  Si  ad  Divinae  Legis 
testimonium  plus  ab  eo  exigendum  est ,  cui  plus  constat  esse  comniissuni  ;  ]\ 
regalis  culminis  majestatem ,  quanto  Dei  iiiunere  ceteris  precellit  mortali- 
bus  ,  tantô  ejus  amore  vigilantiorem  esse  oportet  in  sustentandis  necessitati- 
bus  pauperum  ,  eorum  maxime  qui  ,  ut  Dei  servitio  liberiùs  expeditiùsque 
vacarent  ,  propriis  abrenunciantes  falcultatibus ,  voluntariam  subiere  pau- 
pertatem.  Quod  si  regise  dignitatis  est  ,  propriae  quoque  rei  distributione  , 
indigentium  procurare  subsidia  ;  multo  eam  ,  si  quando  expetitur ,  paratio- 
rem  esse  expedit  aliorum  bénéficia  suae  auctoritatis  assensu  confirmanda. 
Quapropter  ego  Heinricus  divinâ  ordinante  providentiâ  Rex  Francorum 
AuGusTUS ,  rogatus  à  domno  Huberto  Andecavensi  Episcopo  ,  qui  domni 
Alberti  (a)  Majoris-Monasterii  Abbalis  ceterorunique  fratrtim  precibus  invi- 
tatus  ,  ad  hoc  nostram  presentiam  adiit  ;  donum  quod  ipse  suprascripto  S. 
Martini  Cenobio  pro  suae  animse  redemptione  contulit ,  de  altario  videlicet 
Dalmariacensi  ,  propriae  auctoritatis  assertione  Hrmavi  ,  eâ  scilicet  ratione  G 
atque  tenore  ,  ut  ipsius  sit  Monasterii  jure  perpetuo  :  quatiniis  nullus  fideliuni 
nostrorum  ,  nec  supradictus  Episcopus  ,  nec  aliquis  successorum  suorum  sive 
nostrorum  ,  potestatem  habeat  prefatum  altarium  ,  vel  aliquid  ex  his  quae  ad 
illud  pertinent  ,  de  usu  fratrum  Deo  et  S.  Martino  apud  Majus-Monasterium 
'■  ™"'*"'''''^  servientium  abstrahere  vel  memorare  *  ;  sed  ,  sicut  supra  sancitum  est ,  me- 
morata  congregatio  et  successores  eorum  ,  cum  Abbatibus  qui  eis  pro  tem- 
pore  praeerunt  ,  quicquid  exinde  exigi  potest ,  licentiam  habeant  faciendi  , 
ordinandi ,  et  qualitercumque  eis  placuerit  meliusque  visum  fuerit  dispo- 
nendi  .  tam  presentibus  quàm  futuris  temporibus.  Hoc  autem  à  nobis  ideo 
decretum  est  immutabiliterque  firmatum  ,  ut  pro  communi  omnium  et  maxi- 
me nostri  regni  pace  ,  seu  pro  nostra  nostrorumque  successorum  corporum 
atque  animarum  salute  ,  Domini  misericordiam  eos  obnixiiis  implorare  de-  D 
lectet.  Et  ut  hoc  nostrae  auctoritatis  opus  perpetuuni  obtineret  vigorem  , 
omnisque  aufferretur  inquietandi  Dei  servos  occasio ,  donationem  hanc  et 
manu  propria  dignum  duximus  confirmare  ,  et  nostrae  dignitatis  Sigillo  feci- 
mus  consignare. 

(a)   Evrardo    seu    Ebrardo     Abbati     Majoris-Mo-  suisque     obtinuit,    quod   et    confirmatum   est   auc- 

nasterii     successit    Albertus     circa     annum     1034,  toritate    Régis      Francorum     Henri  ci      Mac  ni. 

quo  Abbate   Monasteriuin,    jain     quidciii     illustre  ,  Mabil.  Ann.   Ben.  Lib.  60,  n.  97. 
ad   maximain     dignitatem      assurrexit.       Innumerae  Sub    médium    anni   1064    fato    functus     est     Al- 

'  propemodùin      Alberti       Abbatis       tempore     factae  bertus       Majoris-Monasterii      AI)bas  ,     post     annos 

sunt     Majori-Monasterio     donationes  ;        una      est  rcgiminis    circiter     triginta.     Ejus    depositio   in   Ne- 

altare     seu     Prioratus      Dalmariacensis ,     pro    quo  crologiis    S.     Germaiii   à  Pratis     notatur     13    Kal. 

Diploma     istud      fuit    eonfectum.      Albertus     anno  Junii:     annum     1064     assignat      Appendix     brevis 

1056.    sub      Agoberto    EpiscopOj       societatem    iniit  Cbronici  Andecavensis,  supra  pag.  30. 
cum     Ecclesia  Carnutensi ,  cujus     pra;beudam  sibi 


APPENDIX.  651 


DFPLOMA  HENRICI  I  FRANC.  REGIS, 

Quo  constat    Theudonem  de  ftrmttate  qiiœ    appellatiir  Urc  (  postea    Firmitas  Milonis  )  , 

consuetudines  malas    quas  injuste  possidebat   in  villa  Aposlolorum  Pétri    et  Pauli 

ac  sanctœ  Genovefœ,  quœ  Mansiacus  nominatur,  Canonicis  dimisisse. 

Ex  Cartul.  S.  Genov.  Paris,  fol.  olim  34.  :^.  hodiepag.  67. 


B 


Reperitur     inter    instrumenta    Hi»t.     Ducat.     Valesii    ,      Tom.     III  ,     p.    11  ;    sed     cum    mendis 

nonnuUis. 


r 


[N   Dei    nomine  :    Ego   Henricns    Rex ,     Dei  gratiâ ,    Francorum.    Omnibus 
nostris  fidelibus  tam  praesentibus  quàm    futuris.    Notum   fieri  voliimus,  qua- 
liter  Theudo  de  Firmitate  qiiae  appellatur  Llrc(*'i,    ante    nostram   praesentiam  j„r^«rc"~ 
veniens ,    consuetudines  malas  quas    injuste    possederat    in    villa    Apostolorum  dtpuis.laFer- 
Pétri  et   Pauli ,   et    sanctœ  Genovefae  ,     quse   Marisiacus    nominatur  ,    ejus   loci  '«-•"''''"*• 
Decano   Ulrico  et  Canonicis  astantibus   dimisit  ;  hiis   retentis ,     quas   praedeces- 
sores  sui  tenuerant ,   quasque   tam  Canonici  quam  ejusdem  pagi  villani ,  ratio- 
nibus  suis  ratiocinati  sunt  et  jurejerando   coniprobaverunt  ;    videlicet   de   man- 
sione  ,   una   mina  avense,  et  ad  versaturam  omnes  carrucas  villae  una  vice,  et  ad 
binaturam  una  vice  ,    de  carrucâ  intégra    XII  d7.    de    dimidia  VI  :    et    de   eis 
qui  cum   bobus   non  laborant ,  de  unaquaque  mansione  1 1  d7.   in  herba  apud 
^  civitatem  Suessionensem  ,  unum  carratum  in  anno.  Ad  hoc  lignarium  semel  ad 

Nativitatem  Domini  :  et  si  necesse  fuerit  propter  Werram  *  et  non  malo  inge-  *  "'•  Guer- 
nio  fiât  :  ad  firmaturam  Gastelli  adducant  palos  et  virgas.  Hiis  exceptis,  alias 
omnes  consuetudines  quas  antehac  injuste  possederat ,  Ecclesiae  Apostolorum 
Pétri  et  Pauli  et  sanctse  Genovefae  imperpetuum,  sine  ulla  inquietatione  dimisit, 
litteris  inde  ejus  instinetu  et  assensu  compositis  ,  manuque  propria  firmatis  , 
nostra  necnon  *  nostrorumque  fidelium  manu  corroboratis.  Quod  si  ipse  vel  *  «'■  *er6. 
aliquis  ex  haeredibus  suis ,  missionem  banc  calumpniari  vel  destruere  prae- 
sumpserit  ,  auri  cocti  nobis  libram  componat ,  nichilque  proficiat  :  sed  quod 
temptaverit  ,  irritum  permaneat.  Et  ut  haec  litterae  firmaî  et  stabiles  imperpe- 
tuum maneant,  ex  meo  sigillo  insignire  feci  (a). 

T\  {a)  Annus  non  iiidicatur  ,  nec  ulla  quaelibet  Hist.  Ducat.  Valesii.  Idem  Auctor,  Tom.  I,  pp. 
nota  Chronologica.  Hoc  autem  Diploma  alii  anno  230  et  231,  cessionem  hanc  Ecclesiae  S.  Genove- 
1030  ;    alii    anno   1040   tribuunt  ,   juxla   Auctorem      fae  anno  1035  à   ïheudone   factani   fuisse   desinit. 


EPISTOLA  LEONIS  PAPtE  IX  AD  PRINCIPES  BIUTANNIiE. 

Ex   Labb.     Concil.     Tom.    IX ,    pag.    993.    et    apud    Marten.    Tom.     III ,     Anecdot.    An.  1050. 

p.  869. 

Sententiam   pro  Turonensi     Ecclesia ,     adversùs     Dolensem   pronunciat    summus    Pontifex  ,    resistentes   et 

simoniacos  ,   atque  ab  eis    ordinatos  excommunicat. 

g  T  E  o  Sanctœ  Sedis  Apostolicœ  gratiâ  Dei  Papa ,  E.  (  a  )  Britonum  Prindpi  ,  et 
J_J  Analo  (  b  )  Comiti ,  et  cœteris  Principibus  Britanniœ  ,  secundum  Deum  vivere 
volentibus ,  vita  et  salus.  In  scriptis  veterum  reperimus  ,  omnes  Episcopos 
tuae  patriae,  Archiepiscopo  Turonico  subjectos  esse  debere  :  de  qua  re  Nicolai 
Papae  temporibus ,  et  Joannis  ,  Leonisque  ,  et  caeterorum  ,  quorum  nomina 
inserere  lorigum  est,  clamor  factus  est.  Ex  quibus  Nicolaus  Papa  litteras  Sa- 
lomoni  Régi  Britonum  direxit ,  in  quibus  praecipit ,  ut  omnes  suae  patriae 
Episcopi ,  Turonicae  Ecclesiae  subjecti  sint.  Alii  vero  Apostolici  eo.sdem  Apos- 
tolica  autoritate  ob  id  excommunicaverunt,  ad  nos  quoque  in  Remensi  Conci- 
lio  clamor  hujusmodi  delapsus  est.  Nos  statim  ,   ut  ipse  vester  Archiepiscopus 

(a)  Lege  C.     scilicet    Conano   hujus     nominis  II,  (b)      Legendum      videtur     Alano  ,     filio    nerapè 

(jui  tempore   Leonis  Papae     Britannise   Ducatu    po-      Hoelli     Ducis,    qui   etiam    posteà    Dux   evasit   Bri- 
tiebatUT.  tannix,  scilicet  anno    1084.  Marten.  Ibid. 

N  n  n  n  ij 


652  APPENDIX. 

cum  suis  subjectis  Romano  Concilio  praesens  adesset ,  non  soluni  de  liac  causa  A 
redditurus  rationem ,  sed  etiam  de  hoc  quod  simoniacus  cum  suis  suffraganeis 
esse  comprobatur  et  exlex,  quaerens  quae  sunt  mundi ,  non  quae  Jesu  Christi. 
Legatos  etiam  Turonici  Archipraesulis  adesse  praecepiraus.  î^egati  Turonici 
adfuerunt  ,  vestrates  Pontifices  cum  suo  capite  se  .subtraxerimt.  Nullo  itaque 
modo  probare  potuimus  illum  vestrum  Praesulem  Archiepiscopum  esse  de- 
bere  :  priesertim  cum  Archiepiscopus  sine  sede  civitatis,  sine  Pallio  Archiepis- 
copali  nequeat  haberi.  Excommunicamus  onmes  hos  ,  de  quibus  sermo  est , 
ex  autoritate  Dei  Patris,  et  Filii  et  Spiritûs  sancti,  sanctique  Petri  et  nostra  , 
non  solum  propter  banc  praesumptionem ,  qua  subjici  Turonicae  Ecclesiae  de- 
dignantur  ,  sed  etiam  propter  Simoniacam  Hseresim  ,  quâ  poUuti  sunt ,  et 
ordinatos  à  se  contaminare  videntur  ;  tali  ratione  ,  ut  Divinum  offîcium  non 
peragant ,  neque  audiant ,  neque  benedictionem  tribuant.  Simili  etiam  sententia  B 
ab  eis  ordinati  feriantur.  Tibi  autem  ,  carissime  fili ,  mandamus,  ut  te  ab  eorum 
conventibus  cum  omnibus  fidelibus  subtrahas ,  deinde  eos  commoneas  ,  ut 
nostris  praeceptis  obsecundent ,  Simoniacam  Haeresim  deponant  ,  secundùm 
Deum  vivant.  Et  hoc  te  autoritate  hortamur  Apostolica  ,  ut  per  totum  regnum 
tibi  commissum  pacem  facias,  justitiam  diligas,  subditos  piè  regas.  Turpe  est  enim 
.*.^'""'\*"  ut  cum  unus  ex  maximis  Galliae  Principibus  liabearis  ,  naturalibus  his  vitiis  * 
latui  *"  ^""  subjugaris.  Et  si  secundùm  Deum  te  vivere  audiero  ,  bonumque  exemplum 
praebere  subjectis  ,  benedictione  S.  Petri  et  nostra  donaberis  :  sin  aliter  egeris, 
et  excommunicatis  te  adjunxeris ,  ut  illi ,  nostra  autoritate  excommunicatus 
sis.  Quod  si  vester  Archiepiscopus  cum  suis  suffraganeis  ,  de  hoc  quod  Turo- 
nicus  Pontifex  clamât ,  deque  simoniaca  haeresi  excusare  se  rationabiliter  va- 
luerint ,  Vercellensi  Concilio  ,  Kalendis  Septembris  futuro  praesentes  sint  , 
nosque  ibi ,  si  Deus  permiserit,  erimus,  causas  eorum  audituri.  Vale.  C 

NICOLAl  PAPiE  IIEPISTOLAADEPISCOPOS  GALLI^E, 

AQUlTANliE,      VASCONIjE. 

An.  1059.     Ex  Conc.   Lab.    Tom.  IX,    pag.    1096,   et  in  Chron.    Vtrduii.    apiid   Lab.   Bibl.  Nov. 

Mss.  Tom.  /.  pag.  193. 

Décréta  proraulgata  in  Romana  Synodo  an.  1059  nonnuUa  continct. 

NicoLAUS  Episcopus  servus  servonim  Dei  ,  omnibus  ArcMepiscopis  ,  Epis-  j) 
copis  ,  Abbatibus  ,  Clericis  et  Laicis  fidelibns  tam  majoribus  ,  quàm  minori- 
bus  ,  per  omnes  Gallias  in  Christo  commorantibus  ,  imnw  Aquitanicis  et  Vasconi- 
bus  salutem  et  Apostolicam  benedictionem.  Anno  Dominicae  Incarnationis  1059 , 
anno  Pontificatùs  nostri  primo  ,  indict.  12,  Romana  urbe  in  Basilica  S.  Sal- 
vatoris ,  quae  appellatur  Constantiniana ,  sanctam  célébrantes  Synodum ,  à 
sanctis  Patribus  ,  videlicet  113  Episcopis ,  exceptis  Abbatibus,  et  Clericis 
religiosis  ac  Laicis  celebratam  :  de  statu  Ecclesiae  sanctae  ad  communem  uti- 
litatem ,  Deo  propitio ,  canonicè  disposuimus.  Inter  caetera  de  Nicolaitarum 
haeresi ,  id  est  de  conjugatis  Presbyteris  ,  Diaconibus ,  et  omnibus  in  Clero 
constitutis ,  ab  omni  Concilio  statutum  est  et  corroboratum  ita.  Quicumque 
Sacerdotum  ,  Diaconorum  et  Subdiaconorum  ,  post  constitutum  beatae  me- 
moriae  praedecessoris  nostri  sanctissimi  Leonis  Papae  de  castitate  Clericorum , 
concubinam  palam  duxit ,  vel  ductam  non  reliquit  :  ex  parte  Omnipotentis  E 
Dei  j  autoritate  Beatorum  Apostolorum  Petri  et  Pauli  ,  praecipimus  et  omnino 
contradicimus  ,  ut  Missam  non  cantent ,  neque  Evangelium  pronuntient  , 
neque  Epistolam  ad  Missam  legant  ,  neque  in  Presbyterio  ad  Divina  Officia 
cum  his ,  qui  praefatae  institutioni  obedientes  fuerunt ,  maneant ,  neque  par- 
tem  ab  Ecclesia  recipiant  ;  quousque  à  nobis  sententia  super  hujusmodi,  Deo 
concedente  ,  procédât.  Et  praecipientes  statuimus ,  ut  hi  praedictorum  Ordi- 
num  ,  qui  ejusdem  praedecessoris  nostri  decreto  obedientes ,  haec  servaverint , 
uxtà  Ecclesias ,  quibus  ordinati  sunt ,  sicut  oportet  religiosos  Clericos  ,  simul 
manducent  et  dormiant.  Et  rogantes  monemus,  ut  ad  Apostolicam,  communem 
scilicet  vitam  summoperè  pervenire  studeant  :  quatenus  perfectionem  consecuti , 
cum  his  qui  centesimo  fructu  ditantur  in  cœlesti  patria  mereantur  adscribi. 


APPENDIX.  653 

A  De  his  autem  Clericis  qui  tonsuram  projiciunt ,  et  à  Clericatu  recedunt , 
quos  apostatas  julianistas  jure  vocitamus:  statuimus  ut,  nisi  ad  professioneni  Cle- 
ricatiis  redierint,  omni  Christiana  Comniunione  priventur. 

De  Monachis  vero  propositum  non  servantibus,  decrevimus ,  ut  quousque 
ad  propositum  redeant,  et  in  Monasterio  regulariter  consistant,  Cominunione 
privati  permaneant. 

Illi  etiam  qui  peregrinos,  vel  Oratores  cujuscumque  sancti  ,  sive  Clericos, 
sive  Monachos,  vel  feminas,  seu  inermes  pauperes  depraedati  fuerint ,  vel 
bona  eorum  rapuerint  ;  vel  in  malum  eis  obviaverint,  anathematis  vinculo 
feriantur,    nisi  digne  eniendaverint. 

De  confîniis  Cœmeterioruin ,  sicut  antiquitîis  à  sanctis  Patribus  statutum 
est,  statuimus  ità  :  ut  major  Ecclesia  per  circuitum  sexaginta  passus  habeat , 
B  Capellse  vero,  sive  minores  Ecclesiae  ,  triginta.  Qui  autem  confinium  eorum 
infringere  tentaverit,  vel  personam  hominis  aut  bona  ejus  inde  abstraxerit,  nisi 
publicus  latro  fuerit ,  quousque  emendet,  et  quod  rapuerit  reddat,  excommuni- 
cetur. 

Hœc  igitur  et  caetera  hujusmodi,  quaecumque  in  sacris  Canonibus  habentur, 
authenticum  sancta  Synodus  praefata  fore  censuit  observandum. 


EPISTOLA   («)    NICOLAI   IL  PAPiE  AD    REC^INAM  GALLI^(6). 

LauJat  ejus  pietatem  ,  et  in  pauperes  benefîcentiam.  Hortatur  tain  laudabile  vitae  institutum  ,  quod 
seinel  arripuerat,  usque  ad  cxtremum  conslanter  retineat.  Suadet  ut  viruin  suum  Regcm  ad  Rem- 
publicam  juste  administrandam,  Ecclesiam  tucndam ,  et  pictatis  opéra  edenda  ,  inflammet  : 
iilios     quoque      suos    eisdeni  ^     quibus     ipsa    imbuta     est     moribus   instituât 


N 


Ciru  an. 
1059. 


icoLAUS  Episcopus  servus  servorum  Dei  ,  gloriosœ  Reginœ  salutem  et 
Apostolicam  Benediciionem.  Bonae  voluntatis  auctori  omnipotenti  Deo 
dignas  gratias  agamus,  quia  in  fœmineo  pectore  virile  vivere  virtutum  robur 
audimus.  Pervenit  quippe  ad  aures  nostras ,  praecellentissima  filia ,  serenita- 
tem  tuam  indigentibus  munificentiâ  pise  liberalitatis  afïluere,  devotissimae  ora- 
tionis  studiis  insudare,  pro  violenter  oppressis  vim  districtionis  exercere  , 
caeterisque  bonis  operibus  ,  in  quantum  tibi  competit,  ofïîcium  regiae  dignitatis 
implere.  Hortamur  igitur  ut  eum,  quem  Deo  inspirante  semel  ingressa  es, 
tramitem    teneas  :     invictissimumque    virum    tuum,   filium  nostrum  Regem   ad 

D    pietatis  aequitatisque   gubernacula   moderanda,    statunique  Ecclesiae   retinendum 

provocare  contendas.  Si  enira  eloquentia  Abigail  *  stultum  Nabal  ab  iras-  «i.Reg. 25. 
centis  David  gladio  servavit  illaesum  ,  quanto  magis  sancta  devotio  tua  pru- 
dentissimum  virura  tuum  divinis  reddet  obtutibus  gratiosum  ?  Sic  denique 
eum  verè  diligis,  si  servare  quae  Dei  sunt  ,  piis  exhortationibus  facis.  Alio- 
quin  quo  pacto  viros  suos  illae  conjuges  amare  credantur,  quae  in  eis  capsas, 
ut  ita  loquar,  corporum  diligunt  ;  sed  animarum  aurum  ,  quod  m  eis  recon- 
ditur,  non  attendunt  ?  Habemus  enim  juxta  Apostolum  *  thesaurum  istum  in  •  2.  Cor.  4. 
vasis  fictilibus.  Quae  nimiriira  hoc  dumtaxat  amplectuntur,  quod  vermes  dévo- 
rant in  sepulchris  ;  illud  vesanè  despiciunt,  cui  immarcescibilis  gloria  serva- 
tur  in  cœlis.  In  came  quippe  amorem  suum  illa  constituerai ,  quae  David  se 
despicienti    ironica  insultatione    dicebat  :   *  Quam  gloriosus  fuit  hodie   Rex  Israël,  "aRcg.  ••.6. 

E    discooperiens  se  ante  *  oculos    servorum   suorum ,    et  nudatus  est  quasi  *  nudetur    unus  ^-  20. 
ex  scurris  !  Quae  profecto  quia  desiderium   suum   in   sola  carne  posuerat,  carnis      .  ^^  ^ 
fructu  débita  est  animadversione  privata.   Unde  paulô  post  Scriptura  subjungit: 
Igitur*  Michol  filiae   Saiil,   nonestnatus  filius  usque  ad  diem    mortis  suae.   Tu  *  i^iVif.  v.  23. 
autem  ,    gloriosa    filia,     quia    fœcunditatis  donum    divinitiis  meruisti ,     sic  cla- 
rissimam  instrue  sobolem  ,  ut  inter  ipsa  lactantis  infantiae  rudimenta  ad  Crea- 
torJs  sui  nutriatur  amorem.    Per  te  igitur  discant    cui  potissimiim  debeant,    et 
quod  in   regalis  aulae  solio  sunt  nobiles  geniti  ,   et  quod  in    Ecclesiae   gremio 
longe  nobiliiis   per  sancti  Spiritûs  gratiam   sunt  renati.  Noli    aliquando    pecu- 
niam  praeferre  justitiae,  sed  thesaurum  verae  sapientiae  inhianter  acquire.  Regina 

{a\  Reperitur  intcr  B.    Pétri  Damiani  Epislolas,  Lib.  VII,  Epist.  IX. 
(6)  Annam  Henrici  Régis  uxorem,  Pbilippi  item  Régis  matrera. 

N  n  n  n  iij 


654 


A  P  P  E  N  D  1  X. 


quippe  Saba  venit  non  videre  divitias,  sed  audire  sapientiam  Salomonis. 
Quas  tamen  ipsa  non  petiit,  copiosiùs  reportavit.  Tu  etiam,  filia ,  divinis 
obediendo  niandatis,  sapientiam  posside  ;  ut  merearis  ad  salutem  aniraae  tuae 
et  terrenis  competenter  afHuere  ,  et  de  transitorii  regni  culmine  ad  cœleste 
transire. 


NICOLAI  PAPyE  II  EPISTOLA  AD  R...  C«) 


An.  1060. 


B 


COMITEM  RUTENENSEM 

Ex   Conc.  Labb.  Tom.  IX,  paçj.  1097.  Et  ex  Chron.    Virdun.  apud 
Labb.  Biblioth.  Nov.  Mss.  p.  193. 

Comitem    hortatur    ut     Ecclesiarum    et  pauperum     sit  dcfensor,    et    Monasterio   Virdunensi     possessiones 

ali({uas^   quas  injuste  detinet,    restituât  (6). 

NI  COL  A  US  Episcopus ,  servus  servorum  Dei  ,  R.  .  .  .  Rutenensi  Comiti  di- 
lecto  filio  salutem  ,  et  Apostolicam  benedictionem.  Cognoscentes  tui  animi 
propositum,  et  quod  propter  regnum  Dei  et  justitiam  ejus  volueris  renuntiare 
temporali  fastigio  saecularium  occupationum  :  confidenter  tibi  denuntiamus, 
ut  secundum  quod  tibi  injunximus  cum  ore  ad  os  loqueremur,  Rcclesiis  Dei 
et  pauperibus  defensorem  te  opponas,  justitiainc[ue  eis  adquirendo,  in  cons- 
peetu  Dei  excusatus  existas ,  quod  non  sine  causa  gladium  portas.  Et  quia 
nostrum  est  te  admonere,  si  qua  non  negligenda  cognoverimus  te  negligere  :  C 
orando  simul  et  praecipiendo  autoritate  Apostolica  monemus  ,  ut  Monasterio 
S.  Pétri  sito  Virduni,  quod  venerabilis  vir  consanguineus  tuus  Waleranus 
Abbas  régit,  curtes,  quas  in  terra  possessionis  tuae  habere  dinoscitur ,  resti- 
tuas :  ne,  quod  absit,  ad  perditionem  animae  tuae  diutiiis  eas  retinendo,  ex- 
communicationem  ab  antecessoribus  nostris  comprecatam  invasoribus  eorum 
incurras.  Nec  volumus  dicas,  à  parentibus  tuis ,  vel  uxoris  tuae  ,  eas  servis 
Dei  subtractas  :  quia  justus  Dominus  reddit  iniquitatem  patrurn  in  filios  in 
tertiam  et  quartam  generationem.  Sicut  enim  conscia  veritatis  testatus  antiquitas, 
S.  Amantius  peculiaris  vester  patronus  eas  contradidit  servitorum  S.  Pétri 
usibus. 


(a)  Legenduin  forte  Raimundum  ,  qui  anno 
1065  Gordiniacensem  Abbatiam  ,  in  pago  Uzeti- 
co  sitara  ,  Hugoni  Abbati  et  Cluniacensi  Monas- 
terio subjecit. 

[  b  )  Nicolaum  Papam  adiens  Walerannus 
Abbas  S.  Vitoni,  querimoniâ  factâ  super  Comité 
Rutbenensi  pro  fundis  Ecclesise  Virdunensis  sitis 
in   Coinitatu    Rutbenensi,    quos   S.    Vitono    aufere- 


bat,  id  est  Maderniacum ,  Puliniacum  ,  et  ah'os, 
obtinuit  litteras  ab  eo  laissas  praefato  Comiti... 
His  acceptis  litteris ,  cùm  reverterelur,  apud 
Aremari  Monasterium,  veneno  periit  (Waler.) 
et  Grimoldus  successit, ...  Et  quia  eo  defuncto, 
non  fuit  qui  b'tteras  missas  Comiti  Rutenensi  pcr- 
ferret,  adbuc  Abbatia  cum  fundis  retenta  est. 
Chron,  f'irdun.  ibid. 


D 


DIPLOMA  HENRICI  III,  COGNOMENTO  NIGRI,  IMPERATORIS, 

PRO  MONASTERIO  DE  LEBRAHA  IN  PAGO  ALSATIENSI  SITO, 


I 


Quo   possessiones   ejusdem    Monasterii   confirmât. 

"  N  nomine    Sanctse   et  individuae  Trinitatis.    Heinricus    divinâ   favente    cle- 


Ex  Aulogra- 
phio  in  Arcbi- 
viï  S.  Diony- 

ciâ  asservato.  X  Hicntiâ  Romanorum  Imperator  Augustus.  Quoniam  Ecclesias  Dei  pro  spe 
An.  1056.  vitae  aeternae  non  solum  nostris  ut  possumus  donis  cupimus  ditare,  sed  etiam 
ea  bona  unde  ditantur  ,  nostrâ  Imperiali  autoritate  tueri,  eisque  confirmare  ; 
idcirco  noverint  omnes  Gbristi  nostrique  fidèles  tam  futuri  quàm  praesentes 
qualiter  nos  pro  remedio  animae  nostrae,  atque  interventu  Regni  thorique 
nostri  consortis  Agnetis  Imperatricis  nec  non  dilectissimi  filii  nostri  Heinrici 
Régis  quarti ,  Monasterio  in  honorem  Sanctorum  Martyrum,  Dionisii,  Rus- 
tici  et  Eleutherii  atque  Alexandri  constructo  in  loco  Lebraha  dicto,  in  pago 
Alsiacen  si  ,     ea    bona   quae   nunc    in  praesentiarum  jure   ac  legaliter  possidet , 


E 


APPENDIX.  655 

vel  in  anteà  jure  ac  legaliter  acquisierit ,  nostrâ  Imperiali  autoritate  contlo- 
namus  ac  eonfirmamus  :  hoc  est ,  utriusque  sexûs  niancipiis  ,  areis  ,  aedificiis, 
agris  ,  pratis  ,  pascuis ,  terris  cultis  et  incultis  ,  vineis  ,  aquis  aquarumque  de- 
cursibus  ,  iDolis  ,  iiiolendinis  ,  piscationibus  ,  sylvis ,  venationibus ,  exi- 
tibus  et  reditibus ,  quesitis  et  inquirendis ,  cum  omni  utilitate  quae  ullo 
modo  poterit  inde  provenire  ;  eâ  videlicet  ratione  ut  neque  Episcopus  neque 
Archiepiscopus ,  sive  Goines ,  sive  Marchio  aut  Dux  ,  sive  magna  sive  parva 
persona ,  supradictum  Monasterium  molestare  ,  divestire  aut  ullo  modo  in- 
quietare  ,  sine  legali  judicio,  praesumat.  Et  ut  haec  nostrae  Imperialis  dona- 
tionis  vel  confirmationis  auctoritas  stabilis  et  inconvulsa  omni  aevo  perma- 
neat  ,  liane  Cartam  inde  conscriptam  manu  propriâ  ,  ut  infrà  videtur ,  corro- 
borantes ,   Sigilli  nostri  impressione  jussimus  insigniri. 

Signum  Domni  Heinrici  tertii  Régis  invictissimi  ,  secundi  Romanorum 
Imperatoris  Augusti. 

Winitherius   Cancellarius   in     vicein     Luitbroldi    Archicancellarii  recognovit. 

Data  autem  VII.  Kal.  Feb.  anno  Dominicae  Incarnat.  ML VI  ,  Indict. 
VIIII  ;  anno  autem  Domni  Heinrici  III  Régis ,  Imperatoris  II ,  Ordina- 
tionis  ejus  XXVIII ,  Regni  XVIII  ,  Imperii  vero  X. 

Actum  Argentinae  in  Dei  nomine  féliciter.  Amen. 

(a)  Varias  Ileurici  regui  Epoclia  suprà  assignavimus,  pag.  559. 


B 


DIPLOMA 


S.    EDUARDI   REGIS    ANGL. 

Quo   S.    Dionysio    dat    Villam ,    quai  Teintuna    vocatur  ,    sitani    in    ^""  *^*^- 
Comitatu  Oxoniensi  ,   cum  iminunitate  ab   omni   negotio  ,  etc. 

Ex  Autographo ,   quod  asservatur  in  Archivis  Regalis  Abbatiœ 
S.  Dionysii  in  Frauda.  Et  ex  Diibleto,  Ilist.  Ahhat. 
D  S.    Dionysii  in    Fr.   Lib.   III,  pp.  831  et  seqq. 

IN  nomine   summi  Dei  viventis  et  videntis  :    Trinitatis    essentia  ,    verè  *  quae  *  «a"^  Dabi. 
Deus  est,   nichil  mutabile  ,   nec  in    aeternitate  ,  nec  in   veritate ,    nec    in  vo-  '^"^'l"^ 
luntate  habet  ;  quae   verè  initiuni   initio  carens  ,    finisque   fine  carens  ,  ambigui- 
tate  cunctimodâ    penitùs    abjectâ  ,    veraciter  credenda    est.    In  qua  siquidem 
personarum   Trinitate    Patris    videlicet ,   et  Filii  et   Spiritûs  sancti  ,    substantiae 
unitatis  ,  inefFabilis  ,    incomprehensibilis ,     incircumscriptibilis ,     omnique  sen-  *  oubi.  sens- 
sui  *    hnmano  ,     etiam     et     Angelico     inscrutabilis  ,      et    investigabilis  ,     im-    '  'd.  praeco- 
penetrabilisque  ,   semper    praedicanda  ,   laudanda  ,     praeconiisque  *    infatigabili-  "'^1"® 
ter  attollenda  est  iiiimensis.  Quam    ob  causam     ego    Edwardus    Rex    Anglo- 
rum  ,    ciim  essem   in  pace,  in  gloria  regni  mei   ,    pro  salute  animae  meae  ,  Pa- 
E  trumque    meorum  ,    qui    ante     me    regnaverunt  ,    cum    consultu    et    decreto 
Primatum  ,     fideliumque     meorum  ,     dedi     Sancto    Dyonisio  ,    qui     celebris 
menioriae  apud  nos  quidem   nominatur ,    apud  Francos  autem  et  colitur  et  lia- 
betur  ,  Villam   quandam   nominatam   Teintuna  ,   in  territorio  et  Comitatu   ur- 
bis   quae  Oxenaforda    dicitur  ,   cum    omnibus  appendiciis   ejus ,   id    est  terris  , 
silvis ,    pascuis  ,    aquis ,  pratis  ,  cultis  ,  et    incultis.    Sit   autem    terra  haec    im- 
munis  et  libéra  ab  omni  negotio,    excepta   expeditione,    et   pontis,    vel    arcis 
instauratione.  Quod   si  qui  violaverint,  sit  pars    eorum    decreto  Dei ,    et  meo , 
omniumque  Episcoporum  quorum  nomina   hîc  habentur  ,    cum  Juda  traditore, 
cum  Dathan  et  Abiron  ,  in  ignem   aeternuni  ,  ubi    vermis  eorum   non   moritur  , 
et  ignis   non  extinguitur  ,    nisi   reatum  suum   coram  Deo  et  sancto    Dyonisio 
emendaverint. 


656 


APPENDIX. 


ch-yc  on.  ^fnebcf  oeria-'^  of  bani benne-  on  bonc Kapan  jharL''\o^ 


tmhoncrftAyd.^  of  j^am  fcajxÀc  on  bnyge pytCT  of  ]>arrt  ?y^^  "J?"' 

fiiUapiUc.'}  of  b^erm'Ueron  cobbanî^il- j  oj^|)aeperliyUer-on  cobbaribrioc» 

j  of  bam  bnocner  anblang  Jlp^ea,  mef  mner  pennic.|Jt>a.TO  jjamTuaban. 

aml|tebc-l  oîppu^beon  ji]pomajbpb."J  of  bamfojibconjnjimçep 
bojvn-'l  of  bam  bojinc-anbUng  penpic  oriheafolcefescpj^  ofheafolcef 
b^feranblai^Tcmefe'bebealfanftpeame-  efcmncbic  lacer- pif ij^^^em^e 
to  bampubapib^  mn-'p  xftXjjiefv  of  fjiiSelej'  fcancon  f>onerfiaman  pa^g* 
-j  of  banip4F°^f^^5]%^l  of  Jjam5jiafeanblan5j7e5ef  onpvÔika.. 
1  of  icnre-lca,  fpa  cfcoti  honer  fcan  • 

Anne  Doniinicae  incarnationis  millesimo  quinquagesimo  nono  scripta  est 
haec  cartula ,  his  testibus  consentientibus  ,  quorum  nomina  inferiùs  car- 
raxari  *  videntur.  «J*  Ego  Edwardus  Rex  totius  Britthanniae  telluris  hanc 
meam  donationem  sancto  Dyonisio  concessi  ,  et  signo  agiae  crucis  munitam 
condonavi.  -J-  Ego  Eadg}'th  conlaterana  *  ejusdem  Régis  hoc  *  mihi  placera 
cum  benivolentia  professa  sum.  -J-  Ego  Stigandus  Metropolitanus  Christi 
Ecclesise  Archiepiscopus  ,  necne  *  Wintoniensis  Ecclesise  ,  donuni  Régis  cum 
tropheo  sanctse  crucis  libentissimo  animo  confirmavi.  -J-  Ego  Kynsinus  Ebo- 
racensis  Ecclesiae  Archiepiscopus  praefatum  munus  consolidavi.  ^  Ego  Wlf- 
*  idem  wis-  wiuus  *  Dorcacastreusis  *  Ecclesiae  Episcopus  praedictum  hoc  Régis  donum 
benignissima  manu  conscripsi.  -J-  Ego  Dodico  Episcopus  conclusi.  «î-'IEgo 
Herimannus  Episcopus  consigna vi.  «J*  Ego  Aldredus  Episcopus  consensum 
prœbui.  -^  Ego  Willelmus  Episcopus  consensi. -J-  Ego  iEgelraœrus*  Episcopus 
corrobora  vi.  -J*  Ego  Haroldus  Dux.  -j*  Ego  TËlfgar  *  Dux.  -J-  EgoTostig*  Dux. 
•J-  Ego  Leofwine*  Dux.  -J*  Ego  Gyrth  Dux.  ^  Ego  Spegen*  Minister. 
f  Ego  Eadric  Min.  f  Ego  Godric  M.  f  Ego  Ator  M.  f  Ego  Esgar  M.  f  Ego 
Ravlf  M.  f  Ego  Rotbert.  M.  f  Ego  Brihtric  *  M.  f  Ego  Vif.  Minister. 

•J-  Et  ego  Balduinus  sancti  Dyonisii  Monachus  ,  sub  regimine  Abbatis  mei 
Hugonis  constitutus  ,  tune  temporis  Anglorum  Régis  Edwardy  Medicus  , 
omnibus  quorum  hîc  adnotata  sunt  nomina  ,  sine  cujuslibet  calumpnia  scrip- 
tum  hujus  donationis  confirmantibus ,  de  manu  ejusdem  Régis  et  scriptum  et 
donum   imperpetuum  sancto  Dyonisio  habendum  suscepi. 

U^pan^  cmgcgnetfputmj  bifcop-"i jiAulp  eonl'-i  c-dlic-mine-he^eruLronqpcnM 
con^ereine-'rneonbUce-'  t  iccyoereoy  ptc  KaEbbe-gcunnan'cnirte-o  jce-  ûiomfieî 
Mixohir  hàl^an  n^njcTiebe-geonian-rer.  parc  lanb  lex  tengctune-  t  aflc  p^ey■A  Jjinga 
batj'be-pîcninn  mioniHcfi-rogc:  Dynab-  on  puie--  -|  on  peiie-'ini&racc-'imiî)  jocne-'rpd.ruU 
1  rP^pop^'T?*  "^^^  me  py Iran  ouhdn&e-pto^-onéecgC'i  acpccn-pop  mtnpe  i^pt^ 
hacle-'IpvcchepiSgoS-pci'eKKX.  op  hxpchdii-^an  rcoyer^cuzx^c-  f  ic pille  t  pcWcop 
oihce  DOC  b<jcnx0«  be  minan  pullân  cdeacan.- 

Versio  Latina   D,   Morton.  Excerpt.  I.  Saxonici. 

H  M  SUNT  ipsae  terrarum  metae  in  Taengtune  ;  id  est  primùm  ab  illo  rubro 
clivoin(w/  ad)  Alfredi  vallem  :  et  ab  illa  valle  ,  in  Leporis  Lapidem  :  et 
ab  illo  lapide ,  in  Maegnhilde  coUem  :  et  ab  illo  colle  ,  in  Rise  Puteum  :  et  ab 
illo  puteo  ,  in  Tharuga  Lacum  :  et  ab  illo  lacu  ,  in  illum  Holan  rivum  ;  et  ab 
illo  rivo  ,  in  Corylorum  vadum  :  et  ab  illo  vado  ,  in  longum  vise  ,  in  illum 
Stapel  *  :  et  ab  illo  Stapele  ,  in  siccam  lacunam  :  et  ab  illa  lacuna  ,  in  plé- 
num puteum  :  et  ab  illo  puteo  ,  in  Cobham  collem  :  et  ab  illo  colle ,  in 
Cobham  rivum  :  et  ab  illo  rivo  ,  in  longum  alvei  ,  in  Wenric,  et  ità  in  illum 
rubrum  clivum.  Use  sunt  ipsje  metae  in  illum  ericetum  :  illuc  in  Toligth  ,  id 
est  à  Diclac  * ,  in  Wilsted  :  et  à  Wilstede  ,  in  Rithera  vadum  :  et  ab  illo 
vado,  in  Wireneges  spinam  :  et  ab  illa  spina  ,  in  longum  Wenric  ,  in  Bea- 
folces   podicem  ;   et    à  Beafolces    podice,    in    longum    Tamisii    per  dimidium 

alvei, 


consignan 


•  Dubl.  Ead- 
gyd  Conla- 
terans 

•  apud  Dubl. 
deest  hoc 

•  Dubl.  Pin- 
toniensis 


pinus 

'  id.  aliàs. 
Dorcaces- 
trensis 

*  id.  Azelmae- 
rus 

*  id.  Alfzan. 

♦  Tostiz. 
'  id.  Leof- 

pine 

*  Gystd. 

*  id.  Spezen. 

•  id.  Brith- 
tric. 


*  obeliscum 


fosf  a  lacus 


B 


D 


E 


APPENDIX.  657 

A  alvei  ,  rursus  in  Diclace.  Hae  sunt  ill«  metae  in  ipsas  sylvas  :  illuc  in  id  est 
primiim  à  Fritheles  Saxo ,  in  ipsain  Saxosam  viam  :  et  ab  illa  via,  in  Feste 
Lucum  :  et  ab  illo  Luco  ,  in  longum  viae  ,  in  Salicetura  :  et  ab  illo  loco  {seu 
campo),  ita  rursùs  in  ipsum  Saxum. 

Ejusdem    Excerpti  interpretatio   tradita   à  Guill.    Camdeno,     et  apud 
Dubletum  édita  ,  pag.   832. 

HiE  SUNT  metae  terrarum  quae  spectant  ad  Tengetum.  Primum  à  rubro 
clivo  ad  Alfredi  vallem  :  ab  illa  valle  ad  Leporis  lapidem  :  ab  illo  lapide  ad 
Megnhild  coUem  :  ab  illo  colle  ad  fonteni  Rise  :  ab  illo  fonte  ad  Tliaringa 
lacunam  :  ab  illa  lacuna  ad  Hollam  rivulum  (a)  :  ab  illo  rivulo  ad  Corylorum 
B  vadum  :  ab  illo  vado  per  viam  ad  Stapele  :  à  Stapele  ad  puteos  siccos  :  ab 
illis  puteis  ad  Fullonum  fontem  :  ab  illo  fonte  ad  Cobbam  coUem  (b)  :  ab 
illo  colle  ad  Cobbam  rivulum  ;  à  rivulo  per  decursum  rivuli ,  et  ità  ad  Ru- 
brum  Clivum.  Hae  sunt  metae  terrœ  incultae  quae  adjacet  ;  primiim  à  Diclac, 
1 .  fossa  lacûs ,  ad  Apilsted  ,  1 .  pomorum  locum  ;  ab  Apilsted  ad  Rider  va- 
dum (c)  :  ab  illo  vado  ,  ad  Werenegs  (d)  Spinetum  :  à  spineto  illo  ,  ad 
Beafolces  finem  sive  podicem  :  et  indè  per  médium  Tamisis  alveum  .  rur- 
sîis  ad  Diclac.  ILe  sunt  metae  silvae  quae  adjacet  :  primùm  à  Friteles  Saxo  ad 
viam  Saxosam  :  ab  illa  via,  ad  Fest  :  inde  juxta  viam  ad  Withilea  ,  et  ità 
ab  illo  loco  rursùs  ad  SaxUm. 

Excerpti  U    versio  latina  à  D.     Morton. 

C 

Edvardus   Rex  salutat    Wulfwin    Episcopum  et  Radulfum   Comitem,    et 

omnes  meos  Equités  in  Oxfordice  Comitatu ,  amicè  ;  et  ego  dico  vobis 
quod  ego  donavi  Christum  et  sanctum  Dionysiura ,  in  ejus  sacrum  Monaste- 
rium  trans  mare ,  ipsas  terras  apud  Tengetum  ,  et  omnibus  illis  rébus  lis 
quae  ad  easdem  cum  jure  adpertinent ,  in  sylva  et  in  agro  ,  cum  saca  et  cum 
soca ,  ita   plenè  et   ita   firme  ,    ~  id  niihi  ipsi  in  manu    stetit  ,  in  eo  die  et 

postea  ,    propter   meae  aniniae  salutem.   Et (e)  ex  ipso  sacro  loco  exclusi. 

Et  ego  volo  quod  Episcopus  paret  librum  ad  hoc  ,  per  meam  plenam  vo- 
luntatem. 


D 


Latina  versio  Guillelmi  Camdeni,  à  D.   Dubleto  édita  pag.   833, 
cum  notis  D.    Tate. 

Edward  us  Rex  Wlfinum  (f)  Episcopum  ,  et  Radulphum  Comitem,  et 
omnes  meos  Ministros  in  Comitatu  Oxoniensi ,  saluto  amicè  :  et  notum  vobis 
facio  me  dédisse  Christo  et  sancto  Dionysio  ,  et  sacro  ejus  Monasterio  trans 
mare  ,  terras  de  Tengetum  (g),  et  singula  quae  ad  easdem  jure  pertinent  in 
sylvis  et  agris ,  cum  saca  (h),  et  cum  soca  (i)  ,  tam  plenè  et  plenarie  , 
quàm  fuerit  in  mea  ipsius  manu  illo  die,  et  jam  indè  sit  Dei  et  sacri  illius 
loci.    Et  volo   Episcopum  ut    hoc  in  librum  référât  (k). 

[a)    HoUan-broc.    Hollyn ,    genus    arboris  ,    agri-  scribcnda   omninô     errasse.     Sententia     videtur  hu- 

folium,  vel  aquifolium.  Morton.  jusmodi  :  Et  quicumque  obstitcrint  Imic  dono,  sint  illi 

(6)    Montera    acutum    (*),     per   decursum     rivuii.  ex  ipso  sacro  loco  exclusi.  Ita  annotât  Dom.  Morton. 

Camden.     (*)     Verùm   ex   D.     Morton ,     malè     pro  (f)  Wulfinus       fuit      Episcopus     Dorcaccstrensis 

Cobbam   acutum   scribit     Caraden.      Cobham      enim  clectus  anno  1033. 

nomen     proprium     ipsi   videtur.    Ham    propriè   vil-  {g)     Tengetum  :     hodie      Teinton     in     Comitatu 

lula,    Gallicè    Hameau.     Cobham    nomen     loci    fre-  Oxoniensi. 

qucns   in    Anglia.  Ut)  Saca  ,  est     cognitio    causarum  in    suo   tcrri- 

(c)  Rider     vadum  ,     Horsemans     ford  ,     Riders  tono;    et,    ut     in    vetusto    habetur   libro,     Encbci- 
ford,   Anglicè.    Morton.  son  ;   Francorum  linguù  dicitur  Assise. 

(d)  Werenegs,    nomen   est    proprium    viri  :    Spi-  («')  Soca   est    libertas    ut   incolaa  sint    immunes  à 
netmu  ,    Spinam  :  ad   Beafolces  per    Penric.    Cam-      vectigalibus  de  rébus  venditis  et  eniptis. 

den.  {k)    Id    est  volo    Episcopum   inde    librum     con- 

(e)  Crediderim    scribam   in  penuitima     linea  ex-      iiccre  plenâ  licentiù  mcâ.  Ita  D.  Tate. 


Tome  XI.  O  ooo 


658  APPENDIX. 


HUGONIS  REGIS  PROMISSIO  IN  DIE  CORONATIONIS  SVM. 
3.  Jui.  987.  Ex   Archiva  S.   Martini  Turonensis. 

HUGO  Deo  propitiante  mox  futurus  Rex  Francorum,  in  die  Ordinationis 
meae  promitto  coram  Deo  et  Sanctis  ejus  quod  unicuique  de  vobis*  eom- 
missis  canonicum  privilegium  et  debitam  legem  atque  justitiam  conservabo  , 
et  defensionem,  quantum  potuero,  adjuvante  Domino  exhibebo  ,  sicut  Rex 
in  regno  suo  unicuique  Episcopo  et  Ecclesiœ  sibi  commissae  per  rectum 
exhibere  débet  ,  populoque  nobis  credito  me  dispensationem  iegum  in  suo 
jure   consistentem  nostrâ  auctoritate   concessurum.    Hugo   Rex.  g 


EJUSDEM  HUGONIS    REGIS  ,  S.   MARTINI  ABBATIS  SACRAMENTUM. 

Ex  eodem  Archiva . 

EGO  Hugo  ,  annuente  Domino,  Francorum  Rex  ,  Abbas  et  Canonicus 
liujus  Ecclesiae  Beati  Martini  Turonensis ,  juro  Deo  et  Beato  Martino  me 
de  caetero  protectorem  et  defensorem  fore  hujus  Ecclesise  in  omnibus  neces- 
sitatibus  et  utilitatibus  suis,  custodiendo  et  servando  possessiones ,  honores , 
jura ,  privilégia  ,  libertates  ,  franchisias  et  immunitates  ejusdem  Ecclesiae  , 
quantiim  divino  fultus  adjutorio  secundùm  posse  meum  recta  et  pura  fiet. 
Sic   me   Deus   adjuvet  et  haec  sancta  verba. 

Finis    Tomi   undecimi. 


f 


»«^ 


659 


INDEX  GEOGRAPHICUS. 


Litterœ,  qiue  numéros  sequuntur ,  dénotant  litteras  positas  in  margine  :    littera  n  Notas  indicat. 


ABALLO,     urbs    in      Burg.     Avalon. 
162.  c. 
Abbatiae.     Uniuscujusque    Abbatiœ    no- 
men  quiere  juxta  seriem   alphabeti- 
cain  loci  in  quo  sita  est. 
Abbatis  villa  ,     urbs   in    Coniit.    Pon- 

tiv.  Abbeville. 
Abbatis  villae  castrum.  54.    b.  130.  a. 

434.  a. 

Abcndonia,     oppidum  Angl.      in      Co- 

mit.   Berclieriae.  636.  d. 
Abennithi,  in  Scotia.  156.  d. 
Abrincae,      Abrincatina     et       Abrinca- 

tarum  urbs,    Avraiiche.    52.    c.  70. 

b.  n.  340.  b. 

Abrincatenses.     324.    c.    d.   333.    d. 

340.  e. 
Abrincatensis  ,    seu     Abrincensis     Ec- 

clesia,   sedes.  90.  d.  239.  a.  246.  a. 

379.  c. 
Abrincatensis  Comitatus.  35.  a. 
Abrincatin.  Abbatia  Sancliiuonial.  340. 

b. 
Abrincatuorum     fines  ,     pagus.     Pays 

d'Avranche.      Abrincense       territo- 

rium.  88.  n.  137.  a.  324.  c.  d.  333. 

d.  340.  e. 
S.     Abundi  Ecoles,   in    loco  de     Mer- 

puis  ,     Diœc.     Xanton.     S.       Alton. 

199.  e. 
Adana  ,     Ciliciae    civiths     in     Patriar- 

chatu  Antiochcuo.  460.  n, 
Adoysi  fluvius.  200.  b. 
Adriacus  ,     villa     cujus      tertia     pars 

Mon.    S.    Salvii  Monterol.    conccssa 

est.  575.  d. 
Adriaci  villae  Eccl.  575.  d. 
Adriacus  ,   in  pago  Belcinensi.   601 .   b. 
Adriaticum  mare.  619.  a. 
Adula  ,    mons    B«lgi<ae    terminus.    83. 

n. 
Adura,  Ajrre.  431.  d. 
Adurcius,     fluv.    in      pago    Ausciensi  , 

l'Adour.  486.  b.  n. 
jEdua    ,    Augustidun.     et     Augustodu- 

num,  Autun.  418.  b.  /-'«/e  Augustod. 
S.    jEgidius,  villa  in  Occitan.    510.    n. 

513.  b.  P'ide  S.  Egidius. 
yEgyptus.  89.  e. 
jEgyptii.  357.  a.  b. 
Afri  ,    seu   Sarraceni.    227.     c.     495. 

a. 
Africa,    102.    e.    286.  a.  Africa     tellus. 

435.  b. 

Agareni.  49.  b.  290.  c. 

Agaunum  ,  S.  Mauritz  en  Valais.    546. 

c.  n. 

Agauncnsis     Abbatia,      Monast.     Eccl. 

S.   Mauritii   Agaun.  542.    a.    b.    c, 

n.  545.  b.  546.  b.  c.  e. 
Agaun.  Burgus.  546.  b. 
Agennense  solum  ,    seu   Aginn.      CA- 

genois.  395.  a. 
Agennensis     Episcopatus.    39o.    a.     c. 
Agennensis  Eccl.  395.  b. 
Aginna,  Agen.  431.  d. 
Aginncnsis  Diœc.  486.   n. 
Agniona,  fl.   in  Fland.  381 .  d. 
Agomelinda  ,   seu    Agemclinda,    mons 


prope  Ardeam.  300.  d. 

Agoniacum  castrum  ,  in  pago  Petra- 
gor.  287.  d. 

Agrippina  civit.  Agrippina  Colonia.  Co- 
logne. 458.  b.  462.  b. 

Aissingehem  ,  villa  pertinens  adj  Mo- 
nast. Watinense.  105.  n. 

Alba,  fl.  356.  a.  358.  b. 

Albanensis    pagus.  L'Albanois.  548.   c. 

d.  n.  555.  c.  n. 

S.    Albani  Capella  ,   in     Diœc.  Vienn. 

554.  a. 
Alba-rocha,  in  pago  Pclragor.  287.  d. 
Alba    terra  ,  ubi  Eccl.  B.    iM.    Stamp. 

Alodura    possidet.  Aubterre.  579.    d. 
Albemarla,  Aumale.  358.  c. 
Albenienses.  391.  a. 
Alberti-villare   ,     prope    Paris.      605. 

d. 
Albiensis  civitas.  Albi.  422.  n. 
Albienses.  420.  b. 
AlLigens.    Pagus.  420.  b.  Episcopatus, 

422.  c.  n. 
Albiniacus  ,    villa    et  Eccles.    S.    Mar- 

celli  ,    pertinens  ad  Monast.    S.    Be- 

nigni  Divion.   558.  d. 
Albiniacus  ,     pertinens     ad     Mon.     S. 

Salvii      .Monster.     et    Eccl.     ibidem. 

575.  c. 
S.  Albinus,    locus  et   Eccl.    prope    Ar- 

chas.  40.  a.  246.  d.  330.  d. 
Albonensium     Comitatus  ,     dependens 

ab  Eccl.  Vienn.  549.  n. 
Albona ,     villa   cum  Eccl.     S.    Gorgo- 

nii,  in  Diœc.  Vesont.  550.  e. 
Albriniacus    cum    Eccl.     S.     Joannis  , 

in    Diœc.    Gratianopol.    5S6.    a.    b. 
Albula     seu    Aubetta   ,    fl.    in    Norm. 

244.  d. 
Albus-mons,  possessio  Mon.  S.    Salva- 

toris  in  Vosago.  368.  d. 
Alchonay  ,     villa    conccssa     Mon.     S. 

Salvii  Monst.  576.  a. 
Aldenarda  ,     Adelnarda  ,    Aldenardum 

oppidum  ,    Audenarda  ,       Audonar- 

de  ,    Oudenarde  ,  urbs    Fland.   254. 

c.  365.  e.  383.  a.  384.  a.  389.  a.  n. 
392.  n. 

Aldenardenses.  391 .  a. 

Aldenburc  ^    altare     pert.    Eccl.     Tor- 

nac.  255.  u. 
Aldenburgenses.  391.  c.   n. 
Alcmania  ,      Alainania  ,      Alemannia  , 

Allemania  ,    Almania.    2.  d.    26.  d. 

28.  b.  155.  a.  156.  d.  191.  d.  276.  b. 

367.    e.    Alcnianicus  Ducatus.     615. 

e.  6l6.b.  617.a.  618.  b.  619.  b.  c. 
Aleraanni  ,    Alamanni  ,     Alemannorum 

gens.   21.  n.  159.  a.  160.    b.    194. 

d.  196.  d.  399.    b.  450.  d.    n.  616. 
b.  d. 

Alencio  ,    Alcntio  ,    Alenlium  ,     Alen- 

cium       castrum  ,      Alcntium      castr. 

Alleiitii      castrum  ,    Alanco  ,     Alen- 

coniiim  ,   oppidum    Norm.    Alencon. 

40.  a.  44.  a.  79.  a-e.  n.  80.  a.  178. 

d.  n.  226.  n.  229.  n.244   d.  323.  a. 

b.  326.a.  b.  c.  n.  339.   c. 
Alenconiensis    seu     Alention.     pagus  , 

in     Comit.      Oximensi  ,     fAlençun- 

noif.  84.  n.  178.  n. 


Alentini ,   Alentii   cives  ,     ceiu:  d" Alen- 
con. 179.  a.  336.  b.  d. 
Aleshusan ,   praedium    Hermanni    Con- 

tracti  celeb.  Script.  22.  a. 
Alesum    et  ejus  Eccl.    in    Episcop.    Va- 

lentin.  545.  c. 
Aletensium    seu   Macloviensium     fines. 

88.  n. 
Alexandria.  54.  b. 
Alfagius   ,    Altafagus  ,    vel     Altifagus, 

burgus  in  Caletis  ad  scdam,    Aufay . 

246.  c.  n. 
Alfag.  Eccl.  S.  Albiiii.  246.  d. 
Alfagenses  Heroes.  246.  c. 
Alingavia.  Vide  Lengiacum. 
AUobroges.  453.  c.  500.  n. 
AUobrogura  fines.  439.  a. 
Almanachias  ,      locus    in     Norm.     ubi 

fundata  est    Eccl.    Sanctimonial.  45. 

d. 
Alostensis     seu    Alostanus    Comitatus. 

381.  en.  417.  n. 
Alpes.  208.  d.  260.  a.  261.  d.  353.  n. 

420.  e.  457.  b.  640.  e. 
Alpes  Penninse.  83.  n.  Apenninae.  260. 

b. 
Alj)es  S.  Mauricii.  546.  b.  c. 
Alsatia.  3.  c  5.  a.  25.   e.  27.  c.  28.  a. 

367.   e.   368.  n.  419.  n.  426.   b.  d. 

548.  n.  641.  b.  c. 
Alsaciensis   pagus.  422.   d.   654.  d.    e. 
Alsatienses.  509.  b. 

Alsensis    Comitatus,  in    Burg.    421.   n. 
Alsensis  pagus  in  Burg.  l'Auxois.    490. 

n. 
Alta-ripa  ,     locus     in    Norm.    ubi    est 

Eccl.   S.  Martini.  225.  c. 
Alta-rivoria  ,    Autte-rivoire  ,  ubi   Eccl. 

S.    M.  cujus  parlera  habet  Mon.  Savi- 

niac.  200.  a. 
Altavilla,    in  tcrritorio  Constantin.  139. 

b. 
Altela    fl.    terminus   Pontivi  ,     l'Aude. 

176.  n. 
Altimontense,    seu   Altimontis   Monast, 
juxta  Melbodium.    Hautmont.   374. 
d.  462.  a. 
Altinghcnsis  villa   et   Eccl.     in    Ardea. 

306.  e. 
Altissiodorum.  281.    d.  f  irfe  Autissiod. 
Altissiodorcnsis    pagus.   114.    c.      Fide 

Aulissiod. 
Alvernicnses.     340.     d.   Fide    Arverni. 
Aluia,  inTuron.  Aluie.  645.  e. 
S.   Amandi  Cœnob.  in    fland.  110.   b. 
S.    Amandi     Cella,  in     Provincia.  545. 

c. 
Amatissa   fl.  l'Amasse,  in  Ligerim  Am- 

basiai  defluens.  257.  a.  n. 
Amazones.  68.  n.  623.  b. 
Ambariacum  ,   Villa     in     Comit.    Lug- 

dun.  544.  b.  545.  b. 
Ambasia  ,   Ambaciae,    Ambasium,    Am- 

basiacum  ,     Ambasius  ,      Ambasium 

castrum  ,   oppidum  ,    Arx,    castrum 

Ambasiense.  137.  d.    257.   a.  b.    d. 

e.  n.  258.  a.  d.  e.  259.  a.  c.  265.  d. 

e.  266.  b.  d.  267.  a.  268.  c.  273.  b. 

c.  d.  e.  274.  a.  b.  c.  507.  a.  645.  c, 

d.  647.  e.  Amboife. 
Ambasienses   ,     Ambaziacenses.       256. 


660 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


d.  257.  e.  267.  à.  268.  b.  274.  c. 

Basilica  S.   M.  Ambasiœ.    257.    a.    b. 

Bccl.  S.  Dionysii  Ambas.  257.  a. 

Arabaziensium  Marchia.  268.  b. 

Amberrae  ,  seu  Ambreras  ,  oppidum 
in  confin.  Norm.  Ambieres  ,  Am- 
bierez  ,  Amhrebieref .    44.  b.  84.    a. 

b.  c.  232.  a.  b.  337.  d.  n.  338.  a. 
341.  e.  n.  342.  a. 

Amberta,   in  Episcopatu  Lugdun.   545. 

b. 
Âmbiani   ,      Ambianum  ,    Ambianensis 

civitas  ,  Amiens,  131.   c.  d.  251.  n. 

324.  b.  434.  a. 
Ambiani  ,     Ambianorum    territorium  , 

Ambian.  pagus.   L'Amienois.  133.  d. 
183.  n.  340.  d  .424.  c. 
Ambianenses.  340.  d. 
Ambiani  veteres.  176.  n. 
Ambian.    Eccl.  S.   M.   Basilica.  132.  a. 

424.  c.  d.  433.  d.  434.  a. 
Ampliputeus  ,    Amplepuys ,    cuj.    Eccl. 

S.  M.  port,  ad  Mon.  Saviniac.  200.  d. 
Andagincnse     S.      Huberti      Mon.     et 

Eccl.  149.  a.  b.  en.  150.  a.  b.  e.  n. 

151.  d.  Fide  S.  Hubert. 
Andecava    urbs  ,     Andecavis    civitas  , 

Andegavi  ,     Andegava  ,    Andegavia, 

Andegavum  ,     Andecavi ,     Andega- 

vensis    civitas ,   Angers.    29.    e.    30. 

a.  78.  d.  117.  d.  137.  d.    138.  a. 

c.  155.  d.  169.  d.  216.  e.  217.  a. 
218.  a.  d.  219.  c.  241.  d.  258.  b. 
266.  C.269.  b.  270.  c.  271.  b.  273. 

b.  274.  c,  277.  b.  278.   a.  280.  a. 

286.  c.  336.  e.  337.  a.  347.  d.  e. 
348.  a.  b.  413.  a.  418.  d.  421.  d. 
429.  c.  524.  d.  529.  e.  593.  b.  en. 
647.  b.  d.  649.  c. 

Andegavae   civitatis    suburbium.     217. 

a.  271.  b.  647.  c. 

Andes  ,  Andegavi  ,  Andegavensis  pa- 
gus ,  terra  ,  Provincia ,  Andegavo- 
rum  terra ,  Andegavensis  regio  , 
Anjou.  30.  b.  77.  b.  79.  b.  112.  n. 
138.  d.  178.  b.  244.  d.  268.  d.  278. 
n.  336.    e.  340.    d.  413.  a.  624.  e. 

Andegavensis  Comitatus.  30.  c.  50.  d. 
78.  6.85.  C.137.  d.  138.b.d.l80. 

b.  212.  c.   276.  e.   429.  n.   647.  d. 
Andegavenses  ,     Andegavi   ,     Andega- 

vini,  Andecavini.  30.  c.  170.  n. 
217.   b.  220.    b.  c.  226.  b.  d.  228. 

c.  d.231.c.  241.  d.  244.  b.  256.  d. 
265.  d.  n.  266.  b.  c.  d.  e.  269.  b.  c. 

d.  e.  270.  a.  d.  285.  d.  286.  b.  334. 
d.335.  n.336.  a.  c.  d.  337.  e.  340. 
d.  341.  e.  391.  b.  413.  a.  646. 
c. 

Andegav.  Episcopatus.  601.  b. 
Andegav.  Eccl.  mater.  217.  a.' 
Andegav.    S.    Albini  ,   Mon.    Abbatia  , 

Eccl.  217.   a.  285.  n.  286.  n.  287. 

a.  506.  d.  593.  c.  649.  d. 
Andegav.   S.    Nicolai  Mon.    Abb.  Eccl. 

Oratorium,     in     suburbio.    138.   b. 

217.  c.     218.   a.    271.    b.    n.  348. 

a.  419.  b.  426.  n.  429.    n.  505.  e. 

593.  a.  b.  n.  647.  c.  649.  c. 
Andegav.   SS.    Sergii  et    Baccbi    Mon. 

136.  d. 
Andegav.     S.     Trinitatis   Cœnob.     seu 

Mon.  Sanctimonial.  218.   a.     d.  Eccl. 

287.  a. 

Andegav.     S.    Salvatoris   Mon.    30.    a. 

Capellula.    529.   e.  Fide    Aquariense 

Mon. 
Andegav.    S.   Pétri    Cella  et  Eccl.  429. 

n. 
Andela,    Cœnob.     Virginum    in    Alsa- 

tia.  426.  d.  Eccl.  641.  c. 
Andella  ,    fl.    Limes     Norm.     83.     n. 

428.  n. 
S.   Andeoli  Eccl.    in  Episcop.  Lugdun. 

545.  b. 
S.    Andreae  Eccl     in  territorio  Brivat. 

588.  c. 


Andrensis   Eccl.     Mon.    Templ.    305. 

a.  n. 

Andria,  in  Comit.  Gisn.  298.  b. 
Andria  ,     Endria    ,    Anger   ,    Angner, 

fl.  apud  Turon.   l'Indre.  257.  e.  nn. 

Fide  Anger  et  Endria. 
Andrisia  ,    Andresius ,    Andrisius ,  En- 

drasius  ,   fl.     l'Indrois.     257.    e.  n. 

274.  n.    Fide  Endrasius. 
Anethum  ,  villa  in  territ.  Meld.  605.  d. 
Angeliacenses.  264.  c. 
Anger  ,   fluv.    ap.   Tur.    265.    n.  Fide 

Andria,  Endria. 
Angeriaci    seu   Angeriacensis  et  Ange- 

liacensis     S.     Johannis     Eccl.     Mon. 

Cœnob.  Abbatia.     119.     c.  120.    a. 

221.  b.    264.  c,  373.  d.    n.  426.  d. 

n.    506.   e.  S.  Jean   d'Angely.  Fide 

Engeriacus. 
Angli ,    Anglica    gens  ,   natio  ,   plebs  , 

Anglici,      Anglorum     gens  ,     Angli 

Saxones.  40.   b.  47.  c.  50.  a.  d.  51. 

b.  c.    52.  a.  b.  53.   b.  c.   54.  a.  b. 

d.  74.  b.  75.  b.  78.  c.  87.  c.  e.  94. 

a.  e.  95.  b.  e.  96.  a.  d.  97.  a.  b. 
98.  b.  c.  d.  100.  a.b.  d.  101.  d.  e. 
102.  b.d.  103.  a.  loi.  a.  b.  139.  n. 
148.  c.  d.  150.  b.  155.  b.  d.  156.  b. 
157.  a.  165.  b.  166.  b.  c.  d.  167.  d. 

168.  c.  d.  169.  a.  173.  d.  e.  n.  174. 

c.  d.  n.  176.  d.  e.  177.  a.  182.  a. 
183.  c.  184.  a.  b.  c.  e.  185.  a.  c.  n. 
186.  a.  190.  n.  192.  n.  198.  b.  206. 

d.  207.  a.  b.  d.  208.  a.  b.  d.  e.  209. 

b.  c.  d.    210.  c.  212.  n.   216.  b.  c. 

234.  a.  236.  a.  e.  237.  a.  b.  n.  239. 
b.  n.  240.  d.  241.  n.  242.  n.  243. 
a.  248.  c.  254.  n.  256.  a-e.  258.  c. 
282.  c.  283.  a.  n.  284.  a.  b.  286.  a. 
291.  d.  293.  b.  310.  n.  311.  c.  e. 
312.  b.  n.  313.  a-d.  314.  a.  c. 
317.   c.  n.  318.  b.    339.   b.  360.  e. 

365.  d.  366.    e.    n.  474.    d.  626. 

a.  d.  630.  b.  e.637.  e.  638.  a.  640. 
b. 

Anglia  ,  Anglorum  patria  ,  regio  ,  reg- 
nura,  terra  j  Anglica  Monarchia  , 
Anglica  terra,  Anglicum.  regnum  5. 
n.  6.  a.  7.  e.  8.  b.  25.  c.  30.  b. 
31.  a.  34.  n.  36.  a.  37.  a.  38.  d.  40. 

b.  c.  n.  41.  c.  45.  b.  49.  d.  e.  50. 

a.  b.  c.  n.  53.  c.  d.  e.  54.  b.  c.  55. 

b.  56.  e.  74.  b.  75.  a.  85.  n.  88.  a. 
91.  c.  94.  d.   e.  93.  b.  101.  a.  103. 

e.  106.  c.  133.  d.  n.  137.  e.  142. 
b.  148.  b.  d.  e.  n.  149.  a.  130.  b. 
153.  d.  n.  154.  a.  b.c.  n.l53.a.n. 
156.  b.  157.  b.l38.  b.l62.  b.  165. 

b.  166.  a.  c.d.  167.  c.  d.  168.  a.  n. 

169.  d.  173.  b.  e.  nn.  174.  b.  n. 
175.  a.  e.  176.  a.  d.  e.  177.  a.  b. 
178.  a.  182.  a.  c.d.  183.  d.  184.  n. 
183.  n.  186.  b.  187.  b.  c.  d.  189. 
a.  b.  d.  190.  a.  e.  191.  b.  192.  a-e. 
193.  a-d.  206.  c  n.  207.  a.  b.  d. 
208,  a.  209.  e.  210.  a.  b.  c.  d.  n. 
211.  b.  c.  212.  b.  c.  213.  b.  n.215. 
a.  216.  a.  b.  220.  c.  221.  n.  223. 
a.   n.  223.  a.  227.  b.  234.    a.    b.  c. 

235.  a.  237.  c.  n.  238.  a.  c.  240.  c. 

e.  241.  n.  242.  a.  n.  243.  a.  e.  245. 
n.  246.  a.  248.  b.  c.  d.  253.  b.  236. 
a.  b.  n.  238.  b.  c.  d.  261.  c.  263.  a. 
265.  b.270.  c.  282.  a.c.  283.  a.  n. 
284.  a-e.  285.  a.  286.  a.  287.  a. 
288.  b.  294.  b.  301.  a.  303.  b.  303. 

a.  d.  e.  306.  b.  c.  309.  d.310.  a.  b. 

c.  311.  b.  d.  n.  312.  a-d.  313.  a-e. 
n.  314.  a.  c.  d.  313.  a-e.  n.  316. 
b-e.  317.   a.  d.  318.   a.  325.  a.  339. 

d.  n.    344.  b.  n.  349.  c  n.  331.  a. 

b.  332.  b.  C.553.  a.  337.  a.  d.  360. 
b.   c.  e.    361.   d.    363.  c.    363.    d. 

366.  e.  n.  367.  a.  371.  b.  377.  e. 
382.  c.  383.  a.  392.  n.  394.  a.  400. 
a.b.  c.  nn.  415.  e.  420.  a.  424.  a. 
428.    b.   432.    c.    433.  a.  507.   e. 


508.  e.  522.  e.  n.   626.  d.    629.   d. 

630.  c.  636.  c.  637.  e.  638.  a.  640. 

b.  642.  d.  644.  b.  646.  b. 
Anglicae.  Provinciœ.  240.  d. 
Anglicum  mare.  138.  e. 
Angolisma  ,   Angulisma    et    Engolisma 

civitas.    Angouléme.   263.   e.  264.  c. 

Fide  Engol. 
Angolismenses.  269.    a.    Fide    Engol. 
Anguliacus   ,     villa    in      Parochia.     S. 

ApoUinaris  ,  cujus    tutela    Mon.     S. 

Benig.    Divion.  concessa  est  à  Rob. 

I.  Burgund.  Duce.  610.  a.  c. 
S.    Anianus,    in  pago  Turon.   137.    d. 
S.  Aniani  terra.  265.  d. 
S.    Aniani   praedium  in    suburb.    civit. 

TuU.  153.   b. 
Aniciensis  Episcopatus  ,  Evêché  du  Puj. 

428.  d. 
Aniciensis  atque   Vallavensis   Eccl.    B. 

M.  428.  b.  c. 
Aniciensis  S.  Pétri  Monast.  428.  c. 
Anneciacum  ,    Anneci.     548.    n.    Ane- 

cium  AUobrogum.  553.  n, 
Annecii  lacus.  533.  nn. 
Ansacum  ,    Ansac,    cujus    Altare   pert. 

ad  Eccles.    S.  Barthol.    Bellov.  573. 

b. 
Anse,  ager,  ubi   Eccl.    S.  Boniti  Mar- 

ciaci  ,   perlin.     ad    Mon.     Saviniac. 

200.  d. 
Anseroiniae     Comitatus   pert.    ad    Eccl. 

S.  Huberti  Andag.  150.  b. 
Antiocheni.  265.  b.  646.  a. 
Antiochenus  Patriarchatus.  460.  n. 
Antiochia,    169.  e.    210.    d.  353.  b. 

383.  b.  459.  c. 
Antoniacus,  villa  et   Altare  prope  Paris. 

Anton.  597.  d. 
Antverpia  ,  Andoverpum  ,  Andwarpum, 

Antvyerpha,  civit.    in    confin.    Loth. 

et  Fland.  67.  a.  164.  d.  355.  e.  425. 

n.  Anvers. 
Antvcrpienses  fines.  109.  a. 
Antwerpba  Marcbia.  67.  b. 
S.    ApoUinaris    Parochia ,    in  qua    An- 

guliacum    possidet    Abb.    S.     Benig. 

Divion.  610.  a.  d. 
Apredunum ,  villa   in   Comit.   Forensi. 

544.  c. 
Apreduni  Eccl.  344.  c. 
Apuli.  227.  c. 
Apulia.    3.    c.   21.   n.  29.    d.   41.    c. 

42.    d.  44.  c.  46.  c.  49.  b.  c.   d.  n. 

60.  d.  73.  d.  101.  a.  139.  n.  140.a. 

b.  n.  162.  d.  163.  c.   187.  d.  189. 

c.  191.  c.  210.  d.  213.  n."214.  d. 
215.  d.  219.  a.  225.  a.  226.  a.  c. 
227.  b.  e.  230.  b.  e.  231.  a.  c.  n. 
232.  c.  233.  a.  262.  b.  285.  n.  286. 
a.  334.  e.  339.  d.  340.  c  347.  a. 
332.  a.  333.  a.  393.  b.  403.  c  404. 
a.  d.  405.  a.  410.  b.  422.  a.  428.  b. 
n.  431.  d.  642.  c.  d.  649.  e. 

Apuliae   Ducatus.  49.    n.  140.  n. 
Apulienses.  21.  n. 
Apulienses  N'ormanni.  49.  c.  d. 
Aquariense      Monast.       Andegav.    VE- 

viere.    429.    c.    n.    Fide  Andeg.    S. 

Salvat.  Mon. 
Aquae,     Aix-la-Chapelle.      164.   b.    d. 

202.  d.  Vide  Aquisgranum. 
Aquae-Sextiae,  Metrop.    Aquae.  Aix     en 

Prov.   67.    n.  347.  d.  551.  c. 
Aquensis  Provinciae      Eccles.    513.     n. 
Aquila  ,    castrum    à  Fulberto   de   Bei- 

na  constructum  .225.  e. 
Aquilana   silva  ,     seu    Aquilina  ,    Ane- 

Une ,     in   qua     villam    babet     Mon. 

Fossat.  577.  d.  n. 
Aquilina,     locus     seu     silva,    in     qua 

terras   possidet    Cœnob.    S.    Maglorii 

Paris.  568.  a. 
Aquinum,  Ital.  oppid.  416.  b.  n. 
Aquinum  seu  Aquignium,  in  terr.  Gisn. 

300.  a. 
Aquisgranum.    Aix-la-Chapelle.    5.    n. 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


66i 


!9,  e.    20.  d.  60.  d.  61.  a.  66.  a.  b. 
418.    c.  429.  a.    557.    n.    558.  b. 
617.  c.  Vide  Aquae. 
Aquisgraiii    Palaliiim.    10.    c.    d.  215. 

b.  617.  e.  619.  a. 

Aquitani.  96.  c.  101.  C  120.  d.  155. 
n.  236.  c.  285.  d.  Aquitani  Wasco- 
nes.  286.  n.  Aquitanica  gens.  625. 
b. 

Aquitania.  59.    b.  77.  c.  83.  c.  119.  d. 

c.  120.  b.  d.  121.  a.  n.  133.  d.  142. 

d.  159.  d.  162.  b.  220.  b.  260.  b. 
c.  d.  261.  b.  264.  b.  n.  269.  c.  288. 

c.  353.  a.  371.  a.  373.  a.  426.  d. 
507.  e.  508.  b.  509.  b.  624.  d.  625. 
b.  652.  d. 

Aquitanise  Ecclesiae.  101.  a. 

Aquitanicae  partes.  508.  a.  Aquitania 
prior.  418.  n.  Aquitania  seu  Aqui- 
tanica Provincia.  260.  c. 

Aquitanici.  652.  d. 

Aquitanicum  regnuin.  625.  c.  Aquita- 
nia; Dueatus.  119.  b.  285,  d.  486.  n. 

Aquitanicus  sinus  seu  Oceanus.  260. 
c. 

Arabia.  102.  d. 

Arabitae  ,  Arabes.  322.  n.  432.  e. 
638.  c. 

Aragonia,  Arragonia.  394.  n.  486.  n. 

Ara-leonis,  seu  Aralune  et  Arelunae 
castcUura,  loO.  e.  n. 

Âraris  seu  Sauconia  fluv.  La  Saône, 
368.  n. 

Arausirensis  pagus.  601.  a, 

Axbrella  seu  Arbrevilla  ,  villa  pert. 
ad  Mon.  Saviniac.  La  Bresle.  200. 
c. 

Arcae  ,  Archae ,  Archarum  seu  Ar- 
cense  castrum  et  oppidum  ,  in 
pago  Nonn.  Arques  ou    Tallou.   39. 

d.  e.  57.  c.  81.  a.  b.  c.  e.  n.  82.  d. 
179.  b.  222.  d.  240.  b.  316.  c.  330. 
a.b.  ç.  d.n.  331.a.  b.  c.  476.  c.  n. 

Arcas,    villa   in   pago    Vicnn.   543.  b. 

Arcensis  silva  ,  la  Forêt  (P Arques. 
81.  n. 

Archacenses  ,  ceux  d'Arqués.    246.  d. 

Archarum  fl.  la  Rivière  d'Arqués. 
335.  n. 

Arcbensis  Comitatus,  Comté  d'Arqués. 
330.  a. 

Archiacus,  in  Comit.  Engolism.  264. 
a. 

Arda ,  Ardea,  Ardua,  castrum  et  op- 
pidum, Ardes  ou  Ardres.  29S.  nn. 
298.  n.  300.    c.  d.  e.  301.   a.  nn. 

302.  e.  303.  b.  304.     a-e.  305.  a. 

b.  c.  306.  a.  c.  d.  307.  a.  b.  Fide 
Ardense  oppidum. 

Ardea,  civitas  Italiae.  301.  a. 
Ardenna     silva ,     Arduenna ,    Argona 
silva.  150.  b.  253.  nn.  260.  b.  374. 

c.  376.  b.  n. 
Ardennenses.  391.  a. 

Ardennensis  Provincia,  Arduenn.  pa- 
gus. 253.  c.  n. 

Ardens  ,  silva  ,  cujus  partem  habet 
Monast.  Saviniac.    200.   d. 

Ardense  oppidum.  305.  b.  Ardes  V. 
Ardea. 

Ardenses.    299.    n.    300.  d.  302.  a.  b. 

303.  a.   d.    304.   b.  d.  306.  a.  b. 
Ardensis  fnmilia.  301.  n. 

Ardensis    honor    seu  Comitatus.    303. 

d. 
Ardensis  Dunjo.  304.  c.  d. 
Ardensis  S.    Audomari    Eccl.     302.   e. 

303.  a.  305.  b.    c.    Cimiterium.  303. 

b.  Tenipl.    d.    Eccl.    Monach.    303. 

c.  Ecclesiola.  307.  a.  Paroch.  b. 
Collegiata.  n. 

Area-Bacchi  ,    Rebrechien ,    villa  prope 

Aurelian.  urbein.  425.  n. 
Arelatcnse  regnum,    seu  Burgund.    67. 

n.  558.  c.  Vide  Burgundia. 
Arelatensis   Provincia    Ecclesiast.    142. 

d.  513.  n. 


Arelatum  civitas.  67.  n.  260  c.  545.  c. 

Arles. 
Arelura,    villa  in  pago    Vienn.  543.  b. 
Areluna,     vel   Areleo,    id    est   castrum 

de  Erions,  olim   civit.  359.  d.    Are- 

lensis,  id  est  castrum    de  Erlans.  n. 

Arlons. 
Aremarensis     Abbatia.     249.    b.   Are- 
mari  Mona.st.  146.  d.  654.  n. 
Arenularum     Planities  ,    prope    Stamp. 

La  Plaine  des  Sablons.  579.    n. 
Areoraarense  Monast.  204.  a. 
Areum,  villa  Eccles.  Virdunensis.   250. 

b. 
Argcnti   nenms,     in   quo     S.     Sevcrini 

Monast.  Canonicorum.  221.  a. 
Argentiae,       Argentomuin   ,     Argento- 

nium  ,  castr.     ad    Olinam   fluv.     in 

Norm.   Arfjentomus  ,    Argenten,  Ar- 

gences  ,     Argentés  ,    Argentem,  Ar- 
genten. Argentan.    39.    b.    n.    247. 

n.  329.  c.   a.  333.  d.     e.  nn.   393. 

n.  402.  c.  403.  n. 
Argentina   civitas  ,    Argentoratum ,  Ar- 

genturatura ,    Strasbourg.     2.  a.    3. 

e.  4.  b.   5.  a.    20.  a.  c.   24.  b.  66. 

c.  164.  n.    214.  a.  368.  c.    416.  d. 

418.  d.  461.  d.640.  b.  655.  b. 
Argentinensis  Episcopatus.   422.  d. 
Argentin.  Monast.  S.  M.  V.  416.  d. 
Argentin.    Monast.     S.   ïhomae   Apost. 

418.  d. 
Argentin.     Monast.     S.     Pétri   Apost. 

418.  d. 
Argento,  fl.    apud  Andegav.  Argentan. 

267.  n. 
Argentoratum.  Fide  Argentina. 
Argentrada  ,    in    pago  Cenora.  Argen- 

tré.  280.  n. 
Argentulum  in  Norm.    182.  n. 
Argubium,  villa  in  Pontiv.  133.  n. 
Argunna,    nemus  Com.  TuU.  250.  c. 
Arkas    seu   Arkes,   villa  S.     Bertini  in 

Comit.  Gisn.  296.  n.  381.  c.  382.  a. 

389.  b. 
Aria,  prope   Bethun.    in     Fland.    365. 

n.  425.  n. 
Arienses,  in  Fland.  391.  n. 
Ariona,    villa    in    qua  Eccl.  cujus  ter- 

tiam  partem    habet    Mon.   S.     Salvii 

Monsterol.  575.  d. 
Arlacum  ,  villa  amœna  in   pago  Autis- 

siod.  114.  a. 
Armcntio,    fluviolus  in   Burgund.   490. 

n. 
Armorica,  568.    d.    Fide  Britan.    min. 
Arnacus  ,   locus    Diœc.     Lugdun.    ubi 

Eccl.   S.    Saturnini    pert.    ad    Mon. 

Saviniac.  200.  a. 
Arnacus  ,   in  pago  Lemovic.   288.    b. 
Arseus  ,    locus    in   quo  Mansum  habet 

Abbatia  S.   Pétri   Catalaun.    577.  a. 
Artedunum  ,    in   Episcopatu     Lugdun. 

545.  b. 
Artesia,     l'Artois.     128.    n.    365.     n. 

374.  n. 
Arva  fl.  l'Aure.  140.  n.  598.  n. 
Arvernensispagtis,   l'Auvergne.  588,  b. 
Arvernensis  Ecclesia.  588.  c. 
.\rvernensis  Comitatus.  601.  a. 
Arverni.  269.  a.    Fide  Alvernienses. 
Arvernia.  77.  e.  83.  b. 
Arvernum,    urbs  Aquitaniae.    Clermont. 

625.  b.  c. 
Arvini-curtis  ,  ager   pert.    ad   Florîac. 

Mon.  484,  a. 
Arulense  territorium  in   quo  Coenob.    et 

Basilica  S.  Marioe.  426.  a. 
Arundellum,  Arundelli  Comit.  in  Angl.. 

57.  c.  227.  n.  240.  b. 
Ascia ,    villa  in    qua    Mansum     habet 
Mon.    S.   Salvii   Monsterol.    575.  e. 
Askis  ,  villa  Eccl.   TuU.    152.  b. 
Asia.  102.  b.    156.  e.  428.  a.  623.  b. 

642.  c. 
Asinariae,  in  pago  Piclav.  601 .  b. 
Alsiacus,  villa  in  Pontivo.  134.  d. 


Asnebec,  caste!.   Norm.  in  pago    Hul- 

mus  dicto.  477.  a. 
Aspremundum  ,     castrum     in     Aquit. 

536.  c. 
Astariaccnsis  Comitatus.  394.  c. 
Asteriensis     Vicecomit.    ad   Mont.    Py- 

ren.   116.  n. 
Atax,  fluv.  Gai.  Narbon.  425.  c. 
Athenae.  440.  b.  469.  a.  501.  a. 
Atiniacum ,    locus  juris  Mon.    S.  Salvii 

Monsterol.  574.  c. 
Atis,  fl.  Italie.  618.  c. 
Atoariensis  Comitatus.  421.  n. 
Atrebatenses.   340.  d.  391.  a.  Attreba- 

tenses.  462.  c.    Atrebates.  391.  n. 
Atrebatensis    Diœcesis.  108.  n. 
Atrebatcnsis  Comitatus.  340.  d.  624.  a. 
Alrebatum,  Attrebatum.  ^rra^.  110  n 

123.  a.  324.  b.  344.  e.  365.  n.  389. 
a.  422.  b.  462.  c.  d. 

Atrebat.  Eccl.    S.    M.    123.   d.   e.    n. 

124.  a. 

Atrebat.  S.   Vedasli  Mon.  124.     a.  n 

Eccl.   299.  c.  d.  Mon.  462.   d.   Coe- 
nob. 392.  d. 
Atrebat.  S.  Benedicti  Capella.  422.  b. 
Atrcwasia     silva  ^    in   pago     Camerac. 

128.  a. 
Attafagus  ,  seu  Attifagus  ,  in   Caletis 

ad   Sedam.   Aufay  vel   Aufey.    246. 

n. 
Atziacum,    in     Episcop.    Sïatisc.     Azé 

601.  a. 
AvalliîE    terra,  in    Comit.  Pictav.  430. 

c. 
Avaricum,   Bourses  ,  caput  regni  Aqui- 

tan.  623.  c. 
Auchiacus ,    villa     super    Vellulam  in 

Coraitatu  Tardanensi.  599.  c. 
S.  Audoeni  terra,  in   Wilcass.    233.  d. 
S.    Audomari     urbs ,    S.     Audomarus , 

Audomaropolis  ,   Audomarense    cas- 
trum ,    Audomarcnsis    villa.  S.   Au- 

dom.  Burgus,  civitas.   6.  b.    110.  n. 

299.    n.    301.   n.    303.    c.  306.    e. 

312.  b.  382.    a.   384.  b.   388.  d.  n. 

391.  d.  Saint-Omer .  Vide  Sithiu. 
Audomarenses.  303.  b.  384.  b.  c.  391. 

a.  n. 
Audomarcnsis,  seu   S.    Audomari  Eccl. 

in  burgo  ejusdem    nominis.  303.    a. 

303.  c.  306.  e.  307.  a.  391.  c.  Vide 

Sithiu. 
Audomar.  S.  M.  Eccl.  307.  a. 
Audomar.  S.  Pétri  Basilica.  382.  a. 
Auderwic,  in  Comitatu  Gisn.  298.  n. 
Avemac  ,   ubi  Eccl.  S.   Vincentii,   cujus 

tertia     pars     pert.   ad    Abbat.     Con- 

dom.  397.  b. 
Avenio,  Avignon.  291.  n.  390.  n. 
Avenion.  castrum.  543.  c. 
Avenionensis  Eccl.  291.  n. 
Avenion.  Abbatia  S.  Rufi.  291.  n. 
Aversa,  urbs  Apulia;,  inter  Neapolim  et 

Capuam.  449.  b.  c.  n. 
Augensis  Comitatus.    Comté  d'Eu.  333. 

d.  340.  e.  n.  342.  e. 
Augense  oppidum,  castrum.  Augura  seu 

Oucis   castrum  ,     Aucum  opp.     Eu. 

43.  a.  b.  .34.  d.  e.  87.  d.  134.  c.  316. 

c.  330.  n.  338.  b. 
Augense  nemus  in  solo  Neustrise.  133. 

d. 
Augia3  Maj.    Monast.   prope  Constanc. 

18.  c. 
Augiensis  Eccl.  3.  d. 
Augusta    Viromanduorum  ,    Vermand , 

ou  S.  Quentin.  573.  n. 
Augusta    Vindelica.   Ausbourg.  616.  a. 

618.    a.  619.    b.     Augustensis  Eccl. 

618.  b.    Augustensis    Episcopatus. 

619.  b. 

Augusta,  civit.  in  finib.  Burg.  et  Lomb. 

Août     vel    Aoust.    36.    b.     167.    b. 

213.    c.  337.  c.  640.  b. 
S.  Augustini  Monast.  in  Angl.  310.  e. 
Augustodunum,  Gall.   civit.  Ostio,  Au- 

Pppp 


662 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


gustidun.  Autun,  27.  e.  162.  c.  435. 
n.  565.  n. 

Augustodun.  Xenodochium.  565.    n. 

Aula  Astuini  seu  Hatuini  ,  in  ne- 
inore,  quod  dicitur  Brajum.  256.  d. 
267.  a. 

Aureae-vallis  de  Crucifixo  Eccl.  S.  Pétri. 
220.  c. 

Aureae-vallis,  in  Pago  Pinciaco  Ai- 
tare.  567.  c. 

Aurélia  ,  Aureliana  ,  Aureliani  ,  Aure- 
lianensis  civitas,  Aurelianorura  urbs, 
Aurelianum  ,    Orléans.  160.   b.  170. 

c.  247.  e.  273.  d.  425.  n.  488. 
nn.  590.  b.  695.  a.  c.  625.  a. 

Aurelianenses.  340.  d.  391.  b. 
Aurelianensis ,    seu    Aurelianus   pagus. 

161.  a.   488.   n.    Aurelianensis  ager. 

483.  n. 
Aurelianensis  sil va.  488.  n.  589.  n. 
Aurelianum   infra    Vasconiam  ,  in    quo 

alaudem    habet     Abbatia     Condom. 

396.  b. 
Auronum  ,      fiscus   pert.    ad    Monast. 

Agaun.  546.  b. 
Ausciensis    seu    Ausiensis  pagus,  Pays 

d'Ausch.    486.    b.   Ausciensis   Diœc. 

n. 
Auscla  ,    seu    Auscitana  Metrop.  394. 

n. 
Auscitanus     Archiepiscopatus.      Arch. 

d'Âuch.  3Ô4.  n. 
Ausona,  olim  civitas  in   Marca  Hispa- 

nica.  512.  n. 
Ausonensis  Eccl.  510.  n. 
Ausonensis   vicus.  510.  n.  512.    a,    n. 
Axisonia,  pro  Italia.  130.  n. 
Ausorura-cortis  ,    ubi   Mansum    habet 

Mon.  S.  Pétri  Catalaun.  577.  a. 
Austrasia,  Austria  seu  Lotharingia,  Lor- 
raine. 121.  n.    509.    e.  y.    Lothar. 
Austrasii.  145.  /^l'rfeLoth. 
Austrasiorum     regnum.    145.   a.     Vide 

Lotb. 
Austrasiorum  Ducatus.    249.    n.    Vide 

Loth. 
Autissiodorensis  Episcopatus.  283.  c. 
Autissiodor.  Comitatus.  281.  c.  d. 
Aulissiodor.    pagus.     319.    n.    territo- 

rium.  622.  e. 
Autissiodorum  ,    civit.     Autissiodorus  , 

Autissiodori  urbs  ,  Auxerre.  113.    c. 

d.  162.  c.  292.  a.  c.  308.  c.  319.  n. 
343.   n.  377.  c.  n.    385.  a.  418.  n. 

Autissiod.  suburbiuxn.  114.  a. 
Autissiod.  Eccl.    S.    Stepbani.  112.   b. 

113.  c.  114.  a.  n.  308.  c.  309    a. 
Autissiod.  Abbatia  B.  M.   114.  a. 
Autissiod.     castrum  S.  Germani.    292. 

b.  c.  377.  d. 
Autissiod.    Mon.    S.    Germani.  292.    c. 

377.  b.  382.  c.  n.  648.  c.  b. 
Autissiod.    Abbatia   S.    Amatoris.  114. 

a. 
Autissiod.  Mon.  S.  Salvatoris.  648.  c. 
Autissiod.  Mon.  S.  Mariani.  308.  a.  n. 
Autissiod.  Eccl.  S.  Pétri.  377.  c.  n. 
Autissiod.  S.  Eusebii  Abbatia.  114.  b. 
Autissiod.  Capella  S.   Albani.  292.  c. 
AuxiSj    Auxius,     civit.     Aquit.     Auch. 

117.  b.  431.  d. 
Axla^    villa  subjecta  Castello   ad  ripas 

Legise  constructo.  366.  c.  n. 
Axona  ,    fluv.     in     finibus   Remorum. 

L'Aisne.   1^9.     d.    251.    n,  580.  n. 

581.  n.  582.  n.  587.  n. 
Azinium  ,     villa  super     fluv.  Scaldim, 

pert.  ad  Mon.  Hasnon,  599.  b. 


B 


BABYLON.  91.  b.   101.   b. 
Babylonia  ,    nominatissima  Civitas. 
194.  b. 
Babylonis  arces.  435-  c. 
Baddonviler,   alod.   Eccl.   Tull.  152. 
c. 


Bagae  :  Abbatia   S.    Benedicti  de  Bagis. 

289.  e. 
Bajoaria.    27.  c.    28.    b.  405.  d.  Ba- 

joariae  Ducatus.  61.    e.  73.  e.   215. 

a.  616.  b.  618.  e.  619.  a.  d.  Ba- 
veria.  393.  b.  Bauvariae  Ducatus. 
643.  d.  Vide  Boioriensis  Natio. 

Bajocte.    247.    n.    323.    d.    331.  b.  n. 

332.  b.    d.  334.  a.  335.  e.    338.  n. 

342.    e.    Baiocas.     70.    n.  Bajocata- 

rum  civitas.  70.  b.  Belocasium.  70. 

n. 
Baiocasses.  85.  n.  333.    d.  n.  335.   b. 

340.  e. 
Baiocacensis    Comitatus.    48.    c.    405. 

b.  411.C. 

Bajocassinus    pagus.    [le   Bessin).  333. 

c.  335.  b.  342.  d. 
Bajocasinensium     territorium.    132.    b. 
Bajocensis    S.    Mariae   Ecclesia.   43.     b. 

90.  d.  102.  a.  335.  e.  339.  e. 
Balagarli,  civitas.  291 .  a. 
Balaum,     Ballon ,   castrum.     34.    c.    d. 

323.  c.  632.  c. 
Balenata,  villa.  Bellene'.  600.  e. 
Balgenciacum  ,  Balgenceium.    507.    a. 

632.     e.     634.   a.     Baugenciacum  , 

Baugenciacus.  273.  d. 
Balgenzaium,  in  Norm.  229.  b.  n. 
Ballenberge,    Curtis   Dominicalis  prope 

montem      Caleti  ,     in  Flandr.    105. 

d. 
Bannivolum,  villa.  369.  c.  n. 
Bantonis-villa  ,    in    finibus     Remorum. 

458.  n. 
Bappalmensis  via.  126.  n. 
Barbari,  seu  Mauri  et    Sarraceni   Hisp. 

112.  d. 
Barbasta  ,    urbs  ditissima  Hispan.  162. 

a.  220.  c. 

Barbastrense  castrum.  290.  d.  291.  a. 
Barchinona.    290.     c.     Palatium.    Ibid. 

Comitatus.    289.  d.  e.  290.  b.  c. 
Barcinonenses.  289.  n. 
Bargensis   Comitatus.   546.    d.  e.  547. 

a. 
Barlodium ,    villa    Abbatiae    S.    Vitoni. 

458.  b. 

Barris-mons  ,   castrum  in  pago    Senon. 

198,  a. 
Barrolonenses.  391.  b. 
Barrum-Ducis  ,     Barum,     Barus,   Bar, 

Bera    [Bar-le-Duc).    118.  c.  143.  b. 

c.   d.   n.    146.    a.   163.    c.   171.   c. 

196.   d.    202.    b.    214.     a.   ^15.  b. 

249.  b.  261.  a.  293.  e.  344.  a.  347. 

b.  c.   351.   c.    n.  364.   d.    421.  b. 

459.  a.  n.  478.  n.  482.  n. 
Barrura  ,  Barrus  ,    super   Albam.   358. 

b.  482.  n. 

Barrum  ad  Sequanam.  482.  n.  Co- 
mitatus. d.  Barro-sequanenses.  482. 
n. 

Barrus-mons.  152.  c.  n. 

Barum,  in  Camp.  Ital.  228.  a. 

Baruth,  in  Comit.  Ghisn.  298.  b. 

Basatense  solum.  395.  a. 

Basatcnsis  Ecclesia.  395.  b.  Episcopa- 
tus. c. 

Basci  al.  Barri,  les  Basques.  269.  a. 
n. 

Basilea , civitas.  2.  d.  3.  a.  d.  5.  a. 
619.  d.  Basilica.  368.  n.  sita  est  in 
confinio  Burgundiae  ,  Alemanniae  et 
Franciee  ,  et  pertinet  ad  Burgun- 
diam.  2.d. 

Basiliensis  Ecclesia.  249.  b. 

Basilicas,  Curtis  ubi  Fulco  N.  firmavit 
Castrum-Guntherii.  268.  n. 

Basini-Cortis  ,  Mansus  Eccl.  Tull. 
152.  n. 

Basogerium,  in  pago  Turon.  257.  c. 

Bassacensis  Abbatia.  397.  n. 

Bassca,  Basseia  in  Belgio.  365.  n. 
381.  b. 

Bassiniacensis Comitatus.  15.  c. 

Batavi  seu  Menapi.  104.  c. 


Bavenbergh.  Vide  Pabemberg. 
Baveria.  Vide  Bajoaria. 
Baugenciacum.     Vide  Balgenciacum. 
Baugiacus,  Baugiacum.  267.  n. 
Bavinchova,    prope  Stapulas.  298.  n. 
Bauvaria.  Vide  Bajoaria. 
Beccus,     Rivus    qui  dédit   noraen    Ab- 
batiae Beccensi.  35.  c.  166.  a.  220.  n. 

423.  c. 
Beccus    Hcrluini,      Beccum,     locus   in 

Normann.     ubi     Abbatia.     223.    d. 

314.  n.  339.  c.  423.  c  431.  a. 
Beccensis   S.  Mariae   Abbatia,    Ecclesia, 

Basilica  ,  seu   Beccense    Monast.    aut 

Cœnob.  35.  b.  c.   d.  e.  n.  36.    a.  b. 

41.  b.   45.  n.    165.  d.  166.  a.  167. 

b.  c.     220.    d.  n.    223.    d.  n.    224. 

b.  c.  n.    242.   d.  n.  314.   n.  330.  a, 

339.    c.    355.    a.  357.   c.   423.    c. 

427.  a.  432.  b.  c.  628.  a. 
Bedeloscum.  546.  b. 
Beggeliiiheim,  Castellum.  19.  d. 
Begonis-cella.  424.  e. 
Belchis,    possessio    Eccl.    Tull.    152.  c. 
Belcinensis  pagus.  601 .  b. 
Belforestum  in  Flandr.  164.  n. 
Belg»  ,   Belgi.    83.    n.  101.  e.  179.  n. 

437.  n.  463.  c.  n. 
Belgica    Gallia.     260.    b.    c.    d.    Vide 

Gallia  Belgica. 
Belgicae   Provinciae.  519.  a.  b.  Belgica 

prima,      c.     Belgica     secunda.     519, 

a.  b.  c.  Belgica  Celtica.  260.  b. 
c. 

Belgica  ,    Belgia  ,     Belgiura.    207.    n. 

262.  b.  389.  n.  459.  n.    463.  c.  nn. 

500.  c. 
Belgis,   Belgium,    Galliae   civitas.    354. 

n. 
Belgrada ,   Bellagrada.  144.  b.  251.  n. 
Bella-insula.  371.  e.  n. 
Bella-vallis.  151.  d. 
Belliolenses.  391.  b. 
Bellismus  ,     Bellismum  ,     Belesmia    in 

Pcrtico  ,    Bellême.  57.  b.  227.    a.  b. 

n.   232.  n.    323.  a.  c.  Castrum    seu 

Castellum.  41.  d.  e.  339.  e. 
Bellisraensis  S.    Lconardi  Eccl.  631.  e. 
Bellismensis  Pagus.  57.  b.  227.  n. 
Bellovacum  ,  Belvacus  ,  Belvagus  ,   Bel- 

lovacus  ,  Beauvais.  207.  n.   322.    c. 

d.  324.   b.    340.  d.  341.  a.  625.  b. 

Bellov.     urbs.     440.  a.     Belvacens. 

civitas.   638.    c.  Belloaca  urbs.    573. 

b.  638.  c.  Bellovaca  urbs.  573.  n. 
Bellovacens.  Urbis  suburbium.  572. 
b.   n.   Belloacum  suburbium,  573.  c. 

Bellovacensis      seu     Belvacensis  pagus. 

139.   a.  222.   d.    247.   c.   340.    d. 

567.  c. 
Bellovacorum  fines.  231.  n. 
Bellovaci  ,    Bellovacenses  ,  Belvacenses. 

233.    b.   c.    nn.    431.    n.    434.    n. 

493.  c. 
Bellovacensis  Ecclesia.  441.  n.    572.  d, 

S.  Pétri.  573.  c. 
Bellovacensis      S.      Bartholomnei     Eccl. 

573.  a.  b.  c.  n. 
Bellovacensis  S.    Germani     Eccl.    572. 

d. 
Bellovacensis     S.      Quintini      Abbatia. 

165.  c.  431.    n.    434.    b.  n.    Eccles. 

638.  c. 
Bellovacensis     S.     Symphoriani  Abba- 
tia. 501.  b.  572.  a   b.   n. 
Bellovacense  Hospitale.  572.  d. 
Bellovacense  Scniinariuin.  572.  n. 
Bellum  ,   Burgus    S.    Martini  de  bello, 

in  Turoniae  confinio.  266.  c. 
Bellum  ,  [Bâtait]  ,    Abbatia  S.    Martini 

de    Bello  in    Angl.   50.     n.    168.   e. 

193.  n.    211.  c.  212.     d.    Ecclesia. 

313.  n. 
Bellum-Pomerium  ,    villa    et     Ecclesia. 

388.  d. 
Bellus-fons,  castrum.  373.  c. 
Bellus-locus     in    Argonna  ,     locus     et 


INDEX     GEOGRAPHICUS. 


663 


Abbatia.  145.  e. 
Bellus-Iocus ,     prope     Lochas  ,     ultrà 

Atigorim.    265.  n.    347.    a.  Bellilo- 

cens,     Abb.    suu  Ecclesia   S.    Sepul- 

chri.  Ibid. 
Belliloccns.     Abbatia   S.  Pétri  in  pago 

Leraov.  503.  c.  nn. 
Bellus-raons,    in   AqHÏtan.    {Belmond.) 

Ecclesia  de  Belinond.  289.  b. 
Bellus-mons  ,      in      Hannon.      [Beau- 
mont).    374.  c.  n.  Castrum.    376.    c. 

Capclla     S.     Venantii     Belli-montis. 

376.  c. 
Bellus-mons,  in  Norm.  223.  e. 
Belmeriacum.    Ecoles.  Belmeriaci.  575. 

b. 
Belnadum.  Bonay.  601 .  a. 
Belnensis  pagus.  609.  a.  c. 
Belnum,  in  Burg.  162.  c. 
Belocasium.  f'ide  Bajocae. 
Benaon ,     Beiioniura  ,     Benon,     Viens 

apud  Pict.   propè  Surgerias.   120.  n. 
Beneventum.    14.  c.  21.  d.  60.  e.  227. 

b.  262.  b.  c.  527.  e.  Beneventana 
urbs.  6i2.  d.  Beneventani.  49.  c. 
227.  b. 

S.  Benignus,  villa.  601 .  a. 

Beorra.  431.  d.  Fidc  Bigorra. 

Bera,  f'Ule  B.irnnn-Ducis. 

Bercingae,     prope     Lundoniam.      101. 

c.  l^ide  Bertingse. 

Berengiuin  ,    seu   Benregium  ,     Bourré 

prêt  Montrichard.  646.  c. 
BergK,  Bcrgis,  castrum  et  villa  in 
Flandr.  Corait.  106.  a.  383.  n. 
570.  n. 
Bergenses.  106.  c.  303.  d.  391.  b.  n. 
Bergense  Coenobium.  105.  c.  107.  d. 
Bernaiensis   seu    Bernaicensis    Abbatia. 

256.  a.  n. 
Bernezacum,  villa.  601.  b. 
Berringus ,    nomen     Ecclesiae    S.    Ste- 

phani  in  Vascon.  396.  c. 
Bersy,  villa  in  Norm.  335.  a. 
Bertingae,  in  Angl.  238.   a.  Bercingae. 

101.  c. 
S.  Bertini  Ecclesia,   Abbatia,  Cœnob. 
105.  d.  305.   b.  c.  312.  a.  n.  380.  d. 
n.  381.  d.    382.    a.  c.  n.  Praeposi- 
îura   in    terra   Gbisn.  305.    b.    Fide 
Sitbiu. 
Bertriti-cortis.  577.  a. 
Besunensis  seu  Vesanensis  Villa  et  Ec- 
clesia, in  Diœc.  Vesont.  553.  a. 
Besantio  ,    Bizanzum  j  Vesuntio,   Chry- 
sopolis ,  Besançon.    67.    c.    326.    d. 
460.    nn.   Fide   Bizanzum ,    Vesun- 
tio et  Chrysopolis. 
Besuae  seu    Besuense  S.    Pétri   Cœnob. 
203.  c.  d.  561.  a.  638.  e.  639.  b.  d. 
Abbatia.  560.  b. 
Besueta  ,      villa     Besuensis      Abbatiae. 

639.  a. 
Betisi,  castrum.  398.  d. 
Bethuna.    425.    n.    Bethunsei,    Bethu- 

nienses.  391.  a.  n. 
Bibost,    terra    Mon.    Saviniac.    200.  b. 
Bidricus,  villa.  427.  b. 
Bieria  ,   Brieria,   tractus    et    silva   ver- 
sus Fontem-Blaudi.  197.  d.  n.  488. 
n. 
Biervilla.  579.  d. 

Bigorra.    Bigorrensis    Provincia.     116. 
b.  117.  n.  Bigorrense  castrum.  116. 
n. 
Birarcl,     locus    ubi    Ecclesia  S.  Mar- 

tialis.  397.  n. 
Bisancium  ,       Bizantium  ,       Constanti- 
nople.    100.    e.    286.   a.    Palatium. 
Ibid.    Bisontica   civitas,    seu   Byzaa- 
tio.  199.  a. 
Bisiacum,  villa.  600.  e. 
Bislisiacum,  Castellura.  158.  d. 
Bisulduni   Comitatus,    Besalu.    289.    e. 

290.  a.  291 .  a. 
Bithynia.221.  d.  223.  b.  248.  b.  265. 
b.  347.  a.  350.  c.  646.  c. 


Bituria  ,  Bituri  ,  Bituricae  ,  Biturica 
seu  Bituriga  civitas.  Bourges.  158. 
a.  169.  c.  282.  d.  285.  b.  n.  287.  n. 
308.  d.  347.  d.  385.  a.  410.  b. 
423.  c. 
Bituriges   Cubi ,  Bituricenses.    138.    a. 

340.  d.  433.  n. 
Bituricensis    Provincia.     340.  d.    509. 

a.  Comitatus.  394.  a. 
Bituricensis   Priinatia.    260.    b.   Archi- 
episcopatus.  423.  c.  Mctropolis.  518. 
d.  Ecclesia.  283.  n. 
Bituricensis   Abbatia    S.    Sulpicii.  285. 

n.  423.  c.  d. 
Bituricensis      Ecclesia     S.       Sepulchri. 

169.  c.  282.  d.  308.  d.  347.  d. 
Bizanzum,    Bysuntium    seu     Vesuntio. 
67.   c.   145.    a.    d.    Vide   Besantio, 
Chrysopolis  et  Vesuntio. 
Blanilringhem.  307.  c. 
Blandinium.    110.    n.  380.   c.  388.   c. 
Blandiniensis    S,     Pétri    Abbatia ,    seu 
Monast.  108.  a.  Vide  S.  Petrus  Gan- 
dav. 
Blangiacus.   422.    n.   Abbatia  S.   Bertaj 

in  Blangiaco.  422.  n. 
Blaniacum,  villa  Mon.  Bes.  639.  d. 
S.  Blasii  Ecclesia  in  j)ago  Genev.  547. 

d.  548.  a.  551.  d.  552.  a.  b. 
Blavia,  Blavi,  in  Aquit,  536.  c.  e. 
Blavolini.  301.  b. 
Blazonum.  506.  e. 

Blendeka.   307.   b.    S.    Columbae    Cœ- 
nob.      Sanctimon.      in      Blendeka. 
307.  n. 
Blesa,  fluv.  577.  a. 

Blesae  ,   Blesum  ,   Blesis.  Blois.    118.  c. 

d.  249.   n.  263.  d.  266.  b.  278.   n. 

340.  d.  343.  n.  506.  e.  645.  d. 

Blesenses.  266.  b.  n.  268.  b.  340.    d, 

Blesensis  Comitatus.   266.  n.  Marcbia. 

268.  a.  Pagus.  238.  c.  278.  n.  Diœ- 

cesis.  303.  d. 

Blesensis  S.  Launomari  Abbatia.  118. 

c.d. 
Blesentiacus ,    Blesenciacum    seu    Pre- 
senciacus     aut     Plesenciacum      Ru- 
mei.  268.  a.  n.  647.  a. 
Bliretus ,      Bliretum,       Blere',      prope 
fluv.  Car.  266.  b.  646.  e.  S.  Quin- 
tinus  ante  Bliretura.  266.  b. 
Blusiacura  ,    Bluffiacum ,    Blussy ,    villa 
et  Eccl.   apud  AUobrog.  535.    c.  n. 
Bobini  Cella.  V.  Trecense  Mon. 
Bocholt,  villa.  366.  n. 
Bochout,  Feodum.  300.  a. 
Bodella,  villa.  600.  e. 
Bodonis-Monaster.     152,    d.    368.    a. 
Bodonis-Curtis.  369.  c.  n. 
Boemia,  Ducatus.  616.  b. 
Boioriensis  Natio.    469.    d.    Vide  Ba- 

joaria. 
Boiry,    Cella   pertin.    ad  Eccl.    Çame- 

rac.   Vide  Buricellum. 
Bokerdœ  ,    vel    Bolceldrae ,   prope   Ar- 

deam.  303.  b.  n. 
Bolanus-rivus  ,       Boulana-fossa ,       seu 

Fossa-nova.  363.  d.  n. 
Boliniacum,    villa  in    Comit.    Lugdun. 

344.  b.  Boloniac.  545.  d. 
Bolonia.  Fide  Bononia. 
Bonae-Mansiones  ,       seu      Herbrestinc. 

14.  a. 
Bona-vallis,  Abbatia.  506.  e. 
Bona-villa,    seu  Villa-bona,   in   Norm. 

87.  e.  216.  n.  235.  n. 
Bonninghii ,     seu    Beninghi ,    in    terra 
Ghisn.    Bonningues.   Altare.  299.     c. 
n. 
Boningae,    seu  Boringhae,    Altare   pert. 

ad  Etxl.  Ard.  307.  b. 
Bononia,  Bolonia  ad  Mare.  105.  a. 
133.  n.  174.  c.  239.  b.  295.  c.  d.  296. 
nn.  297.  n.  304.  b.  346.  a.  336.  a. 
Bononiensis  vel  Bolon.  terra.  295.  c. 
d.  296.  b.  297.  n.  300.  a.  Comita- 
tus. 240.  a.  296.  n. 


Bononicnses.   7.    b.    133.   n.    311.    a. 
391.  n.    Bolonienses.  295.    d.    296. 
a.  c.  304.  b.  391.  a. 
Bononicns.     seu     Boloniacens.     Eccle- 
sia. 303.  c. 
Bonovrium  prope  Salmur.  279.  d. 
Borbo-Archcmbaldi.  423.  n. 
Borboniensis    ager,   Bourbonnoli.    340. 

d. 
Borbonienses.  340.  d. 
Borboni    Cella.     Fide    Trecense    Mon. 
Borliurgus  ,     Borbourg.      Altare     apud 
Morin.    383.    a.    Fide   Broburgenses 
et  Brugburch. 
Bordellum,    aliàs  Malum    Talentum    in 
pago    Wastin.     Diœc.    Senon.    483. 
d.  n. 
Bornus,     villa    S.    Florentii     Salmur. 

280.  c. 
Borreti  Altare  in    pago  Belv.    567.    c. 
Borsium  ,  Borsius  ,   villa   in  Arduenn. 

Prov.  253.  b. 
Borzai ,     in    Comit.     Engolism.     264. 

d. 
Boschalas,    Mansus    Monast.    Saviniac. 

201.  a. 
Bosca,    praedium   Haroldi   Régis.    176. 

b. 
Bossue,  Bosuc,  Castrum.  374.  c. 
Botavilla ,   castrum    in     pago    Santon. 
264.    c.   n.   548.    n.    Prioratus    S. 
Pauli    de    Botavillâ.   199.    d.     Mo- 
nasterium.    264.    c.   Ecclesia.    548. 
n. 
Botfeit  ,     locus    in    termino    Saxoniae 

et  Thorlngiae.  336.  c. 
Botinum,  ubi   Mansus   S.   Salvii  Mons- 

trol.  573.  e. 
Botvelde,   locus   in  Saxoniâ.    643.     b. 
Bovinna,     Bovingne.,     Bouvines.     Cas- 
tell,     in    Comit.    Naniurc.    232.    n. 
233.  n. 
Bovini    seu   Bovonis   Cella.  Fide  Tre- 
cense Monast. 
Bourbeillonis    Molendinum     in    Norm. 
prope  Valesdun.   le  Moidin  de  Bour- 
beillon  ou  Bourbellon.  335.  c. 
Brabantia  ,      Brabantum  ,       Bracbran- 
tia,    Bracbantura.    201.    n.    203.  a. 
363.  b.   374.  c.  n.  376.  n.  381.  c. 
389.  a.  c.  n. 
Bracbatensis    pagus ,    seu  Brachatensis 
pagus     juxtà    Tornacum.    163.     a. 
357.  a. 
Brachantia    terra ,     posteà      Alostana. 

417.  n. 
Bracbatensis    patria,    Brakele.  124.   a. 
Brachesac,  castrum.  138.  b. 
Brachostum,    villa  in   Comitatu  Vienn. 
544.    c.   545.   c.  Ecclesia  Brachosti. 
544.  c. 
Bragum  ,     hodie    Monstroliuni ,     Mon- 

treuil-sur-Mer.  574.  n. 
Braine-le-Chastel  in  Belgio.  376.  b. 
Braine-la-/Fi/iote,     seu     Baine,     villa 

in  Belgio.  374.  e.  376.  b.  n. 
Braina,    Braine ,    in    Sucssion.     page. 

463.  n.323.c. 
Brajum      nemus ,     in    Turoniae     confî- 

nio.  267.  a. 
Brayum ,      Brai.     Feodum.     275.     n. 

276.  a. 
Brecaj ,      Breciae ,      Brecarum     Topar- 
chia.  76   e.  e.   Brois ,    Broyés,  358. 
b.  n.  457.  n. 
Bredenarda,     Bredenarde,    in    Comit, 

Ghisn.  293.  b.  298.  n. 
Brena  super  Albam.  336.  a. 
Brennacum  ad  Vidulam.  363.  n. 
Brctoliura.  Fide  Britolium. 
Brevilla,    fluv.    in  agro  Lugd.  200.  n. 
Bria,   castrum    in  Diœc.   Met.    67.    n. 

356.  c. 
Bria,  la  Brie.  597.   n.  645.  d.  Bngia. 
247.  a.  Briegium.  197.  n.  440.    n. 
Briegius  ,     Briegensis    seu   Brigensis 
pagus.  440.  a.  479.  n.  488.  n.  SaU 


664 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


tus.  440.  b.  479.  n.  S  Petri  Basilica 

in  Saltu  Brieg.  440.  a. 
Briana,    villa   Trenorc.   Abbatiae.  600. 

e. 
Bricge,   in  Flandr.  310.    c    Brige.    a. 
Briciniacum,     villa   et    Eccl.    648.     a. 
S.     Bricius,    villa    et    Eccl.    in     pago 

Autissiod.  292.  b. 
Briegiiun  ,      Briegius,      Briegensis     et 

Brigensis    pagus  vel    saltus,    Brigia. 

yide  Bria. 
Brilloni-villa.      Mansus      Eccl.      TuU. 

152.  n. 
Brioci     castrum,    Briocum      in    Norm. 

43.  b.  c. 
Briona,     Brionium,     Brionnium.      56. 

d.  6.76.  c.  e.  166,  a.  177.  d.  178.  a. 

332.  a.335.  c.  d.  527.  c.  528.  b.  532. 

b.  Castrum.  35.  c.  402.  d.  403.  a. 

629.  a.  b.  Coinitatus.  223.  c.  Brion- 
nensis  Saltus.  35.  c. 

Brionellus  fluv.  593.  n. 

Brisciacum,   villa  ubi   très  Mansi  part. 

ad  Eccl.  S.  Salvii  Monstrol.  575.  a. 
Britannia    Anglica.     148.    n.    210.   n. 

238.  c.  Major.  263.  a.  Insula.  104. 

c.  372.  b.  459.  n.  Britannica  Insu- 
la. 260.  b.  f'jV/e  Anglia  etAngli. 

Britanniae  tellus.  656.  b. 

Britannia  Minor.  35.  a.    36.  d.   e.  53. 

d.  55.  b.  59.  b.  83.  b.  88.  a.  c.  n. 
89.  a.  102.  d.  118.  c  120.  n.  138. 

e.  140.  c.  d.  e.  169.  d.  175.  a.  181. 

c.  d.  187.  a.  211.  b.  212.  c.  218.  a. 
227.  b.  241.  c.  242.  c.  245.  d.  277. 
b.  281.  a.  283.  b.  294.  d.  314.  d. 
315.  a.  n.  324.  c.  d.  n.  325.  a.  b. 
n.  336.  e.  348.  a.  d.  412.  e.  413.  n. 
428.  a.  n.  434.  c.  496.  e.  574.  c.  n. 

630.  b.  042.  c.  651.  d.  Comitatus. 
324.  n.  Britanniae  et  Normann. 
Confinium.  294.   d.   yide  Armorica. 

Britannicuin  Mare.    221.  n.    Britanni- 

cus  Oceanus.  260.  b. 
Britanni,   Britones.  35.  a.  41.  b.    49. 

b.  c.  e.  50.',c.  51.  a.  55.  c.  58.  d.  n. 
88.  c,  d.  n.  96.  c.  101.  c.  102.  b. 
181. n.  209.  e.  210.  a.  224.  e.  231.  b. 
232.  d.  234.  a.  235.  b.  236.  b.  241. 

d.  245.  b.  256.  c.  325.  n.  335.  n. 
343.  a.  412.  e.  651.  e. 

Britannica,    seu    Narbonensis    Provin- 

cia.  260.  b. 
Britolium  ,      Bretolium ,      Britholium , 

in  Normann.  47.  b.  243.  d.  366.  d. 

367.  a.  404.  d.  n. 
Britolium  ,      Britogilum ,      Britulium  , 

Castrum    in    finibus    Bellovac.   231. 

c.  231.  n.  Bretuliensis  Francorum 
Comitatus.  249.  b. 

Britoliense  B.  M.  Monast.  251.  n. 

Brivatense  territorium.  588.  c. 

Brivatensis  S.  Juliani  Ecclesia.  588.  n. 

Brivermacum.  in  Pontivo.  574.  c. 

Brixa,  urbs  Calabriae.  49.  a.  b. 

Brixenorum  civitas  in  Prov.  Histriae. 
463.  d. 

Broburgenses.  391.  c.  Brocburgani. 
391.  n.  Fide  Borburgus. 

Brocsela,    villa   Mon.    Watin.   105.    n. 

Broïlum,  Praedium  Fontanell.  Abba- 
tiae. 476.  b. 

Broqueroia  ,  Brocheroie ,  Brokeroie  , 
Brokorolh.  376.  c.  n.  S.  Dionysii 
Abbatia  in  Brocheroie.  376.  c. 

Brucbium,  in  Fland.  108.  e. 

Bruelium,  villa  et  altare.  Breuil. 
593.  d. 

Bruerolensis  vicus.  602.  c.  n.  603.  b. 
c. 

Bruerolensis  Eccl.  S.  Germani  Altis- 
siod.  602.  c.  d.  n.  603.  a-d. 

Brugae.  110.  n.  Bruggensis  urbs.  109. 
n.  Bruge,  castrum.  166.  b.  206.  e.  n. 
Brugis.  348.  c.  Bruggense  Castel- 
lum.    7.    d.    Brugensis    Portus.    8. 


Brugani.  391.  n. 

Brugburch,    vijla.     Vide   Borburgus  et 

Broburgenses. 
Brulinghen,     seu    Boulinghen,     Feod. 

Eccl.  Morin.  299.  e.  n. 
Brunechildis   vêtus  aedificium.  579.    c. 

Turris.  n. 
Brunvillarium.      Brauviller.      462.     a. 

Mon.  apud  Brunvillar.  462.  n. 
Bruxella,   BruxcUae   in    Brab.    376.    d. 

463.    c.  n.  Mons   Bruxellae.  463,   a. 

Bruxellensis  Comitatus.  201.  n. 
Bruxellensis     S.   Gudulae    vel  Gudilae, 

olim     S.    Micliaëlis,    Eccl.    376.   e. 

463.  a.  b.  c.  n. 
Buccinium  ,      in      Comitatu      Flandr. 

125.  e. 
Bugenciacum  castrum.  118.  d. 
Bulla,     BuUarum,      fluv.    in     Episcop. 

Vienn.  544.  c.  545.  c. 
BuUiens-rivus.  389.  b.  Ballieus.  n. 
Bullio  ,    Castellum.    588.    d.    Capella. 

Ibid. 
BuUo ,     Bublio ,     Bullio  ,     BuUoniura, 

253.  d.  n.   303.  n.  BuUoniense  cas- 
trum. 151.  a.  BuUonicnses.  249.  d. 
Bulloniensis    S.     Petri    Ecclesia    trans 

Pontem.  151.  b.  c. 
Bungeiae,  in  pago  Paris.  605.  d. 
Buosonis-villae      Eccles.      et      Monast. 

419.  c. 
Burdegala.    78.    d.    178.    c.    352.   b. 

644.  c. 
Burgulium.  506.  c.  Burguliensis  S.  Pé- 
tri Abbatia.  117.  e.  119.  c  506.  e. 
Burgundia,     Brachata,     Comata,    Ma- 

nuleata.  298.  b. 
Burgundia     superior.    260.    n.    Trans- 

jurensis    vel   Trans-jurana.    260.    n. 

541.  d.   542.  n.    558.    n.    559.    n. 

Regnura.  2.  a.  d.  3.  a.  d.  4.  a-e.  n. 

5.a.  b.  8.  c.  d.  13.a.  b.  18.  c.  d.l9. 

b.  25.d.27.d.  28.  b.36.b.59.d.  67. 

c.  d.  n.73.  b.  142.  d.  143.  c.  d.  163. 
b.  n.  171.  b.  c.  200.  b.  213.  d.  215. 

b.  c.  249.  n.  260.  a.  d.  nn.  261.  a. 
283.  c.  350.  c.  351.  c.  368.  a.  n.419. 
a.  d.  453.  b.  541.  d.  544.  a.  559.  n. 
612.  c.  613.  c.  618.  c.  637.  b.  c. 
640.  d.  e.  Inferior.  162.  c.  n.  607. 

c.  610.  b.  Ducatus  aut  Comitatus. 
77.  a.  83.  b.  91.  b.  113.  c  119.  b. 
121.  n.  147.  a.  158.  d.  159.  d.  178. 

a.  247.  b.  281.  c  283.  c.  306.  b. 
309.  a.  320.  b.  323.  e.  327.  a.  335. 

d.  340.  d.  343.  n.  396.  d.  411.  n. 
415.  n.  432.  b.  479.  b.  482.  n. 
483. b.  485.  n.487.  a.  d.  n.  489.  d. 
490.  n.  558.  e.  608.  c  612.  c  613. 
c.  n.  614.  d. 

Burgundiones ,  Regni  Burgundiae  In- 
colœ.  4.  d.  19.  a.  20.  b.  21.  a.  163. 

b.  171.  b.  350  c.  364.  d.  419.  d. 
620.  b.  637.  b.  Burgundi.  453.  c.  Du- 
catus aut  Comitatus  ineolae.  155, 
n.  235.  b.  256.  d.  266.  a.  628.  b. 
Burgundienses.  340.  d.  391.  b. 

Buriacum,  Buri,  ubi  Mansus  Abbat. 
S.    Symphoriani    Bellovac.    572.    d. 

Buricellum,  Biricellura,  villa  in  Co- 
mitatu Flandriae.  128.  b.  n.482.n. 

Burnenvilla ,  Burnevilla  ,  locus  in 
Norm.  ubi  Monasterium  primo  ab 
Herluino  Beccensi  Abbate  funda- 
tum.  35.  c,  n.  166.  a.220.  d.  n. 

Busel,  Castellum.  397.  d.  S.  Petrus 
de  Busel.  397.  e. 

Busenchaicus,  Busentiacus,  Bosentia- 
cae,  Buzançai.1 .  257.  c.  d.  n. 

Busendorff.  462.  a.  Monast.  apud  Bu- 
sendorff.  Ibid. 

Buxi,  in  Forcsio,  ubi  Eccl.  B.  M.  et 
S.  Baldomeri  pertinens  ad  Monast. 
Saviniac.  200.  c. 

Buxiolum,  Busseuil,  in  pago  Cenom. 
601.  b. 

Buxoria  villa,    ubi    Ecclesia  pertinens 


ad    Abbatiam     S.      Maglor.    Pari» 
568.  a, 

Buxudis,  villa  Abbatiae  S,  Ricbarii,  134 
d. 

Buyras  ,   villa  Abbatiae  S.  Salvii  Mons- 
trol. 575.  d. 


CABiLO,   ■    Cabilon,        Cabillonum, 
urbs        Burg.      Châlons-sur-Saone. 

112.  n.  147.  a.  162.  c.  320.  c.  411. 

n. 
Cabiloncnsis  Comit.  612.  b. 
Cabillon.  Episcop.  600.  e, 
Cabillon.  pagus.  600.  d. 
Cablisa,     locus,     ubi  Eccl.  S.    Johan- 

nis   part,   ad    Abbat.   Condora.   396. 

d. 
Caciacum,  in  pago  Balcinensi.  601.  b. 
Cadomum,     Cadonis ,     Cadomis ,     Ca- 

domus  ,      Cathomum  ,      Cadonom  , 

Cabom  ,    Chaam  ,    in    Norm.     Caën. 

45.  c.  47.  d.  48.  a.  53.  e.  54.  d.  188. 

c.  n.  189.  a.  191.  a.  211.  c.  212.  c. 
n.  223.  b.  235.  c.  242.  n.  247.  n. 
315.  c.  316,  a.  331.  b.  n.  333.  e.  n. 
338.  n.  342.  e.  n.  361.  d.  n.  382.  d, 
403.  n.  430.  d. 

Cadoraense  castrum.  242.  d. 

Cadomenses.  188.  n. 

Cadomen.    Abbatia    S.    Stephani.    36. 

a.  45.  c.  47.  e.48.  a.  53.  e.  90.  b. 

103.  e.  167.  c.  186.  n.  188.  c.  189. 

n.  212.  c.  223.  b.  235.  c.  237.  d, 

242,  d.  n.  315.  c.  316.  a.  335.  e. 

338.  n.  340.    a.  361.  d,379.  d.  n. 

382.  d.  430.  d.  431.  a. 
Cadom.  S.    Trinitatis    Abbatia   Sancti- 

monialium.  45.    c.   47.  e.    186.   n. 

188.  c.  189.  a.  211.  c.  223.  b.  237. 

d.  338.  n.  361.  d.  431.  a.  443.  n. 
Cadurci,  in  Aquit.  le  Quercy.  115.   n. 
Cadurcus,  civit.  Caliors.  431.  d. 
Caieta.  in  Italia.  46.  c. 

Caino  ,       Cbaino ,       Canio ,       Chino- 

num ,    Cbainoni   castrum  ,    Cainonis 

castrum,     Kaino,    castrum     Turon. 

ad  fluv.  Vigennam,   Cltinon.  137.  d. 

231.  a.  244.  d.  265.  d.  267.  b.  n. 

273.  e.  277.  c.  347.  c.  348.  n. 
Caiochum  ,    in   terra   Ardensi,    Cayeu. 

300.  a. 
Calabria.  21.  a.  49.  n.  187.  d.  210.  d. 

213.   n.  226.  c.  228.  a.  230.  d.  e. 

286.  a.  352.  a.  410.  b.  428.  b.  642.  d. 
Calabriae  Ducatus.  231 .  a. 
Calabricum  mare.  49.  b. 
Calcisdrotum,   fl.   in   Garon.    deflueni. 

398.  a. 
Caldreium,  in  Norm.  475.  c.  ' 
Calesium  ,    Calasium ,    Caletum  ,    Cas- 

letum  oppidum.  Calait.  133.  n.  148, 

n.  297.  n.  299.  a. 
Caleti  mons.  105.  d. 
Calet.     Parochia     S.    Mariae 

est  Eccl.  S.  Petri.  299.  a, 
Caleti ,     Caletensis    pagus , 

in      Norm.       Calcivum , 


m    qua 

Calceium 
Caltivum 
territor.  Calcinum  ,  Calcegius  pa- 
gus, Caletorum  regio,  Calctiae  pa- 
gus. 17.  d.  46.  d.  a.  52.  e.  76.  n. 
178.  n.  183,  n.  233.  n.  236.  n.  246. 
n.  330.  c.  n.  340.  d.  341.  a.  404.  b. 
n.  411.  b.  420.  n.  le  Pays  de  Caux. 

Caleti,  Caletenses ,  ceux  du  Pays  de 
Caux.  222.  d.  247.  d.  333.  d.  340. 
e. 

Calewum  castellum ,  ubi  captus  est 
Diedericus  Ep.  Virdun.  68.  c. 

Calidi-montis  castrum,  in  Picard, 
433.  n.  Calmont,  villa  S.  Bertini, 
382.  b. 

Calidum  Beccum,  in  Caletis.  Cau- 
debec.  331.  b.  n. 

Calogienses,  in  Norm.  246.  d. 

Calogium ,    pro  Talogium ,    le    Tallou^ 


INDEX    GEOGRAPHIGUS. 


665 


in  quo   opp.    Arques.  476.  n.    Fide 

Talogiuin. 
Calonna    ,     in      Madalgico      Pictonum 

pago.  279.  n. 
Calquella,    in  terr«  Gisn.    299.    c.    n. 

301.  b. 
Calvus-mons   ,     castrum     in     Wilcass. 

Chaumont.  86.  b.  n.  326.  b.  632.  c. 

634.  c. 
Calvus-raons,    Calvimons ,   prope   Am- 

bas.    in      pago    Turon.     Chaumont. 

258.  a.  c.  e.  259.  c.  265.  d.  274.  b. 

c. 
Calviinontenses      ,       Calvo-montenses. 

258.  e.  259.  a.  268.  b. 
Calvimontensiuin     Marchia.      268.     b. 
Calvus-mons  ,   villa     in    Diœc.     Lcod. 

350.  d. 
Camart,     villa    in    Diœc.   Vienn,    554. 

a. 
Camba  ad  Rhenuin.  557.  n. 
Cambeia  ,     locus     in     pago     Sagiensi. 

42.  b. 
Cameliacum  in  Turon.  507.  a. 
Canieracum  ,    Cameracensis  civil»   123. 

a.  d.  n.  125.  b.  c.  e.  n.  126.  a.  b.  d. 
127.  a.  c.  d.  e.  128.  a.  c.  344.  d. 
365.  c.  381.  a.  415.  c.  458.  b. 
482.  n.  599.  c.  Cambrai. 

Cameracensis  Castellania.  125.    e.  126. 

b.  e.  127.  a.  b.  128.  a. 

Camerac.  Eccl.  B.  M.  124.    a.  d.  125. 

a.    b.  d.    127.    c.    128.  d.    418.  c. 

Templ.  599.  c. 
Caraerac.    Mon.   S.  Sepulchri.    128.    d. 
Camerac.   Mon.    S.    Autberti.    124.    n. 

129.  a. 
Camerac.     Mon,  S.    Andreae.     418.     c. 
Cameracensis     pagus  ,    terra  ,    patria  , 

fines   Caineracenses.  127.  c.   128.  d. 

482.  n.  Caraeracesium.  374.  c. 
Camcracenses.  127.    d.  128.  a.  c.  391. 

a. 
Cameracesii   castrum     S.      Mariae  ,    seu 

castelluni  ,   Cateau-Cambre.iLi.     124. 

c.  n.  123.  c. 

Campania  Itatiae.  21.  a.  228.  a. 
Canipania   Gallica.    18.    c.   d.  176.   n. 

419.  a.  421.  a.  478.  e.  nn.  645.  d. 

Camp.  Provincia.  482.  n. 
Campanicnses  ,    les    Champenois.    340. 

d.  391.b. 

Campania,     terra     Mon.     S.    Richarii. 

132.  d. 
Campaniae  ,     villa     in     Epis.     Matisc. 

601.  a. 
Campanis,  villa  in  qua  campum   babet 

Mon.   S.     Salvii  Monsteroî.    575.    b. 
Canipidonensis     Abbatia  ,     in      Gnrra. 

Kempten.  618.  b. 
Campus- Alemannus,    castcl.     in     Bur- 

gundia.  Champaemen.  114.  a. 
Canagobiacensis    CcUa  ,    in     Provincia. 

545.  c. 
Candaicuni  ,  '  ïk;clcs.     de     Candaico  , 

in  Episc.  Vicnn.  ,545.  c. 
Canigo  ,     in      Comit.      Ccrritan.      ubi 

Mon.  S.  Martini.  290.  b. 
Canisculus    vicus  ,    pert.     ad    Eccl.   B. 

M.  Starnj).  579.  c. 
Cantia  ,     Cantium  ,     Provincia     Angl. 

Kent.  loi.  e.  103.  e.  285.  a.  Austra- 

lisora  Angl.  201.  c. 
Cantise  regnum.  248.  d. 
Cantix  Comitalus.  192.  b. 
Cantii.  Ceux  de  Kent,  239.  c. 
Canlnaria,    in    Angl.   Cantorbery.  170. 

a.    256.    b.      Cantuaria     Metropolis. 

99.  e. 
Cantuari»  ,  seu   Cantuariorum   et  Can- 

tuarum   Archiepiscopatus.  48.  a.  55. 

e.  284.  c. 

Cantuar.     Comitatus.     53.     b.   54.   d. 
Cantuarii  ,     incolae.     99.    e.    100.   b. 

242.  b. 
Cautuariensis     et    Cantuarum      Eecles. 

30.  a.  142.  b.  283.  a. 

Tome  XI. 


Cantuar.  Mon.  S.  Pelri.  242.  b. 
Cantuar.   Abbatia  S.  Augustini.   256.  a, 
Canusiura  ,   castel.    in     Italia.    68.    c. 

69.  a. 
Canusina  Arx.  452.  n. 
CapcUa     S.     Nicolai ,  vicus     in    pago 

Wilcass.  235.  n. 
Capctingi.  11.  n. 
Capelhova ,     seu     S.    Quintini     Capel- 

lula,  prope  Ardeam.  303.  b. 
Caprosium  ,  villa  în   Episcopatu  Lugd. 

601.  a. 
Capua,    in  Camp.   Ital.  14.  c.  187.    d. 

228.  a    421.  c. 
Capuae  Principatus.  140.  n. 
Caput-Vultonae ,    opp,  in   Aquit.    Chef- 

fp'outone    seu   Chef- Boutonne.  Cayn- 

Vultonae  ,    Cavitonium  ,    Cavitrium  , 

Caultrinum   ,     Chevotonum    ,     Che- 

voltuna.    137.    n.  220.    b.  269.    b. 

c.  nn.    270.    a.    283.    d.    286.    b. 
Caramantum  ,  Caramentum  ,  nunc  villa 

Moranni  ,     domus     Fulconis    Nerrae 

Com.    Andeg,  268.   a.  643.  e.  647. 
a. 
Carcassensis  pagus.  419.  e. 
Carcassona.  290.  n. 
Carcasson.  Comitatus.  290.  n. 
Carcrlsia  ,    Chacri^e  ,    villa  ,    cujus  ai- 
tare   habct  Cœnob.    S.    M.  Suession. 

593.  d. 
Carentinorum  Ducatus.  640.  c. 
Carcnlona ,   fl.     in    Neustria.    225.    n. 
S.  Carilephi    .\bbatia  ,    apud    Cenom, 

506.  d. 
Carisiacum    ,     Cherisiacum  ,     Cbirisia- 

cum,    ad    Isaram  fl.  in    pago  Sucss. 

villa  re^jia.  Kiersy .  S92.  n. 
Carisiacum    seu   Carisiacense    Palatium. 

,592.  b.  n. 
Carisiac.   Eccl.  648.  a. 
Caritas   seu  Charilas  ,  locus  super   Li- 

gerim  ,  in  Diœc.  Autissiod.   ubi    Eccl. 

et  Mon.  S.  M.  114.  b.  169.  d.    221. 

a.  n.  283.    c.   285.  n.  319.    c.  348. 

b.  384.  e.  592.  n. 

Caritas   de    Roncereio ,  in    Turon.   ubi 

Monast.   seu   Parlhenon  B.  M.    285. 

n.  C49.  d. 
Caris,  Carus   et   Charus  ,     fl.   Gall.    in 

Ligcrim    defluens.236.    d.     257.    e. 

239.   n.  266.    b.    278.  n.   387.  e. 

433.  n. 
Carus  ,    fluv.    apud   Treviv.     481.     n. 
Carnetum  ,     ubi     liabet    allquid    Eccl. 

S.  Iluberti  Andagin.  150.  a. 
Carnotenses.  335.  n.  340.  d.  391.  b. 
Carnotensis     urbs  ,     Carnotena    urbs  , 

Carnotina   urbs^   Carnotum    et   Car- 

nutum.  Chartres.    159.    b.    341.  d. 

343.  n.  351.  d.  364.  d.  399.  b.  438. 

b  458.  b.    528.   c.  532.  c.  602.  c. 

626.  b.  645.  d. 
Carnotensis  Diœc.  29.  n.  293.    n.  503. 

d.604.  n.  Carnet.  Episcopium.  429. 

c. 
Carnot.    seu    Carnut.  Eccl.   S.    M.   29. 

c.  n.  217.  a.  279.  d.  383.  c  d.  602. 
n.  630.  n. 

Carnutes,     Carnotenum    territor.     Car-  ' 
notensis     pagus  ,     Carnnteni    fines  , 
Carnotenus    pagus  ,     le    Chartrain. 
86.  n.  119.  c.  139.  a.  230.  d.  266. 
n.  431.  b.  440.  d.    398.   n.  602.  n. 

Carnutum  Comitatus.  266.  n. 

Carnut.  S.  Pctri  Cœnob.  Mon.  Ab- 
batia. 30.  d.  506.  d.  602.  a.  c.  n. 
603.  b.  c. 

Carnut.  Basilica  S.  Ilil.irii.  30.  d. 

Caroli-mons,  in  Comit.  Namurc.  252. 
n. 

Carolingi.  10.  n. 

Carrofense  S.  Salvatoris  Mon.  Char- 
roux.  218.  b.  c.  280.  e.  426.  d. 
Abbatia.  306.  d. 

Carrucas    seu    Carvicas,   castrum  prope 

fluv.     Coisnon   ,       in    finibus      iNorm. 


34.  d. 
Carumiocus  ,    ubi  Monast.  S.    Genesii, 

in  Comit.    Substantion.    417.    d.    n. 
Carusium,    fluv.  in   Episcopatu    Vienn. 

344.  c.  Carusia.  545.  c. 
Casa-Dei,     villa    apud    Arvcrn.     Mon. 

Ablialia   et     Eecles.    SS.    Martyrum 

Vitalis  et  Agricolae.    217.    c.    d.     n. 

287.  d.  288.  c.  361 .  d.  362.  c  38S. 

a.  b.  c.  e.  n.  589.  a.  n. 

Casinum,  Casinum  Mons  ,  seu  Mons- 
Cassinusin  liai.  14.  c.  62.  a.  74.  a. 
250.  e. 

Casin.  Monast.  277.  n. 

Casletenses,  Casletani.  391.  c.  n. 

Caslet.  Parocliia  S.  Mariae.  299.  a. 

Caslet.  Eccl.  S.  Pétri.  299.  a. 

Casletensis  seu  Cassel  mons.  298.  d. 
391.  b.  Fide  Mons  Caslet. 

Cassellum  ,  Casietum  ,  Caslatum  ,  Cas- 
sel  castrum,  Castellum  Morinorum. 
Cassel,  ville  de  Flandres.  142.  b. 
254.  d.  n.  299.  a.  n.  323.  e.  .366. 
a!  b.  373.  c.  384.  a.  391.  a.  482.  a. 

Casserii  Ulmus  ,  locus  prope  Ambas. 
in  Turon.  257.  b. 

Castanedum  ,  Chaslenay  ,  ubi  Eccl.  S. 
Johannis.  142.  n. 

Castella,  regnum   Ilisp.    Castille.    359. 

b.  420.  a.  525.  b.  526.  d. 

Castellani,  les  Castilla'if.  358.  n. 

Castella,  castrum.  Châteawic  en  An- 
jou, nunc  Chdteau-la-Falliere.  645.  e. 

Castellio    ad     Ligcrim  ,    Castellionenst 

oppidum.  488.  c.  d.  n.  648.  b.  Chd- 

tillon  sur  Loire. 
Casteliion.    Eccl.    S.    Cecili».    648.    b._ 
Castell.   Oratoria   S.   M.    et    S.  Joann. 

B.  648.  b. 
Castellionenses.  488.  d.  489.  d. 
Castellio  ,   Castalio.    Châtillon   sur    In- 
dre. 257.  c.  n. 
Castcllion.     castrum  ,    Castellio.     Châ- 
tillon   sur    Marne.    15.    c.     318.   n. 

352.  a.  n. 
Castellio,    castrum    super    Lupam  flu- 

violum.    Clidtillon  sur  Loin.    483.    c. 

n. 
Castellio   ,     in     Norm.     seu     Conchap, 

Mon.    4bb.  et   Eccl.    S.  Pétri.  46.  a. 

223.  c.  224.  d.    n.  229.    e.  340.  b. 

Couches.  Fide  Conchense  Mon. 
Castel lo-penus  ,    locus  ubi  est  Eccl.  S. 

Albini    pert.    ad    Mon.    S.    Florentii 

Salm.  277.  d. 
Castellum      Guntherii  ,     in     Andegav. 

Csmitatu.     Chdteau-Gontier.    50.    d. 

Castrum-Gunterii.  267.  e.  268.  b.  n. 
Castellum-uovum    ad    Sartam     in  Ce- 
nom.  226.  n. 
Castellum     de     Tarascone  ,    in     Occit. 

422.  n. 
Castellum,   ad  ripas    Legiae,  ab  Ottone 

Imp.  constructum.  366.  n. 
Castellum  Mons ,     in    Hann.     Mons  en 

Hainau.  343.  a. 
Castellum,    Eccl.    pert.    ad    TuU.    Eccl. 

152.  c. 
Castellus-novus    ad   Carumin    Biturig, 

Chàtcauneuf  sur  Cher.  388.  a. 
Castres     ,     apud      Castri-Locum  ,      in 

Uann.  376.  b. 
Castri-Locus  Mons  ,   Castrum   in  Han- 

non.  Mons  en    Hainau.  294.  a.  363. 

b.  374.  d.    376.  b.    391.    n.    Eccl. 

374.  d. 
Castrum   S.    Briccii  ,    in  lerrit.   Nivern. 

488.  d. 
Castrum-celsum  ,      in      pago      Pictav. 

279.  n. 
Castrum     de  Charabon     S.    Valeri*  in 

Aquit.  288.  b. 
Castrum  Johannis  ,    in  Sicilia.   228.  a. 
Castrum    Lcdi,    in  pago    Cenom.    Châ- 

teau-du  Loir.  280.  n.  631.  b. 
Castrum    S.    Marcelli  ,  in     Episc.     Al- 

biensi.  422.  n. 


Qqqq 


666 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


Castrum  S.     Mariae  ,    prope  am. 

419.  a. 
Castrum    Nantonis  .    in    pago    Gu. 

579.  n.  Château-Làndon. 
Castrum -novuin    ,     in      ïuron.      238. 

c. 
Castrinovi   Eccles.    S.    Martini.   645.  c. 
Castrum- novum      in       ïheodemerensi. 

Chdteauneuf  en    Timerais.  602.    n. 
Castrum-novum  ,     ad   Axonam  ,    Neuf- 

chastel.  387.  a.  n. 
Castrum    de  Porta   Spana ,   in  Occitan. 

422.  n. 
Castrum  S   Scholasticse.  226.  c. 
Castrum     Raginaldi  ,    Rainaldi    et    Re- 

ginaldi    in     pago     Turon.    Château- 
Renaud.    137.  d.    169.    c.    268.  c. 

347.  d.  647.  a. 
Castrum    Rainardi  ,    in    preedio    Ferra- 

riensis   Monast.  276.  a.  366.  n. 
Catalani  ,    Catalon.     populi.     289.    n. 
Catataunia  ,    Catalonia  ,     inter    Pyren. 

Montes  ,    et    Mare      Mediterr.    289. 

n.  394.  n. 
Catalaunum,    Cathalaunum  ,   in  Camp. 

Gall.     Chalon    sur   Marne.    352.    d. 

Catalaun.  urbs  et  burgus.  576.  c.  d. 
Catalaunenses.  391.  b. 
Catalaun.  Eccl.  576.  c.  n. 
Catalaun.      S.       Pelri    Mon.      Cœnob. 

Abb.  143.  e.  344.  a.   360.    a.   376. 

b.  c.  Eccl.  d.  nn. 
(Catalaun.  Eccl.  S.  Albini.  576.  d. 
Catalaun.  Eccl.  S.  Germani.  576.  d. 
Catalaun.  Eccl.  S.  Joannis.  576.  d. 
Otalaun.  Eccl.  .S.  Martini.  576.  d. 
Çatlianensis  urbs  ,  in  Sicilia  228.  a. 
Cathriacuni ,     ubi     Eccl.     habet    Mon. 

S.  Salvii  Monsterol.  573.  b. 
(iavariacum,    villa   ex    Comit.    Lugdun. 

544.   c.   545.    b.    Cavar.    Eccles.  S. 

Jolian.  344.  c. 
Caucasii  montes,  in  Asia.  337.  n. 
Cauciacum   ,     seu      Codiciacus,      villa 

in    pago    Noviom.    Clioisy.  380.     n. 

581.  a.  n.  f^ide  Codiciacus. 
Canciacensis  Abb.    et    Basilica     S.    Ste- 

pliani  in  loco  Codiciaco.  381 .  a.  b.  n. 
Cavilla     seu    Cachevilla ,    villa    Calcini 

seu  Calet.  territorii.  52.  e. 
Caulei-villa ,     pert.     ad      Eccl.     TuU. 

132.  c. 
Caviiiiacus   fiscus,    ex   patrimonio    Ri- 

cliildis    Comit.    Montensis.     151.   d. 
Causella  .    villa     et     Eccl.     in    Comit. 

Viennensi.  544.  c.  345.  c. 
Cauzoniacum  ,    villa     Monast.    S.    Sal- 
vii Monsterol.  374.  d.573.  c. 
Cellae.  Quœre  juxtà     seriem  alphabeti- 

cam    Locorunt    in  quibus    Cellœ    sitce 

s  un  t. 
Cella   ad    Regulam  ,    in   VVasconia.   La 

licolle.  183.  n. 
Cella  SS.   Cosmae   et    Dam.    prope  Mel- 

lentum.  433.  b. 
Cella    seu    Cellae    super  Mucrain   fluv. 

seu   Mueram.    La  Celle  sur   le  Morin. 

440.   n. 
Cella     Borboni     seu    Bovini,    Cellense 

Monast.    Fide  Treccnse   Monast. 
Celta;.  179.  n.  Vide  Galli. 
Celtica.  260.   d.   330.  c  fide   Gallia. 
Celtica    Belgica.    260.   b.  f'ide  Belgica. 
Celtigalli     inter      Scquanara      et    Ga- 

ronnam  habitantes.  83.  c. 
Cenomannica    urbs  ,     Cenomanis,   Ce- 

nomannis    ,     Cenomanura    ,     Cino- 

raannis    ,     Cynomanni     civitas.     Le 

Mans.    48.    b.    71.   b.  83.     c.     e. 

80.  a.  b.    c.  135.  e.  136.  c.  137.  a. 

212.0.231.    d.  232.    a.  n.  243.  e. 

256.  b.  271.  c.  273.  a.  314.  c.  342. 

b.  c.  363.  d.    379.    b.  387.  a.    633. 

b.  634.  d.  647.  c. 
Cenomannicae  urbis  tcrritoriura.  86.  a. 
Cenomanniae  ,  '  Cenomannicus     ,     Ce- 

noraanensis   ,       et      Cenomannorura 


Comit.    et    Principatus.    48.    b.    54. 

a.  85.  c.  n.  86.  a.  181.  c.  223.  a. 
231.  d.  632.  d.  e.    633.   a.  634.  b. 

c.  647.  c. 

Cenomannia  ,  Cenomannica  regio  , 
Cenomannic.  solum  ,  Cenomani- 
cus  pagus  ,  Cenoman.  Provincia  , 
Cenomanensis  ])agus.  Le  Maine.  53. 

d.  33.    d.  84  b.  83.   e.  86.   n.  138. 

e.  167.  c.  169.  a.  178.  n.  187.  a. 
207.  c.  209.  d.211.  b.  231. d. 280. 
n.  314.  c.  336.   n.  340.    d.    342.  a. 

b.  c.  348.  d.  403.  n.  477.  n.  601. 
b.  631.  b.  634.  d.  638.  c 

Cenomanenses  ,  Cenomanni    ,  Cenoraa- 

nici  cives.  34.    c.  48.  b.   55.     c.    d. 

e.  86.  a.   96.  e.  136.    b.  n.  137.  d. 

226.  n.  231.  b.  c.  232.  b.  d.  236.  c. 

241.    d.    244.    a.    248.    c.    271.  c. 

273.  a.  334.  d.  337.  e.  340.  d.  341. 

e.  342.  a.  633.  d.  e.  647.  c. 
Cenoman.   Ecclesia.    186.  c.  d.  e.  137. 

a.  b. 

Cenomanica    sedes.    523.    c.    635.    a. 
Cenoman.  Mon.    S.  Vincentii.    136.    e. 
Cenoman.  Mon.  S.  Pétri.  1 17.  e. 
Cenoman.     Eccl.     Collegiata     S.    Pétri 

de  Curia.    631.    d.  633.    a.   634.  c. 
Cenomannenses  Clerici.  137.  a. 
Centulum ,     Centulensis     locus  ,    Cen- 

tula^  seu     Mon.     Abb.    et     Ecclesia 

S.    Richarii.   129.    c.    n.    130.  b.  c. 

131.  a.  b.  d.  132.  a.  133.  d.  134.  c. 

e.  135.  a.  361.  b.  370.  a.  b.  574.  n. 

fide  S.  Rithar. 
Ceratium,    locus    in    Norm.   ubi    Mon. 

S.    Vigoris,   Cerasiacum  ,    seu    Cera- 

siacensis  Abb.    et    Eccl.    S.    Vigoris. 

Cerisy.  43.  c.    n.  132.  b.  223.  b.  n. 

277.  n.  322.  a.  328.  c.  331.  d.  4i0. 

a. 
S.     Cerenici  ,    Serenici  ,      vel     Celerini 

castellum   seu    castrum     et    Monast. 

Iiodie    Prioratus  ,     super   Sartam    fl. 

226.  a.  228.  d.  n.  229.  a.  n. 
Ceritania     seu      Cerritania    ,      Provin- 
cia ,    inter     Occit.     et    Catalon.    La 

Cerdagne.  290.  n.  291.  b. 
Cerritan.  Comitatus.    290.   b.    291.    b. 
Cesarbourg  ,     Cbiresborc ,     in     Norra. 

Clierbow^  ciim    Eccl.    338.    c.  d.  n. 
Cestria    seu   Cicestria  ,    in   Angl.    168. 

n.  240.  b. 
Cesiriae  Comitatus.  240.  b. 
Cbaldsei  ,    à     quibus     Philosophia     ad 

Gallias.  338.  a. 
Chalet    ,     locus       prope      Novam-Ly- 

rain,  in  Morm.  366.  u. 
Chaliciacus,     prope    Senones.     196.    b. 
Chandiniacum    cum    Capella  ,      in    Co- 
mit. Vienn.  544.  c. 
Charitas,  f^ide  Caritas. 
Charuena,  seu    Charvena,    Charvenas  , 

in  linibus     oppidi   Talueriarum  ,    ad 

ripam     Laci     Annecii     Allobrogum, 

555.  c.  n. 
Charvonaci  ,   villa   et    castellulum ,    de 

Dominio     Talueriarum.     Charvones. 

553.  c.  n. 
Chasias     seu     Chaslus  ,    Castellum     in 

pago  Lemov.  288.  n. 
Chassanum,    locus  in  suburb.    Pictav. 

ubi    Mon.    iN'ovum    et    Colleg.    Mon. 

Cliassaigne.  286.  b.  373.  b. 
Chaumontois ,    seu   Chaumontis,    ultra 

Esmaciam  in  Lothar.  336.  e.  n. 
Cheran,    fl.    qui    Rumiliacum  alluit  in 

pago  Albanensi.  3o5.  n. 
Chevilleium  ,    prope     Mon.      Becc.     in 

Norm.  432.  e.  Quevilli. 
Chineium,    Comitatus    in  Fland.    376. 

b.  seu  Chisnensis  Comit.  de  C/tigni. 
249.  d. 

Chino.  fidc  Caino. 

Chisiacum    seu    Chisesgium  ,     castrum 

ad    Wltonam   fl.    in  Pict.   C/iizai  \el 

Cluse.  121.   a.  373.  e.  n. 


Chrestevin  ,   vicus  ,  ubi   partem    alodii 

habet     Monast.       Valciodor.      253. 

d. 
S.    Christinae    terra,     in     pago    Turon. 

257.  c. 
Christiolensis    Vicaria,   in  pago  Santon. 

264.  n. 
S.     Christophori     castrum ,    in  Turon. 

S.  Christophe   en    Touraine.  645.    e. 
S.    Christophori   Eccl.    Calcisdroti  ,    su- 
per   fluv.     qui     Garona    absorbetur. 

398.  a. 
S.     Christophori     Eccl.      quae     vocatur 

Vauro  ,  Lavaur  ,    in  pago  Tolosano. 

433.  a. 
S.    Christophori   Capella,  in    villa,  qua 

dicitur  Vêtus    Lira,    in    Norm.    366 

d. 
Chrysopolis      seu   Chrysopolita     urbs  , 

Besançon.  460.  nn.   474.  c.   f'ide  Be- 

santio,  Vesuntio  ,  et  Bizansum. 
Chrysopolitani.   Le  Pays   de  Besancon. 

250.  d. 
Chrysopolitana   Eccl.     L'Eglise     de  Be- 
sançon. 538.  c. 
Cimbiliacum  ,    villa     cum    Eccl.    pert. 

ad  Mon.    S.     Benigni    Divion.    558. 

d. 
Cinglois  vel    Cingueleis  ,   propè   Cado- 

mumin  Norm.  333.  e.  n. 
S.    Ciricus  ,    locus     in    pago    Salmur. 

278.  b. 
S,   Cirici    Eccl.    pert.    ad    Monast.     Sa- 

viniac.201.  a. 
Cisalpini  populi.  233.  b. 
Cistercienses.  26.  n. 
Civinocurtis,    villa    .S.     Richarii  ,    inter 

Noviodunum    et  Compendium.   Che- 

vincourt.  129.  n. 
Civis     seu     Cinis,     locus    circa    Alpes, 

pert.  ad    Sabaudise    Comitem.    67.  c. 
Civois  ,    vel    Ivois  ,    villa     in    confinio 

regnorum    Franciae     et    Teuton.    61. 

d.  f'ide  Ivois. 

Claborum   urbs  ,    seu    Virdunus.    Ver- 
dun. 164.  a.  Vide  Virdunus. 
Clarca;,    feod.    Morin.    Eccl.     Clerques. 

299.  e. 
Clarusmariscus  ^    seu    Castrum  Rufhol- 

tanum  ,    prope  Audomaropolira  ,    in 

Morin.  363.  n.  Clarimarisci  Monast. 

388.  d.  n. 
Clarus    Mons  ,    in    Arvernia.    Clermont 

en  Auvergne.    28.  d.   31.  b.  n.  588. 

n. 
Clarusmons   ,      castrum     an      Lothar. 

231.  c. 
Classia,    in    pago    Belcinensi.    601.    b. 
S.    Claudii  ,    seu    S.    Eugendi  Monast. 

nunc    Episcop.    in   Comit.    Burg.  S. 

Claude  de  Joux.  443.  n. 
S.    Clementini    Eccl.     in    pago    Pictav. 

280.  b. 
S.    Clementis    Vadum  ,    in  Norm.  331. 

b.  n.  332.  c. 
Clenus  ,     Clennis  ,    Clemnis  ,     Clino  , 

et  Clinnus    fl.    in    Pictav.    Le  Clain. 

120.  a.  n.  268.  d.  n. 
S.    Cler,    super  Eile    seu  super    Eptam 

fl.  limes  Ducat.  Norm.  324.  n. 
Closae,  in  pago  Bituric.  282.  d. 
Cluniacum.  Cluny.  in  Burg.  27.   b.  119. 

e.  143.  a.  262.  a.  272.  d.  333.  d.  n. 
419.  n.  423.  n.  348.  a.  c.  531.  e. 
332.  b. 

Cluniac.     Mon.     Cœnob.     Abb.     Eccl. 

24.  b.  25.  b.  63.    b.   74.  e.    107.  c. 

119.  a.  143.  c.  199.  d.  218.  c  284. 

e.  283.   c.  288.    n.    365.  a.  394.  b. 

344.  a.  b.  543.  a.  b.  547.  d.  548.  a. 

b.  c.  331.  d.e.  552.    a-e.  607.  d.  e. 

612.  a.  b.  c.  d.  634.  n. 
Cluniac.  Eccl.  Minor.  432.  d. 
Cluniac.  Claustrum.  74.  b. 
Cluniacenses.  231.    b.    272.    c.  285.  c. 

288.  d.  n.  301.  d. 
Clunonenie  castrum,    in  Burg.    612.  e. 


INDEX  GEOGRAPHICUS. 


667 


Clusa  ,  vallis  in    Episc.  Vesont.  551 .  a. 
Clusa ,  in   Episc.    Magiilon.    ubi    Mon. 

S.  Michaëlis.  416.  (1. 
ClussR  ,    aditus  ex  Italia  in   Gall.  67.  c. 
Coacus  ,  castniin   in  Aquitania.  535.  d. 
Cocinienses.  391 .  b. 
CoclarenscSj    Fland.  populi.  391.  b. 
Codiciacus  ,    Cociacus  ,    seii    Coceium, 

castruni ,   et    Clioisiacum  ,    in    pago 

Noviom.      C/ioifx.    158.    d.   367.   c. 

n.  -431.  b.  f^ide  Cauciacum. 
Codiciacus   scu    Couciacum     castrum  , 

in  pagoLaudun.    Coucy.    581.  n. 
Coisnon    seu    Coësnon  ,   fl.    in    JNorm. 

34.  d.  324.  c. 
Colchas ,      Cœnobiolum     seu    Mon.   S. 

Georgii  ,    in  Dioecesi  Augustod.  418. 

b. 
Colisiacum  ,    villa   et    Altare   pert.    ad 

Coenob.     S.     M.    Suession.    Coloisy. 

593.  d. 
CoUarionis   fontes  ,  locus    in  Episc.  Vi- 

var.  545.  c. 
ColoincUa ,   villa   et     Altare,   pcrt.   ad. 

Cœnob.    S.   M.     Suess.    Courrnelles. 

593.  d. 
Colonia     Agrippina.     Cologne.     22.    c. 

65.   e.  66.  a.  149.   d.  164.  e.   171. 

n.  201.  n.    215.    c.  254.    d.  348.  c. 

356.    d.    358.   b.    432.  a.    458.    n. 

462.    b.  464.    e.     Û65.    a.  620.   a. 

638.  a.  642.  e. 
Colonicnsis  Eccl.   467.    b.    n.    617.  b. 

640.  c. 
Colon.    Archicpiscopatus.  615.  e. 
Colon.    Eccl.    S.       M.   ad    Capitoliuni. 

201.  n. 
Colonia  ,     praedium     Ecclesiae   S.    Vul- 

inari  in  nernore.  346.  b. 
Colonzellas  ,     castrum     in      Provincia. 

o4o.  c. 
Columbariae,   castelluni   proximuin  Ab- 

balise  Resbac.  440.  n. 
Colunibae  ,     et     Columbense     Mon.    in 

Diœc.  Carnot.   Coulombs,  seu  Coulon. 

293.  n.  433.  b.  604.  b.  c.  n. 
S.  Columbse  Coenob.   Sanctiin.    in  terra 

Ardensi.  307.  n. 
Combornensis    Vicecomitatus  ,    in  pago 

Leniov.  503.  n. 
Coniborn.  castrum.  289.  b. 
Coinecae   seu     Corinetae,    feud.     Morin. 

Eccl.  Comeques.  299.  e.  n. 
Commerciacum  ,    Commercium ,     Com- 

merci  oj)p.  Commerceium  castrum,  ad 

Mosam . .  Commerçy .   153.    c.    458.  c. 

nn. 
&)inmercii  castri  Capella  seu  Eccl.   458. 

c.  n. 
Commoles  ,    le   Monl-Salnt-Mic/iiel.  Li- 
mes iNorm.  428.  n. 
Commnniacum  ,       fiscus       Agaunensis 

Eccl.  in  Vallesia.   546.  b. 
Compendium.  Compiegnc.  129.  n.  324. 

b.    367.     n.  573.    nn.   580.    b.  S81. 

n.  585.  d. 
Compend.  Palatium.  569.  n.  573.  e.  n. 
Compend.    S.    Cornelii   Eccl.     466.    d. 

585.  d.  n. 
Conii)end.  Canonici.  586.  b.  n. 
Comj)endicnses.  466.  d. 
Conaldum  ,   Eccl.    S.  M.  in  Episc.  An- 

dcgav.  Cuiiaud.diM.  b. 
Conceli     villa     et   Eccl.     cujus   partem 

habet  Mon.  S.  Salvii    Monsterol.  575. 

c. 
Conchense     Monast.    et    Basilica.    433. 

a.  n.  Fide  Castellio. 
Condatum,  in  Fland.  110.  n. 
Condomus ,   locus    in   pago  l.>cumaniae. 

396.  a.  b.  d. 
Condom.   Coenob.    Mon.    Abbatia.  394. 

b.  c.    d.    n.  395.    a.   396.   n.   Eccl. 
S.  Peiri.  396.  a. 

Condorcense     castrum  ,    in    Provincia. 

545.  c. 
Consengun  ,  Mon.    Virginum  in  Alem. 


640.  b. 
Confluentanum  ,     le     Confient,   tractus 

Comitatus     Russilion.    versus   Mont. 

Pyren.  510.  n. 
Confolense,  castrum  in  Aquit.  536.  d. 
Coniacum,  in  pago  Pictav.  264.  b. 
Constantia,  civit.  Alem.  8.  e.  n. 
Constantiensis  Eccl.  616.  a. 
Constancia  ,     Constantinum  ,    et   Cons- 

tantinorum   civit.  in   Morm.    Coutan- 

ces.  16.  b.  22.    d.    23.  n.    70.  b.  n. 

139.  b.  262.  n. 
Constantin.     Comitatus.    54.  c,  55.    b. 

148.  e. 
Constantiniensis  ,    Constantinus  pagus  , 

Constant,   territ.    70.  c.  8l.b.    139. 

b.  230.  d.  233.   a.    317.  a.   327.  n. 

333.  a.  c.   d.  n.  334.   d.   e.  338.  d. 

340.  e. 
Constantin.    Cœnob.     seu     Abbatia    S. 

Salvatoris.  46.  a.  340.  b. 
Constantin,  pagi  Insula  in  mari  sita.  70. 

c. 
Constantinienses   ,  Norm.    populi. 333. 

b.  d.  n.  334.  a.  d.  n.  340.  e. 
Constantinopolis  ,    3.    e.    42.  d.  60.  e. 

63.  d.  91.  b.    101.  b.   265.  a.  327. 

b.  c.  434.  n.  459.    c.  619.  a.    646. 
b. 

Conteicnse  castellum  ,    Conty.   pert.    ad 

Eccl.  S.  M.  Ambian.  433.  d. 
Conteiensis  bonor    seu  Comit.  433.  d. 
Convena  ,   in  Aquitan.  Comminge.  431. 

d. 
Conziacus,    villa  Mon.  Saviniac.  in  agro 

ïarnatensi.  200.  n. 
Corbeia  ,    fluviolus  ,  nomen    dans   op- 

pido.  480.  n. 
Corbeia  ,    oppid.     in    Picar.    111.  a.  b. 

c.  n.    134.  c.    480.  b.  c.  n.    481.  n. 
Corbeiensis   S.   Pétri   Mon.  Basilica,  Ec- 
cl. lU.  C.134.  c.  488.  c.  d. 

Corbeienses.  391.  b. 

Corbetum ,    Alodum     ])ert.     ad     Mon. 

Flaviniac.  in  Burg.  418.  n. 
Corbevilla  ,    opp.    in    Morn».    Courville. 

232.  e.  n. 
Corbo  ,  viens  in    majore  Pertico.    Cour- 
bon.  232.  n. 
Corboilum  ,  in    pago    Wastiniensi  ,    in 

finibus     Senonum.    505.   d.    564.  e. 

Corboilum    seu   Corbolium   castrum. 

596.  b. 
Corbonia  seu    Corboniensis     pagus  ,   in 

Pertico  ,    inter    Moritoniam  et  Bellis- 

mum.  229.  b.  232.  n. 
Corbonienses,  in  Pertico.  232.  n. 
Corcella; ,  mansus    Eccl.   TuU.    152.  n. 
Corcellae,  mansus   alterEccl.  TuU.  152. 

n. 
Corciacum ,    villa  et    Altare ,    pert.    ad 

Cœnob.  S.    M.  Suess.  Corcy.  593.  d. 
Corcoiacum,  Eccl.    in  Episc.  Namnetico. 

601.  b. 
Corilisium  ,    terra     dependens    à    Mon. 

S.  Uertini  Fland.  305.  c. 
Cornieliaj ,    locus    in    Norm.    ubi  Mon. 

fundatum    est.    45.    d.   47.    e.   233. 

n.  243.  d.  367.  a. 
Corraeliens.    Mon.    Cœnob.    Abb.  S.  M. 

45.  d.   47.  c.    224.   a.  233.  n.  243. 

d.  340.  a. 
Corraelienses  in  Norm.  246.   d. 
CormeriaceiisisEccl.  in  Turon.  429.  a.  n. 
Cornions,  villa  ,    in  'qua  duos  mansos 

babet  Mon.  S.  Salvii  Monsterol.  575. 

c. 
Cornualli,  in  Angl.  241.  d. 
Cornubiie    Provincia  ,    in   Britan.    Min. 

218.  a. 
Cortinacum  ,     Cortiniacum  et    Corteci- 

niacum  castrum.  Cortenai  seu  Cour- 

tenai.  275.  n.  276.  a.  n. 
S.    Cosma;     Insula ,     apud      Turones. 

551.  d.  e. 
Cosnac^  castrum   in  Santon,  ubi   Eccl. 

S.  ïhom*.  200.  c. 


Costaldas  ,  villa  dependens  à  ïornu- 
cio  ,  et  pert.  ad  Trenorc.  Mon.  6(X). 
e. 

Cotia  ,  silva  ,  in  Diœc.  Suession.   Cuite. 

581.  n. 

Cousorne    seu  Curtis-soire  ,  juxta    Bel- 

luni-montem     in    Hannon.     374.    c. 

n. 
Crassum,  mansum,  villa,  cujus  quartam 

partem    babet  Mon.    S.    Salvii  Mons- 
terol. 575.  e. 
Creciacum  ,    oppidulum    ad  Saram    seu 

Serara    fl.  Crecy.  592.  n. 
Credouense   castrum,    ad    rlpani    Old» 

in  Andeg.  pago.  Craon.  413.  n. 
Cresbins,    Eccl.  S.  Mauritii,  in  Foresio. 

200.  b. 
Creta.  Candie.  339.  d. 
Creully,  villa  in  Norm.  335.  a 
Criciacura,  ubi    mansos   habet  Mon.   S. 

Pétri  Catalaun.  577.  a. 
Crisinciacus,    villa  in  pago   Vienii.  543. 

c. 
Crispeium  ,     Crespeium    in     Silvanect. 

Crepy   en   Valois.    251.    b.  443.   n. 

499.  n. 
Crispiac.  Monast.  S.  Arnulphi.  443.    n. 
Crispinum,  in  Hannon.  110.  n. 
Crissiacum,  super   fl.  Iserae.  Croisxy  sur 

Sere.  424.  c.  n. 
Crociacum,  castrum   in  pago  Autissiod. 

292.  c. 
Cromai  ,   villa    in    Parochia   S.    ApoUi- 

naris,    quae   juris   est  Abbatise  S.  Be- 

nig.  Divion.   610.  a    c. 
Croptas  ,   in  Episcop.     Vienn.    545.   b. 
Croviacus  ,    vicus     in    pago    Suession. 

582.  n. 

Crowlandia,  Croilandia  et    Croyland.  in 

Angl.    156.  c.  d.    1:20.  n. 
Croyland- .Mon.  seu  Abbatia,    in  Angl. 

153.  d.  n.  156.  c.  d.  157  b.  210.  n. 

636.  b. 
Cruciacum  ,    villa     et     Eccl.    pert.    ad 

Mon.  S.  Petritlarnut.  603.  d. 
Cruciola,    praedium    Fontanellensi    Cœ- 
nob. concessum.  476.  b. 
Crucis   seu   de  Cruce  terra  ,    in  Ardea. 

307.  b. 
Crux  S,  Leufredi  ,   seu  S     Crucis    et  S. 

Audoeni    Abbatia  ,    in   Norm.    275. 

a.  n. 
Crux   Vitriaci   seu     Victriaci  ,    in   silva 

Fonlis-Bbiudi.  197.  n. 
Cuborc,  in  Norm.  343.  n. 
Cuciacum  ,    pert.  ad  Abbat.    S.  Germ. 

Autissiod.  648.  c. 
Cudron,  rivulus  in  Vilcass.  235.  n. 
Cucmes   seu    Guemes,    villa  Eccl.  Mon- 

tensis.  374.  e.  376.  b.  n. 
Cumberlondae  Comitatus,  in  Angl.  629. 

e. 
Cumbis  ,    villa  in  Bria  ,  Abb.  S.  Gerra. 

Paris,  concessa.  597.  d.  n. 
Cnrciolae  ,  villa   pert,     ad  Mon.  Fossat. 

600.  a. 
Curia-Aimonis  ,     projic   Castrum  Ljdi, 

in     pago  Cenoni.  Coairnon.    631,    b. 
Curmolensls,  villa,  in  Provinc.  Campan. 

Courmeloy.  466.  b. 
Curso ,    in    pago    Pictav.     et    Vicecom. 

Tboarc.  372.  e. 
Curta;  villa  ,    in    qua   mansos     ])Ossidet 

Mon.    S.  Salvii  Monsterol.  575.   b. 
Curlriacenses     seu     Curtracenses  ,      in 

Fland.  391.  c.  n. 
Cusso,  fl.    apud  Blés.  Le  Coussnn.  265. 

d. 
Cuxancnse  Mon.  seu   Abb.   S.  Micbaelis 

de  Cuxano.  290.  a.  b.  n. 
Cypri  Insulani.  48.  b. 
Cyprus,  [nsnla,  in  qua  Eccl.  S.   Nicolai. 

48.  b.  247.  a.  n. 
S.    Cyriaci   Eccl.    cujus     jiarlcm    babet 

.Monast.   Saviniac.    S.    Cyrgues,  200. 

S.    Cyrici     burgus,     terra  et   Eccl.    m 


668 


INDEX   GEOGRAPHIGUS. 


pago  Turon.  258.  c.  267.  d. 


D 


D 


ABURG,     Daburc  ,    Dasbourg.    362. 


Dacia.  40.  d.  255  a.  288.  b.  296.  c. 
351.  b.  352.  b.  Daiiamarcha,  623.  c. 

•   d.     Vide  Danamarchia,  Dania. 

Daci.  8.  a.  173.  d.  206.  c.  208.  e. 
246.  b.  623.  n.  Daci  seu  Dani. 
637.  d.  f'ide  Dani,  Normanni. 

Dalmariensis  Prioratus.  649.  b.  Ai- 
tare.  650.  a.  c.  n. 

Dalphinatus.  67.  ti. 

Damfrons  .  Danefrons  ,  Danfrons  , 
Danfrotuin  ,  Domnifrons ,  Castel. 
et  oppid.  in  confin.  Norin.  et  Ce> 
nom.  44.  a.  46.  a.  55.  a.  79.  b.  e. 
80.  a.  81.  a.  178.  d.  n.  179.  a.  228. 
n.  336.  a.  d.  nn.  337.  a.  d.  Dan- 
frontani,     Danfrontini.     44.    b.    80. 

a.  179.  a  . 

Danamarchia  ,      Danamarcha  ,      Dani- 

marchia  ,    Deneraercia.     76.  a.    173. 

d.  310.    a.    325.  a.  329.  n.   340.  n. 

343.  n.  623.  c.d.  626.  c.  Danorura 

terra.  96.    e.    Vide    Dacia  et  Dania. 
Dania.  329.  n.    330.  a.  640.    b.  Danici 

fines.    622.    e.    Vide   Danamarchia  , 

Dacia. 
Dani.  35.  b.  75.  b.  83.  n.    101.  d.  e. 

139.   n.1.54.   n.  163.  e.  166.b.241. 

d.  313.  e.  339.  b.  623.  d.    n.  626. 

b.  627.  a.    636.  e.  640.    b.   642.  c. 
f^'ide  Daci,  IVorraanni. 

Darantasia,  Metropolis.  67.  n. 

Dcasj    Déd  seu  Grand-lieu.  Monast.    in 

Episcop.  Nannet.  601.  b. 
Deciacum ,    in    Flandr  .  IIO.  d.    Decj. 

Pons   jnxtà    Castruni  liaiinbaucuurt . 

104.  n. 
Dedra,    terra    et    Eccl.   pertin.  ad   Ab- 

batiam   S.    Juhani     ïuroii.    118.  c. 
Deirorum,   Insula  Britann.  105.  a. 
Deniiciacensis    ager  ,    in    Diœc.    Lugd. 

200.  d. 
Denemercia,  fide  Danamarchia. 
S.    Deodati    Cœnobium.    152.     d.    n. 

et     Altare  ,'  in  Diœc.    TuU.  152.    n. 

f^ide  Juncturae. 
Deonantum.  Fide  Dinantum. 
Deppa,  Dieppe.  81.  n.  335.  n.   476.  n. 

Deppa  ,    fluv.    Deppie   Ostium.   240. 

b. 
Dertusa  versus  Catalon.  289.  n. 
Derveusis  Abbalia.  369.  c.  n.  432.  n. 
S.  Dcsiderii  Eccl.  inTerrit.   Roïensi  seu 

Bocensi,   pertin.    ad  Abbatiam  Casae- 

Dei.  588.  d. 
S.  Desiderii    Ecclesia,  in  Episc.    Vienn. 

pertin.     ad    Monast.     Cluniac.    545. 

c. 
Destauvareth,  Castell.   251.  n.     Ecclesia 

S.     Laurentii     apud      Destauvareth. 

Ibid. 
Deva.  f'ide  Diva. 
Deus-Louvart,    castrum.  557.  d.  Abba- 

tia.  557.  c.  d.  n. 
Dickebucli  ,    Diccebuch^    Nemus   prope 

Ardeam.  303.  c. 
Diensis  Urbs.  147.  a.   Ecclesia.  147.  b. 
Diletas  ,    Villa   Eccl.    S.   Salvii  Monstr. 

575.  b. 
Dinantum,    Deonantum  ,    Dînant,    op- 
pidum ad  Mosam.    253.   b.  nn.  416. 

d.  n. 
Diolum,  Eccles.   S.  Pétri  de   Diolo  per- 
tin.    ad     Abbatiam    Condom.     396. 

c. 
S.    Dionysii    in    Franciâ    oppidum   seu 

castrum.  331.  a.  Abbatia.  378.  a.  b. 

394.   a.  655.    d.    Ecclesia.    263.    d. 

371.  b.  380.   d.    393.  d.  406.  d.  n. 

409.  c.  412.  a.  Basilica.  197.  d.213. 

b.  Cœnob.  230.  c.    319.  c.    Regalis- 

simum  Monast.  382.  b,,38o.  c.  470. 


n.   locus.    467.    d.     Ecclesiola   an  te 

Dagobertum.  469.  b. 
S.  Dionysii  Monast.  in  loco  de  Lcbraha, 

in  pago  Alsat.  654.  d.  e. 
S.  Dionysii  Eccles.  in  pago  Turon.  257. 

a. 
Discsia  ,    locus    et    Monasterium.    648. 

a. 
Disiacum,  in  pago  Laudun.  603.  e. 
Diva,  fluvius  in  Norm,  Lexovios  à  Baio- 

cassibus  dividens.  45.  d.    48.  c.    84. 

e.  85.  a.  b.  n.  92.    a.  93.  a.  180.  a. 

2.33.  e.  238.  d.  292.  e.  n.  342.  e.  n. 

343.  b.   Deva.  267.  n.  Yva,  405.  b. 

Dura.  196.  d.    Diva,    Rivulus.    223. 

c.  Diva?  Ostium.  235.  e. 
Diva.  S.  Petrus  super  Divara,  oppidum. 

342.  n.  Comitatus.  430.    a.  Abbatia. 

340.  b.  342.  n.  Cœnob.  45.  d.  430. 

a. 
Diva.  B.  M.  super   Rivul.  Divae    Abba- 
tia.   223.   c.    super   Divam    Basilica. 

238.  d. 
Dividunum ,    Urbs   Metensis.    433.    n. 

Fide  Metae. 
Divio.  162.  c.  203.  c.  439.  n.  Castrum. 

421.  a.  Divionense  Castrum.  530.  a. 

<;08.  a.  d.  611.    b.    614.  a.   d.  615. 

a.    Divionensis  Ducatus.  162.    c.  Co- 
mitatus,   614.  d.    Divionenses.   203. 

n. 
Divionensis    S.    Benigni     Ecclesia.    13. 

a.  420.   c.  n.  Abbatia.    549.  d.  Cœ- 
nob. 550.  a.  b.  554.  c.  d.  e.  558.  b. 

c.  d.  559.  a.    611.    a.  b.  c.  612.    b. 

614.  c.    d.  Monast.  12.  n.  15.   a.  d. 

204.  a.  411.  n.  350.  a.  b.  610.a.  d. 

e.    S.    Benigni    Diyion.     Burgus  seu 

Claustrum.  611.  c.d. 
Doadis,  villa    Abbatise  Trenorcin.    olim 

ïheotuadum   Castell.    cl  Reg.    Palat. 

112.  a.    n.    Doaduin.  277.  b.  I /)»a^. 

Fide  Tbeoduvadum. 
Dofris,  Castell.    in'Angl.    192.  e.    193. 

b. 
Dokeswordia  ,     seu     Dotesswordia     in 

Angl.  305.  e.  n. 
Doleia,  Doieja,    Abbatia.    23.  d.  74.  a. 

644.  a.    Fidc   Theolegium    et    Tole- 

gium  Monast. 
Dolobernia,    castrum   iri  Angl.    317.  d. 

Fide  Dorobernia. 
Dolum,  caslrum  in  Britannia  Min.    Dol. 

88.  d.  n.  187.  a.    n.  209.  e.  313.  a. 

n.    324.     c.    413.    a.    434.    c.  Doli 

Comitatus.  35.  a. 
Dolum  ,    Dolense    castrum    in    Bitur. 

Z)eo/v    en    Herrj.    282.    d.     Dolense 

Cœnob.  le  Bourg-Dieu.  388.  a.  b. 
Dolum .     in      Burg.      Comit.     Dolense 

S.     Hieronymi     CoUeg.     500.        n. 

Dole. 
Domerii-Mons  ,    villa  Abbatia;   S.    Ger- 

raani  Parisiens.  597.  n. 
Dominica-via,  PraediuraEccl.  TuU.  152. 

c. 
Dominiensis  villa,  cujus  pars  pertinet  ad 

Abbatiam  S.  Salvii  Monstrol.  573.    e. 
S.  Domnini  villa,    cujusmcdietas pertinet 

ad  Abbatiam    Casae-Dei.  588.    d.  Ec- 

clesiae     duae     apud     S.      Domiaum. 

Ibid. 
Domni-Martini  Castellum.     Darnrtuirtin 

en  France.  158.  d.   398.  d.    n. 
Domni-Martini    Castellum  ,    in  Lothar. 

152.  d.  Comitatus.  459.  a. 
Doncherius,  Doncheriacus,  Doncheredus, 

villa  ad  Mosam  ,     in    Relel.    tractu. 

364.    n.      435.   c.  e.    nn.    456.    n. 

Prioratus    S.    Medardi     Suess.    435. 

n. 
Donengium,  in  Flandr.  366.  b. 
Dononlum,  in  Flandr.  HO.  u. 
Donzali,   Douzati,    Dulsati  ,     Douxsart, 

villa  et  Eccles.  pert.  ad  Monast.  Ta- 

luer.  53.  c.  nn. 
Dorbonacura,  in  Episc.   Lugd.  543.  b. 


Dordonia^  fluv.  La  Dordogne.  503.  n. 
Dorcestre  in  Angl.  211.  d. 
Dorobernia  ,    Dolobernia,    Dornbernia, 

Castrum  in   Angl.  40.    c.  53.  b.  73. 

c.  148.  c.  174.  d.   176.  c.  311.  a.  d. 

Vide  Cantuaria. 
Dovera,  Dovoria,    Douvres.    Castrum  et 

Portus  in  Angl.  88.    a.  99.  c.    d.  e. 

101.  e.  103.   e.   201.  e.  239.    b.  c. 

339.  b. 
Drocae,  Drocas,  Durocasses,  Dreux,  Cas- 
trum. 329.  b.  n.    598.  c.  n.  603.  b. 

604.  a.   Drocenses.  232.    n.  Eccl.  S. 

Martini    Drocarum.    598.     b.    c.    d. 

n. 
Drusiacum,    villa  AbLatiae  S.    Bicharii. 

132.  n. 
Duacum.  Douaf.   110.  n.  122.  c.  126. 

n.  304.    a.  344.  d   376.  c.   Duacen- 

ses.  304.  b.  391.  n. 
Dubis,  Doit,  fluv.  in  Burg.  601 .  d. 
Ductus-Ertu,  villa  S.    Ebrulfi.  232.  c. 
Duellaris   villare,   villa    S.    Benigni  Di- 

vion.  538.  d. 
Duerua,   villa   et  Eccles.  cujus  medietas 

pertin.     ad     Mon.     Saviniac.     201. 

a. 
Dulmensis  pagus.  355.  n. 
Dunelmum  ,    in  Angl.  188.    d.  629.  e. 

630.  a.  Dunelmcnsis  Comitatus.  241 . 

b.  Ecclesia.  314.  b. 
Dunus,  seuTala,fl.  .\orm.  76.  n.  178.  n. 
Dura,  fluv.  Norm.   Vide  Diva. 
Durocasses.  Fiile  Drocae. 
Dusarœ  Monasterium.  Dnnzere.   601.  a. 


Ïi  BF.RXF.i-coBT  is  ,  ante  Novum- 
j  Castellum,  super  Axonam  ,  locus 
seu  Cella  dependens  ab  Abbatia 
S.  Huberti.  149.  d.  Ecclesia  B. 
M.     apud    Ebernei-cortem.    Ibid. 

EIx>racum  ,  Eboracae  ,  Eboraci  in 
Angl.  Yorck.  74.  b.  240.  c. 
241.  d.  434.  b.  Eboracense  Prae- 
sidium. 241.  b.  Eboracensis  pa- 
gus. 93.  c.  Eboracenses.  629.  e. 
Ecclesia  Eboracensis.  314.  a. 

Ebrodiinum.  Embrun.  Metropolis.  67. 
n.  Ebredunensis  Prov.  Eccl.  513. 
n, 

Ebroicae  ,  Ebroas,  Ebrocas  ,  Ebroicas, 
Ebroica  civitas^  Eburovices  ,  Evanti- 
corum  urbs.  Evreux.  43.  c.  56.  e. 
70.  b.  n.  76.  n.  323.  d.  329.  b. 
333.  d.  340.  e.  341.  a.  b.  364.  b. 
404.  n. 

Ebroicensis  pagus.  83.  b.  179.  d.  222. 
d.  247.  c.  Comitatus.  46.  e.  57.  a. 
245.  a.  247.  c.  404.  b.  n.  Ebroicen- 
ses.  38.  d.  233.  d.  234.  n.  340.  e. 

Ebroicensis  S.  Taurlni  Abbatia.  340. 
b. 

Ebroicensis  S.  Salvatoris  Abbatia  Sanc- 
timonial.  45.  e.  340.  b. 

S.  Ebrulphi  Uticensis  Abbatia.  Fide  Uti- 
cum,  Uticensis  Abbatia. 

Eburovices.  fide  Ebroicae. 

Ecclesiae.  Quœre  juxtà  seriem  alphabe- 
ticain  locorum  in  quihut  Ecclesiœ  sitœ 
sunt. 

Eclusa.  Fide  Exclusa. 

Edesse,  Desse.  Comitatus.    276.  a.  n. 

Egeneshcim,  Castellum.  641.  b. 

S.  Egidii  Abbatia  in  Diœc.  Nemaus. 
422.  n.  Fide  S.  ^gidius. 

Egolismum.  Fide  Engolismum. 

Einham,  Eenam,  Eiham,  Eham,  Enham, 
Iham,  locus  in  Belgio  ad  Scaldim. 
389.  a.  n.  Einhamense  Canonicor. 
CoUeg.  389.  n.  Einhamensis  seu 
Eenamens.  Abbatia.  392.  d. 
n. 

Elaver,  fluv.    l'Mlier.  588.  n. 

Elcechum,  villa  pertin.  ad  Eccles.  Col- 
légial. Ardens.  307.  b. 


INDEX   GEOGRAPHICUS. 


669 


Elemboniensis  Toparcliia.    302.    b.    n. 

Elembonienses.   303.  c.   d. 
Elenense,   vol    Helenense    oppiJ.    bl4. 

d.     n.     Elenenses.     Ibid.      Elenensis 

Eccles.  514.  c. 
Elig.  ride  Ely. 

EUoreiis,    in     Aquit.    Occitan.   431,  d. 
Elnonensis     S.  Ainandi    Abbatia.     345. 

a.  521,  c. 
Ely,   Elig,  Eliga,    Insula  Angl.    75.  d. 

207.  b.  309.  e.  Fide  Heli. 
Empurias  ,    Comitatus    in     Marcû   His- 

panicâ   ultra    Montes   Pyren.  510.  b. 
Endrasius.     fliiv.    Andrisius  ,    t'Indrois. 

257.  n.  f'ide  Andrisius. 
Endria ,  Andria,    Anger  ,  Agner  , /'//i- 

dre.     Fluv.    257.     e.    n.     ride  hn- 

dria. 
Engeneshciinj  Castell.     in    Alsat.    426. 

d. 
Eiigelenbeiin  ,    Engilenbeim.     214.     a. 

215.   b. 
Engeriacus.     Abbat.     seu     Monast.    S. 

Joann.    Engeriaci.    219.    a.  P'ide  An- 

geriacus. 
Engolisnia  ,     Angolisma ,     Angulisma, 

Inculisma,    573.     c.   625.    c.   Engo- 

lisinens.    Comitatus.    264.    a.  b.  Ca- 

thedralis    Ecclesia   Engolism.   263.  d. 

264.     d.    Abbatia    S.     Amandi  apud 

Egolism.    506.     e.    T'ide  Angolisma. 
S.   Eparcii    Eccl.    super  littus  Garonn», 

dependens      ab     Abbatia     Condora. 

398.  a. 
Epta,  fluv.  233.  c.  248.  a.  324.    n.  li- 
mes \orm.  83.  n. 
Equata-villa,      in     finib.  silva;    Aquili- 

nae,     pertin.     ad     Abbatiam     Fossa- 

tens.    577.    d.    n.    Ecclesia   Equatae- 

viUœ.   577.  d. 
S.  Eraclii  Burgus  apud  Senon.    196.   b. 
Erbrestein.  345.   c. 
Erchevelles  ,    villa     ubi     Praedium   Ab- 

batiae  Valciodor.  253.  c. 
Erdeborgenses  inFlandr.  391.  c. 
Ereinus.   Ecclesia   seu  Abbatia    S.    Mi- 

chaelis  in  Eremo.  276.  d. 
Eresbcrchj  Castellum.  640.  c. 
Erraentrudis-villa    prope     Rotom.  432. 

c. 
Escalfoium  ,    Escalfoum    ,    Excalfoium, 

Excalfurnum  ,   Eschaufou  ,    Eschauf- 

four     ,     oppidum     in      Norra.        41. 

b.  225.  a.  b.  n.    229.    a.   230.  b. 

S.       Andreae  Ecclesia     apud     Escal- 
foium. 225.  b. 
Escetot ,     Villa      cum    Ecclesiù     prope 

Rolhom.  17.  e. 
Espena,  in  pago  Salmur.  278.    c. 
Espetua,  in  pago  Salmur.  277.  n.    278. 

d. 
Essex,  in  Angl.  78.  n. 
Estampeuses.  340.     d.   Fide  Stampen- 

ses. 
Estamvilla.     Eccl.     B.    M.     pertin.    ad 

Abbatiam  Condom.  397.  b. 
Estangle,    Episcopatus    in     Angl.    638. 

a. 
Ethemons,     Villa     et    Eccl.     pert.     ad 

Abbat.  S.    Salvii  Monstrol.    575.    d. 
Etruria.  625.  n. 

Evanticorum  urbs.    Vide  Ebroicae.  . 
Evera,      Yevre    le  Château,    in     Diœc. 

Aurel.    Ecclesia    et     Priorat.     Abba- 

tiae  Floriac.  Subj.  487.  a.  b.  n. 
Everdunum.  544.  n. 
S.    Eugendi  ,    seu  S.  Claudii      Monast. 

443.  n. 
Evoregiura,     pagus    in      quo  Praedium 

S.  Benigni  Div.  15.  b. 
Evosium    ,  Epoissus,    Ivoy,      in    finib. 

Trevir.  481.  b.  n. 
Eurinus,  fluviol.  126.  n.  164.  n. 
Eurod  ,    villa  ,     ubi   Mansus     Abbatiae 

S.  Pétri  Catalaun.  577.  a. 
Eurobic,  in  Angl.  168.  a. 
Europa.  102.e.  120.  b.  I88.a.  191.a. 


242.  b.  439.  a.  507.  c. 
Euvra,  fl.     apud  Biturig-Cub.  432.    n. 
Exaqueum   in    Norman,     ubi     Ecclesia 

seu  Abbatia  SS.  Trinit.  46.   a. 
Exclusa  .   Esclusa,   Sclusa.    304.  a.    b. 

c.   306.  c.   365.   c.  381.  a.  Exclusen- 

ses.  304.  b. 
Exenboldescuppla ,   Paroch.    in   Comit. 

Flandr,  106.  n. 
Exiomensis    pagus      in      Xorm.     Pays 

d' H/eimes .  180.  a. 
Exoldunum ,  castrum    in     Bitur.    Exo- 

lidunum,  I.ssoudun.  285.  a. 
Exonia.    240.    b.     241.   d.    Exoniura. 

241.  c. 


F 


ABBEGOL^.  429.  C. 

Fabricae  ,    villa   in    Episc.     Andeg. 

601.  b. 
Faia-vinosa   in    Picton.  137.  n. 
Faimum,    locus  ,    cujus    pars     pertiiiet 

ad     Abbatiam    S.  Huberti    Andagin. 

149.  e. 
Falco,   Castell.    in  pago  Salmur.    278. 

c, 
Falesia  ,  oppid.    et    castrum  Norm.  in 

Oxim.   pago.     37.   a.  39.  c.  147.  d. 

316.  b.  321.  c.  d.  325.  b.  c.  326.  a. 

b.  327.  n.  329.  d.  332.  d.  n.  333.  a. 

c.  336.  b.n.342.  d.  350.  d.  477.  b.n. 
Fallemaniensis      ,     Falraeniensis   ,     aut 

Fameniensis   pagus.    Famenne.    253. 

b.  d.  n. 

S.  Faraj  Cœnob.  in  pago  Senon.  566.  n. 
Farneriae,    villa,    ubi  Eccles.     pertinens 

ad     Abbatiam     S.     Salvii    Monstrol. 

575.  a. 
Farodum,     villa    in   quâ  quatuor  Hos- 

pites   pert.     ad     Eccl.     S.    Bartholo- 

maei  Bellov.  573.  b. 
Fassineriae  ,  villa    in   qua  unus  Mansus 

pert.    ad     Abbatiam    S.   Pétri    Cata- 
laun. 577.  a. 
SS.    Felicis  et    Licerii     Monast.   in   Co- 
mit. Bigorr.   Cluniaco  subd    116.   n. 
Femuense  castrum.     253.    b.    Ferauen- 

ses.  Ibid. 
Fenoliolensis  Comitatus.  425.  c. 
Feritas,  la  Ferté.  275.  d.  n. 
Ferrariense  Monast.  566.  n. 
Ferriniumj  in  Flandr.  110.  d. 
Fescamb.  ride  Fiscannum. 
Feur  ,    AUod.  Coraitissae  Richildis.  376. 

b. 
F^ielnae,     Fienlae ,     Filnae.     Fiennes.    in 

pago  Ghisn.   302.  b.    n.   Fielnenses. 

303.  c.  d. 
Figiacum.     in     Cadurcis     ad     Sellam. 

115.  n. 
Filcariae  ,     villa     in     Vimmaco    pago , 

pert.  ad  Abbatiam  S.   Richarii.    132. 

d. 
Filiolicurti  terra^   pert.    ad  Eccl.   Paris. 

567.  c. 
Firmerii-Curtis  ,      villa     S.       Germani 

Paris.  597.  n. 
Firmitas  olim    dicta  Urc  ,  nunc  Firmi- 

tas-Milonis.    La    Ferté-Milon.     651. 
a.  b. 
FirmitaSj  super  Albam.  358.  b. 
Firmitas  ,    locus    memoratus    in  ChartS 

Abbatiae    S.    Salvii    Monstr.    574.  d. 
Firmitas  Aalidis  seu   Adelaidis,  la  Ferte'- 

Alaii.  564.  e.   Vide  Feritas. 
Firmitas   Auraimi  vel   Aurinni.    507.  a. 
Firmitas   Ausculfi  ,  vel    sub    Jotro  ,    la 

Ferte'-sous-Jouarre.  440.  n. 
Fisca,    Fixa,    la  Flèche.    642.    c    Vide 

Flecchia. 
Fiscannum,    Fiscanum.    Fe'can  seu  Fes- 

camp,  in  Norm.  34.  b.  36.  d.  54.  fa, 

c.  70.  d.  148.  a.  177.  c.  232.  b.  c. 
238.  c.  245.  d.  247.  d.  288.  c.  321. 
a.  b.  c.  n.  324.  a.  330.  n.  350.  a. 
351.    a.  363.  d.  c.  nn.  364.  a.  387. 


b.  400.  a.  n.  420.  a.  422.  n. 
Fiscannensis    SS.  Trinit.    Ecclesia.  167. 

n.  321.  b.  379.  d.  Abbatia.  321.  n. 
328.  d.  330.  n.  379.  d.  Cœnob.  70. 
d.  86.  c.  244.  a.  n.  288.  c.  429.  a. 
Monast.  103.  b.  238.  c.  244.  a.  288. 

c.  n.  422.  n. 

Fiscannensis   S.    Bcnedicti  Basilica.  363. 

e. 
Fiscannensis  S.   Waiarici  Basilica.  363. 

e. 
Flandria,   Flandriae.  6.  b.   7.   b.  47.  c. 

56.  b.  63.  a.  d.  64.  c.  e.  67.  a.  106. 

a.  111.  n.  125.  d.  e.  126.  a.  133.  d. 

151.  d.  152.  a.  162.  a.  165.  c.  167. 

c.  173.  d.  174.  d.  175.  a.  176.  e. 
186.  b.  c.  d.  192.  b.  207.  c.  n. 
209.  e.  234.  c.  242.  c.  243.  b.  c.  e. 
254.  c.  d.  255.  a.  282.  a.  295.  c.  d. 
297.  c.  d.  e.  298.  c.  d.  e.  299.  a. 
306.  b.  307.  c.  310.  a.  c.  d.  311.  c. 
312.  c.  313.  e.  318.  a.  323.  e.  324. 
n.  340.  d.  347.  n.  348.  b.  363.  a. 
365.  c.  366.  a.  b.  374.  n.  375.  b.  c. 
n.  381.  b.  c.  383.  b.  d.  389.  b.  c.  n. 
390.  b.  c.  d.  391.  d.  n.  392.  a. 414. 
n.  459.  b.  461.  n.  482.  a.  n,  Flan- 
drorum  terra.  254.  c.  365.  d.  Flan- 
drensis  Patria.  125.  e.  Provincia. 
627.  b.  Regio.  391.  n.  Monarcbia. 
380.  b.  Principatus.  64.  e.  299.  a. 
Ducatus.  47.  d.  Comitatus.  63.  a. 
m.  n.  254.  b.  n.  255.  b.  344.  n. 
365.  d.  366.  a-c.  n.  375.  n.  383.  a. 
389.  a.  480.  n.  482.  n.  Marchiona- 
tus.  482.  a. 

Flandriarum  Populi.  461.  a.  Flandri. 
80.  b  298.  n.  365.  n.  390.  b.  391. 
n.  Flandritae.  244.  a.  Flandrenses. 
7.  d.  47.  d.  51.  a.  109.  a.  164.  d. 
165.  c.  298.  c.  335.  n.  340.  d.  362. 

d.  366.  a.  375.  c.  383.  a.  388.  d.  n. 
482.  a. 

Flaviaccnsis      S.       Geremari      Abbatia. 

147.  n. 
Flaviniacensis  Abbatia  in    Dioecesi    Au- 

gustod.  418.  b.  421.  a. 
Flecchia  ,     F'iecliia    ,     Fleca,     Fisca    , 

Fixa,    la    Flèche.    Castrum.  244.    c. 

632.  c.  e.  633.  e.  634.  a.  Vide  Fisca^ 
Flinense  Monaster.  164.  n. 
Florentin,  Civitas.  62.  a.  357.  a.  528.  e. 
Florentinensis    Abbatia    in  Ital.    70.  d. 
S.     Florentii     veteris     Abbatia.      Vide 

Glonna. 
S.    Florentii  Abbatia.    280.    d.   434.0. 

624.  c.    Insula  S.    Florentii   Cœnobio 

supposita.  624.  e. 
S.    Florentinus    in     Castro,     Monaster. 

perti».    ad  S.    Germanum  Autissiod. 

648.  b. 
Floriacum,  in  Pago  Aurel.  489.  b. 
Floriacens.    Burgus.    488.    a.     Abbatia 

S.  Bencdicti.  483.  n.  488.  n.  506.  e. 

Floriacenses.  484.  c.  485.  b.  486.  b. 
Floriacus,    in   territ.    Lugdun.   Villa   et 

Eccles.  S.  Mari».  588.  d. 
Florin»,    in   Belgio.  201.    b.    376.    d. 

Florinenses.  253.  a.  c. 
Florinensis    Abbatia,    in     Diœc.    Leod. 

350.  d. 
Folquingham,  in  Angl.  392.  n. 
S.  Foiquini    Fons,    prope   Ard.  302.  c. 

n. 
Fontanae,  in    Astoaricns,    Comit      421. 

n, 
Fontanellense     Cœnob.    476.     a.     Ec- 

clesiola  B.    M.  prope    et  extra  muros 

Fontanell.  Mon.     476.    b.    ride    S. 

Wandreges. 
Foutaneticus  \'icus,  in  Autissiod.  pago. 

622.  e. 
Fontanetom,   in  Norm.    46.    a.   Eccle- 
sia  S.    Stephani   de  Fontaneto.  Ibid. 

340.  n. 
Fontanissense  Cœnob.  156.  n. 
Fonliniacum,  Praed.  Eccl.  TuU.  152.  c. 

Rrrr 


670 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


Fontis-Blaudi  Sylva  ,  olim   Bicria.  197. 

n.  JEdes  Regiae.  iSS.  n. 
Forcheim,   Forchem,    in   Germ.    24.  d. 

69.  c.  n. 
Forensis    Patria.     200.  b.  c.  Comitatus. 

544.  c. 
Forestense   Monaster.     130.    a.    Fores- 

tensis   Cella   S.  Richarii.  /bid.  Abba- 

tiola.    Ibid.   locus.  Ibid.  Forest~moû- 

tier. 
Forezium.  200.  n. 

Formigueria ,    Villa    et    Eccl.    417.    b. 
Fonietz  ,    Eccles.   de  Fornetz  in   Fore- 

zio.  200.  b. 
Fornolensis     Villae    Ecclcsia.    588.     d. 

Fornolense  territorium.  Ibid. 
Forois,  in  Comit.  Ghisn.  298.  b. 
ForumJulii,  in  Bigorr.  1 17.  C. 
Fossae,    locus    in  pago    Pictav.   280.    b. 
Fossatensis   Abbatia  ,     Apostolicalis     et 

Regalis.   596.  c.  d.  600.  a.  Ecclesia. 

577.    d.    e.    n,    596.    b.   Cœnobiuin 

Fossat.  596.  a.  Monast.  484.  n.  505. 

d.  562.  e.  563.  a.  577.  c. 
Fossemeis,    vel    Fossets,  terra    S.    Vul- 

mari  in  Nemore.  346.  b.  n. 
Fosses  vel  Fossis,  locus  in  Belg.  376.  b. 
Fouhem,  in  Angliâ.  346.  b. 
Foupendant.  fluv.  Norm.  333.  a. 
Fracta-Turris,  in  Angl.  99.  e. 
Fractus-mons ,    villa   Besuensis   Abba- 

tiae.  639.  a. 
Fragded,    locus   in    Comit.    Bigorr.  ubi 

Eccl.     S.    Michaelis  ,      pertinens    ad 

Monast.   Madir.  116.  <1. 
Franchenas ,     in     Lemovic.     ubi    olim 

Castrura  de  Chaslus.  288.  n. 
Franci.    2.    a.    38.  a.  39.  b.  41.  b.  43. 

c.  46.  d.  e.  54.  a.  64.  d.  74.  b.  78. 
b.80.  b.  82.  a.  c.  d.  83.  c.  n.  84.  a. 
88.  b.  139.  d.  154.  a.  155.  n.  156. d. 

e.  157.  a.  163.  c.  165.  b.  167.  a. 
170.  b.  n.  171.  c.  172.  b.  174.  n. 
178.  b.  185.  a.  193.  c.  196.  d.  208. 

a.  d.  209.  d.  210.  a.  211.  n.  221.  a. 

d.  222.  a.  d.  224.  e.  228.  c.  236.  c. 
237.  b.  238.  n.  243.  a.  c.  247.  c. 
248.  a.  b.  249.  b.  250.  n.  256.  d. 
260.  d.  262.  a.  266.  a.  269.  b.  285. 

c.  286.  a.  292.  e.  294.  d.  296.  a. 
311.  e.  317.  n.  318.  a.  324.  b.  n. 
325.  n.  330.  d.  331.  a.  b.  333.  d. 
334.  n.  335.  a.  b.  c.  n.  340.  c   341. 

b.  c.  n.  342.  d.  e.  343.  a.  b.  c.  347. 
•  c.  350.  a.  362.  b.  365.  a.  d.  366.  n. 

367.  c.  382.  c.  391.  b.  404.  b.  c.  d. 
n.  411.  b.  c.  412.  n.428  a.  b.  432. 
n.  437.  n.  438.  d.  458.  a.  461.  c. 
475.  b.  c.  477.  e.  478.  c.  e.  479.  b. 
481.  a.  b.  492.  d.  541.  e.  564.  e.  616. 

d.  642.  c.  d.  655.  e.  Francigenae.  5. 

e.  11.  d.  23.  c.  47.  a.  d.  n.  48.  b.  e. 
77.  c.  96.  e.  570.  c.  Francorum 
Gens.  491.  c.  622.  c. 

Franci    Orientales.    2.   b.   461.  c.  462. 

c.  616.  b.  643.  a.  Franci  super  Rbe- 
nuin.  2.  b.  Franci  Occidentales.  358. 

a.  461.  c. 

Francia.    1.    a.  2.  d.  3.  e.  5.  b.  10.  n. 
11.  n.  14.  c.  24.  a.  27.  d.  28.  b.  34. 

b.  52.  c.  59.  b.  76.  a.  79.  a.  82.  e. 
83.  b.  n.  85.  a.  b.  86.  n.  9! .  b.  103. 

c.  112.  c.  122.  b.  138.  e.  140.  c.  n. 
147.  a.  156.  d.  158.  d.  159.  d.  160. 

b.  d.lOJ.  b.  162. a.b.  e.l64.c.  168. 
n.  169.  n.  179.  c.  e.  180.  b.  186.  d. 
190.  c.  197.  c.  d.  199.  d.  n.  208.  c. 
210.  a.  e.  213.  n.  222.  c.  233.  b. 
242.  c.  249.  b.  263.  d.  273.  b.  293. 
a.  294.  c.  293.  a.  297.  b.  c.  305.  a. 
306.  b.  308.  a.  310.  d.  315.  a.  d. 
316.  a.  323.  d.  324.  a.  329.  b.  335. 

c.  338.  n.  339.  c.  d.  343.  b.  347.  b. 
354.  d.  371.  a.  b.  374.  c.  393.  b. 
402.  c.  nn.  406.  d.  n.  407!  a.  b.  n. 
409.  a.  411.  c.  n.412.  c.  414,  b,  n. 
419.  d.  422.  a.  427.  a.  459.  b.  465. 


a.  c.  d.  466.  c.  467.  b.  n.  471.  a. 
472.  a.  481.  n.  486.  d.  487.  a.  c. 
494.  c.  548.  n.  565.  a.  598.  n.  624. 
d.  626.  b.  c.  627.  b.  Franc.  Impe- 
rium.  118.  c.  423.  c.  Monarcbia.  80. 
c.    Parochia.    162.    e.  Regnum.    34. 

b.  57.  b.  61.  d.  84.  e.  121.  n.  131. 
a.  132.d.l37.c.  lo2.n.  156.  e.  158. 
n.  161.  d.  173.  e.  178.  a.  203.  a. 
206.  c.  217.  c.  260.  d.  284.  d.  324. 
a.  b.  343.  n.  385.  b.  389.  a.  410.  n. 
481.  a.  b.  486.  d.  491.  b.  622.  d. 
627.  e.  639.  d.  Francia  Orientalis. 
2.  b.  462.  n.  557.  n.  6i9.  d.  Occi- 
dua  seu  Occidentalis,  10.  c.  121.  n. 
419.  à.  Teutonica.  27.  c.  Latina. 
4.  a.  Franciae  Ducatus.  618.  a.  e. 
Franciae  Ecclesiae.  101.  a.  Francia, 
id  est,  Wilca^is.  Franc.  233.  d. 

Franco- Villare ,    Fillers-Franqueux ,    in 

pago  Rem.  587.  n. 
Franculfi-Villa  ,  villa,  ubi  Ecclesia  per- 

tin.  ad  Eccl.  TuU.  153.  a. 
Frasniai ,  villa  S.   Salvii    Monstrol.  575. 

e. 
Fraxinetum  ,    super   Sartam.    226.    n. 

229.  n. 
Frelingiiem,   villa   ubi  Decimam  habet 

Eccl.  Ardens.  307.  b. 
Freneqvilla,     villa     S.  Salvii  Monstrol. 

573.  c. 
Frcsia.  Vide  Frisia. 
Friburgus,  in  German.  544.  n. 
Frisia  ,    Fresia  ,     Frisonia  ,     Fresonia, 

Comitatus,    12.  b.    19.  b.  56   a.  60. 

c.  63.  d.  64.  b.  66.  n.  254.  c  261 .  a. 
357.  e.  338.  e.  363.  a.  366.  a.  383. 
a.  384.  a.  390.  c.  d.  417.  a.  n.  462. 
a.  619.  d.  e,  626.  a.  Frisia  ulterior 
seu  Orientalis.  63.  n. 

Frisinga.     60.     c.    Frisingensis  Eccles. 

616.  a. 
Frisonos.  Fresiones.  66.  n.  243.  c.  362. 

d.  416.  e.  417.  a.  b.  434.  b.  Fre- 
sonum  Gens.  12.  a.  Frisones  Morsa- 
tcni,  417.  b. 

Fronciacum,    Castrum    in    Aquit.    264. 

a. 
S.  Frontonis  Monast.  287.  e. 
Froocort  Eccl.  pert.  ad  S.  Richar.  132.  n. 
Frotnicricurtis,   villa,  ubi  quinque  Mansi 

pertin.    ad    Eccl.    S.  Barlbol.  Bellov. 

573.  b.  c. 
Frumeries.  376.  b.  n. 
Fruteria,  Monast.  262.  d. 
Fulda.  338.  b.  432.  a.  638.  a.  Fulden- 

sis  Abbatia.  462.  n. 
Furiosus,  fluv.  in  valle   Salinaruni  apud 

Burgnnd.  Comit.  460.  b. 
Furna;.    300.    b.    301 .     b.    Furnenses. 

a99.  d.  301.  a.  b.  391  b.  n. 


GABELiuM,  villa  ubi  Pons,  cujus 
quarta  pars  pertinet  ad  S.  Hu- 
bert. Andagin.  130.  a.  b. 

S.  Gabrielis  Cella.  288.  n. 

Galamni-jMansus  ,  Villa  et  Eccles. 
quarum  tertia  pars  pertinet  ad  S. 
Salvium  Monstrol.  373.  e, 

Galilaea,  Abbatia.  143.  n. 

Galitia.  Fide  Gallitia. 

S.  Gain  Abbatia.  3.  d.  584.  n. 

Galli.  47.  b.  102.  a.  104.  b.  103.  b. 
138.  a.  159.  d.  161.  a.  222.  d.  228. 
c.  233.  b.  238.  a.  240.  d.  241.  n. 
243.  c.  244.  n.  247.  d.  273.  n.  317. 

c.  n.  368.  b.  427.  n.  432.  n.  448.  c. 
Gallici  seu  Franci.  157.  a.  Galliarum 
Nationes.  87.  d. 

Gallia.  2.  a.  b.  3.  e.  6.  a.  9.  d.  H.  n. 
14.  c.  29.  c.  76.  a.  101.  e.  102.  a. 
103.  b.  c.  118.  c.  130.  d.  133.  d. 
138.  d.  148.  n.  161 .  a.  162.  n.  163. 

d.  181.  n.  185.  n.  187.  d.  191.  b. 
195.  n.  200.  e.  201.  c.  207.  n.  215. 


d.  216.  b.c.  217.  c.  219.  n.  221.  d. 
222.  e.  225.  a.  228.  b.  230.  a.  232. 
d.  241.  c.  e.  2i2.  n.  244.  n.  260.  c. 
d.  261.  a.  271  a.  286.  d.  292.  b. 
294.  b.  308.  d.  313.  a.  315.  d.  345. 

c.  d.  347.  d.  349.  b.  351.  b.  353.  a. 

369.  b.  374.  n.  377.  d.  392.  a. 
428.  a.  431 .  n.  434.  n.  441.  d.  452. 

d.  458.  a.  464.  e.  466.  c.  469.  b.  d. 
471.  d.  475.  b.  477.  e.  479.  b.  d. 
491.  b.  494  d.  497.  c.  498.  c.  n. 
499.  a.  507.  e.  509.  b.  510.  n.  316. 
b.  519.  a.  e.  .322.  b.  n.  523.  n.  530. 
d.  531.  a.  548.  n.  597.  a.  616.  b. 
638.  a.  641.  c.  642.  c.  Gallia;  Re- 
gnum. 48.  d.  221.  d.  247.  d.  417.  n. 

Gallia  Francorum.  4.  d.  Gallise.  20.  d. 
21.  e.  28.  c.  d.  31.  c.  42.  c.    60.  d. 

62.  d.  65.  a.  68.  b.  101.  d.  102.  d. 
104.  c.  105.  n.  107.  b.  113.  c.  147. 
a.  162.  a.  164.  b.  200.  a.  d.  221.  d. 
225.  a.  246.  b.  247. e.  250.  d.  260.  c. 
d.  262.  a.  263.  c.  348.  b.  334.  b. 
335.  e.    338.  a.    b.  d.  430.  b.  432. 

a.  c.  437.  b.  460.  n.  463.  d.  n.  464. 

b.  472.  a.  474.  n.  504.  n.  503.  d. 
307.  c.  508.  a.  b.  519.  c.  520.  b, 
524.  c.  n.  526.  a.  580.  n.  625.  c. 
638.  b.  6.")2.  d.  Galliw  très.  260. b.c. 

Gallia  tripartita.  501.  a. 

Gallia  Aquitanica.  83.  c.  f'ide  A(piitania. 

Gallia  Belgica  y  inter  Rhenum  et 
Sequanam.  62.  b.  83.  c.  179.  d.  260. 
b.  c.  d.  354.  b.  n.  474.  b.  Fide 
Belgica 

Gallia  Cellica.  inter  Garumnam.  et  Sequa- 
nam. 179.  d.  260.  b.  d.   Vide  Celtica. 

Gallia  Cisalpina,  seu  Togata.  260.  a.  c. 
d,  n.  Trans-Alpina  seu  Comata.  260. 

a.  c.  d.  Lngdunensis  seu  Burgundia. 
83.  n.  260.  a.  b.c.  d.  FjrfeBurgundia. 

Gallia  Mediana  seu  Lotliariiigia  siipcrior. 

370.  n.  432.  n.  fide   Lotharingia. 
Galliae  Provinciae.   70.  a. 

Gallicus  Orbis  488.  b.  Gallicum 
Solum.  464.  d.  Gallicanae  partes. 
523.  b.  Gallici  fines.  523.  a.  Galli- 
cum Mare.  260.  c.  Gallicum  Os 
Oceani.  21.  a.  Galliarum  Ecclesiae. 
505.    n.  Gallicana    Ecclesia.  508.    d. 

Gallitia  ,     Galitia  ,     Gallicia  ,     Galicia. 

63.  b.  65.  b.  74.  b.  338.  e.   339.   a. 

b.  S.  Jacobi  Galliciensis  Arcliiepisc. 
Eccl.  323.  b. 

Gamapes  ,     Allodium     Coinitissie      Ri- 

childis.  376.  b. 
Gandavum.    108.  a.    1(J9.    b.   1  tO.    n. 

318.  d.  390.  c.  417.  n.  461.  n.  Gan- 

davense  oppidum.    298.    c.  Castrum. 

381.  n.  Gandenses.  391.  b.  n. 
Gandav.    S.    Bavonis    Abbatia.  366.  n. 
Gandav.     S.    Pétri     Abbatia.    296.    n. 

298.  c.  392.  b.  n.  fide  Blandinium. 
Garenna.  Fide  Guarenna. 
Garganus  Mons   in    Apul.   ubi  Eccl.  S. 

iVlichaëlis  Archang.  14.  c.  448.   b.  n. 
Garumna.    Garonna,    fluv.  83.    c.  179. 

d.  n.  398.  a.  418.  n.  486.  b. 
Garzia,  seu  Gorzia,  fluv.  436.   b. 
Gascones.  Fide  Wascones. 
Gasconia.  113.  c.  217.  a.  b.  e.  219.    c. 

ride  Wasconia. 
Gaspannae,    villa    Abbatiae  S.    Ricbarii. 

132.  n. 
Gastinenses,  in  Pictav.  217.  a. 
Gastinensis    Comitat.    in     Franc.    314. 

a.  410.  b.  Vide  Wastinensis. 
Gaudiacura  ,     Allod.     Eccl.      Ambian. 

424.  c. 
S.  Gaugerici   Ecclesia.    123.  d.  463.  b. 
Gebennensis    S.    Jori    seu    Georii  Eccl. 

200.  a. 
Gebennensis   Diœc.    348.    n.    551.    d. 

Ducatus.  548.  n.  Fide  Geneva. 
Geldeforte,    Geldeforda,    in   Angl.  166. 

c.    309.    d.     Gedelforie.     637.     e. 

Gildefordia.  7.  d.  Guedefort.  339.  b. 


INDEX  GEOGRAPHIGUS. 


671 


Gellanus  Mons.  S57.  d. 

Gemblaceiisis    lociis   et    Abtiatia.    201. 

b.  d.  II.  202.  a.  Gcminelac.  Cœnob. 
584.  n. 

Gemmatiuin  ,  Prxdium  Eccl.  Vird. 
250.  c. 

Geniineticum,  Geineticum,  Gera- 
niuticQS,  GeiiK'iicae ,  Gimegiae,  Ju- 
miegei.  32.  b.  224.  d.  238.  d.  244. 
n.  387.  a.  624.  b.  Gemmelicensis 
Abbatia.  379.  d.  Ecclesia.  32.  b. 
16(5.  d.  475.  a.  224.  d.  238.  d.  Gem- 
metic.  Cœnob.   174.   n.  175.  a.  224. 

c.  d.  244.  n.  624.  c. 

Genabuin.    438.    d.    Genabensis    urbs. 

624.  d. 
Generosum.    Génère.  Monast.    S.    Pétri 

de  Generoso.  117.  c.  n. 
Geneva.  8.  d.  344.  n.    Genevensis  Ci- 

vitas.  4,  e.  Urbs.  18.  d.  Pagus.  547. 

d.  Comitatus.  548.  c.  532.  b.  f^ide 
Gebbeniiensis. 

Genevense     S.    Victoris    Monast.    544. 

n.  Ecclesia.  Ibid. 
S.   Gengulfi  casirura,  in  Burg.  162.  c. 
S.    Genovefœ    Ecclesia ,    in    Saltu    Vo- 

sago.   152.  d. 
Gentiacura ,   .\quit.    Castrum.    537.    e. 
Gentiles.  646.  b. 
S.    Georgii    in    Monte   Ecclesia ,    prope 

Vindocin.  270.  d.  271.  a. 
S.    Georgii    Villa?-novae    Altare ,     pert. 

ad.     Monast.    S,    Germani    Parisiac. 

597.  d.  n. 
S.     Georgii    Eccl.    in   Episcop.    Vivar. 

545.  c. 
Gerb.   castrum    in   Comit.   Urgel.   291. 

a. 
Gerboredum  ,    Gerberei  ,    Gerbobtret  , 

Gibboracum      caslrum      in      iinibus 

Bellovac.    187.    b.    210.  a.    233.   n. 

313.    b.    Gcrberriti,    ceux  de     Ger- 

berojr, 
Germani.   2.  n.    11.    n.  61.   n.  103.  a. 

124.  n.  139.  d.  365.  a.  427.  n.  537. 

u. 
Germania.  2.  b.  9.  d.  60.  a.  73.  e.  92. 

b.  163.  d.  241.  c.  260.  b.  308.  d. 
338.  n.  347.  d.  334.  b.  422.  d.  428. 
a.  459.  n.  462.  n.  491.  b.  497.  c. 
523.  n.  531.  a.  337. n.  616.  b.  623. 
d.  641.  c.  642.  c.  643.  d.  Germaniœ 
Imper.  171.  c.  172.  b.  Regnura.  126. 
d.  171.  c. 

S.    Genuanus ,    Abbatia   in    Ital.    231. 

n. 
S.    Germanus    in    Lea,    Abbatiola  per- 

tinens  ad  Eccl.  Paris.  567.   a.  b.  c. 

n. 
S.  Germanus,  Oratorium.  421 .  n. 
Gerracreii    Eccl.     pertin.    ad    Monast, 

Mosom.  318.  e.  n. 
Germiniacus,     villa    Abbatiae     Floriac. 

483.    c.    S.    Salvatoris   Ecclcs.    apud 

Germiiiiac.  483.  c.  d.  484.  a. 
Germundum,  Castr.  in  Pict.  217.  a.  b. 
Gerncrvia  Insula.  f/cie  Gersus, 
Gcrstingun,  in  Germ.  66.  e. 
Gersus,      Gcrsiii,    Gersej     seu    Jersey. 

Insula    Maris  Xorm.    36.  d.  325.  a. 

338.  c.  4U0.   b.  628.  d.  Ecclesia  de 

Gerief.  338.  c. 
Gerundensis  Ecclcs.    394.   n.    Episcop. 

313.  a. 
Gesiaci  CcUa.  433.  n. 
Gesoriacum,     seu    Bononia     in     Gall. 

133.  n.  f^ide  Bolonia  seu  Bononia. 
Gessimilus,    villa,    ubi    Alodii    partem 

Label  Monast.  Valciod.  233.  d. 
Gbimmiacus,    in  terra    Ghisn.   299.    c. 
S.    Gbisleni  .Monast.   383.     n.    Fide  S. 

Gislen. 
Gbisnse,   Gisnae,   oppid.   296.   n.    298. 

c.  30l.  n.  302.  b.  n.  .346.  a.  n.  Ghis- 
nensis  Comitatus  240.  a.  297.  e. 
302.  n.  Gbisnensis  Terra,  inter 
Calcsium    et   Bononiam    sita.    295. 


c.  n.  296.  a.  b.  298.  n.  299.  b.  d.  e. 

300.  c.  303.  b.  c.  Gbisncnsium  fines. 

296.  c. 
Gliisnenses  ,  Gisnenses.  298.  d.  391.  a. 
Gibboracum  ,    Gerberoy.     Vide  Gerbo- 
redum. 
Gibekenstein,  in  Germ.  60.  a. 
Gibriacum  ,    ubi   Vinea     Abbati*    Be- 

suens.  639.  e. 
S.    Gildasii   Abbatia  in   Bituric.    Dioec. 

424.  b. 
Gildefordia.  Fide  Geldeforte. 
Gilliacus ,    in    Burg.    villa    Abbatia;    S. 

Germani  Paris.  608.  c.   b.  613.  d. 
Gilllngcbam  ,      Ginlegeam      in     Angl. 

174.  a. 
Giosoncnsis  Burgus.  553.  a. 
Girliacus,     in      Comit.     Vienn.      544. 

c. 
Gisedi-Cortis,         villa      ubi      quaedam 

Bona    Abbatiae    S.    Pétri    CataUun. 

577.  a. 
S.   Gisleni  Monast.  S.  Guilain  en  Hai- 

nault.  462.  a.  Vide  S.  Ghisl. 
Gisorlium.  86    n.  233.  n.  324.  a. 
Givikinsteim,  Castellura.  215.  d. 
Givriaci   Eccl.   pertin.    ad  Abbat.    Tre- 

norc.  112.  d.  113.  a. 
Gladbac.  Monast.  204.  n. 
Gladiolus  Mons.  568.  n. 
Glastonia,  in  Angl.  313.  c. 
Glavorna,  in  Angl.  311.  a. 
Glcnovcnsis   Villa   et    Eccles.   in    Dioec. 

Vesont.  533.  a.  n. 
Glocestrens.  S.   Pétri  Abbatia.   256.  b. 
Glonna,    Glomma ,    Glomna  ,    ad   Li- 

gerira.  278.  b.  d.  279.  a.  d.  n.  280. 

c.   Glonna.    Mons,   Castellum.    279. 

a.  Glonn.  S.  Salvat.  et  S.  Floren- 
tii    Abbatia,   Ecclesia,    Cœnob.    277. 

b.  d.279.  d.  nn.  280.  c.  Ecclesia.  B. 
M.  sub  Monte  Glonna  ,  dicta  Ma- 
riolura.  279.  d. 

Gios,    villa    in    pago    Lexov.     Ecclesia 

S.  Pétri  apud  villam  Glos.  225.  b. 
Godit,     Monast.     in    jjago    Vellavensi. 

Le  Coude  t.  601 .  a. 
Gobincurtis ,    in   pago   Bellovac.    572. 

d. 
Gomercium  ,    castrum.    475.    b.    c.   n. 

Gomercii    Castellana    Eccl.    475.    b. 
Gomet,  Gnmez.  273.  n. 
Gordiniacensis   Abbatia    in   pago   Uze- 

tico.  634.  n. 
Gornacum.   233.  n.    .351.    d.    399.    b. 

411.   a.  Castrum.  139.  a. 
Gorziae  Cœnob.  62.  n.  439.  n. 
Goslaria  ,  Goslare  ,  urbs.   19.  b.  20.  e. 

59.  d.  60.  a.  61.  d.  146.  b.  415.  d. 

428.  b.  640.  b.  642.  d.  Kcgalis  villa. 

643.  c.  644.  a.  Goslarii.  U.  e. 
Gotbi.  623.  a-d. 
Gra;ci.3.  c.21.b.46.  c.  49.  b.c.  102. 

d.231.a.322.n.347  a.428.n.619.a; 
Grœcia.  35.  d.63.  d.  644.  b. 
Graschaf,  locus  Diœc.    Colon.   642.    e. 
S.    Gratiani    Cella,    in  ïerrit.   Ambian. 

pertin.  ad  S.  Kicharium.  33  d. 
Gratianopolitanus    Episcopat.    556.    a. 

b. 
Grente-maisniliuin  ,         Grcntimentura  , 

in    N'orman.    224.    a.    n.     Grentonis 

Mansio.  238.  b.  n. 
Gresteni   Abbatia,    in  Norm.    Grestain. 

46.  a.  340.  b. 
Greleri     Castrum,     super  Lctiam   fluv. 

253.  b. 
Gri.sciacus,  villa.  421.   n. 
S.  Gualericus,  vel  Galcricus.  5.  Valéry 

sur  Somme.  Toparcbia.  273.  n.  276. 

a.  Statio  seu  Portus.  93.  a.   148.   d. 

2.36.  a.  S.   Gualcrici  Basilica.   93.  a. 
Vide  S.  Walcricus. 
S.   Guandregcsilus.  Fide    S.    Wandre- 

gesil. 
Guaraschensis  Comilatus.  530.  e. 
Guarcensis     Capella  ,     pertin.    ad    S. 


Hubert.  150.  a. 
Guarengefort,      Walengford ,      oppid. 

Angl.  100.  b. 
Guarenna  ,    Garenna  ,    Varenna,   locus 

in  Caletis.  236.  d.  n. 
Guarevicum  ,    castrum    in    Angl.    240. 

d. 
Guasconia,    Guascones.     Fide     Gasco- 

nia  et  Wasconia. 
Guastinœ  Foreslis.  635.  e. 
Guatinas,     Guatinum,    oppid.    104.    c. 

d.  n.  105.  c.  d.  e.  107.  a.  Guatinen- 

ses.    104.     d.    Guatinensis    Ecclesia. 

104.  d.  105.  c.  d.  106.  a.  b.  c.  107. 

d.  108.  a.  Fide  Waten. 
Guenta  ,    urbs    in    Angl.     101.    d.    e. 

Guentani.  241.  d. 
Gucrarvilla,  Toparcbia.  339.  a. 
Guibrenti     Ecclesia ,     pertin.     ad      S. 

Richar.  132.  n. 
Guila,  villa.  397.  c. 
Guislineinn,   ubi  Altare  S.   Hilarii  pert. 

ad  S.  Ilubertum.  150.  a. 
Guitsantum,    Witsantum,   Portus   Gall. 

Angliae  prox.   133.  c.  n.   148.  c.   n. 

Vide  Witsanti  Portus. 
Gunterii-Castrum.    268.    b.    Fide  Cas- 
tellum Guntberii. 


H 


HACKETTi     seu    Haceretii     Domini 
Pepelinghae.  301.  c.  n. 
Hagionensium     Comitatus.       164.     b. 

Vide  Hann.  Comit. 
Hal  ,    Alodium    S.    Waldetrudis    apud 

Castri-locum  in  Hann.  376.  b. 
Halduficurtis,      ubi      Altare      possidet 

Eccl.     S.    Barthol.    Bellovac.     Hau- 

court.  373.   b. 
Halsatium.  152.  c.  Vide  Alsatia. 
La   Haie   en    Campaigne    vel    la    Haye 

en  Champagne,   terra  Eccl.  S.   Vul- 

mari  in  Ncmore.  346.  b.  n. 
Haiae    Blimartii    sou    Haiae    S.    Cyrici  , 

in  Comit.  Turon.  267.   d.  268.  a.  n. 

Haia  Blimarcii.  647.  a. 
Hainnesscndae  Villa  et   Eccl.    pert.    ad 

.Mon.   S.    Salvii    Monsterol.    373.    c. 
Hainonia  ,        Hainacum ,        Hainum  , 

Hanœa     Provincia  ,     Hannonia.     Le 

Hainaut.    111.   n.    186.   e.    298.    d. 

363.  b.  374.  b.  c.  n.  375.  c.  384.  b. 
413.  c.  n.  416.  b.  d.  n.  482.  n. 

Hainoensis  Hainon.  Haynon.  Han- 
noniae   Comitatus.    234.    d.    354.   c. 

364.  d.  363.  b.  d.  366.  b.  373.  b.  d. 
376.  a.  381.  a. 

Hainonense  Cœnob.  365.  d. 

Hainonienses.  375.  c. 

Hantona,  Hantonia,  Hantuna,  Por- 
tus .\ngl.  40.  b.  73.  b.  148.  c. 

Ilantuelis  villa,  in  qua  Altare  possidet 
Eccl.  S.  Barthol.  Bellovac.  Han- 
toiles.  373.  b. 

Harches,  locus,  ubi  possessiones  ha- 
bet  Mon.  S.  Trudouis.  203.  c. 

Hareflotum  in  Caletis.  Ilarfleur.  339. 
a.  b.  420.  n. 

Harneis  ,  locns  ,  ubi  redditum  babet 
Monast.  Valciodor.  233.  b. 

Ilartinium,  in  Fland.  non  procul  ab 
llasnon.  Mon.  110.  d. 

Harz,  silva  in  Saxonia.  643.    b. 

Hasbania  seu  Ilcsbania,  regio  Bra- 
bant.  Hasbaigne  vel  Haxbain.  204. 
c.  374.  c.  n.  376.  e.  n. 

Hasdans  seu  Arclias  in  Xorin.  Ar- 
ques. 81.  n.  Fide  Arcse. 

Uaseium,  Sascium,  Silva.  Fùle  Sa- 
seium, 

Hasnethe ,  villa  subjecta  Castello  ad 
ripas  Legix  posilo.  366.  c.  n. 

Hasnoniensis  locus  in  i)ago  Ostravan- 
to,  ad  Scarpim  fluv.  Direc.  Atreb. 
Hanon.  castrum,  Hasnonium,  Has- 
noniense    Castellum.    llasnon.     109. 


672 


INDEX   GEOGRAPHIGUS. 


â.  c.  d.  110.  c.  142.  b.  345.  a.  362. 

d.  383.  c.  390.  a.  482.  a. 
Hasnonientes.  109.  d. 
Ilasnoniensis   Abbatia  ,    Mon.    Cœnob. 

Eccl.  SS.  Pétri  et  Pauli.  108.  b.  d.  n. 

109.  e.  n.  110.  a.  b.  c.  d.  n.  111.  a. 

b.  234.  b.  c.  n.383.  e.  481.  n.  482. 

a.  n.  599.  b.  n. 
Haspra,  in  Fland.  110.  n. 
Hasteboïc,  in  Norm.  343.   n. 
Hasteria^    dependens    ab   Abbatia   Vai- 

ciodor.  232.  c.  d.  233.  d.  Hasterien- 

sis  Eccl.  232.  b.  d. 
Hasterienses.  233.  d. 
Hastinga,    Ilastingas,    Hastingae,    Has- 

tinges,    Hastings ,    in   Angl.    51.   a. 

94.  a.  b.  99.  c.  134.  e.  168.  a.  183. 

b.  208.  b.  212.  c.  d.  213.  a.  b.  360. 
d.  e. 

Hayne,    aloduin     S.     Waldetrudis ,  in 

Hann.  376.  b. 
Heiae  honor,  in  Angl.  227.  n. 
Helbodeshen   seu  Helbodeschen,    juxta 

Longum-villare.  300.  a.  n. 
Helcechus,  in  terra  Ghisn.  299.  c. 
Heldrici-cortis,  in  pago    Wilcass.   ffeu- 

dricourt.  233.  c.  d.  233.  n. 
Helellus   seu  Ellus,    fl.  ex  Monte  Vo- 

sagodefluens.  ///.  368.  n. 
Helena  ,  civit.  in  pago  Ruscinon.  514. 

d.  n. 
Helenenses,    vel  Elenenses.  514.  d.    n. 
Helenensis  Diœc.  509.  c. 
Helenensis  Sedes  Episc.  514.  d.  n. 
Heli ,  Insula  Angl.  7.  d.  40   c.  166.  c. 

638.  a. 
Heliense  Cœnob.    Mon.   in  Angl.   174. 

309.  e.  ^'ide  Eiy. 
Helno,  in  Fland.  110.  n. 
Helnonense   S.   Amandi   Mon.    142.  a. 
Helvetia.  67.  n. 
Henniacenses      paludes  ,     quos      allait 

Eurinus  fl.  126.  n. 
S.    Heraclli,    posieà  S.    Jobannis  Bur- 

guSj  apud  Senones.  308.  b. 
Herbrestinc  ,        Teutonicum        nomen 

loci,    qui    lingua  vulgari  dicitur  Bo- 

nas-mansiones.  14.  a. 
Hereforda.    Herefordia,  civit.    in   Angl. 

311.  d.  367.  a. 
Herefordi      seu  Herfordiae      Comitatus. 

47.  c.  56.  c.  . 

Herines,    alodiura    S.    Waldetrudis    in 

Hann  376.  b. 
Herlebeccenses,     seu     Harlebecani,     in 

Fland.  391.  c.  n. 
Hermonlio,       fluv.      in      Lingonibus, 

l'Annanson.  482.  n. 
Hero  Insulae    Mon.    Pictav.    Diœc.     in 

Linibo    maris     Oceani.    Nermoutier. 

601.  a. 
Hertinium  ,     villa      Cœnob.     Hasnon. 

concessa.  599.  b. 
Hestrain   seu   Streben  ,    terra    coucessa 

Eccl.  S.  Vulinari  in  Nemore.  346.  b.  n. 
Hetruria.  416.  a.  n.  Fide  Etruria. 
Hetruriée  Principatus.  131.  n. 
Hiberis  fl.    l'Evre,    sub  monte  Glonna, 

ante      Mariolum ,      Marillais ,      de- 

fluens.  279.  d.  280.  d. 
Hibernenses,   Hiberni.  241.  c.   630.  b. 
Hibernia.  174.  d.  192.  b.  644.  b. 
Hierosoliina  ,    Hierusalem.     3.    e.    22. 

d.  37.  a.  43.  c  n.  47.  c.  48.  a.  50. 

c.  62.  d.  63.  d.74.  a.  144.  a.  b.  150. 

c.  221.  d.  223.  b.  n.  224.  b.  227.  b. 
231.  d.  242.  d.  245.  b.  290.  d.  632. 

d.  Vide  Jerosol.  et  Jerusal. 

S.     Hilarii     Eccl.     de    Monte-Glisiaco, 

pert.  ad  iMon.  S.  FJior,  Salmur.  280. 

b. 
S.  Hilarii    Altare  ,  in   Guistineo  ,   pert. 

ad   Mon.    S.   Hub.   Andag.  150.  a. 
Hilde,    Mon.    seu  Abbatia  apud     War- 

vicin  Angl.  256.  a. 
Hingelcnheim,   in  Alem.  214.  c.   Fide 

Ingclbcim. 


Hinniacenses,       prope      Duacum,       in 

Fland.  304.  b. 
Hinniacensis  Eccl.  303.  c. 
Hinniacus-Letardi  ,    prope    Duacum    in 

Fland.    Hennin- Lietart.    304.    a.    b. 

306.  c. 
Hirsaugiense   Cœnob.    in    Germ,    641. 

c. 
Hispani.  322.  n.  525.  d. 
Hispania,    Hispaniae.    38.    a.    112.  d. 

136.  d.  162.  a.  208.  c  211.  c.  220. 

c.  221.  a.  260.  c.  290.  c.  d.  350.  a. 

358.   a   d.  394.  n.  401.  c.  n.   432. 

c.  n.  510.  n.  324.  n.  326.  d.  638.  b. 
Hispania  ultcrior.  323.  d. 
Histria,  Ducatus.  463.  d.  616.  b. 
Histriani.  618.  e. 

Hohenburg,  Monast.   in  Alsat.  423.   b. 
Hoienses  ,    Hoinenscs  ,    et  Hoynenses , 

Hoii  Burgenses.  330.  d.  e.  n. 
Hoiense  forum.  330.  e. 
Hoiensis  Eccl.  361.  c. 
Hoilandia,  in  Angl.  305.  e.  n. 
Hoium  ,    oppidum     in     Dicec.     Leod. 

164.  c.  172.  d.  202.  d.  350.  e.  n.  365. 

b.  381.  a.  Oui. 

Hoilandia.  63.  n.  255.  n.  276.  b.363. 

n. 
HoUandiae  Comitatus.  63.  n. 
HoUand.  populus.  63.  n.     ' 
Hondescoturn,    villa    cujus  Altare   pos- 

sidet  Ardensis  Eccl.  299.  c.   307.  b. 
Hosdanenses,  in  Fland.  391.  a. 
Hoverte  ,    Eccl.    S.     Agerici    in   Diœc. 

Virdun.  414.  b. 
Huardis   seu   llugardis   castrura   Episc. 

Leod.     ubi    Baldricus   Leod.    Episc. 

victus  est  ù  Lamberto  Com.  Bruxel. 

376.  d.  416.  c. 
Huben  ,     olim    oppidum    et   cast.    in 

territ.    Nivern.    nunc   vicus  ,    Yban. 

181.  d.  n.488.  c. 
S.  Hubertus,  in  Ardenna.  339.  d. 
S.   Hubert!   Cœnob.  Abb.  145.   e.  360. 

c.  SS.    Pétri    et  lluberti   Eccl."  149. 

d.  Mon.  Andagin.  633    e.  Fide  An- 
dagin.  Mon. 

Iluglevilla,    castellum    in    Norm.    246. 

c.  d. 
Hulmus,    Norm.    pagus,    ab   Orna   fl. 

ad   Cenoin.    porrectus.    Le  Pays  de 

Uoulmc.  477.  a.  n. 
Hulsta,   villa   subjecta  castello  ad  ripas 

Legiae  posito.  366.  n. 
Hunibra,  pagus   in   Angl.    176.  e.    vel 

fluvius  liumbre.  630.  a. 
Humctum,      municipium      in      Comit. 

Constantin.  Norm.  56.  e. 
Hungari  ,    Ungari  ,     Hungri.    202.     c. 

343.  a.  619.  b.  Fide  Ungari. 
Hungaria.  133.  d.  230.  a.  294.  c.  312. 

a. 
Huni.  374.  d.  Hunnica  gens.  337.  n. 
Huntidonensis  ager,    in  Angl.   522.  n. 

d. 
Hyesmes,    Pagus    et  Comit.    in    Norm. 

3i9.  d.  Fide  Oxim. 
Hymetus    et    Hymettus ,     Mons    Alsa- 

tiae.  433.  b. 


I 


JACOBi      (S.)      urbs      in      Galitia. 
74.  b. 
S.   Jacobi  castellum,  in  confinio   Norm. 

et  Britan.  oo.  b.  88.  b. 
Jagliacus,   villa  pert.   ad   Mon.  Flavin. 

in  Burg.  421.  n. 
Jalgelum   seu   Rupes-Jalgeii  ,    in    pago 

Sagonensi.  228.  n. 
Jarsin    superior,    in    Episcop.     Vienn. 

o4o.  c. 
Jarsin  subterioiT.  Ihid. 
Javiniacura,    Villa    in  Comit.    Lugdun. 

544,  b. 
Iberus,  fluv.  in  Hisp.  289.  n. 
Icauna,  fl.  in  Burg.  L'Yonne.  28i.  n. 


Iccius  seu  Icius  portus,  in  Picard.  75. 

c.  133.  n.  298.  n. 
Idonea,  fl.  in  Cenom.  226.  n. 
Jerosol  yma  ,       Jérusalem  ,       Jherosol. 

16.  a.  74.  n.  113.  b.  131  n.  136.  n. 

137.  d.  142.  b.  139.  d.  166.  a.  177. 

b.  180.  d.  187.  a.  194.  b.  218.  n. 
235.  e.  256.  a.  257.  d.  2.58.  n.  263. 
n.  265.  a.  c.  268.  a.  b.  277.  d.  278.  a. 
308.  d.  311.  c.  328.  a.  b.  c  337.  d. 
347.  a.d.  350.b.  363.  n. 365. a. 366. 

c.  386.  e.  400.  d.  401 .  a.  420.  a. 
426.  b.  428.  a.  b.  432.  d.  454.  n. 
477.  b.  516.  e.  638.  c.  d.  642.  d.  643. 
e.  644.  a.  646.  b.  Fide  Ilierosolyma. 

Jerosolim.    S.    Sepulchrum  Domini  seu 
Eccl.  S.  Sepul.  224.  b.  231.  n.  277. 

d.  282.  d.  308.  d.  316.  b.  326.  c 
328.  b.  353.  e.  400.  c  d.  477.  b. 

Jerosolim.    via.   148.    b.    177.    c.   «ter. 

248.  b. 
Jerosolimi.  174.  c. 
Illebona ,      Julia-bona  ,      Insula-bona  , 

in  Norman.    Lillebonne.  230.  c.  235. 

n.  Fide  Lillebona. 
Irapuritanensis   Comitatus.    F.    Empur. 
Incci'ira,     municipium     in     pago     Ca- 

merac.  Incy.   127.  c.  d.  n. 
Indei    mansi     villa,    in     qua    mansum 

unum  liabet   Mon.  S.  Salvii  Monste- 

rol.  575.  a. 
Indi.  Les  Indiens.  322.  n. 
Ingclheim,     Ingelnhein,     Ingelenheiin, 

villa  regia  in  Germ.  19.  c.  59.  d.  73. 

c.  261.  b.  424.  d.   619.  b.   640.  c. 

641.  a.  Fide  Hingelcnheim. 
Insula,     Insulanum    oppidum,      Insu- 

lensis     civitas  ,    Islense     castellum  , 

Isla,    Islense   oppidum    in    fl.    Lille. 

105.  d.  110.  n.  126.  c.  d.  n.  142.  b. 

173.  b.  254.  b.  c.  344.  e.  345.  a.   n. 

361.  c.  380.  c.  389.  a.  392.  d.  479. 

n. 
Insulensis,    seu  in  urbe   Insula  Eccles. 

S.  Pétri.  110.  ri.  234.  a.  b.  345.  nn. 

380.  c.  d.  383.  b.  389.  a.  479.  n. 
Insulcnse  CoUegium  Canonicorum.  345. 

n. 
Insula     villa  in  Episc.    Vienn.   543.    C. 
Insula,  in  pago  Turon.  137.  d. 
S.   Joannis  Abbatia  ,  cujus  Abb.  Fulco 

Dedicationi     Eccl.    Vindoc.     praesens 

fuit.  506.  e. 
S.   Jobannis  Bapt.   Eccl.  dicta   ad  fon- 
tes, in  Diœc.  Tull.  132.  d. 
Jobannis  caslrum,  in  Sicilia.   228.  a. 
Johegneium  ,      apud     Senon.     Joigny. 

276.     a.     n.    quod    et     Joviniacum. 

356.  a.  b. 
Jordanis.  438.  d. 
Josiacus   seu    Gesiacus  ,    Cella    ad    Se- 

quanam.  Jusy.   393.  n. 
Jotruni,     Monast.    in  Briegio.   Joûarre. 

440.  c.  n. 
Jovevilla  ,     al.       Jonevilla.      Joinville. 

336.  b.  n. 
Ipr»,  in  Fland.    Ypra.  253.  n.  391.  n. 

480.  n. 
Iprum    vel   Iprus  ,    regia  civitas  Alem. 

Imp.  3.  b. 
Isara  ,  fl.  in  Gall.  Belg.  l'Oise.  248.  a. 

573.  n.  581.  n.  392.  n. 
Isera,    fl.   in  pago  Ambian.    La  Serre. 

424.  c.  Fide  Sara. 
Islaeis  ,     villa    suj)er    alveum    Sagonae. 

pert.  ad  Mon.  Trenorc.  112.  b. 
Islus,    villa   super  Mosam.  fl.  in  Comit. 

Bastiniac.     ubi   est     Eccl.    pert.    ad 

Mon.  S.  Benigni  Divion.  13.  c. 
Ismaëlitae.  286.  b.  • 

Isnelli    villa  ,    olim   vicus    in    Caletis  , 

postea  Alfagium,  seu  Altifagus    dic- 
tas. 246.  c. 
Isque,     locus     in    pago    Bolon.     olim 

portus.  133.  n. 
Itali.  2.  n.  4.  e.  21.  c.  61.  a.  69.  a.  b. 

c.  n.  124.  n.  133.  n.  162.  d.  e.  163. 


INDEX     GEOGRAPHICUS. 


673 


c.  246.  n.   301.    a.  347.    a.  458.  a. 
557.  n.  619.  d. 

Italia.  3.  e.  4.  d.  5.  b.  6.  a.  8.  d.  1(1  b. 
19.  a.  20.  a.  21.  c.  n.  23.  a.  24.  b. 
25.  d.  26.  b.27.  d.28.  b.  36.  b.49. 
b.  59.  b.  61.  a.  b.  c.  66.  b.  67.  c. 
68.  b.  en.  73.  c.  90.  c.  123.  b.  130. 
n.  151.  a.  b.  189.  a.  193.  b.  198.  c 
214.  a.  d.  227.  d.  228.  b.  231.  n. 
249.  c.  230.  b.  c.  231.  n.  260.  a. 
261.  a.  c.  262.  c.  291.  e.  293.  «;.  n. 
351.  c.  352.  a.  n.  333.  b.  333.  c 
356.  b.  c.  377.  c.  n.  381.  a.  420.  n. 
421.  a.  422.  c.  428.  n.  429.  b.  452. 

d.  464.  c.    477.  e.  n.    500.    n.  516. 

b.  331.  a.   548.  n.  557.    n.  618.  b. 

c.  d.  619.  a.  640.  b.  642.  e.  643.  e. 
Italicie  gentes.  21 .  a. 

Itta  fluv.  in  BcUovac.  Epte.  233.  n.  Vide 

Epta. 
Judsei.  194.  b.  202.  a.  496.  e. 
S.   Judoci    CcUa  ,    in   Morinis  ,    ad    os 

Quantiae  fl.    133.  n. 
S.  Judoci  Ecclesiae  duae,  pertin.ad  Mon. 

S.  Salvii  Monsterol.  574.  c. 
Juina,  fl.   in   pago    Stainp.     Juisne  vel 

Juine.  579.  c. 
Juliacus,  villa   in  Comit.    Cabilon.  607. 

d.  e.  612.  a-e.  613.  a.    ibi  Eccl.    S. 
Mauricii.  612.  b. 

S.  Juliani    Eccl.    pert.    ad  Mon.  S.  Be- 

nign.  Divion.  13.  c. 
De  Juinicellis  Eccl.  in  agro  Vendonensi, 

pert.     ad     Monast.     Saviniac.    200. 

a. 
JunctursB,  Mon.  in  Lothar.  nunc  S.  Deo- 

datus.    368.   a.  Abbatia   S.    Deodati. 

369.  c.  n.  f^ide   S.    Deod.     Cœnob. 
Ivodium  ,  opp.  in   Diœc.     Trevir.    20. 

n. 
Jura,    Mons  in   Gall.    Lugdun.  83.    n. 

143.  d. 
Ivreium  castrura,  al.    Vireium  in  Norm. 

52.  e.  Ivrei  oppidum,   et   turris.   56. 

c.  d. 
Juvanensis   Ecclesia  ,    vulgari   serinone 

Saltzhuic.  616.  a. 
Juvonia,  vicus  prope  Provinc.  Arduenn. 

233.  b. 


K 


K 


Ai>o.    yide  Camo. 
Karrofuin ,    villa  apud    Pict.   et    Mon . 

fide  Carrofense,  etc. 
Rarentona,    villa    in    qua    molendinuin 

Mon.    S.   Maglorii  Paris,    concessum. 

568.  b. 
Karentonae  villaj  Eccl.  368.  b. 
Kasiacum,    castrum  in   Aquit.    535.  e. 

337.  c.  338.  a.  d. 
Kemperlense    seu    Remperleg.   et  Gem- 

berleg.    S.    Crucis    Mon.    in    Britan. 

218.  a.  371.  n.  372.  a.  b. 


LA  CTO  R  A  ,  urbs    Episc.   Aquit.    Leic- 
toure.  431.  d. 
Lacus ,  ad   xVlpes   S.   Mauricii.    546.  c. 

Lac  Léman. 
De  Laio  villa,  in  pago  TuU.  152.  c. 
De  Laio  castrum  ,    pertin.  ad  Abb.    S. 

Arnulfi   Met.  336.  e. 
Lambinthae,  in  Angl.  637.  d. 
Lambras,  villa  pert.   ad   Abb.  Trenorc. 

600.  e. 
LancaslriaR  Comit.  in  Angl.  227.  n. 
Landegavis  castrum.  Fidc  Lcngiacura. 
LandonenseCcastrum.    270.    d.  273.  b. 

274.  a.  646.  a.  Cluîteau-Landun. 
Landoncnsis  vice-consulatus.  273.  d. 
Landvenecensc.   Mon.   in  Britan.   374. 

n. 
Latialis  humus.  435.   b. 
Latiniaccnse  .Mon.  560.  d,  e.  572.  n. 

Torm  XI. 


Latium.  2ii.  n.  439.  a.  464.  d. 

Latona,  in  Burgund.  162.  c. 

Lavana    seu    Lavania  ,     Liguria;    opp. 

439.  d. 
Lavarzinum  ,     in    pago     Cenoni.     vel 

Vindoc.  507.  a.  635.  c. 
B.  Laudi  Eccl.    ampliata    à  Comit.  An- 

degav.  271.  b. 
Laudiacns  seu   Laudaicus ,  ad  Ligerim. 

266.  b.  n.  Mimt-LouLi. 
Laudunensis     pagus,     Laudun.     terril. 

