Reliquiae sacrae, sive, Auctorum fere jam perditorum secundi tertiique saeculi fragmenta, quae supersunt.: Accedunt epistolae synodicae et canonicae Nicaeno Concilio antiquiores.

Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the

public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

Ἔ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual
personal, non-commercial purposes.

and we request that you use these files for

Ὁ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

Ἢ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. con/]

pv 7 2
Jp Q uL s
| fh o dms )-σ rm t

Es] J 4. V A .

| 4 .
ἽΝ IN CHA V M E

P

Alm.

L3
- τῶν

RELIQUL SACRJE:

AUCTORUM FERE JAM PERDITORUM

SECUNDI TERTIIQUE S/ECULI

FRAGMENTA, QU/E SUPERSUNT.

ACCEDUNT
EPISTOL/E SYNODIC/E ET CANONIC/E
NICZNO CONCILIQ .ANTIQUIQRES. .

AD CODICES MSS, RECENSUIT,; NÓTISQUS :4LLJSTRAVIT,

*" 95

MARTINUS JOSEPHUS ROUTH, S. T. P.

£OLLEGII S. MAGDALEN/E PR/ESES.

: »
-——-— 1 . OXONII

TYPIS ACADEMICIS, IMPENSIS J. MAWMAN,
APUD QUEM LONDINI PROSTANT IN VICO LUDGATE HILL DICTO,
ITEM OXONII APUD J. COOKE.,

1814.

Ιν

ΆΒΕΑ hzc primorum szeculorum scripta
misi ad vos, Venerandi Patres, qui laude mo-
rum antiquorum, discipline Apostolice, fi-
dei Catholicz, floretis. Sunt hae quidem Re-
. liquiz fragmenta tantum flebilis naufragii, et
humilis atque depressze ecclesie monumenta;
sed eo etiam magis vobis offerendze, quod et
ipsi fortuna; minus prospera utimini. De re-
bus vestris externis non ita valde laboro, seu
predia perdita et dispersa sunt, seu dignita-
tes et pompa seculi ablatee; hoc enim parum
est; sed nobilissimam gentem, religionis cul-
iricem ceteroquin egregiam, a pristina sua
divisam esse hiérarchia, ac scindi a commu-
nione vestra, Patres Venerandi, nemo est
omnium cum Christianis quidem antiquis
sentientium, quin doleat. Est aliquid autem,
de quo vobis gratuler, vehementerque gau-
deam. Pace fruimini ad sacra rite peragen-
da, qua, cum jus omnium hominum com-
mune sit, stabilis, ut spero, futura est ac per-
petua; nunc demum certe, postquam. ex ci-
vilibus undis emersimus, sine atroci flagitio
non violanda. Accedit etiam, quod pax istzec,

cum diu temporum solum justitid&e visa esset
9

v
deberi, legibus durioribus illis abrogàtis haud
ita pridem stabilita est. Vos autem jàni tám
illis temporibus: ánimos in patriam gerebatis
gratos fidosque ; neque enim exulcerabantuf,
bene memini, ób voces vestras süpplices neg-
lectas, jusque in sacris permissum vobis non-
nisi precarium. Vivite igitur, sicut soletis,
ambitu partium remoti; et Deum omnibus
temporibus sperate propitium, ** in pace prz-
“ὁ mium, qui virtus in bello."

Faustum omen accipite. Communionem
potissimum vestram voluit esse ecclesi: Novo-
Anglice matricem summus ille ecclesiarum
pastor et dominus Dominus et Deus noster
Jesus Christus. Magnum certe clarumque
Divine benevolentie indicium. Quo etiam
provisum est, ut cui genti vos ipsi successio-
nem vestram sacerdotalem debetis, in ejus
progenie parem referatis gratiam, et ipsi
emineatis nequaquam minimi in principibus
Jude. |

Valete, et illud mihi ignoscite, me tenuem
et obscurum hominem curas vestras atque
labores interpellasse. Immo vero, si quid ar-
dentissimo meo a prima setate erga vos stu-
ἃ ὃ

vi
dio sit concedendum, vos etiam atque etiam
rogo, ut impertiatur mihi benedictio a vobis,
Reverendissimi Episcopi, et ut memores si-
tis mei in precibus vestris, Venerabiles Pres-
byteri, quas plurimum apud Deum valere,
piis omnibus firmissime persuasum est.

Dabam Ozonü
Paternitati Vestre 4ddictissimus,

PRJBFATIO.

VICESIMUS sextus hic annus agitur, ex. quo
primum ad hasce Reliquias Ante-Nicenorum Pe»
trum colligendas animum adjunxi. !

Postquam vero per tres fere annos scriptis his
undique conquirendis, notisque adjiciendis, dedi
operam, ea mihi obtigerunt, qua: apud clémentissi-
mum Deum, spero, dilati hujus negotii atque in-
'"terrupti operis exeusationem meruerint; Consi-
lium interea meum minime abjeci ; nam et pluri--
mos, qui huc pertinebant, libros antea lectos relegi;
et quicunque mihi óbláta fuerit océasio adeundi
per ámicos méos exterarum. bibliothecarum opes;
libenter eam amplexus sum ; nec vero hanc incly-
tam nostram bibliothecam Bodleianam; quo ac»
eederé interdum ipse conferehdorum inter se ex»
emplarium causá solebam, pretermitti a me pas
sus sum aut negligi. Tandem novem circiter ab-
hinc annos opus denuo fervere ccepit; ita ut, char-
tulis meis descriptis, atque auctorum contextu no»
vee incudi reddito, omnia adornate ac demum ab-
solvere pergerem, Porro typis, ut vides, mandata
est portio mei laboris vix major illa quidem, sed
quz. secundum ecclesize Christiane seculum, cum
parte tertii, comprehendat.

I. Sed hzc hactenus. Quid et quale sit nostrum
opus, quibusque de causis fuerit institutum, dein-

a 4 |

viii PRJEFATIO.

ceps dicendum. Id vero jam olim communicato
cum amicis programmate, qued. hie subjicitur, ad.
hunc modum faciendum duxi.

C — Das

Dum in Ante-Nieznis Patribus perlegendis ver-
saber, magnam mihi moram adferre soliti sunt plu-
rimi veteres Scriptores, gui breviores erant, quam
ut prodire seorsum possent, aut quorum fragmenta
multis ac variis locis. dispersa. nunquam. adhuc in
unum collecta sunt.

Quoniam autem mihi in animo fuit, statum pri-
meve ecclesi: et dogmata et mores ex ipsius, pro
facultate meà, investigare monimentis, scripta om-
nia sanctiorum atatum. legenda. esse censui. Et
vero, quod. nihil omnino in hoc genere pretermit-
tere statuerim, id plurimum contulisse: ad obscu-
riora quedam clarius intelligenda szepe sum exper-
tus. . Certe tot negligere Scriptores, quamvis mu-
tilatos nimium, haud oportuisset, quorum reliquize
pietate, doctrina, auctoritate, nobis comrnendatissi-
me sunt. Interea tamen magna mihi molestia de-
voranda fuit,.dum duces secutus viros doctos, qui
de. Scripteribus .ecclesi:; eorumque operibus ege-
runt, sursum et deorsum cursitabam, quiequid us-
piam ir impressis libris extaret germane antiqui-
atis; sedulo pede queritens. Id. vero ipsum ne
aggredi quidem mihi licuisset, nisi in Academia vi-
tam degerem ; nihil certe hujusmodi intra angus-
tias bibliothecze cujusvis domesticze effecturus.

Hoc dum agebantur, non poterat non frequen-

PRAEFATIO. ix

ter animo meo occürrere, quam utili is operá stu-
diosorum: commodis inserviret, qui isthec Opus-
cula et Fragmenta in unam syllogen redigere cona
retur; precipue vero, si opuscula. nonnulla hue
usque in bibliothecis Europseis delitescentia in [πὸ
cem extraheret; et quicquid germanum przeteroá
suppeditarent Cátenz .ineditw, aliaque. id genus
Collectanea, publici juris faceret;: Neque infinitum
aut nimium fore laborem ejus: augurabar, si collecs
tionem clauderet Niczeni Concilii tempus, ' Ea ni-
mirum ecclesiz epocha insignis est ; et fere solent
in rebus controversis advocari Patres, qui zvum
istud antecesserunt. lllud quoque memoria tene-
bam, etsi haud exigui quidem numero sancti aucto-
res, quibuscum editor versaretur, extarent, mole ta-
men eosdem esse heu nimium parvos; modo unus
et alter exciperetur, cujus integriora membra totius
et perfecti corporis desiderium auxerint?. Rarius
ipsorum ῥήσεις vel in Catenis super SS. Scripturas,
vel in reliquis ex patribus Collectaneis, reperiri no:
veram. Nec putabam in bibliothecarum Catalogis
ita multa invenienda esse opuscula, que nondum
jucem conspexerint. "Sed de his alibi.

Sperabam igitur, si talem Syllogen in me eden-
. dam susciperem, non fore ut moles nimia de uti-
litate ejus imminueret. ' Grabius, probe scio, in
Spicilegio suo (S.S. Patrum &c: quod quidem opus
nunquam absolutum est, vix: centesimam partem

4 At S. Dionysius Alexandrinus, scriptor doctus atque ele-

gans, cujus fragmenta edere statueram, notisque jam illustrave-

.ram, Rom: haud ita pridem prodiit forma, qua dicitur in folio,

xo PRAEFATIO.

reliquiarum, quas edo; etiam: duobus voluniinibus
comprehendit: id vero est idcirco factum, quia pro
ratione instituti omnes fere pagine complentur
scriptis Apocryphis, tractatibus ttem Hsreticorum,
et fragmentis Patrum, qui prodire solent separa-
tim, Orthodoxorum. Praclarum sane opus; atque
usibus suis commendatum. In hoc autem, quod
ipse contexo, opere intráà germanam atque Catholi-
cam antiquitatem me contineo ; et fragmenta om-
nia Patrum qui separatim eduntur, relinquo illis,
qui novas eorum editiones postero tempore aggrese
suri sint,

iens:

Hzc ego de opere mihi proposito olim ostendi ;
üt si quis aliquid in hoc genere alicubi latere cog-
novisset, id mihi impertire dignaretur, . Tum vero
illud admonui, apud plus quadraginta auctores edi-
tos, ne libros MStos memortrem, servari reliquias
istas; in numerum relatis Canonicis epistolis Sy-
nodorumque canonibus, quorum nonnulla quoque
ἐποσπασμάτια in tomis Conciliorum adhue deside-
rantur. Ante Grabii autem Spicilegium Patrum,
in quo e scriptoribus meis sex tantum (hique aliis
quibusdam longe breviores) adornati extant, Petrus
Halloixius quatuor e sex illis, et alios preterea
duos, in opere suo de Patrum Orientalium Vitis pri-
dem eollegerat. Octo isti, additis nüne aliis viginti,
. hec duo volumina nostra habent. Ceteri omnes,
qui ante Concilium Nicenum scripserunt, ipud me
parati, una cum appendice quorundam opusculo-

PRAEFATIO. »

fum atque indicum necessariorum, conatibus meis
si Deus annuerit, sequentur, duobus itidem volu-
minibus conclusi. .

Et vero, nisi me mel animi fallit studium, i ipse
hse deperditorum patrum reliquiz, cum ex ultima
Christiana antiquitate collectz sint, haud parum
servient commodis et utilitati hominum 'Theolo-
gi? operam dantium, qui librorum divinorum ori-
gines et statum, veterem ipsorum interpretationem,
.wera ac perpetua ecclesic& dogmata, simulque ee-
clesiasticee discipline formam, rituum ortus, res-
que gestas veterum Christianorum, probe tenere
atque intelligere, sui esse muneris existiment.
Certe in hoc genere literarum egregiam olim na-
.vabant operam theologi, precipue nostrates. Mag-
mos testor viros, Usserium, Hammondum, Pearso-
nium, qui, ut alios e nostra gente in eadem arena
€um insigni laude versatos taceam, ecclesiastica
doctrina reliquam gloriam cumulaverunt. Neque
ab hisce musis tres illi critici abhorruisse videntur,
quibus assurgere solet universa literatorum cohors,
Josephus ille Scaliger, Casaubonus, Salmasius.
Immo Salmasius opus suum palmarium, PAnianes
Exercitationes, contemnit pre illis, quas in. mente
ας manibus habebat in varia. Tertulliani opera, in.
Eliberini concilii canones, atque universam prisce
ecclesie ritualem historiatn, commentationtibus^. De-
.nique, ut preteream alios viros illustres, duos re-

* Prolegom. in Solinum init. Hac autem opera omnia post se

teliquisse Salmasiurn, ostendit Catalogus gus librorum epistolis
fauti illius critici prefixus. p. lav. ^ |

xii P R/EFATI 0.

centis memoria criticos addam, Wesselingium et
Valckenarium, qui multum opers in his studiis
colendis posuerunt. |

Exteros quosdam nil morer, qui libertatem quid-
vis sentiendi ac dicendi quo majorem sibi suisque
comparent, unitatem cum ecclesi tum doctrine
labefactant et convellunt, re utique neglecta atque
derisa, quze usque ab evangelii ortu magni facta
est, et sine qua periclitetur necesse est Christiane
fides. Isti nimirum per causam leetioris cursus at-
que successus veritatis, non solum antiquos patres,
et veterum Christianorum religionem, parvi faci-
unt, verum etiam posthabitis Sacris Seripturis,
quas quidem ipsas incertee volunt esse originis, re-
gulam-fidei iis inesse denegant; et, si precepta
excipias moralia, iisdem haud necesse: esse ut cre-
datur, temere prorsus-statüunt. Án isti sint ex
animo Christiani, haud quaero; ita esse quamr-
obrem debeant, ex principiis :scilicet, quae ipsi sibi
posuerint, idoneam satis- causam reperire non pos-
sum. Stent enim oportet auctoritate fontium divr-
morum nostre religionis, quicunque veritatem ejus
diligenter.ac serio investigatam se amplecti pro-
fiteantur; nisi forte omnia sus deque habere velint,
et fundamenta sancte disciplinze callide et vetera-
torie subvertere. lidem tamen homines recte, ut
puto, hanc tenent sententiam, pro fide sua vaga et
'volubili, eujus commenta. delet dies, minime ad-
eundum esse vite periculum, aut subeundum mar-
tyrium ; sed pace illorum dixerim, inique ab illis
atque inhumane in hoc agi, quod quia ita sentiant,

-

PRJEFATIO. ^ — xii

martyribus et sanctis Dei modis omnibus in. scrip-
tis suis detrahant, atque alia super alia ausi impium
convitium iis facere pergant.: Sed vero in antiqua
fide reformanda libertatem egregie finivit olim Vin-
centius Lirinensis cap. 30. Comznonitorü. Fas est
etentm, inquit, μὲ prisca illa celestis philosophie
dogmata processu temporis, excurentur, limentur,
polantur ; sed nefas est ut commutentur, nefas ut
detruncentur, ut. mutilentur.. zdccipiant licet. evi-
dentiam, lucem, distinctionem ; sed retineant necesse
est plenitudinem, integritatem, proprietatem. [Nam
si semel admissa fuerit hec impie fraudis licentia,
horreo dicere, quantum exscindendz atque abolen-
dz religionis periculum consequatur. Hc scriptor
antiquus de szculi sui novatoribus, correctoribus
videlicet religiunis veteris, cornicumque, ut aiunt,
oculos configentibus, qui Sacrarum Scripturarum
dogmata et vere philosophie limites aspernaban-
tur.

Missis autem peritioribus, uti sese appellant,
Christianis, qui fide ab. initio tradita, quam po-
suit Christus et rigaverumt apostoli, minime con- -
tenti sunt, sed. solent aliam quandam, meliorem sci-
licet et exquisitiorem, postulare religionem ;. mer-
ces ego proponendo meas illorum. selum commo-
dis profiteor consulere, qui hoc plurimum inter-
esse fidei Christiane existiment, ut sententiz Tes-
que geste? hominum, qui ab ejus initiis zetate pro-
pius abfuissent, accuratissime ac diligentissime ex-
quirantur; hoc enim ad illustrationem et confirma-
tionem veritatis in ecclesia servatte maxime valere

ἵν PRAEFATIO.

summi viri judicarunt. Et precipit sancta eccle-
sia nostra sacerdotibus suis, ne quid unquam doceant
pro concione, quod a. populo religiose teneri et credi
velint, nisi quod consentaneum sit. doctrine Veteris
aut [Novi Testamenti, quodque ez illa ipsa doctrina
catholici patres, εἰ veteres episcopi colleserint *.
Nam cavet ecclesia a novatoribus, qui ex saluberri-
mis hauriant venena, et ex plis impia, immo si
forte e Sacre Scripture fonte Montani atque Mo-
hammedis pseudo-prephetias. Eos autem potis-
simum àd opuscula mea perlegenda voco, qui me-
cum sentiant, in numerum dogmatum fundamenta-
lium, sive veritatum praecipuarum ad sanete pie-
que vivendum efficacium, et ad salutem zternam
pertinentium, (cujus quidem generis capita fidei
quin existant, fleri non potest,) nulla omnino pla-
Cita referenda esse, nisi quz cum ex S. Scriptura:
probari, tum ex antique scholae Christi monimen-
tis, testibus quidem non originibus vel auctoribus
veritatis, firmari queant. Etenim, ut optime ait
Joannes Baleus, Haud £emere vulfa doctrina admit-
tenda est, cujus testimonium non extet in prime ec-
clesie doctoribus *. Certe, quantum equidem intel-
ligo, nihil existere de essentia fidei videtur, quod
saneti majores nostri atque tot beati martyres ne-

* Libro Canonum anni 1571. Artic. De Concionatoribus.

4 Epistola Summaria suo Britamnie Scriptorum premissa. Et
huic quasi negative voci adstipulatos esse ipsos quoque Dalleum
et Whitbeium, ostendit doctissimus Waterland. in libro verna-
cula lingua scripto De Maximo Momento o Dogmaiis. circa SS.
Trin. eap. vii. p. 985—990. !

PR/EFATIO. Ἐν

sciverint; quodque idem ex nullo primario erti-
eulo fidei originalis per conclusionem, ut loquun-
tur, necessario sequatur. Etsi enim, quicquid in
SS. Scriptura censeat se quispiam invenisse de rebus
divinis positum, id eum oportet pro rato fixoque
habere, nihil tamen cogit, ut idem ipsum ducatur
dogma necessarium, quod a contra sentientibus non-
nisi cum salutis jactura, aut catholicee communio-
nis amissione, negari vel recusari possit,

His quidem positis et concessis, pacis spes ali-
qua nobis affülgeret, Ηεὶ mihi! quando restitue-
tur ecclesi universe disciplina, et toti hierarchice
vindicabitur honos suus, atque auctoritas, quz olim
valebet, canonica? abrogato jure.arbitrario, simul-
que obedientie ceca ac nimia, quidni novitia illa
infallibilitate, seu potestate decernendi in rebus fi-
dei falli nescia? quod quidem jus commenticium,
ac nullius singularis ecclesie, aut etiam patri-
archatus proprium, nam de testimonio totius ab
initio ecclesie haud ago, omnem spem tollit ab-
olendi partium errores et dissentiones; atque adeo
in seternum propagat schisma grave et pernicio-
sum. Sin erit, ut jura illa vera et antiqua mere
tyrannidis loco instaurentur, tum demum fiet, si
Deo videbitur, ecclesie universe filiis in rebus
necessariis unitas, atque in.non necessariis justa et
optanda libertas. At dolendum est interea, pacem
ecclesis istam exoptatissimam magis a regum pla-
eitis, atque ambitiosorum et factiosorum hominum
consiliis, quam veritate theologica pendere.

|I. Adhuc que scripta sunt, ad operis summam

xvi PR/EFATIO.

causasque pertinent; proximum fuerit subsidia ejus,
rationemque - his utendi, exponere. Adminicula
mihi fuerunt, partim Historie Làterariee Scriptores,
partim ipsi Libri Veterum ab iisdem scriptoribus
indicati, in quibus reliquie Ánte-Nicenz extabant.
Secundo autem .ordine ponentur Codicum M$Sto-
rum Catalogi, ipsique etiam hi MSti, in quibus aut
brevia quaedam adhuc inedita delitescunt, aut, si
sint librorum jam editorum exempla, e quibus vitia
lectionis emendari queunt,

-'. Ad Scriptores quod attinet, qui de auctoribus ec-
clesiasticis egerint, omnes fere quotquot sunt, aut
certe qui mihi essent opus, ad manum habui etque
. consului, precipue Cavium Fabriciimque. - Et οἱ
quem librum locumque alicujus auctoris, qui apud

illos indicatus fuisset, et ad rationes meas pertinere
videretur, a me preetermissum. lector invenerit, id
factum esse sciat propter suspectam. mihi ejus vel
libri vel loci γνησιότητα. Causas autem suspicionis
fere semper exposui; quamquam non. negaverim
in hoe delectu habendo me interdum plus &quo
aliorum dubitationibus dedisse, quippe quum nihil
vel dubium afferre, nedum falsum, voluerim. Nam
satius ducebam, si sincerum quid ac germanum
forte omitteretur, quam si ὑποδολιμαῖα, reciperem, vel
hereticorum fortasse foetus supponerem catholicis ;
quoniam id minus offecturum esse divine religioni.
putaram. Quo magis illud Andree Schotü com-
probandum est; Permagni interesse, swcut vera a
falsis disserendi arte dijudicare, sic γνήσια. scripta
antiquorum patrum a νόϑοις discernere, ne quis abu-.—

PRJEFATIO. ——— .xwü

Yaiur*. Itaque ἃ me quidem Acta Martyrum fu-
erunt relinquenda exceptis paucissimis, cum sint
pleraque omnia incertz originis, posteriorumque
temporum scripta, atque ita contaminata, ut nihil
fere genuinum (si Fellum audias, Dodwellum, Ca-
viumque, harum rerum peritissimos) aut illibatum
remanserit. Immo huc pertinet, quod tertii seculi
| scriptor Arnobius de corruptione scriptorum, quibus
mandata erant przconum evangelii gesta, questus
fuit. ———iÓán£erpolata sunt, inquit, quedam, et ad-
dita, partim mutata, atque detracta, verbis, syllabis,
Ateris, ut et prudentium tardaret fidem, et gestorum
corrumperet auctoritatem. Zddversus Gentes, lib. I.
peg. 34. ed. Lued. Hat. Adde quod Eusebiang
snartyriorum veterum συναγωγῆς jacturam propemo-
dum fecimus. | Gravi tamen ista censura acta non-
nulla eximantur oportet. . Unde sese solitum esse
profitebatur Scaliger commotum recedere a lectione
actorum, que adhuc apud Eusebium in Ecclesias-
tica Historia extant, ut non amplius suus esse yi-
dereturí. Istiusmodi vero prope omnia, ubicun-
que sita sunt, in zfctis Primorum Martyrum, quie
vocantur sincera et selecta, Ruinartus jam colle-
git. «deta quidem Perpetua et Felicis, que primus
edidit Lucas Holstenius, quod et rarius repetita
extant, et certissime germana sunt, ab opere meo
amandare eo diutius cunctatus sum ; quum vero
istz:c a collectore saltem seu econcinnatore, qui

* Praefatione in S, Eucherü Opera. Vid. et Melchioris Cani
Locos Theologicos lib. xi. cap. 6. p. 440. &c. ed, Lugd.

f Animadv. in Eusebii Chronica, p. 221.

VOL. I, b

xviii PR/EFATIO.

ipse sectam Montani sequebatur, profecta esse viri
docti cum magna verisimilitudine docuissent,..ea
quoque pro instituto meo prztereunda esse judi-
cavi. Firmilieni porro aliorumque apud Cypri-
anum epistolas idcirco omisi, exceptis tantum Cor-
nelii pape synodorumque reliquiis, quod nihil
preterea ἃ Firmiliano ceeterisve extat usquam alibi
conscriptum ; atque hae epistolae. cum Cyprianicis
arctius coherent, quam ut commode disjungi pos-
sint. Simillima enim earum ratio est atque episto-
lerum Planci, Sulpicii, Dolabellz, aliorum, qua in-.
ter Ciceronianas servantur. Αἱ vero tractatus ali-
quot sunt, inquies, id quod ego quoque fateor, qui
post opera Justini M. Cyprianique et Tertulliani
edi solent, quorum saltem nonnullos ignotis quidem
scriptoribus, sed eorundem patrum :qualibus, jure :

adscripseris. His autem omnibus cum tria hzc si-. "
mul convenire putarim ; primum, quod facile ob-
vii studiosis existerent; deinde quod a diversis for- -
tasse scriptoribus singuli essent compositi, quo-
rum nihil.restabat aliud, quod colligeretur; tum
preterea quod sine certo auctoris nomine prode-
untes obscuriori origine nati fucrint; isthzc id-
circo opuscula a sedibus suis transferre nolui. De-.
nique alia quzdam, sed ea paucissima, relicta sunt,
ut 5. Cypriani Pita ἃ Pontio diacono ejus con-
scripta, quia cymbarum instar magnas naves co-
mitantium parva istiusmodi scripta operibus so-
lent adherere majoribus. Sed quanquam opus-
cula quz? commemoravi, vel suspicionem νοϑείας ha-
bere, vel a rationibus meis aliena esse, Judicaverim,

—

PRAEFATIO. xix

4nulta tamen ego οἰποσπασμάτια allaturus sum, que
historie literarie sacre scriptoribus ignota sunt,
plura autem ab iisdem indicata, sed communi hac-
tenus usu sejuncta, utpote quz in libris, vel mag-
ne molis, vel raris inventu, szepe delitescunt. De
reliquiis, quz typis impressz fuerunt, tantum.
: De Librorum MStorum Catalogis, atque de MS-
tis ipsis, nunc est exponendum. Sed, quod referre
piget, fere quotquot tractatus anecdoti auctoribus
meis in his indicibus assignantur, eos vel ψευδεπιγρά-
tovc; esse, vel interpolationibus admodum corruptos
esse inveni; exempli gratiá, S. Petri Alexandrini
Praecepta ad instituendam vitam utilia, Homiliam in
bibliotheca Parisiensi servatam; Julii Africani /Var-
rationent de ἐδ que in Perside gesta. sunt. sub
Christi incarnationem, penes bibliothecam Vindo-
bonensem, quz tamen nuperrime, ut docuit nos cl.
Harlesius Supplement. ad Introduct. Hist. Ling.
. Gr. vol.ii. p. 370. ex binis codd. Monac. edita
: est; Melitonisque Clavem in Collegio Claromon-
tano Parisiensi olim repositam ; quorum quidem
tractatuum, sicut aliorum scriptorum, de quibus
alio loco dicturus sum, comparare apographa mihi
licuit. De nondum visis ferre sententiam non pos-
sum ; sed hodieque extare, et fore quondam ut
edantur κειμήλια nominibus auctorum meorum me-
liore jure inscripta, non est plane desperandum.
Ad ῥήσεις, sive fragmenta, quod attinet meorum
auctorum vel longiora vel breviora, quz indicio ube-
riorum Catalogorum maxime in Catenis seu Expo-
sitionibus S. Scripture, aliisque id genus. collecta- -
b2

xx PR/EFATIO.

meis, inveniri possint, szepe illa ego excerpta, que
sic indicata fuerint, extare post didici in editis Flo.
rilegiis Catenisque. Nec porro in bibliothecarum
Oxoniensium codicibus scriptis, quos labore assi-
duo, sed mediocri cum fructu, in hac quidem parte, .
scrutatus sum, multa ad rem meam pertinentia,
que inedita essent, assequi mihi contigit. — Fa-
cili quidem opera quis valuerit plena manu conge-
rere excerpta auctorum ecclesiasticorum, qua est
Ipsorum copia, post tertium sseculum florentium ;
imo etiam tertii szculi patres separatim quidem
prodire soliti multum inde augeri possent. Facit
sutem paucitas locorum, qui mutilis auctoribus
mets vel in veteribus attribuuntur Catenis, vel a di-
versarum zetatum scriptoribus ex illis proferuntur,
ut suspicer, ante multa secula pleraque eorum opera
propter varias causas penitus intercidisse, aut certe
δαὶ peuca admodum exemplaria fuisse redacta. Ve-
rum hercle, ut dicam quod res est, nimis incerti
peneris nonnunquam fragmenta sunt, quz in cate-
nis atque ejusmodi libris posita videntur, quam ut
auctorum semper esse, quorum feruntur nominibus,
credi debeant. Esse, cur illud dubitationem ali-
quam interdum habeat, harum rerum periü sciunt,
cum propter alias causas, tum quia ῥήσεις istze ad-
dito solo auctoris, non item operis, nomine maxime
ponantur, unde fieri possit, ut e libro ψευδεπιγράφῳ
primitus ducti fuerint. Ktaque rem cecidisse non-
nunquam deprehendi. Sed quacunque de causa
falsum nomen irrepsisset, quod aliena sub glorioso
titulo latentia detegere potuissem, lxtabar, mee

p,

PRJEFATIO, Xxi
mihi operam studiumque periisse existimabam.
Quis est omnium, exempli gratiá, quin magni fa-
eiat. accuratam prestantissimi Wyttenbachii dispu-
tationem de libro περὶ τταΐδων ἀγωγῆς, qua ostenditur
ille Plutarcho Chzronen«si falso tribui ?

: Ast profecto subit mihi grata: quzedam recorda-
tio, uti ante, sic nostra etiam, patrumqüe nostro-
rum, zetate, eruta e bibliotheearum tenebris egregia
aliquot ἀποσπάσματα fuisse, qua antiquissima orh-
Bino, simul atque magni moment, merito censean-
. tur. Testis vetustissimum de $. Scripture Canone
fraygmentum a Muratorio in zfntiquitattbus Italicis
Medi 7Evi editum, Lardnero tamen, ni fallor, ig-
notum, quod non minoris existimo quam quem-
libet ditissimum thesaurum; nunc vero, quia novis-
smma ejusdem editio nondum ad manus pervenit
meas, a me reservandum ac differendum. In hoc
quidem fragmento, cum multa insunt insignia ad
ipsas Canonicas Scripturas pertinentia, tum vero
opusculum istud sese ab aliis rebus notatu dignis
commendat. Exemplum aliud, idque egregium,
sed minus celebre etiam quam alterum, afferam,
Origenis. excerpta, quibus 3 γνησιότες epistolarum
Ignatianarum, firmissimi propugnaculi ordinis epi-
scopalis, et porro alterorum sacrorum ordinum, om-
nimo stabilitur. Etenim, cum harum epistolarum
duas ῥήσεις Origenes ita clare ac dilucide protulisset,
ut vel importune urgentibus effugium precludere-
tur, nonnullis a criticis objectum est, opuseula ipsa,
in quibus extant hzc Ignatiana, ab Origene merito
abjudicanda esse; Latini enim potius scriptoris

b3

xxii PRJEFATIO.

esse videri, quam e Grecis in sermonem Latinum
translata. Quorum hominum argumentis cum ob-
viam ivisset magnus Pearsoniüs, haud tamen suc-
€ubuit adversariorum pertinacia, inter alia de in-
terpretum ejusdem Origenis ambigua fide mussi-
tantium. Postea vero ipsa quoque Greca Origenis,
in qutbus laudatur unus ex duobus illis Ignatianis
locis, idemque etiam a defensore Ignatii Nourrio
olim ferme abdicatus 5, inventa et in vulgus edita
sunt; atque inde crisis est Pearsonii insigniter fir-
mata. Et qui scriptor Origeni videbatur esse Igna-
tius, eundem profecto dicerem seniper. mihi fore Ig-
natium, donec tela in eas epistolas cusa fuerint for-
tiora, quam sunt vetera illa aut nova. Sed ad pro-
positum meum revertor. In Grabii Schedis MStis
(in quibus posita erant ipsa illa Origeniana cum Be-
nedictino Origenis editore feliciter communicata)
multa extant ampliori Spicilegio SS. Patrum com-
moda et utilia, sed tamen pauca ad auctores meos,
qui fere deperditi sunt, spectantia, et in his vel
paucissima, quae nondum lucem conspexerint.
Hc generatim de operibus in quibus vel indi-
cantur, vel conservantur, auctorum reliquiz; super-
est, ut nonnulla dicam de librorum Exemplaribus
Scriptis, e quibus prius edita corrigere mihi con-
cessum est, Codicibus satis multis:'Oxoniensibus,
quin etiam aliis, usus sum. . Reservatis autem cze-
teris omnibus, donec ad auctores ipsos plus mi-
nus inde emendatos devenero, in quibus eminent

E Apparat. ad Biblioth. Max. Patrum, cap. vi. pag. 276. Paris.
1694.

bj

PRJEFATIO.: xxiii

Maximi Je Materia Fragmentum, Dionysiique
Alexandrini JVicetiana Excerpta, et Patrum Epi-
Stolz, quz Canonice vocantur, multo castigatiora
quam ante ope plurimorum MStorum nunc pro-
deuntia, duo tantum exemplaria scripta hic qui-
dem commemorabo. . Continent ea Ecclesiasticam
Eusebii ZZistoriam, ex qua pars magna primi hu-
jus voluminis desumpta est. Etenim Eusebii due
sunt primariz editiones, una a Roberto Stephano,
altera.ab Henrico Valesio adornata. Harum prior
antiquum quendam regis Galliarum codicem pene
ubique expressit, illo Manuscripto, quem Medics-
um .appellant, rarissime in exemplum constituto.
Altera autem,.sive Valesiana editio, iis libris scrip-
tis non stetit, trium gavisa codicum ope novorum,
Mazarini, Fuketiani, Savilianique. Hic vero liber
Savilianus, ut traditum ab ipso Valesio est, exem-
plar tantum editionis, Stephaniane fuit, in cujus
margine. Henricus ille Savilius lectiones cum ali-
unde tum ex codice Manuscripto, quem ipse possi-
debat, depromptas adnotaverat. Sed Valesii verba -
ex Prafatione ejus eo libentius afferam, quia hunc
manuscriptum a Valesio nunquam visum manibus
ego ipse tractavi, atque ad usum meum adhibui.
* Praeterea codex fuit," inquit ille, ** Henrici Savilii,
“ὁ vjri doctissimi, ad me missus ex Ánglia a Jacobo
* Usserio Ármachano. Nam cum in Usserii notis
* ad Martyrium B. Polycarpi, manuscriptum Eu-
** sebianze historie codicem ex bibliotheca Savili-
* ana laudari animadvertissem, eumque codicem
* optime note esse ex aliquot locis ab Usserio pro-
b4

Xxiv PR/EFATIO.

* Jatis deprehendissem, postulavi ab eo per literas, ut
* varias ejus codicis lectiones (integrum enim ab eo
- * collatum esse existimabam) ad me transmitteret.
* llle vero codicem quidem ipsum in charts scrip-
* tum bombycina, bibliothece Oxoniensi a Savilio
* donatum fuisse mihi rescripsit. Ceterum editio-
* nem Roberti Stephani statim ad me misit, in cu« -
** jus margine Savilius emendationes ex suo illo ma-
* nuscripto codice depromptas adnotaverat. Quan-
* tum tamen conjicere potui, non omnes scripti
* codicis lectiones ad latus editionis illius apposuit
*€ Savilius, sed eas tantum quas bonas certasque esse
* existimabat. Quedam enim lectiones ab Usserio
* e scripto illo codice proferuntur, quas ἃ Savilio
* preetermissas esse postea deprehendi. Preterea
* idem Savilius ad oram illius editionis multas ad-
* scripsit emendationes ex codice Joannis Christo-
* phorsoni, quem scilicet Christophorsonus cum
* aliquot manuscriptis exemplaribus contulerat."
Hsc vir eruditissimus ; quibuscum velim ut confe-
rantur epistole ipse amoebaese huc pertinentes in
egregia sane .Epéstolarum Sylloge ἃ viris doctis,
sed maxime nostratibus, ad Usserium missarum,
Londini anno 1686. typis impressarum. Epp.
οσχοῖν. et ccexcv. — Et nemo, opinor, in incerto id
situm esse judicabit, utrum hic liber manuscriptus
Savilianus in Oxoniensi, hec est Bodleiana, bi-
bliotheca nunc temporis servetur, modo. rescierit,
omnes lectiones ab Usserio archiepiscopo ad Paly-
carpi Martyrium ex. Eusebio Seviliano prolatas in
unico Bodleiano histori;g Eusebianse codice repe-

, PRJ/EFATIO. ΧΥ

rri. Tum: autem, ut dubitationi locus ne relin-
quatur, ex vetere illo Jamesiano Catalogo constat,
tale olim exemplar in bibliotheca Bodleii extitisse,
et quidem ante mortuum Savilium, qui, Usserio
teste, Eusebrum academiz nostre donaverat. Hc
qui dixi omnia, inter se convenire, talpa ccecior
sit necesse est, qui non cernat. Idem liber, sicut
Valesium monuit Usserius, bombycinus est, et de-
cHno quinto circiter seculo scriptus fuisse videtur.
Servatur quoque in eo in extremo volumine opus,
quod de Constantini M. Vita Eusebius composuit.
Ejus. in lecüonibus afferendis, quum codicem ad
manum non haberet, erravit interdum Valesius ;
at ille per Savilianum librum exemplar editio-
nis Stephaniang variis lectionibus auctum intel-
lexit. De ipsius vero codicis scriptura frequentius
hallucinatus est Fridericus Strothius, is qui ante
annos plus triginta libros septem AEwsebiane Histo-
rie Hale ad Salam Grzce edidit. Ipse autem vir
: el. in Praefatione sua ad pag. vii. suis ipsius errori-
bus occurrens hzc ait : ** Monendus est lector, ta-
* cxtum hujus codicis (Saviliani) testimonium sepe
* ἃ nobis allegatum, ubi forsan non allegari debu-
* jseet. Ubi nempe Valesius codicum Maz. Med;
* et Fuket. testimonium pro aliqua lectione alle-
* gaverat, de Seviliano nihil dicens, ibi nihil ad
* marginem ejus notatum jure existimavimus, at«
* que hinc codicem Sav. tanquam -cum Reg. et
* Steph..consentientem allegavimus." Sic Stro-
thius; qui, ut hoc loco id moneam, in editione sua
(utinam illam ad.finem perduxisset) plurimas lec-

xxvi PR/EFATIO.

tiones Stephanianas a Valesio ejectas postliminio
redeuntes restituit, Usus quoque est vir cl. cui
nullius scripti Eusebii copia fiebat, lectionum varia-
rum penu, qui vel in margine editionis Genevensis,
vel ad calcem Readingianz, est adservatus, praeter
lectiones codicis Veneti, sed numero paucissimas,
quz ad editionis Stephanianz oram alicujus manu
olim notate fuerant. Certiores vero nos fecisse
nunc video cl. Morellium, bibliothece D. Marci
Venetiis doctissimum custodem, contulisse se in
usum ejusdem Strothii, post editos ab eo historiae
Eusebianz libros septem priores, .codices Marcia-
nos omnes in locis. selectis posteriorum trium li-
brorum, quos tamen ille morte ademtus minime
edidisset. Zib/ioth. Marciana δία p. 220. . De
codice Saviliano, seu Bodleiano, hec fere fuerunt,
quae memoratu digna viderentur. Alterum exem-
plar Eusebianum, cujus opibus me usum. fuisse su-
pra dixi, a nemine ante in medium est adductum,
etsi lectiones et insignes et sibi proprias haud raro
prestat. Ηος autem ideo. /Vorfoélciensis nomine
appellandum censui, quia in bibliotheca cognomini
adservetur, quz quidem bibliotheca ab illustris-
simo Henrico Howard Norfolciz olim duce Socie-
tati Regie Londinensi dono data in edibus .So-
mersetensibus nunc demum reposita est. . Ád zta-
tem .quod attinet, codex recentior est, nam, si ve-
rum audio, seculo decimo quinto assignandus vide-
tur. Cujus quidem varietatem magnam quidem
partem refero acceptam humanitati Francisci For-
tescue-Knottesford, docti et pii presbyteri, cui om-

PRJEFATIO. xxvii

nia fausta et felicia precor. Ceteras libri discre-
pantias apud initium ejus repertas ex collatione illa
exiguz partis MSti sumpsi, quam in Grabii Sche-
dis ineditis deprehendi.

In Variis Lectionibus contextui adponendis, longe
plures attulissem, nisi bonas inter et nullius frugi
lectiones distinguendum esse existimaveram ; ve-
runtamen si cum alicujus auctoris fragmento apud
Eusebium extante negotium mihi fuit, omnem va-
rietatem, quam jam adnotasset Strothius Eusebii
editor novissimus, nomine ejus subjecto repeten-
dem putavi; addito quicquid ex scriptis aliisque
libris apte et utiliter promendum foret. Sin idem
V. D. in lectionibus recensendis aliquando fortasse
erravisset, suppresso errore ejus, tzdii vitandi cau-
sá, rem transii silentio. Quibus autem scriptoribus
nihil, att ferme nihil, critice disputationis ab edito-
ribus fuerat ante adjectum, cum in hoc genere mihi
integra res erat, hoc meum fuit consilium, ut ra-
rius varietatem lectionis commemorarem, nisi pre-
sentem scripturam mutaturus. Immo apud unum
et alterum eorundem versatus ex mole etiam edita-
rum lectionum selegi, quas ego proferrem. Unum
quid hic libet addere. Utrum duplex olim fuerit
pro Strothii, aliorumque ante eum virorum docto-
rum, sententia histori& Eusebiane editio, ab ipso
auctore profecta, an aliter res se haberet, quicquid
ejus sit, non multum putabam interesse, quod fere
semper auctorum nostrorum verba apud Eusebium
in utraque editione eadem permansissent. Id tan-
tum notabo, alterum historiz ecclesiasticse scripto-

ἤσαν: δεῖ Qao. μετὰ" MCPIMI CH. ταν Fo AEG Anwh-
"e o5 lin 21 cTroTIDES nouEENC m um
pueejest. τωι ywnair wunmnnnlo m—-ememo ub
βαλε. ap ὃ resneunmo awe ime EB oca wu-u;A xc
Maiidissti 146 erjortan le sngmuim Ir mix Lamm
Kassectakue ruvccpsrutue [mum IM* IEEE OGapee-
gue. iocurue eun: aumemnur wm xmlue mmmeums
rout exivdeercir. novae minu. COO. — "rom am $zm
dM iudenynenaruwnIpuE. DIL RML T" Bir um aam-
MGR, ai "AXE AKMUUUIDETTTRO CIDINEID excu-m
με Sm ideae SA ME,

fon. hntao teu MUERE mXDR ἄτι. CUORE GDCER.
μέθαι, hus Sinrka : δε eror devernnse semers νὰ.
wb. pr daut.s x yaurtium etudes, postinabiza veritame,
uod. ἑκών, aet. atta, aut «εἶσι, aut densque trae-
Wi; mro bwoc fexi, ut omaa yadocso homa-
ww libese «t candide proponerentur. Quo facilzus

PR/EFATIO. xxix

magnos et multos errores meos mihi condonatum iri
confidam. Sin aliter, atque etiam in contumeliam
meam non mala tantum, sed et bona vertentur, non
recuso sortem vitzae communem. Interea nullius
auctoris aut scrinia, aut publici juris facta scripta,
compilavi; immo in sua cuique tribuendo vereor,
ne nimius fuerim; cum operam sedulo darem, ne
. wlienis plumis indutus prodirem, neque homines,
quem legant, utrum me an alium, dubitarent. Ad
singula autem fragmenta ex Eusebio sumpta notas
integras prestantissimi illius Valesii adjeci; neque
enim committendum putavi, ut minus ornati quam
antea quivis auctorum meorum foras exiret, vel
scitu quid dignum aut lector ignoraret, aut extra
quaerere cogeretur. ldem fere semper egi circa
Scaligerum, Vigerum, Coustantium, Baluziumque
in reliquis fragmentis. Denique, ut in rebus ali-
cujus momenti egomet longius excurrerem, opus
interdum fuit.

Sed opere prope jam absoluto, aut saltem post-
quam illud ad finem seculi tertii deduxi, ad ma-
nus meas ex Italia advecta venit Andrez Gallandii
3Bibliotheca. Patrum post medium szculum modo
preeteritum Venetiis edita, tomisque quatuordecim
in folio, ut loquuntur, comprehensa. Verum ia
opere me meo haud actum egisse multa persuade-
bant. Etsi enim in ingenti aliorum scriptorum
mole reliquias auctorum, quos vocant, deperdito-
rum collegit ipse etiam Gallandius, nonnulli tamen
eorundem in opere ejus non cemparent, nedum
acta et canones Conciliorum, quos quidem pre-

XXX PRJ/EFATIO.

stare a more est et instituto Bibliothecarum Pa-
trum alienum. Deinde multo pauciora ex editis
libris (nam ineditos taceo catenasque patrum, ex
quibus nihil omnino suo judicio usus protulit Gal- -
landius) quam licebat atque oporjébat, ab eo col-
lecta sunt. Contra vero ex tot innumeris fragmen-
tis, s; unum forte de schismate Meletiano sub S.
Petro Alexandrino ἀπόσπασμα excipiatur, nulla ego
debeo Gallandio. Quin cogita, nusquam eum ex-
emplaria aut scripta, aut edita, ad hos emendandos
auctores, dempto uno atque altero eorundem, adhi-
buisse. Accedit, quod nihil, aut fere nihil, priorum
annotationibus de suo adjecit. Ideo fortasse idem
ille σπάρταν; quae sibi obtigit, ornasse minus est ex-
istimandus. Atque hzc non dico, ut merita egregii
viri laude detraham, qui tantum praestitisse vide-
tur, quantum vel tempus permiserit, vel ratio operis
sui, alia utique tot et tanta complectentis, postula-
verit. Etenim quum in Prolegomenis voluminum
suorum ab eodem sint viro docto posita multa no-
tatu digna, et ad historiam literariam pertinentia,
quicquid ejusmodi à me omissum esset, id nomi-
nato Gallandio adjectum est. Sed satis de hac re,
quum jam longior sit sermo meus. Keliqua igitur
finiamus. |

"Cum breves aliquas narrationes singulis meis
auctoribus necessario preponendas esse cernerem,
in quibus vitz eorum ac scripta veluti primis lineis
designarentur, commentariola quedam adjeci ex
S. Hieronymi libro deprompta, quem De iris IL
lusiribus scripsit; vir magnus et ipse, judice Sca-

PR/EFATIO. xxxi

ligero, atque illustris. Etenim ea sunt, qu: uti-
lem harum literarum notitiam sint przstitura, dum
fide sua et auctoritate, gratiaque propria antiquita-
' tis, legentium animum confirmánt atque oblectant.

Denique confido fore, etsi indignus sim, qui in
ecclesie gazam vel 865 minutum conferam, ut hic
qualiscunque labor meus haud inutilis sit piis at-
.Qque cordatis veri investigatoribus. Illud certe a
Deo, quá est misericordiá, sincere et enixe precor,
ut ecclesia ejus cessantibus ubique odio atque dis-
cordiis pacem et caritatem a Spiritu Sancto con-
sequatur. )

[ xxxii ]

INDEX AUCTORUM,

QUI

IN HOC TOMO PRIMO COLLOCATI SUNT.

PAPIAS - . «
SENIORES APUD S. IRENZEUM
QUADRATUS, ET S. ARISTIDES
AGRIPPA CASTOR - -
ARISTO PELL/EUS - -
MELITO - - -
S. CLAUDIUS APOLLINARIS
DIONYSIUS CORINTHIUS, ET
PINYTUS - -
HEGESIPPUS - -
MARTYRES LUGDUNENSES

ECCLESLA VIENN. ET LUGDUN.

PANTZENUS
RHODO - - -
CONCILIUM CAESARIENSE
POLYCRATES - -
CONCILIUM LUGDUNENSE
MAXIMUS - - -
S. SERAPIO ANTIOCHENUS, ET
PRESBYTER APUD 8. CLE-
MENTEM ALEX. - -

VOL. I. c

Ftagmenta.

Pag.

2— 16
4l— 57
69— 74
81— 83
89— 93
107—119
147—152

165—172
189—203
259

267—296
337—340
347—351
359

367—372
391—393
423—451

467 —472

Annotationes.

120—143.
153—161.

173—186.
204—255.
260—264.
297—333.
341—343.
352—350.
360—363.
3/3—387.
394—419.
492—463.

473—480.

PAPIAS.

VOL. I. B

PAPIAS.

^ S. Ηϊεκονυμῦθ, * Libro De iris Illustribus,.
cap. xviii. ad pag. 82. Ed. Fabricit.

P APIAS Johannis auditor, ^ Hierapolitanus epi-
scopus in Ásia, quinque tantum scripsit volumina,
qua prenotavit: Ezplanatio sermonum Domini: 1n
quibus quum se in praefatione asserat, non varias
opiniones sequi, sed Apostolos auctores habere,
ait, Considerabam quid 44ndreas, quid Petrus, dia-
issent, quid Philippus, quid Thomas, quid Jacobus,
quid Johannes, quid Mattheus, vel alius quilibet
discipulorum Domini ; quid etiam Zristion et senior
Johannes, discipuli Domini, loquebantur. Non enim
tantum mihi libri ad legendum prosunt, quantum
viva voz, usque hodie in auctoribus personans,
(Verha Papiz apud Euseb. Hist. Eccl. iii. 39.) Ex
quo apparet, in ipso catalogo nominum, alium esse
Johannem, qui inter Ápostolos ponitur; et alium .
seniorem Johannem, quem post Aristionem enu-
merat. Hoc autem diximus propter superioreni
opinionem, quam a plerisque* retulimus traditam,
duas posteriores epistolas Johannis non Apostoli
esse, sed presbyteri. Llc dicitur mille annorum
J udaicam edidisse * δευτέρωσιν, quem secuti sunt Ire:
B2

4 PAPIAS.

nzus, et Ápollinarius, et ceteri, qui post resurrec-
tionem aiunt in carne cum sanctis Dominum reg-
naturum. Tertullianus quoque in *libro de spe
fidelium, et Victorinus Petabionensis, et Lactantius
hac opinione ducuntur f.

8 Hieronymus suum Librum ex Eusebii Ecclesiastica Historia
maximam partem deprompsit.

5 Hierapolis civitas in Phrygia Asie regione. Hierepolitanus
Episcopus dicitur Papias etiam ab Eusebio iii. 36. Hist. a Ste-
phano Gobaro apud Photium Cod. 232. Anastasio Sinaita lib. vij.
in Hexaem. àáliisque et ab Hieron. supra cap. 8. et Prefat. in
Victorln. ad Apocalypsin. Jo. ArsreRT. FABRICIUS.

€ Capite ix. hujus libri.

4 δευτέρωσις Judaica, est traditio, velut secundo loco post le-
gem scriptam habeuda, Misna. Vide Epiphanium heresi xvi.
Idem xxxiii. 9. αἱ yap “παραδόσεις τῶν πρεσθυτέρων δευτερώσεις eed
τῶν ᾿Ιϑδαίων λέγονται. Justinianus Imp. Novell. 146. τὴν δὲ sae
αὐτοῖς (Iudaíog) λεγομένην δευτέρωσιν καὶ ἀπαγαρεύομεν “σαντελῶς.
J. ArnEnT. FaBRi1c.

* Liber hic periit. :

* Ad Apollinarii Laodiceni et S. Hieronymi tempora perve-
nisse Papianum opus, ostendunt et codex quidam Bibliothecae
Coislinianz MStus mox proferendus, et ipsius Hieronymi verba,
que hic sequuntur ; Joseplü libros, ait ille in Epistola ad Luci-
nium, et sanctorum Papie et Polycarpi volumina falsus ad te
fumor pertulit ἃ me esse translata, quia nec otii mei nec virium
est. tantas. res eadem. in alieram linguam exprimere venustate.
p. 196. tom. I. ed. Froben. Basil. 1526. Porro a cl. Gallandio in
Prolegomenis in suam Biblioth. Patrum. 'Tom. I. hec posita
sunt: ** Utinam (inquit) ad nos usque pervenissent Papie libri!
** Et supererant quidem seculo xrrr. ineunte, ut e codicum MSS,
* catalogo titca annum Christi Mccxvrrir. confecto erudimur,
*' quem ex ecclesie Nemausensis tabellario erutum cl. Menardus
** haud ita pridem evulgavit, (Hist. civ. eccl. et liter. de Nismes,

PAPIAS, ó

** Paris, 1750. 4to.) ut proiude viri eruditissimi recte conjecisse
** existimentur, (Mem. de Trevoux Decembr. 1750. Art. clii.)
** quod Trithemii quoque ztate, ut ipsemet innuere videtur (De
** Scriptor. Eccl. cap. ix.) seculo nimirum xv. exeunte eadem
** extitisse potuerint, licet Caveus et Fabricius neutiquam id sibi
** persuadeant." Ita vir cl. cap. x. p. 67. Ipsa autem verba auc-
toris ipventarii supradicti rerum in sacristia ecclesie Nemau-
sensis, ex Menardo nobis retulit clarissimus Keilius in auctario
Fabriciane Biblioth. Grec. ad p. 153. tom. vii. ed. nove Harlesi-
ane: *'']Item inveni in claustro—librum Papie, librum de verbis
** Domini." Rem, si nullus error huic narrationi inest, notabi-
lem! Interea idem liber fortasse interpretatio tantum operis
Latina fuit, quale est Papic fragmentum illud de Christi Domini
cognatis in veteri codice a Grabio inventum. Hieronymi vero
temporibus nondum opus Latine extiterat, ut verba ejus supra
posita ostendunt,

23

e

d

/— FRAGMENTA.
BEATI PAPIJE,

..ECCLESUE. HIERAPOLITAN AR IN ASIA, QUAE -
| VULGO MINOR DICITUR, EPISCOPI; 3

-*. €
. ^

5. QUI CIRCITER INIT IUM SECULI SECUNDI. POST CHRISTUM. '
|" NATUM FLORUIT.

Ex Proomio Librorum quinque

ij

AOTION KYPIAKON ἘΞΗΓΉΣΕΩΣ,

SIVE

10. ORACULORUM DOMINICORUM EXPOSITIONIS. .

Οὐκ ὀκγήσω δὲ σοι καὶ ὅσα ποτὲ σαρὰ τῶν ipte Cvri-
ρων καλῶς ἐμαϑον Xqj καλῶς ἐμνημόνευσα, σύγκατα-
τάξαι ταῖς ἐρμηνείαις, διωξεδαιόμενος v ὑπερ αὐτῶν ἀλή-
ϑειαν. οὐ yàp τοῖς τῷ τολλὼ λέγουσιν ἔχραρον ὥσπερ. οἱ
15 τολλὸὰ, ἀλλὰ τοῖς τἀληθῆ διδάσκουσι" οὐ δὲ 1 τὸς τὰς
ἀλλοτβίας. ἐντολῶς μνημονεύεσι 7 ἀλλὼ τὸς τῶς ὦ

. | Vertente ξεν. VALESIO, i
Quem hic et alibi habes Eusebianorum escerptorum interpretem Lotinumi;

Nzc pigebit, ea que quon-

20 dam a Senioribus didici ac me-

morie mandavi, cum interpre-
tationibus nostris adscribere,
« .ut veritas eorum nostra quo-
que assertione: firmetur. Non

enim, ut plerique solent, eos |
unquam .sectatus sum qui ver-
bis affluerent, sed eos potius
qui verum docerent: Nec eos
qui nova quedam et inusitats

pregepta; sed illos qui Dorsfot

B4

8 RELIQUIJAE SACRA.

TOU Κυρίου τῇ "isti δεδομένας, x ἀπ᾿ «Ur»; Widpedyyio-

μώας τῆς ἀληθείας. εἰ δέ που καὶ πα

χῶς τις

τοὺς τρεσζυτέρεις ἔλθει, τὰς τῶν πρέσζυτέρων ἀνέχρινον

λόγους" τί ᾿Ανδρέας, ἢ τί Πέτρας εἶπεν" ἢ τί Φιλιχπος"

ἢ τί Θωμᾶς, ἢ

» Ἰάκωζος" ἢ τί Ἰωάννης, ἢ Ματϑαῖος" is

Tig ἅτερος τῶν τοῦ Κυρίου μαϑητῶν ἅτε ᾿Αρείων Καὶ ὁ
τρεσφύτερος, Ἰωάννης, οἱ τοῦ Kupieu μαϑηταὶ λέγουσιν.
ov γὰρ Tà ἐκ τῶν βιθλίων τοσατόν με ὠφελέιν ὑξελάμ-..
δανον, ὅσον τὰ aoa ζώσης φωνῆς καὶ μενέσης. — Attolit
hzc Eusebius in lib. iii. Hist. Eccl. cap. ult.

mandata in figuris tradita, et
ab ipsa veritate profecta me-
morabant. Quod si quis inter-
dum mihi occurrebat qui cum
Senioribus versatus fuisset, ex
eo curiose sciscitabar quenam
essent Seniorum dicta: Quid
Andress, quid Petrus, quid
Philippus, quid Thomas, quid
Jacobus, quid Joannes, quid

Matthzus, quid ceteri Domini
discipuli dicere soliti essent :
quidnam Aristion, et Joannes
Presbyter, discipult - Domini

predicarent Neque enim ex 15

librorum lectione tantam me
utilitatem capere posse existi-

- mabam, quantam ex bominum :-

adhuc superstitum viva voce.

Ex libro primo ejusdem Operis.

A Ν N » / , ^v ^ ; »

—Tss xara Θεὸν ἀκακίαν ac κϑνίως παῖδας ἐχᾶάλουν
(primi Christiani), ὡς καὶ Παπίας δηλοῖ βιθλίῳ πρώτω τῶν Κυρια-

κῶν ᾿Ἐξηγήσεων, καὶ Κλήμης ὃ ᾿Αλεξανδρεὺς ἐν τῷ Παιδαγωγῷ.

(Cum passim tum speciatim libro primo.) Hac extant in Maxi- 25

mi Confessoris Scholiis in librum De Calesti Hierarchia S. Dio-,
nysio Areop. ascriptum, cap. ii. p. 32. ed. Corderii.

Interprete Balth. Corderio.

—Eos qui secundum Deum
innocentiam sectantur, pueros

appellabant, sicut εὖ Papias de-

clarat libro primo Dominicarum
Expositionum, et Cleraens Alex- 30
andrinus in Pedagogo. ;

PAPIAS. '9

Ez libro quarto ejusdem Operis.

Μέγα ἀσεξείας ὑπόδειγμα € ἐν τότῳ τῷ κόσμῳ τέρεν
πάτησεν "I£das. τρηοϑ εὶς γὰρ ἐπὶ TOCETO) τὴν σάρκα,
᾿ὥξε μὴ δύναδϑαι Dix X, ἁμάξης ῥαδίως διερχρμένης,

δ ὑπὸ T ἁμάξης ἐπιέοθη, ὥςε τὰ ἔγκαϊω αὐτξ ἐκκενωθῆναι.
Hec olim attulerat Apollinaris Laodicenus, extant auteni cum
alibi tum apud CEcumenium Comment. in Acta Apost. cap. ii.

Magnum impietatis exem- set, quum currus facile trans-
plum obambulavit in hoc mun- — iret, a curru oppressus est, ita
1lOdoJudas. In tantum enim car- ut ejus egesta fuerint viscera. '
ne inflatus ut transire non pos-

Ex eodem libro hujus Operis.

— —Quemadmodum Presbyteri meminerunt, qui Joan-

nem discipulum Domini viderunt, audisse se ab eo, quem-

15 admodum de temporibus illis docebat Dominus, et dice-
bat: (scil. de temporibus regni sui; Irenaeus autem ista at-
tulit lib. v. Contra Hereses, cap. xxxiii. p. 333. ed. Massueti:
dubium autem, an huc usque lreneus ipse, an Papiani ex-
cerpti inde initium sit :) Venient dies, in quibus vinez nas-
20 centur, singule decem millia .palmitum habentes, ef in
uno palmite dena milla brachiorum, et in uno vero pal-
mite dena millia flagellorum, et in unoquoque flagello
dena millia botruum, et in unoquoque botro dena mil-
lia acinorum, et unumquodque acinum expressum da-
25bit vigintiquinque metretas vini. Et quum eorum ap:
prehenderit aliquis sanctorum botrum, alius clamabit :
Botrus ego melior sum, me sume, per me Dominum be-
nedic. Similiter et granum tritici decem millia spicarum
generaturum, et unamquamque spicam habituram decem
30 millia granorum, et unumquodque granum quinque bili-
bres simile clare mundz : et reliqua autent poma, et se-

T RELIQUIZ 'SACRJ.

mina, et herbam secundum congruentiam, Jis consequen-
tem: et omnia animalia iis cibis utentia, qui a terra acci-
piuntur, pacifica et consentanea invicem fieri, subjecta ho-
minibus cum omni subjectione. D. "E
Hec autem et Papies Joan- Ταῦτα δὲ καὶ ἡ Παπίας Ἰωάννου 5
his auditor, Polycarpi &utem μὲν ἀχϑςὴς, IloAoxáps δὶ δὲ ἑταῖ-
cóntubernalis, vetus homo, per $95 γεγονὼς, ἀρχαῖος. ἀχὴφ, by- :
geripturam testimonium perhi- γράφως ἔπιμαρτυ ái ἐν τῇ Terap-

bet, in quarto librorum suo- ἢ τῶν αὐτῷ βιθλίων. ἔςι γὼ
. - αὐτῷ πέν]ε βιθλία συντετάϊμεναὶ 10
rum: sunt enim illi quinque Exscribente Eusebio Irengum,

libri conscripti. — lib. iii, Hist. Eccl. cap. ult.
t adjecit, dicens. Hec autem credibilia sunt credenti- .
bus. Et Juda (inquit) proditore non credente, et interro
gante : Quomodo ergo tales geniture a Domino perfici- 15
entur? dixisse Dominum: Videbunt qui venient in illa.
Hiec ergo tempora prophetans Esaias ait: E compesce-
fur lupus cum ágno (c. - (Esa. xi. 6. seqq.) -
—— P À—

Ex Opere Papiano, ut mihi quidem videtur, ex eodemque

: fortasse libro quarto, adducente Irenao capite ult. lib. v. 20

TU Contra Heres.
rs Vet. Interpretatio.

/^-—Qs οἱ Πρεσξύτεροι Aé- — Et quemadmodum Pres-:
g/ouc, τότε X οἱ μὲν κατά- byteri dicunt, tunc qui digni
Pus S élss τῆς ἐν ὥρανῷ δια-- fuerint coelorum conversati- 25
τριδης, ἐκέσε. χωρήσουσιν, one, illuc transibunt, id est;
"m ὃ τῆς TE παραϑείσει τρυ- incolos; alii tute paradisi .
Qe ἀπολαύσπσιν, οἱ δὲ τὴν deliciis utentur; alii autem
λαμπρότητα τῆς πόλεως — speciositatem civitatis pos-
Χχαϑέξουσι' GATA Yo yae sidebunt : ubique autem 30
ὃ Σωτὴρ δραϑήσεται, ὦ xa- Deus videbitur, et quemad-
ϑὸς ἄξιοι ἔξωται οἱ ὁρῶντες . modum digni erunt viden-

- " |: PAPIAS. | ^ b!

αὐτόν. Εἶναι δὲ τὴν διαςο-
λὴν ταύτην τῆς οἰκήσεως τῶν
1rd, ἑκατὸν καρποφορέντων,
καὺὴ τῶν τὼ ἑξήκοντα, Kgi
5T&y τὼ τριάκοντα" ὧν οἱ μὲν

εἰς τὸς ἀρανὲς ἀναληφϑή-

tes eum. Esse autem dis-
tantiam hanc habitationis
eorum qui centum fructi-
ficaverunt, et eorum qui
sexaginta, et eorum qui tri-
ginta: quorum quidam in

σονται, οἱ δὲ ἐν τῷ σαρω-
δείσω διατρίψευσιν, οἱ δὲ T
σόλιν κατοικήσουσιν" X dà
Ἰοτοῦτο εἰρηκέναι Τὸν Κύριον,
δὲν τοὺς τὰ πατρός μξ μονὰς
εἶναι πολλάς" τὼ πάντα γὸ
TE Θεξ, ὃς τὸς πᾶσι τὴν ἄρ- enim Dei sunt, qui omnibus
μόζουυσαν οἴκησιν παρέχοι. aptam habitationern praestat:
15 quemadmodum Verbum ejus ait, comnibus divisum esse
a Patre secundum quod quis est dignus, aut erit. Et hoc
est triclinium in quo recumbent ii, qui epulantur vocati àd
nuptias. Hanc esse adordinationem et dispositionem eo-
rum qui salvantur, dicunt Presbyteri Apostolorum disci-
20 puli, et per hujusmodi gradus proficere, et pér Spiritum
quidem ad Filium, per Filium autem ascendere ad Patrem :
filio deinceps cedente Patri opus suum, quemadmodum
et ab Apostolo dictum est: * Quoniam oportet regnare
'- eum, quoadusque ponat omnes inimicos sub pedibus ejus.
25 Novissima inimica destruetur mors. In temporibus enim
regni justus homo super terram existens obliviscetur mori
-- jam. fQuando autem dixerit, inquit, omnia suljecta sunt,
4cilicet absque eo qui suljjecit omnia. Quum autem ei fuerint
subdita omnia, tunc ipse Filius subjectus erit ei qui sili sub-
jecit omnia, ut sit Deus omnia in omnibus.

celum assumentur, ali in
paradiso conversabuntür; 85
lii in civitate inhabitabunt:
et propter hoc dixisse Do-
minum, multas esse apud

Patrem mansiones. Omnia

[1
$ Mat. xiii. 23.
* Mat, xxii. 19.

b Joan. xiv. 9.
* 1 Cor. xv. 25, 26.

€ Mat. Xx. 233.
f l Cor. xv. 47, 28. M

RELIQUIZE SACRE.

B Ἐκ incerto libro, sive libris, ejusdem Operis.

Á

, Καὶ ὁ νῦν δὲ ἡμῖν δηλέμενος Παπίας, (inquit Eusebius lib. iii.
Hist. Eccl. cap. ult.) τοὺς μὲν τῶν ἀποςόλων λόγους σαρὰ τῶν
αὐτοῖς τταρηκολεϑηκότων ὁμολογεῖ “παρειληφένοι" ᾿Αριςίωνος δὲ καὶ

TOU πρεσδυτέρου Ἰωάννου, αὐτήκοον ἑαυτὸν φησὶ γενέδγοι. ὀνομαςὶ 5
γοῦν πολλάκις αὐτῶν μνημονεύσας; ἐν τοῖς αὐτοῦ συγγράμμασι τί-
ϑησὶν αὐτῶν παραδόσεις καὶ ταῦτα δ᾽ ἡμῖν οὐκ εἰς τὸ ὥχρηφξον εἶ-
ρήϑω. ἄξιον δὲ ταῖς ἀποδοϑείσαις τοῦ llazie φωνοῖς, (que de-
scripta sunt supra ad pag. 7.) προσάψαι λέξεις ἑτέρας αὐτοῦ, δι

ὧν πσαράδοξά τινα igopsi καὶ ἄλλα, ὡς dy ix «“αραδόσεως εἰς αὐτὸν 10

ἐλθόντα. τὸ μὲν οὖν κατὰ τὴν ᾿Ιέράπολιν Φίλιππον τὸν ἀπόςολον
ὅμα ταῖς ϑυγατράσι διατρίψαι, διὰ τῶν τορόδδεν (supra cap. 31.
bujus lib. Hist. Euseb.) δεδήλωται. ὡς δὲ κατὰ τοὺς αὐτοὺς ὁ Πα-
«ἰας γενόμενος, διήγησιν πσαρειληφέναι ϑαυμασίαν ὑπὸ τῶν τοῦ Φι-
λίππου ϑυγατέρων μνημονεύει, τὰ νῦν σημειωτέον. νεκροῦ γὰρ ἀνά- 15
σασιν κατ᾿ αὐτὸν γεγονυῖαν ἱςορεῖ" καὶ αὖ πτάλιν ἕτερον τσαράδοξον.

«περὶ ᾿Ιοῦςον τὸν ἐπικληϑέντα Βαρσαθᾶν γεγονός' ὡς δηλητήριον

φάρμακον ἐμπιόντος, καὶ μηδὲν ἀηδὲς διὰ τὴν τοῦ Κυρίου. χάριν

ὑπομείναντος.

Καὶ ἄλλα δὲ ὁ αὐτὸς guylpaqeüs ὡς ix παρα-

δόσεως ἀγράφου εἰς αὐτὸν ἥκοντα «ταρατέϑειται, ξένας τέ τινας 20
«ταραξολὰς τοῦ Σωτῆρος καὶ διδασκαλίας αὐτϑ, καί τινα ἄλλα μυ-

Et Papias quidem de quo nunc
sermonetn habemüs, Apostolorum
dicta, ab iis qui cum Apostolis
versati fuerant, se accepisse profi-
&etur : Aristionis autem et Jcannis
Presbyteri auditorem se dicit fu-
1586. Multa certe que ab iis tra-
Mita acceperàt, ipsorum nomina-
tim mentione facta, in commen-
'*ariis suis retulit. Atque hac qui-
dem non superflue, ut arbitror, a
nobis dicta sint. Porro opere-
pretium fuerit, supra citatis Papie
verbis, alia etiam ejusdem testi-
monia adjungere, in quibus mira-
cula quzdam ex aliorum fide ac
traditione commemorat. Philip-
pum quidem Apostolum una cum

filiabus Hierapoli degere solitum
superius docuimus. Nunc vero
quemadmodum Papias, qui iisdem
temporibus vixit, mirabilem quan- 25
dam narrationem a Philippi filia-
bus &ccepisse se refert, expona-
mus. Scribit enim mortuum sua
state ad vitam esse revocatum.
Alterum quoque ingens miracu- 20
lum refert de Justo qui Bareabas
cognominatus est; qui cum lethale
poculum ebibisset, tamen Dei ad-
Jutus gratia, nullum inde accepit
incommodum. Idem preterea 35
scriptor alja nonnulla nude vocis
traditione ad se pervenisse testa-
tur, novas quasdam scilicet Serva-

"toris parabolas ac prsedicationes,

PAPIAS. ἐξ

ϑιιώτερα. ἐν οἷς καὶ χιλιάδα τινὰ φησὶν ἐτῶν ἔσεδγαι μετὰ τὴν ln
γεχρῶν ἀνάςασιν, σωματιχῶς τῆς τοῦ Χριςοῦ βασιλείας ἐπὶ ταυτησὶ

τῆς γῆς ὑποςησομένης.

Kal ἄλλας δὲ τῇ ἰδίᾳ γραξῇ erapabi-

δωσιν ᾿Αριςίωνος τοῦ ρόόϑεν δεδηλωμένου τῶν τοῦ Κυρίου λόγων

5 διηγήσεις" καὶ τοῦ τρεσθυτέρου ᾿Ιωάννου «σαραδόσεις" ἐφ᾽ ἃς τοὺς
φιλομαϑεῖς ἀναπέμψαντες, ἀναγκαίως νῦν πτροδγήσομεν ταῖς €xpomx-
τεϑείσαις αὐτοῦ φωναῖς «σαράδοσιν, ἣν «σερὶ Mágxou τοῦ τὸ εὐαγγέ-
Moy γεγραφότος ἐκτέϑεται διὰ τούτων. Καὶ τοῦτα ὁ mper Gurt
ρος ἔλεγε᾽ Μάρκος μὲν ἑρμηνευτὴς Πέτρου γινόμενος, ὅσα
γοἐμνημόνευσεν, ἀκριδῶς ἔγραψεν. οὐ μέν τοι τάξει τὰ
ὑπὸ τοῦ Χριςξ ἢ λεχϑέντα ἢ πρωχϑέντα. οὔτε γὰρ ἥκουν
σε τοῦ Κυρίου, ὅτε παρηκολόϑησεν αὐτῷ" Ue tpoy δὲ ὡς
ἔφην Πέτρῳ, ὃς πρὸς τὰς χρείας ἐποιῶτο τὰς διδασκα-
'λίας. ἀλλ᾽ ὄχ ὥσπερ σύνταξιν τῶν Κυριωκῶν πηοιέμενος
15 λογίων. ὡς τε ἐδὲν ἥμαρτε Μάρκος, ὅτως ἔνια γρώψας
, ὡς ἀπεμνημόνευσεν. ἑνὸς yao ἐποιήσατο τορόνοιαν, τοῦ
M T w*w Le ^ /, / , , ".
μηδὲν ὧν ἥκουσε σαραλιπῶν, v ψεύσαοθα! τι ἐν avréis.
ταῦτα μὲν οὖν ἱςόρηται τῷ Παπία περὶ τοῦ Μάρκου. esgl δὲ τοῦ

aliaque fabulis propiora. Inter
20que et mile annorum spatium
* post corporum resurrectionem fore
dicit, quo regnum Christi corpora-
liter stet in orbe terrarum.-—-A-
las quoque supradicti Aristionis
25 enarrationes sermonum Domini,
et Joannis presbyteri traditiones
refert in suis libris. Quas discendi
studiosis indicasse contenti, rem
illam, quam de Marco Evange-
30lista idem Scriptor commemora-
vit, superioribus ejus verbis sub-
nectemus. Aiebat etiam, inquit,
presbyter ille Marcum Petri
interpretem, quaecunque me-
35morie mandaverat, diligenter
perscripsisse : non tamen ordi-

ne pertexuisse que a Domino

ant dicta aut gesta fuerant.
Neque enim ipse Dominum au»
diverat aut sectatus fuerat un-
quam. Sed cum Petro, ut dixi,
postea versatus est qui pro au-

. dientium utilitate, non vero ut

sermonum Domini historiam
contexeret, Evangelium preedi-
cabat. Quocirca nihil peccavit
Marcus, qui nonnulla ita scrip-
sit, prout ipse memoria repe
tebat. Id quippe unum stude-
bat, ut ne quid eorum quss au-
dierat pretermitteret, aut ne
quid falsi eis affingeret. Hsc
de Marco Papias narrat. De
Mattheo vero sic habet, Mat-

14.

RELIQUIZE SACRJE.

MazrSale abr εἴρηται. MarS ais μὲν ὅν Ἑδραΐδι διωλέκτῳ
rà λόγια συνεγρώψνατο. ρμήνευσε d, αὐτὰ ὡς ἥν δίνα-

τος ἕκαςος. κέχρηται δ᾽

ὁ αὐτὸς μαρτυρίαις ἀπὸ τῆς ᾿Ιωάνγου

προτέρας ἐπιςολῆς») καὶ ἀπὸ τῆς Πέτρου ὁμοίως. ἐκτέϑειται δὲ καὶ
ἄλλην igoplay “περὶ γυναικὸς, ἐπὶ πολλαῖς ἁμαρτίαις διαβληϑείσης 5
ἐπὶ τοῦ Κυρίου. ἣν τὸ xa3' 'EGoaloug εὐαγγέλιον περιέχει.

theus quidem, inquit, He-
braico sermone divina scripsit
oracula : interpretatus. est au-
fem unusquisque illa prout po-
tuit. Porro idem Papias testimo-
tiis ex priore Joannis epistola, et

ex priore itidem Petri desumptis
utitur. Aliam quoque exponit ὯΝ
toriam de muliere, que multorum
criminum coram Domino accusata 10
est. Qua quidem liistoria in Evan-
gelio secundum Hebraos scripta,
habetur. .

. - -

[XE — POOR DÀ

. Ex libro incerto ejusdem Operis.

t Παπίας δὲ ὅτως (inquit Andreas Caesariensis Comm. in 4poea- 15
lypsin, cap. xxxiv. Serm. 12. ad calcem, ed. Morel. Opp.S. Chrysost.
P 52.) ἐπὶ λέξεας, Ἐνίοις δὲ αὐτῶν, δηλαδὴ τῶν «rA ϑείων

ἀγγέλων, Kgj τῆς περὶ τὴν Ὑῆν διακοσμήσεως ἔδωκεν ὥ &p-
Xe, xgj καλῶς ἄρχειν τπαρηγγύησε. Καὶ ἑξῆς φησίν" εἰς

ὡδὲν δὲ συνέξη τελευτῆσαι τὴν τάξιν αὐτῶν.

20

Interprete Theodoro Peltano.

- Confirmat autem Papias, B. Jo-
hannis discipulus, hisce verbis.
Alüs ex ipsis, nempe angelis,
quandam circa terre adminis-
trationem, potestatem, et pro-
curationem tribuit, riteque mu-

nus injunctum administrare
jussit. Et paucis interpositis, sub-
jungit: Accidit antem ut ordi-
nem sibi praefinitum absolve- 25
rent non ut decebat.

PAPIAS, -.." 15
De Papia, aliisque, idém Andreas heec halet in Prolegom.:
eusdem Comment. in Apocalypsin. .

Περὶ μέν To) τοῦ ϑεοπνεύςου τῆς. βίδλου (Apocalypsis) exapiriow
e μηκύχων τὸν “λόγον ἡγόμεϑα, τῶν μακαρίων Τρηγορίου φημὶ τοῦ
᾿ «5 ϑεολόγα καὶ Κυρίλλου, κροδέτι δὲ αὶ τῶν ἀρχαιοτέρων, ΠΑΠΙΟΥ͂;
Ἑἰρηναίου, Ms3obiou, καὶ ἹἽπκολύτου, ταύτῃ τοροσμαρτυρούντων τὸ
ἀξιόπκιςον. Ῥ. 2. -

Interprete eodem Theodoro Peltano.

drinum, multoque hisce vetussio-
: res, Papiam, lrengum, Methodi-
um, et Hippolytum divinum fide-

Porro autem de libri hujus fide
lOet autoritate "prolixe hoc loco
disserere supervacaneum arbitra-

inür. Constàt namque beatosillos que dignum esse, non uno loce
D vires resque nostros, Gregori- tradere. — . ;
logum, Cyrillum Alexan-
—À rn a

15: .— De Papia, alüsque, ita Anastasius Sinaita lib. I.
i ^ ' Contemplat. in Hexaemeron.
«^ Λαβόντες τὰς ἀφορμὰς ix ΠΑΠΙΟΥ͂ 8 πάνυ 8 Ἱεραπολίτο, τῷ
ἐν τῷ ἐπκιςηϑίῳ φοιτήσαντος, καὶ Κλήμεντος, Πανταίνου τῆς ᾿Αλεξαν-
δρέων ἱερέως, καὶ ᾿Αμμωνίου σοφωτάτου, τῶν ἀρχαίων καὶ «τρώτων
"οδυνῴδαν ἐξηγήτων, εἰς Χριςὸν καὶ τὴν ἐχχλησίαν exàcay τὴν ἑξα-
* ἥμερον νοησάγταν᾽------ οὐ
Interprete Petro Halloixio.

J

Capta occasione e Papis viro
Morin, Hierapolitano, apostoli
ui supra pectus Domini recubuit
ulo, et Clemente, et Pantz-

no sacerdote Alexandrino, et Am-

monio sapientissimo, primis et ve-
tustis (sibi invicem consentaneis)
interpretibus, qui totum opus sex
dierum de Christo et ecclesia in-
tellexerunt :——

— mp

Jterum idem Anastasius lib. vii. ejusdem Operis
Latine versi.

30 Veteres ergo ecclesiarum interpretes, Philo, inquam, philoso-

phus, et tempore qualis apostolis, et celebris PAPIAS Hiera-

16 RELIQUIJ SACRAE.

politanus, Joannis evangelista discipulus, et Ireneus. Lugdp-
nensis, et J ustinus martyr et philosophus, (Hujus Commentarius
in Hexaemeron ibi paulo post affertur) et Pantenus Alexandri-
mus, et Clemens Stronateus, et eorum assecla spiritualiter sunt
contemplati de Christi ecclesia ea qua scripta sunt de paradiso: : 5
In tomo I. Biblioth. .Patrum Paris. 1609. col. 223.

—— m GO ιν υ...............ὕ..

Fragmentum Papic ex Cod. MS. 2397. Bibliothecee
Bodleiancs a cl. Grabio editum. E

,, Maria mater Domini ; '" Maria Cleophz, sive Alphei,
uxor, quz fuit mater Jacobi episcopi et apostoli, et Symo- 10
nis, et Thadei, et cujusdam Joseph ; *** Maria Salome, uxor
Zebedei, mater Joannis evangeliste, et Jacobi ; *" Maria
Magdalene. Istz quatuor in evangelio reperiuntur. Jaco-
bus, et Judas et Joseph, filii erant '" materteres Domini. .
Jacobus quoque et Joannes ὁ alterius materteree Domini 15
fuerunt fili. τ Maria Jacobi Minoris, et Joseph, mater, —
uxor Alphei, soror fuit Marie matris Domini, quam
Cleophe Joannes nominat, vel a patre, vel a gentilitatia
familia, vel alia causa. "' Maria Salome, vel a viro, vel a...
vico, dicitur; hanc eandem Cleophz quidam dicunt, quod2 20
duos viros habuerit. Fol. 286. col. 2.

ὃσ

ANNOTATIONES

IN PAPLE FRAGMENTA.
— ——— ttl —

Pag. 7. lin. 11. ΟΥ̓Κ ὀκνήσω δέ σοι &c.] Papice verbis heo
premisit Eusebius, Τοῦ δὲ Παπία συγίράμματα πέντε τὸν
ἀριϑμὸν φέρεται" ἃ καὶ ἐπιγέγραπϊωι λογίων Κυριακῶν ἐξηγήσεως.
τούτων xal) Εἰρηναῖος ὡς μόνων αὐτῷ γραζέντων μνημονεύει, ὧδ
“ως λέγων. ταῦτα δὲ καὶ Παπίας ᾿Ιωάννου μὲν &xoug)e, IloAuxép-
κου δὲ ἑταῖρος γεγονὼς, ἀρχαῖος ἀνὴρ, ἐγίράφως ἐπιμαρτυρεῖ ἐν τῇ
τετάρτῃ τῶν αὐτοῦ βιθδλίων. iyi γὰρ αὐτῷ Φέντε βιθλία συντε-
ταγμένα. καὶ ὁ μὲν Εἰρηναῖος ταῦτα. αὐτός γε μὴν ὁ [Παπίας κατὰ
τὸ προοίμιον τῶν αὐτῷ λόγων, ἀκροατὴν μὲν xo) αὐτόπϊην δαμῶς
ἑαυτὸν γενέδγαι τῶν ἱερῶν ἀποςόλων ἐμϑαίνει' Φαραληφένωι δὲ τὰ
τῆς wegen; παρὰ τῶν ἐκείνοις γνωρίμων διδάσκει, δι’ ὧν φησὶ
λέξεων. ΟΥ̓Κ ὀκνήσω δέ σοι ο. Paptee vero quinque om-
nino feruntur libri, quorum titulus est, De interpretatione
oraculorum Dominicorum. | Horum. quinque duntarat [ας
pic librorum meminit Irenceus his verbis. Testatur, inquit,
hcec Papias Joannis auditor, et sodalis Polycarpi scriptor
antiquus in quarto operis sui libro. — Sunt enim ab eo quin-
que libri compositi. .Et heec quidem Irenaeus. — ft vero
Papias ipse in proaemio librorum suorum, se quidem sancto-
rum ipostolorum spectatorem atque auditorem fuisse nion
dicit : sed. αὖ eorum familiaribus normam fidei se accepisse
testatur his verbis. NEC pigebit &c, Que Eusebius ex
apire opere ipse desumpsit ; altera vero qute Ireneeus ex
Papie libro quarto descripsit, omnia ex lreneano opere
mox sistentur.

Ibid. 1. 12. συγκατατάξοαι ταῖς égusvalos] Ita. legitur in
codice legio, et recte quidem ut opinor. Certe Rufi-
nus hunc locum ita legit, ut ex versione cjus apparet.
Non pigelit autem nos libi omnia que quondam a presbyte-
sis didicimus, et. bene vetinemus, recordantes exponere cum
énterpretationilus suis. Reliqui tamen codices Maz. Mcd.
ac Fuketianus cum Niccphoro scriptum babent συντάξαι.
HN.VALEsIUs. Adde cod. MS. Bodl, quem in Pre-

VOL. 1. c

18 ANNOTATIONES

fatione ostendi Valesii esse codicem Savilianum. Lectiones
vero Gruteri in editione Genevensi allate συγκατατάξας
habent, scripturam συγκατατάξαι, quam e cod. Hegio Ro-
bertus Stephanus primus Eusebii editor recepit, confir-
mantes; συγχαταλέξαι autem. MS. Norfolc. qui in zdibus
Somersetensibus, ut dixi, adservatur. Frustra enim scrip-
tum est, ἤσως, συγκατατάξας, in οτὰ codicis episcopi Castel-
lani, cujus extat varietas ad edit. Readingians calcem.

P. 7. 1. 13. ἀλήϑειαν! ἀλήϑειας Gruteri Lectiones. Mox
abest τὸ a Nicephoro. STRoTHIUs. Cum Nicephorus, qui,
it cseteri, insolens istud διαδεδαιούμενος ὑπὲρ αὐτῶν ἀλήϑειαν
confirmata, eorum veritate scriptum habet, in historia sua
ecclesiastica amet suas paginas Eusebio complere,
"pretium est, ut lectorem hoc moneam, codicem Vindobo:
nensem; ex quo Greca Nicephori prodierunt, habendum
adhuc esse unicum historie illius exemplar manu scrip»
tum, etsi Nicephori opusculorum index in Catalogo manu
scriptorum Bodleianes Bibliothecee exteris nonnullis aliud
suaserit, fraudemque fecerit. Numero autem 3040. codex
ille Bodl. signatus, Nicephori Callisti Historia Ecclesiastica
nominatur.

Ibid. 1. 14. οὐ γὰρ τοῖς τὰ «σολλὰ λέγουσιν &c.] Hem.
DDodwellus Dissert. V. in. Irenceum, 8. χνὶ. p. 457. ** So-
“ὁ phisticam his verbis perstringit Papias, a qua innuit,
** disciplinam quam secutus esset ipse, fuisse alienissi-
PRI δομένα,] In figuris tradita reddi

P.8. 1. 1. τῇ wice δεδομένας] In is tradita it
Valesius : potius, fidei tradita. W. Low'n in editione
Readingiana. Ali, fidei vel fidelibus tradita. Hc trans-
ilit Rufinus. GazvuANDrIUS, ad Bibliothecam Patrum
suam. Vocem quidem wigw pro ipsis fdelibus in loco
Paulino accipiendam esse, Δικαιοσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ (evangew
lio) ἀποκαλύπίεται ἐκ ατίςεως εἰς «xig, Rom. 1. 17. fere per-
suadent mihi cum alii loci, tum verba, que sequuntur in
cap. iii. ad comm. 22. et 30. Porro, cum hoc scripsissem,
idem indicasse cl. Schleusnerum in Lexico suo JNovt Test.
v. ασἱςις, animadverti. Sed Papise verba hic sonare viden-
tur, precepta Domini Christianorum fidei tradita.

Ibid. 1. 2. «i δέ «exov—é&véxpioy. λόγους] εἰ δέ τεου κοὶ τὶς vw"
«πρεσθυτέρων ᾿σαρηχολουϑηκὼς τοῖς ἀποφόλοις ἔλϑοι, τοὺς τῶν &sto-

Ao» ἀνέχρινον λόγες. Christophersoni Lectiones (ad edit.
Genev. marg. allat&e). Paullo ante apud Niceph. legeba-
-tur παραγινομένοις. STROTH. Similiter, sed forsitan expo-
nendi causa, vetus Rufini Eusebiane Historie interpretis
versio, Quod si quando advenisset aliquis ex his qui secuti

IN PAPLE FRAGMENTA. 19

μπὲ apostolos, ab ipso sedulo expiscabar, quid Andreas ὅδι.
Neque aliter posthec locum interpretatus est Eusebius,
quippe qui Papiam ipsum apostolos audivisse, ut videbis,
ne . ἔλϑῃ pro ἔλϑοι. MS. Norfolc.

P. s. 1. 4. ἢ τί Φίλιππος" ἢ τί Θωμᾶς, ἣ 'I4xe0o;] 3 τί Θωμᾶς
$ Φίλιππος, ἢ τί Σίμων 5) ᾿Ιάκωδος. Niceph. STRoTH. Ita
Ni quidem lib. iii. Hist. c. 22. sed in ii. 46. ubi
eadem hsec affert a vocibus εἰ δέ «rou exorsus, nec Simo-
nem neque etiam Thomam memorat. | Habet ἡ τί 'ἰάκωθος
MS. Norfelc. Copia autem fuit Papie a filiabus quoque
S. Philippi, quibuscum familiariter se vixisse ipse infra
testatur, quid pater ipsarum Philippus docere consuesset,
sciscitandi. Hic enim cum tribus filiabus apud Hierapo-
lim Papie urbem vixerat et sepultus est, teste Polycrete
Ephesino episcopo apud Eusebium lib. v. Hist. c. 24. qui
vertente szeculo post Christum natum secundo floruit. At-

ue in eadem Papie sede ab ipsis iniuis evangelii eccle-
siam Christianam extitisse, ostendit S. Paulus in Epist. ad
Colossenses cap. iv. comm. 13.

Ibid. ]. 7. οἱ τῷ Κυρίου μαϑηταὶ λέγουσιν] Abest oi Niceph.
SrROTH. À priore Nicephori ῥήσει omnia verba absunt.
Rufinus autem, dum vertit hoc modo, que vel Zristion vel
Joannes presbyter, ceterique discipuli dicebant, legisse vi-
detur, καὶ oi ἄλλοι τοῦ Kupis μαϑητοὴ ^. Caeterum de duobus
hisce Christi discipulis, nonnihil habet Eusebius in loco
mox afferendo, et plus aliquid commemorabo ad pag. 38.

Ibid. ]. 8. 4 γὰρ τὰ ix τῶν fi6Alav.&c.] Quosnam libros
Papias hoc loco designare voluit? Ipsane discipulorum
Christi scripta; an potius aliorum quorundam opera, in
qus sermones et dogmata discipulorum relata. erant ;
quorum multa apostolicis etiam temporibus, imo inter-

ipsorum apostolorum nominibus falso inscripta, cit-
cumferri solebant? Ut dicere mihi quidem auctor videa-
tur, non tantam utilitatem se capere posse ex libris qui-
busdam de doctrina apostolica conscriptis, quantam ex
hominum superstitum narratione, qui apostolos comitati
-ssent. In aliud tamen plurimos alios abeuntes video,
tum vero virum plane eruditum Robertum Abbotum in
-IDemonstratione sua Zintichristi, in Scaligerianis a Scaligero
.Jaudibus ornate, cui quidem Papias videtur plus traditione
- vivie vocis quam consignatis S. Scripturarum tabulis acquie-
«visse, c. 1. ἃ. 2. Hoc quidem prorsus imperiti hominis fu-
asset, ne gravius quid dicam, nam ita auditori potius cre-
ere, quam ipsi doctori voluisset Papias, is qui sua literis
(commendabat. Alioquin rem magnam atque praeclaram .

c2

10 ANNOTATIONES .

. fuisse novimus, id quod optime vertit Rufinus, vives voct*
prasentisque magisterium. Neque vero traditio istiusmodi
, cum neglectu sacre scripture conjungi solebat ; namque
Irenzeus, cujus paginz fere omnes testimoniis divinarum
scripturarüm referte sunt, de se ipso hec scribit; nimi-
rum, cum juvenis admodum esset, audire se solitum esse
. & Polycarpo, que ille acceperat de Christo Domino ab
.αὐτοπΊαϊς, caque omnia, ut ait, cum sacris scripturis con-
gruentia ; ταῦτα, inquit, xa) τότε διὰ τὸ ἔλεος τοῦ Θεᾶ τὸ ἐπ᾿
. ἐμοὶ γεγονὸς σπουδαίως ἤκϑον, ὑπομνηματιζόμενος αὐτὼ, oUx ἐν
χάρτῃ; ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἐμῇ καρδίᾳ" κοὴ ἀεὶ διὰ τὴν χάριν τοῦ Cel γνη-
σίως αὐτὰ ἀναμαρυκῶμω. Epist. ad Florinum apud Euseb.
-lib. v. Hist. c. 20. Unde constat, Polycarpum quoque
consuevisse τοὺς αὐτοπὰς Christi frequenter adire, atque
.sermones eorum postea referre, non tantum scripta eorum
egere atque adducere, quod quidem praterea vir idem
sanctissimus maxima cum veneratione in epistola sua fecit,
que superest,
P.8. 1. 9. καὶ μενόσης.) Papianis Eusebius subjunxit :
ἔνϑα καὶ ἐπιςῆσαι ἄξιον δὶς καταριϑμοῦντι αὐτῷ τὸ ᾿Ιωάννου ὄνομα"
ὧν τὸν μὲν «πρότερον Πέτρῳ καὶ ᾿Ιαχώδῳ καὶ Mar3alo xa) τοῖς
᾿ λοιποῖς ἀποςόλοις συγκαταλέγει, σαφῶς δηλῶν τὸν εὐαγ[ελις ἦν" τόν
δ᾽ ἕτερον Ἰωάννην διαςείλας τὸν λόγον, ἑτέροις σ᾿αρὰ τὸν τῶν ἀπο-
. ζόλων ἀριϑμὸν κατατάσσει» Gporázag αὐτοῦ τὸν ᾿Αριφίωνα. φαφῶς
τὸ αὐτὸν ττρεσθύτερον ὀνομάζει. ὡς xoj διὰ τούτων ἀποδείκνοδγαι τὴν
igopiay ἀληϑῆ, τῶν δύο κατὰ τὴν ᾿Ασίαν ὁμωνυμίᾳ κεχρηδδαι εἰρηκό-
των, δύο τε ἐν ᾿Εφέσῳ γενέδναι μνήματα. καὶ ἑκάτερον ᾿Ιωάᾶννου ἔτι
90y λέγεδοοαι" οἷς x, ἀναγκαῖον προσέχειν τὸν νοῦν. εἰκὸς γὰρ τὸν
δεύτερον, εἰ μή τις ἐθέλοι τὸν τορῶτον, τὴν ἐπ᾿ ὀνόματος φερομένην
“ΙΙωάννου ᾿Αποκάλυψιν ἑωρακέναι. Καὶ ὁ νῦν δὲ ἡμῖν δηλούμενορ
Παπίας, τοὺς μὲν τῶν ἀποςὅόλων λόγους arapà τῶν αὐτοῖς τσταρηκο-
«λουϑηκάτων ὁμολογεῖ τααρειληφένον" ᾿Αριςίωνος δὲ καὶ τοῦ σρεσθυ-
«τέρου ᾿Ιωᾶννϑ, αὐτήκοον ἑαυτὸν φησὶ γενέδγο!. ὀνομαςὶ γοῦν πολλά--
«κις αὐτῶν μνημονεύσας, ἐν τοῖς αὐτοῦ συγίράμμασι τίϑησιν αὐτῶν
παραδόσεις.- Quibus in verbis illud etiam observandum est,
; is ab eo positum esse nomen Joannis. .Et priorem quidem
una .cum Petro, Jacobo, Mattheo et reliquis Apostolis re-
censet, satis indicans se de Evangelista Joanne verba facere.
Postea vero adhibita sermonis distinctione, alterum Joan-
mem cum iis collocat qui extra numerum sunt Apostolorum,
-preeponens illi ristionem quemdam ; eundemque presbyte-
-rum, diserie nominat. Quo fit ul vera videatur esse narratio
illorum, qui duos eodem nomine appellatos in sia. vixisse
"dixerunt: et apud Ephesum duo esse sepulcra, ei utrumque
*oannis hactenus nomingri.: itque hoc. animadvertere. ix

'

IN PAPIL£ FRAGMENTA. T

primis necessarium puto. Verisimile est enim Bevelationem
$ilam Joannis nomine inscriptam, si non a. priore illo, certe
αὖ koc posteriore visam fuisse. Εἰ Papias quidem de. quo
siunc sermonem habemus, Apostolorum dicta, ab iis qui cum
"Apostolis versati fuerant, se accepisse profitetur : dristionis
autem εἰ Joannis. Presbyteri. auditorem se dicit , fuisse.
Multa certe que ab iis tradita acceperat, ipsorum nomina-
iim. mentione facta, in commentariis suis retulit. Ita qui-
dem Eusebius ; ei autem hic et ante colligenti ex Papianis
verbis, ipsum Papiam non fuisse τῶν δώδεκα discipulum,
opposuit sese post Halloixium in P/itis Patrum Oriental,
iosque viros doctos, Joan. Ern. Grabius, tom. ii. Spicile-
gü Paírum, p. 27. ** Eusebii," inquit ille, * auctoritate
** motus Baronius, posthabitis Bede, Usuardi, Adonis &o.
* Martyrologiis, ubi Papias expresse Joannis Zpostoli audi-
* tor dictus est, in suo posuit, Joanuis Senioris. Sed miror
* viros istos doctos fidem abrogasse Irenzo, a quo Joan-
* sem sine addito dicente, Apostolum designatum esse
* ipsimet agnoverunt." (Locum 1Irenzi Grabius hic de-
signat, quem ante allatum Papiam Eusebius adduxerat.)
* Atqui is idoneus hujus rei erat testis, utpote Papise
* discipulus, juxta Hieronymum Epist. 29. ad Theodo-
*€ ram, ac proinde bene gnarus, quo hic doctore usus fu-
* erit. Melius itaque Hieronymus loco citato, (et alibi)
«^ Andreas Ciesariensis in Apocalypsin, Anastasius lib. vii.
fin Hexaémeron, Maximus alüque una cum laudatis
** Martyrologiorum auctoribus, Papiam Joannis Jpostoli
*€ vel Evangelistee auditorem nuncuparunt. Dices cum, vel,
ec pro Eusebio, majorem ipsi Papie, quam Irenzo, fidem.
*€ habendam esse ; illum vero se non Apostoli, sed Pres-
*€ byteri Joannis auditorem dixisse. Ita quidem Eusebius
*€ de Papia; sed non Papias de semetipso: qui se nec
*€ Joannem Apostolum audivisse negat, nec Presbyteri au-
*€ ditorem fuisse plane affirmat. Negasse male concludit
*€ Eusebius ex istis Papige verbis, ubi ait, se sollicite ec
&€ Abostolorum familiaribus sciscitatum esse, quid Andreas,
** guid. Petrus &c. quidve Joannes dixerint. Nam eadem
** ratione negandum quoque fuisset, quod Joannem Pres-
.* byterum audiverit Papias, quoniam et in hujus dicta se
- 4 jnquisivisse ibidem testatur, addens : Que item Zristion
.5*et Joannes Presbyter, discipuli Domini effati sint. Hoc
-* 5 tamen omnino voluit Eusebius, licet non clare affirma-
. 5 verit Papias, Quippe is unum quidem et alterum Joan-
.*5 nis senioris dictum refert apud Eusebium loc. cit. non
.f4amen se ipsum hac ex illo audivisse ait, Verum.non-
c3

2... — ^ ^ XNNOTATIONES ἢ

“ repugno, quin potius ab utroque Joánne, et Apostolo; et
“4 seniore, Papiam traditiones accepisse credo. Neque enim:
* ex eo, quod alios eorum auditores de pluribus se per-
* contatum profitetur Papias, colligi potest, eum ipsur&
τς haud ex illorum numero fuisse : seduli quippe discipuli
* solent omnino, ubi eos quid fugerit, ex condiscipulis
** dicta sensusque magistrorum exquiere; presertim 8i
* alios diutius et familiarius cum eis conversatos nove-
* rint." Hactenus vir doctus, neque a veritate fortasse
&berrans, certe plurimos sibi consentientes habens. Et
mihi eadem opinio verisimilis videtur, cum enim vox &piir- -
δύτεροι in posteriore parte hujus ῥήσεως de apostolis adhi-
beatur, quidni similiter interpretanda vox fuerit in princi-
pio ejus, ubi wea τῶν τρεσθύτερων didicisse se Papias affir-
at? Ad hec lib. iii. De Heres. cap. 3. Irenzus osten-
dit, apostolorum ipsorum discipulum fuisse Polycarpurm,
'cujus ἑταῖρον in alio loco mox afferendo Papiam vocat.
uin et vetus auctor apud procemium Grece Catenee in
. Joan, ἃ Corderio edite adductus tradit, Joannem evan-
grim suum discipulo suo Παπίᾳ Εὐθιώτω τῷ ᾿᾿Ἱεράπολίτῃ
ictavisse; quie quidem Papite ἐπωνυμία ab alio quoquam
"dubito, an memoretur. Sin omittendus est hic auctor
tanquam minus notus atque recentior fortasse testis, certe
ad rem nostram appositus est Apollinaris Laodicenus, sz-
culi quarti scriptor; in cujus manibus versatum fuisse opus
ipsum Papianum videtur. Is autem in scholio, quod ex
cumenii Commentario in cta Apost. desumptum mox
sequitur, Papiam discipulum Joannis apostoli appellat. '
erum tamen hac in re non possum non locum afferre,
"qui apud Ireneum extat in lib. iv. c. 27. al. c. 45. ubi
werba aliqua veteris cujusdam presbyteri anonymi, ita
afferuntur, ut post lectam Papiz hanc ῥήσιν, pene videatur
Papias, maxime si ab Eusebio standum sit, ab Irenseo
significari, Quemadmodum audivi, inquit Irenzus, a quo-
dam presbytero, qui audierat ab his, qui apostolos viderant,
et αὖ his qui didicerant ; hi posteriores proculdubio sunt,
ei τοῦ Κυρίου μαϑηταὶ;, scpositis apostolis. Presbyter vero
ile, quisquis tandem ille fuerit, videri possit apostolos .
haud fréquentasse. Sed tamen profecto de Papis disci-
pulatu nihil certi ex hoc Irenei loco, qui Papiam nomina-
tim alibi adduxit, potest statui, quanquam Cavio in. Hist.
' Lit. tom. i. ad p. 49. aliisque viris doctis, admodum pro-
"babile videtur, fragmenta ibi atque alibi apud lreneum
'Mlata ex Papia deprompta fuisse. : Sed ipsa illa postheec
affero, Interes vix dubito, qum ad &lia quedam verba.

IN PAPIZ FRAGMENTA. 24
bo Hierapolitant spectaverit Eusebius scribens, ᾿Αρι-

xe) τοῦ τορεσβυτέρου ᾿Ιωάννου αὐτήκοον ἑαυτὸν φησὶ γενέ--

ὅλαι, etsi aias cum Halloixio in F'itt. PP. Oriental. tom. I.
.p. 652. Papiam non ex professo, sed tantum ex occasione,
dixisse, se istorum fuisse auditorem, aut potius, semet ex

iis audivisse ea quc ipse referebat. Crediderim, vix aut
ne vix quidem illud de Joanne presbytero atque Aristione
oollegisset sibi Eusebius ex solo hoc Papiani operis proce-

mio, etiamsi. viderit, in presenti tempore dici λέγοσσι de
duorum istorum non de ceterorum sermonibus. Certe
ait, Papiam scpenumero duos hosce Christi discipulos in

scriptis adduxisse suis. Tantum propter Grabii verba dixi.

* Sed hiec hactenus; quod attinet autem ad cetera Euse-
bii initio hujus note allata, memorandum hic est, histo-
riam illam de duobus sepulchris Joannis nomine insignitis
a magno Dionysio Alexandrino episcopo acceptam fuisse,

ui in opusculo suo De Promissionibus, ab Eusebio lib. vii.

ist. c. 25. adducto, illam posuerat. Sed nonnulli puta-

runt, teste Hieronymo De iris Illustr. cap. ix. duas hasce
memorias ejusdem Joannis evangeliste fuisse.

- P. €. 1. 25. Maximi Confessoris] Hujus scriptoris, ut
post videbis, loca duo adduxit Grabius, in quibus memo-«
ratur Papie nomen, hec vero fries ab eo omissa est.

. P.9.1. 2. Μέγα ἀσεβείας ὑκόδειγμα &c.] Hsc Papi de
Juda, que in multis afferuntur Catenis super cta post.
Apollinari Juniori debentur, celeberrimo, ut dixi, seculi
quarti scriptori, quod quidem didici cum ex codice xx111.
bibliothecz olim Coisliniane a Montfauconio ad pag. 26.
Catalogi memorato, tum ex Catena MS. que in biblio-
theca Collegii Novi adservatur. In impressis autem CE-
eumenü atque Theophylacti Commentariis, Apollinarii
nomen τῇ ῥήσει haud prefigitur. Cum vero apud T/ec-
fhylactum plura ibidem de Jude morte adducantur, ist-

tc, tanquam 51 re vera Papiam auctorem habuermt,

Grabiano Spicilegio addita sunt ab eo, qui postumam editi-
onem adornavit. . Et nuper cl. quoque Fridericus Munte-
. rus, in Fuscic. Fragmentorum Patrum Grecorum Hafnim
edito, fide nixus catenarum super libros sacros manuscrip-
tarum quarundam Papie additamentum istud attribuit.
Neque aliter rem olim administrasse video Pfaffium in
Dissert. Jpologet. de Fragmentis Irencri, $. 11. dum ca-
tenam Collegii Novi a me modo commemoratam profert.
Hoc vero interpretamentum, etei longius sit, atque indig-
. num. proreus lectu, omnibus tamen, quo melius de eo
slecernatur,.ob oculos hic ponendum. esee duxi. Ita igitur

C4

24. ANNOTATIONES

Theophylactus et quidam, quos ipse vidi, inediti catenato-
res, nonnihil tamen inter se variantes : Οὐ γὰρ ἐναπέϑανε τῇ
ἀγχόνῃ ὁ ᾿[ἐδας, ἀλλ᾽ ἐπεδίω καϑαιρεϑεὶς πρὸ τῷ ἀποπνιγηνα. Kad
τοῦτο σαζέςερον ἱςορεῖ Παπίας ὁ ᾿Ιωάννου μαϑητὴς ἐν τῷ τετάρτῳ.
τῆς ἐξηγήσεως τῶν Κυριακῶν λόγων, λέγων ὅτως" Μέγα δὲ ἀσε-
θείας ὑπόδειγμα ἐν τούτῳ τῷ κόσμῳ ποεριεπάτησεν ὁ ᾿ἰούδας, πρη--
&elg ἐπὶ τοσοῦτον τὴν σάρκα, ὥςε μὴ δὲ ὁπόϑεν (ἔνϑα Theophyl.
in Mat. p. 122. ed. Rom.) ἅμαξα ῥᾳδίως διήρχεται, ἐχεῖνον
δυναῦϑλαι διελϑεῖν. ᾿Αλλὰ μὴ δὲ αὐτὸν μόνον τὸν τῆς κεφαλῆς ὄγκον"
αὐτοῦ. Τὰ μὲν γὰρ βλέφαρα τῶν ὀξϑαλμῶν αὐτῷ, φασὶ, τοσοῦτον
ἐξοιδῆσαι, ὡς αὐτὸν μὲν καϑόλου τὸ φῶς μὴ βλέπειν" τοὺς ὀξϑαλμὰς
δὲ αὐτοῦ μὴ δὲ ὑπὸ ἰατρᾶ διόπ]ρας ὀφϑῆναι δύναδγαι" τοσοῦτον βάδος
εἶχον ἀπὸ τῆς ἔξωϑεν ἐπιφανείας. Τὸ δὲ αἰδοῖον αὐτοῦ Graco; μὲ
ἀφγημοσύνης ἀηδέςερον καὶ μεῖδον φαϊνεϑαι" φέρϑδϑδαι δὲ δ αὐτοῦ᾽
τοὺς ἐξ ἅπαντος TH σώματος συῤῥέονντας ἔχῶράς τε καὶ σκώληχας
εἰς ὕδριν δι’ αὐτῶν μόνον τῶν ἀναγκαίων. Μετὰ πολλὰς δὲ βασάνος
xal τιμωρίας, $v ἰδίῳ, φασὶ, χωρίῳ τελευτήσαντα, καὶ τοῖς ἐπὶ τῆς
6000 ἔρημον καὶ ἀοίκητον τὸ χωρίον μέχρι τῆς νῦν γενέδγαι" ἀλλ᾽
S08 μέχρι τῆς σήμερον δύναδγαί τινα ἐκεῖνον τὸν τόπον τοαρελϑεῖν»
ἐὰν μὴ τὰς ῥῖνας ταῖς χερσὶν ἐκιφράξῃ. Τοσαύτη διὰ τῆς σαρχὸς
αὐτοῦ καὶ ἐπὶ γῆς ἔχρυσις ἐχώρησε. Theophylactus Com-
ment. in Acta. Apostolorum, p. 22. edit. Colon. Jam de-
inceps, quo certius eruatur veritas, afferendus erit CEcu-
meni commentarius. ᾿Απολλιναρίου (hoc enim nomen non
tantum in duabus, quas initio memoravi, Cutenis pree-
figitur, sed etiam in Scholis ad cta 4postolorum ex
codice Mosquano a cl. Matthzi nuper editis, nempe ad
pag. 304. ubi hzc, valde tamen abbreviata, afferuntur), Ὁ.
᾿Ιούδας οὐκ ἐναπέϑανε τῇ ἀγχόνῃ, ἀλλ᾽ ἐπεξίω, κατενεχϑεὶς ep τῶ
ἀποπνιγῆναι, καὶ τοῦτο δηλᾶῶσιν o] τῶν ἀποςόλων τὩράξεις, ὅτι τρη-
Vig γενόμενο; ἐλάχησε μέσος" τοῦτο δὲ σαφέςερον igopei Παπίας ὃ
᾿Ιωάννου τοῦ ἀποςόλου μαϑητὴς λέγων, (cod. xxv. Bibüoth.
Coislin. addit, Montfauconio teste, ἐν τῷ δ΄ της ἐξηγήσεως τῶν
Κυριακῶν λόγων, ita et Theophylact. opus appellat, sed λο-
γίων Eusebius) Μέγα ἀσεθείας &c. &c. (sicut in textu nostro
supra) ὥςε τὰ ἔγκατα αὐτῇ ἐχκενωθῆναι. ΑΛΛΩΣ. ᾿Ἐπρηδϑη
γὰρ ἐπὶ τοσῶτον τὴν σάρχα, ὥςε μηδὲ ὅποϑεν ἅμαξα ῥαδίως διέρχε-
Tai, ἐχεῖνον δύναδγαι διελθεῖν, ἀλλὰ μηδὲ αὐτὸν &c. Atque ita.
pergit referre CEcumenius ea, que habet Theophylactus,
usque ad verba, ἐὰν μὴ τὰς ῥῖνας ταῖς χερσὶν ἐπιφράξῃ.

am vero cuique legenti, ni fallor, palam est, a Papia ab-
judicanda esse putida hzc atque ridicula commenta, quz
tribuunt ei Theophylactus et alii. Nam animadvertendum
est, attribuere CEcumenium statim post adáuctum Apol-
linarii scholium alii cuidam scriptori narratiunculam alte-

IN PAPLE FRAGMENTA. 24

rami; tum porro ex collatis secum invicem CEcumenio,
Theophylacto, aliisque scriptoribus evidenter patet causa,
cur apud omnes fere, preter CEcumenium codicemque
Coislinianum initio nota commemoratum, duz istze ῥήσεις
verbis nonnullis omissis in unam coaluerint, quod factum
est ex repetitione vocum, ἐπὶ τοσᾶτον τὴν σάρκα, ὥς EC.
Istze etenim narrationes neque inter se unquam primitus
fuerunt connexe, neque ab Apollinario ambe profectee
sunt; prohibet non tantum eorundem verborum iteratio,
seu mera rayroAoyia, verum etiam ipsorum) ἐναντιολογία,
quandoquidem, si cum posteriori ῥήσει facias, deseratur
illud de Juda per vehiculum ad mortem presso fere necesse
est. Rectius ergo mea quidem sententia, contra quam ab
aliis postea factum est, absurdiora ista ab Halloixio Gra-
bioque cum silentio transmissa sunt, alioquin Papiz no-
inen atque existimationem graviter pressura.

Porro jam olim magnus ille Casaubonus a Papia eadem
abjudicavit ; ita enin in Exercit. xvi. adv. Baronium,
sect. 69. scribit, ** Ouod vocat Baronius in dubium," (sc,
ad An. Christi 34. p. 196. ed. Antverp.) * an sint hzc a,
* Papia vetustissimo scriptore profecta, facilis responsio
* est; prior narratio fabulae, ut auctor est CEcumenius,
* Papiam auctorem habuit, posterior pari licen:ia postea
* est excogitata." Hec Casaubonus. CGallandius vero
Prolegomenis in Bilüoth. PP. cap. x. p. 67. nulla facta
istiusmodi distinctione cum Tillemontio ait se- dubitare;
an unquam illa de Jude morte Hierapolitanus episcopug
hteris consignarit. Mihi quidem, ad γνησιότητα quod atti-
net narrationis prioris, standum videtur fide Apollinaris
supra allati; nam usque ad ejus et Hieronymi quoque
tempora ipsos superfuisse libros Papie, supra ad Hiero-
nymti de Papia caput ostendi. Ceterum memoratur qui-
dem, ut hoc loco id notem, in Catalogo Biblicthecee Lugd.
Bat. ad pag. 400. Apollinaris de suspendio Judee, sed for-
sitan istud ea brevis ῥῆσις est, quam hic afferimus.

P. 9. 1. 3. «σρηδϑεὶς &c.] Varias eruditorum sententias de.
interitu Jude proditoris, quas in Commentariis ad Matt.
xxvii. et Áct. i. protulerunt, ipsamque Papiae traditionem
& Theophylacto et Euthymio in cap. 27. Matthzi appro-
batam haud examinabo. Id solum annotare placet, aucto-
res opinionis a Papia tradite Actor. i. v. 18. videri mihi
legisse πορηδϑεὶς pro «py; uti Greci Codices et Inter-
pretes hactenus vulgati omnes habent. GRAB1ivs. Du-

ito, an recte dicatur Euthymius cum Papia in morte
Jude tradenda convenire, quippe cum narret, Judam,

26 ANNOTATIONES

tquam ille a laqueo, quo se suspenderat, ἃ quibusdam
iberatus fuerat, praecipitem factum, inflatum, diffisumque
esse medium. qua quidem Euthymii narratione sacro-
tum librorum inter se conciliatrice, qui autem seculo duo-
decimo scripsit, haud multum differt scholium, cui nomen
Eusebii prefigitur, ex codice quodam -Mosquano ἃ cl.
Matthzi editum ad l.c. ed. suse fct. Apost. Ubi preeterea e
bbato Judas postea cecidisse fertur. Sed hsc hactenus.
asaubonus quidem loco jam modo indicato ait, Papiam
duas voces diversissimee significationis confudisse πρηνὴς et
vox9sis. Sed Grabius idem ipsum varietati lectionis apo-
stolicse attribuens a vero propius abesse aliis videtur ;
. mec discrepat Griesbachius, qui Papie lectionem ad locum
Actorum profert. Αἱ vero ut vix censendus Papias est
hasce voces inter se confudisse, ita quum participium
γενόμενος in sacro textu cum hoc Φρηδϑεὶς male conveniret,
1. e. τρηδϑεὶς γενόμενος pro τπορηνὴς vy. idcirco nihil varietatis
invenisse Papiam existimem, si is locum sibi proposuerit,
sed rem narratione sua explicare voluisse ; quee S. Luce
Quidem haud contradicit.

P. 9. 1. 13. Quemadmodum Presbyteri meminerunt &c.]
Dubium dixi esse, annon hsec ipsius Papise sint verba, qua
de re notas consulas ad hujus ῥήσεως finem initiumque al-
terius. |

Ibid. 1. 20. decem millia palmitum] Dena millia palsmni-

tum habet Cod. Voss. Sicut postea, dena mille brachio-
fum, et dena millia flagellorum &c. GRAB1US Notis in
οι. Vinec lotros mysticos habet Apoc. cap. xiv.
᾿ Ibid. l. 21. veró palmite) Legendum hie /rachio pro ver$
palmite conjicit Grabius ibidem.
* P.10.1. 5. Hac autem] His autem ponere debuisse in-
terpretem veterem ait Grabius; et notat Massuetus ad
eund. lrencum, perperam vertisse interpretem, scriben-
dum enim, vel hoc testatur, vel hoc testimonium perhibet.
A Gallandio hoc testatur magis probatur. Eusebius initio
cap. xxxix. lib. 3. Hist. unde Greca ab Irene: editoribus
de&umpta sunt, ut Latinis admoverentur, istud premiserat:
. Τοῦ δὲ Παπία συγίράμματα πέντε τὸν ἀριϑμὸν φέρετα, τούτων X),
Εἰρηναῖος ὡς μόνων αὐτῷ γραφέντων μνημονεύει, ὦδε πως λόγων.
Ἰαύτα 08 καὶ Παπίας &c. Infra autem Eusebii vetus inter-
pres Rufinus habet i& primo libro sto, aliter quam textus
Grzcus Ireneiqué interpres.

Ibid. ]. 16. Videbunt qui venient &c.] Hiec certe .sunt
éx numero illorum, de quibus Eusebius lib. iii. cap. 39.
ait: Καὶ ἄλλα δὲ ὁ αὐτὸς συγίραφεὺς ὡς ix τεαραδόσεως ἀγράφου

IN PAPLE FRAGMENTA. 47

ἔϊι. αὐτὸν ἥκοντα “σαρατέϑειται, ξένας τέ τινας σαραθολὰς T8 Σω-
«τἤφος καὶ διδασκαλίας αὐτοῦ, xal τινα ἄλλα μυϑικάτερα. — Idem
preoterea scriptor (Papias) alia nonnulla nude vocis tradi-
tione ad se pervenisse testatur, inusitatas scilicet quasdam
Bervatoris parabolas ac doctrinas, aliaque fabulis propiora.
Quse tatnen ad defensionem horum afferri possunt, dicam,
Mira-sane.sunt, que Papias aliique seniores dixere, se a
Joanne Apostolo accepisse Servatoris nostri effata de in-
usitato frumenti vinique proventu olim futuro, cum scili-
cet ipse secunda vice de celo in terram advenerit. Hem
ipsam quod attinet, omnes quidem primzvi Christiani or-
thodoxi secundum dicta Apostolorum et promissa Pro-
phetarum novum. celum, et novam terram exspectarunt, in
secundo Messire adventu isti restituendam felicitati, qua
ante lapsum Adami florebat. Atque hanc felicitatem plü-
rimi non in spiritualibus solum bonis, sed et temporalibus
posuerunt, persuasi tunc solum terre a maledictione ob
peccatum Adami ei inflicta liberum fore, ac abundantiam
omnis boni sine humano labore prolaturum. Quz et pris-
corum Judzeorum fuit sententia, ut ex Rabbinorum dictis
a Reymundo Martini in Pugione Fidei Part. III. Dist. iii.
cap. 15. et Galatino lib. x. cap. 4 adductis liquet. Quibus
addo.verba R. David Kimchi in Osee cap. xiv. ver. 8.
bie31 822. ny5. 3^3 y2D v9 mm 5 ow ΟΡ un
Sunt qui exponunt ista verba : Vivent tritico, quod futura,
sit mutatio naturce in tritico, quando venturus est Redemp-
for (Messias.) Accipit ipse hanc mutationem in eum sen-
&um, quasi non necesse tunc futurum sit, serere triticum,
. quodque sponte instar vitis sit nasciturum, &c. Atque
hanc opinionem de fertilitate (εἴτα, et mutatione totius
fiature, procul dubio Papias quoque et isti seniores fóve-
runt, qui citata ab Irenzeo verba tanquam a Servatore
prolata posteris tradidere. Ouicquid vero de re ipsa statu-
atur, de qua judicium piis doctisque Theologis relinquo ;
modus certe eam proponendi a charactere dictorum
Christi, que IV. Evangelistee consignarunt, adeo diversus
est, ut vix mihi persuadere queam, altera illa ex ore Ser-
vátoris nostri promanasse. GRAB1UuS. Omnia hec per
allegoriam dicta fuisse, atque propterea alio sensu inter-
pretanda esse, quam verba primo visu ostendunt, sal-
'tem. seoula sequentia ecclesie, idque contra Chiliastas,
proculdubio statuissent, neque fortasse a mente hujus-
modi vaticiniorum aberrantia. Ad dicta autem traditio-
&esque quod attinet Senioris .unius atque alterius, quae

A ANNOTATIONES

inseruit passim operi suo Irenzus, ea quidem collegi, et
seorsum post Papiana fragmenta collocavi; eorundem ἴδ»
men pars illa, que in libro Irenzi quarto extat, episcopi
Hierapolitani videbantur esse Tenisono archiepiscopo Can-
tuarensi, ut discendum est ex Notis quibusdam ad calcem
positis tomi ii. ed. postremze Hist. Lit. Cavianee, p. 1;

ortean vero hanc amplexus est Tenisonus opinionem

ropter convenientiam verborum presbyteri Irenzzani cum

apize fragmento.apud Eusebium, quam quidem conveni-
entiam supra notavi ad pag. 22. Favet autem et eidem
sententie Tenisoniane Cavius ipse ; quibus autem ratio-
nibus adductus ille, ut ea et alia quoque apud Irenzeum
huic ascriberet, consulas eum in Artic. Papias. Nihilo-
minus ex Papiano quidem opere ea non desumpta fuisse,
propterea quod Eusebius, cui optime notum idem illud
opus, nomen presbyteri ab Irenzo adducti ignorabat, ad-
ducor ut credam : ὑπομνευμάτων, inquit Eusebius, ἀποςολιχθ
τινος τὩωρεσθδυτέρου οὗ τὄνομα σιωπῇ τταρέδωκε, μνημονεύει (Ire-
neus), ἐξηγήσεις τε αὐτῇ ϑείων γραφῶν «apariSeroy. lib. w«
Hist.c.8. Et fieri potest, ut a viva tantum voce omnia ac«
cepta fuerint, quz protulit libro quarto Irenzeus. Aliter
de iis statuendum videtur, quz capite sui operis ultimo '
Irenzeus posnit, quzeque proxime post ego exhibenda cen-
sul, etsi hec sunt à Grabio atque Gallandio in Papianis
praetermissa. Ab ipso enim Papia, non ab Ireneo tantum,
seniores. seu presbyteros aliquos tanquam traditionum
istarum auctores allatos esse, manifesto liquet ex alio Pa«
pize loco apud Eusebium conservato, ubi presbyter aliquis
ab antistite nostro Hierapolitano ita adductus est; Καὶ
τῶτο ὁ πωρεσθύτερος ἔλεγε" Μάρκος μὲν x. T. A. vide supra p. 13.
Hc preterea addam, agere de eadem re, hoc est de
regno Christi, tam illum mox secuturum locum, quam
hunc qui Papie ab Irenzeo nominatim ascriptus est, et
eosdem porro locos apud Irenzeum haud ita procul a se
jnvicem distare.

P. 10. 1. 23. —29x οἱ ΠΠρεσθύτεροι] Papiam, ut mea est opi
nio, intelligit, aut fortasse Áristionem, et Joannem quen«
dam: seniorem, quorum auditor fuerat. FEUARDENTIUS
ad Jrencum. Hzc Seniorum dicta Papias in opere suo
attulisse videtur, atque eadem ex Papia lrenzus, sup-
presso auctoris nomine, ut moris tum fuit, desumpsisse.
Quod si ita est, fieri quidem potest, ut plura ante hec
apud Irenzeum exstantia ad Papiam pertineant.

Ibid. l. 24. τότε] H. e. post tempora regni sauctornms

IN PAPLE FRAGMENTA. 39

quartidó nova superior Hierusalem, ut in libro est &poca-
lypsis, in novam terram descenderit ; ita exponente Ire-
zo in capite superiore. |

P. 10. 1. 25. διατριδῆς] Ita Feuardent. (Irenzi prior editor,
qui hec Greca ἃ Joan. Curterio nactus erat) et MS. Ba-
rocc. (scil. Appendicis Quaest. Anastasii in Scripturam) nec
non Gretserus (.4nastasii editor) in margine, sed in textu
σολιτείας. GnABIUS ad lrencum.

Ibid. 1. 27. τρυφῆς Ita habet Cod. Barocc. et edit. Gret-
.seri. Sed Feuard. haud recte τροφῆς. Caeterum deest
utrobique quod respondeat adverbio tue. GRAB1Us, ilid.

Ibid. 1. 28. οἱ δὲ---,σανταχϑ] Plura hic interseruntur in
Anastasii codd. quibus nihil in veteri Irenzi versione re-
spondet : sic enim totum hunc locum exprimunt : oi δὲ τὴν
ἐγίαν γῆν xal τὴν λαμπρότητα τῆς τοόλεως καϑέξεσι σὺν τσᾶσι τοῖς
Φερὶ αὐτὴν ἀγαϑοῖς, ἐπεχορηγουμένοις ὑπὸ τοῦ Θεοῦ" «avra oU
&c. . MassUETUS ad [ren.

Ibid. 1. 31. Σωτὴρ) Legit vet. Interp. Θεός. MassuzT.
ibid. lta agere de Christo Origenem in commentariis

. super Evangelia pluribusque operibus suis bene mémini,

tanquam si alius atque diversus a fidelibus conspectus Do-
minus fuerit pro meritis eorum atque profectu, ingeniose
nimis more suo disserentem.

P. 11. 1.2. ταύτην] In Gretseri edit. et MS. Barocc, raó-
“τῆς. GRABIUS, 16.

Ibid. 1. 38. τῶν τὰ ἑκατὸν &c.] Alii aliter hunc evangelii
locum exponunt, nam Cyprianus fructum centesimum
martyribus, sexagesimum virginibus, tricesimum conjuga-
tis &c. &c. Sed quorsum hec ad Chiliastas ? Feuardent.

- Ast quorsum heec objectio? Neque enim ad millennium,
sed ad diversas in altera vita mansiones probandas ista af-
.fert, aut ex traditione presbyterorum refert. Irenzus.
: GaABIUS ad Jrencum.

Ibid. 1. 5. sexaginta] Ita auctoritate evangeliorum Mat-
thai, necnon Anastasii, atque cod. Voss. posui pro qua-

inta. . GRABIUS, bid.

Ibid. 1. 15. Verbum ejus ait &c.] Ni fallor, respicere
. videtur Irenzeus ad parabolas, vel quinque talentorum, vel

m minarum ; sin minus, ad aliquod Christi dictum,
quod ex Presbyterorum, quos mox citat, traditione acce-
perit. MasscoxT. In hac posteriore sententia Massueto
Grabius prsiverat, haud probato Feuardentio, qui Mat.
XX. 23. et verisimiliter, ni fallor, dixerat spectari; loco illo
sic se habente, τὸ δὲ καϑίσαι ix δεξίων μα x, ἐξ εὐωνύμων pa, dx
εὄςιν ἐμὸν δῦναι», ἀλλ᾽ οἷς ἡτοίμαςαι ὑπὸ τοῦ σατρός μου. De qui-

40 ANNOTATIONES

bus ita Origenes ; ἡ τηλικαύτη δωρεὰ χάρις igi τοῦ ἐπὶ eam
Ca, συμπνέοντος καὶ συνεργοῦντος καὶ ἱδρυόντος ἐν τῇ T
ὑπεροχῇ οὗς οἶδεν ἐπιτηδείους. Comm. in Mat. (xvi. p. 414. ed
Huetii, p.717. ed. Delaraan.)

P. 11. 1. 21. ad Filium] Deerat prepositio ad in-editi,
Irensi, sed Grabio monente, ad Filium legendum est, si-
cuti mox sequitur, ad Patrem.

Ibid. l. 24. omnes) Auctoritate Cod. Voss. et ipeius saeri
textus omnes addidi. GnAntUuS, :bíd.

Ihid. 1. 26. obliviscetur] Obliviscitur in JMS. Pos.
GxABiUS, :jidem.

P. 12.1. 7. καὶ ταῦτα δ᾽ ἡμῖν ix εἰς τὸ ἄχρητον εἰρήσϑω] Distin-
guendum esse monet Eusebius, ni fallor, inter apostolos
ipsos atque eorum discipulos, a quibus posterioribus se
sua accepisse Papiam confitentem habebat. .

Ibid. 1. 14. διήγησιν πἀρειληφένα; ϑαυμασίαν ὑπὸ τῶν τῷ GiMTMM
ϑυγατέρω»] Habet ἀπὸ pro ὑπὸ Cod. MS. Norfolc. Sed sjmi-
liter scribit Irenseus apud Euseb. lib. iv. Hist. c. 14. plos καὶ
μόνην ταύτην ἀλήϑειαν χηρύξας (Polycerpus) ὑπὸ τῶν
παρειληφέναι», p. 116. l. 14. ed. Reading, Itidem Copat.
"post. lib. ii. c. 52. xal rdg ἀνακρίσεις αὐτῶν λαθόντες οἱ γγύμα-
0) ὑπὸ τῶν Ὡροσαγόντων, λέγουσι τῷ καχούργῳ &c. Interim ex
insolentiori phrasi fortasse ortus est Sozomeni historiei
error, nisi si μνημονικὸν tantum μά est, qui Philippi
filias apud Hierapolin mortuum quendam ad vitam. re-
duxisse dicit lib. vii. c. 27. ἐπεὶ Ἢ Μόνορ Πέτρος ó Mew i-

ips νεχρὸν (Ldct. -dpost. cap. ix.) ἀλλὰ καὶ ᾿Ιωάννης ὁ εὐαγγέ»
Ae ἐν ἱπρίσῳ, (teste Apollonio apud Eusebium Hist.) καὶ
Φιλίππου ϑυγατέρες ἐν Ἱεραπόλει, καὶ τὰ αὐτὰ πολλάχις &c. Sed
de hisce mulieribus sanctis nonnulla posthac ad Poxr-
CRATIS Fragmenta. E

Ibid. l. 16. κατ᾿ αὐτὸν yeyoervias] Dubium videri potest,
quibus temporibus hoc factum miraculum, quum obscuri-
Ora sint Eusebii verba, vexp8 γὰρ ἀνάςασιν κατ᾽ αὐτὸν γεγο-
γυῖαν igopri, illud ne nimirum κατ᾽ αὐτὸν, ad Philippum, an ad
Papiam ipsum, sit referendum. Vetus quidem in
Rufinus vertit, Mortuum resurrexisse temporibus sois dici
Similiter locum reddunt Christophorsonus Valesiusque, '
ut vides, et Musculus male vertit illic. Contra vero
mihi magis placent, quee Hen. Dodwellus Praefatione
Dissertt. τῷ Irencum hac de re scripsit, δ. 8. * Senior Ire-
* ngo Papias, quem ipse ἀρχαῖον appellat, mirabilem, in-
* € quit Eusebius, narrationem a Philippi filiabus accepit,
ἐς yexosü ἀνάςασιν κατ᾽ αὐτὸν γεγονέναι. Male Valesius hzc
* de ipsius Papise temporibus intellexit, quce erant potius

IN PAPLE FRAGMENTA. 4:

* de Philippi virginum parentis temporibus intelligerida.
** Cur enim de rebus state sua gestis virgines illas testes
*€ advocaret Papias, traditionum veterum diligentissimus
* exploretor? Philippi itaque temporibus. assignanda erit
“ὁ mortui resuscitatio. Sic item, ni fallor, ut ipsi etiama
** fuerit Philippo tribuenda." Et magnum est, mea qui-
dem sententia, pro apostolo argumentum, quia statim
port commemoratur miraculum Justi seu Barsabz, S. Phi-
ippi equalis; quod quidem miraculum cl. Dodwellug
verisimiliter statuit, Papiam ex earundem mulierum tra-
ditione accepisse. Grabius quoque in Latina horum ver-
borum versione Philippi ztati hanc mortui resurrectionem
dedit. Neque silentio id transeundum est, Menca Grz-
eorum ad 14 Novemüris narrare, mortuum suscitatum ἃ

Philippo apostolo Hierapoli fuisse, aliumque quendam ρὲ»
erum apud Galilaeam.

|. P.a2. l. 17. Βαρσαδὰν}] In tribus nostris codicibus Maz.
Med. et Fuket. legitur BagcaG6ay H. VaAtESIUs. Addas
MS. Bodi. seu Savil. una cum multis Novi Test. scriptis
eodicibüs, Mox τῷ Χριςοῦ pro τῷ Κυρίου MS. Norfolc.
Ibid. 1. 19. ὁπομείναντος.) Inseruit hic ex ctis 44postolo-
$um Eusebius Justi atque Matthie ad apostolatum nomi-
nationem. E ΝΣ
Ibid. ὡς ἐκ cw] ὡς ἄν ix «v. .MS. Bodl. ut supra
legunt omnes ad 1. 10. Vid. et Euseb. infra. Mox habere
horum, aejxTixcreQoy pro σωματικῶς, notat Strothius
Eusebii editor novissimus.
P.-18. 1. 8. ὑπογησομένης.) Eusebius hec interposuit : ἃ xal
: ἡγοῦμοι τὰς ἀποςολικὰς τοαρεκδεξάμανον διηγήσεις, ὑπολαθεῖν, τὰ
ἐν ὑποδείγμασι πρὸς. αὐτῶν μυςικῶς εἰρημένα μὴ συνεωραχότοι.
σφόδρα γάρ το! σμικρὸς ὧν τὸν νοῦν, ὡς ὧν ἐκ τῶν αὐτοῦ λόγων
φεχμηράμενον εἰπεῖν, φοιίνοται" ej» καὶ τοῖς μετ᾽ αὐτὸν τολείςοις
ὅσοὶς τῶν ἐχκλησναιςιχῶν, τῆς ὁμοίας αὐτῷ δόξης πσαραΐτιος γέγονε,
“τὴν. ἀρχαιότητα τἀνδρὸς «σροδεδλημένοις" ὥσπερ οὖν Elgnyako, no)
᾿ sí τις. ἄλλος τὰ ὅμοια φρονῶν ἀναπέφηνε. — Quee quidem ita opi-
watus esse videtur Papias ex male intellectis Apostolorum
Warretionilus, cum ea qua arcano quodam sensu et exempli
wtusa--ab illis dicebantur, non satis pervidisset. Fuit enim
'.emediocri admodum ingenio preditus, ut ex scriptis illius
4vtijicere licet * plerisque tamen post ipsum Ecclesiasticis
-scriptorilus ejusdem erroris occasionem praebuit, hominis
.velustate sententiam. suam. tuentibus : puta Irenco, et si
ques alius ejusdem opinionis fautor extitit. Extat tamen
e Papia in edito Eusebio initio cap. xxxvi. hujus libri ter-
.tii magnum istud preconium, ἀνὴρ τὰ erávra ὅτι μάλιςα λο-

»5 ANNOTATIONES

“γιώτατος καὶ. τῆς γραφῆς εἰδήμων. — Cum vero laus abstt codd,
tribus a Valesio memoratis, quibus Savilianus in Bib»
lioth. Bodl. et codex Norfoic. nunc addendi sunt, nequé
eadem a Rufino interprete veteri agnoscatur, non dubitat
vir ille doctissimus, quocum alii consentiunt, quin verba
ab imperito quodam scholiasta adjecta sint, preeter Eusebii
mentem ?tque sententiam. — Defendit tamen Grabius in
"Spicil. tom. ii. p. 28. et ex eo Ceillier Hist. Générale des
"uteurs Sac. et Eccles. tom. I. p. 686. et Gallandius Pro-
lepom. in Biblioth. Patrum, cap. x. p. 67. qui omnia frag-
menta, que Grabius Papie collegerat, in Bibliotheca hac
sua edidit; vereor autem ut de locorum inter se repugnan-
tia plene satisfecerint.
Sed hzc hactenus. Ad fontem opinionis quod attinet
de renovatione orbis terrarum, quz longe lateque olim
serpsit, et etiam nunc dierum inter multos permansit theo»
logos, Grabius ante ostendit ad prius ex Irenzo Papiz frag-
mentum, inveterasse istam apud priscos Judaeos. Vid. supra
ag.?7. Porro cl. docet Moshemius in opere celebri De
Telus Christianorum ante Constantinum M. Szc. iii. δ. 39.
. 721. ante Papiam extitisse Chiliastas quos vocant, inter
Dhrisrianos, nec Eusebio fidem habendam esse, qui ab
episcopo Hierapolitano spem mille annorum ad sequentes
doctores manasse tradit. Ouum enim Papias opinionem
non princeps excogitaverit, verum ab aliis acceperit, quod
ipse non reticet Eusebius hoc loco, perspicuum esse ait
Moshemius, ante ipsum jam Christianos certe quosdam
'ea imbutos fuisse, a quibus posteri eam discere potuerint.
His addit vir cl. Irenzum loco,a me supra descripto ad
pag. 10. Papiam non tanquam auctorem hujus sententie
laudare, sed testimonio tantum ejus se tueri. Imo ab ipso
Papia, ni fallor, presbyteri aliqui tanquam traditionum
istarum auctores allati fuerant. Fac autem ista vera esse
omnia, hoc tamen animadvertendum, Eusebium non dix-
isse, Papiam opinionis istius αἰτίον originem, sed eapairioy
fuisse, causam aliis conjunctam, ut vox interdum sonat,
quo sensu ille quoque συναίτιος et μεταΐτιος poni solent, et
cujus notationis exemplum dabit Epiphanius adv. Hee-
reses, Hier. xlii. p. 368. ed. Petavii, ubi legis, quatenus mo-
ralis est, observationem τσαραίτιον salutis appellat, hoc
statim post addito, fidem in Christum in eadem lege pre-
dictam esse, sine qua nemo justificari possit. Deinde, quod
maximum est, cum forsitan antiquissimus fuerit Papias
omnuiun nostrorum scriptorum, qui istiusmodi quid lite-
ris consignassent, vel ita Joannis Apocalypsin exposuig-

ΙΝ PAPLE FRAGMENTA. 33

sent, dux igitur atque auctor aliis hujus fovende sententie
de regno Christi aliqua ex parte videri posset.

P. 13. 1. 5. διηγήσεις) Recte Musculus enarrationes vertit.
Hoc enim.sensu διηγήσεις usurpat Eusebtus non semel. Sic -
paulo antea in hoc capite dixit : ἃ καὶ $yySpou τὰς ἀποςολικὰς
ἀναρεχδεξάμενον διηγήσεις. Origenes in lib. iv. de principiis.
διὰ τοῦτο ἡμεῖς καὶ τὸ ἐν τῷ ὑπό τινων καταφρονουμένῳ βιθδλίῳ τῷ
“ποιμένι, οὕτω διηγούμεϑα. Vide qua notavi ad cap. xiv. lib.7.
(ubi διηγήσεις idem esse docet Valesius, quod ἐξηγήσεις vel
διοξηγήσεις.) WALESIUS. |

Ibid. 1. 6. ἀναπέμψαντις] τταραπέμψαντες editionis R. Steph.
Nicephorique lectionem reposuit editioni sue Strothius,
quum ἀναπέμψαντες ex sequente voce ortum putaret. At
vero tuentur Palesii lectionem manuscripti Bodl. et Nor-
folc. repetitionemque preepositionis «gà post voces σάρα-
δίδωσιν et παραδόσεις aures nostre forsan zeque egre pati-
untur. '

Ibid. ἀναγκαίως] Ita locutus fuisse Eusebius videtur,
propterea quod ex instituto testimonia de omnibus et sin-
gulis Novi Foederis libris colligere statuisset; ὑπόογεσιν ere-
ποιήμεϑα, inquit Eusebius, lib. v. Hist. c. 9. σσαραϑήσεδγαι
κατὰ καιρὸν εἰπόντες τὰς τῶν ἀρχαίων ἐκκλησιαςικῶν, τορεσθυτέρων
τε καὶ συγ[ραφέων, φωνὰς, ἐν αἷς τὰς τσερὶ τῶν ἐνδιαιϑήκων γραφῶν
εἰς αὐτοὺς κατελθούσας τταραδόσεις γραφῇ «ταραδεδώκασι. Vocem
non vertit Valesius ; sed postea in Eusebii loco de libris
illis S. Scripture agente, quos testes citaverat Papias, qui
quidem locus mox ad p. 35. videndus hoc claudit Eusebii
capitulum, pro ἀναγκαίως non sine causa Latine posuit.
guum vero ssepenumero voces ἀνωγκαίως et ἀναγκαῖον de

studio suo circa canonem sacrum auctor adhibuerit,
itaque recte vertit hoc loco Musculus mecessario, minus
autem bene Christophorsonus commode. |

P. 13. 1. 8. Καὶ τοῦτο ὁ τορεσθύτερος ἔλεγε] Addit post ἔλεγε
Nicephorus ᾿Ιωάννης. ScRoTH. Quis idle fuerit Senior,
non addidit Eusebius, sed tamen ex iis quz ibidem przmi-
8it, videtur posse colligi, S. Papiam per Seniorem intelli-
gere Joannem presbyterum. Harroixrvus Fit. S. Papice,
p. 661. Vitt. PP, Oriental. qui ait, hunc Joannem unum

isse e LXX. discipulis. Nescio autem, unde hoc ipsum
didicerit vir doctus, nisi ex conjectura sua, quz quidem
probabilis est; atque Eusebium autumare per Seniorem
illum Joannem presbyterum intelligi debere, liquido, opi-
nor,constat. De sepulchro ejus supra dictum est ad p.23.
Nec amplius habeo, nisi Constitutionum 4post. illud inq
lib. vii. c. 46. ubi dicitur constituisse Joannes apostolus

VOL. I. D

34 . .ANNOTATIONES

cognominem hunc suum Ephesi episcopum. Ibi etiam
statim post duo Áristones Smyrne episcopi fuisse narran-
tur, quorum alterum suspicatur Cotelerius fuisse celebrem
Papiz Aristionem. De hoc autem Martyrologiwun Roman.
ad 22 Febr. Salamine in Cypro sancti ZAristtonis, qui, ut
idem Papias testatur, fuit unus de septuaginta - duobus
Christi discipulis. p. 103. ed. Venet. 1630. Tta Martyrol.
quia in illo loco Papias eum pariter atque Joannem Senio-
rem discipulos Domini appellat,
P. 13. 1. 9. Μάρκος μὲν ἑρμηνευτὴς Πέτρου] Marcum inter-
pretem Petri vocat etiam Hieronymus in Catalogo, ex
oc Papie loco, ut opinor. Hinc est, quod plerique Gra-
corum Marci Evangelium a Petro dictatum esse scribunt.
Ita Athanasius in tractatu de libris sacre Scriptursz.
Quod quomodo intelligendum sit, docet hic Papise locus.
eque enim existimandum est, Marcum ex ore dictantis
Petri Evangelium suum excepisse: sed curn Petrum au-
disset verbum Dei Judzis Hebraice przedicantem, Mar-
cum singula que ad Christum pertinebant, studiose di-
ssisse Greco sermone. VaLEsius. Alio quoque loco
usebius, supra lib. ii. c. 15. postquam de Marci evangelio
Clemerítem Alexandrinum testem adduxerat, hoc didit,
quod, rectius quam alii, Valesius a sequentibus sejunxit,
συνεπεμαρτυρεῖ ὃ αὐτῷ xal ὁ “Ἱεραπολίτης ἐπίσχοπος ὀνόματι Tla.-
πίας. Verum ad nulla alia verba Papiz, preter ea hoc ipso
Joco alláta, illic spectare Eusebium, censet cl. Lardnerus
De Evang. Hist. Fide, P. II. vol. I. c. ix. δ. 2. Clemens
quidem ibi Marci evangelium Romanorum rogatu scrip-
tum fuisse, et a Petro exinde comfirmatum, ait. Que au-
tem nunc appono, ea certe Clementem solum auctorem
suum habebant; Τοῦ δὲ Mápxou μνημονεύειν τὸν Πέτρον iv τῇ
προτέρᾳ ἐπιςολῇ, ἣν αὶ συντάξοι φασὶν ἐπ᾿ αὐτῆς Ρώμης" σημαίνειν
τε τοῦτ᾽ αὐτὸν, τὴν τοόλιν τοπικώτερον Βαδυλῶνα προσείκοντα διὰ
τούτων" ᾿Ασπάξεται ὑμᾶς ἣ ἐν Βαβυλῶνι συνεκχλεχτὴ, καὶ Μάρχος ó
υἱός μου. Operz pretium fuisset his addere, narrare sacram
scripturam Paulum apostolum Rome dum ageret, habu-
isse Marcum una cum aliis adjutorem suum, quod' ipse
Paulus docet in epistolis ad Colossenses, atque Philemo-
nem; et cum secundo ad urbem venisset, a S. Timotheo pe-
tivisse, ut eundem Marcum secum adduceret, 2 Tim. iv. 11.
Si cértum esset evangelistam esse, qui his locis designetur..
Ibid. 1. 10. τὰ ὑπὸ τοῦ Χριςοῦ ἣ AexSévra] τὰ ὑπὸ τῇ Kuplov
λεχϑέντα sine ἢ ed. Steph. MS. Νογῥοίο. Fafinusque. Mox
JNicephoro abesse rà; ante διδασκαλίας notat Strothius.-
Ibid. 1. 15. λογίων) Hanc vocem pro λόγων ex ed. Steph. .

IN PAPLE FRAGMENTA. 35

xuper revocavit Strothius, firtriantibus Nicephoro Norfolci-
ensique scripto ; neque diversa extat in Papiani operis ti-
tulo, aut paulo infra.

P. 13. 1. 16. ἔνια γράψας) ἔνια ἀνάγραψας Cod. Venet.
STRoTH. De codice hoc Veneto Prefationem vide meam
versus fin. .

. Ibid. l. 17. ἐν αὐτοῖς] ἐν deest in ed. Steph. SrTRoTM. ἐν
τούτοις MS. Norfolc.

P. 14. 1. 2. συνεγράψατο] Ex ed. quidem Steph. et Nice-
phoro συνετάξατο reposuit Strothius, sed Valesio adstipula-
tur codex MS. uterque, tam Norfolc. quam Bodl.

Ibid. ὡς ἦν δύνατος ἕκαςος] Nicephorus habet ὡς ἦν δυνατὸς
ἔχαςος, Cui subscribunt quatuor nostri codices Maz. Med.
Fuk. et Savilianus. VALEsiUS. [14 Valesius, qui tamen
lectionem codicis Regii iu textu retinuit. Strothius, quem
hic quidem secutus sum ὡς ἦν δύνατος recipientem, codicis
quoque Peneti Lectt. ipsum exhibere ait, cui ceterisque
MStis addas Cod. Nozfolc. nam Savilianum illum bibho-
thecse Bodl. jam memoravit Valesius. Ceterum hec
verba Papie de S. Matthei versionibus aliquatenus illus-
trata loco dixeris Augustini de interpretibus Novi Testa-
menti Latinis. Latini interpretes (inquit ille numerari
nullo modo possunt. Ut enim cutque primis fidei tempori-
bus in manus venit codex Graecus, et aliquantulum faculta-
tis sibi utriusque lingue habere videbatur, ausus est inter-
pretari.. De Doctrina Christiana, lib.i. c. ix. p, 216, tom. iii.
.ed. Froben.

Ibid. ]. 4. καὶ ἀπὸ] Addenti ἀπὸ ex ed. Steph. Nicepho-
roque Strothio suffragatur cod. MS. Bodl. seu Savil.

bid. καὶ ἄλλην iropíar exspi γυναικὸς] Ann heec fuerit. historia,
.que de mubere adultera in plerisque codicibus evan-
.gelii S. Joannis extat, etsi cum hoc interpretamento vetus
Eusebii interpres Rufinus Latine hzc verterit, valde incer-
tum est. Sin autem sic res habet, tum vero non plane
respuenda esset Grotii τοῦ sv conjectura, qui ad S. Joan.
- cap. viii. exposuit, attextam fuisse historiam fllam a Naza-
renis quidem Hebraeo evangelio, a Papia autem aliisque
Joannis discipulis Greco Joannis, et ab ecclesia proba-
tam, ideo quod satis certo testimonio constaret ab apo-
stolis traditam.

Ibid. 1. 6. περιέχει. Addit Eusebius: Kal ταῦτα δ᾽ ἡμῖν
- ἀναγκαίως πρὸς τοῖς ἐχτεϑεῖσιν ἐπιτετηρήϑδω, dtque hac cum.
aliis quee supra bosuimus non sine causa (necessario. vid,
.supra) a nolis observata sint. Caeterum quanti facienda
sint Papiana isthzc testimonia, nemo non videt, nisi qui

D2

36 ΑΝΝΟΤΑΤΙΟΝΕΒ

in historia canonis Novi Testamenti plane hospes est.
Papias enim, sicut non tantum Trenzus, sed ipse quoque
Papias teste Eusebio de se tradidit, Joannis presbyteri ac
discipuli Domini αὐτήκοος fuit, et fortasse etiam Joannis
evangeliste, prout multi veteres exponunt traduntque, 6 qoi
T1175, ita ut hic episcopus in ipsis initiis seculi Chris-
tum natum secundi floruisse videatur. Id quod alio quo-

ue modo evidenter constat; cum enim oporteat sanctas
illas mulieres, quibus notus fuit Papias, sive filie fuerint
Philippi apostoli, seu cognominis evangeliste, in senium
vergisse, vel potius jam senes fuisse, ante szculum pri
mum conclusum ; non potest fieri, quin ipsis saltem initiis
sequentis seculi Papias adnumerandus sit. Idem autem
ille ex presbyteri Joannis ore refert, Marcum evangelium
illud scripsisse, quod ipsius Papise temporibus ei attribue-
batur. Neque aliüs unquam evangelii, prieter id quod ec-
clesia semper recepit, Marci nomine circumlati mentio
ulla facta est. Porro Mattheum evangelium conscripsisse,
Papias affirmat. Imo αὐτολέξει afferebat vir sanctus in opere
guo priorem epistolam Joannis, prioremque Petri. His in-
super Apocalypsis τὸ ϑεόπνευςον agnovisse Papiam, testatur
Andreas Cresariensis episcopus Commentarto in eundem
librum sacrum, cujus ῥῆσιν mox videbis ; huic autem Án-
drem, quacunque demum :etate vixerit, Papianum opus
pre manibus fuisse, fidenter dicerem. Denique, ut rem
iniam, referente. Papia, aut saltem lIrenzo, in ῥήσει ante
allata ad pag. 10. Presbyteri quidam apostolorum disci-
puli, evangeliis Matthei atque Joannis, et, ut videtur,
"lpocalypst, usi sunt ; adhzec, quod verisimile est, locum
ipsi ex priore epistola Pauli ad Corinthios adduxerunt.
4lcta autem. lpostolorum a Papia in opere suo commemo-
rata fuisse, propterea quod de Jude traditoris morte, at-
que de Justo, qui cognominatus est Barsabas, mentionem
jbi fecisset, non satis certum esse videtur.

P. t4. 1. 15. Andreas. Ceesariensis] Pearsonius Ptndic.
Ignat. P. i. c. 10. * Andreas Caesariensis episcopus, vir
« gravis et catholicus, consentientibus Bellarmino et Us-
* serio. circa annum quingentesimum scripsit ; certe ne-
* minen citat, qui fuerit 5. Cyrillo junior." Cavio quo-
que in Hist. Lit. vol. I. p. 407. idem verisimile esse videtur,
sed nullam ejus viri esse ait apud veteres mentionem.

lbid. 1. 17. δηλαδὴ τῶν Φαλαὶ ϑείων ἀγγέλων} Forsitan heec Án-
drez, non Papi, verba sunt.

lbid. l. 18. τῆς «regi τὴν γὴν διακοσμήσεως} Similiter non-
nullos ex patribus Ante-Nicenis sensisse de cura rerum

IN PAPLE: FRAGMENTA. 37

terrenarum angelis, ex quibus aliqui' postea lapsi sunt,
commissa, fuse ostendit doctus ille Halloixius ad 7/it. S.
Papic, p. 665. .Sed vero nixa sunt hec omnia locis qui-
busdam S. Scripturz satis obscuris; ut dubium sit, utrum
iis opinionibus insit aliquid, quo recte uti possis. Tamen
uam similia de singulis rebus ac gentibus a summo
Lec penes numina sibi inferiora positis ethnici statue-
t.

P. 15.1. 17. Λαφόντες τὰς ἀφορμὰς) Hec: Anastasii Grece
proferuntur ab Halloixio in Notationibus ad Jit. S. Pan-
&cni, p. 851. Tom. Secundi itt. PP. Oriental. penes
quem ortasse codex fuit manuscriptus. Certe in biblio-

a Bavarica hoc Anastasii opus Grece extabat, testibus
Gretsero Przfatione ad Anastasii Hodegum,et Catalogo bib-
. liothecs istius apud Montfauconium Biblioth. Bibliothe-

carum.. Ceterum Joannes Apostolus ὁ ἐπιςήϑιος Χριςοῦ ἃ
Cedreno quoque nominatur in Historiar. Compend. p. 208.
ed. Xylandri; et diu ante hunc chronographum Anasta-
siumque tertio etiam vertente seculo ab Anatolio: Laodi-
ceno sic dictus est in Canone Paschali, cujus vetus inter-
. pres Latinus hzc habet, Joanne scilicet evangelista, et pec-
doris Domni inculatore. δ. x. ed. Bucherian. Imo et se-
cundo ecclesie seculo Polycrates Ephesinus episcopus
similiter signavit apostolum, ἔτι δὲ καὶ ᾿Ιωάννης ὁ ἐπὶ τὸ £130;
Té Kuple ἀναπέσων. Vid. ΡΟΥΟΘΒΑΤΙΒ Fragmentum, infra.
Ibid. 1. 30. Veteres ego ecclesiarum &c.] Hic Anastasii
Jocus, una cum Stephano Gobaro apud Photium et S. Maxi-
mo, à cl. Grabio memoratus est ; quos omnes spectare ait
ad ea, quie ex Irenzeo Papiam laudante supra descripta sunt
ad p.9. .Hoc quidem de duobus alteris scriptoribus Ste-
phano et Maximo verum est, sed ista Anastasii ad hexae-
ineri atque paradisi expositiones a Papia aliisque excogi-
tatas pertinere, ostendit tam locus ipse, quam prior ille
ejusdem scriptoris Graece jam exhibitus, quem Grabius
pretermisit. Jam vero ad auctores pergamus, quos idem
vir doctissimus post Anastasium testem citatum adduxit.
*€ Porro Stephanus Gobarus Tritheita apud Photium Cod.
“ς 232. profitetur se non probare Παπίαν τὸν "IegomróAsos ἐπί-
5€ σκοπὸν καὶ μάρτυρα, οὐδὲ Elpuyaioy τὸν ὅσιον ἔπίσκοπον Λουγδό-
€6 γων, ἐν οἷς λέγουσιν, αἰδδητῶν τινῶν βρωμάτων ἀπόλαυσιν εἶναι
*€ τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν. Et Maximus in Comment. ad
* Dionysii cap. 7. de Ecclesiastica Hierarchia : ὁ Παπίας ἐν
€€ τῷ τετάρτῳ αὐτῷ βιθλίῳ τῶν Κυριακῶν ἐξηγήσεων, τὰς διὰ βρω-
“ὁ μάτων εἶπεν ἐν τῇ ἀναςάσει ἀπολαύσεις. Papias lib. iv. Domtni-
*€ carum explanationum scripsit, fore in resurrectione volup-

D3

58 ANNOTAT. IN PAPIJE-FRAGM.

* tates que percipiuntur ex cibis. Moxque addit: Καὶ ἘΠ.
€€ ρηναῖος δὲ ὃ Λουγδούνου ἐν τῷ κατὰ αἱρέσεων aréprTo λόγῳ τὸ
* αὐτό φησι, καὶ παράγει μάρτυρα τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰρημένων τὸν
€ χεχϑέντα Llomiay. Quin et Ireneus Lugdunensis Episco-
« pus lib. v. adversus heereses idem tradit, ubi predictum
** Papiam diclis suis testem adhibet. Unde patet, hos re-
* spexisse ea, 4185 supra ex Irenzo descripsimus. Plures
* qui Papiam nostrum citaverint, scriptores haud memi-
* ni: nam alius omnino hujus nominis esse videtur, cujus
* Syngrammata allegantur in Chronica demonstratione,
** Allatii lib. de Simeonum scriptis suffixa pag. 22. Sed et
* MSS. Codices Anglie nihil pa im suppeditant, preeter
* jstud quod sequitur de quatuor Mariis in Evangelio me-
*€ moratis." |

P. 16. l. ult. habuerit.) Addidit 1s, qui hec descripsit, de
suo: Maria dicitur Illuminatrix sive stella maris; genuit
enim lumen mundi: sermone autem Syro Domina nuncupa-
tur, quia genuit Dominum. Priora vero ex Papie nostri
libris deprompta esse exinde colligo, quia initio horum
verborum ad marginem expresse adscriptum lego: Papia.
Ceterum que Cod. 1752. qui est Digbzi 151. in Catalogo -
signantur Excerpta de Papia, sunt vocabula, ex Dictiona-
rio alterius Papise, exeunte seculo x11. florentis, descripta.
GnAnIUs. Ait preterea vir cl. in titulo quem prefixit
τῇ ῥήσει, codicem, ex quo hzc desumpta sunt, anno 1302.
et 1303. in abbatia Osneiensi prope Oxonium scriptum fu-
1586. Ouem quidem codicem inveni notas miscellas et
justa qusedam opera continere, sed nil aliud habere prze-
terea de eodem argumento. Quo citius autem res in eo
tractata intelligatur, nomina mulierum sanctarum nume-
rorum notis distinxi., Neque profecto levis momenti fo-
rent verba ista in questione de Christi Domini cognatis
dijudicanda, modo ut a Papia profecta fuerint, quod vero
haud absimile videtur. Vid. notam supra ad S. Hierony-
mi de Papia capitulum. Sed tamen ab istis omnino dis-
crepant, qui Epiphanius in Heresi Lxxv111. num. 7. et
$. de cognatione Domini tradidit, et contraria sunt ferme
omnia que ex Hippolyti Thebani Chronico super ista re
desumpta sunt in codicem MS. Bodl. 291. seu Cromwell.
112. ad fol. 637.

SENIORES

APUD IRENZEUM.

ὃ 4

—. PLURIUM ANONYMORUM,

. ᾿ | κα QUINUS |

NONNULLI APOSTOLOS AUDIERANT,
RELIQULE

5. ἃ S. IRENJEO SERVATJE.

MONITUM.

Dvo omnino sunt, que monuero; primum hoc est ; pluri-
bus uno Senioribus attribuenda esse Collectanea, quz sequun-
tur; deinde nolle me affirmare ista omnia, presertim que ex-
lücerpsi et quinto loco posui, ipsis auctorum verbis ab Irenzo
faisse expressa. Sed finge haud ita esse, certe digni erant ut huc

ες deducerentur rivuli, quos a Christianismi fontibus tam prope
&besse novimus.

——Ó-——— 0! manete

I.

'H γὰρ «λάνη (Ireneus inquit, Praefat. Lib. Primi Contra

15 Horeses, ὃ. ii. p. 2. ed. Massueti.) xa9' αὑτὴν μὲν οὐκ ἐπιδείκνυται»
ἵνα μὴ γυμνωΊπεῖσα γένηται κατάφωρος" τοιϑανῷ δὲ περιδλήματι
«πανούργως κοσμουμένη, καὶ αὐτῆς τῆς ἀληϑείας ἀληϑεςέραν ἑαυτὴν
«αρέχειν (Fortasse arapéya, vid. not.) φαίνεδναι διὰ. τῆς ἔξωϑεν
φαντασίας Toig ἀπειροτέροις" καϑὼς ὑπὸ ΤΟΥ KPEITTONOZ
20'HMON εἴρηται ἐπὶ τῶν τοιούτων, Ὅτι λίθον T τίμέον σμά-

Interpretatio Vetus.

Error enim secundum semetip- est et dicere) veriorem semetip-
sum non ostenditur, ne denudatus — sum przfert, ut decipiat exteriori
fiat comprehensibilis, suasorio au« — phantasmate rudiores : quemad»
tem cooperimento subdole ador- modum ἃ MELIORE Nonis dictum

natus, et ipsa veritate (ridiculum — est de hujusmodi, Quoniam 1la-

“᾿Ξ, RELIQUIJ SACRA.

ρώγδον ovra, x ττολυτίμητόν τισιν ὕαλος ἐνυξρίζε dia, τέχνης
ταρομοιυμένη, ὕποταν μὴ παρῇ ὁ αϑένων δοκιμάσαι καὶ
τέχνη διελέγξαι τὴν τοανώργως γενομένην. ὅτων δὲ ἐπεμε-
γῇ ὁ χαλκὸς εἰς τὸν ἄργυρον, τίς εὐκόλως δυνήσεται τῷ-
voy ὠκερωίως (ἀκέραιος legebat Vet. Interpres) δοκιμάσαι; 5
pidem pretiosum smaragdum, subdole sit factum. Quum e-
magni pretii apud quosdam, vi- nim commixtum fuerit era-
treum in ejus contumeliam per mentum argento, quis facile
artem assimilatum, quoadusque — poterit, rudis quum sit, hoc

non adest qui potest probare, probare?. 10
et artificium arguere, quod

II.

Similia enim loquentes (scil. Hazretici) fidelibus, (inquit Ire-
nius lib. jii. ejusd. Operis, ipso fine cap. xvii. al. c. xix. p. 209.) sicut
prediximus, non solum dissimilia sapiunt, δε et contraria,
et per omnia plena blasphemiis, per quz interficiunt eos, qui per 15
similitudinem verborum dissimile affectionis eorum in se attra-
hunt venenum : sicut quis aque mixtum gypsum dans pro lacte,
seducat per similitudinem coloris; sicut quidam dixit SuPERrTOR
NOBIS, de omnibus qui quolibet modo depravant qua sunt Dei,
et adulterant veritatem: In Dei lacte gypsum male miscetur. 20

— — P ÜÓ e —M
III.

'—Ka39; Ὁ KPEIZZON ἭΜΩΝ (verba Irenzi sunt lib. I..
ejusd. Op. c. xiii, al. viii. p. 62. al. 9.) ἔφη «repl τῶν τοιούτων (scil.
de falsis prophetis) Ὅτι TO μρηρὸν x ἀναιδὲς ψυχὴ κενῷ
ἀέρι Θερμιαινομένη.

Interpretatio Vetus. ᾿ | 2&

—Sicut MELIOR NoBrS de tali- anima, 4:5 vacuo aére ex-
bus prophetis exsequitur, Quod — calefacta est.
audax .et inverecunda est

SENIORES APUD IRENJEUM. 43

IV.

Propter hoc et in initio transgressionis Ade, sicut enarrat
Scriptura, non ipsum maledixit Adam, sed *£erram in operibus
ejus, quemadmodum Ex vETERIBUS QUIDAM ait, quoniam qui-
dem transtulit Deus maledictum in terram, ut non per-

5severaret in homine. Condemnationem autem transgressionis
accepit homo tzdia et terrenum laborem &c. &c. Hec Irengus
attulit lib. iii. ejusd. Op. c, xxiii, al. c. xxxv. p. 221.

a—Á— BN mtr

V.

1. Quemadmodum audivi (inquit Irenzus lib. iv. ejusd. Op. c. xxvii.

al. xlv. p. 263.) à aUoDAM PnzsBYTERO, qui audierat ab His auti
1O AÀPOSTOLOS VIDERANT, et ab HIS QUI DIDICERANT : $ufficere
veteribus, de his quz sine consilio Spiritus egerunt, eam
quze ex Scripturis esset correptionem. — Cum enim non sit
personarum acceptor Deus, quz sunt non secundum ejus
placitum facta, his inferebat congruam correptionem.
15 Ouemadmodum sub David, quando persequutionem qui-
dem patiebatur a Saul propter justitiam, et Regem Saul fu-
giebat, et inimicum non ulciscebatur, et Christi adventum
psallebat, et sapientia instruebat gentes, et omnia secundum
consilium faciebat Spiritus, placebat Deo. Quando autem
20 propter concupiscentiam ipse sibi accepit Bersabee Urise
uxorem, dixit Scriptura de eo : 5b Nequam autem visus est
sermo quem fecit David in oculis Domini ;. et mittitur ad
eum Nathan propheta, ostendens ei peccatum ejus, ut ipse
dans sententiam de semetipso, et semetipsum adjudicans,
25 misericordiam consequeretur et remissionem a Christo :
€ Et dixit ei : Duo viri fuerunt tn civitate una, unus dives,

et unus pauper : diviti erant greges ovium et loum multi
valde, et pauperi nihil aliud nisi ovicula una, quam habebat

* Gen. iii. 17. » 4 Reg. xi. 37. * ἃ Reg. xii. 1. seqq.

m . RELIQULE SACRA.

et nulriebat, et fuerat cum eo, et cum filis ejus pariter : de
pane suo manducabat, et de calice bibebat, et erat ei quast
Jilia. ΕἸ venit hospes homini diviti, et pepercit accipere de
grege ovicularum suarum, et de gregibus boum suorum, et
J'acere hospiti : et accepit oviculam viri pauperis, et appo- 5
suit viro qui venerat ad eum. Iratus est autem David super
hominem illum valde, et dixit ad Nathan : Vivit Dominus,
quoniam filius mortis est homo ille qui fecit hoc : et oviculam
reddet quadruplum pro eo quod fecit factum hoc: et pro eo
quod non pepercit pauperi. Et ait adeum Nathan: Tu es vir, 10
qui fecisti hoc ; et deinceps reliqua exsequitur, exprobrans
eum, et enumerans in eum Dei beneficia, et quoniam exa-
cerbavit Dominum, cum fecisset hoc. Non enim placere
Deo hujusmodi operationem, sed iram magnam imminere
domui ejus. Compunctus est autem David ad hec, et 15
ait: Peccavi Domino ; et d Psalmum exhomologeseos post
psallebat, adventum Domini sustinens, qui abluit et emun-
dat eum hominem qui peccato fuerat obstrictus. Si-
militer autem et de Salomone, cum perseveraret judicare
recte et sapientiam enarrare, et typum veri templi zdifica- 26
bat, et glorias exponebat Dei, et adventuram pacem gen-
tibus annuntiabat, et Christi regnum prefigurabat, *et lo-
quebatur tria millia parabolarum in adventum Domini, et
quinque millia canticorum, hymnum dicens Deo, et eam :
que est in conditione (τῇ κτίσει) sapientiam Dei exponebat 25
physiologice ex omni ligno, et de omni herba, et de volati-
libus omnibus, et de quadrupedibus, et de piscibus; et di-
cebat: f Si vere Deus, quem celi non capiunt, super terram
halitalit cum hominibus ? et placebat Deo, et omnes eum
admirabantur, et omnes reges terre querebant faciem 30
ejus, ut audirent sapientiam ejus, quam dederat illi Deus,

Ε et regina Austri a finibus terrz veniebat ad eum, sapien-
tiam, quz in eo erat, scitura; quam et Dominus ait in

d Psalm. 1. vid. not. . €8Reg.iv. 22. scq.
f 3 Reg. viii. 27. s Mat. xii. 42.

SENIORES APUD IRENJEUM. 45

judicio resumecturam cum eorum.natione qui audiunt
sermones ejus, et non credunt in eum, et adjudicaturam
eos : quoniam illa quidem subjecta est annuntiatm sapi-
entire per servum Dei; hi vero eam quse a Filio Dei daba-
5tur contempserunt sapientiam. Salomon enim servus erat;
Christus vero Filius Dei, et Dominus Salomonis. Cum
igitur sine offensa serviret Deo, et ministraret dispensatio-
nibus ejus, tunc glorificabatur: cum autem uxores accipi-
ebat ab universis gentibus, et permittebat eis erigere idola
1O0in Israel, dixit Scriptura de eo: h Et Rex Salomon erat
amator mulierum, et accepit. sibi mulieres alienigenas ; et
factum est in tempore senectutis Salomonis, non erat cor ejus
perfectum cum Domino Deo suo. ΕἸ diverterunt mulieres
alienigence cor ejus post Dees alienos. Et fecit Salomon
15 malignum ἐπὶ conspectu Domini : non aliit post Dominum,
quemadmodum David pater ejus. Et iratus est Dominus tn
Salomonem : non enim erat cor ejus perfectum in. Domi-
no, secundum cor David patris ejus. Sufficienter increpa-
vit eum Scriptura, sicut dixit ῬΆΣΒΒΥΤΕΒ,; ut non glorietur
20 universa caro in conspectu Domini.

2. Et propter hoc i Dominum in ea quse sunt sub terra
descendisse, evangelizantem et illis adventum suum, remis-
sione peccatorum exsistente his qui credunt in eum. Cre-
diderunt autem in eum omnes qui sperabant in eum, id

25 est, qui adventum ejus prznuntiaverunt, et dispositionibus
ejus servierunt, justi, et Prophetz, et Patriarch: quibus
similiter ut nobis remisit peccata, quz& non oportet nos
imputare his, si quominus contemnimus gratiam Dei.
Quemadmodum enim illi non imputabant nobis inconti-

30 nentias nostras, quas operati sumus, priusquam Christus in
nobis manifestarétur; sic et nos non est justum imputàre
ante adventum Christi his qui peccaverunt. k Omnes enim
homines egent gloria Det, justificantur autem non a semet-

à 9 Reg. xi. 1. seqq. i Ephes. iv. 9. 1 Pet. iii. 19. k Rom. iii. 23,

46 - RELIQUIE SACRA.

Apsis, sed a Domini adventu, qui intendunt lumen ejus.
JIn nostram autem correptionem conseriptos esse-actus
eorum, ut sciremus, primum quidem, quoniam unus est
-Deus noster et illorum, cui non placeant peccata, etiamsi
Δ claris fiant ; deinde ut abstineamus a malis. Si enim hi5
qui precesserunt nos in charismatibus veteres, propter
quos nondum Filius Dei passus erat, delinquentes in ali-
quo, et concupiscentie carnis servientes, tali affecti sunt
ignominia ; quid passuri sunt qui nunc sunt, qui contemp-
,Serunt adventum Domini, et deservierunt voluptatibus 10
suis? Et illis quidem curatio et remissio peccatorum mors
Domini fuit: propter eos vero qui nunc peccant, Christus
non jam morietur, τῷ jam enim mors non dominabitur
éjus; sed veniet Filius in gloria Patris, n.exquirens ab ac-
toribus et dispensatoribus suis pecuniam quam eis credidit 15
cum usuris: ^et quibus plurimum dedit, plurimum ab
.eis exiget. Non debemus ergo, inquit ille Szxron, superbi
.esse, neque reprehendere veteres; sed ipsi timere, ne forte
.post agnitionem. Christi agentes aliquid quod non placeat
Deo, remissionem ultra non habeamus delictorum, sed 20
excludamur a Regno ejus. Et ideo Paulum dixisse: p S;
enim naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec tibi par-

, cat, qui cum esses oleaster, insertus es in pinguedinem οἶνος,
.et socius factus es binguedinis ejus.

3. Similiter et plebis przvaricationes vides descriptas 25
6586, non propter illos qui tunc transgrediebantur, sed in
correptionem nostram, et ut sciremus unum et eundem
Deum, in quem illi delinquebant, et in quem nunc delin-
.quunt quidam ex his qui credidisse se dicunt. Et hoc au-
tem Apostolum in Epistola que est ad Corinthios, ma- 30
nifestissime ostendisse, dicentem : 4 Nolo enim vos.igno-
TGre, fratres, quoniam patres nostri omnes sub. nule fue-
Tunt, et omnes in Mose baptizati sunt' in. nube, et in mari,

! 1 Cor. x. 11. m Rom. vi. 9. ^? Mat. xxv. 27.
. 9 Luc. xii. 48. P Rom.xi.21.17. . 93 1Cor.x.1. 5644,

' SENIORES APUD IRÉNJEUM. 47

emnes eandem escam spiritalem manducaverunt, et omnes
eumdem potum spiritalem biberunt : libeblant autem de spi-
vitali consequente eos petra; petra autem erat Christus.
Sed nion in pluribus eorum bene sensit Deus ; prostrati sunt

5 enim in deserto. Hoc in figuram nostri fuerunt, ut non si-
qus concupiscentes malorum, quemadmodum et illi concupie-
runt ; neque idololatree sitis, quemadmodum quidam eorum;
sicul scriptum est : Sedit populus manducare οἱ libere, et
surrexerunt ludere. Neque fornicemur, sicut. quidam ex
10 illis fornicati sunt, et corruerunt unu die viginti tria millia.
Nec tentemus Christum, quemadmodum quidam eorum ten-
taverunl, et a serpentibus perierunt. Neque murmuraveri-
fis, sicuti quidam eorum murmuraverunt, et perierunt ab
exterminatore. Hac autem omnia in figura fiebant illis ;
15 scripta sunt autem ad. correptionem nostram, in quos finis
. seculorum devenit. Quapropter qui putat se stare, videat
ne cadat, (Deinde intervenientibus nonnullis, quz statim post
subjungam, ita ineunte cap. xxviii. pergit sermo.) Quum
ergo hic et illic eadem sit in vindicando Deo justitia Dei,

. 20et illic quidem typice, et temporaliter, et mediocrius : hic
vero vere, et semper, et austerius : ignis enim zeternus, et
quz a colo revelabitur ira Dei a facie Domini nostri,
quemadmodum et David ait: ' Vultus autem. Domini. su-:
per facientes mala, «t perdat de terra. memoriam ipsorum,
25 majorem poenam przestat iis qui incidunt in eam: valde in-
sensatos non ostendebant PRESBYTERI eos qui ex his quie
acciderunt his, qui olim Deo obtemperabant, tentant alte-
rum patrem introducere ; e contrario opponentes, quanta
Dominus ad salvandos eos, qui receperunt eum, veniens
80 fecisset, miserans eorum ; tacentes autem de judicio ejus,
et quzcumque provenient his, qui audierunt sermones
ejus, et non fecerunt, et 5 quoniam expediebat eis, si non
essent nati, et *tquoniam tolerabilius Sodomzx et Gomorre

T Ps. xxxiii. 16. 3 Marc. xiv. 21, t Id. vi. 11.

«t RELIQULE SÁCRAE..

erit in judicio, quam civitati illi que non recepit sermo-
mes discipulorum ejus.

Quanquam interjacentia verba, de quibus modo dizi, ejusdem fe-
sse Presbyteri haud prafracte negagerim, ea tamen tanquam minus .
certa seorsim hic collocanda censui. .5

(Sine dubitatione igitur, et sine contradictione ostendente Apo-
stolo, unum et eumdem esse Deum, qui et illa judicavit, et ea que
nunc sunt, exquirit, et caussam descriptionis eorum demonstran-
te, indocti et audaces, adhuc etiam imprudentes inveniuntur om- .
nes, qui propter transgressionem eorum, qui olim fuerunt, et prop- 10
ter plurimorum indicto audientiam, alterum quidem aiunt illorum
fuisse Deum,et hunc esse mundi fabricatorem, et esse in diminuti«
one; alterum vero a Christo traditum Patrem, et hunc esse qui sit
αὖ unoquoque eorum mente conceptus: non intelligentes, quo-
niam quemadmodum ili in pluribus eorum, qui peccaverunt, non bene 15
sensit Deus ; sic et hic "vocati multi, pauci vero electi: quemadmo-
dum ibi injusti, et idololatra, et fornicatores, vitam perdiderunt;
sic et hic: et Domino quidem przedicante, in ignem eternum mitti
tales, et Apostolo dicente : * Zn ignoratis, quoniam injusti regnum
Dei non hereditabunt ? Nolite seduci, neque fornicatores, neque 20
idololatre, neque adulteri, neque molles, neque masculorum concu-
bitores, neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque maledici,
neque raptores, regnum Dei possidebunt. Et quoniam non ad eos
qui extra sunt hoc dicit, sed ad nos, ne projiciamur extra reg-
num Dei, tale aliquid operantes, intulit: Y Et haec quidem fuistis; 25
sed. abluti estis, sed sanctificati estis in nomine Domini Jesu Christi,
et in Spiritu Dei nostri. Et quemadmodum illic condemnabantur,
et proJiciebantur hi qui male operabantur, et reliquos extermina-
bant; similiter et hic oculus quoque effoditur scandalizans, et
pes, et manus, ue reliquum corpus pariter pereat. Et habemus 39
preceptum: 5 δὲ quis frater nominatur fornicator, aut. avarus,
aut idololatra, aut maledicus, aut. ebriosus, aut rapax, cum hujus-
modi nec cibum sumere. Et iterum ait Apostolus: * Nemo vos

Ὁ Mat, xx. 16. X 1 Cor. vi. 9, 10. Y Ibid. 11.
£ | Cor. v. 11. ἃ Ephes. v. 6, 7.

SENIORES APUD IBENJEUM. 49

seducat inanibus verbis; propter hec enim venit ira Dei in filios diffi-
dentie. Nolite ergo fieri participes eorum. ἘΠῚ quemadmodum ibi
peccantium damnatio participabat et reliquos, quoniam placebant
eis, et una cnm eis conversabantur ; sic et hie, ὃ modicum fer-
5 mentum totam massam corrumpit. Et quemadmodum ibi adversus
| injustos ira descendebat Dei; et hic similiter apostolus ait ;
€ Hevelabitur enim ira Dei de celo super omnem impietatem et in-
justitiam eorum hominum, qui veritatem in injuslitia detinent. Ἐκ
quemadmodum ibi in 7Egyptios, qui injuste puniebant Isráel,
10 vindicta a Deo fiebat ; sic et hic, Domino «quidem dicente :
4 Deus autem non faciet vindictam electorum suorum, quicumque
clamant ad eum die et nocte? Etiam dico vobis, faciet vindictam
eorum cito; et Apostolo, in ea que est ad Thessalonicenses epí-
stola, ista predicante : * Si quidem justum est apud Deum retribu-
15 ere retributionem his qui tribulant vos, et vobis qui tribulamini, re-
frigerium nobiscum, in. revelatione Domini nostri Jesu Christi de
celo cum angelis virtutis ejus, el in flamma ignis, dare vindictam in
eos qui non noverunt Deum, et in eos qui non obediunt evangelio
Domini nostri Jesu Christi: qui etiam panas pendent interritus eter-
20 nas a facie Domini, et a gloria virtutis ejus, quum venerit magnificari
jn sanctis suis, et admirabilis esse omnibus qui crediderunt in eum.)

p —— oam Rr trop

VI.

Qui vero exprobrant et imputant, quod profecturus po»
pulus jussu Dei vascula omnis generis et vestimenta acce-
perit ab /Egyptiis, et sic abierit, ex quibus et Tabernacu-

25 lum factum est in eremo; ignorantes justificationes Dei, et
dispositiones ejus, semetipsos arguunt, sicut et PREsByTER
dicebat. Hzc Irenzus lib. iv. c. 30. al. 49. p. 267. Tum vero statim
post illa, quz priore loco huic ῥήσει subjunxi, hec in capite proxime se-
quente addit: Talia quedam enarrans de antiquis PREsBYTER,

SO reficiebat nos, et dicebat : De eisdem delictis, de quibus

b 3 Cor. v. 6. € Rom. i. 18.
4 Lyc. yiji. 7, 9. € 9 Tbess. i. 6. segq.
VOL. I, E

55 RELIQULE£ SACRA.

prediximus, accipientes, injuste fecisse dicunt; semetipsos au-
tem, (dicetur enim quod verum est, licet ridiculum quibusdam
esse videatur) ex alienis laboribus insigne aurum, et argentum,
et eramentum, cum inscriptione et imagine Cesaris in zonis
suis ferentes, juste [se] facere dicunt. 5
Si autem comparatio fiat nostra et illorum ; qui justius ap-
parebunt accepise? utrumne populus ab /Egyptiis, qui erant
. per omnia debitores; an nos a Romanis, et reliquis gentibus, et
a quibus nihil tale nobis debeatur? Sed et mundus pacem habet
per eos, et nos sine timore in viis ambulamus, et navigamus 10
.quocumque voluerimus. Adversus igitur hujusmodi aptus erit
.sermo Domini : ' Hypocrita, dicens, erime primo trabem de oculo
luo, et tunc perspicies auferre festucam de oculo fratris tui. .Et-
enim si is qui tibi hec imputat, et gloriatur in sua scientia, se-
paratus est a gentilium coetu, et nihil est alienorum apud eum, sed 15
est simpliciter nudus, et nudis pedibus, et sine domo in montibus
conversatur, quemadmodum aliquod ex his animalibus, quse her-
bis vescuntur; veniam merebitur, ideo quod ignoret necessitates
nostra conversationis, Si autem ab hominibus quae dicuntur
aliena esse, participatur, et arguit typum eorum; semetipsum 29
injustissimum ostendit, retorquens in se ejusmodi accusationem.
Invenietur enim aliena circumferens, et ea que ejus non sunt,
concupiscens, et propter hoc dixisse Dominum: * Nolite Judi-
care, ne Judicemini : in quo enim judicio Judicabitis, judicabitur de
vobi. Non utique ut peccantes non corripiamus, nec ut his25
quz male fiunt consentiamus ; sed ut Dei dispositiones non ju-
dicemus injuste, quum ille omnia juste profutura providerit.
Quoniam enim sciebat nos de nostra substantia, quam ab alio ac-
cipientes haberemus, bene acturos : ! Qui enim habet, inquit, duas
tunicas, det ei qui non habet : et qui habet escam, similiter faciat. 30
Et, τὸ Esurivi enim, et dedistis mihi manducare : et nudus fui, et
vestistis me. Et, " Quum facis misericordiam, non sciat sinistra tua
quid faciat dextra tua ; et reliqua quecumque benefacientes jus-
tficamur, velut de alienis nostra redimentes: de alienis autem

1 Matth. vii. 5. . k Ibid. i. 2. l Luc. iii. 11.
" Matth. xxv. 35, 36. 2 Ibid, vi. 3.

SENIORES APUD IRENJEUM. 53

it& dico, non quasi mundus alienus sit a Deo, sed quoniam
hujusmodi dationes ab aliis accipientes habemus, similiter, velut
illi ab /Egyptiis qui non sciebant Deum; et per hac ipsa erigi-
mus nobismetipsis tabernaculum Dei: cum bene enim facienti-

δ bus habitat Deus; quemadmodum Dominus ait: 9 Facite volis
amicos de Mammona iniquitatis, ut hi, quando fugati fueritis, reci-
piant vos in eterna tabernacula. Quecumque enim, cum esse-
mus Ethnici, de injustitia acquisivimus, haec quum crediderimus,
in dominicas utilitates conversantes, justificamur.

10 Necessarie igitur hec in typo premeditabantur, et Taber-
naculum Dei ex his fabricatur : illis quidem juste accipientibus,
quemadmodum ostendimus ; nobis autem preostensis, qui inci-
peremus per aliena Deo deservire. Universa enim qua ex 7E-
gypto profectio fiebat populi a Deo, typus et imago fuit pro-

15 fectionis Ecclesie, qu& erat futura ex Gentilibus: propter hoc et
in fine educens eam hinc in suam hereditatem, quam non Moyses
quidem famulus Dei, sed Jesus Filius Dei in hereditatem dabit.
Si quis autem diligentius intendat his, que a Prophetis dicuntur
de fine, et quecumque Joannes discipulus Domini vidit in Apo-

20calypsi, inveniet easdem plagas universaliter accipere Gentes,
quas tunc particulatim accepit ZEgyptus. "Talia quedam enar-
rans de antiquis Presbyter, &c. &c. ut supra ad p. 49.

2. Usque in hodiernum diem.) Verba que sequuntur, hec sunt.
Etenim Lot non ex sua voluntate, neque ex sua concupiscentia

25 carnali, neque sensum, neque cogitationem hujusmodi accipiens,
consummavit typum. Quemadmodum Scriptura dicit: P Et in-
travii major nata, et dormivit cum patre suo nocte illa: et non scivit
Lot cum dormiret illa, e£ cum surgeret. Et in minore hoc idem :
Et non scivit, inquit, cum dormisset secum, nec cum surrexisset.

20 Νὴ εἰδότος τοῦ Λὼτ, μηδὲ ἡδονῇ — Nesciente igitur homine, ne-

que libidini serviente, dispen-

satio perficiebatur, per quam
due filie, id est, due synago-
ge, ab uno et eodem patre in
τεχνοποιησάμενοι ἐμήνυοντο ἄνευ — sobolem adoptate significa-

δελεύσανῖος, οἰκονομία ἐπετελεῖ--
το, 9i. ἧς αἱ δύο--------συναγωγαὶ

» A b] Led 3 ^ A
ἀπὸ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ πτατρὸς

9 Luc. xvi. 9. P Gen. zix. 38, 35.
88

54 |. RELIQULE SACRA,

bantur sine carnis libidine. σαρκὸς ἡδονῆς" οὐ γὰρ ἦν ἄλλος
Nec enim alter erat aliquis, οὐδεὶς σπέρμα δωτιχὸν καὶ Táx-
voy ἐπικαρπίαν δυνάμενος δοῦ-

| ναι αὐταῖς, καϑὼς γέγραπται.
fructum posset dare eis, quem- Greca hgc e Catena PP. in Ge- 5
admodum scriptum est. nesin.

3 Dixit autem major ad minorem : Pater noster senior est, et nemo
est super terram &c.

Ille quidem filie secundum simplicitatem et innocentiam pu-
tantes universos homines periisse, quemadmodum Sodomitas, et 10
in universam terram iracundiam Dei supervenisse, dicebant hzc.
Quapropter et ipse excusabiles sunt, arbitrantes se solas relictas
cum Patre suo ad conservationem generis humani, et propter
hoc circumveniebant patrem. Per verba autem earum significa-
batur, neminem esse alterum qui possit filiorum generationem 15
majori et minori synagoge prestare, quam Patrem nostrum.
Pater autem generis humani Verbum Dei: quemadmodum
Moyses ostendit dicens: ' Nonne hic ipse Pater tuus possedit te,
εἰ fecit te, et creavit te ? Quando igitur hic vitale semen, id est,
Spiritum remissionis peccatorum per quem vivificamur, effudit 20

qui semen vitale et filiorum

in humanum genus? Nonne tunc, cum convescebatur cum ho-
minibus, et bibebat vinum in terra? * enit enim, inquit, filius
hominis manducans et bibens : et cum recubuisset, obdormivit, et
somnum cepit. Quemadmodum ipse in David dicit : ! Ego dormivi
et somnum cepi. Et quoniam in nostra communicatione et vita 25
hoc agebat, iterum ait : " Et somnus meus suavis mihi factus est.
Totum autem significabatur per Lot, quoniam semen patris om-
nium, id est, Spiritus Dei, per quem facta sunt omnia, commixtus
et unitus est carni, hoc est, plasmati suo: per quam commixtio-
nem et unitatem due synagoga, id est, due congregationes 30
fructificantes ex patre suo filios vivos vivo Deo.
Et cum hzc fierent, uxor remansit in Sodomis, jam non caro
corruptibilis, sed statua salis semper manens, et per natura-
lia ea quae sunt consuetudinis hominis, ostendens quoniam et

4 Gen. xix. 31, 32. ' Deut. xxiii. 6. ᾿ * Mat. xi. 19.
t Ps. cxi. 6. Ὁ Jerem. xxxi. 26.

SENIORES APUD IRENJEUM. 55

eeclesia, quz est sal terrre, subrelicta est in confinio terre, pa-
tiens que sunt humana : et dum sepe auferuntur ab ea membra
integra, perseverat statua salis, quod est firmamentum fidei, fir-
means et pramittens filios.ad patrem ipsorum. Hujusmodi quo-
s que de duobus Testamentis SEN108 APOSTOLORUM DISCIPULUS,

&c. &c.) ut supra ad p. 50.

—Á ona m

VII.

Ylo) οὖν ἐτέϑη ὁ πρῶτος ἄνϑρωπος ; ἐν τῷ τταραδείσῳ δηλο--
νότι, καϑὼς γέγραπται. Et plantavit Deus paradisum in Eden
contra Orientem, et posuit ibi hominem quem plasmavit. xal

10 ἐχεῖϑεν ἐξεθλήϑη εἰς τόνδε τὸν κόσμον exagaxoócas. διὸ xal λέγε-
σιν OI ΠΡΕΞΒΥΤΕΡΟΙ TON ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΜΑΘΗΤΑΙ,
τὰς μετατεϑώτας ἐκεῖσε μετατεϑηνακ᾽ δικαίοις γὼρ ἀν-
ϑρωποις καὶ τυνευματοφόροις ἡτοιμάσθη ὁ πιαράδεισος, ἐν
* N - 3. 2 3 NY »y 5€ «7
c καὶ Παῦλος ἀπόξολος εἰσκομιοϑ εὶς ἤκεξσεν ἄῤῥητω ῥή-

1540070, ὡς τρὸς ἡμᾶς ἐν τῷ παρόντι" κακέϊ μένειν τὸς

^ - / Á^ ^ 3
μετατεϑέντας ἕως συντελείας, τυροοιμιωζομένους τὴν d-
φϑαρσίαν. Hzc Ireneus lib. v. cap. 5. p. 298.

Interpretatio Vetus.

Ubi ergo primus positus est ho-

20 mo? scilicet in paradiso, quemad-
modum Scriptura dicit: Et plan-
tavit Deus paradisum in Eden
contra Orientem, et posuit ibi ho-
Jninem quem plasmavit. Et imde
225 projectus est in hunc mundum,
non obediens. Quapropter dicunt
PRESBYTERI, QUI suUNT APosTOo-
LORUM DISCIPULI, Eos qui trans-
lati sunt, illuc translatos esse ;

justis enim hominibus, et Spi-
ritum habentibus praeparatus
est paradisus, in quem et Paul-
lus Apostolus adsportatus au-
divit sermones inenarrabiles,
quantum ad nos in presenti;
et ibi manere eos qui translati .
sunt usque ad consummatio-
nem, coauspicantes incorrup-
telam.

E4

56 RELIQULE SACRA.

virt.

—xà ὡς ἔφη ΤΙΣ TON IIPOBEBHKOTON, diz τῆς

ϑείας ἐκτάσεως τῶν χειρῶν, τὸς δύο λαὺς εἰς ἕνα coy
, d: ALecsQen ΜῈ ΩΝ ΚΝ Δ μὲ «ur ἢ

συνάγων (scil. ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ). δύο μὲν γὰρ αἱ χέιρες, ὅτι
καὶ δύο λαὸ διεσπαρμένοι εἰς τὰ τέρατα τῆς γῆς" μία
δὲ μέση κεφαλὴ, ὅτι εἷς ὁ Θεὸς, ὁ ἐπὶ τσάντων, xgj dià5
πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν ἡμῖν. imc lrengus attulit lib. v,
c. 17. p. 314.

Interpretatio Vetus.

τ εἰ (quemadmodum dixit qur- — duo populi dispersi in|
DAM DE SENIORIBUS)per exten- rg : unum autem
sionem manuum, duos populos — put, quoniam et.
ad unum Deum congregans.
Due quidem manus, quía et

Dita

ale
non
;erba.

omnes
'ebyter.

όο ANNOTATIONES

Lacte. Per lac intelligit verba Catholica, quibus erroris
gypsum miscebant heretici. Gypsum enim presens ve-
nenum habere docet Plinius lib. xxxvi. cap. 24. Conjicit
Grabius hanc sententiam ad marginem a quopiam ad-
scriptam, in textum inde irrepsisse. ' Sed forte ipsa verba
sunt antiqui illius, quem tacito nomine szpe allegat Ire-
neus. MassuET. ad /ren.

..

III.

P. 42. 1. 21. ὃ Κρείσσων ἡμῶν] Quis sit ille antiquus scrip-
tor, quem szpe laudat Irenzus, hactenus deprehendi non
potuit. Massuzr. lid. :

IV.

P. 43. 1. 1. Propter hoc] H. e. propterea quod Deus pri-
mum hominum parentem per Christum zterna donaturus
erat salute. Interea Feuardentius ait, Tertullianum libro ii.

"adversus Marcionem (c. 25.) hunc Irenzi locum his pau-

cis contrahere. Deus ideo non maledixit ipsum Adam et
Evam, ut. restitutionis candidatos, ut. confessione relevatos,
sicut maledixit serpenti, cujus salus omnino deplorata erat
&c. :

Ibid. 1. 2. sed £erram ἐπ operibus ejus] LX X. ἐπικατάρατος
ἢ γῆ & τοῖς ἔργοις σου.

Ibid. 1. 3. quoniam quidem—in homine.] Isthzc potius
perioche mihi quidem continere videtur vera τᾶ ἀρχαίου
verba; namque illud quoniam apud veterem Irenzi inter-
pretem pro quód poni solet.

V.

Ibid. 1. 8. Ouemadmodum audivi &c.] Sunt bone frugi
hzc dicta, sive ab ore alicujus, sive a scripto ejus, accepta ;
qui etsi non omnia verbis ipsis Senioris expressa, tamen
hujus presbyteri fuisse, usque dum veneris ad Pauli apo-
stoli verba in priori ad Corinthios epistola, colligendum
videtur, cum ex structura orationis, quz a directa forma
jn modum infinitum subinde mutatur, tum vero ex verbis
illis, sicut. dixit Presbyter, et inquit. ille Senior, postea ad
lin. 19. pag. 45. et ad lin. 17. pag. 46. insertis.

Ibid. l. 10. ab uis qux nipicERANT] Dodwellus Dis-
sert. 1. in Irenaum δ. 8. p. 11. ** Posteriori illo discentium
* nomine illos; ut existimo, complectitur Domini disci-
* pulos, qui tamen non fuerint Apostoli, quales erant Pa-

IN SENIORES APUD IRENJEUM. 61

* pire Joannes Presbyter et Aristion." Vid. et Dissert. iv.
$. 3. p. 292.

P. 43. 1. 20. Bersabee] Betsabee Grabius post cod. Zfrun-
del. et multa τῶν ó exemplaria, quee habent Βεϑσαθεέ.

P. 44. 1. 14. operationem] Alii operationes. MaAssuET.
ad ren. ' m

Ibid. 1. 16. Psalmum exhomologeseos] Hunc esse quin-
quagesimum etiam fatentur Hebrzi, hujusmodi titulum
eidem afhgentes: Psalmus David, quando venit ad eum
Nathan Propheta, quando intravit ad. Bethsabee. FEvAR-
DENT. ad Iren.

Ibid. 1. 20. sapientiam] Vocem De:, quam ex cod. Zfrun-
del. in ed. sua Irenzi Grabius adjecisse se dixerat, quia
sacer textus, quo spectat Irenzus, sapientiam Dei memo-
raret, restitui. .

Ibid. typum veri templi] Salomonis templum typum
fuisse Christi Domini, liquet ex Joan. ii. 11. Solvite tem-
plum hoc &c. quod eleganter explicat Athanasius Oratione
5. contra Árianos. FEzUARDENT. ad Iren.

Ibid. 1. 21. et glorias exponebat &c.] Alludit, nisi fal-
lor, ad Psal. Ixxi. qui Salomonis esse inscribitur, maxime :
ad vers. 7. et 8. GRABIUS, ad eund.

P. 45.1. 22. evangelizantem et iliis] De hac opinione,
seu S. Scripture interpretatione, si theologos adire velis,
fortasse instar omnium erit Pearsonius in Expos. Symboli
Artic. Descendit ad inferos.

Ibid. 1. 29. non imputabant nobis] H. e. ethnicis ante
Christi adventum, ut recte ait Grabius. Quando autem
non imputabant? Quo tempore adventuram pacem genti-
bus annuntialant. Vid. p. 44. ]. 21. et infra p. 45. Ex cod.
Voss. imputabant pro imputant ante Massuetum posuerat
Grabius.

P. 46.1.3. quoniam. unus est Deus noster et illorum]
Contra hzreticos Deum in veteri testamento annuntiatum
a patre Domini nostri Christi distinguentes, omnia hzc
presbyterum dixisse, ostendunt verba, quz infra sequun-
tur ad p. 48. ]. 11. et alibi, etiamsi effata illa a nobis sta-
tim post hanc ῥῆσιν collocata, Irenzi magis quam presby-
teri fuisse, statuere velis. |

Ibid. 1.25. vides] Sic pro videns, quod sensum male
suspendit, reposui auctoritate cod. Clarom. Hec vero non
Irenzi, sed senioris illius quem paullo ante citavit, verba
esse existimo. MassvuET. ad Jren.

P. 47. 1. 26. ostendebant PREsBYTERI] Sic omnes
MSS. at Eras. Gallas. et Feuard. ostendebat Presbyter.

64. ANNOTATIONES

IX.

P. 56. 1. 14. aQU1DAM ANTE Nos] Confer Pearsonii
Vindicias Epistolarum Ignatii Part. T. cap. vi. pag. 297.
editionis Clerici, ubi et Clementis Alexandrini gemina
allegat verba. GRABI1Uus ad Iren.

X.

Ibid. 1]. 18. "Asa/la μέτρῳ] Hanc Irenzi sententiam Greece
ex Claromontano Parallelorum Damasceni codice edidit
Halloixius in Vita Irenzi pag. 483. quz et in Vaticano
eorundem Parallelorum exemplari lit. À. cap. 2. eodem
modo legitur. Irenzum vero alludere ad Sapientiz xi. 21.
quilibet videt. MassuzT. ad [reneum, ex Grabio.

Ibid. 1. 21. Et bene, qui dixit] De hoc dicto lege omnino
D. Georgii Bulli Defensionem Fidei Nicznse, Sect. II. c. v.
δ. 4. GnAB. :bid. Respondens vanis Gnosticorum cavilla-
tionibus, qui ex eversa Hierosolyma, civitate Regis magni,
et abrogata veteri lege inferebant alium esse veteris, alium
novi Testamenti auctorem et Deum, ostendit et Hierosoly-
mee et veteri legi suum tempus a Deo mensum ac definitum
fuisse; utramque adveniente nova lege desinere debuisse ;
idque sapientissimo et ordinatissimo Dei consilio factum
fuisse. Omnia enim, inquit, mensura et ordine Deus facit,
et nihil non mensum apud eum, quoniam nec incomposttum.
Quod postremum, scilicet, nihil non mensum apud Deum
esse, ut probet, laudat veterem aliquem aut cozvum
scriptorem Ecclesiasticum cujus nomen tacet, sed verba
ju at. Et lene, ait, qui dixit, ipsum immensum Patrem in

ilio mensuratum ; mensura enim Patris, Filius, quoniam et
capit eum. Quibus ostendit, Deum adeo ordinis, proportio-
nis, e£ mensurz: amantem esse, ut neque suam ipse sibi
mensuram deesse voluerit. Filius enim est mensura Pa-
tris, qui totam Patris immensitatem, infinitatem, et sub-
stantiam in se capit, continet ac veluti circumscribit,
MassvutT. ibid. Dissertt. p. xxxi.

XI,

P. 57.1. 9. ὦ σοι χορηγεῖ σὸς πατὴρ] Locum restituit Bil.
lius ex Vet. Interp. pro ἃ σὺ χορηγεῖς ὡς. In textum recepi,
sicut Pearsonius fecerat in Vindiciis Ignatianis, P. i. c, 6.

Ibid. Σατᾶν ἀεί] Hoc pro Σατανᾶ ei post Scaligerum re-
posuit Petavius in margine Epiphanii p. 246. metro ita exi»

IN SENIORES APUD IRENJEUM. Ἔὄς

gente; quamvis vetus Interpres ἀεὶ haud legerit. GnaA-
JBIUS.

P. 57. 1. 10. δυνάμεως] Post hanc vocem irrepserat ἐγχειρή-
para veteri interpreti ignotum, quod delendum monuerunt
Grabius et Massuetus, quodque ante fecerat Pearsonius,

Ibid. ᾿Αζαξὴλ] Angelus malus est, cujus mentio fit, ait
Grabius, in Paraphrasi Chaldaica Jonathani vulgo adscripta
ad Genes. vi. 5. In libro Enochi decimus ordine inter xx.
lapsos memoratur. De hoc plura somniarunt Rabbini,
Lege sis Agrippam, lib. ii. de Occult. Philos. Reuchli-
num lib. 1]. De Arte Cabalistica, et Moynii Notas ad
Barnabe Epistolam pag. 648. et seqq. MAssuzT. ex Gra-
bio et Feuardentio.

Tbid. 1. 11, ἀντιϑέου πσανουργίας] Pearsonius F'indic. Ignat.
ubi supra, p. 98. ** Divinus ille senex Marcum describere
* voluit, tanquam Antichristi preecursorem, quod hic sig-
*€ pificat ἀντίϑεος sayoupyla, "

VOL. T. F

QUADRATUS

ET

ARISTIDES.

T2

QUADRATUS.

S. HizRoNvMvus, Léóbro De Viris IHllustribus,
cap. xiX. pag. 84.

QuanpnATUS Apostolorum discipulus, Publio
Áthenarum Episcopo ob Chrisü fidem martyrio
coronato, *in locum ejus substituitur, et ecclesiam
grandi terrore dispersam fide et industria sua con-
gregat. Cumque Hadrianus Athenis exegisset hie-
mem, invisens ^ Eleusinam, et omnibus pene Grze-
cie sacris initiatus dedisset occasionem his, qui
Christianos oderant, absque precepto imperatoris
vexare credentes : porrexit ei librum pro religione
nostra compositum valde utilem, plenumque ratio-
nis et fidei, et Apostolica doctrina dignum : in quo
et antiquitatem su: setatis ostendens, ait, plurimos
*a se visos, qui sub Domino variis in Judza op-
pressi calamitatibus sanati fuerant, et qui a mor-
tuis resurrexerant.

* Eusebius iv. Hist. 23. ex Dionysii Corinthii Epistola ad
Athenienses: Κοδράτω δὲ μετὰ τὸν μαρτυρήσαντᾳ Πούπλιον xaTagáv-
τος αὐτῶν Ἐπισκόπου μέμνηται" ὡς διὰ τῆς αὐτῷ σπουδῆς ἐπισυναχθέν-
τῶν καὶ τῆς τίξεως ἀναζωπύρησιν εἰληχότων. Eundem esse Quadra-
tum Atheniensem episcopum cum Quadrato qui Eleusipe vicina
Athenis Adriano apologiam obtulit, Hieronymus tum hoc loco,
tum Epist. 84. ad Magnum, eumque secuti Graci 21 Sept. et

F3

7o QUADRATUS ET ARISTIDES.

Latini 26 Maii consentiunt: Licet viris doctissimis Valesio, Le-
moinio, Dupinio, et Tillemontio ob temporum rationes, sed mi-
nime expeditas, aliter videatur. Vide Grabii Spicil. PP. tom. ii,
p.119.seq. Fas&icius. Hac fe in presens omissa, tanquam
ad institutum nostrum minus pertinente, tantum de Quadrato
notabo, hunc ab Auctore Operis Adversus Cataphrygas, qui s&-
culo tertio ineunte scripsit, inter veros prophetas quos recepit
ecclesia, commemorari. Vid. Eusebii lib. v. Hist. c. 17. Conf. et
iii. 37.

Ὁ Codex Gemblacensis, quem Suffridus Petri inspexit, Eleu-
sina. Accidit hoc A. Christi 123. Hadriani septimo : vel Hadr.
decimo quinto, Christi 131. ut memorat Eusebius in Chron.
De Eleusiniis sacris erudite Meursius tom. vi. Antiqu. Gronov.
Fasz. Hadrianus imperare ccpit anno Christi 117 ; mortuus
est an. 138. Quadratum autem, postquam Hadrianus secunda
vice Athenas venisset, apologiam obtulisse docuerat Grabius
Spicil. PP. tom. ii. p. 122. et seqq. De Hadriani initiatione
isthec Hieronymiana confert cl. Warburtonus, in Div. Legat.
Mosis, Lib. ii. Sect. 4. p. 257. ed. quinte, cum Celsi leco quodam
apud Origenem Contra eund. Celsum, lib. viii. c. 48. qui sic se
habet: Má^a pi», ὦ βέλτιςε, (Christianum compellat Celsus)
ὥσπερ σὺ κολάσεις auris Voy i Gets" ὅτω καὶ οἱ τῶν ἱερῶν ἐκείνων ἐξηγη-
ταὶ TEM sal τε καὶ μυςαγωγοί᾽ ἃς σὺ μὲν τοῖς ἄλλοις ἀποιλεῖς, ἐκεῖνοι δὲ
co. Hinc sibi colligit praesul sagacissimus, Imperatoris Hadri-
ani initiationem que Ilieronymo commemorata est, dedisse
Christianorum mastigibus injurie faciende occasionem ; cum
enim in Grecorum mysteriis traduci ac derideri soliti fuerint
Christiani, imperatorque jam iis omnibus initiatus esset, animus
ejus a religione vera tum temporis alienior habebatur, quo facilius
ipse adduci posset, Christianorum ut vexationem aut probaret,
aut saltem ferret. Reruni autem harum exitum ita tradidit
Hieronymus Chronicon Eusebii interpretatus. | Quadratus discipu-
lus Apostolorum et «γι βίος Atheniensis noster philosophus libros
pro Christiana religione Hadriano dedere compositos, οἱ Serenus
Grannius, legatus, vir apprime nobilis literas ad imperatorem misit,
iniquum esse dicens clamoribus vulgi innocentium hominum sangui-

QUADRATUS ET ARISTIDES. 1

“δῆς concedi, et sine ullo crimine, nominis tantum et secte reos fieri.
Quibus commotus Hadrianus Minucio Fundano Proconsuli “εὶς
scribit, non sine objectu criminum Christianos condemnandos ; cujus
epistole usque ad nostram memoriam durat exemplum. ad an. x.
Hadriani p. 167. ed. Amst. Extat hoc rescriptum apud Euse-
bium in Hist. Eccl. lib. iv. cap. 9. Unde in Epistola quoque ad
Magnum de Quadrato hec habet idem Hieronymus. Quadratus
apostolorum discipulus, et Atheniensis pontifex ecclesie, tonne «4-
driano principi Eleusine sacra invisenti librum pro nostra religione
tradidit? Et tante admirationi ómnibus fuit, ut persecutionem gra-
vissimam illius excellens sedaret. ingenium. Tom. ii. p. 332. ed.
Froben.

* In unico fragmento mox proferendo auctor est Quadratus,
sanatos a Domino nostro Christo et ad vitam revocatos usque
ad tempora sua pervenisse superstites, non diserte ait, a se visos
fuisse.

digspesquequantnuujen Ὶ

S. ARISTIDES,

S. HignoNvMus, Lib. De Viris Hlustribus;
cap. xx. pag. 86.

ARISTiDES Atheniensis, philosophus eloquentis-
simus, et sub pristino habitu discipulus Christi,
volumen nostri dogmatis rationem continens, eo-
dem tempore quo et Quadratus; Hadriano principi
dedit, id est, Apologeticum pro Christianis : 1quod
usque hodie perseverans apud philologos ingenii
ejus indicium est.

4 Euseb. iv. 3. Σώξεται δὲ γε εἰς δεῦρο «rapa σλειςοῖς καὶ ἢ τούτου

γραφή. Ἐλβειοιῦθ. Videsis notam infra ad pag. 77.
"4

FRAGMENTUM
QUADRATI,

ATHENARUM, UT VIDETUR, EPISCOPI;

QUI POST INITIA S/ECULI SCRIPSIT SECUNDI.

— Add f nag

EX
APOLOGIA PRO RELIGIONE CHRISTIANA.

TOr δὲ Σωτῆρος ἡμῶν τὰ ἔργα ἀὰ wap. ἀληϑῆ γὰρ
3 « ᾿ ΄ € 9 / 3 ^ N05
9*3)" οἱ Θεραπευϑέκτες" οἱ ὠἀνάφαντες ἐκ VEXQUV' οἱ οὐκ
y 2 / N 5 / 9 Ν N
ὠῷφϑησαν μόνον ϑερωπευόμενοι, καὶ ἀνις μενοι, aia, Κρ
lO det τπαρόντες" udi ἐπιδημοῦντος μόνον τῷ Σωτῆρος, ἀλλὼ
No» . ^ 5 PEN / € /e. e, NM»
καὶ ἀπαλλαάγεντος, ἤσαν ἐπὶ χρόνον ἐκανὸν" ὡς TE ΚΩ͂ εἰς
N € ^ / N 3 ^ 3 / .
TES ἡμετέρους χρόγους τινὲς αὐτῶν ἀφίκοντο. Hec attulit

Eusebius lib. iv. Hist. cap. 3.

Servatoris autem nostri ope-

15ra semper conspicua erant,

quippe qus vera essent : ii sci-
licet qui morbis liberati, .aut
qui ex morte ad vitam revocati
fuerant. Qui quidem non so-
lum dum sanabantur, aut dum
ad vitam revocabantur, con-

specti sunt ab omnibus, sed se-
cuto deinceps tempore. Nec
solum quandiu in terris mora-
tus est Servator noster, verum
etiam post ejus discessum diu
superstites fuerunt: adeo ut
nonnulli eorum etiam ad nostra
usque tempora pervenerint,

S. ARISTIDES

ATHENIENSIS PHILOSOPHUS,

QUADRATI APOLOGIST4E JEQUALIS.

EX
APOLOGIA ARISTIDIS PRO RELIGIONE CHRISTIANA. 93

Usvanpus hoc posuit in Martyrol. ad v. Nonas Octobris.
Natalis Beati Dionysii Areopagite, qui post clarissimam
oonfessionem fidei, post gravissima tormentorum genera,
glorioso martyrio coronatus est, ut testatur Aristides, fide vir.
sapientiaque mirabilis, in eo opere, quod de Christiana religione 10
composuit. Fol. 166. ed. Lovan. 1576.

— — —GÓ IQ tÓÀÀ— À
De eadem Apologia ita S. Hieronymus, in Epistola ad
Magnum scr?pta. |
AnisTIDES philosophus, vir eloquentissimus, eidem principi
(Hadriano) Apologeticum pro Christianis obtulit, contextum 1 «255
philosophorum sententiis, quem imitatus postea Justinus, et ipse
philosophus. P. 332. tom. ii. Op. S. Hieron. ed. Froben.

᾿ΑΝΝΟΤΑΤΙΟΝΕΒ
IN QUADRATUM ET ARISTIDEM.

— ———Ü Rm —

P. 73.1. 7. Τοῦ δὲ σωτῆρος ἡμῶν &c.] Premisit Eusebius :
"Toaiayà δὲ ἐφ᾽ ὅλοις ἔτεσιν εἴχοσι τὴν ἀρχὴν μησὶν ἐξ δέουσι κρατή-
σαντος, Αἴλιος ᾿Αδριανὸς διαδέχεται τὴν ἡγεμονίαν. τότῳ Κοδράτος
Aóyoy τοροσφωνήσας ἀναδίδωσιν, ἀπολογίαν συντάξας ὑπὲρ τῆς καϑ'
ἡμᾶς ϑεοσεθείας" ὅτι Df τινες πονηροὶ ἄνδρες τοὺς ἡμετέρους ἐνοχλεῖν
ἐπειρῶντο. εἰσέτι δὲ φέρεται τταρὰ τολεΐςοις τῶν ἀδελφῶν, ἀτὰρ καὶ.
wap ἡμῖν τὸ σύγίραμμα" ἐξ οὗ κατιδεῖν ἐςὶ λαμπρὰ τεκμήριας τῆς
τε τοῦ ἀνδρὸς διανοίας, καὶ τῆς ἀποςολικῆς ὀρϑοτομίας. ὁ δ᾽ αὐτὸς
Ti» xaJ ἑαυτὸν ἀρχαιότητα τταραφαίνει, δὲ ὧν ἱςορεῖ ταῦτα ἰδίαις
φωναῖς" ΤΟΥ͂ δὲ Σωτῆρος ἡμῶν ὅτο. Cum Trajanus per viginti
annos demptis sex mensibus principatum tenuisset, ZElius
Hadrianus suscepit imperium. Huic Quadratus obtulit ora-
tionem, quam. pro defensione religionis nostre idcirco con-
icripserat, duod quidam malevoli homines, vexare nostros
atque incessere conabantur. Extat hodieque apud plerosque
ex fratribus heec oratio, quam nos etiam habemus : ex qua
et ingenium ejus viri, et rectam Apostolice fidei doctrinam
perspicue licet cognoscere. Porro idem scriptor suam ipsius
antiquitatem satis declarat his verbis. SERV ATORIS au-
tem, inquit, &c.

Ibid. ἀεὶ παρῆν] Opponit vir sanctus beatissimi Servatoris
Opera technis evanidis atque oculos spectatorum illuden-
tibus. Quo pertinet Irenzi locus in lib. ii. Contra Heereses,
C. 32. p. 165. ed. Massueti.—-——-ad opera producti (ait ille de
Simonis Carpocratisque sectatoribus) que ille (Jesus) ad
utilitatem hominum et firmitatem fecit, nihil tale nec si-
mile, neque secundum aliquid in comparationem quod ventre
possit, perficere inveniuntur. Sed et si aliquid. faciunt, per
magicam, quemadmodum diximus, operati, fraudulenter se-
ducere nituntur insensatos ; fructum quidem et utilitatem
nullam praestantes, in quos virtutes perficere se dicunt, ad-
ducentes autem pueros tnvestes (1d est impuberes, ait Mas-
suetus), e£ oculos deludentes et phantasmata ostendentes

76 . ANNOTATIONES

statim cessantia, et ne quidem stillicidio temporis perseve»
rantia, non Jesu Domino nostro 864 Simoni mago similes
ostenduntur. '

P. 73. l. 11. ἐπὶ χρόνον ἱκανόν) ἐπὶ χρόνῳ ixdvo Georgius
Syncellus in. Chronographia ad pag. 348. ed. unicee Goar.
ubi repetitur ex Eusebio, sed corrupte admodum, hic il-
lustris locus.

Ibid. ὥς ve καὶ εἰς τοὺς ἡμετέρους χρόνους τινὲς αὐτῶν ἀφίκοντο]
αὐτῶν ἃ Nicephoro abest. Facile potuit accidere Ouadrato
Hadriani temporibus qui scripsit, ut simul cum illis vive-
ret, quos Servator hominum vel sanaverat, vel ad vitam
divinitus revocaverat. Taceo de Agrippe Minoris annis,

uo presente Paulus apostolus causam dixit, quoniam

hotio ex Justo Tiberiade statem ejus commemoranti in
cod. xxx111. Billiotheccee sus, plurimi viri eruditi aut non
consentiunt, aut vitiata verba Justi existimant ; sed Cleo-
phe filius, Dominique Jesu fortasse frater patruelis aut
consobrinus, hic est Symeon, Hierosolymz episcopus,
regnante Trajano, cui Hadrianus ille successit, cruci tan-
dem affixus est. Id tradit Hegesippus apud Eusebium
lib. ii. Hist. c. 32. Porro ipse quoque Quadratus simul
cum Philippi evangeliste filiabus floruisse dicitur ab Eu-
sebio in cap. xxxvii. ejusd. lib. Sane vero nihil necesse fu-
erit, ad annum sep tuagesimum pervenisse puerum exem-
pli gratia, aut puellam, quos Christus ad vitam revocavit,
si 15 usque ad Quadrati tempora superstites essent. De
Quadrati autem annis monuisse nunc video Pearsonium
Op. Postumis, Diss. ii. c. 15. p. 284. quze sequuntur. ** Qua-
*€ dratus ille apostolorum discipulus, ab Eusebio dicitur
*- 10. Hadriani, hoc est Christi 127. anno, apologiam ob-
*€ tulisse, et ex iis verbis (ab Eusebio allatis) antiquitatem
* suam ostendisse; quare diu ante imperium Hadriani,
* imo diu ante obitum S. Joannis, eos (sanatos) videre
* pree zetate potuit."

. Ibid. 1l. 12. ágíxovro.] Periüt eheu egregium istud σύγ-
γραμμα, nihilque ejus superest, preter unicum, brevissi-
mum quidem, at nobile fragmentum, quod nobis conser-
vavit Eusebius loco modo citato. Plura darentur, si super-
stites essent alterius Eusebii, sec. vi. Episcopi Thessaloni-
censis, libri x. contra Andream Monachum, utpote quem
Κοδράτου verba ádversario opposuisse expresse testatur
Photius cod. 162. Verum neque hi Eusebii, nec Andrez,
qui itidem Quadratum citasse videtur, libri uspiam, quod
ego sciam, exstant, saltem hic.Oxonii non reperiuntur,
nec Vienne in Bibliotheca Cesarea, neque Parisiis in Re-

IN QUADRATUM ET ARISTIDEM. — 7;

gia. Indicare tamen id volui, ut si forte quispiam, cui
perlustrandorum in aliis Bibliothecis Codicum Manuscrip-
torum datur copia, in dictos libros alicubi incidat, 1d sibi
negotii omnino datum sciat, ut vel integros eos describat,
aut saltem laudate Quadrati Apologize ac aliorum a Pho-
tio nominatorum Patrum, nem ethodii Martyris, A-
thanasii, trium Gregoriorum, Thaumaturgi, Theoloci et
Episcopi Nysseni, Tasilii, Joannis Chrysostomi, Cyrilli

lexandrini et Procli Constantinopolitan: sententias inde
excerpat, et bono publico communicet. Ceterum qui
Martyrologium sub ementito Bede nomine edidit, hec
ad diem 26. Maii habet : 4pud Athenas B. Quadrati Epi-
scopi. Hic, firmavit, ut nulla esca α Christianis repudiare-
tur, que rationalis et humana est. Unde forte aliquis col-
ligere posset in Quadrati Apologia hac de re actum fu-
isse. Sed suspicor, consarcinatorem istum ea, qua de
Eleuthero Episcopo Romano eadem die in Martyrologio
Romano dicuntur, improvide ad Quadratum retulisse : dic-
tum enim Papam talis dogmatis propugnatorem facit
quoque Anastasius, alios ut taceam. GRABIUS.