130.  c.  340.  d.  573.  n.  581.  n.  605. 

e.      Laudunense      Praetorium.     581. 

n. 
Laudunensis  Eccl.  197.  a. 
Laudun.    Mon.    S.    Vincentii.   561.    b, 

Abbatia.  565.  b.  c.  n. 
Laudunum.   324.    b.    383.    e.    464.  d. 

560.     a.     Laudunum     Clavatum     et 

Lugdunum.   562.  a.  565.  n.  572.  e. 

n.  577.  b.  583.  a.  n.  Lann. 
S.    Laurenlii    Parocliia  ,    ubi  S.   Paulœ 

Eccl.     pertin.    ad    Monast.    Saviniac. 

200.  d. 
S.   Laurentii    Eccl.    in    Norm.    pert.  ad 

Mon.  Cerasiac.  331.  d. 
Lausanensis  Diœc.  544.  n. 
Lausdunum,    in   pago    Pictav.     Losdu- 

num,  Loudunum.    137.    n.   138.    e. 

268.  d.  336.  a.  560.  c  601.  b.  Lau- 
dunense  seu    Losdunense    castrum  , 

Juliodunum    castellum.    348.    b.  nn. 

Loudun.      Lausdunensis      Prioratus. 

560.  c. 
Lea  seu  Ledia  siiva,  in    qua  est  Abba- 

tiola     S.     Gerraani  ,     dépendons    ab 

Eccl.  Paris.  567.  a.   b.  n.  Laje. 
Leawes,    locus    in    Angl.    non  longe  à 

mari.  284.  e. 
Lebraha,    locus    et    Monast.     in    pago 

Alsat.  654.  d.  e. 
Ledefordia ,    vel  Leilefordia,    in    Angl. 

305.  e.  n. 
Ledersela,  villa  pert.    ad  Mon.     Watin. 

105.  n. 
Ledonis-curia  ,      ubi     Eccl.     pert.    ad 

Abb.  S.  Pétri  Carnut.  433.  n. 
Ledringehen    Altare ,    pert.     ad    Mon. 

Watin.  105.  n. 
Ledus   fluv.   in   Cenom.  Le   Loir.  119. 

n.  273.  n.  505.  c.  (''ide  Lidericus. 
Legia.  P'ide  Leodium. 
Legia  fl.  ride  Lis. 
Legionis  regnum  in  Hisp.  525.  b.  526. 

d.  Léon. 
Lemborch  ,  castrum    prope    [jeodium. 

359.  d. 
Lemovica      civit.    Lemovicae.     119.    c. 

432.  c.  536.  b.  625.  c  Limoges. 
Lemovicensis  pagus  ,     Lemovic.    terril. 

Lemovicinum.   289.  a.  294.  d.    503. 

nn. 
Lemovicensis  Eccl.  504.  n. 
Lemovic.    S.    Marlialis    Mon.    Abbatia. 

119.  c.  120.  a.  288.  c.  d.  n.  428.  e, 

431.  c.  506.  e. 
Lemovic.     S.     Augustini     Abbatia     et 

Eccl.  288.  d.  289.  a. 
Lemovic.  regalis  Eccl.  Salvaloris  mun- 

di.  288.  d. 
Lemovicenses.  169.  e.  269.  a.  e. 
Lemoviciiia  Eccl.  in  Episcopatu  Namne- 

tico.601.  b. 
Lengiacum  ,     castrum    et      oppid.     in 

pago     Turon.     Alingavia ,     Lande- 
gavis castrum  et  Lingia.    117.  d.  n. 

267.  b.  n.  645.  d. 
Lengiciacum.  347.  c. 

De  Lcnis,  Cœnob.  et  Basilica  S.  Mar- 
tini in  Coinitatu  Fenoliotensi.  422. 
a.   425.  b.  c. 

Lenna,  villa  in  Episcop.  Matisc.  601. 
a.  • 

Lcnsensis  Comitatus.  365.  c. 

Lensis ,  Lcnsium,  Lensum,  in  l'iand. 
304.  a.  346.  a.  365.  n.  384.  n. 

Lensiensis  Basilica,  Eccl.  384.  n. 


S.    Leodegarii    Cœnob.     seu    Abl>atia  , 

ad   Separim    aumem    prope  Niortum, 

in  Pict.  220.  e.  n. 
S.     Leodegarii     Mon.     Sanclimon.     in 

vico  Pratellensi  in  Norm,  75.  n. 
Leodium  ,    Li^gia   urbs  ,    Leggia  ,    Leo- 

diensis  urbs.  Lie^e.  12.  b.  63.  a.  64. 

d.  150.  e.  n.  171.   c.   n.   172.   b.  d. 

204.  d.  203.  c.  238.  n.  230.  c.  294. 

a.  b.  359.  d.  418.  a.  c.  437.  b.  438. 
n.  439.  a.  b.  n.  438.  b.462.  d.  500. 

b.  n.  501.   n. 

Leodiense  Episcopium.    152.    a.    Leod. 

Diœc.  172.  d.   204.  c.  n. 
Leodiensis  Eccl.  70.  c.  171.  a.  199.  b. 

c.  204.6.314.  b.  414.  n.  461.  n. 
Leod.  S.    Laurentii  .Mon.    Abb.  Cœnob. 

Basil.  Eccl.  9.  c.  171.  a.    n.     172.  c. 

n.  293.  e.  331.  b.  444.  n. 
Leod.   S   Jacobi  Mon.  Abb.  201.  c.  d. 

294.  a. 
Leod.  S.  Dionysii  Eccl.  351.  b. 
Leomania,  Leumania.  Leumania  pagus, 

in   Diœc.    Agenn.     Lomaigne.     393. 

a.  e.  n. 

S.  Leonardi  Sacellum,    in   Fland.  164. 

n. 
S.    Leonis    Burgus    ,     apud     Senones. 

308.  b. 
S.  Leonis  Eccl.  in  Bigorr.  116.  c. 
S.     Leopardini    Cœnob.     seu    cella    et 

Prioratus  ,  qui    et  Mon.    Vivariense  , 

dnabus  Leucis   distans     à    Borbone- 

Archembaldi.  423.  c.  nn. 
Leson  seu   Lison,  fl.   in  Norni.  333.    d. 
Letardi     Hinniacum,    locus   in    Fland. 

306.  c. 
Letia  seu  Laetia,  fl.  in  Mosam   defluens. 

Lescit.  253.  b.  n. 
Leuca  civitas,    Leuclia  urbs.  f^ide  Leu- 

corum  urbs. 
Leuchorum  Eccl.  153.  b. 
LeucOj  fl.    in   pago   Carcasson.  419.  e. 
Leuconaus     vel     Legonaus     et     Luga- 

nau,  porlus  in  Ambianis.   ad  «istium 

Suminae  ,    nunc    S.   Valerici    portus. 

183.    n.    Fide    S.    VValericus    et    S. 

Gwaler. 
Leucorum  civitas   seu    TuUus  ,    Leuca  , 

Leucha ,    urbs     Leuchorum     civ.    in 

Gall.  Belg.  Tout.  20.  d.  26.    e.  152-. 

n.  133.  b.  163.  c.    171.  b.   172.  b. 

Vide  Tullus. 
Levitana     vallis     seu      Levitania      ad 

Montes  Pyren.  Lavedan.  116.  n. 
Levitanenses.   116.  a. 
Levitanensis  Vicecom.  116.  n. 
Levitan.  Mon.  S.  Savini.  116.  n. 
Leure,  portus  apud  Fiscan.    in    Xorm. 

400.  n. 
Lexoviensis  pagus.  223.  b.  230.  b. 
Lexoviensis  Eccl.  70.  c.  90.  d. 
Lexov.  Abb.  Sanctimon.  340.  b. 
Lexoviense  oratoriura    seu  Mon.    Sanc- 
timon. 43.  d.  72.  n. 
Lexovii.  76.  n.  85.  n. 
Lexovium  ,    Luxovium  ,     Lexoviorum 

civil.  Lizieux.  70.  b.  n.  72.  n.    340. 

b.  ride     Lisiacensis    civit.    et   Lu- 
xoviens. 

Lez-baz-vcnl  ,   Les   Bavent  ,    vallis    in 

l\orm.  343.  a. 
Li,    Eccl.     in    Episcop.    Matiscon.    Lis. 

601.  a. 
Licia  seu   Lycia,  regnum  Asiie.    311.  c. 
Lidericus,   fl.  in  Cenom.  Le  Loir.    136. 

n.  226.  n.  Ftrfe  Ledus. 
Lidi   seu    Liderici    castellum   in  Cenora. 

Château  du  Loir.  136.  b.  c.  n. 
Lievrer.t   seu    Livrez  ,    villa    jjert.    ad 

Mon.  Cerasiac.  331.  d. 
Lieuvin,    Lekeuvin  ,    in     .\onn.     333. 

d.  342.  e. 

Lieuvinois ^   vel    Luximmois  ,  in    Norm. 

340.  e. 
Liger,  fl.  Gall.  La  Loire.   114.   b.  ICO. 

a.  170.  c.  236.   d.    257.  n.  260.  c 

Ssss 


674 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


266.  n.  267.  c.  n.  278.  n.  279.  a.  b. 

n.  283.  c.  319.  c.  n.  438.  d.  n.  483. 

n.  488.  n.  489.  e.  490.  b.  n.  S92.  n. 

601.  d.  625.  a.  64S.  d.  e.  646.  c. 
Ligericus  ,    amnis    in     pago    Aurelian. 

Loiret.  489.  d. 
De    Lignerolis    Eccl.    Abb.     S.    Genn. 

Autiss.    coiicossa   ab    Episc.     Lingo- 

nensi.  648.  a. 
Liguria,  Mardi ionatus.  244.  c.  632.  c.  e. 
Lilerium  ,     castrum     iiiter     Ariara     et 

Bethunain     in     Fland.     castrum    de 

Lileriis ,    Eccl.    S.    Audomari  ,    Col- 

leg.  Canonicorura.  424.  e.  425.  a.  n. 
Lilleboiia  ,   Lillibona  ,    in    Norra.    182. 

e.  367.  a.  Fide  Illebona. 
S.  Liminii  Eccl.    in   Episcop.    Nanineti- 

co.  601.  b. 
Linaium  ,     locus     ubi     habet    aliquid 

Eccl.  S.  Iluberti  Andagin.  150.  a. 
Lindlburg.    seu    Lentburgense    Cœnob. 

in  Diœc.  Spirensi.  424.  b.  n. 
Lindisse,  in  Angl.  241.  d. 
Lincrivillaj  in  pago  Paris.  152.  b. 
Lingia,  castrum    in  pago   Turon,    Fkle 

Lengiacum. 
Lingonae    ,      Gall.       Civit.     Lingonum 

urbs,  Lingonica    urbs.    Langre<i.  14. 

c.  162.  c.  197.  b,  203.  c.  d.  482.  c. 

614.  n.  639.  e. 
Lingonenses.  482.  n. 
Lingonensis  Diœc.  284.  d. 
Lingonensls    Sedes ,    et    Eccl.    204.    a. 

2Si.  a.  482.  n.  639.  c.  d. 
Lingonensis    Clerus.    12.    d.    Canonici. 

639.  e. 
Lingonum  fines.  281.  d. 
Li(>?i9-le-Conte  ,     in     Norm.     Vaux-le- 

Co««e,  prope  Caudeb.  331.  n. 
Lira,  sccus  Risellara    fl.   in   Norm.  ubi 

fundatum  est  iMon.  S.  M.  45.  c.  47. 

c.  224.  a.  243.  d. 

Lirense    S.    M.    Mon.   in  Norm.   45.  c. 
47.  c.   224.  a.  243.   d.  340.  a.  366. 

d.  nn. 

Lis,  Lisa  et   Legia  fluv.    Fland.    365. 

c.  n.  366.  n.  381.  a.  461.  n. 

Lisga  ,    silva  ad    Axonam  ,     in   Diœc. 

Suession.  Les^ue  vel   Laigle.  581.  n. 
Lisiacensis   civilas,    in  Norm.    Lisieux. 

16.    b.    Vide  Lexovium  ^    et  Luxo- 

viens.  urbs. 
Liskenses,  al.   Lislr.    in  Fland.    298.  c. 
Listrogagium    seu   Listrogaugium  ,    ré- 
gie Fland.  461.  n. 
Livriacus  ,    locus    pcrt.     ad     Mon.    S. 

Florentii  Salmur.  277.  b. 
Liutici  Barbari.  643.  a. 
Liziniaci     castellum    ,     Liziniacum   1  n 

Pict.  Lusignan.  220.    a.    534.    a.  n. 

536.  d. 
S.  Lo,  in  Norm.  328.  c. 
Lobia.  in  Hannon.  415.  n. 
Lobienseseu  Lobiis  Mon.   149.    c.  374. 

d.  376.  b.  414.  n.  Eccl.  S.Pctri.415. 
a.  420.  a. 

Locaccnse  castrum,  in   Turon.    258.  n. 

646.  d. 
Locacense.  Mon.  2.58.  n.  646.  d. 
Locse   seu   Lochae,    urbs  et  castrum  in 

Turon.  138.  c.  256.  d.  257.  e.  265. 

n.  274.  b.  276.  e. 
Locediensc    seu    Luciacum  .     Mon.     in 

Diœc.  VerccUensi.  13.  n. 
Lochenscs.  265.  d. 
Locrenses,  in  Fland,  391.  b. 
Locum  ,   in    Epis'c.     Vienn.     pert.    ad 

Clun.  Mon.  545.  b. 
Lodic  ,   villa   pert.    ad    Mon.   S.  Salvii 

Monsterol.  575.  e. 
Loges  vel    Logis ,   locus    in    quo   Ro- 

dulpb.  III.    Burg.  Rex    Dipl.    dédit. 

553.  c.  n. 
De  Lombrau,  trans    Maternx   flumen, 

pert.    ad    Abb.    S.     Pétri    Catalaun. 

577.  a. 
Londonia   ,     Londinum  ,    Londonix , 


urbs  Londoniarum  ,  Lundonia  ,  urbs 
regni    Angl.    maxima.    Londres.     7. 

b.  n.  40.  c.  SI.  b.  52.  a.  54.  a.  75. 

c.  100.  a.  b.  c.  101.  b.  147.  n.  155. 
a.  156.  b.  d.  157.  a.  b.  175.  e.  176.  d. 
185.  c.  206.  d.  212.  c  234.  b.  237. 

a.  d.  238.  a.  283.  n.  284.  b.309.  d. 
310.  a.  b.  311.  d.  312.  a.  b.  313.  a. 

c.  d.  318.  b.  339.  n.  352.  c.  361.  b. 
n.  379.  c.  636.  b. 

Londonienses  ^    Lundonii  ,  Lundonien- 

ses.  Lundoniae  cives.    52.    a.  101.  c. 

168.   d.    173.   d.   209.   c.   339.  n. 

637.  c. 
Londoniensis  S.  Pétri  Basilica.  100.  d. 

Eccl.  312.  b. 
London.  S.  Paulus.  175.  c. 
London,  seu   Lundoniae    Mon.    237.  a. 
Longavilla  ,     in     Norm,     Longueville. 

330.  n.  340.  e. 
Longa-villa,    mansus   Eccl.    TuU.    152, 

n. 
Longobardi  ,    Longobarda     gens ,    Les 

Lombardi.  21.  n.  46.   c.  49.  b.  c.  d. 

60.  e.  123.  b.  231.  a.288.n.  351.  c 

405.  a.  nn.  422.  d.  452.  c.    ,507.  c. 
Longobardia  ,    Lombardia.   28.  c.  164. 

d.  259.  b.  327.  a,  356.  c.  357.  c, 
Longobardiae  Comitatus,  633,  e. 

De  Longortj   villa    in    pago    TuU.  152. 

c. 
Longumroare,    in    Saitu    Vosagi  .    Lo- 
cus et   Capella   S.    Barthol.    369.  b. 
Longuni-pratum  ,  villa    pert.   ad    Mon. 

S.  Salvii  Monsterol.  575.  a. 
Longum-villare  ,    villa  in    terra  Bolon. 

pert.    ad  Eccl.   Morin.  Long-filliers. 

300.  a.  n. 
Lonleium    seu  Longiledium  ,    locus    in 

Norm.     ubi     Mon.    seu   Abbatia    S. 

M,  Lonlaj.  46.  a.  340.  b.  506.  e. 
Lorda    ,     caput     Levitaniai    ad  radiées 

Mont.  Pyren.  Lourde.  116.  n. 
Loretum ,     Locus,    in     quo    posscssio- 

nes  babet   Monasl.    Chassani    in  Pict. 

373.  b. 
Loria,  villa   in  Episc.     Andegav.   601. 

b. 
Lotbarienses  ,     Lotharingi  ^     Lotbarin- 

gorum   gens.    Les  Lorrains,  2.   b.  c. 

143.  d.  155.  n.  159.  a.  160.  b.  162.  e. 

163.  c.  164.  d.  172.  b.  222.  b.  347. 

b.  c.  350.  a.  399.  b.  616.  d.  617.  a. 
618.  a. 

Lotharingia  ,  Lotharii  seu  Lothariaua 
Provincia  ,  Lotbaria  ,  Lotberia  , 
Lotbariensis  Patria.  9.  d.  10.  b.  c. 
n.  H.n.  26.  a.  61.  n.  67.  a.  68.  a. 
110.  a.  121.  n.  134.  b.  153.  c.   163. 

b.  c.  164.  c.  171.  b.  c.  201.  n.  208. 

c.  214.  a.  215.  b.  222.  b.  240.  a.  249. 
b.  250.  b.  c.  298.  a.  306.  a.  312.  a. 
n.  347.  b.  351.  b.  367.  e.  368.  c.  n. 
414.  b.  n.  416.  a.  n.  459.  b.  n.  645. 
d. 

Lotharingiae     regnum    ,     Lotbariense   , 

Lotharii    et    Lotbariensium    regnum. 

143.  d.  n.  170.  a.  215.  n.  389.  a.  n. 

417.  n.  419.  n.  481.  b. 
Lotharingiae     Ducatus    ,       Lotbariensis 

et   Lotharieus.    60.  a.  67.  b.  n.  165. 

b.  201.  n.  202.  n.  215.  c.  n.  370.  n. 
437.  c. 

Lotharingia  superior.   215.   n.    452.  n. 

463.  c.  n. 
Lotharingia  inferior.  215.  n. 
Lotharingiae     inferioris     Ducatus.    425. 

c.  n.  437.  n. 

Lothesia  ,    in    Comitatu    Ardensi.   306. 

a. 
Lovaniensis  Comitatus.    201.    n.    376. 

e.  437.  n. 

Lovaniolae ,     vilia     pert.    ad    Abb.   S. 

Germ.  Paris.  597.  n. 
Lovanium,    urbs   Belg.    in    Brab.    205. 

a.  437.  d. 
Lovan.  Eccl.  S,  Pétri.  376.  d. 


Lovincum,  villa  sita   in    confinio   trium 

Episcopat.       Vesont.       Lugdun.      et 

Çabill.  Loûan.  600.  e. 
Lovinium  ,    viens    juxta   Lovanium    in 

Brabantia.  205.  a. 
Luceleraburcb  castrum.  194.  a.    . 
Luchac,  villa  in    cujus   torritorio    alau- 

dos   babet   Condom.     Abbatia.    397. 

a. 
Luciacus  ,    cujus     Ecclesiam    Eduensis 

Episc.  dédit   Abb.    S.    Germ.    Autis- 

siod.  648.  b. 
S.  Lucianus,  locus   prope  Bellov.    572. 

d. 
Lucidiacus   vicus,    cum   tribus    Eccl.  in 

territorio  Fornolensi,    pert.   ad  Abb. 

Casœ-Dci.  588.  d. 
Lucionense  castrum,    apud  Pict.  Lucon. 

221.  a. 
Lucionense  Mon.    S.   M.     V.    221.    a. 

Abbatia  de  Luzione.  506.  e. 
Lugdunensis  Gallia.  260.  b.  c.  d.    Vide 

Gallia. 
Lugdunenses  Provinciae.  519.  a. 
Lugdunensis.  Comitatus  544.  b. 
Lugdunensis    Provincia  ,    agcr  ,    territ. 

70.  a.  142.  d.  200.  n.  260.  c.  524,  a. 

n.  548.  c.  588.  d. 
Lugdunensis  Dlœcesis.  200.  a.  d.  Epis- 

copatus.  545.  b.  601.  a. 
Lugdunensis  Sedes.  12.  d.    144.  d.  Ec- 

clesia.  145.  a.  146,  a. 
Lugdunenses.  250.  d.  340.  d. 
Lugdunenses  Clerici.  13.  F». 
Lugdunum     civit.      nobiliss.      Galliar. 

Lyon.  13,  b.  67.  n.  143.  c.    162.  c. 

200.  n.  519.  a.  524.  n. 
Luiniacum,  in    Episcop.    Lugdun.  545. 

b. 
Luliacum ,    in   territ.    Ambian.    in  quo 

Cella  et  Eccl.  pert.    ad   Mon.   S.    Ri- 

cbarii.  133.  d. 
LuUiacum,  fiscus  pert.  ad  Mon.  Agaun. 

546.  b. 
Luniacum  ,    Villa     et      Eccl.    in    valle 

Clusa.  550.  e. 
Lunis   seu   Luna  ,    urbs     Etruriae  ,    ad 

ostia  Macrae  £1.  625.  d.  n. 
Lupa,    fluv.   in    pago    Wastinensi.    Le 

Loin.  485.  c.  n. 
Lurcii    Altare  ,    ab     Elnon.     Mon.     S. 

Amandi  dependens.  521.  c. 
Lustriacuni,   fiscus    pert.    ad     Monast, 

Agaun.  546,  b. 
Lutetia.  La  fille  de  Paris.  579.  n.  Vide 

Parisii. 
Luxovienses.  Ceux  de  Lisicux.  234.  n. 
Luxoviensis  urbs.  Lizieux  45.  d.  fide 

Lexovium. 
De     Luzione      Abbatia.     Fide    Lucio- 
nense  Mon. 
Lyhus  seu  Lilius,    Villa  et   Eccl.    apud 

Bellovac.  Lis.  572.  d. 


M 


MA  A  N  T  E,     castrum    nobile.     211, 
a.  Vide  Medanta, 
Maceriense  oppidum  (    ad    Mosam     in 

finibus     Camp.     Gall.  )      Maisieres. 

252.  b. 
Macloviensiura  fines,   in  Britan.    88.  n. 
Macra,  fl.  Etruriae.  625.  n. 
Madalgicus  ,    Pictonura  pagus.  279.  n. 
Maderna  ,     villa    in     Episc.    Andega- 

vensi.  601.  b. 
Maderniacuni  ,    fundus     Eccl.     S,    Vi- 

toni  Virdun.    146.    n.    in    Comitatu 

Ruthenensi.  654.  n. 
Madirancnsis  Eccl.   B.    M.    Madirense 

S.  Mariae  Mon.    in   Dioft,    Tarbiensi, 

115.  a.  c.  d.  e.  n.  116.  c.  d.  117.  a. 

b. 
Madiranum,  Locus  in  finibus  Bigorrae  , 

ubi  Mon.  115,  a.  Madiran. 
Maen    seu   Main  ,   vicus   prope   Valen- 

tianas    125.  e.  n. 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


675 


Magalo,  Magalona,  Magalone,  in   Gall. 

Narb.     Maguelone.    434.     d.     454. 

d.  nn. 
Magalon.  Eccl.  435.  a. 
Magalon.  S.  Pétri  Diœcesis.  417.  d. 
Magalon.      Portus      Sarracenus.      454. 

n. 
Magdunum     oj)pidum     in      Aurelianis. 

Mcwi.  273.  d.  425.  n. 
Magloriani,    Monac.    S.    Maglorii  Paris. 

568.  n. 
Mahiert,    locus    ubi  partcm  alodii  habet 

Mon.  Valciod.  253.  c. 
Mahumetani     Mauri.     211.      n.      f'ide 

Mauri. 
Maia,  fl.  Ponlivi.  192.  c. 
De    Majan,    Eccl.   S.  Johannis,  pert.  ad 

Abb.  Condom.  397.  b. 
De  Maigniaco,  Prioratus,  pert.  ad  Mon. 

Dolense  in  Bitur.  388.  a. 
Majoch,  villa  in  Pontivo.  133.  n. 
Majoris-Monasterii  locus,  prope  Turones. 

271.  c.  272.  a.  b.  c. 
Majoris-Mon.     Monachi.    272.    a-e.    n. 

308.  n.  430.  n. 
De   Mairie,    Altare   pert.   ad    Abb.     S. 

Pétri  Catalaun.  577.  a. 
MaisnilRoscelini,  villaMonast.S.  Ebrulfi. 

232.  c. 
Majus-Monast.    prope   Turon.     Abbatia 

et   Eccl.    S.  Martini.  Marmoutier.  52. 

b.  117.  d.  e.  118.  a.  c,  136.  d.  226. 

c.  228.  b.  271.  a.  c.  d.  272.  a.  b.  c. 

d.  n.  278.  a.  b.  c.  308.  n.  347.  e. 
351.  d.  419.  b.  430.  n.  431.  b. 
478.  nn.  589.  n.  602.  n.  649.  a. 
b.  650.  a.  c.  n. 

Malavallis,    castrum   in    Aquit.    535.    e 

536.  a. 
Malbercb,  niansiis  Eccl.  TuU.  152.  n. 
Malbodium    oppid.    Hann.     in     Fland. 

110.  n.  Maubeuge.  Fide  MeVaoà. 
Malbraium,   ubi  niolendinum  habet  Cœ- 

nob.  S.  Maglorii  Paris.  568.  b. 
Malliacuin,   olim  opp.   nobile   in    lerrit. 

Nivern.  281.  d. 
Malliacuni,    in    territ.   Pictav.   ubi  Mon. 

S.   Pétri,  seu  Malleacense    Cœnob.    et 

Mon.   Malliacense.    117.    e.    H9.    c. 

216.    e.   n.    217.  b.  218.  a.  221.  b. 

261.    n.    278.    n.  Vide   S.    Maxentii 

Mon. 
Malmcsburg.  Mon.  in  Angl.  175.  c. 
Malmundariensis    locus    seu  Malmunda- 

riuin,  in  Diœc.  Leod.  Malinedj.  462. 

b. 
Malura-Talentuni ,  al.  Bordelluni ,  locus 

prope    Matriniacura,    in  Diœc.  Senon. 

485.  d.  Vide  Bordell. 
Manciacum,  villa  pert.  ad  Mon.  Trenorc. 

600.  e. 
S.   Manehildis  castrum,  in  finibus  Rem. 

251.  c.  Ste.  Menehould.  S.  Menebildis 

castr.  361.  c. 
Mansio  Odonis.  232.  b. 
Mansionilc ,    juxta    S.    Memmium ,    ubi 

dimidium  mansi  habet  Abbat.  S.  Pétri 

Catalaun.  577.  a. 
S,  Mansueti   Templum,    in   page   Dul- 

mensi.  355.  n. 
Mantua  urbs  Italiae.  21.  a. 
Manucum  ,      Namucum  ,      Namurcum  , 

Namurum   ad  Mosam.   Namur.  416. 

en.  Vide  Namur. 
Marbacbj    Mon.    Canonicorum.    27.    d. 
Marbais^    locus  ubi  habet  aliquid  Mon. 

S.  Huberti  Andagin.  149.  e. 
.Marca  Ilispanica.  289.  u.  512.  n.  514. 

d.  n. 
Marccium  ,   praedium   Eccl.    TuU.  152. 

c. 
S.  Marcelli  Eccl.  pert.   ad  Mon.  Savi- 

niac.  201.  a. 
Marcenniacum .   Mon.   Sanctimon.    189. 

c. 
Marcha  Italica.  61.  a.  68.  a. 
Marcha     et  Marchia  Lemovicina.    290. 


n.  536.  b, 
Marchana  gens,  in  Italia.  450.  c. 
Marchari    honor,    seu  Marchant  ^    villa 

pert.  ad  Abb.  Condom.  396.  d.  n. 
Marchena;.  ^/rfeMarcianae. 
Marchia  Arvcrnensis.  33. .a. 
Marchia,    vêtus  castrum   super  Ligerim. 

Les  Marc/tes.  319.  n. 
Marchianse.  Vide    Marcianae. 
Marciacum,  pert.  ad  Mon.  Talueriarum. 

555.  n. 
Marciacus,    in    agro  Anse,  ubi  Eccl.  S. 

Boniti  pert.   ad  Mon.    Saviniac.  200. 

d. 
Marcianae  ,  Marchenae,  Marchianae.  Mar- 

cldemtes.  110.  n.  164.  n.  462.  d. 
Marcianense     Cœnob.     seu    Mon.    462. 

d. 
Marcianicus,  villa  Diœc.  Magalon.  417. 

d.  n. 
Marciliacense   Cœnob.  in  Cadurcis.  115. 

c.  116.  a. 
Marciliacum,  ad  Sellam  fl.   in  Cadurcis. 

Marcillac,    115.    c.    d.    n.    116.     a. 
Mare-mortuum,    in  Norm.  356.  a.  379. 

b.  Vide  Mortuum-mare. 
Marescolae.  in  territ.  Morvennis.  421.  n. 
B.  Mariae,  dictœ  Crassae,  Eccl.  in  Bigorr, 

116.  c. 
S.    Maria,    villa     in    qua    duos  mansos 

habet  Abbat.  S.  Salvii  Monsterol.  575. 

e. 
S.  Maria;  de  Capella^  praedium,  in  territ. 

Ghisn.  299.  b. 
S.  Mariée  Eccl.  in  Episc.  Matiscon.  pert. 

ad  Mon.  Trenorc.  601.  a. 
S.    Mariae   Eccl.    dependens   à   Mon.   S. 

Richarii,  132.  n. 
S.    Mariae   Eccl.    Lana   dicta^    pert,    ad 

Abbat.  Condom.  396.  c. 
B.  Mariae  Sacellum,  in  territ.  de  Fabre- 

golis  castri  de  Pennis.  429.  c. 
S,    Mariae   Pauperculae  Eccl.    118.   c.  n. 
Mariolum,   sub  monte  Glonna,  ubi  Eccl. 

B.  M.  Virg.  Marillaii.  279.  d. 
Mariscus   ,     villa     in     pago     Bellovac. 

Marest-sur-Mas.  572.  d. 
Marisiacus,    villa   Abbatiae   .S.  Genovefae 

Paris.  651.  a.  b. 
Markisia    seu   Marchisia    et  Marcisa,    in 

Comit.    Bolon.   Marquise.    304.   d.  e. 

n. 
Marlentium,  Marlintii  potestas,  seu  Mar- 

lendis,  viens Talueriis  vicinus.  Marlens. 

555.  c.  nn. 
Maroch,  civit.  in  Africa.  286.  a. 
Marrona,   fl.    prope    Rotom.    in  Norm. 

lie/telle.  244.  d. 
Marson,    urbs    Odonis  Rufini^  obsessa  à 

Ludovico  V.  170.  b. 
S.   .Martinus   in  bello,  villa  juxta   fluv. 

Cari.  256.  d. 
S.    Martini  de  bello  in  Angl.  Mon.  313. 

n. 
S.    Martini  villa  , vêtus,    trans    Maternae 

flumen,    pert.    ad  Abbat.  S.  Pétri  Ca- 
talaun. 577.  a. 
S.    Martini    Eccl.    in    villa    quae    dicitur 

Guila,    cujus   duas  partes  habet  Abb. 

Condom.  397.  c. 
S.    Martini   Eccl.    in    Augensi    Nemore, 

pert.  ad  Mon.  S.  Richarii.  133.  d. 
Martis  Fanum,  seu  Templum  olim  apud 

Meldas.  441.  a. 
Mascidcus  Major,  villa  prope  Senonas. 

196.  a. 
De  Masclatis  Eccl.  pert.  ad  Mon.  S.  An- 

drcae  Vienn.  543.  d. 
Masianum^  villa  in  pago  Vienn.  543.    d. 
.Masnilium,    ubi  Eccl.    S.    M.    pert.    ad 

Mon.  S   Florentii  Salmur.  277.  d. 
Massilia,  Civit.  Provinc.  Marseille.  434. 

b. 
Mastacium.    in    Comit.  Engolism.  264. 

a. 
Masua,    vicus    ad   Ligerim  in  pago  Au- 

tissiodorensi.  319.  n. 


Materna,    fluv.    in  Camp.  Gall.  424.  d. 

577.    a.    605.    d.    La  Marne,    ride 

Matrona. 
Matisco,   civit.   Gall.    Lugdun.    162.    c. 
Matisconenses.  340.  d. 
Matiscon.    seu  Matisccnsis    Episcopatus. 

601.  a. 
Matisconensis  Comitatus.  411.  n. 
Matiscon.  pagus.  340.  d. 
Matosga,  apud  Catalaun.  577.  a. 
Matriniacum ,  seu  Matriniacensis-Curtis, 

villa   in    Diœc.    Senon.    dependens  à 

Mon.  Floriac.  La  Cour-Marigny.  485. 

c.  d.  486.  n. 
Matrona,  fl.  La  Marne.  368.  n.  440.  n. 

568.  b.  ride  Materna. 
S.  Maura,  opp.  in  Turon.  506.  c. 
Maureacus,   ultra  Endrasium  fl.    in  Tu- 
ron. 257.  e. 
Mauri.  88.  c.  n.  286.  a. 
Mauri  liispan.  432.  n. 
Mauriacum  seu  Mornancum,    locus  ubi 

est  Eccl.    pert.  ad  Monast.  Saviniac. 

2C0.  a.  n. 
Maurienna,  in  Sabaudia.  546.  n. 
Mauriniacum,    ad  Juinam  fl.  in  Senon. 

Morigny.  580.  n. 
Mauriniacus,  villa  in  qua  alodum  habet 

Eccl.  B.  M.  Stamp.  379.  d. 
Mauritania,   Moritania  seu  Moritonium, 

castrum  in    Picton.    Mortagne.    373. 

c.  n. 

Mauritanise   castrum,    in   pago   Santon. 

264.  b.  278.  d. 
Mausiacum,   castrum   in    Pict.   217.    b. 
S.  Maxentii  Mon.  Abbatia,  San-Ma.\en- 

tianuin   Cœnob.   in  Pict.  119.  c.  120. 

a.  216.  n.  219.d.  221.  b.  306.  e.  ride 

Malliacum. 
Meance,  seu  Meeance  fl.  in  ]Norm.   333. 

d.  n. 

Mecla,  possessio  Virdun.  Eccl.  493.  e. 
Mccy,  Locus  in  Bessin.  333.  n. 
Medanta,  Medantum,  Medantia,  Medan- 

tis,Medunta,Mundantium^Mantuntun, 

oppidum  ad  Sequanae  ripam  in  Carnut. 

Mante.  53.    d.    86.    b.   n.  190.  d.  n, 

315.  d.  341.  a.  634.  c. 
Medantenses.  233.  c. 
Medant.  Eccl.  B.  M,  190.  d.  e. 
Medantijra,  Comitatus.  632.  c.  634.  c. 
Mediana-silva,  in  Bigor.  116.  d. 
Medianum     Monasterium  ,    Abbatia    in 

Vosago   et  Episc.  Tull.  143.  n.  152. 

n.  368.  a.  b.  369.  a.  n. 
Mediolanum,    civit.   Ital.   420.    c.  640. 

d.  e.  Milan. 
Mediolanum,    Villa    et    Eccl.    in    Diœc. 

Vesontion.  553.  a. 
Mcdiomatrici,     Medioraatricorum^    civit. 

153.   c.    436.    b.  n.  437.  b.  n.  ride 

Met». 
Mediterraneuin  mare.  289.  n. 
Medo,    Villa  et  Eccl.  in    Comit.    Vienn. 

544.  c.  Medons.  545.  c. 
Meduana,    fl.  in  Cenom.  86.  d.  n.  178. 

n.  226.  n.  268.  n.  429.  n.  593.    n. 

Lm  Mayenne. 
Meduana    urbs.  Mayenne.   232.  b.   Me- 
duana castellum,  Meduanum  castrum, 

in  pago   Cenom.  48.  c.  86.  d.  n.  87. 

a.  232.  a.  b.  634.  c. 
Melbodium,    seu  Mon.   de  Melbodio,  in 

Hann.   Maubeuge.   374.  d.  ride  Mal- 

bod. 
Meldense  lerritorium.  605.  d, 
Meldensium    civit.    139.     b.     Mcldensis 

urbs.  Meaux.  285.  b.  364.  d.  399.  b. 

Meldi.   266.    n.  439.  d.  n.  440.  b.  <•. 

d.  n. 
Meldensis  Eccl.  441.  n. 
Meldorum  Comitatus.  266.  n. 
Meldunicus  vicus,   in   quo  vineas  habet 

Mon.  S.  Mi-iglorii  Paris.  368.  b. 
Meledunum   ,       Melodunum   .     Milidu- 

num,    Melidunense,    et    Milidun.  cas- 
trum ,     in    Senon.     Melun.    158.    d. 


676 


INDEX   GEOGRAPIIICUS. 


160.  n.  180.  n.  398.  d.  399.  a.  564. 

d.  569.  a.  n.  570.  a.  n.  600.  b.  Me- 

lodunensis  pagus.  244.  n.  479.  a. 
Melfia,  urbs  Italiae.  431.  d.  n. 
Molgoriiim,    in  Coinit.  Substant.  ubi  est 

Eccl.     S.    Crucis,    concessa  Mon.    S. 

Michaelis  de  Clusa  in  Diœc.  Magalon. 

416.  d. 
Melidun.    S.    Pétri  Mon.  et    Eccl.    568. 

d.  569.  a.  b.  en.  ,     \ 

Melitenses  Milites.  466.  n. 
Mellentum,    Mellens  castrum,  Melentum 

castruin .   ad    Sequanam    fl.    Meulan. 

393.    n.   433.    b.  n.  476.  n.  Mellenti 

castri    Prioratus    et  Eccl.    S.    Nicasii. 

476.  n. 
Menapi  seu  Batavi.    104.  c.    yidc  Ba- 

tavi. 
S.    Meneliildis    castrum.    Vide   S.    Ma- 

nebild.  castr. 
Meotidt's    Paludes  ,     intra    Germanicos 

sinus.  623.  c. 
Mcrcii,  in  Angl.  1.57.  a.  309.  e. 
Merisvilla    seu    Mereiis-villa,    castellum 

ab   Ilenrico    Rege    eversum.    159.  a. 

n. 
Merpuis,    locus  in  Diœc.  Santon,  ubi  est 

Eccl.     .S.    Abundi  Martyris.    199.    e. 
Mersenburg,  in  Aleman.  62.  a. 
La   Merveille,    castrum   in    Burgundia. 

320.  c. 
Mesodum,  Masondon,   al.   Mezodin    vel 

Mesoduin,    locus   in    iVorm.    333.    d. 

n. 
Mcssendicuria,  in  pago  Camerac,  Messen- 

couture.  127.  n. 
Messin*  Morinorum,  prope  Ipras.  Mesxi- 

nez.  Abbatia,  Messinense  Mon.    Puel- 

larum,    Cœnob,    Sanctim.  in  Mcssinis 

prope   Ipras.   2o3.  n.  383.  b.  389.  c. 

391.n.  480.  n. 
MetSB,    Metensis    urbs,    Metensium    civ. 

Mettae ,    Mediomatrica.    Mets.    26.    a. 

67.  b.  123.  d.  199.  c.  201 .  d.  204.  c. 

d.    203.   d.  258.   n.  3o6.  e.  368.  b. 

369.   b.   n.    414.    a.  439.  b.  462.  a. 

557.  n,  646.   d.    Vide  Mediomatrici. 
Metenso    territ.    20.    b.    Metensis  Diœc. 

67.  n. 
Metenses.  25.  e.  20i.  e.  202.  a. 
Metensis    Eccles.    S.     Slephani.  .  27.     a. 

123.    d.    199.    a.   c.  424.  b.  433.  d. 

430.    n.    Monast.   principale  S.    Sle- 
phani. 199.  a.  Met.  Eccl.  Ciineterium. 

238.  n. 
Metensis   Basilica   S.    Arnulfi.    199.    a. 

Eccl.    369.  b.  n.  Asceterium.  439.  n. 
Metensis  Abbatia  S.    Vincentii.    201.  d. 

Mon.  202.  a.  Eccl.  433.  n.  Mon.  436. 

n.  462.  a. 
Metensis  Eccl.  S.  Pétri.  199.  c. 
Metensis   S.  Symphoriani  Slon.  Cœnob. 

Eccl.  198.  è. 
Metensis    Eccl.    S.    Salvatoris.    199."  b. 

433.  e. 
Metensis   Eccl.   S.   Felicis,  e,\tra  muros. 

414.  a. 
Metulum,    castrum    in  Aquit.    337.    b. 
S.    Mlcliaclis.de  Eremo,  ad  Eremum,  in 

Ercmo,    Mon.   Eccl.  Cœn.  Abb.  119. 

c.  218.   c.   276.  d.    373    n.  306.  e. 

S.  Michel  en  l'Herin. 
S.  Michaelis  de  Ulteriori-portu  Abbatia. 

340.  b.  Le  Treport. 
Miciaccnse  Mon.  in  pago  Aurelian.  133. 

II.   Abbatia  S.  Maximini  Miciac.  277. 

c. 
Miliacus    vel  Milleius.  Burgus  in  Bello- 

vacis.  Millf.  233.  n. 
Milidunensis  pagus.  f'ide  Meledun. 
Milliaci ,    incolae  Burgi  Miliaci  in  Bellov. 

233.  b.  n. 
Mimatensis     Eccl.    in   Occit.    Eglise  de 

Mende.  428.  d. 
Mineria;,   locus  ubi  terram  habet  Colum- 

bense  Mon.  604.  d. 
■\linio,   rivus  in  territ.  Portiano.  484.  b. 


Minorisa,  Comitatus.  289.  d. 

Mirabclli    seu    de    Mirabello     Eccl.     S. 

Sebastiani,  pert.  ad  Mon.  Saviniac.  in 

Diœc.  Santon.  200.  c. 
Mirabellura,     Mirenibel,    urbs    in    Pict. 

137.  n.  268.  d.  336.  a.  Mireheau. 
Mirapi,\um.    castrum  in  Occit.  Mirepoix. 

432.  a. 

Mirmandum  juxta  Alpes,  al.  Milbian- 
dum  castr.  et  Milmandum.  208.  d . 
n.  628.  b. 

Miroaltum   seu  Murât,  castrum  in  Burg. 

433.  a.  n.  Vide  Murât. 

De  Mirual,  de  Mirualt,  et  Mirvoldum 
castrum  in  Ardenna,  dej>endens  ab 
Abb.  S.  Huberti.  149.  b.  330.  a. 
336.  d. 

Mirumdolium,  Farinarium  dependens  à 
Mon.  Centut.  129.  n. 

Mittenha.  vicus  extra  urbemBasileam.  3. 
d. 

Moguntia,  Maguntia  civ.  Alam.  Mayence, 
21.  e.   25.  a.  60.  d.  63.  a.  b.  e.  66. 

a.  d.  69.  n.  73.  c.  74.  c.  122.  a.  191. 
n.  214.  c.  262.  b.  338.  b.  369.  a.424. 
d.  427.  b.  432.  a.  500.  a.  b.  n.  323. 

c.  537.  n.  616.  b.  617.  b.  c.  620.  a. 
638.  a.  641.  a.  d. 

Moguntiacus.  19.  c.  368.  n. 
Moguntiensis  Archiepiscopatus.   613.   e. 

Moguntinus  Episcopatus.  74.  c. 
Moisiacensis    Abbatia ,  apud    Cadurcos. 

Moissac.  387.  d.  n.  Basilica.     431.  c. 
Molendinas   et     Molendinis,   castrum  in 

Norm.  82.  d.  179.  c. 
Molendinum    Herla;,    castrum    in    pago 

Andegav.  77.  b.  178.  b. 
Molisniense     Cœnob.     Lingonense    seu 

iMolismum,  Abbatia  in  Diœc.  Lingon. 

169.   e.    198.    c.  n.  284.  d.  336.  b. 
Monasteria.  Qiiœre  jiuctà  seriem  alpha- 

beticam  locoriim,  ubi  sita  sunl. 
Monasteriolum,    municipium    in    Norm. 

41 .    b.   opp.    Monsteriolum,  in  Neus- 

tria    ad  Carent.    fl,     Monasteriol.     in 

Argilla.    Montreuil-l'Jigille.   223.   a. 

b.  c.  nn.  226.  a.  227.  e.  229.  a.  apud 
Monast.  S.  Georgii  Màrt.  Ecclesia. 
223.  c. 

Monasteriolum  Berlaei,  castrum  in  pago 

Pictav.  280.  a.  429.  n.  xMonsteriolum 

334.  d. 
Monasterium-villare,    Abb.     et  Villa   in 

iVorm.  Montivdlier.  420.  n. 
Monasterium-novum  Pictav.  Montierneuf. 

286.  b.  Fide  Pictavens. 
Monmeliandum,  castrum  in  Wilcas.  158. 

b  410.  b, 
Monoldi-villa,  pert.  ad  Eccl.  Tull.  152. 

b. 
Mons,  castellum  in    Hannonia.   Montes, 

Monteuse  castrum.  Mnns.  64.  d.  110. 

n.  132.    a.   343.    a.    363.    a.    Mon- 

tensis    Comitatus.    201.  n.  234.  b.  n. 

374.  c.    Mont.    Eccl.     S.    M.     et  S. 

Larabcrti.     132.     a.    Mont.    Abb.    et 

Eccl.  374.  e.  375.  a.  376.  a. 
Mons-acutus,  in  Albig.  424.  a. 
Mons-acutus  ,  castrum  in  Norman.  226. 

a. 
Mons-acutuSj  in  Ardenna.  376.  b.  Mon- 

tiaculenses,  391.   b. 
Mons-Albanus,    in   Cadurc.  Montauban. 

343.  c. 
Mous  Arnoldi,   pert.   ad  Eccl.  Vienn.  in 

Gall.  Le  Mont-Arnaud.  351 .  b. 
Mons  aureus,    supra    vallem  Salinarura, 

in  Burg.  Comit.  460.  b. 
Mons-Barbatus,   in  Comit.    Cenom.    seu 

Mons-Barbellus.  48.  c. 
Mons-Basonis ,    in    pago    Turon.     263. 

d. 
Mons-Berulphus,  in  pago  Pelragor.  287. 

d.  ubi  Eccl.  S.  Mauricii.  287.  d. 
Mons-Brianci,    ubi    Eccl.    S.    Pétri  ,    in 

Diœc.  Met.  199.  b. 
Mons  Casletensis,   in   Fland.    Mons  Des- 


coufle.  298.  d.  n.  Vide  Casletensis. 
Mons-Cassinus,   Villa    et   Abb.    in  Ital. 

230.  e.  643.  d. 
Mons  Castri  loci,  in  Hann.  202.  d.  Fide 

Castri-locus. 
Mons-Contorius,    in    pago    Pictav.    seu 

Mons-Consularis      et     Mons-Comitis. 

137.  c.   n.  270.  n. 
Mons-Desiderii  ,    in   Picard,     castellum. 

Mont-Didier.  443.  d.  n. 
Mons-Elisii ,    villa    in   Pontiv.    133.    n. 
Mons-Falconis  ,  in    Diœc.    Virdun.    ubi 

Eccl.  S.  Germ.  557. c.  o58.  a. 
Mons-fortis,     in    pago    Paris.    Montfort 

i Amaury.  275.  d.  n. 
Mons-Gasconis  ,    Gauzonis ,    aut  Guas- 

conis ,  seu  Mons  Vasconum,  in  Arvcr. 

ad    ripani    Elaveris    fluv.    castrum   in 

quo   est    capella.     Mont-Gacon.    588. 

d.  n. 
Mons-Gaudii,   ubi  translatum  est  corpus 

S.  Martialis.  210.  n. 
Mons-Glisiaciis,    in    pago     Pictav.     ubi 

Eccl.  S.  Hilarii  pert.  ad  Mon.  S.  Flor. 

Salniur.  280.  b. 
Mons-Gomerici,    in    Norman.    224.    d. 

248.  b.  473.  n. 
Mons    Iniqui,    vel    Fullonis,   vel   Philo- 

nis  ,     juxta   Surcas,    in   Corn.    Ard. 

vulgô  Mon  félon.  297.  b. 
Mons    S     Johannis.  terra  prope  Salmur. 

in  Andegav.  280.  c. 
Mons-Johaiinis,    castrum  in  Turon.  277. 

d.  oOli.  e. 

Mons-Jovis,  in  regno  Burg.  143.  d. 
Mons-.Iovis  ,    seu     Mons-jocundus  ,    in 

Wilcas.  Le  Montjavoult.  233.  n. 
Mons-Ison,   cum  Eccl.  in  Episc.  Valent. 

543.  c. 
Mons-Judaeus,  in  Episc.  Vienn.  545.  c. 
Mons-Juvarius,  in  Provincia.  545.  c. 
Mons-Lethericus,  in    pago  Paris.  Mont- 

leheri.    111.    c.    n.   273.   d.  276.  a. 

n. 
Monsmajor,  in  Provincia.  418.  n. 
Mons-Maurenciacus.   Montmorenci.  Hl. 

c.  n.  399.  d.  606.  c. 
Mons-Melardi,    ubi  Eccl.  S.  Pétri,  cujus 

medietatem  habet  .Mon.  Saviniac.  in 
Diœc.  Lugdun.  200.  d. 
Mons  S.  Michaelis,  ad  periculum  maris, 
in  finib.  Norm.  36.  d.  e.  53.  a.  242. 
b.  324.  n.  323.  b.  400.  b  n.  Mon. 
Abb.   et  Eccl.  S.  Mich.  242.  b.   253. 

e.  n.  256.  a.  b.  Fide  Tumba. 

Mons  Piligardae,  castellum  in  finib.  Burg. 
Comit.  19.  d. 

Mons  S.  Quintini,  et  ejus  Eccl.  in 
Picard.  430.  b. 

Mons-Rebellis  ftlajor,  castell.  in  Norm. 
280.  d. 

Mons-Rebellis  Minor,  cast.  in  Norm. 
280.  c. 

Mons-Roconis.  ubi  Eccl.  part,  ad  Mon. 
S.  Richarii.  132.  n. 

Mons  Saloraonis  ,  seu  Salusmons  ,  et 
Salutismons,  pert.  ad  Eccl.  Vienn.  in 
Gall.  331.  b.  n. 

Monsterolenses,  in  Norm.  228.  c 

Monsterolum,  Monsteriolum  ,  Monaste- 
riolum castrum,  et  Monsterolium 
ad    mare     in    Picardia.    384.  b.  391. 

d.  374.  a.  b.  n.  575.  a.  b.  376.  a. 
Monster.  S.  Salvii  Mon.  Eccl.  574.  a. 
b.  nn.  S.  Wingualoei  Eccl.  574.  c.  n. 
575.  c.  S.  Pétri  Eccl.  574.  c.  Monstro- 
lii.  Ceux  de  Montreuil-sur-mer.  391 .  n. 

Mons-Thesauri,  seu  Monthesaurus,  castr, 

in    pago   Turon.    Montresor.    257.  n. 

2o8.  e.  274.  b.  n. 
Montenuisum,    ubi    possessiones     habet 

Mon.  S.  Salvii  Monsterol.  573.  b. 
Montiniacum,  in  Pontivo.  129.  n. 
Montiniacum,    villa   in  qua  possessiones 

habet     Mon.     S.     Salvii     Monsterol. 

575.  c. 
Montisburgi  Abb.  et  Eccl.  46.  a.  340.  b. 


INDEX    GEOGRAPHIGUS. 


677 


46.  a. 
Vlontisburgi  Abb.  et  Eccl.   46.    a.  340. 

b. 
Moiitoliuin  j   o])piduin   Italiae.   449.    n. 
Montosarii  castrum,    in    Comit.    Eiigol. 

264.  b. 
MontricarduTTi   seii     Aloiitrichartlus,  op- 

pid.  in  Turon.  ail   Car.  fl.  Mnnt-Tri- 

chard.  259.  b.  en.  266.  b. 
Moretum  ,  in    silva     Bicria ,  seu   Fonlis- 

Blautii.  197.  n.  488.  n. 
Morincas  vel  Morinca;,  in  pago  Cabillon. 

pcrt.       ad      i\Ion.      Trcnorc.      600. 

e. 
Morinensis  Eccl.  298.  b.  299.  c.  e.  301. 

c.  30o.  c.  306.  d.  307.  c. 
Morinensis  Clerus.  107.  b. 

Morini.  104.  c  133.  n.   148.  n.  296.  n. 

300.    c.    363.    n.    461.    n.    iVlorinica 

regio.  391.  n.Morino-Flandrica  regio 

391.  n. -Morinonim  Ducatus.  243.   c. 

d. 
Morini  seu  Moritonienses,  incolae  Mori- 

tonii  seu  Moritolii.   Les  Habitants  de 

Mortaigne.  232.  n. 
Moritonium,  iMoritoliuin,  Moritonia,  opp. 

in  Pertieo.    Mortaigne.    232.  n.  283. 

a.  393.  b.  403.  c.    n.  404.  a.  411. 

b.  629.  b.  .Moritolii  Coinitalus.  248. 
c. 

Mornaldus,    villa  in  qua   terrain   habet 

Abbatia  Bcsuensis.  638.  e. 
Morius  inons,  in  Norm.  246.  d. 
Mortiiura-inare,  castr.    et  urbs  in  Norm. 

Mortcmer .  45.  e.  46.  e.  47.  a.  84.  a.  n. 

148.  d.  179.  d.  207.  c.  208.  d.  222. 

d.  246.  a.  247.  d.  236.  a.  316.  n. 
340.   e.  341.    a.  b.   n.  342.  d.  404. 

b.  c.  Mon.  S.  Victoris  de  Mortuo- 
niari.  43.  e.  340.  b.  P'ide  Mare-mor- 
tuuin. 

Morvennis  tcrritoriuni,  in  Burjç.  421.  b. 

n. 
Mosa,  fluvius.  9.  c.  13.  c.  130.  a.  132. 

c.  133.  c.  172.  d.  249.  c  252.  n. 
253.  nn.  260.  b.  339  d.  364.  n.  368. 
*i.  416.  c.  n.  438.  d.  453.  c.  e.  438. 
n.  500.  c. 

Mosclla,  fluv.  368.  n.  436.  c.  337.  n. 
Moscllanus,  sou  Moscllanorum  Ducatus. 

163.  b.  d.    164.    a.    171.  b.  202.  n. 

213.  n.  249.  c.  n.  423..C. 
Mosoliinn,  castrum    in  A(]uit.  53o.  a. 
Mosomum,  opp.    Camp.  20.   n.  560.  b. 

Mosomum    Mon,   149.  c.    Mosomense 

Cœnob.  seu  .Mosomagense  Mon.  318. 

n.  Eccl.  319.  a. 
Mosyniacum,  villa  part,    ad  Mon.  Fossa- 

tense.  600.  a. 
Mota-Fulcoii,  Domus  munitiss.   in  pago 

Turon.  208.  c.  273.  c.  647.  a. 
De  Mota  Mon.    S.    Joliannis    B.   in  Ce- 
nom.  133.   n. 
Muera  seu  Muera    fluv.    in   Briegio.   Le 

Mnriit.  440.  a.    n. 
Muera  ininor,  fl.  Le    petit  Marin.  440. 

n. 
De   Mundrivillare    prsediura,     pert.    ad 

Eccl.  TuU.  153.  a. 
Murât,  CastcUura    in  Burgund.  4.  b.  5. 

a.  -Murowalt.  castrum.  369.  d.  n.  Fide 

Miroaltuni. 
Murtena,    castcllum    in  regno  Burg.  et 

Murcena.  8.  c.  18.  c. 
Mustcriolum  .    castrum  ,      ubi  décimas 

babet  Cœnob.  S.  Maglorii  Paris.  368. 

c. 
MutUHj  locus  in  Dioec.    Vesontion.  333. 

a. 


N 


ADAVEB  NEUSES,    populi    in  exet- 

cituPbilip.    I.  Franc.  Reg.  contra 

Rob.  Fris.  391.    b. 

Naraurcura,   Namucum,  Namen  et  Nau- 

mene  ,   urbs    in    Belg.     233.    d.  e. 


N 


462.  d.  n.  Namurc.    Comitatus.  252. 

n.  253.  c.  Fide  Manucum. 
Nanceium,  urbs  Lothar.  Nancy.  557.  n. 

Nanccii   Eccl.     Primatialis.    3o7.    n. 
Nannetenses,  in  Min.   Brit.  58.  n.  412. 

d.  e. 
Nannctica    urbs     seu    Namnetica   civit. 

iVa«/e.  29.  e.  n.  181.  d.  219.  b.  412. 

d.  624.  e.  Namnelirus  Episcopatus. 
601.  b.  Nannctcnsis  Eccl.  522.  n. 

Nant,  mansus  Eccl.  TuU.  152.  n. 
Nantoilura,  villa,    cujus  Altare  possidet 

Cœnob.  S.    M.  Siiession.  Nanteuil-la- 

Foise.  593.  d. 
Nanlolii  Mon.    S.    Benedicti ,   in  Aquit. 

218.  a.    Abbat.   de  Nantoilo.  506.  e. 
Narbonna  urbs.  Xarbonis.  417.  c.   314. 

e.  IVarbonensis  Provincia.  83.  n.  260. 
b.  c.  Narbon.  Metropol.  394. 
n. 

Narres,    fiscus    pert.    ad  Mon.    Agaun. 

546.  b. 
Navarra,  et  Navarrae  regnum.  394.  n. 
Navarreij  Navarri   et  Navarriei,  338.   n. 

339.  b.  n.  3U3.  e. 
Nesa,  fl.  in  pago  Alban.  533.  n. 
Neelfita,  villa,  pert.    ad  Abb.  S.  Gerra. 

Paris.  597.  n. 
NegilienseSj  Belg.  populi.  391 .  b. 
Nelensis,    Villa  et  Eccles.  in  Episc.  Mo- 

rin.  306.  e. 
^feleii    seu   Nileii    vel  Noleii  fontes,    in 

Belg.  Le  Pont  de  Neullay.  293.  b.  n. 
Nemausenses    arenae.    in   Occitan.    454. 

c. 
Nemausensis  Episcopatus.  422.  n. 
Nemetum,    urbs  Gerra.    19.   b.  356.   c. 

439.  c.  ^t^eSpira. 
Neouiagura  ,     donuis   regia    Imper,    in 

Gcrm.  60.  b.  310.   c.  333.  b.  381.  c 

'N'emagum.  389.  b.  n.  Neomagi    Pala- 

tium.  164.  a.  202.  c.  230.  b.  310.  c. 

425.  d.  426.  c. 
Neracum,    Toparchia   tractiîs   Vasat.    in 

Aquil.    ubi   Cœnob.  Neracense.    397. 

n. 
Nerviorum  Comitatus,  in  Belgis.  108.  c. 

109.  a.  336.  e. 
Neustria,  Gall.    regio.    121.    n.  132.  a. 

b.  133.  d.  134.  c.  143.  b.  167.  a, 
170.  b.  222.  a.  223.  n.  233.  b.  237. 

c.  240.  a.  b.c.  241.  a.  242.  b.d.244. 

c.  243.  b.  d.  246.  a.  247.  b.  248.  b. 

d.  317.  c.  d.  340.  d.  n.  404.  b.  n. 
423.  c.  424.  a.  430.  d.  477.  n  509. 
b.  e.  622.  c.  624.  d.  625.  a.  Fide 
Norm  an  nia. 

Neustri*  gens.  143.  b.  Fjrfe  Normanni. 
Neustriae  Principatus.    240.  b.  Ducatus. 

317   d.  Neustriae  arva.  46.  d. 
Nicea,  NicTea,  Nicha^a,   et  ÎNicena.    urbs 

Bithyniœ.  16. a.  37.  b.c.  144.  a.  148. 

b.  166.  a.  189.  a.  221.  d.  223.  b. 
248.  b.  316.  c.  328.  c.   330.  c.  386. 

e.  401.  a.  646.  c.  Nice;e  civitatis  Ba- 
silica.  16.  a.  S.  Mariae.  37.  c.  328.  c. 
401.  a. 

Nicomedia,  civit.  Bithiniae.  4S8.  n. 
Nimi,  villa  pert.  ad   Eccl.  Montensem. 

374.  e. 
Ninyc-villa.  et  Nini  ville.  376.  b.  n. 
Niolium.  ubi  Cœno|j.  S.  Vincentii.  221. 

a. 
Niortense  castrum,  in  Pict.  120.  a.  Nior- 

tum.  220.  n. 
Nita,  fl.  in    conflnio  Alsat.    et    Loth.  Le 

Nied.  419.  n.    Nitensis  seu  Niddensis 

pagus.  Ibid. 
Nivellense    oppidum ,    Belg.     in   Brab. 

423.  a.  Nivellenses.  391.  a.  Nivell.  S. 

Gertrudis  Eccl.  201.  n.  332.  c. 
Nivernensis  Comitatus,  in  Burg.  281.  c. 

terrilorium.  281.  n.  488.  c.  Nivernen- 

ses.  487.  d. 
Nivernis  et  Nivernum  civit.  Nevers.  162. 

c.  281.  d.  343.  n.  488.  n.  Nivern. 
suburbium.  590.  d. 


Nivern.    Basilica   S.   Stephani.   281.  c. 

Mon.  S.  M.  et  S.  Stcph.  389-  n. 
Nivern.  S.  Victoris    Eccl.  et  Abb.    590. 

c.  d.  591.  a.  b.  c   592.  a.  n. 

De  Nivielia  Altare,  pert.  a.d   Eccl.  ïor- 

nac.  233.  n. 
Nobiliaccnse  Cœnob.    in   Pict.    Noaillé. 

217.  b. 
Nogueriae,  seu  Noguenaria,  villa  S.   Ri- 

charii  Centul.  129.  b.  c.  370.  a.  b. 
Noisiacum,  su])er  Maternam   fl.  pert.  ad 

Mon.  S.  Martini  de  Carapis  apud  Pa- 
ris. 605.  d. 
Noit,  locus  ubi  Burgus  S.   Martini   Belli. 

266.  c. 
Nongcntum  castrum    in  pago   Aurelian. 

457.  n. 
Norhontenses.  in  Belg.  304.  e. 
Norici,  in   Germ.   154.  e.    176.  e.  183. 

b.  360.  c.  616.  b.  d.  622.  e.  642.  d. 
Normanni  ,    Nordraanni  ,    \orthmanni , 

Nortmanni,    Nonnannica   gens.  3.  c. 

14.  d.  20.  a.   21.  a.  c.  22.  a.  29.  d. 

34.  c.  37.  c.  38.  a    d.   39.  a-e.   40. 

n.    44.    a.    46.    d.  e.   47.   a.    d.    n. 

48.  d.   49.    b.    c.    51.    a.  b.  c.  52. 

a.  b.  54.  d.  53.  e.  38.  d.  60.  d.  e. 
61.  c.  63.  d.  73.  d.  77.  a.  b.  c.  78. 

b.  c.  n.  79.  b.  c.  82.  c.  d.  83.  n  84. 
b.  86.  b.  87.  b.  92.  d.  94.  a.  93.  b.  d. 
96.  b.c.  d.97.  a.  b.98.  b.  99.  b.  100. 
a.  d.  101.  a.  c.  e.  102.  b.  103.  e. 
104.  b.  133.  b.  139.  a.  n.  140.  c.  d. 
n.  144.  a.  148.  b  d.  153.  n.  134.  a. 
e.  1.33.  b.  c.  n.  136.  a.  157.  a.  b. 
159.  c.  161.  a.  b.  166.  c.  d.  e.  167. 

a.  168  c.  d.  174.  c.  d.  n.  177.  a.  c. 
n.  179.  d.  180.  b.  181.  n.  184.  a-e. 
183.  a.  b.  c.  186.  a.  196.  d.  e.  206. 
c.n.207.  a.  b.  c.d.  n.  208.  a-e.  209. 

b.  210.  a.  c.  213.  a.  n.  214.  d.  215. 
a.d.  216.  a.  b.  220.  c.  221.  d.  n. 
222.  a.  c.  226.  b.  227.  b.  c.  d.  n. 
228.  a.  c.  d.  231.  b.  d.  235.  a.  e. 
236.  b.  c.  e.  237.  a.  b.  n.  239.  b.  e. 
240.  d.  242.  b.  n.  243.  a.  d.  244.  a. 

b.  245.  c.  e  246.  a.  247.  c.  e.  248.  b. 
262.  b.  n.  263  a.  263.  c.  284  a.  286. 
a.292.e.  2!l6.n  310.  n.3H.a-e.312. 
n.3l3,e.3l4.  n.  317.  d.  n.  318.  a.  b. 
n.  320.  n.  321 .  b.  d.  n.  325.  n.  326. 
d.  n.  327.  a.  d.  328.  d.  329.  c.  330. 
n.  333.  d.  334.  c.  333.  a.  n.  340.  c. 
341.  a.  b  c.  312.  d.  343.  a.  347.  a. 
332.  a. 334.  c  360.  e.363.  d.  366.  n. 
381.  a.  39l.b.394.c.  393.n.  399.  d. 
400.  n.  404.  b.  c.  d.  n.403.  a. 416.  b. 
n.  423,  c.  428.  a.  b.  nu.  433.  a.  447. 

d.  448.  a.  d.  n.  450.  a.c.  451.  b.  c. 
476.  n.  565.  n.  579.  n.  623.  n.  629. 

c.  630  a.  636.  c.  637.  e.  638.  a.  640. 

b.  642.  c.  d.  644.  d. 

Normanni  Apulicnses.  49.  c.  d.  n.  163. 

c.  164.  b.  219    a.  202.  b. 
Normanni  Sequanenses.  275.  n. 
Normanni  Wilcassln.  235.  c. 
Normannia,  Nordman.     Northm.  \ort- 

mannia  Francorum.  6.  a.  d.  8.  a. 
22.  a.  35.  a.  b.  d.  36.  b.  c.  37.  e. 
38.  a.  d.  40.  c.  d.  41 .  b.  44.  c.  d. 
45.  a.  c.  46.  d.  48.  c  49.  a.  30.  b.  c. 
.32.  c.  53.  b.  d.  e.  54.  a-e.  53.  b.  c. 
56.  c.  57.  C.73.  b.  c.  76.  b.c.  d.77. 

c.  78.  b.  79.  a.  d.  80.  a.  81.  a.  83.  a. 
b.  d.  n.  84.  a.  d.  83.  a.  b.  n.  88.  a. 
b.  c.  89.  c.  c.  90.  b.c.  91.  b-e.  n. 
92.  a.  94.  d.  e.  93.  a.  d.  99.  c.  101. 
a.e.  102.  a.  c.  e.  103.  e.  136.  e.  138. 

d.  e.  139.  a.  n.  140.  b.  c.  n.  141.  a. 
143.  a.  b.  144  a.  148.  c.  133.  d. 
155.  n.  156.  b.  161.  b.  162.  b.  d. 
163.   c.  163.  e.    166.  b.   c.  d.  168. 

e.  173.  d.  e.  174.  c  n.  173.  a.  b.  c. 
176.  a.  b.  c.  177.  b.  c.  178.  a.  b.  n. 
179.  d.  e.  180.  a.  181.  b.  d.  182.  a. 
183.  n.  184.  a.  n.l83.d.  186.  a.  b. 
187.c.l89.a.l90.a.c.e.l92.b.d.  193. 

Tttt 


678 


INDEX   GEOGRAPHIGUS. 


c.  206.  c.  d.  e.  207.  a.  b.  n.  208. 
c.  d.  209.  d.  210.  a.  c.  211.  b.  c.  d. 
212.  b.  c.  221.  n.  223.  n.  224.  a.  c. 
n.  225.  b.  226.  a.  227.  b.  d.  e.  228. 

c.  229.  b.  230.  c.  231.  n.  234.  b.  c. 

d.  n.  235.  b.  238.  c  239.  a.  240.  a, 
b.  n.  241.  b.  242.  b.  n.  243.  b.  d. 
244.  a.  b.  245.  b.  c.  248.  b.  c.  n. 
265.  a.  283.  b.  284.  n.  286.  a,  294. 
d.  306.  b.309.  d.  e.  310.  b.  311.  b. 
313.  c.  d.  e.  314.  b.  c.  d.  n.  31b. 
a-e.  316.  a.  d.  317.  a.  c.  320.  d. 
321.  d.  323.  e.  324.  a.  c.  n.  325.  b. 
326.  a.  d.  327.  e.  328.  c.  329.  c.  330. 
a.  b.  n.  331.  c.  334.  b.  n.  335.  d. 
336.  a.  n.    338.   a.  339.  a.    n.  340. 

a.  c.  d.  nn.343.  b.  347.  a,  b.  348.  a. 
350.  d.  351.  a.  355.  a.  358.  d.  359. 

b.  360.  b.  361.  d.  366.  e.  367.  a. 
388.    d.   393.  b.  c.  400.  a.  402.   c. 

d.  403.  c.  d.  nn.  404.  a.  b.  405. 
b.    410.  b.  411.  a.  b.  423.   c.   424. 

a.  428.    a.  b.  459.   «.  479.  e.  507. 

e,  527.  b.  528.  b.  532.  c.  598.  n. 
629.  e.  636.  e.  637.  a.  e.  638.  a.  640. 

b.  642.  c.  d. 

Normanniae  Monarchia.  393.  n.  Regnum. 

142.  e. 
Normanniae   Diicatus  ,   Norraannicus    et 

Normannor.    Ducatus.  38.    a.  45.   a. 

b.  52.  d.    53.    c.  d.  57.  b.    132.  a. 

147.  e.  148.  e.  177.  b.  221.  d.  223. 

d.  230.  n.   237.  d.  240.  n.  241.    a. 

245.  b.  248.  n.  316.  b.  317.  d.  321. 

a-d.  n.  322.  a.  326.  b.  c.  n.  330.  b. 

n.  335.  d.  343.  n.  430.  n.  629.  d. 
Normanniae  seu  iVorraannicus  Comitatus. 

54.  a.    b.  142.  e.    143.  a.    144.    b. 

189.  b.  190.  a.  c.  e.  255.  b.  316.  a. 
Normanniae  tellus.  84.  e.  Normannorum 

Patria.  17.    b.    Normandensis   regio. 

5.    e.    Norman.    Provincia.    292.     e. 

Normannici  fines.  85.  b, 
Normannicus  Limes.  34.  d.  Normannici 

Limites.  38.  e. 
Normanniae    et    Britanniae    Confinium. 

294.  d. 
Normannici   vici.    47.    n.     Normannica 

Compila.  48.  d. 
Normannicum  mare.  36.  c. 
Nortdannibri,  Nordannubri,  et  Nordan- 

brii,  in  Angl.  357.  d.  n. 
North   seu  Plaga  Aquilonaris.    139.  a. 

n. 
Northimbri.  309.  e.  313.  e. 
Norvegia.    400.    n.    Norwcgia.   644.  b. 

Northwega.  51.  a. 
Norwagenses,    Norvegiae  populi,  208.  c. 

Norvegi  et  Norregani,  309.  c.    North- 

wigenae.    51.  a.  139.  n. 
Nova-foresta,  silvain  Norm.  189.  b.  No- 

veforest.  211.  b. 
Nova-Lyra,  villa  in  Norm.  366.  n. 
Nova- villa,  vicus  in  pago  Canierac.  127. 

n. 
Nova-villa,  in   pago  Fameniensi.    253. 

d. 
Novale,  Villa  et  Eccl.  pert.  ad  Cœnob. 

S.  Maglorii    Paris.  568.  a. 
Novavilla,  in  Hannonia.  110.  d. 
Noviandum,    super  Mosam,  ubi  Altare 

S.  M.  pert.  ad  Mon.   S.  Huberti  An- 

dagin.  150.  a. 
Novicus,  locus   in  pago   Bitur.  282.  d. 
Novientense  Mon.  in  Germ.    finibus,    in 

pago  Alsac.  in  Episc.  Argentin.    422. 

d.  434.  n. 
Novigentuni,  in  pago   Carnut.    Nogent. 

275.  d.  n.  433.  b. 
Novigcntum, Noviantum,  etNonjandum, 

Villa    et   Altare     in    pago     Laudun. 

Notent      sous       Coucy.      431.      b. 

n. 
Novigentum,  castrum  in  Pict.  373.  c. 
Noviodunum,  urbs    Gall.   Belg.  Noyon. 

129.  n.  324.  b.  fide  Noviomag. 
Noviomagnum   seu  Noviomagum,  opp. 


Germ.  18.  d.   Noviomagus,  Palatium 

Reg.  456.  c. 
Noviomagum,    urbs  Gall.  Belg.  Noyon. 

592.  n.  625.    b.    Novioraensis   civit. 

483.  a.  Fide  Noviodun. 
Noviomenses.  340.  d.  391.  b. 
Noviomensis  pagus.  581.  n. 
Novum-castellum,  super  Axonam.  149. 

d. 
Novum-castellum,   in  pago   Sagonensi. 

228.  n. 
Novusburgus,  in  Norm.  359.  b. 
Novus-Mercatus,    castrum   seu   munici- 

pium  intcr   Gornacum  et    Gisortium, 

ad    fl.    Ittam.    233.    b.   c.  n.   Neuf- 
Marche.  Eccl.  S.  Pétri  de  Novo-Mer- 

cato.  Ibid. 
Nuarcvieris,  villa  in   qua   babet  aliquid 

Eccl.  B.  M.  Stamp.  579.  d. 
Nucariense  Mon.  S.  M.  in   pago  Turon. 

Noyers.  218.  a.  n. 
Nuceretum  ,    villa    prope  Grentemesni- 

lium,  in  Norm.  ubi  Mon.   et  Eccl.  S. 

M.  46.  n.  224.  a.  e.  226.  e. 
Nuenbug   seu   Nwenburcb,    castrum  in 

regno  Burg.  8.  c.  18.  c. 
Nungerolensis   vallis,  in    Comitatu  Bar- 

gensj.  546.  e.  547.  a. 


O 


OCEAN I   Littus,  quod  Picardiam  res- 
picit.  298.  n. 
Oceanum    mare,   seu   Oceanus.     21.   a. 

104.  c.  105.  a.  428.  a.  601.  a.  625. 

b.  642.  c. 
Oceanus  Aquitanicus.  260.  c. 
Oceanus Britannicus.  83.  n.  170.  c.  178. 

n.  180.  a.  260.  b. 
Odclricuni,  in  pagoTuU.  152.  c. 
Odrenses,  Belg.  Gall.    populi.  304.  e. 
De  Ofa  portus,  in  Episc.  Lugdun.  545. 

b. 
OfFonis  villa,  locus  ubi  quondam  nobilis 

Abbatia  in  bonore  S.  Leodcgarii  ,pert. 

ad.     Abb.    S.    BenigniDivion.  15.  b. 

558    d.     Abbat.    de    Offonis     villa. 

369.  c.  n.  Cella  et    Eccl.  S.  Leodeg. 

558.  d. 
Oiseium,  Oseium  seu  Osiacum,  municip. 

in  pago  Camerac.  482.  b.  c.   d.  n. 
Olarion,    Insiila,  Olerensis    Insula,    ubi 

Eccl.    S.   Dionysii.    Oleroii.    119.    n. 

120.  a.  426.  n. 
Olda,  fl.  in    Britan.    Min.    Oudon.  413. 

n. 
Oldeniesdit,    terra    in   Comit.    fl.    106. 

n. 
Olina,  Olna,  01ena,fluv.  in  Norm.  Orne. 

43.  c.    76.  d.  n.    178.  a.  n.  247.  n. 

403.  a.  n.  Orna.  477.  n. 
Olino    seu    Olno,    in    Norman.  Aunon- 

Source-d'Orne.  178.  n. 
OUona,   apud   Pictav.    ubi  S.    M.  Eccl. 

424.  b. 
Onuartura  Monast.  in  Germ.  422.  e. 
De  Oosborg  Capella  et  Altare,  in  Fland. 

pert.  ad  Abb.   S.  Pétri  Blandin.  392. 

c. 
Oppenheim,  urbs  Palatin,  ad   Rhenum. 

68.  a. 
De  Oratorio   Eccl,    in  Diœc,    Lugdun. 

545.  b. 
De  Orcadis   villa,   in   pago  TuU.    152. 

c. 
Orcarium,  in  Turon.  259.  a. 
Orna  fluv.  Norm.  Fide  Olina. 
Ortensis  vallis.  ubi  multa  possidet  Mon. 

S.  Andreae  Vienn.  545.  b.  c. 
Osiacum,    ad  caput    Sabis    fl.   positum. 

Ohy.  482.  n. 
Osonium.  in  Fland.  110.  n. 
Ostervandenses,  in  Fland   391.  a. 
Ostravantus    pagus  ,    in    Diœc.     Atreb. 

108.  n.  Ostrebantus  pagus.  599.  c. 
Otmari-villa,  ubi  praedia   possidet   Cœ- 
nob. Columbense.  604.  d. 


Ottinga,    pagus   in   confinio  Franc,   et 

Germ.  366.  n. 
Oucis,    Oucense    castrum   seu    Augum, 

Norm.   opp.  Eu.  45.   a.  b.  Fide  Au- 

gense  opp. 
Oxenaforda    urbs,    Oxonium   in    Angl, 

Oxford.  655.  e. 
Oxifordium,  opp.  Angl.  637.  c. 
Oximenses,  in   Diœc.    Sagiensi.  340.  e- 
Oximensis  Comitatus.  39.  b.  43.  c.   48. 

c.  76.    n.  84.  n.  333.  d.  402.  c.  n. 

403.  a.  n.  405.  b. 
Oximensis,  pagus,  Ossimensis,  in  Norm. 

Hiesinois  vel   le  Pays  d'Yéme.  42.  a. 

76.  n.  84.    e.  n.  178.   n.  333.  e.  n. 

477.  b,  n. 
Oximensis  Vicecomitatus.  224.  d.    227. 

a.  n. 
Oximum.   Yesme.    321.   a.    c.   329.   d. 

342.  d. 
Oxoniensis  Comitatus,  Oxfordix   in  An- 

glia.  655.  c.  e.  657.  c.  d. 


PARENBEKG,  in  Saxon.  615.  d.   Ba- 
venberch.  641.  e. 
Pabenbergensis  Episcop.  616.  a. 
Paceium,  in  Norm.  86.  n.  243.  d.  367. 

a. 
Pactolus,  Lydiœ   fluv,    435.  b. 
Padus,  Italiœ  fluv.  260.  a.  618.  c. 
Pagani.  38.  n.  Fide  Dani,  Northmanni, 

Mauri,  Sarraceni. 
Palatium,  Ecclesia   de   Palatio.    417.  d. 
S.  Palladii  Abbatia.  426.  c. 
Pannoniae.    641.   e.   Gens     Pannonica. 

619.  b. 
Panormum,  in  Sicilià.   140.  n,    228.  n. 

Panormitani.  228.  n. 
S.  Pantaleonis   Cella,    in    Provinc.  545. 

c. 
Papia,  initaliâ.  166.  d.  Paveia.  217.  a. 
Parisienses.  152.  b.  Parisii.  427.  c.  470. 

n. 
Parisiensis   Ecclesia.  149.  n.  567.  a.  b, 

n.  578.  c.  d.  S.  Mariae.  579.  n. 
Parisiensis  S.    Bacchi    Ecclesia.    578.  e. 

579.  n. 
Parisiens.  S.   Bartholomaei  Capella  Regia 

et  Monast.  568.  n. 
Parisiens.  SS.   Bartholomaei  et  Maglorii 

Eccl.  et  Cœnob.  567.  d.  e. 
Parisiens.  S.  Benedicti  Basilica,  579.  u. 
Parisiens.  S.  Genovefas  Basilica.  568.  n. 

Ecclesia.  571.  a.  651.  b.  c.  n. 
Parisiensis  S.  Germanià  Pratis,    seu  SS. 

Vincentii    et   Germani    Ecclesia,    Ba- 
silica et   Abbatia.    158.  b.    274.    e. 

275.   a-e.    580.    n.    597.  c.    d.  nn. 

598.  b.  c.  d.  608.  b.  c.  609.  a.  c. 
Parisiensis  S.    Juliani   Ecclesia.  578.  e, 

579.  n. 
Parisiensis  S.    Laurentii   Basilica.  605. 

n. 
Parisiens.    S.    Mariae   in  Campis.   Eccl. 

568.  n. 
Parisiensis  S.  Marinae   Eccl.  in  Ins.   Pa- 
ris. 567.  c. 
Parisiens.    S.    Martini  de    Campis  Eccl. 

Basilica,    Abbatia.    159.    c.    291.    n. 

355.  d.  394.  a.  399.  c  410.  b.  434. 

n.  561.   c.  562.    e.  563.   d.  568.  n. 

605.  a-e.  n. 
Parisiensis   S.     Severini    Eccl.    578.  e. 

579.  n.  " 

Parisiensis  S.  Stephani  Basilica.  568.  n, 

Eccl.  578.  e.    Basil.    S.    Stephani  de 

Gressibus.  579.  n. 
Parisiensis  Pagus.  197.  d.  230.   c.  348. 

d.  577.d.  605.  d. 
Parisii,  Parisius  ,  Parisiaca  urbs,  Lutetia 

Parisiorura.    37.  e.    159.   c.    170.  c. 

196.  b.l97.  e.  208.  c  213.  b.  276. 

b.  297.  n.  308.    b.  324.   b.  341.  c. 

344.  d.  355. b.  d.  365.  a.  371.  b.  384. 

d.  393.  d.  399.  a  409.  c.  410.  b.  412. 


INDEX  GEOGRAPHICUS. 


679 


a.  434.  n.  438.  d.  497.  n.  SOS.  d. 
627.  c.  328.  d.  332.  c.  S63.  e.  56G.  n. 
367.  c.  SfiS.  b.  n.  371.  c.  d.  377.  c. 
578.  c.  379.  n.  380.  n.  384.  b.  597. 

b.  d.  598.  a.  603.  c.  d.  n.  606.  b. 
609.  a.  624.  d.  623.  a.  Parisii  Insula. 
567.  c.  Parisiens,  suburbium.  567,  c. 
578.  c.  e.  380.  n.  mi.  d. 

Pariiae.   233.  c.  n.  475.  d.  n.  Paniensis 

Eccl.    S.  Martini.  233.  c.  d.    475.  d. 

Parnense  territor.  473.  «'.    Parnenscs. 

233.  c. 
Parteniacum.  507.  a. 
Partcniacum,  Castrum  Aquit.  534.  c. 
PartliiB.  440.  b. 
Passe! uni,  Passaiiim,  Le  Passais,  Pagus 

in  Confin.    Norm.    et  Cenoin.  178.  n. 

336.  a.  342.  a. 
Patcrniacuin,       Pajrerne,      in     Diœces. 

Lausan.  544.  e.  n.  534.  b.  Paterniac. 

Monaster.  4.  b.  344.  e.  n.  343.  b. 
Patriciacum ,     Patriciaca     Colla ,     per- 

tin.    ad    S.    Benedict.    Fioriac.   377. 

b.  490.  c.  n. 
Paveia.  fide  Papia. 

S.  Paulae  Ecoles,   in  Paroch.  S.  Laurent. 

pcrtiii.  ad  Cœnob.   Saviniac.  200.  d. 

S.  Pauli  Castrum.   422.  n.  Terra.  293. 

c.  296.  a.  Comitatus.  b.  306.  c.  d. 
334.  d.  346.  S.  Pauli  oppidi  Populus. 
306.  b.  S.  Pauli  Ecclesia.  303.  c. 

S.    Pauli   Ecclesia,     in   territ.     Santon. 

548.  n. 
Pauliaciis,  PoUiacus,  Pouilfy^  villa  prope 

Molismum.  198.  a.  n. 
Pauliniacensis  Abbatia.  369.  c.  n. 
Pauniacum,    Pauniaca    Villa ,    Ecclesia, 

Castrum,   Castellare,    Praedium,    per- 

tin.  ad  Eccles.  ïull.  152.  c.  d. 
Pembroch,  Comitatus    in  Angl.    227.  n. 
Pena,  Rivul.  in  Comit.  Flandr.  103.  d. 
PenevescUum  ,     Penveselluin,     Pevene- 

sellum,  Portus  in  Angl.  93.  c.  94.  a. 

102.  b.  238.  b.  629.  c   Penuesellum 

mare.  SI.  a. 
Penuesca.  Portus  Angl.  313.  a. 
Pennae,    Castrum   de    Pennis.    429.    c. 
Pepelinghae,  juxtù     Calquellam,    Pepe- 

linglicm,    Pepelingse.  299.  c.  n.  301. 

b.  c.  d.  Pepelingharum  Comitatus.  d. 
Pepelingbae,  juxta\Vitsandum.299.  c.  n. 
Perona%  419.  a.  Peronenses.  391.   b.  S. 

André*  in  suburb.    Peron.    Abbatia. 

419.  a.  Pcronensis  via.  127.  n.  Mons 

S.    Quintini    prope   Peronam.     fide 

Mons  S.  Quint. 
Perpiniacum,     Pcrpinianum.    310.     n. 

514.  d.  n. 
Pertenham,  villa  Monast.    Watin.    103. 

n. 
Perticus,    Perticum.    226.    n.    228.    n. 

232.  n.  340.   d.   339.  b.  Perticenses. 

340.  d. 
Petingliam  ,     Parochia      in      Coraitatu 

Flandr.  106.  n. 
Petragoricum.  623.    c.    Petragor.    Eccl. 

Episcopalis.  287.    c.    d.    Petragoren- 

ses.  269.  a. 
S.   Pétri    ad    Montes   Abbatia    Canonic. 

in  Diœc.  .Met.  67.  n. 
Petrosum   Vadum.  Villa    Abb.   S.    Ma- 

glorii  Paris.  368.  a. 
Petuera,  Petueris,  castrum.  159.  a.  160. 

d.  yide  Pithueris. 
Pcvenescllum.  Vide  Penevesellum. 
Pexeium.  PoLisj.  222. a  .  Fidc  Pissiacum. 
Pharencum,  in  Episc.   Lugdun.  545.  b. 
S.  Pbiliberti  Villa,  in  Norm.  72.  e. 
Philistii.  497.  a. 

Phladirtinga^       Phladritinga,       Phlatir- 

tinga.  in  Germ.  a.  c. 
Picardi.  302.  n. 
Picardia.  298.  n. 
Piccntes  Cives.  22.  a. 
Pictavcnses  ,      Pictavienses  ,       Pictavi, 

Pictavini,  les  Poitevins.  137.  c.  217. 

a.  b.  d.  220.  b.  233.  b.  264.  b.  268. 


e.  269.  a.  c.  d.  n,  270.  a.  n.  283.  d. 

336.  a.   340.  d.  341.   e.   n.  391.  b. 

486.  b.  c.  647.  b. 
Pictavensis  Episcopatus.  601 .  a. 
Pictavensis  S.  Crucis  Abbatia.  280.  b. 
Pictavens.      S.    Hilarii   Eccl.     et    Mon. 

119.  d.  218.  c.  d.  264   c.  493.  n. 
Pictavens.  S.  Maria;  Eccl.  2l6.  e. 
Pictavens.  Monasterii->fovi  Ecclesia  sub 

titulo  SS.   Joiiannis  Ev.    et    Andreae. 

118.  d.  120.  a.  121.  a.  b.  c.  372. 
n.  373.  e.  374.  a.  Cœnobium.  Ibid. 
644.  e. 

Pictavens.   S.     Nicolai   Eccl.    et     Mon. 

119.  d.  218.  d. 

Pictavens.   S.  Pétri.  Eccl.  373.  a. 
Pictavens.  S.  Pauli  Eccl.  372.  d. 
Pictavensis   Eleemosynaria    Domus  ante 

Eccl.  S.  Nicolai.  218.  d. 
Pictavensis,     Pictavicns.     pagus.     137. 

n.  138.  d.  237     a.  268.  d.    269.  n. 

340.  d.  fiOI.  b.    Pictavense   territor. 

280.  b.    Pictavus   pagus.  Ibid.  Picta- 

vinus   pagus.    429.   n.     Pictones,    le 

Poitou.    112.   n.    137.    n.     Pictavia. 

261.  b.  333.  a.  373.  a. 
Pictavi,    Pictava,     Pictavis,     Pictavum, 

Pictavensis  urbs,   Pictones.    Poitiers. 

75.  n.  77.  c.  n.  78.  d.  120.  b.  c.  n. 
121.  a  b.  216.  e.  217.  d.  218.  d. 
268.  d.  286,  b.  287.  b,  .341.  d.  349. 
d.  n.  373.  e.  438.  n.  495.  n.  330.  b. 
623.  a.  c.  644.  e.  Pictavens.  suburb. 
119.  d.  120.  a.  268.  n.  286.  n. 

Pinciacus  pagus.  367.  c. 
Pinpening»  in  regno  Burg.  347.  a. 
Pirenaei  Montes.  Fide  Pyrenaji. 
Piron,  Pirou,  in  Norm.  327.  e.  n. 
Pissiacum,    Pisciacum  ,    Castr.     Poissy. 

158.  d.  n.  139.  a.   398.  d.    399.  a. 

Pexeium.  222.  a. 
Pistriacum  ,     Picsti  .     villa      Abbatiae 

ïrcnorc.  600.  e. 
Pitliueris  ,    Pitiveris  ,    Petuera  ,    Petue- 
ris,    Piviers ,     Pluviers,     Pitiviers, 

castrum    et    opp.    in    Belsià.   43.    b 

nn.  P'ide  Petuera. 
Pitiverensis    Archidiaconatus.     488.    n. 
Pitivcrensis  S.  Salomonis  Ecclesia.  437. 

c. 
Pitiverensis   SS.  Gregorii    et    Lœti   Ca- 
nonic. Eccl.  437.  c. 
Placentia,  Urbs.  28.  b. 
Plauciacus,  Mansus   Monast.    Saviniac. 

201.  a. 
Plot»,  villa  Abbatiae  Trenorcin.   600.  e. 
Podelbrunna,  in  German.  61.  c. 
Podium.  28.    c.  S.   iMaria   ad   Podium. 

28.  c.  Monast.  S.    Romani  de  Podio. 

?00.  n. 
Podium-Fagi,    Castrum.   373.    c.   Cas- 

tellania.  d. 
Poilliacum,  Poliacum  ,  villa  in  Coniitatu 

Forensi.     344.    c.   343.    b.   Ecclesia 

villae  Poilliaci.  344.  c. 
Poiodelen,  in  Provinciâ.  545.  c. 
Poletha,    Politba,     in     Germ.     60.    c. 

641.  b.c. 
Polliacensis  Eccl.   in  pago   Senon.  198. 

n. 
PoUiniacum  ,      Poliniacum.     352.       e. 

Burgus.  553.    a.  Ecclesia    S.    Nicolai 

de  Poliniaco,  in  Diœc.    Vesunt.    382. 

c.  e. 
Poloni  seu  Sclavi,  Polani,    Pulani.  8.  c. 

18.  c.  260.  d.  419.  d.  423.  b. 
Polonia.  423.  n. 
Ponarium,     Poniacum,     Poney,     juxtà 

oppidum  Talueriarura.  555.  c.  n. 
Ponciacum  in  Episcop.    Andegav.    Villa 

Trenorciens.  Abbatiae.  601.  b. 
Pons-a-Rasse,  in  Flandr.  164.  n. 
Pons-a-Salice ,    Pont-à-Saulx   in    Com. 

Flandr.  126.  n. 
Pons  Audomari.   Ponteaudemer .  16.  n. 

76.  n.  331.  b.  n.  340.  a. 
Pons  S.  Jacobi.  366.  n. 


Pons  Ursonis,  Pontorson.  324.  c.  d. 
Pontio,  Villa  ubi    Mansus   S.    Pétri   Ca- 

talaun.  577.  a. 
Pontilevius  ,    Pontilevium  ,     Pontilevis. 

Ponsleviatus,     Ponsleucius,     Pontle- 

viatis.    Pontlevoy.    118.    a.    259.   d. 

263.  d.    266.    b.  278.  c.  n.  349.  n. 

Pontilev.     Abbatia   et    Cœnob.    278. 

a.  c.  364.  e.  Abbatia  de  Ponleleucio. 
506.  e. 

Pontisara.  324.  b.    Pontesium.    632.  c. 

634,  d.  Pontesiens.   Comitat,  634.  c. 
Pontivenses.  340.  d. 
Pontivum  ,       Pontivus  ,       Pontivorum 

terra.  Le  Ponthieu.  49.  e.  51.  a.  54. 

b.  80.  c.  87.  c.  n.  129.  d.  148.  d.  183. 
n.  192.  d.  227.  n.247.  d.  293.  e.  296. 

a.  340.    d.    Pontiv.    Comitatus.  133. 

b.  222.  d.  Ponticus,  Pontius,  Pontivus 
et  Pontivensis  Pagus.  138.  e.  139.  a. 
176.  b.  374.  n.  Pontivorum  Provin- 
ciâ. 133.  b.  Pontiva,  Pontica  Provin- 
ciâ. 167.  c.  207.  d.  n. 

Pontivus,  fluv.  qui  Maia  vocatur.   192. 

c. 
Pontons,  in  Pago   et   Diœc.  Ausc.  locus 

à  Cœnob.    Fior.  dépend.    486.    b.  S. 

Maurus  de  Pontons.    486.  n.  Ecclesia 

de  Pontons.  486.  c. 
Popelingliem  ,    ubi    Décima   pertin.    ad 

Eccl.  Ard.  307.  n. 
Porcarii-Vallis  ,    Porgivallis  ,     in    Pago 

Camcrac.  127.  n. 
S   Porciaui  Cella.   in   Comitatu   Arvcru. 

601.  a. 
Porrivallis,  in  Pago  Caraerac.  127.  c.  n. 
Portas,    Villa  S.    Ricbarii.  132.  c.  133. 

b. 
Portianum  territor.  484.  a. 
Postviller,    Possessio     Virdun.     Eccles. 

493.  e. 
Praeneste.  423.  n. 
Pratelli,  Pratellum,  Pratellens.    Vicus  in 

Norm.  43.    d.  73.    n.    167.  b.    223. 

e.  340.  a.  387.  b. 
PratcU.  Vironira   Abbatia,  Cœnob.    16. 

c.  n.  38.  c.  167.  a.  223.  e.  340.  a. 
402.  a.  328.  a  332.  a.  Eccl.  S.  Pétri 
ad  Pratell.  387.  b. 

Pratellc  Sanctiinonial.  Abbatia,   Cœnob. 

45.  d.  167.  a.  223.  e.  340.  a. 
Privignum.  Fide  Pruvinum. 
Prolianum.  Castrum.  432.  a. 
Prostura,  Parjecia  j  cujus  Décima  pertin. 

ad  SS.  Trinit.  Vindoc.  430.  n. 
Provinciâ.  67.  n.  264.  n.   327.    a.  418. 

n.  343.  c. 
Provinense  Castrum.  Vide  Pruvinum. 
S.    Prudentii    Cella  ,    in    Pago   Pict«v. 

601.  b. 
PruUiacum.  PruUiacus,  ToparcUia.  273. 

b.  n.  306.  e.  PruUiac.  S.  Pétri  Monast. 
118.  a. 

Pruvinensis  Pagus.  479.  a. 
Pruvincusis    S.    Aygulphi    Cella,    Eccl. 

Monast.  317.  d.  n.  583.  a.  nn. 
Pruvinum,  Privignum,    Provinense    seu 

Pruvinense     oppidum     et     Castrum. 

Provint.  282.  d.    e.  478.  a.    c.  e.  n. 

517.  d.  n.  583.  a. 
Psalernum.  fide  Salernum. 
PsaLmodiura.  417.  d. 
Puirium.  373.  c. 
Pulani  Sclavi.  Fide  Poloni. 
Puliniacum,    Fundus  Eccl.    S,     Victoni 

Virdun.     147.  n.    situs   in   Comitatu 

Rutbensi.  634.  n. 
Pulliacus,     PuUiacum,     villa     Abbati» 

Agaun.  346.  b. 
Pultariense  Monast.  482.  n. 
Pultarienses,  in  Lingon.  482.  n. 
Pupet,  Pipet,  castrum  apud  Vienn.  549. 

c.  n. 

Pusvillarc,  Villa  Eccl.  Vird.  250.  b. 
Puteolum.  Castr.  138.  d.    139.  a.   273. 

a.    n.    398.   d.  n.    399.   a.  n.  487. 

a.  c.  n. 


680 


INDEX  GEOGRAPHICUS. 


Puteus-Toncsi,  Villa  cujus  Decimae  pertin. 

ad  Cœnob.  Ghassan.  373.  b. 
Pyrenaei  Montes.  289.  n.  510.  n. 
Pyrensis   Cella,  pertin.  ad    Abbatiam  S. 

Hubert!  Andagin.  149.  d.  150.  b. 


QUANTI  A,     fluv.     in    Morin.    Pago. 
La  Candie.  133.  n. 
Quaregnon,  villa.  376.  b. 
Qucant,   castriim ,    in   pago     Camerac. 

127.  n. 
Quercus     Arbaldi,    prope   S.     Florent. 

Salmur.  280.  b. 
Quinciacum,  Abbatia.  506.  e. 
Quinmach,    ubi    Ecclesia    S.     Orientii. 

396.  e. 
Quinssaium,  Quinçay.  372.  d. 
S.  Quintini  Comitatus.  127.  b. 
S.  Quintini  Subiirbium.  573.  n. 
S.  Quintini  Viromand.   Ecclesia.  361.  c. 

638.  c.  Monasterium.  624.  b. 
S.  Quintini   Capellula,  dicta  Capelhova, 

prope  Ard.  303.  b. 
S.  Quintini     Mons.      f^ide     Mons      S. 

Quint. 
Quintinienses.  391.  b. 
S.  Quintinus  ante  Bliretum,  prope  fluv. 

Car.  266.  b. 


R 


RADOLiUM,    Reuil  Moaast.  in  Brieg. 
440.  c.  n. 
Rairaalastum,  in  >form.  232.  d. 
Raiinbaucourt,    castr.   in   Flandr.    164. 

n. 
Ramesia,  Remesia,  inAngl.  Ramesiense, 

Remesiense    Monast.   176.  a.  288.  b. 

322.  n.  Rames.  Eccl.  Ibid. 
Rainponnet,  Mansus  pertin.  ad  Monast. 

Talueriar.  555.  c.  n. 
Ranconuin.  506.  e. 
Randani,    in    Forezio,    ubi    Monast.   S. 

Joannis.  200.  n. 
Ransolise,  Monast.  288.  d. 
Rasbatia,  seu  Russia.   197.  n.    481.  n, 

ride  Kussia. 
Ratispona  ,       Ratisbona  ,       Radisbon. 

urbs,  27.  c.   66.   a.    403.  d.  407.  d. 

427.  c.  470.  n.  469.  d.  471.  d.  619. 

a.  d.  641.  e.    643.  d.  Ratisponenses. 

470.  n. 
Ratisponensis,   Radesbonensis   Ecclesia. 

616.  a. 
Ratisponensis    S.     Herraentranni    Eccl. 

et  Abbatia.    405.  d.  n.  469.  d.  470. 

a.  n. 
Ravenna,   civil.  193.    b.   426.    b.  428. 

e. 
Rauzin,    rivulus   pertin.   ad  Mon.    Sa- 

viniac.    200.  d. 
RebellisMons  ,   terra   Monast.    S.    Ri- 

charii.  132.  n. 
Reccia,  Villa  ubi   Altare   pertin.    ad   S. 

Petrum  Catalaun.  577.  a. 
Redda,     castrura.    419.   e.    Reddensis 

Comitatus,  Ibid. 
Redonis,    Redonica   urbs.    Rennes.   35. 

a.  138.  a.  181.  n.   280.  d.  371.   d. 

434.  a.  d.  Redonenses.   58.  n.    371. 

e.  426.  e. 
Redonensis   S.      Melanii     Abbatia     et 

Mon.  181.  n.  280.   d.  n.  281.   a.  n. 

372.  c.  n. 
Redonensis         Sanctimonial.     Abbatia. 

277.  b. 
Rfginaldi  Castrum.   169.    c.  Fide   Cas- 

trijin  Raginaldi. 
Retful.ij    la   Reole,   ubi   Cella    Abbatise 

Floriac.  183.  n.  418.  n. 
Reitesie,  Retextuin,  Retest,   Retel.  231. 

c.  n.  276.  a.  361.  c. 
Relinghem,    Villa   ubi   Decimam   habet 

Eccl.  Ard.  307.  b. 
Rc.-nesiensis  Abbatia.  f'ide  Ramesia. 


Remenses.  340.  d.  391.  b. 

Remense  Solum.  464.  e. 

Remensis  Pagus.  70.  c.   Comitatus.  33. 

a.  330.  c.  Remorum    Fines.  251.    n. 

583.  n. 
Remensis  Provincia.  461.  n.   463.  d.  n. 
Remensis  Archiepiscopatus.  291.   c.  Se- 

des.  294.  e. 
Remensis  Ecclesia.  70.  c.    136.  c.    318. 

n.  481.  n.  498.  d.  519.  b.  c.  d.  320. 

a.  b.  323.  c. 
Remensis  S.  Mariae  Ecclesia.   32.  e.    33. 

a.  130.  d.  136.  c.  139.  d.  413.  e. 
464.  e.  466.  c.  467.  b.  n. 

Remens.  S.  Remigii  Francorum  Apos- 
toli  Abbatia,  Basilica,  Cœnobium, 
Ecclesia,  Monasterium  ,  Templura. 
14.  c.  n.  33.  b.  42.  c.  134.  c.  160. 
d.  222.  c.  246.  b.  230.  d.  232.  a. 
291.  c.  308.  d.  310.  d.  344.  b.  354. 

b.  4S6.  e.  463.  d.  n.  464.  b.  465.  a. 
466.  b.  c.  n.  467.  b.  n.  491.  b.  522. 

b.  387.  n.  B.  Remigii  Sepulchrum. 
464.  b.  466.  d. 

Remensis  S.  Dionysii  Abbatia,    Basilica, 

Ecclesia.  291.  c.  466.  c.  n. 
Rémi,    Remis,    Remorum    urbs.    14.  c. 

n.  20.  d.42.  C.70.  c.  113.  c.  121.  n. 

124.  n.  151.  a.  160.  d.  161.  d.  197. 

n.  213.  b.    222.  c.  238.   n.   250.  d. 

231.  a.  283.  d.  291.  c.  d.  292.  b.  c. 

294.  e.  308.  d.  310.  d.  318.  d.  319. 

c.  324.  b.    340.    d.  344.  b.    348.  a. 

d.  354.  b.  337.  a.  369.  c.  n.  371.  b. 
379.  b.  n.  383.  c.  386.  b.  412.  b. 
415.  c.  426.  e.  437.  b.  461.  n.  463. 
c.  n.  463.  a.  466.    b.  481.   nn.  491. 

b.  492.  a.  560.  c.  386.  c.  n.  587. 
nn.  602.  a.  608.  n. 

Remorenlinum.  273.  d. 
Renvalt,  castrum  in  pago  TuU.   152.  d. 
Resbacis  fluviol.  in  Brieg.  440.  n. 
Resbacum,  villa   in    Brieg.    440.    c.    n. 

479.  b.  c.  Rcsbacensium  Plebs.  d. 
Resbacense   Cœnob.   440.  c.  n.  479. 

c.  n.    480.     a.   Resbaci     Oratorium. 

480.  a. 

Reson,  Mansus  Eccl.  TuU.  152.  n. 

Retest.  Retextum.  P'ide  Reiteste. 

Rethnus,  fluv.  Fide  Rbenus. 

Retia.  fide  Rhetia. 

Reveria,  fluv.  295.  b. 

Rhemi.  Vide  Rémi. 

Rbenus,   Rhetnus,   fluv.  2.    a.   b.  3.  a. 

e.  23.  d.  60.  a.  c.  66.  a.  67.  b.  83. 
c.  n.  149.  b.  179.  d.  n.  260.  b.  367. 
e.  374.  c.  389.  b.  422.  d.  425.  a. 
548   n.  557.  n.  616.  b.  641.  e. 

Rheiia,  Rhetia  Prima.    143.  e.  n.  455. 

n  • 

Rhodanus,  Rodanus.  4.  e.  8.   d.  18.  d. 

260.  c.  290.  a.  601.  d. 
Rhotomagus.  Fide  Rotomag. 
Riae,  Rx,  villa  Xorm.  332.  d. 
Ribedanias,   villa   in     Provincia.     545. 

c. 
Ribelmontenses.  391.  b. 
Ribuarii.     2.    b.     Ribuariorum     Rcgio 

intcr     Moguntiam   et     Aquisgranum 

posita.  617.  e. 
S.    Richarii  Abbatia ,    Ecclesia  ,    Tem- 

plum,  Monast.   129.    c.    n.    130.  b. 

131.   a.  b.  d.    132.  a.    c.  133.  b.  n. 

134.  c.  e.  n.  Vide  Centulum. 
Richiani  Comitatus.  557.  d. 
Rictiacus,  villa  cujus    pars    pertinet  ad 

S.  Petrum  Vivum  Senon.    198.    a.  n. 
Ridula,     RigcUa,     Rilla,     Risela,    Ri- 

sella^  la   Rille.   Fluv.    Norm.    43.  d. 

76.  e.  n.  77.  a.  243.  d.  333.  c  366, 

n.  629.  b. 
Rivaria,    pertin.   ad     Eccles.     Ambian. 

424.  c. 
RivipoUi   seu  RivipuUi    Abbatia,    Eccl. 

Monaster.  289.  n.  290.  a.  b.  n.  291. 

b.  RivopoUense  Cœnob.  434.  c. 
Rivisiacus,     villa     Monast.     Flaviniac. 


421.  n. 
Rivus-buUiens ,     in     Comit.      Flandr. 

Boulenrieu.  126.  n.    164.    n.    Debul- 

liens-Rivus,  126.  a.  c.  n. 
Ro,  locus  in  Flandr.  164.  n. 
Rochis,  villa  ubi   Possessio   quaedam  S. 

Medardi  Sucssion.  583.  c. 
Rocinenes.  391.  b. 
Rodebeccus,  fluv.  Norm.  244.  d. 
Rodeburc,  ubi    Altare   pertin.   ad  Eccl. 

Tornac.  23.0.  n. 
Rodenburgcnses.  391.  n. 
Rodoilivallis,    Rouvenil,  m   Norm.    37. 

e.  328.  e.  n. 
Rodomus,   Rodomensis  civitas.  244.  d. 

243.  a.  Fide  Rotomagus. 
Rodortei  castrura  in  pago  TuU.  152.  d. 
Roduens,  Eccl.    in    Episc.    Lugd.    545. 

b. 
Roiense  Territor.  588.  d. 
Roleria^    Villa    Cœnob.    Valciod.    233. 

b. 
Roma,    Romana  urbs,    Romulea    urbs. 

3.  b.  6.  b.c.  10.  b.  14.  a.  c.d.n.  18. 

c.  20.  c.  d.  21.  a.  b.  22.  b.  24.  b.  d. 

28.  n.  60.  b.  d.  62.  b.  63.  c.68.  a.  69. 

b.  73.  e.  102.  e.  107.  a.  e.  120.  b. 
134.  a.  144.  b.  146.  c.  147.  a.  b. 
151.  d.  153.  a.  161.  c.  172.  c.  174. 
n.  175.  a.  c.  183.  n.  191.  c  193.  d. 
19S.  c.  197.  a.  217.  a.  222.  b.  230. 

a.  b.  n.  235.  a.  239.  a.  242.  c.  246. 
n.  231.  a.  259.  b.  261.  b.  c.  n.  262. 
h.  c.  d.  265.  a.  284.  d.  n.  291.  e. 
294.  d.  293.  a.  309.  c  n.  310.  d. 
327.  a.  344.  n.  343.  c.  333.  b.  d.  334. 

c.  d.  355.  c.  d.  337.  a.  362.  e.  367. 

c.  368.  b.  369.  a.  n.  371.  e.  n.  381. 

b.  n.  382.  n.  389.  c  413.  d.  416.  a. 
423.  n.426.  c.  e.  428.  a.  430.  b.  d.n. 
431.  a.  432.  b.  434.  a.  443.  a-e.  439. 
n.  464.  b.  c.  469.  a.  d.  474.  b.  481. 
b.  492.  b.  e.  499.  b.  501.  a.  304.  c, 

d.  523.  b.  527.  d.  529.  c.  mo.  e.  o31. 

b.  c.  d.  559.  n.  580.  u.  586.  n.  618. 

c.  623.  d.  626.  a.  638.  b.  641.  a.  b. 
642.  b.  e.  643.  d.  646.  b.  652.  d. 
RomanaeArces.  439.  a.RomanaMœnia. 
464.  a.  Romana  Palatia.  435.  c. 
Lateranense  Palatium.  261 .  c. 

Romana  Ecclesia.  60.  c.  164.  b.  163.  a. 

193.  n.  232.  e.  261.  d.  262.  a.  b.  d. 

491.  b.  492.    a.    d.  493.  e.    498.  d. 

506.  b.  525.  a.  529.  c. 
Romana  S.  Pelri  Ecclesia.  21.    a.    c.  n. 

100.  e.  i47.b.  261.C.  262.  a.  C.303. 

a.  642.  e.  B.  Pétri    Catliedra.  250.  e. 

299.  a.    Liraen   Apostolorum.  23.  b. 

107.  a. 
Romana  S.   Pauli  Ecclesia.    14.  n.  Mo 

nasterium    S.    Pauli    apud    Romam. 

524.  n. 
Romana  Lateranensis  Basilica.  146.  c. 
Romana  S.  Mariœ  Majoris  Eccl.  261.    c. 
Romana  S.  Petronillse  Eccl.  24.  d.  262. 

d 
Romana  S.  Salvatoris  Basilica,  Constant. 

dicta.  632.  d. 
Romani.  14.  b.  49.  b.  60.   c.  61.  a.  b. 

62.  a.  65.  c.  68.  a.  73.  c.  74.  a.  lOo. 

a.  164.  b.  165.  a.    214.    d.    230.  e. 

250.  e.  261.  c.  322.  n.  327.  b.  353. 

c.  d.  358.  a.  413.  n.  426.  a.  427.  c. 

462.  n.  463.  d.  464.  d.  507.  c  618. 

c.  d.  Romana  Plebs.  61.  a. 
Romanum  Imperium.  2.  a.    61.  c.  132. 

n.  164.  b.  171.  c.    213.    d.   420.  d. 
433.  c.  461.  c.  440.  d.  642.  d.  643. 

d.  fide  German.  Regnum. 
Romanus  Orbis.  263.  a. 

Romana  Villa,  in  Comit.  Lugd.   344.  c. 

Ecclesia      apud     Romanara     Villam. 

Ibid. 
Romanaerium  in  Angl.  99.  c. 
S.   Romani     Villa     et   Eccl.     in    Diœc. 

Vienn.  554.  a. 
S.  Romani  Cella,  pertin.    ad   Abbatiam 

Trenorc. 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


G81 


Treiiorc.   601.    a. 
Koinunuin     Moiiast.     in    Ej)isc.    Lugd. 

543.   b 
Romereis,    villa    ciijus    partent  possidct 

Mon.    Valtiod.   253.    c. 
Roncereium.283    u.   Vide  B.  M.  de  Ca- 

ritate   .Monast. 
Roslarcnses.    39i.c.    Rosilarii.  /t/rf.  n. 
Rosscria  ,     Russeria;  ,      villa     Monast. 

Beic.    224.    c.    n. 
Rotoinageiises.  18.  a.   320.   d,   333.  d. 

Rodomcases.     245.  c. 
Rotoniagensis    Pagus.    83.     b.   333.  d. 

341.  a-  342.    e.    Uotomagense  lerrit. 

288.   c. 
Rotomagensis  Provincia.    S29.    b. 
Rotomagonsis     Arcbiepiscopatus.     245. 

a.  246.    a. 

Rotomagensis  Diœcesis.  76.  n.  178.  n. 
183.    n. 

Rotomagensis  Ecelesia.  90.  b.  238.  e. 
379.  c.  476.  c.  Sedes  Metropolitana. 
71.    a.    242.   d. 

Rotomagensis  S.  Mariai  Basilica,  Ec- 
elesia Mctro])olit.  18.  b.  70.  b.  d. 
71.  d.72.e.238.d.  243. b.d.  6.362. 

b.  382.  n.  387.  a. 
Rotoniagensis     S.      Auiioeni  ,    olim    S. 

Crucis  et  S.  Pétri  Ecelesia.  Basili- 
ca,  Abbalia.  71.  b.d.    e.    72.    b.c. 

d.  244.  b.  275.  a.  321.  d.  n.  476. 
n. 

Rotomagensis  S.  (^atliarinte,  in  Mon- 
te ,  olim  S.  Trinilatis,  Abbatia.  16. 
a.  n.  43.  e.  223.  c.  n.  340.  b. 

Rotomagensis  S.  Marci  AbLtatia.  33o. 
e. 

Rotomagensis  F^eclesia  B.  M.  de  Bono 
Nuntio.  432.  c. 

Hotomagus  ,  Rbotomagum  ,  llodo- 
mus  j  Rodomensis  Civitas  ,  Caput 
et  Metroj)ol.  Nonn.  16.  b.  17.  d. 
18.  a.  43.  e.  44.  c.  43.  b.  48.  a.  33. 

e.  34.  b.  c.  70.  a.  b.  80.  d.  81 .  c.  87. 
d.  90.  c.  102.  e.  143.  a.  147.  c.  190. 

c.  d.  208.  d.  223.  c.  223.  b.  2.30.  b. 
233.  n.  234.  a.  244.  d.  n.  243.  a.  c. 
320.  d.  321.  d.  322.  d.  330.  b.  331. 
n.  333.  c.  d.  333.  c.  e.  338.  a.  c.  n. 
340.  b.  d.  341.  a.  342.  e.  379.  d. 
428.  a.  432.  c.  476.  c.  d.  e.  624.  d. 
028.  c.  642.  c.  Rotomag.  suburbium. 
18.  a.  Vide  Rodomus. 

Rovecestria,  in  Angl.  34.  d. 

Rovoniense  Castrum.  253.  c. 

Roureia  ,    Villa    Eccles.     Castri  Stamp. 

580.  a. 
Rourovicus   ,   castr.    in     pago    Virdun. 

231.  b. 
Rouvenil.    Vide  Rodoili  Vallis. 
Rua,    villa  in    c(uà     Possessiones    quae- 

dam  S.  Salvii  Moiistrol.  373.  d. 
Ruelii  V'allis,  in  .\orm.  32.  e. 
Rufiacum,  Caslrum.  218.  b. 
Rulmcgeiai,     Villa    Cœnobii      Hasnon. 

399.  b. 
Rumei.    Praiscnliacnm     Rumei    in    Co- 

mit.  Tufon.  268.  n. 
Rumiliacum.  Rainill/  en  AlbanoLs .  348. 

n.    533.  n. 
Runipone  ,      locus    in    Episcop.   Vivar. 

.43.  c 
Rupes.    307.  a. 

Rupes-Cavardi  ,   Vicccomitat.    289.    b. 
Rupes    Corbonis  ,    seu    Corbinis  ,   Ru- 

clie-Corbon.  239.  d.  n.  274.  b. 
Rupes   Jalgiensis.    la  Rocliaà'Ii^e.  228. 

d.  n. 

Rupes  Mahildis.   307.    a. 

RujKïSjioza'a.  273.  n 

Russeria.   IVrfc  llosseiia. 

Russia,  Ruscia,    Rasbalia.  197.  n.  247. 

b.    481.   n.    Ruscia;    Terra.    197.    b. 

Rusci.  481.  a.  Rusci.  59.  d. 
Russilionensis     Comltatus  ,  seu    Rossi- 

lionis  et  Rossilionensis.  310.  n.  314. 

b.    Ruscinonensis   Pagus     et   Comit. 

Tome  XL 


510.  n.  314.  d.  n. 
Ruthenensis    Comitatus.    146.  n.    634. 

n. 
Rulupi-Portus  ,  civitas    Galliae     in    Orâ 

Oceani    Britann.    seu   Angl.    104.  c. 
Ry.  Vide  Rias. 


SABA  ,  regnum  olim.  654.  a. 
Sabaudia.  546.  n.  533.  n.  Sapaudia. 

67.  n. 
S.    Sabinae   Ecelesia,    pcrlincns   ad   Ca- 
non. S.  Pétri  de  Curiâ.  633.  a. 
S.  Sabini  Abbatia.  5(16.  e. 
Sabis,  fliiv.  Fland.  482.  n. 
Sablolium,  Sablé.  226.  n. 
Sacri-Campi   Eccles.     pertiu.    ad  S.  Ri- 

cliarium.  132.  n, 
Sacrum-Martis ,    villa   in  pago   Pictav. 

257.  a. 
Sagium,  Saii.    Sces.  41.  e.  42.  c.  d.  70. 

b.  n.  76.  n.  227.  a.  b.  326.  a.  b.  340. 

b.  Sagiensis  urbi,  suburbium.  43.  d. 

Sagienses  ,    .Sagii.    30.    b.     234.    n. 

Saicnsis,  Sagiensis  pagus.  84.  n.  326. 

a.  Diœcesis.  76.  n.  178.  n.  229.  n. 
247.  n  477.  n.  Episcop.itus.  227.  a. 
Ecelesia  Calliedralis  S.  Gervasii.  41. 
e.  42.  a.  c.  d.  322.  n.  Abbatialis.  S. 
Martini  Fxclcsia  extra  .Vluros  Sa- 
gienses. 43.  d.  227.  a.  340.  b. 

.Sagona  ,    Sagonna,     fluv.  112.  b.  411. 

n.  600.   d.    601.  d.  La  Saône.  Vide 

Arar. 
Sagoncnsis  j)agus.  228.  n. 
Sagonicus      pag^us  ,     le     Sonnois  ,      in 

finibus  Cenoman.  632.  a.    Vide  Sen- 

nensis  pagus. 
Saigniacum  .   seu  Silviniacum  .   in  pago 

Tornod.  281.  c.  n.   l'«/e  Silviniac. 
Sal  ,    Mansus    pertin.    ad    Coenob.  Sa- 

viniae.  200.  b.  Ecelesia   S.  Juliani  de 

Sal.  200.  c. 
Salanum  ,  Salariura  ,  Sagium.  Scez.  70. 

b.  n.   Vide  Sagium. 

Salernum  j    Salernia.    23.    d.    231.    n. 

420.  c.  Psalernum.    227.    c.    228.  a. 

Psalernitana  civitas.  228.   b. 
Saleveld,  locus    Dioec.    Colon.    643.   a. 
Salia^  fluv.  Lotbaring.  430.  c. 
Salina,    Salin;e ,    Salinas,    Saiinis,    Sa- 

linarum  Villa.  13.  a.  b.  421.   a.  460. 

b.  n.  530.  a.  553.  a.  334.  d.  338.  d. 
Salinensis     15.    M.    Eccl.   pertin.   ad   S. 

Benign.    Divion.     15.  a.  334.    d.  SS. 

Syniplioriani   et   Agatli»    Eccl.    pert. 

ad  id.    Cœnob.    15.    a.  S.S.  Simpho- 

rianii    et     Anatolii    Basilica  Salincn- 
•  sis.    460.  nn.    S.    Andreae  Capella  in 

Burgo  Salin.  13.  b. 
S.  Salinus  Cervisia;.  568.  c. 
Salmurum  ,  Sahnuriuni  ,  Castrum.    38. 

d.  219.  c.  220.  d.  263.  n.  267.  c.  d. 

268.  d.  277.  c.  278.  a.  b.  c.  suburb. 

220.      d.    Salmuriensis     S.    Florentii 

Basilica  ,    Ecelesia  ,    Abbalia.    58.  c. 

d.  39.  a.  217.  c.  219.  h.  220.  d.  267. 

c.  276.  c.  d.  277,  a-e.  278.  a.  b.  c. 
279.  a.  28J.  a.  b.d.  28t.  a.  349.  b.c. 
n.  506.  d.  649.  d.  S.  Florentii  cas  ■ 
trum.  219.  b.    Terra.  280.  c. 

Salopesberia;  seu  Salopesbena;  Comit. 
in  Angl.  37.  c.  78.  n.  227.  n. 

Salpaisa  ,  Villa  in  Episcop.  Viennensi. 
543.  c. 

Salsuli  ,   versus    Cataloniam.  289.  c.  n. 

Sait  ,  Locus  in  Bigorr.  ubi  Eccles,  S. 
Micbael.  Archang.  pertin.  ad  Mo- 
nast. Madir.    116.  c. 

Saltiacus-rivus  ,  i)ertiu.  ad  Eccl.  S.  Pé- 
tri Bull.  151.  c. 

Saltus  Leonis,  in  \orm.  46.  n. 

Saltzburc.  616.  a. 

S.  Salvaioris  Kbroic.  .4bbatia  in 
Norm.  310.  b. 

S.    Salvaioris  Cœnob.    in  page  Seuoni- 


co.  113.  d.  308.  c. 
S.    Salvatoris  Cœnob.   in  Saltu  Vosago. 

132.  c, 
S,   Salvatoris  Ecelesia.  410.  c. 
S.    Salvii     .\bb.    et  Eccl.  in    Episc,  Al- 

biensi.  420    b. 
Salviniaci    Ecelesia,    pertin.    ad   Canon.  ' 

Anibasiens.  257.  b. 
Samnia,  Itallae  Provincia.  21.  a. 
Sanctipolenses.    391.     a.    San-Paulani, 

Ibid.a.  Vide  S.  Pauli  Comitatus. 
Sandicus  Portus,  in  Angl.  310.  d. 
Sanduicli  ,  urbs  et    Portus  Angl.  7.  n. 
Sangatlia,  in  Comit    Gliisn.  298.  n. 
Sangor .    Eccl.   S.    Pétri    Sa/tgur  dicta, 

396.  b. 
Santonae  ,    Sanctonae  ,  Xanïonx^    San- 

tonum  ,       Sanctonuni  ,       Santonas  , 

Sanctonas.   .Santonica    urbs.  Saintet. 

83.  c.  119.  n.  138.  a.  180  c.  218.  d. 

220.  b.   c.  269.  a.  270.  b.  c.  286.  b. 

347.  d.  348.  b.  623.  c  633.  b.  c.  d, 
647.  b.  Saiilonense  terrilor.  348.  n. 
Santona;  ,  Santonicus  Pagus ,  la 
Scii/ito/ige.  138.  a.  270.  c.  Santonicus 
Consulatus   seu    Comit.  267.  n.  268. 

d.  e.  269.  c.  d.  270.  b,273.  b.  .San- 
tones  ,  Santonici.  217.  c.  268.  e. 
Santonensis  S.  M.  Abbatia  .Sancti- 
monial.  119.  n.  218.  d.  426.  c.  Mo- 
nast. SS.   Trinilatis  in  Santonico.  31. 

a.  Vide  Kanton. 
Sapaudia.  Vide  Sabaudia. 
Sappus,  Burgus  in  >'orm.  225.  c.  d. 
Saptiminium  Castrum.  231.  c. 
Sara.  Sera.  fluv.  392.  n. 
Saravus,  fluv.  419.  n. 
Sarisburia,  in  Angl.  173.  n. 
Sarraceni  ,    Saracctii  ,    Tnrci  ,    Pagani, 

Gentiles,      Isinaëlilae  ,    Barbari.     21. 

b.  41.  c.  49.   c.  211.  c.  227.  c.  228. 

a.  n.  263.  b.  286.  a.  290.  d.  306.  a. 
327.  e.  n.  3.38.  d.  361.  n.  394. a.  n. 
395.  n.  401.  C.432.C.  454.C.  n.  512. 
n.  638.  b.  Sarraceni  llispani.  191.  a. 
Sarracenorum  terra.  616.  c. 

Sarta,  fluv.  34.  c.  57.  c.  79.  n.  178.  n, 
220.  a.  b.  n.  227.  n.  229.  n.  231.  c. 
336.  c.  n. 

Sarlula,  fluv.  229.  n. 

Saseiuin  .  Haseium,  silva  cujus  partem 
habel    Eccl.  TuU.  132.  c. 

Satorura-villa,  in  Diœc.  Vienn.  534. 
a. 

Satureiacuin  ,  villa  ubi  .\latisus  pertin. 
ad  S.  Petrum  Catalaun.  377.  a. 

S.  Saturninus  ,  in  pago  Carcass.  Ec- 
elesia et  Cœnob.  419.  e. 

S.  Satyri  Caslrnm.  S.  Sattir,  423.  n. 
C(Knob.  Canonic    Reg.  Ibid. 

Saviniacum  ,  in  pago   Lugdu!i.  34.3.   b. 

348.  c.  d.  n.  S.  Martini  Saviniac.  Ab- 
balia,    Ecelesia,    Monasterium.    199. 

e.  200.  b.  c.  n.  548.  nn.  335.  b. 
Sa.xiacense    iMonasi.    pertin.    ad    Ab!)a- 

tiam   S.    Ger  uani    Autisslodor.    648. 
c. 
Saxonia.    3.    a.    20.   b.  74.  d.  144.  c. 
203.  a.  b.  356.c.433.c.43i.d  458. 

b.  613.  c.  643.  b.  Duc.iiiis.  616.  b. 
Saxoiiica  Tellus.  429.  d.  Saxonica 
Regio.  464.  d.  Saxones.  26. a.  99.  a. 
262.  d.  434.  a.  b.  d.  616.  b.  d.  Sa- 
xones in  Angl.  157.  a. 

Sayvria  ,  .Scvria,  fluv.  Separis  Niorten- 
sis  ,  la  Sevré  Niortoife.  373.  c.  n. 
Vide  Se|)aris, 

Scabelli villa;  Ecelesia  in  Norm.  pertin. 
ad  S.  Ricliar.    132.  a. 

Scafuse,  Monast.  194.  d. 

Scaldinium  ,  villa  ubi  possessiones  per- 
tin. ad  Cœnobia  S.  Amandi  et  Han- 
noa.  110.  d.  399.  c.  Scaldinii  Ai- 
tare  à  S.  Amando  dependens.  321 . 
c. 

Scaldis  .  Sial  lus  .  l'E'^caut,  fluv.  83 
n.  123.  c.  126.  a.  164.  d.  365,  b.  366, 

V  V  V  V 


68ti 


INDEX     GEOGRAPHICUS. 


n.  381.  a.  389   a.  ti.  4(5!.  n.  599.  e. 
Scanza,  insula.  G23.  a.   c.  626.  cl. 
Scanza,  locus  distinctus  ab  Insulû.  623. 

c. 
Starj)ls,    Scarjms,  fluv.  108.  n.  110.  d. 

dCi.  n. 
Scarj)onna.  ad    Mosellain  ,  Sarponne  ou 

C/iarpeijfiie.    557.    n.    Scarponnensis 

pagiis.    537.  d.  n. 
SceiiOf(iuiii.   Vide  Seiioffiuiii. 
Sclinfiiabiii'^'um.  00.  n. 
Slieclicvilla  ,    in   INonn.    prope  Archas. 

57.  c. 
Stliiif'burnensis    Episcopalus,    in  Angl. 

312.  n. 
S.    Scholasticae  Castrum,  in  Nonn.  226. 

c. 
Scilla.  ride  Scylbia 
Sclaron  ,    Altarc     pertin.  ad  S.  Petruin 

(latalaun.  577.  a. 
Sclavi.     616.    b.   Sclavi     Pulani.    8.    c. 

Stlavi  seu  Poloni.  18.  c. 
Sclusa  ,  in    Attrubat.      pago.     381.    a. 

Vide  Exclusa. 
Scodiiij^a  ,    Rogio     a])ud     Soquan.      in 

Arcbiei)isiOj).  Bisuntic    460.  1). 
Scotia    1.%.  d,  211.  b.  314.  b.  c.  313. 

b.    358.   b.    432.  a.   638.  a.  .Scoiica 

Gens.  240.  d.  Scoti.    163.  b.  318.  a. 

362.  b. 
Scrobosburiensis    Comitalus,    in     Ang^l, 

240.  b. 
Seureiucuin  ,    ubi   duo  Mansi   pertinen- 
tes   ad    S.  Petrum  Catalaun.    577.  a. 
Scyrs,     locus  sup     fluv.    Garonn.  418. 

11. 
Scythia,    inferior.    4i8.   a.    642.  e.  ul- 

terior.  623.  b    Scylb*.  156.  e. 
Sccana.  f^ide  St'(|uaiia. 
Sfda,    fluv.    in    Caletis   Norin.  La   Sie. 

i46.  c.  n. 
Segintciisis  Comitalus.  15)2.  c. 
Selel)eia  .  in    Angl.    241.  n.  Selebeiense 

Monast.  237.  n.  241.  n. 
Sella,    fluv.    in  Cadurcis.    115.   n.  Scie. 
Sclvessa  ,     Sebiessa  ,      proj)e    Ardcani. 

299.  b,  300.  c.  n.  301.  a.  b.  302.  b. 

d.  e.  303.  c.  304.  d.  Selvessensis  lo- 
cus. 301.  a.    Solvessenses.      303.    b. 

304.  d. 
Seniblaciacum,    Samhlanrai.  643.  c 
Sencrcei,    villa  super    isarain     in  page 

Laudun.  57.'f.  n. 
ScnlacuiUj    Senlaiciiiin.     Senlac  ,    locus 

in  Angl.  236  a. 240.  n.  240.  a.  620. 

d.  e. 
Scnnensis  Pagus,  le  S:>nnnis.  57.  c.  Vide 

Sagonicus  Pagus. 
Seriogium  ,    Sccnogiuin,    ubi    Monaste 

riuni    et     posteà  CoUegiata    Canonic. 

Eccl.    374.  d. 
Senonae,     Senones  ,   Senonis.    Scnonas, 

Senoniae  ,     Senonias,     Senonica  ci- 

vitas.  Seni.  158.  d.   159.  a.    196.   a. 

b.  197.  c.  e.293.  a.  308.  b.c.  309.  a. 
324.  b.  343.  M.  346.  e.  347.  a.  368. 

a.  398.  d.n.  399.  a.  b.  411.  a.  517, 

c.  560.  d  366.  d.  nn.  570.  n.  583.  n. 
Scnonicuin  Palatiuin.  383.  b.  n.  Se- 
nonenses  S.  Leonis  ,  et  S.  lleraclil 
olim  S.  Joannis    Burgi.  196.  b.  308. 

b.  Senoncnsis  Patria.  197.  a.  Tractus. 
482.  n.  Paf{us.  197.  c.  308.  c.  566. 
n.  Senonum  Fines.  563.  a.  Senoni- 
cum  velSenonense  territor.  478.  a.  c. 

Senonenses.  391.  b. 

Senoncnsis       Provincia       Ecclesiastica. 

317.  c.  d.  Diœces.  478.  e.  n.  483.  n. 

569.  n. 
Senonensis     Arcliiepiscopatus.    292.    e. 

Sedes   Arch.  Scnon.  284.  a.  308.   d. 
Senonensis  Ecclosia.   308.  a.  c.  d.  309. 

a.  346.    e.  Ecclesia  Mater  S.  Stcphani 

Scnon.  196.  c.  197.  a. 
Senonensis    S.  Colund)*    Ecclesia,    Ab- 

balia.  197.  c.  198.  c.  293.  c  377.  c. 

n.  566.  n. 


Senonensis    S.    .\lariie    trans  Muros  Ec- 
clesia et  Abbatia.  196    c.  566.  n. 
.Senonensis    S.    Mammetis     Ecclesia     et 

Mon.  197.  b. 
Senonensis    S.     Peiri   Vivi    Ecclesia     cl 

Abbatia.    196.    b-e.    197.     a.    d.    e. 

198.  a.  308.  b.  c.  566.  a-d. 
Senonensis    S.     Remigii    Eccl.   et    Abb. 

196.  b.  308.  b. 
Senonensis     .S.     Saviniani    Ecclesia     et 

Abbatia.  198.  b.  c.  309.  a. 
Senonensis  S.    ïliebaudi  Ecclesia.    198. 

c. 
Senoniensc  Monast.  Scmmes.  368.  a.  e. 

Vallis  Senonicns.  368.  a. 
Separis.  fluv.  220.   l'iVfe  Sayvria. 
Septimania.  2l)4.  n.  509.  c. 
Soquana  ,    fluv.    17.     d.  55.  a.    70.  a. 

76.  n.  81.  a.  83.  b.c.  n.  86.  n.  170. 

c.   179.  d.  n.  180.  n.  191.  a.  222.  d. 

244.  d.  247.  c.  n.  297.  c.  n.  331.  b. 

340.  d.  341.  a.  393.  n.  420.  n.  432. 

c.  568.  b.  n.  569.  n.  570.  n,  6i4.  d. 
Sc(juanica  Ora,   624.  b. 

Sequani.  67.  n. 

S.    Screnici    Castrun  ,    in   Norra.    sup. 

Sartain.  226.  a.   n.    228.  d.  229.   a. 
Sernaiuni  ,  terra  pertin.  ad  Mon.   Bccc. 

33.  n. 
Seturia,  castrum.  Staline.  361.  c. 
Seuceuiu  ,  locus   in  pago  Sagicnsi.    42. 

b 
Seucbia  ,     pertin.    ad  Cœnob."  Agaun. 

546.  b. 
S.    Severi    Abbatia     in    \orin.     46.    a. 

340.  b. 
S.    Severini  Monast.    Canonic.     in    .\e 

more  Argenti.  221.  a. 
Scveris  .  fluv.  l'ide  Sayvria  et   Separis. 
Seulle,  fluv.  INorni.  3ii.  d.  c. 
Scvria,   fluv.  Vide  Sayvria    et    Separis. 
Scusa ,  su|)er  Sartani.  La  Su-^e.  226.  n. 
Sezanna,  in  Brieglo.  476.  d.  n. 
Siazum,  in  Regno  Burg.  542.  d. 
Sicambri.  136.  e. 
Sicilia.  49.  n.    101.  a.    139  c.  140.  n. 

187.  d.  210.  d,  213.  n.  226.  c  228. 

a.  230.  e.  231.  a.   286.  a.  b.  347.  a. 

332.    a.    369.  a.  410.  b.    4.'8.  b.  n. 

642.  d. 

Sigcberch  ,    Mons      in     Diœc.      Colon. 

643.  a. 

Sigisciacuni,     villa    pertin.    ad  Cœnob. 

Agaun.  346.  b. 
Silvancctae  ,       Sylvaiieclae  ,       Silvanec- 

tuni.  Sylvanectum.    Seiilii.     157.    d. 

138.  d.319.  b.  324.  b.  377.  e.  n.  .398. 

d.  409.  b.  410  b.  411.  c.  412.  b. 
481.  n.  381.  n.  Sylvanectense 
suburb.  368.  b. 

Silvanectenbis    S.      Vincentii     Eccl.     et 

Abbatia.  157.  d.  319.    b    409.  b.  n. 

410.    a.   b.  411.    c.  412.  b.  481.  n. 
Silviniacus  ,     Silviniacuin  ,       villa     in 

pago    Tornod.    281.    n.    384.    d.  A. 

Vertuz. 
Silviniacus  ,    Silviniacuni  ,    villa     j)ert. 

ad  S.  Salvium  Monslrol.  373.  a. 
Sineniurus  ,     castrum     liaud    ])rocul   à 

Ligeri  suprà   Patriciacum.    Semur   en 

Briennois.  490.  c.  n. 
Sineniurus  ,    castrum    in    pago    Alsensi 

ad    Armentlon.     fluviol.    Semur     en 

Au-coif.  490.  n. 
Sistaricensis    Civitas.    Siiterun.  494.    d. 

Sistaricenscs.  494.  n. 
Sithiu,    Sytbiu  ,    villa   in    Bolgio.    103. 

d.  298   d.  461.  b.   Abbatia  S.  Berti- 

ni    apud    Sitbiu.  105.  d.  Ecclesia    S. 

Audoraari  apud  Sitbiu    298.  d.  Vide 

S.    Bertini    Abbatia  ,     et     Audouia- 

rcnsis  Ecclesia  et  Civitas. 
Sivriacuin  ,      Castr.    Aijuitan.    535.     c. 

33'J.  a. 
Snotingbebam  ,    jCastrum    in     Angliâ. 

240.  d. 
Socriae  ,     juxtà    silvain    Hertrudis     seu 


Flacci.  648.  a. 
Solemensis    Cella.  649.  c. 
Solengae,    Altare  de    Solengis.     pertin. 

ad  S.  Petrum  Catalaun.  577.  a. 
Solliacum  ,     Sulliacum  ,    Sullr  ,     olim 

Seuillr,     in    ])ago   Aurelian.   483.  n. 

Soliacenscs  ,    Solliaci     Incolae.     483. 

b. 
Solodorum,    Soloduruin,     castrum.    3. 

d.4.  b.  19.  a.  d.  20.  b,21   a.  559.  n. 

Solodurcns.    Eccl.   S.    Stcphani.  5.  c. 
Solonia    prope     Dinanlum    ad     Mosam 

233.  b. 
Somena,  Sumina.    .Somma,  la   Somme, 

fluv.    176.    n.  48  J.  n.   Vide  Sumina. 
Soinmovidula  ,     Altare    pertin.    ad    S. 

Petrum  Catalaun.  377.  a. 
Sortiacum  ,  Sorciacum  ,    in   i)ago  Tull. 

132.    c.    Ecclesia  de  Sorciaco  pertin. 

ad  Eccl.  Tull.  Jùid. 
Soutbfolte  ,    Comitalus    in    Angl.    636. 

d. 
Solyma.    438.    d.   Vide  llicrosolyma  et 

Jerosolyma. 
Sparnacum,  Spernacum.    Epernaj.  331. 

d.  Sparnaceusc  .Monast.  424.  d. 
S]>arnomus  ,       .Sparnomuni  ,     Epernon. 

273.  d.  n 
Sperleka,  villa.  391.  c. 
Spernacum.  l'ide  Sj)arnacum. 
Spira.    59.  d.  61.d.    73.  b.  e.    146.  c. 

214.  c.  294.  a.  348.  b.  336.  c  620. 

a.  643.  c.   Sj)ircnsis   Ecclesia..  643.  a. 
Squira,  villa  ubi    j)lures  Possessiones  S. 

Salvii  Monstrol.  373.   a    b.  d.  Eccle- 
sia S.  Vedasti  ajjud  S  juiram.  373.  a. 

Eccles.  S.  Albiiii  in  Villa  Squirâ.  575. 

b. 
Slabulaûs ,    Starelo.  462.  b.  Stabulen- 

sis     SS,    Pétri    et    Remacii     E.clesia. 

414.  n.  462.  b.  Ai)baiia    149.  c..461. 

n.  462.  b.   Stabulimsis  locus. /i/(^. 
.Stades,  villa  S.  Trudonis.  203.  c. 
Stamp*.  565.  a.  627.  b.  Slamjia;  Vclula;. 

380     a.    n.     Nova;  Slampa;.  380.   n. 

Slampense    Castrum.    579.    a.    b.   c. 

580.  a.  Stamjiense  Pidalium  Regium. 

580.  n.  Slampense  sul.'Urbium.  579.  c. 
Slampensis    Ecclesia    Collegiala    et   Pa- 

rocli.    .S.    iMaria-    in  Castro  et  Palatio. 

579.  a.  b.  580.  b.  n.  S.  MarijeStamp. 

Altare.  579.  c 
Stampensis   Eccl.  S.   Basilii   in  suburbio. 

579.  c. 
Stampensis   S.    Martini  Eccl.    Abljatia  . 

Prioratus.  580.  n. 
Stampensis   Pagus.    340.     d.      580.     n. 

Stampenses.  391.  b. 
Stapulae,    Elaplei    133.  n.  298.  n.573. 

e. 
Siebinlonia  ,    Stcrintoiiia  ,      in     Angl. 

305.  e.  n. 
Stenen  ,     Paroebia    in    Comit.    Flandr. 

106.  n. 
S.    Stcphani    apud    Wangionumrivum 

Ecclesia    pertin.    ad    S.    Benign.    Di- 

vion.    15.  c.    f'ide  \Vangion-rlv. 
Stirpensis    Ecclesia.     221.    b.    264.    d. 

283.  c. 
Stivagium  ,  Monast.    in    Vosago.    368. 

a. 
Stratiehammus  ,     in     >'orm.      Estrean. 

178.  n. 
Slreheu  ,  Estrehem  ,    Terra  S.     Vulma- 

mari  in  .\eniore.  340    b.  n. 
Strona*,  prope  Calesium.  Iîi8.  n. 
Suaneka;,    Altare    de  Suanekis     pertin. 

ad  Eccl.  Ard.  307.  b. 
Suarii,  in  Angl.  630.  c. 
Suavaca  ,  in   terra  Ghisn.    ubi  Altare. 

299.  c. 
Subiense   Castium,  in  Santohico.  31.  a. 
Substanlionensis  Comit.  417.  d.  n. 
Subterranca.  Burgus  S.    Mariae  de  Sub- 

terraneâ.  288.  b. 
Suencnsis    Pagus,    ultra    fluv.     Sartam. 

227.  n. 


IiNDEX    GEOGRAPHIGUS. 


683 


Sucssionae  ,  Suessiones  ,  Suessloni  , 
Suessioiiica  urbs,  Soif  sont .  340.  d. 
367.  n.  581.  a.  n.  549.  b.  n.  Suessio- 
nica  Vallis.  582.  n.  Suession.  territ. 
427. a.  Sues.sioiiicus  Pagus.392.  n.  Co- 
initatus.  45.  a.  Sucssionlca  Diœcesis. 
581.  n.  Suessioncnses.  340.  d.  391.  b. 

SuessioMPtisis  SS.  Medardi  et  Sebast. 
Ectlcsia  et  Abbatia.  364.  n.  363.  b. 
c.  433.  c.  nn.  562.  a.  c.  580.  c.  nn. 

581.  a.  582.  b.  d.  e.  n. 
Sucssioneiis.    .S.    iMaria?    Abbatia  ,    Ec- 

tlesia,    Cœnob.    Parllicnon.    155.    n. 

582.  c.  .593.  d.  594.  a.  n. 
Suessionens.    S.   .Micliaelis  Eccles.   594. 

b. 
Suevia,  Ducatus.  240.  n.  262.  n.  641. 

c.  Suevi.  25.  d.  642.  d.   Suevigenae. 

19.  c.  Siievorura  Gens.  434.  a. 
Sullci  villa,   cujus    Salvainentum    pert. 

ad  S.  Benig.  Divion.  610.  a.  c. 
Sumena  ,    Soinena  ,     fluv.    la   Somme, 

176.  n.  183.  n.  Vide  Somcna. 
Siimma-Sartis,    vicus   in   Pertico.    Som- 

me-Sarle.  226.  n. 
Surcae  ,     prope    Monfelon    in    Franciâ. 

297.  b. 
Surceium,    yilla    cujiis   pars  pertin.    ad 

Abbatiam  Beccens.  35.  n. 
Surgcriae,  in  pago  Pictav.  120.  n. 
S.    Susanna,    ïoparchia   in   Cenomann. 

634.  c. 
Sustantioncnsis  Coniitatus.    Vide  Subs- 

tantion. 
Siitlisaxoniaj  in  Angl.  313.  a. 
Sutorios  ,    villa   ubi    Possessiones    Cœ- 

nobii  Colunib.  604.  d. 
Sutriuni,  in  Italià.  261.  c. 
Sylvanectae,   Sylvanectuin.     Vide  Silva- 

ncctw. 
Syria.  41.  c.  339.  d. 
Sythiu.  Vide  Sitbiu. 


T 


TABExyEXSE,    Monast,      Tavanne.i. 
419.  b. 
Tabernae ,    seu    Urba  ,    Orbe  ,    Orhach, 

in  pago  Transjur.  548.  b.  n.  552.  a. 
Tabern»  ad  Rhenum,  in  Alsatiâ.    548. 

n. 
Tabernae   Montanae  ,     in    Alsatià.    348. 

n. 
Tahcrniacus  ,    villa    in    Corait.    Vienn. 

544.  c.  Taderniacus.  343.  b.  Ecclesia 

villee  Talicrniati.  544.  c. 
ïala  seu  Dunus,  fluv.   Xorm.    178.  n. 
Talemons,    Castrum.    218.    a.   424.    b. 

Talemonensc,      S.     Crucis      Monast. 

218.  a. 
Taleras  ,     Planities  ,     versus     Guasco- 

niara.  394.  d. 
Talgaria,    Talger,   in   pago  Belcinensi. 

601.  b. 
Talogum,   Talogiura,    Tellau ,    le    Tal- 

lou.   iXormanniaB  Pagus.  324.  b.  Co- 

milatus.  39.  d.  330.  a.  b.  n.  476.  b. 

c.  n. 
Talueriae ,    Tballueriae  ,    Talueris  ,   Ta- 

luriis,  Taloires ,  in  pago  Alban.  348. 

c.  d.  n.  S35.  c.  nn.  Talueriens.  S. 
iMariae  et  SS.  Pétri  et  Mauricii 
Eccles.   Abb.    Mon.  199.   e.  548.  c. 

d.  n.  533.  a.  n. 

Tainesis,  fluv.  in  Angl.  100.  a.  b.  103. 

e.  239.  c.  Tainisis  et  Tamisius.  636. 
e.  637.  b. 

Tamvilla  ,  locus  pertin.  ad  Abbatiam 
Condoin.  397.  a. 

Tanais,  fluv.  428.  a.  642.  c. 

Tani-villare  ,  villa  ubi  Molendinum 
pertin.  ad  Cœnob.  S.  Maglorii  Paris. 
368.  b. 

Tanieras ,  vel  Tillieras  ,  Titliers  vel 
Tilliere.i.     Vide   Tegulense   Castrum. 

Tanlerias.  Tilliers,  Tillicres.  Vide  Te- 
gulense Castrum. 


Tannum,    Mansus    Eccl.    TuU.   152.  n. 

Tara,  le  Tenein  fluv.  Bellov.  440.  n. 
ïliara.  572.  d. 

Tarasro,  Castell.  422.  n. 

Tarbionsis  Diœc.  113.  a. 

Tardaiiensis  Coniit.  599.  c, 

Tarenciaeum,  villa  in  Episc.  Andegav. 
pert.    ad   .Vbbaliam   Trenorc.  6(11.  b. 

Tarnancum  ,  ubi  Ecclesia  .S.  Joannis 
et  Prioratus  pertinent  ad  Monast. 
Savin.  200.  b.  n. 

Tarnatensis  agcr    200.  n. 

Tarnuuj,  fluv.  in  Occit.  420.  b. 

Tarda,   Torote.  42 i.  d. 

Tarraconcn.?.  _Mctroi)olis.  512.  n. 

Tarw.Tnensis    Coniitatus,     Vide  Tcrvan. 

Tasiacuin,  villa  in  Episc.  Andeg.  per- 
tin.  ad   Abbatiam  Trenorc.    601.   b. 

Tavillcium  ,  villa  rujus  partem  habet 
Abbatia  Beccensis.  333.  n. 

Tecus,  le  Tech.  fluv.  in  pago  Ruscinon. 
514.  d.  n. 

Tegulense  Castrum  ,  Tegularias  ,  Tc- 
lerias,  Tillerias,  Tanlerias,  Tanie- 
ras, Tilliers  seu  Tillieres ,  in  Confin. 
Nonnann.  et  Franc.  39.  a.  b.  47.  b. 
48.  d.  140.  c.  d.  n.  317.  n.  329.  b. 
e.  n.  341.  d.  393.  n.  402.  b.  c.  n.  404. 

d.  405.  c.  598.  b.  e.  n. 

Tcintuna,  seu  Tengetum  in  Angl.  et 
Coniilalu  Oxonicnsi.  Tcinton.  633. 
c.  e.  656.  e.  637.  a.  c.  d. 

Teiza,  in  Provincià.  343.  c. 

Tellau,  Vide  Talogum. 

Tencra,  fluv.  Brabant.  381.  c.  389.  a. 

Teodemcrenso,  seu  Thcodemer,  seu 
Tedinarum  Castrum ,  in  pago  Car- 
not.  T/iimer.  431.  b.  602.  n. 

Tergis  villa,  Praed.  Fontanell.  Cœ- 
nob. 476.  b. 

Ternadae ,  {Kjsteà  Agaunum  ,  in  Val- 
lesià.  346.  n. 

Tervanna  ,  Temanna  ,  Tervanens. 
urbs.  103.  d.  307.  c.  461.  n.  Terva- 
nens. Terra.  296.  b.  346.  b.  Patria. 
306.  c.  Populus.  Ibid.  Comitatus. 
240.  a.  Ecclesia.  122.  n.  307.  c. 

Teutoncs  ,  Teutonici  ,  Theutonici. 
2.  n.  4.  e.  21.  b.  c.  27.  d.60.  e.  62. 
a.  64.  n.  68.  a.  80.  b.  430.  b.  c.  433. 
c.  618.  d.  619.  d.  Teulonica  Terra. 
283.  d.   c.  Teutonicae  Partes.  24.  b. 

e.  26.  n.  27.  c.  86.  b.  Teutonicum 
Regnum.  26.  d.  61.  a.  434.  b.  641. 
c.  Teutonica  Francia.  2.  b. 

Teyslerbandiae   Comitatus.    357.    a.    b. 
Thaluctatis,  villa  in  Episcop.   Lugdun. 

543.  b. 
Thara.  Vide  Tara. 
Tbedemerensis    Pagus.    Timerais.   602. 

n.  Vide  Thcodemer. 
S.    Theoderici    prope  Reraos,    Abbatia, 

Eccles.  Mon.  461.  n.  386.  d.  n.  587. 

a.  c.  n. 
Tbeoduvadum  ,      Theoduadum  ,     Cas- 
tell,    et  Reg.    Palat.   Doué.    112.    n. 

Vide  Doadis. 
Tbeologium  Monast.  74.   n.    Vide  Do- 

leia  et  Tolcgium. 
Theonis-Curtis ,    villa    S.    Vitoni  Vird. 

414.  d. 
Tbieuvi  seu  Kievi.  376.  b.  n. 
Tbiggabust,  villa.  103.  d. 
Thoarcinse    Castrum     Aijuit.     534.    e. 

333.  a.  Vide  Toarcium. 
Thorigniacum  ,    villa,   in    Xorm.    333. 

a. 
Thoringia.  336.  c. 
Thracia,  Thracbia.  41.  c. 
Tbronise  Comitat.   in  pago  Alsat.  422. 

d. 
Tburoltani.  391.  n. 
Tiberis,  fluv.  228.  a. 
Tiburia,    ubi   Synodus   magna   ab    Im- 

peratore    Collecta.    18.   d.    Vide  Tri- 

buria. 
Ticrgis  ,     Eccl.    in    Episcop.    Lugdun. 


343.  b. 
Tiliae,    villa    ubi    duo   Mansi  pertin.  ad 

S.  .Salvium  Moiistrol.  373.  c. 
Tilium,  Castrum.  421.  n.  b. 
Timerias  ,     Tillerias  ,     Castrum.     Vide 

Tegulense  Castrum. 
Toadum  ,       Toetliitn  ,        Theotuadum. 

Doiie.    V.    Doadis   et   Theoduvadum. 
Toarcium  .      Toarciacum     seu      Toar- 

ciense  Castrum.  276.  d.  277.  c.  341. 

c.   430.   a.   Toarcensis  Vicaria.    269. 

n.  Pagus.  z77.  c.  Toarcenses.  278.  e. 

Vide  riioarc. 
Toedus  ,     Tuadum  ,     Toadum ,    Doa- 

dum  ,  Tueda.  Toue  vel  la  Taii^,  fluv. 

in  Pict.  267.  c.  n.  4'i9.  n. 
Tocrius,  Toeret,  fluv.  267.  n. 
Tolca,  Portus.  34.  a. 
Tolcgium    Monast.    638.    d.    fide   Dc- 

leia,  et  Tlieologiuiu. 
Tolesliendia,   Tolescliondia.   303.  e.    n. 
Toletana  Civitas.  26.  c. 
Tolosa.  431.  d.  4«6.  n.  644.  d.  Tolosa- 

na  Civitas.   26.  c.  Tolosana  Provin- 
cià. 181.  n. 
Tolosanus  Pagus.   433.    a.    Tolosenscs, 

Tholoscnses.  269.  a.  n. 
Tolvera  ,    apud    f^ngolismens.    264.    c. 
Toraeriense  Monast.  289.  d. 
Toneburge,  oppid.  in  Angl.  56.  e. 
Toneliensis  Abbatia.  236.  b. 
Tonil.    villa   ubi    très   .Mansi  pertinent. 

ad  S.  Salv.  Monstrol.  576.  a. 
Torena  ,    castrum.     Turenne.   289.    b. 

Torinensis  Vicccomit.  303.  n. 
Torfvilla  ,     nomen    plurium    Villarum 

in  Norm.  37.  e. 
Torinensis  Vicccomit.   Vide  Torena. 
Tornacum.  126.  d.  142.  a.  164.  d.  163. 

a.  202.  d.  343.  a.  348.  c.  357.  a. 
365.  c.  381.  a.  b.  c.  389.  b.  392.  c. 
415.  d.  423.  a.  Tornacenses.  391.  a. 
n.  Tornacens.  Eccles.  235.  c.  392. 
c.  Tornacensis  S.  Martini  Abbatia. 
142.  b.  254.  a. 

Tornabemum  ,     Tornehem  ,    in    Comit. 

Ghisn.  296.  n.  298.  n. 
Tornelienses.  391.  a. 
Tornodorum,  Tonnerre.  281.d.  n.  482. 

n.  Tornodorensis  Comitatus.  281.  d. 

482.  d.   Pagus.   281.  d.  n.  Tornodo- 

renses.  482.  d. 
Tornucium  ,     villa    pertin.     ad    Abba- 
tiam Trenorc.  600.  e. 
Torotenses.  391 .  b. 
Tortosa,     Posscssio     Abbatiae     Gembl. 

201.  b. 
Tousta.  in  Comit.  Oxim.  328.  c. 
Trajectense    S.     Marite     et   .S.   Servatii 

Monast.  Maslrichl.  4.^6.  c. 
Trajectum       inferius       ad       Rhenum  , 

Utrecht.   Urbs  Frisiae,  19.  b.  59.  d. 

67.  b.  123.  c.  214.  b.  261.,i.  462.  a. 

619.  e.  620.  a.  644.  a.  Trajectensis 

Ecclesia.   537.    a.  b.    Trajectense   S. 

Pauli  Cœnob.  462.  a. 
Transalpin»  Partes.  65.  a. 
Transjuranus  Pagus.  548.  n. 
Transmarina  Regio.  479.  e. 
Treberis,  Treberi.  Vide  Treviri. 
Trecae  ,     Trecasses  ,     Tricasses ,     Tre- 

cass.    urbs,  Tricassinor.  civitas.  159. 

b.  266.  n.  364  d.  399.  b.  n.  476.  n. 
Treiciarum  urbs.  643.  d.  Tricassin. 
Pagus.  319.  n.  Comitatus.  266.  n. 
478.  n. 

Treccnse  Monasterium  S.  Pétri  de 
Cellù.  317.  n.  384.  b.  385.  a.  n.  olim 
dictum  Cella  Bobini  ,  Borboni  , 
Bovini  ,  aut  Bovonis.  421.  c.  d. 
585.  n. 

Treci  Altare  ,  in  pago  Vilcassino. 
367.  c. 

Treiciarum  urbs.  Vide  Trecae. 

Trenorchium  castrum.  1(2.  b.  d.  142. 
n.  (500.  d.  Trenorc.  Monast.  112.  a. 
b.  Abbatia.  600.  c.  Ecclesia.  601.  d. 


684 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


Tresal,  in  Comitatu  Arvern.  Monas- 
teriiim.  601 .  a.  Parocbialis  Eccl.  Ibid. 

Treviri ,  Trobcris ,  Treveris ,  Augusta 
Trevironiin.  23.  d.  59.  d.  194.  c. 
n.  195.  c.  261.  b.  368.  b.  n.  437.  b. 
462.  b.  481.  n.  r)19.  a.  641.  a.  ïre- 
beri  ,  Treveri ,  Trevirenses.  23.  n. 
194.  c.  195.  c.  230.  (i.  Trevirciisis 
Terra.  16.  n.  Primatia.  260.  b.  Ar- 
chiepiscopatiis.  638.  d.  Diœcesis. 
20.  n.  Ecclosia.  519.  c.  d.  ïrevirense 
S.  Eucharii  Monasteriuni.  462.  b.  S. 
Mathiœ.  193.   n.  S.  Paulini.    194.  c. 

Triangulum  Castrmn.  280.  b. 

Triburia  ,    Triburise,    in    German.    18. 

d.  19.  d.  21.  d.62.  d.   122.  a.  214. 

a.  263.  a.  361.  d.  425.  b.  4-33.  c.  640. 
c. 

Tricasses.  Fide  ïrecw. 

Triduiitum.  19.  a. 

Triniacus  Viens.    588.    d.    S.    Gertnani 

jMartyris    Ecoles,    in     Vico    Triniaco. 
"  '  Ibid. 
S.    Trinitatis    Cœnob.     de     Bello  ,     in 

Angl.  32.  b. 
Troardus,     Viens     in     iNorin.     Troar- 

num.  43.  d.  Abbatia  S.  Martini  apud 

Troarduni    seu    Troarnum.    43.      d. 

224.  e.  340.  b. 
Troja.  322.  n.  337.  b.  Trojani.  437.  n. 
ïroillic,  in  Norin.  335.  n. 
Tropintonia  ,    Trorint.    in    Angl.    305. 

e.  n. 

Trudonopolis  ,  6'.  Tron.  S.  Trudonis 
oppidum.  205.  a.  425.  n.  S.  Trudo- 
nis oppidaiii.  203.  b.  S.  Trudonis 
Ecclesia,   Cœnobium,    Abbatia.     149. 

b.  204.  c.  d.  205.  a-d. 
Trunchetum,   Villa  S.   Ebrulfi.   232.   c. 
Tudeleta^  in  Provinciâ.  343.  c. 
Tudinium.  202.  d.  381.   a.  Tuduinura. 

413.  c. 
Tulluin  ,    Tulluni  ,    Leuci  ,    Leueorum 

urbs.  28.  c.  143.  n.  133.  b.e.  171.  b. 

172.  n.  222.  b.  347.  b.  335.  b.  360. 

a.   368.  b.  437.  b.  458.  n.  46i.  c. 

465.   a.  466.   a.    474.    nn.  557.   n. 

Tullensis  Regio  seu  Palria.    152.  n. 

Tullensis   Ecclesia.    27.     a.    134.    b. 

143.   n.   152.  e.    1.53.  a.  b.   474.   n. 

ïullens.     S.     Leonis     Papae     Eeeles. 

et   Abbatia.    28.    c.   d.    Tullensis    S. 

Gengulfi    Sanctimonial.     Abbatia   et 

Eecl.    153.    b.    n.  S.    Vedasti    basi- 

lica    intra    Sedem    TuUensem.     132. 

d. 
Tulugium,    Tuliijes,    Villa   in  Page   et 

Comitatu   Uuscinonensi.   510.  n.  Tu- 

Ingieiisis    loeus.   314.    a.    Tulugiense 

Pratum.  310.  b.  314.  b. 
Tumba  ,     Mons    S.    Miehaelis.    36.    e. 

yidc  Mons  S.  Miehaelis 
Turbult,     Altare     pertin.     ad     Eccles. 

Tornae.  253.  n. 
Turci ,    Turcae  ,    Turcoraanni ,    Pagani , 

Saraceni.  22.  d.  169.  e.  180.  d.  357. 

a.  b.  n. 

Tureieum    Castrum  ,    forsan   Turigum. 

4.  c. 
Turegus ,    Turegum ,    in    Regno    Burg. 

20.  b. 
Turicum  Castrum,  Zurich.  3.  d. 
Turo ,     Turones  ,     Turoni  ,      Turonia  , 

Turonis,    Turonus,    Turonica   urbs, 

Turonum  civitas.   23.   a.  28.   e.    29. 

b.  d.  e.  43- a.  78.  d.  e.  79.  a.  112.  d. 
118.  a.  137.  c.  d.  138.  c.  144.  a.  d. 
e.  159.  b.  c.  160.  c.  d.  169.  e.  178. 

c.  d.  212.  b.  217.  e.  219.  a.  242.  c. 
236.  c.  c.  nn.  258.  b.e.  259.  b.  265. 

d.  266.  b.  n.  267.  b.  c.  n.  272.  d. 
274.  b.  c.  278.  c.  282.  d.  286.  d.  294. 
c.  336.  a.  347.  c.  348.  a.  b.  351.  d. 
352.  e.  334.  d.  333.  a.  364.  d.  e.  363. 
a.  399.  b.  c.  419.  d.  459.  n.  478.  n. 
317.  d.  324.  a-d.  n.  323.  b.  526.  n. 
527.  b.  329.  a.  330.  b.  331.  d.  392.  c. 


623.  a  643.  d.  652.  a. 
Turonensis  seu  Turonicus  Pagns ,  Tu- 
rones, Turonia,  la  Touraine.  117. 
n.  137.  e.  238.  b.  239.  b.  n.  267.  b. 
270.  e.  d.  274.  n.  277.  c.  340.  d.  341. 
e.  330.  b.  646.  e.  647.  b.  d.  Turo- 
nensis Comitalus.   266.  n.  267.  e.  n. 

268.  a.  270.  e.d.  271.  n.272.  n.  647. 
d.  Turoni  Confines.  237.  a. 

Turonenses  ,    Turones  ,    Turoni  ,     Tu- 
roniei  Cives.  236.  d.  266.  n.  267.  n. 

269.  e.  270.  a.  340.  d.  341 .  e.  643.  e. 
Turonensis    S.   Maurieii    Eeclesia.    27i. 

n.  S.  Martini.  349.  a.  438.  n.  390.  b. 

643.   d.    638.    b.  S.  Jnliani  Abbatia 

et   Monast.    117.    d.    n.    118.   a.    b. 

280.  a.  419.  c.  .Majus-Monast.  prope 

Turones.  fide  Maj.  Monast. 
Turoniea  Eeelesia.  631.  e.  652.  a. 
Turris    Bruncehildis  ,    vêtus   adifieium. 

379.  c.  n. 
Turris-lapidea,  Toparcliia.  273.  c. 
Turstini-villa ,    pertin.    ad.    S.    Petrum 

de  Pratellis  in  Normann.  387.  b. 
Tuscia,    Tusehia,   Comit.    23.    e.     131. 

b.  249.  n.  355.  c. 
fuseiacum  ,   villa    in    Comit.    Lugdun. 

544.  b.  343.  b. 
Tuseium.  Abbatia.  Tuffé.  306.  e. 
Tutela,  in  Lemovie.  Pago.  289.  a. 


V\DF. xsis     Comitatus  ,     le    Valoix. 
48.   n.    139.  d.    365.   a.   n.    fide 

Valesii  Comit. 
Vadum    S.     Clenienlis  ,     U'e'v     5.     Cli- 

inent.  331.  b.  n.  332.  c. 
Valansa,  Ager  Diœe.  Lugd.  200.  a. 
Valeiodorus  ,    Valeiodorum  ,     ad     Mo- 

sam  ,  Wasu>r.<!,  Waus.wr.i ,  faussaire. 

233.  a.  Valeiodori  Abbatia  ,  Ec- 
clesia. Monast.  252.  a-e.  n.  S.  Mi- 
ehaelis      Eeeles.       Parocliial.      apud 

Valciodor.  233.  a.  fide  Waleiod. 
Valeia.  C45.  d.  c.  Valleia.  646.  c. 
Valeneenae  ,    Valentianae.    f  alenciennes . 

110.    n.    123.    o.   Castrum.     186.    e. 

Comitatus.     373.     a.      Valentienses. 

391.  a. 
Valentinensis  Episcop.  543.  c. 
Valentiola,  in  Provincid.  3-43.  c. 
S.   Valeriani    Abbatia,    in   pago   Cabil- 

lon.  600.  d. 
S.     Valerieus.     \'ide    S.    Walerieus    et 

Gualerieus. 
Valeria",  Terra  S.  Rieharii.  132.  n. 
Valesdiinse.  fide  Vallis-Dnnum. 
Valesiuni,   seu   Valesii   Comit.    449.    n. 

fide  Varl.  Comit. 
Vallemontensis  Abbatia.  363.  n. 
Vallès ,    Eeeles.    de   Vallibus    in    Episc. 

Lugdun.  343.  b. 
Vallesia,  le  Vallais.  546.  n. 
Vallevecia ,     villa     in     Comit.      Redd. 

419.  c. 
Vallicolor  ,    Vauxcnvleurs ,    Castell.    ad 

Mosam.  153.  b.  c. 
Vallis-Amblivina,    in   pago    Vellavensi. 

601.  a. 
Vallis-Comitis  ,      Y aidx-lcComte  ,     al. 

Lions-lc-Comte.  331.  b.  n. 
Vallisdunai  ,    Valedunae  ,     Valesdunae  , 

Validunae  ,    Vallium-Dunae  ,    Vallum 

Dunœ  ,     Walesdunae ,     loeus    Norra. 

in  Oxim.  Pago.  43.  e.  76.  d.  n.  166. 

e.  178.  a.  n.  207.  e.  212.  n.  222.  b. 

246.  a.  247.  b.  n.  256. a.  366.  d.  379. 

a.  n.  387.  a.  Val-des-Duiies.  316.  n. 

Vaudunes.  403.  a.  nn.    Valesdunes  , 

Val'ès-Dunes.    333.    e.    nn.   334.   d. 

335.  c.  336.   d.  n.  fide  VValesduna;. 
Vallis-Dunum,  le  Val-Du/i  ,  in  Caletis  , 

ad  Talam  seu    Dunum  fluv.  in  Diœe. 

Rotom.  76.  n.  178.  n. 
Vallis    Nimfarum  ,    in     pago    Arausic. 

601.  a. 


Vallis  Spiriensis    Comitatus ,    falesnir. 

310.  n. 
Vallis-Ursonis,  in  Norin.  32.  e. 
Valoniae,   in  N'orm.    falogna.   330.   c. 

331.  a.  332.  b.  c. 
Vamplena,    villa    Eecl.    TuU.    132.    b. 

Vemplona.  n. 
V^andenesse,     Eeel.     pertin.    ad    Abba- 

tiam  S.  Germ,  Altissiod.  648.  d. 
S.  Vandregesilus.  fide  Fontanell.   et  S. 

VVandreg. 
Vangadieia.  293.  d.   Abbatia.    La  fa- 

gandizza. 
Vangiones  ,    civitas.     Worrtis.    437.    b. 

fide  Wormatia. 
Vangionis-rivus.  fignorr.  352.  a.  fide 

Wangion. 
Varag.  Eeel.   S.  Joann.  de  Varag.  397. 

a. 
Varavilla,    super    Div.    in    Xorm.  342. 

e.  343.  a.  n.  Varavilla;  Caiccia.  317.  a. 
Varcnna,    Guarenna,    loeus    in    Caletis. 

236.  d.  n. 
Varcnna  ,    fluviol.    in    Cenoman.    178. 

n. 
Varziacum  ,     Villa    et    Eeel.     in    pago 

Autiss.  114.  b. 
Vascones.  652.  d.  fide  Wasc. 
Vaseonia.    fide    Gaseonia    et    Wasco- 

nia. 
Vasleium,   Villa   in  j)ago  Tnll.    132.  c. 
VasseauLx,   al.    Vinehant,    in   Constant. 

Pago  apud  Norm.  .338.  d. 
Vaumerai .     Walmerai.    S.    Briznn    seu 

Briçon.  .9,  Heson.  333.  n.  334.  a. 
Veleassinus    Pagus.    le    Vejri/i.    139.  a. 
Vide   Vileass.    Velioeass.  et   Wilcass. 
Velio 'asses  ,  le  Vexiu.  86.  n.  Vide  Vil- 

cassinum,  Wilcassinum. 
Vellavensis  Pagus.  601.  a. 
Vellula ,     fluv.     in     Comitatu    Tarda- 

nensi.  599.  c. 
Vendoeinum.   Vide  Viiidocinuin. 
Vendonensls  ager.  200.  a. 
Venctia.  164.  b.  293.  a.  619.  a. 
Venladour,   Castrum.    289.    b.    Venta- 

dorens.  Viceeomitatus.  n. 
Vereella;,    in    Italiù.    191.    b.    335.    a. 

427.  a.  430.  n.  324.  b. 
Verdunum.  Vide  Virdnnum. 
Verellum ,    Verlf ,   vieus    prope   Taluc- 

rias.  333.  e.  n. 
Verla,  loeus  in  Westfaliâ.  418.  a. 
Vermandensis   seu    Veromandensis   Pa- 
gus  et   Comitatus.    Le    Vennandois. 

48.  n.  139.  d.  324.  b.  340.  d.  363.  a. 

386.  b.  624.  a.  Vide  Viromand.  Co- 
mit. 
Verno,    Vernonium,    f'ernon,   Castrum. 

76.  e.  77.  a.  177.  d.  332.  a.  335.  c. 

d.  393.  n. 
Vernolium     in    Norm.    404.     n.    Ver- 

iii  Sylva.  141.  n. 
Vernolium ,      versus      Âmbasiam  ,     in 

pago  Turon.  257.  e. 
Vernueiae,  in  Xorm.    223.   b.   S.   Pauli 

apud  Vernueias  Ecclesia.  Ibid. 
Verona.  331.  c.  619.  a.  640.  d. 
Verruca.  307.  a. 
Vcrtanensis  S.    Martini  Eeel.    in  Belsiâ. 

437.  b. 
Vertoimiim  ,    Villa.    575.    d.      Ecclesia 

S.    Albini   apud    Vertoimum  ,    cujus 

pars    tertia    pcrtinet    ad    S.    Salviura 

Monstrol.  Ibitl. 
Veso,  Potestas  pertin.  ad   Monast.    Ta- 

lueriar.  535.  n.  Vcsona.  Ibid. 
Vcsontio,    Vesuntio.    Besançon.    67.    c. 

n.  326.   d.  460.    nn.  fide  Besanti«  , 

fiizanzum  et  Chrysopolis. 
Vesontionensis  Metropol.  554.  d.  Epise. 

550.  e.  552.  e.  600.  e. 
Vesulum  Castellum.  13.  b.    Eeelesia  S. 

Georgii    in    VcsuUo    Castello    pertin. 

ad  S.  Benignum  Divion.  Ibid. 
S.    Vetuli  Monaster.   pertin.   ad   Abba- 

tiam  S.  Germani  Autissiodor.  648.  b. 


INDEX   GEOGRAPHIGUS. 


685 


Vetus-Lira,  villa  in  \orin.  366.   d.    n. 
Vctiis-Monastcriuin.  382.  a. 
Vetuslijm-\lerc.  382.  a. 
Vetus-Vineae.  Villa  Monast.  Besuens. 

639.  c. 
Viacta.  641.  e. 
Viciniacus   Vicus,    Voisin-lien  ,    in    Bel- 

lov.  572.  d. 
Vicomusnin,   villa    nbi    Possessio    <|ua;- 

dani  S.  Salvii  Monstr.  o7.ï.  b. 
Vicrodo,  Caslruin  Aquitan.  535.  b. 
S.    V'ictoris     Villa ,    ubi     dux   Ecclesiae 

pertin.   ad  Abbatiain  Casae-Dei.  588. 

d. 
S.    Victoris    Abbatia  ,     apud     Caletes 

340.  b. 
S.  Victoris    Basilica  ,     in     Cornil.     Fo- 

rcnsi.  544.  c. 
S.  Victurii  Prioralus.  633.  a. 
Vicus-Castium ,   Vicus  super   Axonam  , 

yic-Mir-Aime,  pertin.  ad    S.    Mcdar- 

duni  Suess.  581.  n. 
Vicnna   iu   lîegno    Burg.    Vigenna.    67. 

n.  143.  d.  545.  c.  549  nu.  533.  d.  e. 

556.  b.    Vieniieosis   Civitas.   547.   c. 

549  c.   Comitaiiis.  544.    c.  549.     a. 

b.  n.  Arcliiepiscopatus.  107.  c.    Epis- 
co|)atus.  545.  b.  f'ide  Vigenna. 

Viennensis  S.  Mauritii    Eccl.     428.     d. 

549.  a.  b.  c.  n.  551.  b.  c. 
Viennensis    S.    Andreae    Cœnob.     Viro- 

runi.  541.  e.  543.  a.  b.  c.  n.  547.   b. 

c.  d.  556.  a.  b.  Puellarum.  553.  c.  d. 
554.  a.  b. 

Viennensis  S.    Symphoriani  Eccl.     547. 

b.  c. 
Vieiinens.     Eccl.     pertin.     ad     Monast. 

Cluniae.   545.  c. 
Viennensis    Pagus,    seu    Vigenni.    543. 

b. 
Vigenna,    Vienna.    543.    b.  d.   545.   c. 

P'iilc  Vienna. 
Vigenna,    Vingenna,    la    Vienne  ,    fluv. 

120.  n.  267.   d.  n.  268.  n. 
Vilcassinuni.  Le  Yexin.  158.  b.  235.  c. 

Francic.  324.  b.    Comitatus.    394.   a. 

410.  b.  Pagus.  567.  c.  l^ide  Veliocass. 

Velcass.  Wilcass. 
Villa-eurlis  ,     ubi     Possessio     quajdam 

Abbatiic  S.  Medardi  Suess.  582.  c. 
Villa-Episcopi,   in   Sylva    Wastin.     31. 

n.  271.  n. 
Villa-lupa;  ,  Villeloin  ,  in  Pago    Turon. 

257.  n.   258.  a.   S.   Sulvator.    Eccles. 

apud  Villam-lupae.  258.  a. 
Villa-mille,    N'illa    et   Eccl.    pertin.     ad 

Monast.  Colunibense.    60i.  b.    c.     d. 
Villa-Moranni,      Castr.       in        Conlin. 

Turon.  268.  a. 
Villana  ,     Villa    Abbati»    S.     Medardi 

Suess.  582.  c. 
Villa-nova  ,    in    Diœcesi     Magalonensi. 

434.  d.  454.  nn. 
Villanova  ,      Villa     Abbatia3     Trenorc. 

rillenoz.  600.    e. 
Villa-nova,    in  Diœc.    Paris.  Villeneuve 

S-  George.  597.   d.  n.  S.  Georgii  Ai- 
tare  ai)ud  Villain-novam.  ibid. 
Villare,  Villa   et   Eccles.    S.     Bartholo- 

maei  Bellovac.  573.  b. 
Villare-Bictiet  ,    in     pago   Beln.     Terra 

S.  Gerniarii  à  Pratis.  609.  a.  c. 
Villarc-Moiiasteriuni  .        in  Calctis. 

L'Àbb.  de  MoHtivilliers.  132.  n.  420. 

a.  n. 
Viljare-Vinosum.  648.  a. 
Villaris  Eccl.  apud  BoUov.  573.  b. 
Villcmendi,     Ecclesia     de     Villemendis, 

pertin.      ad      .Monast.      Columbense, 

604.  n. 
Villenstratii  Oppidum.  257.  c. 
Villereisium,    Villa     Abbatiae      S.     Me- 
dardi Suess.  582.  c. 
Villerise,  Abbatia  de    Villeriis.    564.    c. 
Viruachus  ,      Viniinacus  ,    Viraniacensis 

seu    Vineinacbus    Pagus.    Le    Vimeu. 

133.  a.  183.  u.  223.  c. 


Vincentia,  Urbs    Venet.    164.  b.    293. 

a.  n.  477.  e.  n. 

S.  Vincentii  super  Oceam   Eccles.   397. 

e. 
Vincestre.  166.  d.   339.    a.  Fide    Win- 

tonia. 
VindocinuMi,    (^astrinn.    29.    n.    31.    d. 

136.  d.  159.  c.  217.  b.  218.  d.   270. 

d.  273.  nn.  347.  e.  399.  c.  429.  c. 
.505.  c.  d.  506.  a.  b.  635.  b.  647.  b. 
Vindocini  suburb.  119.  n.  273.  n. 
Vindocin.  Coraitatus.  31.  c.  d.  e.  n. 
271.  n.    Vindocinens.    Marchia.    268. 

b.  Vindocinensos.  268.  b. 
Vindocin.    SS.    Trinitatis    Abbatia.    31. 

b.  d.  169.  c.  505.  d.  649.  d.  Ecclesia. 
271.  a.  347.  e.  n.  399.  c.  635.  e. 
Cœnob.  159.  c.  270.  d.  271.  n.  273. 
n.  647.  b.  Monast.   29.  c.  119.  c,  n. 

137.  n.  217.  b.  218.  d.  270.  d.  271. 
n.  273.  n.  419.  IJ.  n.  429.  c.  505.  d. 

e.  506.  a-d.  507.  a 

Vindocin.  S,  Georgii  Ecclesia  in  Cas- 
tro. 270.  d.  271.  a.  347.  e.  647.  b. 
Capella   Consulis.  271.  a.  647.    c. 

Vindocin.  S.  Martini  Eccl.  270.  e. 

Vinmonasteriunx  ,  Maneriura  quod- 
daai  pertin.  ad  Monast.  Gcinetic. 
244.  n. 

S.  Vinocus,  in  Flandr.  110.  n. 

Virdunum  ,  Virdunus  ,  Verdunum  , 
Verduni  ^  Virduinum  ,  Viridunum  , 
Virodunum.  9.  d.  62.  e.  n.  66.  n.  67. 

b.  136.  n.  143.  b.  144.  a.  b.  146.  b. 
149.  c.  151.  c.  153.  c.  164.  a.  201.  d. 
202.  c.  216.  c.  360.  a.  c.  362.  d,  370. 
n.  413.  c.  425.  d.  426  c.  4.35.  n. 
437.  b.  438.  d.  458.  b.  654.  c.  Vir- 
duncnsis  Civitas.   20.  b.  60.  b.    145. 

d.  249.  n.  250.  a-e.  251.  b.  c.  413. 

c.  414.  c.  Urbs.  249.  a-e.  Ducatus. 
20.  b.  Comitatus.  249.  c.  d.  230.  b. 
Virduncnses.  250.  b. 

Virdun.  E|)iscop.  144.  c.  251,    b. 
Virdun.   Ecclesia.  20.   a.  27.  a.  146.  n. 
■  249.  n.  493.  e.  494.  a.  557.  d.  Major 
seu  Catliedralis  S.   Mariae.    9.    d.   60. 

b.  136.  n.  146.  a.  164.  a.  249.  n. 
250.  a-c.  251.  c.  n.  413.  c.  414.  c 
425.  d. 

Virdun.  S.  Agerici  seu  Ayrici,  Abba- 
tia,   Eccles.    Monast.  107.  c.  .421.  c. 

n.  SS.  Martini    et   .4gcrici  Eccl.   251. 

n. 
Virdun.    S.      Vitoni    Abbatia  ,     Eccles. 

Cœnob.    iMonast.     131.    d.     144.  b. 

146.  b.  249.  b.  2SÛ.  e.  413.  d.  e.  nn. 

414.  a.  b.  459.  n.  654.  c.  n. 
Virdun.  S.  Crucis  Eccles.   251.  n. 
Virdun.    S.    Laurentii   Eccles.    251.     n. 
Virdun.   S.    Mari*    Magdalenaî    Eccles. 

250.  d.  n.  413.  c.  d. 
Viriacus,   villa   Eccl.   B.  M.   Paris.  433. 

b. 
Viridiolaî ,    Alodiuni    in   pignus   datum 

Dervensi  Monast.  432.  n. 
Vironiandeiisis      Pagus.     573.    n.   Vir- 

niand.      Viriinandens.    Coniit.      385. 

c.  486.  d.  Praelor.  581.  n.  Viroman- 
denses,  Viroaiandui.  340.  d.  573, 
n.    i^ide  Vermand. 

Virsionis     Custrum  ,      Virzio  ,    Vii-sio  , 

Fierzon  ,  Oppid.  Bilurig.    Cub.   433. 

b.  n. 
Vis,    sub   Oseio  sive  Osiaco  ,   in    Pago 

Canierac.  128.  n. 
Visneel.    viculus    in    quo  Fundus    pert. 

ad  S.  Peirum  Catalaun.    577.  b. 
Vitriacuni,   Fitry    le   brûlé  en   Partais, 

344.  b.   n.  358    b.    n. 
Vitriacuni,     in       Brierià,     Viclriacum  , 

Victoriacum,   nbi   obiit    Be.v     Ilenri- 

cus.  161.  d.   197.  d.  n.  212.  n.  563. 

e.  Palatium  Regiuui.  488.  a.  n.  589. 
b.  n.  604.  d. 

Vitriacum,  Vitriaci  Crux  inter  Fon- 
teniblaudi  et  Moretum.  488.  n. 


Vitriacum,    in   silvâ   Aurelian.    Ecclesia 

Baptismalis  S.    Medardi    de  Vitriaco, 

seu  Monast.    S.  Medardi    in   Vitriaco 

Castro,  l'Eglife   S.   Mar   à  Fitry  le 

Clidtcl.  488.  n. 
Vitriacum,  in  Briegio,  488     n. 
Vitriacum,   villa    ubi     Mansus     pertin. 

ad  S.  Pctrum  Calalann.  577.  a 
Vitroscus .    villa    nbi    Bona   et    Ecclesia 

pertin.  ad  S.    .Vndream  Vicnn.   343. 

b. 
Vivaacenses,    in   Comit.     Flandr.    391. 

b. 
Vivariacum ,    pertin.    ad    Monast.   Clu- 
niae. .545.  b. 
Vivariens.   Episcop.  545.  c. 
Vivaris,    Prioratus.    423.   c.   n.   Alodus 

pertin.  ad  S.  Sulpitium  Bituric.   423. 

d.  CcUa.   n. 
V^iveisuin,  in   Kegno  Burg.  545.    d.  n. 

Vivetium.  551 .   a. 
Vivesium,    ubi  jura    pertin.  ad  Monast. 

Agaun.  546.  b. 
Ulchisiacum,     Huscliiti,    Villa    et    Eccl. 

pertin.   ad  Abbatiam    Trenorc.    601. 

a. 
Ulma,  Geruian.  Civ.  8.  c.   27.  b. 
Ulmi.     Eccl.    S.   i'Iiiliberti     de    Ulmis, 

pertin.  ad  Monast.  Saviniac.    200.  a. 
Uhnus     Casserii  ,     propc      Ambasiara. 

25.  b. 
Ulterior-Portus,     IJlteris-Portus,      vicus 

in  Comit.  Aug.   45.  e.    340.  b.    Ab- 
batia     S.     ^lichaclis       de     Ultcriori 

portu.    45.  d.  340.  b. 
Ultrabaiz,    villa  cnjns   pars    pertinet   ad 

S.  Richarium.  133.  n. 
Unellura  ,     villa     Abbatiœ      S.     Mauri 

Fossat.   563.  a. 
Ungaria.  3.  e.  14.    d.    66.  a.    474.    c. 

Fide  Ilungaria. 
VoltsB  Cœnobium.  428.   b. 
Volvenlum.  Feodus.  507.  a. 
Vonna,   fluv.  295.  b. 
Vormalia.  416.  a.  Fide  Worniatia. 
Vosagus  Salins,  Vogia.  152.   d.  367.  d. 

368.  a.   d.   n.   422.  d.    S.    Salvatoris 

Monast.  in  Vosago    368.  d.  SS.  Tri- 
nitatis Eccles.   in   Vosago.  369.   b. 
Vouvreium      Aulonum,     villa     Monast. 

Agaun.  o46.  b, 
Urba,    seu     Tabcrnae,     vicus  in    Regno 

Burg.  549.  d.  550.  c. 
Urba,  fluv.  Fide  Utba. 
S.   Urbani  Abbatia.  145.  e.  356.  a. 
Urgelli   Comitatus.   290.  d.  291.  a. 
Urhoult,    castrum,   in  Flandr.    381.    b. 
Urta,    fluv.  253.  ii.  Ourt. 
Ussellus,   Ussellum  ,    Allodium  Basilicae 

SS.    Gregorii  et  Licli   l'Itivir.  457.   c. 
Utba,  seu   Urba  fluv.  548.  b.   n.  5.52. 

b. 
Uticum,    in    Norm.    40.    b.  c.    1,36.    n. 

224.  b.  c.  n.  228.  b.  229.  a.  Uticen- 

sis  Burgus.  230.  b.  Pagus.  224.  b. 
Uticensis    S.    Ebrulli    .\bb;itia.    46.     b. 

50.  h.  224.  d.  228.  b.  229.  n.  230.  b. 

c.  247.  a.  n.  340.  b.  Basilica.  235.  c. 

Ecclesia.  224.  .1.  226.  e.  232.  n.  233. 

b.  d.  235.  n.  247.  a.  n.    Cœnobium. 

222.  c.  224.  b.  n.    235.  n.  Monaste- 

rium.  46.  b.    c.  48.  a.  49.  a.  .50.  fa. 

221.  n.    222    c.  223.  c.  224.  b.    n. 

226.    d.    Capella.    230.    n.    S.   Pétri 

Altarc  in  Mon.    Utic.   46.    c  Fide  S. 

Ebrulphi  Abbatia. 
Utinensis  S.  Pétri  Eccles.   224.  b. 
Vulferei-Curlis ,      Villa        S.       Benigni 

Divion.  15.  c. 
S.    Vulraarus  de   iVeraore,    seu  de    Sil- 

viaco.    295.     c    Ecclesia.     346.     b. 

L'Jbb.   de  Samer. 
Vultona,    Wllona,   fluv.    la     Boutonne. 

373.  n. 
Wachkinghem,    -Terra      Abbatia;        S. 

Bertini.  305.  c 
Waclais,  seu  Walgros.  626.  d. 

X   XXX 


686 


INDEX    GEOGRAPHICUS. 


Wadcns,    Potestas  pertin.   ad  Monast. 

Agaiiii.  5-46.  b. 
Walaniae,     in   Terra     Ghisn.     299.     c. 

Wallani*.  307.  b. 
Walberticurlis  ,    Villa    S.    Salvii  Mons- 

trol.  573.  b. 
S.  Walburgis.  33.  d. 
Walciodormn,    Monasterium.    462.     a. 

Fide  Vaiciodor. 
Walengford,     Guarengefort  ,      Waren- 

gcfort,  oppid.  Angl.  100.  b. 
S.    Walericus ,    Walaricus  ,     Valericiis, 

GualoricuSj  in  Pontivo.    51.    a.    360. 

d.  Portus.  156.  c.  168.  a.  182.  e.  n. 

208.  b.   Monaster.  183.  n.    Fide  S. 

Gualericus. 
S.    Walericus,    Walaricus,     in    Caletis. 

S.  Falery  en  Caux.  183.  n. 
Walesdun;e  178.  a.  n.  Yide  Vallisdunae. 
Walgros  seu  Waclais.  626.  d. 
Walins,    villa    ubi  terra  Monast.     Wa- 

tinens.  105.  n. 
Wallia.  211.  b. 
Wandclini    Cnrtis  ,     in    Pago    Virdun. 

251.  n. 
S.  Wandrogesili  Abbatia.    321.  b.   379. 

d.  Basilica.   476.   b.  Ecclcsia.   16.   b. 

Monast.  90.  d.  Fide  Fontanell. 
Wangionuni-rivus.  Castruin.    15.  c.  ibi 

Eccl.   S.  Stephani  j>ertin.    ad   S.  Be- 

nign.  Div.   Ibid.  Fide    Vangionis-ri- 

vus. 
Warengefort.  Fide  Walengford. 
Warcnna,  Coinitatus.  346.  b. 
Warwik,    Warvic.    in     Angl.    236.    a. 

Comitalus.  38.  d. 
Wasconia  ,       Vasconia ,        Guasconia  , 

Gasconia,    Gascunia.     77.  e.    83.    b. 

117.  a.  183.  n.  242.  c.  285.  d.  394. d. 

n.  395.  b.  c.  d.  n.  396.  b.  486.  b.  644. 

d.  Wasconiae    Principatus.     394.     c. 

Wascones,     Vascones  ,       Guascones. 

269.     a.    n.    343.    c.     Hispanienses 

Vascones.  393.  n.  Fide  Gasconia. 


VVasia,  Pagus   versus  Legiam.  366.     n. 
Wassinensis  Pagus,  le  Gdlinois.  244.  c. 

n.  485.  n.  364.  e.  570.  n.  Wastinen- 

se.    158.    a.     Wastinens.    Decanatus. 

485.  n.  Fide  Gastinens. 
Wastinicnsis  Silva,  in  quâ    Villa  Episc. 

31.  n.  271.  n. 
Wastum  ,    ubi    Prioratus        vol      Cella 

Cluniacens.   Abb.  301.   d.  e. 
Watcm,     in     Angl.     Eccl.    Canon.    S. 

Crucis  apud  Watem.  361.  b. 
Wallon.    Gualiiie.   lOS.    n.    SS.   >»icolai 

et  Richarii    AVatin.    .Monast.    Canon. 

Rcgul.  103.  n.  106.   n.  107.  e.  Fide 

Guatinas. 
Watiniensis    B.  M.    Eccl.  Canonic.   Se- 

cul.  299.  a. 
Waudanus-nions  ,      Vaudemont.      362. 

d.  n. 
Wavercbinium  ,    in    Pago     Ostrebanto, 

Villa  Cuenob.  Ilasnon.  599.  c. 
Vavoreiuin,   villa    cujus    inedictas  per- 
tin. ad  S.   Petrum  Catalann.  377.    a. 
Westfalia.  418.  a. 
Wesimonasteriura,  JFestmimter.    54.  a. 

168.    d.    209.    c.    636.   d.    Ecclcsia 

et  Cœnob.  176.  d. 
Weura,  Silva^  in  \orin.  52.  d.  e. 
Wicenesius  ,      Wincenesiam  ,      Portus 

Angl.  240.  d. 
Wiicassinus,    Wulcassinus ,    Pagus,    le 

Fexin.   233.   c.  233.  c.  248.  a.  b.  c. 

324.  b.  333.  d.  340.  e.  Wilcassinien- 

scs.  233.  d.   333.    d.    Fide   Velcass. 

Veliocasses.  Vilcass. 
Willarium,  Filliei:<;.    Monast.   de    Villa- 

rio.  462.    a. 
Williacus,      Villa    Cœnob.      Flaviniac. 

4:21.  n. 
Wincestre,    Winceastre.     Fide    Winto- 

nia. 
Winmusteriuin,    in  Norm.    fFimonstier. 

30.  c. 
Wintonia,  Civ.  Angl.  IFinchesler,   284. 


c.  309.  d.  310.  b.  311.  c.  315.  a. 
Wincestre.  211.  d.   Winceastre.  637. 

d.  638.  a.  Vêtus  Monaster.  apud 
Winceastre.  637.  d.  Wintonicns. 
Ecclcsia.    314.   a.  636.  c. 

Wisantij     Witsanti     Portus,     Wisan- 

tum,     Guitsantuin  ,      IFilsant,     Wi- 

san,   Gitiian,    in  terra  Ghisn.    40.    c. 

133.   c.  n.  148.  n.  174.    c.    298.    n. 

299.    c.  339.  b. 
Wonnatia.  3.  a.  62.  b.  63.  a.  n.  66.  c. 

427.  c.  357.  n.  559.  a.  564.  b.  616.  b. 

620.  a.  641.  d.  642.   a.    Fide   Vor- 

matia. 
Worrahorltuni  ,     Villa   cujus     Decimae 

pertin.  ad.  S.  Winocuin.  383.  n. 
WouhCj    Womberg  ,    Wouberg ,    Mons 

prope  Stapulas.  298.    d. 
Wurceburgensis    Ecclcsia.    613.  e. 
Uzeticus   pagus.    654.   n. 


XANTONicA  Civitas.   119.  d.  Pagus. 
264.  b.    n. 
Xanton.  Diœces.  199.  d.  c.  Scdes.  120. 

a. 
Xanton.  S.  Pétri  EcJesia.  200.    c. 
Xanton.    Monast.     Sanctinion.  S.   Ma- 
riae  in  suburbio  Xanton.    119.  d.  n. 
Fide  Santon. 

Y 

YLLA,  fluv.  in  Alsaciiî.  422.  d. 
Yonne,  fluv.  Norin.  341. 
Yprenses.  39)  b.  n.  Yprani.  Ibid. 
Ysara,  fluv.    Gall.  83.   n. 
Ysendica,  ubi    Capella    pertin.    ad  Ab- 
batiam  S.    Pétri   Blandin.    seu    Gan- 
dav.  392.  c. 

Z 

rj    ELAXDI  A.  381.  c. 


687 


INDEX    ONOMASTICUS. 


AA  N  o  B  D  I  s  filia   Sulpicii  de   Am- 
basia     et     Calvomonte  ,     et     Dio- 

nysia'.  259.  c. 
Aùron.  496.  d. 
Ahailardus  ,     fil.      Uinfriili     Principis 

Nonii.  Aiiul.  49.  n. 
Abbo.  iMonadi.   Floriac.    Abb.    195.  n. 
Abbo,  Dccanus  S.  Genn.  Paris.  275.  a. 
Abbo  II.  Decanus  S.  Genn.  Paris.  275. 

b. 
Abdcrada  ,      prima     conjux     Ilobcrti 

Guise,  mater  Btiamundi.    452.    a.  n. 
Abel    ,     Nobilis      Commilito     Willelmi 

Coiu).  50.  n. 
Abigail.  653.  d. 
Abonius  Brito  ,    paler    Ernaldi  Grossi. 

224.  e.  (i'.ii.  a. 
Abraham  ,    llcrcmita   apud     Selvessam 

in  Comitatii  Ardensi.  303.  c. 
Abrardus.   Abbas   S.    IS'icolai  Andegav. 

349.  e. 
S.  Abslroberla.  5G8.  c 
Acardus   seu  Acbardus^  Episc.  Cabilon. 

32.  c. 
Achardus,  Linfioncns.  Praesul.    369.  d. 

n. 
Acliardus,  pater   .Suavidis  Militis,  Fun- 

dator  Monast.  S.  J.  B.  de  Motâ.  135. 

n. 
Acliira,  Soldanus   354.  a. 
Ada,  Sacerdos.  894.  d. 
Ada  ,    Acplis    Kiclieldis    Montens.   Co- 

railissae    127.  d.  e. 
Ada,    rctîcta    Herluini    de    Huglevilld , 

uxor  Rieliardi  de  Iluf-levillâ.  246.  c. 
Ada  de  Guisiâ    339.  c.  n. 
Adala,  fil.  Hobcrti  Kr.  Regr.   uxor  Bald. 

Fland.  Corn.  231.  b.  n.  243.  b.  247. 

b.  563.  e.  564.  a.  f'icleAdela,  Alizia, 

Athala. 
Adala,  fil.  Robcrti  Fris,     mater   Caroli 

Corn.  337.  d.  e. 
Adala,    fil.    \Vill.    Conq.    uxor   Steph. 

Blés.   189.  b.  in .  c.  ride  XdcU. 
Adala.    f'idc    Adalaidis,    Adela ,    Ade- 

leidis  ,    Adhala   ,   Alaidis  ,    Alizia  , 

I  lad  a  la. 
Adalais,  Comitissa  Ruscin.  426.  a. 
Adalais.    uxor  Guill.    Coni.    Ceritaniaîj 

filia    Pétri    Rayniundi    Com.    Biterr. 

290.  n. 
Adalardus  Tire.  106.  b. 
Adalazia  .    uxor    Falconis    benef.    Mo- 
nast. Saviniac    200.  d. 
Adalbero,  .\rclii<^p.  Hem.  463.  n. 
Adalbero,  Kp.  Basil.  2.  d. 
Adalbero    1  ,    Vinlun.      Ej)isc.     posteà 

Metensis    11  ,    filius     Fridcrici    Djcis 

et  Beatricis.  203,  c.  231.   n.   452.  c. 
Adalbero     il  .      Vinlun.     Episc.     filius 

Godefridi   Ducis    Ardenn.     et   Mecli- 

tildis.   202.   n.  231.  n.  414.  a.  458. 

b. 
Adalbero    1  ,    Melensis  Episc.   388.    c. 

n. 
Adalbero    11  ,     Metcns.     Episc.     fide 

Adalbero  I,  Vird.  Episc. 
Adalbero    III  ,    .Metensis   Episc.   ïbeo- 

derici  11.  Siiccessor.  20.  a.  65.  b.  164. 

a.  199.  a   203.  a.   332.  d.   333.    a. 

426.  c.  522.  d. 
Adalbero,  Metens.  Ejiisc.  433.  e. 
Adalbero,   Abbas   Uivion.    13.    n.    32. 

d. 


Adalbero  ,    Dux    Careiitin.     et    Ilistr. 

616.  b.  618  c.  010.  c. 
Adalbero,     Canon.     Metens.    Gancella- 

rius  llenrici  IV.  62.  e. 
Adalbertus    ,    Bremens.     Arcbiepiscop. 

643.  c. 
Adalbertus  Dux  Lotbar.  60.    a.  215.  c. 
Adalbertus,     Cornes     Viroraand.     462. 

a. 
Adalbertus  ,     Cornes     Alsati*  .     filius 

Eberhardi     Alsatiae     Comlt.       frater 

Gerardi  1,  pater  Gerardi  H.   2.  c.  62. 

n. 
Adalbertus  .      Coincs      Alsati»      pater 

Gerardi    I  ,    avus    Odelrici     et     Ge- 
rardi II.  419.  c. 
Adalbertus,  Cornes    in    Sueviâ.  641.    c. 
AdalbertuSj  Dux    Virdun.    à    Godefrido 

eonslitulus.  20.  b.  e. 
Adalbertus    Coines    ,     ])aler    Brunonis 

Pscudo-Episc    Metens.  26.  b. 
Adalbertus,  Mareliio.  643.  a. 
Adalbertus,  Prajpositus   S.    Salvii.  420. 

b. 
Adalbertus,  S.    Remigii   Mon.    474.  a. 
Ad.ilboldus  ,   Episc.     Traject.    462.  a. 

557.  b. 
Adalffaldus  ,   fil.    Cononis     Viri     Nob. 

199.  c. 
Adalger.  547.  a. 
S.  Adalhardus.  480.  b.  d.  n. 
Adalias,  uxor  Arnarldi.  393.  d. 
Adalira,  fil.  Veniardi  ,  testis  in   fundat. 

Eccl.  Watin.  lOli.d. 
Adalizia  ,    uxor   Gaucoranni     benefact. 

Mon.  Saviniaci.  200.  n. 
Adalmoys  ,    seu  Adalmodis  ,    uxor    1". 

Ilugonis  Liziniac.    2°.    Pontii    Comit. 

Tolos.     3'.      Raymundi      Berengarii 

Comit.  Barcinoii.  290.  d.  n. 
Adda  .    filia    Ricliardi  de   Uuglovillà  , 

uxor   Goisfredi     de      Novo-Mercato. 

246.  d. 

Addredus  ,    sive    Etlielredus    II,    pater 

Alvredii.  637.  d.  Fide  Etlielredus  II. 

Adefonsus,  Rcx  llispan.  112.  c.d.  113. 

a.  Fide  lldefoiisus. 

Adela  filia  Robcrti  Régis  Franeia;  , 
uxor  Balduini  V ,  Couiil.  Flandr. 
104.  n.  105.  d  c.  107.  c.  255.  b.  c 
338.  b.  314.  n.  313.  a.  357.  c,  d. 
369.  e.  370.  c.  389.  c.  390.  n.   422. 

b.  480.  b.  486.  n.  Vide  Adala,  Alizia, 
Athala. 

Adela  ,  Adala  .  Adalaidis  ,  Adeleidis  , 
Alizia,  lladala,  filia  'Willelrai  Conq. 
Dutis  Normann.  et  Rea;  Ans[.  uxor 
Stephani  Blesons.  Comit.  mater 
Theobaldi  Magni.    212.    d.    241.    c. 

247.  C.338.  e  3b9.  e.479.d.  n.ride 
Adala,  Adeliza. 

Adela  ,    iNei)lis   Rainaldi  Episc.    Paris. 

Comitissa    Vindoein.    uxor    Burchar- 

di  Vetuli.  31.  d.  n.  271.  n. 
Adela  ,    Comitissa    de    Warennc  ,    filia 

Guidonis,    uxor   Holandici.    303.   u. 
Adela ,    Selvessensis    Domina  ,     neptis 

Franierici  ,    Moriu.    Episc.    uxor  1°. 

Ilerredi     Craugroc  ,    2".     Elbodonis 

Bergensis.  299    b.  c.  d.  e.  300.  a.  b. 

c.  301.  b.  3' 2.  b.c.  303.  b.  c. 
Adela  ,     filia    Ilerredi     Craugroc  ,     et 

Adelae,  uxor  Eustaehii  1.    de  Fielnis. 
302.  b. 
Adela  ,   quae   et    Christiana,   filia    Flo- 
reiitini     Lothar.    Ducis,    uxor   Bal- 
duini V.  Comit.  Ghisn.  298.  a. 


Adela,   filia  Eustac.   Ghisn.    fxjmit.   et 

Adcl«.  297.  d. 
Adela    ,       filia        Radul|>hi      Canonici 

Audom.    et     Ard.     mater     Lambcrti 

Script.  303.  b. 
Adela,  Abbatissa,    Conani   Ducis  amita. 

4.J3.  a. 
Adela,   Adala,   Alaidis,    uxor     Rodulfi 

Com.  Veromand.  358.  b.  c.  n. 
Adela  ,    Adala  ,    Comitissa     Arelunae, 

335.  c.  339.  d. 
Adela,    filia    Fulconis    Nerrae.   616.  b. 
Adela    de     Cresciaco  ,    filia     Rodulphi 

Comit.    Valesii  ,     uxor   Eudonis   Vi- 

romaad.  Comit.  365.  n. 
Adela   ,     uxor     Ebuli     Comit.    Pictav. 

inaler  Guilielmi   Cap.  Stupp.  119.  b. 
Adela  ,   .\delais  .    Adala     de     Roceio  , 

soror   Ebali  Roceiens.    uxor    Arnulfi 

Comit.  Chiniaeens.  150.    a.    339.  c. 

362.  a 
Adela  ,    uxor     BernarJi     III.     Comit. 

Substantion.  416.  d.  n. 
Adela,    Adeleida,   filia    Gerbergae.  370. 

a. 
Adela,  mater  Richildis.  391.  n. 
Adela,    Adeliza,    Comitissa    Veromand. 

uxor  Ilugonis      Magai   filii    llenrici 

Régis.  363.  a.  n. 
Adela,  uxor   Albrici   de    Cociaco.    431. 

b. 
Adela,  filia  Achardi  et  Ilelvisae.   133.  n. 
Adela,  Adelada,    Adelai  lis,    filia  Theo- 

derici   Ducis   Lotharing,    soror  Sige- 

fridi.  150.  d.  e.  n.  369.  e.  370.  a. 
Adeladis,  filia  Benzelini.  580.  a. 
Adelaidis  ,   filia    Ricardi    Xorm.    Duc. 

uxor  Reinaldi  Comit.   Burg.    552.  n. 
Adelaidis   ,      Comitissa    ,     uxor     Will. 

Provinc.  Ducis.  418.  n. 
Adelais  ,     filia    Koberti     Régis  ,     uxor 

Renaldi  Comlt.  Nivern.  398.  d.  n. 
Adelais,  uxor    Hugon.   Cap.    Reg.    Fr. 

130.  n. 
Adelais,  consobrina  Will.  Nothi  ,  uxor 

Roberti  filii  Geroii.  226.  b.  228.  d.e. 
Adelais  ,    filia    Geroii   et    Gislae ,    uxor 

Salomonis   de  Sabloilo.    41.  c.   225. 

b.  226.  d. 
Adelaisa,  uxor  Alb.'rti.  603.  b. 
Adelardus  ,   Abb.    S.     Hubert!     Anda- 

gin.  1-49.  b. 
Adelardus,  Lobiens.  Abb.  415.  d. 
Adelardus    I.  Abb.    S.    Trudonis.   204. 

b.  r.  d. 
Adelardus    11.    Abb.    S.   Trudon.   205. 

a.  c.  d. 
Adelardus,  Abb.  S.  Vitoni.  413.  e. 
Adelardus  .Abbas.  110.  b. 
Adelardus,   seu  Alardus,  Fil.    Folcardi 

Castell.  Gaiid.  392.  n. 
Adelarius  Cubicularius.  604.  b. 
Adelbero    III.    Episcop.    Metens.     Yide 

Adalbero. 
Adelbero,  Episc.     Metens.    Fide   Adal- 
bero. 
Adelbero ,    Abb.    Divion.     Fide   Adal- 
bero. 
Adelbero,  Dux  Carinth.  et    Ilistr.    Vide 

Adalbero. 
Adelberta  ,    Adhelayta    Mater   Conradi 

Sal.  1.  n    2.  c. 
Adelbertus.  Vide  Adalbertus. 
Adelbertus,  fiater  Adelhaytae.  616.  b. 
Adelbertus  Cornes.  68.    c. 
Adelboldus,  Episc.  Traject.   lide  Adal- 

boldus. 


688 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


Adelelmus,  filius  Drogoa.    Turr.    433. 

d. 
Adelerius  ,   seu    Adalarius   ,    Abb.     S. 

Fctri  Melidun.  369.  a. 
Adelhardus  Abbas    Senoniensis.     366. 

e. 
Adellieyda    Diicissa     Alsatiae    ,     mater 

Conradi  Salici.  1.  n.  2.  c. 
Adclicia  ,     scu    Adeliz  ,     uxor     Will. 

Dorn.  Britliolii.  366.  <l.  n. 
Adelidis    uxor     llugonis     Coin.     Mell. 

433.  b. 
Adelidis    seu    Aelidis  .     fil.    Godefridi 

Coiu.  Nainurc.    uxor  Balduini   Hai- 

noncnsis.  374.  b. 
Adelidis      fil.    Balduini    Gliisii.     Coin. 

uxor  Galfridi  .Sumurencis.  298.  b. 
Adelina,  fil.  Bald.    Gliisn.    Gom.    uxor 

Bald.  do  Alarkisia.  304.  e. 
Adeliua,  fil.   Roberti   Coin.    Mell.   uxor 

llugonis    IV.   de     iMonteforti .   mater 

Roberti.  33.  a. 
Adelina  uxor     Hugonis    de   Mellento. 

96.  e 
Adelina    fil.     Waleranni     Com.     Mell. 

u.xor  Rogerii  de    BellomuiUe.   38.  c. 
Adelina  seu    Adeliza  ,   filia    Rogerii  de 

Toênio  ,    uxor    Will.     filii    Osbcrni. 

43.  d.  47.  b.  c.  hd.  c.  243.  d. 
Adelinus    Eduardi     Reg.      propinquus. 

400.  a.  101.  d.  102.  b. 
Adelis,    fil.     Ilerredi    Craugroc  ,    uxor 

Roberti  Dom.  Eleiiibon.  302.  b. 
Adelix  ,     filia    Uicliardi   Ducis    i\orni. 

246.  n. 

Adeliza  ,   filia  Will.     Uutis    Norm..  et 
Angl.  Rcgis.  49   e.  231.   b.    241.  c. 

247.  c.  442.  n.Fi^sAdala,  Adela. 
AdcUia  ,    uxor    Yvonis     Comit.     BcUi- 

inoiitis.  373.  d. 
Adellia,   filia    Yvon.  Coiuit.    Bellimont. 

uxor    Willelini  de  Poilio  Fagi.  373. 

d. 
Adeliiiannus     scu     Alnianiuis  ,    Gram- 

matu-us,   Episc.     Brixiciis.     438.    n. 

439.  c.  n. 
Adelniannus.  500.  n. 
Adeliuannus  Leoil.  328.  d.  e. 
Adclinarus  ,    Abb.    S.    Vitoni.    413.  e. 
Adelmoda  ,    uxor    Arnokli    de   Caslro- 

murio.  373.  b. 
Adelogia ,    soror    Will.    i\orin.    Ducis. 

Sanctimonialis    apud    Mon.     Villare. 

420.  n. 
Adelredus,  Adelret,  Rex  Angl.    166.  b. 

167.  a.  339.  c.  FiJe  Alivdus,  Etbel- 

red. 
Adelredus  ,    Afredus  .    Eboracens.    Ar- 

cbiep.  100.  d.  133.  a.  108.  d.  237.  a. 

240.  c.  Fide  Aldredus,    et    Alredus. 
Adelvia.  346.  n. 
Adelwiif,  Adelwiva  ,    Adelviva  ,    mater 

S.  Popponis.  461.  n. 
Adelviva.  f^'cUe  Adelwiif. 
Adehviva.  Fide  Adelwiif. 
Adcmarus  ,     fil.    Gaufr.    Coin.    Engo- 

lism.  Episcopus    Engolism.    Stirpens. 

Eccles.   Abbas.  264.  a.  d. 
Ademarus  ,     Abb.     S.      Martialis     Le- 

movic.  120.  a.  289.  a. 
Ademarus  ,     Vicecoin.      Lemovic.     fil. 

.Senegundic.  28i<.  b. 
Ademarus   fil.    Adeniari    Vicecoin.    Le- 
movic. et  Iluinberga;.  2(i9.  b. 
Ademarus   Vicocoiu.    fil.    Guidonis    Vi- 


cecom.    Lemovic.    288.   d. 


289. 


Ademarus,  Cornes  Laion.  fil.  Roge- 
rii, pater  Guidonis.  288.  a. 

Ademarus  III.  fil.  Arcbambaldi  Bar- 
bati  et  Bruuicendis  .  Vicecom.  Le- 
mov.  289.  c. 

Ademarus  Caban.  153.  n. 

Ademarus  ,    Scriptor.    263.    n.  264.  n. 

Adcmitus,  Pnssul.  399.  n. 

Aderaldus  ,  Arraldus  ,  Abb.  S.  Nico- 
lai  Andeg.  5<J3.  n.  ride  Adraldus. 


Aderoldus,   Adroldus  ,  Abb.    S.    Germ. 

Paris.  608.  b.  c.  613.  c.  fide  Adral- 

dus,  Adroldus. 
Adevertus  ,   Agobertus  ,  Carnot.   Episc. 

589.  c.  n. 
Adhala  ,     Adhelis  ,     filia    Rob.    Régis 

Franc,    u.xor    Balduini     V.     Flandr. 

Com.  Vide  Adala. 
Adhebertus  ,   Abb.    S.     Florentii    Sal- 

mur.  277.  c. 
Adhelardus  ,    advoc.  agri   Arvini-curtis 

à  Floriac.    .Mon.    depende.'it.   484.  a. 
Adhela    soror    Uenrici     Franc.    Régis  , 

Balduini      Flandr.       conjux.       Vide 

Adala. 
Adliclcrda  Iinperatrix.  203.  n. 
Adheleyda  ,    Adhelayta  ,    Adiielbarta  , 

Adelbara  ,     mater    Chunonis    Majo- 

ris.  2.  c. 
Adlieleidis    ,      uxor      Ottonis      March. 

Ital.  433.  c. 
Adbelevs  ,      uxor      Raynaldi      Comit. 

608."  a. 
Adhelina  ,    Abb.    S.   Pétri    Lugd.  200. 

a.  n. 
Adilgerius.  613.  a. 
Adizilinus,  Abb.  421.  a. 

Adraldus,  Abb.   S.    Gorin.    Paris.     138. 

b.  273.  c.  276.  b.  380.  n.  397.  d. 
n.  398.  c.  d.  Vide  .\deroldns,  .\drol- 
dus. 

Adraldus  Xh.  S.  Xicolai    .Viideg.  30.  a. 

Vide  Aderaldus. 
Adrardus    de    Barbares  Bencfact.    .Mon. 

Saviiiiac.  201.  a. 
Adrianus  Papa  I.  188.  n.  3l9.   b. 
Adroldus ,    Abb.    S.   Germ.    Paris.  32. 

d.  Vide  Aderoldus,  Adraldus. 
Aduinus  Monac.  613.  a. 
Advisa  soror  Roberti  licg.  487.  n. 
/Edeiredus  ,  Angl.    Rex.    73.    b.    Vide 

Edielred. 
.■Eduardus,    fil.    Cnut.   Régis  et  Einmae. 
6.  e.  7.  b.  e.  Edvanliis.  8.  a.  Eduar- 
dus.  b.  100.  a.  e.  101.  d.  102.  b.  Vide 
Eduardus. 
yEgelmarus.  Episc   in  Angl.  636.  c. 
/Egidius,  Abb.   Trudon.  437.  n. 
/Egidius  Stultus,  monitor    NVill.    .\otbi. 

332.  b.  c.  n. 
.'Eilbcrtus.  382.  a. 
Fllfgar,  Dux  in  Angl.  630.  c. 
.Elfredus,  fil.  Edelredi  Reg.    et    Emniae. 
206.  c.  207.  a.    b.    Alvredus,    Alfre- 
dus.  d.    Vide  Aifredus. 
F^lidis  ,    .+^leidis  ,    Alcydis    filia     Ebali 
de  Roceio.  339.    a.    Adela.    n.     Vide 
Adela. 
.Elidis  fil.   Guidonis  Bolon.   Com.   346. 

b. 
.Elis  de  Sarrata,  in  Burgundia.    339.  b. 
.S.  /Ei.iletius  Pontifex.  198.  e. 
Agano  Episc.  Eduens.  32.  c. 
Agano  seu  Agavo.  292.  c.  n. 
Agatba  ,     filia    Willelmi    Notbi  Norin. 

Duc.  241.  c.  247.  c. 
Agavo.  Vide  Agano. 
Agulnotbus  Canluariens.  Arch.    313.  d. 
Ageinotlius,  Glaston.  Abb.  313.  d. 
Agelwinus.  Episc.  Duiielm.  636.  d. 
Agenardus.  Miles  Pontiv.  132.  d. 
Agilbertus  ,    Albertus    Frisingens.    Ep. 

616.  a. 
Agiidrudis,    uxor  Rodulfi    Reg.    Bnrg. 
Transj.  343.  c.  344.   n.  343.  a.  347. 
n. 
S.  Agilus  Abb.  Resb.  479.  a.  b.  d.   nn. 

480.  a. 
Agna  ,     mater      Willelmi     benelactoris 

Mon.  Saviniaci.  201.  a. 
Agna  ,    mater    Stepbani  de    Randanis. 

201.  a. 
Agnes   u.xor    Henrici     Fr.     Reg.      Vide 

Anna. 
Agnes  ,'    Willelmi   Pictav.    Comit.  filia, 
uxor  Henrici  111.  Imper.  19.  c.  d.    e. 
n.20.  e.  21.  a.  ±2.  b.  c.  23.  b.  c.24. 


d.  59.  d.  60.  b.61.  d.  c.  n.  62.  b.c. 
63.  a.73.c.  c.82.d.  119.  a.  143.  d. 
146.  c.  214.  c.  d.  213.  a.  218.  d. 
261.  b.  262.  c.  d.  282.  n.  283.  n. 
286.  d.  333.  a  370.  b.  c.  413.  d. 
424.  d.c.  n.  423.  b.  426.  b.  427.  a. 

429.  d.  432.  a  c.434.  a.  434,  a.  481. 

b.  n.  338.  d.  638.  b.  641.  a.  b.  643. 

c.  d.  e.  649.  e.  634.  e. 

Agnes,    filia    Henrici    IV.     Imp.    uxor 

Lupoldi  cogiiom.  Sancti.  260.  n. 
.4gnes    uxor    1°.     Willelmi     Arpiit.     et 

Pictav.     Duc.     2°.    Gaufridi    Martelli 

filii   Fulcon.    .\erra;  _4ndegav.  Com. 

29.  a.  38.6.  118.  e.  119.  en.  217. 

b.  218.  a.  e.  219.  a.  n.  270.  c.   271. 

n.  273.  n.  278.  n.  280.  a.  b.  283.  d. 

n.  286.  c.  d.  426.  c.  d.    429.  c.   n. 

430.  c.  n.  303.  d.  306.  b.  e.  393.  n. 
635.  e.  649.  d.  e. 

Agnes  .  vel  Agnina  seu  Emma  filia 
Hugonis  .Magni  Franc.  Duc.  u.\or 
Richardi  I  Duc.  .\orm.  329.  n. 
343.  n. 
Agnes  soror  Principis  Castri  de  Chain- 
bon  S.  Valcrioe  ,  uxor  Guidonis 
Laron.  288.  b. 
Agnes  filia    Villelini  de    Colvidâ  ,     uxor 

Will.  Bothetci.  303.  b. 
.\gnes   filia   Achardi   et    Helvisae.    133. 

n. 
Agnes  filia  Ermendruda;.  370.  c. 
.\gnes.  481 .  n. 

Agnina,    filia    Hugonis  M.  Vi(/e  Agnes. 
Agno  ,     fil.     Gauccranni    et     Adalisia; 

bcnef.  Mon.  Saviniac.  200.  n. 
Agno   ,    frater    Artaldi     benef.      Mon. 

Saviniac.  201 .  a. 
Agobertus  ,    Carnut.    E|)isc.    602.  c.  n. 
003.  b.  604.  a.  630.  n.  ride  Adever- 
tus. 
Agunna.  fil.  llugonis   M.     Vide    Agnes. 
Aiga  seu   Aigua,    uxor  Rodulpbi   Com. 

Cadurc.  3U3.  n. 
Aillot,    seu    llerleva ,     concubina    Ro- 
berti    \orm.     Diicis  ,     mater    Guill. 
Coiu[.  310.  b.   Vide  Xric'iU,  Herleva. 
Aimericus,    Abb.  S.  Maxentii.    220.  d. 
et  S.  Leodeg.  super  Severim.  /liid.  e. 
Aimericus,  Com.  Auxiensis.  116.  b. 
Aimericus.    Vicec.    Tboarc.    138.   a.  r. 

Haimericus. 
Aimericus ,    Toarc.    Proconsul  ,    postea 
Com.  Nannet.  270.  d.     Vide  Haime- 
ricus. 
.'Vimericus  ,    Slonac.     Floriac.      Praei»- 

situs  Castellion.  489.  d. 
Aimericus    seu    Aimericus  ,     Tribunus. 

533.  c.  d.  e.  £36.  a.  b.  337.  e. 
Aimericus  fil.  Aimurici.  336.   a.  b. 
Aimo  .    Aino    vel     Aymo    Bituric.    Xv- 
cbiep.  283.  b.  n.  287.  e.    n.    401.  e. 
Vide  Aymo  et  Haimo. 
Ainio    Dom.     de      Castroledi    ,      paler 

Gervasii  Rein.  Arcb.  444.  d.  n. 

Aimoinus  seu   lloimoinus    et  Aunuinns 

Abb.  S.   Andreœ    Vicnn.    543.    b.  n. 

347.  I).  d. 

Aimoinus  .Mon.  Flor.  Script.   274.  d.  n. 

Ainardus  Teuton.    Abb.    S.    M.    super 

Divain.    223.  c. 
Ainardus  Servus.  392.  b.   c. 
Ainricus    III.    Imper.   218.    e.  219.  d. 

Vide  Henricus. 
Ainricus  IV.    Imper.    218.    e,   221.    b. 

Vide  Heur. 
Ainricus  I.  Rex  Fr.  486.  c.   Vide  Henr. 
Ainricus  ,     fil.    Roberti     Ducis    Burg. 

162.  c. 
Alrac,  Sacerdos.  378.  c. 
Airaldus  .\ormannus.  394.  d. 
Airardus  Daj)ifer.  434.  a. 
Airaudus  Rex  Angl.    198.    b.    Pseudo- 

rcx.220.  c.  V«/f  Haraldus. 
Airaudus  Abb.  .S.  .Nicolai  Aiideg.    220. 


iViricusiMiles.  483.  a. 


Aizorioi 


INDEX    ONOMASTICUS. 


689 


Aizoriol  de  Sediliag.  397.  c. 

Akeuy  Nobil.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Âla  de  Gant,  uxor  Bald.  Com.   Bolon. 

346.  b. 
Ala^  uxor  Will.  Talavatii.  57.  c. 
Alaida,    Alaiz,    Alaldis,    filia   Rodulphi 

Veroinand.  Com.  358.  b.  c. 
Alairia,   Alauzia,    Alaizia,  uxor  Alduini 

Com.  Engolism.  264.  a.  n. 
Alanus  seu  Alannus  Dux  Britan.  29.  a. 

35.  a.  36.  e.  50.  c.  55.  c.  88.  b.  c.  i36. 

a.  181.  d.  189.b.  212.  c.d.  n.  244.b. 
245.  b.  c.  d.  248.  b.  277.  b.  324.  c. 
d.  325.  a.b.  n.  326.  c.  328.  d.  348. 
d.  371.  d.  n.  372.  b.  412.  d.  n.423. 

b.  424.  a.  433.  a.  633.  e.  filius  Hoelli 
Ducis  Brit.  651.  e.  n. 

Alanus  ,     Com.    Cornugalliae.    372.   a. 

430.  b. 
Alaiiu!!,  Com.  Richmundiae.  53.  n. 
Alardus  de  Petenghem.  392.  c. 
Alardus  Monach.  594.  c. 
Alaricus   Abb.  S.  Mich.  in  Ererao.  373. 

b. 
Albaldus  ,    Cellcrarius   Monast.    Glonn. 

279.  a. 
Albeni,  Nobil.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Albercda,  uxor  Roberti  Com.  56.  c. 
Albereda  ,    uxor    Hunfridi    de   Vetulis. 

167.  a. 
Albericus  II.  Abb.  S.  Germ.  Paris.  275. 

c. 
Albericus  Decanus  S.  Germ.  Paris.  275. 

b. 
Albericus   Contractus   Com.    de  Gastina 

seu    Wast.  pater  Gaufredi  et  Fulconis 

Recbiii  Andeg.  Com.  220.  a.  231.  a. 

244.  c. 
Albericus  Comes.  53.  n.  et  Baro  Norm. 

187.  n. 
Albericus  Alontis-iohannis  Castri  Dom. 

277.  d.  506.  e.. 
Albericus    fil.    Bucbardi  de  Monte-Sau- 

rio.  257.  c.  259.  b.  c. 
Albericus    de    Cociaco.    433.    b.    Fide 

Aibricus. 
Albericus    de  firmitate  Auraimi,  507.  a. 
Albericus    ex   Primoribus   Castri  Castel- 

lion.  supra  Lupain.  486.  a. 
Albericus  frater  Lisoii.  2o7.  c. 
Albericus  Monac,  S.  Remig.  Rem.  409. 

a. 
Albericus  Cassin.  Diaconus.  529.  d. 
Albericus  Monac.  615.  a. 
Albericus.  568.  n. 
Albero  Virdun.    Episc.  249.  d.  n.  fide 

Adalbero. 
Albero  II.  Met.  Ep.  Fuie  Adalbero. 
Albero  Divion.  Ab.  Fide  Adalbero. 
Albertus    seu    Agilberlus    Frising.    Ep. 

616.  a. 
Albertus   Abb.    S.    Dionysii.  378.  c.  n. 
Albertus    Ab.    Majoris  Monast.   30.    b. 

136.  d.  226.  c.  271.  n.  308.  n.419. 

b.  421.   c.    432.    d.  474.  a.  649.  c.  ' 
650.  c.  n. 

Albertus   Ab.  S.  Juliani  Turon    118.  b. 
Albertus     Abb.    S.     Theoderici    prope 

Remos.  32.  d.  522.  e.  586.  n.  587.  a. 
Albertus  Abb.  Miciacensis.  378.  nn. 
Albertus  Ab.  S.  Aug.  Lemov.  289.  a. 
Albertus  Ab.    S.  Jacobi  I-.eod.  294.  a. 

b. 
Albertus  Dux  Teuton.  450.  e. 
Albertus   Dux  Mosell.    164.  a.   202.  c. 

354.  a. 
Albertus  de  Longincastro   Dux.   250.  b. 
Albertus  l.  Com.  Namurc.  150.  b.  152. 

a.  172.  a.  253.  n.  360.  a.  n.   370.a, 

c.  374.  a.  376.  b. 

Albertus  II.  Com.  Namurc.  205.  c.  370. 

a.  c.  374.  a.  b.  376.  d. 
Albertus  Com.  Metensis.   15.  c.  331.  c. 
Albertus  Com.  Viromand.  363.  n. 
Albertus  Com.  de  Musai.  203.  c. 

Tome   XI. 


Albertus  seu  Theodericus  frater  Gerardi. 

370.  a.  n. 
Albertus    fil.    Otton.    Com.  de  Chisnes. 

359.  c. 
Albertus   Marchio  pater  Leopaldi.  261. 

b. 
Albertus  Nobil.  Norm.  33.  n. 
Albertus  fil.  Fabaldi.  598.  d. 
Albertus  fil.  Girardi  Flcitelli  Norm.   42. 

b. 
Albertus  fil.  Rebaldl  Nobil.  599.  n.  602. 

a.  b.  d.  D.  603.  a.  b.  604.  a.  b. 
Albertus  frater  Ilugonis.  582.  b. 
Albertus  Pra;ix)s.   Eccl.  Compend.  586. 

a.  b. 

Albertus  Nobilis.  431.  n. 

Albertus     Presbyter ,     Vicecanc.     Reg. 

Burg.  549.  c. 
Albertus  de  Bellis,  testis  ia  fundat.  Mon. 

Watin.  106.  c. 
Albertus  Piletus.  648.  c. 
Albertus  Servus.  590.  n. 
Albicer  seu  Albker  Vicecanc.  Reg.  Burg. 

548.  b.  552.  a. 
Albis    filia    Geroii   Mllitis  Norm.    339. 

d. 
Alboldus  Archidiac.  363.  e. 
Albrada  soror  Lotharii  Reg.  370.  c, 
Aibricus  Ab.  Murcian.  422.  b. 
Aibricus    Conestabularius    Franc.    562. 

e.  599.  c.  606.  c. 
Aibricus  de  Cociaco.   431.    b.    381.    n. 

Fide  Albericus. 
Aldeardis    filia   Rob.    Duc.   Burg.   uxor 

Guidonis  Com.  Pict.  220.  e. 
Aldebertus    II.    Com.    Marchiae   Lemov. 

fil.  Bernardi.  290.  n. 
Aldebrandus  seu  Ilildebr.  et  Audebran- 

nus.    372.    b.    e.  n.  Fide  Hildebr.  et 

Gregor.  VII.  Pap. 
Aldefonsus    VI.    llisp.    Rex.   26.  c.  27. 

b.  Rex  Gallicise.  189.  c.  191.  a. 
Aldo  Viccc.  374.  d.  575.  b. 
Aldo  Praepositus.  638   e. 

Aldo.  608.  a.  612.  b.  639.  a. 

Aldon  de  Vido,   Eccl.   S.   GaugericiAd- 

vocatus.  123.  d. 
Aldorus  Com.  Pontiv.  574.  n. 
Aldredus     Eborac.     Arcbiep.     168.     d. 

312.  c.  313.  e.  656.  c  Vide  Adelre- 

dus. 
Alduinus  frater  Will.  Com.  Engol.  199. 

n. 
Alduinus   frater  Gaufredi  Com.  Santon. 

548.  n. 
Aldwinus  Ramesigensis.  310.  e. 
Alelmus  fil.  Walteri  de  Tarota.  424.    d. 
Altilinus  de  Crepicordio.  599.  d. 
Aleria,  Alauzia,  sive  Alaizia,   uxor   Au- 

doini  Com.  Engolism.  264.  n. 
Alestanus  vir  eruditus.  439.   b. 
Alexander    II.    Papa,    antea   Anselmus 

Lucensis  Episc.    23.  c.  n.  48.  a.  Ni- 

colai   II   Successor.  49.  a.  63.  b.  71. 

a.  74.  a.  c.  92.  a.  b.  101.  e.  110.  a. 
137.  a.  138.  b.  146.  d.  147.  a.  c.  n. 
151.  b.  182.  d.  0.199  a.  212.  c.  219. 
n.  229.  d.  235.  a.  239.  a.  2fil .  e.  262. 
d.  e.  344.  b.  n.  360.  d.  362.  c.  372. 

b.  383.  b.  388.  b.  480.  n.  482.  n. 
499.  c.  529.  d.  e.  580.  n.  643.  e. 

Alexander    Canon.    Leod.    Scriptor.    9. 

n. 
Alexander    Azzolinus^  conjux    B.   Hel- 

visae.  293.  n. 
Âlfclmus  seu   Elfelmus   Com.    in  Aogl. 

173.  d. 
Alfgiva   seu    Emma  uxor  Regum  Ethel- 

redi  et  Canuti.  309.  b.  d.  n.  311.  b. 
Alfonsius,    Alfonsus    VI.    seu    Amphos 

Ilispan.  Rex.  211.  c.  n. 
Alfredus   Arcbiep.    in    Angl.    155.     a. 

Fide  Aldredus. 
Alfredus    fil.    Cnutonis  Régis  et  Eramx. 

6.  e.  7.  b.  Rex  Angl.  157.  a.  cogna- 

tus  Will.  Reg.  209.  a. 
Alfredus    seu     Elfredus    fil.    Ethelredi 


Reg.    .\ngl    frater  Eduardi  Reg.  245. 
b.  248.  b.  309.  c  d.  e.  316.  d.  325. 

a.  Vide  Alveradus. 

Alfredus  seu  Alfridus  Eduardi  Reg.  Angl. 

Strator.  78.  n.  311.  c 
Alfridus  Abb.  S.  Vulmari.  381.  n. 
Alfridus.  374.  d.  575.  c. 
Alfunnus,    Alfannius   seu   Alphuminus. 

104.  d.  n. 
Algardus    Anglus,   pater  Edvini  cl  Mor- 

cardi.  100.  a.  101.  c 
Algarus  Com.  fil.  Leofrici  Com.  311.  d. 

e. 
Algerius  Ab.  S.  Amandi  apud  Engolism, 

506.  e. 
Algerius    frater    Lisoii    de    Ambasiaco. 

237.  c. 
Algisus.  370.  c. 
Albala  filia   Rob.   Fr.  Reg.  uxor  Bald. 

Fland.  Com.  7.  d. 
Allio  fil.  Gastellarii  de  Castro-Rainardo. 

276.  a. 
Alicia  uxor  Rodolpbi  Tornacensis.  136. 

b. 
Alielmus  de  Bellovisu.  599.  d. 
Alimburgis    Abbat.   S.  Genesii  in  Comi- 

tatu  Substant.  4l7.  n. 
Alinanz  seu  Alman.    fil.    Rogerii    Tho- 

henitae.  402.  a. 
Alinardus   Archiep.    Lugdun.    250.     d. 

Fide  Halin. 
Alipsa  uxor  Will.  de  Surgeriis.  373.  d. 
Alipsa    filia  Geroii  Mil.  Norm.   339.  d. 
Alisia,  Aloisa,  Aloysa,  Heloysia,  Ilelwis, 

filia  Odonis  I.  Com.  Blés,  uxor  Rai- 

nardi.  457.  b.  c.  n. 
Alixa  uxor  Odonis  Vicecomit.  de  ïhoar- 

cio.  372.  d. 
Alizia    soror   Roberti  Franc.  Reg.  uxor 

Rainaldi  Nivern.  Com.  281.  c. 
Alizia,  Alips,  Alis  vel  Alids  filia  Ricbardi 

II,  uxor  Renaldi  Burg.  Com.  316.  d. 

320.  a.  b.  d.  331.  e. 
Alla   filia  Guill.   Norm.  Duc.  uxor  Ste- 

phani  Coraitis  Carnut,  338.  e. 
AUoldus.  555.  n, 
Almalbertus    fil.     Pctri   Mil.    ex    Castro 

Montis-Johannis.  277.  d. 
Almaricus  de  Monteforti.  275.  d.  n. 
Almaricus    fil.  Alraarici   de   Monteforti. 

273.  d.  n. 
Alniaurry  de  Flavencourt,  Miles  Norm. 

337.  d. 
Almodis   soror  Audeberti  Com.  de  Mar- 
cha, uxor  I".  Ilugonis Pii  de Lcziniaco, 

uxor  2°.  Poncii  Com.   Tolos.  219.  d. 

220.  a. 
Almodis    filia   Pontii   Com.   Tolos.  uxor 

Pétri  Com.  Substantion.  416.  d.  n. 
Almoys   uxor  Folcardi  Nobil.    Xanton. 

199.  c. 
Alo  de  Dunocastro,  Miles.  251.  b. 
Alo  de  Duno.  361.  c.  n. 
Aloarz  filia  Guidonis  de  Turribus,  uxor 

Ademari   lo   Contors    de  Laron.  288. 

a. 
Alolphus  de  Hesdin.  382.  a. 
Alpaidis   Matrona   Nobilis  Florin.   233. 

b. 
Alpbonsus    VII.    Hi.'îpan.    Rex    nepos 

Ferdinand!  I.  525.  d.  326.  n. 
Alpbonsus  Tolos.  Toparcha.  383.  d.    n. 
Alred  Angl.  Rex.  3(6.  d.325.  a.  339.  a. 

n.  Fide  Etbelredus. 
Alredus  seu  Elredus  Eborac.  Episc.  361. 

b.  n.  Fide  Adelredus. 

Alto  Com.  Germ.  seu  Aleman.  ex  fa- 
milia  Burellina.  431.  a. 

Alveldus  de  Brugburch.  392.  b. 

Alveradus ,  Alveredus,  Alvredus ,  Al- 
vredius,  filius  Edelredi  seu  Ethelredi 
Reg.  Angl.  frater  Eduardi  Reg.  36.  c. 
37.  a.  40.  c.  n.  75.  b.  148.  a.  b.  c. 
n.  166.  b.  c.  d.  167.  a.  d.  173.  d.e. 
174.  a.  339.  a.  b.  n.  Aliurec.  et 
Aluzret.  400.  a.  nn.  Primogenitus 
Addredi   seu  Ethelredi.    637.    d.    e. 


Yyyy 


690 


INDEX    ONOMASTICUS. 


638.  a.  Fide  Alfred. 
Alveredus  fil.  ïancredi  Altavil.  139.    c. 

d. 
Alvreldus  de  Merleber.  54.  n. 
Alvredus  Gigas,  custos  castri  in  Norman. 

35.  a.  Fide  Auvre. 
Alwina  filia  Anselmi  Ducis,  mater  Araldi 

filii  Canuti  Reg.  Angl.  637.  c. 
Alwinus  Ab.  Ramesiensis  in  Angl.  522. 

e.  n.  Fide  Helfinus. 
Amadous,  Abb.    Flaviniac.    421.   a.   n. 

Vide  Amedeus. 
Araalbertus,  fil.  Pétri  Milit.  277.  d. 
Amalbinus,  fil.  Rrischitae.  396.  c. 
Amaldus,  Magalon.  Ep.  514.  e. 
Amalricus,  Cornes  Sagiens.  et  Droc.  339. 

b. 
Amalricus,    qui  dicitur  maritus  Dominae 

de  Novigento.  275.  n. 
Amalricus,    fil.    Domini  de  Monteforti  et 

Dominae  de  Novigento,  pater  Simonis 

et  Araalrici,  275.  d.  n. 
Amalricus  de  Monteforti,  filius  Amalrici, 

fraler  Simonis.  275.  d.  n. 
Amalricus    de    Monteforti,     fil.     Simo- 
nis,     frater     Bertrand»      Comitissae 

Andegav.  pater  alterius  Simonis.  275. 

d.  n. 
Amalricus,  fil.  Simonis  de  Monteforti  ex 

prima  ejus  uxore.  57.  a. 
Amalricus  filius   Simonis   de    Monteforti 

ex   tertiâ    ejus  uxore  Willelmi  Corait. 

Ebroicens.  filiâ.  57.  a. 
Amalricus    de    Monteforti.  599.  d.  606. 

c.  Fide  Amolricus. 
Amalricus  senior  de  Monteforti  fil.  Guil- 

lelmi  Hanoensis.  247.  d. 
Amalricus,  Nepos  Gcraldi.  594.  d. 
Amalricus,  Rufus.  606.  b. 
Amaneus  Lebrcstensis.  396.  c. 
S.  Amantius.  654.  c. 
Amatus,  EUorensis,  deinde  Burdigalens. 

Episc.  530.  e. 
Amblardus,  Abb.  S.  Maxentii.    217.    b. 
Amblardus^  cogn.  Malaterra,  pater  Am- 

blardi  Canon.  S.    Pétri  Xanton.  200. 

c. 
Amblardus,    Canon.    S.    Pétri    Xanton. 

fil.    Amblardi   cogn.  Malaterrse.  200. 

c. 
S.  Ambrosius.  263.  b. 
Amedeus,   Abb.  Flaviniac.  144.  b.  Fide 

Amadeus. 
Amedeus,   filius  Socrûs  Henrici    IV.  67. 

c. 
Amelia,  uxor  Bernardi  Comit.  Marchiae. 

290.  n. 
Amelina,  mater  Goffridi  de  Prull.  Com. 

Vindoc.  273.  n, 
Amelius,   Albiensis  Episc.   420.  b.  422. 

c.  506.  d. 
Americus,  Cornes.  397.  d. 
Amicus,  Eccl,  Vird.  Praep.  251.  n. 
Amirus,  fil.  Alredi  et    Emmae.    316.    d. 

325.  a.  Fide  Auvre. 
Amiso.  546.  d.  547.  a. 
Amnardus.  395.  d. 
Amo.  152.  d. 
Amolricus  de  Monteforti.  599.   d.    Vide 

Amalricus. 
Amonerdvile ,     Nobilis    Commil.    Will. 

Conq.  50.  n. 
Amphos,  seu  Alphonsius  VI.  Rex   Hisp. 

211.  c.  fj'rfe  Alphonsius. 
S.  Anatolius  Episc.  et  Conf.  15.    a.  460 

a.  n.  n. 
Anchis.  386.  n. 
Arcus  Marcus.  411.  n. 
Andréas,  Nicens.  Episc.  513.  c. 
Andréas,  Abb.   B.    M.   Nucar.    218.    n. 
Andréas,  Cornes  de   Ramerut   et  Arceis. 

359.  a. 
Andréas,  Prior  Vivaris.  423.  c. 
Anerius,   Abb.    Eccl.    B.    M.  Crassae  in 

Bigorr.  H6.  c. 
Anfridus  Ceouffootte.  Normann,  in  An- 

gliâ.  78.  n. 


Angelbertus,  Marchio.  370.  d. 
Angelbertus,     Comes    de  Brenâ.      Vide 

Engelbertus. 
Angelrannus,  Abb.  S.    Richarii  Centul. 

129.  b.  c.  d.  n.  130.  a.  b.  c,  131.  a. 

b.c.  n.  132.  a.  c.  n.  570.  c. 
Angelrannus    I,  Engclrannus,  ïngelran- 

nus ,     Pontiv.     Comes.     Advoc.     S. 

Richarii.  129.  c  d.  n.   132.  n.  570. 

b.  c. 

Angelrannus  II,  Engeirannus,  Enguerran, 

Ingeirannus     Pontiv.     Com.     Advoc. 

S.  Richarii.  132.  c.  133.  b. 
Angelrannus,  Angelramnus  Pontiv.  346. 

n.    Fide   Engeirannus  ^    Enguerran  , 

Ingeirannus. 
Angenoun,  Nob.  Commil.    Will.    Conq. 

50.  n. 
Angesisus,  Abb.  506.  e. 
S.  Angilbertus.  134.  d. 
Angilliam,  Nob.  Commil.    Will.   Conq. 

50.  n. 
Anna  ,    filia     Russorum     Régis ,    uxor 

Henrici    I.    Franc.   Reg.    mater    Phi- 

lippi.  29.  d.  n.  48.  n.  124.  n.  157.d. 

159.  c.  161.  c.  d.  197.  b.  n.  198.  b. 

213.  a.  219.  a.   247.   b.   319.  b.   n. 

Col.  2.  344.  b.  355.  c.  365.  a.  377, 

e.  n.  384.  d.  385.  b.  386.  a.  393.  d. 

409.  b.  410.  a.  411.  c.  412.  b.  433. 

d.  n.  481 .  a.  n.  n.  486.  c  562.  e.  563. 

a.  e.  564.  a.  b.  c.  d.  e.  565.  a.  599. 

c.  n.  600.  b.  d.  nn.  604.  e.  606.  b. 
653.  n.  vocatur  Agnes.  564.  b.  565. 
a.  Henrici  Régis  vidua,  fit  uxor  Ro- 
dulphi  Comit.  161.  d.  433.  d. 

Anna  Comitissa.  397.  a. 

Anna,  filia  Godefridi  senior,  uxor  Caroli 

Ducis  Lothar.  I.  301.  n. 
Anno  ,    Colon.    Archiep.    Germanise    et 

Régis   Henrici    IV.  ïutor  et  Provisor. 

9.   n.    66.   a.  b.  n.  67.  a.  73.  d.  74. 

d.  146.  c.  194.  c.  202.  d.  203.  a. 
415.  d.  432.  a.  n.  638.  b.  642.  e. 
643.  e.  Fide  Hanno. 

Ansbertus,    Abb.    Pontilev.   278.    a.  c. 

506.  e. 
Anscerus.  574.  d.  575.  b. 
Anscherus,  fil.  Gueneranni  Milit.  Pontiv. 

et  Hildesendis.  132.  d.  n. 
Anscherus  ,     Miles    Abbatis- Villas.   434. 

a. 
Anschetillus    de    Harecurt,    fil.  Turche- 

tilli,  Normannus.  57.  e. 
Anschetillus  deQuadrellis,  Nobil.  Norm. 

pater  Richardi.  227.  d. 
Ansculfus,  pater  Willelmi.  54.  n, 
Ansculfus,  Clericus.  613.  a. 
Ansegisus,     Abbas  Fontanell.    574.    n. 
Anselinus  Praezeriensis.  253.  c. 
Ansellus,    tutor    Hugonis    filii    W"alter. 

Camerac.  Castell.  125.  d.  126.  d.  127. 

a.  b. 
S.     Anselmus,    Monach.    Prior,     Abbas 

Beccensis,    posteà   Cantuar.    Archiep. 

35.    n.   36.    b.  41.  n.  55.  e.  167.  b. 

192.  n.  223.  d.  254.  d.  357.  c.  358. 

a.  432.  b.  637.  b. 

Anselmus ,     Lucens.     Episcop.     posteà 

Alexander  Papa  U.    23.    c.    182.    d. 

Videk\ex.  II. 
Anselmus,  Episc.    Augustens.    {^Aouste). 

546.  a. 
Anselmus  S.  Salvii  Abb.  420.  b. 
Anselmus   Dux  ,    pater   Alv^inae    matris 

Haraldi  Reg.  Angl.  637.  c. 
Anselmus,  Comes  Terniens.  fil.  Hermetis. 

306.  n. 
Anselmus,  fil.  Arnoldi  senis  Comit.  Ard. 

306.  a. 
Anselmus,    Canon.    Leod.    Scriptor.    9. 

b.  n. 

Anselmus,   S.    Remigii  Rem.  Mon.  463. 

d.   n. 
Anselmus  de  Caiocho   [Cayeu).    300.  a. 
Anselmus  Cal  vus.  345.  n. 
Anselmus  ,     Cancellarius     S.     Mauritii 


Agaun.  et  Reg.  Burg.  542.  d.  n. 
Anselmus    Maillius  ,    Nobilis    et  polens 

Francus.  298.  n. 
Anselmus  de  Savodio.  599.  d. 
Anselmus  de  Solre,    benef.    Monast.    S. 

Laurentii  Leod.  172.d. 
Anselmus  Venator.  614.  a. 
Anselmus  Vir  Nobilis.  111.  c. 
Ansericus,  Monachus  Besuw.  638.  e. 
Ansfredus,    Ansfridus    I,    Abb,    Pratel- 

lens.    16.  c.  230.  a.  528.  b.  532.  b. 
Ansfredus.    Fontanell.    Monach.    frater 

Papiae  uxoris  Richardi  2.  Norm.  Duc. 

476.  c. 
Ansfridus   Pratellens.    Fide   Ansfredus. 
Ansfridus  Danus,  pater  Turstini  Praesid. 

Oxim.  39.  c. 
Ansgotus,   pater  Herluini    Abb.     Becc. 

35.  b.  636.  e. 
Ansoldus.  605.  c. 
Ansoldus,  frater  Milonis.  582.  c. 
Antenor.  623.  d, 
Antonius.  411.  n. 
Aolaarz  ,    filia   Guidonis   de   Turribus , 

uxor  Ademari  Comit.  de  Laron.  288. 

a. 
Apollo.  440.  b. 
S.  AptatusPontifex.  198.  e. 
Araldus  I,   filius    Canuti,    Rex   Angliae. 

637.  c.   Vide  Haraldus. 
Araldus  II.  Re.i  Anglis.  74.  b.  165,  b. 

432.  d.  fide  Haraldus. 
Araldus,    Rex    Noricorum   seu    Norwe- 

giae.  74.  b.  Vide  Haraldus. 
Araldus.  613.   b. 
Arbertus  Cornes  Cenom.  Vide  Herbertus 

Evigil.  Canem. 
Arbeus,  Clericus.  613.  a. 
Arrhambaldus    (C/iamba  Putrida)   pater 

Eboli,  avus  Archambaldi  combornen- 

sis.  289.  a. 
Archambaldus,   Combornens.  Vicecoraes 

filius   Eboli  ,     Nepos     Archambaldi  , 

pater    Archambaldi    Comborn.    Eboli 

Ventador.    et   Bernardi.    289.    a.   b, 

n. 
Archambaldus   Vicecomes  Comborn.  Ar- 
chambaldi filius   ex    Rotbergâ,  frater 

Eboli  de  Fentadour  et  Bernardi.  289. 

b. 
Archambaldus     Barbatus ,     pater    Ade- 
mari. 289.  c. 
Archambaudus    filius    Roberti  ,     frater 

Sulpitii  Thesaurarii.  257.  d. 
Archembaldus  ,     Archirabaldus     Comes 

et    Princeps   Borbon.    frater  Aymonis 

Arch.  Bitur.  287.  n.  423.  c.  d.  n. 
Archembaldus,    Archimbaudus    Abb.  S. 

Maxentii.  220.  e.  506.  e. 
Archembaldus    Venditor  quorumd.  Alo- 

diorum   pro     Construct.    Mon.    Vin- 
doc. 119.  n.  273.  n. 
Archembaldus,  infensus  Monast.  S.  Pétri 

Vivi  Senon.  196.  c. 
Archemieus,    Arclienreus,    Archenveus, 

Herveus,  Abb.  S.  Vinc.  Laud.  32.  d. 

33.  n.  565.  c.  Vide  Herveus. 
Archer,    Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Archimbaldus,    Praep.     Vindocii.     430. 

b. 
Archimbaudus,    Arch.    Burdegal.    219. 

d. 
Architofel.  195.  n. 
Ardagnus,  Ab.  ïrenoc.  112.  c. 
Ardenutus   Rex   Angliae.    346.   d.  Fide 

Hardecnutus. 
Ardolphus ,    Ardulphus ,    Comes    Ghis- 

nensis.   295.   c.  296.    c.   n.  297.  n. 

303.  n. 
Arduinus  Episc.  Ling.    14.    c.    203.    c. 

d.  e.    354.    e.   639.  e.  648.  a.  Vide 

Harduinus. 
Ardulphus.  Vide  Ardolphus. 
Arei,    Nob.   Commil.    Will.    Conq.    50, 

n. 
Arembertus,  Servus  S.  Benigni.  615.  a. 


INDEX    ONOMASTICUS. 


691 


Aremburgis ,  filia  Radulphi  Prudentis. 

387.  e.  n. 
Arfraclus    seu    Ilerfastus    Will.    Conq. 

Angl.  Reg.    CapcUanus,   Episc.  Hel- 

inaham.  314.  b.  n. 
Argenloun  ,     Nobil.     Commil.      Will. 

Conq.  50.  n. 
Arhuinus.  395.  d. 
Aribertus,  Abb.  S.  Jacobi.  417.  b. 
Aribo,   Moguntin.    Archiep.    et    Arclii- 

Cancell.    557.    b.  n.  558.  b.  615.  e. 
Arisbert.  386.  n. 
Arlaldus   de    Mirabelle ,    Miles,    Bene- 

fact.  Mon.  Saviniac.  200.  c. 
Arleita,   filia  civis   f  alœs.   mater   Will. 

Nothi,       posteà       uxor      Guillebcrt. 

Crepin.    325.   c.  e.    326.    a.  330.  a. 

Fide  Aillot,  Herlcva. 
Ar.nandus  ,     Vicecom.     de     Polignac. 

112.  n. 
Armannus,  Monach.    filius  Vicecom.  de 

Polignac.  112.  n. 
Armannus,  Sacerdos.  378.  c. 
Armarus,    Decanus   S.    Gerniani  à  Pra- 

tis  Paris.  275.  b. 
Armengerus,  Abbas.  110.  b. 
Arnaldus  Ep.  Cenoin.  137.  a.  b.  n. 
Arnaldus  I.    Magalon.   Episc.    417.   n. 

434.  d.  435.  a.  454.  b.  c.  nn. 
Arnaldus    Vittabrensis  ,    Episc.    Petra- 

gor.  287.  c. 
Arnaldus,   Ejiiscop.  in  Vascon.   395.  d. 
Apnallus   Abb.    S.     Joann.    Angeriaci. 

219.  a. 
Arnaldus   Remundus  ,     cognom.    Ver- 
sus, Princjps   Levitanens,  116.  a.  b. 
Arnaldus    de    Montosario.    fil.    Gaufîr. 

Cora.  Engolisin,  264.  a. 
Arnaldus  Miro.  389.  n. 
Arnaldus  ,     cognom.     Natus  ,     Cornes 

Astariacens.      filius     Garsiae      Curvi 

Corait.  Vascon.  394.  c. 
Arnaldus   Garsias   de   Albion   sive    01- 

bion,    pater    Raymundi   Abb.    Con- 

dom.  397.  c.  n. 
Arnaldus   Garsies,   cognomine   Comes. 

398.  a. 
Arnaldus  Lupus  Vicecomes.  395.  d. 
Arnaldus  Vicecomes.  395.  d. 
ArnalduSj   fil.  Arnaldi    Vicecomit.  395. 

d. 
Arnaldus,  Miles.  396.  c. 
Arnaldus  Guillelm.  de  Mulinar.  396.  e. 
Arnaldus  Sanctius.  397.  a. 
Arnaldus  Seguinus  de  Burgunnos.  397. 

a. 
Arnaldus  de  Albâ  terra.  397.  a. 
Arnaldus  de  Muirach.  397.  a. 
Arnaldus-Gibertus.  419.  e. 
Arnaldus,   filius   Arnaldi-Gibcrti.    419. 

e. 
Arnaldus     fil.     Humberti,     Servus    S. 

Benigni.  613.  a. 
Arnalt  de  Fogit.  .397.  e. 
Arnaudus  Comcs.  S85.  c. 
Arnoaldus.  386.  n. 
Arnoldus,     Pultariens.     Abb.     32.    d. 

522    d. 
Arnoldus    Flandr.    Comcs ,    pater   Bal- 
duini  Barbati.  295.   c.    296.  c.   Fide 
Arnulfus    II. 
Arnoldus ,    sive    Arnulphus  ,    fil.    Ri- 

childis  Flandr.  Comitissae.  298.   d.  n. 
Arnoldus ,    filius   Elbodonis   et   Adclae, 
Cornes    Ardensis,     Advocatus,     Co- 
mes S.  Pauli   302.  c.   303.  a.  b.  d. 

304.  b.  c.  d.  e.  305.  a.  b.c.  d.  306. 
b.  c.  e.  307.  a.  c.  d.  n. 
Arnoldus  ,    Senex   dictus  ,     filius   Ar- 
nold!   Comit.    Ardens.     et   Malbildis 
de  Marquisiâ.  304.  e.  305.  d.  e.  306. 
a.  b. 
Arnoldus  ,    Arnulfus  ,    Ernulfus  ,    Do- 
minus    Ardensis   Tervanens.     advoc. 
307.  c.  d.  n. 
Arnoldus  ,     Jliles     Dictmari     Comitis. 
60.  c. 


Arnoldus,  filius  Elmengeri.  106.  b. 
Arnoldus   de   Stenen,   pater   Eggafridi. 

106.  b. 
Arnoldus    Scabinus  de   Mue,    tcstis  in 

fundat.  Eccl.  Wastin.  106.  c. 
Arnoldus    de    Castra,    tcstis  in    fundat. 

Eccl.  Watin.  106.  c. 
Arnoldus,  fil.  Ravan,  testis   in    fundat. 

Eccl.  Watin.  106.  d. 
Arnoldus  Niger,  pater  Remgoris.    106. 

d. 
Arnoldus  Uggeshen,   testis   in   fundat. 

Eccl.  Watin.  106.  d. 
Arnoldus,     filius     Winemari    Gandav. 

Castellani.  298.  c. 
Arnoldus   de  Castro-raurio.    373.  a.  b. 
Arnolfus.  Spirens.  Episc.  643.  a. 
Arnoulx.  386.  n, 
S.   Arnulphus  Metensis.  436.  b. 
S.  Arnulphus  Episc.  Suess.  108.  a. 
Arnulphus,  Turon,  Arch,  58.  e.  117.  n. 

118.  b.  28S.  n.  348.  a.  419.  c.  506. 

b.  589.  b.  n.  631.  e.  649.  e. 
Arnulphus .    Archiep.     primas   Cancel. 

Roberti  Régis  Franc.  573.  n. 
Arnulphus,    Episc.     Cenoman.    30.    d. 
Arnulfus,  Episc.    Santon.   217.  c.  219. 

a. 
Arnulfus,  Abb.  Atlianac.  200.  n. 
Arnulfus  Abb.  Castellionis.  224.  n. 
Arnulfus,  frater    S.    Theobaldi    reclusi. 

Abb.    S.    Columbae   Senon.    198.    c. 