—— ΠΠ e €——

P. 74. 1. 9. Aristides] Additur, teste post Launoium Joan:
Dalleo, vox Atheniensis, prout Aristidem appellat Hiero-
nymus, De Viris lll. in veteri Patavina editione Martyro-
lagi Romani circa ann. 1500. Deleta autem hzc omnia
sunt de Dionysio in editionibus ejusdem martyrologii re-
centibus; quo consilio, docebit idem Dalleus, De Usu
Patrum &c. lib. I. cap. iv. p. 95, &c. :

Ibid. l. 11. composuit.] Addit Ado Viennensis, qui nono
scripsit seculo, in Martyrologio suo: Hoc opus apud Athe-
nienses summo genere (an honore?) colitur, et inter anti-
quiorum «monumenta clarissimum tenetur, ut peritiores
Grecorum affirmant. Verum vir cl. D'Ansse de Villoison
tom. ii. Znecdotorum p. 264. nos monuit, Apologiam Ari-
stidis, quae prope Athenas in monasterio Pintelici montis,
hodie Pendeli, latitare credita fuit a multis, indicante
Guillatierio in sua Gallica Athenarum Descriptione, a Spo-
nio, sed frustra, quasitam fuisse; relegatque Villoisonus
lectorem ad Sponii Itinerarium. Itaque perierunt spes
Grabii, Fabricii, aliorum, a Grecis monachis excitatze. His
interea verbis opusculum, de quo agitur, memoravit Euse-

bius lib. iv. cap. 3. ad fin. καὶ ᾿Αριςεἰδης δὲ (inquit) πιςὸς ἀνὴρ

** ANNOTAT. IN QUADRAT. ET ARIST.

tb vary ἡμᾶς ὁρμώμενος εὐσεθδείας, τῷ Kobpáro «“αραπλησίως
Sp. τὴς πίζοως ἀπολογίαν ἐπιφωνήσας ᾿Αδριανῷ, καταλέλοιπε" σώ--
ὥξομ δὲ γε εἰς δεῦρο vaoà σπλείςοις καὶ ἣ τούτου γραφή. Et ac-
wpe ex. Martyrologio Romano ad 31 Augusti, p. 431. ed.
V euet. an. 1630. luculentum de Apologia isthac, vel certe
ὧν Aristide ipso, testimonium, quod in Usuardi quoque e.
Adonis Notkerique Martyrologiis invenire potes. “Δ έλρηξς
Sancti Zristidis, fide et. sapientia clarissimi : qui Hadriano
Principi de religione Christiana volumen obtulit, nostri dog-
watis continens rationem; et quod Christus Jesus solus esset
Deus, presente ipso Imperatore luculentissime peroravit.
Notkeri quidem Martyrol. habet, quod Christus Jesus ve-
rus esset Deus." Sed solus preeferendum est. Ita in Pita S.
Porphyrii Gaxensis auctore Marco Diacono: Quidam vero
Gentiles cum adspexissent miracula que nolis Deus fecerat
Gic. — clamantes, Christus solus Deus: ipse solus vicit.
C.iii. $.20. Atqui de tanta re est hoc testimonium, ut alia

r&terea auctoritate opus esse videatur, antequam hu-
Jusmodi quid pro certissimo habendum sit. Quanquam
enim martyrologia sunt antiqua, et verisimilis est narratio,
haud liquet tamen, unde et quo tempore hzc de Aristide
Christum Deum esse probante, hoc est, diis ethnicis eum
opponente, in indices martyrum profecta fuerint. Certe ni-
hil hujusmodi de Aristide apud Rufinum in Historia Eccle-
stastica extat, quze plurima suppeditare solebat martyrolo-
gis. De Aristide autem et Quadrato religioni Christianze
testimonium dantibus przeclare celeberrimus Addisonus in
libello ad finem nunquam perducto, De Rel. Christ. Sect.
1,2, 3. Ceterum Antonius in Melissa, et Maximus in
Excerptis, Aristidis cujusdam ῥήσεις quasdam adduxerunt,
sed aliüs a Christiano hoc scriptore.

AGRIPPA CASTOR.

AGRIPPA CASTOR.

S. HiegoNvMus, Lib. De Viris Hllustribus,
cap. xxi. p. 87.

AGRIPPA, cognomento Castor, vir valde doctus,
*adversum viginti quatuor Basilidis hzretici volu-
mina, que in Evangelium confecerat, fortissime
disseruit, prodens ejus universa mysteria, et pro-
phetas enumerans, Barcabam et Barcob, et ad ter-
rorem audientium alia quedam barbara nomina :
bet Deum maximum ejus Ábraxas, qui quasi an-
num continens (for. legend. continet), 81 juxta
Grecorum numerum supputetur. Moratus est au-
tem Basilides, ἃ quo Gnostici, in Alexandria tem-
poribus Hadriani: qua tempestate et Cochebas dux
Judaicz factionis, Christianos variis suppliciis ene-
cavit.

* Non ait Eusebius Agrippam libris illis Basilidis 24. ἔλεγχον
$uum (pridem deperditum) opposuisse, atque adeo eos ex insti-
tuto confutasse, sed tantum eorum fecisse alicubi mentionem,
FABRICIUS.

b TTheodóret. Εἶναι δὲ τὸν ἄρχοντα αὐτῶν φησιν ᾿Αδρασάξ. ἢ γὰρ ,
ψῆφος τοῦ ὀνόματος τῶν τξε΄ ὀρανῶν σημαίνει τὸν ἀριϑμον. Nec ablue
dit Epiphanius. Uterque vero scripsit 'AGpacá£; Latini vero
plerumque ᾿Αὐράξας, quod satis indifferens esse videtur. Asserunt
autem illi ᾿Αὐράξας esse nomen primi ac precipui coeli, quod nu-
merum CCCLXv. in se contineat. Si enim singulas, quibus con-

VOL. I. G

82 AGRIPPA CASTOR.

stat ᾿Αδράξας, literas ut totidem notas arithmeticas accipias, in-
venies cccLxv. Aiunt vero Tertullianus lib. De Prescript.
c. xlvi. Hieronymus in cap. iii. Amos, et alii, a Basilide sic ap-
pellatum esse summum Deum. Addit Hieronymus, Mithran sub
eodem numero aliarum litterarum Ethnicis esse, quem Basilides
portentoso nomine vocat Abraxan. MassuzeTus ad lreneum,
lib. I. cap. xxiv. p. 102.

— p———- -.ὕ-

AGRIPPA CASTOR,

QUI FLORUIT ANTE MEDIUM S/ECULUM
SECUNDUM.

—á— HG — M

DE EJUS OPERE,

5 IN QUO CONFUTABATUR BASILIDES,
Heec scribit Eusebius Hist. lib. iv. cap. 7.

Ἐ ΚΦΑΙΝΩΝ δ᾽ οὖν αὐτοῦ (Basilidis) τὰ ἀπόῤῥητα φησὶν
(Agrippa Castor) αὐτὸν εἰς μὲν τὸ εὐαγγέλιον τέσσαρα «pis τοῖς
εἴκοσι συντάξαι βιδλία" τοροφήτας δὲ ἑαυτῷ ὀνομάσαι Βαρκαθθᾶν
lOxal Βαρκώξ, καὶ ἄλλους ἀνυπάρκτους τινὰς ἑαυτῷ συςησάμενον"
βαρθάρους τε αὐτοῖς sig κατάπληξιν τῶν τὰ τοιαῦτα τεϑηπότων ἐπι-
φημίσοι προσηγορίας" διδάσκειν τε ἀδιαφορῶν εἰδωλοϑύτων ἀπογευο-
μένους, xo) ἐξομνυμένους ἀπαραφυλάκτως τὴν wigiy κατὰ τοὺς τῶν
διωγμῶν καιρούς" [υϑαγορικῶς τε τοῖς "001000 αὐτῷ, WSyT&-
15 ετῇ σιωπὴν “σαρακελεύεδναι. καὶ ἕτερα δὲ τούτοις π'αραπλήσια ἀμφὶ

€

τοῦ Βασιλείδου καταλέξας ὁ εἰρημένος, οὐκ ἀγεννῶς τῆς δηλωθείσης

αἱρέσεως εἰς ττροῦπϊον ἐφώρασε τὴν πλάνην.

Dumque cuncta ejus (Basilidis)
arcana profert in lucem, quatuor
20 et viginti libros in Evangelium ab
illo conscriptos esse inemorat, ip-
sumque sibi prophetas confinxisse
Barcabam et Barcoph, a'iosque
nonnullos qui nunquam extitis-
2,5 sent : iisque barbara quedam no-
mina imposuisse, ud percellendos
eorum animos, qui hujusmodi re-
rum adiniratione capiuntur. Ait

preterea illum docere, quod ia-
differens sit victimas Diis immola-
tas degusture, et persecutionum
tempore licenter fidem abnegare.
Sectatoribus quoque suis Pythago-
reorum more silentium quinquen-
nii eum indicere affirmat. His
aliüsque similibus de Basilide re-
censitis, supradictus scriptor hie-
resis hujus errores in lucem pro-
tractos validissime coarguit.

—À— —— Gat —ÀÀ—

De eodem Opere.

30 S.Hieronymus in Lib. De Viris Illustr. ubi supra, iis qua scripsit
Eusebius, hoc addit: Enumerat (Agrippa) et Deum maximum ejus .
(Basilidis) Abraxas, qui quasi anuuin continens (for. continet), si
juxta Grecorum numerum supputetur.

G2

ANNOTATIONES

IN AGRIPPAM CASTOREM.

ΟΡ 885. l1. 7. 'ExQatGe» δ᾽ οὖν αὐτοῦ) Eusebius praemisit :
Πλείςων ἂν ἐκκλησιαςικῶν ἀνδρῶν κατ᾽ ἐχεῖγο xaipi (tunc tempo-
ris exortis Saturnino atque Basilide hzreticis) τῆς ἀληϑείας
ὑπεραγωνιξομένων, λογικώτερόν τε τῆς ἀποςολικῆς xa] ἐκκλησίας!"
χκῆς δόξης ὑπερμαχούντων, ἤδη τινὲς καὶ διὰ συγίραμμάτων τοῖς
μετέκειτα τοροφυλαχτικὰς αὐτῶν δὴ τότων τῶν δηλωθεισῶν αἱρέσεων
τῶαρεῖχον ἐφόδους. ὧν εἰς ἡμᾶς κατῆλϑεν ἐν τοῖς τότε γνωριμωτάτου
cvy paQ&os ᾿Αγρίππα Κάςορος, ἱκανώτατος κατὰ Βασιλείδου ἔλεγ-
χος, τὴν δεινότητα τῆς τἀνδρὸς ἀποκαλύκπων γοητείας. EKX«DAI-
ΝΩΝ δ᾽ οὖν αὐτῇ &c. Porro cum eodem tempore plurimi ec-
clesiastici viri patrocinium veritatis susciperent, et. pro ec-
clesiastica 44postolicaque doctrina. diserlissime decertarent,
nonnulli etiam assertiones suas scriptis proditas tanquam
remedia ad. cavendas supradictas luereses comparata, poste-
ris reliquerunt. Ex quibus pervenit ad nos Agrippee Casto-
ris, scriptoris ea eetate nolilissimi validissima adversus Ba-
Silidem confutatio : in qua hominis prastigie ac fraudes
deteguntur.. DUMQUE cuncta ejus &c.

Ibid. l. S. εἰς μὲν τὸ εὐαγγέλιον τέσσαρα «ρὸς τοῖς εἴκοσι &c.]
Non dicit Eusebius in quodnam evangelium Basilides eos
libros scripserit; utrum 1n evangelium Matthazi, an Marci.
Ac fortasse hos viginti quatuor libros composuerat Basili-
des in suum ipsius evangelium. Scripserat enim evange-
lium Basilides, et suo nomine prznotaverat, τὸ κατὰ Βασι-
λείδην εὐχγγέλιον, ut testatur Origenes in Homilia 1. in Lu-
cam, Ambrosius in proemium B. Luce, Hieronymus
przfatione in Mattheum. | Hi autem libri Basilidis ἐξηγη-
7x0) dicebantur. Certe Clemens Alexandrinus 1n lib. iv.
Stromateon loca quidam affert ex lib. xxiii. Basilidis ἐξη-
γητιχῶν. VALESIUS. n notis ad Hieronymi De P'tris
Illustr. cap. xxi. quod de Agrippa Castore agit, ait se sus-
picari cl, Fabricius, hosce Basilidis commentarios ab Ori-

ANNOTAT. IN AGRIPP. CAST. 85

gene, Ámbrosio, Hieronymo, intelligi, ubi falsum Basili-
dis evangelium memorant. Idem quoque Fabricio visuni
fuerat scribere in vol. I. Cod. 44focryph. Nov. Test. p. 343.
Sed huic quidem opinioni male convenire videntur Orige-
nis verba in Macarii Orationibus in Lucam, Ταῦτα δὲ εἴρηται
πρὸς τοὺς ἀπὸ Οὐαλεντίνου, καὶ Βασιλίδε, xal τοὺς ἀπὸ Μαρκίωνος.
ἔχουσι γὰρ καὶ αὐτοὶ τὰς λέξεις (S. Scripturz verba prius lau-
ta) ἐν τῷ καϑ᾿ ἑαυτοὺς εὐαγελίῳ. E 981. tom. iii. Op. Ori-
genis, ex ed. Delaruan. seu Benedictin. Quod quidem si
verum sit de communi hzreticorum evangelio, quidni hoc
opus esset ipsum illud Marcionis evangelium, de quo sa-
tis multa Tertullianus et Epiphanius? De Basilidis zetate
nonnihil infra ad ἩΠΟΈΒΙΡΡΙ Fragmenta attuli. ᾿
P. 83. ]. 9. προφήτας δὲ ἑαυτῶ ὀνομάσαι Βαρκαδθᾶν καὶ Βαρκὼφ]
Βαρκαθᾶν καὶ Βαρκώφ. Ita quidem codex Regius. Sed in codice
Maz. Med. et Fuk. scriptum est Bapxaó6ay cum accentu
gravi in ultima. Nec aliter Nicephorus, nisi quod ultimam
circumflectit. Apud Rufinum quoque, et apud Hieron.
in indiculo hereseon (Judeorum) Barcabbas dicitur. Sic
enim przferunt manuscripti codices Rufini. Ceterum in
hos prophetas Barcabam et Barcob, Isidorus Basilidis filius
sitionum libros scripserat, ut docet Clemens Alexan-
drinus in lib. vj. Stromateon. Ἰσίδωρος" δὲ, ὁ Βασιλείδου υἱὸς
ἅμα καὶ μαϑητὴς, Bv τῷ τρώτῳ τῶν τοῦ τοροφήτου Παρχὼρ ἐξηγὴη-
τικῶν. Ubi Βαρκὼφ emendandum videtur. Nisi quis existi-
mare malit, Παρχὼρ etiam unum fuisse ex prophetis illis a
Basilide confictis: Ex eorum prophetarum numero fuit
etiam Cham : cujus nomine Basilides librum prophetie
contexuerat, ut ex Isidori verbis ibidem a Clemente citatis
colligitur. VarEsius. Grabius quoque ad pag. 38s. Sp:i-
cileg. vol. 5i. de fictis horum pseudo-prophetarum non
modo personis, sed et libris, ista Eusebit accipienda cen-
set, loco illo Clementis Alexandr. penitus persuasus. Ne-
que interea plane spernenda est cl. Lardneri conjectura,
hos libros statuentis codices aliquos orientales fuisse, quos
adduxerat secum Basilides ab oriente Alexandriam. Vid.
opus Lardneri postumum Anglice scriptum, cui tit. Heere-
ticorum Historia, lib. ii. cap. 2. sect. 31. Barcabbam autem
prophetam quendam Gnosticis attribuit, ejusque nominis
etymon docet, Epiphanius, in Heres. xxvii. num. 2. p. 83.
ed. Petavii. Hoc denique notabo, in multis tam Rufini
quam Hieronymi codicibus exhiberi hec nomina sic
scripta, Barchaban et Barcob, sed Barchabam et Barchabos
in Rufini MS. Collegii S. Magdal. Oxonii; clausulam au-
tem in codice Eusebii Bodl. seu Savil. omissam fuisse.
e 3

δό ANNOTAT. IN AGRIPP. CAST.

P. 83. ]. 10. καὶ ἄλλους ἀνυπάρκτους τινας] Frustra Christo-
phorsonus azgelos hic inseruit, quasi in Eusebii textu ali-

quid deesset. Verum Eusebius tantum de prophetis loqui-
tur quos sibi commentus fuerat Basilides. Atque ita hunc
Eusebii locum acceperunt Hieronymus in Catalogo, ubi
de Agrippa Castore loquitur, et Theodoritus in lib. I.
hzreticarum. fabularum, et. Nicephorus in libro quarto.
VALESIUS.

Ibid. 1. 16. ὃ εἰρημένος ὁ Εἰρηναῖος MS. Norfolc. sed male,
etsi idem in codice suo Nicephorus historicus invenit.

Ibid. 1.32. si juxta Grecorum numerum supputetur] .
Videsis supra Hieronymi de Agrippa Castore caput
Massueti in Jreneum notam. ** Eodem Agrippe libro,"
ait Grabius p. 126. Spicil. vol. ii. p. 126. * et Isidorum
* Basilidis filium refutatum esse, viri quidam eruditi col-
** legerunt ex Theodoreti lib. I. Hzret. Fabul. cap. 4. Sed
* hujus verba ambigua sunt: neque hac de re certiores
* fieri possumus, quia liber Ágrippz prorsus periit, nec
* quicquam ejus superest pr«ter ista ex Eusebio Hiero-
* nymoque." Verba Theodoreti sunt, Kai Ἰσίδωρος δὲ ὁ τῷ
Βασιλίδου υἱὸς, μετά τινος ἐκιϑήχης τὴν τοῦ σχατρὸς μυϑολογίαν ἐκ-
φάτυνε" χαταγωνίξονται δὲ τούτους, ᾿Αγρίππας ὁ καὶ Κάςωρ &xi-
κλην, καὶ Εἰρηναῖος, καὶ Κλήμης ὁ ἸΣτρωματεὺς, καὶ ᾿Ωριγένης, τῆς
ἀληϑείας ὑπερμαχᾶντες. Dum vero aliud preterea opus con-
tra hereticos ab Agrippa conscriptum fuisse inde colli-
git Ceillier Histoire Générale des Auteurs Eccles. tome I.
p- 602. id mihi quidem non persuadet.

ARISTO ΡΕΙ,, 3.005.

Φ4

ARISTO PELLZ/EUS.

JoaN. Enw. GnanrUs, Spiciles. Patrum, vol. ii.
p.127.

-ARISTONIS Ρε αὶ rara in Scriptoribus Eccle-
wiasticis occurrit mentio, nec alibi, quantum me-
mini, quam apud Euseb. lib. iv. Hist. Eccles.
cap. 6. et Maximum in Comment. ad cap. 1. Dio-
nysii Pseudo-Areopagitze de Mystica Theologia, ubi
eum Auctorem facit DisputationisJasonis et Papisci,
qus pro veritate Religionis Christiane suscepta, vel
saltem scripta fuit. Aristo Pellzus exeunte Ha-
driani, et, ineunte Antonini imperio floruit. Post
XviIII. enim annum Adriani eum scripsisse ex Euse-
bii verbis patet (vid. infra p. 92.); sub Antonino Pio
autem supra dictum tractatum ab illo editum esse,
exinde colligo, quod Celsus, qui Hadriani tempore
et ulterius aliquanto vixit, teste Origene lib. I.
contra Celsum pag. 8. ejus mentionem fecerit.
Hsc enim leguntur apud Origenem lib. iv. p. 199.
Celsi verba, Παπίσκου τινὸς καὶ ἸΙασονος ἀντιλογίαν ἔγνων,
οὐ γέλωτος, ἀλλὰ μᾶλλον ἐλέους καὶ μίσους ἀξίαν. Dapisct
cujusdam et Jusonis contentionem novi, non tam
risu dignam, quam miseratione et odio. (Adduxi in-
fra Origenem huic convitio respondentem.)

ARISTONIS PELLZEI,

QUI CIRCITER MEDIUM S/ECULUM SECUNDUM
FLORUIT,

FRAGMENTA.

5 EX
DISPUTATIONE JASONIS ET PAPISCI.
Memini me (inquit S. Hieron. lib. ii. Comm. ad Galat. cap. iii.
. comm. 13.) in altercatione Jasonis et Papisci, quee Graco sermone.
conscripta est, ita reperisse : Λοιδορία Θεοῦ ὁ κρεμώμενος,

10 id est, Maledictio Dei qui appensus est. Ρ. 959. tom. iv. ed.
Martianzi, seu Benedictin.

Ex eodem Opere.

Idem quoque S. Hieronymus in Questionibus Hebraicis in. Genesin,

tom. ii. p. 507. hec babet : In principio fecit Deus celum et ter-
15ram. Plerique existimant, sicut in altercatione quoque Ja-
sonis et Papisci scriptum est, et Tertullianus in libro contra
Praxeam disputat, nec non Hilarius in expositione cujusdam
Psalmi affirmat, in Hebreo haberi: In Filio fecit Deus cce-
Jum et terram. — Quod falsum esse, ipsius rei veritas compro-.
bat.

92 RELIQUIZE SACRA.
Forsan ex eodem Opere.

—xal ToU τῆς ἀπονοίας αὐτοῖς (Judaeis) αἰτίου (inquit.post alia
Eusebius lib. iv. Hist. cap. 6.) τὴν ἀξίαν ἐκτίσανϊος δίκην (Barcho-
cheba), rà πᾶν ἔθνος ἐξ ἐκείνῃ x, τὴς περὶ τὼ Ἱεροσόλυμα
γῆς πάμπαν ἐπιβαίνειν εἴργεται" vias δόγματι κα δὲω- 5
τάξεσιν ᾿Αδριανξ, ὡς ἂν μὴ δὲ εξ ἀπόπ]ου ϑεωροῖεν τὸ
πατρῶον ἔδαφος, ἐγκελευσαμένε. ᾿Αρίςων 6 ó Πελλαῖος i; φορεῖ.

Cum-—ipseque adeo seditionis οἵ constitutione Imperatoris
auctor debitas poenas dedisset, ex — Iadriani: adeo ut ne prospi-
eo deinceps tempore univerSà cere quidem e longinquo patri- 10
Judeorum gens in regionem — um solum ipsis liceret, ut. scri-
circum Hierosolyma sitam pe- bit Aristo Pellaus.
dem inferre prohibita est, lege

Ex eodem Opere.
᾿Ανέγνων δὲ τοῦτο; ἐπα Spass, (inquit Maximus Sc/ioliis in
Op. de Mystica Theol. S. Dionysio Areop. ascriptum, cap. I. p. 17-15
ed. Corderii.) καὶ ἐν τῇ συγίραμμένῃ ᾿Αριςίωνι τῷ ἸΠελλαίῳ δια-.
λέξει Παπίσκου xol Ἰάσονος, ἣν Κλήμης ὁ ᾿Αλεξανδρεὺς ἐν ἔκτω
βιθλίω τῶν ὙὙποτυπώσεων τὸν ἅγιον Λδκαν φησὶν ἀναγράψαι.
Interprete Corderio.

Legi etiam septem coelos in — !&o, quam Clemens Alexandrinus 20
disputatione Papisci ac Jasonis, in sexto libro Hypotyposeon ait
que scripta est ab Aristone Pel sanctum Lucam descripsisse.

— r— ΠΝ συπουι...............

De eodem Opere
Ita Origenes Contra Celsum, lib. iv. c. 52. p. 544.
ed. Delaruan. p. 199. ed. Spencenri. 25
—iy ᾧ (sc. τῷ βιδλίῳ τούτῳ) ἀναγέγραπῖαι Χριςτανὸς ᾿Ιουδαίῳ
διαλεγόμενος ἀπὸ τῶν Ἰουδαϊκῶν γραφῶν, xa) δεικνὺς τὰς περὶ τοῦ.
Χριςοῦ προφητείας ἐφαρμόξειν τῷ Ἴησδ' xal voi γε ἐκ ἀγεννῶς οὐδ᾽
ἀπρεπῶς τῷ ᾿[εδαικῷ προσώπῳ τῇ ἑτέρε ἱςαμένου πρὸς τὸν λόγον.
--1 enim Christianus cum Ju- — quam strenue adversarius contra- 30
deo disserens demonstrat ex Ju- — dicat persunamque Judaicam pul-

daicis Scripturis vaticinia de Chri- — chre sustineat.
sto ad Jesum pertinere ; quan-

ARISTO PELLJEUS. 93

Celsus quidam in Prefatione Versionis Deperditee
hujus Operis dristoniani.

Illud praeclarum atque memorabile gloriosumque, Jasonis He-
brai Christiani, et Papisci Alexandrini Judzi, disceptationis oc-
Scurrit: Judaici cordis obstinatam duritiem Hebrea monitione
ac leni increpatione mollitam; victricem in Papisci corde Jaso-
nis de Spiritus Sancti infusione doctrinam. Qua Papiscus ad
intellectum veritatis admissus, et ad timorem Domini ipso Do-
mino miserante formatus, et in Jesum Christum Filium Dei cre-
10didit, et ut signaculum sumeret, deprecatus Jasonem postulavit.
Probat hoc scriptura Concertationis ipsorum, que collidentium
inter se, Papisci adversantis veritati, et Jasonis asserentis et
vindicantis dispositionem et plenitudinem Christi, Greci sermonis

opere signata est. Extat hzc Praefatio ad calcem Operum S. Cypriani
ad pag. 31. ed. Felli.

ANNOTATIONES
IN ARISTONEM PELLZEUM.

P. 91. 1. 9. Λοιδορία Θεοῦ] Aquilam et Theodotionem
hec eodem modo reddidisse, nec non ÉEbionem Hs:resi-
Archam interpretatum fuisse : ὅτι ὕδρις Θεῦ ὁ κρεμάμενος, id
est, quia injuria Dei est suspensus, Hieronymus ibidem
testatur. Atqui hzc verba Papiscum Jasoni objecisse col-
hgo ex Tertulliani lib. contra Judzos cap. 10. sub cujus
initium ita Judeos alloquitur: De exitu plane passionis
ejus amligitis, negantes passionem crucis in Christum. pre-
dicatam, et argumentantes insuper non esse credendum, ut
ad id genus mortis exposuerit Deus filium suum, quod, ipse
dixit: Maledictus omnis humo, qui pependit in ligno. Sic-
uti vero Tertullianus ad hanc objectionem ibidem re-
spondet; integrum Deuteronomii textum, ac hec quoque
recitans : Maledictus a Deo est omnis qui suspensus fuerit
tn ligno, &c. ita Jasonem idem fecisse probabile est. Dum
autem unam atque alteram istarum, quz ex Aristonis Pel-
]zi Disputatione contra Judzos allegata sunt, sententia-
rum in Tertulliani libro contra Judeos deprehendi, me-
moriam subiit mos Afri hujus Scriptoris, perpetuo fere
Veteres, qui ante ipsum scripserant, imitantis. Id quod vel
ex jpso illo contra Judzos libro patet, in quo plurima ex
Justini Martyris Dialogo cum Tryphone Judeo tran-
scripsit. Quid si igitur dicamus, aliqua, quz in Dialogo
isto non reperiuntur, ex Disputatione Jasonis Christiani et
Papisci Judei ab Aristone conscripta eum deprompsisse
et ulterius dilucidasse? GRAB1IUs, ad pag. 132. et 240.
vol. ii. Spicilegii Patrum, ubi ad pag. 127. et seqq. frag-
menta hujus scriptoris collegit.

Ibid.1. 18. In Filio fecit] In Tertulliani libro contra
Praxean cap. 5. diversa prorsus habentur: zunt quidem,
inquit, e£. Genesin in Hebraico ita incipere: In principio
Deus ftcit sibi filium. Neque Hilarius in dictis commen-
tariis alicubi ait, in Hebraeo exstare : ?z filio creavit Deus
caelum et tcrram ; sed h:xec solum in Comment. ad Psalm. 2.

ANNOTAT. IN ARIST. PELLEUM. ος

habet: Bresith verbum Hebraicum est. ld tres significan-
tias in se habet, id est, in principio, el in capite, et in filio.
Quz ut Hebraice lingue ignarus scripsit, diversas Patrum
expositiones pro diversis significationibus vocis Bresith ac-
cipiens, Atque mysticam istam. principii de Filio exposi-
tionem ab Aristone in disputatione adhibitam fuisse facile
credo : sicut et Clemens Alexandrinus ex Prezdicatione
Petri eandem protulit, (cujus verba dedi in Notis ad tomi I. .
Spicilegii pag. 328.) Basilium, Ambrosium aliosque recen-
tiores ut taceam. Ast quod in Hebrzo lectum fuerit: In
Jilio Deus fecit caelum et terram, uti Tertullianus et Hila-
Trlus haud effutiverunt; ita nec ab Aristone dictum, sed
Hieronymum in hoc, perinde ut prioribus duobus citan-
dis, memoris defectu aut nimia festinatione lapsum puto.
GRAB1iUs. Tertulliani indicat liber adv. Hermogenem,
cap. 20. profectam esse hanc expositionem a Proverbiorum
loco, cap. viii. comm. 22. ubi de se ipsa Sapientia Dei ha-
bet, Deus possedit me in initio viarum suarum, vel ut Ter-
tullianus hic et supra legerat, Deus condidit me initium
viarum suarum. ldem porro ostendit S. Methodii locus,
qui sequitur, Ὅτι παρὰ τοῦ, "Ev ἀρχῇ ἐποίησε τὸν οὐρανὸν x, τὴν
γῆν, φησὶν (Methodius), ἀρχὴν δὲ αὐτὴν τὴν σοφίαν λέγων τις, ἐκ
ἂν ἁμάρτοι, λέγεται γὰρ axapá τινι τῶν ἐκ τῇ ϑείου χοροῦ λέγουσα
περὶ αὐτῆς (cor. RA τὸν τρόπον τοῦτον, Κύριος ἔχτισέ με ἀρχὴν
ὁδῶν αὐτῶ, εἰς ἔργα αὐτϑ, πρὸ τῇ αἰῶνος ϑεμελίωσέ με. Methodii
"De Creatis, p. 345. ed. Combefisii. Sed primus omnium,
quod sciam, post Aristonem hanc mysticam interpretatio-
nem tot scriptoribus probatam attulit Irenzus lib. ii. c. 3.
p. 118. ed. Massueti. Etsi apertius id fecit, ad meliora
tricis istis natus, Origenes, qui initio Homiliarum in Gene-
sin, ubi principio, τῇ ἀρχῇ» de Verbo Divino exposito, sta-
tim post ait; Non ergo hic temporale aliquod principium
dicit ; sed in principio, id est, in Salvatore, factum esse dicit
calum et terram, et omnia que facta sunt. "Tom. ii. Op.
Origenis, p. 52. ed. Delarugan. Simili quoque, nec magis
probabili ratione illud Genes. 1]. 4. 5 ἡμέρᾳ ἐποίησεν ὁ Θεὺς,

e.Filio exposuit Clemens Alex. S/rom. vi. p. 815. ed.
Potteri.

Nunc vero afferre mihi licuit, que Gallandius in Prole-
gomenis ad tom. I. Bibliothecee suce Patrum, cap. xv. de
. Áristone Pellzo δ. 111. hac de re in sequentibus notavit.

Ibid. 1. 19. falsum] Falsum esse asserit Doctor maximus
(S. Hieronymus) quod in ea scriptum erat, initio Geneseos
in Hebreo haberi : Jn filio fecit Deus colum et terram.
Sed Aristonem defendendum suscepit Bartoloccius, Bibl.

96 ANNOTATIONES

Rabbin. part. iii. pag. 2. num. 584. ** Pro Hébrzo, inquit,
* intelligitur idioma IHierosolymitanum, quod Hebraicum
* lato modo dicebatur, et litteris Hebraicis scribebatur.
*€ [n hoc siquidem idiomate, cujus reliquie adhuc in Tar-
* gum Hierosolymitano hodie supersunt, invenitur: Im
*€ sabientia creavit Deus &c. Per Filium Patris seterni, et
* in Filio qui Sapientia Dei Patris est, creata sunt omnia :
* unde in Toc loco et secundum hunc sensum, idem valet
* In Sapientia ac In Filio. Hactenus ille. Neque mi-
rum, si Aristo Pelleus locum istum ex Targum Hieroso-
lymitano desumserit, consilio institutoque suo haud pa-
rum congruentem ; qui scilicet Disputationem suam de
Christo in primis inscripsit, quique non solum Jasonem
Christianum ἀπὸ τῶν ᾿Ιουδαϊκῶν γραφῶν, ex ipsis Judeorum
litteris disputantem, verum etiam Papiscum Hebreum οὐχ
ἀγέννως 80. ἀπρέπως τῷ leonixo, strenue satisque Judaice con-
tradicentem induxit, ut modo asserebat Origenes. Haud
equidem ignoro, huic Bartoloccii sententie illa officere,
quz de istius Paraphrastze Hierosolymitani etate a pleris-
que viris doctis, potissimum vero a Morino, lib. II. Exer-
cit. Bibl. viii. cap. vii. p. 344. seqq. edisseruntur, statuenti-
bus illum szculo vi. fuisse recentiorem : ut proinde Para-
phrasi hujusmodi haud uti seculo ii. potuerit Aristo.
Verum huic objectioni occurrit Waltonus, Prolegom. xii.
. in Bibl. Polyglott. $8. 11, et 14. duplicem extitisse Para-
phrasin Hieros. demonstrans. Qua de re nonnulla insupér
Wolfius, Bibl. Hebr. tom. ii. pag. 1169. Ceterum eandem
hujus loci Geneseos interpretationem ab Aristone adhibi-
tam, hausit itidem, ut videtur, ex vetustissimo pseude-
pigrapho Preedicationis Petri Clemens Alexandrinus lib. vi.
cap. vii. p. 769. cdit. Oxon. ut alios Patres pretereamus.
—hNeque omnino dissentit ipse et Hieronymus, qui ]. c.
hec habet. Magis itaque secundum sensum, quam. secun-
dum verbi translationem de Christo accipi potest; qui tam
in ipsa fronte Geneseos, quee caput omnium librorum est,
quam eliam 1n principio Joannis Evangelistae, cali et terree
conditor approbatur- GALLANDIUS, p. lxxv. Prolegom. ad
tom. I. Biblioth. PP.

P. 92. 1. 7. 'Acirev ὃ Πελλαῖος ireps?] Id est ex urbe Syrie
Pella, quz post excisam a Tito urbem Hierosolyma, sedes
fuit Episcopatus Hierosolymitani, ut scribit Eusebius.
Ceterum Scaliger Aristonis Pellei verba esse existimavit
quicumque leguntur supra ab his vocibus ἀχμάσαντος δὲ
τοῦ πολέμου, eaque passim Aristonis nomine citat ; in quo
tamen ei assentiri non possum. Nam et verba ipsa, Eu-

IN ARISTONEM PELLJEUM. 97

sebii stilum prorsus redolent ; et Aristo Pelleus obsidio-
nem ilam Betthare et expugnationem Judzorum fusius
prosecutus fuerat. Quod si ipsa essent Aristonis verba,
nequaquam id tacuisset Eusebius. Nam quoties verba
ipsa auctorum adducturus est, semper de eo lectorem ad-
monet. Cum autem addit ἱςορεῖ vel igopooci, indicat eam
rem a scriptoribus illis quos laudat, fusius commemorari.
Porro hic Aristo Pellaus auctor esse dicitur libelli cujus-
dam, cui titulus erat, disputatio Jasonis et Papisci. VA-
LESIUS. Perinde quasi crederet Valesius designari ab
Eusebio aliud quoddam Aristonis opus, huic opinioni se
opponit Grabius, ad pag. 131. tom. ii. Spicilegii, etiamsi
avio approbate; ait enim, ** omnino verisimile esse, quod
* Aristo verba, qua ibi Eusebius habet, in disputatione
* contra Papiscum protulerit, perinde ac Tertullianus ea-
* dem Judzis in suo contra eos tractatu objecit," (prop-
ter vaticinia prophetarum eventu comprobata,) * aut forte
* hic Aristionem, sicuti facere solet, exscripsit." Pristinze
porro opinioni suz nuntium remisisse ipse Cavius videtur,
qui, ut ex collatione primz editionis Hist. Literarie mihi
constat, capitulum de zfristone postea refinxit. Verum ta-
men, $i idoneus auctor esset, et cui tuto crederetur, Moses
Chorenensis Historie 4rmeniacg; scriptor, que quidem
historia a duobus W histonis, celebris illius Gulielmi Whis-
toni filiis, edita est, res aliter se habere videretur. Ita
enim existimandum foret, Aristonem historiam quandam
conscripsisse, ex qua sua sumpsisset Eusebius. Quee vero
scripsit capite 57. lib. secundi Moses, prout ab editori-
bus ex Ármeniaca lingua versa sunt, ea una cum toto
capite Eusebiano huc transferenda duxi, ut inter se uter-
que locus conferatur. Sic enim Moses Chorenensis :
"rtasis (regis Armeniaci) mortem precíare tradit dristo
Pelleus. Siquidem per ea tempora Judei ab Adriano rege
Romano defecerunt, et cum Rufo Hipparcho conflixerunt,
ductu viri cujusdam latronis, cui nomen erat Barchochebas,
id est, Stelle filius, qui quidem re erat facinorosus et ho-
micida, sed nomine suo glorians, affüctis illis et. captivis
Servatorem se de colo delapsum esse preedicábat. Is bellum
adeo accendit, ut Syrie ac. .Mesopotamice incole Persceque
omnes, id respicientes, tributa solvere desisterent. Namque
audiverat etiam. lepre morbum ὧν drianum invasisse.
Noster autem zrtases super ea re nil movetur. /A4ccidil au-
tem, ut per id tempus Adrianus in Palestinam veniret, re-
bellesque, in parvo oppido prope Hierosolyma obsessos deleret,
gui ideo omnem Judceogum gentem a patrio solo jussit pelli;
VOL. I. H

πα EA RTT

eme 0TCU. Lit IZLSTUIIDOENK —i8t ΕΣ ΤΙΣ - aique

T» 7o .cHuTT lo -παᾶπΞξυσκα. - ΤΞ. π' :α «ἀεναπαίαπι
BE (ol πττπὸ Gul κατε kiDGfdmu. CN ipse
ELE e cc ΣΙ τς II ΕΞ simui dcm, et
.πι os o. an Σ᾿, τ τσ, c uei. Der em tem.

Lo 00- ccc ome Zt oXOoIYUPTIE METUS LXI. 25 Gira
e 000 0. .xe7TUL Om D UEUR 1077lsCI FRSSi;

.-T2m - Ufo. ἜΣ. DM €l2:: REC TLECIKOSUH [YG-
-. -Ὁ - ΘΙ Σ LQQITU. Goa. IRI ΤΌΣ ΩΣ ϑοᾶκπ-
: (o0 00 0x "uuum τ ταῖς. m Morcezne. ad op-
2 0-0 Lcoc-cs— T 54e Inm dum IHe^EUAPER.,
UU Ros camo c COE CEDLIUICA GE 41 ALTEMEZESIE in provia-
ST CLokemuem. I1 I7 . ΣΣ απ -DRAXE CImisl, qui
-» CU. ΤΣ ΠΕ G0 OCULI "INR Zereret sc
τ U»eLgulT. MUI dde πὸ EIGREMAD. «ἀρ πὰ PB ἐογιδὶ
4iapt.n cle I MUR Dile IPs C"egO—UR ntievyil, chere

CUuie 50 ULT ThBO Θ΄. πα στὰ Tamp cenmxeps "reliqu

YUmnna πο προτὶ YS IESCTDuPIT.

A. fasecuvm Tunc cerrun -umre LI Acel ἔτ. haec scn-
τ πα. Lex Ed: imr xr-c-Tas- zziz: εἰς μέγα καὶ
wi. mlGeeTY. T€ erae τὸ βάσις. prar curi; αὐτῷ

TUM, GI STD Ξασ..32: ππυξξξα;:. τὰς Krumamm. αὐτῶν ἀξα-
AL Vywusl "TECTA. LIP Li: οἶξεας XXhpua URSS xxi τραΐδων καὶ
VILLES ἐν ὁ, Δ. Στ ΣΣΞ. τ. ELT. τῷὸ MIA TRI yeR: SYyTIS ἐξανδρα-
iiuiid WzLTT.R IP iTlIIGm" τῦσαι ξῶπα Bay xy ea; δ ὄνομα,

4s ἀσεα "τ ΤΣ 25 Ila fmc x. inl Tig ἀγήρ' ini
^t "LU LR FT XXLVEXIOAD). xz ὃν ὡς εὐξανοῦ φως ip αὐτοῖς
““-Ξ.752:,“Σα:. E2LALEXSI T: FIOR. VG τερατευσιεενος. ᾿Αχμάσαν-
Tu; A TUB πιρεατ ἔτ. xxx. LEXXPUS TY; ἥγεμεονίας ᾿Αδριαγοῦ
χατα Boris CLA. Υ τ΄: τὸ Drogas, TX Ἱεροσολύμων οὐ
204252 iL 0073723 τὸς T5 Karo 22222242; "κίας σγρονία γενομένης"
^p τε καὶ ir) τῶν γεατερο τ" ἂν εἰς Ey xov ἐλέϑρου περιελαϑέν-
τῶν. Καὶ 72 τῆ; ἀκον ia αὐτοῖς "iTie τὴν ἀξίαν ἐκτίσαντος δίκην,
ΊΩ WAN 2755 ἐξ ἐκείνου x τῆς ττρὶ τὰ Ἱεροσόλυμα γῆς τάμ-
πᾶν ima aiytuy εἴργεται" γόμου ᾿ἐόγματι καὶ διατάξεσιν Alpiavà, ὦ ὥς:
ἦν pn ὅ' ἐξ ἀπύπιον ϑεωροῖεν τὸ τατρῶον ἔδαφος, ἐγκελευσαμένου"
'Acigwy δ T Ιελλαῖος i igopti. οὕτω δὴ τῆς πόλεως εἰς ἐρημίαν TU Ἴου-
&uiwy ἥδνους, καὶ τοαντελῆ φϑορὰν τῶν τοάλαι οἰκητόρων ἑ ἐλϑούσης,
i3 ἀλλοφύλη τε γένους συνοικιδ)είσης, ἡ 5 μετέπεία. συςασα 'Ῥωμαϊκὴ
πήλις τὴν ἐπωνυμίαν ἀμείψασα, εἰς τὴν τοῦ κρατοῦντος Αἰλίω 8 ᾿Αδρι-
ἥν τιμὴν, AIAMa τυροσαγορεύεται. καὶ δὴ τῆς αὐτόϑι ἐκκλησίας ἐξ
àDvuy φυγκροτηϑείσης, τωρῶτος μετὰ τοὺς ἐκ ποεριτομῆς ἐπισκχόκους,
ιὴν τῶν ἐκεῖσε λωτηργίαν ἐγχερίξετοι Μάρκος.

Gallandius quidem, ut post vidi, in Prolegg. ubi supra,
p ἔνινὶν etsi Mosis illa haud attulit, tamen opinari se auc-

IN ARISTONEM PELL/EUM. 99

toritate eorundem inductum ait, desumptum Aristonis
fragmentum esse ex historia orientali ab eo conscripta ;
nec dissentiüt cl, Keilius in Notis ad Harlesianam edit.
Fabriciance Bibliothece Gr. tom. vii. p. 157. Sed nata mihi
£st. suspicio, sumpta Mosis ista ex nulla 14 genus historia
fuisse, sed tantum ex Eusebiana, que quidem auctori
bene innotuerat, dum csetera ad res orientales spectantia a
Mose ipso, vel ab alio quopiam, admista sunt. Et consi-
milis: apud hunc auctorem fraudis, seu vanitatis, exem-
plum, suspicionis mem firmande causa, adducam ; is enim
capite 72. ejusd. libri Firmiliano celebri Cappadocum
episcopo opus de ecclesie persecutionibus attribuit, in
quo regum quoque acta Firmilianus subtexuisse dicitur.
n hac autem historia, omnibus hactenus, eque atque illa
Aristonis, ignota, Petrum sextum decimum Alexandrie
episcopum anno nono vexationis martyrium subiisse, auc-
tor fuit, modo ut Mosi credas, Firmilianus, Verissimum
id est, et ab Eusebio quidem memoratum, subiisse eo anno
Petrum martyrium, sed falsum est, scripsisse illud Fir-
inilianum, qui, eodem narrante Eusebio, lib. vii. cap, 30.
uadraginta ante annis vita decesserat, Hinc constat,
osem ista quidem de Petro Alexandrino, ab Eusebio,
non 8. Firmiliano, mutuatum fuisse, additis simul a Mose
ipso, vel ab alio quopiam, rebus ad historiam orientis per-
tinentibus, ' |
P. 92. 1. 7. 'Apírus ὃ Πελλαῖος irs] Scaliger in Animad-
versionibus ad Eusebii Chronicon pag. 216. non modo
hsec, sed et prscedentia loco citato Eusebii ab istis ἀκμά-
σαντος δὲ τοῦ τοολέμου, tanquam Aristonis verba allegat,
Bed ego ea tantum qua hic posui, imo potius ista sola,
use Italico, ut dici solet, charactere expressa sunt, (pau-
cissima verba, adeo ut-—liceret, Ya distinxerat Grabius) Ari-
stonis verba esse conjicio, quia Tertullianum, lib. contra
Judzos cap. 13. iisdem illos alloquentem reperio : Pobis
pro meritis vestris post expugnationem Hierusalem prohibi-
tis ingredi in terram vestram, de longinquo eam oculis tan-
tum videre permissum est, Ubi tamen Tertultanus nega-
tivam in affirmativam convertit, ut misera hec Judeorum
fata adaptaret prophetiz: Esaie, (cap. xxxi, vers, 17.
juxta LXX. Interpretum versionem) immediate ante citata
verba ab eo allegate : Oculi vestri videbunt terram de lon-
gínquo. Qua in re ille non solum decreto Hadriani, sed
et sibi ipsi contrarius est, quia paulo ante eodem capite 13.
scripsit: Interdictum est, ne in confinio ipsius regionis de-
moretur quisquam Judaeorum, ut hoc quoque esset adimple-
H2

1οο . ANNOTATIONES .

tum per Prophetam (Esaiam I. v. 7.) Terra vestra deserta,
civitates vestree igni exuste. | Si igitur interdictum fuit
Judaeis in confinio Palestine habitare, haud licuit ipsis
omnino terram sanctam oculis usurpare. Sed hec obiter.
GRhaBIUs. Totum Eusebii caput, tanquam si verba ipsa
fuissent Aristonis, Historic suse inseruit Nicephorus lib. iii.
c. 24. quod quidem perperam factum, sed plura interea ad
Aristonem pertinere posse, quam ea qua Grabius agnovit,
vix negandum. Certe multo plura ad eum pertinere cen-
sendum foret, si verus Moses Chorenensis, de quo supra.
Aristonis autem, qui ipse civis Pelleus fuit, de Judzis
narrationem firmant scriptores alii, quorum nomina apud
Moshemium videas, De Rebus Christianor. ante Constantin.
M. Sect. i1. δ. 13. p. 239. Et, cum haud ita pridem Gregorii
Abulpharagii Chronicum Syriacum edidissent atque vertis-
sent cl. viri, Paulus Jac. Brunsius et Georg. Guil. Kirschius,
apud Dynast. viii. p. 54. vidi tradentem auctorem, impe-
ratorem Romanum, postquam urbem. Eliam 4driani ap-
fellatam «cedificasset, populos peregrinos deduxisse, Judeeis
aures preecidi jussisse, illisque mandavisse ut ne ex longin-
quo quidem ad locum istum respicerent. Confer Abulph.
Dyn. vii. pag. 76. Versionis Pocock. Verum semel in
anno urbem adire suam Judzis concessum fuisse, quo ni-
mirum die Herosolyma a Tito diruta fuerit, magnoque
pretio hanc licentiam ab illis redemptam fuisse, ostendit
Josephus Scaliger, loco a Grabio Jam indicato, ex Itinera-
rio Burdigalensi, εἰ Hieronymo in cap. 2. Sophomic.
Rem firmat ex Gregorio quoque Nazianzeno Oral. 12.
Valesius in notis ad Eusebii hoc caput. Denique causam
rei addam ex Philostorgii Excerptis, cur nimirum Judaeos
ab urbe nova arceret Hadrianus. Hadrianus, inquit, ZElia-
nus Hierosol mam ZEliam vocabat, ὡς ἂν τσαντάπασι τὸ "Yov-
δαίων αὐτῆς ἔϑνος ἀποςήση καὶ ἀποῤῥήξη, αὶ μηδ᾽ ἐκ τῆς κλήσεως ὡς
πατρίδος αὐτῆς ἀντιποιεῖδδωι τορόφασιν ἐχούσης. &üsbiar γὰρ αὐτῶν
τὰ ϑερμεργὸν καὶ ῥιψοκίνδυνον, μὴ συναγειρόμενοι κατὰ πρόφασιν ἐν
“τῇ πόλει λατρείας πράγματα Ῥωμαίοις τσαρέξωσιν. Lib. vii.
c. 11. p. 5£f.

P. 92. 1. 18. τὸν ἅγιον Λοῦκαν φησὶν ἀναγράψαι7)---ϑινα verus
sive fictus fuerit Dialogus ille; Aristoni certe tribuendus
.est; nec facile assequi licet, qua ratione fieri potuerit, ut
Clemens Alexandrinus in Hypotyposibus Lucam ejus
.auctorem fecerit, cum res aliquamdiu post Luce obitum
geste in illo fuerint relatae. Unde suspicor, vel nos vitiose
in Maximi textu infra recitando ἣν pro ὃν legere, vel potius
“ἃ Maximo verba Clementis haud recte lecta aut intellecta

IN ARISTONEM PELLJEUM. 101

fuisse, cumque is disputationem Jasonis et Papisci allegans,
Jasonis mentionem a Luca forte factam dixerit, (in actis
scilicet Apostolorum;) hzc male ad ipsam disputationem
relata esse. De septem autem colis vide Irenzum lib. I.
€; i. δ. 9. et Testamentum Levi $. 3. tom. I. Spicilegii
p. 159. Addo hic notatu dignum locum ex libro Sopho-
nize citatum a Clemente Alexandrino lib.v. Strom. pag.585.
"4 ὅμοιαι ταῦτα τοῖς ὑπὸ Ξοφονίᾳ λεχϑεῖσι TOU τοροφήτου ; καὶ
ἐν με πνεῦμα, καὶ ἀνήνεγκέν με εἰς οὐρανὸν ττέμπτον, X, i3e-
ἀγγέλους καλεμένες ἸΚυρίους' καὶ τὸ διάδημα αὐτῶν ἐπικεί-
μενον ἐν πνεύματι ἁγίῳ" καὶ ἦν ἑκάςου αὐτῶν ὁ ϑρόνος ἑπ]απλασίων
φωτὸς Ἡλίου ἀνατέλλοντος" oix8vrag ἐν ναοῖς σωτηρίας, νὰ ὑμνᾶντας
Θεὸν ἄῤῥητον ὕψιςον. — Annon heec sunt similia iis, quce dicta
sunt a Propheta Sophonia? Et assumpsit me Spiritus,
(inquit) ef sustulit me in quintum colum, et contemplabar
ZIngelos, qui Domini vocabantur, (Dominationes, juxta
Coloss. i. 16. Ephes. i. 21.) et diadema eorum impositum
ἐπ Spiritu Sancto: et erat sedes uniuscujusque eorum septu-
plo major luce Solis orientis : habitantes in templis salutis,
et ntes Deum ineffabilem altissimum. Qus cum ne-
ue in Hebrzo textu, neque in LXX. Interpretum versi-
ote Prophete Sophoniz reperiam, ex ÁApocrypho ejus li-
bro, (de quo vide tomum I. Spicilegii p. 134. et sequ.) de-
mpta esse conjicio. GRAB. lIrenzi locus a Grabio hic
mdicatus, de Valentiniana tantum, non autem catholica,
sententia agit. Et, quicquid nugatus est Victorinus Petav.
De Fabrica Mundi, apud Cavium Hist. Lit. tom. I. p. 149.
verum est, quod scripsit Origenes in lib. vi. Contra Ceis.
"Ema δὲ οὐρανοὺς, 3) ὅλως τοεριωρισμένων ἀριϑμὸν αὐτῶν, αἱ φε-
φόμεναι- ἐν ταῖς ἐκκλησίαις τοῦ Θεοῦ οὐκ ἀπαγγέλλουσι γρα-
Qo. cap. 21. Quod autem ad personas dialogi attinet,
sec accipe ex cl. Gallandii Prolegom. 1. o. ** Conjicere
** placuit Grabio (antea) Jasonem Hebreum Christianum,
* et Papiscum Judzum Alexandrinum inter se disputan-
€€ teg, fictás fuisse personas, ut in Dialogis fieri consuevit.
* Alis tamen aliter visum. Sixtus Senensis primum,
«€ Bibl. Sanct. lib. ii. p. 71. edit. Paris. 1610. deinde Pame-
“ς ]ius in not. ad opusc. de Incred. Jud. inter opp. Cypr.
“ὁ quos secutus est Bartoloccius, l. c. opinati sunt, Jaso-
*€ nem istum eundem fuisse cum Jasone Thessalonicensi,
* cujus meminerunt Lucas in Actis xvii. 5. et Paullus
*€* Rom. xvi. 21. nullo tamen e vetustis scriptoribus testi
** monio ip medium adducto, ut proinde Spencero, Annot.
«ad. lib. iv. Origenis Contr. Cels. p. 57. Tillemontio,
** Mem. Ecel. tom. ii. p. 139. et x. p. 552. aliisque conjec-
H3

iba
épovy

102 ANNOTATIONES

** tura hujusmodi haud probatur. Episcopum potius aut
** saltem presbyterum illum fuisse cum Marano putave-
* rim, Fit. Cypr. pag. cxxx. Celsum siquidem interpretem
** modo nobis enarrantem audivimus, quod Papiscus ad ἐπ’
ἐς tellectum veritatis admissus, ut signaculum sumeret de-
*€ precatus, Jasonem postulaverit. Neque dubitat idem vir
* doctus, quin seculo ii. ille vixerit, Et jure quidem:
* hiec enim Disputatio Celso Epicureo perspecta fuisse
* comperitur: adeoque circa ejusdem sseculi medium;
*€ give pro nostris rationibus circa Christi annum 136. eam
*€ fuisse litteris consignatam existimamus." P.lxxv. Ne-
que fictas has personas fuisse censet Keilius vir cl ad
tom. vii. edit. nove Fabriciane Bibl. Gr. p. 156.

P. 92. 1. 26. ἐν ᾧ &c.] De Celso hanc Disputationem Pa-.
pisci et Jasonis commemorante, ita paulo supra Origenes,
Ἑξῆς δὲ τούτοις ἐπιλεξάμενος (Celsus) ἀπὸ σχάντων συγίραμμά-.
τῶν, τῶν τοεριεχόντων ἀλληγορίας καὶ διηγήσεις μετὰ οὐχ εὐκατα-
φρονήτου λέξεως X, φρασέως, τὸ εὐτελέςερον καὶ δυνάμενον μέν τι π
τοὺς πολλοὺς X, ἀπλυςέρες τοίςεως χάριν συμθδαλέδγαι, οὐ μὴν οἷόντε.
καὶ συνετωτέρους κινῆσαι!» φησίν" € olay δὴ καὶ ΠΠακίσκου τινὸς κἀὺ
“Ἅ Ἰάσονος ἀντιλογίαν ἔγνων, οὐ γέλωτος, ἀλλὰ μᾶλλον ἐλέους 2d
*€ μίσους ἀξίαν. ἔμουγ᾽ οὖν οὐ ταῦτ᾽ ἐλέγχειν croóxtray ἔς: γὰρ
*€ πρσαντί που δῆλα, καὶ μάλιςα εἴ τις ὑπομεῖνοι καὶ ἀνάογοιτο αὐτῶν
* ἐπακὅσοωι τῶν συγίραμμάτων. ἀλλ᾽ ἐκεῖνο μᾶλλον ἐϑέλω διδάξαι
* &c." Sub hec Celsus e scriptis omnibus quee hujusmodi
explicationes allegoricas continent, et eleganter scripta sunt,
elegit vilius quoddam, quod ut nonnihil possit αὐ vulgi
simplicioris fidem promovendam conferre, nihil. tamen. mo-
menli ad persuadendos intelligenttores habet. Tum ait,
** Qualis est illa quam legi Papisci cujusdam et Jasonis,
“ὁ contentio, non risu sed miseratione potius digna et odio.
*€ Fizec igitur confutare mihi non est propositum. Quippe
* quorum absurditas omnibus perspicua est, presertim
* $1 quis a se impetrare possit, ut libros ipsos audiat.
** Satius fuerit docere id quod natura docet ipsa &c." Ori-
genis autem diluentis hanc Celsi reprehensionem et pro
libro respondentis quz: adduntur, hzc sunt: Οὐδὲν δ᾽ jrloy
ἐβουλόμην τοάνϑ᾽ ὁντινοῦν ἀκέσαντα δεινολογοῦντος KéAcou, καὶ
φάσκοντος τὸ ἐπιγεγραμμένον συγίράμμα, ᾿[άσονος καὶ Παπίσκου
ἀντιλογίαν ποερὶ Χρις ὃ, οὐ γέλωτος ἀλλὰ μίσες ἀξίαν εἶναι!» λαθεῖν
εἰς χεῖρας τὸ. συγραμματίον, καὶ ὑπομεῖναι! καὶ ἀνάογεδδαι ἀχοῦσαρ
τῶν ἐν αὐτῷ, ἵν᾿ αὐτόϑεν καταγνῷ τοῦ Κέλσου, μηδὲν εὑρίσκων μί-᾿
σους ἄξιον ἐν τῷ βιθλίῳ, ἐὰν δ᾽ ἀδεκάςως τις ἐντυγχάνῃ, εὑρήσει dri
οὐδ᾽ ἐπὶ γέλωτα κινεῖ τὸ βίδλιον' ἐν ᾧ ἀναγέγραπῖαι Xpigiavóg ὅζα.
&c. (atque ita deinceps, ut supra positum est.) Fellem

-

IN ARISTONEM PELLJEUM. 103

lamen ut quicunque ex Celso arroganter declamitante audit
Papisci et Jasonis de Christo contentionem non risu sed odio
potius dignam esse, libellum hunc in manus sumeret ; et
que in illo scribuntur legere sustineret ; is quum mihil in
tllo scripto inveniret odio dignum, Celsum utique damnaret.
Neque etiam illi risum movelit, qui libero judicio illum
evolvertt. Ili enim Christianus &c. Attamen ex Orige-
nis Celsique verbis recte fortasse id colligas, librum, de
quo agitur, nonnulla przstitisse, quze usibus simpliciorum
magis quam prudentiorum inservirent, etsi personarum
convenientiam pulchre ac strenue conservaret, tum vero
illum pro indole szculi in allegoriis multuni fuisse.

P. 93. 1. 1. Celsus quidam] Periit eheu laudata hactenus
disputatio Greece scripta; nec superstes est Latina versio a
Celso elaborata, sed sola ejus praefatio inter Cypriani
opera habetur: Quis qualisve Celsus ille fuerit non con-
sjat, ait doctissimus D. Cavius p. 34. Historie Literariz.

uidem Celsum Iconiensis Ecclesiz presulem Sec. iii.
Alexander Episcopus Hierosolymitanus et Theoctistus
Caesariensis in Epistola ad Demetrium Alexandrinum,
laudarunt apud Eusebium lib. vi. Hist. Eccl. cap. 19. Sed
an is ille fuerit, incertum est: certum autem, quod circa
eadem tempora vixerit, siquidem ez plurimis praefationis
locis liquet, eum vigentibus adhuc persecutionum tempori-
bus, et ante susceptam ab Imperatoribus fidem Christianam
scripsisse, que D. Cavii loco citato sunt verba. Quibus
addo Christum a Celso Spiritum Sanctum dictum, phrasi
primis quidem seculis usurpata, sed post tertium, et exor-
tam Arii hzresin vix audita. GnAB1Us. Non oportuisse
in homine Grzco interpretem Latinum quzri, bene notat
Gallandius in Prolegg. tom. iv. Bibliothece PP. p. xix. 1s
enim Celsi Prefationem in Bibliotheca sua repetendam cu-
ravit; Vigiliumque episcopum, ad quem Celsus scripsit
opus, Vigilium Tapsitanum episcopum fuisse conjecit, qut
vergente ad finem szculo quinto, s:zevientibusque in ortho-
doxos Arianis, vixit. Quod si verum est, istam preefa-
tionem recentior ipsius setas intra instituti operis mei limi-
tes concludi haud patitur; adhzc, facile obvium est opus-
culum in S. Cypriani editionibus plerisque positum.

Ibid. 1.3. Illud preclatum &c.] Locum ait Pamelius,
Cypriani editor, mutilum videri. Amplius deliberandum
puto; quoniam auctor fortasse voluit subaudiri a nobis
verbum fuisse cum utraque voce mollitam et victricem.

H4

MELITO.

MELITO.

S. HienoxvMus, Lib. De F'iris Hllustribus,
cap. xxiv. p. 93.

MELITO Asianus, Sardensis Episcopus, librum
Imperatori *M. Antonino Vero, qui Frontonis Ora-
toris discipulus fuit, pro Christiano dogmate dedit.
Scripsit quoque et alia, de quibus ista sunt, que
subjecimus. De pascha libros duos: de vita pro-
phetarum librum unum: de ecclesia librum unum:
de die Dominica librum unum : de sensibus librum
unum: de fide librum unum: de plasmate librum
unum: de anima et corpore librum unum: de bap-
tismate librum unum: de veritate librum unum:
de generatione Christi librum unum: (vid. infra)
Pde prophetia sua librum unum: de philoxenia
librum unum; et alium librum, qui Clavis inscri-
bitur: de diabolo librum unum: de apocalypsi Jo-
annis librum unum : wei ἐνσωμάτου Θεοῦ librum
unum: et ἐκλογῶν libros sex. Hujus elegans et
declamatorium ingenium laudans Tertullianus * in
septem libris, quos scripsit adversus ecclesiam pro
Montano, dicit eum a plerisque nostrorum prophe-
tam putari.

4 Marcus Aurelius Antoninus Verus, qui Antonino Pio suc-
cesserat an. Christi 161. regnare desiit an. 180.

1c8 MELIT O.

b Easebius habet, καὶ λόγος a7 περὶ erpoturiac. Cons. de his
titnlis Fragmenta, qua sequuntur.

€ Libri septem Tertulliani de ecstasi, ex quibus hoc de Meli-
tone testimonium repetiit Hieronymas, quemadmodum scripta
Melitonis ipsius, interciderunt. Fasmicivs. Hoc praeconio or-
navit Melitonem Polycrates pene aequalis ejus Ephesinus episco-
pus, Τί δὲ δεῖ λέγειν τὸν Μελίτωνα τὲν εὐνᾶῖχον, τὲν d» ἁγίῳ errsbpam
eá»Ta αὐλιτευσάμενον᾽ ὃς κεῖται i Σάρδεσι, περιμένων τὴν ἀπὸ τῶν
ἀρανῶν ἐπισκοξὴν, i» ἢ dx νεκεὰν ἀναζέσεται; Vid. Euseb. Hist.

Eccl. v. 24.

i | MELITONIS, ᾿
SARDENSIS EPISCOPI,

QUI MEDIO SJECULO SECUNDO FLORUIT, .
FRAGMENTA.

—— -—9GÜ— — ——

5 ZEE EX INITIO |
TRACTATUS DE PASCHA.

Ew μὲν οὖν Toig «tol τοῦ rex (inquit Eusebius lib. iv. Hist.
.€. 26.) τὸν χρόνον xaX ὃν auvéralsy, ἀρχόμενος σημαίνει ἐν τότοις.
᾿Επὶ Σερδϊλίου Παύλου ἀνθυπάτου τῆς ᾿Ασίας, ὦ Σάγας
“ 3 7 3 ^ , N03
100/$ χοέρῳ ἐμαρτυρήσεν, E'yEVETO (meus Ὡὐολλὴ εν Λαοδὲ-
Xét τοερὶ TOU τάσζω, ἐμπεσόντος κατὰ καερὸν ἐν ἐκείνρμες
e « ^ ^ 25 / ""
Td4s ἡμέρας" Xgl eyoa Dy TAUTA.
Ceterum in libro de Pascha, est, magna controversia Laodi-
tempus ipsum quo scribebat, in ces excitata est de solemnitate
15 bs Servi p denignat his Paschali, quz tempestive in il-
Asi P ervi " au T '^qU5 105 dies inciderat. Quibus et-
sie ὁ roconsu'e, quo *CDPOT€ — jam diebus hac a nobis per.
Sagaris martyrium perpessus scripta sunt.

— ———— a —

EX
20 APOLOGIA PRO RELIGIONE CHRISTIANA,
SIVE,
LIBELLO AD MARCUM ANTONINUM VERUM ἹΜΡ..
Τὸ γὰρ BOE τυώποτε γενόμενον, (Eusebius, ubi supra, hxc
attulit) νῦν διώκεται To τῶν ϑεοσεξῶν γένος, καινὸς ἐλώυ-
4^. δῷ Ν Ν / € No dei
γδϑόμενον δόγμασι xara, τὴν ᾿Ασίαν. οἱ 9Q avaadtis συκο-

Quod enim nunquam antea — nunc patitur piorum bominum
factum fuerat, persecutionem — genus, novis per Ásiam decre-

112 RELIQUIZE SACRA.

ἐτόλμησαν. ἐν οἷς ὁ. μὲν πάππος σου ᾿Αδριανὸς, T30AAiS
μὲν xgj ἄλλοις, καὶ Φουνδάνῳ δὲ τῷ ἀνθυπάτῳ ἡγουμένῳ
τῆς ᾿Ασίως γράφων φαίνεται" ὁ δὲ warte σε xgj σοῦ τὼ
σύμπαντα διοικδντος αὑτῷ, ταῖς πόλεσι ταερὶ τοῦ μηδὲν
νεωτερίζειν σοερὶ ἡμῶν ἔγραψεν" ἐν οἷς Κρὴ τρὸς Λαρισ-.5
Ν Ν ^v NM» / N x
caus, X, πρὸς Θεσσαλονικείς x, Αϑηναίους, Xg Ὡρὸς
πάντας Eas. σὲ δὲ καὶ μῶλον ταερὶ τάτων τὴν αὐτὴν -
3 / 9, ^ X ’ ΄
ἐκείνοις ἔχοντω γνώμην, καὶ τοολύ γε Φιλανϑιρωποτέραν
X, Φιλοσοφωτέραν, τοεπείσμεϑια πάντα πράσσειν ὅσω σου
δεόμεθα. 10:

sent. Inter quos avus tuus natim ad Larisseos, ad Thes-
Hadrianus, cum aliis pluribus, salonicenses, ad Athenienses,
tum Fundano Asie Proconsuli — ad universos denique Graecos.
literas dedit. Pater quoque Te vero, quippe qui idem quod
tuus quo tempore cuncta simul illi de nobis sentias, imo etiam 15
cum ipso adrministrabas, scrip- — longe humanius atque sapienti-
sit ad civitates ne contra nos us; tanto magis confidimus om- :
tumultus concitarent : nomi- niaessefacturum quae rogamus.

Ex eodem Libro.

Οὐκ ἐσμὲν λίϑων ὀδεμίαν cach now. ἐχόντων ϑιερώπευ- 20

Ν 3 ΗΝ / ^V ^ N / N05 44 /
ταί, &ÀAd, μόνου O8, ToU ῶρο τῦῶντων, καὶ ἔπι πώντων"
xgj ἐπὶ (forsan legendum ἔτι) τέ Xeig£ αὐτῷ, ὄντως Θεοῦ
Λόγου πρὸ αἰώνων ἐσμεν 9ρησκευται. Afferuntur hac α΄
Auctore Chronici Paschalis, seu Alexandrini, ad p. 259. ed. Du-
cangii. . 25

Interprete Petro Wesselingio.

Non sumus cultores lapidum — per omnia ; et preterea Christi
sensu omni carentium, sed so- ejus, vere Dei Verbi ante se-
lius Dei, qui ante omnia, et su- — cula, cultores sumus,

PROOGEIMIUM
XCERPTORUM EX VETERE TESTAMENTO
IN SEX LIBROS DIVISORUM.

λέτων Ὀνησίμῳ τῷ ἀδελῷῳ χιρέροιν. ἐπειδὴ πολλών»
ἴωσας cud! τὴ πρὸς τὸν λόγον χρώμενος γενέαθ'αι
Aeyas, ἔκ τε TE νόμου καὶ τῶν προφητῶν περὶ τοῦ
N / ^ / € ^v . E] NN es N
eg X πάσης τῆς πίςεως ἡμῶν᾽ ἔτι δὲ Là paáy τὴν
faux βιξλίων gGovAgO qe ἀκρίξειαν, τυόσα᾽ τὸν
Ν ^N t€ ^ N / Ὁ 3 / x ^s
Vy Xgj oro, τὴν τάξιν εἶεν, ἐσπούδασα τὸ τοιοῦτο
«, ἐπις ἀμενός σὰ τὸ σπεδαον περὶ τὴν πίςιν, καὶ
ua D ig περὶ τὸν λόγον" ὅτι τε μάλιξω τὐάντων πόϑῳ
ὃς Θεὸν ταῦτα τροκρίνεις, περὶ τῆς αἰωνίου σωτηρίας
N 3 3 N 3 N NY (t
ὥμκννος. ἀνελθὼν οὖν εἰς τὴν ἀνατολὴν, καὶ ἑως TOU
2 5 3 ’ N23 /. N 5 -
γενόμενος iy9a, ἐκηρύχϑη καὶ May dt xgj ἀκρι-
toy τὼ τῆς σαλωιῶς διωθήκης βιθλία, ὑποτώ-
πεμψψά cor ὧν ἐςὶ τὰ ὀνόματα" Μωῦσέως πέντε'
Ig, "Ebor, ᾿Αρεϑιμοὶ, ΔΛευιτικὸν, Δευτερονόμειον. Ἴη.

ito Onesimo fratri salu-
“ΠῚ pro amore ac studio
ga verbum Dei, sepius a
jstulaveris, ut excerpta
m ex lege et Prophetis
d Servatorem et ad uni-
1 fidem nostram perti-
tibi componerem; cur-
bros veteris "Testamenti
te cognoscere concupi-
quot numero, et quo sint
: conscripti, id perficere
studio faboravi Scio
: quanto fidei ardore, et
t discendi cupiditate fla-
ἴω I.

gres: teque precipue ob amo-
rem Dei ista omnibus rebus
anteferre, pro comperto habeo,
et eterne salutis obtinenda .
causa decertare. Ego igitur
cum in orientem profectus es-
sem, et ad locum ipsum perve-
nissem, in quo hac et pradica-
ta et gesta olim fuerunt, vete-
ris Testamenti libros diligenter
didici, eorumque indicem infra
subjectum ad te misi. Est au-
tem ejusmodi. Mosis libri quin-
que, Genesis, Exodus, Leviti-
cus, Numeri, Deuteronomium.
I

114

RELIQUIJ SACRA.

σῶς Ναυή, Keira], Ῥώϑ. Βασιλειῶν τέσσαρει, Παραλι-
πομένων δύο. ψαλμῶν Aa id, Σολόμωνος Παροιμίαι, 3 καὶ
Σοφία, ᾿Εκκλησιώξης, Ασμα ᾿Ασμάτων, Ἰώ. Ileefo- —
τῶν, Ἡσαΐν, Ἱερεμίε" Ἐ Δώδεκω ἐν μονοξίδλῳ. Δανιὴλ,
TelexsjA, Ἔσδρας. ἐξ ὧν καὶ τὰς ἐκλογὰς ἐποιησάμην, εἶ!
ἐξ βιδλία διελών. — Attulit Ensebíus lib. iv. Hist. c. 26.

Jesus Naue, Judices, Ruth.
Regnorum libri quatuor. Para-
lipomenon duo. Psalmi Davi-
dis. Salomonis Proverbia que
et Sapientia ; Ecclesiastes ;
Canticum Canticorum: Job.

Prophetarum, Esaie: Hiere-
fe: et duodecim Prophets-
rum liber unus. Daniel: Eze-
chiel : Esdras; ex liis igituri0)
excerpta collegi, qua in sex
libros a me distributa sunt.

—— 06 e

INDEX LIBRORUM MELITONIS,

Ex Eusebii Hist. ubi supra. ἡ

|

Ῥούτων (Melitonis et Apollinaris) εἰς ἡμετέραν γνῶσιν ἀφίκται ti
τὸ ὑποτετάγμενα Μελίτωνος, τῶ περὶ τῷ daa δύο, καὶ tá
cgi τοολιτείως καὶ τοροφητῶν᾽ xgj ὁ περὶ ἐκκλησίως᾽ χρὴ
ὁ περὶ Κυριακῆς λόγος. ἔτι δὲ ὁ τσερὶ φύσεως ἀνθρώπωυ,
αὶ ὁ περὶ πλάσεως" καὶ ὁ περὶ ὑπώκοης τυίσεως" x ὁ πε
αἰαϑητηρίων. κφὴ πρὸς τούτοις ὁ περὶ ψυχὴς xa) σώματος:
ἢ (for. καὶ) γοός. Καὶ ὁ περὶ λουτροῦ, Καὶ ὃ περὶ ἀληθές,
καὶ περὶ κτίσεως καὶ γενέσεως XpigoU. xgj λόγος αὐτῶ
wepi τυροφητείειφ, x, ὁ περὶ φιλοξενίας" καὶ ἡ κλείς" καὶ

Ex libris autem utriusque illo-
rum, hi quos infra subjecimus,
ad nostram: notitiam pervenerunt,
Melitonis quidem, De Pascha li-
bri duo. De recta vivendi ra-
tione, et de Prophetis liber u-
nus, Alius item de ecclesia :
alius de die Dominico. Est et
de natura hominis liber unus.

Alius de formatione. Alius de
obedientia sensuum fidei. Prze-25
terea liber de anima et co

et mente. Liber de lavacro:
liber de veritate : liber de con-
ditu et generatione Christi.
Item alius de Prophetia, alius 30
de hospitalitate, alius quoque
qui Clavis inscribitur. Ad hac

MELITO.

115

'Yvé τσεβὶ To) διωδόλου, καὶ τῆς ἀποκωλύψεως Ἰωάννου.
N € N 2 / ^ - Ν N 5 d
ΧΟ ὁ περι ἐγσωμῶτξ Og. ἐπὶ σᾶσι xal TO πρὸς Αντῶνινον

δ᾽.

de Diabolo, et de Revelatione

est libellus ad Imperatorem

5S Joannis. De corporali Deoli- ^ Antoninum.
ber unus. Postremus omnium
o ——— — Ó Gn o

EX LIBRO TERTIO
OPERIS DE INCARNATIONE CHRISTI
í

ADVERSUS MARCIONEM SCRIPTI.

(0. Οὐδεμία ἀνάγκη τοῖς γοῦν ἔχουσιν, ἐξ ὧν μετὰ τὸ
βάπ]ισμα ὁ Χριςὸς ἔπραξε, wapisay τὸ ἀληϑὲς καὶ
ἀφανταςὸν 7 ψυχῆς αὐτῷ x TS σώματος, τῆς καϑ' ἡμᾶς
ἀνθρωπίνης Φύσεως. τὼ γὰρ μετὰ τὸ βάπτισμα, φησὶν
(Melito), ὑπὸ Xeiss Ὡρωχϑέντα, καὶ μάλιςα τὰ σημέϊα,

᾿5τὴν αὐτῷ κεκρυμμένην ἐν σαρκὶ Θεύτητα ἐδηλξν, xgj
ἐπιξῶντο τῷ κόσμῳ. Θεὸς γὰρ ὧν ὁμοῦ τε καὶ ἄνϑρωπος
τέλειος ὁ αὐτὸς, τὰς δύο αὐτῷ σίας. ἐπιςώσατο ἡμῖν"

N M / 9 ^ N ^ 7 3 P 7 ^

TW μὲν Θεύτητω ary διὰ τῶν σημείων ἐν τῇ τριετίου TY

N x / N N05 / . ^ , n"

μετὰ τὸ βάπηισμα, τὴν δὲ ἀνθρωπότητα αὐτῷ, ἐν τοῖς

/ Pd ^ N ^v / 3 “ v

1o τριαχονγτῶ χρόνοις Τοῖς Ὥρο Τὸ βαηηϊσματος" $y οἷς διὰ
Interprete Jac. Grelsero.

Mon est necessarium his,
quos ratio non fugit, ex actio-
ribus Christi post baptismum

15 adstruere, et demonstrare ani-
me et corporis ejus, et huma-
51s nature nobiscum conveni-
entis, veritatem, et. ab ornni

fictione remotionem. Nam que
post baptismum a Christo gesta

sunt, inquit, maxime miracula
latentem ejus divinitatem po-
tissimum mundo comproba-
bant et confirmabant: cum e-
nim idem Deus simul et homo
perfectus esset, duas naturas
suas nobis patefecit; divinita-
tem quidem per miracula tri-
ennio illo post baptismum pa-
12

BEN

116 RELIQUIJE SACRAE.

N09 N v Ν 3 ’ * ^ d » "v
τὸ dT&Ag τὸ κατὼ σάρκω ἀπεκρύζη τὰ σημδία τῆς αὐτὰ
Θεότητος καὶ περ Θεὸς ἀληϑὴς Ὡροιιώνιες ὑπάρχρι.
Hec attulit Anastasius Sinaita, in Hadego suo, seu Duce Fie,
Contra Acephalos, c. xiii. p. 260. ed. Gretseri.

trata: humanitatem vero suam
triginta illis annis baptismum
antegressis, quibus carnis vili-

tas tegebat et abscondebat di-$
vinitatis signa, tametsi revers
Deus esset sempiternus.

— — D ata

EX SERMONE DE PASSIONE,
EK TOT AOTOT ΕΙΣ TO IIAGOZ.
Ὁ Θεὸς utro Ot: ὑπὸ δεξίας ᾿Ισραηλίτιδος. Hoc
Anastasius ibidem protulit cap. xii. p. 216.
Deus passus est a dextra Israelitidis.

—— Án tnm

QUATUOR FRAGMENTA
LIBRI INCERTI.
I.

Καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοὺς Χριςὸς ὡς κρίος ἐδέθη, xgj15
ὡς ἀμνὸς ἐκάρη, xdi ? ὡς xp oaov εἰς σφαγὴν ἤχϑη, καὶ
[ὡς ἀμνὸς, fortasse delendum] Ec apa Xgij ἐδάςασε τὸ
ξύλον ἐπὶ τοῖς ὠμός αὐτῷ, ἀνωγόμενος σφαγῆναι ὡς
Ἰσαὼκ ὑπὸ τοῦ τυατρὸς GUTES. ἀλλὰ Χριςὸς ἔπαϑεν'

Ἰσαὰκ δὲ Sx ἔπωϑε' τύπος γὰρ ἦν τῷ μέλλοντος πάσχειν:

Atque Dominus noster Jesus
Christus sicut aries vinctus est,
et sicut agnus tonsus est, et sic-
ut ovis ad occisionem ductus
est atque crucifixus, et portavit

Isaac autem non est

lignum humeris, abductus ut
occideretur, sicut Isaac a patre
suo. Sed Christus passus est;
sus ;
typus enim erat Christi patien-

ἃ Ie. li. 7.

MELIT O. ᾿

117

Χριςῶ ἀλλὰ καὶ ὁ τύπος τοῦ Χριςξ γενόμενος ἔκπληξιν να
φόζξον παρεῖχεν τῶς ἀνθρώποις. ἤν γὰρ ϑεώσασϑαι μυ-

φήριον καινὸν, υἱὸν ὠγόμενον ὑπὸ τοῦ πατρὸς ἐπ᾽ ὅρος εἰς
σῷῴαγην, "ὃν συμποδίσας ἔϑηκεν ἐπὶ τὼ ξύλα ἡ καρπώ-
Weg, ἑτοιμάζων μετὰ σπουδὴς τὰ πρὸς τὴν σφαγὴν a-
τῷ, ὁ ὃ ᾿Ισαὰκ σιγῴῷ τεπεδήμενος ὡς κρίος, S. dyoryay
τὸ sip, δὲ φϑεγγόμενος φωνῇ. τὸ γὼρ ξίφος οὐ Φφο-
(ηϑὲς, οὐδὲ τὸ wup τπὐοηϑεὶς, δδὲ τὸ τοωϑεν λυπηϑεὲς,

| Sodsacsy καρτερῶν τὸν τύπον τῷ Κυρίε. "Hy οὖν ἐν μέσῳ

Ὁ τροκείμενος Ἰσαὰκ τεποδίσμενος ὡς κριὸς, καὶ AGpaqu
ταρεξὼς x, κράτων γύμνον τὸ ξίφος, sx αἰδώμενος φονεῦ--

C27] τὸν υἱὸν αὐτῷ, Yn Schedis Grabii Bodleienis, ex Catena

in Genesin MS. sumptum.

tis. Attamen et typus ipse
i$ Christi stuporem et terrorem
creavit hominibus. Novum e-
nim mysterium spectare lice-
bat, fllium a patre suo ad mon-
tem ductum, nut occideretur,
LO quem, postquam eum ocolligas-
set, super lignum holocausti
posuit, rebus ad occisjonem
pertinentibus paratis. Isaac au-
tem siluit, vinctus ut aries non

aperiens os suum, nec vocem
emittens, Gladium enim haud
timens, neque ignem horrens,
nec doloris impatiens typum
Domini fortiter gessit. In me.
dio ergo propositus est Isaac
sicut aries ligatus, Abrahamo
adstante, nudumque gladium
manu tenente, haud reverito ἂν
lium trucidare syum.

II. et III.

w Ὑσὲρ "load τοῦ δικαίου ἐφάνη κρίος εἰς σφαγὴν, ia,
δισμῶν Ἰσαὰκ λύϑη. ἐκεῖνος σφαγεὶς ἐλυτρώσατο τὸν

Interprete Petro Halloixio.

Pro Isaac justo apparuit a-
ries in occisionem, ut Isaac

vinculis exsolveretur. Ille mac-
tatus redemit Isaac: ita et

b Gen. xxii. 9.

13

-

118 RELIQUIJE SACRJE.

Ἰσαάκ' ὅτω καὶ ὁ Κύριος σφαγεὲς ἔσωσεν ἡμῶς, X, ϑιϑὲς
ἔλυσε, «gj ϑυϑὲς ἐλυτρώσατο. Ka) μετ᾽ ὀλίγα"

"Hr yàp ὁ Κύριος ὁ ἀμνὸς ὡς κριὸς, “ὃν εἶδεν ᾿Αδραὰμ
κατεχόμενον ἕν (ura Σαῦέκ, ἀλλὰ τὸ φυτὸν ἀπέφασε
τὸν σαὐρὸν, xgj ὁ τόπος ἐκεῖνος τὴν Ἱερουσαλὴμ, αὶ ὃ ἀμνὸς s
(vid. notam) τὸν Κύριον ἐμπεποδισμένον εἰς σφαγήν. Ex
eadem Catena.

Dominus occisus nos salvavit,
et vinctus absolvit, et immola-
tus redemit. Et post pauca:
Dominus enim erat agnus,
sicut aries, quem vidit Abra-

ham detentum in planta Sabec.
Nam planta designabat cru-
cem, et locus ille Ierosolymam, 10
et aries (sic) Dominum ad oc-
cisionem colligatum.

— M— € a PÁ—À—Ó—
IV,

Τὸ “κατεχόμενος τῶν κεράτων ὁ Σύρος x, ὁ 'EGpaios
κρεμάμενος φησίν' ὡς σαφέξερον τυπᾶν τὸν saupór. ἀλλὰ
X, τὸ, κριὸς, TETo ἀκριθο!" οὐ γὰρ εἶπεν, ἀμνὸς, νεὸς ὡς ὁ 18
» 3 ε ε ej
Iraax, ἀλλὼ κριὸς, ὡς ὁ Κύριος τέλειος. ὥσπερ δὲ φυ-
τὸν Σαδὲκ, TET ἔςιν ἀφέσεως, ἐκάλεσε τὸν ἅγιον ςιαυ-
eov, Erw κφὶ Ιεζηκιηλ ἐν τῷ τέλει “ὕδωρ ἀφέσεως ἐκά--:

«5 ^e Nd / 7 N ^ *
λεσε τὸ ἐκτυπδν τὸ ἅγιον βάπΊισμω. Δύο γὰρ συνέςη τὰ
47) ε / Á/ / N X v
ἄφεσιν ὠμωρτημάτων τὐωρεχόμενω, qaos dia, Χριςον, x20
βάπΊισμα. Ex Catenis duabus MStis Vaticanis, sed extant

fere omnia in Nicephori Catena in Octateuchum Lipsie excusa.

cabat sanctam crucem, ita et
Ezechiel sub finem aquam di-
missionis vocabat illam, qus 25

Illud, herens cornibus, Syrus
et Hebraeus pendens posuit,
quo clarius crux representare-

tur, sed et in illo aries, accu-
ratus est; non enim agnum
dixit, juvenem sicut Isaac, sed
arietem, ut Dominum, adultum.
Quemadmodum autem plantam
XZa6ix, hec est, dimissionis, vo-

€ Gen. xxii. 13.

4 Ibid.

sanctum baptismum exprimit.
Due enim res existunt, que
peccatorum donant remissio-
nem, Christi causa martyrium
et baptismus.

* Ezck. xlvii. ὃ.

MELITO. 110

DE MELITONIS OPERIBUS
Hoc tradit Parvi Labyrinthi auctor, qui sub initia seculi
tertii vixit.

Tà yàp Eigoalo καὶ MEAITOQONOZ xal τῶν λοιπῶν τίς

5 ἀγνοεῖ BiGAla, Θεὸν καὶ ἄνϑρωπον καταγγέλλοντα τὸν Xp s
Apud Euseb. Hist. lib, v. c, 26.

Nam Irenzj quidem et Mrrr- tum Deum simul atque bominem

TONIS et reliquorum scripta quis — priedicarunt?
est qui ignoret, jn quibus Chris-

14

ANNOTATIONES
IN MELITONIS FRAGMENTA.

———— Á-- 5»—————-

P. 109. I. 7. E» μὲν οὖν τοῖς tei τῷ πάσχα &c.) Hec scribit
Eusebius post enumerata opera, qua Melitonis esse noverat,
et postquam narrasset eum Antonino imperatori, sive Mar-
co Aurelio Antonino, obtulisse Christiane fidei defensio-
nem. Reposuit interea Strothius ex R. Stephani edit. Ru-
Jinique Versione τῷ pro τοῖς. Is tamen scripsisse Eusebium
putat τῷ α΄, ἃ quo supra commemorati fuerant de pascha

ibri duo. Cum vero Valesiana confirmetur lectio a duo-
bus scriptis Bodl. et Norfolc. et, nisi fallor, a Nicephoro,
retinendam igitur eandem censui. Adlitum quoque est
τοῖς pro τῷ margini exemplaris Stephanianz edit. quod in
bibliotheca Bodl. adservatur.

Ibid. l. 9. Zzyag] ZX«ylapi; appellatur ἃ N?cephoro, et
proconsul ZegovíAàe;, eundem vero Rufinus Sergium no-
minat. SrTRoTH. Valesius autem ad alium Eusebii lo-
cum, capite 24. lib. v. hec de Sagari annotavit. * In veteri
* martyrologio quod edidit Rosveydus quinto die Octobris
* hzc habentur: Eumenic Thrasec Episcopi, apud Smyr-
* mam coronati, qui unus fuit ex antiquis: Die autem se-
* quente haec notantur: Sagaris Episcopi Laodicensis, de
* antiquis Pauli Apostoli discipulis." Contigisse hoc mar-
tyrium videtur Marci Aurelii temporibus, quibus et passus
est Beatus Polycarpus, apostoli Joannis discipulus, cujus
benevola atque amica dissentio ab Aniceto episcopo Roma-
no in re paschatis, de qua Melitonis opus egit, omnibus
nota est. Quis vero credat, discipulum Sagarim Sancti
Pauli fuisse, qui sub Nerone circiter centum ante annos
passus erat ?

Ibid. ]. 10. ἐγένετο φήτησις] ἐγένετο δὲ δ, MSS. Norfolc.
Post autem Melitonis verba xal ἐγράφη ταῦτα, Eusebius ad-
didit : τούτου δὲ τῇ Aóys μέμνητοι Κλήμης ὁ ᾿Αλεξανδρεὺς ἐν ἰδίῳ
ποερὶ τοῦ σάρκα λόγῳ, ὃν ἐξ αἰτίας τῆς τοῦ Μελίτωνος γραφῆς φη-
σιν ἑαυτὸν συντάξα. Hujus autem libri mentionem facit
Clemens Alexandrinus in opere suo de Pascha, Quod quidem

ANNOTAT. IN MELITONIS FRAGM. 1ar

ut conscriberet, Melitonis librum causam sibi praebuisse
testatur. In lib. porro vi. cap. 13. hzec habet idem histo-
ricus; Καὶ iv τῷ λόγῳ δὲ αὐτῷ τῷ περὶ τῇ cca ἐκβδιαδϑῆναι
ὁμολογεῖ (Clemens Al.) πρὸς τῶν ἑταίρων ἃς ἔτυχε «apad τῶν
ἀρχαίων τορεσδυτέρων ἀκηκοὼς τραραδόσεις γραφῇ τοῖς μετὰ ταῦτα
τοαραδοῦνοα!" μέμνηται δὲ ἐν αὐτῷ Μελίτωνος καὶ Εἰρηναίου καί τινων
ἑτέρων, ὧν καὶ τὰς διηγήσεις τέϑειτα.. Verum periit jam olim,
paucis exceptis fragmentis, hic Clementis Alex. de pas-
chate tractatus. Non autem dubium est, quin contra Me-
litonis sententiam compositus idem fuerit; ecclesia enim
Alexandrina teste epistola Concilii Cssariensis, quam
infra ex Eusebio affero, de tempore paschatis celebrandi
ab Asianis dissentiebat. Tum vero cum Asianis suis hac de
re consensisse utrumque episcopum hic memoratum, Me-
litonem et Sagarim martyrem, sicut alios illustres viros,
Polycrates Ephesinus episcopus in Epistola ad Victorem
Romanum gloratus est. Vid. infra PonvcRaATI1S Frag-
menta itidem ex Eusebio desumpta.

P. 109.1. 23. Τὸ γὰρ οὐδὲ τσώποτε γενόμενον &c] Eusebius
praemisit : 'Ey δὲ πρὸς τὸν αὐτοκράτορα βιδλίῳ τοιαῦτά τινα καϑ'
ἡμῶν ἐπ᾿ aUT8 γεγονένωι igopei. ΤΌ γὰρ 808 πώποτε γενόμενον &c.
Jam. vero in eo libro quem Imperatori nuncupavit heec illo
regnante adversus Christianos gesta esse refert. QUOD
enim, inquit, nunquam antea factum fuerit &c.

Ibid. 1. 24. τὸ τῶν ϑεοσεδῶν) τὸ πᾶν τῶν 3. Christoph.
Lectt. Paullo ante οὐ πώποτε Niceph. apud quem perpe-
ram distinguuntur hec verba. SrRoTHi1US.

P. 110. 1. 1. τῶν ἀλλοτρίων ipagaj] Ex his verbis prope
certum esse ait cl. Moshemius, De Rebus Christianor. ante
Const. M. Sect. 11. $. 17. p. 243. imperatorem premio pro-
posito accusatores Christianorum veluti evocasse, atque il-

is bona et opes eorum, quos in judicio alicujus criminis
convicissent, addici jussisse. Nam, mutata sententia Mo-
shemius, quam in Observatt. suis Sacris c. 1i. ὃ. 6. protu-
lerat, hec jussa imperatori vult attribuere, quz a non-
nullis video de edictis praefectorum provincialium intel-
gis ab aliis autem de urbium decretis. Adi sis Fabricium

tblioth. Gr. tom. v. c. 1. ὃ. 24. et Dodwellum Dissert.
Cyprian. xi. ὃ. 39. — Rufinus autem, vetus interpres di-
serte habet, occasione accepta imperialium praeceptorum.
Imo hoc disquirendum puto, an unquam sub imperato-
rum regimine significentur per διατάγμαϊα decreta urbium,
quz ψηφίσματα fere vocantur; sed de imperatorum legibus
pre'fectorumque edictis non dubitandum est, quin ea &a-
τάγματα Greece fuerint dicta.

122 ANNOTATIONES

P. 110. 1. 4. ταῦτα) τῦτο ed. Steph. et Niceph. ΘΈΚΟΤΗ.

Ibid. 1. 5. δίκαιος γὰρ] δίκαιος μὲν yàp MS. Norfolc.

Ibid. l. 8. τοὺς τῆς τοιαύτης φιλονεικίας ἐργάτας] ale inter-
pretes omnes hec Melitonis verba accepere de calumnia-
toribus Christianorum, cum de Christianis intelligi debe-
ant, quos Melito vocat ἐργάτας φιλονειχίας, ἸῺ est ἀσκητάς.
Profitebantur enim Christiani pertinaciam et constantiam
in tormentis et calumniis perferendis. Certe non de aliis
quam de Christianis ipsis hzc verba intelligenda esse, ex
sequentibus apparet. Petit enim ab Imperatore Melito,
ut Christianorum causam prius ipse per se dispicere atque
examinare velit; tum deinde statuat, utrum supplicio affi-
ciendi sint, an potius conservandi. VaLEsius. Melito
de hac constantia prius dixerat, et post scribit, ἀφ᾽ ὧν καὶ τὸ
τῆς συκοφαντίας ἀλόγῳ συνηϑείᾳ περὶ ΤΟΥ͂Σ 'TOIOYTOTZ ῥυ-
ἤναι συμβέβηκε ψεῦδος. Mox abest ἣ a MSto Bodl, et καὶ εἰ pro
ἢ habet MS. Norfolc. legiturque in eo εἶεν pro εἰσίν.

Ibid. 1. 11. «epa σοῦ μὴ εἴη ἡ βουλὴ αὕτη] wapa σοῦ τὸ σῶ-
μα τῷ τυρὶ ἐπαφῇ Niceph. At nostram lectionem preter
codd. quoque Rufinus habuit. Porro supra apud eundem
Nicephorum vox μόνην post δεήσιν est posita. Mox post πρέ-
«a idem addit πρότερον, ac pro πολὺ μᾶλλον habet eA
μᾶλλον. STROTH.

Ibid.1. 15. ἐν βαρθάροις ἤκμασεν] Sic nominat Judzos,
apud quos primum exorta est Christiana religio. Atque
ita loquitur etiam Justinus in Apologetico ni fallor, et
Clemens Romanus in libro I. Recognitionum. . Hinc est
quod Porphyrius Christianorum sectam appellat 8áo6apov
τόλμημα. Locus Porphyrii citatur ab Eusebio in libro vi.
hujus operis (cap. xix.) pag. 220. VALESIUS.

bid. 1. 16. τοῖς σοῖς ἔδνεσ i] Vertit Rufinus, Introducta est
autem etiam Romana vestre conversationi, quasi nimirum
ἔϑεσι legisset.

P. 111.1.3. yeyovág τε καὶ ἔσῃ μετὰ τοῦ ca00;] Ex hoc
loco apparet Melitonem Episcopum Apologiam suam ob-
tulisse M. Antonino post mortem Aurelii Veri. Nam si
superstite adhuc Aurelio Vero, orationem hanc scripsisset
Melito, mentionem illius proculdubio fecisset hoc loco;
et pro verbis illis μετὰ τοῦ παιδὸς, dixisset omnino μετὰ τοῦ
ἀδελφοῦ. Nam L. Aurelius frater fuit adoptivus D. Marci.
Cum igitur solum Marci Antonini filium, Commodum vi-
delicet hic commemoret Melito, optetque ut cum illo
quam diutissime imperet Marcus ; manifestum est, ut dixi,
hunc Apologeticum post mortem L. Veri Marco oblatum
fuisse. Proinde in Eusebii Chronico recte id refertur

IN MELITONIS FRAGMENTA. 14g

anno 10. Marci Antonini : anno scilicet post mortem L.
Veri. Jintonino, inquit, Imp. Melito 4stanus Sardiensis
Episcopus J4pologeticum pro Christianis tradidit. Cum
Eusebii Chronico consentit auctor Chronici Alexandrini.
Qui etiam hoc addit, Marcum Antoninum Melitonis alio-
rumque Christianorum antistitum supplicationibus per-
motum, scripsisse Epistolam ad Commune Asis, qua ve-
tabat ne quis in posterum Christianos religionis su: causa
calumniaretur. Exstat hzc Epistola supra in cap. 13. hu-
jus libri. Ac laudandus est quidem auctor illius Chronici;
quippe qui recte animadverterit, Epistolam illam non An-
tonino Pio, ut Eusebius crediderat, sed Marco potius esse
tribuendam. In eo tamen fallitur, quod eandem Episto-
lam anno decimo principatus M. Antonini scriptam esse
existimavit. Scripta est enim anno primo ejus Imperii, ut
colligitur ex anno 15. Tribunicie potestatis in eadem Epi-
stola prenotato. VaALRsiUs. Si eruditissimus Valesius
animadvertisset, Ármeniaci nomen Marco, dum tribuni-
tiam potestatem xv. gereret, datum non fuisse, intellex-
isset auctorem Chronici Alexandrini eam epistolam anno
suo reddidisse, in eoque tantum peccasse, quod numerum
tribunitie potestatis Xv. prorsus mendosum retinuerit.
Legendum videtur τὸ τρίτον xa) tixogóv, id est, tribunitize
potestatis xxiir. zínt. Pagi Crit. in Baronii 4nnales ad
an. 152. allatus ἃ READ1NGIO. Valesius in Emendatt.
lib. iii. cap. xiii. pag. 94. laudat hunc Melitonis locum, in
eoque miratur elegantem Grecorum adprecandi formu-
lam, "Es: τε καὶ εἴη, ut Latinis est tibi, sitque: quod aliquot
confirmat exemplis. GanzrAND. Qui in Patrum Biblio-
thect suse tomo primo ad pag. 677. Melitonis fragmenta
t Halloixium posuit, ea enim Grabius haud edidit.
P. 111.1. 3. τῆς βασιλείας τὴν σύντροφον] τῇ βασιλείᾳ σύντρο-
qo» Christoph. ΘΤΚΟΤΗ.
Ibid. l1. 6. eg; &ya300] πρὸ &y. ed. Steph. Lectio nostra
extat in Christoph. Niceph. ed. Valesii. Verbis ἣν καὶ οἱ πρό-
| σου &c. designari Tiberii consilium in Christo inter
Deos referendo, aut templa ex Adriani instituto sine ima-
inibus collocata conjicit W. Lowthius. Illud mihi qui-
m verosimilius. SrTRoTH. Ait Moshemius in Dissert.
De Studio Ethnicorum Christianos imitandi, δ. 12. * Non
* possum quin moneam hunc Melitonis locum suppetias
* jllis ferre, qui contendunt, verum illud esse, quod scri
* tum extare jam diximus, Tiberium et Hadrianum Chris-
* tum inter deos consecrare voluisse, Nam quum Melito
** antecessores Àntonini voluisse testatur, ut religio Chris-

124 : — ANNOTATIONES

* tiana mon secus ac relique, publice tolerarentur, ad
* quosnam id imperatores referri queat, si hos duos quos
* nominavi excipias, haud facile apparet." P. 359. vol. I.
Dissert. ad. Hist. Eccl. Pertinent. e secunde.

P. 111.1. 10. μόνοι «τἄντων----Νέρων xal Δομετιανὸς) Idem
scribit Tertullianus in Apologetico cap. 5. Heperietis, in-
quit, primum Neronem in hanc sectam tum maxime Rome
orientem C«asariano gladio ferocisse. Et paulo post: Ten-
taverat et Domitianus, portio Neronis de crudelitate. Qui-
bus hzc subjungit. Ceterum de tot exinde principibus ad
hodiernum, edite aliquem debellatorem Christianorum.
les ergo leges iste, quas adversus nos soli exercent impii,
injusti, turpes, truces, vani, dementes? quas Trajanus ex
parte frustratus est : quas nullus Hadrianus, nullus Pius,
nullus Verus impressit. VALESIUS. μόνοι δὲ τ. Christoph.
STROTH.

Ibid. l. 13. περὶ] παρὰ INiceph. mox pro ἄγνοιαν Chris-
toph. Lectt. habent ἄνοιαν. Aliter Rufinus. STROTM. erro-
rem qui ignorantia venerat. Rufinus. inscitiam et amentiam,
Christophorsoni versio.

P. 112. ]. 1. ὁ μὲν πάππος σου ' Apiayóg &c.] Attulit, ut su-
pra monui, hanc Hadriani ad Fundanum epistolam in
cap. 9. hujus lib. historie Eusebius a Justino Martyre ao-
ceptam. De qua przclare, ut solet, agit Fr. Balduinus JC.
in Comment. ad Edicta Vet. Principum Rom. de Christia-
nis ; ** Ubi in jus, inquit, ventum est, et status est aliquis
* reus religionis Christiane, Adrianus vult more atque
* ordine causam agi. Sed si nullum aliud crimen propo-
*€ nitur, quam nominis Christiani, non videtur hoc solum
* ad criminalem quaestionem referri voluisse. Ut id ex-
* istimem, facit Justinus, qui hoc Adriani rescripto non
“ὁ uteretur in religionis confessione, si hanc quoque solam
* Adrianus voluisset puniri. Utitur et eodem exemplo
* Melito Sardensis in sua ad Lucium (potius Marcum)
** Verum Imp. Apologia, et aperte testatur, Ádrianum at-
* que Pium multis suis rescriptis hoc egisse, ut Christia-
* norum calumniatores reprimerent. Sed et ipse Pius in
*€ suo edicto testis est, hoc voluisse Adrianum, ne Christi-
f ani vexarentur, nisi si res novas molirentur adversus
* jmperium Romanum." P.81. ed. Lips.

Ibid. 1. 2. ἡγουμένῳ τῆς ᾿Ασίας} ἡγουμένῳ δὲ τῆς A. MS. Bod,

. Ibid. 1. 3. ὁ δὲ πσατήρ σου &c.] Rescriptum quidem Anto-
nini Pii pro Christianis hodie non extat. Sed ejus mentio
fit in rescripto M. Aurelii Ántonini ad civitates Àsisee, quod
supra retulit Eusebius cap. 13. hujus libri. Porro hunc

IN MELITONIS FRAGMENTA. 145

locum: it& scribi mallem, ὁ δὲ verfo cou, καὶ σοῦ τὰ «σάντα
συνδιοικοῦντος αὐτῷ. VALESIUS. μηδὲ pro μηδὲν ed. Steph.
paullo ante apud Nicephorui legebatur πάντα pro σύμπαν-
va, Ct mox περὶ ἡμᾶς pro epi ἡμῶν Gruteri Lectt. ad ed.
Genev. Marginem. Porro pro verbis σοῦ τὰ σύμπαντα διοι-
κᾶντος Valesius mavult c8 τὰ πάντα συνδιοικῦνϊος. Recte sane.
Namque et confirmari videtur hzc conjectura a Rufino, ac
lectionis varietate apud Nicephorum, quam modo indica-
vimus. Certe Eusebius hoc dicere voluit. SrRoTH.

P. 112.1. 5. ἐν οἷς] ὀνομαςὶ addit Christoph. Mox ver-
ba xo) ᾿Αϑηναίους desunt apud Nicephor. contra πρὸς ante
wávra; Ἕλληνας abest ab ed. Steph. STROTM. A cod.
Norfelc. abest πρὸς ante Θεσσαλονικεῖς.

bid. 1. 7. σὲ δὲ καὶ μᾶλλον----γνώμην) His verbis Melito
designare videtur Epistolam M. Antonini, ad Commune
Asire datum pro Christianis : in qua inter cetera leguntur
hsec verba. καὶ ἐμοὶ δὲ περὶ τῶν τοιούτων ττολλοὶ ἐσήμαναν" olg
δὴ xo σροέγραψα κατακολυϑῶν τῇ τοῦ σατρός μου γνώμῃ. V A-
LESIUS. At vero, qui extat epistola supra apud Euse-
bium lib. iv. c. 13. post oblatam Melitonis apologiam data
fuit, teste Chronico Paschali seu Alexandrino. Vide ipsius
Valesii notam supra ad p. 123. Eusebius, qui epistolam, ut
dictum ante est, Antonino Pio perperam adscripsit, sub-
junxit ei, que sequuntur. Τούτοις οὕτω χωρήσασιν ἐπιμαρτυ-
ρῶν Μελίτων τῆς ἐν Σάρδεσιν ἐκκλησίας ἐπίσκοπος, κατ᾽ αὐτὸ γνω-
ριξόμενος τοῦ χρόνου, δῆλός &giv ἐκ τῶν εἰρημένων αὐτῷ ἐν ἢ πεποῖ-
ἥνοι «pos τὸν αὐτοκράτορα Οὐῆρον ὑπὲρ τοῦ xa3 ἡμᾶς δόγματος
χρησιμωτάτῃ ἀπολογίᾳ.

Ibid. 1. 9. ὅσα σου δεόμεϑα) Petrus Halloixius, qui in
tom. ii. Pitt. Patrum Oriental. Melitonis pleraque frag-
menta collegit, hec scribit ; ** Hactenus e S. Melitonis
* ]ibro Apologetico ad M. Aurelium Antoninum Imp.
* jin quibus observanda est viri sancti przeclara modestia
* et prudentia tam in judicio suo illius majestati submit-
* tendo, et benigne rogando, quam in amolienda tante
* 1n Christianos acerbitatis ab eo invidia, atque in alios
* nimio avaritize morbo infectos transferendo."

Ibid. 1. 20. Οὐχ ἐσμὲν &c.] Hoc fragmentum Melitonis
(cujus quidem scripta testatur antiquissimus auctor apud
Euseb. lib. v. Hist. c. 28. qui fortasse est Caius Presbyter,
Christum Θεὸν xal ἄνϑρωπον przedicasse) ad apelogiam ejus

rtinebat, ut satis ostendunt verba Auctoris Chronici, qui
idem servavit. ᾿Αλλὰ xal Μελίτων ᾿Ασιανὸς Σαρδιανῶν ἐπίσκοπος
βίδλιον ἀπολογίας ἔδωκεν τοῖς λελεγμένοις βασιλεῦσιν (Marco
Aurelio et Vero) καὶ ἕτεροι δὲ τσολλοὶ, ὧν ὁ μὲν: δηλωδ!εὶς Ἴστ-

126 . A ANNOTATIONES -. ^.

yog, μετά τινα ἄλλα ὧν ἔγραψεν, xa) τοῦτο ἐνέϑηκεν.: Kdyo .
᾿ϑοκῶ &c. Tum pedit M. duo excitantur loca, et bci
post additur istud : Μελίτων ἸΣαρδιάνων ἐπίσκοπος μετὰ «rox
τῶν iriboSevrov “αρὰ τοῦ αὐτῷ Lougivou φησιν ΟΥ̓Κ ἐσμὲν λίϑαν
&c..p. 258. Melito Sardianorum episcopus post. multa αὖ
eodem Justino tradita : NON sumus, inquit, cultores ὅσο,

P. 112.1. 21. καὶ ἐπὶ] Cum primum in Chronico Paschali
hunc Melitonis locum inspexi, xaj ἔτι legendum putavi.
Sed pridem ita verterat Halloixius in Pitt. PP. Oriental.
tom. 11. p. 885. quasi ἔτι legendum censuerit. Imo Petrus
Wesselingius, vir cl. c. x. Probalilium, eandem mutationem
non modo proposuit, sed etiam argumentis confirmavit.
*€ Non remorabitur" inquit * quemquam mutatio vocis iri
* ἴῃ ἔτι, quee minima est, si consideretur, codicem quo Ra-
* derus in editione usus est, corruptissimum füisse. Questi
* id olim viri docti sunt, ut Cangius exemplis in prg-
* fatione commonefecit. Et haud raro evenire solet, ut «
* et 7 fatali quadam librariorum oscitantia invicem con-
*€ fundantur." P. 88. Tota vero digna est, ut legatur de
hoc fragmento contra Ártemonium, uti se vocabat Samue-
lis Crellius, Wesselingii disputatio. Sed Grabium videas
in notis ad Bull; Opera p. $6. hoc ἐπὶ censuisse omitten-
dum, quod interea melius in ἔτι convertendum esse haud
dubitaverim. Postquam omnia hzc scripsi, Grabium et
Wesselingium adductos deprehendi a Gallandio ad locum,
ubi et preterea hoc monet vir cl. rectius Wesselingium
vertisse ἐπὶ σάντων super omnia, quam Cangium in omni-
bus, sic enim de Christo Deo apostolum Paulum Rom.
ix. 5. ὁ dy ἐπὶ τσάντων Θεὸς εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας. lllud
quoque ad cap. iv. Epist. ad Ephes. comm. 6. adduci pote-
rat, el; Θεὸς xal warip erávrov, ὁ ἐπὶ «σάντων καὶ διὰ πάντων, καὶ
ἐν πᾶσιν ὑμῖν. Denique, etsi retento τῷ ἐπὶ oratio bene, m
fallor, cohzreret, importune tamen adjecta verba mihi
quidem viderentur καὶ ἐπὶ τοῦ Χριςὃ αὐτϑ, ὄντως Θεῦ Λόγου
«xpo αἰώνων, post illa xoj ἐπὶ τσάντων.

P. 113. 1. 4. Μελίτων Ὀνησίμῳ &c.)] Huic ποροσφωνήσει prse-
misit Eusebius, 'Ey δὲ ταῖς γραφείσαις αὐτῷ ἐχλογαῖς, 6 αὐτὸς
(Melito) κατὰ τὸ «προοίμιον ἀρχόμενος τῶν ὁμολογεμένων τῆς πα-
λαιᾶς διαϑήκης γραφῶν «ποιεῖται κατάλογον" ὃν καὶ ἀναγκαῖον ἐν--
ταῦϑα καταλέξαι ἡγούμεϑα, ἔχοντα ἐπὶ λέξεως ὅτως. MEAITON
Ὀνησίμῳ ὅζο. Idem in excerptis αὖ ipso compositis, univer-
sos veteris Testamenti libros qui omnium consensu recepti
sunt, statim in principio operis recenset. Quem quidem tn-
dicem hoc loco apponere necessarium putavi. Sic autem ha-
bet ad verbum. MELITO Onesimo &c.

IN MELITONIS FRAGMENTA. 127

P. 113.1. 5. ex y πρὸς τὸν λόγον] σπουδῇ τῆς πρὸς
ed. Steph. sed ier ed. Val. et 7j toph Oe phot
"pro Onesimo Nicephorus, haud recte. SrRoTAR.

Ibid. 1. 7. es] ἡμῖν ed. Steph. nihil de lectione cog-
hosci potest ex Niceph. sed recepta lectio extat in Gruteri
Lectt. et ed. Val. ϑτπότη.

Ibid. 1l. 9. εἶεν] εἰδέναι MSS. Bodl. seu Savil. Mox idem

habet πρὸς τὸν Θεὸν pro soi; Θεόν.

Ibid. 1. 16. Μαωύσέως] Pro Μωύσέως in ed. Steph. εἰ Ni-

h. legitur Μωσέως. Mox nomen Δαβὶδ non extat apud

icebh. Ceterum hoc nomen ubicunque occurrat, scri-
bendum esse Δαυὶδ non Δαβὶδ, recte monet Montefalconius
in Biblioth. Coislin. p. 50. Vulgo in MStis scribitur Ao
pro quo recentiores librarii, more hodiernorum Grsco-
rum, qui Δαδὶδ scribunt, ac Δαυὶδ pronunciant, scripserunt
Δαβίδ. STROTH.

Ibid. 1. 17. ' AgiSyol, Λευιτικὸν] In. nostris codicibus Ma-
sar. Med. et Fuk. necnon apud Nicephorum inverso or-
dine legitur ᾿Αριϑμοὶ, Δευιεικάνν Atque ita Rufinus in suis
exemplaribus scriptum invenerat, ut ex versione ejus appa-
ret. Moysi libri quinque ; Genesis, Exodus, Numeri, Levi-
ticus, Deuteronomium. Sic enim legitur in vetustissimo
codice Parisiensis Ecclesie. VAL. Strothius, post quem
lectionem, de qua Valesius agit, recepi, Veneti quoque codi-
cis Lectt. ab his partibus testem adduxit, cui addi possunt
Cod. Bodl. seu Savil. Rufinusque tam editus quam scrip-
tus.

P. 114. 1. 2. ἣ καὶ Σοφία] Hunc locum restituimus (de-
erat in ed. Steph. particula καὶ) ex fide veterum codicum,
Regu Maz. Med. Fuk. et Saviliani, quibus subscribit
etiam Nicephorus Σξολόμουνος τταροιμίοι. 3) xa) σοφία. Sed et
Rufinus hanc lectionem confirmat, ita vertens, Salomonis
proverbia, que et. Sapientia. ' Certe veteres pene omnes
proverbia Salomonis, sapientiam vocabant; interdum et
sapientiam panareton. Vide quz supra notavimus ad

. 22. Dionysius Alexandrinus ὅτι Κύριος δίδωσι σοφίαν, X
ἀπο προσώπου αὐτῇ γνῶσις xod σύνεσις, ὡς ἣ σοφὴ βίθλος ἐμήνυσε.
Que Dionysii verba referuntur in capite 28. catene in
Ob. (p. 438. ed. Junii.) Auctor itinerarn Hierosolymitani,
Ili etiam constat culiculus, in quo Salomon sedit et sapien-
tam descripsit, V Av. — Exhiberi καὶ jn. Bongarsii Lectt.
υ ad marg. ed. Genev. extant, notavit Strothius. Ceete-
rum ad cap. 22. lib. iv. Hist. tradit Eusebius, non Hege-
sippum solum, sed etiam Irenseum et veteres omnes fro-
verbia Salomonis «avápsro» σοφίαν appellare solitos. Kn

128 ANNOTATIONES

vetustissimum omnium Christianorum patrum Clementem
Romanum, cujus videre est veiba in celebri epistola, c. 57.
Οὕτως γὰρ λέγει ἢ πανάρετος σοφία. ᾿1δᾶ expofjmopa &c. ubi de-
scribuntur capitis primi Proverb. versus 23. et seqq. Alios
scriptores, cum res satis clara sit, omitto. - Porro eodem
nomine insignitum fuisse librum quoque Ecclesiasticum
nuncupatum, Valesius ad locum illum Eusebii ostendit.
De libro autem vulgo Sapientia Salomonis appellato Me-
thodius, qui tertio senescente szculo floruit, in Convivio suo
Virginum hoc sepius usus est vocabulo. Vid. p. 69. et 76.
ed. Combefisii. Alii quidem scriptores sed Methodio

teriores, qui similiter librum falso titulo signarunt,
Jam a Valesio ubi supra, et a Cotelerio ad Clementis Ro-
mani locum adducti sunt.

P. 114. 1.3. '146] 'Ixx26 mendose MS. Norfolc. ubi etiam
paulo infra scribitur, καὶ τὰς ἐκλογὰς δὲ ἐποιησάμην, pro i£ ὧν
xd) τὰς ἐκλογὰς ἐποιησάμην.

Ibid. 1. 5. "Ἔσδρας ἔσδρα Cod. Bodl. Cavius cum in Vitis
Patrum Apostelic. p. 183. tum in. Hist. Lit. capit. Melito,
eo deesse in hoc aliisque seculorum sequentium catalogis
librum Esther arbitratur, quia, uti Sixtus Senensis cen-
set, Biblioth. Sancta lib. I. p. 5. tunc temporis tanquam in-
dubitatz fidei receptus non fuerit, additamentis calci ap-
positis libri reliqui fidei litem moventibus. Sed Joannes
Cosinus episcopus olim Dunelmensis, vir ob doctrinam
atque splendidam munificentiam plane memorabilis, in
Hist. Scholastica SS. Scripture Canonis, ὃ. 47. p. 33. et
δ. 56. p. 49, et 50. hanc Sixti conjecturam respuens, ante-
quam Cavius scripsit, docuerat, Esthere librum perinde
atque illum Nehemic sub Ésdre, sive Esre, nomine olim
᾿ συνεχδοχικῶς esse intellectum. Idem et cl. Frickium quo-

“ς sibi colligentem video in Libello De Cura Ecclesie
et. circa Canonem cap. i1. δ. ult. p. 72. Meletemat. Far.

Ibid. ]. 16. Μελίτωνος] μὲν addit Christoph. STROTH.

Ibid. τὰ περὶ τοῦ eoa) De his libris adnotata quaedam
supra sunt ad pag. 121.

Ibid. καὶ rà περὶ πολιτείας καὶ προφητῶν) Male Rufinus et
Christophorsonus ex uno Melitonis libro duos fecerunt ;
alterum de recta conversatione ; alterum de prophetis;
quasi in Grzco legeretur καὶ τὸ περὶ προφητῶν. (ita Lectt. Chris-
toph.) Sed cum in omnibus scriptis codicibus, et apud
Nicephorum, non alia lectio reperiatur quam ea quz vul-
gata est, merito illorum sententiam et interpretationem
rejicimus. Adde quod Hieronymus in lib. de scriptoribus
Ecclesiasticis, qui ex Eusebii historia totus fere descriptus

IN MELITONIS FRAGMENTA. 429

est, bunc. Melitonis librim de vita prophetarum inscribi
dicit. . In codice Maz. et Med. scribitur τὰ περὶ τῆς τσολι-
τείαις, itemque.in Fuk. et Saviliano. VAL. Lectioni Va-
jesià addit auctoritatem suam cod. Norfoic. Semlerus
Hist. Eccles. Select. Capit. vol. I. p. 50. intelligendam esse
censet per vocem πολιτείας politiam Mosis; vereor autem
nt vox τοολιτεία sola ambulans istud significet; et forsitan a
solenni interpretatione non est discedendum; neque porro
de prophetis veteris Testamenti hic exposuisse Melitonem
constat. Vide enim quod sequitur mox infra.

P. 114.1. 18. ὁ τεερὶ Κυριακῆς) Hoc nomine appellarunt
hebdomadale Dominice resurrectionis festum ante Meli-
tonem Dionysiumve Corinthium equalem ejus, S. Joannes,
"poc. i. 10. discipulusque ejus Ignatius in Epist. ad Mag-
si6sios, $. 9. Qui quidem dies sacer, cum Apostolicis in-
stitutus esset temporibus, atque exinde ab omnibus Chris-
tianis observatus, sabbatum, quod abrogatum fuisse testa-
tur S. Paulus in Epist. ad Coloss. 11. 16. demum exclusit,
sed sensim gradatimque. Quapropter Melito in libro suo
ostendisse existimari possit, quantum dies primus, seu, ut
mystica ratione eum vocabant, dies octavus, septimum
diem dignitate prestaret. Confer Epist. S. Barnabse
ascript. cap. 15. et S. Basil. M. De Spiritu S. cap. 27...

Ibid. φύσεως] τοίςεως Niceph. qui omisit voces ὁ περὶ ante
«πλάσεως, et vetus interpres Rufinus habet De fide hominis.

Ibid. 1. 19. ὁ σερὶ ὑπακοῆς πίςεως αἰδνητηρίων) Apud Nice-
phorum legitur ὁ περὶ ὑπακοῆς τίς ως" καὶ ὁ περὶ αἰδγητηρίων,
ut duo fuerint Melitonis libri: alter de obedientia fidei ;
alter de sensibus. idque confirmant Hieronymus et Rufi-
nus. In omnibus tamen nostris codicibus legitur x, ὁ περὶ
ὑπακοῆς αἵςεως αἰδγητηρίων absque distinctione, quam Rob.
Stephanus post vocem πίςεως adjecit. Fuit igitur hic Me-
litonis liber ita inscriptus: De obedientia sensuum fidei :
seu quod idem est, de obedientia fidei quie fit a sensibus.
gu enim heretici aiebant, animales quidem seu psy-

icos sensuum operá credere: spiritales vero per ratio-
nem. lta Heracleo explicabat locum illum ex Joannis
Evangelio : Nisi signa et prodigia videritis, non credetis.
Qus Christi verba aiebat Heracleo dici proprie ad eos;
qui per o et sensus naturam habeant obediendi, non
autem credendi per rationem. — Refert heec Origenes enar-
rationum in Joannis Evangelium tomo 13. ubi id refutat,
docetque tam spiritales quam animales non posse nisi per
sensum credere. VAL. Apostolus habet, τελείων δέ igi ἡ
σερεὰ τροφὴ, τῶν διὰ τὴν ἕξιν τὰ αἰδγητήρια γεγυμνασμένα ἐχόντων

VOL. I. K

130 ANNOTATIONES

πρὸς διάκρισιν καλᾷ τε καὶ κακᾶ. Heb. v. comm. ult. Atta-
men Strothius lectionem alteram in textum recepit, ἃ
Christophorsono quoque prelatam. Certe nihil facili
erat, quam ut vocule αὶ ὁ περὶ exciderent. Ita exempli causa
exhibet codex Bodl. seu Savil. ἔτι δὲ καὶ ὁ περὶ ὑπακοῆς omissis
verbis à πτερὶ φύσεως ἀνθρώπου xal ὁ περὶ erAacsox.' Atque
etiam Hieronymus, qui omiserat illa, ὁ περὶ φύσεως ἀνθρώπε,
inverso ordine ita locum Latine reddidit, quasi invenisset,
καὶ ὁ περὶ αἰδνγητηρίων, X, ὁ περὶ πίςεως, καὶ ὁ περὶ «πλάσεως,
Rufinus posuit, De obedientia fidei, De sensibus. Ergo hoc
idem recepi, Strothium secutus.

P. 114. 1. 20. ὁ πεερὶ ψυχῆς καὶ σώματος ἣ νοός] ὁ «gl Ψυχῆς καὶ
σώματος ἦν. ἐν οἷς. Hzc est lectio codicis Regn, (et ed.
R. Steph.) cui consentit etiam Nicephorus. Verum in
aliis codicibus Maz. Med. et Fuk. longe aliter scriptus
legitur hic locus : ὁ περὶ ψυχῆς καὶ σώματος ἣ vods.
scripturam veram esse non dubitamus. Nam et interpre-
tatio Rufini eam confirmat ; de anima et corpore et mente.
VALESIUS. Hieronymus nihil interea habet post σώματος.
Cum Valesiana lectione faciunt codd. nostri Bodl. sive
Savil. et Norfolc. exemplarisque ed. Stephanianse penes
Jonesium Lectt. a Readingio ad calcem edit. suze allats.
Legendum vero post Rufini Versionem xo) νοός.

Ibid. 1. 22. «eoi κτίσεως xol γενέσεως Χριςοῦ)] In codice
Maz. Med. et Fuk. et apud Nicephorum legitur «eel κτί-
σεως καὶ γενέσεως Xpigoü. Id est: De creatione et genera-
tione Christi. Quam scripturam veram esse non ambigi-
mus. Rufinus quidem vulgatam lectionem (πίςεως pro xrí-
σεως) secutus est, ut ex interpretatione ejus apparet. Hie-
ronymus vero uno generationis vocabulo contentus, vo-
cem xrícew; utpote duriorem declinavit, propterea quod
Christum in ordinem creaturarum cogere videretur. Ve-
rum antiqui Patres qui ante concilium Nicenum vixere,
per vocabulum κτίσεως, non eam solum creationem que
ex nihilo fit, sed omne genus productionis intellexerunt,
ipsamque adeo generationem Verbi. Itaque id quod in

roverbus legitur : Dominus creavit me principium viarum
suarum, de generatione illa z&erna exposuerunt : itemque
illud Apostoli, prime enitus omnis creature. Quse omnia
Marcellus quidem Ancyre Episcopus, de ingarnatione
Christi dicta esse contendebat: sed refutatur ab Eusebio
in libro ii. contra Marcellum cap. 3. et in lib. iii. de Eccle-
siastica Theologia cap. 2. Porro in codice Mazarino ad
vocem κτίσεως notatur in margine eadem manu Tg. σίςεως.
Quse nota significat, in quibusdam exemplaribus pro xri-

- IN MELITONIS FRAGMENTA, 131

σεως scribi eígeo;. VAL. Pro librorum editorum lectione
vígems testem citat Strothius Christoph. pro altera autem
κτίσεως, quam ipse in textum primus recepit, Cod. Veneti
Lectt. MS. Steph. editionisque Genev. Marg. quibus nunc
adde MS. Norolc. et Cod. Savil. seu Bodl. in hoc tamen
hbro scribitur χτήσεως. Cum Strothio itaque κτίσεως ut
veriorem lectionem edidi. Et vero vix quenquam moneri
opus est, Melitonis ὀρϑοδόξιαν de Fili Dei natura que
a&upersunt fragmenta satis tueri, ut testimonium omittam
&d hanc rem faciens auctoris Parvi Lalyrinthi apud Euse-
bium lib. v. Hist. c. 28. quod supra collocavi ad pag. 119.

P. 114.1. 22. λόγος αὐτῷ περὶ προφητόας) Rufinus hec cum
verbis superioribus conjunxit hoc modo: De fide et gene-
ratione Christi et de prophetia ejus, cui tamen non assen-
tior. Rectius Hieronymus in libro de scriptoribus Eccle-
siasticis hunc locum ita vertit. Jtem de prophetia sua
librum unum. Certe Melitonem prophetam a plerisque
habitum fuisse docet Tertullianus. Hieronymus in Meli-
tone, Hujus, inquit, elegans et declamatorium ingenium
laudans Tertullianus in septem libris quos scripsit adversus
Ecclesiam tro. Montano, dicit a plerisque nostrorum pro-
phetam putari. VAL. Invenisse Hieronymus videtur 6
λόγος €rngl τοροφητείας αὑτῇ. Sed vero Semlerus, ubi supra,
scriptum fuisse hunc librum a Melitone contra Montani
prophetiam arbitratur. Idque recte, ni fallor, cum Cle--
mens Alexandrinus in libro illo περὶ προφητείας jam olim

rdito partim vel totum ejus operis contra ejusdem

ontani sectatores scripserit, teste ipso auctore Clemente
in loco, qui dignus est, ut hic afferatur. μὴ τοίνυν ψυχι-
κας ἐν Mw μέρει λεγόντων ἡμᾶς οἱ «τροειρήμενοι (Valentiniani)
ἀλλὰ καὶ οἱ Φρύγες" ἤδη γὰρ xad οὗτοι τοὺς τῇ νεᾷ προφητείᾳ μὴ
προσέχοντας, ψυχικοὺς καλοῦσιν, ττωρὸς οὗς ἐν τοῖς reg) προφητείας
avs a. Strom. iv. δ. 13. p. 605. ed. Potteri. Tum
preterea Melitonem adversus hzereticos aliquos scripsisse
ex Hieronymi loco constat in Epist. ejus ad Magnum in
APOLLINARII Fragmentis mox afferendo.

Ibid. 1. 23. xa) ὁ «eel φιλοξενίας) καὶ περὶ ψυχῆς ἃ σώματος,
xd) ὁ περὶ φιλοξενίας. Εἶδες est scriptura codicis Regii, (et
ed. Steph.) quam confirmat etiam Rufinus. Verum. cum
hic Melitonis liber de anima et corpore, jam antea com-
memoratus sit, quid opus est rursus eum hic recensere ?
Certe in codice Med. Fuk. et Savil. verba illa καὶ περὶ ψυ-
χῆς xa) σώματος non habentur. Sed neque apud Hierony-
mum ac Nicephorum ulla eorum exstat mentio hoc loco.
Optimus tamen codex Maz. ea retinet, sed inverso ordine

K 2

122 n ANNOTATIONES .
in huno modum xo) ὁ περὶ φιλοζένίας" κοὴ ὁ περὶ ψυχῆς. xod σώ«
ματος. VAL. Pro hoe additamento adferendus cod.. Nor»
folc. contra vero pugnare ait Strothius cod. Veneti Lectt.
et ed. Genev. Marg... . Vets d
. P. 114.1. 28. ἢ κλεὶς} Labbseus in tom. ij. De Script. Ec-
elesiast. ad . 87. *« In codice nostro MS. membranea
« (Collegii Claromont. Parisiis) nomen ejusdem (Melito:
* nis) praefert Clavis Scripture (Eusebius inter csetera
* Melitonis scripta recenset τὴν χλεῖδα, et S. Hieronymus
* in Catalogo librum, qui Clavis inscribitur) haud multum
*€ diversaa Formulis spiritualis intelligentiz, quz inter ope4
* rg S. Eucherii annumerantur," Hec Labbei a Fabricio
quoque ad Hieron. De Viris Ill. cap. xxiv. allata sunt. In»
ter schedas vero Grabii MStas que in Biblioteca Bodlei-
ana adservantur, extat codicis illius Claromontani 800:
Eraphum cum alio quadam ejusdem operis exemplari col«
latum. Inventum autem esse dicitur exemplar posterius ad
calcem Bibliorum, Theodulfi Aurelianensis episcopi, qus
tunc ad bibliothecam pertinebant praesidis senatus Parisi:
ensis De Mesmes. Initio codicis Claromontani legitur bia
titulus, eadem, qua liber ipse, manu exaratus. ** Melitus
* Jdsianus episcopus hunc librum edidit, et congruo mo-
** sine clavem appellavit." Indicem alterum, qui ibidem
extat, Labbzeus oomposuisse fertur, sic se habentem,
** Melitonis Episcopi in sia et Martyris Clavis Sacre
* Scripture," Porro continet 87 paginas in quarto, uf
loquuntür, hoc Grabii apographum. NE
Opus vero istud Melitoni .ascriptum, dum in figuratis
verbis sanctze Scripture, abditisque eorum sensibus expor
nendis, versatur, perinde ac Formule ille S, Eucherii a
Labbaeo memorate, ita tamen ab iis disorepat, ut plurima
sibi propria opus conservet. At vero Formulas illas, sicut
opuscula alia, Eucherio abjudicandas censet Sixtus Se-
nensis in Biblioth. Sancta lib. iv. p. 226. utpote qus ex
auctoribus sunt eodem. Eucherio recentioribus hinc inde
collecte. Quicquid autem de γνησιότητι librorum Euche-
rii statuatur, certe opus quidem Cíavem dictum a Meli-
tone secundi szculi scriptore non totum fuisse composi-
tuu aliunde abunde constat. En enim ex aliis hanc glos-
sam. res ad trinodam fidelium professionem, 1d. est,
clericorum, monachorum, et conjugum 5. de hac tripar-
lita, in ecclesia professione per Exechielem Deus, logui-
Jur ὅδε. Proferam verba hac quoque ; Hostia paci E
opus misericordie, que ideo hostia: pacifica adpellatur,
eo quod hosti diabolo resistal, et Deo hominem recon-

IN MELITONIS FRAGMENTA. 133

riliet. ^ In Psalmo, Tollite hostias et intrate in atriá
eji. Ubi ad marginem notavit aliquis, Zf/lusio hostis :
ad hostiam, quee nonnisi a Latino quopiam excogitata
sit. taque additamentis auctum fuisse, de quo agi-
mus, libellum, pro certo credendum esse dicerem; ut si
a Melitone fuetit scriptus, quod haud negaverim, siuce-
rum famen atque incorruptum opus neutiquam censeri id
debeat, Relinquo autem pro instituto meo, quecunque
incerta sunt, ex quibus profecto nil nisi incertum colligen-
um.

: Postquam omnia hzc scripsi, addidisse quedam de
opere isto atque de codice Claromontano Gallandium
compertum habui in Prolegomm. tom. I. Bill. PP. c. 24.
p. cxx. * Ex hac Clavi Scripture, inquit, desumtus forte
** Jocus ille qui ad Genes. xxii. 13. in bibliis Sixtinis sic a
* Nobilio citatur: Melito, Syrus et Hebreus dicunt, xp«-
«c μάμενος, pendens, ut manifestius effingeret crucem. (Vid.
** supra ad pag. 118.) Ceterum quum Crusius pridem in se
* recepisset semet editurum cum alits ecclestastice anti-
* quitas monumentis, antiquam illias operis vetsionem
*€ cum emendationibus Sirmondianis, neque unquam quod
* quidem sciam promissis stetisset : propterea amicorum
**optimus meo nomine ad virum perillustrem Parisiis
** agentem litteras perferendas curavit, quibus tum de hoc
** Melitonis opere sciscitabatur, tum de ipso codice manu
* exarato describendo consilium studiumque aperiebat.
* Vermm ab eo V. C. responsum tulit hujusmodi : Le
** Jivre qu'on demandoit sous le nom de K2f&, seu Clavis
* Melitonis Sardiensis, MS. du College de Clermont, est
** une espece de Dictionaire ou Vocabulaire interpretatif
* des mots difficiles de l'Ecriture sainte. Son veritable
** titre est: Miletus (sic) Zsianus episcopus: hunc librum
*€ edidit, quem. et. congruo. nomine Clavem | appellavit.
** L''ouvrage est un in quarto assez mince, d'environ 300
* pages en velin, dont l'écriture est de la fin du x11. ou
** commencement du x111. siecle. Cet ouvrage ne paroit
ἐς pas pouvoir étre d'une grande utilité," Fisec attulit
$us. Constat praterea ex cl. Keilit nota ad Harle-

sianarn edit. Biblioth. Gr. Fabric. vol. vii. p. 150. Christia-
nun W'oog. Dissertationum duarum de Melitone auctorem,
tquam Crusius Gottingensis a promissa Clavis istius
editione morte fuisset prapeditus, idem in se suscipere
statuisse ; verum neque hunc proruissis suis stetisse, sed
solammodo in Dissertatione Secunda, p. 21. singulorum
Iy5us scripti capitum syllabum dedisse, et p. 40. cep. pri«

"23

144 ANNOTATIONES

mum, in quo membra Deo patri in Scriptura S. per ás$pa-
ποπαϑείαν tributa, quid significent exponitur, speciminis
loco exhibuisse. Ex quo quidem specimine judicat cl.
Keilius, non magnam sane hac in re Jacturam fecisse or-
bem literatum.

P. 115. ]. 1. xal τὰ ποερὶ τοῦ D1a60A0U, xol τῆς ἀποκαλύψεως
Duos diversos fuisse libros, quorum unus de diabolo, al-
ter de apocalypsi ageret, ex Rufino et Hieronymo colligi-
tur. STROTH.

Ibid. l. 2. καὶ ὁ «epi ἐνσωμάτου Θεοῦ] Hoc in libro con-
tendebat Melito Deum corporalem esse; idque ex variis
scripture locis comprobabat. Quem quidem Melitonis
errorem merito reprehendit Origenes in expositione in
Genesim his verbis : τὩροδιαληπῆδόον πτρότερον, ποῦ συνίςαται, τὸ
xaT εἰκόνα ἐν σώματι, ἣ ἐν ψυχῇ, ἴδωμεν δὲ πρότερον οἷς χρῶνται,
οἱ τὸ πρῶτον λέγοντες" ὧν ig] x, Μελίτων, συγίραμματα καταλϑ-
λοιπῶς, περὶ τῇ ἐνσώματον εἶναι τὸν Θεόν" μέλη γὰρ Ge ὀνομοιζό-
μενα εὑρίσκονϊες &c. quz referuntur a Theodorito in cap. 20.
quzstionum in Genesim. Eundem Melitonis errorem ob-
servat Gennadius in libro de dogmatibus Ecclesiasticis :
Nihil corporeum in Trinitate credamus, ut Melito et Ter-
tullianus. VALES1US. Hzc Valesius, qui tamen in priore
editione sua locum verterat, Jibrum de Incarnatione Dei.
Sed et alii plerique viri docti Origenis auctoritate inducti
in alteram interpretationem cesserunt. Atque fatendum
est, etsi jure possit absolvi crimine sentiendi cum Audia-
nis, sive Anthropomorphistis, Tertullianus, (is qui ab illo- :
rum errore tam longe profecto aberat, ut Deum impassi-
bilem esse statueret, corpus et materiam quidem Deum
esse volens sed ?nnatam (verba ipsius in lib. I. adv. Marci-
On. C. 15.) et infectam et ceternam, imo in lib. ii. adv. eund.
€. 5. hominem negaret facie et corporalibus lineis, tam
varüs in genere humano, ad uniformem Deum expressum
esse) fatendum est, inquam, Melitonem tamen humani
aliquid in hac re passum videri posse, quippe cum Onge-
nes in loco a Valesio laudato, ostendat illos, qui cum Me-
litone senserunt, opinionem suam defendisse, ex eo quod
membra in sacra Scriptura Deo tribuantur, et quod Abra-
hzque et aliis sanctis forma aliqua preditus Deus apparu-
erit. Αἴ vero, super quam quod catholicus scriptor Epipha-
nius contra Áudianos ipsos illos agens affirmat, nullo modo
definitum esse ab ecclesia, quanam in parte hominis ima-
go illa Dei in homine consistat ; quis in se reciperet, Ori-
geni unquam visum esse ipsum Melitonis opus «epi ἐνσω-
μάτου Ges, cujus quidem titulus ad notitiam ejus pervene-

IN MELITONIS FRAGMENTA. 135

rat ? Certe Clavis illa Melitoni ascripta, de qua supra egi-
mus, in capite De Dei nominibus, omnia loca Scripture, in
quibus membra Dei commemorantur, non crasse, sed
mystica ratione exponit. Porro Anastasius Sinaita, ut
leviter hoc attingam, librum excerpsit Melitonis περὶ σαρκώ-
σεως Xeigov, cujus quidem ῥῆσιν hic exhibui ; unde fortasse
aliquis suspicetur, eundem fuisse hunc librum atque illum
ἐνσωμάτα Ces, ut ejus titulus posterior sit, 5 περὶ cap-
κώσεως Xexuv). Adde quod de halitu incorporabili Christi
locutus est Tertullianus lib. iii. adv. Marcion. c. 17. quse
est humana ejus natura. Istud enim ἐνσώματος Θεὸς ortum
videtur esse ex apostoli illo ad Timotheum, Θεὸς ἐφανε-
ριόϑη ἐν cagxi ; quod imitatus S. Hippolytus, tertio qui
scripsit seculo, heec posuit ; Οὗτος τορροελϑὼν εἰς κόσμον Θεὸς
ἐν σώματι ἐφανερώϑη, ἄνϑρωπος τέλειος ποροελϑών" οὐ γὰρ κατὰ
φαντασίαν ἣ τροπὴν, ἀλλ᾽ ἀληϑῶς γενόμενος ἄνϑρωπος. Contra
Noetum, cap. penult. p. 19. ed. Fabricii. Habet et Ignatius
ue, iv σαρχ μενος Θεὸς, Epist. estos, δ. 7.
T'enterca T s atom Graecam Eusebii vocem retinuit, in-
certus, ut Cavio in Hist. Literaria, v. Melito, videtur, quid
voluerit. Vertit autem Rufinus, De Deo corpore induto,
et fortasse haud alio sensu prseter quam incarnati Christi,
quod tuentur, cum ea quz dixi, tum vox ἐνσωμάτωσις de
incarnatione Filii Dei adhibita, de qua Suicerus in The-
sauro Ecclesiastico consulendus est.
. P. 115. 1. 2. πρὸς ᾿Αντωνῖνον βιδλίδιον) Hujus Zfpologice ex-
oerpta quidam supra allata sunt. Vid. ad pag. 109. Cz-
terum, Melitonem atque alios, quos nominat, scripto-
res, in operibus suis explicavisse, ex quibus philosopho-
rum fontibus emanarint haereseon venena, ait 5. Hierony-
mus in Epistola ad Magnum. Locum infra adducam ad
. 152.
bid. 1l. 10. Οὐδεμία ἀνάγκη &c.] Anastasius, seculi sexti
scriptor, in Hodego suo, adversus Monophysitas disputans,
ea, quie hic sequuntur, prefatus est, post que Melitonis
locum affert ; ᾿Αμέλει γοῦν ὁ ϑεῖος καὶ uxávooQog ἐν διδασχάλοις
Μελίτων, ἐν τῷ org) ξαρκώσεως Χριςοῦ λόγῳ τρίτῳ λίαν ἐπιμέμ.-
φεται ἐξηγητὴν τὸν βολόμενον ix τῶν μετὰ τὸ βάπ]οσμα ὑπὸ Χρις ὃ
τραχϑέντων πσαραςῆσαι, ἣ ατιςώσαδ)οι τὸ ἀληϑὲς τῆς ψυχῆς, ἣ T8
σώματος αὐτοῦ" 3) τῶν (for. legend. ὄντων) φυσικῶν καὶ ἀναμαρ-
τήτων, αὐτοῦ πραγμάτων, λέγω δὴ drsiysc, δίψης, ὕπνου, δακρύου,
ματος, ἱδρωτὸς, ἐκκρίσεως τῆς διὰ ῥινὸς, ἡ ἐκκρίσεως x, ἀποθο-
λῆς τῆς φϑειρομένης xo) ττεπϊομένης βρώσεως xo) πόσεως φυσικῶς.
οὗ μόνον δὲ ἀλλὰ καὶ τῶν κατὰ ψυχὴν ὁμοίως ἀδιαθλήτων xa) φυσι-
κῶν ἡμῖν ὄντων, TET ἔς! τῆς λύπης καὶ ἀγωνίας καὶ ἀϑυμίας. φησὶ
K 4

186: . ANNOTATIONES. - - -

γὰρ. κατὰ Μαρκίωνος συντάτίων ὁ ϑιόσόφος Μελίτων... (ἀπηρνεῖτε:
γὰρ xo) ὁ Μαρκίων, καϑάπερ ΣΣευῆρός τε καὶ Γαϊανὸς τὴν. ἔνσαῤκον.
Xo οἰκονομίαν, τὰς αὐτὰς προτάσεις X, χρήσεις εὐαγΙαλικάςᾳ"
(deest aliquid) ὥς «sg καὶ νῦν οὗτοι τορὸς ἡμᾶς οἱ. Μαρκίωνος τοῦ.
Ποντικοῦ μάϑηται") epis ὃν λίαν ἐχεφρόνως ὁ Μελίτων ἀπεκρίο.
yaró φάσκων, ὡς OYAEMIA ἀνάγκη &c. Certe divinus: οἷ.
sapientissimus inter doctores Melito in tertio de. Incarna-.
tione sermone, graviler invehitur in illos: interpretes, qui
comprobare nituntur ex: factis Christi post baptismum veri-
tatem corporis et. anima, itemque naturalium — (forsan;.
quum naturalia sint &3c.) et omnis peccati expertium ope-:
rationum ejus, famis, inquam, sitis, somni, laboris, lacry-
marum, sputi, sudoris, excretionis per nares, egestionisque.
corrupti et naturaliter concocti cibi ac potus : neque horum
duntaxat, sed et eorum, quce anime nostree a natura. inesse:
solent : hoc est tristitiee, maeroris, εἰ dejectionis. Nam
contra Marcionem. disputans sic ait.ceelesti cognitione δα»
cellens- Melito : negabat enim etiam Marcion sicut Severus
et Gaianus, divinam Christi incarnationem, iisdem testimo-
niis Evangelii adversus Melitonem usus ; quibus nunc isti
Marcionis Pontici discipuli adversus nos utuntur. Cui valde
scite et opportune respondit Melito.in hunc nodum. NON-
esse necessarium &c. mE

P.115.1. 18. àv τῇ τριετίᾳ τῇ μετὰ τὸ βάπ]ισμα] Ex eo
quod ab usitatiori hic disceditur szculi hujus sententia;
qui unum tantum Dominice predicationi annum statu-
ebat, aliqua suboriri potest suspicio νοϑείας in hunc Melito-
nis librum. Quum vero in alia prorsus abierint circa hanc
rem, ut de Tertulliani opinione sileam, Irenzeus, discipulus-
que ejus Hippolytus, et Origenes, ex quibus ille in lib. ii.

ontra Heres. cap. xxii. al. xxix. Valentinianam opinionem
de morte Christi duodecimo post baptismum mense confu-
tavit, Hippolytus autem in Jnterp. sua in Danielem ὃ. 4.
Christum docet advenisse anno mundi 5530, passum vero
esse anno 5533, Origenesque Contr. Celsum lib. i1. cap. 12.
p. 397. ed. Delar. p. 67. ed. Spenceri, habet istud, ὁ δὲ 'Ié-
δας «ap τῷ ᾿ἸἸησοῦ οὐδὲ τρία διέτριψεν ἔτη, notam inde affligi
νοϑείας huic operi de Incarnatione Christi, haud. opor-
téret. Videantur de re ipsa controversa nuperi scriptores
Priestlerus et Newcomius, quos tamen pariter ac Nico-«
lanum Mannum; insignem sententi: apud multos veteres
receptz ante Priestleium reductorem, hic Melitonis locus
fugit. Neque Hippolyti locus iisdem notus fuit, in o
extahs, quod anno 1772 Roma primum editum est. |
- P. 116. 1. 3.. Hzc attulit Anastasius.&c.] Haud memo-

Y

IN MELITONIS FRAGMENTA. Yay:

vatur, ut dizi, Melitonis liber iste inscriptus, De Incurnd«
tione Christi, esl σαρκώσεως Χριςοῦ, in indice operum ejus
ex Eusebio modo adducto, neque etiam alter ille de Passi-
ott6, eX quo pauca verba, quee descripsi, idem affert Anasta-:
sius, cap. xi. p. 216. Hxc vero fragmenta, cum fugissent
Halloixium in Fit. S. Melitonis, video Gallandium in Bib-
liotheca sua Patrum reposuisse ; eorundemque dictorum
rius illud /Cavius in Hist. Lit. süb Melitone, et Gra»
ius m Notis ad Bulli Opera, protulerant. * Fragmentum
* jpsum' (inquit Cavius) cum sit quantivis pretii, nec a
* quoquam, quod sciam, etiam diligentissimo Fidei Ni-
* cgenze fidei defensore in medium prolatuni, integrum
* hic deponam." Tum eodem adducto, exclamat; * No-
* tent hec Eutychiani, duarum in Christo naturarum op-
* pugnatores ; notent Ariani, et qui Socini de grege Do-
* minum nostrum Deum verum et sempiternum esse prge-
* fracte negare non verentur." Grabius porro l. c. se ait,
dum confert hec Melitonis cum loco pene equalis auctoris
apud Euseb. Hist. Eccl. lib. v. c. 28. Τὰ γὰρ Εἰρηναίου τε 5,
Μελίτωνος xa) τῶν λοιπῶν, τίς ἀγνοεῖ βίδθλια, Θεὸν xo] ἄνϑρωπον
παγαγγίλλεντα τὸν Χριςὸν, vix dubitare, heec ipsa Melitonis
ab Anastasio adducta, illi auctori Eusebiano ob oculos
versata fuisse. —Conferas et locum Melitonis ex Chronico
Paschali supra allatum ad pag. 112. alterumque ex Ana-
stasio posthzc positum ad pag. 1106. |
. Eusebius quídem, a quo opus hoc, seu saltern titulus,
haud commemoratum est, ad finem capitis hujus de Meli-
tonis libris ait, x, τὰ μὲν τὸ Μελίτωνος τοσαῦτα, sed tantum in-
dicatum eo loco id est, Halloixio verba interpretante, om-
nes Melitonis libros enumerasse Eusebium quos noverat,
ἃ εἰς ἡμετέραν γνῶσιν ἀφῖκται, inquit ille cepitis initio. Me-
minisse quoque oportebit que idem admonuit historicus
de Serapionis operibus in lib. iv. Hist. cap. 12. Τοῦ δὲ Za-
ραπίανος τῆς “σερὶ λόγους ἀσκήσεως, " ἀλλὰ μὲν eis rait
᾿. ἑτέροις ὑπομνήματα" εἰς ἡμᾶς δὲ μόνα κατῆλϑε τὰ πρὸς Δομ-
ννον c. Conferas que ad AroLrLiINARIS Fragmenta nos
infra notabimus. Porro alicujus momenti hoc esse vide-
tur; eum novimus consctiptum fuisse adversus Marcioneni
opus istud de Incarnatione Christi, testatus est S. Hiero-
nymus in Epistola αὐ Magne, ut modo notavi,» Melito-
nem, aliosque patres, quos. ibi memoravit, origines here-
sium singularum, et ex quibus philosophorum fontibus emaz
narint, scriptis explicassee. Talem autem originem Gnos:
ticis ac consimilibus hzreticis Valentinianis ef Marcionitis
exprobare irenzeus, potissimum vero Tertullianus, solet:

138 ANNOTATIONES

Interea de libro, Ei; τὸ σάϑος, Melitoni ab eodem Anasta-

sio ascripto constat, cum ex illo auctore tum ex loco,

quem ex Thesauro MSto Nicete Choniate afferam, ha-

bitum esse antiquitus librum illum pro genuino apud om-.

nes diversa utcunque sentientes, hereticosque et ortho-
OXOS.

P. 116. l. 10. ὁ Θεὸς τοέπονϑεν ὑπὸ &c.] Attulit hoc
Anastasius inter testimonia qui prodebant Theodosiani
et Gaianite, ut probarent, ipsum etiam Deum Verbum
cum carne sua passioni fuisse obnoxium, Μελίτωνος ἐπισκό-
πὸ Σάρδεων, ἐκ T8 Aóye, εἰς τὸ πάϑος" OEOZ τέπονϑεν &c.
Tum prseterea laudatus est hic versiculus a Niceta Choni-
ata in Thesauro suo Orthodoxo, qui Grece adhuc in bib-
liothecis latet, et cujus quinque tantum libri Latine editi
sunt. Sic nimirum in Codice Bibliothece Vaticanse, nu-
mero 643 designato, in ususque meos inspecto, quo qui-
dem continetur Nicete opus, Melitonis 1stud pr ;
Libro Nicetze 13 : Μελίτωνος Σάρδεως. Ὁ Gg πρέπονϑεν ὑπὸ
δεξίοις ᾿Ισραηλίτιδος" «τὡτροδάλλονται δὲ (loquitur Nicetas de
hereticis, qui Theopaschitze nominati sunt) xa) ἄλλαι πολλὰ
τοιαῦτα" πρὸς πάντα δὲ ἡμῖν μία λύσις ἀρκέσει, φησὶν δ: ϑεόλογος
Γρηγόριος" μήπου τὸν λογισμὸν ὀκλάσῃς, αἷμα Θεοῦ καὶ. πάϑος
ἀκούων xo) ϑάνατον, μήπου ποεριενέχϑῃς ἀϑέως, ὡς Θυσυνήγορος:
(ubi corrigendum ex edito Gregorio et MSto Bodleiano
Operis Nicetae, G8 συνήγορος, locus enim in Orat. 42. Gre-
gorii Naz. extat p. 690. tom. I. ed. Paris.) Sed et Eu-
thymius Zigabenus in Panoplia, si bene memini, Melitonis
versiculum adduxit.

Ibid. ]. 10. ὁ Θεὸς πέπονθεν] Locus insignis, ad quem il-
lustrandum vide sis quz superius adnotavimus in Prole-
gom. cap. I. $. viii. ubi de Christi divinitate luculentissi-
mum testimonium propugnamus, quod occurrit in S. Cle-
mentis Romani Epist. 1. ad Corinthios cap. ii. (xol τὰ
παϑήματα αὐτοῦ (τοῦ Θεοῦ) ἦν «xpó ὀφϑαλμῶν ἡμῶν). Verum
preter Clementem, alios etiam patres apostolorum stati
suppares ita fuisse locutos, testem habemus locupletem
S. Ignatium martyrem, qui in Epist. ad Ephesios cap. 1.
sic scribit, Μιμητοὶ ὄντες Θεοῦ, ἀναϑωπυρήσαντες ἐν αἵματι Θεοῦ
x.T.A. Quum Dei sitis imitatores, excitantes vos per san-
guinem 4Dei &c. Ita nimirum locuti patrum vetustissimi,
ab Apostolo Paullo edocti “εἰ. xx. 28. Gar LANDr. Prop-
ter unionem enim nature humans cum divinà ita semper
Christiani locuti sunt. Quam quidem unionem arctissi-
mam haud diu post Melitonis tempora his verbis notatu
dignissimis Origenes signavit. Ὅμως δὲ ἴξωσαν οἱ ἐγκαλῶντες

ΙΝ MELITONIS FRAGMENTA. 139

(sc. etlinici Christianos criminati, censere eos illum Deum
esse, qui constet ex mortali corpore) ὅτι ὃν μὲν νομίζομεν
καὶ τσεχείσμεϑα ἀρχῆϑεν εἶναι Θεὸν καὶ υἱὸν Θεοῦ, οὗτος ὁ αὐτολό-
γος ἐςὶ καὶ fj αὐτοσοφία καὶ 3 αὐτοαλήϑειοι" τὸ δὲ ϑγητὸν αὐτῇ σῶμα
καὶ τὴν ἀνθρωπίνην ἐν αὐτῷ ψυχὴν, τῇ πρὸς ἐκεῖνον οὐ μόνον κοινω-
vla ἀλλὼ καὶ ἑνώσει καὶ ἀνακράσει, τὰ μεγιςά φαμεν προσειληφέναι. x,
τῆς baive θειότητος κεχοινωνηκότα εἷς Θεὸν μεταδεδηκέναι. Lib. 111.
Contr. Celsum c. 41. p. 474. ed. Delaruan. et p. 135. ed.
Spenceri. Hic, sicut alii apud eundem scriptorem loci, sa-
tis superque ostendit, Christianos iis temporibus in quzse-
stione de utraque natura Christi diligenter versatos fuisse.
Ad Melitonem quod attinet, quem attulerunt hzretici,
Theopaschite appellati, hunc fuisse ambarum naturarum
in Christo vindicem, satis ostendit Parvi Labyrinthi locus,
quem ssepe hujus rei testem citavi.

P. 116. 1. 10. ὑπὸ δεξίας ᾿Ισραηλίτιδος Obscuro loco lucis
aliquantum, ni fallor, dabunt veteris cujusdam Christiani

a me ante allata ad pag. 566.---καὶ, ὡς ἔφη τις τῶν τρο-
“ βεθηκότων, διὰ τῆς ϑείας ἐκτάσεως τῶν χειρῶν τοὺς δύο λάες εἰς ἕνα
Θεὸν συνάγων (scil. ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ). δύο μὲν γὰρ αἱ χεῖρες,
ὅτι xa) δύο λαοὶ διεσπαρμένοι εἰς τὰ πεεράτα τῆς γῆς" μία δὲ μέση
κεφάλη, ὅτι εἷς ὁ Θεὸς, ὁ ἐπὶ τσάντων ὅς. Hsec habet Irenzeus,
lib. v. c. 17. a Seniore aliquo accepta. Itaque ἡ δεξία alle-
goristis gens erat Israelitica secundum Melitonem ; Auctor
vero Operis Enperfecti in Mattheum apud Opera S. Chrys-
estomi, ad Mat. vi. 3. dextram loco illo Matthei memo-
ratam de populo Christiano, lzvam de Judseis interpreta-
tus est. Scilicet interpretationes zeque probabiles.

Ibid. ]. 14. LiBRI INCERTI) Fragmentorum, que se-
quuntur, primum ultimumque auctiora, quam antehac,
nunc eunt. Primi enim tantum priorem partem us-
que ad verba παρεῖχεν ἀνϑρώποις 1. 2. exhibuit Halloixius
δὰ pag. 835. tom. ii. Pit. Patrum Oriental. ex Catena qua-
dam in Genesim. — Verba acceperat a Sirmondo, qui mise-
rat ei illa fragmenta quoque, quz loco secundo et tertio
collocantur. Sed et eadem hsec ex Catena in Genesin
Cod. 1825. Regie Bibliothecze Paris. descripta in Grabii
schedis MStis inveni, que in bibliotheca Bodleiana ser-
vantur; primum vero fragmentum plus dimidio quam
Sirmondianum est auctius. Eadem quoque, non autem
similiter aucta, una cum alia preterea ῥήσει quarto et ulti-
mo loco posita, in codicibus nonnullis bibliothecee Vati-
canse extant ; quse quidem in meam gratiam ut describe-
rentur, impetravit Thomas Burgessius, vir etiam apud ex-
teras gentes eruditionis laude insignis, nunc episcopus

146 . - ANNOTATIOKES : ..τ|

Menevensis- dignissimus. ' Qünrtie autem ῥήσέως Initiüniy)
Σύρος καὶ ὁ “ΕἸδραῖος κρεμάμενός φησιν" ὡς σαφέςερον τυπᾶῶν τὸν ς δ"
ρὸν» in Romana edit. τῶν 6. δὰ Genesin cap. xxii. affertur;
Imo vero fragmenta onhia, sed minas ampla pro eo quod
ista án codicibus nonnullis habentür; exhibet Catena ἐπ
Octateuchum a Nicephoro Greco monacho Lipsise haud
ita pridem edita, ad Col. 281, et 283. tomi I. 2

Universa autem hsec preetermisisse Gallandium in Bil:
liotheca sua PP. pro institüto suo omittendi, quz in. Cate-
nis sunt posita, nuhc scio. Nec Woogius, qui fragmentá
isthec in Dissert. Secunda sua de Melitone repetiit, illa
itidem, que in Nieephori Catena adduntur, posuit, teste
cl. Keilio ad tom. vii. nupere edit. Biblioth. Gr. Fabri-
cianc, p. 149. Caeterum hoc notabo, fecisse menttonent
Grabium in Schedis MStis, N?. 28. designatis, hbri cujuss
. dam Melitonis, *-Melito in Genesin Cod. Vat." cojus. to-
titiam habuit ex Jobannis Mori Catal. MS, Codd: Vatt
Vereor autem, ut ullum justum opus Melitonis in nobi:
lissima bibliotheca extet, vel quicquam preter hzc frag.
menta index ille signet. | ΝΗ

Su

[. -. pol
P. 116. 1. 15. Καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν] Halloix. habet, τοῦ μας
καρίου Μελίτωνος Σάρδεων. "£1; γὰρ κριὸς ἐδέϑη, φησὶ rep τοῦ
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριςοῦ, καὶ ὡς ἀμνὸς &c. lta quoque
Codd. Vatic. 746; et 747, cum tionnulla varietate. Adde
Nicephori in. Octateuchum Catenam.' Ex. Schedis Grabü
pauca mutavi, quz vides. |
Ibid. 1. 16. ὡς ἀμνὸς} Irrepsisse hoc ex superioribus vo?
cibus mihi quidem videtur. ES s
. . Ibid. I. 17.. ἐθάςασε} Ita Halloix. Codd. Fat. paucorum-
que verborum appendix, quam Grabius post hzc frag-
1nenta in schedis suis attulit. 'EGácae: Grati Schede et
Nicephori Catena. His autem verbis conceptus est locus
in Lipomanni Catena in Genesin an. 1546. Parieíís excusat
Melito Episcopus, Dominus noster ut aries vinctus est, et
immolatus ut [saac crucem humeris portavit. p. 256. . Ceete-
rum preeunte Paulo apostolo ad Hebrgos, qui Isaaci
sacrificium cum Christi torte conferre videtur cap. xi.
conim. 17—19. Melitonis adinstar Irenzus ejas scQqualis
in lib. iv. cap. 5. sive 10. Isaacum ligni bajulum in sacri-
ficio a patre ejus destinato Christi cruciferi ostendit.esse
typum. Sed multo explicatius, quam Irenzus, de hac re
scripsit Tertullianus ; Itaque in. primis, inquit ille, Isaar;

IN MELITONIS FRAGMENTA. 141

rum a patre ín hostiam deditus lignum sili ipse portaret,
Chrisli exitum jam tunc denetabat in victimam. concessi a
ore: εἰ lignum passionis suc bajulantis. Lib. iü. adv.

afcion. c. 18. | 22 003
-. P. 116. 1.18, ἐεὶ τοῖς ὠμοῖς αὐτοῦ] Ita Schedee Grabiance.
«Abest αὐτοῦ Halloixio Niceph. alteroque saltem Codicusk
Jat. Nicephorus quoque ἐπὶ τὸς ὠμὲς habet, nescitque verba
Sequentia ἀναγόμενος σφαγῆναι. . Mox post τοῦ μέλλοντος VO-
cem Xpigo) ex iisdem $chedis reposui.
c: P. 117.1. 2. ἀνϑρώποις) Cum hace voce finitur 3 ῥῆσις in
Codd. Vaticanis, Halloizio, Nicephoroque. Schede Grab
zeliqua suppeditarunt. | ! ος

IL, et III.

.- P. 118.1. 2. καὶ ϑυϑεὶς ἐλυτρώσατο] τυϑεὶς Cod. Vat. 748.
4t Nicephori Catena. In cod. autem Jat. 746. voces ἔλυσε
xoa) ϑυϑεὶς omisse sunt, et in Schedis Grabianis desunt καὶ
Δυϑεὶς. ἐλυτρώσατο. ᾿
.: "Ibid. 1.3. ὁ Κύριος ὁ ἀμνὸς] Deest uterque articulus ih
kr Vat.748. Ex Gralianis Schedis illum ante ἀμνὸς ad
idi. | ! |
.. Ibid. 1. 4. ἐν φυτῷ Ziaóix] Vid. infra ad Fragment. IV. :
ες Ibid. 1. 5. ὁ ἀμνὸς] Legendum esse aliquis suspicetur, 6
κριὸς, quod tamen nullus suppeditat codex vel manu exara-
tus vel typis impressus. Versio quidem Coptica, agnus
Aliquis,. ab. Holmesio ad Genesis locum commemorata ;
scd nihil ejusmodi ibi Melitonem invenisse evidentissim
constat. ᾿ς. 7
. Ibid, Ll.G. ἐμπεοποδισμένον] Ita Codd. Pat. Nicephori Cate-
Aa Schedeque Grabii, qui tamen adnotavit, Cat. Heg.
:Prancisci Foc..habere ἐμπεπεδημένον ; quod Halloixius exhi-
bet.. In primo horum Fragmentorum tam: τοεπεδημένον,
quam πεπκοδισμένον adhibentur de Isaaco collato cum ariete,
quemadmodum hoc loco eidem animali confertur Christus.
:Vid. lin. 6..et lin. 10. |
ur IV.
. -. Tbid. 1. 18. Τὸ κατεχόμενος &c.] Prestant hanc ῥῆσιν cum
xdduo Codices Vaticani, in quibus minus apte κατεχόμενον ex-
.aratum est, tum vero Nicephori Catena, ubi rectius xarexó-

*. ÜAbid. ὁ Σύρος καὶ ὁ Ἕ Θραϊος) Vir quidem celeberrimus
Montfancánius; Prelim. in: Hexapla Origenis, in eorum

142 ANNOTATIONES

sententiam propendere videtur, qui volunt, Syrum hunc et
fortasse etiam Hebreum, quorum lectiones a patribus
sepe conjunctim afferuntur, versiones aliquas Greecas ex
Syriaca versione atque Hebraico factas indicare. Vide
eum cap. i. δ. ult. Sed quid de Syro isto et Hebreo sta-
tuendum sit, alii viri docti post Montfauconium scribentes
sibi non liquere affirmarunt. Numero sin i verbum
φησὶν hic positum est; et Eusebius lib. iv. Hist. c. 22. de
Hegesippo hoc tradit, ἔκ τε τοῦ xa9' 'EGgaloug eócryfaAlou καὶ
τοῦ ZupiaxoU———ia τίϑησιν, quiz quidem Eusebii verba
an hisce Melitonis dent lucem, quzrant alii; agit autem -
fortassis de versione aliqua vel in Grecam vel in Syris-
cam veterum scripturarum Melito, haud vero de ulla ver-
sione evangelii loquitur Eusebius, sed de evangelio Syro-
Hebraico.

P. 118. 1. 14. τυποῦν] τυποῦντα Nicephori Catena et Scho-
lium in Biblüs edit. Romance, quod quidem his verbis τὸν
gaupày finitur.

Ibid. l. 17. ὥσπερ δὲ φυτὸν Za6ix, r8T ἔςιν ἀφέσεως} LXX.
Ko) ἀνάδλεψας 'A6gadj, τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ εἶδε, xa) ἰδοῦ κριὸς.
εἷς κατεχόμενος ἐν φυτῷ Za6ix τῶν κεράτων. Genes. cap. xxii.
comm. 13. Biel. Lexic. in LX X. et alios Interpretes V. T.
« ZXa6ix Hebr. 330 perplexum vepretum. Gen. xxii. 13.—
* Ceterum in Gloss. Bibl. Coislin. ad p. 475. Za6ix expo-
*€ nitur ἄφεσις dimissio, et additur : ἀπὸ τῆς Zpag διαλέκτο,
* e lingua Syriaca. 1ta etiam Lex. Orig. p. 233. et Suidas,
“ὁ nisi quod apud hunc vox διαλέκτου omissa sit. Male au-
ἐς tem 1bi vox derivatur a Chald. p3v: dimisit. Tom. iii.
«€ p. 256." Confer J. C. G. Ernestii Gloss. Sacr. Hesych.
p.242. Caeterum, non ostendit Melito per verba, φυτὸν
Σαδὲκ ἐκάλεσε τὸν ἅγιον ςαυρὸν, hoc Zia6àx Greece ςαυρὸν ab
interprete versum esse; sed tantum expositionem suam
Syri et Hebrzi vocibus accommodat. Vid. et Fragm. I1I.

Ibid. 1. 18. 'IegexijA ἐν τῷ τέλει] Videsis τὰς à, cap. penult.
prophetie Ezechielis comm. 4.

Ibid. l. 20. τράϑος διὰ Xpigiv, xal βάπτισμα] Pauca heec in
Nicephori. Catena, non extabant. Quod attinet ad dogma
hic et alibi a veteribus traditum, optime exponit Tertullia-
nus cap. ii. lib. sui De Baptismo, efficax redditum esse sa-
crum lavacrum per passionem ipsius Christi atque resur-
rectionem, quia nec mors nostra, inquit, dissolvi posset, nisi
Domini passione, nec vita restitui sine resurrectione ipsus. -
Similiter ait. Hieronymus adv. Luciferianos, p. 140. ed.
Froben. Perfectum autem baptisma mom est nisi quod. in
cruce atque resurrectione Christi est. Neque aliter rem se

IN MELITONIS FRAGMENTA. .- 143

habere circa martyrium, hzc scribendo ostendit Origenes,
es μὲν οἷν x ἂν δώῃ τι ἀντάλλαγμά τῆς ψυχῆς αὐτοῦ,
δὲ τῶν πάντων ἡμῶν ψυχῆς ἀντάλλαγμα ἔδωκε τὸ τίμιον αἷμα

T8 'Iyo8. Orig. Comment. in Matt. tom. xii. c. 29. ed. De-
laruan. et p. 289. ed. Huetii. Confer Tertull. De Fuga in
Persec. c. 12. et Augustin. De Civ. Da lib. X. Os 31. Sed
de martyri atque martyrum meritis plura infra dicam
E»isrT. UG. ET VIENNENSIUM. P

. P. 119. 1. 2. Parvi Labyrinthi] Hujus operis fragmenta
suo loco collocaturus sum una cum Carr PRESBYTERI
reliquiis. |

Rott Io ΝΣ $ a."

ἐμῖ . οὐ. «οὐ 4 “ “

1
,

. . :
4." « - - εν

.- i . *
LE: , «

" LEE
ww» M ^ 9 a
» -
- !' 5 " .
. . t , LJ
.
΄ Ἂν
. . E .
΄ P
- . » , - ΄
1

4 . "t ss « .
- 1 .
P - P .
& n4. . . Mot s. - "e- 2

ΠΑ. APOLLINARIS.

YxüQL. I. L

S. APOLLINARIS.-

S. HieRoNvMus, £46. De Viris IHlustribus,
cap. xxvi. p. 96.

ÁPOLLINARIS, Asie Hierapolitanus Episco-
pus, sub Imperatore M. Antonino Vero floruit, cui
et insigne volumen pro fide Christianorum dedit.
Extant ejus et alii quinque adversum Gentes libri,
et de Veritate duo, *et adversum Cataphrygas, tune
primum exortos, cum Priscilla et Maximilla insa-
nis vatibus, incipiente Montano.

* Omisit Hieronymus memoratos Eusebio libros Apollinaris -
duos «à; Ἰουδαίους. (Lib.iv. c. 27.) Sed et hi et cetera scripta
Apollinaris hodie desiderantur. FAsRiCiUs. Abesse autem illud,
duos libros adversum Judaeos, ἃ codd. nonnullis ipsius Eusebii,
monendum est. Ceterum de Apollinarii mortis modo vel tempo-
re nil liquere, ait Cavius. Nec tempus, neque regio Asiz, fortasse
convenit cum cognomine Apollinari, quem optimum papam vo-
cat Origenes fine Epistole ad Africanum. | Beatissimum appellat
hunc Hierapolitanum episcopum Serapio, fere zqualis ejus, An-
tiochenus episcopus, et ipse quoque veterum opinione sanctus.
Vide infra Serapionis testimonium, et nota deinceps quanta prze-
terea laude eum ornaverint Eusebius, Photiusque. "Theodoreto
quoque Apollinaris est ἀνὴρ ἀξιέπαινος, καὶ πρὸς τῇ γνώσει τῶν ϑείων
καὶ τὴν ἔξωϑιεν σαιδείαν προσοιληφώς. Heret. Fab. Compend. iii. 2,

L 2

S. CLAUDII APOLLINARIS,

ECCLESIE HIERAPOLITAN/E EPISCOPI,

QUI EODEM TEMPORE, QUO MELITO, FLORUIT,

᾿ | FRAGMENTA.

——— —Ü —

ὄ E EX

LIBRO INCERTO.

H AE igopia (inquit Eusebius lib. v. Hist. cap. 5.) φέρεται μὲν
(historia est, de illo imbre ad sedandam militum sitim M, Antoni-
ni Imp. exercitui misso, dum fulminum jactu vexabantur hostes)

10 xa) τταρὰ τοῖς τοόῤῥω τοῦ xa3 ἡμᾶς λόγου συγ!ραφεῦσιν, olg μέλον
γέγονε τῆς κατὰ τοὺς. δηλουμένους γραφῆς" δεδήλωται δὲ καὶ πρὸς
τῶν ἡμετέρων. ἀλλὰ τοῖς μὲν ἔξωϑεν igopixoig ἅτε τῆς τοίςεως ἀνοι-
xeloic, τέϑειται μὲν τὸ παράδοξον" οὐ μὴν καὶ ταῖς τῶν ἡμετέρων εὐ--
eis τοῦτο ὡμολογήϑη γεγονένοι. τοῖς δέ γε ἡμετέροις ἅτε ἀληϑείας

15 φίλοις, ἁπλῷ καὶ ἀκακοήϑει τρόπῳ τὸ τπραχϑὲν σταραδέδοται. τού-
τῶν δ᾽ ἂν εἴη. καὶ ᾿Απολινάριος" εξ ἐκείνου φήσας τὴν δὲ εὐχῆς
τὸ παράδοξον πεποιηκυίων λεγεῶνα, οἰκείαν τῷ γεγονότι
“ωρὸς TOU βασιλέως εἰληφέναι προσηγορίαν, κεραυνοθόλον
T5 Ῥωμαίων ἐπικληϑεῖσων Quis. |

20 Atque ea res tum a scriptoribus
a fide nostra penitus alienis, qui-
bus curz fuit res eo tempore ges-
tas memorie mandare, tum a
nostris etiam hominibus refertur.

25 Sed Gentilium scriptores utpote a
religione nostra dissidentes, hoc
quidem miraculum commemora-
runt: non tamen id nostrorum
precibus factum esse confessi sunt.

Nostri vero utpote veritatis culto-
res, simpliciter atque ingenue rem
ipsam literis tfadiderunt. Ex his
est Apollinaris: qui legionem
ipsam cujus precibus id mira-
culum perpetratum est, exinde
congruo rei vocabulo fulmine-
am ab Imperatore cognomina-
tam esse scribit.
L3

150

RELIQUIJE SACRE.

EX
. LIBRO DE PASCHATE.

Εἰσὶ τοίνυν ài δ᾽ ἃ ὥγνοιων Φιλονοικᾷσι LE rérar, συγ-

yvy τορῶγμω τεπονϑότες᾽ ἄγνοιω yàp οὐ κατηγορίαν

ἀγαδέχεται, ἀλλὰ διδαχῆς τροσδένται. καὶ. λέγουσιν ὅτι 5
τὴ ιδ΄ τὸ πρόδατον μετὰ τῶν μωϑητῶν ἔφαγεν ὁ Κύριος"
τὴ δὲ μεγάλη ἡμέρα τῶν ἀζύμων αὐτὸς ἔπαϑεν" καὶ δὲ-
ηἡγξνται Ματϑαῖον sra λέγειν ὡς νενοήκασιν᾽ ὅθεν ἀσυμ-
Φώνως (lege ἀσύμφωνος) τε νόμῳ ἡ νόησις αὐτῶν" καὶ
ςασιώζεν δοκέϊ κατ᾽ αὐτὸς τὰ εὐωαγγέλιω. Aferuntar10
hec in Prefat. Chronici Paschalis, sive Alexandr. ad pag. 6. ed.

Ducangii.

Interprete Car. Ducangio.

Quidem igitur sunt, qui ex
ignorantia de hisce excitant
contentiones, rem venia dig-
nám passi, neque enim accusa-
tionem admittit ignorantia, sed
eget doctrina: aiuntque xiv.
agnum cum discipulis mandu-

casse Dominum, magna vero
Azymorum die passum esse,
atque ita dicere Mattheum,
uti illum intelligunt, unde legi
contraria est eorum interpre-
tatio, iisque adversari videntur
evangelia.

Ex eodem Libro.
H ιδ΄ τὸ ἀληθινὸν τοῦ Κυρίε ττάσχω, ἡ ϑυσία ἡ με-
᾿γάλη, ὁ ἀντὶ TE ἀμνξ ταῖς Θεξ ὁ δέθϑεις, ὁ δήσας τὸν

ἰογυρὸν, καὶ ὃ κριϑ εὶς κριτὴς ζώντων καὶ) νεκρῶν"
παραδοθεὶς εἰς χέρας ἁμαρτωλῶν, ἵνα ςαυρωϑῆ", ὁ 25

xgj ὁ

Eodem Interprete.

Decima quarta veri Pascha-
tis Domini sacrificium mag-
num, pro agno Dei filius, qui
vinctus fortem vinxit, et qui ju-

dicatus est, judex est virorum
et mortuorum, et qui traditus
est in manus peccatorum ut

crucifigeretur, qui super cor-

* Ps, xxii. 21. et xcii. 10.

15

20

3Q

'S. APOLLINARIS. I51

ὑψωϑὸὴς ἐπὶ κεράτων μονοκέρωτος, x, ὁ τὴν ἁγίαν πλευ-

ρὰν ἐκκεντηϑὰς, ὁ ἐκχέως ἐκ τῆς λευρῶς αὐτῇ τὼ δύο

στάλιν καϑάρσιω, ὕδωρ καὶ αἵμω, λόγον X νεῦμα" xoi
᾿ ὃ ταφεὶς ἐν ἡμέρω τῇ τῷ IIa, ἐπιτεθέντος τῷ μνήματι
δτδ λίθς5. Hec laudantur in Chron. Paschali ibidem.

nua unicornis est exaltatus, et
qui in sacro latere percussus
est, qui ex latere suo duo fudit

nem, verbum et spiritum ; et
qui Paschatis die sepultus est,
lapide monumento imposito.

purgatoria, aquam et sangui-
—üóá—— n—B ntm na.

HEC DE OPERIBUS S. APOLLINARII
Eusebius, Serapion Zntiochenus, Socrates Hieronymusque.

10

Τὸ δ᾽ ᾿Απολλιναρίου (ait Eusebius lib. iv. Hist. c. 27.) «σολλῶν
«-αρὰ πολλοῖς σωζομένων, τὰ εἰς ἡμᾶς EX3Óyra ἐςὶ τάδε" λόγος ὃ
«τρὸς τὸν προειρημένον βασιλέα (M. Aurelium Antoninum): καὶ

15 «ois Ἕλληνας συγίράμματα πέντε" καὶ περὶ ἀληϑείας τορῶτον καὶ
δεύτερον καὶ πρὸς Ιουδαίους πρῶτον xa) δεύτερον" xd) ἃ μεταταῦτα

.^ συνέγραψο κατὰ τῆς Φρυγῶν αἱρέσεως μετ᾽ d πολὺν καινοτομηϑείσης
χρόνον" τότε γε μὴν ὥσπερ ἐχφύειν ἀρχομένης, ἔτι τοῦ Μοντανοῦ
ἅμα ταῖς αὐτῶ ψευδοπροφήτισιν ἀρχὰς τῆς παρεκτροπῆς mois tva.

Apollinaris vero licet penes postmodum scripsit contra Cata-

20 multos multa exstent opera, hec — phrygum hzresm, que quidem
tamen sola ad nos pervenerunt. non longe postea maximos tumul-
Oratio ad supradictum Imperato- tus excitavit: tunc temporis vero
rem. Adversus Genüleslibri quin- — primum enasci coeperat, Montano

que. De veritate duo. Duo iem cum falsis vatibus suis adhuc er-
252dversus Jud:mos. Et alii quos rorissuifundamenta jaciente. — —

— ———m

Ὅνως δὲ X, τῦτο εἴδητε (inquit Serapion Antiochenus scriptor
pene zqualis apud Euseb. Hist. v. 19.) ὅτι τῆς ψευδᾶς ταύτης

τάξεως τῆς ἐπικαλεμένης νέας προφητείας, ἐδδέλυκται ἣ ἐνέργεια
ternitas operationem illam simu-
latz factionis, que nova prophetia
L4

Atque ut sciatis, inquit, quali-
80 ter universa qua in terris est fra-

152 RELIQUILE SACRE.
“παρὰ πάσῃ τῇ ἐν κόσμῳ ἀδελφότητι, τεέπομφα ὑμῖν καὶ Κλαυδίου

᾿Απολιναρίου τοῦ μακαριωτάτου γενομένου ἐν Ἱεραπόλει τῆς ᾿Ασίας
ἐκισκόπου γράμματα.

nominatur, aversata atque abomi- — bis in Asia episcopus fuit, literas
nata est, beatissimi patris Claudii — ad vos misi. δ
Apollinaris qui Hierapolitans ur-

— t DG mmm

Οὕτω γὰρ τάντες oi παλαιότεροι (ait Socrates Hist. Eecl.
lib. iii. c. 7. catholicum de anima humana a Christo assumpta
dogma referens, quod apud concil. Alexandrinum sub Athana-
sio anno 362. confirmatum est) περὶ τότα λόγον γυμνάσαντες, 10
ἔγγραφον ἡμῖν κατέλιπον" καὶ γὰρ Eipnyatós τε αὶ Κλήμης, ΑΠΟ-᾿
AINAPIOZ τε ὁ Ἱεραπολίτης καὶ ἸξΣαραπίων ὁ τῆς ἐν ᾿Αντιοχείᾳ
προεςὼς ἐχκλησίας, ἔμψυχον τὸν ἐνανθρωπήσαντα ἐν τοῖς σσογηϑεῖ- —
σιν αὐτοῖς λόγοις ὡς ὁμολογούμενον αὐτοῖς φάσχουσιν.

Interprete Valesio. 15

Ita enim omnes antiqui qui hac Serapion Antiochenze urbis Epi-
de re disputarunt,suam nobis sen- — scopus, Christum, qui homo factus
tentiam scriptis proditam relique- — est, anima przditum fuisse, velut
runt. lrenzeus certe et Clemens, rem communi omnium consensu
et Apollinaris Hierapolitanus, et — receptam suis in libris asserunt. 20

——— om ——À—

Quid (inquit Hieronymus, Épist. ad Magnum, Ep. 83. tom.iv. p. 55.
ed. Martianzi, spectans, ut censuit alicubi Fabricius, ad Apollinarii
contra Montanistas et Encratitas scripta) loquar de Melitone Sar-
densi episcopo, quid de APorrrNAmro Hierapolitane ecclesizm
sacerdote, Dionysioque Corinthiorum episcopo, et Tatiano et25
Bardesane, et Ireneo Photini martyris successore, qui heresium
singularum venena, ex quibus philosophorum fontibus emana-
rint, multis voluminibus explicarunt?

ANNOTATIONES

IN S. APOLLINARIS HIERAF.
FRAGMENTA.

|» P. 149. l. 11. xav& τὸς δηλεμένος] Imperatores Pium Áu-
reliumque. Res autem contigit, ut in notis ad Euseb.
Valesius ostendit, M. Aurelio Antonino solo regnante, vi-
tam jam functo patre Pio, imo post mortem Veri fratris.
Cseterum verba Apollinarii, que sequuntur, ex Zfpologia
ejus ad eundem Marcum, cujus scripti mentionem fecerat
usebius capp. 26, et 27. ejusd. lib. iv. fortasse desumpta
sunt. -
Ibid. δεδήλωται δὲ καὶ πρὸς τῶν ἡμετέρων] Ad hoc miraculum
alludit Cyprianus, cum ait in Tractatu ad Demetriadem,
Christianos pro arcendis hostibus et imbribus impetrandis
rogare et preces fundere. P. 193. ed. Oxon. W. LowTH.
in Eusebii ed. Reading. Adde Cypriani magistrum Ter-
tullianum, qui non tantum rem tetigit in Zpologet. cap. 5.
et ad Scapulam c. 4. sed etiam fusius in posteriore parte
libelli De Oratione, quam quidem ex codice Ambrosiano
sumptam novissimo vertente szeculo primus edidit cl. Mu-
ratorius. Vid. cap. 29. ed. Halensis Tertulliani.
Ibid. 1]. 13. τέϑειται μὲν τὸ «αράδοξον] Gentiles scriptores
ui hujus rei meminerunt, alii quidem, magorum incanta-
tionibus pluviam impetratam esse dixerunt : alii vero pre-
cibus Imp. Marci. Ita Capitolinus in Marco, et Claudia-
nus in 6. Consulatu Honorii. Quinetiam precationis ipsius
verba referunt, quibus usus est Marcus. Hanc, inquit,
dextram ad te Jupiter tendo, quz nullius unquam sangui-
nem fudit. Themistius in orat. nondum (an. 1659.) edita ad
Imperatorem Theodosium, qu: inscribitur τίς ἣ βασιλικω-
τάτη τῶν ἀρετῶν. ᾿Αντωνίνω τῷ Ῥωμαίων αὐτοκράτορι, ᾧ TéTo αὐτὸ
ὑπώνυμον ó Ἐϊῤσεθὴς ἦν, ToU ςρατεύματος ὑπὸ δίψος αὐτῷ πιεξομένω,
ἀναογὼν τῶ χεῖρε ὁ βασιλεὺς ττρὸς τὸν οὐρανόν" ταύτῃ ἔφη τῇ χειρὶ
«προυτρεψάμην σε καὶ ἱκέτευσα τὸν ξωῆς δοτῆρα, f; δωὴν dx ἀφειλό-
pax κοὴ οὕτω κατέδεσε τὸν ϑεὸν τῇ εὐχῇ» ὥς ἐξ αἰϑρίας ἦλθον

154 ANNOTATIONES

γεφέλαι ὑδροφοροῦσωι τοῖς ςρατιώταις. Addit Themistius vidisse
se pictam in tabula hujus rei imaginem: Imperatorem qui-
dem in acie Deos precantem ; milites vero galeis imbrem
excipientes, et aquam czlitus missam bibentes. VALE-
siUs. Fulmen de colo precibus suis contra hostium
machinamentum extorsit, suis pluvia impetrata, quum siti
laborarent. Jul. Capitolinus in Marco zfntonino Philoso-
fho pag. 32. ed. Paris. Extat (inquit Ant. Pagius) num-
mus argenteus in gaza Regia inscriptus, M. ANTONINUS
Auc. TR. P. xxviu. Visitur caput Antonini laureatum.
In postica REL1G. Auc. Inr. v1. Coss. iii. id est, Heligio
4tugusti. Cernitur Mercurius stans, qui dextra pateram,
et sinistra caduceum tenet. "Tribunitiam Pot. xxviii. cur-
renti anno M. Aurelius iniit. Quare cum Xiphilinus scri-
bat, dicere Dionem, Marcum hanc pluviam Mercurio, cu-
jus cultus studiosus erat, attribuisse, is nummus Dionis
fidei testis, ut ab Andrea Morellio, viro clarissimo, me
audivisse memini. 4πέ. Pagi ad ann. Christi 174. READ-
ING. Cum unam iconem incisam sre Cardinalis Baro-
nius in Znnalilus ad an. 176, Casaliusque, De Urbe &c.
exhibeant, in qua hzc sitis Columna Antonini insculpta
partim ostenditur; aliamque pr:terea effigiem .Haver-
campus in ed. sua pologetici Tertulliani ad cap. v. p. 62.
ejusdem monumenti posuerit ; ab iis viris doctis, ut Bel-
lorii descriptionem taceam, nobilis illius columns atque
hujusce simul historiz diverse partes depictee sunt.

P. 149. 1. 18. κεραυνοθδόλον] Jamdudum monuit Scaliger
in animadversionibus Eusebianis, legionem fulminatricem
ab hoc miraculo cognominatam non fuisse, quippe que
diu ante tempora M. Antonini ita vocata fuerit. Docet
id manifeste Dio Cassius in libro 55. ubi legiones omnes
enumerat. Vetus quoque inscriptio a Scaligero prolata,
idipsum confirmat. Quamobrem de ipso quidem miraculo

luvie a Christianis militibus impetratze, et Apollinari et
Wertulliano testantibus facile credimus : (Eusebius hoc ca-
pite postquam Apollinarem testem rei citavit, Tertullia-
num quoque adducit in Z/pologetico ejus eidem miraculo
testimonium adhibentem :) legionem vero Melitinam ob id
fulminatricem esse dictam a M. Antonino Imp. nondum
mihi persuasit Apollinaris. Dicet forte aliquis, fulmina-
tricem "quidem legionem fuisse ante tempora M. Anto-
nini; sed Marcum ob acceptum a Melitina legione bene-
ficium, ei quoque fulminatricis cognomen indidisse. Ve-
rum si ita esset, secunda fulminatrix dici debuerat. Dio ta- ᾿
men nullam ejus mentionem facit, quamvis omnes legiones

IN S. APOLLINARIS HIERAP. FRAGM. 155

& superioribus principibus conscriptas accurate recenseat.
Sed et fulminatricem illam in Cappadocia sedes habuisse
dicit, quod Melitine legioni apte convenit. In Notitia
imperii Romani, sub dispositione ducis Armenisz recense-
tur Prsfectura legionis 12. fulmineze Melitine, id est
spud oppidum Melitinam constitute. Ex quo colligitur
elitinam nomen legionis non fuisse, sed oppidi, in quo
legio 12. fulminea consistebat. Legiones vero a locis in
quibus presidium agebant, denominare moris non fuit,
sed a regionibus in quibus erant conscripte. Itaque quod
de legione Melitina tradit Eusebius, parum mihi proba-
bile videtur. Adde quod Rufinus hoc legionis nomen
consulto, ut arbitror, preetermisit; quippe qui nosset, Me-
litinam nomen esse oppidi minoris Armenisz, in quo legio
12. fulminea adhuc sua etate pretenderet. Recte etiam
idem Rufinus κεραυνοθόλον fulmineam vertit; non fulmina-
tricem, ut Onuphrius et Scaliger aliique appellant. Quos
refellit Notitia imperii in loco quem superius adduxi. Ce-
terum ut ingenue dicam quod sentio, parum mihi proba-
bile videtur, totam legionem militum Romanorum eo
tempore Christianam fuisse, quod tamen affirmare videtur
Eusebius. Qui et in eo peccat, quod Apollinaris locum
non protulit, nec librum ipsum, in quo hec Apollinaris
scripserat, indicavit. Sed et verba quibus totam hanc nar-
rationem concludit, satis indicant ipsum de veritate rei du-
bitasse. Sic enim ait: ἀλλὰ ταῦτα μὲν ὅπη τις ἐθέλει τιϑέδϑϑδω.
. Id est, Sed de his quisque pro arbitrio suo judicet. VALE-
serus. Verba Eusebii ad hanc historiam pertinere, cum
Valesio statuit Pearsonius in Findiciis Ipnat. P. II. c. xiii.
p. 161. ubi hoc scribit, ** Tum vero narrationem quandam
* statim interserit de legione Fulminea, quam velut incer-
* tam relinquit." Qui hac de narratione plura velit, adeat
auctores a Moshemio in Hist. Eccl. Sec. 1i. P. T. c. 1. 8.0.
indicatos, quibus addat preter ecclesiasticze hist. scripto-
res, Joan. Richardsonum in Proelectt. Eccl. vol. i1. et Lard-
nerum Testim. Judaic. et Ethnic. vol. ii. cap. 15. sed con-
trarias 8 defendentes. Dixerim ego, salvo prudentio-
rum judicio, Christianos aliquot milites in exercitu Marci,
cum liberationem ex magnis angustiis a Deo petivissent,
ex eis postea salvos mirabiliter factos fuisse una cum
commilitonibus, dum hostes barbari contra perierint ;
utrum vero id precibus ipsorum concessum fuerit, solum
novisse Deum; porro, etiamsi res ita haberet, quod vero
similius esse minime negaverim, inde non statim sequi, ut

156 * ANNOTATIONES ou

divinum hoc beneficium inter miracula proprie dicta cea-
seri debeat. s.
P. 150. 1. 1. Ex LrsROo D& PascnHaTE] In Préfe-
ttone, que. vocatur, Chronici Paschalis, sive 4 mi
duobus istis Apollinarii fragmentis hec verba premissa
sunt: Καὶ ᾿Απολινάριος δὲ ὁ ὁσιώτατος ἐπίσχοπος "IepasóAsm; τῆς
᾿Ασίας, ὁ ἐγγὺς τῶν ἀποςολικῶν χρόνων γεγονὸς, ἐν τῷ «τεῤὶ τεῦ
Πάσχα λόγῳ τὰ παραπλήσια ἐδίδαξε λέγων ὅτως" ἘΓΣῚ τοίνυν &c.
Et Apollinarius sanctissimus Hierapoleos Asice Episcopus,
qui apostolicis temporibus proximus fuit, in libro quem de
Paschate conscripsit, consentanea docuit, hisce verbis: QUI-
DAM igitur sunt &c. ΝΣ
. Lardnerus interea, post Tillemontium in Mem. Eccles.
Tom. II. P. iii. p. 91. tribuere hzc duo fragmenta mavult
Pierio Alexandrino tertii seculi scriptori, qui librum de
hate composuit. Vide eum De Fide Hist. Evamg.
. II. tom. ii. c. 28. δ. 11. Fortasse enim nonnullis illud
ipsum displicuerit, quod de tempore paschz hic statuitur;
sed nihil inesse entis mihi quidem videtur, quod ab-
judicare ea ab Apollinario nos cogat. Neque auctori Pre-
fationis magis deneganda est fides, quam aliis scriptoribus,
ex quorum testimonio multi recepti sunt libri veterum, ne-
que ab Eusebio, neque alio qu preterea memorati ;
precipue quum infra aiat Eusebius ipse, pervenisse ad se
opera nonnulla ex multis Apollinarii libris. Itidem in notis
ad MEL1TONI1Ss Fragmenta ad pag. 137. verba similia Eu-
sebii de Serapionis episcopi operibus descripsi. Imo for-
tasse unum ex Apollinarii libris Eusebio nunquam visis a
Photio, egregio critico, lectum fuit, hoc est, «pl εὖσε-
θείας illud in Cod. xiv. recensitum ; sed hac de re paulo
infra. Audi preterea quee Maximus Prologo suo in
S. Dionysio Zreop. ascrtpta, apprime huc facientia scripsit.
Πάμπολλα τοαρῆκεν Εἰὐσέδιος οὐχ ἐλθόντα «xapd χεῖρας οἰκείας" καὶ
γὰρ οὔτε φησὶν ἅπαντα καϑάπαξ συναγηοχένοι" μᾶλλον γε μὴν
ὁμολογεῖ καὶ ἀριϑμοῦ κρείτϊονα βιδλία καϑεςάνοι μηδαμῶς εἰς αὐτὸν
ἐληλυϑότα. καὶ τοολλῶν ἐδυνάμην μνημονεῦσαι μὴ κτηϑέντων αὐτῷ"
καὶ ταῦτα τῆς αὐτοῦ χώρας" ὡς Ὑμεναίου καὶ Ναρκίσσου τῶν
ἱερευσαμένων ἐν 'Ἱἱεροσολύμοις. ἐγὼ γῆν ἐνέτυχόν τισι τῶν Ὕμεναίε.
καὶ μὴν οὔτε Πανταίνου τοὺς τσόνους ἀνέγραψεν, οὔτε τοῦ Ῥωμαίου
Κλήμεντος τολὴν δύο καὶ μόνων ἐπιςολῶν (et prudenter hoc qui-
dem)- ἀλλ᾽ ὅτε ττλείςων ἑτέρων. ὁ γὰρ ᾿Ωριγένης, ἐκ οἶδα εἰ πάν-
τῶν, μόλις δὲ τετάρων ἐμνήϑϑη. p. 30. ed. Corderii, p. 4. ed.
Morelii. Hzc Maximus de Eusebio. Et forsitan recte
aias, ex hujus quidem silentio a nullo libro fidem penitus

IN S. APOLLINARIS HIERAP. FRAGM. 157

«brogandam esse, nisi eidem propter aliam rationem causa
cadere necesse fuerit. Denia uc notandum est, conscrip-
sisse Apollinari hujus squales cum alios, tum Melito- *
nem lreneumque, et Clementem Alex. de paschate li-
bros, dum vigebat nimirum illis temporibus controversia
paschalis. Imo hic ipse Prefationis Chronici Alex. auc-
tor ex Clementis opere de paschate aliqua excitat, quem
uidem tractatum memorat exscribitque etiam Eusebius
vi. Hist. c. 13. Cum hsec omnia adnotassem, post vidi
cl. Gallandium in Prolegom. tomi I. Bibliothece PP.
p. cxxi. nonnulla ex argumentis meis pro confirmatione τῆς
γνησιότητος horum fragmentorum przoccupavisse, hoc prze-
terea adducto, nunquam illa vidisse Eusebium, quz Apol-
linarium contra Severianos Encratitas scripsisse, tradit
Theodoretus Heret. Fab. lib. I. c. 21.

P. 150. 1. 3. Εἰσὶ τοίνυν οὗ &c.] Celeberrima est atque
difficillima quzstio, utrum Christus et Judzi uno eodem-
que tempore pascha comederint; cui quidem me pusil-
um hominem interponere noluerim. — Missa igitur hac
re, tantum monebo, sensisse videri hunc Apollinarem
cum Clemente Alex. aliisque multis patribus, Dominum
coenam suam ultimam, quam hi patres aliter atque eccle-
sif, notante id Photio Codd. 115, et 116, autumabant di-
versam a paschate legali fuisse, vespera diei civilis 13. men-
sis Nisan celebrasse ; et meridie diei 14. loco agni pascha-
lis ἃ Judzis tum temporis jugulati, mactatum ipsum Do-
minum fuisse, secundum Apostoli illud ad Corinthios pri-
ore ejus Epist. cap. v. comm. 7. Καὶ yàp τὸ πάσχα ἡμῶν ὑπὲρ
ἡμῶν ἐτύϑη Xpigós. Itaque ex Joannis evangelio iidem isti
Matthsum, ceterosque evangelistas, interpretandos esse
censuerunt, similiter atque scriptores alii, qui recentioribus
temporibus statuerunt, Dominum nostrum et Judzos non
eodem die pascha egisse, de natura tamen festi ultimi
Dominici a veteribus illis discrepantes. Itidem Hippoly-
tus in eadem Chronici lex. Pra/fatione laudatus, non ne-
mini respondens in libro suo Contra omnes Hereses heec
scribit: πεπλάνηται δὲ μὴ γινώσκων, ὅτι τῷ (for. legend. à)

p ire ὁ Χριςὸς, οὐκ ἔφαγε τὸ κατὰ νόμον τάχα. οὗτος
y Vráwya τὸ ττροκεχηρύγμενον, x, τελειούμενον τῇ ὠὡρισμέ
i Similiter Clemens A lex. et ibidem; πέπονϑε δὲ ry
(scil. die coenam ultimam sequente, sive mensis Nisan
14.) ὁ Σωτὴρ ἡμῶν αὐτὸς ὧν τὸ πάσχα, καλλιερηϑεὶς (for. legend.
καϑιερευϑε)ς) ὑπὸ ᾿Ιυδαίων.
- Ibid. 1. 8. ἀσυμφώνως τε νόμῳ] Legendum videtur ἀσύμ-
feos, prout in interpretatione Latina. Ceterum ideo di-

158 ANNOTATIONES

cit Apollinaris, legi contrariam esse alteram opinionem,
quod cum ex instituto legis agnus paschalis 14. die lune
mactandus esset, convenienter legi censendum foret, τὸ
ἀληϑινὸν πάσα Jesum Christum eodem illo die passum esse,

P. 150. l. 22. τὸ ἀληϑινὸν! Ita edidi, pro τοῦ ἀληϑινοῦ, ex
codice MS. Biblioth. Bodl. numero 3401. signato, in quo
preter alias Prefationis, quz vocatur, partes hsec Apoll
narii de paschate fragmenta extant.

Ibid. l 25. ὁ ὑψωϑΝδεὶς ἐπὶ κεράτων μονοκέρωτος) Confer
Psalm. xxii comm. 21. et Ps. xcii. comm. 10. Ostendit
Pearsonius in Expos. Symboli, Artic. Crucifixus, partem
crucis illam a pictoribus fere neglectam, quz in medio
palo recto fixa ex eo prominebat, cuique innitebatur 88-
crum corpus Christi, a Justino Martyre in Dialogo descri-
bi, rhinocerotisque cum cornu ab eo comparari, similiter-

que etiam Tertullianum lib. iii. adv. Marcion. c..18. et -

adv. Judceos c. 10. Justinum imitatum typicum hunc uni-
cornem spectare.

P. 151. 1. 3. λόγον xal evsüpa] Tertullianus De Baptismo
cap. 16. et De Pudicitia cap. ult. aquam et sanguinem ex
latere Christi emissum de duobus baptismis exponit, illo
per aquam facto, hoc per sanguinem, sacro videlicet la-
vacro et martyrio. Eodem modo locum interpretati sunt
Auctor Tractatus De Baptismo Hereticorum ad. calcem
Cypriani p.29. ed. Felli. Hieronymusque in Ep. ad Oce-
anum p. 327. ed. Frobenii. Usitatior autem est expositio,
quz ad duo sacramenta ecclesie baptismum aquze, et po-
culum sanctificationis, quze communicatio sanguinis est
Christi, sacram illam effusionem refert. Vide Chrysost.
in Joannis Evang. p. 914. tom. 111. ed. Savilii, et Augrusti-
num iz idem. p. 554. tom. ix. ed. Froben. quem plus semel
in lib. quoque De Civitate Dei idem docuisse memini. Per
aquam autem et sanguinem Apollinarius vult significari,
ni fallor, verbi divini predicationem et Spiritus sanctifica-
tionem, dum illud, πάλιν καϑάρσια, ad figuratam sub novo
foedere veterum rituum renovationem spectare videtur.
Est tamen fortasse dubium, utra res, aqua an sanguis, re-
ferri debeat ad verbum, atque spiritum; nam Augustinus
lib. iii. Contra Maximinum p. 522. tom. vi. nomine aque in
evangelii loco commemorate putat Spiritum Sanctum sig-
nificari, quia is est aqua, quam daturus erat Jesus sitienti-
bus, nomine autem sanguinis Filium, quia Verbum caro
factum est. Et diu ante Augustinum Irenzeus Spiritum
Sanctum vocabat aquam, quc de calo est. Lib. iit. c. 17.
δ. 2. ed. Massueti. Porro pervulgatum id est, Facundum

IN S. APOLLINARIS HIERAP. FRAGM. 159

Hermianensem in Defens. Trium Capit. lib. I. cap. 3. qui
sseculo scripsit sexto, spiritum de Patre, sanguinem de Filio
seu Verbo, aquam vero de Spiritu S. ad comm. 8. cap. v.
epist. prim«e S. Joan. interpretatum fuisse. Sed hac re
missa, constat aquam et sanguinem in evangelio commemo-
ratos de verbo et spiritu, sed qualitatibus non personis, ab
Apollinario etiam szculo secunde ecclesie dictos fuisse.

P. 151. 1. 15. xai sapi ἀληϑείας “«ρῶτον καὶ δεύτερον) Photius in
Bibliothece Cod. x1v. ᾿Απολιναρίου ᾿Επισκόπου τῆς ἐν "Acla
Ἱμεραπόλεως, argós "Ελληνας, x, περὶ εὐσεθείας X, ἀληϑείας. 'Aye-
γνώδγη ᾿Απολιναρίου πρὸς “Ἕλληνας, X περὶ εὐσεδείας. X, erepl
ἀληϑείας. ἔς! δὲ ᾿Ἱεραπολίτης ὁ συγίραφεὺς τῆς ἐν ᾿Ασίᾳ Ἱεραπόλεως
γεγονὼς ἐπίσκοπος. ἤνϑησε δὲ ἐπὶ Μάρκϑ ᾿Αντωνίε (sic) Βῆρϑ βασι-
λέως Ῥωμαίων. ἀξιόλογος δὲ ὁ ἀνὴρ X, φράσει ἀξιολόγῳ κεχρήμενος"
λέγεται δὰ αὐτοῦ καὶ ἕτερα συγράμματα ἀξιομνημόνευτα εἶνοι!» οἷς
οὕπω ἡμεῖς ἐνετύχομεν. Ηεοο Photius. Fabricius autem in
Delectu Argument. De Relig. Christiana p. 160. incertum
esse putat, an idem hoc opus fuerit atque illud de veritate
ab Eusebio commemoratum, idque sub titulo ep) εὐσε-
θείας καὶ ἀληϑείας legerit Photius, an diversum fuerit opus
de pietate, περὶ εὐσεδείας, atque idem fortasse atque illud ὑπὲρ
íg toc, ita vocante Nicephoro librum Imp. Antonino obla-
tum. "Verba Nicephori sunt, ὁ «gig ᾿Αγτωνῖνον λόγος ὑπὲρ
τῆς αἰξεως. Quicquid de libello quidem ad Antoninum
censebitur, persuadebit fortasse, ut divérsum opus existi-
metur liber de Pietate ab illo de Peritate, ipsa censura Pho-
tisna, in qua τὸ περὶ repetitur. Diversos libros esse existi-
marunt Halloixius J'itt. PP. Oriental. tom. ii. p. 799. et
Gallandius loco supra memorato ad pag. 157.

Ibid. l. 16. καὶ AU póc Ἰουδαίους «σρῶτον καὶ δεύτερον] Absunt
hsec a nostris codicibus Maz. Med. et Fuket. Sed neque
Rufinus ea in exemplaribus suis legerat, ut ex versione
ejus apparet : sed nec Hieronymus 1n libro de Scriptori-
bus Ecclesiasticis, ubi omnes Apollinaris libros recenset,
hujus libri contra Judzos mentionem facit. Nicephorus
tamen ejus operis meminit. VaLEsius. Hsec verba a
librario quodam moleste sedulo addita putarem atque ex-
ulare juberem, nisi fieri quoque potuisset, ut errore circa
homoeoteleuta omitteretur. SrTRoTH. Codicis Regit lectio-
nem firmat MS. quidem Norfoílc. non autem Cod. Savil.
εἶνε Bodi. contra quam Strothius propter Valesii silen-
Gum rem se habere putarat. Ceterum utroque loco πρῶ-
τος καὶ δούτερος codex habet Norfoic.

Ibid. 1. 17. μετ᾽ οὐ πολὺν καινοτομηϑείσης] Christophorsonus
vertit, Que non multo posl tempore de integro renovata.

-

160 ANNOTATIONES

Quam interpretationem probare non possum. Langus vero
et Musculus fere eundem sensum ambo secuti sunt. Sic
enim Langus: E! que preterea adversum Phrygum here-
sim composuit, que» non multo post res novas tn Ecclesiam
induxit. Musculus vero in hunc modum: Que non multo
fost tempore insolescere coepit. Possis etiam ita vertere:
gue non multo postea apertius publicata est. VALESIUS.

m Baronio ad an. 173. duplicem ortum Montanistarum
hinc excogitanti se opponit Tillemontius Mem. Eccles.
tom. ii. not. 1. ad Montanistas, monet vir doctissimus,
narrare Eusebium, scripsisse contra Montanum Apollina-
rem primo ortu ejus, quem paulo post tempus, de quo
tunc agebat Eusebius, contigisse putat. Verterem igitur,
que non longe postea excogitata est, tunc quidem quasi
nasci incipiens.

P. 152.1. 3. γράμματα] Valesius quidem pest Rufinum,
Hieronymumque De iris lil. cap. 41. ubi ex Eusebio
hec afferuntur, vertit /iteras; sed reddere se malle ait
ad Hieron. Fabricius scripta, quam literas. Basnagio quo-
que .fnnal. Politico- Eccles. tom. ii. p. 151. non di
pare hec γράμματα videntur a libris contra Cataphrygas,
seu Montanistas, quorum meminit Eusebius. ** Secus" ait
ille ** de his quoque epistolis commemorasset in catal
* operum Apollinaris." Porro ita Gallandius Prolegom.
vol. I. Biblioth. PP. p. cxxi. ** Scripta sive libros vocem -
“ γράμματα Latine reddere malumus cum Baluzio, Nov.
* Concil. Collect. p. 6. et Fabricio, quam tteras cum
* Lango ad Niceph. iv. 27. et Valesio." Literas prius
verterant Musculus et Christophorsonus Eusebii interpre-
tes. De ipso autem Apollinario et aliis hec preterea ha-
bet Eusebius lib. v. Hist. c. 16 : «póc μὲν τὴν λεγομένην κατὰ
Φρύγας αἵρεσιν ὅπλον ioyupoy καὶ ἀκαταγώνιςον ἐπὶ τῆς ᾿ἱἹεραπόλεως
τὸν ᾿Απολλινάριον, οὗ x, τορόδδεν μνήμην ὁ λόγος πεποίητο, ἄλλους
τε σὺν αὐτῷ πλείους τῶν τηνικάδε λογίων ἀνδρῶν, 3j τῆς ἀληϑείας
ὑπέρμαχος ἀνίςη δύναμις. ἐξ ὧν καὶ ἡμῖν ἱςορίας τολείςη τις ὑπόϑεσις
κατελέλειπῖα. Dein vero ῥήσεις aliquas bene longas ex-
cerpsit Eusebius ex opere quodam contra Cataphrygas
scripto, quod Apollinario quidem aliqui attribuere solent,
sed male id factum esse, Valesius ibidem monet. Hal-
loixius quoque in Κα S. 4pollinarii hoc opus ab ipso ab-
judicandum censuerat, etsi fragmenta ejus adposuit ibidem,
quze equidem postea ad initium sseculi tertii lectori sistam.
In eadem porro sententia est Gallandius, ubi supra. Sed
ad opus hoc nullus dubito, quin verba pertineant Auc-
toris Lileili Synodici, a Pappo et Justello primum editi,

IN S. APOLLINARIS HIERAP. FRAGM. 161

Zóvolog- Sala. καὶ ἱερὰ Tori), inquit, ἐν 'IspamóAes τῆς ᾿Ασίας
συναϑροιδϑεῖσα ὑπὸ ᾿Απολλιναρίου τῦ ταύτης ὁσιωτάτου ἐπισκόπου;
καὶ ἑτέρων εἰκοσιὲξ ἐπισκόπων, ἀποκηρύξασά τε καὶ ἐκκόψασα Mov-
τανὸν καὶ Μαξιμίλλαν τοὺς ψευδοπροφήτας" οἱ καὶ βλασφήμως,
iro: δαιμονιῶνϊες, καϑώς φησιν ὁ αὐτὸς ττατὴρ, τὸν βίον κατές ρεψαν"
σὺν αὐτοῖς δὲ, κατέκρινε καὶ Θεόδοτον τὸν σκυτέα. Αρυά Concil.
Lalb. et Cossart. tom. I. p. 599. Scilicet in opere Contra
Cataphrygas ea saltem de morte Montani et Maximillee
referente Eusebio extabant ; neque alii fortasse origini de-
betur, quod de Theodoto coriario, qui Christum Deum.
esse negabat, hic novum et inauditum sequitur, quippe
cum ibi statim post commemoretur Montanista quidam
nomine Theodotus.

P. 152. 1. 7. ait Socrates] Similia Nicephorus habet
lib. x. cap. 14. Hist. Eccl.

Ibid. 1. 28. explicarunt.] Hieronymus quidem in lib.
De F'iris Ill. cap. 18. ubi de Papia ait, hunc mille anno-
rum Judaicam edidisse δευτέρωσιν, addit, eum secutos esse
Irencum et 4pollinarem, et ceteros, qui post resurrectio-
nem aiunt in carne Dominum cum sanctis regnaturum.
Verum designari hoc loco Apollinarem, Papize in sede
Hierapolitana successorem, prohibet me credere alius
Hieronymi locus in notis Fabricianis ibidem videndus ;
ubi auctor, postquam Latinos scriptores, regni mille an-
norum defensores, memoravit, E/ ut Grecos nominem, ad-
dit, ut primum extremumque conjungam, lrenceus et Apol-

naris, &c. lib. xi. Comm. in Ezech. cap. 36. His autem
verbis Apollinarem Laodicenum significari, seculi quarti
scriptorem, haud dubitabam, vel priusquam eundem Hie-
ronymum scribentem vidi in Procmio in lib. xviii. Comm.
Esaice, respondisse Dionysio Alexandrino mille annorum,
uam vocat Hieronymus, fabulam irridenti Apollinarem.

t igitur verisimile, ut hic seculi secundi, quem attuli,
pater, Apollinaris Hierapolitanus, Chiliastis eximendus
esse videatur.

YOL. I. M

DIONYSIUS

ET

PINYTUS.

M3

ῬΘΙΟΝΎΘΒΙΌΒ. CORINTHIUS.

S. Hixsoxyuvs, Li. De Viris Πϊωιδερίδειο,
cap. xxvii. p. 97.

DIONYSIUS Corinthiorum ecclesi: episcopus,
tti eloquentiz et industrie fuit, ut rion solui
$us Civitatis et protinciz populos, sed et aliarum
tirbiufn et provinciatutn episeopos epistolis éradi-
fet. E quibus est una ad Laced«monios ; alia ád
ÉKthetrdenses$; terta ad Nicomedetses; qüárta δα
Cretenses ; quinta àd ecclesíatn Átnasttianam, ét
ad reliquas Ponti ecclesias; sexta ad Cnossianoá,
et ad Pinytum ejusdem urbis episcopum ; septima
ad Romanos quam scripsit ad Soterem episcopum
» eorum ; octava ad Chrysophoram sanctam fcmi-
nam. Claruit sub Impp. M. Antonino Vero, et
L. Aurelio Commodo*,

* Commodus, qui patri Antonino successerat an. Christi 180,
periit anno 193. Sed regnare co»pit cum patre an. 176, quibus
temporibus Dionysius martyrio coronatus fuisse videtur, nisi

cum Latinis malis eum confessoribus tantum adjungere.

M 3

PINYTUS.

S. HienoNvMus, Lib. De Viris Hlustribus,
| eap. xxviii. pag. 98.

PiNYvrTUS Cretensis, Cnossie urbis. episcopus,
scripsit ad Dionysium Corinthiorum episcopum.
valde elegantem epistolam; in qua docet, non sem-
per lacte populos nutriendos, ne quasi parvuli ab
ultimo occupentur die, sed et solido vesci debere
cibo, ut in spiritalem proficiant senectutem. Et
hic sub M. Antonino Vero, et L. Aurelio Come-
modo floruit. |

BEATI DIONYSII,

CORINTHII EPISCOPI,
MEDIO QUI SECULO SECUNDO FLORUIT,

FRAGMENTA.

———— Gne —a-

5 EX EPISTOLA AD ROMANOS |
QUAM AD SOTEREM EPISCOPUM EORUM SCRIPSIT.

Ex ἀρχῆς γὰρ ὑμῖν ἔϑος ἐξὶ τῶτο, ττώντας μὲν ἀδελ-
Φοὺς ποικίλως εὐεργετέιν, ἐκκλησίωες T€ τοολλοῶφ ταῖς
xara πᾶσαν πόλιν ἐφόδια πέμπειν' ὧδε μὲν τὴν ? duc
τὸ μένων “σενίαν ἀναψύχοντας" ἐν μετάλλοις δὲ ἀδελφοῖς
ὑπάρχεσιν ἐπιχορηγδντας᾽ δ ὧν πέμπετε ἀρχῆϑεν εφο-
δίων, πατροπαράδοτον ἔθος Ῥωμαίων Ῥωμαῖοι διαφυ-
λάῆοντες" ὃ οὐ μόνον διωτετήρηκεν ὁ μακάριος ὑμῶν ἐπί-
σκοπος Σωτὴρ, ἀλλὰ κοὶ ἐπηύζηκεν" ἐπιχορηγῶν μὲν «τὴν
15 διωπεμπομένην δαψίλειαν τὴν εἰς τοὺς ἁγίους" λόγοις δὲ
μακαρίοις τοὺς ἀνιόντας ἀδελφοὺς, ὡς τέκνα rario Φιλό:
φοργὸς παρακαλῶν. Hac attulit Eusebius lib. iv. Hist. c. 23,

Hec enim vobis consuetudo
est jam inde ab ipso religionis

20 exordio, ut fratres omnes vario

beneficiorum genere afficiatis,
et ecclesiis quamplurimis; quae
in singulis urbibus constitute
sunt, necessaria vitz subsidia
25transmittatis. Et hac ratione
tum egentium inopiam suble-
vatis, tum fratribus qui in me-
tallis opus faciunt, necessaria
suppeditatis: per haec ψ ab

initio transmittere consuevistis

munera, morem institutumque
Romanorum a majoribus ves-
tris acceptum Romani retinen-
tes. Atque hunc morem bea-
tus episcopus vester Soter non
servavit solum, verumetiam ad-
auxit: tum munera sanctis de-
stinata copiose subministrans,
tum fratres.peregre advenien-
tes, tanquam liberos suos pater
amantissimus beatis sermoni-
bus consolando.

M 4.

168 RELIQUIJE SACRE.

4

Ez eadem Epistola.

Ἔν αὐτῇ δὲ ταύτῃ (epistola) xal τῆς Κλήμεντος πρὸς KopiySies
μέμνηται ἐπιςολῆς, (verba Eusebii sunt in loco modo excitato)
δηλῶν ἀνέχαϑεν ἐξ ἀρχαίου ἔϑους ἐπὶ τῆς ἐκκλησίας τὴν ἀνάγνωσιν
αὐτῆς τοοιεϊδγοα!. λέγει γοῦν (Dionysius): Τὴν σήμερον οὖν Κυ- 5
ριωκὴν ἁγίαν ἡμέραν διηγώγομεν, ἐν ἡ ἀνέγνωμεν ὑμῶν
τὴν ἐπιςολήν᾽ ἣν ἔζομεν ai ποτε ἀναγινώσκοντες γουϑε-
τέϊαγαι, ὡς καὶ τὴν προτέρων ἡμῶν διὰ Κλήμεντος γρα-
Qriray.

In hac ipsa etiam epistola me-
minit Clementis epistole ad Co-
rinthios scripte, quam ex prisca
€onsuetudine in ecclesia legi soli-
tam esse testatur his verbis. Ho-
die sacrum diem Dominicum

transegimus. In quo epistolam

vestram legimus, qoam quidem 10
perpetuo deinceps legentes,
inde ac priorem illem nobis s
Clemente scriptam epistolam,
optimis preceptis ac documen-
tis abundabimus, .

— — EGO Á—

Ex eadem Epistola.

Ταῦτα, (Valesius emendat ταύτη) X ὑμεῖς διὰ $ rorab-
τῆς γεϑεσίας, τὴν ἀπὸ Πέτρου xgj Παύλου φυτείαν γενη-
Sra "Pop τε x94 Κορινθίων συνεκερώσατε. καὴ 92
Μ« N50» Ν ΄ 2 " ς« ^
ἄμφω καὶ εἰς τὴν ἡμετέραν Κόρινθον QursUcavres "1425,20
ς 7 5. Ὁ, € ͵ N SON . N , ε /
ὁμοίως ἐδίδαξαν" ὁμοίως δὲ καὶ εἰς τὴν Ἰτωλίαν ὁμόσε
διδάξαντες, € ἐμιωρτύρησων κατὼ τὸν αὐτὸν καιρόν. Protulit
hzc Eusebius lib. ii. Hist. c. 25.

Ita et vos tanta admonitio-
ne vestra, sementem quz Petri
ac Pauli satione succreverat,
Romanos scilicet et Corinthi-
os, simul commiscuistis. Am-
bo enim illi in urbem nostram

Corinthum ingressi, sparso E-
vangelice doctrinz semine nos 25
instituerunt; et in Italiam si-
mál profecti, cum vos similiter
instituissent, eodem tempore
inartyrium pertulerunt,

"DIONYSIUS.

169

' Ex eadem Epistola.
᾿ Ἔχι δὲ ὁ αὐτὸς xo) περὶ τῶν ἰδίων ἐπιςολῶν (verba Eusebii sunt

in lib. iv. Hist. c. 28.) ὡς ῥᾳδιουργηϑ)οισῶν, ταῦτα φησίν.

'Ez:-

φολὼς yag ἀδελφῶν ἀξιωσάντων. με γράψαι, ἔγραψα.
5ax9j ταύτας οἱ τοῦ διαξόλι ἀσγόςολοι ζιζανίων γεγέμικαν"
ἃ μὲν ἐξαιρῶντες, ἃ ὃ τυροστιϑέντες" οἷς τὸ δαὶ κεῖται. ἃ
Saepe» ἄρα εἰ καὶ τῶν Κυριακῶν ῥωδιουργῆσαί τινες
ἐπιδέξληνται γραφῶν, ὁπότε kgj τοῦς οὐ τοιαύτωες ἐπιδε-

δλήκασι.

1O Idem preterea scriptor episto-
las suas a falsariis corruptas esse
scripsi rogatus a fratribus, Sed
illas ministri quidam Diaboli,

15zizanis compleverunt : que-
dam ex illis expungentes, μα.
dam adjicientes. Quos certe

manet feralis illa sententia: Ve
vobis. Non mirum igitur vide-
ri debet, si sacrosancta Domi-
ni scripta quidam adulterare
aggressi sunt, quandoquidem in
longe inferioribus scriptis ideni
ausi fuisse deprehenduntur.

c—Ó Ram Rp

DE RELIQUIS SEPTEM EPISTOLIS

H«c posuit Eusebius, in loco statim ante laudato.