377.  c.  n.    Item   Abbas  Latiniacensis 

simul  et  S.  Columbae.  293.  b.  c.  n. 
Arnulfus,  Abb.  Troarn.  224.  n. 
Arnulphus,    Imperator.    163.    b.    171. 

b.  470.  n.  637.  c. 

Arnulfus  Comes    Pontivi.    574.    d.    n. 

575.  c. 
Arnulfus,  Cornes   Chiniac.  149.  d.  150. 

a.  b.  359.  c.  362.  a.  n, 
Arnulfus  ,    Ernuldus ,   Ernuculus  ,    Er- 

miculus,   Ermildus,  Arnuculus,    Bo- 

loniae  Comes,    pater   Mathildis.    295. 

c.  n.  296.  b.  c.  n.  297.  n. 
Arnulfus   I,    Magnus  ,    Comes   Flandr. 

421.  b. 
Arnulfus     II,     junior   dictus,     Comes 

Flandriae  ,     pater  Balduini    Barbati. 

296.  n.  344.  n.    370.  b.   c.    374.  b. 

388.  c.  389.  n.  411 .  a.  421.  b.  Fide 

Arnoldus. 
Arnulfus  III.  Balduini   Montons,    filius, 

Comes   Flandria;,  à  Rob.    Fris,   spo- 

Hatus  et  occisus.  56.    a.  b.  64.  c.   d. 

111.    n.  128.  c.  d.    151.  d.  152.    a. 

161.  e.  162.  a.  165.  c.  169    b.  186. 

c.  d.  e.  243.  b.  c.  n.  2i7.  b.  254.  b. 

c.  d  n.  344.  n.  357.  d.  363.  a.  366. 
a.  b.  n.  369.  e.  375.  b.  c.  n.  383.  d. 
384.  a.  b.  389.  d.  390.  b.  391.  a.  c. 

d.  443.  n.  482.  a.  nn.  firfe  Ernulfus. 
Arnulphus    II.   Comes    Ghisn.    et   Ard. 

295.  n.  305.  n. 
Arnulfus  Cornes  Gandav.   416.   e.  417. 

a. 
Arnulfus,  Comes.  356.  d. 
Arnulfus,  Firmitatis    Princeps.    423.  d. 

n. 
Arnulfus   alter ,    F^irmit.    Princ.    Nepos 

Arnulphi.  423.  n. 
Arnulfus,       Cantor     Carnet.      Fulberti 

Episc.      Discip.     Monach.      Uticens. 

231.  n. 
Arnulfus    filius  Willelmi   Talavat.    Bc- 

lism.    et  Gildeburgis.    40.   d.  41.  d. 

224.  b. 
Arnulfus,  fil.  Will.  Talavat.    Belism.  et 

Mabilix.  42.  d. 
Arnulfus,  fil.  Will.  Talavat.  339.  d. 
Arnulfus  ,     pater     Ilildeburgis     uxoris 

Will.  Talavatii.  40.  d. 
Arnulfus  de  Arda.  111.  c. 
Arnulfus,   Nepos   "Y von.     de   Belesmo. 

132.  n. 
Arnulfus   Calvus ,    Bcnefact.    Mon.    Sa- 
viniac. 200.  b. 


Arnulfus   de    Bclismo,    fil.    Rogerii   de 

Monte-Gom.     Comes   de     Pembroch. 

227.  n. 
Arnulfus    de     Magduno,    Custos    Ara- 

basiae,  filius   Lconii    de   Magduno,  et 

pater  Leonii.  273.  b.  c.  274.  a. 
Arnulfus,  Andoanens.  390.  n. 
Arnulfus  de  AUlenardâ.  392.  d. 
Arnulfus   Florinensis,    pater   Gerardi  I. 

Camer.  Episc.  463.  c.  n. 
Arnulfus,    pater    S.     Theobaldi   Provi- 

niens.  478.  a.  c. 
Arnulfus,  Miles.  614.  a. 
Arj)inus,   Harpinus.    385.   a.    n.    Yide 

Harpinus. 
Arsias  de  Ponte.  397.  c. 
Arsiasmanus,     Oculo-lupino     cognom. 

396.  d. 
Arsindis,    uxor   Will.    III.   Comit.   To- 

los.  418.  n. 
ArsindiSj   uxor   Hugonis    Nob.    Pictav. 

138.  c. 
Arsindis,    uxor  Arnaldi-Mironis.    389. 

n. 
Arsinus  Racha,  Arsia   seu  Arsius  Raca. 

Praesul  Aquensis.  395.  b.  n. 
Arsinus,  Toparcha  de    Neraco.    397.  n. 
Arsio  de  Olbion.  397.  b. 
Arsun,  pater  Garsani  Bigorr.  115.  b. 
Arlaldus     Episc.    Gralianopol.    428.  d. 
Artaldus,    Praeposit.    Vienn.   Eccl.  556. 

c. 
Artaldus,  vir  nob.    frat.    Agnonis,    be- 

nefact.  Monast.  Saviniac.  201.  a. 
Artaldus,      Artauldus  ,     filius    Girardi 

Comit.  Comes  Forensis.  200.  n. 
Arthaldus,  fil.    Cononis    viri   nob.  199. 

e. 
Arvegre  ,     Rex     Noric.     ab      Haraldo 

Rege  devictus  et  occisus.  212.  b. 
Arundell.    Nobil.     Commilito   Willelm. 

Conq.  50.  n. 
Ascelinus,  Laudun.  Episc.  626.  d. 
Ascelinus,  Monac    528.  c.  604.  a. 
Aschirius,     bencf.     Monast.     Saviniac. 

200.  b. 
Ascho,  Ab.   S.    Michaelis   ad   Eremum. 

218.  c. 
Ascilitinus    Normannus,    pater   Richar- 

di  I.    Com.   Aversae   in  Apulia.    449. 

n. 
Asdegundis   seu  Aldegundis,  fifia  Wal- 

berti  Ducis  Lothar.  374.  c.  n. 
Asline,     fil.      Valerani   Com.     Mellent. 

uxor  Rogerii  de  Bellom.  329.  a. 
Aspercmound,     Nob.     Commil.     Will. 

Conq.   50.  n. 
Asperlengus.    Norman,    conjux    Sprot» 

viduae  Guill.  Long»  Sp.  52.  c. 
Asperville^   Nob.  Commil.   Will.    Conq. 

50.  n. 
Asso  de  Rambores.  599.  d. 
Astonis  Lubancr  de  Varena.  398.  a. 
Astrudis   Monacha  S.  Pétri    Lugd.  200. 

a. 
Astrudis   seu    Altrudis,    filia   Maldega- 

rii.  374.  d.  n. 
Atbala,  Athcla  fil.    Rob.    R.   Fr.'    uxor 

Bald.  Com.  FI.    380.  c.  381.  n.  383. 

b.  n.  388.  d.   Vide  Adela. 
Athanagildus    Visigoth.    Rex.    579.    n. 
Atho  seu  Alho.  Fide  Alho. 
Ato.     Ab.     S.     Michaelis     in     Eremo. 

506.6. 
Atonus  ,    Procons.    Nemaus.     Princeps 

Albiens.  420.  b. 
Atsor,  Minister  Anglus.  656.  c. 
Attila  Rex  Ilunnorum.  65.  a. 
Aubcrt,  Abb.    iMaj.  Monast.   409.  a.  n. 
Audebertus,    Abb.   S.  Mich.  in    Eremo. 

218.  c. 
Audebertus,  Com.  Petragor.  217.  e. 
Audebertus,    Com.    Marchiae ,    fil.    Bo- 

sonis,  pater  Bernardi.  218.  b. 
Audebertus  ,    Com.    Marchiae   fil.    Ber- 
nardi. 218.  b.  219.  c. 
Audebertus      Cadenarius ,     Com.     fil. 


692 


INDEX   ONOMASTICUS. 


Heliîe  Comitis.  287.  d. 
Audeley ,    nob.    Coinmil.    Will.    Conq. 

50.  n. 
S.  Audoenus  Rothom.  Ep.  72.  a,  476. 

n. 
Auduinus,   Alduinus.    Aujioinus,    Con- 
sul Engolism.  fil.  Guill.  263.  e.  264. 

a. 
Avenant,    Nob.    Corarail.    Will.    Conq. 

50.  n. 
Avesgaudus   seu    Avisgaldus.   Abb.    S. 

Pétri    de    Cultura    Cenom.     32.     d. 

Episc.    Cenom.    135.  c.    n.    251.  n. 

631.  c.  632.  a. 
Avesgotus,  fil.  Vill.  Sorengi.  41.  e.  42. 

a.  b. 

Aufredus,  Monac.  648.  c. 
Aufridus  Ceokesfot ,  Norin.  311.  c. 
Augerius,  Abb.  S.  Pauli  Narbon.    417. 

b. 
S.   Augustinus.  28.  c.  d. 
S.   Augustinus,  Angl.  Apost,  94.  e. 
Augustinus,  fil.   Garsiae-fot    Vicec.   Le- 

vitan.  116.  d. 
Augustus  Irap.  262.  c.  4H  .  n. 
Avisgaudus ,     frater    Gervasii    Cenom. 

Ep.  135.  n. 
Avitus  Imp.  386.  n. 
Aumerle,    Nob.    Commil.    AVill.    Conq. 

50.  n. 
Austerius,     Dom.     castri     Mauritanie. 

278.  d. 
Austindus,    Archiep.    Auxit.   seu    Aus- 

cien.  394.  n.  431 .  d. 
Awelina,     soror    Gunnoris    Coraitissae. 

57.  e. 
Awgers,     Nob.   Commil.     Will.    Conq. 

50.  n. 
Auvre,    Anvre    vel  Alvered  fil.   Alredi 

seu  Ethelredi   Reg.   Angl.  339.  a.  b. 

Vide  Alfred.  Amirus. 
Auvre      Gaiant,     vel     Gigant ,     Miles 

Norm.    Benef.    j\}on.    Cerasiac.    331. 

d.  n.    Auvre   de   Guinguant  seu  Au- 

vere.  324.  c.  d.  n.  Fide  Alvredus. 
Auxilia,    uxor    Bernardi    de    Pardilan. 

396.  e. 
Aya  seu  Aiia,  uxor  Idulfi.  274.  d. 
Aylenardus,    Archiep.     Lugdun.     522. 

d.  Fide  Alinardus. 
S.  Aymericus.  fil.  S.   Stephani  Hunga- 

rise  Régis.  294.  c. 
Aymo  seu  Haymo  ,    Bituric.     Archiep. 

287.  e.  n.  387.  e.  423.  c.  d.  n.  589. 

b.  n.  Fide  Aimo  &  Haimo. 
Aymo,  Sedun.  Episc.  428.  d. 

Aymo,    Com.    administrator   Comitatûs 

Alsensis.  421.  n. 
Aymo,  fil.  Aldoiiis.  608.  a. 
Aynardus,  Monac.  615.  a. 
Aywardus ,    Rex  Angl.    198.  b.    Vide 

S.  Eduard. 
Azelinus.  Com.  TuUensis.  474.  n 
Axelmus  seu   Azelinus,    Ab.    de   Monte 

S.  Joannis.  608.  a. 
Aïo,  Episc.  Sagiensis.  41.  e. 
Aïo  de  Stapris,    testis    in  fundat.  Eccl. 

Watin.  106.  c. 
Azso,  Marchisus  Liguriae.    244.  c.   632. 

c.  633.  e.  634.  a. 

Amo,  Marchio  Italiae.  68.  d.  644.  b. 


B 


B 


_    C  ATUHCENS  is  Episcopus.  420.  b. 
s.  Babilas,  Ep.  Antioch.  263.  b.  n. 
Baldericus,       Tervan.     Eccl.       Cantor, 

Scriptor.  122.  a.  n. 
Baldricus,  Leod.  Ep.  376.  d. 
BaldricuSj  Ab.    S.    Nicol.  Andeg.   419. 

b. 
Baldricus,  Ab.    Burgul.    Poët».  189.  n. 

425.  n. 
Baldricus,  Abb.  S.  Viloni  Virdun.  251. 

n.    Primus  Ab.   S.    Agerici   Virdun. 

421.  n. 
Baldricus,  qui   et  Lamberlus    II,  Com. 


I.iOvan.  351.  e.  n.  Baldricus  cum  Bar- 
ba, frater  Henrici  Com.    Lovan.  423. 

a.  437.  d.  n.   637.  c.    Fide  Lamber- 

tus-Baldricus. 
Baldricus  ,    qui  et   Lambertus   III,    fil. 

Lambert!  II.    Com.    Lovan.  463.   b. 

nn. 
Baldricus,    Conestab.    Phil.    I.    Fr.    R. 

111.  b. 
Baldricus,   pater  Hugonis    Vicec.    Ebo- 

rac.  241 .  n. 
Baldricus  Teutonicus.  229.  b. 
Baldricus    de    Balgenzaio,    fil.    Baldrici 

Tsufonici.  225.  n.  229.  a.  b. 
Baldricus,  frater  Guillelmi.  606.  e. 
Balduinus  ,    Ep.     Noviom.    et   Tornac. 

32.  c.    111     b.   345.   a.    n.  392.  c. 

408.  d.   416.  c.   427.   b.  473.  e.  n. 

583.  b.  594.  b.  c  .599.  c. 
Balduinus,  Ep.  Leod.  201.  b.  c. 
Balduinus ,     Capellan.      Will.     Nothi, 

postea  Ep.    Ebroic.    52.    c.    242.  d. 

364.  b. 
Balduinus     I.     Com.    Fland.    Ferreus 

dictus.  108.  c. 
Balduinus    III.    Com.     Fland.    fil.    Ar- 

nulfi   I.    pater  Arnulfi    II.    389.    n. 

421.  n. 
Balduinus   IV,   Barbatus   dictus,  Fland. 

Com.   123.  a.   n.   124.   a.   142.  a.  c. 

pater  Bald.    V.    255.    c.    fil.  Arnoldi 

seu  Arnulphi  II.  295.  c.  297.  c.  323. 

d.  e.  filius  Susannae  seu  Rosalae.  344. 

d.  370.  n.  380.  b.  388.  c  Marchisus. 

392.  b.  n.   399.  b.  411.  a.  March.  et 

Com.   Bello-barbus    dictus.    461.    a. 

462.  n. 
Balduinus     V.    Fland.    Com.    Marchio. 

7.  b.  d.  10.    a.  Waldevin.    de   Flan- 

dris.  20.  a.d.23.  a.  33.  a.  d.Satrapa. 

45.  a.  tutor  Philip.  I.  Fr.  R.  48.  e.  n. 

pater  Mathild.  Angl.   Reginae.   55.  e. 

56.   a.   60.  d.   63.   b.   n.    Insulanus, 

pater   Bald.  et    Rob.    80.    b.   conjux 

Adete.  105.  d.  108.  e.   109.  a.  c.  e. 

n.  110.  c.  d.  n.    m.  b.  n.  fil.  Bald. 

Barb.  123.  a.  n.  124.  a.  125.  c.  d.  e. 

126.a.  n.  132.  d.l33.n.  I42.a.b.c. 

146.  a.  159.  a.  e.  161.  d.  166.  b.  168. 

n.  169.  a.  173.  b.  d.  180.  b.  186.  c 

n.  192.  b.  197.  d.  198.  b.  202.  c.  d. 

206.  e.   207.  d.  n.  Corsil.  FI.  209. 

d.  212.  a.  c.  215.  d.  216.  a.  229.  c. 

d.  231.  b.  234.   c.  243.    b.  c.  d.  n 

247.  b.  c.  249.  d.  n.  254.  a.  b.  c.  n. 

255.  b.  c.  262.  b.  Dux.  294.  a.  295. 

a.  310.  a.  c.  d.  311.  b.  312.  b.  323. 

d.  e.  334.  c.  338.  b.  344.  d.  e.  n.  345. 
a.  n.  348.  b.  c.  d.  354.  c.  355.  c.  e. 
357.  c.  358.  b.  361.  c.363.  a.  364.  d. 
365.  ad.  370.  c.  372.  b.  380.  c  381. 
a.  b.  c.  n.  382.  a.  d.  383.  b.  n.  385.  d. 
386.  b.  388.  d.  e.  389.  a.  b.  n.  392. 
c.d.  413.C.415.C.  d.  n.4l6.b.422. 
a.  b.  423.  a.  d.  429.  a.  430.  n.  442.  n. 
462.  c.  n.  Com.  Paîatinus.  479.  b.  n. 
480.  b.  n.  481.  c.  486.  d.  n.  498.  e. 
499.  n.  523.  c.  563.  e.  564  d.  570.  n. 
574.  n.  575.  a.  c.  581 .  n.  583.  a.  599. 

c.  604.  b.  606.  c. 

Balduinus  VI.  cognom.  Montensis,  Com. 
Fland.  et  Hannon.  56.  a.  63.  a.  b. 
64.  a.  b.  c.  Hasnoniensis.  Marchisus, 
pater  Arnulfi  et   Bald.    108.   b.  c.  d. 

e.  n.  109.  a-e.  n.  110.  a-d.  n.  111. 
a.  b.  n.  fil.  Bald.  Pii  tutoris  Philipp. 
1.  133.  n.  142.  b.  144.  b.  conjux 
Richildis.  151.  d.  161.  e.  frater 
Rob.  Fris.  162.  a.  164.  a-e.  165.  b. 
169.  a.  n.  186.  c.  198.  b.  202.  d. 
243.  b.  247.  b.  254. b.  c  nn.  255.  c. 
344.  n.  345.  a.  n.  356.6.357.  d.363. 
a.  365.  a.  d.  366.  a.  369.  e.  370.  c. 
374.  b.  375.  b.  380.  c  381.  a.  383. 
a-d.  n.  Cum-niso.  Ibid.   384.  a.  388. 

d.  389.  d.  392.  c.  d.  415.  c.  480.  n. 
481.  c.  482.  n. 


Balduinus   II.    Hann.    Com.    fil.   Bald. 

VI.  Fland.   Com.   et  Hann.  I.    Nepos 

Rob.    Fris,  et    Mathild.    Angl.    Reg. 

47.  c.   fil.    Richildis,    frater    Arnulfi. 

111.  n.  fil.  Bald.  Mont.  142.  b.  186. 

c.  e.  243.  c.  e.  254.  b.  d.  n.  344.  n. 

357.  d.  363.  a.  n.  360.  a.  b.  369.  e. 

375.  b.  c.  383.  d.  384.  b.   389.  d. 

391.  d.  482.  n. 
Balduinus  III.    Com.    Hann.    fil.    Bald. 

H.  374.  b. 
Balduinus  Com.    fil.    .A.rnulphi    III.  FI. 

Com.  369.  e. 
Balduinus     HoUand.     Com.    seu    Mo- 

riennae,   pater    Bertae   uxoris    Phil.  I. 

Fr.  R.  276.  b.  385.  d.  410.    b.  412. 

c.  Fide  Florentins  Dux  Frisiae. 
Balduinus   Com.    Bolon.    fil.    Guidonis. 

al.  Arnulphus  vel  Ernuculus.  303.  n. 

346.  a.  b.  Fide  Arnulphus. 
Balduinus.    fil.    Eustach.    Com.    Bolon. 

Rex    Jerosol.    post    fratrem   Godefri- 

dum.  174.  c.  206.  a.  n.  240.  a.  301. 

n.  304    a.  370.  b. 
Balduinus    Ghisn.     Com.     fil.    Eustac. 

Com.  Ghisn.  lll.   c.  297.  d.  298.  a. 

c.  d.  n.  304.  e.  305.  a.  n.  307.  c. 
Balduinus  Com.  Pontivi.  574.  d.  n. 
Balduinus  Gandensis,    Dom.    Alost.  fil. 

Radulph.   frater   Gisleberti.    106.    c. 

lU.c.  392.  nn. 
Balduinus  de  Molis,  fil.   Gisleberti  Com. 

frater  Richard!.  58.  a.  234.  e.  Prises 

Exoniae.  240.  b. 
Balduinus   Cancell.   Henrici   I.    Fr.    R. 

345.  n.  560.  c.  562.  <:.  A.  e.  566.  d. 

570.  a.  572.  e.  n.  573.  d.  n.  576.  a. 

577.  b.  578.  c.  580.  b.  585.  c.  589. 

c.  Bauduinus.  590.  c  592.  b.  d.  593. 

c.  595.   c.  597.    b.  598.    a.   599.  a. 
602.  a.  604.  e.  606.  b. 

Balduinus  Conis'.ab.  578.  c. 

Balduinus  de  Crispiaco.  599.  d. 

Balduinus  senex  de  Marquisia  ,  fil. 
Gaufridi,  pater  Balduini.  304.  e. 

Balduinus,  fil.  Balduini  senis  de  Mar- 
quisia. 304.  e. 

Balduinus  de  Revers,  Nob.  Norm.  46. 
a.  58.  b. 

Balduinus  Advocatus  Tornac.  postea 
Monac.  254.  d.  255.  a. 

Balduinus   de  Uphen  seu  Uphera.  307. 

d.  n. 

Balduinus   pater  Bald.    de  Claromonte. 

424.  d. 
Balduinus    de    Claromonte.    fil.    Bald. 

424.  d. 
Balduinus  de  Horia.  253.  d. 
Balduinus  de  Exclusa.  304.  b. 
Balduinus,  Major  Abbatiae  S.    Saviniani 

Senon.  198.  c. 
Balduinus ,  frater    Hugonis    Pincernae. 

5S4.  d. 
Balduinus  de  Wallincorte.  599.  d. 
Balduinus  de  Mamwalt.  392.  b. 
Balduinus  Praepositus  ,    testis   in   Dipl. 

Henr.  pro  Abb.  S.  Germ.  Paris.  614. 

a. 
Balduinus,  Mil.  609.  e.  611.  b. 
Balduinus,  Monac.    S.    Dion,    in  Franc. 

Medicus    S.    Eduardi    Angl.    Régis. 

656.  c. 
Balduinus,      fil.     Winemari     Gandav. 

Monac.   S.  Pétri  Gand.  postea  Miles. 

298.  c. 
Balduinus,   testis   in   Dipl.    Henr.    pro 

Abb.  S.  Benigni  Divion.  615.  a. 
Balduinus ,   testis    in   Dipl.    Henr.    pro 

Abb.  S.  Medardi  Suess.  582.  a. 
Balduinus  ,    testis  in  Dipl.     Henr.  pro 

Abb.  S.  Pétri  Carnut.  604.  a. 
Balduinus,  fil.  Letrae,   testis   in    fundat. 

Eccl.  Watin.  106.  c 
Balduinus,  Clericus.  583.  b. 
Ballbasar,  Rex  Gentilis.  496.  e. 
Baltildis   Reg.   uxor   Clodovei  II.  624. 

b. 


INDEX     ONOMASTIGUS. 


693 


Bancstre,  Nob.    Commil.    VVill.   Conq. 

50.   n. 
Barbason,    Nob.    Commil.    Will.  Conq. 

50.  n. 
Barbayon,    Nob.    Commil.  Will.  Conq. 

50.  n. 
S.    Bardo.  Mogunt.    Archiepisc.    73.  c. 

162.  d.  164.  c.  418.  d.  641.  d. 
Bardolf.  Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Bardonnus  de  Conniaco.  289.  c. 
Barno   de  Glotis,    Praepositus    Osberni. 

37.  e 
Bartholomeus,    Arcbiep.   Turon.   32.  c. 

117.  n.  169.  d.  348.  a,  429.  n.  524. 

a.  b.  590.  b. 
Bartlioloraeus,  Ep.  Laudun.  359.  c. 
Bartholoin%us  .     Ab.     Majoris-Monast. 

271.  e.  n.  272.  d.  e.  n.3i3.  n.  432. 

d. 
Basilia,    filia    Girard!  Flatelli.    58.  a. 
Basset,   Nob.  Coramil.  Will.   Conq.  50. 

n. 
Baylife,  Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Bayons^   Nob.     Commil.     Will.    Conq. 

50.  n. 
Bcatrix,  soror    Hugon.  Cap.   Reg.    Fr. 

uxor  Frederici   senior.   Ducis  Mosell. 

mater  Theoderici    Ducis.    152.  c.  n. 

249.  c.  251.  n.  368.  c   369.  e.  370. 

n.  452.  nn. 
Beatrix,  filia  Frederici  junior.  Ducis  uxor 

Lotbar.  iMosell.    et    Malhildis  senior. 

1".  Bonifacii  Marchis.  Ital.  2o.  Gode- 

fridi  Gibb.  filii  Godefridi    seu  Gotbe- 

lonis,  mater  Mathildis  Comitissae.  20. 

n.  21.  e.    22.    a.  23.  a.  61.  a.  b.  c. 

68.  a.  151.  b.  c.   n.  164.  d.  216.  a. 

249.  c.  n.  262.  c.  n.  230.  b.  n.  251. 

n.  355.   c.   356.    b.  c.  d.  n.  370.  a. 

429.  b.  452.  d.    453.  a.  d.  nn.  642. 

e. 
Beatrix,  Marcbisa,  filia   Sigefridi.    150. 

d.  350.  b. 
Beatrix,  filia   Eustacii  Comit.   Ghisn.  et 

Susannae.  297.  d. 
Beatrix,    amita     Roberti    Norm.    Duc. 

prima    Monasterii-Villaris    Abbatissa. 

420.  n. 
Beatrix,    filia   Guidonis   Comit.  Bolon. 

uxorFrisii.  303.  n.  346.  b. 
Beatrix,  filia  Ludovici  Comit.  et  Sophiae, 

soror   Friderici   Marcbion.  uxor  Ber- 

toldi  Ducis.  26.  e.  27.  a. 
Beatrix  ,    uxor     Raymundi    I.    Comit. 

Substantion.  416.  d.  n. 
Beatrix,     Comitissa   Cabilon.    550.     d. 

553.  a. 
Beatrix  de  Roceio  vel  de  Hainaco,  [Hai- 

naut),    uxor   Ebali    de  Roceio.  339. 

a.  b.  362.  c.  n. 
Beatrix,  uxor  Falconis  de  Jaliniaco,  ma- 
ter Gulferii  atque  Iterii.  112.  n. 
Beatrix,  filia   Cbristiani  de    Valencenis, 

uxor   Gulberti  de   Huglevillâ.     246. 

d. 
Beatrix  filia   Gulberti    Mil.     Norm.    et 

Beatricis.  246.  e. 
Beatrix,  uxor  Gofridi  de   Castro-Gunte- 

rii.  268.  b. 
Beatrix,  filia  Fulconis.  359.  d. 
Beatrix,  filia  Domini  de   Walecourt  aut 

Walencourt.  374.  b. 
Beda  Venerabilis.  359.  e. 
Béer,  Nobil.  Commilito  Will.  Conq.  50. 

n. 
Bego,  Conch.  Abb.  433.  n. 
Beke,  Nobil.   Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Belasysc  ,    Nob.    Commil.  Will.    Conq. 

50.  n. 
Bcliardis,    uxor  Raimundi  Comit.  Car- 

cass.  419.  e. 
Belinus,  Clericus.  590.  d. 
Belomy,  Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 


Bellaius ,    Domin.     Monsterioli   Castri. 

280.  a. 
S.  Benedictus.  13.  c.  390.  n.  483.  b.  c. 

d.  484.  a.  b.  c.    d.  485.  a.  b.    c.  e. 

486.    a.  487.   a.    c.  d.  489.  a.  e.   el 

alibi  pluries. 
Benedictus  Papa   VIII.  395.  d.  n.  459. 

n.  615.  d. 
Benedictus  Papa   IX.   73.    b.    172.  c. 

261 .  b.  c.  352.  d.  e.  415.  b 
Benedictus   Papa    X.    Antipapa.   14.  a. 

62.  b.  219.  n.  293.  a. 
Benedictus  1,    Avenion.  Episc.    291.  n. 

509.  d.  516.  b. 
Benedictus  ,    Episc.    Cornugalli*  ,    fil. 

Orscandi    Episc.  372.  b. 
Benedictus,    frater   Hoëli   Comit.    Abb. 

Kemperleg.  372.  b. 
Benedictus  ,     Abb.    S.    Maxentii     Pict. 

120.  a.  221.  b. 
Benedictus,  Abb.  Rothon.  371.  n. 
Benedictus.  S.   Audoëni  Rotomag.    Mo- 

nacb.  379.  d. 
Benedictus,  Sacerdos.  378.  <;. 
Benno,  Scriptor.  261.  n. 
Benno,    sive  Bernbardus,  Dux  Saxon. 

fil.  Herimanni.  421.  b. 
Benno,  Dux  Saxonise.  616.  b. 
Benzelinus.  574.  d.  373.  c.  580.  a. 
Beorn.,    consobr.   Swani  filii  Tosti  (vel 

Godwini  Comit.)  311. 
Beraldus,    Beroldus  ,    Suession.    Episc. 

418.  b.  42l.a.581.c.  582.  c.583.a. 
Beraldus  ,    fil.   Geraldi   de    Crosent    et 

Eblenas  ,   Dominus   Burgi   S.    M.   de 

subterraiieâ.  288.  b. 
Beraldus,  fil.  Beraldi.  288.  b. 
Beraldus,  fil.  Raymundi  et  Briciae.  288. 

b. 
Beraldus,  de  Dunis.  372.  e.  n. 
Berardus,  Cornes  Rodanens.    pater   Na- 

zara;.    200.   d. 
Berardus,  vir  nob.    benefact.  Mon.  Sa- 

viniac.  200.  d. 
Bercherus,  Senoniens.  Abb.  369.  b.  c. 
Berengarius,  Episc.  Elenens.  514.  a. 
Berengarius  ,  Guifredi  ,    Episc.    Gerun- 

dens.  190.  b.  510.  a.  514.  e. 
Berengarius,    Rex    Italiaa,  pater  Rozalae 

uxoris.  Arnulphi    II,   Comit.  Flandr. 

344.  n  388   c. 
Berengarius,    Rex   Italiae,    pater  Juncae 

uxoris    Gozelonis  Ducis  Lotbar.  301 . 

n. 
Berengarius  ,     fil.     Raymundi-Borelli  , 

Cornes  Barcinon.    289.   d.  e.  290.  a. 

b.  420.  a. 
Bcrengarius-Raymundi   fil.    Raymundi- 

Berengarii,  Vetuli  dicti.  290.    c. 
Berengarius,  Vicecomes  Narbon.  417.  c. 

514.  e.  n. 
Berengarius  ,    Cornes    Britonum.    325. 

n. 
Berengarius ,   occisus   in    Tolos.    Prov. 

181.  n. 
Berengarius,  Sacerdos.  444.  a. 
Berengarius  de  Orcario.  239.  a.  b. 
Berengarius,  Beringerius,  ïuron.   Eccl. 

Canon.    Andegav.     Arcbid.   Famosus 

sui   Sceculi  Magister   et    Heresiarcba, 

23.  a.  24.  d.  e.  25.  en.  70.  n.  161. 

c.  164.  c.  169.  d.  191.  b.c.  n.  219. 

d.  n.  242.  c.  284.  d.  e.  n.  295.  a. 
344.  d.  349.  a.  354.  d.  e.  n.  355.  a. 
358.  a.  382.  b.  427.  a.  430.  d.  n. 
438.  n.  497.  c.  nn.  498.  b.  500.  b. 
501.  d.  523.  n.  524.  b.c.  d.  n. 
525.  a.  b.n.  527.  a-e.528.  b-e.  529. 
a.  c.  d.  e.  530.  a-e.  531.  a-e.  532. 
a.  c.  d.  e.  533.  a. 

Berig,  Gothorum  Rex.  623.  c. 

Berlalus,  Baro.  507.  a. 

Bcrlaesus    II.  de  Monasteriolo.  429.  n. 

S.  Bernardus.  520.  a. 

Bernardus,  Cardinalis  Diac.  69.  c. 

Bernardus,  Biterrcns.  Episcop.  514.  e. 

Bernardus,    fil.    Hug.  Vice-com.  Com- 


born.     Monachus     Solcmniac.    Abb. 

Belliloci    Lemov.  Episc.  Cadurc.  503. 

d.  n. 
Bernardus,  Episc.  Lascur.  117.  c. 
Bernardus,  Episc.  Lutevens.  513.  c. 
Bernardus,  Regens.  Episc,  513.  c. 
Bernardus,  Abb.    Cellae-Bobini.  42i.  c. 

d. 
Bernardus,  Abb.  Madiran.  117.  a.  b. 
Bernardus,  Abb.  S.  Pétri  Cell.  Trecens. 

583.  n.  b. 
Bernardus.  Abb.  S.  Victoris  Massil.  69. 

c.  434.  b. 
Bernardus,  Abbas,  417.  c. 
Bernardus,  fil.  Stephani  Reg.  Hung.    et 

Giselae.  370.  d. 
Bernardus,    Princeps   de  Andusiâ.  417, 

c. 
Bernardus,  Dux  Saxonum.    390.  b.  d. 

ride  Benno  et  Bernbardus. 
Bernardus  ,    Arraaniac.    Comes.      116. 

b.  n.  117.  a. 
Bernardus  Guifredi,    Comes  Betrgitan. 

290.  b. 
Bernardus-Centuilus,  Comes  Bigorr.  1 15. 

a.  116.  a.  b.  d.  n.  Bearn.  Vice-Com. 

117.  b.  n. 
Bernardus,   scindens  fcrrum,    fil.    OH- 

bani,   Comes  Bisulduni.  289.  e.  290. 

a. 
Bernardus-Guillelmi,  Comes  Bisuld.   fil, 

Guillelmi  Bcrnardi   cognom.    Grassi. 

291.  a.  b. 

Bernardus ,    Comes     Marchiae    Lemov. 

290.  n.  c. 
Bernardus  Comes  Substantion,   416.  d. 

n.  418.  a. 
Bernardus-Guill.  Comes.  396.  a. 
Bernardus  Rodgerus,  Comes,  pater  Gil- 

bergae  uxoris  Ranimiri.  116.  n. 
Bernardus,    fil.   Arcbambaldi   IL   Vice- 
Com.   Comborn.  et  Rotbergae.     289. 

b. 
Bernardus,    Vicecora.  Nemaus.  422.  c. 

424.  a. 
Bernardus,   Vice-Comes  ,  in  Vasconiae 

Provinciâ.  395.  d. 
Bernardus.  fil.   Audeberti,  pater  Aude- 

bcrti  Corn.  Marchiae.  218.  b. 
Bernardus-Aimardus.  422.  c. 
Bernardus,  fil.  Arnaldi,  Milit.  396.  c. 
Bernardus,  Miles,  et  Domin.  Castri  Bar- 

ris-montis.  198.  a. 
Bernardus  Desbornamers.  397.  b. 
Bernardus    Forto   de    Estamvillâ.    397. 

b. 
Bernardus,  fil.  Gulberti  de  S.    Galerico 

et  Papiae.  246.  c. 
Bernardus,    fil.  Remundi  de  Lavarmac. 

396.  d. 
Bernardus,    de   Nauz.,    fil.    Adrardi  de 

Barbares  et  Constantiae.  201.  a. 
Bernardus,    fil.  Goisfredi  de  Novo-Mer- 

cato.  246.  d. 
Bernardus  de  Pardilan.  396.  e. 
Bernardus   Rumpbator,  Benefact.  Mon, 

Saviniac.  200.  b.  n. 
Bernardus  Ramont.  397.  e. 
Bernardus  de  Taurinaco,  Miles.  397.  e. 

398.  a. 
Bernardus,  frat.  Roberti    II,  Abb.  Cor- 

meriac.  429.  a. 
Bernardus,  senior  seu  Dominus  Sivriarci 

inAquit.  535.  c.  d.  536.  a.  b,  c.  d, 

e. 
Bernardus,  Praepositus.  594.  d. 
Bernardus,  vir  nob.  Bigorr.  116.  d. 
Bernardus  ,    nob.     Commil.     Willelmi 

Conq.  30.  n. 
Bernardus,    avunculus  Will.   palris  Ri- 

cbardi.  627.  e. 
Bernardus,  Cleric.  Virdun.  144.  b, 
Bernardus  Oddo.  397.  b. 
Bernardus.  433.  a. 
Bernardus.  613.  a. 
Bernât  Ardui  de  Bolays.  397.  d. 
Berncrius ,    Abb.    Trenorc.   112.  b.    c. 

Zzzz 


694 


INDEX   ONOMASTICUS. 


Bernerius  de  Liberimonte.  599.  <1. 

Beruenis,  Abb.  Mosom.  319.  a. 

Bemerus,  Sacerdos,  594.   d. 

Bernerus,  Cleric.  Vini.  144.  b. 

Bemerus,  patcr    Walteri.  606.  b. 

Bernhardus,  Abb.  Alassil.  25.  a.  Fide 
Bernardus. 

Bernhardus  Dux,  frater  Dietraari  Coniit. 
60.  c.  Fide  Benno.  Bernar- 
dus. 

Bernhardus,  frater  Gislae  Iraperatr.  418. 

a.  J^ide  Benno.  Bernardus. 
Berno,  Abb.  Augiae.  18.  c. 
Berno,  Abb.  Vezeliac.  385.  a. 
Berno,  Abb.  Vindocin.  30.  e.  31.  a. 
Berno.  420.  n. 

Bernoldus,  Praepos.  Prior  sou  Abb.  Wa- 

tin.  Mon.  108.  a. 
Bernoldus,    fil.  Norberti,  testis  in  fund. 

Eccl.    Walin.  106.  d 
Bernoldus,    fil.    Radulfi,     testis  in  fun- 

dat.  Eccl.  Watin.  106.  d. 
Beroldus,  Suession.  Episc.  522.  c. 
Berta,  Bertha,  filia  Ottonis  March.  Ital. 

et  Adheleidis,  uxor  Henrici   IV.   Ger- 

maii.  Reg.  et  Imper.   62.  d.    263.  a. 

b.  361.  d.  416.  a.  433.  c. 

Barta,  filia  Conradi  Reg.  Burg.  et  Ma- 
thildis  Sororis  Lotharii  Franc.  Reg. 
uxor  Odonis  I.  Comit.  Carnot.  Blés. 
et  Turon.  posteà  Roberti  Franc.  Ré- 
gis, à  quoseparata  fuit  j)ro])ter  afti- 
nitatein.  mater  Odonis  Cainpaniens. 
117.  d.  143.  c.  370.  b.  478. 
n. 

Berta,  Bartha  ,  Bertha,  seu  Mechtildis, 
filia  ,  juxtà  quosdam  Balduini,  sed 
meliùs  Florentii  Frisiae  et  HoUandise 
Com.  uxor  Philippi  I.  Franc.  Régis. 
63.  n.  157.  e.  159.  e.  255.  a.  n. 
276.  b.  383.  a.  384.  e.  n.  385.  d.  394. 

a.  396.  b.  410.  b.  412.  a.  c.  486.  d. 
Berta,    uxor    Rodulphi  II.    Burg.  Reg. 

posteà  Hugonis  Italia;  Reg.  544.  n. 

Berta,  Comitissa  (in  Brigiû)  247.  a. 

Berta,  Berlha,  Odonis  Camp,  filia,  uxor. 
1».  Alani  Ducis  Brit.  2°.  Hugonis  II. 
Comit.  Cenoman.  mater  Herberti  ju- 
nior. Com.  Cenom.  29.  a.  136.  n. 
231.  d.  244.  b.  390.  n.  633,  d. 
e. 

Berta,  filia  Simonis  de  Monte-forti,  so- 
ror  Almarici.  57.  a. 

Berta,  Bertha,  uxor  Rogeri  Comit.  S. 
Pauli.  306.  n. 

Berta,  Berlha,  uxor  Goffridi  Bastardi. 
Comit.  Britann.  281.  a. 

Berta,  Bertha,  uxor  Hugonis  Bardulphi. 
373.    n. 

Bertholdus.  Vide  Bertoldus. 

Bertilla,  Bertilia,  uxor  S.  VValberti  Du- 
cis Lothar.  374.  c.  n. 

S.  Bertinus.  421.  b.      " 

Bertoldus,  Episc.  Tull.  152.  b.  c.  d. 
355.  b. 

Bertoldus,  Bertholdus,  Dux  in  Germa- 
nia,  filius  seu  potiùs  gêner.  Ruodol- 
phi  Suaviae  Ducis,  Henrico  IV.  ex- 
communicato,  in  linperatorem  à  Gre- 
gorii  VII.  Fautoribus  electi.  25.  d. 
67.  c. 

Bertoldus,  Dux  maritus  Beatricis  so- 
roris Friderici  Marchion.  26.  e. 

Bertoldus,  Bertholdus,  Cornes  Sabau- 
dise.  546.  a.  n.  547.  a.  n.  556.  n. 

BertoldnSj  Bertholdus,  Constant.  Presb. 
Scriptor.  et  Continuator  Chronici 
Hermanni  Contracti.  23.  et  stqq.  et 
alibi  pluries . 

Bertrada,  Bertradis,  Bertranda,  filia  Si- 
monis de  Monteforti,  uxor  Fulconis 
Rechin  Comit.  Andegav.  posteà  Phi- 
lippi I.  Franc.  Heg.  186.  e.  275.  d. 
n.  358.  a.  nn. 

Bertrada,  pro  Anna  Franc.  Reginû.  247, 

b.  Fide  Anna. 

Bertrada  ,     uxor       Venerandi      Advoc. 


Virdun.  250.  d. 
Bertradus,  Sacerd.  378.  c. 
Bertram.  Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Bertrandus  Episc,  Magalon.  434.  d. 
Bertrandus  de  Olbion.  397.  b. 
Bertrannus,     Mimatens.     Eccl.    Archid. 

428.  d. 
Bertulfus,  Abb.  S.  Eucharii  Trevir.  462. 

b. 
Bibo,  Tull.  Ep.  Cancell.  Henr.  IV.  Imp. 

62.  d.  195.  c.  Fide  Pibo. 
Bier^  dictus  Costae  ferrese.   fil.  Lothroci 

Régis  Noricor.  seu  Danorum.  622.  e. 

623.  e.  626.  a. 
Biligrinus    Colon.     Metropol.     640.    c. 

Fide  Piligrinus. 
Biota  ,     filia  Herberti  Evigilant-canem 

Cenoman.  Com.  soror  Hugonis,  uxor 

Galterii    Pontesiensium  Com.  231.  d. 

232.  a.  632.  c.  6.34.  c. 
S.  Birinus.  128.  n. 
Bladinus,  fil.  Adrardi  de  Barbares.  201. 

a. 
Blancha  ,    soror   Gofridi    Com.   Andeg. 

uxorGuill.  Com.  Arelat.  mater  Cons- 

tanliae  Fr.  Reg.  418.  d.  n. 
Blanchia    (falfà   dicta)   uxor    Hugonis 

Capeti.  279.  n. 
B.  Blandinus  Anacbor.  Brieg..  440.  a. 
Blundell.    Nob.    Commil.    Will.   Conq. 

no.  n. 

Boaniundus    Fide  Boemundus. 
Bodera.  382.  b. 

Bodo,  fil.  Landrici  Coinit.  418.  n. 
Boellus,  Cornes  Nannet.  280.  c. 
Boemundus,   Boamundus,  Bojaraundus, 

Buamundus    Princeps,    Dux.  Apuliae, 

AntlochenuF.  213.    n.  338  c.  352.  a. 
357.    e.    383.   b.  384.  e.    452.  a. 

n. 
Bohun,  Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Bojamundus.  fide  Boemundus. 
Boldravan,  fil.    Letrae.   testis  in  fundat. 

Eccl.  Watin.  106.  c. 
Boldravan,  fil.  Stulard,    frater  Habaga- 

rii  ,   testis  in    fundat.    Mon.    Watin. 

106.  d. 
Bolislaûs,  fil.  Casimir!  Duc.  Polon.  423. 

b. 
Bona-Vicina   de  Pontibus,   filia  Guido- 

nis.  275.  n.  276.  a. 
Bondeville,    Nob.  Commil.  Will.  Conq. 

50.  n. 
Bonel  de  Bonnefont.  397.  b, 
Bonel  de  la  Roche.  397.  c. 
Bonifacius,  Abb.  Vezeliac.  384.  e. 
Bonifacius ,    Italiae    Marchio ,    Beatricis 

maritus,  pater  Mathildis.  20.  e.21.  e. 

61.  a.  c.  68.  151.  n.  164.  d.  189.  a. 

216.  a.  249. en.  250.  b.  251. n. 262. 

C.355.  c.  356.  b.  c.  370.  a.  429.  b. 

452.  d.  433.  a.  b.  492.  n.  642.  e. 
Bonifacius,  puer,  fil.  Bonifacii  March.  et 

Beatricis.  22.  a. 
Bonifacius,  Castellanus.  391.  a. 
Bonus-par^    Consanguin.    Sancii    Nob. 

Bigorr.  116.  a.  b. 
Bonvilc,    Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Bonylayne.  Nobil.  Commil.  Will.  Conq. 

50.  n. 
Boppo,    Poppo.    73.  c.    fide  Damasus 

Papa  II. 
Borchardus,    Arcb,  Lugdun.  Fide  Bur- 

chardus. 
Borellus  de  Mosteriolo.  372.  e.  n. 
Boso,  qui  praeest   Sanctonibus.  217.  c. 
Boso,  pater  Audeberti  I.  Com.  Marchiae. 

218.  b. 
Boso,    Prior   S.  Germ.    Aulissiod ,  648. 

c. 
Boso,  Prior  Madiran.  Mon.  117.  b.    c. 
Boso  Vice-Comes,  Aquit.  Comit.  Vassal- 

lus.  534.  b. 
Boso,  pater  Galdrici.  648.  a. 


Boso,  fil.  Guillelmi  de  Torenâ.  289.  b. 

Boso,  vir  illustris  de  Closis.  282.  d. 

Boso  Miles.  609.  e. 

Boso.  594.  d. 

Bovo,  S.  Bertini  Abb.  380.  d.  n.  381.  c. 

d.  n.  382.  a.  b.  c.  n. 
Bovo,  Abb.  Hasnon.  111.  a. 
Bovo,  Praepositus  Hasnon.  110.  d. 
Bowlels,  Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Bovrser,  Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Brand,  Nob.  Commil.  Will.  Conq.    50. 

n. 
Braybuf,     Nob.    Commil.    Will.  Conq. 

50.  n. 
Breton,  Nob.  Commil.  "WiU.  Conq.   50. 

n. 
Bricia    de  Exigento ,  uxor  Raymundi. 

288.  b. 
Briennus  ,    fil.    Eudonis    Ducis  Brilan. 

Minoris.  24.  c.  53.  c.241.  c.  630.  b. 
Brihtric  ,  Minister  Angl.  656.  c. 
Brisca,    filia    Sancii   Ducis    Wasconiae  , 

uxor  Will.    M.   Aquit.    Ducis,   mater 

Odonis  Ducis  Aquit.  119.  d. 
Brischita  de  Forces.  396.  c, 
Brochardus,  Archiep.  Lugd.  Fide  Bur- 

chardus. 
Brochus,  Nob.  Commil.  Will.  Conq,  50. 

n. 
Broune,  Nob.  Commil.  Will.  Conq.  50. 

n. 
Brunicendis,    seu  Ilumberga,   fil.    Ade- 

mari   Vicec.    Lemov.    uxor  Archam- 

baldi  Barbati.  289.  c. 
Brunichildis    Uegina    Fr.    565.  n.  579. 

c.  n. 
Bruno,  fil.  Ottonis  P'r.  Ducis,  Papa  sub 

nomine  Gregorii  V.  2.  b. 
Bruno   Leucorum   seu    ïuU.   Ep.  qui  et 

Papa  Léo  IX.  13.  d.  14.  b.  c.  20.  c. 

21.  b-e.  60.  c.  d.  Brunus.  73.  c.  134. 

b.  152.  d.  1,-3.  a.  b.  164.  b.  171.  b. 
172.  h.  n.  222.  b.  246.  b.  250.  d. 
254.  b.  262.  a.  b.  286.  a.  351.  c.  353. 

c.  d.  355.  b.  368.  b.  369.  a.  b.  nn. 
425.  b.  426.  c.  d.  e.  427.  b.  c.  d.  n. 
428.  e.  464.  a.  474.  n.  641.  b.  d.  e. 
642.  d.  e.   Vide  Léo  IX. 

Bruno,  Archiep.    Colon,  frater    Ottonis. 

M.  132.  n. 
Bruno,  Trever.  Archiep.  74.  n. 
Bruno  Andeg.  Ep.  219.  a.  497.  c.  d.  n. 

498.  b.  qui  et  Eusebius.  524.  c.  527. 

a.  c.  528.  d.  529.  a.  e.  530.  a.  b.  d, 
531.  c.  532.  e. 

Bruno,  Lingon.  Ep.  321.  n.  532.  n. 
Bruno,    frater  Henrici  Imp    Ejiisc.    Au- 
guste Vindelicœ.  616.  a.  617.  d.618. 

b.  619.  b. 

Bruno,  Mindensis  Praesul.  640.  c. 

Bruno,  Pseudo  Episc.  Met.  26.  a.  b. 

Bruno,  Dervensis  .\bb.  432.  n. 

Bruno  de  Bruneswic,  Comes.  418.  a, 

BrunOj  Comes.  640.  b. 

Buamundus,  Roberti  Guiscardi  ex  Ab- 
deradâ  filius.  Fide  Boamundus. 

Buroardus,  fil  .\imonis  de  Gastro-Ledi, 
frater  Gervasii  Arch.  Rem.  Avus 
Mathildis  uxoris  Eiiae  Com.  Cenom. 
444.  d.  n. 

Buchardus,  Burcardus  de  Monthesauro, 
vel  Monle-Saurio,  fil.  Rogerii  Dia- 
bolerii.  257.  c.  238.  e.  259.  a.  etseqq. 
274.  b. 

Buchardus,  Comes.  332.  a. 

Buchardus.  609.  a. 

Budicus,  Episc.  Nannet.  412.  d.  Fide 
Pudicus. 

Budicus,  Comes  Nannet.  412.  d.  278.  b. 
279.  c.  d. 

Buflesdoc,  seu  Jeroslaiis,  Rex  Russ.  pa- 
ter Annae  uxoris  Henrici  I.  Fr.  Reg. 
213.  a.  Fide  Jeroslaus. 

Bulmere,  Nob.  Commil.  Will.  Conq. 
50.  n. 


INDEX    ONOMASTICUS. 


695 


Burchardus.  Burcardus  Archiep.  Lug- 
dun.  Abb.  Agaun.  frater  Rodulphi 
Keg.  Provinc.   Archicanc.  Burg.  iii. 

c.  n.   539.   d.   e.  341.  d.  5U.  d.  n. 
545.  a.  5i7.  c.  548.  d. 

Burchardus,  Vienn.  Arch.   348.  d.  551. 

b.  556.  n. 
Burchardus  ,   Ep.   Augustanus,     et  Ar- 

chiepiscopatûs       Lugdun.       invasor, 

Nepos     Burchardi     Arch.     Lugdun. 

144.  d.  n.  Vide  Burghardus. 
Burchardus  Vetulus,  Paris,    et    Corboili 

Cornes,    pater  Rainakli    Paris.  Episc. 

31.  c.  505.  d.  596.  b.  n. 
Burcliardus ,     fil.      Adelae ,     Vindocin. 

Cornes.  31.  d.  271.  n. 
Burchardus    Comes,     fil.     Falc.     Coin. 

cognom.  Anseruli.  30.  e. 
Burchardus    seu  Burcardus  de    Monte- 

corneto.  399.  d. 
Burchardus,  Cornes.  15.  b. 
Burchardus,  Vice-Coines.  393.  n. 
Burchardus,  Clericus.  583.  b. 
Burchardus  de  Monthesauro.    Vide  Bu- 

chardus. 
Buchardus.  558.  d. 
Burckardus,    ahàs   Kebehardus,    Episc. 

Radesbon.  616.  a. 
Burechardus  de  Monte.  594.  d. 
Bureilina  familia.  431.  a. 
Bures,    Nob.    Comin.    Will.    Conq.  30. 

n. 
Biirg,    iNob.    Comniil.  Will.    Conq.  30. 

n. 
Burghardus^    Episc.    Augustanus  et  Ar- 

chiepiscopatus   Lugdun.    invasor.  18. 

d.  e.  faille  Burchardus. 

Busshy,    Nobil.    Coramil.    Will.    Conq. 

50.  n. 
Buttecourt,    Nob.    Comin.    Will.  Conq. 

50.  n. 
Byseg ,     Nob.     Commil.     Will.     Conq. 
"50.  n. 


L(  4  A  H.  496.  d. 

Cadelo  de  Bielmont.  599.  d. 

Cadelo.  608.  e. 

Cadvalonus  I,    Abb.  Rotonens.  371.  d. 

Cadvalonus  II,  Abb.    Roton.  371.  e.  n. 

Cœsar.  (C.  J.)  188.  n.  244.  d.  n. 

Caesarius,  Ainbasiac.  274.  c. 

Caïn.  423.  b. 

Calixtus  Papa  II.  182.  n.  530.  b. 

Callus,  Vicecomes  de  Oënais.  373.  b. 

Camdenus  Scriptor  Anglus.  637.    a.  c. 

Camo  de  Treniblod,  fil.  Eggefridi,  testis 

in  fundat.  Eccl.  Watin.  106.  d. 
Canel,    Corn,     de    Longueville  ,     Miles 

Robert!  Ducis  Norm.  pater  Guifardi. 

325.  b. 
S.  Canutus   Rex    Dan.    Cnulh,    Cnuto. 

156.  c.  186.  d.  187.  b.  c.  210.  a.  315. 

c. 
Canutus ,     Chunutus,     Cnitto,     Cnud, 

Cnut,    Cnuth,     Cnutto,     Conic,     Cu- 

nic,  Cuino,    Knuth,     Rex    Dan.     et 

Angl.  Magnus  dictus.  3.  c.  3,  a.  d.  n. 

6.  a-d.  n.  18.  d.  36.  c.  37.  a.  40.  b. 

73.  a.  b.  101.   b.  148.  a.  b.  166.  b. 

167.  a.  173.  c.  174.  b.  206.  d,  213.  e. 

248.  b.  263.  b.282.  a-d.  283.  b.  309. 

b.  c.  n.  31 1 .  c.  351 .  b.  400.  a.  b.  nn. 

420.  a.  c.  428.  a.  508.  e.  637.  c.  d. 

640.  b.  Vide  Kanutus. 
Capetii,  361.    e.  362.    a.  b.   Capetiani. 

563.  c. 
Carolingici,  Carolingi.  561.   e.  362.  b. 

571.  n. 
Cardus  Calv.  Rex  Fr.   et  Imp.  58.  n. 

170.  b.  349.  c.  390.  n.  441 .  d.  503.  c. 

n.  574.  d.  386.  n.  fide  Karolus. 
Carolus  Crassus,  Rex  Fr.  et  Imp.  453. 

c. 
Carolus    iMagnus,     Cliallemaigne,     Rex 

Franc,  et  Imper.  2.  c.  d.  n.  188.  n. 


203.  e.  239.  e.  244.  b.  248.a.261.a. 

b.  282.  n.  325.  n.  343.  n.383.  d.  n. 

386.  n.  519.  b.  584.  n.  583.  d.  617. 

b.  618.  a.  ride  Karolus. 
Carolus  .Martellus.  386.  n.  454.  b.  n. 
Carolus,  dictus  Simplîx,  Rex  Franc.  181 . 

d.  208.  c.  212.  c.  324.    n.    470.   n. 

583.  n.  Fide  Karolus. 
Carolus,  Rex  Franc.  520.  a. 
Carolus.  Rex  Franc.  577.  d.  n. 
Carolus     Dux     Lotharing.    I,     Lotharii 

Reg.    frater,  pater  Ottoriis  II.  Lothar. 

Ducis.  201.  n.  205.  e.  301.    n.    Fide 

Karolus. 
Carolus  ,    Flaiidriae    Comes ,    S.    Canuti 

Régis  Dan.  fil.  186.  d. 
Carolus,   Comes ,    fil.    Adalae.    337.    d. 
Cato.   186.  n. 
S.  Caydocus.134.  d. 
Cecilia,    seu  Caecilia.    fil.    Will.    Xothi, 

Monialis    S.  Trinit.    Cadom.    47.     e. 

Abb.  ejusd.  Monast.  189.  b.  n.    212. 

d.  231.  b.  241.  c.  247. c.  316.  c.  338. 

e.  442.  n. 

Centullus,  Com.  Bigorr.    117.    a.    Fide 

Bernard  us. 
S.  Cerenicus,  Ab.  Fundator  Monast.   sui 

nomiiiis.  229.  n. 
Chana .   soror   Gofridi   de    Calvomonte. 

258.  a. 
Cliardré    seu   Ilardre^    Miles   du  Bensin, 

Nepos  Griinont  du  IHesyeù.  333.  b. 
Childebertus  I.   Fr.  R.  573.  n.  579.    n. 
Childebertus  III.  Fr.  R.  605.  n. 
Childcbrandus,  fil.  Pip.  Herist.  386.  n. 
Chono    seu  Chuno  vel  Cuono,  fil.  Otto- 

nis  Lucis  Franc,  pater  junioris  Chuno- 

nis.  2.  b.  370.  c. 
Christina,   fil.   Eduardi  filii  Edmundi  II. 

Angl.    Reg.  Sanctimon.  apud  Rames. 

176.  a. 
Christianus     de      Valenceuis  ,     illustris 

Tribunus.  246.  d. 
Cbunanus,    Chuningus,    Conan.     Com, 

Britan.  50.  b.  c.  d.  Fide  Conanus. 
Cbunegunda,  Chunigunda.  etChunegun- 
«dis,    fil.    Sigifr.   Com.  Lucilimb.  soror 

Theod.    Met.    Ep.    uxor    llenrici    II. 

Imp.  l.a.  59.  n.  62.  n.  213.  d.  417. 

d.  615.  d.  617.  a. 
Chunegundis,    uxor  Bald.  IV.  FI.  Com. 

370.  c, 
Chunegundis   filia    Henr.  Lovan.   Com. 

et  Gerbergae.  370.  a. 
Chunelinda,   Conilda,  Bonilda,  Gonilda, 

Chunelindis  ,      Chunihildis  ,      Cunig. 

fil.    Cnutonis  Angl.    Reg.   uxor  llen- 
rici   III.    Imperat.  5.  a.  c.  18.  d.  19. 

a.  214.  a.  b.  282.  b.  c. 

Chuno   seu   Cuno    Wormatiensis ,    Dux 

Francorum.  2.  a.  3.  c. 
Chuno   Major,    fil.    Iletzel,  Rex  Germ. 

Imp.  qui  et  Conradus  Sal.  Fide  Con- 

radus. 
Chuno    junior  ,     seu     Cbuono     minor, 

Patruelis  Chunonis  Majoris  seu   Con- 

radi  Imp.  2.  b.  c.  616.  c.  e.  617.    a. 

Dux  Fr.  618.  a.  Dux  etiam   Uistrian. 

seu  Carintan.  Ibid.  e  Vule   Conradus. 
Cicero,  Orat.  Rom.  430.  d. 
S.  Ciriacus  Martyr.  641.  b. 
Citellus,    Princeps  Norman,    in  Apulia. 

332.  a, 
Clarboldus ,    Pincerna    Balduini    V.    FI. 

Com.  345.  n. 
Clarboidus.  Benef.  S.  Salvii  Monter.  574. 

d.  575.  b. 
S.  Clarus,  Ep.  Andeg.  287.  b. 
Clarius,     Mon.     S.     Pétri    Vivi   Senon. 

Scriptor.  196.   a.  308.    n.    309.   nn. 

481.   n. 
Claudius  Imp.  179.  n. 
Clemens    I.    Papa,    S.    Peiri    Successor. 

469.  b. 
Clemens    II,   Papa,    anteà     Siiidegerus. 

14.  a.  19.  e.  20.  b.  29.  d.  73.  c.l44. 

b.  c.  218.  b.  261.  d.  n.  262.  a.  333. 


c.  415.  b.   527.  b.  Fide  Suidegerus. 
Clemens  Vllf,  Papa.  514.  d.  n. 
Clemens  X.  Papa.  355.  n. 
S.  Clemens,  primus   Met.    Ep.    199.    b, 

4.36.  a. 
Clemens,  Cavillon.  Ep.  513.  c. 
Clemcntia,  uxor  1".  Hugonis  senisCora. 

S.  Pauli.  2°.  Arnoldi  Cora.   Ardensis, 

306.  b.  c. 
S.  Clodoaldus,  velChlod.  579.  n. 
Clodoveus  I,  Mag.  Fr.  R.  571.  b.  373. 

n.  579.  n. 
Clodoveus  II,  Fr.  R.  seu  Chlodov.  584. 

n.  624.  b. 
Clotarius  I,  Fr.  R.  373.  n.v382.  n. 
Clotarius   III.    Burgund.    et    Neust.   R. 

Clodov.  II.  fil    584.  n 
Conanus,  Britanniae  Comes   et  Dux,    fi- 

lius  Alani  III.  29.  a.  30.  b.  50.  b-d. 

53.  c   168.  e.  234.  a.  270.  n.277.  a. 

b.  412.  e.  n.  413.  a.  n.  426.  c.  e. 
430.  a.  432   a.  433.  a.  633.  e.  634. 

c.  646.  a.  b.  651.  n. 

Conilda,  filia  Canuti  Reg.  Dan.  et  Angl. 
uxor  llenrici  III.  Imp.  Fide  Chune- 
linda. 

Connigund.  uxor  llenrici  II.  Imper. 
Fide  Cbunegunda. 

Cono,  Cuno,  Cuono,  Conradus,  Colo- 
niens.  Praepos.  designatus  Archiep. 
Trevirens.  et  Martyr.  Fide  Con- 
radus. 

Cono,  S.  Bertini  Abb.  392.   d. 

Cono,  Rector  seu  Abb.  Busendorff.  462. 
a. 

Cono,  Cuno,  Cuono,  Cuonradus.  Con- 
radus Imper  pater  Henrici  III.  Vide 
Conradus. 

Cono,  Cuno,  fil.  Gozelonis  Comit.  Bo- 
haniae.  360.  c. 

Cono,  Comes  Deonanti.  253.  n. 

Cono,  Comes,  fil.  Radulphi  Casiellani. 
362.  c. 

Cono,  fil.  Eustachii  I.  Fieln.  302.  n. 

Cono,  vir  Nob.  pater  Adalgaldi,  Cono- 
nis,  Roberti,  Widonis  et  Artaldi. 
199.  e. 

Cono,  fil.  Cononis  viri  Nob.  199.  e. 

Conradus,  Spirens.  Ej^i-iop   643.  a. 

Conradus  ,  Cuonradus  ,  Cono,  Cuno, 
Cuono,  Colon.  Praep.  ad  Archiepis- 
cop.  Trevirens.  designatus  et  Martyr. 
23.  d.  e.  n.  74.  a.  n.  194.  c.  d.  361. 
c.  416.  a.  638.  c  d.  644.  a. 

Conradus  Salicus,  Chonradus,  Corradus, 
Chuno  Major  ,  Cuonradus .  Cono  , 
Cuno,  Cuono.  Germ.  Rex  et  Imper. 
1.  n.  2.  a-e.  3.  a.  e,  4.  a.  e.  5. a.  b. 

c.  8.  c.  d.  e.  n.  9.  h.  12.  c.  13.  b. 
18.  c.  d.  e.  19.  a.  b.  46.  b.  49.  b.  59. 

d.  73.  a.  91.  b.  92.  b.  122.  a.  123. 
b.c.  143.  c.  d.  144.  c.  146.  a.  157. 
n.  163.  b.  c.  d.  n.  164  n.  171.  a.  b. 
17-2.  b.  n.  199.  b.  n.  200.  d.  n.  202. 

c.  213.  d.  e.  214.  b.  c.  215.  n.  222. 

b.  260.  d.  e.  nn.  262.  n.  b.  282.  b. 
291.  n.  293.  a.  294.  c.  343.  e.  346. 

d.  e.  347.  a.  b.  c.  330.  c.  351.  b.  c. 
355.  d.  363.  c.  364.  c.  370.  b.  c.  387. 
a.  414.  b.  n.  413.  a.  b.  c.  418.  a.  c. 
d.  419.  a.  d.  420.  c.  d.  e.  n.  421.  a. 

c.  n.  422.  c.  d.  421  a.  426.  d.  435. 
n.  453.  a.  458.  n.  439.  n.  461.  b. 
c.  d.  n.  462.  c.  ;i07.  e.  .^57.  a-e.  n. 
338.  a.  b.  559.  n.  564.  b.  615.  c. 
616.  b.  c.  C.617.  a.  e.  618.  a-e.  619. 
a.  b.  d.  637.  b.  640.  a.  641 .  b.  043. 
c.  Fide  Chuno  Major. 

ConraduSj  Rex  Burg.  Transj.  p.iter  Ro- 

dolphi  111.  1.  n.  2.  b.  c.  13.  b.  143. 

c.  249.  n.    342.  b.    n.  343.  n.  547. 

c. 
Conradus,  Cunradus,    Dux  Bajoar.    fiL 

Henrici  111.  Imp.  et   Agnetis.    21.  a. 

61.  e. 
Conradus,    Cuonradus,  fil.  Henrici  IV, 

Imp.   27.   a.   67.  b.  09.  b.  191.  d. 


696 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


Conradus,    Dux  Carentinorum.  423.  a. 

557.  n. 
Conradus,  Chuno  ininor,  patruelis  Con- 
rad! Salici  Irap.  filius  Conradi  Caren- 

tinor.  Ducis.    640.  c.   557.    n.    Vide 

Cbuno  minor. 
Conradus,  Austrasiorura   Dux.   249.   n. 
Conradus,  fil.  Gisleberii  Comit.  Lucelem- 

burg.     Cornes     Lucelemb.     194.    a. 

b. 
Constantia   Regina   Franciae    uxor   Ro- 

berti   Régis  ,   mater  Henrici  I.  7.  d. 

34,  b.  c.  113.  n.  144.  d.  148.  a.  158. 

d.  n.  159.  a.  160.  b.n.221.d.  247. 

d.  276.  d.  316.  c.  324.  a.  b.  333.  c- 

338.  b.  364.  c.  d.  377.  b.  380.  b.  390. 

n.  393.  a.  398.  b.  c.  d.  nn.  410.  e. 

411.  a.  418.  d.  n.  480.  n.  580.  n. 
Constantia,  filia  Philippi  I.  Fr.  Reg.  et 

Bertae,   uxor   Boamundi,    Antioch.  et 

Apul.   Princip.    157.  e.  357.  e.  383. 

a.  384.  e.  394.  a. 
Constantia,    filia    Rotberti    Duc.    Burg. 

uxor  Hug.  Comit.  Cabil.  posleà  Adel- 

fonsi  Hispan.  Régis.  112.  c.  d.   113. 

a. 
Constantia,   filia  Will.    Notbi  et  Mathil- 

dis,  uxor    Alani   IV.  Comit.  Britann. 

189.  b.  212.  d.  231.  b.  241.  e.  247. 

c.  442.  n. 

Constantia  de   Monteforti,   uxor  Geroii 

Nob.  Franci,  Milit.  Will.  Notbi.  339. 

d. 
Constantia,  uxor  Adrardi  de   Barbares. 

201.  a. 
S.  Conslantinus,  Mon.  251.  n. 
Constantinus  Magnus.  265.  c.  327.  b. 
Constantinus,  Isaaci  Successor,  Imp.  C. 

P.  354.  a. 
Constantinus  de  Mello.  507 .  a. 
Constantinus,  pater  Gaufredi.  590.  c. 
Constantinus,  Serviens.  599.  a. 
Consta'ntius,  Aurelianensis,  pater  Odele- 

rii.  221.  n. 
Constantius,    Fundator  Basilicse  cujusd. 

Remensis.  466.  e.  n. 
Constantius,  Sacerdos,  378.  c. 
Constantius.  547.  b.  v. 
Corbo,  pater  ïheobaudi.  257.  d. 
Corbuciou,  Norm.    pater  Will.  Baronis. 

187.  n. 
S.  Coremarus.  280.  a. 
Corlia,  filia  Fulconis  deThonneyo,  uxor 

Goffridi  Burelli.  257.  d. 
Coucyus ,    Nobilis   et   Polens   Francus. 

298.  n. 
Coxo,  Comes  in  Angl.  Miles  Will.   101. 

d.  104.  b. 

Cudefort,  uxor    Will.   ïalavatii.   339. 

c. 
Cuno,  S.  Cuono,  Cono,  Conradus,  Tre- 

vir.  Archiep.  design,  et  Martyr.  Fide 

Conradus. 
Cuono    Comes,    in  Dipl.   Rodulphi  III. 

Burg.  Régis.  547.  a. 
Cuschilinus  seu   Turscbilinus  ,  testis  in 

Charta  Roberti   I.  Burg.  Ducis.  615. 

a.  n. 
Cypro,  id   est  Harpinus,  qui  Comit.  Bi- 

tur.  Phil.  I.   Régi  vendidit.    394.   a. 

ride  Arpinus,  Harpinus. 


D 


DAGOBERTUs  I.  Rcx.  Fr.  393.  b. 
406.  d.  n.    441.  469.  b.   471.   c. 

479.  n. 
Daher,  fil.  Achim  Soldani.  354.  a. 
Dainbertus,  Vicec.    Senon.   frater  Mai- 

nardi  Senon.  Archiep.  197.  e.  308.  b. 
Dalmatius,  Ab.    Saviniac.    200.  c.  201. 

a. 
Dalmatius.  fil  Richoarae,  Benef.  Monast. 

Saviniac.  200.  c.  d. 
Damasus  II.  Papa.  20.  b.  218.  b.  222. 

b.   261.   n.  262.  a.    462.  a.  463.  a. 

nn.  641.  b. 


Danaûs.  623.  d. 

Dancmarus,  Com.  in  Alem.  640.  e. 

Daniel.  Proph.  496.  e. 

Daubine  de  Beara,  Norman.  78.  n. 

David  Rex  et  Proph.   195.    n.  501.    e. 

653.  d.  e. 
David,  Ab.  Vindocin.  30.  e. 
David,    Com.    Cenom.    pater   Hugonis. 

I.    et  Herberti  Bacconis.  631.  c. 
Dellinus,  fil.  Maldegarii.  374.  d. 
Deodatus,  Telonensis  Ep.  513.  c. 
Deodericus    II.    seu  junior,    Mett.    Ep. 

164.  a.  199.  n,  424.  b.  426.  b.  Fide 

Thtoi. 
Deodericus  seu   Diedericus.  Virdun.  Ep. 

68.  c.  638.  d.  Vide  Theoder. 
Deodericus  ,    Dux     Mosell.    66.    e.    fil. 

Gerardi    de    Alsatia,     165.  b.    Fide 

Theoder. 
Deodericus,   Fresoniae  Com.  seu  Theod. 

Com.    Gand.    417.  n.    Vide  Theoder. 
Deodericus,  Trever.  Com.  638.  d.   Fide 

Theoder. 
Deoduinus,  Deduinus    Leod.  Ep.  20.  b. 

24.  b.  Dietwinus.  66.  c.  164.  a.  202. 

d.  203.  a.  Detuinus.  253.  a.   Diedui- 

nus.    294.    a.    b.   Diduinus.   415.   c. 

Deod.  seu  Tbeod.  497.  c.  nn.  527.  c. 

Vide  Theod. 
Desiderius.   Ab.   Cassin.    qui   et   Victor 

III.  Papa.  74.  d.  221.  n. 
Dicineus,    Rex    Daciae  seu   Dan.    623. 

d. 
Dido,  Miles  in  pugna  Barr.  144.  a. 
Dietmarus.  Com.  frat.  Ducis  Bernhardi. 

60.  c. 
DImo,  Decanus  S.  Cornelii  Comp.  586. 

b. 
Diodericus,  adjutor  Godefredi  Ducis.  60. 

c. 
Dionysia.  filia  Chanae  sororis  Gofredi  de 

Calvomonte,    uxor  Sulpicii  Ambasiac. 

258.  a.  b.  c.  259.  c. 
S.    Dionysius   Areopag.    Apost.  et  patr. 

Fr.  Paris.  Ep.  406.  a.  d.  n.  407.  a.  409. 

a.  467.  c.  d.  468.  b.  d.  469.  a.  d.  e. 
470.  a.  n.  471.  b.  d.  472.  d.  473.  a. 

b.  474.  a. 

Dionysius  Exiguus,  Script,  19I.d.Com- 

putator.  249.  a.  339.  d. 
Dirmetus,  Rex  Hiberniae.  630.  b. 
Doda,  prima  uxor  Godefr.  Barbati  Loth. 

Duc.  151.  n. 
Doda,    Dua ,     Duixa,   et   Duwa,  uxor 

Herberti  Pelliparii.  350.  d.  e.  n. 
Dodechinus,    Ab.    S.    Disibodi,    Script. 

73.  n. 
Dodico,  Episc.  in  Angl.  656.  c. 
Dodinus,  fil.  Tidboldi  de  Werben.  106. 

b. 
Dodo   Ab.    S.   Mansueti.   Tuli.  474.  n. 
Dominicus,    Ab.   S.   Theod.  Rem.  586. 

n. 
Dominicus    Sigebrandus  de   Monte- Gli- 

siaco.  28C.  b. 
S.  Donatianus.  108.  n. 
Donatus  Sancius,  major  fil.   Sancii   Mil. 

Bigorr.  115.  c. 
Dones,  pater  Hereberti,  testis  in  fundat. 

Eccles.  Guatiii.  106.  d. 
Donnizo,  seu   Domniso,    Capellan.    Ma- 

thildis  Ducissfe.  452.  n. 
S.  Drausius,  Ep.  Suession.  155.  n. 
Drogo,  Belvac.  Ep.  523.  b.  572.  b.  nn. 

573.  b.  nn.  581.  d.  583.  a. 
Drogo,     Morinorum    seu    Tervan.    Ep. 

104.   n.    105.    c.  d.  107.  b.  131.  n. 

306.  d.  307.  c.  d.  n.  345.  n.  381.  d. 

n.  382.  a.  383.  e.  n.  384.  a.  422.  b. 

425.  a.  522.  c. 
Drogo    Constantin,     fil.     Tancredi     de 

Altavilla  ,   frater    Roberti     VViscardi. 

Com.     et    Princ.    Norra.    in    Apulia. 

49.  d.  n.  139.  b.  c.  d.  n.  140.  n.  227. 

d.  231.  a.  352.  a.  449.  d.  nn.  450. d. 
Drogo,  Com.   Wulcass.  de  prosapia  Car. 

M^.  Fr.  R.  248.  a.  b. 


Drogo,  Com.  Ambian.  433.  n. 

Drogo,  Com.    Pontes,    pater    Walt,  seu 

Galterii  Com.  231.  d.  632.  d. 
Drogo,  Com.    Advoc.    Abb.    S.    Germ. 

Paris.  597.  n. 
Drogo,   Com.   Socius  peregrin,  Roberti 

Duc.  Norm.  328.  c. 
Drogo,  Comes.  559.  d. 
Drogo,  fil.  Goisfridi  de   Noyo-mercato, 

Mil.  Norm.  246.  d. 
Drogo  de  Gonflante.  433.  n. 
Drogo,  Mil.    Norm.    213.    n.    227.    b. 

355.  n.  581.  d.  583.  a. 
Drogo    Bolhetcus,      fil.    Liberti  ,    pat. 

Eustachii  Bolhetci.  303.  b. 
Drogo  ,  Paris.  Schol.  Rector.    502.  a. 

n. 
Drogo  Turrensis.  433.  d. 
Drogo  de  Bova  seu  Bovensis.   424.  d. 

433.  d. 
Drogo,    Praepositus.    582.     a.    Miles. 

583.  b. 
Drogo  Cornutus.  599.  a. 
Dubletus,     Historicus    S.     Dionysii    in 

■Franc.  655.  c. 
Dudo,  Abbas.  440.  a. 
Dudo,  Praejjosit.  Vird.  251.  n. 
Dudo,  Primicerius  Eccl.  Montis-Falconis. 

557.  c.  558.  a. 
Dudo,    Scriptor  Historicus.   620.   d.  e. 

621.  a.  d. 
Dudo  de  Claromonte.  361 .  e. 
Duduco,     Duduc,     Duducus,     Episcop. 

Wellensis   seu  Willensis   in     Angliû. 

312.  a.  522.  n. 
S.  Dunstanus,    Arch.    Cant.    362.    e. 

322.  n. 
Durandus,  Episc.  Caturc.  283.  n. 
Durandus,  Episc.    Leod.  9.    c.    171.  a. 

439.  n. 
Durandus  ,    Durannus,    Durantus,    Ep. 

Tolos.  116.  n.  431.  d.  433.  a. 
Durandus  ,    Vincensis     Episcop.     513. 

c. 
Durandus,      Durannus,      Abb.      Cafae- 

Dci  posteà  Episc.  Arvern.  147.C.  217. 

c.  288.  c. 
Durandus,    Abb.    Castcllionis.  224.    n. 
Durandus    Abb.  S.    Gildasii  in   Biturig. 

506.  d. 
Durandus  I,    Durannus,  Durantus  Abb. 

Saviniac.  199.  d.  200.  n. 
Durandus   II.  Durantus,  Abb.  Saviniac. 

200.  b.  c. 
Durandus,    Abb      S.     Victoris    Massil. 

432.  d. 
Durandus,  Abb.  Troarn.  224.    n.  527. 

e.  528.  a. 
Durannus.  Fide  Durandus. 
Durantus  ,     Monach.      Notarius.     548. 

n.  c. 
Durantus.  Vide  Durandus. 
Durrantius,    Durannus,    Servus    S.  Be- 

nigni.  615.  a. 

E 

EADG  AR  us  fil.  Eduardi  filii  Edmundi 
Fcrrei-Lateris,  Angl.  R.  53.  c.  176. 

a.  630.  a.  Fide  Edgarus. 
Eadgyth,    uxor   S.   Eduardi  Reg.  Angl. 

656.  b.   Vide  Edgitha. 
Eadmerus  seu  Edmerus,  Mon,  Cantuar. 

Script,    cognom.    Cantor.    192.  a.  n. 

315.  n. 
Ëadmundus     II.     R.     Angl.     cognom. 

Ferreum-Latus.  312,  a.  313.  c.  VuU 

Edmund.  Ethmundus. 
Eadric,  Minister  Angl.  636.  c. 
Eadsis,  Cantuar.  Archiep.  166.  d.  638. 

a. 
Eadwardus,  fil.  Reg.  Egelr.    seu  Ethel- 

redi.  309.  d.  Fide   Eduardus   et  Ed- 

vyardus. 
Eadwardus   Clito,    fil.    Eadm.     II.    R. 

Angl.  312.  a.  Vide  Eduard. 
Ebalus,  Rem.    Archiep,    318.    d.   e.   n. 

330.  c. 

Ebalus 


INDEX     ONOMASTICUS. 


697 


Ebalus  de  Bu\i   et  de  Montcforti.   359. 

b. 
Ebalus  I.  de  Roceio.  339.  a. 
Ebalus  H.    de   Roteio.   359.   a.  362.  a. 
Ebalus  Roceiensis.  130.  a. 
Ebalus,  fil.  J'-lidis  de  Sarrata.    359.  b. 
S.   Ebbo,  Senon.  Archiep.  419.  d. 
Ebl)0,  fil.     Odonis     Dolensis.     387.  d. 

388   a. 
Ebbo,  frat,    Eldeliurgis    uxoris  Gaufridi 

Vicec.  Bitur.  387.  e.  n. 
Eberliardus.    Trevir.    Archiep.     23.    d. 

6-2.  d.  416.  a.  522.  c.  641.  d.  644.  a. 
Eberliardus,  Aufjust.  Ep.  619.  b 
Eberliardus,     Babenberg.    priinus    Ep. 

616.  a. 
Eberliardus,  Constant.  Ep.  8.  d. 
Eberliardus,    al.    Eccardus,    Coin,    fra- 

ter  Gunlberi  Saltzburg.  Ep.  616.  a. 
Ebcrhanlus  Coin.   Alsatias,   paler  Adal- 

berti  Als.  Coin   et  Gérard!  I.  6.  n. 
Elicrliarilus,    Coin,   à    latere   Henr.  IV. 

Inip.  65.  c. 
Eblena  ,  uxor  Geraldi  de  Crosent.    288. 

b. 
Ebles  de    Malo-Leone,    pater    Radulfi. 

373.  a. 
Ebles   de    Malo-Leone,    fil.    Radulfi   et 

Uylariaj.  373.  a. 
Eblus,  Ep.  Leiuov.  fil.  Ebuli  Pict.  Corn. 

frater     Guill.     Caput    Stupae.    119. 

e. 
Ebolus,  Ab.  S.  Germ.  Paris.  274.  e. 
Ebolus,   fil.    4rchainl).    Chainbae-putrl- 

die,    pater    Archamb.    Guill.    et  Ro- 

berti  de  Torena.  289.  a. 
Ebolus.  Vicec.  Ventador.    fil.  Archamb. 

II.  frater  Archamb.  III.  Vicecoiu. 
Comborn.  289.  b. 

Ebrardus  seu    Evrardus,    Ab.    Majoris- 

Monast.  630.  n. 
Ebrardus,  Ab.  S.  Juliani  ïuron.  H7.  d. 
Ebrardus,  Ab.  S.  Carilepbi.  506.  d. 
Ebrardus,     Cauonlcus     Regul.     Watin. 

Monast.  Scrlptor.  104.  c. 
Ebulus,  fil.  Rainnulfi.  Coin.  Pictav.  Dux 

Aquit.  111).  b. 
Ecfridus  seu  Effredus,  Dom.  Prulliaci  et 

Rupepozaeae.  273.  n. 
Edelredus  II.  Aiigl.  R.  pater  S.  Eduardi 

III.  Reg.  f'ide  Ethelredus. 
Edgarus    seu   Elgarus,    R.    Angl.    avus 

Eduanli  III.  Reg.  157.  n.  283.  n. 
Edgarus,    Elfgarus.  Edgarus,    Adelinus, 
nepos  Edmundi  II.  R.   Angl.  100.  a. 

b.  101.  d.  133.  c.  fil.  Eduardi  Cli- 
tonis.  154.  b.  182.  a.  238.  b.  313.  c. 
d.  314.  c.  ride  Eadgar. 

Edgitha,  Edgythaj  fil.  Godwini  Coin, 
soror  Haraldi  R.  Editha  ,  Edith. 
Regina,  uxor  Eduardi  III.  Angl. 
Reg.  40.  n.  133.    a.  148.  n.  174.  b. 

c.  207.  b.  209.  e.  282.  c.  d.  284.  a. 
311.  b.  e.  312.  a.  313.  a.  317.  a. 
Vide  GiUa,  Gisla. 

Editha.   Vide  Edgitba. 
Edmundus     II.     Angl.     R.     frater    S. 
Eduardi  Reg.  173.  d.  206.  d.  n.  248. 

b.  Viile  Eadin.  Ethmundus. 
Edricus,  pereinptor  Edmundi    II.  Angl, 

Reg.  248.  b. 

Edwardus  Clito,  fil.  Edmundi  II.  Angl. 
R.  154.  b.  n.  173.  d.  e.  176.  a. 

Eduardus  III.  R.  Angl.  fil.  Ethelr.  II. 
Reg.  et  Einmae  \orin.  Edoardus, 
Edvard.  Edward.  Etward.  S.  Eduar- 
dus. 36.  c.  d.  37.  a.  40.  b.  d.  n.  49. 

d.  e.  30.  a.  33.  c.  75.  b.  c.  76.  a.  78. 

c.  n.  87.  c.  e.  88.  a.  91.  c.  94.  d.  e. 
95.  a.  99.  c.  133.  a.  b.  c.  153.  d.  n. 
154.  ad.  n.  155.  c.  n.  159.  b.  c.  157, 
b.  n.  I(i2.  b.  166.  c.  d.  167.  a.  c.  173. 

d.  e.  174.  a-d.  n.  173.  a-d.  n.  176. 
a-d.  182.  a.  183.  e.  192.  a-d.  193. 
a.  b.  206.  c.  d.  e.  207.  a-d.  n.  210. 
n.  212.  b.  216.  b.  223.  a.  233.  e. 
234.  a.   b.  2.37.  b.  238.   b.  243.  b. 

Tome  XI. 


246.  a.  248.  a.  b.  282.  c.  e.  283.  b. 

n.  284.  a.  b.  n.  293.  a.  309.  c.  d.  e. 

310.  b.  d.  e.  311.  a-d.  n.  312   a.  b. 

d.  313.  b.  c.  316.  d.  e.  317.  a.  c  d. 

325.  a.  339.  a.  c.  n.  346.  d.  351.  b. 

352.  c.  355  d.  337.  a.  360,  a.  b.  3C3. 

c.  379.  b.  400.  a.  b.  n.  424.  a.  429. 

a.  432.  d.  433.  a.  322.  n.  636.  b.  c. 

037.  e.  638.  a.  635.  c.  d.  656.  b.  d. 

637.  c.  d.  Vide  Ethwardus. 
Eduinus,      Edvinus,      Edvrinus     Com. 

Angl.    fil.    Algardi,    101.   c.   102.  b. 

133.  d.   238.   b.  240.   c.  d.  248.  b. 

313.  d.  636   c. 
Effredus.  Rex   Angl.    pater   S.    Eduardi 

III.  346.  d    Vide  Ethelredus. 
Effredus,  Decanus  S.    Quintini.    433.  b. 
Egeliiodus,  Cantuar.  Satrapa.  238.  b. 
Egelolfus,  Ab.  ?iovient.  434.  n. 
Egelredus  seu   Edelredus   et    Ethelredus 

II.  Angl.    Rex.    309.    b.    d.    n.  f'ide 

Ethelred.  II. 
Egelricus,    frater   et    praedec.    Agelwini 

Episc.  Dunelin.  636.  d. 
EggJifridus  ,    fil.    Arnoldi    de    Stciicii. 

106.  b. 
Eggefridus,    pa'cr  Eggefr.    et   Camo  <le 

Treinbold.  106.  d. 
Eggefridus,  fil.  Eggefridi,  testis  in  fund. 

Eccl.  Watin.  106.  d. 
Egilbertus  ,     Trevir.    Archiep.     27.     a. 

194.  d.  195.  c. 
Egitlia,      fil.     Godwini     Coin.       uxor 

Eduardi  III.  Angl.  Reg.  133.  d.  332. 

c.  636.  b.  c.  f'ide  Edgilha. 

Ehtda,   uxor   Drogonis  Com.    Ambian. 

433.  n. 
Eilbertus,  nobilis  Florin.  233.  c. 
Eilinerus  seu  Ehnerus,    Mon.    Malmes- 

biirg.  173.  c. 
Eiraudus,  Rex  Angl.  162.  b.    Vide  Ha- 

raldus,  Ileraldus. 
Elbertus  de  llelineis,  Benefact.   Monast. 

S.    Laurent.    Leod.    frater   Einmi    de 

Grusnes.  172.  d. 
Elbertus,  fil.   Rogerii  de   ïoenio.    226. 

e. 
Elbodo  ,    Helbodo  ,    Com.    Ard.    frater 

Castellani   Bergens.    302.  c.    d.  303. 

c.d. 
Eldeburgis.     uxor    Gaufridi     Vicecom. 

BIturic.  387.  e.  n. 
S.  Eleutherius  ,     S.      Dionysii    Socius. 

469.  b. 
Elfelmus,    Alfelmus  ,    Coines    in    .Angl. 

173.  d. 
Elfgarus,       Edgarus,       pronepos      S. 

Eduardi    III.    Reg.    Angl.    Vide  Ed- 
garus. 
Elfgiva,  seu    Elgina,    Concubina  Canuti 

Dan.    et    Angl.    Reg.    mater  Flaraldi 

Régis.  40.  b.  148.  b.  309.  n. 
Elfgiva,   seu  Emma  Regina   Angl.  f^ide 

Emma. 
Elgarus,    Edgarus,   Rex    Angl.    avus  S. 

Eduardi  III.  283.  n. 
Elgothus  Atrebat.  382.  n. 
Ehas,  Com.  Cenoiiian.  pater  Eremburgis 

uxoris  Fulconis  Régis  Jérusalem.  444. 

d.  n.  Vide  Helias. 

Elias,    nutritius    Will.    filii  Robcrti   II. 

388.  d. 
Elinancius,  fil.  Rogerii  Toënitis.    38.  b. 

226.  e. 
Elinandus ,    Helinandus  ,  Laudun.   Ep. 

32.  c.  362.  d.  408.  d.  431.  c.  594.  b. 

c.  399.  c.  606.  c.  Vide  Helinand. 
Elinandus  ,      Scriptor    Chronograpbus. 

339   d. 
Elinantius.  Vide  Elinancius. 
Elinantus,     seu    Elmantus,     Miles^    fil. 

Arnoldi   II.    seu    Senis   Comit.    Ard. 

303.  e.  n. 
Eliseus,  Abb.  S.  Guengalolei.  372.  a.  n. 
Elizabeth,    secunda    Abbatissa    Monas- 

terii-villaris.  420.  n. 
Elizabeth  ,      "uxor       prima      Fulconis 


•Nerrae.  276.  e. 
Elizabeth,  filia  ex    prima  uxore  Simonis 

de  Monteforti.  37.  a. 
Elizabeth,  soror    Fulconis  Richini,  uxor 

Fulcoii  junioris.  274.  a. 
Elizabeth,     filia     Guidonis ,     uxor     U. 

Joscelini    de  Corteciniaco.    273.     n. 

276.  a. 
Elizabeth ,    filia     Milonis    de    Montele- 

herico.     uxor    2".   Joscelini   de    Cor- 
teciniaco. 276.  a.  n. 
Elizabeth.   filia   Lisoii    de    Ainbas.  uxor 

1°.  Fulcoii  filii    Fuie,    de   Thonneio, 

2».   Orrici.  237.  c.  d. 
Elizabeth  ,    Elizabet,    uxor    Renaldi    de 

Cislellione.  332.  a. 
Elizabeth.  Vide  Helizabeth. 
Elizendis,     mater     Girini    de     PInstho. 

201.  a. 
EUcmarus,  Elenens.    Eccl.    Sacriscrinins 

et  Coraulis.  514    b. 
Elmantus.   Vide  Elinantus. 
Elineiigerus,  pater  Arnoldi.  106.  b. 
Elmunius  ,     Hehnuinus  ,     Augustodun. 

Episc.  589.  b.  n. 
Elo.  Ello  ,  Ezzo  ,  Cornes  Falatii.  462.  a. 
ElphiniiSj  Abb.  Remesiens.  2^8.  b. 
Elplistarnus.  Rex  in  Angliâ.  6i6.  d. 
Elstrudis  ,    uxor     Sifridi    Daiii  ,    mater 

Ardolphi  Comit.  Ghisn.  296.  n. 
Enielina,      uxor      Gilduini      Vicecom. 

Carnut.  42  ).  d. 
Emeno,  Sacerdos.  378.  c. 
Emersendis.  filia  Sulpicii  de  Calvomonte 

et  Dioiiysia;.  239.  c. 
Emio    seu    Einnio     et    Emniionus,    Ep. 

Tarent.  353.  c.  n.  536.  a. 
Emma,    aliquando    Elfgisia,    Elfgiva    et 

Elgina,      Angl.     Regina  ,     uxor    1». 

Ethelredi  II.  2°.  Canuti  Magni,  ma- 
ter  Atfredi  ,    S.    Edwardi  ,    et   Har- 

decnuti  Reguin    Angl.    filia   Riehardi 

I,  et  soror  Riehardi  II.  Norin.  Duc.  5. 

d.  n.  6.  a.  c.  d.  e.  7.  d.e.  8.  a.  b.  40.  d. 
76.  a.  100.  e.  148.  c.  134.  b.  166.  b. 
n  167.  a.  173.  a.  b.  d  e.  174.  b.  176. 
a.  206.  c.  d.  207.  a.  c.  n.  212.  a.  233. 

e.  243.  b.  282.  a.  c.  309.  b.  d.  310. 
a.  311.  c.  316  d.  e.  323.  a.  339.  n. 
331 .  b.  360.  a.  636.  b.  637.  c.  640.  b. 

Emma,  Comitissa  Ghisnensis.  303.  n. 
Emma,  Comitissa    in    Lotharingia;  par- 

tibus    152.  c 
Emma,    seu    Ennua,    filia    Ademari    II. 

Vicecom.    Leinov.    uxor   1  o.   Bardoni 

de   Conniaco,    2".    Guill.    Duc.    fra- 

tris  Raymuiidi   Antioch.    Princ.  289. 

c. 
Emma  ,      Vicecomitissa     Cenom.     uxor 

Radulphl.  Vice-Com.  430.  e. 
Emma,    filia    Geroii    et    Gislae.   41.    c. 

2i'5.  b.  339.   d.  uxor  Rogerii  de  Me- 

rula.  226.  d. 
Emma,  filia  Willelmi  Talav.  et  Mabiliae. 

42.  e. 
Emma,  filia   Will.    filii  Osberni  et  .Adc- 

lizae,  uxor   Rodulfi    de    Waiet.    Brit. 

36.  c. 
Emma,  uxor  Vauterii    Autissiod.  mater 

Heriberti  II.    Autissiod.    Ep.    113.  c. 
Emma  ,    filia    Walchclini     de     Taneto, 

secunda    conjux    Will.     filii    Geroii. 

225.  e. 
Emma,   filia    Rogerii    de  Monte-Gomc- 

rici  et  Mabili*.  227.  n. 
Emma,  soror  uterina  Roberti  Abb.  Utie. 

cuidam  Coraiti  in   Apuliâ    .Matrimonio 

juncta.  230.  n.  231.  n. 
Emma  .     filia    Turstini     Halduc  ,   uxor 

Ernaldi  de  Exealfoio.  233.  a. 
Emma,  filia  Ademari.  289.  c.  n. 
Emma,  filia  Arnoldi  Ardens.  uxor  Joann. 

de  Berebornâ.  303.  a.  ■  •"* 

Emmcliniis,    I'r»fectus   Abbatije  S.  Ve- 

dasti  Attreb.  rcgendae.  462.  d. 
Emmo,  Novioiu.  Episcop.  624.  b. 
Emmo,  Abb.  S.  Maxentii.  217.  b. 

Aaaaa 


698 


INDEX    ONOMASTICUS. 


Emnius   de   Grusnes,    frater   Elberti  de 
Helmcis,  Benefact.  Mon.  S.    Laurentii 
Leod.  172.  d. 
Engalcia,  tixor   Guidonis   de   Turribus. 

288.  a. 
Engelbertus,  Archiep.  Trevir.  74.  n. 
EngeIF)ertiis,  Englielberlus,  Angelbertus, 
Cornes  de  Brenû  super  A.lbam.  33fi.  a. 
b.  n. 
Engelbertus,  Graramaticus.  438.  d. 
Engelliardus,       Magdaburg.       Archiep. 

641.  d. 
Engelnulfus ,       Aquilensis     oppidanus. 

237.  a.  Vide  Engenulfus. 
Engelrannus   II  ,    Angelrannus,    Ingel- 
rannuSj    Enguerran,   Pontivi    Cornes. 
222.  d.  223.  c.  331.  a.    Vide  Angel- 
rannus. Ingelrannus. 
Engenulfus  de  Aquilâ,  in  Norm.  pater 

Rogerii.  229.  a.  Vide  Engenulfus. 
Engenulfus  ,     testis    in    concessione    ab 
Henrico    Fr.    Rege   factâ  Monast.   S. 
Martini  à  Campis.  606.  c. 
Enghi;ll)crtus.  f'ide  Engelbertus. 
Engobrandus.  493.  n.  a. 
Enguerrannus  ,     Enguerran  ,     Gaufridi 
Martelli    ex    .sorore    nepos.     316.    d. 
334.  d. 
Enguerrannus  Cornes,    testis  in    Chartâ 
Confinnationis       ab      Henrico      Fr. 
Rege      Cœnobio        Hasnon.       factâ. 
599.  d. 
Ennoldus,  Sacerdos.   378.  c. 
Ennuinus,  .'Eduor,  Episc.    608.  d.    Vide 

Helmoinus. 
Enoch,  fil.   Joannis  de  Flecchiâ.  244:  c. 

634.  a 
Enud,  Régis  Danor.  soror,  uxor  Richardi 

II.  Coinit.  Norm.  642.  c. 
Eppo,  Ep.  Giticensis.  69.  a. 
Eraclcus  seu  Heraclius,  Ep.  Bigorr.  H6. 

a.  b.  n.    Vide  Heracl. 
Erbertus    Autiss.  Ep.    589.  b.    n.     Vide 

Herbertus. 
Eremberga ,    uxor   Rodulfii    Coni.    frat. 
uterini  Richard!  I.  Norm.  Duc.  52.  e. 
Erembertus  ,    Ab.    Valciodor.    252.    b. 

c.  d. 
Erembertus ,     fil.  Eggefridi  ,    testis     in 

fund.  Eccl.  Watin.  106.  d. 
Erembertus  fil.  Onnukim,  testis  in  fund. 

Eccl.  Watin.  106.  d. 
Erembertus  de  Cappla.  106.  b. 
Eremboldus  ,  fil.  Godildi,  testis  in  fund. 

Eccl.  Watin.  106.  d. 
Eremburgis  ,    fil.     Eliae    Com.    Cenora. 

uxor  Fuie.  Reg.  Jerus.  444.  d.  n. 
Eremburgis     seu     Aremburgis  ,     uxor 
Gaufredi    de    Sancta    Maura.  590.  b. 
592.  c. 
Erfastus,    pater    Osberni    Abbatis    Utic. 

233.  n. 
Erfredus,  Vicec.  b06.  e. 
Eribertus,    seu    Heribertus   Ep.    Autiss. 

292.  a.  n.   Vide  Heribertus. 
Erigius,  Rex.  371 .  n. 
Erkembaldus,  Ab.  Attrebat.  392.  d. 
Erleva,    Concubina   Rob.    Norm.    Duc. 
mater    Guill.    Conq.     148.    b.    Vide 
Herletta. 
Erluinus,  Ep.  Camerac.  463.  c.  n. 
Ermenaldus    seu    Ermenoldus    Abb.    S. 
Pétri  Vivi   Senon.   196.    c.  566.  b.  n. 
Ermenburga,       fil.       Lamberli,       uxor 

Umberti.  550.  c.  e. 
Ermendruda,   fil.   Albradae   sororis   Lo- 

tharii  Reg.  370.  c. 
Ermenfridus  ,       Archiep.       Seduncnsis. 

32.  c. 
Ermenfridus,  Canon,    et  Archidiac.  Vir- 
dun.  Eccl«s.  250.  b.  c.  d.  n.  413.   d. 
Ermenfridus  ,     Mon.     socius     Richardi 

Virdun.  Abb.  143.  a. 
Ermengardis  de  Mortuo-mari,  Abbatissa 

S.  M.  Suession.  393.  d.  594.  n. 
Ermengardis,  uxor  Rodulphi  III.  Burg. 
Reg.  199.  e.  548.  d.  Irmengarda.  b49. 


b.  Herraengardis.  550.  a.  Ermen- 
garda.  S.'îO.  e.  533.  a.  nn  Emmy- 
gardis.   Ibid.    b.  d.  Ermeng.  539.  b. 

c.  n.  r.  Hermegondis  et  Irmengarda. 
Ermengardis  ,    fil.    Caroli   Ducis    Loth. 

fratris  Lotharii  Fr.  R.  uxor  Com. 
Namurc.  mater  Alb.  Namurc.  Com. 
205.  a.  370.  a.  374.  a.  376.  d. 
Ermengarda  ,  Ermengardis  ,  Comitissa 
Arvern.  soror  uterina  Constant. 
Reginae  ,  uxor  Odonis  II.  Camp. 
Com.  73.  n.  390.  n.  419.  c.  424.  c. 
633.  d. 
Ermengardis,   Comit.  fil.    Ermeng.    Ar- 

yernise  Comilissie.  390.  n. 
Ermengardis  ,    fil.    Godefridi    Principis. 

462.  a. 
Ermengardis  ,     uxor    Theoderici    Com. 

Domini  Castri  Greteri.  253.  b. 
Ermengardis,  soror_  Milonis    III.    Com. 
Barri  super    Sequanara.    uxor    Guill. 
Nivern.  Com.  487.  n. 
Ermengardis ,  uxor  Hug.  Vicec.  Nivern. 

mater  Goffridi  Ep.  Autiss.  114.  a. 
Ermengardis,  Benef.    Monast.    Saviniac. 

201.  a. 
Ermengaodus  ,     cognom.      PeregrinuSj 

Com.  Urgell.  290.  d. 
Ermengaudus  de  Barbastre,  fil.  et  succès. 
Ermeng.  Peregr.    Com.  Urgeli.    290. 
d.  291.  a. 
Ermengaudus  de  Gerb,  fil.  et  success.  Er- 
meng.   de    Barbât.     Corait.      Urgell. 
291.  a. 
Ermengaudus     de    Moyeruca  ,     fil.     et 
success.     Ermeng.    de     Gerb.     Com. 
Urgell.  291.  a. 
Ermengerus,    Abb.    Bergensis.    105.   o. 

107.  n. 
Ermenoldus  Britto.  143.  a.  b.  n. 
Ermenrada,    mater    Eremberti    Valciod. 

Abb.  252.  c. 
Ermenricus,  Ab.  S.  Vitoni.  413.  e. 
Ermensendis  ,  Ermenseldeis,  Erinsendis, 
uxor   Guill.    Acris    Pictav.    Ducis   et 
Com.  219.  a.  c.  644.  c. 
Ermenterus,    Abb.    de    ïuscio  [Tuffé], 

506.  e. 
Ermentrudis,     uxor     Johan.      Atrebat. 

106.  a.  b.  c. 
Ermentrudis,  fil.  ArnoldiCom.  Ardensis, 

Domina  Norhont.  304.  e. 
Ermentrudis  ,     Corait.     Montis-Beliardi. 

350.  b. 
Ermentrudis  ,    uxor    Theobaldi     Com. 

de  Rinello.  339.  b. 
Ermentrudis ,     uxor     Gozelonis     Com. 

Bohanije.  360.  c. 
Ermentrudis  ,     uxor     Arnulfi      Florin, 
mater  Gerardi   I.   Camerac.  Ep.  463. 
c.  n. 
Ermina,  uxor   Walteri    cognom.    Tirelli 

Mil.  Ponliv.  132.  n. 
ErnaUlus,  Cenoman.  Ep.  232.  a. 
Ernaldus  Grossus    de  Corte-Sedaldi,  seu 
de  Curte-Setaldi,  fil.    Abonii  Britonis, 
pater  Geroii.  224.  e.  632.  a. 
Ernaldus,  fil.    Geroii  et  Gislae.    41.    b. 

2^5.  b.  c.  d. 
Ernaldus   de   Escalfoio,    Baro  Norm.  fil. 
Will.  Geroiani.   49.   a.  223.    e.  228. 
e.  229.  a.    e.  230.  b.  231.  c.  232.  c. 
e.  n.  233.  a. 
Ernaldus   de   Grentemaisnilio,    fil.    Ro- 
berti  de  Grentem.    et  Haduisae.  38.  e. 
226.  c.  227.  e. 
Erneisus,  frater  Rodulfi,  fundator  Eccl. 

Fontaneti  in  Norm.  46.  a. 
Ernestus  I,  fil.  Liuppaldi   March.    frater 
Popponis  Archiep.  Trev.  Dux  Aleman. 
1.  a.  3.  c.  4.  a.  361.  n.  418.  a.  616. 
b.  618.  a.  b.  619.  b.  c 
Ernestus   II,  Dux   Aleman.    fil.  Ernesti 

I.  615.  e. 
Ernulfus  III  ,  fil.  Bald.  Mont,  et  Richil- 
dis  Hainon.    Comit.    56.    a.    110.   c. 
169.  b.  209.  d.   KJÉfeArnul. 


Erotmundus     Wisseiensis  ,    seu    Front- 

mundus  Jusseiensis.  615.  a.  n. 
Esgar,  Minister  Angl.  636.  c. 
Espaiols  de  Suau.  397.  a. 
Ethelredus  II.   Angl.    R.    pater  Eduardi 
III,  seu   Edelredus,  Egelredus.  36.  c 
37.  a.  148.  a.  b.  173.  d.  e.  174.  a.  b. 
206.  c.  d.  e.  207.  a.  223.  a.  233.  e. 
282.  c.  309.  b.  c.  d.  310.  b.  311.  c 
312.  b.  316.  323.  a.  339.  a.  n.  636. 
b. 
Ethmundus    II,    Angl.  R.  644.    b.  Vide 

Edmundus  et  Eadmundus. 

Ethwardus  ,    Etuardus ,    Etwardus   III, 

Rex  Angl.  fil.  Ethelredi  R    146.  d.  n. 

148.  a-d.  n.  644.  b.    Vule  Eduardus. 

Eva,  filia  Sigifredi  Comit.  Lucilimb.  uxor 

Eberhardi  Comit.  Alsat.  62.  n. 
Eva,  filia  Radulphi  Canonici   Audom.  et 

Ard.  303.  b. 
Evander ,     pater      Pallantis.    284.    n. 

204.  d. 
Eubaldus,  Sacerdos.  378.  c. 
Eùdo,  Dux  Britann.  min.    fil.    Gaufridi 
Britann.     Comit.     frater     Alani    III, 
Conani   II.    patruus  ,    pater   Brienni. 
53.  c.  84.  c.  d.  88.  b.  181.  d.  241.  c. 
d.  243.   d.    277.    b.  371.  d.  372.  a. 
430.  a.  435.  a.  630.  b.  633.  e. 
Eudo,  gêner  Conani.  412.  e. 
Eudo  ,    fil.     Roberti     Fr.      Reg.    frater 
Henrici    Reg.    et    Athelae   seu    Adelat 
Comitissae  Flandr.    381.    n.   393.    c. 
404.  b.  d.  nn.  408.  a.  c.  nn.  409.  a. 
Vide  Odo. 
Eudo    seu     Otto,     Cornes    Veromand. 

363.  n. 
Eudo    Hebes,    filius   Comit.  Veromand. 
frater     Adelae     uxoris    Hugonis    filii 
Henrici  Franc.  Régis,  pater  Walerandi 
Comit.  de  Meidant.  365.  n. 
Eudo  ,    Huedo  ,    Odo,    Cornes    Carnut. 
Blés.  Turon.  etCampan.  329.  n.  343. 
n.  399.  a.  b.  c.  nn.  411.  a.  FideOàa 
II.  Camp.  Com. 
Eudo,    Vicecomes    in    Britanniâ.     372. 

c. 
Eudo .    Domin.    de    Gnurnay.    339.    a. 

340.  e. 
Eudo,  Norm.  Duc.  Dapifer.  233.  a. 
Eudo,    Nob.    Normannus,    fund.    Eccl. 

SS.  Trinit.  Exaquei.  46.  a. 
Evelhermus  ,     Abb.     Altimontis.     462. 

a. 
Evenus,    Abb.    S.    Melanii,    posteà    Ar- 
chiep.   Dolens.    280.    n.    281.    a.  n. 
372.  c.  n 
Everardus,  Trerir.  Archiep.  14.  n.  194. 

b.  230.  d.  353.  c.  334.  b.  n. 
Everardus,  pater  Everardi.  106.  d. 
Everardus,  filius  Everardi.  106.  d. 
Everardus    Nossalim,    pater     Rodulphi. 

106.  b. 
Everhelmus  ,    Abb.    Altimontis  ,    Autor 

Vitae.  S.  Popponis.  461.  n.  462.  a. 
Euma  ,    Enma,    Enina,    Evina,    Angliae 

Regina.  339.  n.  Vide  Emma. 
Eumericus  de  Galard.  397.  b. 
Evo,  Abbas  Brunwillarii.  462.  a. 
Eupheraia  .    Eufemia  ,    Eufenna  ,   uxor 
Burchardi    de  Monthesauro.    257.    c. 
274.  b. 
Euphrosia,  ex    Stirpe   Comitum  Andeg. 
uxor   Goffridi    de    PruUiaco,    Comit. 
Vindoc.  273.  n. 
Evrardus,    Abb.   Majoris  Mon.    218.  n. 
278.  a.    b.    Item   Abb.    S.    Florentii 
Salm.  278.  a.  b. 
Evrardus  ,    Ewrardus  ,    Abb.    Corbeiae. 

480.  n. 
Evrardus ,    Abb.    I.    S.    M.    Nucariens. 

218.  a.  n. 
Evrardus,     Abb.     S.      Juliani     Turon. 

118.  b. 
Evrardus,  pater  Guilberti  Abbat.  Novig. 

393.  n. 
Evrardus,  Miles.  583.  b. 


I 


INDEX    ONOMASTICUS. 


699 


Evrardus,  aller  Miles.  583.  b. 
Evrardus,  filius  Hesselini.  582.  a. 
Eurvinus,  Miles,  occisus  in  pugnâ  Barr. 

144.  a. 
Eusebius-Bnino.  Andegav.  Episc.  29.  d. 

30.   a.     d.    58.    d.  59.    a.    286.   e. 

349.  b.  c.  429.  n.    522.    d.    524.   c. 

527.  a.  c  528.  d.  529.  a.  e.  530.  a. 

b.  d.  53i.  c.  532.  e.  599.  e. 
Eustachia,    iixor   Willelmi  Grassi  Comit. 

Pictav.  216.  e. 
Eustachius    I ,    Aloeil    fil.    Ernuculi    vel 

Bulduini.    Cornes    Bolon.  40.  b.  149. 

n.  206.  a.  295.  c.    303.    n.  331.  c. 

346.  b.  c.  n.  374.  b.  376.  e.  416.  e. 

422.  b. 
Eustachius     senior     Cornes     Bolonicns. 

Godaî    S.    Edwardi    sororis   maritus. 

310.  e.  311.  a.  b. 
Eustachius   II  ,    Guerbonatus   vel    Ger- 

nobadatus,     fil.     Eustachii    I,    vel, 

juxtà  nonnuUos  ,    Godefridi ,    Bolon. 

Cornes.    53.    b.    n.    patruus    Uoberti 

Duc   Norra.  filii  Will.  Conq.   54.  d. 

97.  b.  99.  a.  b.  103.  e.  104.  a.  b.  174. 

c.  d.  206.  a.  236.  c.  239.  b.  c.  d.  e. 
240.  a.  298.  b.  301.  d.  n.  303.  e.  n. 
304.  a.  d.  305.  d.  346.  n.  366.  a.  b. 
374.  b.  383.  n.  384.  b.  c.  n.   391.  a. 

b.  c.  392.  a.  425.  c. 

Eustachius  III,  fil.  Eustach.   II.  et  Idae, 

Bolon.    Coines.    206.    a.    n.   301.  n. 

304.  a.  370.  b.  374.  b. 
Eustachius,   Eustacius,   filius  Radulphi , 

Cornes     Ghisnensis ,    pater    Balduini. 

297.    a.    c.    d.  e.  n.  298.  n.  299.  b. 

nn.  300.  c.   30o.  n.  346   c.  n.  381. 

a. 
Eustachius,  Cornes,  pater  Godefridi  Co- 
mit. Marchiae  Antwerphae.  67.  b. 
Eustachius,      Cornes,     excomraunicatus 

propter    incestum    à     Concil.      Rem. 

sub  Leone  Papa  IX.  523.  c. 
Eustachius  ,  Cornes ,  testis  in    Confirma- 

tione     factâ    à     Baiduino    FI.    Cora. 

in  gratiam  Cœnob.  S.  Bertini.  382.  a. 
Eustachius   Cornes,   testis  in    Confirma- 

tionefactâ  Ilasnon.  Cœnobio  à  Philippe 

Fr.  Rege.  111.  c. 
Eustachius  I.  de  Fielnis,  pater  Eustachii 

senis  Fielnensis.  302.  b.  n. 
Eustachius  Fielnens.   fil.   Eustachii  I.  de 

Fielnis.    302.  b.  n. 
Eustachius,  Ilinniac.    Dominus.  304.  b. 
Eustachius  ,    Anibianens.    Viccdominus. 

434.  a.  n. 
Eustachius  ,    Canonicus   Ardensis ,    Ra- 
dulphi   Ardens.    et  Audoinarop.  Eccl. 

Canonici  filius.  303.  b. 
Eustachius  Bothetcus,  fil.  Drogonis,  pater 

Willani  Bothetci.  303.  b. 
Eustachius   Minensis ,    testis  in    fundat. 

Mon.  Watin.  106.  c. 
Eustasius,    Cornes,     testis     in     quodam 

Placito  pro  Cœnob.  S.   Medardi.  583. 

a. 

F 

F AB ALDUS  seu    Falbaldus,    pater    Al- 
berti.  598.  d. 
Falco  de  Jaliniaco,  Benef.  Mon.  Trenorc. 

112.  n. 
Falco  de  Yconio,  Mil.  Bcnef.  Mon,  Savi- 

niac.  200.  d.  n. 
Falco  Villenstratii.  257.  d. 
S.  Fehx  Pontiv.  198.  e.  436.  a. 
Félix.    Ab.    S.    Gildasii  Ruycnsis.  371. 

d.  422.  c. 

Ferdinandus  ,  seu  Fcrnandus  I.  Rex 
Ilisp.  fil.  Sanctii  III,  frater  et  succes- 
sor  Alph.   359.  a.  b.  524.  n.  525.  b. 

c.  d.  n.  526.  d.  e.  n. 
Ferdinandus  Bavarus,  Ep.  et  Elector  Co- 
lon, atq.  Ab.  Stabul.  461.  n. 

Ferreolus    fil.    Hecdicii,  pater  Arisberli. 

386.  n. 
Ferrolandus.    Fide  FroUandus. 


S.    Fides   Conchensis   seu  Conchacensis. 

429.  n. 
FingeniuSj  Abb.  S.  Viloni.  413.  e.  414. 

a. 
Fitx   Scrobi,   Norman,   ia  Angl.  degens. 

78.  n. 
Flacons  Horatius.  110.  b. 
Flolandus.  Fide  FroUandus. 
S.  Florbertus.  353.  e. 
S.    Florentins,    Presbyter   et   Conf.  58. 

d.  257.  a.  279.  d. 

Florentins,  Dux  Lotbariae,  pater  Âdela;. 

298.  a. 
Florentius,  Com.  ulterioris  Frisiae,  frater 

et  successor  Theoderici  Coin.  Holland. 

pater    Bertae   uxoris  Phil.    I.    Fr.  R. 

56.  a.  63.  d.  n.  157.   e.    n.   159.    e. 

243.   b.  n.  244.  a.  255.  n.  357.  d. 

e.  363.  n.  366.  a.  383.  a.  385.  d. 
386.  b.  390.  b.  486.  d. 

Florentius,  fil.  Flor.  Coin.  Fris.  etHoll. 

63.  n. 
Folcardus,    Castellan.    Gand.  fil.   Lam- 

berti  I.  392.  nn. 
Folcardus,  fil.  Folcardi  Castellani  Gand. 

392.  n. 
Folcardus,  vir  nob.  Santon.  199.  e. 
Folco,  Com.  Engolism.  33.  a. 
Folcrannus  ,     Castell.     Bergensis,    106. 

c. 
Folcuinus,  Mon.  Silh.  380.  n. 
S.    Folquinus,    Ep.    Morin.    302.   e.  n. 
B.    Forannus.    Abb.   Valciodor.  252.  e. 
Forto  de  Salsiag,  Presbyter.  397.  b. 
Forto  Bernardus  Estamvilla.  397.  b. 
Fortsanus  de  Saron.  398.  a. 
Framericus,    Episc.    Marin.    299.    a.   c. 

n.  300.  a.  c. 
Framericus,  Cocus.  606.  c. 
Framericus.  575.  a.  e. 
Franco,     Vendacens.     Episc.      513.     c. 
Franco,    Vice-Cancell.   Reg.  Burg.  547. 

b. 
Franco,    Scholasticus,    164.    a.   353.  d. 
Franco,  Nivellens.  testis  in    fund.    Eccl. 

Watin.  106.  c. 
Fransendis,  uxor  2*.   Tancredi  de  Altâ- 

ViUâ.  139.  b.  c. 
Fredeboldus  de  Uggeshen.  106.  b. 
Fredericus,    Fridericus  ,    fil.    Gothelon. 

Loth.  Duc.  et  Juncae^  frater  Gode- 
fridi, Papa  sub  noraine  Stephani   IX. 

22.  b.  60.  d.  e.  62.  a.  74.  a.  146.  b. 

165.  a.  215.  n.  230.  e.  301.  n.  357. 

a.  430.  a.  643.  d.  Fide  Stephanus 
Papa  IX. 

Fredericus,  Genev.  Ep.  555.  e.  n.  536. 

a. 
Fredericus,   Abb.    S.    Florent.   Salmur. 

58.  d.  e.  59.  a.  b.  219.  b.  278.  a.  b. 

d.  279.  d.  280.  a.  b.  n.  349.  c  506. 

d. 
Fredericus  ,    Abb.    S.    Juliani    Turon. 

118.  b. 
Fredericus   I,    Imperat.  288.   n.  507.  e. 
Fredericus  I,   Dux  Lotbar.  superior.  seu 

MoscII.      Bcatricis    senioris    maritus , 

pater    Theoderici     et    Adalbcr.    Met. 

Episc.  143.  n.  249.  c.  369.  e.  370.  n. 

388.  d.    n.   452.   nn. 
Fredericus  II ,    Dux    Lotharing.    super. 

seu    Mosell.    filius    Theoderici   Ducis, 

pater  Beatricis.   2.  a.  c.  3.  b.  c.  163. 

b.  171.  b.  215.  n.  249.  c.  n.  250.  n. 
350.  b.  356.  n.  369.  e.  n.  370.  a.n. 
421.  n.  452.  d.  nn.  453.  a.  618.  a.d. 

Fredericus  ,  filius  Friderici  I  ,  Comit. 
Luxemb.  frater  Ilenrici  et  Adalbe- 
ronis  III,  Met.  Fpisc.  20.  a.  205.  a. 

Fredericus  ,  Cornes ,  filius  Godefridi 
Ardenn.  et  Mathildis  ,  avunculus 
Balduini  V.  Com.  Flandr.  Mona- 
chus  S.  Vitoni.  124.  a.  202.  n.  251. 
n.  414.  a.  4.58.  b. 

Fredericus ,  frater  Godefridi  Ducis  , 
CanccUar.  Imper.  641.  e. 

Fredericus,  Dux.  360.  a. 


Fredericus,  Mosellan.  419.  c. 
Fredericus,  Marchio,  fil.  Ludovici  Comit. 

et  Sophiae.  27.  e. 
Fredericus   ,       frater      Theoderici      de 

Moncons,     qui    dicitur    fil.    Sophix. 

370.  "a. 
Fredericus  ,      Coines      TuUens.      pater 

Henrici  I.  Episc.  Leod.  205.  n. 
Fredericus,   Cornes    Tullens.    filius  Go- 
defridi  Ducis,    qui  factus  est  Marchio 

Ital.  250.  c.  231.  n. 
Fredericus,  frater  Uenrici  Ducis  Bajoar. 

Dux  Lotbar.   19.   c.  164.  b.  d.  163. 

b. 
Fredericus    Dux  ,     maritus   Idae   posteà 

uxoris  Alberti  Namurc.  150.  b. 
Fredericus,    fil.    Alberti    Namurc.    370. 

c. 
Fredericus  Dux,    pater ,   ex   Gerbergi  , 

Henrici  de  Lemburch.  370.  b. 
Fredericus  ,    Cornes,    fil.    Fulconis     filii 

Adalae  Comitissae  Araleonis.    359.    d. 
Fredericus  ,    testis  in    Chartâ    Guidonis 

Com.  Pontiv.  133.  n. 
Fredericus  ,     testis     in     Chartâ      Régis 

Henrici,    in  gratiam  Cœnob.  S.  Pétri 

Carnot.  604.  a. 
Fredesindis,  Abbalissa.  110.  b. 
Freelandus,  pater  Hildefonsi  Régis.  219. 

d. 
Frendelanus,    vir   nob.  pater  Gerardi  et 

Hugonis.  200.  a. 
Fridericus.  Fide  Fredericus. 
Frisius  ,    maritus    Bcatricis    filiae   Gui- 
donis. 303.  n. 
Frodo,    Canonicus   et   Archipresb.    Au- 

tissiodor.  Scriptor.  113.  n.  114.  n. 
Frodoardus.  260.  n. 
Frolandus  de  Meulent.  599.  d. 
FroUandus  ,     Ferrolandus  ,    Flolandus  , 

Froelandus,    Frolandus  ,   Frolantus  , 

FroUantus  ,     FroUardus  ,     Froulan  , 

Sylvanect.    Episc.    32.  c.  n.  408.  d. 

473.  e.  493.  c.  n.  328.  e.  569.  e.  573. 

n.  578.  b.  381.  d.  583.  b,  606.  c. 
Fromont  le  Posteis  ,  à  quo  originem  du- 

cebat  Gaiifrid.  Martellus.  336.  a.  jg;^ 
Fromundus,  Parisiacus.  399.  a. 
Froterius,  Nemaus   Episc.  420.  b.  422. 

c.  424.  a.  313.  c.  514.  e. 
Frotmundus,  Episc.   Tricassin.    196.   d. 

197.  b.  474.  d. 
Frotmundus   ,      Cornes     Senon.     pater 

Rainardi.  197.  c. 
Frotmundus.  591.  a.  b. 
Frumoldus    ,        Consiliarius      Balduin. 

Flandr.   Com.  461.  b. 
Fulbertus,  Ep.  Carnut.  118.  a.   131.  n. 

171.  n.  231.  n.  279.  d.  438.  b.   nn. 

439.  a.  438.  b.  493.  c.  559.  d. 
Fulbertus,  Ab.  S.  Bavonis.  381.  n. 
Fulbertus ,    Cubicularius   Roberti    Duc. 

Norman,  pater  Herlevas   matris  Guill. 

Conq.  38.  a.  148.  b.  401.  e. 
Fulbertus  de  Beina,  pater  Hiltrudis  uxo- 
ris Will.  Geroiani.  223.  e. 
Fulbertus,  Mon.  S.  Audoeni  Rot.  Scrip- 
tor. 70.  n. 
Fulcardus,   qui    et    Lainbertus,  Ab.||S. 

Aniandi  Ehion.  344.  e. 
Fulcardus ,     Abb.    prxsens   Dedicationi 

Monast.  Hasnon.  110.  b. 
Fulcaudus  I.  Ab.  Carrof.  218.  b, 
Fulcaudus  II,  Ab.  Carrof.  218.  b. 
Fulchardus,  Ab.  Ilasnon.  111.  a. 
Fulcherius,  Abb.  Carrof.  218.  b. 
Fulcherius,  testis  in  Chartâ  Erniengardit 

Reginae  Burg.  pro  fund.  Mon.  Talue- 

riarum.  535.  n. 
Fulchradus,  Clericus.  383.  b. 
Fulco   ,      Hincmari     Rem.       successor. 

Arcbiep.  620.  b. 
Fulco,  Episc.  Amb.  134.  a.  248.  a.  346. 

b.  364.  a.  n.  422.  b.  424.  c.  523.  b. 

573.  n.  599.  a. 
Fulco,  Suession.  Ep.  421.  n.  383.  a. 
Fulco,  Simonis  Ep.  Cadurc.  431.  d. 


700 


INDEX   ONOMaSTICUS. 


Fulco.  Cocbiens.    Abb.  111.  b.  392.  b. 

480.  d.  vel  Folco.  522.  d. 
Fulco,  Aliciac.  Ab.  135.  n. 
Fulco,     Praepos.    Utic.    posteà    Divensis 

Abb.  247.  a. 
Fulco,    S.    Michaelis   Laudiin.    Ab.   32. 

d. 
Fulco,  Ab.  S.   Joan.  Angeriac.    506.   e. 
Fulco,  Ab.  (le  Forcsti-Monast.   seu   Fo- 

restis-Cellae,    fil.    Angelranni  Pontiv. 

Coin.  32.  d.  129.  c.  d.  e.    130.  a.    b. 

c.  306.  n 
Fulco    I.   seu  Rufus,  Com.  Andeg.  645. 

c. 
Fulco   II.   seu    Bonus ,  Coin.   Andegav. 

505.  d.  645.  c. 
Fulco    III.    seu    Nerra  vel  Niger,  Com. 

Andeg.    fil.     Gaufr.    Grisagon.    pater 

Gaufr.  Mart.  30.  a.  31.  c.    118.    c. 

137.  c.  d.  138.  b.  144.  e.  160.  n. 
169.    c.    n.    180.    b-e.  196.  a.  212. 

c.  217.  c.  218  a.  220.  a.  244.  b. 
256.  c.  257.  a.  b.  258.  a.  n.  2.^9.  n. 
265.  a.  b.  c.  n.  208.  n.  2"0.  c.  271. 
b.  n.  273.  d.  276.  e.  277.  a.  b.  278. 
b.  c.  d.  n.  279.  a.  b.  e.  286.  d.  n. 
308.  b.  347.  a.  n.  349.  b.  c.  350.  b. 
412.  e.  419.  c.  426.  n.  429.  e.  430. 
b.  534.  c.  n.  537.  a.  b.  c.  593.  b.  n. 
631.  d.  632.  a.  633.  b.  c.  646.  a.  c. 

d.  647.  c.  G49.  c. 

Fulco   IV.    liecliin,   Coin.  Andegav.  30. 
b.  c.   e.    31.    d.   e.  85.  c.  137.  c.  n. 

138.  a-d.  158.  a.  169.  d.  181.  a.  b.  186. 

e.  212.  c.  220.  d.  231.  a.  24i.  d. 
258.  b.  d.  n.  270.  c.  n.  271.  b.  272. 
e.  273.  a-d.  u.  274.  a.  b.  279.  e. 
287.  a.  b.  348.  b.  n.  358.  a.  n.  385. 
a  413.  a.  430.  b  505.  e.  529.  e. 
530.  d.  632.  e.  645.  c.  647.  c.  d. 

Fulco    V.    Com.  .liideg.  fil.  Fuie.  Rech. 

Rex  Jerosol.    i!9.  c.  181.  b.  275.  d. 

n.  338.  a.  444.  d.  n. 
Fulco,    Coin.    Bellimontis.  611.  b.  614. 

a. 
.Fulco,     Cora.    Engolism.    fil.    Gaufridi 

Com.  219.  a.  264.  a.  b.  c.  n. 
Fulco  ,     Coin.     Baruth.     fil.     Balduini 

Gisn.  Com.  298.  b. 
Fulco  ,   frat.    Drogonis   Com.     Ambian. 

433.  il. 
Fulco,  fil.  Hugonis  I.  Cora.   Cent.   631. 

c. 
Fulco,  junior  March.  Antuerj).  301.  n. 
Fulco,    fil.   Azonis  Liguriae  March.  632. 

c. 
Fulco,    fil.    Adelae   Coraitissae    Areluiiae. 

150.  d.  n.  355.  c.  359.  d.  370.  a. 
Fulco,    Clericus.    Greg.  Papae  VII.  con- 

victor.  530.  d. 
Fulco,    Arcliidiac    Suess.   583.   b.  594. 

d. 
Fulco  de  Alnou,  Mil.  Norm.  fil,  Baldrici 

Teuton.  229.  b. 
Fulco,  Vicecanc.  Franc.  562.  d. 
Fulco  Belism.  fil.  Will.  deBelismo.  323. 

c. 
Fulco    I.    de   Aneio,    fil.     Osmundi    de 

Ccutura-villis.  58.  b. 
Fulco,  fil.  Geroii.  339.  d. 
Fulco  de  Bon«-valle,  Mil.  Strenuus.  229. 

b. 
Fulco,     Nob.     Benef.     Mon.     Saviuiac. 

200.  d. 
Fulco,  patruus  RichardideHeldricicorte. 

233.  c. 
Fulco,  Nobil.  Bituric.  257.  c. 
Fulco,  Mon.  Trenorc.  Script.  112.  n. 
FulcOj    testis    in    Dipl.    Henr.  R.  pro  S. 

Med.  Suess.  582.  a. 
Fulco,  Prajpositus.  599.  n. 
Fulcoius,    Subdiac.    Meld.    Poeta.    195. 

n,  439    d.    nn.  440.    a.    n.    441.    n. 

502.  n. 
Fulcoius  de  Monslerolo,  patcr  Geroii  de 

Gorbevilla,  232.  n. 
Fulcoius,    fil.    Geroii  de  Corbev.  37.  d. 


41.  b.  225.  b.  d.  226.  a.  339.  d. 
Fulcoius  de   Thonneio,   de   Torneio   seu 

Torinncio,    Cenom.  Dom.  Motae  Ful- 

coii  ,     pater    Fulcoii    juvenis.     257. 

d.  2.58.  e.  259.  a.  b.  c.  268.  e.  273. 

c.  274.  a.  b.  c.  647.  a. 
Fulcoius  juvenis ,    fil.    Fulcoii  de  Tho- 

rinneio.  257.  d.  .359.  a.  b.  274.  a. 
Fulcoius,  fil.  Radulphi  de    Caldreio  Mil. 

Wilcass.  233.  d.  235.  c.  d. 
Fulcoius,  fil.  Fulcoii  de  Caldreio  et  Itae. 

235.  d. 
Fulcoius  ,    fil.     ex    Concubina^    Fulcoii 

Geroiani.  226.  a. 
Fulcuinus,   Abb.  S.  Vincentii  Met.  202. 

a. 


G. 


ABRiEL,  Angélus,  131.  c. 
Gacelinus,  Advocalus.  648.  a. 
Galbertus,  aliàs  Guillelm.  Abb..Maj.-Mo- 

nast.  271.  d.  n. 
Galcbelinus   de  Ferrariis.    245.   c.  328. 

e.  401 .  b.    nn. 
Galerannus.    Fide   Valeranniis ,     Wale- 

rannus. 
Galerardus,  .Miles.  590.  c. 
S.  Galericus.  236.  a. 
Galfridiis,    Domin.   Saraurensis.  298.  b. 
Galfridus,  fil.    Galfridi    Saraurens.  298. 

b. 
Gallo  ,     Guallo  ,     Abb.    S.    Germani    à 

Pratis.  275.  c. 
Galo.  Moiiach.  S.  Florentii  Salmur.  277. 

b.  c.     Pr*positus     Glonn.     278.    b. 
S    Galterius,  Gauterius.  Walterus,  Abb. 

Stirpensis.  221.  b.  283.  c.  294. 
d 

Galterius,  Abbas  S.  .Albini  Andeg.  seu 
Wallerius  et  Walterus.  286.  d.  e. 
419.  b.  n.  421.  d.  n.  506.  d. 

Galterius,  Decanus  S.  Germani  à  Pratis 
Parisiens.  275.  b. 

Galterius.  Gauterius ,  Walterius  ,  Me- 
danti,  Pontesii  et  Calvimontis  Co- 
rnes,   fil.    Drogonis  Coiiiit.  85.  e.  86. 

a.  b.  248.  a  409.  a,  n.  632.  c.  d.  634. 

c.  d.  fide  Walterius. 

Galterius  Giffardus  I  ,  fil.  Osberni  de 
Bolebec.  58.  a.  Gualterius.  Giff.  83. 
d. 

Galterius  Giffardus  II,  fil.  Galt.  Giff.  I. 
58.  a. 

Galterius,    seu    Galtcrus  Giffardus.    97. 

b.  Guasterus  Giffardus.  Ibid. 
Galterius-Gipliardus.  236.  c. 
Galterius  Guiffardus  Cornes  Longaevillae. 

340.  e.  341.  b. 
Galterius    de    S.  Galerico,  fil.  Bcrnardi. 

246.  c. 
Galterius,    fil.    Gulberti    de   Huglevillâ. 

246.  e. 
Galterius    Venator ,    Miles   Richardi    I. 

335.  n. 
Galterus    I  ,    Gualterius  ,     cognomento 

Savejr,   Episc.    Meld.  32.   c.  157.  c. 

408.   d.  409.   b.  442.   a.  n.  517.  d. 

Vide  Walterus. 
Galterus,  Episc.  Nannet.  58.  e. 
Galterus,    Abb.    S.    Germani  Autissiod. 

377.  b.  c. 

Galterus  seu  Walterus  Abbas,  qui  adfuit 

Dedicationi     Eccles.     Mon.     Hasnon. 

110.  b. 
Galterus  .   Gauterius  ,    Gualterius.   fide 

Gauterius  ,     Gualterius  ,     Valterius  , 

Walterius ,  Walterus. 
Gainalfredus  ,    Ilainalfrcdus  ,    Sacerdos. 

378.  c. 

Gamelo,  Miles.  433.  d. 

Gancdinus,  Archidiac.    Elenensb.    514. 

a. 
Ganonus.  554.  a. 

Gardcrus,  Miles,  Advocatus.  422.  b. 
Garinus,    Abb.    S.    Michaelis   ad  Erein. 

218.  c. 
Garinus.  Fide  Guarinus,  Warinus. 


Garnerius,  Warnerius,  Praepos.    S.    Ste- 

phani  Divion.  427.  a. 
Garnerius.    Fide   Guarneriiis ,    Warne- 
rius. 
Garsanus,  pater  Sancii  Bigorr.  115.  b. 
Garsias    IV,    Rex    Navarrae,    fil.   Sanctii 

Majoris.  395.  n. 
Garsias-Arnaldus ,   Cornes  Bigorr.    115. 

c.  d    e. 
Garsias-Sanctius,   cogn.  Curvus,  Vasco- 

niae  Princeps  seu  Coines.  394.  b.  396. 

a. 
Garsias ,    Cornes,    meinoralus  in  Chartâ 

Hugonis    Abb.    Condoin      filii     Gim- 

baldi  Episcopi  Agenn.  et  Basât.  396. a. 
Garsias ,     Garsia    de    Goion  .    testis   in 

Chartâ  Abbatiae  Condoin.  397.  b. 
A.    Garsias    de    -Albion,   testis  in  Chartâ 

Abbatiae  Condom.  397.  c. 
G.  Garsias  Nincar.  testis  in  Chartâ  Abba- 

ti»  Condom.   397.  c. 
Garsias  de  Sediliag,  Benefactor  Abbatiae 

Condom.  397.  c. 
Garsiiida,  uxor  Bernardi-Rodgeri  Comi- 

tis.  116.  n. 
Garsinda ,    Guarsinda,    Gavarsens,    filia 

Guillelmi-Sancii  ,     soror    Sancii-Guil. 

Vascoiiiae  Comitis.  396    d.  397.  d. 
Garsinda  ,     Vice-Coinitissa     Biterr.     et 

Agath.   mater  Pctri-Raymundi  Comit. 

Carcass.  514.  n. 
Garsindis.   Comitissa,  uxor  Bernari     de 

Andusiâ.  417.  c.  d. 
Garsius  ,     patruus     Ilildefonsi     Régis , 

frater  Freelandi.  219.  d. 
Garliafort  ,      Proconsul     seu    Vicecoin. 

Levitanens.    frater    Wielm-fort.    116. 

a.  b.  d.  n. 

Gastellarius  de  Castro-Rainardo  ,  pater 
Athonis.  276    a. 

Gasto ,  til.  Bernardi  Ccntulii  Comit. 
Bearn.   117.  c. 

Gasto ,  Miles ,  testis  in  Chartâ  Reg. 
Henrici  in  gratiam  Monast.  S.  Ger- 
mani à  Pratis.  599.   a. 

Gastonus,    Vice-Comes   Bearn.    116.  b. 

Gatelerina,  soror  Gisulphi,  uxor  Jorda- 
nis  Capurt;  Duc.  452.  b. 

Gavasens  seu  Guarsinda.  Fide  Gar- 
sinda. 

Gaucelinus.  Forojuliens.  Episc.  513. 
c. 

Gaucerannus,  pater  Gaufrodi  etAgnunis, 
Benefactor  Monast.  Saviniac.  200. 
n. 

Gaudinus,  Abb.  B.  M.  Nucar  218.  n. 

Gaufredus,  Lugdun.  Archiep.  355.  c. 
n. 

Gaufredus  ,  Gaufridus  ,  Goffridus  , 
Episcop.  Autissiod.  32.  c.  113.  e.  292. 

b.  c.  d.  377.  b.  487.   a.   n.  648.    c. 
Fide  Goffridus, 

Gaufredus,  Episc.  Cabilon.  418.  b. 
Gaufredus,  Gaufridus,    Constant.  Episc. 

70.    d.    241.    n.     Fide    Goffredus   et 

Goisfrcdus. 
Gaufredus,  Gaufridus,  Goffredus,  Carnet. 

Episc.  564.  d. 
Gaufredus ,  Abb,  Columb  409.  a.  474. 

a. 
Gaufredus,    Abb.    B.    M.    Nucar.    218. 

a.  n. 
Gaufredus,    Gosfridus,    Abbas   Vezeliac. 

384.  d.  n. 
Gaufredus     Dux     seu    Cornes   Britann. 

filius    Conani ,     pater   Alani.    29.   a. 

277.  b.  371.  d.  423.  b. 
Gaufrcdus-Guido  Guillelmus,  Dux  Aqui- 

taniae,    Cornes   Pictav.    et  Vase,  filius 

Willelmi    Magni    et  Agnetis  de  Bur- 

gundiû  ,     frater     Patri-Guill.     Acris. 

118.  e.  120.  n.  121.  b.  n.  217.  b.d. 

218.  d.  285.   n.  286.  b.  nn.  430.  c. 

Vide     Guido,     Wido  ,     Guillelmus  , 

Willelmus. 
Gaufredus  ,        Gaufridus      Grisa -Go- 

nella  ,      Cornes       Andegav.       pater 


INDEX     ONOMASTICUS. 


701 


Fulconis  Nerrae.  Ha.  a.  268.  n.  276. 
e.  350.  b.  645.  c.  Vide  Goffridus. 
Gaufreiius,  Gaufridus,  Goffridus,  Goi- 
fridus,  Martcllus,  Cornes  Andcgav.  fil. 
Fulconis  Nerrae.  29.  a.  b.  c.  30.  a. 
31.  d.  e.  M.  33.  a.  Sa.  d.  58.  e.  59. 
a.  77.  b.  e.  78.  d.  e.  79.  a-e.  80.  a. 
82.  e.  83.  a,  84.  a-e.  S5.  b.  c.  d.  86. 

a.  87.  b.  119.  n.  13o.  d.  136.  a-d. 
459.  b.  c.  160.  c.  169   c.  d.  178.  b. 

c.  d.179.  a.  180  a.  b-e.  181.  c.  212. 

b.  217.  b.  d.  e.  218.  a.  219.  a.  220. 

a,  276.  e.  278.  d.  n.  279.  a.  b.  282. 

b.  d.  285.  d.  n.  286.  c.  d.  n.  287.  a. 
294.  c.  316.  o.  317.  a.  334.  d.  336. 

a.  e.  337.  a-e.  338.  a.  341.  c.  d.  n. 
342.  a.  b.  c.  347.  b.  c.  d.  348.  a. 
349.  b.  c.  n.  330.  b.  352.  b.  c.  357. 
e.364  e.  372.  a.  399.  c.  404.  b.  405. 

b.  411.  b.  419.  b.  426.  c.  429.  c.  nn. 
430.  a.  b.  431.  b.  c.  505.  d.  506. 
a.  b.  e.  517.  n.  523.  c.  560.  d. 
590.  b.  592.  c.  593.  b.  n.  631.  d. 
633.  b.  634.  b-e.  635.  a.  b.  645.  c. 
Vide  Goffridus. 

Gaufredus.  Gaufridus,  GofFredus  junior 
et  Barbatus,  Martelli  ex  sorore  nepos, 
frater  Fulconis  Ricliini,  Cornes  Ande- 
ffav.  30.  b.  c.  85.  c.  89.  a.  158.  a. 
181.  a.  279.  n.  287.  a.  b.  348.  b.  n. 
349.  c.  357.  e.  358  a.  413.  a.  Vide 
Goffridus. 

Gaufredus,  Gaufridus,  junior  Martellus, 
fil.  Fulconis  Kicbini  Coinit.  Andeg. 
18Î.  b.  358.  a.  n.  412.  e. 

Gaufredus  ,  Josfredus,  filius  Guillelmi 
Comit.  Engolism.  frater  et  succcssor 
Auduini,  paler  Willelini  Ferrum-sec- 
toris.  199.  d.  263.  e.  264.  a.  b.  c. 
373.  d.  548.  n. 

Gaufredus  Rudelli,  filius  Guillelmi  Co- 
mit. Engolisin.  264.    a.  b. 

Gaufredus,  Cornes,  filius  Tancredi  et 
Moriella;.  439.  b.  c.  d. 

Gaufredus  Meduanens.  84.   b.  d.  86.  c. 

d.  342.  b  c.  343.  a.  Fide  Goffridus 
et  Goisfredus. 

Gaufredus,    Doininus    Castri   Sinemuri. 

490.  c. 
Gaufredus.  Gaufridus,  Goffridusde  Prul- 

liaco ,      invenlor     Torneamentorum  , 

unus  ex  traditoribus  Gaufredi  Barbati 

Andeg    pater  Goffridi    Comit.  Vindo- 

cin.  30.  c.    169.  d.  273.  b.  n.   413. 

a.  590.  b. 
Gaufredus,    fil.  Gauceranni  et  Adaliziae. 

200.  n. 
Gaufredus.  pater  Guillelmi  Episc.  Engo- 

lism.et  Fulconis    219.  a. 
Gaufredus,  filius  Uugonis  de  Podio-Fagi. 

373.  d. 
Gaufredus,  filius  Constantini.  590    c. 
Gaufredus  de  Sanctâ  Maurâ.  590.  a. 
Gaufredus,  filius  Roscelinide  Baià.  590. 

c. 
Gaufredus  de  Aceio.  594.  n. 
Gaufredus,    Decanus  S.   Martini  ïuron. 

590.  b. 
Gaufredus.  Monach.  S.  Martialis  Leniov. 

Prior   Vosiens.    Scriptor.    288.   a.  n. 

289.  n. 
Gaufredus  Malaterra  ,    Monach.  Norm. 

Scriptor.  21.  n.  138.  d.  e.  n.  141.  n. 

228.  n.  etc.  yide  Goisfredus. 
Gaufridus,  Gosfridus,   Abbas  Angeriac. 

219.  a,  n. 
Gaufridus,  Cornes  Santon.  548.   n. 
Gaufridus,    Cornes     Joviniaci,    356.    a. 

b. 
Gaufridus,  Cornes  Foerole.  276.  a.  n. 
Gaufridus,     pater    Rotroldi    Comit.    de 

Pertico.  359.  n. 
Gaufridus,  Cornes.  412.  d. 
Gaufridus,    Comes    fil.    Balduini,  frater 

Eustachii    Alseil,    Comit.     Bon.    346. 

b. 
Gaufridus  Grano,  Comes.  413.  a. 


Gaufridus,   Vicecom.  Bituric,  169.  c.  n. 

387.  d.  e.n. 
Gaufridus,    Toarcens.  Vicecom.  277.  n. 

frater     Haimerici   Toarc.    Vicecomit. 

430.  a. 
Gaufridus,  Gonfridus,    Markisise   Domi- 

nus.  304.  d.  n. 
Gaufridus   junior,    Markisia;  Dominus  , 

filius   Arnoldi  Comit.  Ard.  et  Mathil- 

disfiliae  Gaufridi  seu  Gonfridi.  304.  e. 

305.  d.  3t)6.  b. 
Gaufridus    Chapalii  ,  filius   Joscelini  de 

Cortiniaco     et    Elisabeth.     276.     a. 

n. 
Gaufridus    pater  Raginaldi.  347.  d. 
Gaufridus  de  Leziaeo.  430.  c. 
Gaufridus,    filius  Odonis  fratris   Hervei 

Donziac.  648    c. 
Gaufridus  Martini,    Presbyter  Andegav. 

529.  e.  530.  a. 
Gaufridus.    Fide  Gaufredus,   Goffridus. 
Gauguelinus,  Dominusde  Ferrariis.  328. 

e.  Fide  Galchelinus. 
Gausbertus,  Abb.  Besuensis.  204.  a. 
Gausbertus    de   Sanrtâ    Maurâ.  590.  a. 

Clericus.  592.  c. 
Gausbertus  filius  Constantini.  590.  c. 
Gausbertus.  Vide  Gauzbertus. 
Gauselmus,  Vice  Comes.  395.  d. 
Gauslinus.  fide  Gauzlinus. 
Gausmarus     de    Thorogniaco  ,    Benef. 

Mon.  Saviniac.  200.  a. 
Gausmarus    Ronfator ,    Benefact.    Mon. 

Saviniac.  200.  a. 
Gauterius  Abbas  \ucariens.  218.  a. 
Gauterius,    fil.  Hugonis,   Domini  Castri 

Huben.  488.  c.  d.  489.  a. 
Gauterius  Coorlandus.  ConstrurtorMon. 

S.  Ililarii  Piclav.  218.  d. 
Gauterus  Ablus  de  Alberaarlâ.  358.  c. 
Gauterius,  Carbonarius.  372.  e.  n. 
Gauzbertus    I,  Abb.    S.  Juliani  ïuron. 

117.  d    n. 
Gauzbertus    II.  Abb.    S.  Juliani  Turon. 

lis.  a.  b. 
Gauzbertus,  Khh.  Marciliac.  117.  a. 
Gauzbertus,    Elenens.  Eccl.    Canonicus. 

516.  b. 
Gauzbertus,  Vicecomes  de  Castro  Novo. 

510.  b. 
Gauzelnius.  395.  d. 
Gauzfredus,  GauzfridusCom.  Ruscinon. 

seu  Russiliou.  426.  a.  510.  b 
Gauzlinus,  Gauslinus,  frater  Roberti  Ré- 
gis, Bituric.  Archiepisc.  351.  n. 
Gauzlinus ,    Gauslenus,    Episc.    Matisc. 

112.  b.  418.  b.  Gauslinus,    TuUensis 

Episc.  355.  n. 
Gebehardus,    Gebhardus  ,    Emsladensis 

seu    Eislelensis  Episcop.  j)0Steà  Victor 

Papa    il.  60.  d.  61.  a.  262.  c.    481. 

n.   Vide  Victor  Papa  II. 
Gebehardus,    Constantiensis    Episc.  27. 

a.  n. 

Gebeliardus,  Ratispon.  Episc.  patruus 
Imperaloris.  640.  b.  643.  a,  b. 

Gebuinus,  Laudun.  Episc.  465.  n. 

Geilhinus.  554.  a. 

Gela,  filia  Ilugon.  Cap.  uxor  Hugonis 
Milit.  Custodis  Abbatis-Villae  Castri. 
130.  b.  Fide  Gisla. 

Gelanlus,  Vivariens.  Episc   513.  c. 

Gelduinus,  Gilduinus,  Halduinus  Senon. 
Archiep.  113.  d.  196.  c.  e.  197.  a. 
283.  b.  292.  b.  e.  308.  a-e.  346.  e. 
347.  a.  348.  a.  384.  e.  n.  517.  c 
523.  b.  585.  b. 

Gelduinus,  Gilduinus,  Britulicnsls  Co- 
rnes, paler  Waleranni  et  Hugonis. 
liG.  a.  n.  251.  n.  459.  b.  n. 

Gelduinus,  Salinuriensis  Doiair.us,  pa- 
ter Gofridi   de    Calvo-monte.  238.  a. 

b.  267.  d.  277.  c.  278.  b.  c. 
Gelduinus,  pater  Ilarduini  et  Gelduini, 

testis  in  Chartà  quâdam    Ambianensis 
Ecclesiae.  424.  c. 
Gelduinus  ,     filius  Gelduini  ,   testis  in 


Chartâ  quâdam  Ambian.  Eccl.  424. 
c. 

Gelduinus.  ride  Gilduinus. 

Gencelinus,  Decanus.  604.  a. 

S.  Gengulfus.  153.  n. 

Gengulfus,  Advocatus  Abbatiae  Besuen- 
sis. 584.  n. 

Genselinus  Scrviens.  599.  a. 

Georgius.  Sclavus,  Russ.  Rex,  pater 
Annae  uxoris  Henrici  Franc.  Reg. 
159.  c.  355.  c.  365.  a.  368.  n.  386. 

a.  n.  410.  a.  474.  c.    Vide  Jeroslaus. 
Gcraldus    Artc-malâ,    Gerardus,  Girar- 

dus  I,    Episc.    Engolism.    263.  d.  e. 

264.  c.  506.  d. 
Geraldus  Episc.  Lemovic.  536.  b. 
Geraldus,  Ruienens.  Episc.  420.  b. 
Geraldus  II.  Gerardus,  Sistaricens.  Episc. 

494.  d.  n. 
Geraldus,  .Abbas   S.    Augustini  Lemov. 

289.  a. 
Geraldus,  Abbas  Vosiens.  289.  a. 
Geraldus,  PrincepsDebons.  397.  e. 
Geraldus,    Girardus,    Comes.     144.    d. 

n. 
Geraldus,    Domin.    de    Avrillaco.   119. 

b. 
Geraldus    de   Crosent  fil.  Guidonis  La- 

rumdens.  pater  Geraldi  Rebara.  288. 

b. 
Geraldus.  dictus    Rebara,   filius  Geraldi 

de  Crosent.  288.  b. 
Geraldus,  pater  Radul.  Camberarii.  387. 

c. 
Geraldus  ,  Giraldus   de    Monasteriolo  , 

filius  Bellaii  et  Grisciae.  30.  c.  280.  a. 

413.  a.  429.  n. 
Geraldus.  fide  Giraldns. 
Gerardus,  posleà  Nicolaus  Papa  II.  62. 

b.  Vide  Nicolaus  Papa  II. 

S.  Gerardus,  Episcop.  Tullcns.  143.  n. 
152.  b.  c.  n.  153.  n.  164.  c.  n.  355. 

b.  n.  369.  b.  n.  474.  b.  nn. 
Gerardus  I,    Episcop.  Camerac.  122.  b. 

c.  d.  123.  a.  c.  d.  n.  124.  a-d.  n.  162. 
e.  350.  a.  355.  b.  382.  a.  415.  a. 
418.  c.  420.  a  422.  b.  458.  b.  463. 
b.  481.  n.  .508.  e.  509.  a. 

Gerardus  II,  Episcop.  Camerac.  122.  n. 
128.  n. 

Gerardus  I,  Episc.  Engolism.  Vide  Ge- 
raldus. 

Gerardus  II,  Episc.  Engolism.  530.   b. 

Gerardus,  Sistaricens.  Episc.  Fide  Ge- 
raldus. 

Gerardus  Episcop.  Flor.  62.  a. 

Gerardus  ,  Giraudus  summi  Pontificis 
Legatus.  524.  c.  527.  b. 

Gerardus.   Abbas  S.  .Medardi  Stiess.  32. 

d.  594.  b.  c. 

Gerardus,  Abbas Fontanell.  seu  S.  Wan- 
dregesili,  16.  a.  386.  d.  476.  b. 

Gerardus  j  Abbas  in  Flandriâ.  422. 
b. 

Gerardus,  Girardus.  Prior  primus  de 
Caritate  super  Liger.  319.  c.  Vide  Gi- 
rardus. 

Gerardus  I.  Comes  Alsatlae  62.  n.  Fide 
Gerhardus. 

Gerardus  H.  Girardus  Comes  Alsatiae , 
Dux  .Mosellan.  20.  c.  62.  n.  164.  b. 
165.  b.  202.  n.  357.  d.  362.  c.  419. 
n.  Comes  Castiniens.  249.  c.  Vide 
Gerhardus  et  Girardus. 

Gerardus  ,  Comes  Waudani-montis , 
I^Faudernont)  filius  Gerardi  de  Alsa- 
tiâDuc.  Mosell.  362.  d.  n.  370.  a. 
n. 

Gerardus,  Dux,  filius  Albert!  Corn.  Me- 
tens.  forsan  idem  atqite  Gerardus  I. 
de  Alsatiâ.  351.  c.   Fiile  Girardus. 

Gerardus,  filius  .Adalberti  Corn.  Alsatiae. 
forsan  idem  ac  Gerardus  I.  (de  Alsa- 
tiâ. 419.  n.  Vide  Girardus. 

Gerardus,  Scabinus,  testis  in  fundat. 
Eccl.  Watin.  106  c. 

Gerardus  ,    Girardus      leitellus,     pater 

Bbbbb 


702 


INDEX   OKOMASTICUS 


Will.  Ebroic.  Episc.  234.  n.  242.  d. 
Gerardus,    fil.  Frcendelani,    frater  Hu- 

gon.    Benefactor    Monast.    Saviniac. 

200.  a. 
Gerardus  Godanach,  seu  Godnach.  307. 

d.  n. 

Gerardus,  frater  Hugonis  de  Aldenarde. 

392.  b. 
Gerardus  de  Buoular.  392.  b. 
Gerardus  de  Gandavo.  392.  b.  d. 
Gerardus.  NeposAymonis  Com.  421.  n. 
Gerardus  de  Jamapia,   Benef.    Mon.  S. 

Laur.  Leod.  172.  d. 
Gerardus  Arimarus.  590.  c. 
Gerardus,  memoratus  in  Placito  Henrici 

Reg.    pro  Cœnob.    S.  Medardi.  582. 

a. 
Gerardus,  testis  in  Chartâ  Régis  Henrici 

pro  Cœnob.  S.  Mariae  Suess.  594.  d. 
Gerardus.  Fide  Gerhardus. 
Gerbaido,   Gerbado ,   Gerbodo,   occisor 

Arnulfi  Flandr.    Comit.  posteà  Mon. 

Clun.  m.  n.  151.  d.  152.  a, 
Gerberga,  Abbatissa.  110.  b. 
Gerberga,  soror  S.  Henrici  Imp.  1.  n. 
Gerberga,   filia  Caroli  Lotbaring.  Ducis, 

Comitissa   Lovaniens.   uxor  Lamberti 

Comit.    Bruxellens.  201.    b.  n.  205. 

e.  370.  n.  374.  a.  b.  c.  376.  d.  437. 

c.  nn. 

Gerberga,  mater  Henrici  Lovan.  et  Ma- 
tbildis  uxoris  Eustachii  Bonon.  370. 
a. 

Gerberga,  filia  Malbildis  et  soror  Eusta- 
chii Com.  Bonon.  370.  b. 

Gerberga,  filia  Conradi  Burg.  Régis, 
uxor  Hermanni  Suevor.  Ducis,  mater 
Giselae  Imperat.  1.  n.  249.  n.  Vide 
Kerberga. 

Gerberga,  uxor  Will.  Comit.  Engolism. 
199.  n.  548.  n. 

Gerbertus,  Girbertus,  posleà  Papa.  117. 
n.  354.  n.  370.  n.  463.  c.  n.  520.  a. 
Vide  Silvester  Papa   II. 

Gerbertus,  Abbas  Castellionis.  224.  n. 

Gerbertus,  Gebertus,  Abbas  Fontanis- 
sens.  156.  n. 

Gerbertus,  Abb.  S.  M.  Senon.  posteà  S. 
Pétri  Vivi.  196.  c.  198.  a. 

Gerbertus,  Abb.  S.  Martini  Troarn.  224. 
n. 

Gerbertus,  Abb.  S.  Wandregesili.  90.  d. 

Gerbertus,  Mon.  Fiscann.  245.  d. 

Gerbodo,  Advocatus  S.  Bertini.  381.  c. 

d.  382.  n. 

Gerhardus,    Cornes,    frater  Adalberti  et 

Adheleidae  matris   Conradi   Salici.    2. 

c.  Fide  Gerardus. 
Gerhardus,  Cornes.  5.b.  Fjrfe Gerardus. 
Gerhardus,    Dux  Loth.    20.  c.  Fide  Gé- 
rard. 
GeriscloRex.  Russiae,  197.  b.  V.  Jeroslaus. 
Gerlindus,    Servus  Régis.  568.  b. 
GernaultuSj  Kob.  .\ormann.  339.  b. 
Geroius,  filius  Ernaldi   Grossi    de   Corte 

Setaldi,ex    Nobili  Franc,  ac  Brittan. 

prosapiâ.  pater  VII.  filior.  et  4.  filiar. 

34.  c.  37.  d.  38.  d.   40.  d.  e.  41.  b. 

46.  b.  222.  c.  223.  e.  224.  a.  e.  225. 
a-c.  n.  228.  d.  229.   b.  329.  b.  339. 

c.  632.  a.b. 
Geroius,  filius   Geroii    et  Gislae.  41.   c 

225.  b.  226.  c.  339.  d. 
Geroius  filius  Fulcoii  Geroiani.  226.  a. 

232.  e.  n. 
Geroiana   progenies,    Geroici,    Geroiani, 

illustris    Normanniae   faroilia.    41.    c. 

49.  a.  223.  a. 
Geroldus,  Dapifer   Will.   Nothi.  233.  b. 
Geroldus,    Princeps  Genev.    4.    e. 
Geroldus  ,   Gerolt,    Burgundio.  19.    d. 

425.  b. 
Gersendis  ,  primogenita  filia     Herberti 

Evigil-Can.  632.  c. 
Gertrudis,  filia  Hermanni  Sax.  uxor   l". 

Florentii    Ducis  Fris,    posteà  Roberti 

Fris.       Comit.      Flandr.       63.     n. 


243.  b.  n.    344.    n.  357.  d.  363.  n. 

369.  e.  383.  a.  filia  Bernardi.  370.  d. 

390.  b. 
Gertrudis,   Ducissa  de  Nanceio.  357.  d. 

e. 
Gertrudis,   filia    Will.    Conq.  Comitissa 

Bonon.  173.  n. 
Gertrudis,  uxor  Odonis.  639.  b. 
Gertrudis ,    nobilis    mulier    Femuensis. 

253.  b. 
Gervasius      de     Castro-Ledi     primùm 

Episcop.    Cenonan.    posteà  Remens. 

Archiepisc.  32.  b-e.  n.  33.  b.  d.  111. 

b.  135.  c.  d.  e.  n.  136.  a.  b.  en. 
159.d.l61.d.  197. d.  213.  b.  219.  a. 
280.  d.  n.281.n.  283.  d.  291.  c.  d. 
n.  294.  e.  318.  e.  348.  d.  356.  d.  361. 

c.  d.  n.  371.  b.  385.  c.  386.  b.412. 

b.  443.  c.  n.  465.  n.  481.  c.  n.  491. 
e.  492.  c.  493.  a.  b.  d.  494.  a.  b. 
498.  c  499.  c.  n.  506.  d.  523.  c 
559.6.563.  C.595.C.  606.  b.  631.  b. 
633.  a.  d.  634.  d.  e.  635.  a-e. 

Gervasius  de  Castellione,  Vice-Dominus 

Eccl.  Rem.    frater  Guidonis   Archiep. 

318.  n. 
Gervasius   Tilberiensis ,  Marescall.  Are- 

lat.  Regni,  Scriptor.    67.  n.  317.  b. 

n.  318.  n. 
Gervasius,   fil.    Fulcoii  Milit.    Wilcass. 

235.  d. 
Gervinus   I,  .Abbas  S.  Richarii  seu  Cen- 

tul.   priùs  Canonic.  Rem.  32.  d.  130. 

c.  d.  131.  ad.  n.  132.  b.  d.  133.  a. 

c.  d.  134.  a-e.  n.  135.  a.b.  381.  n. 
Gervinus  II,  Abbas  S.  Richarii  seu  Cen- 

tul.  anteà  Monachus  S.  Reraigii.  129. 

n.  135.  a. 
Gervinus,  Apocrisiarius    Eccl.   Virdun. 

458.  c. 
Geva,    filia  Ernaldi   de  Escalfoio     233. 

a. 
Gbisla,    filia    Balduini  Ghisnens.  Comit. 

uxor  Winemari  Gandav.  oppidi  Cas- 

lellani.  298.  b.  c. 
Gibboilo,  Miles  de  Fleterne.  105.  d. 
Gibuinus,  Laudun.  Episc.  581.  e.  583.  a. 
Gibuinus,  Monachus.  615.  a. 
Gielm-Fort ,    Proconsul   seu     Vicecom. 

Levitau.  116.  n.  TiV/e  Wielm-Fort. 
Giguinus,   Sacerdos  et  Monachus.  611. 

b. 
Gilberga,  filia   Bernardi  Rodgeri  Comit. 

uxor    Ranimiri  filii   Sanctionis  Régis. 

116.  n. 
Gilberga,    mater    Folcardi    viri    nobilis 

Xanton.  199.  e. 
Gilbertus,  Gislebertus  Abbas  Castellionis 

seu  de  Conchis.    46.  n.  223.   e.  224. 

d.  n. 

Gilbertus,  pater  Odonis.  424.  d. 
Gilbertus.  Vide  Gilebertus,  Gillebertus, 

Gislebertus. 
Gilbodo,   Scabinus  de  Fleterre,  testis  in 

fundat.  Eccl.  Watin.   106.  c. 
Gilduinus ,    primus  Abbas  S.     Victoris 

Parisiens.  597.  n. 
Gilduinus,  Vicecom.  Carnut.  425.  d. 
Gilebertus,  Gislebertus   Cornes   Brionae, 

ïutor    Will.    INothi.  177.    c.  d.  401. 

b.  Vide  Gislebertus. 
Gilebertus  Crespin.  Vide  Gislebertus. 
Gilebertus  de  Dovâ.  599.  d. 
Gilla.  Vide  Gisla. 
Gillebertus  ,     Gislebertus,     Ebroacens. 

Episc.  379.  d. 
Gillebertus  ,   Gislebertus  de  Gant,  nob. 

Norm.  313.  e.  Fit/e  Gislebertus. 
Gillebertus,  Comes,   laudatus   in  Chartâ 

Herluini  Abb.  Becc.  35.  n. 
Gillebertus  Crespin.    Vide  Gislebertus. 
Gillebertus,   Monach.  Floriac.  488.  a. 
Gillelmus    Berengarii,   Comes  Minorisae. 

289.  d.  Vide  Guillelmus. 
Gimbaldus,    Gumbaldus,    filius    Sancii- 

Garsiae,   Comes  ,  Agennens.  et  Basa- 

tens.   hpisc.    394.   c.    395.    a.  b.  n. 


396.  a.  b.  d.  397.  d. 
Gimo,  Miles.  423.  n. 
Gimoldus,  Abb.  S.  Vitoni.  413.  c.  d. 
Giraldus  de  Gordonio,  Episc.  Petragor. 

287.  c. 
Giraldus,  Girardus,  Episc.  Ostiens.  Ro- 

manx  Sedis  I.,egatus.    147.    a.    b.   n. 

530.  b. 
Giraldus  Toarcensis,  Abbas   S.  Florent. 

Salraur.  277.  c.  d.  n.  278.  a.  d.  n. 
Giraldus,     Girardus  ,    Comes     Foresii. 

200.  b.  n. 
Giraldus,  Gislebertus,  frater  Arnulfi  Fir- 

uiitatis  Principis.  423.  d.  n. 
Giraldus,  Clericus.  578.  e. 
Girardus,   I,    Episcop.    Encolism.   Fide 

Gcraldus. 
Girardus  II,  Episc.  Encolis.  530.  b. 
Girardus,  Sagiens.  Episc.  42.  d. 
Girardus.  Episcop.  Ostiens.  et    Legatus, 

^lide  Giraldus. 
Girardus,  Gerardus,  Prior  primus  B.  M. 

de  Caritate  super  Ligerim.  114.  c.  283. 

c.  348.  b.  Fide  Gerardus. 
Girardus,  Dux,  fil.    Alberli  Comit.  Me- 

tens.  15.  c.   Vide  Gerardus 
Girardus,  Dux.  369.  b.  forsan.  idem  ac 

Gerardus  II.  de  Alsatiâ  Dux    Mosell. 

Fide  Gerardus. 
Girardus,    Comes    Foresii.   Fide    Giral- 
dus. 
Girardus  Fleitellus.  42.   b.  58.  a.  Vide. 

Girardus  Fleitellus. 
Girardus  Sinemurensis,  Miles.    418.    b. 

421.  n. 
Girardus  Viennensis.  282.  d. 
Girardus,  filius  Girardi  Militis.  421.  n, 
Girardus-Gilbertus,    vel     Girardus-Gla- 

bcr.  438.  d.  n. 
Girardus,  Servus  S.  Benigni   Div.  615. 

a. 
Girardus,  alter   Servus  S.  Benigni.  615. 

a. 
Giraudus,  Abbas 'frenorc.  112.  c. 
Giraudus,    Monachus  B.  M.    de  Caritate 

super  Ligerim.  221.  a. 
Girdh,  Cornes,    filius  Comitis   Godwini, 

frater   Ilaraldi.  Fide  Girth. 
Girh  ,       filius     Godwini   Comit.      Vide 

Girth. 
Girinus  Scuberardus    Benefact.  Monast. 

Saviniaci.  200.  b. 
Girinus,    Vir   Nobilis,    Benef.  Mon.  Sa- 
viniac. 200.  b. 
Girinus  de   Sal,   Benef.  .Mon.  Saviniac. 

200.  b. 
Girinus   de  Pinstho,   fil.  Elizendis.  201. 

a. 
Girth,  Girdh,  Girh,    filius  Godwini  Co- 
mit.  frater  Haraldi.    168.  d.  209.  c. 

311.  b.  313.  b. 
Gisa,  Capellanus  Edwardi  Régis,  postei 

Episc.  "Willens.  312.  a. 
Gisa  ,  uxor   Godwini,    mater     Heraldi. 

241.  c. 
Gisela,    Gisla,   uxor    Conradi  II.  Salici, 

Imperatoris,  mater  Henrici  III.  1.  n.2. 

c.  d.  n.  3.  b.  d.  4.  a.  5.  c.  9.  a.  13. 

b.  19.  b.  59.  d.  73.  b.  143.  c  157. 

n.  214.  c.   261.  a.  262.  n.  352.  b, 

370.  b.  414.  n.  418.  a.  425.  a.  454. 

n.  564.  b.  619.  c.  Fide  Griseleida  et 

Gysla. 
Gisela,  uxor    Rollonis,  filia  Caroli  Sim- 

plicis.  Vide  Gisla. 
Gisela,    filia   Henrici   Ducis,  uxor  Ste- 

phani  Régis  Hungar.  370.  d. 
Gisela,  filia  Gerardi.  370.  a. 
Giselbertus  de  Lizelemborg.  Fide  Gisle- 
bertus. 
Giselbertus ,   frater    Balduini   Gandav. 

106.  c. 
Gisila,  uxor   Gerardi  Com.   Alsat.  419. 

n. 
Gisla,   Gilla,   Editha,  uxor  S.  Edwardi 

Reg.  Angl.  317.  a.  Vide  Editha. 
Gisla ,     Gisela  ,     Gilla  ,     fiha     Caroli 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


703 


Slmplicls  Franc.  Régis,  uxor  RoUonis. 
88.  b.  181.  d.  208.  c.  212.   c.  428. 
n. 
Gisla,    filia   Ilugonis   Capeti,  uxor  HU- 
duini  Pontivi  seu    Abbatis  Villae   û>- 
mit.  306.  n.   Vide  Gela. 
Gisla,  Comitissa  Barri.  362.  d. 
Gisla  ,     Cilla  ,     uxor     seu    Concubina 
Malgerii  Archiep.   Rotbomag.   338.  c. 
Gisla  ,     tilia   Turstini     de     Monteforti, 

uxor  Geroii.  41.  b. 
Gisla,     filia     Turstini    de     Basteburgo, 

uxor  Geroii.  225.  b. 
Gislebertus,     Gillebertus    Episc.   Ebroi- 
cens.  72.  c.  242.  d.  Firfe  Gillebertus. 
Gislebertus    ,     Maminotus  ,      Episcop. 

Lexov.  50.  b.  75.  n. 
Gislebertus.  Meld.  Episc.  440.  c. 
Gislebertus  I,  Pictav.  Episc.  535.  b. 
Gislebertus,    Abbas  Castellionis    seu   de 

Conclus.  Vide  Gilbertus. 
Gislebertus     Crispinus  ,     Abb.     Becci  , 

Scriptor.  45.  n. 
Gislebertus,    Constantinicns.    Abbas    S. 

Stephani  Cadom.  48.  a. 
Gislebertus,  Abbas  Toarn.  224.  n. 
Gislebertus,     Lexov.      Archidac.     235. 

a.  242.  d. 
Gislebertus  ,      Cornes      Lucelemburcb, 

pater  Conrad!.  194.  a. 
Gislebertus,     Giselbertus,      Cornes     de 
Lizelemborg,     pater      Ogivae    uxoris 
Balduini  Flandr.  Comit.  388.  e. 
Gislebertus  ,     Cornes    de   Salinis,    388. 

d. 
Gislebertus,  Cornes  Britann.  245.  c. 
Gislebertus  ,     Cornes     Clare  ,     Brionn. 
et  Aucens.    Richardi    Nonnann.    Du- 
sis   nepos    ex     filio    ejus    Godefrido 
Com.  Tutor  Will.  Nothi.  35.  b.   37. 
d.  41 .  b.  54.  n.  56.  d.  38.  a.  222.  a. 
223.  c.  225.  c.  d.  226.  b.  229.  b.  232. 
c.  234.  e.  240.   b.    245.  c.   248.  n. 
351.  a.  636.  e.  Vide  Gilebertus. 
Gislebertus,     Baro,     qui    adfuit    Dedi- 
catioui   Eccl.    SS.    Trinit.    Vindocin. 
507.  a. 
Gislebertus    Buili,     Baro     Norin.   187. 

n. 
Gislebertus,  filius  Ricerii  de  Aigle.  54.  n. 
Gislebertus.    filius   Rogerii    de    Monte- 

Gumeri.  37.  e. 
Gislebertus,    frater    Rogerii  de    Monte- 

Gomerici.  232.  d. 
Gislebertus   ,      Oximensis     oppidanus. 

477.  b. 
Gislebertus,  Pincerna.  595.  c. 
Gislebertus  de   Ganz    aut   Gant  ÎVorm. 
Baro  .     pater     Ilugonis    de     Monte- 
forti. 53.  a.  187.  n. 
Gislebertus  Gandav.   Dominus  de   Fol- 

quingham  in  Angliû    392.  n. 
Gislebeiius  ,    Gilebertus    ,     Gillebertus 
Crispinus    Custos  Castri  de  Tillieres. 
39.  a.  329.  b,  402.  b.c.  n. 
S.  Gislenus    110.    n. 
Gisulpbus,  filius  Guayinarii.    452.  a.  b. 
Githa  ,       Comitissa   ,    uxor     Godwini 
Comit.    mater     Haroldi    Régis     An- 
gliae   occisi,    soror    Swani   Reg.  Dan. 
311.  b.  313.  d. 
Glaber   Rodulphus  ,    Glabellus,    Scrip- 
tor Historiens.  118.  c.    142.    n.    143. 
n.  144.  n.  160.    n.  267.    b.  318.    c. 
646.  a.  c.  etc. 
Glodesindis,  Virgo.  436.  a. 
Gocelo,  Goclielo.  Vide  Gothelo. 
Gocelinus.  451 .  c. 

Goda,    uxor  Eustachii  Comit.    Bonon. 

soror  Edwardi  Régis.  174.  c.  310.  c. 

Godefridus,  Episc.   Autissiodor.   309.  a. 

Vide  Gaufredus  et  Goffridus. 
Godefridus  ,     Golfridus  ,    Paris.   Episc. 
et  Reg.  Cancell.  149.  d.  e.  n.  197.  e. 
303.  n.  Fide  Goffridus. 
Godefridus  ,      Constantiens.      Episcop. 
in  Narra.  314.  d.   Vide  Gaufredus  et 


Goffredus, 
Godefridus.    Abbas   Valciodor.    252.  a. 
Godefridus      Ardennensis    ,      Mathildis 

Saxon,  maritus,    pater     Godefridi   et 

Gothelonis.  201.  n.  202.    n.  251    n. 

301.  n.  389.  n.  414.    a.  421.  b.  nn. 

458.  b.  n. 
Godefridus,    Einharaens.  389.    n.    421. 

b. 
Godefridus,       Cornes    Virdun.    à     Lo- 

thario  captus.  370.  n. 
Godefridus,   Cornes     Virdun.     et.    Lo- 

thar.    fil.    Godefridi    Ardenn.    frater 

Gothelonis.  201.  b.  n.  202.  nn.  215. 

n.301.n.370.  b.  c.  414.  a.  417.  a.  b. 

421.  b.  n.  437.  d.ji.,458.b.  n. 
Godefridus,      (iotefridus,       Gotifridus, 

Gozelo     Magnus,   senior,     Barbatus, 

Crassicol.  Dux  Lotbar.  et  Bull,  filius 

Gothelonis,  maritus    Beatricis  viduae 

Bonifacii.5.  b.9.  d.  e.  10.  a.  b.  19.c. 

d.  e.  20.  ad.  21.  e.  22.d.  23.  a.  24. 

a.  59.  e.  GO.  a-e.  61.  a.  b.  c.  62.  a. 

b.  e.  n.  66.  n.  74.  a.  144.  a.  146.  a. 

b.  149.  b.  151.  a  b.  c.  nn.  163.  d. 
164.  a-e.  165.  a.  h.  202.  c.  203.  a. 
214.  a.  215.  b.  c.  d.  n.  216.  a.  c. 
249.  b.  c.  n.  250.  e.  251.  n.  262.  b. 
294.  a.  b.  301 .  n.  303.  n.  348.  c.  352. 
d.  e.  355.  c.  356.  c.  d.  360.  a.  362.  d. 
370.  c.  n.  413.  c.  414.  a.  415.  b.  c. 
416.  a.  b.  n.  421.  n.  425.  a-d.  426. 

c.  428.  d.  429.  a.  b.  d.  434.  b.  453. 
n.  492.e.  n.  494.  c.  n.641.a.  e.642. 

d.  e.  643.  a.  d. 

Godefridus  Gibbosus ,  Goselo  ,  Go- 
zilo,  Dux  Lothar.  filius  Godefridi 
Magni,  maritus  Mathildis  filiae  Bo- 
nifacii  Comitis.  24.  c.  62.  e.  n.  63. 
n.  64.  d.  e.  66.  n.67.  b.  loi. a-d. n. 
203.  a.  216.  c  240.  a.  249.  n.  250.  b. 
c.  294.  b.  301.  n.  362.  d.  370.  c 
413.  c.  d.  425.c.429.b.  434.  b.453. 
n.  492.  n.  642.  e.  Fide  Gozelo. 

Godefridus,  Dux  Loth.  et  Bull,  posteà 
Rex  Jérusalem,  fil.  Eustachii  Com. 
Bonon.  et,  Idse.    67.  b.  149.   n.  174. 

c.  206.  a.'n.240.  n.  294.b.  n.  301.n. 
303.  n.  304.  a.  337.e.  370.  b.  374.b. 
376.  b.  383.  b.  413.d.  416.e.425.  d. 

Godefridus  de  Bullione.  205.  n. 

Godefridus,  Dux  BuUonensis.  253. 
d. 

Godefridus  Tuditus  seu  Martellus,  fi- 
lius Fuleonis.  Fide  Gaufridus  et 
Goffridus  Martellus. 

Godefridus,  Consul  seu  Cornes  Au- 
gens.  et  Brionn.  filius  Natural.  Ri- 
chardi I.  Ducis  Normann.  patris 
Gisleberti  Comit.  Brionn.  35.   b.    37. 

d.  56.  d.  58.  a.  245.  c  637.  a. 
Godefridus  ,    nobiliss.    Princeps ,    pater 

Ermengardis.  462.  a. 

Godefridus,  Cornes  Lovan.  et  Na- 
murc.  fil.  Albcrti  Comit.  Namurc. 
253.  e.  360.  a.  370.  c.  374.  b.  n. 

Godefridus,  filius  Henrici  Comit.  Lo- 
van. 370.  a.  377.  a. 

Godefridus,  Vicecomes.  570.  d. 

Godefridus,  filius  Osberni  de  Bole- 
bec,  pater  Will.  de  Archis.  58.  a. 

Godefridus,  filius  Herbert!  Pincern», 
Mil.  Wilcass.  235.  c. 

Godefridus,  Miles  S.   Quintini.  582.    a. 

Godefridus  deCociaco.  433.  b. 

Godefridus  Florinensis.  253.  b. 

Godefridus.  fide  Gaufredus,  Gaufri- 
dus ,  Gauzfredus,  Gofredus,  Gofri- 
dus,  Goffredus,  Goffridus ,  Goifre- 
dus,  Goiffredus,  Goiffridus,  Gos- 
fredus,  Gosfridus,  Goisfredus,  God- 
fridus,  Gotfredus,  Golfridus,  Go- 
thofredus,  Gotifredus  Gotofredus. 

Goderannus  ,  Abbas  Malleac.  posteà 
Episc.  Santoncns.  120.  a. 

Goderannus  ,  Episcop.  Santon.  et 
Âbbas  Angcriac.  221,   b. 


Godescaleus,  Abbas  Valciodor.    253.  e. 

n. 
Godewinus  de  Petengham.  106.  b. 
Godfridus  ,     Verzelliac.    Abb.   522.    d. 
Godildus.  106.  d. 
Godiova,    soror    Edvrardi     Reg.  Angl. 

uxor   Drogonis,   Comit.    Wulcassini. 

248.  a. 
S.  Godo,  Pontifex.  198.  e. 
Godoinus    Cornes ,    Angl.     pater    Ha- 

raldi  Régis  et  Edithse  uxoris  Ed- 
wardi Régis.  346.   d.    Vide  Godwi- 

nus. 
Godric,  Minister  Angl.  656.  c. 
Godwinus,  Goduinus,  Godoinus,  Cornes, 

pater  Haraldi  Reg.  Angl.  et    Edithae 

uxoris  S.   Edwardi   Régis.  7.  b.  40. 

c.   n.   75.  c.   78.   c.  95.  a.   101.  b. 

148.  c.   n.  153.  d.  154.   b.   166,  c. 

167,  d.  173.  d.  174.  a.  b.  175.  a.  d. 

n.  183.  e.  184.  a.  192.  a.  b.  207.  a. 

212.  a.  b.  223.  a.  234.  a.  241 .  c.  246. 

a.  282.  c.  309.  d.  e.  311.  a-d.  312.  b. 
n.  313.  b.  c.  317.  a.  346.  d.  352.  c. 
636.  b.  c.  637.  e. 

S.  Goëricus,  Pontifex.  198.  e, 

Goffidis,  Diaconus.  594.  d. 

Goffredus ,  Episcopus  Constantinicns. 
52.  c.  Vide  Gaufredus  et  Godefri- 
dus. 

Goffredus,  Abb.  Vindocin.  31.  a. 

Goffredus  de  Neellâ,  Miles.  599.  a. 

Goffridus  ,  Paris.  Episcop.  Franciae 
Cancellar.  frater  Eustachii  Comit. 
Bolon.  384.  b.  Vide  Godefridus,  Jof- 
fridus  et  Guffridus. 

Goffridus,  Episcop.    Andegav.  30,  d,  n. 

Goffridus,  Episc.    Autissiodor,    114,    a. 

b.  c.    Vide  Gaufredus  et  Godefridus. 
Goffridus    Grisa-Gonella  ,    Cornes   An- 
degav. 180.  n.  418.  d.  Fjrfe  Gaufre- 
dus. 

Goffridus  ,  Goiffredus  ,  Golfridus  , 
Gozfridus  ,  Martellus  ,  ïudilus  An- 
degav. Cornes,  filius  Fulcon.  ÎVerrse. 
29.  c.  43.  e.  44.  b.  46.  e.  48.  b.  c. 
137.  c.  d.  n.  138.  a.b.  c.  144.  e.  228. 

c.  231.a.244  c.2o6.c.d.e.  n.257.b. 
258.3.265.  c.  266.  a-e.  267.  a-e.  268. 
c.  d.  n.  269.  a-e.  270,  a-e.  nn.  271. 
b.  n.  273.  d.  n.  523,  c  646.  a.  b. 
647.  b.  c.  649.  d.  e.  Tudes.  266.  n. 
Vide  Gaufridus. 

Goffridus  ,  Godefridus  ,  Gofridus  , 
Goisfredus ,  cognoraine  Barbatus, 
Andegav.  et  Turon.  Cornes  ,  frater 
Fuleonis  Rechin.  220.  a.  d.  231.  a. 
244.  c.  258.  b.  d.270.  c.  d.  271.  b.c. 

272.  a-e.  n.  273.  a-e.  274.  a.  b. 
287.  a.  b.  385.  a.  647.  b.  c.  d.  Vide 
Gaufredus. 

Goffridus ,    Cornes   Nannctcnsis.    29     e. 

Baslardus,    Cornes    Brilanniae.     281. 

a.  Cornes  de  Briltaniâ.  594.  d. 
Goffridus   de   Prulliaco  ,   pater  Comitis 

Vindocin.   Vide  Gaufredus. 
Goffridus  de  Prulliaco,  Cornes  Vindocin. 

273.  b.  n.  506,  e.  647.  d. 
Goffridus  ,    Cornes  Norman      idem     ac 

Tancredus  de  Alla  villa.  140.  n.  Vide 

Tancredus. 
Goffridus,   fil.   Gaufridi   Vicecomit.  Bi- 

turicens.  387.  e.  n. 
Goffridus    de   Meduanâ.    634.    c.    Fide 

Gaufridus  et  Goisfredus. 
Goffridus,. Praelor  Arabasiae.  259.  a. 
Goffridus,  S-îcerdos.  594.  d. 
Gofridus,    frater   Rainaldi   Castri-Gun- 

lerii.  267.  e. 
Gofridus,  fil.    Rainaldi    Domini   Caslri- 

Gunterii.  267.  d.  268.  a. 
Gofridus  Burellus.  257.  d. 
Gofridus    de     Calvomonte,     258.     a-d. 

267.  d. 
Goiffredus    ha;res    Castri   Novi-Mercati. 

233.  b. 
Goiffredus,  Miles  Cenoman.  48.  c. 


704 


INDEX    ONOMASTICUS. 


Goiffridus  de  Magnavill.  Baro  Normann. 

187.  n. 
Goiffridus  de  Wirce,  Baro  Norm.  187.  n. 
Goiffridus,  Castellan.  Cassiliens.  106.  c. 
Goiffridus  de  Castellario.  424.  d. 
Goifredus.  Coines.  424.  c. 
Goifredus,    fil.    Rotronis    Corait.   Mori- 

ton.  ^36.  c.  Fide  Goisfredus. 
Goisbertus,    seu    Guilbertus  ,    Bellovac. 

Episcop.  493.  n. 
Goishertus,  Monach.  Majoris    Mon.  Ab- 

bas  Mon.  de  Bello.  211.  n. 
Goisbertusj  fil.  Johannis   Domini  Castri 

Flecchiae.  244.  c.  634.  a. 
Goisfredus,    Episcop.    Constantiens.  95. 

d.  100.    d.    234.  d.   237.    a.    Vide 

Gaufredus  et  Gofïredus. 
Goisfredus  deMeduanâ,  226.  a.  231.  d. 

232.   a.   b.  Vide  Gaufredus  et  GofTri- 

dus. 

Goistredus     Mancellus     f  rater     Huberti 

Vice-Com.  232.  c. 
Goisfredus,  filius  Tancredi  de  Alta-villâ. 

230.  d. 
Goisfredus  de  Manneville,  Kx.iex.  54.  n. 
Goisfredus,    filius  Rotronis  Coraitis    Mo- 

ritoniae.  97.  b.  236.  c.  V.  Goifredus. 
Goisfredus,    filius    Turchetilli  de  Novo- 

Mercato.  246.  d. 
Goisfredus,   Malaterra.   230.    c.    Vide 

Gaufredus. 
Goisfredus,  Municeps  Gomercii.  475.  b. 

c. 
Goisfredus,  Orlatele.  54.  n. 
Goischerus,   Scrijjtor,  Monachus  S.   Ma- 

h  iae  Trevir.  194.  n. 
Gombertus,    Abbas  Marciliac.    116.    d. 

117.  a.  b. 
Gonfridus.  574.  C.  575.  d. 
Gonnor,    Nonnanniae   Ducissa.    328.  e. 

329.  n.  330.  a.  343.  n.  Yide  Gunnor. 
Gonterius,  Agatens.  Episc.  514.  e. 
Gonterus,     Mini.sler     Johann.     Atreb. 

106.  b. 
Gonzo,   Gonzo,    Florinens.  Abb.  32.  c. 

151.  b.  253.  a. 
S.  Gorgonius,  Martyr.  641.  b. 
Gormarus,    Decanus  S.    Gerraani  Paris. 

275.  a. 
Gosbertus,  Abbas.  S70.  a. 
Goscelinus  de  Arcbis.  223.  c.  233.  n. 
Goscelinus  de    Belvaco.  424.  d. 
Goscelinus  de  Chinonio.  S90.  c. 
Goscelinus  Rufus  de  Formovillâ.  387.  c. 
Gosfredus,  Abbas  S.   Joann.    Angeriac. 

Vide  Gaufredus. 
Gosfredus.    priinus  Cornes    de   Karrofo. 

218.  b. 
Gosfridus,  Gaufredus,  Pictav.  etVascon. 

Dux,    fratcr    et     successor     Willelmi 

Ai;;ret.  219.  c.  d.  n.  220.  a.  c.  221. 

a.  6i4.  d.  Vide  Gaufredus.  Guill.  et 
Willel. 

Gosfridus,  teraiiore  Ludovic!  V.  Fr.  Reg. 
170.  b. 

Goslenus,  Cancellarius.  33.  d. 

Gossuinus.  frater  Comitis  de  Peronâ. 
599.  e. 

Gotfredus,  Sacerdos.  378.  c. 

Gotfridus,  Miles    583.  b. 

Gothelo  ,  Gocelo ,  Gochelo,  Goscelo, 
Gothilo,  Gotzelo,  Gozelo,  Gozelinus, 
Gozilo ,  Gozzilo  ,  Dux  Lotharingiae, 
fil.  Godefridi  Ardenn.  et  Mathildis 
Sax.  frater  Godefridi,  pater  Godefridi 
Magni  seu  Barbati  ,  Victor  Odonis 
Canipaniens.  5.  b.  8.  d.  19.  a.  c.  59. 
d.  e.  73.  b.  123.  c.  143.  d.  e.  n. 
144.  a.  159.  a.  n.  160.  b.  163.  b. 
c.  d.  165.  a.  171.  b.  c.  d.  n.  172.  a. 

b.  196.  d.  202.  b.  c.  n.  214.  a.  215. 
b.  c.  n.  249.  b.  c.  261 .  a.  293.  e.  301. 
n.  344.  d.  347.  b.  352.  d.  357.  a. 
364.  d.  n.  370.  c.  413.  c.  414.  a. 
415.  b.  417.  b.  n.  421.  a.  b.  n.  423.  a. 
425.  a.  b.  c.  430.  c.  455.  b.  n.  456. 
a.  n.  458.  b.  n.  463.  b.  c.  n.  641.  a. 


Gothofredus  ,     Gotofredus  ,     Magalon. 

Episcop.  435.  a. 
Gotzelo.  Vide  Gothelo. 
Gouherius,     Gouhier,     Miles     in     Nor- 
mann. 323.  b. 
Gozbcrtus,      Decanus     S.     Germani    à 

Pratis.  275.  b. 
Gozecbinus,    Scholasticus.  500.  a.  b.  n. 
Gozelinus  de  Heillis.  599.  d. 
Gozelinus.  Vide  Gothelo,  Gozelo. 
Gozelo,  Gotzelo.  Vide  Gothelo. 
Gozelo,  Gozilo,  Dux  Ribuar.  2.  a. 
Gozelo  ,   Gozelinus  ,    Gozzilinus  ,   filius 

Gothelonis      Ducis      Lothar.      frater 

Godefridi  Magni  seu   Barbati.   19.  c. 

e.  425.  a.  n. 
Gozelo  ,     Gozilo   ,     Com.     Bohaniae   , 

360.  c.  n. 
Gozelo  ,       Gozzilo,       seu       Godefridus 

Gibbosus ,     filius     Godefridi     Magni 

seu   Barbati,    maritus    Mathildis  filise 

Marchionis  Bonifacii.  66.  c.  e.  67.  a. 

b.  n.  68.  a.  216.  c.  429.  b.    642.  e. 

Vide  Godefridus  Gibbosus. 
Gozilo.  Vide  Gothelo,  Gozelo. 
Gozemar  Clenchant.  106.  d. 
Gozfridus   Andegav.      Vide     Gaufridus 

Martellus. 
Gozuinus  Montensis.  111.  c. 
Gradulphus,   Abbas   Fontanell.    seu    S. 

Vandregesili.  16.  a.  c.  n.  17.   e.  528. 

a. 
Gratianus    ,     Archipresbyter    ,     posteà 

Gregorius    Papa  VI.    261.    c.    d.    n. 

352.   d.  426.  a  /^.Gregorius  Papa  VI. 
Gratianus,  auctor  Decreti.  137.  b. 
Grecia,    Gricia,  Griscia,      uxor,     primo 

Berlaei    seu    Bellaii  de    Monasteriolo, 

posteà      Gaufridi       Martelli      Comit. 

.andegav.  280.  a.  429.  n.  590.  b. 
S.    Gregorius,    Papa.    310.    c.   493.    c. 

496.  a.  641.  b. 
Gregorius.    Papa    V,  anteà    Bruno    vo- 

catus.  2.  b  315.  n.   Vide  Bruno. 
Gregorius  Papa  VI.    145.  a.  d.    188.  n. 

2',il.  c.  352.  e.  353.  n.  415.  n.  425. 

a.  Vide  Gratianus  Archipr«sbyter. 
Gregorius    Papa     Vil  ,     anteà     Hilde- 

brandus.  24.  b.  c.  d.  e.  25.  a.  b.  d. 
28.  n.  70.  n.  74.  c.  d.  107.  a  b.  e. 
108.  a.  120.  b.  n.  146.  n.  147.  c.  151. 
d.  e.  188.  a.  b.  193.  n.  194.  d.  195. 

b.  c.  n.  199.  b.  c.  203.  a.  205.  n. 
262.  e.  2(i3.  b.  284. e.  285.  b.  286.  n. 
371.  n.  387.  a.  434.  c.  434.  nn. 
519.  e.  524.  d.  n.  525.  a.  529.  e. 
530.  c.  d.  e.  Vide  Hildebr. 

Gregorius.  Papa  IX.  485.  n. 

Gregorius,  Papa  X.  484.  n 

Gregorius.   Episc.  Nicopol.   457.  a.    b. 

c.  nn. 

Gregorius,  Ej)isc.  Lascurr.  116.  n. 
Grento.  Dominus  loci  in  Norm.   qui  ex 

ipso    vocatus    est    Grentemaisnilium. 

238.  n. 
Gricia.  Vide  Grecia. 
Griffinus,  Rex    VVallens.  in  Angl.    311. 

e. 
Grimoldus,  Abb.  S.  Vitoni  Virdun.  146. 

d.  345.  d.  654.  n. 

Griinontus,  de  Plessayo  vel  Plesseyo , 
Grimont  du  Plessaisoudu  Plesseù.  316 
c.  332.  a.  b.  333.  b.  c.  334.  c.  d. 
335.  b.  c.  d.  336.  b. 

Griscia.  Vide  Grecia. 

Griseleida,  mater Henrici  III.  Imp.  4.  n. 
Vide  Gisela. 

Guadallus,  Domnucius  Barcinon.  Ep. 
394.  n. 

Gualchelinus  de  Ferrariis.  222.  a.  245. 
c.  Vide  Galchel 

Gualerannus,  Ab.  S.  Vitoni  Virdun.  149. 
c.  Vide  Valer.  et  Waleran. 

Guallevus,  Com.  in  Angl.  102.  b.  238. 
b. 

Gualo  seu  Gallo,  Ab.  S.  Germani  Pa- 
ris. 275.  c. 


Gualo,    fil.  Aymonis  Comitis  Alsensis  et 

Dusmensis.  421.  n. 
Gualo,    Vicec.    Calidi-montis.    433.    n. 
Gualtcrius  ,     avunculus     Guill.     Nothi. 

248.  n. 
Gualterius,     pater     Pudici     .seu    Budici 

\annet.  Ep.  522.  n. 
(Jualterius,    Grainmaticus,    Vicec.   Bur- 

gund.  regni.  S5l.  a. 
Gualterus   Grimutio,   Monast.    S.   SaWii 

Ab    574.  n. 
Gualterus,    fil.  Gualteri  Tyrelli.  433.  d. 

Vide  Walterus. 
Gualterus,   Mil.  fil.   Hugonis  Buticularii 

Henrici  Fr.  Reg.  132.  d. 
Gualterus,    fil.  Raginerii  Militis  Pontiv. 

129.  n. 
Gualterus ,   testis   in    Dipl.    Henrici  Fr. 

R.  pro  Mon.  Centul.  570.  c. 
Gualterius  ,     Gualterus.     Vide    Valter. 

Waltcrius,  Walterus. 
Gualtho  seu  "Wazo,    Clericus  S.    Lam- 

berti.  352.  c. 
Guariniis,   Ab.   S.  Pétri  Cell.  Trec.  585. 

n.  Vide  Varinus. 
Guarinus,    Praepos.  .S.  Richarii.  131.  d. 
Guarinus,  frater  Alberti.  604.  a. 
Guarinus,  Mon.  Cerasiaci.  132.  b. 
Guarinus.  Vide  Warinus. 
Guarnerus,    Dux     Teutonicorum.    450, 

e. 
Guarnerus  Miles.  583.  b. 
Guarnerus,    Guarncrius.     Vide   Varner. 

Warner. 
Guascbetinus  Capellan.  Will.   Angl.   R. 

posteà  Guentanorum  Praesul.  241.  d. 
Guatho.  Ab.  S.  VValerici.  32.  d. 
Guaymarius,    Princ.   Savern.   pater  Gi  • 

sulphi.  452.  a. 
Guazo  ,    pater    Odonis  ,     Castri     Teo- 

demer.   Constructor.   431.  b.  n.  602. 

n. 
S.   Gudila,   Gudula,   Guodila.    463.    a. 

b.  c.  n. 
S.  Gudwalus.  352.  c. 
Guedericus.  Abb.  Praesens  Dedicat.  ïkx;I. 

Hasnon.  110.  b. 
Gueneraimus,   fil.    Agenardi   Mil.  Pon- 
tiv. 132.  d.  n. 
S.Guengaloeus,Guengoleus,VVingaloeus, 

Winvaloeus.  372.  a.  n. 
Guennclon.  323.  b.  332.  a. 
Guepas     soror     Berlae,     mater     Giselae 

uxoris  Iinperat.  Conradi.  370.  b. 
Guerniundus    'de  Piquig/iij,  frater  Eus- 

stachii  Vicedom.  Ambian.  434.  a.  n. 
Guermundus  de  Montemauro.  424.  d. 
Guezelo,  pater  ïheoderici  Virdun.  Ep. 

249.  b. 
Guffridus,     Paris.     Ep.     frater    Eustac. 

Bolon.    Com.    seu  Guiffridus.  298.  b. 

391.  b.  e.  Vide  Gofïridus. 
Guibertus    ,     Ravennat.      Ep.     invasor 

Apost.  Sedis.  23.  a.  26.  a.  27.  e.  Vide 

Wicbertus. 
Guibertus,  Ab.  S.  Germ.  Autissiod.  377. 

c. 
Guibertus  ,    Abb.    Novigenti.     393.    n. 
Guibertus  de   S    Johanne,  in  Ch.  Will. 

Pict.  Com.  372.  e.  n. 
Guibertus,  Monac.  594.  c. 
Guiburga,  uxor  Girardi  Comitis Forensis, 

mater  Arnaldi  Com.  200.  n. 
Guido    de  Castellione,     Rem.    Archiep, 

14.   n.  318.   n.  350  c.  334.  b.  356. 

d.  408.  d.  Vide  Wido. 
Guido,   Ambian.  Ep.    32.    c.    132.    a. 

240.  c.  n.  433. d.  434.  a.  599.  c.  Vide 

Wido. 
Guido,  Bellovac.   Ep.   361.    c.  362.  b. 

434.  b.  638.  c.  Vide  Wido. 
Guido    de   Laranda,  Lemovic.  Ep.  288. 

d. 
Guido,  Ab.  de  Cruce  S.  Leufredi.  334. 

e. 
Guido,    Ab.    S.    August.  Lexnovic.  289. 

a. 

Guido, 


INDEX   ONOMASTICUa 


705 


Gtiido,  Marcian.    Abb.  32.  d.  n. 
Guido,  Mon.  CenUil.    Ab.    Forestensis, 

frater  Angelranni   Centul.    Ab.    430. 

b. 
Guido ,    Prior  Cluniaci,    posteà  primus 

Abbas  Novi  monast.    PJctav.    itO.    c. 
Gaido  ,    qui    et   Gaufridus,    fil.     VVill. 

V.   Aquit.    Ducis  et    Agnetis ,    frater 

et  siiccessor    Will.    VU.    Dac.  Aqait. 

82.  d.  179.  c.  219.  n.  220. d.  e.280. 

b.  285.  d.  404.  n.  426.  d.  Vide  Wi- 
ào  ,  Giiill.  Gaufredos  .  et  Wiliel. 
VIII   A<|uit.  Dux. 

Guido  ,    Coin.     Pontivi  ,    fil.     Hagonis 
II,    frater  Aogelranni  II.  47.  b.    83. 

d.  87.  c.  d.  1 33.  a.  b.  n.  148.  d.  176. 

c.  179.  e.  212.  b.  222.  d.  e.  227.  n. 
247  d.  331.  C.404.  d.  399.  c  Vide 
Wido 

Guido^    Com.   PonliTi,    fil.    Ingelramni 

II.  306.  n. 
Gaido  ,    Bonon.    Com.   pater    Baldiiini 

Bolon.  Com.   296.    nn.  303.  n.  346. 

a.  b. 
Guido,     Coin,     de    Forois,    fil.     Bald. 

Corn.  Gliisn.  Adels  Christ.  298.  b. 
Guido     Cainpdavaine,       fil.       Hugonis 

Comitis  S.   Pauli.  306.  n. 
Gaido,  fil.  Rainaldi   Burg.    Com.    166. 

e.  222.  a.  b.  246.  a.  247.  c.  256.  a. 
316.c,d.331.  e.  n.332.  a.b.  333.  c. 
33i.  d.  333.  c.  402.  d.  403.  a.b.  n. 
411.  b.  581.  d.  Vide  Wido. 

Guido  ,     fil.     Gozelonis     Comitis     Bo- 

hanise.  360.  e. 
Guido,    fil.     Ademari     lo    Contors   de 

Laron ,   pater  Guidonis  ,    Gïraldi  et 

Gulfcrii.  288.  a. 
Guido  .     fil.    Guidonis   lo    Contors  de 

Laron.  288.  b. 
Guido  ,     frater     Raynardi  Comitis     de 

Johcgneio.  276.  a.  n. 
Guido  ,     Vicec.     Lemovic.    pater  Ade- 
mari. 288.  d. 
Guido  ,    IVivornensis  ,    testis   in    Charta 

VVill.  Gaufridi   Comitis    Pictav.    121. 

n.  372.  n. 
Guido    de  Belino  ,     Magister    Equitum 

regui  Cypri.  361 .  n. 
Guido,   fil.    Theobaldi   Forestarii    Rob. 

Régis.  273.  d.  n. 
Guido     Rubeus  ,     fil.      Guidonis      filii 

TUeobaldi       Forestarii     Rob.      Reg. 

273.  n,  276.  a. 
Guido  de  ïurribus.  288.  a. 
Guido   de   Valle  ,    Benefactor    Mon.    S. 

Florentii  .Salmur.  280.    b. 
Guido  ,    pater     Rogeri    de    Vangionis- 

rivo.  332.  a. 
Guido,  fil.    Gaufridi   Foerole.    276.   a. 

n. 
Guido    Trossellus  ,      fil.      Milonis      de 

Brayo.  273.  n.  276.  a. 
Guido  de  Cerchia.  582.  a* 
Guifardus  ,     fil.       Canel     Comitis     de 

Longavilla  ,    Mil.    Rob.  !Norm.   Duc. 

323    b 
Guiffardus  ,     Com.     Mil.    Will.    Nothi 

Morni.  Duc.  330.  c. 334.  c. 
Guifredus     seu     Wifredus   ,      Archiep. 

Narbon.  290.  d.  294.    n.  417.    b.  d. 

423.  c.  426.  b.  510.  a.  514.  e. 
Guifreilus,  Kp.  Caroass.  423.  c.  514.  e. 
Guifredus,  Ep.  Barcinon.  514.  e. 
Guifredus  ,    Guiffredus    et     Wifredus , 

Cornes    Cerrilan.     fil.     Olibani    Co- 
mitis Biiulduni.  290.  b.  n.  291.  b. 
Guilabcrtus,   fil.  Will.    Comitis,  Bene- 
factor Eccl.     S.    SaWat.    de    Conch. 

433.  a. 
Guilabcrtus  ,      fil.     Gauxfredi     Comitis 

Russilion.  510.  b. 
Guilberlus  sea   Goisbertus,  Ep.    Bello- 

■vac.  493.  n. 
Guildai  de  Guila.  397.  c. 
Guilem  de    Gualart.  397.  b. 
Guillebertus  ,    Aue;ens.    Com.    339.    d. 

Tome  XI. 


Vide  Gislebertus. 
Guillebertus  Crispimis.    329.  b.  330.  a. 

f^ide  Gillebertus. 
Guillelmus  ,     Guillerm.     fil.      Radbodi 

Sag.     Episcopi ,      Cadom.      Abbas  , 

postca  Rotom.  Archiep.  72.    e.  242. 

d.  Vide  Will. 

Guillelmus,  Ep.  Lingon.  482.  d.  n. 
Guillelmus  ,  Ep.  Engolism.  32.  c.  599. 

c.  fide  Wiliel. 
Guillelmus  ,      Guilhermus    de    Monte- 

Berulpho,  Ep.  Petragor.  287.  d. 
Guillelmus,  Ep.  Cotiven.  431.  d. 
Guillelmus  Gnifrédî  ,    Ep.    Urg«ll«nsis. 

290.  b.  514.  e. 
Guillelmus,  Ep.    London.  78.   n.    f'ide 

Wiliel. 
Guillelmus,  Ep.  Ebroacensis.  70.  d. 
Guillelmus    seu    Galbertus,    Ab.    Majo- 

ris-mon.  271.  d.  F«/c  Galbertus. 
Guillelmus  ,     Divion.    Ab.    et    Cœnobii 

Fiscann.  244.  a.  349.  e.  Vide  Wiliel. 
Guillelmus,  Ab.  FloHac.  484.  c.  d. 
Guillelmus,  Ab.   S.  Flor.  Salmur.    219. 

b.  Vide  Wiliel. 

Guillelmus   de  Jaliniaco  ,  Trenorc.  Ab. 

32.  d.  1)2.  c.  n.   138.  d.  600.  d.  n. 

601.  e.602.a. 
Guillelmus   de   Agorn.     Ab.    Tonelien. 

256.  b. 
Guillelmus       I  ,     Longa-Spata  ,      Dux 

Nonu.245.d.  323.  n.  338.  a.  341.  n. 

Vide  Wiliel. 
Guillelmus    Nothus  ,    Dux     Norm.    II, 

Rex  Angl.  1,    filius    Roberti     Ducis. 

30.  b.  31.  a.  118.  e.  n.  124.  b.  132. 

a.  b.  140.  c.  148.   b.  c.  d.    162.  b. 

163.  b.  221.  d.  222.  a.  b.  223.  a.  n. 

226.  b.  227.  a.  2i8.  d.  229.  d.  230. 

a.  c.  231.  b.  c.  d.  232.  a.  b.  d.  234. 

c.  240.  c.  n.  241.  ad.  242.  a.  d.  n. 
243.  a.  b.  d.  244.  a.  c.  243.  b.  246. 

a.  d.  247.  b.  c.  248.  b.  n.  233.  b.  e. 
256.  a.  b.  n.  2.58.  b.  c.  d.  263  a. 
263.  b.  282.  d.  n.  283.  n.  284.  a-d. 
283.  a.  287.  a.  288.  b.  316.  b.  c.  d. 

317.  a.  b.n.326.  a-d.  n.  328.  c.  d.  e. 
329.  a-e.  330.  a-e.  331 .  a-e.  332. 
ae  nn.  333.  a-e.  nn.  334.  a-d.  n. 
333.  b  c.  d.  336.  a-e.  nn.  337.  a  e. 
338.  a-e.  339.  a-e.  340.  a-e.  341. 
a-e.  342.  a-e.  343.  a-e.  347.  a.  b. 
348.  b.  c.  d.  349.0.  n.  350.  c.d.  331. 

b.  337.  c.  360.  a-d.  361 .  a.  b.  d.  362. 

a.  363.  a.  c.d.364.a.363.d.366.  d. 

e.  n.  372.  b.  388.  d.  400.  c.  n.  401. 

b.  c.  d.  n.  402.  a-e.  403.  a-e.  404. 
a-e.  403.  b.  4  11.  a.b.  c.  413.  a. -430. 

c.  n.  431.  b.  432.  c.  433.  a.  434.  b. 
c.486.e.  507.  e.  620. e.  r.  Willelmus. 

Guillelmus  Rufus  ,  Rex  Angl.  II,  fil. 
Guill.  Conq.  148.  e.  170.  a.  223.  a. 
n.  241.    c.    247.  c.  235.  b.  316.  c. 

318.  c.  338.  e.  369.  e.  388.  d.  480. 
n.  Vide  Willelmus. 

Guillelmus     Pius ,     Aquit.     Dui,    fun- 

dalorMon  Cluniac.  119.  b. 
Guillelmus  II,  Dux  Aquit.  130.  n. 
Guillelmus     III,     Dux      Aquit.      Caput 

Stupae  .   fil.  Ebuli  et  Adelœ.  119.    b. 

c.  130.  n    Vide  Willelm. 
Guillelmus    IV.   Aquit.    Dux.    261.    n. 

Vide  Wiliel. 
Guillelmus    V,   Magnus,    Aquit.    Dux. 

73.  c.  118.  e.  218.  e.  261.  b.  n.  Vide 

Willelm. 
Guillelmus      VI  ,     cognom.     Crassus  , 

Aquit.    Dux  ,    fil.  Guill.    V.  79.    a. 

119.  d.  265.  e.  270.  b.  336.  a.341.n. 

347.  d.  f«fe  Willelm. 
Guillelmus  VII,  Aquit.    Dux,    cognom. 

Acer,  qui  et  Petrus.  82.    d.   119.  d. 

138.  a.  217.  b.  d.  218.  b.  219.  a.  c. 

n.  261.  b.  n.  280.  b.  285.  n.  353.  a. 

644.  c.  Vide  Willelm. 
Guillelmus    VIII,    Aqait.    Dux,   qoi    et 

Guido  Gaufridus.  1 18.  c.  119.  a.    d. 


e.  120.  a.  b.  c.n.  121. a.  b.  n.  1«2. 

a.  22! .  b.  264.  c.  269.  a  c.  /'ide  Gos- 

fridus.  Guido,  Wido,  Willelmus. 
Cuilk-lmus  IK,  Dux    Aquit.    fil.    GtiiU. 

Vm.  Duc.  121.  c.    n.    221.   b.  486. 

n.   Vide  Wiliel. 
Guillelmus  X,    Aquit.    Dux.  fil.    Guill. 

IK.  Duc.  289.  c. 
Guillelmus    IV,    cognom.    Sector-ferri  , 

Com.    Tolosae,  tiidurc,    et  Albiensis. 

418.  n     486.  n.  503.  d.  n.   504.  a. 

Vide  Wiliel. 
Guillelmus  V,  Tolos.    Com.   fil.   Poncii 

Comitis    Tolosani,     frai.     Raymundi 

de  S.  .«gidio.  219.  e.  614.  c. 
Guillelmus  1,  Com.    Arelat.  418     d.   n. 
Guillelmus,   fil.     Guill.    I.    Ducis    Pro- 

vincise,  et  Comitis  Arelat.  418.  n. 
Guillelmus,  Com.  Arvem.  288.  d.    Vide 

Wiliel. 
Guillelmus,     Com.     Engol.     pater     Àl- 

dumi  et  Gaufridi.  263.  e.  n.  264.  a. 
Vide  Viilelm. 
Guillelmus,  Com.   Engolism.    fil.    Gau- 
fridi. 199.  d.  219.  a.    537.    c.     Vide 

Villelmus. 
Guillelmus  Raimundi,  fil.    et   successor 

Raim.  Comitis  Ccritan.  290.  n.    291. 

b. 
Guillelmus,  Com.  Burdegal.  397.  a. 
Guillelmus,  Com.  Carcasson.  290.   n. 
Guillelmus,  Com.    W"ascon.  fil.  Sancii- 

G?.rsia;.  394.  c.  395.  a.  c.  396.  a.   b. 

397.  a. 
Guillelmus    Berengarii  ,    Com.     Mino- 

ris?e,  fil.    Bereng.    Comitis  Barcinon. 

289.  d. 
Guillelmus    Bernardi,    cognom.     Gras- 
sus,    fil.  et   successor  Bernardi  Scin- 

dentis-ferrum  ,   Comitis   Bisuldunen- 

sis.  290.  a.  291.  a. 
Guillelmus,     cognom.     Trunnus  ,      fil. 

Guill.  Bernardi  cogn.  Grassi    Comitis 

Bisuldun.  291.  a.  b.  510.  b. 
Guillelmus    Parliniacensium     Princeps. 

217.  b.  507.  a. 
Guillelmus    ferrea-brachia ,    Com.     fil. 

Tancrcdi    139    b.  d.  n.  140.  n.  449. 

c.  d.  n    Ktf/<r  Willelm. 
Guillelmus,  Com.    Vue.    pater    Ilngonis 

Episc.  Lcxov.  9(J.  e.    234.     n.    Vide 

Willelm. 
Guillelmus,     Com.  Augens.    frater   Ri- 

chardi  II.    Aorm.    Comitis.    340.   n. 

ride  Willelm. 
Guillelmus,  Com.  ïalog.    seu   Archens. 

fil.  Richardi  II.  Norm.  Ducis.  80.    d. 

e.  81 .  c.  82.  a.  b.d.  u.  222. c.  d.  246.  d. 

316.  c.  324.    a.  b.  330.   a.  b.   c.  n. 

331.  a.  c.    Vide  Willelm. 
Guillelmus,     fil.     Osberni    de    Crépon  , 

Baro   maximus,  .Norman.  (!kistos.  79. 

d.  91.  d,  94.  b.  97.  b.  101.  e.  lai.d. 
236.  c.  238.  a.  239  b.  241.  b.  243. 
b-e.  244.  a.  337.  a.  340.  a.  342.  a. 
404.  d.    Vide  Willelm. 

Guillelmus  ,  Com.  Sucssion.  frater 
Manass.  et  Hilduini  Comitis  de  Ro- 
ceio.  362.  c. 

Guillelmus,  Com.  Ebroic.  fil.  Richar- 
di Com.  Ebroic.  97.  b.  236.  c.  329. 
a.  Vide  Willelm. 

Guillelmus  Werlengus  ,  Com.  Mori- 
tolii.  248.  c.  Vide  Wiliel. 

Guillelmus  ,  fil.  Rob.  Comitis  More- 
tonii.  331.  a. 

Guillelmus,  fil.  Roberti  Rotomag.  Ar- 
chiep. 245.  a.  329.  a.  K/^e  Wiliel. 

Guillel.  Com.  Burgundio,  frater  Gui- 
donis. paler  Reginaldi  seu  Raioaldi. 
77.  b.  421.  a.   Vide  Wiliel. 

Guillelmus,  fil.  Raynaldi,  Corne*  IVi- 
vern.28l.c.  421.  a.  487.  a.  Bn.590. 
c.  d.  591.  a.  b.  592.  o. 

Guillelmus  ,  Com.  Tomod.  fil,  Guill. 
Niiern.  Coioitis.  114.  c.  281.  d. 
Fide  Wiliel. 

Ccccc 


706 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


Guillelmus  ,    Viennœ    et   Matisc.   Com. 

549.  n. 
Guillelmus,  Com.  Forensis.  200.  J. 
Guillelmus,    Com.    Pontivi,    pater    Hil- 

duini  Comitis.  306.  <i.  K/V/eWiMel. 
Guillelmus,     Com.    Corboilensis.    -iOO. 

a.  n.  578.  b.  596.  h.  c.  n.  Vide  WiUel. 
Guillelmus     Astaiiova,     Com.      Benef. 

Abbatiae  Contlora.  397.  d. 
Guillelmus   Alduiiius,    Coui.    Praef.  De- 

dicationi     Eccl.    S.    Trin.    Vindocin. 

506.  e. 
Guillelmus,     fil.     Eustacbii   Com.    Bo- 

lon.  206.  a.  301.  n. 
Guillelmus  ,     fil.    Americi    Comitis    in 

Wasconia.  397.  d. 
Guillelmus,     fil.     Ademari    II    Viceco- 

mitis  Lemov.  289.  c. 
Guillelmus     de    Virvia  ,    Vicecom.  An- 

seromiae.  150.  n. 
Guillelmus,    Vicecomcs,   Possessor    Ab- 

bati»  S.  Palladii.  426.  c. 
Guillelmus  ,    Vieecomes  ,    praesens  De- 

dicalioni    Eccl.    S.     Trinit.    Vindoc. 

506.  e. 
Guillelmus  ,     Subcomes     de     >'orman. 

390   b. 
Guillelmus  Malettus.  99.  c.  r.  WiUel. 
Guillelmus ,    Vicecancel.    Roberti    Reg. 

418.  b.  fide  WiWel. 
Guillelmus  ,     Vicecancel.    Henrici  Reg. 

560.  c. 
Guillelmus  de    Belismo,    fil.    Ivonis  de 

Belisrao  ,       patcr     Guill.     Talavatii. 

227.  n.  323.  a.  b.   c.    339,    c.    Vide 

WiUel. 
Guillelmus    Tallavatius  ,     Tallevatius  , 

Tallenatins ,       Talvat.      Talnat.      et 

Thalunatius  ,     fil.    Guill.     de    Belis- 
.    mo.  326.  a.  b.  339.  c.  d.  340.  b.  ride 

VVillel. 
Guillelmus  Tlialavalius,   fil.  Guill.    Ta- 
lavatii ,     pater   Mablliae    uxoris    Ro- 

gerii     de     Monle-Gommer.    227.   n. 

232.  d.   Vide  VVillelm. 
Guillelmus    Thalunatius    seu     Talavat. 

fil.  Roberti    II    de   Belismo.    227.  n. 

fide  VVillel. 
Guillelmus,    fil.  Ros;erii  de  Monte-Gom. 

245.  c.  328.  e.  ride  WiUel. 
Guillelmus  ,     fil.    Geroii    Mil.     Norm. 

222.  c.  n.223.  e.  224.  a.  b.c.n.  339. 

c.  d.  340.  b.  Fide  WiUel. 
Guillelmus    de    Garenna  ,    Guarenna  , 

seu  Varenna.  97.  b.  236.  d.  n.    fide 

WiUel. 
Guillelmus    Ilanoensis.    pater    Amalrici 

de  Monteforti.  247.  d. 
Guillelmus  de  Sancta    Maura.    590.    a. 

592.  c. 
Guillelmus      de     Torena  ,     fil.     Eboli 

Comborn.  frater  Archerab.  289.  a.  b. 
Guillelmus,     frater    Gervasii      Cenora. 

Episc.   i35.  n.  807.  a. 
Guillelmus,  pater  Gervini    Centul.   Ab- 

batis.  130.  d. 
Guillelmus     Crispinus,     Mil.     Vulcass. 

83.  d.  340.  e.  ride  WiUel. 
Guillelmus  fil.  Theodorici.  337.  a.  ride 

WiUel. 
Guillelmus  de  Rupe.  507.  a. 
Guillelmus,    fil.    Arnaldi    de     Muirach. 

397.  a. 
Guillelmus  Arnaldus  de  Vilera.  397.  d. 
Guillelmus  Garsias  de  Clarag.  397.  b. 
Guillelmus,  fil.  Bernardi  Airaardi.    422. 

c. 
Guillelmus  de  Bornaff.  397   b. 
Guillelmus  Gualdi,  Mil.    et  Com.   241. 

c.  d. 
Guillelmus-Par,    fil.    Boni-part ,    Nob. 

Bigorr.  116.  b. 
Guillelmus      Donatus,     Nob.     Bigorr, 

1 16.  c.  ride  WiUel. 
Guillelmus  de  Ypra.  357.  d. 
Guillelmus   Peverellus    seu    Piperaltus. 

240.  d.  n. 


Guillelmus  Guellant.  403.  c.  d.  411.  b. 
Guillelmus  Chabotius.  507.  a. 
Guillelmus  Bergui.  397.  c. 
Guillelmus    Pictav.    Arcbidiac.     Lexoy. 

Scriptor.  75.  a.  n.  88.  n.90.  n.96.n. 

189. n.  208.n.22l.  u.236.n.  238.n. 

243.  a.  n.  Vide  WiUel. 
Guillelmus     Malmesb.    284.    n.       Vide 

WiUel. 
Guillelmus  Apulus,  Poêla   Hislor.    447. 

b.  e. 

Guillelmus  Praepos.  604.  a. 
Guillelmus  Sacerdos.  378.  c. 
Guillelmus,  Mon.  Trenorc.  113.  a. 
Guillelmus,  aller   Mon.    Trenorc.    113. 

a. 
Guillelmus  seu  Guillelm.  Lupus.  397.  e. 
Guilleren  seu  Guillel.   Mil.    Constantin. 

334.  d.  e. 
Guimara,     nob.    mulier,     mater     Rot- 

berti  nob.  Norm.  94.  b. 
Guimundus  seu  Guitm.    Mon.    S.  Leu- 

fredi,  postea    Ep.  Aversanus  in  Apul. 

191.  c.  355.  a.  524.  d.  529.  a. 
Guimundus,     Praeses     Castri     Molend. 

in  \orm.  82.  d. 
Guinimandus,  Mon.  Casae-Dei.  287.  d. 
Guiraldus  de  Galard.  397.  b. 
Guislabertus,  Ep    Barcinon.  382.  n. 
Gulbertus,  fil.    Richardi   de  Huglevilla. 

246.  d.  e. 
Gulbertus,    cognom.    Advocatus    de   S. 

Galerico.  246.  c. 
Guldericus,      Ab.       Praesens     Dedicat. 

Monasl.  Hasiion.  110.  b. 
Gulferius  ,    fil.    Falconis    de   Jaliniaco. 

112.  n. 
Gulferius,  fil.  Guidonis    lo   Contors    de 

Laron.  288.  b. 
Gundbarius  ,     Gundcrus  ,     Guntbarius 

et  Gunterius  Babenberg.  Ep.    22.    d. 

23.  c.  62.  c.  643   e. 
Gundelbertus  ,       Senonens.       Archiep. 

primus  Abbas  Vogien.    seu  Senonien- 

sis.  368.  a. 
Gunibertus,    depraedator    Mon.    Glonn. 

280.  c. 
Gunilda,    Gunnilda,    Gunliildis,    Gun- 

hilda,    Gunihild    fil.    Canuti  ex   Em- 
ma ,     soror   Ilardecn.    uxor    Henrici 

III  Imper.  174.  b.  n.  214.  b.  309.  b. 

c.  351.  b.  353.  a. 

Gunnor  ,    uxor     Ricbardi     I   Norman. 

Ducis.  37.  e.56.  b.  57.  c.  d.  58.  a.  b. 

245.  a.  328.  e.  3i9.  n.  343.  n.  Vide 

Gonnor. 
Gunscelinus    de  Escalfoio  ,    pater  Mai- 

nerii  Abbatis  Uticensis.  235.  n. 
Gunterus  ,   Ab.   Fossatensis.  577.  d.  e. 

n. 
Gunthernus     seu     Guntherius    Popilia- 

nensis.  553.  b. 
Guntherus,     Archiep.     Juravensis     seu 

Saltzburg.  616.  a. 
Guntramnus,  Abb.    S.    Trudonis.    204. 

c.  d.  e. 
Gunzelinus,    testis    in    Dipl.    Henr.    R. 

pro  S.  iVIedardo.  Suess.  582.  a. 
Guon,  Archidiac.  Cameric.  125.  a. 
S.  Guorloësius  seu   Gurlosius  ,    Ab.  S. 

Crucis  ICemperl.  372.  a.  430.  a. 
Gurtha,  frater  Haroldi  Reg.    Angl.  155. 

a.  183.  c. 
Guscelinus,  test,  in  Dipl.    Henr.  R.  quo 

libertatem     Turenico     cuidam     con- 

cedit.  590.  c. 
Gvralterius,  rebell.  WiUel.    Conq.  179. 

c. 
Gyrth,  Dux  in  Angl.  656.  c. 
Gysia,   Gilla,    et      Gisela     uxor     Con- 
rad! II.  Imper.   557.   b.    d.    n.   Vide 

Gisela. 

H 


H 


ACKUS,    vel  Hacerus,   filius    Her- 
nulphi  Domini   Pepelingae.     301. 
c.  d.  n. 


Ilacun,    fil.    Swani     filii    Godwini    Co- 

mit.   192.  b.  e.  313.  c. 
Hadala,   filia    Roberti     Régis   Franciae, 

uxor    Balduini  Comit.    Flandr.  229. 

d.  231.  c.  243.  e.  255.  b.  Vide  XihU. 
Hadala,      Hadela,     filia      Will.     ^othi 

et  Mathildis.  23.    b.     442.  n.      Vide 

Adela. 
Ilademerus  Malae  Capsae.  507.  a. 
Hadericus,  E])isc.  Aurelian.    filius    Hu- 
■    gonis  Bardulfi.  457.  n.  361.  d. 
Hadevidis.     Vide   Hadwis  ,    Iladwidis, 

Hadwida. 
Hadevisa.   Vide  Hadvisa. 
Haduinus  ,    Senon.    Episc.      Vide   Gel- 

duinus. 
Hadvis,     Hadewidis.      Iladwida,     filia 

Henrici     Aucupis  ,     mater     Ilugon. 

Cap.  369.  e.  370.  n.  452.  n. 
Hadvis.  Iladwidis,    filia    Ebali  de   Ro- 

ceio.  359.  a. 
Hadvis  ,     Hadvridis,     uxor     Rogerii  , 

Comit.  de  S.  Paulo.  422.  n. 
Hadvis  ,    Hadewidis  ,    filia    Ermengar- 

dis.  370.  a. 
Hadvisa,  Coniitissa  Britann.  371.  d. 
Hadvisa,    filia   Geroii,     rclicta    Roberti 

de      Grentemaisnil.       deinde      uxor 

Willelmi   filii  Roberti  Archiep.  38.  d. 

41.  c.  225.  b.  226.  c.  d.  e. 
Hagabaru,  filius  Stulardi.  106.  d. 
Hagano,  Cleric.  Noviom.  594.  c. 
Hagano,   Bencfactor   Monast.    S.    SalvH 

Monslrol.  574.  d.  575.  c. 
Haganus,    Decanus  S.  Pétri  in  Diœces. 

Suession.  594.  d. 
Haigroldus,  seu  Heroldus  Danor.   Rex. 

627.  e. 
Haimartus,  Cornes  Aubmall.  337.  d. 
Haimericus  ,       Haimcriiis ,       Toarcens. 

Vicecom.  429.  e.  430.  a.  Pra;ses.  97. 

b.  100.  c.  236.  c.  Vide  Airaericus. 
Haimericus  de  Rancono.  506.  e. 
Haimo,    Haymo,    Virdun.    Episc.   413. 

e.  458.  b.  459.  b.  ride  Ileimo. 
Haimo,  Dux  Pontiv.  176.  n. 
Haimo  Cornes.  153.  a. 

Haimo,  pater   Gervasii    Rem.    Archiep. 

136.  a.  281.  n.  ride  Aimo. 
Haimo,  Dominus  Busenchaiaci.    257.  d. 
Haimo  Dentatus.  76.  c.    177.  a-e.  Vide 

Hamo. 
Ilaimo,    Haymo  ,    Monach.    S.    Diony- 

sii,  Scrij^or.  467.  d.  n.  470.  n. 
Haimo,    Haymo,    Miles    Laudun.    130. 

d. 
Haincus,  Régis  Capellanus.  590.  c. 
Hairardus,  Miles.  609.  e. 
Halinardus,  Ilalynardus  Abbas    S.    Be- 

nigni    Divion.  deinde  Archiep.    Lug- 

dun.  12.  c.  d.  n.  13.  a-e.  14.  a-d.  n. 

15.  a.  b.  146.  a.  203.  c.345.  c.  353. 

b.  d.  354.  b.  355.  c.  420.  c  477.  c. 

611.  c.  614.  n.  Vide  .\linardus. 
Halinardus    Vice-CanceU.     Reg.    Burg. 

550.  c. 
Hamo    Dentatus,     Dominus   de   Thori- 

niaco.  316.  d.  333.  c.  334.  c.  n.  335. 

a.  b.  ride  Haimo. 
Hamo,  Vice-Com.  Kantiae.  54.  n. 
Hanno,    Colon.    Archiep.    22.    b.  ride 

Anno. 
Haraldus  ,    Haroldus  ,    Heraldus ,    He- 
roldus,   Rex    Angliae,    filius    et    suc- 

cessor   Canuti  Magni .    5.  n.  6.  d.  7. 

a.  c.  8.  a.  40.  b.c.  75.b.c.d.  76.  a. 

148.  b.  c.  d.  166.  b.  167.  a.  173.  c. 

e.  174.  a.  206.  e.  212.  a.  282.  a.    c. 

309.  d.  e.  n.    310.   a.  c.  339.    b.  n. 

351.  b.  420.  a.  640.  b.  ride  Araldus. 
Haraldus,     Haroldus,     Heraldus,     He- 

rialdus,       Heroldus,      Herus,     filius 

Comitis   Godwini,    Rex     .Vngliae,     à 

Willelmo    Notho     victus    et   occisus. 

31.  a.  49.  d.  e.  50.  a.  d.  51.  a.  b.  c. 

53.  c.  88.  a.  89.  b.  91.  c.   92.  c  d, 

e.  93.  c.  94.  a-e. 95.  a-d.  96.  a.  n.98. 


INDEX     ONOMASTICUS. 


707 


b.  99.  b.  c.  100. e.  101.  a.  b.  d.  103. 

b.  1/47.  a.  154.   c.  d.  e.  133.  a.  167. 

c.  d.  168.  a  c.  d.  n.  174.d.  176.  a-e. 
177.  a.  181 .  d.  182.  a.  b.  d.  183.  b-e. 
I8't.  a.  c.  d.  183.  b.  c.  d.  187.  a.  189. 
c  192.  b.  c.  d.  193.  a.  b.  c.  207.  b. 
c.d.  208.  a.  b.  209.  a.  b.  c.  212.  b.  c. 
216.  b.  223.  a.  234.  a.  b.  c.  n.  236. 

d.  e.237.  c.  240.  cil  241.  c.246.  a. 
233.  b.  236.  b.  238.  b.  263.  a.  283. 
a.  b.  284.  a.  b.  294.  b.  309.  d.  e. 
311.  d.  312.  b.  c.  d.  n.  313.  a-d.  n. 
317.  c.  d.3l8.  a.b.SGO.  b.d.e.  361. 
a.  b.363.d.  3C3.d.366.c.  n.  372.  b. 
377.  e.  379.  b.  382.  c.  629.  c.d.  630. 

a.  614.  b.  656.  c.  Vide  Araldus  et 
Ilcrialdus. 

Haraldus,  Haroldus,  Heraldus,  cog- 
noinine  Harvagra  seu  Hersaga  , 
Northwegiae  seu  Moric.  Rex.  50.  b. 
51.  a.  93.  d.  94.  b.  134.  n.  168.  a. 
176.  e.  208.  b.  216.  b.  31 2.  d.  644.  b. 

Haraldus ,  Douiinus  de  Sudley  ,  fi- 
lius  Ralph,    Comit.  EastAngl.  78.  n. 

Hardecnutus  ,  llardechunutus  ,  Harde- 
cund,  Hardecunutus,  Hardetnutus, 
Heardecnutus ,  Hardeknut  ,  Hardi- 
Ca-nut,  Rex  Angliae,  et  Dan.  filius 
Canuti  Magni  et  Emmas,  Ilaraldi  1 
frater  el  successor.  6.  a.  c.  8.  a.  b.  40. 

d.  76.  a.  78.  c.  148.  c.  166.  b.  167.  a. 
173.  d.  e.  174.  a.  206.  e.  207.  a.  n. 
213.  e.  282.  c.  309.  b.  310.  a.  b. 
316.  d.  e.  317.  a.  331.  b.  332.  b.636. 

b.  637.  c.  d.  640.  b.  F/rfe  Ardenutus. 
Hardengius,  Coinitissa.  372.  b. 
Ilardre,     aliàs,    C/iardre,    cujus    a^Tin- 

culus  Grimo  seu  Grimontus.  333.    b. 
Harduinus,    Lingonens.   Episc.     32.     c. 

343.  c.  d.  384.  n.  482.  n.  614.  a.  n. 

Vide  Arduinus. 
Harduinus,  Abb.  S.S.    Barthol.    et    Ma- 

glorii  Paris.  568.  n. 
Harduinus,  Arrhid.  383.  b. 
Harduinus,     fil.     Achardi    et    Helvisae. 

133.  n. 
Harduinus,  fil.  Gelduini.  424.  c. 
Harduinus  de  Rupibus.  307.  a. 
Harduinus    233.  c. 
Hariulfus,   Cenlulensis    seu     S.    Richa- 

rii    Monacb.   Scriptor.    108.   a.    129. 

b,  n. 
Haroldus.  Vtrfe  Haraldus. 
Harpinus,  Miles  Bituric.  158.    a.     Vide 

Arpinus. 
Hastingus    seu    Hasting,    Dux   priorum 

Normannorum.  208   c.3Sl.d.  622.  c. 

e.  623.  e.  624.  a.  623.  c.  d.  e.  626.  b. 
Hato,     Benefact.    S.     Salvii    Monstrol. 

574.  d.  573.  a.  b.  e. 
Hatto,  Monachus.  594.  c. 
Havisis,  Mannet.  Coinitissa.  390.  n. 
Hebertus,     Herbertu^,      Cornes    Ceno- 

man.  342.  a.  b.  f'ide  Herbertus. 
Hebertus,   frater   Rogerii    Toenit.    329. 

a. 
Hebrardus,     Benefact.     Monast .     Savi- 

niac.  200.  c. 
Hebrardus,    Miles    Ambasiens.    274.    c. 
Hecdicius.  386.  n. 
Hecelo,  Episc.  Argentorat.  62.  d. 
Heddo,  Suession.  Episc.  593.  d.  594.  b. 
Heido,  Suession.  Episc.  32.  c. 
Heimo,  Constantiens.  Episc.  616.  a. 
Heiiiio,  Episc.  Virdun.  230.  n.  251.    n. 

Fide  HaiiDO,  Heymo. 
Heinricus.   Fide  Henricus. 
Heiricus,  Decanus  Abbat  .   S.    Germani- 

à  Pratis.  275.  b. 
Helbertus,  fil.  Rogerii  Toenit.  38.  b. 
Helhodo ,    à    quo    nomeii    habet    villa 

Helbodesen  in  pago  Morinensi.    300. 

a. 
Heldebcrtus,  seu  Heraetbertus.  33.  a. 
Heldiardis ,   uior   Levuldi    Cora.    424. 

c. 
Heldricus,    Abb.    FUviniac.    418.     o. 


421.  n. 
Helcna,      mater      Constantin!      Magni. 

263.  c. 
Hclena      Gand.     uxor     Balduini     aliàs 

Ernuculi  Cora.  Bonon.  303.  n. 
Helfinus,  Abb.  Ramesiae.  360.    c.    Vide 

Alwinus. 
Helgaldus,  Scriptor.  130.  n. 
Helgo,  Miles  Norni.  223.  a.   b.  n. 
Helgo,    pater    Roberti,      Miles     Norm. 

232.  n. 
Hclia      de    Volvento ,    Baro  ,    praesens 

Dedic.     Eccl.     SS.    Trin.      Vindocin. 

507.  a. 
Helia,  u^or  Roberti   Burg.    Duc.    608. 

d.  609.  b.  e.610.  d.  c.  611.  a. 
llclias,  filius    Johannis  de    Flecchiâ   seu 

Flexiâ   seu   Fiscâ,    Cornes    Cenoman. 

55.  c.d.  244.  c.  271.  c  273.    a.    b. 

337.  e.  632.  c.  d.  633.  e.634.  a.  647. 

c.  d.  Fide  Elias. 
Helias,  Cornes  Petragor.  218.  n. 
Uelias,   pater    Audeberti  Comit.    Petra- 
gor. 287.  d. 
Helias,     fil.     Ademari    II  ,     Vicecomil  . 

Lemov.  289.  c. 
Ilèlias,  fil.  Odonis  Dol.  387.  e.  n. 
Helinandus,  Episc.  Laudun.   149.  c.    d. 

Vide  Elinandus. 
Helinandus,     iNepos     Aymonis    Comit. 

421.  n. 
Heliois,  mater  Herluini    Beccens.  636. 

e.  P'ide  Ilelois. 

Helizabeth,       filia      Baldrici       Teuton. 

conjux  Fulcon.  de  Bonâ-valle.    229. 

b. 
Hellewidis,     Hellewis  ,       filia    Arnold! 

Comit.    Ardens.  uxor   Hemfridi    Od- 

rens.  Domini.  304.  e. 
Helmantus  ,     frater     Rogerii     Toenit . 

329.  a. 
Helinoiiius,    lielmuinus,    Eduens.     sive 

Augustodun.  Episc.   418.  b.  309.    e. 

648.  b.  Vide  Ennuinus. 
Helnucinus,  Episcopus.  421 .  n. 
Helois,  mater  Herluini    Abb.  35.   b.  n. 

Vide  Heliois. 
Helovis  ,     filia    Geroii  ,    uxor    Roberti 

de  Grentemaisn.  329.  a. 
Heloys,  filia  RoUonis.  341.  n. 
Heloysia,  filia  Odon.  Comit.  Blés,  mater 

Odolrici        Episc.         Aurel.         Fide 

Alisia. 
Heltrudis.  648.  a. 
Heluinusde  Calvoraonte.  599.  d. 
B.  Helvisa,  Reclusa.293.  n. 
Helvisauxor  Achardi.  135.  n. 
Helvisa,  filia  Achardi  et   Helyisae.    135. 

n. 
Helvisa,    nobilis  Matrona,    uxor   primo 

Hugonis  Cap.   Ursce,  deinde   Alexan- 

dri  Azzolini.  293.  n. 
Helvisa,     uxor     Rainaldi    de     Podio- 

Fagi.  373.  b.c.  n. 
Helvyis  ,    filia   Odon.    Com.    Blés,  uxor 

Rainardi,      mater      Odolrici      Episc . 

Aurel.  Vide  Alisia. 
Hembertus.  533.  b. 

Hemfridus,  Odrens.  Dominas.   304.    e. 
Hemmengus,    fil.    Haroldi    et   Gunnil- 

dae.  310.  c. 
Henit,  Emma.  Fide  Emma. 
Henricus,    Episc.     Augustens.    62.     b. 
Henricus,  Episc.    Lausaneas.   546.     a. 

620.  b. 
Henricus,     Heinricus,      Pacificus  ,    fil . 

Frlder.     Comit .    Tull  .     Canonic.    et 

Archid.  Virdun.  postea  Episcop.  Lco- 

diensis.  24.  b.  66.  c  172.  d.  203.  a. 

203.  d.  n.  233.  n.  294.  b. 
Henricus,    Heinricus,     Abb.    Humola- 

riens.  32.  d. 
Henricus,   Abb.    S.     Vincentii  Laudun. 

431.  c. 
Henricus  Auceps,   Rex   Germanise,    pa- 
ter Othonis  I.  64.  n.  370.  n.  452.  n. 

470.  n.  627. e. 


Henricus    II  ,     aliis     I    (Sanctus)    Rex 

Germaniae   et    Imperat.     Othonis     III 

Successor   maritus   Cunegundis.  1.  a. 

n.  2.  a.  3    a.  e.  13.  b.  21.  a.  59.   n. 

132.  c.  164.  n.201.  n.  213.  n.  370. 

d.   393.    d.    395.  d.    416.    d.  417. 

d.  n.  449.  a.  n.  438.  n.  459.  b.46l. 

b.c.  n.  537.  n.  615.  c.  616.  a.  617.  a. 

619.  b. 
Henricus  III,  aliis    II,    Germania»    Rex, 

et  Imperator,   Conradi    Salici  et  Gi- 

selae  filius,  cognom.  Niger.  1 .  n.  2.  a. 

d.  n.  4.  b.  d.  n.  3.  a.  b,  c.  n.   8.  d. 

e.  n.  9.  b.  10.  b.  c.  11.  b.  12.  c.  d. 
13.  a-e.  14.  a.  b.  d.  18.  d  19.  a-e. 
20.  a-e.  n.  21.  a.  b  d.  n.  22.  a.  23.  a. 
b.  29.  d.  46.  b.  49.  b.  39.  d.  60.  a-e. 
61.  a-d.  63.  n.73.  b.c.  d.  91.  b.92. 
b.  108.  c.  119.  a.  123.  c  124.  d.  n. 
123.  a.  d.  e.  126.  a-e.  142.  a.  143.  c. 
144.  c.  e.  143.  a.  d.  146.  a.  b.  c. 
149.  b.  131.  b.  c.  l,o3.  a.  b.  157.  c. 
n.  163.  b-e.  164.a-c.  163.  a.  173.  c. 
194.  c.  199.  a.  200.  b.  202.  c.  d. 
213.  e.  214.  a.  c.  d.  c.  213.  b.  c.  d. 
222.  b.  249.  c  251.  n.  231  c  260. 

a.  d.  n.  261.  a.  b.  n.  262.  c.  276.  b. 
282.  b.  c.  n.  283.  b.  283.  n.  286.  d. 
293.  a.  e.  294  a.  c.  d.  e.  309.  a.  c. 
310.  c.  d.  312.  a.  344.  d.  343  c. 
346.  d.  347.  c.  d.  e.  318.  a.  b.  331. 

b.  332.  b.  353.  a-a.  334.  a.  333.  d.  336. 
b.  n.  363.  c.  363.  b.  c.  369.  a.  370. b.  c. 
381.  a.  b.  387.  a.  393.  b.  405.  d. 
409.  b.  411.  a.  c.  414.  n.  413.  b.  c. 
d.  n.  418.  a.  c.  420.  c.  n.  422.  d.  e. 
423.  a.  424.  a.  b.  d.  e.  423.  b.  c.  d. 

426.  a.  b.  427.  b.c.  429.  a.  b.  c.  d. 
43").    n.    436.   n.   440.    n.   450.   n. 

433.  a.  d.  nn.  434.  a.  n.  462.  c,  d. 
n.  463.  a.  d.  n.  464.  d.  468.  d.  469.d. 
470.  b.  n.  478.  e.  481 .  b.  300.  n.  302. 

b.  324.  n.  323.  b.  c.  526.  d.  556.  n. 
557.  d.  358.  b.  c.  n.  539.  a.  n.  593. 
n.  618.  b.  619.  a.  e.  620.  a.  b.  6i0.  b. 
64 1 .  a.  d.  e.  642.  e.  643.  a.  b.  c.  634. 
d.  e.  635.  b. 

Henricus  IV,  aliis  III,  Rex  Germa- 
niae et  Imperator,  filius  Henrici 
Nigri  Imperator.  et  Agnetis,  Nepos 
Conradi  Salici.    20.  d.    21.  d.  22.  a. 

c.  d.  23.  b.  d.  n.  24.  a-d.  23.  a-d. 
26.  a.  27.  a.  e.  n.  28.  n.  29.  d.  47.  c. 
56.  b.  60.  d.  e.  61 .  d.  n.  62.  a-d.  63. 

a.  n.  64.  d.  n.  65. a.  c.  d.  66.  ae.  67. 

b.  c.  68.  b.  c.  d.  n.  69.  a   b.  c.  73.  c. 

d.  e.  74.n.92.  b.  liO.a.  119.  a.  146. 

c.  164.  d.  e.  169.  d.  173.  c.  188.  a. 
b.  191.  d.  194. c.  193.  b.c.  nn.    199. 

b.  n.  200.  c.  d.  202.  d.  203.  a.  b.  205. 

c.  214  d.  e.  213.  a.  240.  a.  243.  c. 
243.  e.  234.  d.  e.  253.  a.  260.  n. 
262.  c.  e.  263.  a.  b.  283.  b.  284.  n. 
291.  e.  294.  a.  312.  a. 343.  a.  348.  b. 

c.  d.  349.  a.  333.  a.  356.  d.  n.  361. 

d.  363.  d.  370.  b.  c.  381.  b.  383.  c. 
n.  383.  c.  387.  a.   413.    d.    416.  a. 

427.  b.  n.  429.  a.  c.  d.  432.  b.  433.  c. 

434.  c.  436.  n.  440.  n.  443.  n.  433. 
n.  454.  a.  477.  e.  478.  e.  481.  b.  n. 
638.  b.  641.  c.  643.  b.  c.  d.  634.  e. 

Henricus  V  Rex   Gerra.    et    Irap.    filius 

Henrici    IV  et  Berthae.    191.    d.  433. 

n. 
Henricus  ,      Hainricus  ,      Heinricus  , 

Ainricus,    Eheinricus,    Franciae   Rex, 

Roberti  filius,  pater  Philippil.    4.    d. 

5.  a.  10.  b.  cil.  a.  b.  12.  c  20.  b. 

n.  22.  b.  29.  d.  c  30.  a.  31  d.  c  32. 

a.  e.  33.  c.  34.  b.  c  38.  e.  39.  a.  b. 

c.  40.  a.  43.  c.  d.  45.  a.  46.  d.  e.  47. 

a.  b.  n.  48.  c  d.  c.  n.  59.  a.  61.  d.  n. 

70.  d.  76.  d.  77.  b.  c.  d.  78.  b.  79. 

a.  82.  a-e.  83.    a-e.    84.    a.    d.    85. 

a.b.  110.a.ll2.n.ll3.c.d.  114. a.c. 

118.  ce.  119.  n.  124.  n.  125.  c  129. 

c.  d.  n.  131.  a.  b.  e.  n.    132.   d.    n. 


708 


INDEX    ONOMASTICUS. 


I35.d.436.c.l37.  d.  n.  138.  a.  142.  b. 
143.  d.  144.  a.  d.  147.  e.  148.a.  b. 
c.  149.  b.  156.  e,  157.  c.  d.  e.  138. 
c.  d.n.  159.b-e.160.  b.c.  d.n.  161. 
a-d.  1C2.  c.  165.  a.  166.  b.  e.  167.  a 
«.  169.  d.  170.  d.  n.  172.  n.  173.  e. 
175. c.  177.  c.  d.  178.  a.  b.l79.  b.  e. 
n.  180.  a.  b.  186.  n.  196.  a.  b.  d.  e. 
197.  b.  c.  d.  n.  198.  a.  2ii2.  d.  203. 
b.  d.  n.  206.  e.  207.  c.  212.  a.  b.  c. 
11.213.  a.  b.  216.  a.  n.  217.  c.  219. 

a.  c.  d.  220.  a.  e.  221.  d.  222.  a-e. 
223.  n.  224.  d.  228.  c  229.  c.  231. 

b.  237.  b.  245.e.247.b.-e.248.  a.b. 

c.  256.  e.  260.  n.  265.  c.  266.  n. 
267.  b.  n.  27t.  n.  276.  b.  281.  n. 
282.  d.  283.  a.  b.  d.  285.  c.  n.  286. 
a.  287.  a.  n.  288.  d.  289.  n.  291 .  d. 
n.  292.  c.  e.  293.  a.e.  294.  c.  e.  308. 

a.  b.  c.  312.  n.  316.  b.  c.  317.  a.  n. 
319.  b.  c.  d.  n.  323.  e.  324.  a.  b. 
326.  d.  328.  d.  329.  b.  c.  d.  330. 
b.c.  331.  a.c.  333.  c.  d.  33i.  a. 
c.  d.  n.  335.  a.  b.  c.  336.  n.  338. 
L.  340.  c.  n.  341.  a-d.  342.  c.  d.  e 
n.  343.  a.  b.  344.  b.  e.  34o.  d.  n. 
346.  d.  e.  347.  a.  e.  348.  a-e. 
349.  c.  330.  c.  351.  a.  d.  n.  332. 
c.  335.  c.  d.  336.  e.  357.  b.  c.  e.  363. 

c.  3ti4.  a.  c.  d.  n.  365.  a.  d.  n.  366. 

d.  367.  b.  c.  n.  369.  e.  371.  a.  b.  n. 
373.  b.  377.  a.  e.  379.  b.  380.  b.  c. 
381.  a.  c.  382  b.  n.  384    d.  385.  a. 

b.  c.  n.  3K6  d.  388.  d.  392.  c  393  a. 
d.  nn.  398.  b.  c.  d.  n.  399.  a.  b.  c. 
402.  b.  n.  403.  a.  b.404   b.  405.  b. 

c.  d.  406.  b. 409.  b.  c.  n.  410.  a.  b.  e.  n. 
411.  a.  c.  nn.  412.  a.  b.  n.  415.    a. 

c.  d.  418.  b.  d.  419.  b.  d.  e.  420.  a. 
b  421.  a.  d.  422.  a.  b.  423.  c.  d.  n, 
424.  d.  423.  a  c.  d  n.  426.  a.  427. 
b.  428.  b,  c.  430.  b.  433.  nn.    442. 

a.  444.  n.  433.  a.  d.  456.  n.457  c.  nn. 
46i.c467.c.46S.  d.469.d.475.b  c. 
11.476.  b.477.e.  478  e.  479.  b.480.b. 
481.a.c.nn.483.L.n.486.nn.488.n. 
492.  c.  497.  c.  n.  505.  d.  506.  a. 
S07.  a.  509.  b.  517.  c.  n.  323.  c. 
527.  c.  5i8.  d.  e.  529.  c.  53:2.  a.  d. 
€.  359.  c.  d.  e.  560.  a-e.  561.  a-e. 
562.  a-e.  563.  a-e.  564.  a-e  363.  a-e. 
566.  a.  b.  d.  567.  b.  d.  n.  568.  d.  n. 
569.  e.  n.570.  a.  c.  n.  571.  a.  d.  n. 
572.  a.  e.  n.  373.  a.  d.  nn.  574  a. 
n.  576.  a.  b.  nn.  577.  b.  c.  nn.  378. 

b.  c.  d.  579.  b.  n.  580.  b.  nn. 
581.  a.  n.  382.  a.  n.  583.  a.  c. 
584.  b.  n.  583.  b.  d.  nn.  586.  d. 
587.  n.  588.  a.  n.  589.b.nn.  590.  a. 

b.  d.  n.  592.  b.  c.    nn.    593.    a.    c. 

d.  nn.  594.  b.  nn.  593.  a.  c.  nn.  596. 
a.  n.  597.  b.  c.  n.  598.  a.  b.  n.  399. 
a.  b.  c.  nn.  600.  a.  c.  n.  001.  e.  602. 

a.  b.  nn.  604.  a.  c.  d.  e.  605.  b.  n. 
606.  a.  b.  n.  607.  b.  c.  e.  608.  d.  n. 
609.  a.  d.  e.  611.  b.  614.  a.  613.  a. 
628.  e.634.  d  638.  c.  639.  b.c.  648. 

c.  d.  649  a  e.  650.  b.  n.  651.  a.  b. 
652.  e.  633.  n. 

Henricus  IV,  Magnus,  Rei  Franc.  81 . 
n. 

Henrtcus  I  ,  Rex  Angliae  et  Dux 
Norm.  filius  Willelnii  Nothi  et  Ma- 
thildis.  43.  b.  c.  53.  e.  54.  c.    55.  a. 

b.  57.  a.  118.  n.  148.  e.  149.  a.  166. 
b.  173.  b.  n.  181.  b.  189.  a.  190.  e. 
491.  a.  206.  e.  210.  b.  211.  d.  212. 

d.  223.  n.  226.  b.  d.  231.  b.  240.  c. 
241.  c.  247.  c.  235.  b.  284.  c.  315. d. 
316.  c.  318.C.  32G.n.  338.  e.369.  e. 
388.  d.  442.  n.  621.  a. 

Hecricus  II,  Rex  Angl.  168.  n. 
Henricus    Dux,    frater     Othonis  I     Im- 

peratoris.  370.  d. 
Henricus   Dux,   pater   Henrici     II,  seu 

Sancti,  Imperatoris.  370.  d. 
Henricus,      seu    Henxilo,    seu    HeUel, 


pater  Conradi  Salici    Imp.    1.    n.    2. 

b.  370.  c. 

Henricus,  Hermannus,  frater  Ernesti 
Ducis  Alemanniae.  618.  b. 

Henricus,  filius  Gozelonis  Comitis 
Bohani*.  360.  c. 

Henricus,  Dux  Bajoariae,  frater  Fri- 
derici  et  Adalberonis  III  Metens. 
hpisc.  19.  e.  20.  a.  338.  d. 

Henricus,  Hermannus,  Hezclo,  Co- 
rnes Dasburg.  frater  Gozelonis  Du- 
cis. 171.  n. 

Henricus,  Cornes  Palatinus  Lutha- 
riorura.  62.  b.  n.  415.  d. 

Henricus  de  Liemborc,  aut  Lintburc. 
pater  Pagani  de  Arluns.  370.  a. 

Henricus  de  I.eniburcb,  nepos  Frede- 
rici  Ducis  et  Gerbergae  sororis  Eus- 
tacbii  Comit.  370.  b. 

Henricus,  filius  Roberti  I.  Ducis  Bur- 
gundi».  247.  b.  343.  d.  385.  a.  609. 

c.  e.  610.  d.  611.  a.  612.  d.  613.  d. 
614.  a.  648.  b. 

Henricus,  Clericus,  filius  Balduini 
Flandriae  Ducis.  a43  b.  247.    b. 

Henricus ,  Cornes  Ix>vaniensis  et 
Bruxell.  filius  Cerbergie  et  Lamberti. 
201.  b.  n. 

Henricus  senior  de  Bruxelli ,  Corn . 
Lovan.  filius  Gerf)ergse.  pater  Hen- 
rici, Lamberti-Baldrici  et  Mathildis. 
205.  c.  346.  n.376.  d.  416.  c. 

Henricus,  Cornes  Lovan.  fil.  Ger- 
bergae,  pater  Oitonis,  frater  I.«iai- 
berti-Baldrici.  437.  d.  nn.  463.  b.  n. 

Henricus,  Cornes  Lovan.  filius  Hen- 
rici s.'nior,  ne|>os  Gerbergae,  frater 
Latnberti-lialdrici  et  Matbildis,  pater 
Oitonis.  206.  a.  331.  d.  376.  d.  e. 
421.  d.  422.  b.  423.  a.  637.  c. 

Henricus,  Cornes  Lovan.  fil.  Lam- 
berti-Baldrici et  Odae,  frater  Rei- 
nerii,  pater  Henrici  et  Godefridi 
cuin  barbâ.  370.  a.  376.  e.  377.  a. 
423.  a.  429.  b. 

Henricus,  Comas  Lovan.  filius  Hen- 
rici, Lamberti-Baldrici  nepos,  fra- 
ter Godefridi  ciim  barbâ.  370.  a. 
377.  a.  429.  b. 

Henricus  ,  Cornes  Lovan.  filius  Go- 
defridi Ducis  ,  Gozelonis  nepos  , 
frater  Godefridi  Gibbosi.    370.  c. 

Henricus,  Comes  de  Durbuio,  frater 
Alberti  Comitis  de  Namurco,  filii 
Albert!  ,  et  uepotis  Ermengardis. 
205.  n.  374.  b. 

Henricus,  Comes  de  Rupe,  fil.  Air 
berti  II  Comit.  Namurc.  frater  Go- 
defridi Coniit.  Namurc.  374.  b. 

Henricus,  filius  Godefridi  Comit.  Na- 
murc. 374.  b. 

Henricus,  filius  Alberti  Corait.  Na- 
murcensis,  frater  Godefridi,  Fri- 
derici  et  Alberti.  370.  c. 

Henricus,  Dux,  fil.  Welphi  Italiae 
Marchion.  644.  b. 

Henricus  Comes  de  Grandl-Prato. 
359.  c. 

Hen-icus,  fil.  Henrici  Comit.  de 
Grandi-Prato.  359.  c 

Henricus  ,  Comes  de  Wareswit ,  fil. 
Waleranni  Comitis  Mellanti .  329  . 
a. 

Henricus,  fil.  Raimuadi  Comitis  Cer- 
ritaniae.  291.  b. 

Henricus,  Comes  de  Warvich,  fil. 
Rogerii  de  Bellomonte  et  Adelinae. 
38.  c.  240.  d. 

Henricus,  Comes  ,  frater  Lantberti  . 
392.  b. 

Henricus  Huntindoniens.  Scriptor.  206 
b.  208.  n.  209.  n.  311.  n. 

Henricus  de  Ferrariis,  53.  a.  187.  n. 
595.  c. 

Henricus  de  Monte.   599.  a. 

Henzilo,  seu  Henricus  pater  Conradi 
Salici.  1 .  n.  Vide  Henricus. 


Hepidannus,  Monach.  S.  Galli,  Script 
8.   b.  n.  145.  n.  163.  n.  214.   n. 

Hcraclius,  Episcop.  Bigorr.  116  n 
431.  d. 

Heraldus,  Hérault,  filius  Canuti,  Rex 
Angliae.  339.  b.  n.  Vide   Haraldus. 

Heraldus,  Hérault,  filius  Geroii.  339 
d. 

Herbcrtus,  Episc.  Âutissiod.  474.  d. 
517.  d.  583.  c    f'ide  Ileribertus. 

Herbertus,  Lexov.  Episc.  10  b.  35.  b. 
c.  106.  a.  233.n.  522.  d. 