40 Καὶ πρῶτόν γε «περὶ Διονυσίου φατέον" ὅτι" τε τῆς ἐν Κορίνϑα
«“αροικίας τὸν τῆς ἐπισκοπῆς ἐγκεχείριςο Spóyoy καὶ ὡς τῆς ἐνθόον
φιλοπονίας οὐ μόνον τοῖς ὑπ᾽ αὐτὸν, ἀλλ᾽ ἤδη καὶ τοῖς ἐπὶ τῆς ἀλλο-
δαπῆς ἀφϑόνως ἐκοινώνει" χρησιμώτατον ἅπασιν ἑαυτὸν καϑις ὃς» ἐν

. αἷς ὑπετυπῦτο καϑολικαῖς πρὸς τὰς ἐκκλησίας ἐπιςολαῖς. ὧν igi,

3 Ἢ ΜΕΝ ΠΡῸΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΥ͂Σ, ὀρϑοδοξίας xermes-

- Tix), εἰρήνης τε xal ἑνώσεως ὑποϑετική᾽

' Ac primum quidem de Diony-
9o dicendum est, qui Corinthio-
rum ecclesie episco gessit,
309 nec solum populis sibà commissis,
verum etiam aliaram regionuin et
urbium incolis, divinos labores su-

' os prolixe communicavit: omnium

commodis utilitatique inserviens,
in catholicis illis, quas ad diverses
eeclesias scripsit, epistolis. — Ex
quibus una quidem est ad Lace-
damonios, recte fidei institutio-
nem continens, pacemque et uni-
tatem insinuans, Altera vero ad

170

RELIQUIAZ SACRA.

'H AE ΠΡῸΣ AOHNAIOTZ, διεγερτικὴ τίςεως καὶ τῆς κατὰ
τὸ εὐαγγέλιον “σολιτείας" ἧς ὀλιγωρήσαντας ἐλέγχει, ὡς ἂν μεκροῦ
δεῖν ἀποςάντας τοῦ λόγου, ἐξ οὗπερ τὸν τροετῶτα αὐτῶν Πούπλιον
μαρτυρῆσαι κατὰ τοὺς τότε συνέβη διωγμούς. Kolüp&rs δὲ μετὰ τὸν
μαρτυρήσαντα. Πούπλιον καταςάντος αὐτῶν ἐπισκόπου μέμνηται" 5
ἐπιμαρτυρῶν, ὡς διὰ τῆς αὐτῇ σπουδῆς ἐκισυναχϑέντων, καὶ τῆς αἰ-
ςεῶς ἀναξωπύρησιν εἰληχότων' δηλοῖ δ᾽ ἐπὶ τούτοις, ὡς νὰ Διονύσιος
ὁ ᾿Αρεοπαγίτης ὑπὸ τοῦ ἀποςόλου Παύλου πορροτραπεὶς ἐπὶ τὴν erlgw
κατὰ τὰ ἐν ταῖς πράξεσι δεδηλωμένα, πρῶτος τῆς ᾿Αϑηναΐων παροι-᾿

κίας τὴν ἐπισκοπὴν ἐγχεχείριςο.

1ο

"AAXAg δ᾽ ἐπιςολή τις αὐτὸ ΠΡΟΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΑ͂Σ φέρεται" b
j τὴν Μαρκίωνος αἵρεσιν πολεμῶν, τῷ τῆς ἀληϑείας “ταρίςαται ᾿

κανόνι.

Καὶ τῇ ἐκκλησίᾳ δὲ τῇ σαροικούσῃ ΓΟΡΤΎΝΑΝ ἍΜΑ ΤΑΙ͂Σ
ΛΟΙΠΑΙ͂Σ ΚΑΤΑ KPHTHN IIAPOIKIAIX ἐπιςείλας, Φί- 15
λιππὸν ἐπίσκοπον αὐτῶν ἀποδέχεται» ἅτε δὴ ἐπὶ π΄τλῪείς αἷς μαρτυρο- ἢ
μένης ἀνδραγαϑίαις τῆς ὑπ᾽ αὐτὸν ἐκκλησίας" τήν τέ τῶν αἱρετικῶφ.

διαςροφὴν ὑπομιμνήσκει φυλάτἼ]εδϑαι.

Καὶ τῇ ἐκκλησίᾳ δὲ τῇ παροικούσῃ ΑΜΑΣΤΡΙ͂Ν 'AMA ΤΑΙ͂Σ
ΚΑΤΑ IIONTON ἐπσιςείλας, Βακχυλίδου μὲν καὶ ᾿Ελπίς 8, ὡς ἂν 20
αὐτὸν ἐπὶ τὸ γράψαι τοροτρεψάντων μέμνηται!" γραφῶν τε ϑείων

Athenienses scripta, excitans ad
fidem, et ad vitam ex precepto
evangelii traducendam: qua in re
negligentiam arguit Atheniensium,
qup? pe qui ἃ fide propemodum

escivissent, ex quo Publius ipso-
rum episcopus in persecutionibus
tunc temporis excitatis marty-
rium subierat. | Meminit etiam
Quadrati, qui post martyrium
Publii, episcopus Atheniensium
est constitutus : ejusque labore et
industria cives denuo in ecclesi-
am convenisse, et redivivum fidei
ardorem in ilis reparatum esse
testatur. Refert preterea Diony-
sium Areopagitam, qui ἃ Paulo
Apostolo ad fidem conversus est
quemadmodum traditur in Acti-
bus Apostolorum, primum omni-

um ecclesie Atheniensis sacerdo-
tium suscepisse. Sed et alia ejus
epistola exstat ad Nicomedienses,

in qua Marcionis heresim impug- 25
nans, veritatis regulz firmiter ad-
herescit. Ecclesie preterea Gor-
tynensium, et reliquis simul eccle-
siis Cretze literas scribens, episco-
pum ipsorum Philippum magno- 30
pere przedicat, quippe cujus ec- -
clesia egregiam laudem fortitudi-
nis et generosi animi, communi
omnium consensu retulisset : mo-
netque ut ab hxreticorum fraude 35
ac versutia sibi caveant. In epi-
stola vero quam scribit ad eccle-
siam Amastrianorum et ceteras si-
mul ecclesias Ponti, se quidem a
Bacchylide et Elpisto ad scriben- 40
dum impulsum esse commemorat.

. DIONYSIUS. 171

ἐξηγήσεις πσαρατέϑατοι" ἐπίσκοπον αὐτῶν ὀνόματι Πάλμαν ὑποση-
μαΐνωγ' «πολλὰ δὲ ττεερὶ γάμου καὶ ἁγνείας τοῖς αὐτοῖς τσαραινεῖ.
καὶ τοὺς ἐξ οἵας δ᾽ οὖν ἀποπ]ώσεως, εἴτε σλημμελείας, εἶτε μὴν αἷ-
ρετικῆς σλάνης ἐπιςρέφοντας, δεξιδόγαι expogárin.

ὃ Ταύταις ἄλλη ἐγκατείλεχκται ΠΡῸΣ ΚΝΩΣΣΙΟΥ͂Σ ἐκιςολὴ, ἐν
ἦ Πινυτὸν τῆς wagoxlag ἐπίσκοπον «πταρακαλεῖ, μὴ βαρὺ φορτίον
ἱπάναγκχες τὸ «περὶ ἁγνείας τοῖς ἀδελφοῖς ἐπιτιδέναι, τῆς δὲ τῶν
“ολλῶν καταςοχάξεδγαι ἀδγενείας .--------τττ-. Ὁ |
Καὶ ἄλλη δέ τις €apà ταύτας ἐπιςολὴ τοῦ Διονυσίου φέρεται»

ΙΟΧΡΥΣΟΦΟΡΑ σιςοτάτῃ ἀδελφῇ ἐπιςείλαντος. ἦ τὰ κατάλληλα
γράφων, τῆς τποροσηκούσης x, αὐτῇ μετεδίδου λογικῆς τροφῆς.

Episcopum autem ipsorum Pal-
mam nominatim appellans, sacra-
rum n expositionem
15affert, Multa quoque de nuptiis
et de castitate eis prscipit: et
cunctos qui & quovis lapsu, sive
delicto, sive etam ab heretica
vitate resiliunt, benigne suscipi
10lubet. : In eodem bn umine conii-
netur etiam epistola ad Gnossios,
in qna Pinytum ecclesise illius epi-

scopum monet, ne grave onus cas-
titatis fratrum cervicibus tanquam
necessarium imponat, sed ejus quee
in plerisque hominibus inest infir-
mitatis rationem habeat.
Habetur praeterea alia ejusdem
epistola ad Chrysophoram fidelis-
simam sororem, cui convenientia
scribens, spiritale, ut decuit, pa- .
bulum subministrat.

4 — ANNOTATIONES

»l

"ÁN BB. DIONYSIUM ET PINYTUM.

ἍΝ; 167. 1. 7. 'E£ ἀρχῆς γὰρ ὑμῖν] Przemisit Eusebius : "Er;
Miuerwale καὶ mpi; Pupgales ἐπιςολὴ φέρεται. ἐπισκόπῳ τῷ τότε
Ὡ Νρι προσφωνῶσα" ἐξ ἧς ὀδὲν οἷον τὸ x, σσαραϑέδγοι λέξεις, δ ὧν
lies! τὸ xaX ἡμᾶς διωγμοῦ φυλαχθὲν Ῥωμαίων ἔϑος ἀποδεχό-
l|, ταῦτα. γράφει: EZ ΑΡΧΗΣ γὰρ &c. Εχέαΐ etiam epi-
p ejusdem. Dionysii ad Romanos, Soteri tunc temporis
opo Romance urbis nuncupata, ex qua pauca quedam
jre non. absurdum fuerit, ubi scilicet ille morem ta-
ingue Romanorum ad. persecutionem usque nostra c-
JNXactas perpetuo eustoditum magnopere commendans
leribit, HL/EC enim, inquit, &c.. Asserit quidem auctor
jam epistolarum ad cl. Strothium ab eo ante Euse-
Ὁ suum positarum p. lv. falli Eusebium, eo quod di-
Boterem adhuc in vivis fuisse, quo tempore Diony-
b.epistolam suam scripserit ad Romanos ; idque pro-
ἃ vir doctus arbitratur, quia Soter in eadem μακά-
ME ὑμῶν ἐπίσκοπος appelletur, neque enim vocem μακάριος
ΒΝ de mortuis adhiberi. At vero Alexander Hierosolyma
iecopus apud Eusebium lib. vi. Hist. Eccl. c. 11. fine
stola ad Jnttochenos scribit, se illam misisse διὰ KA$-
Μωτοὶ τοῦ μακαρίου τπορεσβυτέρου ; et Cyprianus, probe me-
mini, leatorum confessorum nomine appellat Maximum
Missque Christi confessores, qui tunc in vivis agebant.
libet Scholium in Appendice ad ed. nov. P/uti Aristoph.
| ri tu: Pis Mya aefero memoratum ad pag. 531. τὸ
me ix) τῶν ἃ ero μόνον" τὸ μακάριος καὶ μακαριςὸς ἐπὶ
; xa) peii. μακαρίτης δὲ ἐπὶ τῶν ἀἀποϑανόνταν μόνων.
aoc. tamen. concedendum est, vocem μακάριος cum nomine
ipso conjunctum, ut in formula Xera; ὁ μακάριος, de mor-
tup. fere semper adhiberi; vide infra SERAPIONIs Frag-
Taenta

. Toid. l. 10. iv μετάλλοις δὲ ἀδελφοῖς &c.] Recte hzc inter-
pretatus est Dodwellus de persecutione contra Christianos

174 ANNOTATIONES

per Griecas civitates sub Pio Imp. excitata, cujus meminit
elito verbis infra cap. 26. (At cons. notas supra ad
Pagg. 123, et 125.) Auctoritate hac Dionysii Corinthio-
rum episcopi fretus idem Dodwellus initium pontificatus
Soteris ad tempora Pii Imp. retraxit, et in A. D. 153. con-
jecit. Vid. ejus Dissert. De Successione Rom. Pontif.
c.xiv. n. 1. W.LowrTR. Sub Marci Aurelii primordia,
postquam Pius regnare desiisset, persecutionem gravissi-
mam quandam excitatam esse contra Christianos, validis
argumentis ostendit Basnagius in Znnalibus Politico- Ec-
cles. ad an. 162. Porro, quum nihil, opinor, cogat, ut
Dionysii istud de Romanorum erga martyras in metallis
constitutos beneficentia ad presentia sub Sotere spectet,
eo infirmius reddetur Dodwelli argumentum pro re-
tractatione Soteris ad tempora Pi, etiamsi vexatio ista
sub illo imperatore revera contigerit. Et rectius forsan
alii ex communi opinione hunc episcopatum intra Marci
Aurelii tempora collocandum putant, qui regnare coepit
anno 161.

P. 167. 1.11. δ ὧν σέμπετε] xal addunt Christoph. Lectt.
et Pers. STROTH. «sjxovre; pro πέμπετε Cod. Norfolc.

Ibid. l. 12. διαφυλάτϊοντες) διαφυλάτίοντας Christoph. Lectt.
quXxrlovre; Niceph. SrRoTH. Ῥωμαῖοι statim ante omittit
. MS. Bodl. seu Savil.

Ibid. ]. 14. Σξωτὴρ] Zwer5e5o; hic et semper alibi MS.
Norfolc. idemque nomen huic episcopo Georgius Syncel-
lus Nicephorusque CP. in Chronographits suis, et Euty-
chius Alexandrinus in Znnalibus ad pag. 359, indiderunt.
Soterichus in vett. inscript. occurrit apud Gruterum.

Ibid. ἐπηύξηκεν] Stephani lectionem ηὔξῃκεν revocavit in
nuperam ed. suam Strothius, quam firmat Nicephorus in
Historia Eccl. sed cum Valesio faciunt codices Bedl. et
Norfole. Vertit Rufinus vetus interpres, sed δὲ auxit in
melius.

Ibid. ἐπιχορηγῶν μὲν] Notandum est illustre testimonium
Dionysii Corinthiorum Episcopi de Romana Ecclesia,
quze cum esset opulentissima, aliarum Ecclesiarum inopi-
am liberalitate sua sublevabat, et fratribus ad metallum.
damnatis aut in exsilium missis, alimenta et munera sub-
mittere consueverat. In hunc usum fiebant collecte in
Ecclesia Romana diebus Dominicis, de quibus exstant ali-
quot S. Leonis Papz sermones. Qus laudabilis consue-
tudo jam inde a primis Apostolorum temporibus insti-
tuta, 1n postrema etiam persecutione" Diocletiani servata
est, ut hic testatur Eusebius : quo tempore Ecclesia Ro-.

IN ΒΒ. DIONYSIUM ET PINYTUM. 175

mana Christianis ad metalla Palestinze et per /Egyptum
damnatis, collectas pecunias misit. De hoc more Homanse
Ecclesie preter Dionysium Corinthiorum loquitur etiam
Dionysius Alexandrinus Episcopus in Epistola ad Stepha-
num Papam, quam refert Eusebius in lib. vii. cap. 4. αἱ μέν
τοι Συρίαι ὅλαι καὶ ἡ ᾿Αραβία, οἷς ἐπαρκεῖτε ἑκάςοτε, καὶ οἷς νῦν ἐπε-
φείλατε. Id est, Syrie omnes et Arabia, quibus pecunias
idemtidem subministratis. Quem locum male verterunt
interpretes. VALEsiUS. Ad hec nos docet Petrus Cou-
stantius, qui fragmenta epistole hujus ad Soterem editi-
oni suz Epistolarum Rom. Pontificum seruit, Basilium
Csesarez episcopum, ut in epist. ejus 220. nunc 70. vi-
dere est, de Dionysio Romano Stephani in sede succes-
sore, scribere, viros ab eo in Cappadociam fuisse missos,
qui captivos redimerent. .Moremque captivorum redi-
mendorum in aliis przeterea ecclesiis obtinuisse, ex Cypri-
ani loco constat, ut pridem ad Dionysii Corinthii hzc
fragmenta monuit Pet. Halloixius tom. ii. Pitt. PP. Ori-
ental. p. 785. ** Pulcherrimus est locus," inquit, * in S.
« riano, epist. 60. (secund. Felli ordinem 62.) ubi pro
* redimendis Christianis captivis mittit ipse ad episcopos
* Numidas ingentem summam cum nominibus eorum qui
* contulerunt, additis etiam singulorum summis; quó Nu-
ἐς midarum ecclesie, et praesertim e captivitate barbarica
* redempti suorum in precibus benefactorum recordaren-
6€ tur.

P. 167.1. 16. «à ἀνιόντας ἀδελφοὺς) Male Langus et Mus-
culus redeuntes vertere. Melius Rufinus ita interpretatur :
advenientes rares clementi salis el milissimo solatur allo-
quio. Intelligit enim Dionysius fratres qui ex longinquis

ionibus Romam venire consueverant, penuria apud se
laborantibus subsidium aliquod a Romanis relaturi. VaA-
LESIUS.

Ibid. ὡς τέχνα carip φιλόςοργος τταρακαλῶν] S. Basilius
M. in Epistola ad Episcopos Gallie et Italie num. 243.
olim 70. notata, Οἴδαμεν γὰρ, ὅτι οὐκ ἂν ποτε ἀπιλάϑοιδϑε ἡμῶν,
€) μᾶλλον γε ἢ ἣ μητὴρ τῶν ἐχγόνων τῆς χοιλίας αὐτῆς. p. 374.
B. tom. i1. ed. Benedictin.

P. 168. 1. 5. οὖν] A Stephani ed. abest. SrTRoTH. Lo-
cum vertit Rufmus hoc modo, Beatam, inquit, duximus
hodiernam Dominicam diem, in qua legimus epistolam
vestram. lsne legebat μακαρίαν pro ἁγίαν ἡ De die autem
Dominico vide quz supra notavi ad MELITONEM, p. 129.

Ibid. 1. 6. ἀνέγνωμεν) Hoc recepi codicum auctoritate
coactus ex MStis Bodl. seu Savil. et Norfolc. pro ἀνεγνώ-

0:6 .ὄ ANNOTATIONES

καμεν, firmantibus Gruteri Lectt. atque Nicephoro. | Pree-
terea ἔγνωμεν habebant codd. Maz. Med. Fuket. teste Vale-
sio, solus cod. Regius ἀνεγνώχαμεν. Margo autem Jonesiani
exemplaris ed. Steph. ad edit. Readingianme calcem ἀνέγνακα.

P. 168. 1. 7. ἣν ἕξομεν] ἣν ἔχομεν Christoph. Lectt. ἣν καὶ
ἕξομεν Niceph. STROTH.

Ibid. ἣν ἕξομεν ἀεί ποτε ἀναγινώσκοντες vouSereiéyoj, ὡς καὶ τὴν
΄ροτέραν] Cum Steph. Lemoynius videret Eusebium alibi
unicam Clementis epistolam agnoscere, unicam igitur hoc
loco memorari jure censebat. Hunc tamen locum, ait, viri
doctissimi urgent ad duas Clementi epistolas ascribendas;
dum ipse putat, tantum unius epistole, exclusa etiam illa
Soteris, fieri mentionem, et sic legit, ἀνεγνώκαμεν τὴν ἔπιςο-
λὴν ἣν ἕξομεν ἀεί ποτε ἀναγινώσκοντες vouSereióYa], ὡς καὶ τὸ «σρό-
τερον ἡμῖν διὰ Κλήμεντος γραφεῖσαν. — Legimus epistolam [υδε-
tram], quam semper legimus ad. instructionem et solatium
nostrum, tanquam ad nos per Clementem olim scriptam et
destinatam. | Addidit enim vir cl. se non videre, quare
celebrem istam epistolam Romanis tribuisset Dionysius,
quam utique constabat a Clemente exaratam, et illius no-
rpine ubique legi et citari. Vide Notas ejus in Paria Sacra
sua p. 1067. Sed mea quidem sententia nihil est mutan-
dum ; recte enim confertur posterior hec Soteris atque
Romanorum epistola cum priori illa Clementis, quam qui-
dem nomine Romane ecclesie dictatam fuisse, tum ex
inscriptione ipsius, tum ex verbis Irenzi, ab Eusebio lib. v.
Hist. c. 6. allatis, abunde patet ; Ἐπὶ τότε d» 78 Κλήμεντος
ςάσεως οὐκ ὀλίγης Toig ἐν Κορίνϑῳ γενομένης ἀδελφοῖς, ἔπές ειλεν
ἥ ἐν Ῥώμῃ ἐκκλησία ἱκανωτάτην γραφὴν τοῖς Κορινϑίρις &c. — Vid.
et lib. iii. Hist. Euseb. cap. 16. et 88. Porro a Clemente
Alex. hec dicta est Romanorum epistola ad Corinthios.
Strom. v. 12. p. 693. ed. Potteri.

Caeterum verba nunc subjungam Halloixii, male tamen,
ut opinor, duas Clementis epistolas ex Dionysii loco colli-
gentis. * Indicat hic Dionysius duas in ecclesia Corinthi-
*€ orum lectas tum epistolas summorum pontificum, unàm
* Clementis, eamque priorem ad ipsos missam ; duas
* enim misit, ut hinc colligitur, et ex aliis auctoribus ;
** alteram Soteris, quam dicit institutionis loco in com-
* mune lectum iri. Solebant igitur, ut vel hinc appa-
* ret, episcopi, cum aliquas a summis pontificibus, aut
“4 ab aliis ecclesiarum przesidibus magna doctrina et sanc-
* titate przditis, quales in paucis Ignatius et Polycarpus
* inter alios fuere, epistolas recenter accepissent, eas ad
* populi institutionem et consolationem Dominicis diebus

IN ΒΒ. DIONYSIUM ET PINYTUM. 177

«publice in ecclesia legere : nonnullas autem non semel
* tantum, sed sepius, idque diebus, ut credibile est, ipso-
* yum natalibus, si quidem excessissent, aut si superstites
* forent, diebus uibus primo lectze fuissent anniversa-
* riis," Tom.Ài. Pitt. PP. Oriental. p. 776. Hec Hal-
loixius. ta, cum in plurimis ecclesiis, non tantum apud
Corinthios, Clementis epistola publice legeretur, quod ex
Eusebio constat, lib. iii. Hist. c. 16. nil mirum est easdem
literas ad calcem Alexandrini sacrorum librorum codicis
collocatas fuisse, unde desumpte demum a Patricio Junio

ublici juris facte sunt, Carolo primo, cui datus ille codex

t, regnante in Britannia.

P. 168. 1. 8. γραφεῖσαν.] Cum hoc fragmento Epistole
Dionysii ad clerum Romanum, jungendus est alter locus
ejusdem Epistole quem citavit Eusebius in cap. penult.
lib. ii. Hsec enim duo fragmenta sibi invicem connectenda
esse non dubitamus. VALESIUS.

ΤΌΝ. l. 17. ταῦτα] Scribendum puto ταύτῃ. Quam lec-
tionem interpretatio nostra expressit. Atque ita videtur
legisse Rufinus, qui sic vertit. Sed et habentes commoni-
ionem a Petro et Paulo, plantationem Homance et Co-
rinthiorum Ecclesie conjunxistis. VALEsivs. Dionysii
verbis: przmisit isthzc Eusebius, ὡς δὲ xarà τὸν αὐτὸν ἄμφω
καιρὸν (duo apostoli Petrus et Paulus) ἐμαρτύρησαν, Kopw-
ϑίων ἐπίσκοπος Διονύσιος ὀγράφως 'Ρωμαίοις ὁμιλῶν ᾧδέ πως παρί-
ξησιν. ΤΑΥ͂ΤΑ καὶ ὑμεῖς &c. Porro ambos uno eodemque
tempore martyrium subiisse Dionystus Corinthiorum episco-
pus ad Romanos scribens, testatur his verbis: ITA et vos,
inguit, &c. Id merito admiratur Gallandius tom. I. Bib- .
lioth. PP. p. 676. negligi hoc fragmentum Dionysianum
ἃ. Coustantio in Epistolis Pontif. Rom. &c. Parisis anno
1721. editis.

Ibid. διὰ τῆς τοσαύτης νοϑεσίας Id est, per hujusmodi
vestram cohortationem, Respondet Dionysius Epistolse
Soteris et Cleri Romani, qui missis ad Corinthios literis,
eos benevole admonuerat, ut infra docet Eusebius in lib. iv.
cap. 22. Quod jam antea Clemens Romanus Episcopus
fecerat, datis ad Corinthios literis. Ait igitur Dionysius
Soteri. Pos per vestram hanc commonitionem, plantationem
Romane et Corinthiorum. Ecclesie a Petro Pauloque olim
factam, nunc denuo conjunxistis. Hc ideo fusius expo-
&ui, quia interpretes ac praecipue Christophorsonus, in
hujus loci versione magnopere aberrarunt. VALESIUS,
τῆς non extat in ed. Steph. STRoTH. Sed additum a Va-
lesio libri scripti nostri firmant. Mox in verbis ἀπὸ Πέτρω.

* OL. I. N

18 -. . ANNOTATIONES. .^

καὶ Παύλου ordinem nominum mutat Georgius Syncell. ín
Chronograph. ubi ad p. 341. heec Dionysii adducit. '
: P. 168. ]. 18. γενηδεῖσαν) Γεννηϑεῖσαν quidem scribitur in
Chronico Georgi Syncelli. Sed nostri codices Regius,
— Maz. Med. ac Fuk. habent γενηϑεῖσαν per simplex ». quod
equidem magis probo. VALESIUS. γεννηϑεῖσαν per gemi
nam ν ed. Steph. et Niceph. Extabat altera lectio in cod.
quoque Penet. SrTRoTH. Γενηϑεῖσαν cum simplici y pree-
stat unus saltem ex codd. nostris, M5Stus Bodl. |
Ibid. 1. 20. φυτεύσαντες) Georgius Syncellus in Chronico
habet φοιτήσαντες rectius. Sed et in his que sequuntur
ὁμοίως δὲ καὶ εἰς τὴν ᾿Ιταλίαν, supplendum est φοιτήσαντες. Sane
in codice Regio et Med. post ᾿Ιταλίαν, vir, ponitur.
VALESIUS. Secundum Valesii versionem Dionysius di-
cit, Petrum et Paulum ambos simul egisse Corinthi, et
ambos in Italiam simul profectos esse. Sed ut hunc sen-
sum ex verbis Dionysii exculperet Valesius ; primo in pri-
ori membro hujus sententie contra omnes Eusebii Codi-
ces, et editos et scriptos, ex solo Syncello pro φυτεύσαντες
legit φοιτήσαντες, et eandem vocem Φοιτήσαντες in posteriori
membro sententie supplendam docet. Vocem autem si-
mul in Versione unde babuerit nescio, nisi forte a Rufino; .
nam vox ὁμοίως aliud significat, quam in priore membro :
omisit, in posteriori extra locum suum posuit. Et qui-
dem φοιτήσαντες pro φυτεύσαντες perperam omnino et contra
apertam Dionysii mentem scribendum esse voluit. Nam
hec sententia quasi ratio priori subjicitur, ut particula .
yàp clare significat. Prior autem sententia hec est. Ταῦτα
καὶ ὑμεῖς διὰ τῆς τοσαύτης νουϑεσίας, τὴν ἀπὸ Πέτρου καὶ Παύλου
φυτείαν γενηϑεῖσαν Ῥωμαίων τε xo) Κορινϑίων συνεχεράσατε..
Quam etiam sic male reddidit Valesius. lta et vos———
commiscuistis. Ex hoc tamen loco satis clare apparet τὰ.
φυτεύσαντες in posteriori sententia ad φυτείαν referendum
esse, idque ὁμοίως, similiter, bis positum satis innuit. Ut
hzc omnia rectius intelligantur, integrum Dionysii frag-
mentum simpliciter transferendum censui. Ja et vos ex
tanta admonitione plantationem Romanorum et Corinthio-
rum α Petro et Paulo factam commiscuistis. “πιο enim in:
Urbe nostra Corintho plantantes nos similiter docuerunt, si-
militer autem et in Italia audacter docentes circa idem tem-
pus Martyrium passi sunt. Τὸ φυτεύειν. enim phrasis est
Scriptuaria.——4At qui τὸ forma» Apostolis tribueret, eos
non doctores sed discipulos efficeret. —— Quin etiam Va-
lesius ὁμόσε, aut male transtulit, aut penitus omisit. Ὁμόσε
enim non magis hic simul quam ὁμοίως. significat, ὁμόσε δι-

IN ΒΒ. DÍONYSIUM ET PINYTUM. 179

Mari; aliquid aliud significat, némpe coram hostibus, et
corninus pugnantes doctrinam Christi predicabant. Quod
non indicat eos simul, et eodem tempore prrzdíoasse.,
Nai Grece ὁμόσε ivo; dicitur etiaàm unus, sive persona
singularis, ut—Hyperides Oratioue contra Athenogenem
ἀλλ & βούλομαι τῷ λόγῳ τούτῳ éASry.—SiCc ὁμόσε expo-
nit Suidas, ἐξ ἐναντίας, σφοδρῶς, ϑρασέως. Pearson. de Suc-
cessione primorum Roms Episcoporum, p. 35. afferente
Ἦν. LowTH:io. Valesio φοιτήσαντας perperam probatum
esse, censet et Strothius. Nec sine causa profecto, sed vero
hic observandum post Tillemontium est, Rufinum ita ver-
tisse, quasi legisset φοιτήσαντες. Ambo etenim simul adven-
fantes, et in nosira Corinthiorum ecclesia docuerunt. | Sta-
tim ante xard pro si; Georgius Syncell.

* P. 168. 1. 21. ὁμοίως ἐδίδαξαν] ὁμοίως μὲν E. Christoph. Lectt.
recte. STRoTH. Nonassentior. Crieterum utroque loco
teles de apostolis inter se collatis, non respectu habito ad

inthios et. Romanos, positum videtur.

: Ibid. τὴν Ἰταλίαν) τὴν Ῥωμὴν Christoph. Lectt. et Fers.
SrROTE. Vertit Kufmus, e£ per omnem Italiam in hac
wrbe simul docentes. Ὁ
; Dbid. ὁμόσε διδάξαντος] Omittit. Syncellus ὁμόσε, de .qua
voce Pearsonius supra. Habetque ἐχδιδάξαντες pro διδάξαν-
τες. Coder autem Norf. διδάξαι...

- 1514, L 22, κατὰ τὸν αὐτὸν καιρὸν] Non dicit aperte Diony-
sius Petrum ac Paulum uno eodemque die passos fuisse,
sed tantum eódem tempore ; quod de plurium dierum
intervallo explicari potest. Prudentius «ep! φεφάνων eodem
quidem die czsos ait, sed non eodem anno: verum inter
utriusque necem anni spatium intercessisse. Cum Pru-
dentio consentit Augustinus tu Sermone 28. de Sanctis, et
in sermone nuper edito Parisüs in Supplemento operum
Augustni. Arator lib. ii. hist. Apost. Symeon tamem
Metaphrastes hec Dionysii verba itz accepit, quasi dicere
voluisset, Petrum ac Paulum eodem die simul subiisse mar-

lum. Verba ejus sunt in eónimentario de Peregrmatio-
ribus Petri ac Pauli apud Surium in tomo iii, Caius vero
quidam vir Ecclesiasticus, et Zephyrinus Romanorum Epi-
scopus, et Dionysius Corinthius scribunt, uno fempore et si-
mul Petram et Paulum subisse martyrium. Sed primo
falsum est quod ait Metaphrastes de Caio. Quod si quis
objiciat, Catum forte id dixisse alio in loco quem non ad-

duxit Eusebius : Respondeo, Eusebii nostri eam fuisse di-
ligentiam, ut nunquam id omissurus fuerit, si a Caio dic-
tum fuisset. Id enim agit in hoc capite, ut doceat Petrum

N2

170.

RELIQUIJ SACRE.

'H AE ΠΡῸΣ AOHNAIOYSZ, διεγερτικὴ exigems καὶ τῆς κατὰ
τὸ εὐαγγέλιον πολιτείας". ἧς ὀλιγωρήσαντας ἐλέγχει», ὡς ἄν μικροῦ
δεῖν ἀποςάντας τοῦ λόγου, ἐξ οὗπερ τὸν τοροεςῶτα αὐτῶν Iloóz2uov
μαρτυρῆσαι xarà τοὺς τότε συνέβη διωγμούς. Κοδράᾶτε δὲ μετὰ τὸν
μαρτυρήσαντα. ἸΠούπλιον καταςάντος αὐτῶν ἐπισκόπου μέμνηται" 5
ἐπιμαρτυρῶν, ὡς διὰ τῆς αὐτῇ σπουδῆς ἐκισυναχθέντων, καὶ τῆς αἰ-᾿

ςεῶς ἀναξωπύρησιν εἰληχότων" δηλοῖ δ᾽ ἐπὶ τούτοις, ὡς X Διονύσιος.

ὁ ᾿Αρεοπαγίτης ὑπὸ τοῦ ἀποςόλου Παύλου ττροτραπεὶς ἐπὶ τὴν exigi
xarà τὰ ἐν ταῖς πράξεσι δεδηλωμένα, πρῶτος τῆς ᾿Αϑηναΐων mapoi--

κίας τὴν ἐπισκοπὴν ἐγχεχείριςο.

10

Ἄλλη δ᾽ ἐπιςολή τις αὐτὸ ΠΡΟΣ ΝΙΚΟΜΗΔΕΑ͂Σ φέρεται" by
ἥ τὴν Μαρκίωνος αἵρεσιν πολεμῶν, τῷ τῆς ἀληϑείας wagigara) |

xayóyi.

Καὶ τῇ ἐχκλησίᾳ δὲ τῇ τοαροικούσῃ ΓΟΡΤΎΝΑΝ 'AMA ΤΑΙ͂Σ.
ΛΟΙΠΑΙ͂Σ ΚΑΤΑ KPHTHN ΠΑΡΟΙΚΙΑΙ͂Σ ἐπιςείλας, Φί- 18
λιππὸν ἐπίσκοπον αὐτῶν ἀποδέχετοι, ἅτε δὴ ἐπὶ π-λείςαις μαρτυρο- -'
μένης ἀνδραγαδίαις τῆς ὑπ᾽ αὐτὸν ἐχκχλησίας" τήν τε τῶν αἱρετικῶν.

διας ροφὴν ὑπομιμνήσκει φυλάτϊεδϑαι.

Καὶ τῇ ἐκκλησίᾳ δὲ τῇ παροικούσῃ AMAZTPIN ἍΜΑ ΤΑΙ͂Σ
ΚΑΤΑ IIONTON ἐπιςείλας, Βακχυλίδου μὲν καὶ ᾿Ελπίς 8, ὡς ἂν 20
αὐτὸν ἐπὶ τὸ γράψοι τοροτρεψάντων μέμνηται" γραφῶν τε ϑείων

Athenienses scripta, excitans ad
fidem, et ad vitam ex precepto
evangelii traducendam: qua in re
negligentiam arguit Atheniensium,
quippe qui a. fide ropemodum
escivissent, ex quo Publius ipso-
rum episcopus in persecutionibus
tunc temporis excitatis marty-
rium subierat. Meminit etiam
Quadrati, qui post martyrium
Publi, episcopus Atheniensium
est constitutus : ejusque labore et
industria cives denuo in ecclesi-
am convenisse, et redivivum fidei
ardorem in ilis reparatum esse
testatur. Refert preterea Diony-
sium Areopagitam, qui a Paulo
Apostolo ad fidem conversus est
quemadmodum traditur in Acti-
bus Apostolorum, primum omni-

um ecclesie Atheniensis sacerdo-
tium suscepisse. Sed et alia ejus
epistola exstat ad Nicomedienses,

in qua Marcionis heresim impug- 25
nans, veritatis regule firmiter ad-
herescit. Ecclesie preterea Gor-
tynensium, et reliquis simul eccle-
siis Cretze literas scribens, episco-
pum ipsorum Philippum magno- 30
pere przdicat, quippe cujus ec- -
clesia egregiam laudem fortitudi-
nis et generosi animi, communi
omnium consensu retulisset : mo-
netque ut ab hzreticorum fraude 35
ac versutia sibi caveant. Jn epi-
stola vero quam scribit ad eccle-
siam Amastrianorum et ceteras si-
mul ecclesias Ponti, se quidem a
Bacchylide et Elpisto ad scriben- 40
dum impulsum esse commemorat.

,

| DIONYSIUS. 171

ἐξηγήσεις mapariSaray ἐπίσκοπον αὐτῶν ὀνόματι Πάλμαν ὑποση-
μαίνων" τοολλὰ δὲ περὶ γάμου καὶ ἁγνείας τοῖς αὐτοῖς τσαραινεῖ.
καὶ τοὺς ἐξ οἵας δ᾽ οὖν ἀποκϊώσεως, εἴτε τ΄τλημμελείας, εἶτε μὴν αἷ-
ρετικῆς πλάνης ἐπις ρέφοντας, δεξιϑόγαι expogárin.

ὃ Ταύταις ἄλλη ἐγκατείλεκται ΠΡῸΣ KNOXZIOYZ ἐπιςολὴ, ἐν
j Πινυτὸν τῆς παροικίας ἐπίσκοπον παρακαλεῖ, μὴ βαρὺ φορτίον
ἐπάναγκες τὸ «περὶ ἁγνείας τοῖς ἀδελφοῖς ἐπιτιϑέναι, τῆς δὲ τῶν
΄ολλῶν καταςοχάξεδναι ἀδ)ενείας. |
Ka) ἄλλῃ δέ τις σαρὰ ταύτας ἐπιςολὴ τοῦ Διονυσίου. φέρεται»

ἸΟΧΡΥΞΟΦΟΡΔΑ σιςοτάτῃ ἀδελφῇ ἐπιςείλαντος. $ τὰ κατάλληλα
γράφων, τῆς τοροσηχούσης x, αὐτῇ μετεδίδου λογικῆς τροφῆς.

Episcopum autem ipsorum Pal- scopum monet, ne grave onus cas-
mam nominatim appellans, sacra- titatis fratrum cervicibus tanquam
rum Ἵ n expositionem — necessarium imponat, sed ejus quee
15affert. Multa quoque de nuptiis ἴῃ plerisque hominibus inest infir-
et de casütate eis prtecipit: et — mitatis rationem habeat.
cunctos qui ἃ quovis lapsu, sive — Habetur preterea alia ejusdem
delicto, sive etiam ab hewretica — epistola ad Cbrysophoram fidelis-
pravitate resiliunt, benigne suscipi — simam sororem, cui convenientia
$0)nbet. ' In eodem volumine conti- scribens, spiritale, ut decuit, pa- .
netur etiam epistola ad Gnossios, — bulum subministrat.
in qua Pinytum ecclesis illius epi-

FRAGMENTUM

BEATI PINYTI
CNOSSI IN CRETA EPISCOPI,

.QUI IISDEM TEMPORIBUS ATQUE DIONYSIUS
CORINTHIUS FLORUIT. 8

— "on.

DE EPISTOLA PINYTI AD DIONYSIUM
Hoc scribit Eusebius lib. iv. Hist. c. 28.

---- -σρὺς ἣν (Dionysii epistolam, de qua supra) ὃ Ffsetü;
ἀντιγράφων, SaukdQn μὲν x«l ἀποδέχεται τὸν Διονόσιον" ἄγει.
παρακαλεῖ ὃὲ ὃ ςεῤῥοτέρας ἤδη τοτὲ ptradidóvag τροῴῆης, 1
τελειοτέροις γρώμμασιν εἰσαυϑις τὸν ὑπ᾿ αὐτῷ λαὸν ὕπο-
ϑρέψναντω, ὡς μὴ διατέλους dis γαλωκτώδεσιν ἐνδιατρί-
ὕοντες λόγοις, τῇ νηπιώδει ὠγωγή λάϑοιεν καταγηράσαν-
τες. δὲ ἧς ἐπιςολῆς καὶ $ τοῦ Πινυτοῦ περὶ τὴν exigiw ὀρϑοδοξία
τε καὶ φροντὶς τῆς τῶν ὑπηκόων ὠφελείας, TÓ, τε λόγιον καὶ $ σοερὶ]
τὰ ϑεῖα σύνεσις, ὡς δ᾽ ἀκριδεςάτης ἀναδείκνυται εἰκόνος.

— Cui ερί βίο! respondens post-
ea Pinytus, admiratione quidem
ac laudibus effert inprimis Diony-
sium : sed tamen hortatur, ut so-
lidiorem cibum tandem imper-
tiat, et transmissis iterum per-
fectioris doctrine literis ple-
bem sibi commissam alere ve-
lit: ne forte lacteis sermoni-

bus perpetuo innutriti, homi-
nes, in infantili quadam disci-
lina paulatim consenescant.
Dus quidem epistola et rectam 20
Pinyti fidem, et sollicitndinem de
profectu plebis ipsi commissse,
quentiam quoque et peritiam re-
rum divinarum, velut tabella qua«
dam picta egregie commonstrat.

2 Heb. v. 12, 18, 14.

ANNOTATIONES
IN BB. DIONYSIUM ET PINYTUM.

— -————T GÓ€— »

᾿ς P. 167. l. 7. Ἐξ ἀρχῆς γὰρ ὑμῖν] Proemisit Eusebius : "Eri
τὸ Auyvale xa) mpi; 'Ρωμαίος ἐπιςολὴ φέρεται» ἐπισκόπῳ τῷ τότε
αιτῆρι προσφωνᾶσα" ἐξ ἧς diy οἷον τὸ X, τταραϑέδϑοι λέξεις, δι᾿ ὧν
τὸ μεχρὶ τὰ καϑ' ἡμᾶς διωγμοῦ φυλαχθὲν Ῥωμαίων ἔϑος ἀποδεχό-
μενος, ταῦτα. γράφει" EZ APXHZ γὰρ &c. Extat etiam epi-
stola ejusdem Dionysii ad Romanos, Soteri tunc temporis
iscopbo Romance urbis nuncupata, ex qua pauca quedam
inserere non absurdum fuerit, uli scilicet ille morem in-
stitutuinque Romanorum ad ἰ persecutionem usque nostra c-
fate factam perpeiuo custoditum magnopere commendans
ida scribit, HIEC enim, inquit, &c. Asserit quidem auctor
duarum epistolarum ad cl. Strothium ab eo ante Euse-
lávsa suum positarum p. lv. falli Eusebium, eo quod di-
cat, Soterem adhuc in vivis fuisse, quo tempore Diony-
sius epistolam snam scripserit ad Romanos ; idque pro-
bari vir doctus arbitratur, quia Soter in eadem μαχά-
pus ὑμῶν ἐπίσκοπος appelletur, neque enim vocem μακάριος
nisi de mortuis adhiberi. At vero Alexander Hierosoelyme
iscopus apud Eusebium lib. vi. Hist. Eccl. c. 11. fine
epistolas ad. Antiochenos scribit, se illam misisse διὰ KA$-
μεντος TOU μακαρίου πρεσβυτέρου ; et Cyprianus, probe me-
mini, beatorum confessorum nomine appellat Maximum
ahosque Christi confessores, qui tunc-in vivis agebant.
Habet Scholium in Appendice ad ed. nov. Pluti Zristoph.
Kemsterhusiani a cl. Schaefero memoratum ad pag. 531. τὸ
μάχαρ lx) τῶν ἁγίων λέγεται μόνον" τὸ μακάριος καὶ μακαριςὸς ἐπὶ
derer xa) &xoSeyóvruw" μακαρίτης δὲ ἐπὶ τῶν &xoSavoyraw μόνων.
oc tamen.concedendum est, vocem μακάριος cum nomine
ipso conjunctum, ut in formula Zwraá; ὁ μακάριος, de mor-
tuo fere semper adhiberi ; vide infra Sk&RAPIONISs Frag-
menta.
. Tbid. 1. 10. ἐν μετάλλοις δὲ ἀδελφοῖς &c.] Recte hzc inter-
pretatus est Dodwellus de persecutione contra Christianos

174 ANNOTATIONES

Per Gr:ecas civitates sub Pio Imp. excitata, cujus meminit
elito verbis infra cap. 26. (At cons. notas supra ad
pagg. 123, et 125.) Auctoritate hac Dionysii Corinthio-
rum episcopi fretus idem Dodwellus initium pontificatus
Soteris ad tempora Pii Imp. retraxit, et in A. D. 153. con-
jecit. Vid. ejus Dissert. De Successione Rom. Pontif.
c.xiv. n. 1. W. LowTnR. Sub Marci Aurelii primordia,
postquam Pius regnare desiisset, persecutionem gravissi-
mam quandam excitatam esse contra Christianos, validis
argumentis ostendit Basnagius in Zfnnalibus Politico-Ec-
cles. ad an. 162. Porro, quum nihil, opinor, cogat, ut
Dionysii istud de Romanorum erga martyras in metallis
constitutos beneficentia ad praesentia sub Sotere spectet,
eo infirmius reddetur Dodwelli argumentum pro re-
tractatione Soteris ad tempora Pii, etiamsi vexatio jsta
sub illo imperatore revera contigerit. Et rectius forsan
alii ex communi opinione hunc episcopatum intra Marci
Aurelii tempora collocandum putant, qui regnare ccpit
anno 161. |

P. 167. 1. 11. δέ ὧν πέμπετε] xal addunt Christoph. Lectt.
et Pers. SrTROTH. swípgxorre; pro πέμπετε Cod. Norfolc.

Ibid. l. 12. διαφυλάττοντες] διαφυλάτΊοντας Christoph. Lectt.
φυλάττοντες Niceph. SrTRoTH. Ῥωμαῖοι statim ante omittit
. MS. Bodl. seu Savil.

Ibid. 1. 14. Zerip] Σξωτήριχος hic et semper alibi MS.
Norfolc. idemque nomen huic episcopo Georgius Syncel-
lus Nicephorusque CP. in Chronographiis suis, et. Euty-
chius Alexandrinus in Znnalibus ad pag. 359, indiderunt.
Soterichus in vett. inscript. occurrit apud Gruterum. !

Ibid. ἐπηύξηκεν] Stephani lectionem ηὔξηχεν revocavit in
nuperam ed. suam Strothius, quam firmat Nicephorus in
Historia Eccl. sed cum Valesio faciunt codices JBedi. et
Norfolc. Vertit Rufinus vetus interpres, sed et auxit in
melius.

Ibid. ἐπιχορηγῶν μὲν] Notandum est illustre testimonium
Dionysi Corinthiorum Episcopi de Romana Ecclesia,
quze cum esset opulentissima, aliarum Ecclesiarum inopt-
am liberalitate sua sublevabat, et fratribus ad metallum,
damnatis aut in exsilium missis, alimenta et munera sub-
mittere consueverat. In hunc usum fiebant collecte in
Ecclesia Romana diebus Dominicis, de quibus exstant ali-
quot S. Leonis Papz sermones. Qus laudabilis consue-
tudo jam inde a primis Apostolorum temporibus insti-
tuta, in postrema etiam persecutione Diocletiani servata
est, ut hic testatur Eusebius : quo tempore Ecclesia Ro-.

IN ΒΒ. DIONYSIUM ET PINYTUM. 175

mana Christianis ad metalla Palestine et per /Egyptum
damnatis, collectas pecunias misit. De hoc more Romans
Ecclesie preter Dionysium Corinthiorum loquitur etiam
Dionysius Alexandrinus Episcopus in Epistola ad Stepha-
' yum Pgpam, quam refert Eusebius in lib. vii. cap. 4. αἱ μέν
τοι Συρίαι ὅλαι καὶ ἡ ᾿Αραθία, οἷς ἐπαρκεῖτε ἑκάςοτε, καὶ οἷς νῦν ἐπε-
ςφείλατε. Id est, Syrie omnes et Arabia, quibus pecunias
idemtidem subministratis. Quem locum male verterunt
interpretes. VarEsius. Ad hsc nos docet Petrus Cou-
stantius, qui fragmenta epistole hujus ad Soterem editi-

oni suz Epistolarum Rom. Pontificum inseruit, Basilium.

Caesarez episcopum, ut in epist. ejus 220. nunc 70. vi-
dere est, de Dionysio Romano Stephani in sede succes-
sore, scribere, viros ab eo in Cappadociam fuisse missos,
qui captivos redimerent. Moremque captivorum redi-
inendorum in aliis preterea ecclesiis obtinuisse, ex Cypri-
ani loco constat, ut pridem ad Dionysii Corinthii hzc
fragmenta monuit Pet. Halloixius tom. ii. Pitt. PP. Ori-
ental. p. 785. ** Pulcherrimus est locus," inquit, * in S.
&c riano, epist. 60. (secund. Felli ordinem 62.) ubi pro
* redimendis Christianis captivis mittit ipse ad episcopos
* Numidas ingentem summam cum nominibus eorum qui
* contulerunt, additis etiam singulorum summis; quó Nu-
** midarum ecclesie, et presertim e captivitate barbarica
ud redempti suorum in precibus benefactorum recordaren-
6€ tur.

P. 167.1. 16. τὰς ἀνιόντας ἀδελφοὺς] Male Langus et Mus-
culus redeuntes vertere. Melius Rufinus ita interpretatur :
advenientes fratres clementi satis et milissimo solatur allo-
quio. Intelhgit euim Dionysius fratres qui ex longinquis
regionibus Romam venire consueverant, penuria apud se
laborantibus subsidium aliquod a Romanis relaturi. VaA-
LESIUS.

Ibid. ὡς τέκνα τοατὴρ φιλόςοργος παρακαλῶν] S. Basilius
M. in Epistola αὐ Episcopos Gallice et Italie num. 243.
olim 70. notata, Οἴδαμεν γὰρ, ὅτι οὐκ ἄν ποτε ὀκιλάϑοιδνα ἡμῶν»
οὐ μᾶλλον γε ἢ ἡ μητὴρ τῶν ἐχγόνων τῆς κοιλίας αὐτῆς. p. 374.
B. tom. ii. ed. Benedictin.

P. 168. l. 5. οὖν] A Stephani ed. abest. STRoTH. Lo-
cum vertit Rufus hoc modo, Beatam, inquit, duximus
Aodiernam Dominicam diem, in qua legimus epistolam
vestram. sne legebat μακαρίαν pro ἁγίαν ὃ De die autem
Dominico vide quz supra notavi ad MELIYTONEM, p. 129.

Ibid. 1. 6. ἀνέγνωμεν) Hoc recepi codicum auctoritate
coactus ex MStis Bodl. seu Savil. et Norfolc. pro ἀνεγνώ-

1η6 - ANNOTATIONES

καμεν, firmantibus Gruteri Lectt. atque Nicephoro. | Pre-
terea ἔγνωμεν habebant codd. Max. Med. Fuket. teste Vale-
sio, solus cod. Regius ἀνεγνώκαμεν. Margo autem Jonesiani
exemplaris ed. Steph. ad edit. Readingianse calcem ἀνόγνωκα.

P. 168. ]. 7. ἣν ἕξομεν] ἣν ἔχομεν Christoph. Lectt. . ἣν καὶ
ἕξομεν Niceph. STROTH.

Ibid. ἣν ἕξομεν ἀεί ποτε ἀναγινώσκοντες vouSersióyay, ὡς καὶ τὴν
τοροτέραν] Cum Steph. Lemoynius videret Eusebium alibi
unicam Clementis epistolam agnoscere, unicam igitur hoc
loco memorari jure censebat. Hunc tamen locum, ait, viri
doctissimi urgent ad duas Clementi epistolas ascribendas;
dum ipse putat, tantum unius epistole, exclusa etiam illa
Soteris, fieri mentionem, et sic legit, ἀνεγνώκαμεν τὴν bnigo-
λὴν ἣν ἕξομεν ἀεί ποτε ἀναγινώσκοντες youSereióyoy, ὡς καὶ τὸ
τερον ἡμῖν διὰ Κλήμεντος γραφεῖσαν. — Legimus epistolam [ves-
tram], quam semper legimus ad. instructionem et. solatium
nostrum, tanquam ad. nos per Clementem olim scriptam et
destinatam. | Addidit enim vir cl. se non videre, quare
celebrem istam epistolam Romanis tribuisset Dionysius,
quam utique constabat a Clemente exaratam, et illius no-
mine ubique legi et citari. Vide Notas ejus in Paria Sacra
sua p. 1067. Sed mea quidem sententia nihil est mutan-
dum ; recte enim confertur posterior hec Soteris atque
Romanorum epistola cum priori illa Clementis, quam qui-
dem nomine Romane ecclesie dictatam fuisse, tum ex
inscriptione ipsius, tum ex verbis Irenzi, ab Eusebio lib. v.
Hist. c. 6. allatis, abunde patet ; ᾿Επὶ τότε ὃν τῷ Και λήμεντος
φάσεως οὐκ ὀλίγης Toig ἐν Kogiy3w γενομένης ἀδελφοῖς, ἔπές διλεν
ἡ ἐν Ῥώμῃ ἐκκλησία ἱκανωτάτην γραφὴν τοῖς Κορινϑίρις ὅτο. ΜΊΑ.
et lib. in. Hist. Euseb. cap. 16. et 38. Porro a Clemente
Alex. hec dicta est Romanorum epistola ad Corinthios.
Strom. v. 12. p. 693. ed. Potteri.

Cseterum verba nunc subjungam Halloixij, male tamen,
ut opinor, duas Clementis epistolas ex Dionysii loco colli-
gentis. *€ Indicat hic Dionysius duas in ecclesia Corinthi-
*€ orum lectas tum epistolas summorum pontificum, unàm
* Clementis, eamque priorem ad ipsos missam ; duas
* enim misit, ut hinc colligitur, et ex aliis auctoribus;
(6 alteram Soteris, quam dicit institutionis loco in com-
* mune lectum iri. Solebant igitur, ut vel hinc appa-
* ret, episcopi, cum aliquas a summis pontificibus, aut
** ab aliis ecclesiarum przssidibus magna doctrina et sanc-
« titate przditis, quales in paucis Ignatius et Polycarpus
* inter alios fuere, epistolas recenter accepissent, eas ad
** populi institutionem et consolationem Dominicis diebus

IN BB. DIONKYSIUM ET PINYTUM. 177

«Publice in ecclesia Jegere : nonnullas autem non semel
* tantum, sed ssepius, idque diebus, ut credibile est, ipso-
* yum natalibus, si quidem excessissent, aut si superstites
* forent, diebus quibus primo lectze fuissent anniversa-
* yis," Tom... Pitt. PP. Oriental. p. 776. Hec Hal-
loixius. Ita, cum in plurimis ecclesiis, non tantum apud
Corinthios, Clementis epistola publice legeretur, quod ex
Eusebio constat, lib. iii. H2st. c. 16. nil mirum est easdem
literas ad calcem Alexandrini sacrorum librorum codicis
collocatas fuisse, unde desumpte demum a Patricio Junio

ublici juris fact: sunt, Carolo primo, cui datus ille codex

t, regnante in Britannia.

P. 168. l. 8. γραφεῖσαν.) Cum hoc fragmento Epistole
Dionysii ad clerum Romanum, jungendus est alter locus
ejusdem Epistole quem citavit Eusebius in cap. penult.
lib. ii; Heec enim duo fragmenta sibi invicem connectenda
esse non dubitamus. VALESIUS. |

Fbid. 1l. 17. ταῦτα] Scribendum puto ταύτῃ. Quam lec-
tionem interpretatio nostra expressit. Atque ita videtur
legisse Rufinus, qui sic vertit. Sed et habentes commoni-
tionem α Petro οἱ Paulo, plantationem Romane et Co-
rinthiorum Ecclesie conjunxistis. VALEsivs. Dionysii
verbis praemisit isthec Eusebius, ὡς δὲ xarà τὸν αὐτὸν ἄμφω
καιρὸν (duo apostoli Petrus et Paulus) ἐμαρτύρησαν, Kopiw-
ϑίων ἐπίσκοπος Διονύσιος &ylpapos Ῥωμαίοις ὁμιλῶν ᾧδέ πως παρί-
gyro. TAYTA καὶ ὑμεῖς ὅζο. ΟΥ͂ΤΟ ambos uno eodemque
tempore martyrium subiisse Dionystus Corinthiorum episco-

ad Romanos scribens, testatur his verbis: ITA et vos,
inquit, &c. Id mento admiratur Gallandius tom. I. Bil- .
lioth. PP. p. 676. negligi hoc fragmentum Dionysianum
a Coustantio in Epistolis Pontif. Rom. &c. Parisiis anno
1721. editis.

Ibid. διὰ τῆς τοσαύτης νοϑεσίας Id est, per hujusmodi
vestram: cohortationem, Respondet Dionysius Epistolae
Soteris et Cleri Romani, qui missis ad Corinthios literis,
eos benevole admonuerat, ut infra docet Eusebius in lib. iv.
cap. 22. Quod jam antea Clemens Romanus Episcopus
fecerat, datis ad Corinthios literis. Ait igitur Dionysius
Soteri, Pos per vestram hanc commonitionem, tilantationem
Homanee et Corinthiorum Ecclesie a Petro Pauloque olim
factam, nunc denuo conjunxzistis. Hsec ideo fusius expo-
$ui, quia interpretes ac precipue Christophorsonus, in-
hujus loci versione magnopere aberrarunt. VALESIUS,
τῆς non extat in ed. Steph. SrTRoTH. Sed additum a Va-
lesio libri scripti nostri firmant. Mox in verbis ἀπὸ Πέτρῳ.

^ OL. I. N

158 C ANNOTATIONES

καὶ Παύλου ordinem nominum mutat Georgius Syncell. in
Chronograph. ubi ad p. 341. hzc Dionysii adducit.

P. 168. 1. 18. yerriiras] Γεννηϑεῖσαν quidem scribitur in
Chronico Georgi Syncell. Sed nostri codices Regius,
Maz. Med. ac Fuk. habent yevy9rira» per simplex ». quod

equidem magis probo. VALESIUS. γεννηϑεῖσαν per gemi
nam y ed. Steph. et Niceph. Extabat altera lectio in cod.
quoque Penet. STROTH. Γενηϑεσαν cum sim plici y pre-
stat unus saltem ex codd. nostris, MStus Bodl.

Ibid. 1. 20. φυτεύσαντες] Georgius Syncellus in Chronico
habet φοιτήσαντες rectius. Sed et in his que sequuntur
ὁμοίως δὲ καὶ εἰς τὴν ᾿Ιταλίαν, supplendum est φοιτήσαντες. Sane
in codice Regio et Med. post ᾿Ιταλίαν, vir ponitur.
VALESIUS. Secundum Valesii versionem Dionysius di-
cit, Petrum et Paulum ambos simul egisse Corinthi, et
ambos in Italiam simul profectos esse. Sed ut hunc sen-
sum ex verbis Dionysii exculperet Valesius ; primo in pri-
ori membro hujus sententie contra omnes Eusebii Codi-
ces, et editos et scriptos, ex solo Syncello pro φυτεύσαντες
legit φοιτήσαντες, et eandem vocem φοιτήσαντες in posteriori
membro sententiz: supplendam docet. Vocem autem si-
mul in Versione unde Tabuerit nescio, nisi forte a Rufino; .
nam vox ὁμοίως aliud significat, quam in priore membro ᾿
omisit, in posteriori extra locum suum posuit. Et qui-
dem φοιτήσαντες pro φυτεύσαντες perperam omnino et contra
apertam Dionysii mentem scribendum esse voluit. Nam
hec sententia quasi ratio priori subjicitur, ut particula
γὰρ clare significat. Prior autem sententia heec est. Tavra
καὶ ὑμεῖς διὰ τῆς τοσαύτης νουϑεσίας, τὴν ἀπὸ Πέτρου καὶ Παύλου
φυτείαν γενηδεῖσαν Ῥωμαίων τε xo) ΚΚορινϑίων συνεκεράσατε.
Quam etiam sic male reddidit Valesius. lia et vos———-
commiscuistis. Ex hoc tamen loco satis clare apparet τὰ
φυτεύσαντες in posteriori sententia ad φυτείαν referendum
esse, idque ὁμοίως, similiter, bis positum satis innuit. Ut
hzc omnia rectius intelligantur, integrum Dionysii frag-
mentum simpliciter transferendum censui. ta et vos ex
tanta admonitione plantationem Romanorum et Corinthio-
rum a Petro et Paulo factam commiscuistis. 4mlo enim in
Urbe nostra Corintho plantantes nos similiter docuerunt, si-
militer autem et in Italia audacter docentes circa idem tem-
pus Martyrium passi sunt. Τὸ φυτεύειν. enim phrasis est
Scriptuaria.———At qui τὸ φοιτᾶν Apostolis tribueret, eos
non doctores sed discipulos efficeret.——Quin etiam Va-
lesius ὁμόσε, aut male transtulit, aut penitus omisit. Ὁμόσε
enim non magis hic simul quam ὁμοίως. significat, ὁμόσε δι-

IN ΒΒ. DÍONYSIUM ET PINYTUM. 179

M£avri; aliquid aliud significat, némpe coram hostibus, et
corninus pugnantes doctrinam Christi preedicabant. Quod
non indicat eos simul, et eodem témpore prsedloasse.,
Naín Grece ὁμόσε ito; dicitur etiám unus, sive persona
singularis, ut—-Hyperides Oratioue contra Athenogenem
ἄλλ᾽ ὁμόσε βούλομαι τῷ λόγῳ τούτῳ ἐλϑεῖν. 510. ὁμόσε expos
Bit Suidas, ἐξ ἐναντίας, σφοδρῶς, ϑρασέως. Pearson. de Suc-
cessione primorum Roms Episcoporum, p. 35. afferente
W. LowrHio. Valesio φοιτήσαντος perperam probatum
esse, censet et Strothius. Nec sine causa profecto, sed vero
hic observandum post Tillemontium est, Rufinum ita ver-
tisse, quasi legisset φοιτήσαντες. d mbo etenim simul adven-
fantes, et in. nosira Corinthiorum ecclesia docuerunt. | Sta-
tim ante xard pro si; Georgius Syncell.

" P. 168. 1.21. ὁμοίως ἐδίδαξαν] ὁμοίως μὲν E. Christoph. Lectt.
recte. STRoTH. Non assentior. Croterum utroque loco

ίως de apostolis inter se collatis, non respectu habito ad
inthios et. Romanos, positum videtur.

:. Ibid. τὴν 'IraMoav]| τὴν ἹΡωμὴν Christoph. Lectt. et Pers.
SrTROTH. Vertit Rufmus, e£ per omnem Italiam in hac
wrbe simul docentes. — |
| Ibid. ὁμόσε διδάξαντος] Omittit Syncellus ὁμόσε, de .qua
voce Pearsomius supra. Habetque ἐχδιδάξαντὸς pro. διδάξαν-
τες. Codex autem Norf. διδάξαι...

- 1014, L 22, κατὰ τὸν αὐτὸν καιρὸν] Non dicit aperte Diony-
s&ius Petrum ac Paulum uno eodemque die passos fuisse,
sed tantum eódem tempore ; quod de plurium dierum
intervallo explicari potest. Prudentius περὶ φεφάνων eodem
quidem die cxsos ait, sed non eodem anno : verum inter
utriusque necem anni spatium intercessisse. Cum Pru-
dentio consentit Augustinus t Sermone 28. de Sanctis, et
in sermione nuper edito Parisiis in Supplemento operum
Augustini. Aratot lib. ii. hist. Apost. Symeon tamem
Metaphrastes hec Dionysii verba ita accepit, quasi dicere
voluisset, Petrum ac Paulum eodem die simul subiisse mar-
tyrium. Verba ejus sunt in ceómmentario de Peregrmatio-
tibus Petri ac Pauli apud Surium in tomo it, Caius vero
gaidam vir Ecclesiasticus, et Zephyrinus Romanorum Epi-
tcopus, et Dionysius Corinthius scribunt, uno fempore et si-
mul Petram et Paulum subiisse martyrium. Sed primo
falsum est quod ait Metaphrastes de Caio. Quod si quis
objiciat, Catum forte id dixisse alio in loco quem non ad-
duxit Eusebius : Resporideo, Eusebii nostri eam fuisse di-
igentiam, ut nunquam id omissurus fuerit, si a Caio dic-
tum fuisset. Id enim agit in hoc capite, ut doceat Petrum

N2

180 ANNOTATIONES

&ac Paulum Romse esse eodem tempore. " Ác prius
quidem probat Caii testimonio ; alterum vero verbis Dio-
nysii. » Quod si Caius de tempore martyrii Apostolorum
idem dixisset quod Dionysius, cur Eusebius id tacuissef
boc loco? Fallitur etiam Metaphrastes, dum Zephyrinum
ejus rei citat auctorem. Videtur enim legisse in Eusebio,
xal ξεφυρῖνος Ῥωμαίων γεγονὼς ἐπίσκοπος. (pro xard. Ζαφυρῖνον
Ῥωμαίων γεγονὼς ἐπίσκοπον.) In Synodo Rom. sub Gelasio
PP. hzc leguntur de Petro : Cui data est etiam societas B,
Pauli: qui non diverso, sicut heretici garriunt, sed uno.
tempore, uno eodemque die, gloriosa morte cum Petro in urle
Roma Nerone agonixans coronatus est. V ALESIUS.
Hieronymus quidem De F'iris Ill. in S. Paulo, anno decimo
quarto Neronis eodem die utrosque passos esse tradit. Id-
que contigisse 29no J uni eodemque prorsus anno, statuit

illemontius cum Martyrologiis, et Chronographo Bar-
baro, qui ex Africano Eusebioque et aliis sua desumpeit, ἃ
Scaligero in Thesauro suo Temporum editus. Alii diver-
sum diem statuunt, hic est dies Februarii 22, Sylvium se-
cuti in Laterculo. Sed eorum numero Joannem Male-
lam adponas, qui diversis annis hec martyria assignave-
runt. Vid. Chronogr. ejus lib. x. p. 331. Utcumque res
habet, magni momenti sunt ob summam eorum antiquita-
tem cum hoc Dionysii testimonium, tum vero illud Ter-
tulliani qui pene ejus zqualis fuit, is enim, cum dix-
isset in lib. iv. adv. Marcion. cap. 5. et Petrum et Paulum
evangelium sanguine suo signatum Romanis reliquisse, in
Scorpiace suo cap. 15. sub Nerone Petri martyrium conti-
gisse narravit. ld vero antiquissimum omnium testimoni-.
um est temporis martyrii.

P. 169. 1. 3. ᾿Επιςολὰς γὰρ ἀδελφῶν] Codex Mazar. Med.
cum Fuket. vocem γὰρ interserunt hoc modo. ἐπιςολὰς γὰρ
ἀδελφῶν, C9c. Atque ita Nicephorus et Hufinus. VALE-
SIUS. Omiserat γὰρ ed. Steph. seu edit. princeps, codicem
Regium secuta, particulam autem agnoscunt . quoque
Bodl. et Norfoic. Paulo post ἃ μὲν οὖν cod. Bodl.

Ibid. 1. 7. εἰ καὶ τῶν Κυριακῶν ῥαδιουργῆσαι &c.] Opinarà se
ait Lardnerus, De Fide Hist, Evang. Ρ. ii. vol. T. c. 12.
Marcionitas esse, qui hic crimine corrumpendi sacras novi
testamenti scripturas, sive Dominicas, arguantur. Quod
quidem vero simile videtur, nam Marcion ipse nobilis fal-
sarius erat, et hzresin ejus aggressus est Dionysius in
epistola sua ad Nicomedienses, ut docet ad p. 170. Euse-
bius, ἄλλη δὲ ἐπιςολή τις αὐτῇ exgóg ΝΝΜικομηδέας φέρεται» ἐν ἧ τὴν
Μαρκίωνος αἵρεσιν πολεμῶν, τῷ τῆς ἀληϑοίας wapigares xavón,

IN BB. DIONYSIUM ET PINYTUM. π18ὃι:

AConferas porro de aliis nonnullis hereticis sacras literas
corrigentibus, imo corrumpentibus, auctorem libri, qui
JParvus Lalbyrinthus inscriptus est, ab Eusebio allatum
lib. v. Hist. cap. ult.
. P.169.1. 8. ἐπιδεθλήκασι] ἐπιδεθουλεύκασι MS. Norfolc. et
ANiceph. quibus addendus Cod. Bodl. etsi ibi ἐπιδεδουλεύμε-
«i facili errore scriptum est. ** Ita nimirum" (ait Hal-
loixius ad pag. 777. tom. ii. itt. PP. Oriental.) * sem-
& per aliqui extiterunt, ut nummorum legitimorum, sic
*€ pulchrorum scriptorum corruptores. Quod quidam SS.
* Patrum providentes terribilibus in ejusmodi homines
( duce beato Irenzo usi sunt adjurationibus." Optime cl.
quoque Keilius in Notis ad edit. nov. Fabriciance Biblioth.
cec. tom. vii. p. 168. ** Has epistolas suas ipse Diony-
4 sius a pluribus queritur corruptas fuisse, ita quidem, ut
* g]ia omitterentur, alia vero adderentur; qua ex re fre-
** quens harum epistolarum usus, neque exigua, in qua
* fuerunt, auctoritas, satis aperte cognoscitur."

Ibid. 1. 22. οὐ μόνον τοῖς ów αὐτὸν, ἀλλ ἤδη καὶ τοῖς &c.] Hoc
fecisse videtur Dionysius convenienter pad et doctrinz
veteris ecclesie, quz» curam et solicitudinem de ecclesiis
universis non solum apostolis fuisse communem credebat,
sed etiam omnibus episcopis incumbere. Cons. Is. Casau-
bonum cum in Exercit. xvi. ejus: δὰ Annales Baronii
cap..141. ubi ex S. Chrysostomo hoc ipsum confirmavit,
tum ejusdem viri summi libellum aureum, sed nunquam
absolutum, De Libertate Ecclesiastica, cap. 111. δ. 4. Ita-
que alienz ditionis homines instruere atque monere pro
jure suo potuit ac debuit Dionysius, vel quivis alius episco-
pus catholicus, maxime siquando res fidei atque religionis

batur. Aiunt etiam presbyteri Romani in Epistola ad
yprianum, Ep. 30. vel 36. Omnes enim nos decet pro cor-
pore totius ecclesie, cujus per varias quasque provincias
membra digesta sunt, excubare. p. 41. ed. Baluzii. Pulchre
autem de hac potestate disseruit, preter Casaubonum in
operibus modo laudatis, necnon Archiepiscopum Spala-
tensem, M. Ant. de Dominis, in Profeclionis sue Consilio
Exzposito ad pag. 151. cl. Binghamus lib. ii. Orig. Eccl.
cap.5. ta et infra in his fragmentis apostolicze hujus at«
que catholice auctoritatis respectu habito Themiso Mon-
tanista quidam, qui a vexatione propter fidem Christianam
pretio dato se redemerat, ab Apollonio corripitur, quod
gerens sese tanquam martyrem ausus est, μιμούμενος τὸν
λον, καϑολικήν τινα συνταξάμενος ἐπιςολὴν, κατηχεῖν μὲν τοὺς
ἄμεινον αὐτοῦ τοεκιςευκότας, συναγωνίξεδγαι δὲ τοῖς τὴς χεγὸ-
N3

183 ANNOTATIONES . -:

φωνίας λόγοις. Euseb. v. Hist. 18. in Arorrowrri Frag-
Inentis. ' '
P. 169. l. 24. καϑολικαῖς «ek τὰς ἐκκλησίας ἰπισολαῖς} Lard-
nerum video verba ita interpretantem in operis sui De Fide
Hist. Evang. loco modo laudato ad pag. 179. ut censean-
tur pro solita καϑαλικῶν ἐπιςολῶν significatione ad plures
ecclesias misse esse singule he Dionysii epistole ; mi-
nus autem recte Tillemontio placet, has epistolas catholi-
cas Eusebio dici, quia ad ecclesias totas, non unum ali-
uem virum, scriptze essent. Vid. eum tom. ii. Mem. Ec-
cles. in Dionysio. Cum vero infra dicatur sanctus episco-
pus epistolam scripsisse ad ecclesiam Gortyniensium et re-
iquas 5? mul Cretz ecclesias, et ad Amastrienses et cseteras
simul ecclesias Ponti, ejusmodi fortasse et epistole fue-
runt, quas ad Lacedsemonios ceterosque misit. Qualis
et epistola Paulina posterior ad Corinthios extitisse vide-
tur, et ut proculdubio illa ad Colossenses ex comm. 16.
cap. ult. fuisse ostenditur.
bid. l. 25. ὀρθοδοξίας κατηχητικὴ)] In tribus codicibus
Maz. Med. et Fuk. scriptum est χατηχητικῆς. Sed vulga-
tam lectionem magis probo, quam confirmat etiam Nice-
phorus. Sic enim ille hunc Eusebii locum expressit. ὧν
μία πρὸς Λακεδαιμονίες ἐςὶ, κατήχησιν περιέχουσα ὀρϑοδοξίας.
VALESIUS. Extat lectio recepta in codd. quoque Βοαΐ,
seu Savil. et Norfolc.
P. 170. ]l.2. ἧς ὀλιγωρήσαντας ἔλεγχει Forsan τινὰς post óAI-
γωρήσανϊας invenit Rufinus, qui vertit, simul et arguit quos
dam velut pene prolapsos a fide. Mox pro τοὺς διωγμοὺς
scribi τὸν eapacjóv in cod. Norfolc. certior factus sum.
[bid. l. 4. Κοδράτου δὲ &c.] Extat bene longa Valesii
nota, in qua episcopus Atheniensis a Quadrato apologista
distinguitur; et Publius, qui in sede przcessit Quadrato
episcopo, Dionysio Areopagite proxime successisse ne-
gatur. Qus quidem omnia interpretatione hujus loci ni-
tuntur, qua statuitur Dionysius Corinthius de Quadrato.
locutus esse, tanquam sibi equali, atque in locum Publii
recens substituto. Videsis quz Grabius contra affert in.
tom. ii. Spicil. p. 119. ad Quadratum ; et Cavius in Hist.
Lit.tom. I. p. 52. Notat Fabricius quoque ad Hieron.
De Viris Ill. cap. xix. Valesio hac de re consensisse ** Du-
* pinium, Lemoinium, Tillemontium, ob temporum ratio-
4€ pes, sed minime expeditas." Mox in vocibus αὐτῶν &ri-
σκόπου, quas Valesius 1ta imprimendas curaverat, Strothius
verborum ordinem, ἐπισκόπου αὐτῶν, in ed. suam revocavit;
sed cum Valesio facit coder uterque meus,

ΙΝ ΒΒ. DIONYSIUM ET PINYTUM. 188

P. 170. 1. 7. ὡς καὶ Διονύσιος ὃ ᾿Αρεοπαγίτης &c.] Hoc idem
ita narraverat Eusebius lib. iij. Hist. cap. 4. ᾿Επὶ τούτοις,
inquit, καὶ rà» ᾿Αρεοπαγίτην ἐκεῖνον, Διονύσιος ὄνομα αὐτῷ, ὃν ἐν
«ράξεσι μετὰ τὴν ἐν ᾿Αρείῳ τοάγῳ τρὸς ᾿Αϑηναίους Παύλου δημη:
γορίαν πρῶτον τοιςεῦσαι ἀνέγραψεν ὁ Λουκᾶς, τῆς ἐν ᾿Αϑήναις ἐκ-
πλησίας τορῶτον ἐπίσκοπον, ἀρχαίων τις ἕτερος Διονύσιος τῆς Κοριν-
ϑίων erapoixlag ποοιμὴν ἱςορεῖ γεγονένοι. Addidit ibidem Rufi-
vius interpretatus, quem in textu posui, locum, quod primus
dpud Jthenas ab eodem apostolo (Paulo) episcopus fuerit
ordinatus. FHiunc vero pro Christo martyrium passum
esse testatus erat S. Aristides in zfpologia. Vid. supra ad
E 74. [n vocibus autem τῆς ᾿Αϑηναίων ππαροικίας prestat

. Bodl. ταῖς (cor. τῆς) iv ᾿Αϑήναις m. MS. vero Norfolc.
convenienter. cum Rvfino interprete ᾿Αϑήνησι pro ᾿Αϑηναίων.

Ibid. 1. 12. τῷ τῆς ἀληθείας wapicavas xaxón] τῷ τῆς ἐκκλη-
σίας “σαρίςαται κανόνι. Nicephorus in lib. iv. cap. 8. pro his
verbis hzc posuit, τῷ ἐκκλησιαςικῷ κανόνι ςοιχεῖ, 1d est, Ec-
clesiasticee regule insistit. In quo sensum quidem ex-
pressit Eusebii, sed vim verbi eagigaro; non est assecutus.
Vox est familiaris Eusebio erapízaSyaj, que idem valet ac
probare, adstruere, confirmare ac «defendere, ut hic vertit

ufinus. Sic Eusebius infra in capite ultimo hujus libri
de Bardesane loquens, ἱκανῶς τῷ λόγῳ τταριςαμένῳ : quem
locum non intellexit Christophorsonus. VALES1IUS. e«aol-
ςαδγαί τινι Eusebio est adherere firmiter alicui. STRoTH.
Magis assentiendum Valesio de vi verbi eapízaroj, cujus

| scribitur in cod. Norfolc. exoolgaraj. Fxtare autem
apud Eusebium aliquando existimasse ille vir doctissimus
videtur vocem ἐκκλησίας, quam quidem pro ἀληϑείας in an-
notatione sua posuit. [5 vero aliter locum profert in ad-
Botatione ad patrum Antiochenorum verba in Epistola
Synodica apud Euseb. vii. 30. ubi, cum vox r8 κάνονος regu
jam fidei designat, heec ipsa Dionysii cum illis confert. —
- Ibid. l|. 15. Φίλιππον ἐπίσκοπον αὐτῶν) Eusebius lib. iv.
Hist. c. 25. Φίλιππός γε μὴν. ὃν ἐκ τῶν Διονυσίου φωνῶν τῆς iy
Ῥυρτύνῃ “αροικίας ἐπίσκοπον ἔγνωμεν, “σάνυ γε σπουδαιότατον era
ποίηται καὶ αὐτὸς κατὰ Μαρκίωνος λόγον. Vid. et Hieron. De:
Firis Ill. cap. xxx. Ex eo autem, quod Philippus post
memoratam hoc loco Gortynam cum ceteris in Creti ec-
elesiis ἐπίσκοπος αὐτῶν dicatur, colligit Usserius De Episco-
porum et Metropolitarum Origine p. 25. edit. Lat. tum illo
tempore tum succedente Gortynam metropolin fuisse, et.
episcopum *ejus totius insule: Crete metropolittanum. Si
frmo id argumento. probatur, quum consimilia statim
post de Amastridis episcopo Palma tradantur, hec qui
N4

184 ANNOTATIONES

dem urbs temporibus illis Ponti metropolis fuit. Cum Us.
serii quidem sententia non pugnat Eusebii locus ad c. 21,
hujus lib. etiamsi lectionem praesentem servaveris, ubi
una commemoratis Philippo, Apollinarn, Melitone, aliis,
Pinytus, non Philippus, appellatur τῶν ἐπὶ Κρήτης ἐπίσχοπος,
Ibi cnim, ut recte notavit Halloixius, Eusebius eo vult in-
dicare, in qua regione fuerit Pinytus episcopus, nempe in
Creta. Tom. ii. Pitt. PP. p. 789. in Pinyto. Atque eun-
dem in modum idem loquitur Eusebius lib. vii. Tist. in-
eunte cap. 24. Νέόκως ἦν ἐπίσκοπος τῶν xxr Αἰγυεῖον, qui qui-
dem Nepos sede Alexandrina /Egyptiaca metropoli nun-
quam potitus est. Conferas autem que dicentur paulo infra
e loco, quo PiNY TUs commemoratur. Denique video ce-
lebrem Baraterium in Dissert. i1. De Constit. Apost. p. 267.
δ. 4. de Philippi illius episcopatu idem mecum sentientem.
*€ Quod Philippus," inquit, ** Cretensium episcopus dica-
* tur Eusebio fib. iv. cap. 23. hoc sensu modo intelligen-
** dum, quod inter Cretenses episcopatum gesserit."
P. 170. 1. 16. ἅτε δὴ ἐπὶ αλείςαις] Ita legitur in codice Re-
10. Sed tres reliqui, Maz. scilicet, Med. et Fuk. scriptum
Pabent ὡς ἂν ἐπὶ πλείςαιςς quod idem est. VALESIUS. Cum
his consentit MSS. Savil. seu Bodl. cum Regio autem
MStus Norfolc. Habuisse autem £z) ταῖς eslgcu; pro ἐπὶ
«wA. Codicem Castellani episcopi ostendit Readingii editio.
Caeterum Rufinus im Versione sua transtulit ab ecclesia ad
Philippum episcopum laudem fortitudinis.

Ibid. l. 20. Βακχυλίδου μὲν xai ᾿Ελαίςου] ᾿Ενελκίςου MS.
Norfolc. Hosce viros quibusdam in Ponto ecclesiis pre-
sedisse, autumare se alt Halloixius. Fitt. PP. Oriental.
p. 770. tom. ii.

Ibid. l. 21. αὐτὸν] αὐτῷ (for. αὐτῶν) MS. Bodl. dum
exgorpeljavraw αὐτῶν μέμνηται praestat MSS. Norfolc.

P. 171. 1.1. Πάλμα»] γάλμαν ed. Steph. czteri Πάλμαν.
Palmam prafuisse auctor est Eusebius lib. v. Hist. c. 23.
ut maximum natu, concilio episcoporum Ponticorum,
dum vigebat controversia paschalis Victoris Romani epi-
scopi temporibus.

Ibid. 1. 3. καὶ τὸς i£ οἵας δ᾽ οὖν ἀποπὶώσεως &c.] En qpóc -
v&ypa, seu mandatum episcopale de recipiendis lapsis,
mochis, hereticis, aliisque per poenitentiam conversis.
Pearson. Vind. Ep. Ignat. part. ii. p. 95. a READINGIO
allatus. De veteri circa hujusmodi peccatores disciplina
multa extant cum alibi, tum apud Cyprianica 2114 Conci-
lia que in voluminibus, si Deus vitam viresque dederit,

MY secuturis edentur.

IN BB. DIONYSIUM ET PINYTUM. 185

^CDP.a71. 1d. δ. Κνωσσίους Kvorclo; cum duplici litera .Ni-
«κερὰ, et ed. Valesii. Gnosios Rufin. solemnis est in hoc no-
mme scribendo varietas. apud Palephatum cap. xvi. sori-
. bitur Κνώσιος, sed et ibi cod. Cantabr. et editio Galei ha-
bet Τνώσσιος.ς. ἈΚνωσσὸς antiqua hec urbs appellatur ab
-JHomero Odyss. xix. 178.
Τοῖσι δ᾽ ἐνὶ Κνωσσὸς μεγάλη τοόλις ἔνϑα τε Μίνως
βασίλευε---------------....
Similiter a P£olemco et Strabone lib. x. ubi uberius de ea
-AAgit,ac unde pauca hzc verba que maxime huc perti-
nent, adscribo : «Aes δ᾽ εἰσὶν ἐν τῇ Κρήτῃ τυλείος piv, μέγιςαι
δὲ x«l ἐπιφανέςαται τρεῖς, Κνώσσος Γόρτυνα Κυδώνια. STROTH.
.-Hec Strothius, qui tamen ed. Steph. lectionem Κνωσίους
Lx simplicem c 1n suam editionem revocavit. Sed cum
.Valesio facit MS. saltem Bodl. seu Savil. Mox ἐπ᾽ &v&y-
Aug pro ἐπάναγκες MS. Norfolc.

JIbüd. l. 7. τοῖς ἀδελφοῖς] Cum alii, tum vir doctissimus
.Hen. Wharton. de clero tantum hic agi monet, p. 60.
Aractatus De Celibatu Cleri, Anglica lingua conscripti.

; lbid. l. 8. ἀσθενείας. Htc sequitur apud Eusebium bre-
vis quiedam responsi, quod dabat Pinytus ad Dionysium,
otitia quam proxime post allaturus sum.

. lbid.l. 10. 4 τὰ κατάλληλα &c.] Παραφραςικῶς vertit vetus
Anterpres Rufinus, in qua convenienter vel sexui vel men-
Sura ejus, rationalis ei divini verbi exhibuit dapes. His
&ubjunxit Eusebius, Καὶ rà μὲν τοῦ Διογυσίου τοσαῦτα.

i .

. — — Qa στ...»

P.. 172. 1. 9. SaópaQu μὲν καὶ ἀποδέχεται Διονύσιον] Rufinus
àta vertit, d quc rescribens Pinytus Dionysio, sententiam
quidem consilii melioris amplectitur, simulque obsecrat eum
dc. Hoc Rufini pro Pinyti μετανοίᾳ testimonium adducitur
cum a Whartong in tractatu modo memorato, De Celi-
batu Cleri p. 61. tum. vero a cl. Collier. in docta et egre-
gia sua Historia Eccles. Britannicee tom. I. lib. iii. p. 194.
itidem vernacula lingua conscripta. Sed vereor ut loci
Eusebiani sensum przestiterit Rufinus.

Ibid. 1. 10. ςεῤῥοτέρας ἤδη τοτὲ μεταδιδόναι τροφῆς» τελειοτέ-
pois &c.] Cum dixisset Lardnerus, De Fide Hist. Evang.
P. II. vol. ii. c. 28. p. 658. videndum esse, utrum aliquate-
nus spectetur hoc loco ad 1 Cor. iii. 2. vel saltem ad Heb.
v. 12, 13. mihi videbatur totius loci confirmatio facta fu-
isse ad exemplum verborum apostoli ad Hebrzos, qui
ipse sese ad Corinthios scribentem imitatus fuerat.

$85 — ANNOTÀT. IN BB. DION. ET PINYT.

* P. 172. l. 11. ὑπ᾽ αὐτῷ] wap. αὐτῷ editionis Steph. lectionem
revocavit Strothius, sed alteram Falesitanam firmat codex
wuterque noster MS. Ceterum omisit ποτὲ supra MS.
Norfolc. posuitque ὑποϑρέψοντα pro ὑποθϑρέψανϊα et ἐγκαταγὴ-
'pácayreg pro καταγηράσαντες tdem codex.

Ibid. 1. 16. εἰκόνος.) Eusebius in cap. 21. hujus libri
quarti Pinytum una cum aliis scriptoribus, qui sub M. An-
tonino Vero floruerunt, his verbis commemoraverat, "Hx-
μαζὸν δ᾽ ἐν τότοις ἐπὶ τῆς ἐκκλησίας, “Ἡγήσιππος τε ὃν ἴσμεν Ex τῶν
'exporépoy, καὶ Διονύσιος Κορινϑίων ἐπίσκοπος, ΠΙΝΥ͂ΤΟΣ τε dA-
Aog τῶν ἐπὶ Κρήτης ἐπίσκοπος" Φίλιππός τε ἐπὶ τούτοις, καὶ ᾿Απο-
λινάριος xo] Μελίτων, Moucavós τε αὶ Μόδεςος" καὶ ἐπὶ σσᾶσιν Eipy-
᾿γαῖος" ὧν καὶ εἰς ἡμᾶς τῆς ἀποςολικῆς τοαραδόσεως ἣ (for. ἢ) τῆς ὑγιᾶς
«ἰςεως ἔγίραφος κατῆλνεν Op3obofia. Ad vocem quod attinet
ἄλλος cum Pinyto junctam, sed a Valesio et Halloixio,
dum locum vertunt, neglectam; in hunc sensum, si recta
"hic omnia, eam accipio ; et preter Dionysium Co-
«inthium altus episcopus Pinytus Cretensium. | Locus in-
terea, qui si male sanus est, jam dudum corruptus fuit,
3ta scribi atque distingui potest. Πινυτός τε ΚΑΤ ἄλλος τῶν
dmi Κρήτης ἐπίσκοπος Φίλιππος" ἐπὶ τότοις xa ᾿Απολινάριος &c.
Philippus enim, ut post docuit Eusebius, Gortynz urbis
"Crete fuit episcopus. Vid. supra ad DroN. Con. p. 184.
ubi hujus loci mentionem feci. Nihil tamen me juvant
fateor, quz habet vetus interpres Rufinus: Sed et Pinytus
nolilissimus apud Cretam episcopus fuit, Philippus etiam
et Apollinarius &c. Unde sua habent Martyrologi: In
Creta, Pinyti inter episcopos nobilissimi ; qui et verba quo-
que addiderunt Rufini alterum hunc Eusebii locum ver-
tentis, et in scriptis suis, velut in quodam speculo, viventem
'sui reliquit imaginem. Vide Martyrologia Usuardianum
et Romanum. Preter heec autem, quie Eusebio debentur,
'mihil habent de Pinyto ecclesiastici auctores.

HEGESIPPUS.

HEGESIPPUS.

S. HieRoNvMus, Libro De Viris IHllustribus,
cap. xxii. pag. 89.

IIEGESIPPUS, vicinus Apostolicorum tempo-
rum, *omnes a passione Domini, usque ad. suam.
zetatem, Ecclesiasticorum Actuum texens historias,
multaque ad utilitatem legentium pertinentia hinc'
inde congregans, quinque libros composuit ser-
mone simplici, ut quorum vitam sectabatur, di-.
cendi quoque exprimeret characterem. — Ásserit se,
venisse sub Aniceto Romam, qui ὃ decimus' post
Petrum episcopus fuit, et perseverasse usque ad
Eleutherum ejusdem urbis episcopum, qui Ani-
ceti quondam diaconus fuerat. Praeterea adversum
idola disputans, ex quo primum errore crevissent,
subtexit historiam, ex qua ostendit, qua floruerit
$tate. Ait enim: (apud Euseb. iv. Zt. c. 8.)
Tumulos mortuis templaque fecerunt : sicut usque
hodie videmus : e quibus est et zjntinous servus
Hadriani Cesaris, cui et gymnicus agon erercetur
apud zdntinoum civitatem, quam ex ejus nomine con-
didit, et statuit. prophetas in templo. Antinoum
2utem in deliciis habuisse Cesar Hadrianus scribi-
tur.

:3 Nusquam tradit Eusebius, Hegesippum plenam Historiam.
ἃ Christi passione ad sua quibus scripsit tempora, hoc est ultra

190 HEGESIPPUS.

saeculi secundi dimidium pertexuisse, sed quantum ex fragmentis
qua ex illo opere producit, licet colligere, res Apostolorum po-
tissimum est persecutus, et primas Ecclesiarum quarundatn ori-
gines, alia parcius attigit. FABRICIUS.

b Hoc est decimus, Petro una computato. Sic supra c. xv.
Clemens quartus post Petrum Romanus episcopus, siquidem secun-
dus Linus fuit. et. tertius Cletus. FABRiCIUs. Secundum alios
notante ibidem Fabricio, decimus est Pius, Anicetus undecimus ;
sed Hieronymo ut aliis Latinis persuesum fuisse ait, Aniceto
Pium successisse, et Pio Soterem. Alteri vero sententiz adsti-
puülatur Hegesippus, qui Romatn venit sub Aniceto, diserteque
tradit, Aniceta successisse Soterem. Vid. Fragm. infra ad p. 201.
Forro hac quidem in re Eusebium suum Hieronymus reliquit,
cons, enim lib. iv. Hist. Eccl. c. 12. ubi Pius, non Anicetus, Hy-
gino successisse dicitur. Caterum Auiceti annus primus ad an.
Christi 151. fere semper assignatur, ultimus ejusdem episcopi ad
an. 160. Eleutheri autem annus primus ad ah. . 169. ultimus ud
an. 184. 20.

γυ

"FRAGMENTA
HEGESIPPI,

QUI POST MEDIUM SJECULUM SECUNDUM
COMMENTARIOS SUOS CONSCRIPSIT,

8 C | Ex Inceflo Libro |
COMMENTARIORUM ACTUUM ECCLESIASTICORUM.
Ἦσαν δὲ γνῶμαι διάφοροι à Ey TA περιτομῇ ἐν υἱοὶς ΕΝ
φαηλ" τῶν xarà τῆς ᾧυλής Ἰούδα κοὴ τῷ Χριςῷ αὗται"
. Ἔσσαϊοι" Ταλιλαῖοι" Ἡμεροδαπήιξαϊ" MacGoSaior
o Σαμαρεῖται" Σαδδουκαῖοι" Φαρισαῖοι: Hec Eusebius ate
tulit lib. iv. Hist. c. 22.

ἀπὸ τούτων δηλαδὴ 1 τῶν αἱρετικῶν κατηγοροῦσι τινὲς

Nuptiis. τοῦ Κλωπα, ὡς ὄντος ἀπὸ «bid xe Xo
ἀνῶ. καὶ ὅτως μαρτυρεῖ ἐτῶν ὧν ἑκωτὸν εἴκοσιν, ἐπὶ
€x. Τραϊανοῦ Καίσαρος "ἃ ὑπατικοῦ ᾿Αἤικοῦ. φησὶ δὲ ὁ αὐτὸς,

"Erant diverse secte atque — ops filium detulerunt, quod
sententie in circumicisione, in- — ex stirpe Davidis oriundus, et

— ter filios Israel adversus 'Iri- Christianus esset. . Atque ita.
bum Judz, et àdversus Chris- Symeon cum annos centum ac '
E«)tum: Essei scilicet, Galilei, viginti natus esset, martyrium
Hemerobaptiste, Masbothai, subiit, principatu Trajani Au-
Samarite, Sadducei, Pharismi. gusti, Attico consulari Legato

. —Ex eorum hereticorum nu- Syriám administrante, Idem
M mero, quidam Symeonein Cle- pisterea scribit, eos ipsos Symea-.

^ MSS. plerique ἡ τῶν. for. ῥιτῶρ legend.

102 RELIQUIJE SACRE.

d ἄρα καὶ τὸς κατηγόρος αὐτοῦ, ὀητουμένων τοτε τῶν ἀπὸ τῆς βασι»
λικῆς Ἰεδαίων φυλῆς, ὡσὰν ἐξ αὐτῆς ὄντας, ἁλῶναι συνέβη. Hec
Eusebius lib. iii. Hist. c. 32.

4

nis accusatores, cum tunc tem convictos esse quod ex ea stirpe

ris omnes ex regia Judeorumtribu — originem ducerent. ó
oriundi sollicite investigarentur,
——— —UG CÓ ——

Ἐπ libro quinto, sive ultimo, ejusdem Operis.
DE MORTE S. JACOBI JUSTI.

Διαδέχεται δὲ τὴν ἐκκλησίαν μετὼ τῶν ἀποτόλων, à :
ἀδελφὸς TE Kos ἸΙάκωζος, ὁ road ris ὑπὸ τὐάντων 19
δίκαιος ἀπὸ τῶν τοῦ Κυρίου χρόνων μέχρι καὶ ἡμῶν. erü
τσολλοὶ ᾿Ιώκωΐξοι ἐκωλοῦντο" ἃ οὗτος δὲ ἐκ κοιλίας μητρὸς.
αὐτῷ ἅγιος ἦν. Οἶνον καὶ σίκερα οὐκ ἔπιεν, ἐδὲ ἔμεψυχιν
ἔφαγε" ξυρὸν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτῷ οὐκ ἀνέξη" ἔλακον

. 3. ^4 N / 3 , / / /
0UX ἠλέψψατο, *9J βαλανείῳ EX ἐχρήσατο. τούτω μόνω l5
sw εἰς τὰ ἅγια εἰσιέναι. NOE "yap ἐρεῶν ἐφόρει, ἀλλὰ
σινδόγας. καὶ μόνος εἰσήρχετο εἰς τὸν ναόν" ηὐρίσκετό τε
κείμενος ἐπὶ τὸς γόνασι, X, οἀτόμενος ὑπὲρ TE λαΐ ἄφε-.
σιν ὡς ἀπεσκληκέναι τὼ γόνατω αὐτῷ δίκην καμήλου,
quum totondit. Neque ungi,2€
neque lavare balneo corpus un-
quam solitus. Unus ex omni-
bus in intimum templi sanctu-
arium ingrediendi jus faculta-
temque habebat. Neque enim 4

lanicio, sed linea tantum veste
utebatur. In templum solus in-

Ecclesi& administrationem
una cum Apostolis suscepit Ja-
cobus frater Domini, qui jam
inde a Christi temporibus ad
nostram usque etatem Justus
cognominatus est. Nam multi
quidem eodem nomine Jacobi
vocabantur. Sed hic ab ipso

matris utero sanctus fuit. Nec
vinum unquam bibit nec sice-
ram : ab animantium carnibus
| penitus abstinuit. Comam nun-

trare, atque ibi genibus flexis
pro peccatis populi supplex

eum orare consueverat. Ad-50
eo ut genua ipsius instar cameli:

* Confer Jud. iii. 4, 5. et Luc. 1, 15.

HEGESIPPUS. 19

9 ἀὰ κάμπηδειν ἐπὶ γόνυ τυροσκυνοῦντα τῷ Θεῷ, κδὶ
ϑαι ἄφεσιν τῷ λαῷ. διὼ γέτοι τὴν ὑπερξδολὴν τῆς
οσύνης αὐτῶ, ἐκωλέτο Δίκαμος κοὴ ᾿Ωδλίας. 0 Egi
Wig ττεριοχὴ τοῦ λαοῦ καὶ δικαιοσύνη, ὡς οἱ pora
ri περὶ αὐτῶ. τινὲς οὖν τῶν ἑπ]ὼ αἱρέσεων τῶν ἐν τῷ

τῶν προγεγραμμένων μοι ἐν τοῖς ὑπομνήμασιν)
γάνοντο αὐτῷ, τίς ἡ ϑύρα τοῦ ᾿Ιησοῦ. καὶ ἔλεγε τῶτον
τὸν Σωτῆρα. ἐξ ὧν τινὲς ἐπίςευσαν, ὅτι Ἰησοὺς ἐςὶν
τός, αἱ δὲ αἱρέσεις αἱ προειρημέναι, οὐκ ἐπίφευον ὅτε
uri, ὅτε ἐρχόμενον ἀποδοῦναι ἑκάσῳ κατὰ τὰ ἔργα
. ὅσοι δὲ καὶ ἐπίςευσαν, διὰ "Idxe Gor. «πολλῶν ὅν x
ἀρχόντων τοιςξευόντων, ἥν ϑόρυδος τῶν "lovduuey καὶ
ματέων καὶ Φαρισαίων λεγόντων, ὅτι κινδυνεύοε τοῶς
& Ἰησοῦν τὸν Χριςὸν τυροσδοκῶν. ἔλεγον οὖν συνελ-
s τῷ Ἰακώξζῳ' παῤβωακαλξμέν σε' ἐπίογες τὸν λαὸν,

ἐπλανήθη εἰς Ἰησοῦν, ὡς αὐτῷ ὄντος TO) Χρις οὐ.

uerint, dum assidue De-
nerans, et pro salute po-
οἷά faciens humi sterne-

Hic ergo ob singula-
i$titiam cognomiriatus est
| et Oblias, quod latine
nentutm populi et justiti-
gnificat,, quemadmodum
Propliete de eo predix-

Quidam autem ex sep-
:ctis quie apud Judaeos e-
de quibus in superioribus
scripsisse mentinimius, iu-
«erunt eum, quodriám es-
itium Jesu. Quibus ille
| esse Servatorem respon-
His auditis, nonriulli eo-
Jesam revera Christum
rediderunt. Supra scrip-
'O sectis. Dec resurrectio-
L. I.

nem, hec futuruti Christi ad-
ventum ut unicuique pro meritis
mercedem tribuat, credebant.
Quotquot veró ex iis credide«
runt, Jacobi opera àc minis-
terio utique ctediderurit. Cum
ergo multi ex ipsis etiam pri-
moribus crederent, tumultuari
coperdrt Judei et Scribe ac
Pharisei: eo jam ventum esse
claniantes, ut prope omnis po-
pulus Jesum quasi Christum
exspectaret. Proinde ín ὑπυπὶ
congregati Jacobutm adeunt,
hisque eum verbis corüpellant.
Hortamur te, ἱπαυϊαπί, ut po-
puli errorem compritnas, qui.
falsam de Jesu opinioneti im-
bibit, perinde quasi Christus
esset, Persuade igitur omnibus
o

194. RELIQUIJZ SACRA.

σαρακάλεμέν σε σέσαι πάντας τοὺς ἐλθόντας εἰς τὴ
ἡμέραν TÉ πάσα σε Ἰησοῦ. σοὶ 90 σσάντες ποϑόμεϑα.
μές YA μαρτυρῶμέν σο! Χρὴ τας à λαὺς, ὅτι δίκαως
εἶ, καὶ ἡ ὅτι πρόσωπον οὐ λαμᾷάνεις. ταεῖσον οὖν σὺ τὸν
ὄχλον περὶ Ἰησοῦ μὴ αλανὥάϑαι. πο yàe πᾶς ὁ λαὸς ὃ
xgj πάντες πειϑόμεθά σοι. φῆι οὖν ἐπὶ τὸ πτερύγιον τὰ
ἱεροῦ, ἵνω ἄνωθεν ἧς ἐπιφανῆς, καὶ ἦ εὐάκες σὰ τὰ [ἡ-
ματῶ πανὶ τῷ λαῷ. διὼ γὰρ τὸ xod συγεληλύϑασι
πᾶσαι aj φυλαὶ μετὼ καὶ τῶν ἐθνῶν. ieyrav οὖν οἱ προ-
εἰρημένοι γρωμματές xg) Cpapirouor τὸν "IaxeGor ἐπὶ τὸ 0
7 ^ ^» A» 9 e Nov . / €
“Περύγιον τὰ vas, καὶ ἔκραξαν aura καὶ εἶπον" δίκαι ὦ
πάν]ες πέϑεοϑαι ὀφείλομεν, trei ὃ λαὸς ὡλανᾶται ὀπίσω
Ἰησοῦ τοῦ φαυρωθέντος, ὠπάγγειλον ἡμῖν τίς ἡ ϑύρα τῷ
ics. x ἀπεκρίνατο φωνὴ μεγάλη" τί με ἐπερωτᾶτε ang
yos τῷ vis 7 ἀνϑρώπε; X αὐτὸς κάϑηται ἐν τῷ papa li
ἐκ δεξιῶν τῆς. μεγώλης δυνάμεως, x, μέλλει "Bpod au ἐπὶ
Judaeorum tribus et ex Genti-
bus non pauci huc convene-
runt. Posthec supradicti Scri-
be et'Pharisei cum Jacobum20
in fastigio templi collocassent,
contenta voce sic eum alloqui
coperunt. O Juste cui nos

omnes fidem adhibere par est,
quandoquidem populus ommnis2j

qui festo Pasche die huc con-
veniunt, ut de Jesu recte senti-
ant, Tibi enim omnes fidem
habemus ; et cum universo po-

ulo hoc tibi testimonium per-
Bibemus, justissimum te virum
esse, nec ullum apud te perso-
narum discrimen valere. Pro-
inde plebi persuade ne circa

Jesum deinceps aberret. Nam
et universus populus, et nos li-
benter tibi obtemperamus. As-
cende igitur in fastigium tem-
pli, ut in sublimi loco positus,
ab omnibus conspici et exau-
diri facile possis. Nam Pascha-
lis solemnitatis gratia, cunctee

δ Luc. zx. 21e

errat, Jesum sectans erueifix-
um, doce nos quod sit ostium
Jesu suffixi cruci. Tunc Jaco-
bus edita voce fis respondit.
Quid me, inquit, interrogatis3Ü
de Jesu filio hominis? Ipse se-
det in celo & dextris summe.
virtutis, et venturus est in. nu

€ Mat. zzvi. 64

TY

E

Φελῶν τοῦ Sgen. καὶ πολλῶν τλὴμφερίθ ἐτῶν;
pa dir yra ἐπὶ τῇ μαρτυρία: τοῦ Ἰακώξου, καὶ λέγόνε

τι HEGESIPPUS.

ὺς &wà τῷ υἱῷ AaCid, τότε πάλιν di αὐτὸ | yeapo

καὶ φαρισαῖοι ups ἀλλήλες ἔλεγον' κακῶς eoi
y τοιαύτην μαρτυρίαν σταραιλόντες τῷ Ἰησοῦ" ἀλλὰ
vi, καταδάλωμεν αὐτὸν, ἵνα quentes μὴ σι-
7iy αὐτῷ. καὶ ἔκραξαν λέγοντες à à, xe ὁ 4c -
ἐπλανήθη. καὶ ἐπλήρωσαν τὴν γραφὴν. τὴν 8 τῷ
" γεγραμμένην, ᾿ἄρωμεν Ὁ τὸν dixouoy, ὅτι δύουρηςοὲ
τί" τοίνυν τῷ yep, τῶν ἔργων αὐτῶν φάγονται.
yreg σὺν κατέξαλον τὸν ᾿"δίκαίον, καὶ ἔλεγον ἀλλή-
λιϑασωμεν Ἰάκωξον τὸν δίκομον. καὶ ἤρξαντο λι-
, αὐτὸν, ἐπὰ καταδληϑες οὐκ ἀπέθανεν, ἀλλὼ
ig ἔθηκε τὰ γόνατω Aya" παρακωλῶ Κύριε Θεὲ
p, ἄφες αὐτοῖς" οὐ γὰρ οἰδάσι τί ταοιοῦσιν. ὅτὼω δὲ
μϑοδολόντων αὐτὸν, εἷς τῶν ἱερέων τῶν υἱῶν Ῥηχῶδ

"li. Cumque multi hoc

testimonio confirmati
&erent Jesum, dicentes
i Δἢο David : Tunc ii-
cribe ac Pharisaei inter
ocuti; Male, inquiunt,
$, qui tanto testimonio
ornaverimus. Verum as-
10s, eumque praecipitem
mus, ut: ceteri conterriti
lli habere desinant. Con-
e deinde cceperunt ac di-
O o, ipse etiam Justus

. Etimpleta sunt ea quee
'saiam scripta sunt ; 'Tol-
e medio Justum; quia

4 Mat. xxi. 9, 15,
f Luc. xiii, 94.

molestus est nobis: propterea
fructum operum suorum man-
ducabunt. Mox ergo conscen-
dentes, cum precipitem ege-
runt. Et quoniam precipita-
tus non statim mortem obie-
rat, sed conversus flexis geni-
bus orabat dicens: Domine et
Deus pater, rogo ut ignoscas
ills, quia nesciunt quid faci-
unt. llli inter se dixerunt: la-
pidemus Jacobum Justum. Co-
perunt igitur lapidibus eum im-
petere. Cumque hominem saxis
obruerent, unus e Sacerdoti-

bus, ex filiis Rechab filii Re-

* ]s. iii. 10.

o2

196

RELIQUIA SACRE.

vis Ῥαχαδὲμ τῶν μαρτυρεμένων ὑπὸ "Ἱερεμίου. τῶ τρο-
Φήτου, ἔκραζε λέγων. παύσαιϑϑε, τί ποιεῖτε; εὔχεται
ὑπὲρ ὑμῶν ὁ δίκαως. xg] Aa uw» τὶς. π᾿ αὐτῶν, εἷς τῶν
γναφέων, τὸ ξύλον ἐν ᾧ ἀπεπίεζε τὰ ἱμάτια, ἤνεγκε κατὰ
τῆς κεφαλῆς To) δικαίδ. καὶ ὅτως ἐμαρτύρησε" X, ἔϑα-
Var αὐτὸν ἐπὶ τῷ τόπῳ τωρῶ τῷ ναῷ, Xgj ἔτι αὐτοῦ ἢ
φήλη μένει παρὰ τῷ ναῷ. μάρτυς ὅτος ἀληθὴς Ἰεδαίοις
τε κρὴ Ελλησι γεγένηται ", ὅτι Ἰησοὺς ὁ Xpisós $i. καὶ
εὐθὺς Οὐεσπασιανὸς τολιορκέι awrég. Hoc attulit Euse-

bius lib. ii. Hist c. 23.

chabim qui Hieremie suffra-

gio commendati sunt, contenta -

voce : Parcite, inquit, quid fa-
citis? Justus orat pro vobis.
Interim unus ex iis, fullo ar-
repto fuste quo vestes expri-
mere solebat, caput Justi per-
cussit. Atque ita felici marty-
rio vitam finiit, Sepultus est

19

eodem in loco, manetque ad-
huc cippus illius prepe tem-
plum. Hic Jacobus tum Ju-
deis tum Grecis locuples fuit
testis, Jesum vere Christum fu- 15
isse. Nec multo post obsidio
Vespasiati, et Judeorum cap-
tivitas subsecuta est.

Ex incerto libro, sed fortasse ultimo, ejusdem Operis.

. DE JUD/E NEPOTIBUS APUP DOMITIANUM REIS.