Herbertus,  Comes  Veroraand.  pater 
Leutgardis  uxuris  \Vill.  I  Duc. 
Norm.  et  Theobaldi,  Carnot.  Blés, 
ac.  Turon.  Comit.  331.  n.  \  ide  lieii- 
bertus. 

Herbertus,  Albertus  ,  Huliertus  ,  Co- 
mes Vcromand.  pater  Adelae  uxoris 
Hugonis  filii  Henrici  Franc.  Régis. 
33.  a.  48.  n.  139.  c.  FtWeUeribertus, 
Albertus  et  Hubertus. 

Herbertus  Bacco,  filius  Davidis,  fra- 
ter Hugonis  I  Com.  Cenomao  . 
avunculus  Herbcrti  I  Evigil-Can. 
tutor  Hugonis  H,  Com.  Cenom. 
133. c.  d.  e.  n.  136.  a.  137.  d.    631. 

b.  c.  632.  e.  633.  a.  b  d.  634   d.  e. 
Herbertus  I.   Ei'igilam -Caiiem,    Comes 

Ccnoman,  filius  Hugonis  I,  Ilt-rberti 
Bacconis  ex  fralre  nepos,  pater  Hu- 
gonis H,  avus  Herberti  II  seu  ja- 
nioris.  85.  c.  135.  c.  180.  c.  231.  c. 
244.  b.  631.  b  d.  e.  632.  ae.  633. 
a-c.  634.  c. 

Herbertus,  Comes  Cenom.  54.  a.  225. 
a.  231'.  c.  Vide  Herebertus. 

Herbertus  II,  Comes  Cenom.  filius 
Hugonis  II  et  Bert*.  83.  d.  e.  86.  b. 

c.  181.  c  212.  c.  231. c.  244.  c.  270. 

c.  273.  a.  372.  a.  432.  a.  634.  b.   c. 
Herbertus   de    Sjrrani,    Miles    VVilcass. 

233.  d. 
Herbertus  Pinccrna,    Miles    Wilc.    Do- 
minus  Heldrici-Cortis.  233.    c.    23a. 

c. 
Herbertus,  frater    Ricbardi    de    Heldri- 

ci-corte.  Miles  Wilc.  2.35.  c. 
Herbertus   Pclliparwis,    seu    fielliparius. 

350.  d.  e.  nn. 
Herbertus,   fil.    Rogerii    Thoauit.    401. 

d. 
Herbertus,  Subviarius.  593.  c.  n. 
Hercliembaldus,  Praepositus.  579.  c. 
Herebertus,     Comes     Cenom.     53.     c. 

Vide  Herbertus. 
Herebertus,    Craugroc,    seu      Herredus 

Miles  Furn.  Dominus  Popelingb.  299. 

d.  300.  a.  b.  c.  n.  301.  a-e.  302.  a-e. 
Herebertus,  fil.  Deiies,  testis  in    fundat. 

Eccl.  Watin.  106.  d. 
Heregotus,  pater  Odfridi   Renlofi.    106. 

b. 
Heregotus  de  Petengham.  106.  b. 
Heremannus,   Episc.     Met.     26.    a.     c. 

Vide  Ilcriraan.  Herman. 
Heremarus,  Abb.  S.    Remigii.    381.  n. 

Vide  Herimarus. 
Heremarus  dePontesiâ.  235.  d. 
Heremburgis,    filia      Geroii    et    Gislae, 

uxor     VVascelini    de      PonleErchen- 

fredi.  41.  c.  225.  b.  226.  c.  339.   d. 
Herenoldus.  573.  e. 
Herfastus,      Episcop.     Helmaham.      in 

Angl.  314.  b.  n. 
Herfastus,    fruter    Gunnoris   Comitissae, 

pater  Osberni.  37.  e.  56.   b.    58.    b. 

248.  n.  329.  n. 
Heribertus,   Arch.  Mediolan.  8.  d.  619. 

d. 
Heribertus  Episcop.    Agrippinc   Civitat^) 

458.  b. 
Heribertus  II,   Autissiodor.    113.     c.  d. 

Episc.  292.  n.  308.  c.  309     a.    Fùfc 

Herbertus. 
Heribertus,  Abb.   S.     Bertini.    382.    C 

383.  e. 


.1 


INDEX     ONOMASTICUS. 


709 


HeriL>crtus,      Abb.     S.      Judoci     suprà 

marc.  381 .  n. 
Heribertus,    Abb.   S.   Viiicentii  Mclens. 

435.  n.  462.  a. 
Heribertus,  Abbas.  HO.  b. 
Heribertus,     Cornes     Viromand.     pater 
Adel*.    573.    n.    f'ide    lierbertus   et 
Ilubcrtus. 
Heribertus,  Cornes  Trecorum.    143.    c. 

f'ùle  flerbertus,  Com.  Virom. 
Heribertus,     Conics     Cenoiuaii.      Fide 

Horbertus. 
Heribertus,    pater    Stcpbani  Comit,    de 

Vitreio.  309.  c.  n. 
Heribrandus,    Abbas   S.    Gisleni.    462. 

a 
Heribrandus,  Castelian.  Bullion.  130.  a. 

151.  d. 
Herifridus  de  Hangliest.  599.  d. 
Herigerus,    Abbas    S.     Pauli    Traject. 

462.  a. 
Herigerus.  382.  n. 
Heriinannus,    Colon.    Arcliiep.  163.  c. 

164.  a.   202.  b.  d.  427.   b.  640.  e. 

641.    d.    642.   e.    Fide  Hermannus, 

Ilercinan, 
Uerimafinus.  Episcop.    Metens.    63.    b. 

n.  67.  b.  193.  c.  199.  b.  c.  203.  c.  d. 

434.  c. 
Herimannus  Episc.   Tull.  152.   d.  333. 

b. 
Herimannus  Ej)isc.  in  Angl.  636.  c. 
Heriinannus,    Abb.    S.     Rcmigii    Rem. 

222.  c.  Fide  Herimarus. 
Herimannus   Abb.    S.    (lartini    ïorna- 

cens.  2o4.  a.  n. 
Herimannus,     Dux    Alamannicus,    fra- 

ter    uterinus  Uenrici  IH  Régis.  8.    d. 

f'ide  llennannus. 
Herimannus,     Uux    Alemanniae,     pater 

Giselae  Imperatricis.  2.  c.    Vide  Her- 
mannus. 
Herimannus,    Suevorum  Dux,  filius  Gi- 

seLe.  418.  a    420.  .d.  640.  e.  Fide 

Hermannus. 
Herimannus,    Saxon.    Dux,  pater  Ma- 

tbildis   uxoris  Godefr.   Ardenn.  389. 

n.  421.  b.  Fide  Hermannus. 
Herimannus,     Cornes     Franc,     Orient. 

643.  a. 
Herimannus,  Montis,    qui  dicitur  Cas- 

trorum    locus,     Comes    et    Marcbio, 

10.  a.  Fide  Hermannus. 
Herimannus  ,    Cornes ,    posteà    Mona- 

cbus.     filius     Godefridi     Ardenn.     et 

Matliildis.  414.  a.  Fide    Hermannus. 
Herimannus,     Hermannus,    Contractus, 

Monacb.  et  Script.  427.  c.  n.  641.  e. 

Fide  Hermannus. 
Herimannus,  Remeusis,  502.  a,  n.  Fide 

Hermannus. 
Herimarus,  Abbas  S.  Remig.  Rem.  32. 

c.  222.  c.  310.  d.  433.  d.  n.  464.  a. 

n.    522.  d.  Fide  Uercmarus,  Herma- 

rus,  Ilermerus. 
Herioldus,    Comes,    Rex   Anglias.   133. 

c.  Yide  Uaraldus  (il.  Godwini. 
Herisindis .     fîlia     Tbeoderici    de    Bo- 

dello.  233    d 
Hcrivseus,    Arcbiep.    Rem.    et   summus 

Cancell.  3  i.  d.   Yide  Hervaeus. 
Uerleboldus.  575.  a. 
Herleva,     Herleve^     Herlotta,    Helena, 

Relloua  ;   Roberti  Ducis  i\orm.  Con- 

cubina ,     mater       Willeimi       Nothi, 

deinde  uxor  Uerluini  de  Cuntavillâ. 

38.  a.  b.  44.  b.  189.  c.  212.  d.  248. 

c.   283.   a.   401.    c.   n.    Yide  Aillot, 

Arleita. 
Herleva,    Conjux    seu    Concubina  Ro- 
berti   Archiep.     Rotomag.    et    Com. 

Ebroic.  243.  a. 
Herlcwinus  ,     Hcruvelinus ,     Herweli- 

nus  de  Vado-O^mitis.  331.  a.  n. 
Herlewinus.    Herluinus,    Comes,     âlius 

Hilgodi.  374.  d.  n.  573.  a. 
Herlewinus  de  Comitis-Villd.  Vide  Her- 


hiinus  de  Contavillâ. 
Herluinus,    Abbas  Becc.    35.    a.   d.   n. 
36.  a.  41.  b   45.  n.  165.  d.  1C6.  e. 
220.    d.    n.  2i3    d.   n.  224.  b.  c.  n. 
337.  c.  432.  b  636.  e.  637.  b. 
Herluinus  de   Contavillâ,  scu  Herlevfi- 
nus   de    Comitis-vlllil,    pater    Odonis 
et   Roberti  ex   Ilerlevâ  Concub.    re- 
lictâ     Roberti     Ducis     Xoriii.     maire 
Willeimi  Noihi.  38.   b.  189.  c.  248. 
e.  d. 
Herluinus,  senex    de    Huglevillâ.    246. 

c. 
Herluinus,     pater     Ricbardi     Canonici 

Rotomag.  238.  n. 
Herluinus.  423.  c. 
Hermannus.  Arcbiep.  Colon.  73.  b.  d. 

462.  b.  Vide  Herimannus. 
Hermannus,     Episcop.     Tullens.     Vide 

Herimannus. 
Hermannus     Willon.   Capellanus   Rcg. 
Episcop    Scbireburn.   posteà  Monacb. 
S.  Bertini.  311.  e.  312    a.  n. 
Hermannus  ,     Heremannus      Lotbarin- 
gus,   pater    Otbonis    Palalini    Comit. 
de    Rinecke,     contra     Ilenricum     IV 
Imp.    in    Regem    Gfrmani»    elcctus. 
23.  b.  26.  a.  74.  d.  263.  b. 
Hermannus    Dux  Suevorum,  pater  Gi- 
selae Imperatricis.  1.   n.  Dux    Bajoa- 
ria;.  537.  n.  Fide  Herimannus. 
Hermannus     Dux     Alemannise,      filius 
Conrad!     Salici    Imp.    19.  a.  73    b. 
Fide    Heriinannus. 
Hermannus,    Hermanus,     Dux,    adver- 
sarius   S.    Henrici  11   Imper.  368.   c. 
d. 
Hermannus,      Dux      Sueviœ,      maritus 
Gerbergae  ,     pater     Matliildis     uxoris 
Conradi    Austrasior.    Duc.    ac  j)OSteà 
Frcderici  II  Lotbaring.   Ducis.    249. 
n.  262.  n. 
Hermannus  Dux  Saxonum,  pater  Ger- 
Irudis  uxoris    Florentii    Comit.    Fris, 
et  dcindc  Roberti  Fris.  6i.  n.  363. 
b.  n. 
Hermannus,    frater  Ernesti   Ducis  Ale- 
manniae   seu     Sueviae,    filius   Giselse 
uxoris  Conradi  Salici.   619.   c.   Yide 
Herimannus. 
Hermannus,     Comes    Sax.     pater  Ma- 
tbiidis     uxoris      Godefridi      Ardenn. 
301.  n.    F«/e  Herimannus. 
Hermannus,   Comes  de    Daburg.  posteà 
Monacbus    S.    Viioni.    fil.    Godefridi 
Ardenn.   et   Meclliiklis.  202.    n.  438. 

b.  c.  n.  Fide  Herimannus  et  Hezelo. 
Hermannus ,      Vicerom.     frater    Gun- 

theri  Saltïburg.  Ejjiscopi.  616.  a. 
Hermannus      Contractus,      Comes      de 

Voringen,     Monacbus    Majoris    Au- 

giae,   Scriplor    HIsloricus.    18.   b.  n. 

19.  n.  22.  a.  n.  23.  a.  n.  27.  b.  122. 

n.  145.  n.  196.  n.  214.    n.    218.  n. 

261.  n.  313.  n.  336.  c.  359.  e.  527.  d. 

e.  528.  a.  Fide  Herimannus. 
Hermannus,     Comes    Monteiisis.     110. 

c.  254.  b.  363.  b.  e.  373.  a.  b.  n. 
381.  a.  383.  d.  389.  d,  e.  fide  Heri- 
mannus. 

Hermannus,  Viceeoom.  Ansermiae.  150. 

n. 
Hermannus,  fil.  Tancredi  de  Altâ- villa. 

227.  d. 
Hermannus,      JNonnann.     occisus    cum 

Roberto  de  Grenteinaisn.   329.  a. 
Hermannus,     Nob.      iNorm.     Fundator 

Abbat.    S.     Stepbani    de   Fonlancto. 

340.  b. 
Hermannus     seu      Herimannus ,     Ma- 

gister   Rem.   444.    a,  n.    Vide  Heri- 
mannus. 
Hermannus,  Clericus.  583.  b. 
Hermannus  Captivus.    331.  d.  422.  a. 

429.  b. 
Hermannus  ,     Monacbus ,    Nolbarios  , 

639.  b. 


Hermarus,     Abbas    S.     Remig/i    Rem. 
246.  b.    Vide  Hercmarus,  Herimarus 
et  Ilermerus. 
Hermarus,  fil.  Fulcoii,  235.  d. 
Herniegondis,     Hermengardis,    Iraisia- 

da,    uxor    Rodulplii   IH    Burg.    Reg. 

546.  a. 547.  c.  n.  518.  a.  Vide^tmea- 
gardis,  Irmengarda. 
Hermcnburga,   uxor  Humberti    Domini 

Salinens.  460.  n. 
Hcrniendus,  Abb.  Virdun.  151.  b. 
llcrmenfridus  ,       Episcop.       Scdunens. 

Legatus  Lconis  ^oni.  70.  c. 
Hermeiifridus  ,     filius    Framerici.   575. 

e. 
Hermengardis.    uxor    Rodulpbi     Burg. 

Reg.     Vide    Ermengardis,      Herme- 

gondis,  Irmengarda. 
Hermengardis,    uxor   Odon.    H  Comit. 

Campaniae.  421 .  c. 
Hermengardis,     Comitissa      'fornodor. 

uxor    Guillelmi    Com,    Nivern.     ma- 
ter  Roberti  Episc.   Aulissiod.  114.  c. 
Hermersendis,   Hersendis  filia  Arcbam- 

baudi,    uxor   Falconis    Willenstratii. 

237.  d. 
Hermerus,     Abb.      S.     Remigii    Rem. 

160.  d.    Vide  Heremarus,  IIeri;nanis 

et  Hermarus. 
Ilermerus,    fil.     Burechardi   de  Monte. 

394.  d. 
Hermès,  Comes  Terncnsiiim,   fil.  Gnili. 

l'ontivi  Com.  306.  n. 
Hermès,     fil.    Guidonis  Bonon.  Comes 

S.  Pauli.  .303.  n.  316.  n. 
Hermus,  jiater  Olrici    106.  b. 
Hernulphus,   Dominus  Pepelingae.   301. 

c. 
Heroldus   seu  Haigrotdus  Danor.   Rex. 

626.  e. 
Herrandus,    Praepos.    Argcntinae    Episc. 

20.  a. 
Ilerrodus,   Ardens.   Doininus,  301.  a-e, 

302.  a-e. 
Ilerredus    Craugroc,     Vide    Ilerebertus. 
Hersendis,    uxor   Lisoii  de  Ambasiaco. 

237,  c.  d 
Hersendis ,     filia     Archambaudi.     Vide 

Hermersendis. 
Hersendis,    nob.    mulier    ex  Fiorincns. 

233.  c. 
Hersindis,  Vidua.  603.  d. 
Hervaeus,  Tbesaurarius   S.   Martini  Ta- 

ron.  117.  e.  118.  a.  c. 
Hervaeus,    Vicecomes    de    Bleso.    506. 

e. 
Herveus ,   Donziacens.    Dominus.    648. 

c. 
Herveus  Viarius.  593.  c.  n. 
Hescclinus,    pater     Henrici     Comit.     de 

Grandiprato.  339.  c. 
Hescelinus  ,     frater      Guermundi      de 

Montemauro.  424.  d. 
Hessellnus,  pater  Evrardi    582.  a. 
Hotguardus.   Vide  Eduardus  Rex   Angl. 
Hetzel,  Argentin.    Episc.    426.    c.  434. 

n. 
Fletzel,  pater  Conradi  Salici.  2.  b.  Vide 

Henricus. 
Hetzelinus,        Hezclinus,        Hescelinus, 

Erzelinus,  Isembertus.   Paris.   Episc, 

570.  c.  d.  .t89.  c.  n.    Vide  Isembertus. 
Helzelo  ,       Hetzilo,       Dux      Bajoariae , 

frater  Cunegundis  Imperatricis.    1 .  a. 

616.  b. 
Heymo  Virdun.  Episc.  557.   c.  538.  a. 

Ville  Haimo,  Heimo. 
Hezelo,    Episc.    Argentin.    Ville  Hetiel. 
Hezelo   seu    Hermannus    et    HenricuSi, 

Comes  Dasburg.  171.  n.  421.  b.  Vide 

Hermannus,  Henricus. 
S.  Hieronymus.  493.  c    etc. 
S.    Hilarius.   218-  d.  419.    e.  438.  u. 

493.  c. 
Hildebertus,  Episc.    Cenoman.   19i.    c. 
Hildebertus,  Scri|>tor.  272.  n. 
Hildebertus  de  Rupe  Mahil.Jis.  507.  a. 

Dddtld 


710 


INDEX    ONOMASTICUS. 


Hildebrandus ,     Hiltprandus,     Monacli. 

Cluniac.    Abbas   S   Pauli,    S.    R.    E. 

Archidiaconus,    ac  posteà    Gregorius 

Papa  VII.  23.  a.  c.  24.  b.  62.  a.  65. 

b.c.  n.  66.  b.  d.  68.  a-e.  69.  a-c.  74. 

c.  d.  187.  d.  d88.  a.  19i.  c  194.  d. 

199.  b.  203.  a.  261.  d.  e.  262.  a.  b. 

c.  291 .  e.  353.  d.  n.  355.  a.  e.  431 .  a. 

492.  a.  493.  a.  524.  ad.  nn.  525.  c. 

526.    a.    n.    527.   b.   529.   a.    Vide 

Gregorius  Papa  VII. 
Hildebrannus,    pater    Humberti.     614. 

a. 
Hildeburga,     Hildeburgisj     fiiia     Yvo- 

nis  Coin,   de  Bellismo   et   Alencionc, 

uxor  Aimonis    de    Caslro-Ledi,  ma- 
ter    Gcrvasii     Ccnoinan.     &    posteà 

Remensis   Episcopi.    136.  n.  281.  n. 

444.  d.  n. 
Hildeburgis  ,     filia     Arnulplii  ,      uxor 

Willelini  Talavalii.  40.  d. 
liildefonsus,    Re.v    Hispani;e.    219.    d. 

221.   a.  F(rfe  Ildefonsus. 
liildegarda  ,   Hildegardis  ,   Andeg.    Co- 

mitissa,   uxor   Fulconis,   mater  Gau- 

fridi  Martelli.  29.  d.  58.  e.  218.  a.  n. 

276.  e.  279.  c.  286.  d.  349.  b.  426.  b. 

n.  S93.  n. 
Hildegarda,      filia     Tbeobaldi     Comit. 

de  Rinello.  359.  b. 
Hildegardis  ,      Castriduni       Vicecomit. 

uxor  Alberti  Miciaceiis.  Abb.  378.  n. 
Hildegardis  ,   filia   Acbardl   et  Helvisae. 

135.  n. 
Hildegarius  ,      Hildierius,     Thesaurar. 

et  Scliolast.  Pictav.  438.  c.  n.  495. 

c.  n. 
Hildesendis,   uxor  Agenardi   Mil.  Pon- 

tiv.  132.  n. 
Hildiardis,     soror    Geroii    filii     Ernaldi 

Grossi  de  Corte-Sedaldi.  225.  a. 
Hildiardus.  576.  a. 
Hildicrus.  ride  Hildegarius. 
Hikloinus ,     Holdoinus,    et    Hildonus , 

fil.  Gaufridi.  356.  a.  n. 
Hildolphus,  Episc.  Colon.  74.  d. 
Hildradus,     Hecelinus,     Cornes,     pater 

fiichardi  Vird.  Ep.  144.  c.  414.  d. 
Hilduinus,  Arcliiep.  Colon.  203.  a. 
Hilduinus,  Abb.  S.  Nicol.  Andeg.  419. 

b. 
Hilduinus,   Pontivi   Com.,     fil.    GuiUel- 

mi.  296.  a.  306.  n. 
Hilduinus,   Hildevinus,    Cornes   de  Ra- 

racrut.  359.  a.  n.  362.  c. 
Hilduinus,     Conies,     praesens    Corona- 

tioni  Pliilippi  Régis.  33.  a. 
Hilensendis.  filia  Hildiardi.  576.  a. 
Hilgodus,     seu     Heligaudus    Cornes    et 

Abb.  Centul.  574.  c.  n. 
Hillo,  Miles  Bellov.  573.  b.  n. 
Hillrudis,     filia     Fulberti     de     Bcinâ, 

uxor  VVill.  filii  Geroii.  225.  e. 
Hinomarus,  Arcliiep.    Rem.  32.  n.  518. 

c.  d.  519.  a.  c.  d. 
Hippocrates.  438.  c. 

Hislo,  qui  praeest  Sanctonibus.   217.  c. 
Hizelina,      filia     Achardi    et    Helvisae. 

135.  n. 
Hludovicus    Rex,    seu     Clodoveus     1. 

32.  d.  e. 
Hodclbaldus,    vir   nob.    Namurc.    253 

d. 
Hodierna,  uxor  Widon.  BoUeim.  229 

b. 
Hoel,     Hoellus,     Nannet.     et     Cornu- 

biae  Corne»,  Princeps    Britanniae.  29. 

e.  138.  a.  219.  c.  372.  a.  b.  c.  412. 

d.  e.  n.  413.  a.  b.  n.  433.  a.  651.  n. 
Holandicus,   inaritus    Adelae   Comit.   de 

ffarenne.  303.  n. 
Holkorius,  Scriptor  Angl.  155,  n. 
Hondescotus.  299.  c.  ' 
Hormisdas,  Papa.  32.  e.  519.  a. 
Hosbertus,  pater  Guillelmi.  40i.  d. 
Horedenus.  207.  n. 
Huardu»  de  Bellovallo.  599.  d. 


Huasien,  Danus.  645.  c. 
Hubaldus  de  Croisillis.  599,  d. 
S.  Hubertus.  150.  d.  n.  350.  b. 
Hubertus,    Legatus   Gregorii  VII,   193. 

n. 
Hubertus  Arcbiep.  Lugdun.  345.  c. 
Hubertus,    Hucbertus,    Andegav.  Epis- 

cop.  29.  d.  58.  e.  278.  a.  b.  285.  n. 

286.0.  349.  b.  506.  d.  593.  n.  632.  a. 

649.  c.  e.  650.  b. 
Hubertus,    Arehidiac.    posteà   Episcop. 

Tarvanens.  104.  n.  107.  b.  d.  108.  a. 
Hubertus,     Abbas    S     Germani    Paris. 

158.  b.  276.  b. 
Hubertus,     Cornes     Veromand.      pater 

Adelae   uxoris   Hugonis    filii    Henrici 

Régis.    363.  a.  Vide    Mbertus,  Her- 

bertus,  Heribertus, 
Hubertus,    Decanus,    Abb.     S.    Germ, 

Paris.  273.  b. 
Hubertus,  nepos  Aymonis   Comit.  421. 

n. 
Hubertus,    auctor   actoruin   S.  Gudilae. 

463.  c.  n. 
Hubîrtus    seu  Robertus,    Miles    Norm. 

232.  d.  e.  333.  a.  b. 
Hubertus,  Antuerpiens.  109.  b. 
Hubertus  de  Moiitefelicio.  424.  d. 
Hubertus  de  Munitione.  307.  a. 
Hubertus  de  Port.  54.  n. 
Hubertus   de   Ria,   pater  Roberti  Sag. 

Ep.  243.  a. 
Hubertus  de  S.  Suiannâ.  231.  d.  634. 

c. 
Hucbertus,  Andeg.   Ep.  Vide  Hubertus. 
Hucbertus,    Abbas    Forcstens.    130.  b. 
Hucbertus,    Fundator    Monast.     Nucar. 

218.  n. 
Hucbertus,    .Miles    Abbatis    S.   Richarii. 

129.  b.  c.  n.  132.  d. 
Hucbertus,  Miles.   570.  I.  b.  n. 
Hucboldus,  Abb.  S.    Germ.  Paris.  274. 

e. 
Hudica,  filia  Othonis  1  Imper.  370.  c. 
Hugo,  Cardinalis  S.  R.  E.  319.  a. 
Hugo   Candidus,    Cardinalis,     Legatus. 

513.  a. 
Hugo,   Roman.    Legatus.    107.  c.  ride 

Hugo,    Arch.    Bisunt.    Hugo    Lugd. 

Arch.  et  Hugo  Diens.  Episc. 
Hugo,    fil.    ïheob.     I    Blés.    Com.    Bi- 

turic.  Arch.  351.  n. 
Hugo,  alter,  Bitur.  Arch.  351.  d.  n. 
Hugo,     Ugo,     salinarius,     Arch.     Bi- 
sunt.    seu    Vesunt.    seu    Chrysopol. 

Archicancell.     Nicolai     Papae    Légat. 

13.b.  14.  a.  15.  a.  b.  n.  24.  a.  30  a.  32. 

c.  n.  159.  d.  250.  d.  350  a.  n.  352.  a. 
354.  b.  428.  d.  460.  nn.  474.  c.  522. 

d.  554.  d.  558.  c.  559.  a.  n. 
Hugo,       Lugdun.     Arch.      Apostolicae 

Sedis  Leg.  25.  c.  27.  e.  28.  b.  fide 

Hugo,  Episc.  Diens. 
Hugo,  Rem.  Arch.  589.  b. 
Hugo,    Turon.   Archiep.    117.  n.   118. 

a.  b. 
Hugo,  Abrinc.  Episc.  288.  n.  522.  d. 
Hugo,     fil.    Gimbaldi-Sanctii,     Episco- 

pus  Agenn.  395.  a-d.  39lj.  b.  d.  e.  n. 

397.  d. 

Hugo,  (juxtà  quosdam  fil.  Roberti 
Reg.)  Com.  Cabilon.  Episcopus 
Autissiod.  112.  b.  n.  113.  b.  c.  292. 

a.  308.  c.  320.  b.  c.  377.  b.  393.  a. 

398.  d.  411.n.  418.  b.  421.  a.  607. 

e.  612.  b.  613.  a.  647.  e. 

Hugo,  Bajocens.   Episc.  43.   a.   32.  e. 

166.  d.  248.  d.  323.  d.  339.  e.  522.  d. 

629.  a.  638,  a. 
Hugo,  Episc.  Catalaun.  344.  d. 
Hugo,  Diensis  Episc.  Legatus  Apostol, 

Sedis,  posteà  Archiep.  Lugdun.  107. 

b.  d.  147.  b.  c.  n.  285.  b.  530.  e. 
F.  Hugo  Lugdun.  Archiepisc.  et  Ugo. 

Hugo,  Generens.  Episc.  544.  n.  546. 

a. 
Hugo,     Lingoa.    Episc.     fil.    Gilduini 


Britol.  14.  d.  n.ll3.d.  146   a.  150. 

c.  203.  b.  c.  231.  a.  n.  292.  b.  308. 

d.  345.  c.  349.  e.  3.54.  c.  383.  e,  n. 
421.a.  522.d.608.d.e  6il.b.612. 
b.  613.  a  614.  n.  639.  c.  d. 

Hugo,  Luxovicns.  Ej)isc.  fil.  Will.  Au- 

cens.  Com.  44.  e.  45.  d.  46.  n.  48.  a. 

52.  c.  70.  d,  72.  n.  73.  n.  90.  d   e.  n. 

SI.  d.  224.  d.  230.  a.  c.  234.  d.  n. 

233.  c.  363.  d    37U.  d. 
Hugo  II,   Nivern.  Episc.  32.  c.   283.  n. 

418.  b.  517.  d.  522.  d.  583.  c  389. 

b.  n.  391.  a.  592.  n.  648.  d. 
Hugo  III,  Nivern.  Episc.   114.  c.  487. 

n.  592.  n. 
Hugo,     Episc.     Noviom.     et    ïornac. 

344.  d. 
Hugo,    Episc.    Sedunens.    (Sion).   546. 

a. 
Hugo,  Episc.  ïrecassinus.  32.  c. 
Hugo,   Abbas    Atlianac.    frat.    Artaudi> 

Comit.  Forens.  200.  n. 
Hugo,    Abbas   Carrofi   seu  Carrocensis. 

32.  d.  218.  b.  506.  d. 
S.  Hugo,   Abb.  Cluniac.  14.  n.  59.  b. 

c.  65.  a.  116.  n.  120.  b.  151.  e. 
187.d.l88.  a.  196.  d.  218.  c.  272.  c. 

d.  n.  283.  a.  285.  c.  280.  b.  n.  288. 
n.  294.  d.  333.  c.  334.  b.  355.  b. 
356.  d.  357.  a.  359.  c.  440.  d.  441.  n. 
466.  d.  49i.  d.  n.  522.  d.  644.  e.  634. 
n.   Vide  Ugo. 

Hugo,  Abb.  Crispinens.  32.  d. 

Hugo,     Abbas     S.     Dionysii     tempore 

Henrici    et    Pliilij)pi   Regum.     32.  d. 

230.  c.  407  c.  d.  n.  408.' c.  409.  a. 

470.  n.  472.  b.  473.  e.  656.  d. 
Hugo,   alter   Abbas    S.    Dionysii    rég- 
nante Philippo  Augusto.  467.  d.  n. 
Hugo,  Abb.  Flaviniac,    Scriptor.    142. 

d.  n.  143.  n.  144.  n.  145.  n.  147.  c. 
Hugo,  Abb.  Floriac.   483.  e.  n.  484. 

b.  489.  b. 
Hugo,  Abb.  S.  Germ.  Paris.  274.  e. 
Hugo,    Abb.  S.  Leodegarii  super  Seve- 

rim.  220.  e. 
Hugo,  Abb.  Lobiensis.  415.  a.  d.  420. 

a. 
Hugo,  Abb.   Longiledii  [Lonlajr).  506. 

e. 
Hugo,  AU).  Orbac.  32.  d. 
Hugo,  Abb.   SS.  Trinit.  de  Monte  Ro- 

toraag.  146.  b. 
Hugo,   Abb.    S.    Andreae  Vienn.    547. 

c. 
Hugo     Magnus,     cognomento    Abbas, 

pater  Hugonis  Capeti.    170.   b.   c.  n. 

274.  d.   275.  b.  c.  329.  n.  343.  n. 

370.  n.  388.  e.  n.  612.  c. 
Hugo,    Capetus,    Capito,    Zapes,    Rex 

Franciae.  130.  a.  h.  c.  n,   170.  c.  n. 

224.  e.  249.  C.275.  c  279.  n.  306.  n. 

343.  n.  367.  b.  370.  n.  374.  c,  386. 

n.  388.  e.  n.  414.  n.  452.  n.  .563.  c. 

567.  d.  56S.  a.  n.  569.  n.  574.  b.  c.  n. 

596.  b.  632.  b.  658.  a. 
Hugo,  fil.   Roberti  Régis  Fr.    et   Cons- 

tantiœ,  144.  d,  161 .  n.  170.  d.  292.  b. 

418.  d.  557.  n.  539.  c  560.  e.  561.  a, 

608.  n. 
Hugo,    fil.    Roberti    Burgundiae   Ducis, 

Roberti  Régis  nepos.  159.  e.  292.  b. 

343.  d.  609.  c.  e.  610.  d.  611 .  a.  613. 

a.  d.  614.  a. 

Hugo,  filius  Henrici  Burgund.  Ducis, 
Roberti  Fr.  Régis  Pronepos.  33.  a.  d. 
162.  c.  303.  n.  383.  a. 

Hugo,  filius  Henrici  Fr.  Reg.  Cornes 
Viromand.  et  Crespeii  pater  Rodul- 
phi.  48.  d.n.  157.  d.  159.  c.  161.  c. 
n.  170.  d.  187.  C.213.  b.  220.  a.  247. 

b.  319.  b.  343.d.357.c.  358.  c 365. 
a.  n.  369.  e.  371.  b.  384.  d.  385.0. 
386.  b.  393.  d.  409.  c.  410.  a.  412.  a. 
481.  n.  486.  c.  d.  498.  n.  563.  a. 
564.  d.  600.  b.  n.  629.  c. 

Hugo,     Cornes,     Consanguin.     Imper. 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


711 


Conradi.  3.  c. 
Hugo.  Cornes  Daburgens.  353.  d. 
Hugo,    Coules    de    Egensbeim.    25.    e. 

26.  b. 
Hugo,  fil    Odonis    Campan.    Arch.    Bi- 

turic.  351.  d.  n. 
Hugo  I,    Cornes    Campauiae,   fil.   Theo- 

baldi   338.0.  370.  b. 
Hugo   1,    Coin.    Ceuoin.     fil.     Davidis, 

frater    Herberti-Baaon,    patcr     Her- 

berti   Evigil-Can.    244.    h.    631 .    c. 

d. 
Hugo,  fil.    Hugonis    I   Comit.    Ceuom. 

frater  Herbert!    Evigil-Can.    631.    c. 
Hugo    H,    Coules    Ceiioman.    fil.    Hcr- 

berti  Evigil-Can.    pater    Herberti   ju- 

iiioris.  «o.  c.  d.  130.  a.  138.  a.  181. 

c.  231.  d.  244.  b.  632.  c.  e.  633.  a.  d. 

e.  634.  a.b.  c. 
Hugo    III,   Cornes   Cenom.    filius    Azo- 

nis  Ligur.  Marcliis  etGcrsendis.   632. 

c.  e.  631.  a.  d. 
Hugo.  Cornes  Belmontis.  638.    e.    639. 

b. 
Hugo,  Cornes  de  Brainâ.  463.    n.   523. 

c. 
Hugo  1  Coin.  Cabllon,  Vide   Hugo   Ep. 

Autissiod. 
Hugo    II,     Conies      Cabilon.      niaritus 

Constanliae,   posteà    Reginae    Hispan. 

112.  c. 
Hugo,  Cotnes  Cestriae.    46.  a.    33.    n. 

55.  b.  c.  340.  b. 
Hugo,    Cornes      de     Clarom.      Belvac. 

339.  b. 
Hugo.      Cornes     Domni-Marlini.      158. 

b.  410.  b. 
Hugo,  Cornes    Mellenti    fil.    Waleranni. 

38.  c.  96.  e.  223.  e.  387.  c.  433.   b. 
Hugo    II,    Cornes    Pontivi,    fil.     Ingel- 

rainni.    pater    Ingelramni   et   Guido- 

nis.  132.  e.  133.  a.  306.  n.    570.  d. 
Hugo  sencv.     Cornes    S.     Pauli,    filius 

Willebni  Comit.  Pontivi.   297.   a.    n. 

306.  b. 
Hugo,    Cornes    S.    Pauli,     fil.     Rogeri. 

306.  n. 
Hugo     Camp-elavaine,     filius     Hugonis 

Comit.  S.  Pauli  filii  Rogeri.    306.    n. 
Hugo,  Cornes  S.   Pauli,    filius    Balduini 

A   le  Blaiike- Barbe j    Comit.     Bolon. 

346.  a. 
Hugo,    Cornes    Waudani-Montis.     362. 

d. 
Hugo,  nepos    Raymundi   I    Ruthencns. 

Comit.  ,503.  n. 
Hugo,  filius    Tlieobaldi    Comit.   de   Ri- 

nello.  339.  b. 
Hugo,  fil.  Raginaldi  Comit.  321.  a. 
Hugo,  fil.  Walonis  Comit.  614.  a. 
Hugo,     Coines      laudatus      in      Chartâ 

Keg.  Henrici  in    graliam  Monast.    S. 

Martini  à  Campis.  605.  d. 
Hugo,   Cornes,    teslis   in  Cbartâ     Régis 

Henrici      confirmantis      donationem 

factam    Abbatiae    S.     Pétri      Carnot. 

604.  a. 
Hugo,    Vicecora.     Comborn.     503.     d. 

n. 
Hugo,  Vicecom.    Eborac.    fil.    Baldrici. 

241.  n. 
Hugo,    Vicecom.    Nivern.     pater     Gof- 

fridi  Ep's^;.  Autissiod.  113.  e. 
Hugo,     -Norm.     Vicecoincs     in     Angl. 

206.  c. 
Hugo,       Vicccomes,      Miles      VVillelmi 

Conq.  91 .  e. 
HugOj  Oominus  Vasconiae.  343.  c. 
Hugo,    Cancellarius  Henrici     III     Imp. 

539.  a. 
Hugo,  Cornes  Stabulariorum.  236.  c. 
Hugo,  Régis  Buticularius   seu   Pincerna, 
pater  Gualteri  Militis.    132.    d.    234. 
e.  562.  e.  .394.  d.  n.  393.  c.  399.   c 
604.  b.  606.  c. 
Hugo  de  Aldenardâ.  392.  b.  c.  d.    422. 
b. 


Hugo     Bardol,     Dominas     Breciarum. 

358.  b.  n. 
Hiigo   Bardulfus,    Ugo,    Domin.    Castri 

Petueris.  40.  a.  82.  a.  160.  d.  179.  c. 

373.  c.  n.  437.  n.  582. c.  595.  c.  599. 

n.  G04.  e.  n. 
Hugo,  Castellan.  Camcrac.    482.    a.    n. 
Hugo,     seu     Yvo      de     CastelloHam. 

394.  d. 
Hugo     de      Gornaco,     gêner     Girardi 

Platelli.  58.  a.  83.  d.  179.  d. 
Hugo    de    Grentemaisnil,      filius     Ro- 
bert!,   frater      Roberti,      Baro     Nor- 

mann.  posteâ    -Monach.    Uticens.    38. 

c.  42.  a.  46.  a.  b.  c  49.  a.  97.  b.  187. 

n.  222.  c.  n.  224.  a.  c.  n.  220.  c.  229. 

e.  231.  b.  233.  b.  234.    b.    236.    d. 

238.  b.  241.  a.  340.  b. 
Hugo,  Domin.  Castri    Huben   in    territ. 

Nivern.  281.  n.  488.  c. 
Hugo,     Ugo,    Dominus     de     Liziniaco, 

dictus  Cliiliarclius.  334  et  seqq.  usque 

ad  pag.  538. 
Hugo,     Pius,     Domin.      de      Liziniaco 

pater  Hugon.  Diaboli.  219.  d.  220.  a. 

290.  n. 
Hugo,  Diabolus,    Domin.     de    Lizinia- 
co,    fil.     Hugonis    Pii    et    Alraodis. 

220.  a.  372.  e.  n. 
Hugo  l    de    Monteforti    sup.  Risl.   cog- 

nom.  cum-Rarhd  fil.    Turstini,   pater 

Hugonis  II.  37.  d.  33.  a.  222.  a.  245. 

n.  328.  e.  401.  b.  n. 
Hugo  II    de    Monteforti   super  Risl.    fil. 

Hugonis     cuin-Barbd,  pater     Hugo- 
nis III.  32.  e.  33.  a. 
Hugo   III    de   Monteforti  sup.  Risl.    fil. 

Hugon.  secundi.  33.  a. 
Hugo  IV   de  Monteforti    sup.    Risl.    fil. 

Gisleberti    de  Ganz,   Hugon.    II    ne- 
pos, pater  Roberti,    etc.  33.   a. 
Hugo    de    Monteforti   sup.    Risl.    Miles 

WiU.  Conq.  53.  b.  34.  n.  83   d.  97. 

b.  179.  d.  238.  b.  239.  c. 
Hugo      de       Monte- Gomerici  ,       pater 

Rogcrii.  37.  b.  58.  b. 
Hugo,     filius    Rogerii     de    Monte-Go- 

merici   et    Mabiliae.    37.  e.   227.     n. 

243.  c. 
Hugo  Radulphus,  Domin.    Castelli    Me- 

relisvillae.  159.  a. 
Hugo   de     Moriomonle,   filius    Turche- 

tilli  de  Novo-mercato.  246.  d. 
Hugo  de  Puteolo.  487.  a.  c. 
Hugo  de  Sellariis.  424.  d. 
Hugo,       .Miles,      Custos      Abbatisvillx 

Castri.  130.  a. 
Hugo,     Miles     Abbatis-villae.     434.     a. 
Hugo,  Miles  Autissiod.  114.  a. 
Hugo  de  Basiculis.  424.  c. 
Hugo,  Caput-ursa;.  293.  n. 
Hugo  de  Cleeriis.  645.  c. 
Hugo  Dublellus.  604.  b. 
Hugo  Duacensis,     frater   Walteri.    345. 

n. 
Hugo  de   Everraue,    privign.    Richard! 

Mil.  156.  n. 
Hugo     Frendelanus,      Benefact.      Mon. 

Saviniac.  200.  d. 
Hugo,    fil.    Frendclan!,    Benefact.    Mo- 
nast. Saviniac.  200.    a. 
Hugo  Haneth,  vir  nob.  111.  c. 
Hugo  Maëngo.  373.  d. 
Hugo   de    Marlcnniaco,    Benefact.    Mo- 

!ism.  Monast.  198.  n. 
Hugo,  .Miles  Piclav.  560.  c. 
Hugo,  vir  nobilis  Pictav.  138.  c. 
Hugo,  fil.  Hugonis  nob.  Pictav.    et   Ar- 

sendis.  138.  d. 
Hugo  de  Port.  54.  n. 
Hugo  Roda  de  Port.  106.  d. 
Hugo  Roda,  frater  Odberti.  106.  d. 
Hugo  de  Sal.  200.  c 
Hugo  de  Tborogniaco.  200.  a. 
Hugo  Turvillae,  Clericus.  363.  e. 
Hugo  Valentian.  422.  b. 
Hugo-Monacbus  ,     Domin.       Vernon  , 


393.  n. 
Hugo,  iMiles  Régis.  604.  c. 
Hugo,  Miles  Infridi    Incrensis.    433.    d. 
Hugo,  Miles.  383.  b. 
Hugo,  Norm.  in  Anglid.  78.  n. 
Hugo,  Normann.    socius   Osberni     Pcn- 

tecosl.  311.  d. 
Hugo,    iVorm.   occisus    cum     Rob.     de 

Grentem.  329.  a. 
Hugo,     laudatus     in   Cbartâ     Dervcnsis 

Monast.  432.  n. 
Hugo,      Benefact.     Monast.     Conchens. 

433.  a. 
Hugo,     Benefact.     Monast.      S.     Salvii 

Monstrol.  575.  a.  e. 
Hugo,  fil.   Achard!  et  Helvisae.   135.    n. 
Hugo,  fil.  Alger!!  fratris  Lisoii   de   Am- 

basiaco.  257.  c. 
Hugo.  fil.     Angelrannî    Advocati.    129. 

n. 
Hugo,    fil.    Fulcoi!    Milit.     Wilcass.  et 

Uœ.  235.  d. 
Hugo  filius  Gerardi.  370.  a. 
Hugo,    filius    Geroi!    et    Gislae.    41.    c. 

223.  b.  d.  226.  c.  339.  d. 
Hugo,  filius  Godildi.  106.  d. 
Hugo,  fil.  Gulbert!  de  Huglevillâ.    2'i6. 

e. 
Hugo,     fil.     Rainald!     de     Podio-fagi. 

246.  e. 
Hugo,  fil.  Rainoldi.  382.  b.  d.  383.  b. 
Hugo,    fil.     Richczonis     et     Liegardis. 

150.  a. 
Hugo,  fil.    Richoarae,    frater    Humberli 

de  Bello-joco.  200.  d. 
Hugo,    fil.    Segle  de     Ljgnieres     Milit. 

ÎSorm.  333.  n. 
Hugo,  fil.  Sulpicii  de   Ambasià    et   Cal- 

vomonte.  238.  d.  259.  c. 
Hugo  fil.    Walteri    Camerac.    castellani. 

125.d.  126.b.  d.e.  127.  a-e.  128.  a. 

d. 
Hugo,  fil.  Willebni  de  Podio-fagi.  373. 

d. 
Hugo,    fil.    Willelmi   Talav.    et   Mabi- 
liae. 42.  e. 
Hugo,    Arcbidiac.    Rotomag.     476.   .c. 
Hugo,  fil.   Balduini   Comit.  Gbisn.    Ai^ 

cbidiac.  Morinens.  posteà  Miles.  298. 

b. 
Hugo,  Prior  Eccl.  Fiscann.    364.    a.    b. 
Hugo,  Deeanus.  604.  a. 
Hugo    de    S.  Maria,    Floriac.    Monach. 

et  Scriptor.  157.  n.  158.  c.    n.    161. 

n.  212.  n. 
Hugo,  Monaclius  Subdiaconus.  363.    e. 
Hugo,  Cleric.  Tull.  152.  c. 
Hugo,  Clericus  Virdun.  231.  n. 
Hugo,     Clericus,      Bernardi      Belliloc. 

Abbatis  nepos,  303.  d.  n. 
Hugo,  Servus  S.  Benigni.  613.  a. 
Hugo,     Hugolinus    de     Sancta-Maurâ. 

590.  a.  592.  c. 
Hugolinus,  Régis  Angl.  CanccU.  78.    n. 
Hulcius,  patruus  RoUouis  Ducis.  38.   a. 
Humaldus  Siguinus.  397.  a. 
Humberga,     uxor     Ademari     Vicecom. 

Lemov.  289.  b. 
Humberga.     dicta     Brunicendis,       filia 

Ademari  Vicecom.  Lemov.    uxor   Ar- 

chambaldi  Barbati.  289.   c. 
Humberga,    uxor  Bernardi   Mil.  et    Do- 
mini  Castri  Barris-Montis.  198.  a. 
Humbertus,  Lugdun.  Arcbiep.    482.    n. 
Hurabertus,    Abb.    Mediani-Mon.     Ar- 
cbiep. Siciliae  et  Cardinalis.    369.   a. 

b. 
Humbertus,     Abbas    Malliac.   218.    a. 

fide  Umbertus. 
Humbertus,  Abbas  S.   Sulpicii     Bituric. 

423.  c. 
Hurabertus,   primus    Abb.    S.     Vitoni. 

413.  d. 
Humbertus,      Cornes,       fil.       Bertholdi 

Comit.  Sabaudiae.    546.    n.    333.    c, 

nn.  336.  a.  n. 
Humbertus,  Domin.   Salinens.   460.    n. 


712 


INDEX     ONOMASTICUS. 


Humbcrtus  de   Bellojoco,  fil.    Richoa- 

rae,    Bencfact.    Mon.    Saviaiac.    200. 

d. 
Humbcrtus.  fil.  Tancredi  Altavill.    139. 

c.  d. 
Humbcrtus,  vir   Irgenuus,    pater   Odo- 

nis.  251.  c. 
Humbcrtus,    vir    nob.    filius     Nazareae. 

200.  d. 
Humbcrtus.    fil.    Renaldi     de     Castel- 

lionc.  352.  a. 
Humbcrtus  Verzlacensis.  609.  e. 
Humbcrtus,  fil.  Hildcbranrii.  fil4,  a. 
Humbcrtus,      Umbcrtus     frater     Theo- 

dcrici.  608.  c.  611.  b.  613.  a. 
Humbcrtus,  Diacon.    Mogunt.    427.    c. 

64-2.  a. 
Humbcrtus,    Coquus,    servus    S.     Be- 

nigiii.  615   a. 
Humberlus.   Vide  Umbertus. 
Humfredus,      HumfriJus  ,     Ilunfredus, 

Huiifriilus  ,     Uiiifredus  ,     Unfridus  , 

de    Vctulis    scu    Vittulis,    filius    Tu- 

rulfi     de       PoMte-Audomari,       paler 

Rogerii  de  BcUoiiionte.  38.  b.    45.  d. 

57.  e.  103.  b.  167.  a.  n.  .329.  a.  340. 

a.  401.   <1.  II.  f^ide  Umfridus. 
Humfredus,    Umfridus,      Unfridus,    fil. 

Tancredi    Altavill.  et    Moricllae.    139. 

b.  c.  d.  n.  1  iO.  n.     Vide    Umfredus. 
Hunaldus,  Abbas  Moisiac.  1 17.  a. 
Hunfredus,    Fiindator    Mouast.     Pratel- 

lens.  16.  c.  387.  b.  c. 

Hunfredus  de  S.  Maria  de  Wato.  364. 
b. 

Hunfredus,  seu  potiùs  Gcrardus,  Co- 
rnes Forens.  200.  n.    ride   Gcrardus. 

Hunfredus.  -fide  Humfredus  et  Un- 
fredus. 

Hunfridus,  Magdeliurg.  .Arcli.    641.    d. 

Huiifridus,  Caincrar.  Will.  Conij.  .54. 
n. 

Hunfridus.  f^ide  Humfredus  et  Um- 
fredus. 

Huoremannus  Spirensis.  502.  a. 

Hupertus,  Comes.  4.  d.  e. 

B.  Hydulpluis.  368.  b. 

Hgr'a<'i>i     uxor     Kadutfide     Maloleone, 

373.  a. 

Hymbcrtus,  Paris.  Episc.  420.  c.  Fide 
Imbertus. 

I 

Jacob,  Palriar.  265.  c. 

Jaquelina,     scu    Jachelina     de     Sancta 

Maura.  590.  b.  592.  c. 
Jarento,  Divion.  Abbas.  13.  n. 
Jarcnto  de   Sal,    Nob.    Benefact.     Mon. 

SaTÏniac.  200.  b. 
Ibertus  de  Lietfines.  111.  c. 
Ida    seu     Jtta,     filia    Godefridi     Ducis 

Lotliar .       uxor      Eustacbii      Boion  . 

Coin,   mater  Godefridi     et     Balduini 

Regum  Jérusalem.    151.    n.    206.   a. 

240.  a.  301.  d.  n.  303.    n.    370.    b. 

374.  b.  384.  n.  P'ide  Yda. 

Id»,  uxor  1».  Fredcrici  Ducis,  2°.  Al- 
bert! Coin.  >fainurc.  130.  b. 

Ida  seu  Yda,  fil.  Henrici  J>ovan.  Coin, 
uxor  Bald .  VII  Fland.  Com.  et  Has- 
non.  II.  376.  c. 

Ida,  uxor  Ebcrhardi  Com.  in  Aleman. 
mater  Udonis  Trevir.  Archiep.  194. 
d. 

Ida,  Namurc.  filia  Bernard!.  370.   d. 

Idulfus,  conjux  Ayae  neptis  Walde- 
trudis  Ducissae  LotUar.  374.  d. 

Jerolaus,  Jeroslaus  ,  Julius  Clodin.Sj 
Gcrisclus  ,  Jurisclotht  ,  Ladislaus 
dictus,  Dux  Russorum,  seu  Russia; 
Rcx,  pater  Annoe  Rcginae,  uxoris 
Henr.  1.29.  n.48.  d.  n.  159.  n.  161. 

c.  197.  b.  213.  a.  247.    b,    481.    n. 
364.  a.  Fide  Georgius. 

S.  Ignatius  Martyr.  134.  d. 
Ild-ïfonsus,  Rex  Hispan.  110.    a.    Vide 
Hildefons. 


Ilenandus,  Laudun.  Ep.  473.  e. 
Imbertus,  Paris.  Ep.  32.  c.  408.  d.  473. 

e.  517.  d.  567.  b.  n.  578.    b.  c.    d. 

585.  c.  597.  b.  d.  n.599.  a.  n.  609.  a. 

Vide  Ymbertus,  Hymbertus. 
Imbertus  de  Kreki.  o99.  d. 
Imma,  mater  Eduardi  i\.eg.  Atigl.    192. 

b.  Fide  Emma. 
Imma,    illustris    fœmina,  Benef.     Mon. 

Fontanel.  4'i6.  a. 
Immo,  Valciodor.   Abbas.    252.  a. 
Immo,  Sacerdos.  378.  c. 
Immo,  S.  iunian!  Abbas.  216.   d. 
Ina.  Rex  Angl.  315.  n. 
Infridus,  Mil.  Incrensis.  433.  d. 
Ingelardus,  Ab.  S.  Martini    Paris.   605. 

n. 
Ingelardus  ,  Ab.  Centul.  seu  S.    Ricba- 

rii.  130.  a. 
Ingclbanlus,     unus  ex    Baron.    Assist. 

Dedicat.    Eccl.     S.     ïrinit.    Vindoc. 

507    a. 
Ingelbaldus     Gohellij      frater     Giraldi 

Toarc.  277.  c. 
Ingelbertus  seu  Lietbertus,    Ep.    Carae- 

rac.  389.  d.  n.  Vide  Lietbertus. 
Ingelboldus,  Ab.  Dolensis.  388.  a. 
Ingclcrius,  Pinccrna  Ducis   Burg.    614. 

a. 
Ingelerius,  Miles.  609.  e. 
Ingeigcrius,  Com.      .Andegav.    64t.    c. 
Ingelrarnnus,      Ingeirannus  ,      Ingeran- 

nus  ,      seu      Angcirannus     I,      Com. 

Poiilivi   et    AbbatisvillïB,    pater   Hu- 

gonis  H  Pont.  Cjoia.  40.    a.  82.   a.  e. 

83.  d.  306.  n.  ride  Angclran. 
Ingelrarnnus,  Coin.    in.    Privil.  Bald.  V 

FI.  Com.   pro   Mon.    Sithiensi.   382. 

n. 
Ineelramnus,   Coin,    testis    in    Diplom. 

Henri  Fr.    R.  pro  Mon.  -S.    Medar.  et 

S.  Mar.  Sucssion.  583   a.  594.  d. 
liigclramnus,    frater    Wenemari  de   Li- 

Icriis.  424.  e. 
Ingelrarnnus  ,  Magister  Régis  Phil.  564. 

d. 
Ingeirannus  II,  Coin.    Pontiv.   fil.    Hu- 

gonis  II.  132.  c.  306.  n.  574.  n.  575. 

a.  d.  Fide  .\ngelr. 

Ingeirannus,  Miles  Abbatis-villae.    434. 

a. 
Ingenulfus,  Pincema  Reg.    Henr.  599. 

n. 
Ingenulfus,    Buticularius     Reg.     Henr. 

578.  c. 
Ingerrannus  ,    Psedagogus    Reg.     Piiil. 

604.  fa. 
Inglmarus     Stanin,     pater      Lugelmari 

.Stanin   Bergensis  Scabini.  106.  b. 
Ingo,  Ab.  S.  Germani  Paris.  273.    n. 
Ingobardus,  .Ab.  Ix>biensis.  414.  n. 
Ingrannus ,    Miles    Tescelini   Petueren- 

sis.  484.  b. 
Ingulfus,    Ab,     Croyland.    Scrip.    Hist. 

90.  n.  153.  c.    n.  154.  n.  156.   b.  n. 

157.  n.  209.  n.  210.  n.  246.  n.  283. 

n. 
Innocentius  II.  Papa.  508.  c. 
Joanna    Namurc.    uxor   Eustac.    Alceil, 

ComitisBolon.  303.  n. 
Joannes  seu  Johannes  VIII    Papa.    586. 

b.  n. 

Joannes  XI,  Papa.  651.  e. 

Joannes  XIX  Papa.  3.  b.  18.  c.    73.  b. 

144.  n.  145.  n.  459.  n.   504.     c.    n. 

505.  n.  618.  c. 
Joannes,    cognoin.     Gratianus  ,     Papa 

XX,  dep«>situs     13.  a.- 14.  a.  418.  c. 
S.    Joannes    Chrysost.     Ep.     et  Script. 

Eccl.  460.  n. 
Joannes ,    fil.    Radulfi   Comitis    Baioca. 

Episc.    Abrinc.    posleà   Rotom.     Ar- 

cbiep.  48.  a.  52.  c.  e.  55.  b.    70.   d. 

n.  71 .  a-e.  n.72.  a-e.  n.  90.  d.  169.  a. 

234.d.238.e.  2.39.  a.  246.  a.  n.  363.d. 

364.  b.  379.  b  e.  nn.  387.  a. 
Joannes ,    Scholasticus    Ep.     Autissiod. 


113. n. 

Joannes,  fil.  Will.  Comitis   Ang.    Lexo* 

viensis  Episcopus.  340.  n. 
Joannes     Sarisbcriensis,      Ep.    Carnut, 

155.  n.  464.  n. 
Joannes,  Ep.  Portuensis.  466.  b.  522.  d. 
Joannes    ïuronicus  ,    Profes.     Medicu», 

Episc.  WcUensis  in  .\ngl.  312.  n. 
Joannes,  Ab.  Fiscan.  Cueiiom.    244.    a. 

245.  d.  288.  n.  363.  d.  e.  364.  a.b. 

409.  a. 
Joannes,  kh.  S.  Benig.  Divion.    1.3.    n. 

345.  c. 
Joannes  I,  Ab.    S.  Micba.    ad    Eremum, 

218.  c. 
Joannes  II,  Ab.  S.  Mich.  ad     Eremum. 

218.  c. 
Joannes.  Ab.  S.  Vedasli    Airebat.    124. 

a.  462.  c. 
Joannes,  Ab.  Mosom.  318.  d. 
Joannes,  Ab.  de  Luzione.  506.  e. 
Joannes,     fil.     Guill.     Coin.     Suessioo. 

362.  c.  n. 
Joannes  de  Fleca  seu  de   Flechia,    pater 

Heliœ.  55.  c.  244.  c.  632.  d.  e.  634.  a. 
Joannes,   Advocatus     .Vlr^bat.    105.   d. 

106.  a.b.  d.e.  I07.a.  l-i4.c.d.  125. 

a-e.  126.  b-e.  127.  a.  363.  b.  422.  b. 
Joannes    Advocatus,    in     Comitiis  Cor- 

beise  habitis.  111.  c. 
Joannes   .advocatus,     in    Charta    Bald. 

V  Fland.  (Comitis.  343.  n. 
Joannes.     Surdus    Cognoin.    Carnoten- 

sis,  Mcdicus  Henr.  1   Fr.    Kegis.    48. 

d.  229.  c. 
Joannes     Raro    Gaveranus,     Praefectu» 

Yprensis.  391.  n. 
Joannes  <le     Wareconrt,    Nob.     Norm. 

339.  b. 
Joannes  de  Bereborna.  303.  a. 
Joannes,     vir    nob.    castri    Femuensis. 

253.  b. 
Joannes    Bellin,    Dom.    de     Blaioville, 

custos  Falcsiae.  333.  c. 
Joannes,  frater    Abbatis    Azelini.     608. 

d. 
Joannes,    fil.     Radulphi    Castcllani    de 

Bruges,     pater    Joannis    de    Nigella. 

362.  c. 
Joannes  de  .\igella,  fil.  Joannis.  362.  c. 
Joannes  deMarziaco,  Miles.  61 4   a. 
Joannes,    fil.    Hcrberli     Pinccrnae,   Mil. 

Wulcass.  235.  c. 
Joannes,  fil.  Constantin!,   test,    in   Dipl. 

Henr.    Fr.     R.   quo  libcrtatein    cuid. 

Turon.  concedit.  390.   c. 
Joanm'8  ScoUus.  Heresiar.  161.    c.  528. 

c.  o.'13.  a. 
Joannes,    Mon.    .Majoris-Mon.      Script. 

263.  a.  n. 
Joannes.  Mon.  Besuensis,  Script.  203.  n. 
Joannes  Rufus,  Mon.  363.  e. 
Joannes,    test,  in    Cliar.    Rob.    I  Burg. 

Duc.  pro  S.  Benigiio  Divion.    611.  b. 
Jocasta   sive    Ivisia.    fil.    Arnoldi   Com. 

Ardensis,  nxor  Stepbani    Dom.    Bru- 

nesbcrg.  304.  e. 
Jocellina,    uxor    Hugonis    de     Monte- 

guin.  mater  Rogerii  Com.  57.    c.    n. 
Joffridus,  Ep.  Paris.  362.  d. 
Jofîridus,  Ep.  Constaiitiensis.  522.  d. 
Jofredus,  Ep.  Cabilon.  112.  b. 
Joinvillaeiis,      Scriptor    vitae  S.     Ludov, 

Reg.  361.  n. 
Jordanis.  Com.     Aversae,    fil.     Richard! 

I,  pater  Ricb.   II.  449.  c.  n.  432.    b. 
Jordanis,  Cellarius,  in    Dipl.    Henr.    R. 

pro  Civil.  Aurelian.  593.  c. 
Jordanus,  Ep.  Lemov.  288.    c.  d.    504. 

a. 
Joscelinus    de    Gortiniaco  ,     Cortinaco, 

Corteciniaco,    fil.    Athonis    Castcllani 

de    Castro-Rainardi,      pater   Joscelini 

Comitis  Edesse.  273.  n.  276.  a.  n. 
Joscelinus,  Com.    Eilesse,     fil.  Joscelini 

de  Cortiniaco.  276.  a    n. 
Joscelinus  de  Castro  Paterniaco.  534.  c.d. 

Joscelinus 


INDEX     ONOMASTICUS. 


713 


Joscclinus  de  Saiicta  Maura.  SOG.  c. 
Joscclinus,  avunculus   Hugonis   de    Li- 

ziniaco.  535.  b.  538.  b. 
Joscclinus    Cavaiis-granum,  Baro  Praes. 

JJcdic  Eccl.  S.  J'rin.    Vindoc.  307.  a. 
Josfrcdus,    Coin.  Engol.    263.    e.    fide 

Gaufridus. 
Josfrcdus    seu    Josfredo,    Vicec.    nepos 

Radulplii  Vicec.  apud  Piclav.  534.  e. 

II. 
Josqiiiiia  de  Luxembourg,    uxor  Gode- 

fridi  Lolon.  Coni.  303.  n. 
Jotsaldus,  Script.  196    n. 
Jovinus,    polentior  Parocbiœ  Espetuani. 

278.  d. 
Iperius,  Scrip.  HO.  n. 
Imiingarda.  Ermeng.  seu  Ilermengarda 

et     Hcriucngardis,     uxor     Rodulpbi 

lIlBurg.  Reg.    551.    h.e.nde    Er- 
meng.   llernieiig.  Uennegondis.    Yr- 

iningardis. 
Isaac,     Dominus     Rovonicnsis     Castri. 

253.  c. 
Isaac   de   Valentianis   seu   de    Valenci- 

nes.  m.  c.  345.  n. 
Isaacus.  Ijnperalor  Constantin.  334.    a. 
Isarobardus,    Isembard.  et     Isenb.    Ep. 

Aurellaii.       Peliveris,      Nongenti     et 

Brccarum  Dom.  ncjjos    Olderici    Au- 

rel.  Ep.  32.  c.  118.  c.  457.  n  517.  d. 

583.  c.  58t).  c.  n.  590.    b.  595.  a.  c. 
Isarnus,    fd.     Willcl      Coinilis   Pictav. 

433.  a. 
Isaurus  seu   Isarnus,    Ab.    S.     Victoris 

Massil.  42ti.  d. 
IsembarduSj  Coin.  Pontivi.  179.  c.  c. 
Iseinbardus,  Baro,    Pries.  Dedicat.  Eccl. 

S.  Triiiit.  Vindoc.  506.  e. 
Iseinbardus  de  Calceaja.  599.  d. 
Iseinbardus,  111.  Ingranni  iMil.    484.    c. 

d.  485.  b. 
Iscmbcrlus.  Ep.  Pictav.  58.    e.    120     a. 

138.  c.  216.  e.  218.  b.  219.  a.  d.  533. 

e. 
Isembertus,  Ab.  S.  Calharina;  in    Monte 

S.  Trinit    prope  Kotoin.  223.  c.  233. 

n. 
Isembertus  ,    Ab.    S.  Wandregesili.  16. 

b.  n. 
Islus,  Ep.  Santon.  199.  n.  548.  n. 
Isnardus,  seu  Isuardus,  Miles.   599.  a. 
Isuardus  de  Maurivillare.  598.  d. 
Ita ,  filia    Hcremari  de   Ponlesia  ,   uxor 

Fulcoii  Mil.  Vulcass.  23a.  d, 
Iterius  seu    Ilerus,    Ep.   Lemov.    32.  c. 

288.  a.  c.  d. 
Iterius,  Ab.  Saviniac.  199.    d.    e.    200. 

b.  348. d.  nn.  Yterius.  335.  b.  356.  b. 
Iterius  de  Marka.  59'J.  d 
Iterius,     fil.      Falconis     de     Jaliniaco. 

112.  n. 
Iterius    ,       Seditiosus     contra     Tbcob. 

Camp.  Corn.  29i.  c. 
Judas,  Traditor.  136.  a.    405.    d.  496. 

d.  et  alibi. 
Judita,    Juditlia,   Abbatissa   S.    Genesii 

in  Comitatu    Substantion.  417.  d.   n. 
Juditba,  uxor  1«.    llaroldi    Reg.   Angl. 

2°.  \Velj)bi  Marcb.  liai.  644.  b. 
Juditha.   al.    Yvelta,    fil.   Conani    Brit. 

Coin,  prima    uxor  llichardi  II  Norin. 

Corn.  39.  d.  330.  a.   n.  476.  c.  646. 

a.  b. 
Juditha,    uxor   Raginaldi    Com.    Burg. 

421.  a. 
Juditha    ,        Comitissa         Cornugallix. 

372.  b. 
Juditha,    fil.    Raymundi    I   Com.  Sub- 
stantion.    uxor     Robert!     11     Com. 

Arvern.  416.  n. 
Juditha,    uxor    Adalberti    Com.    Aisa- 

tiae.  419.  n. 
Juditha,  fil.  Willcl.  filii  Robcrii  Ro- 
toin.  Archiep.  soror  uterina  Robcrti 
de  Grentcmaisnilio  Abbati.s  Utic. 
uxor Rogerii  SiciliaeCom.  226.  c.  d. 
230.  n.  231.  n. 

Tome  XI. 


Juditha,  fil.  Balduini  V  FI.   Com.    uxor 

'losti  ,    Tostini  ,  seu    ïostici   Comitis 

in  Angl.  234.  c.  243.  b.  247.  b.  311. 

b.  357.  d. 
Juditha,   neptis    Willel.     Conq.     uxor 

Weldeosi  Comitis.  183.  d. 
S.  Judocus.  233.  d.  475.  a.  b.  c. 
Iverius,   seu    Badulphus,    (ioin.    Baioc. 

jiater  Joban.    Archiep.    Rotoin.   246. 

n. 
Juliana  de   Aquila^    mater  Reginfe   Na- 

varr.  359.  b. 
Julius  Caesar,  Imp.  244.  d.  n. 
Junca,     fil.      Bcrcngarii     Régis,     uxor 

Gozel.  IVLothar.  Ducis.  301.  n. 
Junguniarus,  Ab.    Keinperleg.   372.    a. 
Juno,  falsa  Divin.  500.  c. 
Ivo,  primus  Ab.    S.    Quintini  Bellovac. 

postea  Carnot.  31.  b.   431.    n.    434. 

n.  fide  Yvo. 
Ivo,  fil.  Willel.  Bclesm.    Sagiensis  Epis- 

copus.  41.  d.  42.  a.  c.  d.  70.  d.  227. 

a.  n    228.  b.  234.  d.  n.  242.  d.  522, 

d.  n. 
Ivo  de    Belismo,    pater    Guill.    Bellism. 

57.  b.  227.  n.  ride  Yvo. 
Ivo,     Coines   Taylebois,    53.    n.      Fide 

Yvo. 
Ivo  de  Coucy.  599.  d. 
Ivo,  Prior  S.  Dionysii.  378.  c. 
Justinianus,  Iiii]>.  284.  a. 
Juvanus,   primus   Ab.    SS.    Barthol.   et 

Maglorii  Paris.  568.  n. 


K 


KA  NUTUs,  Knut  Mag.  Rex     Dan.    et 
Angl.    216.  a.    316.    d.    325.   a. 

330.   a.    n.339.  a.  n.  TiV/e  Canutus. 
Karolus -Mag.    Imp.    170.    n.  fide  Ca- 

rolus. 
Karolus  Calvus,  Imp.    274.    n.  601.  c. 

ride  Carolus. 
Karolus  Simplex,  Rex  Fr.  33.  d.  88.  b. 

170.  b.  273.  a.  n.  428.  a.  n.  626.  b. 

d.  642.  c.  ride  Carolus. 
Karolus,    Dux    Lolhar.   seu   Charol.   et 

Karol.  frater  Lotharii  Fr.  Régis.  370. 

a.  b.  n.  374  a  b.  c.  376. d.  437.  c.  ride 

Carolus, 
Kasimer,     seu    Casimirus^    Dux   Polo- 

niîe.  419.  d.  n.  423.  b.  n. 
Kebehardus,   al.   Burckardus,  Ep.  Ra- 

dcsbon.  616.  a. 
Kerberga,    fil.  Conrad!   Reg.  Burgund. 

uxor  Herimanni   Ducis    Alem.    mater 

Giselae  Inipcrat.  2.  c.  ride  Gerberga. 
Kuiiigund  Iinper.  uxor  Henrici   II.    59. 

d.    Vide  Chunegunda. 
Kynsinus,  Eborac.  Archiep.  656.  c. 


JLachia  (S.)  280.  a. 
S.  Lanibertus.  363.  b. 
Lambertiis,  Ep.  Lignon.  15.  c.    349.  e. 

418.  b. 
LambertuSj  Ep.  Attrebat.  521.  c. 
Lambertus,  Abb.  S.  Vitoni.  413.  e. 
Lambertus,  Ab.  S.     Ainandi.     111.     a. 

344.  e. 
Lambertus^   Ab.    Valciodorensis.     232. 

e.  253.  a.  d.  c.  462.  b. 
Lambertus  ,       Ab.         Mediani-Monast. 

424.  e. 
Lambertus,    Ab     Praes.    Dedicat.    Eccl. 

Hasnon.  HO.  b. 
Lambertus  seu    Lantberlus  ,   Com.    Lo- 

van.  Advocatus  factus   Monast.  Gem- 

melac.  584.  n. 
Lambertus  ,     Bruxcll.    Dorain.    conjux 

Gerbergae ,   pater    Henrici   Sen.    Co- 
mitis Bruxell.  et  Lovan.  201.  b.  370. 

a.  374.  c.  376.  d.  416.  e.  437.  c.  n. 

463.  n. 
Lambertus,  Cora.    Lovan.   qui  et   Bal- 

dricus    Cumbarba  ,  fil.  Henrici   Sen. 


Com.  Brux.  et   Lovan.    frater    Hen- 
rici,   et    jialer    alterins    Henrici.    ex 
Odà.  205.  e.  215.  n.  374.  b.  376.  e. 
392.  b.  416.  c.  d.  c.  423.  a.  429.  b. 
463.  b.  nn.   637.  d.  fide   Baldricus. 
Lambertus,  Com.    Mont,    partes    tenens 
Balduini    Hasnon.  Coin,    contra  Ro- 
bertum    Fris.    20.    e.  64.  d.  164.  d. 
36S.  c.  376.  b.  c. 
Lambertus  ,     fil.      Eustac.    Bol,     Com. 
et    Mathil.    sororis    Lamberti    Cum- 
barba Lovan.  Com.  206.  a.   374.  b. 
Lamberlus,  Com.    Lens.     et   d'Aumal  , 
fil.  Godefr.     Bolon.    Coin.     126.    c. 
303.  n. 
Lambertus  seu    Lantberlus  ,    Com.    in 
Dipl.      Henr.     Reg.    pro    S.    Medar. 
Sucssion.  583.  a. 
Lambertus  ,     Gaiid.  Castellanus,   pater 

F'olcardi.  381    n.  392.  n. 
Lambertus,    Gand.   CastcU.  filius   Fol- 

cardi.  392.  n. 
Lambertus  ,     pater    Ermenburgae ,    vir 
noliilis    in     Comitatu     Guarach.     et 
Episcopatu  Vesont.  53.  e. 
Lambertus    de    S.    Sidonio  ,    fil.    Rich. 

Vicecoinitis  Rotoin.  58.  b. 
Lambertus  ,     frater  Eustac.    Minensis  , 
testis  in   fuudat.    Watin.  Mon.    106. 
c. 
Lambertus,     Grammaticus    Parisiensis, 

438  d. 
Lambertus    Schafnaburg.     Mon.     Hirs- 
feld.   Script.  Ilist.  59.  c.  n.  64.  n.  63. 
n.  69.  n.  143.  n.  131 .  n.  243.  n.  261 . 
n. 
Lambertus  Ardensis,    Presb.    et    Script. 

295.  a.  n.  296.  n.  300.  n. 
Lambertus     Parviis,     Mon.     S.    Jacobi 

Leod.  Script  171.  n.  293.  d.  n. 
Lambertus.  Mon.  et  Organista    Monast. 

S.   Huberli  Andagin.  149.  c. 
Lambertus    Clericus  ,    test,     in     Char. 
Rob.  I  Burg.  Duc.  pro    Mon.   S.  Be- 
nign.  Divion.   6H.  b. 
Lamfranchus  Archiep.    Dorobern.   314. 

c.  ride  Lanfrancus. 
Lampeta,    Rcgina    Ainazonarum.    Çi3. 

b. 
Lancelinus  Ditnîis  Episc.  147.  a.  b. 
Lancelinus   de   Balgenciaco.    632.  d.  e. 

634.  a. 
Lancellinus  de   Belvagiis    in    Aurumtu. 

59i.  d. 
Lando,  Prior  S.  Pancratii.  284.  e. 
Landrlcus  ,    Ab.   S.     Pétri  Carnut.  393. 
n.  409.  a.  432.  d.  474.  a.  o06.  d.  603. 
b. 
Landricus,  Ab.  P'ossat.  596.  n.  597.  a. 
Landricus,  Coin,   Autissiod.  418.    b.  n. 

648.  a.  b. 
Landricus,  fil.    Landrici  Comitis  Autiss. 

418.  n. 
Landricus,  Com.  Nivern.    343.  n.  628, 

b. 
Landricus  ,     pater     Raynaldi     Comitis 

Burg.  384,  d, 
Landricus   de  Balgenciaco,   Baro    Praes. 
Dedicat.    Eccl.     S.     Trinit.     Vindoc. 
507.  a. 
Landricus ,    Dom.      Castri     Bugentiaci. 

118. n. 
Landricus,    fil.    Maldegarii,   qui  et  Vin- 
centii,  et    cjus    u.\oris     Waldetrudis 
filiae     S.     Watberti    Lothar.     Ducis. 
374.  d, 
Landricus  Dunensis.  643.  d. 
Landricus  Largus,  Benef,  Mon.  S.    Sal- 

vii  Monslcriol.  .375.  a  d. 
Lanfrancus.  Longobardus,  Mon.  Becc. 
Ab.  S.  Stephani  Cadom.  Cantuar. 
Archiep.  33.  d.  36.  a.  b.  47.  e.  54.  a. 
70.  d.90.  a.  n.  136.  a.  1C3.  d.  n. 
166.  d.  167.  b.  c.  n.  169.  a.  186.  a. 
n.  191.  c.  n.  192.  n.  212.  c.  216.  c. 
n.  223.  d.  224.  b.  n.  230.  a.  233.  b. 
c.  238.  d.  e.  242.  b.  c.  d.  n.  284.  c. 

Eeeee 


714 


INDEX   ONOMaSTICUS. 


314.  b.  nn.  315.  n.    355.  a.  357.  c. 

358.  a.  361 .  d.  3(i2.  e.  380.  a.  382.  cl. 

AU.  a.  427.  a.  430.  c.  d.  n.  431.  a. 

432.  b.  525.  a.  b.  527.  d.  529.  a.  530. 

a.  637.  b.   Vide  LamfTindias, 
Laudegariu-s,  Vieiin.  Ej).   513.   c.    f^'ide 

Leodeg. 
.  Lauiio,    fil.    Bosonis,    testis     in     Dipl. 

Henr.  R.  pro    Mon.  S,   Mariae  Sucss. 

594.  d. 
Laurentius  de    Leodio,    Mon.  et  Script. 

14G.  n.24'J.a.  n. 
Lazarus,  Paui)er  Evang.  110.  b. 
Lectra,    fil.  Lntrae,  testis   in    fund.  Wa- 

tin.  Eccl.  106.  d. 
Leduinus,     Ab.     testis    in  Char.    Bald. 

FI.  Coin,  pro  Mon.    Sithiensi    scu   S. 

Bertini.  382.  a. 
Lem,  fil.    Wiilfanli  ^    testis   in   fundat. 

Eccl.  VVatlii.  106.  d. 
Lenoncurtius,    Cardinalis^    Ab.  S.  Rem. 

i&i.  n. 
Léo  VII,  Papa.  651.  c. 
Léo    IX  Papa,    S.    Léo,  qui    et   Bruno 

TuU.  Ep.  14.  b.  c.  d.n.  20.    c.    21. 

b-e.  23. n.  29.  d.  42.  c.  d.  46.  b.  60. 

d.  e.70.c.73.c.  d.  113.  c.  134. a.b. 

146.  a.  b    153.  a.  b.  160.  d.  164.  b. 

c.  d.  191.  b.  196.  e.  197.  a  b.  199. 

a.  203.  c.  n.  214.  d.  215.  d.  216.  a. 

217.  n.  218.  b.   e.  n.  219.  a.  222.   b. 

n.  246.  b.  247.  n.  250.  de.  251.  a. 

254.  b.  d.   261.  e.  n.    262.    a.  b.  c. 

286.  a.  291.  c.  n.  292.  b.  294.  a.  d. 

308.  d.  310.  c  d.  344.  b.  345.  c  348. 

a.  334  b.c.  355.  a.b.  d.36-2.  d.371. 

a.  n.  372.  a.  375.  b.  377,  d.  379.  b. 

n.381.  n.384.  d.  n.  389.  e.  406.  b. 

412.  d.  413.   c.    415.    c.  430.  d   n. 

450.  n.  403.  c.  d.  nn.    464.  c.  470. 

b.n..i74.b.  n.480.  n.  491.  a.  b.oOl. 

a.  509   b.522.  a.  n.  524.  b.c.  n.  525. 

a.  n.  527.  d.  e.  528.  a. 529.  c.  532.  a. 

c.  583.  n.  587.  n  614.  n.  639.  e.  651. 

d.  e.  n.  yide  Bruno. 
Léo  de  Anibazio.  507.  a. 
Leodegariiis,    Vicnn.  Ep.    428.  d.  555. 

c.  d.  556.  c.  n.  Vide  Laudeg. 
Leo''ricus,     Capellaiius    Eduardi    Régis, 

Ep.  Cridiatunensis.  153.  n.  310.  c. 
Leofricus  ,    Lcolfwiims  ,    Levine  ,    Le- 
vricus.    Leofwinus,     Ltfwin.     et  Le- 
wine  ,    Coines    in   Angl.    fraler   He- 
rald! Rcg.  Angl.  95.   a.  155.  a.  168. 

d.  209.C.  236  d.  3H.  b.d.e.313.b. 
Leofwine,  Dux  in  Angl.   656.  c. 

Léonins  seu    Leudonius   de   Magduno  , 

pater  Arnulfi.  273.  d.  n. 
Leonius,      Lodinns      et       Lednius     de 

Magduno,  fil.  Arnulfi.  273.  c    n. 
Leopaldus,     fil.     Alberti     Marchionis. 

261.  b. 
Leopoldus,     Liuppoldus,     Liutboldus, 

Mon.  Fuld.  et  Archiep.  Mogunt.  427. 

c.  502.  b.  n.  642.  a.  f^ide  Lutpoldus. 
Leotliericus,    Archiep.    Senon.    292.    e. 

308.  a.  346.6.377.  b. 560.  n.  647. e. 
Leotliericus,  Ep.  Laudun.  197.  a. 
Lescelina,  Coniitissa  S.    Pétri  super  Di- 

vam  j    filia  ïunpietilli  ,  uxor  Willel. 

Com.  Aucen.  44.    e.   43.  d.    223.  c. 

340.  b.  n.  430.  a. 
Lescelinus  de   Orcario,    fil.    Berengarii. 

259.  b. 
Lestoldus   Miles,    testis   in    Dipl.  Henr. 

Reg.  pro  Mon.  S.  Med.    Suess.    583. 

b. 
Letardus  ,    Prior    S.    Florentii    Salraur. 

278.  a.  280.  a. 
Letardus,   Servus   Mon.    Floriac.    484. 

b   c. 
Letgarda,  fil.    Herbert!,   uxor   Theob.  I 

Coinitis  Blescnsis.   331.  n. 
Letgardis ,    Coniitissa,    testis  in    Charta 

pro  .VIonast.  Besuensi.  639.  b. 
Letgardis,  soror  Lambert!    Lingon.  Ep. 

13.  c. 


Letra  ,     Bergensis.     pater    Boldravan, 

Balduin!  et  Lectrae.  106   c. 
Letzelinus,       Hezelinus ,       Hescelinus  , 

et    Enzelinus  Paris.    Ep.  364.   a.    n. 

f^ide  Hescel.  Hezel. 
Leudonius,  vir  nob.  Vindocin.  119.    n. 

273.  n. 
S.  Leiitfridus,  Ab.  S.    Crucis  et   S.  Au- 

doeni.  273.  a. 
Leutbo   seu    Lento,    fil.    Cononis  ,   Ab- 

bas  Saviniac.  200.  a.  b. 
Leutprannus,  testis  !n  Cbarta    pro    Mo- 

nast.  Besuensi.  638.  e. 
Levuldus,     Com.     in     Charta     Theob. 

et   Steph.    Comituni    pro    Eccl.    Am- 

bian.  424.  c. 
Libertus,   fil.   Arnold!,    pater    Drogonis 

Bothetci.  303.  b. 
Lidulphus,  fil.  Conradi  Imper.   370.  d. 
Liegardis  ,     uxor     Richezonis  ,     mater 

Ilugonis,   etc.    ainita    Coin.   Chiniac. 

Arnulfi.  150.  a. 
Lietardus,  ncpos   Conradi    Imjjcr.  .Mon. 

S.  Vitoni.  414.  a.  458.  b.  459.  n. 
Lietbertus,    Lieberlus  et    Letberlus ,  S. 

Lietb.   Scholast.  Praepos.  Eccl.  Caine- 

rac.  Captll.  llcniici  III  Imper,  postea 

Caincrac.  Ep.  32.  en.  109.  e.  110.  a. 

111.  c.  124. a  en  125.  a-e.  126.  b-e. 

127.  a  e.  128.   a-d.  n.  129.    a.    164. 

n.  197.    n.  319.  n.  333.  b.  361.    c. 

481.  a.  b.c.  n.  482.  a.  n.  599.  c. 
Lietduinus  ,    Ab.    S.    Vedasti.    123.    e. 

124.  a.  n.  422.  b. 
Lietgarda,  fil.    Arnulfi.    Fland.    Comit. 

uxor  W'iemanni  Comitis.  366.  n. 
Lisiardus,    fil.     Ilainald!    de     Sabloilo, 

Mil.  Henr.  I  Angl.  Rcg.  226.  d. 
Lisoius  de  Ainbasiaco,  seu  de  Ambasio, 

pater  .Sulpicii  de  Ambas.  et    Lisoi!  de 

Lochis.  256.    d.  257.  a  e.  238.  a.  b. 

265.  d.  e.  266.  b.  d.  268.  d.  e. 
Lisoius ,    Dom.    Loch,    et    Vernol.     fil. 

Lisoi!  de   Ambas.    237.  c.  e.  259.  c. 

d.  273.  d.  274.  b. 
Lisois,  audax    Miles,   cognoin.    de    Mo- 

nasteriis.  241.  n. 
Liudigerus,  Coin.   fil.    Uerimanni   Duc. 

Sax.  421.  b. 
Liudolfus  ,     Com.    de    Bruneswic.    fil. 

Brunonis  et  Gislae.  418.  a. 
Liuppaldus  ,    Marchio  ,    pater    Ernesti. 

418.  a. 
Lotbcrtus,  .\b.  Hasnon.  111.  a. 
Lotharius,     Franc.    Rex.    11.  n.  13.  b. 

143.  c.  170.  a.  n.  205.  e.  275.  b.  c. 

343.  n.  331.  n.  370.  b.  c.  n.  374.  a. 

b.  565.  n. 
Lothrocus,  Rex  Noric.    seu  Dan.    pater 

Bicr.  «22.  e.  623.  e. 
Lubricus,  Fundator    Eccl.    S.    Pétri   de 

Monte-Brianci.  199.  b. 
Lucanus,  Poëta.  265.  n. 
Lucia,  Coniitissa  Palliarensis.  290.  n. 
Lucia,    soror   Edwini     et   Morcari!   Co- 

uiitum,    uxor  Yvonis  Talbois.    155, 

d. 
Ludovicus  i.  Pius,    Augustus,    linp.    et 

Fr.  Rex.  349.  c.  390.  n  584.  n.  622. 

d. 
Ludovicus    II,    Balbus,    Fr.    Rex  ,    fil. 

Caroli  Calvi.  170.  b.  274.  n.  574.  d. 

n. 
Ludovicus  IV,    Transmar.    Rex    Franc. 

fil.  Caroli  Rcg.  83.  n.  161.  n.  I70.c. 

275.  b.  626.  d.  e. 
Ludovicus    V,    Franc.    Rex.  170.  b.  n. 

343.  n. 
Ludovicus  VI,  Grossus.  Fr.  II.  fil.  Phi- 
lippil.  157.    e.  158.   n.  186.  d.   n. 

255.  b.  337.  e.  383.  a.  384.  e.  394.  a. 
410.  b.  484.  n.  486.  e.  597.  n. 
Ludovicus    VII,    junior,  Fr.  Rex,  pater 
Philip.  Aug.  197.  n.  288.  n.  371.  c. 

n. 
S.  Ludovicus  IX,  Rex  Franc.  320.  n. 
Ludovicus ,     Com.     Chisneiensis ,     fil. 


Ottonis   Comitis,    pater    alterius    Lu- 

dov.  249.  d. 
Ludovicus,  fil.    Ludovici   Comitis    Chis- 
neiensis. 249.  d. 
Ludovicus  ,    Com.    Montionis ,   seu   de 

Monxian,   conjiix   Sophiae    Barri-Du- 

cis     Comitlssae,      pater     Theodorici, 

Frider.  et    Bealricis.    27.    a.  249.  c 

350.  b. 
Ludovicus,    Cornes,    Restaurator    Mon. 

S.     Deodali  ,    cum   Béatrice    Lothar. 

Ducissa.  368.  c. 
Ludowicus  ,     Coines  ,     Dom.      Castell! 

Montis-Piligardœ.  19.  d. 
Ludovicus,  fil.  Richezonis   ex   Licgardae 

amita  Comitis  .\rnulfi.  150.    a. 
Lugelinar ,     fil.     Remgoris  ,     testis    in 

fund.  Watin.  Eicl,  106.    d. 
Lugelmarus  Stanin,    fil.    Inglmari   Sta- 

nin.  106.  b. 
Lugelmarus  Albus,    testis  in  Char,  do- 

nat.  factaeWalin.  Eccl.  106.  b. 
Luitbroldus,  Archicancell.  Imper.    635. 

b. 
S.  Lupantius,  280.  a. 
Lupoldus  ,    cognoin.   Sanclus  ,    conjux 

Agiietis     llenric!     IV     Imper,    tiliae, 

pater     Ottonis     Frising.      Episc.     et 

Scriptoris.  260.  n. 
Lupoldus  de  .Mcrspurg.63.  a. 
Lupus,  Angl.  Pontifcx.  474.  d. 
Lupus,    cognom.    Picoth,    nob.    Hispa- 

nus,  pater    .\rsuu  Bigorr.  115.  b. 
Lutolfus,    Decanus    TuU.     Eccl.    fil.  S. 

Leonis  IX  Papa;.  28.  c. 
Luljioldus,  Ep.  Mogunt.  73.  d.    74.    a. 

/'it/e  Leopoldus. 
Luxovia,   filia    Fulcoii    et    It«  de    Pon- 

tesia.  233.  d. 


.M 


MABII.I4,    fil.    Willel.    Talavati!    et 
Hildoburgis,     uxor     Roger!!     de 

Monte-Gomerici.  40.    d.  42.    d.    57. 

b.  c.  227.  a.  n.  229.  d.  232.  d.  339. 

d. 
Mabilia,    fil.    Rogcrii  de    Monle-Goine- 

rici.  42.  e.  227.  n. 
Macclinus   seu   .MarccUinus,  Ep.     Wur- 

ceburg.  615.    e. 
S.  Macharius.  361 .  d. 
Machilda,     mater     Chunonis    Junioris. 

2.  b. 
Macolmus    seu     Malcomus     et     Malto- 

nius,    Rex   Scotiae.   156.    d.    176.  a. 

315.  b. 
-Madeberta   scu    Maldeberta,  fil.    Makle- 

garii,    qui   et    Vincent!!    inagni   viri. 

374.  d.  n. 
Magcnoldus     de     Lutcnbach   ,     Fund. 

Mon.    Canonicoruin    ajiud   Marbach. 

27.  d.  28.  a. 
Magingodtis  de  McUa   372.  e.  n. 
Magno,    Bcnef.    Mon.     Saviniac.     200. 

a. 
Magog,  fil.  Japhed.  623.  a. 
Mahauda,    filia     Calli     Vicetomitis    de 

Oënaio,    uxor     Trull!    de    Podlo-.\u- 

gusti.  373.  b. 
Mahauda,    filia  Willelm!   de    Surgeriis, 

et  Adelliae.  373.  d. 
Mainaldus     seu     Mainardus     de    Hisli, 

Abbas  S.  Martialis   Lcmovic.    288.  c. 
Mainardus     seu    Menardus,   Archiclavis 

S.    Steph.    Senon.     postea    Trecens. 

Ep.  et  Senon.  Archicj).  19'i.  d.    197. 

a.  b.  d.  283.  b.  d.  293.  a.  b.  c.  308.  b. 

d.  309.  a.  354.  b.n.  384.  n.  421.  d. 

517.  d.  578.  b.  585.  c.  n.  589.  b.  n. 

599.  a.  c.  606.  a.  b.  648.  a. 
Mainardus  ,     pater     Mainard!      Senon. 

Archiep.     et   Dainbert!     Vicecoinitis. 

197.  d.  308.  n. 
Mainbodo,     Mil.     Advoc.      in     Placito 

Balduin!  V.  FI.  Com.  422.  b. 
Mainerius   seu   Mainner.  Ab.   Uticensis 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


715 


seu    S.   Ebrulfi ,     fil.    Gunscelini    de 

Escalfoio.  30.  b.  221.   n.  233.  b.  c. 

n. 
Maincrius ,    fil.    Fulcoii    Mil.     Wulcass. 

et  Us.  235.  d. 
Mainerus ,    unus    ex     Optimal.     Palatii 

Reg.  Franc.  Henrici  I.  582.  c. 
Maiiigoklus ,    testis     in    Cbar.    Rob.    I 

Burg.   Duc.  pro  S.  Gerin.  Paris.  609. 

a. 
Mainus,  Ep.  Rcdonensis.  413.  b. 
Major^    uxor  Ponlii    Coin.    Tolos.  422. 

n. 
Malaterra,  Scriptor.  231.  n. 
Malbertus,    Praepositus.    in   Dipl.   Henr. 

Reg.  pro  civitate  Aurelian.  393.  c. 
Malboldus,  .'V.b.  S.   Pétri  Catalaun.  344. 

d.  e.  343.  a. 
Malbodus  seu  Mabodus   Ab.    Elnon.  S. 

Amandi.  et  Hasnon.   110.  c.  d.   111. 

a.  34't.  d.  e.  315.  a.  422.  b. 
Maldegarius  ,    qui     et    Vincentius  ,     vir 

niagnus.  374.   d. 
Malgerius   seu  Malgerus,  al.  Malginus, 
fil.  Ritliardi  II  Norm.  Ducis,  Archiep. 
Rotom.  16.  n.  39.  d.  46.  c.  d.  n.  70. 

b.  90.  b.  c.  91.  a.  166.  b.  188.  b.  c. 
2i2.  c.  d.  224.  c.  22o.  c.  d.  n.  288. 
n.  316.  c.  330.  a.  n.  333  c.  338.  b.  c. 
d.  362.  b.  363.  d.  e.  379.  a.  b.  382. 
d.  n.  476.  c. 

Malgerius,   Corn.    Moritolii,  pater  Wil- 

lelin.  cognom.  Verlengi.  248.  c. 
Malgerius,    Com.     Corbulien.     patruus 

Roberti  Norm.  Ducis.  3 't.  b. 
Malgerius,  fil.    Tancredi   Altavil.    frater 

Roberti  Guise.  139.  c.  d. 
Malgerus,  fil.  Wulfardl.   106.  b. 
Malgor,    fil.    Stulard,    testis    in  fundat. 

Eecl.  Walin.  106.  d. 
Mallenus,  Vienu.  Ep.  333.  d. 
S.    Marnas  ,     Mammas ,    vel     Mammes. 

482.  c.  n. 
Mamburgis,     uxor     Alberici ,    Benefact. 

Ecel.  S.  Maglorii  Paris.  368.  n. 
ManagalduSj  Philosophas.  338.  a. 
Manasses  I.   Rem.  Archiep.  149.  e.  362. 

b.  319.  e. 
Manasses,     Arclat.     Archiepisc.     postea 

Mediol.  607.  e.  612.  a-e. 
Manasses,  Ep.    Suession.    patruelis  Ma- 

nas.  Archiep.  Rcni.  362.  c. 
Manasses,  Abb.  Berg.  107.  n. 
Manasses,   Archipresb.  Rem.   Eecl.  440. 

n. 
Manasses    Calva-asina  ,     pater     Manas. 

Rem.  Archiep.  362,  c. 
Manasses,   frater    Episc.   Praes.  Dedicat. 

Eecl.  Vindoe.  307.  a. 
Manasses^  Cora.  Ghisn.  302.  c.  303.  n, 
Manasses,  Com.   de  castro  Retexto,  seu 

Reiteste,  {Retel).   231.  c.  n.   361.  c. 
Manasses,     Com.    de     Domno-Martino. 

439.  a. 
Manasses,  Com.    occisus    in  pug.    Barr. 

144.  a. 
Manasses,  Com.    Prajs.    Coronat.    Phil. 

I  Franc.  Reg.  33.  a. 
Manasses,    frater  Arnulfi    Comitis    Chi- 

niac.    Mon.    S.    liub.  Andag.  150.  a. 
Manasses,  fil.  Rogcrii  de  S.  Paulo.  422. 

n. 
Mânes,  Haeret.  U.c. 
Mankel  Ronger,  testis   in    fundat.   Ekx;l. 

Watin    106.  d. 
Marbodonus,  Cler.  Britann.  150.  c. 
Marbodus,  Rhedon.  Ep.  589.  n. 
Marcellinus ,    magister   Hugonis    fralris 

Régis  Phil.  I.  564.  d. 
Marcboardus  ,      Mon.     postea      Miles  , 

testis    in  Dipl.    Henr.   Franc.  R.    pro 

libert.  cujusd.  Turon.  590.  b. 
Marcius    Philippus  ,     orig.     ducens    ab 

Anco   Marco    Rege   III  Roman.  411. 

n. 
Marculfus,  Ab.  Nantensis.  573.  n. 
Marcus,  Rusticus  Vitriaci.  488.  a. 


Mardus   de    Cameraco,    testis.   in    Dipl. 

Henr.  Reg.   pro    Mon.  Uasnon.  599. 

d. 
Margarita,    uxor    Macolmi  Régis  Scott. 

176.  a. 
Margarita    Ccnom.    desponsata  Roberto 

filio  Ducis  Norm.   Willel.   Conq.   54. 

a.  83.  c.  231.  d.  232. b.  244.  c.  634. 

a.  b. 
Margarita.    uxor    Hugonis    de     Claro- 

monte  Bclvac.  359.  b. 
Margarita  ,     fil.     Winemari    Castellan. 

Gand.   uxor    Stepponis    Militis   Gan- 

dav.  298.  c. 
Margarita    de   Novoburgo    in   Norman. 

filia     Rotroldi     Comitis    de    Pertico. 

339.  b. 
Maria,    filia   Reg.    Scotiae,  uxor  Eustac. 

Com.  Bolon.  206.  a. 
Marianus  Seotus,    Mon.    Fuld.    Script. 

Chronog.  73.  a.  n.  191.  d.  n.  203.  n. 

358.  b.  432.  a.  638.  a. 
Marnardus    Dives^    Dom.     Archiaci     et 

Botavillae.  264.  a. 
Marpessa,  Amazon.  Regina.  623.   b. 
Mars,    Deus   Etbnicorum.    37.   d.   441. 

a.  b. 

Martellus.  Vide  Gaufr.  Martel. 
Marthoardus  de  Salmurio.  257.  b. 
S.  Martialis.  303.  n.  504.  b.  n. 
S.  Martinus,  Turon.   Ep.  11.   d.    12.   a. 

271.  d.  272.  a.  c. 
S.    Martinus,   Ab.    Vertanensis.  457.  b. 

n. 
Martinus,  Capellan.  Gaufr.  Mart.  postea 

Trigarensis   (Trecor.)  Episc.   285.   n. 

Britann.  Ep    429.  n. 
Martinus  Abracy,   Baro  Norm.  339.  b. 
Martinus ,   Mon.    Monasterii-novi    Pict. 

Script.  118.  n. 
Mateoda  ,      Mateodis  ,      et      Matodis  , 

uxor   Guid.    Gaufr.    Ducis    Aquit.  et 

Pictav.  Com.  219.  c.  221.  a. 
Mathias,    Com.    Nannet.    349.   b.    412. 

d.  n. 
Mathiellus,   Mil.   Norm.    frater    Richar- 

di,   nepos  Rodberti    de   Witot.    232. 

c. 
Mathildis,  Abbatissa  S.    Trinit.  Cadom. 

47.  e. 
Mathildis ,     Imperatrix  ,    uxor    Henrici 

V.  138.  n.  161.  n. 
Mathildis    seu    Mathilda,    filia    Conradi 

Salici    Imp.     et   Giselae  ,    des|)onsala 

Henrico  I    Fr.  Régi.  3.  a.   157.  c.  n. 

161 .  a.  b..383.b.  386.  a.393.  d.  481 .  n. 

486.    c.    364.  a.   b.  Henrici  Imperat. 

Neplis    (  raeliùs   soror  ).    137.    c.    n. 

276.  b.  409.  b.  411.  c. 
Mathildis    et    Mathilda  ,     soror    Lotha- 

rii   Franc.    Reg.   uxor   Conradi  Bur- 

gund.    Reg.  et    mater   Rodulfi    Reg. 

13.  b.  143.  c.  370.  b.  343.  b.  347.  c. 
Mathildis,    fil.  Balduini    V    Flandr.  Co- 
mitis, uxor  Gain.  Conq.   .^ngl.   Régis 

et  Ducis  Norm.   36.    a.   45.  b.  47.  c. 

d.  e.  33.  e.  56.  b.  80.  d.  103.  b.  14i. 

b.  146.  b.  168.  n.  169.  a  173.  b.  180. 

b.  186.  c.  188.  c.  d.  e.  189.  a.  209.  d. 
210.  a.2l2.c.229.  d.  231.  b.237.  d. 
240.  b.  c.  241.  b.  c.  243.  b.  e.  247. 
a.  b.  c.  235.  b.  313.  c.  315.  c.  316.  c. 
318.  n.  338.  b.  e.340.  a.348.  b.  337. 

c.  d.  361.  d.  363.  a.  369.  e.  380.  c. 
382.  d.  388.  d.  442.  b.  c.  d.  e.  n. 

Mathildis  seu  Matildis,  fil.  Eustachii 
Com.  Bolon.  uxor  Stephani  Bonon. 
Com.  et  Angl.  Régis.  206.  a.  n. 

Mathildis,  fil.  Hermanni  Sueviae  Du- 
cis ,  soror  Giselae  Imperatr.  uxor 
Frederici  II  Lothar.  Ducis  ,  mater 
Bealricis.  249.  n.  262.  n.  418.  a.  432. 
d. 

Mathildis,  fil.  Bonifacii  Marcli  .  Ital. 
et  Beatricis,  uxor  Godefr.  Gibb. 
Lothar.  Ducis.  26.  b.  n.  66.  n.  68. 
a-d.  i51.c.n.249.n.250.b.  262.  c. 


n.  356.  b.  c.  370.  a.  429.  b.  452.  n. 
433.  a.  d   nn.  4i<2.  n.  642.  e. 

.Mathildis.  fil.  Hermanni  Saxon.  Com. 
uxor  1».  Bald.  III  FI.  Com  2".  Go- 
defridi  Ducis  Heihan,  et  Com.  Vir- 
dun.  370.  b.  389.  n.  421.  b.  n. 

Mathildis  Saxoniae  Comitissa  ,  uxor 
Godi'fridi  Comit.  Ardenn.  mater 
quinque  fiiiorum.  202.  n.  301.  n. 
414.  a.  458.  b.  c. 

Mathildis,  filia  Gerbergae,  mater  Eus- 
tachii Bolon.  Comit.  'Mù.  a.  b. 

Mathildis  Lovan.  fil.  Henrici  Sen.  Co- 
mit. Lovan.  et  Bruxell.  uxor  Eustac. 
Bonon.  Com.  149.  n.  206.  a.  346. 
n.  374.  b.  376.  e.  416.  e. 

Mathildis,  fil  Bald.  seu  Ernuculi  Bo- 
lon. Comitis,  uxor  Ardolphi  Com. 
Ghisn.  293.  C.296.  c.  297.  n.  303.  n. 

Mathildis,  fil.  Richard!  I  Norm.  Du- 
cis, uxor  Odonis  Comitis.  386.  d. 
628.  a. 

Mathildis  ,  uxor  Elonis  Com.  Palatii, 
mater  Ricberae  Polon.  Reginae.  462. 
n. 

Mathildis,  fil.  Gozelonis  Ducis,  uxor 
Henrici  Com.  Palatini.  4i3.  d. 

Mathildis ,  uxor  Eliae  Com.  Cenom. 
mater  Eremburgis  Reginae  Jerusal. 
444.  d.  n. 

.Mathildis  ,  uxor  Richini  Com.  mater 
Udonis  Tullen.  Episc,  133.  a. 

Mathildis,  fil.  Henrici  Com.  de  Rupe, 
uxor  Domini   de  Walecourt.    374.  b. 

Mathildis  ,  uxor  Will.  Ferrum-Secto- 
ris,  mater  ïrulli  de  Podio-Augusti, 
et  Rainaldi  de  Podio-fagi.  373.  n. 

Mathildis  ,  uxor  Will.  de  Thoarcio 
Vicecomitis.  373.  a. 

Mathildis,  fil.  Will.  de  Archis ,  uxor 
Willelm.  Camerarii  de  ïancarvilla. 
58.  a. 

Mathildis  ,  uxor  Guill.  de  Belismo. 
323.  b. 

Mathildis,  fil.  Will.  Talavatii  et  Ma- 
biliae.  42.  e. 

Mathildis,  fil.  Rogerii  de  Monte-Go- 
mercii  227.  n. 

Mathildis,  fil.  et  Haeres  Gaufridi  Mar- 
kisiae  Dom.  uxor  Arnoldi  Ardensis. 
304.  d.  e.  303.  c. 

Mathildis ,  mater  Albrici  de  Cociaco. 
431.  b. 

Mathildis ,  uxor  Simonis  Sylvanect. 
136    b. 

Mathildis,  uxor  Willel.  de  Podio-.\u- 
gusli.  373.  n. 

Mathildis,  fil.  Gimonis    Milliis.   423.    n. 

Matthaeus  Parisius,  Script.  Hist.   71.   n. 

Mauricius.  fil.  Gerardi  cognom.  .\ri- 
meri.  390.  c. 

Maurilias  ,  Scholasticus  Eecl.  Halvcr- 
stat.  deinde  Mon.  Fiscan.  Ab.  Flo- 
rentin, in  Ital.  postea  Rotom.  Ar- 
chiep. 46.  d.  48.  a.  52.  c  70.  c.  e. 
90.  c.  167.  b.  168.  e.  188.  c.  230.  b. 
234.  d.  238.  d.  n.  243.  d  e.  n.  ,338. 
c.  337.  c.  362.  b.  363.  d.  364.  a.  379. 
b.  c.  382.  n.  387.  a.  529.  a.  c. 

Mechtildis  seu  Berta  ,  fil.  Florentii 
Comitis  ulterioris  Frisiae  et  HoUand. 
uxor  Phil.  I  Fr.  Régis.  63.  n.  Vidt 
Berta. 

S.  Medardus,  Noviom.  Ep.  582.  n. 

Meinhardus  ,  Scholast.  et  Theol.  Ba- 
venberg.  502.  a. 

Meinwertus,  Ep.  Paderborn.  277.  n. 

S.  Melanius.  280.  n. 

Melina,  fil.  Hildiardi  Benef.  Mon.  S. 
Salvii  apud  Monsterol.  576.  a. 

Melus  seu  Mêles,  Longobardus,  Dux 
Norman,  in  Apulia.  140.  n.  448.  b. 
n.  449.  a. 

B.  Mcmmius,  Ep.  Catalaun.  576.  c. 

Menardus,  Archiep.  Senon.  32.  c.  Vide 
Maynard. 

Menegaldus,  Pbilosophus.  285.  e. 


716 


INDEX   ONOMASTICUS. 


Merovœus,  Rex  Franc.  138.  n. 

MerovingicI  Reges.  570.  n. 

Meruith.  seu    Merewit,    qui    et   Brithwi 

Lotliaring.    Wellensis   Ep.    in    Angl. 

312.  n. 
S.  Mevennus.  434.  c. 
Michacl,  Ep.  Abrinc.  72.  b.  379.  d. 
Micbaël^      Baioc.     Miles,    fil.     Malgerii 

Rotomag.  Archiepiscopi.  245.  c.  338. 

c. 
Michol,  filia  Saiil  Régis    653.  e. 
Miletius   de   Castellione,    frater    Guido- 

nis  Rem.  Arcbiepisoopi.  318.  n. 
Milo,  Dervensis  Abb.  522.  d. 
Milo,    Com.     Barri     super     Scquanam, 

487.  n. 
Milo,    Com.    testis    in     Charta     Rob.    I 

Burg.  Ducis,  pro  S.  Benign.    Divion. 

6U.  b. 
Milo    de    Monte-Barro,    Benef.     Eccles. 

Molism.  198.  n. 
Milo  de   Monte-Letberico,    pater  Ellsab. 

usoris  Joscelini    de   Cortiniaco.    276. 

a.  n. 
Milo   de    Cortiniaco  ,    fil.    Joscelini    de 

Cortiniaco  et   Elizab.    de    Alonte-Let. 

276.  a.  n. 
Milo  de    Brayo,    fil.    Guidonis,  et  frater 

Elizab.    de    Monte-Letli.    uxoris  Jos- 
celini de  Cortiniaco.  275.  n.    276.  a. 
Milo     de     Monte-I-eulberio  ,    testis    in 

Char.     ïlieob.    et   Steph.    Comitum  , 

pro  Eccl.  Ainbian.  424.  c. 
Milo    de   Monte-felicio,    testis   in    Char. 

Theobald.   et    Steph.    Com.  pro  Eccl. 

Amb.  424.  c. 
Milo     Orphanus  ,     Mil.     Abbatis-villae. 

434.  a. 
Milo,    nepos    Ansoldi,     Miles   reus   cri- 

ininis  erga   Uenricura  Reg.  605.  c.  d. 
Milo  ,     frater    Ansoldi,    testis    in  Dipl. 

Henr.  R.  pro    S.  Med.  Sues».  582.  c. 
Milo,   fil.    Aldonis,  teslis   in   Char,    pro 

Mon.  Besuen.  sub  Rob.  R.  639.  a. 
Milo  ,    Sacerdos  ,    testis    in    Dipl.  Rob. 

Reg.  pro  S.  Benigno   Divion.   378.  c. 
Milo ,    frater     Arbei    Clerici  ,    testis    in 

Char.   Rob.  I   Burg.    Duc.    pro  Mon. 

Cluniac.  613.   a. 
Milo,    Mon.    qui    scripsit  Chart.    Ragin. 

Burg.    Cora.   pro    S.    Benig.    Divion. 

421.  a. 
Mingoldus    de     Monteacuto  ,    testis    in 

Dipl.    Henr.  Reg.  pro  Cnenob.  Hasn. 

599.  d. 
Miscco  seu  Misico,    Rex    Polon.    18.  c. 

Dnx  Polon.    pater    Casimiri.  423.  b. 
Missac  ,    cognomin.    Mascelinus  ,     Ab. 

Gemblac.  201  d. 
MorarduSj    Ab.    S.    Genn.    Paris.    275. 

c.  n. 
Morcardus ,     Morcarius     et     Morcarus, 

Com.    in    Angl.     fil.    Algardi,    frater 

Edvini  Com.  101.  c.  102.    b.  155.  d. 

238.  b.  243.  a.  313   d.  636.  c. 
Moreau  de  Creon,    Hostis   Will.    Nothi. 

334.  d. 
Moriella,    uxor  Tancredi   Militis  Norm. 

139.  b.  c. 
Morinus     de     Trerableia  ,     Benef.      S. 

Genn.  Paris,  in   Dipl.    Henr.   R.  pro 

eod.  Mon.  598.  d. 
Movon  de  Reues,    Hostis  Will.   Nothi. 

334.  d. 
Moyses,    Legislator   populi  Israël.    487. 

d, 

N 

NANTERius,     Vicecomes  ,     testis    in 
Dipl.      Henr.      Reg.     pro     Mon. 
Fossat.  578.  b. 
Natalis,  Ab.  S.  Nicolai  Andegav.    156. 

a. 
Nazarea,  iilia   Berardi    Comitis   Rodan. 

200.  d. 
Nebelon,      filius      Childebrandi,    pater 
Thieberti,  avus    Roberti   fortis.    386. 


c.  n. 

Nemenoius  ,    seu     Nomenoius  ,     Brito, 

qui    incendil  Mon.   S.    Flor.  Salmur. 

58.  n.  349.  c.  n. 
Nepotianus  ,     tempore     .S.      Hieronymi 

Eccl.  Doctoris.  495.  c. 
iXevelo   de     Peirfond,    Nobil.    Fr.    111. 

c. 
Nevelo  de   Bova,  testis    in   Ch.    ïheob. 

et    Steph.    Comitum,    pro   Eccl.  Am- 

bian.  424.  d. 
S.  >iicasius.  Rotora.  Ep,  476.  n. 
Nicephorus,     Pairiarcha    Jerosol.    334. 

a. 
Nicolaus  I,  Papa.  651.  e. 
Nicolaus  II,  Papa.  22.    b.  23.  b.  n.  24. 

e.  32.  c.  49.  a   62.  b.  74.  a.  146.  c. 

d.  n  159.  d.  161.  c.  169.  d.  219.  d. 
n.  229.  d.  n.  230.  a.  c.  d.  244.  a. 
246.  n.  295.  a.  357,  b.  382  a.  4.30.  d. 
n.  431.  a.  451.  d.  nn.  492.  c.  493.  a. 

b.  d.  494.  a-d.  nn.  498.  c.  524.  nn. 
529.  c.  d.  531.  a.  c.  643.  e'  652.  c.  d. 
653.  b.  c.  654.  a.  b    n. 

Nicolaus,  fil.  Richardi  III  Norm.  Duc. 
Mon.  Fiscan.  Abb.  S.  .\udoeni  Ro- 
tom.  70.  n.  71 .  b.  72.  b.  244.  a.  321 . 

c.  d.  nn.  326.  n.  330.  n.  628.  d. 
Nicolaus   de    Bascheritvilla.    seu  de  Bas- 

chevilla,  Miles  Norm.    58.   b.  229.  b. 
Nigellus,    Neel    seu    Nigel,    Praeses    seu 

Princeps  Pagi  Constantin.  Viceco- 
mes. 35.  a.  43.  b.  n.  46.  a.  76.  c.  77. 

a.  177.  e.  178.  a.  316    d.  323.  c.  d. 

324.  b.  c.  d.  332.  a.  b.  c.  333.  b.  c.  d. 

334.  ad.  335.  a.  b.c.  336.  d.  c.  .337. 

a.  d.  338.  a.  339.  a.  340.b.  402.  d.  n. 
Nigellus,    Mil.    Xorm.    nepos    Rodberti 

de  Wilot.  232.  c. 
Nigellus-Turaldus   vetulus,  testis    dona- 

tionis   à    Rob.      Norm.      Duce    factse 

Mon.  S.   Pétri  Pratcll.  387.  c. 
Nihardus    de  Monte-aureo,    Baro  Praes. 

Dedicat.  Eccl.  Vindocin.  307.  a. 
Nihardus,    de  quo    mentio  fit   in  notitia 

pacis    inter   Gaufr.    Com.    Andeg.    et 

Gervas.    Cenoiii.  Episc.  635.   c.  d.  e. 
Ninus,    gêner.     Rodberti    Franc.     Reg. 

170.   b. 
Nitardus  seu    .\ithardus,    al.    Nico   vel 

Nilho.  Leod.  Ep.  9.  c.  163.    n.  172. 

n.  202.  b.  n.  293.  e.  413.  b.  462.  b. 

nn. 
Nithardus,  Ep.   Nicensis.    309.   d.  516. 

b. 
Nivardus     de     Monte- forti,     testis      in 

Char,  donat.    factas  S.   Petro  Carnut. 

433.   n. 
Nivardus ,     Miles ,    Advocatus     Abbatiae 

Fossat.  577.  d.  e.  n. 
Nivelo,    Miles,     testis    in     Dipl.    Henr. 

R.  pro  S.  Med.  Suess.  383.  b. 
NizOj    qui    et    Richardus,    Ep.     Leod. 

351.  b. 
Nocherus,  Ep.  Leod.  9.  c. 
Norbertus    Fland.    pater   Bernoldi,  Nor- 

berti  et  Ravan.  106.  d. 
Norbertus,    fil.      Norberti,     frater   Ber- 
noldi et   Ravan,  testis   in  fund.    Wa- 

tin.   Mon.  lU6.  d. 
Norbertus  Ansculfus,  Mon.  599.  a. 
Norgaudus,  Ab.  Altivillar.   522.   e. 
Nonnannus  ,    Dom.     de    Monte-Rebelli 

minoris.  280.  c. 
Normannus,  Miles,   fil.    Widonis  cogn. 

Bolleim.  229.  c. 
Nortpertus,  Ab,   S.  Galli.  8.  d. 
Notkerius,    Com.    frater   Fulconis   Epis. 

Suess.  421.  n. 
Nuiua  Pompilius,  Legisl.    Roman,  411. 

n. 

O 

ODA  ,      filia     Gosel.      I^oth.      Ducis, 
uxor   Lamberti    II   Com.    Lovan. 
215.  n.  370.  0.  376.  e.  423.  a.  463.  b. 
Oda ,    uxor    Galeranni    Com.    Mellenti. 
433.  b. 


Odalricus,    Decanus.   testis  in  Ch,  Rob. 

I  Burg.   Duc.  pro  Mon.  Clun.  613.  a. 
Odalricus,  Prœpos.    Eccl.  Rem.  361.  n 

481.  n. 
Odardus,  testis   in   Dipl.  Henr.    R,   pro 

S.  Med.  Suess.  382,  a.  583.  b. 
Odbertus,   frater  Hugonis    Rodae,  teslis 

in  fundat.  Eccl.  Watin.    106.  d. 
Oddo  Major,  scrvus  S.   Benigni  Divion 

615.  a. 
Odelerius,    fil,    Constantii   Aurelian.  pa- 
ter Orderici  Vitalis.  221.  n. 
Odclgerus,    Decanus  vel  Prior  Mon.  S. 

Richarii.  131.  n. 
Odelinus    seu     Odolinus  ,    Camerarius  , 

testis  in  Dipl.  Henr    R.  pro  S.  Medar. 

Suess.  382.  a.  583.  u. 
Odelricus  ,     f^ingon.    .Vrchidiac.     ]X)Stca 

Lugdun.  Archiep.  12.  d.  c.  145.  a. 
Odelricus     génère     Noricus  ,    Ep,     Be- 

ncvent.  642.  d. 
Odelricus,  Ab.  Corbeiensis.  134.  c. 
Odelricus,    Cora,  fil.    Gerardi  Com.   Al- 

satiae.  419.  n. 
Odelricus,    Com,     Benef.     Mediani-mo- 

nast.   369.  c.  n. 
Odericus   seu    Odricus,    Ab.    S.   Trinit. 

Vindocin.    30.  d.  217.  c.    n.    430.  b. 
O.lfridus   Renlofus,  fil.    Hercfjoli.    100. 

b. 
Odfridus  Fland.  pater  Walteri.    106.  d. 
Odilardus    et  Odyl(irdus,    Ab.    S.    Pétri 

Catalaun.   32.  d.  145.  e.  344.  b.  Oy- 

lardus.  522.  d. 
S.   Odilo,  Clun.  Ab.   Virgo  Centenarius. 

20.  c.   i  12.  n.  144   n.  145.  a,  b.  c.  n. 

164.  a.  196.  d.  199.  d.  218.  c  n.  283. 

a.  285.  c.  294.  d.  353.  c  378.  a.  b.  c. 
388.  a.  423.  n.  4.58.  a  509.  d.  e.  316. 

b.  344.  b.  n.  Oteio  seu  Outelo.  345. 

a.  c.  552.  d.  Odelo.  533.  d.  Cluniac. 
Presbyter  et  Mon.  612.  b. 

Odilo,  -Monac.  Besuae.  638.  e. 

Odo,   Ep.    Bajoc.    frater    nterinus  Will. 

Conq.    Com.    Canliae,   Admin.    Angl. 

Regni..38.b.43.a.b.46.n.  .53.  b.  70. 

d.  90.  d.  e.  93.  d.  lOl.c.  102.  a.  b. 

103.  d.  e.  166.  d.  189.  d.  n.  210.  a. 

212.  d  234.  d.  238   b.  239.  b.  c.  d. 

248.  c.  d.  285.  a.  313,  d,  314,  d.  313. 

b,  e.  339.  d.  e.  340.  n.  351.  a.  362.  e. 
363.  e.   638.  a. 

Odo,  Bigorr.  Ep.  115.  a. 

Odo,  Ab.   S.    Germani   Autissiod.   377, 

b.  n.  647.  e.  648.  c. 

Odo,  Ab.    S.    Joan.    Angeriac.    120.  a. 

121.  a.  n.  221.  b.  372.  e.   n.  373.  d. 
Odo,  Ab.   ïrenorc.  112.  a. 
Odo,  AI).  S.  Sabini  Piclav.  ,306.  e. 
Odo  et  Oddo,  Ab.  Besuensis.  203.  d.  c. 
Odo,  Rex    Franc,    frater    Uoberli   Com. 

Paris,  et  March.  Franc,   170.  b.  274. 

d,  590.  n. 
Odo.  fil.  Roberti  Fr.  Reg.  et  frater  Reg, 

Ilenrici.  46.  e.  83.  c.  d.  160.  b.  170. 

d.  179.  d.  222.  d.  247.  c.  d.  266.  n. 
418.  d.  472.  e.  473.  c.  474.  a.  483.  b. 
566.  d.  589.  b.  nn.   Vule  Eudo. 

Odo  I,  Dux  Burgund.  cognom.  Borel, 
filius  Henrici  Ducis,  frater  et  Suc- 
cessor  Hugonis  I  Burg.  Ducis.  113.  a. 
162.  c.  204.  a.  487.  a   n. 

Odo  I,  Com.  Palatinus  Campaniae  et 
Briae,  fil.  Thcob.  Tricat.  pater  Odo- 
nis  H.  73  n  143.  b.  278.  n.  282.  b, 
286.  d.329.n.343.n.370.  b.  457.  n. 
628.  a. 

Odo  ,  Oito  ,  Udo  ,  Vto  ,  Voto  II  , 
Com.  Camp.  fil.  Odonis  I  ,  pater 
Theob.  et  Steph.  Princeps  Carlingo- 
rum,  fil.  Sororis  Rudol.  Régis  Burg, 
Conradi    Imp.  competitor.  4.  a.  h.  d. 

e.  5.  a.  b.  8.C.  d.  18.  c.  d.  19.  a.  29. 

c.  35.  a.  S9.  d.  73.  b.n.  Il7.d.  118. 
c    123.b.  137.  d.  143.  b.c.  d.e.  144, 

d.  158.  d.  159.  a.  160.  b.  163.  b.c. 
171.  b-e,  172.  b.  n.  196.  b.  d.  202.b. 


1 


^ÉJ 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


717 


213.  a.  214.  a.  b.  airi.  b.  217.  e.  249. 
b.  23G.(1.  260.  d.e.  ii.  2GI .  a.  2G3.  n. 
266.  n.  :267.  b.  c.  277.  c.  278.  a  b.  n. 
286.  d.  292.  a.  29:i.  e.  308.  b.  c.  344. 

a.  d.347.  a.  b.  c.  349.  b.  350.  c.  351. 

b.  c.  d.  332.  b.  364.  d.  370.  b.  387.  d. 
415.  b.  419.  a.  c.  d.  420  b.  d.  e.  nn. 
421.  b.  c.  423.  n.  421.  c.  435.  d.  nii. 
436.  n.  458.  c.  n.  459.3.478  e.50y. 
b.  585.  II.  631  .d.  e.  633.  d.  640.  d.  e. 
643.  d.  ride  Eiido. 

Odo    II r,    Coin.    Camp.    fil.    Thcobaldi 

III.  282.  b. 
Odo,   fil.    Stephani    II   Camp.   Comilis, 

exul    iii    Anglia.   Cornes  Albeinarlse. 

S3.  n.  78.  n.  160.  d. 
Odo,   Jiegh  Eduar.    l'ognatus,    Prasfec- 

tus  Classis,  Consul  in  Anglia,  et  indc 

per  Godwinum  cjectus.   167.  d.  174. 

d.  208.  a. 
Odo,  Coni.  Vascon.  Dnx  Aquit.  et  Corn. 

Pictav.    fil.    Guill.   V.    Aquit.  Duc.  et 

Brise»,  frater  Guill.  VI,  VII  et  VIII. 

119.  d.  217.  a.  b. 
Odo.   Coines,    testis  in  Dipl.  Henr.   U. 

pro.  Mon.  S.  Peiri    Melidun.  570.  a. 
Odo,  fil.    Herluini  de    Conlavilla,    Mi- 

litis,  et   Ilerlevae  seu    Ilerletlae,   frat. 

uter.    Guill.     Con<j.     Vide  Odo    Ep. 

Bajoc. 
Odo,   Vicec.   de   Thoarcio,  fil.  Widonis 

Vicee.  372.  d.  e. 
Odo  seu  Oddo,   fil.  Rodulfi,  frater   El- 

deburgis    uxoris    Gaufr.    Vicecomitis 

Bitur.  387.  n. 
Odo    Senior,   Oom.  Dolensis,   seu  Dux 

Dol.  pater  Radulphi  Prudentis.  .387. 

d.  n.  388.  a.  n. 
Odo  Exoldunensis,   fil.   Radulphi   Pru- 
dentis Dol.  Doin.  387.  e.  n. 
Odo  Ruffus,   Dolensis  eastri  Dom.  282. 

d. 
Odo     Dolensis.     Baro     pr*s.     Dedicat. 

Etcl.  S.  Triiiit.  Vindoc.  507.  a. 
Odo,     frater     Ilervei     Donziac.     Dom. 

pater  Gaufridi.  648.  c. 
Odo  seu  Oddo  iXerduinus  Miles,  nepos 

Hugonis     Comitis    Bclmont.     benef. 

Monast.  Besuensis.  638.  e.  639.  a.  b. 
Odo,  fil.    Ansgotij  frater  Herluini  Becc. 

Abbatis.  35.  n. 
Odo  de  Calvimonte,  Mil.  Wilcass.  235. 

c. 
Odo,  unus  ex  Optimatibus  Palatii  Reg. 

Fr.  Henrici  1.  382.  c. 
Odo  Ruflinus.  Defensor  Marsonis  con- 
tra Ludovicum  V  Fr.  Reg.  170.  b. 
Odo,  Decanus  Eccl.  Paris  433.  b. 
Odo,  fil.   Guazonis   Domini  castri   Tco- 

demer.  in  pago  Carnut.  431.  n. 
Odo  des  Jnglures,  testis  in  Dipl.  Ilenr. 

Fr.  R.  pro  Mon.  Hasnon.  599.  d. 
Odo,    fil.     Gilberti,    testis    iu    Ciiarta 

Theob.     et    Sleph.   Com.    pro.   Eccl. 

Ambian.  424.  d. 
Odo,  Praepositus,  testis  in  Cbarta  Rob. 

I    Burg.     Duc.    pro  Mon.  S.   Gerra. 

Paris,  et  S.  Bcnigui  Divion.  614.  a. 

615.  a, 
Odo,  Pra;positus,  testis  in  Cbarta  Guill. 

Aquit.  Ducis  pro  Monast.  novo  Pic- 
tav. 372.  e.  n. 
Odo,      .Sacerdos,     carniinum     Scriplor, 

444.  n. 
Odo,  iNoviom    testis  in  Dipl.  Henri.  R. 

pro    S.  Medardo  Suess.  594.  d. 
Odo  Grossus,  Normannus  crudelis.  37. 

d. 
Odo  vir  ingenuus,  fil.  Humberti.  251. 

c. 
Odo.  Monac.  de  Parisiaco.  594.  c. 
Odoiricus,    Ep     Aurelian.    fil   Rainardi 

et  Alvisx  457.  b.  nn. 
Odoiricus,  Ab.  S.   Martialis.  506.  e. 
Odoiricus,  .\b.  Mon,  Concbensis,  433. 

a.  n. 
Odoiricus,    Archidiac.     Paris,    606.   b. 


Odorannns,    Monac.    S.  Pétri    Vivi    Se- 

non.  566.  n. 
0<louart     (Eduardus),     filius    Etliclredi 

Reg.    Vngl.  400.  a.  b.  n.  VideEduar- 

dus. 
Odulfus,  Graminaticus.  4.39.  b. 
Ogiva,    uxor   Caroli  Simpl.   mater  Lu- 

dovici   Transni.    026.  d. 
Ogiva,  fil.    Gilesberti  Com.   IJzelinborg, 

uxor    Balduini    Pulcra-barba    Fland, 

Com.  388.  c. 
Oilurdus,      Miles      Drogouis     Bovensis. 

433,  d. 
S.  Olavus,  Rex  Norv.  et  Martyr.   309. 

c. 
Olbertus,   Ab.  Gerablac.   164.   a.  201. 

c.  d. 
Olbertus,   primus  Ab.  S.  Jacobi    Leod. 

12.  b.  294.  a. 
Olfridus ,    Odfridus,    et    Otfridus,     Ca- 
non.   Fundator   Mon.   Watin.    Prior, 

Praep.  et  Ab.  ojusd   Mon.  104.  n.  105. 

c.  d,  107.  a.  b.  d.  108.  a. 
Oliba,     fil     Olibani     Cabretae    Comitis 

Bisulduni,    Mon,     Ab.    RivipuUi,    et 

Ep.  Vicensis  seu  Ausonensis.  290.  a. 

n.  514.  u, 
Olibanus,    Ab.    S,     Saturnini    in    pago 

Carcass.  419.  e. 
Olibanus     Cabreta  ,     Com.      Bisuldini, 

pater  01ib:B  Epi,    Auson.  et  Bernardi 

Scindentis-ferrum.  289.  e.  290.  b. 
Olivarus,    Germanus  Ariiulfi   Talavatii, 

Mon.  Becc,  41.  d.  n, 
Olricus,    fil.    Hermi,    testis    in    Donat, 

facta  Mon,  Guat.  1(J6   b. 
Onulfus,    Da|)ifcr   Roberti  Fris.  106.   c. 
Onulfus,   Scriptor  praefat.  vitae  S.   Pop- 

ponis.  461    n. 
Ordericus    et    Ordricus    Vitalis,    Mon. 

Utic.  Script    Hlst.  34.  n,  57.  n.  73.  n. 

136.  n.  l'jO.  n.216   n.22l.c.  n.225. 

n.  228.  n.  23tJ.  n.  237.  n.238.  n.  239. 

n.  240.  n.  242.  n.  243.  n.  244.  n,  245. 

n.  247.  n.  303,  n.  321,  n.  330.  n.  et 

alibi. 
Orosius,  Scriptor,  83.  n.  104.  c,  n.  260. 

b. 
Orricus,  vir  pessimus.  257.  d. 
Orscandus,  Ep.  Cornugalliai.  372.  b. 
Osbernus,  Ep.  Crid.  frater  Guill,  Com. 

in.  Xorin,  153.  n. 
Osbernus,    fil.  Erfasti,    Canon,    et  Ar- 
chidiac.   Lexov.    .M(m.   .S.   Trinit.  in 

monte   Rolom.    Prlor  Cormel.    atque 

Utic.  Ab.  49.  a,  50.  b.  224.  d.  230.  a. 

b.  c.  d.  n.  231.  n.  232.  c.  233.  d.  n, 

233,  b, 
Osbernus  de  Crépon,  fil,   Herfasti  fratris 

ComitissiB   Gunnoris,     seu    Osburnus 

vel    Ober,    Procurator   domûs     VVill. 

>iorm.     Duc,      Da|)ifer    INormanniae , 

pater  WiUel,   Dapiferi,  37.  d.  38.  a. 

45.  c.  47.b.  52.  e.  36   b.c.58  b.  79. 

d.91.  e.94.  b,  97.  b,  101.  e,  103.  d. 

167.  d.  178.  d.  186.  a.  b.  208.  a.  209. 

d.e.  22'?.  a.  223.  e.  233.  n.  234.  e. 

236,  c,  238.  a,  239   b.  241 .  b.  243.  b. 

243.  c.  248.  n.  3l3.  d.  314.  n.  328.  e. 

329.  n,  337.  a.340.  a,  342,  a,  366.  d, 

367.  a. 
Osbernus.    Mon.  Fontanell.    frater    Pa- 

piae    uxoris  Richardi  II  Norm,    Duc, 

476.  c. 
Osbernus    de    Bolebec,     conjux    unius 

Sororis    Comitissae    Gunnoris,    pater 

Galterii  Gilfardi  et  Godefridi.   58.  a. 
Osbernus,  pater  Gisleberli  Epi.  Ebroic. 

242.  d. 
Osbernus  ,    fil.     Richardi,    Baro   Guill. 

Norm.  Ducis  et  Rcg.  Angl    187.  n. 
Osbernus,    cognom.      Pentecost,     Nor- 
man. 78.  n.  311.  d. 
Osmundus ,     cogn.     Drcngotus    Miles , 
primus  Normannorum  in  Apulia.  49. 
b.  c.  227.  b. 
Osmundus,  Armigcr  Richardi   I  Norm, 


Duc.  57.  b. 
Osmundus   de  Centum-villis,   Vicecom. 

Vernonii.  58.  b. 
S.   Oswaldus,  Arcbiep,  Ëborac.  184.  n. 

522.  n 
Ota,  .Abbatissa  de  Confengun.  640.   b. 
Otbertus,  fil.   Aldonis,  frater  Aymoois, 

Burgundi.  608.  a. 
Otbertus,     testis    in  Cbarta    pro    Mon. 

Besuensi.  639.  a. 
Otbrannus,  Ab.  S.  Albini  Andeg.  287. 

a. 
Otbcgerus,   seu  Othgcrus  Clericus,   be- 
nef.   Mon,    S.    .Salvii  apud  Monster. 

574.  d.  375.  c. 
Otlierus,    pater    Walteri,   unus  ex  Op- 

tim,  Norm,  in  Angl,  degentibus.  54. 

n. 
Otmarus,  testis  in    Cliarta  Reg.    Burg. 

Ermengardis   pro    Mon,     S.   .André* 

Vienn.  536.  c. 
Otmundus    de    Calvimonte,    fil.    Rod- 

berti  Eloquenlis  de  Calvimonte.  235, 

e. 
Otho,     seu    Otto,    Cardinalis,     qui    et 

Urbanus  II  Papa.  74.  e. 
Otto,    Arcliiepiscopus  Ausciae.   394,   n. 
Otto  seu  Otho,  Ratispon.  Ep.  22,  d.  B2. 

d. 
Otto,  Ep.  Argentin.  434,  d. 
Otto.    Frising,   Ep.   Scriptor,  260.  a,  n, 

261.  n.  262.  n.  263.  n, 
Otto  Magnus  et  Major,  seu  Otiio  i  Im- 
per, fil,  Henrici  Aucup,  Inip.  1  43.  n. 

152.  n,  170.  a.  366  n,  369.  c  n,  370. 

c,  417.  n.  Ù.Ï2.  n.  384.  n. 
Otto  seu    Otho    II.    Imp,  fil.  Oltonis  I 

M.  n,  438.  n.  470.  n,  474    n, 
Otto  seu  Otho  III,    Imp,  Augustus,  fil. 

Ottonis  II.  152.  b,  422,  d,  458.  b, 
Otto   IV,    Imp,    aiiteà  Saxon,   Dux,  fil. 

Henr,  et  Mathil.  317.  n, 
Otto  seu   Otho,   Dux  Fraiicorum,   aras 

Conradi  Salici  Imper.  1.   n,    2.  b,  fil. 

Hu(lic;e   filiîe  Ollion.    I,    Imp,    pater 

Henrici  et  Chononis,  370,  c. 
Otto  seu  Otho,   Dux  Lothar.  fil.  Caroli 

Loth.     Ducis    et    Annae,    fiater   Ger- 

berga;.  201.n.  20i.  n.  301,  n.  437.  e. 

n.  458.  n. 
Otto,    Dux    Mosellan.    fil.    Ricuini  G»- 

mitis  Virdun.  301.  n. 
Otto,    Dux    Bajoar.    contra   Henr.    IT 

Imp.  rebellis.  65.  a    4.'14.  c. 
Otto    seu    Olho,     Palatinus,     Com.  de 

Rinecke,    fil.     Hermanni    Lotharingi, 

Pseudoregis  Germ.  74.  d, 
Otto.   Marchio  Ital.    pater   Berix    uxo- 
ris Henrici   IV  Imper.   62.  d.  263.  a. 

361,  d,  416.  a   433.  c 
Otto,  seu  Otho,    Dux  Burg,  fil.  Hugo- 
nis   iMagni,    frater     Hugonis    Capeti. 

170.  c. 
Otto  seu  Otho  Willel,  Com,    Divion.  «t 

Burg.  pater  Rainaldi  Com.  13.  a.  5ï9. 

e.  n.  332  d.  e,  n,  358.  d,  607.  e.  808- 

a.  612.  d-e, 
Otto,  Com,  Matiscon.  411.  n, 
Otto,   Cornes,   nepos  Hugonis  Epi.  Aa- 

liss,418.  b. 
Otto,  Com,   Lovan.   fil.   Ifcnrici  Loyan. 

Comitis  331.d.422  a.  .i37.d,  n.iB3. 

c.  n.  637.  c. 
Otto,    Com.     fil.     Arnulphi    Com.    ik 

Chisneo,  pater   Alburti  Com.  150.  b. 

339.  c. 
Otto,  Com.   pater  Ludovic!  Com.  Cliia- 

neicnsis,  249.  d. 
Otto,  Miles  de  Bessiaco.  614.  a. 
Oyiardus,   testis  in  Dipl.  Henr.  R.  pa» 

Mon.  Centul.  570.  d. 

P. 

STxaxiiUS  de  Arluns.  370   a. 
Palamedcs,  vêtus  Héros.  322.  n. 
Pallas.  fil.  Evandri.  284.  a.  294.  d. 

Ffftf 


748 


INDEX   ONOMASTICUS 


Palumbus,    Presbyter    Romanus.    181. 

n.  284.  n.  294.  d. 
Pandolfus,    Padicius,    Padulphus,    Pal- 

dolphus,    Pardolfiis,     Cancell.     Reg. 

Burg.  541.  c.  d.  542   n.  543.  d.  544. 

d.  545.  d.  5i6.  b.  547.  b-d.  550.  c. 
551.  c.  554.  b. 

Pandulfus,  Princeps  Capuae.  449.  n. 

Paphnutius.  24.  c. 

Papia,  Pavia,  uxor  Richardi  H  Norm. 

Duc.  39.  d.  245.  c.  316.  c  d.  330.  a. 

n.  476.  c. 
Papia,  filia  natural.  Richardi  III  Ducis 

Norra.    uxor    Gulberti    Advocati   de 

S.  Galerico.  246.  c.  n. 
Papia,    Mater    Willelmi  Arcens.   82.  b. 
Papias.  335.  d. 
Papinius.  240.  n. 
S.  Pappolus,  Pontifex.  198.  e. 
Paschalis  Papa  II.  390.  n.  330.  b. 
Paschasius.  328.  e. 
Pavia.  ride  Papia. 
Paula,  filia    Hugon.   II  Comit.  Cenorn. 

634.  a. 
S.   Pauliis,  Sacerdos  Britanniae.   277.  b. 
Paulus,    Primicerius   Metens.    438.    n. 

528.  d.  533.  a. 
Peiegrinus,    Pcligrinus,    Pilegrinus  Ar- 

chiep   Coloriisns.  73.  b.  202.  b.  615. 

e.  617.  b.  619.  a. 

Pelliciarius,   noinen    Irrisionis   Willelmi 

Notlii  Norin.  Ducis.  44.  b. 
Perenesius,  Abbas  Roton.  371.  a. 
Perronella,  uxor  llugonis  .Macngo.  373. 

d. 
Petronilla,  S.   Crucis  Pictav.  Abbatissa. 

280.  b. 
Petronilla,    uxor   Gaufridi    Comit.   En- 

golism.  199.  d.  264.  a.  b.  c.  373.  d. 
Petronilla,     uxor    Gaufridi    Santonens. 

Corn.  548.  n. 
Petronilla,    filia    Gaufridi    Comit.     En- 

golism.  uxor  llugonis  de  Podio-fagi. 

373.  d. 
Petronilla,    filia    Ernaldi  de   Escalfoio. 

233.  a. 
Petronilla,   uxor  Balduini,  Majoris  Ab- 

batiit;  S.  Saviniani  Scnon.  198.  c. 
Petrus,  Episcop.  Adurens.  116.  n.  431. 

d. 
Petrus   Igneus,   Monach.  Vallis-Umbro- 

sae,  posteà  Episcop.   Alban.    et   Car- 
dinal. 24.  e.  221.  b.  n. 
Petrus,  Aniciens.  Ej)isc.  428.  b.  c. 
Petrus,  Aquensis  Episc.  513.  c. 
Petrus  Cellensis,  Abb.  S.  Remig.   Rem. 

posteà  Episcop.  Carnut.  464.  n. 
Petrus,  Episcop.  Florentin.  25.  a. 
Petrus,  Episcop.  Magalon.  416.  d.  417. 

d. 
Petrus  Damiani,  Episcopus  Ostieng.  Le- 

gatus  in  Gall.  et  Scriptor.  146.  n.  147. 

a.  196.  n.  218.  n.  380.  n.  653.  n. 
Petrus,  Vasens.  Episc.  513.  c. 
Petrus,   S.    R.    E.  Diac.   et  Romae  Prae- 

fectus,     tempore    Leonis    Papae    IX. 

197.  b.  466.  b.  523.  a. 
Petrus,  Abbas  Carrof.  218.  b. 
Petrus,   Abbas   Condom.    395.   c.   396. 

a.  b. 
Petrus,  natione  Apulus,  Abbas  S.  Ger- 

mani   Paris.    Cancellarius    Philippi    I 

Reg.  276.  b. 
Petrus,    Abb.     S.     Martialis    Lemovic. 

288.  c. 
Petrus,  Abbas  de  Nantoilo.  506.  e. 
Petrus,  Abbas  Nobiliac.  217.  b. 
Petrus,  Abbas  Rodens.  426.  b. 
Petrus,  Abbas  Trenorc.  112.  c.  n.  113. 

a. 
Petrus,    Abbas  S.  Victoris  Massil.  432. 

a. 
Petrus,  Abbas  Vosiensis.  289.  a. 
Petrus,  Rex    Hispaniae.   maritus   Agne- 
tis    fîliae    Guillelmi-Gaufridi    Pictav. 
Comit.    119.    a.     filius   Sancii   Régis 
Aragund.  221.  b. 


Petrus-Aipbonsus  seu  Hildefonsus,  fil. 
Sanctii  Régis  Galiciae.  359.  a.  b.  c.  n. 

Petrus-Guillelraus ,  cognom.  ,\cer  , 
Dux  Aquit.  et  Com.  Pictav.  fil.  Guil- 
Iclmi  Magni  et  Agnctis  Burg.  217.  b. 

d.  218.  d.  ride  Guillelmus  et  Willel- 
mus. 

Petrus-Raimundi,  fil.    Raimundi  Beren- 

garii  Com.-t.  Barcinon.  290.  c.  d. 
Petrus-Raimundus,    Cornes    Biterr.  pa- 

ter  Rotgarii  Comit.  Biterr.  290.  n. 
Petrus-Ramondi,    seu   Raimundus   Co- 
mas Carcassonn.  514.  e.  n. 
Petrus,  filius  Rayraundi  1  Com.  Subs- 

tant.  416.  d.  n. 
Petrus,    fil.    Geraldi    Principis  Debons. 

397.  c. 
Petrus,    Comes,    Consanguin,    filiorum 

ïancredi.  430.  a. 
Petrus  Blesensis,  Scriptor.  175.  n. 
Petrus  Didonensis.  138.  a. 
Petrus,  Sacerdos.  378.  c. 
Petrus     Heremita  ,     Cruce-Signatorum 

Dux.  394.  a. 
Petrus,    fil.     Herberti    Pincernae,    Mil. 

Wilcass.  235.  c. 
Petrus,  .Miles,  pater  Araalberti.  277.  d. 
Petrus  de  Trimoliâ.  283.  n. 
Petrus  Escausarius.  288.  d. 
Petrus  de  Salas.  397.  a. 
Petrus  de  Galar.  397.   b. 
Petrus,  frater  Willelmi.  432.  e. 
Petrus,  benefactor  Monast.  S.  Salvator. 

de  Conchis.  433.  a. 
Petrus- .\bbas,  Baro.  507.  a. 
Petrus  de  Cameliaco.  507.  a. 
Petrus  .Maisnade.  507.  a. 
Petrus,    seu    Pctro,    Miles   in    Aquitan. 

538.  a.  b. 
Petrus,   filius  Roscclini.  590.  c. 
Pharamundus,    Rex    Francise.    170.    a. 

212.  n. 
B.    Philibertus,  Gemmet.   Abb.  624.   b. 
Philippa,    cogn.     Matbildis,     Guill.    IV 

Com.  ïol.    filia,  tixor  Sanchii  I  Reg. 

Arrag.    et    deinde    Guill.   IX  Comit. 

Pictav.  et  Aquil.  Ducis.  486.  n. 
Philippus,  Episc.  Catalaun.  filius  Theo- 

baldi  Comit.  Camp.  358.  c. 
Philippus,  Imperator.  263.  b.  n.  410.  n. 

4H.  n. 
Philipj^sl,  Henrici  1  fil.    Rex  Franciai. 

22.  tf.  26.  b.  c.  28.  a.  b.d.  31.  c.  32. 

a.  b.  e.  33.  a.  b.d.  47.c.d.48.  d.  e. 

53.  d.  54.  d.  56.  a.  b.  37.  b.  03.  n.  64. 

c-e.  70.  d.  80.  c.  85.b.  86.n.  HO.  a. 

111.  b.  c.  114.  a.  116.  n.  118.  e.  n. 

120.  a.  n.  129.  n.  132.  d.  133.  n.  134. 

e.  135. a.  b.  142.  b.c.  149.  d.  152.  a. 
156.  e.l37.  d.  e,  138.  a.  b.  n.  159. 
c.  d.  e.  n.  165.  a.  c.  167.  c.  168.  n. 
169.  n.  170.  a.  n.  173.  e.  180.  b.  181. 
a.  186.  c.  d.  n.  187.  a.  n.  189.  a.  190. 
c.  197.  c.  d.  e.  198.  a.  200.  c.  202.  d. 
203.  d.  207.  c.  209.  d.  210.  a.  n. 
211.  a.  212.  a    c.  n.  213.  a.  b.  216. 

a.  220.  a.  221.  b.  222.  e.  229.  c. 
233.  a.  c.  238.  c.  241.  c.  243.  c.  e. 
243.  e.  247.  b.  248.  c.  251.  b.  254.  d. 
235.  a.  263.  b.  273.  b.  274.  a.  276.b. 
283.  d.  284.  a.  286.  a.  n.288.  n.  289. 
n.291.d.292.  C.294.  e.  295.  a.  298. 
n.  303.  n.  307.  c.  d.  312.  a.  315.  a. 

b.  n.  317.  a.  b.  n.  3l8.  e.  319.  b.  c.  d. 
343.  b.  c.  344.  b.  n.  343.  d.  n.  349. 

a.  355.  c.  356.  e.  357.  a.  c.  e.  358.  a. 

b.  c.  361.  c.  363.  a.  c.  363.  d.  366. 

a.  367.  c.  369.  e.  371.  b.  n.  373.  d. 
375.  c.  377.  d.  e.  n.  379.  b.  382.  c. 
383.  a.  384.  d.  e.  385.  a.  c.  d.  n.  386. 

b.  388.  e.  390.  b.  d.  391.  b.  393.  d. 
394.  a.  409.  c.  n.  410   a.  b.  n.  4ll. 

c.  n.  412.  a.  b.  c.  415  d.  423.  n. 
430.  c.  431.  b.  c.  n.  432.  a.  433.  b. 
c.  n.  434.  a.  c.  440.  a.  443.  nn.  477. 
e.  478.  e.  479.  b.  480.  c.  481.  c.  nn. 
482.  a.  483.  a.  486.  c.  d.  nn.  487.  n. 


498.  n.  539.  e.  560.  a.  c.  d.  502.  d.  e. 

563.  a-e.  564.  d.  e.  570.  n.  .573,  n. 

581.  n.592.  n.  399.  c.  n.  600.  b.  d. 

nn.  601 .  e.  602.  a.  n.  604.  a.  e.  606. 

a.  b.  607.  c.  629.  c.  634.  d.  638.  c. 

648.  d.  6.33.  n. 
Philij)pus    II,    Augustus,     Rex    Franc. 

288.  n.  293.  n.  320.  n.  467.  n.  634. 

e. 
Philippus,     filius     Balduini    V    Comit. 

Flandr.  357.  d, 
Philippus,     fil.     Roberti    Fris.     Comit. 

Flandr.  frater  Roberti .  47.  d.  243.  d. 

390.  b. 
Philippus,    Ardens.    Dominas    fil.    Do- 
mini  Ardens.  303.  a.  306.  a. 
Philippus  de  Belismo,    filius  Rogerii  de 

Montc-Gomerici.  227.  n. 
Philippus,    filius    WiU.   Talav.    et   Ma- 

bili*.  42.  e.  43.  a. 
Pibo,    Episcop.    TuU.    69.   n.   152.  d. 

133.  c.  369.  b. 
Piligrinus,  Archiep.   Colon.    Vide  Pele- 

grinus. 
Pipinus.  fil.  WiU.  Taleraont.  424.  b. 
Pippinus   Heristel,    pater   Caroli    .Mart. 

386.  n. 
Pippinus,  Rex  Franc.   289.  n.  319.  n. 

386.  n. 
Polydonis,  Scriptor.  173.  n. 
Pomponius  Mclla.  83.  n.  179.  n. 
Pontia,   uxor  Pontii  viri  nobil.  201.  a. 
Pontius,  Episc.  Bigorr.  116.  d.  117.  a. 

b. 
Ponlius,  Glandens.  Episcop.  513.  c. 
Pontius.  Massiliens.  Episc.  513.  c. 
Pontius,  Ep.  Valentin.  535.  c.  n.  556. 

a. 
Pontius,  .\b1).  S.  Genesii.  426.  a. 
Pontius,  Abb,  Simqrr.  431.  d. 
Pontius  m.    Comes   'l'olosan.    219.  d. 

290.  n.  387.  d.  n.  416.  d.  n.  422.  n. 

Comes  Arvern.  304.  c.  n. 
Pontius,     Comes     Impuritanens.     510. 

b. 
Pontius,     fil.     Bernardi    de    Pardilan. 

396.  e. 
Pontius  de  Olbion.  397.   b. 
Pontius,      Benefact.      .Mon.      Saviniac. 

200.  a. 
Pontius   vir.   nob.  Benefact.   Mon.  Sa- 

vin.  201.  a. 
Pontius  Morellus.  201.  a. 
Popio.  ride  Poj)po. 

Poppo,    Popio,  Boppo.    posteà    Dama- 
sus  Papa  II.  60.  c.  262.  a.  Vide  Da- 

masus. 
Poppo,    Patriarcha    Aquileiens.   420  c. 
Poppo,    Popio,  Archiep.  Trevir.    1.    a. 

194.  a.  b.  n.  261.  b.  353.  c. 
Poppo,    Popo,    Episc.  Metens.   198.  n. 
S.   Poppo    I.   Stabulens.  Abb.    149.  c. 

164.  a.  n.  201.  d.  204.c.d.232.  d.  e. 

353.  c.  414.  n.  461.  a.  b.  nn.  462.  a. 

c. 
B.     Possennus ,     vel    Posennus ,     Con- 
fesser. 488.  c.  489.  a. 
Praxedis.    Regina ,     uxor     Henrici    IV 

Irap.  27.  b.  c.  n. 
Ptoloraaeus,  83.  n. 
Pudicus,    Budicus,    Nannelens.    Episc. 

filius  Gualterii  Episc.    522.  d.  n. 


OUERENTiA  ,    uxor     Auselinî    Prae- 
zeriens.  233.  c. 
S.  Quintinus,  Martyr.  638.  c. 
S.  Quiriacus,  196.  c. 
Quiriacus,  Episc.    Nannet.  30.  b.  412. 
e.  413.  b.  n. 

R. 

It.  Comes  Ruthen.  146.  n. 
Rabbodo,  Comes.  356.  e. 
Rabellus,  Miles   Nonn.    36.   d.  58.   a. 
400.  b.  nn. 


IiNDEX    ONOMASTICUS. 


7i9 


Rabodus  ,  Radbodus  et  Ratbodus, 
Episc.  Tornac.  IIO.  a.  233.  b.  c.  n. 
iSi.  n.  321.  c.  392.  n. 
Radbodus  ,  E(>iscop.  Sagiens.  pater 
G'jillolmi  Abbat.  Cadom.  242.  d. 
Vifie  Ratbodus. 
Radcboto ,    Cornes     de    Habccliesburg. 

iU.  n. 
Radcgundis  uxor  Bcraldi.  288.  b. 
Radulfus,  Arcliiep.  Turon.  169.  e.  348. 

n.  329.  e   330.  e. 
Radulfus,   Abbas   Montis   S.    Micbaëlis. 

236.  a.  n. 
Radulfus  Coggeshal,    Abbas,    Scriptor. 

168.  n. 
Radidfus,    Rcx    Gcrniania?,  adv.    Hen- 

rici  IV.  19o.  n.  Fi</e  Rodolphus. 
Radulfus.  Rudulphus  III  Burguiid..  Rex. 
32J.  c.  333.  c.  33't.  b.  c.  c.  333.  b.  c. 
n.  336    b.  338.  n.  f^ù/e   Rodolphus. 
Radulfus,  Raduljjhus,   scu   Ro<lulplius, 
menddiè  frater  lleiirici   lie^U  Franc, 
dicluf.  Anliiopiscop. Bituric. 337. b. n. 
Vide  Hodolplius. 
Radulfus,   Verouiand.    Cornes,    fil,  Hu- 
gouis   fratris    Philippi  I  Franc.    Rcg. 
48.  n   319.  b.  c.  -409.  c.  Vide  Rodol- 
phus. 
Radulfus,  Rudulphus  Magnus,  ComcsVa- 
lesii  Crispcii,  et  Mcdant.  Annaî  Régis 
Henrici  vidusemaritus.  233.  c,  238.  c. 
499.  d.  n.  pater     Waltcri  et  Siinonis. 
411.  b.  604.  a.  b.  606.  c.   Tiffe  Ro- 
dolphus. 
Radulfus  j  Rodulfus  ,    Baiocaruui    Co- 
rnes, frater    uterinus  Richard!  senior. 
Due.  Norni.   pater  Uugon.    B.ijoeens. 
Episc.     etJoannis    Abrinc.     Episeop. 
posleà  Koloniag.  Archiepiscopi.    141. 
n.    169.    a.   234.  d.  239.  a.  246.  a. 
248.  d.  339.  e.  379.  c.  387.  a.  Vide 
Rodidplius. 
Radulfus,    Cornes,   Régis    Angliae   cog- 
natus,  Classis  Praéfectus.  47-4.  d.  311. 

b.  637.  c.  d. 

Radulfus  de  Waceio,  fd.    Roberti,    Ar- 

chiep    liotom.  et  Comit.  Ebroic.  177. 

d.  243.  a.  .401.  b.  402.  a.  Vide  Ro- 

dulpbus. 
Radulfus,    Couies   Herford.   filius  AVal- 

teri      Mcdantini     et    Codïe.     174.    c. 

fditis    Godie   et     Drogonis   Wulcass. 

Comit.  248.  a. 
Radulfus,     Ho(lul|)Iius,     de     Waher 

Conic's  \orllifolki    et     Siilhfolki,    seu 

Sout/ifalie  185.d.e.l86.  a. 187. n. 209. 

d.  e    63().  d.  V'd':  Rodulfus  Brito. 
Radulfus,  Conies  Suession.  362.  c. 
Radulfus  ,    Cornes    de     Monte- desider. 

247    d. 
Radulfus  .     Rodulfus  ,    fdius    Ardolplii 
Comit.    Ohisiieus.    et  Malhildis.  296. 

c.  297.  ae  299.  n.  306.  n.  rideRo- 
dulplius. 

Radulfus,     Coracs,    fil.    Yvonis  de  \i- 

gellà   362   c. 
Radulfus.  Coines,    testis  in  Chartâ  San- 

Germaiieusls  Abbalia?.  ,'399.   a. 
Radulfus.  Cornes.  308.  d. 
Radulfus  aller.  Cornes.  399    b. 
Radulfus,     Coni.    testis   in  Chartâ  Reg. 

pro  llasiion.   Cœnob.  399.  c. 
Radulfus,  Vicecora.  Cenoin.   430.  c. 
Radulfus,    Vicoeoin.     Temboiac.      177. 

e.  n.  178    a. 

Radulfus  ,  Viceconsul  seu  Vicecomes 
Tho.irc   269    a.  n.  Fide  Rodulfus. 

Radulfus  ,   Vice-Cornes  ,     Praesons    De- 
dicatioiii   Eecl.    S.S.     ïrinit.    Vindoc 
50(i  e. 

Rad'ilfus  Vicecomes  ,  in  Aquit.  334. 
b-e 

Radulfus  ,  Radulphus  ,  Audoinar.  et 
AnI.  Eccl.  Cationic.  fil.  Arnoldi 
Anl.Com.  303.  a.  n.  306.  e.  307.  a.  e. 

Radulfus  Bcivaceusis.  606.  c. 

Radulfus,  licgin-Aiiius  de Besst/i.  316.  d. 


332.  a   333.  c.  d.  333.  c. 
Radulfus,  Castcllan.    Brugens.    362.    c. 

n. 
Radulfus  de   Caldreio  ,    pater    Fulcoii. 

233.  e.  473.  c. 
Radulfus    Camberarius ,     fil.     Geraldi 

387.  c. 
Radulfus,    Cainerarius    Franc.   207.    c. 

208.  c. 
Radulfus  de  Felgerex.  34.  n. 
Radulfus,  Radulphus  Gand.  Dora.  .Vlost. 

392.  n.   Vide  Rodulfus. 
Radulfus,    iMoiiachus  S.    Sepulcliri    Ca- 

nierac.  481 .  a. 
Radulfus,    Monachus,    testis    in    Chartâ 

San-German.   Abbati*.  399.  a. 
Radulfus,  Rodulphus  Mala-Corona.  fil. 
Geroii,  Major.  Mou.  Monachus.  223.  b. 
d.  226.  b.  228.b.  339.  d.  Fide  Rodul- 
phus. 
Radulfus  de  Malo-Leone.  373.  a. 
Radidfus  de  Regvierei.  340.  b. 
Radulfus  Te.ium  316.  d.  334.  a-e.  335. 

b.  340.  I).  ride  Rodulfus. 
Radulfus,  Rodolphus  de  Toeniâ.  97.  b. 

230.  d.  404.  c.   n.  Fide  Rodulfus. 
Radulfus,  .\obil.   Britto.  133.  b.    Bene- 

factor  S.  Richarii.  133.  b. 
Radulfus,   fil.    Ilcrluini   de    Conlavillâ. 

248.  c. 
Radulfus  ,  fil.  Lancelini  de  Balgenciaco. 

(532.  e. 
Radulfus,  fil.  Radulphi  Ardens.    Cano- 

nici.  303.  a.  n 
Radulfus,    fil.    Remundi    Delavarrnac. 

390.  d. 
Radulfus,  fil.    Rogerii   de  Merulâ.  226. 

d. 
Radulfus.   fil.    Wascelini  et  Ilereinbur- 

gis.  226.  c. 
Radulfus,  ride  Rodolphus  et  Rodulfus. 
Radulfus ,    Renulfus   de   Bukevessant  , 

seu  Briquessart.  316.  d.  333.  e. 
Radulphus,  Dapifcr  Rcg.  Philippi.  111. 

b. 
Radulphus  Gand.   Camerar.  Flandr.  fil. 
Radulphi  Alost.  392.  n.  fide  Rodul- 
fus. 
Radulphus  Liraesi.  Baro  Norm.   187.  n. 
Radulphus.    Pincerna   Episc.     Ambian. 

434.  a. 
Radulphus    Prudens  ,    senior    Dol.  fil. 

Odonis.  Dol.  387.  p.  n.  388.  a.  n. 
Radulphus ,     Presbyter    iNoviom.    394. 

c. 
Radulphus   FI.  pater  Bernoldi,  406.  d. 
Radulphus-Theobaldus,     filius    Radul- 
phi Prudentis   387.  n.  388.  a.  n. 
Radulphus-lnfans.   fil.   Radulphi    Pru- 
dentis. 387.  n.  388.  a.  n. 
Raclendis  ,     Raclendis  ,     uxor   Alberti 

Comit.  iSaniuc.  360.  a.  n. 
Ragenaldus,  Cornes.  460.  n. 
Ragenfridus,    frat.    llodulfi    Camerarii. 

106.  c. 
Ragiuibaldus  ,  Episc.    Arelat.    309.    d. 

316.  b. 
Piaginaldus,    Abb.    S.    Maglorii   Paris. 

367.  e.  308.  n. 
Raginaldus,   Abbas  S.    Micolai    Andeg. 

419.  b. 
Raginaldus,    Abb.    SS.    Trin.    Vindoc. 

271.  n.  303.  e.  Fidc  Rainaldus. 
Raginaldus  ,    Cornes     .\ivern.    421.   a. 

Fide  Rainaldus. 
Raginaldus  ,     filius     Guillelini     Comit. 

Nivern.  487.  n.  ^'/rfe  Renaldus. 
Raginaldus,    Coines,    fil.    Guill.     421. 

a. 
Raginaldus  ,     Cornes     Burgund.     pater 

Widonis.  76.  e.  f'ide  Rainaldus. 
Raginaldus  ,     Canecll.      Roberti     Reg. 

418.  b.    Vide  Rainaldus. 
Raginaldus  ,    fil.     Gaufridi    de   Castro- 

Gunterii.  347.  d.  Vide  Rainaldus. 
Raginaldus.    Vide  Reginaldus,  Rainal- 
dus, etc. 


Raginardus,    Reginardus,  Episc.    Leol. 
163.  n.  202.  b.  331.  b.  n.  415.  a.  b. 
Vide  Reginardus. 
Raginbaldus,   Aggrippinas.  439.  a. 
Raginerius,    .Miles   Pontiv.   pater  Gual- 
teri.  429.  n. 

Raginerus  T.,ongi-Colli  ,  Hannon.  Co- 
racs, pater  Lainbcrti  Gerbergae  ma- 
riti,  et  Hannon.  seu  .Montens.  Co- 
mit. 201.  b.  n.  437.  d.  n.  Vide  Rai- 
nerus  IV. 

Ragnulfus,  unus  ex  Noriuannis  «jui  iu 
A|)uli:i  sedein  fîxcrunt.  227.  d.  P'ide 
Ramnulfus,  Ranulfus. 

Raignaldus,  Andegav.  .Scholast.  279. 
d.   Vide  Rainaldus. 

Raimbardus,  Arelat.  Episc.  313.  c. 

Raiinbcrtus,  Episc.  Virdiin.  234.  n.  F. 
Rambertus. 

Raimbcrtus,  Presbyter.  394.  c. 

Raiinbcrtus,  Miles.  399.  u. 

Raimbcrtus,  vir  nob.  308.  n. 

Raimundus,  Ramundus,  Abbas  Con- 
dom.  397.  b.  c. 

Raimundus  ,  Rayinundus  ,  Redemuri- 
dus,  Abb.  Dolensis.  388.  a.  b.  n. 

Raimundus  Borelli,  Cornes  Barcinon. 
pater  Berengarii.  289.  d.  e. 

Raimundus-Berengarii,  cogn.  Vctulus, 
Comes  Barcinon.  219.  d.  289.  d.  290. 

c.  n.  291.  a.  434.  d. 
Raimundus  Berengarii  .     Comes   Barci- 
non.   fil.  Raimundi-Bereng.    290.    c. 
291.  a. 

Raimundus,  Comes  Bigorr.  Fide   Ray- 

mundus. 
Raimundus  ,    Comes    Carcasson.    449. 

d.  e     pater    Petri-Raymundi    Comit. 
Carcasson.  314.  n. 

Raimundiis-Guifredi  ,      Comes      Cerri- 

tan.  290.  b.  291 .  b.  426.  a.  Vide  Ray- 

mundus. 
Raimundus.    Comes    Rutenensis.    634. 

b.  n. 
Raimundus-Arnaldus,  frater    Sancii  Ar- 

naldi,  Dominus  Curiae  Madiran.  413. 

e. 
Raimundus-Arnaldi  Dan^'/i.  117.  c.  431. 

d. 
Raimundus  Lupus  de  Lidoss.  4  46    d. 
Raimundus  Lupus.  397.  b. 
Raimundus  Oddo   Deboolcncs.  397.    b. 
Raimundus,  fil.  Arnoldi  de  Castro-Mu- 

rio.  373.  b. 
Pvainaldus,  Archiepisc.  Reraens.  280.   b. 

Fide  Raynoldus. 
Rainaldus,  Episc.  Paris.  31.  c.  n.271.  a. 
Rainaldus  ,    Abbas    S.    Medardi    Suess. 

362.  c.    Vide  Rainoldus,   Raynoldus. 
Rainaldus ,    Abb.    SS.    Trinit.    Vindoc. 

217.  c.   n.  Vide  Raginaldus. 
Rainaldus,  Comes  Autissiod.  fil.  Landri- 

ci.  648.    a.  c.  Vide   Rainaldus   Corn. 

Nivern.  et  Raynaldus. 
Rainaldus,    Comes  Burgundiae,  fil.   Ot- 

tonis-Willelmi,   pater   Guidonis.  15. 

a.  b.  43.  b.  466.  e.  Dux.  222.  a.  Fide 

Raginaldus,  Raynaldus,  Renaldus. 
Rainaldus  ,    Comes  ,   pater    Guidonis  , 

testis  in  Placito  pro  Coeuob.  S.  Medar- 
di Suess.  381.  d. 
Rainaldus,     Coiues,    Pripsens    Coronat. 

Philippi  Régis.  33.  a. 
Rainaldus,  Comes  Burgund.  trans   Sao- 

nam  fluvium.  487.  n. 
Rainahlus,    Comes,   fil.   Hugon.  Comit. 

Clarom.  339.  b. 
Rainaldus  ,    Comes  ,     pater     Guillelini 

Comit.  Nivern.  487.  n.  Vide  Raginal- 
dus. Rainaldus  .\utiss.  et  Raynaldus. 
Rainaldus,   Rainardus,   Ucinardus,    Ca- 

merarius  Henrici  Reg.  362.  e.  389.  c. 

n.  399.  c.  606.  c 
Rainaldus     de     Podio-Fagi,    fil.     Will. 

Ferruin-Sector.    Camerarius     Henrici 

Reg.  373.  a.  nn. 
Rainaldus,    Reginaldus,    Andeg.    Scho- 


720 


INDEX    ONOMASTICUS. 


tasficus.  438.  c.  II.  ride  Raignaldus. 
Rainaldiis,  Custos  Eccl.  S.    Martini  Tu- 

roii.  438.   à.  n. 
Raiiialdus  de   Escalfoio,  Monacli.  Utic. 

233.  a. 
Rainaldus  Calvus,    Moiiadi.  Utic.  231. 

n. 
Rainaldus,  altcr   Monach.  Ulic.  221.  n. 

f'iilc  Uenaldus. 
Rainaldus,  posscssor   Castri    Castellion. 

15.  c. 
Rain.ildu.s  ,     Doinin.     Caslri-Gunlerii  , 

palcr  Rainaldiet  Gofridi.  2G7.  e.268. 

a.  b.  c. 
Rainaldus,  fil.  Rainaldr  de  Castro-Gun- 

tcrii,  fratcr  Gofridi.  2G7.    c.    268.    a. 
Uainaldu>,    fil.    Gofridi   de  Caslro-Gun- 

terii.  208.  c.   Vide  Ragiiialdus. 
Rainaldus  de  Caslro-Gunterii.     traditor 

Gaufridi  Barbati   Coniit.    And.  30.  c. 

413.  a. 
Rainaldus     de    Castro-Gunterii.     Vide 

Rcginaldus. 
Rainaldus  de  Flosccllariâ,    fil.   TniUi  de 

Podio-Augusti.  373.  b. 
Rainaldus  de    iMalo-l.ejiorario.   373.    a. 
Rainaldus  de  Molisino.  198.  n. 
Rainaldus  l'orcellus.  274    a. 
Rainaldus  Turon.  118.  a. 
Rainaldus,   fil.    Salonion.    du    Sabloilo. 

226.  d. 
Rainaldus,  Venator.  614.  a. 
Rainaldus,  Baro.  507.  a. 
Rainaldus,  Miles.  009.   e. 
Rainaldus,  fraler  Grecia;.  4^9.  n. 
Rainaldus,    Ilenrici   Fr     Reg.   fainiiiar. 

83.  c.  d. 
Rainaldus,  testis  in  Cliartâ  Roberli  Du- 

cis  Burg.  613   a. 
RiJinaldus.    Vide  Kagiiialiliis.    Raginar- 

dus,    flaignaldus,    Rainardiis,    Ray- 

naldus  ,      Uaynardus  ,      Reginaldus, 

Reginardus,  Rainoldus,  Renoldus. 
Rainardus.     Uaynaldus,     Conies   Seno- 

nens.  197.  b.  c.  293.  ^.  560.  b.  n. 
Rainardus,  pater  Oid'.'rici    Episc.    Aure- 

iiaii.  Doininus   Brecar.  Toparclia   Pi- 

livirens.  457.  n. 
Rainaldus,    fraler     Milonis    de    Monte- 

Rarro.  198.  n. 
Rainardus,  Baro.  506.  e. 
Rainardus.  Vide  Rainaldus. 
Rainerlus,  Aureliaii.  Episc.  482.  n. 
Rainerius,  Rainerus,  Abb.    Floriac.  32. 

d.  483.  n.  485.  c. 
Rainerius,  Abb.    B.  M.  Nucar.  218.    n. 
Rainerius,    Abb.    SS.  Triiiit.    de  Jlonte 

Rolhomag.  230.  a.  233.  n. 
Rainerius   I,    Longi-coUi.     llainon.    et 

Ha  ban.  Coin,  626.  e. 
Rainerius    VI,    Com.     Ilannon.     pater 

Richildis  uxoris    Balduini  VI  Flandr. 

Com.  482  n.  Vide  Rainerus. 
Rainerius,  Propos.  Beln.  609.  e. 
Rainerius,    Caslcllion.     Monacb.     Prier 

Uticens,  229.  c.  230.  a. 
Rainerus    IV,  Longi-colli,   Com.    Mon- 

teus.  pater  Raincri  et  Lamberti.   374. 

c.  f'ide  Raginerus. 
Rainerus  V  ,  Cornes  Montens.  fil.    Rai- 

neri   IV.     fratcr   Lamberti.     374.     c. 

376.  d. 
Rainerus  VI,  Cornes    Montons,   et  Ilan- 
non. fil.  Raineri  V.  357.  d.  f/rfeRai- 

iicrius,  Raynerus  et  Reginberus. 
Raingodus,  liaingotus,  Gandensis.  Hl. 

c.  392.  d.    ViV/c  Rengotus. 
Rainodus,    Cancell.     Abb.   S.    Medardi 

Siiess.  502.  c.  582.  a. 
Rainoldus,  Abbas    S.  Medardi.  522.  d. 

Vide  Rainaldus,  Raynoldus. 
Rainoldus,  Coines  .Suession.    594.  b.  n. 
Rainoldus,  Coines.  582.  c. 
Rainoldus,  pater  Hugonis.  582.  b. 
Aainulphus  ,     Vicecom.     Bajocens.    fil. 

natural.    Ricliardi    III  Norm.   Ducis. 
246.  n.  f'ide  Ranulfus. 


Ralpb^   Comcs    East-.\ngl.  \ormannus. 

78.  n. 
Rambcrtus .     Raimbertus  .     Rayember- 

tus,  Episc.  Virdun.  136.  n.  144.  b.c. 

249.  d.  251.  n.  413.  c.  414.  b.  423.  a. 

557.  d     558.  a.    Fide   Raimbertus  , 

Reiiibertus. 
Kambertus,    Abbas  Senonieiis.  368.    e. 

369.  a.  c. 
Raniniilfus.     Cornes     Pictav.    Consang. 

Guill.  Aquit.   Ducis.  119.  b. 
Ramnulfus,     unus  è   Primoribus    Nor- 

inannorum    in    Italiâ.    352.  a.    Vide 

Ragnulfus,  Ranulfus. 
Ramundiis,  fil.  Arnaldi    Militis.  396.  c. 
Ramundus.  Paba.   397.  c. 
Raniundus.  K/rfe  Haimundus,  Rayinun- 

dus. 
Ranaulfiis  Rabiolus.  507.  a. 
Randulpbus     Pevercll.     Normann.     in 

Angl.  78.  n. 
Rangardis,     uxor    Petri-Raiinundi    Co- 
niit. Biterr.  290     n.  fide  Rengardis. 
Rangeras,  Abb.  Senoniens.  3fJ8.  e. 
Raniniirus,  (il.    Sanrtionis  Heg.  116.  n. 
Ransuidis.    mater    Weneniari   de    IJle- 

riis.  423.  a. 
Ranulfus,  Abb.  Mont.  S.  Micb.  256.    a. 
Ranulfus  ,     Ranuij>bus  ,    Vicecom.   Ba- 

joc.  76.  c.  f'ide  Rainulfus. 
Ranulfus,  unus  ex  Primoribus  Xornian- 

nisin  Apul.49.d.  213.  n,  -405.  a. 449. 

a.  b.  c.  n.  /'.  Ragnulfus,  Ramnulfus. 
Ranulfus,  iioI>.  Norm.  33.    n. 
Rascclinus,    testis   iii  Cliarlù    Regià    S. 

Medardi.  582.  c. 
Ratbodus,    Episcoj).    N'oviom.    et    Tor- 

nac.  f'ide  Rabodus. 
Ratbodus     Episcop.    .Sag.     pater  VVill. 

Abb   S.  Sl^jliani  (iadoin.  48.  a.  f'ide 

Radbodus. 
Ralburnus,   laudatus  in  Cbarta   Rodul- 

pbi  III  Régis  Burg.  34't    c. 
Ravan,    Fland.    pater    .-\rnoldi.  106.  d. 
Ravan,  fil.  .\orberli.  lO'î.d. 
Ravif,  Minister  Angl.  056.   c. 
Raulinusde  Bosco,  fil.  W'alteri.  303.  b. 
Raycmbertus  ,      Raimbertus  ,       Episc. 

Virdun.  Vide  Rambcrtus  et  Raimber- 
tus. 
Raymunda  ,    uxor    Widonis  de  Bello- 

inonte,  .Militis.  200.  a. 
Raiinundus,  llelenens.  Episc.  ,510.  b. 
Raymundus  I,  Ejiisc    Lactor.  431.  d. 
Raymundus,    Aniiocbiae    Princeps,    fil. 

\Vill.  IK    .\quitan.  Ducis.  289.  c. 
Raymundus.     Rainiundus,    Cornes    Bi- 

gorr.  I13.b.  /-'trfe  Raimundiis. 
Raymundus,  Cornes  Cerritan.  510.  b 
Raymundus,  Coines  in  liispaniâ,  350.  a. 
Raymundus  1,  Uuthencns.  Cornes.  503. 

n. 
Raymundus  de    S.    /Egidio,  fil.    Poncii 

Comit.   Tolos,  219.  e. 
Raymundus  1,    fil.  Bernard!    III  Comit. 

Substantion.  416.  d.  n. 
Raymundus,    pater    Berengarii    Viceco- 

mit    Xaibonn.    314.   n. 
Raymundus  Batailla.  432.  a. 
Raymundus,  fil.  Bcraldi.  288.  b. 
Raymundus.    fil.    Bosonis    de    ïorenâ. 

289    b. 
Raymundus,     Bcnefactor   S.    Salvator. 

de  Conch.  433.  a. 
Raymundus.  417.  c. 
Raynaldus  ,  fil.  Landerici,    Coines    Au- 

tissiodor.  et    INiverncns.    pater    Guil- 

lelmi.  281.  c.  n.  377.  b.  38i.  d.648. 

a.  c.   Vide  Rainaldus  et    Raginaldus. 
Raynaldus  ,    Reinaldus  ,   Comes  Burg. 

fil.  Otton-Will.  549.  e.  552.  d.  e.  n. 

553. b.  538.  d.  607.  e.  608.  a.  612.  e. 

Vide  Raginaldus.  et  Rainaldus. 
Raynaldus,  Comes  apud   Senonas.  293. 

a. 
Raynaldus.  Arcbid.  Andeg.  286.  n. 287. 

b. 


fil.    Achardi   et    Ilelvisae. 


Liiigon. 
l'jt/eRei- 


Raynaldus , 

135.  n. 
Ravnardus ,     cogn.     Uugo, 

Èpisc.  203.e.204.a.  345.d. 

iialdus. 
Raynardus  ,     Comes     de     Joliegneio  , 

[Joignj-].  276.  a.  ti. 
Raynaudiis.    Abbas    Athanac.    200.    n, 
Raynerus.  E|)isc.  Aurel.  110.  a. 
Raynerus    VI,  Comes  llayn,   pater    Ri- 

cbildis.  334.  c.   Vide  Rainerus. 
Raynerus  ,    Rainerus,    Miles.    574.    d. 

575.  a. 
Raynoldus,  Arcb.  Rem.    128.   n.    Vide 

Rainaldus. 
Raynoldus  .     Rcinoldus  ,     Rainaldus  , 

Abb.  S.  Medardi    Suess.  580.   d.  nn. 

581.  a.  n.  582.  a.  c.  d.  Vide  Rainal- 
dus, Rainoldus,  et  Renoldus. 
Rebaldus,  pater  Alburti.  599    n. 
Regelinda  ,     Regelindis  ,     Gedelinda  , 

filia  Gozel.  370.  c. 
Reginaldus  ,    Renoldus.    Arnoldus,    de 

Sessiii.  316.  d.  332.  a.  b.  c.  333.  c.d. 

334.  a-d.  n.  335.  a.  b.  c. 
Reginaldus  de  Bolieng.  399.  e. 
Reginaldus  de  Castello-Giintherii.  279. 

n.   Vide  Rainaldus. 
Reginaldus.   fil.    Berl«i    II   de    Monast. 

et  Grcci*.  4^9.  n. 
Reginaldus  ,    Renaldus  ,    Rogerius     de 

Miint-Goniinery,  337.  a.  b. 
Reginaldus  de  Nigellà  .599.  d 
Picgiiialdus  ,    fil.    Odonis    Vicecom.    de 

'l'hoarcio.  372   d. 
RcginarduSj   Reginliardus,  Episc.  Leod. 

9.  c.  149.  b.  171. a-e.  172.  a.b.c.n. 

293.  e.  420.  a.  TiV/f  Raginardus. 
Reginberus  ,    Comcs   Mouleiis.   6i.    d. 

Vide  Rainerus  VI. 
Reginoldus.    Princeps,    avunculus    Re- 

gin«  Agnetis.  19.   d. 
Reginoldus,    Reginolt,  Burgundio.    19. 

d.  423.  b. 
Regneguardiis ,     Dccanus    .\bbatiae    S. 

Ricbarii.   131.  d. 
Regnerus,  fundalor    Eccicsia;    cujusdam 

in  loco  qui  dicitur  Marc.  369.  b. 
Rcimiof,  fil.  Godildi.  100.  d 
Reinaldus  ,     Rainaldus  ,     Rainardus  , 

Episc.  Ling.  482.  c.nn.  F«/e Raynar- 
dus. 
Reinaldus  ,     .\bl>as    Praesens    Dedicat. 

Eccl.  Monast.  liasnon.    HO.  b. 
Reinaldus  de  S.  Valerico.  303.  a. 
Reinerius.  Abb.  llumoliar.  431.  c. 
l\einenis,   fil.  Ilenrici  Com.    Lov,    376. 

e. 
Rcinerus  ,    Monacli.     S.    Jaeobi    Leod. 

Scriptor.  171.  n.  172.  n.  2i(3.  n. 
Reiteste  ,     Coiuitissa  ,     filia      Guidon. 

273.  n.  276.  a. 
Remberlus,    Virdun.    Episc.   421.  c.  n. 

Vide  Rambcrtus,  Raimbertus. 
Remelinus .    Reinelinus  ,    fil.    Eustachii 

Comit.  Gbisn.  et  .Susannae.  297.  d. 
Remgor,  fil.  Arnoldi  Nigri.  106.  d. 
S.  Remigius,    Rem.    Episc.    Francorum 

Aposi.  2.  c.  32.  d.  222.    c.  230.   d. 

463.  d.  n.  464.  d.  463.  a.  e.  491.  b. 

c.  512.  c.  519.  a.  320.  a.  b.  571 .    b. 

583.  n. 
Remigius  ,    Episcop.     Dorcestr.     anteà 

Monach.   Fiscann.  221.  d.  256.  n. 
Remigius  ,     Abbas  ,    Prœsens    Dedicat. 

Eccl.  Monast.  Hasnon.  110.  b. 
Remigius,    Decanus   Monast.  S.    Gerin. 

Paris.  275.  a. 
Remundus  Delavarinac.  396.  d. 
Renaldus,  Comes   Burgundiae  fil.    Otto- 

nis-Will.    pater    Guidonis.    316.    d, 

320. a.  b.  331 .  e.  402.  d.  Vide  Raginal- 
dus, Rainaldus,  Raynaldus. 
Renaldus  ,     Cornes    INivern.    fil.     Lan- 

drici.    398.    d.  n.    f^ide   Rainaldus  , 

Raynaldus. 
Renaldus  ,    fil.    Guillelmi    Comit.    Ni- 

vern. 


INDEX    ONOMASTICUS 


721 


verh.  281.  d.  f^ide  Raginaldus. 
RenaUlus,  fil.    Guillelmi    Comit.   Suess. 

362.  c.  n. 
Rcnaldiis,  Cornes,  pater  Hugon.   Episc. 

Bajoc.  323.  d. 
Renaldus.    Dominus    Castellionis.    352. 

a.  Fide  Rainaldus. 

Renco ,    Arveni.   Episc.    588.    b.    589. 

b.  n.    Fide  Rinco. 

Rengardis,    Comitissa    Carcasson.    Fide 

Rangardis. 
Rengotus  de   Gandavo.    345.   n.    Fide 

Raingodus. 
RenolduSj  Abbas  S.   Medardi  Suession. 

367.  c.  580.    d.  nn.  ride  Rainaldus, 

Rainoldus. 
Renualdus,   Abb.  S.  Huberti    Andagin. 

149.  b. 
Reynaldus  de  ïiborio,  Episc.  Petragor. 

287.  d. 
Reynerus,      Abbas     praesens     Dedicat. 

Eccl.  Cœnob.  Hasnon.  110.  b. 
Ribaldus,  vir    nob.  602.  b.   c.    n.  603. 

b. 
Ricarda.  Vide  Richarda. 
Ricardus.  fide  Richardus. 
Ricerius     de    Aquilà,    pater  Gisleberti. 

54.  n. 
Richarda  ,   Ricarda  ,    mater  Berengarii 

Vicecoin.  Narbonn.  514.  n. 
Richarda,  iixor  Aschirici.  200.  b. 
S.  Richardis,  Imperatrix.  641.  c. 
Richardus  II,  Bituric.  Arch.  285.  n. 
Richardus,  Episc.  Bigorr.  H5.  d.    116. 

n. 
Richardus,  Lingon.  Episc.  349.  e. 
Richardus,  Episc.  Virdun.  13.  d.  144.  b. 

c.  146.  a.  249.  a.  d.  251.  n.  345.  c. 
352.  a.  353.  c  413. c.  414. b.c. 459. 

d.  509.  e. 

Richardus ,   Ricardus,    Sagiens.    Episc. 

631.  e. 
Richardus,   Abbas    de  Bello-loco.    145. 

e. 
Richardus,  Abbas  (^orbeiae.  480.  n. 
Richardus,  Abb.  Gaiidav.  318.  d. 
Richardus  ,    Abbas   S.    Juniani     Nobil. 

216.  d.  Vide  Rikardus. 
Richardus,  Ricardus,  Abb.  Sagiens.  71. 

c. 
Richardus,  Abb.  S.  Vedasti.  124.    a.  n. 
Richardus,  Abb.    S.    Vitoni  Vird.    cog- 

noin.    Gratia-Dei  .    anteà   Praecentor 

acDucanusReni.l30.c.d.l31.a.  142. 

e.  143.  a.e.  144.  a. b.c.  145.  b.  e  146. 
a.  b.  149.  c.  201.  c.  d.  249.  b.  n.251  .n. 
345.  c.  413.  c.  e.  414.  a.  b.  en.  415. 

a.  458.  a.  c.  n.  459.  nn.  576.  n. 
Richardus  ,     Abbas  ,    Berengarii  fami- 

liaris.  528.  e. 
Richardus,    Ricardus,  Dux  Burgundiae, 
pater   Rodulphi    Régis  Franciae.  170. 

c.  274.  e.  275.  a. 

Richardus    I  ,    Senior,     Magnus,     Dux 

Norra.  3.  d.   33.    b.  44.  e.  32.  c.  d. 

56.  b.37.b.58.a.75.b.80.a.e.83.n. 

90.e.  91.  n.  100.  e.  167.  n.  169.  a. 

173.  a.  b.  n.  206.  c.  d.  207.  a.  208.  d. 

233.  e.  239.  a.  244.  a.  245.  a.  316.  d. 

329.  n.  335.  n.  343.  n.  379.  c.  386.  d. 

387.  a.  403.  c  62l.a.  d.  636.  e. 
Richardus     II,    fil.     Richardi    I,    Dux 

Normann.  16.  b.  36.  c.  d.  39.  d.  44. 

e.  56.  d.  70.  b.  80.  e.  90.  b.91.  n. 

100.  e.  132.  a.  140.  c.  141.a.  n.  147. 

d.  167.  a.  n.  173.  a.  n.  176.  a.  177. 

b.  d.l92.b.206.c.d.n.212.n.216. 
a.  222.  a.  223.  n.  223.  b.  229.  b. 
244.a.n.245.b.c.288.n.  309.  c.  d. 
316.  c.  320.  a-d.  321 .  a.  b.  c.  n.  327. 
n.329.n.330.a.  n.  331.  e.  n.  339.  a. 
n.  340.  n.  343.  n.  360.  a.  382.  c. 428. 
a.b.n.459.  n.  476.  c.5o2.  n.  621.  a. 
631.  e.  642.  c.  d.  646.  b. 

Richardus  III,  Dux  Norm.  fil.  Ri- 
chardi II,  frater  Roberti  Ducis. 
80.    e.  132.    a  147.  d.  e.  n.  166.  a. 

Tome.  XI 


173.  a.  n.  206.  d.  n.  223.  n.  226.  a. 

229.  b.  244.  a.  245.  b.  n.  246.  c.  n. 

309    c.  320.  b.c.  d.321.  a.  c.  d.nn. 

322.  a.  326.  n.  327.  n.  330.  n.  339.  a. 

382.  c.  476.  b.  621 .  a.  628.  c.  646.  h. 
Richardus,   fil.    Willelmi    Nothi  Norin. 

Duc.  et  Mathildis.  45.  b.  189     a.  b. 

212.d.231.b.241.c.247.c.  442.  n. 
Richardus,    Normannus,     Prince|)s  Ca- 

puae  seu  Apuli».  49.  d.  162.  d.  187.  d. 

352.  a.  405.  a.  449.  b.  c.  n.  450.  d. 
Richardus  II,  Coin.  Avers,    fil.  Jordani. 

449.  n. 
Richardus,    Cornes  Ebroicens.    fil.  Ro- 
berti  Archiep.   Rotora.  pater    Willel- 
mi. 38.  d.  43.  e.  57.  a.  91.  d.  97.  b. 

234.  d.  236.  c.  243.  a.  329.  a.  340. 

b. 
Richardus,    fil.    Gisleberti    Comitis.  54. 

n.  58.  a.  234.  e. 
Richardus,  Vicecoin.  Rotom.  58.  b. 
Richardus,     Vicecomes   in    Occit.    417. 

c. 
Richardus     Abrincat.     Praeses   ,     pater 

Hugon.  Comit.  55.  c. 
Richardus,  fil.    Tustini    le  Gois  Comit. 

Oxym.  39.  d.  329.  e. 
Richardus    de  Bello-Fago.  52.  e.  53.  a. 
Richardus,    fil.   Roberti  de  Bello-Fago, 

Monachus  Becc.  53.  a. 
Richardus  de  Calvonionte.  339.  b. 
Richardus   de   Fontanellis,    Miles.  639. 

b. 
Richardus     de     Heldrici-Corte,     Miles. 

233.  c.  d.  235.  c.  n. 
Richardus  de  HugleviUà,    fil.    Gulberti 

de  S.  Galerieo  et  Papiae.  246.  c.  d. 
Richardus  de  Lillabonâ.  387.  c. 
Richardus   de   Novâ-Villà  ,    Miles  Nor- 

mann.  fil.  Baldrici  Teuton.  229.  b. 
Richardus,     fil.    Anschetilli     de     Qua- 

drellis.227.  d. 
Richardus  de  Revers.  55.  b. 
Richardus  de  S.  Sçholasticâ.  42.  b. 
Richardus,  Custos  Eborac.    pater  Rod- 

berti.  241.  h. 
Richardus,    fil.    Richoarae,  frater  Hum- 

berli  de  Bello-Joco.  200.  d. 
Richardus  ,     Abrincat.     cognatus    Ro- 
berti Bigot.  44.  d.  403.  d. 
Richardus  ,     Miles     Norm.    frater  Ma- 

thielli.  232.  c. 
Richardus ,     pater      Osberni      Baronis 

Norm.  187.  n. 
Richardus,  pater  Rogerii.  36.  d.  e. 
Richardus      Miles,  gêner    Hugonis    de 

Evermue.  156.  c. 
Richardus,    fil.    Scrobi,    Normannus  in 

Angl.  78.  n.311.  c. 
Richardus,  Mil.    Norm.    fil.    Will.    So- 

rengi.  41.  e.  42.  a.  b. 
Richardus,  fil.  Storinstingi    nob.  Norm. 

132.  e. 
Richardus  Venator,  Baro    Norm.    187. 

n. 
Richardus.  Norm.  Miles.  213.  n. 
Richardus,   Miles,  testis  in    Chartâ  Fla- 

-viniac.  Cœnob.  418.  n. 
Richardus  Cordan.  397.  e. 
Richardus,  Ricardus,  Pictav.  644.  e. 
Richanlus,  Monach.   Cluniac.    Scriptor. 

285.  c.  n. 
Richardus,  Canon.  Rotom.  238.  n. 
Richardus,  Ricardus,    Presbyler   Vienn. 

336.  c. 
Richardus,  Capellanus.  606.  c. 
S.  Richarius.  134.  d. 
S.  Richarius,  Canonic.    Morin.    105.  n. 
Richera,     Regina    Poloniae ,     una     ex 

septem  filiabus  Elonis    et    Mathildis. 

462.  n. 
Richerius,  Arch.  Senon.  197.  e.  284.  a. 

285.  b.  309.  a. 
Richerius,     Abb.     S.    Juliani     Turon. 

419.  c. 
Richerius  de  Andelio.  118.  b.  c.  d.  363. 

e. 


Richezo  ,  pater  Hugonis,  Ludovic!  , 
Roderici  et  Richini  ex  Liegarde. 
130.  a. 

Richildis,  pro  Adelâ  sorore  Ilenrici  I 
Franc.  Reg.  et  uxore  Balduini  Co- 
mit. Flandr.  348.  d. 

Richildis,  Rechildis,  fil,  Rayneri  Co- 
mit. Hannon.  uxor  primo  Hermanni 
Comit.  Mont,  deinde  Balduini  VI 
Comit.  Flandr.  mater  Arnulfi  et  Bal- 
duini. HO.  c.  111.  a.  n.  127.  d.  128. 
a.  c.  d.  151.  d.  152.  a.  165.  c.  186. 
c.  d.  234.  b.  d.  nn.  298.  c.  d.  nn. 
299.  a.  307.  c.  n.  344.  n.  354.  e.  357. 
d.;t63.  a.  363.  b.  e.  366.  a.  b.  375. 
a.  b.  c.  nn.  376.  b.  c.  d.  383.  d.  384. 

a.  b.  389.  d.  390.  a.  c.  d.  391 .  a.  c.  d. 
nn.  480.  n.  482.  a.  nn. 

Richocra,   mater     Humbcrti    de   Bello- 

joco.  200.  d. 
Richucreda,  uxor  Engenulfi  de  Aquilâ. 

229.  a. 
Ricuinus,  pater  Sigefridi  Luxemb.  Ful- 

conis  Antuerp.    et  Godefridi  senioris. 

301.  n. 
Rigordus  ,    San-Dionysianus,    Philippi- 

Aug.  Chronographus.  467.  n. 
Rigotus  Calvus.  392.  c. 
Rikardus,   Abb.     S.   Juniani    Nobiliac. 

217.  h.  ride  Richardus. 
Rilla,    Abbas    S.     Wingalolaei     Lande- 

venac.  33.  n. 
Rinco,  Episc.  Claromont.    283.  n.    ride 

Renco 
Riquinus,  fil.   Richezonis    et   Liegardis. 

150.  a. 
Riquinus,  Cornes,    pater  Udonis    Episc. 

Tull.   Brunonis    Successoris.    153.  a. 
Robertus  ,   Rodbertus  ,    Archiep.   Can- 

tuar.  seu    Dorobern.    anteà  Âlonach. 

Gemmet.    et    Episc.  London.    49.  d. 

78.  c.  153.  d.  154.  b.  166.  d.  174.  c. 

n.  175.  a.  234.  a.  283.  a.  311.  d.  n. 

363.  e.  408.  d.  n.  473.  e. 
Robertus,    Rodbertus,     Rotbertus,    fil. 

Richardi  I    Duc.  Norm.    et  Gunnor. 

Archiepisc.      Rotomag.       et     Comes 

Ebroic.        pater       Richardi      Comit. 

Ebroic.  et  Rodulplii  de  Waceio.    16. 

b.  35.n.  36.  e.  37.  a.  38.  d.  39.  d. 
56.  e.  57.  d.  e.  70.  b.  d.  91.  d.  166. 
b.  167.n.226.c.  232.b.  234.  d.245. 
a.  n.  288.  n.  321.  a.  325  b.  326.  b. 
329.  a.  330.  a.  379.  a.  386.  e.  400.  c. 

Robertus,  Rotbertus,    Episc.    Autissiod. 

fil.   Guillelmi  Comit.  Nivern.  113.  n. 

114.  c.  n.  292.  d.  487   n. 
Robertus,  Episc.  Canioi.  .'(33.   b. 
Robertus,  Rotbertus,    Episc.    Constant. 

in  Norm.  16.  b. 
Robertus    Latharingus  ,     Episc.     Ilere- 

ford.  191.  n. 
Robertus  ,    Rotbertus ,   Episc.   Lingon. 

frater  Odonis  Ducis,   cognom.    Borel. 

204.  a. 
Robertus,  Episc.  Sagiens.  42.  d.  379.  d. 

fil,  Huberti  de  Riâ.  243.  a. 
Robertus,  Episc.  seu  Archiep.    exul    ab 

Angliù.  167.  d.  208.  a. 
Robertus  ,     Rotbertus,     Abb.       Casae- 

Dei.   147.    c.    217.    c.  d.  n.  288.  c. 

333.  d. 
Robertus  II,   Abb.  Cormeriac.    429.  a. 

n. 
Robertus,    Rotbbertus,    Abbas  S.   Dio- 

nysii.  470.  n. 
Robertus,    Abb.    S.    Florentii    Salmur. 

276.  d.  277.  c. 
Robertus  ,     Rotbertus  ,   Abbas    Fonta- 

nell.    seu  S.    Wandregesili.    432.  c. 

476.  d.  frater  Gradulfi.  16.  c. 
Robertus  ,     Rotbertus  ,     Abbas     Gera- 

metic.  224.  d.  387.  a. 
Robertus,    Abbas    S.    Germani    Paris. 

158.  b.  276.  b. 
Robertus,   Abb.   S.  Jacobi  Leod.    294. 

b. 

Ggggg 


7*22 


INDEX    ONOMASTICUS. 


Robertus,  Abb,  Lyrensis.  366.  n. 
Robertus,    prinius  Abb.    Molism.    198. 

n.  284.  d. 
Robertus,    Abbas  S.    Pelri   Fossat.    seu 

S.  Mauri.  409.  a.  474.  a. 
Robertus,  Abb.  Prum.  522.  d. 
Robertus  ,     Rupertus  ,    Abb.    Tuitiens. 

Scriptor.  171.  n.  172.  n. 
Robertus,  Abb.  Valtiodor.  252.  n. 
Robertus,    frater   Hugon.    filius  Roberti 

de  Grentemaisnilio,    Abbas    Uticens. 

seuS.Ebrulphi.  49.  a.  222.  c.226.  c. 

228.  a.  b.  229  a  e.  230.  a-d.n.  Vide 

Robertus  fil.  Roberti  de  Grentem. 
Robertus  ,    dictus   Fortis  ,    Dux    Fran- 

ciae ,   pater   Odonis   et   Roberti   Re- 

guni.  386.  n. 
Robertus  ,     Rodbertus     filius     Roberti 

Fortis  ,    frater    Odonis    Régis,    pater 

Hugonis  Magni  ,    avus    Hugon.  Ga- 

peti,    Cornes  Paris.    Marchio   Franc. 

Princeps  Burg.   Rex  Franc.  Abbas  S. 

GcrinaniParis.  170.  b.  274.  d.  e.27o. 

a.  b.  626.  d. 
Robertus,  Rotbertus,  Pius,    Rex  Franc. 

fil.  Hugon.  Cap.  pater  Henrici.  7.  d. 

12.  c.  34.  b.  61.  n.SO.c.  112.  b.  n. 

113.  n.  118.  a.  b.  c.  130.  n.  143.  d. 

144.  a.  d.  147.  e.  158.  n.  160.  b.  n. 

161.  n.  170.  en.  186.  n.  196.  b.  197. 

d.l99.  d.n.203.c.  n.212.a.213.  b. 

217.  c.  221 .  d.  224.  c.  229.  d.  243.  b. 

247. a.  b.  d.  265.  b.  271.  n.  274.  d. 

275.  c.d.n.276.  a.  b.d.281  .c.  283. 

a.  285.  c.  288.  n.  289.  n.  293.  e.  294. 

c.  308.  a.3l7.  n.  319.  b.  320.  b. 323. 

d.  e.  338.  b.  344.  n.  331.  n.  359.  a. 
362.  c.  364.c.n.  367.b.369.  e.378. 

a.  380.b.c.  381.  n.  383.  n.  385.  b. 
386  a.  d.  n.  388.  d.  393.  a.  395.  d. 
397.  n.  398.  b.  c.  d.  n.  410.  a.  e. 
412.  b.  n.  414.  n.  417.  b.  c.  418.  a. 

b.  d.  nn.  42).  n.   422.  a.  b.  n.  424. 

d.  426.  a.  428.  c.  430.  b.  455.  a.  d. 
468.  d.480.  b.  n.  481.  n.  487  n.  488. 
n.  548.  n.  557.  n.  559.  c.  d.o60.d. 

e.  561 .  a.  b.  e.  562.  a.  563.  c.  d  564. 
a.  566.  c.  nn.  567.  b.  d.  n.  568.  n. 
569.  n.  570.  n.  572.  n.  574.  b.c.  n. 
576.  n.  577.  n.  579.  c.  5S0.  a.  n.  585. 
e.  597.  n.  604.  n.  607.  e.  608.  a.  n. 
609.  c.  610.  c.  612.  a.  d.  613.  c.  n. 
614.  c.  631.  e.  632.  b.  639.  a.  645. 

c.  648.  b.  049.  b. 

Robertus,  Rodbertus,  Rotbertus,  Dux 
Burgundiae,  111.  Roberti  Reg.  et  Cons- 
tanliae,  frater  Henrici  Reg  34.  b.  112. 

c.  113.  d.  n.  144.  d.  148.  a.  158.  n. 
159.  e.  161.  n.  162.  c.  170.  d  220.  e. 
221.  d.  247.  d.  292.  b.  c.  .308.  c.  323. 
e.324.  a.  343.  b. 345.  d.  377  a.  385. 
a.  393.  a.  398.C.  d.n.399  a.  4IO.e. 
41l.n.418.d.483.b.n.  563.  a  566. 

d.  n.  585.  C.  n.  .589.  C.  n.  607.  a-e. 
608.  C.  d.  e.  n.  609.  b.  e.  610.  b.  c. 
611.  a.  c.  612.  a.  e  613.  a.  c.  d.  n. 
614.  a.  b.  615.  a.  639.  d.  648.  b. 

Robertus,  Rodbertus,  Rotbertus,  fil. 
Henrici  I  Franc.  Reg.  48.  n.  1,)7.  d. 
159.  c.  161.  c.  170.  d  319.  b.3.57.c. 
365.  a.  384.  d.  385.  c.  386.  b  409.  c. 
410.  a.  412.  a.  481.  n.  486.  c.  563.  a. 
600.  b.  n. 

Robertus  ,  Rodbertus  ,  filius  Roberti 
Burgund.  Ducis.  247.  b. 

Robertus  ,  Rodbertus  ,  Senior  ,  Dux 
Normann.  fil.  Richardi  II,  frater  Ri- 
chard! HI,  pater  VVill.  Notbi.  15.  d. 
16.  a.  c.d.34.b.  c.  d.  35.  II.  n.36.  d. 

e.  37.  a.  b.  38.  a.  b.  d.  39.  a. 43.  c. 
45.  c.  n.  49.  b  c.  50  c.  89.  c.  100.  e. 
132.  a.  140.  c.  e.  141.  a.  b.  c.  142.  e. 
143.  a.  144.a.  147.a.d.  e.  148.  a.  b. 
159.  c.  161 .  b.  166.  a.  173.  b.  n.  176. 
a.  177.  b.  c.  18t.  a.  189.  c.  191.  n. 
192.  b.  206.  d.  212.  b.  n.  216.  a. 
220.  c.  221.  d.  223.  b.  c.  n.  225.  c. 


d.226.a.b.227.b.  231.d.  245.  b.n. 

246.  d.  247.  d.  248.  a.  b.  c.  n.  255.  e. 
258.  b.263.a.  b.  n.  288.  c.  nn.  309. 

c.  316.  b.  c.  317.  d.  n.  320.  b.  c.  d. 
321.a.c.nn.322.a-d.323.a.  e.324. 
a-d.  325.  a-d.  326.  a-d.  n.  527.  a-e. 
n.  328.  b.  c.  d.  329.  b.330.  a.  b.n. 
331.  d.  3.33.  c.  339.  a.  340.  a.  347.  a. 
3.W.c.d.  351.  a. 360.  a.  363. c.  .379. 
a.  382.  c.  386  e.  387.  b.  c.  .398 c 399. 

d.  n  400.  a.  401 .  b.  c.  n.  402.  b.  410. 

e.  411.a.  420.  a.  n.  428. b.n.  476. c. 
621.  a.  622.  a.  628.c.  632.  d.637.  a. 
642.  d.  646.  b.  c. 

Robertus  ,  Rodbertus  ,  Curta-Hosa  , 
Dux  Norm.  fil.  Willelmi  Notbi  et 
Mathildis.  45.  b.  50.  b.  53.  c.  d.  54. 
a-e.  55.  c.  d.  n.  56.  c.  d.  e.  148.  e. 
144.  a.  173.  b.  n.  187.  b.  189  a.  b.  d. 
190.6.  191.  b.  210.  a.  211.  c.  d  212. 
d.231.b.d.240.b.n.24l.b.c.244.c. 

247.  c.  255.  b.  315.  a.  b.  316.  a.  c, 
318.  c.  338.e.  388.d.442.n.629.b. 
d.  630.   e.  634.  a.  b. 

Robertus  ,  Rodbertus,  Coines  Aucen- 
sis,  seu  Augens.  fil.  Willelmi  Coinit. 
Auc.  et  Lescelinae,  Richardi  I  nepos. 
44.  e.  45.d.83.d.9l.d.  179.  d. 222. 
d.  234.  d.  n.  241.  d.  340.  b.    d.    n. 

Robertus,  Rodbertus,  Cornes  Morito- 
liensis,  fil.  Herluini  de  Contuvillâ  et 
Hertettae  ,  frater  uterinus  Willelmi 
Nothi.  38.  b.  44.C.  46.  a.  91.  d.  189. 

c.  21 2.  d.  234.  d.  241  .d.  248.c.  d.285. 
a.  351.  a.  404.  a.  411.  b. 

Robertus,  Rodbertus,  Rotbertus  Guis- 
chardus,  seu  VViscardus,  Apuliae  et 
Calabriae  Dux,  fil.  Tancredi  de  Altâ- 
Villâ  et  Transendls.  49.  a.  n.  139.  c. 
140.  n.  162.  d.  187.  c.  213.  n.  226. c. 
227.  d.  230.  d.  231.  a.  n.  262.  b.  n. 
286.a.  334.  e.352.  a.  364.  d.  410.  b. 
422.  a.  443.  n.  448.  a.  nn.  449.  d.  n. 
450.  d.  451 .  b.  e.  nn.  452.  a.  b.  c.  644. 

d.  e.  Drodbertus  Bise.  140.  n. 
Robertus  Cornes  Belismens.  fil.    Guillel- 

nii  Coinit.  et  Mathildis ,  frater  Wil- 
lelmi I.  Talav.  34.  c.  d.  40.  d.  226.  a. 

227.  a.  323.  c  632.  a.  b. 
Robertus  de   Belismo,    Cornes,    fil.  Ro- 

gerii  de  Monte-Goraerici   et   Mabiliae. 

37.  e.  42.  e.  45.  d.  55.  a.  57.  a  c.  58. 

c.  227.  b.  n. 
Robertus,  Rodiiertus  de    Cuminis,    fac- 

tus  Coines  Duneluiens.  241.  b, 
Robertus  11,  Coines    jVrvern.  416.  d.  n. 
Robertus  ,      dictus     Maiiasses  ,     Conies 

Ghisn.    fil.    Balduini    Coinit.    Ghisn. 

298.  a.  b.  302.  c. 
Robertus    Tiro  ,   Cornes     SIellenti ,    fil. 

Rogerii    de   Bellomonte    et   Adelinae. 

38.c.56.d.96.e.236.c329.a.358.c. 
Robertus,     fil.    Walerandi    Comit.     de 

Meulant.  365.  n. 
Robertus,    Rodbertus,    Rotbertus,  Rut- 

bertus,     Frisio,     Cornes  Flandr.    fil. 

Balduini  V  et   Adelae,    frater   Baldui* 

ni  VI  Montensis,    maritus    Gertrudis 

viduae    Florentii   Fris,    seu   Holland. 

Comitis.  47.  c.  56.  a.  b.  63.  a.  b.  c.d. 

n.  64.  a-e.  66.  n.  67.  a.  104.  n.  103.  d. 

ill.a.n.l42.b.l51.d.  152.  a.  157. 

e.  159.e.l6l.e.  162.a.  i65.b.c.l69. 

a.  b.  186.  c.  187  b.  c.  203.  c.  209.  d. 
210.  a.  229.  d.  243.  b.  c.  e.  n.  247.  b. 
254.  a-e.  nn.  255.  a.  b.  c.  298.  d.  e.  n. 
307. en. 315. c. 344.  n.  357. d.  e.  358. 
e.  362.  d.  363.  a.  b.  n.  365.  e.  366.  a. 

b.  c.  367.  a.  369.  e.  370.  c.  .375.  c.  n. 
380.  c.  383.  a.  b.  n.  384.  a.  b.  c.  e.  n. 
388.  d.  390.  b.  c.  d.  n  391.b.c.e.  n. 
392  a.  410.  b.  412.  a.  443.  n.  480.  c 
n.  481.  d.  482.  a. 

Robertus,  RudbertusII,  Cornes  Flandr. 
dictus  Hierosolymitanus,  fil.  Roberti 
Frision.  et  Gertrudis.  47.  d.  106.  e. 
107.  c.  d.  108.  a.  157.  e.  187.  a.  213. 


b.  243  d  344.  n.  357.  d.  369.  e.  390. 

b. 
Robertas,    Advocatus  Attrebal.  111.    c 

399.  d. 
Robertus,  Advocatus,    testis   in    Chartâ 

fundat.  Ecd.  Colleg.  Insidens.  345.  n. 
Robertus,    Advocatus,   testis   in   Chartâ 

Abbatiae  Marcian.  422.    b. 
Robertus,    Hbtbertus ,  Andegav.    Prae- 

positus.  30.  c. 
Robertus ,    frater   Arcbamb.    Comborn. 

289.  a. 
Robertus,  pater  Arcbambaudi.  257.    d. 
Robertus,  fil.  Arcbambaudi.  237.  d. 
Robertus  Bavcutinus.  Monach.    363.  e, 
Robertus  Baviel.  53.  b. 
Robertus,    fil.    Richardi    de    Bellofago. 

52.  e.  53.  a. 

Robertus  de  Bellomanso.  599.  d. 

Robertus  de  Bellomonte.  245.  c. 

Robertus  de  Bethun.  382.  a, 

Robertus  Bigot.  44.  c.  403.  c.  nn. 

Robertus ,  Dorainus  Castri  S.  Briccii. 
488.  d.  e.  489.  a. 

Roberlus,  Castellanus   Brugens.  392.  c. 

Robertus,  Rotbertus,  Burgundio,  tes- 
tis in  Chartâ  Glonn.  Monast.  279.  n. 

Roberlus,  Rodbertus,  Buticularius  Ro- 
berti Fris.  106.  c. 

Robertus,  Rodbertus  Eloquens  de  Cal- 
vimonte  in  Wulcass.  233.  d.  233.  d. 

Robertus,  Rodbertus,  Belvacensis,  fil. 
Roberti  Eloquentis  de  Calvim.  in 
Wulcass.  235.  e. 

Robertus  ,  Cocus  Fr.  562.  e.  599.  c. 
606.  c. 

Robertus,  fil.   Cononis  viri  nob.  199.  e. 

Robertus ,  Rotbertus  ,  Codiciacensis, 
Miles.  580.  c.  d.  n.  581.  b.  n. 

Robertus  ,  Rotbertus  dé  Cociaco,  vel 
Couciaco.  581 .  n. 

Robertus,  Rodbertus  de  Curceio  ,  fil. 
Baldrici  Teuton.  229.  b. 

Robertus  Draco,  Norm.  degens  in  Angl. 
78.  n.  311.  c. 

Robertus,  fil,  Drogonis  Bovensis.  433, 
d. 

Robertus ,  fil.  Eboli  Vicecom.  Com- 
born. 289.  a. 

Robertus,  Rotbertus  de  Fossatis.  603. 
d. 

Robertus,  RodbertuSj  Rotbertus,  nob. 
Norm.  fil.  Geroii  et  Gislae.  37.  d.  41. 
b.  c.  224.  c.  225.  b.  d.  226.  b.  228.  d. 
339.  d. 

Robertus,  Rodbertus,  fil.  Roberti  Ge- 
roiani  et  Adelaidis.  226.  b. 

Robertus,  frater  Gervasii  Episcopi  Ce- 
nom,  et  posteà  Rem.  135.  n. 

Robertus  de  Gienteraaisnilio,  pater  Ro- 
berti, Hugonis  et  Ernaldi.  38.  b.  d. 
222.  a.  n.  224.  c  226.  c  d.  e.  329.  a. 

b.  402.  a. 

Robertus,  fil.  Roberti  de  Grentemaisn. 
nob.  Norm.  fundator  Mon.  Uticens. 
posteà  Monach.  et  Abbas.  3S.  c.  46. 
a.  b.  c.  48.  a.  b.  222.  c.  224.  a.  c.  226. 

c.  d.  e.    340.    b.    c.    f^itle   Robertus 
Abbas  S.  Ebrulphi  seu  Uticens. 

Robertus  fil.  Guimarae,  Norm.    in  Angl. 

94.  b. 
Robertus  ,    Rodbertus,    fil.    Helgonis. 

232.  n. 
Robertus,    fil.    Ingelranni   Comit.  testis 

in  Chartâ  B.  M.  Suess.  594.  d. 
Robertus,  fil.  Landrici  Comit.  Altissiod. 

et  Mathildis.  648.  b-c. 
Robertus  Malet.  54.  n. 
Robertus  de  Mauritaniâ.  373.  a.  c. 
Robertus  de  iMonte,  Scriptor.  46.  n.  47. 

n,  86.  n.  163.  d.  n.  167.  n.  190.  n. 
Robertus,  fil.    Hug.  HI    de   Monteforti. 

53.  a. 

Robertus  de  Montecontorio.  137.  n. 
Robertus,  dictus,  Meslebren.  475.  c. 
Roberlus,  vir  lUustr.  Parisiens.  355.  b. 
Robertus,  Rotbertus,  fil.  Rogerii  de   S. 


INDEX    ONOMASTICUS. 


723 


Paulo.  422.  n. 
Robertus,    Rotberlus   de   Peronâ.    127. 

d.  433.  b. 

Robertus  Putepeliche,  Doiiiin.    Elembo- 

iiens.  30:2.  n. 
Robertus  ,     Rodbertus  ,    fil.  Richardi , 

Prœs.  Eborac.  241.  b. 
Robertus,  Rodbertus  Rufus.  604.   b. 
Robertus  de  Rupibus,    fil.     Theobaudi. 

237.  d. 
Robertus  de  Saussaio.  373.  a. 
Robertus  de  Staldfort,  Baro  Norm.  187. 

n. 
Robertus,  fil.    Sulpicii   Cogiiom.    Mille- 

Clypeorum.  257.  d. 
Robertus,   nepos    Sulpicii    Thesaurarii. 

257.  c. 
Robertus,  Rodbertus    de    Waceio,    fil. 

Rodulphi  filii  Rodberti  Arch.  Rotom. 

232.  b. 
Robertus,  fil.  Will.  Sorengi,  Mil.  Norm. 

42.  a.  b. 
Robertus-Willelmus,  fil    Hunfridi.  387. 

c. 
RoTiertus,  Rodbertus  de  Witot.   232.  c. 
Robertus,    propinquus   filiorura  Emmae 

Angl.  Regin».  6.  d. 
Robertus,    fidelis    Rodulphi    III    Reg. 

Burg.  546.  a. 
Robertus,     Normann.  in     Anglîa,    pro- 

nepos  Haimonis  Dentati.  177    e. 
Robertus,   Normannus  occisus.  329.   a. 
Robertus,  Miles  in  Italià.  381.  a. 
Robertus  Miles,     testi-i  en  Cbartâ   Epis- 

copat.  Anibian.  433.  d. 
Robertus,  laudatus  in    Chartâ  Cœnobii 

S.  Andreae  Vienn.  334.  a. 
Robertus,  testis      in    Chartâ    Cœnobii 

Centul.  370.  d. 
Robertus  ,    Rotbertus,    frater     Odonis, 

testis  in  Chartâ  Besuens.  Mon.  639.  a, 
Robertus,  aliàs  Hubertus  le  Ry.  332.  d. 

e.  333.  a.  b. 

Robertus,  Rotbertus,  Brivat.  Canon, 
et  ïhesaur.  388.  b.  389.   nn. 

Robertus,  Rotbertus,  Grammaticus  et 
Scholar.  Magister.   137.  a. 

Robertus,  Monach.  S.  Mariani  Autissiod. 
308.  a.  n. 

Robertus,  Monach.  S.  Germani  Paris. 
599.  d. 

Robertus,  Diaconus.   594.  d. 

Robertus,  fil.  Letardi  servi  Monast. 
Floriac.  484.  c.  485.  a.  b. 

Rocellinus,  Capellanus.  594.  d. 

Roclenus.  Episc.  Cabilon.  147.  a. 

Rodericus ,  seu  Heribertus ,  Abbas  S. 
Bertini.  380.  d.  422.  b. 

Rodericus,  fil.  Richezonis  et  Liegardis. 
130.  a 

Rodlandus.  Vide  Rollandus. 

RoJolphus,  Arch.  Bitur.  503.  c.  n. 

Rodolphus,  Rodulfus,  mcndosè  diclus 
Régis  Henrici  fralcr  et  Arch.  Bitur. 
331.  n.  P'ide  Radulphus. 

Rodolphus,  Rodulfus,  Archiep.  Rotora. 
631.  e. 

Rodolphus,  Rodulfus,  Abb.  S.  Germa- 
ni in  Italiâ.  231.   n. 

Rodolphus,  RodulfuSj  Rudolfus,  Dux 
Aleinann.  electus  Rex  Germ.  et  Im- 
per. adversùsHenricum  IV.  24.  d.  25. 
b.  67.  c.  69.  n.  203.  a.  b.  263.  b.  429. 
d.  434.  d.  n.  643.  d.  Vide  Radulfus. 

Rodolphus,  Rodulphus,  Rex  Franciœ. 
170.  c.  273.  b. 

Rodolphus,  Radulphus,  Rodulfus,  Ru- 
dolfus, RudulfuSj  Ruodulfus  III, 
Rex  Burg.  Trans-jur.  seu  Cisalp.  seu 
Arelat.  seu  Provinc.  fil.  Conradi  et 
Mathildis  ,  avunculus  Giselae  Impe- 
ratricis  1 .  n.  3.  a-d.  4.  a.  b.  n.  8.  c. 
13.  a.  18.  c.  67.  n.  73.  a.  143.  c.  d. 
163.  b.n.  171.  b.  199.  e.n.200.a.b. 
260.  a.  d.  n.  330.  c.  418.  d.  419.  a. 
460.  n.  541 .  c.  d.  e.  342.  a.  b.  n.  543. 
a.  d.  nn.  544.  a.  d.e.  n.  543.  a.  d.  e. 


546.c.d.  nn.  547.  a.  b.  d.e.  nn.  548. 

a-d.  n.  549.  a.  c.d.  550.  c.d.n.SSl. 

a-e.532.a.b.637.  b.  Ftrfe Radulphus. 
Rodolphus  ,   Rodulfus  ,     Cornes     Cres- 

peiac.  Vad.  et    Medant.    maritus  An- 

me.   Viduaj    Henrici    Régis,     Vitricus 

Philippi  Reg.  33.  a.   103.  c.  231.  b. 

198.  b.  361 .  c.  n.  443.  n.  564.  c.  Vide 

Radulfus. 
Rodolphus,  Rodulphus  ,   Viromand.  Co- 
rnes,    fil.   Hugonis    Magni,     Henrici 

Reg-is  et  Annae  nepos.  157.  d.  358. b. 

c.  384.  d.  Fide  Radulfus. 
Rodulfus,  Abb.  S.  Pétri  Latiniac.    474. 

a. 
Rodulfus,  Abb.  Mosomens.  32.  d.    149. 

c.  522.  d.  ftrfe  Rotulfus. 
Rodulfus,  Abb.  S.  Trudonis.  204.  n. 
Rodulfus,  Abb.  S.  VitoniVird.  146.    b. 

413.  d. 
Rodulfus^  Scholarum  Magister,  Praepos. 

Haster.  et    Abb.    Valciodori.  232.  c. 

d. 
Rodulfus  ,     frater    Gislae    Imperatricis. 

418.  a. 
Rodulfus  ,  Dux ,  S.  Eduardi  Reg.  Angl. 

sororis  filius.  311.  d. 
Rodulfus  ,    génère  Brito  ,    Cornes   Dol. 

in  Britt.  et  Norwic.    in    Angl.    rebel- 

lis  adversùs    Will.  Conq.  47.  c.  56. 

c.  314.  c.d.  313.  a.  c.  434.  FirfeRa- 

dulfus  de  VValier. 
Rodulfus,  ComesEstangliae.  53.  n. 
Rodulfus  ,     Radulfus  ,     Ambian.     Co- 
rnes ,  fil.    Drogon.   Ambian.    Corait. 

433.  d.  n.  434.  a. 
Rodulfus  Comes    Ghisn.   305.     n.  Fide 

Radulfus. 
Rodulfus,  nepos    Adalberonis   Episcopi 

Virdun.251.  n. 
Rodulfus  ,   Rodolfus  ,    Comes,  testis  in 

Chartâ  Regiâ  S.  Luciani    Bellov.  377. 

e.  n. 
Rodulfus     de    Houhaiâ  ,     frater    Her- 

manni  Vicecom.   Anseromiae.    150.  n. 
Rodulfus  ,    Vicecom.     de    Bellomonte. 

40.  e. 
RodulfuSj  Caraerarius  Rob.    Fris.  106. 

c. 
Rodulfus,  fil.    Achardi  et  Ilelvisae.  135. 

n. 
Rodulfus  ,      Vicecom.      Montis-Rebelli 

Major.  280.  c. 
Rodulfus  ,     Vicecom.     Toarc.    frater  et 

successor  Aimerici.  276.    d.  430.   a. 

Vide  Radulfus. 
Rodulfus,  fil.  Everardi   Nossalim.    106. 

b. 
Rodulfus  Gandav.  382.  n.  422.  b.  Fide 

Radulfus. 
Rodulfus,  fil.  Gozelonis.  360.  c. 
Rodulfus,  Radulfus,  Monach.    S.    Au- 

doeni  Rotom.  379.  d.  387.  a. 
Rodulfus     Tortarius  ,     Mon.     Floriac. 

483.  b. 
Rodulfus,  cognom.    Clericus    et    Mala- 

Corona,   fil.     Geroii ,  Monach.    Maj.- 

Mon.  40.  e.  41 .  a.  b.  c.  2^8.  b.  Fide 

Radulfus. 
Rodulfus  ,     Monach.     Cormeliens.     fil. 

Will.  et  Adelisae.  47.  c. 
Rodulfus,  Monach.  Script.  164.  n. 
Rodulfus,  fil.  Will.  de  Merulâ.  226.    d. 
Rodulfus,  Praepositus  Eccl.    Paris.   433. 

b. 
Rodulfus  Taxo,    Taifson,    Tesson,  Nob. 

Norm.  4b.  a.  132.  n.  Fide  Radulfus. 
Rodulfus  de   ïoenio,  Baro    Norm.     fi- 
lius Rogerii.  46   a.  47.  a.  49.  a.  57.  a. 

229.  a.  231. b.  234.  e.  r«/<f  Radulfus. 
Rodulfus  de  Tornaco.    156.    b.  345.  n. 

392.  b.  422.  b. 
Rodulfus,   Miles  Norm.  fil.    Will.  frater 

Rogerii.  226.  d, 
Rodulfus   ,     Rodulphus  ,     Bencfactor. 

S.  Salvii  Monstrol.  575.  a.  c.  d. 
Rodulfus,  Rodolfus.  Fide  Radulfus. 


Rodulphus,  Rudolfus,  Radulfus  Comes 
Ivriac.  et  Bajoc.  fil.  S])rotae  et  Asper- 
lengi,  frater  utérin.  Richardi  I  Norm. 
Duc.  pater  Hugonis  Bajoc.  Ep.  et 
Joannis  Rotom.  Arch.  43.  a.  52.  c. 
56.  b.  621.  d.  629.  a.  I^irfe  Radulfus. 

Rodul|)hus  de  Waceio,  seu  Gauceio, 
fil.  Robert!  Archiep.  Rotom.  Richar- 
di I  Norm.  Duc.  nepos,  frater  Ri- 
chardi Comit.  Ebroic.  37.  d.  38.  d. 
39.  c.  57.  a.  58.  a.  232.  b.  Vide  Ra- 
dulfus. 

Rodulphus,  Cornes  Cadurc.  pater  Ro- 
dulphi Bitur.  Arch.  503.  n. 

Rodulphus  ,  Rodolfus  ,  Comes ,  testis 
in  Chartâ  Regiâ  Cœnob.  Fossat. 
578.  b. 

Rodulphus,  Comes,  testis  in  Chartâ 
Regiâ  S.  Pétri  Melidun.  569.  e. 

Rodulphus,  Comes,  testis  in  Cbartft 
Regiâ  Monast.  Cellensis.  583.  c. 

Rodulphus  ,  Radulfus  ,  Comes  ,  testis 
in  Chartâ  Regiâ  erectionis  Eccles. 
CaSfie-Dei  in  Abbatiam.  589.  c.  n. 

Rodulphus  ,  Comes  ,  fidelis  Rodulphi 
III  Reg.  Burg.  546.  a. 

Rodulphus,  pater  Eldeburgis  uxoris 
Gaufr.   Vicecom.    Bituric.    387.  e.  n. 

Rodulphus,   Archidiacon.  594.  d. 

Rodulphus  ,  Prœposit.  de  Arzilliaco. 
614.  a. 

Rodulphus,  fil.  Goiffridi  Castell.  Cassi- 
liens.  106.  c. 

Rodulphus  Sapin.  106.  c. 

Rogerius,  Rogerus,  Rotgerius  I,  Ca- 
talaun.  Ep.  143.  e.  344.  a.  352.  d. 
576.  n. 

Rogerius,  Rogerus,  Rotgerius,  et  Rot- 
gerus  II,    Catalaun.  Ep.    11.  b.  c.  n. 

32,  c.  197.  n  344.  a.  b.  352.  d.  361. 
c.  375.  b.  n.  481 .  n.  560.  a.  576.  c.  n. 
581.  d. 

Rogerus     et    Rotgerus    III  ,    Catalaun. 

Ep.  344.  b.  361.  c. 
Rogerius,  Lexov.  Ep.  223.  n. 
Rogerius,  Ab.  Uticensis,  seu  S.  Ebrulfi. 

221.  n. 
Rogerius,  Ab.  Exaquii.  233.  n. 
Rogerius,  Rogerus,    Siciliae   Comes,   fil. 

Tancredi  et  Transendis,  frater  Ro- 
bert! Wiscardi.  139.  c.  d.  140.  b.  n. 

187.  d.  226.  d.227.d.228.  n.231.n. 

262.  n.  286.  b.  449.  n. 
Rogerius  ,    Rogerus  ,     Siciliae    Comes  , 

fil.   Robert!    Wiscardi   Ducis  Apùliae. 

138.  e.  n.  230.  e.  352.  a.  448.  a.  n, 
Rogerius  ,  Rogerus  ,   Com.    Ilerefordi, 

fil.  Will.    filii    Osbern!   Com.   Heref. 

et  Adclizne   fili;e   Rogerii   de   Toënio, 

frater  Will.  de  BritoHo.  47.  c.  56.    b. 

c.  186.  a.b.  209.  e  243.  d.  314. c.d. 

313.  a.  367.  a.  636.  c 
Rogerius,    Rogerus   Com.  de  S.  Paulo, 

fil.  Ansebn!    Com.  Torniens.    306.  n. 

383.  n.  422.  b. 
Rogerius,    fil.  Adolphi  Com.    Ghisn.  et 

Mathild.  frater  Radulphi   Com.   296. 

c. 
Rogerius,  Com.  Carcasson.  432.  a. 
Rogerius,    pater    Ademari    lo    Contors 

de  Laron.  288.  a. 
Rogerius,  Com.  Moritolii.  340.  b. 
Rogerus,    Com.  Porcensis,    seu  Percen- 

sis.    frater    Hecelini  Com.  de  Gran- 
di Prato.  339.  c. 
Rogerus  ,     Com.    unus    ex     Baronibus 

assist     Coronat.    Philip.    I  Fr.   Reg. 

33.  a. 

Rogerus  ,  Com.  testis  in  Chartâ  Bald. 
VFl.  Com.  pro  Mon.  Sith.  382.  a. 

Rogerus,  Com.  Salop.  in  Angl.  53.  n. 
Vide  Roger,  de  Monte-Gomer. 

Rogerius  ,  fil.  Richardi ,  nepos  G!»ie- 
berti  Com.  Constant.  56.  d.  e. 

Rogerius,  Rotgerus  Teste- viridis,  unus 
ex  Optimal.  Palalii  Reg.  Fr.  Hen- 
rici 1.  382.  c. 


724 


INDEX    ONOMASTICUS. 


Rogerius  Batailla  ,    fraler     Rayinundi  , 

Dominus    Castri    de    Mirapixo.    432. 

a. 
Rogerius,    Rogeru»   de   Bellomonte,  fil. 

Humfridi  de  Vettilis.  38.  b.  c.  43.   d. 

38.  a.  91.  d.  96.    e.  103.  b.  167.  a. 

223   e.  226.  e.  234.6.236.  c.  240.  d. 

329.  a.  340.  a.  387.  c.401.d.  402.  a. 
Rogerius,    Oppidanus   Belmontis.    243. 

a. 
Rogerius,    Rogerus   de  Monte-Goineri- 

ci  ,     Vicec.   Oxini.     Coui.     Arundelli 

et  Salopebesne   in    Angl.    pater  Hu- 

gonis,    Robert!    de  Bclismo,    Rogerii 

Pictavini,   Willel.    et   Gisleberti.    37. 

e.  42.  d.  43.  d.  ."53.  n.  57.  b.  c.  38.  c 

79.d.9l.  d.  178.  d.221.  n.  224.  e. 

227.  a.n.  229.  d.  232.  d.  233. b. 234.  e. 

240.  b.  243. c.  328.  e.  339.  d.  340.  b. 
Rogerius    Pictavinus,    Coni.    Laiicastriae 

in  Angl.    Vicec.    Oxim.    fil.    Rogerii 

de    Monte-Gomerici.   37.     e.    42.    e. 

224,  d.  227.  n. 
Rogerius  de   Toenia    seu     de    Toenio, 

Toeuita  vel   Toenites  ,    et    ïoenien- 

sis,   signifer   Noruianniae,    paler  Ro- 

dulphi    de    Conclus    et   Adelizae   seu 

Adelina;  uxoris    VVill.     filii  Osberni. 

38.  a.  I>.  43.  d.  47.  c.  56.  e.  57.  a. 

223.  c.  226.  c.  d.  e.  234.   e.  243.  c. 

329.  a.  340.  b.  401.  c.  d.   nn. 
Rogerius  de    Mortuo-inari,   fil.  Walteri 

de  S.  Martino,  frater  Will.   I  de    Va- 

renna  Comitis  Surreia;.  45.    e.  n.  58. 

b.  222.  d.  247.  d.  340.  b. 
Rogerius    de    Lury,  Baro  Norm.   187. 

n. 
Rogerius  de   Hispania,    Baro    Norman. 

222.  a. 
Rogerius,  fil.    Ansgoti,    frater  Herluini 

Abbatis  Becc.   33.  n. 
Rogerius    de   Merula,    fil.    Will.  gêner 

Geroii,  pater  Radulfi    et   Will.    223. 

n.  226.  d. 
Rogerius,  fil.   Will.  frater  Rodulfi,   ne- 

pos  Rogerii  de  iMerula.  226.   d. 
Rogerus  de    Vangionis-rivo,    seu    Rot- 

gerius  Dom.  Castri  Wangionum-rivi. 

15.  c.  352.  a. 
Rogerius    de   Molbraio,    Mil.   Norman. 

234.  e. 
Rogerius    de    Beaumesnil,    Mil.   Norm. 

337.  d. 
Rogerius    Diabolerius  ,  pater  Bucbardi 

de  Montesaurio.  257.  c.  265.  d. 
Rogerius,  cognom.    Gulafra,   Mil.    Cu- 

bicularius  Ernaldi.  232.  d.  n. 
Rogerius  de  Magna-villa.  33.  fa. 
Rogerius,  fil.  Engenulfi  de  Aquila.  229. 

a. 
Rogerius  seu    Roger  Amberada,     fide- 

jussor  datus  Abbatise  Condom,  397. 

c. 
Eogerius,   Rogerus    de  Hoveden,  Scrip. 

87.  n.  187.  n.  193.  n.  309.  b.  n. 
Rogerius  de  Sappo,  Mon.  Utic.   231.  n. 
Rogerius,   Mon.  Sagiensis.  227.   b. 
Rogerus   de    Divions  ,  testis     in    Dipl. 

Henr.  Fr.  Reg.  pro  Cœn.  Hasn.  399. 

d. 
Rogerus   de  Mariculo,    testis  in  Charta 

Theob.   et    Steph.     Com.     pro    Eccl. 

Ambian.  424.  c. 
Rogerus,    Benef.    Mon.  S.  Salvii  Mons- 

terol.  575.  e. 
Rogerus,    Cancellar.    Eccl.   Paris.   433. 

b. 
Rogeras,  peritus  artifex  Remensis.  151. 

a. 
Rogerus.  Vide  Rogerius. 
Rohais  ,  filia    Galterii    Giffardi ,     uxor 

Ricbardi  filii    Corail.  Gisleberti.    58. 

a. 
Robardus,  Abb.  S.  Vitoni.  413.  e. 
Roho,  Episc.  Engolisraens.  534.  b. 
Roinus,  Diaconus.   594.  c. 
Rolannus  ,    Benefactor    Monast.     Savi- 


niac.  200.  c. 
Rollandis  ,     uxor    Ilerberti    Pincernae  , 

filia    Odon.     de     Calviraonte.     235. 

c. 
RoUandus,  aliàs    Frollandus,  Silvanect. 

Episc.  522.  c.  Vide  Frollandus. 
RoUandus,    Rodlandus,    priuius    Abbas 

Hasnon.  108.  n.    MO.   b.  n.  111.    a. 
RoUandus,   Monachus.  570.   c. 
RoUandus,  cujus  Cantilena.  184.  b. 
Rollo,  Dux   Normann.    38.     a.    88.   b. 

91.  n.l43.c.l8l .  d.208.  c.212.  c.245. 

d.  246.    b.   275.    n.  320.  n.  324.  n. 

325.  n.  340.  d.  n.  341.    n.  428.  a. 

n.  621.  a.  e.  622. c.  626. c. 627. a.  b.c. 

642.  c. 
Rollo,  pater  Turstini  Norm.  236.   b. 
S.  Romanus,  Arch.  Rotoinag.  18.  a. 
Romanus  Heliopolit.  Imper.    C.  P.  354. 

a. 
Romildis,  uxor    Guillenci   Laud.    mater 

Gervini  Abb.  Centul.  130.   d. 
Romoldus,   Episc.  Constantiensis.    429. 

d.  643.  d. 
Romulus.  411.  n. 
Rorans  ,      avia    Gervasii    Rem.    Arch. 

280.  n. 
Rorico,  Episc.  Laudun.  565.  n. 
Rorico,  Miles  Abbatis-Villae.  434.  a. 
Rosala,    aliàs   Sasanna,    uxor  Arnulphi 

II  Comit.  Flandr.  344.  n. 
Roscelinus,  paler  Pétri.  590.  c. 
Roscelinus  deBaiû.  390.  c. 
Rosella,  filia  Hugonis  Comit.    S.  Pauli, 

uxor   Radulpbi   Gliisn.   Comit.    297. 

a.  n. 
Roslela,    filia   Hermetis    Ternens.     Co- 
mit. uxor  Radulpbi  Ghisn.  306.  n. 
Rostagnus,  Luctevens.  Episc.  514.  e. 
Rotberga,     uxor     Arcbambaldi     Com- 

born.  289.  b. 
Rolbert,  Minister  Angl.  65R.  c. 
Rotberlus.  Vide  Robertus. 
Rotgarius,     Cornes,     Biterr.    fil.     Pétri 

Raiinundi  Com.  Biterr.  290.  n. 
Rotgerus.  Vide  Rogerius. 
Rothida    de     Exigento,     soror     Briciae 

uxoris  Raiuiundi.  288.  b. 
Rotblanus,  Abb.  S.  Gerniani  Autissiod. 

377.  c. 
Rothlandus,  Monach.  S.  Amandi.    110. 

b. 
Rotlandus  ,     Monacbus     et     Praeposit. 

Hasnon.  110.  d. 
Rotlandus  de  S.  Genovefâ.  397.  a. 
RotrOj     Rotroldus,    Cumes    Moritoniae, 

pater  Goifredi.  97.    b.  236.  c.    399. 

a. 
Rotroldus ,     Cornes    Pertici,     fil.    Goi- 
fredi ,     Rotronis    Moritoniae    nepos  , 

gêner  Henrici    Anglor.  Régis    57.  b. 

359.  b.  n.  mendosc  dicitur   Rotroldi 

filius.  339.  b. 
Rotsellina^  uxor   Haymon.   Mil.    Laud. 

Soror  Gervini  Abb.    Centul.    130.  d. 
Rotulfus,    Abb.    Mosom.    318.   d.  ride 

Rodulfus. 
Rualis,    Prior   Mont.     S.   Mich.    posteà 

Abb.  Hilde  apud  Warvick.  236.  a. 
Ruallus,  Prsses  Castri    Doli.  88.  d.  89. 

a.  b. 
Rualodus  Brito,   Nigelli  Gêner.   232.    c. 
Rubertus.  fide  Robertus. 
Rudolphus.  Vide  Rodolphus. 
Rogerius    de    Gavarel,     Vicecom.    397. 

d. 
RuUus  de  Argentonio.  373.  a. 
Rulos,  Camerar.  Will.  Nothi.  156.  c. 
Rumoldus,  Abbas  S.    Winoci.    381.    n. 

383.  n. 
Ruodolfus.  fide  Rodolphus. 
Rupertus,  S.    Sabinae   Cardinal.  Presb. 

525.  d. 
Rupertus,  Abb.    Novientensis.  422.    d. 
Rupertus,    seu   Robertus  ,    Abb.    Tuit. 

Scriptor.   171.  n.    172.  n. 
Rupertus  Rufus.  599.  n. 


S.  Rusticus,  S.  Dionysii  socius.  469.   b. 
Rutperlus  Flandr.  Com,   Vide  Robertus. 


SAGALO  de  Miliaco,  de  curia  Co- 
mitum  Theobaldi  et  Stephani 
424.  c. 

Sainfria  ,  soror  Gunnoris  Norm.  Duc. 
uxor  Forestarii  Richardi  I  Ducis 
Norra.  57.  d.  e.  329.  n. 

Salakon,  tutor  Balduini  Montensis.  109. 
c. 

Salei:o,  Benef.  Mon.  S.  Salvii  apud 
Monsterol.  574.  d.  575.  c. 

S.  Salicus,  cujus  corpus  in  Eccl.  S. 
Flor.  Salmur.  quiescit.  280.  a. 

Salicus,  Libertate  donatus  à  llege  Fr. 
Henrico  I.  390.  b. 

Salomon,   Rex  et  Propheta.  634.  a. 

Salomon,  Ab.  Bonaevallis.  506.  e. 

Salomon,  Rex  Britonum,  631.  e. 

Salomon,  Rex  Ungarioruin.  65.  a. 

Salomon  de  Sabloilo^  paler  Rainaldi. 
226.  d. 

Salomon  de  Lavarzino,  Baro  Vindocin. 
307.  a.  633.  c. 

Salvator,  Ep.  Alethensis.  368.  n. 

S.  Salvius,  Ambian.  Ep.  574.  n. 

Samuel,  Propheta.  272.  n. 

Sances  seu  Sansson,  Ep.  Bajoc.  316.  d. 
333.  c. 

SanciuSj  Sanctio,  Sanctius  III^  Mag- 
nus  dictus,  Rex  Navar.  Castell.  et 
Arrag.  fil.  Garciae,  conjux  Gilbertae, 
pater  Garciie  III  Navar.  Reg.  Ferdi- 
nandi  I.  Cast.  Léon,  et  Galic.  et  Ra- 
nimiri  I,  Arrag.  116.  n.  395.  n.  420. 
a.  323.  b. 

Sancius  sivc  Fernandus  I,  Rex  Cast. 
Léon,  et  Gai.  qui  se  Imper.  Hisp.  no- 
minabat,  fil.  Sanctii  Mag.  pater  Sanc. 
I,  Cast.  R.  Alfonsi  et  Fernandi.  338. 
e.  n.  339.  a. 

Sancius  seu  Sanctius  I,  Rex  Galiciae,  fil. 
Sanctii  sive  Fernandi  I  Reg.  Cast.  et 
Leonis.  339.  a. 

Sancius  seu  Sanchius  I,  Rex  Aragundiae 
sive  Arrag.  fil.  Ranimiri  I  Arrag.  Reg. 
pater  Pétri    I  Reg.  221.  b.  486.  n. 

Sancius  seu  Garcias  Sancii,  Dux  Vas- 
conum  ,  filius  Sancii,  pater  Sancii 
Garciae.  504.  e.  n. 

Sancius-Garsise  ,  Vasconum  Princeps  , 
fil.  Garsiae  Sanc,  paler  Sancii  Sanctii, 
Guill.  Sancii  et  Gumbaldi.  394.  c. 
396.  a. 

Sancius  Sanctii,  Com.  Vascon.  fil.  San- 
cii Garsiae.  396.  b. 

Sancius  seu  Guill.  Sanctii,  Consul  to- 
tius  Gasconioe,  seu  Dux  Vase,  secun- 
dus  fil.  Sancii-Garsiae,  pater  Sancii 
Guill.  Bernardi  et  Briscae  secundae 
uxoris  Willel.  VAquit.  Ducis.  115.  c. 
119.  d.  396.  a.  b,  397.  a. 

Sancius-Guillelmi,  Dux  Vasconise,  qui 
et  Sanctio,  Sanctius,  fil.  Guill.  San- 
cii. 395.  c.  d.  396.  a  b.  d.  e.  397.  d. 
n. 

Sancius,  Cornes  Astarac.  431 .  d. 

Sancius-Berengarii,  fil.  Berengarii  Bar- 
cbinon.  Monac.  Tomeriensis,  Prior 
S.  Benedicti  de  Bagis.  289.   d.  e. 

Sancius-Arnaldus,  Dom.  Curiae  Madi- 
ranensis  ,  frater  Raimundi-Arnaldi 
Bigorr.  Ho.  e. 

Sancius,  Miles  Bigorr,  fil.  Garsani,  Mo- 
nac. apud  Marciliacum.  113.  b.  c.  d. 
n.  116.  a. 

Sanctius  Odentrotus,  testis  in  Donat. 
facta  Condom.  Abbatiae.  397.  c. 

Sanco  ,  Cornes,  qui  placitum  habet 
cum  Willel.  Com.  Pictav.  536.  c. 

Sandradus,  Ab.   Mon.  Gladbac.  204.  n. 

Sanier,  Debasoert,  testis  Donat.  factae 
Abbatiae  Condom.  397.  b. 

Sarlo  seu  Serlo,  Ab.  S.    Ebrulfi,    postea 


INDEX   ONOMASTICUS. 


725 


Ep.  Sagiensis.  42.  d.  50.  b. 
Sasqualo,  Ab.  S.  Launoiuari  Blés.  H8. 

a. 
Savaricus ,     Vicecoin.    Hostis     Hugonis 

de  Liziniaco.  534.  b. 
S.  Savinianus,  Martyr.  309.  a. 
Saul,  Rex  Israël.  653.  e. 
Scollaudus  Tliesaurarius,  postea  Ab.   S. 

Pétri  et  S.  Augustin!  Cantuar,  242.  b. 

256.  a. 
Scrob  et    Scrobus^    Norm.    degens    in 

Angl.  pater  Ricliardi.  78.  n.  311 .  c. 
Sebar,    Sibor,   Scibardus ,    Ep.    Ebroic. 

626.  b. 
Sedaldus,  testis  in  Charta  Rob.  I    Burg. 

Duc.  pro  Ab.  S.  Germani  Paris.  608. 

e. 
Sefria,     soror    Gonnoris,    uxor     unius 

iMilitis    Forestarii    Ricbardi    II    Nor- 
man. Diicis.  329.  n. 
Seglede  Le-^nicrre^aV.  Selle  de  Lingnieure, 

335.  d.  n. 
Seguinus  de  Agno,  Ab.  Casae-Dei.  288. 

c. 
Seguinus  et  Siguinus,  Ab. Condoin.396. 

c.  n.  397.  c.  d. 

Seguinus    et  Siguinu.«,    Vicecancel.    Fr. 

R.  Henr.  I.  562.  c.  d.  b89.  c  n. 
Selegcrus  ,  pater  Udalrici  victoris  Bur- 

ghardi  Lugdun.  Archiep.  18.   e. 
Seligerus,  Arniiger   Rodulplii  III  Burg. 

Reg.  18.  c. 
Seligerus.   testis   in  Dipl.    Rodulphi    III 

Burg.  Régis.  5i7.  a. 
Senegunda,    uxor    Guidonis    Vicecomi- 

tis    Leniov.    mater    Ademari     Vicec. 

289.  b. 
Sengregaita,  seu  Sicbelgata,    soror   Gi- 

sulphi,  uxor  Roberti  Guiscardi.  4S2. 

b.  n. 

Sergius  IV,  Papa.  646.  b. 

Serlo,  Ab.  S.  Pétri  Glocestr.  256.  b. 

Serlo,  Com.  fil.    Tancredi    et   Moriellae. 

139.  b.  c.  d.  140.  b-e.   141.  a. 
Setdaldus   de   Renty  ,    testis    in    Dipl. 

Henr.   I   Fr.  R.    pro   Cœn.    Hasnon. 

599.  d. 
Sewinus,  Archiep.  Senon.  569.  n. 
Sewlfus,  Nogociator.  205.  n. 
Sibecho   seu   Sibico,    Spirensis  Ep.    60. 

d.  427.  b.  641.  d. 

Sibylla,    fil.     Rogeri    Com.     Porcensis, 
uxor  Ebali  Comitis  de  Roceio.    359. 

c.  362.  a. 

Sibylla,    fil.    Rogeri i    de     Monte-Gora. 

et  Mabilia;.  42.  e.  227.  n. 
Sibylla,  fil.  Lisoii  de  Ambas.  soror  Sul- 

picii    de    Calvo-monte^     uxor    ïlieo- 

baudi  filii  Corbonis.  237.  c.   259.    d. 
Sichardus  Descoches,    seu    des    Coches. 

307.  d.  n. 
Sidonius  Apollinaris,  Script.  386.  n. 
Sigcbaudus,  Ep.  Spirse.  13.  c. 
Sigebertus,    Diacon.    S.    Vincentii    Me- 

tens.    auctor    vitae   ïheodor.    I   Met. 

Epi,  433.  n. 
Sigebertus ,     Mon.     Gemblac.      Script. 

122.  n.  125.  n.  126.  n.  131.  n.  162.d. 

n.  164.  n.l65.d.n.l9I.n.201.d.n. 

202.  a.  203.  n.  214.  n.  263.n.  298.  n. 

318.  n.  436.  n. 
Sigebrandus     de    Monte-Glisiaco,    Mil. 

280.  b. 
Sigefridus,  Sigifridus,  Ab.    fuld.    postea 

Mogunt.  Archiep.  22.  d.  62.  c.  69.  n. 

74.  a.  643.  e. 
Sigefridus,  Ab.  Gorziens.  522.  d. 
Sigefridus,   fil.    Theoderici    Duc.    Loth. 

qui  et  Sigifridus  de  Brie,    pater   Bea- 

tricis  March.  Ital.    150.    d.    353.    c. 

359.  d. 
Sigefridus,     Cora.    occisus    ab   homine 

ingenuo.  418.  c. 
Sigefridus,     qui      Ecclesiara     S.     Med. 

Suess.  creniavit  et  Palatia  regia.  582. 

n. 
Sigerus  de  Ghenniniis,  Caraerar.  Fland. 


pater  Susannœ  Com.  Ghisn.  297.  d. 
Sigerus,   fil.  Winemari  Castcllant    Gan- 

dav.  298.  c. 
Sigibertus   I ,   Austras.    Rex.    363.    n. 

579.  n. 
Sigibodus,    testis  in     Charta     Ermeng. 

RcginiB    Burgund.    j)ro  fund.    Mon. 

ïaluor.  553.  n. 
Sigifridus,    et   Sifridus,     frater     Frede- 

rici  Mosell.  Ducis.  330.  b.  n. 
Sigifridus  I,     Com.    Luxemburgi ,    fil. 

Ricuini.  301.  n. 
Sigifridus  ,      Com.     Luciliburg.      pater 

Chunegund.  Imperatr.  62.  n. 
Sigifridus,  Cornes^    niortuus    an.    1037. 

640.  e. 
Sigo,  Ab.  S.   Florentii  Salmur.  59.    a. 

b.  219.  b.  279.  b   280.  c.  d.  n.  349. 

c.  372.  e.  n.  438.  c.  n. 

Sigo,  Decanus  Eccl.  Carnut.  279.  d. 

Sigo,  testis  in  Dipl.  Henr.  Reg.  pro 
Mon.  S.  Pétri  Carnut.  604.  a. 

Siguinus,  Archiep.  Colon.  203.  a. 

Siguinus,  Seguinus,  Slguimis  et  Si- 
guinis,  Abbas  Condom.  F'ule  Segui- 
nus. 

Siivester  II,  Papa,  qui  et  Gerbertus. 
117.  n.   ri'rfe  Gerbert. 

Siivester  et  Sylvester  III,  Papa  depo- 
situs.  14.  a.  352.  d.  415.  n. 

Simon,  Ab.  Sith.  seu  S.  Bertini.  380. 
n. 

Simon,  fil.  Rodberti  Burgundiae  Du- 
cis. 247.  b. 

Simon,  fil.  Theoderici  Loth.  Ducis  et 
Gertrudis  Duciss*  de  Nanceio,  fra- 
ter Theodorici  Fland.    Comitis.  357. 

d.  370.  a. 

Simon    et    Symon ,     Consul    et    Régis 

Fr.     Primipilus,    postea    Monac.    fil. 

Radulphi  seu  Rodulphi  Comitis    Ve- 

romand.    Crispiac.    Vadens.   Medant. 

Vitriaci  et   Barri    super  Albam.    111. 

b.  344.  n..  358.  b.c.  443.  b.  nn.604. 

b. 
Simon,     fil.     Rodulphi     Comitis    Am- 

bian.  et  Annae.  433    d. 
Simon,    seu  Symon,    Com.    de    Monte- 

forti,  fil.    Amalrici  de  Montef.    frater 

Amalrici  ,     pater    Amalrici     et     Ber- 

trandae  Comilissai  Andegav.    57.    a. 

231.  c.  273.  d.n. 
Simon    de   Monlcforti  ,     fil.    Amalrici  , 

nepos  Simonis  suprà.  275.  d.  n. 
Simon    de    Monleforli,     testis  in    Dipl. 

pro  Mon.  S.  Germani  Paris.   599.    a. 

604.  n. 
Simon.  Mil.  Salmur.  279.  c. 
Simon  Sylvanect.  Norman.    156.   a.    b. 
Simon  de  Verruca.  307.  a. 
Simon,  testis  in  Dipl.    Henr.  Fr.  R.  pro 

Mon.   S.  Pétri  Carnut.  604.  a. 
Sivinus  seu   Suijnus,    Mil.    de    Verzeio. 

614.  a. 
SiwarduSj  Archiep.  in  Angl.  638.  a. 
Siwardus,  Comes  in  Angl.    33.    n.    95. 

a.  183.  e.  311.  b.  n. 

Sodoma  uxor  Bernard  i  de  ïaurinac. 
398.  a. 

Sophia ,  Comitissa  ,  mater  Bealricis 
Duc.  et  Friderici  Mardi.  27.  a. 

Sophia  et  Sofia,  fil.  Frederici  junioris 
Ducis  Barr.  soror  Beatricis  Ital. 
March.  uxor  Ludovici  Comitis  de 
Monxian,  seu  Montionis,  mater  Theo- 
derici rfe3/o«co/u.  249. c. 330.  b.370.a. 

Sorengi  nobiles  Normanni.  41.  e.  42. 
a-b. 

Spegen,  Minister  Angl.  636.  c. 

Sprota,  uxor  Willelm.  Longse  Spatae 
Norm.  Duc.  mater  Richardi  I.  52.  c. 

Stephania,  uxor  Will.  Palliarum  Comi- 
tis. 426.  a. 

Stephanus  IX  Papa,  qui  et  Fridericus, 
frater   Godefridi    Ducis    I^thar.    22. 

b.  23.  n.  62.  a.  74.  a.  146.  b.c.  165. 
a.  199.  a.  215.  n.  230.  c.  262.  c.  293. 


a.  301.  n.  337.  a.  491.  d.  e.  529.  c. 
Vide  Fredericus. 

Stephanus,  Ep.  Paris.  597.  n. 
Stephanus,  Ep.  Metens.  198.  n. 
Stephanus,  Ep.  Tull.  152.    b.   355.    b. 
Stephanus,     Ep.    Claromont.    112.     n. 

504.  c.  n. 
Stephanus,  Ep.  Anicien.  428.  b.  c. 
Stephanus,  Ep.  Agath.  417.  d. 
Stephanus,  Ep.  Oloron.  116.  n. 
Stephanus,  Ep.  Ellor.  431.  d. 
Stephanus,    Abb.    S.    Laurentii    Leod. 

172.  c. 
Stephanus,  Ab.  S.    Jacobi   Leod.    294. 

b.  414.  n. 

Stephanus,    Abb.    Concheniis,    433.    n. 
Stephanus,  Ab.  Marciliac.   115.  c.  117. 

a. 
Stephanus,     Ab.    B.     M.     Nucariensis. 

218.  a. 
Stephanus.  Ab.  S.  Urbani.  145.  e.  322. 

e. 
Stephanus,    Ab.     S.    Michaelis  In    loco 

Fragded  apud.  BIgorr.  116.  d. 
Stephanus,  Rex  Hungariae.    3.   e.  294. 

c.  370.  d.  619.  b. 

Stephanus  ,    Rex    Angl.    fil.     Stephani 

Com.  Blés,  et  Carnut.    Cornes  Bolon. 

ex  Mathilde  u.xore   sua.    206.    a.    n. 

282.  n. 
Stephanus,      fil.     Odonis      II      Comitis 

Camp,  frater  Theob.    Com.    Tricass. 

et  Meld.    Comes  Albemarlse.    33.   a. 

144.  d.  e.  139.  b.  160.  b.  c.  d.  256. 

n.  266.  n.  267.  b.  331.  d.  364.  d.  e. 

n.  399.  b.  419.  c.  421.  c  424.  b.  c. 

455.  d.  n. 
Stephanus,   Com.    Blcs.    et   Carnot.   fil. 

Theobaldi  Camp.  Com.    gêner   Guill. 

Conq.  pater   Stephani    Régis    Anglo- 

rum.  189.  b.  258.  a.  273.  b.  282.  n. 

338.  e.  370.  b.  647.  d. 
Stephanus,    Com.    Suession.     de    cujus 

potestate   Rex  Henricus  eripuit   Ab- 

batiam  S.  Med.  367.  b. 
Stephanus,  Com.    de   Vitreio    fil.  Heri- 

berti    Juvenis,      Usurpator    Abbatiae 

Dervensis.  369.  n. 
Stephanus,     Com.      in     Ardenna,    qui 

Castrum  de  Mirualt  firmavit.  350.    a. 
Stephanus,  Prajpositus,  testis    In    Dipl. 

Henrici  R.  pro   Mon.    S.   Martini  de 

Campis.  606.  c. 
Stephanus,  Dom.    Brunesberg.  304.    e. 
Stephanus  de  Coiocho.  300.  a. 
Stephanus  de  Vallibus,  Mil.  356.   a.    b. 
Stephanus  de  Randanis.  201.  a. 
Stephanus,  frater  Gerardi   de    Buoular. 

392.  b. 
Stephanus  de  Bouleyr.  392.  c. 
Stephanus  de  Mennaco.  507.  a. 
Stephanus   de    Mauriaco   seu    de   Mor- 

nanco,   Bcnef.    Mon.    Saviniac.   200. 

a.  n. 

Stephanus,  victor  in  singularicertamine. 

155.  n. 
Steppo.  Miles  Gandav.  298.  c. 
Sligandus  ,    Stigaudus    et    Stygandus  , 

Archiep.  Cantuar.  90.  n.91.  d.  95.  a. 

99   e,  100.  b.  d.  102.  b.  168.  d.  183. 

e.  n.  184.  n.  238.  b.  283.  a.  284.  a. 

b.  c.  313.  d.    361.  b.  Metropolitanus 
Winton.  Ecclesiae.  656.  b. 

Stigandus,  Ep.  Estangle  in  Angl.  638.  a. 
Stigandus,     Capellanus    Willel.     Conq. 

postea  Episc.  in  Anglia.  314.  b. 
Sligandus    de    Mansione-Odonis.    232. 

b. 
Storinslingus  ,    Nob.     Norman,     pater 

Richardi.  132.   n. 
Stulard.  pater  Hagabaru.  106.  d. 
Suanus,'    Suain  ,    Suenes  .    Suenus    et 

Sueinus  I,  Rex  Danor.  et    Angl.   post 

expulsum  Ethelredum   II.  5.    n.    36. 

c.  148.  a.  206.  c.  339.  n.  399.  e. 
Suanus,     Suenus,    et   Swanus   II,   Rex 

Danorum.  92.  b.  310.  d.  313.  d.  315. 

Hhhhh 


726 


INDEX    ONOMASTICUS. 


c.  629.  e. 
Suanus,  seu  Suein,    Rex   Nortman.    seu 

Norvegiae,  fil.  Canuti  M.    Régis  Dan. 

et  Ang.  frater  Haroldi    I  Angl.  Reg. 

420.  a.  640.  b. 
Suanus,    Suain,    Suein,  Swanus,     Con- 
sul   seu  Coin.    Anglus    fil.   Godwini 

Cantise  Comitis.  174.  d.  192.  b.  207. 

n.  310.  d.  3H.  b.c.  313.  c. 
Suavis,  Miles,  fil.  Achardi    et    Helvisae. 

135.  n. 
Suiardus,  Dux,    pater    Walteni    nobilis 

Satrapae.  313.  d. 
Suidgerus ,     Suidegerus  ,     Sindcgcrus  , 

Suitgerus    Saxo ,  Episc.     Babenberg. 

postcà  Papa  Clemens  II.    19.    e.    60. 

b.c.  73.  c.  214.  d.  201.  d.  n.  262.  a. 

426.  a.  641.  a.   Vide  Clem.  II. 
Sulpicius  de  Calvo-monte.    Dom.    Tur- 

ris-lapideae,  fil.  Lisoii  de  Ambasiaco. 

257.  c.  d.  258.  a-e.  259.  a.  c.  d.  n. 

273.  c.  d.  274.  a.  b.  c. 
Sulpicius,    cogn.    Mille-clipeorum  ,   fil. 

Haimonis  Domini  Busenchaiaci,  pater 

Roberti  ,    avus   Sulpicii    Tbesaurarii. 

257.  d. 
Sulpicius,  Thesaurarius  de  Ainbas.  fil. 

Roberti,     frater  Arcbambaudi.    ^57. 

a.  b.  c.  d. 
Suppo,    Ab.    S.    Michaclis   in     periculo 

maris.  255.  e.  256.  a. 
Susanna,  fil.  Berengerii  Régis  Longob. 

et  Ital.  uxor  Arnulfi  junioris    Fland. 

Com.    maler  Balduini    Pulcra-barba. 

388.  c. 
Susanna,  fil.  Sigeri   de  Gherminiis  Ca- 

merarii  Fland.  uxor    Eustachii    Coin. 

Ghisn.  mater  Bald.    VVill.    Reinelini, 

Adelae  et  Beatricis.  297.  d.  344.  d.  n. 
Sweine  de  Essex,  Norm.    in  Angl.     78. 

n. 
Sybaldus  et     Seibaldus,    Benef.    Mon. 

S.    .Salvii  apud   Monsterol.    574.    d. 

575.  b. 
Sybilla,    fil.     Azonis   Liguriae     March. 

uxor  Heliae  de  Flexia.  632.  c. 
Syfridus   et    Sifridus  ,   Dacus,    Ghisna- 

rum  Dom.   seu  priinus    Com.    Ghisn. 

pater   Ardolfi    Ghisn.    Coin.   296.   c. 

n.  297.  n.  305.  n. 
Sygerus,   Abbas,    Pr,)es.  Dedicat.  Mon. 

Hasnon.  HO.   b. 
S.  Symeon,    Trevir.    reclusus.    16.     n. 

194.  b.  n.  351.  b. 
Symmachus,  Papa.  519.  a. 


i..\ciTus  Histor.  Script.  75.  n. 

Taillafers  ,  Vienn.  et  Albonens.  Com 
549.  n. 

Taillefer,  Mil.  Norm.  propinq.  Guill 
Conq.  168.  b.  209.  a.  339.  a.  342.  a. 

Talavacius  et  Thalavacius.  Vide  Guill,  et 
Willel.  Talavatius. 

Tancredus  de  Altavilla ,  Mil.  Norm. 
pater  ex  Moriella,  Guillel.  ferrea- 
brachia  .  Drogonis  Constaiitiniensis 
Principis  Norm.  Apuliensium^  Huni- 
fridi,  Gaufredi  et  Serlonis,  ex  Fran- 
sendi,  pater  Roberti  Guiscardi,  Mal- 
gerii  ,  Guill.  Alveredi,  Ilumberti, 
ïancredi  et  Rogerii.  49.  d.  139.  b. 
140.  e.  141.  a.  b.  c.  227.  d.  230.  d. 
449.  d.  nn.  450.  n. 

Tancredus,  fil.  ïancredi  de  Altavilla, 
et  Fransendis.  139.  c.  d. 

Tate,  Scriptor  Anglus.  657.  d.  n. 

Teduinus  ,  Vicecom.  Mellentis  castri 
433.  n. 

Teduinus  de  Bethunia,  testis  in  Dipl. 
Henr.  Régis  pro  Mon.  Hasnon.  599. 
d. 

Tescelinus,  Petueriensis  seu  Petverensis. 
118.  c.  484.  b. 

Tetbaldus,  Vernonensis,  Canon.  Rotom. 
476.  d.  e.  477.  a. 


Tetbaudus,  Ab.  de  Quinciaco.    506.    e. 
Tetbaudus,  fil.    Goscclini   de    Chinonio. 

590.  c. 
Tetfredus.    Turvillse   Clericus ,    Fiscan- 

ni  Presbyter  factus.  363.  e. 
Teudo,  Ab.  de  Burgulio.  506.  e. 
Teudo,  Mil.  Bencf.  Eccl.    B.  M.   Stamp. 

castri.  579.  d. 
Teudowinus  ,     in     Dipl.    Rodulp.    III 

Burg.  Reg.  pro  M.  S.  Andreae  Vijiin. 

543.  b. 
Teutbaudus,  Ab.  S.   Benedicti.  506.   e. 
Teutbaudus  de   Blazono,     Baro     Praes. 

Dedicat.   Eccl.    S.    Trinit.    Vindocin. 

606.6. 
Teutberga,  mater  Manass.    Arelat.    Ar- 

chiep.  612.  c. 
Thanause,  Rex  Gothorum.  623.  b. 
Thealdus,    Ab.  S.   Germani    Autissiod. 

377.  a. 
Theadus,  Ab.  S.  Michaclis  ad  Eremum. 

218.  c. 
S.  ïheobaldus    seu    Thebaldus.   Vienn. 

Ep.     avunculus   aviae    S.     Theobaldi 

Provin.  478.  a.  c.  n. 
S.  Theobaldus,     Tebaldus,     Thebaudus 

et  Tietbaldus   Confessor    Provin.    fil. 

Arnulfi  et  Willae,  frater  Arnulphi    S. 

ColumbsE  Abbatis,    reclusus  in   Vin- 

centia.  142.  b.  164.  b.  198.  c.  282.d. 

e.  293.  a.  c.  n.  294.  d.  354.0.361.  c. 

377.  c.  n.  416.  b.433.  c.477.e.478. 

b.  c.  e. 

Theobaldus,    Ab.    Fossatensis.  484.   n. 

Theobaldus  seu  Tetbaldus,  cognom. 
Tricator,  Com.  Carnot.  Blés,  et  Tu- 
ron.  pater  Odonis  I  Comitis.    143.  b. 

Theobaldus  ,  Tebaldus  ,  Teotbal. 
Teutb.  Tetb.  Thedb.  Thetb.  Tet- 
baudus, Theobaudus ,  Theotbaudus 
Com.  Camp.  Bios  Turon.  et  Carnot. 
fil.  natu  in.ijor  OdoiiislICarap.  Com. 
frater  Stephani,  pater  Stephani  et 
Hugonis,  Coin.  Pulutinus.    29.    a.   b. 

c.  43.  e.  58.  d.  77.  e.  79.  a.  83.  a.  137. 

d.  144.  d.e.  159.b.  160.b.  c.d.l09. 
c.  178.  c.  217.  e.  244.  b.  249.  b.  2.o6. 
c.  d.  e.  n.2o8.  a.  265.d.266.a.  b.e. 
nn.  267.  a-d.  n.  268.  c.  269.  b.  282. 

b.  d.  286.  d.  292.  c  294.  c.  ,336.  a. 
347.  c.  349.  b.  n.  351.  d.  n.  352.  b. 
358.  c.  364.  d.  e.  n.  370.  b.  399.  b. 

c.  n.  419.  c.  424.  b.c.  426.  a.  430.a. 
455.  d.  n.478.  a.  e.  485.  d.  517.  d. 
nn.  523.  c.  584.  b  c.  585.  c.  n.  589. 
c.  n.  .599.  a.  n.  602.  n.  632.  c.  646. 

e.  648.  b. 

Theobaldus  ,    Theotbaudus  ,     cognom. 

Magnus,    Com.    Camp,    et   Blés     fil. 

Stepliani    Blés.    Com.    et  Adelae    seu 

Adelaidis  filiae  Guill.  Conq.  479.  d.  n. 
Theobaldus.    Tetbaldus   Comes,     nepos 

Hugonis  Epi.  .\utissiod.418.  b.421.a. 
Theobaldus,  Com.   de    Rinello,    seu   de 

Risnello,  pater  Hugonis.  359.    b.    n. 
Theobaldus,    Vicecom,    testis    in    Char- 

ta  Rob.  I  Burg.   Ducis   pro   Mon.    S. 

Gerin,  Par.  609.  e. 
Theobaldus  ,    cognom.    Filans-Stupas  , 

Dominus   Montis-Letherici.     Foresta- 

rius  Régis  Roberti.  275.  d. 
Theobaldus,  Praepositus  Eccl.  Compend. 

585.  e. 
Theobaldus  ,     Theobaudus     Dominus , 

Rupium  fil.   Corbonis,   pater   Roberti 

de  Rupibus.  257.  d.  274.  b. 
Theobaldus,  fil.    Hugonis    Nobilis   Pic- 

tav.  138.  d. 
Theobaldus,   cognom.   Bonus,  testis    in 

Dipl.  Henrici  Fr,  Reg,    pro   Mon.   S. 

M.  Suess.  594.  d. 
Theobaldus  ,    testis   in    Charta   Rob.    I 

Burg.  Ducis  pro  Mon.  S.  Germ.    Par. 

608.  e. 
Theodbaldus  Othonis,  Gallus,  Miles  fac- 
tus Henrici  III  Imp,  21.  e. 
Thcodelinus,  Ab.  Malliac.  218.  a. 


Theodericus  I,  Ep.    Metarum.    198.    c. 

435.  n. 
Theodericus  ,    Theodoricus  ,      cognom. 

Magnus,  Ep.  Virdun.    fil.    Wezelonis 

Com.  20.  a.  74.  n.  146.  a.  b.  195.  c. 

2'.9.  a.  b,  d.  nn.  250.  a.  c.  d.e.  251. 

b.  c.  n.  345.  c.  353.  c.  360.  a.  361. 

c.  413.  c.  522.  d.   Vide  Deoder. 
Theodericus,  Ep.  Carnut.  505.  e.    506. 

b.  d.  649.  d. 
Theodericus  ,    Ep.    Basiliensium.     146. 

b. 
Theodericus,  Theodoricus  Ab.  S.  Albini 

Andeg.  287.  a.  429.  e. 
Theodericus  ,      Theodoricus     Gemmet. 

Mon.  primus  Ab  S     Ebrulfi   Uticen- 

sis.  46.  b.  c.  48.  a.  222.   c.  224.  d. 

226.  d.  227.  a.  230.  n.  242.  d.  247. 

a.  n. 
Theodericus,    Ab.  Geinmetic.    386.     d. 

n. 
Theodericus,    Ab.  S.  Huberti    Andagin. 

14S.  e.  149.  b.  c.  d.    150.  b.   d.    e. 

151.  a   b. 
Theodericus,  Ab.  Valciodor,  252.  a.  c. 

n. 
Theodericus,    Theodoricus,    Dux     Bar- 

rensis  seu  Dux  Mosellan.    fil,    Frede- 

rici    et     Beatricis,     pater     Frederici, 

Sigifridi    et   Adelae   Coinit,    Arelunae, 

avus  Beatricis    uxoris  Bonif.   March. 

Ital.  150.  d.  152,  b.  198.  n.  249.  c. 

251.  n.  355.  c.  359.  d.  369,  e.  452. 

nn. 
Theodericus  de  Monçonz,    fil,   Sophiae, 

filiae  Frederici,  neptis    Theod.    Ducis. 

370.  a. 
Theodericus,  Dux   MoscU.    fil.    Gcrardi 

de    Alsatia   Ducis,    conjux    Gertrudis 

Duc,  de  Nanceio,  pater  Simonis  Ducis 

etTheoder.  Fland.  Coin.  62.  u.  357. 

d.  362.  c,  ride  Deoder. 
Theodericus,  Dux  Frison.  12.  a. 
Theodericus   IV     nom.    Com.    Fris,    et 

HoU.  frater  Florentii.   63.  d. 
Theodericus,    Thcodor.    V,    fil.  et  suc- 

cessor     Florentii     Comitis     ulterioris 

Frisiae   et    HoU.    frater   Bertae   uxoris 

Phil.   I  Franc.  Reg.  63.  n.    357.  d. 

363.  n. 
Theodericus     de     Luzelenburg,     frater 

Adalberonis   I,   Met.    Epi,   et   Frede- 
rici   I  Lothar.  Ducis.  388.  d. 
Theodericus,    Theodoricus,    Praeses  seu 

Comes  Trevirensis.  23.  d.   n.    74.    a. 

n.  194.  c,  644.  a. 
Theodericus ,     Com.     Montis-Beliardi. 

350   b. 
Theodericus,    Com,    Gandav.    fil.    Ar- 
nulphi Com.    Gand.    417.    a.    b.    n. 

Vide  Deoder. 
Theodericus,    Com.    Alostani.    417.    n. 
Theodericus,    Com.    Dom.    Castri    Gre- 

teri  super  Letiam  fl.  253.  b. 
Theodericus    junior,     Com.     testis     in 

Ch.  Bald.  V    Fland,   Coin,  pro   Mon. 

S.  Pétri  Gandav.  392.  b. 
Theodericus    de    Phladritinga  ,    seu   de 

Phladirlinga  et  de  Phlatlrtinga,  Mar- 

chio,  rebellis  contra  Iinp.    Henr.    III. 

19.  e.  20.  a.  c. 
Theodoricus,    Archidiac,     Canierac.     fi- 

lius  Radulfi  Comitis.  362.  c.  n. 
Theodericus,  DapiW  Balduini  V.  Fland. 

Comitis,  345.  n. 
Theodericus,  pater  Willelm.  Militis  Guill. 

Conq.  337.  b. 
Theodericus,     Mon.    S.    Aud.     Rotom. 

Poeta  et  Scriptor.  70.  n. 
Theodericus,    Mon.    S.    Mathiae  Trevir. 

Scriptor.  194.  n. 
Theodericus,   Sacerdos    Mon.    S.    Dion. 

Paris.  378.  c. 
Theodericus,    testis   in  Chartis    Rob.    I 

Burg.  Duc.  608.  e.  611.  b,  ïheodor, 

613.  a, 
Theodoricus,     et     Deodericus  II  ,   ju- 


INDEX    ONOMASTICUS. 


727 


nior  diclus.   Met.  Ep.    frater  Chuni- 
gundae  Imper.  1.  a.  2.  a.  o.  b.  13.  d. 
20.  a.  123.  d.  199.  a.  n.  204.  b.  c.  d. 
353.  a.  c.  419.  c.  435.  n.  436.  b.  n. 
Tbeodoricus  ,     Ab.    S.     Reioi^Ii   Rem. 

464.  n. 
Tbeodoricus,  Ab.  Willarii.  462.  a. 
Tbeodoricus,  Fr.  Rex.  574.  n. 
Tbeodoricus  ,    Dux  ,    fil.    Hadewidis  , 
frater    Gerardi    Com.    palruus    Tlieo- 
dorici  filii  Freder.   et  Beatricis.   370. 
a.  n. 
Tbeodoricus ,    Fland.     Com.    et    Prin- 

ceps ,    fd.    Tbeod.    Mosell.    Ducis    et 

Gertrudis    Duc.    de    .Nanceio ,    frater 

Siinoriis  Ducis.  357.  d. 
Theodoriuus    III    noinine  ,     Com.    Hol- 

landiae    IV  ,     pater    Tbeod.     IV    et 

Florentii.  363.  n. 
Tbeodoricus  de  Bodello ,   fil.  Hodebaldi 

Mamurc.  253.  d. 
Tbeodoricus   de    Roia  ,    lestis    in  Dipl. 

Henr.  I  Fr.  Rcg.  599.  d. 
Tbeodoricus,    Mon.   S.  fienigni  Divion. 

615.  a. 
Tbeodosius,  Imp.  263.  b. 
Tbeodrada  ,    mater    Ricbardi    Abb.    S. 

Vitoni.  458.  n. 
Tbeoduinus  de    Bavaria  ,    vel    Deodui- 

nus,  E]).    Leodiensis.   152.  a.  353.  c. 

361 .  C.363.  a.  497.  c.  nn  F.  Deoduin. 
Theodulphus,    Aurelian.    Ep.    226.    n. 

483.  n. 
Tbeotisca ,  pro  Consiancia  uxore  Rob. 

Reg.     matre    Hugonis  ,     Henrici    I 

Reg.  et  Rob.  Burg.  Duc.  170.  d. 
Tbetbaudus,    Praepos.    Monast.    Glonn. 

279.  a. 
Tbeudebertus  ,    Benef.  Monast.   S.   Be- 

nigni  Divion.  15.  b. 
Theudo   de  Firmitate-Milonis.  651.  a. 

b.  n. 
Tbeudo  ,     frater    Alberti     Benefactoris 

Mon.  S.  Pétri  Carnot.  604.  a. 
Tbiebert,  fil.   Nebelonis  ,    pater  Roberti 

fortis.  386.  c.  n. 
Tbietboldus  ,    Advocatus   Monast.    An- 

dagin.  151.  a. 
Thietpaldus,  Ab.  S.  Galli.  8.  c. 
Tbiobaldus  de  Moncbis  ,  teslis  in  Dipl. 

Henr.    Franc.    Reg.    pro  Mon.   Ilas- 

non.  599.  d. 
Tbomas  ,     Canon.     Baioc.     Capellanus 

Guill.    Conq.    postea    Arcbiep.    Ebo- 

rac.  241.  d.3I4.  a.  n.  434.  b. 
Thomas  ,   Com.    Albemarl%  ,    fil.    liai- 
mardi  Com.  357.  d. 
Tbomas  j    Clericus ,    fundat.    Mon.    Nu- 

cariensis.  2l8.  n. 
Tbur,  dcus  Daaorum.  624.  a. 
Tiberius,  Imp.  314.  b. 
Tiboldus    de    Werlen  ,    pater    Dodini. 

106,  b. 
Tietbaldus  ,     Tbiotebaldus  ,    Tetbaldus 

et   Tbetbaldus    de    Montc-Morentiae , 

seu    de    Monteenorenci.    111.    e.   n. 

599.  c.  604   b.  606.  c. 
Tilpinus,  Arcbiep.  Rem.  519.  b. 
TizekinuSj  pater  S.  Popponis.  461.  n. 
Tomellus  ,      Scriptor     Mon.      Hasnon. 

Secret.    Balduini  Mont.  Fland.   Com. 

108.  b.  n.  110.  n. 
Toret    seu    Torel  ,     Daemon    familiaris 

Malgerii  Rotom    Arcbiep.  338.  d. 
Torf ,    Mobilis  Norm.   pater  Turulfi   de 

Ponte  Audomari  et  Turchetilli.  57.  c. 
Tosti  ,   Tosticus  ,  Tostillus  ,   Tostinus  , 

Tostius,    et   Tostus  Dux,   seu  Com. 

INortdannibrorum   in  Angl.  fil.  God- 

wini  Coin,  frater  Uaraldi  Reg.  Angl. 

gêner  Bald.  V  Fland.  Com.  50.  a.  b. 

51.  a.  93.  d.  154.  n.  168.  a.  175.  a. 

<76.e.  207.d  208.  b.  212. b.  216.  b. 

234.  b.  c.  235.  a.  b.  243.  b.  247.  b. 

311.  b.  312.  b.c.  d.  357.  d. 
Tostig.  656.  c. 
Transmundus  ,    Com.    Germanus  ,    ex 


familia  Burellina.  451.  a. 
Trezenda  ,     uxor    Tancredi    de     Alta- 

villa.  450.  n. 
Tritemius ,   Ab.   Spanbeiraensis.   22.  n. 

194.  n. 
Trullus  de  Podio-Augusti ,  fil.  Willelmi 

Ferrum-Sectoris.  373.  a.  b.  n. 
Turcbetillus  ,    de    Novo-mercato  ,    Pae- 

dagogus  ,  seu  nutricius  Guill.  Conq, 

fil.  Torf,  frater  Turulfi.    57.  e.  222. 

a.  245.  e.  246.  d.  248.  n.  340.  n. 
Turcus,  Dux,  à  quo  Turci.  357.  b. 
Turkillus,    fil.   Haroldi  Reg.    Angl.    et 

Gunnildae.  310.  c. 
Turoldus ,   Turors,    Tierri ,   Paedagogus 

Guill.    Conq.   pater  Unfridi  de  Vetu- 

lis.  37.  d.  223.  e.  401.  c.  n.  628.  c. 

yide  Turulfus. 
Turstinus,  Ab.  Glastoniie.  315.  c. 
ïurstinus  ,  Turtstinus ,  Toustain  Scitel , 

Tbucius   Scites ,    Tucius   Scitel,    Sci- 

tellus  et   Citellus,    Princeps   Norman. 

in  Apulia.  49.  d.  213.  n.  227.  d.  352. 

a.  393.  c.  404.  d.  n.  405.  a.  nn. 
Turstinus ,    Tursienus  ,    cognom.    Guz  , 

Toustain    le    Gois ,    Prseses    et    Com. 

Oximensis ,   seu  Hyemensis  ,   Camer. 

Roberti    Norm.    Ducis,    fil.    Ausfridi 

Dani  ,   pater  Ricbardi.  39.  e.  d.  316. 

c.  328.  c.  329.  d.  e.  330.  a. 
Turstinus,   Tustinus   de  Basteburgo ,  de 

Bastenburc  ,      pater      Willelmi-  Ber- 

tranni,   Hugonis    de   Monteforti  ,   et 

Gislae  uxorisGeroii.  37.  d.  41.  b.  52. 

e.  225.  b. 
Turstinus,   fil.  RoUonis,  vexillum  Nor- 

mannorum  gerens    in  praelio  Senlac. 

236.  b. 
Turstinus  ,     cognom.     Ilalduc  ,     pater 

Emmae    uxoris  Ernaldi   de   Escalfoio. 

233.  a. 
Turulfus    de     Ponte  -  Audomari  ,     fil. 

Torf,    frater    Turchetilli,    pater    Un- 
fridi de  Vetulis.  37.  e.  Fi'rfe Turoldus. 


V. 


AC^us  ,  Poeta.  139.  n. 
Valcberus  ,   Scholast.  Discipulus   Goze- 

cbiniScbolast.  300.  a.  b.  n.  fide  Wal- 

terus. 
Valenlia    fil.     Arnaldi-Minoris  ,     uxor 

Raimundi  Com.  Palliar.  389.  n. 
Valeranus  et  Waleraiinus,  Ab.  S.  Vito- 
ni. 413.  c.  n.  VidcQuaieran.  et  Wa- 

lerannus. 
Valerannu»  ,   Fr.   Camerarius ,    sub  Re- 

gePhil.  1.  m.  b.  373.  c. 
Valleranus  ,     seu    Galerannus ,     Com. 

Mellenti.  159.  b.  n.  329.  a.  399.  <;. 

409.  a.  n.  433.  b.  NValerandus,  Vale- 

rannus,  Waleran.  38.  e.  358.  c.  365. 

n.  474.  a. 
Valterius ,  Pincerna  Régis.   594.  d.   n. 
Vandalmodis ,    uxor   Gerardi  -viri  nob. 

200.  b.  n. 
Varinus  ,    Ab.    Cellae-Bobini.    421.    c. 

Vide  Guarinus. 
Varnerus  ,  al.   Vascellinus  de  Clamiaco. 

594.  d. 
Vauterius,  pater  Heriberti  II  Autissiod. 

Ep.  113.  c. 
Ubaldus  de  Montigniaco.  599.  d. 
Udalcberus  ,  Elen.  Eocl.   Arcbipr.  514. 

a. 
S.  Udalricus.  24.  e. 
Udalricus,  Ep.  Tricatrinensis.  513.  c. 
Udalricus.  Ep.  Basil.  2.  d. 
Udalricus,    Cancell.    Imp.   Conr.idi    II. 

538.  b. 
Udalricus,  fil.  Selegeri.  18.  e. 
Udo  seu  Odo,  fil.  Eberbardi  Com.  Tre- 

ver.  Arcbiep.  Conradi  Successor.   23. 

e.  74.  a.l94.d.36l.d.644.  b. 
Udo  ,   fil.    Balduini    V   Fland.    Ducis , 

Trevir.  Arcbiep.  229.  d.  243.  b.  247. 

b. 


Udo ,    fil.  Riquini    Com.  Tullensis   Ep. 

69.  n.  133.  a.  360.  a.  474.  nn. 
Udo,  Miles,  Advocatus.  422.  b. 
S.  Vedastus.  123.  d.  e. 
Veraardus,  Fland.  pater  .\dabm.  106.  d. 
Venerandus,  Virdun.  urbis  Advocatus. 

250.  d. 
Verecundus   de    Lana  ,    Condom.     Ab. 

393.  c. 
Vernharius,  Argentin.  Ep.  418.  c. 
Vesoses,  jEgypli  Rex.  623.  b. 
Ugo ,     Cardinalis ,    Legatus    Romanus. 

290.  c.  Vide  Hugo. 
Ugo,  Dignensis  Ep.  513.  c.  Vitle  Hugo. 
Ugo,  Senaciensis  Ep.  513.  c. 
Ugo,  Uceticensis  seu  Uzetensis  Ep.  313. 

c.  314.  e. 

Ugo ,  Cluniac.  Ab.  294    d.  ride  Hugo. 
Ugo   Bardulfus,   conjux  sororis  Isamb. 

Aurelian.  Ep.  437.  n.  Vide  Hugo. 
Ugo  de  Aluia.  645.  e. 
Vialard  (felix),  Ep.  Catal.  463.  d.  n. 
Victor  II  Papa,  qui  et  Gebebardus.  22. 

b.  23.  a.  29.  e.  32.  e.  33.  q.  70.  d.  73. 

d.  c.  146.  b.  164.  e.  214.  d.  219.  b. 
2.30.e.  261.n.262.c.  283.  d.  294.  d. 
348.  a.  b.  c.  3.i3.  a.  e.  372.  a.  382.  a. 
n.  413.  d.  429.  b.  481 .  b.  n.  492.  a. 
324.  b.  c.  323.  a.  c.  526.  a.  n.  528.  c. 
529.  a.  c.  643.  b.  d.  r.  Geberbardus. 

Victor  III  Papa,    qui  et  Desiderius  Cas- 

sin.  Ab.  25.  d.  26.  b.  74.  e.  246.  n. 

352.  n.  382.  n. 
Vidricus  de  Romereis,  vir  nob.  232.  c. 
S.  Vigor,  Ep.  132.  b.  c. 
Vifridus,  Ep.  Virdun.  458.  b. 
Vilibertus,  \b.  Marciliac.  117.  a. 
Villermus,  Vicec.  de  Couciaco.  594.  d. 
Viso,  génère  Apulus.  449.  n. 
VitaUs,   Ab.  Bernaiens.  233.  d.   256.  n. 
Vitalis,  primus  Ab.  S.    Symph.  Bellov. 

572.   n. 
Vitalis,  Ab.  S.  Gildasii,  posteà  S.  M.  de 

Oilona.  424.  b. 
Vitalis  ,    nepos    Giraldi    S.     Florentii  , 

Prsepos.  ejusd.  iMon.  277.  n.  278.  d. 
Vivianus,  Ab.  S.  Dionysii  in  Fr.  377.  d. 

378.  n. 
Vivianus,  Praepos.  Eccl.  Paris.  433.  b. 
Vivienusde  Virtute.  424.  c.  d. 
Vivienus,    testis  in  Dipl.  Henr.  R.    pro 

S.  Med.  Suess.  582.  a. 
Uldaricus,  Dux  Boemiae.  616.  b. 
Ulgerius   seu  Olgerius,   Ab.    Besuensis. 

203.  c.  d.  n.  638.  e. 
Ulf,  Ep.  Lincoln.  311.  d. 
Ulf,  Minister  Angl.  656.  c. 
Ulisses.  450.  d. 
Ulricus,  seu  Odolricus  Arubiep.  Lugdun. 

352.  c. 
Ulricus,  Mil.  de  Bellomonte.  614.  a. 
Umbertiis,  Ab.   Malliac.    22).  b.    Vide 

Humbertus. 
Umbertus,  Ab.  Nobiliac.  217.  b. 
Umbertus,  fil.  Girardi  iMil.  421.  n. 
Umfredus  ,     Umfridus  ,    et    Unfridus  , 

Constantin.    Coruj.  et  Princeps   Apu- 

liae  Norm.    fil.  Tancredi  de  Alta-Vil- 

la,  frater  Rob.  Wiscardi.  49.  n.  213. 

n.227.d.23l.a.449.  d.  n  450.d.n. 

451.  b.  c.  d.  n.  frat.  Drogonis.35l.  a. 

ride  Humfredus. 
Umiardus,    Nob.   Benef.   Monast.  Savi- 

niac.  200.  d. 
Unfridus  de  Telliolo,  Sororius  Ilugonia 

de  Grentemaisnilio,  241.  a. 
Unfridus  de  Vetulis,  fil.  Tuioldi,  pater 

fiogerii  de  Bellomonte.   223.  e.  yide 

Humfredus. 
Voalterius  Palardus.  603.  d. 
Voi^elinus,  Capellanus.  6U6.  c. 
Volradus  ,  frat.  Heregoti  de  Petengbam. 

106.  b. 
Uraeba,  Corailissa  in  Vascon.  396.  a. 
Urbanus  H,  Pap»-  ^6.  c.  27.  n.  28.  a-d. 

3l.b.  c.  47.C.  115.  a.  n.  129.  n. 210. 

a.  448.  a.  a.  512.  n.  520.  c. 


728 


INDEX    ONOMASTICUS. 


Urbanus  VIII  Papa.  348.  n. 

Urcio ,  Com.    in  Dipl.   Ilenr.    Rcg.   pro 

Mon.  S.  Pétri  Melidun.  570.  a. 
Ursio,   Ab.  praesens  Dedicat.  Eccl.  Has- 

non.  110.  b. 
Ursio,  Vicecomes  Mellidun.  599.  c 
Ursio  de  Humiercs.  599.  e. 
Ursio  Miles,  Advocatus.  422.  b. 
Urso  Duacensis,  pater  Walteri.    106.  c. 
Ursus,  Norm.  Ep.  Dorcacestr.  78.  n. 
Utelinus,  fidelis  Régis  Burgund.  547.  c. 
WabrardusdeColdelkarke.  106.  b. 
Wago,  Ab.  Trenorc.  1 12.  a.  b. 
Wago  ,   Atrebat ,  teslis  in  fundat.  Eccl. 

Watin.  106.  c. 
Waimalchus,    Dux  Salernii  seu  Apuliae. 

49.  d.  227.  c.  d.  e.  404.  d. 
S.  Walbertus,  Dux  Lotliar.  374.  c. 
Walbertus  ,   Com.   Ghisn.  Pontivi  et   S. 

Pauli.  295.  d.  e.  296.  a.  b.  305.  b. 
Walcelinus  ,    Capellan.    Will.     Nothi  , 

posteà  Ep.  Winton.  314.  a. 
Walchelinus   de    Ferrariis,    Norm.   37. 

d.  Vide  Galchelinus. 
Walchelinus  de  Taneto.  223.  e. 
Walcherus  seu   Walkerius,  Cler.  Leod. 

posteà    Ep.  Dunelm.    in   Angl.    188. 

c.  314.  b. 

Waldeims.    Com.    dccoUatus.    156.    a. 

636.  d.' 
"VValdetrudîs,  fil.  S.  Walberti,  Lothar. 

Duc.  uxor  Maldegarii    374.  c.  d. 
Walerannus  ,   ex    Comité    Britul.    Mo- 

nac.   S.  Vitoni  ,    et  posteà  S.    Vitoni 

Virdun.  Ab.  32.  d.  144.  a.  146.  a.  d. 

n.  249.  b.  n.2ol.  a.  n.  345.  c.d.  431. 

e.  439.  a.  b.  634.  c.  n.  Vide  Vale- 
ranus. 

Walerannus  ,  Ab.  Montis  S.  Quintini. 
430.  b. 

Walerannus,  Galeran.  Gualer.  Galler, 
Walran.  fil.  Adela;  Comit.  Arelunae, 
seu  Adeladis  Corait.  Araleonis.   150. 

d.  n.  353.  c.  339.  d.  370.  a. 
Walerannus,    Com.    palcr   Ilugonis   in 

Chorta  pro  Mon.  Pratell.  387.  c. 
Wallerannus     de     Britolio    Belvacensi. 

231.  c. 
Walo,  Ab.  S.  Walarici.  331.  n. 
W'alo  ,  Cancell.   Robert!  I   Burg.    Duc. 

614.  b. 
Walo ,  Com.  pater  Ilugonis  ,   in  Charta 

Rob.     I    Burg.    Duc.    pro    Mon.    S. 

Germ.  Paris.  614.  a. 
Walo,   Vicec.  Benef.  S.  Wingual.  apud 

Monsteriol.  373.  a. 
Walo  ,    fil.    Ilerberti    Pincernae  ,    Mil. 

Wilcass.  233.  c. 
Waltelinus  ,    Nob.    de   Nova-villa  ,    in 

pagoFameniensi.  233.  d. 
Waltcnus  ,    fil.    Suiardi    Ducis  ,    Nob. 

Satrapa  in  Angl.  313.  d. 
Waltcro  ,  pater   Richardi   Abb.    S.  Vi- 
toni. 458.  n. 
Walterius,  Augustodun,  Ep.  418.  b.  n. 

421.  n. 
Walterius ,    Pontesiens.  Com.   fil.   Dro- 

gonis  Com.  231.  d.  232.  a.  474.  a. 

Vide  Galterius. 
Walterius  ,    fil.    Aymonis   Conùtis    Al- 

sensis  et  Dusmensis.  421.  n. 
Walterius   fil.   Drog.  Comitis  Ambian. 

433.  n.  Vide  Galter. 
Walterius    seu   Waldricus  ,    Vicec.    fil. 

Widonis  Divitis  Divion.  Vicec.    610. 

d.  611.  b.  614.  a.  615.  a. 
Walterius,    Mil.  fil.  Widonis    cognom. 

BoUeim.  229.  c. 
Walterius  de  Sordenia  ,    Mil.  egregius. 

34.  c.  d. 
Walterius  ,    fil.    Fulcoii    Mil.    Wilcass. 

235.  d. 
Walterius  Costatus.  603.  c. 
Walterius,  Monac.  569.  n. 
Walterus,  Walterius   Meld.   Ep.    197. 

b.  473.  e.  481.  n.  569.6.581.  c.  583. 

c.  606.  b.  Fide  Galterus. 


Walterus  ,   primus  Abb.    S,  Sepulchri. 

128.  n. 
Walterus ,  Ab.  S.  Einbameusis.  389.  n. 

392.  d. 
Walterus  Lotharingus  ,   Capell.  Reginae 

Edgithae  ,     posteà    Priesul    Hereford. 

312.  a. 

Walterus ,    substilutus    Drogonis   Epis- 

copi  Morin.  306.  e.  307.  a. 
Walterus  ,   Walterius ,   fil.  Radalfi  Co- 
mitis. 111.  b.  604.  a. 
Walterus,    Valcherus,    Walterius   Bur- 

gundio,    Scholast.   Discipulus   Goze- 

cbini.  439.  a.  500.  a.  n.    Vide   Val- 
cherus. 
Walterus ,   Castellanus  Duacensis ,    111. 

c. 
Walterus     Duacensis  ,     frat.    Hugonis. 

345.  n. 
Walterus   de   Duvay,    seu   de   Doway. 

54.  n. 
Walterus,  fil.   Ursonis  Duacensis.    106. 

c. 
Walterus  de  Lens.  IH.  c, 
Walterus,  fil.  Odfridi.  106.  d. 
Walterus,  fil.  Otheri.  54.  n. 
Walterus   de   Cimai  ,   seu   de  Cimajo. 

m.  c.  599.  e. 
Walterus  de  Laceio.  314.  d. 
Walterus  de  Tarota  ,  pater  Alelmi.  424. 

d. 
Walterus  de  Guisia.  599.  e. 
Walterus    de  S.    Martino    Nob.   Norm. 

45.  n.  58.  b. 
Walterus  deHesdin.  111.  c. 
Walterus ,  .Mil.   pater  Raulini  de  Bosco. 

303.  b. 
Walterus    Medantinus.  174.  c.  Gwalte- 

rius.    181.  c. 
Walterus  seu   Gualterus,   cognora.    Ti- 

rel.  Mil.  Pontiv.  132.  c.  n.  433.  d. 
Walterus  Albanus  Mil.  382.    a.  583.  b. 
Walterus     seu    Galterus  ,      Castellanus 

Camerac.    123.  a.   124.   b.  Gualterus 

et  Valterus.  125.  d. 
Walterus  Woxbalg.  106.  b. 
Walterus,  fil.  Berneri.  606.  b. 
Walterus,   Mil.  fil.   Radulphi  Canonici. 

303.  b. 
Walterus,  Advocatus  Bcrg.  106.  c. 
Walterus  de  Clusa.  Script.  299.  n. 
Walterus,  Canon.    Ardensis,  Personator 

Nelensis  Eccl.  306.  e.  307.  a.  c. 
Walthef  ,    Walthcofus   seu    Walterus  . 

Com.    in  Angl.  209.  d.  e.  314.   c.  à. 

313.  a.  Vide  Weldeofus. 
Wandelgerus,   Ab.  Clervensis   seu  Cle- 

viensis,   id  est  Dervensis.  32.    d.  33. 

n. 
S.  Wandregisilus.  477.  a. 
Wanka  de  Petengham.  106.  b. 
Wardradus,  fund.  Abbatiae  Bassacensis. 

397.  n. 
Warinus,  Ab.  Attovillar.  32.  d. 
Warinus,  Ab.  S.  Judoci.  32.  d. 
Warinus ,    Leod.    Cler.    posteà   Ab.  S. 

Arnulfi   Met.  seu   Guarinus.  199.   a. 

439.  b.  n. 
Warinus,  fil.  Will.  Belism.  227.  a.  Gua- 

rin.  323.  b. 
Warinus,  Mil.  597.  n.  603.  c. 
Warinus,   Minister   Anselmi   Venatoris. 

614.  a. 
Warinus,    testis   in   Charta  Rob.    Duc. 

Burg.   pro  S.    Benigno  Divion.  613. 

a. 
Warinus.  Vide  Guarinus. 
Warraannus ,  Ep.  Constant.  8.  c.   619. 

c. 
Warnerius ,  Ab.  Insulae  S.   Pétri  Psal- 

mod.  417.  d. 
Warnerius  ,   pater  Manass.  Arelat.  Ar- 

chiep.  612.  c. 
Warnerius,  Clericus.  611.  b. 
Warnerius  ,     Warner,     Fide     Garner. 

Guarn. 
Warnerrius,   Praepos.   Canon,   testis  in 


Charta  Rob.  Burg.  Ducis,  pro  S.  Be- 
nigno Divion.  613.  a. 
Warnerus,  Cornes.  369.  d.  n. 
Wascelinus  de    Ponte-Erchenfredi.    37. 

d.  223.  n.  226.  c. 
Wascelinus  de  Chalinaco  seu   Chalnia- 

co,    Legatus    Ilenrici   Fr.  Reg.    197. 

b.  481.  n. 
Wasco  de  Torota.  599.  d. 
Wazelinus  de  Chalnei  ,    seu    de   Chad- 

neyo.  564.  d.  582.  a. 
Wazelinus  de  Calvi ,   Nob.  Franc.  111. 

c. 
Waio .    Walto  ,   Watho  ,    et   Gu»tho  , 

Capellan.    et    Scholarum     Magister  , 

posteà  Leod.  Ep.  9.  e.  n.  10.  a.  c.  d. 

U.c.  d.  12.  a.  b.c.20.  b.  163.  d.n. 

164.  a.  201.  c.  202.  c  230.  c  293.  e. 

294.  a.  333.  c  413.  b.  c.  439.  b.  n. 

462.  d.  n. 
Wazo,  Com.  Neapolit.  49.  n. 
Wazso    de    Pexeio  ,    fil.     Roberti    Elo- 

qucntis   de    Calvimonte   in    Wilcass. 

233.  e. 
Wdladizlaus,  fil.  Casimiri  Duc.  Polon. 

423.  b. 
Wedericus    Tornac.    seu    Weldricus  de 

Tornaco,  111. c.  345.  n. 
Wedricus  de  Maillis.  599.  e. 
Welielo  ,     Mil.    Ernesti    Duc.    Aleraan. 

4.  a.  619.  b. 
Weldeofus  Com.    in  Angl.  183.  d.  186. 

a.  Vide  Walthef. 
Welf ,    Welpho ,    Dux   in  Germ.    pater 

Welphonis   Ducis   Bajoariae.     26.    b. 

67.  c. 
Welpho ,    Dux  ,    fil.    Welphonis   Ducis 

Bajoariae.  26.  b.  n. 
Welpho  .    Welphus ,    Dux    seu   MarcU. 

Italix,  fil.  Azzonis.  644.  b. 
Welphus  junior  .     Dux  ,     fil.    Welphi 

March.  Italiae.  644.  b. 
Wenemarus  ,      fil.      Folcardi      Castell. 

Gand.  392.  n. 
Wenemarus  ,  Dom.   de  Lileriis.  424.  e. 
Wenerannus.  374.  d.  575.  b. 
Wenricus.  Ab.  S.  Basoli.  32.  d. 
Wenzo,  Ab.  de  Florinis.  352.  c. 
Werecus   seu    Wecerus  ,     Ep.    Nannet. 

32.  c. 
Werher  ,    Werinharius  ,     Werhnerus  , 

Werenharius ,    Wernharius  ,    Wern- 

herus,  Argentin.  Ep.   2.  a.  3.  e.   62. 

d.  434.  d.  n.  461.  n.  617.  d. 
Werherus  ,    Com.    propinquus   Werhe- 

ris  Argentin.  Ep.  62.  d. 
Werniharius,  Mil.  617.  d. 
Werricus ,     fil.    Dom.    de   Walecourt. 

374.  b. 
Wevea,  soror   Gunnoris  Comitissse.  57. 

e. 
Wezelo  ,  Com.  pater  Thcoderici  Virdun. 

Ep.  146.  a.  fide  Guezelo. 
Wibertus  Archidiac.  Leonis  IX.  222.  n. 
Wiboldus  ,    Praepos.    Camerac.    Eccles. 

128.  c. 
Wicbertus,    seu  Guibertus,    Ep.  Raven. 

Papa  factus   ab    Henr.   IV  sub  nom. 

Clem.  193.  b.  Fide  Guibertus. 
Wichardus  ,     Ab.     S.     Pétri     Blandin. 

392.  b.  c. 
Wichardus  ,     Ab.    in   Charta   Bald.   V 

FI.  Com.  422.  b. 
Wicfridus,  Ep.  Virdun.  414.  a. 
Wicmannus,  Com.  Castelll  Leg.  366.  n. 
Wido,  Lugdun.  Archiep.  544.  e. 
Wido  seu  Guido  de  Castellione  .  Rem. 

Archiep.  136.  c.  318.  e.   n.  381.  n. 
427.  b. 463.  d.  n.  473.  e.  522.  c.  523. 
c.  560.  b.  373.  n.  381.  c.  382.  c  583. 
a.  587.  n.  589.  n.  Fide  Guido. 
Wido   seu  Guido  Ep.  Ambian.  111.    b. 
155.  b.  345.  n.  564.  d.  606.  b.  Fide 
Guido. 
Wido  Belvac.  Ep.  111.  b.  Fide  Guido. 
Wido  Noviom.  Ep.  345.  n. 
Wido  Silvanect.  Ep.  609.  a. 

Wido 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


7 '29 


Wido  Cabil.  Ep.  589.  b.  n. 

Wido  Besuensis.  Ab.  ^203.  e. 

Wido    Decanus,    in     Charta     pro    Mo- 

nast.  Besuensi.  638.  e. 
Wido   Archidiacoiius,    in    Dipl.    Henr. 

R.  pro  S.  Mcd.  Suess.  383.  b. 
Wido,    Widdo    seu  Guido,  qui  et  Gau- 

fridus,    frater  et   Succès.  Will.   Ducig 

Aquitaniae.  33.  a.  d.  1S9.   d.  e.  283. 

d.  286.  b.  303.  n.  644.  d.   e.  ride 

Guido,     GuiU.     et     WiUelm.     VIII. 

A.quit.  D.  Gaufredus. 
Wido,  Cora.  TuU.  335.  n. 
Wido,    Com,   Ponticus,    Pontius,    Pon- 

tivensis,    seu    Pontivi.     fil.     Ilugonis 

II.  33.  a.  40.  b.  47.  b.  37.  a.  176.  b. 

c.  306.  n.  606.  c.  Vide  (ja\io. 
Wido     fil.    Hilduini     Coroitis    Pontivi. 

306.  n. 
Wido,     Coin.     Abbatis-villse.     49.     e. 

Fide  Guido. 
Wido,  Com.  Calcinimontis.  614.  a. 
Wido  seu  Guido,    fil.     Rainoldi.  Com. 

Suession.  594.  b.  n. 
Wido   seu   Guido,    fil.  Rainaldi     Burg. 

Coniitis.  43.  b.  c.  d.  76.  c.  e.   77.  a. 
Vide  Guido. 
Wido,    Dives   Vicec.     Divion.    609.    e. 

610.  d.  611.  b.  614.  a.  613.  a. 
Wido,     fil     Wid.      Divitis     Vicecomilis 

Divion.  614.  a. 
Wido,  Vicec.  de  Thoarcio.  372.  d. 
Wido,   Vicecom.   seu    Guido,    in    Dipl. 

Henr.  R.  pro  S.  Med.  Suess.    382.  a. 

383.  b. 
Wido,    Marescalcus,    lenip.    Ilenrici    I, 

Fr.  R.  382.  a. 
Wido,  Buticular.  temp.  Philipp.    I    Fr. 

R.  111  b. 
Wido   de    Monte-Leutherici.  111.  c.  n. 

564.  d. 
Wido    I,    Elembonensium    Dora.    302. 

b. 
Wido  II,  Elemb.  Dom.  302.  b. 
Wido  ni,  Eleuib.  Dom.  302.  c. 
Wido  IV,  Elembon.  Dora.  302.  c. 
Wido  V,  frater  Wid.  IV   Elemb.    Dom. 

302.  c. 
Wido,     pater     Rotgerii      Dom.     castri 

Wangionura  rivi.  13.  c. 
Wido  de  Bellomonte,  Mil.  200.  a. 
Wido  BoUeim,    Pronepos  senioris    Ge- 

roii.  229.  b. 
Wido   de    Rochafort,  Xob.    Franc.  111. 

c. 
Wido  de  S.  Auberto.  399.  d. 
Wido,  fil.  Cononis  viri  Nob.  199.  e. 
W^ido.  fil.    Milonis  Domini    castri  Tilii. 

421.  n. 
Wido,  Monac.  Besuse.  638.  e. 
Wido,  testis   in  Cliarta    Rob.    I    Burg. 

Duc.  pro  Mon.  Cluniac.  613.  a. 
Widritus,  Ab.  S.  Ghisleni.  383.  n. 
Widricus,  Ab.  S.  Apri.  474.  n. 
Wielrafort  seu   Willelmus   fortis,    Pro- 
consul,   seu   Vicec.    Levitan.   116.  a. 

b.  c.  n.  ride  Gieim-fort. 
Wifredus,    Cora.  de  Formigueria.   417. 

b. 
Wigcrius,    frater      Baldrici     Teutonici. 

229.  b. 
Wigerius,     Apul.   fil.     Baldrici    Teuto- 
nici. 529.  b. 
Wigmanus,  Cora.    Novi  Castelli    Gand. 

417.  n. 
Wigo,  Decanus  Vienn.  Eccl.   536.  c. 
Wilcncus,    frat.    VValteri    Vicec.    et  fil. 

Widonis    Divitis  Divion.  Vicec.  611. 

b. 
Wilencus  Pilans-porcum.  418.  n. 
Wilerraus,  Com.  in  Dipl.  Henr.   R.    pro 

Mon.  Cell.  Nivern.  583.  c. 
Willa ,     mater     S.     Theobaldi     reclusi 

Pruvin.   et  Arnulfi  Ab.    S.    Columbae 

Senon.  293.  nn.  478.  a.  c. 
Willanus   Bothetcus,    fil.     Euslac.     Bo- 

thetci.  303.  b. 

Toyne  XI. 


Willehelmus     Ab.     Hirsaugiensis.     26. 

c. 
Willehelmus,  Com.  interfectus  ab  Adal- 

berone  Duce  Carentin.  640.  c. 
Willelmus,    Ab.     S.    Stephan.     Cadom. 

postca  Rotom,   Arcliiep.   fil  Radbodi 

Sag.  Ep.  48.   a.  53  b.  380.  a.   fide 

GuiU. 
Willelmus,  Arcbiep.  Auxiensis.   117.   a. 

b. 
Willelmus,  .\lbiensis.  Ep.  513.   c.  514. 

e. 
Willelmus,    fil.     Ottonis   Ducis    Franc. 

frater  Brunonis  Papae,  Ep.  Argen- 
tin. 2.  b.  3.  e.  20.  a.  418.  c.  d.  426. 

b. 
Willelmus    seu   Guill.     Ebroic.  Ep.   fil. 

Gerardi  Fleitelli.    228.  b.  234.  d.   n. 

242.  d.  364.  a. 
Willelmus,    Ep.     Engolism.     fil.    Gau- 

fridi  Com.  Engol.  264,  a.  c.  d.    Fide 

Guill. 
Willelmus,  Ep.  Aginn.  431.  d. 
Willelmus  ,     Ep.     Traject.       Wilbelra. 

Willehelm.  et  Williel.   22.    d.  62.  d. 

63.  n.  643.  e. 
Willelmus,  Episc.  Angl.  testis  in   Dipl. 

S.  Eduardi  Reg.  636.  c. 
Willelmus,     Willermus     Ab.     Cluniac. 

458.  a. 
Willelmus,   Willermus    Ab.   S.    Benigni 

Divion.  et   S.  Germani  Paris.    13.   n. 

275.  c.  550.  a.  397.  n.  F/rfeGuillel- 

mus. 
Willelmus    de    Bellomonte,    Ab.     Bec- 

censis.  41.  n.  35.  e. 
Willelmus,   seu    Guillel.    Ab.    Gemraet. 

386.  d.  387.  a. 
Willelmus.   Ab.  S.  Flor.    Salmur.  349. 

d.  Vide  Guillel. 
Willelmus  Ab.     S.    Michaelis    ad    Ere- 

mum.  218.  c. 
"Willelmus    Ab.    S.    Martini    de    Lenis. 

422.  a. 
Willelmus  I,  Longa  Spata,  Dux,  Norm. 

fil.     RoUonis,  pater    Ricliardi    I    seu 

senis,    Norm.    Duc.    32.    c.     143.    c. 

173.  a. ,181.  n.  325.  n.  338.  a.  341. 

n.  6i  l.a    Fjrfe  Guillel. 
Willelmus   II    Norman.    Dux    et    Angl, 

Rex,    Dictus  Manzer,     Nothus,    Bas- 

tardus,  IXormariniae  Marchio ,  Con- 
sul ,     Comes ,      Dux  ,      Conquestor  , 

filius     ex      Concubina,     Roberti     II 

Norm.  Ducis.  16.  c.  d.  25.   c.  34.  n. 

36.  a.  37.  a-e.  n.  38.  a-e.  39.  a-e.40. 

a.  b.  42.  a.  43.  a-e.  n.4i.a.  b.  d.45. 

a.  b.  c.  46.  b.  d.  e.  n.  47.  a-d.n.48. 
a-d.  49.  a.  d.  e.  50.  a-d.  n.51.  a.  b. 
c.  52.  a.  b.  53.  b-e.  n.  34.  a.  53.  a. 

b.  d.  56.  c.  37.  b.  38.  a.  n.  66.  a.  70. 

c.  d.  e.  71.  b.  72.  b.  n.  74.  b.  75.  a. 
b.  n.  76.  a.  d.  77.  a-e.  78.  a.b.  c.79. 
b-e.  80.  a.  c.  e.  81  a-d.  82.  a-e.  83. 
a.-d.  84.  a.  b.  d.  85.  a-e.  86.  a-e.  87. 
a-e.  n.  88.  a-e.  89  b.  c.  d.  90.  a-d. 
91.  a-e.  92.  a-e.  93.  a.  b.  c.  94.  a-e. 
95.  a-e.  96.  a-d.  n.  97.  a-b.  98.  a,  b. 
99.  a-e.  100.  b-e.  101.  a-d.  102.  b-e. 
103.  a-e.  104.  a.  b.  120.  b.  n.  132. 
n.  133.  c.  136.  c.  n.  137.  e.  144.  a. 
146.  b.  d.  147.a.  ISO.b.  c.l53.  n.l34. 
a-d.n.l55.a.b.d.n.l36.a-d.l57.  a.b. 
n.l38.  b.l39.c.  166.  b.e.l67.  a.c.d. 
168.a-e.  n.  169.  a.d.  I70.a.  173. b.  n. 
175.  a.  176.  a.  b.  c.  177.  a-e.  n.l78.  a. 
b.  d,  179.  a-e.  n.  180.  a.  181.  b.c.d. 
182.a-e.183.  ad.  184.  a-d.  183.  a-d. 
n.  186.  a.  b.d.  n.  187.  a.  d.  n.  188. 
b-e.  n.  189.  a-d.  n.  190.  a.  e.n.  191. 

a.  b.  n.  192.  b.  c.  d.  n.  193.  a-e.  n. 
198.  b.  206.  e.  207.  c.  d.  208.a.  b.  e. 
209.  a-e  n.  210.  a-e.  n.  211. a-d.  212. 

b.  c.  d.  n.  213.  a.  b.  n.  216.  a  b.  c. 
220.  c.  221.  d.  n.  222.  a-e.  223.  a.b. 
n.  224.  c.  d.  226.  b.  d.  227.  a.  n. 
228.  a.  c.  d.  229. a.  b.d. 230.  a.  c.  n. 


231.  b-e.  233.  b.  23't.  a-e.  235.  a. 
236.  a-e.  237.  a.  c.  d.  238.  e. 
239.  e.  2tO.  a.  241.  b.  d.  242.  a.  d. 
n.  246.  a.  <l.  e.247.  a.  b.c.  n.  248. b. 
c.  n.  235.  b.  265.  b.  270.  c.  271 .  c. 
273.  a.  287.  a.  288.  b.  293.  b.  294. 
b.  303.  d.e.  309.  c.  311.  b.  312. c.d. 
n.313.  a-d.  n.  314.  ad.  n.  313.  a-d. 
n.  316.  a-e.  317.  a.  b.  d.  n.  318.    a. 

b.  c.  n.    323.   ad.   n.  327.  n.  328. 

c.  d.  e.  329.  et  seqq.  344.  b.  n.  367. 
a.  371.  a.  b.  377.  e.  379.  a-d.  n. 
380.  c.  382.  c.  d.  383.  a.  386.  e.387. 

a.  b  388.  d.  393.  nn.  413.  e.  416.  a. 
420.  n.  42't.  a.  428.  b.  441 .  c.  442.n. 
444.  b.  523.  c.  527.  c.  528.  b.  d. 
529.  c.  532.  a.  b.  589.  b.  n.  598.  n. 
621.  a.  c.  629. a.  d.  630.  a.d.  634.  a. 

b.  638.  c,  642.  d,  644.  c.  646.  b.  647. 

c.  Vide  Guillelmus. 

Willelmus  Rufus,  Rex  Angl.  fil.  Wil- 
lelmi  Conq.   et  Mathildis.  43.  b.    53. 

d.  54.  a-e.33.  b.  n.  166.  b.  173. b.n. 
187.  b.  189.  a.  d.  190.  e.  191 .  b  206. 
n.  210.  a.  211. d.  212.  d.  n.  223.a.n. 
231.  b.  241.  c.  247.  c.  2.5ï.  b.  315.  b. 

e.  316.  c.  318.  c.  442.  n.K«/e  Guillel- 
mus. 

Willelmus   Caput    Stupse,     (III)     Com. 

Pictav.  pater  Will.  IV.    341.    n.  Fide 

Guillel. 
Willelmus  IV,  Ferabrachia,   Dux    Aquit. 

et  Com.  Pictav.  534.  a.  b.  d.  n.  533. 

c.Vide  Guillel. 
Willelmus    V,     Magnus,     Pictav.    Com. 

et  Dux    Aquit.    pater    Agnetis   Impe- 

ratricis.  et    Ducum    Will.     VI,    Will. 

VII  et  Will.  VIII.  9.  a.  19.  c.  .39.  d. 
60.  a.  143.  d.  214.  c.  271.  n.  278.  d. 
n.  282.  n.  283.  d  286.  d.  424.d.557. 
n.  641 .  a.    Vide  Guillel. 

Willelmus  VI,  fil.  Will.  V,  Crassus 
Dictus,  Dux  Aquit.  et  Com.  Pictav. 
29.  a.  216.  e.  n.  2i7.  a.  267.  n.  268. 
d.  e.  2L',).  a.  c.  e.  270.  a.  b.  c.  283.  d. 
286.  d.  336.  a.  Vide  Guillel. 

Willelmus  VII,  qui  et  Petrus  cognom. 
Acer.  Dux  Aquit.  et  Pictav.  frater 
Will.  VI.  29.  d.  283.  d.  372.  d.  n. 
373.  a.  b.  e.  426.  d.  430.  b.  589.  b. 
n.  644.  d.   Vide  Guillel. 

Willelmus  VIII,  qui  et  Guido  seu 
Wido  Gaufridus,  frater  Will.  VII, 
Dux  Aquit.  et  Pictav.  Cora.  83.  a. 
84.  c.  d.  121.  a.  b.  nn.  273.  b.  373. 
c.  430.  c.  Fide  Wido,  Guido,  Guil- 
lel. et  Gaufredus. 

Willelraus   IX    Pictav.    Com.   fil.    Will. 

VIII  Aquit.  Ducis  et  Pict.  Com.  121. 
c.  n.  374.  a.  Fids  Guillel. 

Willelmus,   seu    Williel.     Com.     Frater 

Will.    V,      Ducis     Aquit.     avunculus 

Agnetis  Imperatricis.   67.  c. 
Willelmus,   Comes   Tolosanus.    290.    n. 

433.  a.  Fide  Guill. 
Willelmus    Sector-ferri,     Coin.     Engol. 

fil.    Vulgrini    Comitis.   i)ater    Alduini 

et  Gaufridi.  199.  n.  289.  c  372.    d. 

373,  b    d.  n.  548.  n.  f«ye  Guillelmus. 
Willelmus,     seu     Willerra .     Chausar- 

dus    Com.    Engolism.     fil.     Gaufridi 

Comitis.  264.  a.  Vide  Guill. 
Willelmus  Com.   Arvern.    33.    a.    Vide 

Guill. 
Willelmus   frater    uterinus     Richardi   II 

Norm.     Ducis,    Comes      /Vucensis    et 

Suession.  33.  a.  44.  e.  45.  a.   54.  d. 

111.  b.223.c.  234.  d.  n.  340.  n.Kwfe 

Guill. 
Willelmus,       cognom.     Busacius,       fil. 

Will.  Comit.  Aucensis.  44.  e.  43.   a. 
Willelmus,    frater    Richardi     II    Norm." 

Ducis,  Cora.   Oxim.    141.  n. 
Willelmus  ,     Com.     Ebroicensis   ,      fil. 

Richardi  C»m.  Ebroic.   38.    d.  57.    a. 

Vide  Guillelm. 
Willelmus,    Com.  Arcensis,  fil.  Richardi 

lii  ii 


730 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


Il   Ducis    Nonn.    179.    a.     c.     476. 

c.  n.  Fide  Guill. 
Willelmus    Norman.   Com.     Praecell.    in 

Anglia  sub  Eduardo  Rege  educatus, 

frater  Osberni  Grid.  Ep.  153.  n. 
Willelmus,      cogn.     Verlencus  ,     Com. 

Moritolii.  44.  c.  d.  Vide  Guill. 
Willelmus ,     qui    et    Otto  ,     Burgund. 

Com.  15.  a.  b.  Fide  Otto. 
Willelmus,      frater     Guidonis  ,     Com. 

in  Burgundia.  178.  a.   Vide  Guill. 
Willelmus,     primus     Com.     Gisnarum, 

seu  Wlmarus  Markii  Com.  346.  a.  n. 
Willelmus,  Com.  Corboilensis.  474.  a. 
Wilelmus,  Com.   Bellism.   et   Alencion. 

631.  e.  632.  a.  b. 
Willelmus,  Com.  Palliarum.  426.  a. 
Willelmus    seu   Guill.   fil.    Osberni    de 

Crepon,     cognatus    et   Dapifer    Will. 

Conq.   Norra.     Ducis,    Dora.     Britho- 

lii,     Norman,    custos,    Com.     factus, 

Herefordiae  in  Angl.    45  c.    47.  b.   c. 

d.  52.  e.  53.  n.  56.  b.  c.  58.  b.  167. 

d.  178.  d.  186.  a-d.  189.  d.  208.  a. 
223.  e.  n.  233.  n.  234.  e.  236.  c. 
241.  b.  243.  b.  c.  d.  313.  d.  314.  n. 
329.  n.  337.  a.  b.  c.  340.  a.  342.  a. 
366.  d.  n.  367.  a.  /^irfeGuillelra. 

Willelmus  de  Britolio,  fil.  Guill.  Os- 
berni et  Adeliïae,  frater  Rogerii  Co- 
mitis  Herefordias.  47.  c.  56.  c.  d. 
243.  d.  Vide  GuiUel. 

Willelmus,  Com.  in  Dipl.  Henr.  R.  pro 
Mon.  Casae-Dei  apudArvernos.589.  b. 

Willelmus,  Cornes.  377. e.  n. 

Willelmus,  fil.  Arnoldi  senis  Comitis 
Ardensis.  305.  e. 

Willelmus,  fil.  Guillelmi  seu  Will. 
Comitis  Nivern.  487.  n.  Fide  Guill. 

Willelmus,  fil.  Eustacii  Comitis  Ghis- 
nensis.  297.  d. 

Willelmus  I  de  Varenna,  Com.  Sur- 
reiae ,  pater  Rogerii  de  Mortuo- 
raari.  45.  e.  vel  frater  ejusd.  Ro- 
gerii. 54.  n.  58.  b.  234.  e.  Fide 
Gulllel. 

Willelmus ,  frater  Richardi  Comitis 
Ebroicensis.  38.  d. 

Willelmus  de  Thoarcio  ,  Vicecom  . 
frater  Odonis  Vicec.  de  Thoar.  372. 
e. 

Willelmus  ,  Vicec.  fil.  Odonis  Viccc. 
de  Thoarcio.  372.  d. 

Willelmus  de  Aspero-monte,  fil.  Will. 
de  Thoarcio.  373.  a. 

Willelmus  seu  G  aille!,  frater  uterinus 
Neel  de  S.  Sauveur  Vicecomitis 
Constant.  334.  d.  e. 

Willelmus  ,  fil.  Roberti  Rotom.  Ar- 
chiep.  pater  Judithae.  226.  c.  245.  b. 
Vide  Guill. 

Willelmus  seu  Guillel.  fil.  Tancredi  de 
Alta-Villa.  139.  c  d.  227.  d. 

Willelmus,    Seneschalcus     Franc.   562. 

e.  599.  c.  606.  c. 

Willelmus   fil.    Rainaldi  de  Podio-fagi, 

Franc.  Camerarius.  373.  b. 
Willelmus,    fil.     Will.    de     Podio-fagi. 

373.  d. 
Willelmus,       Vicecanc.     seu      Notarius 

Cancellarii  sub  Rob.  R.  562.  d.  Fide 

Guill. 
Willelmus  ,    Camerarius     de     Tancar- 

villa,  pater  Rabclti.  58.  a. 
Willelmus   de    Belismo,     fil.    Ivonis  de 

Belismo,     pater     Will.     Talavatii    et 

Ivonis  Ep.  Sag.  34.  c.   41.  b.   57.  b. 

224.a,  225.  a.  b.  227.  a.234.  d.628. 

A. Fide  Guillel. 
Willelmus     Talavatius,    fil    Will.     Be- 

lism.  46.  a.  57.    b.    224.  a.  226.    a. 

227.  a.  n.  323.  c.  32(5.  a.  b.  340.  b. 

fjrfe  Guillel. 
Willelmus    Talvacius    seu     Talavatius  , 

frater     Roberti     de     Belismo ,    pater 

Arnulfi.  34.  d.  40.  d.  e.  41.  a.  c.    d. 

42.  d.  Vide  Guillel. 


Willelmus  Talavatius.    fil.    Roberti  de  418.  n. 

Belismo.  57.  a.  c.  Fide  Guillel.  Willelmus,  fil.  Rob.  de  Bellofago  Mon. 

Willelmus,    Mil.    Norm.    fil.   Geroii    et  Becc.  53.  a. 

Gislae,    seu  Guillel.    Geroianus,  pater  Willencus,    Ab.     S.    Columbae     Senon. 

Ernaldi    de     Escalfoio    et    Willelmi.  293.  b.  c. 

34.  c.  40.  d.  e.  41.  a.  b.  c.  46.  b.  c.  Willerius,  testis  in  Cfaarta  pro  Besuensi 

49.  a.  223.  e.  224.  a  n.  225.  b.  c.  d.  Abbatia.  638.  e. 

226.  a.  228.  6.232.  c.  339.0.  d.  340.  Willermus,    Com.   in   Dipl    Henr.    R. 

b.  c.  Vide  Guillelmus.  pro  Monast.  S.    Pétri    Melidun.    569. 

Willelmus,    fil.  Will.   Geroiani   et    Em-  e. 


mse  de  Toneto,  pater  Willermi  de 
Monasteriolo.  225.  e.  226.  a.  228.  a. 
Willelmus  de  Monasteriolo  ,  Eques  , 
fil.  Will.  Geroiani.  46.  c.  227.  e. 
228.  a. 


Willermus     de     Commet ,     seu  Guill . 

Williel.   Mil.  de  Gometh,    et   Cornes. 

578.  c.  599.  n. 
Willermus   Merulensis,  Mon.    et  Saeer- 

dos.  475.  d. 


Willelmus,    fil.    Ernaldi  de    Escalfoio  ,    Willermus,  Com.  in  Pontivo.  296.    nn. 
seu    Guill.    de    Excalfoio  ,     Armigcr        Fide  Guill. 


Phil.  I.  Fr.  Régis.  233.  a. 
Willelmus    Archacensis,    fil.     Richardi. 

39.  d.  e.  40.  a.  Vide  Guill. 
Willelmus   de    Archis.,    fil,     Godefridi. 

58.  a. 


Willermus,  frater  Walteri  Albani.  582. 

a. 
Williclmus,  Ep.  Lundon.  311.  d.    Fide 

Guill. 
Willielmus,    Ep.    Dorcacistriae.    153.   d. 


Willelmus   fil.    Rogerii    de    Monte-Go-    Willielmus,     Ab.     S.     Carilefi,     postea 
mer.  37.  e.  38.  a.328.e.  Vide  Guillel.        Dunelm.  Ep.  188.  d. 


Willelmus      de      Podio  Augusti  ,      fil. 

TruUi.  373.  b.  n. 
Willelmus,     fil,     Rogerii    de     Merula, 

226.  d. 
Willelmus    Bertrannus,    fil.  Turstini   de 

Bastenburc.  53.  a. 
Willelmus  Goiet  de  Montemiralio.    232. 

e. 
Willelmus  Repostellus,  Mil.  Norm.   49. 

b.  227.  b. 


Willielmus,    Com.    Estanglorum,   pater 

Rogeri  Comitis  Hereford.  314.   c. 
Willielmus    Maletus,     Vicecomes,    Prae- 

ses  Caslr.  Eborac.  241.  b.  313.  e.  Fide 

Guillel. 
Willielmus,  Baro   Norm.    filius    Corbu- 

cion.  187.  n. 
Willielmus     Bonvallet,     Baro      Norm. 

187.  n. 
Willielmus,  Mon.  Fiscamn.  315.  c. 


Willelmus  Gregorius,  fil.  Widonis   Bol-    Willinus,  Comes  Nivern.  609.  e. 


179. 


leim.  229.  c. 
Willelmus    Sorengus,    Mil.    Norm.    41 

e. 
Willelmus      Talemontis     Castri     Domi 

nus,  seu  de  Talam.  373.  a.  424.  b. 
Willelmus  ,    fil.    Will 

mini.  424.    b. 
Willelmus  ,      fil.      Theoderici  ,      Miles 

Norm.  357.  a.  b.  Vide  Guill. 
Willelmus  de  Brajossa  Bambr.  54.  n. 
Willelmus,  fil.  Ansculfii.  ,^4.  n. 
Willelmus  de  Percy.  54.  n. 
Willelmus,  fil.  Osberti.  209.  d.  e. 
Willelmus   Martellus,   ex    génère   Nico- 

lai  de  Bascherit villa.  58.  b. 
Willelmus  Crispinus   de  Wulcass 

d.  340.  e.  Vule  Guillel. 
Willelmus  de  Colvida.  303.  b. 
Willelmus  de  Colreto.  599.  d. 
Willelmus    Donatus    (Bigorr.)    117.    b. 

Vide  Guillel. 
Willelmus,     fil.    Wascelini  et     Herem- 

burgis.  226.  c. 
Willelmus  Bisuldun.  422.  a. 
Willelmus  de  Surgeriis.  373.  d. 
Willelmus,  frater  Baidrici.  606.  b. 
Willelmus,  frater  Pétri.  432.   e. 
Willelmus,  fil.    Hugonis-monachi.  393. 

n. 
Willelmus,    Benefact.      Mon.     Saviniac. 

200.  b. 
Willelmus,     fil.    Agnae,     Benef.     Mon. 

Savin.  201.  a. 
Willelmus  Calculus,  Mon.  Gemetic. 
Scriplor  Histor.  34.  a.  n.  35.  n.  37.  n. 
38.  n.  39.  n.  40.  n.  43.  n.  45.  n.  49. 
n.55.  n.  147.  d.  n.  158.  n.  165.  n.l67. 
n.  208.  n.  212. n.  228.  d.  233.  a.  243. 
a.  256.  n.  274.  n.316.n.321.  n.  330. 
n.  393.  n.  620.  c.  d.  e.  621.  a.  c. 
Willelmus  Godellus,  Mon.  S.  Mar- 
tial. Lemov.  Scriptor.  282.  a.  n. 
284.  n 


Willo,  Novient.  Monast.  Ab.  422.  e. 
Winemarus,    Castellan.     Gandav.   298. 

c. 
Winemarus,  fil.  Winem.  Castell.   Gand. 

298.  c. 
Talemont.    Do-    Winitherius,    Cancellarius   Imper.  655. 

b. 
■  WinthericuSj    vir   improbus   in     Comit, 

FI.  108.   d.  109.  c.  d. 
Wippo,      Presbyter,  ■  Capellanus    Con- 

radi  Salici  et   Ilenrici  III  Impp.  1.  n. 

2.  n.  4.n.  5.n.8.  n.  9.  a.  143. n.  157. 

n.    163.    n.  260.  n.  Scriptor   Histor. 

616.  c. 
Witmundus,    Uticensis    Mon.     Gramm. 

artis  et  Musicae  peritus,  231.  n. 
S.  AVitonus.  14.5.  e. 
Wizalo,    fil.    Stulard,    testis  in  fundat. 

Eccl.  Watin.  106.  d. 
Wlardus,  testis  in   Charta    Ermengardis 

Burg.  Reginae  pro    fundat.   Talueria- 

rum.  555.   n. 
S.    Vulfrannus,  seu    Wlfrannus   Senon. 

Ep.  17.  e.  18.  a.  476.  a.  n.  477.  a.  b. 

d. 
Wlfricus  Ab.  S.  August.  Cantuar.    522. 

e. 
Wlfvrinus,    Dorcacestrensis    Episc.  656. 

c.  657.  c.  d. 
Wlgrinus  Cenoman.  Ep.   30.  a.    Vulgri- 

nus.  136.  d.  137.  a.  b. 
Wlmarus  seu  Wulmarus  al.  Guill.  Com. 

Markii    seu    Merkii,     fil.     Guidonis. 

303.  n.  346.  n.  Fide  Willelmus. 
Wlnodus   seu    WInotus    et     Wulnotus, 

Cantiae    Com.    fil.     Godwini    Comitis 

Angl.  50.  a.    175.   a.   192.    b.   313. 

c. 
S.    Wlstanus,   Wulstanus,    et    Wolsta- 

nus.  205.  n.  310.  n.  312.  n.  314.  d. 

n. 
Wluricus,    al.    Guil.    Rabellus  castella- 

nus.  391.  d. 


Willelmus  Pictavinus,    Eccl.    Lexovien.  Wolbodo,     seu    Wolpodo,     Leod.    Ep. 

Archidiac.  Scriptor  Histor.  81   n.  228.        201.  c   414.  n.  417.  a.  458.  b. 

d.  Vide  Guill.  S.  Wolfaugus.  Ratispon.  Ep.  641.  e. 

Willelmus   Malmesbur.    Mon.     Scriptor  Worth.    Germanus   Hcraldi  Reg.   Angl. 

Histor.  153.  n.  173.  c.  n.  174.  n.  175.        51 .  b. 

n.  181.  n.  188.  n.  205.  n.  242. n. 290.  Vurnemarus,      al.     Nomenarus,     Mon. 

n.  310.  n.  312. n. 313. n. 314.  n.Vide        S.  Audoëni  Rotom.  379.    d.    387.  a. 

Guill.  Wulfardus,  pater  Malgeri.  106.  b. 

Willelmus,  Mon.    S.    Germani    Autiss.  Wulgrinus  ,     Com.     Engolisra.      pater 


INDEX    ONOMASTIGUS. 


731 


Will.  Sectoris-ferri.  289.  c. 
Wulgrinus  ,    Vicesgerens    Coinitis   An- 
degav.  430.  n. 


YDA,  fil.    Godefridi    Lothar.  Ducis  , 
uxor     Eustachii    II    Bolon.     Co- 
mitis.  425.  c.    Vide  Ida. 
Ymbertus,   Praesul  Parisiensis.    605.  d. 

606.  a.  b.  Vide  Iinbertus. 
Yrmingardis,  uxor    Rodulphi  III  Burg. 
Régis.  553.  b.  d.  Vide  Ermeng.  Her- 


meng.  Irmengardis. 
Yvo,  Carnol.  Episc.   520.  a.     Vide  Ivo. 
Yvo  Com.   Bellimontis.  373.  d.  409.  a. 

474.  a.  578.  b. 
Yvo  de  Belisrao  Cornes.   132.n.  444.  d. 

n.  Vide  Ivo. 
Yvo    Talbois    Norm.     Com.    Andegav. 

155.  d.  156.  a.  Vide  Ivo. 
Yvo    de    Nigella,    pater    Radulfi    Co- 

mitis.  362.  c. 
Yvo,    Com.   fil.   Radulfi    Com.    nepos 

Yvonis  de  Nigella.  362.  c. 
Yvo ,     Subcamerarius,    testis    in    Dipl, 


Henrici  I  Franc.  Reg.  pro   Mon. 
Martini    de  Campis.  606.   b. 
Yvo,  Clericusde  Perona.  583.  b. 


ZA  L  M  o  X  E  s  ,      Daciae      seu      Dana- 
marchiaeRex.  623.  d. 
Zencius    seu    Zeucius  ,    BcUitcrnensis  , 
Bellitervensis,     id  est    Velitrensis  Ep. 
Papa  dictus  Benedictus  X.  357.  a.  n. 
Zeuta  ,   Rex  Daciae   seu  Danamarchiae. 
623.  d. 


732 


INDEX    RERUM. 


Nomina  numeris  destituta  quœre  in  indice  Onomastico. 


ABBAS  electus ,  Sacrum  Sacerdotii 
ordinem  siiscipit.  272.  d.  In  Ab- 
bat'is  electione,  discordantibus  elec- 
toribus,  electio  devolvilur  ad  Princi- 
pem.  I(l7.  c.  Abbas  à  Papa  j)rivile- 
gium  obtinet  ,  ut  de  substitaeiido 
Abbate  Episcopus  Diœcesanus  se  non 
intromiltat.  382.  a.  Abbas  Regularis 
non  Secularis,  Monacliis  praetici  dé- 
bet, ex  Concilie  Leinovic.  504.  a. 
Abbas  Romam  vocatus  ,  et  profec- 
liis  sine  Liceiitia  Régis,  deponitur. 
367 .  c.  Al)bas  Novicntensis  violenter 
introducitur  ablmperatoreHenricoIII. 
422.  e.  4bbas  nihil  déterminât,  nisi 
ex  sententia  fralrum  ad  Capitulum 
convocatorum.  472.  c. 

Abbates  suos  eligendi  jus  asserit  Ilenri- 
cus  I.  Franc.  Rcx  ,  Monachis  Casa;- 
Dei.  588.  c.  S.  Victoris  Nivernensis. 
591.  d.  ïrenorciensibus.  fiOl .  c. 

Abbates  eliguntur  à  Monacliis,  de  con- 
sensu  Regum,  Ej)is<oporum,  Princi- 
pum  ,  et  Dominoriim  lciiij)oralium, 
vel  ab  his  de  coiisensu  Monachorum. 
107.  c.  110.  d.  120.C.124.  a.  135.  a. 
204.  d.  218.  c.  228.  a-b.  252.  c-d. 
277.  c-d.  344.  e.  368.  e.  374.  e.  377. 
a-c.  378.  a-c.  382.  a.  421.  c.  422.  e. 
504.  a.  I  dcin  de  Abbatissis.  374.  e. 
417.  d.  à  fratribus  eligitur  Prior  Gua- 
tinensis.   108.  a. 

Abbates  nominandi  seu  constituendi 
jus  sibi  viudicant  et  exercent  Reges, 
Principes.  Domini  temporales,  Fun- 
datores  Fundatorumque  successores. 
90.  b-d.  116.  b-d.  118.  b.  1 19.  c.  120. 
a-c.  129.  a-d.  135.a.  136.  b-d.  147. 
c.  201.  c.  223.  d.  224.  b.  230.  a-b. 
235.  c.  242.  a.  249.  b.  252.  d.  271. 
a-d.  275.  a-c.  278  c.  280.  e.  281.  a. 
318.  b.  374.  e.  375.  a.  395.  c  422. 
d-e.  503.  d. 

Abbates  investiuntur  à  Principe  per  Ra- 
culum.  46.  b.  48.  a.  228.  a-b.  230. 
a-b.  235.  b. 

Abbates  intersunt  Conciliis:  post  Epis- 
copos  sedent.  513.  c.  522.  b.  Abbates 
Regulares  in  Conciliis  et  in  Conven- 
tibus  regni,  immédiate  post  Episco- 
pos  sedent.  32.  d.  522.  d. 

Abbates  et  Monachi  baptisant,  et  Pa- 
trinorum  munere  funguntur.  110.  c. 
227.  b.   277.  d.  414.  b.  439.  d. 

Abbates  Canonicorum  Rcgularium  in 
Lotharingia  Baculos  non  portant.  28. 
c. 

Abbates  quorum  mores  carpuntur.  110. 
b.  483.  e. 

Abbates  et  Monacbi  belligérantes.  203. 
c. 

Abbates  Regem  ad  miiitarem  expedi- 
tionem  proficiscentem  comitari  te- 
nentur.  465.  d.  466.  a. 

Abbates  depositi  solâ  volunlate  Régis 
aut  Principis.  49.  a.  367.  c.  inconsul- 
tâSynodo.  49.  a.  Destituuntur  àGuil- 
lelmo  Normanniae  Duce,  et  Rege 
Angliae.  230.  a-b.  315.  c. 

Abbates  Laici  S.  Germani  à  Pratis  sta- 
tuant  Decanos,     qui    curam   garant 


Monachorum.  275.   a-b. 

Abbatia  Montensis  violenter  à  Comité 
usurpata.  375.  a. 

Abbatia  S.  Pétri  Bellilocensis,  à  Cleri- 
co  seculari  possassa.  303.  c-d. 

Abbatia  Secularis  Condomensis  ,  ab 
Hugone  Basatensi  et  Agennensi  Epis- 
copo  tenetur.  395.  b. 

A-bbatiae  in  Commendam  Regularem 
possidentur  à  Richardo  S.  Viioni  Ab- 
bate. 459.  b.  à  Poppone  Stabulensi. 
232.  e.  462.  a-d.  à  Valeranno  Abb. 
S.  Vitoni.  249  b.  à.  Gauïberto  et 
Ricbano  S.  Juliuni  Turonensis  Abba- 
tibus.  117.  d.  H8.a.  à  FredericoAbb. 
S.  Florentii.  280  a.  ab  Halinardo 
Abbate  S.    Benigni  Divion.  203.  c. 

Abbaliae  ab  E])iscopis  in  Commendam 
Ecclesiasiicam  secularem  possidentur: 
S.  Benigni,  ab  'Halinardo  Lugdun. 
Archiep.  345.  c.  Agaunensis,  à  Bur- 
cbardo  Lugdun.  Archiep.  542.  b.  546. 
e.  S.  Melanii,  ab  Eveno  Dolensi  Ar- 
chiep. 281.  Duaj  Abbatiœ  apud  Gos- 
lare,  ab  Archiep.  Bremensi.  643.  a. 
quatuor  à  Girardo  Tullensi  Episcopo. 
369.  c.  n. 

Abbatia;  datœ  Laicis  à  Ludovic©  Balbo. 
274.  n. 

Abbatiae  à  Laicis  possessfe.  et  quidem 
hereditario  jure  :  S.  Germani  à  Pra- 
tis. 274.  e.  S.  Egidii.  422.  n.  Fo- 
restis-cellae.  130.  a.  S.  Medardi  Sues- 
sion.  582.  b.  Condomensis.  395.  b. 
Belli-loci  apud  Lemovicenses.  503. 
b.  S.  Victoris  Nivern.  590.  e.  Auti- 
siodorenses  B.  Marias,  et  S.  Amatoris. 
114.  a.  S.  Germani  in  Laya.  567.  b. 
Dervensis,  et  S.  Deodati.  369  n. 
item  Abbatiales  olim  nonnullae  Ec- 
clesiae  apudParisios.  578. 

AbbatiaeconferunturàPrincipe.accedente 
Imperiali  consensu.  462.  a-c. 

Abbatiae  plures  eidem  subjecto  attribu- 
tœ.  369.  c.  n.  459.  b  462.  a-d.  643. a. 

Abbatiae  aliis  Abbatiis  vinitae  et  subjectaj. 
130.  a.  275.a.  28l.a.  422.  n.  548.  d. 
555.  b-c.   648.  a. 

Abbatiae  Ecclesiis  secularibus  unitae:  S. 
Germani  in  Laya  ,  Ecclesiae  Pari- 
siens!.  567.  a.  Congrégation!  Parisien- 
siuin  Canonicorum  Ecclesiae  quon- 
da'm  Abbatiales  à  Rege  Henrico 
donatae.  578.  e. 

Abbatiae  Canonicorum  secularium. 
114.  b.  395.  b.  542.  e.  546.   e. 

Abbatiae  in  Commenda  Laica  positae, 
VicJe  Abbatiae  à  Laicis  possessae. 

Abbatiarum  bona  à  Praepositis  Laicis 
usurpantur.  113. a.  Ab  ipsis  Abbati- 
bus  dissipantur,  et  Laicis  sub  libero 
Homagii  servitio   donantur.   277.    d. 

Abbatissae  DuaB  Dedicationi  Basilicae 
Ilasnoniensis  assistunt.  110.  b. 

Abbo  Floriac.  Monachus,  qui  multara 
scicntiae  frugem  Angliae  invexit,  do- 
mum  reversus,  Abbas  constituitur. 
Cum  severitatem  Religionis,  in  Cel- 
la  quadam  Cœnobii  Floriac.  quae  in 
Wasconiaposila,  ad  Regulam  dicitur, 
exercere  contendit  ,  à  Wasconibus 
Lancea  exanimatus  ,  Superis  trans- 
mittitur.  183.  n. 

Abderada  j     prima     Roberti   Guiscardi 


conjux,  mater  Ruamundi,  à  raarito 
dimittitur  consanguinitatis  causa. 
432.  a.  n. 

Abendonia,  urbs  Angliae  :  in  ea  carceri 
traditur  Agelwinus  Episc.  Dunelm. 
Willelmi  Conquestoris  partibus  ad- 
versarius.  6.36.  d. 

Abrincenses  Episcopi  Hugo  ,  Joannes  , 
Michael. 

Absolutionis  ab  Excommunicatione 
ritus,  ex  Lemovic.  Concilii  praescrip- 
to.  504.  b. 

Abstincntia  à  carnibns  die  sabbati.  cum 
jejunio  sextce  ferioe,  proponitur  tan- 
quamuniversalis  satisfactio  pro  omni- 
bus peccatis:  réclamât  pro  veteri 
disciplina  Ecclesiastica  Gérard  us  Ca- 
merac.  Episc  122.  c-d.  142.  d.  163. 
a.  330.  a.  508.  e.  509.  a.  Abstincntia 
diei  sabbati,  anno  1033  ab  Episco- 
pis  décréta,  nondum  crat  in  usu  apud 
Normannos  ante  Guillelmi  Nothi  de 
Anglis  victoriam,  hanc  vovent  Mili- 
tes in  vigilia  prselii  Hasting.  318.  b. 
n. 

Acquisitiones  Ecclesiar.  et  Monaster. 
singulares.  H7.  a.  396.  c.  397.  a-c. 
398.  a. 

Acûs  et  auri  texturâ  excellunt  Anglicas 
nationis  Femiriae.  103.  a.  Artem  eam- 
dem  callebat  Robertus  .4.bb.  S.  Flo- 
rentii Salmur.  276.  d. 

Adala.    Vide  Adela. 

Adalbcro  II  Virdun.  Episc.  filius  Gode- 
fridi  Ducis,  causa  curationis  Saler- 
niam  exposcit:  Italiam  revertilur] 
Abbaliam  S.  Germani  ne])Oti  suo  Ro- 
dulfo  Iradit.  Moritur^  corpus  ejus,  à 
fratre  sflo  Comité  Fredcrico  ab  Italia 
delatum,  in  Ecclesia  Virdunensi  po- 
nitur.  251 .    n. 

Adalbero  II.  Melens.  Episc.  anteà  Vir- 
dun.  frater  Theoderici  Mosellan. 
Ducis.  198.  n.  cajus  toto  utriusque 
Francise  regno  diffusa  parentela.  205. 
a.  succedit  ïheoderico  I,  consan- 
guineo  suo  Metensi  Episcopo-  réno- 
vât Coenobium  S.  Symphoriani;  obit 
18.  Cal.  Jan.  et  in  Eccl.  S.  Symph. 
sepelitur.  198.  e. 

Adalbero  III  succedit  Theoderico  II 
Metensi  Episcopo  fratrueli  suo  199.  a. 
n.  Ecclesiam  S,  Salvatoris  infra  urbera 
ampliat.  Obit  I.lib.  Nov.  199.  b.  433. 
e. 

Adalbero .  Adelbero  ,  Dux  Histriano- 
rum  sivè  Carentinorura.  in  Conra- 
dum  rebellans,  reus  .Majestatis  judi- 
catur,  et  à  Conrado  cum  filiis  exu- 
latur;  victus,  amittit  Dueatura,  qui 
Duci  Chunoiii  confertur.  618.  e. 

Adalbertus  Cornes,  S.  Popponi  Monas- 
terium  de  Busendorf  largitur.  462.  a. 

Adalbertus  S.  Reniigii  Monachus,  in 
praesentia  Imperatoris  asserit  sancti 
Dionysii  corpus  esse  in  Francia  , 
quando  Monachi  Ratisponenses  cu- 
jusdam  mortui  corpus,  S.  Dionysii 
Reliquias  esse  contendunt.  Adest  de- 
tectioni  Corporum  SS.  Martyrum  ia 
Gallia.  474.  a. 

Adalbodus  Traject.  Episc.  S.  Popponi 
Cœnobium  S,  Pauli  rogendum  con- 
fert.  462.  a. 


INDEX    RERUM. 


733 


Adalmodis  filia  Bernard!  et  Amelix  Co- 
iiiitum  Marchiae  ,  varia  conjugia  ex- 
peritur  :  ab  Hugone  Liziniac.  dimtssa; 
tum  Poiicio  Coiniti  Tolosaiio  nupta  ; 
ab  eo  iterùin  Raimundo  Barcinon. 
uxor  coiiceditur.  290.  n. 

Adcla  ,  Adala  sive  Athala  ,  Régis  Ro- 
berti  et  Constaiitia:  filia  ,  Balduino 
Fland.  Comili  niatrimonio  conjun- 
gitur.  247.  b.  Marito  Corbeiain  in 
dotem  affert.  480.  b.  Giiatiniiin  ve- 
niens,  sancli  ajdlflcii  jacit  fandamen- 
la.  10.').  e.  lOG.  a.  Romain  ad  Grego- 
rium  VII  properat ,  à  quo  priviie- 
giuin  suscipit  in  gratiain  Gtiastin.  Mo- 
naslerii.  107.  a.  n.  Messiiiense  Mon. 
Virjjinum  propo  Ipras  condit.  235.  n. 
383.  b.  n.  480.  n.  Visitât  Limina 
Apostolorum  ;  ab  Alexaiidro  II  Papa 
vidualcai  suscij)it  liabilum  ;  obit  in 
Monast.  Messin,  ibique  sepelitur.  383. 
b.  38y.  c.  480.   n. 

Adela ,  Adelaidis ,  .\deleidls  Coinitissa 
Bli's.  Trecens.  Carnut.  Meld.  et  Pa- 
latii,  uxor  Stepharii  Blés,  mater  Theo- 
baldi  Magni  ,  febrili  morbo  correptaj 
Resbacum  advenit ,  et  B.  Agili  suffra- 
giis  sanatur.  ild.  d-e.  n.  480.  a. 

Adela ,  niorluo  primogenito  iilio  suo 
Burchardo  Vindocinensi  Comité  , 
tenet  Coniitatum  ,  sibi([ne  filium 
suiini  Fuiconem  sociat.  :27  I .  n. 

Adeladis  Coniillssa  Araleonis  seu  de 
Castello  AralunCj  filia  Ducis  ïheo- 
dorici  ,  soror  Sigefridi  patris  Mar- 
cbisae  Beatricis^  surgit  Abbati  Tbeodo- 
rico  ad  se  venienti ,  mirantibus  filiis 
ejus  Fulcone  et  Gualeranno.  130. 
d.  n.  Ejusdem  Comitissae  Cubicula- 
rius.  à  rabido  cane  morsus  et  infectus, 
ad  B.  lluberli  patrocinium  con- 
fugit.  130.  d.  n, 

Adelais  ,  uxor  Hugonis  Régis  :  ejus 
origo.  130.  n. 

Adelais  uxor  Arnultl  ,  soror  Ebali  Ro- 
ceiensis,  in  introitu  Eccles.  S.  Hu- 
berti  Andagin.  sejjujta.  130.  a. 

Adelardus  I  ,  Abb.  S.  Trudonis,  revo- 
catur,  mediante  Leodiensi  Episcpp. 
cujus  Dlœccsis  erat  Abbatia  S.  ïru- 
donis.  204.  c. 

Adelardus  II  Abb.  S.  Trud.  acquirit 
villam  de  Sladc.i ^  à  Duce  Frederico; 
et  raulta  in  Hardies  ab  Alberto  Co- 
mité de  Musai.  205,  c. 

Adelardus  Abb.  S.  Huberti .  licet  lon- 
ga  et  maxima  famis  nccessitate,  et 
gravissima  obsidione  omnium  ferc 
Principum  cis  Rhenuni  consistentium 
gravatus,  lanien  castrrini  Mirvoldum 
viriliter  detinet.  149.  b. 

Adelardus  Advocatus  Arvini-curtis ,  à 
Floriaccnsi  Monasterio  dcpendentis , 
res  subdilorun  Monast.  furatur;  et 
per  miraculum  punitur.  484.  a. 

Adelmannus  Grammaticus  ,  Condisci- 
pulus  Bcrcngarii  ;  Scliolaslicus  scu 
Prîefectus  Scholis  in  urbe  Leod.  post 
Wazonera;  ex  Clero  Leod.  Brixien- 
sis  Episc.  scribit  Rylbnios  alpbabeti- 
cos  de  viris  illuslribus  sui  temporis  , 
et  duas  ejjistolas  de  veritate  Corpo- 
ris  Cliristi  in  Eucliaristia,  contra  Be- 
rengarium.  438.  a.  n.  439.  a-b  n. 
528.  d-e. 

Adelredus  Praesul  Eborac.  Anglos  allo- 
quitur.  237.  a. 

Adraldus  Abb.  S.  Germani  Paris.  Ai- 
tare  S.  Georgii  in  Villa-nova  impetrat 
ab  Imberto  Paris.  Episc.  397.  n. 

Adrianus  I  Papa  laudatus  quod  inves- 
tituras  Ecclesiarum  Carolo  Magno 
concesserit  ;  ita  ut  nullus  electus 
consecraretur  ab  Episcopo  ,  nisi  priùs 
à  Rege  insigniretur  annulo  et  baculo. 
188.  n..  Pallium  Tilpino  Archiepisc. 
Rem.    precibus  Caroli  Magni    conce- 


dit.  Confirmât  Ecclesiae  Rem.  jura  , 
inter  (pi,-e  ilc('ernit  ut  Archiep.  Rem. 
su*  Provinci*  sit  Primas.  319.  b. 

.4dvocati  Ecclesiarum  :  eorum  origo  , 
munera,  stipendia.  584.  n.  Subadvo- 
cati.  Ibid. 

Advocatorum  Ecclesiarum  jura  et  munia 
statuuntur.  368.  d.  381.  d.  577.  c.  d. 
578.  a.  .'JBl.  a-c.  n.58i.  a.  n.  595.  n. 
597.  n.  036.  a.  Advocationem  Ecclesia- 
rum gerunt  ij)si  Reges.  367.  b.  394.a. 
384.  a.  n.  Advocatiae  Ecclesiis  seu 
Monasteriis  restitutae.  387.  a.  Advo- 
cati  Ecclesiar.  seu  Monasteriorum  ad 
honores  et  tuitionein  tantùm ,  qua- 
les  fuerunt  Corboilenses  Comités 
respectu  Abbati»  Fossatensis.  596. 
a-c.  Advocatus  nullus  alicui  Placito , 
intererat,  nisi  tribus  Generalibus  in 
anno.  636.  a.  Advocatorum  jura  et 
munera  in  Abbatia  S.  Huberti.  Ibid. 
Advocati  ad  defenslonem  bonorum 
Ecclesiast.  inslituti,  ea  diripiunt  etde- 
prasdantur.  484.  a.  584.  n.  Advoca- 
tus propter  vexationem  expulsus  et 
Advocatiâ  privatus.  123.  d. 

Advocati  Provinciarum  et  Ojjpidorum. 
106.  a.  376.  a.  422.  b.  Milites  Advo- 
cati. 422.  b.  Advocatus  ïervannici 
Comltatûs.  307.  c. 

Adurcnsis  Episcopus.  Petrus. 

S.  A)gidii  Concilium,  quo  anno  et  quo 
ritu  babitum  ;  vel  (juae  dcfinlerit. 
513.  c-d.  n. 

Afri,  ab  Ordinibus  sacris  arcentur  à  Ni- 
colao  II  Papa  ,  propter  Manicbaeismi 
aut  Rebaptisationis  errorem  quo  erant 
infecli.  493.  a. 

Agatlienses  Epp.  Gonterius  ,  Stepha- 
nus. 

Agaunensis  Abbas.  Burchardus  Lugdu- 
nensis  Archiep. 

Angelwinus  Dunelm.  Ep,  Abendoniae 
incarceratus  à  Guillebno  Conq.  636. 
d. 

Agenardus  Miles  ,  terram  Campaniam 
à  Gervino  Centul.  Abb.  rogat  ])0ssi- 
dendam  duobus  filiis  suis  Gueneranno 
et  Auschero.  132.  d.  n. 

Agennenses  Epp.  Gimbaldus  ,  Hugo  , 
Willelmus 

Agilbertus.  Vide  Albertus. 

S.  Agilus  Resbac.  Abb.  à  Dagoberto 
Rege  institutus  in  Synodo  Clippiac. 
479.  n.  Ejus  suffragiis  pestis  extin- 
guitur  ;  miraculosè  prohibctur  Bal- 
duinus  Fland.  Com.  à  Resbacensis 
territoril  vastatione  ;  Blesensis  Corai- 
tissa  Adela  à  febrc  liberatur.  479. 
b-e.  480.  a. 

Agnes,  filia  Guill.  Aquit.  Ducis  ,  uxor 
Hcnrici  III  Imperat,  mater  Henrici 
IV,  dura  Henrico  gravidaest,  somniat 
se  in  utero  Draconeni  gestare.  434. 
a.  Tutrix  filii  sui  Henrici  ,  prudenter 
et  strenuè  régit  Imperium.  262.  c. 
Reconciliatur  cum  utroque  Bald.  pâ- 
tre nimirùm  et  Iilio  Fland.  Com. 
481.  b.  n.  Ejus  tutelie  Henricum  sub- 
ducit  Anno  Colon.  Episc.  262.  c. 
638.  b.  Agnes  ad  Monast.  fruteriam 
se  confert  ,  indèque  Romam  ad  Li- 
mina Apostol.  ubi  bonis  omnibus 
exemplo  et  miraculo  vivons  ,  post 
aliquod  tcmjms  obit  ,  et  in  Eccles. 
B.  Petronillae  sepelitur.  24.  d.  262. 
c-d.   638.  b. 

Agnes  Comit.  Piclav.  slatim  post  raor- 
tem  Guill.  V.  Aquit.  Ducis  prioris 
mariti,  nupta  Gaufrido  Mart.  Com. 
Andegav.  119.  b.  278.  n.  Apud  Vin- 
docinum  Eccl.  S.  Georgii  >edificat  , 
quam  Capellam  Consulis  vocari  prae- 
cipit.  271.  a.  n.  647.  b.  c.  Monast. 
SS.  Trinitatis  aedifîcandum  ibidem 
curât,  quod  S.  Petro  et  Eccl.  Rom. 
devovct.  119.  c.  218.  d.  505.  d.  506. 


b.  c.  Monasteria  x'dificat  S.  Dei  Ge- 
nitr.  Sanctimonial,  in  suburbio  Xan- 
tonicae  civitatis,  S.  Nicolai  in  sub- 
urbio Pictavae  civit.  reaedific.it  Mon. 
S.  Hilarii  Pictav.  119.  c.  d.  218.  d. 
Andecavis  Coenob.  aedificat  in  bon. 
S.  Trin.  Pictavis  domum  eleemosi- 
nariam  in  foro  ante  Eccl.  S.  Nico- 
lai.  218.  d.  Doua  confert  Abbatiae 
S.  Flor.  Salm.  280.  b.  Censet  duello 
dirimendam  inter  Vindocinense»  et 
Majoris-Mon.  Monachos  controver- 
siam.  430.  n. 

Aimericus  Toarcensium  Proconsul ,  et 
postca  Xannelensis  Comes  B.  Flo- 
rentio  Salm.  concedit  Eccicsiam  S. 
Michaelis  in  Eremo.  Piclavorum 
Comcs  S.  Florentii  Monachos  inde 
expellit ,  ibique  Abbatiam  constituit. 
276.  d. 

Aimericus  seu  Aimericus  Tribunus^ 
Bernardo  seniori  suo  Castrum  iiiva- 
dit  Sivriacum.  o3o.  c.  Belluin  habet 
cum  Com.  Aquil.  et  Hugone  de  Li- 
ziniaco.  535.  d.  c.  Kasiacum  castrum 
capit.  Ibid  Licentiam  obtinet  à 
Guill.  Aquit.  Com.  castrum  Male- 
vallis  conficiendi  seu  reparandi.  536. 
a. 

Aimericus  Mon.  Floriac.  ejusdem  Mo- 
nast. Pr;epositus  apud  Castellionem 
super  Ligerim.  489.  d-e.  Burgundis 
praedonibus  Castellionensium  spoliis 
onustis  maledicit  :  bine  préedonum 
pars  undis  Ligeris  iinmersa  ,  pars  à 
Castellion.  capta.  490.  a-c. 

Aimo  Bituric.  Archiep.  eligitur  :  con- 
silio  Régis  Henrici ,  in  Biturica  civi- 
tate  Concilium  célébrât ,  in  quo  res 
Ecclesiarum  disponuntiir  ,  et  pax 
corroboratur.  283.  n.  287.  n.  Con- 
cilium habet  pro  pace.  423.  n.  obit. 
491.  n. 

Airaldus  Norman,  vexillo  crucis  mu- 
nitus,  absque  besione  percutitur.  394. 
d. 

Airicus  Miles  diielluin  obit ,  Isembardi 
loco ,  et  vincitur  in  causa  servitutis 
contra  Monaster.  Floriacense.  485. 
a.  b. 

Alanus  Britan.  Dux  seu  Cornes  ,  fil. 
Gaufridi  ,  Miles  fortis  et  inagnani- 
mus  ,  à  suis  maxime  honoratus  ,  et 
Rex  Britanniae  vocatus.  323.  n.  Uxo- 
rem  ducit  Bertham  fîliam  Odonis 
Camp.  Com.  633.  e.  Servitia  Nor- 
manniae  Ducibus  débita  denegat. 
324.  c.  Vincit  Eudoncin  palruura 
suum  ;  Willcl.  Norm.  Ducem  irri- 
tât. 181.  d.  Abrincat.  pagum  devas- 
lans ,  à  Nigello  et  Alvredo  devinci- 
tur  et  fugatur.  324.  c,  d.  Britan- 
niam  ,  facto  homagio  ,  suscipit  à 
Norm.  Duce  Guill.  ut  à  suo  Domi- 
no. 212.  c.  n.  348.  d.  Custos  Nor- 
man, et  Ducis  Guill.  tutor.  24o  c. 
248.  b.  328.  d.  Fundator  Abbati* 
Sanctimon.  Redon.  277.  b.  Bellam- 
Insutam  dat  Monacbis  Kemperleg. 
371.  n.  Perimilur  à  IVormannis.  245. 

c.  248.  b.  In  Norman,  potione  de- 
fungitur ,  et  in  Abbatia  Fiscan.  se- 
pelitur. 244.  b.  328.  d. 

Albanensis  Episcopus,  Petrus  Igneus. 

Albemarlx  Comités  ,  Ilaimardus  , 
Lambcrtus  ,  Odo  ,  Stephanus  ,  Tho- 
mas. 

Albercda,  uxor  Roberti  Com.  Mellenti, 
in  supercilio  niontis  Castro  Ivreii 
iraminentis,  turrim  aedificat  munitis- 
simam.  56.  d. 

Albericus  ,  Cassinensis  Diaconus  , 
cvocalur  ad  Concilium  Romanum 
sub  Nicolao  Papa  II  :  in  eo  disputât 
cum  Berengario  .  quo  non  cedente, 
post  inducias  unius  Ilebdomadae  li- 
brum     cdit     in     quo     SS.     Patrura 

Kkkkk 


734 


INDEX     RERUM. 


aiitoritatc  Dogma  Catholicuni  in- 
yictè  projjugnat  ,  et  Bcreiigarium 
ad  errorem  suiim  ejuran<lum  cogit. 
529.  d. 

Albcricus  de  Monthesauro  cuin  Avun- 
ciilis  suis  Sulpicio  et  Lisoio  concor- 
datur.  259.  c. 

Albcricus  unus  ex  Primoribus  Castri 
Castellioiiis  sai)er  Lupani  ,  Praedia 
Monastcrii  Fluiacetis.  dévastât.  485. 
c.  f^xconiuiunicatus  ab  Abbate  et 
Monachis  Floriacens.  excomniunica- 
tionein  spernit,  et  malè  périt  in  obsi- 
dione  Castri  Bordelli,  aliter  vocali  Ma- 
litalcitti.  485.  d.  e.  486.  a.  b. 

Albertus  seu  Agilbertus  ,  Frisingensis 
Ei)iscopus,  iaudatur  ut  providus  gu- 
bernator  Cleri  et  populi  sui.  616.  a. 

Albertus  Abb.  S.  Dionysii  electus  à 
Rege  Roberto ,  idem  censetur  ac 
Miciac.  Abb.  Alb.  378.  c,  nn. 

Albertus  Evrardo  seu  Ebrardo  Maj. 
Monast.  Abbati  succedit  ejus  tem- 
pore  Monast.  ad  niaximam  assurgit 
îlignitatein  ;  innuinera  propè  dona 
recipit.  650.  n.  Iiiterest  detcctioni 
Corporuin  SS.  Dionysii  et  Socior. 
474.  a. 

Albertus  Coines  Nainurcensis  ,  pater 
Godefridi  Coinitis  Lovan  in  Ilaste- 
rienses  ,  ((ui  Valciodor.  Abbatem 
clausuin  tenebrant  ,  grave  judiciuni 
exercet.  253.  e. 

Albertus  Coines  iMetensis  inulta  confert 
Etelcs.  351.  c. 

Albertus  vir  nobilis  altare  Ecclesix  S. 
Gerniani  Bruerolensis  in  fevo  tenet 
ab  Episeopo  Carnut.  603.  b.  Abbatise 
S.  Pétri  Carnul.  censuiii  vici  Bruero- 
lensis cum  décima  mercati  concodit, 
et  quid(iuid  jure  mercati  ex  oiiini  gé- 
nère oleruni  seu  pomorum  |)0test 
accipi.  603.  c.  Monachis  S.  Pétri 
Carnut.  omnia  cominercia  concedit, 
et  liberuni  transituiii  per  tolaiu  suam 
terrain ,  ut  nulla  consuetudo  ab  eis 
requiratur  de  piscibus  ,  vel  de  rébus 
omnibus  qu»  ipsorum  esse  ostenden- 
tur.  603.  e. 

Albienses  Comités  seu  Principes,  Atonus, 
Guillelmus  Sector -ferri . 

Albienses  Episcopi  ,  Amelius  ,  \V  illel- 
mus. 

Albonensium  Comitatus  in  Clientela 
Ecclesi»  Vienn.  549.  n. 

Albon.  Comes,  Taillafers. 

Aldegundis  Monialis ,  fil.  S.  Walberti, 
Monasterium  de  Melbodio  fundat. 
3"4.  c-d.  n. 

Alcmanni  conveniunt  ad  elcctionem 
Régis  Gernianiae  post  obitura  llenrici 
II  Imp.  616.  b. 

Alemannia  per  50  annos  miserabile 
llenrici  et  penc  funestum  ingeiniscit 
imperium.  191.  d.  Alemanniœ  Duces, 
Alto  ,  Eniestus ,  Heiiricus  seu  Her- 
mannus  junior,  frater  Ernesti,  Radul- 
phus  seu  Rodulfus. 

Alentio  et  Alencio  ,  Alanco  et  Alen- 
conium  Jle/iron,  oppidum  positumad 
fl.  Sartam  ,  Ducatus  titulo  insigne. 
178.  n.  ^ 

Alethensis  Episc.  Salvator. 

Alexander  II  Papa  Berengarium  litteris 
amicè  monct  ut  errori  suo  renunciet, 
nec  amplius  Ecclesiam  scandalizet  ; 
tam  salubri  consilio  non  obtempérât 
BerengariuSj  529.  d.  c.  Epistolam  ac- 
cipit  à  Gervasio  Rem.  Arcli.  de  Statu 
Regni  Franciae  post  obitum  llenrici 
Régis  ,  et  prajsertiin  de  Reginae  Hen- 
rici  viduae  conjugio  cum  Radulpho 
Comité  Valesii  et  Crespeii  qui  uxo- 
rem  suam  rcpudiaverat.  499.  c.  obit. 
499.  n,  Giraldum  Ostiensem  Epis,  qui 
Petro  successerat ,  ad  Gallias  destinât , 
et  vices   suas  ei  per  Franciam  et  Bur- 


gundiamcommittit.  147.  a.  Vélum Re- 
ligionis  dat  .Vdelae  filiae  Roberti  Régis, 
in  Monasterio  .Messinensi  propè  Ipras. 
480.  n.  Eccicsiasticis  Censuris  terret 
Rainaldum  Ej)isc.  Lingon.  Monachos 
Pultarienscs  vi  et  arinis  vexanteui;  sed 
poslcà  satisfacientem  absolvit.  482. 
n.  Duci  Wiilel.  arma  sumere  contra 
Herald,  praecipit;  vexilhim  S.  Pétri 
ijjsi  Iransniitlit.  182.  de.  235    a. 

Alfredus,  Alvredus  seu  Alvredius  pri- 
mogenitus  fil.  Etliclredi  II  Angl.  Ré- 
gis et  Emmae  ,  in  Norman,  cxulat. 
245.  b.  Rege  Ilardecnut  mortuo  , 
ab  Angliae  Proceribus  nuntios  reci- 
■  pit  qui  regnum  ei  offerant.  637.  d. 
Normannos  pluriinos  secum  adducit 
in  Angl.  637.  e.  Dubrira  appèllit. 
339.  b.  Godwini  Com.  industriâ, 
interfectis  Normannis  ferè  omnibus 
quos  adduxerat ,  captus  ipse  ducilnr 
Heli ,  ubi  Herald  i  jussu,  avulsis  ocu- 
lis,  moritur.  174.  a.  207.  b.  339.  b. 
637.  e.  6:^8.  a. 

A.lis  uxor  Reginaldi  Burg.  Com.  auxi- 
lium  rogat  à  paire  suo  Richardo  II 
Norm.  Duce,  quo  maritum  é  carcere 
liberet.  320.  b. 

Alixa  Ca|)ellam  fundat  in  Ecclesia  S. 
Pauli  Pictav.  assensu  conjugis  sui 
Odonis   Vicec.   de  Tlioarcio.  372.    d. 

Allodium  in  Flandrià  venditum  Eccle- 
sia; Guatinensi.  106.  a. 

Alodium  conceditur  Eccles.  Ambian. 
à  Theobaldo  et  Stephano  Comiti- 
bus  ,  et  ab  Ermengarde  Coinitissà. 
424.  c.  Allodium  <piod  sibi  dotali- 
tiâ  lege  accidcrat  in  fundationem 
Pilliuercnsis  Collegiatae  confert  Ai- 
visa  Rainardi  Pithuercnsis  vidua. 
4.57.  c.  .4lli>di(>tui/i  seu  Jlodorum 
inenlio  sœpius  fit  in  Dipliinuitihui;  ve- 
rùin  non  icilis  distinguuntur  à  Oonù 
beneficialibu.i aut fei>dalibua .  Allodium 
proprium  tencbatur  in  feodum.  573. 
n. 

Alodium  propriè  dictum  in  Comitatu 
Hainoniensi.  376.  a.  Alodia  non- 
ntilla  sibi  réservât  Richildis  Comi- 
tissaquse  in  Allodium  jiossideat.  376. 
b. 

AUodii  in  feodum  Commutatio.  299. 
c.  303.  c.  376.  a. 

Aie  <le  Dunocastro  Virdun.  urbem 
conflagrat.  251.  b- 

Alost  familia  ex  Gan<lcnsi  orta.  392. 
n. 

Aloslani  Comités  unde  nuncupati.  417. 
n. 

Alostan.  Comitatus  derivatus  ex  Co- 
mitibus  Castelli-novi  ab  Othone  I 
Csesare  ad  Gandavum  aedificati.  417. 
n.  Comités  .  Radulfus  ,  ïheoderi- 
cus. 

Alphonsus  VII  Ferdinandi  Castellae  ac 
Legionis  Régis  nepos  ,  Imperatoris 
Hispania:  titulum  resumit.  525.  d. 
n. 

Alred  Rex  Angl.  Vide  Ethelredus. 

Alsatiae  Comites^Eberhardus,  Gerhardus 
I,  Gerhardus  II,  Odelricus. 

Alsatienses  pacem  et  Treugam  Dei  reci- 
piunt  sub  Leone  IX  Papa.  509.  b. 

Altare  et  Ecclesia  distinguuntur  apud 
veteres;  par  altare  jurisdictionem  spi- 
ritualem,  per  Ecclesiam,  oblationes, 
décimas  aliosque  redditus  Ecclesias- 
ticos  intelligunt.  520.  c.  546.  b.  579. 
c.  585.  a.  693.  b. 

Altare  ,  cujus  redditus  à  Monasterio 
quodam  dépendent,  deservire  potest 
Monachus  ab  Abbate  Episeopo  prae- 
sentatus.  521.  d. 

Altare  sacratum  mittit  Léo  Papa  IX  ad 
Dedicationcm  Ecclesiae  Carrofensis. 
218.  b. 

Altare   Maj  us   Basilicae   S.    Remigii  Re- 


mensis  à  Leone  Papa  IX  insigni  Pri- 
vilegio  donatum  ,  quod  septem  dun- 
taiat  Presbyteri  Cardinales ,  secun- 
dùm  raorem  Romanae  Ecclesiae  , 
in  eo  sacra  peragerent.  Privilegium 
simile  ab  eodem  Papd  Allari  majori 
Ecclesiae  Coloniensis  concessura.  467. 
a.  b.'  n. 

Altaria  Sanctorum  ,  ab  iis  quibus  illala 
fuerat  injuria  denudabantur  et  fla- 
gris  afficiebantur ,  non  sine  gravibus 
ipsismct  sanctis  directis  improperiis. 
484.  a.  n. 

Altarium  ,  Monasteriis  ab  Episcopis 
concessiones  factae  duplicis  generis , 
scilicet  vel  ad  vitam  Persoiiie  seu  Vi- 
carii  ,  vel  in  perpetuum  :  in  hoc  se- 
cundo casu  ,  certa  pecuniae  summa 
Episeopo  praestabatur,  quâlibetPerso- 
nae  mutatione  contingente  ,  quod  vo- 
cabatur  Altarium  Emptio  seu  Rederap- 
tio.  521.  d.  e.  522.  a.  585.  a.  593.  d. 
597.  d.  603.  b.  et  alibi. 

Altarium     Redemptiones  ,      quid     sint. 

521.  a.  b.  e.  quae  sit  earum  origo. 
520.  e.  Damnatae  in  Concilie  Remensi. 

522.  a. 

Altarium  emptio  et  vcnditio  proliibe- 
tur  à  Concilie  Remensi  sub  Leone  IX 
Papa.  520.  et  se/ji/. 

Altaria  à  Laiois  possessa.  25o.  c.  603.  b. 
P'if/e  Ecclesia;. 

Altimontis  Monast.  Abbatem  suscipit 
Evelhcrmum.  462.  a. 

Altivillaris  .\bbates,  iNorgaudus,  VVa- 
rinus. 

Al  visa  (ilia  Odon.  Com.  Blés,  uxor  Rai- 
nardi Basilicam  SS.  Gregorii  et  Laeti 
apud  Pitliucrim  seu  Pitiverini  aedifi- 
cat  et  fundat.  457.  c.  Gregorium 
Arcliiep.  Nicopol.  in  Gallias  fugien- 
tem  bénigne  excipit  :  defuncti  cor- 
pus transfert  in  Ecclesiam  S.  Salom, 
Pitivirens.  457.  c. 

Alvredus  G<7il7«^  qui  cum  Roberto Norra. 
Ducem  ultra  mare  fuerat  progressas, 
dat  Abbatial  Ccrisiac.  villam  de 
Lieitrer.i  seu  Livrez  cum  Erclesiis  S. 
.  Laurcntii  et  de  Ceris  ,  ibique  Mona- 
chum  induit.  331 .  d. 

Amalbertus  Montis  -  Johannis  Castri 
.Miles,  manu  propria  fert  judicii  exa- 
men in  Glonnensi  S.  Salvatoris  et  S. 
Florentii  Ecclesia.  277.  d. 

Amalricus  de  Jlonteforti  Urmal  Mon- 
tem  fortem  et  Sparnomum.  275.  d. 
Id  faLsb  in  Gallicii  Cliionicis  tribuitur 
Régi  Roberto  ,  sicut  et  pn.iteritas 
Amalrici.  Ibid.  n. 

S.  Amandi  seu  San-Amandenses  -Mo- 
nachi.  111.  a. 

Araatus  ,  priniùm  EUorensis ,  deinde 
Burdegalens.  Episc.  praesidet  Conci- 
lie Burdegalensi ,  in  quo  Berengarius 
suam  lidei  professioneni  Rema;  fac- 
tam  rénovât.  530.  d.  e.  Radulphura 
Turonens.  Archiep.  cum  ejus  suffra- 
ganeis  ad  Concilium  Burdegalense 
invitât.  530.  e. 

Amazones  dicuntur  uxores  Getheruiii, 
qui  tempère  Thanausis  Régis  diutur- 
num  bellum  adversus  Vesosem  ^Egyp- 
ti.Regem  sustinebant  :  tanlae  morae 
impatientes  fœniina;  ,  arma  capcs- 
sunt  ,  duas  Reginas  sibi  praefîciunt  ; 
et  dextris  mamillis  eb  telorum  jactu» 
adustis,  totam  Asiam  aggressae  ,  per 
annos  ferè  centum  in  eà  dominât» 
sunt.  623.  b. 

Ambasienses  fugientibus  Blesensibus 
instant  :  in  nemore  quod  Brajum  di- 
citur,  juxta  Aulam  Astuini  Comitem 
Tlieobaldum  censequuntur  ,  et  ca- 
piunt  cum  quingentis  et  octoginta 
militibus;  à  Brajo  abstractum  Mar- 
telle  reddunt.  267.  a.  Ambasienses 
Demini.  645.  e. 


INDEX     R  E  U  U  M. 


735 


Amblanenses    EpUcopi,    Fulco,     Guido, 

seu  VVido,  S.  Salvius. 
iVinbianenses     Comités  ,     Drogo  ,     Ful- 
co, Radulfus  seu  Rodulfus. 
Ambianensis      Viccdominus  ,       Eusta- 
chius. 

Amicus  Prsepositus  Ecclesiam  S.  Cru- 
els, Virdun.  sedificat.  251.  n. 

S.  Anatolius  Salinensiuiu  tutelaris  , 
Episc.  ut  cred.  Adatix  in  Cilicia, 
juxtà  Satinas  apud  Scquanos  obit. 
Ejus  corpus  ibi  per  sex  ferc  sœcula 
condituMi  ,  cxliuinatur  et  honorificè 
dejjonitur  in  Ecclesia  collegiald  sub 
invocatione  SS  .  Symplioriani  et 
Anatolii  apud  Salinas  ab  Iliig^one 
Canon,  et  deinde  Archiep.  Bisunt. 
exstructà.  460.  nn. 

Andegavenses  seu  Andegavi  servitiis 
gravali,  inissioncra  ex  Angliâ  à  Rege 
Guill.  pelant.  241.  d.  Andegave.ises 
à  Laudiaco  contra  Blesenses  proce- 
dunt.  266.  b.  ante  Burguin  S.  Mar- 
tini BcUi  ad  pugnam  conveniunt 
Andegav.  et  Blcs.  266.  c.  Andegavi 
hostiuin  impctus  sustinent  ,  iinpe- 
tentes  relrocedere  compellunt.  266. 
d.  Andegavi  denuô  hostes  invadunt  : 
Blesenses  in  fugam  vcrtuntur.  266.  e. 
.\ndegavi  vincuntur  à  iNorin.  337.    e. 

Andegavensis  civitas  -î  Danis  seu  Nor- 
niannis  crematur.  621.  e. 

Andegavensis  Synodus,  jussu  Fulconis 
Coni.  in  CapoUula  S.  Salvaloris  ab 
Archiep.  Bisuntin.  contra  Berenga- 
rii  errores  celebratur.  524.  c.  529. 
e. 

Andegavoriim  Comités  ,  primi  seu 
raagni  Judices  regni  dicuntur  :  hae- 
reditariis  Majoratu  et  Seuescalcia 
Franci;e  gaudent.  180.  n.  Andegav. 
Com.  Ilenrici  I  Régis  fidelis  voca- 
tur.  593.  a. 

Andegav.  Ctenobii  S.  ,\icol.  situs  et 
fundalio.  593.  b.  n. 

Andegavenses  Comités  IGO.  d.  180. 
b.  n.  236.  n.  278.  d.  Consules.  643. 
a.  b. 

Andegavenses  Barones.  138.  a. 

Andegav.  Monachi.  136.  a. 

Andegavenses  Episcopi  ,  S.  Clarus  , 
Eusebius -Bruno  ,  Goffridus  ,  Hu- 
bertus  seu  Hucbcrtus. 

Andegavenses  S,  Albini  Abbates,  Gal- 
terius  seu  Walterius,  Otbrannus  , 
Theodericus. 

Andegavenses  S.  INicolai  Abbates  , 
Abrardus,  Aderaldus  seu  Arraldus, 
Airaudus  ,  Baldricus  ,  Hilduinus  , 
Natalis ,    Raginaldus. 

Andegavenses  Comités.  Fulco  I,  Ful- 
co 11,  Fulco  m,  Fulco  IV,  Ful- 
co V  ,  Gaufredus  Grisa-GoncUa , 
Gaufredus  Martellus  ,  Gaufredus 
junior  et  Barbatus  ,  Ingelgerius , 
Yvo    Talbois. 

Andegav.  Comit.  Vicesgerens ,  Wul- 
grinus. 

De  Andusiâ  Princcps  ,  Bernar- 
dus. 

Angelrai,  vel  Engclrai  Comes  excom- 
inunicatus  à  Concilio  Hemensi  sub 
Leone  IX  Papa  propter  incestum . 
523.  c. 

Angelrannus  Centul.  Abb.  Neustriam 
progressas,  accipit  à  Duce  Richardo 
Scabelli-vilise  Ecclesiam.  132.  a.  Re- 
gem  adit  Henricum  ;  satis  dura  Ré- 
gis auribus  infert.  130.  c.  Sapiens  vo- 
catur  ab  omnibus;  praecipienle  ma- 
gistro  suo  Fulberlo  Carnet,  vilam  S. 
Richarii  versu  licroico  jocondiorem 
facit-,    alla  multa  componit.   131.   n. 

Angeriacenses  Abbates  ,  Arnaldus , 
Gaufridus  seu  Gosfredus,  Goderan- 
nus,  Odo. 

Angli  et  Dani  ia  unara  sententiam  con- 


veniunt propter  Hardecnutum.  173.  e. 
Proceres  Anglorum  nuncios  niittunt 
Alfredo  seu  Alvredo  primogenito  filio 
/Ivdelredi,  ut  diadeinate  regni  subli- 
metur.  207.  a.  Angli  Godvfîno  Co- 
mité siiadente,  crudeliter  et  inhu- 
nianè  afiiciunt  Normannos  Alwre- 
duin  in  Angliarn  secutos.  637.  e.  638. 

a.  mittant  Angli  in  Normanniam  nun- 
tios  et  obsides  Edwardo  juniori.  307. 

b.  Angli  diu  lugent  funus  Eduardi 
Ucgis.  237.  b.  De  tenu-raria  Ileraldi 
invasione  irati.  potentiorum  non- 
nulli  à  subjectione  ejus  abstinent  :  alli 
inviti  juge  ejus  colla  submittunt.  234. 
n.  Angli  .\oricos  in  fugam  agunt.  Rex 
Ilarvagro  et  ïostinus  interempti. 
176.  e.  Anglorium  Copi<e  ad  locum 
antiquitus  Senlac  dictum  conveniunt. 
236.  a.  Totam  noctem  cantibus  et 
j)otibus  ducunt.  360.  e.  Bellum  apud 
Ilasting.  committitur  pridie  Id.  oct. 
liorâ  terliâ  tota  die  acerrimè  pugna- 
tur.  236.  a.  Angli  pereunt.  236.  c.in 
fugam  convertuntur;  modis  variis 
salutejn  quaeruut;  Normanni  tota 
nocte  eos  perseijuuntur.  236.  e.  Angli 
in  unum  collccti  resistunt,  Nonnan- 
nis  magnam  stragem  inferunt.  237.  a. 
Sas|)ectos  habent  Normannos .  et 
sibi  infidos  dijudicant.  237.  b.  Comi- 
tés Angl.  post  mortein  llaroldi,  Edga- 
rum  ncpotem  Edmundi  Régis,  levae 
in  Regem  volunt.  313.  c.  .\ngli  nobi- 
les,  qui  de  prajlio  Normaiinico  navi 
evaserunt.  Bisancium  ad  linperato- 
rem  fugiunt  :  ponit  illos  ad  Custo- 
diam  palatii.  286.  a.  Angli  et  Mor- 
manni  una  voce  Guillermum  se  acci- 
])ere  Regem  protestantur.  237.  a.  An- 
gli Normannorum  oppressionibus  ad 
rebellionem  lacessiti  ,  per  legatos 
Eustacliio  Comiti  Bolon.  mandant, 
ut  cum  classe  ad  suscipiendam  Dove- 
ram  acceleret.  238.  b. 

Angli  conspirant  ad  versus  Willelmura 
conquestorem.  Conjuratorum  consi- 
lium  milites  occidendi  in  ca])ite  jejii- 
nii,  cùm  nudis  vestigiis  quilibet  Pœ- 
nitens  ad  Ecclesiam  festiuare  solet. 
629.  d.  e.  Anglorum  penèniillum  fide- 
lem  invenit  AVill.  183.  d. 

Angli  Rebelles  adversùs  Willelnmm 
Conquestorem  à  Normanniâ  in  An- 
gliam  reineantem  Conjuratione  dé- 
lecta, secedunt  in  partem  Cuiubcr- 
londiB  Comitatûs,  aquis  pariler  ac 
sylvis  inaccessibilem ,  ibique  castrura 
erigunt  quod  proprià  linguà  Dunel- 
mnrn  nuncupant.  629.  e.  Sueni  l)a- 
norum  Régis  auxilium  poscunt  ;  sibi 
adsciscunl  Eboracenses  Incolas.  629. 
e.  Puerum  quemdam  nomine  Eadga- 
rum  ex  Eduardi  Régis  faïuilia  Ortum 
Regem  praeliciunt.  630.  a.  Pugnant 
adversùs  Regium  exercitum,  vincun- 
tur à  iXormannis,  urbeque  Ebora- 
censi  caplà,  navigiorum  ope  diffu- 
giunt.  630.  a.  Dunelmiun  deserunt 
et  piraticam  artem  exercent  ;  sed  à 
Willelmo  coliibentur.  630.  c. 

Anglorum  consueludo  in  mililibus  con- 
secrandis.  133.  b. 

Anglorum  mores.  183.  a.  Eorum  mos 
lotis  horis  post  prandium  bibendi. 
319.  n. 

Angli  cultu  Gallico  vestiti.  243.  a.  Apud 
Anglos  litterarum  et  rcligionis  studia 
obsoleverant  multis  annis  ante  ad- 
ventum  Norman.  184.  «.  Clerici  An- 
gli vix  sacranientorum  verba  balbu- 
tiebant.  185.  a. 

Angli  uluntur  milliaribus  ,  et  dicitur 
milliare,  quia  constat  mille  passibus. 
Sub  dominio  Normannor.  loco  mil- 
liarium  leucas  dixerunt,  sed  millia- 
ria  iutelligebant.  157.  a. 


Angli  cum  Normannis  ciriliter  cotiabi. 
tant  ,  connubiis  sibi  mutuô  conjun- 
gentes.  243.  a.  Angli  nobilcs  îilioi 
suos  apud  Gallos  nutriri  curant ,  ob 
armorum  usum,  et  linguae  nativae 
barbariem  tollendam.  317.  c,  n. 
Leges  statuta(|ue  Anglicorum  Regum 
linguâ  Gallicà  tractantur.  Pueris  in 
scholis  ])rincij)ia  litterarum  Gramma- 
tica  gallicè,  non  anglicè  Iradunlur. 
Modus  scribendi  Anglicus  omittitur  ; 
modus  Gallicus  in  Chartis  et  in  libris 
ab  omnibus  admittilur.  135.  d.  n. 
Angli  cujuscumque    artiflcii  peritissimi. 

103.  a. 
Anglla  seu  Britannia  saluberrima  est. 
Nunquam  in  ea  aliquos  arripit  ignis 
sacer;  à  Galliis  allati,  soient  ibi  sa- 
nari.  210.  n.  Incolae  Britannia3,  seu 
Angliae  ,  omnibus  gentibus  cultu  et 
sumptu  clariores.  210.  n.  Anglia  Bri- 
tannica :  eam  aggrediuntur  Dani  seu 
Nortmanni  ;  victis  Anglis,  Rex  illius 
Regionis  fœdus  init  cum  Nortman- 
nis.  626.  d.  Anglia  facta  exterorum 
habitatio  ,  et  alienigenarum  do- 
roinatio.  Nullus  Anglus  vel  Dux,  vel 
Pontifex,  vel  Abbas.  175.  d.  Rege 
Edwardo  mortuo,  Anglia  incerta  an 
Haroldo ,  an  Willelmo,  an  Edgaro 
se  committat.  182.  a.  Ileraldi  sacvi- 
tiâ  et  perjurio  corruit.  237.  c.  Famés 
per  totam  ferè  Angliam  ita  praeva- 
let,  ut  bunianas  carnes,  et  quid- 
quid  usus  abliorret,  liomines  come- 
dant.  314.  a.  Pax  régnât  et  securitas. 
243.  a. 
Angli*   vici  Gallicis   mercibus  et   man- 

gonibus  referti.  243.  a. 
Angliae  Reges  curandi  strumas  vel  scro- 
pliulas,     privilegium    à    S.     Eduardo 
repetunt.  175.  n. 
Angliae  Primates.  312.  c. 
Angliae  proceres.  166.  c.  310.  a. 
Anglicana  Ecd.  283.  a. 
Anicienses    Ej)iscopi ,    Petrus  .     Stepha- 

nus. 
Anna,  uxor  Henrici  I  Reg.  Fr.  Ge- 
riscli  seu  Jeroslai  Rusciae  seu  Rasba- 
tiae  Régis  filia  in  uxorem  pelilur  et 
obtinelur  à  Rege  Franciae  Henrico 
I.  Remis  benedicitur  et  consecratur 
quo  anno.  481.  a-b.  nn.  Maie  voca- 
tur  Matliildis  à  Willel.  Gcmetic.  48. 
d.  n.  Apud  .Sylvanectum  Ecclesiam 
in  honore  S.  Vincentii  construit. 
157.  d.  319.  b.  409.  b.  n.  410.  a. 
411.  c.  412.  b.  481.  n.  Très  ex  Hen- 
rico filios  suscipit  Pbilippuin,  Rot- 
bertuin  et  Hugonein.  48ii.  c.  Rege 
defuncto  ,  Ro(lul()lium  Comitem  in 
conjugio  accipit.  161.  d.  499.  d.  Quo 
mortuo,  nativuin  repetit  solum.  161. 
d.  In  Francia  se))elitur.  563,  a.  Tu- 
mulus  i[)slus,  ubi  dcteclus.  564.  e. 
Ejus  Epitajjhium.  365.  a. 
Anni  fertiles  aut  stériles,  siccitate  vel 
imbribus  insignes.  Vide  Indicein 
Chronolo^icum. 
Anno  Episcopus  Colonicnsis  Henricum 
IV  à  tutelà  matris  ejus  Agnetis  amo- 
vet.  638.  b.  Congregationes  erigit , 
quarum  unam  in  monte  Sigeberch, 
in  qua  corpus  ejus  requiescit.  642.  e. 
643.  a. 
Annuliimpressio  in  Diploin.  Reg.  Burg. 

541.  e. 

Annuli  pro  Sigillis  adhibiti.  563.   b-c. 

Ansbertus.    S.    Flor.    .Sahnur.   Monach. 

Giraldi    Abbatis    comes  ,    à     Paganis 

multa    perfcrt    supplicia  :    Abbatiam 

Pontelcv.  regendam  suscipit.  278.  a. 

c.   Turonis  apud  Majus-monast.  obit 

et  scpelitur.  278.  c. 

Anselinus     vitam   monasticam  amplexus 

in  Monast.  Beccensi,  deinde   Archiep. 

Cantuar.     vir  per  omnia  approbatus. 


736 


INDEX     RERUM. 


pollens  raoribus,  consilio  affabilis , 
misericors,  caslus,  sobrius,  in  omni 
Clericali  officio  mirabiliter  eruditus. 
637.  b. 

Ansclinus  fil.  Arnoldi  Ardeiisis  in  partes 
ultrainarinas  profettus,  à.  Sarracenis 
capitur  ;  legem  Christianam  abnuit. 
306.  a. 

Anselmus  Monac.  S.  Reinigii  Rera. 
jussu  Herimari  Abbatis.  Dedicatio- 
nem  Basilicœ  Rcmigianae  à  Papa 
Leone  IK  factara  describit.  463.  d. 
n. 

Anseromiae  Vicecomites  ,  Guillelmus 
de  Virviâ,  Ilerraannus. 

Ansfredus  frater  Papiae  uxoris  Richardi 
II  Duo.  Norman.  Monasticam  vi- 
lam  apud  Fontanellam  amplexus, 
476.  c.  Abbas  Pratellensi  Monastcrio 
praficitur  à  Gradulfo  Abbate  Fon- 
tancUensi.  528.  b.  Berengarium  hos- 
pitio  excipit,  et  de  ejus  erroribus 
quentur.  S32.  a. 

Ansgotus  pater  Herliiini  Abb.  Beccen- 
sis,  à  Danis,  qui  Normanniam  primi 
obtinuêre,    originein    ducit.    636.    e. 

Antenor,  proditâ  ïrojâ  ,  dicitur  Ger- 
maniain  apulisse,  in  Dacià  régnasse, 
eamque  à  Danao  Danamarchiain 
nuncupasse.  623.  d. 

Antiochenus  Episcopus,  S.  Babylas. 

Antiocbiae  Princeps,  Raymundus. 

Antiphonse  et  Salve  Regina  Aima  Re- 
demptorii  ,  compositae  ab  Her- 
nianno  Contracto.  22.  n. 

Antoniaca  Viaria  Pratensi  Monast.  at- 
tributa.  597.  n. 

Antuerpifle  Marchio,  Fulco. 

Apostolica  sedes.  60.  d.  61.  a. 

Apostolicara  benedictionein  :  banc  for- 
inulain  insiriptionis  litterarum  SS. 
PP.  Priinus  constanti  modo  et  uni- 
formi  adhibuit  Nicolaus  Papa  II. 
494.  n. 

Apostolicum  nomcn  Galliciensis  S.  Ja- 
cobi  Arcliiepiscopus  sibi  tribuit  titu- 
lum  Apostolici  ,  et  idcô  excommu- 
nicatur  à  Concilio  Remensi  sub 
Leone  Papa  IX.  523.  b. 

Apulia  gaudet  solo  fertili.  448.  d.  449. 
c. 

Apuliae  Duces  et  Principes  ,  Boemun- 
dus ,  Richardus  ,  Roberlus-Guiscar- 
dus ,  Umfredùs  sive  Hurafredus  , 
Waimalchus  ,  Normannorura  Dux 
in  Apulià,  Melus. 

Aquae  médicinales,  apud  Burgundos, 
in  monte  qui  dicitur  Aureus,  propè 
Salinas,  460.  b. 

Aqu»  frigidae  judicium,  adhibitum  res- 
pectn  Treugae  Dei  violalorum.  510. 
d.512.  d.  n. 

Aqueuses  Episcopi  ,  Arsinus-Racba  , 
Petrus. 

Aquileiensis  Patriarcha,  Poppo. 

Aquisgrani  Palatium  publicus  thronus 
Regalis  ab  antiquis  Regibus  et  à  Ca- 
rolo  prajcipuè  locatus,  totius  Regnl 
Archisoliura  habctur.  618.  a.  Ibi 
Hcnricus  Conradi  Salici  filius  in  Re- 
gem  cousecratur  et  coronatur.  619. 
a.  Ibi  etiam  viut  defungitur  Bruno 
Episcopus  Augustensis,  cujus  corpus 
ad  Augustam  civitatem  Imperatricis 
et  Henrici  ejus  tilii  cura  delatum  est. 
619.  b. 

Aquisgran.  Synodus  anno  817  habita. 
390.  n. 

Aquitani  ex  parte  Will.  Ducis  praelio 
instant.  236.  c.  ab  Henrico  Rege 
convocanlur  ad  Bellum  contra  Nor- 
man. 83.  b.-c. 

Aquitania  à  Danis  seu  Norraannis  vas- 
tatur.  624.  d.  625.  b.  c.  Supremum 
Franciai  Régis  Philippi  Dominium 
agnoscit.  120.  b.  286.  c.  n. 

Aquitaniae  urbes,    Piclavi,    Sanctonum, 


Engolisma  ,  Petragoricura  ,  Lemovi- 
cas,  Arvernuin,  et  Avaricum  caput 
Rcgni  Aquitanici.  625.  c. 

Aquitaniae  regnum  magna  pace  potitur, 
sub  Guill.  seu  Gaufrido-Guidone. 
121.  a. 

Aquitaniae  Dux  primas  tenet  inter  Du- 
ces Pares.  305.  n. 

Aquitaniae  Dux  à  Philippe  Rege  petit 
et  impetrat  Privilegium  Confirma- 
tionis  in  gratiam  Novi-Monasterii 
Pictav.  120.  b. 

Aquitaniae  Duces,  Ebulus ,  Guillelmus 
seu  Vill.  I.  Pius,  Guillelm.  II,  Guil- 
lelmus III,  Caput-Stupœ,  Guillelmus 
IV,  Fera-Brachia  ,  Guillelm.  V  , 
Magnus  ,  Guillelm.  VI  ,  Crassus  , 
Guillelmus  VII,  Petrus-Acer,  Guil- 
lelmus VIII  ,  Guido-Gaufredus  , 
Guillelmus   IX,    Guillelmus  X,    Odo. 

-Aquitanica  gens,  olim  bellorum  nutrix 
sed  Normannorum  irruptionis  tera- 
pore  frigidam  bello,  praeferens  dexte- 
ram,  viribus  per  bella  inicstina  elisis. 
625.  b. 

Arabitae  septem  mille  Peregrinos  Jero- 
solymam  petentes  ità  caedunt,  ut 
vix  duo  millia  effugerint.  638.  c. 

Aragoniae  Episcopi  Ausciensi  Metropo- 
litaesubditi.  394.    n. 

Arcarura  Castruui  ,  municipium  est 
Deppœ  proximum  in  pago  Talogiensi, 
Arques  hodicque  dictum.  Hic  est  lo- 
cus  prima  Henrici  Magni  ex  Conju- 
ratis  Victoria  nobilis.  81.  a.  n. 
Castrum  illud  in  monte  conditum  à 
Guill.  Arcensi  fratre  Riciiardi  tertii 
39.  d.  Filio  Ridiardi  II  Norm.  Duc. 
476.  c.  De   Arceis    Cornes,    Andraeas. 

Arcensis  Cornes  famé  ooactus,  Castel- 
luni  suum  Guill.  Duci  concedit.  179. 
c. 

Archacenses  apud  Morium  -  montem 
circumdant  Hugonem  de  Morio- 
monte,  et  interimunt  virililer  sese 
defendentem.  2'i6.  d. 

Archenbaldus  ,  perinittente  Leudo  - 
nio  domino  suo  quosdam  alodios 
vendit  Comiti  Gaufrido  ejusque 
conjugi  Agneti  ad  construendum  lo- 
cum  in  honorem  S.  ïrinitatis  in 
suburbio  Vindocini  ,  trans  ilumcn 
Ledi.  119.  n. 

Archicancellarii  nomcn  et  dignitas  in 
Burgundiae  regno.  541.  d. 

Architecturai  peritus  Osbernus  Cano- 
nicus  Lexoviensis  et  posteà  Uticensis 
Abbas.  233.  n.  Novum  architecturae 
genus  in  Angliâ  usurpatur  régnante 
Eduardo  Rege.  176.  d.  In  rediflca- 
tione  Basilicae  S.  Hubert!  Cassores 
Leodienses  accersuntur,  advectis  ab 
Ara-Leonis  ,  columnis  cum  capi- 
tellis  et  baslbus  suis.  150.  d.  Mar- 
moreae  columnae  inventae  apud  sta- 
bulaura,  ubi  nulli  unquam  ejus  na- 
tura  loci  marraor  invenire  drdit,  482. 
b. 

Ardea  villa  in  Castellionis  oppidulum 
erecta  ab    Arnoido.  305.  a. 

Ardennenses  Comités ,  Fredericus  Go- 
defridus. 

Ardenses  Comités.  Arnodus  seu  Ar- 
noldus,  Arnulfus ,  Elbodo ,  Guillel- 
mus. 

Ardensis  Nobilitas.  300.  b.  301 .  a, 

Ardolphus  Ghisnen.  Com.  uxorem  du- 
cit Mathilden,  filiam  Ernuculi  Bo- 
loniae  Comitis.  295.  c.  Ejus  filii  Ra- 
dulphus  et  Rogerus.  296.  c. 

Arduinus  Episcopus  Lingonensis  ordi- 
natur  à  Leone  Papa  IX  in  locum 
Episcopi  depositi.  639.  e.  S.  Gerni. 
Autiss.  dat  Ecclesias  de  Carisiaco  et 
de  Lignerolis.  648.  a.  Petente  Bes. 
Abb.  Olgerio,  à  Summo  Pontifice 
fierl  petit    decretum  in    favorem    Ab- 


batiae  Besuen.  203.  d.  Datum  est  Pri- 
vilegium istud  4  nonas  Octobr.  an. 
1052.  Pontificatiis  Leonis  ,  an.  3. 
203.  n.  Defuncto  Arduino  Lingon. 
Episc.  succedit  Rainardus.  203.  e. 

S.  Aredii  Canonici.  288.  d.  5.   Yrier. 

Arelatenses  Episcopi,  Manasses,  Ra- 
girabaldus  seu  Raiinbardus. 

Arelatensis  Cornes,  Guillelmus. 

Argentina  civitas,  in  qua  armati  qui- 
dam ad  crucifixum  auro  et  gemrais 
redimitum  manus  injicientes,  subita 
morte   praeveniuntur.  368.  c-d. 

Argentinenses  Episcoj)i  ,  Hecelo  seu 
Hetzel,  Otto,  Vernharius,  Willel- 
mus. 

Aribo,  Archiepiscopus  .Moguntiensis , 
natione  Noricus,  nobilis  et  sapiens, 
aptus  regalibus  consiliis.  615.  e.  In 
Conventu  publico  de  electione  Ger- 
maniae  Régis,  primus  à  populo  ro- 
gatus  quid  post  mortera  Henrici  II 
sibi  viderelur,  hilari  voce  laudat  et 
eligit  Chunonem  Majorein  seu  Chun- 
radum  Salicum  in  suum  Dominum 
et  Regem,  atque  Rectorem  et  De- 
fensorem  Patriae.  Ejus  sententiam 
caeteri  sequuntur  et  confirmant.  616.  e. 
617.  a.  Regem  Conradum  consecrat, 
et  inter  sacra  officia  Regiai  unctio- 
nis,  sermoncm  habet  ad  Regem. 
617.  c. 

Armaniacensis  Comes,  Bernardus. 

Arnaldus  fit  Episc.  Cenoman.  Is  ex 
Abrincensi  territorio  oriundus,  nepos 
erat  Roberti  Graramatici,  sapientiae 
et  doctrinée  illustris.  137.  a.  Filius 
erat  Saccnlotis.  137.  a.  Inchoatam 
à  Vulgrino  Ecclesiam  et  pcnè  destruc- 
tara  Arnaldus  denuù  reaedificat . 
137.   b.  n. 

Arnaldus  Episcopus  Magalonensis  Ec- 
clesiam iMagalonens.  régit  per  tri- 
ginta  annos  ;  restaurât  civitatem 
Magalonensem  ;  Cleruin  ad  meliorem 
frugem  revocat  ;  connubia  Presbyte- 
rorum  dissolvit.  Gradum  Sarr.iceno- 
rum  obstruit  ,  et  portum  in  loco 
opportuniore  reficit ,  pontem  consti- 
tuit  ;  Jerosolymam  proficiscitur  ;  et 
post  reditum  ,  obit  apud  Willam- 
novam.  Ejus  Epitaph.  454.  b.  c.  d.  e. 

Arnaldus  fil.  Garsiae,  Curvi,  Comitatum 
Astariac    obtinet.  394.  c. 

Arnaldus  Abb.  S.  Joan.  Engeriaci  suc- 
cessorem  habet  Gosfredum,  219.  a. 
n. 

Arnoldus  H  Fland.  Com.  Pater  Bal- 
duini  IV,  lerram  Bredenardara  Ar- 
dolj>ho  Ghisn.  in  perpetuum  jure 
hereditario  tcnendam  confert.  295. 
c. 

Arnoldus  Ardensis  dominus  clemen- 
tiara  S.  Pauli  Comitissara  uxorem 
ducens,  Comes  fit  S.  Pauli.  306.  b. 
c.  Quidquid  ,  salvo  honore  j)otest, 
de  Comitalu  S.  Pauli  apud  Ardeam 
curât  transportare.  306.  d.  Dona  multa 
Ecclesiae  S.  Audomari  Ardensis,  per 
virentis  olivae  ramum  vexillo  S.  Cru- 
els appensum,  offert.  307.  a.  Ibi 
decem  Canonicos  instaurât.  307.  c. 

Arnoldus  Ardensis,  Comitatûs  Bolon. 
Senescallus,  non  tantùm  Comiti  Bo- 
lon. sed  et  Regibus  Franc,  et  Angl. 
atque  aliis  Principibus  et  Ducibus 
carus  et  graliosus.  304.  a.  Selvessam 
diruit,  Ardeam  aedificat  et  castello 
munit.  Consilio  Boloniensis  Comitis, 
Mathildcm  filiam  Gaufridi  Markisiae 
Domini,  duxit  uxorem  ;  et  cum 
ipsa  suam  secedit  in  Ardeam.  304.  d. 
e.  A  Balduino.  Gisnensi  Com.  li- 
centiâ  accepta,  de  villa  Ardea  libe- 
rum  oppidulum  efficit  :  in  gratiarum 
actione  Comité  plenissimum  denariis 
modium  offert.   Duodecim   Pares    vel 

Barones 


irsDEX    REUUM. 


737 


Barones  à  Castro  Ardeae  pendentes 
institult  ;  Soabinos  ibidem  ordinal , 
et  eorum  judicia  secunduin  jurisdic- 
tionem  et  institutionem  Audoina- 
rensiuin  Scabinorura  tenenda  jurât. 
305.  a.  b.  Praeposituram  S.  Bertini, 
ab  antecessoribus  ac'ceplam,  lieredi- 
tario  jure  possidens  ,  à  Monachis 
Ecclesiae  suae  in  terra  Gisnensi  Advo- 
catus  constituitur  ;  et  Advocati  no- 
men  ubique  et  in  omnibus  scriptis 
autenlicis  accipit.  305.  b.  c. 
Arnoldus  de  Castro-murio  Chassani 
Cœnobitis  suas  décimas  Putei-ïbo- 
nesi  donat.  373.  b. 
Arnulfus  Turonensis  Archiep.  Dedi- 
cationi  Ectlesiîe  SS.  Trinit.  Vindo- 
cin.  praesens  adest.  Diploma  conce- 
dil  Mona.sterio  Vindocineiisi  SS. 
Trinit.  Conlirmalionem  continens 
bonoruni  cjusd.  Monastcrii  et  fa- 
cullatera  augendarum  possessionum  ; 
et  super  allare  Vindocin.  Monast. 
cbartani  istaui  propriù  manu  depo- 
nit.  506.  b.  c.  d.  Subscribit  funda- 
tioni  Ecd.  S.  Leonardi  Bellism.  631. 
e. 

Arnulfus,  fil.  Balduini  VI  Fland.  Com. 
patris  tcstamento  Flandriara  obti- 
net.  482.  a.  n.  Populo  durus.  384.  a. 
390.  b.  Bellam .  simul  cum  uiatre 
sua  gerit  contra  Robertum  Fris,  tu- 
torem  et  avunculum  suum.  482.  a. 
n.  S.  Lictbertura  ab  Arnulfo  Ca- 
merac.  Castellano  captum  libérât. 
482.  n.  .Morinorum  Ducatum  parvo 
tempore  possidet.  243.  c.  Hanno- 
niam  intrat  cum  exercitu  ;  Comita- 
tum  Montensem  invadit  ;  destruit 
castrum  de  Bossue  ;  Raineri  Longi- 
coUi  Mont.  Com.  filios  cogit  in 
Franciara  fugere.  374.  b-c.  Sibi 
auxiliari  à  Rege  Pbilippo  exposcit. 
162.  a.  Cum  Rege  Fr.  apud  castrum 
Casletum  occurrit  patruo  suo  Ro- 
berto  ;  conserto  praelio,  Arnuljjhus 
perimitur.  254.  d.  36t).  a.  384.  a-b. 
482.  a.  Sepflitur  in  Eccl.  B.  Audo- 
mari.  391.  c. 

Arnulfus  Coin.  Chiiiiaci  Ottone  filio 
suo  secum  deducto,  praeter  Cellam 
Pirensem,  remittit  Monacbis  Anda- 
gin.  exactiones  quasdam  apud  Ga- 
belium  ;  Nepotes  vero  ipsius  pro 
fratre  suo  dant  Eccles.  Andag.  quid- 
quid  babent  apud  Linalum  et  Car- 
netum ,  et  quartam  partem  pontis 
apud  Gabelium.  149.  d.  ISO.  a-b. 
Plura  confert  Ecclesiis    362.  a. 

Arnulfus  firmitatis  Princeps  Vicariam 
confert  Cellae  seu  Monast.  Viva- 
riensi.  423.  n. 

Arnulfus  frater  Rogerii  Pictavini.  filius 
Rogerii  de  Monte-Gomerici,  tenet 
Comitalum  de  Penibroch.  227.   n. 

Arnulfus  de  Magduno  et  filius  ejus 
Leonius  per  Fulconem  ab  Ambasio 
expelluntur.  273.  c.  274.  a. 

Arnulfus  filius  Talavatii  ,  contra  pa- 
trem  rebellât,  cjicit  eum  de  munitio- 
nibus,  et  usque  ad  mortem  exulare 
compellit.  Sed  ipse  Arnulfus  in  lecto 
suo  strangulatus,  finem  quem  me- 
ruittristem  invenit.  41.  d.   224.  b. 

S.  Arnulphi  Crispiacensis  Monast  . 
à  Simone  Comité  Crisp.  Cluniacen- 
sibus  coneessum.  443.  n.  b. 

Arsinus  Racha  Praesulatum  agit  Guas- 
conise,  vir  mirae  sanctitalis  et  con- 
tinentise.  393.  b.  c.  n. 

Artaldus  Com.  Forensis  uxorem  habet 
Guiburgam  :  confirmât  donationem 
factam  Saviniac.  Ecclesiae.  200.  n. 
Cum  Agnone  fratre  suo,  eidem 
Eccl.  conccdit  Ecclesiam  S.  Mar- 
celli.  201 .  a. 

Arvegre    Rex    iVorirorum    et    Tostinus 

Tome  XI. 


Flandrensis  ,     Angliam    dévastantes  , 
ab    Heroldo    victi    occiduntur.     212. 
b. 
Arvernenses    Comités,     Guillelmus     seu 

VVill.  Robertus. 
Arverniae  Ecclesiae.  101.  a. 
Arvernus  ,     clarissima    veteri    tempore 

urbs   Aquitaniae,    à    Normannis   vas- 
tatur.  625.  b.  c. 
Arulensis   Conventus     ad   Dedicat.    Ba- 
sil. Cœnobii  Beatae  Mariae.  426.    a. 
Arundelli  Cornes,  Rogerius. 
Ascelinus  Monaclius    littcras    ad   Beren- 

garium  scribit,    et    ab  eodem    accipit 
de  coUoquIo  inter  eos    et    Guillelmum 

babito      circa     Eucharistia;     Dogma. 

528.  c. 
Ascillitinus  TVormannus  dicitur  à    Léon. 

Ost.  duxisse  sororem    Ranulfi,    et   ai 

in  Comitatu  Aversae  successisse.    449. 

n. 
Asia,     dicitur   Amazonum    dominationi 

per  annos  ferè  centum  paruisse.    623. 

b. 
Asnebec,  Castellum  in  iVormann.    pago, 

qui  dicitur  Ilulmus,   le  pajr.s  de  Unul- 

me  :   miraculum  ibi  S.  Vulframni   in- 

tercessit-ne  edituin.  477.  a. 
Aspremundum    Castrum  in    Aquitaniâ  : 

ibi    placita     tenet     Guillelm.     Aquit. 

Comes.  536.  c. 
Astaenovas  Com.  Guillelmus. 
Astaracenses     Comités  ,     Arnaldus-Na- 

tus,   Garsias-Curvus,  Sancius. 
Astariacensis    Coniitissa,     uxor    Garsiae 

Curvi,    Basilicam     eedificat     in     Con- 

dom.    Cœnobio,     eamque      dedicari 

praecipit.  394.  b-c. 
Asteriensis    Vicecomitatus     in    Bigorra, 

ad  radiées  niontis  Pyrenaei.  116.  n. 
Astronomia:    periti  :      Radulfus     Mala- 

Corona.  228.  b.  Guillelmus  seu    Wil- 

lehelmus  Hirsaugiensis  Abbas.    26.  c. 

Herraannus  Contractus.  3S9.  e. 
Atbala.   f^ide  Adela. 
Atlianac.      Abbalcs,     Arnulfus  ,    Hugo 

frater  Artaudi   Com.  Forensis  ;    Hu- 

goni  succedit  Raynaudus.  200.  n. 
Atho  de  Castro-Rainardo   castrum    Cor- 

tinaci  firmat.  276.  a. 
Atrebalensis    Comitatus    à    Danis     seu 

Nortmannis,     Hastingo    Duce,     ferro 

et  igné  vastatur.  624.  a. 
Attrebatenses      S.      Vedasti      Abbates, 

Emmelinus  .      Erkenbaldus  ,      Joan- 

nes,  Lietduinus,  Riebardus. 
Attrebat.    Monast.    S.    Vedasli    Joannes 

Abbas  obit.  462.  c.  Iluic  à   Balduino 

Marcbiso  subrogatur   S.    Poppo   Sta- 

bul .   et  accedit    Imperatoris   consen- 
sus. 462.  c.    Emmelinus    sub   Abbate 

Poppone   regimini    Monast.     praefici- 

tur.  462.  d. 
Attrebatensis  Synodus  à   Lamberto    At- 

treb.  Episcopo  habita.  521.  c. 
Attrebatensis    Episcopus,    Lamberlus. 
Avaricum  .     Regni     Aquitanici     caput  , 

à    Normannis   capitur   et   devastatur. 

625.  c. 
Aucenses   seu    Augenses    Comités,    Go- 

defridus,  Guillelmus,  Robertus. 
Auditoris  munus  in  judiciis.  124.  b. 
S,    Audoënus,    Episc.    Rolhom.    dicitur 

quasdam     S.     Nicasii    Rothom.     Ep. 

Reliquias  in  Ecclesiâ  S.    Pétri,    (nunc 

S.  Audoëni)   coUocasse.    476.    c.    n. 

S.  Audoëni    terra   depredatur   à  Ro- 

berto    de    Cal  vi  mon  le,    qui    de   equo 

cadens,  collo  fracto,  obit.  235.    d.   e. 

S.  Audoëni  Cœnobitae.  71.  a.  c.    Mo- 

nachi.  72.  a.  b. 
Audomarcnsium    Scabinorura     et    Bur- 

gensium  juri.sdiclio  et  instilutio.    305. 

b. 
Avcnionense    Concilium    celebratum    à 

S.    Hugone    Cluniat.    Abb  .     Nicolai 

Papae    II    Legato.    Praelerraissum    in 


Concilior.  Collectionibus.  494.    n. 

Avenion.  Ep.  Benedictus. 

Aversa  urbs    Apuliae  à  Gallis-Norman- 

nis  condita.  449.  b. 
Aversae    in   Apulià    Comités,   Jordanis  , 

Richardus  I,  Richardus  II. 
Avcrsanus  Episcopus,  Guimundus. 
Avesgaudus  ,    Episcop.     Cenom.     sub- 
scribit  Cbartae   fundationis   S.     Leo- 
nardi     Bellismensis       |ier    Guillelm. 
Comit.  Bellism.  factae.  632.  a. 
Avesgotus   Sorengus     Cambeiatn   super 
Albertum  Girardi    fleitelli    filium    in- 
gressus,  rabie    militari    depopulatur, 
sed  pilo  desuper  cmisso  in  caput  ejus, 
mox  périt.  42.  b. 

Augiae  Abbas  à  Papa  Joanne  privile- 
gium  obtinet  Missas  agendi  cum  san- 
daliis  Episcopalibus.  18.  c.  Abbas, 
Berno. 

Augusta  V'indelica  seu  Auguslensis  Ec- 
clesiâ. Ibi  in  sua  sede  sepelitur  Bruno 
Augustens.  Episcopus  Impératrice 
Giselâ  et  Henrico  ejus  filio  funus 
prosequentibus.  619.  b.  Episcopi, 
Bruno,  Burcliardus,  Eberhardus, 
Henricus. 

Augustensis  Episcopus,  [Aouste)  An- 
selmus. 

Augustiniaui  Canonici.  Eorum  instilu- 
tio. 431.  a.  b.  n.  S.  Auguslini  Régula. 
291.  n. 

Augustodunenses,  sive  vEducnses  Epis- 
copi,  Agano  ,  Uelmoinus  seu  En- 
nuinus,  VValterms. 

Augustus,  vox  in  Roberti  Régis  Di- 
plomatibus  aliquandô  inscripta  \  in 
uno  Henrici  adbibila.  649.  b 

Aurelianense  vinura  ab  Abbate  Bal- 
drico  carminé  celebratum  :  boc 
vino  quolidlanis  mcnsis  utebatur 
Rex  Franc.   Henricus.  425.  n. 

Aureliani.  Aurelianos  capiunt  Dani 
seu  Normanni  ,  caplamque  civita- 
tem  auro  distrahunt  ■  sicque  ad  tem- 
pus  recedenteSj  secundo  adventu 
cam  comburunt.  625.  a. 

Aurelianenses  Episcopi  ,  Hadericus  , 
Isambardus^  Odolricus,  Rainerius, 
Theodulphus. 

Aurifices  célèbres  :  Erembertus,  Mo- 
nac.  et  Abb.  Valciod.  252.  c.  Willo 
Mon.  Onuarti.  422.  e.  Aurifabrum 
Canonicum  constituit  Goffridus  Au- 
tissiod.  Episc.  114.  b. 

Auscens.  Archiep  .  Mctropolitani  mu- 
nere  in  universo  Navarrae  regno 
fungitur.  394.   n. 

Auscienses  Arcliiepiscopi  ,  Austindus, 
Otto,   Willelmus. 

Ausciensis  seu  Auxiensis  Comes ,  Ai- 
mericus. 

Ausona  ,  olim  civitas .  nunc  vicus  in 
Marcâ  Hispanica.  Post  ejus  destruc- 
tioncm  à  Saracenis,  ad  Dioecesim 
Narbonensem  diù  perfinuit,  deinde 
in  Episcopalem  scdem  restituta  , 
mox  in  Metropolim  erecta,  Tarra- 
concnsi  unita  est  ab  Urbano  II  Papa. 
512.  a.  n. 

Ausonensis  seu  Vicensis  Episcopus  , 
Oliba. 

Austrasiae  Dux,  Conradus. 

Austria  unum  olim  è  tribus  Franc,  reg- 
nis,  à  Regibus  Germaniae  occupata. 
221.  n. 

Autissiodorenses  Episcopi ,  Erbertus 
seu  Herbertus,  Gaufredus,  Hugo , 
Joannes  Scbolasticus,    Robertus. 

Autissiodorenses  S.  Gcrmani  .\bbatcs, 
Galterus,  Guibertus,  Odo  ,  Rothla- 
nus,  Thealdus. 

Autissiodorenses  Comités,  Landricus  , 
Otio,  lîainaldus. 

Azo  Marchisus  Liguriae  uxorem  durit 
Gersendim  primogenitam  Herberli 
Evigil.    canem,      Comit.     Cenoman. 

Lllll 


738 


INDEX      R  E  R  U  M. 


flliam,  à  Tlieobalilo  Campaniae  Co- 
mité rcpuflialam  :  filios  liabet  Ful- 
conein  el.  Hiigonem,  et  iiliam  no- 
mine  Sybillam.  632.  c. 


B 


BA  B  E  N  B  E  B  G  K  N  s  lî  s  EpisCOpi       , 

Eberhardus,    Gundbarius ,    Suide- 
gerus. 

Babylonius  Rex  S.  Sepulchrum  Jeroso- 
limae  claudi  jubet  et  Cliristianos  ab 
ejus  aditu  prohibet.  477.  b. 

Bajoariae  Duces  ,  Conradus  ,  Henricus 
seu  Helrelo,  Otto,   Welpbo. 

Bajocenscs  Episcopi  ,  Hugo ,  Odo  , 
Sances  seu  Sansson. 

Bajocensis  Cornes,  Iverius  seu  Radul- 
fus. 

Bajocensis  Vicecomes ,  Rainulfus  seu 
Ranulfus. 

Balaum^  Castrum.  Balon.  Ibi  Robertus 
Bellesniensis  per  duos  annos  incar- 
ceratur  632.  c. 

Baldricus  Eplsc.  Leod.  Monasterium  in 
honore  S .  Jacobi  fratris  Domini 
fundat  in  insulâ    Leodicensi.  201.  c. 

Baldricus  Abbas  S.  INicolai  Andegav. 
Monasterium  reiinquil,  furtira  petit 
Eremum  ,  ad  Majus-Monast.  sese 
confert,  obit  apud  ïabénn.  Mon. 
419.  b. 

Baldricus-Lambertus  ,  Cornes  Lovan . 
Vide  Lambertus-Baldricus. 

Balduinus  Noviom.  Episc.  adest  detec- 
tioni  Corporura  SS.  Dionysii  et  So- 
cior.  473.  e. 

Balduinus  Will.  Notlii  Capellanus  , 
succedit  Guillelmo  EI)roiccnsi  Epis- 
copo.  242.  d. 

Balduinus  III  Flandrjae  Cornes,  fil. 
Arnulfi  Magni,  Matildem  ducit  filiam 
Herimanni  Saxon.  Ducis  ,  ex  quâ 
Arnulfum  II  suscipit.  Juvenis  morbo 
variolae  obit  ,  et  apud  S.  Bertinum 
sepelitur.  421.  b. 

Balduinus  IV  Flandr.  Com.  et  Marchis. 
cognom.  liarbatus,  seu  Bello-Barbus. 
Régis  Franciae  filiam  in  uxoreni  filio 
suo  obtinet.  323.  d.  Rebellante  filio, 
et  ab  eo  spoliatus  Roberti  Nornianniae 
Ducis  .luxilium  implorât.  Robertus 
Flandriam  petit,  Cassellum  obsidet, 
et  pacem  patrem  inter  et  filium  pro- 
curât. 323.  e.  Obit  et  sepelitur  in 
Blandinio.  380.  a.  b.  388.  b.  461.  n. 

Balduinus  V  Cornes  et  Marchio  Flandr. 
Instilanus  et  Plus  dictus,  filius  Bal- 
duini  IV.  462.  c.  n.  Patri  succedit. 
380.  c.  Uxorem  accipit  Adclam  seu 
Athelam  Roberti  Franc.  Reg.  filiam. 
229.  d.  380.  c.  Henrico  Franc.  Régi 
amicitiâ  conjunctissimus ,  Sororem 
Régis  Adclam  cum  Corbeiâ  pro  dota- 
litio  in  matrimonium  aocipit.  480.  b. 
Fide  et  sapientiâ  œquè  mirandus, 
Regiae  sororis  connubio  sublimis. 
180.  b.  Ratione  uxoris  suae,  consensu 
et  electione  omnium  Baronum  Fran- 
cise, Henrici  {lege  Philippi)  juvenis 
Tutor  et  totius  Regni  Bajulus  effici- 
tur.  Barones  homagium  ipsi  faciunt, 
spondentes  quôd  si  Henricum  (Phi- 
lippum)  infrà  tutelae  tempora  mori 
conlingeret,  ipsum  Balduinum  in 
Regem  Francise  sublimarent.  380.  c. 
Tutelam  Regni  et  Philippi  Régis  , 
probus  vir  et  justi  tenax  prudcntis- 
simè,  fortissimo  et  integerrimè  habet. 
Motus  omnes  ac  divisiones  in  Regno 
componit.  161.  d.  212.  c.  357.  c. 
479.  d.  486.  d.  n.  489.  n.  Sententiam 
fert  contra  Albricum  Cociacensem 
Roberti  filium.  581.  n.  Arguitur  à 
Gervasio  Rem.  Archiep.  in  Epist.  ad 
Alexandr.  Papam  II  quôd  non  mul- 
tùm  sollicitus  fuerit   de   conjugio  An- 


nae  Reginae  Henrici  viduae  cum  Ra- 
dulfo  Crispiac.  499.  d.  n.  Invaso 
Hainon.  Comitatu  conirà  Impcrator. 
rebellât.  3G4.  d.  3Co.  a.  ïudinium 
incendit.  b.  Henricum  IV^  Imperat. 
insequitur  usque  iVeomagum.  Pala- 
tium  Imperat.  comburit  et  in  Flandr. 
redit.  381.  b.  c.  389.  b.  Cum  exerci- 
tu  fugit,  Fluv.  Lis  transit,  Fossam 
magnam  (jua;  Fossa-nova  vocatur,  à 
Comitatu  Lensensi  usque  ad  mare 
perducit.  36.j.  d.  n.  Castellum  consti- 
tuit  apud  Aldenard.  Bracbantum 
usque  ad  Teneram  de  Regno  Lotbar. 
usurpât.  389.  n.  Reconciliatur  cum 
Henrico  IV  Imp.  et  Agnete  matrc 
ejus.  481 .  b.  S.  Popponem  Vedastini 
Monasterii  Abbatem,  item  et  Marcia- 
ncnsis  Cœnobii  constituit.  462.  c.  d. 
Resbacum  praedaturus  accedit,  sed 
subitaneo  morbo  pcrculsus,  B.  Agili 
suffragiis  sanatur,  liumiliter  Deo  satis- 
facit.  et  Resbacensi  Ecclesiae  pluriraa 
dona  confert.  479.  c.  d.  Insulanus 
dictus  quia  Insulam  villam  condidit. 
380.  c.  In  eâ  Eccicsiam  S.  Petii  aedi- 
ficat  et  fundat.  380.  c.  d.  479.  b.  n. 
Ad  hujus  dedicationem  convocatis 
patrise  suae  Prx'Iatis,  loca  in  quibus 
singuli  Pr»lati  fuerant  hospitati  co- 
rum  Ecclesiis  confert  perpetuô  libéré 
possidenda.  380.  c.  d.  Ibi  se  jvibet  se- 
peliri.  254.  a.  b,  Ei  inlerdicitur  à 
Concilio  Remcnsi  sub  Leone  Papa 
IX  ne  filiam  suam  Willelmo  Nor- 
mann.  Duci  nuptui  det  523.  c.  Wil- 
lelmo seu  Guillelmo  Norm.  Duci 
dat  in  uxorem  filiam  suam  Mathil- 
dem.  212.  c.  Ejus  filii,  Balduinus  et 
Robertus.  56.  a.  63.  h.  186.  c.  229. 
d.  380.  c.  Tcrlius  filius  ei  adscribitur 
Udo  Treverens.  Metropolita.  229.  d. 
Filio  suo  Baldnino  dat  uxorem  Ri- 
childem  filiam  unicam  Rayneri  Co- 
mitis  Haynonii.  354.  c.  Eidem  aegro- 
tanti  locum  Hasnoniensem  per  ce- 
reum  ardentem  dono  confert  .  109. 
a.  Eidem  totam  tcrram  suam  vivens 
concedit  et  fidelitatcm  ab  Optima- 
tibus  jubet  promitti.  254.  c.  Eum- 
dem  Balduinum  juxtà  legem  perpe- 
tuam  Comitatûs  et  familiae  suas,  om- 
nium bonorum  et  honorum  haere- 
dem  instituit,  Roberto  verô  naves, 
aurum  et  alia  praebuit  quibus  apud 
exteras  gentcs  Regnum  sibi  atque 
divitias  pararet.  63.  b.  Obit.  243.  c. 
498.  n.  In  Ecclesiâ  S.  Pétri  Insul.  se- 
pelitur sicuti  praeceperat.  254.  a.  b. 
389.  a.  479.  b.  n. 
Balduinus  VI  Flandr.  et  Hannon.  Co- 
rnes cognora.  Montensis.  In  Aulâ 
Henrici  Imperatoris  educatus.  Ner- 
viorum  Comitatum,  non  inoffcnsâ 
Iniperiali  Majestate,  subintrat.  108. 
c.  383.  c.  Ejus  animi  dotes  ac  virtu- 
tes.  108.  c.  d.  383.  d.  Comitatum 
Hainon.  invadit  ,  Hoium  vastat. 
365.  fa.  383.  d.  Hubertum  quem- 
dam  sauciat  et  dejicit,  à  quo  et  ipse 
vulneratus,  manibus  suorum  Gan- 
davum  vehitur.  109.  b.  Juniorem 
fratreni  Winthcrici  ad  tradendum 
sibi  castellum  Hasnoniense  movet, 
Castellum  invadit  et  incendio  delet. 
Winthericus  Balduini  consilium  irri- 
tum  facit.  109.  c.  d.  Reconciliatur 
cum  Ilenrico  Imper,  et  Agnete  ejus 
matre.  481.  b.  Hainonense  Cœno- 
bium  aedificat  seu  restaurât,  amotis 
Canonicis,  in  eo  Monachos  instituit. 
109.  e.  254.  b.  c.  nn.  375.  b.  383.  c. 
482.  a.  n.  dictus  Hainonensis  prop- 
ter  Cœnob.  Hainon.  à  se  reaedifica- 
tura.  365.  d.  Illius  Abbatiae  fiegimen 
tradit  Malboldo  Abbati  S.  Amandi 
per  Clavcm  Reliquiarum.   HO.    c.    d. 


Ricliildem  Corailissani  Hainoniens. 
viduam  Hermanni  Comit.  Mont, 
ducit  in  uxorem.  56.  a.  110.  c.    254. 

b.  c.  nn.  365.  b.  375.  b.383.  d.  389. 
d.  Per  illud  conjugium  Comitatum 
Hainoncnscm  seu  Montons.  cum 
Flandriâ  tcnet.  254.  b.  365.  b.  d.  e. 
383.  c.  Propter  idem  conjugium  ab 
Episc.  Camerac.  excommunicatur  : 
absolvitur  à  Leone  Papa  IX.  qui  ta- 
men  conjugibus  inhibet  Thorum. 
375.  b.  389.  e.  Ejus  filii  Arnulfus  seu 
Ernulfus,  el  Balduinus.    56.    a.   110. 

c.  d.  m.  n.  161.  e.  186.  c.  254.  h. 
n.  363.  a.  389.  d.  482.  n.  Ernul- 
fum  filium  suum  baptizandum  tradit 
Malboldo  Abbati  S.  Amandi.  HO.  c. 
Flandriam  Arnulfo  ,  Hannoniam 
Balduino  testaracnto  assignat,  Ro- 
berto fratri  suo  Arnulfi  tutelam  cora- 
mittit.  161.  e.  375.  b.  c.  482.  n,  Fi- 
liorum  suorum  tutelam  Régi  Franc. 
Pbilippo  et  Willelmo  filio  Osberni 
commcndat.  186.  c.  363.  a.  Obit. 
390.  a.  Immature  mortuus.  186.  c. 
Tribus  tantùm  annis  patri  supervixit. 
111.  n.  Ante  patrom  decessit  juxtà 
Will.  Gemetic.  56.  a.  Ex  Lamberto 
Schafnaburg.  occiditur  in  praelio 
contra  fratrcm  suum  Robert.  Fris, 
commisso.  64.  a.  b.  Sepelitur  in  Ec- 
clesiâ .\bbatiae  Hasnoniens.  in  qua 
locum  sepulturée  elegerat.  254.  b. 
482.  a.  n. 

Balduinus  filius  Balduini  Montcnsis  , 
fralcr  Arnulfi ,  Comes  Hainonensis, 
Hannoniae  Comitatum  patris  sut  tes- 
tamcnto  occupât.  482.  n.  Uxorem 
ducit  Idam  sororem  Lamberti  Co- 
niitis  Ivovan.  376.  c.  Comes  in  Ha- 
noëa  Provinciâ  et  Castro  Valentia- 
nis,  Willelmi  Régis  Angl.  auxilio 
plures  assultus  Roberto  Fris,  facit. 
186.  e.  187.  a.  Ad  Doningium  de- 
vincit  patruum  suum  Robertum. 
366.  fa.  A  Roberto  Fris,  vincitur  et 
fugatur.  391.  d.  Adhuc  adolescens, 
ad  Philippum  Regem  Francor.  con- 
fugit,  auxilium  et  necis  paternae  vin- 
dictam  expetcns.  Rex  statim  tumul- 
tuario  milite  collectum  exercitum 
ducit  in  Flandriam.  Rubertus,  siinn- 
lato  aliquandiii  melu  et  fugiendi 
studio,  ex  insperato  et  ex  insi<liis, 
copias  suas  super  Régis  exercitum  ef- 
fundit  ;  tantumque  eis  terrorem  in- 
cutit,  ut  abjectis  armis  ,  fugiendo 
saluti  consulere  summa  ope  cona- 
rentur.  64.  c-d.  Balduinus  assuniptâ 
matre,  ad  Regem  ïeutonicorura 
Henricum  Germ.  Reg.  IIII,  Imperat. 
verô  III  Leodii  venit.  64.  d.  n. 
Opem  ejus  adversùs  patrui  violen- 
tiam  supplex  implorât  :  atque  ut 
eum  sibi  magis  obnoxium  faciat, 
Comitatum  Reginheri  cum  Castello 
munitissimo  ,  Mons  nomine  ,  quae 
mater  ejus  à  primo  marito  in  dotem 
acceperat,  Lamberto  tradit  :  quae 
rursùs  Episcopus  Leodiensis  Duci 
Godcfrido,  hic  iterùm  ipsi  filio  Bal- 
duini dat  loco  beneficii.  Rex  Epis- 
copo  Leodiensi,  Duci  Godefrido  , 
et  aliis  Lotharingiae  Principibus  prae- 
cipit  ut  Rubertum  ab  injuste  invasis 
sedibus  vi  et  armis  expellant.  Qui 
protinùs  coadunato  exercitu,  in 
Flandriam  proficiscuntur.  Sed  Ru- 
berto  in  gratiam  à  Rege  Francorum 
accepto,  temerarium  judicantes 
cum  Rege  potentissimo  acie  confli- 
gere,  infectis  rébus  in  sua  redeunt. 
Sic  Rubertus  Flandriâ;  Principatu  se- 
curus  potitur.  64.  d.  e. 

Balduinus  Comes  Boloniae,  fil.  Gui- 
donis,  post  obitum  patris  sui  Alam 
de  Gant  uxorem  ducit.    346.    b.    n. 


INDEX     RERUM. 


739 


^'idc  Arnulphus. 
Balduinus  Gliisn.  Cornes,  fil.  Ëustacii, 
Litterarum  disciplinis  eruditus,  uxo- 
rcm  ducil  Adelam  filiam  Florentini 
Ducis  Lothar.  298.  a.  Contra  Richil- 
dein  Flandr.  Coinitissain  quae  Gliis- 
nas  peiietraverat  ,  vocat  Robcrtuin 
Frison.  298.  c.  d. 

Balduinus  de  Revers  Ecclesiam  apud 
Mo/Uùfburgwn  aedificat.  46.  a. 

Balduinus  S.  Pétri  Gandav.  priinô  Mo- 
nachus  ,  posteà  Miles  à  Liskcnsibus 
enecatur.  298.  c. 

Balduinus  Vironianduus  ,  Archicapel- 
lanus  dictus,  sub  Ilobcrto  Rege  Sub- 
cancellariiis ,  primus  deindc  Can- 
cellarius  llegum  Roberti  et  Henrici  , 
uiulla  bona  concedit  loco  S.  Prae- 
jecti  in  sulmrbio  S.  Quintini.  572. 
et  573.  n. 

Balnea.  Fidèles  balneis  utebantur  in 
Profestis  soleninioribus.  477.  b.  n. 

Baltildis  Regina  Franc,  uxor  Clodovei 
II.  Ejus  ope  B.  Plillibertus  Gemeti- 
cense  Monast.  constru.xit.  G24.  b. 

Bannuin,  quid,  et  quotuplex.  576.  d.n. 

Bannuin  vini  in  Diicatu  Burgundiœ  et 
in  Comitatu  Divioneiisi.  6)l4.  c.  d. 

Baptisini  Sacramentum  ,  praetenjuara 
urgente  mortis  periculo,  administrari 
non  débet,  nisi  in  Paschatis  et  Pen- 
tecostes  Festivitatibus.  495.  b.  Baptis- 
inus  ab  Abbatibus  et  Monacbis  col- 
latus.  110.  c.  227.  b.  Baptisati  eodem 
noininc  aliquandô  donantur  ,  quo 
Patrini.  267.  e.  414.  b.  459.  d.  Ali- 
quandô diverse.  110.  c.  227.  b.  277. 
d. 

Barba^  quasi  in  signuin  Rcligionis  nu- 
trita.  193.  a.  ïotam  facieni  cum  utro- 
quc  labro  rasain  habeiit  Alilites  Guil- 
lelini  .\otlii  :  Angli  snperius  labrum 
intonsum  diinittunt.  Totà  facie  rasi 
Presbyteri  apud  Anglos  et  Norman- 
nos.   183.  c.  183.  a. 

Barcinoncnses  Episcopi  ,  Guadallus- 
Domnucius  .  GuifrcduSj  Guislabertus. 

Rartinonensis  Comitalus  supremo  Fran- 
cis RcgUMi  Doniinio  subjeetus.  289. 
e.  n.  Comités  ,  Berengarius-Raimun- 
di ,  Petrus-Raimundi  ,  Raiuiundus- 
Borelli  ,  Piaimundus-Berengarii  cog- 
noni.  Vetulus ,  Raimundus-Reren- 
garii. 

Baruo  de  Glotis,  Prœpositus  Osberni, 
expeditos  pugiles  congregat  ;  nocte 
adit  domiim  Willelmi  ,  sicarium 
Domini  sni,  simui  et  oranes  compli- 
ces trucidât.  38.  a. 

Barones  seu  Pares  numéro  duodecim  in 
Castellania  Ardensi.  305.  a-b. 

Barones  Castellenses  numéro  viginti  , 
cum  Theobaldo  Blesensi  Comité  , 
quindecim  Sacramenta  jurant  Gau- 
frido  -Martello.  267.  c. 

Barrenscs  Duces  originem  ducunt  ab 
Ottone  .Mosellanorum  Duce.  301.  n. 
Barrensis  Dux,   Theodericus. 

Barri-super-.Scquanam     Comes  ,     Milo. 

Barrum-Ducis,  allodium,  non  feodura. 
330.  b.  vel  sallein  feoJuiii  heredita- 
riuin,  non  beneftciunt  mUitare.  Bar- 
rum,  castruni  ad  Lotharingiam,  ob- 
sidetur  ab  Odone  Camp.  Comité. 
439.  a.  n.  et  alibi. 

Barrum-super-Albam  invadit  Hugo 
Bardol.  338.  b. 

S.  Bartlioloiii.eus  Patronus  priniarius 
Abbati.e  S,  ïlieoderici  propè  Remos. 
587.  a.  II. 

Bartolomxus  Arnulpho  succedit  in  Ar- 
chiepiscopatu  Turonensi.  348.  a.  II- 
lius  lenqjore  Concilium  Luron,  lia- 
betur  ab  Iliidebrando  conlrà  errores 
Bercngarii.  524.  a-b. 

Bartolomxus  ,\bb.  MajorisMon.  S. 
Hugonem      Cluiiiacuin      comitatur  , 


ibique    Sacerdotis   Ordinem    suscipit. 

272.  d. 

Barutli.  Comes.  Fulco. 

Basatensis  Epise.  Gimbaldus. 

Basileenses  Epp.  Adalbero  ,  Theoderi- 
cus, Udalricus. 

S.  Basoli  Abbas,  Wenricus. 

Bearnensis  Coni.  Gastonus.  Viceco- 
mes,  Bernardus  CentuUus. 

Beatrix,  uxor  Bonifacii,  deindè  Gode- 
fridi,  Marcbisa  Italiae  ,  conjugi  suo 
Godefrido  Duci  redditur.  356.  d. 
Haeres  et  Comitissa  de  Castro  Briae 
Diœc.  Met.  mater  iMathildis  Marcbi- 
sa;. 336.  c.  n. 

Beccense  Monast.  ad  cujus  scholam 
pergunt  ,  et  in  quo  Monachuin  in- 
duunt  célèbres  doctrinâ  viri  l.,anfran- 
cns  et  Anselinus  ,  posteà  Cantuariae 
Archicpiscopi.  223.  d.  637.  b.  Ad 
eumdeni  locum  fit  concursusplurimo- 
rum  tam  Clericorum  quam  Laicorum 
nobilium,  doclrins  bauriendae  causa. 
637.  b.  Beccuin,  magnum  et  famo- 
sum  lilteraturae  Gymnasium.  242.  n. 
Beccensis  schola.  242.  b.  n.  Beccens. 
Abb.  Anselmus  ,  Gislebertus-Crispi- 
nus  ,  llerluinus  ,  Will.  de  Bello- 
monte. 

Bego  Claustrum  Conchense  construit. 
433.  n. 

Bella  Privaia.  180.  c  238.  e.  259.  a. 
264.b.273.  c.  416.C.  486.  a-b.  534. 
et  alibi  pas  s  iin.  Bella  baec  pro  jure 
constituto  habebanlur;  si  modo  pro- 
vocatio  seu  diffidatio  praecessisset. 
307.  d.  Reprimuntur  ope  Treugœ 
Dei,  507.  et  seqq.   Vide  Treuga. 

Bellica  Stratagemata.  184.  c.  489.  a. 

Bellicse  Macbinœ,  Aries  ,  Testudo  , 
Palarica,  V'inea,  falces.  433.  c. 

Bellicae  Cantilenae  :  Rollandi  ,  apud 
ÏSormannos  usitata.  184.  b.  Praedo- 
nuni  quorumdam  Burgundiae.  489.  d. 

Bellici  Clamores  :  Francorum ,  Nor- 
mannor.  334.  b.  Quorumdam  Norm. 
Optimatum.  333.  a.  n.  Fland.  An- 
degav.  Carnut.  Brit.  Armorie.  333. 
n. 

Bellilocense  S.  Pétri  Monasterium,  ad 
Dordoiiiae  rii)ani,  in  Torincnsi  [de 
Tuienne)  Vicecomilatu  in  extremis 
Pagi  Lemov.  conditur  régnante  Ca- 
rolo  Calvo.  Hujus  prœcipuus  funda- 
lor  Rodulpbus  Archiepisc.  Bituric. 
503.  c.  n.  Comes  Tolosanus  Guil- 
lelmus  III  dictus  Taille  fer  illud  suœ 
potestati  addicit  ,  et  Comiti  Petra- 
uoricensi  in  beneficiura  largitur.  Vi- 
cecomcs  Combornensis  Hugo  no- 
miae,  hoc  Monasterium  à  Comité 
Petracoricensi  accipit  ,  et  Clericum 
saeculareni  in  Abbatem  instituit.  Quâ 
de  re  queruntur  Monachi  apud  Sy- 
jiodum  Lemovic.  303.  c.  d.  n.  Pa- 
tres Concilii  Lemov.  H  negotium 
committunt  Episcopo  Lemovic.  et 
Aqultanorum  Duci  ,  .\bbatcm  se- 
cundùra  Regulam  instituendi  loco 
Clerici  secularis.  504.  a.  b.  Hujus 
Monasterii  Abbas  fuit  Rernardus 
iMonach.  Solemniacensis,  posteà  Ca- 
durcensis  Episcopus,  avunculus  Hu- 
gonis  Clerici  secularis  cui  Abbatiam 
dimisit.  503.  d.  n. 

Belliloci  in  Argon.  Abbas,  Ricliardus. 

Bellismensis  S.  Lconardi  Ecclesia  fun- 
data  per  Guillebnum  Comitem  Bel- 
lismensem.  631 .  e.  Quo  temporc. 
Ibid.  In  Cbarta  fundationis  memo- 
rantiir  Robertus  Rex  ,  llerbertus 
ci'igilaiis  carient  Comes  Cenom.  et 
alii    iiominalim   désignât!.  631.  c. 

Bellismensis  pagus  non  ad  Diicatum 
iS'ornianniie  ,  sed  ad  regnuni  Franc, 
pertinens;  ejus  dominium  à  Pbilippo 
Rcge  datum   vel    venditum  Guillelmo 


senior!  Régi  Angl.    et    Norm.     Duci. 
37.  b. 

Bellismenses  Comités  ,  Ivo  seu  Yvo  , 
Giiillelmus  ,  Guillelmus  Talavat. 
Robertus. 

De  Bello  Abbas,  Goisbertus. 

Bello  capli,  pretio  redempti.  216.  e. 
267.  c.  d.  341.  d. 

De  Bellomonte  Comités,  Fulco,  Hugo. 

Bellovacenses  Episcopi,  Drogo,  Gois- 
bertus seu  Guilbertus  ,  Guido  seu 
Wido. 

Bellovacensis  S.  Quintini  Abbas,  Ivo. 

Bellovacensis  S.  Symphoriani  Abba- 
tia  à  Drogone  Episcopo  fundata.  Se- 
minario  Bellov.  unita.  572.  n.  Pri- 
mus AbbaSj  Vitalis. 

Bellovacus  ,  Belloaca  civitas  ,  Belva- 
gus  ,  Neustriae  Oppidum.  A  \or- 
mannis  vastatur.  623.  b.  Non  prociil 
ab  ejus  mœnibus  aedificatur  Ecclesia 
in  lionore  S.  Quintini  Marlyris  à 
Guidone  Episcopo  Bellov.  priùs  S. 
Quintini  Vermandens.  Decano.  638. 
c. 

Belvacenses  Willcrmi  Norm.  Marchio- 
nis  fines  dcpopulantur.  233.  b. 

S.  Bencdicti  miracula  à  p.  483.  ad  p. 
490. 

Benedictus  Papa  VIH  Ecclesiam  Pam- 
bembergensem  dedicavit  hortatu 
Henrici  II  Imperaloris,  qui  inibi 
Episcopatum  fundaverat.    613.  d. 

Benedictus  Papa  IX  simoniacè  Papatu 
Romano  invaso  ,  in  palatio  Lalera- 
nensi  scdet;  turpem  vitam  ducit , 
rudis  literarum,  Silvestrum,  ad  vices 
officii  Ecclesiastici  exequendas  ,  se- 
cum  Papam  consecrari  facit  :  tertius 
etiain  additur  ,  qui  solus  duorum 
vices  impleat.  332.  d.  e. 

Benedictus  X  Anti-Papa.  Romae  post 
Stephanum  priesidet  mensibus  X. 
295.  a. 

Benedictus  Avenionensis  ,  unus  ex 
Epis('opis  Galliae  qui  Parana;siin  ad 
Clerum  Italiae  tam  suo  quam  Cleri 
Gallicani  nomine  ,  de  admittendà 
Trevà  Dei,  direxerunt.  309.  d.  316. 
b. 

Bénéficia  Ecclesiastica.  Ecclesiam  S. 
Victoris  Nivern.  olim  Abbatialem  , 
j)osteà  desolatam  possidet  Clericus 
nomine  Belinus.  390.  d.  391.  a.  Qua- 
tuor Ecclesiarum  ab  llenrico  Ilege 
Parisiensi  Capitulo  donataruin  pos- 
sessor  ad  vitain  erat  Girardus  Cle- 
ricus. 378.  e. 

Bénéficia  militaria  ad  vitam  tantùm 
sub  fidelitatis  lege  concessa.  39.  d. 
Mortuo  bcneficiario  in  jus  senioris 
redeunt.  534.  b.  c.  Ad  Haeredes  trans- 
missa  donari ,  vendi,  aut  commutari 
non  possunt  injusso  Domino.  590. 
d.  391.  602.  b.  e.  603.  a.  et  alibi 
pluries  maxime  in  Diplomatibus . 

Bénéficia  militaria  ad  haeredes  Irans- 
raittuntur  in  Germanià  ,  Conrado 
Salico  imperante.  618.  a. 

Beneliciarium  jus  in  Régales  Abbatias. 
391.  n. 

Beneficiorura  militarium  exsortes  fe- 
minae.  350.  b. 

Beneficiorum  Ecclesiasticorum  plura- 
litatis  exempU.  Léo  Papa  IX  Tul- 
lenscm  Episcopatum  cum  Pontificiâ 
dignitate  possidet.  153.  a.  Burchar- 
dus  ,  simul  Lugdun.  Arcliiep.  et 
Abbas  Agaun.  542.  e.  546.  e.  Haly- 
nardus  Lugd.  Arch.  et  Abbas  Di- 
vion.  3^5.  c.  Evenus  Arch.  Dolens. 
et  Abb.  S.  Melanii.  281.  a.  Hugo 
Agennens.  et  Basât.  Episcop.  393. 
I).  Berengarius  Ecclesiam  luron.  S. 
Martini  Scliolasiicus  et  Canieraricis  , 
et  insnpcr  Andcgavcnsis  Arcbidiac. 
et     Thesaurarius.     349.     a.      Guido 


740 


INDEX    RERUM. 


Belvacens.  Episcop.  Vcnnandens. 
Thesaurar.  et  Laudun.  Archidiac. 
361.  c.  Radulfus  Ardcnsis  et  Aiido- 
niarensis  Ecclesiarum  Canonicus. 
303.  a. 

Benefioium  regium  nobili  femin»  ab 
ejus  pâtre  in  matrimoniiim  con- 
cessum,  à  Rege  Burgundiae  confir- 
matur.   550.  d.  e. 

Beneventan.  Episc.  Odelricus. 

Berardus,  Humbertus,  Umiardus  fra- 
tres,  et  Nazarea  eorum  mater,  filia 
Berardi  Rodonensis,  vel  Rodan. 
Comitis,  dant  quae  habent  in  Eccle- 
sia  S.  Cyriaci  (  S.  Crrgues  )  Abb. 
Saviniac.  200.  d. 

Berengarius  Episcopus  Elonensis  pere- 
grinatur  in  transmarinas  partes.  514. 
a. 

Berengarius  Episcopus  Gerundensis  , 
interest  Concilie  Tulugiensi  ,  in 
quo  Pax  et  Treuga  Domini  consti- 
tutaesunt.  310.  b. 

Berengarius  Sacerdos,  cjus  elogium  à 
Fulcoio.  444.  a.  n. 

Berengarius  Andegavensis  Ecclesiae  Ar- 
cUidiaconus,  in  haeresiro  de  corpore 
et  Sanguine  Domini  incidit  ,  dicens 
esse  tantum  sacramentum  ,  quod 
consecratur  super  altare  ,  non  rem 
sacranienti.  161.  c.  Antiquas  haereses 
jam  damnatas  circà  praesentiam  rea- 
iem  Corporis  Christi  in  Eucharistiâ, 
Matrimonium ,  et  parvulorum  Baj)- 
tisraa,  renovavit.  497.  c.  Praesidebat 
Academiae  Turonensi  quae  ejus  erro- 
ribus  imbuta  erat.  501.  d.  Doctri- 
nara  suam  per  egenos  Scholares  quos 
ipse  quotidianâ  stipe  soliicitabat  dis- 
seminavit.  191 .  b.  Norraanniam  petit, 
in  Pratellensi  Cœnobio  hospitatur  , 
et  Ansfredum  Abbatem  in  senten- 
tiam  suam  adducere  frustra  conatur. 
532.  a.  b.  Guiilelmum  Normanniae 
Ducem  adit.  5:27.  c.  532.  b.  Confu- 
tatur    in   Conventu    Brionensi.    528. 

b.  532.  c.  Carnutum  petit,  à  Cle- 
ricis  hujus  Ecclesiae  inquiritur  ejus 
seiitentia  :  ad  eos  posteà  litteras  mit- 
tit  à  fide    cathoiicâ  abliorrentes.  Î)2i8. 

c.  532.  c.  Duos  Clericos  ad  Conci- 
liuni  Vercellense  inittit  causae  suae 
defendendae  gratiâ.  528.  c.  Scribit 
ad  Ascelinura  Monachum.  328.  c. 
In  Concilio  Parisiensi,  coram  Hen- 
rico  Rege  celebrato,  damnatur  ab- 
sens.  528.  e.  532.  e.  Scribit  ad  Ri- 
chardum  Abbatem  ,  ad  obtinen- 
dam  apud  Regem  gratiam.  528.  e. 
Damnatur  in  Concilio  Florent.  528. 
e.  in  Synodo  ïuronensi  per  Hilde- 
brandum  habita  ,  errorera  suum 
ejurat.  324.  b.  c.  d.  523.  a.  b.  n. 
529.  a.  in  Concilio  Romano  sub  Ni- 
colao  Papa  II  suam  sententiam  af- 
firmare  non  horret.  Tandem  ab  Al- 
berico  Diacono  Cassinensi  convic- 
tus,  haeresim  abjurât,  et  libros  pro- 
priae  haereseos  concremat.  329.  d. 
A  Papa  Nicolao  evocatus,  Romam 
petit,  ubi  suum  confitetur  et  ana- 
tbematizat  errorem  ;  Joannem  Scot- 
tura,  cujus  lectione  deceptus  fuerat, 
igni  comburit  :  in  eodem  Concilio 
suo  ore  profitetur  esse  in  veritate 
corpus  et  sanguinem  Domini  nostri 
Jesu  Christi,  quod  consecratur  super 
altare ,  non  tantummodô  sacramen- 
tum. 161 .  c.  Amicis  Alexandri  Papae 
litteris  obtemperare  renuit.  529.  d. 
Damnatur  in  Synodo  Andegavensi 
cui  praefuit  Archiep.  Bisuntinus.  529. 
e.  Impetitur  à  Gaufrido  Martini 
Presbytero  Andegav.  de  quâ  re  scri- 
bit ad  Eusebium  seu  Brunonem 
Episcop.  Andegav.  329.  e.  530.  a. 
Damnatur     et    ferè    interemitur      in 


Concilio  Pictaviensi  ,  per  Girardum 
Legatum  celebrato  ad  (|uod  (piere- 
las  suas  retulcrat.  330.  b.  Duabus 
Synodis  generalibus  Romanis  prae- 
sens  adest  sub  Grcgorio  Papa  Vil  et 
in  eis  haeresim  abjurât,  fideique  for- 
mulas pronunciat.  ,323.  b.  330.  e.  d. 
Reversus  in  Galliam  cum  litteris 
salvi  conduttûs  sibi  à  Gregorio  Papa 
datis,  in  Concilio  Burdigalensi  con- 
firmât fidei  professioneni  Romae  fac- 
tam.  530.  d.  e.  Post  ultimum  contra 
suos  errores  Concilium  Romanum  , 
à  fide  Cathoiicâ  non  déficit,  sed 
Turones  veniens,  in^insulâ  S.  Cosmae 
saeculi  pompis  abrenuncians  ,  per- 
plures  annos  Deo  militât.  531.  d. 
Quid  de  ejus  resipiscentia  senserint 
veteres  Scriptores.  331.  d.  Solus  Ber- 
toldus  Constantiensis  scripsit  Beren- 
garium nunquàm  rcsipuisse.  23.  c.  n. 
Ita  enim  resipuit,  ut  à  quibusdam 
sanclus  habeatur.  Eum  laudat  cum 
excessu  Hildebertus  Cenoman.  Epis, 
versificator  eximius.  191.  c.  d.  Homo 
sanctus  dicitur  extitisse  ,  et,  finem 
suum  praedicendo,  féliciter  migrasse. 
382.  b.  Plenus  eleemosynis  et  humi- 
litate  à  quibusdam  liabetur  :  die 
Epiphaniae  moritur.  333.  a.  Bcren- 
garii  formulae  fidei  circà  Eucharis- 
tiam  iti  Iribus  Conciliis  Romanis  et 
in  uno  Turonensi.  330.  e.  331.  a.  b.c. 

Berengarii  errores  impugnantur  à  Lan- 
franco  ,  Ascelino  ,  Guimundo  ,  Du- 
rando,  Adelmanno  et  pluribus  aliis 
ejusdem  aevi  Scriptoribus.  502.  a. 
527.  528.    et  seqq. 

Berengariana  haeresis.  438.  n.  \onaper- 
ta  ante  Concilia  Romanum  et  Ver- 
cell.  323.  n.  Ejus  initia  sub  Clémente 
Pajia  II.  327.  b.  Damnata  in  Conci- 
lio Turonensi  per  Giraudum  Legatum 
celebraio.  .527.  b.  In  Concilio  Roma- 
no sub  Leone  Papa  IX..  327.  d.  In 
Conventu  Brionensi.  327.  c.  528.  b. 
532.a.  b.  c.  In  Concilio  Vercellensi. 
524.  b.  523.  a.  328.  c.  In  Concilio 
Parisiensi.  528.  d.  332.  e.  533.  a.  In 
Concilio  Florentino  sub  Victore 
Pa])a  II.  328.  e.  In  Concilio  Turo- 
nensi per  Hildcbrandum  celebrato. 
324.  b.  c.  d.  525.  a.  b.  529.  b.  In  Sy- 
nodo Rothomagensi.  529.  a.  In  Con- 
cilio Romano  sub  Nicolao  Papa  II. 
529.  c.  In  Concilio  Andegavensi. 
529.  e.  In  Concilio  Pictaviensi.  330. 
b.  In  Concilio  Romano  sub  Gregorio 
Papa  VII.  530.  c.  In  altero  Concilio 
Romano  sub  eod.  Papa.  530.  c.  In 
Concilio  Burdigalensi.  530.  d. 

Bergenses  Abbates,  Erraengerus,  Ma- 
nasses. 

Bergitan.    Comes ,    Bernardus-Guifredi. 

Berig,  Gothorum  Rex,  è  Scanza  Insulâ , 
emigrat  cum  Gothorum  altero  cuneo. 
623.  c. 

Bernaiensis  Abbas,  Vitalis. 

Bernard  us  Lascur.  Episc.  in  exilio  mor- 
tuus  ,  apud  Forum-julii  sepelitur. 
117.  n. 

Bernardus  filius  Hiigonis  Vicecomit. 
Comborn.  Monachus  Solemniacen- 
sis.  Abbas  S.  Pétri  Bellilocens.  et 
Episcop.  Cadurcens.  503.  d.  n. 

Bernardus  Madirani  Abbas,  audito 
Gomberti  adventu,  clam  discedit  è 
Concilio.  117.  a.  Ecclesiara  S.  Mi- 
chaelis  in  loco  Fragded  acquisita 
Stephano  ejusd.  Eccl.  Abbate.  116. 
b-d. 

Bernardus  frater  Roberti  II  Cormeriac. 
Abbatis  in  Andeg.  civitate  Philoso- 
phiae  studiis  effloret;  librum  compo- 
nit  de  miraculis  S,  Fidis  Conchensis. 
429.  n. 

Bernardus,  Miles  in  Aquitanià.  Castrum 


Sivriarcum  ei  abstrahitur  per  Airaeri- 
cum  Tribunum  cujus  erat  senior. 
533.  c.  Accipit  Hugonem  de  Lizi- 
niaco  in  bomincm  pro  quartà  parte 
Castri  Sivriarci.  et  ei  dat  Guiilelmum 
Aqiiitaniae  Comitom  pro  plegio  seu 
vade,  et  quatuor  hostaticos.  535.  d. 
Hugoni  suadet  ut  castrum  construat 
contra  Aimericum.  536.  a.  Hugonem 
de  Liziniaco  adjuvat.  536.  a.  Ei 
redditur  Castrum  Sivriarcum  ,  et 
societatem  init  cum  Aimerico  iilio  , 
contra  Hugonem  de  Liziniaco.  536. 
a.  Confolensis  Castium  spoliât  et  in- 
cendit  inlrà  spatium  induciarum  quas 
Comes  Aquitaniae  firmaverat  Bernar- 
dum  inter  et  Hugonem  de  Liziniaco. 
.536.  d.e. 

Bernoldus  Olfrido  Priori  succedit  in 
Monast.  Guatin.  Interest  exequiis  S. 
Arnulfi  Suession.  Episc.  108.  n. 

Berta  ,  Ducis  Frisiae  filia,  uxor  phi- 
lippi  Franc.  Régis  genuit  Ludovi- 
cum.  486.  d. 

Berta  ,  Bertha  ,  Odonis  Carapaniens. 
filia  ,  Alani  III  Britann.  Ducis  vi- 
dua ,  nubit  Hugoni  II  Comiti  Ce- 
nom.  633.  d.  e. 

S.  Bertini  corpus  ad  dedicationem 
Eccl.  S.  Pétri  in  Insulam  urbem  de- 
lalum.  380.  d. 

S.  Bertini  Sithiens.  Abbates  ,  Bovo , 
Cono  .  Rodericus  seu  Heribertus  , 
Simon. 

Bertoldus  ,  post  Stephanum  ,  Otto:iis 
III  Augusti  decreto  ,  TuU.  Ponti- 
fex  ordinatur  V  Idus  Oct.  152.  Ac- 
quirit  à  Theoderico  Duce  .\skim- 
villam ,  AIradi-villam  et  Monoldi- 
villam,  quarum  loco  dat  ipsi  Vam- 
plenam  villam  et  alias ,  quas  Ge- 
raldus  Praesul  à  Duce  Béatrice  i)ro 
Barro  monte  aeceperal.  152.  b.  n. 
Ab  Imperatore  Henrico  impetrat 
bannum  venationis  super  Mosara  à 
Segintensi  Comitatu  nsque  Sorfia- 
cum.  Insuper  Villam  Belchem  in  Al- 
satio  sitam.  152.  c.  Acquirit  ab  Em- 
ma Comitissa  praedium  Fontiniacum. 
132.  c.  C(enobium  S.  Salvatoris  in 
Saltu  Vosago  construit.  Ecclesiam  .S. 
Genovefae  in  eod.  Saltu,  Eccles.  B. 
Joan.  Bapt.  et  Basilicam  S.  Vedasti 
intra  sedem  suam  aedificat.  152.  c. 
d.  Bodonis  Monast.  et  Cœnob.  S. 
Deodati  reaedilicat.  132.  d.  Castrum 
de  Reuvalt  et  de  Pauniaco  evertit. 
132.  d.  Obit  VIII  Cal.  Sept,  subse- 
quitur  Herimannus  XIII  Cal.  Jan. 
sacratus.  152.  d. 

Bertoldus  seu  Bertholdus  Com.  Mau- 
riennae  et  Sabaudiae  ,  caput  Corai- 
tum  Sabaudiae.  546.  a.  n.  556.  n. 

Bertrada,  relicto  marito  suo  Fulcone  , 
Régi  Franc.    Philippo  nubit.  338.    a. 

Bertulfus  promovetur  ad  regimen  Mo- 
nast. S.  Eucharii  ïrevirensis.  462.  b. 

Besuensis  Abbatia.  Plures  Villae  ad  Mo- 
nast. Besuense  pertinentes  memo- 
rantur  pp.  638  et  639.  Ex  sententiâ 
Leonis  Papae  IX  Monast.  Besuense 
decimam  nuUi  alteri  Ecclesiae  per- 
solvere  débet  ,  ut  jiote  in  honore 
S.  Pétri  fundatum.  639.  e.  640.  a. 
Obeunte  Odone  Abbate  ,  Wido 
Monachus  Areomarensis  in  locum 
ejus  succedit.  203.  e.  204.  a.  Widoni 
Abbatiam  dimittenti  succedit  Gaus- 
bertus  Prior  S.  Benigni  Divion.  204. 
a.  Besuenses  Abbates  ,  Gausbertus  , 
Halinardus,  Odo,  Olgerius  seu  Ulge- 
rius,  Wido. 

Bibliotheca  S.  Benedicti  Floriac.  ma- 
xima  cum  cura  asservatur.  488.  b. 
Bibliot.  S.  Martialis  Lemovic.  ferè 
tota  inccndio  absumpta.  429.  a.  Bi- 
bliotbecae     Centulensi     S.      Richarii 


INDEX    RERUM 


741 


triginta  sex  volumina  donat  Gervinus 
Abb.  134.  d.  n. 
Bier  .  filins  Lothroci  Régis  ,  dictus 
costœ  ferreae ,  cuin  Paganis  Noricis 
vel  Danicis  ,  expeditionem  procu- 
rante Ilastingo  ,  niaritimas  Franciae 
Regiones  dévastât.  622.  e.  Nativum 
soluin  Gallià  devastatâ  remeans  , 
apud  Angles  vix  portum  obtinet. 
626.  a.  Inde  Frisiam  repetens  ,  obit. 
626.  b. 
Bigorrenses     Episcopi  ,     Eracleus     seu 

Heraclius,  Odo,  Pontius. 
Bigorrenses    Comités  ,    Bernardus-Cen  - 
tullus  ,    Garsias-Arnaldus  ,    Raimun- 
dus. 

Bisuldin!  Comités  ,  Bernardus  Scin- 
dens-Ferrum  ,  Bernardus-Guillelmi  , 
Guillelmus  -  Bernard!  ,  Guillclmus- 
Trunnus,  Olibanus-Cabreta. 

Bisuntinens   Arch.  Hugo. 

Biterrensis  Episcopus,  Bernardtis. 

Biterrenses  Comités,  Petrus-Raimundus, 
Rotgarius. 

Blturicensera  Comitat.  seu  Vicetoni. 
émit  Pbilipp.  I  Rex  ab  Arpino.  385. 
a.  A  Cyprone.  394.  a. 

Bituricenses  Archiepiscopi  ,  Amo  seu 
Haimo  ,  Gauziinus  ,  Hugo  .  Hugo 
aller  ,  Radulpbus  seu  Rodulpbus  , 
Ricbardus. 

Bituricensis  Metropolis  ,  prima  Eccle- 
siarum  omnium  in  GalUd.  Primatiae 
titulo  insignita.  518.  d.  Bituricensis 
Primas  praesidet  Aquitania;.  260.  b. 
Concilium  Bituricense  pro  pace  et 
quiète  inter  bella  privata  gcrentes. 
285.  n.  421).  n.  508.  d.  Eo.lesia  S. 
Sepulcbri  in  Bituria  construitiir  ad 
formam  S.  Sepul.  Jerosol.  308.  d. 
347.  d. 

Bituricensis  S.  Sulpicii  Abbas ,  Hum- 
bertus. 

Bituricensis  Cornes,  Arpinus  seu  Harpi- 
nus.  Vicecomes,  Gaufridus. 

Blavi  seu  Blavia ,  oppidum  Aquit.  eô 
placitum  habiturus  Guillelmus  Aqui- 
tanise  Cornes  cum  Sancone  Comité  , 
secum  ducit  Hugonem  de  Liziniaco , 
licet  reluctantem  ,  propter  inducias 
cum  Bernardo  jamjam  finiendas. 
Intereà  Hugonis  possessiones  ra- 
piuntur  et  incenduntur  ,  quin  et 
ipsius  uxor  à  Bernardo  obsidetur. 
536.  c.  e. 

Blesenses  Comités  à  Franciae  Regibus 
tenebant  Turoniam  ,  quain  posteà 
Andegavenses  Comités  à  Blesensibus 
Comitibus  tenuerunl.  2o6.  n.  Ble- 
senses Comités  ,  Eudo  seu  Odo  ,  Ste- 
phanus  ,  Thcobaldus  I ,  HI ,  IV. 
Vicecomes  Hervaeus. 

Blesenses  fugantur  in  pugnâ  Theobal- 
dum  inter  et  Gaufridura-jMartellum. 
266.  e.  267.  a. 

Blesensis  S.  Launomari  Abbas  ,  Sas- 
qualo. 

Boemiae  Dux,  Udalricus. 

Boemiorum  Lex  de  Homicidis  et  Capita- 
liura  criminum  Reis. 

Bohanix  Comités  ,  Cono  ,  Gozelo  , 
Henricus. 

Bojamundus  Apulise  Dux  Constantiam 
Philip.  I  Fr.  Reg.  filiam  uxorem  du- 
cit. Cum  Godefrido  Antiochiam  con- 
quirit  et  obtinet.  383.  a-b. 

Boloniae  seu  Bonon.  Comités,  Arnulfus, 
aliàs  Balduinus  et  Ernuculus  ,  Eusta- 
cbius  I  ,  Eustachius  II ,  Eustachius 
III,  Guido. 

Bonsevallis  Abbas,  Salomon. 

Bonefacius  seu  fionifacius  Romanse  urbis 
Patricius  ,  Prajfectus  Anchonitanus  , 
Pisanus  Marcbio  ,  Tusciae  et  Italiae 
dominator.  359.  c.  Bonifacii  divi- 
tiarum  ostentatio  singularis  ,  dum 
proficiscitur      ad     connubium      cum 


Béatrice  ineund.  432.  d.  433.  a.  Bo- 
nifacius  obsidioni  Castri  Miroalti 
{murât)  intercst.  453.  b.  c.  Ejuscru- 
delitas.  453.  c.  Obit.  d.  n. 
Bonus-Par  fratris  Sancii  consangui- 
neus,  sumptis  duobus  fratribus  Le- 
vitanensibus  {cle  Lavedaii)  W.  Fort  et 
Gartia-fort ,  cuni  Arnaldo-Rcmundo 
cognomento  Verso  ,  primi  inter  Con- 
sulares  Principes  ,  adeunt  Bernar- 
dum  Comitem  ,  ipse  Conies  cum  Era- 
cleo  Episcopo  .  convocatis  vicinis 
Comitibus  ac  Vicecomitibus  ,  Airae- 
rico  Com.  Auxiensi ,  Bernardo  Arraa- 
niac.  Com.  necnon  Gastono  Bearn. 
Vicec.  Madiranuin  venit ,  et  eumdem 
locum  libcruin  atque  securum  cons- 
tituit.  116.  a-b.  n.  Bonus-Par  mort! 
proximus  constituit  Guilleliniim-Par 
filium  suum  iVladirensis  Domûs  Do- 
minum.  116.  b. 
Borbon.   Princeps   et  Comes,    Archera- 

baldus. 
Bordellum,  Castrum  Wastinensis  Pagi, 
obsidetur  ab  Albirico  milituin  Theo- 
baldi  Comitis  pra;ftcto.  Ibi  périt  Al- 
bericus.  483.  d.  486.  a. 
Bordellum  .  vox  turpis  quâ  utebantur 
Seculares  viri  ad  designandum  quod- 
dam  Castrum  Wastinensis  pagi,  quod 
à  Religiosis  viris  honestiori  noniinc 
vocabatur  Malum  talentum.  483.  d. 
n. 
Boso  Prior  S.  Germani  Autissiod.  Ab- 
batis  officio  .  non  Abbas,  posl  Odo- 
nem  fungitur.  Monast.  Saxiacense  ad 
jus  et  proprietatem  S.  Germani  revo- 
cat.  648.  c. 
Bovinum  Praelium.  388.  d.  n. 
Bovo  Sitli.  seu  S.  Bcrtini  Abb.  efficitur, 
Basilicam  tenipore  Roderici  com- 
bustam  à  fundamentis  reaedificat  ; 
morte  praeventus  totam  non  com- 
plet :  corpus  S.  Bertini  élevât.  380. 
d.  e.  n.  A  Balduino  Fland.  Com. 
obtinet  dissentionem  terrainari  Mo- 
nachos  inter  et  Gerbodonem  eorum 
Advocatura  ,  sicut  et  confirmatio- 
nem  libertatis  terrae  de  Arkas.  381. 
c-d.  382.  a.  A  Victore  II  Papa  privi- 
legium  impetrat  ut  de  substituendo 
Abbate  S.  Bertini  Episcopus  Mori- 
norum  se  non  intromittat.  382.  a. 
Rediens  à  Roma  ,  per  Monast.  beati 
Dionysii  transit  ,  traditas  sibi  B. 
Areopagitae  Reliquias  secum  affert , 
et  cum  corpore  B.  Bertini  recondit. 
382.  b.  Hujus  tempore  miraculum 
accidit  in  villa  Monasterii ,  nomine 
Calmont.  382.  b.  Obit.  382.  <■.  Ejus 
Epitaph.  n. 
Brabantia  :  ab  ea  separato  Archidiaco- 
natu  Lotharingiae  ,  nunquam  deiiide 
Brabantia  Ducatus  dicitur ,  sed  Co- 
mitatus  Lovaniensis  et  Bruxellensis, 
201 .  n. 
Braina,  in  Page  Suession.  de  ea  Cornes, 

Hugo. 
Bremensis  Archiep.  Adalbertus. 
Briennus,   filius  Eudonis  Ducis  Britan- 
niae  Minoris,  armatus  occurrit  duobus 
filiis  Heraldi  Régis,    et  mox  duobus 
praeliis  unâ  die  manum  cum  eis  con- 
scrit. Caesis  mille  et  septingentis  ,  re- 
liqui  navium  praesidio  necis  excidiuin 
evadunt.  53.  c.  630.  b. 
Briona,  recentioris  Neustriae  Mediterra- 
neum  Oppidum,  célèbre  factum  Con- 
cilioseu  Convcntu  à  Guillel.  Norman. 
Duce ,  contra  Berengarii  Hajresim  ibi 
congregato.    328.    b.    Brionse   Com. 
Gilebertus,  Godefridus. 
Britannia    Minor   Rolloni    primo    Nor- 
mannorun)     Duci    à    Karolo    Franc. 
Rege  in  servitium  perpetuum  tradita. 
88.  b.  181.   d.    212.  c.    In  Britannia 
Miraculum   accidit ,    occasione   yaso- 


rum  sacrorum  apud  Nummularium 
quemdam  in  vadimonio  deposito- 
rum.  496.  e.  Britannicis  in  partibus  , 
Miles  unus  quinquaginta  générât  , 
sortitus  more  barbaro  denas  aut  am- 
pliùsuxores.  88.  c.  Solus  Guill.  Pictav. 
hœc  refert;  sed  fabulL<  accensenda. 
Fille  not.  (b)  ibid. 

Britannici  Comités  è  jugo  iVormannicae 
Dominalionis  cervicem  omninô  sol- 
vere  nunquam  valuerunt.  88.  b-c.  à 
RoUonc  et  à  Guiltelmo  Longa-Spata 
domantur.  323.  n.  Alanus  et  Cona- 
nus  ,  quantù  Xormanniae  Rectores 
consanguinitate  propiùs  attingunt, 
tanto  contra  eos  clatiores  existunt. 
88.  b.  c.  Alanus  in  servitio  Ducis 
Roberli  pactâ  fidelitate  ,  supplex 
omninô  complicatur.  36.  e.  Homi- 
nium  facit  cidem  Duci  per  Paragiuni. 
325.  b.  Guill.  Nothus  brevi  efficit  ut 
Britannia;  Conies  ullrô  adveniens  , 
suppliciter  se  suaque  dedat.  181.  d. 
Ab  eodem  Alanus  Cornes  Britan- 
niam,  ut  à  Domino  suo  suscipit.  212. 
c. 

Britaaniae  Duces  et  Com.  Alanus  , 
Bcreiigarius,  Conanus  seu  Chunanus  , 
Eudo  ,  Gaufredus  ,  Gofîridus  Bastar- 
dus,  Hoel. 

Britannici  seu  Britones  ,  in  Angliam 
cum  Guillelmo  Norm.  Duce  proce- 
dunt.  233.  b.  Pr«lio  intersunt  contra 
Haraldum  :  primo  territi  et  ab  An- 
glis  fugati ,  sed  Norraannis  pugnam 
redintegrantibus  ,  insistunt  Britones. 
236.  b-c.  Missioneni  petunt  à  Rege 
Guill.  ut  pote  servitiis  iutolcrabilibus 
gravati.  241.  d. 

Britolii  in  Norman.  Cornes  ,  Willelmus- 
Osbernus. 

Britulienscs  Com.  Gelduinus  ,  Wale- 
rannus. 

Brixiensis  Episc.  Adelmannus  seu  .Al- 
mannus. 

Bruncchildis  Regina  ,  quaedam  erigit 
Monasteria.  o6o.  n. 

Brunecliildis  Turris  situs,  origo  et  cons- 
tructio.  579.  c.  n. 

De  Bruneswic  Cornes,  Liudolfns. 

Bruno  Tulleiisis  Episc.  Lcgatione  Lo- 
tharingiae fungens  ,  Romam  abit  : 
ad  Papam  Damasum  perveniens  , 
Cardinalis  Episc.  ordinatnr.  222.  b. 
Cardinalatus  ejus  rejicitur.  Ibid.  n. 
Consobrinus  Conradi  hnperatoris  , 
ex  Alsatia  in  CastcUo  Egenesheim 
oriundus.  641.  b.  Ab  Honrico  III 
Imperat.  de  consilio  Optiniatura  , 
summus  Pontifex  designatur.  464.  a. 
Papa  eligitur,  et  Léo  vocatur.  222. 
b.  Electus  Papa  Romam  tondit  , 
audit  voces  Angelorum ,  de  multis 
Sanctis  cantus  componit  ;  multa  fa- 
cit et  scribit  Ecclesiae  utilia.  426.  c-e. 
Multa  confert  Ecclesiis.  35 1 .  c.  In 
Gallia  et  Germania  Synodos  habet  : 
ûlium  sororis  suae  Adalbertum  Co- 
mitem in  Suevia  admonet  ut  Hirsau- 
giense  Crenobium  Monachis  resti- 
tuât :  Corpus  sanctae  Kichardis  Im- 
peratricis ,  è  tumulo  elcvatum  in 
Ecclesia  Cœnobii  Andelae  in  Alsa- 
tia,  recondit.  641.  c.  In  Concilie 
Remensi  de  castitate  et  justitia  Mi- 
nistrorum  Dei  tractât,  et  salubria 
décréta  rénovât.  222.  c.  fide  Léo 
IX  Papa. 

Bruno  Augustae  Vindeiicae  Ejiiscopus 
nobilissimus  génère  •,  fraler  Impera- 
toris  Henrici  ,  filius  materterse  Giselae 
Imperatricis ,  frater  uxoris  Stephani 
Régis  Ungarorum.  619.  b.  lltilis  et 
clarus  ingcnio  ,  si  fratcrno  odio , 
que  Imperatori  obérât  ,  non  obscu- 
raretur.  616.  a.  Ejus  consilio  Impc- 
rialis   Curiae  officia   et   Ministeria  ab 


742 


INDEX    RERUM. 


linperatore  Conrado  aptissimè  et 
honorificentissimè  provisa.  617.  d. 
In  tutelain  ejus  coinmittilur  Henri- 
cus  Conradi  filius  ,  Rex  modo  de- 
signatiis  ,  cum  pater  ejus  Imperator 
ad  expeditionem  Italicam  proficisci- 
tur.  618.  b.  Obit  Katisponae  in  Ba- 
joariâ.  Corpus  ejus,  Imperatricis  et 
filii  ejus  Ilenrici  cura ,  sepelitur  apud 
Augustam.  619.  b. 

Bruno-Eusebius  Episcopus  Andcgaven- 
sis  cum  Bercngario  à  Deoduino  seu 
Theoduino  Leodic.  Episc.  accusatur 
quôd  antlquas  liaereses  jam  damnatas 
circà  Eucharistiam  .  matrimonium  ,  et 
parvuloruin  Baptisma  renovaverit. 
497.  c.  Primùm  Berengarii  Patronus 
et  Seclator  ,  Concilie  Parisiens!  coram 
Henrico  Rege  celcbrato  comparera 
refugit.  S28.  d.  Bercngariuiu  suum 
errorem ,  Labro  S.  Anibrosii  de  Sa- 
cramentis  ,  propugnare  conantem  ,  ad 
autoritatem  SS.  PP.  et  Conciiiorum 
definitiones  remittit.  530.  a.  Ab 
haeresi  Bercngarianâ  defenditur  et  ab- 
solvitur.  497.  nn. 

Brunwillaris  Monasterium ,  ab  Elone 
Comité  Palatii  fuiidatum.  462.  a.  n. 
Evo  constituilur  Abbas  à  S.  Poppo- 
ne,  cui  subjectum  fuerat  Monaster. 
462.  a.  Extruitur  à  fundamentis 
Brunw.  Mon.  462.  a. 

Bruxellensis  Sanctae  Gudilae  vel  Gudulse 
Ecclesia  (olim  dicta  S.  Michaëlis  in 
monte  Bruxcllse).  463.  c.  n.  Dedicatur 
à  Gerardo  I.  Camerac.  Episc.  463.  a. 
b.  c.  n.  In  eam  transfertur  ab  Ecclesia 
S.  Gaugerici ,  corpus  Sanctse  Gudulœ 
présente  Comité  Lamberto-Baldrico  et 
aliisdiversi  ordinisbcnemultis.  463.  b. 
In  e;l  duodocim  Clerici  conslituuntur 
à  Lamberto-Baldrico  ,  de  consensu 
uxoris  sua?  Odae,  et  pis  assignanlur 
reditus  ad  servieiidum  Dec,  et  Sanctae 
Gudilae  Virgiiii.  463.  b. 

Bruxellcnses  Comités.  Henricus,  Lam- 
bertus,  Lamberlus-Baldricus. 

Buchardus  de  Monthesauro  ,  morbo 
coactus  ,  Monac.  efficitur  :  conva- 
lescéns  Monachum  exuit.  Romse  ante 
Papam  jurando  affirmât  Ordini  se  non 
acquievisse.  In  Lombardia  quamdam 
Marchisam  ducit  uxorem  ;  filio  suo 
Albcrico  terram  Turoniaj  dimittit. 
Proditione  à  Lombarde  quodam  peri- 
mitur.  259.  b. 

Budicus  Nannet.  Cornes  antiqua  S.  Flo- 
rcntii  Privilégia  cremat.  278.  b, 

Bullionenses  Comités ,  Godcfridus 
Gibbosus  ,  Godefridus  Rex  Jérusa- 
lem. 

Burchardus,  cognom.  Vetulus,  Paris, 
et  Corboili  Comes  ,  Vindocinum  à 
pâtre  suo  Fulconc  Bono  accipit  : 
Monastico  habitu  indutus  ,  obit  in 
Monast.  Fossat.  ibique  sepelitur  in 
Capitulo.  505.  d. 

Burckardus  (  al.  Kebehardus)  Rades- 
bonensis  Episc.  benevolentiae  gratiâ 
conspicuus  dicitur.  616.  a. 

Burdegalense  Concilium  ab  Hugone  et 
Ainato  celebratum  :  in  eo  Berengarius 
fidei  suae  rationem  exponit  ,  et 
Dogmali  Catholico  adliœsionem  suam 
confirmât.  530.  d.  Quisnam  huicCon- 
cilio  prsefuerit.  530.  e. 

Burdcgalenscs  Epp.  Amatus,  Arcbim- 
baudus. 

Burgcnscs     Audomarenses    ,      Scabinos 
habent    judicum    munera    obeuntes 
305.  b. 

Burgcnses   Castellaniae    Ardensis  ,    dis- 
tinct! à  Militibus  et  à  plèbe.  305.  b. 
Burguliense  Cœnobium  ,   ab  una  Aqui- 
taniae     Comitissarinn  ,     constructum. 
il9.    c.  Abbates,   Baldricus,    Teudo. 
Burgundia ,    Romano  Imperio   nondùin 


addicta.  Henricus  II  Imper,  eam  pri- 
mus  tentât  subjicere  :  Conradus  Im- 
per. Francos  ejiclt,  belloque  eam  sub- 
jicit  ;  Rex  Henricus  III  belle  et  pace 
eamdem  tempérât.  2.  a. 

Burgundia»  Regnum  à  Rodulplio  Rege  , 
ob  Burgundionum  insolentiam ,  Con- 
rado Imperator!  traditum  ,  redigitur 
in  Provinciam.  637.  b-c.  Ibi  Gene- 
ralium  Colloquiorum  diù  desueta  ac 
penè  deleta  lex  renovatur  à  Con- 
rade  Salico.  5.  b.  Burgundiae  Regum 
formulae  Diplomatum  et  subscriptio- 
nes  Carloviiigianis  similes.  541.  e. 
In  Diplomalibus  Regum  Bnrgundiae 
Transjurensis  stilus  Italianae  Cancella- 
riae  adhibitus.  541.  d.  Apud  Burgun- 
dos  Miss!  Dominici  in  usu ,  régnante 
Rodulpho  m.  545.  a. 

Burgundiae  Ducatus  ,  antiqua  Coronae 
Franciae  appendix.  415.  n.Supremuni 
Regum  Franciae  Robert!  et  Henriei 
Dominium  agnoscit.  418.  b.  n.  421. 
a.  608.d.  609.  e.6H .  b.  614.  a.6l5.  a. 

Burgundiœ  Primates  ad  Henricum  III 
Imperatorem  Engelenheim  veniunt 
cum  muneribus  ,  et  indè  Ixû  ,  gratiâ 
ipsius  simul  et  muneribus  condonati  , 
redeunt.  215.  b. 

Burgundiae  pars  ad  Reges  Franciae  per- 
tinens  ;  Burgundia  inferior  dicta  : 
quasnam  urbes  contineat.  162.  n. 

Burgundiae  Ducatus,  dictus  Divionensis 
Ducatus  ;  quia  Duces  Divionc  sede- 
bant.  162.  n. 

Burgundiae  Duces,  Henricus,  Hugo,  Odo 
seu  Otbo,  Ricbardus,  Robertus. 

Burgundia;  Comités  ,  Otbo-Willel.  Ra- 
ginaldusscuRainaldus,Reginaldusseu 
Renaldus,  Willelmus  fratcr  Guidonis. 

Burgundiae  Ecclesiae  donariis  Guiltelmi 
Régis  Anglia;  insignitœ.  101.  a. 

Burgundiae  versus  Ligerim  prœdoncs 
Castellionensium  ad  Ligerim  ])riedia 
diripiunt;  sed  dum  naves  repetnnt, 
partira  in  Liger!  fluvio  mergnntur, 
partira  à  Castellioncnsibus  inscquenti- 
bns  capiuntur.  489.  d-c.  490.  a-c. 

Burgundioncs  funus  Lnperatoris  Con- 
radi Salici,  à  loco  obitûs  ,  ad  locum 
scpultura;  prosequuntur.  620.  b.  Cura 
VVilIclmo  IVorraan.  Duce  transfretant 
in  Angliam.  236.  b.  Pbires  ad  versus 
Philippum  Regem  servili  ferocitate  re- 
belles, à  Balduino  Flandrensi  Comité 
reprimuntur.  479.  b. 

Buricelll  villa  in  Flandria  ,  locus  ubi  S. 
Liebertus  Camerac.  Episc.  in  lecto 
jacens  ,  ab  Hugone  Castellano  Came- 
rac. capitur.  482.  n. 

De  Busendorf  Abbatia  S.  Popponi  ab 
Adalberte  Comité  subjecta,  462. 
a.  Huic  Abbatise  Cono  prajficitur. 
462.  a. 

Buticularii  Regum  Franciae  ;  Hugo , 
In^enulfus,  Wido.  f^ide  Pincernas. 

Buticularius  Comitis  Flandria;.  106.  c. 


G  A  AH     filiis     vetitum     in     Levitico  , 
ne    vasa    Sanctuarii     tangant    vel 

ferant.  496.  d. 
Cabilonenses  Epp.  Acbardus,   Gaufredus 

seu  Jofredus,  Roclenus,  Wide. 
Cabilonenses  Comités,  Hugo  I,  Huge  H. 
Cadomensis      S.      Stepbani      Abbates  , 

Gislebertus  ,    Guillelmus    seu    Will. 

Lanfrancus. 
Cadom.  S.   ïrinit.  Monast.    à    Mathilde 

Regina  Angl.  constructinn.  Ibi  sepul- 

ta  Slalbildis.  443.  n.  Abbatissae,  Ceci- 

lia,  Mathildis. 
Cadurcenses  Epp.  Bernardus,  Durandus^ 

Fulco-Simonis. 
Cadurcenses    Com.    Guillelmus    Sector 

fcrri,  Rodulpbus. 


Calcinimontis  Comes,  Wido. 

Calidi-montis  Vicecomcs,  Guido. 

Calogienses  omnes  defîciunt  à  Principe 
suo  Guillolmo  Notlie.  246.  d. 

Calvi-montis  et  Ambasiw  Dominatus 
conjunctus.  258.  a.  Comes  Galterius. 

Caméra  Régis.  610.  e.  el  alibi  passim. 

Caméra  Ducis  Burgundiae.  614.  e. 

Cameracenses  Epp.  Erluinus,  Gerardus 
1,  Gerardus  II,  Ingelbertus  seu  Liet- 
bertus. 

Caraeracensis  S.  Sepulchri  primus  Ab- 
bas Waltcrus. 

Camerarii  Franciae,  Radulfus,  Rainaldus 
de  Pedio-fagi,  V^alerannus,  Willel- 
mus. Subcamer.  Yvo. 

Camerarius  Comitis  Flandriae.  106.  c. 

Campanae  propriis  norainibus  donatae. 
278.  b. 

Carapaniae  Comités  ,  Hugo  },  Odo  I , 
Odo  11,  Odo  111  ,  Thcobaldus  I  , 
ïhcobaldus  11. 

Campidonensis  Abbatia  Erntste  Ale- 
man.  Duci  in  Bcnuflcium  collata  à 
Rege  Conrado.  618.  b. 

Campiones  seu  Cainphioncs  dicebantur, 
qui  in  Ducllo  ,  pro  feminis  vel  aliis 
pugnabant.  346.  n. 

Canccllarii  Franciae,  Balduinus,  Gode- 
fridus seu  Goffridus,  Goslcnus,  Ragi- 
naldusseu  Rainaldus. 

Canccllarius  Ducis  Burgundiae.  614.  b. 

Canonici  Seculares,  fratrcs  vocati.  24.  a. 
424.  c.  433.  d.  585.  d  586.  b.  Ipsis 
uxores  habere  vulgô  licitum.  382. 
n. 

Canonici  Regulares.  431.  n.  434.  n. 
435.  a.  605.  c.  n.  606  a.  .SuntCbristi 
Pauperes.  496.  b.  Eorum  institutio. 
431.  a.  n.  Horum  Ordo  Ivoncm  S. 
Quintini  BcUovac.  Abb.  ]>ostcà 
Carnut.  Ej>iscopura  auctorem  in 
Galliis  agnoscit.  434.  n.  Canonici 
Regulares  apud  S.  Atidcbcrtum  Ca- 
merac. 129.  a.  In  Monast.  Watin. 
105.  et  seqq.  Apud  .S.  Quintin.  Bel- 
lovac.  sub  Régula  S.  .\ugustini.  291. 
n.  434.  n.  Apud  Marbach.  27.  d.  In 
Monast.  S.  Leonis  ,  propc  TuUum 
Loucorum  ,  sub  Régula  S.  August. 
28.  c-d.  In  Ecclcs.  Magalon.  435.  a. 
An  Canonici  Regulares  Ord.  S.  Au- 
gust. apud  S.  Martinum  de  Campis 
proj)c  Parisios  ,  ab  Henrico  Rege 
fuerint  constituti.  291.  n.  410.  b. 
605.  n.  An  apud  S.  Rufum.  291.  n. 
Canonicorum  Regularium  Praepositi 
in  Lotharingia,  nominanlur  Abba- 
tes ,  et  Abbatum  more  censecran- 
tur  -,  sed  Baculos  non  portant.  28. 
c. 

Cantia;  Comes  ,  Wlnodus.  Vicecom. 
Hamo. 

Cantilenae  ,  vulgari  idiomate  ,  ad  quam- 
dam Rhythmi  siniilitudinem  compo- 
sitœ.  477.  a. 

Cantuarienscs  Archiepp.  Agelnothus , 
Anselmus,  Dunstanus,  Eadsis,  Ro- 
bertus, Stigandus. 

Cantuarienscs  S.  Augustini  Abbates  , 
Scollandus,  Stigandus,  Wlfricus. 

Cantus  Ecclesiasticus  :  in  eo  appriraè 
versatus  Léo  IX.  Papa  ,  qui  plura 
Sanctorum  Officia  proprio  marte 
composuit.  294.  a.  426.  d.  641.  c. 
Cantum  à  Willelmo  Fiscanensi 
Monacho  compesitum  ,  Gregoriano 
substituere  frustra  conatur  Abbas 
Glaston.  315.  c. 

Canutus  Rex  Danorum  Angliam  inva- 
dit;  Alfredum  et  Eduarduni  fratres, 
regni  haeredes  fugat;  Edniundura  et 
Eduimmi  Edrici  ilolis  jicrimit.  248. 
b.  Uxorem  ducit  Eminain  viduam 
Rcffis  Alredi  seu  Ethelredi  11  ,  ac 
serorem  Richardi  II  Norman.  Ducis. 
325.   a.  339.  n.   Edictum   promulgat 


INDEX    RERLM. 


743 


de  pace  Dei  ,  Régis  et  Ecclcsiarum, 
508.  (1.  Ex  Emma  conjuge  filium 
suscipit  Hcarilecnutuni  posteà  Pie- 
gem  ,  et  filiam  Gunitdam  Henrico 
Roman.  Impcratori  nuptam.  309.  b. 
c.  Obit.  339.  a.  Apud  Winceastre  se- 
pelitur.  637.  d. 

Canutus  Rex  Daciae,  kou  Ciiuto  Rex 
Daiioruin,  parât  Angliam  invadere. 
156.  c.  Cum  socero  suo  Roberto 
Frisone  ,  expeditionem  in  4ngliara 
parât  ;  sed  duobus  penè  annis  coer- 
citus  ventis  adversis ,  sententiam 
mutât.  187.  b.-c. 

Capella  in  Eccles.  S.  Pauli  Pictaviensis 
fuiidata  ab  Alixa  Vicccomitis  Toar- 
censis  Eiidonis  uxore.  372.  d. 

Capellani  Regum.  lio.  a.  310.  c.  463. 
c.  n.  541.  a.  Episcoporum.  128.  c. 
Abbatiira.  253.  a. 

Capellula  S.  Quintini  ,  in  territorio 
Ardensi.  303.  b. 

Capilli  apud  Anglos  tonsi.  185.  b.  Cri- 
nigeri  Plagae  Aquilonaris  Angliae 
alumni,  pulchrltudine  formosissirais 
Galliae  Comatœ  juvcnibus  non  ce- 
dunt.  103.  c. 

Capuae  Princeps,  Ricbardus. 

Carcassonensis  Episc.  Guifredus. 

Carcassonenses  Comités,  Guill.  Pe- 
trus-Ramundi  seu  Raymundus,  Rai- 
mundus,   Rogerius. 

Cardinales  Episcopl  ,  Nicolao  II  se- 
dcm  Romanam  occupante.  493.    a. 

Cardinales  Presbyleri  in  Eccles.  Colo- 
niensi,  et  in  Abbatia  S.  Remigii 
Rem.  sunt  ii  quibus  solis  Missas  ce- 
Icbrare  ad  Majus  Altare  licitum  est. 
467.  a-b.  n. 

Carentinorum  seu  Histrianorum  Du- 
ces, Adelbero,  Chuno. 

S.  Carilephi  Abb.  Ebrardus,  Willel- 
mus. 

Carisiacum,  villa  Regia,  seu  Palatium 
ad  IVovioraagenscs  Episcopos  Irans- 
latum.  592.  n. 

Caritatis  super  Ligerim  priraus  Prier, 
Gerardus. 

Carnotenses  Clerici  Berengarium  de 
doctrina  sua  interrogant,  et  accep- 
tis  ab  eo  lilteris  fidei  Catholicœ  ad- 
versantibus  ,  multas  hac  de  re  que- 
relas  apud  Henricura  Franciae  Re- 
gem  fundunt.  528.   c-e. 

Carnotenses  Epp.  Adeverlus  seu  Ago- 
bertus,  Fulbertus,  Joannes  Sarisbe- 
riensis,  Ivo  seu  Yvo,  Petrus  Cellen- 
sis,  Robcrtus,  Theodericus. 

Carnotcnsis  S.  Pttri  Abb.  Landricus. 

Carnotenses  Com.  Eudo  seu  Odo^  Stc- 
phanus,  Theobaldus  1,  Thuobaldus 
II. 

Carnot.  Vicecomes,  Gilduinus. 

Carolus  Martellus  civitatem  Magalo- 
nensem  funditùs  destruit.  434.  b.  n. 
Nemausenscs  Arenas  comburit.  454. 
c. 

Carolus  Magnus  ïilpino  Remensi  Ar- 
chicp.  Pallium  obtinct  aL  Adriano  I 
Papa.  519.  a.  Advocatorum  institu- 
tionem  confirmât  in  Capitulis.  584. 
n.  lUius  genus.  345.  n. 

Caroli  Calvi  Franc.  Rcgis  encomium  à 
Fulcoio.  441.   d. 

Carolus  Crassus  seu  Karol.  Franc.  Rex, 
cum  Hastingo  Danorum  seu  Nor- 
man. Duce  paccm  init,  eique  Car- 
nutcnscm  urbem,  stipcndii  munere^ 
donat.  626.  b. 

Carolus  cognom.  Siraplcx  pacem  cmil 
à  RoUone  primo  Duce  Norman- 
norum  ,  natam  suam  Gislam  in 
matrimonium  ,  et  Britanniam  in 
scrvitium  perpetuum  ci  tradcns. 
88.  h.  RoUoni  cum  filia  sua  Gisia 
Britanniam  dat.  181 .  d.  Carolus 
Rex      et    RoUo      apud     S.     Claruin 


ad  Eplam  convcniunl  :  lerram  ab 
Epta  fl.  usquc  ad  mare  Duci  Rex 
conccdit  ,  cxcepto  Monte  S.  Mi- 
chaelis  :  rcjicienti  Flandriam  Rex 
addit  Britanniae  Minoris  Dominiura. 
324.  n.  S.  Dionysii  Martyris  manum 
auro  Gemmisquc  inclusam  offert  Ca- 
rolus. 470.  n.  Ascelini  Laudun.  Prae- 
sulis  captus  docipulis,  obit  in  custo- 
dia.  627.  d. 

Carolus  Dux  Lothar.  frater  Lotbarii 
Régis  ,  dum  suum  regnum  petit  , 
amittit  Ducatum.  437.  c.  Filias  ha- 
bct  Ermengardcm  et  Gerbcrgam. 
205.  e. 

Carrofî  Abbates,  Fulcaudus  I,  Ful- 
caudus  II,  Fulchcrius,  Hugo,  Pe- 
trus. 

De  Carrofo  Comes,  Gosfrcdus. 

Cartophylacia  Monastcrior.  loca  tuta 
et  munita.  488.  b.  c. 

Casaj-Dei  Abbates,  Durandus  seu  Du- 
rannus,  Robertus,  Seguinus. 

Casimirus  à  Polonis  expulsus,  Clunia- 
cum  se  récépissé  .licitur,  ibiquo  Mo- 
nacLus  factus,  IJKiconus  ordinatus. 
419.  d.  n. 

Casslnenses  Abbates,  DesideriuSj  posteà 
Victor  Papa  III,  Fredericus,  posteà 
Stejjhanus  Papa  IX. 

Castellania  ,  ager  Castelli  ,  cui  suus 
erat  Castellanus.  269.  n. 

Castellaniae  erectio,  quo  ritu  peragitur. 
303.  a. 

Castellanus  qui  jus  exercebat  in  agrum 
Castelli  ,  seu  in  Castellaniara.  269. 
n. 

Castellenses  Barones.  267.  c. 

Castellio  ad  Ligerim  ,  locus  alendis 
animalibus  ob  pascuorum  fertilita- 
tem  opportunus.  488.  d.  B.  Posseni 
Confess.  Reliquiae  apud  Castellio- 
nem  asservantur.  488.  c. 

Castelliononses  à  Gauterio  filio  Hugo- 
nis  de  Castro  impugnati,  Robertum 
Dominum  S.  Briccii  in  auxilium  vo- 
cant;  Gauterio  obviam  fiunt  et  fu- 
gantur  ;  sed  Gauterius  fugientes  in- 
cautiùs  insecpens ,  occiditur.  488. 
d.  e.  489.  a. 

Castellionenses  ad  Ligerim  praedoncs 
Burgundos  spoliis  onustos  et  naves 
suas  répétantes  opprimunt,  Aimerico 
Monacbo  Floriac.  Duce.  490.  a.  b. 
c. 

CastcUionis  seu  de  Concbis  Abbates , 
Arnulfus,  Bego  ,  Durandus ,  Ger- 
bertus  ,  Gilbertus  seu  Gislebertus  , 
Odolricus,  Stephanus. 

Castellum.  Locus  in  Flandriâ  ,  ubi 
pugna  inter  Arnulpbum  Com.  l'iandr. 
et  Ricbildem  ejus  matrem,  auxilian- 
te  Philippo  Rcge  Franc,  ex  una 
parte,  et  Robertum  Frisiura  ex  altéra. 
Flandrensium  infidelifate  et  dolo 
vincit  Robertus,  occiditur  Arnulfus. 
482.  a. 

Castri  Monstcrioli  Dominus  ,  Bellaius 
seu  Berlaius. 

De  Castro  novo  Vicecomes  ,  Gauz- 
bertus. 

Castrum-Gunthcrii  à  Fulcone  Nerra 
constructum.  268.  n.  Castri-Gunte- 
rii  Domini  ,  Rainaldus  I  ,  Rainal- 
dus  filius  Rainaldi,  Rainaldus  fiiius 
Gofridi. 

Castrum  Raginaldi  construitur  à  Gau- 
frido,  pâtre  Raginaldi  seu  Reginaldi. 
169.  c.  268.  c.  347.  d. 

Casus  rescrvati  sunimo  Pontifici.  Excm- 
plum  istiusmodi  liabetur  in  faciiiore 
Militis  cujusdam  qui,  licct  invitus 
et  coactus,  seniorcm  suum  decoUa- 
verat.  Episcopo  proprio  nescientc 
quamnam  imponerct  poenitentiam 
in  casu  tam  inaudito,  et  eum  cum 
lilteris  ad  Papam    Romanuni   mitten- 


tc,   à    summo    Pontifice  poenitentiam 
accepit.  504.  e.  505.  a.  b. 

Catalaunenses  Episcopi,  Félix  Fialard, 
Hugo,  S.  Memmius,  Philippus,  Ro- 
gerius I  ,  Rogerius  II  ,  Rogerius 
III. 

Catalaunenses  S.  Pétri  Abbates,  Mal- 
bodus,  Odilardus  seu  Oylardus. 

Catalauniag  Episcopi  modo  Narbon. 
Metropolita; ,  modo  Ausciensi  sub- 
jecti.  394.  n. 

Cauciacensis  locus  Silvanectensi  sub- 
jacet  jurisdictioni.  S81.  n. 

Cauciacensium  Toparcharum  origo. 
581.  n. 

Cavillonensis  Episcopus,  Clemens. 

Ccllarius  Régis,  Jordanus. 

Cellaj-Bobini  Abbates  ,  Bernardus  , 
Guarinus  seu  Varinus. 

Cenomanica  regio  egit  olim  sub  Du- 
cum  Norman,  ditione.  83.  e.  Nor- 
manniie  appendix.   181.  c. 

Cenomanica  urbs  à  Gaufr,  Mart.  Au- 
degav.  Com.  succensa.  85.  c.  181.  c. 
633.  b.  Hugone  Domino  suo  pri- 
vala  181.  c.  Respirât  sub  Herberto 
Hugonis  filio.  181.  c.  Incenditur  à 
Guill.  Duce  Norm.  342.  c. 

Cenomanici  cives  Herbertuui  -  Bac- 
conem  ,  Gervasio  Episcopo  insti- 
tore,  cjiciunt,  et  rectum  beredem 
Herberti  Evigil.  canein  filium  ,  in 
Comitem  instituunt.  633.  d.  Ceno- 
manenses  consilium  dant  Heliae  de 
Flecâ  aut  Flecbiâ  ut  filiam  Comi- 
mitis  Langobardiae  seu  Liguriae  (Azo- 
nis  )  in  matrimonium  ducat.  633.  e. 
Quô  possint  Ducum  Norman,  jugum 
dominât,  exculere.  55.  c.  d.  Ce- 
nomani  boraines  malefidi  Galtc- 
rium  JMedantin.  Comitem,  cui  soror 
Hugonis  nupserat,  recipiunt  inva- 
sorem.  Indignans  repulsam  Guill. 
Norm.  Dux,  jure  multiplici  succes- 
surus  Hereberto,  armis  prajrepta  re- 
quirit.  58.  e.  Sacramenta  recipit  à 
Cenomanensibus.  83.  d.   181.  c.  231. 

d.  342.  b.  Cenoman.  gravibus  dam- 
nis  Willebnum  toguntur  suscipere. 
181.  c.  Vincuntur  à  Normannis.  337. 

e.  Cenoniannici  praelio  Anglicano 
instant.  236.  c.  Cenomanni  in  An- 
glia  laboribus  nimium  gravati,  pe- 
tunt  à  Rege  Guill.  missionem.  241. 
d. 

Cenomanensem  Ecclesiam  seu  Episco- 
patum  in  commendationcm  Gau- 
fridi  Comitis  Andcgav.  ponit  Gcr- 
vasius  Episc.  Cenoman.  indo  Comi- 
tés Andegav.  Regalia  Ectlesiae  Ce- 
nomanensis  sibi  vindicant.  634.  e. 
635.  a. 

Cenom.  Eccl.  S.  Pétri  de  Curia  :  Her- 
bertus  Evigilans  canein  Cenoma- 
nens.  Comes  ci  plurima  dona  con- 
ferl  ,  gratias  Deo  rependens  pro 
Victoria  in  praelio  Pontilcviensi 
contra  Odoucm  Campaniens.  ob- 
tentâ.  631.  d.  Ecclesia  Sancta;  Sa- 
binse  Canonicis  illius  Ecclesiae  vin- 
dicatur.  633.  a.  Cartularium  bujus 
Ecclesiae  optimè  repraesentat  seriem 
Comitum  Cenomancns.  634.  c. 

Cenomanens.  Comitum  séries  et  ge- 
nealogia  elucidatur.  631.  632.  633. 
634. 

Cenomanenses  Episcopi^  Arnaldus  seu 
Ernaldus ,  Arnulfus,  Avesgaudus^ 
Gervasius  de  Castroledi  ,  Hildebcr- 
tus,  Wulgrinus. 

Cenomanenses  Comités  ,  Arbertus 
seu  llerbertus  Evigil- Can.  David, 
Elias  seu  Ilelias  de  Flexiâ,  Hcrber- 
tus-Bacco,  Hugo  I,  Hugo  H,  Hu- 
go III. 

Cenomanensis  S.  Pétri  de  Culturâ  Ab- 
bas    Avesgaudus. 


744 


INDEX     RERUM. 


Census  aut  Décimas  alteri  Ecclesiae 
persolvere  non  débet  Eccl.  in  ho- 
nore S.  Pétri  dicata,  ex  Sententia 
Lconis  IX  Papae,  et  praedecessorum 
ipsius  autoritate.  640.  a. 

Centena  seu  Vicaria,  quid    sit.  264.   n. 

Cenlenarius,   judex    Centenae.  264.     n. 

Ceutulensis  Abb.  accepta  à  Leone  Papa 
confessiones  audiendi  licentiâ,  sanda- 
lioruin  usum,  custos  verae  humilitatis, 
récusât.  134.  a.  Centul.  Abbates  S. 
Richarii,  Angelrannus,  Fulco,  Ger- 
vinus  I,  Gervinus  II,  Hilgodus  seu 
HeUgaudus,    Ingelardus,    Richardus. 

Centulenses  Comités  j  Fulco  ,  Hilgo- 
dus seu  Heligaudus,  Hugo  I. 

Centullus  Vicecomes  Bearn.  uxorem 
legitimam  ,  matrem  Gastonis  dirait- 
tit  :  Bernardum  Lascur.  Episc.  ejicit 
de  possessione  sua  :  Monasteriura  S. 
Pétri  Gener.  dalPontio  Bigorr.  Episc. 
117.  n. 

Cereus  Paschalis  in  bonoreni  Dom. 
Resurrectionis  à  Parrocfaialibus  so- 
lemni  more  oblatus.  483.  d. 

Cerritaniae  Comités ,  Guifredus ,  Guil- 
Iclmus  Raimundi,  Raimundus,  Rai- 
mundus-Guifredi. 

Certamen  singulare  ;  usus  apud  Fran- 
cos,  Aquitanos,  Burgundiones,  Lo- 
tharingos  et  Italos  ante  certamen 
servatus.  155.  n. 

Cestria;  Com.  Hugo. 

De  Chalant  nobilis  proies  benef.  Mon 
de  Caritate  super  Lig.  319.  c. 

Chartae  Dominonun  privatorura  à  Re- 
gibus praesentiù  et  signo  approbatae. 
573.  n. 

Cbartae  Mouasterioram  ,  quanta  cura 
et  diligentiû  sint  asservatae.  488.  b.  c. 

Chartae  Monastcriorum  Cartulariis  des- 
criptae.  459.  n. 

Chartw  Eccles.  Virdun.  et  S.  Martialis 
Lemoviceiisis  incendio  pereunt.  250. 
a.  429.  a. 

Chartis  Ecclesiarum  addita  Clerico- 
rum  et  Monachorum  testificatio  in 
propria  causa.  615.  n. 

Childebertus  III  Fr.  Rex  S.  Dionysii 
mercatuin  ad  Parisiacam  civitatem 
inter  S.  Martini  et  S.  Laurentii  Ba- 
silicas,  ob  clades  illius  temporis 
transfert.  603.  n. 

Chirographorum  ,  seu  Chartarum  con- 
ficieudorum  modus  apud  Anglos  et 
apud  i\orman.  135.  c. 

Chisncienses  Comités  ,  Albertus  ,  Ar- 
nulfus,  Ludovicus,  Ludovicus  alter, 
Otto  I,  Olto  II. 

Christina  filia  Edwardi,  Sanctimona- 
lium  babitu  apud  Ramesiam  conse- 
nuit.  176.  a. 

Chronologiae  scientiam  colit  Marianus 
Scotus.  191.  d. 

Chunegunda,  Impcratrix,  uxor  Hen- 
rici  II  Imper,  post  Imperatoris  mor- 
tem,  licet  maritali  vigore  destituta, 
tamen  consilio  fratrura  suorum  pro 
viribus,  inter  motus  et  discordias 
Magnatum,  Reipublicae  succurril.  1. 
a.  615.  d.  Chunone  Majore  seu 
Chunrado  Salico  in  Regem  electo  , 
Regalia  insignia,  quae  sibi  Imperator 
Henricus  moriens  reliquerat ,  novo 
Régi  gratanter  offert,  et  ad  reg- 
nandum     illum    corroborât.  617.    a. 

Chunelindis  fil.  Régis  Angl.  Canuti  , 
nupta  Ilenrico  filio  Conradi  Imp. 
quasi  in  limine  vitœ  XV  Cal.  Au- 
gusti  moritur.  S.  a-b.  n. 