Ld e » ^ e € 7
Ἔτι δὲ περιήσων οἱ ἀπὸ γένους τοῦ Κυρίε υἱωνοὶ ᾿Ιόδα,

τοῦ κατὼ σάρκω λεγομένου αὐτῷ ἀδελῴοῦ, οὃς ἐδηλωτό-

€ 3 ^m r4 / 9. 4 »
ρευσαν, ὡς ἐκ γένους ὄντας Aa oid. τότες δὲ ὃ ἰξόκατος

ἤγαγε τρὸς Δομετιανὸν Καίσαρα" &QoGétro γὰρ τὴν 2

His temporibus adhuc su-
pererant quidam ex cognatio-
ne Christi, nepotes Jude il-
lius qui secundum carnem fra-

€ Jer. cap. xliii,

ter Christi vocabatar. Hosa
nonnullis delatos quod ex regia
Davidis stirpe prognatt essent,
Evocatus ad Domitianum Ce-

h Act. ZX. 21,

τς '*' HEGESIPPUS.
ἀαρεδίαν τοῦ Χριςοῦ log Καὶ Ἡρώδης". xgj ἐπηρώτησεν
xgj ὡμολόγησαν. τότε ἠρώτησεν

αὐτὸς εἰ ἐκ Δαδὶδ εἰσί:

197

- αὐτὸς τόσας κτήσεις ἔχουσιν, ἢ πόσων χρημάτων χυριεύ-
Mri, οἱ δὲ εἶπον ἀμφότεροι, masia δινάρια d ὑπάς-
8 rin αὐτὸς μόνα, EX UG) αὐτῶν ἀνήκοντος τοῦ ἡμίσεως" X
᾿ Ταῦτα, οὐκ ἐν ἀργυρίοις ἔφασκον ἔχειν, ἀλλ᾽ ἐν διατιμήφοι
γὴς λέϑρων τριώκοντω ἐννέα μόνων. ἐξ ὧν καὶ τοὺς Φό-
pus ἀναφέρειν, καὶ αὐτὰς αὐτουργοῦντας διατρέφεοϑ αἱ.
tira, δὲ καὶ τὰς χεῖρας τὰς ἑαυτῶν ἐπιδεικνύναι" μαρτύ-

(ow 2 2 Ν ^ ^ 7’, N by
lopioy τὴς αὐτουργίως τὴν TOU σωμῶτος σκληρίων, καὶ TOUS

$ e ^v 3 3 ^ 5 ^v
ἀπὸ τῆς συνεχῶς ἐργασίας ἐναποτυπωθέντας ἐπὶ τῶν

ἐδίων χειρῶν τύλες παριςάντας. ἐρωτηϑώτας δὲ πε τοῦ

Χριφςοῦ x, τῆς βασιλείας αὐτξ, ὁποία τὶς sif 5 τότε X, 70i
Φανησομένη, λόγον δοῦναι, ὡς οὐ xoc paie μὲν οὐδὲ ἐπί-
45 yes, ἐπουράνιος δὲ x 5 ἀγγελικὴ τυγχάνει, ἐπὶ συντελέϊου
τοῦ αἰῶνος γενησομιένη, ὁπηνίκα ἐλθὼν d ἐν iex κρίνειε

sarem perduxit. Quippe Domi-
tíanus de adventu Christi, per-
inde ac Herodes sibi metuebat.
"Ὁ Interrogati igitur ab illo, utrum
ex stirpe Davidis essent oriun-
di, id verissimum esse confessi
sunt. Deinde sciscitatus est ex
ilis Domitianus, quantas pos-
δ sessiones, quantumve pecunia
haberent. Illi vero novem tan-
tammodo denariorum millia si-
bi ambobus suppetere dixerunt,
quorum dimidia pars singulis
$Ocompeteret: eas vero faculta-
tes nequaquam se in argento
-habere, sed in estimatione a-
grorum, novem scilicet ac tri-

2 /— ^ 1 Mat ii. 1. (qd.
o8

ginta soli jugerum: ex quorum
fructibus et tributa persolve-
rent, et sibi ipsis non sine pro-
prio labore victum compara-
rent. .Simulque manus osten-
dere cceperunt, duritiem cutis,
impressumque alte manibus
callum ex laboris assiduitate,
in testimonium operis sui pro-
ferentes. Postremo interrogati
de Christo et de regno illius,
-ujusmodi id esset, et quando,
quibusve in locis appariturum:
responderunt non hujus mundi
nec terrarum imperium illud
esse, sed angelicum et celeste,
quod in fine seculorum futu-

198

RELIQULE SACRA.

ὦ Ὥντάς Κρὴ νεκροὺς, καὶ ἢ ἀποδώσει ἑκώφῳ xarà, τὼ ἐπιτη:
δεύματα αὐτῶ ἐφ᾽ οἷς μηδὲν αὐτῶν xartywaxóra, τὸν

Δομετιανὸν, ἀλλὰ Xgj ὡς εὐτελῶν χαταίρονήσαντα, ἐλευ-
Sus μὲν αὐτὸς ἀνεῖναι, καϊαπαῦσαι ὃ ) dia, τροςάγμω-
yos τὸν κατὼ τῆς ἐκκλησίας δωγμόν' τοὺς δὲ ἀπολυϑ ἐν»- 5
Tas, ἡγήσασθαι τῶν ἐκκλησιῶν, ὡς ἂν A μάρτυρας ipn
xe ἀπὸ γένους ὄντως τῶ Κυρίου" γενομένης τε εἰρήνης,
μέχρι Τρώϊανου :αρωμέϊναι αὐτοὺς τῷ βίῳ. Hzc posuit

Eusebius lib. iii. Hist. c. 20.

! Ἔρχονται οὖν (Jude nepotes statim ante memorati) xgj 10
προηγοῦνται πάσης ἐκκλησίας ὡς μάρτυρες, καὶ ἀπὸ |
γένους τῷ Kwpis. καὶ γενομένης εἰρήνης βαϑείας ἐν πάσῃ
ἐκκλησία, μένουσι μέχρι Τραϊανο Καίσαρος. μέχρις οὗ
ὃ ἐκ Θείου τοῦ Kwiz ὁ προειρημένος Συμεῶν υἱὸς Κλωπῶ,

συκοφαντησες ὑπὸ τῶν αἰρέσεων, ὡσαύτως κατηγορήθη! 1

καὶ αὐτὸς ἐπὶ τῷ αὐτῷ λόγῳ ἐπὶ ᾿ΑἩικῶ τοῦ ὑπατικοῦ.
καὶ ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας αἰκιζόμενος, ἐμαρτύρησεν" ὡς

yum esset, tuBbc cum Christus
adveniens cum gloria, vivos si-
mul et mortuos judicabit, et
unicuique operum suorum mer-
cedem tribuet. — His auditis,
Domitianus nihil adversus illos
asperius decrevit: sed vilita-
tem hominum aspernatus, libe-
ros abire jussit: missoque e-
dicto persecutionem adversus
ecclesiam commotam compes-
cuit. Illos vero ad hunc mo-
dum dimissos, ecclesiis post-
hac praefuisse narrant, utpote
Christi martyres simul ac pro-
pinquos; et pace demum ec-
clesie reddita ad Trajani us-
que tempora vitam perduxisse.

——Adsunt illi et univers: eccle-
sie president, utpote martyres
et agnati Christi. "Tandemque20
profunda pace ecclesiz restitu-
ta, ad Trajani usque tempora
superstites fuerunt. Donec Sy-
meon supradictus Cleopz filius
ejus qui patruus erat Domini, 25
accusatus similiter ab Hareti-
cis, et ob eandem causam in
jus vocatus est coram Attico
Consulari ; et per multos dies
acerbissimis tormentis excru-30
ciatus, fidem Christi constan-
tissime professus est ; adeo ut
et Consularis ipse, et omnes
qui aderant, magnopere mira-
rentur, qua ratione vir centum

- HEGESIPPUS. 199.

ree ὑσερθϑαυμάζειν, καὶ τὸν ὑπατικὸν, πῶς ἑκατὸν
σι τυγχάνων ἐτῶν, ὑπέμεινε" x ἐκελεύδγη φαυρωϑηναι.
πότοις ὁ αὐτὸς ἀνὴρ (Hegesippus) διηγούμενος τὰ κατὰ τοὺς
"μάγους, ἐπκιλέγω ὡς ἄρα μέχρι τῶν τότε χρόνων τοαρϑένος
(d καὶ ἀδιάφϑορος ἔμεινεν ἡ ἐχχλησία, ἐν ἀδήλῳ που σχότει
υόντων εἰσέτι τότε, τῶν, εἰ καί τινες ὑπῆρχον, τσαραφϑείραν

upoUrrow τὸν ὑγιῆ κανόνα τοῦ σωτηρίου χηρύγματος. — Attulit
Ensebius cap. 32. ejusd. lib.
ginti annos natus, tot tor- — dam virginis, integram atque in-
x perferre potuisset. Tan- corruptam permansisse : huc in

vero sententia judicis cru-
ffixus est. Post hec idem
ror res illa etate gestas com-
ans, addit Ecclesiam ad
usque tempora instar cujus-

obscuro recessu delitescentibus,
quicunque rectam praedicationis

Evangelicae regulam depravare ni-

Ex incerto libro ejusdem Operis.

ua] μετὼ τὸ μαρτυρῆσαι Ἰάκωον τὸν δίκαιον ὡς xgy
plos ἐπὶ τῷ αὐτῷ λόγῳ, τυάλιν ὁ ἐκ ϑείου αὐτῷ Συ-
y ὁ τῷ Κλωπᾶ καϑίξαται ἐπίσκοπος" ὃν προέθεντο
γες óvra, ἀνεψιὸν τῷ Κυρίου δεύτερον. διατῶτο ἐκά-
τὴν ἐχκλησίαν wapOtvor Saw γὰρ ἔφϑαρτο ἀκοαῖς
mcus. ἄρχεται δὲ ὁ Θέδουϑις διὰ τὸ μὴ γενέσθαι
» ἐπίσκοπον, vaa eipety ἀπὸ τῶν £7Ha. αἱρέσεων, ὧν

αὐτὸς ἦν, ἐν τῷ λαῷ, ἀφ᾽ ὧν Σίμων, ὅ9εν οἱ Σιμω-

Mtquam Jacobus cogno-
Ὁ Justus martyrium per-
ac Dominus pertulit, ob
lem doctrine predicatio-
; rursus frater patruelis
ini Symeon Cleopz filius,
opus constituitur: cunctis
consensu secundum anti-
n illum renuntiantibus, eo

. cognatus Domini esset.

Et ecclesiam quidem hactenus
virginem vocabant, propterea
quod vanis sermonibus nondum
corrupta fuerat. Primus The-
buthis, indigne ferens quod mi-
nime creatus esset episcopus,
eam occulte vitiare est aggres-
sus. Fuit hic e septem illis
sectis in Judaico populo pro-
seminatis, . Ex quibus fuit εἴ-.
0 4

400 RELIQUIJE SACR X.

wayoi*. καὶ Κλεόδιος, ὅθεν KAsoGmpor χῷ Δοσίθεος,
ὅϑεν Δοσιϑιανοί καὶ Γορϑαῖος, ὅϑεν Γορϑηωνοῖ" καὶ
ἹΜασβωϑθαῖος, ὅθεν Μασζξωϑαεανοί ἀπὸ τὥτων Μεναῦ-
δριανις al, καὶ Μαρκιωνις α᾽, καὶ Καρποκρατιανοί" καὶ
Οὐωλεντινεανοὶ, x BaciAediavoi, x, Σατορνιλιανοῖ" £X,- 5
sos ἰδίως καὶ ἑτέρως ἰδίαν δόξαν τυαρεισηγάγησαν. ἀπὸ
᾿τὥτων ψευδόχριςοι" ψευδοπροφηται" ψευδαπόξολοι" οἷ
τίνες ἐμέρισαν τὴν ἐνωσὶν τῆς ἐκκλησίας Φϑοριμαίοις λό-
γοις xarà τὸ OE καὶ xarà T8 Xpig8 αὐτῷ. Hac affert
Eusebius lib. iv. Hist. c. 22. . 10

iam ϑιπηοῦ, a quo Simoniani
fluxerunt; et Cleobius, ἃ quo
Cleobiani: et Dositheus, a quo
Dositheani: et Gortheus, a
quo Gortheni: et Masbotheus,
a quo Masbothei sunt cogno-
minati: Ex his etiam mana-
int Menandriani, et Marcio-
niste, et Carpocratiani, et Va-
lentiniani, et Basilidiani, et

Saturniliani, aliique qui seor-
sum singuli proprias opiniones
induxerunt, Ex iis orti sunt
Pseudochristi, Pseudoprophe-
te, Pseudapostoli: qui adul-]5
terinam invehentes doctrinam
adversus Deum et adversus
Christum ejus, unitatem eocle-
sia disciderunt.

20

————án (DD cta

Ex incerto libro ejusdem Operis.

᾿Ακοῦσαι γέτοι eápsgi (inquit Eusebius, ubi supra, statim

ante τὴν ῥῆσιν proxime secuturam) μετά Tiva «eph τῆς Κλήμεντος

πρρὺς Κορινϑίες ἐπιςολῆς αὐτῷ εἰρήμενα, ἐπιλέγονῖος (sc. Hegesippi)

ταῦτα" Καὶ ἐπέμενεν ἡ ἐκκλησίω ἡ Κορινθίων &c. Eusebius24

quoque lib. iii. Hist. c. 16. Kad ὅτι γε xarà τὸν δηλούμενον (sc.

Clementem) 72 τῆς Κορινθίων xexivgro ςἄσεως, ἀξιόχρεως μάρτυς

ὁ Ἡγήσιππος,

Idem postquam de Clementis
ad Corinthios epistola quadam
commemoravit, hec addit, que
nos, $i placet, audiamus. Et Co-
rinthiorum, inquit, ecclesia in

recta fide permansit &c.——

Porro supradicti Clementis tem- 30

pore seditionem inter Corinthios
esse commotam, locupletissimus
testis est Hegesippus.

^ HEGESIPPUS.

Ex incerto libro ejusdem Operis.

Καὶ ἐπέμενεν ἡ ἐκκλησία ἡ Κορινθίων ἐν τῷ ὀρϑῷ λό-
γῳ, μέχρι ΤΙρίμου ἐπισκοπεύοντος ἐν Κορίνθῳ" οἷς συνέ-
pita πλέων εἰς Ῥώμην, καὶ συνδιέτριψγα τοῖς Κορινθίοις
.4 ^ € / 3 ΣΦ ὔ ^ 9 ^v 7

δημερας ἐκαγῶς᾽ tV c4g συνανεπαημεν τῶ opo λογῶώ.
“γενόμενος δὲ ἐν Ῥώμη, διαδοχὴν ἐποιησάμην μέχρις " An-
xrov, οὗ didxoveg ἦν Ἐλεύϑερος. καὶ παρὼ ᾿Ανικήτου
διαδέχεται Σωτὴρ, jue ὃν ᾿Ἐλεύϑερος. ἐν ἑκάφη δὲ δια-
δ eM v» € / / e Ν᾽ € € 7 / 4 N
09 x, ἐν £Xd5" πόλει ουτως Exi, ὡς 0 γόμος Xtjpu'Tiet x

10 οἱ τροῷηται καὶ 0 Κύριος. Hac affert Eusebius lib. iv. Hist.

cap. 22.

Et Corinthiorum quidem ec-
clesia in recta fide permansit
usque ad Primum ejusdem loci

l5episcopuni : Quocum familia-
riter collocutus sum dum Ito-
mam navigarem ; nec paucos
dies versatus sum cum Corin-
thiis, mutuamque ex recta fide
20consolationem cepimus. Ro-
mam vero cum venissem, man-

si ibi apud Anicetum, cujus
tum diaconus erat Eleutherus.
Post obitum deinde Aniceti
successit Soter, quem excepit
Eleutherus. In singulis autem
episcoporum successionibus, et
per singulas urbes eadem ma-
nent, que per legem ac Pro-
phetas, et a Domino ipso pre-
dicata sunt.

— — Ga ÁÀ—

Ex incerto libro ejusdem Operis.

"E» τούτοις ἐγνωρίζετο ᾿Η γγήσιππος, οὗ τυλείςαις ἤδη πρότερον
χεχρήμεϑα φωναῖς" ὡς ἂν ἐκ τῆς αὐτοῦ τοαραδόσεως τινὰ τῶν κατὰ
25 τὸς ἀποςόλους τταρατιϑέμενοι. ἐν τόέντε δὴ οὖν συγγράμμασιν οὗτος,
᾿ς σὴν ἀπλανῆ τοαράδοσιν τοῦ ἀποςολικοῦ κηρύγματος ἁπλουςάτῃ συν-
τάξα γραφῆς ὑπομνηματισάμενος, καϑ' ὃν ἐγνωρίζετο σημαίνει χρό-
γον, τσερὶ τῶν ἀρχῆνεν ἱδρυσάντων τὰ εἴδωλα οὕτω ττῶς γράφων.

Inter quos celebris fuit Hege-

Cy sippus, cujus testimonio in su
rioribus libris sepissime usi fui-
mus, cum res Apostolorum tempo-
ribus gestas ex illius fide ac rela-
tione traderemus. Hic in quinque

libris simplici admodum sermone
conscriptis verissimam Apostolice
praedicationis historiarm complex-
us, tempus ipsum quo floruit, ὃ»
perte designat, cum de iis qui si-
mulacra primum erigere cceperant,

102

RELIQUIA SACRE.

Οἷς κενοτώφιω xoj ναοὺς ἐπρίησων ὡς μέχρι vor ὧν ἐςὶ
καὶ ᾿Αντίνοος δοῦλος ᾿Αδριανοὺ Καίσαρος, οὗ καὶ ἀγὼν
x , J 2 €t ^" / Ν b M /

ὥγεται Ayrióetos, &Q ἡμῶν γενόμενος. x, yap x, Θόλιν
ἔχτισεν ἐπώνυμον ᾿Αντινόου, χρὴ προφήτας. Haec ait, atque

affert, Eusebius lib. iv. Hist. c. 8.

in hunc modum scribit, Quibus
cenotaphia templaque exstrux-
erunt, sicut nunc etiam fieri
videmus. Ex quibus fuit Anti-
nous servus Cesaris Hadriani,
in cujus honorem certamen

sacrum quod Antinoium vo-
cant, nostra etiam state cele-
bratur. Nam et urbem Anti-
noo cognominem Hadrianus
condidit, et Prophetas insti- 1C"
tuit.

De eodem Opere,
Eusebius lib. iv. Hist. cap. 22.

Kol ἕτερα δὲ “λεῖςα γράφει: (Hegesippus), ὧν ἐκ μέρους ἤδη

“ρότερον ἐμνημονεύσαμεν, οἰκείως τοῖς καιροῖς τὰς ἱςορίας πσαραϑέ- Sk.

μενοι" ἔκ τε τοῦ xa ᾿Εδραίους εὐαγγελίου καὶ τοῦ ΣΣξυριακοῦ, καὶ

ἰδίως ἐκ τῆς 'ΕΘραΐδος διαλέκτου τινὰ τίϑησιν, ἐμφαίνων ἐξ "E6paícy

ἑαυτὸν aemigeuxévoy" xo) ἄλλα δὲ ὡς ἂν ἐξ ᾿Ιουδαϊκῆς ἀγράφου exa-

᾿ραδόσεως μνημονεύει" οὐ μόνος δὲ οὗτος, ἀλλὰ x, Εἰρηναῖος X, ὁ τοᾶς
τῶν ἀρχαίων χορὸς, τεανάρετον σοφίαν τὰς ἸΣολόμωνος παροιμίας 2Ζ'
ἐκάλουν. καὶ τοερὶ τῶν λεγομένων δὲ ἀποκρύφων διαλαμθάνων, ἐπὶ

[5] "e . M P P ,
τῶν αὐτοῦ χρόνων τορὸς τινῶν αἱρετικῶν ἀναπεπλάδχοι τινὰ τούτων

φορεῖ.

Scribit etiam alia quamplurima,
qua nos jam superius maxima ex
parte, suis queque locis ac tempo-
ribus inserentes retulimus. Non-
nulla item ex Hebrzeorum evange-
lio et Syriaco, et ex Hebraica lin-

ua profert in medium: satis d
ec aperte significans, se ex He-
brzeis ad Christi fidem transiisse.
Alia quoque ex Judaicis traditio-

nibus scripto minime comprehen-
sis petita commemorat. Non so- 25
lum autem ipse, sed etiam Irenz- τ
us et omnes antiqui, Proverbia Sa-
lomonis vocare solent Sapientiam
omnium virtutum przcepta conti-
nentem. Denique ageus de libris30
qui apocryphi dicuntur, quosdam
eorum sua state ab nonnullis he-
reticis compositos esse scribit,

HEGESIPPUS. 40$

Ex eodem Opere, —...
Hoc refert Eusebius lib. iii. Hist. c. 11.
Τὸν γὰρ οὖν KAcmay ἀδελφὸν τοῦ Ἰωσὴφ ὑπάρχειν Ἡγήσιππος
ἱξορεῖ. |
Nam Cleopam fratrem fuisse Josephi testatur Hegesippus.

Ez libro quinto ejusdem Operis,

Referente Stephano Gobaro apud Photium in Bibliotheca,
Cod. ccxxx11. Col. 893.

*"Ori rà ἡτοιμασμένα τοῖς δικαίοις aya à ὅτε ὀῷ-
,ϑαλμὸς εἶδεν, ὅτε ὃς ἥκεσεν, ὅτε ἐπὶ καρδίαν àvOparra
ἀνέδη, Ἡγήσιππος μέν τοι, ἀρχαῖός τε ἀνὴρ καὶ ἀποςο-
λικὸς, ἐν τῷ τέμυπῆῳ τῶν Ὑπομνημάτων, οὐκ οἷδῥ 0, τι X)

᾿ s / No» ^ ^ Ν ^
ζαϑων, prm μεν signo) αἱ ταυτῷ λεγεῖ, Καὶ καταψεύ-
dta, τὸς ταῦτα φαμένους τῶν τε Suy γραφῶν καὶ TH
i Κυρίου λέγοντος, ' Μακάριοι οἱ ὀφθαλμοὶ ὑμῶν οἱ | βλέ-

WOYTES , x, rà ὦτα ὑμῶν τῶ ἀκὥοντα, x ἑξης.

Bona que preparata sunt jus- εἰ eos qui hzc asserunt, falsa
tis oculus non vidit, nec auris loqui in Divinas Scripturas et
audivit, nec in cor hominis as- Dominum dicentem, Beati ocu-

)eenderunt. Hegesippus vero vir li vestri videntes, et aures vestre
antiquus et apostolicus, libro — audientes, et qua deinceps' se-
quinto Commentariorum ue- quuntur.

scio quare ait, frustra hzc dici,

k 1 €or. ji. 9. 18. lxiv, 4. 1 Mat. xiii. 16.-

ANNOTATIONES
IN HEGESIPPI FRAGMENTA.

——— Prnt τος ......- .

P. 191. 1.6. CoMMENTARIORUM ACTUUM EccLE-
SIAST.] In lib. iv. Hist. sue Eusebius de Hegesippi cele-
berrimo opere hec posuit: ἐν πέντε δὲ οὖν συγγράμμασιν
οὗτος τὴν ἀπλανῆ τταράδοσιν τοῦ ᾿Ἀποςολικοῦ κηρύγμαῖος ἀπλος ατῇ
συντάξει γραφῆς ὑκομνηματισάμενος, &c. Quoniam vero que
Eusebius attulit, hic et illic, uti re8 sua atque occasio
postulabat, in ordinem redigere, prout illa in ipso Hege-
: Sippi operé sibi invicem successisse videntur, ego conatus
sum ; idcirco notare oportebit, primo loco collocari frag-
mentum de sectis Judaicis, quia przivisset id saltem
historie de morte Jacobi, quod probant quz in ipsa di-
cuntur ad p. 193. 1. . Porro proximo loco alterum frag-
mentum ideo adjectum est, quod hzretici ibi memorati ex
sententia virorum doctissimorum Valesii, Cavii, Dodwelli,
non Christiani, sed Judzi videntur fuisse; id quod verbis
ipsis innuitur. Alioqui satis apte altera hzc ῥῆσις sequi
videretur illam de Christianis sectis ex Hegesippo in
lib. iv. Hist. Euseb. c. 22. allatam. Vid. pag. 200. Imo
nonnihil fortasse difficultatis et istud habet, extitisse ex
numero hzreticorum, qui in priori ῥήσει tribui Jude in-
fensi dicuntur, homines ex ipsa illa tribu oriundos, qui in
hac altera memorantur.

Ibid. 1. 7. Ἦσαν δὲ γνῶμαι) Preemisit Eusebius, Ἔτι δὲ ὁ
αὐτὸς (Hegesippus) καὶ τὰς ττάλα! γεγενημένας exapa. ᾿Ιουδαίοις
αἱρέσεις igopsi λέγων" ἮΣΑΝ δὲ γνῶμαι &c. ldem preeterea
Scriptor sectas illas quee quondam apud Judaeos invaluerunt
recenset his verbis. ERANT, inquit, diverse sectze &c. Ἦ-
σαν δὲ xo) γν. habere Nicephorum, notat Strothius Eusebii
editor novíssimus. Meminit quoque τῶν éxrà αἱρέσεων ἐν τῷ
λαῷ in Fragmento, quod ad p. 199. posui, Hegefippus.

Ibid. ἐν υἱοῖς Ἰσραὴλ τῶν κατὰ τῆς φυλῆς ᾿Ιούδα καὶ τῷ Χρις 8}
In codice Maz. Med. et Fuk. scriptum inveni ἐν υἱοῖς Ἰσ-
gu $ τῶν xarà τῆς φυλῆς ᾿Ιούδα, C9c. quod quid sibi ve-
it nescio. nisi forte ita emendare placet ἐν υἱοῖς Ἰσραηλι-
TÀY κατὰ τῆς φυλῆς Ἰούδα. Vulgata tamen lectio magis
placet, quam et Regius codex et Nicephorus confirmant.

ANNOTAT,IN HEGESIPPI FRAGM. — aoj

Videtur autem Hegesippus, tribum Jude ab his omnibus
Judaici populi sectis puram ac vacuam existimasse, ita ut
nullus e tribu Jude, Essenorum aut Sadduczorum aut
Phariseorum sectam secutus sit. Quod tamen nequa-
quam verisimile est. Sed hoc ab Hegesippo dictum est in
gratiam tribus Jude, ex qua Christus originem duxit.
mnes igitur illas Judaismi hzereses, viguisse ait apud re-
liquas decem tribus, que proprio ac peculiari vocabulo
Israel dicebantur, post divisionem regni Judeorum Ro-
boami temporibus factam. Certe tribus Jude in libris
Prophetarum, ecclesie personam denotat; decem vero tri-
us referuntur ad hereticos quorum maxima est multitu-
do, ut scribit Hieronymus in caput i. Osee. VALESIUS.
'H addunt Maz. Med. Fuket. sine sensu, at in tota senten-
tia parum inest rationis. Valesius legendum putabat ἐν
υἱοῖς ᾿Ισραηλιτῶν, quod non probo; potius legerem ἢ τῶν,
aut ἢ transposito ἐν τῇ περιτομῇ ἣ ἐν υἱοῖς lop. τῶν, quod con-
firmare videtur Rufinus, sic reddens, in circumcisione, id
est, in filiis Israel. SrTRoTBH. Lectionem esse ferendam,
quz recepta est, puto, nisi fiat ex manuscriptorum illo
ἢ τῶν, quod in codice quoque Bod/. seu Savil. extat, ῥητῶς
fnanifeste, palam. Hesychius, Ῥητῶν. φανερῶν. ᾿Ῥητῶς. Qavs-
pes, ubi adscripsit editor, 1 T?m. iv. 1. Labbei Gloss.
Ῥητῶς, Aperte. Rufinus vetus interpres sic vertit, Erant,
inquit, diverse sententie in. circumcisione, id. est, in. filüs
Israel, que» smaxime adversabantur tribui Jude, ex qua
Christus est. Abest vox αὗται post 18 Xpgig8 a MS. Norfoilc.
Ceterum tradit Eulogius in Definitione adversus Samari-
tanos apud Photium Cod. CCXxX. p. 884. Dositheum he-
reticum gente Samaritanum, de quo Hegesippus quoque
mentioriem inter hec fragmenta facit ad pag. 200. in Dei
prophetas maledicum fuisse, maxime vero in Judam, unum
ex duodecim patriarchis, nihil reveritum plurimas de illo
in libris Mosaicis conscriptas laudes. Quod quidem pro-
fectum videtur ab odio in tribum Jude a nonnullis sectis,
maxime Samaritanis, suscepto, quorum majores appellat
Ezra hostes Judee et Benjamin, cap. iv. comm. 1. Ex Juda
autem, ut apostolus ad Hebrzos loquitur, ortus est Domi-
nus noster Christus, adversus quem etiam convenerunt sec-
"Ἐξ, quemadmodum in Symeonem discipulum ejus ὡς ὄντα
ἀπὸ Δαβὶδ καὶ Xpigiayóv. (d. Fragm. statim post additum.
P. 191. 1. 9. ᾿Εσσαϊοι" Γαλιλαῖοι, &c.] Hx sunt septem
heereses Judaici populi, quarum frequenter mentionem
facit Hegesippus, ut in libris superioribus vidimus. Sed
et Justinus in disputatione adversus Tryphonem totidem
recenset hzereses Judeorum, sed eas aliis nominibus appel-

,ὁ6 . ANNOTATIONES

lat. Verba Justini sunt hec. ὥσπερ οὐδὲ ᾿Ιουδαίους ἄν τις le-
Sui; ἐξετάσῃ, ὁμολογήσειεν slvaj τοὺς Xabbovxales, ἣ τὰς ὁμοίας ai-
ῥέσεις, Γενιςῶν καὶ Μεριςῶν, καὶ Γαλιλαίων καὶ “Ἑλληνιανῶν, καὶ
Φαρισαίων, καὶ Βαπῖιςῶν. Sicut neque Judceos, δὲ quis recte
perpenderit, dicat esse, Sadduceos aut ejusmodi haereses,
Genistarum οἱ Meristarum, Galilceorum οἱ Helleniano-
rum, Pharisceorum ac Baptistarum. Epiphanius quoque
septem Judaismi hzereses agnoscit; sed eas ita nominat j
Séribas, Phariseos, Sadduczos, Esssmos, Nazarzos, He-
merobaptistas, Herodianos. In indiculo hzreseon qui tri-
buitur B. Hieronymo, decem numerantur haereses Judzo-
rüm. Qui locus quoniam illustris est, hic meretur apponi.
I. Efinei dicunt. Christum docuisse illos omnem absttnen-
tiam. 11. Galilei dicunt Christum venisse et docuisse eos,
ne dicerent dominum Cesarem, neve ejus monetis uterentur.
IIT. Marbonei dicunt ipsum esse Christum qui docuit illos
in omni re Sabbatixare. IV. Pharisci negant Christum
venisse, nec ulla in re cum predictis communicant. V. Sad-
duccei negant resurrectionem, dicentes: Dictum est ad Adam,
Terra es et in terram ibis. VI. Genistee presumunt quo-
niam de genere Abrahcee sunt. VII. Meriste, quoniam se-
parant scripturas, non credentes omnibus prophetis, dicentes
aliis et aliis spiritibus prophetasse. VYII. Samarite gu
in locum Israel captivo et abducto in Balyloniam transiati
sunt. Venientes in. terram Samarice regtonts ex parte Is-
raélitarum, consuetudinem quam sacerdote reducto didice-
runt tenent : ex parte Gentilem, quam in nativitatis suce
terra habuerunt. |. Nam in observationibus suis a. Judeis
omnino separantur, quorum superstitio procul dubio omnibus
nota est. IX. Herodiani : Temporibus Salvatoris heec he-
resis exsurrexit. Hi Herodem magnificabant, dicentes tp-
sum esse Christum. X. Hemerobaptistee qui quotidie et
corpora sua et domum et supellectilem lavant. Apud Isido-
rum in lib. viii. Originum, octo numerantur hzreses, Pha-
risei scilicet, Sadduczi, Efinei, Mórbonei, Genistzee, Me-
riste, Samarite et Hemerobaptistze. Denique Clemens
in lib. I. Recognitionum, quinque duntaxat sectas Judzo-
rum recenset, quz schismata appellat: Sadduczos scili-
cet, Samaritas, Scribas, Phariszeos et quosdam ex Joannis
Baptiste discipulis. ** Cum enim," inquit, * jam immi-
* peret ortus Christi, ad sacrificia quidem reprimenda,
*€ baptismi vero gratiam largiendam, inimicus ex his quz
« predicta fuerant, adesse tempus intelligens, diversa
*€ schismata operabatur in populo, ut si forte prius pecca-
* tum potuisset aboleri, secunda corrigi culpa non possef.
* Erat ergo primum schisma eorum qui dicebantur Sad-

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 407

* duczi, initio Joannis Jam psne temporibus sumpto.
*€ Hique ut ceteris justiores, segregare se coepere a populi
* ccetu et mortuorum resurrectionem negare, &c." Sed
et paulo post idem Clemens non plures quam quinque
supradictas numerat sectas Judeeorum. Mirabitur fortasse
aliquis cur inter has sectas Esszeos przetermiserit. Cujus rei
am aliam rationem excogitare possumus, nisi quod ve-
teres Ecclesiz patres Essseis supra modum faverunt. V AL.
P. 191. 1l. 9. Γαλιλαῖοι) Hos quoque inter Judeorum
hereticos recenset Justinus et Hieronymus. Auctor ac
[rinceps hujus secte fuit Judas Galileus, qui post exsi-
ium regis Archelai, cum Romani in Judea censum agere
vellent, populares suos ad retinendam pristinam liberta-
tem ezcitavit, et quartam sectam invexit Galileorum, ut
séribit Josephus in libro ii. de bello Judaico. VArEsrUSs.
Ibid. ᾿ἩμεροδακπΊις αἱ) Eadem dogmata cum Scribis ac
Phariseis amplectuntur. Hoc vero precipuum habent;
tam .vere autumnoqse quam :zstate atque hyeme
quotidie lavant: unde et Hemerobaptistarum appellatio-
ném adepti sunt. Ita enim statuebant vivere aliter homi-
nem non posse, quam si quotidie se aquis elueret, atque
ab omni crimine purgaret. Epiphan. Heres. xvii. afferente
RrADINGIO. Nuge tantum ac mera somnia Epiphanii
isthrec videntur Jacobo Rhenferdio, qui in Dissert. sua De
Fictis Judaeorum Heres. ὃ. xxx. &c. Hemerobaptistas hos
statuit servatores fuisse legis Mosaicz, qua quidem jussi
sunt Israelite lavare se et vestimenta, et supellectile, quo-
ties polluti essent, adeo ut ἩΗμεροδαπῆιςὴς idem sit, qui Rab-
binis cav 53D vocatur, eo die tingendus, quo scilicet fuerat
llutus. Sed viderit vir doctissimus, an verisimile sit, ut
egis Mosaicz observatores propterea sectarii existimaren-
tur, aut tales esse a quoquam fingerentur, dum, ut opina-
tur ille, nulla re a ceteris Judzis discrepabant. Ait qui-
dem Epiphanius Heer. xx. num. 3. nullos temporibus suis
superfuisse Hemerobaptistas, unde illud constaret, eum
hausisse sua ex libris, non ex sua ipsius cognitione; verum
lus semel et alibi diserte ille refert, istos hzreticos docu-
1986, pendere ipsam zternam salutem ex ablutionibus suis
quotidianis ; similiter ac semper statuerunt Indi orientales,
aquse vi divina animum purgari, et hodieque hemerobap-
tistze sunt. Porro ut Justinus Martyr in Dialogo cum Try-
fhone Baptistas una cum aliis Judaicis sectis commemora-
Vit, num. 80. ita Hemerobaptistas nominavit Auctor Con-
stit. post. lib. vi. c. 6. Ut ab his gentilibus suis Ebioni-
(ἱ morem suura quotidiane lustrationis, quem memorant

208 ! ANNOTATIONES

auctores, accepisse videantur. taque lic fortasse, sicut
alibi, doctissimus Rhenferdius suspicionibus suis et cons
jecturis e vocabulis ductis nimium tribuit.

P. 191. 1. 9. Μασδωϑαῖοι)] In tribus nostris oodicibus
Maz. Med. et Fuk. legitur Μασδώϑεοι accentu in ante-
penultimam syllabam rejecto. In indiculo Hieronymi

arbonei dicuntur ; apud Isidorum vero Morbonei. Ce-
terum hi Masbothei distinguendi sunt ab ills quorum
paulo ànte meminit Hegesippus. Hi enim erant ex sep-
tem sectis Judaici populi qua circa Christi tempora ex-
ortz sunt. : Illi vero ex septem illis Judzorum sectis pro-
pagati sunt, perinde ac Simoniani, Dositheani atque Gor- -
theni. (vid. p. 200.) Mihi quidem mendum subesse videtur
in alterutro Hegesippi loco. Apud Rufinum Masbuthei di-
cunturilli inter Judaicas sectas quarto loco numerati, Alii
vero ex illis prognati sectis dicuntur Masbutheani. Sic
enim scribitur in optimo codice Parisiensis Ecclesie. VAL.
Mac6ó3to; legitur etiam in cod. Savil. seu Bodl. Favetque
eidem scripture locus apud Constitut. 4fpost. a me modo
commemoratus, ubi Βασμόϑεοι literis 6 et p transpositis
extat." Distinctionem autem a Valesio factam inter hos
alterosque viros ab Hegesippo ad pag. 200. commemoratos
improbare videtur Rhenferdius V. D. modo allatus, qui de
lisdem ita pergit scribere $. xxxiv. ejusd. Dissert. cum apud
Isidorum aliosque hzc verba invenisset: Morbonei, seu
Marbonei, (Scaliger Masbothet corrigit) dicunt ipsum esse
Christum qui docuit illos in omni re sabbatixare : * À Sab—
*€ batho igitur, (inquit Rhenferdius) quod seorsim a czterissm
* Judzis observabant, id nominis nacti sunt, cum non ve—
* tus tantum Judaicum septimi, sed etiam novum prim"
*€ diei celebrarent, quemadmodum infra de Nazarzis e -
* Ebionitis pluribus probatum dabimus, quos eosdenmm
* plane esse credimus, qui hic dicuntur Masbothzi, cur—
* vero simile sit quemadmodum Judzi olim Gentilibus
* Sabbatho hebdomadario Sabbatarii dicti sunt, ita pr- 3r.
* mos Christianos a novo, imo duplici Sabbatho, ipszs
* Judaeis pwrmawm Sabbatarios esse appellatos." p. 93.
At videsis Semlerum diversum quid afferentem infra zd
pag. 200. Imo dignum notatu est, extitisse apud Judzos
olim, qui a Judzis ipsis tanquam septimi diei, seu Sab-
bati, nimii cultores habebantur. Drusium lib. secundo
De tribus Sectis Judeorum appello, qui hzc affert. “9 Mosis
** verba sunt Exod. vi. ὁ. Non egredietur homo e loco suo,

* Ea haeretici ad litteram accipiunt, quos refellit auctor
* libri Misrok ex prophetis, fol. 27. col. 2." cap. xv. p. 95.

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 209
Quibus verbis lucem preebet Origenis locus in lib. iv. De

nctipiis cap. 1. Eis τινα δὲ φλυαροῦσιν (οἱ ἐκ τεριτομῆρ) εὗρε-
σιλογᾶνϊες ψυχρὰς τοταραδόσεις φέροντες, ὥσπερ καὶ περὶ τῇ caG6ára,
φάσκοντες τόπον ἑκάςω εἶνοι διχιλίες τοήχεις. ἄλλοι δὲ, ὧν igi Δο-
σίϑεος ὁ Σαμαρεὺς, καταγινώσκονϊες τῆς τοιαύτης διηγήσεως, οἴονται
ἐπὶ τοῦ σήματος, οὗ ὧν καταληφϑῇ τις ἐν τῇ ἡμέρᾳ T8 σαθδάτε,
μένειν μέχρις ἑσπέρας. c. xvii. p. 176. ed. Delaru. seu Bene-
dictin. vel cap. 1. Philocalice Origenis p. 14. ed. Spenceri.
P. 191. 1. 10. Σαμαρεῖται! Rectius Epiphanius Samaritas
a Judseis distinxit; et Judeorum quidem septem hzereses
recensuit: Samaritanorum vero quatuor. Hegesippum
tamen secuti sunt Hieronymus, seu quisquis est auctor
indiculi ; Isidorus, Honorius Augustodunensis et alii: qui
Samaritas inter Judeorum hzreses retulerunt, late scilicet
sumentes nomen Judeorum. Atque ita sensisse videtur
Hegesippus, cum ait ἦσαν δὲ γνῶμαι διάφοροι ἐν τῇ τποεεριτομῇ.
quod subjicit ἐν υἱοῖς ᾿Ισραὴλ, id jam excusari non potest,
cum Samaritani nunquam pro filiis Israél habiti fuerint.
VALESIUS. De Sadduczis videndas esse monet Strothius
€L Schultzii Conjecturas Historicas Crit. an. 1779. editas.
Tbid.].12. .-----ἀπὸ τούτων] Eusebius hec premisit :
Μετὰ Νέρωνα xal Δομετιανὸν, κατὰ τοῦτον οὗ νῦν τοὺς χρόνους
ἐξετάξομεν, (scil. Imp. Trajani) μερικῶς καὶ κατὰ πόλεις ἐξ
ἐπαναςάσεως δήμων, τὸν xa3 ἡμῶν κατέχει λόγος ἀνακινηϑῆναι
διανγμόγ' ἐν ᾧ Συμεῶνα τὸν τοῦ Κλωπᾶ, ὃν δεύτερον κατας ἦναι τῆς
iy Περοσολύμοις ἐκκλησίας ἐπίσκοπον ἐδηλώσαμεν, μαρτυρίῳ τὸν
βίον ἀναλῦσαι τοαρειλήφαμεν. καὶ τούτου μάρτυς αὐτὸς Exeiyog, οὗ
διαφόροις ἤδη τορότερον ἔχρησάμεϑα φωναῖς, ᾿Η γήσιππος. ὃς δὴ περί
τινῶν αἱρετικῶν ἱςορῶν, ἐπιφέρει δηλῶν" ὡς ἄρα ὑπὸ τούτων κατὰ
τόνδε τὸν χρόνον ὑπομείνας κατηγορίαν, στολυτρόπως ὁ δηλούμενος ὡς
ἂν Χριςιανὸς ἐπὶ τολείςαις αἰκιδϑεὶς ἡμέραις, (verba ipsa Hege-
sippi huc fácientia habes infra ad p. 198.) αὐτόν τε τὸν ài-
y xal τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν εἰς τὰ μέγιςαι καταπλήξας, τῷ τοῦ Ku-
plu τσάϑει τοαραπλήσιον τέλος ἀπηνέγκατο. αὐδὲν δὲ οἷον καὶ τοῦ
συγγραφέως ἐπακοῦσαι. αὐτὰ δὴ ταῦτα κατὰ λέξιν ὧδέ πως ἱςορᾶν-
τος. "ALIO τούτων &c. Post Neronis ac Domitiani persecu-
lionem, sub hoc cujus nunc tempora commemoramus Traja-
πο, particularem quamdam per singulas civitates populari
motu adversus nostros excitatam esse persecutionem accepi-
wus. In qua Symeon Cleopee filius, quem secundum Eccle-
te Hierosolymitanee Episcopum constitutum esse docuimus,
martyrio vitam fnisse memoratur. — Hujus rei testis est is,
ejus verba jam toties retulimus, Hegesippus. Qui de He-
felicis quibusdam verba faciens, αὖ tisdem circa hec tem-
pera accusaium subjungu esse. Symeonem, variisque tor- -
VOL. I. P

910 ANNOTATIONES

mentorum generibus per dies plurimos excruciatum, eo quod
Christianus esset, admiratiom fuisse tum Judici, tum satel-
litibus ac ministris: tandemque eodem supplicii genere quod
Dominus pertulit, vitam chrusisse. Sed satius est. verba
ipsius scriptoris hec narrantis audire. EX eorum &c.

P. 1g1. 1. 12. δηλαδὴ τῶν αἱρετικῶν) Hec Eusebii esse vi-
dentur verba. Itaque vertit Rufinus, i£ ergo, cum de
hereticis diceret, Ex his igitur &c.

Ibid. l. 13. Zuueavo;] In codice Regio legitur Σίμωνος, ut
notavit etiam Rob. Stephanus. Hieronymts in Chronico,
hujus Episcopi Hierosolymitani nomen duplici modo
scribi testatur, Symeonem scilicet et Simonem. Idem
habet Georgius Syncellus, et auctor Chronici Alexandrini.
VALESIUS.

Ibid. ὡς ὄντος ἀπὸ Δαβὶδ] Propter eandem causam, et
hereticis quoque accusantibus, Judze apostoli nepotes ad
Domitianum olim accersiti fuerant. Vid. pag. 196. ὄντως
pro ὄντος MS. Bodl. |

Ibid. 1. 15. xol ὑπατικοῦ 'Arlixo9] Id est cum Atticus es-
set Legatus Syrie. Solebant enim Syri horum Preesidum
nomine annos designare, ut constat ex Josephi antiquita-
tibus. Sed et in reliquis provinciis, Rectorum nomine
tempora designari consueverant. Porro ex legatis Czesa-
ris alii erant Consulares; alii Pretori. Quocirca Atticus
hic ὑπατικὸς appellatur, ut eum consularem fuisse constet.
Ex his apparet male Rufinum vertisse: Martyr effectus est
cum esset annorum centum xx. sub Trajano Cesare, apud
Atticum consularem. Grzca Hegesippi sic habent, ἐτῶν ὧν
ἑκατὸν εἴκοσι ἐπὶ Τραϊανοῦ καίσαρος, καὶ ὑπατικοῦ "Aslixo, — Sed
primo quidem przpositio illa ἐπὶ, non significat apud :
verum id tantum designat, Symeonem martyrio perfunc-
tum fuisse principatu Trajani, Attico Syriam administran-
:te. deinde vox illa ὑπατικοῦ, non simpliciter Consularem
denotat, sed Legatum Consularem, ut dixi. Erant quidem
ztate Rufini Consulares qui Palestinam regebant, ut ex
imperii Romani notitia notissimum est. Verum hic Ma-
gistratus diu post Trajani tempora est institutus. Cete-
rum supra citatus Rufini locus in manuscripto codice
bibliothecz Regie ita perscribitur. Martyr effectus est
eum esset annorum centum XXV. VAtEs1US. Utrosvis
numeros elige, ante Christum natus est S. Symeon.

P. 192. 1. 9. Διαδέχετοι δὲ &c.] Hzc Hegesippiana lecto-
ribus suis ita commendat Eusebius ; Τὸν δὲ τῆς τοῦ ᾿Ιακώθου
τολευτῆς τρόπον, ἤδη μὲν τορρότερον αἱ «ταρατεϑεῖσαι τοῦ Κλήμεντος
φωναὶ (cap. nimirum primo hujus fibri Hist. Euseb. ubi

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. a

Clementis Al. hzc verba ex lib. vii. Hypotopos. ejus affe-
runtur ; δύο δὲ γεγόνασιν ᾿Ιάκωθοι" εἷς ὁ δίκαιος, ὁ κατὰ τῷ πἸερυγίθ
βληϑεὶς καὶ ὑπὸ κναφέως ξύλῳ πληγεὶς εἰς ϑάνατον" ἕτερος δὲ ὃ
κοαιρατομηϑείς.) δεδηλώχασιν ἀπὸ ToU σστερυγίου βεθλῆδϑαι, ξύλῳ τε
τὴν πρὸς ϑάνατον eren xy Sog αὐτὸν ἱςορηκότος. ἀκριδέςατά γε μὴν
τὰ κατ᾽ αὐτὸν ὁ Ἡγήσιππος ἐπὶ τῆς πρώτης τῶν ἀποςόλων γενόμε-
νος διαδοχῆς, ἐν τῷ τοέμπίῳ αὐτοῦ ὑπομνήματι τοῦτον λέγων ἱςορεῖ
τὸν τρόπον. ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ δὲ &c. “4. jam quidem supertus
modum ccedis Jacobi ex allatis Clementis verbis cognovi-
uus, qui ex templi fastigio eum pracipitatum, et fullonis
vecte percussum interiisse testatus est. Sed omnium accu-
ratissime Hegesippus qui Apostolorum temporibus proximus
fuit, in quinto commentariorum libro de Jacobo perscripsit
his verbis. ECCLESIA, inquit, &c. &c.

P. 192. 1. 9. μετὰ τῶν ἀποςόλων] Hieronymus in catalogo
hunc locum. ita vertit. Suscepit Ecclesiam Hierosolymcee,
fost Lpostolos frater Domini Jacobus. Quasi legeretur
μετὰ τοὺς ἀποςόλους. Longe rectius adversarius Hieronymi
Rufinus interpretatus est cum z4postolis. Nam Apostoli
una cum Jacobo Episcopo Hierosolymitanam rexerunt
Ecclesiam. — Quare perperam Rufinus in cap. 1. hujus
libri, Jacobum Apostolorum Episcopum nominavit. ÁAt-
qui Clemens cujus verba illic interpretatur Rufinus, Jaco-
bum non Apostolorum, sed Hierosolymorum Episcopum
factum esse. dicit. Porro Rufinus id hausisse videtur ex
Clementis Recognitionibus, quas vel ipse, vel Paulinus
latine vertit. Nam in lib. ii. ejus operis Clemens, Jaco-
bum fratrem Domini, quem ipse Archiepiscopum nomi-
nat et principem Episcoporum, Episcopali auctoritate
Apostolis omnibus przcipientem inducit. "VALEsIUS.
Narraverat ante Eusebius cum in hoc capite, tum vero in
Chronico suo ad an. Abrahz 2048, ecclesie Hierosolymi-
tang episcopum ab apostolis ordinatum Jacobum fuisse.
Et reperi ego lectionem ἐπὶ τῶν ἀποςόλων in codice vetusto
bibliothecz: Bodleianz num. 142. designato, in quo Hege-
epp isthzec de morte Jacobi extant, sed, quod mireris, ex
Chronica Historia Eusebii, ut pre se fert titulus, de-
sumpta ; ψευδεπιγράφως quidem, msi Eusebius, ut in histo-
ria, ità in Chronicorum priore libro nunc deperdito, ea
adduxisset. Perperam «apa τῶν ἀποςόλων, pro vera lectione
μετὰ, Gruteri Lectt. ad oram ed. Genev. posite. Habet
Georgius Syncellus, qui ῥῆσιν posuit in Chronographia sua
ad pag. 337. μετὰ τὴν τῶν ἀποςόλων, sed mendose, ni excide-
rit post ἀποςόλων vox τελευτὴν. quod cum Hieronymi verbis
«onveniret.. Contra citius fortasse, quam oportebat, Ja-

P2

212 ANNOTATIONES

cobo episcopatum addixit Photius, qui in. Epistola 11j.
scribit, hunc de manu ipsius Domini Hierosolymitanum
presulatum accepisse ; quod ex veteribus nonnulli quo-

ue narraverant, ut Chrysostomus Homil. xi. in Primam ad

or. et Prosper Aquitanus in Chronico Integro a Roncallo
nuper edito. Imo dixerat etiam Eusebius lib. vii. Hist.
c. 19. accepisse Jacobum episcopatum ab ipso Servatore et
ab apostolis.

Ceterum, utrum ex apostolis duodecim fuerit, ut Cle-
mens Alex. teste .Eusebio, docuit, necne, hic Domini
propinquus et Hierosolymitanus episcopus, magna sem
fuit quzstio. Interea ex S. Pauli illo in Ep. ad Gal. i. 19.
Alium autem apostolorum vidi neminem, nisi Jacobum fra-
trem Domini, satis evidenter hoc probari censet doctissi-
mus Montacutius in libro Anglice scripto, Ecclesice "cta
et Monumenta qui inscribitur. cap. viii. δ. 75. p. 549.
Vid. et Pearsonium Lectt. in 74cta Apost. apud Op. Postu-
ma, iv. 4. p. 58. Porro habet vetustissimus Papias in Frag-
mento Grabiano supra ad pag. 16: Maria Cleophe, ste
ZAlphei, uxor, φμ fuit mater Jacoli episcopi et. apostoli.
Neque differre Jacobum episcopum ab apostolo Jacobo
Alphzi filio, nuperrime exposuit Gerbrandus Elias Dis-
sert. Inaug. in Epist. Jude. 'Traject. Bat. an. 1803.

P. 192. ]. 9. ὁ ἀδελφὸς r8 Kupia] Verba absunt a cod. Nor-.
folc. cseteris refragantibus. Habet τοῦ Χριςοῦ Georgius
Syncel. pro τῇ Kuple ante χρόνων.

Ibid. 1. 10. ὁ ὀνομαδϑεὶς ὑπὸ πάντων δίκαιος] Post heec verba
in codice Mazarino ac Fuk. apposita est distinctio. Quam
quidem interpunctionem secutus videtur Rufinus. Sic
enim vertit : Suscepit Ecclesiam cum Apostolis frater Do-
mini Jacobus, qui ab omnibus cognominatus est justus, ab.
ipsis Domini temporibus erdurans usque ad nos. Verum
in codice Regio ac Med. et apud Nicephorum nulla est
adscripta distinctio post vocem δίκαιος ; sed totus locus
uno spiritu continuatur hoc modo, ὁ óvoayelg ὑπὸ πσάντων
δίκαιος ἀπὸ τῶν τοῦ Κυρίου χρόνων μέχρι καὶ ἡμῶν. Id est qut
ab ipsis Christi temporibus usque ad nostram cetatem justus
ab omnibus cognominatus est. Et hanc quidem distinctio-
nem in interpretatione mea sequi malui, post Musculum
et Christophorsonum : quippe quz certior et sequentibus
Hegesippi verbis magis congruere mihi videretur. Subji-
cit enim Hegesippus, ἐπεὶ πολλοὶ μὲν "léáxw6ot ἐκαλοῦντο, &c.
Que verba sine dubio referuntur ad ea qua praecesserunt,
ὁ ὀνομαδϑεὶς ὑπὸ τυάντων δίκαιος. Reddit enim rationem Hege-
sippus, cur Jacobus justus ab omnibus cognominatus sit.

ΙΝ HEGESIPPI FRAGMENTA. 213

Quippe, inquit, multi fuere Jacobi; sed hic pre ceteris
justitia excelluit, ut multis argumentis deinceps probat

egesippus. Deinde si priorem distinctionem sequamur
cum Rufino, falsum erit illud quod sequitur, Jacobum
scilicet Episcopum a temporibus Domini usque ad Hege-
sippi etatem permansisse. Nam Jacobus quidem Justus
casus est Neronis principatu. Hegesippus vero Ántoni-
norum temporibus floruit, ut superius observavi. VALE-
SIUS.

P. 192. 1. 13. ἅγιος) &yvos pro ἅγιος legisse videtur Ce-
drenus Hisl. Compend. p. 169. ed. Basil. ubi heec de Jacobo
breviter afferuntur, tacitis Eusebii Hegesippique nomini-

us.

Ibid. ]. 14. ξυρὸν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν &c.] Idem de Petro le-
gus in Recognitt. Clementis vii. 6. ubi vid. Cotelerium.

e Matthzeo apud Clementem Alex. lib. ii. c. 1. Peedago-
gi. J. À. FABRICIUS, ad Abdie Jpostolicam Hist. lib. vi.
δ. 5. in Cod. zpocryph. Nov. Test. tom. ii. p. 599. editam,
ubi Abdias ille hanc de Jacobo narrationem ex Rufiniana
Interpretatione Hist. Eusebii desumpsit. Quod ad absti-
nentiam ejus ab usu carnium attinet, contra Scaligerum
Prefatione in. Chronicum Eusebianum de Hegesippi loco
agentem hoc respondit Halloixius, verba Hegesippi de
privata vita et quotidiano victu intelligenda esse, non vero
de iis, quz ex prescripto legis observanda erant. Scaliger
enim agni paschalis cum Christo Domino esum objecerat.
Vid. Halloix. ad p. 721. tom. i1. Pitt. PP. Oriental. in
Hegesippo.

bid. l. 15. τούτῳ μόνῳ ἐξῆν εἰς τὰ ἅγια eiciévaj] Totum
hunc Hegesippi locum jampridem examinavit Scaliger in
Animadversionibus Eusebianis pag. 178. multaque in eo
reprehendit, que operz pretium erit legere. Adde etiam
ue adversus Scaligeri censuram scripsit Dionysius Peta-
vius in Notis ad Hzresim 78. Epipbanii, et P. Halloixius
in Notationibus ad vitam Hegesippi cap. 3. VALESIUS.
Id palmare Scaligeri argumentum. At in Hegesippi textu,
ut ipse fatetur, nihil aliud est quam in Sancta, ἅγια, quo-
tidie Jacobum fuisse ingressum, quod quidem de Sancto
Sanctorum, in quod solus Pontifex semel tantum in anno
terat ingredi, intelligi non debet, sed de sanctuario so-
um, ubi quotidie Sacerdotes lineis induti ministrabant,
quem locum Joseph. lib. iii. antiq. cap. 5. appellat ἅγιον.
indone autem indutum Jacobum fuisse, quid mirum est?
cum idem de adolescente, qui capto a Judaeis Christo
Domino, nudus aufugit, in Evangelio asseratur. Uni au-
P3

414. ANNOTATIONES

tem ipsi licebat in eum locum ingredi, id est ob ejus sanc-
titatem, preter sacerdotes, quibus id juris ex officio in-
erat. Sic id ab antiquis intellectum fuisse patet ex cod.
Ecclesie Remensis, (Bist. Eccl. Rufini) ubi additur, oran-
di, non sacrificandi causa. Epiphanius et Rufinus videntur

rimi legisse sancta sanctorum. Tukgop. RUINARTUS, in

otis in hoc martyrium S. Jacobi, apud 4cta Primorum
Martyrum Sincera et Selecta, p. 4. ed. Amst. Distinctio-
nem autem inter hoc sanctum et sanctum sanctorum mi-
nus curasse veteres videntur; quippe cum Tertullianus
unum pro altero posuerit; Meminerant certe, inquit, nisi
circumcisum scirent (Christum), non admittendum n sancta
sanctorum, Lib. iv. Contra Marcion. cap. 7; dum contra
Apostolus ad Hebrzeos sancíta scripsit pro sanctis sancto-
rum cum alibi tum hoc loco, ὥσπερ ὁ ἀρχιερεὺς εἰσέρχεται εἰς
τὰ ἅγια ἐν αἵματι ἀλλοτρίῳ. ix. 25.

P. 192. l. τ6. οὐδὲ γὰρ ἐρεᾶν ἐφόρει] Additur ἔνδυμα post
ἐφόρει in Bodleiano, quod ante memoravi, Hegesippi Ἐπ-
cerpto; Rufinusque vetus interpres habet, aeque enim lineo
utebatur indumento. :

Ibid. l. 17. xoà μόνος εἰσήρχετο eig τὸν ναόν. x. μι. εἰσή
iy τῷ ναῷ .MS. Bodl. seu Savil. Quod ab Hegesippo He-
breo-Christiano profectum esse, vero haud absimile est.
Ei; τὸν ναὸν, quod includit τὰ ἅγια sanctum, solum intrare
solitum esse Jacobum tradit hic et supra Hegesippus,
hoc est, solum prater sacerdotes fortasse, ut Ruinartus
supra exposuit. Halloixius vero μόνον incomitatum ad-
versus Scaligerum utroque loco interpretatus est, quo
sensu vocem adhibentem Eusebium video in lib. viii. Hist.
c. 7. p. 245. ed. Reading. |

P. 193. l. 1. διὰ τὸ ἀεὶ xapmlav ἐπὶ γόνυ) Duz postremze
voces absunt a codice Fuket. et apud Nicephorum. Ve-
rum in codice Maz. ac Med. totus hic locus ita legitur διὰ
τὸ ἀεὶ xájwmlav τοροσκυνοῦντα τῷ Sed τὰ γόνατα. V ALESIUS.
Paulo supra pro ὡς ἀπεσκληκέναι preestabat ὥςε à. Hegesippi
Excerpt. Bodl. et mox infra αἰτῆσαι pro aireiSay Georgius
Syncellus.

Ibid. 1. 3. ἐκαλεῖτο Δίκαιος καὶ 'Q6Alag] Nicolaus Fullerus
in lib. iii. Miscellaneorum Sacrorum, hunc locum sic
emendat ἐκαλεῖτο Ziabüix καὶ ᾿Ωϑλιὰμ,, 0 ἐςιν Δίκαιος, καὶ exepiox 3
τοῦ λαοῦ. Quam doctissimi viri emendationem libenter
amplector. Tamen cum Epiphanius in.hzresi 78. et Jo-
vius Monachus quem vulgo male Jobium vocant, Jaco-
Obliam dictum esse testentur, retinenda est vulgaris
P; maxime cum Ophlias hebraice arcem populi signi-

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 215

ficet. Sed et Rufinus atque Nicephorus vulgatam lectio-
nem tuentur. VaLEsIUS. Convenientiam vocis ὠθλίας
propugnaculi populi cum altero Δίκαιος ostendit Samuelis
Basnagius V. D. in Znnalibus Politico- Ecclesiast. ad an.
Christi 33. num. 185. p. 430. Hegesippi narrationi alio-

uin infensus. De nomine Just? Jacobo imposito cum

egesippo consentit Clemens Alex. in libb. sexto et sep-
timo Hypotoposesy apud Euseb. lib. ii. ΗΠ δὲ. cap. 1. Taceo
de Josepho, quoniam locus ejus huc pertinens ab Origene
alisque commemoratus, in codicibus Josephi hodie non
extat. [14 vero Hieronymus, non solum Hegesippum
fortasse auctorem habens, lib. I. Comm. sui in Ep. ad
Galatas : Hic autem Jacobus episcopus Hierosolymorum
primus fuit, cognomento Justus ; vir tantz sanctitatis et
rumoris in populo, ut fimbriam vestimenti ejus certatim
cuperent attingere. Qui et ipse postea de templo a Judceis
precipitatus, successorem habuit Symeonem, quem et ipsum
tradunt pro Domino crucifixum. fol. 97. ed. Frobenii. Cze-
terum pro ὠδλίας habent ὀδλίας Hegesippi Excerpt. Bodl.
Cedrenusque, sed, àA6ía; Georgius Syncell. que quidem
Georgii scriptura favet opinantibus hoc nomen ex illo
Alphzei originem duxisse, quorum conjecturam memorat
cl. Gerb. Elias Dissert. Inaug. in Epist. Jude, p. 23.

P. 193. 1. 4. ὡς oi προφῆται δηλοῦσι arepl αὐτϑ] Ecquis om-
nium prophetarum hzd de Jacobo profert? Ait etiam
Scaliger ad Chron. Eusebii, * Vellem testimonia ipsa pro-
* phetarum adduxisset." Ad Esaize locum, ἄρωμεν vel δή-
σωμεν, τὸν δίκαιον &c. quem affert in sequentibus Hegesip-

us, hzc quoque verba pertinere, censere se dicit Valesius
ibidem. Revera, ut recte notat Grabius tom. ii. Spicil.
Fragment. p. 255. ** heec oratoria applicatio potius, quam
* theologica explicatio videtur."

Ibid. 1. 5. τῶν ἐν τῷ λαῷ, τορογεγραμμένων μοι ἐν Toig ὑπομνή-
μασιν) Vide locum supra ad pag. 191. Absunt verba τῶν ἐν
a MS. Bodl, seu Sad. sed male Georgius Syncellus τῶν ἐν
τῷ λόγῳ γεγραμμμένων μοι ἐν τοῖς ὑπομνήμαισιν, omittitque τοῖς
Hegesippi Excerptum Bodl. Hic autem nota, ὑπομνήματα
ipsum esse Hegesippi opus, cujus fragmenta sistimus,
quod quidem constat, cum ex aliis Eusebii verbis, tum
ex illis in cap. xxii. lib. 24. Ὁ μὲν οὖν Ἡ γήσιππος iy extyre
τοῖς εἰς ἡμᾶς ἐλδοῦσιν ὑπομνήμασιν.

Ibid. 1. 7. τίς ἡ ϑύρα τοῦ ᾿Ιησοῦ] Ostium hoc loco est in-
troductio, seu institutio atque initiatio. Ostium igitur
Christi nihil est aliud, quam fides in Deum Patrem et in
Filium ac Spiritum sanctum. De hoc ostio dicitur jn

P4

216 ANNOTATIONES

Psalmis: Hzc est porta Domini, et Justi intrabunt per
eam, ut explicat Clemens in lib. vi. ςρωματέων. Et ostium
quidem Joannis Baptiste erat penitentia : Christi vero
ostium est remissio peccatorum quz fit per baptismum.
VALESIUS. Christus ipse dixit, ἐγώ εἶμι $ ϑύρα (Jo. x. 7,
9.) et illa vox de Christo Apostolicis temporibus maxime
fuit usurpata, unde illa Judzorum ad Jacobum Justum,
ἀπαγ!είλον ἡμῖν τίς ἣ ϑύρα τοῦ Ἰησοῦ τῇ ςαυρωϑέντος. Doce nos

uod sit ostium Jesu crucifixi, ut refert Hegesippus apud
Eusebium lib. ii. cap. 23. (vid. infra ad lin. 13. pag. 194.)
Pearson. Vind. Epist. Ignatii part. ii. pag. 153. fin. cap. 12.
a READINGIO allatus. Christus enim ipse dixerat: ἐγώ
εἶμι ἡ ϑύρα. STROTH. Qus attulit ex Pearsonio Readin-
gius, ea scripserat vir summus de loco Ignatiano agens,
in quo Christus ϑύρα τοῦ warpi; dicitur. Porro in notis
postumis ad Ignatium, Epist. ad Philadelph. $. 9. eadem
posuit, hoc adjecto, * Ipse est qui aperit ost;um verbi,
* 2 Cor. ii. 12. Coloss. iv. 3. Apoc. iil. 8. ϑύρα τῆς «rigsas,
* Act. xiv. 27." Ita Pearsonius. Et vero responsiones Ja-
cobo hic et infra attributz, ita se habere videntur, quasi
Jesus ipse ἡ Sópa τῇ 'Inc8 118 locis appelletur. Sciscitanti-
bus enim Judzis, τίς ἡ ϑύρα τοῦ "Inr, respondet vir sanctus,
τᾶτον slyaj σωτῆρα. Imo posteriore tempore eidem quze-
stioni regerit, τί με ἐπερωτᾶτε «egi Ἰησοῦ T8 vi8 τῇ ἀνϑρώπου,
καὶ αὐτὸς κἄϑηται &c. lta in Clavi illa Scripture inedita,
cujus ante mentionem feci ad pag. 132. Melitoni ascripta,
interpretamentum hoc extat: Porta, Christus, vel 8.
In Psalmo; Ecce porta Domini, justi intrabunt in. eam.
Et Tertullianus quoque lib. iii. adv. Marcion. Christum
templum Dei et portam eundem esse dicit. Potest igitur
phrasis, cui Greca hec respondent, Judzis extitisse at-
que Hebreo-Christianis familiaris ; prout nomen Dei pro
Deo ipso in S. Scriptura sepius adhiberi dicitur. Porro
haud omittendum videtur, attulisse Hegesippi hunc locum
Eusebium in lib. iii. Demonstr. Evang. cap. 7. atque ibi
interrogatum esse Jacobum, τίνα περὶ τοῦ Ἰησοῦ ἔχοι δόξαν,

ro illis, τίς ἣ ϑύρα τοῦ ᾿Ιησοῦ ; Ibi vero historia tribus ver-
bis, ut ita dicam, narratur, vel potius indicatur. Confer et
Commentarium Rerum Jacoli Fratris Domini a Combefisio
in Zuctario suo PP. Paris. 1672. edito, ad pag. 525. cujus
commentarii auctor Metaphrastes censetur fuisse. Καὶ μέ-
σον (inquit) ἑαυτῶν ἀπολαβόντες τὸν Δίκαιον, ἄρνησιν τῆς εἰς τὸν
Χριςὸν τοίςεως ἐπὶ wayróc τοῦ λαοῦ ἐξήτουν αὐτὸν, καὶ crap αὐτοῦ
ἐπυνϑάνοντο, τίς ἐςιν ἣ ϑύρα ToU ᾿Ιησοῦ, ὁ δὲ-------δικαίαν καὶ τὴν
φώνην δίδωσιν" Οὗτός ἐς!, λέγων, 6 υἱὸς τοῦ Θεοῦ ᾿Ιησοῦς Xpigós.

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 417

Ita ille “παραφραςικῶς, pro isto, καὶ ἔλεγε τοῦτον εἶναι τὸν
σωτῆρα.

Interea illud τίς in verbis, τίς ἣ ϑύρα 78 '1508, per ποία τις,
qualis, exponere velim, ut cum responsis beati martyris
res interrogata conveniat, quemadmodum pro ipsa for-
mula Eusebius in Demonstr. Evang. reposuit, viva ποερὶ τοῦ
Ἰησοῦ ἔχοι δόξαν. Et vero, quicquid adhuc dixi, fortasse lo-
cus ita interpretandus est, ut cum quszesita esset Jacobi
opinio, qualis h. e. vera an falsa fuerit fides (ita vox porta
etiam in Melitonis Clavi exponitur) sive religio Jesu, affr-
maret ille, hunc esse servatorem. (ΟἹ. Ernesti in Dissert.
De Usu Glossariorum, quz editioni Albertine Hesychii
premissa est, ad prinum suum canonem hzc habet, * Si
* ego in Glossis ponerem : Θύρα, διδαχὴ» rectum esset.
* Sed respicerem ad loca Graecorum theologorum v. c.
* Eusebii in Hist. Eccl. ubi non semel 3ópa Χριςοῦ (ita)
* de doctrina Christiana dicitur." Hoc vir prestantissi-
mus, ubi ad cl. Wesseling. Observ. I. 21. et cl. Elsner.
Sched. Crit. p. 121. editor nos relegat. iam quidem Do-
mini, atque simpliciter viam, τὴν ὁδὸν, doctrinam Christi
sepe appellari in Sacra Scriptura, alii, sed aliud agentes,
monuerunt. Wesselingium vero video censere, aut Hege-
sippum male cepisse Judzorum verba, aut ϑύραν hoc loco
idem esse atque enarrationem, sive explicationem.

Sed audienda sunt praterea, quz de hoc obscurissimo
loco alii quidam viri doctissimi, aut minus, aut magis, a
Pearsonio discrepantes, statuerunt. Ita enim Grabius in
tom. ii. Spicil. * Difficile est," (inquit) * explanare hujus
** quzestionis sensum : is enim, quem Valesius ad hunc lo-
* cum dat, a proposito Judzorum alienus videtur ; utpote
* qui non desiderabant scire, quzenam esset introductio
* seu initiatio in religionem Christi; sed potius, quid Ja-
*€ cobus de Jesu Christi persona et doctrina sentiret, utrum
* esset bona vel mala. . Sicut enim duce vic in divinis
“ς aliisque scripturis szepius memorantur, alia lucis, tene-
*€ brarum alia ; una, quz ducit ad vitam, altera ad mor-
* tem; (vide Menardi et Coteleri notas δὰ Barnabe
* Epist. δ. 18.) ita et duas portas sive duo ostia Judzi
*€ crebro 1n ore habuisse videntur, uti colligitur ex Matth.
*€ yii. 13. et sequ. ubi Servator portam amplam et spatio-
€ sqm, viam, nec non angustam portam et arctam viam
*€ conjungit. Id itaque Judei hac questione intendisse
*€ videntur, ut Jacobus profiteretur, quidnam ipsi videretur
*€ de Jesu Christo, utrum ille fuerit doctor veritatis, an
*€ seductor ; an ejus doctrina vel fides in ipsum esset porta

218 ANNOTATIONES

* atque via salutis et vite, an perditionis atque mortis.
* Quibus 1116 respondit, Ἰησδν εἶναι σωτῆρα, Jesum esse Ser-
* vatorem mundi. ἘΠῚ paulo post supra pag. 107. ;
* me interrogatis de Jesu filio hominis? ipse sedet in caelo
* q dextris summa virtutis, et venturus est in. nubibus
*€ cceli. Hsec Grabius p. 255. Moshemius autem, in lib.
De Rebus Christianorum ante Const. M. Szc. I. $. xxiii.
P- 95. postquam eruditi cujusdam Galli protulit emenda-
tionem, qui vocabulum ϑύρα Hebraicum esse judicaverat,
atque scribere jusserat i'n /ex, aut potius ϑύρα converten-
dum esse in ϑόρα putarat, isthac improbata conjectura viti-
um ipse, non in vocabulo ϑύρα, sed potius in nomine Jesu
quari deberi censet; non enim dubitat, quin patrio ser-
mone quo Judaei utebantur, vocabulum Jeschuah yw
adhibuerint, atque ex Jacobo qussiverint ; Dic, rogamus,
nobis, quodnam tibi videatur esse salutis ostium? Grz-
cum interpretem vero hujus quzestionis, aut sermonis He-
braici non nimis gnarum, aut minus attentum, nomen
proprium servatoris nostri Jesus cernere se putasse, et
perperam idcirco scripsisse, τίς ἡ Spa Ἰησοῦ, pro τίς ἣ ϑύρα
τῆς σωτηρίας; Atque, si ita Judzeorum queestio intelligatur,
nihil fier1 aptius posse vir cl. putat responsione Jacobi.

Sed hec hactenus. A Michaele quidem Glyca in Zn-
nalibus suis Hegesippum afferente τίς $ ϑύρα τοῦ Θεοῦ pro
T8 'Inc8 scriptum inveni. P. ini. » 228. ed. Labbzi. Quis
vero hac de re fidem dabit testi longius a temporibus re-
moto, cseteris vetustioribus omnibus contradicentibus ?

P. 193. 1. 8. ἐξ ὧν] ἐξ οὗ haud male Georgius Syncell.

Ibid. 1. 9. οὐκ ἐπίςευον οὔτε &v&gacw] Male Rufinus eum-
que secutus Christophorsonus vertit non crediderunt, quasi
legeretur οὐκ ἐπίςευσαν. Longe melius Musculus vertit non
credunt, Nam Greca vox hanc habet significationem.
Falsum tamen est eas sectas non credidisse resurrectio-
nem. Nam Pharisei eam credebant. VALEsrus. De
Christi resurrectione Hegesippum interpretatus est Rufi-
nus, vertendo, non crediderunt neque surrexisse eum, neque
venturum &c. Fabriciusque ad Abdiam in Zfpostol. Hist.
Rufinum exscribentem hzc notat, * Jonge melius cum tota
* serie orationis cohzret, si Christi resurrectionem ab
* ilis hereticis negatam cum Rufino dicamus. "Valesio
* tamen et Musculo adstipulatur Metaphrastes p. 525.
«€ Qi δὲ ἠπίςουν τε xal ἀντέλεγον xarà «ragátociv οὐκ ὀρϑὴν καὶ
* ᾳπσσλάνην. Αἱ γὰρ αἱρέσεις αὗται «aod ᾿Ιουδαΐοις, ὡς ϑεῖα φασὶ
* λόγια (respicit Act. xxiii. 8. ubi de solis sermo est Sad-
* duceis) ὅτε ἀνάςασιν ἐπρέσθευον, ὅτε ἐρχόμενον ἀποδᾶναι ixága

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 219

** κατὰ τὰ ἔργα adr." Cod. "dpocryph. N. T. tom. ii. p. 603.
Hec Fabricius. Et in Commentario de Hegesippi Testi-
eonio de Septem. Judcorum Sectis, Bononie edito anno
1793, Francisco Florio probata est Rufiniana verborum
Hegesippi expositio. Vid. p. 54. In hoc autem opusculo
postumo asseritur recta fuisse Judaicarum heresium fere
omnium, hoc est, una tantunf aut altera illarum excepta,
de resurrectione mortuorum sententia.

P. 198. l. 11. ὅσοι δὲ καὶ ἐπίςευσαν, διὰ Ιάκωθον] Vox ἐπίςευ-
σαν iterum repeteuda est: quod virgula illa que in manu-
scriptis etiam codicibus appicta est, satis declarat. Im
vetustissimo codice Mazarino post ἐπίςευσαν punctum ad-
scriptum est ad pedes litere, quod virgule nostre respon-
det; et Grece quidem vocatur ὑπος,γμὴ, ἃ Latinis autem
subdistinctio. VaLksiUs. Ante ἐπίςευσαν particula xai
abest a MS. Norfolc. ac Georgio Syncel.

Ibid. l. 16. εἰς Ἰησοῦν] Addit articulum ante Ἰησοῦν MS.
Bodl. seu Savil.

P. 194. 1. 3. ὅτι δίκαιος eT] Similibus verbis aggrediuntur
Jesum, qui ejus sermones captabant. Matth. xxii. 16.
FABRICIUS, ubi supra.

Ibid. l. 6. καὶ eávre; τεειϑόμεϑά σοι] Addit ἡμεῖς post wév-

τες Georgius,
Ibid. 1l. 9. saca aj φυλοὴ Pro Hegesippo contra Scalige-

rum cum advocata essent a viris doctis Jacobi Epist. cap. i.
comm. 1. et zcía ^post. cap. xvi. comm. 6. relegavit
preterea lectorem Gallandius h.l. ad Calmeti Dissertatio-
nem ad Ezechielem, de reditu decem Tribuum.

Ibid. μετὰ καὶ τῶν ἐθνῶν] Merito Scaligerum hic repre-
hendit Dionysius Pctavius, quod negasset licuisse ulli
Gentili, interesse festis diebus Judzeorum. Nam prster
locum illum quem citat Petavius ex Evangelio Joannis
cap. xii. plurima suppetunt Josephi testimonia, e quibus
' discimus, Gentiles azymorum solemnitati sepius inter-
fuisse. Certe Vitellius Legatus Syriz, festo Pasche in-
gressus est Hierosolyma, et a Judzis honorifice exceptus,
ut legitur in lib. xviii. originum Judaicarum cap. 6. Idem
de Quadrato Legato Syriz in lib. xx. scribit. VArEsrUSs.

Ibid. 1. 10. ἐπὶ τὸ πτερύγιον τοῦ ναοῦ] ToU ἱεροῦ ed. Steph.
Sed altera lectio extat in Niceph. et ed. Pal. SrRoTH.
ΠΠτερύγιον τοῦ ναοῦ, sive circuitio in parte alteriore templi,
cujus mentio Matth. iv. 5. ubi vide interpretes. De «iegoi;
sive M όμασι templorum agunt Guil. Philander ad Vitruv.
1i. 1. Justus Rycquius De Capitolio Romano pag. 170.
FanBnmicrIUs. Τῷ ie lectionem Stephanianam praestant

2320 ANNOTATIONES

Cod. MS. Norfolc. Syncellus Cedrenusque, et ἴςησεν αὐτὸν
ἐπὶ τὸ wlegoyiov τοῦ ἱεροῦ apud S. Mattheum habetur. Mox
εἶπαν pro εἶπον MS. Bodl. seu Savil. et σοὶ pro ᾧ Niceph.

P. 194. l. 13. τίς ἡ ϑύρα 18 Ἰησοῦ] Vide quee supra anno-
tata sunt ad pag.sup.l.7. Anne in bac secunda tenta-
tione, quz, ut ait Fabricius, merito permira videtur viris
eruditis et prope incredibilis, id efficere voluerunt Judei,
ut etiam terrore, non tantum adulatione, animum Jacobi
aggrederentur atque frangerent? Aliquatenus favent huic
mez conjecture Simeonis Metaphrastis verba ad pag. 525.
᾿Επεὶ οὖν ὁ καίρος ἐκάλει τὸν &gigta. ςῆναι κατὰ 78 Ψεύδος, d μέλ-
λων ἦν, οὐδὲ δειλίᾳ τὴν ἀλήϑειαν τοροδιδούς" ἀλλὰ καὶ ψυχὴν καὶ
γλῶτῖαν ἐλευϑερώτατος" καὶ μεγάλην εὐθὺς ἀφεὶς τὴν φωνὴν, τί με
ἐρωτᾶτε ὅτο. Cum isthac interea confert Fabricius qusestio-
nem Domino ipsi ἃ Judzis propositam, Jo. x. 24. Ceete-
rum repetentibus post hzc verba illud τοῦ ςαυρωϑέντος edi-
tionibus, idem expungendum censui, auctoritate nixus
MSS. Bodl. et Norfolc. Hegesippiani Excerpti Bodl. Nice-
phori, Syncelli, Rufinique. Censet Fabricius quoque, ubi
supra, id ex superiore versu repetitum fuisse. De Glyce
autem lectione, qui hoc loco habet τίς ἡ ϑύρα τὰ Ge, duni.

Ibid. l. 14. «pi ᾿Ιησοῦ τοῦ υἱοῦ ToU ἀνϑδρώπου) Deest v8 υἱδ
in MS. Norfolc. Georgioque Syncello. Rufinus autem non
videtur legisse 'Iyz&, qui vertit, Quid me interrogatis de
Filio hominis? neque agnoscit vocem Hegesippi S ercerp-
tum, in quo ἐρωτᾶτε pro ἐπερωτᾶτε, sicut apud. Syncellum,
minus apte exaratum est.

P. 195. 1. 3. ὡς ἀννὰ τῷ υἱῷ Aa619] Scaliger in animadver-
sionibus Eusebianis hzc de Jacobo dicta esse existimavit:
cui in eo quidem facile assentior. Sed quod negat idem
Scaliger Jacobum filium David dici potuisse, in hoc gra-
viter hallucinatur. Fuit enim Jacobus filius Josephi, ac
proinde oriundus ex stirpe David. Porro verissimum est
quod ait Scaliger, eos qui Osanna acclamabant, palmas
manibus gestare debuisse. Cujus rei illustre exemplum
egt in itinerario Hierosolymitano Antonini monachi p. 30.
Ex quo discimus, morem olim fuisse Christianorum, ut
Episcopis ac presbyteris advenientibus obviam proceden-
tes honoris causa, acclamarent Osanna. Ibi venerunt mu-
lieres in occursum nolis cum infantibus, palmas in manibus
tenentes, et ampullas cum rosaceo oleo: et prostratee pedi-
bus nostris, plantas nostras ungebant, cantalantque lin
ZEgyptica psallentes antiphonam. — Benedicti vos α Do-
mino, Lenedictusque adventus vester, osanna in excelsis.
Idem testatur etiam Hieronymus in cap. xxi. Matthaei.

-

—— ———— —

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 421

VFideant ergo Episcopi et quantumlibet sancti ἠοηιῖποδ,
eum quanto periculo dici ista sibi patiantur : si Domino,
cui vere hoc dicebatur (quia nec dum erat solida credentium
fides) pro crimine impingitur. Ceterum voces illas Osanna
filio David, quas a quibusdam Judesis acclamatas tunc fu-
isse dicit Hegesippus, non immerito quis existimet de
Christo potius quam de Jacobo intelligi oportere. Nam
cum Jacobus in fastigio templi positus, Jesum revera
Christum esse ac redemptorem generis humani preedicas-
get, Judei quidam Christi fidem amplectentes, acclamare
caeperunt osanna filio David, id est Jesu Christo palma et
victoria. VALESIUS. Hc acclamatio non ad Jacobum di-
recta est, ut putavit Scaliger, sed ad Christum, perinde ut
glorificatus fuit ab iisdem, qui hec dicebant, non Jacobus,
sed Deus. FABRICIUS. Ád acclamationem Hosanna quod
attinet, ait Joannes Clericus H?st. Eccl. ad an. 1,Χ11. mi-
nime liquere, illam solis scenopegie diebus et a ramos
gestantibus esse factam.

P. 195. 1.3. ὡς ἀννὰ)] In omnibus nostris exemplaribus
duo sunt vocabula ὡς 4»á. Ita etiam apud Hieronymum
in interpretatione nominum Hebraicorum Osanna, salvifi-
ca, quod Grece dicitur ὡς ἀννά. Utrumque autem nomen
per extensam literam legendum. Id est, osanna tam in
Hebrza quam in Greca lingua primam syllabam produ-
cit. Isidorus quoque in lib. vi. originum, osanna ex duo-
bus vocabulis Ósi et Anna compositum esse testatur, elisa
scilicet una litera, sicut in versibus cum scandimus. Osi
enim salvifica interpretatur : Anna interjectio est, motum
animi significans sub deprecantis affectu. Qus Isidori
verba desumpta sunt ex Hieronymi Epistola 145. ad Da-
masum. Eadem fere habet Augustinus in lib. de doc-
trina Chr. cap. ii. VALESsIUS.

Ibid. ]. 5. τῷ Ἰησοῦ] Legendum videtur τῷ Ἰακώδῳ vel
τῷ 'Iyc8 μαϑητῇ. GRABIUS. Nollem hoc excidisse viro
doctissimo; neque aliter de conjectura ejus sentit Gallan-
dius, qui duas vel tres notas preter Valesianas in Hege-
sippum in Bibliotheca sua Patrum adjecit.

bid. ἀλλὰ &váGavrec, καταθάλωμεν] καταλάβωμεν pro xala-
GDuey. ed. Sep ἀλλ᾽ ἀνάβαντες καταβάλλωμεν Niceph.
STROTH. καταδάλλωμεν Georgius Syncel. et ἀλλ᾽ ἀναβάντες
per elisionem Hegesippi quoque Excerptum.

Ibid. l. 7. ὦ ὦ] Exclamantis vox in interpretatione τῶν 6
plus semel inventa.

Ibid. 1. 8. ἐνιτῷ Ἡσαΐᾳ] Memoria lapsum esse Hegesip-
pum affirmat Scaliger. Neque enim hunc locum apud

223 ANNOTATIONES
Esaiam exstare, sed in lib. qui inscribitur Sapientia Salo-
monis cap. ii. Sed fallitur ipsemet Scaliger qui Hegesip-

um temere reprehendit. Revera enim hic locus legitur
1n Esaia cap. iii. δήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύοχρηςος fpiv &gl* τοί-
γυν τὰ γεννήματα τῶν ἔργων αὐτῶν φάγοντωι. Ita quidem legi-
tur in editione Romana. Verum Justinus in dialogo ad-
versus Tryphonem diserte testatur in editiohe LXX. Inter-
pretum scriptum fuisse ἄρωμεν τὸν δίκαιον pro quo Judaici
interpretes δήσωμεν verterant, Justini lectionem confirmat
etiam Tertullianus in lib. iii. contra Marcion. c. 22. Venite,
inquiunt, auferamus justum, quia inutilis est nobis. Sed et
in eo fallitur, quod apud Rufinum pro Esaia Hieremiam
scribi dicit. Porro Hegesippus hunc Esaie locum quem
dixi, in mente habuit paulo supra, cum diceret, Jacobum
a prophetis justum esse appellatum. ἐκαλεῖτο δίκαιος ὡς οἱ
τρροοφῆται δηλοῦσι wp) αὐτθ. VALESIUS. ἴάρωμεν τὸν δίκαιον
&c. [τὰ hunc locum a LXX. olim scriptum fuisse testa-
tur Justinus Martyr Dialogo cum Tryphone p. 367. etsi
idem alibi p. 235, et p. 362. ipse habet δήσωμεν τὸν δίκαιον,

uomodo in vulgatis Bibliorum Grecorum codicibus ho-

je legitur, et pridem legit Barnabas in epistola cap. 6.
qui non de Jacobo sed Christo prophete verba interpre-
tatur, quod facit universus patrum chorus Grecorum La-
tinorumque. ἔΑρωμεν habet etiam Clemens Alex. v. Strom.
p. 601. et Tertullianus iii. 27. contra Marcionem, aufera-
mus. Ad Grecam Esaie versionem alludit Sap. 1]. 12.
ἐνεδρεύσωμεν τὸν δίκαιον, unde librum illum Grece non E-
braice scriptum esse colligebat Lemonius Notis ad Varia
Sacra p. 595. Porro Ruinartus in Actis Selectis Marty-
rum p. 7. observat non tantum apud Baronium ad A. C.
Ixiii. n. 6. sed et in codd. MSS. Eusebii hunc Scripturz lo-
cum referri non ad Esaiam, sed ad librum Sapientiee. FA-
BRICIUS. Quanquam Rufinus cum vulgatus, tum in col-
legio nostro MStus, habet ἐπ Isaia, tamen editor recentior
Petrus Cacciari ex duobus Vatic. MSS. in Salomone resti-
tuit, aitque, Baronium observasse locum illum in pluribus
manuscriptis dari Abro Sapieniie. Scaliger interea in
posteriori sua Euseliani Chronici editione etsi hoc comma
apud Esaiam extare confitetur, id tamen putat περιέργους
quosdam infulsisse ex pseudepigrapha Sapientia Salomo-
nis. 'Icalo pro Ἡσαΐᾳ Cod. Bodl. seu Savil. Mox ἐπεὶ δὲ
pro ἐπεὶ Nicephorus.

P. 195. ]. 14. Θεὲ πιατὲρ] ὁ ϑεὸς καὶ πατὴρ MS. Norfolc.
Mox χαταλιϑοβθολησάντων Hegesippi Excerpt. Bodl.
lbid. 1. 16. el; τῶν ἱερέων---υἱοῦ Ῥαχαδεὶμ)] Merito Nice-

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 223

phorus hec: duo vocabula expunxit, ut jampridem notavit
Scaliger, tum in animadversionibus Eusebianis, tum in E-
lencho Trihzresii cap. 25. Sed tamen cum apud Rufinum
legantur, et in omnibus nostris exemplaribus extent, ferri
commode possunt. Α si rem attentius expendamus, non
sunt ita inepta atque insulsa ut putavit Scaliger. el; τῶν is-
ρέων τῶν υἱῶν '"Pyya6 vi8 '"Paya6ci. Unus ex sacerdotibus
de filiis Rechab filii Rechabim. Idem enim est ac si dice-
ret; unus ex sacerdotibus, filius Rechab de genere Recha-
bitarum. quz postrema verba consulte edita sunt, ut Re-
chab pater illius sacerdotis, ab aliis Rechab distingueretur.
Plures enim eodem nomine appellabantur Rechab : verum
hic de quo loquitur Hegesippus, erat ex stirpe Rechabita-
rum illorum, de quibus locutus est Hieremias. VALESIUS.
Valesius υἱοῦ Ῥηχαδεὶμ, exponit de genere Rechabitarum, ut
Rechab iste quo ab aliis ejusdem nominis distinguatur,
audiat filius unius e Rechalitis. Sed quomodo Recha-
bita, atque adeo Madianita, potuit esse sacerdos? Nisi
forte dixeris ex Judzis etiam aliquos amplexos institutum
ac vite genus Rechabitarum, quz conjectura est Tille-
montii tom. I. Memor. H. E. p. 1147. cui suffragatur Cla-
tiss. Cavius, qui in Simeonis vita tom. I. Zpostolicor. p. 91.
ex €o, quod Epiphanius Ixxviii. 14. Simeonem Cleopz pro
Jacobo orasse narrat, (iisdem usum verbis, quibus is Re-
chabita) colligit Simeonem illum Rechabitarum ordini ad-
scriptum fuisse. "Verum quis przstabit hunc Simeonem
sacerdotem? Num Hegesippus dicere voluit ὁσίθς Esszos,
et dixit ἱερεῖς ἡ De Essszis certe Suidas : ᾿Εσσαϊοι ἀπόγονοι
'levaba6 vi8 Ῥηχὰβ v8 δικαίου. lta recte hunc locum legit
Hieron. Wolfius. FABnR1ciUs. Samuelis quidem Parke-
rus, Oxoniensis olim episcopus, o) τυχὼν ἀνὴρ, in libro De
Lege Nature ac Religione Christiana, lingua Anglica
scripto, P. i1. δ. 32. p. 337. Scaligero respondens ait, haud
ἀχριδῶς servatam esse tum temporis sive sacerdotum, sive
Rechabitarum, primam constitutionem, maxime ad sacer-
dotes quod attinet, quip cum ab Herodis Magni tempo-
ribus usque ad illa Jacobi sacerdotum officia ad arbitrium
regum et przfectorum donari consuevissent. An vero hu-
jusmodi quid nullo discrimine habito generis tribuumve
factum fuerit, viderit ille. Mihi quidem fabulam nimis
sapere isthoc de stirpe viri videtur. Ceterum pro 'Paya-
68g. legi in Genev. ed. Χαραθεὶμ, notavit Strothius, et ita le-
gisse quoque videri ait Stephanum, quanquam enim alte-
ram lectionem in textu suo exhibeat, tamen eandem qua
comparet in textu, in Variis Lectionibus MSS. suorum

224 ANNOTATIONES

suit, quod fieri non potuisset, nisi alteram in textu ex-

ibere constituisset. Ῥυχαδὶν habet MS. Norfolc. τοῦ υἱοῦ

Ῥηχαθεὶν Hegesippi Excerplum Bodl. Mox ἔκραξε pro
ἔκραξε MS. Bodl. et Georgius.

P. 196. 1. 2. waócaSe, τί ποοιεῖτε] Epiphanius in Hz-
resi 78. non a Rechabita sacerdote hec dicta esse scribit,
sed a Symeone Clopse filio, qui Jacobi justi frater patruelis
erat. VALESIUS. Vid. not. proxime ante posit. Sanctus hic
noster Jacobus contra suos, ni fallor, disputans, qui Chris-
tum justosque homines antea similiter trucidaverant, in
epistola sua ita exclamat, Κατεδικάσατε, ἐφονεύσατε τὸν Di-
xaioy' οὐκ ἀντιτάσσεται ὑμῖν. Jacobi Ep. v. 6. Mox ὑπὲρ ἡμῶν
MS. Bodl. Niceph. Georgtusque.

Ibid. 1. 3. λαθὼν τὶς ἀπ᾿ αὐτῶν εἷς τῶν γναφέων τὸ ξύλον]
Hec verba duobus modis construi possunt: nempe hoc
modo εἷς τις ἀπ᾿ αὐτῶν, λαθὼν τὸ τῶν γναφέων ξύλον. Id est
unus ex illis arrepto fullonis vecte. Aut in hunc modum,
τις ἀπ᾿ αὐτῶν, elg τῶν γναφέων, λαδὼν τὸ ξύλον. Quam distinc-
tionem secutus est Rufinus. ita enim vertit: E! unus ex
ipsis fullo, arrepto fuste, in quo res exprimere solent. —Ne-

ue aliter ceteri interpretes. Atque hunc sensum confirmat

lemens Alexandrinus in libro vii. Hypotyposeon, ubi
Jacobum a fullone interemptum esse scribit. Verba Cle-
mentis habentur supra in cap. 1. hujus libri. Apollonius
Collatius in lib. I. de Excidio Hierosol. Jacobum non ful-
lonis vecte, sed securi percussum interiisse scribit. VALE-
SIUS. xya(éoy cum x Niceph.

Ibid. 1]. 4. τὸ ξύλον ἐν ᾧ ἀπεπίεξε τὰ ἱμάτια] Hieronymus in
libro de scriptoribus Ecclesiasticis hunc locum ita expres-
sit: Fullonts fuste, quo uda vestimenta extorqueri solent,
in cerebro percussus interiit. Hieronymi verba Grzce ita
vertit Sophronius, τῷ τε χναφιχῷ μοχλῷ ᾧ τὰ ἱμάτια ἐκπιέξειν
εἰώϑασι. Musculus quidem Eusebii fccum ita vertit, «n5 ex

fullonibus arrepto tnstrumento quo vestimenta excutiunt ac
purgant. Langus vero Nicepbori interpres sic reddidit.
Et fullenum quidam ligno quo vestes complanabat arrepto.
Mihi quidem magis placet Rufini et Christophorsoni ex-
positio, qui vestes premere seu exprimere interpretati
sunt. Id enim significat vox ené&av, ex qua fit. σιεςήριον,

uod est Latine pressorium seu prelum. Duplex fuit

]lonum officium. Nam et maculas cluebant e vestibus;
et eas dealbabant, ac splendorem 115 conciliabant. uteban-
tur autem ad id pressoriis seu preelis, ut notavi ad lib. xxviii.
Amm. Marcellini p. 366. Porro in manuscriptis nostris
Maz. Med. ac Kuketii scriptum est ἀποπίεζε. VALESIUS.

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 245

"Ακοϊιέξεται Exemplaris Edit. Steph. penes Jones. Margo,
et Hegesippi Excerpt. Bodl. ἀποπιέξει Georgius. Sed ἐπίεξε
sine ἐν ante ᾧ INiceph." Cseterum de Rufini interpretatione
notandum est, imprimendum curasse Zufimi editorem
Cacciarium fullonis pro fullo et vestes pro res ex omnibus

atic. codicibus ; atque habere Rufini codicem, quem
asservari memoravi in Collegio nostro S. Magdalene, ef
unus ex ipsis arrepto fuste fullonis, pro vulgato, e£ unus ed
£psis fullo arrepto fuste.

P. 196. 1. 5. καὶ ἔϑαψαν αὐτὸν ἐπὶ τῷ τόπῳ erapà τῷ ναῷ] καὶ
ἔϑαψαν αὐτὸν ἐν τῷ τόπῳ. lta quidem codex Regius quem
secutus est Stephanus. Verum reliqui tres, Maz. scilicet
"Med. ac Fuketii, aliquot voculis auctiores sunt hoc modo,
κοὴ ἔϑαψαν αὐτὸν ἐπὶ τῷ τόπῳ wrapd τῷ ναῷ. Quam quidetri
lectionem confirmat Nicephorus ac Rufinus. VALESIUS.
Ante me Strothius hanc lectionem receperat, teste addito
Codicis Veneti Lectt. cui nunc accedunt Codd. Savil. seu
Bodl. et Norfolc. cum Hegesippi Excerpto. Georgius item

ncelius habet ἐπὶ τῷ τόπῳ TS va8, apud quem, sicut in
illo Excerpto Bodl. deest pericope, καὶ ἔτι αὐτῷ ἡ $23 μέναι
«apà τῷ ναῷ, quam nescit vetus quoque interpres Rufinus.
Hoc solummodo habet etiam Metaphrastes, De Rebus Ja-
coli, p. 526. καὶ λαθόντες αὐτὸν, Sdnlouc) τολήσιον τὸ va rà Θεδ.
ed. Combefis.

Ibid. 1. 6. καὶ ἔτι αὐτοῦ 3j ςήλη μένει πταρὰ τῷ νὰῷ] Quo-
tnodo fieri potest, ut hic cippus (id enim significat φήλη, ut
supra notavimus) et hoc Jacobi sepulcrum adhuc perman-
serit post urbem a Romanis excisam? Sed neque verisi-
mile est quod ait Hegesippus, Jacobum juxta templum
sepultum fuisse. Nam Judzi extra urbem corpora con-
debant, ut colligere est tum ex Evangelio, tum ex se-
pulero Helene Adiabenorum reginz, de quo superius lo-
cuti sumus. Merito igitur Rufinus totam hanc pericopem
in versione sua przetermisit. Hieronymus vero in libro de
scriptoribus Ecclesiasticis, cujus maxima pars ex historia
Ecclesiastica Eusebii nostri desumpta est, hec Hegesippi
verba interpretans ita emollivit: Titulum usque ad obsidio-
nem Titi, et ultimam Hadriani, notissimum habuit. Ubi
tamen illud probare non possum, quod de ultima Hadri-
ani obsidione dicit. Nam im eo secutus est errorem Euse-
bii, quem jampridem alii confutarunt. Porro Hieronymus.
titulum dixit, pro eo quod in Grzco est s», Eodem
sensu £4» dicitur in lib. ii. Regnorum cap. 18. ubi intere
Pres titulum vertit, Ad quam vocem in vetustissimo coe

ice Mazarino hoc scholium adscriptum inveni. igéoy ὅτι ἡ

YOL. i. e mE

316 - . ANNOTATIONES

φσήλη αὕτη λίϑος ἦν ἄμορφος, ἐπιγραφὴν ἔχων τὸ ὄνομα ToU τεϑαμεν
μένου "laxdGou* ἐξ οὗ"καὶ ἔτι νῦν οἱ Χρις ιρινοὶ ἐν τοῖς μνήμασιν eir
τῶν λίϑους ἱςᾶσιν, καὶ ἢ γράμματα ἐν αὐτοῖς γράφουσιν, ἣ τὸ ση-
βεῖον T8 ςαυροῦ ἐγχαράτϊουσιν. Sciendum est columnam hanc
nihil aliud fuisse quam lapidem informem, in nomen
Jacoli illic sepulti erat incisum. | Unde et Christiani ἐπ se-
pulecris suis etiammm lapides statuunt : in quibus aut literas
inscribere, aut crucis figuram insculpere consueverunt, V A-
LESIUS. Isthec de sepultura Jacobi Grabio quoque vero
«bsimilia videntur, nisi si forte dicendum, Christianos
aliquanto post excidium Hierosolymitanum tempore cor-
pus S. Jacobi ibi sepelivisse, ubi martyrio defunctum
erat. Lardnerus autem vol. iii. -Supplem. Libri De Fide
Hist. Evang. cap. xvi. $.2. fieri posse opinatur, ut columna
ab Hegesippo commemorata in loco, quo occisus fuerat
Jacobus, post Hierosolymam excisam sedificata fuerit, cum
alio in loco corpus sepultum esset; id quod nonnullos ex
veteribus Christianis existimasse testatur Hieronymus, De
Viris Ill. cap. ii. cujus verba sunt—et juxta templum, ubi
gt preecipitatus fuerat, sepultus est. Twtulum usque ad οὗ-
sidionem Titi et ultimam Hadriani notissimum habuit. Qui-
dam e nostris in monte Oliveti eum putaverunt conditum,
&ed falsa eorum opinio est. Tillemontio vero tom. I. Mem.
Hist. Eccl. not. 1n S. Jacob. Min. cap. 17. res ita habere
videbatur, ut, cum situm templum fuerit ad extremum 11-
mitem urbis, et ab illo latere Josaphatt valli superemine-
ret, ex hac parte dejectus fuerit apostolus, atque idcirco
extra urbem lapidatus et sepultus ; quocirca nihil obstare,
quin sepulchrum ejus usque ad Hegesippi tempora perma-
nere, atque etiam sub conspectum ipsius venire potuerit.
Eusebium tradentem video, suo monstrari tempore solitum
fuisse 7celdama, agrum sanguinis,ad plagam septentrio-
nalem, sive, vertente Hieronymo, australem, montis Sion,
in Onomastico Urbium οἱ Loc.. Sacre Scripture p. 5. ed.
. Clerici. Quicquid autem de Jacobi titulo fiat, quem co-
dices olim nescivisse suspicor, certum est, sanctissimi viri
cathedram vel Eusebii zetate cum magna reverentia osten-
sam fuisse. Vid. lib. vii. Hist. Eccl. c. 19. .
P. 196.1. 8. ὁ Χριςὸς] Articulus nom extat in ed. Steph.
. SrROTH. Us ΝΣ
Ibid. 1. 9. πολιορκεῖ αὐτὰς} τοολιορκεῖ τὴν ᾿Ιουξαίαν αἰχμαλω-
. πίσας αὐτός, lta quidem codex Regius. Verum tres reliqui
"Maz. Med. ae Fuketii, voces illas τὴν Ιουδαίαν αἰχμαλωτίσας
won agnoscunt. Ac meo quidem judicio prorsus super-
flus .suntet.insulse. Neque enim Grece dici potest σο-

ΙΝ HEGESIPPI FRAGMENTA. 327

λιορκεῖν τὴν Ἰουδαίαν ; cüm id verbum de urbibus dicatur,
non autem de gentibus. Rufinus quoque et Nicephorus
eas voces non habent. VALESIUS. Addit Strothius, qui
primus textu hec eliminavit, codicis Veneti Lectt. verba
non habere; quod etiam de MSS. Bodl. et Norfolc. Hege-
supp Excerpto, Georgio, Glycaque verum est. Habet et
iceph. καὶ εὐθὺς ἡ τοολιορκία τοῖς ᾿Ιουδαίοις ἀρχὴν ἐλάμβανεν.

Ceterum ex Josepho historico statim post posuit Euse-
bius aliant quandam de morte Jacobi narrationem, quam
minime convenire cum Hegesippiana putant et Valesius et
Basnagius annalista, ad an. Lx. num. G. tom. I. p. 701.
Etenim tradit Josephus lib. xx. “πε. cap. 8. Jacobum
fratrem Jesu una cum quibusdam aliis ab Anano pontifice
in judicium vocatos esse, lapidandosque eos ab illo traditos.
Duas autem inter se historias componere aggrediuntur Ca-
vius in Pitt. Apostol. τὰ S. Jacobo Min. et Tillemontius
tom. I. Mem. Hist. Eccl. loco paulo supra indicato. Itidem
doctissimus Juvenis Jo. Philip. Baraterius in Disquis. de
Success. Episcoporum Rom. c. vi. p. 70. et seq. Jacobum non
tunc temporis morti traditum esse autumat, quando ab
Anano condemnatus fuisset, sed postea, temporis aliquo
spatio interjecto. Porro Clericus in Zfrt. Crit. P. iii. Sect. I.
€. 15. quanquam Hegesippo in paucis tantum adstipulatur,
locum Josephi spurium et ab eo abjudicandum esse censet.
Atque interpolatum eundem fuisse nomine Jacobi, judicat
Lardnérus, cum alibi, tum vol. iii. Supplementi Operis ejus
cap. xvi. sect. 5. Sed Clerico in hac re refragatum esse cl.
Michaelem, monet Gerbrandus Elias Dissert. Inaug. in
Epist. Jude, p. 17. Mea quidem sententia, etiamsi prius
dicta de Jacobo revera scripsisse Josephus existimetur,
haud propterea sequitur, ut nihil omnino de hac re errave-
rit historicus, et contra falsa fuerit Hegesippi aliorumque
praterea narratio. Certe Eusebius, qui utramque histo-
riam sine ulla alterutrius reprehensione adduxit, accura-
tissime Hegesippum de Jacobo scripsisse ait. -

P. 196. 1. 22. Ἔτι δὲ τοεριῆσαν &c.] Ante fragmentum
hzc posuit Eusebius; Τοῦ δ᾽ αὐτοῦ Δομετιανᾷ τοὺς ἀπὸ γένους
Δαβὶδ ἀναιρεῖδδαι τοροςάξαντος, τταλαιὸς κατέχει λόγος τῶν alpe-
τικῶν τινας κατηγορῆσαι τῶν ἀπογόνων ᾿Ιούδα" τῦτον δὲ εἶναι ἀδελ-
φὸν κατὰ σάρκα τῷ ἸΞωτῆρος" ὡς ἀπὸ γένους τυγχανόντων Δαβὶδ,
καὶ ὡς αὐτῷ συγγένειαν τῇ Xpigo) φερόντων. ταῦτα δὲ δηλοῖ κατὰ
λέξιν ὧδέ σως λέγων ὁ Ἡγήσιππος. "ETI δὲ πεεριῆσαν &c.. Cum
vero idem Domitianus universos qui a Davide generis sui
originem ducerent, interfici jussisset, vetus fama est posteros
Juice ejus qui secundum carnem frater. Christi fuerat, a

Q2

228 AÁNNOTATIONES

quibusdam hereticis esse. delatos, utpote qui οἱ Davidis
stirpe essent oriundi, et ipsius Christi propinquitate fulge-
rent. Et hec quidem testatur Hegesippus his verbis. HIS,
inquit, temporibus &c. Videntur hzretici hic memorati
similes illorum fuisse, qui a me supra adducti et ad
pag. 191. collocati sunt, quique postea Trajano imperante
Symeonem episcopum Hierosolymitanum ejusdem crimi-
nis arcessiverunt. Conferas, quz initio adnotata sunt ad
pag. 204. et Hegesippi verba in Fragmento huic subjecto
ad pag. 198, Ceterum narrat Eusebius lib. iii. Hist. c. 12,
Vespasianum quoque Domitiani patrem post expugnatam
Hierosolymam, omnes illos qui a Davide genus ducerent,
perquiri jussisse, ne quisquam apud Judzos ex regia tribu
superesset ; ue ex causa gravissimam persecutionem
Judzis illatam fuisse.

P. 196.1. 22. υἱωνοὶ ᾿Ιούδα] In codice Regio ac Med. et
apud Georgium Syncellum legitur υἱῶν ᾿Ιούδα levi diseri-
mine. Ceterum miror Scaligerum, qui in Ánimadversio-
nibus Eusebianis pag. 187. tam Eusebium, quam Hege-
sippum immerito reprehendit. Nam neque Hegesippua
posteritatem Davidis ad duos tantum homjnes tunc esse
redactatn dixit, ut falso ei objicit Scaliger ; sed posterita-
tem Jude qui erat frater Domini. Nec Eusebius Hege-
sippi verba aliter accepit. Certe Hegesippus diserte testa-
tur Symeonem Clope filium, qui tunc erat Episcopus
Hierosolymorum, ortum fuisse ex gente Davidica. Verba
ejus habes infra cap. 32. ltaque nec Hegesippus erravit,
nec Eusebius. Ipse potius Scaliger reprehendendus est,

ui adversus auctoritatem. Hegesippi, vetustissimi scripto-
ris et Apostolicis temporibus proximi, obstinate contendit,
nullum unquam Judam fratrem Domini extitisse. Sed
contra est Epiphanius in hzresi 78. qui Josephum ex pri-
ore conjugio quatuor ait suscepisse liberos Jacobum, Sy-
meonem, Josetem et Judam. cui consentit Hippolytus
Portuensis Episcopus apud Nicephorum in libro it. cap. 3.
nisi quod pro Symeone Simonem dicit, rectius ut snpra
notavi : et filias aliter nominat. 5 accedit Hieronymus
in libro adversus Helvidium. Dicet fortasse aliquis id
quod a Scaligero dictum est, nullam in Evangelio men-
tionem ejus Jude fieri. Immo vero Matthzus 1n cap. xiii.
de illo sic loquitur: Nonne mater ejus dicitur Maria ; et
fratres ejus Jacobus, Joseph, Simon et Judos? Idem legitur
in Marci cap. vi. Vides ut Scaliger nimio reprehendendi
studio abreptus, merito ipse in reprehensiorem incurrit.
Porro*hic 4udas uxorem a nonnullis dicitur hahuisse Ma-

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 229

riam, teste Nicephoro in lib. I. cap. 33. Ex hac igitur li-
beros suscepit; a quibus propagati sunt δεσπόσυνοι, de qui-
bus Africanus in Epistola ad Aristidem. Hos porro Sca-
ligeri errores jamdudum reprehendit P. Halloixius in no-
tationibus ad vitam Hegesippi; quod quidem serius et ab-
solutis jam animadversionibus meis didici. VALEsiUS.
υἱῶν Marpines ed. Genev. et exemplaris penes Jones. υἱωνοὶ
Codicis Veneti Lectt. Max. Fuket. SrTRoTH. vi MS.
NNorfole. Sed view receptam lectionem prestant MS.
Savil. seu Bodl. et Zonaras in Znunalibus lib. xi. cap. 19.
P. 196. 1. 23. ἐδηλατόρευσαν)] Miris modis vox corrupta est
in duobus meis codicibus atque Syncello, quippe cum scri-
be Greci peregrinum verbum vix aut ne vix quidem agno-
visse videantur. Halloixius autem, postquam notavit, hocce
verbum et nomen δηλάτωρ a voce-Latina delator formatum
esse, ita pergit scribere : * Similia verba olim precipue
** in Syria, ut Antiochis, Beryti, et vicinis in locis effor-
5€ mata sunt, propter Romanos exercitus inibi diu versatos
* et leges item Latina lingua edoctas. Hinc in B. Ignatii
* Antiochize episcopi litteris, ut illic admonui, ista verba
*€ militaria reperiuntur. Δησέρτωρ desertor, δηπόσιτα depo-
“ «ἴα &c. Et hic rursus in eodem Hegesippo paulo in-
* ferius δηνάρια denarios. Que vox etiam in omnibus
* Eyangelistis reperitur." P. 727. Notationum ad Vit.
He !ppi tom. i1. Vitt. PP. Oriental.
. lbid. ]. 24. ὁ iowóxaro;] 'O ióxaro;. Sic ex codice Medi-
ceo edidit Rob. Stephanus, In codice regio scriptum
inveni ὁ ixeGéro;, quod monuerat etiam idem. Stephanus
in variis lectionibus quas ad calcem editionis sus conjecit.
In chronico Georgii 3] mcelli legitur ὁ ἰουόκατος. (cor. isxa-
τος quod habet Syncellus impressus et MS. Norfoic.) Nos
ex tribus nostris codicibus, Maz. Fpk. et Saviliano, veram
hujus loci scripturam restituimus, τότους δ᾽ ὁ ἰθόκατος ἤγαγε.
Confirmant hanc lectionem Nicephorus et Rufinus. Nam
in Rufino quidem dicitur Revocatus. Hos Revocatus qui-
dam nomine qui ad. hoc missus fuerat, perduxit ad Domiti-
anum. Nicephorus vero in lib. iii. cap. 10. scriptum habet
ὁ ἠουόκατος. Qui sint Evocati, notum est ex Dione ; milites
scilicet honoratioris loci, qui confectis jam stipendiis di-
missi, ad militiam evocabantur a principe. Horum men-
tio fit in vetustis inscriptionibus, Evok. Auc. Id est
Evocatus Augusti. Ne quis autem miretur, Hegesippum
Grsecum scriptorem Romano vocabulo usum fuisse. Non
id novum aut infrequens Hegesippo, quippe qui 9yAara-
próny et δηνάρια usurpat in hac narratione quam pre& mani-
Q3

533 ^" ' ANNOTATIONES

ἡγήσαδγαι τῶν ἐκκλησίων supra ad hujus pag. 1. 6. Nicephorus
statim post καὶ οἱ ἀπὸ γόνους, ab hoc vero abest vox ΐ
post εἰρήνης, vertente Rufino quoque, et reddita pace eccle-
Sie. Porro ἄχρις pro μεχρὶ idem Niceph.

P. 198. 1. 14. ὁ ix ϑείου τῷ Κυρίου Male Christophorso-
nus heec verba accepit quasi ϑείου adjectivum esset, et sub-
audiretur γένους. Sed Langus qui Nicephorum Latine in-
terpretatus est, optime patruum vertit. Clopas enim re-
vera frater erat Josephi, ac proinde patruus Christi.
Symeon Clope filius, cognatus erat Domini, ut dicitur
. jn capite xi. supra : ubi male consobrinum vertit Musculus
et Christophorsonus. VaAr&gsivus. J]bi Eusebius scrihit,
τὸν γὰρ οὖν Κλῶπαν ἀδελφὸν τοῦ ᾿Ιωσὴφ ὑπάρχειν, ᾿Η͂ γήσιππος
igopti. Ad quem locum videsis infra, quz adnotata sunt.

Ibid. 1. 15. συκοφαντηδϑεὶς ὑπὸ τῶν αἱρέσεαν} Cerinthianos
et Nicolaitas intelligit auctor Chronici Alexandrini, cui
non assentior. Intelligit enim Hegesippus sectas illas
qui tunc temporis Hierosolymis vigebant, Pbarisseorum
scilicet, Sadduceorum et alias, de quibus infra lib. iv.
cap.22. VALESIUS. Jam adlatus est ad pag. 191. Hege-
sippi locus. Notavit Strothius, aiperixàv pro aipécsm» ex-
tare in Bongarsii Lectt. et Marg. Exemplaris impressi pe-
nes Jones. Addas Niceph. et Marg. alius cujusdam exem«

laris ejusdem edit. Stephanianze, quod in Bibliotheca
Bodleiana adservatur. Vertit Rufinus, αὖ Hereticis.

Ibid. 1. 16. ἐπὶ τῷ αὐτῷ λόγῳ] Id est quod Christi fidem
praedicaret, ut supra dixit. et rursus in lib. iv. cap. 22.
ex Hegesippo μετὰ τὸ μαρτυρῆσαι ᾿ἰάκωδον τὸν δίκαιον ὡς καὶ ὃ
Κύριος ὀπὶ τῷ αὐτῷ λόγῳ. VALESIUS. ld est, infra ad pag.
proxime sequentem. Hoc quidem loco potius hoc indicari
dixerim, ideo accusatum Symeonem fuisse, quod ille esset
familia Davidis oriundus ; cum Judz enim nepotibus fit
comparatio; neque tamen excludenda fuerit causa altera,
que cum bac simul conjungitur tam in nepotum Jude
historia, quam supra ad pag. 191. ᾿Ατὸ τούτων (inquit
Hegesippus) κατηγορᾶσι τινὲς ΣΣυμέωνος τοῦ Κλῶπα, ὡς ὄντος
ἀπὸ Δαβὶδ X Χριςιανοῦ. Caeterum abest ἐπὶ a cod. Norfolc.
Nicephoroque. In MS. Savil. seu Bodl. αὐτῷ pro αὐτῷ per-

ram. .

P'Obid. τῇ ὑπατικϑ)] Abest a MS. Bodl. De hac autem dig-
nitate vide Valesium supra ad pag. 210.

Ibid. ]. 17. ἐπὶ τοολλὰς ἡμέρας] ἐπὶ ποολλαῖς ἡμεραῖς IMargi-
πος ed. Genev. et exemplaris impressi penes Jones. et MS.
Steph. STRoTH. Fontibus his varie lectionis, qui in

unum fortasse cedunt, addas MS. INorfolc. et Niceph.

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 333

. P. 199. 1. 4. μέχρι τῶν τότε χρόνων πάρϑινος] Hec de Hiero-
orum Ecclesia specialiter dixerat Hegresippus, eam
licet usque ad mortem Symeonis, id est, usque ad Tra-
1 tempora, virginem dictam esse. Verba Hegesippi
bes infra in lib. iv. cap. 22. Videtur autem Eusebius
toti Ecclesise tribuisse, id quod de unica Hierosolymorum .
Ecclesia dictum fuerat ab Hegesippo. Porro tam Eusebii
quam Hegesippi verba benigne intelligenda sunt. Cer-
tum est enim Ecclesiam Catholicam semper inte .&t-
ue intemeratam permanere, et castitatem ejus nullomodo
hsreticis posse corrumpi. FHzretici quidem utpote
procaces et impuri atque adulteri veritatis, eam corrum-
pere conantur. Verum illa fidem suam Christo integram
servans, nefarios eorum conatus depellit. Itaque heretici
similes quodammodo sunt Ixioni, qui cum Junoni stuprum
inferre voluisset, umbra ejus delusus est. .Ita intelligendus
est Tertulliani locus in lib. de prescriptione hzreticorum.
Quid ergo dicent qui illam stupraverint adulterio heeretico,
virginem (raditam a Christo? Porro in codicibus nostris
Maz. Med. et Fuk. scriptum habetur ἀδιάφϑορος ἔμενεν, non
autem ut in Regio exemplari et apud Nicephorum ἔμεινεν.
VALESIUS. lestem citat Strothius pro ἔμενον Codicis
Venet. Lectt. quibus adde Cod. Savil. seu Bodl. Utrum vero
intelligenda sit universa ecclesia, an de sola Hierosolymi-
tana ipsa illa Hegesippi verba, que in proxima ῥήσει afferun«
tur, interpretanda sint, inter eruditos non convenit. Per-
finere.ea ad universam ecclesiam magis ego putaverim
propter verba sequentia, ita tamen ut Hierosolyma illam
seu, Palzestinam auctor preecipue spectaverit, cui quidem ec-
clesise se opponebant haeretici ibi prius commemorati. Alia
autem exoritur hic quiestio, de quibus temporibus locutus
fuerit .Hegesippus, cum ait, Thebutem quendam eccles
siam adhuc puram novis vanisque opinionibus vitiare esse
aggressum. Ad Trajani quidem tempora demortuis jam
apostoli hoc retulit Eusebius, quocum consentit Valesius,
iique viri eruditi, qui in Hegesippi loco cum veritate con-
ciliando ingenia torserunt. At vero si Simonem, Cleobi-
um, aliosque, inter hzreticos fuisse censuerit Hegesippus,
qui unitatem ecclesie Christianez, non Judaice, disciderint;
certo certius est, eum putasse, Thebutem, qui ipso Hege-
sippo narrante primus inceperit ecclesiam post negatum
sib1 episcopatum corrumpere, diu ante Trajani imperium
id facinus patravisse, quoniam Simonis, primi omnium
hereticorum vulgo dicti, ceterorumque sectariorum anti-
quitatem idem Hegesippus nescire non potuit. . Forsitan

236 ANNOTATIONES

οὗτος---ἴωμεν : "Tota hec pericope usque ad finem hujus
* capitis deest in codicibus nostris Mag. Med. et Fok.
« Sed neque Rufinus eam agnoscit, ut ex versione ejus
* apparet. Ac mihi quidem videtur tota hzc clausula
* gpuria esse ac supposititia. Putavit euim quisquis hanc
*€ addidit, ea que preecedunt verba esse; Hegesippi : cum
*€ tamen non sint He ippi, sed ipsius Eusebii, ut disci-
ἐς mus ex capite xxii. lib. 4.' od statim post positum est
fragmentum designat Valesius. Deest autem in Codd.
Bodl. et Norfolc. pericope de qua agitur. Porro Valesii
de verbis prioribus sententiam satis ipia confirmat oratio,
que Hegesippi ne minimum quidem sapiens stilum, Eu-
sebium prodere videtur. '

P. 199. 1. 17. Kal μετὰ τὸ μαρτυρῆσοῃ ᾿Ιάκωδον] Preemisit
Eusebius, ὁ δ᾽ αὐτὸς (Hegesippus) xal vd» κατ᾽ αὐτὸν αἱρέσεων
τὰς ἀρχὰς ὑποτίϑεται διὰ Tru ΚΑῚ μετὰ τὸ μαρτυρῆσαι &c.
Hareseon quoque que «etate sua exortee sunt, initia idem
scriptor exponit his verbis. POSTQUAM, inquit, Jacobus
&c. Dixit Eusebius lib. iii. c. 32. seu supra ad hujus pag.
lin. 3. postquam ex Hegesippo illa de Symeonis martyrio
retulerat, ἐπὶ τούτοις post hec, ut vertit Valesius, narrare
eundem Hegesippum, virginem ecclesiam permansisse.
Verum tamen, annon potius hzc debuerit ῥῆῇσις illam de
Jacobi morte statim post sequi, nonnihil dubito.

Ibid. 1]. 18. ἐπὶ τῷ αὐτῷ λόγῳ i.e. Simili ratione, ean-
dem ob causam. SrTRoTH. Habet Rwfius vetus inter-
pres, etiam ipse reddens testimonium veritati, Mox abest
ἃ Cod. Norfolc. articulus ὁ ante τῷ Κλωπᾶ.

Ibid. l. 20. ovra ἀνεψιὸν τοῦ Κυρίου] Male Rufinus, eum-
que secuti Musculus et Christophorsonus consobrinum
Domini verterunt, cum potius fratrem patruelem vertere
debuissent. Clopas enim et Josephus fratres fuerunt. Clo-

as Symeonis pater fuit, patruus autem Christi. Errant
Itaque Musculus et Christophorsonus, qui ϑεῖον hoc loco
avunculum interpretati sunt. Sed ineptissime Rufinus
ϑεῖον pro adjectivo sumpsit. Vide quz supra notavi ad
caput 32. libri tertii. VaLEsivus. H.e. supra ad pag. 232.
᾿Ανεψιὸν εἶναι pro ὄντα &. habere Niceph. notat Strothius. —

Ibid. διατοῦτο ἐκάλουν τὴν ἐκκλησίαν σσαρϑένον)] Melius legre-
retur μέχρι τότο. Sic enim habet Eusebius in lib. iii. c. 32.
ubi hunc Hegesippi locum adducit. VAL Esi1Uus. Supra ad
lin. 4. hujus pag. Recte monet Strothius, lectionem διὰ
τῦτο confirmari ab Rufino et Nicephoro. Est enim orationis
haud infrequens inversio. διὰ τῶῦτο yàp habet Nicephorus.

Ibid. 1. 22. dextera; δ᾽ ὁ O«c6ov3i5] Θέθουλις ed. R.. Steph.

s

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 237

Sed in codice .Reg. Maz. et Fuk. necnon apud Nicepho-
rum legitur Θέ δουϑις. Rufinus Theobutem vertit, nominis
asperitatem aliquantulum molliens. Sic pro Clopa idem
Rufinus et veteres fere omnes Cleopam dixere. In vetus-
tissimo tamen Rufini codice qui fuit olim in bibliotheca
Parisiensis Ecclesie scribitur Thobutes. Ceterum in tribus
codicibus Maz. Med. et Fuk. scriptum inveni dpxeraj γὰρ :
O46. VALESIUS. ἄρχεται γὰρ ὁ €:6331; circumflexum MS.
Savil. seu Bodl. δὲ sine elisione Niceph. Sed scribitur in
Cod. MS. Norfolc. Θεοθουϑεὶς, quod invenit in scriptis suis
Rufinus, qui vertit, sed Theobutes quidam. — Ceterum,
etiamsi Eusebius, ut ex loco statim ante hunc a me posito
comparet, res novas molitum esse hunc Thebutem post
Symeonis martyrium, jam mortuis apostolis, intellexerit,
atque ilo teropore putaverit posthabitum Justo tertio
Hierosolyms episcopo eundem Thebutem fuisse, aliud
tamen revera ostenditur verbis Hegesippianis, et vero si-
mile videtur, hoc facinus egisse Thebutem, quo tempore
Symeon constitutus est episcopus; de cujus subrogatione
in locum Jacobi nonnulla habet Eusebius lib. iii. Hist.

cap. 11..

Vir autem cl. Frid. Adolph. Lampius, in Prolegom. suis
in Joannis Evang. lib. ii. cap. ii. $ 17. p. 182. de tempore
corruptionis hic memorate aliter sentiens, Hegesippum
per supplementum, quod ex aliis locis fecit, aliter expo-
nendum autum&t. Post verba enim ad lin. 19. ὃν τοροέϑεντο
wáíyre; ἀνεψιὸν τῷ Kuplou δεύτερον, hic inserenda putat, quse
Eusebius lib. iij. c. 32. attulerat, queque ad pag. 198. a me
posita sunt, de facta Symeonis per haereticos, qui Joanne
ex vivis exempto caput tollebant, accusatione et supplicio.
Deinde post verba ad lin. 21. οὕπω yàp ἔφϑαρτο ἀκοαῖς ματαί-
αἷς, iterum subjungenda ait, que iij. 32. de tempore quo
bsretici proruperunt in lucem, his verbis addita sunt,
quzeque, ait Lampius, tere non erat opus. Hsc vero
statuit vir doctissi mus, Dropterea quod omnia illa verba ad
Hegesippum ipsum pertinere, non ad Eusebium, ut magis
res habere videtur, existimat. :

P. 199. 1. 23. ἀπὸ τῶν &xlà αἱρέσεων, ὧν xal αὐτὸς ἦν, ἐν τῷ
λαῷ) (Edd. Steph. et Valesii exhibent ἀπὸ τῶν &xlà αἱρέσεων
dy, καὶ αὐτὸς ἦν &c. ubi hzec Valesius) Nicephorus ultimam
vocem (ὧν) expunxit tanquam superfluam. Sic enim habet:
ἀπὸ τῶν ixlà αἱρέσεων καὶ αὐτὸς ἦν ἐν τῷ λαῷ. In codice Regio
scriptum inveni ὧν καὶ αὐτὸς ἦν ἐν τῷ λαῷ. Quod ferri potest,
si tollatur distinctio quai in omnibus nostris codicibus ha-
betur. Atque ita seusps erit, primum Thebutem aggres-

238 ANNOTATIONES

sum esse vitiare Ecclesiam Hierosolymifanam, inducta
pestilenti doctrina septem illarum Judaici populi secta-
rum, quibus ipse erat addictus. Melius tamen meo qui-
dem judicio legeretur hoc modo, ἀπὸ τῶν &xlà αἱρέσεων ὧν καὶ
αὐτὸς τῶν ἐν τῷ λαῷ. Quod idem valet ac si diceret: The-
. butes errorem suum conflaverat ex septem illis sectis Ju-
daici populi, perinde ac Simon et Cleobius et Dositheus.
VALESIUS. αἱρέσεων καὶ αὐτὸς ἦν ἐν τῷ λαῷ. Niceph. aip.
εἷς καὶ αὐτὸς ἦν ἐν τῷ A. Christoph. Lectt. eed utrumque hoc
jam correctoris videtur. Lectio nostrá, ὧν xa) αὐτὸς, extat
4n MS. Reg. Margine ed. Genev. et exemplaris penes Jones.
Valesius legendum putat ἀπὸ τῶν ixlà αἱρέσεων ὧν καὶ αὐτὸς,
τῶν ἐν τῷ λαῷ, bene quidem quantum ad sententiam, sed sic
non scripsit Hegesippus. Αἱ tale quid dicere voluit, ἀπὸ
τῶν ἑπ]ὰ αἷρ. τῶν ἐν τῷ λαῷ ὧν xa) αὐτὸς ἦν, vel ettam corrupit
ecclesiam, invectis erroribus a. septem illis Judaicis sectis
desumtis, quorum et ipse erat. Catterum hujus Thebutis
apud nullum alium scriptorem fit mentio ; quare et hoc
nomen aut fictum aut corruptum ab Hegesippo puto.
SrTRoTH. Eundem fuisse Yhebutem vcl "Theobutez at-
ue Clementis Alexandrini Theodadem, quem Pauli apo-
stoli familiarem fuisse dicebant, quod videre est in Strom.
.ejus vii. p. 899. ed. Potteri, ceusuerunt viri nonnulli docti,
Potius vero utrumque nomen ejusdem viri binominis fu-
isse putat P. Horreus Miscell. Crit. lib. J. cap. 8. ubi de
Theodade fuse disputavit. Quod autem ad lectionem hu-
jusce loci constituendam attinet, etsi favet alteri scripture
preter MSS. vetus interpres Rufinus, dum ita vertit, qui
erat ex septem heresibus in populo constitutis, scripturam
tamen Codicis Regii post Strothium admisi.
.. P. 199.1. 24. οἱ ΣΞιμωνιανοῇ Deest articulus oi in ed. Steph.
STrROTH. Adde MS. Norfolc.

P. 200. l. 1. Κλεόδιος, ὅϑεν Καὶ λεοξιανοῇ Cleobius Simoni
synchronus ipso Ignatio Martyrqantiquior fuit. Eundem
fuisse cum Cleobulo docet Epiphanius hzresi li. ut eun-
dem Hzreticum alii Saturnilum alii Saturninum vocabant.
READING. ex Pearsonii indic. lgnat. Epist. P. ii. c. ii.
pag. 17. Ὅϑεν xo) Καλεοδιηνοί ed. Steph. Lectio recepta
extat in Niceph. SrRoTH. Καλεοβιηνοὶ IMS. quoque Savi.
seu Bodl. καυνοὶ Gruteri Lectt. ad oram ed. Genev.

Ibid. xo) Δοσίϑεος, ὅϑεν AociSiayo)] Sunt tamen qui scri-
bant hunc Dositheum multo antiquiorem fuisse. Certe
| $i Drusio credimus in responsione ad Mincrval Serarii
cap. 10. vixit hic Dositheus circa tempora Sennacheribi
regis Assyriorum. Hieronymus in dialogo adversus Lu-

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 239

éferianos. Taceo de Judaismi hereticis, qui ante adven-
fum Christi, lepem traditam dissiparunt : quod Dositheus
Samarilanorum princeps prophetas repudiavit : quod Sad-

. ducem ex illius radice nascentes, etiam resurrectionem carnis

[2]

negaverunt. Scaliger tamen in Elencho trihzresii cap. 15.
Dositheum Christo recentiorem esse contendit: idque ex
Origenis auctoritate, qui in lib. I. contra Celsum diserte
id affirmat. Sed et idem Origenes in tractatu 27. in Mat-
theum, Dositheum Samaritanum temporibus Apostolo-
rum vixisse scribit, qui se Christum esse jactaverit: et
tomo xiii. Enarrationum in Evangelium Joannis. Id autem
hausisse videtur Origenes ex Clemente Romano, qui in
lib. ii... Recognitionum de Simone Mago loquens, ita
scribit. ** Interfecto etenim, sicut scis et ipse, Baptista
*€ Joanne, cum Dositheus hzereseos sus iniisset exordium,
* cum triginta principalibus discipulis, et alia muliere
«€ quee Luna vocitata est. Unde et illi triginta, quasi se-
*€ cundum lunz cursum in numero dierum positi videban-
* tur. Simon hic male ut diximus glorise cupidus, acce-

. * dit ad Dositheum : et simulatis amicitiis, exorat ut si

* quando aliquis ex illis triginta obiisset, in locum de-
* functi se continuo subrogaret: quia neque statutum
* numerum excedere apud eos fas erat, neque ignotum
* aliquem inserere, aut nondum probatum. |. Unde et ce-
* teri studentes digni loco ac numero fieri, secundum
* gectz: suz instituta placere per omnia gestiunt, quo
4 possit unusquisque ex his qui illum numerum sequun-
*€ tur, cum forte aliquis ut diximus, decesserit, dignus vi-
* deri qui in locum defuncti substitui debeat. Igitur
*€* Dositheus plurimis ab hoc exoratus, ubi locus intra nu-
* merum factus est, introduxit Simonem. Sed hic non
* multo post incidit in amorem mulieris illius quam Lu-
5$ nam vocant, &c." Ex quibus patet Dositheum iisdem
cum Simone vixisse temporibus. De Dosithei etate idem
quoque sentit Eulogius Patriarcha Alexandrinus, ut legi-
tur in bibliotheca Photii cap. 230. Eique sententiz suffra-

tur Hegesippus in loco quem prz manibus habemus.
VALESIUS. Δοσιϑεανοὶ Niceph. Rufin. De hujus Dosithei
retate critici certant, et adhuc sub judice lis est. STRoTH.
Duos saltem Dositheos fuisse, unum antiquiorem, alte-
rum, qui t Christum extiterit, ex patrum de Dositheo
narrationibus multi scriptores collegerunt. Conferas item
qua nuper cl. Florius ad pagg. 31—306. Dissert. jam me-
morate De Hegesippi hocce Fragmento, quee Bononie
edita est, disseruit. Ceterum tradit tertio vertente seculo

240 ANNOTATIONES

Origenes in lib. vi. adv. Celsum n. 11. Dositheanos, dal
nec antea, ut ait, valde floruissent, temporibus suis
defecisse, ut numerus eorum ad triginta vix et ne vix qui
dem assurgere diceretur. Interitum quoque hseretico-
rum Simonianorum memorat ibidem Origenes.

P. 200. 1. 2. ὅϑεν Γορϑηωνοί" καὶ Mac6m3ai, ὅϑεν &c.]
(Edd. Steph. et Valesii habent, ὅϑεν Γορϑηωνοὶ καὶ Νίασθω-
ϑαῖοι, ὅϑεν ἀπὸ τούτων Μενανδριανιςαὴ, ubi hsec Valeais :)
Rectius apud Nicephorum in cap. vii. lib. 4. καὶ Τορϑαῖος
ὅϑεν Γορϑαιανοί" καὶ Μασβώϑεος ὅϑεν Μασθωϑθεανοί: ἀπὸ τούταν
Μενανδριανις οὴν ὅ83.. Quam emendationem confirmat Rpfini
interpretatio. In codice Regio, Maz. Fuk. et Sav. I'ee-.
ϑηνοὶ : apud Epiphanium in A incorato Γοροϑηνοὶ dicuntur 1
in Panario autem T'op3zyol. — Porro has hzereses ex septem
Judaici populi sectis originem traxisse, recte Hegeesippus
observat. Nam Simoniani, Dositheani, Gortheni et reli-

ua errorum nomina, nihil aliud fuerunt quam rivi ex Ju-

aicis illis fontibus defluentes. At Theodoritus in libro I.
heereticarum fabularum cap. 1. has omnes hzereses ex Si^
monis fonte fluxisse dicit, Cleobianos scilicet, Dosithea-
nos, Gorthenos, Masbotheos, Menandrianos, Eutychitas et
Canistas. ix τῆς δὲ τῆς τοιχροτάτης ἀνεφύησαν ῥίξης Κι λεοδανοὶ,
Δοσιϑεανοὶ, Γορϑηνοὶ, Μασθώϑεοι, ᾿Αδριανιςαὶ, Εὐτυχηταὶ, Ka-
γιςαί. Sed cum constet ipsam Simonianam heresim ex
Judaicis sectis originem habuisse, rectius dixisset Theodo-
ritus eas omnes ex Judaicis sectis fuisse propagatas : ma»
xime cum quzdam illarum hzreseon, Simoniana vetustio-
res esse videantur, verbi gratia Gorthena et Dositheana.
VaALESIUS. Nostra lectio (scil. καὶ Mac6u3aioc ὅϑεν Mac-
δωϑαιανοὶ, ἀπὸ τούτων Mevaybpiavigo]) extat apud. Rufin. Ni-
ceph. Christoph. discrepante tamen apud hos scriptura.
Namque Christoph. Lectt. habent Maców3ai Niceph,
Mac623:o; et Μασβοϑεανοὶ, Rufin. Masbutheus et Masbu-
theni. S. V. Semlerus acute vidit, ipsos Christianos a Ju-
dais dictos esse CaNPavD seu contemtores Sabbati. Vid.
ejus ad Baumgarteni Geschichte der Religions-Partheyen.
p. 270. SrTnoTH. Prorsus contrariam interpretationem
excogitaverat vir doctissimus Jac. Rhenferdius, quam su-
pra videas ad pag.20S. Dum vero idem vir cl. a Nice-
phoro putat vocem Μασβδώϑεος insertam fuisse, cum vide-
ret reliquarum hzresium primos auctores hic recenseri, a
quibus 1115 nomen ducerent, huic suspicioni ejus de Nice-
phoro plurimum adversatur Hufiniana Versio Nicephori
etatem longe superaus. Iizc igitur in textum Strothium
secutus recepi. Mas6o3e, habet MS. Savil. seu Bodl.

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. a41

Vog$y50) .MS. Notfolc. Illud Τοραϑηνοὶ in editione sua Stro-
thius substituit. |

P. 200. 1. 3, ἀπὸ τότων Masvosüpiaviga]] Ὅϑεν ante ἀπὸ deest
in codice Regio et apud Nicephorum, rectius sine dubio.
Ceterum in codice Maz. Med. et Fuk. pro Menandrianis-
tis scriptum est ᾿Αδριανιςαί" quomodo etiam legitur apud
Theodoritum in libro primo hzreticarum fabularum ut
supra vidimus. Rufinus Menandrianos vertit. VALESIUS.
Habet ᾿Αδριανιςαὶ MS. quoque Savil. seu Bodl. exhibente
Nicephoro ἀπὸ τότων μὲν ᾿Αδριανις αὶ, unde patet causa erro-
ris. Rufinus interea sic vertit, e£ Gortheus, unde Gortheni,
et Masbutheus, unde et Masbutheni, sed et Menander, unde
Menandriani. 4b ipsis et Marcionistee &c. quasi legisset,
xal Μασθούϑεος, ὅϑεν xal Μασδουϑεανοί" ἀλλὰ xa) Μένανδρος,
ὅϑεν Μενανδριανοί. ἀπὸ τούτων δὲ xo) Μαρκιωνιςαὶ το. Et post-
quam hzc scripsi, vidi Halloixium verba Hegesippi in
hunc fere modum, Rufinum ut puto secutum, Grece edi-
disse in Jtt. PP. Oriental. tom. ii. p. 713. |. Et fortasse
verior hzc lectio est, quam illa codicum Grecorum,
quando Menandri sectatores cum hzreticis qui hic prius

jcti sunt, potius quam cum sequentibus, apud auctores
censeantur. Verum expectanda est aliorum codicum auc-
toritas.

Ibid. 1. 4. Mapxieviga]] Μαρκιανιςαὶ IMS. Bodl. et Niceph.

Ibid. l. 5. ΣΣατορνιλιανοὶ] ΣΣατορνινιανοὶ INiceph. post hanc
yocem addunt ἕτεροι ὡς Cod. Gruteri Lectt. et Codex
Castal. SrTRorTH. Cum MS. Norfolc. mfra exhibeat ὡς
pro ἑτέρως, ideo istud codicum Gruteri et Castal. nota
marginalis videtur primitus fuisse ad ἑτέρως. Habet Satur-
niani Rufinus quoque; et statim ante in Cod. Bodl. de-
siderantur voces xo) Βασιλιδιανοί. | Caeterum ex Constitutio-
nibus, qua zipostolicee dicuntur, locum hic afferam pleras-
que hzereses ante recensitas commemorantem. Ἡνίκα δὲ
ἐξήλθομεν (inquiunt ficti apostoli) ἐν τοῖς ἔϑνεσι κηρύτ]ειν τὸν
λόγον τῆς Quis, τότε ἐνήργησεν ὁ διάθδολος εἰς τὸν λαὸν ἀπος εἴλοι
ὑπίσω ἡμῶν ψευδαποςόλους εἰς βεδήλωσιν τοῦ λόγου" καὶ τοροεθά-
Aovro Κλεόδιόν τινα, καὶ τοαρέξευξαν τῷ Σίμωνι" οὗτοι δὲ μαϑη-
τεύουσιν Δοσιδέῳ τινὶ, ὃν καὶ πταρευδοκιμήσαντες ἐξώσαντο τῆς ἀρ-
Xe εἶτα xa) ἕτεροι ἑτέρων κατῆρξαν ἐκτόκων δογμάτων Κήρινϑος,
x, Μάρκος, καὶ Μένανδρος, xa) Βασιλείδης, καὶ ΣΣατορνῖλος. Tum
statim post adduntur, οἱ δὲ ἀναίδην ἐκπορνεύουσιν, οἷοι οἱ νῦν
Ψευδεύγυμοι ἹΝικολαῖτοι. Lib. vi. cap. 8.

Ibid. l. 6. σπαρεισηγάγησαν) τᾳρεσήγαγεν. lta correxit
Rob. Stephanus, cum in omnibus exemplaribus constan-
ter legatur παρασηγάγησαν, Qui barbarismus non alienus

YOL.1, | R

243 | ANNOTATIONES

est ab Hegesippo. In codiee tamen Fuketiano scriptum
inveni παρεισηγάγησαν. Apud Nicephorum vero legitur
grapeicyyayov, quod magis probo. VALEsiUS. In textum

rimus recepit Strothius παρεισηγάγησαν, aliumque testem

alesii exemplaribus addidit Codicis Veneti Lectt. Xiunc
ego virum cl. secutus sum ; qui in Valesii adnotatione
mendum aliquod esse suspicatus ait, “ΚΞ quid sibi velit illud
* tamen apud Valesium se nescire, nisi alia lectio reperia-
* tur in Cod. Fuket. lectionem Stephani fortasse confir-
* mans." Sed forsan waepsaewyéyoray habebat, ut Bodl.
Cum vero de varietate in Cod. Norfolc. sileat collatio ejus
3n usus meos ab amico huc missa, in eo fortasse extat prior
lectio σαρεισήγαγεν. Mox ἐπεμέρισαν pro ἐμέρισαν idem .MS,

P. 200. 1. 26. Kai ὅτι γε &c.] Cum isthzc Eusebii posu-
isset Georgius Syncellus in Chronographia ad pag. 344.
eadem tanquam Syncello tantum, haud Eusebio, debita
inter Hegesippi Fragmenta edidit cl. Gallandius in tomorii.
Biblioth. PP. p. 67.

P.201. 1. 2. Kal ἐπέμενεν ἡ ἐκκλησία ἣ KopiySioy &c.] His
Hegesippi verbis sua premisit Eusebius ; Ὁ μὲν οὖν 'Hyf-
σιππος ἐν πέντε τοῖς εἰς ἡμᾶς ἐλϑοῦσιν ὑπομνήμασι, τῆς ἰδίας γνώ-
μὴς τὐληρεςάτην μνήμην καταλέλοιπεν" ἐν οἷς δηλοῖ, ὡς «σλείςοις
ἐπισκόποις συμμίξειεν, ἀποδημίαν ςειλάμενος μέχρι Ῥώμης" καὶ ὡς
ὅτι τὴν αὐτὴν G'apà ττάντων πεαρείληφε διδασκαλίαν. ἀκᾶσαι γέτοι
τπάρεςι μετὰ τινὰ cep τῆς Κλήμεντος τορὸς Κορινδίους ἐπιςολῆς
αὐτῷ εἰρημένα, ἐπιλέγοντος ταῦτα: ΚΑΙ ἐπέμενεν ἡ ἐκκλησία τῶν
Κορινθίων ἕο. Hegesippus quidem in quinque Commenta-
riorum. libris qui ad mos pervenerunt, luculentissima fidei
suce testimonia nolis reliquit. Scribit enim se, cum Romam
proficisceretur, plurimos episcopos adisse, et ab omnibus
unam eandemque audivisse doctrinam. Idem postquam de
Clementis ad Corinthios epistola quedam commemoravit,
hec addit, quee mos, si placet, audiamus. ET Corinthio-
rum quidem, zzquit, ecclesia &c.

Ibid. 1. 3. οἷς] Etsi edidisset Strothius ᾧ testibus citatis
Rufino, Nicephoro, Christoph. Lectt. Valesioque in Versione,
nil tamen necesse mihi visum est, ut editionum atque
manuscriptorum lectio mutaretur. Caterum hunc Co-
rinthiorum episcopum, nominatum Primum, alibi nusquam
commemoratum se reperisse, ait Halloixius.

Ibid. 1. 6. διαδοχὴν ἐποιησάμην μέχρις ᾿Ανικήτου] Savilius ad
oram sui codicis pro διαδοχὴν correxit διατριδὴν ; utrum ex
conjectura, an ex fide manuscripti exemplaris, incertum.
.utcumque tamen necessaria est hec emendatio. Porro in
capite xi. hujus libri, ubi Eusebius hunc Hegesippi locum

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 243

"adduxit, paulo aliter hec referuntur. Etenim Eusebius
ilic scribit, Hegesippum Romam adventasse temporibus
'Aniceti, et usque ad pontificatum Eleutherii in urbe Roma
"permansisse. (Eusebii verba sunt, καὶ xarà τὴν Ῥωμαίων δὲ
᾿σόλιν i6 τῆς ἐπισκοπῆς ἐνιαυτῷ Ilio. μεταλλάξαντος ᾿Ανίκητος τῶν
ἐχεῖσε expolgaray xaX ὃν Ἡ γήσιππος ἱςορεῖ ἑαυτὸν ἐπιδημῆσαι τῇ ὁ
“Ῥώμῃ, τοαραμεῖναι τε αὐτόϑι μέχρι τῆς ἐπισκοπῆς ᾿Ελευϑέρου.)

egesippus tamen hoc loco id non dicit : sed tantum ait,
se Homz mansisse usque ad pontificatum Aniceti. Romam
. ergo venerat. Hegesippus sub extrema Pii tempora. V4-
LESIUS. Henricus quidem Savilius ad oram sui codicis pro
διαδοχὴν scripsit διατριδὴν, quam emendationem necessariam
putans Valesius sic Greca transtulit, Romam vero cum ve-
nissem, mansi ibi apud. dnicetum. Qus quidem versio si
proba sit, hanc nostram conjecturam de Hegesippo fundi-
'tus evertit; sed est nimis manifesto detorta: nam μέχρις
᾿Ανικήτου, apud. Anicetum; nunquam sonat: ἄχρι et μέχρι
Grece aliud significat : Hesyc. μέχρι, ἕως τινός. Suidas,
xpi, ἀντὶ τοῦ μέχρι, ἕως. Lex. Greeco-Lat. μέχρι νῦν, usque

huc, et μέχρι τούτου, usque eo. Lex. Cyrilli μέχρι δεῦρο,
μέχρι: ὧδε, ἕως τοῦ νῦν. Quare μέχρι ᾿Ανικήτου non magis so-
nat apud “πἰοορίμηι, in verbis Hegesippi, quam μέχρι 'Po-
ps, apud. Romam, paulo ante in verbis Eusebii. Quam
"absurdum enim esset, si quis illa Eusebiana de Hegesippo
ἀποδημίαν ςειλάμενος μέχρι Ρώμης, sic interpretari vellet, cum
apud Romam, vel Rome, proficisceretur ὃ Vidit hoc vir
perspicacissimus, ideoque in annotationibüs, quibus ver-
$ionem suam aut corrigere, aut emollire solet, tradit He-
gesippum tantum dixisse, Se Rome mansisse usque ad
Pontificatum niceti : Quod ut aliquo modo tueretur,
addidit, Romam ergo venerat Hegesippus sub extrema Pii
tempora, sine ulla autoritate, aut verisimilitudine ; et con-
tra expressam sententiam Eusebii, et Hieronymi, qui eum
non sub Pio, sed sub Aniceto Romam venisse diserte tra-
dunt. Cum igitur illa marginis observatio in hos erro-
Tes tantum virum deduxerit, cum MSS. codices, quibus
usus erat, nihil tale ipsi suggesserint ; cum Robertus Ste-
phanus in vetustis codicibus nullam hic lectionis varieta-
tem animadverterit ; cum Ruffinus, qui ei przivit, tam ab-
surde locum transtulerit, Cum autem venissem Romam,
permansi ib? donec nicelo Soter, et Soteri successit Eleuthe-
Tus, aliud aliquid his verbis significari sentio.

Certe Halloixi effrenis licentia in hoc loco corrum-
pendo minime ferenda est, qui primo supposuit hunc lo-
cum valde corruptum esse in Grecis exemplaribus, paz-

R 2

244 ANNOTATIONES

tim ex dictionum transpositione, partim etiam ex commu-
tatione ; quo supposito non tantum διαδοχὴν 1n διατριβὴν,
nemine praeunte, convertit ; sed et pro μέχρις ᾿Ανικήτου le-
git eagà ᾿Δνικήτῳ, quod paulo inferius extra locum suum
ex vitio, vel librariorum, vel typographorum positum fu-
isse putat. Et rursus pro καὶ epa ᾿Ανικήτου διαδέχεχαι Za-
7p, extrita particula xoj, substituit μέχρι ᾿Ανίκητον διαδέχεται.
Σωτὴρ; sicque interpretatur, donec Zniceto successit Soter ;
quas1 μέχρι ᾿Ανίκητον διαδέχεται bene Greca essent, aut eum
sensum funderent ; qui denique hzc a seipso pessime ex--
cogitata pro ipsis Hegesippi verbis edidit, adeoque sen-
tentiam suam a se confictam pro Hegesippiana dedit.

Ego veterem lectionem in hoc Hegesippi loco minime
solicitandam, sed omnino retinendam puto ; cujus ex loci
integri inspectione ratio statim constabit. Sic igitur He-
gesippus, Γενόμενος δὲ ἐν Ρώμῃ διαδοχὴν ἐποιησάμην μέχρις ᾽Ανι-
κήτου, οὗ διάκονος ἦν ᾿Ελεύϑερος, xo) «pd ᾿Ανικήτου διαδέχεται
Σωτὴρ» μεϑ᾿ ὃν ᾿Ελεύϑερος" ἐν ἑκάςῃ δὲ διαδοχῇ, X, ἐν ἑκάςῃ σόλα
οὕτως ἔχει, ὡς ὁ νόμος κηρύτλει, καὶ οἱ τοροφῆται, καὶ ὁ Κύριος,
Rom« vero cum essem, successionem composui usque ad
"nicetum, cujus Diaconus erat. Eleutherus, et 44niceto suc-
cessit Soler, post quem Eleutherus : In omni autem succes-
sione, et in omni civitate res ita. se habet, ut lex predicat,
et prophetee, et Dominus. Mihi hzc clarissima videntur:
Hegesippus longum iter instituit Romam usque, multas
civitates adiit, multis episcopis se adjunxit ; Corinthi cum
esset, de origine ejus ecclesiz quazsivit, de epistola S. Cle-
mentis certiorem se fecit ; illam ecclesiam ab eo tempore
in recta fide permansisse usque ad Primum tunc episcopi
locum ibidem tenentem, observavit. Romam inde adiit,
ibique successionis tabulam confecit usque ad Anicetum,
sub cujus Pontificatu Romam venit, ut Eusebius testatur
Iib. iv. cap. 11. obiterque postea, cum commentarios scri-
beret sub Eleuthero, e quibus hzc verba transcripta sunt,
monuit Aüiceto successisse Soterem, Soteri Eleutherum,
qui Aniceti Diaconus erat eo tempore, quo Roms fuit,
addiditque, ἐν ἑκάςῃ δὲ διαδοχῇ, in omni vero successione, et-
in unaquaque civitate rectam fidem conservatam esse-
Qus cum sint ad nostram interpretationem confirman—
dam inprimis comparata, Halloixius illa ἐν ἑκάςῃ διαδοχῇ»
in Hegesippi verbis recitandis penitus omisit. flanc au—
tem veterem lectionem et interpretationem nostram, qua
διαδοχὴν ἐποιησάμην, successionem composui, vel successioniss
tabulam confeci redditum est, non alio argumento rejici£—
Halloixius, quam quod non sit usitatissima locutio. Cux

-. . ΙΝ HEGÉSIPPI FRAGMENTA. 245

facile respondetur ex Hieronymo, qui modum loquendi
ab Hegesippo in historia usurpatum observavit. Ille enim
in catalogo de illo veteri Scriptore, Quinque libros com-
posuit sermone simplici, ut quorum vitam sectabatur, di-
cendi quoque exprimeret characterem. PEARSsON. De Suc-
eessione primorum Hom: Episc. cap. v. p. 24. a RgA4-
DINGIO allatus.

Notastu dignum est, comparere διαδοχὴν Saviliano in
codice qui in bibliotheca Bodleiana conservatur, unde se-
quitur, non sumpsisse ex hoc quidem manuscripto suum
διατριθδὴν Savilium, etsi Strothius vocem in textum nuper
receperit, Saviliano, ut ait, codice nixus, de quo modo
Valesius, et. Christophorsoni Lectt. Rufinoque, sed tamen
de eorundem auctoritate dubifans.

Interpretationi autem verborum Hegesippi ab eruditis-
simo Pearsonio allatz dum multi favent, inter quos calcu-
lum suum ei addidit Grabius in Spicil. Patrum fine ipso
vol. ii. nihilo tamen minus Sam. Basnagius in Znnal. Poli-
tíco- Eccles. ad an. 156. causas quasdam dubitandi propo-
suit, utrum scripta fuerit ab Hegesippo Romanorum epi-
scoporum successio. Dum vero non ita necessarize mihi
quidem iste causse videntur, ipse vir doctissimus Pearso-
niang interpretationi suppetias ferre dignatus est. ** Ob-
* jicit sibi, (inquit) ex Halloixio Pearsonius, Quod διαδοχὴν
€ ἐποιησάμην, successionem composul, non sit usitatissima
*€ locutio. Respondet autem ex Hieronymo, qui observa-
* vit in Catalogo de illo veteri scriptore : Quinque libros.
* composuit sermone simplici, ut quorum vitam sectabatur,
*€ dicendi quoque exprimeret characterem. Nostro judicio
*€ alio respondere modo potuit. Nempe Hegesippi phra-
* sim Luce orationi prorsus similem esse, τορῶτον λόγον
*€ ἐποιησάμην frimum hbrum confeci (Δ οἱ. i. 1.)." Hec

asnagius. Rufmus autem vetus interpres ita vertit, Cum
aulem. venissem Romam, permansi inibi, donec z£niceto So-
ler et Soteri successit Eleutherus ; propter repetitam enim
vocem ᾿Ανικήτθ verba media in codice, quem ille secutus
est, omissa fuerant; quod ipsum h.]. in codice nostro
Norfolc. factum est. Et forsitan ex hac interpretatione
suuni illud διατριδὴν mutuatus est Savilius, prout ex isthac
recentioribusque versionibus idem sumpsisse Halloixius
videtur. Eusebium quidem invenio ita scribentem in lib. vi,
Hist. cap. 19. óms£ex3ày (Origenes) τῆς ᾿Αλεξανδρείας καὶ μηδὲ
τὰς κατ᾽ ΑἸγυπῖον διατριδὰς ἀσφαλεῖς ἑαυτῷ ἡγούμενος, ἐλθὼν ἐπὶ
Παλαιςίνης ἐν Καισαρείᾳ τὰς διατριδὰς ἐποιεῖτο. Vid. et Chroni-
«on zilex, seu Paschale p. 227. ed. Ducangii, Sed tameh

nA

246 ' ANNOTATIONES -

vocem alteram διαδοχὴν cum codicibus Grecis in hoc He-
gesippi loco retineri omnino debere, haud dubito; eodem
prorsus sensu accipiendam, quo idem ille Eusebius in ipso
principio histori& suz vocabulo usus est. Τῶς τῶν ἱερῶν
ἀποςολῶν διαδοχὰς, inquit, σὺν καὶ τοῖς ἀπὸ τῇ Zuertpog ἡμῶν »
εἰς ἡμᾶς διηνυσμένοις χρόνοις" ὅσα τε καὶ σσηλίκα τραγματευϑὴ
κατὰ τὴν ἐκκλησιαςικὴν igoglay λέγεται» καὶ ὅσοι ταύτης διαπκρέ-
πως ἐν ταῖς μάλιςα ἐπισημοτάταις τταροικίαις ἡγησαντό TS καὶ
epis eati qapab8va) τποροῃρημένος.

Non omnibus quidem, sicut ostendi, satisfecit expositio
Pearsoniana; et felicius rem sibi videtur Tillemontius egis-
ee, qui in Memor. Eccles. tom. iii. Not. in S. Hegesip. vo-
ces διαδοχὴν ἐποιησάμην it interpretatus est, ut Hegesippus
successionem doctrine, sive doctrinam apud ecclesiam
Roinanam tum temporis receptam, consignasse literis vi-
deretur, quz quidem doctrina per successionem ab ρος
stolis usque servata fuisset. Etenim ostendere ait illud,
quod sequitur, ἐν éxágy διαδοχῇ, ab eo commemoratos fu-
isse gradus in uniuscujusque ecclesie traditione, cum
nullo modo melius distingui possint iidem gradus quam
per episcoporum successionem. Tantum Tillemontius. Et
fidem fortasse majorem fecerit huic expositioni locus qui
ad finem extat Epistolee Gregorii Nysseni ad Eustathiam
&c. ab Isaaco Casaubono primum edite. ᾿Αναμνήδϑητε,
inquit Gregorius, τῶν ἁγίων ««répov, οἷς τταρὰ τοῦ μακαρίοϑ
«πατρὸς ὑμῶν ἐνεχειρίδ)ητε, ὧν καὶ ἡμεῖς κατὰ Θεᾶδ χάριν τὴν δια-
δοχὴν ἔχειν κατηξιώϑημεν, xy μὴ μεταίρετε ὅρια, ἃ ἔϑεντο oi πάτερες
ἡμῶν, μηδὲ ἀτιμάἄξετε τὸν ἰδιωτισμὸν τοῦ ἁπλδςέρου κηρύγματος,
μηδὲ ποικιλαῖς ΔΙΑΔΟΧΑΙ͂Σ τὸ τ΄ολέον velare ἀλλὰ ςοιχεῖτε
τῷ ἀρχαίῳ κανόνι τῆς wiesw;. Ubi Casaubonus: ** Varias
* successiones vocat Gregorius eam doctrinam, qua per
* variarum setatum successiones mutaverat, neque serva-
ἐς verat τὴν ταυτότητα τῆς τρώτης πίςεως.᾽" Verisimiliter qui-
dem; sed tamen, venia sit dicto, vix dubitem ego, quin
illud apostoli ad Hebraeos Gregorio in mentem venerit,
ut revera scriberet διδωχαῖς non διαδοχαῖς, Διδωχαῖς τσοικιλαῖς
αὶ ξέναις μὴ πεεριφέρεδδε. Feb. xiii. g. Frequens enim est ha-
rum vocum inter se permutatio. Ita variatur tribus locis
scriptura in codicibus Eusebii manuscriptis, nempe ad
lib. v. Hist. c. 6. et c. 11. et lib. vii. c. 32. Adde Nicephori
CP. Stichometriam, in qua pro Διδωχὴ ᾿Αποςόλων MS. ex-
hibet Διαδοχαὶ 'AmogoAwv, teste Joanne Croio, Observ. in
ÀNov. Test. p. 3. .

P. 201. 1.7. π-αρὰ 'Avixtre διαδέχεται Σωτὴρ] mapa ᾿Ανικήτω
Gruteri Lectt. STROTH. Σωτήριχος pro Σωτὴρ legitur in

IN HEGESIPPI FRAGMENTA, 247
MS. Norfslc. non tantum híc, sed et in Dioxvsi: Co-
RINTHII Fragmento supra ad p. 167. itidem in lib. v.
Hist. Euseb. cap. 24. ubi litere S. Irenei ad Victorem
Romanum adducuntur. Idem nomen, ut supra ad p. 174.
dixi, duo illi chronologi Georgius Syncellus atque Ni-
cephorus CP. necnon Eutychius huic episcopo indiderunt;
P. 201. 1. 23. Ἐν τούτοις ἐγνωρίξετο Ἡγήσιππος] Non recte
meo quidem judicio Hegesippus confertur in tempora
Imperatoris Hadriani. Nec locus ille Hegesippi quem hic
adducit Eusebius, id evincit. Certe Hcgesippus libros
suos scripsit pontificatu Eleutheri, ut ipsemet testatur infra
cap. 22. /Equalis igitur fuit Irenzo, qui et ipse sub Eleu-
thero Romane urbis episcopo insignes illos adversus hze-
reses libros elucubravit. Hieronymus tamen hunc Eusebii
nostri locum secutus, in catalogo ecclesiasticorum scripto-
rum Hegesippum praeposuit Justino: quod utique fieri
non debuit. Certe Eusebius noster in cap. 21. et 22. hu-
jus libri, quasi priorem sententiam retractans, Hegesip-
pum confert in tempora Marci Antonini. VALESIUS.
' P. 202. 1.1. Of; κενοτάφια! ,Edd. Steph. et Pal. καινοτάφια,
ad quam vocem isthic Valesius. Rectius apud Nicepho-
rum in lib. iii. cap. 26. legitur κενοτάφια. ^ Hieronygnus in
catalogo sic vertit. T'umulos etiam templaque fecerunt.
Rufinus vero sic interpretatur : quibus templa immo potius
epulcra fecerunt. VALESiUs.' Nostra lectio extat apud
Christoph. Lectt. et Niceph. probante Valesio qui et ceno-
taphia vertit. Omnes interpretes hanc vocem h. l. vulgari
significatu accipiunt. Αἵ mihi potius s?mulacra denotare
videtur. Primo enim quid peccassent ethnici in erigendis
tumulis amicorum suorum? Deinde quoque Hegesippo
tanquam homini hebrzo valde familiaris erat ille significa-
tus. Namque etiam apud LXX. interpretes 1 Reg. xix.
13, 16. κενοτάφιον significat simulacrum. Denique et ipse
Eusebius clarissime significat se ita accepisse hanc vocem,
scribens, eg) τῶν ἱδρυσάντων τὰ εἴδωλα οὕτω γράφων. Perpe-
ram igitur et nos reddidimus in versione vernacula (scil.
Historiarum Euselii). SrTRoTH. Strothium docte mutan-
tem secutus sum. Mox abest verbum ἐςὶ à Cod. Bodl.
Ibid. ]. 2. οὗ καὶ ἀγὼν &yeraj ' Avrwónoc] Hic agon in ho-
norem Antinoi ab Hadriano institutus, quinquennalis fuit,
et Mantinez in Arcadia celebrabatur, ut scribit Pausanias
in Árcadicis. Male ergo Rufinus agonem annuum de suo
adjecit. .Ejusdem agonis meminit Tertullianus in lib. de
Corona, cap. 13. ubi agonem illum coronarium fuisse tes-
tatur his verbis: Hoc enim superest ut Olympius Jupiter,
Β 4

445 ANNOTATIONES

et Nemeus Hercules, et. misellus Archemorus, et. Antineus
infelix in Christiano coronentur. VALESIUS. —
P.202.1.3. ἐφ᾽ ἡμῶν γενόμενος ὁ αὶ ἐρ᾽ ἡμῶν γινόμενος. Hiseo
est scriptura codicis Regii quem fere ubique secutus est
Rob. Stephanus. Verum in tribus aliis Maz. Med. et
hic locus ita legitur ac distinguitur ὅ xal ἀγὼν &yeray 'Asn-
vao; ἐφ᾽ ἡμῶν γενόμενος. Sed et in Saviliano codice et apud
WNicephorum legitur γενόμενος. Quam quidem lectionem
scrutus videtur Rufinus. sic enim vertit: cui apones anxui
ee ntur, qui /niinoti lantur, nostris tempe-
ribus instifu&t. Certe dubitari non potest, quin hsec lectio
priori sit anteferenda. Id enim probare vult Eusebius, He-
gesippum floruisse temporibus Hadriani. Quod quidem
ex €o concludit, quod Hegesippus ipse testatur certamen
AÁntinoium sua :tate prp fuisse. Quod si legamus
cum Regio codice ὁ καὶ ἐφ᾽ ἡμῶν γινόμενος, tum argumentatio
Eusebii non valebit. "Sensus enim hic erit, certamen Anti-
noium adhuc ztate Hegesippi celebratum fuisse. Ex

perante Hadriano ; quin potius illud consequitur, nonnisi
post obitum Hadrieni Hegesippum libros suos
1886. Nam si principatu Hadriani scripsisset Hegesippus,
non utique diceret certamen Ántinoium adhuc sua zetate
actum fuisse: quippe cum Hadrianus sub finem imperii
sui agonem illum instituerit. Ceterum has voces ἐφ᾽ ἡμῶν
Trium: mallem referre ad vocem 'Arrívoocz, et totum hune
ocum ita construere ὧν ἐςὶ καὶ 'Arrivooc, δοῦλος ᾿Αδριανοῦ xal-
σαρος ἐφ᾽ ἡμῶν γενόμενος, οὗ καὶ ἀγὼν ἄγεται ᾿Αντινόξιος. Αἴαυς
ita Hegesippi locum ab Eusebio acceptum esse pro certo
habeo. Sane Justinus in Apologetico de hoc ipso Antinoo
loquens sic ait. xo] ᾿Αντινόου τοῦ vov γενομένου. Hac VALE-
SIUS. Erravit vero in Nicephoro teste citando, qui habet
ὃ xal ἐφ᾽ ἡμῶν γενόμενον, perinde ac locum repreesentat Cod,
Norfolc. Atque agonem illum temporibus recentioribus
institutum fuisse, tantum dicere videtur Hegesippus. Cum
Strothius ante me recepisset γενόμενος prO γινόμενος, ego
porro cum codicibus Max. Med. Fuket. quibus nunc ad-
dendus est Savil. seu Bodl. illa à x, omisi.

Ibid. καὶ yàp καὶ «Aw ἔκτισεν] Posterius xai deest in
cod. Norfolc. ubi scribitur ἐχτίσας.

Ibid. ]. 4. καὶ προφήτας) Hieronymus in catalogo vertit,
civitatemque ex ejus nomine con idit, et prophetas statuit
in templo. Rufinus vero adhuc fusius. Nam et civitatem
condidit ejus nomini Zintinoum, et templum et et sacerdotes

instituit ac prophetas. Sane in Graecis Hegesippi verbis

IN HEGESIPPI FRAGMENTA, 449

aliquid necessarío supplendum est. Nam ἔχτισε τοροφήτας,
Grece vix dici potest. Sed meminisse debemus, Hege-
ippum simplici admodum ac plebeio sermone scribere,
ut hic etiam testatur Eusebius. Itaque Greca ejus verba
interpretatione adjuvanda sunt. Frustra igitur dalmasius
emendare aggressus est in notis ad historiam Augustam
41. Ubi etiam quinam hic dicerentur prophete nori.
tellexit, Sciendum est igitur apud /Egyptios summum
$acerdotem qui reliquis sacerdotibus et pastophoris prze-
esset, et qui templorum reditus ceteris distribueret, dic-
tum esse prophetam. Primus enim in templo procedebat
eantor, deinde horoscopus, tum scriba seu ἱερογραμματεὺς,
postea vestitor seu ςολιςής. Deinde novissimus incedebat,
propheta hydriam in sinu gestans, ut docet Clemens Ale-
xandrinus in lib. vi. pag. 269. Epiphanius in libro iii. ad-
versus h:ereses, eod δὲ Alyvmwliog τοροφῆται καλούμενοι, τῶν
ἀδύτων τε xal ἱερῶν ἀρχηγοί. Eorumdem prophetarum me-
tninit Philostratus in libro I. de vita Apollonii cap. 1. et
Diogenes Laertius in prooemio operis sui. Themistius in
oratione 2. et Firmicus in libris Matheseos non semel.
Clemens denique in libro T. Recognitionum haud procul
ab initio. ZEgyptum, inquit, petam, atque ibi Hierophan-
tis vel prophetis qui adytis praesunt, amicus efficiar ; et pe-
cunia invitatum magum precabor, ut educat nihi animam
de infernis. Fuerunt etiam Idei Jovis prophete in Creta,
dé quibus Porphyrius in libro iii. de abstinentia. Porro
de prophetis Antimmoi ab Hadriano institutis mentio est in
veteri inscriptione Grzca quam citavit Casaubonus in no-
tis ad Spartianum. Adde hic veterem inscriptionem quam
refert Gruterus pag. 314. ubi Embes quidam /Egyptius
Ὡροφήτης dicitur, id est sacerdos Serapidis. Quuare non
mirum est si Ántinous ab Hadriano consecratus prophetas
habuit, quippe cum ab /Egyptiis precipue coleretur. Cur
autem /Egyptii prophetas vocarent Antistites suos, hzc
inihi causa esse videtur, quod arcana quedam sacra ac
anysteria ab iis tradi crederent. Prophete enim dicuntur
quasi arcanorum interpretes. Habuit certe Antinous sacra
sua ac mysteria, quibus initiabantur qui vellent. Testatur id
Pausanias in Árcadicis, x, τελετή τε κατὰ ἔτος ἕκαςον, καὶ ἀγών
ἧςιν αὐτῷ διὰ ἔτους τοεέμπῖου Id est et mysteria quotannis, et
into quoque anno certamina in honorem ejus celebrantur.
ALESIUS. Nonnulla haud vulgaria habet Origenes
Tib. iii. Contra Cels. n. 36. de falsis miraculis, quz ab Anti-
noo, Romani alicujus imperatoris instar, Deo jam facto
i solità sunt. Legendum autem censuerat Hal-

wo -. . ANNOTATIONES

loixius ἔςξησε pro ἔκτισε, et vocem ναὸν ante xo) ποροφήτας ex
interpretatione Rufini putaverat supplendam, sed melius;
ni fallor, res administrata est a Valesio, preterquam quod
ilud γενόμενος de agonis institutione, non de ipso Antinoo;
videtur intelligendum. — Interea sine idonea causa ita scri-
bere cl. Baraterio visum est in Disquis. Chronol. cap. 12.
* Hegesippi locum e memoria citat Eusebius, unde sic
«€ fere οὕτω «xe loqui Hegesippum dicit, et sane verba ejus
*€ ita cum suis propriis confundit, ut non bene distingui
*€ possint, et ultima illa de agone &c. ad Eusebium perti-
*€ nere dicenda sint." P. 159.

P. 202. 1. 16. £x τε τοῦ xa9' "EGgaísc εὐαγγελίε xai τοῦ Xvpaxi,
καὶ ἰδίως ἣν Cl. Lardnerus libro De Fide Hist. Evang.
Part. ii. lib. I. cap. 14. dum hunc locum malesanum esse
suspicatur, rectum genuinumque ejus sensum ab Hiero-
nymo petendum putat; qui initio lib. iii. adv. Pelagian. ita
scribit: Jn evangelio juxta Hebreos, quod Chaldaico quidem
Syroque sermone, sed. Hebraicis literis scriptum est. Neque

la ratione rem explicavit Millius Prolegg. in Nov. Test.
p. v. ed. Oxon. qui ait, * Editum erat hoc evangelium ser-
* mone eorum vernaculo Hebrzo, seu ex Hebraica et Sy-
“ὁ riaca lingua mixto; unde et Syriacum ab Eusebio dictum
* est." hoc nimirum loco; in quo nihil fortasse mutandum,
vetus enim interpres Rufinus vertit, Disseruit autem de evan-
gelio secundum FHebraos et Syros. Et de versione Greca
quadam, ut videtur, sed veteris testamenti, ita locutus supra
est Melito in Fragmento IV. ὁ Σξύρος καὶ ὁ '"Eógaiog κρεμά-
μενός φησιν. Vid. pag. 118. Caeterum monet Fabricius in
Biblioth. Gr. vol. ix. p. 256. ed. nove, discendum esse ex
Hieronymi loco, evangelia Matthaei Hebrea, quz cir-
cumferuntur, esse commentitia.

Ibid. καὶ ἰδίως ix τῆς EGpai2w] In sua oratione Hegesippus
vocabula quaedam Hebraica Grecis literis extulerat ; quod
quidem conjecturz viri docti de 3ug« supra ad p. 218. me-
moratz favere possit.

Ibid. 1. 20. eager σοφίαν] Hieronymus in Chronico
Olympiade 136. et in przfatione ad proverbia Salomonis,
librum sapientie Jesu filii Sirach, &avágerov appellari scri-
bit. Eadem porro ratione proverbia Salomonis veteres
appellarunt e&avéperov σοφίαν. Quippe liber ille sapientie
Jesu filii Sirach, apud Hebreos parabole inscribitur, per-
inde ac liber proverbiorum Salomonis. Et quemadmo-
dum Salomon post parabolas scripserat Ecclesiastem et
canticum canticorum: sic etiam Siracides parabolis suis
AEcclesiastem et canticum exemplo Salomonis adjecit.

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 251

Vtriasque igitür parabole dicte sunt ab antiquis σαμάρες
τος σοφία. Sed et liber ille qui sapientia Salomonis falso
inscribitur, πανάρεῖος σοφία dicitur ab Athanasio in Synopsi,
et ab Epiphanio in libro de ponderibus. Verum ut hic
liber falso adscribitur Salomoni, sic panareti vocabulum
falso usurpat. VALEsIUS. Adisisque supra ad. pag. 127.
jn MEL1TONI1S Fragmentis preterea adnotantur.

P. 202. l. 21. xai περὶ τῶν λεγομένων δὲ ἀποκρύφων] Fortasse
haud liquet, ait in loco paulo ante indicato Lardnerus, vete-
risne an novi testamenti libros apocryphos hic commemo-
ret Hegesippus. Neque eo quod statim ante de Salomo-
nis proverbiis mentio facta esset, illud certum esse idem
yir cl. censet, designari hic libros veteris testamenti apo-
cryphos. Imo vero, mea quidem sententia, non est, ut
hic agi quis existimet de libris, qui apud Post-Nicenos et
Protestantes apocryphi dicuntur, namque eos sibi velle vi-
detur Lardnerus; hi omnes enim ante Hegesippi tem-
pora, haudquaquam ἐπὶ τῶν αὐτῷ χρόνων, conscripti sunt ; et
raro, si modo unquam, a scriptoribus Ante-Nicenis, vel
Eusebio zqualibus, apocryphorum nomine appellantur.
Scilicet isti libri, Rufino teste in Expos. Symboli Apost.
p. 26. ad calcem ed. Felline Cypriani, non canonici sed
ecclesiastici a. majoribus appellati sunt, ut est, Sapientia
Solomonis, 550. In novo vero Testamento, libellus qui di-
citur Pastoris sive Hermatis, qui appellatur Due Ve, vel
Judicium Petri, que omnia legi quidem in ecclesiis volu-
erunt, non tamen proferri ad auctoritatem ex his fidei con-
firmandam. | Ceteras vero scripturas apocryphas nomina-
runt, quas tn ecclesiis legi noluerunt. . Vid. et Augustin
lib. xv. De Civitate Dei c. 23. Hujusce posterioris gene-
ris fuerunt opuscula, de quibus egit Hegesippus. Non-
nulla vero ex his quoque scriptis etiam ante initia Chris-
tianismi composita sunt, apocrypha semper appellata, quae
ad neutrum quidem testamentum, ad vetus autem, potius
quam ad novum, pertinere dicenda sunt.

P. 203. 1. 3. Τὸν γὰρ οὖν Κλωπᾶν)] Idem scribit Epipha-
nius in hzresi 78. cap. vii. Proinde emendanda est inter-
pretatio doctissimi viri D. Petavii, qui locum Epipbauii in
eadem heresi cap. 14. ubi Symeon Clope filius, Jacobi
Justi ἀνεψιὸς dicitur, vertit e sorore nepos ; cum patruelem
vertere debuisset. Porro hunc Symeonem Clopz filium,
quidam cum Simone apostolo confuderunt, inter quos est.
auctor Chronici Alexandrini; et Dorotheus in libello de
apostolis ac discipulis Domini. Idem scriptum inveniin ,
yeteribus schedis quz cum, historia Ecclesiastica Rufini

254 » ANNOTATIONES

majorem suum, quem crepabant, in rebus divinis profec-
tum accommodasse. Quapropter istos hereticos confu-
tare sibi videbatur Hegesippus Christi verbis allatis, in
quibus sapientia oculis atque auribus discipulorum jam
ante patefacta fuisse declaratur. Confer Clementera Al.
Strom. iv. pp. 615, et 628. et Strom. v. pp. 659, et 669. ed.
Potteri, sed de vero suo Gnostico, sive perfecto Chris-
tiano, his locis disserentem.

Postquam hzc scripsi, Gallandium vidi in Bib/iotheca
PP. tom. ii. p. 67. Cotelerii verba huc adducentem. * Co-
* telerius in notis ad Constit. Apost. lib. vi. cap. 16. ad
* hunc locum hzc habet. Quia teste Hieronymo in E-
*€ sgice lxiv. 4. legebatur in opere apocrypho inscripto
«€ Ascensio Esaic, quod ab Apostolo citatur 1 Cor. ii. 9.
“ Ouod oculus non vidit &c. accusat autem Hegesippum
'* Stephanus Gobarus Tritheita apud Photium, quod hoc
* esse falsum putaverit: suspicari quis posset, ita factum ab
** Hegesippo in contemptum voluminis apocryphi. Verum
S aliter ego conjicio, ac Hegesippum culpa carere arbi-
'* tror; ut qui non neget verum aliquando exstitisse, ea quce
* Deus suis przpatavit, invisa esse, inaudita et incognita ;
. sed qui velit, amplius verum non esse post incarnatio-
* nem et missionem Sancti Spiritus : subjungente Paullo,
* Nolis autem revelavit Deus per Spiritum suum, atque
* Hegesippo confirmante sententiam suam per testimo-
* nium Matth. x1."

NriHuir amplius Hegesippi, affirmat Grabius post allata
in Spicilegio suo viri sancti Fragmenta, * 6 sive in impressis
* libris, sive in Codicibus MSS. inveniri potuisse. Quod
ἐς enim Cod. 142. Barocc. de Jacobo legitur, excerptum
** est ex Euseb. lib. 11. cap. 23. Neque diversa erunt, quz
* Cod. cxrvr. Bibliothecze Czsarez extant: siquidem et
'* ila Jacobi historiam continent, uti Lambecius lib. iv.
* in recensione istius Codicis testatur. De alterius He-
** gesippi sive potius Josippi historia, cujus aliquot MSS.
* exemplaria hie in Anglia habentur nihil opus est dicere,
** quia satis dixerunt viri doctissimi D. Cavius, Dupinius,
* alique." P.213. Ipsa hec Pseudo-Hegesippi histo-
ria, de qua fuse, cum plus semel edita esset, viri illi scrip-
serunt, gravi errore in Catalogo Codicum Billiothecee Har-
leiance hoc titulo, qui in ipso fortasse codice MSto extat,
insignita est, Hegesippi Commentariorum Actorum .Eccle-
siasticorum libri v. Melior fuisset hujusmodi index, He-
gesippi de Bello Judaico et Urbis Hierosolymitanee Excidto
dibri v. Etenim per amicum quendam hanc rem perscru-

IN HEGESIPPI FRAGMENTA. 455

tatus, carbonem, ut aiunt, pro thesauro inveni ; nec tamen
spe magna depulsus. Extat preterea fabula quedam de
S. Symeone, quia S. Luca cap. ii. Evangelii commemo-
ratur, ab Hegesippo quodam ficta in libro De Supplemento
Evangelice Verilatis, quem quidem librum, ut ait Wa-
gensedius, nemo novit, quis sit, et an uspiam gentium
extet. Hanc historiolam videas apud eundem Wagen-
seilium ad Te/a Ignea Satanc p.420. Confer etiam Leo-
nis Allatii De Simeonum Scriptis Diatriben, ad p. 2. Petrus
autem de Marca, vir illustris, in Epist. ad Valesium Eu-
sebio premissa, extitisse ait integrum opus Commentario-
rum Hegesippi non solum Eusebii sed etiam Hieronymi
temporibus ; superfuisse quoque Georgii Syncelli etate,

ui ejus auctoris fragmentum profert in Chronico, aliud a

agmentis, quz przstat Eusebius. Sed, etiamsi verisimile
sit, Hieronymi temporibus extitisse Hegesippi commen-
tarios, quoniam qui postea vixit scriptor, Stephanus Go-
barus apud Photium eos excerpsit, haud colligitur tamen
illud ex Hieronymi de Hegesippo narratione in lib. De
Firis Hlustribus, ubi omnia, ut solet, ex Eusebio transtu-
lit, ac sua fecit. Porro, ni prorsus fallor, eque verum est,
Hieronymum nusquam alibi usum esse hisce ecclesiasti-
cis Hegesippi libris, nominatim prolato auctore, nisi ubi ex
Eusebio verba desumpserit. Sed multo minus ostendi ex
Georgii Syncelli libro a quoquam potest, ejus zetate, qui
szculo octavo exeunte scripsit, hoc opus superfuisse, cum
cuivis vel diligentissime perscrutanti, nullum, opinor, He-
gesippi fragmentum apud Georgium se oblaturum sit,
quod Eusebio haud debitum fuisset. Nonnihil quidem
positum supra est ad pag. 200. ]. 26. quod Gallandius qui-
dem, ut illic dixi, ex Georgio Syncello desumpsit, sed
Apud Eusebium prius extans.

MARTYRUM LUGDUNENSIUM

EPISTOLA.

YOL.IL ^ S

FRAGMENTUM EPISTOL/E
A MARTYRIBUS LUGDUNENSIBUS

AD

ELEUTHERUM ROMANUM EPISCOPUM

5$ POST MEDIUM ΒΕ ΟΜ SECUNDUM CONSCRIPTZ.

—(CfORR a —À

AAIPEIN ἐν Θεῷ σε ἐν τῶσιν εὐχόμεϑα xg) det aiárto

᾿Ἐλεύϑερε. ταῦτά σοι τὼ γρώμματω τροετρεψάμεϑια τὸν

ἀδελφὸν ἡμῶν καὶ κοινωνὸν Kippyciow διωκομίσαι" xg]
ταρωκωαλοῦμεν ἔχειν σε αὐτὸν ἐν πωρωϑέσει, (wt

.YOSyra, τῆς διαθήκης τῷ Χριςῶ, εἰ yap ἤδειμεν τόπον ri)

δικαιοσύνην ταεριποιέίοθα!, ὡς τορεσθύτερον ἐκκλησίας

ὅπέρ $i ἐπ᾽ αὑτῷ, ἐν πρώτοις ἂν σαρεϑέμεϑα. Hoc

affert Eusebius lib. v. Hist. c. 4.

Te per omnia ac perpetuo

15 optamus in Deo valere pater

Eleuthere. Has literas ut ad

te perferret, fratrem et colle-

gam nostrum Irenzum hortati

. $umus. Quem quidem ut com-.

mendatum habeas rogamus, ut-

pote zsmulatorem testamenti
Christi. Quod si nobis com-
pertum esset, locum cuiquam
conferre justitiam, eum tan-
quam presbyterum ecclesise
(hunc enim gradum obtinet)
tibi inprimis commendassemus.

ANNOTATIONES
IN FRAGMENTUM ΕΝ

ἘΡΙΘΤΟΙ,Ὲ MARTYRUM LUGDUNENSIUM.

P. 259. 1. 6. Χαίρειν iv Θεῷ] Post excerptam celeberri-
mam fratrum ecclesie Vienn. et Lugdunensis epistolam,
a quibus martyrum hz literz alii cuidam ipsorum fratrum
epistole subjunctze fuisse videntur, Eusebius capp. iit. et
iv. lib. 5. hzc verba unico fragmento literarum martyrum
praemisit: Τῶν δ᾽ ἀμφὶ τὸν Movrayóy X, ᾿Αλκιβιάδην καὶ Θεόδοτον,
περὶ τὴν Φρυγίαν ἄρτι τότε τορῶτον τὴν regi τοῦ προφητεύειν ὑπό-
ληψιν rapa πολλοῖς ἐχφερομένων" τολεῖςαι γὰρ ὃν X, ἄλλαι Grape
δοξοποιΐοαι τοῦ ϑείου χαρίσματος εἰσέτι τότε κατὰ διαφόρους ἐκκλη-
σίας ἐκτελούμεναι, τίςιν σαρὰ πολλοῖς τοῦ κἀκείνους ποροφητεύειν
«παρεῖχον: καὶ δὴ διαφωνίας ὑπαρχούσης περὶ τῶν δεδηλωμένων,
ΑΥ̓͂ΘΙΣ οἱ κατὰ τὴν Ταλλίαν ἀδελφοὶ, τὴν ἰδίαν κρίσιν καὶ τοερὶ τέ-
των, εὐλαβῆ xa) ὀρϑοδοξοτάτην ὑποτάτΊουσιν' ἐκϑέμενοι x, τῶν eap.
αὐτοῖς τελειωϑέντων μαρτύρων διαφόρους ἐπιςολάς" ἃς ἐν δεσμοῖς ἔτι
ὑπάρχοντες, τοῖς ἐπ᾿ ᾿Ασίας καὶ Φρυγίας ἀδελφοῖς διεχάραξαν" οὐ
μὴν ἀλλὰ καὶ ᾿Ελευϑέρῳ τῷ τότε Ρωμαίων ἐπισκόπῳ, τῆς τῶν ix-
κλησιῶν εἰρήνης ἕνεκα τορεσδεύοντες. οἱ δ᾽ αὐτοὶ μάρτυρες καὶ τὸν
ΕΠρηναῖον τωρεσθύτερον τότ᾽ ὄντα τῆς ἐν Λουγδούνῳ «παροικίας, τῷ
δηλωθέντι κατὰ Ῥώμην ἐπισκόπῳ συνίςων, exAtiga τῷ ἀνδρὶ μαρτυ-
ροῦντες, ὡς. αἱ τῶτον ἔχδσαι τὸν τρόπον δηλοῦσι φωναί. XAIPEIN
ἐν Θεῷ &c. Ceterum cum Montanus et Alcibiades ac Theo-
dotus, tunc primum in Phrygia opinione hominum tanquam
Prophetee celebrari coepissent. (multa quippe divine gratie
miracula in. pluribus ecclesiis etiam tum fieri solita, fidem
plurimis faciebant eos quoque prophetare) cumque illorum
hominum causa dissensio orta esset, qui in. Gallia erant
fratres, privatum de his judicium suum, religiosum inprimis
et cum recta fide consentiens, rursus eidem epistole sub-
junxerunt, prolatis interfectorum apud se martyrum variis
epistolis, quas illi dum in vinculis adhuc essent, partim ad
Jratres in «δῖα et Phrygia degentes, partim ad Eleutherum

ANNOTAT; IN EPIST. MART. LUGD. 261

Flomanee urbis episcopum scripserant, pro pace ecclesiarum
quasi legatione fungentes. Sed et tidem martyres Irenoeum
gui tunc temporis adhuc presbyter Lugdunensis erat eccle-
sic, supradicto Eleuthero per literas commendarunt, eur
£estimonio suo non mediocriter ornantes, sicut ipsorum verba
declarant que sic se habent. TE per omnia &c. Nunc
accipe qui ante hoc fragmentum docte notavit Petrus
Coustantius ad pag. 87. fos . Pontif. Epistolar. Parisiis

editarum an. 1721.

COUSTANTII MONITUM.

Anno 17. Imperii Antonini Veri, Christi 177. Viennen-

sis et Lugdunensis ecclesie martyres, dum in vinculis ad-
huc essent, pro pace ecclesiarum legatiorie fungentes, lit-
teras ad Eleutherum scripsisse Eusebius lib. v. Hist. c. 3.
tradit. Nempe pii illi martyres consultum volebant paci
ecclesiarum Asie et Phrygize, que propter novas Mon-
tani, Alcibiadis ac Theodoti prophetias turbabantur.
. Tum Eleutherus, si Valesius not. in lib. v. Euseb. cap. 3.
non fallitur, litteris atque exhortationibus Lugdunensium
martyrum impulsus, ad. ecclesias Zsice atque Phrygice epi-
stolam scripsit de recipiendis in ecclesiam Montanislis : sed
statim admonitus a Praxea quodam siano, pacificas quas
emiseral litteras revocavit. Ex Eusebii tamen narratione
colligitur, eas fuisse Lugdunensium martyrum ad Eleu-
therum litteras, quz» illum non ad Montanistas in eccle-
siam recipiendos inducerent, sed ab eorüm potius com-
munione avocarent. Massuetius vero noster Dissert.
Prev. in Irengei libros pag. 80. observat, opportune acci-
disse, ut cum Eleutherus laudatorum martyrum litteras
accepisset, Praxeas ex Ásia Romam veniens, ipsi Monta--
nistarum fraudes retegeret : iisque detectis, litteras in
Montani, Prisce''et Maximille gratiam jam emissas revo-
care persuaderet. In eamdem opinionem, ut qua: proba-
bilis et commoda videatur, ultro propenderem. Quia ta-
men uná nititur Tertulliani narratione, in qua non Eleu-
therus nominatim, sed simpliciter Romanus pontifex,
hortante Praxea, sententiam mutasse dicitur; ac preterea
qusedam hujus narrationis sint adjuncta, quz in Eleutheri
successorem aptius conveniant ; satius visum est hanc mu-
: tationem Victori adscribere. Quippe Praxeas, ut Tertul-
lianus loquitur, Romanum pontificem, preecessorum ejus
: auctoritates defendendo, coegit litteras pacis in. gratiam
Montani jam emissas revocare: Atqui Eleutherus proxi-
83

262. — ANNOTATIONES . ^-^

mus successor Soteris fuit, ad cujus annum quartüm Ca
taphrygum seu Montanistarum originem Eusebius refert.
Non igitur Praxeas Eleuthero preecessorum ejus auctorita-
tes, sd unius Soteris atictoritatem adversus Montanistas
proferre potuisset. Deinde ex verbis Tertulliani conficitur,
raxeam in urbem venisse, ibique heresim suam dissemi-
nasse. AÁliunde vero notum est, hzresim illius non prius
erupisse, quam Victor pontificatum adeptus esset.
ertius est Gallicanos fratres, una cum relatione eorum
que martyres Lugduni passi fuerant, privatum de Mon-
tano, Alcibiade ac Theodoto judicium suum, religiosum,
inquit Eusebius, et cum. orthodoxa accuratissime con
sentiens, ad Asize et Phrygize ecclesias misisse, Idem ju-
dicium simul eos Eleuthero notum fecisse valde probabile
est. Hoc certe; Eusebio ipso teste, confirmabant, prolatis
interfectorum apud se martyrum. variis epistolis, quas ils,
dum in vinculis adhuc essent, partim ad. fratres in Phrygia
degentes, partim ad Eleutherum Romane urbis episcopum
scripserant. Nec ambigendum videtur, quin litteras illas
conscripserint martyres, postquam Alcibiadem, cujus aus-
tera vivendi ratio Montanistis favere videbatur, non recte
neque ordine facere Attalo revelatum fuit. CoosTANT.
Vid. infra ad fin. Episr. VikNN. ET LUGDUNEN-
SIUM.

Interea statuit sine idoneo, imo spreto valido testimonio
Semlerus, martyres Lugdunenses et Viennenses fuisse
partium Montanistarum, quamvis catholici postea hzc
nomina suis fastis inscripserint. Observatt. Nov. $8. 28. et
43. Sed plura de hac re, quando ad finem epistole fratrum
Vienn. et Lugd. venerimus. Ostendere autem vult in notis
ad Eusebium Valesius, S. Irenzeeum litéras martyrum ad
Eleutherum nunquam reapse pertulisse, propter angustias
ecclesie Lugduni retentum, nam rogatum quidem fuisse
eum a martyribus et ab omni clero Lugdunensis ecclesiz,
ut literas ipsorum ad Eleutherum deferret, idque ipsum
se facturum promisisse, verum cum Pothini episcopi mors
subsecuta esset, Ireneeum id prestare non potuisse; postea
vero Lugdunenses fratres persecutione finita ad. Eleuthe-
rum easdem literas adjuncta sua epistola per alium quen-
dam misisse, Irenzo jam episcopo facto. Heec quidem
Valesius; cum vero lrenei iter reapse factum fuisse Eu-
sebius satis aperte significet, Hieronymusque De Firis

ἂν. EKPiSi. MARTYRUM LUGDUN. 463

Mill. cap. xxxv, idein digette affirmet; ratiohies quidem alla-
tz lidem ej demere haud valent. Neque aliter sentiunt
Üayius. in Jtt. PP. Apostol. Basnagius in Znnalilus, ad
gn. 177. Massuetusque ín Ireneum i. Art. 1; Rem du-
biam relinquit Tillemontius Memor. Eccl. tom. iii. S. Ire-
née, Àrt.3. p.36. Hieronymus vero l, c. sic scribit: Ire-
tius Pothini episcopi, qui Lugdunensem in Gallia regebat
ecclesiam, presbyter, à martyribus ejusdeni loti ob quasdam
ecclesice questiones legatus Romam missus, lionorificas su-
per nomíne suo ad Eleutherum episcopum perfert literas,
Postea, jam Pothino prope nonagenario ob Christum martij-
rio coronato, in locum ejus substituitur. |

P. 259. 1. 6. σε ἐν πᾶσιν---καὶ ἀεὶ] Deest σὲ in Codd. MStis
Bodl. et Norfolc. et ἐν apud Niceph. Vertit Rufinus, tan-
quam si πάλιν pro ἐν πᾶσιν legisset, hoc modo, Palere te
1n Deo iterum et semper optamus. 0

Ibid. πάτερ ᾿Ελεύϑερε] Codex Reg. Maz. et Fuket; habent
᾿Ελεύϑερε, quibus consentit Nicephorus et Rufinus. Sunt
tamen qui hunc pontificem Romanum Eleutherium nomi-
nant; inter quos est Nicephorus Patriarcha CP. in Chro:
nographia tripertita, quam Anastasius bibliothecarius La-
tine vertit: et Georgius Syncellus, et vetus interpres Ire-
neei in lib. iii. coüitra heereses (c: 3.). Porro in codice Maz;
ac Mediceo ante hec verba χαίρειν ἐν Θεῷ σε &c. paulo
majoribus literis; in Mediceo etiam miniatis scribitur ἐπι-
$0A3, spatio utrimque relicto : ut notetur hanc esse episto-
lam martyrum Lugdunensium. VarL£sits. Imprimen-
dum curaverat R. Steph. ᾿Ελευϑέριε; quod mutavit Valesius,
In uno saltem ex duobus scriptis meis, hic est Savil. seu
Bodl. Jegitur ᾿Ελεύϑέρε.

Ibid. 1. 11. δικαιοσύνην] δικαιοσύνη MS. Bodl. sea Savil
forsitan pro casu tertio δικαιοσύνῃ. ΕἸ δικαιοσύνης Niceph.
^i ra aberat articulus ante Xpigoó a MSS. Bodl. et Nor-

olc.

Ibid. 1: 12. τταρεϑέμεϑα.] Statim post addit Eusebius, τί
δεῖ καταλέγειν τὸν ἐν τῇ δηλωϑδείσῃ γραφῇ τῶν μαρτύρων κατάλογον"
(nonnihil incertum videtur, fratrum ne epistola quam Eu-
Sebius excerpserat,án martyrüm heec ipsa significetur; sed

tius illa fratrum, quam supra dixerat in martyrologio

uo se integram inseruisae, vid. cap. 1. intelligenda est.)

ἰδίᾳ μὲν τῶν ἀποτμήσει κεφαλῆς τετελειωμένων" ἰδίᾳ δὲ τῶν ϑηρσὶν

εἰς βορὰν τταραδεδλημένων' καὶ αὖϑις τῶν ἐπὶ τῆς εἱρκτῆς κεκοιμη-

μένων" τόν τε ἀριϑμὸν τῶν εἰσέτι τότε τπσεριόντων ὁμολογητῶν; ὅτῳ

γὰρ φίλον, xa) ταῦτα ῥάδιον ττληρέςατα διαγνῶνοι, μετὰ χεῖρας

ἀναλαβόντι τὸ σύγγραμμα; ὃ καὶ αὐτὸ τῇ τῶν μαρτύρων συναγωγὴ
84

P ANNOTAT. IN EPIST. MART. "m

e; » κατείλεχται. — Ceterum
duin ir) epistola irm fug eis Aic
fecensere, quorum alii securi percussi, abii. feris 5 ali
in carcere ezanimati sunt ? Quid item opus est "Ms
merum dtd. poteri enies
quicunque volgerit, cuncta .po lenissime cognoscere'ez
ipsius epistole lectione, Tum 505, t£ Τὰ TROTNI-

erint. "Hojos antea? Hbri Eoschiani feilem octatm

^

ECCLESI/E

VIENNENSIS ET LUGDUNENSIS .

EPISTOLA.

VAR τς ΦηΡ ττγουν

FRAGMENTA EPISTOLJE
TEMPORIBUS IISDEM
AB ECCLESIIS VIENNENSI ET LUGDUNENSI

AD ASLE PHRYGLEQUE ECCLESIAS

$ CONSCRIPTZE.
nnne nasus

a. Οἱ ὦ Biéyrt καὶ Λουγδόνῳ τῆς Ταλλίας τϑωρσί-"
κξντες δᾶλοι Χρις ὃ, τοὺς xarà τὴν ᾿Ασίαν x) Φρυγίαν, τὴν
αὐτὴν τῆς ἀπολυτρώσεως "wi Visi s ἐλπίδω d ἔχουσιν
ἀδελφοῖς, εἰρήνη X χάρις, «94 j δόξω ἀ ἀπὸ Occ πατρὸς καὶ

Xs yrs τῷ Κυρίῳ ἡμῶν.

Εἶτα τότοις ἑξῆς, ἕ ἕτερα -τροοιμιασάμενοι (inquit Eusebius, qui
in lib. v. Hist. capp. 1, 2, 3, 4. omnia que sequuntur servavit)
τὴν τοῦ λόγου καταρχὴν το οῦνται ἐν τούτοις.

Τὸ μὲν οὖν μέγεθος τῆς ἐνθάδε ϑλίψψεως, καὶ τὴν

Βοτοσαύτην τῶν ἐθνῶν εἰς τοὺς ἁγίους ὀργὴν, καὶ ὅσω ὑπέ-
μειναν οἱ μωκάριοι μάρτυρες, £r ἀκριδὲς ὅ9᾽ ἡμεῖς εἰπεῖν
ἱκανὸ, ὅτε μὴν γραφῇ περιληῷϑηναι δυνατόν. τοαντὶ γὰβ

l. Servi Christi qui apud Vi- — prefati, narrationem ipsam ordi-
ennam et Lugduhum Gallig — untur his verbis.

20 degunt, fratribus per Asiam et Et gravitatem quidem ipsam
Phrygiam constitutis, qui ean- &rumnarum, et. Gentilium ad-
dem nobiscum fidem ac spem Versus sanctos furorem ac ra-
habent redemptionis, pax et biem, queque et quanta beati
gratia et gloria a Deo Patre εἰ. Inartyres perpessi sunt, nec nos

25 Christo Jesu Domino nostro. — exprimere dicendo, nec quis-

Post hec deinde quedam alia quam scribendo complecti ac-

468

RELIQUIJE SACR.£,

εϑ ἐνει ἐνέσκηψεν ὁ ἀντικείμενος, τυροοιμιαζόμενος ἤδη τὴν
ἀδεῶς μέλλουσαν ἔσεοϑιαι παρουσίαν αὐτῶ" xgj διὰ τάν- -
Tuy δηλθϑεν, ἐθίζων τὸς ἑαυτῷ καὶ τρογυμνάζων κατὰ
τῶν δόλων τοῦ Θεοῦ" aes μὴ μόνον οἰκιῶν κοὴ (βαλανείων
καὶ ὠγορῶς εἰργεάγαι, ἀδλὼ καὶ τὸ κωϑόλου φαἰνεοϑαιἉ
ἡμῶν τινὰ, αὐτὸς ἀπειρηαναι ἐν ὁποίῳ δήποτε τόπῳ.

p. ᾿Αντεςρατήγει δὲ ἡ χάρις TE Θεδ' καὶ τοὺς μὲν
ἀοϑενεὶς ἐῤῥύετο᾽ ἀντιπαρότωσσε δὲ ςύλες ἑδρομες, δυνα-
μένους διὼ τῆς ὑπομονῆς, τοᾶσαν τὴν ὁρμὴν τοῦ WOyMpoU εἰς
ἑαυτὸὼς ἑλκύσαι, οἱ καὶ ὁμόσε exper αὑτῷ, vay εἶδος 10
óvetdim us Xgj κολάσεως ἀνεχόμενοι; oi E^ τὰ πολλὰ ὀλίγα
ἡγούμενοι, ἔσπευδον τὐρὸς Χριςόν. ὄντως ἐπιδιεκνύμενοι,
A^ 0r, οὐκ ἄξιω τὰ σαϑήματα τῷ γὺν καιρξ, meis - τὴν
μέλλουσαν Sar ἀποκαλυφϑῆναι εἰς ἡμᾶς. καὶ τορῶτον
μὲν τὰ ἀπὸ τοῦ ὄχλου πανδημεὶ σωρηδὸν ἐπιφερόμενα, 15
γενγοέως ὑπέμενον. ἐπιδοήσεις καὶ opas καὶ συρμᾶς"

curate possit. Omni siquidem
virium impetu in nos irruit ad-
versarius, adventus sui in quo
cum omni licentia grassaturus
est, jam tum nobis initia ac pri-
mordia exhibens. Nihil quippe
intentatum reliquit, dum mi-
nistros suos assuefacit, et qui-
busdam quasi proludiis exercet
adversus servos Dei. Adeo ut
non solum ab edibus, a bal-
neis, a foro arceremur; verum
etiam interdictum fuerit nequis
nostrum quocunque demum in
loco appareret.

2. Sed gratia Dei pro nobis
adversus diabolum depugnavit :
et infrmiores quidem servavit,

viros autem illi opposuit co-
lumnarum instar firmos ac sta-
biles, qui fortitudine sua uni-
versum Daemonis impetum in20
semetipsos pertrahere valerent.
Hi ergo cominus congressi,
omne genus opprobrii sustinu-
erunt: et qua alii diuturna et
gravia existimant, ipsi levia25
ducentes, ad Christum ire pro-
perabant; exemplo suo osten-
dentes, non esse dignas passio-
nes hujus seculi que conferan-
tur cum gloria que in nobis re- 30
velanda est. Ac primum qui-
dem quzcunque a populo uni-
verso acervatim ingerebantur,
constantissime tolerarunt: ac-

4 Rorn. viii. 18,

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD. 269

kg] διαρπαγάς" καὶ λίϑων βολὰς, καὶ συγκλείσεις". καὶ
γεά»ϑ᾽ ὅσω ἡγριωμένῳ πλήθει ὡς Ups ἐχϑροὺς καὶ ὧο-
λεμίους (uA. γίνεοϑια!. xgj δὴ ἀνωχϑέντες εἰς τὴν ἀγο-
gà» ὑπό τε τοῦ χιλιάρχου X, τῶν τπροεςξηκότων τῆς πόλεως
δ ἐξουσιῶν, ἐπὶ παντὸς TE πλήϑους ἀνακριϑέντες κοὴ ὁμο-
λογήσαντες, συνεκλείαϑησαν εἰς τὴν εἱρκτὴν ἕως τὴς τοῦ

ἡγεμόνος παρεσίας.

Ν

y. Μετέποιτα δὲ ἐπὶ τὸν ἡγεμόνω ἀχϑέντων αὑτῶν,
κώκείνου πάσῃ τῇ πρὸς ἡμᾶς ὠμότητι χρωμένου, OvéTlios
lO Ἐπάώγαϑος εἷς ἐκ τῶν ἀδελφῶν, πλήρωμω ἀγάπης τῆς

b Ν N Ν Ν , ^e “ N93
πρὸς τὸν Θεὸν Καὶ τὸν πλησίον κεχωρηκῶς᾽ οὐ καὶ S7i-

^ 9 7 € / « / y ^
τοσϑτον ἠκρίξωτο ἡ πολιτείω, ὡς καίπερ ovra, νέον, συνεξι--

σξοϑαι τῇ τῶ τρεσξυτέρου Ζαχωρίε μαρτυρίῳ. " πεπό-
eeura γοὺν ἐν πάσαις ταῖς ἐντολοῶς κοὴ δικοιώμασι τοῦ
15 Κυρίου ὥμεμηῆος, καὶ πάση τῇ τρὸς τὸν τσλησίον λειτουρ-
γίᾳ ἄοκνος" ζῆλον O8 πολὺν ἔχων, X, ζέων τῷ πνεύμω-.

. ^ " * hy e/ 9€ ""w 53.7
τι" τοιοῦτος δή Tig ὧν, τὴν οὕτω Xct. ἡμων ἀλόγως γινο-

tlamationes ' scilicet, plagas,
raptationes, spoliationes bono-
20 rum, lapidum jactus, carceres,
cuncta denique que vulgus fu-
rore et rabie concitatum, ad-
versus hostes et inimicos com-
minisci solet. Perducti deinde
25 in forum a Tribuno militum et
& magistratibus civitatis, co-
ram universo populo interro-
gati confessique, usque ad Pre-
sidis adventum conjecti sunt in
30 carcerem.
3. Post hec cum ad Presidem
deducti essent, atque ille omni
genere szvitie ferretur adver-

sus nostros, Vettius Epagathus
unus ex fratrum numero, im-
mensa quadam caritatis copia
erga Deum simul et proximum
exuberans, qui adeo districtam
ac severam vivendi rationem
instituerat, ut quamvis adhuc
juvenis, Zachariae tamen senio-
ris elogio equaretur. Incesse-
rat quippe in omnibus manda-
tis οὐ justificationibus Domini
sine querela: ad omne genus
obsequii ac ministerii proximo
exhibendum promptissimus, ze-
lo Dei ac fervore spiritus ple-
nus, Hic, inquam, cum esset

b Luc.i. 6.

A70

cRELIQULE£ SACRE;

μέδην pir οὐκ ἐδάξασεν, ἀλλ᾽ ὑπερηγανάκτησε, xg)
ἠξίου καὶ εἰυτὸς ése tpa, ἀπολογούμενος ὑπὲρ τῶν ἀδελ-

φῶν, ὅτ

ὅτι μηδὲν ὥγεον μὴ δὲ ἀσεξδές ἐξὶν ἐν ἡμῖν. τῶν δὲ

tsp; τὸ βημα καταξοησάντων αὐτῶ" χοὶ γὰρ sw ἐπίση-
Mes" ngj τοῦ ἡγεμόνος μὴ ἀναογομένου τῆς οὕτως ὑπ᾽ αὐτῷ S
δικαίας προταϑέσης ἀξιώσεως, ἀλλὼ μόνον τοῦτο πυϑο-
μένε εἰ καὶ αὑτὸς εἴη Χριςιανός" τῷ δὲ λαμπροτάτη (ara
ὁμολογήσαντος, ἀνελήφϑη καὶ αὐτὸς εἰς τὸν κλῆρον τῶν
μαρτύρων. παράκλητος Χριςιανῶν χρηματίσας" ἔχων δὲ
τὸν σαράκλητον ἐν ἑαυτῷ, “τὸ τνεῦμω πλέον τῶ Ζώχα- 10
οΐῳ. “ὃ διὰ τῶ πληρώματος τὴς ἀγάπης ἐνεδείξατο, εὑ-
δοκήσας ὑπὲρ τῆς τῶν ἀδελῷῶν ἀπολογίως xgj τὴν ἑωυτοῦ
Sive, ψυχήν. ἥν vae καὶ ἔς: γνήσιος Χρις ams,
* ἀκολεθῶν τῶ ἀρνίῳ ers ἂν ὑπάγη.

δ΄. Ἐντεῦϑεν δὴ διεκρίνοντο οἱ λοιποί" xgj φανερὰ X 15
ἕτοιμοι ἐγίνοντο τορωτομάρτυρες" οἱ x, μετὼ πάσης προϑυ-

hujusmodi, adeo injustum ad-
versus nos judicium pati non
potuit. Sed indignatione com-
motus, postulavit ut sibi quo-
que liceret pro fratribus cau-
: sam dicere, palamque ostende-
re, nihil apud nos impium aut
irreligiosum reperiri. Verum
cum illi qui circum tribunal
adstabant, adversus eum incla-
massent (erat quippe inter suos
clarus) et Praeses ipse petitio-
nem alioqui justissimam egre
ferret, idque unum ex eo que-
.reret esset ne Christianus: ille
Christianum se esse clarissima
.voce professus, in martyrum

€ Luc. i. 67.

' 4 foan. xv. 13.

numerum relatus est: Advoca-
tus quidem Christianorum ju-
dicis elogio appellatus; habens
autem in. seipso Advocatum 20
Spiritum sanctum multo abun-
dantius quam Zacharias. Quem
quidem caritatis exuberantia
declaravit, quippe qui sustinu-
erit pro fratrum defensione 25
morti semet objicere. Fuit e-

nim et est germanus Christi

discipulus, sequens agnum quo-
cunque ierit.

4. Exinde etiam reliqui dig- 30
nosci ac distingui ceepere. Et
prompti quidem ac parati erant
Protomartyres, qui summa ani-

€ Apoc. xiv. 4.

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD. a5:

puts ἀνεπλήρουν τὴν ὁμολογίαν τῆς μαρτυρίας. ἐφ φοντὸ

ὅ. xe] οὐ ἀνέτοιμοι x9) ὠὡγύμναξοι, X, ἔτι ἀοσϑετῶς, ἀγῶνος
μεγάλου τόνον ἐνεγκεῖν μὴ δυνώμενοι" ὧν καὶ ἐξέερωσαν
ὡς δέκῳ τὸν ἀριϑιμόν" οἱ καὶ μεγάλην λύπην καὶ πέγϑοξ

5 ἀμέτρητον ἐνεποίησαν ἡμῖν, xg τὴν προθυμίαν τῶν λοιπῶν

τῶν μὴ συνειλημμένων ἐνέκσψαν. οἱ καύπερ σάντω τὰ
.M. . e, d ^ 9

δεινὼ "ránorrte, ὅμως συμυπαρῆσαν Tos μώρτυσι χαὶ οὐκ
ἀπελείποντο αὑτῶν. τότε δὴ οἱ vrávreg μεγώλως. ἐπ]οήθη-

p, dia τὸ ὥδηλον τῆς ὁμολογίας" οὐ τὰφ ἐπιφερομένας
0 κολάσεις. φοξέμενοι, ἀλλὼ τὸ τέλος ἀφορῶντες, xg) τὸ

ὥποπεσέιν τινὼ δεδιότες. συνελαμβάνοντο μέντοι καϑ'

ἑκώξην ἡμέραν οἱ ἄξιοι, T

T ἐκείνων ἐναπληρέντες aped pr

ὥξε συλλεγῆναι ἐκ τῶν δύο ἐκκλησιῶν πώντας τὸς σπου-
dbáge, xgj δὲ ὧν μάλιςα συνειξήκει τὰ ἐνθάδε. συνε-

'πδλωμάνοντο δὲ καὶ ἐθνικοί τινες οἰκέται τῶν ἡμετέρων"

ἐπὼ δημοσία ἐκέλευσεν ὁ ἡγεμὼν ἀνωξιτέαϑαι πάντας
duas" di καὶ xar ἐνέδρων τοῦ Σατανῷ, φοξηϑέντες τὰς

morum alacritate solemnem il-

lam martyrum confessionem e-

20 diderunt. Qui vero imparati et

f

inexercitati, nec firmis adhuc
erant viribus ad impetum tanti
certaminis sustinendum, tunc
manifeste patuerunt. Ex qui-

25bus decem circiter collapsi,

maximum nobis dolorem et in-
credibilem luctum attulerunt ;

et aliorum alacritatem frege-

runt, qui nondum comprehen-

30 si, licet gravissima paterentur

incommeda, tamen martyribus

presto aderant, nec ab eorum

conspectu discedebant. Omnes
tunc temporis gravissimo metu
perculsi herebamus, ob incer-

mul omnes tenerentur.

tum confessionis eventum : non

quod tormenta que infereban-

tur, magnopere timeremus, sed
quoniam exitum rei animo pro-
spicientes, ne quis corrueret
verebamur. Comprehendeban-
tur quotidie qui digni erànt ut
numerum illorum supplerent :

adeo ut ex utraque ecclesia pre-
stantissimi quique, et quorüm
maxime labore atque industria
res hic constitute fuerant, si-
Capti
sunt etiam quidam nostrorum

servi qui Gentiles erant, quan-

doquidem Praeses nos omnes
requiri palam jusserat. Qui
Demonis impulsu, cum tor-

572

DSORELIQULÉ SACRE, —

βασάνους ὡς τὸς ἁγίες ἔδλεπον πάροντας, τῶν σξατιῶ-
τῶν ἐπὶ τῶτο παξορμώντων αὐτὰς, κατεψεύσαντο 5 ἡμῶν
Θυέςξειω δῶπνω, καὶ Οἰδιποδείους μίξεις, καὶ ὅσα μήτε
λαλεῖν μήτε νρῶν ϑέμις ἡμῶν, ἀλλὰ μὴ δὲ τοιςεύον εἶτι
τοιοῦτο τυώποτε tJapd, ἀνθρώποις ἐγένετο. τότων δὲ Qw-5
μιιοϑέντων άντες ἀπεϑηριώϑησαν εἰς ἡμᾶς" ὥς καὶ εἴ
τίνες τὸ πρότερον dí οἰκειότητα ἐμετρίαζον, τότε μεγάλως
ἐχαλέπαινον x, διεπρίοντο καϑ᾽ ἡμῶν. ἐπληροῦτο ὃ τὸ ὑπὸ
τὸ Κυρίου ἡμῶν εἰρημένον, ὅτι ἐλεύσεται κωερὸς ἐν ᾧ τᾶς
ὁ ἀποκτείνας ὑμᾶς, δόζει λατρέαν προσφέρειν τῷ Θεῷ. τὸ
ἐ. Ἔνταυθα λοιπὸν ὑπεράνω. πάσης ἐξηγήσεως ὑπέν —
μῶον κολώσεοις οἱ ἅγιοι μάρτυρες’ Φιλοτιμουμένου τῷ
Σατανῶ καὶ δέ ἐκείνων ῥηθῆναί τε τῶν βλασφήμων.
Ὑπερδεδλημένως δὲ ἐνέσκηψεν ἡ ὀργὴ πᾶσα καὶ ὄχλου
καὶ ἡγεμόνος Xgj φρατιωτῶν, εἰς Σάγκτον διάκονον ἀπὸ 15
Biéw»s. xgj εἰς Μάτουρον veourrigoy μὲν, ἀλλὼ γεν-

menta reformidarent quz sanc-
tos perpeti videbant, militibus
ad hoc ipsum eos incitantibus,
Thyesteas quasdam cenas et
incestos CEdipi concubitus, et
alia que nec proloqui nobis
nec cogitare fas est, ac ne cre-
dere quidem sustinemus apud
homines unquam gesta fuisse,
adversus nos ementiti sunt.
His in vulgus sparsis, omnes
continuo in nos adeo efferati
sunt, ut si qui forte cognatio-
nis causa moderati erga nos
hactenus exstitissent, tunc a-
cerbissima indignatione com-
moti adversus nostros infreme-

rent. Complebatur itaque id
quod à Domino predictum fu-
erat his verbis: Feniet tempus,
cum quicunque vos occiderit, cul- 20
tum offerre videbitur Deo.

9. Exinde sanctissimi mar-
tyres ejusmodi tormenta susti-
nuerunt, quz nulla unquam o-
ratione exprimi possint: Sata- 25
na ambitiose contendente ut ab
illis quoque aliquid impie dice-
retur. Precipue tamen vulgi ac
Praesidis et militum furor uni-
versus incubuit in Sanctum 39
Diaconum Viennensem, et in
Maturum neophytum quidem
illum, sed generosissimum ni-

f Joan. xvi. 9.

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD.

274

νοῖδον ὠγωνιξήν᾽ καὶ εἰς "Αἥκλον ἹΠεργαμηνὸν τῷ γίφει'

/
S ούλον.

καὶ ἑδροάωμω τῶν Syra a, ἀεὶ γεγονότα" καὶ εἰς

Βλανδίναν, di ἧς ἐπέδειξεν ὁ Xeis?s, ὅτι τῷ ταρὼ ἀν-:
ϑιρώποις εὐτελῆ καὶ ἀειδὴ καὶ εὐκαταφρόνητω ζανόμενα,
7 “ῸὋ Ν hd 7 Ν Ν v 3
5 μεγάλης καταξιοῦται capa, Θεῷ δόξης, dia, τὴν πρὸς au-
Ἁ 9 AC Ν 3 7 ΄ Ν Ν 2 ἴδε
τὸν ἀγάπην, τὴν ἐν δυνώμει δεικνυμένην, καὶ μὴ ἐν εἰ
καυχωμένην. ἡμῶν yàp τυάντων δεδιότων, καὶ "τῆς σαρ-
κίνης δεσποίνης αὑτῆς ἥ τις ἥν καὶ αὐτὴ τῶν μαρτύρων
μέα ἀγωνίςρια, ἀγωνιώσης μὴ οὐδὲ τὴν ὁμολογίαν δυνή-
»c / N N 9 Ἁ Pd ^ e
lOctsra, ταῤῥησιάσασγαι διὼ τὸ aj tvég τοῦ σώματος, ἡ
Βλανδίνα τοσαύτης ἐπληρώθη δυνάμεως, ὥςε ἐκλυϑῆναι
καὶ σαρεϑῆναι τὸς κατὼ διωδοχὼς «avri τρόπῳ βασανί-
ὦντας αὐτὴν ἀπὸ ἑωθινῆς ἕως ἑσπέρας, καὶ αὐτοὺς ὁμο-
λσογοῦντας ὅτι γενίκηνται, μηδὲν ἔχοντες μηκέτι ὃ ταοιήσου-
1δσὶν αὐτὴ καὶ Θαυμάζειν ἐπὶ τῷ τταρωμένειν ἔμνπγουν au-
τὴν, πταντὸς τοῦ σώματος διεῤῥωγότος καὶ ἡνεωγ μένε" καὶ

hilominus pugilem Christi: in
Attalum quoque patria Perga-
menum, qui columna et firma-
20 mentum ecclesie nostre sem-
per fuit: in Blandinam deni-
que, per quam Christus osten-
dit, que vilia, deformia, con-
temptaque hominibus videntur,
25 ea maximo honore affici a Deo
propter excellentem erga ip-
sum caritatem, que in virtute
potentiaque ostenditur, non
specie inani gloriatur. Nam
40 cum universi trepidáremus, ip-
saque illius temporalis domina,
que et ipsa una cum reliquis

martyribus strenue pugnabat,

δ 1 Tim. iii. 15.
"YOL. 1.

formidaret inprimis ne illa ob
tenuitatem corporis, liberam
confessionem edere non vale-
ret: tanto animi robore firma-
ta est Blandina, ut tortores qui
invicem sibi succedentes a pri-
ma luce usque ad vesperam
omni tormentorum genere eam
excruciaverant, resoluta ner-
vorum compage deficerent ; se-
que victos confessi, cum nul-
lum tormenti genus quod ipsi
inferri posset, reliquum habe-
rent, mirarentur adhuc illam
spiritum ducere, toto corpore
lacerato atque perfosso ; testa-
renturque unicum tormenti ge-

h Ephes. vi. 5.