Chuno  minor  seu  junior  ,  Dux  Fran- 
cias,  Patruelis  Chunonis  Majoris  seu 
Conradi  :  quorumdam  Gerraaniœ 
Optimatum  vota  seu  suffragia  ei  fa- 
vent  post  mortem  Henrici  II.  616.  c. 
Ejus  responsum  ad  Chunonem  Ma- 
jorera    seu   Conradum    in    Conventu 


Magnatum  Germaniae  ad  electionem 
Régis  habito.  616.  e.  Ipse  maximo 
favore  Chunonem  Majorera  seu 
Conradura  in  Dominura  et  Regem 
eligit.  617.  a.  Cum  aliis  quibusdam 
Germaniae  et  Lotharingiae  Magnati- 
bus  conlrà  Conradum  Regem  rebel- 
lât. 618.  a.  Conrado  se  reddit  ;  li- 
beris  custodiis  traditur,  et  destruun- 
tur  ejus  munitiones  :  sed  posteà  in 
gratiam  Régis  receptus  totum  hono- 
rera suum  récupérât.  Adalberone 
Duce  Histrianorum  sive  Carintano- 
nim  ,  Majestatis  reo  ,  in  exilium 
misso  ,  Ducatus  ille  confertur  Chu- 
noni,  qui  per  totam  vitara  Conrado 
et  Hcnrico  ejus  fiho  fidelis  perman- 
sit.  618.  e. 

Circuli  Quadratura  :  de  eâ  libruiu  scri- 
bit  Franco  Scliolasticus  Leodiensis. 
164.  a. 

Citicensis  Episcopus,  Eppo. 

De  Clare    Cornes,  Gislebertus. 

Claromontenses  Episcopi ,  Durandus 
seu     Durannus,    Renco,     Stepbanus. 

Claromontenses  apud  Bellovac.  Co- 
mités,  Hugo,  Rainaldus. 

Clemens  Papa,  B.  Pétri  successor^  di- 
citur  S.  Dionysium  Areopagitam  in 
Gallias  misisse.  469.  b. 

Clemens  Papa  VIII  Ilelenensem  se- 
dem  Episcopalem  Perpiniacum  trans- 
tulit   514.  d.   n. 

Clerici  non  ferentes  arma  ,  Monachi 
et  Sanctimoniales  ab  orani  injuria 
inimunes,  item  Ecclesiae  bona  à  ne- 
mine  labefactanda.  510.  d. 

Clerici  et  Monachi  à  Sancto  Proposito 
et  babitu  recedentes,  notantur  in 
Concilie  Rem.  sub  Leone  Papa  IX. 
523   a. 

Clerici  mundanx  militiae  studentes  ar- 
guuntur  in  Concilio  Remensi  sub 
Leone  Papa  IX.  523.  a. 

Clericorum  vita  coramunis,  ita  ut  simul 
manducent  et  dormiant.  652.  e. 

Clericus  Saeeularis  Abbatiâ  destituitur, 
ut  in  ejus  locum  Regularis  Abbas  ins- 
tituatur    Ex    Concilio  Lemovic.  503. 

c.  d.  504.  a. 

Clippiacens.  Synodus^  sub  Dagoberto 
Rege.  479.  n. 

Clotarius  III  Rex  Burg.  et  Neust.  Gen- 
gulfum  Besuensibus  Monacliis  Advo- 
eatum  concedit.  584.  n. 

Clotarius  seu  Lotarius  Rex,  pater  Lu- 
dovic! V,  in  quo  Reges  de  familia 
Caroli  Magni  deficiunt.  170.  n. 

Cluniacum  Monast.  in  Burgundia,  et 
pago  proprii  juris  Gaillelmi  Ducis 
Aquitaniae  construitur.  1 19.  b.  Clu- 
niac.  Abbates,  Hugo,  Odilo,  Wil- 
lelnius.  Cluniac.  Monachi.  532.  b. 
533.  a. 

Clypei,  quo  utebantur  pugnantes  in 
bello,  descriptio.  485.  b. 

Coacus,  Castrum  Aquitaniae  inchoatura 
in  contentione  Comitis  Aquitaniae 
Guill.  et  Hugonis  de  Liziniaco  , 
contra  Aimericum.  535.  d. 

Coci     Franciae,    Framericus,    Robertus. 

Coci  Régis  consuetudines  injustas  sibi 
vindicant  in  vlUis  Monach.  Fossat. 
de  bobus  et  carne.  600.  a-b. 

Codiacensis  locus  Laudunensi  seu  Viro- 
manduensi  Praetorio  semper  paruit. 
581.  n. 

Cognominis  usus.  93.  n,  97.  n.  187.  n. 
335.  a.  397.  a-e.  506.  e.  507.  a.  535. 

d.  et  alibi  passim. 
CoUiberti.  572.  d. 

Coloni,  Colonica.  543.  b.  577.  d.  et 
passim  in  Diplomatibus. 

Colonia  -Agrippina  :  ibi  Générale 
Concilium  à  Victore  II  Papa  cele- 
bratum  ;  in  quo  Balduinus  et  Gode- 
fridus  ad  Imperatoris  gratiam  rever- 


tuntur.  348.  c. 

Coloniensis  Ecclesia  à  Leone  IX  Papa 
j)rivilegiura  habet,  quo  septem  tan- 
tum  Presbyteris  Cardinalibus  licitum 
sit  ad  Altare  Majus  Missas  celebrare. 
467.  b.  n. 

Colon.  Archiep.  Pelegrinus,  à  Rege 
Conrado  petit,  ut  sibi  liceat  Gise- 
lam  in  Ecclesia  Colon.  Reginam 
consecrare.  6 17.  b.  Colon.  Archie- 
piscopi,  Anno  seu  Hanno,  Biligri- 
nus  seu  Piligrinus,  Bruno,  Ferdi- 
nandus  ,  Heribertus  ,  Herimannus  , 
Hildolphus,  Hilduinus,  Siguinus. 

Colurabae  Tabellariorura  vicera  geren- 
tes  in  Italia.  228.  n. 

Conibornenses  Vicecom.  Archambal- 
dus  I,  Archambaldus  II,  Bernardus, 
Ebolus,  Hugo. 

Comètes  apparct  per  très   Menses.   162. 

b.  De   cœteris    Cumetis   ride  Indic. 
Chronol. 

Comilatûs  et  Ducatûs,  sicut  Comitis  et 
Ducis  voces  promiscuè  ab  Historicis 
usurpatae.  189.  n. 

Comités,  qui  sint.  et  eorum  officia. 
59i.  n. 

Comités  Stabuli  Franc,  seu  Connesta- 
bularii  Régis,  .\lbericus,  Baldricus, 
Balduinus. 

Comitia  Regni  Francias  Corbeiae  habi- 
ta. 111.  b-e. 

Comitia  Cambae  ad  Rbenum,  in  quibus 
Conradus  Salicus  Imperator  eligitur. 
557.  n. 

Comraercium  Castrum ,  oppidum  ad 
Mosam,  in  finibus  Leucorum  :  feo- 
dum  ab  Odone  Campaniae  Comité 
movens  jure  hereditario.  Obsidetur 
cl  incenditur   à    Comité    Camp.    458. 

c.  nn. 

Cominercii  Castri  Ecclesia  seu  Capelia 
succenditur  cum  toto  Castro  :  in  ea 
repositae  SS.  Reliquiae,  et  praesertim 
brachium  S.  Pantaleonis,  servantnr 
ab  iuccndio,  operâ  Richardi  Abba- 
tis  S.  Vitoni,  et  ad  S.  Vitoni  Mo- 
nasterium  deferuntur.  458.  c.  n. 

Compendiensis  locus  à  Carolo  Impera- 
torc  constitutus.  385.  d.  Subjectus 
jurisdictioni  Silvanectensi.  581.  n. 

Compendiensis  Palatii  origo,  insignia, 
multorum  Regum  praesentiâ  decora- 
tur.  573.  n. 

Compendiense  Concilium.  480.  n. 

Compendiensis  S.  Cornelii  Ecclesia  à 
quibusdam  malefactoribus  vexatâ, 
Reliquiae  SS.  Cornelii  et  aliorum 
Remos  transferuntur,  et  à  Leone  IX 
Papa  suscipiuntur  intrà  Ecclesiam  S. 
Remlgii.  466.  d.  Ecclesiae  S.  Cornelii 
Prsepositura.  "585.  d.  586.  a-b. 

Compensum  seu  commune  tributum , 
ab  Episcopis  et  viris  potentibus  exac- 
tum  ad  tuendam  pacem  seu  Treugam 
Domini.    509.   c.-d.   Vide  Paciagium. 

Conanensis  Synodus.  454.  n. 

Conanus,  fil.  Alani  III  Ducis  Britan. 
mortuo  pâtre,  tutorem  habet  avun- 
culum  suum  Eudonem.  633.  e.  Fra- 
tcr  erat  uterinus  Herberti  junioris 
Cenomau.  Com.  propter  nuptias 
Rerthae  Alani  viduae  ,  cum  Hugone 
II  Cenom.  Comité  Herberti  pâtre. 
634.  c. 

Conceptionis  Beatae  Mariae  festivitatis 
origo.  288.  c.  360.  c. 

Concbensc  Monast.  ab  Odolrico  Ab- 
bate  factura  creditur  tempore  Hen- 
rici I  Franc.  Régis.  433.  a.  n.  Con- 
chens.  Abbat.  Vide  Castellionis. 

Concilium  :  Conciliis  adesse  tenentur 
Episcopi  et  Abbates  :  communione 
privantur  reluctantes,  n«c  non  qui 
sine  licentiâ  recedunt  à  Conventu. 
523.  b.  lis  adsunt  non  tantùm  Praesu- 
les,  ac  relicjui    Sancti  Ordinis  Clerici  ; 

sed 


INDEX     RERUM. 


745 


sed  ctiara  >fobilcs  Laici.  532.  e.  Mag- 
nâtes. 510.  b.  Principes.  513.  a.  Sacii 
Duces,     et     catcrva     fidelium  ,     non 
solùm    virorum ,    scd   ctiarn    femina- 
ruin.    514.    b.     N'obiles    et   ignobiles 
Laici.  515.    a.    Ad  Concilia    vocantur 
Comités     et    alii    insignes    Laici ,     de 
suis    facinoribus    rationeni    reddituri. 
523.    c.    la    Concilio     non     audiendi 
sunt  Ileretici    faventes  erroribus  jara 
ab  Ecclesia  damnatis.  498.  a. 
Concilium   celebrari    non  débet  in  Gal- 
lia    absque  Régis  consensu.  28b.   d. 
49iJ.  a.  Concilium  Parisiense  in  causa 
Berengarii    pcr    Regem  Henricum    I, 
de  consultu   Pontificum  et    Proccrum 
regni    convocatum.    497.  d.   532.   e. 
Huic     praesens    adest   Rex    Henricus. 
5:2S.  d.  Item  Concilio  Provincise   Se- 
noncnsis.  517.  c. 
Concilium   Remense ,     sub    Leone    IX 
Papa,    non  fuit   celebratum,    nisi    de 
consensu    saltcm  tacito  Régis  Henrici. 
465.  c-e.  466.  a. 
Concilium    Narbonense     IX,    opitulante 
Petro  -  Raniundi     Comité     Carcasso- 
nensi      et      Berengario       Vicecomite 
Narbonensi   celebratum.    514.    e.    n. 
Concilia     in     Mormannia  çdicto   et  hor- 
tatu   Guillelmi   Ducis    habita.    89,    e. 
532.  b.   His  arbitrum    se   déesse    non 
vult  Guill.    89.    c.    Conciliorum    sta- 
tuta  vim  liabero  non  sinit,   nisi    à    se 
priniô  essent  ordinala.    193.   e.    Con- 
cilio   Rotoniagensi    praesidet     honoris 
causa.  379.  d.  Praesens  adest.  70.   d. 
Ad   Concilium    Romanum    vocati    Prae- 
sules,    regno  exire   non  possunt  abs- 
que voluntate  Régis.  367.  c.  Ad  Con- 
cilium   Romae   babendum     Episcopos 
Galliie  cogit  adesse  summus  Pontifex. 
492.     b.     Concilio      Moguntino     per 
Leonem    I.X.    celebrato    praesidet    ho- 
noris   causa    Henricus    III.    Imperat. 
60.  d.  Praesens  adest.  262.  b. 
Condomus    locus ,    quasi   domus  subli- 
mis    interpretatur.     396.     a.  Condo- 
mense    Cœnobium    succenditur   :    ab 
Hugonc    restauratum  ,      dedicatur    : 
constituuntur  in  eo  Monachi,  quibus 
Pelrus    Abbas   praeficitur.    395.    b-c. 
Multa    dona   ipsi  collata.  .396.    a-e. 
397.  a-e.    398.   a.    In.    Cœnob.  Con- 
dom.     Crucis    vexillum     asservatum 
ignis    injuriaui    repellit  ;     imminentes 
effugat  grandinum  tempestates  ,    alia- 
que  mira  operatur.  394.  d.  395.  a. 
Condomenses    Abbates  ,     Petriis,     Ra- 
mundus    seu    Raimundus  ,   Seguinus 
seu   Siguinus,    Verucundus   de  Lana. 
Condoni.   Abbatia  ,    nunc   Episcopatus. 

394.  n. 
De  Confengun  Abatissa,  Otta. 
Confessionis  auricularis  usus.  59.  a-b. 
133.  d-e.  1.34.  a.  155.  b.  184.  b. 
204.  e.  214.  b.  361.  a.  423.  a.  n. 
Très  actus  pœnitenlis  diserte  expressi 
in  Poemate  XI  seculi.  423.  n.  Satis- 
factiones  et  pœnilentiae  singulares 
eorum  qui  propinquiores  parentes, 
seu  Sacerdotes  et  superiores  gladio 
impelicranl.  149.  f.  n.  423.  b.  Ful- 
conis  Nerrae.  180.  d.  Godefridi  Vir- 
dun.  Comilis.  60.  b.  250.  a.  Batduini 
Fland.  Corn.  479.  d.  Gerbodonis 
proptcr  occisum  Arnulfum  Fland. 
Comitem.  151.  d-e.  Satisfactionis 
post  obitum  exempluni.  489.  b-c. 
Confessio  peccatorum  facta  Abbatibus 
et  Monachis.  39.  a-b.  133.  d-e.  134. 
a.  155.  b.  283.  d.  Confessiones  ex- 
cipiendi  et  absolvendi  facultas  Ab- 
batibus à  Romanis  Ponlificibus  con- 
cessa.  283.  d.  Inconsulto  Dioecesano 
Episcopo.  134.  a.  Ab  Aposlolico  pœ- 
nilentiatn  et  absolutioncni  ncmini 
licet    accipere ,    inconsulto    Episcopo. 

Tome  XI 


504.  c-d.  505.  a-b. 

Confessio  Laica.  361.  n. 

Confolense  castrum  in  Aquitania,  cap- 
tum  et  incensum  à  Bcrnardo.  536. 
d. 

Conjugia  adulterina  et  incesta  damnata 
in  Concilio  Rcmcnsi  ,  sub  Leone 
IX  Papa.  523.  a. 

Connestabularii.    ride  Comités    Stabuli. 

Cono,  qui  et  Conradus,  Primicerius 
Coloniens.  ab  Imperatore  Henrico 
IV  ad  suscipiendum  Archiepiscopa- 
tum  Trevirens.  missus  ,  à  Comité 
Treverorum  Deoderico  capitur  ,  et 
à  Satellitibus  ejus  in  silvam  ductus, 
de  rupe  tertio  praecipitatus,  et  adliuc 
illaesus,  gladio  transverberatur.  Cor- 
pus ejus  foliis  silvae  obtci;tum,  et  à 
rustico  inventuin,  ad  villara  defertur 
et  sepelitur.  Inde  à  Deoderico  Vir- 
dunens.  Episcopo  ad  Tolegium  Mo- 
nastcrium  transportatum,  multis  sta- 
tim  miraculis  à  Deo  glorificatur. 
638.  c-d. 

Cono  Rector  seu  Abbas  de  Busendorff 
factus,  ad  preces  S.  Popponis.  462. 
a. 

Conradus  ,  qui  et  Chuno  Major ,  et 
Cbunradus  Salicus  ;  Conradus  de 
Wenelinga  de  génère  Ottonum  , 
Dux  Franciae  Orientalis  ,  in  Francia 
Teutonica  natus.  2.  b.  414.  b.  n. 
557.  b.  n.  Inter  eum  et  Chunonem 
Minorem,  Optiniatum  suffragia  di- 
visa. 2.  c.  616.  c.  Sermo  ipsius  ad 
cognatum  suum  Chunonem  Min. 
ante  electionem  successoris  Impera- 
toris  Henrici  II.  616.  c.  d.  e.  Electus 
in  Germ.  Regem.  2.  c.  414.  b.  n. 
557.  b.  n.  617.  a.  Ejus  elogium 
616.  b.  617.  b.  Imperiali  Diadcmate 
Moguntiae  cinctus  et  sacratus.  557. 
b.  n.  617.  b.  c.  Uxor  ejus  Gisla  de 
Lymburch.  414.  b.  n.  seu  Gisela  filia 
Ilerimanni  Ducis  Aleman.  2.  c.  Ex 
qua  gignit  Henricum  III  Clauduni 
Imper.  414.  b.  Germ.  Optimates 
quidam  contra  eum  conspirant.  618. 
a.  b.  Burgundiae  regnum  à  Rodulpho 
Rege  accipit.  637.  b.  Consiliis  et  ar- 
mis  regnum  pacificat.  618.  b.  c.  Mî- 
litum  aninios  sibi  conciliât.  618.  a. 
Litterarum  indoctus,  Clerum  tamen 
prudenter  instituit.  2.  d.  618.  a.  Ne- 
mini  cedens,  nisi  Deo  et  caloribus 
aesiivis.  618.  c.  Romae  in  die  S.  Pas- 
chae,  ab  universis  Romanis  in  Imper, 
electus  j  bcnedictionem  Impcrialera 
à  Joanne  XIX  Papa  suscipit.  618.  d. 
Ilislrianorum  sive  Carintanorum 
Ducatum  Adalberoni  ablatum,  Chu- 
noni  patrucli  suo  confert.  618.  e. 
Obsistit  cœptis  Odonis  Campan. 
Corn,  contra  Burg.  Regnum  :  Goze- 
lonem  Duceui  mittit  ad  illuin  cx- 
pugnanduni.  143.  d.  llortatu  S.  Pop- 
ponis Abb.  Stabul.  pacera  init  et 
concordiam  eum  Rege  Franc.  Hen- 
rico. 461.  c.  S,  Popponeux  ad  Argen- 
tineus.  Episcop.  cupit  promovere. 
461.  d.  Henricum  iilium  suum  apud 
Aquisigrani  Palalium  facit  in  Regem 
coronari.  619.  a.  Apud  Trajectum 
die  Pentecostes  morbo  corripitur  , 
sacranientis  piè  susceptis  ,  interit. 
619.  e.  Corpus  ejus  per  cuncta  Cœ- 
nobia  civit.  populo  setiuente  depor- 
tatum.  620.  a.  Visccra  ejus  apud 
Trajeclum  condita  :  reliijuum  corpus 
primo  Coloniaux  Agrippinan),  dein- 
de  in  Spira  civ.  scpullum.  620.  a. 
Fide  Ind.  Citron. 
Conradus  Burgundiae  Rex  uxorcm  ac- 
cipit Mathildcm  sororem  Lotharii 
junioris  Reg.  Franc.  Lotharius  dat 
ipsi  in  dotem  Civitatem  Lugdunum. 
Ex    Mathilde  geniti    sunt  Rodulphus 


Burgundiae  Rex  post  patrem,  Gisla 
quam  Conradus  Imperator  duxit 
uxorem  ,  ex  qua  genuit  tertium 
Henricum;  et  Berta,  quam  accepit 
Odo  Carnotensis  ,  ex  qua  genuit 
Odonem.  143.  c. 

Conradus  Primicerius  Colon.  Fide 
Cono. 

Conscrvatores  Ecclesiarum  et  Monas- 
teriorum.  368.  d.  f'ide  Advocati. 

Consilium  fidelium  Régis.  569.  a.  577. 
e.  578.  a.  b.  581 .  a-c.  586.  b.  587.  a. 
Consilium  commune  Procerum  et 
Primorum  Palatii.  588.  b.  589.  b. 
Consilium  extraordinarium  perso- 
narum  Ordinis  Cloricalis  et  T.âica- 
lis,  sub  termino  diei  assignat»  invi- 
tando  convocatum.  472.  a.  In  eo 
rem  exponit  Henricus  Rex  ,  et 
uniuscujusque  sententiam  rogat  :  tum 
quid  agendum  sit  e.x  commue!  con- 
silio  decernitur.  472.  b. 

Consilium  fidelium  et  Optimatum  Du- 
cis Burgundiae.  612.  c.  613.  a. 

Consilium  Ermengardis  Reginae  Bur- 
gundiae. 555.  c. 

Constantia  Regina  ,  uxor  Robert!  , 
obstat  filio  suo  Henrico.  221 .  d.  Pri- 
mogenito  Henrico  Robertum  fra- 
trem  in  regno  Gallorum  conatur 
praeponere.  247.  d.  Agit  eum  Opti- 
matibus  ut  Robertus  Henrico  prae- 
ponatur.  324.  a.  393.  a.  410.  e.  Ro- 
bertum, cùm  non  possit  regem  fa- 
cere  ;  Ducem  Burgundiae  constituit. 
144.  d.  Ecclesiae  S.  Florentii  Salmur. 
dat  albam  Levitae.  276.  d.  Vide  Ind. 
Chronol. 

Constantienses  in  Norman.  Episcopi, 
Gaufredus  seu  Goffredus  et  Gode- 
fridus,  Robertus. 

Constantienses  in  Gcrmania  Episcopi, 
Eberliardus ,  Gebehardus,  Heirao  , 
Romoldus,  Warmannus. 

Constantiensis  in  Germania  Synodus. 
19.  c.  . 

Constanlinopolitanus  Palriarcha  Un!- 
versalis  Antistitis  titulum  ambit,  et 
Romanae  Curiae  Proceres  muneribus 
et  pecunia  corrumperc  intendit.  Gal- 
liarura  Episcopi  et  jVbbates  praecipuè 
contra  hauc  novitatem  réclamant. 
459.  n. 

Constantinopolitanus  Imperator  Ro- 
bert! Ducis,  et  Normannorum  mu- 
nificcntiam  miratur  et  urbanitatein. 
327.  d.  Imperat.  ncc  non  Palatii 
Constantinopolitani  Opiiniates  sine 
mcnsa  et  sedilibus  humi  uianducant. 
Ibid.  Sed  iis  uluntiir  ln)perator  et 
Magnâtes,  Robert!  Ducis  exemplo. 
Ibid. 

Constantius  quidam  apud  Remos  Basi- 
licain  erigit  in  menioriain  Miracul!  à 
B.  Remigio  patrali.  Hanc  nunc  oc- 
cupant Equiles  Melitenses.  466.  e.    n. 

Consuetudines  locorura  mutantur,  Do- 
minis  miitatis.  329.  n.  Servantur, 
mutatis  Dominis.  158.  a.  Consue- 
tudo  Waslinensis  terra;  servatur  à 
Philippo  1,  id  exigontibus  M^aslinen- 
sis  Comitatûs  Mililibus.  158.  a. 

Consultus  Pontificum  et  Proccrum  ab 
Henrico  I  adhibitus  ad  cogcnduin 
Concil.  Paris.  532.  e. 

Convenensis  Episc.  Guillelmus. 

Conventus  Solemnes  Régis  et  Opti- 
matum. 111.  588.  599.  005.  Conven- 
tus Nobilium,  régnante  Philippo  I. 
344.  c.  n. 

Corbcia  à  Rege  Henrico  data  !n  do- 
tem Adelae,  Balduino  V  Fland.  Co- 
mit!  matrimonio  junctae.  480.  b. 
Posleù  Robert©  Frison!  Fland.  Com. 
erepta  à  Rege  Philippo.  480.  c.  Cor- 
bcia; oppidan!  fidem  Régi  jurant, 
Ibid.  CorbeiiK  situs  describilur.  480. n. 

Niinnii 


746 


INDEX     RERUM. 


Corbeienses  Abb.  Evrardus  ,  Fulco  , 
Odelricus,  Richardus. 

Corbeiensis  Ecclesiae  villae  et  praedia 
in  Flandria  invaduntur  à  Roberto 
Frisone.  480.  c. 

Corboili  Coin.  Burchardus  ,  Guillel. 
seu  Willelmus,  Malgerias. 

Cormcriacensis  Al)bas,  Robcrtus. 

S.  Cornelii  Corpus  Reinos  ad  Basilicam 
S.  Remigii  dcferunt  Coinpcnd.  Cle- 
rici,  Concilii  et  Papae  Leonis  justi- 
tiam  implorantes  contra  eos  qui 
vira  Ecclesiae  suae  intulerant.   523.   c. 

Cornualli   grandi    caede  alfecti.  241.    d. 

Cornubiaj  Cornes,  Hoel. 

Cornugalliae  Epp.  Benedictus,  Orscan- 
dus. 

Cornugalliae  Cornes,  Alanus. 

Corona  inter  Sacrae  Liturgiae  Solemnia 
Reguin  capitibus,  ab  Archiep.  vel 
Episcopis  iinposita.  370.  n. 

Coronati  Reges  et  Principes  ,  Sacris 
Liturgiis  et  Conviviis  publicis  inter- 
sunl.  570.  n. 

Corpora  Sanctorum  multa  inter  con- 
fines Caineraci  et  Attrebati  delata. 
123.  a. 

Corpus  Christi  Doraini  duodecies  in 
anno  renovandum,  ex  Concilie  Le- 
movic.  II.  503.  b.  Ejusdem  renovatio 
in  Monasteriis  ,  Abbatum  arbitrio 
relinquitur    ab  ipso  Concilio.  503.   c. 

Corpus  Doinini  non  ampliùs  servan- 
duin ,  quàm  à  Doniinica  in  alt'eram, 
ex  praescripto  Concilii  Bituricensis. 
503.  n. 

S.  Cosmae  Insula  apud  ïurones  ,  in 
qua  Berengarius ,  ad  fidem  Catho- 
licam  reversus,  assidue  Domino  mi- 
litavit.  531.  d. 

De    Couciaco    Vicecomes  ,     Willermns. 

Coxo  Coines ,  morte  occidit  imme- 
ritâ.  104.  b. 

Crassensis  Abb.  Raduifus. 

Crispinensis  Abb.  Hugo. 

Cridiatunenses  Epp.  Leofricus.  Osber- 
nus. 

Croiciacense  fiscum  regium.  582.  n. 

Croylandiae  Abb.  Ingulfus. 

Crucis  iisus  apud  eos  qui  Jerosolyniam 
petebant,  antc  bella  sacra.  268.  a. 
327.  a. 

S.  Crucis  et  S.  Audoeni  in  Norman. 
Abbates,  Guido,  S.  Leulfridus. 

S.  Crucis  in  pago  Pictav.  Monachae. 
280.  b. 

Cubicularius  Régis,  Adelarius. 

Cumberlondae  Coraitatus  in  Anglia  : 
in  locum  illius  Provinciae.  aquis  et 
sylvis  inaccessibilem ,  secedunt  An- 
gli  adversùs  Guilt.  Conquest.  re- 
belles, ibique  Castrura  nomine  Du- 
nelmum  exstruunt.  629.  e. 
Curia,  solemnis  Regum  Conventus. 
Curiae  Majorum  Solemnitatum  ;  Cu- 
riae  Coronatae.  570.  a.  n. 
Curia  Imperialis  vel  Regia  ,  in  Festo 
Paschae  babita  :  ad  eam  conve- 
niunt  Magnâtes.  456.  c. 
Curia  Régis.  274.  a.  S66.  b.  Curia  Ré- 
gis Henrici  dicitur  Aula.  131.  a. 
o78.  c.  Curia  Henrici  Parisius  ;  in  ea 
judicuni  munus  obeunt  Proceres , 
in  prasscntia  Militum,  et  Clientum. 
131.  e.  578.  a-b.  Drocis.  603.  b. 
Curiae  Solemnes  et  Plenariae  Reguin 
Franciae  :  in  iis  inter  Sacrae  Liturgiae 
Solemnia,  Regum  capitibus  Corona 
imponebatur  ,  et  Coronatae  dice- 
bantur.  570.  n.  Curia  Epipbaniae 
apud  Melodunum.  570.  a.  Curia 
ÎSativitatls  Dora.  Lugduno  Clavato. 
583.  a.  Curiae  Regia;  fidèles.  566.  b. 
Curia  Guillelmi  Norraan.  Ducis  et 
Angl.  Régis  in  praecipuis  Festivitati- 
bus.  Omnes  eu  cujuscumque  pro- 
fessionis     Magnâtes   edictum   regium 


accersebat.  190.  b. 

Curia  Ducis  Normanniae.  430.  c.  Ad 
eain  Abbas  Uticensis  accitur,  et  ad 
diem  statutum  respondere  jubetur. 
229.  e. 

Curia  ïheobaldi  Com.  Campaniae. 
648.  b. 

Curia  ïbeobaldi  et  Stepliani  Camp. 
Comitum.  424.  c. 

Curia  Com.  Fland.  apud  S.  Audomar. 
in  die  Epipbaniae,  381.  d.  .382.  a.  Cu- 
ria Plena  Pentec.  in  Bergis  Castro. 
106.  a. 

Curia  Fulconis  Andegav.  Com.  279. 
d. 

Curia  Gaufredi  Martelli.  268.  c. 

Curia  seu  Placitura  Pictavis,  ubi  ad- 
sunt  Agnes  Comitissa,  Petrus  et 
Gaufrcdus  ejus  filii,  Gaufredus  Mar- 
tellus  Agnetis  niaritus  ,  et  omnes 
Pictavorum  Optimatcs.  217.  d. 

Curia  iMorineiisis  Episcopi.  300.  a.  Ca- 
raeracensis  Episcopi.  124.  b.  128. 
a-b. 

Curia  Abbatis  S.  Mauri  Fossatensis. 
578.  b.  Abbatis  S.  Medardi  Suession. 
581.  b.  Abbaliae  S.  Huberti.  636.  a. 
Praecentoris  B.  Mariae  Stampensis. 
580.  b. 

Curia-Aimonis  [Coaimoii)  in  pago  Ce- 
noman.  ibi  nascitur  Gervasius,  pri- 
mo Cenoman.  Episcop.  deinde  ad  Re- 
mensem  sedein  translatus,  631.  b. 

Cycli  Magni  Pascbalis  rovohilio  reno- 
vata.  198.  a.  284.  a.  338.  d.  359.  d. 


D 


DA  C 1  seu  Dani  :  mortuo  Hardec- 
nut  ultimo  Rege  ex  Danorum 
stir[)e  ,  Anglia  liberatur  ab  eorum 
Dorainatu.  637.  d.  Vide  Dani. 

Dacia ,  Danamarclia  ,  seu  Danaraar- 
cbia  :  baec  regio  Reges  habuit  multos 
mirae  Philosophiae  eruditione  vehe- 
menter  imbulos,  Zeutan,  Dicinenm, 
et  Zalmoxem.  Antenor  quoque  , 
ïrojâ  proditâ.  dicitur  Gcrmaniam 
appulisse  ,  in  Daciâ  régnasse  et  ei 
regioni  à  Danao  stirpis  suae  Rege 
Danamarcbiae  nonien  imposuisse. 
623.   d.   n. 

Dagobertus  Rex  Franc.  S.  Agilura 
Resbac.  Abbatem  instituit  in  Synodo 
Clipp.  '579.  n.  Nobile  Templura  in 
bonore  S.  Dionysii  et  Soc.  construit. 
406.  d.  n.  469.  c.  Ejus  Epitaphium  à 
Fulcoio.  441.  d. 

Daher  Prince])s  Soldanus  cum  Constan- 
tino  Imper.  Constantinop.  fœdus  et 
amicitiam  contrahit  ;  reaedificandi 
Ecclesiara  S.  Sepulchri  Jerosol.  licen- 
tiam  concetlit.  354.  a. 

Damasus  Papa  II  quo  anno  sedere  cœ- 
perit  juxtà  Baroniura  et  alios.  463.  n. 

Danifrons  seu  Uanfrons  in  Passaio  , 
Danefrons  ,  Donnifrons  ,  Domno- 
frons  ,  et  Domnifrons  in  Passeio  , 
castrum  est  in  Cenomanis  ad  amni- 
culum  Varennam  in  Meduanam 
effluentem  -,  (  Domfront  vel  Danfront 
en  Passais  ).   178.  n. 

Damfrontini,  Gaufredi  Martelli  recel- 
sum  audientes ,  Guillelmo  Norm. 
Duci  sese  dedunt.  337.  d. 

Danamarcba,  vel  Danaraarcbia.  Unde 
nomen  habeat.  Fide  Dacia. 

Dani  seu  Normanni ,  unde  nomen 
babeant.  623.  d.  n.  Armorura  quibus 
utebantur  species.  621.  a.  Gens  Lu- 
xui  nimiùm  dedita,  mulieribus  jun- 
gebatur  multis  ;  ex  nimia  multiplica- 
tione  lex  apud  ipsos  nata,  (juà  pater, 
uno  herede  electo,  caeteros  filios  à 
se  pellebat  :  hinc  de  propriis  sedibus 
emigrare  coacti.  623.  d.  Equitandi 
artis   indocti,   primo   pedites,    postea 


equis  vecti,  bellum  gcssere.  024.  d. 
Ex  Gothis  ducunt  originem.  623.  d. 
Lothroci  Régis  teinpore  ,  Ducibos 
filio  Régis  Bier  Costae-ferreae  el  Has- 
tingo  ejus  Paedagogo.  sedes  alias 
quaerere  coacti,  oras  Galllae  appel- 
lunt,  Vermandensem  et  Noviomen- 
sem  Coraitatus  vastant  ;  S.  Quintini 
Monast.  comburunt  :  623.  e.  624.  a. 
b.  c.  Raincrium  Longi-coUi  vincunt 
et  capiunt.  626.  c.  d.  e.  Cum  Danis 
duodecim  captis  ,  et  auri  magno 
pondère  ipsum  commutant.  627.  a. 
Ora  Sequanica  ingressi,  Gemmeticum 
obsident  et  flammis  tradunt.  624.  c. 
Rothomagum  comburrint;  Franciae 
petentes  interiora  ,  stationem  naviura 
in  Insula  Cœnobio  S.  Florentii  sup- 
positâ  comjjonunt.  624.  d.  e.  Urbes 
Nanneticam,  Andegavum,  Pictavos, 
Turones ,  Aurelianos  ,  Lutetiaro 
Parisiorum  ^  Belvagum  ,  Novioma- 
gum,  Sanctonum,  Engolisma,  Pe- 
tragoricum,  Lemovicas,  Arvernum 
et  Avaricum  concremant  ;  totam 
Neustriam  et  Aquitaniam  caedibus 
dévastant.  6i5.  a.  b.  c.  Galliam  per 
spatium  ferè  30  annorum  de[)opulan- 
tur.  623.  c.  Romam  clandestiuH  irrnp- 
tione  tentant,  oppugnare  non  audent. 
Lunam  seu  Lunis  civitatem  Uastingi 
dolo  diruunt  à  fundaïuentis.  Cum 
Carolo     Franc.    Rege    pacem  ineunt. 

625.  d.  e.  626.  a.  b.  Novam  irruptio- 
nem  in  Franciam  tentant  ;  Scanzam 
Insulam  applicant,  indc  Angl.  Bri- 
tan.  aggrediuntur  ;  debellant  An- 
gles ;  cum  eorum  Rege  Elpbstarno 
fœdus  feriunt  ;  auxiliaribus  Anglis 
apud  Wallais  seu  Walgros  apj>ellunt. 

626.  d.  e. 

Dani  RoUonem  eligunt  in  Dominum 
et  Principem  Militiae.  627.  a.  Vide 
Normanni. 

Dapifer  Régis,  Raduifus.  Vide  Senes- 
calciis. 

Dapifer  Comitis  Flandriae.  106.  c. 

Dapiferi  Episcopatûs  Engolismensis , 
263.  d. 

Dasburgenses  Comités,  Henricus  seu 
Hermannus  aut  Hezelo,  Hugo. 

Data  insignis  régnante  />.  TV.  J .  C.  cum 
Spir.  Sancto  in patemœ  majestalifdex- 
terii.  Non  excludit  Henrici  Régis 
designationem.  639.  c. 

David,  Cenomannorum  primus  Co- 
rnes, pater  Hiigonis  I  Com.  Cenora. 
buiic  Comilatum  à  Lotbario  Rege 
suscepit.  Ejus  prosapia  ignota  :  re- 
fertur  tamen  communi  existimatio- 
ne  ad  Carolum  Magnum.  631.  c. 
Mors  Ipsius.  Ibid. 

Debons.  Princeps,  Gcraldus. 

Decani  in  Abbatia  S.  Germani  à  Pratis 
constituti  à  Comitibus  Parisiens.  Ab- 
batibus  Laicis.  274.  d.  273.  a. 

Décima.  NuUa  Ecclesia  in  honore  S. 
Pétri  fundata  alteri  Ecclesiae  deci- 
mam  aut  censum  persolvere  débet  , 
ex  sententiâ  Leonis  IX  Papae.  640. 
a. 

Decimae  et  Primitiae  Ecclesiis  oblatae. 
513.  d.  517.  b. 

Decimae  Pasnatici.  568.  a.  Décima 
Mercati.  603.  c. 

Dedicationes  Ecclesiarum  XI  saec.  om- 
nibus diebus  indiscriminatini  factae. 
369.  n. 

Dedicationes  in  Conventu  Episc.  Ab- 
bat.  Principum  et  Oplimatum  cele- 
bratse.  109.  e.  110.  a.  462.  b.-c. 
466.  b.  c.  306.  a-e.  522.  b-e. 

Dedicationes     cum     consilio  ,    consensu 

et  voluntate    Principum.    417.    b-d. 

464.  d.   463.  b-e.  466.  a. 

Defensio  et   tuitio    Regia  :    sub   intégra 

defensione.  263.  d.  367.  b.   566.   c. 


INDEX    RERUM. 


747 


568.  d.  57i.  d.  577.  b.  580.  b.  591. 

c.  596.  d-e. 

Defensio  Régis  Burgiindiœ.  548.  d. 

Defensio  Ducis  Nonnanniae.  240.  a. 
Principis  Vasconia;.  ;}9o.   c.    396.    a. 

Defcnsores  Ecclesiaram.  577.  c-d. 
578.  a.  Vide  Advocati. 

Defunctus.  Alos  offerendi  piaculum 
aliquod  in  manu  defuncti,  in  alicu- 
jus  ipsius  reatûs  expiationem.  489. 
c. 

Deiri,  populi  Northumbriae  in  An- 
glia.  105.  a. 

Denariale  Prœccptum  quid  sit  .'  590. 
n. 

Denariatus  et  Denarialis  Manumissus. 
590.  a.  b.  n.  592.  c. 

Denarius  Pelri,  vectigal,  quod  Ro- 
inano  Pontiiici  concessum  olim  fue- 
rat  ab  Ina  Angl.  Rege.   3i5.  n, 

S.  Deodati  corpus  à  Clericis  et  populo 
de  tumulo  Levatum.  368.  c.  Ejus 
Monast.  à  Béatrice  Lothar.  Duc.  et 
Ludovico    Com.  innovatum.  Ibid. 

Deodericus  seu  Diedericus  Virdun.  Ep. 
Cononis  Primicerii  Colon,  inter- 
fecti  corpus  ad  Tolegiuin  Monast. 
transferendum  curât.  638.  d. 

Deodericus  Frisi*  Comas  ,  bellis  et 
seditionibus  regnum  Galliae  exagi- 
tat.417.  n. 

Deodericus  seu  Theod.  Com.  Trevir. 
Cononem  Colon.  Priraicerium  ab 
Imper.  Ilcnrico  IV  missum  ad  Ar- 
chiepiscoj)atum  Trevir.  suscipien- 
dum ,  caj)it,  et  satellitibus  tradit 
interficiendum.  638.  c.  d.  Ob  hoc 
scelus  exilio  daninatus  ab  Imp.  Je- 
rosol.  suscipit  peregrinationeni  ;  sed 
quid  de  eo  et  ejus  Comitibus  ac- 
tum  sit,  ignoratur.  638.  d. 

Deoduinus  seu  Detuinus  vel  Theo- 
duinus  Leodiensis  Episc.  Terapli 
Valciodor.  altare  majus  in  honore 
S.  ïrin.  consecrat.  253.  a.  Scribit 
ad  Ilenricum  Franc.  Regem  de  er- 
roribus  Brunonis  Andegav.  Ep.  et 
Berengarli,  quos  in  Concilio  non 
censet  andiendos  ;  Brunonem  non- 
nisi  Ronianae  scdis  autoritate  dam- 
nari  possc  contendit  497.  c.  Ilenri- 
cum Fr.  R.  deterret  à  convocando 
Concilio  contra  Berengarii  errorem 
jam  damnatum    ab  Ecclesia.    527.    c. 

Deonanti  Cornes,  Cono. 

Dervenses  Abbates  ,  Bruno  ,  Mile  , 
Wandelgerus. 

Deus-Louvart  Monast.  in  pago  Scar- 
pon.  ad  Mosellam ,  ab  Heimone 
Virdun.  Episc.  fundatum  :  ejus  posses- 
siones  Primatiali  Eccl.  Nanceii  attri- 
butae.  557.  d.  n. 

Dextri.  Mensurae  species  ad  distantiam 
aestimandam.  Aliter,  Passus  Eccle- 
siastici.  513.  d, 

Diaconi,  Presbiteri,  Episcopi ,  etiam 
in  Italia,  Laicorum  more,  uxores 
ducunt  ;  filios  suos  liaeredes  testa- 
mento  relinquunt.  246.  n. 

Diak'cticae  periti,  Sigo.  59.  a.  Radulfus 
Mala-Corona.  228.  b. 

Dienses  Epp.  Hugo,  Lancelinus. 

Dignensis  Episc.  (Jgo  seu  Hugo. 

S.  Dionysius  Gallia;  Apostolus.  471.  d. 
AreopagitismusS.  Dionysii.  469.  a.  b. 
SS.  Dionysii  et  sociorum  corpora  in 
totidem  scriniis  argenteis  seorsùm 
recondita  tempore  Dagoberti  Régis, 
sub  Ilenrico  I  adhuc  subsistunt.  406. 

d.  n.  469.  c.  471.  c.  S.  Dionysii  ma- 
nus  auro  gcmmisque  inclusa  Henrico 
Germ.  Régi  donata  à  Carolo  Simplici. 
470.  n.  S.  Dion.  Reli({uiae,  an  Ratis- 
ponae  habcrcntur,  diu  dubitatum  : 
de  his  coiitroYersia  Germanos  inter 
et  Gallos.  427.  c.  n.  S.  Dionysii 
corpus  dicitur  in  Alenian.  sub    Eccle- 


siae  alicujus  fundamentis  repertum, 
et  in  Franciam  relatura.  393.  b.  405. 
d.  ctseqq..  Ratishonenses  S.  Erame- 
ranni  Monachi  Corj)us  S.  Dionysii 
j)enes  se  habore  fubulantur,  occasio- 
ne  cujusdam  cadaveris,  quod  solem- 
niter  élevant  praesentibus  Papa  Leone 
IX,  Imperatore ,  Episcopis  ,  Opti- 
matibus.  469.  b.  470.  a.  b.  Fabula 
refellitur.  427.  n.  409.  a-e.  470.  n. 
Huic  elevationi  intersunt  Francias 
nuncii  :  eorum  oratio.  470.  d.  471. 
a-e.  SS.  Dionysii  et  sociorum  caps<e, 
jubentc  Franc.  Rege,  in  Conventu 
celebri  reserantur  praesente  Reg.  fra- 
tre  Odone.  408.  a-b.  472.  a-d.  S. 
Martyris  ossa  Hugo  S.  Dion.  Abbas 
involvit  in  pallio  à  Rege  Henrico 
inisso  :  publiée  super  altare  per  15 
dies  exponuntur  sanctae  Reliquiae,  et 
in  priori  loculo  exponuntur.  408.  c. 
d.  472.  e.  473.  c.  d. 

B.  Dionysii  Areopag.  Reliquise  à  Bo- 
vone  Abb.  in  Monast.  S.  Bcrtini 
delatœ.  382.  b. 

S.  Dionysii  Ecclesiola  à  devotâ  feminâ 
super  Martyrum  sepulturam  cons- 
tructa.  469.  b. 

S.  Dionysii  nobile  Templum  Regali 
munificentiâ  per  Dagobertum  cons- 
tructura.  469.  c.  Ibi  Corona  Domini 
simul  cum  clavo,  in  Cryptula  inter 
altare  et  SS.  Mart.  Tumulum  asser- 
vala.  406.  d.  n.  471.  c. 

S.  Dionysii  Abbatia  Odilonis  Abb. 
Clun.  ditioni,  annuente  Roberto 
Rege,  subdlta.  378.  b.  Abbates  Al- 
bertus,  Hugo,  Hugo  aller,  Odilo, 
Robertus. 

Dinnetus  Iliberniae  Rex  ,  auxilium 
coMcedit  duobus  Herakii  Régis  filiis 
contra  Willelmum.  Conquestorem 
rebellantibus.  630.  b. 

Divenses  Abbates,  Ainardus  Teuton. 
Fulco. 

Divionenses  S.  Benigni  Abbates,  Adal- 
bero,  Alinardus,  seu  Halinardus , 
Guillelmus  seu  Will.  Jarento,  Joan- 
nes. 

Divionensis  Cornes  ,  Otho-Will.  Vi- 
cecoraes,  Wido  Dives. 

Dolensis  Praesul,  Archiep.  litulo  po- 
titur.281.  a. 

Dolensis  Archiepiscopus,  Evenus. 

Dolenses  Abbates,  Ingelboldus.  Rai- 
mundus.  Dolens.  Com.  Radulfus  seu 
Rodulfus. 

Dominicae  diei  observatio  neglecta. 
516.  e.  restituta.  517.  a. 

Dominicus  Abb.  S.  Theodor.  propè 
Rcmos,  Ecclesiam  à  fundamentis 
restaurât.  586.  n. 

Dominium  Regum  Francise  supremum 
in  Provincias  Procerum,  seu  ut 
aiunt,  Magnorum  Vassallorum,  di- 
tioni subjectas,  ex  variis  Chartis 
evincitur.  In  Aquilania  et  Wasco- 
nia.  120.  b.  286.  c.  n.  In  Burgundiae 
Ducatu.  418.  b.  n.  42i.  a.  608.  d. 
609.  e.  611.  b.  614.  a.  615.  a.  In 
Flandria.  110.  a.  111.  c.  In  Marcha 
Hispanica.  289.  e.  n.  422.  a.  425.  c. 
426.  a.  In  Normannia.  420.  a.  In 
Occitania.  417.  b.  418.  a.  419.  e. 
432.  a.  433.  a.  dominium  Bellis- 
mensis  Comitatûs  Rex  Fhilippus  de- 
dit  vel,  ut  quidam  dicunt,  vendi- 
dit  Duci  JNormanniae  Guillelmo. 
57.  b. 

Dominorum  supcriorum  in  inferiores 
feudatos  arrogantia.  535.  a.  b.  d. 
Dominus  superior  bomini  suo  seu 
vassalo  débet  iidclem  protcctio- 
nem.  525.  e.  536.  a.  537.  c.  d. 

Dominus  inferior  seu  VV^assallus,  cas- 
trura  construere  non  potest  sine  li- 
centià    Domini    superioris.    530.    a. 


537.  a. 

Domni-Martini ,  in  Francia,  Cornes , 
Hugo. 

Domni-Martini ,  in  Lotharing.  Com. 
Manasses. 

Donationum  ,  et  investitionis  rerum 
donatarum  ritus  varii.  15.  b.  109.  a. 
307.  n.  Donationis  actus  super  altare 
depositus.  15.  a.  307.  a-b.  387.  b. 
506.  d.  611.  a.  Donationisin  signum 
colaphus  datus.  387.  c.  Ungulae  pol- 
licis  abscissio.  387.  c.  n.  Donatio  so- 
Icmnis.  599.  c-d.  In  Donationibus 
testes  adliibiti.  Passirn^  prcecipuè  in 
Diplomalibux . 

Donationum  ticclesiis  et  Monasteriis 
factanim  variae  species  :  in  puram 
eleemosinam.  307.  b.  Propter  preces 
tantum.  540.  d.  Donaliones  condi- 
tionales  diversi  generis.  396.  e.  555. 
n.  582.  d.  594.  b-c  603.  c.  Adversùs 
Donaliones  ,  heredum  reclamatio- 
nes.  612.  c-e. 

Donaliones  Monasteriis  factae  ab  iis  qui 
Monachum  inducbant.  14.  a-c.  n. 
252.  b.  n. 

Doncheriacus,  villa  Monasterio  S.  Me- 
dardi  Suession.  subjecta.  364.  n.Don- 
cherius  Prioratus  Abb.  S.  Medardi 
Suess.  eid.  Monast,  à  Carolo  Irap. 
donatus,     usurpatur    à     Gotzheione. 

455.  b.  c.  456.  a.  n.  Delegatur  à 
Rege  Henrico  Palatii  minislris.  455. 
e.  Ab  eodem  Rege  Gosceloni  Lo- 
tharing.   Duci    in    beneficium    datur. 

456.  a.  Abbatise  S.  Medardi  resti- 
tuitur.  456.  e. 

Dorcestr.  Epp.  Rcmigius,  Ursus, 
Willelmus. 

B.  Drausii  Suess.  Episc.  corpus  serva- 
tum  in  Monast,  B.  Maria;  Suession. 
Hune  invocabant  duello  dimicaturi. 
155.  n. 

Drocae  seu  Drocarum  urbs  à  Norman- 
nicis  ad  Francicas  Leges  transit  et 
Consuetudines.  329.  n.  Drocarum  Co- 
rnes, Anialricus. 

Drogo  Ecclesiifi  Morinensis  seu  Terva- 
nensis  Episc.  in  plena  Synodo  con- 
firmât Eccles.  Ardensis  instauratio- 
nem  ab  ArnoUlo  seu  Arnulfo  ejus- 
dcm  loci  domino  factam.  307.  c.  d. 
Defungitur.  107.  b. 

Drogo  Betvacensis  Episcopus,  cxcora- 
municatur  à  Concilio  Remensi  , 
quôd,  licet  invilatus,  profcclus  eral 
in  expeditionem  Ucgis  Henrici.  523.  b. 

Drogo  Cornes  Wulcassini  de  Prosapia 
Caroli  Magni  ,  Duci  Norm.  Ro- 
berto fideliter  servit  :  Dux  dat  ei  in 
conjugium  consobrinam  suam  Go- 
diovam  ,  sororem  Eduardi  Angl. 
Régis.  248.  a.  Cum  Rodberto  se- 
niore  Normannorum  Duce  Hiero- 
solymitanâ  peregrinalione  susceptâ  , 
in  ilinereobit.  632.  d. 

Drogo  Coin.  Ambian.  quaedam  con- 
cedit  Cellae  Gesiaci.  433.  n. 

Drogo  Constantiniensis  ,  filius  Tan- 
credi  de  Allavilla  ,  Normannorum 
fit  Princeps  in  Apulia.  49.  d. 

Drogo  Parisiensis,  Theologus,  lauda- 
tus  à  Gozechino  tati<{uani  ab  omni 
erroris  Berengarii  labe  immunis. 
502.  a. 

Duces,  qui  sint,  et  eorum  officia.  591. 
n.  Ducis  et  Comitis  tituli  promiscuè- 
sumpli.  Ibid. 

Dudo  Praepositus,  Ecclesiam  S.  Lau- 
rentii  constiluit  apud  Castellum  Des- 
tauvareth.  251 .  n. 

Duducus  seu  Duduco,  Episcopus  Wel- 
lensis  cum  duobus  Abbatibus  An- 
glis  à  Rege  Edwardo  ad  Concilium 
Remensc  sub  Leone  Papa  missus. 
522.  n. 

Duellum  in   causis   Ëcclesiar.   aut   Mo- 


748 


INDEX    RERIIM. 


nasteriorutn    adbibitum.    484.    e.    n. 

Duelli    doscriptio    in    causa    Monast. 

riorian.  485.  a.  b. 
Duelluiii  iiii])eralurn  ad   dirimendas    in- 

ter    Vindociiicnses    et     Majoris-Mo- 

nasterii       Monacbos      coiitrovcrsias . 

430.  n.  Duelli  usus  et   leges.   60.    c. 

155.  n.  221.    a.  299.  d.  353.    a.    n. 

417.  c.  430.  a.  n.  484.  c  ii.  485.  a-b. 
Dunelmum,      castrura      in       Comilatu 

Curaberlondae  ,    cxslructuin    ab    An- 

glis     contra    Willelmum    Conquesto- 

rem  rebellibus.    629.     e.     Dunelmum 

deserunt  factiosi    Suarii,    rébus    infe- 

licitcr  geslis.  630.  c. 
Duneinienses       Ej)iscoiii.       Agelwinus, 

Egelricus.     Walcherus     seu     Walke- 

rius,  Willeluius. 
S.  Dunstanus   Arcbiep.    Cantuar.    simul 

cum     S.    Oswaldo    Eboracensi,     Ra- 

mesiensis    Cœnobii    Ecclesiam     con- 

secrat.  522.  n. 
Durandus  Abbas,  de    Corpore    et   Sang. 

Domiiii    scribit     advcrsus     Berenga- 

riuiii.  Obil.  528.  a. 
De  Durbio  Cornes.  Henricus. 
Dux  ,     Couics  ,    Vicecomes  ,     Vicarius  , 

Missus  discurrens,    quid   à    Monaste- 

riis  exigebant.  601.  d. 


E 


ADGARus,  ex  Eduardi  Régis 
familia  ortus,  in  Regein  pra;fici- 
tur  ab  Anglis  adversùs  Willel.  Con- 
questorem  rebellibus.  330.  a.  Post 
occisionem  Haroldi,  à  quibusdam  in 
Regem  electus,  postcà  vitani  iguobi- 
lem  ruri  egit.  176.  a 

Eadsi  Archiep.  apud  VVinceastre  in  die 
Paschai,  Eduarduni  in  Regem  conse- 
crat.  Arcbieplscopatum  proi>ter  infir- 
mitatem  dimittit  ;  cui  succcdit  Siwar- 
dus.  638.  a. 

Ebalus  Remous.  Arcliiep.  ab  Odone 
Com.  Reniciisum  Coniitutiim  ac<piirit. 
Obit  ;  ijjsiquc  succcdit  Guido.  3S0.  c. 

Eberbardus,  primus  E])isc.  Pabcnberg. 
vir  ingenio  cl  moribus  Rei])ublicse 
valdc  ncccssarius.  616.  a. 

Eberbardus,  in  Episcopatu  Angustcnsi, 
Brunoni  defuncto    succcdit.    619.    b. 

Eblus,  filius  Ebuli  Aquitania;  Ducis  , 
Episcopus  fit  Lemovic.  restaurât  Mo- 
nastcria  S.  Martialis,  S.  Maxentii, 
et  S.    Micbaelis   de    Ercnio.    119.    c. 

Eboracenses  junguntur  Anglis  Adversùs 
Willel.  Coiiquest.  rebellibus.  629.  c. 
Cœduutur  à  Normannis  ,  et  eorum 
civitas  fcrio  et  igné  vastatur.    630.   a. 

Eboracenses  Arcbicp.  Adelredus  seu 
Afredus  aut  Alredus,  S.  Oswaldus^ 
ïboraas. 

Eborac.  Vicecomes,  Hugo. 

Ebroicenses  Episcopi^  Balduinus,  Gil- 
lebertus,  Guill.  seu  Willelmus,  Sebar 
seu  Sibor  et  Scibardus. 

Ebroicenses  Comités ,  Guill.  seu  Wil- 
lelmus, Richardus,  Robertus. 

Ebulus  nutritori  suo  sine  liberis  mo- 
rienti,  jure  propinquitatis,  in  Duca- 
tum  Aquitaniae  succedit  :  accipit 
uxorem  Adelam  Norman.  Principis 
filiam,  de  qua  genuit  Guillelnium 
Caput-Stupœ,  et  Eblum.  119.  b. 

Ecclesia  et  Altare  dislinguunlur,  Eccle- 
siae  noniinc  intelligunlur  reditus 
Ecclesiîe  ;  Altare  veio  significat  juris 
spiritualis    adniinistrationem.   320.  c. 

Ecclesia;  à  Laicis  possessa;  codem  jure, 
quo  Bénéficia  seu  fcuda.  520.  c. 

Ecclesiae  rcdituum,  aut  fidelium  Obla- 
tionum  divisio  in  quatuor  partes,  ex 
praescrijjto  .Nicolai  U  Pa|)ie.  495.  a. 
n.  In  Ecelesiarum  atriis  qnaslibet 
consuetudincs  acciperc  Laicis  veti- 
tum  à  Concilio   Rcuieasi    sub    Leone 


IX  Papa.  523.  a.  Ecclesiae  sibi  com- 
missae  bona  quisquis  subtrahit,  jara 
non  Pastor^  sed  invasor,  omni  prae- 
done  crudelior  fur  domesliciis  ,  ac 
familiaris  inimicus.  495.  d.  496.  a. 
Ecclesiae  bona  à  Pastoribus  adminis- 
tranda  sunt,  de  concilio  et  consensu 
subditorum.  495.  e. 

Ecelesiarum  pretiosa  mobilia  ex  Prin- 
cipuin  et  fidelium  piâ  liberalitate 
orta.  112.  c.  276.  d.  489.  c. 

Ecclesiae  in  Aquitania  aliquantulum 
auro  et  argento  expoliantur  ad  redi- 
mendum  Guillelmum  Ducem,  à 
Comité  Andegavensi  in  praelio  cap- 
tum.  216.  e.  Ecclesiae  Kupi)ellex  ven- 
deuda  j)ro  rcdcmptione  Captivorum^ 
et  pro  eleemosynis  niliil  penitùs  ha- 
bentium.  Vasa  sacrata  et  Cruces  in 
vadimonium  poni .  nefas  :  vendi 
possunt  aliis  EcclesiiSj  vel  in  frusta 
comminui.  496.   ae. 

Ecclesiae  Parocbiales,  Decimae,  et  Al- 
taria  à  Laicis  possessa.  453.  d.  515. 
d-e.  523.  a.  548.  a.  598.  c-d.  603.  b. 
et  alibi.  Ecelesiarum  Parochial.  Vi- 
carii  à  Monacbis  praescntati.  520.  e. 
521.  a.  Alimenta  eis  praebita.  521.  a. 
Ecclcsiar.  Paroch.  ei  Altariura  dona- 
tioncs  aliis  Ecclesiis  secularibus  vel 
regularibus.  non  fiunt,  nisi  de  con- 
sensu Régis,  Principis,  Episcopi,  sive 
iSynodi,  et  ipsoruni  I^aicorum,  qiii- 
bus  in  Bencficium  data;  fuerant  illae 
Ecclesia;.  431.  c.  567.  b.  c.  568.  a.  b. 
572.d.576.d.  582.  b.  584.  c  585.  a-c. 
588.  c-d.  590.  e.  591.  a.  593.  d.  597. 
d.  598.  d.  602.  c-d.  604.  c  605.  c-d. 

Ecelesiarum  ,  vel  Moiiasteriorum  ac- 
qnisilioncs  et  commutationes  ,  sive 
eisdem  factae  donationes  ,  consen- 
sum  exigunt  Reguin  ,  Principura  , 
Episcoporuni,  Dominorum  et  Ile- 
redum.  33.  n.  103.  ce.  106.  a-e. 
133.  d.  n.  233.  c.  d  373.  a.  420.  n. 
433.  a.  530.  a.  554.  c  537.  b.  585. 
a.  589.  a.  590.  b.  59t.  c  592.  a. 
593.  b.  602.  c-d  603.  e.  612.  a. 

Ecelesiarum  immunitates  extenduntur 
ad  terras  et  bomiiies  tam  servo» 
qiiàm  ingcnuos,  ab  eis  dcpcndentcs. 
566.  c.  5(i9.  a-b.  601.  d.  In  Ecclesia 
Dei,  duae  personae  ad  reseeauda  vi- 
tia  constitutae,  una  quae  cxacuat  elo- 
quium,  altéra  quae  portet  gladium. 
188.  n. 

Ecclesiae  Gallieanae  Metropolitanorum 
status  tempore  llincmari.  518.  d.  Ec- 
clesiae ejusdem  mores  pravi,  abusus, 
et  Haereses  pcr  Galliam  grassantes 
notantur  in  Concilio  Rem.  sub 
Leone  IX.  Papa.  523.  a. 

Ecclesiae  :  circà  cas  spatia  ad  distan- 
tiam  triginta  pa»suum  Ecclesiastico- 
rum,  seu  de.xtrorum,  aliqua  immu- 
nitate  seu  azyli  jure  gaudebant.  510. 
c.  nn.  513.  d.  514.  c. 

Ecclesiastica  Officia  ,  non  secundùm 
carnis  origiucm,  sed  secundùm  me- 
rilorum  virtutem  distribuenda.  503.  d. 

Ecclesiastica  Minisleria  et  Altaria  à 
Laicis  teneri  nefas  ex  Concil.  Rem. 
sub  Leone  Papa.  520.  et  seqq. 

Ecclesiastica  Collegia,  secularia  vel 
regularia,  non  eriguntur  aut  rcsti- 
tuuntur,  nisi  de  consensu  Regum, 
Principum,  Episcoporuni,  nec  non 
Dominorum  Capitalium  seu  Feuda- 
lium.  35.  n.  46.  b.  n.  113.  c-e.  116. 
a-b.  2M.  c.  276.  d.  307.  c.  42-4.  e. 
425.  a.  517.  d.  552.  c.  555.  b-d.  356. 
a.572.  b.  373.  b.  376.c.384.c.  588. 
a  e.  590.  d.  591.  a-e.  393.  b.  603.  e. 
603.  a-e. 

Ecclesiastica  bona  à  Laicis  possessa  : 
Episcopatas  Albiensis  et  Nemausen- 
sis.  422.  c.    n.    Vasconiae    Episcopat. 


395.  b-c.    Agennensis  c»    Vasatensis 
393.    c.    Alienata     quaedam    dominia 
Ej)iscopatuum,  Argenlorutensis.   434. 
n.  Metensis.  199.  a.  Petragoric.   287. 

d.  Tornacensis.  2.1.5.  c. 
Ecclesiasticorum    imniunitas    pcrsonalis. 

189.  d.  212.  d.  219.  a.  323.  c.  Locum 
non  babet  in  crimine  contra  Rem- 
publicam.  189.  d.  212.  d.  420.  e. 
643.  a. 

Ecclesiasticorum  Lonorum  immunitas. 
Passim  in  Diplnmatibus .  Eorumdcm 
Precariae.  252  n.  Praestaria  à  Princi- 
pe concessa.  546.  d. 

Eclipses  Solis  et  Lunae.  Fide  Indic. 
Chronol.  ad  fin.  cujuslibet  aniii. 

Edessae  Cornes,  Joxelinus. 

Eduardus,  Eilwardus  III  Rex  Angl. 
filius  Elhelredi  et  Emmae,  apud 
Normanniam  exulat.  243.  b.  Ad  Re- 
gem Anglia;  Hardecnut  fratrem 
suum  uteriuum  venit  anno  Regni 
Hardecnut  secundo.  206.  c.  207.  ^. 
Fratre  suo  Hardeoimto  è  vivis  su- 
blato,  classe  instruclâ,  solvit  è 
])ortu  Ilarefloti,  in  Angliam  ap- 
])cllit,  sed  multâ  suorum  clade  ac- 
cepta, llareflotum  redire  cogitur. 
339.  a.  Cùni  esset  AIvredo  fratre  suo 
junior  et  simplicior,  GoJwinus  Co- 
rnes spcrat  fore  ut  possit  ci  filiam 
suain    matrimonio  conjungere.    637. 

e.  AIvredo  iiiterfcclo  cum  [laucissi- 
Niis  .\ormainiis  Angliam  petit  Eduar- 
dus, in  Regem  eligitur  ab  ouiui  Po- 
pulo, maxime  coliortante  et  adju- 
vante Godwino,  et  sacratur  ab 
Eadsi  ArcbiepiscojK)  apud  Winceas- 
trc,  in  die  Paschae.  207.  b.  317.  a. 
346.  d.  036  h.  638.  a.  Coronatur 
apud  Londonias  in  die  Pascbde.    636. 

b.  in  Regni  Patrociiiium  uxorem 
ducit  E^itbam  filiam  Godwini  Co- 
mitis.  207.  h.  34(5.  d.  036.  b.  Quam 
nec  thoro  amovet,  nec  virili  more 
cognoscit.  317.  a.  340.  d.  352.  c  Ex 
Norman. lia  plurimos  adducit  quos 
variis  dignltatibus  promovct ,  ma- 
xime propensus  in  Gallos  utpote 
apud  Normanniain  iiulrilus  et  diu- 
tissimc  immoratus.  133.  d.  Duduoum 
seu  Duduco-iein  Wellenscra  Episco- 
puin,  cum  duobus  Abbatibus  An- 
glis, niittit  ad  Concilium  Remense 
sub  Leone  Papa  IX  celebrandum. 
522.  n.  Robertum,  quem  ex  Mona- 
cbo  Gemmeiicensi,  Londoniae  fe- 
cerat  Episcopum,  Arcbiepiscopum 
créât.  Ejus  consilio,  Praecipui  Opti- 
mates  Godwinus  el  ejus  filii  prodi- 
tionis  accusati  ex  Angliâ  pelluntur  ; 
sed  j)Osteriori  anno  exsulcs  restituun- 
tur.  174.  n,  Rcx  Eduardus  sine  libe- 
ris, videns  Godwini  filios  invales- 
cere,  mitlit  ail  Regem  Ilunorum, 
ut  filiuui  fratris  sui  Edmundi  Edvyar- 
duin  cum  omni  familià  suâ ,  ad  se 
dirigat,  ut  ille  aut  filii  sui  Regno 
Angliae  liaereditario  succédant.  175. 
d.  Edwardus  in  senium  jjronus,  de- 
functo cognato  suo  Eduardo,  me- 
mor  beneliciorum  à  Guillelmo  Nor- 
manniae  Duce  acceptorum,  eum 
Regni  baeredem  instituit  suorum  Op- 
timatuin  consensu,  et  praecipuè 
consilio  Stigandi  Archiejjisc.  God- 
wini. Levrici  et  Sigardi  ('oinitum  : 
obsidcs  Guillelmo  dat  Godwini 
filiuiii  ac  nepotein  :  jiostremo  He- 
raldiim  ijisuin  in  Noi'inaiiniani  trans- 
mitlit  ,  ut  quod  ])atcr  ejus  atque 
ca;teri  ipsi  juraverant  absenti,  is  ibi 
praesens  juraret  praesenti.  93.    a.    78. 

c.  176.  a.  183.  e.  184.  a.  212.  b.  360. 
a.  b.  Apud  Londoniam  morbo  icius, 
quo  se  moriturum  sciret.  Ecclesiam 
Westmonasterii      die       Innocentium 


INDEX     RERUM. 


749 


dedicari   praecipit.  176.  d.  Obit  Lon- 
doniae   Non.  Jantiar.    anno  Rcjjni  sui 
XXIV.  234.  b.  Apud  Westmonaster. 
scpelitur.    176.    d.  Sanclissimè  rexit, 
Leg;es    obsoletas  renovavit  ,  rairaculis 
et  propbetiae    spiritii    claruit    et   fa- 
raosissiinus  in  orbe  babitus  est.  175. 
b.  :2'J5.  a.  317.  a. 
Eduardus,     Edwardus   filius    Edmundi, 
in  Aiifjliam    venil^    et  continuô  apud 
S.  Paulum  Loadoniae   fato    fungitur, 
tribus  liberis  supcrslitibus.  175.  e. 
Eduinus  ,    Edwinus    Coincs  ,    denegatâ 
sibi    Régis   Willclini    fiiiâ,    iratus  ad 
rebellionem  cum  fratre    suo  incitatur. 
2'i0.    d.    Unus    fuerat  ex  Anglorum 
J'roceribus  ,     cpii    eoiitrà    Willelmum 
Conipiestorem    llaroldi    Partibus  fa- 
verant.  636.  c.   Per  insidias    trucida- 
tnr  à  suis.  Ibid. 
Egelricus,  frater  et   praedecessor   Augel- 
wini     Dunelmeiis.     Ej)iscopi  ,     post 
victoriain     Willelmi      Coiiquest.      de 
Ilaroldo    reportatainj     apud     Wesl- 
inonasteriuni       carccri      mancipatur. 
636.  d. 
De  Etigcsheim  Cornes,  Hugo 
Egilbertus    succedit     Udoni    Trevirensi 

ArcLlep.  194.  d. 
Egitlia  Godwini    Coiuitis    filia  Edwardo 
Régi  niatriiuonio   jungitur.    636.   b. 
Ejus  mores  et  elogiuin.    636.  b.c. 
Einbainensis  Cornes,  Godefridui. 
Elemboiienses    Doiuini^    Wido   I,  Wido 

II,  Wido  ni,  WidoIV_  "•  'oV. 
Elenensis  Abbas,  Berengarius. 
Elgarus  Angl.  Rex  leges  constiluit.  283. 

a.  n. 
Elizabeth  filia  Lisoii  de  Arnbasio   Orri- 

cum  pejorem  lu|)o  ducit.  2o7.  d. 
Ellorenscs  Episcopi  ,    Aniatus,  Stepha- 

nus. 
Elmerus    Monachus  ,    littoris   bene    ira- 
butus  ,     audaciû    prima;  juventutis  , 
pennas  inanibus  et  pcdibus  inne.\ue- 
rat,    ut    D*dali  more   volarct.     Col- 
lecta   c    summo    turris   aura,    spatio 
stadii  et  plus  volavit.  173.  d. 
Elnonensc    S.    Amandi    Monasterium  : 
ei  coiicedit  Lainbertus   Episc.    Attrc- 
bat.  duo  allaria   Scaldinii    et  Lurcii  , 
prius  per.wnaliter   babila,   sed     dcin- 
ceps  iinpersitnaliter  tenenda.  321.  c. 
Ebioueiises   S.    Amandi    Abbates,    Ful- 
cardus   qui  et    Lambertus  ,     Malbol- 
dus  sou  Mabodus. 
Elo  ,    Ello  ,     Ezzo  ,     Palatli    Rcgii  Co- 
rnes ,       Fuiidator     Mouasterii    apud 
Brunwillariuiu,  Sanctis   annumeratus 
cum  uxore  Mathilde  et    septeiu    filia- 
bus.  46i.  a.  n. 
Elphstarnus  Rex  iu    Anglia,  fœdus   init 
cum    Danis    seu   Norinannis  ,    et    eis 
auxiliares  turmas  suppeditat.   626.  d. 
Emma  Regina  Aagl.  posl  funus   inariti 
sui,  liberos    suos  in  A'eustriam  iniltit. 
243.      b.    Divertit    ad    Raldewinum 
Coiisulcm   Fiandrine,    à   quo  caslrum 
Bruge  accipit.  206.   e.    Apud  Baldui- 
num    Coin.    Flaud.    trienniu    manet. 
212.  a.  Ftrfeejus  Encomium /.>/;.  5.  et 
scqq. 
Emma  filia   Turstiui     Halduc,     Ernardo 
de     Escalfoio    marito   suo   defunolo  , 
ad  Ëudoncm  fralrera  suum    Norman. 
Ducis     DapifcTum    secedit.  233.  a    A 
Rogerio  Execiuii   Abbate  sacrum   ve- 
lamen  accipit.   233.    n. 
Emmo    Noviomensis    Episcopus  ,      cum 
SUIS  Diaconibus    à   Danis     seu     Nor- 
mannis  oblruncatur.  624.  b. 
Emptiones    lieti     non      debent     absque 
consensu   Domini  sive    senioris.  603. 
e. 
Emstadensis   seu  Eisletensis    Episcopus, 

Gebehardus  posteà  Victor  Papa   II. 
Engelbertus     Cornes    de     Brena     sujier 


Albam,  Comitissam  Joviniaci  viduam 

ducit  uxorem.  336.  a. 

Engenulfus   Aquilcnsis    oppidanus  ,    in 

jiraelio     conlra      Anglos    corrult,     et 

Mormannorum   ferè   quindecim    niil- 

lia  pereunt.  237.  a. 

Engobrandus  damnum  illatum   Ecclesiae 

Virdunensi  restituere  jubetur.  493.  e, 

Engolisma  ,    tirbs   Aquitaniae ,    à    Nor- 

inannis  vastata.  623.  c. 
Engolismenses    Epp.     Ademarus  ,    Ge- 
raldus  Arte  malà,  Geraldus  11^  Guil- 
lel.  seu  Will.  Robo. 
Engolismensis   S.    Amandi   Abbas,   Al- 

gerius. 
Engolismenses    Comités   ,     Auduinus  , 
Folco   seu    Fulco  ,      Gausfredus    seu 
Joffredus,     Guillel.    seu    Willelmus- 
Chausardus  ,  Willelmus   Sector   Fer- 
ri,    filius    Wulgrini,     Willel.     pater 
Alduini  ,     Willel.     frater     Alduini  , 
Wulgrinus. 
S.    Eparchii   Tumulus   :     ibi     excubias 
agere  solebant,  qui  sive  in  judiciali- 
bus  ,    sive    in    hidicris   certaminibus 
decertaturi  erant.  133.  n. 
Episcoj)atus  :    ad    eosdem   Electioncs  à 
Clero  et   populo  :    Senonensis  Eccle- 
siae. 197.  e.  308.  a.    b.  In  Concilio  , 
favente    Clero   et    populo  :    Autissio- 
dorensis  Eccles.    292.    c.   Aniciensis. 
428.  c.  d.     Cenomanensis.  137.   a-b. 
Favente  Comité  Andegav.    136.  c-d. 
Diensis  ,    acclamalione    ])opuli.    147. 
b.    Dolensis,   coiiscntienle  Com.  Bri- 
tanniae.  281.  a.  Lingoneiisis.  20i.   a. 
Lugdunensis.    12.   d-e.  13.  a-e.  143 


liter   qui  Papae  adventum    formidan- 
tes,    jirofecti    erant     in  expcditionem 
Régis.  523.  b.  Simoniae  accusali    vel 
conseil,    Romam  sese    |)urgaturi  evo- 
cantur  à  summo  Pontifice,   493.   b-c. 
Episcopo    inconsulto  ,     nemini    licet 
ab    Apostolico    jiœnitentiam    et    ab- 
solutioncm    accipere.  504.   c-e.    503. 
a. 
Ej)iscopi  Laiconini  more ,    ducunt   uxo- 
res  :    fllios    suos   heredes    teslamento 
relinquunt.  246.   n.    Episcoporum  et 
Clericorum  conjugia.  23.  c.  n.  24.  c. 
48.  a.  56.  e.  66.  b-d.  70.  d.    107.  a. 
194.  d.  239.  a.  246. b.  n.  303.  a.  338. 
c.  382.  d.  427.    b.  445.  e.  451.   d. 
434.  c.  641.  d. 
Episcopi  belligérantes.  18.  e.  112.  b.n. 
171.  de.  172.  a-b.  264.   c.  314.  d. 
361.  C.387.  e.388.  a.4l6.  c.  433.  b. 
523.  b. 
Episcopi,    Abbates,     Clerici    et    Mona- 
cbi  inter  se   bellum    gerunt.    203.    c. 
482.  n.  493.  e.  Mundanae  Militiae  de- 
diti,    vituperantur.    497.  a.    323.  a. 
Privilegiis  Trcug*  et   Pacis  j)rivantur. 
507.    et  seqq.    Episcopi    et   Abbates 
Regem      Francia;     ad     expcditionem 
militarem    comitari     tenentur;     quia 
penès  eos  erat  maxima   pars  faculta- 
tum  regni.  463.  d.    466.  a.  523.  a. 
Episcopi  in  Caslris  Regiis.  599.  a. 
Episcoporum    Vicarii    et     Coadjutores. 

16.  n. 
E])iscopus    quidam     Leodiensis     Cruce 
Cbristi  in  omnibus  periculis  ])ro  lan- 
cea  utitur.  9.  e. 


a.    Magaloiiensis.    434-     d.  Roloma-     Episcopus  unus  omnes    Vasconiae   Epis- 
gensis    et    allarum    Normanniae,     fa-         copatus  possidet.  393.  n. 


vente  Duce  ejusdem  Provinciae.  238. 
c.  242.  a.  243.  d.  Metensis.  27.  a.Sis- 
taricensis,  in  Concilio.  494.  d.  Tre- 
virensis.  193.  b-c.  TuUensis  ,  fa- 
vente Rege  Germaniae.  134.  b.  152. 
b.  133.  a.  Virdunensis.  124.  e.  123. 
a.  231.  n.  Cameracensis.  124.  e  125. 
a. 


Ercmbertus  puer  nobilis  ad  Monast. 
Valciodor.  Rcgulae  S.  Benedicti  mi- 
litaturus  offcrtur.  232.  b.  n.  Liltcris 
plenè  imbutus ,  egregius  artifex  ; 
Abbas  fit  Valciodorensis  :  scholam 
Monasterii  disponit  in  Hasteria  ;  Ro- 
dulfuui  ])uerorum  Magistrura  consti- 
luit :  obit.  252.  c.  d. 


Episcopat.   nominationes   à  Regibus    et     Erluinus   Episcop.   Camerac.  obit.  463. 


Principibus.  Ab  Henrico  1  Franc. 
Rege  ,  ad  Episcopalum  Aniciensis 
Ecclesiae.  428.  c-d.  (Sed  non  prccva- 
luit  eleclioni).  Ad  Episcopat.  Autiss. 
Eccl.  113.  c.  114.  a.  Remensis.  136. 
c-d.  Senonensis.  308.  a-b.  Ecclesia- 
rum  Normanniae,  à  Duce  Provinciae. 
90.  d.  242.  a.  Basatensis  Eccl.  ab 
llugone  Aginnensi  Episcojw,  Prin- 
cipis  Wasconi»  lilio,  tanquain  Do- 
mino temporal!.  39.").  bc.  Lugdu- 
nensis, à  Geraldo  Comité,  sed  arro- 
ganlia;  et  j)ra;sunq)lioiiis  titulo.  144. 
c.  d.  Argentin.  Ecclesiae.  20.  a.  164. 
n.  461.  d.  Cameracensis.  124.  e. 
123.  a.  463.  c.  n.  I^eodiensis.  06.  c. 
171.  a.  Metensis.  20.  a.  27.  a.  Trevi- 
rensis.  23.  d.  193.  b-c.  Virduneusis. 
141.  c.  171.  a. 

Episcopatus  à  Principe  collati.  461.  d. 
463.  c.  n. 

Ej)iscoj)i  in  Conciliis,  j)er  summos  Pon- 
tidces,  vel  eorum  Ix:j;alos  celebra- 
tis.  deponuntur.  46.  d.  70.  c.  308.  d. 
348.  a.  Episcopi  depositi  absolutionis 
ritus  singularis.  251.  a.  Episco])us 
damnari  non  potesl  in  Concilio,  nisi 
acccdenle  Romana;  sedis  autoritate. 
90.  c.  497.  d.  498.  a.  Episcopos  con- 
secrari  nefas,  nisi  i)raesente  et  ton- 
sentiente  .Metropolitano.  493.  b. 

Episcopi  aegrè  ferunt  Ecclesias  et  ea- 
rum  l'cdditus  à  Laicis  ])Ossessos  ,  Ca- 
pitulis  Canonicorum  aiit  Monacho- 
rum  doiiari  vel  veiiumdari.  320.  d. 
Ej>iscopi  ad  Synodum  Remensem 
invitati,  non  comparentes,  excoin- 
municanlur,  quoJ  cxcusalionis  su% 
scriptum  illo  non  transmiscrint;  simi- 


c.  n.  Gerardus  ei    succedit,  anno    se- 
quenli  consecratus.  Ibid. 

Ermenfridus  Virdun.  Archidiac.  Ec- 
clesiam  S.  Marias  Magdalenae  aedifi- 
cat.  230.  d.  n. 

Ermengardis  Regina  uxor  Rodulphi  lli 
Burg.  Reg.  |)ro  Monacbis  S.  Martini 
Saviniac.  in  pago  Albanensi  in  ïa- 
lueriarum  villa  Ecclesiam  construit, 
quam  terris  pluribus  ditat.  533.  b-d. 
n.  .Monastorio  S.  André*  Vienn. 
concedit  Ecclesiam  S.  Joannis  in  Al- 
briniaco  Diœc.    Gratiano]).  556.   a-c. 

Ermengardis,  soror  Milonis  III  Co- 
mitis  Barri-super-Sequanam  ,  Guil- 
lelmo  Comiti  Nivern  nupta,  ei  in 
dotem  affert  Comitatum  Tornotlo- 
rénsem.  487.  n. 

Ermengardis  dat  Abbatiae  Savin.  me- 
dietatem  Eccles.  de  Duerna,  cum 
mansis  de  Plauciaco  et  de  Bosclia- 
las.  201.  a. 

Ermengerus  Abbas  Bergensis  .  jjro 
Guatinensi  Ecclesiâ  ab  Abbate  Od- 
frido,  alia  doua  suscipit.  103.  c.  A 
Domno  llugone  in  Concilio  Picla- 
vensi  depositus  ,  redit.  Hinc  ortà 
dissentione  ,  Princejis  ,  aucloritate 
Arcbiepiscopi  Viennensis  \V.  qui  forte 
advenerat,  et  Comitissae  matris  ejus 
assensu ,  Ad.  Monaclium  S.  Ayrici 
Virdunensis  ,  loeo  Ermengeri  j)ro- 
movet.  Electum  renuit  consecrare 
Ilubertus  Tervanens.  Episcopus.  107. 
e.  n.  Princeps  eumdi^m  llugoiii 
Diensi  ordinandum  dirigit.  107.  d. 
Reddit  pr.-Elalionem  Electus;  et  alius 
eligitur.  108.   a. 

Eriialdus     primogenitus   Geroii ,   super 

Ooooo 


750 


INDEX    RERUM. 


scamnum  acutum  lapsus ,  confractis 
tribus  costis,  defungitur.  223.  d. 

ErnalduSj  Will.  Geroiani  filius  ,  loco 
patnii  sui  Rodborti  succedens,  Duci 
Will.  lidelitalem  facit  ;  et  ab  eo 
Monasteriolum  ,  EscaKoium  et  S. 
Serenicum  recipit.  229.  a.  n.  Pagum 
Lexovien.  per  trioniiium  iricjuietat  ; 
cuin  quatuor  uiilitibus  Excalfoiuin 
venit,  castruro  incendit  ,  et  Burgura 
Uticensem  igné  coinburit  ,  ut  viiidi- 
cet  injuriain  exhœreditationis,  sibi 
à  Duce  factain.  230.  b.  ïreviâ  à 
Duce  accepta,  pergit  in  Apuliam. 
231.  c.  Ex  Apuliâ  reverso,  Dux  rea- 
tus  indulget.  232.  d.  Veneno  per 
Mabiliam  Talavacii  filiam  praeparato 
infcctus,  expirât.  232.  d.  e.   233.  a. 

Ernestus  Alenianiae  Dux  ,  absente 
Presbytero ,  uni  ex  Militibus  sua 
confitetur  peccata.  361.  n. 

Ernestus  Dux  Alemaniae^  Popponis  Ar- 
chiep.  Trevirens.  ex  fratrc  nepos  , 
sub  tutehî  avunculi  degit.61.3.  e.Cum 
quibusdam  aliis  Germania?  Magnati- 
bus  contra  Conradum  Salicum  Ile- 
gem  nuper  electum  conspirât.  618.  a. 
Humiliter  prosequitur  Conradum 
Italiam  pctentem,  et  œgrè  in  gratiam 
Régis  recipitur.  618.  a.  b.  Aliquan- 
tuluin  Uegi  militans  ,  Campidoncn- 
scm  Abbatiani  in  beneficiuni  accipit 
à  Rege  Conrado  licèt  foret  res  libéra, 
qu*  non  possetiiisi  liberaliter  scrvirc. 

618.  b.  A  custodià  solutus,  Ducatuiu 
ainissum  recipit  eâ  lege ,  ut  quein- 
dara  Weheloneiu  Militein  suum  fac- 
tiosuni  hominein,  cum  omnibus  suis 
persequeretur.  Quod  facere  abnuens, 
Ducatus  ei  ab  Iinperatore  aufertur 
et  dalur  Hermanno  juniori,  ejus- 
deni  Ernesti  fratri  :  ipse  vero  Con- 
radi  jussu  cum  Sequacibus  suis  ex- 
communicatur  ab  Episcopis,  eorum- 
que      bona    publiée      venumdantur. 

619.  b.  c.  Hostis  publicus  Imperato- 
ris  dijudicatus,  et  Ducatùs  dignitate 
priratus,  multa  molitur  ad  resisten- 
dum  Iniperatori,  sed  frustanco  co- 
natu.  619.  c. 

Espoissus.  ^jrfe  Evosium;  )'i'oy,  infini- 
bus  Treviror.  locus  celebris  CoUo- 
quio  intcr  Henric.  III  Iinp.  et  Hen- 
ricura  Franciae  Regem  habito.  481. 
b.  n. 

Estanglorum  sive  East-Angliae  Comi- 
tés, Ralpb,  seu  Rodulphus,  Willel- 
mus. 

Ethelredus  II  Angliae  Rex,  cum  Em- 
ma Uxore  sua.  Eduardo  et  Amiro 
seu  Alvrcdo  filiis  suis,  ex  Anglia 
pulsus  à  Dannamarcbiae  Rege ,  in 
Nornianniam  fugit  apud  Robertura 
Ducem.  cujus  sororem  in  matrimo- 
nium  duxerat.  316.  d.  400.  a.  Nor- 
mannià  exit  ,  ibi  filios  sucs  sub 
tutelâ  eorum  Patrui  Roberti  ducis 
relinquens.  400.  a.  Filii  Ethelredi 
ferè  omnibus  despectui  sunt,  magis 
propter  paternae  socordiae  memo- 
riam ,  quàra  propter  Danorura  po- 
tentiam.  173.  e. 

Eucharistiae  Sacramenti  Dogma  Ca- 
tholicum  contrù  Berengarii  errorcs 
asseritur  in  Concilie  Vercellensi  per 
Leonem  Papam  IX.  324.  b.  In  Con- 
cilie Romano.  523.  b.  In  Concilio 
Andegavensi  per  Archiepiscopum 
Vesontionensem  habito.  324.  d.  In 
Concilio  Turoncnsi  per  Gerardum 
Legatum.  524.  c.  In  Concilio  Tu- 
roncnsi per  Hildebrandum  celebra- 
to.  Fide  Concil.  Turon.  In  quo 
consistit  Dogma  Catholicum  circà 
Eucharist.  530.  a.  f'ide  Berengariana 
Haeresis. 

Eudo,     in     Comitatu   Britanniae    fratri 


suo  Alanno  succedit  :  annis  XV  , 
sine  dominio  cujusquam,  Principa- 
tum  exercet.  245.  d.  Mortuo  Ala- 
no,  Conani  ejus  filii  tutelara  simul 
et  totius  Ducatûs  dominationcm 
suscipit.  633.  c. 

Eudo  cum  CapellOj  Ecclesiara  S.  ïri- 
nitatis  Exaquci  aediticat.  46.  a. 

Evelhermus  ,  Auctor  vita#  S.  Poppo- 
nis, fit  Abbas  Altimontis,  S.  Pop- 
ponis Abb.  Stab.    favore.   462.  a.  n. 

Evenus  S.  Melanii  Abbas  fit.  Assensu 
Comitis,  ab  omnibus  Dolensis  Ar- 
cliiepisc.  eligitur.  281.  a.  S.  Melanii 
Abbatiam  régit  per  annos  XXVII. 
Obit.  372.  c.  n. 

Evera,  l'ere  le  Château.  Hujus  loci  in- 
cote, adventante  auxiliari  Burgun- 
dlonum  exercitu,  in  bello  contra 
Hugonem  de  Puteolo  ,  annonam  et 
sup|)ellectilem  suam  in  Ecclesiam 
conferunt,  quas  Gaufredus  Autissio- 
dor.  Episc.  ex  eâ  jubct  violenter 
exlrabi.  487.  a.  b. 

Everardus  Trovir.  Archiep.  capitur  à 
Conrado  Comité  de  Luzclemburg  ; 
nec  multô  post  Comitem  suscipit, 
cui  pro  pœnitentiâ  peregrinationem 
Jerosolymam  injungit,  in  qua  obit. 
194.  b.  Judseis  persecutionem  indu- 
cit  :  decernit  eos  civitate  pellendos, 
nisi  proximo  Sabbalo  Pasrhae  Chris- 
tiani  efficiantur.  194.  b. 

Evo  ,  fit  Abbas  Monast.  apud  Brun- 
willarium,  ab  Elone  noviter  cons- 
tructi.  462.  a. 

Evosium.  Vide  Espoissus. 

Evrardus  ,  patcr  Guiberti  Novigenti 
Abbatis,  à  Guillelmo  Xorman.  Du- 
ce in  bello  captus.  393.  n. 

Euvinus  fluviolus  ;  per  qua  loca  fluat  , 
antequàra  in  Scarpum  sese  exone- 
ret.  164.  n. 

Eusebius-Bruno,  Andegav.  Episc.  pri- 
mo Berengarii  Patronus  et  seclator, 
Concilio  Paris,  coram  Rege  Henrico 
habito  non  comparct.  528.  d.  Be- 
rengarium  ad  a\itoritatem  SS.  Pa- 
trum  ,  et  Conciliornni  definitiones 
remittit.  530.  a.  Vide  Bruno-Euse- 
bius. 

Eiistachius  I ,  Cornes  de  Bolonia  Ma- 
thildem  ducit  uxorem,  ex  qua  fi- 
lios habet  Eustachium  et  Lamber- 
tum.   205.  a. 

Eustacbius  II  ,  Boleniae  Comes  ,  filius 
Eustachii  I  et  Mathildis,  transit  in 
Angfiam.  103.  e.  104.  b.  Transfre- 
tato  mari  de  Witsand  in  Doveratn  , 
Edwardum  Rpgem  adil  ;  iram  Régis 
in  Anglos  excitât.  174.  c-d.  qui  Can- 
tium  inhabitant,  ei  persuadent  uti 
castrum  Doveram  invadat.  103.  e. 
Impetum  molilur  in  oppidum  Do- 
veram :  eruj)lionem  propugnatorum 
timens,  ad  naves  receptum  jubet  ; 
nepos  ejus  capitur.  229.  c.  Dedecus 
et  detriinentum  reportât.  104.  a.  Re- 
conciliatus ,  in  proximis  Régis  ho- 
noratur.  104.  b.  239.  e.  Cum  Epis- 
copo  Baiocensi  et  Comité  Moritolii 
patruo  Roberti  Ducis  et  aliis  Princi- 
pibus  Normanniae ,  Rovecestriam  et 
alia  nonnuUa  Castella  in  Comitatu 
Cantuariensi  occupât  :  ijisis  à  Wil- 
lelmo  Rege  diù  obsessis  ,  minime 
subvenit  Robertus  ,  quare  dimissis 
munitionibus  ,  ad  propria  revertun- 
tur.  54.  d.  Arnoldum  Ardenseni  Se- 
nescallum  terrae  universae  et  justitia- 
rum  substituit  atque  Baillivum.  304. 
a.  Huic  in  servitii  remunerationem, 
dat  quidquid  in  Hinniaco  vel  Exclusa 
juris  habebat.  Uxorem  habuit  Eus- 
tacbius Godara  Régis  Edwardi  soro- 
rem/«jr/à  Guillel.  Malmesbur.  174. 
c.  Juxlà  pleroique  scriptores  ,    duxit 


Idam  filiam  Godefridi  Barbati  Du- 
cis Ix)tbaringia;.  Ejus  filii  et  filiae. 
206.  a.  n.  239.  e.  240.  a. 

Eustachius  III  Bolon.  Com.  uxorem 
ducit  Mariam  filiam  Régis  Scotiae, 
ex  qua  Matildem  habet,  quam  Rex 
Anglorum  Stephanus  duxit.  206.  a. 
a. 

Eustacius  seu  Eustachius  Ghisnarum 
Comes  ,  morte  patris  auditâ  in 
Franciam  properat  :  non  invente 
patris  sui  corpore,  in  Flandriam  ma- 
turat  ,  homagium  exhibet  Fiandri% 
Principi  Balduino  Barbato  ,  et  in 
patriam  remeat.  Uxorem  ducit  Su- 
sannam  filiam  Sigeri  de  Ghermi- 
niis  Flandriae  Camerarii.  Filios  snos 
et  filias  liberalibus  litterarum  studiis 
imbuendos  tradit.  Vitam  finit,  297. 
c-e. 

Eustacius  ,  Cornes  ,  excoinmunicatus  à 
Concilio  Remensi  ,  sub  Leone  IX 
Papa,  propter  incestum.  523.  c. 

EvFrardus  ,  Abbas  Corbeia;  ,  Fulconi 
succedit.  Concilio  Compendiensl  in- 
terest.   480.  n. 

Exaquei  Abbas,    Rogeriiis. 

Excommunicatio  ,  vibrata  adversùs 
eos  qui  bona  Ecc:lesi<e  dévastant. 
483.  c.  Excommunicationis  spretae 
malus  exitus.  485.  d.  486.  a.  Excom- 
municationis et  absolutionis  ritus  , 
juxtà   Concil.    Lemovic.  II.    504.  b. 

Excommunicationes  in  Diplomatibus 
et  Chartis  expressa;.  370.  c-d.  373. 
d.  581.  c.  386.  b.  c.  387.  c.  606.  b. 

Excommunicationes  adhibitae  in  rébus 
duntaxat  temporalibiis.  21.  d.  68.  c. 
127.  b-e.  485.  d.  396.  c.  397.  a. 

Excommunicationes  ab  Abbatibus  et 
Monachis  vibrât».  483.  d.  596.  e. 
597.  a. 

Excommunicationis  injusta  animad- 
versio  ,  apud  Deum  non  valet.  107. 
d. 

Excommunicatio  vibrata  adversùs  Prae- 
positum  Ecclesiae  Compendiensis ,  à 
l)ecano  et  fratribus  ejusdcm  Eccle- 
siae.  386.  b. 

Exemptionis  Monasteriorum  (piorum- 
dam  origo  ;  scilicet  cùm  fundatores 
Ecclesiam  vel  Monaslerium  S.  Pe- 
tro  et  Ecclesiae  Roiiianae,  in  patri- 
monium  et  alodium  devovebaat  ,  de 
consensu  Episcopi  Diœcesani.  506. 
b. 

Exoldunura,  Castrum  în  Biturig.  ubi 
celebratum  Concilium.  283.  a. 

Extremae  Unctionis  usus.  204.  e. 


FA  I  n  ï ,  inimicitiae  privatae  .  Ix»n- 
gobardorum  legibus  et  Capitulari- 
bus  Regum,  ad  certura  modum  re- 
pressse.  507.  c. 

Faîcsia.  Castrum  in  Normanniae  Oxi- 
mensi  pago  :  ibi  Miracuhun  S.  Vul- 
framni  intercessione    editum.  477.  b. 

Famés  Galliam  et  Germaniam  oppri- 
mit.  347.  d.  Famés  maxima  per  VII 
annos.  393.  d.  409.  c.  n.  412.  a. 
Xide  Indicem  Chronol 

Feminae  litteris  et  eruditione  insignes  : 
Edgitha  Anglise  Regina.  153.  d.  174. 
b.  Mathildis  GuiUelmi  Ducis  et  Ré- 
gis uxor.  241.  c.  Sapiens  quaedam 
Malrona  Salernae.  228.  b.  Magenaldi 
uxor  et  filiae,  in  Scripturis  versatis- 
sima;,  quae  discipulos  proprios  do- 
cebant.  286.  a.  Mathildis  Ducissa 
Theutonicam  Francigenamque  lo- 
quelam  edocta.  434.  a. 

Feminae  propè  Monasteria  reclusae. 
293.  n. 

Feoda  à  Domino  superiori,  alteri  Do- 
mino,    dofiari    vel    commutari    non 


INDEX    RERUM. 


751 


solenl  ,   nisi  consentientibus  Dominis 

inferioribus.  d58.   a.  248.  a.  238.  a. 

633.  c-d. 
Feoda    ex    allodiis.    299.    c.   303.    c. 

370.  a. 
Feoda  vcndita,  et  à  venditore  clientelari 

jure  iterùm  recepta.  132.   a.  363.   b. 

375.  c-e.  376.  a-b. 
Feoda   coiicessa   alieui  ,    sub    fidelitatis 

conditionc.  299.  e. 
Feodalia  jura   Doininorum  in   Vassallos 

fcudatos.  334.  et  seqq. 
Feodi  rt'levaiio.  373.  d.  Fcodi    Werpi- 

tio  solemnitcr  facta.    127.  e.   128.  a. 

Feodi    confiscatio  ,     facta   in    Placito 

seu  Curia  Parium  Episcopi  Camerac. 

128.  b. 
Feodorum     Donatio     facla    assensu    et 

voluiitate     Doinini     superioris.    238. 

a. 
Feodorum   alienationes ,   cuin  sola  Ho- 

magii  retentione.  267.  d.  n.  270.   b. 

n.  304.  a-b.  376.  a. 
Feodorum   successio   hereditaria ,    varia 

apud   Opti  mates  ,    et   Nobiles   Frarl- 

cos.  38.  c.  63.  a.  113.  d.  139.  a.  217. 

e.  243.  d-e.  237.  d-e.  264.  a.  296. 

b.  321.  a.  346.  a-b.  367.  a.  373.  c. 

623.  d. 
Feodorum  beredilatem  adeunt  Ei)isco- 

pi.  373.    b.   Feoda  nepotum  suorum 

natu  minorum  administrant.  482.  d. 

n. 
Feodorum  beredilatem   non    partiuntur 

Notlii.   303.  e.  306.  a-b.  321.  t-d. 

Guiilelmus    Xotlius    tamcn    Roberto 

patri  succedit  in  Ducatu   Xormanniae. 

37.   et    alibi  multoties.    Episcoporura 

et    Presbyteroruni   conjugatorum  filii 

paternam    hereditatoin    adipiscuntur. 

56.  e.  37.  a.  246.  e. 
Feodorum  liercditatis  exsortes  feminse , 

Allodiorum   tamen  capaces.    303.   c. 

350.  b. 
Feodorum     Lereditatem    ineunt     femi- 

nœ.  31.  d.  36.  a.  73.  e.  181.  a.  201. 

b.  n.  244.  c.  238.  a-b.  337.  a.  358. 
a. 

Ferdinandus  seu  Fernandus ,  Castellae 
et  Legionis  Rex  ,  cognom.  Magnus, 
post  fratrem  Hildephonsum  ,  totum 
Hispaniae  regnum  tenet.  339.  b.  Ilis- 
panix  linperatoris  sibi  tilulum  vin- 
dicat.  323.  b-c.  526.  d.  Ab  Ilenrico 
III  Imperatore  ad  Concil.  Turon. 
delatus  ,  Decreto  Papae  Victoris  II 
et  Concilii  ,  titulum  Imperatoris 
deponit.  526.  d-e.  Mariana;  et  alio- 
rum  Hispan.  Script.  Hac  do  re  sen- 
tentia.  323.  d.  n.  Obit  Rex  Ferdinan- 
dus. 3;i6.  d. 

Festa ,  olim  ab  hora  nona  praecedentis 
diei  ,  celebrari  incipiebant;  et  in 
bis  festis  signuni  publiée  dabatur  ad 
cessandum  ab  opère  manuali.  220. 
n. 

Fidèles  Régis ,  testes  in  Diplomatibus 
Regalibus.  503.  d.  372.  e.  578.  b. 
579.  e.  381.  c.  583.  a.  385.  c.  587. 

c.  595.  c.  Amici  Régis  dicti.  398.  c. 
Primates  Régis.  603.  a. 

Fidelitas  ,  fides ,  seu  fidelitatis  Sacra- 
mentum  ,  Dominum  sive  seniorem 
pariler  ligat   atque  Vassallum.    123. 

d.  536.  b.  537.  d.  Fidelitatem  et 
hominium  Comiti  Campanicnsi  dé- 
bet ,  sed  negat  Cornes  Commercii. 
438.  c.  n.  Fidelitas  facta  Episcopo 
Cameracensi ,  ab  Uugone  Camerac. 
Caslellano.  128.  a. 

Fidelitatis   Sacramentum    Homagio   seu 

Horainio  conjunctum.  83.  d.  181.  c. 

244.  c.  458.  n.   Vide  Homagium. 
Fingenius   Abbas  S.   Vitoni  ,  in  Ecclesia 

S.  Felicis,  extra  muros  Metensis  civi- 

tatis  sepultus.  414.  a. 
Firiuitatem   invadit   Hugo  Bardol ,    de 


assensu  Régis  Philippi,  qui  cxtera  quaa 
fucrant  Rodulplii  Comitis  Veroman- 
dia;,  invadebat.  338.  b. 

Fiscanum  ,  ubi  Oenobium  TrinitatI 
dicatum  ,  fundatum  à  Ricbardo  I 
Norui.  Duce  ,  à  Ricliardo  II  am- 
pliatum.  244.  a.  Ibi  Concilium  Nor- 
manniae  Procerum  ,  in  quo  ,  jubente 
Roberto  Duce  ,  in  noraen  et  (idem 
VVillclmi  Nothi  ab  omnibus  juratur. 
177.  c. 

Fiscan.  Cœnob.  in  territorio  Rotom. 
silum  ,  in  nuUo  obnoxium  Archie- 
piscopo;  Romano  tantum  Pontifie! 
parens ,  nobilitate  et  libertatc  pr»- 
poUens.  288.  c.  Ibi  Ordiiies  ab 
aliis  Episcopis  non  seuiel  collati , 
non  reclamante  Rotom.  Archiep. 
Ibid.  n. 

Fiscannenses  Abb.  Guill.  seu  Will. 
Joannes. 

Fiscus  regius.  398.  a.  Fisci  jus.  601.  d. 
Donianium  Régis,  et  /Erarium  regiura 
significat.  606.  a. 

Fiscus  Regalis,  in  quo  praecipuè  con- 
sistebat,  Ilenrico  I  regnum  incunte. 
138.  d.  324.  b.  Rcgalis  fisci  siveDo- 
minii  bona  ,  ab  Ilenrico  1  Ecclesiis 
et  Abbaliis  concessa.  365.  c.  367.  c. 
568.  a-c.  569.  c.  570.  b.  578.  e.  383. 
d.  584.  a.  587.  a.  598.  c.  399.  b. 
600.  a.  003.  c-e.  Fisco  regali ,  Ilen- 
rico I  régnante ,  adjunguntur  Comi- 
tatus  Medaiiticus.  159.  b.  iledietas 
civitatis  Senonicai.  139.  a.  347.  a. 
Civitas  tota  Senonica  ,  et  oninia 
quae  Cornes  habiierat.  197.  c.  Petue- 
ris  Castrum.  160.  d.  Gornacum  Cas- 
trum.  159.  a.  Ad  Regalem  fiscum 
pertinet  Wilcassinus  Comitatus.  138. 
b.  248.  a.  324  b.  394.  a.  Rex  Phi- 
lippus  acquirit  Wastinensem  et  Bi- 
turicensem  Comitatus.  158.  a.  273. 
b.  274.  a.  383.  a.  394.  a.  410.  b. 

Flandrenses  Arnulpho  Comiti  fidelita- 
tem abjurant.  Robertura  è  Frisia 
contra  Ricliildem  vocant.  186.  b. 
384.  a.  390.  d.  391.  a.  Robertum 
Frisium  adjuvant  in  invasione  Co- 
mitatus Fland.  iisdem  dolosè  pug- 
nantibus  ac  tcrga  vertentibus  in 
prœlio  apud  Gastellum  commisso  , 
Arnulphus  etRlchildisfuganturà  Kob. 
Fris.  482.  a.  Flandritas  iiiter  et  INor- 
mannos  récidiva  dissentio.  244.  a. 
Flandrensis  militia.  479.  b. 

Flandri<e  regio  maritima  in  partib. 
triuis  divisa,  in  pure  Morinica  ,  in 
,Morino-F!andrica ,  et  in  nierè  Flan- 
drensi.  391 .  n. 

Flandriîe  Comitatus  Supremum  Fran- 
ciae  Regum  Henrici  et  Philippi  Do- 
minium  agnoscit.  110.  a.  111.  c. 
:^82.  a. 

Flandri.e  Comitatus  occupatur  à  Rober- 
to Frisone.  480.  n. 

Flandris  Comitatum ,  mortuo  Arnulfo  , 
et  Richilde  ipsius  maire  fugatd,  inva- 
dit Robertus  Frisius.  482.  a.  n. 

Flandrise  Duces.  33.  b. 

Flandri*  Comités.  108.  n.  234.  n.  296. 
d. 

Flandriae  Com.  Arnoldus  seu  Arnul- 
phus I  Magnus ,  Arnoldus  seu  Ar- 
nulfus  II,  Arnulfus  III ,  Balduinus 
1,  Bald.  III,  Bald.  IV  Barbât  us  , 
Balduinus  V  Pius  et  Insulanus,  Bald. 
VI  ,  Montens.  Robertus  I  Frisius , 
Robertus  11,  Jerosolymit.  Theodo- 
ricus. 

Flandrix  Barones.  306.  b.  365.  e. 

Flandriarum  Principes.  390.  b. 

Flaviniaceusi  Monast.  in  Burgundia  , 
multa  dona  à  diversis  collata.  421. 
a.  n.  Abb.  Amedeus,  Ueldricus,  Hu- 
go- 

S.   Florentii  Ccenobium.  In  usulâ  bmc 


Monasterio  suppositâ  Dani  quasi  azy- 
lura  et  domicilium  sibi  parant ,  unde 
in  vicinas  regiones  inopinatos  discur- 
sus agunt.  624.  e. 

S.  Florent.  Abb.  Adhebertus,  Frederi- 
cus,  Giraldus, 

Florenllnum  Concilium  sub  Victore 
II  Papa,  adversùs  Berengarium.  528. 
e. 

Florentin.  Epp.  Gerardus,  Petrus. 

Florentin,  in  Ital.  Ab.  Maurilius. 

S,  Florentini  Presbyteri  ossa,  à  duobus 
Clericis  è  pagu  Pictaviensi  Ambasia- 
cum  translata ,  in  Ecclesia  B.  Mariae 
ponuntur.  237.  a.  b. 

Florentins  Com.  Ulterioris  Frislae ,  in 
Comitem  HollandiiB  susceptus  à  Ba- 
ronibus  :  ejus  uxor  Ccitrudis  filia 
llermanni  Ducis  Saxonum  ,  filii  eo- 
rum  ,  Thcodericus  ,  Florenlius  et 
Mecbtildim,  quae  vocatur  Bcrta  ,  uxor 
Philip.  I.  Franc.  Reg.  63.  n. 

Florctus  ,  Poema  .lolianni  de  Garlande 
tributum.  423.  n. 

Floriucensis  Burgiis  maxima  ex  parte 
inccndio  con^iraptus.  488.  a.  b. 
Floriac.  Monast.  libri  et  Chartae , 
metu  incendii  ,  in  tutioreni  locum 
reconditi.  488.  b.  c.  Floriacum  Hu- 
go Com.  de  Iluben  et  uxor  ejus 
alferunt  corpus  filii  sui  Gualterii  in 
pugna  occisi,  prêtes  pro  ejus  ani- 
ma postulantes  ,  et  damnum  à  filio 
Monasterio  illatum  cu|)ientes  resar- 
cire  ,  calicem  auri  purissimi  in  manu 
defuncli  oirerunt.  489.  b.  Floriac. 
Monachi  Sacrificium  offerunt  pro 
anima  Gualterii  filii  Ilugonis  Dom, 
Castri  Hubcn.  489.  c  Floriac.  Abb. 
et  .Monachi  Burgundos  praedones  à 
Castellionensibus  captos  relaxant. 
490.  c. 

Floriacens.  S.  Benedicti  Abb.  Abbo, 
Guill.  Hugo,  Rainerius,  Theutbau- 
dus. 

Florinens.  Abb.  Gonzo,  Wuenzo. 

Foerole  Cornes,  Gaufridus. 

Folcardus,  Gilberga  ejus  mater  et  Al- 
moys  ejus  uxor  dant  Iterio  Abbati 
Savin.  Ecclesiam  S.  Abundi  {S.  Jlinn.) 
niartyris,  sitani  in  Diœc.  Sant.  inloco 
de  Merpuis.  199.  e. 

Fontanellense  Cœnob.  ibi  inventum  S. 
Wulfranni  corpus  ,  et  ad  Basilicam  S. 
Vandregisili  translatum.  476.  a.  b. 
Fontanellenses  Monachi  S.  Wulfranni 
corpus  Rotlioniagum  ^  occasione  pes- 
tiSj  deferunt.  476.  c.  d.  Fontanel. 
Monasterio  ab  Iiiuna  nobili  femina 
dona  concessa.  476.  b. 

Fontanell.  S.  \\andreg.  Abb.  Ansegisus, 
Gerardus  ,  Gerbertus  ,  Gradulfus  , 
Isembertus,  Robertus. 

Fontaneticus  vicus  in  territorio  Autis- 
siodorensi  ,  cruentissiinâ  inter  filios 
Imperatoris  Ludovici  Pii  pugnà  famo- 
sus.  622.  e. 

Fontanissens.  Ab.  Gerbertus. 

FontisBIaudi  Sylva,  olim  vocata  Bieria. 
488.  n. 

Foragium  ,    quodnam  jus   .'    376.  d.  n. 

Forens.  Coin.  Artaldus  ,  Girardus  , 
Guillehnus  ,  Hunfredus  seu  Gerar- 
dus. 

Foresii  Com.  Giraldus. 

Forcslis  Cella  :  ibi  loco  Clericorum,  pos- 
tulante Ilugone  Milite ,  statuti  Mona- 
chi. 130.  b. 

Forestense  Monast.  ex  antiquo  Cella  S. 
Richarii  ,  à  Coniitibus  Pontivorum 
subtractum  ,  Abbatiolae  nomcn  sibi 
vindicat.  130.  a.  Abbates ,  Fulco, 
Guido,  Ilucbcrtus. 

De  Forniigueria  Com.  Wifredus. 

De  Forois  Com.  Guido. 

Forojuliens.  Ep.  Gaurelinus. 

Fossalease  Moiiast.  ibi  obit  inonaslico 


752 


INDEX     RERUM. 


Ilabitu  iodutus  Burchardus  cogno- 
mento  vetulus  ,  Cornes  Parisioruni  et 
Corboili  ,  et  sepclitur  in  Capitule. 
503.  d. 

Fossatensis  Monasterii  servorum  jus 
adversùs  quascumque  personas  de 
quibiislibct  iNegotiis  testificatidi  et 
beliandi.  484.  n. 

Fossatens.  S.  Pétri  seu  S.  Mauri  Abb. 
Gunterus  ,  Landricus  ,  Robertus  , 
Tbeobaldus. 

Fragded.    S.  Michaelis   Ab.    Stephanus. 

Franci  et  Belgae  propaginem  à  ïroja- 
nis  ,  oliin  repetentes.  437.  n.  Franci 
veteres  ,  anni  initium  unde  ducebant. 
593.  n.  Romani  Imperii  jugo  excusso, 
Francor.  gens  floret  adusquc  teinpo- 
ra  Ludovici  Pii  Imper.  j)ost  cruentis- 
simatii  apud  Fontanetum  pugnam  dé- 
ficit. 622.  d.  e. 

Franci  Orientales  conveniunt  ad  elec- 
tioncni  Régis  Germani»;.  2.  b.  616. 
b. 

Franci  è  Burgundia  per  Conradum 
Imperat.  ejecti.  2.  a.  Eorum  exerci- 
tus  gravi  caede  attritus,  à  Lolbarin- 
gis  compellitur  ad  fugam.  347.  c. 
Scraper  adversantur  Norniannis.  248. 
b.  Ipsos  inler  et  Norinannos  scditio 
maxima.  228.  c.  Bolluin  inter  eos- 
dem.  247.  c.  Franci  Normanniam 
ingressi ,  et  Caletensera  pagum  vas- 
tantes  ,  apud  iMortuum-inare  à  Nor- 
niannis victi.  404.  b.  c.  4H.  b. 
Franci  cum  Guiil.  Conciuestore  An- 
gliani  ingressi ,  instant  praelio  contra 
Anglos.  236.  c.  Franci  Régis  Ilenrici 
funus  diu  lugent.  237.  b.  Franci  et 
Belga;  propaginem  à  Trojanis  olim 
repetebant.  437.  d.  n. 

Francia  Orientalis  pacificata  et  legi- 
bus  instructa  à  Conrado  Salico  Inip. 
619.  d. 

FranciiB  regnum  bereditariuin  :  Primo- 
genitus  ,  defuncto  pâtre  ,  jure  apud 
Francos  constituto  ,  regnum  obtinet. 
247.  d. 

Franciae  Regura  Coronatio  et  consecra- 
tio.  32.  33.  Non  pendet  à  nutu  vcl 
consensu  Papae.  ibtd. 

Franciaj  Reginae  solemniter  benedicun- 
tur  ,  regaliquc  consecralione  insi- 
gniuntur.  481.  b. 

Franciae  régna  tria  :  Francia  Occidua 
seu  Neuslria  y  Burgundia  et  \<piita- 
nia ,  usque  ad  Philippi  I  Principa- 
tuni.  l21.  n.  Francia;  regnum,  Phi- 
lipporum  regnum  cognominalum. 
410.  n.  Franciae  Reges  Supremum  iii 
Cataloniara  dominatum  habcnt. 
289.  n.  Francia  |)er  Berengarium 
Turon.  turbata.  295.  a.  Franciae 
miser  status  sub  llenrico  Regc.  455. 
b.  c.  Franciae  Praesulcs  et  Comités 
Normannicam  curium  fréquentant. 
91.  b.  Francia;  Regum  Coasecratio, 
et  consecratioiiis  ordo  à  Ludovico 
VII  Iniperali.  371.  n.  Francorum 
Ecclcsiae  status  ante  Normannorum 
incursiones.  622.  d.  Franc.  Ecclesia 
penè  lapsa  ,  judicio  Papa;  Nicolai  II. 
492.  d. 

Franci;e  Reges.  83.  a.  Principes.  152. 
a.  Pares.  305.  n.  Barones.  306.  b. 
324.  a.  343.  b.  380.  b.  c.  Nobiks. 
164.  b. 

Franci»  Orientalis  Duces,  Cbuno,  Ileri- 
mannus,  Ollio. 

Franclcae  Consuetudines.  329.  n. 

Francigena  Miles  ,  singulare  certamcn  ù 
Normannis  expetens  ,  multos  proster- 
nit.  140.  c. 

Fredcricus  seu  Frider.  fil.  Gothilonis 
Ducis  et  I  rater  Ducis  Godefridi  , 
Archidiaconus  S.  Lamberti  Leod. 
Romum  à  Leone  Papa  ductus  :  post 
Légal ionem    Constantin.    Monachus  , 


deinde  Cassin.  Abb.  posteà  Septi- 
mus  Papae  Levita,  Papa  electus  sub 
nomine  Stephani  IX.  25.  e.    165.    a. 

Fredericus  Abb.  S.  Flor.  Salro.  Glon- 
nam  Ccenobii  sui  primordium  ten- 
dens  à  Galone  Praeposito  expelli- 
tur,  278.  b.  Ipsi  committitur  Abba- 
lia  S.  Juliani  Turon.  280.  a. 

Fredericus  I  Lothar.  Dux  ,  conjux 
Beatricis  Ilugonis  Capeti  sororis. 
370.  n.  Castrum  cognora.  Barrum 
in  praedio  ïuU.  Eccl.  construit.  143. 
n. 

Fredericus  seu  Fridericus  II  L.othar. 
Dux  ,  filius  Theodorici  ,  natus  è 
sanguine  Regum.  369.  n.  Contra 
Conradum  Regem  conspirât.  618. 
a.  Mors  cjus  et  Epitapb.  370.  n. 
Obit  sine  maribus.  215.  n. 

Fridericus  Dux  Gozelino  Ignavo  post 
quatuor  annos  succedens,  Antver- 
piae,  Trudonopoli,  adeoque  in  Lo- 
thar. inferiori  dominatur.  425.  n. 

Frisia  :  ibi  moritur  Bier  Costae-ferrae 
Dux  seu  Rex  Danorum.  626.  a.  Fri- 
sia   pacificata,     et    legibus    ordinata 

■     per  Conrad.  Sal.  Imp.  619.  d. 

Frisiae  Com.  seu  Frison.  Duces,  Flo- 
rentius  I,  Florentius  II,  Deoder. 
seu  TheodericuB. 

Frisingens.  Epp.  Albertus  seu  Agilber- 
tus,  Otto. 

Froelandus  ,  FroUandus  ,  Frotlantus 
Silvanecteiisis  Episc.  Simoniae  con- 
scius  babitus  ub  consccrationem 
Bellov.  Episcopi,  à  Nicolao  II  Pa- 
pa Romam  ad  purgandura  crimen 
evocatur.  493.  c.  n.  Scribit  ad  Be- 
rengarium se  illi  Régis  gratiam  ac- 
quisivisse.  528.  e.  Adest  detectioni 
corp.  SS.  Dion,  et  Socior.  473.  e. 

Frotmundus,  Episc.  Trecass.  assistit 
translation!  corp.  S.  Gerardi  TuU. 
Ep.  474.  d. 

Fruinoldus,  Conciliarius  Balduini 
Bcllo-barbi  Comit.  Flandr.  cum  B. 
Pojjpone  .Vbb.  Stabul.  araicitià  con- 
junctissinius^  filiam  suam  ei  matri- 
monio  tradere  cu])it  j  cui  connubio 
primùm  consentit  Poppo,  sed  posteà 
renuit.  461 .  b. 

Fugientium  singularis  mos  :  hastâ  super 
bumerum  rejectâs  ferrum  hastae  op- 
ponunt  insequenti.  489.  a. 

Fulbcrius  urbis  Carnotenae  decus, 
mellifluus  in  facundia.  458.  b.  Car- 
notensis  Ep  Uildiarum  seu  llildega- 
riom  Pictavos  mittit  ad  administrau- 
dam  ïhesaurariam  S.  llilarii,  et  ad 
Litteras  docendas.  495.  n.  Scribit  ad 
eunidem  de  bonorum  Ecclesiast.  ad- 
ministratione,  et  de  vasorum  alta- 
ris  usu.  495.  n.  Fulberti  laudes.  438. 
b-c.  439.  a. 

Fulbcrius  de  Beiiia,  tempore  Richar- 
di  II  Ducis  Norman,  caslrum  Aquilae 
construit.  225.  c. 

Fulco  Âmbian.  Ep.  non  animarum 
saluti,  sed  venatui  studet.  134.  a. 
Excommunicatur  ù  Coiicil.  Rem. 
quôd,  licet  invitatus  ad  Conc.  pro- 
fectus  esset  ad  expeditionem  Régis 
Henrici.  523.  b. 

Fulco,  Abbas  Corbeiae,  Ricbardi  suc- 
cessor  ,  queritur  apud  Regem  de 
damnis  à  Roberto  Frisone  Comité 
FlandriaBj  Corbiensi  Ecclesiae  illa- 
lis.  480.  d.  n. 

Fulco  Pra?positus  Uticensis,  posteà 
Divensis  Abbas  ,  à  GuilI.  Notho 
Rege  Anglorura  ad  Bertara  Comi- 
tissam  pro  privatis  causis  in  Brigiam 
mittitur.  247.  a. 

Fulco  fil.  Angelranni  Pontiv.  Corai- 
tis,  Abbate  Centul.  Angelranno 
Senescente,  regimen  Abbatiae  usur- 
parc  tentât.  129.    c.    lUud    obtinet   à 


Rege.  129.  d.  Abbatis  officio  dona- 
tus,  Monasterio  Forestensi  praefici- 
tur.  130.  a. 

Fulco  III  ,  Nerra  seu  Niger,  Com. 
Andeg.  fil.  Gaufr.  Grisagon.  pater 
Gaufridi  Mart.  Elisabeth  secundaiu 
uxorem  suam  causa  adulterii  con- 
crcmat  ;  tertiam  ducit  Hildegardam. 
276.  e.  Landonensem  Viceconsula- 
tum  possidens,  saepè  per  Magdunum 
transit.  Leonio  de  Magduno  dat 
in  feodo  custodiam  domùs  Comitis 
apud  Ambasiam.  273.  d.  Fugit  in 
praelio  Pontilev.  quo  victus  fuit  Odo 
Campan.  à  Com.  Cenom.  Herberlo 
Evigil-Canem.  265.  n.  631.  e.  Sub- 
scribit  chartae  fundat.  Eccl.  S.  Leo- 
nardi  Bellism.  632.  a.  Herbertum 
Cenom.  Com.  Santonas,  sponsio- 
ne  urbis  illectura  ,  carcere  et  tor- 
mentis  cogit  ad  pactiones.  85.  c. 
180.  c.  633.  b.  c.  d.  Jérusalem  iter 
arripit  ;  Constantinopolim  veniens  , 
Robertum     Ducem     Norm.     reperit, 

■  265.  a.  646.  b.  Per  tcrram  Sarace- 
norum,  sub  conductu  Jérusalem  du- 
citur  ;  portam  urbis,  nisi  dato  pre- 
tio,  intrare  non  potest.  265.  b.  c, 
Anno  cuui  dimidio  Jerosolymis  nio- 
ratur.  265.  n.  Regressus,  ultra  An- 
gerim  fluv.  Lochis  .\bbatiain  S.  Se- 
pulchri  de  Bello  loco  fundat.  265. 
n.  Salmuriensc  castrum  capit.  263. 
n.  278.  c.  Versus  Toarcenses  castel- 
lum  iustituit  Falconem  nuncupa- 
tum.  278.  c.  Placitum  agit  cura 
Guill.  Aquit.  Com.  534.  c.  n.  Ha- 
bet  litem  cum  Hugone  de  Lizinia- 
co,  occasione  cujusdam  castri.  537. 
a.  b.  c.  Autor  est  primi  Oratorii  S. 
Nicolai  .Vndegav.  619.  c.  Sanclus 
et  integer  ,  Gaufrido  filio  princi- 
patum  vivens  cedit.  180.  c.  Jam 
sencx  Jerosol.  adit.  350.  b.  n.  Ibi  à 
duobus  servis  ad  Sepulcbrum  Do- 
mini  nudus,  seipso  jubente,  traclus, 
flagellis  lerga  caesus,  et  vectem  li- 
gneum  coUo  intortum  gesliens.  180. 
d.  Donium  regressus,  post  aliquot 
annos  obit.  180.  e.  Ab  Jeros.  ter- 
tio rediens,  obit  Métis  :  ejus  intes- 
tina  ibi  condita  ;  corpus  autein 
ad  castrum  Locacense  Iransla- 
tum,  et  in  Monast.  à  se  constructo 
sepultum.  258.  n.  Ejus  filii.  350.  b. 
n.  646.  b. 

Fulco  IV  ,  Richir.us  seu  Rechin  Com. 
Andegav.  uxorem  ducit  filiam  Lan- 
celini  de  Balgenceio.  032.  e.  Cum 
Cenom.  Com.  fœderatur.  647.  c. 
Ejus  auxilio  llelias  de  fixa  seu  de 
Fleccha  Cenomanum  récupérât.  647. 
d.  Orta  inter  eum  et  fratrem  Gaufr. 
Barb.  de  successione  Golfridi  dissen- 
tio  i>er  annos  8  protcndilur.  138.  b. 
258.  d.  Fulco  VVastinensium  Com. 
fratrem  suum  in  campo  devincit,  et 
usque  ad  finem  vitîe  in  carcere  te- 
net.  158.  a.  Fratrem  Ducatu  spolia- 
tum  perpétua  custodià  coercet.  1 81 . 
a.  Fralri  suo  fraudulenter  capto 
Principatum  arripit  ;  ipsumque  in 
Castro  Chinonis  per  30  annos  carce- 
ri  niancipat.  231.  a.  244.  d.  Utrum- 
que  Comitatum  susci])!!.  213.  e. 
274.  a.  348.  n.  358.  a.  647.  d.  Fra- 
tre  suo  deviclo.  394.  a.  Accipit  ci- 
vitales  Andegav.  Turon.  Lochas  , 
et  Loudunum  quae  suiit  capita  ho- 
noris Andegav.  Cousulum.  138.  c. 
n.  Waslinensem  Comit.  Régi  remit- 
tit.  158.  a.  Comit.  Andeg.  et  Turon. 
à  Rege  Franc,  suscipit.  274.  a.  Ste- 
phano  Blesensi  Comili  homagium 
facit.  273.  b.  Cum  Stephano  con- 
cordatus,  cum  eo  Regem  adiens, 
Philippo    Landonense    castrum     con- 

cedit 


INDEX    RERUM. 


753 


cedit,  atque  cum  ipso  fœderatur. 
273.  b.  274.  a.  348.  n.  647.  d.  Re- 
diens  à  Francia  ,  fœdum  Âmbasii 
Arnuifo  de  Magduuo  aufert.  273. 
b-c.  274.  a.  Régis  jussu  Rodulfum 
Turon.  Arcbiep.  à  sede  sua  dcturbat. 
348.  n.  Ejus  jussu  Concilium  adver- 
sùs  Berengarium  ab  Arcliiep.  Bisun- 
tin.  celebratur  in  CapelUila  S.  Salva- 
toris  apud  Andeg.  529.  e.  Uxor  il- 
lius  ,  marito  relicto ,  Régi  Franc, 
nubit  Philippe.  181.  a.  Filii  ejus, 
Gaufridus  et  Fulco.  181.  b. 

Fulco  V,  Coin.  Andeg.  fil.  Fulconis 
Recbin  et  Bertradae  ,  Rex  Jerosol. 
275.  d. 

Fulco,  filius  Gaufridi  Coni.  Engolisni. 
patri  succedit.  Pictavenses  de  terra 
sua  repellit.  Castrum  Mauritaniae  in 
pago  Santonensi,  à  Duce  Aquitaniae 
obsessum  ,   libérât.  Obit.   264.  b.   n. 

Fulco,  filius  Hugonis  I.  Comit.  Cenora. 
obit  juvenis.  631.  c. 

Fulco  pater  Congregationis  Miciacen- 
sis  ,  venerando  capitis  canitie  deal- 
batus.  135.   n. 

Fulco,  transinontanus  Clericus  et  Do- 
mini  Papae  convictor  ,  à  Gregorio 
VII  Berengario  Cornes  adjungilur  , 
cùin  Berengarius  ,  absolulâ  ultimâ 
Synodo  Romanâ  ,  in  Galliam  rever- 
titur.  530.  d. 

Fulcoius  de  ïorinneio,  unus  ex  Opti- 
matibus  Ambasiae  ,  et  Dominus  Do- 
miis  ,  quae  Mota-Fulcoii  dicitur. 
273.  d. 

Fulcoius  ,  Poeta  Meldensis  ,  versibus 
composait  Epitapbium  Magistri  He- 
riinanni.  502.  n.  a. 

Fulcuinus,  Abbali  Stabulensi  Popponi, 
ad  regendas  puerorum  scholas  dire- 
ctus.  Promotus  ad  reginien  Abbatias 
S.  Vincentii  Metensis.  201.  d. 

Fulda  ,  ubi  fit  Monachus  Marianus 
Chronogr.  638.  a.  Fiildens.  Ab.  Si- 
gefridus. 

Fundatorum  aut  restauratorum  jura  in 
Ecclesias  à  se  constructas  et  dotatas. 
15.  c.  46.  b.  109.  d.  276.  d.  155.  b-d. 
556.  a.  567.  b-c.  643.  c.  Eorum 
partes  in  eligendis  Abbatibus  et  Ab- 
batissis.  119.e.  120.  a-c.  129.  a.  136. 
d.  147.  c.  201.  c.  224.  b.   271.  ab. 

"  278.  c.  280.  e.  281.  a.  344.  e.  395.  c. 
417.  d.  Fundator  Monasterii  Abbas 
electus  etpraefectus.  223.  d. 


GALCHELiNus  Dominus  de  Ferra- 
riis  ,  et  Hugo  de  Monteforti  tàm 
acriler  unus  adversùs  alterum  pu- 
gnant,  ut  ambo  siinul  perimantur, 
majore  suorum  parte  interfectâ. 
245.  c.  328.  e.  401.  b. 

S.  Galerici  seu  Walarici  corpus  pro  se- 
cundo flatu  extra  Basilicam  defertur 
cùm  Guillelmus  INolhus  ad  expedi- 
tionem  Angliae  sese  accingit.  236.    a. 

Galfridus  Dominus  Samurensis  in  totâ 
Burgundiâ  emicat.  298.  b. 

S.  Galli  Abbates  ,  Nortpertus ,  Thiet- 
paldus. 

Galli  ad  bellum  Iransmarinum  in  An- 
gliam  convolant.  235.  b. 

Gallia  pro  terraino  Rhenum  habct. 
616.  b.  Gallia  Belgica  à  Belvaci  no- 
bilissimâ  quondam  urbe  Galliae  dicta. 
Haec  Provincia  dividitur  in  Ponti- 
catn  et  Normanniam.  207.  n. 

Galliae  per  annos  ferc  XXX  à  Danis 
seu  Nonnannis  vastantur.  625.  c.  E 
Galliis  multae  Alilituiii  Copiée  in  His- 
panias  de  bcllandorum  Sarraccno- 
rum  causa  proficiscuntur  ;  sed  regio- 
ne  à  Sarracenis  vastatà,  annonx  in- 
opiù  nihil  operati  revertunlur.  638.  e. 

Tome  XI. 


Gallica  Lingua  disterminatur  à  Teuto- 
nicâ  per  Bolanum-rivum,  seu  Fossam 
novem  Leucarum  à  Balduino  Flan- 
driae  Comité  factam.  365.  n.  Galli- 
cum  idioma  seu  Nonnannicum  apud 
Anglos  per  Guillelmum  Conquesto- 
rem  inducitur.  283.  n. 

Gallicana  Manus  seu  Scriptura  Saxo- 
nicse  praefertur  apud  Anglos,  ut  pote 
magis  Icgibilis  et  aspectui  perdelecta- 
bilis.  157.  a. 

Galliciensis  S.  Jacobi  Arcbiepiscopus 
excoiumunicatur  à  Concilio  Re- 
niensi  ,  quia  contra  fas  sibi  vindica- 
verat  culmen  Apostolici  nominis. 
523.  b. 

Gallo  seu  Gualo,  precibus  Régis  Lotha- 
rii  et  Hugonis  Franc.  Ducis  ,  Abb. 
S.  Germ.  Paris,  constituitur.  Ecclesiae 
suse  restituit  pratum  sub  ipso  Monast. 
situm  ,  à  Ducibus  et  Abbatibus  aiie- 
natum.  275. 'c. 

Galtcrius  filius  Drogonis  ,  Cornes  Me- 
danlinus  adest  détection!  Corporum 
SS.  Dionys.  et  Soclor.  474  a.  Ce- 
nomancnsem  Comitatum  invadit 
post  mortem  Hcriberti  qui  sibi  suc- 
cessorera  et  haeredem  designaverat 
Guillelmum  Normanniae  Ducem. 
Guillelmo  Castella  fere  totius  Comi- 
tatus  armis  occupante  ,  consentit 
Galtcrius  Ccnomannicae  Civitatis 
deditioni,  ne  invasa  protegens,  hae- 
reditaria  araitteret  :  clades  enim  à 
Normannis  illata  vicinitati  Mcdanti 
et  Calvimontis  mctum  ci  faciebat 
de  majori.  86.  a.  b.  n.  Comitatum 
Cenoman.  saltem  ex  parte  possedit. 
231.  d.  634.  c.  In  uxorem  duxit  Bio- 
tam  filiam  Hcrberti  Evigil-Can.  Co- 
mit. Ccnom.  632.  c-d.  Uterque  ve- 
neno  périt.  232.  a. 

Galterius-Giffardus  I,  filius  Osberni  de 
Bolc'bec  et  unius  ex  sororibus  Gun- 
noris  Comitissae,  duxit  unam  filiarum 
Girardi-Flatelli,  ex  quâ  gcnuit  Galte- 
rium-Gisfardum  II  et  plures  filias, 
quarum  una  nomine  Robais  nupsit 
Ricbardo  filio  Comitis  Gisleberti,  qui 
Gislebertus  filius  fuerat  Godefridi 
Comitis  Aucens.  naturalis  filii  Ri- 
cliardi  I  Duc.  Norm.  58.  a. 

Galtcrius  -  Giffardus  Ebroicas  petit 
Guillelmo  Duci  nuntiaturus  victo- 
riam  de  Francis  à  Normannis  apud 
Mortuuin-mare  reportatam.  341 .  b. 

Galterus  seu  Gualterius  cognomento 
Savefr,  Episc.  Meld.  Ecelesiain  Mel- 
densem  de  novo  réparât.  442.  b.  n. 
Unus  ex  Legatis  ab  Henrico  Franc. 
Rege  missis  ad  petendam  inmatrimo- 
nium  Annam  Rusciae  Régis  filiam. 
481.  n.  Adest  detectioni  Corpor.  SS. 
Dionys.  et  Socior.  473.  e.  Obit.  442. 
n.  Ejus  Epitaphiura.  442.  a.  b. 

Gandavenses  Castellani  à  Lamberto 
quodam  per  Comités  Flandriae  cons- 
tituto  originem  ducunt,  et  yerisi- 
militer  ex  stirpe  Gand.  Comitum  pro- 
creati  sunt.  381.  n. 

Gandavenses  S.  Pétri  apud  Blandinium 
Abbates,  Ricbardus,  Wichardus. 

Gandavensis  S.  Bavonis  Abbas ,  Ful- 
bertus. 

Gand»»»nses  Comités,  Arnulfus,  Deo- 
dericus  seu  Tlieodericus. 

Gandav.  Novi  castri  Cornes,  VVigma- 
nus 

Gaud^tenses  Castellani  ,  Wincmarus 
paler  et  filius. 

Gatelerina,  Soror  Gisulphi  natuminor  , 
matrimonio  conjungitur  Jordani  Ca- 
puae  Principi.  452.  b. 

Gaufredus  Lugdun.  Arcbiepisc.  suc- 
cedit Halinardo.  355.  c.  n. 

Gaufredus  Autissiodor.  Episc.  Philippe 
Franc.  Régi  auxiliatur  in  belle  contra 


Hugonem  de  Puteolo  et  alios  Rebel- 
les. 487.  a.  Annonam  ab  incolis  Everae 
in  Ecclesiâ  absconditam  violenter  ex- 
trabi  scurriliter  jubet.  b.  In  obsidione 
Castri  Puteoli  capitur.  Multâ  pecuniâ 
redcmptus  petit  Floriacum,  ad  cujus 
ditioneni  pertinebat  Evera,  et  stul- 
titiae  seu  scurrilitatis  suae  pœnas  mé- 
rité luisse  fatetur.  487.  d. 

Gaufredus,  Abbas  Columbensis  ,  adest 
detectioni  Corporum  SS.  Dionys.  et 
Soc.  474.  a. 

Gaufredus,  Gosfridus,  Abbas  Veieliac. 
usuin  Dalmaticae  et  Saiidaliorum  ob- 
tinet  à  Leone  Papa  IX.  384.  n. 

Gaufredus  •  Guido  -  Guillelmus  ,  Dui 
Aquitan.  Cornes  Pict.  et  Vascon.  Vide 
Guido-Gaufrediu  vcl  Giiiltelmwt  yill. 

Gaufredus  ,  Goffridus,  Gozfridus,  co- 
gnomento Martellus,  Comes  Ande- 
gav.  filius  Fulconis  Nerrae.Unde  Mar- 
telli  cognomen  acceperit.  138.  a.  276. 
e.  352.  b.  Vi vente  Pâtre  Agnetem 
Willelmi  Ducis  Aquitaniae  viduam 
ducis  et  Comes  Pictav.  efficitur.  78. 
d.  178.  c.  217.  b.  271.  n.  285.  d. 
347.    b.  contra  Patrem  arma   sumit. 

137.  c.  d.  180.  c.  per  aliquot  Mil- 
liaria  Sellam  dorso  evehens ,  pro- 
num  se  cum  sarcinâ  ante  pedes  pa- 
tris  exponit.  ibid.  Vindocinensem 
Comitatum  obtinet  :  pro  eo  Clien- 
tela;  fidem  exhibet  Henrico  Fr.  Régi. 
271.  n.  In  Praelio  contra  Ccnomanen- 
ses  Herbertum-Baconem  eorum  Co- 
mitem  capit.  137.  c.  d.  Gcrvasium 
Episcoj)um  Cenomanensem  qui  ei 
in  tutelam  Episcopatum  suum  com- 
mendaverat,  dolosè  accersitum  in 
carcerem  detrudit,  et  cum  in  Vinculis 
per  septennium  tenet.  136.  a.  634.  a. 
d.  e.  A  Concilio  Remensi  sub  Leone 
Papa  IX,  jubetur  Gervasium  relaxare, 
ni  faceret,  in  proximè  futurâ  Mogun- 
tinâ  Synodo  excommunicandus.  523. 
c.  635.  a.  disscnsione  paternâ  occu- 
patus,  cum  Gcrvasio  pacem  licet  in- 
vitus  init  ,  eamque  confirmât  trac- 
tatu  publico.  635.  b.  d.  e.  Gerva- 
sium de  carcere  exire  permittit.   136. 

c.  Post  mortem  patris  sui  Fulconis 
Consulatum  adipiscitur.  265.  c.  An- 
degavenses  cum  contra  Theobaldum 
Blesens.  Comit.  et  Guillelmum  Pic- 
tav. Comit.     maxime    incitant.    265. 

d.  Bellum  gerit  contra  Guillelmum 
Comitcm  Pictavens.  et  .Vquitan. 
Ducem;  apud  Alontem  Consularem 
(  Moncontour  )  Guillelmum  préelio 
victum,  et  ferreis  vinculis  innodatum 
ad  ignobiles  pacis  conditiones  addu- 
cit,  ut  nempe  Burdegalâ  et  confinibus 
urbibus  cederet,  de  caeteris  annuum 
vectigal  pensitaret.  78.  d.  137.  c.  d. 

138.  a.  178.  c.  294.  c.  336.  a.  347. 
d.  349.  n.  Consilio  et  auxilio  Lisoii, 
Pictavenses  cum  suo  Duce  vincit. 
268.  e.  Fœderatur  cum  Radulfo  Vi- 
cecom.  Thoarci  contra  Guillelmum 
Aquitan.  Ducem,  et  cum  eo  ad  Ur- 
bem  Santonicam  suscipicndam  ten- 
dit. 269.  a.  n.  Duce  victo  et  capto  , 
Santonas  ad  deditionem  compellit. 
270.  b.  Santonico  Comitatu  recepto 
pro  redemptione  Ducis  Aquitaniae 
pacem  ei  concedit.  270.  b.  347.  d. 
Cum  Ilerberto  Evigit.  Can.  Comité 
Cenoman.  Odonem  Campaniens. 
fugat  in  Praelio  Pontilev.  63t.  d. 
Bellum  babet  cum  Tbeobaldo  Co- 
mité Blesensi  filio  Comitis  Odonis. 
Accipit  à  Rege  Henrico  Turonicam 
Urbem  quam  obsidione  cingit.  79.  a. 
137.d.l78.c.265.e.3G5.a.399.c.Ara- 
basiuco  milites  cum  Lisoio  ponit  qui 
Turonum  lîlesinique  vastent  et  ar- 
ccant  Blcscnses  à  suo   exercitu.    265. 

Ppppp 


754 


INDEX     RERUM. 


d.  e.  Rclictâ  Obsidione  Turonum  ad 
Laudiacum  montein  Blesensibus  ob- 
viam  venit  :  eontrà  Tbeohaldum  de- 
cerlat  et  in  praelio  iMilitis  officio  de- 
fungitur.  Victum  Theobaldum  capit 
et  in  ergastulo  recludit.  79.  a.  137. 
d.  178.  c.  266.  b.  d.  29i.  c.  349.  n. 
399.  c.  Pro  redemptione  Theobaldi 
Turones  cura  pluribus  aliis  Castellis 
recipit.  79.  a.  178.  c  294.  c.  517.  n. 
365.  a.  Pro  susceplo  Turon.Comitatu 
ïheobaldo  Homagium  facit.  267.  d. 
n.  Teinpore  Hugonis  Comit.  Ceno- 
man.  urbem  Cenomanicam  s;epè 
cremat  et  Pagum  dévastât.  85.  c. 
138.  a.  633.  b.  Postobitum  Hugonis 
Comit.  Cenom.  eumdem  Comitatum 
per  dccenniuin  obtinet.  85.  c.  634. 
b.  Auxiliator  et  tutor  adest  Ilerberto 
Comiti  Cenoraan.  contrà  Guill. 
Norm.  Ducem.  270.  c.  Multa  damna 
infert  terra  Ducis  Normarin.  347.  b. 
Alenciura  Castellum  capit.  79.  a.  c. 
Copias  educit  ad  subveniendum  Dam- 
frontinis  quorum  urbem  obsidebat 
Guillelmus  Urgente  Guillehno  subi- 
taneo  terrore  cum  toto  agmine  in 
fugâsalutem  quaerit.  79. d.  179.  a.  337. 

a.  Darafrontinum  Xormanniae  Duci 
redditum  falso  rumore  existimans  , 
Andegavensera  patriam  repetit.  Eum 
adoritur  Neel,  plures  captivos  ex  ejus 
exercitu  adducens.  337.  c.  d.  Insi- 
dias  Guillelmo  Duci  parât  in  saltu 
quodam  ubi  pugna  fit  acerrima  :  Guil- 
lebnus  tanlo  impetu  Gaufredum  ferit 
ut  ejus  Galeâ  scissâ,  et  aure  caesâ  ip- 
sum  cquo  dejiciat.  Gaufredus  cele- 
riter  in  equum  insilit  et  vclocissimè 
fugit.  337.  d.  e.  338.  a.  Post  pacem 
inter  Henricum  Regcm  >iorm.  et 
Guilllem.  Nonn.  Ducera  initam  , 
Gaufredus  ,  in  auxilium  adjunctis 
Guillehno  Pictavorum  Duce  et  Eu- 
done  Britannorura  Comité,  Ambre- 
ras contendit,  sed  recedere  cogitur. 
84.  c.  d.  341 .  d.  e.  342.  a.  Cum  in- 
gentibus  Copiis  Conano  conjungi- 
tur  conlrà  Guill.  Norm.  Duc.  89.  a. 
Indicatur  ambos  postero  die  praelia- 
tum  alîuturos.  Certamen  ne  quic- 
quam  fuit  expectatum  ,  adversario 
magis  in  ulteriora    prosequente.     89. 

b.  Pace  solutâ  inter  Henricum  Fr. 
Reg.  et  Ducem  Norm.  Guillelmum. 
Martellus  vires  adducit.  Citis  ilincri- 
bus  per  Oximensem  Comitatum  ad 
Fluv.  Divam  perveniunt.  Pars  exer- 
citùs  jara  fiumen  cum  Rege  transie- 
rat,  et  ecce  Guillelmus  in  residuos 
insilit.  Rex  et  Cornes  infecto  Ne- 
gocio    ex   Normannià   recedunt.    85. 

a.  Gaufridus  bella  gessit  cum  Nor- 
mannis,  Cenomanensibus,  Bituricen- 
sibus,  Pictavis  ,  Toarcensibus  ,  Bri- 
tannis  ,  Bellismensibus  ,  Turonensi- 
bus.  Vexavit  idem  Franciam  univer- 
sam.  Régi  rebellans.  79.  a.  138.  a. 
336.  a.  Cùm  uxore  Agnete  in  Apu- 
liam  progreditur,  ut  comitcntur  Im- 
peratorem  Henricum  111  qui  Agnetem 
praedictae  Agnetis  Hliam  conjugio  sibi 
copulaverat,649.  e.  Agnete  uxore  sua 
sterili  repudiatà  aliam  superducit 
Greciam  Viduam  Berlœi  II  de  Mo- 
nasteriolo.  347.  b.  429.  n.  Ecclesiam 
et  Abbatiam  SS.  Trinitat.  Viiidoc. 
construit  et  Romanae  Eccl.  devovet. 
Ineam  inducit  )Ionachos  Majoris- 
Monasterii.  347.  e.  399.  c.  505.  d.  506. 

b.  c.  Uxor  ejus  apud  Vindocinum 
Eccles.  S.  Georgii  fabricat.  347.  e. 
In  suburbio  Andegavensi  perficit  Ec- 
cles. S.  Nicolai  quam  pater  ejus  Fulco 
inceperat.  271.  b.  647.  c.  Ibi  Alona- 
chos  et  Abbat.  constituit.  271 .  b.  Cum 
Agnete     uxore   suâ    factas    Cœnobio 


S.  Nicolai  à  genitore  suo  donatio- 
nes  confirmât.  593.  n.  Vulgrinum  Ab- 
batem  Monast.  SS.  Sergii  et  Bacchi 
Andegav.  quod  crat  penè  destructum, 
constituit.  136,  d.  B.  Laudi  Ecclesiae 
Bona  ampliat  ,  ibique  Canonicos 
ponit.  27 1 .  b.  Comitatus  et  terras 
nepotibus  suis  ex  sorore  distribuit  , 
Andegaviam  et  Turoniam  Goffrido 
Barbato  et  Fulconi  Ricliin  diraittit. 
181.  a.  214.  c.  258.  a.  b.  358.  a. 
Andegaviam  et  Santonas  Fulconi 
Richino,  Turoniam  cum  Landonen- 
si  Castro  Gofrido  Barbato  donat. 
270.  c.  Morbo  repentino  defungi- 
tur.  270.  d.  357.  e.  Sepelitur  in  Ab- 
baliâ  S.  Nicolai  Andegav.  271.  b. 
GaufreduSj  GofTrl<lus,  Goisfredus,  co- 
gnomento  Junior  et  Barbatus ,  Tu- 
ron.  Comes,  Martelli  ex  sorore  ne- 
pos,  frater  Fulconis  Richini  ,  filius 
Alberici  Comitis  Wastinensium;  sim- 
plex  et  tractabilis  moribus  jure  pri- 
mogeniti  Principatum  obtinet.  244. 
c.  Roberto  filio  Guillclmi  Ducis  Nor- 
mann.  cum  sorore  Herberti  Comi- 
tatum Cenoman.  concedit  ,  Homi- 
nium  debitamque  fîdelitatcm  ab  eo 
in  prsesentià  patris  ejus  Guillelmi 
apud  Alencionem  recipit.  Ibid. 
Cum  Cenomanens.     foederatur.    271. 

c.  Locum  Majoris-Monast.  suo  domi- 
natui  vult  subjugare  et  cogère  Ab- 
batem  ut  de  manu  suà  baculum  pas- 
toralem  suscipiat.  Saevitiam  et  per- 
secutiones  exercet  in  possessiones  et 
personas  Monachorum.  271.  c.  272. 
b.  Per  proditionem  capitur  à  fratre 
suo  Fulcone  Richino  et  plusquam 
XXX  annis  in  carcere  Chinonis 
Castri  clausus  retinelur.  244.   d. 

Gaufredus ,  Gaufridus  filius  Fulconis 
Richini  Comit.  Andegav.  cognomen 
Martelli  hxreditarium  sortitur.  Egre- 
giae  probitatis  decus,  suorum  insi- 
diis  nccatur.  Successorem  habet  fra- 
trem  suum  Fulconem.  181.  b. 

Gaufredus,  Josfredus,  filius  Guillelmi 
Comitis  Engolism.  et  Petronilla  uxor 
ejus,  propriis  denariis  aedificant  Prio- 
ratum  S.  Pauli  de  Bolavillâ  Xanton. 
Diceces.  qucm  dant  in  manu  Iterii 
Abbatis  Saviniac.  Haec  donatio  fit 
consilio  Willelmi  Comit.  Engolism. 
ejusque  uxoris  Gerbergae  ,  Alduini 
fratris  sui,  et  Isli  Santon.  Episc.  199. 

d.  n.  348.  n.  Auduino  fratri  suo  suc- 
cedit  in  Consulatu  Engolism.  263.  e. 

Gaufredus  ,  Goffridus,  Goisfredus  de 
Meduanâ  seu  Meduancnsis,  de  vin- 
culis  ïalavacii  elapsus  ,  Geroiano 
Willelmo  Baroni,  pro  magnâ  ipsius 
fide,  Castrum  S.  Serenici  super  sar- 
tam  erigit.  226.  a.  Versutus  homo  , 
adversarius  Guillelmi  Norm.  Ducis. 
86.  c.  Castrum  Meduanum  ei  eri- 
pitur  per  Guillelmum.  86.  c.  d.  87. 
a.  b.  Uxorem  duxit  sororem  Her- 
bert! Comit.  Cenoman.  342.  b. 
Unus  e  Proceribus  Cenomanicœ  Re- 
gionis  quorum  favore  Galterius  Pon- 
tes. Comes  Cenomanicum  Comita- 
tum saltem  ex  parte  suscepit.  634.  c. 
Cum  Huberto  de  S.  Susannâ  in  fi- 
delitate  Galterii  urbem  Cenoman. 
acriter  tenet.  231.  d.  Gaufredi  Mar- 
telli auxilio  Cenoraan.  civitatem  in- 
greditur,  quam  deserit  accedente  cum 
militibus  Guillelmo  Norm.  Duce. 
342.  b.  c. 

Gaufredus  Dominus  Castri  Sineraari  , 
capitis  infirmitate  et  meraoriae  defectu 
laborans,  S.  Benedicti  suffragiis  apud 
Patriciacum  sanatur.  4!)0.  c.  d. 

Gausfredus  seu  Goisfredus  Malaterra 
Monach.  bortatu  Rogerii  Com.  Sici- 
liae,    Librum  edit     de   actibus     Nor- 


mannorum,  in  Apulia,  Calabria  et 
Sicilia.  230.  e.  231.  a.  n. 

Gaufridus-. Martini  vir  aiti  fastûs,  Pres- 
byter  Andegavensis  ,  Berengarinm 
irapetit.  529.  e. 

S.  Gaugerici  Ecclesia  :  inde  transfertur 
corpus  S.  Gudulae  per  Comitera  Lam- 
bertum  Baldricura  ad  Ecclesiam  S. 
Michaëlis  in  raontc  Bruxells^  quae 
posteà  Sanctae  GuduUe  nomen  sortita 
est.  463.  b. 

Gaiisraarus  Ronfator  dat  Eccles.  de 
Jumicellis  sitam  in  agro  Vendonensi 
Abb.  Saviniac.  200.  a. 

S.  Gauterius  Abb.  Stirpensis,  in  terri- 
torio  Lemovic.  floret  :  ipsi  Victor 
Papa  auctoritatem  judicandi  de  cri- 
minibus  confert.  294.  d. 

Gauterius  tilius  •  Hugonis  Domini 
Castri  Hubcn  ,  Castellionenscs  ad  Li- 
gerim  préedari  cupit  :  obvios  fugat, 
sed  dura  victos  incautiùs  insequitur, 
in  hastam  Roberti  Domini  S.  Briccii 
fugientis  ruit  et  semetipsum  irapru- 
dens  jugulai.  488.  c.  d.  e.  489.  a. 
Ejus  Parentes  Floriacum  petunt  ,  se- 
cum  Gauterii  morlui  corpus  addu- 
centes,  animam  ejus  Abbatis  et  Mo- 
nachorum prccibus  commendant  , 
Calicem  auri  purissimi  libram  ha- 
bentcm  in  dextrâ  filii  sui  offcrunt  ad 
resarciendum  damnum  ab  eo  illatuin. 
489.  b.  c,  Floriacenses  Monacbi  sa- 
crlficium  generaliter  pro  eo  offerunt. 
489.  c. 

Gauzbertus  Vicecomes  de  Castro  no- 
vo,  interest  Concilio  Tulugiensi,  in 
quo  Pax  et  Treuga  Dei  statuuntur. 
510.  b. 

Gauzfredus,  Gauzfridus,  Comes  Ruffi- 
lioncnsium,  interest  Concilia  Tulu- 
giensi, in  quo  Leges  Pacis  et  Treugae 
Dei  statuts  sunt.  510.  b. 

Gebuinus  Lauduncnsis  Episcopus,  unus 
ex  illis,  qui  Regem  Henricum  à  Con- 
cilio Remis  per  Leonem  Papam  con- 
vocando  deterrebant.  465.  b.  n. 

Gedelfortc  in  .Vngliâ,  Locus  celcbris 
crudeli  intcrfectione  Norraannorum 
quos  .\lwredus  in  Angliara  regnatu- 
rus  adduxerat.  637.  e. 

Geiziicens.  Synodus.  418.  c. 

Gelduinus  Senon.  Archiep.  post  Leo- 
tliericum  per  simoniam  electus,  in  Elc- 
clesiara  Senon.  intrare  non  potest. 
346.  e.  Post  Leothericum,  non  elec- 
tione,  sed  rauneribus  sublimatus  , 
Senonensi  Ecclesiae  praeest  :  favente 
Rege,  apud  Parisios  Episcopalem 
consccrationem  adeptus  ,  Senonis 
redit;  sed  urbem  intrare  non  potest, 
obsistentibus  Odone  Comité  ,  et 
Dainberto  Vicecoraite.  Tandem  in 
sua  sede  receptus  ,  Coenobium  S. 
Pétri  dissipât.  308.  a.  b.  c.  Geldui- 
nus et  Mainardus  à  Papa  Leone 
convocati  et  in  Concilio  dijudicati  , 
uterque  curam  pastoralem  amittit. 
Posteà  totius  Concilii  consensu,  Mai- 
nardus restituitur  ;  Gilduinus  omni 
honore  privatur.  197.  a.  Gilduinus 
Româ  reversus  ,  Rodulfum  Comitem 
adit,  cui  dat  suacastella.  197.  a.  Pra;- 
sidet  Concilio  Senon.  coram  Henrico 
Franc.  Rege  habito.  517.  c.  Excom- 
municatur  à  Concilio  Remensi  ,  quod 
licet  invitatus,  profectus  erat  in  ex- 
peditionera  Régis  Ilenrici.  523.  b. 
In  Concilio  Remensi  depositus,  Ra- 
dulfum  Comitem  adit  :  dat  ipsi  cas- 
tella  ,  ut  se  ad  sedem  recupurandara 
adjuvet  :  nihil  proficiens  ,  vagus  re- 
manetet  profugus.   308.  d.  e. 

Gelduinus  ,  Gilduinus,  Comes  Britolii 
castri  ,  pater  Hugonis  Lingonensis 
Episc.  et  Waleranni  Abb.  S.  Vitoni 
Virdun.     Brituliense    S.    Marias     Mo- 


INDEX     RERUM. 


755 


nast.  restituit  ;  Richardo  Abbati  Vir- 
dunensi  comraittit:  acceptumab  Aves- 
gaudo  Cenoman.  Antistite  corpus  S. 
Constantiani  Monachi  deponit  in 
eodem  Monasterio.  Cura  duobus  fi- 
liis  fit  Monachus  in  Monast.  S.  Vitoni, 
251.  a.  n.  439.  b.  n. 

Gelduinus  Salnmriensis,  et  filius  ejus 
Gofridus  Calviraontis  ,  Salmurium 
coucedunl  Comiti  Andeg.  Gofr. 
Mart.  qui  ipsis  reddit  oinnia  quae  ha- 
buerant  citra  Vigennae  fluv.  Gofri- 
dus Calvimontis  homagium  pro  red- 
ditis  Martello  facit.  267.  d.  Geldui- 
nus Salmuri  Dominus  nomen  suum 
dat  Cainpanse.  278.  b.  n. 

Geinblacenscs  Abbatos  ,  Missac.  co- 
gnoin.  Mascelinus,  Olbertus. 

Gemiiicticenses  Abbatcs,  B.  Philiber- 
tus  ,  Robertus ,  Tlieodericus  ,  Wil- 
lebnus  seu  Guillelmus. 

Genimeticus,  Norinanniae  Vicus.  Gem- 
mctici  Vocabuli  Etymologia.  624.  b. 
Apud  Gemmeticum  Dani  seu  i\ort- 
manni  Sequanica  Ora  ingressi,Classicâ 
stations  obsidioneni  componunt. 
Ibid.  Deinde  Monaslerium  et  locum 
ignibus  tradunt.  624.  c.  Gemmeti- 
cense  S.  Mariae  et  S.  Pétri  Monas- 
terium  à  B.  Philibert©,  Reginae  Ba- 
tildis  ope  sub  ClodovoBO  II  cons- 
tructum.  ibi  olim  DCCCC  Mona- 
chi. 624.  b.  Danis  seu  Normannis 
advenientibuSj  aufugiunt  Monachi  et 
loci  incolae.  Dani  Monasteriura  in- 
cendunt  quod  non  restituitur  nisi 
post  XXX  annos.  624.  c. 

Genabensis  Urbs  :  tota  regio  ab  bâc 
urbe  ad  Lutetiam,  pars  erat  Neus- 
triae.  6!24.  d. 

S.  Genesii  Abbas,  Pontius. 

S.  Genesii  in  Comitatu  Substant.  Abba- 
tissae,  Alimburgis,  Juditha. 

Geneva.  In  Ecoles.  S.  Victoris  Genev. 
instituta  disciplina  Monastica  ab  Hu- 
gone  Ej)iscopo  Genev.  confirraatur. 
Hugo  locum  Abbati  Cluniac.  regen- 
duin  committit.  344.  n.  Genevenses 
Episcopi,  Fredericus,  Hugo. 

Gentiacum  ,  Aquitaniae  Castrura  ,  Ai- 
mcrico  redditur  à  Guillolmo  Aquit. 
Coin,  contra  fidein  ab  eo  Hugoni 
de  Lizinaco  datam  se  nuUo  modo 
conventionem  facturum  nisi  de  Hu- 
gonis  consensu.  537.  e. 

Georgius  Colonicens.  Archiep.  interesl 
translationi  Corporis  S.  Gerardi  TuU. 
Ep.  474.  c. 

Geraldus  Arte-mala,  Episc.  Engolism. 
tyrannidem  Dapiferorum  suorum  fu- 
giens,  ad  Regein  Franciae  quasi  exul 
divertit.  In  extremis  vitae  laborans, 
vives  ac  niortuos  Episcopatûs  absol- 
vit,  praeter  Dapiferog  suos,  quos  ex- 
communicat  ,  et  eorum  progenicm 
maledicit.  Obiens,  sepelitur  in  Eccle- 
sia  S,  Dionysii.   263.  d. 

Geraldus  Lemovicensis  Episcop.  ab  eo 
querit  consilium  Hugo  de  Liziniaco, 
ab.  Aquitan.  Comité  Guillelmo  de- 
lusus,  abeuntque  ambo  contra  Ber- 
nardum,  et  in  Marcha  quoddam  cas- 
trum  sedificant.  536.  b. 

S.  Gerardus  Episc.  'Juliens.  Creditur 
frater  Azelini  Comit.  TuU.  474.  n. 
Frederico  Duce,  praedium  TuUensis 
Ecclesiae  ad  construendum  Castnuu 
Bar ,  invadente  ,  Ottonem  Majorem 
aditj  à  quo  Dux  satisfacere  jussus, 
duas  Abbatias  ,  Medianum-Monast. 
et  Galilieam,  cum  aliquot  villis  pa- 
trimonii  sui  contradidit  Episcopo, 
143  n.Pra-ccpto  Ottonis  .Magni  Imp 
Abbatias  possidot  Medii-Monast.  de 
Offonis- villa  ,  Pauliniacensem  et 
Dervenscm.  369.  n.  Abbatiam  S. 
Dcodali     et     alia    bonu    ab     Uttonc 


Mag.  Imp.  acquirit  ;  VII  mansos 
cum  dimidia  Ecclesia  ab  Odelrico 
Comité;  et  à  Warnero  Com.  cas- 
trum  de  Murowalt  :  contra  Lingon. 
Pra;sul.  Achardum,  rationcin  movet 
pro  Varennis.  369.  n.  Successorem 
habet  Stephanum  nobili  Parisien- 
sium  stirpe  de  Linerivillâ  editum. 
152.  b.  Ejus  corpus  soleraniter  è  tu- 
mulo  educitur  et  transfertur  per 
Leonem  Papam  IX,  qui  Aram  ejus 
nomino  consecrat.  474.  d.  n.  Sanc- 
torum  Numéro  adscribitur  acclama- 
lione  in  Synodo  Rom.  sub  eod.  Papa 
474.  n. 
Gerardus  filius  Arnulfi  Florinensis  et 
Ermentrudis,  Rerais  in  Gerberti  scho- 
lâ  eruditus,  tum  Henrici  II  Imper. 
Capellanus  ;  ab  eodem  Henrico  no- 
minatur  Episcopus  Cameracensis. 
463.  c.  n.  Dedicationem  Ecclesiae 
S.  Micbaëlis  in  monte  Bruxellae  cé- 
lébrât et  eodem  die  translationi  cor- 
poris Sanctae  Gudulae  in  supra  dic- 
tam  Ecclesiam  interest.  463.  a,  b. 
Episcopis  pacem  et  quietera  inter 
bella  privata  gerentes,  sub  jurisjuran- 
di  fide  et  anatheraalis  pœna,  décer- 
nent ibus  adversatur  ,  tùm  propter 
periculum  perjurii,  tùm  quôd  banc 
remCivili  p  otestati  non  Ecclesias- 
ticae  subjacere  censeret.  Tamen  posteà 
licet  invitus  consensit.  Verùm  prio- 
rcm  ejus  sententiam  effectus  com- 
probavit.  122.  c.  330.  a.  508.  e. 
509.  a.  Gérard.  Camerac.  multis 
convictum  vitiis,  à  civitate  expellit. 
Aldonera  de  Vido,  qui  Ecclesiam  S. 
Gaurici  in  advocationem  tenebat. 
123.  d.  II  Nonas  Januarii  consecra- 
tur  à  Gerardo  Episc.  Cam.  Ecclesia 
in  honore  S.  Mariae,  apj)ortato  cor- 
pore  S.  Vedasti  à  Monach.  ejusdem 
loci.  123.  d-e.  Vitae  probitatc  in- 
signis  apud  Cameracum.  438.  b. 
Gerardus,  Geraldus,  Episcopus  Sista- 
riccnsis  eligitur  in  Concilio  Avenion. 
consecratur  in  Episcopum  à  Nicolao 
Papa  II  ,  qui  eum  Clero  et  populo 
Sistaricensi  litteris  commendat  et 
pluribus  ad  disçijjlinam  Ecclesiast. 
pcrtinentibus  imbuit.  Indigné  ba- 
bitus  à  Sistariccnsibus,  Forcalqueriura 
venit,  ubi  honorificc  excipitur.  494. 
d.  c.  n. 
Gerardus,  Girardus,  Giraudus  Legatus, 
Concilium  Turonis  célébrât  adver- 
siis  Berengarii  errores.  324.  c.  527. 
b. 
Gerardus  Abbas  Fontanell.  Jlonast. 
transfert  corpus  S.  Wulframni  è  Scri- 
niolo  ligneo  in  aliud  argenteum,  ab 
imma  nobili  fœminâ  donatum.  476. 
b. 
Gerardus  Girardus ,  primus  Prior  et 
Fundalor  loci  de  Caritate  super 
Ligerira.  319.  c.  n.  Ibi  sepultus.  283. 
c. 
Gerardus  filius  Gerardi  de  Alsatia  Mo- 
sellan.  Ducis,  primus  Cornes  Wau- 
dani  montis.  362.  d.  n. 
Gerardus   Dux  fil.  Alberti.  Com.    Met. 

multa  confort  Ecclesiis.  331 .  c. 
Gerbado ,    Gerbaldo  ,     seu     Gerbodo , 
Comitem     Flandriae    Arnulpbura  oc- 
cidit.    111.  n.   Manus,  quibus  Domi- 
num   suum    intcrfecerat,    Papae    Gre- 
gorio  VII  detruncandas  offert  -,   inco- 
lumis  reraanet.   131.  d-c.  Postea  exi- 
mius     Monaclius     Cluniacensis,    sub 
Hugone  Abbate  claruit.  152.  a. 
Gerberga  filia   Caroli    Ducis   Lothar.    et 
soror   Ottonis   l.othar.  Ducis,   solum- 
modô  relinet    Comitatuni     Lovanien- 
sem   et  liruxellensem   cum  Lamberto 
Comité  marito  suo.  201.  n. 
Gerbertus   qui    et   Silvester    II      Papa, 


non  est  auctor  cpitaphii  Frederici  II 
Lothar.  Ducis.  370. 

Gerberti   Rcmensis   Schola.  463.   c.    n. 

Gerisclus,  alitor  Jeroslaus  Rusciae  Rex, 
filiam  suam  Annam.  cum  multis  do- 
nis  în  Franciara  mittit,  ab  Henrico 
Rege  uxorem  ducendaTii.  481.  n. 

S,  Germani  à  Pratis  Paris.  Decani 
sub  Abbatibus  Laicis,  Abbo,  Abbo 
alter,  Albericus,  Armarus.  Galte- 
rius,  Gormarus,  Gozbertus,  Heiri- 
CU9,  Hubertus.  275.   a  c. 

S.  Gcrraani  in  Italia  Abbas,  Rodol- 
phus. 

Germani   Artium  scientissimi.     103.   a. 

Germania  dirimitur  à  Galliâ  per  flu- 
men  Rhenum.  616.  b.  Gerraaniara, 
Trojâ  proditâ,  appulisse  dicitur  An- 
tenor.  623.  d. 

Gerraani*  Regum  Electionis  ritus.  2. 
b.  616.  c.  617.  a-b.  Germ.  Regum 
uxores  in  Reginas  et  Impératrices 
coronatae  et  consccralae  :  Agnes.  60. 
b.  Cunegundis.  214.  a.  Gisela.  3.  b. 
617.  e.  Germ.  Reginae,  defunctis  Re- 
gibus, jus  inconcussum  non  babent 
ad  regni  tutelam  et  regimen  ,  filiis 
ad  rcgnum  capessendum  aetatc  im- 
paribus.  61.  e.  n. 

Germaniae  Reges,  subditos  rebelles  Du- 
ces ctiam  ac  Comités  honoribus  et 
bonis  privandi,  et  Banno  seu  Exilio 
mulcandi  jure  potiuntur.  20.  b.  249. 
ce.  618.  e.  619.  c.  Ducatus  et  insi- 
gniora  Bénéficia  sibi  vindicant  bere- 
ditario  jure,  ubi  déficit  mascula  pro- 
ies. 249.  c.  Jus  dicunt  in  litibus  inter 
Optimates  exortis  :  ad  eos  à  Magnatum 
judiciis  provocatur.  374.  e.  373.  a. 
Eorum  jus  in  Optimatum  connubia, 
quae  Rege  inconsullo  non  possunt 
iniri.  61.  b-c.  365.  b.  In  Curiis  Plc- 
nariis,  in  Conventibus  Generalibus, 
et  in  maxirais  festivitatibus  per  Mis- 
sarum  solemnia,  coronantur  à  Pon- 
tifice  ;  et  inter  convivium  regale 
Coronâ  rediraiti  sedent.  619.  e.  Le- 
ges  condere  ijisis  corapetit.  quas  in 
Conventibus  promulgant.  619.  d 

Germani»  Régis  curia.  14.  b.  Curiae 
illius  Officiales.  617.  c. 

Germaniaj  CoUoquia  seu  Convenlus 
Générales.  9.  e.  19.  b.  420.  c.  Ritus 
singulares  in  ipsis  adhibiti.  Ibid,  et 
619.  a-c. 

Germaniae  Bénéficia  Militaria  ad  bere- 
dcs  jure  non  transmissa,  ante  Con- 
raduni    Salicuni.  618.  a. 

Gcrmanus  piissimus  Confesser  Christi, 
atque  Pontifcx,  Parisiorura  incx- 
pugnabilis  Clypeus.  613.  c. 

Germiniacum  ,  Floriacensis  Monasterii 
villa,  ubi  Ecclesia  S.  Salvatoris, 
juxta  quam  Cœmeterium  valli  mu- 
nimine  circumdatum.  483.  c.  Inde 
Paschalem  Cereum  extrahi  jubet  Odo 
frater  Régis  Henrici,  ad  confîcienda 
luminaria.  483.  d.  Ibi  Pavonum  grè- 
ges, ad  usum  et  ostentationem  Ab- 
batis  Hugonis  nutriti.  484.  a. 

Geroius,  filius  Ernaldi  Grossi  de  Corte- 
Setaldi,  ex  nobili  Fraiicorum  et 
Britonum  prosapia  origiiicra  traxisse 
dicitur.  41.  b.  Cum  Willclino  Belis- 
mensi  ad  Curiam  Richardi  Norman. 
Ducis  venit  ,  à  quo  Monasieriolum 
et  Escalfoium  obtinct  :  filiam  Turs- 
tini  de  Monteforti  Gislam  sibi  con- 
jugcm  impetrat.  Ejus  filii.  41.  b. 
223.  b.  Cum  eodem  Will.  Bclism. 
contra  Hcrbertum  Cenoman.  Comi- 
tem pugnat  :  Willelmo  victo  et  fu- 
gientc,  Geroius  bcUuin  sustinct  , 
Hcrbertum  in  fugam  cogit  ,  atque 
Victor  pcrmanct.  225.  a.  632.  b.  Sex 
Basilicas  de  propriis  facultalibus  aedi- 
ficat  ;  earum  nomina.  223.  b.  c.    Ge- 


756 


INDEX     RERUM. 


roius  moritur.  225.  c. 

Gersendis ,  primo^en.  filia  Herberti 
Evigil.-Canem  Comitis  Cenom.  pri- 
mo uxor  Tlieobaldi  Campan.  Coca. 
deinde,  repudio  interveniente ,  ducit 
Axonem  Liguriae  Marchionera.  632. 
c. 

Gertrudis  Comitissa,  post  inortera  pri- 
mi  inariti,  nupsit  filio  Balduini  In- 
sulani  Fland.  Comitis  Roberto  ju- 
nior!, qui  nomine  ïheoderici  Do- 
micelli,  junioris  adhuc  aetatis,  sus- 
cepit  Comitatûs  Hollandiae  adrainis- 
trationem.  63.  n. 

Gervasius  de  Castro-Ledi,  Episc.  Ce- 
nom,  et  deinde  Archiep.  Rem.  nas- 
citur  apud  Curiam-Aimonis  prope 
Castrum  Ledi  in  Pago  Cenoman. 
631.  b.  Ejus  parentes  et  fratres. 
i3S.  n.  136.  n.  443.  n.  A  Rege  Hen- 
rico  petit  Episcopatum  Cenoman.  in 
tutelam  et  Commendam  dari  Gau- 
frido  Andegavorum  Comiti  ut  à 
Comité  Cenomannico  illum  defen- 
dat,  eâ  lege  ut,  mortuo  Gaufrido, 
in  Regiam  manum  rediret  Episcopa- 
tus.  13o.  d.  634.  d.  e.  Flugoni  II 
Herberti  I  filio  favens,  Cenomanen- 
ses  incitât  ad  Herbertum-Bacconem 
è  Comitatu  ejidendum  et  Hiigonera 
ejus  loco  instituendum.  i3o.  e.  136. 
a.  633.  a.  d.  Hugoni  quem  de  sacro 
fonte  susceperal  uxorem  quaerit  Ber- 
tam  Alani  Britannorum  Comilis  olim 
conjugem  :  quà  de  re  iratus  Gau- 
fridus  Cornes  Andeg.  Castellum  Lidi 
cremat.  136.  a.  n.  Doio  captus  à 
Gaufrido  in  carcerum  detruditur. 
635.  a.  In  vinculis  Castellum  Lit  seu 
Lidi  reddit.  136.  b.  Pacem  init  cura 
Gaufrido.  136.  c.  Eumque  deludit 
in  tractatu  quem  inter  se  pepegerunt. 
635.  a-e.  Abit  ad  Willelmum  Norm. 
Comitem  à  quo  bénigne  accipitur. 
136.  c.n.  Widoni  Remensi  Archiepisc. 
defuncto  à  Rege  Henrico  sufficitur. 
523.  c.  Philippum  Henrici  Régis 
Franc,  filium  inungit,  et  creatur  Ar- 
chi-Cancellarius.  32.  b.  33.  d.  443. 
n.  Tàm  suo  quàm  Régis  nomine  Pa- 
pam  ad  Coronationem  Philippi  in- 
vitât. 481.  c.  Occasione  hujus  Co- 
ronationis,  totius  Galliae  Priraatum, 
potestatem  Reges  consecrandi  et  sum- 
mum Cancellariatum  sibi  vindicat. 
481.  n.  Epistolam  accipit  à  Stéphane 
Papa  IX  qui  ipsum  hortatur  ad  for- 
titer  defendendam  Religionis  et  Ec- 
clesi-B  causam,  et  ad  Synodum  Roma- 
nam  cum  ejus  Sulîraganeis  invitât. 
491.  e.  492.  b.  Ad  eum  Nicolaus  Pa- 
pa II  Litteras  plures  dirigit  de  Henri- 
rico  Rege  corripiendo,  de  Belva- 
censi  et  Sylvanectensi  Episcopis  Si- 
moniae  insimulatis  ab  officio  inter- 
dicendis,  de  pace  inter  ipsum  Ger- 
vasium  et  Godefridum  Ducem  in- 
eundâ,  denique  de  damnis  à  Ger- 
vasio  Virdunensi  Ecclesiae  illatis  re- 
sarciendis.  492.  et  seqq.  Accusatus 
apud  Apostolicam  Sedem  quôd  ejus 
invasoribus  faverit  et  Pontificales 
actus  postposuerit,  defenditur  ab  istà 
criminationc.  492.  d.  Recipitur  in 
gratiam  à  JNicolao  Papû  II  oui  gra- 
tias  agit  de  benignitate  suis  Legatis 
exhibita.  494.  b.  498.  c.  Ad  Ale- 
xandrum  Papam  II  scribit  de  statu 
Regni.  praesertim  de  Regin»  Henrici 
Viduae  Conjugio  cum  Raduifo  Co- 
mité Valesii  et  Crespeii.  499.  c.  Sibi 
proponit  Papam  Alexandr.  II  invi- 
sere,  sed  perturbationibus  Regni  post 
Henrici  Reg.  mortem  impeditur. 
499.  d.  Regni  administres  et  prae- 
cipuè  Balduinum  ïutorem  Philippi 
Régis   carpit   tanquàm   non    multùm 


soUicitos  de  Conjugio  Annse  Viduae 
Régis  Henrici  cum  Radulpho  Co- 
mité. 499.  d.  n.  Canonicos  Régulâ- 
tes ponit  apud  S.  Dionys.  Rem.  Cer- 
vum  JEneum  facit  in  Curià  Rem. 
356.  d.  Obit.  443.  n.  Ejus  elogium 
443.  n.  481.  c. 

Gervinus  I  Abbas  S.  Richarii  Centu- 
lens.  ex  tcrritorio  Laudunensi  pâ- 
tre Guillenco  matreque  Romilde  na- 
tus  est.  Canonicus  Ecclesiae  Remen- 
sis.  130.  d.  Jubente  Rege,  Curam 
pastoralem  déponente  Angelranno  , 
Monachorum  electione  fit  Abbas 
Centulens.  et  sacratur  die  annun- 
tiationis  B.  M.  131.  b-d.  Aggreditur 
precibus  Comitem  Pontiv.  Guido- 
nem  de  villa  quadam.  133.  a.  n.  Régi 
Anglorum  Hetguardo,  charus  et  ve- 
nerabilis.  Regina  Edith  conjux  ejus- 
dem,  Gervinum  diligit  et  venera- 
tur.  133.  a.  Osculum  salutationis 
Gcrvino  Regina  porrigit ,  quod  ille 
non  vult  excipere.  Regina  molesté 
fert  se  spretam  à  Monacho.  133.  a. 
Per  Neustriam  et  Flandriara,  Gal- 
liam  et  Aquitaniam  nec  non  Hun- 
gariam  ,  confessiones  acceptans  , 
Evangelistae  et  Apostoli  opus  explet. 
133.  d.  Volumina  XXXVI  Monas- 
terio  S.  Richarii  confert.  S.  Angil- 
berti  Abbatis  corpus  invenit.  S.  Cay- 
doci  illiusque  socii  corpora  à  terra 
levât.  134.  d,  Nepoti  suo  Gervino 
regimcn  Abbatiae  obtinet  à  Rege 
Philippo.  135.  a. 

Gerundense  Concilium  ex  Episcopis, 
Abbatibus  et  Principibus  conflatum, 
Pacem  et  Treugam,  sicut  erat  re- 
cepta  in  Episcopatu  Gerundensi  con- 
firmât ;  decernit  tamen  inducias,  à 
Domitiiciî  Octavarum  Paschae  usque 
ad  octo  dies  post  Pentecosten  ,  pari 
modo  servandas  esse  sicut  Quadra- 
gesimali  tempore.  ïransgressores  sub- 
jicit  excommunicationi,  513.  a. 

Gerundensis  Episcopus ,  Berengarius- 
Guifredi. 

S,  Ghisleni  Cella  seu  Monast.   dire    ve- 
xatur.  383.  n. 
.  S.     Ghisleni     Abbatcs  ,    Heribrandus , 
Widricus. 

Ghisnenses  Comités,  Ardolphus  seu  Ar- 
dulphus,  Arnulfus,  Balduinus,  Eus- 
tachius  seu  Eustacius,  Manasses,  Ro- 
bertus,  Syfridus,  Walbertus,  Wil- 
lelmus. 

Ghisnensium     Comit.    historia.  295.  n. 

Ghisnensium  terra  Flandr.  ditioni  sub- 
jecta.  95.  d. 

Gibodo  Miles  de  Fie  terne  terras  dat 
Guatin.  Monast.  105.  d. 

S,  Gildasii  in  Biturig.  Abbates,  Du- 
randus,  Vitalis. 

S.  Gildasii  Ruyens.  Abbas,  Félix. 

Gilebertus,  Gislebertus  Brionae  et  Au- 
cens.  Comes  Richardi  I.  Norm.  Du- 
cis  ex  filio  Consule  Godefrido  Ne- 
pos,  in  Pagum  Vimmacensem  expe- 
ditionem  facit.  223,  c.  Filiis  Geroii 
Monasteriolum  auferre  cogitât^  vic- 
tus  fugit.  Rboertus  Dux  eum  réconci- 
liât cum  Geroianis.  22o.  c.  Tutor 
Willelmi  Pupilli  constitutus  aequum 
et  bonum  arrais  défendit.  177.  c.  d. 
Baldrico  Teutoiiico  JNeptem  suam 
dat  in  Conjugium.  229.  b.  Herlui- 
num  posteà  Abbatem  Beccens.  à 
puéril  iâ  hberaliter  educat.  636.  e. 
637.  a.  Geroianos  iterum  aggressus, 
ab  els  interficitur  per  dolos  Rodulphi 
de  Waceio.  37.  d.  177.  d.  225.  d. 
401.  b.  Duos  filios  habuit,  Richar- 
dum  et  Balduinum,  58.  a. 

Gillebertus.  Montch.  Floriac.  Cœ- 
mentariorum  Praefectus,  in  Ecclesia 
Vitriaci   sermonem    habet  ad  Popu- 


lum.  488.  a. 

Giraldus,  Girardus  Episcopus  Ostiensis 
et  Legatus,  Concilium  apud  Cabilo- 
nem  institult ,  cui  praeest  Roclenus 
Episc.  147.  a.  Praesidet  Concilie  Pic- 
tav.  conirà  Berengarium  idibus  Ja- 
nuarii  Congregato.  530.  b.  Dlstin- 
guendus  à  Girardo  Engolism.  Episc. 
Jùid. 

Giraldus  de  Gordonio  fit  Ep.  Petra- 
goric.  deponit  Monetam  Helianen- 
sem  ;  bellum  habet  advcrsus  Aude- 
bertum  Cadenerarium  Comitem  ;  Cas- 
trum Agoniacum  et  Âlbam-Rocham 
aliénât.  287.  d. 

Giraldus  ,  ex  primoribus  Toarcensis 
castri  ortus ,  postulante  Odone  Co- 
mité, Abbas  S.  Flor.  Salmur.  eli- 
gitur.  277.  c.  Ecclesiam  S.  Albini 
Castello-penus  dictam,  sub  libero 
homagii  servitio,  dat  Alberico  Mon- 
tis-Johannis  castri  domino.  277.  d. 
Odonis  Comitis  imperio ,  Abbatiam 
suam  Evrardo  Majoris-Monast.  Ab- 
bati  commiltit.  278.  a.  Jerosolimam 
pergit.  277.  d.  A  Paganis  compre- 
hendilur  ;  à  quibus  multa  supplicia 
perpessus,  gladio  perimitur.  278.  a.  n. 

Girardus  Gerardus  II  Incolismensis 
Episc.  Legatus  Paschalis  II  et  Ca- 
lixti  II,  quandonam  Legatione  func- 
tus  fuerit.  530.  b. 

Gisela ,  filia  Hermanni  Suev.  Ducis  et 
Gerbcrgae  sororis  Rodulphi  Burg. 
Reg. cum  fratribiis  suis  Rodulpho  et 
Bernardo  ac  sorore  Matbilde,  nata 
in  Westfaliâ  de  loco  Verlâ  ,  Duci 
Suevor.  Erncsto  primùm  copulata  , 
deinde  Brunoni  Comiti  de  Brunes- 
wic,  tertio  cognato  suo  Imp.  Con- 
rado  qui  violenter  eam  duxit,  ex 
omnibus  maritis  filio  gignit.  1.  n. 
414.  n.  418.  a.  NonnuUorum  male- 
volentiû  per  aliquot  dies  à  consecra- 
tione  suà  impeditur.  Post  consecra- 
tionem  necessaria  Comes  Regem 
Conradum  sequitur.  617.  e.  Bru- 
nonis  Augustensis  Episcopi  Ratis- 
bonae  defuncti  corpus  ad.  August. 
Civitat.  sepelicndum  prosequitur  cmn 
filio  suo  Henrico,  et  ejus  excqulas  ho- 
norificè  faciendas  curât.  Brunonis 
mater,  eratGiselae  Alatertcra.  G19.  b. 
Filio  suo  Henrico ,  vel  adversariis 
Conradi  favente,  vel  in  eos  ani- 
madversionem  non  exercente,  egre- 
gium  sui  ergâ  maritum  Imperator. 
Conradum  obsecjuii  spécimen  edit. 
619.  c.  A  Conrado  Salico  in  extremis 
posito  salutaria  accipit  raonica.  Con- 
radi defuncti  corpus,  quàm  optimè  ex- 
cogitari  poterat ,  involvi  et  recondi 
curât  ad  locum  sepulturae  deportan- 
dum.  620.  a. 

Gislebertus  I  Pictavensis  Episc.  Con- 
ventura  habet  cum  Comité  Pictavo- 
rum  et  Joscelino  avunculo  Hugo- 
nis  de  Liziniaco  ;  occasione  Castri 
Vicredoni.  535.  b. 

Gislebertus  Lexov.  Archidiac.  à  Wili. 
Duce  Roraam  missus  ad  requiren- 
dum  consilium  Alexandri  Papae  de 
expeditione  Anglicanâ.  23a.  a.  Gis- 
lebertus Osberni  filius,  Canonicus  et 
Archidiac.  Lexoviensis,  succedit  Bal- 
duino  Ebroic.  Episc.   defuncto.  242. d. 

Gisleberti  successores  in  Abbatia  S. 
Martini  Troarn.  Gerbertus,  Duran- 
dus  et  Arnulfus.  224.  n. 

Gislebertus  Constantiniensis ,  Cadorai 
fit  Rector  seu  Abbas.  48.  a, 

Gislebertus  Comes  Brit.  Alani  succes- 
sor,  à  Normannis  prostratur.   245.  c. 

Gislebertus  cognomento  Crispinus  , 
precibu»  Ducis  victu|[,  mœrens  rsd- 
dit  Castram  d«  TUtiàres,  quod  sta- 
tim  sub  OGuUs  oimiiam  concramatur 


INDEX    RERUM. 


757 


39.  b.   Fundat  Abbatiara  Becci  Hel- 

luini.  330.  a. 
S.     Gisleni    seu   Ghislen!    Monasterium 

dire  vexatur.  383.  n.  Ileribrandus  fit 

Abbas.  462.  a.  ride  S.  Ghisleni. 
Gisulpbiis   filius  Guayinarii  duas  habct 

sorores  :  Sichelgatam   seu  Scngregai- 

tara  natu  inajoreni  matrimoiiio  tradit 

Roberto  Guiscardo,  Galelerinain  verô 

natu  minorera  Jordani  Capuae  Prin- 

cipi.  453.  a.  b.  n. 
Gladbacensis  Abbas,  Sandradus. 
Glandensis  Episcopus,  Pontius. 
Glastonenses     Abbates  ,     Agehiothus  , 

Turstinus. 
Glocestrensis  S.  Pctri  Abbas,  Serlo. 
Glonna  priraordium  Abbatiae  S.    Flor. 

Sahn.  278.  b. 
Goda  ex  Waltero  Medantino  fîliuin  ha- 

bet  Radulfura  ,  CoiBitcm  Hereforden- 

sem.  174.  c. 
Godefridus  post  Ileriberlum    II   Autis- 

siod.  Ecclesiain  régit   :  Ecclesiam   S. 

Stephani  multis  adauget  ornaïuentis. 

309.  a. 
Godefridus    Valciodorensis    Abbas    fac- 

tus  ,  sua  temeriiate  expellitur.   232. 

a.  n. 
Godefridus  Ardennensis  uxorem  habuit 

Meclitildera  Coraitissam  Saxoniae  ;  quae 

peperit  ei  Adalberoiicin  Epis.  Virdun. 

Comitem  Fridericum  S.  Vitoni  Mona- 

cbuin  ,  Herinannum  Coiniteiu  de  Da- 

burg  ,  et  duos  Duces  ,  Godefridum  et 

Gozelonem.  202.  n. 
Godefridus  Dux  Lotharingiae  post  Otho- 

nem,  obit.  4S8.  b.  n. 
Godefridus      Libamensis     cum      uxore 

sua    Matbikle ,     incuntt!    saeculo    XI 

collegium'Canonicorura  in  Eiha  cons- 

truunt.  389.  n. 
Godefridus  ,    Cornes    Virdun.    et   Loth. 

filius   Godefridi   Ardenn.    frater   Go- 

thelonis,  obit  aiino  Ducatûs  sui  XIV. 

Frater   ejus    Gochelo  ,     Golbelo    seu 

Gozelo,  in  Ducatu  substituitur.  202. 
n. 
Godefridus  Barbatus  filius  Golbclonis  , 
Dux  et  iVlarcbio  ,  sublato  sibi  Mo- 
sellano  Ducatu,  contra  Henricum  II 
Iraperat.  rebellât.  249.  c.  231.  n.  Ab 
Iniperatore  privatur  Coniitatu  Vir- 
dun, quem  Ricliardo  urbis  Episc.  con- 
fert,  Inip.  249.  d.  Cum  Balduino 
Comité  Flandr.  Urbeiu  Virdun.  suc- 
cendit.  249.  d.  e.  n.  Pacem  facit 
cum  Episc.  Virdun.  Ecclesias  praedia 
reddit.  publicie  pœnitentiae  se  ad- 
dicit  :  penè  nudus  et  discalceatus  , 
ante  majus  altare  Ecciesiae  ineensae 
procedit.  230.  a.  Vcrberibus  se  sub- 
mitlit  ;  villas  sui  juris  ad  reasdifican- 
dam  Ecclesiam  confert.  Urbis  Vir- 
dun. Coniitatuni  sibi  vindicat.  230.  b. 
Neomagura  palatium  destruit  :  Al- 
bcrtum  de  I^ngincastro  super  se  Du- 
cem  statutum  ab  Imperat.  bello  exi- 
mit  :  omnem  Lotbariam  vexât  :  Régi 
reconciliatur  per  Ermenfridum.  Ita- 
liara  pergit,  Bonifacio  Marcbioni  praes- 
tat  obsequiutn  ;  viduara  ejus  Beatri- 
cem  ducit;  inde  Dux  Lothariae,  Mar- 
cbio  fit  Italiae.  Matbildem  filiam  Bo- 
nifacii  filio  suo  Godefrido  desponsat. 
131.  b.  n.  230.  b.  n.  333.  c.  433.  n. 
Jussu  Imperatoris  à  Longobarilià  ex- 
cluditur.  336.  c.  Concilium  gene^le 
Comitum  et  Principum  Virduni  célé- 
brât ;  multa  u»bi  et  Ecciesiae  utilia 
disponit.  Moriens ,  in  Ecclesia  ,  quam 
concremaverat,  sepeliri  se  jubet.  250. 
c.  Obit.  433.  n.  Duas  babuit  u.\ores. 
151.  b.  n. 
Godefridus  ,  Gotifridus  ,  Gozelo  ,  co- 
gnomento  Gibbosus  ,  Dux  Lotba- 
ring.  fil.  Godefridi  Magni  seu  Bar- 
baii ,  Maritui  Matbildii  filiae  Bonifa- 


cii  Coraitis  ,  annatâ  manu  HoUan- 
diam  intrat,  Robcrtura  Comitem  de- 
bellat ,  Hollandes  caedit  ,  et  orien- 
talena  seu  ulteriorem  Frisiam  bellica 
manu  subjiciens,  Frisoiies  penè  ad 
internecionem  delet.  Anno  quinto 
Ducatûs  sui  à  quodam  Sicario  peri- 
mitur.  Sejjelitur  Virdunis  juxtà  pa- 
frera  suum.  63.  n.  67.  b.  Laudatur 
à  xN'icolao  Papa  II  in  Epist.  ad  Ger- 
vasium  Rem.  Arcbiep.  492.  e.  494. 

c.  n. 

Godefridus  Dux  BuUonensis  ,  de  pes- 
tilentia  cquorum  suorum  conqueri- 
tur  apud  Abbatem  Valciodor.  233. 
d. 

Godefridus  Barbatus  Com.  Virdun.  di- 
versus  à  Godefrido  Barbato  Lotbar. 
Duce  ,  raalè  inter  Lotbar.  Duces  con- 
numeratur.  421.  n. 

Godescalcus  Valciodor.  Monachus,  ibi- 
dem Abbas  prœficitur.  233.  e. 

Godiova  soror  Eduardi  Angl.  Reg.  cum 
fratre   suo  in  Neustria  exulat.   248. 

a.  b. 

Godivinus  Cantiae  Cornes  ,  magnani- 
mus  per  Anglianj  terra  marique  ba- 
betur.  192.  a.  Morum  fuit  asperio- 
rum.  636.  c.  Exul  ab  Anglia ,  ])rop- 
ter  dissidium  inter  ipsuui  et  Regem 
Edveardum  ,  confugit  ad  Comitem 
Baldwinum  in  Flandriam  ,  et  Ila- 
raldus  filius  ejus  in  Hiberniam.  174. 

d.  192.  b.  313.  b.  Apud  Regem  se 
expurgatj  oranes  Normannos  igno- 
minicB  notatos  ab  Anglià  effugat.  174. 

d.  173.  a.  Praevidens  Alvredum  fi- 
liam suam  ducere  dedignaturum  , 
Norniannos  ferè  omnes  quos  Al- 
vredus  secum  in  Angliam  adduierat , 
interfici  curât ,  ipsum  Alvredum  Cap- 
tura Hell  duci  jubet  ,  ubi  ocuiis  eru- 
tis  moritur  Alvredus,  207.  a.  b.  637. 

e.  628.  a.  Edvrardum  juniorem  Al- 
vredi  fratrem  cui  sperabat  filiani  suara 
connubio  jungcre,  in  Angliam  accer- 
sit,  ubi  cjusdein  Godwini  industrie  et 
coborlatione  in  Regeui  eligitur  Ed- 
wardus.  636.  b.  637.  e.  638.  a.  Fi- 
liam suara  Egilbani  Rcgi  Edwardo 
matrimonio  jungit.  636.  b. 

Goffridus  Bastardus  ,  Britan.  Cora.  ca- 
sum  Ecciesiae  S.  Melanii  cura  dolore 
jjercipiens ,  bortatu  uxoris  suae  Ber- 
tbae,  Abbati  S.  Flor.  Salm.  eara  cora- 
racndat.  281.  a. 

Goffridus  Burellus  Corliam  uxorem  suam 
Jerusalein  ducit  ;  raptani  à  Paganis 
amittit.  237.  d. 

Goffridus  de  Calvo-monte  Ducem 
iXorm.  adiré  parans  ,  Sulpicio  et 
nepti  suae  Dionysiœ,  possidcndum  re- 
linquit  ,  quidquid  in  pago  Blesensi 
babebat  et  apud  Calvura-niontera  , 
Turonis  in  Jurisdictione  Castri-novi 
etc.  A  Guill.  Duce  agnitus ,  super 
oranes  ei   familiarior   habetur.    2S8. 

b.  c.  Auri  et  argcnti  copias  multas 
Dux  ipsi  concedit  et  possessiones  am- 
plissiraas.  2o8.  d.  In  Anglia  inoratur. 
Ib'ul.  Cum  Sulpicio  Lisoii  filio  honia- 
gium  facit  ïbeobaldo  Com.  et  Sté- 
phane filio  ejus,  pro  honore  Calvi- 
raontis.  238.  a. 

Gofridus  de  Castro-Gunterii  ,  filiolus 
Gofridi  Martelli  ,  honiagiura  Ligium 
facit  Comiti  pro  Castro-Gunterii  et 
pro  terra  ([uam  ipsi  dederat  Martel- 
lus  ;  uxorem  ducit  Beatricem  nep- 
tem  conjugis  Coraitis.  268.  b.  Cas- 
trum  aedificat  ,  <piod  ex  nomine  filii 
sui  Castrum-Reginaldi  vocari  praeci- 
pit.  268.  c. 

Goisfredus  Goraercii  Municcps  ,  rap- 
torem   corporis  S.   Judoci  honorificè 

■  excipit,  et  ei  concedit  Magistratum 
Eccleiiat   Castellanae  ,    in   quà   erant 


quatuor  Canonici.  473.  b.  Expugna- 
tur  Goisfredus  ab  Henrico  Rege  Fr. 
475.  c. 

Golscherus  Monach.  Gesta  Trevir. 
Scrij)s.  194.  a. 

Gombcrtus  quartus  Marciliac.  Abbas  à 
Stephano.  117.  a. 

Goraerciuin  Castrum  ,  forte  idera  ac 
Mons-Gomerici  in  Diœcesi  Lexov. 
473.  c.  n.  Obsidelur,  expugnatur  et 
incenditur  ab  Henrico  Fr.  Rege. 
473.  c.  Eô  translatura  fuerat  corpus 
S.  Judoci  ,  à  quodam  Monai;ho  abla- 
tum.  473.  b.  c.  Fide  Goisfredus  Go- 
mercii. 

Gornacum  Castrum  Odoni  Comiti  Rex 
Henricus  I  aufert.  139.  a. 

Gorziensis  Episcopus,  Sigefridus. 

Goscelinus  de  Arcliis,  extra  muros  Roto- 
magi ,  in  monte  S.  ïrinitatis  Cœno- 
bium  fundat,  quod  vulgô  S.  Cathari- 
nae  dicitur.  223.  c.  233.  n. 

Gothi  dicuntur  originem  traxisse  à  Ma- 
gog  filio  Japhed.  Sibi  vindicant  in- 
sulara  Scanzara ,  in  quû  adcô  pullu- 
lant, ut  inde  egressi  sint  duo  robuslis- 
simi  jjopuli.  623.  a.  Unus  Golho- 
rum  jjopulus  ab  insulà  Scanza  emi- 
grans  cum  Tlumnuse  suo  Rege,  Scy- 
thiara  ulteriorera  invadit  :  uxores 
eorum  sub  Amazonum  nomine  totam 
Asium  perdoinant.  Aller  Gothorura 
Cuneus  ex  Scanzà  insulà  cum  Rege 
suo  lierig  egrossus ,  terras  attingunt , 
locumque  quô  appellnnt,  Scanza;  no- 
mine douant.  Inde  tendcntes  intrà 
Gcrmanicos  sinus,  Meotidas  occupant 
Paludes  ;  in  plurimas  Nationes  dif- 
fus! ,  inter  quas  memoratur  Dacia  seu 
Danamarchia.  623.  a.  b.  c.  A  Gotbis 
originem  ducuntDani  seu  Nortraanni. 
623.  d.  n. 

Gothorura  Regcs,  Berig,  Tiianause. 

Gozechinus  Scholasticus  V^alchcro  suo 
oliin  discipulo  scribit  Ej)lslolara ,  in 
quâ  ])raeiniss;l  apologiû  quod  ,  relicto 
Leodioiisis  Cathedrae  ministerio  ,  Mo- 
guntiara  secesscrit ,  niala  sui  teinporis 
déplorât ,  ea  praicipuc  quae  novitatis 
araor  et  Berengarii  perversa  doctrina 
adduxerat.  300.  et  seqq. 

Gozelo,  Goclielo,  Gothelo,  filius  Go- 
defridi Ardenn.  et  Malliildis  Sax.  Go- 
defrido fratre  suo  Duce  Lolhar.  nior- 
tuOj  in  Ducem  subliniatur.  213.  n. 
4o8.  n.  Ab  Iniperatore  Conrado  Du- 
catura  etiam  Mosellan.  imj)etrat.  Ge- 
nuit  Godefridum ,  qui  ei  successit  in 
Ducatu  Lotbar.  et  Fridericum  ,  qui 
Papa  Stephanus  IX.  dictus  est.  215. 
n.  Doncheriura  villam  Abbaliae  S. 
Mcdardi  Suession.  invadit  Dux  duel- 
lionum  Galllae.  453.  b-c.  n.  Villam 
banc  à  Rege  Franc.  Henrico  susclpit 
et  retinet.  456.  a.  Inter  soinniandum 
hastâ  pcrcussus  à  S.  Sebastiano,  res- 
tituit  Doncheriura  Ecciesiae  S.  Me- 
dardi.  436.  c-c.  Anno  Ducalus  XV, 
obit.  213.  n. 
Gradnlfus  Abbas  Fontanell.  Ansfredum 
Pratellensi  Ceenobio  primum  Abba- 
tem praeficit.  328.  b.  Obit.  ibid. 
Graecarura  Litterarum   periti ,    Herman- 

nus  Contractus.  '"22.  n.  Sigo.  39.  a. 
Grammatici  célèbres  :  Arnuifus.  231. 
n.  Berengarius.  349.  a.  Et  alibi.  Ra- 
dulfus  Mala-corona.  228.  b.  Sigo.  59. 
a.  Witraundus  .Monac.  Utic.  231.  n. 
Grandimontensis  Ordinis  primordia. 
169.  e.  410.  b-c. 

De  Grandi-Prato  Comes,  Henricus. 
Gratianopolitanus  Episcopus,  Artaldus. 
Grecia  seu  Griscia  ,    Berlaei   H    de  Mo- 
nasteriolo  primùra   conjux,    postmo- 
dum    Gaufr.   Comiti    Andeg.   nupta, 
apud  Monastcriolum  Berlaei ,   in  pago 
Pictavino ,    Cellara   erigit   in  Ecclesia 
Qqqqq 


758 


INDEX    RERUM. 


s.  Pétri,  quam  Andegav.  S.  Nicolai 
Monasterio  subjicit.  429.  n.  Pluriraa 
bénéficia  ironcedit  Abbatiae  S.  Flo- 
rentii  Salmuriensis.  280.  a.-b. 

Gregorius  VI  Papa  cum  Inipcratore  et 
Romanis  pugnans  ,  et  multos  eorum 
occidens  ,  Sanguinarius  dititur.  415. 
n. 

Gregorius  VII  Papa,  antea  Hildebran- 
dus,  Alexandre  II  succedit.  529.  e. 
Ipso  absque  Régis  consensu  electo  , 
schisma  gravissiniuin  oritiir.  Grego- 
rius pro  libertate  Ecclesiae,  pro  sl- 
monia  extirpanda  ,  et  pro  Clerico- 
rura  incontinentia  reprimenda  ,  plu- 
rimum  desudat.  262.  e.  263.  a.  Re- 
gein  Germ.  ad  Synodalia  rcsponsa 
crebrô  vocat  ;  eonnubia  Clericorum  , 
à  Subdiaconatu  et  suprà  cobibet; 
forma  gregis  factus  ,  quod  verbo  do- 
cet,  exemple  demonstrat.  263.  a. 
Decretum  vêtus  innovât ,  ut  omnes 
iu  sacris  Ordinibus  constituti,  Pres- 
byteri  scilicet  et  Diaconi  à  cohabi- 
tationibas  ferainarum  abstineant  , 
aut  officio  vacent.  194.  d.  Prohibet 
ne  quis  vel  Laicus  vel  Clericus,  Epis- 
copatus  ,  Abbatias ,  seu  alias  spirita- 
les  dignitates  ,  par  se  vel  per  alium  , 
emere  vel  vendere  praesumat.  194. 
d.  Concilium  Roraanum  in  festo 
Omnium  SS.  célébrât ,  ad  dljudican- 
dam  Berengarii  causam  :  induciis 
Berengario  concessis,  anno  insequenti 
alterum  Romae  Concilium  babet  in 
Quadragesima.  530.  c.  Absolutâ  se- 
cundâ  Romanâ  Synodo  ,  Litteras 
Salvi  conductùs  Berengario  porrigit 
cum  Litleris  ad  Archiep.  Turon.  et 
ad  Episc.  Andeg.  Eusebium  com- 
mendatitiis.  530.  d.  Mittit  in  Gal- 
liam  Légat  ura  Hugonem  ,  primo 
Diensem  Episc.  posleà  Lugdun.  Ar- 
cbiej).  530.  e.  ManassiReni.  Archiep. 
querenti  de  Legatione  tanquam  sedis 
Rem.  juribus  officiente  ,  respondet 
Privilégia  mutationis  esse  capacia  , 
et  ipsam  Ecclesiam  Remensem  quon- 
damPrimatui  subjacuisse.  519.  e.  520. 
a.  Bellam-Insulam  asserit  Benedicto 
Rotbon.  Abbati.  371.  n.  Fidclitatem 
à  Guillelmo  Notho  Angl.  Regc  frus- 
traneo  conatu  exigit.  193.  d.  Sibi 
in  animum  inducit  Romano  Ponti- 
fie! Reges  constituendi  et  deponendi 
jus  i;ompetere.  Iliuc  varia  ejusdem, 
caeleroijuin  pli  ac  moribus  integri 
Pontificis ,  in  regiam  dignitatem  ac 
praerogativam  faclnora.  28.  n.  195. 
a-b.  203.  b.  n.  Dissidium  eumdem 
Papam  inter  et  Henricum  IV  Im- 
peratorera.  193.  b,  n.  Fertur  Gre- 
gorius Henricum  licet  nudipedem 
et  forcipcs  cum  scopis  portantem  , 
rejccisse  tanquam  hominem  sacrile- 
gum  ,  et  sororii  incesti  reum.  188. 
a-b.  Quam  ob  agcndi  rationem  , 
multa  incommoda  Romanse  sedi  in  - 
fligit  Henricus.  188.  b.  Obit  Grego- 
rius VII,  vir  apud  Deum  felicis  gra- 
tis?, apud  homines  austeritatis  for- 
tassis  nimiae.  188.  a.  Vide  Ilildebran- 
dus. 

Gregorius  IX  Papa  ,  Duellum  in  causis 
Monasteriorura  et  Ecclesiarum  prohi- 
buit.  483.  n. 

Gregor.  X  Papa  ,  superstitionem  tollit , 
quâ  ,  si  quando  injuria  illata  fuisset 
Ecclesiis  ,  vel  Ecclesiarum  subditis , 
aut  etiani  interdicli  tempore,  altaria 
denudabantur ,  ciliciis  induebantur  , 
et  flagellabantur.  484.  n. 

Gregorius  Archiep.  Nicopolit.  fugit  in 
Galliam.  Obit^  et  in  Ecclesia  S.  Sa- 
lomonis  apud  Pithuerim  sepelitur. 
437.  b-c.  n. 

Grimontus   de  Plessayo   vel  Plesseyo  , 


adversùs  Guillelmum  Normannise 
Ducem  rebellis  ,  capitur ,  et  apud 
Rotomagum  incarceratur.  In  lecto 
suo  mortuus  inventus,  cum  vincu- 
lis  sepulturae  mandatur  in  Eccles.  S. 
Marci  Rotom.  Ejus  possessiones  à 
Guill.  Duce  attribuuntur  parthn  Ec- 
clesiae Bajoc.  partim  Abbatiae  Cado- 
mensi.  335.  d-e. 

Gualterus  cognom.  Grimutio  ,  ex  Cen- 
tul.  Monasterio  assumptus,  S.  Salvii 
praeest  Crenobio.  574.  n. 

Gualterus  Camerac.  Castellanus  inter- 
ficitur.  Uxor  ejus  Ermentrudis  Joan- 
nem  Advocatum  Atrebat.  sibi  in  con- 
jugium  copulat.  124.  b-c. 

Gualterus  ,  vulgô  Tirel,  Jliles  ,  Noguc- 
rias  villam  S.  Richarii  sibi  usurpât. 
1.32.  c-d.  n. 

Gualterus  Miles,  filius  Hugonis  Buticu- 
larii  Regii  ,  terram  Filcarias  [Feu- 
quieres]  in  pago  Vimraaco  sitam  , 
Monachis  S.  Richarii  vult  subripcre. 
132.  d.  133.  a. 

Guarino  Monacho  de  Monast.  Carisiac. 
in  tcrritorio  Bajocasin.  à  Guillel. 
Marchione  ad  Monaster.  Centul.  mis- 
se concedunt  Monachi  unum  os  de 
dcxlro  bracbio  S.  Vigoris  Epjsc.  os 
illud  igné  probatum,  permanet  intac- 
tum.  132.  b-c. 

Guarinus,  filius  Guillelini  Bellismensis  , 
Militem  quemdam  nomine  Goherium 
Duci  Roberto  percarura  interficit, 
323.  b. 

Guascones  ,  Vascones  fugara  ineunt  cum 
Lcmovicensibus  in  praelio  contra  Gau- 
fredum  Martellum.  269.  e.  Rebellant 
adversùs  Reg.  Franc.  Philip.  343.  e. 

Guascones  Ilispanienses,  ex  parte  Na- 
vari  dicti  sunt.  393.  n. 

Guasconia  ,  Vasconia  ,  ditionis  erat 
Guill.  IX  Aquit.  Ducis  et  Pictav. 
Comitis.  486.  b.  Vasconiae  Métro- 
poles duae  ,  Auscitana  et  IVarbon. 
394.  n.  Vasconiae  Comités,  Tepar- 
chae  ac  Milites  bona  Ecclesiastica  in- 
vadunt.  393.  n.  De  Vasconia  et  Ar- 
vernia  adducti  Equi  propriis  nomi- 
nibus  appellati  :  bis  dénis  inter  alia 
Gaufredi  Martelli  aniicitiam  capta- 
bant  Hispaniie  Reges.  77.  e,  78.  a. 
Guasconiae  Incolae  Pictavorum  De- 
minationem  valde  cxesam  habent. 
486.  b, 

Gualinae  seu  Guatinum  ,  antiquissimum 
Menapernm  oppidum  :  ejus  situs.  104, 
c.   Vide  Watin.  Monast. 

Guaze  ,  pater  Odonis  ,  Teodemerense 
castrum  in  pago  Carnot.  construit. 
431.  b.  BcUum  habet  cum  Alberto  viro 
nobilissimo.  Ibid.  n. 

S.  Gudila  ,  Gudula  ,  Guodila  ,  Belgis 
Ste  Guëie  ou  S.  Goule  :  Corj)us  ejus 
à  Lamberto  Baldrico  Com.  Lovan. 
transfertur  ex  Ecclesia  S.  Gaugerici 
ad  Eccles.  S.  Michaelis  in  Monte 
Bruxellae  ,  quae  nunc  S.  Gudulae  di- 
citur.  Bruxellis  colitur  VI  Januarii. 
463.  b-c.  n. 

S.  Guengaloei  seu  Wingaloei  [S.  Gui- 
noie')  Corpus  cum  aliis  è  Britannia 
Monsterolium  translatum.  574.  n.  S. 
Guengaleci,  Abbas,  Elisasus. 

Guentanorum  Prassul,  Guaschelinus. 

Guide  seu  Wido,  Rem.  Archiep.  inte- 
rest  detectioni  Corporum  SS.  Dio- 
nysii  et  Socior.  473.  e.  Rege  Henrico 
favente  ,  villam  Francovillare  dic- 
tam  reddit  Abbatiae  S.  Theed.  pro- 
pè  Remos.  387.  b.  n.  Obit ,  ipsique 
succedit  Gervas.  523.  c. 

Guide  Ambian.  Prœsul,  et  Droge  Episc. 
Tarvann.  Angelranni  Centul.  Abb. 
magistratui  se  subdunt.  131.  n.Guido 
Senlacium  certamen  lleraldum  inter 
et  Guill.   Norra.    Duc.   versibus   des- 


cribit.  240.  c.  n. 

Guido  Decanus  et  Custos  Eccl.  S.  Quin- 
tini  Vermand.  idemque  Laudun.  Ar- 
chidiac.  praeficitur  Belvac.  Episc.  Ec- 
clesiam S.  Quintini  aedificat  non  lon- 
gé à  mœnibus  urbis  Bellovacae.  638. 
c.  Eam  dedicat.  362.  b. 

Guido  Com.  Ponlivi  ,  Hugonis  Com. 
filius,  post  Angelran.  fratrera  Nor- 
mannorum  dolo  occisum  ,  Pontiv. 
Comitat.  recipit ,  ac  per  hoc  Advoca- 
tus  Abbatiae  S.  Richarii  efficitur.  133. 
b.  n.  Mortem  fratris  ulcisci  tentans, 
in  praelio  à  Norman,  capitur.  179.  e. 
222.  d.  Pace  factâ  .  Guido  cum  aliis 
redditur.  222.  e.  Reddit  S.  Richario 
quartara  partem  villae  UUrabaiz,  co- 
ram  Rege  Philippe  ,  et  Balduino 
Marchione.  133.  n. 

Guido  Candida-Barba  Com.  Bolon.  ejus 
filii  et  filiae  :  terras  et  bona  ipsis  divi- 
dit.  Obit,  et  sepelitur  apud  S.  Vulma- 
rum  in  N'emore.  346   a-b.  nn. 

Guido  fil.  Reginaldi  Burg.  Comit.  et 
Adelaidis  filiae  Ricbardi  II  Duc.  INorm. 
cum  Will.  Notho  ab  infantià  nutri- 
tus  et  cducatus  ,  à  Villelmo  Miles  et 
Cornes  factus  ,  Brionium  et  Verno- 
nium  Castella  accipt.  177.  d.  222.  a. 
331 .  e.  332.  a.  402.  d.  Inani  spe  ad 
Comitatum  Norman,  illectus ,  Bene- 
ficiorum  accepteruni  immemor.  con- 
tra Willelm.  conspirât  cum  Nigello 
Constanliniensi  et  piuribus  aliis  Op- 
timatibus  Normannis.  177.  e.  178.  a. 
222.  a.  332.  a.  b.  402.  d.  n.  Victus 
ad  Pugnam  Vallisdunium  ,  Brionium 
et  Vernonium  se  recipit.  Expugna- 
tur  à  Willlelmo  à  que  rebellionis  ve- 
niam  impctrat.  Burgundiam  nativum 
Soluni  repetit.  178.  a.  335.  c.  d.403. 
b.  Fratri  suo  Willelmo  Burgundiae 
Comiti  insidialur ,  à  que  fugatus , 
ignoratur  quem  finem  habucrit.  178. 
a. 

Guifredus  Archiepiscopus  Narbonensis  , 
praesidet  Concilie  Tulugiensi^  in  quo 
plura  de  Pace  et  Treuga  Domini  cons- 
titura  sunt.  510.  a.  514.  e. 

Guilabertus  ,  filius  Gauzfridi  Comitis 
Russionensium,  interest  Concilie  Tu- 
iugiensi ,  in  quo  Leges  Pacis  et  ïreu- 
gSB  Dei  statutae  sunt.  510.  b. 

Guilbcrtus  seu  Goisbertus ,  Bellovacen- 
sis  Episc.  eum  interdici  ab  Archiepisc. 
Rem.  Gcrvasie  jubct  Nicolaus  fapa 
II ,  quod  sine  prœsentià  et  assensu 
MctropoUtani ,  fucrit  ad  Episcopatum 
evectus;  simoniae  etiam  insimulatus, 
Romam  evocatur  à  Synodo  judican- 
dus.  493.  b. 

Guill.  Radbodi  Sagiensis  Episcopi  fi- 
lius ,  consobrinus  Guill.  Praesulis 
Ebroiccns.  Canonicus  et  Archidia- 
conus  Rotoniag.  cum  ïheoderico 
Abbate  Uticensi  ,  Hierusalem  adit  : 
in  Bcccensi  Cœnobie  Monachus  , 
Lanfranco  Cadom.  Abbas  suecedit. 
Ad  regendam  MetropeUm  Retemag. 
à  Guill.  Rege  prevehitur.  48.  a.  242. 
d. 

Guill.  Engolism.  Episc.  Guillermi  Aqui- 
tanorum  familiarissiraus,  ab  ipso  ac- 
cipit  Thesaurariam  S.  Hilarii,  et  obia- 
tiones  altaris  Angeliacensis.  Praesul 
altare  illud  concedit  Angeliacensibus 
Monachis.  Bella  maxima  habet  cum 
fratre  suo  Falcene  Comité  Engofisra. 
Telveram  et  Borzai  aedificat.  Obit. 
264.  c.  d. 

Guillelmus,  Ebroic.  Ep.  à  Jeanne  Ab- 
bate Fiscannum  evecatus ,  Paschali 
Sabbato  Presbytères  ordinat.  364. 
a. 

Guillelmus,  Lundoniaj  Episc.  in  An- 
gliam  revecatus ,  in  suum  Episcopa- 
tum  recipitur.  311.  d. 


INDEX    RERUM. 


759 


Guillelraus,  Abbas  Floriacensis,  servum 
nomine  Robcrtuin,  Letardi  anteà 
ad  Monast  ,  Floriac.  pertinentis  fi- 
lium,  restituendum  curât,  sed  ea  con- 
tentio  duello  finita  est.  484.  d.  e. 

Guilleltnus  Willelinus  I  Dux  Norm. 
Longa-Spata  dictus,  Alanum  et  Be- 
rengariuin  Britann .  Comit.  bomi- 
niuin  et  fidclitatcm  abneganles  do- 
mat.  3l25.  n.  Pictavensibus  ironicè 
exprobrat  eos  à  sanguine  abhorrere. 
341.  n.  Ejus  posteritas  describitur. 
173.  a-b.  n. 

Guillelmus,  Willehnus  II  filius  Roberti 
Ducis,  cognomine  jXothus,  aut  Con- 
qucstor  ,  Dux  Normann.  Rex  An- 
gliae,  proximâ  consanguinitate  Regera 
Edwarduin  attingebat,  ut  pote  filius 
Roberti  filii  Ricbardi  II,  qui  fuit  fra- 
ter  Euimae  matris  Edward!  Régis,  100. 
e.  176.  a.  Guillehnum  habuit  pa- 
Iruurn  ,  cui  Comitatum  Talog.  seu 
Arccns.  concessit.  330.  a.  n.  Ex  ma- 
tre  Harleiul  natus,  eam  scinper  bo- 
norifkè  babuit.  212.  d.  Ilarleitse  et 
Herluini  de  Coinitis-villà  fibi,  fratres 
ejus  uteriui  ,  Robertus  quem  Corai- 
tein  Moritouii  fecit  et  Odo  quetn 
Bajocensem  Episcopura  et  Cantiae 
Coinitem'instituit.  189.  c.  d.  212.  d. 
248.  d.  Harleitam  cum  Gileberto 
Crispino  malriinonio  junxit,  et  par- 
tein  bareditatis  ïustini  le  Gois  ei 
in  dotem  assignavit.  330.  a.  Ex  Ro- 
berli  Ducis  Concubina  Fulberti  cu- 
bicularii  Ducis  filid  ortus,  nobilibus 
indigenis,  et  maxime  ex  Kicbardorum 
prosapiâ  ortis,  erat  despcctui  ut  pote 
Notbus.  38.  b.  Puer  multotiens  noc- 
tibus  cognutoruui  suorum  timoré 
furtim  exportatur  à  Gualterio  ejus 
avunculo,  et  ad  domicilia  lalebras- 
que  panpcTum  transfertur,  ne  à  per- 
fidis  qui  euiu  ad  raortem  quaerebant, 
inveniatur.  248.  n.  Defuncto  Rober- 
to,  Nonnanniœ  seu  iXeustriae  Duca- 
tum  obtinct  octennis  puer,  partim 
vi.partim  auxilio  Reg.  Franciae.  221. 
d.  316.  c.  317.  d.  Guillebnus  in  cetate 
puerili  sub  tutelâ  Ilenrici  Franc.  Reg. 
manct.  212.  b.  Intercà  Norinannia 
fiscus  Regab's  erat.  206.  e.  Guillel- 
mus adolescens  à  Rege  Francorum 
militiaî  insignia  accipit.  177.  d.  351. 
a.  /lùate  et  viribus  crcscens,  simul- 
que  sensu  et  morum  valentiâ  pro- 
ficicns,  tumultus  Proccrum  Xorra. 
couipescit  ;  ex  consultu  Majorum, 
Rodulfum  de  Waccio  seu  Gauceio 
sibi  tutorcm  eligit  et  JNormann.  mi- 
litiae  Principcm  constituit.  38.  d.  402. 
a.  Nonnannis  contra  eum  rebellan- 
tibus,  à  Rege  Franciae  tanquara  a 
Domino  auxilium  petit.  221.  d.  401.  b. 
n.  403.  a.  n.  411.  a.  Multos  triuinpbos 
de  advcrsariis  suis  agit.  Tustino/e  Gois 
Falesiura  Castellum  Régi  Franciae  tra- 
dere  volente,  Falesium  obsidct  et 
expugnat,  Tustinum  bonis  omni- 
bus spoliât.  329.  d.  Contra  eura  re- 
bellât cognatus  ejus  Guido,  Rcginal- 
di  lîurgundiae  Cotnitis  lilius,  quem 
Militem  et  Brionae  Vernoniique 
Comitcm  instituerat.  331.  e.  332.  a. 
Conspirationem  révélât  stultus  qui- 
dam cujus  faceliis  delectabatur  Wil- 
lelinus, qui  adversariorum  insidias 
effugit.  332.  b.  c.  d.  333.  a.  c.  Gui- 
donem  ,  Nigellum  Comitem  Cons- 
tantin. Reginald.  Comit.  Bessiniac. 
et  caeteros  rebelles  apud  Valesdunas 
vincit  et  fugat.  333.  c.  334.  33o. 
Guidoncm  in  gratiam  recipit.  335.  d. 
Nigello  paceni  concedit.  337.  a.  Ande- 
gavenses  caedit.  Alentionem  et  Dam- 
frontem  ad  deditionem  compellit  , 
irrisionem     Ândegavensium     crudeli- 


ter  ultus.  316.  a-e.  337.  d.  Gaufri- 
dum  Martellum  fugat.  178.  d.  337.  d. 
Guillelmum  Oximensem  et  Arcens. 
Comit.  in  Arcarum  Castello  obsidet 
et  expugnat.  179.  b.  330.  c.  331.  c. 
Victoriam  de  Francis  reportât  apud 
Mortuum  Mare,  Ilenricumque  Re- 
gein  ex  Normanuiâ  recedere  cogit. 
179.  d.  404.  b.  c.  411.  b.  Post  pu- 
gnam  Mortui  Maris,  Castellum  Bri- 
tolium  aedificat ,  cujus  defensionem 
Guillelmo  Osberni  filio  committit.  404. 

d.  Inter  Proceres  suos  dissidentes  pa- 
cem  firmat,  exules  revocat.  231.  b. 
Terras  olim  Normanniae  appendices, 
Cenomannicum  Comitatum  et  Britan- 
niam  subjicere  intendit.  181.  b.  Her- 
bertum  Cenom.  Comitem  impugnat. 
270.  c.  Cenomannum  ab  lïerberto 
accipit,  et  aufert  Ileliae  cui  bere- 
ditario  jure  obvenerat.  273.  a.  Post 
mortem  Herberti  juvenis  Cenoman. 
Comitatum  obtinet.  244.  c.  Subju- 
gat  sibi  Cenomaniam.  638.  c.  Me- 
mor  opprobrii  à  Goiffredo  Comité 
sibi  illati,  ad  urbem  Cenomanni- 
cam  arma  convertit.  Castellis  su- 
bactis,  victi  Cenomanni  fidem  Duci 
sacramentis  astruunt.  Duo  municipia 
in  Monte-Barbato  seu  Barbello  sta- 
bilita  Militibus  suis  custodicnda  com- 
mittit.  48.  b.  c.  342.  a.  b,  Cenoman. 
capit,  incendit  et  Solo  adsequat  : 
banc  urbem  postea  reaedificat.  342. 
c.  348.  d.  Ambreras  Goisfredi  de  Me- 
duanâ  Oppidum  capit ,  Meduanam 
comburit,  Goisfredum  et  oranes  com- 
plices sibi  cogit  servire.  232.  a.  b. 
Hugoni  de  Grentemaisnilio  et  Ge- 
roldo  Dapifero  Castrum  quod  Novus- 
Mercatus  dicitur,  ad  tuendum  com- 
mendat  contra  Bclvaccnscs.  233.  b. 
Regias  Copias  summà  strage  afficit 
apud  VaraviUam,  Ducem  Bitur.  oc- 
cidit.  180.  a.  343.  a.  b.  Pbilippi  Franc. 
Reg.  Coronationi  praesens  adest.  317. 
b.  343.  c.  Philippo  Régi  valdè  accep- 
tus  et  subditus,  Vasconiam  ingrcdi- 
tur  ;  Montalban.  Oppidum  expugnat, 
et  Hugonem  Vasconlae  Dominum 
ad  fidelitatem  Régi  debitam  com- 
pellit. 343.  c.  Haraldum  secùm  du- 
cit  in  expeditione  adversùs  Britan- 
niae  Comitem  Alanum  (Conanum) 
quem  brevi  ad  deditionem  cogit. 
181.  d.  Edvvardo  ^Ingbas  Rege  vità 
functo,  cogitât  de  Regno  Angliae  ac- 
quirendo  contra  Haraldum  ,  quem 
invitât  ad  servanda  Pacta  inter  se 
inita,  cùm  Haraldus  à  captivitate 
Domini  Pontivi  solutus,  bospes  de- 
gebat  apud  Guillelmum.  192,  c.  d. 
313.  c.  317.  d.  Proceres  convocat 
apud  Lillebonam,  eos  de  Negotio 
Angliae  consulit,  et  ad  pacem  justi- 
tiamque    servandam     bortatur.    182. 

e.  234.  c,  244.  a.  Guillelmus  Haraldo 
infensus,  praecipuè  quod  Alfredum 
cognatum  suum  Godwinus  et  filii 
ejus  debonestaverant  et  peremerant, 
tùm  etiam  quôd  Robertus  Episcopus, 
Odo  Consul  et  omnes  FrancI  arti- 
bus  illius  ab  Angliâ  exulaverant. 
207.  d.  208.  a.  Ante  expeditionem 
Anglicam  Ducatum  Norm.  Roberto 
filio  concedit,  cique  ab  Optimatibus 
Ilomagium  fieri  jubet.  240.  n.  Ad 
Apostolicum  mittit  causam  suam  de- 
fensurus,  et  à  summo  Pontifice,  Ve- 
xillum  accipit.  182.  e.  360.  d.  Ei  in 
portu  S.  VValerici  auram  favo- 
rabilem  expectanti  duodecim  juve- 
nes  Equités  clectos  et  armatos  cura 
centum  marcis,  pro  suis  sumptibus, 
ex  parte  Abbatis  Croylandonsis  of- 
fert Ingulfus.  156.  c.  Pro  vento  de- 
precando    corpus   S.     Walerici  jubet 


Guillem.  exponi  ,  nec  multo  post 
prosper  flatus  Carbasa  implet.  183.  a. 
360.  d.  371.  b.  Haslingas  appellit, 
in  egressu  navis  pede  lapsus,  even- 
tum  in  mclius  commutât,  acclamante 
sibi  proximo  milite  «  Teries  Àngliam, 
Cornes,  Rex  futurus  » .  Tria  per  Le- 
gatum  Ilaraido  proponit,  ut  vel  Re- 
gno secundùm  condiliones  descen- 
dat  vel  sub  eo  regnaturus  teneat,  vel 
spectante  utro(|uc  exercitu  gladio  rem 
ventilent.  183,  e.  Ministrorura  tumul- 
lu  loricam  inversam  indutus  Casum 
risu  corrigit  a  f^ertetur,  inquit,  forli- 
tuile  Ducatâsmei in  Regnum.'i.Wi.h.kA 
pugnara  se  praeparans,  Mysterio  Missae 
maximâ  cum  devotione assistons  ;  Cor- 
poris  ac  Sanguinis  Dominici  commu- 
nione  corpus  et  animam  munit,  ap- 
pendit  coUo  suo  Reliquias  quarum 
favorem  Ileraldus  abalienaverat  sibi, 
violatâ  fide  quam  super  eas  jurande 
sanxerat.  95.  d.  In  pugnâ  Senlaciacâ 
Militis  aequè  ac  Ducis  munere  fungi- 
tur  :  très  equi  sub  eo  confodiuntur, 
ter  intrepidus  desilit  :  fugientes  Nor- 
mannos  revocat,  rumore  sparso  de 
ejus  occasione,  pcr  ordines  exerci- 
tûs  currit,  nudato  capite  exclamans. 
K  Me  conspicite  :  vivo  et  vincam  o/titu- 
lante  Deo.  Post  victoriam ,  militiii 
pellit  Militem ,  qui  jacentis  Ilaroldi 
feraur  gladio  prosciderat  ;  Vexillum 
Haroldi  Papae  mittit  ;  suos  sepclien- 
dos  curât,  corpus  Haroldi  Matri  re- 
petenti  sine  pretio  permittit.  184.  a. 
185.  c.  361.  a.  b,  Urbem  Regni  ma- 
ximam  Londoniatu  petit.  Cives  om- 
nes obviam  vadunt.  Rex  conclama- 
tus  ,  die  Natalis  Domini  coronalur. 
185.  c.  318.  b.  371.  b.  Errât  Gerva- 
sius  Tilberiensis  dum  narrât  Guillel- 
mum. sorore  Haraldi  in  uxorem  duc- 
tâ,  Regem  Anglia?  factum  fuisse  j>er 
nuptias.  318.  b.  n.  Monasterium  S. 
Martini  de  Bello,  fundat  in  loco  ubi 
Angliara  debellaverat.  211.  c.  n.  212. 
c.  d.  313.  n.  Londonià  egressus, 
dies  aliquot  Bertingis  moratur.  Diver- 
sas  Regni  partes  accedit.  Custodes  in 
CasteUis  ex  Gallis  collocat.  238.  a. 
Rebelles  omnes  dignitatibus  privât  , 
vel  trans  mare  exilio  damnât,  vel 
per  diversa  Monasteria  carceri  tradit, 
nisi  se  se  Regem,  licet  inviti,  agnos- 
cant,  636.  d.  Odoni  fratri  suo  et  Guil- 
lelmo Osberni  filio  Praefecturam  An- 
gliae committit.  238.  b.  Penevesellum 
se  recipit.  Mense  Martio  pervebitur 
in  ^'ormanniam,  sccum  adducit  quos- 
cumque  .^nglos  suspcctos  habet.  185. 
c.  d.  238.  b.  Pascbat  célébra  apud 
Fiscannum.  Dedicationi  S.  Mariae  su- 
per Divam  interest,  nec  non  Eccle- 
siae  Gemmeticensis.  Utilia  populo 
edicta  promulgat,  optimos  judices 
per  Provincias  Ncustriae  constituit. 
103.  b.  238.  c.  d.  240.  a.  An- 
gliam  repetiturus,  Matbildi  Conjugi 
suae  et  filio  suo  Rotberto  Principatura 
Neustriae  committit.  Sextà  nocte  De- 
cembris  ad  Ostium  amnis  Deppae  ac- 
cedit et  manè  portum  Wicenesium 
arripit.  53.  c.  210.  b.  629.  d.  Vin- 
cit  Anglos  qui  pucrum  Eadgarum  ex 
Edwardo  Rege  genus  dueentem  sibi 
Regem  praefecerant.  53.  c.  Conspira- 
tionem in  Angliâ  coortam,  Norman- 
norum  et  Brienni,  Britanni*  mino- 
ris  Ducis  filii,  ope  dissipât.  629.  d.  e. 
630.  a-c.  Post  neccm  <À)milum  et 
fratrum  Edwini  et  Morcarii,  sororem 
earum  Luciara  Rex  Guillebnus  dat  in 
uxorem  Yvoni  Talbois  cum  omnibus 
terris  eorum.  135.  d.  De  Franciâ, 
Alemaniâ  et  Hispanià  Copiis  conduc 
tis,  Scotiam   sibi    subjicit,    et    Malto_ 


760 


INDEX    RERUM. 


nium  seu  Malcolmum  Regcm  sibi  fi- 
delilatem  jurare  apud  Abennitbi  co- 
git  :  reversas  in  Angliam,  apud  Lon- 
donias,  totara  terram  describit.  156. 
d.  Expeditianom  ducit  ad  Solum  Cc- 
nomannicuni.  187.  a.  Apud  Dolura 
Castcllum  transmarinae  Britanniae,  in- 
numeros,  ex  suis  desiderat.  Castellum 
Rodulti  Coinitis,  quod  Dol  nomina- 
tur,  tamdiù  obsedit  doncc  Franco- 
ruin  Rcx  Philippus  illum  inde  fuga- 
verit.  187.  n.  Danorum  Regem  im- 
pugnaturus,  tantain  multitudincin  sti- 
pendiariorum  inilitum  conducit,  ut 
eoruin  copia  Regnuin  gravaret  :  quin 
et  ipsuin  Hugonem  Magnum  Régis 
Franc,  fratrein  cuin  suis  inter  mili- 
tares  numéros  scrvientem  habct.  Phi- 
lippum  Franc.  Regem,  cujus  Araitas 
filiam  duxerat,  semper  contrarium 
faabet.  187.  a.  Contractis  inimicitiis 
cum  Rege  Pbilippo,  Franciam  ingre- 
ditur  longé  latèijue  regionem  popu- 
lans.  MundantiuniseuMeduntam  [Man- 
te) injectis  ignibus  concremat.  Ibt 
morbum  naclus,  Rotomagum  rever- 
titur,  et  lecto  excipitur.  Christian! 
munia  exequitur  in  concessione  et  Via- 
tico.  Normanniam  invitus  et  coactus 
Roberto,  Willehno  Angliam,  Henrico 
possessiones  Maternas  delegat,  vinctos 
sucs  omnes  educi  et  solvi ,  ïhesauros 
efferri  et  Ecclesiis  dispergi  prset.ipit, 
Pecuniam  ad  reparationem  Ecclesiae, 
nuper  apud  Meduntam  Crematae,  in- 
dicit.  190.  c.  d.  e.  Ad  finem  vitae  ve- 
niens,  Robertum  fllium  suum  Nor- 
inannico  Ducatui  pra;ponit,  Guillel- 
mum  Rcgno  Anglorum,  Ilenricum 
Comitatui  Constantiniensi  :  tertio 
filio  Henrico  Thesauri  copiam  di- 
mittit.  211.  c.  d.  Obil.  190  e.  Se- 
pultus  apud  Cadomum.  211.  c.  Duca- 
tum  L.  annis  tenuit.  221.  d.  Quo- 
modo  Matiiildis  filiae  Balduini  Flan- 
driae  Comitis  aniorem  sibi  conciliarit. 
348.  b.  c.  Eam  in  uxorem  duxit  apud 
Augensecastrum.  45.  b.  144.  b.  231. 

b.  247.  c.  255.  b.  316.  c,  338.  b.  382. 
d.  Coutrà  prohibitionem  Concilii 
Rem.  sub  Leone  Papa  IX.  523.  c. 
Ob  id  excomraunicatus  à  Malgero 
palruosuo  Rotom.  Arch.  38!2.  d.  Quem 
posteà  propter  morum  dissolutionem 
ab  Archiepiscopatu   removit.    188.    b. 

c.  A  summo  Pontifice  absolutus  eâ 
legc,  ut  duo  Monasteria  couderont 
Guillelm.  et  Malhildis.  47.  d.  Ali- 
quantula  simullas  extremis  annis  in- 
nata  inter  Guillelm.  et  iMathildem 
pro  Roberto  filio,  niliil  conjugalis 
gratis;  iinniinuit.  Defunctam  lixorcm 
per  niultos  dies  lachrymis  prosecutus 
est.  189.  a.  E.x  Mathilde  quatuor  fi- 
lios  babuit  Robertum^  Guillelmum, 
Henricuni  et  Richardum,  qui  juve- 
nis  obiit.  45.  b.  189.  a.  212.  d.  338. 
c.  Ejus  filiae,  Cecilia  Cadomensis  Ab- 
batissa,  quae  aliara  sororein  secum 
in  Monasterio  detinebat  :  Constantia 
Comiti  Britanniae  Alano  Feif^ant  in 
conjugium  data  :  Adala  Stepbani  Ble- 
sens.  et  Carnuf.  Comit.  uxor,  posteà 
apud  Alarcenniacum  Sanctimonialis  : 
duarum  aliarum  nomina  exciderunt, 
haruiii  una  Haroldo  desponsata,  in- 
frà  maturos  conjugii  annos  obiit  ;  al- 
téra Adelfonso  Galliciae  Régi  j)er  Nun- 
cios  desponsata,  virgineam  mortem 
imj)elravit  à  Domino.  182.  a.  189. 
a.  212.  d.  338.  e.  Pro  pœnilenliâ  si- 
bi à  sumino  Pontifice  injunctâ,  ob 
Matrimonium  cum  Mathilde  contrac- 
tuni,  apud  Cadomum  S.  Stephani 
Monasterium  fundat  Guillelmus,  Ma- 
thildis  verô  SS.  Trinitatis  crénob. 
aedificat  45.  c.  n.  47.  d.  186.  n.  188. 


C.211.  C.212.  c.  n.  223.  b.  338.  c. 
n.  361.  d.  382.  d.  Cadomensibus 
nundinas  Triduanas  concedit.  188.  n. 
Cum  Mathilde  Xenodochia  aedificat 
apud  Caesaris-Burguni,  Rotomagum, 
Cadomum,  Bajocas.  338.  c.  n.  S. 
Vigoris  Cerasiaci  Abbatiam  à  pâtre 
suo  Roberto  inchoatam  perficit  et 
augel.  45.  c.  n.  47.  d.  340.  a.  Fun- 
dationem  Uticensis  Monasterii  con- 
firmât, et  Malgerio  Rotom.  Arch. 
Suffraganeisque  Episcopis  corrobo- 
randam  tradit.  224.  c.  Plura  conce- 
dit Privilégia,  et  quidem  Episcopali 
juri  derogantia.  193.  n.  Eccïesias  et 
Coenobia  in  Neustriâ  et  in  Angliâ 
construit  vel  réparât,  vel  ditat,  vel 
défendit.  2.37.  d.  Simoniacam  haere- 
sim  ahhorrens ,  in  eligendis  Episco- 
pis et  Abbatibus,  non  tàm  opes 
seu  potentiam,  quàm  sanctitatem  per- 
sonarum  et  sapientiam  considérât . 
242.  a.  Statuit  summè  idoneos  Pon- 
tifices  Hugonem  Lexovii,  Odonem 
Baiocarum,  Johannem  Abrincarum, 
Maurilium  Rotomagi.  90.  c.  d.  e. 
Remigium  Dorecestre,  211.  d.  Hu- 
gonem Lingonens.  Episc.  Jerosoli- 
mam  jamjam  iturum  plurimis  donis 
honorât.  150.  c.  Malgerium  patruum 
suum  Rotom.  Arch.  propter  morum 
corruplelam  deponi  procurât.  188.  b. 
c.  Lanfrancum  posteà  Cantuar.  Ar- 
chiep.  Abbatiae  Cadomensi  praeficit. 
186.  n.  361.  d.  382.  d.  Osberno  Cor- 
meliensium  Priori,  per  baculum  Pas- 
toralem  Maurilii  Archiej).  in  Synodo 
Rotom.  curam  Uticensis  Abbatiae 
commcndat.  230.  a.  b.  S.  Wandre- 
gesili  Abbatem  Gcrbertum  instituit. 
90.  c.  d.  Ejus  jussu  contra  Berenga- 
rianam  heresini  indicitur  Brionx  Con- 
venius.  528.  b.  532.  b.  Nulli  Epis- 
coporum  suorum  permittil  ut  aliquem 
de  Baronibus  suis  seu  Ministris,  si- 
ve  inccslo,  sive  adulterio.  sive  aliquo 
capitali  denotatum  crimine,  publiée, 
nisi  ejus  praecepto,  vocet  in  judicium, 
aut  excommunicet,  aut  ullâ  Eccle- 
siastici  rigoris  j)œnâ  constringat.  Pro- 
hibe! insuper  ne  quisquam  in  oinni  do- 
minatione  suâ,  Romanae  nrbis  Pon- 
tificem  pro  Apostolico,  nisi  se  ju- 
bente,  agiioscat.  Cavet  ne  Archiepis- 
cojms  Cantuariensis  Primas  Regni, 
quidcpiam  statuât  aut  probibeat  in 
Concilio  Generali  Episcojwrum,  nisi 
quae  suae  voluntati  accommoda,  et  à 
se  primo  fuerintordinata.  193.  d.  e.  Sy- 
nodis  Episcoporum  arbltrum  se  déesse 
non  vult.  89.  e.  Jubet,  Episcopo  vel 
Abbale  defuncto,  res  omncs  Ecclesiae 
describi,  ne  dissipentur  à  profanis. 
241.  e.  In  Ducalu  Morinanniae  stabi- 
litus,  Hominia  Baronum  et  Prae- 
latorum  exigit,  Castella  à  terapori- 
bus  Guillelmi  Loni^œ  Spalœ  exstructa 
dirait.  338.  a.  Ejus  Legibus  è  Nor- 
manniâ  sunt  exterminati  Latrones, 
homicidae,  malefici.  Treugam  Dei 
sanctissimc  observari  curât.  Villae , 
Castra,  Urbes  jura  per  eum  habent 
stabilia  :  cuncta  rationabiliter  ordi- 
nata.  89.  c.  e.  507.  e.  Angliae  Re- 
gno  potitus,  Leges  Eduardi  et  pa- 
trias  consuetudines  sub  eo  collectas 
firmat.  210.  n.  Priraus  sine  ullâ  contra- 
dictione  Censum  omnium  capitum 
agit  et  reddituum  totius  Angliae. 
Omnes  liberos  homines  suae  fidelitati 
Sacramento  adigit.  187.  b.  Baronum 
nomina  in  Libris  Censualibus  con- 
tenta. 187.  n.  Lundoniae  multa  pru-^ 
denter  disjjonit.  237.  d.  Seditiones  in- 
terdicit,  caedem  et  omnem  rapinam. 
Tribulis  modum  qui  non  gravet  im- 
ponit.  Portus  et  quaelibet    itincra  tutè 


patere,  et  nulli  injuriam  fieri  jubet. 
238.  a.  Tantus  auctor  pacis,  ut  puella 
auro  onusta  Regnum  Angliae  posset 
impunè  pertransire.  211.  c.  Guillel- 
mus linguae  Anglicae  gnarus.  243.  a. 
Lenis.  361.  d.  In  omnibus  tam  mo- 
destus  quam  strenuus.  318.  b.  c.  Du- 
rus  sibi  resistentibus.  211.  a.  Nullus 
Eques  aut  Miles  ei  par.  77.  e.  Gai- 
tus,  quidquid  in  contrarium  fabu- 
lentur  nonnulli  de  fîctitio  concubitu 
cum  filiâ  cujusdam  Presbyteri.  188.  d, 
e.  n.  jEqui  et  justi  tenax,  237.  d. 
Venationi  nimiùm  deditus.  211.  b. 
In  iracundiam  pronior.  241.  d.  293. 
n.  Ejus  faroiliaris  vita  et  mores  in- 
tcriores.  188.  b.  Eximiae  Guillelmi 
corporis  etanimi  dotes.  190.  a.  b.  n. 
211.  a.  Elogia.  621.  d.  630.  d.  Ejus 
encomium  à  Fulcoio.  441.  b.  c.  Epi- 
taphium  ab  Odone  Sacerd.  444,  b.  n. 
Guillelmus  in  Sigillo  exhibetur  ex 
unâ  parte  super  Equum  sedens  ut  Co- 
rnes, ex  aliâ  super  Thronum  cum 
Sceptro,  ut  Rex.  255.  b,  n. 

Guillelmus  II  Rex  Angliae,  filius  Guil- 
lelmi Nothi,  in  Regno  Angliae  patri 
Buccedit.  318.  c.  Pergens  apud  Win- 
cestre,  Thesaurum  patris  secundiim 
ejus  imperium  dividit  ;  in  illo  The- 
sauro  LX  mille  Libras  invenit  argcnti, 
absque  auro,  gemmis,  vasis  et  palliis. 
211.  d.  Omnes  vinctos  solvit  à  vin- 
culis,  ex  praecepto  patris  sui.  211.  d. 
Vir  impius,  Ecdesiarum  persécuter, 
immisericors  circà  imbelles.  Archie- 
piscopum  Cantuar.  plurimùm  perse- 
quitur.  318.  c.  In  venationeCervorum, 
sagittâ  occisus.  388.  d.  Guintoniae  se- 
pclitur.  318.  c.  Sine  libcris  mortuus, 
succcssorcm  babet  Ilenricum  fratrem 
suum.  188.  e. 

Guillelmus  Caput-stupae,  Pictav.  Co- 
rnes et  Dux  Aquitaniae,  Ebulo  pa- 
tri suo  succedit.  119.  c.  Eo  in  ma- 
trimonium poscenle  Ileloysam,  al. 
Adelam  RoUonis  Norm.  Ducis  filiam, 
Willelmi  Longae-spataedicterium.  341. 
n.  Monast.  B.  Joan.  Angeriaci  res- 
taurât.   1 19.  c. 

Guillel.  IV.  seu  Will.  Aquit.  Dux  vel 
Com.  cognom.  Ferabrachia .  Hugo- 
nem Chiliarchum  Dom.  de  Liziniaco 
Vassallum  suum  indignis  modis  delu- 
dit.  524  et  seqq.  Conventura  tan- 
dem cum  eo  seu  pactum  facit  ipsi 
concedendo  honfirem  seu  feodum 
Joscelini  ejusdem  Hugonis  avunculi. 
538.  d-e. 

Guill.  V.  Pict.  Com.  et  Aquit.  Dux 
Malliacenso  Monast.  construit  :  cum 
Agnete  uxore  sua  Santon.  Monast. 
Sanctimon.  donat  Ecclesiam  S.  Dio- 
nysii  in  Insula  Olarion.  (Oleron"). 
119.  en. 

Guill.  Willel.  VI  Pict.  Com.  et  Aquit. 
Dux,  patri  succedit.  119.  d.  Eidem, 
simul  cum  Episcopo  Lemovic.  cura 
committitur  Abbatem  apud  S.  Pétri 
Bellilocense  Monasterium  sccundùm 
Regulam  instituendi,  Loco  Clerici 
Secularis,  qui  ipsa  Abbaliâ  potieba- 
tur.  504.  a.  Santonicum  Consulatura 
capit  et  possidct.  273.  b.  Martcllus 
eumdem  réclamât  ;  bine  mala  multa 
in  Andegavensi  pago  et  Pictav.  268. 
d.  273.  b.  Guill.  Pictavienses,  Le- 
movic. Engolism.  Petragor.  Arver- 
nos,  Wascones,  Bascos  et  Tolosen- 
ses  adunat  ad  oppidum  Caput-Vul- 
tonae  dictum.  269.  a  b.  AquitanisB 
Principibus  bellura  pcrtrahi  conque- 
rentibus,  Guillelmus  in  Planitiem  Ca- 
put-Vultonae  descendit;  Martello  oc- 
currit  :  vulneratur  et  capitur.  269.  c. 
270.  b.  285.  d.  Homagio  à  Gaufr. 
Martel,  suscepto,   Santonicum   Consu- 

latum 


INDEX     RERUM. 


761 


latum  ei  concedit.  267.  n.  270.  b. 
n.  Post  très  annos,  inultis  pecuniis 
liber  à  captione  ,  ad  propria  re- 
meat  ;  ipso  aniio  moritur.  270.  b-c. 
285.  d. 
Guillelnius  ,  Willeliuu-»  VU  ,  cogno- 
inine  Acer ,  anteà  Petrus  ,  Pictav. 
Coines  cl  Aquitania;  Dux  ,  succe- 
dit  fratri  suo  Giiillcliiio  VI,  post  al- 
terum  utriusque  fratreni  Eudonem. 
119.  d.  Uxorem  diicit  Ennensen- 
diin.  219.  a. 
Guillelinus  ,  Willclmus  VIII  ,  aliàs 
Guido  sou  Wido-Gaufredus ,  Pic- 
tav. Conies  et  Aquitani*  Dux  , 
Guillelmi  et  Agnctis  Aquilauiae  Du- 
cum  liaeres ,  Requin  projiinquus  , 
Impcratorum  cofjnatus  et  avuncu- 
lus  ,  iteiiKpie  llegum  soccr.  118. 
e.  Cuin  fratre  suo  Willelmo  Was- 
coniaiu  sibi  subjugat.  644.  d.  To- 
losam  vastat  et  capit.  614.  d. 
Capitur  à  Normannis  in  pugnâ  apud 
Mortuuin-mare.  404.  d.  n.  Praefec- 
lus  Castro  Moleiidinis  ,  auditâ  Vic- 
toria Archensi  ,  Franciain  elabitur. 
179.  e.  Fratri  suo  Guillelmo  Acri 
succedit.  119.  d.  Pliilippi  Franc. 
Régis  Coronationi  interest  primus 
inter  Proceres.  33.  a.  d.  Guillel- 
nius VIII  Dux  Aquitaniaj  ,  et  qui- 
dam alii  Optiinates  Galliariim  co- 
piosum  in  Hispaniam  exercituin 
conducunt.  Urbeni  Barbastain  et 
plura  capiunt  castella  ,  maximam 
ejusdem  Provinciae  partem  ferro  et 
igné  depoj)ulaiitur  ;  ad  sua  reversi  , 
multaui  supellectileni  secum  affe- 
runt  ;  raulta  manci])ia  adducunt. 
162.  a.  Novi-Monasterii  Pictav. 
fundainentuin  erigit  ,  cpiod  pro])riis 
redditibus  ditatum  Ilufjoni  Abb. 
Clun.  ad  disponendum  tradit.  A 
Gregorio  Papa  VII  libertatis  Pri  • 
vilegium  oblinet  in  favorem  bujus 
Monast.  120.  b.  372.  d.  n.  644.  e. 
Monasteriis  per  Aquitaniain  regu- 
lari  ordinatione  deslitutis  viros  re- 
ligiosos  à  Cluiiiaco  accersitos  prae- 
ficit.  119.  e.  Malleaccnsi  Ccenobio 
prseficit  Goderannum  ,  qui  posteà 
Xantonensi  sedi  praefuit  ;  Angeriaco 
Oddonem  ;  Monast.  S.  Maxentii 
Benedictum  ;  Monasterio  S.  Mar- 
tialis  Lemov.  Adeniarum.  120.  a. 
Olferuntur  Duci  Aquilaniae  Guill. 
ad  construcnduni  Monast.  loca  jux- 
ta  IN'iortense  Castruin  (  Niort  )  , 
juxta  Benoiiium  vicum  [Bemm)  , 
prope  Surgerias,  et  in  Olerensi  In- 
sula.  120   a.  n. 

Guillelmus,  Willelmus  IX,  filius  Gui- 
donis-Gaufrcdi  ,  Pictav.  Coines  et 
Dux  Aquitaniae  ,  in  pueritiâ  cons- 
titutus  ,  nonnulla  de  sais  ainittit 
possessionibus.  121.  c.  n.  Multa  Ar- 
niatorum  niillia  in  expeditionem 
Jerosolymitanam  duxit  486.  b.  Qui- 
dam existiniant  eum  Guillelmo  Rufo 
Angliae  Régi  Ducatum  totamque  tcr- 
ram  invadiasse,  niuhâ  pccunià  ab 
ipso  mutuatâ  ,  quo  iter  Jerosoly- 
initanum  conficere  j>osset.  486. 
n. 

Guillelmus ,  Willelmus  ,  Dux  et  Co- 
rnes in  Pictav.  et  Aquilan.  de  no- 
vo  erigit  Collcgium  Monachorum 
Chassani.    373.  a.  b. 

Guillelmus  III  seu  Willelmus  ,  Sector 
Ferri  dictus  ,  (  Taille  fer)  ,  Tolos. 
et  Cadurc.  Comes  ,  Monasterium 
S.  Pétri  Bcllilocensis  suae  potestati 
addicit  ,  et  Comiti  Pelracoricensi 
in  beneficium  largitur.  503.  n.  Apud 
Burdegalam  ,  circà  centum  Milites 
de  exercitu  Gosfredi  Pictav.  Du- 
cis  occidit.  044.  c-d. 

Tome  XI 


Guillel.  Com.  Burdegal.  capitur.  397. 
a. 

Guillel.  Sancius  Dux  Vasconias  ,  ut 
capto  Burdegal.  Com.  Guillelmo 
subveniat ,  plurima  Condom.  Mo- 
nast. vasa  aurea  et  argenlea  i)ro- 
fert  ;  S.  Petro,  quasi  ])vo  satisfac- 
tione  ,  locum  Tainvillam  offert. 
397.  a. 

Guillelmus  Comes  Bisuldunensium  , 
interest  Concilio  Tulugiensi,  in  quo 
Pax  et  Treuga  Dei  statutae  sunt. 
510.  b. 

Guillel.  Berengarii  ,  Comes  Minorisae  , 
sine  proie  inoritur.  289.  d. 

Guillelmus,  Cornes  Forensis,  Falco 
Dominus  Yconii  et  fratres  ejus, 
Abbatia;  Saviniac.  Ecclesiam  seu 
Capellam  S.  Paulae  ,  sitam  in  Pa- 
rochiâ  S.  Laurentii,  donant.  200. 
d.  201.  a. 

Guillelmus,  Willelmus  filius  Rainaldi  , 
Comes  Mivernensis^  Autisslodor. 
et  Tornodorensis.  In  perpetuo  bel- 
lorum  exercitio  Comitatiim  tenet. 
Basilicam  S.  Stephani  extra  muros 
civilatis  Nivernis  asdificat.  Termi- 
nos  intra  fines  Lingonum  dilatât. 
Coinitatum  Tornodor.  Comitat. 
Nivern.  et  Altissiod.  apponens  , 
unum  ex  tribus  componit  281.  c. 
d.  Pliilippo  Fr.  Régi  auxilialur  in 
bello  contra  Ilugonem  de  Puteolo 
et  alios  rebelles.  487.  a.  Capitur 
ab  Hugone  de  Puteolo  in  obsidioiie 
bujus  Castri.  487.  d.  Subscribit  cum 
filiis  suis  cbartœ  permutationis  cura 
Hugone  III  iNivern.  Pr<BSule.  487. 
n.  Matrimonio  cum  Ermengarde 
contracto  ,  Comitatum  Tornodo- 
renscrii  adipiscitur.  /bid. 

Guillelmus  .  Willelmus  ,  filius  Guil- 
lelmi Comit.  Nivern.  Chartae  per- 
mutationis cum  Hugone  III  Ni- 
vern. Ep.  subscribit.  487.  n. 

Guillelmus  ,  seu  Willelmus  Comes 
Pontivi  Boloniens.  terram  sibi  sub- 
jugat.  296.  a.  Primogenito  suo  Hil- 
duino  ,  Pontivorum  terram  distri- 
buit  ;  Ernuculo  vel  Arnoifo  secun- 
do filio,  Bolonienscni  terram  ;  ter- 
tio Hugoni  ïervanensium  fines  , 
id  est  Comitatum  S.  Panli  ;  quarto 
filio  Ghisnensem  terram  disponit. 
296.  b.  c. 

Guillelmus  ,  Willelmus  ,  Comes  Cor- 
boilensiSj  interest  detectioni  corpor. 
SS.  Dionys.  et  soc.  474.  a. 

Guillelmus  ,  Willelmus  ,  Aucensis  et 
Oxiinensis  Comes ,  è  carcere  elap- 
sus  Ricbardum  fralrem  suum  ÎVorm. 
Ducem  adit  et  ab  eo  in  graliam 
recipitur.  141.  n.  Hortatu  Lesceli- 
nae  uxoris  suae  Abbatiam  construit 
super  rivulum  Divae.  223.  c. 

Guillelmus  ,  Willel.  Arcerisis  et  ïa- 
logii  Comes,  Richardi  II  Normann. 
Ducis  filius.  In  oppugnalione  Dam- 
fronti  ,  non  petitâ  missione  disre- 
dit. 81.  a.  .Munitione  Damfronti 
potitus  ,  obfirmalo  Arcarum  Cas- 
tro ,  contra  Guillelmum  Notbum 
rebellât  ,  et  Régis  Franc,  auxilium 
implorât.  39.  d-e.  8I.e.  179.  a.  b. 
240.  d.  330.  b.  c.  476.  c.  A  Guillel. 
Notho  obsidctur  ,  et  non  multo  post 
inedià  affectus  cum  suis,  invitus  Cas- 
tellum  reddit.  Cum  uxore  suâ  ,  so- 
rorc  Guidonis  Comitis  Pontivi  , 
Eustachium  Boloniae  Comitem  ex- 
petit ;  ibicjue  victum  et  vestitum 
per<;i])iens  ,  usque  ad  inortcm  ex- 
torris  remanet.  40.  a.  b.  82.  a.  Pa- 
ter fuit  Mathildis  ,  (juam  Willelmus 
Camerarius  de  Tancarvillâ  liabuit 
uxorem,  ex  (|ua  gcnuit  Rabellum 
qui  ei  successit.  58.  a. 


Guillelmus  ,  Willelmus  Osberni  filius  , 
primus  impellit  Guillelmum  iVotbum 
ad  invadcndam  Angliam.  186.  b. 
Eunidem  adjuvat  in  ])er()oMiandis 
Anglis.  47.  c.  Anglia;  et  iNormanniae 
Consiliarius.  186.  b  Balduinus  Flan- 
driic  Comes  ei  tutelam  Arnulplii 
et  Baldnini  commendat.  186.  c. 
Capfus  amore  llichildis  ,  militari 
manu  coactâ  ,  Flandriam  intrat.  186. 
d.  A  Philippo  in  Flandriam  accer- 
situs  ,  cum  decem  tantum  Militi- 
bus  Rcgem  adit.  243.  c.  A  Richil- 
de  ad  cujus  nuptias  aspirabat  delu- 
ditur  ,  ab  insidlatoribus  iinj)etilus  , 
interit.  186.  b.  d.  243.  c.  d.  In  pro- 
prio  fundo  condidit  duo  .Monaste- 
ria  ,  unum  Lirae  ,  alterum  Cor- 
meliis.  45.  c.  d.  223.  e.  224.  a.  233. 
n.  243.  c.  d.  340.  a.  Adelizam  Ro- 
gerii  Toenitée,  filiam  in  conjugio 
habuit  ,  quam  apud  Lyram  sepe- 
livit.  45.  c.  d.  47.  c.  56.  b.  c.  243. 
c.  d.  Duo  ejus  filii  Guillelmus  et 
Robertus  :  Guillelmo  Britolii  Co- 
mitatus  ,  Roberto  Herfordia  et  An- 
gliae ])OSsessiones  obtigerunt.  47.  c. 
56.  b,  c.  243.  d.  e.  Corpus  Guil- 
lelmi Osberni  filii  delatum  in  Nor- 
manniara  ,  jacet  apud  Cormelias. 
243.  c.  d. 

Guillelmus  Caellant,  ex  Ricbardo  Ma- 
gno  Norm.  Duce  originem  tra- 
hens  ,  Moritania;  Comes,  Roberlum 
Bigot  ,  ne  in  Apuliam  ])roficiscatur  , 
seditiosis  serraonibus  dissiiadet.  403. 
c.  Guillelmi  Ducis  jnssu  Norman- 
niâ  exulat  ,  et  Apuliam  petit,  Mo- 
ritanii  Comitatum  ejus  uterino  fra- 
tri Roberto  dat  Guillelmus  \othus. 
404.  a.  4H.  b. 

Guillelmus  ,  Willelmus  Malet ,  cura 
suâ  conjuge  et  duobus  liberis  , 
aliisqtie  paucis  vitae  reservantur 
à  Danis  et  Xortliimbris  ,  qui  plus- 
quàm  tria  millia  ^'ormannorum  tru- 
cidaverunt.  313.  e. 

Guillelmus  ,  Willelmus  de  Bcllisrao 
Comes,  filius  Yvonis.  Alentionem 
Roberto  Duci  reddere  récusât.  Cas- 
tro vi  exjiugnato  ,  nudus  pedes  , 
solo  indusio  iiidutus  ,  Epljip])io  dor- 
so  imposito ,  Duci  satisfacit  et  ab 
eo  veniam  et  Castri  custodiam  re- 
cipit     323.  a.  b.  Bellum    exercet  ad- 

versùs     Hebcrtum    Ei'iail-Can.     Ce- 
ci 

noman,  Com.  à  quo  lugatur.  632. 
c.  Dominus  erat  Pagi  Sagonici  in 
finibus  Cenomann,  632.  a,  Fundat 
Ecclesiam  S.  Léonard!  Bellism.  631. 
e.  Geniiit  Willclmum  Talavatium 
patrem  Mabiliae.  o7.  b. 
Guillelmus  ,  Willelmus  de  Bellismo  , 
Talavatius  dictus,  Giiillehni  de  Bel- 
lismo filius  nalu  miniinus,  post  Ro- 
bert! fratris  sui  caput  in  carcere 
securibus  comminutum  ^  auxilio 
suorum  et  maxime  Willelmi  Ge- 
roiani  oinnem  patris  fundum  adep- 
lus.  pantntum  perfîdiam  sequitar. 
40.  d.  Falesiâ  transieiis  ,  Guillel- 
mum Roberli  Ducis  filium  adhuc 
infantem  invisit  .  quem  oculis  lus- 
trans  ,  clieu  ,  inquil  ,  pro  certo  habco 
à  te  et  à  po.tteris  tais  honorein  meum 
et  pote.itate/n  adhuc  imminulum  iri. 
Tùm  meditabundus  et  niliil  pro- 
férons abit.  326.  a.  b.  Hitdeburgem 
filiam  .Arnulfi  nobilissimi  viri  alio 
nomine  Cudefurt  conjugera  habct , 
quara  faction ibus  suis  non  con.sen- 
tientem  sirangulari  facit  ;  deinde 
filiam  Rodulfi  Vicecomitis  <le  Bel- 
lomonte  sibi  desponsat.  40.  d.  e. 
339.  c.  Ad  nuptias  suas  invitatum 
Guillelmum  Geroianum  oculis  pri- 
vât  et     auribus  ,    eumque     oraninô 

R  rrrr 


76'2 


INDEX    REHUM. 


crudeliter  deturpat.  224.  a.  33'J.  c. 
A  filio  expuisus  ,  Hogeriuin  de 
Monte-Gunimeri  adit  ,  eique  filiam 
suam  Mablliaiii  offert.  Suscipit  erra- 
buiulum  Rogcrius  ,  ejasque  natain 
sibi  légitimé  copulal  ,  ex  (|ua  quin- 
que  filios  et  quatuor  babct  filias. 
42.  d.  e.  Talavalius  I  S.  Mariae  de 
Lonlayo  Ecclesiam  j)rope  Castruia 
Danfrontem  construit  :  quod  ta- 
meii  alii  patri  ejus  attribuunt.  42.  e. 
Ex  prima  conjuge  Arnulfum  et  Ma- 
biliam  ,  crudelissimae  sobolis  posteà 
niatrem  gignit-  40.  d. 

Guillebiius,  Willebnus  Talavatiiis  II  fi- 
lius  erat  Robcrti  de  Bellismo  ,  ex 
filiâ  WidonisComit.  Pontivi.  57.  a. 

Guillebnus  filius  Rogcrii  de  .Monte- 
Gummeri  Osbertum  Crisponem  dor- 
niiontem  occidit  :  ipse  moritur  in 
carccre  in  quem  detrusus  fuerat  a 
quodaui  suo  Praeposito  de  Glas.  328. 
e.  329.  a. 

Guillebnus  ,  Willebnus  Geroianus  , 
seu  Goroii  filius  ,  uxorem  ducit  Hil- 
drudem  filiam  Fulberti  de  Beinâ  ; 
secandam  ducit  Einmani  filiam 
Walcbelini  de  ïaneto.  225.  e.  Cas- 
trum  suum  Montis-acuti  dcslruit 
j)ro  redem|)tione  Doinini  sui  Gois- 
fredi  de  Meduanû  ,  (jucm  Willel- 
mus  Talavacius  cepcrat.  226.  a. 
Ad  secuiidas  nuptias  VVillelmi  Ta- 
lavatii  invilatus  com|)relienditur  , 
naribus  et  oculis  privatur  et  cru- 
deliter delurpatur.  Abbatem  Iler- 
luinum  adit  ,  et  Monaclium  induit 
apud  Beccum.  41.  a.  223.  e.  22i. 
L.  n.  Bis  in  Hierusaleni  sepulcrum 
Domini  expetit.  224.  b  Monasterio 
Beccensi  Uticenscm  Ecclesiam  S. 
Peiri  donat   224.  h. 

Guillebnus .  Willebnus  Geroianus  , 
in  Apuliam  missus  ,  dum  'redire 
cœpit  ,  apud  Cajetam  Monis  Fe- 
bruar.  defungitur.  46.  c.  340.  c. 

Guillebnus,  seu  Willel.  fil.  Ernaldi 
de  Escalfoio  ,  curiam  Pbilippi  Reg. 
Franc,  adit.  Fit  Régis  Armiger  ;  ab 
eo  arma  militaria  accipit  ,  deinde 
Apuliam  appétit.  233.  a. 

Guillelmus  seu  Willel.  et  Radulfus  de 
Ponte-Erchenfredi  ,  in  Apulia  et 
Sii'ilia  Rotbertum  Wiscardum  Ca- 
labriae  Ducem  multum  juvant.  226. 
c. 

Guillelmus  ,  Drogo  et  Hunifredus 
seu  Umfridus  ,  patriâ  digressi  ,  apud 
Apuliam  perveniunt.  d39.  d.  n. 
Oiunera  patriam  armis  subjugant. 
140.   a. 

Guillelmus  seu  Gullleren.  Cornes  Cons- 
tantin, in  pugnâ  Valcsdunarum  Co- 
niitera  S.  Pauli  in  se  incurrentera 
viriliter  excipit.  Uterque  ex  equo 
dejicitur  :  resilit  in  cquum  Guillel- 
mus ,  Francorum  agmina  trajicit. 
Régis  equura  confodit  ,  ipsumque 
Regem  dejicit.  Robertum  Wiscar- 
dum in  Apuliam  adit ,  et  omnibus 
praeliis  interest.  334.  d.  c.  nn. 

Guillelmus-Par  ,  filius  Boni-Par  ,  No- 
bil.  Bigorr.  locura  Madirenscm  ad 
statura  Monasterii  aptat ,  atque  illic 
nobilium  filios  introducit  ;  Eccle- 
siam S.  Marias  latius  fundat,  ac- 
quirit  à  Guillelmo  Donato  rcli(iuias 
et  decimationem  Ecclesiae  S.  Leo- 
nis  ,  et  Ecclesiae  B.  Mariae  crassae. 
cujus  Abbatem  Anerium  et  Will- 
fort  suum  nepotem  domi  accipit. 
Acquirit  Ecclesiam  S.  Micbaelis  in 
loco  Sali  sitam  ;  unde  accipit  Au- 
gustinum  puerum  ,  filium  Garsiae- 
fort  ejusd.  Eccl.  datoris.  Facit  duel- 
lum  cum  Raimundo  Lupo  de  Lidoss. 
pro    silvâ       Medianâ-silva.     Victor  , 


coepit  vivere  scelestus.  A  Pontio 
Praesule  atque  CentuUo  Comité  pro- 
pcllitur.  1 16.  c.  d. 

Guiinundus  eloquentissimus  ,  priùs 
Monacbus  de  S.  Leofredo  Nor- 
manniae  ,  posteà  Episcopus  Aver- 
sanus  Apuliae  ,  scribebat  contra  Be- 
reng.  tempore  Guill.  Malmesb.  191. 
c.  3oS.  a. 

Guimundus  praesidens  munitioni  quam 
Molendinas  appellant  ^  in  manus  Ré- 
gis tradit  cam.  82.  d. 

Guinimandus  Casae-Dei  Monacb.  se- 
pulcbrum  S.  Frontonis  mire  sculpit. 
287.  d. 

Guislabertus  Canonicus  Barcinon.  uxo- 
rem et  libcros  ,  etiam  Episcopus 
retinet.   382.  n. 

Gurabaldus  -  Sanctii  lîasatcnsem  et 
Agenn.  Episcopatus  accipit  ;  Cœ- 
nob.  Condom.  gubernat  ;  con- 
fert  illud  filio  suo  Hugoni,  quem 
Abbatem  instituit  ;  non  multô  pôst 
Gbit.  395.  a-b. 

Gundelbertus  Archiep.  primus  intrat 
Vosagura  seu  Vogiam  ;  locum  ubi 
babitabat  ,  Senonias  vocavit.  368. 
a. 

Gunbilda  seu  Gunnilda  ,  soror  Har- 
decnuti  Régis  .\ngl.  Henrico  Con- 
radi  Imjier.  filio  nupta.  174.  a.  b. 
346.  d.  De  adulterio  accusata  ,  in 
singulari  ccrlamine  ,  victo  accu- 
sante ,  expurgatur.  346.  d.  353.  a. 
n.  Duello  conserto  ,  dat  viro  repu- 
dium.  174.  n. 

Gunnor  ,  Gonnor  ,  Militis  Dani  fi- 
lia  .  uxor  Ricbardi  I  Norm.  Ducis, 
habilis  pretiosas  vestes  ad  usum  Ec- 
clesiarum  lexere  ,  et  in  iis  bistorias 
et  figuras  acû  cffingerc.  329.  n.  Hu- 
jus  sorores  praeter  Saimfriam  ,  Wewa 
et  Awelina.  Wewa  nupsit  Turuifo 
de  Ponle-Audoinari.  Ejus  proge- 
nies.  57.  e. 

Guntherus  Archiepiscop.  Juvavensis 
seu  Saltzburgensis  ,  vir  mitis  et  bo- 
nus ajmd  Deum  et  bomines.  616. 
a. 

Guntramnus  succedit  Adelardo  I  S. 
Trudon.  Abb.  fit  Abbas  Métis  , 
consecratur  Leodii.  204    d. 

Gurtba  fraler  Haroldi  ,  ipsura  à  con- 
flictu  cum  Will.  tentât  removere. 
183.   c-d. 


HABE  CHESBUUG.  Comcs  ,  Rade- 
boto. 

Haduisa  filia  Gcroii  sociala  Rodberto 
de  Grenteinaisnilio  ,  filios  parit  Hu- 
gonem  ,  Robertum  et  Ernaldum  de 
Grentem.  et  1res  filias  ;  defuncto 
marito  ,  conjungilur  Willelmo  Ro- 
berti  Arcbieinscopi  filio  ,  ex  qua 
filiam  suscipit  Judith  ,  quae  Rogerii 
Comitis  Siciliae  fuit  conjux.  226. 
c. 

Haercditatis  apquam  partem  inter  li- 
bcros dividendi  ,  mos  apud  barba- 
res.  6iO.  b. 

Ha'retici  novij  id  est  Manichaei  in  Gal- 
liis  grassantes  ,  excommunicantur  à 
Concilio  Rem.  sub  Leone  IX.  Papa. 
523.  b.  Haeretici  non  audiendi  in 
Conciliis  ,  quando  jjropugnant  er- 
rores  jara  ab  Ecclesiâ  damnatos. 
498.  a. 

Haeretici  contra  Patrum  statuta  sen- 
tientes  ,  absque  Synodo  puniendi. 
527.  c. 

Haeretici  capite  plectuntur.  11.  e.  20. 
e.  n.  642.  d.  Vi  coguntur  ad  Catbo- 
licam  fidem  amplectendam.  11.  e. 
4U8.  b.  533.  b.  Solo  pallore  apud 
Francigenas    discernuntur.     il.     d. 


I  ,     Rainerus     LongicoUi     IV 


Ilaereticos  per  secularis  potentiae 
gladium  ,  hiiic  vitae  subtrahcre  ne- 
fas  ;  sed  ad  imitationem  Salvatoris 
nostri  J.  Cli  tolerari  debent.  H. 
d.  Summorum  Pontificum  ergà  Be- 
rengarium  Haereticum  moderata 
agendi  ratio.  529.  d.  530.  de. 

Hajrcticis  contumucibus  supplicium 
mortis  intentatum  in  Concilio  Pa- 
risiensi  ,  praescntc  Henrico  Rege  , 
cclebrato.  528.  e.  533.  b. 

Haimo  seu  Hamo  Dentatus  ,  qui  Re- 
gem Henricum  equo  dejccerat  ,  à 
stipatoribus  intercmptus,  Régis  jussu 
egregiè  tiimulatur.  178.  a.  b.  Ha- 
mo Bajoccnsis  ,  Regem  impetens,  et 
ab  eo  validé  repulsus  ,  à  militibus 
régis  ]>erimitur.  335.  a.  b. 

Haiiiiaci  seu  Hannoniae  Comités  à 
Balduino  VII  descendunt.  357.  d. 

Haiiioniensis  Comitatus  à  Richilde  , 
et  Balduino  venditur  Episcopo  Léo- 
diensi  ,  et  ab  eisdem  in  feodum  re- 
cipitur  :  hujus  conventionis  condi- 
tiones.  375.  c-e   376.  a.  b. 

Halinardus  ,    professione    Monac.    474. 

c.  Abbas  Divion.  Besuensis  etiam 
Ab.  coiistitutus  ab  Hugone  Lingon. 
Ep.  203.  c.  Halinardus  adest  Trans- 
lationi  corporis  S.  Gerardi  Tull. 
Episcopi.  474.  c. 

Hannonienses.  seu  Hasnoniens.  Ab- 
bates  ,  Bovo  ,  Fulcliardiis  ,  Lotber- 
tus  ,  Rollandus.  f'ide  Hasnon.  Cœ- 
nob. 

Hannonienses  Comités  ,  Arnulfus  seu 
Ernulfus  ,  Balduinus  I,  Balduinus  II, 
Ragincrus  ,  seu  Rainerus  Longi- 
coUi 
Rainerus  V,  Rainerus  VI. 

Haraldus  .  Araldus  seu  Heraldus  ,  fi- 
lius Canuti  ,  Angl.  regnuin  occupât. 
339.  n.  Exulat  Emniam  Rcgiiiain 
novercam  suam.  206.  e.  Defungi- 
tur.  173.  e.  6.37.  c. 

Haraldus  ,  Haroldus  ,  seu  Heraldus  , 
filius  Goilwini  Com.  nepos  Eduardi 
Régis  ,  apud  Ducem  Normann. 
cducatus.  317.  c.  Comitatuin  Can- 
tlae,  j)atri  succedens  obtinet.  192.  b. 
Suo  magis  ,  quàm  Régis  consilio 
navigat  Normanniam.  192.  b.  c.  n. 
Normanniam  eundi  licentlam  à 
Rege  postulat.  313.  c.  Adversâ  tera- 
pestate  in  Pontivum  paguin  cora- 
pulsus  ,  à  Domino  terrie  illius  ad- 
dicitur  captivitati.  176  b.  181.  d. 
192.  c.  n.  Hominera  ex  vulgo  ad 
Com.  Norm.  Will.  dirigit ,  qui  nun- 
tiet  se  à  Rege  missum  Xormanniam, 
in  vinculis  à  Widone  Pontivi  Com. 
detineri.  176.  b.  192.  c.  Willelmo 
mandante  liberatus  ,  ab  ipso  Gwi- 
dorie  ducitur  Normanniam.  176.  c. 
Honorificc  susceptus  à  Will.  192.  d. 
Ab  codem  in  expcditionem  Britan- 
nic&m  ductus.  176.  b.  181.  d.  .Multa 
Willelmo  promiitit ,  quae  jurando 
testatur  completurum.  192.  e.  193.  a. 
Guillelmo  Castellum  Doroberniae  , 
quod  sui  juris  erat,  et  post  raortem 
Eduardi ,  regnum  Angl.  Sacrimento 
firniat.  176.  c.  Adepto  nepote  suo  , 
in  patriam  revcrtitur.  193.  a.  Mor- 
tuo  Eduardo  ,  in  regnum  succedit 
Haraldus  ,  juxtà  quod  arite  mortem 
statuerat  Eduardus.  193.  b.  Regnum 
suscipit.  317.  d.  Ipso  tumulationis 
Eduardi  die,  Diadema  praerijjit.  234. 
b.  Die  ïbeophaniae,  extortà  à  Princi- 
pibus    fidt;  j    arripit    Diadema.     176. 

d.  360.  b.  Monachum  Willelmi  le- 
galum  abigit  turbidé.  183.  d-e.  Le- 
gationes  Guill.  Norm.  Ducis  illudit. 
360.  b.  Transfretat  apud  Castrum 
Doloberniae.  317.  d.  Subito  flatu  in 
Flandriam     avectus  ,     comminiscitur 


INDEX     RERUM. 


763 


se  ad  Ducem  venire  ut  promissa  exe- 
quatur.    Ductâ    sorore    Ducis,     redit 
in  Aiigliam.  318.  a.   Rex  Angl.  cons- 
titutus,  leges  inirjuas  dcstruere^  sequas 
cfepit  condere.    312.    c.    Cum    Scolis 
pugnam  aggressus,  victorexistit.  .ilS. 
a.      Superbus      eventu      Iriumphali  , 
nuUis  praedœ  partibus  dignatur  Cora- 
militones.    176.  e.    De    piigna    Nori- 
corum     revertcns  ,     Hastingas     per- 
tendit.    183.    b.    360.     e.    Willelmi 
Norm.    Coin,   adventurn    in   Angliam 
observât.  312.  d.  Audit  Ducem   Mor- 
manniie  partein    Angliae    Meridianam 
intrasse;   occurrit    -\orinannis.     318. 
a.     Iinperatoiio     inunerc    et    militis 
officio  fungitur.  184.  d.   Post  novem 
nienses    et   ab'quot    dies   accepti    re- 
gnij    à  Guill.    Duce    Norin.    devinci- 
tur.  177.  a.  212.   b.    313.    b.    Dubi- 
tatur  utrum  fuga  sibi  consuluerit,    an 
cecidurit  in    praebo.  318.  b.    In    pri- 
mo   congressu    periraitur.     236.    d. 
255.  b.  258.    c.    Jactu   sagittae  vio- 
lalo    ccrebro,    procumbit.      184.     c. 
361.  a.  V^irtus  araboruraDucum.  184. 
d.  Jaceiitis  Haraldi  fémur   uiius  mi- 
litum    gladio  proscindit  ;    hune    Wil- 
lebnus     ignominiae      notatum     pellit 
militià.  184.   d.   Corpus   Haraldi    re- 
petonti  nialri  sine    pretio   niittil  Wil- 
lelnius.  185.  c.  Sepelilur    apud    Wa- 
tem    intrà    Ecclesiam     S.     Crucis   ab 
ipso  Har.  constructam.  361.   b.  Uxor 
ejus    Juditha  Flandriae  Comitis    aniita 
Hobcrti.  644.  b.   Duo  ejus   filii    Dir- 
raetura     Iliberniae     Regem     adeunt; 
auxilio  tonlrà   Guill.  Conq.  obtento, 
Angliam      infestantes  ,      ù      Brienno 
Brilan.    Min.    Ducis   filio   caeduntiir. 
630.  b. 
Haraldus  scu    Ilaroldus  Norvegiae   Rex 
auri  massam  ex  Grœcia  adducit  ;  cum 
Regc  Hibcrniae  peremptus.  644.  b. 
Hardccnutas     filius    Canuti    et    Einmae, 
Régi   Angl.   Haraldo   succedit  ;    bien- 
nio  ferè  régnât.   174.  a.  207.  a.  637. 

c.  In  Angliam  per  Nonnanniam  per- 
git.  173.  e.  Egregiam  animi  pieta- 
tem  in  fratrem  et  sororem  ostendit. 
174.  Eduardum  fratrem  suum  apud 
Xorm.  Ducem  Guill.  morantcm 
ad  se  evocat.  316.  d.  Xatale  solum 
revisentera  retinet  amanter.  174.  a. 
Regni     partem    ipsi    committit.   316. 

d.  Guiihildam  sororem  suam  Hen- 
rico  Imper,  nuptum  mittit.  174.  a-b. 
346.  d.  Juvenis  moritur  intcr  po- 
cula.  174.  a.  207.  a.  317.  a.  346.  d. 
Obit  apud  Lambintbe.  637.  d.  Se- 
pelitur  in  veteri  Monast.  apud  Win- 
ceastre.  Ejus  muniiicentia.  637. 
d. 

Ilarduinus  Epis.  Lingon.  successorem 
habct  Rainaldum.   482.  n. 

Hasnon.  Cœnob.  dedicatur,  praescn- 
tibus  Abbatibus  pluribus  et  Abba- 
tissis.  1 10.  b.  Hasnoiiiensis  Mo- 
nasterii  Basilica  à  Balduino  Mon- 
tensi  Fland.  Comité  restaurata , 
consecratur  ab  Episcopis  Lietberto 
Camcracense  ,  Ratbodo  Noviom. 
et  Rainerio  Aurclian.  Ibi  Monachi 
restituti  ab  codem  Balduino,  in  ipsa 
Eccicsia  sepuho.  482.  a.  n.  Abb. 
KtrfeHannon. 

Hastingense  bellum,  ubi  Haraldum 
Angl.  Regem  deserunt  Commilito- 
nes.  176.  e.  177.  a. 

Hastingus  Paedagogus  Bier  Costae-fer- 
reae  filii  Lotbrot:!  Danorura  Régis  , 
omnium  Paganorum  nequissimus  , 
procurât  expeditionem,  quâ  Hier 
maritimas  Franciae  regiones  dévas- 
tât. 622.  e.  Comes  expeditionis  de- 
signatus,    providet    necessaria.    623. 

e.  624.    a.    Urbem    Etruriae  Lunaia 


vi  non    valons    expugnare,    ad   dolos 
recurrit,    quos    lege    pp.     625.    de. 
626.      a     Pacem     init    cura     Carolo 
Franc.    Rcge,    à    quo   stipendii    mu- 
nero,    urbem     accipit     Carnutensem. 
626.  b. 
Haymo   seu    Heymo    celebris     Virdun. 
Ep.  438.  b.    Muros  civitatis    extruit. 
45'J.  b.  c. 
Haymo    S.     Dionysii     Monac.    scriptor 
bistoriae   detect.    corp.    SS.   Dion,    et 
soc.    sub  Philippo  1  Fr.    Rege  facta. 
467.   c.  d.  e.  nn. 
Heimo  ,      Constantiensis       Episcopus  , 
vir  sapiens  in  Deo,   modestus  et   pro- 
vidus  ad  seculum.  616.  a. 
Helena    civitas  ,     vel    Elenense     oppi- 
dum   déstructura   in     bello    adversùs 
Pctrum   Arragoniœ    Regem.    514.  d. 
n. 
Helenensis   sedes   Episcopalis   Perpinia- 
cum   à   Clémente    VIII    Papa    trans- 
lata. 314.  d.  n. 
Helenensis  Episcopus^  Rayraundus 
Helenensis    Synodus     sub   Oliba  Epis- 
copo     Auson.      in     loco     ïuingicnsi 
habita,    rénovât    constitutiones   Pacis 
et  ïreugae  Domini.  514.  a-d. 
Heli,  Locus  vel  Insula  Angl.    ubi    cap- 
tus  ducitur  Alvredus,  et  erutis   oculis 
moritur.  638.  a. 
Helianensis    Moneta  ,    ab    Helia   Petra- 

gor.  Com.  fabricata.  287.  d. 
Helias   Com.    Petragoric.     pater    Aude- 
bcrti    Cadcnerarii  ,     Monetam    jubet 
fabrieari.  287.  d. 
Helias   de    Ftechia    seu    de    Flexia    vel 
de     Fisca,    fiiius    Joannis  ,     uxorera 
ducit    Sybillam    filiam    Azonis   Ligu- 
riai   -March.  632.  c.    Comitatum    Cc- 
noman.    émit     ab    Hugone   III    Azo- 
nis fdio.  632.  e.  633.  e.   034.  a.  Au- 
xilio   Gofridi     Barbati    Cenoraanum 
récupérât   contra     Guill.    Angl.     Re- 
gem. 271.   c.    Pro   Goffrido    Barbato 
Fulconem  expugnat.  273.    b.  Capitur 
à  .\ormannis.  337.  e. 
Heliois   mater    Herluini   Abb.     Beccen- 
sis  ,     proximara     Ducum      Flandriae 
consanguinitatem       attingens.      636. 
e. 
Ilelmaham   Episc.     Arfractus    seu   Her- 

fastus. 
Helmoiiius  seu  Helrauinus  Eduensis 
seu  Augustodun.  Episc.  Treugae  Dei 
ardens  propagator.  309.  e.  Ecclesiam 
Luciaci  donat  Abbatiae  S.  Germani 
Autissiodor.  648.  b. 
Heltrudis,    silvara     Flaci     S.    Gerniano 

Autissiod.  confert.  648.  a. 
Herabertus  scu  Isembcrtus  Pictav. 
Episc.  Conveiitum  habet  cura  Cora. 
Pictav.  et  Hugone  de  Liziniaco  , 
de  Castro  Vicredoni.  333.  b-c.  V. 
Iserabertus. 
Ilenricus  ,  fil.  Freder.  TuU.  Com. 
Lcodiensis  Episc.  ordinatur  ,  Paci- 
ficus  dictus.  205.  n.  Nimis  terrot 
Adelardum  Abb.  S.  Trudonis.  203. 
d.  Diœcesis  suae  convocatis  Princi- 
pibus,  Lcodii  pacem  ordinal.  172. 
d- 
Ilenricus  Episcopus  Lausanensis  Con- 
radi  Salici  defuncti  corpus  cuin  cae- 
teris  Burgundionibus  ab  obitu  ad 
sepulturam  usque  prosequitur.  620. 
b. 
Henricus  I,  Auceps  dictus,  non  Im- 
peratoris,  ncc  Régis  Germ.  nomen 
suis  in  Di])lom.  usurpât,  sed  tantum 
Advocati  Romanorum,  aut  Franciae 
Oricntalis  Régis.  462.  n. 
Henricus  II  Imp.  Sanctus  dictus,  Go- 
defridum  Lotb.  Ducem  mittit  ad 
debellandum  Theod.  Com.  Gandav. 
417.  a.  Conqueritur  de  ignavia  Go- 
xelonis    Lotbar,     regni    Ducis.    417. 


II.  Brunonem  fratrem  suum  August. 
Episc.  sibi  habet  infensum.  616.  a. 
619.  b.  Morbo  corripitur.  613.  c. 
Regalia  insignia  moriens  Impera- 
trici  Chunegundae  relincjuit.  617.  a. 
Obit.  461.  b.  n.  Corpus  ejus  è  Sa- 
xonia  sepeliendum  ducitur  ad  locum 
Pabenberg  ,  ubi  fundavcrat  Epis- 
copatum.  613.  c.  d. 
Henricus  III  ,  ,\iger  dictus  ,  Conradi 
Salici  et  Giselae  filius,  adbuc  puer 
successor  à  pâtre  designatus,  in  tu- 
tclara  Brutionis  August.  Episc.  com- 
mcndatur.  618.  b.  Annorum  XI  na- 
tus,  apud  A(|uisgiani  Palatium  ab 
Archiep.  Colon.  Pelegrino  Rex  con- 
secratur. 619.  a.  Bninonis  August. 
Episc.  corpus  ad  .\ugustam  civit. 
prosequitur,  ibique  sepcliri  curât. 
619.  b.  Ernesto  Aleinan.  Duci  con- 
tra patrern  suum  videtur  favere. 
619.  c.  Burgundiae  Rex,  à  pâtre  cons- 
tituitur.  619.  d.  Mortuo  pâtre,  cor- 
pus ejus  ad  Sjiiram  civit.  deducit  •, 
ad  sepulturam  buineros  corpori  patris 
supponit.  620.  a.  b.  Patrem  per  om- 
nia  virtutibus  transccndens,  rej/num 
gubernat  moderatissiniè.  332.  b. 
Cum  Guill.  Xotho  Duce  Xorm.  tum 
puero,  araicitiam  jungit  ac  socicta- 
tem.  91.  b.  Agnctera  uterinain  so- 
rorem Guillelmi  Aquit.  Ducis  in 
conjugem  sumit.  I9l.  a.  2l8.  d.  e. 
Dissentio  magna  inter  ipsum  orta 
et  Godefriduni  Lolharingiae  Ducem. 
149.  b.  231.  n.  Invllalur  à  S.  Pop- 
pone  ad  solemnitatem  Consecratio- 
nis  Eccl.  Stabul.  462.  c.  Legationem 
à  Romanis  suscipit,  ut  Damaso  Papae 
mortuo  successorem  provideat.  463. 
d.  Affinis  dicitur  Beatricis  Bonifa- 
cii  conjugis.  433.  d.  n.  Italiam  in- 
gressus  Beatricem  Bonifacii  viduam 
secum  reducit,  262.  c.  356.  b.  n. 
Ex  antiquissiraa  et  diruta  Ncmeto 
Spiram  construit.  3.")6.  c.  SS.  Pétri 
et  Pauli  festum  célébrât  Coloniae 
Agrippinae.  464.  e.  Reliquias  S.  !\i- 
colai  Gofrido  Com.  Andeg.  con- 
ccdit.  595.  n.  Virtutibus  praeclarus, 
bellicosus,  multas  subjugat  nationes. 
354.  a-b.  Episcopos  ex  orani  Im- 
perio  suo  contra  simoniam  congre- 
gat.  144.  e.  143.  a.  Ratisbonae  Ba- 
roncs  et  Praelatos  convocat  super 
errorem  in  partibus  illis  diffusum. 
403.  d.  Queritur  ad  Conciliuni  Tu- 
ron.  quod  Ferdinandus  Hispaniae 
Imperatoris  sibi  titulum  arroget.  323. 

b.  c,  526.  d.  Quid  de  hac  conten- 
tione  sentiant  Scriptores  Hisp.  325. 
d.  n.  Laudatur  à  Gozechino  prop- 
ter  Religionis  et  Litlerarum  zclum. 
302.  b.  Colloquium  habct  Evosii  cum 
Henrico  Franc.  Regc.  481.  b.  Cœ- 
pit  infirmarij  veniam  ab  omnibus 
petit.  643.  b.  Filiuin  suum  Regem 
constituit.  173.  c.  643.  c.  Obit.  173. 

c.  481.  b.  Obit  in  Saxonia.  Spirae 
sepelitur.  643.   c. 

Henricus  IV,  filius  Henrici  III,  se- 
cundus  Rc.x  à  Conrado,  et  Imper. 
199.  b.  n.  Admodum  puer,  sub 
custodia  matris  suae  Agnetis,  in  re- 
gnum  j)atri  succedit.  262  c.  Per  An- 
nonem  Colon.  Episc.  à  matris  tu- 
tela  subductus.  638.  b.  Bellum  mo- 
vet  contra  Balduinum  Insulanum 
Fland.  Com.  181.  a.  Exercitum  per 
ïornacum  ducit  in  Flandriam.  381. 
b.  389.  b.  Cunj  ulroque  Balduino, 
pâtre  scilicet  et  filio,  reconciliatur. 
481 .  b.  c.  Excommunicatur  à  Papa 
Gregorio  VII.  263.  b.  n.  Per  Ma- 
tbildem  Comitissam  obsecrat  ex- 
communicatione  absolvi  ;  post  dies 
quatuor       rigidioris      satisfactioais  , 


764 


INDEX     RERUM. 


cum  pace  ad  suos  dimittitur.  68.  d. 
e.  69.  à.  Iiiitum  cum  Romano  Pont, 
fœdus  tentât  abrumpere  ;  Italos  om- 
nes  hortatur  ut  ab  eo  injuriarura 
vindictam  expetant.  69.  c.  Con- 
votato  suae  partis  Concilio,  statuit 
ut  Gregorius  nulli  eorum  deinceps 
sit  Apostolicus.  195.  b.  Italiara  adil  ; 
Guibertum  seu  Witberlum  Ravenn. 
Episc.  i)ro  Greg-orio  Papara  factura, 
Clenientem  noiuinat.  i95.  b.  Ne- 
que  ineruditus,  neque  ignavus  ;  sed 
ab  omnibus  ita  impetitus,  ut  rem 
Religionis  tractare  sibi  videretur  , 
quisquis  in  illum  arma  produceret. 
Alemannia  sub  ejus  Imperio  per 
50  annos  ingemiscit.  191.  d.  Ejus 
filii  Conradus  et  Henricus.  191. 
d. 
Henricus  I  Franc.  Rex,  Remis,  vi- 
vente  Roberto  pâtre  coronatus. 
481.  n.  Paire  mortuo,  Galliaî  re- 
gnum  jure  primogeniti,  obtinet. 
221.  d.  247.  d.  Rex  factus  praeter 
matris  voluntatem.  476.  b.  In  re- 
gnuni  Deo  voleiite  conslitulus.  567. 
b.  Consultu  Amalrici  Senioris  de 
JMonteforti,  cum  duodecim  fideli- 
bus  tanlùin  Fiscannum  petit  ;  Ro- 
bertuni  Norm.  Ducem  expetit  ut 
sibi  materna  fraude  exulanti  sub- 
veniat.  247.  d.  324.  a.  Irapavidus, 
valde  raililaris.  magnae  fortitudinis 
et  pietatis,  bellicosus  et  animosus, 
cum  adjulorio  Ducis  Norni.  regnum 
obtinet.  393.  a-d.  n.  Provectlor  aeta- 
te  factus,  omnia  à  matrc  sublata 
récupérât,  et  suae  applicat  domi- 
nationi.  380.  b.  Odoni  Campan. 
Com.  Gornacum  et  medietatera 
Senon.  civit.  tollit.  347.  a.  411.  a. 
Balduinuin  Fland.  Com.  cogit  ad 
fidelitatcm.  411.  a.  Robcrtum  fra- 
trem  suum  Burgundiae  Ducem  cons- 
tituit.  411.  n.  608.  Ti.  Norrnan.  Duci 
Roberto  Pontes.  Calvoniont.  et  to- 
tumdoiiat  Wulcassinum.  248.  a.  324. 

b.  Suadenle  S.  Poppone,  pacem  et 
amicitiam  reiiintegrat  cum  Conrado 
Imperat.  461.  c.  Adelam  sororem 
suam  matrimonio  jungit  Bald.  Fland. 
Com.  cui  (]orbeiam  cedit  in  dotem, 
480.  b.  Abbatiolam  S.  Germani  in 
Lea  seu  Ledia  Ecclesiae  Paris,  con- 
cedit.  567.  a-d.  n.  Monasterio  SS. 
Bartbol.  et  Maglorii  confirmât  dona 
à  Regibus  Hugone  et  Roberto  facta. 
567.  de,  568.  a-c.  Monast.  S.  Pétri 
Melidun.  liberura  jubet  ab  univer- 
sis  mundanaruni  Legum  districtioni- 
bus.  568.  d-e.  569.  a-n.  Angelranno 
Centul.  Abb.  villam  Noguerias  dic- 
tam  restituit.  129.  c.  Rogat  Abba- 
tem  Virdun.  Richardum,  ut  fratrem 
Gervinum  S.  Richarii  Centul.  Ab- 
batem  ficri  permittat.  131.  a.  Odo- 
nem  fratrem  suum  capit  rebellem 
et  custodite  mancipat.  266.  n.  Hen- 
ricum  inter  et  filios  Odonis  Camp. 
Comilis  grandis  discordia.  144  d. 
267.  b.  Stephanum  Campan.  Com. 
fugat  Henr.  266.  n.  ïbcobaldo 
Turon.  urbem  aufert,  quam  Gaufr, 
Mart,  Coin.  Andeg.  tradit  possiden- 
dam.  144.  d.  e.  266.  n.  267.  c.  399. 

c.  517.  n.  Guill.  Norm.  Ducem 
puerum  in  tutela  recipit.  347.  b. 
Petentibus  Pra;latis  et  Baronibus, 
Guill.  mittit  Rotomagum.  328.  d. 
Mandat  Baronibus  ut  Guiil.  reci- 
piant  Ducem  et  Doniinum.  371. 
a-b.  403.  n.  Rex  contra  rebelles 
Norm.    procedit.   403.    a.    nn.    411. 

b.  Pupillo  succurrit  ;  in  defectores 
irruit  apud  Valesdunas.  178.  a.  333. 

c.  d.  n.  403.  a  Equo  dejectus,  ar- 
inis   acrior    surgit,   et    pugnat     vali- 


diùs.  33S.  a.  Juncto  sibi  Duce  Guill. 
rebelles  ag'greditur  et  prosternit. 
403.  a.  nn.  411.  b.  AVillel.  restituit 
in  honorera.  213.  a.  Mortuos  man- 
dat sepulturae  ;  redit  in  Franciam. 
335.  c.  Mathildem  ril.  Conradi  Imp. 
et  Henrici  III  sororem  ducit  in 
uxorem.  157.  c.  n.  276.  b.  393.  d. 
410.  e.  411.  a.  Ex  qua  filiam  pro- 
créât. 157.  c.  Mathildem  non  con- 
jugem,  sed  desponsatani  tantum 
babuit,  157.  n.  481.  nn.  Pithuerira 
obsidet  et  incendit.  457.  c.  nn. 
Pontivum  devenit.  129.  d.  Expu- 
gnat  Novura-Castr.  ad  Axonara. 
386.  e.  n.  Wulcassinum  pagum  re- 
petit, et  juri  suo  perpetuo  mancipat. 
248.  b.  Domitat  Galerannum  Mel- 
lenti  Com.  399.  c.  Dalmariacensera 
Prioratum  Diplomate  confirmât  Ma- 
jori-Monasterio.  649.  b.  6.50.  b-d. 
n,  ïheobaldi  Camp.  Com.  preci- 
bus,  cum  Episcopis  Senon.  Concilii, 
fundationem  Mon.  S.  Aigulfi  Pruvin. 
confirmât.  317.  d.  Abbatiam  S. 
Theodor.  pro])è  Reraos  libérât  ab 
advocatione  aliisque  exactionibus. 
586.  d-e.  n.  587.  a-c.  ParisiisCon- 
ciliura  cogit  adversus  errores  Be- 
rengarii.  497.  d.  n.  327.  c.  530.  d. 
532.  d-e.  Ad  eura  scribit  Theodui- 
nus  Leod.  Ep.  ut  audientiara  Con- 
cilii Berengario  deneget.  497.  c. 
Walterium  iMeldensem  E|)isc.  et 
Wascclinum  de  Chalinaco  raittit  ad 
Regem  Russiae  (Jeroslaum),  ut  An- 
nara  ejus  filiam  uxorem  Régi  pos- 
tulent. 137.  c.  d.  197.  b.  409.  b. 
4M.  c.  412.  b.  481.  n.  Rotgerum  II 
Catalaun.  Episc.  in  Rasbatiam  di- 
rigit,  qui  Régis  filiam  Annara  uxo- 
rem sibi  petat.  197.  n.  481.  n.  Re- 
vertuntur  in  Franciam  cum  filia  et 
donis  pluribus.  197.  b.  Cœlebs  Hen- 
ricus, priusquam  Annara  ducat  con- 
jurera. 481.  a.  Petit  ut  sibi  parata 
sponsa  in  codera  conventu  regali 
consecratione  benedicatur,  quo  S. 
Lietbertus  in  Episcopura  crat  con- 
secrandus.  481.  a-b.  Convocalà  Pro- 
cerum  nuiltiludine,  Annam  Russiae 
Pvegis  filiam  uxorem  accipit.  48.  d. 
157.  d.  219.  a.  247.  b.  319.  b.  365. 
a.  371.  b.  383.  b.c.  386.  a.  b.  393. 
d.  409.  b  411.  c.  412.  b.  481.  nn. 
486.  c.  364.  b.  Magnum  fœdus  habet 
cum  Henrico  III  Imj)er.  393.  b. 
405.  d.  411.  a.  Evosii  seu  Evodii 
CoUoquium  habet  cum  Henr.  III 
Imp.  481.  b.  Pacem  firmat  inter 
Henricum  IV  Imp.  et  Bald.  FI. 
Comitem.  381.  c.  389.  c.  Cum  exer- 
citu  procedit  in  auxilium  Guillelmi 
Archarura  Domini  ;  pluribus  ex 
suis  per  insidias  Normannorum  oc- 
cisis,  alimonia  Castello  inlromittit  ; 
et  mœstus  ad  S.  Dionysium  recedit. 
40.  a-b.  330  d.  331.  a.  Ratisponae 
Legatos  dirigit  ad  Imperatorem.  403. 

d.  Pra;latos  et  Barones  convocat, 
quibus  narrât  Ratisponae  factam  de- 
tectionera  corporis,  quod  S.  Dio- 
nysii  Areopagitae  corpus  esse  falsô 
dicebant.  407.  c.  n.  Prae  humilitate 
récusât  adesse  detectioni  corporum 
S.  Dion,  et  socior.  472.  e.  Purpu- 
reum  pallium  mittit  ad  involvendas 
S.  xMartyris   Reliquias.  408.    c.    472. 

e.  Nudis  pedibus  sanctas  Reliquias 
veneraturus  accedit.  408.  c.  473. 
c.  Gaufredura  Mart.  Andeg.  Com. 
expugnat.  473.  c.  Molendinum  Iler- 
Ise  Casirum  in  Andeg,  pago  obsi- 
det et  subjicit.  77.  b-c.  178.  b.  In- 
cendit Goraercium.  473.  c.  Ger- 
vasium  Cenom.  Episc.  Widoni  Re- 
mensi   subrogat   ArW'    «iscopo.   523. 


c.  Coactis  omnibus  viribus,  Rex 
totam    inundat    Normanniam.     179. 

d.  Duas  acies  dirigit  in  Norra.  una^ 
cujus  Odo  frater  Régis  erat  Dux, 
per  gentes  Guill.  vincitur.  340.  c-d. 
341.  a-b.  393.  c.  404.  b.  n.  411.  b. 
Audito  Normannorum  successu,  re- 
fugit  in  Franciam.  179.  e.  341.  c. 
393.  c.  404.  d.  411.  c.  Déclarât  se 
nuUo  modo  Guillelmo  fore  placa- 
bilem,  nisi  ïegulense  Castrum  sibi 
remittat.  39.  b.  Receptum  Castrum 
incendit.  329.  b.  402.  b-c.  n.  Post 
tempus,  duas  acies  iterùm  struit. 
393.  c.  Sumpto  Andegav.  Comité 
Gaufr.  Martello,  iteratâ  expedi- 
tione  aggreditur  Norraann.  48.  c. 
83.  a.  180.  a.  228.  c.  317.  a.  342.  d-e. 
Argentonium  comburit.   39.    b.  329. 

c.  393.  b.  n.  402.  c.  n.  Restaurât  Cast, 
Tegulense.  39.  b.  329.  c.  402.  c.  n. 
Pars  exercitùs  Régis  ad  vadura  Di- 
vae  coacta  subsistere,  prosternitur  à 
Guill.     Duce   et    dispergitur.    48.    c. 

d.  85.  a.  317.  a.  343.  b.  403.  b-c. 
411.  c.  Pontem  super  Divam  cons- 
truere  et  GuiUelraum  prosequi  vo- 
lens  Rex,  à  fratre  suo  Duce  Bur- 
gundia;  impeditur.  343.  b.  Pacem 
cum  Duce  com|)oiiit.  48.  d.  8o.  a. 
341.  d.  393.  c.  n.  403.  c.  411.  c. 
Guillelmo  restituit  Castrum  Tegu- 
lense 48.  d.  83.  a.  341.    d.  403.   c. 

411.  c.  In  Franciam  raœrens  re- 
verlitur.  343.  b.  Beliura  hoc  ferè 
usque  ad  Régis  obitura  durât.  180. 
b.  317.  a.  343.  b.  393.  n.  Stulium 
queradara  vult  ordinari  Matiscon. 
Episcopura  ,  unde  Nicolaus  Papa 
Gervasio  Rera.  Arch.  injungit  ut 
Regem  corripiat.  492.  e.  Henr.  ra- 
tani  habet  factam  à  Theudone  de 
fîrmitate  Milonis  cessionem  raala- 
rura  consuetudinum,  "(uas  injuste 
possidebat  in  villa  quadam  Marisia- 
eus  dicta.  631.  a-d.  Philippum  ti- 
lium  suum  Remis  jubet  in  Regem 
consecrari.  319.  c.  Ecclesiam  S.Mar- 
tini de  Campis  pro|)e  mœnia  Paris, 
construit.  363.  a.  3!l9.  c.  Moriens, 
Balduino  Fland.  Comiti  tulelam 
Philippi  delcgat.  180.  b.  Filiorum 
regnique  tutelam  tradit  Balduino. 
498.  n.  Henricus,  vir  arniis  stre- 
nuus,  et  regno  quod  tenebat  di- 
gnus.  481.  a.  Invictissimus  dictus. 
425.  d.   n.  Régnât  annis  XX.X.  308. 

a.  Annis  XKKII.  212.  n.  Ejus  fi- 
lii. 48.  d.  n.  157.  d.  161.  n.  170.  d. 
213.  a-b.  371.  b.  383.  b-c.  386.  a-b, 
393.  d.  409.  c.  n.  410.   a.    411.    c. 

412.  ab.  629.  c.  Obit.  319.  e.   371. 

b.  329.  c.  Sepelitur  apud  S.  Diony- 
sium. 319.  c.  371.  b.  Epitaphium 
ipsius  à  Fulcoio.  441.  d.  442.  a. 
Henrici  mortem  dolet  Gervasius 
Rem.  Arch.  in  Ep.  ad  Nicol.  H 
Papara.  498.  e.  l^ide  Indic.   Chrono- 

log- 
Henricus  tilius  Guill.  I.  Régis  Anglo- 
rum  :  huic  pater  moriens,  mille  li- 
bras  Anglicas  Moneta3  dédit  ;  frater 
ejus  Robertus  Comitatum  invadia- 
vit  CoMStantiniensera.  54.  c.  Ro- 
bertura  fratrem  capiens  apud  Ro- 
tomagum. quod  dederat  extorquet. 
54.  c.  Majorera  partem  Constant. 
Com.  conscnsu  Will.  Régis  fratris 
sui  in  ditionera  suam  revocat  ;  Hu- 
goni  Comiti  Cestrensi,  sibi  in  omni- 
bus fideli  concedit  S.  Jacobi  Cas- 
tellura  in  confinio  Normanniae  et 
Britanniae  à  paire  suo  condilum.  53. 
b.  c.  Occiso  in  venatione  Guillelmo 
fratre,  Roberto  fratre  altero  cap- 
tivato,  et  ejus  filio  à  Normannia 
«ubiato  ,    Rex    fit      Angl.    et    Dux 


INDEX    RERU.M. 


765 


Norm.  388.  (1.  Rcx  Angl.  Henri- 
cus  oppidum  fratris  sui  Uoberli  ca- 
pit  Bellismuin,  quod  tradit  Rotroco 
Coiniti  Perticcnsi.  37.  a. 
Henricus  Burfj;^und.  Dux  Aulissiod.  Ab- 
ba[i;e  S.  Gonnaiii  villarum  coiisue- 
tudines  concedlt.  6'i8.  b. 
Henricus,    filius    Uoberti    Burg.    Ducis, 

antf  patreui  uioritur.  16S2.  c. 
Henricus    Lovaniensis    Coin,    ab     Her- 
manno   captivo   sao  occisus  in   lecto. 
429.  b.  C37.  c. 
Henricus ,     frater    Ernesli    Ducis    Ale- 
mannicB,    Régi  Conrado  niultùm    re- 
uuenti  reconciliatur.  618.  b. 
Henricus    fil.     Rogerii    de    Bellomonte 
Comitatum    Warwick   in   Angl.    pro- 
rneretur.  38.  c. 
Herbertus     seu    Hcribcrtus     .\utissiod. 
Episc.    posl    Hugoneni  factus,    à  Ro- 
bcrto  Burg.     Duce    multas     suslinet 
inolestias  :    apud    S.     Salvatorem    in 
pago    Senon.    Monast.    babituin  sus- 
cipit.    308.    c.    Interest     Translatloni 
corporis     S.    Gcrardi    Tul.   Ep.   474. 
d. 
Herbertus     Coin.     Cenom.      Evigilans- 
caneni    cognoni.    ex    prosapia    Caroli 
Magni  fertur  originem  ducere.    244. 

b.  631.  c.  Parla  adversùs  Odon. 
Camp,  in  praelio  Pontilev.  victorià, 
doua  multa  conforl  Ecclesiae  S. 
Pctri  de  Curia  Cenom.  631.  d. 
Foiidationi  Eccl.  S,  Leonardi  Bel- 
lisni.  interest.  631.  c.  Bella  gravia 
experitur  adversùs  Guill.  Com.  Bel- 
lism.  et  filium  ejus  Robertum.  632. 
a.  Vincitur  à  Gcroio.  632.  b.  Cliartae, 
quâ  S.  Sabinée  Ecclesia  Canonicis 
S.  Pétri  de  Curiâ  Cenom.  vindi- 
catur,  suljscribit.  633.  a.  Santonas 
à  Fulcone  Com.  Andegav.  dolosè 
accersitus ,     detruditur    in    carcerem. 

633.  b.  c.  d.  Obit,  filium  unicum 
et  très  filias  relinqueiis.  632.  c. 
Post  ejus  mortem,  Ccnomanenses 
ad  Gwalterium  Medantinum  dé- 
clinant. 181.  c. 

Herbertus  Bacco  fil.  Davidis  ,  frater 
Hugonis  I  ,  avunculus  Hefberti 
Evigil.-canera     Cenom.     Com.    631. 

c.  633.  a.  ïutor  Hugonis  H  ,  Co- 
mitalum  Cenom.  ejus  nomiiie  te- 
net.  632.  e.  633.  a.  Gervasiura  re- 
cipit  in  sede  Episc.  quem  paulô 
pôst  irritât.  133.  d.  Gauf.  .Vndeg. 
Com.  deprecatur  ut  Gervasium  pri- 
vct  Episcopatu.  135.  e.  Gervasii 
instigatione  Comitatu  ejeitus  à  Ce- 
nomanensibus.  633 .  d.  Monacb.  ef- 
ficitur.  136.  a. 

Herbertus  junior  ,  fil.  Hugonis  H 
Com.  Cenom.  post.  'Gaufr.  Mar- 
telli    morlem  ,     Comitalum     oblinet. 

634.  b.  Frater  uterinus  Conani 
Britan.  Ducis.  634.  c.  Se  suumque 
patrimonium  Duci  Norm.  Guill. 
commendat ,  quem  lieredem  cons- 
tituit.  83.  d.  181.  c.  231.  c-d.  342. 
a.  Guillelmi  Ducis  filiam  des])ondet. 
83.  d.  181.  c.  Margar.  sororem  suam 
Rodberto  Guill.  filio  dat  in  u.\orem, 
ipsi(|ue  Comitatum  ,  si  filium  non 
liabeat,  concedit.  231.  d. 

Herbertus  Pelliparius  cum  uxore  et 
filia,  Norinanniam  abit  ,  et  apud 
oppidum  de  Falesia  manet  :  filia 
ejus  ex  Roberto  Norman.  Duce, 
filium  parit  Guillel.  nothum,  postca 
Regem  Angliae.  330.   d. 

Herefordienses  Episcopi  ,  Robertus  , 
Walterus. 

Herefordienses  Comités  ,  Radulfus  , 
Rogerius. 

Herfastus  Will.  Norra.  Comitis  C«- 
pellanus ,  contra  Lanfrancum  irri- 
latus  ,    ipsum    Becco  Normanniâque 


totâ    conatur   subinovere.     314.     n. 
Heriberlus   Ep.    Agrij)pinae   civit,   sanc- 

titatc  insignis.  438.  b. 
Heribertus  Ab.   S.    Bertini,   Basilicam  à 
Bovone   incœptam   consummat;    Mo- 
nast.   S.    Genn.    Autissiod.  regcndum 
suscipit.   382.  c.  n. 

Heribertus  à  S.  Poppone  praeficitur 
Metensi  S.  Vincenlii  Monast.  462. 
a. 

Heribertus  seu  Herbertus  V^  Viromand. 
Com.  Philippi  I  coronationi  interest. 
573.  n. 

Heribertus  pater  Stephani  Corn .  de 
Vitreio  ,  Dervensem  Abbatiam  Ge- 
rardo  sublatam  possidet.  309.  n. 

Heribrandus  fit  Abbas  S.  Gisleni  , 
favore  S.  Popp.  Abb.  Slabul.  462. 
a. 

Herigerus  praeficitur  à  S.  Pojjpone  Cœ- 
nobio  S.  Pauli  Trajcctensis.  462. 
a. 

Herimannus  Eccl.  Colon.  Archidiac. 
Capellanus  Reg.  Clsalp.  Cancell.  Pi- 
ligrino  Colon  .  Archiep.  succedit. 
640.  c.  Brunonem  consecrat  .Min- 
densem  Pnesulem.  640.  d-e.  Inte- 
rest Consecrationi  Stabul.  Ecclesiae. 
462.  b. 

Herimannus  ab  Eccl.  Leod.  adscitus  , 
-Metensis  Praesul  ordinatur.  199.  b. 
Succedit  Adalberoni  II.  203.  c. 
Dissenlionem  raovet  contra  Hen- 
ricum  IV  Imper.  203.  c.  S.  Cle- 
mentem  levât  ab  bumo,  et  ter- 
tia  die  obit.  199.  b.  Profiigus  obit 
Leodii.  203.  c.  Obit.  4.  Non.  Mail  , 
in  Eccl.  S.  Pétri  Métis  sepultus.  199. 
c. 

Herimannus  Tullensis  Ep.  transfert 
corpus  B.  Amonis  ;  Rodortei  Cas- 
trum  ,  à  suo  praedecessore  inchoa- 
tum  pcrficit  ;  Castellum  Domini 
Martini  construit  à  fundamentis. 
Obit  Cal.  Apr.  152.  d. 

Herimannus  Rcmensis,  Scbolasticus , 
Tbeologus  ,  à  Gozechino  lauda- 
tus  quod  ab  erroribus  Berengarii  se 
praestiterit  innnuncm.  502.  a.  Ejus 
Epitapbium  à  Fulcoio.  444.  a.  n. 
502.  n. 

Herimarus  Ab.  S.  Remigii  Rem.  Leoni 
IX  Papae  familiaris  ,  priusquam  ad 
sedcm  Apostolicam  fuisset  cvectus. 
464.  b.  Basilicam  Kemigianam  à 
Thcodorico  |)raedecessorc  incœptam 
absolvit.  464.  n.  Papam  invitât  ad 
consccrandam  novara  S.  Reniig.  Ba- 
silicam :  (juid  egerit  occasione  illius 
dedicationis.  Yàle  pp.  403.  d.  n. 
464.  405.  460.  Simulcum  aliis  Prae- 
latis  ad  exercitum  Régis  cogitur 
convenire.  463.  e. 

Herluinus  Bcccensis  Ab.  quibus  pa- 
rentibus  orlus.  163.  e.  n.  636.e  Edu- 
catio  ejus  mililaris.  636.  e.  637.  a. 
Roberto  .^'ormanno  Duci  ,  et  aliis 
Proceribus  gratiosus.  637.  a.  Secu- 
lum  rclin<juens,  Ecclesiam  aedificat 
in  fundo  sui  jiiris,  qui  Burncvilla 
dicitur,  166.  a.  Deinde  ad  rivuin  , 
qui  Bcccus  dicitur,  nobilc  Monast. 
B.  Mariae  condit,  cui  Abbas  prse- 
ficitur.  33.  a-b.  166.  a.  223.  d. 
432.  b.  Lanfrancum  cum  tribus 
Monachis  Uticum  dirigit.  224.  b. 
n. 

Herluinus  Miles  Norm.  post  inortera 
Roberti  Nonn.  Ducis  ,  Herlevam 
ducit  uxorem,  ex  qua  filios  duos 
Odonem  et  Robertum  procréât. 
38.  b. 

Hcnnannus  Capellanus  Régis  Eduardi, 
natione  Flandr.  Rege  dantc,  ac- 
cipit  Seliireburnensem  Episcopa- 
tum  ;  Monachus  fit  apud  S.  Ber- 
tinum,  Episcopatu  dimisso.  312.  a.  n. 


Hermannus  Lotliaringiae  Princeps,  Rex 
Germ.  post  llodulfum  factus,  a  fi- 
dclibus  Régis  Henrici  occiditur. 
263.  b. 
Hermannus  junior  frater  Ernesli  Ducis 
Alcman.  fratris  Ducatum  ab  lui- 
peratore  recipit  ,  et  Warmanno 
Constant.  E|)iscopo  in  tuteiam  com- 
mendatur.  619.  c. 

Hermannus  Cornes  et  uxor  ejus  Ri- 
childis  ,  tum  jure  consanguiiiitatis 
tum  cmptione  ,  Comitatum  Valen- 
ciaiiarum  acquirunt.  375.  a. 

Hermannus  filius  Godefridi  Com. 
Arden.  et  Malhildis ,  ex  Comité 
Monachus  S.  Vitoni  ,  erga  illud 
Monaster.  muniflcus.  458.  c.  n. 

Hermannus  ,  nobili  Alemannorum 
])rosapiii  procreatus,  à  prima  fcrè 
a'tate  renibus  coiitraclus.  359.  e. 
Novus  Philosophus  apparet.  Ejus 
dotes  ac  vlrtulcs.  360.  a. 

Hersindis  quaedam  vidua  S.  Pelro 
Cariiut.  lerram  concedit,  cum  me- 
dietato  Ecclesi;i;  Criiciaci  villae  , 
addens  se  prajbendae  Monacborura. 
(503.  d. 

Hibernenses  in  auxilium  duobus  Heral- 
di  nliis  concessi  adversùs  Willelmum 
Conquestorem,  caeduntur  à  Brienno 
Eudonis  Ducis  Britanniu;  minoris 
filio.  630.  b.  Proi)e  Exonium  deleti. 
241.    c. 

Hida  seu  Hyda  Anglicè  ,  terra  unius 
aratri  culturae  sufficicns  per  annum, 
1.30.  n.  210.  b. 

Hiemes  asperae.  Comule  indicem 
Cbronologicum. 

S.  Hilarii  Confes.  corpus  in  Ecclesia 
S.  Saturtiini  requiescit  in  pago  Gar- 
cass.  419.  d-e. 

S.  Hilarii  Piclav.  Ecclesia  :  ad  quam 
missus  Hildcgarius,  Tliesaurarii  mu- 
nus  excrcet,  et  docct  Litleras.  493.  n. 

Ilildebrandus  ,  nalione  Tuscus  ,  pa- 
trià  Saonensis  ,  Monac.  Cluniac. 
successive  Subdiaconus  ,  S.  U.  E. 
Œconomus  ,  Diacoiius  Càrdinalis  , 
Apocrisarius  ,  Archidiaconus  ,  tan- 
dem summiis  Pontifex  sub  nomine 
Gregorii  VII.  524.  n.  526.  a.  Di- 
rectus  ad  Gallias  à  Victore  II  Papa  , 
prajsidet  Concilio  ,  in  quo  plures 
Episcopi  per  Simoniam  introducti 
dejiciuntur.  187.  d.  Sex  Episcopos 
deponit.  333.  c.  336.  a.  Lugdiini  , 
sive  in  Provincia  Lugdun.  contra 
Simoniacos  dicitur  Concilium  célé- 
brasse. 324.  n.  Vicloris  Papae  Le- 
gatus  ,  Turonis  Concilium  habct 
contra  Berengarium.  191.  c.  324.  b. 
c.  d.  n.  523.  nn.  In  Conc.  Turon. 
favet  partibus  Ilispan.  Régis  Fer- 
dinandi  contra  Impcraloris  Henrici 
querelas.  326.  c.  Ecclesiae  negoliis 
occupalus  à  Stepliaiio  IX..  492.  a. 
Nicolao  11  fainiliarilate  conjunctus, 
493.  a.  Succedit  Alexaiidro  H.  188. 
a.  Excommunicat  cicctos  ,  (|ui  Ec- 
clcsiarum  invostitiiras  de  manu  Laici 
per  annulum  et  baculum  accijiie- 
bant.  188.  a.  Pluribus  adunatis 
Conciliis  ,  conviclum  Berengarium 
ad  sui  dogmalis  anatlioma  coinpellit. 
191.  c.  333.  a.  In  Ecclesiastico  ri- 
gore  constantis.sinuis  ;  ejus  industriâ 
et  o|)er;î  Romanaj  Ecclesiae  liber- 
tas  rcstiluitur.  261.  d.  e.  Vide  Greg. 
VU. 

Hildeburgis,  uxor  Guill.  Talavatii  , 
iiioribus  optima,  diris  mariti  factio- 
iiibus  non  consentiens  ,  ejus  jussu, 
dura  Ecclesiam  adiret  strangulatur. 
40.  e. 

Hildefunsus  Rex  Ilispaniarum,  S.  Hu- 
gonem  Cluniac.  Abbalcm  maxime 
excolit.  359.  c. 

Sssss 


766 


INDEX     RERUM. 


Hildegarius,  seu  Ilildierus  à  Fulberto 
Cariiot.  Ep.  Pictavos  inissus  ad  The- 
saurariam  S.  Ililarii  exerceiidaiD  , 
et  ad  Littoras  docendas.  438.  c.  n. 
495.  n.  Epistolam  de  bonorum  Ec- 
cles.  administratione  à  Fulberto  ac- 
cipit.  495.  c.  Ilildegarii  Laudes.  438. 
c. 

Hilgodus  Coiu.  Pontiv.  secundarius 
fundator  Monasterii  S,  Salvii.  574. 
n. 

Hillo  Miles  Bellovac.  Ecclcsiam  fun- 
dat  S.  Bartolom.  inlra  muros  urbis 
Bellovacae.  573.   n. 

Hincmariis  Arch.  Rem.  Belgicae  se- 
cundo Melropolitanus  ,  se  Prima- 
tein  contendit,  et  unuin  de  primis 
Galliae  Primatibus.  519.  a. 

Hirsaugiensis  Abbas,  Willchnus. 

Hispania ,  Hispaniae  :  Validus  Gallo- 
rum  exercitus  Hispanias  petit  ad  de- 
bellandos  Sarracenos.  638.  c.  Ilis- 
paniœ  Regura  genealogia.    359.  a-c. 

Hispaniae  Reges  duo  Gcrmani,  au- 
ditâ  Guillelmi  Principis  magnitudi- 
ne  ,  natain  ejus  in  inatrinionium 
petunt.  91.  a. 

Histrianorum  seu  Carintanoru^j  Duces 
Adelbero,  Chuno  seu  Chuono,  pater 
ejusdein  Chuononis. 

HoUandiée  Com.  Florentins  (  malc 
Balduinus)  ,  Theodorieus  [,  Theo- 
dcr.  II,  Tbcod.  m,  Theod.  IV, 
Theod.  V. 

Hoinagium  seu  Hotninium  ,  differt  à 
fldelitatis  Sacrainenlo.  338.  n.  Ho- 
magiuni  per  Paragium  ,  Franciae 
Regibus  à  Normannia;  Ducilms  ex- 
bibituin.  343.  n.  Normanniae  Duci 
à  Comité  Britanniae.  325.  b. 

Homagiuin  Ligium  :  Rainaldus  Do- 
niini  Castri-Gunterii  lllins  Hoinag. 
et  Ligiationein  facit  Gofrido-Mar- 
tello  Com.  Andeg.  268.  b.  Joannes 
Castellanus  Camerac.  .Miles  Ligias 
Flandriae  Comitis.  125.  d.  Homag. 
Duci  Aquitaniae  prœbet  Episc.  En- 
golism.  Roho  per  osculum  bracbii. 
534.  b.  Homag.  prajstabatur,  ma- 
nibus  Domini  sese  dando,  vel  com- 
mendando.  85.  d.  181.  c. 

Homag.  Baronum  et  Praelatorum  Nor- 
manni%  ,  Guillel.  ÎS'otho  factum. 
338.  a.  Flandriae  Principi,  à  Gbisn. 
Com.  297.  c.  A  Gofrido  Calvimon- 
tis,  Martcllo  Comiti.  267.  d.  A 
Sulpicio  Lisoii  filio ,  Tlieobaldo 
Blcs.  Comiti.  258.  a.  Eidem  Comiti 
à  Gaufr.  Mart.  267.  d  n.  Ab  eod, 
Martello,  Duci  Aquitaniae.  270.  b. 
n.  Al)  Arnoldo  Ardensi  ,  Comiti 
Boloniae.  304.  b.  Ipsi  Arnoldo,  ab 
Hinniacensibus  et  Eiclusensibus, 
Ibid.  Ab  Aberico ,  factura  Sulijicio. 
2,59.  c. 

Hominium  seu  Homagium  differt  à 
fldelitatis  juramento.  338.  n.  In  si- 
gnum  hominii  ,  osculum  bracbii 
Guill.  Aquit.  Comiti  datum  à  Ro- 
bone  Ep.  Engol.  534.  b. 

Hormisdas  Papa  ,  falsô  dicitur  Vica- 
riatum  univcrsae  Francorum  ditio- 
nis  S.  Remigio  conlulisse,  quod  non 
Hormisdae  sed  Symmacbo  tribuen- 
dum.  519.  a. 

Horologium  Astronomicum  à  Guill. 
Hirsaugiensi  Abbate  excogitalura. 
26.  c. 

Huben,  Castrum  territ.  Nivern.  in 
pra;rupli  cujusdam  collis  cacuraine. 
488.  c.  Hujus  erat  Dominus  Hugo. 
488.  c. 

S.  Ilubcrti  Andaginensis  Abbatia  :  ei 
mercatum  cum  omnibus  juribus  et 
plenariâ  justitiâ  confirmât  Ilenricus 
HI  Imp.  635.  e.  636.  a.  Abb.  Ade- 
lardiis,   Renualdus,  Theodericus. 


Hubertus,  Andegav.  Episc.  subscribit 
fundationi  Eccl.  S.  Leonardi  Belli^m. 
632.  a.  Adest  donalioni  Cellae  So- 
lemensis ,  factx  Ecclesiae  S.  Pétri 
de  Curia  Cenora.  649.  c. 

Hubertus  Eccl.  Morin.  seu  Tcrvan. 
Archidiaconus  ,  post  mortem  Dro- 
gonis,  ejusd.  Eccl.  fit  Episc.  107. 
b. 

Hubertus  de  S.  Susanna,  unus  è  Pro- 
ceribus  Cenoinan.  quorum  favore 
Cenoman.  Comitatum  ,  saltem  ex 
parte  ,  suscepit  Galterius  Pontesii 
Comes.  63i.  c. 

Hucbertus  Miles  Centulensi  S.  Ri- 
cbarii  Abbati  beneficiariè  tenetur  fa- 
mutari.  129.  b.  Procerum  judicio  , 
in  praesentia  Regis^  Angelranno  S. 
Rich.  Abbati  jubetur  villam  No- 
guerias  reddere.  129.  c.  Cum  om- 
ni  stirpe  sua  judicio  Régis  interit. 
129.   n. 

Hueromannus  Spirensis  Theologus  , 
à  Goïechino  Scbolastico  laudatus  , 
ut  erroris  expers  Berengariani.  502. 
a. 

Hugo  Candidus,  Cardinalis  Romanus, 
Papae  Legatus  confirmât  paccm  et 
Treugam  Domini  in  Concilio  Ge- 
rundensi.  513.  a. 

Hugo ,  primùm  Diensis,  deinde  Lug- 
dunensis  Episcopus  ,  scdis  Aposto- 
licœ  Legalus,  praesidet  Concilio  Bur- 
degalensi,  in  quo  Berengarius  sin- 
ceram  dogmati  Catbolico  animi  sui 
adbaesionem  confirmât.  530.  d.  e. 
Plurinia  Concilia  in  Galliis  célébrât, 
107.  b. 

Hugo  filius  Theobaldi  I  Carnotensis  , 
Blés  ac  Turon.  Comitis,  Arcliicp. 
Biturio.  sub    Lotbario    Rege.   351.  n. 

Hugo  seu  Ugo  cognoraenlo  Salina- 
rius  ,  de  slirpe  Comilum  Burgun- 
diae,  regali  nobilitate  et  jocundà 
facundiù  amabibs  ,  filius  Ilumberti 
Salin.  Domini  et  Hermenburgae  ; 
Capellanus  Régis  Burg.  Rodulpbi  , 
Canonicus  et  posteà  Bisunt.  Cbry- 
sopol.  seu  Vesontion.  Arcbiep.  350. 
a.  Basilicam  in  bon.  SS.  Simplio- 
riani  et  Anatolii  xdificat  apud  Sa- 
linas ,  ubi  Collegium  nobile  Cano- 
nicorum  constituit.  460.  nn.  Adest 
Translationi  corporis  S.  Gerardi 
Tull.  Ep.  474.  c. 

Hugo  Bajocensis  Ep.  fil.  Renaldi  seu 
Rodulfî  Cora.  Castrum  firmat  Ebroic. 
Francorum  auxilium  rogat  contra 
Ducem  Robertum.  Ebroic.  civitate 
obsessâ,  Dutis  voluntati  sese  com- 
mittit.  323.  d.  Quinquaginta  annis 
vivit  in  Episcopatu.  629.  a.  Obit. 
339.  e.  638.  a. 

HugoLingon.  Ep.  fratcr  Waleranni  kh. 
S.  Vitoni  Virdun.  in  Synodo  Rem. 
à  Leone  IX  depositus.  251.  a.  639. 
d.  Romain  secutus  Papam ,  preci- 
bus  et  lacrymis  absolutionem  pro- 
meretur.  S.  Vitoni  fit  Monac.  251. 
a. 

Hugo  Lisoiens.  seu  Luxov.  Ep.  ro- 
gante  Abbate  Joan.  Fiscanni  facit 
Ordines  363.  d.  Uticuin  pergens  , 
Theoder.  Abbat.  consccrat.  224. 
d. 

Hugo  Nivern.  Episc.  Monastorio  S. 
Germani  Autiss.  dat  Ecclesiara  de 
Vandenesse.  648.  d.  Praeceptuin  ob- 
tinet  ab  Henrico  Franc.  Kege  pro 
erigenda  Casae-Dei  Abbatia.  Sepe- 
litur  in  Monast.  S.  Steph.  Nivern. 
589.  b.  n. 

S.  Hugo  Cluniac.  Abb.  Majus-Monast. 
pervenit  ;  fratres  consolatur  ,  Gofr. 
Turon.  Com,  deprecatur  ut  cesset 
à  perseculione  Monasterii.  Clunia- 
cum  revertitur.    272.  c.-d.   n.    Pari- 


siis  paraliticum  sanat.  355.  b.  Le- 
gatus Nicolai  II  Papae  Concilio  prae- 
sidet Avenion.  494.  d.  n. 

Hugo  S.  Dionysii  Ab.  interest  Opti- 
inatum  Conventui  jussu  Régis  con- 
vocato,  occasione  corporis  S.  Dio- 
nysii quod  invenisse  fabulabanfur 
Monachi  Ratisbon.  472.  b.  Litte- 
ras  circumquaque ,  et  Ralisbonam 
praecipuè  dirigit  ad  indicandum 
SS.  Dion,  et  soc.  corporura  de- 
tectionis  diem.  407.  d.  n.  472.  c. 
Ipsi  Haymo  narrationem  de  SS. 
Dion,  et  soc.  corporum  detcctione 
inscribit.  467.  d.  n. 

Hugo  Floriac.  Ab.  Rainerii  successor, 
ex  prJBclara  Francorum  lainpade 
oriundus  ,  multa  juvcnillter  geril. 
483.  e.  n.  Pavonum  grèges  apud 
Germiniacum  nutriendos  curât  ad 
ostentationem.  484.  a.  Fescelino 
Petverensi  servum  .Monasterii  Le- 
tarduinnomine  concedit.  484,  b. 

Hugo  Abbas  S.  Trinitalis  de  Monte 
Rotomagcnsi  ,  à  Willcl.  Comité 
Norman,  et  Rege  Anglorum ,  Vir- 
dunum  Legatus  mittitur  ,  atque  Ré- 
gis mandate  et  uxoris  ejus,  Cœ- 
nobium  S.  Vitoni  expetit.  146. 
b. 

Hugo  Abbas,  filius  an  fratcr  Ludo- 
vici  V  dubitatur.  170.  b. 

Hugo  Clericus  sa^ularis ,  à  Bernardo 
avunculo  S.  Pétri  Belliloc.  Abbas 
constituitur.  303.  d.  n.  Patrum  Con- 
cilii  Lemov.  definitione  et  judicio 
destitutus.  503.  d.  .\bbatem  regu- 
lareni  ejus  loco  Concilium  curât  ins- 
tituenduni.  504.  a. 

Hugo  Magnus  ,  Abbas  diclus  ,  pater 
Hugonis  Capeti  ,  |)ost  obitum  pa- 
tris  sui  Roberti  ,  Abbatis  S.  Ger- 
mani nomen  sumit.  Dimittit  Abba- 
tiam.  275.  b.  In  Burgundiae  regnum 
pergit  ;  locum  Juliacum  restituit 
Cluniac,  Crenobio.  612.  c-d.  Non 
se  palitnr  Regein  fieri.  Ludovicmn 
Transmarinum  in  rcgnuin  revocat, 
170.  c. 

Hugo  Capetus  Rex  Franc,  factus  au- 
xilio  Ricbardi  I     Norm.   Ducis.  170. 

c.  343.  n.  Sacramentum  duplex 
emittit  :  alterum  populo  in  die  Co- 
ronatienis  ;  alterum  Ecclesiae  B. 
Martini  Turon.  tanquam  Abbas  et 
Canonicus.  658.  a.  b.  Blanchiain 
ducit  .solemniter.  279.  n.  Abbatis- 
V^illam  aiifert  Monacbis  S.  Ricbarii, 
eam  efficit  Castrum ,  cui  Hugonem 
Militem  j)raeponit.  130.  a. 

Hugo  fil.  Roberti  Régis  ,  adhuc  de- 
cennis  coronatus  ;  immatura  morte 
praeventus.  608.  n, 

Hugo  fil.  Henrici  Fr.  Régis  et  Annae, 
uxorem  ducit  Aiaidem  filiam  Her- 
berti  Com.  V'ermand.  per  quain 
Comitalus  Verraandensem  et  Va- 
densem  seu  Valesii  obtinet.  48.  d. 
n.  159.  c-d.  365.  a.  n.  486.  d.  Co- 
mitatu  Virmandensium  à  fratre  suo 
Philippo  jam  Rege  donatur.  161.  c. 
Cum  exercitu  Gailorum  et  Ger- 
manoruin    Jerosol.  profîciscitur.  159. 

d.  365.  a.  In  itinere  Jerosol.  defun- 
gitur.  159.  d.  Filius  ejus  Radulfus 
Viromand.    Comes.   48.    d.    157.  d. 

Hugo  filius  Ainrici  Ducatum  Burgun- 
diae suscipit,  quo  facto  .Monacho, 
Odo  frater  ejus  post  aliquot  annos 
Principatum  obtinet.   162.  c. 

Hugo  Miles  ,  Gelam  filiam  Hugonis 
Ducis  Franc,  duxerat  uxorem.  130. 
b. 

Hugo  Com.  Cabiloa.  Duci  Norman- 
niae  denegat  generi  sui  Renaldi  li- 
bertatem.  320.  b. 

Hugo   I  Coin.   Cenoin.   successorem  ha- 


INDEX    RERUM. 


767 


bet    Hcrbcrtiiin     filium    sumn  :    alii 
ejus  filii.  631.  c. 

Hu^'o  II  Coin.  Cenoin.  fil.  Horberti 
Evigil. -Cariein  ,  j)rocurante  Ger- 
vasio  Ceiioin.  Ep.  Coinitatum  adi- 
piscitur. 633.  a.  d.  Spoiisam  acci- 
pit  Bertain  Odonis  Camp.  Com. 
filiam,  relictani  Alani  Brltan.  Coin. 
244.  c.  633.  e.  Obit.  136.  b.  633. 
e.  634.  b.  Ejus  filla;.  633.  e.  634. 
a-b.  Hcreditatein  Herberto  filio  re- 
linquit.  8S.  d. 

Hugo  III  Cenoin.  Com.  fil.  Âzonis 
F,iffuri;e  Mardi .  Coinitatiirii  cedit 
cognato  suo  Heliae  de  Flechia.  632. 
e.  6;<4.  a. 

Hugo,  filius  Ilugonis  II  Comitis  Cenom. 
obit  juvenis.  631.  c. 

Hugo  Pontivoruin  Cornes,  morti  pro- 
ximus,  villam  Portas  dlctain  delegat 
S.  Richario  Centul.  132.  c.  n. 

Hugo  Cornes  de  Braina,  Rcgem  Hen- 
ricuin  dcterret  à  Concilio  per  Leo- 
nem  Papam  Reuiis  iiidicato.  463.  n. 
Excouiiuunicatus  à  Concilio  Piem. 
quod  ,  uxore  légitima  diuiissâ  , 
aliain  duxerit.  513.  c. 

Hugo  filius  Guidonis  Bolon.  primas 
Cornes  S.  Pauli.  346.  a. 

Hugo  Com.  Mellcnti,  Bccci  fit  Mo- 
nac.  223.  q. 

Hugo,  postea  Coines  Castrensis,  S. 
Severi  Âbbatiam  aediticat,  46.  a. 
340.  b. 

Hugo  Vicecom.  Combornensis  ,  in 
Monasterio  Belliloc.  Laicuin  Abba- 
tein  eonstituit.  503.  d.  n. 

Hugo  IV  cognom.  Cbiliarcus,  Do- 
minus  de  Liziniaco,  variis  et  in- 
dignis  niodis  delusus  à  Guill.  Aquit. 
Comité.  334.  etseqq. 

Hugo  Gunibaldi-Saiictii  filius,  Cœ- 
nobio  Condoin.  à  pâtre  prsfici- 
tur  :  patrio  more  Agenn.  et  Basa- 
tensem  Pontificatus  accipit  ;  ordi- 
natur  Pontife,\  ;  Basatensem  Epis- 
copatum  alleri  confert  ,  rétinet 
Agennensein  j  dona  raulta  Condom. 
Mon.  confert.  obit  ,  et  in  Mon. 
Condom.  sepelitur.  393.  b-e.  396. 
a-b.  n. 

Hugo  de  Podio  fagi  Cœnob.  S.  Joan. 
Angeriac.  augmentât.  373.  d. 

Hugo  Castellaims  fit  Camerac.  127.  a. 
Ab  E])isc.  Camer.  Lietberto  excom- 
inunicatus,  abit  ad  Com.  S.  Quin- 
tini;  multa  adversùs  Epise.  et  Ec- 
clesiam  molitur.  127.  b.  Plurima 
firmat  muriicipia.  1^7.  c.  n.  Adam 
neptem  Richildis  Mont.  Comit.  in 
conjugium  postulat.  127.  d.  S.  Liet- 
berlum  apud  Buricellum  villam  cap- 
tum,  transfert  ad  Osiaeum  inunici- 
pium.  Ab  eodem  Praesule  pellitur 
à    territorio    Cameracensi.    482.     n, 

Hugo  Doininus  Castri  Hubcn  in  ter- 
ril. iViverii.  cujus  filius  Gauterius  in 
congressu  contra  Caslellioaenses  in- 
reremptus.  488.   c.  489.  a. 

Hugo  et  ejus  uxor  filii  sui  animam 
Floriac.  Monachorum  precibus  com- 
mendant,  damnum  resarciunt,  et 
calicein  aureura  offerunt  manu  de- 
functi.  489.  b-c. 

Hugo  Bardulfus  Pitivirensis  Toparcha, 
ex  parte  uxoris  suae,  sororis  Isam- 
bardi  Aurelian.  Ep.  437.  n.  In  con- 
flictu  ad  Castel.  Arcbarum  captus  à 
Normannis.  40.  a-b.  179.  c.  Pithue- 
rira  oppidum  toto  biennio  contra 
Franc.  Regem  Henricum  défendit. 
160.  d.  437.  n.  Compulsus  ad  dedi- 
tionem,  à  tota  Francia  proturba- 
tur.  160.  d. 

Hugo  Bardol  Dom.  Breriaruin  [Broyés) 
h;ercs  finitimiis  Rodolfi  Com.  Ve- 
romand.    Philijipi    Franc.    Régis    as- 


sensu,  Vitriacumj  Barrum  super  Al- 
bain,  et  Firinitatem  invadit.  338.  b. 
Hugo  de  Puteolo,  contra  Regem  Phi- 
lippum  rebellis,  regium  exereituin 
ab  obsidione  Puteoli  Castri  fugat. 
487.  a-d. 

Hugo  de  Monteforti,  filius  Tustini, 
cum  Walcbelino  de  Ferrariis  cer- 
tans,  uterque  perimltur.  37.  d.  401. 
b.  n. 

Hugo,  filius  Hugonis  de  Monteforti  : 
uxores  ejus  et  filii,  Beccensis  fit 
Monac.  33.  a. 

Hugo  de  Grentcmaisnilio  et  Robertus 
frater  ejus  aj)ud  Nuceretum  villam 
statuunt  Cœnob.  aedificare.  224.  a. 
Monast.  S.  Ëbrulfi  in  pago  Utieeiisi 
restaurant.  224.  b.  n.  Pro  Uticensi 
Monast.  villam  Rosseriam  dant  Ab- 
bati  et  Mon.  Beeci.  224.  c.  n. 
Ab  Abbate  Gemmcticensi  Roberto 
ïbeodcricum  requirunt,  quein  Dux 
Guill.  Uticensi  Eccl.  pra;ticit  224. 
d.  Hugo  compellit  in  fugam  Ra- 
dulfuin  Medant.  Coin.  Régis  Franc. 
Pbilippi  vitricum.  233.  c.  Duobus 
Belvacensium  uiaximis  Optimatibus 
intra  unum  annum  captis,  conter- 
ritisque  hostibus,  totam  regionem 
pacificat.  233.  c. 

Hugo  et  Gausmarus  de  Tliorogniaco 
Abbatiae  Saviniac.  partcm  Eccl.  S. 
M.  de  Alta-rivoria  concedunt.  200. 
a. 

Hugo  Frendelanus  Ecclesiam  S.  M. 
de  Ain]>liputeo  tribuit  Abbatiae  Sa- 
viniac. 200.  d. 

Hugo  Rotomag.  Arcbid.  sermonem 
Labet  ad  populum  in  delatione 
corporis  S.  Wlframni  ex  Monast. 
Fontanell.  ad  urbera  Rothoin.  476. 
c. 

Huinberlus  priinus  Eiclesiae  S.  Vitoni 
Abbas,  et  pluresalii.  413.  d-e. 

Humbertus  Sabaudiae  Com.  prior  è  Bur- 
gundia;  regni  proceribus  Conrado 
Salico  occurrit  Imper,  ut  illi  fidem 
Sacramento  promitlat.  336.  n. 

Humbertus  de  Bello-joco  et  parentes 
ejus  plures  dant  Abbatiae  Saviniac. 
medietatem  Ecclesiae  S.  Pétri  in 
Monte-Melardi.  209.  d. 

Hunifredus,  seu  Gerardus  Com.  Fo- 
rensis  dona  confert  Duranno  I  Ab- 
bali  Saviniac.   200.  n. 

Humolariensis  Abbas,   Ilenricus. 

Ilunaldus  Moisiacensis  Abbas,  cum 
Stepbano  Mafciliae.  Abbate  adit 
Will.  Auxiens.  Arch.  Concil.  cele- 
brantem.  117.   a. 

Hungari  ,  seu  Ungari,  ad  Christia- 
nismum  conversi,  occasione  con- 
jugii  Régis  Stepliani  cum  sorore 
Brunonis  Auguslensis  Episcopi.  619. 
b. 

Hylaria  uxor  Radulfi  de  Malo-Leone, 
et  soror  Rainaldi  de  Malo-Lepo- 
rario,  ratain  habct  donationem  à 
conjuge  factam  B.  Micbacli  in  ere- 
mo.  373.  a. 


I 


JACCETANUM  CoHcil.  in  règne  Arago- 
ni;e.  394.   n. 

Ida  filia  Godefridi  Ducis  V  Lothar. 
soror  Godefridi  Ducis  VI  Lotli. 
Ducissa  VII  Lothar.  et  BuUion. 
Marchionissa  Antverpiae,  uxor  Eus- 
tachii  Com.  Bolon.  Amb.  S.  Pauli, 
Turn.  et  Lensis.  301.  d.  n. 

Jejunium  primi  niensis,  quando  et 
quoinodo  cclebrandum.  122.  b. 

Jcroslaùs,  aliter.,  Gerisclus,  Rex  Rus- 
cla;  ,  filiam  suam  nominc  Annara 
in  Franciam  mittit  cum  multis  do- 
nis,    ad  nuplias    cum    Uenrico    Rege 


contrabendas.  481.  n. 

Jerosolyma  seu  Ilierusalem  :  illuc  ten- 
dentes  peregrini  seplem  millia  ab 
Arabitis  ita  caeduntur,  ut  vix  duo 
millia  sint  reversi.  638.  c. 

Jerosolyniae  S.  Sepulchrum  jussu  Ba- 
bylonii  Régis  occlusum  :  Cliristiani 
ab  ejus  aditu  probibiti.  477.  b.  Ad 
S  Locuin  pia;  Cbristianorum  pere- 
grinationes.  477.  c. 

Jerosolymitano  in  itinere  rediens  obit 
Droco  Cornes  pater  VValteri  Pontes. 
Com.  632.  d. 

Jerosolyraitanani    suscipit    jicregrinatio- 
nem  Deodericus    Com.    Trcver.    exi 
lio   damnatus    ab    Imperat.    638.    d. 

Jerosolyinitanus  Patriarclia.    354.    a. 

Ildefunsus  liispaniarum  Rex  .  Aqui- 
taniae  Ducis  Guill.  filiam  in  ma- 
trimonium  suscipit.  119.  a. 

Ilenandus  Laudun.  Episc.  adest  de- 
tectioni  corpor.  SS.  Dionysii  et  so- 
cior.  473.   e. 

Imbertus  Parisiens.  Ep.  interest  detec- 
tioni  corporum  SS.  Dionysii  et  soc. 
473.  e. 

Immâ  matre  Régis  Eduardi  defunctd, 
Godwinus  et  Haraldus  in  Angliam 
revertuntur.    192.     b.    fide     Emma. 

Imnia,  illustris  fœmina  plura  Fonta- 
nellensi  Cœnobio  confert  praedia, 
476.  b.  Capsam  argentcam  ad  re- 
condendum  S  Vulframni  corpus 
suis  imj)ensis  fieri  curât.  Ibid. 

Immunitates  divers!  generis  :  ab  oinni 
strepitu,  et  judiciariae  potestatis  im- 
pulsione.  566.  c.  601.  e.  A  Rotaticis, 
Pedaticis,  Teloneis,  Districtione.  566. 
c.  Ab  ullis  redhibitionibus  aut  in- 
licitis  occasionibus.  566.  c.  Ab  oin- 
ni consuetudine  in  Burgo  ,  villis, 
viis,  terris.  566.  c.  Ab  omni  exac- 
tione  et  redbibitione  cujuslibet 
dignitatis  personae.  568.  a.  574.  d. 
Ab  universis  mundanarum  Legum 
exactionibus.  509.  a.  Ab  invasionc 
cujusque  Praepotentis,  nobilis,  aut 
cujuslibet  Regiae  curam  gerentis 
Praefecturae,  vel  alicujus  Ofûcii  ad 
Regem  pertinentis.  569.  b.  A  con- 
suetudinibus  pessiinis ,  secularibus 
negotiis  vel  exactionibus,  tributis 
et  judiciis  huinanis.  569.  c.  Ab 
omni  consuetudine  Comitis  ,  Vi- 
carii  ,  et  cujuscumque  seculariuin 
exaclorum.  572.  d.  Ab  omni  ju- 
risdictione,  prceterquàm  Episcopi. 
573.  c.  Ab  omni  Banno  Palatinae 
potestatis.  576.  d  A  jure  llospita- 
tionis.  380.  a.  A  quacuinquo  juris- 
dictione,  praeterquàm  Régis,  vel 
Praecenloris.  380.  b.  A  pravis  con- 
suetudiuibus  ,  quas  exigcre  vole- 
banl  Advocati  seu  Defensores.  581. 
a-c.  A  diversis  exactionibus,  et 
praecipuè  à  Vicaria.  383.  d.  Ab  exac- 
tionibus Arcbidaconi.  586.  b.  A  cu- 
juscumque Laici  consuetudine.  589. 
a.  A  jurisdictione  cujuscum(juc  Ar- 
chiep.  Episc.  Ecelesiastici  Praepositi  , 
Ducis,  Com.  Vicec.  vel  secularis  per- 
sonae potentis  vel  impotentis.  591. 
c.  Ab  omni  seculari  jugo.  592.  a. 
A  banno  Episcopi.  594.  a.  Ab  Ad- 
vocalorum  consuetudinibus  exac- 
tis.  ;i96.  c-d.  A  consuetudinibus 
quas  Coci  Régis  exigebant  de  bobus 
et  carne.  600.  a.  Immunitas  sex- 
centorum  solidorum.  601.  c.  Ab 
omni  leloneo,  exactione.  601.  d. 
A  navatico  ,  sospitatico,  salutatico  , 
portatico  in  Mari  aut  fluviis  :  à 
rotatico  in  terra  ,  et  ab  ulla  ex- 
hibitione  in  tabernis.  601.  d-e.  A 
Placilo  Antistilum  ,  Comitis  ,  aut 
alicujus  Laiealis  potestatis.  601.  e. 
Ab    ulla    inquietudine   secularis   lio- 


768 


INDEX    RERUM. 


minis  GOi.  d.  A  Corvedis,  Banno, 
Teloneo,  Vicaria  ,  Exactione  qiia- 
libet.  602.  d-e.  C03.  e.  A  Circada 
expcdilionc.  604.  a.  A  consuetudi- 
nibus  de  piscibus.  603.  e.  A  telo- 
neis,  fredis,  justitiis,  jure  fisci.  605. 
e.  606.  a.  Ab  hospilali  susceptione, 
canuin  bospitalitale  et  pabulo,  ca- 
ballorum  coruintiue  custodura  re- 
ceptu,  et  à  vini  ca])tione.  608.  c-d. 
Ab  omni  consuetudine  et  servilio. 
609.  d.  A  salvamentis.  610.  c-d. 
A  torturis  colonoruin  et  infrac- 
tura. 611.  d.  A  captione  et  emp- 
tione  vini,  à  calumiiia  sylvaruin  et 
sepiiim.  613.  d.  A  consuetudine  non 
vendendi,  durante  Domiiii  Banno. 
614.  be.  A  censu  et  servilio.  340. 
d.  Ab  omni  teloneo,  aut  aliqua 
functione  cxactû  per  Ducein,  Mar- 
■  chionem,  Comitcin  etc.  543.  c.  A 
nuUius  alienœ  Potestatis  gravamine. 
547.  d.  Ab  omni  censu  et  exactione 
judiciariae  potestatis,  secularia  ser- 
vitia  secundùm  debitum  exigeiitis. 
534.  b.  Ab  omni  potestate,  extra 
licentiam  Episcopi.  537.  c. 
Iraperatorcs  antè  Oitonem,  Castcllum 
ad  ripas  Legi*  situm  statuerunt  in 
Libéra  S.  Bavonis  possessione,  prop- 
ter  Imperii  divisioncm  à  Kegno 
Francoruni.  366.  n.  Imperatorum 
partes  in  elcctionc  Romanorum 
Pontif.  14.  b.  146.  c.  261.  d.  e. 
353.  c.  In  elect,  Greg.  VI.  261.  c. 
démentis  II.  14.  a.  60.  b.  73.  c. 
214.  d.  261.  d.  413.  b.  Damasi  II. 
14.  b.   60.  c.  Leonis   IX.  20.  c.  60. 

c.  134.  b.    262.  a-b.  369.   a.    463. 

d.  464.  a.  Victoris  II.  61.  a.  Ste- 
phani  IX.  62.  a.  74.  a.  Benedicti  X. 
62.  b.  Alexandri  11.  92.  b.  262.  d. 
Gregorii  VII.  63.  b-d.  147.  c.  262. 
c.  Inipcrat.  j)artes  in  de{K>sitione 
Roman.  Pontificum.  14.  a.  60.  b. 
73.  c.  202.  c.  214.  d.  261.  c-d.  332. 
d-c.  415.  b. 

Impuritanensis  Cornes,  Ponlius. 

Indictio  à  mense  Sept,  sumpta.   589.  n. 

Infeodationes  divers!  generis.  152.  a. 
299.  e.  363.  b.  375.  c-c.  376.  a-b. 
Vide  AUodia  et  Feoda. 

Ingeinbeym  :  apud  liane  urbem  l'ascha 
célébrât  Coiiradus  Salicus  Imp.  619, 
b. 

ingelrannus ,  Angclrannus  seu  Isem- 
bardus  AbbatisViilae  et  Pontivi  Co- 
rnes, fil.  Hugonis  Pontivi  Comitis, 
Villae  Portas  diclœ ,  dclegationem 
à  pâtre  suo  factam  Sanclo  Riclia- 
rio  Ccntul.  confirmât.  132.  c.  n. 
Commisse  certaminc  cum  Gisleberto 
Brionn.  Com.  victum  cum  suis  in 
fugain  cogit.  223.  d.  Propè  Castr. 
Archarum  in  conflictu  peremptus. 
40.  a-b.  179.  c.  330.  d. 

Ingobardus  de  Abbatia  Lobiensi  à 
Wolbodone  Leod.  Episc.  ejectus. 
414.  n. 

Ingrannus  Fescelini  Petverensis  Miles, 
acseptum  ab  eo  servuni,  Isembardo 
filio  suo  possidendum  relinijuit.  484. 
b. 

Ingulfus  Abb.  Croylandensis,  Histo- 
rié ejusdem  Abbatiae  Scriptor,  na- 
tus  in  Anglia  et  ab  Anglicis  pa- 
rentibus,  cum  Will.  Com.  Nor- 
inanniam  enavigat  :  factus  Ducis 
scriba,  totara  ipsius  régit  curiara. 
In  Cœnob.  Fontanissensi  fit  Monac. 
deinde  Prior.  136.  b.  n.  Cbartas 
et  Chirographa  tara  Galticanâ 
manu,  quàm  Saxonicâ  scriptâ,  de- 
fert  Londonias.  157.  a.  Leges 
Eduardi  de  Londoniis  affert  in  Mo- 
nast.  Croiland.  quas  Rex  Guill.  per 
totam     Angl.     tenendas    commendat. 


157.  b. 

Instrumenta  ,  seu  Chartas  publicas  , 
absentibus  Notariis  et  Cancellariis  , 
jussu  Principis  scribunt  Privati  in 
regno  Burgundiae.  541.  d.  Instru- 
mentis  Procerum  Reges  subscribunt. 
607.  c. 

Insulae  urbs,  ubi  S.  Pétri  Templiiiu 
à  Raid.  V  Fland.  Com.  condilura, 
in  qiio   sepultus  Balduinus.    479.    n. 

Interdictum  :  Inlerdicto  subjicere  His- 
paniam  minantur  Victor  II  Papa  et 
Patres  Concilii  ïuronensis.  526.  d. 
Neustria  Interdicto  supixJsita,  au- 
torilate  Nicolai  II  Papae,  propter 
,  conjugium  Guillelmi  Ducis  et  Ma- 
thildis.  430.  d.  Interdicli  localis 
exemptio.  394.  a. 

Interpretationes  antiquae  à  Latina  in 
vulgarem  strictam  solutamve  oratio- 
neni.  477.  a.  n. 

Investituras  seu  traditionis  varias  for-i 
ma;.  307.   a.  n.  El  alibi    passim. 

Joannes  seu  Johannes  VIII  Papa, 
que  terapore  sederit,  quid  agat.  586. 
b.  n. 

Joannes  XIX  Papa  honorificè  recipit 
Conrad.  Regem,  eique  à  Romanis 
in  Imperatorem  electo  benedictio- 
nem  impertitur  Imperialem.  618. 
d.  Absolutionem  à  se  Pontio  Com. 
Arverniai  concessam,  cassam  dé- 
clarât et  irritam,  eo  quod  incon- 
sulto  proprio  Episcopo,  fraudulen- 
ter  subrepta  fuerit  et  obrepta.  504. 
c-d.  Episco])OS  Consacerdotes  ap- 
pellat.    504.    d.     Moritur.     304.    n. 

Joannes,  filius  Radulfi  Comitis  Bajoc. 
Episcopus  Abrincalinsium,  ab  Ale- 
xandro  Papa  ad  Rotomag.  sedem 
transferlur.  In  Synodo,  dum  con- 
cubinns  sub  anathemate  probibet 
Presbytcris,  ab  cis  pcrcutitur  la- 
pidibus.  239.  a-b.  In  cxpeditione 
apud  Cenom.  adest  Régi  Guillelmo. 
71.  b.  Ecclesiam  S.  Audoëni  ab- 
nuit  reconciliare.  Concilio  coacto, 
Rex  judicio  Primatuui  trecentas 
libras  ab  eo  exigit  ob  tumultus  in 
Ecclesia  S.  Audoëni  excitatos  et 
ob  inobedientiam.  72.  c.  Post  très 
annos,  redeunte  S.  Audoëni  fes- 
tivitate  ,  vices  suas  ,  infirmitatis 
causa  ,  Gisleberto  Ebroacensi  Ep. 
committit.  72.  c.  Stat  in  medio 
Cantorum.  72.  c.  Johanni  Rex  com- 
mendat ut  adeat  Luxovium  ,  et 
ibi  Hugonis  Ep.  cor])us  in  oratorio 
S.  M.  sepeliat  ;  Régis  praeceptum 
contemnit.  Redieiis  de  Curia  su- 
per nnilam,  ad  lerrara  subitâ  pas- 
sione  dcjicitur,  atque  elinguis  us- 
que  ad  mortem  redditur.  72.  n. 
Episcopatu  cedit,  et  ad  villam  sui 
patrimonii,  S.  Pliiliberti  dictam, 
secedit.  72.  d.  Duodeeimo  sui  Prae- 
sulatûs  anno  ibi  mortuus,  ad  pro- 
priam  .sedem  rcferlur,  atque  in 
ipsa  Eccl.    tumulatur.    33.    b.  72.  e. 

Johannes,  natione  Turonicus,  pro- 
fessione  Medicus,  non  scientiâ,  sed 
usu  probatissimus,  Episc.  fit  Wel- 
Icnsis.  312.  n. 

Johannes  Abb.  Fiscan.  Clericos  sucs 
ad  ordinandum  Ebroicas  mittit.  364. 
a.  Interest  detectioni  corp.  SS. 
Dionysii  et  socior.  474.  a. 

Joannes  Abbas  S.  Vedasti  Attrebat. 
obit.  462.  c. 

Joannes  Advocatus  Atlrcbat.  à  Bal- 
duino  exhaeredatuSj  ad  Imperato- 
rem transit.  365.  b. 

Johegneiaci  {Joignjr)  Cornes,  Raynar- 
dus. 

Joinvillaeus.  Guidonis  de  Bellino  ex- 
cipit  confessionera.  361.  n. 

Jordanis  Capuae  Principes    uxorem    du- 


cit     Gatelerinara     sororem    GIsulphi 
natu  minorem.  432.  b. 

Jordanus  Ep.  Lemov.  siraul  cum  Will. 
Aquit.  Duce,  loco  Hugonis  Cle- 
rici  sccularis,  regularem  Abbatem 
constitult  in  Monast.  S.  Pétri  Bel- 
liloc.  504.   a. 

Joscelinus  de  Castro  Parteniaco  Guil- 
lelmi Com.  Aquit.  Vassallus  :  Ejus 
feodum  tradere  Hugoni  fingit  se 
velle  Guillelraus.  534.  c-d.  Avun- 
culus  Hugonis  de  Liziniaco,  Cas- 
trum  Kassiacum  possidet.  538. 
b. 

Josfredus  Vicec.  nepos  Radulfi  Vicec. 
pacem  init  cum  Guill.  Aquit.  Duce. 
Mosolium  Castrum  ad  Hugonem  J|de 
Liziniaco  pertinens  incendit  ,  et 
praedam  multam  abripit.  534.  e. 
535.  a. 

Jovevillae  [Joinville)  primi  Domini, 
Gaufridus,  Stephanus. 

Joviniaci  Comités  ,  Gaulridus  ,  Ste- 
phanus. 

Iscmburdus  ,  Ingranni  Militis  filius  , 
Letardum  servum  hereditario  jure 
possidet.  484.  b.  Robertum  Letardi 
filium  ad  Monast.  Floriac.  fugitivum 
repetit.  484.  485. 

Isembertus  Pict.  Ep.  cui  Comes  Pietav. 
commcndare  facit  Hugonem  de  Li- 
ziniaco pro  parte  Casiri  Vicredoni. 
535.  c.   Vide  Hembertus. 

Isenghemii  familia  ex  Gandens.  orta 
Vicecomil.  381.  n. 

Itali  Heiu-icum  IV  regni  fascibus  in- 
dignum  clamilantes,  filium  ejus  , 
licet  impubc'Mi,  Regem  sibi  facere 
meditantur.  69.  a-b. 

Italia  consiliis  et  armis  Conradi  Sa- 
lici  pacala.  Calor  maxinius  in  Ita- 
lia homines  et  auiroalia  malè  afficil. 
618.  c. 

Ital.  March.  Azzo,  Godefridus,  Otto, 
Welpho  seu  Welphus. 

Italian»  Cancellariae  stilus  in  Burgun- 
dia  Transjur.  Vigens.  541.  d. 

Judex  Pubiicus  :  quienam  fuerint  illius 
munera.  366.  c. 

Judicium  seu  probatio  per  Duellum, 
Vide  Duellum. 

Judicium  per  candens  ferrum.  211.  d. 
418.  c.  Per  rogum  ardentem.  221. 
b.  n.  Per  aquam  frigidam.  312.  d. 
n.  Per  sacram  Communioncm ,  seu 
per  Sacrificiura.  60.  d.  641.    d. 

Judicium,  secundùm  legcs  Monaclio- 
rum  :  idem,  secundùm  ieges  S«ecu- 
larium    430.  a. 

Judith  et  Emma  sorores  utcrinae  Rober- 
ti  de  Grentemaisnilio  Abbatis  Uti- 
cen.  apud  Uticum  sub  sacro  velaraine 
in  capella  S.  Ebrulfi  morantur.  Ve- 
lamine  rclicto,  in  Italiam  ad  fra- 
trem  suum  pergunt.  Rogerius  Co- 
rnes Siciliae  Judiih  in  conjugium  ac- 
cipit  ;  alius  Comes  Emmam.  230  Ot 
231.  n. 

Juditha  Roberti  Fland.  Comitis  amita, 
ex  cognatione  B.  Etmundi  Reg. 
uxor  1".  Haroldi  Angl.  Régis, 
deinde  Welphi  March.  Ital.  mater 
Welphi  et  Hcnrici  Ducum,  pecu- 
niam  maximam  ex  Anglia  secum 
adducit.  644.  b. 

Juditha  Monast.  S.  Genesii  apud  Ca- 
rum  locum  aedificat  in  Comitatu 
Substant.  Diœc.  Magalon.  417.  d. 
n. 

S.  Judoci  corpus  diu  reverenler  scr- 
vatur  in  nova  Basilica.  233.  d.  Hos- 
tium  metu  in  terra  absconditum, 
a  quodam  Laico  detectum,  postea 
ab  eodem  jam  Monacho  Gomer- 
ciura  transfcrtur.  475.  a.  b.  Gomer- 
cio  Castro  incenso,  S.  Judoci  cor- 
pus   à    quodam     Canonico     flammis 

ereptum. 


INDEX    RERUM. 


769 


crectum,  à  Radulfo  Milite  in  Eccl. 
S.  Martini  Parncnsis  collocatur.  475. 
c-d.    Ejus     Miraculé     apud     Parnas. 

473.  d. 

S.  Judoci  Âbbates  ,  Ileribertus,  Wa- 
rinus. 

Julianistae.  Apostatae.  6S3.  a. 

Juliobonense  Contilium  ,  in  quo  Treu- 
ga  Domini  ex  Praîsulum  Baronum- 
que  consensu  firmatur.  507.  e. 

S.   Juniani  Abbas,  Iino. 

Ivo  Sagiensis  Ep.  ex  paterna  succes- 
sionc  ,  Belesmense  possidet  oppi- 
dum. 41.  d.  227.  a.  Paoem  cum 
Geroianis  aliisque  vicinis  factain 
tenet.  41.  c.  De  Curia  Guill.  Du- 
cis  rediens  ,  Sorengos  in  turre  Ec- 
clesiae  suae  expugnat,  vicinis  dorai- 
bus  imponit  ignein  ,  qui  Ecclesiam 
invadens  consumit.  42.  a.  Eccle- 
siam satagit  coopcrire  ,  et  iterum 
dedicat.  42.  c.  Guill.  Gemmetic. 
narrât  Ivonem  à  Leone  IX  in  Conc, 
Rem.  redargutum  ob  Eccl,  Sagiensis 
combustionem.  522.  n. 

Ivo  primus  Abb.  S.  Quintini  Bellovac. 
posteà  Carnut.  Episc.  censetur  pri- 
mus Canonicorum  Regul.  in  Gallia 
auctor.  434.  n. 

Ivo,  Cornes  Bellomontensis,  adest  de- 
teclioni  corpor.  SS.    Dionys.    et  Soc. 

474.  a. 

Ivo  de  Bellismo  antecessor  Roberti  , 
cujus  Concilio  primus  Richardus 
adbuc  puer  ereptus  est  è  custodiâ 
Régis  Francorum  ,  agente  Osmundo 
Armigero  ipsius  pueri.  57.  b. 

Juris  Civilis  aut  Criminalis  praxis  anti- 
qua.  pp.  510,511,  512. 

S.  Justinae  Benedictina  Congregatio 
in  Italia.   548.  nn. 

Juvanus  primus  Abb.  Monast.  SS. 
Bartbol.  et  Maglorii  sub  Roberti 
Régis  Principatu ,  obit.  568.  n. 


K 


KAiNo  et  Langiacum  Turoniae 
Coniitatûs      appendices.     267.      b. 

Karrofi  Abb.  et  Com.    ride   Carrofi. 

Kasiacum  seu  Kassiacum  Aquitanise 
Castrum,  propriuin  Joscelini  ,  Hu- 
gonis  de  Liziniaco  avunculi  ,  à 
Petro  quodam  invasum.  538.  a.  Cuj. 
turris  Petro  eripitur  ab  Hugone  de 
Liziniaco.  338.  b.  Aller  hujus  Cas- 
tri  invasor  Airaericus  oppugnatur  à 
Guill.  Aquit.  Com.  et  ab  Hugone 
de  Lizin.  535.  e.  Castrum  illud  ab 
eodem  Guill.  postulat  Hugo  in  Va- 
dimonium  ,  quod  denegat  Cornes. 
537.  c.  Kassiacum  Ilugoni  reddit 
Guillelmus.  538.  b-e. 

Kebehardus.   Vide  Burckardus. 

De  Keraperleio  Abbates  ,  Benedictus  , 
S.  Guorloesius,  Jungumarus. 


J-iACTORENS.   Ep.  Raymundus. 

Laici  Ecclesiastica  bona  precariô  pos- 
sident.  520.  c.  Ecclesiarum  et  Ec- 
clesiasticorum  bonorum  possessores 
ea  Laici  non  possunt  Monasteriis  aut 
Canonicis  olferre  ,  sine  consensu 
Episcopi  ,  aut  concessione  Romani 
Pontificis.  520  e.  Laici  ,  urgente 
necessitate  ,  pcenitentium  Confes- 
sionem  excipiunt.  361.  n. 

Lambertus  Altrebat.  Ep.  in  Synodo 
Attreb.  Monasterio  S.  Amandi  duo 
confert  altaria  priùs  pcrsonaliter 
habita,  impersonaiiter  deinceps  te- 
nenda.  521.  c, 

Lambertus  à  S.  Poppone  Monasterio 
Valciodor.  praefectus.  462.  b.  Re- 
vertentem     à    Bullone      llasterienses 

Tome  XL 


Abbatem  armis  aggrediantur  ;  in 
cubiculo  clausum  tenent.  Moritur 
Lambertus.  253.  d-e. 

Lambertus  cognom.  Barbatus  ,  Com. 
Lovan.  filius  Bagincri  H  ,  Gcrber- 
gara  Caroli  Ducis  Loth.  filiam  des- 
pondet.  437.  c.  Ecclesiam  S.  Pétri 
(undat  in  Lovanio  ;  Baldricum  Leod. 
Ep.  devincit  apud  Huardis  ;  occi- 
ditur  apud  Florinas.  376.  d.  Filium 
ex  Gerberga  relini|uit  Henricum  sibi 
succedentem.  201.  n. 

Lambertus-Baldricus  Com.  Lovan.  fi- 
lius Lambcrti  Barbati ,  patruus  Ot- 
tonis  Lovan.  Com.  eidem  Ottoni 
■  succedit.  463.  c.  n.  637.  c.  Cum 
Oda  uxore  sua  S.  Gudilae  fundat  Ec- 
clesiam ,  in  qua  ponlt  Canonicos. 
376.  e.  Cuncta  ordinat  in  Dedica- 
tione  Ecclesiae  S.  Michaelis  in  monte 
Bruxellae,  et  in  eam  S.  Gudilae  cor- 
pus transfert.  463.  a.  h,  c.  n.  Ex 
Oda  filium  babet  Henricum  II  Lo- 
van. Com.  423.  a.  Balduino  Fland. 
Com.  ferens  auxilium  ,  ab  Irape- 
ratore  Henrico  pcrimitur  apud  Tor- 
nacura  ;  detatus  ad  oppidum  Nivell. 
ibi  cum  parentibus  se]>elitur.  423. 
a. 

Lambertus  Organista  Monast.  S.  Hu- 
berti  Andag.  149.  c. 

Lambertus  quidam  seipsum  puniens  , 
vinctus  catcnis  ,  pedes  Mosomum 
devenit.  149.  c. 

Lambintbe  ,  locus  in  Angl.  ubi  mo- 
ritur Rex  Ilardecnut.  637.  d. 

Lampelo  ,  ab  Amazonibus  eligitur  in 
unam  ex  duabus  (leginis  ,  quae  gen- 
tem  illam  regebant.  623.  b, 

Lancastriae  Com.  Rogerius. 

Lancclinus  de  Balgenccio  ducit  in 
uxorem  filiam  Herberti  Evigil-Ca- 
nem  Comitis  Cenom.  Ejus  filii.  632. 
d-e.  634.  a. 

Landericus  ,  Abbas  S.  Pétri  Carnot. 
adest  detectioni  corpor.  SS.  Dionysii 
et  socior.  474.  a. 

Landon.  C.islrum  Philippo  Régi  con- 
cessum.  273.  b.  Fide  VTastin.  Co- 
niitatûs. 

Landricus  Com.  B.  Germano  Autis- 
siod.  donat  Monast.  de  Disesia  ; 
quod  confirmatur  ab  ejus  filio  Rai- 
naldo  Com.  648.  a. 

Landricus  Castrum  Bujentiacum  pos- 
sidet. 118.  n. 

Lanfrancus  ,  natione  Longobardus  , 
liberalium  artium  eruditione  af- 
fluenter  imbutus  ,  benignitate  ,  lar- 
gitate  et  omni  Religionc  prxditus  , 
eleemosinis  aliisque  bonis  studiis 
multipliciter  intentus.  216.  n.  637. 
b.  Libérales  artcs  à  Lalio  in 
Galliam  vocat  et  expolit.  242.  b. 
n.  Beccum  Âbbatiam  in  Normania 
eligit  :  factus  ibi  Monac.  Scholas 
publicas  profîtetur,  47.  e.  223.  d. 
242.  b.  n.  355.  a.  Ad  ejus  magiste- 
riura  multi  conveniunt  de  Francia  , 
Wasconia  ,  Britannia  et  Flandria. 
242.  b-c.  Accusatur  à  Capellanis 
Ducis  Norman,  quod  unum  eorum 
de  inscitia  accusaverit.  242.  b.  Ad 
Curiam  Guill.  Ducis  veniens  Lan- 
francus, meretur  indulgcntiam.  242. 
b.  314.  n.  Abbas  Cadom.  ab  eo- 
dem Duce  ,  Primatum  supplicatione 
pra-ficitur.  47.  e.  235.  c.  242.  b.  n. 
355.  a.  431.  a.  Praesul  ab  Eccl.  Ro- 
tom.  eicctus  ,  Primatum  renuit.  238. 
e.  Joannem  Abrincatcnsera  Ep.  ad 
hune  apicem  ordinari  impetrat  ab 
Alexandro  summ.  Pont.  238.  e.  239. 
a.  Pallium  Joanni  à  Româ  reportât. 
239.  a.  Cantuariensis  Arcbiep.  à  Re- 
ge  Guill.  eleclus.  242.  b.  n.  An- 
nitente    Papa     suscipit     Arcbicpisco- 


patum.  48.  a.  Conflictum  habet 
contra  Bajocens.  Ep.  Odoneni.  262, 
e.  Ânglicam  terram  ingreditur.  242. 
b.  n.  Venienti  Romam  Lanfranco 
Archiep.  assurgit  Alexander  Papa  , 
amore  magistri.  362.  e.  Berenga- 
rium  Turon.  confutat  in  Synodis 
Romana  et  Vercellensi  ,  eumdcm- 
que  Romx  et  Turonis  palam  vin- 
cit,  atque  scripto  veram  fidem  co- 
git  profiler!.  242.  d.  523.  b.  Contra 
Berengarium  scribit.  191.  n.  242. 
d.  355.  a.  In  Conc.  Rom.  sub 
Leone  IK  libcratur  ab  erroris  sus- 
picione  ob  epistolam  Bcrengarii  ad 
eum  scriptam.  527.  d.  IIoc  magistro 
arlcm  litcraloriam  primitùs  edis- 
cunt  Normanni.  242.  b.  n.  Abbas 
et  Pontifex  petilur  à  multis  Ec- 
clesiis  ;  Borna  ipsa  Epistolis  eum 
sollicitât.  242.  d.  A  die  quâ  apud 
Bonam-Villam  regimen  Ecclesiae 
suscepit  ,  22  annis  et  9  mensibus 
nobilitcr  claruit.  216.  n. 
Langiacum  ,    Comitatûs  Turon.    appen- 

dix.  267.  b. 
Laronensis  Comes,  Ademarus. 
Larumdenses  Domini.  288.  b. 
Lascuriens.   Epp.     Bernardus  ,    Grego- 

rius. 
Lateranense  Concil.  sub  Innocen- 
tio  II  Papa ,  Pacis  seu  Treugae  Dei 
Constitution  ibus  addit  incendio- 
rum  devastalionis  prohibitionem. 
508.  c. 
Latiniac.    Abbates  ,     Arnulphus  ,     Ro- 

dulpbus. 
Laudunum  seu   Lugdunum   Clavatum  : 
ejus   situs,  incrementa,  décora.    583. 
n. 
Laudun.  Epp.  AscelinuSj    Bartbol.    Eli- 
nandus  seu  Helinand.    et    Ilenandus  , 
Gebuinus    seu    Gibuinus,'    Leotheri- 
cus,  Rorico. 
Laudun.  Monast.    S.    Vincentii  erectio , 
situs,  celebritas.    565.  n.     Abbates  , 
Archenveus    seu     Ilcrveus.       Henri- 
cus. 
Laudun    S.  Michaelis  Ab.  Fulco. 
Lausanensis       Episcopus  ,       Henricus. 
Lefricus  ,     apud    Lotbaringos    altus    et 
doctus  ,    fit    Episc.    Crid.   in  Anglia. 
tempore  Régis Eduardi.  153.  n. 
Legati    summi    Pontificis  quatuor    ins- 
titut!   in    Galliis  à  Gregor.  VII.  519. 
e.    Legati     Papae    Conciliis    pr%sunt 
in    Gallia.     70.    c.   96.    c.  107.    b. 
147.    a-b.   494.   d.    513.  a.   524.  e. 
526.  a.    530.    b.    Controversias  Ec- 
clciiasticas  in  Galliis  dirimunt.   230. 
c-d.    Legati  nati   prerogativâ    gaudet 
Remens.    Archiep.    520.    b.    Legatos 
Papae    libenter     suscipit   Guill.     No- 
thus    Norm.    Dux  ,    de   fide    et  Re- 
ligione     Christiana   audiendos.    230. 
c.  n. 
Leges    Eduardi  ,  undè    dictas,  et  à  quo 
inventae.    157.    n.     Inviolabiliter   te- 
nendas   eodem    Idiomate  ,    quo   sunt 
editae  ,    commendat  Rex  Guill.   157. 
b.  283.  n. 
Legia  seu   Leodium  :     urbis  illius   laus 
et  descriptio.  300.  b-e.  501.  a.    Leo- 
dien.    Ecclesiae     S.    Laurentii     Bene- 
factores.  172.  d.    Vide  Leodiens. 
Legiensis      Castelli     Comes,     Wicraan- 

nus. 
Lemborc  :    Ducum    de  Lemborc  origo. 

355.  c. 
I.ieraburch.  Com.  Henricus. 
Lemovicas  ,   urbs   Aquitaniae  ,    à    Nor- 

mannis  vastata.  6:25.  c. 
Lemovicense  Concilium  II  celebra- 
tum  ad  dcfiniendum  S.  Martialis 
Apostolatum.  503.  b.  n.  Renovatio- 
iiem  Corporis  Christ!  duodecies  per 
annum    praecipit.  503.   b.  Hoc  disci- 

Ttttt 


770 


INDEX     RERUM. 


plinae  genus  Abbatum  dispositioni 
relinquit  in  Monasteriis.  503.  c. 
Abbatem  Belliloc.  regulareiii  slatuit 
ordinandum.  50:!.  c-d.  504.  a.  Pres- 
byteroruin  deiionendorum  et  ad  gra- 
duiii  Diaconi  rL-ducendorum  ritus 
praescribit  ;  cxcommunicalionis  el 
absolulionis  inodum  déclarât.  504. 
b.  l>oca  désignât  in  quibus  servi 
libertate  donari  possunt.  504.  b. 
Decernit ,  inconsulto  Episcopo ,  à 
summo  Pontifice  pœnitentiam  et 
absolationem  accipere  nemini  li- 
cere.  504  c.  d.  e.  505.  a.  b.  c.  Pa- 
cem  cl  quietem  jubct  inlcr  gerentes 
bcUa  privata  ;  recusantibus  ,  ex- 
comraunicalionis  minas  intentans. 
508.  à. 
Lemovicensis  Episcopus  ,  Primas  dic- 
tas à  PP.  Concilii  Lcmovic  II  , 
quod  S.  Martialem  primum  Galliar. 
Aposlolum  définit.  504.  a.  n. 
Lemovic.  Epp.    Eblus  ,    Guido  ,     Jor- 

danus,  Itcrius  seu  Items. 
Lemovic.  S.  Augustini  Abb.    Albertus  , 

Geraldus,  Guido. 
Lemovic.  S.  Alartialis  Abb.  Adema- 
rus  ,  Mainaldus  seu  Mainardus  , 
Odoiricus,  Petrus. 
Lemovic.  Vicecom.  Ademarus  I,  Ade- 
marus  H,  Ademarus  III,  Guido. 
Eorum  genus.  289.  c.  n. 
De  Lenis  S.  Martini  Ab.  Willebnus. 
Lensens.  Com.  Lambertus. 
Lenuncurtius  Cardinalis  Abb.  S.  Re- 
migii  Uem.  Ecclcsiam  Remigian, 
quibusdain  in  parlibus  ampliat.  464. 
n. 
Léo  IX  Papa  ,  antea  Bruno  Tullen- 
sis  Ep.  450.  n.  Ab  Imperatore  Ilen- 
rico  ill,  Opiimalum  Consilio,  Papa 
designatus,  Romae  intronizatur.  Post 
Pascha  Synodum  cogit.  464.  a-c. 
Cluniaciim  veniens  ,  ab  Ilildebran- 
do  redarguitur  quôd  per  manum 
Laicani  ad  regimen  Eccl.  introierit  ; 
deponit  purpuram  ;  cum  Ilildebr. 
Romam  redit  ;  à  clero  et  populo 
summus  Poiitifex  eligitur,  2612.  a-b. 
Consecratur.  463.  c.  n.  Cantum  S. 
Gregorii  rénovât.  294.  a.  3 10.  c. 
Germaniara  Galliainque  visitât. 
491.  b.  Devotio  ipsius  erga  S.  Re- 
niigiura.  464.  a-e.  Epistoiain  ad 
Francos  scriblt  de  feslo  ïranslat. 
S.  Remigii  Cal.  Oclobris  cclebrando. 
491.  a-d.  Cum  Imperatore  Colo- 
niam  advenit.  404.  de.  Privilegium 
concedit  Ecclesia;  Colon,  quo  sep- 
tem  tantùm  Presbyteri  ,  Cardiriales 
dicti,  altari  majori  dcserviant.  467. 
b.  n.  Tullum  venit  :  indè  vicina- 
rum  regionum  Epistoj)Os  et  Abb. 
inonet  ut  ad  Synodum  conveniant 
in  Basil,  S.  Remig.  Rem.  haben- 
dam.  465.  a.  Franc.  Rege  ipsum  de- 
terrenle  à  Synodo  Remis  liubonda  , 
nihilominùs  Rcmos  proliciscitur. 
465.  de.  466.  a.  b.  Pcrvcnit  ad 
S.  Remigium  ;  corpus  ejus  propriis 
manibus  transfert  ,  Basilicam  de- 
dicat.  466.  be.  467.  a.  491.  b-c. 
Synodum  in  cadem  Eccl.  célébrât. 
491.  c.  52-2.  b.  n.  B.  Remigium 
Franc.  Apostoluni  déclarât.  491.  c. 
Remensi  S.  Remigii  Ecclesiae  simile 
privilegium  concedit,  ac  Eccl.  Co- 
lon. 4!i7.  a-b.  n.  Gcrvino  Centul. 
Abbati  confessiones  audiendi  jus 
concedit  ;    offert  ipsi    sandalia.    134. 

a.  Lingonas   venit,    ibi  Frotmundum 
'    ïrecorum    Pontificem    ordinat.    197. 

b.  Arduinum  in  locum  Hugonis  in 
Concilio  Rem.  deposili  .  Lingon. 
Ep.  i)rœficit.  203.  c.  639  c.  Que- 
relas  omnium  judicat  el  litcs  diri- 
niit.  630.    o.  Canonicos  Lingon,    de- 


cimam  à  Besucnsi  Monast.  exigeii- 
tes  condemnat.  640.  a.  Virduuum 
ex  Galliis  à  Theod.  Ep.  adduclus  , 
Ecclesiam  dedicat.  2a0.  d.  Leo- 
dium  procedit  :  secum  inde  ductum 
Fredericum  ,  Abbatem  constituit 
Cassini-Monlis.  250.  e.  Synodo  Ro- 
manae  praesidet  ,  in  qiia  Gerardus 
ïuU.  Ep.  acclamatur  sanctus.  474. 
n.  Poslea  Galliam  repolit.  369.  a. 
474.  n.  Tullum  Leucorurn  révisons. 
133.  a.  474.  b.  c.  Corpus  S.  Ge- 
rardi  levât  et  transfert.  369.  a.  474. 
c  Diem  festum  instituit  in  honore 
S.  Gcrardi.  474.  d.  Congregationi 
S.  Stophani  bona  restituit  133.  a. 
Udonem  disponit  in  Praesulatiis  of- 
ficio  sibi  subrogare.  153.  a.  Dodoni 
S.  Mansueti  Abbali  privilegium 
concedit.  474.  n.  Simui  cum  Imper, 
interest  cujusdam  corporis  eleva- 
tioni  ,  quod  S.  Dionysii  C'irpus  esse 
comminisccbantur  Monachi  Ratisb. 
406.  b.  470.  b.  Coraprobasse  dici- 
tur  Ratisbonensium  opinioncm  , 
praesentibus  Franc.  Lcgatis.  406.  c. 
d.  n.  407.  a.  470.  n.  Fictitium  est 
oâ  de  re  Leoni  adscriptum  instru- 
mcnlum.  427.  n.  470.  n.  Balduini 
FI.  Com.  et  Richildis  conjugium 
improbat.  254.  b.  Bcllum  cum  iVor- 
mannis  gerit  infausto  cxitu.  21.  b-d. 
n.  430.  a.  431.  b.  Normannos  ,  post 
eorum  in  .\pulia  de  Italis  et  Alc- 
niannis  victoriam  ,  bénigne  suscipit. 
451.  b.  Concllium  Vercellis  contra 
Boreng.  célébrai.  524.  b.  525.  a.  n. 
528.  c.  Romae  aliud  contra  eum- 
dem.  327.  d.  Leone,  defuncto,  Vic- 
tor II  succedit.  348.  a.  f'ide  Bruno 
TuU.  Ep. 
S.  Leodegarii  super  Severim  Abb.  Ai- 
mcricus,  Hugo.  ' 

Leodiens.  Epp.  Baldriçus.  Balduinus, 
Dcoduinus  Detuinus  seu  Tbeodui- 
iius,  Durandus,  Henricus,  Nitar- 
dus  seu  NitbarJus ,  ol  Nico  vel 
Nilho  ,  Nizo  seu  Ricliardus,  No- 
cbcrus ,  Raginardus  seu  Reginard. 
Wazo,  Wolbodo. 
Leodiens.  S.  Laurentii  Ab  Stephanus. 
Leodiens.    S.     Jacobi   Abb.     Albertus  , 

Ariberlus,  Roberlus,  Stephanus. 
Leofvyinus       Comes  ,      fraler      Heraldi 

Reg.  Angl.  occiditur.  236.  d. 
Leopoldus     seu    Liulpoldus     Fuldensis 
Mon.     deinde    Moguntinus   Archiep. 
à      Gozechino     scholastico     laudatus 
quod    de    Religione     et    litteris  op- 
timè  sitmerilus.  50i.  b.  c.  Ejus  mors. 
502.  n. 
Lescolina   Comitissa    Aucensis  ,    à    filiis 
suis    Roberto    Comité     ^uci   et    Hu- 
gone    Ep.    Luxoviensi    ad  juta  ,    Cœ- 
nob.    AJonachor.    S.    Pelri  su))er   Di- 
vara  ,      et      Monasler.      Sanclimon. 
anlc    urbem    Luxoviensem  construit. 
45.  d.340.  b. 
Lctzelinus  Paris.    Episc.    petcnte    Jean- 
ne Abbale,    ipso  die   Resurreclionis  , 
Fiscanni   publiée  Missas    facil ,  alque 
intra     Missarum    solemnia      Presby- 
teros  ordinal.  364.  a. 
Leuca  ,    usualis  raensura  apud  Francos, 
quid  sit  ,    et    unde  dicta.    136.  d.  e. 
137.  a. 
Leucha,    Leuchorum  urbs,    seu  TuUus  , 
civitas   rcgno  Franciae  conflnis  ,    Im- 
perio  Romanoadjuncta   132.  n.  Mul 
Vis  adversitatibus    aggravala.   133.  b. 
Levitanensis      Viceconiitatus      in       Bi- 
gorra  ,    ad  radiées   montis   Pyrenaei. 
H6.  n. 
Levitanens.    Principes  ,    seu    Vicecomi- 
tes     Arnaldus-Rcrauadus  ,     Augusti- 
nus  ,     Garsias-fort ,     Gielm-fort     seu 
Wielm-fort. 


B.  Leutfredi  corpus  in  Monast.  S.  Ger- 
mani  Paris,  quiescit.  275.  a. 

Lex  Sahca  et  Ribuariorum.  307.  n. 
Habet  Lex  Salica,  quod  Dominus , 
ubicumque  voluerit  ,  polesl  servum 
relaxare.  304.  b.  Quomodô  juxtà 
Legem  Salie,  fiât  Manumissio.  590. 
n. 

Lex  Consuetudinaria.  608.  c.  Proprie- 
taria.  610.  d.  Mundana.  549.  b.  l^x 
Monachorura  in  Duollo  ,  Lex  Se- 
cularium.  430.  a.  Lex  Romana  , 
Lex  Toletana.  221.  a.  Lex  de  Ho- 
micidio  ,  lata  à  Guill.  Normanniae 
Duce  apud  Fiscannum.  373.  d.  Le- 
gos  sancitae  ab  oodem  apud  S.  M. 
suprà  Divam,  et  ejus  jussu  promul- 
gatas.  238.  c.  Apud  Ldlebonam  in 
Concilio.  367.  a  Leges  Godefridi 
Comitis  Virdun.  250.  c.  Raimundi- 
Berongarii  Barcinonensis  Comitis. 
290.    c.  Richardi  de  Huglovillà.  246. 

d.  Leges  Pacis  et  Treugae  Domini  , 
vulesii  pp.  310.  et  seqq.  Leges  An- 
gliae.  Yide  supra  Leges  Eduardi. 

I.,exoviens.  Epp.  Gislebertus  Mami- 
notus  ,  Herbertus  ,  Hugo,  Joannes, 
Rogerius. 

Lielardus    Cornes    de    Marceio  ,     Con- 

,radi  Imper,    nepos  ,   fit  .Mon.  S.  Vi- 

toni.    414.  a-b.    Eidem  Monast.    vil- 

lam  Barlodium  dictam   largilur.  438. 

b.  439.  n. 

Lietberlus  in  Episcopum  Camerac. 
consecralus  in  eodcm  conventu 
quo  celebrata;  sunl  Ilenrici  I  Franc. 
Régis  nuptiae  cum  Anna.  481.  a.  n. 
Interest  Placito  in  quo  Balduinus 
uterque  ,  pater  et  filius  ,  cum  Hen- 
rico    IV    Imp.     reeoncilianlur.    481. 

c.  Ilasnon.  Mon.  Basilicam  conse- 
trat.  482.  n.  In  lecto  suo  ab  Hu- 
gone  Camer.  Casiellano  apud  Bu- 
ricellum  captus  128.  b.  n.  482.  a. 
n.  Liboratus,  Hngonem  inscquitur  , 
destruil  ejus  municipium  ,  et  ijisum 
pellit  à  finibus  Cameraeensibus. 
482.  a.  n.  Regulares  Canonicos  cura 
Abbale  in  Ecclesia  S.  Autbcrli  cons- 
tituit. 129.  a. 

Liguriae  March.  Azso.  Fulco. 

Liîlebononsc  Concilium  in  praesentia 
Guill.  Norm.  Ducis  et  Reg.  Angl. 
367.  a. 

Lincoln.  Ep.  Ulf. 

Lingonens.  Ej)iscoporum  anni  rcgimi- 
nis  recensiti.  614.  a.  639.  a. 

Lingonens.  Epp,  Acardus  ,  Arduinus 
seu  Harduinus ,  Bruno,  Guillohnus, 
Hugo  ,  Lambertus  ,  Raynardus- 
Hugo,  Richardus,  Roberlus. 

Lingonenses  Canonici  Decimam  pe- 
tentes  de  vinea  Monast.  Besiiensis , 
à  Leone    IX    Pajia  damnantur.   639. 

e.  640,  a. 

Lingua  Francigena  seu  Gallica  ^  vul- 
garis  Francica  seu  Romaneiisis.  184. 
b.  n.  477.  a.  u.  Laeta  à  Scriplore  Ita- 
lo  dicta.  4.'î4.  a.  Apud  AnglosinCu- 
ria  Régis  Eduardi  usurpala.  134.  a. 
Hanc  cdocenlur  pueri  in  Anglià  , 
rognante  Guill.  Conci.  eodemque 
Idiomate    Leges  proniulgantur.    133. 

d.  137  b.  Linguam  Gallicara  cal- 
lebat  Ducissa  Mathililis  ,  uxor  Bo- 
nlfacii  Comitis.  434.  a.  Lingua  Nor- 
maniiica  seu  Francica  à  iVorman- 
nis  in  Italiam  invecta.  449.  b.  n. 

Linguaj  vulgares  apud  diversas  Euro- 
pae  Xaliones,  14.  b.  Linguae  Latinae 
diversa  pronuritialio  apud  varios 
populos  ,  pro  diversitate  Linguae 
vuîgaris.  14.  b,  Linguae  Hebraicae 
periti  :  Sigeberlus  Gemblac.  202.  a. 
Sigo.  59.  a.  Linguai  Arabicae  perilus 
Herman.  Contract.  22.  n.  Lingua 
Teutonica.  434.    a.  Linguam    Angli- 


INDEX    RERUM. 


771 


cam  irrito  conatu  cdiscere  satagit 
Guill.  Nolhus.  243.  a. 

Lintburg.  Monacbi  brachium  S.  Lucise 
accipiiint  ex  Monast.  S.  Vincentii 
Metcnsis.  436.  n. 

Lisoius  (ie  Ainbasiaco  Domino  suo 
Gauf.  Martello  prajbiturus  auxilium 
ab  Ambas.  cilissimusaJ volât.  206.  d. 
Positus  in  extremis,  Sulpicio  et  Li- 
soio  (iliis  suis  bona  sua  dividit.  2o7. 
d.  e.  Villa-Lupas,  propc  S.  Salva- 
toris    Ecclesiam     sepelilur.     258.    a. 

Lites,  quomodo  incipiendae  et  dirimen- 
dae  in  iis  qux  pertinent  ad  pacem  et 
Treugam  Uei.   510  et  seqq. 

Lilterarum  cognitio  haiid  vulgaris  apud 
Germanos  nobiles.  2.  d.  n.  129.  a. 
Excoluntur  apud  halos.  2.  n.  Lit- 
teris  et  Litlcrarum  pcritis,  favent 
Henricus  III  Iinperalor  et  Luitpoldus 
iMogunt.  Arcbiep.  502.  b. 

Lobiens.  Abb.  Adelardus,  Hugo,  In- 
gobardus. 

Locbenses  cum  Rogerio  Diabolerio ,  ler- 
ram  S.  Aniani,  Pontilevium  et  Cal- 
■vimontem,  usquc  ad  Cussonem  flu- 
vium  deprœdantur.  265.  d. 

Londonia;  llex  Angliae  eligitur  Eduar- 
"^     dus  III:  et    ibi    coronatur.    636.    b. 

Londonienses  cum  omnibus  Ducibus  ex 
Borcali  parte  Angl.  morluo  Canuto^ 
apud  Oxifordiura  eligunt  Haraldum, 
ut  fratri  suo  Hardecnut  regnum  con- 
servet.  637.  c. 

London.  Epp.  Guillel.  seu  Willelmus, 
Ilobertus. 

Longsevillae  Corn.    Galterius-Guiffardus. 

Longiledii  Ab.  Hugo. 

De  Longincastro  Dux,  Albertus. 

Lorda,  caput  Vicecomitatûs  Levitan. 
116.  n. 

Ix>tbaringi  conveniunt  ad  electionem 
Régis  Genn.  post  obituin  Ilenrici  II 
Imp.  616.  d.  Favent  primùm  Cbu- 
noni  ^linori;  sed  posteà  Chunoni 
Majori  seu  Conrado  suffragia  con- 
ferunt.  617.  a.  Dux  eorura  Frede- 
ricus  à  Conrado  déficit,  et  contra 
cum  conspirai.  618.  a. 

Lolharingia;  Ducatus  ab  Imper.  Hen- 
rico  II  datur  Comiti  Godefrido  filio 
Godcfr.  Arden.  201.  n. 

Lotharingise  regnum,  in  quo  inter  alios 
Principatus,  duosunt  Ducatus  :  unus, 
Superior  Lotliaringia  dictus,  per 
Duces  Mosellan.  sive  Loth.  posside- 
tur  :  aller  per  Duces  Brabantia;  te- 
netur,  et  inferior  Lotharingia  appel - 
latur.  213.  n.  Lolbaringiam  in- 
vadere  absente  Imperatore  niedi- 
latur  Henricus  I  Rex  Franciae  :  ab 
incœpto  per  Vazonem  Lcod.  Episc. 
revocatur.  10.  b.  Lolbaringiam  re- 
petit  idem  Rex  in  Collo((uio  cum 
Imperatore  Ilenrico  apud  Civois. 
61.  d. 

Lotbaringiae  seu  Mosellanorum  Duca- 
tus, Beneficium  mililare,  non  feo- 
dum  Ilereditarium.  330.  b. 

Lolbar.  Ducatus,  post  annos  14  va- 
cans  dalur  Godefrido  nepoli  Gode- 
fridi  Gibbossi.  67.  b.  n.  Lotbaringiae 
Principes.  152.  a.  Lotharingise  doraus 
hodierna.  62.  n. 

Lotliaringiie  Duces,  Adalbertus,  Ca- 
rolus,  Florentius,  Fridericus,  Ge- 
rhardus,  Godefridus,  Godefridus 
Magnus,  Godefr.  Barbalus,  Gode- 
fridus Gibbosus,  Godefrid.  Rex  Je- 
rus.  Gotbelo,  Otbo,  Sigefridus,  Wal- 
berlus. 

Lotharius  Franc.  Rex  Otboni  Imp. 
de  regno  Clotarii  cepit  facere  ca- 
'lunuiias.  170.  a.  Faclam  Abbatiae 
S.  Vincentii  Laudun.  restitulionem 
liltcris  confirmai.  565.  n.  Moritur, 
filium  relinquens  Ludov.  V.   343.  n. 


Lothrocus  Danorum  ReXj  patri  suc- 
cedens,  filium  suum  nomine  Bier 
Costie-Ferreae  patriam  cogit  desercre. 
623.  c. 

Lovan.  Comitum  séries.  437.  c.  d. 

Ix)van.  Com.  Godefridus,  Henricus 
I,  Ilenr.  II,  Henr.  III,  Henr.  IV. 
Lambertus  seu  Lanlberlus,  Lam- 
bertus  aller,  qui  et  Baldricus  Cum- 
Barba,  Oito. 

Lubricus,  fnndator  Ecclesiae  S.  Pelri  de 
-Monte  Briance.  199.  b. 

Luclevens.  Epp.  Bernardus,  Rosta- 
gnus. 

Ludovicus  Augustus  Abbatiam  S.  Galli 
tuendam  suscipit.  584.  n. 

Ludovicus  Balbus  Franc.  Rex,  post 
niortcm  palris  sui  Caroli  Calvi, 
Abbatias,  Comilatus  et  villas  dat 
eis  quos  sibi  vult  consiliare.  274. 
n. 

Ludovicus  Transmarinus  seu  IV .  cum 
maire  Ogiva  puer    aufugit.     627.    d. 

Ludovicus  V,  adbuc  puer  Blancliiam 
accipit  uxorem.  170.  n.  iMarsonis 
obsidionem  facil  super  Odonem 
Ruffinum.  I70.  b.  In  ipso  deliciunt 
Reges  de  familia  Caroli  .Magni. 
170.  n.  Ludovico  ex  alia  familia  sur- 
cedit  in  regnum  Hugo  filius  Ilugonis 
Magni.  170.  n. 

Lugdunense  Concilium,  seu  in  Pro- 
vincia  Lugdun.  liabitum  ab  Hil- 
debrando  conlra  Simoniacos,  for- 
san  non  dislingnendum  à  Concilie 
Turon.  per  eumdem  Hildebr.  cele- 
braio.  524.  d. 

Lugduncnsis  Primatia.  260.  b.  Lugd. 
Primas.  260.  b.  261.  a. 

Lugdunensis  civilas  Impcratori  sub- 
missa.  357.  b.  Lugdunum,  Primatum 
obtinet  inter  Provincias  Lugdunenses. 
519.  a. 

Lugdun.  Archicpp.  Alinardus  Ayle- 
nardus  seu  Halinardus,  Borchardus 
seu  Burcbardus,  Gaufredus,  Huber- 
tus,  Hugo,  Humberlus,  Odelricus, 
Odolricus  seu  Ulricus,  Wido. 

Lugdun.  S.  Pétri  Abbatissa,  Adhc- 
lina. 

Luna  seu  Lunis  urbs  Etruriae,  quam 
esse  Romam  opinantur  Normanni, 
et  captam  diruunt.  625.  d.  e.  626. 
a. 

De  Lunae  discursu  tractât  Herman.  Con- 
iractus.  3o9.  e. 

Lupoldus  de  Merspurg,  Régi  carissi- 
mus,  caballo  lapsus  et  proprio  mu- 
crone  Iransfossus.  illico  expirât.  65. 
a.  Gladii  illius  bistoria.  Ibid. 

Lupus  Angl.  Ponlifex  adest  Translat. 
corporis  S.  Gerardi  TuU.  Ep.  474. 
d. 

Lutelia  Paris,  nobile  caput  Neustriae  : 
Dignitas  et  illius  commoda.  625.  a. 
Vastata  à  Normannis.  625.  a.  Vide 
Paris,  civilas. 

Luxemburgi,  Lucilimb.  seu  Lizelemb. 
Com.  Conradus,  Fredericus  I,  Freder. 
H,  Gislebcrtus,  Sigifridus. 

Luxûs  XI  seculi  exempla.  103.  c.  452. 
e.  453.  a.  479.  c.  483.  a. 

De  Luzione  Ab.  Joannes. 

Lyrens.  Abbas,  Robertus. 


M 


MABiLiA,  uxor  Rogerii  de  Monte- 
Gomeriri,  Tbcodericum  S.  Ebrulfi 
Abbalem  niullum  diligens,  ipsi  et 
aliis  Alonachis  apud  Sagium  com- 
morantibus,  Rodbertum  de  Belesinia 
primogenitum  filium  suum,  adabluen- 
dum  Sacro  Baptismatis  fonte  offert. 
227.  a.  b. 
Macelinus,  vel  Marcellinus  Episcopus 
Wurceburgensis,  vir  eral  sapiens    et 


in    Eccleslasticis   dignitatibus   fidelis, 
615.  e. 

Madiranensis  Abbas,  Bernardus. 

Madiranum  Cœnobium  in  flnibus  Bi- 
gorrœ.  Sub  Stopliano  Abbale  inemo- 
ralur  fada  Iraditio  Madiri  Monas- 
terio  Marciliac.  115.  n.  Ejus  rcddi- 
tus  unili  PP.  Jesuilis  Tolosanis.  115. 
n.  Quomodo  et  à  cpiibus  fundatum 
est.  116.  a-d.  117.  a-c. 

Madirensis  Curiae  Viccdominus,  cura 
Garsia-Arnaldo  Bigorrensi  Comité 
Scepius  ivil  obviam  bostibus.  115. 
e. 

Magalone,  funditùs  destructa  per  Ca- 
rolum  Marlellum.  454.  b.  n.  Ma- 
galone, civilas  restaurata  per  Ar- 
naldum  Episc.  Magalon.  4.t4.  c.  n. 
ride  Arnaldus.  Gradus  Galeae  Sar- 
racenorum  in  portu  Magalon.  clausus 
et  obstructus  per  Arnald.  Ep.  Magal. 
454.  c.  n. 

Magalonenscs  Episcopi.  Arnaldus,  Ber- 
trandus,  Gotbofredus,  Petrus. 

Magdeburgenses  Archiepiscopi,  Engcl- 
bardus,  Hnnfridus. 

S.  Maglorii  rclicjuiae  ex  Armoricâ  Pa- 
ris, allala;,  et  in  Capella  Regia  S. 
Barlbul.  reposilae.  568.  n. 

Magnâtes  in  Palalio  aut  Curia  Prin- 
cipis  assidentes,  erectâ  manu  instru- 
menta in  eodem  cœtu  scripta  rali  ha- 
bcnl.  614.  n. 

Magnales  Superstiles  anno201  regniVil- 
lelmi  Conquesloris.  53.  n. 

Magno  et  Ponlius,  régnante  Rodulfo 
Rege  in  Gailiis,  Abbatia;  Savin.  dant 
Eccles.  S.  Philiberti  de  Ulmis.  200. 
a. 

Magog  filius  Japbet  :  ex  illo  originera 
trabere  dicitur  Gothorum  gens.  623. 
a. 

Mainardus  Trec.  Ep.  Ecclesiam  de  Bri- 
ciniaco  concedit  S.  Germano  Autiss. 
648.  a.  Fit  Arcbiep.  Scnon.  injustas 
consueludines  in  urbem  Senon.  à 
Gelduino  et  Rainardo  Comité  im- 
missas  ad  nihilum  redigit  ;  anliqua 
rénovât  institula  ■  suam  maxime  su- 
blimât Ecclesiam.  197.  b.  308.  d. 
Abbatiam  S.  Pelri  et  Monathos, 
quia  inter  eos  ab  infantia  nulritus 
fuit  et  litleris  doclus,  valde  diligit. 
197.  a.  b.  Ab  Aposlolica  sede  re- 
diens,  Ecclesiam  Senon.  in  pace  régit. 
197.  a. 

Mainerius  Gunscelini  de  Escalfoio  fil. 
Abb.  Ulicens.  eligitur,  et  ab  Hu- 
gonc  Lexov.  Episc.  bcnedicitur  XVII. 
Cal.  Aug.  novara  Basilicam  cœpit. 
235.  b.  c. 

Majoratus  et  Senescalcia  Franciae  Ande- 
gavorum  Comilibus  olim  bereditaria, 
645.  c. 

Majus-Monasterium  propè  Turones 
per  Odonem  I  Com.  Campan,  etc. 
reparatum  :  in  eo  scpultus  Odo  II 
cognomento  Campanus.  478.  nn. 
Majus-Monast.  nemini  subjectura, 
nisiRegi  et  Abbati.  271.  d.  n.  Om- 
nes  provinciae  bujus  instituti  Mo- 
nacbos  haberc  pcrcupiunt  :  ubique 
celliB  conditae  eidem  loco  atlribuun- 
tur.  272.  n.  Majoris -Monast.  Abba- 
tes,  Albertus,  Bartholomjeus,  Ebrar- 
dus  seu  Evrardus,  Galbertus  aliàs 
Guillelmus. 

Malavaltis,  Castrum  Aquitaniae,  cujus 
possessor  Ainicricus,  oppugnatur  et 
capilur  à  Guillclmo  Comité  Aquit. 
adjuvante  ci  Hugone  de  Liziniaco. 
535.  e.  Ab  Aimerico  rcficitur  Cas- 
irum  Malevallis,  consentiente  Guil- 
lelmo,  contra  fidom  quam  ille  Guil- 
lelmus, llugoni  dederat  se  nuUam 
conventionem  cum  Aimerico  factu- 
rum  nisidc  assensu  Hugonis.   536., a. 


772 


INDEX    RERUM. 


Malboldo  Abbale  Hasnon.  mortuo, 
succedit  Fulchardus,  cui  Lambertus, 
cui  et  Bovo.  111.  a. 

Maldegarius,  qui  et  Vincentius,  Mo- 
iiastcrium  aedifîcat  in  Senogio  ;  de 
coiisensu  uxoris  Monachus  fit  iti 
Monast.  Altimontensi  juxtà  Melbo- 
diuni.  374.  d. 

Malgerius,  Malgenis,  Malginus,  filius 
Richard!  II  Norm.  Duc.  ex  Papiâ, 
Roberto  Rotomag.  Archiepiscopo 
succedit.  39.  d.  70.  b-c.  330.  a.  476. 
r.  A  Rege  Franciae  auxilium  petit 
Guillelini  Notbi  gratiâ  contra  Gui- 
donem  Burgundum  et  caeteros  con- 
juratos.  333.  c.  Christianx  fidei 
zelo,  in  nepotem  Guillelmuin  ex- 
CAinmunicationis  jaculum  '  intentât, 
qu6d  Mathildem  proximam  sibi 
!>anguine  uxorem  acceperat.  188.  c. 
388.  b.  c.  Lilteris  excultus.  pro- 
fessionis  oblitus,  venatlo.iibus  et 
aviuin  certaminibus  intendens,  Ga- 
zas Ecclesiasticas  conviviis  profu- 
sioribus  insuinit.  Deponitur  in  Sy- 
nodo,  procurante  Guillelmo  Du- 
ce ;  Apostolici  Vicario  cunctisque 
Norman  niae  Episcopis  sententiam 
feretitibus  unanimi  consensu.  46. 
d.  70.  b.  c.  90.  b.  c.  188.  b.  c. 
338.  c.  Pallio  nunquain  insignitus, 
Apostoiicâ  benedictione  caruit.  90. 
b.  c.  24.T.  c.  In  iusulain  Gcnerviam 
detruditur,  vel  se  recipit.  Ibi  cu- 
jusdain  nobilis  mulieris  nomine 
Giliae  consuetudine  utitur,  ex  quù 
progeniem  suscipit,  precipuè  Mi- 
cbaeiein  Bajocensem  probura  Mi- 
litent et  legitimuin,  qui  ultra  mare 
cuni  Bocinundo  Principe  profectus 
est.  46.  d.  243.  c.  3:t8.  c.  Fabulan- 
tur  c|uidain  Malgcrium  usuin  fuisse 
familiari  Daemone  cui  nomen  'fo- 
ret. 338.  c.  d.  In  mare  dc- 
lapsus,  undis  mergitur.  Corpus  ejus 
intcr  duas  rupes  inventuin,  apud  Ec- 
clesiain  Caesarisburgi  scpelitur.  338. 
d. 

Malliaccnses  Abbates,  Goderannus, 
Humbertus  scu  Uinbertus,  ïheode- 
linus. 

Malmundariense  Monast.  à  S.  Poppo- 
ne  Slabul.  renovatur.  Crypta  è  fun- 
damcnlis  oxsiruitur.   462.   b. 

S.  Marnas  vel  iMuinines  :  ejus  Reliquiae 
in  Galliam,  ad  Lingoncnses  trans- 
latae.  48i.  n. 

Manasses  I  Reniens.  Archiep.  apud 
Gregor.  VII  Papam  conciueritur  de 
alioruin  Episcoporuin  Legatione,  lan- 
quain  solus  Legntus  natus  scdis  Apos- 
tol.  in  tota  Gallia.  Gregorii  respoa- 
sum.  519.  e. 

Manasses  Archiep.  Arelatensis,  posteà 
Mediolan.  ex  inajoribus  et  nobllio- 
ribus  Proceribus  Burgundiae  natus, 
ex  sua  heredilale,  Juliacuin  -vil- 
lam  Abbatiai  Cluniac.  offert  et  donat. 
612.  c. 

Manasses  de  Doinno-Marlino,  Cornes, 
in  obsidione  Castri  Bar  interimitur. 
Cor])us  ejus  ab  Abb.  Richardo  ad 
Monast.  S.  Viloiii  delatuin,  ibi  sepe- 
litur.  459.  a. 

Manasses,  frater  Arnulfi,  Monac.  ef- 
fectus  in  Ecclcs.  S.  Uuberti  Andagin. 
et  infrà  Mensein  mortuuSj  ibi  sepe- 
litur.  130.  a. 

Manichaii.  tolo  XI  scculo  Galliam  et 
Germaniam  infestantes.  523.  n.  Re- 
periuntur  in  Diœccsi  Catalaunensi. 
11.  c.  Novi  sunt  haerctici  à  Concil. 
Rem.  sub  Leone  IK  Papa  excom- 
municali.  523.  b.  n.  Goslare  depre- 
hensi,  et  extrenio  supplicio  affecti. 
Il  e.  20.  e.  n.  428.  b.  n.  642.  d. 
^ingularis     judicii     forma   ergà    eos 


adhibita.  11.  e.  12.  a.  Manicbaei  plu- 
res  apud  Afros.   493.  a. 

Mansionaticum,  jus  Burgundiae  Ducis 
in  villa  Gilliaco  :  in  quo  consistebat 
illudjus.  608.  c-d. 

Marit  linguâ  Anglicâ,  Gallicâ  dicitur 
homo  ;  indc  .\ormannus  vocaturhomo 
aquilonaris.  139.  n. 

JUaranat/ia  ,  iinprecationis  genus. 
570.  d.  n. 

Marbodonus  Britannicus  Clericus  ad 
prandium  Guillelmi  Régis  recubat. 
150.  c. 

Marceium,  Comitatus  cujus  Cornes 
Lietardus,  Ottonis  Imperatoris  cou- 
sanguineus,  Monastico  habitu  apud 
S.  Viton.  sumpto,  eidem  Monast.  vil- 
lam  Barlodium  tradit.  438.  b. 

Marcha  Hispanica  Reg.  Franc.  Hen- 
rici  I  supremum  agnoscit  Dominium. 
289.  e.  n.  422.  a.  426.  a. 

Marcha,  Aquitaniae  provincia  ,  in  qua 
sedificatum  à  Geraido  l.«movic. 
Episc.  et  Hugone  de  Liziniaco  Cas- 
trum,  incenditur  à  Guillelmo  Aqui- 
tan.  Comité.  536.  b. 

Marchana  gens^  fex  Italiae  dicta  :  ejus- 
dem  gentis  indoles.  450.  c. 

Marchias  Lemovicinae  Comités,  Aude- 
bertus,  I,  Audebertus  seu  Aldeber- 
tus  II,  Bernardus. 

Marcianarum  Cœnobium  tutelae  S.  Pop- 
ponis  Abb.  Stabulensif  delegatur  à 
Balduino  Fland.  Alarcliiso  scu  Com. 
462.  d.  Marcianenses  Abb.  .\lbricus, 
Guido. 

Marcitiacenses,  .4.bbates,  Gauzbertus, 
Gombertus,  Stephanus,    Viliberlus. 

Marescalcus  Franciae,  tempore  Ilenrici 
Régis,  Wido.  (vel  forsan  Jbbatis  S. 
Medardi  Suess'um.) 

Margarita,  filia  Edwardi  Régis,  quam 
Macolmus  Kex  Scottoruin  matrimonio 
duxil.  170.  a. 

Margarita,  filia  Ilugonis  II  Comitis 
Cenoman.  Roberlo  filio  Guillelmi 
Ducis  ,\oruian.  despotisata,  63i.  a-b. 
Stigaudo  de  Mansioiie  Odonis  nutri- 
enda  commendatur  à  Duce  Guill. 
Ante  nubiles  annos  obit,  et  Fiscanni 
humatur.  232.  b. 

Marianus  ,  Mariamiius  ,  Maurianus 
Chronographus,  à  Scotia  in  Galbas 
venit  :  Colonial  faclus  Monac.  pri- 
mo apud  Fuldam,  posteà  apud  Mo- 
guntiam  reclusus.  432.  a.  638.  a-b. 
Longo  vita;  olio  Chronographos 
scrutatus,  dissonantiam  Cyclorum 
Dionysii  exiguë  ab  Evangelica  veri- 
tate  deprehendil  :  vigiuti  duos  an- 
nos, qui  praediilis  circulis  deerant, 
superaddit;  scd  paucos  aut  nuUos 
suae  sententiae  scclalores  liabet.  191. 
d.  Magnam  et  diffusisslmam  chro- 
nicam  facere  adorilur  :  eum  librum 
rairalus  Roberlus  Hereford.  Episc. 
Angliae  inveheiidum  curât,  et  in  arc- 
tum  contrahit  ipse.  191.  n. 

Markii  seu  Merkii  Comes,  Wulmarus. 

Marmorea;  fodinae  in  regione  Abbatiae 
Stabulensis  à  S.  Poppone  inventae. 
462.  b. 

Maroch,  civitas  in  Africa  à  Mauris  con- 
dita.  286.  a. 

Marpessa,  ab  Amazonibus  electa  in  al- 
teram  e\  duabus  gentis  illius  Reginis. 
623.  b. 

Marlhoardus  de  Salmurio^  Ecclesiam 
Salviniaci  tradit  Canonicis  B.  Mariae 
Ambas.  237.  b. 

S.  Martialis,  ad  hujus  Aposlolatura  de- 
finiendum  celebratur  Concil.  Le- 
movic.  II.  503  n.  Hinc  Kpisc.  Le- 
movic.  primas  dictus  ab  eodein  Con- 
cilio.  304.  a.  n. 

Martinianis  Canonicis  urbis  Turon. 
jus   habendi    Episcopum    et    eligendi 


confirmât  Gregorius  V  Papa.  318. 
n. 

S,  Martinus  Majoris-Monast.  funda- 
tor,  Abbatem  ibi  constituit  Galber- 
tum  al.  Guillel.  271.  d.  n. 

S.  Martini  vexillum  ad  bellum  defertur. 
347.  c. 

Martis  Statuae  caput  apud  Meldas  in- 
ventiim  in  loco  qui  dicebatur  Fanum 
MartiSj  tem|)ore  Fulcoii  Subdiaconi 
Meldensis.  44 1 .  a.  n. 

Martyres  habebantur  ii,  qui  violenta 
morte  immeriti  necabantur.  16.  a.  23. 
d.  156.  a.  638.  d. 

Massiliensis  Episc.  Pontius. 

Massilienses  S.  Victoris  Abbates,  Ber- 
nardus, Durandus,  Isarnus  seu  Isau- 
rus,  Petrus. 

Mathematici  célèbres  :  Franco.  164.  a. 
Guillelmus  Abb.  Hirsaug.  26.  c. 
Hermannus  Contraclus.  339.  e. 

Matbildis,  Abbatissa  Cœnobii  S.  Tri- 
nitatis  Cadoin.  annis  fcrè.  48.  prae- 
fuit.  Ejus  tempore  Cecilia  filia  Ma- 
tbildis Régime  Angl.  Dco  consecra- 
tur.  47.  e. 

Matbildis,  filia  Imperat.  Conradi  et 
Giselae,  Henrico  Franc.  Régi  des- 
ponsala,  obit.  3.  a,  161.  a-b.  383. 
b.  386.  a.  481.  n.  486.  c.  564.  a. 
Wormatiae  sepulta.  5.  a.  Henrici 
Imperat.  ncptis  (soror)  filiam  parit 
mox  defunctam,  paulô  post  obit. 
137.  c.  n.  276.  b.  393.  d.  409.  b. 
411.  c.  Quid  de  ejus  matrimonio  sen- 
tiendum.  564.   a-b. 

Matbildis,  filia  Balduini  cum  Barba, 
Fland.  Comitis ,  ex  Regibus  Gal- 
liae  et  Imperat.  Gemiuniae  origi- 
nem  ducens,  Phiiippi  Franc.  Ré- 
gis consanguinea,  lilterarum  scien- 
tià  maxime  decorata.  56.  a.  Quo- 
modo  Guillelmuin  Nolliuin  spon- 
sum  habuerit.  348.  b-c.  Guillelmo 
nubit.  180.  b.  0|)tlnié  agit  in  gu- 
bernanda  Normanniâ.  103.  b.  Mo- 
nast. S.  Trinit.  (;adom.  xdificat. 
361.  d.  443.  n.  Femina  suo  tem- 
pore spécimen  pudicili»,  pudoris 
culmen.  337.  c.  Obit.  443.  n.  Lo- 
cus  ejus  sepulturae.  ibid.  E|)itaphium 
ejus  à  Fulcoio.  442.  b-e.  Laudatur 
ab  Orderico  Vitali.  442.  n.  Ejus  filii 
et  tiliae.   Ibid. 

Matbildis,  Macblildis,  filia  Bcatricis  et 
Bonifacii,  linguis  Teiitonicil  et  Fran- 
cigenâ  imbuta.  434.  a.  Godefridi 
Gibbdsi  vidua,  lerram  suam  viriliter 
régit.  Abbatiam  Canonicorum  S.  Pé- 
tri ad  Montes  juxtà  Brie,  in  Dioecesi 
Metensi  fundal.  66.  n. 

Malhildis,  Malildis,  filia  Hcrimanni 
Ducis  SaxonitBj  soror  Bennonis  seu 
Bernhardi  Ducis  et  Liudigeri  Co- 
mitis, primo  nupta  Balduino  III 
Fland.  Comitij  ex  quo  Arnulfura  II 
genuit  ,  secundo  Godefrldo  Daci 
de  Heihan  et  Comiti  Virdun.  421. 
b.  n.  Saxoniée  Comilissa,  Gode- 
frido  Cora.  Virdun.  copulata,  quin- 
que  filios  ex  ipso  gignit.  202.  n. 
301.  n.  414.  a.  421.  b.  n.  Erga  S. 
Vitoni  Monast.  liberalis  et  munitica. 
438.  b-c. 

Malhildis,  uxor  Elonis  Palatii  Régis 
Comitis,  fundatoris  Monast.  Brun- 
willar.  Sanctorum  Canoni  adscripta 
cum  marito  et  septem  iiliabus.  462. 
n. 

Matbildis,  filia  Gimonis  Militis,  Do- 
mina Castri  S.  Satyri,  in  jus  bere- 
ditatis  sibi  subrogat  Odonein  Co- 
niitcm  Palatii  ;  locuiii'S.  .Satyri  Ca- 
nonicis ejusdem  loci  confcrt.  423. 
n. 

Matisconensis  Episc.  Gauzlinus. 

Matiscon.      Comes  ,      Guillelmus-Otto. 


INDEX     RERUM. 


773 


Malrimonia  ,  in  gradibus  jure  Cano- 
nico  illius  seculi  probibitis  tontrac- 
ta  ,  dissolvuiitur  ,  et  conlrahentes 
cxcoininunicantur,  nisi  accédât  Ro- 
mani Pontlficis  dispensatio.  47.  d. 
188.  c.  197.  d.  219.  c-d.389.  e.390. 

a.  430.  c-d.  4.52.  a.  499.  d.  523.  c.Ma- 
trimonii  separatio  fatta  cum  dispen- 
satione  Romani  Pontif.  151.  b.  Ma- 
triinonii  sponsionis  diremjjtae  e.\era- 
plura  siiigulare.  376.  c.  Matrimonio 
subséquent!  legitimi  fiunt  in  con- 
junctione  illégal!  nati.  37.  d.  JMq- 
trimonium  cum  Alathilde  inire  am- 
bientis  Guillclmi  Nothi  singularis 
agendi  ratio.  348.  c. 

Matriniacum  :  praedia  liujus  villas  vi- 
cina  à  Monastcrio  Floriac.  depen- 
dentia  dévastât  Albericus  quidam. 
48-1.  c.-d. 

Malutinorum  Vigiliis  Noclurnis  inte- 
resse solcbant  in  Solcmnitatibus 
laici  etiam  potentiorcs.  436.  c-d. 

S.  Mauri  Alartyris  Reliquiae  asservatae 
in  Ecclesia  de  Pontons  in  page  Au- 
siensi.  486.  b. 

S.  Mauricius  Lcgionis  ïhebeorum 
Dux  ,  Martyrio  Donatus  Ternadae 
in  Vallcsia.  346.  n. 

Maurilius  Rotomag.  Archiep.  JVlal- 
gerio  succedit.  70.  c.  188.  c.  Ex 
Remensi  pago  exortus ,  in  Leod. 
Eccl.  liberalibus  Artibus  eruditus  , 
Scliolastlcus  Ilalvcrstalensis  Eccle- 
siae  :  lit  Monac.  Fiscan,  Italiam  petit  ; 
Abbas  ordinatur  Florentin,  redit  ad 
Fiscan.  Eccl.  B.  M.  Rolom.  à  Ro- 
berto  Archiep.  incœptam  complet. 
70.  c-d.  Dedical  eam.  238.  d.  382. 
n.  Concil.  liabet  Rolomagi  contra 
Presbytciorum  conju^ia  et  Berenga- 
rii  errorcs.  70.  d.  5^9.  a-b.  Eccl.  S. 
M.  Gcmmelici  dedicat  \  paulô  pôst 
obit.  Corpus  ejus  in  Eccl.  JMetro- 
[)ol.  sepelitur.  238.  d.  Defuncto  suc- 
cedit Johannes  Abrincat.  Episc,  70. 
e.  71,  a. 

S.  Maxentii  Abb.  Aimericus,  Am- 
blardus ,  Archembaldus ,  Benedic- 
tus.  Emmo. 

Mecbanicae  audax  invcntum  Elmcri 
juvenls  Monac.  .Malmesbur.  Auctori 
malè  succedit.  173.  d. 

Medanticum  Comitatum  sibi  subjugat 
Rex  Hcnricus  1,  Galeranno  devicto 
et  exheie  litato.  139.  b.  Medanti 
Comités  ,  Galerannus  ,  Galterius  , 
scu  Wallerius,   Jladulfus. 

Medlani-Moiiast.  Abb.  llumbcrlus  , 
Lamlieitus. 

Medicinae  .Sdiola  famosa  apud  Saler- 
nara.  i228.  b.  Mcdcclnae  periti  Ra- 
dulfus    Mala-Corona.     226.    c.    228. 

b.  Fcniiiia  Salernae  hac  in  arte  ce- 
leberrima.  228.  b. 

Medicus  Régis  Henrici  I,  Johannes  sur- 
dus  Carnotensis.  229.  c. 

Mediolan.  Episc.  Manasses. 

Meduanum  Castellum  Rlilitis  Goiffre- 
di,  igné  per  pueros  ludentes  injecto 
comburitur  ;  quod  posleà  restaura- 
rum,  custodibns  suis  mancipat  Dux 
Norm.  Guill   48.  c. 

Meinhardus  Bavenberg.  Tlicologus  , 
laudatur  à  Gozechlao  ,  quôd  llas- 
resis  Bereiigarianœ  labom  non  con- 
traxerit.   3U2.  a. 

S.  Melanii  Reli(|uias  ,  quaS  à  paren- 
tibus  accepcrat  ,  Gervas.  Rem.  Ar- 
chiep. Eveno  S.  Alelanii  Abbati 
concedit.  280.  n. 

Meldens.  urbis  lans  à  Fulcoio  versi- 
bus  caiitata.  339.  d-e.  340  b-e. 
Meldensc  Concilium.  283.  b.  Mel- 
denses  Episc.  Galterus  seu  Walterus, 
Gisleberlus. 

Melenlum    seu    Mellentuni     Castruin    : 


ubi  Prioratus  sub  litulo  S.  Nicasii, 
cujus  Reliquiae  tempore  Normanno- 
nim,  eô  translatas  dicuntur.  476.  n. 
Mellenti  Comités  ,  Galerannus  seu 
Walerannus  ,  Hugo,  Robertus-Vi- 
cecoraes,  Teduinus. 

Melfltanum  Concil.  à  Nicolao  II  Papa 
habitum  ,  contra  Presbyterorum 
conjugia.  4SI.  e.  n.  Melfit.  aliud 
Concil.  sub  Urbano  II  ,  vetat  ne 
ullus  laicus  Décimas  suas,  aut  Ec- 
clesiam  ,  aut  quidquid  lîcclesiastici 
juris  est  ,  sine  consensu  Episcopi  , 
vel  concessione  Romani  Pontificis  , 
Monasteriis  aut  Canonicis  oiferre 
praesumat.  520.  e. 

Melidunensis  S.  Pétri  Abbas,  Adula- 
rlus  seu  Adelcrius. 

Melidunensis  Vicecoraes,  Ursio.  yide 
Milidun. 

Melitenses  Equités  Remis  Ecclesiam 
occupant  à  Constanlio  quodam  in 
mcmoriam  Miraculi  à  S.  Remigio 
patrati  olim  fundalam  ,  ubi  supe- 
rest  vêtus  inscrifdio  tempore  fun- 
dationis  posita.  466.  e.  n. 

Melus  Longobardus  Nonnannos  in- 
vitât ad  Graecos  ex  iVpulia  ejicien- 
dos.  448.  b-c.  n.  Primus  Norman- 
jiorum  Dux    in   expedilioiie   Apuliae. 

448.  d.   Fugatur  à    Gra-'tis.    448.    •. 

449.  a.  Auxilium  petit  ab  Ilcnrico  I, 
Lnperalore.  Obit.  449.  a. 

Menegaldus  Philosoplius  ,  divinis  et 
secularibus  lilleris  ultra  coa;taneos 
eruditus.  283.  e.  Uxor  ejus  et  fi- 
liae,  multam  in  scripturis  notiliam 
habent  :  disclpulos  proprios  habent 
illa;  fili*.  286.  a. 

Mensae  assidendi  consuetudo  non  vi- 
gebat  apud  Curiam  Inqjerat.  Graac. 
ante  adventara  Robert!  Norman. 
Ducis  in  urbeiu  Constanlinop.  327. 
d. 

Meolidcs  Paludes  intra  Germanicos  si- 
nus ,  occupantur  à  Gothis  Dano- 
runi  seu  Normannorum  parentibus. 
623.  c. 

Messinense  virginum  jMonasterium 
propè  Ipras ,  ab  Adela  Balduini  V 
Fland.  Comilis  uxore  fundatum. 
Ibi  vélum  ab  Alexandre  II  Papa 
susc!p!t  Adela,  et  obit.   480.  n. 

Metaruni  civilas ,  Mcdiomatrica  dicta, 
quia  in  medio  Irium  civitalum  po- 
sita. 368.  b.  Carminé  laudatur.  pp. 
433.  436.  437. 

Metenses  Epp.  Adalbero  I,  Adalbero 
II,  Adalbero  111,  S.  Arnulfus,  S, 
(Uemens  ,  Ilerimannus  ,  Popo  seu 
Poppo  ,  Stephunus  ,  Theodericus 
scu  Deodericus  I,  Theodericus  II; 
Pseudo-Episc.  Bruno. 

Metensis  Eccles.  S.  Symphoriani,  in 
qua  plures  SS.  Pontilices  quiescunt. 
198.  e. 

Metens.  .Monasl.  S.  Vincent!!  Abba- 
tes,  Fulcuinus,  Ileribertus. 

Metens.  S.  Arnulli  Abbas ,  Guarinus 
sen  VV  a  ri  nus. 

Metens.  Cornes,  Albertus. 

Meteora  varia.   \^ ide  in  Ind.  Cliron. 

Metropolitan!,  Primates  dicti,  saltem  res- 
pect u  suae  Provincias.  318  bc.  Metro- 
politan!, quibus  llomaiia;  sedis  Vica- 
rialus  concessus  est  in  Oriente,  non 
ideô  Primates,  multuminus  Patriar- 
chae  dicti  sunt.  518.  c.  Metropoli- 
tan! quinam  appcllari  debeanl  Pri- 
mates, ex  CajHiularibus  Carol!  iMa- 
gni.  318   c. 

Metropolitanorum  duo  gênera.  318. 
e.  -Mctropolitanos  piimœ  alicujus 
Provinciae  inter  et  Mctropolitanos 
serundae  ,  nulla  prca'niinentia  ra- 
tione  Sedis  .  sed  tantum  ralione 
temjwris  Ordinalionis.  319.  c. 


Metropolitanorum  jura,  praesente  suov- 
mo  Pontificc,  défendit  Liuppoldus 
Mogunt.  Archiep.  427.  c-d.  642. 
ab. 

Metulum  ,  Castrum  in  Aquit.  cujui 
turrim  in  vadimonium  ilugo  de  \À- 
ziniaco  postulat  à  Guillelmo  Aqui- 
tan.  Comité   537.   b.  _ 

S.  Michaelis  Archangeli  cultus  apud 
Garganum  Montem  in  Apulia.  448. 
b. 

S.  Micliaclls  in  Ercmo  Coanobitis  cain- 
pos  Salinarum  apud  Cursonem  donat 
Willelraus  Toarci!  Vicec.  372.  e. 
373.  a. 

S.  Michaelis  in  Eremo  Abbates.  Ala- 
ricus  ,  Ascho  ,  Ato  ,  Audcbertua  , 
Garinus,  Joannes  I,  Joan.  II,  W!l- 
Ichnus. 

S.  Alichaelis  de  Monte  Abbates  ,  R»- 
dulfus,  Ranulfus.  S.  Michaelis  in 
Periculo  Maris  Abb.   Sup[X). 

Miciacenses  Abbates,  Albertus  ,  Ful- 
co. 

Miliduncnsis  pagus  :  in  eo  pestis  gras- 
salur.  479.  a.   Vide  Mclidun. 

Militaria  arma ,  quaenam  seculo  XI. 
337.  et  seqq.    483.  a.  b. 

Militaria  Vexilla  :  Guillclmi  Ducis 
Norman.  334.  a.  Comitum  Ande- 
gav.  347.  c.  Harald!  Vexdluni  voca- 
tur.  Standart.  101.  a.  184.  a.  t7a//6j. 
Vexillum  S.  Pliiliberti  gestabant  Ail- 
vocati  Abbatias  Trenorc.  112.  b. 
Vexillum  Abbatia;  S..  Dioiiysii,  Au- 
riflammam  dictuin  ,  Comités  ViU 
cassini.  394.   a 

Milites  scu  Equestr!  Ordini  adscripti  : 
Militis  gradus  Roherto  de  Grente- 
maisnilio  collatus  à  Guillelmo  Nor- 
man. Duce.  226.  d.  Militiae  insi- 
gnia  à  Rege  Fraiicor.  Henrico  sus- 
cipit  Guillel.  Dux  Norm.  177.  à. 
351.  a.  Rex  Augl!;e  factus  Guill. 
Henricum  filium  suiim  juiiiorem  vi- 
rilibus  induit  armis.  210  b.  Gofri- 
dus,  filius  Domiiii  Castr!  Gunterii, 
per  Martcllum  patrinum  suum  , 
Miles  fuctus.  267.  e.  Fiilco  Richiiius- 
ab  avunculo  suo  Martello  Miles 
factus  ,  aiinorum  suptcmdccim  xta- 
teni  agebat.  138.  a.  îlenricus  IV, 
Imperatoris  Heiiriii  (ilius  ,  accin- 
gitur  gladio  ,  aelatis  sua  anno  de- 
cinio  quarto.  22.  d.  416.  a.  Mili- 
Icm  iniliand!  et  benedicendi  ritus 
apud  Anglos    133.  b. 

Milites  in  Castellaiiia  Ardensi^  distin- 
guuntur  à  Barnnibus  et  à  Vavasso- 
ribus.   303.  b. 

Militiae  secularis  renuiiciatio,  facta  à 
Godefrido  Lotliar.  Duce  in  extre- 
mis posito,  gladium  Abbati  Theo- 
derii  o  tradenlc.   131.  a. 

Milliare,  spatium  seu  dislantia  mille 
passuum  :  ejus  usiis.  137.  a. 

Mindensis  Episc    Bruno. 

Minorisae  Cornes  ,  Guillelraus-Beren- 
garii. 

De  .Vlirapixo  Dominus,  Rogerius  Ba- 
lallia. 

Miroaltum  ,  a])ud  Burgundos  Castrum 
ab  Henrico  111  Inqier.  obsidetur. 
433.  a-b.  Hujiis  obsidionis  circons- 
tanliie.  433.  b-c.  Jussu  Imperatoris 
diruitur.  336.  d.  Jam  à  Conrado 
expiig'ialuin  fucrat.  4.i3.  n. 

Missa  :  Missa;  privalae  à  Frederico  Ab- 
bate  S.  Florent.  Salmur.  quotidie 
cclobrantur.  278.  h.  c.  In  Majori- 
Monaslerit)  .  p''oi)ter  Saci-rdotum 
copiam,  à  prima  aurora,  us(|ue  ad 
hnram  prandii  peraguntur.  \.issae 
quolidiè  assislit  Dux  .Norm.  Guill. 
etiam  in  Castris.  93.  d.  188.  b. 
334.  a. 
Missac,     cognom.      Mascelinus,     frater 

Vv  V  VV 


774 


INDEX    RERUM. 


Fulcuini ,  sub  Richardo  Abbate 
Virdun.  in  Gymnasio  Disciplinae 
Monasticse  exercetur.  201.  d. 

Moguiitia  :  Moguntia;  laus.  500.  b. 
Moguntiam  inler  et  Wormatiain 
coemit  Primates  Gennani<e,  ad  elec- 
tionem  Régis,  j)Ost  obituin  Henrici 
II  Imper.  G 16.  b.  Mogunliam  petit 
Conradus  Sailcus  peratlâ  electione , 
ibiquc  in  Regcm  Germ.  consecra- 
tur  ab  Arcbiep.  Mogunt.  617.  b-c. 
Pcr  cuncta  Moguntiae  Cœnobia  de- 
portatur  corpus  Conradi  Salici  de- 
functi  ,  omni  populo  sequente  et 
orantc.  620.  a. 

Mogunt.  Concilium.  427.  b.  595.  n. 
641.  d. 

Mogunt.  Archiep.  jus  in  electione  Re- 
gum  German.  616.  e.  Moguntien- 
ses  Arcbiep.  Aribo,  S.  Bardo,  Leo- 
poldus    seu   Liutpoldus,     Sigefridus. 

Moisiacens.  Abb.  Ilunaldus. 

Molendinis  castrum  ,  Gwallerio  quo- 
dam  incentore  ,  ad  partes  Régis 
transit.  179.  c. 

Molismensis  Abbatiae  locus  fundatur 
per  quosdatn  Heremitas  :  ipsa  est 
mater  Cisteriùensis  Ordinis.  357.  b. 
Molisni.   Abbas,  Robertus. 

Monachi  sunt  Paupcres  Cbristi  :  eis 
Praelati  omnia  nccessaria  niinistrare 
distributione  nioderatâ  debcnt.  496. 
b.  Monachi  Proposili  sui  dosertores. 
298.  c.  590.  b.  Reprelicnduntur  in 
Concil.  Rem.  523.  a.  Monachi  No- 
tariorum  munere  funguntur.  421.  a. 
611.  b.  639.  b.  Monachi  diligentiùs 
cœteris  et  nitidiùs  omnia  ad  cul- 
tuni  Altaris  procurant.  503.  c.  Mo- 
nachi ad  succurrendum.  13.  c.  30. 
a.  Eorum  vota  rcla.xantur  autori- 
tale  Papae.  259.  b.  Monachi  Vica- 
rios  in  Ecclesiis  ruralibus  substi- 
tuunt.  520.  e.  .521.  a-d.  Mona- 
chus  Ecclesiae  Parochiali  deserviens, 
vocatur  Obedientiarius.  521.  d. 
Apud  Monachos  magnus  Sacerdo- 
tum  numerus.  272.  c.  Monachi  Ca- 
nonicis ,  aut  Clericis  secuUiribus  in 
pluribus  Ecclesiis  substituti.  13.  c, 
109.  d.  224.  e.  252.  c-d.  395.  c 
410.  b.  Praebendas  in  Ecclesiis  Ca- 
thedralibus  ])ossident.  203.  d.  Cum 
Canonicis  Episcopalium  Ecclesia- 
rum  Divinis  intersunt,  et  societa- 
tem  iaeunt  in  Festis  solemnioribus. 
70.  bc.  379.  c.  588.  c 

Monachorum  Cura  in  asservandis 
Chartis  et  libris.  488.  b-c.  Eorum 
socictatem  precum  ac  suffragiorum 
sollicitât  et  consecjuitur  Odo  Cam- 
paniensis  cum  u.xore  sua  et  filiis. 
419.  c.  Monachorum  Transmari- 
norum  instituta  omninô  lapsa  à 
Rege  Guillclmo  corriguntur.  242. 
a. 

Monastcria  :  in  Monasteriis,  quae  per- 
tinent ad  Cultum  Divinum  ,  et  ad 
Regulares  Gbservantias  ,  Abbatum 
arbitrio  relinquit  Concil.  Leraovic. 
II.  503.  c. 

Monasteriis  oblali  à  pueritia.  13.  c.  n. 
233.  b.  232.  b.  321.  c.  377.  c  647, 
e. 

Monasteriorum  e.\emptiones  :  Fiscan- 
nensis.  363.  e.  304.  b.  Guatinensis. 
107.  b.  Vindocinensis,  de  consensu 
Episc.  Diœces   506.  b  c. 

Monasteriorum  Officia  Claustralia  :  Ar- 
marii  seu  Praecentoris.  204.  d.  Ar- 
chiclavis.    273.  a.  Archicustod.    273. 

b.  Cellerarii.  279.  a.  Organista;.  149. 

c.  Prajposili.  279.  a.  Scholaslici  tùm 
interioris  tùm  cxterioris.  149.  c.  Et 
alibi  passim.  Thesaurarii.  236.  a. 

Monasteriorum  Scholie  et  Scholastici. 
Vide  Schol«. 


Monasterii-Villaris   Âbbatissse,   Beatrix, 

Elizabet. 
Monasteriuni-Novum  ,       ante      annum 

1073    minime     constructum  -,     anno 

1076  necdum  absolutum.  372.  d. 
Monasticam     vitam     amplectuntur    viri 

natalibus   illustres.  16.  c.    22.  a.  46. 

c.  113.  c.  116.  a.  136.  a.  162.  c. 
223.  e.  289.  e.  321.  c.  414.  b.  438. 
b.  459.  a-b.  476.  c.  483.  e.  etc. 
Etiam  Episcopi.  o08.  c.  312.  a.  Mo- 
nastice  vitae  filios  inconsultos  des- 
tinant Parentes.  115.   d.  396.  c-e. 

Moneta  apud  Cabilonem  excusa  nomi- 
ne  Henrici  I  Franc.  Régis.  411.  n. 
Moneta  Leodiensis.  376.  a.  Moso- 
niensis.  318.  n.  Remensis.  Ibid.  Mo- 
netse  cudendsejure  gaudet  Abbatia 
Trenorciensis.  601.  b-c.  Cornes  Pe- 
tragoric.  287.  c.  Librae  Rodomen- 
ses.  226.  e.  Marcse  Leodiensçs.  376. 
a.  ISummi  Vermandenses.  427.  b. 
Solidi  Tolosenses.  398.  a.  ïalen- 
tum  au  ri.  614.  c.  Libr%  auri  op 
limi.  610.  e.  Unciœ  auri.  106.  a. 
380.  a.  Librae  Denariorum.  118.  c. 
280   a.  Scuta.  106.  e.   Besaiis.  341. 

d.  Librae,  Solidi,  Denarii  ,  passint 
ac  prœcipuc  in  Diptom. 

Monmeliandum     Castrum     iirmat    Rex 

Philip.    I    adversùs  Ilugoncm  Domi- 

ni-Martini    Comit.    138.   b.    410.    b. 
Monogramma      Rcgiura       instrumentis 

Ducum ,     Comitnm ,    et     privatorum 

etiam  appositum.  607.  c. 
Mo;is,    linguâ    Gallicû    Dunum   dicitur. 

435.  n. 
Mons-Basonis   :    Milites    de  Monte-Ba- 

sonis  omnia  u.<:que  Cainouem    demo- 

liuntur.  263.  b. 
Monsteriolum  ,    Castrum    Aquitan,    sub 

ditione     Guillelmi     Aquit.     Comitis. 

534.  d. 
Montensis    Abbatissa    fit     per     elcctio- 

nem  ,     et     Impcratori      praesentatur. 

374.    e.    Montensis    Comes.    praesen- 

tatione     ab     Imperatore     im|)ctratâ  , 

eluctain    abbatissam     non     vult     ad- 

miltere  ;  Abbatem  se   déclarât.    375. 

a. 
Monteuses    Comités,     Herimannus    seu 

Hermannus,    Lambertus.   Fide  Han- 

non.  seu  Ilasnon. 
De  Monteforti  Comes,  Simon. 
De    Monte     S.     Joannis    Abbas,     Azel- 

nius  seu  Azclinus. 
Montionis    (  de   Mourons   seu    de    lion- 

xian)    Comités  ,     Ludovicus  ,    Tbeo- 

dericus. 
Montis-Beliardi     Comes ,     ïheodericus. 
Moiitis-  Desiderii  Comes,  Radulfus. 
Monlis-Maurenciaci     Dominus ,     Thiet- 

baldus. 
Montis-Rebelli    Majoris     Comes  ,     Ro- 

dulfus. 
Morcarius    Comes     Anglus,    post    Ha- 

roldi     caedem,     et     Willclmi    Conq. 

victoriam,  à   suis   per   insidias    truci- 

datur.  636.  c. 
Mores    Francorum  ,     in   opinione     Ita- 

lorum.     432.    b.    Mores    Anglorura. 

183.  a.  Apulorum.  448.  d.    450.   c. 

Britannorura.    88.    c-d.     Normanno- 

rum.    Ib3.    b.    449.     a.   Vasconum. 

486.  b 
Mores  seculi    undecimi  describuntur  et 

carpuntur.  pp.  501.  502.  503.  Mores 

sui  seculi,   et  praecipuè    Romana;  Cu- 

riae,  carpit  Pocta  quidam  Anonymus. 

pp.  443.  et  seqq,  Morum  perversorum 

exempla.  87.  d.  176.  b.  n.  180.  c-d. 

187.  b.  224.    a.  227.    a-b.  232.  d. 

248.    b.    336.     c-d.    339.    c.    453. 

c. 
Morini      comijlectebantur      Picardiam  , 

Artesiam,et    Flandiiam  :    eorum   ca- 

put    erat   Teruanna,   nunc    in    ruinis 


jaccns.  104.  c.  Morinorum  nomine 
vocabantur  olim  Flandriae  populi. 
35.  b.  .Morinensis  Curia.  300.  a. 

Moritolii ,  seu  Moretonii  aut  Moreto- 
niae  Comités,  Guillel.  seu  Willel- 
mus  ,  Malgerius  ,  Robertus ,  Roge- 
rius,  Rotro  seu  Rotroldus. 

Mortui-Maris  j)ugna  ,  ad  quem  an- 
num revocanda.  31  G.  n. 

Mosae  fluminis  circà  Lcgiam  urbem 
descriplio.  500.   c-d. 

Mosellanenses  Duces  ,  Albertus  ,  Fre- 
dericus  I,  Frédéric.  Il  ,  Gerardus  , 
Otlo  ,  Theodericus  I  ,  Theoderi- 
cus  II. 

Mosolium  ,  Castrum  Aquitan.  perti- 
nens  ad  Hugonem  de  Liziniaco  , 
incenditur  à  Josfredo  Vicecomite. 
534.  e.  535.  a. 

Mosomenses  Abbates,  Bernerus,  Joan- 
nes,  Rodulphus  seu  Rotulphus. 

De    Miisal  Comes,  Albertus. 

Musicae  pcriti  :  Radulfus  Mala-Corona. 
228.  b.  Sigo  Salmuricnsis  Abbas.  59. 
a.  Willehclmus  Abbas  Hirsaugiensis. 
26.  d.  P'ide  Cantus  Ecclesiasticus. 


N 


NAMURCUM  ,  olim  Naumene  ,  à 
vocabulo  Tcutonico  ,  Namen. 
462.  d.  n.  ÎVamurcenses  Comités  , 
Albertus  I  ,  Albertus  II  ,  Gode- 
fridus. 

Nannetica  urbs  à  Danis  seu  Norman- 
nis  incenditur.  624.  e.  Nannetenses 
Epp.  Budicus  seu  Pudicus,  Galte- 
rus,  Quiriacus  ,  Werecus  seu  \Ve- 
cerus. 

Nannetenses  Comités  ,  Aimericus  seu 
Haimcricui  ,  Budicus  ,  Goilridus  , 
Hoel  seu  Hoellus  aut  Boeilus ,  Mat- 
thias. 

Nantensis  Abba.i,  Marculfus. 

De  Nantoilo  Abbas,  Pctrus. 

Narbonncnse  Concilium  I.X. ,  confir- 
mât et  rénovât  Pacem  et  Trcu- 
gam  Dei.  pp.  514.  315,  516. 

Narbonnensis  Archiep.  Guifredus  seu 
Wifredus. 

Narbonnensis.  S.  Pauli  Abbas,  Auge- 
rius. 

Narbonnensis  Vicecomes  ,  Berenga- 
rius. 

Neapolilanus  Comes,  Wazo. 

Nemausenses  Arenae  jussu  Caroli  Mar- 
telli  combustae  propter  Sarracenos. 
434.  c. 

Neraausens.  Episc.  Froterius. 

Nemaus.  Vicecom.  Atotius,  Bcruar- 
dus. 

Neustria  vastalur  à  Normannis.  624. 
d.  Perlinet  ad  Neustriam  tota  Gal- 
liae  regio,  quae  à  Genabensi  urbe, 
per  transversùm ,  Lutetiam  usque 
Parisiorum  Oppidum  pertingit.  624. 
d.  Neustriae  quaidam  Urbes,  Lute- 
tia  Parisior.  Caput  nobile,  Belva- 
gus  seu  Bellovacus,  Noviomagus. 
623.  b.  c. 

Neustria  à  Normannis  cognomina- 
la  Normannia.  423.  c.  Sub  tem- 
pore  sex  Ducum  Ncustriae  vix  ul- 
lus  Normannorum  liberalibus  stu- 
diis  adhaisit.  242.  b.  Neustria  post 
adventum  Normannorum,  in  Cle- 
ricis dissoluta.  Presbyteri  et  Praesu- 
Ics  in  Neustria  thoris  concubina- 
rum  libéré  utuntur.  246.  a.  Ad  ex» 
peditionem  Guillelmi  Nothi  ))ro- 
movendam,  Clcrici  et  Laici  Fabri- 
candis  navibus  ,  studiis  et  sumpti- 
bus  pariter  intendunt.  235.  b.  fide 
Normanni  et  Normannia. 

S  Nicasii  Rotom.  Arch.  corpus  apud 
Basilicam  S.  Pétri  nunc  S.  Audoëni 
asservatum.    Quaedam   ejus  Reliquiae 


INDEX    RERUM. 


775 


ab  ipso  S.  Audoeno  ibidem  collo- 
cat»  narrantur.  4'Î6.  d.  n.  Ejus  Re- 
liquia;  in  Casirura  Melentum  ,  tem- 
j)ore  Noriiiaiinorum  translatée  di- 
cuntur.  476.  n. 

Nicenses  Episcopi  ,  Andrxas  ,  Nitar- 
dus. 

Nicephorus  Patriartiia  Jerosolym.  Ec- 
clcsiam  S.  Sepulchri  réparât.  354.  a. 

Nico  ,  seu  Nilbardus  J>eod.  Episc. 
Consccrationi  Eccl.  Slabul.  Intcrcst. 
462.  b. 

S.  Nicolai  (leIi(jui«Ë  Monast.  Andeg. 
ejusd.  nominis  ,  à  Gaufredo  Comité 
traditae.  593.  n. 

Nicolaitarum  ba?rcsis  ,  quid  slt.  132. 
d. 

Nicolaus  Papa  H  ,  anteà  Gcrardus  , 
Episc.  Florenlinus  :  post  Benedic- 
tum  ,  annis  duobus  prajsidet.  293. 
a.  431.  n.  Quonani  touipore  scdem 
Aposlolicain  occui)averit.  492.  n. 
Robertuin  Unfredi  fralreni  créât 
Apuliae  et  Calabriae  Ducein  ,  et 
ab  eo  fidelitatis  Sacranicntura  reci- 
pit.  431.  e.  n.  432.  a.  Melfitano 
Concilio  praesidct  ,  et  ibi  décréta 
statuit  contra  Presbyteroruin  con- 
jugia.  431.  d.  e.  n.  Romae  cogit 
Conciliiiin  H3  Episcoporum  ad- 
vcrsùs  Berengariuin.  382.  a.  b.  529. 
c.  Fidci  j)rofcssionem  à  Bcrengario 
factaiii  ,  per  urbes  Italiae  ,  Germa- 
nise et  Galliae  mittit.  331.  a.  Ger- 
vasio  Remensi  Arcbiep.  scribit  de 
malis  ruinoriI)us  circà  eum  sparsis  , 
et  ipsum  invitât  ad  Regeni  Henri- 
cum  propter  (juaedaiu  perpcrani  facta 
argueiidum  et  corripiendam.  Agnos- 
cit  necessitatem  Regii  consensus  ad 
celebrandum  in  Franciâ  Concilinm. 
492.  a-e.  Litteris  ad  eumdem  Ger- 
vasiuni  direclis  ,  Bellovacensem  et 
Sylva  nectensem  Episcopos  Simonia; 
insimul.ilos  ,  ab  officio  suspcndi 
jubet  ,  donec  Romanam  ad  Syno- 
dnm  sese  purgaturi  à  crimine  in- 
tentato  veniant.  493.  b.  Eidcm 
Gervasio  jubet  ut  damna  ab  ipso 
Virdunensi  Ecclesiae  illata  resar- 
ciat.  493.  d.  Aliâ  Ej)istola  Gervasium 
in  graliam  recipit ,  monetque  eum  ut 
cum  Duce  Godefrido  pacem  ineat. 
494.  b.  Litteras  accipit  à  Gervasio  , 
in  quibns  Patris  Patrum  et  Episcopo- 
rum Episcopi  titulo  donatur.  498. 
c.  Gcrardum  seu  Geraldum  à  se  in 
Episcopuni  Sistaricenseni  consecra- 
tum,  Sistaricensibus  commendat.  Gc- 
raldo  quijedam  ad  irregularitales  Or- 
dinum  sacrorum  ,  Ecclesl»  redi- 
tuum  partilioncm  ,  Ordinationis  et 
Baptisinatis  tempora  ,  pertinentia 
praescribit.  434.  d.  Prinins  sum- 
inorum  Pontilicum  ,  in  litterarura 
suarum  inscriptione  constant!  modo 
el  uniformi  adliibuit  ApostiiUcam 
licricdictioiiein.  494  n.  Podiensem 
Episc.  à  jurisdictione  Archiep.  Bitu- 
ric.  exemit,  contradicente  Archiepis- 
copo.  337.  c. 

^îicolaus  (ilius  Bicliardi  III  Norman. 
Ducis  ,  à  ])uero  Fiscannensis  Mo- 
nachiis  ,  Cœnobium  S.  Pétri  in  su- 
burbio  Rotliomag.  fesè  LX  annis 
régit  :  cœpit  Basilicam  mira;  ina- 
gnitudinis  et  elcgantia;  ,  in  <|ua  cor- 
pus S.  Audooni  quicscit.  2i4.  a.  b. 
321.  c.  d.  nu. 

Nicopolilanus  Episcopus,  Gregorius. 

Nigeilus  ,  Coiistantinicns.  Cornes  , 
cum  Copiis  Ducis  iNorm.  Roberti  , 
filios  Guillelmi  Belisniensis  csedit  , 
Fulcone  iiatu  majore  lanccà  trans- 
fixo,  Roberlum  fralrem  ejus  fugat. 
323.  c.  Nigeilus  et  Renaldus  seu 
Renulfus   Cornes    Bessiniac.    inter   se 


bellum  gcrunt ,  invito  Duce  Guil- 
lelmo.  332.  a.  Adversùs  Guillclmum 
rebellant.  332.  et  seqq.  Nigeilus  in 
pugnà  Vales  dunarum  fugalur  à  Fran- 
cis. 333.  c.  Apud  Valcsdunas  cae- 
sus  ,  copias  colligit ,  Andegaviam 
percurril,  el  propè  Andegavum  in- 
sidiis  coUocatis  ,  mille  Andcgaven- 
sibus  occisis ,  caetcris  vel  captis  vel 
in  fugam  versis  ,  insignein  victo- 
riam  refert.  336.  d.  e.  Ea  res  ipsi 
conciliât  Guillelmi  Ducis  graliara. 
178.  a.  337.  a.  Apud  Ambreras 
contra  Gaufridum  .Martellum  ,  Cas- 
trura  aedificat  ,  el  militibus  anno- 
nâ(|ue  instruit.  338.  a.  S.  Salva- 
toris  Cœnobium  fundat.  46.  a.  340. 
b. 

ISibardus,  Gaufridi  Martelli  Comitis 
Andegavensis  ,  Vassalliis,  simul  cum 
Gervasio  Cenoman.  Episc.  versu- 
tià  suâ  deludit  Comitera  in  tractatu 
quem  ad  invicem  babuerunt  Gervasius 
et  Martellus.  633.  c-d. 

Ninus ,  gêner  Rodbcrti  fratris  Odonis 
Régis  Francise  ,  memoratur  in  Ge- 
nealogia  Regum  à  Pfaaramundo  ad 
Pbilippum  I.  170.  b. 

Nitardus  Nicensis  Episc.  simul  cum 
Ragimbaldo  Arelatensi  Arcbiep.  et 
Benedicto  Avenion.  Episc.  Paranae- 
sim  ad  Cleruin  Italiaa  tam  suo ,  quàm 
Cleri  Gallicani  nomine  ,  de  ad- 
mittenda  Trevà  Dei  dirigit.  30',i.  d. 
316.  b. 

Nivellensis  Ecclesia  S.  Gertrudis,  post 
cifusum  in  ca  Sanguinem  Doniint  , 
concrematur.  332.  e. 

Nivernenses  Episcopi  ,   Hugo  II  ,    IIu- 

,.8""'-. 
Nivernensium     Comitum      Genealogia  , 

à  Raynaldo    ad   Guillelmum    fratrem 

Renaldi.    281.   b.    Comités,    Guillel. 

seu  Willemus  aut  VVillinus  ,  Landri- 

cus,    Raginaldus  seu  Rainaldus.   Vi- 

cecomes,  Hugo. 

Nobiliacenses  S.  Juiiiani  .4bbates,  Petrus, 
Richardus,  Umbertus. 

Norici,  post  obitum  Henrici  II  Impcra- 
toris  ,  ad  eleitionem  Régis  Gernianiae 
conveniunt.  616.  b. 

Normanni ,  unde  nomen  babeant.  340. 
n.  423.  c.  448.  b.  623.  n.  642  c. 
Duce  RoUone  ,  à  Scitia  inferiori  , 
per  Oceanum  vecti  ,  Germaniam 
et  Galliam  saepe  infestant.  Carole 
Simplici  Francis  imperante  ,  Gal- 
liam ,  quâ  in  parte  Britanniara  res- 
j)icit ,  pervadunt  :  Rotliomag.  ci- 
vitatcm  occupantes ,  Normanniam 
vocant;  ibique  confirmantur.  428. 
a.  II.  642.  c.  Ultra  Franciae  parteui 
quam  pervaserant  ,  conantur  ma- 
nus  extendere.  213.  n.  Fide  Dani. 
Normanni  ])lures  temj)Oribus  di- 
versis  Apuliam  adeunt.  227.  e.  Quo- 
rumdam  Normann.  peregrinatio 
ad  Garganum  Montcm  occasionem 
illis  tribuit  Apuliam  armis  adipis- 
ccndi.  448.  b.  Primus  eorum  ad- 
ventus  in  Apul.  140.  n.  Roberto 
Guiscardo  Duce  ,  Apuliam  irrura- 
punt.  262  b.  II.  VVailmaclii  Ducis 
et  aliorum  Polentûm  stipendiarii 
fiunt  contra  Paganos.  228.  a.  Pro 
hongobanlis  contra  Sarracenos  vel 
Graetos  pugnantes  ,  saepius  Barba- 
res prostcrnunt.  Sibi  débita  negan- 
tibus  stipeiulia  Longobardis ,  contra 
ipsos  arma  vertunt.  49.  b.  c.  Mor- 
luo  Tustino  Citello  ,  Duces  sibi 
eligunt  Ranulfuiii  et  Richardum  ; 
Longobardos  impugnant.  403.  a. 
Psaleriium,  Barum,  et  Capuam  cum 
totâ  Campaniù  et  Calabrià,  armis 
sibi  subigunt  :  iii  Siciliû  Panormum  , 
Catlianenscm    urbem  ,    Castrum    Jo- 


liannis  cum  aliis  urbibus  et  Oppi- 
dis  obtincnt.  228.  a.  In  Sicilid  et 
Apuliâ  incipiucit  dominari.  347.  a. 
A])uliani  ,  Calabriam  ,  Siciliam  oc- 
cupant. 101.  a.  213.  n.  642.  d.  Pro- 
pugnant  Constantinoj>olim  j  ins<^ 
runt  mclum  Babyloni.  101.  a.  ha- 
los imbuunt  linguâ  Gallicù.  449.  b, 
Normannornm  expeditio  in  Apulia 
versibus  à  Guill.  Apulo  descripta.  447. 
et  .seqq. 

Normanni,  (]ui  cum  Alfredo  in  An- 
gliam  transfrelarunt ,  alii  excaecali  et 
mutilati  ,  alii  cute  caj>itis  detract.l 
cruciati  ,  plnres  venundati  ,  sexcenti 
apud  Gelfordam  mortibus  variis  et 
miserabilibus  affecli.  309.  d.  Quidam 
ex  iis  Navcs  repctunt.  IV  mille  et 
am])lius  capli  et  ligati  Gedelforte  ab- 
ducuntur,  decimantur  ita  ut  decimus 
quisc|ue  tantumraodô  reservetur  : 
Anglis  querentibus  nimium  superesse 
Normannorum  numerum  ,  sujiers- 
tites  eodem  modo  obtruncantur  , 
salvo  tanlùra  decimo  quoque.  207.  b. 
339.  b. 

Normanni  contra  Guillelmum  No- 
thum  pucrum  rebellant,  magnam  in- 
ter se  stragem  perpétrant.  221.  d.  e. 
Turcbetillum  Nutricium  Guillelmi 
infanlis,  Osbernum  Normanniae  Da- 
piferum  ,  et  Comitcm  Gislebcrtum  , 
j)atrem  patria;  fraudulenter  inter- 
ficiunt.  248.  n.  Sub  ineunte  Guillel- 
mi Ducis  aetate  Normanni  plures  ab 
ejus  fidelitate  aberrant  :  exoriun- 
tur  diversi  motus  ,  seditioncs  con,- 
citantur.  37.  c.  Normanniam  inva- 
dcre  et  auferrc  Duci  conantur  :  Rc- 
ge  Hcnrico  Guillclmum  adjuvante, 
devincuntur.  393.  b.  Normanno- 
rum ope  Guillelmus  Nothus  An- 
gliam  subigit.  630.  a.  Catalogus  et 
cognomina  corum  qui  cum  Guil- 
lelmo  Normanniam  ingressi  sunt. 
30.  n.  93.  n.  97.  98.  n.  Ajmd  S.  Wa- 
lariium  conveniunt  ,  mare  trans- 
fretant ,  nemine  resistcnte  littus  ar- 
ripiunt  ,  Hastingas  appellunt.  182. 
e.  183.  a.  b.  n.  236.  a.  Totâ  noctc 
pugnam  Senlaciens.  j)raecedente  , 
confessioni  peccïtorum  vacant,  ma- 
nè  Dorainico  Corpori  communi- 
cant. 360.  e.  301.  a.  Contra  He- 
raldum  jjugnaturi  ,  voto  j)erpetuo 
se  suamque  posteritatcm  obligant 
abstinentiae  à  carnibus  die  Sab- 
bati  ,  si  victoriam  rej)ortent.  Vie- 
tores  fiunt.  318.  b.  Angliam  vas- 
tant  per  très  annos.  313.  c.  Anglos 
agrestes  et  jienc  illitteratos  inveniunt. 
242.  n. 

Normanni  bellum  babent  contra  Bri- 
toncs  et  Cenomanenses.  231.  b. 
Normannorum  gens  Guasconiae  fi- 
nes invadit  :  à  Guill-Sanctio  tanta 
caxle  mactantur  ,  ut  Guasconiae  fi- 
nes ullrà  pervadere  non  audeant. 
394.  d.  Normannis  Deus  subjicit 
Normanniam  ,  Angliam  ,  Apuliam  , 
Calabriam  ,  Siciliam  et  Antiocbiam. 
210.  c. 

Normanni  Pacem  sive  Treugam  Dei 
j)rimô  rcjiciunt  ,  tem|)ore  dissidio- 
rum  inler  Ilenricum  Franciae  Reg*m 
et  Odonis  Campaniensis  filios 
exortorum  ,  <]UÔd  jus  indiceudi  belli 
viderctur  ex  indc  minui;  sed  pos- 
teà  morbo  ignlto  atfiicti  ,  divini 
judicii  metu  ,  illam  adoptant.  509.  b. 
e. 

Normanni  staturâ  breviores  quam 
ïeutonici  seu  Aleraanni.  450.  b. 
Normannorum  genium  et  mores. 
130.  a.  183.  b.  Normannica  gens 
prona  ad  avaritiam.  430.  a.  Sae- 
vitia   Normannorum  et    injustilia;    in 


/ 


776 


INDEX     RERUM. 


Anglia.  210.  c.  d.  Normannorum 
gens  feritate   insignis  equestri.    448. 

a.  Normannicus  ensis  Anglicis  bi- 
pcnnibus  j)rae.slat.  181.  d.  iNorman- 
noruin  YÏx  ulliis  sub  scx  Ducibas 
Neustriae  liberalibus  studiis  adbaesit. 
242.  b,  Normannorum  usus  ex  Con- 
cubinaruin  comniixtione  Principes 
suscipere.  265.  c.  Mos  in  sepelien- 
dis  suorum  corporibus.  451.  d.  n. 
Consuctudo  ]>onipam  Militum  se- 
ciun  ducendi  quos  stipendiis  annuis 
quotidianisque  cibis  reficiebant.  310. 
n. 

Nonnannia  Rcgalis  Francorum  Re- 
gum  fisous.  Ejus  descriptio.  138.  e. 
160.  b.  Dux  iVormannije  eam  tenet  à 
Rege  pcr  paragium  ,  ei  fidelitatcm  et 
hoinngiuni  praeslando.  343.  n.  Propè 
in  Regnuni  evecta.  83.  a.  n.  Sapien- 
tibus  Prœlalis  et  Optiniatibus  prae- 
clarè  viget.  234.  d.  Nonnannia  supre- 
uiuHi  Régis  Franc.  Ilenrici  Dominium 
agnoscit.  420.  a. 

IVormannise  Duces.  Guillelmus  seu 
Will.  Longa-Spata  ,  Guillelmus  No- 
tlius  ,  Guillelmu.s  Rufus  ,  Henricus  I , 
Richardus  I,  RIcbardus  II,  Ricbardus 
III,  Robertus  II,  Robertus  III,  RoUo. 

Norinannise  Praesules  et  Barones  convo- 
cati  à  Roberto  Duce  Jerosolymain 
profecturo,  Guillelmura  Notbum  Ro- 
berti  successorem  et  haeredem  agnos- 
cunt.  eique  iioiiiagium  et  ildein  ju- 
rant. 326.  b.  c. 

Iformanniae  Proceres  et  Barones  inter 
se  bella  exercent  ,  dum  Guillelmus 
Notbus  xtatem  puerilem  agit.  328. 
d.  c.  Contra  Guillclmum  infantem 
rebellant.  248.  b.  n.  Unanilniter 
Guillelmi  consiliuni  de  Angtiâ  con- 
quirendâ  probant.  167.  d.  168.  a. 
Barones  (pii  secuti  fuerant  Guillel- 
mum  in  Angliam  ,  varie  anxiantur. 
Hinc  à  Rege  Guillelmo  relinentur,  et 
infîdorum  desertorum  famam  timent. 
241.  a. 

rformannia,  ■  Barones  et  Proceres  exem- 
pluin  Ducis  Guillelmi  sequentes,  Ec- 
clesias  et  Abbatias  fundant.  223.  b. 
224.  a. 

norraanniae  consuetudo  dislinguitur  à 
Francise  consuetudine.  329.  n. 

Norinannise  limites.  83.  n.  Comitum 
illiu.s  et  Regum  Franciae  jura  et  of- 
ficia reciproca  ,  juxta  concordiam 
inter  Francos  et  Normannos  ,  tem- 
père Richardi  I  ,  factam  ;  (j(  fides 
sit  quibiudam  Normannis  et  JnglLt 
Scriptoribus).  83.  n.  208.  d.  343.  n. 
Normannise  Ducis  Guillelmi  pueri  tu- 
tela  summa  à  paire  Régi  Henrico 
commillitur.  177.  c.  178.  a.  326.  c-d. 
347.  b.  351.  a. 

nonnannia^  Dux  liominium  facil  et 
fidelitatem  Régi  Franc,  de  vita  sua 
et  de  suo  terreno  honore.  83.  u. 
Dux  Robertus  Henricum  Regem , 
utpotè  naturalem  suum  Dominum 
liberaliter  suscipit  ,  et  ut  légitime 
Domino  praebet  auxiliuni.  247.  d-e. 
324.  a.  Pro  fidei  debilo.  148.  a.  Guil- 
lelmus Roberti  fllius  adbuc  puer  , 
]>ra;sente  j)atre  ,  Régi  Henrico  ho- 
•miiiium  facit.  326.  d.  Cura  Rege  , 
fcrro  decernere  cavet  ,  utpotè  Do- 
mino suo  et  .Sacramento  et  Suf- 
fragio  obnoxius.  179.  c.  n.  Pro  fi- 
de.  180.  a.  Curia;  Régis  Henrici  in- 
terest  inter   Regios  Conciliarios.  588. 

b.  589.  c.  Philippi  Régis  corona- 
tioni  praesens  adest;  si  fides  Chro- 
nico  Ms.  Norrn.  343.  c.  Ducatum 
Norman,  obtinuit  partira  cura  Re- 
ge Franc,  pactionibus  factis.  317, 
d.  Idem  Guillelmus  bomo  fuit  Re- 
fum    Iknrici    et    Philipjù.    187.     a. 


Normanniae  Principes  Roberto  Diici  mi- 
litaribus  Sacramentis  adbibitis,  polli- 
centur  se  Guillelmum  in  Duccm ,  si 
ipse  non  rediret,  electuros.  Sacramen- 
ta  baec  statim  ex  consensu  Régis 
Franc.  Henrici,  unanimiter  postmo- 
dùni  firmaverunt.  265.  t. 

Normannicae  mulieres  quxdam  diu- 
turniorem  maritorum  suorum  in 
Angliâ  cura  Rege  Guillelmo  inili- 
tantiuni  abscntiara  aegrè  lerentes  , 
crcbris  nuntiis  à  viris  suis  flagitant 
ut  citù  revertantur ,  addentes  ,  quôd 
nisi  reditum  maturent ,  ipsae  sibi  alios 
conjuges  procuraturae  sint.  240.  d. 
241.  a. 

Nortb^  Anglicâ  linguâ,  Aquilonaris  plaga 
dicitur.  139.  a. 

Nortbfolki  et  Suthfolki  Cornes^  Radulfus 
seu  Rodulfus. 

Notarii,  vel  jussu  Régis,  vel  absente  Can- 
cellario,  Cbartas  Regias  scribebant. 
541.  c.  Et  alibi  pluries. 

Nothi  sive  Spurii  Presbyterorum  filii  ab 
Ordinibus  et  Praelaturis  arcentur  :  de 
bac  Lege  quereia  cujusdam  Anonymi 
versibus  exarata.  444.  et  seqq,  No- 
thorura  irregularitatem  tollit  professio 
Monastica.  445.  d.  e. 

Nova-foresta  ,  locus  quem  Willelmus 
Notbus ,  desertis  villis  ,  Ecclesiis  sub- 
rutis,  vcnationis  causa ,  per  milliaria 
ampliiis  triginta  ,  in  saltus  redegcral. 
189.  b. 

Novientensis  seu  Ebersheimensis  Monas- 
tcrii  situs ,  coinmoda  ,  divitix.  422. 
de.  Abb.  Egelolfus,  Willo. 

Novigenti  Abbas,  Guibertus. 

Noviomagus  ,  Ncuslrise  civitas  ,  à 
Normannis  vasiatur.  62o.  b.  Ibi  Pa- 
latiuiu  Regiura  ,  ubi  Curia  babetur 
in  solemiiitate  Pascbali.  456.  e.  No- 
vioraensis  plebs  ,  Episcopo  Emmo- 
ne  y  cura  Diaconibus  suis  obtrunca- 
to,  à  Danis  sive  Norraaniiis  caeditur. 
624.  b. 

Noviomenses  et  Tornacenses  Episcopi , 
Balduinus,  Emmo,  Hugo,  S.  Medar- 
dus,  Ratbodus,  Wido. 

Nucarienses  B.  Mar.  Abbates,  Andraeas, 
Evrardus,  Gaudinus,  Gauterius,  Rai- 
nerius,  Stepbanus. 


O 


OBEDiF.NTiARius  ,  dicitur  Monachus  , 
qui  Altare  deservit  extra  Monast. 
Synodis  Episcopi  interesse  débet.  521 . 
d. 

Occitania  ,  Regum  Franciae  Roberti  , 
Henrici  et  Philippi  supremura  Domi- 
nium agnoscit.  417.  b.  418.  a.  419. 
e.  432.  a.  433.  a. 

Oda  ,  filia  Gozelonis  Ducis  ,  matrimo- 
nio  juncta  cum  Lamberto  II  Com. 
Lovan.  III.  215.  n.  Consentit  fun- 
dationi  à  Lamberto  factK  in  Eccl. 
S.  Michaebs  apud  Bruxellam.  463. 
b. 

Odelgerus  Decani  S.  Richarii,  vel  Prioris 
officio  potitur.  131.  n. 

Odelricus  puer,  Gcrvini  precibus  à  fe- 
bre  sanatur.  Deinceps  apud  Cor- 
beiam  Monachus,  Abbatis  honore  po- 
titur. 134.  c. 

Odfridus ,  Olfridus  seu  Otfridus  ab  urbe 
Tervan.  Guatinuni  pervenit  ,  ubi 
Prioratum  instituit,  atque  fit  unus  ex 
prirais  Canonicor.  Regular.  instituto- 
ribus.  In  Iota  maritima  regione  popu- 
los initiât  Cliristianos.  105.  cd.  n. 
Adelara  aditFland.  Comitissam,  Bald. 
Cora.  viduam.  105.  d.  n.  Obit  Gan- 
davi  ;  in  Blandin.  S.  Pétri  Mon.  sepe- 
litur.  108.  n. 

Oddo  succedit  Olgerio  in  Abb,  Besuens. 
203.  d. 


Odilo  Cluniac.  Abbas ,  annucnte  Re- 
ge Roberto  ,  S.  Dionysii  regimea 
deponit.  378.  c.  n.  Salutis  et  ho- 
noris Roberti  Burgund,  Ducis  ami- 
cus,  ab  codera  Duce  vill*  Jn- 
liaci    restitutionera    deprecatur.   612. 

b.  Cleri-Gallicani  iiomine  Paraene- 
sira  ad  Clerura  Italiae  dirigit  de 
Treuga  Dei  adraittendâ.  509.  d. 
516.  b-e.  517.  a-c.  ïreugae  Dei  , 
in  Austrasia  praecipuè  ,  ]>romulga- 
tor  ardentissiraus.  509.  d-e.  Noraen 
ejus  célèbre  inter  Monachos.  458. 
b. 

Odo ,  frater  uterinus  Guill.  Conques- 
toris  Norm.  Ducis  et  Régis  Angl. 
Hugoni  succedit  in  Episcopatu  Ba- 
joc.  339.  e.  638.  a.  Bajocens.  Ec- 
clesiara  reaedificat.  339.  e.  Praefec- 
turara  Angl.  laudabilitcr  adminis- 
trât. 103.  d.  Post  necem  Guill.  fi- 
lii Osberni ,  totius  Angliae  sub  Re- 
ge Guill.  fit  Vicedominus.  189.  d. 
Classis  Praefectus.  174.  d.  Papatum 
Roraanum  à  civibus  penè  mercalur. 
189.  d.  Compedibus  irretitur  à  Rege, 
non  ut  Bajoc.  Episcopus  ,  sed  ut  Co- 
rnes Cantiae.  189.  d.  Post  mortem 
fratris  absolutus  ,  nepoti  Guillelmo 
adversatur,  partera  Roberti  fovens. 
189.  d-e. 

Odo  S.  Germani  Aulissio<l.  Mon.  post 
Thealduin ,  ejusdcra  loci  Abbas  elec- 
tus.  377.  a-b.  n.  647.  e.  Virtutes 
ejus  et  animi  dotes.  647.  e.  Conira 
Galdricum  Bosonis  filiuni  causara  ba- 
bct  iu  Curia  Theubaldi  Carapaii.  Com. 
648.  a-b.  Bona  muUa  suo  Monast.  ob- 
tinet.  618.  a-c. 

Odo  Rex  Franc,  ad  tempus  ,  fit  Dux 
Francorum  ,  et  nutrltius  Caroli  Sim- 
plicis.  170.  b.  Tutelam  Caroli  sep- 
tem  an.  fidcliter  adniinistrans  ,  per 
consilium  Francorum  ,  Neustriam 
in  beneficiura  perpetuuni  recipit. 
170.  b-c.  Albertuni  servum  facit 
Libertum  secundùra  legem  Salicam. 
590.  n. 

Odo  ,  filius  Roberti  Franc.  Régis  ,  fra- 
ter Henrici  I  ,  à  Normannis  vic- 
tus,  terga  vertit.  179.  e.  404.  d. 
Cum  pluribus  regni  Optimatibus 
interest  deteclioni  corporum  S.  Dio- 
nysii et  Soc.  408.  a.  472.  c.  473.  c 
474.  a.  Vitara  privatam  dcgit ,  vexât 
praedia  Floriacensis  Monasterii.  obit. 
483.  b-e.  n. 

Odo  I  ,  Com.  Campan.  Bertae  conjux  , 
in  praelio  Pontileviensi  fugatus.  631. 
d.  Abbaliani  M ajoris  Monasterii  res- 
taurât. 331.  d.  478.  n. 

Odo  H  ,  fil.  Odonis  I  Camp.  Co- 
mitis ,  et  sororis  Rodulû  Burg.  Ré- 
gis. 350.  c.  478.  n.  Coraitatus  Tri- 
cassium  ,  Meldornm  ,  Carnutum  , 
Turonum  ac  Blesensium  possidet. 
266.  n.  Primus  Consul  regii  Palatii. 
455.  d.  n.  Aspirât  ad  regnum  Bur- 
gund. fines  ejus  irrumpit  ,  obtinet 
civitates  et  castella.  143.  d.  Rebel- 
lât contra  Regem  Franc.  Henr.  143. 
d.  Lotharingiam  incursat  ,  Tullum 
urbem  obsidet  ,  Barrum  Castrum 
capit.  143.  d.  347.  b.  c.  Commer- 
cium    Caslrura  tradit  incendio.   458. 

c.  n.  Apud  Barrum  à  Gozelone 
Lothar.  Duce  fugalur  ,  et  perimi- 
tur.  143.  e.  347.  c.  435.  d.  n.  439. 
a.  478.  n.  In  Jlajori-.Monast.  se- 
pultus.  478.  n.  Filios  rclinquit 
Theobaldum     et    Stephanum.     266. 

n.  , 

Odo  frater  Hugonis,  fit  Dux  Burgundiae. 
162.  c.  Odo  Burgundiae  Dux  auxilia- 
tur  Philippo  Francis  Régi  in  belle 
contra  Uugonem  de  Puteolo  et  alios 
rebelles.  487.  a. 

Odo 


INDEX    RERUM. 


777 


Odo  fil.    Guill.     V     Aquit.     Dncis     ex 
Brisca    filia     Sancii     Dacis     Gascon, 
succedit    Guillelino   VI     fratri     suo , 
in   Ducatu  Aquit.    119.    d.    Veniens 
à    Gascon  ia  ,    Germundum    Castrum 
capere    non    potest.    Mausiacum   ex- 
pugnans  ,    occiditur.   Cuin  pâtre    et 
fratrc  Malliaco  sepelitur.  217.  b. 
Odo  Vicec.    de   Thoarcio  et  uxor   ejus 
Alixa  Qiiinssaiuin   dant    Monasterio- 
novo.  372.  d. 
Odolriciis    Conchense    Monast.     régit  , 
Basilicain   ex   ])arte  inaxiniù  consuin- 
inat  ;   corpus  B.   fidis  transfers.    433. 
a.  D. 
De  Oëiiais  Vicecoincs,  Callus. 
Ofliciuin    et  Missa   de   B.    M.    in   Abb. 

Tornac.  institula.  112.  c. 
Ogiva   Caroli  Siinplicis  uxor ,    cuin    fi- 
lio   suoLudovico  puero  aufugit.  627. 
d. 
Olgcrius  seu    Ulgerius    Ab.    Besuensis , 
Hugoni    Lingon.   Episcopo  non    vult 
assentire  ;   captus  Divioneni   ducitur. 
203.  c.  Divionenses  expugnans    Mo- 
nacbos,    ad  sua  cogit  redire.  203.  n. 
Decretuin     imj)etrat   à   suinmo    Pon- 
tifice  ,    quo    i)rohibct    ne   quis    Bes. 
Mon.    viin  infcrat.    Defungitur.  203. 
d. 
Oliba    Ausonensis    Episcopus    ])raesidet 
Synodo    Heienensi  ,    loco    Berengarii 
Helenensis  Episcopi.  514.  a. 
Olina  ,    Olena     seu     Olna   Fluv.   undè 

et  ([uo  effluit.  178.  n. 
Olivarus  ,     Germanus   Arnulfi    Talava- 
tii  ,     Monac.    Beccensis     factus     sub 
Abbate  Anselino.  41.  d.  n. 
Oiiveta   caedere    vel    fructibus     spoliare 

nefas,  quâ  de  causa.   513.  c. 
De  Ollona  S    M.  Ab.    Vitalis. 
Oloron.  Ep.  Steplianus. 
Optimales    et    Milites     praecipui  ,     qui 
praelio  in  Anglia    inter    Will.  et  He- 
ralduin   coininisso  intererant.  97.    b. 
236.  c.   d. 
Orbacens.  Ab.  Hugo. 
Ordinationcs    Presbyterorum     et     Dia- 
conorum  quo    teinpore   fir;ri  debeant. 
49o.  a.  h. 
Ordines    sacri     quibusdam     conferendi 
ex  Papae  JXicolai  II    Epistolà    ad  Cle- 
ruin  et   populum   Sistaricens.  494.  e. 
493.    a.    Ad  Ordines    sunt  inhabiles 
Nothi    et    Presbyterorum      filii.    57. 
d-e.  137.  b.    144.  c.    et  seqq.  461. 
d. 
Osbcrnus    natione    Normannus ,   frater 
Willielnii    Comitis  ,    cognatus      Ed- 
ward! ,    in    Anglia  sub  eodem  ViS^e 
doraesticè    conversatus  ,     Lefrico    in 
Episcopatu     Crid.     succedit  ,     Régis 
Willelœi  teiii])ore.  153.  n. 
Osbernus  filius  Erfasti  ,    Canonicus  Le- 
xoviensis  ,  Monac.  S   Trin.  in  Monte 
Rotom.    Prior     Cormel.      eruditione 
et  industriâ  praedarus.  233.    n.   Uti- 
censi  S     Ebrulfi     Abbatiae   prseficitur 
à  Guill.    Norman.    Duce.  230.    a-b. 
Ad     Curiam    Romanam    nolens    ac- 
ccdere  ;     autoritate     Papae      excom- 
municatur.    2.30.    d.   Romae    à    Papa 
absolvitur.     230.     n.    Juvenes  benè 
légère  ,  scribere     et   psallere     verbis 
et   verberibus   cogit  ;    pueris   et    in- 
doctis    siTJptoria     fabricat  ]     tabulas 
cerâ  illitas    praeparat.    231.   n.  Fran- 
ciam  adit  ;   plurium  Milituni  sibi  pa- 
rât   amicitiam  ,    à  quibus  bona  reci- 
pit.  233.  d.  Post  quinque  annos   re- 
giminis  obit.   50.    b.  233.  d.  235.  b. 
Osbernus   filius  Herfasti     fratris    Gun- 
noris  Comitissae    Norra.    37.    e.    56. 
b.    328.    e.   nn.    Domûs   Ducis  pro- 
curator  principalis  ,    nocte   in    cubi- 
culo   Ducis  jugulatur.  37.    e.     328. 
e.  nn. 

Tome  XI 


Osbernus  de  Bolebec  in  uxorem  du- 
cit  sororcra  Gunnoris  Comitissae  , 
ex  qua  suscipit  Galterium  ,  Giffar- 
dura  et  Godefridum.  58.  a. 
Osbertus,  frater  Pajjiae  uxoris  Richar- 
di  II  Norra.  Ducis  ,  Monachum 
professus  in  Monast.  Fontanellae. 
476.  c. 
Osculum  salutationis  et  pacis  porrec- 
tum  Episcopis  et  Abbat.  à  Regina 
Angliae.  133.  a. 
Osiacum.  ad  caput  Sabis  tlum.  Mu- 
nicipium  Hugonis  Castell.  Camcrac. 
à  S.  Lieberto  déstructura.  482.  n. 
Osmundus  Drengotus  Willelmura  Re- 
postellum  ,  qui  sesc  de  stupro  filiae 
ejus  in  audicntia  Oplimatum  Nor- 
manniae  jactaverat  ,  occidit  inter 
inanus  Rodberti  Ducis  :  j)ro  quo 
reatu  priùs  in  Britanniara  ,  deinde 
in  Angliam  ,  postrerao  Beneventura 
cum  filiis  et  nepotibus  aufugit.  Hic 
primus  Normannorura  sedera  in 
Apulia  sibi  deligit  ,  ojjpido  ad  ma- 
ncndum  sibi  suisque  accepto  à  Prin- 
cipe Beneventanorura.  49.  b-c.  227. 
b. 
Ostiens.    Epp.     Giraldus ,    Petrus    Da- 

niianus. 
S.  Oswaldus  Eborac.  Ep.  cum  S.  Duns- 
tano  Cantuar.   Cœnobii    Rames.    Ec- 
clesiam  consecrat.  522.  n.  Apud  Flo- 
riacura  in  Gallia  fit  Monachus.    184. 
n. 
Otto  Magnus  Iraper.    Comitem  Lovan. 
Lantbertuni    Cœnobii   Gerablao.    Ad- 
Yocatura  crcat.  584.  n. 
Otto  II    Imper.    Diploma    fert  in    gra- 
tiam  Monast.    S.    Dionysii    in  Fran- 
ciâ  ,    quo    constat   tune    temj)oris  S. 
Dionysii    corpus    in    eodem    Monas- 
terio  asservatum  fuisse.   470.  n. 
Olto    seu    Otho  ,    filius     Caroli    Ducis 
Lotharingiae  ,   in   eodem  Ducatu   pa- 
tri    succedens  ,    ab   Imperatore   con- 
firmatur.   437.  c.    Moritur.    438.    n. 
Sepulturse  locus.  201.  n. 
Otto    filius   Henrici  Com.     Lovan.    pa- 
tri  succedens  ,    annum    in  Principatu 
nonintegrum   exigil.  463.  c.  n.  637. 
c. 
Otto    Willel.     Monachis     Cluniac.     lo- 
cum     Juliacum     reddit ,     Robertura 
Regera    rogat ,    ut    restitutioni     huic 
assensum  praebeat.  612.  d. 
Oxifordiuui  in  Angl.    ubi     magnura    fit 
Placitum  ,    in    quo  omnes   Duces  ex 
Boreali    parte     Angl.     cum     Lundo- 
niensibus   Regem  eligunt  Haraldum. 
637.  c. 
Oximens.    seu    Hyemcns.    Com.    ïurs- 

tinus,  Willelmus. 
Oximens.   Vicec.    Rogcrius  pater  ,    Ro- 

gerius  filius. 
Oïa   Rex  ,     calcitrantibus   bobus  ,    Ar- 
cam     Dora,     tangens  ,    illico   interit. 
496.  d. 


PABENBF.  HG,  in  Saxoniâ.  Paben- 
bergcnsis  Eccl.  in  qua  sepelitur 
Henricus  II  Imp.  qui  ibidem  Epis- 
copalem  sedem  fundaverat.  613.  c. 
Primus  Episcopus  fuit  Eberbardus. 
616.  a.  Ecclesia  dedicatur  per  Be- 
nedictuni  Papara.  Privilegiis  orna- 
tur  per  Henricum  II  Iraper.  613.  c. 

Paciagium  ,  tributum  quod  à  subditis 
exigebant  Episcopi  et  alii  viri  po- 
tentes  ad  tuendam  Pacem  seu  Treu- 
gara  Dei.  509.  d.  Vide  Compen- 
sum. 

Paderborn.  Ep.  iMeinwertus. 

Paedagogus  Régis,  Ingerranus. 

Pagani  ,  à  Noricis  seu  Danicis  fini- 
bus     erurapentcs,    liastingo    procu- 


rante ,  maritiinas  Frantiae  regiones 
caedibus  et  flaramis  'dévastant.  622. 
e. 
Palatii  nomon  quando  usurpatum. 
583.  n.  Palatii  Rcgum  Burg.  Ca- 
méra. 543.  d.  n.  Ui.  d.  546.  c, 
350.  b.  Regalis  Palatii  Caméra.  334.  e. 
559.  d.  Palatii  officiaics  Priniarii  lit- 
teris  Regiis  inscrijui.  362.  d-e. 
577.  et  alibi. 
Palatia  Regia  in  valle  Suession.  in  qui- 
bus varii  Conventus  et  Concilia 
olim  habita,  creniantur.  ,^82.  n. 
Palatia  Regalia  ,  temj>oribus  Henrici  I 
Régis.  Carisiacense.  592.  b.  n.  Coiii- 
pendiense.  373.  d.  n.  580.  b.  Pa- 
risiense.  567.  e.  Senonicum.  ,585. 
b.  Starapense.  380.  n.  Suessionense 
S.  Medardi.  582.  e.  n.  Vitriacense. 
197.  d.  n.  488.  a.  n.  389.  b.  Qui- 
bus  adjungi  pnssunl  Melodunense. 
569.  a.  570.  a.  n.  Villa  Regia  Co- 
diciacensis.  381.  a.  n  Tuinetiamnon- 
nulla  ex  locis^  in  quibux  varia  Henri- 
cus D'tplomata  coiwen.sit ;  neinpè  Au- 
reliae.  590.  b.  Drocae.  603.  b.  604. 
a.  Laudunura.  572.- c.  .Monsterolura. 
576.  a.  Renii.  602.  a.  Suessiones. 
594.  b. 
Palatina  Audientia  .    id   est    Curia    Ju- 

dic.  Palatin.    543.  d. 
Palatini  Judices.  Ibid. 
Palatium  vêtus    Calcisdroti  penitùs   di- 
rutum  ,  olira    Regalibus  aedificiis  su- 
per   littus  Garonnae    positum.    398. 
a. 
Palliarura    Com.  Raimundus  ,    Willel- 
mus. 
Palumbus   Presbyler,    Romae  maleficiis 

mullis  deditus.  294.  d. 
Pannonica     gens     ad      Christianismum 
conversa  ,    zelo  uxoris  Stephani   Ré- 
gis  Hungarorura.  619.  b. 
S.    Pantaleonis     corpus    à     Nicomedia 
Coloniara      translatum  ;       brachium 
ejus    Doraino  Castri    Commercii  con- 
cessum ,    ab    incendio    Castri    erep- 
tura  ,    ad  Monast.  S.  Vitoni    Virdun. 
defertur.  458.  n. 
Pares  ,    quisint?  Pares  Franciae  ,  iidem 
ac  Judices    seu    Consiliarii    Regum. 
305.    n.    Eorura     numerus    nondùm 
determinatus      in     coronatione   Phi- 
lippi  I.  32.  33. 
Pares   Ducatûs  ,  Comitatûs ,   Episcopa- 

tûs.  300.  n. 
Pares     et     Barones      duodecini     Curiae 
Morin.  Ep.  300.  a.  Pares  Curiae   Ca- 
merac.  Episcopi.  128.  a-b. 
Pares  et  Barones    Ardeae    Castri.    305. 

b. 
Parisiensis   civitas    combusta.    371.    b. 

393.  d.  409.  c.  412.  a. 
Parisiense  Concil.  à  Rege  Henrico 
contra  errores  Berengarii  coactum. 
344.  d.  497.  d.  n.  528.  d.  332.  e. 
533.  a-b.  Paris.  Concil.  non  tan- 
tùm  Ecclesiasticorum  sed  et  Lai- 
corura  conventus.  532.  e. 
Parisiensis    S.    Germani    Abbatia    pêne 

ad  nihilura  redacta.  275.  b. 
Paris.  S.  Barthol.  Capella  regia,  fit  Ab- 
batia. 568.  n. 
Parisiens.  Epp.    Godefridus   seu   Gofïri- 
dus  ,    Imbertus    seu    Ymbertus   Jof- 
fridus    Letzelinus     seu      Hezciinus  , 
Rainaldus,  Stephanus. 
Paris.   S.   Germani  .\bb.     Adraldus  seu 
Aderoldus  ,      Albericus  ,        Ebolus  , 
Gallo  seu  Gualo  ,    Huberlus  ,    Huc- 
boldus  ,    Hugo  ,    Ingo  ,    Morardus  , 
Petrus    Apulus  ,    Robertus  ,    Willel. 
seu  Gui  1  Ici. 
Paris.  S.   Victoris  Ab.  Gilduinus. 
Paris.  S.  Maglorii  .\bb.    Juvanus  ,  Ra- 

ginaldus. 
Paris.   S.  .Martini  Ab.  Ingelardus. 

X  xxxx 


778 


ITSDEX     RERUM. 


Parisiens.    Com.    Burchardus    Vetulus  , 

Robcrtus. 
Parlaincntura       Lcodiensis      Episcopi  : 
ad     illud     quandoque    vocatur  Co- 
lues  Hainoniensis.  375.  d. 

Parnae  ,  in  Diœc.  Lexov.  Ibi  in  Eccl. 
S.  iMartini  collocantur  ossa  S.  Ju- 
doci.  475.  d.  n. 

Parncnses  Monacbi  in  Wilcass.  233. 
c. 

Parteniacum  Castruin  Aquit.  post  mor- 
tein  Joscelini,  à  Guillel.  Aquit.  Duce 
Hugoni  de  Liziniaco  promissum  ;  sed 
Fulconi  Vicecomiti  donatuin.  334. 
c. 

Partiniacens.  Princ.  Guillclmus. 

Passus  Ecclesiastici ,  aliter  Dextri  ,  spe- 
cics  mensurae  :  spatia  circà  Eccle- 
sias  et  Cœineteria  passibus  Eccle- 
siast.  sive  Dextris  mensurata.  510. 
c.  nn.  513.  d.  514.   c,  313.  d. 

Pastores  nibil  omninô  agerc  .debent 
de  rébus  Ecclesiarum  sine  const- 
lio  et  consensu  Subditorum.  493. 
e. 

Paterniacum  Monast.  à  Berta  Regina 
conditum  in  Diœcesi  Lausan.  544. 
n, 

Patriciacuin  ,  locus  à  Floriac.  Monast. 
dépendons  :  ubi  S.  Benedicti  suf- 
fragiis  sanatur  Gaufredus  Dorainus 
Castri  Sitiemuri.  490.  c.  d. 

Patronatùs  jus  Monasteriis  permissum. 
320.  e.  594.  a. 

Paula,  filia  Ilugonis  II  Coinit.  Ce- 
nonian.  an  nupserit  Joanni  de  Fle- 
cbiâ.  634.  a. 

S.  Pauli  suinmi  Britannise  Sacerdotis 
caput  terno  igné  cxaminatuin ,  et 
in  Monast.  Glonnensi  repositura. 
277.  b. 

S.  Pauli  Com.  Arnoldus  ,  Hermès  , 
Hugo,  Hugo  alter  ,  Rogerius  ,  Wal- 
bertus. 

Paulus  Metens.  Primicerius  ,  familiaris 
Berengarii  :  Epistola  ad  Paulum  à 
Bereng.  scripta  ,  in  Conc.  Paris,  pu- 
bliée lecta.  528.  d.  533.  a. 

Pavones  ,  aviuni  genus  rarum  ,  ad  ma- 
gnificentiam  aliti.  479.  c.  484. 
a. 

Pax  ,  Pacem  aut  Bellum  decernere  , 
Regalis  non  Episcopalis  est  officii. 
508.  e.  509.  a.  De  Pace  in  terris 
renovanda  litterae  Episcopo  cuidam 
cœlitùs  delatae  (ut  aiebat)     122.    b. 

Pax  Domini ,  qua  ratione  différât  à 
ïreuga.  508.  a. 

Pax  inter  bella  privata  gerentes  ,  de- 
cennio  priùs  à  Clerc  Gallicane  sta- 
tu! cœpta  ,  quàm  institueretur  Treu- 
ga  Dei.  142.  d.  216.  e.  508.  d.  Pa- 
cis  Domini  legibus  quid  defenda- 
lur.  510.  c-e.  511.  a.  Pacis  Domini 
violatorum  pœnae.  511.  b.  516.  a. 
Vide  Treuga. 

Pelegrinus  seu  Piligrinus  Colon.  Ar- 
cliiep.  providus  et  ad  boc  offîcium 
idoneus.  615.  e.  Post  electionera 
Cbunonis  Majoris  seu  Conradi  in 
Regem  Germ.  favet  partibus  Cbu- 
nonis Minoris.  In  gratiam  Conradi 
receptus  ,  postulat  à  Rege ,  ut  in 
Eccl.  Colon,  liceat  sibi  Reginam 
consecrare.  617.  b.  Henricum  Con- 
radi filium  consecrat  Regem  et  co- 
ronat  apud  Aquisgrani  Palatium. 
619.  a. 

De  Pernbroc.  Com.  Arnulfus  de  Be- 
lismo. 

Pepelingbensis  familia  ,  Pepelingben- 
sium  Domini.  301.  c.  n. 

Percensis  seu  Porcensis  Com.  Ro- 
gcrus. 

Peregrinatio  ad  S.  Hubcrtum  jam  ce- 
iebris  ,  pro  iis,  qui  rabidi  animalis 
morsu    licsi    fuerant,   150.    d.    Rilus 


in  sanatione  usurpatus.  Ibid. 

Peregrinationes  Jerosolymitanae.  22. 
d.  268.  a.  327.  a.  432.  e.  459.  c. 
n.638.  c. 

Peregrinationes  Jerosolymitanae  impo- 
sitae  transgressoribus  Pacis  et  Treu- 
gae  Dei.  316.  e. 

Perpiniacum  :  hue  Episcopalem  sedem 
Helenens.  transfert  Clemens  VIII 
Papa  ,  Pbilippi  II  Hispan.  Régis  pre- 
cibus.  514.  d.  n. 

Persona  sive  Personator  Ecclesise  . 
quid  sit?  306.  e.  307.  a.  521.  a.  Per- 
sonal iter  Beneficium  Ecclesiasticum 
tenere,  vel  impcrsonaliter.    321.  c. 

Personaticum  Altarium.  394.  a. 

Pertici  Com.  Rotroldus. 

Petragoricum  ,  Urbs  Aquitanias  ,  à 
IVormannis  vastata.  023.  c. 

Petragoricens.  Epp.  Giraldus  de  Gor- 
donio  ,  Guillel.  Reynaldus  de  Ti- 
berio. 

Petragoric.  Com.  Audebertus  ,  He- 
lias. 

S.  Petrus  Primatum  in  universas 
Gallias  Ecclcsiae  Remensi  tribuisse 
dicitur  à  Fulcoiie  ,  Uincmari  suc- 
cessore.  320.  b.  S.  Petro  dicata 
Ecclesia  alteri  Ecclesiae  censuin  vel 
décimas  persolvere  non  débet.  640. 
a. 

Petrus  succedit  Ste])hano  avunculo 
suo  Aniciensi  Epis,  vir  probus  et 
salis  strenuus  :  ordinatus  Episcopus, 
multa  prxlia  gerit  cum  civibus  et 
vicinis  omnibus  ,  quibus  deviclis  , 
Jerosolymam  adit.  Reversus  ad  Cœ- 
nob.  Voltae  ,  cum  avunculo  suo  re- 
quiescit.  428.  b. 

Petrus  Condom.  Abbas  obit  ;  succe- 
dit Verecundus  de  Lana.  393.  c-d. 

Petrus  Cellensis,  Abbas  S.  Remig.  Rem. 
Basilicam  Remigian.  adauget.  464. 
n.  Joanni  Sarisburiensi  in  sede  Car- 
nutanâ  succedit.  464.  n. 

Petrus  Hispaniarum  Rex  ,  filiam  Aqui- 
taniaj  Ducis  Guill.  in  Matrimonium 
suscipit.  119.  a. 

Petrus  Comes  ,  ab  Unfredo  et  Dro- 
gone  captus.  449.  d.  n.  450.  a. 

Petrus  Raimundi  ,  matrcm  suam  Adal- 
modim  interlicit  :  in  Hispania  sub 
pœnitentia  obit  sine  proie.  290.  d. 
n. 

Petrus  S.  Rom.  Eccl.  Diac.  in  Conc. 
Rem.  sub  Leone  IX  Papa  sermo- 
nem  babet  de  variis  abusibus  ,  vi- 
tiis  et  baeresibus  per  Gall.  grassan- 
tibus.  523.  a.  Obit  Lingonis  ;  ibi- 
que  sepelitur  in  capitulo  S.  Mam- 
metis.  197.  b. 

Petrus,  Castrum  Kassiacum  retinet  con- 
tra Ilugonem  de  Liziniaco.  538. 
a-b. 

Petueris  Castrum  ,  biennali  obsidione 
cinctum  ,  à  Rege  Henrico  recipi- 
tur  ,  Ugone  Bardulfo  ad  deditio- 
nem  compulso.  160.  d.  B.  Pbili- 
bertus  ,  opitulante  Reginâ  Baltilde, 
Gemeticense  Monast.  construit.  624. 
b. 

Pbilippa  ,  cognom.  Mathildis  ,  filia 
Guillel.  IV  Com.  Tolosaj ,  Arrago- 
niae  Régi  Sanchio  primùm  nupta  , 
deinde  Guillelmo  I.X.  Aquit.  Duci. 
486.  n.  Guillelmo  conjuge  suo  ad 
expeditioiiem  Jerosol.  profecto  , 
Provincias  sibi  subjectas  régit  ac 
visitât.  486.  b. 

B.  Philippus  Sicambris  Christi  nomen 
primus  annuntiat.  Franci  Aposto- 
lum  suum  adbuc  eum  tcnent.  156. 
e. 
Pbilippi  nomen  apud  Franços  fre- 
quentissimum.  Pbilipporum  vocatur 
Franciae  regnum.  136.  e. 
Pbilippus    Imper.     Rom.   à  S.    Babyla 


Episcopo  Antiocbeno  inter  Poeni- 
tentes  ad  brève  tempus  coUocatus. 
263.  b.  n. 
Philippus  1  Henrici  Régis  filius  ,  Rex 
Franciae,  septennis  tantùm,  jam  le- 
gendi  et  scribendi  peritus.  32.  b. 
Rex  effectus  pâtre  vivente  et  vo- 
lentc  ,  et  commun  i  consensu  Fran- 
corum.  367.  c.  Vivente  pâtre  co- 
ronatur,  consensu  Regni  Praesulum 
et  Procerura.  294.  e.  Rex  corona- 
tur  Remis  à  Gervasio  Rem.  Arch. 
371.  b.  n.  481.  c.  nn.  Post  Henri- 
cum patrem  juvenis  régnât.  317.  a, 
343.  b.  c.  486.  d.  Priiuis  aetatis  suae 
annis  strenuè  multa  gerit.  486.  d. 
Quam  maxime  dolet  de  conjugio 
Annae  matris  suae  cum  Radulpho 
Crespeii  et  Valesii  Comité.  499.  d, 
Hugoni  fratri  suo  Comitatum  Vi- 
romand.  confort.  385.  c.  386.  b, 
Juvenis  apud  S.  Richariura  veniens  , 
Abbatiae  regimen  conccdit  Gervi- 
no.  134.  e.  135.  a.  Contra  eum 
rebellant  quidam  Franc.  Proceres. 
486.  e.  Rex  cxercituni  edueit  ad 
corum  compescciulam  audaciam. 
Hugonem  de  Putcolo  obsidet  ,  à 
quo  repulsus  fugatnr  cum  magna 
clade.  487.  a-d.  Uxorem  ducit  Ber- 
tam  filiam  Florentii  HoUand.  et 
Frisiae  Comitis.  213.  b-c.  233.  b. 
n.  276.  b.  384.  e.  n.  385.  d.  386. 
b.  410.  b.  412.  a.  c.  486.  d.  Ex:  eâ 
gignit  Ludovicum  VI  Regem.  255. 
b.  n.  410.  b.  412.  a.  c.  Et  Cons- 
tantiam  uxorem  Boamundi  Antio- 
cheni.  157.  e.  384.  e.  Dominium 
pagi  Bellism.  donat  cognato  suo 
Guill.  seniori  Rcgi  .\ngl.  et  Norm. 
Duci.  37.  b.  Roberto  Frisio  nepoti 
suo  obscquium  spondet  ;  sed  Ricbil- 
dis  eum  ab  incoepto  negotio  revocat. 

390.  d.  Fœdus  rumpit  cum  Roberto 
et  ipsi  Corbeiam  eripit.  480.  c.  Cura 
exenitu  ])rocedit  ad  auxilium  Ri- 
cbildis  et  iilii  ejus  Arnulpbi.  ?>&.  b. 
243.  c.  384.  a.  391.  b.  482.  a. 
Propè  Casletum  viclus  cum  suis 
fugit.  243.  C.384.  a.  391.  c.  d.  392. 
a.  Monsteroluni  secedit  Philippus  , 
inde  vlllam  Audomarensem  intrat 
et  vastat  ;    nocte  reredit.    384.    b-c. 

391.  d.  Cum  Richilde  Balduinum 
fratrem  Arnulpbi  Comitem  Flan- 
driae  staluit.  366.  a.  Consilio  Pa- 
rlsiensis  Episcopi  et  Eustachii  Co- 
mitis, à  partibus  Richiidis  reccdit. 
366.  b.  384.  b.  392.  a.  Pacem  fir- 
mat  cum  Roberto.  384.  c.  In  auxi- 
lium Ducis  Norman.  Roberti  con- 
tra Regem  Angl.  Guill.  apud  Auci 
oppidum  vadit  :  ejus  ope  inter  eos 
fit  concordia  apud  Cadonium.  34. 
d.   Rainaldum    Lingon.   Ep.    in   car- 

<  cerem  Turris  Noviom.  detrudit. 
482.  d.  483.  a.  Comitatum  Gastiu. 
àFulcone  Rcchin  obtiaet  ;  occu- 
pât Veliocassiii.  Comitatum.  394.  a. 
410.  b.  Bituricas  civitatem  émit 
ab  Harpino.  Ip8.  a.  385.  a.  n. 
394.  a.  410.  b.  Castrum  Monme- 
liandum  firmat  contra  Hugonem 
Domni-Martini  Comitem.  138.  b. 
410.  b.  Pertesus  connubii  ,  quôd 
uxor  praepinguis  erat  corpulentiae  , 
uxorem  Andegav.  Comitis  sibi  con- 
jugit.  186.  d-e.  Mole  carnis  aggra- 
vatus  ,  operara  ampliorem  cibo  in- 
dulget  et  somno  ,  quàm  rébus  bel- 
licis.  486.  d.  Vêtus  dicitur  ,  prop- 
ter  diuturnum  Imperium.  118.  n. 
Fortunam  experitur  amicam  ,  in 
pace  magna  régnât.  412.  a. 

Philistii  arcam  fœderis  Domini  prop- 
ter  imminontem  cladem  à  suis  fini- 
bus  expellunt.  497.  a. 


INDEX    RERUM. 


779 


Philosophia  à  dicbus  illustrium  viro- 
ruin  Berengarii^  Managaldi,  Lan- 
franci,  Anselini,  ad  Gallias  devenit. 
358.  a. 

Philosophiae  Magistri  insignes  :  Ansel- 
mus.  358.  a.  Berengarius.  3i9.  a. 
Bernardus.  429.  n.  Ilermannus  Con- 
traclus.  360.  a.  Lanfrancus.  358.  a. 
Menegaldus.  285.  e.  338.  a. 

Pibo  Tull.  Episc.  in  honore  S.  Trini- 
tatis  consecraf.  Eccl.  in  loco  qui 
Mare  dicitur,    constructam.    369.    b. 

Pictavenses  seu  Pictavi,  nalio  praeceps 
ad  audenda  quaeque  illicita.  486.  c. 
Eonim  dominationcin  e,\osam  valdè 
habent  incolae  Guasconiae.  486.  b. 
Castella  ipsoruin,  vicos  et  omnem 
regionem  à  mari  usque  ad  urbem 
Pictav.  populantur  Dani  seu  INor- 
nianni.  62u.  a.  Cum  Norniannis  ad 
conquirendain  Angliam  progrediun- 
tur.  233.  b.  Belluni  habent  cuni  An- 
degavensibus.  268.  de.  269.  a-e.  270. 
a-c.  Victoriam  in  manlbiis  autûman- 
tes,  suos  affenint  fuuiculos,  quibus 
vinctos  et  captives  diicant  Andega- 
vos.  269.  c-d.  Duce  suo  vulnerato  et 
capte,  respirandi  locum  non  ha- 
bent. 270.  a.  \on  procul  à  Castro, 
quod  Caput- Vultonas  dicitur,  cura 
multd  strage  vincnntur  à  Gofrido 
Mart.  268.  e.  270.  a-b.  285.  d.  Apud 
Montein  Consularem  à  Gofr.  Mart. 
victi.  270.  n. 

Pictaviensis  pagus  ;  in  quo  mala  multa 
perpétrât  Gofr.  Mart.  Coin.  Andegav. 
268.   d. 

Pictavis ,  urbs  Aquitaniae  fœcundissi- 
ma,  à  Danis  seu  Normannis  vas- 
tata.  623.  c.  Suburbia  ejus  succonsa 
et  deicta  à  Gofredo  Martello.  268. 
d. 

Pictaviense  Concilium  à  Girardo  legato 
celebratum,  in  quo  proscripta  Beren- 
gariana  Hœresis,  et  ipse  Berengarius 
ferè  interomptus.    330.  b. 

Pictavens.  Epp.  Gislebertus,  Ileraber- 
tus  seu  Iscrabertus. 

Pictav.  Novi-Monast.  Ab.  Guido. 

Pictav.  S.  Sabini  Ab.  Odo. 

Pictav.  S.  Crucis  Abbatissa,  Petro- 
nilla. 

Pictav.  Coin.  Ebulus,  Gaufredus,  Guido, 
Guillehnus,  Odo,  Ramnulfus.  fjrfe 
A(|uilania;  Uuces. 

Pictor,  Canonicus    constitutus.    114.    b. 

Pincernae  Diicis  Burgudiœ.  614.  a. 

Pincernae  duo  sub  Henrico  Fr.  Rege. 
594.  d.  n. 

Pincernae  Régis,  Gillebertus,  Hugo, 
Valterus.  Fide  Buticularius. 

Pithueris,  seu  Pitiveris,  oppidum  Gal- 
liae  in  Belsia^  incensum  ab  Henrico 
Franc.  Rege.  437.  c.  n.  Apnd  Pi- 
thuerini  Canonicalis  Basilica  SS. 
Gregorii  et  Laeti  ab  Alvisa  ftindata. 
457.  c.  Ibidem  Ecclesia  S.  Salomo- 
nis,  in  qua  Gregorius  Archiep.  Ni- 
copol.  sepelitur,  inccnsa  cum  oppido. 
457.  c.  n. 

Pitivircnses  ïoparchae,  Hugo-Bardul- 
fus,  Isambardus,  Oldericus,  Rainar- 
dus. 

Placita  Regia  :  Codiciaco.  380.  c.  Me- 
loduni ,  in  Curia  Epiphaniae.  566. 
b.  568.  d.  370.  a.  Parisiis  in  Aula 
Régis.  377.  c.  578.  c.  Placitum  ha- 
bituni  in  gratiam  Canonicoruin,  S. 
Cornclii  Compend.  583.  d.  ride  Con- 
ventus,  Curia. 

Placita  Ducis  Burgundiae.  607.  e.  608.  c. 
612    d. 

Placitum  Blaviae,  à  Guillelmo  Aqui- 
tan.  Duce.  536.  c-d.  Placitum  Pic- 
tavense^  ab  Agncte  Comitissa.  217. 
d. 

Placitum  in    causa    cujusdam   servi    S. 


Benedicti  Floriac.  484.   e. 

Placitum  pro  Conventione  Sumptura. 
417.  c.  534.  c.  Placitum  pro  volun- 
tate,  arbitrio.  379.  c. 

Plebs,  à  Burgensibus  distincta.  305. 
b. 

De  Polignac  Vicecomes,    Amandus. 

Polonici  Legati  Cluniacum  missi.  Casi- 
mirum  in  Poloniam  reductum  Rcgio 
Throno  imponunt.  423.  b.  n. 

Poloniae  Dux,  Kasimir  seu  Casimi- 
rus. 

Poncius ,  Cornes  Impuritanensis  ,  in- 
terest  Concilio  Tulugiensi  ,  in  quo 
leges  Pacis  et  Treugae  Dei  statutae 
sunt.   510.  b. 

Pontesii  Com.  Drogo,  Galterius  seu 
Walterius. 

Pontificales  sedes  non  verè  digni,  sed 
nobiles  et  divites  conscendunt.  440. 
c-d. 

Pontileviensis  Abbas,  Ansbertus. 

Pontius  Abbas  Simorrae,  ante  Epis- 
copatum  suum  Bigorritan.  litem  ha- 
bens  cum  Raimundo-Arnaldi  Dan- 
tin  :  ambo  fecerunt  judicium  Dei, 
in  quo  Raimundus-Jrnaldi  victus  est. 
117.  n 

Pontius  Com.  Tofos.  uxorem  accipit 
Almodim  sororem  Audeberti  Co- 
raitis  de  Marcha,  quam  dederat  ei 
Hugo  Pius  de  Liziniaco,  qui  cam 
reliqucrat  causa  parentelae  :  filiis  duo- 
bus  ex  eâ  susceptis  Raymundo  de  S. 
jEgidio  et  Guillelmo  de  Tolosa,  Pon- 
cius dat  eam  in  uxorem  Raimundo 
Barcinon.  219.  d-e. 

Pontius  Tolosan.  Com.  Majori  sponsae 
suae  donat  E])iscopatum  Albien.  ci-  , 
vitatem  ,  monetara  et  mercatum  , 
Castrum.  S.  Marcelli  ,  medietatcm 
Episcopatils  Nemaus.  medietatem 
Abbatiae  .S.  Egidii,  Castrum  de  Porta- 
Spana,  et  Castellum  de  Tarascone. 
422.  n. 

Pontius  Com.  Arverniae,  excommu- 
nicatus  ab  Arvern.  Ep.  Sleph.  quôd 
uxore  légitima  dimissâ,  duxerit 
aliam,  à  Papa  Jeanne  XIX  absol- 
vitur  :  sed  Episcopo  conquerente, 
absolulionem  cassam  et  irritam  dé- 
clarât idem  Smnm.  Pont.  504.  c-d. 
n. 

Pontius  vir  nobilis  et  uxor  ejus  Pontia 
Ecclesiam  S.  Cirici  concedunt  Abb. 
Saviniac.  201.  a. 

Pontius  Morellus  offert  Abb.  Savi- 
niac, iilium  suum  Rothaldum.  201 . 
a. 

PontivuSj  Ponticus  seu  Pontius  pagus, 
pars  veterum  Anibianorum  inter 
Suminam  et  Alteiam  fluvios,  Duca- 
tûs  olira,  nunc  Comitatûs  appella- 
tionc  nobilis.  176.  n.  Pontivi  Co- 
mités,  Aldorus,  Angelrannus  I,  An- 
gelran.  II,  Arnulfus.Balduinus,  Guide 
seu  Wido,  Guillelmus  seu  Willel- 
mus,  Haimo,  Ililduinus,  Hugo,  Isem- 
bardus,  Walbertus. 

Pontons,  locus  in  page  Ausciensi,  ubi 
Reliquiae  S.  Mauri  Martyris  asservan- 
tur.  486.  b-c.  n. 

Poppo  Trevirensis  Archiep.  ordinatur  ; 
saepiùs  in  expcditione  et  procinctu 
Mililum  occupatus.  194.  n.  Ernes- 
tum  Ducem  filium  fratris  sui  cum 
Alemanico  Ducatu  sub  sua  habct 
tutela,  613.  e.  Jérusalem  profectus, 
et  per  1res  fere  annos  demoratus, 
Babyloniam  usque  precedit,  ubi 
tentus,  aliquandiu  labocat  in  caplivi- 
tate.  194.   ab. 

Poppo  Stabulensis  Abbas,  oriundus 
in  Morinis  propc  Teruannam.  461. 
n.  In  Mon.  S.  Theodorici  propè  Re- 
ines Menachum  induit.  461.  n.  Cu- 
ram  agit  Coenobii  S.  Trudonis,   204. 


c.  Sanctam  illius  vitam.  Fide  pp. 
461.  et  462. 

Portio  Congrua  Vicariorum  à  Monachis 
substitutorum  Ecclesiis  Parochialibus, 
520.  e.  .^21.  a. 

Portuensis  Episc.  Joannes. 

B.  Posenni  seu  Possenni  Confcss.  Reli- 
quiae apud  Castellionem  ad  Ligerim 
asservalae.  488.  c. 

Praejudicia  de  fine  mundi,  initie  se- 
culi  undecimieventuro.  553.  d.  Prae- 
judicia, ex  ignorantia  Physicaî  orta, 
circà  Cemetas  et  ca;tera  naturae 
Phaenomena.  26.  d.  134.  c.  Et  alibi 
paa.iiin. 

Prjelati  Ecclesias,  Saecularià  arma  com- 
pleclenles  ,  militares  copias  prctio 
conducentes,  et  in  similes  usus  Ec- 
clesiêe  et  pauperum  subslantiam  con- 
vertentcs,  arguuntur  à  Fulberto  Car- 
net. 497.   b. 

Praelati,  seu  Superiores  Menachoruni, 
Canonicerum  Regularium  et  alio- 
rum  quorumcumcjue  Religiosorum 
communiter  vivenlium,  ante  oinnia 
illis  nccessaria,  moderatâ  non  pro- 
digà  distributione,  ministrare  debent. 
496.  b. 

Praeposilus,  judex  :  ejusofficium  et  con- 
dilio.  395.  n. 

Praepositus  S.  Cornelii  compend.  eli- 
gitur  et  constiruitur  à  Rege.  586. 
a.  Illius  depositio  Episcoporum  judi- 
cio  ,  et  Régis  auteritate  peracta. 
586.  b.  Praepositi  curam  gcrebant 
bonorum  à  Monasteriis  remotorum. 
489.  d. 

Pratellensc  Cœnob.  quandè  construc- 
tum.  528.  a.  Primus  Abb.  à  Gra- 
dulfe  Fontanell.  Abb.  praepositus 
Ansfredus.  528.  b.  Ibi  Berengarius 
exccptus  hospitio,  multa  de  Sacra- 
mente  Altaris  impie  dissent.  332. 
a. 

Presbyterorum  Connubia.  454.  c. 

Presbyteri  et  caeteri  Calabriae  et  Apu- 
liae  Clerici  ,  publica  contrahentes 
cenjugia  ,  damnantur  in  Conci- 
lio Melfitano  à  Nicolao  II  Papa  ha- 
bito.  431.  e.  Apud  \ormannos 
Presbytrri,  quasi  in  moduni  ma- 
trimenii,  cencubinatum  publicum 
tenent.  303.  n.  Parochias  tenent  et 
arma  ferunt.  246.  b.  Presbyteri, 
Laïcorum  more,  ducunt  uxores  ; 
filios  suos  habredes  testarnento  relin- 
quunt.  246.  n.  Prcsby;eri,  quoiiiodô 
dcponendi  et  ad  Diaconatûs  gradum 
demittendi,  juxtà  Concil.  Lemovic. 
II.  504.  b. 

Primas,  quid  sit  in  génère.  518.  a. 
Primates  civitatum  et  Ordinura  ; 
Primates  inter  Episcopos  ;  .Munici- 
pales Magistratus  aliquando  dicti 
Primates.  518.  b.  Primates  jure, 
vel  etiam  nomine  Patriarcharum 
gaudentcs.  Ibid,  Prim.itum  tria  gê- 
nera 318.  c.  Primatis  nomen  in- 
ter Episcopos  quandonam  cmersit. 
518.  c.  l'rimatis  nomine  inter  Ec- 
clesias  Gallicanas  prima  insignita 
Bituricensis  Metrop.  518.  d.  Prima- 
tes, quinam  ex  Metropelitanis.  518. 
e.  Priniarum  sedium  Metropolitani 
Primates  dicti.  Ihid.  Primatis  nomine 
decoratus  Metropolitanus  ;  ne  quid 
autoritatis  in  ejus  Previnciara  sibi 
vindicet  alter  Primas.  319.  b.  120. 
a-b.  Primatis  nomine  donatur  Episc. 
Lemovic,  tanquam  successor  S,  Mar- 
tialis.  504.  a.  n. 

Primalus  Retomagensis.  238.  e. 

Prier  Guatinensis  à  fratribus  electus. 
108.  a. 

Prioralils  vocabulum  adliibctur  ad  de- 
signandum  quod  vocahatur  olim 
Abbatiola  ,     Cella  ,     .Monastcriolum  , 


780 


INDEX    RERUM. 


obedienlia.  423.  n.  Prioratûs  no- 
men  forte  primo  usurpatum  anno 
1040,  ail  designandam  cellam.  423. 
c.  n. 

Privilégia  pro  re,  pro  persona,  pro  tem- 
pore,  pro  loco  concessa  ;  ratione  nc- 
ccssitatis  vel  utilitatis  majoris,  pos- 
sunt  cominutari.  519.  e.   520.  a. 

Privilegiorum  Ecclesiasticorum  et  Bo- 
noruin  confinnationes  générales  à 
Principe.  544.  a.  543.  a.  558.  c.  567. 
e.  574.  a.  399.  c.  600.  c  Spéciales. 
passiin.  Eorumdera  confirmationes 
à  Romane  Pontifice,  ad  petit  ionem 
et  jussionem  Régis.  571.  d.  587.  c. 

Privilegium  Romani  Pontificis  ab  Epis- 
copis  Gallicanis  confirraatum.  586. 
b.  n. 

Probationes  cnrainationum  per  judicium 
aqua;  frigid».  510.  d.  512.  d.  n. 
Vide  Judicium. 

PruUiacense  S.  Pétri  Monast.  à  domi- 
nio  S.  Juliani  Turon.  ablatum.  H8. 
a. 

Pruraiensis  Abbas,  Robertus  seu  Ru- 
pertus. 

Pruvineiisis  pagus  :  in  eo  pestis  grassa- 
tur.    'l79.  a. 

Pruvinum  seu  Privignum,  Castrum  in 
Senon.  Diœc.  sub  ditione  Comitis 
ïrcc.  seu  Campau.  S.  Theobaldi  na- 
tale solum,  populosà  sutis  fre(iuenlià 
refcrtum.  478.  a.  c.  (•.  nn. 

Pruviu  S.  Aigulfi  Monast.  à  Theobaldo 
Camp.  Com.  fundatum,  in  Concil. 
Senon.  confirmatur.  517.  d.  Subest 
Cellensi  Monaslerio.  517.  n. 

Psalmod.  Insulae  S.  Pétri  Abb.  Warne- 
rius. 

Pultariense  Monasterium  à  Rainaldo 
Lingonensi  Episc.  incensum.  482.  n. 
Pultaricns.  Ab.  Arnoldus. 

Puteolum,  Castruiu  ab  exercitu  Régis 
Franc.  Pliilippi  obsessura,  acerrimè 
défendit  Hugo  de  Puteolo,  qui  fugat 
obsidentes.  487.  c-d.  n. 


QUADRAGESiM/E    caput ,    seu   initium 
jejunii  :  quo  tompore  raos  erat  cui- 

libet  Pœnitenti  adEcclesiam  festinare. 

629.  e. 
De  Quinciaco  Ab.  Tetbaudus. 
S.  Quintinus  Martyr,  in  cujus  bonorem 

propè  niœnia   Bellovac.    civitàtis    Ec- 

clesiam  sedificat   Guido  ejusdem  urbis 

Episcopus.  638.  c. 
S.  Quintiiii  AlonasteriumVeromanduense 

incenditur  à   Danis    seu  Nortmaunis, 

Haslingo  Duce.  624.  b. 
S.    Quintini   de    Monte    Abbas^    Wale- 

rannus. 


R 


RABBODO  Cornes  interficitur.  336. 
e. 

Rabellus  ,  filius  Willelmi  Camerarii 
de  Tancarvillâ,  patri  succedit.  38. 
a. 

Rabellus,  fortissimus  Miles  Normann. 
ei  quandam  partcm  Classis  tradit  Dux 
Norm.  Robertus,  ad  affligendam  in- 
cendiis  et  praedis  Britanuiani.  36.  d. 
Angliam.  400.  n. 

Rabodus,  Radbodus,  Ratbodus  No- 
viora.  et  Tornacens.  Episc.  Carisia- 
cense  Palatium  ad  Isarain,  Castel- 
lura  factum,  à  Pbili])po  Rege  ob- 
tinet.  592.  n.  Uasnoniens.  Àlonast. 
Basilicam  consacrât.  110.  u.  482  a. 
n.  Allare  quoddam  sub  perpetuo 
personatu  concedit.  521.  e.  XII 
Altaria  de  Mensà  Tornacensis  Epis- 
copi  ab  Hurduino  erepta,  et  Bal- 
duino    Barbato     concessa     repetit    à 


Roberto  Flandr.  Comité.  Cornes  se 
redditurum  spondet,  sed  antequàm 
de  manibus  Militum  ea  tenentium 
libéra  fièrent,  morte  praeventus, 
non  implevit  quod  proposuerat.  255. 

c.  Radbodus  dicitur  vir  nobilis  et 
magnae  nobilitatis  existens.  255.  n, 

Radbodus,  Ratbodus  Sag.  Episc.  uxo- 
ralus,  filium  babet  Guillelmum  Ab- 
batem  S.  Stepbani  Cadom.  242.  d. 
Vicie  Ratbodus. 

Radeboto  Comes  de  Habechesburg, 
accipit  à  fratre  suo  Werenbario  Ar- 
gentin. Episc.  Curtes  Episcopatiis 
Argentin,  et  Ecclesias  multas  in  be- 
neficio.  434.  n. 

Radulfus  Abbas  Mentis  S.  Michaelis, 
obit  in  itinere  Hierusalem  ;  succedit 
ei  Ranulfus.  256.  a.  n. 

Ranulfus  Dux  Alemanniae,  electus  Rex 
Germ.  et  Imperat.  adv.  Henricum 
IV.  Vid-e  Rodolphus. 

Radulfus,  Rodulfus  Comes  Crisp.  Va- 
les,  et  Medant.  uxere  suâ  repudiatâ, 
in  uxorem  ducit  Annam  Henrici 
Régis  viduam.  Communione  priva- 
tur  tùm  ob  uxorem  repudiatam, 
tùm  proptcr  parentis  viduam  sibi 
desponsatam.  Uxor  ejus  repudiala 
con(|ueritur  Alexandre  Papae  II  se 
à  viro  injuria  esse  dimissam.  499.  d. 
e.  nn.  Virdunens.  urbeni  incendit. 
231.  b.  Adest  cura  Willelnio  Angl. 
Rege  celebritati  Pascliali  apud  Fis- 
cann.  238.  c.  n.  Interest  expeditioni 
Flaiidricae  cum  Pliili|)|)o  Rege  con- 
tra Rebertuuï  Fris.  Obit  :  in  Castello 
Monlis-Desiderii  sepelilur.  443.  n. 

Radulfus  seu  Rodulpbus,  frater  ute- 
rinus  Ducis  iN'erm.  Richardi.  cum 
boniinibus  Ducis  in  silva  NVeura 
venande,  ursum  in  se  furenlem, 
licet  annis  tener,  prostravit.  Dux 
facto  bilaratus,  silvam  Weuram 
cum  appendiciis,  et  Castrum  Ivrcium 
fratri  (ledit  ;  unde  dictus  est  Comes. 
Radulfi  filii  et  filiae.  52.  c-e. 

Radulfus  de  Wacoio,  filius  Rolicrli 
Archiep.  Rolom.  et  Comitis  Ebroic. 
per  dolum  interficit  Gislebcrtuni 
Com.  cujus  érat  patruelis.  37.  d. 
401.  b.  Baronum  cousilio  eum  in 
suum  tutorem  et  Militis  Principera 
constituit   Guillel.     Dux    Norm.    38. 

d.  39.  c.  402.  a.  Uxorem  liabnit  no- 
mine  Basiliam.  38.  a.  Filium  genuit 
Rodhertum  de  Wateio.  232.  b. 

Radulfus,  Rodulfus  de  Waher  Com. 
Nertlifolki  et  Sutbfolki  per  do- 
num  Rej;is  Guillclmi,  Brilto  ex  pâ- 
tre, distorti  auimi  ad  omne  bo- 
num.  183.  e.  Cognatam  Régis,  fi- 
liam  Willelmi  filii  Osberni,  iu  uxo- 
rem babet.  186.  a.  Post  victoriam 
Regii  de  terra  Angliae  fugatur.  636. 
d. 

Radulfus,  Radulphus  seu  Rodulfus 
Ghisnensis  Comes,  acer  et  belli- 
cosus,  gladiaturam    ardenter  exercet. 

296.  c-d.  Rosellam  flliam  Hugonis 
Comitis  S.  Pauli  uxorem  ducit,  ex 
qua  filium  suscipit  Eustaciuni.  Sub- 
jectos  opprimit.  In  Fraiiciam  ad 
tornearaenta  venit  :  ibi  in  primo 
concursu  vulneratur  ;  despoliatus 
in  Scquauam  precipitalur.  297.  a-c. 
n.  Ejus   corpus  nunquam  comparuit. 

297.  n. 

Radulfus  Vicecomes,  frater  Savarici 
Vicecomitis,  filiam  suam  Uugeni 
de  Liziniaco  in  niatrimonium  pro- 
inittit  :  quod  impeditur  a  Guillel- 
mo  iV(|uit.  Coiiiilc.  334.  b-d.  Pro- 
pouit  IJugoiii  jam  à  comité  deluso, 
ul  vires  suas  adversus  Comitem  con- 
jungant  ;  Hugone  non  audente,  Co- 
mitem   impugnat    Radulfus,    et    IIu- 


gonem  damne  afficit.  334.  d-e. 

Radulfus  de  Caidreie,  unus  ex  praeci- 
puis  Ret;ii  exercitûs  Militibus  in  ex- 
pugnatiene  Caslri  Gemerici,  ossa 
S.  Judoci  ])er  Robertum  Me.debren 
Canonice  cuidam  erepta,  in  Eccle- 
sia  S.  Martini  apud  Parnas  cellocat. 
475.  d. 

Radulfus  seu  Rodulfus,  Geroii  filius, 
Clericus,  et  Mala-Corena  dictus  : 
ClericuSj  propter  litteras  quibus  ab 
infantiâ  excultus  fuerat  ;  Mala-Co- 
rona,  quia  in  juventute  suâ  milita- 
ribus  excrcitiis  et  aetatis  levitati- 
bus  addictus  fuerat  :  in  Grammaticâ, 
Dialecticâ  ,  Astronomiâ  ,  Musicâ  , 
Pbysicà  insigniter  eruditus,  Artis 
Medicinae  peritissimus,  in  urbe  Psa- 
lernitanâ  celeberriraà  Doctissimo- 
rum  suae  aetatis  scbolâ  insigui  ne- 
miiiem  scicntiâ  parem,  nisi  quam- 
dam  sapientem  matronam  invenit. 
Cùm  rei  militari  daliat  operam, 
tàm  manu  quùm  consilie  inter 
ce«taneos  excclluit,  Menaclium  in- 
duit apud  Majus-Monasterium  sub 
Alberto  Abbate  ;  deinde  Uticum  ve- 
nit, ubi  diù  babitavit  cum  Rod- 
berto  Abbate  suo  nepote.  226.  b.  c. 
228.  b.  c. 

Radulfus  de  Malo-Leone,  Ecclesiam 
erigit  in  benor.  B.  Pétri  Apost.  cui 
décimas  suas  denat.  373.  a.  In  ea- 
dem  Ecclesia  scj)elilur.  Jbid. 

Radulfus  de  Regvieres,  Montisburgi  Ab- 
batiam  aedificat.  340.  b. 

Radulfus,  Rodulfus  de  Toenio.  Mo- 
nasterium S.  Pétri  Castellionis  furi- 
dat.  46.  a. 

Radulfus  nobilis  Britto,  apud  Regem 
Anglerum  Hctguardum  bonoratus, 
dat  pra;dia  S.  Ricbario.   433.  b. 

Radulplius  111  Burguud.  Rex.  Vide  Ro- 
dolpli. 

Radulpbus  seu  Reginaldus  de  Bessin, 
rebellât  contra  Guillelmum  No- 
tbum.  316.  d.  Belligerat  adversus 
Nigellum  Com.  Constantin.  332.  a. 
Viribus  cum  Nigello  adunatis,  de- 
bellatur  et  fugatur  apud  Valesdu- 
nas,  ab  Ilennco  Franc.  Rege  et 
à  Guill.  Duce.  333.  c-d.    334.    a-e. 

333.  a-e. 

Radulpbus,  Rodulpbus  Tesson,  apud 
Valesdunas  Guillclme  Duci  auxi- 
lialur,    rebellium       partes    deserens. 

334.  b.  c.  333.  c.  Ipse  et  frater  ejus 
Erneisus  construunt  Ecclesiam  S. 
Stepbani  Fontanet.    46.    a.    340.    b. 

Radulpbus  Arcbiep.  Turon.  quo  anno 
sedere  cœpit.  169.  e.  Dicitur  Dei 
inimicus.  Ihid.  Suffragatur  Lanfran- 
co  in  causa  Berengarianâ.  530.  a. 
Ab  Amato  Burdcgalensi  Arcbiepisc. 
cum  sulfraganeis  suis  invitatur  ad 
Concil.  Burdegal.  in  quo  Berenga- 
rius  suam  fidei  professienem  Remae 
fattam  renovavit.  530.  d.  e.  Favet 
Legatis  Apostolicis,  investituras  be- 
neficiorum  Ecclesiasticorum  Régi 
auferre  molientibus.  Jussu  Pbilippi 
Régis,  à  suo  Archiepiscopatu  detur- 
batus.  348.  n. 

Ragenaldus  Cernes,  res  quasdani  Sa- 
Uncnsi  SS.  Simphoriani  et  Anatolii 
Basilicas  attribuit.  4ti0.   n. 

Ragimbaldus  Arelatensis  Arcbiepisco- 
pus,  Paranaesim  ad  Clerum  Italiae, 
tam  sue  quàra  Cleri  Gallic.  nomine, 
dirigil  de  admittendd  Face  seu 
Treugà   Domini.  509.  d.  316.  b. 

Raginaldus  Abb.  S.  Nicelai  Andeg.  ab 
Alberto  Abliale  iiislitulus,  aiite  hene- 
dictionein  ad  Gaiifriduni  Com.  fugit, 
atque  regimen  Monastcrii  Vindocin. 
noviter constructi  suscipit.  27 1 .  n.  419. 
b.  505.  e. 


INDEX    RERUM. 


781 


Raginaldus,  Raynaldus  Nivern.  Com. 
sororein  Régis  Roberti  {al.  filiam) 
ducit  uxorem.  Comitatuiu  Autissiod. 
suo  conjungit.  281.  c.  S.  Germano 
Autissiod.  confirmât  Moiiasterium 
de  Disesiâ  ,  atque  oinnes  cxartiones 
condonat.  Monasterium  S.  Salva- 
toris  Odoni  Abbati  rcddit.  648.  a. 
c.  Cum  Duce  Burgundi.e  confligit  : 
apud  Silviniacuin  occiditur.  281.  c. 
n.  Ei  quidam  Clironograplii  attri- 
buuiit  quse  Rainaldo  Burgundioiium 
traiis  Saoïiaj  Fluv.  Couiiti  conveniunt. 
487.  n.. 

Raginaldus ,  fil.  Guillelnii  Comit.  Ni- 
vern. Chartae  permntationis  cum  Hu- 
gone  III.  Nivern.  Episc.  subscribit. 
487.  II. 

Raginardus  ,  seu  Raynardus  Leod, 
Episc.  pontem  super  iMosara  ,  et  Ba- 
silicani  S.  Laurentii  Leod.  construxit. 
9.  c.  172.  d.  n.  In  ead.  Eccks.  se- 
pultus.  Ibid. 

Raignaldus  Andegav.  Scholarum  Ma- 
gister ,  Fulberli  Episc.  doctrinâ  eru- 
ditus  ,  Abbatis  Frederici  monitu  , 
S.  Florentii  miracula  describit.  279. 
d. 

Raimbertus  Virdun.  Episc.  Ecclesiam  S. 
Agerico  Hoverte  aedificat ,  ubi  locat 
Alonachos.  Dcsiderio  S.  Sepulchri  , 
percgrinationem  aggreditnr  ,  in  qua 
moritur.  414.  b.  Bellagradà  sepelitur. 
2ol.  n. 

Raimbertus  quidam  seipsura  S.  Martine 
Majoris-Monasterii,  omneinque  pro- 
genieni  Monachis  servituros  oifert. 
308.  n. 

Raimundus  Berengarii  ,  Comes  Bar- 
chinonse ,  sic  inter  alios  dominatur , 
ut  duodccim  Reges  Ilispaniae  tribu- 
lum  ei  ,  tanquam  domino  persolvant. 
290.  c. 

Raiinundus-Arnaldi  Daniin ,  liteni  ha- 
bens  cum  Pontio  Abbate  Simorrse , 
anibo  faciuitt  judiciwn  Dei ,  in  quo 
vincitur  Raimundus.  117.  n. 

Rainaldus  Paris.  Episc. in silvaWastinien- 
si  Villani-Episcopi  exstruit.  271.  n. 

Rainaldus  seu  Reinoldus  .S.  Mcdardi 
Suession.  Abbas,  in  Syiiodo  Rem.  ex- 
communicalus  ;  à  Rege  privatus  Ab- 
batià  ;  restilutus,  etc.  380.  n. 

Rainaldus  Burgundiae  Comes  in  uxo- 
rem duxit  Adelaidem  filiam  Ricbar- 
di  II  Ducis  Norm.  220.  a.  In  pu- 
gnâ  contra  Hugonem  Cabilon.  cap- 
tas ,  diù  carceri  niancipatur.  320. 
b. 

Rainaldus  Comes  Burgundionum  trans 
Saonae  Fluv.  à  quibusdara  Chrono- 
graphis  perperam  confunditur  cum 
Rainaldo  Comité  Nivernensi;  unde 
fit  ut  inulta  Coiniti  Nivern.  tribuant , 
qute  soli  Coiniti  Burgund.  conve- 
niunt. 487.  n. 

Rainaldus  de  Podio-fagi ,  Francise  Ca- 
merarius  sub  Uege  Henrico ,  posses- 
siones  coucedit  Alarico  Abbati  S.  Mi- 
chaelis  in  Eremo.  373.  b-c.  n. 

Rainaldus,  Eccles.  S  Martini  Turon. 
Custos  ,  linguâ  promptus  ,  largus 
stilo  ,  valens  Graminaticus.  438.  d. 
II. 

Rainaldus  fil.  Ernaldi  de  Escalfoio , 
quinquennis  oblatus  à  pâtre  ,  Monas- 
ticum  juguiu  subit  in  Ecclesia  Uti- 
ceiisi.  233.  a. 

Rainaldi  de  Castro-Gunterii  ,  patcr  et 
filius  una  die  raoriuntur,  paler  Jero- 
solymis  ,  filius  Castro-Gunterii.  268. 
b. 

Rainardus  Vctulus  ,  Senoncnsis  pagi 
4]omes  ,  Abhatiam  Sanctae  Coluiii- 
bae  in  beiielicium  tenet  ;  possessio- 
nes  ejus  in  usus  proprios  convertit  ; 
63^    suo     nomine    Castrum-Raiuardi 


exstruit  ;  Ccenobium  Sanctae  Farœ 
multura  vexât  ;  Abbatiain  S.  Mariae 
in  suburbio  Senonum  penè  destruit. 
566.  n. 

Rainardus  Pater  Odoirici  Aurel.  Episc. 
ante  fores  Romanae  Eccles.  sepuitus. 
437.  b. 

Rainerius  Aurelian.  Ep.  Ilasnor.iensis 
Monast.  Basiliiam  consecrat.  482. 
a.  n. 

Rainerius  ,  Abbas  Floriac.  Albericum  , 
unuin  ex  Castri  Castellionis-super- 
Lupam  primoribus  ,  Monasterii  prae- 
dia  devastantcm  excommunicat.  48S. 
d.  Successorem  habet  Hugonem.  483. 
n. 

Rainerius  I  ,  Longi  -  Colli ,  Hainon. 
sive  Haban.  Danis  seu  Normannis 
suam  patriam  appellentibus  obviàm 
fit  cùm  maximà  Militum  manu  , 
victus  capitur.  6^6.  e.  Ejus  uxor 
eum  à  captivitale  libérât  ,  inagno 
auri  pondère  Danis  dato  ,  et  insu- 
per duodccim  captivis  ad  eos  remissis. 
627.  a. 

Rainerus  et  Lainbertus ,  filil  Raineri 
Longicolli  Com.  Montensis  ,  ab  Ar- 
nulfo  Com.  Fland.  è  terra  sua  expul- 
si,  in  Franciara  fugiunt  ;  exercitu 
magno  congregato  rcgrediuntur  in 
Hannoniam  ,  et  Comilatum  suum  ré- 
cupérant, 37 'i.  c. 

Rambertus  Monast.  Senon.  Abb.  fac- 
lus ,  ab  Episc.  Met.  temporalia,  ab 
Ep.  verô  TuU.  curam  suscipit  ani- 
iiiarum  ;  amabi.lein  cunctis  se  exhi- 
bet  et  bonorabilem.  368.  e.  369. 
a.  Obit  ;  succedit  Bercherus.  369. 
c. 

De  Ramerut  Comités,  Andréas  ,  Hildui- 
nus  seu  Hildevinus. 

Ramesiensis  Cœnobii ,  in  agro  Iluntido- 
nensi  apud  Anglos^  Ecclesiam  conse- 
crarunt  S.  Dunstaniis  Arcliiep.  Can- 
luariens.  et  S.  Oswaldus  Eboracensis. 
3i2.  n.  Rames.  Abbas,  AlvFinus  seu 
Helfinus. 

Ramnulplius  Coines  Plt  tavensis  ,  Guil- 
lelnii Ducis  consaiiguiiieus.  119.  b. 
In  extremo  positus  ,  Ebuluin  fi- 
lium  parvuluiii  ,  per  manum  Ge- 
raldi  ,  Duel  Guillelnio  consangui- 
neo  delegavit  ad  nulricndum.  119. 
b. 

Ranulfus  Normann.  Dux  in  .Vpuliâ , 
posl  obitum  Meli.  creatus  Aversae  Co- 
mes à  Pandulfo  Capuae  Principe.  449. 
a.  n. 

Rapinse  paupcrum<jue  captiones  vetan- 
tur  in  Concilio  Rem.  sub  Leone  Papa 
IX.  523.  a. 

Ratisbona,  Radispona  :  ibi  diem  Sanc- 
tum  Paschae  célébrât  Conradus  Salicus. 
619.  a.  d.  Ratisbonenses  Episcopi  , 
Burckardus  seu  Kebehardus,  Gebe- 
hardus,  Otto,  S.  Wolfogus. 

Ratisbonenses  S.  llenueiilranni  seu 
Emmeranni  Monaclii  penès  se  B. 
Dionysii  Areopagitae  corpus  esse 
comminiscuntur  ,  occasione  Cada- 
veris  cujusdara  in  fundamentis  Mo- 
nasterii sui  inventi.  Episcopus  lla- 
tisbonensis  Praelatos  ,  iNobiles ,  Im- 
peratorera  et  ipsum  Papam  Leo- 
neni  ad  solemiiitalein  elevationis 
prœdicti  Cadaveris  invitât,  cui  qui- 
dem  prîesentcs  adfuêrunt.  403.  d. 
406.  a.  469.  d.  470  a.  b.  Ratis- 
bonenses iiiimerito  coiitendunt  corpus 
S.  Dionysii  per  Ariiulfuin  Iniperato- 
reiii  Ratisbonain  fuisse  translalum. 
470.  n. 

Ravennatensis  Episcopus,  Guibertusseu 
NVicbcrtus. 

Raymundus  Hcleneiisis  Episcopus  , 
inlerest  Concilio  Tuliigiensi  in  quo 
Pacis  et  Treugas  Dei   leges  coiistilutae 


sunt.  510.  b. 

Raymundus  ,  Comes  Cerritanensium  , 
interest  Concilio  Tulugiensi  ubi  plura 
de  Pace  et  Treugâ  Dei  statula  sunl. 
510.  b. 

Piaynaldus  ,  Raynardus  ,  Rainardus , 
Reinaldus  ,  Lingonensis  Episc.  suc- 
cedit Ilarduiiio.  482.  n.  Nobilis  et 
litteratus  ,  Comitibus  Barro-Sequa- 
nensibus  oriundus  ,  tuiiuit  Conii- 
tatus  ïornodori  et  Barri  super  Se- 
quanain  pro  suis  nepotibus  adbuc 
parvulis.  482.  c.  d.  n.  Propler  quas- 
dam  discordias  ,  in  turrem  civita- 
tis  Noviomensis  à  Pliilippo  Rege 
detrusus.  482.  d.  483.  a.  Ibi  'fabu- 
losè  traditur  hyinnuin  Gloria  laus 
composiiisse  et  décantasse.  483.  a. 
n.  Monachos  Pultarienses  Ecclesiae 
suae  Iminunitatem  defeiidentes  ar- 
mis  aggreditur ,  et  Monasterium  in- 
cendlt  :  ab  Alexandre  Papa  II  cen- 
suris  Ecclesiast.  cobibetur  ,  et  factâ 
satisfactione  ,  absolvitur.  482.  n. 
Obit.  482.  n. 

Rebajjtisatio  :  baec  heeresis  apud  Afros 
vulgaris.  493.  a. 

Reclusi  et  Recliisae  solitariam  vitam 
propè  Ecclesias  et  Monasteria  de- 
gentes.  164.  b    190.  d.  230.  n.  293. 

a.  n. 

Redonenses  Episcopi  ,  Mainus  ,  ilar- 
bodus. 

Redonensis  Synodus.  434.  a.  43.'>.  a. 

Redonensis  Monasterii  S.  Mclanii  ins- 
tauratio.  372.  c.  n.  281.  n.  Paupe- 
ries.  280.  d.  281.a.  Abbas,  Eve- 
nus. 

Regensis  Episcopus,  Bernardus. 

Reges  :  eoruiii  jus ,  etiam  apud  Cliris- 
tianos  ,  non  pendel  à  Baptismo  vel 
fide ,  sed  à  natalibus  aut  ab  elcc- 
tione.  60.  e.  n. 

Reges  Franciae  ;  jure  supremi  Dominii , 
Proceres  seu  Magnos  Vassallos  ad 
Curiam  suain  convocant  ,  et  eo- 
rum  consiliis  in  Placitis  et  c*te- 
ris  Conventibus  utuiitur.  566.  d. 
383.  a.  383.  c.  588.  b.  38i).  b.  ,"j99. 
a-c.  604.  b.  600.  b.  etc.  Suprême 
jure  Procerum  Comilatus  ,  inlideli- 
tatis  causa  ,  fisco  Regali  addicuiit  , 
vel  aliis  concedunt.  139.  b.  IbO.  d. 
267.  b.  Principes  seu  Magnos  Vas- 
sallos ,  cum  suis  copiis  ,  ad  Bellura 
convocant  ex  omniims  Regni  pro- 
vinciiâ.  83.  b-c.  120  a-b.  Supre- 
muin  e.xercent  Dominium  in  Du- 
ces et  Comités  j  eorum  Cbartas  con- 
firmando  ,  vel  iis  subscribendo 
et  Sigillum  regiuni  ajjponendo  :  in 
Andegav.  Comitalu.  431.  b.  392. 
c-d.    393.    a-c.     In   Acpiitania.    120. 

b.  In  Burgundiat;  Ducatu.  608.  e. 
609.  a-d.  In  Flandria.  111.  b.  In 
Normannia.  Y ide  N'orraannia.  Re- 
gum  Franc,  partes  in  electione  et 
proinotione  ad  Di;;iiilates  Ecclc- 
siasticas.  Vide  Episcopatus ,  Ab- 
bates. 

Regnerus  Ecclesiam  aedificat  in  loco  qui 
Mare  dicitur.  3(59.  b. 

Religiosi  communiler  vivenles.  496.  b. 

Reli(juiae  :  earum  cultus  et  veneralio 
in  calamitatibus  ,  in  dedicationi- 
bus  .  etc.  110.  a.  n.  123.  e.  360. 
d.  39i.  d.  466.  d.  476.  d.  Reliquia- 
ruiii  furta  et  commercia.  -'inH.  c. 
n.  473.  b-d.  Proiialioiies  earuin  sin- 
gulares.  132.  b-c.  i:77.  b  n.  Super 
eas  jusjurandum  exigilur.  93.  d. 
Reliquiae  è  suis  Loculis  eductae  ,  et 
Ecclesiae  pavimcnto  ad  iiudiim  pros- 
tratt»  .  nonnuniqiiaai  iiilcr  spinas 
deposil;e  ,  si  quaiido  violareiitur  jura 
Ecclesiarura.  433.  d.  436.  b.  n.  Ke- 
liqiiias      processionaliter      circunife- 

Yyyyy 


782 


INDEX    RERUM. 


riint  Clerifi  et  Monachi  contra  in- 
jurias quas  patiebantur  ab  usurpa- 
loribus  ,  vel  ad  eorum  animos  sibi 
conciliandos.  466.  d.  480.  d.  Reli- 
quiarum  ïranslationcs  insignes.  S. 
Gerardi  TuUensis.  474.  b.  S.  Gudi- 
1*.  463.  b.  S.  Judoci.  473.  b-d.  S. 
Maraantis.  48:^.  c.  S.  Pantaleonis. 
438.  c.  n.  S.  Remigii.  466.  c-e.  S. 
Vulframni.  476.  h. 

Reliquiarum  S.  Dionysii  praetensa  in- 
ventio  apiid  Ratisponain  ,  et  genuina 
dctectio  in  Basilica  Sandionysiana. 
fide  S.  Dionysius. 

Remepse  Concilium  in  Basilica  S.  Re- 
migii célébrât  Léo  Papa  IX  ,  in  eo 
adsunt  Episcopi  XX,  Abbates  ferè  L, 
et  alii  Eccles.  Ord.  quàm  plurimi. 
Contentionem  de  praeeminentia  Re- 
mensein  inter  et  Trevirens.  Archie- 
piscopos  eludit  sumraus  Pontifex  ,  in 
moduin  Coronae ,  cujus  médium  oc- 
cupabat  ,  sedilibus  Episcoporum 
dispositis.  Plura  decerrfiintur  circà 
Mores  et  Discijjlinam.  Haeretici  ex- 
conimunicantur  :  Siinoniaci  Praelati 
exauctorantur.   246.  b.  310.  d.  334. 

b.  384  d.  n.  413.  c.  430.  n.  480.  n. 
522.  523.  380.  n.  583.  n.  387.  n. 
631.  b.  Aulici  quidam  Praeiati  Regem 
déterrent  ab  hoc  Concilio  permittendo. 
463.  b-d. 

Remensis  Ecclesia  ,  Belgica;  Secundae 
Metropolis.  Priniatus  in  Provinciam 
Remens,  ei  confirmatur  ab  Adriano 
Papa  I ,  ne  quid  in  cam  autoritatis 
sibi  vindicaret  Archiep.  Trevirens. 
519.  b.  Priniatum  ejus  in  univer- 
sas  Gallias  à  S.  Petro  concessura  as- 
scrit  Fulco  Hincmari  successor  ;  sed 
alii  Vicariatui  Apostolico  B.  Remi- 
gii tribuunt.  S20.  b.  Olim  Priniatui 
subjacuisse  dicitur.  .^20.  a.  Omnium 
Regni  Kcclesiaruni  caput  et  Mater 
appellatur.  ibid.  Remensis  et  ïre- 
vircnsis  Ecclesia;  comprovinciales 
et  sororcs  ,  non  distinguuntur  prase- 
niinentiâ  nisi  secundùm  antiquio- 
rem    Pra?suluin    Ordinationcm.    319. 

c.  d. 

Remensis  Arcbie])iscopus  Diadema 
Regni  possidere  dicitur  ;  ejus  erat , 
sedis  suae  privilcgio  ,  srngulis  festis 
in  univorsis  Galliarum  Ecclesiis  co- 
ronam  capiti  Régis  imponere.  520.  a. 
b. 

Remensis  Arcliicpiscopi  (juaeitam  sint 
hodie  pra?rogativ;e.  520.  b.  , 

Rcmenses  Archiepiscopi  ,  Adalbero  , 
Arnulphus,  Ebalus,  Fulco,  Gervasius, 
Guido  seu  Wido  ,  Herivœus  seu  Iler- 
■vœus  ,  Hincmarus  ,  Hugo,  Manasses  , 
Rainaldus  seu  Raynoldus  ,  S.  Remi- 
gius,  Tilpinus. 

Rcmenses  Canonici  Conventionis  pac- 
tum  agunt  cum  Noviomensibus ,  de 
tertia  parte  villae  quae  dicitur  Bidricus. 
427.  a. 

Remens.  S.  Remigii  Ecclesia;  à  Theo- 
dorico  et  Heriniaro  Abbatibus  cons- 
tructa,  per  Abbat.  Petrum  Cellen- 
sem  anipliata  ,  denique  Cardinalis 
Lenuiicurtii  diligentiâ  in  quibusdam 
partibus  adaucta.  464.  n.  In  ea  Lco 
IX  Papa  Concilium  célébrât.  465. 
a-c.  491.  b.  Dcdicatur  ab  eodem 
Papa.  463.  d.  n.  466.  e.  467.  a.  491. 
b.  522.  b.  Privilegium  Altari  Ma- 
jori  concessum.  467.  a-b.  n.  523.  b. 
Oratorium  SS.  Trinitalis  in  eadeni 
Basilica.  323.  c.  Sepulchri  S.  Remigii 
situs.  Ibrd.  Abbates  ,  Heremarus  seu 
Ileriinannus  et  Herimarus  ,  Petrus 
Cellensis  ,  Robertus  Lenoncurtius  , 
Thcodericus. 

Remciis.  Monast.  S.  Theoderlci  Abbates, 
Albcrtus.  Dominicus. 


Remens.  S.  Dionysii  Basilica  ,  olim 
Canonicorum  Remensium  sepultu- 
ra  ,  posteà  in  Monasterium  Cano- 
nicorum Regularium  conversa.  466. 
c.  n. 

Rerai  :  ad  Remorura  portam  ,  quae  ex 
antiquo  Patem  vocabatur,  S.  Remigius 
Daemonem  expulerat  :  Constantius 
quidam  ibi  Basilicam  instituit ,  quam 
hodie  Melitenses  Equités  obtinent. 
466.  e.  n.  Remorum  urbem  adit  Léo 
IX  Papa.  491.  b. 

S.  Remigius  Vicariatum  universae  Fran- 
corum  ditionis  à  Symmacho  Papa  , 
non  ab  Hormisda  ,  ratione  personae 
tantùm  ,    non  ratione  sedis  ,   accepit. 

519.  a.  Primatum  Eccl.  Rem.  ob- 
tinuisse   dicitur  in   universas   Gallias. 

520.  b.  Scdem  Pontificalem  insti- 
tuit Lauduni.  383.  n.  S.  Remigius 
Francorum  Praedicator  et  Aposto- 
lus  vocatur  à  Papa  Leone  IX  :  cor- 
pus ejus  manibus  ejusdem  Ponti- 
ficis  translatum.  491.  c.  Translatio- 
nis  B.  Remigii  festivitas  Kalendis 
Octobris  instiluta.  491.  b.  Per  totam 
Galliam  restauratur,  sub  ritu  duplici. 
463.  n. 

Remigius  Monac.  Fiscannensis ,  Willel- 
mo  Norm.  Duci  in  .4ngliam  proficis- 
centi  auxilium  in  multis  praebet  ;  Dux 
victor  factus ,  Doriestri*  Episcopatura 
Remigio  concedit.  236.  n.  Rogiie  pro- 
ditionis  accusatus  ,  suus  famulus  ,  ju- 
dicio  ferri  igniti ,  purgat  eum  et  Régi 
réconciliât.  211 .  d. 

Repudiuin  uxoribus  sine  causa  légitima 
dantes  e.xcommunicatur.  197.  d.  499. 
d.  Repudiatae  uxores  nova  incunt 
connubia.  219.  d.  Uxorum  légitimé 
rcpudiatarum  fdiinonhabenturspurii. 
432.  a.  Repudii  causa  légitima,  adul- 
tcrium.  390.  n. 

Reshacense  Monast.  situm  in  saltu  Bri- 
gensi ,  ab  liostili  defenditur  incur- 
sionc  raeritis  S.  Agilii  ,  tcmporc 
Balduini  Flandriae  Coinitis,  qui  ibi- 
dem subitanco  niorbo  correptus  , 
B.  Agili  suffragio  sanatur.  479.  b-d. 
In  Resbac.  Ecclesia ,  Adela  Blesen- 
sis  Comitissa  ,  ejusdem  sancti  inter- 
cessione .  sanitatem  recipit.  479. 
d-e.  480.  a.  Rcsbacensis  Abbas,  S. 
Agilus. 

De  Rciteste  seu  de  Retcxto  Cornes ,  Ma- 
nasses. 

Rex  Franciae  :  corona  ejus  capiti  imponi 
solita  in  Festis  solemnibus.  320.  b. 
ride  Reges  Franciae. 

Rbenus,  flumcn  Galliam  à  Gcrmania  di- 
riinens.  G 16.  b. 

Rhetoric*  peritus ,  Sigo.  39.  a.  Elo- 
quentiae  laude  insignis ,  Haiinardus. 
14.  b. 

Ribuariorum  Dux,  Gozelo. 

Ricardus  Sagiensis  Episc.  subscribitfun- 
dationi  Eccles.  S.  Leonardi  Bellism. 
631.  e. 

Richardus  Virdun.  Episc.  ab  Abbate  S. 
Vitoni  Richardo  de  sacro  fonte  sus- 
ceptus ,  enutritus  et  institutus.  459. 
d.  Multùm  laborat  ad  Treugam 
Dci  apud  Neustrios  inveliendam. 
509.  c.  Richardum  S.  Vitoni  Ab- 
batem  ajgrotantem  assidue  visitât  ; 
corpus  defuncti  lavât  ,  in  Mauso- 
laeum  illud  deponit  ,  e,\osculans 
pcctus  illius  ,  et  postulans  neperan- 
num  ei  supcrstes  relinquatur.  414. 
b-c.  459.  li. 

Richardus ,  Gratta  Dci  .\l)bas  S.  Vi- 
toni Virdun.  Magnatibus  sui  tem- 
jioris  valde  acceptas.  130.  e.  528. 
c.  Parentes  ejus  et  patria.  438.  n. 
In  Schola  Ecclesiae  Remensis  erii- 
ditus  ,  in  eadem  Eccl.  Praecentoris 
et    Decani    Dignitates    obtinet.    438. 


n.  Monachus  fit  S.  Vitoni.  Ibid.  Ejus- 
dem Ecclesiae  Abbas  constituitur. 
413.  e.  Religionis  habitu  Coinitem 
Lietardum  induit.  438.  b,  Eccle- 
siam  S.  Vitoni  amplificat  ,  déco- 
rât ,  extoUit.  413.  n.  Henrici  Irope- 
ratoris  amicus.  459.  b.  Cum  ipso 
Ecclesiam  in  honore  BB.  Apostolo- 
rum  Pétri  et  Pauli  ac  S.  Vitoni 
aedificat.  414.  a.  Reliquias  Ca|)«llx 
Castri  Commercii  ,  brachium  scili- 
cet  S.  Pantaleonis  ab  incendio  ser- 
val ,  et  Ecclesiae  S.  Vitoni  attri- 
buit.  4S8.  c.  n.  Manass«m  Comi- 
tem  de  Domino-Martino  ,  et  alios  , 
inter  obsidionem  Castri  Bar  inte- 
remptos,  ad  Monast.  S.  Vitoni  trans- 
ferri  curât  et  scpulturaa  mandat. 
439.  a.  Waleranum  Comitem  Bri- 
tulien.sem  ,  et  patrem  ejus  Geldui- 
num  Religionis  veste  induit.  439.  b. 
Abbatiam  régit  Lobicnsem.  414.  b. 
n.  Fratres  cura  libris  et  ornamen- 
tis  ad  S.  Pétri  Catalaun.  Monast. 
deducit ,  quod  ])er  se  usque  ad  inor- 
tem  dirigit.  576.  n.  Rector  et  ins- 
titutor  viginti  et  unius  Abbatiarum  , 
in  Lotbaringia ,.  in  Francia  et  in 
Flandria.  414.  b.  n.  459.  b.  Hey- 
moni  Episcopo  Virdun.  obsistit , 
quominùs  Cœnobium  S.  Vilorii  in- 
tra  muros  civitatis  includat.  459. 
b-c.  Pro  anima  patris  sui  Hildradi 
Comitis  ,  S.  Petro  et  S.  Vitono 
Theonis-curtem  tradit  414.  d.  Ro- 
mani adit  sub  Papa  Benedicto  VIII, 
cui  amicitiâ  conjunctissimus  fuit , 
secundùm  iter  Roman,  suscipit  Joan- 
ne  XIX  summo  Pontifice  ,  et  Ro- 
manae  Ecclesiae  jura  défendit  con- 
tra ambitiosas  Palriarch;e  Constan- 
tiuop.  prssumj)tiones.  459.  n.  Tu-, 
rones  accedit  Cœnobium  et  lumu- 
lum  S.  Martini  visitaturus.  459.  n. 
Jero.solimitannm  iter  conficit  ex- 
j)ensis  Rich.irdi  Norman.  Comitis 
sibi  familiaritatc  conjuiictissimi.  459. 
n.  Septingentos  pcregrinos  sccum 
ducit.  Ibiil.  Constantino|jolim  adit  , 
loca  sancta  Jerosolymis  et  Antio- 
chi*  invisit  :  redit  ad  suos.  131.  n. 
459.  c.  Richardi  sollicitudo  ergà 
Monast.  S.  Vitoni  ;  cura  ejus  vete- 
res  aliquot  sui  Monasterii  Chartae 
accuratè  describuntur.  459.  n.  Ex- 
trême niorbo  affectus  ,  assidue  vi- 
sitatur  à  Richardo  Virdun.  Episc. 
«ujus  Patrinus  fuerat  et  institutor. 
414.  b.  n.  459.  d.  Obitusejus  anntis 
et  dies.  460.  a. 

Richardus  Abbas  Corbeiae  ,  interest 
Concilio  Remensi  sub  Leone  IX 
Papa;  successorem  habet  Fulconem. 
480.  n. 

Richardus  Abbas,  apud  Regem  Fran- 
ciae gratiosus  ,  ad  quem  scribit  Be- 
rengarius  post  Synodum  Paris,  ut 
pro  se  ad  Regem  intercédât ,  et  illius 
gratiam  sibi  et  suae  causée  procuret. 
528.  e. 

Richardus  seu  Ricardus  Dux  Burgundiae 
defungitur.  274.  e. 

Richardus  I  Norman.  Dux  ,  filius 
Will.  Longae-Spatae  ,  adhuc  puer , 
mortuo  pâtre,  à  Rege  Franc,  quasi 
exul  in  Francia  detinetur.  32.  c. 
Hugonis  Ducis  Octcnnem  filiam  in 
matrimonium  sibi  conjungere  poUi- 
cetur.  343.  n.  Jubet  sibi  in  cubi- 
culum  adduci  Sainfriara  uxorem 
cujusdain  Forcstarii  vill»  Scheche- 
villae  ,  haud  procul  ab  oppido  Ar- 
carum.  Sainfria  Gunnorcm  soro- 
rem  suam  loco  suo  supponit  :  ex  qua 
Dux  filios  très  et  totidem  filias  ge- 
nuit  ,  ipsamque  Gunnorcm  sibi  mo- 
re Chrisliano  copulavit.  37.  c-e.  3^9.  n. 


INDEX    RERUM. 


783 


Ricbardus   II    Norra.   Dux,    Richard!    I 
et    Gunnoris    filius,    inortuâ  Judith  , 
aliam     uxorem    nomine    Papiam   vcl 
Popiam     ducit    Canuti    Régis    soro- 
rem.    39.  d.    330.  a,  n.    Senonas    et 
Altissiodorum    expugnat   :    eo    adju- 
vante ,     Burgundise    Ducatus      Régi 
Franciae  subditur.  343.  n.    Cùm   bel- 
lum  gereret  adversùs    Odonem   Car- 
nut.    et    Blesens.     Goraitem ,    certior 
faclus     quod  Odoni   occulté    praebe- 
ret    auxiliuin   Robertus    Rcx  Franc, 
copias  petit    Ricbardus    à    Rege    Da- 
namarcbiae.  343.  n.  Pacem  init     cum 
Odone    Campaniae    Comité,  ea    lege, 
quod   Tilleriae     cum     pago    circums- 
tanti      manerent      in     sua    ditione  , 
Odoni      verô      cederetur      oppidum 
Drocarum ,    à  Francise   Rege   tenen- 
dum.    329.    a.     Richardum    et    Ro- 
bertum    filios    suos     cura     exercitu 
mittit   in    Burgundiam  adversùs   Hu- 
gonera  Cabilonensem.   320.    b.   Belli 
hujus    exitus.    320.  c-d.    Ecclesiam 
Fiscanni   terris     et   ornamenlis    am- 
pliat  :    ibi    solebat  Curiam    suam    in 
Paschali    solemnitate     lenere.     Dona 
varia    eidem     Ecclesiae    et    Monachis 
ab    eodem    Duce   facta.    167.    n.    S. 
Vandregesili       Abbatiam       œdificat. 
321.    b.    Ergà    Richardum  Abbatem 
S.    Vitoni  niunificus,    expensas   om- 
nes    illius    Abb.    Jerosolimam    peten- 
tis     liberaliter.    suppcdital.    459.    n. 
Subscribit     fundationi     Ecclesiaj     S. 
Léonard!  Bellismensis.  631.  e.    Guil- 
lelmo  fratri  suo   Comitatum    Aucen- 
sem  ,     Godefrido    allcri     fratri    Cas- 
trum    Ivei   donat.    56.    d.     340.     n. 
Morbo    lethali    affectus  ,    adstantibus 
Baronibus  ,      Ducatum      Norraanniai 
Richarde   fiUo    suo    natu   majori    re- 
linquit  ,     Roberto    verô    Comitatum 
Oximensem.      Fiscannum   se   se    de- 
ferri   jubet,    ubi   Pœnitentiae  et    Eu- 
charistise   Sacramentis    rite    receptis  , 
obit,  et  sepelitur  propè  patrem  suum. 
132.  a.  321.   a-b.    Norman.    Ducat, 
tenuit    annis    XXX.     245.     b.     Ex 
Juditlia   Conani    Britan.   Comit.  filia, 
filios  suscepit  Richardum   et    Rober- 
tum.  646.  b.    Aliam    uxorem   Canuti 
Régis     Danorum     sororem     dimisit. 
428.    a.    642.    c.     Richardo    tribuit 
Annalista    Saxon,    iter  Jerosol.    quod 
non  ci,    sed    Roberto  ejus  filio    con- 
venit.  Ibid. 
Ricbardus    III   Dux    Normanniae  ,    Ri- 
chardi    II    filius   et    successor  ,    fra- 
tri suo  Roberto    Oximensem    pagum 
ex   patris   defuncti   praecepto    donat. 
321.    c.    Falesium     Castrum    sibi    à 
fratre  ereptum    expugnat.  Paulô  post 
Rotomagi    in   morbum  incidit,    inter 
prandendum   subitancâ     morte     cor- 
ripitur.  321.  c.  d.  In  primaevo  aeta- 
tis   flore.    189.     b.    Veneno     infec- 
tus.    245.     b.     A  suorura     nonnuUis 
ut  plurimi  retulerunt.  628.  c.  A  fra- 
tre   suo    Roberto     veneno    necatus, 
646.    b.    Vix    j)er    biennium    Duca- 
tum tenuit.  245.  b.   321.   d.    Ne   an- 
num  quidem    in    Principatu    peregit. 
476.  c.  NuUâ  légitima    proie    relictâ. 
321.  d.  628.  c.    Quidam   ci  spurium 
tribuunt   filium     nomine    Nicolaum  , 
primo      Fiscannensem      Monachum  , 
dcinde    Abbatem    S.     Audoeni     Ro- 
tomag.  321.  c.  628.  c.  Fratrem  suum 
Robertum     Ducatùs    hajredem      reli- 
quit.  330.  n.    Sepultus  apud  S.  Au- 
doenum  Rotomag.  321.  d. 
Ricbardus     Ëbroicensis    cernes  ,     filius 
Roberti   Archicp.    Rotom.    ex  relictâ 
Rogerii    de     Toênio    genuit    Willel- 
nium,   qui  el    snccessit  in  Comitatu. 
38.  d.  56.  c.  57.  a.   Apud  Ebroicas 


S.     Salvatoris   et   S.   Taurini    Abba- 
tias     fundat  ,     banc     Monachorum  , 
illam     Sanctimonialium.    Idem    apud 
Rotomagura    in   Monte    Urbi    immi- 
nente Cœnobium   SS.  Trinitatis  pro- 
priis  sumptibus  sedificat.   45.  e.   340. 
b. 
Ricbardus     Aversae     Cornes  ,     succedit 
Radulpho  :    dicitur  filius   Ascillitini. 
449.  b.n. 
Ricbardus  de   Heldrici-Corte  ,  Miles  de 
Pago   Wihiassino ,    in   praelio  vulne- 
ralus  ,      patrimonium    suum    secum 
confert  S.  Ebrulfo.  133.  c. 
Ricbardus    de     Huglevilla  ,     Castellum 
suum,   pro   fidelitate    Ducis   Guillel- 
mi  ,     contra      rebelles     Archacenses 
défendit   cum   provincia    circum    ja- 
cente.  246.  d. 
Ricbardus   seu    Ricardus,    Robertus    et 
Avesgotus  ,     filii   Willelmi    Sorengi  , 
omnem    circà    Sagium   patriam    de- 
populantur  ;    Ecclesiam    S.    Gervasii 
invaduntj    quam  equorum   stabulum 
faciunt.    41.   e.    Ricbardus   Sorengus 
terram  vastat    Richardi  de  S.   Scho- 
lastica  Militis  :  rusticus  ,  ab  eo  pri- 
dem    in     vinculis    cruciatus  ,    caput 
ejus  securi  conterit.  42.  b. 
Ricbardus  ïurstini  filius,    Duci   Nom. 
Willelmo   maxime   addictus  ,     eidem 
patrem  suum  réconciliât.  39.  d. 
S.     Richarii    Ecclesiae    incendium  ,   me- 
diante    eodem     Sancto  .  exlinguitur , 
absque    humano   auxilio.    134.  c.    S. 
Richarii    Abbates.     Vide    Centulens. 
Richerius  ,     post    Mainardura    Ecclesiae 
Senon.  praeest.  309.  a.  Sub  eo    re«- 
dificatur  Ecclesia  S.   Saviniani.  Ibid. 
Richildis  ,     filia      Rainerii     VI    Comit. 
Ilannonise,  uxor  Balduini  VI  Flandr. 
Comit.     mortuo    Hermanno      Comit. 
Lovan.    primo    marito    suo,    Comitis 
Flandriae  filio   Balduino   conjungitur. 
375.    b.  389.    e.    390.    a.    Ex   que 
duos    filios     habet  ,     Arnulfum      et 
Balduinum.    482.   n.    Defuncto    Bal- 
duino   marito    suo ,    non    erubescens 
trigamiam  ,    conatur  adhuc     nubere 
cuidam     Guillelmo      Snbcomiti      de 
Normanniâ   ;     conlrà    se    commovet 
quosdam    Flandriarum    Principes     et 
Populum.    3V)0.    b.    Populo   et   terrae 
gravis.  384.  a.    Inaudita  à  Flandren- 
sibus  exigit  tributa  :   à  quolibet    ostio 
et    tecto ,     etiam    sine    culcitâ   qua- 
tuor   denarios   exigit  :    Ghisnas     eà- 
dem    intentione     pénétrât.     298.    c. 
d.  e.    Belluin   gerit   adversùs  Rober- 
tum    Frisium    tutoreni     designatum 
Arnulfi,     cujus  tutelam  ipsa   sibiraet 
arrogaverat    :      Philippum      Franciae 
Regera     in    auxilium  advocat     Vin- 
cilur  •,   per   manus    Gerbodonis     Ar- 
nulfo    interfecto  ,    ipsa    Richildis  ca- 
pitur.     Relaxata     et     Régis    auxilio 
destituta  ;  cum  altero   filio  suo  Bal- 
duino    Comitatum     Hainon.      tristis 
repelit ,    et   Flandrias    amittit.     111. 
a.  n  .   151.   d.  254.    d.    298.   c.   d. 
n.  366.  b.  375.  c.  390.  b.  391.  a-d. 
480.    n.    482.    a.    n.     ïheoduinum 
Leod.    Episc.    adit,    cum    eo    confe- 
derationem     init,     Hannoniensl    Co- 
mitatu   et    Montensi    Castro   ab    eo- 
dem   in    feodum     receptis.     Tracta- 
tûs  conditiones.  363.   a.    b.    375.  d. 
e.   n.   376.    a.  b.    Richildis  et   filius 
ejus   Balduinus    paccm     ineunt    cum 
Roberto  Fris.  376.  c.   Castrum  Bel- 
limontis    firmat  :    aedificat    Capellam 
S.    Venantii.    Abbatiam    S.    Dionysii 
in    Bioc/ieroie   simul   cum   filio   Bal- 
duino erigit.  376.   c.  d.    S.    Lietber- 
tum    Episcop.    Camerac.     ab    Hugo- 
ne     Castellano     Camerac.    in     capli- 
vitate    detentum     libérât.     482.     a. 


Obit.    376.    d.    Apud    Hasnon.     se- 
pulta.  Ejus  virtutes.  390.  a. 
Richmundiae  Cornes,  Alanus. 
De  Rinecke  Comes,  Otho. 
De  Rinello,  Comes  ïheobaldus. 
Riquinus,     ab     Heril)rando     Castellano 
BuUionensi     interfectus  ,     ad     caput 
Adeladis   uxoris    Arnulfi    sepelitur  in 
Eccl.  S.  Huberti.  150.  a. 
Ritus     Ecclesiam  ra     Germaniae   à     Ro- 

raano  diversus.  427.  c. 
Robertus,  Monachus  Gemmetic.  Eduar- 
di  Régis  Capellanus ,  fit  Episcopus 
London.  et  posteà  Cantuariens.  Ar- 
chiepisc.  153.  a.  Roganle  Joanne 
Abbate  Fisrann.  Basilicas  SS.  Be- 
nedicti  et  Walarici  dedicat,  et  quos- 
dam Presbyteros  ordinat.  363.  e. 
Interest  detectioni  corporum  SS. 
Dionysii  et  Soc.  473.  e.  Robertus 
et  omnes  Franci  .  quorum  consilio 
Rex  Consulem  Godvrinum  exu- 
laverat,  exulantur,  174.  n.  Senten- 
tia  profertur  in  Robertum  Archie- 
piscopum  ejusque  complices  ,  quod 
statum  Regni  conturbarat  :  ille  Ro- 
mani profcctus  ,  ciim  per  Gemmeti- 
cum  reverteretur,  ibi  defunctus,  se- 
pelitur in  Ecclesia  S.  Mariae,  quam 
ipse  pr<ecipuè  construxerat.  174.  n. 
175.  n. 
Robertus,  filius  Richardi  senioris  Nor- 
man. Ducis,  annis  48  .\rchiepisco- 
patuin  Rotomag.  et  Comitatum 
Ebroicensem  régit  :  ex  Herleva  con- 
juge  très  babuit  filios,  quibus  Ebroi- 
censem Comitatum  et  alios  hono- 
res distribuit.  In  senectute  p(enitet  ; 
Ecclesiam  Mctropolitanam  à  fun- 
damentis  inchoat.  57.  a.  245.  a.  b. 
n.  Obit.  330.  a. 
Robertus    Lolharingus  ,    accipit    sedem 

Hereford.  lUl.  n. 
Robertus,    fil.      Comit.    Nivern.     Epis- 
copus Autissiodor.     Cliarta;     permu- 
tationis     cum     Ilugone    III     Nivern. 
Episc.  subscribit,  487.  n. 
Robertus  ,    post   Rainardum   Lingonen- 
sis  Ei)iscop.  eligitur.    frater  erat  Du- 
cis   Odonis    Borcl  .     ex    Francorum 
Regum    ac  Ducum  Burgundiae  stirpe 
progenitus.  204.  a.   n. 
Robertus,    Huberti   de  Ria    filius,    suc- 
cedit Ivoni  Sagiens.   Prasuli  defunc- 
to. 243.  a. 
Robertus    Abbas    Casam    Dei  aedificat  ; 
splendore    religionis    Aquitaniam    il- 
lustrât. 288.  c.  588.  b.  n. 
Robertus     Abb.    S      Florentii    Sabnur. 
,\bbatiam   S.   Maximini    Miciac.    sus- 
cipitj     in  cujus     claustro     sepelitur. 
277.  c. 
Robertus    Abbas    S.      '  -'tri    Fossatens. 
adest    detectioni   c  .p.    SS.     Dionysii 
et  socior.  474.  a. 
Robertus    seu    Rodberus     de     Grente- 
maisnilio  ,     filius    Kodberti    ex    Ila- 
duisâ,    Armiger   Ducis  Will.  quinque 
annis,    ab   ipso  deinde  miles  effîcitur. 
226.  d.   Cum  Hugone  fratre    suo    et 
Guillelmo    Geroio,     S.    Ebrulfi   Uti- 
censem    Abbatiam  restaurât.   340.  b. 
c.     Ibi    Monachum     induit  sub   Ab. 
Theodorico.  226.  d,   340.  c.  fit  Ab. 
Uticensis.    228.    a.    Rcquirit  à  Duce 
Will.    ut    Rodb.    Geroii    filii  corpi^s 
avunculi  sui^  quod  apud  S.   Serenicum 
jacebat ,    Uticum   transferri  concédât. 
Uux    memor    hostilis    odii    primùm 
denegat    ;     sed     postmodum     conce- 
dit.  229.   a.    Ad    Curiam    Ducis   ju- 
bctur  respoiidere  de  quibusdam   rea- 
tibus,    quorum    falsô   accusatus   fue- 
rat  à  Rainerio  Uticen.    Priore.    229. 
e.     Consilio     Hugonis     Lexoviensis. 
Episc.  Galliam  expetit;   et   inde   Ro- 
mam  adit,  eventus  suos  Nicolao  Papae 


784 


INDEX     RERUM. 


narraturus.  49.  a.  230.  a.  nn.  In 
Ajmliain  ad  parentes  suos  transit. 
Cuin  litteris  Aposlolicis  et  duobus 
Caidinalibus  Clericis  Normanniam 
re|)etit  ;  Ducem  adit  Julife-bonae, 
ubi  Curiam  suaii)  tenebat.  230.  b. 
c.  Robcrtus  al)  Hugone  Pra;sule  ad- 
monitus  ut  ])raesentiam  irati  Princi- 
pis  fugeret,  in  pagum  Parisiensem, 
ad  Hugoneni  Abbatem  Cœnobii 
S.  Dionysii  cognalum  suuin  seccdit. 
230.  c.  nn.  Osberno  Abbati  man- 
dat ut  in  pago  Carnotensi,  coram 
Cardinalibus  ainbo  adessent  :  non 
accedcnte  Osberno  ,  ex  autoritate 
Papae  eum  excomraunicat  ,  et  ad 
Rodbertuin  Wiscardum  se  confert. 
230.  d.  Defuncto  paulô  post  Nicolao, 
Papain  adit  Alexandrum  ,  cujus 
jussu  Rodbertuni  Calabriae  Ducem 
expetit,  à  quo  locus  in  urbe  Brixâ 
sibi  datur  ad  Abbatiam  construen- 
dam.  49.  a. 

Robert  us  ,  Rodbertus  ,  Cornes  Pari- 
siens. Marchio  Franc,  post  mortera 
Eboli  S  .  Germani  Abbatis,  accipit 
Abbatiam  ,  secjue  Abbatem  \o(itari 
facit.  274.  e.  Post  mortem  Hucboldi, 
nomen  Abbatis  S.  Germani  Paris, 
assuuiit.  27S.  a.  Robertus  Cornes 
Paris,  et  Hugo  Magnus,  Abbatis 
S.  Germani  nomen  usurpant  :  De- 
canos  Monachis  praeficiunt  :  mili- 
tibus  suis  bona  Ecclesiae  distribuunt. 
274.  d.  e.  273.  a.  A  Rege  Carolo 
oblinet  Robertus  ut  Abbatia  S.  Cru- 
cis  et  S.  Audoeni  Cœnobio  S.  Ger- 
mani addicatur.  275.  a.  n.  Secundo 
anno  post  mortem  Ricardi  Burg. 
Duc.  contra  Carol.  Simpl.  rebellât  : 
Rcgnuin  Franiiœ  invadcns,  in  Re- 
gem  inungitur  lil  Kalend.  Junii 
273.  a.  627.  d.  Dicitur  Rex  Ti- 
rannicus.  170.  b.  RoUonis  Patrinus 
fuerat.  627.  d. 

Robertus  ,  Rex  Franciae ,  ex  génère 
Hugonis  Capeti,  vir  Sanctus  agnos- 
citur.  414.  n.  Casulam  purpuream 
dat  Ecclesiae  S.  Florent.  Salmur. 
276.  d.  Monasterium  S.  Germ.  Paris, 
cum  Eccl.  S.  Vincentii  in  Sylva  Le- 
diâ  extruil.  567.  n.  S.  Maria;  Mo- 
nast.  in  Castro  Stampensi  ,  atque 
Bcclesiam  in  Palatio  œdificat.  580. 
n.  Loci  Juliaci  restitutioni,  Mona- 
chis Cluniac.  ab  Oltone  Will.  factae, 
consentit.  607.  e.  612.  d.  Subscri- 
bit  Fundationi  Ecclesiae  S.  Leonardi 
BcUism.  631.  e.  Richard!  Non». 
Ducis  amicus,  ejus  filiis  cum  exer- 
citu  Burgundiam  pctentibus  ,  per 
Franciara  liberum  perniittit  tran- 
sltum  eâ  lege  ut  dispendia  solvant. 
320.  b.  c.  Ilenricum  filiuin  siium 
natu  majoreiM  Regali  Corona  insi- 
gniendum  curât  :  Ducatuin  Burgun- 
diae  Roberto  assignat.  323.  e.  Obit. 
221.d.323.  e.  Ejus  filii,  Hugo  qui 
jtivenis  obiil  ,  Henricus  ejus  suc- 
ccssor,  Robertus  Dux  Burgundiae  et 
Budo  sive  Odo.  161.  n.  170.  d.  186. 
n. 

Robertus ,  filius  Robert!  Régis  ,  ca- 
put  primas  stirj)is  Ducum  ^urgun- 
diae ,  vivente  Patrc  ,  post  mortem 
fratris  sui  Hugonis  et  Hcnrici  al- 
terius  fratris  coronationem,  fit  Dux 
Burgundiae.  343.  n.  483.  b.  n.  608. 
n.  Henrico  fratri  suo  Francias  Régi 
primùm  adversatur  cum  roatre  suâ 
Constantiâ.  221.  d.  Confirmât  res- 
titutioncm  Juliaci.,  Cluniacensi  Ab- 
batiae  per  Oltonem  Willelmum  Co- 
miteni  factam  ,  jussu  et  autoritate 
RobertI  Régis  ,  cum  consensu  Hu- 
gonis Cabilon.  Com.  607.  e,  S.  Ger- 
mani Autisciodor.    Villarum   consue- 


tudines     confirmât.    648.     b.     Obit. 
162.  c. 

Robertus  filius  Henrici  Franc.  Régis 
et  Annae  moritur  juvenis.  357.  c. 
365.  a.  Puer.  1.Ï9.  c.  383.  c.  386. 
b.  Puerulus.  486.  c. 

Robertus,  Rotbertus,  Richard!  H  Mor- 
mann.  Duc.  fil.  e.x  Judithâ  ,  fralcr 
Richard!  HI,  parte  sibi  à  Pâtre  as- 
signats pariim  contentus  ,  Falesiam 
dolo  occupât.  321.  c.  Ricliardo  fra- 
tri suo  succedit  322.  a.  476.  c.  Xi- 
colaum  suum  ex  fratre  nepotein  , 
adbiic  puerum  ,  Monasticam  apud 
Fiscannum  vitam  amplecti  cogit. 
330.  n.  Ministrorum  suorum  sti- 
pendia auget  ad  duplum  :  Cerisiaci 
fundat  Abbatiam.  Militi  cgeno  cui 
non  erat  quod  inter  Missarum  so- 
lemnia  offerret ,  centum  Florenos 
distribui  jubet.  322.  a.  b.  Ludenti 
cum  alio  Milite ,  Nobilis  quidam 
in  signum  Hominii  pro  feodo,  jus- 
tum  aureum  offert,  quod  statim 
donat  Robertus  Clerico  ludentibus 
adstanti  :  Clericus  prœ  gaudio  su- 
bitaneè  moritur.  322.  b.  c.  Bello- 
vacensi  cultcUorum  artifici  ,  qui 
ipsi  eleganter  fabricatum  cultcllum 
obtulerat  ,  viginli  iibras,  equos  duos 
et  vas  aureum  confert  ;  quidquid 
per  diem  acceperat  solitus  erat  do- 
nare  ei  qui  primum  ipsi  donarium 
olitulerat.  322.  c.  d.  323.  a.  Soro- 
rem  Cnuth  Angl.  Régis  ductt,  cum 
ea  divortium  facit.  265.  b.  c.  Cu- 
jusdam  civis  oppidiFalesii  filiae,  no- 
mine  Arleitae.  puliherrim»  quidcm 
et  venustissimae  virginis  amore  irre- 
titus,  eam  loco  conjugis  habct,  et 
ex  eà  suscipit  filium  nomine  Wil- 
lelmum posteà  Normanniae  Ducem 
et  Angliae  Conquestorem  queni  Fa- 
lesii  enutritum,  pari  soUiiitudine 
ac  diligentiû  educanduni  curât  ac 
si  ex  légitima  uxore  procreatus  esset. 
177.  b.  263.  b.  c.  316.  b.  323.  c. 
d.  326.  a.  382.  c  401.  c  n.  646.  b. 
Sororem  suam  matrimonio  jungit 
Nigelli  Constantiniens.  Comit.  filio, 
eique  in  dotcm  Ballonum  et  ejus 
pertinentias  assignat.  323.  c.  Hen- 
ricum  Franciae  Regcm  tan(|uam  Do- 
minum  suum  apud  Fiscannum  re- 
cipit  :  ei  promptum  auxilium  pol- 
licelur  :  Gisortium  usque  eum  co- 
mitatur .  Parisios  répètent!  Comités 
adjungit  fratrem  suum  Guillelmum 
Talogii  Comitem  et  Nigellum  cum 
quingentis  Militibus.  Junctis  cum 
Rege  Franciae  copiis,  simul  capiunt 
Sylvanectum  ,  Bellovacum  ,  Am- 
bianum  ,  Compendium  ,  Remos  , 
J^audunum  ,  Xoviodunuin  ,  Altre- 
batuin  ,  totumque  j)agum  Vero- 
manduensem  et  Senonensem.  Au- 
relianos  incendil.  Mullum  adjuvat 
Henricum  ad  recuperandum  Re- 
gnum,  quod  ad  Robertum  ejus  fra- 
trem devolvi  <upiebat  Regina  Cons- 
tantiâ. 221.  d.  247.  e.  248.  a.  324. 
a.  b.  Alano  Britaiin!ae  Comité  fidem 
et  Ilominiuin  Comitatiîs  dcnegan- 
te,  Pontis  Orsonis  Castrum  exstruit 
super  fluv.  Coêsnnn,  quod  custodien- 
dum  committit  Nigello  Domino  S. 
Salvatoris  et  Alvredo  de  Guingiiant. 
Britanniam  ingreditur,  Dolo  expu- 
gnato  et  deleto,  Normanniam  re- 
petit. 324.  c.  Canuto  Regnum  An- 
gliae Robert!  nepotibus  Alvredo  et 
Eduardo  restituere  nolente,  classera 
parât,  tempestatibus  actus  ,  ad 
Insulam  Gerseium  appellit.  325.  a. 
400.  a.  b.  nn.  Classem  ad  Montem 
S.  Michaelis  mittit,  partenique  Na- 
vium  Militi  cuidam    nomine   Rabello 


committit  ut  in  Angliam  transfre- 
tet  earaque  devastet.  400.  b.  n.  Cùm 
audisset  Canutum  paratum  esse  ad 
restituendum  Eduardo  et  Alvredo 
Regnum,    classem    revocat.    400.    b. 

c.  n.  Vires  convertit  adversùs  Ala- 
num.  Canello  Longae-Villae  Comiti 
navibus  commissis,  iMontem  S.  Mi- 
chaelis adit  Robertus,  terrâque  Bri- 
tanniam ingicditur.  Alano  in  dedi- 
tionem  acceplo,  inter  duos  Prin- 
cipes pacem  firroant  utriuscjue  pa- 
trui  Rotomagensis  et  Bajocensis 
Eplscopi.  Alanus  honiinium  Duci 
praestat  ,  ab  eo  in  gratiam  recipi- 
tur.  Robertus  verô  ^«ormanniam 
repetit.  323.  a.  b.  n.  Robertus  in 
obsessione  Castri  Tauleriarum ,  Ser- 
lonein.  unum  ex  filiis  Tancredi  de 
Allâ-Villâ ,  propter  praeclarum  fa- 
cinus  ab  exsitio  revocat,  bonis  cu- 
mulât ,  inter  sibi  famitiariorcs  re- 
tinet.  140.  c.  141.  a.  Postquam  an- 
nis  VII  gloriosè  Ducatum  Norman- 
niae  tenuit,  Jerosolymara  pergere 
nieditatur.  177.  b.  Coactis  apud  Fis- 
cannum Praelatis,  Proceribus  et  Ba- 
ronibus  ,  puerum  Guillelmum  ia 
Ducatu  successorem  proponit  ;  Ala- 
num  Britanniae  Comitem  consan- 
guineum  suum  Normanniie  Guber- 
natorem  et  Senescalium  conslituit, 
Gislebertum  pueri  tutorem  dési- 
gnât, ipsius  Gisleberti  tutelâ  Hen- 
rico Franciae  Régi  commissâ.  Sacra- 
raento  Proccres  obstringit  ut  Wil- 
lelmum Ducem  eligant  ,  eumque 
Ducatu  investitum  ad  Regem  Fran- 
ciae deducit  Hominium  se  praesente 
praestiturum.  Filio  Régi  commenda- 
to  ,  peregrinationem  aggrcditur. 
243.  b.  248.  b.  263.  b.  c.  316,  b. 
326.  b-d.331.  a.  400.C.  nn.  41I.a. 
Anno  Ducatûs  sui  septimo  Jeroso- 
lymitanum  iter  nudipes  suscipit  cum 
Comité  Drogone  Walterii  Ponte- 
siensis  Comit.  pâtre.  6<32.  d.  646. 
b.  Ex  urbe  qu:ldam  ultra  Vesonlio 
nem  situ  cgrediens,  fuite  j>ercutitur. 
ab  uno  ex  cfistodibus  ,  cui  nocere 
suis  prohibet.  326.  d.  327.  a.  Ro- 
mae  aeneam  Iraperatoris  Constan- 
tin! statuam  prctiosissimo  pallio  in- 
duit ,  Homanos  joco  irridens  quôd 
semel  in  anno  Imperator!  suo  pal- 
lium  donare  non  possent.  327.  b. 
Constantinopolim  ingrcssus  ,  vetat 
suis  ne  mula-  sua;  ferra  ex  auro  pu- 
rissimo  confecta  ,  colligerent  in  eo 
casu  quôd  à  mulae  pedibus  disjun- 
gerentur  :  iisdem  prohibet  ne  pallia 
coram  Imperatore  dimittenda  résu- 
mèrent ;  quod  ipsius  exeraplo  om- 
nes  exequuntur.  327.  b.  c.  Roberto 
Constantinopoli  egrcsso.  edicit  Im- 
perator ne  quis  ab  eo  aut  suis  ali- 
quid  pecuniae  pro  dispendiis  acci- 
piat.  Robertus  oiniiia  solvit  et  sum- 
mam  duplô  majorem  largitur  iis  qui 
calculum  inire  récusant.  327.  c.Cum 
Fulcone  Comité  Andegav.  jussu  Ira- 
peratoris per  terram  Sarracenorum 
à  viris  Antiochenis  dedncitur.  646. 
b.  c.  Longo  itinere  fessus,  cùm  ne- 
que  pedes,  nec  eques  iter  conficere 
posset,  leclicâ  vehitur  quam  gesta- 
bant  Sarraceni.  Perregrino  Norman- 
niam répètent!  forte  obviam  facto  : 
Amicis  et  meif  rtuntiabù  inquit,  me 
è  te  -vLmm  fuisse  iii  liâc  re^ùmc  ubi  à 
Diabolii   in    l'aradisum   velior.   327. 

d.  e.  Jérusalem  pervenit  ,  multas 
eleemosynas  largitus  in  itinere. 
Nummos  aureos  ab  eo  pro  uno 
quoque  peregrino  in  urbem  Hie- 
rosolymilanam  ingresso  solutos  aba- 
que dona  ei    restituit   civitatis    Praeses 

Sarracenus 


INDEX    RERUM. 


785 


Sarracenus ,  (|ua!  omiiia  in  pau- 
percs  effuiidit  Robortus.  328.  a.  b. 
Sancti  Sepulchri  locuin  lachrymans 
veneratur.  40().  <1.  n.  Jcrosolyimi 
egressus,  Xuaeain  vcnit,  ubi  ICal.  Ju- 
iiii  defungitur,  et  sepelitur.  221.  d. 
316.  c.  328.  c.  347.  a.  Antequain 
Jerosolyniitanam  peregrinalioiiein 
auspicarelur  ,  Abbatiaiii  Ccrasiaci 
fundavit.  223.  b.  n.  Eodein  ferri 
jussit  Rcli((aias  secuin  ab  urbe  Je- 
rosolym.  asportatas.  [^28.  c.  Her- 
luinum,  posteà  Abbatein  Becci.  ab 
ado'escentiit  acccpluin  habuit.  637. 
a.  Gratia  et  inoribus  conspicuus  , 
victoriis  et  misericordiae  operibus 
clarus.  3'J9.  d. 

Robortus  ,  Curta-Heusa,  Dux  .Vonii. 
filins  Willelmi  Nothi,  à  pâtre  i\or- 
mannias  Ducatiim  accipit.  629.  d. 
Pâtre  adhiu;  vivente,  Norman niain 
sibi  ncgari  aegrè  forens,  in  Italiaiu 
abit,  ut  sumptâ  (îliâ  Bonifacii  Mar- 
chionisj  patri  advcrsarctur  :  peti- 
tione  non  obtentâ,  Pbilip.  Reg.  Franc, 
centra  patrt.'in  excitât.  189.  a.  Plii- 
lippo  Régi  contra  patrem  assistit. 
187.  b.  Apud  Gibboracum  in  quo- 
dain  assultu,  filius  vulncralo  pâtre, 
equuin  ipsius  confodit.  Ibid.  Ante 
iiiorteui  patris  sui  è  Normannia 
discesserat  ,  (piùd  pater  ci  non  pcr- 
mitteret  reginicn  Xormannise  et 
Cenomanniae.  34.  a.  634.  a-b.  Dum 
in  Pontivo  apud  .\bbatis-V'illam 
nioraretur  ,  Ducaluni  Xormanniae 
cxcursionibus  et  rajiinis  vastans, 
morte  patris  auditù.  Rotomagum 
vonit ,  civilatem  toturaque  Duca- 
lum  suscipit.  54.  b.  Genitoris  he- 
reditale  frusiratus  ,  post  mortem 
ejus  Angliâ  caret,  vix  retento  Co- 
mitatii  Normanniie.  189.  b.  Ipsum 
intcr  et  Willel.  fratrem  ejus  ma- 
gna oritur  disiordia  pro  regno  An- 
gliae.  54.  c.  Roberlus  et  Will.  fra- 
trem suuni  Henricum  de  tota  terra 
palris  expellerc  conaiitur.  Henricus 
oppidum  Danfrontcm  suscipit  ;  et 
uscjue  ad  mortem  servat.  35.  a.  Ro- 
bortus partem  .Xonnann.  vendit 
Henrico  fratri  suo  ;  sed  tliesauro 
acccpto,  ci  terrain  aufert.  211.  d. 
Roberti  elogiuin.  630.  e. 

Robertus  Cornes  Auccnsis  Monast.  S. 
Michaelis  Ulterioris  Portùs  a;dificat. 
43.  d.  340.  b. 

Robertus  Comes  Moritolii,  Monaste- 
rium  Gfesteni  fundat.  46.  a. 

Robertus  Guiscardus,  seu  Drobcrtus 
Biscardus ,  ex  mcdiocri ,  ignotâ  et 
paupercula  parentclà  in  Constan- 
tiniensi  Normanni*  regione  orlus  , 
paucis  ante  adventum  Willebni  in 
Angliam  annis  ,  euni  quindecim 
militibus  et  fratribus  suis  Guillel- 
mo  cognom.  fera  Biach.  Unfrido, 
Drogone  et  Rogerio ,  abit  Apu- 
liam  ;  intrù  paucos  annos  totam  ter- 
rain in  jwtestatem  accipit  ;  se  Du- 
cem  Apuliae  et  Calabriae,  fratrem 
Ricbardum  CapuîE  Principem,  al- 
terum  fratrem  Rogerum  Comitem 
SiciUa;  facit.  49.  n.  140.  n.  213.  n. 
286.  a.  b.  332.  a.  4SI.  b.  c.  644.  d. 
Capiiur  à  fratre  suo  Unfredo.  Ejus 
versutiae  spécimen.  451.  c.  Post  mor- 
tem Unfredi,  tutelam  habet  ejus  filii 
et  Ducatûs.  431.  n.  A  Nico- 
lao  Papa  II  (^alabriie  et  Apuliae  Dux 
instituitur.  451.  e.  n.  Fit  Vassallus 
Papae  cui  fidelem  se  jurejurando 
obligat.  452.  a.  Abderad;»  uxore 
])ropter  consanguinitalem  dimissâ  , 
secundas  inlt  nuptias  cum  Siebel - 
gatà  seu  Sengregaïta  sorore  Gisulplii 
natu  majore.  452.   a.    b.  nn.    Filium 

Tome.  XI. 


babct  Boamimdum.  213.  n.  Guis- 
cardus dictus  est  patrià  linguà,  id 
est    olierralor    et    Gyrator.    262.    n. 

Roberlus,  Comes  Beilism.  et  Alen- 
eon.  filius  Guillelmi  Beilism.  cum 
[latre  suo  pugnat  adversùs  Herber- 
lum  Evigil-Canem  Comitem  Ce- 
noman.  632.  a.  Ballonum  Castrura 
caj)it  :  caplus  ipse  per  biennium 
in  earcere  asservatur,  ibiijue  necatur. 
3"_3.  c.  632.  b.c. 

Robertus  de  Belismo,  fdius  Rogcrii 
de  Monte-Gomerici,  homo  fcrox, 
mulla    mala     vicinis     infcrt.    53.     a. 

Robertus.  Rodbcrtus,  filius  Rogerii 
de  Bellomonte  ,  post  Hugonem 
avunculum  suum ,  Comes  JMcllentis 
ultra  XXVII  annos  viget.  38.  c. 
Adest  pugnae  Hcraldum  inter  et 
Willel.  Notlmm  :  praelium  illo  die 
primùm  expcrieiis ,  cum  legione 
quam  in  dextro  cornu  ducebat,  ir- 
ruit  ac  stcrnit  magna  cum  audacia. 
96.  e.  97.  a.  Turrim  Ivrei  custo- 
diens,  in  oppido  Vicecomitis  of- 
ficio  fungitur  :  agit  ut  Castellum 
Willelnio  de  Britolio  reddatur  ;  câ 
tamen  conditione^  ut  pro  iis  quae 
in  oppido  liabebat,  Brionium  à  Ro- 
berto  Duce  perpetuo  obtiueret.  56. 
d.  Agit  apud  Ducem  Robertum  , 
ut  ilunicipium  quoddam  tlumctum 
nominc,  situm  in  Constantiiiiensi 
Comitatu.  detur  Rogerio  lilio  Ri- 
cbardi.  56.  e. 

Robertus  filius  Balduini  Insulani  Fland. 
Comitis,  dictus  Friso  vel  Frisius, 
ob  mansioncm  in  Frisia.  383.  a.  Ju- 
venis  factus,  accipit  à  pâtre  naves, 
aurum  ,  argentum  et  caeleras  lon- 
gintjux  profectionis  impensas,  ut 
proprià  virlute  sibi  regnuni  et  di- 
vitias  eonqiaret.  Quisnam  fuerit  il- 
lius  profectionis  exilus.  03.  b.-d.  n. 
64.  a.  Apud  Aldenardam  super  SS. 
Reliquias  ,  jurât  se,  vivente  pâtre, 
nunquam  absfjue  ejus  jussu  in  Flan- 
driam  intraturum,  et  post  mortem 
ejus  nibil  rcelamaturum.  254.  e. 
365.  e.  366.  a.  383.  a.  In  Frisiam 
secedit  apud  Comitem  Florentium, 
quo  defuneto,  Gertrudem  viduam 
ejus  in  coiijugium  accipit.  56.  a. 
363.  a.  36li.  a.  383.  a.  In  Frisià  de- 
gens,  audilà  morte  fratris  sui  Bal- 
duini, Flandriam  repetit  ;  contra 
Arnulphum  fratris  sui  defuncti  fi- 
lium natu  majorem,  jam  Comitem 
Flandriœ ,  cujus  tulor  designatus 
fuerat,  bellum  parât.  254.  c.  390. 
c.  482.  a.  n.  Henrici  Imperatoris 
auxilium  per  legalos  poseit.  243.  c. 
254.  d.  Imperatoris  exercitu  sibi  so- 
ciato ,  contra  Richildem  et  Arnul- 
phum cum  Philii)po  Rege  Franc, 
conjuncfos  progreditur  :  Dominicâ 
Septuagesimae  X  Cal.  Martii,  ex 
improviso  super  hostes  irruens,  Phi- 
lippum  Regem  cum  Francis  fugat , 
Arnulfum  per  manus  Gerbaldonis 
occidit,  Richildem  capit  :  capitur 
ipse  victor,  fugientes  insequens,  et 
pro  Ricbilde  commulatur.  Victoria 
potitus  apud  Cassellum  seu  Casle- 
tum,  Flandriae  Comitatum  obtlnet. 
36.  a.  b.  64.  c.  m.  n.  186.  d. 
243.   e.   d.    e.  254.  d.  363.  a.  366. 

a.  b.   373.  c.  n.  384.  a.  b.  c.  391. 

b.  c.  d.  480.  n.  482.  a.  n.  Au- 
<lomarapoli  à  Rege  Philij)po  occu- 
patâ  et  vasiatâ,  cum  Eustachio  Bo- 
loniae  Comité  et  ejus  fratre  Golfri- 
do  Parisiens!  Episcopo  Francla;  Can- 
cellario  paciscitur  ut  Régi  suadeant 
ab  Audomarensi  villa  recedere.  Au- 
domarenses  consolatur  et  eos  Pri- 
vilegiis    et    pascuis    amplifîcat.   384. 


a.  c.  392.  a.  Pliilippo  Franciae  Régi 
in  matrimoniuni  data  filià  uxoris 
suse  Gcrtrudis,  qnam  illa  ex  priorc 
marilo  Floreutio  genueiat,  pacem 
et  ejus  amicitiam  promeretur.  36. 
a.  186.  d.  243.  e.  337.  e.  363.  a. 
Flandriam  in  magnâ  pace  tenet. 
255.  a.  .Saepc  WiUelmum  Regem 
■Normannlcis  j)raBdis  irritât.  186.  d. 
Iratus  quôd  Phlli|)pus  Rex  Francia; 
sibi     Corbeiam    eripuerit,     Corbeien- 

•  sis  Ecclesiae  villas  in  Flandrià  sitas 
invadit.  480.  c.  d.  In  honorem  B. 
M.  V.  Watiniensem  construit  Ec- 
elesiam,  ubi  Canonicos  regulariter 
viventcs  instituit.  298.  e.  299.  a.  Apud 
Casletum  seu  Cassellum  Ecclesiam 
Canonicorum  Saecularlum  fundat 
S.  Pétri  titulo  insignitam,  299.  a. 
Tribus  ante  mortem  annis  Jercso  - 
lymam  tendit.  187.  a.  366.  c.  Ré- 
gressas, finem  vilae  quietus  à  nego- 
tiis,  Christianà  soUieitudinc  oppe- 
ritur.  187.  a.  Ducat um  moriens  re- 
linquit  filiis  suis  Roberto  Jerosoly- 
mitano  et  Pliilippo.  243.  c.  d.  n. 
Filia  ejus  Cnuloni  Régi  Danorum 
nubit,  de  quâ  genitus  est  Carolus, 
qui  princlpatur  in  Flandrià.  186. 
d. 

Robertus  de  Bello  Fago,  faclus  est 
Monachus  Becci.  ubi  filii  ejus  Ri- 
chardus  et  Willel.  religiosè  convcr- 
sati  sunt.  53.  a. 

Robertus  Baviel  succedit  Roberto  de 
Bello- Fago,  cujus  erat  ex  filia  ne- 
pos.  53.  a. 

Robertus  Bigot,  tiro  pauperrimus, 
per  Richardum  .Vbriiicateiisem  co- 
gnatum  suum ,  Ducis  Willelmi  fa- 
niiliaritatem  consequilur.  Willelmi 
Comitis  Moritolii  verbiim  sedilio- 
sum    Domino    suo    refert.    44.    c-d. 

Robertus,  Dominus  Castri  S.  Briccii, 
Castellionensibus  auxilium  prajbet 
contra  Gauterium  filium  Hugonis 
Domini  Castri  Iluben  :  terga  ver- 
tit,  haslâ  su|)er  humerum  rejectà  ; 
in  cujus  fugientis  hastam  ruit  et  seip- 
sum  jugulât  Gauterius,  nimio  ar- 
dore  Robertum  inscijuens.  48S.  d-e. 
489.  a. 

Robertus  filius  Geroii  diù  tenet  Cas- 
trum  .S.  Serenici  cura  circumjacente 
provincia.  226.  b.  Will.  Dux  dat  ei 
in  conjugem  Adelaidem  consobri- 
nam  suam,  ex  qua  filium  Ro  iber- 
tum  genult.  226.  b.  Ortis  simultati- 
bus  inter  Xormannos  et  Andcga- 
venscs,  Robertus  contr.i  Will.  Du- 
cem Castrum  S.  Serenici  tenet.  ibi 
obsessus  ,  ponio  vcnenato  ,  «[uod 
conjugi  sua;  vi  rapuerat,  comcsto, 
post  quinquc  dies  raoritur.  226.  b. 
228.  d-^e.  n. 

Robertus  seu  Rodbertus  de  Grente- 
maisnilio ,  maritus  Iladuisse ,  cum 
Rogerio  de  Toënio  dimicat  contra 
Rogeriura  de  Bellomonte;  letlialc 
vulnus  in  intestinis  suscipit  ;  post 
très  septimanas  defungilur,  et  sc- 
cus  Ecclesiam  S.  Mar.  apud  Nuce- 
retum  sepelitur.  38.  b.  226.  d-e. 
402    a. 

Robertus,  Landrici  Comitis  filius,  S. 
Germano  Autissiod.  dat  Ecclesiam 
S.  Ceciliae  in  oppido  Castellion.  alia- 
que  bona.  648.  b-c. 

Robertus ,  Rodbcrtus  ^  dictus  Me.ile- 
bren,  satelles  regius,  Ossa  S.  Judoci 
cuidam  Canonico  cripit,  et  Ra- 
dulfo  de  Caldrela,  cujus  cliens  erat, 
tradit.  475.  c. 

Robertus  de  Pcrona  in  auxilium  Pon- 
tificis  Lictberti  contra  Hugonem 
veniens ,  dolo  Pontifici  obsistlt. 
127.  d. 

Zzzzz 


786 


INDEX    HERUM. 


Robertiis  Sorengus  cina  Seuceum  prae- 
(lani  rapiens,  à  persecjuentibus  vil- 
lanis  vulneratus,  inlerit.  42.  b. 

Robertus,  Iseinbardi  Vcrnaculus,  ad 
Monast.  Floriacense  fagit  ;  Airicurn 
Isembanli  Mililein  vincit,  S.  Be- 
nedicti  patrfxinio  adjutus.  pp.  484. 
48a. 

Rodanensis  Cornes.   Berardus. 

Rodensis  Abbas,  Petnis. 

Rodericus  seu  Heribertus  Abb.  Si- 
Ihiens.  cura  corpore  S.  Bcrtini,  in 
Insulam  urbera  progreditur  ad  De- 
dicationcm  Eccles.  S.  Pétri.  Obit. 
380.  d. 

Rodomensium  librse  LX.  dantur  Ila- 
duisae  à  filio  suo  Rodbcrto  de  Gren- 
tcmaisnilio,  pro  dole  sua,  quam 
Iradit    Uticensi     Ecclcsiae.     226.     e. 

Rodiilfiis,  Rodulplius  irchir-p.  Bituric. 
in  suo  fundo  S.  Petri  Belliloc.  Mo- 
nast. teinpore  Caroli  Calvi  Reg. 
aedificat.  503.  c.  n.  Ejus  parentes, 
n. 

Rodulfns  Rothom.  Archie|).  subscribit 
fundalioni  '  Eccl.  S».  Lconardi  Rel- 
lism.  fi3l .  e. 

Rodulfus.  Abbas  Latiniacens.  adest  de- 
tcctioni  corpor.  SS.  Dionys.  cl  Soc. 
474.  a. 

Rodulfus,  Abbas  Virdun.  ])OSt  Richar- 
duin  tertius.  146.  b. 

Rodulfus,  Rodolphus,  Rudolfus,  Ale- 
mann.  Dux  à  (juibu^dain  Rcx  Ger- 
man.  creatus,  in  bfUo  publico  oc- 
ciditur.  263.  b.  Non  jure  creatus, 
tcrrà  raditur  :  perstat  in  Regno  Ilen- 
ricns  ut  aller  David.  195.  n. 

Rodulfus  Rurgundio.  filius  Ricardi 
Ducis,  faclus   Rcx   Franciae.    170.   c. 

Rodulfus,  Rodolphus,  Rcx  Burgun- 
diae  iniinunitalem  conceilit  Monast. 
S.  Andréa;  Vienn.  541.  e.  343.  c. 
Cura  uxore  Ermengardi  1  hallue- 
riarum  Monasl.  à  se  nedidcalum 
llliorio  Abbati  Saviniac.  donat.  199. 
c.  348.  c.  d.  Diplomale  confirmai 
donatioiicra  à  Ragenaldo  Comité 
Basilic*  SS.  Syinplioriani  et  Ana- 
tolii  a|ind  .Salinas  faclam.  460.  n. 
Hugonis  Vesonlion.  .\rcliiepisc.  lil- 
Icras  conlirinat,  quibus  S.  Benigni 
Divion.  Cœnobio  Eccl.  B.  M.  in 
villa  .Salinariun  concesserat.  334.  c-e. 
Conrado  Iinpcralori  Burguudi»  rc- 
gnum  tradil.  637.  h.  Dans  ci  lan- 
ceaui  S.  Mauritii,  ([uod  crat  insi- 
gne Rcgiil  Burgundi;e.  143.  c. 

Rogerius  l,  Catalaun.  Episc.  Suburba- 
nam  S.  l^clri  Ecclcsiam  in  Moiias- 
lerium  convertit  ;  labore  et  indus- 
lr;a  Richardi  Virdun.  Abbatis  ad 
id  o|)ens  ulitur.  376.  n. 

Rogerius,  Rolyerius  II.  Catalaun.  Episc. 
in  Rasbaliani  au  Henrico  Rcgc  di- 
rectus  ad  ])clen(lani  in  uxorem  An- 
nam,  Régis  illius  regionis  tiliara. 
481.  n.  Filius  Ilcrmanni  Coniit.  i\a- 
murci  et  Richildis  Coniit.  Hanu. 
Coinilalum  Hannoniae  filiis  vitrici 
sui  Baldiiini  et  Ricliildis  relinquit. 
373.  b.  n.  389.  d. 

Rogerius  Siciliae  Conies,  inter  spolia 
Sarracenoruni  sporlulas  cura  avibus 
reperit  ;  cum  cliarlulis  sanguine  in- 
fcctis  aves  dimittit,  quae  tristis  for- 
tunae  evenlnm  Panorraitanis  osten- 
dunt.  2â8.  n. 

Rogerius  seu  Rogerus  Cornes  Ilerefor- 
densis,  in  necera  Régis  Guillelrai 
conjurât.  Vinculis  irretitus  à  Rege, 
tolâ  vltâ  carcereni  fréquentât.  186. 
a-b. 

Rogerius  Com.  de  Castro  S.  Pauli,  Mo- 
nastcrio  S  Trin.  Fiscan.  concedit 
.\bbatiam  S.  Bertae.  422.  n. 

Rogerius,      Moritolii    Coraes^    Grestani 


Abbatiam  fundat.  3W.  b. 
Rogerius,    filius    Richardi ,    Ivreii   Cas- 
truin    repelit,    quia    avus    suus    Co- 
rnes  Gisiebertus  idipsuin  posséderai. 

56.  c.  d. 

Rogerius  et  Rayraundus  Ratallla  fra- 
tres,  Rengardi  et  ejus  filio  Rogerio 
Comiti  Carcasson.  douant  raedleta- 
tem  Castri  Proliani,  et  duas  par- 
tes Caslri  Mirapi.xi  (de  Mirepoix). 
432.  a. 

Rogerius  de  Bellomonte,  filius  llum- 
fridi  de  Vctulis,  insignem  victoriam 
de  Rogerio  Tocnite  refert  ;  in  gra- 
tiarura  actionem  vitam  ducit  rectc 
moratara.  Pratellis  in  suo  fundo 
duas  Abbatias,  unani  virorum,  al- 
teram  virginura  aedificat.  Guillelmo 
Duci  seniper  fidelis,  avis  subliraior 
efficitur.  38.  c  43.  d.  3î0.  a.  402.  a. 
Adclinain  Waleranni  Coinitis  Mel- 
lenli  filiaui  in  uxorem  ducit,  ex 
quà  Robert  ura  et  Uenricuin  Comités 
procréât.  38.  c. 

Rogerius  de  Monte  Gornerici.  filius 
Hugonis  ex  Jocellinâ  filiâ  Wcviva;, 
unâ     neptiuin    Gunnoris    Comitissae. 

57.  c.  n.  Accipit  in  matriraonio  Ma- 
biliam  fil.  Will.  Talavat.  cum  Iota 
patris  ejus  haercdilate  sive  in  Bellis- 
mensi  pago^  sive  Sennensi  ultra 
Fluv.  .Sartam.  57.  c.  Ante  bellum 
transmarinum,  cum  uxore  Ducis, 
tutor  .Normanniae  constituitur.  In 
secundà  transfretatione  à  Rcgc  du- 
citur  in  Aiigliam  :  bello  .Vnglicano 
interest  ;  à  Rcge  Cestriain.  Ileiam, 
et  Coniitatus  Arundclli  ,  .Salopes 
beriae  et  Scrobcsbnr.  accipit.  57.  c. 
227.  n.  2'iO  b.  Ipsc  et  uxor  ejus 
Mabilia  Ducem  ,Nonnanni,«  contra 
vicinos  suos  ad  irara  concilant.  229. 
d.  Pro  |>erfidiâ  suâ  exul  ajiud  Pa- 
risios.  37.  e.  Très  Abbatias  fundat, 
unani  in  Sagiensis  urbis  Suburbio, 
alterani  in  vico  suo  Troardo, 
utranujue  virorum,  tcriiam  Sancli- 
moiialium  a|)ud  Alnianachias.  43.  d. 
224.  d.  e.  227.  a.  340.  b.  Apud 
Abrincat.  3iO.  b.  Ex  Mabilià  quin- 
que  filios  et  quatuor  filias  genuit. 
37.  e.  37.  c.  227.  n. 

Rogerius  Piclavinus  filins  Rog.  de  Mon- 
te-Gomcrici  ,  Comilalum  Lanças- 
triaj  tenet.  'i'Jl .  n. 

Rogerius  Tocnitcs ,  de  stirpe  malâ 
Hidcii,  qui  Rollonis  Ducis  patruus 
fucrat,  llispanias  P^'lit)  ibitpie 
praeclara  advcrsùs  Sarracenos  etiit 
facinora.  Ad  sua  reversus,  indigna- 
tur  Guillelinnm  Nothum  .Nonuan- 
nise  doMiinari  :  contra  cum  rebel- 
lât ;  vicinorum  agros  populatur.  In 
pugnà  contra  llogerium  de  Bello- 
monte filiuni  Ilumfrcdi  de  Vetulis, 
occiditur  cura  duobus  filiis  (juxlà 
alios  fratribus)  Helberto  et  Eli- 
nantio.  38.  a.  b.  329.  a.  401.  c.  nn. 
4U2.  a.  Cœnobiura  CastcUionis  seu 
de  Conchis  construit.  223.  c.  340. 
b. 

Rogerius  de  Mortuo-raari,  filius  aut 
frater  i)rimi  Willelmi  de  Varennâ, 
Monasterium  S.  Victoris  in  proprio 
solo  fiimlat.  43.  e    n.  340.  d. 

Roho,  Episcopus  Engolism.  osculatur 
brachiuni  Guillelmi  Comit.  Aquit. 
in  signum  hoininii  pro  feodo.  334. 
b. 

RoUandi  Cantilena  in  usu  apud  Nor- 
mannos,  ad  excitandum  ardorcm 
railitum  ad  ])ugnam  se  se  accingen- 
tium.  184.  b, 

RoUo  eligitur  à  Danis  Doniinus  et 
Princeps  Militiap.  Franciam  usque 
Stam|)as  dévastât.  627.  b.  Régis  pe- 
dem    osculari     dedignaute    RoUone, 


Danus  Miles  cui  injunclura  fuerat  is- 
tud  officium,  stans  pedem  Régis  ad  os 
suum  admovet  ,  resuj)inatoque  Ca- 
rolo,  risum  circiimstanlinm  excitât. 
324.  n.  RoUo  manihus  inirà  Régis 
manus  insertis  ab  eo  in  liberu  Alo- 
do  accipit  .\orraanniain  et  raino- 
rem  Brilanniam.  324.  n.  Britannos 
domat  et  subjicit.  323.  n.  Rollonis 
Baptismus  memoratur.  246.  b.  Fic- 
titiam  l\ollonis  Genealogiam  et  alia 
historicas  fidei  adversantia  respuit 
Will.  Gemuiet.  Scriplor  Ilistor.  621, 
e. 

Roma  :  de  Romà  clandestinâ  irruptio- 
ne  ca|>iendâ  délibérant  Dani  seu 
Normanni.  Lunam  Etruriae  urbem 
pro  Româ  habente.s,  eamqiie  vi  e.x- 
pugnarc  difficilins  pntantes,  ilaslin- 
gi  dolis  capiunt.  Ernire  cognilo.  à 
Rom^  oppugnan<la:  consilio  absti- 
nent et  de  regressu  cogitant.  62.T. 
d.  626.  a.  Roinam  ad  Vjiostoloruni 
limina  se  confert  Agnes  vidua  Im- 
pcratoris  Ilenrici  III  ;  ibl(|ue  ad  vitae 
iinem  omnibus  bonis  niiraculo  fit 
et  exemplo.  638.  b. 

Roniana  Ecclesia  se  se  opponit  C.  P. 
Anlistlti,  titulum  VinverxaUs  Ecclc- 
siae sua;  vindicanti.  439.  n. 

Romana  Ecclesia  in  electione  Cano- 
nicà  Ponlificuin  infirmata ,  liber- 
latein  recu[ieral  snb  l-eone  PapA 
1\  et  sub  Alexatidro.  261.  d.  e. 

S.  Romana  Ecclc?ia ,  principalis  et 
communis  mater  in  ])ersonâ  sumrai 
Poutititis  reverciida.  492.  a.  d.  Pro 
iidelilule  S.  Romana;  Ecclcsiae  et 
pro  SS.  Canonnm  defensione  .id- 
versarios  patienter  ferre  debcnt 
Episcopi.  492.  a. 

Romanae  Ecclesi.T  et  Beato  Petro  in 
Patrimonium  et  alodium  devovent 
SS.  Trinilalis  V'indocinensis  Mouas- 
'teriuiu  Gaufredus  Martcllus  el  ejus 
uxor.  506.  b.  Dco,  S.  Pctro  sedique 
Roman.-e  Ecclcsiam  S.  Pclri  Condo- 
mensis  sub  régula  S.  Bcnedicli,  et 
ejus  appendices  dal  Ugo  Basalen- 
sis  Episco|)us.  393.  e.  396.  a. 

Romana  Concilia  :  Synodus  Romana 
sub  Leone  Papa  IX,  in  «piû  ,S.  Ge- 
rardus  Episc.  Tull.  iinanimi  voce 
Sanctus  acclamatnr  et  canonisatur. 
474.  n.  Altéra  Synodus  sub  codera 
Papa  post  Pascha  célébrai ur  contra 
haeresim  Berengarianam,  420.  e.  327. 
d.  e.  632.  a.  c.  Concdium  Roma- 
num  sub  Xicolao  Papa  II  in  (|uo 
adsunt  Cvlll  Episc.  ad  illud  cvo- 
catur  Albericus  Cassinens.  Diaco- 
nus,  Bcrengarii  convincendi  causa. 
Bcrcngarius  errorem  abjurât  et  li- 
hros  propriae  baereseos  publiée  con- 
crcmat.  43U.  n.  431.  a.  329.  c.  Ro- 
maiiuin  Cônciliura  ab  .\lcxandro  II 
habilum.  388.  b.  Romanum  Con- 
cilium  sub  Gregorio  VII  conlrà  Be- 
rengarianam liijereslm  in  festo  Om- 
nium SS.  celebratur  :  in  eo  Bcrcn- 
garius fidei  formulam  proponil.  et 
indncias  obtinct  us(|uc  ad  proximè 
futuram  Synodum  anno  insc(|uenti 
in  Quadragesimâ  habcndam.  330. 
c.  331.  a.  Romanum  alterum  Con- 
cilium  sub  Gregorio  VII  :  in  eo 
fidei  profcssionem  edit  Bcrcngarius 
à  quà  non  amplius  reccssit.  530.  c. 
531.  b.  d. 

Romanœ  Sedis  Vicariatus  in  aliquo 
Regno  soli  personae,  non  succcsso- 
ribus,  neque  Sedi  conccssus.  518.  c. 
Non  officiebat  aliorum  Melropoli- 
tanorura  juribus.  Ibid.  Non  Pri- 
matis  aut  Patriarchae  nomen  vel 
praerogativam  importabat.  Ibid.  Vi- 
cariatus Romanae    Sedis    in    universà 


INDEX    RERUM 


787 


Franioriiiii  diliono  S.  Ilciiiiyio  non 
ab  llorinisdâ  ,  ped  à  Syiniiiaclio  cori- 
cessiis  ,  jieiii'S  Ipsum  soliiiu  rescdit. 
ril!).  a. 

Roinaiii  ,  defuncto  Papa  Dainaso ,  per 
Lcgatos  ab  Hi'nrito  III  Iinp.  pe- 
tiiiit  ut  alium  Papain  subroget.  463. 
d.  lin])eratoriae  dignitatls  erat  Ho- 
maimiii  Pontificein  coiislituerc.  463. 
d.  46i.  a.  Romani  juranl  se  Papam 
nun(piàm  sine  consensu  Imperatoris 
electnros.  353.  c. 

Romani  Reges  vel  Impcratorcs  :  nullus 
ex  eis  ante  Henricuni  IV  à  Romano 
Pontificc  excommun icatus  vel  Rogno 
privatus  logitur.  2()3.  b.  n. 

Romanum  Imperium  :  Onines  ferè  il- 
llus  provinci*  ,  et  pra^cipuc  Saxonica 
tellus  ,  caedibus  ,  rapinis  .  incendiis  , 
sacrilegiis  sub  Ilenrico  IV  foedata. 
429.  d. 

Romanum  S.  Pauli  Monast.  Ilildebran- 
dus  lit  luijus  Monast.  Abbas.  524.   n. 

Romanus  Pontitex  à  nemine  judicatur. 
12.  c.  n.  Adversùs  Romanum  Pon- 
tificem  nullius  nec  Episcopi  iiec  Ar- 
chiepiscopi  cujusquam  recij)ienda 
accnsalio.  65.  n.  Rituricensis  Ar- 
cliiep,  ab  exemptione  Podietisis 
Episcopi  ad  divinum  judicium  ap- 
pellat.  3.Ï1.  c.  Romanus  Pontlfex 
Episcoporuni  Episcoj)i  titulo  do- 
nalur  à  Gervasio  Remensi  Ar- 
chiepiscopo.  498.  c.  Idem  Ger- 
vasius  Roraano  Pont,  obcdieutiam 
et  fidelitalem  |)romittlt.  491.  e.  Ro- 
mano Pont.  Cliartas  conllrmandas 
dcferri  jubet  Henricus  I  Rex  Franc. 
571.  d.  587.  c.  Piomani  Pontilices 
Etclesiaruni  quarumdam  Gallitana- 
rinn  privilégia  et  possessiones  con- 
firmant. 203.  d.  371.  e.  n,  586.  b.  n. 
Gallicanos  Ejiiscopos  ad  Synodum 
Romanum  convotant.  90.  c.  492. 
b.  493.  b-c.  Dommium  temporale 
augere  intendnnl.  21.  a.  n.  451.  e. 
n.  4S2.  a.  Eoruni  ralio  agendi  ergà 
seeulares  Principes.  32.  e.  33.  a. 
492.  d-c.  526.  d.  Ronianorum 
Pontilicum  electio  ad  Cardinales 
delata  ,  nuda  verô  electi  approba- 
tio  ad  Olerum  et  populura  ,  sal- 
vo  debito  honore  et  reverentia  Im- 
perat.  146.  c.  n.  f^ide  Imper.  Ro- 
man, jura.  Clerus  et  populus  à  jure 
approbationis  exclusus  seculo  sequen- 
ti.  146.  n. 

Rorico  Laudun.  Episc.  S.  Vincentii 
Monast.  à  Normannis  destructum 
instaurât  et  Monachis  restituit.  565. 
n. 

Rotlandus  Abbas  Hasnon.  decedit  :  suc- 
ccdit  Lolbertns.  1  !  1 .  a. 

Rolomagense  Conciliuni  adversùs  Re- 
rengariuni  ab  Archieji.  Maurilio  ce- 
lebratur  :  in  eo  formula  fidei  con- 
diliir  circà  Eucharistiam.  529.  a.  b. 
Ad  ((uem  annum  revocandum  sit.  c. 
Alterum  Rotomagense  Concilium. 
379.  d.  387.  a.  n. 

Rotomagense  S.  Pétri  ,  nunc  S.  Au- 
doëiii  Cœnobium  :  ibi  S.  Audoëni 
cor]>us  quieseit.  244.  h.  S.  Audoeni 
.Monachi  ,  Fontancllciisibus  tempo- 
rc  pestis  S.  WuUramni  Rolomagum 
deferentibus  ,  processionaliter  oc- 
currunt  cum  corpore  S.  ÎVicasii.  476. 
d. 

Rotomag.  S.  \udoêni  Abbas  ,  Nico- 
lans. 

Rotomagcnses  Archiepiscopi.  S.  Audoë- 
nus,  Guillelmns  seu  W'ill.  Joannes  , 
Malgerius  seu  Malginus,  Maurilius, 
S.  .Nicasius,  Robertus,  Rodolpbus,  S. 
Romanus. 

Rolomagenscs  SS.  Trinitatis  seu  S.  Ca- 
tharinae  in  monte  ,  Abbates  ,   Hugo  , 


Isenibertus,  Rainerius. 

Rotomagcnses  seu  Rodonienses  Librae. 
226.  e. 

Rotomagensis  Vicecomes,  Richardus. 

Rotomagus ,  Rothomagus,  Rodomus  , 
sex  Episcopales  Civitates  sub  se 
conlinet  ,  Rajocatarum  scilicet  , 
Abrincatarum  ,  Evatinorum  seu 
Evanticorum  ,  Salannm  seu  .Sala- 
rium ,  Lexoviorum  ,  Constantino- 
rum.  70.  b.  n.  Rotomagi  Urbis 
constructio  ,  situs  et  commoda.  244. 
d.  245.  a.  Una  ex  vetustissimis  Gal- 
liarutn  urbibus.  2-44.  n.  A  iSorman- 
nis  incenditur.  624.  d.  Peste  gras- 
sante  ,  eo  defertur  corpus  S.  VVul- 
framni  à  Monachis  Fontanell.  Mi- 
racula  tune  temporis  édita.  476.  d. 
c. 

Rotonenses  Abbates,  Renedictus,  Cad- 
valonus  I  ,  Cadvalonus  II  ,  Perene- 
sius. 

De  Rupe  Comes^  Henricus. 

Rupcrtus  ,  ad  S.  Sabinam  Cardinalis 
Presbyter,  Legatus  mitlitur  ad  Hispa- 
nos  litem  soluturns  Ferdinandum  in- 
ler  et  Hcnricum  Imj)eratorem  de  ti- 
tulo Imperat.  liispaniae .  «juem  sibi 
arrogaverat  Ferdinandus  Rex  Castcl- 
lae  ac  Legionis.  525.  d. 

Russinonensis  seu  Russilion.  Cornes  , 
Gauzfredus. 

Rutenensis  Episcopus,  Gcraldus. 

Iluthenensis  Cornes,  Raymundus. 


SABAUDi/E  Comités,  Rertoldus  ,  seu 
Berlholdus,  Hunibertus. 

S.  Sabiiue  Eeclesia  ,  Canonicis  S.  Pétri 
de  Curid  Ccnomanensi  vindicatur. 
633.  a. 

Sacerdotes  et  Monachi  in  exercitu  IVor- 
niannorum.  361 .  n. 

Sacramentum  seu  promissio  ab  Hu- 
gone  Franc.  Rcge  facta  in  die  suae 
coronalionis.  6.'>8.  a.  Ejnsdem  alind 
Sacramentum  Bcato  Alartino  dictum 
tan(]uam  .\bb.  ijjsius  Ecclesiœ.  658. 
b.  Sacramentum  Pliilij)pi  I  Franc. 
Reg.  32.  b. 

Sacramentum  seu  jusjurandura  :  cùin 
Theobaldus  Gaufrido  Martcllo  ci- 
vitatem  Turonensem  cedere  coactus 
fuit ,  quindecim  Sacramenta  ipsi 
proprià  manu  juravit ,  et  viginti 
Rurones  Castellenscs  cum  eo  ,  et 
quadraginta  Milites  Vavassores  eis- 
dem  vcrbis  quibus  et  ipse.  267. 
c. 

Sagiensis  Eeclesia  expiignata,  flammis 
consumpta.  42.  a.  Cooperta  et  iterum 
dodirata  ,  eodcm  anno  corruit.  42.  e. 
Sagicnscs  Episcopi,  Azo,  Girardus  , 
Ivo,  Ratbodus ,  Richardus,  Robertus^ 
Sarlo  seu  Serlo. 

Sagiensis  S.  Martini  Abbas ,  Richar- 
dus. 

Sagiensis  Comes.  Araalricus. 

Salernia  arte  Aledicinae  celebris.  251. 
n. 

SS.  Salici  ,  Lupantii  ,  Lachiae  et  Co- 
remari  corpora  honorificè  levantur. 
280.  a. 

Salinœ.  Salin'!  en  Franche-Comté.  Vallis 
itincri  Romano  pervia  ,  salis  fodinis 
famosa ,  describitnr.  460.  a.  n.  Ibi 
c  vivis  excessit  S.  Anatolius,  Salinen- 
sium  tutelaris.  n.  De  Salinis  Com. 
Gislebertus. 

Salinensis  SS.  Sim|)horiani  et  Ana- 
tolii  Basilica  Caiionicalis  exslrucla 
ab  Hugone  Canon  et  postea  Ar- 
chicp.  Vesunt,  ibi  repositum  corpus 
S.  Anatolii.  460.  nn.  Quibusdani  ré- 
bus donatur  à  Ragenaldo  Comité, 
n.  Hanc  donationeni  Diplomate  con- 


firmât Rodolphus  Rex  Burgundiae. 
n. 

De  Salmis  Comités  succeduut  Arnulfo 
Comiti.  356.  e.  n. 

Salmur.  Monast.  .S.  Florentii  ,  régnan- 
te Carolo  filio  l.,udovici  ,  destruc- 
tum à  iNomcnoio  Brltone.  349.  c. 
Cum   parte  Caltelli  coraburitur.   278. 

Salmuriensc»  S.  Florentii  Abbates  , 
Everardus  seu  Evrardus  ,  Giraldus  , 
GuiUelmus  seu  Will.  Robertus  , 
Slgo. 

Salop.  Comes  in  Angliâ,  Rogerus. 

Saltïburgensis  seu  Juvavensis  Archiep. 
Guntherus. 

Salvamentum  :  jus  Burgundiae  Ducis  in 
très  villas  Abbatiae  S.  Benigni  Divio- 
nensis,  610.  c. 

S.  Salvatoris  Monast,  in  Vosago,  in  que 
Abbas  modo  \dvocatiae  Conservato- 
rem  inslituit.  368.  d. 

Salvator ,  Alethensis  Episc.  ex  Armo- 
rica  Reliquias  S,  Maglorii  Paris,  trans- 
fert. 568.  n. 

S.  Salvii  Monsterol.  [Montrueil  sur 
Mer)  Monasterli  fundatores  et  Bene- 
factores.  574.  a-d.  nti. 

S.  Salvii  .Monstrol.  Abbates,  Ansebuus, 
Gualterus-Grimutio. 

S.  Salvius  Monast.  exiguum  in  pago 
Pontivo  exlruit;  fit  Episc,  post  mor- 
tem  in  eod.  .Monast.  sepelitur.  574. 
n. 

Sancii ,  lotius  Gasconiae  consulis  ,  longe 
lateque  fama  discurrit.  115.  c. 

Sancius  Garsiae,  jjost  mortem  Garciae  pa- 
tris  sui ,  Vasconiae  Principatum  obti- 
net.  Ejns  filii.  394.  c. 

Sancins-Guillelmi ,  fratribus  defunctis  , 
in  Vasconia  régit  Consulatum  ;  De- 
dicationi  Monast.  Condo  n.  adest  ; 
jirimus  omnium  de  libertate  Monast. 
jusjnrancUim  profcrt  ;  Moiiachos  ibi 
constituit,  quibus  Petruni  praefîcit  Ab- 
batem.^93.  c. 

Sancius,  Com  \starac  non  a li us  forte 
ab  illo  Sancio  Vasconum  Duce  , 
(pio  jubcnte  et  cogcnte ,  Miles  ([iii- 
dam  Seniorem  suum  decollavit.  504. 
e.  n. 

Sancius  ,  filius  Garsani  ,  ab  llispania 
veniens  ,  cœpit  primus  niilitaris  habi- 
tator  Madirani  existere,  perniittente 
sibi  Rainiundo  Bigorr.  (Jom.  115.  b. 
Se  suumijue  locuni  tradil  sub  norma 
Monast.  Professionis.  115.  c.  .Mar- 
ciliaco  ab  .\bbate  Steph.  Alonachus 
benedicitur.  Ibid.  Madiranuni  tradit 
Marciliaccnsi  Monast.  115.  c-e.  n. 
Repetit  Aladiranuni  ,  ubi  Templum 
primo  insignius  fuiidat.  Il5.  d.  Ob- 
tinct  ab  Episc.  Com.  et  Vicec.  ut  libe- 
rum  Madiranuni  constituant.  115.  e. 
116.  a-b. 

Sanco ,  Comes  Placitum  habet  Blaviae 
cum  Guillelmo  Aquitan.  Coin.  536. 
c. 

Sanctimoniales  Rothgmag.  publicis  in- 
tei'sunt  Processionibus.  476.  d. 

Sanctius,  Rex  Galicia;,  se  nominat  Impe- 
ratorem  llispanije.  359.  a. 

Sanctius  111  ,  Major  diclus  ,  celeberri- 
mus  întcr  i\avarr«  Reges  ,  victo- 
rias  multas  de  Sarraccnis  reportât  : 
in  tota  Vasconia  regnarc  dicitur.  393. 
n, 

Sanctorum  Canonisandorum  ritus  ad- 
bibitus  in  Canonisationc  S,  Gerardi 
Tull.  Ep.  per  Leonem  Papam  IX. 
474.  d.  n.  In  honore  ejusdem  Sancti 
Fcstivitas  instituitur  et  altare  conse- 
cratur.  Ibid. 

Sandradus  I  Abbas  Monast.  Gladbac.  ad 
Imperatricem  Adelheidani ,  cui  con- 
junctus  erat  confessionis  familiaritate, 
secedil.  204.  n. 


788 


INDEX     RERUM. 


Sanguis  pluil  in  pago  Paris,  348.  cl. 
Santoiiae  seu  Sanctonae  ,  Sanctonum  , 
Sanlonlca  urbs  Aquilaniae ,  à  Danis 
seu  .\ormannis  vastata.  623.  c.  Hue 
dolo  accersitum  Hcrbertum  Coin. 
Cenoinann.  Fulco  Com.  Andegav. 
t'onjicit  in  carcereiu.  G33.  b-d.  Go- 
fridus  Mart.  ad  liane  eapiendam  ten- 
dit cum  Radulfo  Viceconsulede  Tboar- 
cio.  269.  a.  Post  vicloriam  de  Pieta- 
vis  reportatam,  Santonis  deveuit  Mar- 
tellus.  270.  b. 
Santonenscs  Ej)iscopi  ,  Arnulfus  ,  Gode- 
rannus,  Islus. 

Santonciisis  Cornes,  Gaufredus  seu  Gau- 

fridus. 
Santonici  saepe  foedus   cum  Gofr.    Mart. 
tentant.    268.    o.   269.   a.   Urbis  sua? 
dedilionein    ipsi     ])roinittunt.     269. 
a. 

Santonicum  Consulatum  acquirendi  spcs 
Andegavos  incitât.  269.  d.  Ilunc  esse 
suuni  vull  Will  Com.  Pictav.  cuin- 
dein  Gofridus Mart.  réclamât.  268.  d. 
Martellus  j)OSt  victoriaiu  recipit,  qucm 
lolâ  vitâ  rctinct.  270.  b.  De  ipso  Con- 
sulatu ,  non  Régi  Franc,  sed  Aquita- 
nia»  Duci  bominiuin  et  fidem  promil- 
tit.  270.  n. 

Sarraceni  in  Hispania  dominantur.  394. 
n.  LVbcs  Ei)iscopales  Vasconiae  des- 
truunt.  393.  n. 

Sarraccnoruii)  usiis  ,  ipio  percgrè  pro- 
fecti  ,  domi  citiùs  notificant  (juidquid 
novi  forluna  eis  adininistraverit.  228. 
II. 

Sarracenus  in  Apulia  à  Roberto  Wis- 
cardo  Duce  .\orm.  captus ,  tbe- 
sauruni  cffossa  bumo  reperit,  quem 
pro  sua  rcdeiiijitione  Duci  offert.  422. 
a. 

Sulisfaclionis  universalis  loco  ,  propo- 
nitur  fcri;c  se.xia;  jcjunium  et  Sab- 
bati  abstinentia  à  Carnibus  et  ])in- 
guedine  :  advcrsîis  banc  iiovita- 
tem  réclamât  Gcrardus  Camera- 
censis  Episcopus.  122.  c.  d.  142.  d. 
163.  a.  350.  a   308.  e.  309   a. 

S.  Saturniiii  in  ]>ago  Carcass.  Abbas , 
Olibanus. 

Savaricus,  Cornes ,  invadit  terram  quain 
Hugo  de  Liziiiiaco  ,  de  Guillehno 
Aqiiit.  Comité  tenebat.  534.  h. 

Savcrn.  Princeps,  Guaymarius. 

Saviacensis  Abbatia  in  Diœc.  Santon, 
ijjsi  datur  Ecclesia  S.  Abundi  in  loco 
de  Merpuis.  199.  e. 

S.  Savini  Monast.  in  valle  Levitana,  cu- 
jus  fralres  duoconvenluntad  Conven- 
tum  à  Magnalibus  Bigorrœ  Madirani 
babitum.  \  16.  a-b.  n. 

Saviniacense  S.  Martini  Monast.  si- 
tum  est  in  agro  Lugdunensi  ,  ad 
Brevillam  fluviolum ,  tribus  à  Lug- 
duno  leucis.  2(10.  n.  P'undalorcs  ejus 
ac  Bcncfactores.  199.  d-e.  200.  ac. 
201.  a. 

Saviniacensi  Cœnobio  in  pago  Lug- 
dun.  facta  donatio  Ecelesiae  S.  Pauli 
in  tcrritorio  Santon,  à  Gaufredo  San- 
ton. Com,  et  ejus  uxore  Pctronilla. 
548.  n. 

Saviniaci  ^bbateSJ  Dahuatins .  Duran- 
dus  I  ,  Durandus  II,  Iterius,  Leutho 
seu  Lentbo. 

Saxones ,  post  obitum  llenrici  II  Imper, 
ad  elcctionein  Régis  Germania?  conve- 
niunt.  616.  b.  Rehellionein  uiachi- 
nantur  contra  Ilenricuin  IV  Impera- 
torem.  262.  d. 

Saxonia  paeificata  et  legibus  instructa 
per  Conraduin  Salicum  Imperatorem. 
619.  d.  Saxon!»  Ducatus.  616.  b. 
.Saxoniae  Principes.  431.  c. 

Saxonia;  Duces,  Benno  seu  Bcrnliardus, 
Ilcrimannus  seu  Herinannus ,  Iler- 
mannus  aller. 


Saxonica  manus  apud  Anglos  in  Cliiro- 

grajiliis  usitata  ab  omnibus  Sa.xonibus 

et   Merciis   usque   ad    tempora   Régis 

Alfrcdi.  137.    a.    Galllcis  omnibus  et 

Normannis  inusitata  penitùs  et  invisa. 

137.  b. 
Scabini ,   judices.   395     n.  Scabini  Aii- 

domarenses.    303.   b.  Scabini    Ardeae 

oppidi.  303.    b.  Fide  pp.    106.    b-c. 

636.  a. 
Scaldis  Fi.  à  fonte  suo  usque   ad   mare 

dividit    regnum    Lotliar.    à  Comitatu 

Fland.  qui  est  de  regno  Franc  .  389. 

a. 
Scauza  Insula  ,  ex  qua  duo  robustissimi 

Gotborum   populi  egrediuntur.    623. 

a.     Dicitur  quasi    ofticina    gentium. 

62^..   c, 
Seanza  ,   locus  ad  qucm  appellunt   Go- 

tbi    Danorum    parentes  ,     ab    Insuli 

Seanza  cum   Rege  suo  Berig  profecti. 

623.  c. 
Schisnia  maximum  inter  Regnum  et  Sa- 

cerdotium.  199.  b. 
Scboiae  célèbres    :    Aurelianensi».    438. 

d.    Baveinberg,     502.    a.    Beci:ensis. 

242.  b.  n.  Burguiidi*  regni.  439.  a. 

Camerac,    124.    b.    Carnot.    438.    b. 

Cenoman.    137.    a     CentuI     sive    S. 

Ricbarii.  131.  n.  Colon.  439.  a.  Leo- 

dlensis.    9.   c.   164.    a.  439.    a-b.   n. 

Leod.  S.  Laureniii.   439.   b.  300.  a. 

Lobiensis.    14'.*.  c.  Metensis.   439.    b. 

Met.    S.   Vinccnlii.    424.    n.    Mo.sora. 

149.  c.  Paris.  438.  d.  502.  a   Pictav. 

438.    c.   Reiuensis.   502.  a     Salmur. 

S.    Florentii.    438.    c.  Senonensis  S. 

Pelri    vivi.   197.    b.   Spirensis.    302. 

a.  Stabulensis.    149.    c.    20l.   A.    S. 

Trndonis.    119.   b    'l'nronensis.  349. 

a.  438.  d.  Valciodor.  232.  d.  Vir- 
dunensis.  438.  d.  Virdun.  S  Vitoni. 
149.  c.  Uticensis  S.  Ebrnlfi.  231. 
n. 

Scliolastici  ,  seu  Scbolarum  Magistri 
célèbres.  Adelardus  in  Abbatia  S. 
Trndonis.  149.  b.  Adelmannus  , 
apuil  Leod.  438.  a.  Angeirannus  , 
apud  S.  Ricliarium.  131.  n.  Ariial- 
dus  ,  in  Ecclesia  Cenoman.  137.  a. 
Berengar.  apud  Turonîs.  349.  a. 
Drogo,  Paris.  302.  a.  Eiigclbertus  , 
Aurelian.  438.  d.  Franco,  ].,eod. 
164.  a.  Fulbertus,  Carnoli.  438.  b. 
Fnicuinus  ,  in  Abb.  Stabul.  201.  d. 
Girardus-Gilbcrtus  ,  Virduni.  438. 
d.  Gozccbinus  .  Leodii.  500.  a. 
Ilcrimannus  seu  Herinannus  .  Rem. 
502.  a.  Hildierus  seu  Ilildegarius. 
Pictav.  438.  c.  Huoremannus,  Spir. 
302.  a.  Lamberlus,  Parisiis.  438.  d. 
Lanfrancus  ,   in  Abb.    Beccensi.    242. 

b.  n.  Lielbertus,  Cameraci.  124.  b. 
Meinardus  Bavenbergensis.  302.  a. 
Osbemus ,  Abbas  Uticensis.  231.  n. 
Ragimbatdus  ,  Colonise.  439.  a.  Rai- 
naldus  ,  apud  Turon.  438.  d.  Ro- 
bertus ,  Cenoman.  137.  a.  Rodul- 
fus ,  in  Abbat.  Valciodor.  232.  d. 
Sigebertus  ,  ajiud  S.  Vincent.  Me- 
tens.  424.  n.  Sigo  in  Abbatia  S.  Flo- 
rent. Salmur.  438.  c.  Theodericus  , 
in  Abbatiis  Lobb.  Stabul.  S.  Vitoni 
Virdun,  et  Mosom.  149.  c.  Walterius, 
in  Regno  Burgundiae.  439.  a.  AVari- 
nus  apud  Metas.  439.  b.  Wazo,  Leo- 
dii. 9   c.  439.  b. 

Sclavi  ,  Saxonibus  adjacentes  ,  con- 
veniunt  ad  electioncm  Régis  Germa- 
niae  post  obitum  Henrici  II  Imp.  616. 
b. 

Scollandus  in  Normannia  natus  ,  in 
Monte-Micbaëlis  educatus  ,  Cantuariis 
Abb.  S.  Pétri  à  Normannis  constitui- 
tur.  242.  b. 

Scotica  gens  in  praelio  aspera  ,  otiuin 
tamen  diligit  et   quietem.    Religionis 


plusquam   armorum    intenta    stiidiis. 
240.  d. 
Scriptoria   ad     usum    puerorum    fabri- 
cat   Osbernus  Abbas  Uticensis.   231. 
n. 
Scriptura    Gallica   prfeponitur   Caracteri 
Saxonico    in    Diploniatibus   .\nglicis, 
régnante      Guillclmo      Con(]uestore. 
133.  d.  A  temporibus  Régis  Alfredi  , 
magis    apud    Anglos   coin.    j)laeebat. 
137    b. 
Scrireburn.  Episcopi,  Hermannus,  Wil- 

ton. 
.Sculpturae  periti  :  Ercinbertus  Valciodor. 
Abbas.  232.   c.  Osbernus,  Canonicus 
Lexovi.    et   jKWteà    Uticens.    Abbas. 
233.  n. 
Scyra  ,    id  est  provincia   Angliae.  210. 

b. 
Scylbia  ulterior,  à  Rege  Gotborum  Tha- 

nause  usnrpala.  623.  b. 
Scytliica  lingua.  410.  n. 
Scdunenses  Epp,  Ayino ,   Ermenfr.   seu 

Hermenfridus.  Hugo. 
Selvessa   seu   .Selnessa  ,    locus   in    terra 
Gisnensi ,    ubi  vêlera  monumenta  re- 
periunlur.  300.  c-d. 
Senaciensis  Episc.  Ugo. 
Scnescalciis  Reg.  Franc.  Guill.  seu  Wil- 

lel.  ride  Dapifer. 
Senescallus  Comilis  Bolon.  304.  a. 
Sciiones  ,      Senonicx    civitatis     medie- 
latem    Odoni    Camjianise   Comiti  do- 
uât    Regina     Constanlia  ,     defuncto 
Rege    Roberto.     138.    d.     Haiic    ad 
suuin  dominium    rcvocat    Rex   Hen- 
ricus  I.    13").  a     347.  a.  Mort uo  Co- 
mité Raiiiardo  Frotmundi  lilio  ,   Rex 
Heiiricus   possidel  civitatem    Seiioni- 
cara    et  omnia  quae  Comes  habuerat. 
197.  c. 
Scnoiiense    Cunciiium    babitum   coram 
Henrico  Rege;  quo  anno.  317.  e.  In 
eo  confirmatur  fundalio  .Monasterii  S. 
Aigulfi    in     iirbe     Pruvinensi.    317. 
c-d. 
Senoneiises    Arcbicp.     Ebbo  ,    Geldui- 
iius    Gilduinus   seu  Haduiiiiis,    Leo- 
ibcricus  ,  Mainardus  seu  Menardus  , 
Ricberius  ,    Sewiiius   seu    Seguinus, 
S.  Vulfraniius. 
Seiioiiciis.  S    Pétri  Vivi  Abb.  Ermenal- 

dus,  Gerbertus. 
Senonens.    S.    Columbae   Abb.     Arnul- 
fus. 
Senonens.  S.  Mariae  Abb.  Gerbertus. 
Senoneiises  Comités ,  Frotmundus,  Raî- 
nardus  seu    Raynaldus.    Vicecomes  , 
Dainbertus. 
Senoiiienses  seu  Vogienses  Abb.  Berche- 
rus,  Geraidns,  Gundclbertus,  Pelrus, 
Rambertus,  Rangerus. 
Septimaiiiae  Praesules,  ardentissimi  Treu- 
gae  Dei  promulgatores  et  pro])ugnato- 
res.  309.  d  e. 
Sepultura    in  Eccicsiis   apud   Orientales 
non    coiiceditur  ,     nisi    iis    qui    dum 
viverent ,    babebantur  ut  Sancti.   48. 
b.   PersoucB  antiquilùs  cum  signo  suae 
potentiae     tuinulabantur  ;      mulieres 
etiani  cum    armillis,    et  inauribus   et 
aniiulis  ,  variisque  ornainentis.  280. 
a.  n.  Defuncloruni  corpora  apud  iVor- 
maniios  patnio  cerâ  illito  involveban- 
tur.  4ol.  d. 
Serlo  ,    poteiitem    quemdam    iiiterficit  : 
in     Britanniain    déclinât  ,     ut    vitet 
iram       Roberti      .Norman.       Coniitis. 
Multis  incursionibus  Normanniam  la- 
cessit  ;  Tiiulerias  vcnit  ;  siiigulari  cer- 
lamiiie  aliorum  prostratoreni  proster- 
iiit,  et  in  Britanniain  redire  accélérât. 
140.  b-d. 
Servi   et  Ancillae.    648.    c.    .Servi    Régis 
proprietate        bereditaria       gaudent. 
368.    a-b.    Servorum    Eccles.    potior 
conditio  ,    quam  Laicoruin  servorum. 


INDEX    RERUM. 


789 


48i.  c.  Servi  Ahbatiw  S.  Mauri 
Fossat.  liabenl  teslificaiidi  et  bel- 
landi  licentiain.  484.  n.  Servus  Ab- 
batiae  S.  Benedlcti  Floriac.  victor 
in  duello  instituto,  non  ad  liber- 
tateni  recuperandam .  sed  ut  servi- 
tutcm  laici    Doraini  deelinarct.    483. 

a.  Scrvorum  iManiimissio  Regalis  , 
dcnario  de  ])alma  exciisso.  590.  a. 
n.  5!)2.  b.  iManuinissionis  forma  in 
Aquilania.  50i.  b.  Sacrainento  ads- 
tricti  ,  ne  servitutis  jnguin  detrec- 
lent,  fugitivi  danl  pœnas.  484.  c. 
Scrvorum  fiiii  ad  Dominos  perti- 
nent. Ibid.  Servos  Monasteriorum 
persoiiis  exlernis  ab  Abbatibus  con- 
cedi  ncfas.  484.  c-e.  48.Ï.  c. 

Servitiiti  Ecclesiarum  se  suosque  , 
pietatis  aut  pœnitentiae  oblentu  , 
mancipant  viri  ingenui  etiam  No- 
bilcs  ;  quo  rilu.  30S.  n.  333.  n. 

Sessionis  ordo  in  Conciliis.  306.  e. 
513.  c.  S2i.  b-e. 

SS.  Severini  duo  apud  Parisios  noti. 
579.  n. 

Sowifiis  negotiator,  ad  S.  Wulstanum 
Ejiisc.  Wigorn.  jx-crala  sua  confes- 
surus  (juotannis  accedit.  ;204.  n. 

Sichelgata  seu  Sengrcgaïta,  soror  Gisul- 
phi,  conjugiuin  init  cuni  Roberto 
Guiscardo.  452.  b.  Ejus  filii.  432. 
c. 

Siciliae  Comités  ,  RogeriusTancredi , 
Rogeri  us-Roberti. 

Sifridus  Danus ,  ex  Comitis  Walberti 
sanguine  j)roiliens ,  de  Dacia  redit 
ad  Gliisncnsium  fines,  Gliisnas  oc- 
cupât .  construit  Castrum  ,  et  se 
Ghisnarum  dominura  appellat.  296. 
c    n. 

Sigeberlus,  morum  ])robilate  et  scien- 
tiae  raultiplicitate  laudabilis,  in  Cœ- 
nob,  S.  Vincentii  Mclensis  cum 
Fulcuino  Abbatc  diu  conversatus. 
201.  e.  Litrcras  ibi  docet.  424.  n. 
Librum  cdil  ilbistrium  virorum  ;  He- 
braicam  veritatem  à  caiteris  cditio- 
nibns  secernere  peritus.  202.  a.Rylh- 
mum  de  S.  Lucia  componit.  424.  n, 
Geniblacensi  Cœnobio  niulta  con- 
fert  ad  usum  et  ornatum  Ecclesiae. 
202.a. 

Sigefridus  ,  faniosissiraam  ,S.  Medardi 
Suession.  Eccleslam  igné  cremat  et 
Palatia  Regia.  382.  n. 

Sigilla  succédant  annulis  signatoriis. 
563.  c.  Sigillum  Regium  instrumen- 
tis  Ducum,  Comitum  et  priva- 
torum  appositum.  G07.  c.  Franco- 
rum  Reges  subditorum  inslrumcn- 
lis    Sigilla      sua       ajjponunt.       431. 

b.  n.  Sigilli  usus  in  Cbarris  Piegum 
Burgundiae  adhibitus.  541.  e.  Si- 
gilla Chartis  appcnsa.  563.  a. 

Sigo,  Fulbcrti  discipulus  Carnot.  Ec- 
cles.  Decanus  ,  cantum  facit.  279. 
d. 

Sigonis  Abbatis  S.  Florentii  Salmur. 
laudes.  438.  c.  n. 

Silvanectcnses  Episcopi  ,  Frollandus 
seu  RoUandus  I  ,  Frollandus  II  , 
Wido. 

Silvanect.  Ecclesia  S.  Vincentii,  ab 
Anna  Henrici  Régis  uxore  cons- 
tructa  ,  Canonicis  Regularibus  Ira- 
ditur.  481.  n. 

Simon,  Com.  Vadensis  et  Medant.  Do- 
minus  Vitriaci,  Barri  super  Albam, 
etc.  filius  Roduljjbi  Crispiac.  et  Ve- 
romand  Com.  Consul  et  Primipi- 
lus  Régis  Franc.  338.  b.  Bello  im- 
petilus  à  Pbilippo  IVege,  Régis  vi- 
cissim  ditioncs  arniis  lacessit.  443. 
n.  Roinam  pergit,  Pœnitentiam  à 
Gregorio  VII  accipit.  Ibid.  Rever- 
sus  à  Roma,  Regem  Pbilip]>um  ag- 
greditur  ;     pax     reformatur ,    Simoni 


redditur  Vitriacus.  344.  n.  Plures 
cellas  Monacborum  erigit.  443.  n. 
Fit  Monacbus.  358.  c  443.  n.  Ro- 
mam  à  Gregorio  VII  iteratis  litte- 
ris  accersitur  ;  ibique  moritur.  443. 
nn.  Beati  titulo  datus.  443.  n. 

Simon  Sylvaneclensis,  generosus  Nor- 
niannus  :  liujus  nujrtias  rcspuit  ncp- 
tis  Guillelmi  Conquest.  quia  in  una 
tibia  claudicabat.  156.  a.  Ipsi  Rex 
Guill.  dat  Comitatum  neptis  suae  ; 
Simon  uxorera  assumit  Matildem  , 
cujus  sororeni  Aliciam  dat  Rodol- 
pbo  Tornaccnsi.  136.  b. 

Simon  de  Monteforti  se  reum  fate- 
tur,  rpiod  Monachis  Columbensi- 
bus  Ecclesiam  de  Villemendis,  ab 
antecessoribus  suis  datam,  injuste 
abstulerit.  604.  n.  Simonis  uxores 
et  filii.  57.  a. 

Simonia.  493.  b-c.  Grassatur  per  Gal- 
liam.  440.  c-d.  526.  a.  Apud  Bur- 
gundos.  2.  d.  Per  Italiam.  261.  c. 
332.  d.  n.  Per.Gennaniam.  24.  b. 
Apud  Teutonicos.  433.  c-d.  Simo- 
nia; cxemplnm  insigne  in  tribus 
summis  Pontificibus.  261 .  c.  Simo- 
niacam  haeresim  damnât  Concil. 
Remense  sub  Leone  IX  Papa.  523. 
a. 

Simoniaci,  334.  e.  Damnati  à  summ. 
Pontif.  Leone  IX  et  Viclore  II. 
524.  d.  323.  a.n.  In  Concil.  Lugdun. 
provinciae.  524.  n.  In  Concil.  ïu- 
ron.  526.  a  b.  n.  Simoniaci  Epis- 
copi depositi.   Ibid. 

Sistaricenses  Epistolam  commendati- 
tiara  à  ÎSicolao  II  Papa  accipiunt 
in  favorem  Gerardi,  à  Sumrao  Pon- 
tifice  in  Episcopum  Sistaricensem 
nuper  consecrati.  494.  d.  n.  In- 
digné habent  Gerardum  Episco- 
pum.  494.  n. 

Sistaricensis  E|)iscopus,  Geraldus. 

Sitbienses  Abbatcs.   Vide  S.  Berlin. 

Sivriacuni  ,  Castrum  Aquitaniae  Ber- 
nardo  Seniori  suo  eripit  Aimericus 
Tribunus.  535.  c.  Castrum  Bernardo 
reddunt  homines  de  Sivriaco.  536. 
a. 

Siwardus  succedit  Eadsi  in  Archiepis- 
copatu  .Angl.   638.  a. 

Sivrardus  ,  Cornes  in  Anglia,  armatus 
militariter  spiritum  exhalât.  311.  d. 
a. 

Sodomiticum  vitium ,  damnatum  in 
Concilio  Remensi  sub  Leone  Papa 
IX.  523.  a. 

Solemensis  cellae  donatio  S.  Pétri 
de  cultura    Monachis   fada.    649.   c. 

Soles  duo  Mense  Febrario  simul  ap- 
parent. 371 .  a. 

SoUiacum  seu  SuUiacuni  oppidum  Au- 
relian.  l)agi,  ab  Odone  fratre  Ré- 
gis llenrici  dcpra;datum.  483.    b.    n. 

Sophia,  Comitissa  Barri-Ducis,  Ludo- 
vico  Comiti  Montionis  nupta,  fi- 
lium    parit     Thcodcricum.     330.     b. 

Spanheimensis  Abbas,  Trilhemius. 

Spiram  multîim  sublimant  Conradus 
Salicus  et  ejus  filius  Henricus  Im- 
peratores.  620.  a.  Apud  Spiram  se- 
pulturae  mandatur  corpus  Conradi 
Salici  Imp.  620.  a. 

Spirenscs  Episcopi ,  Arnolfus ,  Con- 
radus, Sibecbo  seu  Sibico,  Sige- 
baudus. 

Sprola,  mater  Richardi  I  Ducis  Norm. 
necessitate  urgente  ,  contubernio 
praedivitis  adhaesit  Asperlengi,  qui 
ex  eâ  gmuit  Rodulfum  et  filias  plu- 
res. 52.  c. 
Stabulense  Monaster.  totum  renova- 
tur  ab  Abb.  S.  Poppone;  columnis 
decoratur  ex  marmore  tune  pri- 
mùm  in  câ  regione  invento.  462. 
b.    Ecclesia    Stabui.     consecratur     in 


honore  SS.  Pétri  et  Remacli.  462.  b-c. 

Stabulenses  Abbates  ,  Ferdinandus  , 
Poppo. 

Stampcnsls  fiscus  regalis.  580.  a.  Stam- 
pis  Pulatium  nobile  construit  Ro- 
berti  Régis  uxor  Constantia.  580.  n. 
Stampense  Doniinium  c  manu  regiâ 
transit  ad  Comités  et  Vicecom. 
580.  n. 

Stampeus.  B.  M.  Canonici,  ab  omni 
judiciaria  potestate  immunes,  prae- 
tenjuàm  Régis  et  Praecentoris.  580. 
b. 

Stationum  usus  in  Processionibu^  a|)ud 
Canonicos  Eccles.  Cathedraliura. 
578.  e.  579.  a. 

Stella ,  -Mense  Maio  ,  ex  parte  Orien- 
tis  apparet.  371.  b. 

Stephanus  IX  Papa,  quo  anno  pro- 
motus.  491.  n.  Scribit  ad  Gerva- 
sium  Rem.  Archiep.  de  causa  Bi- 
tur.  Archiep.  ij)sum(|ue  cum  Suf- 
fragaricls  Roraam  ad  Synodum  con- 
vocat.  491.  c.  Consensum  Régis 
Franc,  ad  Synodum  in  ejus  regno 
celebrandam  nccessariuni  agnoscit. 
492.  a.  Obit.  n. 

Stephanus  .\rvern.  seu  Claromont. 
Episc.  Pontium  Arvcrn.  Com.  ex- 
communicat,  scriptis  j)robat  abso- 
lutioncm  summi  Pont,  inconsulto 
Episcôjio  datam,  irritain  esse.  304. 
c-d.  n.  Obit.  n. 

Stephanus,  Paris.  Episc.  Gilduino  pri- 
mo S.  Vicloris  Abbati  Cumbis  villa; 
altare  concedit.  397.  n. 

Stephanus,  nobili  Parisiensium  stirpe 
de  Lincrivilla  editus ,  Gerardo  Tul- 
lens.  Episc.  succedit.  152.  b.  n. 

Stephanus ,  viventc  Odolrico  ,  Abbas 
Conchcns.  electus.  433.  n. 

Stej)hanus.  Abbas  Marciliacensis  Coe- 
nobii  ,  voluntate  et  consillo  Gar- 
siae-Arnaldi  Bigorrae  Comitis,  Mi- 
litem  Sancium  secum  .Marciliacum 
ducit,  et  ibi  eum  benedicit  Mona- 
chum.  113    c.  n. 

StephanuN,  Rex  Ilungarorum,  in  uxo- 
rem  ducit  sororem  Rrunonis  Au- 
gustcnsis  Ej)isc.  qu«  Chrislianismuni 
inducit  in  gentem  Pannonicam. 
619.  b. 

Stephanus,  Com.  Bononia;  ,  fit  Rex 
Angliae,anno  1133.  206.  a.  n. 

Stephanus,  filius  Odonis  II  Camp. 
Com.  jure  hereditario  ïricasses  et 
JMeldos  tenct.  266.  n.  Bellum  ge- 
rit  adversùs  Regem  Henricum.  433. 
d.  n.  Filium  tclinquit  Odonem  , 
quem  Tctbaldus  palris  hereditate 
privât.  160.  d. 

Stephanus,  Cornes  de  Albamerla,  fi- 
lius Odonis  Comitis  de  Campania, 
Willelmi  autern  senioris  Angloruni 
Régis  ex  sorore  nejjos,  sua  Willel- 
mo  II  Régi    submiltlt.  33.  a. 

Stephanus.,  Comes,  Castrum  de  Mirualt 
in  Ardenna  firmat  in  possessione 
S.  Huberli.  330.  a.-b. 

Stephanus  ,  Com.  de  Vitreio,  Derven- 
sem  Abbatiam  usur])at  et  tenet. 
369.   n. 

Stephanus  de  Vallibus,  Miles,  uxorem 
ducit  filiam  Comit.  Joviniaci,  ex 
cujus  parte  fit  Jovin.  Comes  :  pri- 
mus  Castrum  de  Joveviila  incboat  : 
filium  babet  Gaufridum  Comitem 
Joviniaci,  et  secundum  dominum 
Jovevillœ  ,  captuni  in  pra;lio  Bo- 
loniae.  336.  a-b. 
Stigandus,  Canluar.  Archiep.  in  Angl. 
cujus  consilio  Rex  Eduardus  regnuni 
concedit  Willelmo.  Xorm.  Duci. 
183.  e.  Nunquam  Pallium  à  Roma 
meruit.  Ibid.  n.  Coron  ara  de  manu 
ejus  Rex  dctrectat  suscipere.  184.  n. 
Renitcntem     Rex     secum     trahit     in 

Aaaaaa 


790 


INDFA    RERUM. 


INonnaniiiaiii,     uhi      dcponilur      Sti- 
gandus  ,    fidem    Willfliiii    appellans. 
184     n.    Ueposito  Stigando    succcdit 
l.anfrancus  DO.  n. 
Stigandus,  fit  Ej)isco])us  Estangle.    638. 

a. 
Stirpenscs  Abbatcs  .      Adeinarus  ,      S. 

Galtcrius  son  VValtcrus. 
Stola  ac   maniiiuliis  à  Roberto    Salraur. 
Àbbate    eomposili  ,    in    f|uil)iis    pen- 
dentcs    ad    praecinctorium  paliiiulelae, 
tiiiliniiabulis      organlzabant      argeii- 
leis.  27().  d 
Strumae  snlo    tactu  curatae    lam    à     Re- 
gibiis  Aiigl.  ((iiàm    à  Regibus  Franc, 
et   à  sei)tiiiiis   iiiaseulis,    nullo   inlèr- 
jecto  parlu  fieiiiiiieo  l7o.  c.  n. 
Suarii.     adversùs    Giiill.     Coiiq.    Angl. 
Reg.   rebelles,    Diinebiiuiii  deserunt, 
ad     piratieaiii     artein     sese     conver- 
tentcs,  à  Guiilelmo    coLTcenlur.    630. 
c. 
Suavis,    Miles,    lociiin    qiieindain    tons- 
tructum    à    genitore      siio     Acliardo 
Iradit    Monaslerio     Mieiaceiisi.     13î). 
II. 
Siibadvoeali  ,   et    coniin     officia.     r>8i. 

n. 
Sub-Camerariiis  Fraiula',  Vvo. 
Siibstaritioii.    Coin.    Reniardus,    l'etnis. 
Sueiins,     Danorum     Rex,     Elhclrediiin 
Angl.  Regeni   oxpellit     399.    e.    V"c- 
rcdarios     mittniit    ail     eiiiii      Angli  , 
alqiie    anxiliuni    |)OscHiit   in    Guillel- 
muin     Con(|uesl.    rebelles.     0:29.    e. 
Suessioncr.se  SS.  Medardi    et    Sebastiani 
Monast.   sub    dilione  liliormu     Odo- 
nis    Coin.  Camp,  sitiiin.  455.  e. 
Suessionensis     .S.     .Mtdardi    Abb,as   e.x- 
coininniiieatnr    à     Concilio    Rcniensi, 
(pii.t    sine    liienlià    recesserat    à   con- 
venlu  Concilii.  5^3.  b. 
Suessionenses    Episcopi,    S.    Arnulplius, 
Heraldus  seu  Beroldus,    B.    Drausius, 
Fulco  ,    Ileddo     scn     Hcido  ,      Ma- 
nasses. 
Sncssionenscs     S.     Medardi     Abbafis  , 
Gerardns,      Rainaldus     seu     Rainol- 
diis. 
Suessioneiises     Comités  ,      Guillelmus  . 
Radulplius  ,    Rainoldus    seu     Renal- 
dus,  Steplianus. 
Suessionensis  S.    M.     Abbalissa.    Ermen- 

gardis  de  Mortuomari. 
Suession.    Coin,    o    stir])C     Coin.    Viro- 

inand.  394.  n. 
Sucvi,     non    ])rievalentcs   cqueslri   pra;- 
lio,    sed    prdesiri     Icrribiles  :    eoruin 
mores.  450.  e.  45  I .  a. 
Sueviae     Coin.     Adalbertus,     Heriinan- 

iius  seu  lleniiaiinus. 
Sulpieius  de  Calvo-monte  ,  ex  Opti- 
niatibus  Ainbasi%,  Unchardiiin  de 
Montliesauro  et  Fulcoium  ab  Ain- 
basiaio  et  Calvo-inonte  inipugnat. 
^58.  d.  273.  d.  274.  b.  Ambasia?  in 
doino  Ciesarii  ,  nocle  captus  à  Mi- 
litibus  Fukoiiis,  .\iidegavis  incar- 
ceralur.  i74.  e.  Iloinagiuin  suseipit 
al)  .Viberico  de  Moiitbcsauro  pro 
Monlricardo  et  aliis  fcodis  ;  illius 
lioinines  llugoiii  (ilio  siio  fidelita- 
teiii  jurant.  259.  c.  Rcdiens  à  Ciiria 
Coinilis  \ndegav  gravi  inorbo 
pra-oceiipatus  ,  Ruplbus  -  Corbonis 
oblt  :  l'ontilevi  sepelilur.  239.  d. 
II. 
Superstltiones  diversae  :  Altarc  S.  Be- 
nedieti  à  inulieriulà  Sanctum  gra- 
viter inerepantc ,  reiiiotis  lineis  , 
diiilissimè  flagris  csesuin.  484.  a. 
Divinatioiies.  19.  b.  Incantationes. 
194.  b.  c .  298.  d.  Pacta  cuin  Dia- 
bolo. 143.  a.  349.  a.  334.  d.  Sorti- 
legia.  Iv4.  b. 
Surreiae  Conies ,  Willelmus  I  de  Va- 
renna. 


Svrantis,  filius  Godwini  Comitis,  Bcorn 
consobrinuin  siium  oeeidil  :  jMeni- 
tentiii  duclus,  pedibus  nudis  .leru- 
salein  adit  ;  iiide  rediens  .  nimio 
frigore  corrcptus,  inoritur  in  Lieia. 
311.  c. 

Sybilla,  filia  .\zoiiis  Marcliionis  Ligii- 
ri«.  Heli;e  de  Flexià  niibit.  632.  c. 

Syminachus  Papa,  vicariatum  ui:i\er- 
sae  Franeoruin  ditionis  S.  Remigio 
confert.  319.  a. 


T.\  D  i;  R  N  A   venalis  ,     Monasterio    S. 
Bcnigni     Divion.     à    Rege     Rober- 
to, et    ab  ejus   anieeessoribns    Franc. 
Regibus  coniessa.  614.  e. 
Tabulariiin     cerà    illitaruin    usas  XI  se- 

culo.  231 .  n. 
Talogiensis  Coines,  Guillelmus. 
Talueriense     .Monast.    Saviniac,     .\bba- 
tiae  submissuin  ;  ab    Urbano  Vfll  Sa- 
viniaco     subductuin  ;    nunc    Abbatia 
sub    Benedictina   Congreg.     S.     Jus- 
tin%   in  Italia.  548.  n. 
Taneredns  ,    ciiin   csset    in    faniilia    Co- 
iiiitis  Norinaiinor.  Richard!    K,    prop- 
ter   confossiiiii   apruiii.    inajori    prelio 
à     Comité  liabetur  :    in    ciijtis    Curia 
<lerein  milites  sub   se    li  ibct.     141.  c. 
IJxorcs  illius  cl.  fiiii.   |39    b-c. 
Tarentinus    Episcopiis.    Eiiiio  seu    Ein- 

mo. 
Tegulense  Casirum  ,  Tegnlari;e  et  Tc- 
leriic  ,  siluin  csl  in  coidiiiio  Fran- 
ciae  et  .Norman,  ad  Arvam  Fluv. 
140.  e.  n.  Ex  Francicà  ail  .Norman - 
nicam  transit  consiieludincm.  329.  n. 
Tcloiieum     iiiertati    Abbalia:     ïrcnore. 

concessMin.  601 .  c. 
Telonieiisis  Ej>isc.  Deodatus. 
Temboiaceiisls  Viceiom.  Radiilfiis. 
Terncnsitiin    Comités,    Aiiselmus,    Ifer- 

nies. 
Tervanenses     E]>is<'0|)i,      Drogo  ,     Fol- 

quinus,  Frainericiis.    lliibertus. 
Tesceliiiiis     Petverensis.     servuni       no- 
minc    l.clirdiim  ,     sibi     ab    llugone 
-\bb.    Floriac.    concessum,    Ingraiino 
.Militi  suo  in   beneliciiim  douât.   48i. 
b. 
'l'ctbaldus    Vernon.    Canon.   Rolhomag. 
vitas    pliiriiim    Sanctoriim     et     pr<e- 
cipuo  S.    Wandregisili  ex   latiiul   lin- 
giià     verlit     in     vulgare   idioina,    et 
ex     iis     qiiasdam     Cantilenas     edit. 
477.  a. 
'l'eutonici      factiones     niultas     ailversùs 
Conradum      Salicum        Imiieratorein 
macliinanlur.      618.       d.       Teutonici 
I'rinci{)es.  23.  b.  434.  b. 
Tcutonicoruin  Uuces,    Albertus,    Guar- 

nerus. 

Teysterbandiae         Comilatiis       Ecclesiae 

Trajecleiisi  concessiis  à   Conrado  Sa- 

lico.  357.  a. 

Thanausc .    antiquus    Gotliornm     Rex, 

ulteriorem     Scytliiani    iiivasissc    tliu- 

<|uc     et    inultùiu      adversùs    Vcsosein 

-Egypti    Ivegeiii  bella    sustinuisse  di- 

cilur.  6i3.  b. 

S.    Tlieobaldus   seu   Tbebaldus,    Vienn. 

Ep.  S,    Tlieobaldi   Pruviniensis    .Aviae 

avunculus,    Tbcobaldi   nativitatem  et 

sanctitatcin    ])ra'dicit.    478.     a-d.   n. 

S.    Tlieobaldus    Pruvin.     inter    Mobiles 

Francos  non  infimus,  claret.   294.    d. 

Pruvino     Castro     in    Dioec.      Senon, 

Arnulfo  pâtre  et  Willà   inatre    oriun- 

dus.    478.     a-c.    Propincpiiis  Odonis 

Campani.     Ibid.    e.     Obit     Vicenciae 

in  Italia.  477.  e    n. 

Theobaldus,  filius    Odonis   II    Campan. 

Coniitis,    Turones,    Carnutes    ac   Ble- 

senses  heredilario  jure   obtinet     266. 

n.    Advorsi'is     Henricnni    Rrgom    ar- 


ma suseipit.  435    d.     n.    Per  Pontile- 
viuin     transiens.     juxtà    Monlricliar- 
dum    descendit,      tentoria    figlt    anlè 
Blirctum.  266.    b.    Turon.    civitatem 
aiiiiltit.  331.    d.    Captus    à    Gaufrido 
Marlcllo,    Turon.    civit.    cedit.     517. 
n.    Cariiotum    reiiiiel.    331 .    d.   .ab- 
batia;   S.       Germani   .\ulissiod.    con- 
fert   .Monasterium     S.     Florent  ini    in 
Castro,  cum  .Monast.    S.    Veluli  .   at- 
que     ea     libertatis    privilegio    coin- 
munit.    648.    b.      .4lbericuin    exerci- 
tui  praeficit   in  obsidione  Caslri    Ma- 
li  talent!   seu    Bordelli.    483.     d.  n. 
Apud   Pruvinuin    S.    .\igiilfi     Monas- 
terium     fundat,     et     curât     à    Rege 
et     Episcopis     in      Concilio      Senon. 
confinnandum.    317.    d.   nn.    Uxore 
dimissà.      à     Concilio     Rcmensi    e\- 
communicatur.  3i3.   c.    .Apud   Spcr- 
nacum  sepelitur.  331.  d. 
Theobaldus    FllansStupas.     forestarius 
Régis       Robert!  ,       .Montem-Letheri- 
cum  firmat.  273.  d. 
Tbeodericus  ,       Carnotensis        Epis<;o- 
pus  ,    immiinitatem     .Monasterio    SS. 
Trinitatis   Vindocin.     induiget.    503. 
c.  506.  b. 
Tlieoderlcus     II,     Metensis    Ep.    sncce- 
dit  Adalbcroui    II.   199.     a.    Impcra- 
tricis    fraler    secundnm    carnem      ha- 
betiir.  20 i.  d.  Ipsum    iiitcr    et    Hcn- 
riciim  Imper,  magna    disseiitio.     199. 
a.    .Monasterium    j)rincipale    S.     Ste- 
phano     construit      I90.    a.      Adelar- 
dum   I   .\bbateiii    S.    Trudonis   (pias! 
cxulem  Métis   tenet.  201.  b.-c.    Obit, 
et  in  Eccl.  S.  Stc|)b.  sepelitur.  199.  a. 
Tbeodericus   ,       natunt       TeutonicQs    . 
paire     Guczelone    natus  .    Canoiiicus 
Basiliensis  Ecclesiae,    Episc.    Virdun. 
249.  a.    b.    Mullas   patitur    molestias 
à  militibus  :   sub   ojus   regimine   urbs 
tertio     succenditiir.       llostes     rcpri- 
init       et      repfjllit.      Manassein      Co- 
mitem    de   Castro    Relexlo  ,     coercet 
ah  invasione    rei    Eccics.    ipse    movet 
expedilionem     adversùs    Castrum    S. 
Manebildis  ,     ciijus      clavcs     rccipit. 
Castrum      Saptiminium    capit    el    di- 
ruit  :      domat     Odonein,    et     Ctaruin 
montem    Castrum    siibigit.     231.    b. 
c.  n. 
Tbeodericus,  à    Riehardo   Virdun.    .Ab- 
bate  nutritiis,    Scholas  régit     Stabu- 
laus   (^Slavelo^   sub    .Abbate     Poppo- 
ne  ;     deinde     Virduni     sub    Abbate 
Gualeranno      P.ichardi      successore  ; 
postreinô  .Mosonii    sub    Roduifo   .Ab- 
bate.   Post     .Adelardum,      .Ahbas    S. 
Iliiberti  Andagin.  149.  c. 
Tbeodericus,    priinus    .\bbas  S.    Ebrulfî 
ISticensis  ,     post    annos     8  regiminis 
Maurilio  Archiep.   et   Ilugoni     Episc. 
Ciiram    animaruin    reddit.    Jérusalem 
proficiscitur.    48.    a.    lu    Cypro     In- 
sula   obit     in     Ecclesia   S.     Nicolai  , 
ubi  sepelitur.  48    b.  247.  a.  n.  .Sanc- 
titas  ipsius  et  miracula.  48.  b. 
Tbeodericus,  Abb.  S.  Remig.  lîcm.   Ba- 
silicam   Remigianam    construit.    464. 
n. 
Theodericus ,    V^alciodorens.    Abb.    cli- 
gitur  ;  .Monachos   in   Hasteriensi    Ec- 
clesia   constituit.    232.     a.    b.    Diru- 
tiim  Monast.    su  uni    rea;dificat.    232. 
b. 
Theodericus,    praeticitur  à    S.    Pojipone 

.Monasterio  in  Willarit).  462.  a. 
Tiieoilericus,    .Monacli.   S.    .Matbiae  bist. 

Trevirorum  Script.  194.  n. 
Theodoricus     III  ,     Coin.      HoU.      IV, 

Jerosol.  obiisse  Iraditur.  3l)3.  n. 

Theodosius ,     Iinp.    à    B.     .Amhrosio  , 

])ropter    cruenlam     caedem,    à     limi- 

nibus  Ecclesiae   seqiieslralus.  263.    b. 

Thésaurus    inventns.    sallem    ex     i>arte 


INDEX     RE  RU  M. 


791 


ad  Uoiiiiiiiini  seu  Seniorcin  ])ertlnet. 
'ÀIQ.  tl-e.  2S().  a.  Tliesaurus  abs- 
conditus,  à  iiuodain  Sarraceno  inve- 
nitur,  ope  qiialisciiinque  cognitionis 
Astronoiiiic*.  43^.  a. 
Tueudo  de  firinitatc  Urc.  jiosleà  fir- 
niitas  Miloiiis  vocata,  inalas  re- 
initlit  consuetudines,  quas  injuste 
posséderai  apiid  Marisiacmii,  villam 
Abbati*  S.  Genovefaj  Paris.  651. 
b-c. 
ïhletboldiis,  /Vdvocatus,  Duci  Godefritlo 
Majori  suggeril  ut  iiijustain  anga- 
riaui  cxigat  de  liomiiiibus  S.  Hu- 
bcrti,  ad  firinanduui  valium  Castri 
Bulloniensis.  151.  a. 
Thoarcense  Caslrum  in  Aquit.  cujus  ho- 
inines  bcliuni  gcrunt  cum  Hugone  de 
Liziniaco.  n'.)i.  e. 

Thoarcenst's  (^aballarii  ab  eodein  Hugone 
capti    333.  a. 

Thoarconses  Vicec.  Aimericus  scu  [lai- 
uiericus,  Gaufridus,  Odo,  Radulfus 
seu  Kotbjifus.  Wido,  Willelmus. 

Tbur.  Danoruin  Deus.  cui  sanguinein 
liuinajiuin  libatil  L)ani  seu  Nornianni. 
624.  a. 

Tdpinus,  lleiii,  Arcli.  Palliuni  oblinct 
ab  Adrlaiio  Papa  I  Caroli  Magiii  pre- 
ribus.  319.  b. 

Tolegiuni  Monast.  ad  quod  Trevirens. 
Artliiep.  Cononis  cor|)us  traiisferri 
curât  Oeodericus  Episc.  Virdun. 
638.  d. 

Tolosanenses  solidi.   398.  a. 

Tolosaiius  Episcopus,  Durandus. 

Tolosa3  Coniilcs,  Guillelmus  seu  Will. 
IV,  Seclor-Fcrri,  Guillelmus  V,  Pon- 
tiuSj  Pontius  111. 

Toneliensis  Abbas  ,  Guillelmus  de 
Agorn. 

Tornacenses  Episcopi.  ride  .\ovio- 
nienses. 

Tornacensis  S.  Martini  Abbas,  lleri- 
uiannus. 

Tonieainenla  à  Gaufrido  de  PruUiaco 
inventa.  H'id.  d.  Torneanienta  di- 
euntur  à  Lainberto  Ardensi,  exe- 
crabiles  nundina;.  297.  b.  In  Tor- 
neamento  apud  Franciam  vulnera- 
tur  Uadolfus  Ghisnensis  Cornes  297. 
b-c. 

Tornodorensis  Coinitalus,  Gulllelnio 
Comiti  \ivcrn.  obtingit,  malrinionio 
cum  Erinengarde  sorore  Milonis  III 
Cojnlt.  Barri  super  Sofjuanain  con- 
tracto.  -487.  n. 

ïoniodorensis  (>om.  Guill.  seu  Will. 

Tostinus  seu  Tostleus,  apcrtè  frairi 
suo  Ilcraldo  rej)ugnat.  234.  b.  Fac- 
tus  exul,  Flandriani  expetit.  173. 
a.  234.  c.  Will.  adit  Xorm.  Uucem. 
234.  c.  Ab  eo  licenliam  aceipit  in 
Angliam  rcmeandi.  233.  a.  A  Han- 
dria  in  Humbriam  dcfcrtur  :  inanus 
dat  llegi  Noricorum  Ilaraldo,  qui 
Angliam  aggredi  nieditabatur.  176. 
e. 

Trajectenscs  (  Utrecbt  )  Episcopi  , 
.Vdalbodus  seu  Adelbodus,  Wil- 
lelmus. 

Trajcctensc  S.  Pauli  Cœnob.  S.  Pop- 
pouis  regimini  siibjectum,  huic 
S.  Poppo  lierigerum  praedcit.  4G2. 
a. 

Trajectum  Frisise  civilas  :  ibi  dcfuncti 
Conradi  Salici  Imp,  viscera  coridun- 
tur.  G 19.  e.  620.  a. 

Transmuudus  et  Alto,  ex  Burrelinâ 
familià,  Duees  exercitùs  Aleman- 
norum  ,  Italis  juncti  contra  Nor- 
mannos  ,  ab  ils  vincuntur.  431. 
a. 

Trecenses  seu  Tricassini  Episcopi,  Frot- 
mundus.  Hugo,  Mainardus  seu  Me- 
nardus. 

Trecenses     S.    Pétri    Cellensis  .4bbates, 


Beriiardus,  Guarinus  seu  Warinus. 
Trecorum  Cornes,  Heribertus. 
ïrecorensis  Episcopus,  iMarlinus. 
Trenorciens.  Monacliis    1res    Ecclesias  in 
Castro     Lausdun.      ])ositas    concedit 
Hugo   vir  nobilis.  138.  c.  n. 
Trcnorc.  Abbates,  .Vrdagnus,  Bernerius, 
Giraudus,    Guillelmus    de   Jaliniaco, 
Odo,  Petrus,  Wago. 
Treuga,  Treuva  et    Treva  Dei.    f'idc  à 

pag.  507.  ad  pag.  317. 
Treuga    Domini  ,     à    (juo    nomen    du- 
cat.   508.    d.    Quâ     ratione     différai 
à  Paco  Oomiiii.  308.    a.  In  (pio   con- 
sistai. 3U7.  et  seqq.  In  Aquilania  pri- 
niùiu     firmata,     deindè     per     totam 
Galliam      recepta.     5U8.     b-e,    309. 
b-d.  Priùs  à  se   rejectam    amplectun- 
lur  ÎNormanni.   309.    b-e.    Ab    Alsa- 
tiensibus    accej)tata.    509.    b.    Treu- 
gae      Domini      ronstitutiones     stabi- 
litœ    in     Concil.     Tulugiensi.     309. 
et  seqq.  In    vico    .Ausonensi.    312    et 
513.  In    Concilie    S.     Jigidii,     313. 
b-d.  In   Synodo  Helenensi.  314.  a-c. 
InConc.    ÏK    Narbon.  514.    e.    3lS. 
a-e.    316.    a.    In    Concil.   Jnliobon. 
307.    e.     A     Clero    Galllcano   Clero 
Italiae     cotnmendala.    509.    d.     316. 
b-e.     317.    a-b.    Treuga     Dei,     bu- 
nianis    praesidiis,      ac    divinis  confir- 
mata    terroribus.     122.     b.    508.    d. 
Recepta    et    confirmata     in    Concilio 
Gerundensi.  313.    a.      Rcnovata     in 
Conc.      Narbon.      autoritate     Eccle- 
siastica    et     civili.    314     e.    313.    et 
316.    a.    Treugae     Domini    Induciaj. 
511.       b-c.       Violatores,      quomodo 
puniendi.  507. d.  308.  a-c.  309.  c-d. 
311.     b-d.    312.     a-e.    313.    a-d. 
Propagalores    Treuga;,     Oddo     Clu- 
niac.      Abbas,      Ricliardus     Virdun. 
Ep.    Ilelmuinus    Eduensis     Episc.    et 
Praesules      .Sejilim.iniae.      509.      d-e. 
Treugae    Dei    transgressoruin     occisio 
zdo  causas     Dei,    non    culp^e    dcpu- 
tata.   5U8.    c.    517.     a.    De   Pace    et 
Treuga     Dei      Gallia;     Eplscojjorum 
exhortatio     ad      Episcopos    et    Cle- 
rum  Italiae.  316.  c-e.  317.  a-b.  fide 
Pax. 
Trevirensis  et  Remensis  Ecclesiae    com- 
j)rovincialcs  et    sorores,    non    distin- 
guuntur    ])raeeminentiâ,     nisi    secun- 
dum  anti([uiorem  Pricsulum    Ordina- 
tionem.  519.  c.  d. 
Trevirense  S    Eucliarii   Monast.  ad  cujus 
reginien  à  S.  Po|)pone   Bertulfus  pro- 
movetur.  4(i2.    b. 
Treviri,  Treveris,    Augusta    Trevirorum 
Priniatum     obtinet     inter    provincias 
Belgicas.  200.  b.  319.   a.  In  hac  urbe 
Clerlcus  de  Cœnobio  S.   Paulini    bap- 
tisai   ceream    imaginem    ad    siniili- 
tudinem  Evcrardi    Trevir.     Archiep.  à 
Judaeis  eonfictam  et  Lychnis  inlerpo- 
silam.  194.  b-c. 
Trevirenses  .Vrchicpiscopi,  Bruno.    Cono 
seu      Conradus  ,       Eberliardus      seu 
Everardus,      Egilberlus     seu    Engel- 
bertus,  Po|)io   seu    Poppo,    Udo   seu 
Odo,  aller  Udo. 
Trevirensis     S.    Eucliarii    Abbas,     Ber- 
tulfus. 
Trevirensis     Cornes,      Dcodericus     seu 

Thcodericus. 
TriburicB    Synodus   liabetur,     cui    prae- 
sidet     Conradus    Saticus    Imp.    640. 
c. 
Tributa    inaudita,     in    Flandria.    298. 

c. 
Tricatrin.  Episc.  Udalricus. 
Triceiiarii  :     reiribulio   Clericis   conccssa 
pro    precibus    ad    solamen     fidelium 
defunctorum  per  triginla   dies  effusis. 
313.  e. 
S.  Trinitatis    feslura   in  die  octava   Pen- 


tecostes  eelebratuin.  347.  n.    369.   c. 
n.  .Aliud  ejusdem    festum    ultimâ  Do- 
minicà  post  Pentecosten.  348.  n. 
Troarnensis  S.  Martini    .\bbates,  Arnul- 

fus,  Durandus.  Gcrbertus. 
Trojani  Regcs,  ex  quorum  génère  pro- 
ducti  antiqui  Franc.    Reges   fereban- 
tur.  2.  c. 
S.  Trudonis  Seiiulchrum  coruscat  Mira- 

culis.  204.  d.  205.  a-c. 
S.  Trudonis  Vbbales,  Adelardus  I,  Ade- 
lardus  11,  .ligidius,  Guntraninus,  Ro- 
diilphus. 
TruUus  (le    Podio-Augusti,  Will.     Fer- 
rum-Sectoris   filius,  jios^essiones  suas 
apud     l.oretum    Chassant    Cœnobitis 
donat.  373.  b. 
Tuilio  Regia.    371.    b-c.    ride  Defen- 

S;o. 
Tullenses      Episcopi,      Berloldus,    Bibo 
seu  Pibo,  Bruno,    Gauzlinus,    S.   Ge- 
rardus  ,     Heriraannus  ,     Stcplianus  , 
Udo. 
Tullensis  S.  Apri  Abbas,  Widricus. 
TuUensis  S.    Mansueli     Abbas,     Dodo. 
Tullenses  Comités,  .\zelinus,  Fredericus, 

Wido. 
Tulugiense    Concillum,      ad    queiii    an- 
niim     revocandurn.     .508.     b.    fn   eo 
quid  agalur  de  Treuga  Dei.  310.  a-e. 
311.  a-e. 
Turci,    à    qiiodam  Turco     Duce    dicti. 

357.  b. 
Turennenses  Vicecomites.  289.  b.  n. 
Turoldus,     Guillelrai     Norman.      Ducis 
Pra;ceptor.     jieremptus  à  perfldis   pa- 
trise  descrtoribus.   37.  d.  401.  c.  n. 
Turonensis   Comitatus    à    fluvio  Toedo, 
usque  ad  Ilaias  Blimartii  seu  S.  Cyrici 
extendilur.  2(17    c  d. 
Turones  scu  Turonicaju    civitalein  stra- 
gibus    oj)plenl    Dani    seu    Xornianni, 
at(|ue  ignious  iradunl,   populatà   oni- 
ni     cireuniiuâque     regione,    623.  a. 
Transit    sub    dilionem  Gaufredi  Mar- 
tclli.  317.  11. 
Turonense     Concillum     <à    Gcrardo    Le- 
gato,    distinctum    à   Concil.    per  Hil- 
debranduni  Legatuin  celebrato.    521. 
c.  527.  b. 
Turonense      Concil.     ab      Hildebrando 
Legato  eelebratuin.  324.  ad.  nn.  525. 
a-d.  n.  326  a  e.  n.  IiKiuoBerengarius 
crrorem  suum  abjurai.    242.  c.   324. 
b  d.  nn.  ,523.    a-b.    n.  329.   a.    Orta 
F^erdinandum    Castellae     et     Legionis 
Regein  inter  et    linpcratorein    Ilenri- 
cuin  lis  dirimitur.  320.  d-e.  n.  U.rum 
huic    Concilio    Pap;i    Victor   adfuerit. 
326.  n. 
Turonensi    Acadeinia;    jirtcsidet    Beren- 
garius.  301.  d.  Ejusdem  Acad.   Tlieo- 
logi,      Berengarii     infecii     errorlbns. 
301.  d. 
Turon.    S.   Martini    Canonici    plures  ad 
S.  Cosmae  Insnlani  apud  Turones  sese 
conferunt.  531.  e. 
Turonenses    Barones,     (pioruin    auxilio 
F'iilco  Rechin    fralrem  suum  Gaufri- 
diim  vincit  elca[)il.  1.58.  a. 
Turonenses      Aicliiepiscopi,      Arnulfus, 
B-irtliolomaius,    Hugo,    S.     Marliiius, 
Radulplius, 
Turonenses  S,  .luliani    Abbates,     Alber- 
tus,  Ebrardus    seu  Evrardus,    Frede- 
ricus,  Gauzbertus    1,    Gauzbertus  H, 
Richarius. 
Turoni,    Ducis    Norni.    Gulli.    Vexilluin 
proslrant,   rapiunt   et    rctinenl.    269. 
e. 
Turoniae  Comitatus  à   Theobaido,    Gau- 
frido Martel  lo  concessus,    in  quo  con- 
siste!)at,  2117.  c. 
Turoniae  Comités,  Eudo  seu  Odo.  Theo- 

baldus  I.  Tlieobaldiis  111. 
Turstinus     .Monacb.     Cadom.     à     Will. 
Rege  ;    Glasloiiiae    .\bbas    prœficitur; 


792 


INDEX     RERUM. 


Gregorianuiii  cantum  aspcriiatur, 
Monaclios  coinpellit  ut  cujusdain 
Willelnii  Fistamni  cantum  discant 
fil  canteiit.  Rcx  eum  subinovet  ab 
Abbalia  et  in  suo  Monaslerio  repo- 
nit.  1)15.  c. 

Turstinus  seu  Tustanus  Scitellus,  pri- 
nius  Apuliciisibus  |)raeesl  iNormannis. 
49.  d.  213.  n.  Lconein  tenentem  Ca- 
pram  per  caudam  arripicns,  extra 
niuros  Palatii  projicit  •  Draconem 
anse  necat,  cnjiis  vencno  infrà 
triduuni  expirât.  393.  c.  ■'(0-4.  c.  nn. 
405.  a.  Principes  ejus  successores. 
49.  d.  21.3.  n. 

Turstinus,  Turstenus  seu  Tustanus  co- 
gnoni.  Guz  ;  Com.  Hyemensis  seu 
Oximensis  et  Argent,  mandat  se  Fa- 
lesise  Castclluni  Régi  diniissurum, 
modo  terram  suam  non  devastet. 
329.  (I.  Regales  milites  slipendiis 
condiicit  ad  muniendujn  Falesiae 
Castellum  contra  Norman.  Ducem. 
Ex  parte  Ducis  sibi  timens,  à  patria 
exiorris  aufugil.  39.  c. 

Turstinus  de  Bastemburc,  cum  uxore 
suâ  Barba  de  Monteforti  duos  habet 
filios.  53.  a. 

Turstinus,  (ilius  RoUonis,  vexillum 
Normannorum  gerens  in  pra'lio  ad 
locum  Seiilac  diclum.  23(3.  b. 

De  Tuscio  (  Tu/fe)   Abbas,   Erraenterus. 


\T  A  L  c  H  E  R  u  s  Scholasticus,  idem  for- 
san  ac  Wallcrus  Burgundio.  oOi). 
n.  Discipulus  Gozecliini,  littcras  ab 
eo  acci|)it.  in  <|uibus  imago  sui  seculi 
et  perversitas  describuntur.  pp.  500 
et  xcqq. 
Valciodorcnse      Monast.      toncrematur. 

252.  b.  Valciodorensis  Abbas  Fol- 
rannus,  super  popuium  ejusdem  loci 
vices  ministeriumiiue  Episcojii,  in- 
dulto  Romani  Pontificis  privilegio, 
gerebat.  252.  e.  (piidam  ex  ejus  suc- 
cessoribus  huic  privilegio  retmn- 
ciatj    exstruclâ     Parocliiali     Ecclesià. 

253.  a.  Valciodori  Abb.  Erember- 
tus,  B.  Folrannus  seu  Forannus, 
Godefridus  ,  Godcscalcus  ,  Lara- 
hertus,  lloberlus,  Rodulfus,  Theode- 
ricus. 

Valenlin.  Epp.  Petrus,  Ponlîus. 

S.  Valcrici  Portus  du])lex,  unus  in 
Ambianis,  adostium  Suniiiiae  positus  ; 
aller  in  \ormannia,  regione  Cale- 
toruni.  in  Diœcesi  Rotomag.  si- 
tus.  183.  n. 

Valesii  Cornes,  Radulpbus. 

Vallicolor  seu  VallisColor;  Caslrum 
ad  fl.  Mosani,  per  40  annos  Tullcn- 
sem  Ecclesiam  affligens,  vi  vente 
Udone  Tull.  Episcopo  destruitur, 
et  post  ejus  mortem  restituitur.  153. 
b.  n. 

Varavilla,  N'ormanniae  locus  ad  fl.  Di- 
vani,  ubi  plures  F'ranc.  Magnâtes  à 
IVormannis  capti  sunt.  343.  b. 

V'asa  Eecicsiae,  apud  iNummulariuui  in 
Vadimoiiio  posita,  Miracula  excitant 
in  Brilan.  Minori.  -406.  e. 

Vascones ,  ab  Henrico  Rege  ad  bellum 
vocati  contra  .Xormannos.  83.  b.  c, 

Vasconia,  supremum  Régis  Franc.  Do- 
minium  agnoscit.  120.  b.  286.  c.  n. 
Vasconi*  Dominas  Hugo,  Régi  Phi- 
lippe liominlum  profitelur.  343.  c. 
V'asconiaj  Principes,  Duces,  et  Co- 
mités ,  Garsias-Sanctius  cognom. 
CurvMS  ,  Garsias-.Sancii  ,  Gaufre- 
<lus-GiruloGuillelnnis,  Guill.-Sanc- 
lii  ,  Odo  ,  Sancius  ,  Sancius-Gar- 
ciaj  ,  Sancius  -  Guillelaii  ,  Sanctius- 
Sanctii. 

Vassalli  ,     peregrinationem    non    susci- 


piunt,  nisi  supericris  Domini  petità 
licentià.  268.  a.  Vassallo  seniorem 
suum  interficere,  grande  et  inaudi- 
tum  nefas.  505.  a-c.  n. 

Vavassores  Milites,  cum  Theobaldo  Co- 
mité, .Sacramenta  jurant  Gaufredo. 
267.  c.  Vavassores,  dislincti  à  Baro- 
nib.  et  Militibus.  .305.  b. 

Uceticensis  seu  Uzetic.  Epis.  Ugo. 

Udo,  ex  utra(|ue  parle  rcgali  Stemma- 
te  clarus.  153.  a.  Priniicerius  Can- 
cellarius  Ecclesiae  Tullensis ,  Bi- 
biiothecarius  .S.  Sedis  Apostol.  Privi- 
legium  Abbali  .S.  Mansiieti  à  Leone 
IX.  concessum  scribit.  474.  n.  Leoni 
Papae  succedit  in  Episcopatu  Tull. 
152.  d.  Ecclesiam  accjuirit  ab  Hai- 
nione  Comité.  153.  a.  Castellum 
ValliColoris  destruit.  153.  b.  n.  Ré- 
parât Abbaliam  S.  Gengulfi.  153.  n. 
h.  Praedium  S.  Aniani  in  subur- 
bio  Civil.  Tull.  ab  Indensi  .-Vbbate  hc- 
ciplt.  153.  b.  Moritur  pridie  Idus 
Julii  :  Ejus  successor.  153.  c. 

Velilrensis  Episc.  Zcncius;  poslea  Papa 
Benedictus  .K. 

Venatores  Ducis  Burgundiae.  614.  a. 

Venationis  effnenata  cupido  in  Guil- 
lelmo  Normanni;e  Duce  et  An- 
gliae  Rege.  189.  b.  Venationi  dedi- 
tus  Praesul  Ambian.  134.  a.  Vena- 
tionis jure  potiunlur  Abbatise.  577.  d. 
Venandi  jus  in  villa  Abbaliae  Fossat. 
conceditur  cuidam  Milili.  578.  a. 
Venandi  jus  exercent  Domini  infe- 
riores.  258.  e. 

Vendacensis  Episc.  Franco. 

Venladorensium  Comituni  origo.  289. 
b.  n. 

Ventadorensis  Vicecomes,  Eboius. 

VerccUeîisis  Synodus  sub  Papa  Leone 
W,  in  (pia  Berengarii  doctrina  pros- 
cribltur.  242.  c.  355.  a.  372.  a.  427. 
a.  524.  b.  528.  c  d.  652.  a.  c. 

Verecundus  de  Lana  Pelro  Condom. 
Abbali  succedit.  395.  c-d. 

Vermaiidensis  Comilatus  ,  ù  Danis 
seu  Normannis  cœdc  et  igné  vas- 
tatur.  624.  a.  Vermand.  nummi. 
427.  b. 

Vernonii  V^icccom.  Osmundus  de  Cen- 
lum-villis. 

Veromandensem  Comilatum  adipisci- 
lur  Hugo  frater  Philippi  1  Régis 
Franc.  385.  c.  486.  d.  Veromand. 
Comités,  Adalberlus  seu  Albertus, 
Gerardus  I,  Gerardus  H,  Hcrberti 
plures,  Hugo.  Odo  seu  Otto  vel  Eudo, 
Radulfus  seu  Rodulf. 

Veronica,  id  est  vera  Domini  Picfura. 
317.  n. 

Vertatensis  Abbas,  S.  Martinus. 

Vesoses,  .Egyptioruni  Rex,  Tlianauseni 
Golhorum  Regem  bi-llo  aggressus  esse 
dicilur.  623.  b. 

Vestium  tria  paria  dare  débet  Episc. 
Leod.  V^assallo  suo  Coroiti  Ilainon. 
et  euiliF)et  Castellanorum  unum  par, 
iu  nalali  Domini.  376.  a. 

Vezeliacenses  Abb.  Berno,  Bonifacius, 
Gaufridus  seii  Godfredus  et  Goz- 
fridus. 

Viarii,  judices,  quae  sint  eorum  jura. 
595.  n. 

Vialico  Celesti  munitus,  obit  Guill. 
.\orm.    Dux.  316.  a. 

Vicaria  et  Vicarii,  quid  sint.  583.  d. 
n.  595.  n.  Vicaria.  jus  vel  exaclio 
Vicarii.  602.  d.  G03.  e.  Vicarius, 
Figuier.  264.  n. 

Vice-Caiicellarii  Francise,  Fulco,  Guil- 
Iclmus,   Seguinus   seu  Siguiiius. 

Vicecomitatus  vel  Vicaria.  269.  n. 
Vicecomitatus  ,  ager  Castri  ,  cui 
suus  erat  Vicecomes.  269  n.  Vicc- 
comitum  jura  et  officia.  591.  n. 
Vicecomitis     et     Prâepositi      officium 


erat  justitia  et  judicium.  210.  d. 

Vicedomini  Ecclesiarum  Calhedralium 
et  Monasteriorum.  59.5.  n. 

Vicredo,  Caslrum  .Xqililania",  de  cu- 
jus  possessione  conventio  fit  inter 
Comitcm  Pictav.  et  Joscelinum.  535. 
b-c. 

Victis  usus  erat,  hosti  deditionem  fa- 
ciendi,  cum  Ephippio  humeris  im- 
posito.  320.  c.  Victoris  arbitrio  sese 
dandi  mossingularis.  180.  c.  320.  c. 
323.  b. 

Victor  II  Papa,  aniea  Gebeliardus, 
Leonis  IX  successor,  à  Romanis 
malc  habilus  ,  ad  Ilenricum  III 
Imper,  corifugit.  481.  b.  .\rbltcr 
fît  reconcilialionis  inler  Henr.  IV 
Inip.  et  utrumquc  Bahluinum.  48i. 
b-c.  n.  (loncilium  Turon.  per  Hil- 
debrandum  congregat  adversùs  Be- 
rengarii errores.  524.  c.  525.  a.  n. 
An  Concilio  praesens  adfuerit.  526. 
n.  Florent.  Concil.  adversùs  Be- 
reng.  convocat.  528.  e.  Waltcro, 
seu  S.  Gallerio  .Slirp.  .\bbati  autori- 
tatem  confcrt  de  criminibus  omnibus 
judicandi.  283.  c-d.  Obit.  529.  c 

S.  Victurii  prioralus.  in  cujus  favorera 
daas  Charl.is  edit  Ilugo  I  Com.  Ce- 
nom.  633.  a. 

Vido.  Vi<te  Guide. 

Viduae  Guillelini-Pelri,  Ducis  .Viiuila- 
niae,  exemplum  siiigulare  continen- 
tiaeel  amoris  conjugalis.  219.  c.  Vi- 
duitalem  professa;,  donantur  Bene- 
dictione,  vélo  et  babitu  peculiari. 
389.  c.  432.  c. 

Vienna  civitas,  sej)tem  Castris  anti- 
quitus Hrniata.  549.  n.  Viennensis 
Comilatus  Ecclesiae  Viennensi  con- 
ceditur à  Rodolphe  Rege  Burgun- 
di^e  549.  a.  Vienn;e  Cornes,  Gnil- 
lelinus  J'aillafers. 

Viennenses  .Vrchiep.  Burchardus,  Lau- 
deg:irius  seu  Leodegarius,  .Mallcniis, 
S.  Theobaldus. 

Viennense  S.  André;»  Monast.  rcstau- 
ratuiu.  543.  b.  n.  Abbales.  Aimoi- 
nus  seu  Aunuinus  et  Iloimoiuus, 
Hugo. 

Vilcassini  Cornes,  Oriflamraam  seu 
Vexillum  regium  débet  déferre,  dum 
Rex  ad  bellum  proliciscilur.  394.  a. 
Ville  Wulcass.  Comilat. 

Vilcassinus  Comilatus,  à  Rege  Franc. 
Henrico  occupalus,  est  lie  Feudis 
Abbatias  S.  Dionysii.  394.  a. 

Villarii  Abbas,  Theodericus. 

Villelinus.  f'ide  Guillelmus. 

Vincensis  E])iscopHS,  Durandus. 

Vindocinense  Munast.  S.  Trinilalis,  à 
Gofrido  Martello  Andeg.  Com.  et 
uxore  ejus  Agnete  aediKcatum.  505. 
d.  506.  1).  Ab  iisdem  B.  Pelro  et 
Ecclesiae  Romana;  di.'votuni.  506.  b. 
In  Conventu  Episco(K)rum ,  Abha- 
lum  et  Baronum  dcdicatum.  505. 
d-e.  506.  a-e.  507.  a.  Immunitas 
Ipsi  confessa  à  Theodorico  Carnet. 
Episcopo.  505.  e.  Possessiones  ejus 
al)  Archicp.  Turon.  (onfirmala;. 
506.  c.  Jura  olim  eidem  data  à 
Gaufr.  Andegav.  intra  Foresten 
Guastinae.  635.  e. 

Vindocinenses  Abb.Ttcs,  Berne,  David, 
Goffredus,  Odericus  seu  Odricus,  Re- 
ginaldus  seu  Rainaldus. 

Vindocini  Comités,  Burchardus,  Gof- 
fridus  de  PruUiaco. 

Vindociiium,  Comilatus  in  Diœcesi  élira 
Carnotensi,  nunc  Blesensi.  505.  d. 

Virduncnses  Epp.  Albero  seu  Adalbero 
I,  Adalbero  II,  Deodericus  seu  Theo- 
dericus, Hainio  seu  Heime,  Raim- 
bertus  seu  Rambertus,  Richardus. 
Vifridus  seu  Wicfredus. 

Virdun.    S.    Vitoni     Monast.    ad    quod 

Reliquiai 


INDEX     RERUM. 


793 


Rcliquiae  ex  Castro  Coramercio  de- 
feruntur.  458.  c.  n.  Ibi  scpiilti  plu- 
rcs  iVobiles,  et  dona  iiiulta  concassa. 
459.  a.  Monasticam  vitam  ibidem 
amplectuntur  quidam  Comités.  459. 
b.  C<«nobiiim  illud  intra  muros 
civilatis  includi  récusât  Richardus 
Âbbas.  459.  b-c.  Ejusdem  Mouast. 
Chartx  j)lures  accuratè  descriptae. 
459.  n.  Abbates  ,  Adelardus  ,  Adel- 
marus,  Baldricus  ,  Ermenricus  ,  Fin- 
geuius  ,  Gimoldus  seii  Crimoldus  , 
Hermendus  ,  Hurabertus ,  Lamber- 
tiis  ,  Rodulfus  ,  Robardus  ,  Vale- 
rannus  seu  Walerannus. 

Virdiin.  Duces  et  (]om.  Adalbertus  , 
Godefridus. 

Virdunensi  civitate  in  Hercmura  ferè 
redactâ  ,  praesidium  B.  Vitoni  cora- 
muni  volo  imploratur.  145.  d-e. 
Virdun.  Palatia  inccnsa  ,  diruta  aedi- 
ficia.  414.  d. 

Virdunensis  Ecclesia  à  Gervasio  Re- 
mensi  Arcbiep.  vexata.  493.  e.  Vir- 
dunenses  Canonicos  à  Rem.  Ar- 
cbiep. vi  captos  relaxari  jubet  i\i- 
colaus  II  Papa.  494.  a. 

Virga  Pastoralis  ,  apud  vulgus  Crocia 
vocata,  pro  more  summotenùs  cur- 
vata.  134.  n. 

Vitalis  ,  ex  CasIcUo  Fulcone  Mona- 
cbos  expcllit  :  alios  militari  manu 
Glonnù  cifugat.  il8.  c  d. 

DeVilrcio  Coines,  Stepbanus. 

Vitreorum  Artis  peritissimus  (juidara 
Rogerus  Remensis.  151.  a.  Vitrea- 
rium  constituit  Canonicum  Goffri- 
dus  Episcopus  Autissiod.  114.  b. 

Vilriacum  invadit  Hugo  Bardol  ,  as- 
sentiente  Philippe  I  Rege.  358.  b. 
Vitriaci  traditio  et  redditio.  344. 
b.  n.   358.   b. 

Vitriacum  ,  locus  Palatio  Regio  insi- 
gnis  ,  ul)i  fato  functus  est  Henricus  I 
Franc.  Rex  :  utrum  sit  in  Bieria  vel 
in  Briegio.  488.  a.  n.  Vitriaci  Crux  , 
sita  inter  Fonteni-BIaudi  et  More- 
tum.  488.  n. 

VittaLr.  Episc.  Arnaldus. 

Vivariens.  Episc.  Gelardus. 

Ulgerius  Besuensis  Abbas,  cum  quibus- 
dam  Mona< .  Divionera  ducitur. 
203.  c.  Divionenses  Monachos  ex- 
pugnans  ,  ad  propria  redire  cogit. 
203.  n. 

Umfridus  seu  Unfredus  ,  Tancredi  fi- 
lius  ,  fratri  suo  Drogoni  ,  à  Wazo- 
nc  IVeapolitano  Comité  ,  trucidato 
succedit.  49.  n.  451.  b.  Priinus  Apu- 
liam  totam  Normannis  subjugat. 
49.  n.  352.  a.  Abailardum  filium 
suuiu  tum  Ducatu  Apuliae  ,  fratri 
suo  Roberto  Guiscardo  commendat. 
49.  n.  451.  n.  Obitum  ejus  flet  Apu- 
lia  tota.  451.  d. 

Unfridus  de  Vetulis  ,  filius  Turoldi  , 
duo  Monasteria  incboat  Pratellis  , 
virorum  unum  ,  aliud  Sanctimon. 
quw  filius  ejus  Rogerius  de  Bello- 
moiite  multum  amat  ,  et  ditat.  223. 
e. 

Vosag.  Pagi  descriptio.  367.  e.  368. 
a.  n. 

Vosienses  Abb.  fide  Senonienses. 

Urbanus  II  Papa  ,  Ausonensem  iMetro- 
polim     unit    Tarraconensi.    512. «n. 

Urgelli  Episc.  Guillelmus. 

Urgelli  Comitatus  et  Comités  ,  Er- 
mengaudus  pater  ,  Ermengaudus  fi- 
lius seu  de  Barbastre  ,  Ermengaudus 
de  Gerb,  Ermengaudus  de  Moye- 
ruca.  290.  d.  391.  a. 

Uticense  S.  Ebrulfi  Monast.  Imic  Ec- 
clcsiam  S.  .\Iarlini  de  Parnis  con- 
cedit  Fuicoius  filius  Radulpbi  de 
Caidreio.  235.  c.  Uticenses  Abb. 
Mainerius  ,      Osbernus  ,     Robcrtus  , 

Tome  XI. 


Rogerius,  Sarlo  seu  Serlo  ,  Stepba- 
nus .  Tbeodcr.  Uticenses  Monaclii 
eruditlone  célèbres ,  Osbernus  Ab- 
bas ,  Rainaldus  Calvus  ,  Rogerius 
de  Sappo,  Witmundus.  231.   n. 

Waclais  seu  Walgros  ,  locus  ad  quem 
appelluiit  Normanni  ,  post  ictum 
fœdus  cum  Elpbstamo  Rege  in  An- 
glia.  626.  d. 

Wainialchus  ,  Dux  Apuliae  ,  Drogonem 
Norman  num  militem  ex  Hierusa- 
lem  cum  centum  militibus  revcr- 
tcntem  ,  causa  bumanitalis  apud 
Psalernum  retinet.  227.  b. 

S.  Walarici  seu  Waleriçi  Abb.  Gua- 
tho,  Walo. 

S.  Walbertus,  Dux  Lotliar.  cujus  domi- 
nium  extenditur  pcr  Camerac.  Han- 
non.  Brab.  Hasbaniam  et  Arden- 
namusq.  ad  Rlienum.  Sepelitur  apud 
Consorne  juxta  Bellum-montem  in 
llannonia.  374.  c.  nn. 

Walbertus  ,  Comes  Pontivi  ,  S.  Pauli 
et  Ghisnensiura  terrae  j)rinreps.  295. 
e.  296.  a. 

Walciodor.  Monastcrio  à  S.  Poppone 
praeficitur  Lambertus.  462.  b. 

Waldenus  ,  Comes  Anglus  .  ])ost  lla- 
roldi  cœdem  et  Willelmi  Conquest. 
victoriam  carceri  mancipatur.  636. 
d.  Ejus  decollatio  :  suus  Confessor 
Lanfrancus  Arcbiep.  asserit  eum  im- 
munem  factionis  et  conjurationis. 
156.  a.  Ficle  Waltheosus. 

Waldetrudis,  Ducissa,  uxor  Maldcga- 
rii  ,  Ecdesiam  aedillcat  in  monte 
Castri-Loci;  fit  Mouialis.  374.  d. 

Walerannus,  Abbas  .S.  Vitoni  Virdun. 
Romara  ad  Nicolaum  II  Papam  per- 
git  :  querimonià  factâ  super  Co- 
mité Rutbenensi  ,  pro  lundis  Ec- 
clcsiae  suae  sitis  in  Comitatu  Rutben. 
obtinet  lilteras  à  Papa  missas  ad 
eumdem  Coinitem  ■,  quas  non  de- 
tulit  Waleran.  veueno  in  via  pc- 
remptus.  654.  n. 

Walerannus  ,  Comes  Melledensis  , 
adest  detectioni  corpor.  SS.  Dionys. 
et  Soc.  474.  a. 

Walerannus  ,  Comes  Bretuliensis  ,  sub 
Odone  Comité  Camp,  in  bello  con- 
tra Geselonem  militât  :  apud  Bar- 
rum  succiso  calcaneo  vulneratus  , 
ab  Abbate  S.  Vitoni  Virdun.  Ri- 
cbardo  susiipitur  ;  fit  ibidem  Mona- 
chus ,  et  Ri(  hardo  Abb.  succedit. 
249.  b.  459.  a-b.  n.  Abbatiam  Arc- 
raarensem ,  ex  dono  Tbeobaldi  Co- 
mitis,  regendam  suscipit.  249.  b. 

Walesdunae,  locus  nunc  ignotus,  quisi- 
lus  erat  ad  fluv.  Olinam  in  Comi- 
tatu pagove  Oximensi,  et  in  Diœcesi 
Saiensi  ;  differebat  à  Valle-Duni  , 
loco  in  Caletis  et  Diaecesi  Roto- 
mag.  posito  ad  ïalam  vel  Dunum 
Fluv.  [Le  Val-Dun).   178.  n. 

Walterus,  populo  suggerit  Gérard  um 
Camerncensem  Episc.  Ecclesiae  paci 
noUe  acquiescere.   122.  d. 

Walterus,  Burgundio  ,  in  Adelmanni 
rilhniis  alpbabeticis  laudatus  ;  ad 
fines  AUobrogum  ,  cùm  ex  Itaiià 
rediret  caesus  raeraoratur.  500.  n. 

Waltbeofus  seu  Weldeotus  ,  amplae 
prosapiae  Comes  ,  Judithae  neptis 
Guillelmi  Régis  connubio  donatus , 
non  permanet  in  fide,  185.  d.  n.  Cum 
Radulpho  de  Waber  ,  Comité  North- 
folki  et  Sullfolki ,  et  Rogero  ,  Co- 
mité Ilerefordensi  ,  in  Régis  necem 
conjurât.  186.  a.  Consilio  Lan- 
franci  Arcbiep.  JVormanniam  navi- 
gans  ,  rem  defert  Régi,  186.  a.  Facta 
Confessione  ,  jxjenitentiam  accipit  à 
Lanfranco.  315.  n.  Jussu  Régis,  in 
oivitatem  Winloniam  ductus  ,  securi 
decapitatur.  315.  a.  f^ide  Waldenus. 


Wardradus  ,  Abbaliae  Bassacensis  fun- 
dator  ,  régnante  Roberto  Franc. 
Rcg.  397.  n 

Warinus ,  Lcod.  Clericus  ,  tum  Mo- 
nac.  in  Gorz  Cœnobio  ,  et  demum 
Abb.  S.  Arnulfi  Met .  439.  b. 

Warmannus  ,  Constantiensis  Epis<'o- 
pus  :  ei  in  tutelam  ab  Imperatore 
Conrado  commendatur  Hermaïuius 
junior,  frater  Ernesti  Ducis  Aleman- 
niae.  619.  c. 

De  Warwick  Comes,  Henricus. 

Wascelinus  de  Cbalinaco  ,  cum  Epis- 
copo  Meldensi ,  Legatus  ab  Henrico 
Rege  Franc,  ad  petendara  in  ma- 
trimonium  Annam  Russiae  Régis  fi- 
liam.  481.  n. 

Wastinensis  seu  Gastin.  Comitatus  seu 
Vicecomitatus  Pliilijjpo  I  Franc.  Ré- 
gi à  Fulcone  Richino  ceditur.  158. 
a.  394.  a.  Emitur  à  Philippo  Rege. 
410.  b.  Fide  Landoncnse  Castrum. 

Watinense  seu  Guatin.  Monast.  ejus 
situs.  104.  c.  Membrum  Bergensis 
Monast.  105.  c.  Primum  Ordinis  Ca- 
nonicorum  Regul.  S.  August.  in  illis 
regionibus.  105.  n.  Abb.  Bcrnoldus  , 
Olfridus  seu  Otfridus. 

Waudani-Montis  Comités ,  Gerardus  . 
Hugo. 

Wehclo  ,  Miles  Ernesti  Ducis ,  Ale- 
manniae  regnunv  multis  turbans  fac- 
tionibus,  proscribitur  ut  hostis  Rei- 
publicae.  619.  b. 

Wellenses  in  Anglia  Epp.  Duduco  seu 
Duducus,  Gisa.  Joannes,  Meruitb. 

Werenharius,  Werbnerus  seu  Werin- 
harius  .  Argentin.  Episc.  Conrado 
Imperatori  plurimùm  prodest  con- 
siliis  suis.  617.  d.  Imperatori  cum 
quibusdam  conspirationibus  insidias 
parât.  Fratri  suo  Radebotoni ,  Comiti 
de  Ilabecbesburc  ,  curtes  Episcopa- 
tûs  sui  et  ï/;clesias  multas  in  be- 
neticio  concedit.  434.  n.  Legatus 
ab  Iinperalore  Constantinopolim 
missus  ,  ab  Hungariae  Rege  Stepbano 
via  sibi  contradicitur.  3.  e.  Rever- 
sus  per  Bajoariam  ,  Italiam  iiilrat  ; 
tandem  Constantinop.  perveniens  , 
ab  Imperatore  Graecorum  honori- 
ficè  suscipitur.  618.  e.  619.  a.  Im- 
peratoris  jussu  in  [nsulam  trans- 
missu^  ,  ibii{ue  venenatus  ,  impiam 
vitam  finit.  434.  n.  Obit  ,  et  suc- 
cessorem  hibet  Wilielmum.  3.  e. 

Wernihiarius  Mlles,  Conrado  Régi 
familiaris ,  (jucm  Rex  à  multo  tcm- 
pore  Cautura  coiisiliis  ^  audacem 
bellis  ,  fre(iuenter  secum  experieba- 
tur.  617.  d. 

Westmonasterium  :  apud  hune  locum 
carceri  mancipatur  Ëgclri<us  ,  Wil- 
lelmi Conquestoris  partibus  adver- 
sarius.  636.  d. 

Wido.  Fide  Guido. 

Widricus  ,  Abb.  S.  Apri  ,  .\cta  S.  Ge- 
rardi  TuU.  Episc.  Brunoni  Episcopo 
inscribit  ;  Miracula  verô  ,  Canoni- 
zationem  et  Translationem  Udoni 
Primicerio  ,  et  postea  Tull.  Episc. 
474.  u. 

Willarii  Monasterium  ,  cui  à  S.  Pop- 
pone Theodoricus  praeficitur.  462.  a. 

Willel.  Auxiensis  Arcbiep.  célébrât 
Concilium  tolius  Vasconiœ  Episco- 
por.  Abbat.  et  Clericorum.  117.  a. 
Auxis  mandat  Goudiertum  Marci- 
liac.  Abb.  cum  quo  Mafliranum  in- 
trat,  atque  cum  Willel.  Donato  , 
totius  Provinciae  Pra?fe<'to  ,  Monas- 
terium sub  Gomberti  potestate  re- 
digil.   Ibid.  b-c. 

Willeimus  ,  Abb.  S.  Stephani  Cadom. 
Joanni  Rotom.  Arcbiep.  succedit. 
55.  b, 

Willeimus  primus  ,   Comes  de  Ghisnes, 

Bbbbbb 


794 


INDEX     RERUM. 


filius  Guidonis  ,  Boloniae  Comitis  ; 
al.  Wlmarus  Cornes  ,  Markii.  346. 
a.  n. 

Willel.  de  Thoarcio,  post  mortein  Odo- 
nis  fratris     sui  ,    Vicecomes  ,     cam- 
pos  Salinarum  apud   Cursonem  donat 
Cœnobilis   B.     Michaelis    in     Ercmo 
372.  e.  373.  a. 

Willel.  de  Podio-Fagi  Franciae  Came- 
rarius  sub  Rege  Philippe  I,  Odoni  S. 
Joan.  Anger.  Abbati  suas  S.  Luciani 
possessiones  donat.  373.  d. 

Will.  de  Brilolio  ;  jwst  mortem  patris 
sui.  oppidum  Ivreii  repetit,  ut  potè 
quod  fuerat  Rodulfi  Comitis,  avise  suae 
patris.  56.  c. 

Willelmus  de  Monasteriolo,  filius  Will. 
Geroiani,  Eques  egregius,  in  Apulia 
GrPBCos  et  Longobardos  armis  pre- 
mens,  Vicario  S.  Pétri  subdebat.  .46. 
c.  Romani  exercitûs  Princcps  mili- 
tise  factus,  Campaniam  subjugat. 
228.  a. 

Willelmus  Calculus,  Gemmetic.  Monach. 
srriptor  Historicus,  Normannorum 
Ilislorlam  post  certamen  Senlaceium, 
sub  Guillelnio  Conquestore  con- 
cludit.  620.  d.  Quaedam  interpola- 
tiones  in  ejus  bistoriain  inductae. 
621.  a. 

Willelmus.   Vide  Guillelmus. 

Willermi  Abbatis  disciplina  apud  Italos 
et  Francos  praefcrlur.  458.   a. 

Willemius,  Merulensis  Monnchus  et  Sa- 
cerdos,  siripsit  opus  de  Traiislatione 
et  Miraculis  S.  Judoci.  473.  d. 

W'illielmiis,  Régis  Eduardi  Capellanus, 
fit  Episcopus  Dorcacistriae.  d33.  d. 

Willielmus,  Ab.  S.  Carilefi,  Walkerio 
Dunelmensi  Ep.  succodens,  MoiiucLos 
in  Ounelmo  ponit.  188.  d. 

Willo  apud  Onuartum  Monac.  aurifex, 
ab  Imperat.  Henrico  ,  invitis 
Monachis,     Abbas     factus     Novient. 


Monasterii  :  Milites  ipsum  interfi- 
cere  moliuntur ,  ob  deauratos  ab 
ipso  cifos  cupreos  et  scuteltas  sta- 
gncas,  quos  ab  Imperatore  dono 
acceperant.  422.  e. 

Winceastrc  Monast.  ubi  Canutas  et 
filius  ejus  Ilardecnut,  Anglia;  Reges, 
sepeliuntur.  637.  d.  Eduardus  III 
ibidem  in  Regem  consecratur.  638. 
a. 

S.  Wingaloei  villae  Comitatus  ,  Ab- 
batiae  S.  Salvii  Monsterol.  confir- 
matur  ab  Henrico  Rege.  575.   c. 

S.  Winnoci  Monachis  totam  deci- 
mam  Wormholti  aliasque  conce- 
dit  Balduinus  Insulanus  Fland.  Com. 
383.  n. 

Wipthericus  ,  Hasnoniensi  loco  infe^- 
tus.  108.  d.  Confessus  à  quodam 
Milite  suo  ,  prosternitur.  109.  d. 

"Winton.  Ep.  Walcelinus. 

Wilmundus  ,  Utic.  .Monac.  Gramma- 
tic^  artis  et  Musicae  pcritissimus. 
231.  n. 

S.  Wlfraninus  ,  Episcop.  Senon.  cu- 
jus  corpus  inventum  in  Ccenob. 
Fontanell.  transfertur  ab  Abbate 
Gerardo  in  rapsam  argenteam.  476. 
a.  b.  Rotliomagum  piâ  supplicatione  , 
propter  grassantem  pcstem    defcrtur. 

c.  d.  Varia  ejus  miracula.  476.  d.  e. 
477.  a.  b.   d. 

Vulgrinus  ,  ex  Vindocinensi  Castello 
.Nliles  orlus  ,  postea  Monac.  et  Ab- 
bas ,  Ej)isc.   Cenoman.  eligitur.    136. 

d.  Matris  Ecclesiae  inclioal  fundamen- 
ta  :  in  Capitul.  S.  Vincentii  sepc- 
litur.   136.  e. 

S.  Viilmari  in  Neinore  Ecclesi»  ,  cui 
))lures  terras  concessit  Guido  Com. 
Bolon.  et  in  qua  sepclilur  ,  cum  plu- 
ribus  aliis.  346.  b.  S.  Vubuari  Ab. 
Alfridus. 

Wlnotus  ,    Vulnothus  seu    Wulnodus  , 


filius  Godwini,  à  pâtre  datus  ob- 
ses  Eduardo  Régi  ,  in  .\orman- 
niam  Willelmo  Bastardo  custodien- 
dus  destinatur.  175.  a.  192.  b.  313. 
c.  Régnante  Willelmo  ,  in  Angliam 
missus,  in  vinculis  Sarisburiae  con-  * 
senuit.   175.  a. 

S.  Wolbodo,  l>;od.  Episc.  Frisonibus 
veniam  ab  Imperatore  obtinet  ;  Go- 
defridura  Lotbar.  Ducem  à  captivita- 
te  solvit.  417.  a.  b.  Cclebris  fit  apud 
Legiam.  458.  b. 

Wolstanus  ,  Wigorn.  Episc.  minores 
perversoï  sui  temjwris  invehitur  ,  in 
eos  praecipuè  qui  crines  promissos 
gerebant.  312.  n  i 

Wormatia  ;  inter  confinia  Worraatiae 
et  Moguntias  coeunt  Primates  Germa- 
nise ,  ad  electionem  Régis  German- 
niae  ,  post  mortem  Henrici  II  Imp. 
616.  b.  Per  cuncta  Wormatiae  Cœ- 
nobia ,  omni  populo  sequente  et 
orante  ,  Conradi  Salici  defuncti  cor- 
pus deportatur.  620.  a. 

'Wulcassinus  Comitatus,  à  fluvio  Isara  , 
usque  ad  Eptam  extenditur.  248. 
a.  Robcrto  Norman.  Duci  ab  Hen- 
rico I  donatur.  Ibid.  Invitis  et  do- 
lentibus  Francigcnis.  324.  b.  Oc- 
cupaturà  Philippo  I  ,  et  patrimo- 
nio  rcgio  adjungitur.  158.  b.  394. 
a.  Wulcass.  Com.  Drogo.  Fide 
W'ilcass. 

Y 

Yv  o  Talbois  Com.  Andegav.  (vel 
potiùs  Belismen.).  156.  a.  Ipsi 
Rex  Guill.  dat  in  uxorcm  Laciam 
sororem  Edwini  et  Morcarii  Comi- 
tum.  155.  d.  Andcgaviam  mittit  ad 
Natalem  S.  .\icolai  Abbatem ,  Mo- 
nachos  postulans.  155.  d.  156.  a.  Co- 
mitatus uxoris  Waldeni  quam  ma- 
xime cupit.  156.  a. 


■  ■■  I 


795 


INDEX   VOCUM   BARBARARUM. 


AGI  A.  656.  1).  Vox  Grœca,  Sanc- 
la. 

Agripennus  lerrœ  ,  Agripennnrium. 
603.  c.  Modus  agri.  arpent  de  terre. 

Aguait.  511.  (1.  //l'iidiœ. Aguah  stabi- 
lire,  clj-e  aux  aguets,  tendre  des  em- 
bûches. 

AUodium.  510.  d.  Prcedium,  terrœ  fun- 
dus. 

Altare.  520,  c.  ^dministratio  spiritualis 
Ecclesïœ  ParocliialLi  cujus  redditus 
possidentur  à  Laicis. 

Altaris  rcdcmptio.  520.  c.  Certa  pecu- 
nice  suinrna  Epiicopo  prœstila  ,  qud- 
cumque  mutatiime  Personae  contin- 
gente, ah  us  quorum  jus  erat  Perso- 
nam  Episcopo  prœsentandi. 

Altura.  105.  a.  pro  alitura. 

Api)enditius.  305.  h. pendens,  dépendent. 

Assallire.  51'4.  b.  c.  Invadere,  assredi. 
Assaillir. 

Avivere.  248.  a.  fivere. 


B 


BA  c  o.    381.    d.    Purcus    Saginatus . 
(Perperàiii     pro    nuinino     argciiteo 

à  Malbrancquo  acoeptus). 
Bagerna.    421.  a.  Caldaria   ad  coquen- 

dum  Salem. 
Bannuin.  602.    d.    Jurisdictio  ;    muleta 

pecuniaria  ;    ediclum  puhlicum.  Ban- 

num  Vini.  614   d.  Jui  Domùiu   feodi 

compétent^  vinum  suum  certo  dierum 

spatio  nendendi. 
Beneficium.  512.  c.  Prœdium  fiscale  ad 

vitam  concessum, 
Benia.  Publicatio,  proclamatio  bonorum. 
Berliare.  300.  d.   n.  Pascere  grèges. 
Binattira.  651.  b.   Secunda  aratio. 
Binoinius.  298.  a.  pro  Binominis. 
BraiideuiD.  381 .  n.    Vélum,  palla  serica 

vel  lintea  qud    SS.    fieliquice  involvi 

solebant. 
Brasiator.    Al.    Brassator    300.   d.    Ce- 

revLfia;  confector. 
Bucula  clypei.  485.  a.    n.  llmbo  cl/pei, 

pars  cljpei  qud  miles  eum  manu  tene- 

bat. 
Bus.sellus  vel  Bustellus  Frumenti.  307. 

c.  n.  Mensurœ  tpecies.  Boisseau. 


VJ  AB  ALL  ARIUS  .    ^26.   B..  Equet. 

Caballus.  608.  d.  Equus   vecturis  inser- 

vicns,  -vel  quistibet  alius. 
Callariae.  558.  d.   Vasa  cenea   aut  alte- 

rius  materiœ,   ad  coquendum    Salem. 

Chaudières. 
Calumnia.  612.  e.   Actio    in  rem    seu 

personam    aliquam.     Calutnniatores. 

Ibid.   Actionem    moventes.     Calump- 

niari.  609.  fa.  ji-uionem  intendere  vel 

movere. 
Cambit.  572.  e.  Cambia.   350.    e   Locus 

ubi  conficitur  Cerevisia.    Caiiibarius. 

300.  d.  Cerevùice  confector. 
Cinabium.  105.  c.    Commutatio,  Echan- 

Caiiibuta.  228.  b.  \>ToBaculo  pastorali. 

Crosse. 
Capicerius.  257.    a.    Prima  dignitas  in 

minoribus    Collegiatii  Ecclesiis.   Che- 

vecier. 


Carratuin.  651.  c.  Onas  carri.  Chare- 
tée. 

Carra.xari,  Consignari.^xi^.  b. 

Carruca.  651.  b.  Aratrum.    Charrue, 

Casa  Dominicata.  535.  c.  Manerium 
feodi  prœcipuum  cum  certâ  agrorum 
appendice. 

Casamentum.  635.  c.  Beneficium  seu 
Feudum  à  Casd Dominicata dependens . 

Cassae.  393.  b.  Capsœ  in  quibus  SS.  Re- 
liquiœ  reponuntur.  Châsses. 

Castellaria  ,  Castellania.  269.  n.  Châ- 
teilenie. 

Cervicositas.  Pertinacia,  contumacia. 

Cheolare.  300.  d.  Ludi  species  :  fol- 
lem  pedibus  propellere. 

Chirotecae.  50.  d.    Gands  ou  Gantelets. 

Circada.  604.  a.  Cen^us  ab  Ecclesiiç  Epù- 
copo  aut  Archidiacono  pro  visilatione 
solutus. 

Clito.  154.  n.  Nomen  Regum  Anglias 
filb  atlributuni. 

Cluere.  239.  a.  Elucere.  Briller. 

Clusa.  302.  c.  Agger.  Ecluse  ou  Chaus- 
sée. 

Colve.  297.  n.  Ckiva.  Ilinc  Colveker- 
lia,  servitutis  species,  in  qud  aliit  ar- 
mis  quant  clavif  uti  non  licebat.  Hinc 
etiam  Colvekerli  dicebantur  ,  rustici 
hujusmodi  servit  uti  addicti. 

Coinitatus.  635.  e.  Jurisdictio. 

Commendarc  aliquem  aliciii.  535.  b. 
Id  est.  Vassaltum  Dnmi/in  fidelitate  ac 
hominio  astringere  ratione  beneficii  seu 
feodi. 

In  coinrnendatiun  feudum  seu  hono- 
rem  alicui  mittere.  Ibid.  Id  est,  feu- 
dum seu  hnnorem  alicuiad  vitarr.  tan- 
tum  confédéré. 

Commune  ,  Compensum.  509.  c.  d. 
Tributum  quoddam  ab  Epiicnpis  et 
aliis  potentioribus  viris  exactum  ad 
stipendia  equitum  pacis  seu  Treugœ 
Dei  servandœ  caufâarmatorum. 

Concambiuuij  Concammium.  538.  d. 
635.   e.  Commutatio.  Echange. 

Consul  Palatii.  455.  d.  Comes  qui  in 
Régis  Palatio  jus  dicebat. 

Conticiniura.  488.  b.  Concubium  ,  nox 
intempesta  càm  cuncta  silent. 

Convenlentia.  535.  d.  Conventus. 
534.  b.  Pactum  ,  conventio,  contrac- 
tus. 

Convicanei.  55.  a.  Ejusdeni  vici  in- 
coke. 

Coraulis.  514.  a.  Cantâs  moderator  in 
Ecclesid  Eleneitti. 

Corvedas.  602.  d.  Operce  quas  subditi 
Dominis prœstare  tenentur. 

Cotidiana.  317.  c.  Quotidiana. 

Craugroc  ,  Crangroc.  299.  d.  Inversa 
tunica.  Saye  ou  Hoqueton  à  l'en- 
vers ou  renversé. 

Credentia.  535.  d.  Idemquod^w. 

Cum.  514.  c.  pro  vel. 

Curtis  Comitis  seu  Domini  superioris 
alicujus.  538.  a.  Filla  Comitis  seu 
Domini  propria. 


c.  Mensurœ  species  ad  distantiam  les- 
tiinandam.  Idem  quod  passus  Eccle- 
siastici. 

Diflidatio.  ïiOl .  d.  Provocatio.  Defy. 

Directum.  511.  a.  Jus. 

Dirigere  ali(|uain  rem.  511.  b.  Litem 
aliquam  jure  folvcre. 

Distringere.  511.  a.  Ofjeiidere.  Distrin- 
gere.  512.  c.  516.  a.  Punire  ,  repri- 
mere.  Distringere  per  solum  direc- 
tum.  511.   ai.Inju<:vocare. 

Divcstire.  655.  a.   Spoliare. 

Ducamen.  265.  b.  Ducatus. 

Duclliones.  455.  b.  liebettes. 

Dunjo.  304.  c.  d.  Castellulum  ,  minus 
propugnaculum  in  duno  seu  colle  œdi- 
ficatum. 


E 


Ec  c  L  F.  s  I A  .   520.   c.    Reditus   Eccle- 
siarum   parochialium  quo  potieban- 

tur  Laici. 
Emenda.  510.  d.  n.  Muleta  pecuniaria, 

seu  damni  reparatio.  Emendare.ol5. 

c.  Mulctam  selvere    vel  dainnum    il- 

latum  resarcire. 
Engan.  512.  c.  e.   Dolus  ,    fraus.    Sine 

Engan  :  sine  dolo. 
Epiphania.  317.   c.  n.  Apparitio. 
Eulogia;.   601.  d.    Manus   debitum    vel 

donum  coactum. 
Examplum.  635.  e.  Locus  in  sjlvis  exs- 

tirpatus.  Défrichement. 
Exfeslucare.  392.     c.    Festucam    dimil- 

tere. 
Expeditio.  604.  a.    Obligatio    eundi  in 

exercilum  Domini. 
Exsiliari.  74.  n.  Inexiliumejici. 


F. 


D 


A  PSI  LIT  A  s.    55.  n.  Liberalitas. 

Decaterna.    636.  a.  Pars  décima  tertia. 

Defedare  Dominum   superiorera   de    se. 

538.  a   Id  est,   fidem    Domino  debi- 

tam  denegare. 
Dextra,  Dextrse  ,    Dextri.  513.  d.   536. 


A  IDE.   507.  c.    Inimicitiœ  privatœ, 
Fati^'atio.    511.    e.    Contentio    litigiosa. 

Fatigatio  512.    d.    n.    Dilatio  juris. 

Défaut    de   droit.    Fatigare  se   male- 

factorum   vi.    510.    c.   Malefacta   in 

judicio  discutera  et  probare. 
Fevus  seu    Fevum.  515.  e.    Feodus   seu 

Feudum.     In     /idelitatc    tenere   Cas- 

trum.  Id  est  i'/i  Feodalitate. 
Filiastra.  357.  e.  Privisna. 
Finis.  534.  b.   Conventio.  Finein  agere. 

534.    b.     Cimvenire ,    litem     compo- 

nere. 
Firtala.  381 .  d.    Mensurœ  species. 
Fiscus.  536.  a.  b.  Dominium. 
Foralia.  635.  e.  Jura  mercatUt, 
Franchisiïe.  658.  c.  Immunitates. 
Fratruelis.  87.  c.  Ex  fratre  nepos. 
Fredum.  606.   a.   Muleta  ,  vel  qutelibet 

exactio. 
Fripones.  300.  n  ■ 
Frontispicium.  242.  n.   Fronlit   hominis 

inspectio. 
Furnagiuin.  304.  c.   Prcestatio,  pro  coo 

tione  furruxriâ,  Domino  data  ob  furni 

usum. 


GHANDisoNUM     pondus.     378.     b. 
Id  est,  Gravissimum. 
Guerpire.  608.  d.    Possessionem  rei  ali- 
cujus dimittere. 
Guerra.  247.  c.  Betluni. 


796 


INDEX      VOCUM      BARBARAHUM. 


H 


H 

ERKARE.  300.  d.   n.  Occare.  Her- 
ser. 
Herus.  433.  (1.  n.  affinitate  Ugatus  :   à 

voce  graecâ  ipo-it,  nexus. 
Homo.  .535.  0.  Vassallus. 
Iloiior.  534.  a.  Peodum,  aliquando  qua- 

l'is  possessiu. 
Hostaticus.su  .  e.  535.  d.  Obses.  Otage. 
Hostis.  126.  a.    Exerciiua.    Ost,  armée. 

I 

IM\GiNAB£.   306     c.   Sihi    in     ani- 
mum  iiiducere,  i<el  se  >e  exhibere. 
Inferlor. GH .c.Dapifer  :  qui  dapesi/ifert, 
Iiivadiarc.  308.  c.  Pignorare  ,    pro   pi- 

snore  Iradere. 

.... 
Jugifera,  Jugena.  258.  c.  n.    Jurifdutio 

Judicis  ;    seu  pneitalio  quœ  Judici  vel 

Dinitino  fit. 
Justitia.  121.    n.  Portio    vini   quie    Uo- 

riac/iis  ad  refcctionem   apponebatur. 
Jusiitiam    faccre.   alO.    c.    Judicis   sert- 

tciilicv  nbteinperare..  et  ilamnum  illa- 

iuju  raarcire. 
Justitiuin.  265.  b.  n.   Luctus.  mœstitia  : 

jiïTt\mc  j wis  intermùsio  ,    quœ  ,  cum 

in  insignicalamitatecontingere  soteat, 

parit  luclum  publicum. 


iV  ERLI. 


K 


297.  n.  Rusticus. 


1ATR0.    635.  e.   Jiis  cognoscendi  de 
J  Latrone  ad   euni  pertinens  ,   qui  in 
Feudo  suo  inagnarn  justitiam  seu  jus 
gladii  hnbet. 
Lcigium.  G05.  d.  Jiis  levandi  interfecto- 

rum  caddveia. 
Ligiiarium.  651.    c.    Vectura   Lignaria. 
Lytrum.  517.  n.  Redemptionit  pretium. 
Rançon. 


M 


M 


ADRiASTRA.    290.  d.  Mater. 
Mansiouaticiiin.    601.    d.     Jus    bospitii 

et  pastûs. 
Marcliisus.  461.  a.  Marchre   seu  Provin- 

ciœ  limitancœ  Prœfectus. 
Mariscus.  300.  c.  d.  Palus.  Marais. 
Martyrisari.  74,  a. 
Mentoria.  ^Diversoria  ,    id  est  ,   sécréta 

œdificia. 
Merces.  537.  c.  Merci.    Mittere  in    mer- 

cede.  mètre  à  la  merci. 
Meslebren.  475.  c.  Mùcens  furfurem. 
Miinilogina.  104.  d.   Qui  loquitur  more 

mimorum . 
Minare.  240.  b.  Ducere.  Mener. 
Missus.  001.  d.  Legatus,  nuntius. 
Morigerata  :   bene     morigerata.    40.    d. 

Benè  inorata. 
Myrriades.   431.    d.    n.    l'ox  désignons 

nwnerum. 

N 

NAVATicuM.  601.  d.  Vectigal  quod- 
dam  pro  navium  compositione  ,  l'el 
jus  in  naves. 

O 

OBEDiENTiARius     Monaclius.  521. 
d.  Monachus  qui  Episcopo  ab  Abbate 
prœsentabatar    ad  deserviendwn   Al- 
tari  seu  Parochiali  Ecclesiœ  cujus  re- 
ditus  possidebantur  à  Monast. 
Obprobrium.  304.  b.  c.  Opprobrium. 
Obsonium.  636.  a.  Stipendium. 
Oves  verrucces.  511.  a. 


PACiAGiuM.  509.  c.  d.  Idem  quod 
Commune  *t  Compensum.  Vide 
Commune. 

Pagenses.  511.  a.  Pagorum  incolœ. 
Paysans. 

Palearia.  511.  a.  Loca  uhi  palece  recon- 

duntur  2'el  in  acervum  crstruuntur. 

Parafredus.  601.  d.  Equus  agminalis. 
Palefroi. 

Pasnadium  porcorum.  603.  c.  Jus  pas- 
cendi  porcos . 

Passas  ecclesiastici.  510.  c.  n.  Vide 
Dextra. 

Peccarnina.  60i).  c.  Peccata. 

Pelliciarius.  44.  b.  Pellio. 

Persona.  521.  <■.  Aliquando  possessor 
beneficiarius  reddituum  cujnsdam  Al- 
taris  seu  Ecclesirr  parochialls  :  ali- 
quando Vicarius  EpLtcnpo  prœsenta- 
tus  à  Canonicu  vel  Monachis  ad  de- 
serviendum  altari  cujus  rcddituf  per- 
tinebant  ad  Monachos  aut    Cannnicos. 

Personaliter  tenere  beneficium  seu  al- 
lare.  521.  c.  Id  est  ,  sub  aliqud  pe- 
cuniarià prœstaliote  ,  occurrentc per- 
sonœ  mutationc ,  solvendâ.  Ini|)erso- 
nalitcr  tenere  beneficium  seu  altarc. 
521.  c.  Id  est  ,  libéré  à  personatu  , 
seu  à  quetvif  prcestntione. 

Pita.  3(,l().  d.  Itinerarii  aggeris  seu  stra- 
tte  publicœ  veitigiian. 

Placitari.  536.  c.  l'taciti^  prœsidere  :  ali- 
quando, pacifci,  sive  et  ta  m  jus  dicere. 

Plai'itum.  534.  <•.  Conventus  in  quo 
agebatur  rel  de  regni  negotiis  ,  vel 
de  ùcllit  ,  aut  rébus  privatis  jut  di- 
cebatur. 

Plebrialus.  378.  b. 

Plevire,  seuPlivire.  536.  I».  Fide  jubere. 

Plevo,  l'Icvio,  Pliviura  ,  Plegium.  535. 
d.  Vadimonium. 

Polkinum  ,  vel  Polcinum.  307.  c.  n. 
Mensurœ  speciet  apud  Morinos. 

Portaticum.  601.  li.  Tributum  ad  por- 
tw  exact  uni. 

Potestativum  jus.  636.  a.  Idem  quod 
omniinoda  justitia. 

Pra;ambulum  haberc  Deum.  266.  b.  Id 
est  aïKpiccm  et  Duccm. 

Pri\ilegiare.  307.  c.  Privilegium  con- 
cedere. 

Purpura  sanguinca  .  .  .  Pallium  seu  vé- 
lum purpureum. 


R 


R 


ECALCiARi.   251.  a.  Calceo' rursiis 

induere. 
Rectitudo  alicujus.  535.  c. 

Qund  pcrlinct  ad  jui  alicujus. 
Rectum.  o3.ï.  b.  Jus.  Droit. 
Redirectio.  51 1.  d.  Dainni  reparatio. 
Iledirigere   malum.    512  a-c.  n.    Dam- 

nwn  illatum  resarcire. 
Repacificare    se    cum  aiiquo.    314.    c. 

In  alicujwi  gratiam  redire. 
Repatriare.  In  patriam  redire. 
Rcuma,  seu    Hbeuma.    85.  b.    n.   jEs- 

tus  maris  reciprocus . 
Rotaticum.      601.     d.     Tributum    pro 

damno  in  viis  publiais  facto.  601.    d. 
Rotlifer  seu    Rotliger.   427.   a.  n.    Qui 

rotulum  seu   mnrtuorum   indicem   ad 

Ecclesias  defert.  i21 .  a.  n. 
Rustare.   264.    b.     (Metapboricc)     r>ul- 

nera   hostibus   infligere    (propriè)  ru- 

bos  et  sentes  cœdere  aut  evelhsre. 


ACA.    657.  n.   Cognitio   causarum  in 
•  suo  territorio. 


Sarriscrinius.    514.   a.   Sacrùta  ,     Cus- 

tos  Ecclesiœ. 
Salinarium.  603.  c.  Puteut   Salinarius  , 

vel  tributum  ex  Sale. 
Salvamentum.  GlO.   a.  c.  Tutela  ,    corn- 

mendatio. 
Salutaticum   jus.  601.    d.  /«.c  exigendi 

salut  es,  sive  xenia. 
Satrapa.  45.  b.  Provinciœ  mnderator. 
Scabini.  303.  a.  Judicum   aut   Comitum 

assessores. 
.Scafa.  317.  d.  Navis  vel  navicula.  317. 

d. 
Scrinia.  Capsœ  ad  recnndendas  reliquias. 
Semini-verbii.  488.  a.  Concionalores. 
Senior.  535.  c.  Dominus.  Seigneur. 
Singlare.  114.  Aper.  Sanglier. 
Soca.  657.    n.    Immunitas   à   vectigali- 

bus  de  rébus  venditis. 
.Soraa.  475.  b.  Vox  graeca.  Corpus. 
Sospitaticum.  601 .  d.   Jitf  e.vigendi  sos- 

pitationem  seu  salutationcm. 
Souldarius.  393.  c.  Stipendiarius   miles. 

Soldat. 
Strator  Régis.  311.   c.  Prœpositus  sta- 

bulorum  vel  equorum   Régis.    Ecuyer 

du  Roy.    Vel  etiam  qui  prœest  exer- 

citiU  aut  Castrorum  metatoribuf.  Ma- 

recbaUle-Camp. 
Suffaciatus  ,    Suffasciatus.    475.    c.   n. 

Fasce  onustus. 


TELONEUM,     Tclonium.      601.      c 
d.    Tributum  ex  mercibus.  Droit  de 

Thonlieu. 
Terra  Dominica.    537.   e.  Id  est ,  quœ 

perlinct  ad  Dominum. 
Tornamentum  ,     Torncamentuni ,   Tor- 

niainentum.  297.    b-n.    Descursiones 

militares,  ludicrœ  équestres  pugnœ  in 

nundinis   vel  feriis    exerceri    solitœ. 

Tournoi. 
Toxiatus.  434.  n.  Veneno  infectut.. 
Trapezetae.  601.  b.  Monetarii. 
Treva,    Trouva.    Treuga.    507.    b.    In- 

duciœ.  Trêve. 
Trigintarii.    515.     e.   Rctributio    Eccle- 

siattica  pro precibus  per  triginta  dies 

à  Clericit  pro  fidelibus  defunclis  per- 

solvendis.  Trcntcnaires. 
Troubse ,     Trevae.    536.      c.    Induciœ. 

Trêve. 

V 


V 


ADtUM.    636.   a.     Merces.    hono- 
rarium    qund    ex   officia   competit  : 

vel  etiam,  muleta  pecuniaria. 
V'assinw,    Vastinae.  120.  d.  l'astaliones , 

destructiones . 
Vcriloquus.  301.  b.  f^eridicus. 
Versalura.  651.  b.  Nova  aratio. 
Vicaria.    264.    n.     Districtus     Vicarii , 

lucus  in  quo  justitiam   suam  exercet  , 

seu   Vicarii  Juritdictio.  Viguerie, 
Vieria.  603.  d.  Locut  in  fluvio  palorum 

série   coarctatus  ad  pisces  capiendos. 

Gord. 
Villanus.  511.  a.  f'illœ  incola,  ve\  vilLe 

seu  glebœ  adstrictus. 
Vulgabs.  300.  c.  d.  Vulgaris. 
Uvanto.  Uvaso,   Uvanso,    seu   Wanto. 

611.  a.  n.  Cliiroteca.  Gant. 
\Veri)ire.  158.  a.  Abdicare. 
Werpilio.  612.  e.  Abdicatio  ,  possessio- 

nis  dimifsio. 
Werra,    seu    Guerra.    390.   c.   651.    c. 

Bellum.  Guerre. 

X 
ERAPEUNi    ornatus.   439.    b.   n. 
Veterum    vcstium      genm  ,    coloris 

inter  coccinum  et  muricem  medii. 


T 


797 


APPROBATIO. 


ISSU  illustrissitni  DD.  Galliarum  Vice-Cancellarii,  \egi NovœCollectiœiis Historicorum  Franciœ Tomuni 
undecimum ;  typisque  dignum  oensui.  Parisiis  die  vigesimo  octavo  Aprilis  1 767. 

Capperonnier. 


P  E  R  M  I  s  s  1  O. 

No  s  Superior  Generalis  Congregationis  Sancli  Mauri  Ordinis  Sancli  Beneilicti,  ISovœ  Colleclionis 
Historicorum  Franciœ  Tomum  undecimum,  jussu  illustrissimi  DD.  Galliarum  Vice-Caneellarii,  à  viro 
doctissimo  D.  Capperosieu  examinatum  et  approbatunij  typis  mandari  permittimus.  In  cujus  reifidem 
prassenles  Litteras  propria  manu  siibscriptas,  a  Secrelario  noslro  suhsignari,  etOffîcii  nostri  sigillo  mu- 
niri|mandavimus.  Datum  Parisiis,  in  monasterioS.  Germani  à  Pratis,  die  secunda  mensisMaii  anni  1 707. 

Fr.  Petrus-Frahciscus  Boudier,  Superior  Generalis. 

DeMandalo  Reverendissimi  P.  Generalis 

Fr.  JoAN.  Bapt.  Dehen,  Secretarius. 


L 


PRIVILEGE    DU    ROI. 


ouïs,  PAR  LA  GRACE  DE  DiEU,  Roi  DE  France  ET  DE  Navarre  :  A  nos  amés  et  fcaux  Conseillers  les  Gens 
tenants  nos  Cours  de  Parlement  ,  Maîtres  des  Requêtes  ordinaires  de  notre  Hôtel  ,  Grand  Conseil,  Prévôt  de  Paris, 
Baillifs  .  Sénéchaux  ,  leurs  Lieutenants  Civils  ,  etautres  nos  Justiciers  qu'il  appartiendra  :  Salut.  Notre  amé  Hippglyte- 
Louis  Guerin,  Imprimeur  et  Libraire  à  Paris,  ISous  ayant  fait  exposer  qu'il  auroit  entrepris  de  continuer  l'Impression  d'une 
CoWcciion  des' ffittnriens  de  France  depuis  l'origine  de  la  Nation,  dont  il  a  déjà  publié  huit  Volumes  in-folio:  Et  comme 
cet  Ouvrage,  autant  utile  à  la  République  des  Lettres,  que  glorieux  à  notre  Royaume,  engage  l'Exposant  dans  des  déj)enses 
considérables  ,  il  Nous  a  très-humblement  fait  supplier  de  vouloir  bien  ,  pour  l'aider  à  supporter  les  frais  d'une  si  grande 
entreprise  ,  lui  accorder  nos  Lettres  de  continuation  de  Privilège  ,  tant  pour  l'impression  dudit  Livre  ,  que  pour  l'impression 
ou  la  réimpression  de  plusieurs  autres  ,  dont  les  Privilèges  sont  expirés  ou  prêts  à  expirer  ;  offrant  j)our  cet  effet  de  les  im- 
primer ou  faire  imprimer  en  bon  papier  et  beaux  caractères  ,  suivant  la  feuille  imprimée  et  attachée  pour  modèle  sous  le 
contrescel  des  Présentes..  A  ces  causes  ,  Voulant  favorablement  traiter  ledit  Exposant,  et  encourager  par  son  exem- 
ple les  autres  Imprimeurs  et  Libraires  à  entreprendre  des  Editions  utiles  pour  l'honneur  de  la  France  et  le  ]>rogrès  des 
Sciences  ,  Nous  lui  avons  j)ermis  et  accordé  ,  permettons  et  accordons,  par  ces  Présentes  ,  de  continuer  d'imjirimer  ladite 
Collection  des  Ilùloriens  de  France  depuis  l'origine  de  la  Nation  ,  sous  le  titre  de  Accueil  des  Historiens  des  Gaules  et  de  la 
France  ,  et  d'imprimer  ou  faire  réimprimer  les  Livres  intitulés  :  Sermons  de  Bourdaloue  ,  Traites  de  la  Culture  des  Terres  et 
de  la  Conservation  des  Grains  ,  etc.  etc.  en  tels  Volumes  ,  forme  ,  marge  ,  caractère  ,  conjointement  ou  séparément ,  et 
autant  de  fois  que  bon  lui  semblera  ,  et  de  les  vendre  ,  faire  vendre  et  débiter  par  tout  notre  Royaume  ,  pendant  le  temps  de 
vingt  années  consécutives  ,  à  compter  de  la  date  des  Présentes  ,  et  de  l'expiration  des  précédents  Privilèges.  Faisons  défenses 
à  tous  Imprimeurs  ,  Libraires  et  autres  personnes  de  quelque  qualité  et  condition  qu'elles  soient,  d'en  introduire  d'impression 
étrangère  dans  aucun  lieu  de  notre  obéissance  ;  connue  aussi  d'imprimer  ou  faire  imprimer  ,  réimprimer  ou  faire  réimprimer, 
vendre  ,  faire  vendre  ni  débiter  lesdits  Livres  ,  en  tout  ou  en  partie  ,  ni  d'en  faire  aucuns  extraits  ,  sous  quelque  prétexte 
que  ce  soit  ,  d'augmentation  ,  correction  ,  changement  ou  autres  ,  sans  la  permission  expresse  et  par  écrit  dudit  Exposant , 
ou  de  ceux  qui  auront  droit  de  lui,  à  peine  de  confiscation  des  Exemplaires  contrefaits,  et  de  trois  mille  livres  d'amende 
contre  chacun  des  contrevenants,  dont  un  tiers  à  Nous^  un  tiers  à  l'Hôtel-Dieu  de  Paris,  et  l'autre  tiers  audit  Exposant, 
ou  à  celui  qui  aura  droit  de  lui,  et  de  tous  dépens,  dommages  et  intérêts;  à  la  charge  que  ces  Présentes  seront  enregis- 


798 

trées  loul  au  long  sur  le  Registre  de  la  Communauté  des  Imprimeurs  et  Lil)raires  de  Paris,  dans  trois  mois  de  la  date 
d'iccUes  ;  que  l'impression  et  réimpression  desdits  Livres  sera  faite  dans  notre  Royaume  ,  et  non  ailleurs  ;  que  l'Impétrant  se 
conformera  en  tout  aux  Règlements  de  la  Librairie  ,  et  notamment  à  celui  du  10  Avril  1725,  qu'avant  de  les  exposer  en 
vente  ,  les  Manuscrits  ou  Imprimés  qui  auront  servi  de  copie  à  l'impression  et  réimpression  desdits  Livres  ,  seront  remis  dans 
le  même  état  où  l'Approbation  y  aura  été  donnée  ,  os  mains  de  notre  très-cher  et  féal  Chevalier  ,  Chancelier  de  France  ,  le 
Sieur  de  Lamoignon  ,  et  qu'il  en  sera  ensuite  remis  deux  Exemplaires  de  chacun  dans  notre  Bibliothèque  publique  ,  un  dans 
celle  de  notre  Château  du  Louvre  ,  un  dans  celle  de  notredit  très-cher  et  féal  Clicvalier  ,  Chancelier  de  France  .  le  Sieur 
DE  Lamoignox  ,  et  un  dans  celle  de  notre  très-cher  et  féal  Chevalier  ,  Garde  des  Sceaux  de  France  ,  le  Sieur  de  Machault  , 
Commandeur  de  nos  Ordres  ,  le  tout  à  peine  de  nullité  des  présentes.  Du  contenu  desquelles  vous  mandons  et  enjoignons 
de  faire  jouir  ledit  Exposant  ,  et  ses  ayans  cause  ,  pleinement  et  paisiblement  ,  sans  souffrir  qu'il  leur  soit  fait  aucun  trouble 
ou  empêchement.  Voulons  que  la  copie  des  Présentes  ,  qui  sera  imprimée  tout  au  long  au  commencement  ou  à  la  fin 
desdits  Livres  ,  soit  tenue  pour  duement  signifiée  ,  et  qu'aux  copies  coUationnées  par  l'un  de  nos  amés  et  féaux  Conseillers 
et  Secrétaires  ,  foi  soit  ajoutée  comme  à  l'Original.  Commandons  au  premier  notre  Huissier  ou  Sergent  ,  sur  ce  requis  ,  de 
faire  pour  l'exécution  d'icelles  ,  tous  Actes  requis  et  nécessaires  ,  sans  demander  autre  permission  ,  et  nonobstant  Clameur  de 
Haro  ,  Chartre  Nftrmande  ,  et  Lettres  à  <e  contraires.  Car  tel  est  notre  plaisir.  Dowé  à  Versailles  le  vingt-neuvième  jour 
du  mois  de  Juin,  l'an  de  grâce  mil  sept  cens  cinquante-trois  ,  cl  de  notre  règne  le  trente-huitième.  Par  le  Roi  en  son 
Conseil. 

Signe,  SAIN'SON. 

Regutré  sur  le   Registre  XIII  de  la  Chambre  Royale  des  Libraires  et  Imprimeurs  de  Parif  ,    N".  212.  fol.  170.  confor- 
mément aux  anciens  Règlements,  confirmas  par  celui  du  28  Février  1723.  ji  Paris  le  21  Août  1753  . 

Signé,  DIDOT,  Syndic. 


POITIERS 

DE     L'IMPRIMERIE     DE     H.     OUDIN     FRÈRES  , 

4,     RUE     DE    L'ÉPERON,    4. 


vr: 


►V, 


r'K 


'$f. 


r/v 


'>î 


Wâ 


kïv 


rr.* 


^i 


-vî 


?J^i^ 

@^^ 

*Sî' 

^^ 

^m 

i 

[^^^ 

^^ 

•N- 


-!«;. 


rt^. 


< 


'^i 


Recueil  des  historiens  des 
Gaule s, et  de  la  France 
Nouv.  éd. 


,5H-"- 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY 


S^î 


^*?