304

RELIQUIA SACRA

μιαραυρίυ,, ὅτι ἐν εἶδες ςρεδλώσεως ἱκωὴν 3t πρὸς τὰ ska
yayéo τὴν ψυχὰν, οὐχ ὅτι χε τοιαῦτα xg rüraura. ἀλλ᾽
ἢ μακαφίω ὡς γενυκῶος ἀθλητὴς ἀνειέαζεν ἂν τῇ, ὁμεολα-
"ft. καὶ ἦν αὐτῆς ἀνάληψις καὶ ἀνάπαυσις ngj ἀναλῳρι-
σίᾳ τῶν συμξασώντων, Tb λέγεοι ὅτε Χριςιαχή εἰμω R5
iud ἡμὶν ἀδὲν φαῦλον vina. |
s. Ὁ δὲ Σώγκτος X αὐτὸς mere Apte καὶ Te
wérra ἄνθρωπον πάσας τὰς Sk ἀνθρώπων οὐκίας γῶν
κοίρὺς ὑποριένων, τῶν ἀνόμῳκ ἐλσειζόκεων. διὸ. τὴκ ἐπίροονα
καὶ τὸ μέγεθος τῶν βασάνων ἀκούαεδαι τι. παρὶ auTO
τῶν μὴ δεόντων, τοσαύτη ὑποεςάσει ἀχτιπαρετάξατο αὐταῖς,
μὴ δὲ τὰ ἴδιαν κατειπᾶκμ ὄνομα, usce ἔϑχους, μήτε
πόλεως ὅθεν ἥν, μῆτε εἰ δοῦλος ἢ ἐλεύϑερος SU ἀλλὼ
ρὺὸς rra τὰ ἑἐπερωτώμενα. ἀπεκρίκακο τῇ Ῥαιμωϊεῆ
Φωνῇ, Χριφιανός εἶμι. τοῦτο καὶ ἀντὶ ὀνόματος, κφὴ ἀντὶ 15
πόλεως, X, ἀντὶ γένους, Xgi ἀντὶ πιαντὸς ἐπαλλήλως ὡμο-

λόγει" ἄλλην δὲ φωνὴν οὐκ ἥκεσαν αὐτῷ rà, ἔϑνη. ὅθεν
δὴ καὶ φιλονεικία μεγάλη τοῦ τε ἡγεμόνος καὶ τῶν βα-

nus ad illam enecandam suffe-
cisse, nedum tot ac tanta tor-
menta. Verum beata illa in-
star generosi cujusdam athle-
te, in ipsa confessione vires
atque animos resumebat. Erat-
que ei refectio et quies, sensum-
que omnem presentis doloris
adimebat prolatio horum ver-
borum : Christiana sum, et ni-
hil apud nos mali geritur.

6. Sanctus vero, cum et ipse
supra humanum modum cunc-
ta que ab hominibus excogi-
tari potuerant tormenta forti-
ter sustineret, sperantibus jam
impiis aliquid se indecorum at-

que illicitum ex eo audituros,

ob nimiam vim et magnitudi- 20

nem cruciatuum : tanta firmi-
tate eis restitit, ut nec suum,
nec gentis aut civitatis ex qua
esset oriundus nomen, nec u-
trum servus esset an ingenuus, 25
prolocutus sit: sed ad omnes
interrogationes Romana lin-
gua responderit, Christianus
sum. Hoc sibi nomen, patri-
am, genus, omnia denique esse 30
subinde profitebatur ; neque a-
liam vocem ab eo Gentiles ex-
torquere valuerunt. Quam et-
iam ob causam maxima adver-
sus illum et Presidis et torto-

EPISTOEA VIENNEZNSIUM. ET LUGD. 275

σαινιςῶν Eyíwro τυρὸς αὐτόν’ cet ὁπότε μηκέτι. μηδὲν εἷ-
xo» ὃ τοοιήσουσιν αὐτῷ, τὸ τελουταῶον χαλκᾶς λεπίδας
diwmrógous τρυσεκόλλον roig. τευφερωτάτοις, μέλεσι TE σώ-
ματος αὐτϑ. καὶ ταῦτα μὲν ἐκαώετο. αὐτὸς δὲ παρέμενεν
5 ἀνεπίκαμεῆος καὶ ἀνένδοτος, ςεῤῥὸς πρὸς τὴν ὁμολογίαν,

ὑχὺ

ὃ τὴς ϑρανίου τηγὴς τοῦ ὕδατος τῆς ζωῆς TOU ἐξιόντος

* ix. τῆς νηδύος τοῦ Χρις 8 δροσιζόμενος 1g) ἐνδυναμέμενος.
τὸ δὲ σωμάτιον μάρτυς. ἥν τῶν συμβεξηκότων, ὅλον τραῦ-
μα xm) μώλωψ, καὶ συνεσπασμένον, καὶ ὠποξεδληκὸς
10 vy» ἀνθρώπειον ἔξωθεν μορφῆν᾽ ἐν ᾧ ττάορων Χριξὸς με-
γόλαις ἐπετέλει δόξας, καταργῶν τὸν ἀντικείμενον, x, εἰς
ἐν P» ^ (€ / e J e/ N
τὴν τῶν λοιπῶν ὑποτύπωσιν ὑποδεικνύων, ὅτι μηδὲν Φοῦε-
N € Y 3 7 N M5 N wy ^
Qoy ow τῦατρὸς cUydTT, μὴ δὲ ὠλγείνον orat. Xpig st δόξα.
^v x 994 € ^ / / N /
τὰν. γὰρ ἀγόμων μεθ᾽ ἡμέρως πώλιν ςρεθλούντων X, μάρ-
Ἰδτορα, καὶ. νομιζόντων, ὅτι οἱδούντων x, Φλεγμωνόντων τῶν
σωμάτων εἰ τὰ αὐτὼ προσενέγκοιεν κολαφήρια περιέσοιντο

rum pertinacia furoris exarsit.
Adeo ut cum nihil amplius ip-
sis superesset quo illum tor-
20 gaerent, candentes eris lami-
| ^ nas mollioribus ejus membris
2íügerent. Et membra quidem
Adurebantür: ipse vero rectus
eiue inconcussus, firmis vesti-
25 δὶ! in confessione perstitit,
. uípote celesti fonte aque vivae
quse ea. ventre Christi profluit,
perfusus firmatusque. Porro
eprpus ipsum abunde testaba-
?O tur ea. que acciderant, quippe
qnod nihil aliud esset prizter

vulnera atque vibices: totum.

egní&ractum atque contortum,

L Joan. iv. 14.

"

nec jam externam hominis spe-

ciem retinens. In quo Christus
ipse perpetiens, magna mira-
cula patrabat, adversarium fun-
ditus delens, et illastri exem-
plo ceteris ostendens, nihil esse
metuendum ubi caritas. Patris
adsit ; nullum dolorem, uhi
gloria vertitur Christi. Quippe
cum impii illi paucis post die-
bus iterum torquere martyrem
coepissent, crederentque si tur-

gescentibus adhuc et inflam-

matis vulneribus eadem tor-
menta de integro adhiberent,
fore ut illo superiores evade-
rent, quippe qui ne manuum

k Joan. vii. 39. m

T 2

l

γι.

“6 "^

RELIQUIA SACRE.

9." ες 9 5ὮΛΙΝ » NN ^v ^^ € * 4 oe
αὐτοῦ, ὁπότε ἀδὲ τὴν duró τῶν χριρῶν ἁφὴν ἡνείχετο' ἢ eri
ἐνωποϑανὼν τος βασάνοις, ζφόδον ἐμποιήσεις τοῖς λοι-
woe" οὐ μόνον Sdiy we) αὐτὸν τοιοῦτο συνέδη, ἀλλῶ Xgj
wapa cara» δόξαν ἀνθρώπων ἀνέκυψε καὶ ἀνωρϑώϑη
Ν J ^ ^ / NN 3 N^
τὸ σωμάτιον ἐν Tdig μετέπειτω βασάνοις, καὶ τὴν ἰδέαν 5

ἀπέλαδε τὴν τροτέραν καὶ τὴν χρῆσιν τῶν μελῶν.

d

QS€

μὴ κόλασιν, ἀλλ᾽ ἴασιν διὰ τῆς χάριτος τοῦ Xoigou, τὴν
δευτέραν ςρέδλωσιν αὐτῷ γενέσθαι.

ζ΄. Καὶ Βιδλιώδα δέ riva. μέαν τῶν ἠρνημένων, ἤδη
δοκῶν ὁ διάδολος καταπεπωκέναι, θελήσας δὲ xg dia 1c
βλασφημίας κατακρίναι, ἥγεν ἐπὶ κόλασιν, ἀνωγκάζων
εἰπεῖν τὰ ἄϑεα «περὶ ἡμῶν, ὡς εὔϑραυξον ἤδη x ἄνανδρον.
ἢ δὲ ἐν τὴ ςρεδλώσει ἀνένηψε, x, ὡς dy εἰπεῖν ἐκ βαϑέος
ὕπνου ἀνεγρηγόρησεν᾽ ὑπομνησϑεῖσα dia, τῆς τροσ'καίρου
τιμωρίας τὴν αἰώνιον ἐν γεέννη κόλασιν" καὶ ἐξ ἐναντίας 15
arréire τὸς βλωσφήμοις φήσασα' τὼς ἂν παιδίω φά-
γοιεν οἱ τοιῶτοι, οἷς μηδὲ ἀλόγων ζώων cpu, ᾧαγῶᾶν

quidem contrectationem posset
sustinere: vel id certe eventu-
rum, ut ille tormentis immor-
tuus, terrorem injiceret reli-
quis : non modo nihil ejusmodi
ili contigit, sed preter omni-
um opinionem, corpus ejus sub-
ito relevatum erectumque con-
stitit in tormentis "posteriori-
bus, et pristinam speciem, u-
sumque mernbrorum recupera-
vit. Prorsus ut secunda illa ex-
carnificatio, divina opitulante
gratia, medelam potius quam
cenam ei attulisse videretur.
7. Sed et Bibliadem quandam
ex eorum numero qui Christi

fidem abnegaverant, cum jam
Diabolus a se absorptam cre-
deret, velletque insuper dam-20
nationem illius cumulare blas-
phemia, ad supplicium duxit,
adigens eam utpote fragilem
jam et ignavam, impia de no-
bis proloqui. Verum illa resi- 25
puit inter cruciatus, ac veluti
ex altissimo somno excitata
est, presente supplicio de e-
terne gehennae cruciatibus ip-
sam submonente.
dicens impiis: Qui fieri pos-
set, inquit, ut infantes come-
derent, quibus ne sanguinem
quidem animantium degustare

Et contra- 30

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD. 277
sz. καὶ ἀπὸ τῶδε Χριςιανὴν ἑαυτὴν ὡμολόγει, Ng] τῷ ᾿
κλήρῳ τῶν μαρτύρων προσετέθη. |

. 4. Καταργηθέντων δὲ τῶν τυραννικῶν xoAaapia ὑπὸ
τοῦ XpigoU did, τῆς τῶν μακαρίων ὑπομονῆς, ἑτέρας μη-
'Sxmyàs ὁ διώδολος ἐπενόει, τὰς κατὼ τὴν εἰρκτὴν ἐν τῷ
σκότει κοὴ τῷ χαλεπωτάτῳ χωρίῳ συγκλείσεις. καὶ Tas
ἐν τῷ ξύλῳ. διατάσεις τῶν τοοδῶν, ἐπὶ τυέμηῆον διατεινο--
μένων τρύπημα. καὶ τὰς λοιπὰς αἰκίας, ὅσας εἰώϑασιν
ὀργιζόμενοι ὑπουργοὶ, καὶ ταῦτω διαόλου τὐλήρεις, διατι-.
10 ϑέναι τοὺς ἐγκλειομένους᾽ ὥςε ὠποπνιγῆναι τοὺς σλείςες
ἐν τῇ εἱρκτῇ, ὅσους γε ὁ Κύριος ὅτως ἐξελϑεν ἠθέλησεν,
ἐπιδεικνύων τὴν αὐτῷ δόξαν. οἱ μὲν γὰρ rami έντες
αἱκρῶς, ὥςε δοκεῖν μὴ δὲ τῆς πάσης ϑερωπέιας τυχόντας
ἔτι (sra, δύναοϑ᾽ aj, τοαρέμενον ἐν τῇ εἰρκτῆ" ἔρημοι μὲν ἡ
15 99d, ἀνθρώπων ἐπιμελείας. ἀναῤῥωννύμενοι δὲ ὑπὸ τῶ
Κυρίου X, ἐνδθυνωμέμενοι X, σώματι x, ψυχῇ, X τοὺς λοι»
πὲς παρορμῶντες X, τυαρωμυϑέμενοι. οἱ δὲ νεωροὶ X, ἄρτι

licet. Abhinc Christianam se
esse confessa, itf consortium
20 martyrum relata est.
- 8. Porro eum universa tyran-
morum tormenta per martyrum
constantiam a Christo essent
hebetata ac retusa, alias ma-
25chinas Diabolus excogitavit :
ut scilicet in obscurissimum
ac molestissimum carceris lo-
cum conjicerentur, utque pe-
des in nervo ad quintum usque
230 foramen distensos haberent, ac
reliqua hujusmodi cruciatuum
era perferrent, quibus mi-
nistri, utpote infensi et a De-
none incitati, vexare inclusos
consueverunt. Adeo ut ex eo-

rum numero quamplurimi in
carcere suffocati interierint,
quos scilicet Deus, qui suam
in omnibus gloriam ostendit,
hoc mortis genere defungi vo-
luerat. Alii siquidem qui acer-
bissime excruciati fuerant, ita
ut ne vivere quidem diutius
posse crederéntur quamvis om-
ni curationis genere refocillati
fuissent; permanserunt in cus-
todia : hominum quidem auxi-
lio destituti, verum roborati ab
Deo et tam animi quam cor-
poris vigore firmati; qui qui-
dem accendebant ceteros et
consolabantur. Alii vero no-
velli qui recens comprehensi

T3

278

RELIQUIAZ.SACRJE.

συνειλημμένοι, ὧν μὴ τπροκατηχιςὸ τὰ σώματα, τὸ βάρας
οὐκ ἔφερον τῆς συγκλείσεως, ἀλλ᾽ ἔνδον ἐνωπέθνησκον.

9΄. Ὁ δὲ μακώριός Ποϑεινὸς ὁ τὴν διακονίαν τῆς exi-
σκοπῆς ἐν Λεγόδύνῳ eric euin, ὑπὲρ rà &vevixorre, ὅτη
τῆς ἡλικίας γεγονὼς, X wáyu ἀσθενὴς τῷ σώματι, μόλες 5
ue ἐμυπνέων διὰ τὴν τροκειμιένην σωματικὴν ἀοϑένοιαν,
ὑπὸ δὲ ροϑυμίας τυνεύματος ἀναῤῥωννύμενος dia, τὴν &'y-
κειμένην τῆς μαρτυρίας ἐπιθυμίαν, X εὐτὸς ἐπὶ τὸ (με
᾿ ἐσύρετο" TE μὲν σώματος καὶ ὑπὸ τῷ γήρως X ὑπὸ τῆς Mri
λελυμένου" τηρε μένης δὲ τὴς ψυχῆς ἐν αὐτῷ, ive, δὲ «0-10
τὴς Xeisóg Seiaposórn. ὃς ὑπὸ TOY φρατιωτῶν ἐπὶ τὸ
βημα κομιοϑὰς, παραπεμπόντων αὐτὸν τῶν Ὡολετωικῶν
ἐξεσιῶν, καὶ τταντὸς τὸ cue ἐπιδοήσεις τυαντοίας «τϑὲ-
«μένων, ὡς αὐτῷ ὄντος τῷ Χριστῷ, ἀπεδίδῳ Y καλὴν μειῷ-
τυρίων. ἀνετωζόμενος δὲ ὑπὸ τῷ ἡγεμόνος τίς εἴη Xeisi&- 15
νῶν ὁ Θεὸς, ἔφη" ἐὰν ἧς ἄξιος, γνώση. evreu ev δὴ aper-
δῶς ἐσύρετο, καὶ ττοικίλως ἔπασζε τοληγώς᾽ τῶν μὲν σύν-

fuerant, quorum corpora cru-
ciatibus perferendis nondum
assueverant, cum gravitatem
carceris pati non possent, in
ipsa custodia exspirarunt.

9. Beatissimus autem Pothi-
nus qui episcopatum Lugdunen-
sis ecclesi& administrabat, no-
nagenario major, et corpore ad-
modum infirmo, ob presentem
quidem corporis imbecillitatem
egre spiritum trahens, cete-
rum pre cupiditate imminen-
tis martyrii mirabili alacritate
animi firmatus, etiam ipse ad
tribunal ferebatur: corpore
quidem partim ob senectutem,

partim vi morbi penitus ex-
hausto ac soluto; animam ve-
ro adhuc retinens, ut per eam 20
Christus triumpharet. Perla-
tus igitur a militibus ad tribu-
nal, prosequentibus ipsum ma-
gistratibus civitatis, et univer-
sa plebe variis eum acclania- 25
tionibus impetente tanquam
ipse Christus esset, egregium
edidit testimonium. Interro-
gatus vero a Preside quisnam '.
esset Christianorum Deus, re- 30
spondit. Si dignus fueris, cog-
nosces. Post hec absque ullo
humanitatis respectu raptatus,
atque innumeris plagis affectus

EPISTOLA VIENNENSIUM ET'LUGD.

279

εγγυς, χερσὶ Καὶ ποσὶν ἐνυδριζόντων τυαντοίως, μὴ δὲ τὴν

qAuxiay υὠὐδουμένων αὐτῶ τῶν δὲ μακρὰν, ὃ μετὼ χεῖρας

ὅκαξος εἶχεν, εἰς αὐτὸν &xoyriLóyram τώντων δὲ ἡγεμένων

μεγάλως πλημμελεῖν x, ἀσεδεῖν, εἴ τις ἀπολειῷϑεη τῆς
, ἽΝ 5 / ' N Ν N N 3 ^ »y . e/

δ εἰς αὐτὸν ἀσελγείας. wg ydp τὸς Θεὸς αὐτῶν ὠοντὸ οὗ-

τῶς ἐκδικήσειν. xgj μόγις

κὐὴ pera, δύο ἡμέρας ἀπέψυξεν.

4. ᾿Ενταῦϑα δὴ μεγάλη

ἐμπνέων ἐῤῥῥφη ev τῇ εἱρκτῇ,

/

rig οἰκονομία τῷ est ἐγίνετο,

Καὴ ἔλεος ἀριέτρητον ἀνεφαίνετο ᾿Ιησξ' σπανίως μὲν ἐν τῇ
10 ἀδελφότητι γεγονὸς, μὴ ἀπολειπόμενον δὲ τῆς τέχνης τοῦ
v « Ν Ν Ν ^ 7ὔ - /
Xoisov. & yap κατα τὴν "amy σύλληψιν ἔξαρνοι γενο-

μέενοι, δυγεκλείοντο X, auro!
3 Ὁ ^ / » /
ἕν τῷ κάχρῳ τούτω (Des

x μετέχον τῶν δεινῶν. ἐδὲ )ὃ
τι αὐτοῖς ἡ ἐξώρνησις ἐγίνετο"

ἀλλ᾽ οἱ μὲν ὁμολσγοῦντες ὃ Xgj tray, συνεκλϑίοντο ὡς Χρι-
15 φιωνοὶ μὴδεμιῶς ὥλλης αἰτίας αὐτῶς ἐπιφερομένης. οὗτοι
δὲ λοιτὸν ὡς ἀνδροφόνοι καὶ μωροὶ κατείχοντο, διπλότε-

est, cum ii quidem qui propius
adstabant, calcibus et pugnis
illum contumeliose appeterent,
20nec ullam ejus etati reveren-
tiam exhiberent: qui vef lon-
gius distabant, quicquid ad ma-
num erat, in ipsum conjice-
rent: omnes denique gravissi-
25 mi delicti ac piaculi reos se ex-
istimerent, nisi pro sua quisque
parte ei petulanter insultare
studuissent. Quippe hoc modo
injuriam Deorum suorum ultu-
SÜros se arbitrabantur. Exinde
vix adhuc spirens in carcerem
projectue est, tandemque post
iduum animam exhalavit.
10. Hic vero singularis que-
dam Dei dispeusatio, et immen-

sa Jesu Christi misericordia ap-
paruit: raro quidem inter fra-
tres exemplo, sed a dexteritate
ingenioque Jesu Christi mini-
me alieno. Omues siquidem
qui a prima statim comprehen-
sione fidem negaverant, ipsi
quoque in carcerem conjecti,
eadem que ceteri martyres pet-
ferebant. Neque enim illis
quidquam tunc profuit fidei
sue negatio. Verum illi qui-
dem qui sese id quod revera
erant, esse profitebantur, tan-
quam Christiani conjiciebantur
in vincula, nullo alio criming
ipsis objecto. Hi vero per-
inde ac homicide et scelerati
homines deinceps detinebantun.
T4

8680

,RELIQUIJE SACRA -

ρον Magd, τὰς λοιπὰς κολαζόμενοι. ἐκείνες μὲν γὰρ ETt-
κέφιζεν ) χωρὰ τῆς μαρτυρίας" X ἡ ἐλπὶς τῶν ἐπηγγελ-
μένων. Xgj ἥ τρὸς τὸν Χριςὸν ἀγάπη, καὶ τὸ τογεύμιώ τὸ
σατρικόν. TÉTHG δὲ τὸ συνειδὸς μεγάλως ἐτιμωρεῖτο" doct

κί! παρὼ τοὶς λοιποῖς ἅπασι xarà, ràs τυαρόδες, διαδή- 5

N y , τ. «Y € M Ν ε Ν /
λους τὰς ὄψεις αὐτῶν εἰναι. οἱ μὲν "ydo ἐλαρβοι ὥρογεσαν,

δόξης καὶ χάριτος ττολλῆς ταῖς ὄψεσιν αὐτῶν συγκεκρα-

^ “ N Ν Ν Á 3 ^ ^v
μένης ὥςε καὶ τὰ δεσμὼ κόσμον εὐπρεπὴ ταερικέϊ αι
αὐτοῖς, ᾿ ὡς νύμφη κεκοσμημένη ἐν κροσσωτοῖς χρυσοῖς
΄ m M 3 / 3 / e v ^
τεποικιλμένοις᾽ “ τὴν εὐωδίαν ὀδωδότες agua, τὴν Χριςοῦ. 10

e 3» / / N / ^ / » 9 €
ὥςε ἐνίους δόξαι καὶ μύρῳ κοσμικῷ xexpicd ag αὐτούς. οἱ

δὲ, κατηφέϊς xg] ταπεινοὶ καὶ δυσειδξίς, καὶ πάσης ἀσογη-

7 9 7 . ΄ N No€ NN ^ 23 ^ 5
μόσυνης ἀνάπλεοι" προσέτι δὲ καὶ υπὸ τῶν ἐθνῶν ὀνειδὲ--
μενοι ὡς ἀγεννεῖς καὶ ἄνανδροι" ἀνδροφόνων μὲν ἔγκλη-
μῷ ἔχοντες, ἀπολωλεκότες δὲ τὴν TJI Loy καὶ ἔνδοξον x15

Ν / ^ N c N ^
ζωοποιὸν τπροσηγορίων. ταυτῷ δὲ οἱ λοιποὶ Θεωροῦντες,

duplo gravius quam reliqui sup-
plicium perferentes. Illos enim
gaudium martyrii, spesque pro-
misse beatitudinis, et caritas
erga Christum, et Dei Patris
Spiritus recreabat. Hos vero
graviter torquebat conscientia:
ita ut dum traducerentur, ipso
vultu atque adspectu facile dis-
cernerentur a ceteris. Quippe
illi quidem hilares accedebant,
majestatem quandam venustati
intermixtam vultibus preferen-
tes; adeo ut vincula prezcipu-
um ipsis ornatum addidisse vi-
derentur, instar sponse fimbriis
aureis variegatis ornate: ad-

l Ps. xliv. 14.

hec suavem Christi odorem
spirantes, ita ut nonnulli ter-
reno eos unguento delibutos
putarent. Hi vero demisso vul- 20
tu, abjecti et squallidi ac sor-
didi, d nique deformitatis ge-
nere cooperti: ab ipsis quin-
etiam Gentilibus probro affecti
utpote ignavi atque imbelles, 25
qui homicidarum quidem sibi ip-
sis crimen imposuissent, Chris-
tianorum autem venerandum
et gloriosum ac salutare no-
men amisissent. Qua cum ce- 30
teri viderent, magnopere con-

. firmabantur. Etsi quem posteà

comprehendi contigerat, is sta-

m 9 Cor. ii. 15.

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD. af:
ἐτηρίχϑησαν" Xgj οἱ συλλαμβανόμενοι ἀδιςξάκτως ὡμολό-
yovv, μὴ δὲ ἔνοιαν ἔχοντες διαξολικξ λογισμῶ.

ια΄. Τούτοις μεταξὺ τινὰ ἐπειπόντες, (Eusebius inquit) αὖϑις
ἐπιφέρεσι.

Μετὼ ταῦτα δὴ λοιπὸν εἰς τοῶν εἶδος Anger τὶ τὰ Hag
τύρια τῆς ἐξόδου αὐτῶν. ἐκ διαφόρων γὰρ χρωμάτων κρὴ
παντοϊὼν ἀνθῶν ἕνω πλέξαντες ςέφανον, προσήνεγκαν τῷ
πατρί. ἐχρὴν γᾶν τοὺς γενναίους ἀϑλητᾶς, τσοικίλον ὑπο-
μείναντας ἀγῶνα κφὶ μεγάλως νικήσαντας, ἀπολαξεῖν

Ἅ ^ Med 3 7 ^ € N 56 / N
107 μέγαν τῆς ἀφθαρσίας ςέφανον. ὁ μὲν οὖν Μάτξρος X,
ὁ Σάγκτος χρὴ ἡ Βλανδῖνα καὶ ᾿ΑἼαλος ἤγοντο ἐπὶ τῷ
Owen εἰς τὸ δημόσιον, καὶ εἰς τὸ κοινὸν τῶν ἐϑγῶν τῆς
ἀπανϑρωπίας ϑέωμα' ἐπίτηδες τής τῶν ϑηριομιαχιῶν
« ^ BN BN € ^ ] ^ M c M 7
ἡμέρας διὼ τοὺς ἡμετέρους διδομένης. καὶ ὁ μὲν Μάτερος
15 x, ὁ Σάγκτος αὖϑις dicas ἐν τῷ ἀμφιϑεάτρῳ διὼ τά-
σης κολάσεως, ὡς μηδὲν ὅλως τροπεπονθότες" μῶλον ἢ
ὡς di τὐλειόνων 924 κλήρων ἐκξδεξιωκότες τὸν ὠντίπωλον,

^ hj ^ / 3 ^N 3 ^v 3 € ^
καὶ περι TOU GtDaoU αὐτοῦ τὸν dye, ἔχοντες, v7réDepoy

tim absque ulla cunctatione
20confitebatur, ne cogitatione
quidem tenus consilium ac sug-
gestionem Daemonis admittens.

11. Paucis deinde interjectis,
iterum hec subjiciunt.

25 His ita gestis, inquiunt, de-
inceps ipsorum martyria in va-
rias mortis species divisa sunt.
Ex omni quippe florum genere
diversisque coloribus unicam

J9Otexentes coronam beatissimi
martyres, Deo Patri obtule-
runt. /Equum sane erat ut for-
tissimi athlete, qui multiplex
certamen subierant, atque in-
signem victoriam retulerant,

insignem immortalitatis coro-
nam acciperent. Maturus igi-
tur et Sanctus cum Blandina
et Attalo ducti sunt ad bestias.
in amphitheatrum, ad publi-
cum spectaculum inhumanita-
tis gentilium: prebito de in-
dustria munerum die propter
nostros. Et Maturus quidem
ac Sanctus rursus omnia tor-
mentorum genera in amphi-
theatro subierunt, quasi nihil
antea perpessi essent. Aut po-
tius qduasi athlete qui multis
jam vicibus adversarium super-
assent, et de corona ipsa Jam
decertarent, rursus consueta il-

$84

RELIQUIE SACRA.

σώλιν τὰς διεξόδους τῶν μαξίγων τὰς tort δἰϑιεσγεένωφ᾽
καὶ τοὺς dhrü τῶν ϑηρίων dA puris un άνϑ᾽ ὅσα
μιευνόμενος ὁ δῆμος ἄλλοι ἀδλαχόϑεν extGóny xa) ἐπεχε-
Asücyro* xgj ἐπὶ πᾶσι τὴν σιδηρᾶν καϑέδραν, &D ἧς τὴν
γανιζόμενα τὰ σώματα, κνίσσης αὐτοὺς ἐνεῷφόρει. οἱ δὲ. δ
ἀδι ἕτως ἔληγον, ἀλλ᾽ ἔτι καὶ μῶλον ἐξεμιαίνοντο, βελό.
μένοι νικῆσαι τὴν ἐκείνων ὑπομονήν: καὶ sd, ὡς παρὰ
Σάγκτου ἑτερόν τι εἰσήκϑσαν, Ca ἣν ἀπαρχῆς εἰσιςο
λέγειν τῆς ὁμολογίας ζωνήν. ὅτοι μὲν οὖν δ ἀγῶνος με-
γάλου ἐπιπολὺ ππαραμενόσης αὐτῶν τῆς ψυχῆς, τἄογατον 10
ἐτύϑησαν' διὰ τῆς ἡμέρως ἐκείνης, ἀντὶ σάσης τῆς ἐν
τοῖς μονομωχίοις ποικιλίας, " αὐτοὶ ϑέαμω γενόμεναι τῷ
κόσμῳ. ἡ δὲ Βλανδίνα ἐπὶ ζύλου κρεμαοθ σα, τορἄκοιτο
βορὰ τῶν εἰσξαλλομένων ϑηρίων" ἢ X διὰ τοὺ βλέπεοθαι
gaps ογήματι κρεμωμένη, διὰ τῆς εὐτόνου προσευχῆς, 15
τολλὴν προϑυμίαν ἐνεποίει τὰς ἀγωνιζομένοις" βλεπόντων

lic flagrorum verbera pertule-
runt, et bestiarum ipsos tra-
hentium morsus, et quacun-
que alia vulgus insanum pro
suo quisque arbitrio variis ac-
clamationibus imperabat: ip-
sam postremo ferream cathe-
dram : cui superposita marty-
rum membra cum torrerentur,
illorum nares molestissimus ni-
dor implebat. Verum illi ne sic
quidem finem saviendi fece-
runt, Sed contra, eo vehemen-
tius accendebatur eorum furor,
cum expugnare martyrum con-
stantiam contenderent. Nul-
lam tamen ab ipso Sancto vo-

cem elicete potuerunt, preter
illam, quam ab initio proferre
consueverat confessionis sue
vocem. Hi ergo maximo cer- 20
tamine perfuncti, cum vitalem
spiritum diu protraxissent, tan-
dem jugulati sunt: eo die spec-
taculum facti nundo, loco mul-
tiplicis illius varietatis qua in 25
gladiatorum spectaculis cerni-
tur. Blandina vero ad palum
suspensa, bestis objecta est.
Quse cum in crucis speciem
suspensa cerneretur, Deoque 80
contentissime supplicaret, ma-
ximam alacritatem addebat cer-
tentibus ; quippe qui in ipso

*? 1 Cor. iv. 9.

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD. 583

UT ἐν τῷ ἀγῶνι, καὶ τῶς ἔξωθεν ὀφϑιαλμοῖς διὰ τῆς
ἀδελφῆς, τὸν ὑπὲρ αὐτῶν ἐςξαυρωμένον, ἵνα τούσῃ τοὺς τῦν-
φεύεντας εἰς αὐτὸν, ὅτι πῶς ὁ ὑπὲρ τῆς Χριςοῦ ϑδύξης σα»
ϑὼν, τὴν κοινωνίαν ἀεὶ ἔχμε μετὼ TO) ζῶντος Θεῶ. rj

5 μηδενὸς ἁψαμένου τότε τῶν Θηρίων αὐτῆς, ποθ αἱρεϑ ét
ἀπὸ τῷ ξύλῳ, ἀνελεῷϑη πάλιν εἰς τὴν εἰρκτὴν, εἰς ἄλλον
ὠγῶνω τηρουμένη" ἵνα di, ταλοιόνων γυμνασμάτων νική-
caca, τῷ μὲν σκολεῷῴ ὄφει ἀπαραίτητον Woo TRY κατει-
δίκην προτρέψηται δὲ τοὺς ἀδελφοὺς ἡ μικρὰ X ἀδϑενὴξ ᾿
10 καὶ εὐκατειφρόνητος, μέγαν καὶ ἀκατωγώνςον ὠϑ'λητὴν -
Χριφξὸν ἐνδεδυμέγα᾽ διὼ τοοδλῶν κλήρων ἐκθιάσασα τὸν
ἐντικείμενον" καὶ δ ὠγῶνος τὸν τῆς ἀφϑαρυίως ςεψαμώη
ςέφανον. ὁ δὲ AdlaAos καὶ αὐτὸς μεγάλως εἐξαιτηϑὰς
ὑπὸ τοὺ ὄχλου, καὶ γὰρ ἥν ὀνομαςὸς, ἕτοιμος iT Y
45 ὠγωνιςὴς dia, τὸ εὐσυνείδητον, ἐπειδὴ γνησίως ἐν τῇ Xoigi-
ἀνῇ συντάξει γεγυμνασμένος ἦν, καὶ ἀεὶ μάρτυς ἐγεγόννι
wap ἡμῖν ἀληθείας. κφὴ σεριωχ εἰς κύκλῳ τῷ ἀμφι-

certàmine, sub sororis persona
corporeis oculis cernerent il-
201lum, qui pro ipsorum salute
crucifixus ideo fuerat, ut cre-
dentibus in ipsum persuaderet,
quicunque pro Christi gloria
pateretur, hunc Dei viventis
25 consortem futurum. Cumque
nulla tunc bestia corpus illius
attigisset, deposita ex stipite,
rursus in carcerem conjicitur,
in aliud certamen reservata :
SO ut pluribus prolusionibus ad-
versario superato, tortuosi qui-
üeim serpentis condemnationem
certam atque inevitabilem red-
deret, fratres vero exemplo suo
accenderet. Quippe qua tam-

etsi pusilla infirmaque et con-
tempta, Christi tamen, magni
illius invictique athlete, robo-
re induta, et adversarium mul-
tis vicibus superasset, et glo--
rioso cestamine coronam im-
mortalitatis reportasset. Atta-
lus quoque vehementer à po-
pulo postulatus ad supplicium,
utpote vir valde celebris, pa-
ratus ad certamen accessit, fre-
tas conscientia recte factorum.
Quippe in Christianorum dis-
ciplina solide exeréitatus, tes-
tisque apud nos veritatis sem-
per exstiterat. — Cumque pér
amphitheatrum circumducere-
tur, precedente ipsum tabella,

284 - RELIQUIJE SACRE.

ϑεάτρου, πίνακος αὐτὸν τροώγοντος ἐν ᾧ ἐπεγέγρανῆο
Ῥωμαΐϊςί" οὗτος ἐςξὶν "Α΄Ἴαλος. ὁ Χριςιανός" καὶ τοῦ δήμα
σφόδρα aorymrros ἐπ᾿ αὑτῷ, μαϑὼν ὁ ἡγεμὼν ὅτι Ῥω-
μαοῶος εςὶν, ἐκέλευσεν αὐτὸν ἀναληῷϑηναι μετὰ «gj τὸν
λοιπῶν τῶν ἐν τῇ εἰρκτὴ ὄντων" ταερὶ ὧν ἐπέξειλε τῷ Καί- 5
x ΄ v » / Ν 3» 9 Ὁ ^

capi, X, τϑεριέμενε τὴν aoroDaiy τὴν dor. ἐκείνδ.

ιβ΄. Ὁ δὲ διαμέσου καιρὸς οὐκ ἀργὸς αὐτός ἀδὶ

* 3 4 , N hN ^e ε e e M 0» ,
&xapros syWero, ἀλλὰ διὰ τῆς UTOJLOVWG αὐτῶν, τὸ ὠμεέ-
τρητον ἔλεος ἀνεφοίνετο Χριςοῦ. διῶ 93 τῶν ζώντων ἐζῶο-
ποιοῦντο Td, νεκρά" xgj μάρτυρες vois μὴ μάρτυσιν ἐχαρί-1ο
EA / Ν Ν »“ ΄ N
Carro Καὶ ενεγίνετο tJo)À3 χαρώ τὴ τὐαρϑένῳ μέῆτρι, ove
ς v 3929 ^ Ζ ^ , ^ ,
ὡς νεκροὺς ἐξέτρωσε, τούτους ζώντας ὠπολαμβανέση. δὶ

ἐκείνων *yàp οἱ λείους τῶν ἠρνημένων ἀνεμητροῦντο χρὴ

9 Ἁ 4 ^ 3 e
ἀνεκυίσκοντο καὶ ἀνεζωπυροῦντο᾽ καὶ &jtdw c. ayoy ὁμολο-
e N ^e » My ^ / ^v^ /
γεν" καὶ ζῶντες ἤδη καὶ τετονωμένοι, τοροσήεσων τῷ [29-15
ματι" ἐγγλυκαίνοντος " τὸ T. μὲν Θάνατον τῇ ὡμωρτωλοὺ

in qua latino sermone inscrip-
tum erat: Hic est Attalus
Christianus : populo adversus
illum vehementius incitato,
Praeses postquam civem Ro-
manum eum esse comperit, re-
duci in custodiam cum ceteris
jubet. Inde literis ad Caesarem
datis, de his omnibus qui in-
clusi tenebantur, sententiam
ejus exspectabat.

12. Enimvero hujus temporis
mora, nequaquam inutilis ne-
que infructuosa illis fuit: Sed
per ipsorum tolerantiam im-
mensa Christi misericordia tan-
dem iluxit. Quippe mortua

jam ecclesie membra, viventi-
um ope atque auxilio ad vitam
revocata sunt: et martyres gra-
tificati sunt iis qui fidem nega- 20
verant : ingentique gaudio ma-
ter eademque Virgo ecclesia
cumulata est, cum eos quos tan-
quam extinctos abortu ejecerat,
vivos jam ac spirantes recu- 25
peraret. Etenim per illos sanc-
tissimos martyres, hi qui fidem
negaverant, rursus in utero de-
lineabantur, rursus concipie-
bantur, et vitali calore repa- 30
rato rursus fidem confiteri dis-
cebant. Cumque jam ad vitam
revocati roboratique essent,

ὁ Ezec. xxxiii. 11.

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD. $5

μὴ βουλομένου, ἐπὶ δὲ τὴν μετάνοιων χρηφευομένου Gau,
ἵνα Xgj Gd ἐπερωτηϑώσιν ὑπὸ TOU ἡγεμόνος. ἐπις εἰ-
λαντος γὰρ τοῦ Καίσαρος τοὺς μὲν ἀποτυμπανιοόγήναι" εἰ
δέ τιγες ἀρνόϊντο, τούτους ἀπολυθῆναι" τῆς ἐνθώδε τσανη-
5 γύρεως, ἔς! δὲ αὕτη πολυάνθρωπος ἐκ τοώντων τῶν ἐθνῶν
συνερχομένων εἰς αὐτὴν, ἀρχομένης συνεξάναι, ὠνηγεν ἐπὶ
τὸ βῆμα ϑεατρίζων τοὺς μακωρίους, καὶ ἐμπομπεύων
τοὺς ὄχλοις. dió wgj πάλιν ἀνήταζε' καὶ ὅσοι μὲν ἐδόκουν
σολιτείαν Ῥωμαίων ἑογηκέναι, τούτων ἀπέτεμνε τὰς κε-
lo Φωλάς" τὰς δὲ λοιπὸς ἔπεμπεν εἰς Θηρία.
v. ᾿Ἐδοξάζετο δὲ μεγάλως ὁ Χριςὸς ἐπὶ τοῖς τυρότε-
ρον ὠρνησαμένοις, τότε παρὼ τὴν τῶν ἐϑγῶν ὑπόνοιαν ὁμο-
᾿λσγοῦσι. κρὴ γὰρ ἰδίω οὗτοι ὠνητάζοντο , ὧς δῆθεν ὠπο-
λυϑησόμενοι" "κα ὁμολογοῦντες, προσετίθεντο τῷ τῶν μαρ-
15 τύρων κλήρῳ. ἔμειναν δὲ ἔξω, οἱ μὴ δὲ ἴχνος ττώποτε σί-
ξεως, μὴ δὲ cid) nri ἐνδύματος νυμφικοῦ, μὴ δὲ ἔννοιαν

Deo qui non vult mortem pec-

. catoris, sed pro sua benignitate
ad penitentiam potius invitat,
20 mitiorem eis succum infunden-
te, ad tribunal accessere, quo
iterum a Preside interrogaren-
tur. Quippe rescriptum fuerat

& Cesare, ut confitentes qui-
25 dem gladio cederentur: hi vero
qui negarent, dimitterentur in-
columes. neunte igitur so-
lemni apud nos mercatu, qui
maxima hominum frequentia
30 celebratur, utpote ex omnibus
populis ac provinciis eo con-
veniente virorum multitudine,
Praeses beatissimos martyres ad
tribunal adduci jussit, tanquam

in theatrali pompa eos populo

ostentans, Cumque illos detuo
interrogasset, quicunque cives
Romani reperti sunt, capite
truncati, reliqui traditi sunt
bestiis.

13. Ceterum ingens gloria ac-
cessit Christo per eos qui pri-
us quidem negaverant, tunc ve-
ro confitebantur fidem Christi
preter spem atque exspectatio-
nem Gentilium. Hi siquidem
seorsum interrogati sunt quasi

mox absolvendi. Qui cum se

Christianos confessi essent, re-
liquorum martyrum numero
adscripti sunt. oras autem
manserunt ii, quorum animis
nec vestigium ullum fidei, nec
reverentia vestis nuptialis, nee.

4,42. 5ὃϑ64᾽ἬἨ | .RELIQUIE SACRA. ἢ

φόξιυ Os ομγόντες" ἀλλὰ καὶ διὰ τὴς ὠναφροβῆς αὐτῶν
βλασφημοῦντες. τὴν ὁδόν' τοτόφεν οἱ υἱοὶ τῆς. ὠπωλείως.
οἱ δὲ: λοιποὶ wüvres τῇ ἐκκλησία προσατέθησαν" ὧν πρὶ
ὠνεταομένων, ᾿Αλέξανδρός τις Dou: μὲν τὸ γένος, ἰατρὸς
δὲ τὴν ἐπισήμην᾽ πολλοὶς ἔτεσιν s» τῶς laOMaes δια: 5
τρίψας, καὶ γνωσὸς ογεδὸν ταῶσι di, τὴν πρὸς Θεὸν dryd-
ww" καὶ παῤῥησίαν τῶ λόγου" ἣν γὰρ καὶ οὐκ dguoipur
ὠστοςολικὰ χαρίσματος" ταρεσὼς τῷ (pari, xg) wi-
ματι προτρέπων αὐτὸς τρὸς τὴν ὁμολογίαν, ζϑωνερὸς ἦν
τοῖς περιεσῶσι τὸ βήμα ὥσπερ ὠδίνων. ὠγανωκτήσαντες 10
δὲ οἱ ὄχλοι ἐπὶ τὸ τοὺς τυρότερον ἠρνημένους αὖϑις ὁμολο-
γεῖ», καιτεδόησαν τοῦ ᾿Αλεξάνδρου, ὡς ἐκείνῃ τοῦτο᾽ τοοιῶν-
τος. καὶ ἐπιςήσαντος τοῦ ἡγεμόνος καὶ ὠνετώξωντος αὐτὸν
ὅς τις εἴη" τῶ δὲ φήσαντος ὅτι Χρισιανὸς, ἐν ὀργῇ γενό-
μένος, κατέκρινεν αὐτὸν πρὸς Θηρία" καὶ τῇ ἐπιούση εἰσ: 15
WAOs μετὼ καὶ τοῦ ᾿Ατ]ώλου. καὶ γὰρ καὶ τὸν "Ατίαλον
τῷ ὄχλῳ χαριζόμενος ὁ ἡγεμῶν, ἐξέδωκε ττάλιν πρὸς 9η-

sensus timoris Dei impressus
unquam insederat; filii scili-
cet perditionis, qui sua ipso-
rum conversatione religionem
quam profitebantur infamave-
rant. Verum ceteri omnes ag-
gregati sunt ecclesie. De qui-
bus cum questio haberetur, A-
lexander quidam natione Phryx,

fessione medicus, qui plures
jem annos moratus fuerat in
Gallis: vir omnibus notissi-
mus ob amorem Dei et eximi-
am in predicanda fide liberta-
tem (quippe apostolice gratia
minime expers erat) tribunali
adsistens, cum illos ad fidei
confessionem nutibus hortare-

tur, cunctis qui tribunal cir-
cundabant, tanquam parturi-
ens videbatur. At vulgus mo- 20
leste ferens quod qui antea fi-
dem negaverant, eandem de '
integro confiterentur, adversus
Alexandrum tanquam hujus fa-
cinoris auctorem conclamare 25
cepit. Instans illico Przses,
interrogavit hominem quisnam
esset. Qui cum Christianum
se esse dixisset, iratus judex
eum ad bestias damnavit. Post- 30
ridie igitur una cum Attalo
ingressus est. Nam et hunc
Praeses, gratificari populo stu-
dens, bestiis rursum tradide-
rat. Ambo itaque cum omnia

EPISTOLA. VIENNENSIUM ET LUGD.

48}

μα. ὦ καὶ dià, πάντων διελθόντες τῶν ἐν τῷ Aoi sir poa
Qi κόλασιν. ἐξευρημένων ὀργάνων, καὶ μέγιφον ὑπομιί-

MayTtg ὠγῴνα, τούογατον Chüdtray xg) αὐτῷ τοῦ

4

[At

᾿Δλεξάνδῃροῃ μήτε φενάξαντος μήτε γρύξαντός Ti ὅλως,
$ ὠλλὰ κατὰ καρδίαν ὁμωλώντος τῷ Θεῷ" 0-0" Ataxog
ὁπότε ἐπὶ τῆς αιδηρῶς ἐπετέϑη κωθέδρας x, wtgiaxaamo,
ἡκίκα, ἡὶ ἀπὸ τοῦ σωματίου κνίσσα ἀνεφέρετο, ἔφη τυρὸς
τὰ πλῆθος τῇ Poyeaixs Φωνῇ. ἰδοὺ τοῦτό 6&4» ἀνθ parz ue
ἐσγίραι, ὃ τοοιέῖτε ὑμᾶς. ἡμῶς δὲ ὅτε dp parue ἐοϑίομω,
iQ 49r eripi τι πονηρὸν τορῴτίομεν. ἐπερωτώμανας. δὲ Tí ὄνος:
μα ἔχει ὁ Θεὸς, ἀπεκρίθη" ὁ Θεὰς ὄνομα, οὐκ. ἔχρε ὡς

ἄνθρωπε.

id^. ᾿Ἐσὶ mass δὲ τἄτοις τῇ. ἐσζώτη λοιπὸν diga τὸν
μονομαχιῶν, ἡ Βλανδίνα «λιν εἰσεκομέζατο [MÀ καὶ
15 Πουτικὸ παιδαρίου ὡς πεντεκαίδεκῳ ἐτῶν. οἱ καὶ Xa«Tt-
paga εἰσήγοντο τυρὸς τὸ βλέπειν τὴν τῶν λοιπῶν κόλαξιν,

ΟΝ 3 / 2 / Ν » »N/ “ 323. ^
καὶ ἡἠναγκώζαοντο ὀμνύναι κατὰ τῶν εἰδώλων αὐτῶν..

tormentorum genera qua ad-
yersus ipsos excogitata fue-
2Qrant, in amphitheatro percu-
qurrigsent, maximoque certa-
mine "perfuncti essent, tandem
gladio percussi sunt. Et Alex-
ander quidem nec ingemuit un-
45 quam, nec vocem ullam protu-
lt, sed interius mente in se
collecta colloquebatur cum
Deo. Attalus vero cum in fer-
rea cathedra collocatus undi-
SOque torreretur, εἰ ambustum
eorpus nidorem gravissimum
exhalaret, latino sermone popu-
ldm allocutus : En inquit, hoc
demum est homines vorare quod

N

Xo

agitis. Nos vere neque homi»
nes voramus, neque oining
quidquam mali facimus. Inter-
rogatus etiam quod nomen Dei
esset: Deus, inquit, nomen nan
habet perinde ac nos mortales,

14. Post hos omnes, ulti-
mo tandem spectaculorum die,
Blandina rursus illata est una
cum Pontico adolescente quin-
decim circiter annos nato. Qui
etiam quotidie antea introducti
fuerant, ut reliquorum cruciatus
intuererentur. Adactique per si-
mulacra Gentilium jurare, eum
in. proposito constantes per-
manerent, Deosque illorum ni«

188 RELIQULE SACRA.

διὰ τὸ ἐμμένειν εὐςαϑῶς καὶ ἐξουθενεῖν aurae, ἡγριώϑη
πρὸς αὐτοὺς τὸ πλῆθος" ὡς μῆτε τὴν ἡλικίαν τοῦ ταυωιδὸς
οἰκτεῖραι» μήτε τὸ γύναιον αἰδεάϑδηναι. πρὸς πάντω δὲ τὼ
δενὰ παρέδαλον αὐτὰς, καὶ διὼ πάσης ἐν κύκλῳ dimyor
κολάσεως, ἐπαλλήλως ἀναγκάζοντες ὀμόσαι, ἀλλὰ μὴδ
δυνάμενοι τοῦτο πρῶξαι" ὁ μὲν γὰρ Ποντικὸς ὑπὸ τῆς
:ὠδελφης παρωρμημένος, ὡς καὶ τῶ ἔϑνη βλέπειν ὅτι
» , τ ΄ Ν / » VN » /
ἐκείνη ἥν τυροτρεπομένη καὶ φηρίζασω αὐτὸν, τᾶσαν κόλα-
σιν γενναίως ὑπομείνας, ἀπέδωκε τὸ τυνεύμω. ἡ δὲ μα-
καρία Βλανδίνα πάντων ordiri, καϑάπερ μήτηρ εὐγενὴς 10
τπαρορμήσασα τὰ τέκνα καὶ νικηφόρους τροπέμψασα
N N ΄ 9 ΄ Ν » Ν 7ὔ Ν ^v
τρὸς τὸν βασιλέα" ἀναμετρεμένη sj, αὐτὴ πιώντω τὼ τῶν
παίδων ἀγωνίσματα, ἔσπευδε πρὸς αὐτοὺς χρώρουσα ΝΣ
ὠγαλλιωμένη ἐπὶ τὴ ἐξόδευ, ὡς εἰς νυμφικὸν δῶπνον xs-
κλημένη, ὠλλὰ μὴ πρὸς ϑηρίω βεξδλημένη. καὶ μετὰ τὰς 1
Másvyas" μετὰ τὼ Sua! μετὼ τὸ τήγανον, ToU aor
9 7 ^ / 2 Noc ΄"“
εἰς γύργαϑον βληϑέϊσα, ταύρῳ ταρεθλήϑη" καὶ ἱκανῶς

Φ
hili facerent, tantus in eos ex- exhalavit. Beata vero Blandi-

. arsit multitudinis furor, ut nec
etatem pueri miserarentur, nec
mulieris sexum ulla proseque-
rentur reverentia. Cunctis igi-
tur cruciatibus eos vexare ac
per omnia poenarum genera cir-
cumagere coeperunt, jurare illos
subinde compellentes. Num-
quam tamen id quod volebant,
perficere valuerunt. Nam Pon-
ticus quidem Sororis exhorta-
tionibus incitatus, ita ut Gen-
tiles quoque ipsam esse cerne-
rent quz puerum hortaretur et
confirmaret, cuncta supplicia
generose perpessus, animam

na omnium postrema, tanquam
nobilis mater que filios ad for- 20
titer certandum accenderat, et
victores ad regem proemise-
rat, eosdem certaminum cursus
quos filii confecerant remeti-
ens, ad eosdem ire properabat, 25
de exitu suo ἴα atque exsul-
tans, prorsus quasi ad nuptiale
convivium invitata, nor bestiis
objecta esset. Denique post

flagra, post ferarum vellicatio- 30

nes, post sartaginem : reticulo
inclusa, tauro objecta est. A
quo diu ini altum jactata, nihil
jam eorum quz fiebant penitus

EPISTOLA VIENNENSIUM.ET LUGD. αϑο
ἀναδληδεσα πρὸς τῷ (Mou, μὴ δὲ ἐξδθησιν ἔνι Y. cup Cai
wore ἔχεσδα dia, τὴν ἐλπίδω καὶ ἐποχὴν τῶν επιςευμέν
va καὶ ὁμιλίαν πρὸς Xpisir, ἐτύϑη καὶ αὐτή" καὶ αὐτῶν
ὁμολογούντων τῶν ἐθνῶν, ὅτι μὴ δὲ πώποτε παρ᾽ αὐτῶξ
5 γψυνὴ τοιαῦτω xgj τοσαῦτα ἔπαϑεν.

d.C ANC dU οὕτως κόρον ἰλάμθανν αὐτῶν ἡ μανία
παὴ ἡ veis τοὺς ἁγίους ὠμότης. ὑπὸ γὰρ ἀγρίου Mod
ἄγρια αὶ βάρξωρα quA ταραχϑέντα, ϑδυσπαύφξως εἶχε'
xej ἄλλην ἰδίαν ἀρον ἐπὶ τοῖς σώμασιν ἐλώμθανεν $
τὸ Ves αὐτῶν. τὸ γὰρ vemiksdkaj αὐτὸς οἱ οὐκ ἐθυσώποι, διὰ
τὸ μὴ bo ἀνθρώπινον ἐπιλογίσμόν' μῶλλον di χϑὴ ζῶ
xam αὐτῶν τὴν ὀργήν καϑάπερ μένας καὶ τοῦ ἡγεμόνος
wet τοῦ δήμῳ, τὸ ὅμοιον εἰς ἡμᾶς ἄθικον ἐπιδεικνυμένων
μῆσορ' ἵνα ἡ γραφὴ wp, "6 ἄνομος ἀνομησάτωῳ Fri,
$5xoy ὁ δίκαιος δικοαιωθήτω ἔτι, καὶ γὰρ τοὺς &yavreme
yérrde ἔν τῇ εἰοκτῆ, WapfonAo κυσίν" ἐπιμελῶς aed

sentiens, tum ob spem et com-
prehensionem eorum qua cre-
debat bonorum, tum ob fami-
201liarem congressum quem cum
' Christo in orstione habebat,
tandem et ipsa victime instar
Jugulata est: ipsis etiam Gep:
tilibus ingenue fatentibus, nul-
25lam unquam apud se feminam
exstitisse, qus tot ac tanta per-
tulerit.
15. Sed ne sie quidem furor
illorum et immanitas adversus
30 snctos conquievit. Quippe fe-
ree et barbare gentes ab imma.
i illa bestia concitat, pacari
facile non poterant. Quin po-
ius aliud quoddam initium se-

VOL. I.

viendi, in sanctorum corpori
bus protervia illorum invenit,
Neque enim ex eo quod a mar«
tyribus vieti fuissent, pudore .
&e verecundia suffundebantur,
quippe qui humano sensu a6
ratione penitus essent destitye
ti, Sed contra Praesidis simul
ac populi tanquam immanis
bellus magis inde accendebae
tur furor, qui quidem nullo jure
adversüs nos :zquali odio fere»
bantur: ut impleretur scriptura
quae dicit: Iniquus adhuc ini»
que agat, οὐ justus adhuc justi-
ficetur. Eorum enim corpora
qui in carcere suffoeati periee
rant, canibus objecerunt; sole

P? Apoc. cap. ult. comm. 11.
V

A90

RELIQULE SACRE.

φυλάσσοντες νύκτωρ xg) μεϑημέραν, μὴ κηδευϑῆ τις ὑφ᾽
ε “Ὁ x / N ^ / ^v / / ^d
ἡμῶν. καὶ τότε δὴ τοροϑώῶτες. τάτε τῶν YQ», τάτε τῷ
τυρὸς λείψανα, πὴ μὲν ἐσπαραγμένα, πη δὲ ἠνϑρακω-
^ N ^ ^ * xv br r^ 3 . P4
Μένω, x, TOV λοιπῶν Tas XeDaAas σὺν τοῖς ὡποϊρμημασιν
Y» ^ € / » 7 / UN
αὐτῶν ὡσαύτως ἀτάφους παρεφύλατον μετὼ ςρατιῶτι- δ
κῆς ἐπιμελείας ἡμέραις συχναῖς. καὶ οἱ μὲν ἐνεξριμιῶντο
καὶ ἔξρυχον τὰς ὀδόντας ἐπ᾿ αὐτῶς, ζιτοῦντες τινῷ ὥερισ-
σοτέραν ἐκδίκησιν yag. αὐτῶν λαδεῖν᾽ οἱ δὲ ἐνεγέλων καὶ

rera aov, μεγαλύνοντες ὥμα τὰ εἴδωλα αὐτῶν,

N

X9

3 / . / N / / . € ν 9 ΄
Ἔκεινοῖς προσποντες τὴν τούτων τιμωριᾶν, οι δὲ ἐπιεκε- 10

σεροι X, κατὰ ποσὸν ura iv δοκοῦντες, ὠνείδιζον πολὺ

λέγοντες" τῶ ὁ Θεὸς αὑτῶν, καὶ τί αὐτὲς ὥνησεν καὶ 9ρη-

| / δ. x NN e ^v e/ . ἊΜ ΝΙΝ X
σκχείω, ἣν Καὶ πρὸ τὴς ἑαυτῶν εἰλοντο ψυχῆς » Xgj τῷ μὲν

$5 9. 23 / ec N $0N ι »
ἀπ᾽ ἐκείνων, τοιωύτην εἶχε τὴν τοοικιλίαν. τὰ δὲ xaJ

suas ἐν μεγάλῳ καϑειξήκει πένθει, dia, τὸ μὴ δύνασθαι 18
rà σώματα κρύψαι τῇ γῆ. ὅτε γὰρ νὺξ συνεξάδλετο
t€ (e v ^e y 3 P 3j D / 2 ᾿
ἡμῶν πρὸς τοῦτο, QUTE ἀργύριω ἔπειθεν, ovre λιτανεία, ἐδὺ-

licite observantes noctu atque
interdiu, ne quis nostrorum ea
sepulture mandaret. . Post hzc
quiequid aut a bestiis, aut ab
igne reliquum fuerat, partim
laniata, partim ambusta mem-
bra exponentes: reliquorum
denique capita cum ipsis corpo-
rum truncis similiter insepulta
per plurimos dies additis mili-
tum excubiis custodierunt. Lit
.alii quidem infremebant ac den-
.tibus stridebant in mortuos, ad-
huc exquisitfore quodam sup-
plicio eos afficere cupientes. A-
Jii vero irridebant insultabant-
que, simulacra sua laudibus ex-
tollentes, ac poenas de marty-

N

ribus sumptas eis adscribentes.
Nonnulli paulo zquiores, et
qui vicem nostram dolere quo- 20
dammodo videbantur, expro-
brabant identidem hzc dicen-
tes: ubi est Deus eorum? et
quid illis. profuit hzc religio,
cui vitam quoque suam post- 29
posuerunt? Ac Gentilium qui-

dem insectatio talem habuit va-

rietatem. Nos vero gravissimo
interim dolore premebamur,
quod humare cadavera nobis30
non liceret. Nam neque noctis
tenebra nos juvare, neque auri
vis flectere, neque preces ulla
animos eorum commovere po-
tuerunt, Sed omni studio at-

EPISTOLA VIENNÉNSIUM ET LUGD. agr

5 . n N N 7 Á/ € ^ / ^
0w7O ὥωντι δὲ Tpo7r c ta gerupsy ὡς βέγα Tí κερδανξν-

τες, εἰ μὴ τύχοιεν ταφῆς.

ig^. Τούτοις ἑξῆς (inquit Eusebius) μεϑ᾽ ἕτερα φασί.
- Τὰ οὖν. σώματα τῶν μαρτύρων τυωντοίως τυαραδέργ-

δ βωτιοθέντα καὶ αὐϑριωδγέντα ἐπὶ ἡμέρας ἐξ, μετέπειτω

ὃ καΐντα καὶ αἰϑαλωθέντω ὑπὸ τῶν ἀνόμων κατεσαρώϑη

εἰς. τὸν Ρυδανὸν τσοταμὸν πλησίον τἀραῤῥέοντα, ὅπὼς μὴ
δὲ 2s ave αὐτῶν φαίνηται ἐπὶ τῆς γῆς ἔτι. Χαὶ ταῦτ᾽

La . € ^r Ν Ν Ν 9 ΄, .
ἔπραττον, ὼς δυνώμενοι γικησαι τὸν Θεὸν, Καὶ ἀφελέδ) αῇ
LO δύτῶν τὴν ͵αλιγγενεσίαν' ivo, ὡς ἔλεγον ἐκεῖνοι, μὴ δὲ
. ἐλπίϑα ὀγῶσιν. aya σεως, ἐφ᾽ " πεποιθότες, ξένην τινῶ
καὶ καινὴν ἡμῖν εἰσάγουσι ϑρησκείαν, καὶ καταφρονοῦσι

^ “᾿ς χς "οὖς νιν ἃ)
τῶν δεινῶν, ἕτοιμοι X) μετὰ χαρᾶς ἥκοντες ἐπὶ τὸν ϑάνα-
τόν' νὺν ἴδωμεν εἰ ἀναφήσονται, Καὶ εἰ δύναται βοηθῆσαι

15 αὑτοῖς ὁ Θεὸς αὑτῶν, X, ἐξέλέοϑ αἱ ἐκ τῶν χειρῶν ἡμῶν.

que industria cádavera ουδίσ- ἢ

diebant, quasi ingens luérum
facturi, si sepultura caruissent.
16. Nonnuliis deinde interjectis

20 hzc addunt.
lgitar rhartyrum corporà
postquam omni genere contu-
"fnelie trüducta, et sub divo per
sex dies exposita jacuerunt,
25 tandetn cremata atque in cine-
res redacta, in prefluentis Rho-
dàni alveurn $psrsa sunt «Ὁ irh-
plis, ne ulle deinceps eoruni
teliquixs in terris superessent.

Atque id agebant, prorsus qua:

sí Deo superiofes esse, et re:
surrectionem illis adimere pos-
sent: ut quemadmodum ipsi
dicebant, ne spes quidem ulla
resurgendi eis relinqueretur,
qua freti novam quandam ac
peregrinam nobis invehunt re-
ligionem, et gravissima queque
tormenta contemnunt, promp-
tique et alacres mortem sub-
eunt. Videamus nunc an sint
resurrecturi, et utrum adesse
ipsis Deus suus, ac de manibus
nostris ipsos eripere valeat;

υ 2

292 " RELIQUIAS SACRE:

Alia Fragmenta
. Apud. Eusebium ejusd. lib. cap.2.
ιζ΄. Οἱ καὶ ἐπὶ τοσοῦτον ζιλωταὴ καὶ μιμᾳταὴ Χριςῶ

ἐγένωντοϊ, ὃς ἐν μορφῆ Oto) ὑπάρχων, ἀχ ἁφπάγμὸδι,
ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ" ὥςε ἐν τοιαύτη din ὑπάρχω- 5
τες, Xgj οὐχ, ἅπαξ udi δὶς, ἀλλὰ πολλώκες μαφτυρήσαν-
τες, καὶ ἐκ ϑηρίων αὖϑις ἐναληφϑέντες, καὶ τὰ καυτή-
ριῷ καὶ τοὺς μώλωπας καὶ và τραύματα ἔχοντες ταερικεί-
μένω, οὔτ᾽ αὐτοὶ μάρτυρας ἑαυτὼς ἀνεκήρῳῆον, ἅτε μὰν
ἡμῖν ἐπέτρεπον τώτω τῷ ὀνόματι προφωγορεύοιν αἰὐτούς" 10
ἀλλ᾽ εἰποτέ τις ἡμῶν δὲ ἐπιξολὴς ἢ διὰ λόγου μώρτυμας
αὐτὼς προσέπεν, ἐπέπληφσον πικρῶς. ἡδέως γὰρ tzapt-
χώραν τὴν τὴς μαρτυρίας προσηγορίαν τῷ Χριςῷ" '

^v M? ^ / x / ev ^v NL
[LER X0 ao 9a pHapropi Xo QJ po 0T 03:69 TOV yeX0oy, &

τῶ
4

ὠρχηγῷ τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ" κρὴ ἐπεμιμνήσκοντο τῶν ἐξε- 15
ληλυϑότων ἡδὴ μαρτύρων, Xgj ἔλεγον" ἐκεῖνοι ἤδη μάρτυ-

17. Qui quidem Christum z-
mulari atque imitari tantopere
studuerunt, qui cum in forma
JDei esset, non rapinam arbitra-
tus est esse se equalem Deo: ut
quamvis in tantum glorie cul-
men evecti essent, nec semel
atque iterum, sed sepius mar-
tyrium subiissent, et a bestiis
denuo in carcerem relati es-
sent; quamvis ignium impres-
sa vestigia, quamvis vibices et
vulnera toto corpore circum-
ferrent, tamen nec se ipsos
martyres pradicarent, nec a no-

4 Phil. ii. 6.

bis ita se appellari paterentur.
Verum si quis nostrum per li-
teras, aut in familiari colloquio
eos martyres compellasset, ob- 20
jurgabant graviter atque incre-
pabant. Martyris enim appel-
lationem libentissime concede-
bant Christo, utpote fido vero-
que testi, e£ primogenito mor- 29
tuorum, viteque caelestis prin-
cipi et auctori. Eos quoque
qui jam ex hac vita migrave-
rant martyres, nobis comme-
morabant, aiebantque : hi jam 30
sunt martyres, quos in ipsa

* Apoc. i, 5. et iil. 14.

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD. 493

wee, οὺς ἐν τῇ ὁμολογίας Χριφὸς ἠξίωσεν ἀναληῷϑηναι,
ἐπισφραγισάμενος αὐτῶν διὼ τῆς ἐξόδου τὴν μαρτυρίαν"
ἡμεῖς δὲ ὁμόλογοι μέτριοι X ταπεινοί. καὶ μετὰ δακρύων
παρεκάλουν τοὺς ἀδελῷοὺς, δεόμενοι ἵνα ἐκτενεῖς εὐχαὶ
5 γίνωνται τυρὸς τὸ τελοιωδηναι αὐτούς. καὶ τὴν μὲν δύνα--
pay τῆς μαρτυρίοος ἔργῳ ἐπεδείκνυντο, “οὐλὴν παῤῥησίαν
wiyorreg Ὡρὸς σάντω τὼ ἔϑνη" καὶ τὴν εὐγένειαν διὰ τῆς
ὑπομονῆς καὶ ἀφοξίας καὶ ἀτρομίας φανερὰν ἐποίουν.
τὴν δὲ τρὸς τοὺς ἀδελφὰς τῶν μαρτύρων προσηγορίαν

γοταρητξντο, ἐμπεπ λησ μένοι

Φόδε Ox.

iy. Ka) αὖϑις μετὰ βραχέα φασίν. ""Eraortivuy ἑαυτὰς ὑπὸ
τὴν χραταιὰν χέϊρα, ὑφ᾽ we ἱκανῶς γὺν εἰσὶν ὑψωμένοι.

^ 3 P ^ , ^ 7 N 9 Ζ
τότε δὲ πᾶσι μὲν ἀπελογξντο, κατηγόρουν δὲ sdeée
ἔλυον μὲν ἅπαντας, ἐδέσμευον δὲ ὠδέγα" καὶ ὑπὲρ τῶν τὰ

158b. δκιατιϑέγτων ηὔχοντο,
μάρτυς" Κύριε μὴ φήσης

confessione Christus assumi
voluit, professionem ipsorum
. morte tanquam annulo obsig-
20 nans: Nos vero viles atque ab-
jecti confessores. Simul pro-
fusis lacrimis obsecrabant fra-
tres, ut continuc ad Deum pre-
ces fierent, quo tandem ipsi
25 perfectum finem adipisci mere-
rentur. Ác reipsa quidem vir-
tutem martyrum exhibebant,
cum ingenti libertate ac fiducia
Gentilibus respondentes: et e-
30 gregiam animi indolem partim
tolerantia, partim quod metus
&c pavoris expertes essent, per-
spicue testabantur. Ipsam vero

$ 3 Pet. v, 6.

καϑάπερ Στέφανος ὁ τέλειος
αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην.

martyrum appellationem a fra-
tribus sibi oblatam, utpote ti-
more Dei constricti refugie-
bant.

18. Et paulo post: deprimebant
se, inquiunt, sub manu potenti, a
qua nunc sublimius elevati sunt,
Tune vero omnium defensio-
nem suscipiebant, neminem ac-
cusabant. Cunctos absolve-
bant, neminem ligabant. Quin-
etiam pro illis a quibus acer-
bissime cruciati fuerant, exem-
plo perfectissimi martyris Ste-
phani, Deum precabantur : Do-
mine ne imputes illis hoc pec-
catum. Quod si ille pro lapi-

t Act. vii. bis.

v3

294

| RELIQULE.SACRA. ^.

εἰ δὲ ὑπὲρ τῶν λιϑαζόντων ἐδέετο, πόσῳ μῶλον ὑπὲρ

τῶν ὠδελφῶν. ;

Kal αὖϑις φασὶ με E ἕτερα.

Οὗτος γὰρ καὶ μέγιφος αὐτός πρὸς αὐτὸν ὁ πόλεμος

ἐγένετο, διὼ τὸ γνήσιον τῆς ἀγάπης" wa, murem εὶς ὁδ

Op, οὺς πρότερον « qiero καταπεπωκέναι, ζώντας ἐξεμέση.

8 90 ἔλαξον καύχημα κατὼ τῶν ταεπ]ωκότων᾽ ἀλλ᾽ ἐν ἐς

ἐπλεόναζον αὐτοὶ, τοῦτο τοῖς ἐνδεεςέροις ἐπήρκδν, μοητρικῷ

/ 9 Ν Ν N 9 t^ 3 ΄ pP
σπλαγχνῶ ἔχοντες. gu πολλῶ 7repi ὠυτῶν ἐκχεοντες Od-

xpua, τρὸς τὸν τσυατέρω, " ζωὴν ἡτήσαντο, X, ἔδωκεν auTO" 10

e Ν 7 lad ^4 V ΄ ’
ἣν Xg) συνεμεερίσαντο τοῖς πλησίον xara, πάντων νικηφο-

N N , 7 9 2 9 / 2. Ἃ

Qui πρὸς Θεὸν ἀπελθόντες" εἰρήνην ἀγαπήσαντες ἀεὶ, καὶ
εἰρήνην ἡμὶν τυωρεγγυήσαντες, μετ᾽ εἰρήνης ἐχώρησαν πρὸς
/ N / / “» MY N M 7 N
Θεὸν μὴ καταλιπόντες πόνον ΤΉ μῆτρι, pur δὲ ςάσυ xg

πόλεμον τοῖς ἀδελφοῖς, ἀλλὰ χαρὰν X εἰρήνην x ὁμόνοιαν 15

N05 /
κοι ὡγωπῆν.

dantibus orabat, quanto magis
pro fratribus eum orasse credi-
bile est?

Nec multo post, hzc addunt.

Hoc enim maximum certa-
men illis fuit adversus Diabo-
jum, ob sinceram ac minime
fucatam caritatem: ut quos ille
malignus serpens vivos jam se
devorasse crediderat, elisis fau-
cibus revomere cogeretur. Ne-
que enim fastu et arrogantia
intumuerunt adversus lapsos,
scd ea quibus abundabant bo-
na, indigentibus liberaliter sub-
ministrabant, materna quadam

misericordie viscera gestantes,
magnamque vim lacrymarum
pro illorum salute coram Deo
Patre fundentes. Vitam peti- 20
erunt, et largitus est eis Deus:
quam etiam illi proximis suis
communicarunt, ubique victo-
res ad Deum profecti. Cum-
que pacem dilexissent, pacem 2j
nobis commendassent, ip-i cum '
pace migraverunt ad Deum:
non dolorem matri, non fratri-
bus discidium ac bellum, sed
gaudium et pacem et concor- 30
diam caritatemque omnibus re- ἢ
linquentes.

"Ps, Xx. 4.

EPISTOLA VIENNENSIUM ET LUGD. 295

De eadem Epistola
Heec Euselius in cap. 3.
᾿ Ἢ δ᾽ αὐτὴ τῶν προειρημένων μαρτύρων γραφὴ, καὶ ἄλλην τινὰ
μνήμης ἀξίαν ἱςορίαν περιέχει. ἣν καὶ οὐδεὶς dy γένοιτο φϑόνος, μὴ
5 οὐχὶ τῶν ἐντευξομένων εἰς γνῶσιν τοροδ)εῖναι. ἔχει δὲ οὕτως. ᾿Αλκι-

Giáboy γάρ τινος ἐξ αὐτῶν, τοάνυ αὐχμηρὸν βιοῦντος βίον, καὶ μη-

δενὸς ὅλως τὸ πρότερον μεταλαμθάνοντος, ἀλλ᾽. ἢ ἄρτῳ μόνῳ καὶ
ὕδατι χρωμένου, τρεἰρωμένου τε καὶ ἐν τῇ εἱρκτῇ οὕτω διάγειν, ᾿Ατο

, b! * 9» 3 “ Δ 9 23 ’ y ,
τάλῳ μετὰ τὸν ὥρωτον ἀγῶνα ὃν ἐν τῷ ἀμφιδϑεάτρῳ ἤνυσεν, ἀπε-

IO χαλύφϑη ὅτι μὴ καλῶς «ποιοίη ὁ ᾿Αλκιβιάδης, μὴ χρώμενος τοῖς

κτίσμασι τοῦ Θεοῦ, καὶ ἄλλοις τύπον σκανδάλου ὑπολειπόμενος.

σαειδγεὶς δὲ ᾿Αλκιβιάδης, τστάντων ἀνέδην μετελάμβανε, καὶ ηὐχαρίςει

τῷ Θεῷ. οὐ γὰρ ἀνεπίσκεπῖοι χάριτος Θεᾶ ἦσαν, ἀλλὰ τὸ πονεῦμα

τὸ ἅγιον ἦν σύμβουλον αὐτοῖς.

15 Porro in eadem epistola que
res supra memoratas complecti-
tur, alia etiam habetur narratio
prorsus memoria dignissima, quam
quidem nihil vetat quominus hoc

20 loco lectoribus proponamus. Sic
autem habet. Alcibiades quidam
unus ex illorum martyrum nume-
ro, durum ét squalidum vivendi
genus sectabatur: nullumque om-

25 nino cibum admittens, solo pane
et aqua ad id usque temporis vesci
consueverat, Cumque in carcere

positus eandem vivendi rationem
vellet retinere, Attalo post prinum
quod in amphitheatro confecerat
certamen, revelatum est non recte,
neque ordine facere Alcibiadem,
qui et creaturis Dei minime utere-
tur, et alis exemplum scandali fi-
eret. Paruit itaque Alcibiades, et
cunctis deinceps cibis promiscue
uti ccepit, gratias agens Deo. Ne-
que enim divina gratia eos priesen-
tia sua destituerat : sed consulto-
rem habebant Spiritum sanctum.

—— —-— JÓÓ—

De eadem Epistola
Hec addit Eusebius in cap. 4.

30 ΤΙ δεῖ καϊαλέγειν τὸν ἐν τῇ δηλωϑδείσῃ γραφῇ τῶν μαρτύρων κατά-

λογον. ἰδίᾳ μὲν τῶν ἀποτμήσει κεφαλῆς τετελειωμένων" ἰδίᾳ δὲ. τῶν.

ϑηρσὶν εἰς βορὰν τσαραθεθλημένων" καὶ αὖϑις τῶν ἐπὶ τῆς εἱρκτῆς

κεχοιμημένων" τόν τε ἀριδμὸν τῶν εἰσέτι τότε «περιόντων ὁμολογη-

Ceterum quid opus est expres-

35 sum in supradicta epistola catalo-
gum martyrum hic recensere, quo-
rum alii securi percussi, alii feris

objecti, alii in carcere exanimati
sunt? Quid item opus est referre
numerum confessorum qui postea
superfuerunt? Hec enim quicun-

U 4

$96 ^ | RELIQUIJLE SACRJRE.

τῶν; ὅτῳ γὰρ φίλον, xa] ταῦτα ῥάδιον σληρέξατα διαγνῶναι, μετὰ
χεῖρας ἀναλαθόντι τὸ σύγγραμμα; ὃ καὶ αὐτὸ τῇ τῶν μαρτύρων
(for. μαρτυρίων) συναγωγῇ ergo ἡμῶν, ὡς γᾶν ἔφην, κατείλεκται.

hissime cognoscere ex ipsius epi- — bus martyrum a nobis collectis m- 5
stolz lectione, quam quidem nos, tegram inseruimus.

que voluerit, cuncta poterit ple- ut supra monuimus, in passione

aJ Bü e s

De alia quadam Fratrum in Gallia Epistola
Hac Eusebius cap. 8.

Ἰῶν 9 ἀμφὶ τὸν Movrayóv καὶ ᾿Αλχιδιάδην καὶ Θεόδοτον, περὶ
τὴν Φρυγίαν ἄρτι τότε τορῶτον τὴν περὶ τοῦ ποροφητεύων ὑπόληψιν 10
παρὰ πολλοῖς ἐκφερομένων" τλεῖςαι γὰρ οὖν καὶ ἄλλαι srapa-
δοξοποιίαι τοῦ Salou χαρίσματος εἰσέτι τότε κατὰ διαφόρους ἐκχλη-
σίας ἐκτελούμενοι. πτίςιν τταρὰ πολλοῖς τοῦ κἀκείνους πρροφητεύαν
τοαρεΐχον" xal δὴ διαφωνίας ὑπαρχούσης ττερὶ τῶν δεδηλωμένων, -

"A'T'OIZ οἱ κατὰ τὴν Γαλλίαν ἀδελφοὶ, τὴν ἰδίαν χρίσιν καὶ περὶ Tí- 15
τῶν, εὐλαθὴ xo) ὀρϑοδοξοτάτην ὑποτάτΊουσιν" ἐκϑέμενοι X) τῶν eap.
αὐτοῖς τελειωθέντων μαρτύρων διαφάρους ἐπιςολάς" ἃς ἐν δεσμοῖς ἔτι
ὑπάρχοντες, τοῖς ἐπ᾿ ᾿Ασίας καὶ Φρυγίας ἀδελφοῖς διεχάραξαν" οὗ
μὴν ἀλλὰ καὶ ᾿Ελευϑέρῳ τῷ τότε Ῥωμαίων ἐπισχόπω, τῆς τῶν ἐκ-
χλησιῶν εἰρήνης ἕνεκα τρεσδεύοντες. 20

Ceterum cum Montanus et Al- — giosum inprimis et cum recta fide
cibiades ac Theodotus, tunc pri- — consentiens, rursus eidem epistolz
mum in Phrygia opinione homi- subjunxerunt, prolatis interfecto-
num tanquam Prophetz celebrari — rum apud se martyrum variis epi-
cepissent (multa quippe divine stolis, quas illi dum in vinculis 25
gratie miracula in pluribus eccle- — adhuc essent, partim ad fratres in
8118 etiam tum fieri solita, fidem — Asia et Phrygia degentes, partim
plurimis faciebant eos quoque ad Eleutherum Romane urbis epi-
praphetare) cumque illorum ho- — scopum scripserant, pro pace ec-
minum causa dissensio orta esset, clesiarum quasi legatione fungen- 30

qui in Gallia erant fratres, priva- — tes.
tum de his judicium suum, reli-

| ANNOTATIONES |
IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN..

— —"p———— .

P. 267. 1. 6. Oi ἐν Βιέννῃ &c.] Celebris hzc epistola ab

; enio in Comment. suo in Ep. prior. D. Petri cap. iii.
p. 149. ed. Veron. S. ]renso satis aperte tribuitur. Aitque
86 arbitrari Hen. Valesius, ejus auctorem fuisse Irenzeum;
eo tempore Lugdunensis ecclesie membrum. Quin e$
VAlesio habes hac de re consentientem Cavium in Pitt.
PP. dpostol. Dodwellum Dissert. vi. in. Ireneum, δ. 28:
Massuet. Dissert. in. Irenceum i. Art. 8. et alibi, Basnag,
Afnnal. vol. ii. p. 168. multosque alios fortagse, nam asserit
Cavius Hist. Lit. vol. I. in Irenceo, idem sentire de hac re
omnes pene eruditos. Cum vero epistole hujus, quze no«
mine ecclesie Viennensis et Lugdunensis conscripta est,
auctorem Irenzum esse, neque Eusebius neque Hierony«
mus affirmaverit, eandem scriptis, quze ego colligo, adden-
CEe€nSul. ᾿ :

. Simgularem ejus prestantiam uno ore testantur omnes ;
alis autem viris magnis, ut verbi causa Josepho Scaligero,
retermissis unum sisto Valesium, qui in Epistola ad
lerum Gallicanum Hist. Eusebii przmissa hzc scribit ;
* Epistolam Viennensium ac Lugdunensium statim pro-
*€ feremus, quod. pulcherrimum est atque vetustissimum
* totius ecclesie in hoc genere monumentum. De cujus
* laudibus cum multa jam dicta sint a multis, nemo ta-
f€ men pro illius dignitate hactenus est locutus. Adeo
*€ ejus epistolas meritum ac pondus omnem dicendi vim
* superat. Atque id fatebuntur quicunque eam srepius
* Jegerint. Quo plus enim legitur, eo semper videtur esse
«€ praestantior." Hsc Valesius. Memorata est epistola in
Passione SS. Epipodii et Alexandri his verbis. Post vastis-
simam martyrum stragem el scevientium passionum crude-
litatem, de qua etiam Christi famuli quos tunc illistris-
sime urbes Vienna et Lugdunum tenebant, ad ecclesias
«ἀεἷς et Phrygiee scripta miserunt, cum. peene ad integrum

208 ANNOTATIONES

Christi nomen a gentilibus crederetur extinctum ; per prodi-
tionem domesticam Epipodtus et Alexander occulte operam
dare Catholico fidei cultui Preesidi nuntiantur. cta, Mart.
a Theod. Ruinarto edit. δ. ii. p. 74. ed. Amst. Ut Euse-
bii editiones taceam, edita est epistola, sed ex Rufini La-
tina interpretatione tantum, a Godf. Henschenio in «οί:
Sanctor. tom. I. Junii mens. p. 162. seqq. et ab eodem
Ruinarto ubi supra ad p. 60. et seqq. quem ego imitatus,
epistole quod servatum est in sectiones divisum exhibui,

uo melius legentium commodis consuleretur. Idem hoc
fecisse nunc video Gallandium, qui vol. primo suz Bibito-
thece PP. hanc epistolam sicut Martyrum Lugdunen-
sium Fragmentum illud, una cum Valesii notis inseruit,
additis alus quibusdam observationibus ex Ruinarto Rea-
dingiique editione Eusebii petitis. In Memor. autem Ec-
clesiast. tom. iii. de his egit fragmentis accommodate ad
ordinem temporis Tillemontius.

Quod ad annum attinet, quo hec Gallicana vexatio ex-
arserit, contigisse eam anno imperii Ántonini Veri 17. tra»
dit, ut videbis, Eusebius in hujus lib. quinti principio, ub:
consulendus est Valesius. Auctor quoque Pass?onzs; quam
modo memoravi, SS. Ep:podii et. Alexandri, vel eundem
annum, vel in codicibus nonnullis decimum octavum, ha-
bet. Contra illos porro, qui ad annum 7. ejusdem imperii
horum martyrum tflumphos, fide nixi chronici Eusebit
quod historiz ejus hac in parte adversatur, signare volunt,
multa nova argumenta attulit Moshemius, Observ. Sacr.
et Histor. lib. I. cap. 2. S. x. et seqq. vexationem isthanc
anno Christi 177. attribuens, qui annus est 17. Antonini
Imp. Cieterum hzc verba Eusebius fragmentis przemisit
initio lib. v. Ὁ μὲν οὖν τῆς Ῥωμαίων ἐκκλησίας ἐπίσκοπος Zorrip
ἐπὶ ὄγδοον ἔτος ἡγησάμενος, τελευτᾷ τὸν βίον" τοῦτον δωδέκατος ἀπὸ
τῶν ἀποςόλων ᾿Ελεύϑερος διαδέχετοι" ἔτος δ᾽ ἦν ἑπ]ακαιδέκατον
αὐτοκράτορος ᾿Αντωνίνου Οὐήρου, ἐν ᾧ κατά τινα μέρη τῆς γῆς
σφοδρότερον ἀναῤῥιπιδϑέντος τοῦ xaX. ἡμῶν διωγμῶ ἐξ ἐπιϑέσεως τῶν
κατὰ τὰς πόλεις δήμων, μυριάδας μαρτύρων ἀνὰ τὴν οἰκουμόνην
διαπρέψαι ςοχασμῷ λαβεῖν ἔνεςιν, ἀπὸ τῶν xaX ἕν ἔϑνος συμθεθη-
κότων ἃ καὶ γραφῇ τοῖς μετέπειτα τσαραδοϑῆνα!, ἀλήςου μνήμης
ὡς ἀληϑῶς ἐπάξια ὄντα, συμθέδηκε. τῆς μὲν οὖν ποερὶ τούτων ἐντε-
λεςάτης ὑφηγήσεως τὸ πᾶν σύγγραμμα, τῇ τῶν μαρτυρίων ἥμιν
κατατέτακται συναγωγῇ" οὐχ ἱςορικὴν αὐτὸ μόνον, ἀλλὰ καὶ διδα-
σκαλικὴν τοεριέχον διήγησιν. ὁπόσα γέτοι τῆς πταρούσης ἔχοιτο
«πραγματείας; ταῦτ᾽ ἐπὶ τοῦ πταρόντος ἀναλεξάμενος τταρωϑήσομαι.
ἄλλοι μὲν οὖν ἱςορικὰς «ποιούμενοι διηγήσεις, τσάντως ἂν «σαρέδωκαν
τῇ γραφῇ πολέμων νίκας" καὶ τρόπαια xav ἐχϑρῶν' ςρατηγῶν τε

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 299

Apigtlag, καὶ ὁπλιτῶν ἀνδραγαδίας, αἵματι καὶ μυρίοις φόνοις, παί-
Dew καὶ τσατοίδος xa) τῆς ἄλλης Svexey ττεριδσίας μιανϑέντων. ὁ ᾿δέ
*ys repli τοῦ χατὰ Θεὸν σολιτεύματος διηγηματικὸς ἡμῖν λόγος, τὸς
ὑπὲρ αὐτῆς τῆς κατὰ jy οἰρήνη; εἰρηνικωτάτους τσολέμους" καὶ
τοὺς ἐν τούτοις ὑπὲρ ἀληϑείας. μᾶλλον ἢ πατρίδος" καὶ μᾶλλον ὑπὲρ
σὐσεθδείας 5) τῶν φιλτάτων ἀνδρισαμένους, αἰωνίαις ἀναγράψεται gt»
Aeg τῶν εὐσεδοίας ἀθλητῶν τὰς ἐνςάσεις, καὶ τὰς τοολυτλήτος ἀν-
plas, τρόκαιά τε τὰ κατὰ δαιμόνων, καὶ νίκας τὰς κατὰ τῶν ἀορά-
τῶν ἀντιπάλων, καὶ τὸς ἐπὶ πᾶσι τύτοις ςεξφάνες, εἰς αἰώνιον μνήμην
ἀνακηρύτίων. Γαλλία μὲν οὖν ἡ χώρα ἦν, καϑ' ἣν, τὸ τῶν δηλεμέ--
ψῶν συνεκροτεῖτο ςἄδιον' ἧς μητροπόλεις ἐπίσημοι καὶ capa τὰς
ἄλλας τῶν αὐτόϑι διαφέρουσοι βεδόηντοι, Λούγδενος καὶ Βίεννα, δι᾿
ὧν ἀμφοτέρων τὴν ττᾶσαν χώραν woAMO τῷ ῥεύματι ποεριῤῥέων ὃ
“Ῥοδανὸς τοοταμὸς διέξεισι. τὴν οὖν περὶ τῶν μαρτύρων γραφὴν; αἱ
τῇδε διαφανέςατοι ἐκκλησίοω!, ταῖς κατὰ τὴν ᾿Ασίαν καὶ Φρυγίαν
διαπέμπονται" τὰ wraQ αὐταῖς τοραχϑέντα, τοῦτον ἀνιςοροῦσαι τὸν
τρόπον. ταραδήσομοι δὲ τὰς αὐτῶν φωνάς. ΟΙ ἐν Βιέννῃ καὶ
ΔΛουγδούνῳ &c. ὅζο. Igitur Sotere Romane urbis episcopo
ost oclavum episcopatus annum vita. functo duodecimus ab
apostolis Eleutherus in ejus locum successit. nnus tunc
agebatur septimus decimus imperii ntonini Feri. — Quo
iempore cum in nonnullis terrarum partibus violentior ad-
versus nosiros persecutio commota esset ex incursione popu-
larium, innumerabiles prope martyres per universum orbem
enttuisse, ex 115 quee in unica provincia contigerunt, conji-
cere est. Que quidem utpote wmmortali memoria. dignissi-
ma, literarum monumentis commendata et ad posteros trans-
missa sunt. Et acta quidem ipsa quibus plenissima harum
rerum narratio continetur, in opere de martyribus integra a
molis inseria. sunt : Ex quibus non solum cognitio rerum
gestarum, verum eliam documenta pietatis percipi possunt.
Qu«eecunque tamen ad institutum nostrum spectare mihi visa
sunt, ea inpreesentiarum seligens, hic apponam. ' Ac ceteri
quidem hisloriarum scriptores, nihil altud. fere monumen-
£s suis prodiderunt, quam bellicas victorias, et erecta de
hostibus victis tropeea ; ducum res praeclare gestas, fortia
militum facia, qui pro patria, pro liberis ac fortunis suis,
manus suas sunguine et infinita hostium cede commaculave-
rant. Jt nos qui sacre cujusdam ac divine reipublice
historiam narramus, pacatissima quedam bella pro spiri-
tali bace suscepta, eosque qui in hujusmodi bellis pro veri-
late ac religione potius quam pro patria ac liberis fortiter
decertarunt, immortalibus literarum monumentis mandali-
qnas :. dthletarum pro pietate pugnantium constantiam, et
in perferendis multiplicibus tormentis fortitudinem, tropcea

$0 ^^ " ANNOTATIONES ^ ^:

adversus Daemones siatuta, partas ex invisibilibus hostibus
victorias, coronas denique ad perpeluam posteritatis snetto-
viam pradicantes. Porro regio ipsa in qua stadiuse ad he
qu dixi ceríamina constitutum. fuit, Gallia vocatur. In
c dud pra ceteris insignes preestantesque urbium maires
celebrantur, Lugdunum ac Vienna: quarum utramque per-
(neat. Rhodanus, universum regionem. precipiti cursu eir-
cumfluens. Jgitur nolilissimee horum locorum ecclesioe com-
enentarium de passione martyrum suorum ad ecclesias sie
Phrygieque miserunt, ea qua apud se gesta. erant, hoc
wodo commemorantes. Ipsa enim verba non gravabor ap-
ponere. SERVI Christi qui apud Viennam et Lugdu-
num, &c. &c. : |
P. 367. 1. 6. Oi ἐν Βιέννῃ καὶ Λουγδούνῳ &c.] Duplex hic
questio oritur. Prima, cur hsc epistola scripta sit oon-
junctim a duabus ecclesiis, Viennensi ac Lugdunensi, Al-
tera, cur Galli Grece scribant ad ecclesias Ásie et Phry-
gie, et ad Eleutherum Romane urbis episcopum. od
ad primam attinet, hoc idcirco factum existimo, quod ec-
clesie Viennensium ac Lugdunensium, non modo loci vi-
cinitate, sed etiam mutui amoris vinculo conjunctee erant.
Ἐπ cum in eadem persecutione simul decertassent, episto-
lam de suis martyribus simul et conjunctim scripserunt.
Adhzc utraque provincia sub unius Przsidis jurisdictione,
tunc quidem temporis videtur fuisse; ut ex eo conjicitur,
quod tam Viennenses quam Lugdunenses, ob fidem Christi
& Preside comprehensi et damnati esse dicuntur in hac
epistola. Hi igitur causz sunt, cur conjunctim scripse-
rint Viennenses et Lugdunenses. Nam quod suspicati sunt
uidam, unum tunc fuisse episcopum Vienne atque Lug-
uni, id ex hac ipsa epistola facile refellitur, que Pothi-
num episcopum Lugduni fuisse dicit, non item Vienne.
Porro Lugdunenses honoris causa Viennensium nomen
preponunt, cum tamen ipsi Lugdunenses epistolam scri-
bant de iis que Lugduni gesta fuerant. Vetustati quoque
et nobilitati Colonie Viennensium 14 tributum videri pot-
est. Quod vero ad secundam questionem attinet ; ex 1psa
epistola discimus plurimos fuisse Grecos in ecclesia Lug-
dunensi, cujusmodi fuit Attalus et Alexander Phryges, et
Alcibiades oriundus item ex Phrygia, ut opinor : Irenzeus
quoque oriundus erat ex Asia, et Polycarpum Smyrne
audierat una cum Florino admodum puer, ut ipse testa-
tur. Pothini quoque episcopi vel nomen ipsum, Graecam
originem designat. Proinde non mirum est, si qui ex
Asia in Gallias venerant, fratribus suis in Ásia constitutis

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 49.

de rebus suis scribant : a quibus, ut credibile est, episto-
Jam illam de martyrio Polycarpi et aliorum, prius accepis«
sent. Iiujus autem epistole auctorem fuisse arbitror Ire-
nsum; qui quidem eo tempore ecclesie Lugdunensis erat
pres . VaLEsSIUS. Αἵ vero Tillemontius Mem. Eccl.
tom. ni, in Mart. Lugd. not. 2. quum dubitet, utrum hes
provincie Viennensis et Lugdunensis sub uno prefecto
tunc quidem agerent, nos onet, duas illas fuisse, quee
proprios sibi preefectos haberent. De variis autem prse
sidum generibus confer Valesium infra. Cseterum etsi
mutui amoris vinculo tunc temporis conjuncti sint Chris-
tiami Viennenses et Lugdunenses, quanto odio haud diu
&ntea in se invicem cives duarum istarum urbium flagra-
verint, nos nescire haud sinit Tacitus lib. I. Hist. cap. 65.
Veterem, inquit, inter Lugdunenses Viennensesque discor-
diam proszimum lellum accenderat, multe invicem clades
crebrius snfestiusque, quam ut tantum propter Neronem
ue pugnaretur. ἘΠ Galla reditus Lugdunensium,
eccasione tra, in fiscum verterat, multus contra in Viennenses
honor, unde cmulattio et invidia, et uno amne discretis cons
ferum odium. Et post vidi Petrum De Marca docentem
in Dissert. sua ad Concilium Claremantanum sub Urbuno II.
honoris prerogativam in ordine civili tunc Vienne com-
petiisse pre Lugduno ex instituto Galbz ; idemque discri-
men inductum esse etiam in ecclesiasticam dispositionem $
quod ex subscriptionibus Concilii Arelat. I. habiti anno
814. comprobat. Monet quoque clarissimus presul, deberi
26. ecclesie Lugdunensis Pothino episcopo, qui eam
in regionem a Polycarpo Smyrns in Asia episcopo, beati
Joannis apostoli discipulo missus est, ut lib. I. Historic
cap. 24. docet Gregorius Turonensis, qui anti-
quitates illus ecclesi: perspectas habuerat, per aliquod
tempus in ea urbe moratus cum Nicetio episcopo Lugdus
nensi avunculo suo. Vid. De Marca ὃ. cx. p. 559. tomi x.
Concil. ex edit. Labbe et Cossart. |
P. 267. 1. 14. ἐνθάδε] ἐνταῦϑα ed. Steph. SrTRoTH. Paulo
supra Nicephorus δοῦλοι τοῦ Χριςοῦ pro δοῦλοι X. et καὶ Kuola
᾿Ιησοῦ Χριςοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν, pro καὶ Χριξοῦ Ἰησοῦ τοῦ Kuplou
P. 268. ]. 4. οἰκιῶν] Christophorsonus.eedificia publica in-
terpretatur, quod non probo. οἰκίαι enim nonnisi de priva-
tis domibus dicuntur, a quibus tum arcebantur Christiani,
3d est ab zedibus amicorum, propinquorum, opificum. Ne-
ue enim assentior Rufino, qui Christianos in suis ipsorum
xomibus habitare prohibitos existimavit. VALESIUS.

304 . '* — ANNOTATIONES . . : !

P. 268, l; 5. ἀλλὰ xal τὸ καϑόλου QalyeSyag ἡμῶν τινὰ] xa365
λον pro τὸ xa30A8 et τινὰ ἡμῶν MS. Norfolc. :

Ibid. 1, 8. ἐῤῥύετο" ἀντιπαρέτασσε δὲ] ἐῤῥώννυτο" ἀντιπαρετάσ-“
σετο δὲ Ntceph. S'rnoTH. | 007

Ibid. l. 10. ὁμόσε ἐχώρουν αὐτῷ} αὐτῷ deest in Steph. et
Niceph. SrTRoTH. Adde MS. Norfolc. De ipea phrast
vide Pearsonium allatum supra ad pag. 178.

Ibid. ]. 11. τὰ πολλὰ ὀλίγα ἡγούμενοι] Multa pauca, esse
ducentes. Vertitque Musculus, multa pro modicis ducentes:
| Ibid. l. 12; ὄντως ἐπιδεικνύμενο) Deest ὄντως in ed. R;
Steph. Codex Mediceus adverbium addit hoc modo ὄν:
τῶς ἐπιδειχνύμενοι. Neque aliter codex Maz. Fuk. et Savi-
lianus. VarEsivs. Addit Strothius Codicis Penet. et
Christoph. Lectt. Nicephorumque, notat vero habere Bons
garsii Lectt. in ed. Genev. οὕτως. Denique legisse ὄντως vis
detur ex interpretatione sua ARwfinus, quod etiam. additum
est ad oram edil. Steph. in publica Bibüinth. nostra.

Ibid. 1. 14. ἀποκαλυφϑῆναι εἰς ἡμᾶς] Abest a Nicephoro.
Mox apud eund. legitur, σωρηδὸν πανδημεὶ τὰ ἐπιφερόμενα ἀπὸ
τοῦ ὄχλου STROTH. |
. Ibid. l. 16. éxi6o£cac] Habet x, ἐπ. MS. Savil. seu Bodl,
Mox abest καὶ συρμοὺς a MS. Norfolc.

P. 269. 1. 1. καὶ συγκλείσεις] Non possum probare inter-
pretationem Langi et Christophorsoni, qui συγκλείσεις car-
ceres vertunt. Hic enim primo loco recensentur injuria
et mala, quz a conferta populi multitudine inferebantur
Christianis. In quibus carcer locum habere non potest.
Judicum quippe, non populi erat, reos carceri mancipare.
Rectius ergo Rufinus verüt, concludi. Sed et verberar,, in-
quit, se.ab illis, ac lapidari, et. concludi, patienter. accipie-
bant. Gentiles enim Christianos intra domos suas conclu-
debant, dum a foro et balneis eos arcerent, nec in publi»
cum prodire sinerent, ut supra dictum est. Infra tamen
συγκλείσεις pro carcere sumuntur. VALESIUS.

Ibid. 1. 4. τῶν eposeuxórew τῆς w0A&w6 ἐξουσιῶν] Magistra-
tus municipales intelligit, qui etiam duumviri dicebantur.
Quamvis autem ἐξουσίας seu potestatis vocabulum, fere de
majoribus judicibus dici solet, qui habent jus. gladii, ut
docet Ulpianus in titulo de jurisdictione, et de verborum
significationibus, tamen de magistratibus etiam municipa-
libus usurpatur, qui habebant modicam coércitionem, ut
loquuntur jurisconsulti. Sic apud Juvenalem. Gabtorum-
que esse potestas. Infra ubi de Pothino, σπολιτικα)' ἐξουσίαι
dicuntur. VALESIUS.

Ibid. h 6. ἕως τῆς τοῦ ἡγεμόνος eapovcing] Preesidem vertit

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 3099

Rufinus : quz vox generalem habet significationem, per-
inde.ac Greca. Omnes enim provinciarum rectores ita
appellantur, seu procuratores sint, seu proconsules, seu
legati Cesaris. Dubitari itaque merito potest, cujusmodi
hic fuerit rector provincie Lugdunensis. Equidem existi-
ΤΟ legatum Cesaris fuisse. Movet me primo, quod hic
mentio fit tribuni militum. Id enim optime convenit le-
gato Cesaris, qui rem militarem curabat. Deinde in ve-
teri inscriptione quam refert Gruterus pag. 427. legatus
Imp. Nerve Trajani Cesaris Aug. provincie Lugdunensis
nominatur. Denique Spartianus 1n Severo, Lugdunen-
sein provinciam, per legatos Csesaris administratam fuissé
imperante M. Antonino testatur. Sic enim scribit de Se-
vero. Deinde provinciam Lugdunensem legatus accepit. Àc
fortasse in hac Lugdunensium epistola Severus intelligi-
tur. Fuit enim legatus provincie Lugdunensis sub Marco.
Sed et Junius Blesus, quem rectorem Gallie Lugdunen-
sis vocat Tacitus in primo historiarum, legatus fuit. Ar-
gumento est legio Italica et ala Taurina Lugduni tendens,
quas regebat Blesus. Fuit etiam Vitrasius Pollio legatus
provincie Lugdunensis temporibus Imp. Hadriani, ut pa-
tet ex lege 15. D. de excusationibus. VALEsius. Addi-
dit Lardnerus in Testimon. Judaic. et Ethnicis, vol. ii
pap. 15. p. 197. locum Dionis Cassii p. 1243. ed. Reimar. in
quo memoratur Severi Lugdunense imperium, aitque cen-
suisse Fr. Balduinum Edict. Princ. Roman. De Christia-
mis (p. 97. ed. Lips.) rexisse legatum hanc provinciam
Septimium Severum, qui postea imperator fuit, dum hzc
de Christianis sumerentur supplicia. Habet ἕως τοῦ ἡγέμο-
poros τῆς τ. MS. Savil. seu Bodl.

," P.269. l. 9. Osérlio; "Eráya3o;] De quo Gregorius Turo-
nensis in libro primo historie Ecclesiasticee cap.29. Et
rursus cap. 31. de Ecclesia Bituricensi loquens sic habet.
JLeucadium quendam primum Galliarum Senatorem, qui de
stirpe Vetii Epagathi fuit, quem Lugduno passum pro
Christi nomine superius memoravimus, repererunt. Qui lo-
cus aperte ostendit, Epagathum nobilitate generis inter
Lugdunenses eminuisse. Sed et epistola ipsa id satis su-
perque testatur his verbis, x, yap ἦν ἐπίσημος. Porro. hujus
martyris nomen cum duplici 7 scribi debet, ut habet codex
Maz. et Fuketianus. Etenim nomen Romanum est Vet-
tius apud Ciceronem et Juvenalem ; idque pronomen fuit
Pretextati. Certe in manuscripto Rufini codice Vettius
Epagathus dicitur. VALEsius. Si mittas edit. Romanam
Cacciarii, ubi ex MStis Vaticanis positum est Fectius Epas

$4 ' '' ANNOTATIONES ^ 7075

gathus, corrupte lectum fuerat in Rufino edito" Pecttus,
vel Fetius, Pagathus. Extat autem Petius Epagathus in
codice scripto Rufini Hist. qui in Collegio S. Magdalenes
Oxonii servatur. Et Petius quidem cum simplici 7 exhi-
bent Eusebii ed. Steph. MStique Reg. et Med. Nicephorus-

et Gregorius Tur. sed cum ceteris Valesii codd. con-
sentit MS. noster Bodl. seu Savil. Habet vero γὰρ dy;
pro Osérlio; codicis Norfolc. collatio mihi ab amico missa,
ubi statim post ita scribitur, εἷς ix τῶν ἀγαθῶν ἀδελφῶν ἐς
ῳλήρωμα. Mox abest a cod. Bodl. τὸν Θεὸν καί.

P. 270. 1. 2. xal αὐτὸς] Omittit x, MS. Norfolc. habetque
Ínfra ad l. 5. ἀνεχομένου pro &sewopéyou. — |

Ibid. 1. 9. παράκλητος Χριςτανῶν χρηματίσας) Male Chris-
tophorsonus hunc locum interpretatus est, quasi Epaga-
thus exinde ab omnibus vocatus fuerit patronus Christia-
norum. Nostram autem versionem confirmat Rufinus, et
qure sequuntur verba, ἔχων δὲ «“αράκλητον, &c. quee stare
ómuino non possunt, nisi ita interpreteris ut fecimus. VA-
L&ESIUS. Rufinus vetus interpres habet. Tanquam advo-
caius, inquil (h. e. ait preses), Christianorum, et ipse vinc-
torum mwmero societur. Male ex antecedentibus repetitum
est χαὶ αὐτὸς ante vocem παράκλητος in Cod. MS. Bodl.
et ad marg. duorum editionis Steph. exemplarium Jonesi-
unt Billiotheceque Bodl. Paulo post omittitur articulus
ante πσαράκλητον 1n eodem MS. Bodl. seu Savil.

Ibid. l. 10. τσλεῖον τοῦ Ζαχαρίου} Jam supra Epagathum
comparavit cum Zacbaria Sacerdote, de quo Lucas in
evangelio cap.i. Iterum nunc alludit ad verba qus le-
guntur in fine dicti capitis. Et Zacharias repletus est Spi-
ritu sancto. Porro Spiritus S. σσαράκλητος dicitur in evan-
gelio, id est, advocatus, quia scilicet postulnt ro nobis
gemitibus inenarrabilibus, ut ait apostolus. Ita l'ertullia-
nus in libro de Jejuniis, de Spiritu sancto loquens, qua
yparacletus id. est advocatus, ad exorandum judicem, huyus-
snodi officiorum remedia mandabat. At Rufinus cum hac
non intelligeret, ita vertit. J//e vero habens in se advoca-
tum pro nolis Jesum, hoc nomine meruit. honorari: sancti
presbyteri Zacharie, qui erga sanctos plenitudinem carita-
fis ostenderat, secutus exemplum. Quee prava Rufini inter-
pretatio, occasionem erroris prebuit Adoni Viennensi, et
"Usuardo, et Notkero, qui in suis martyrologiis quadra-
ginta et octo martyrum Lugdunensium nomina recensen-
tes, Zachariam presbyterum secundo loco nominant, post
Pothinum Lugdunensem episcopum. Qui si Grecum hu-
jus epistole exemplar consuluissent, animadvertissent pro-

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 5095

fecto, Ζαχαρίαν πτρεσθύτερον hic dici, non Zachariam pres-

m Lugdunensis ecclesie, sed Zachariam sacerdo-
tem, patrem Joannis Baptiste. Quem quidem Lugdu-
nenses in hac epistola egesGórspoy, id est Seniorem appel-
lant, Epagathum juvenem ei comparantes. Ceterum hic
error Ádonis et reliquorum in Zachariz martyris nomine,
facit ut dubitem de ceteris nominibus martyrum Lugdu-
nensium, quae ab illis ibidem relata sunt. VALESIUS.
Vocem πλεῖον abesse a quibusdam MSS. notatum est ad
marg. exemplaris illius Jonesiani ; et locum aliter in Graz-
cis scriptum fortasse invenit Rufinus. Ceterum etsi recte
monet Cacciari, Rufini editor, gre colligi posse ex ejus-
dem Rufini textu Zachariam hunc pro martyre Lugdu-
nensi haberi; querens tamen in Praefatione, unde Valesio
in mentem venerit, Zachariam a Rufino Lugdunensem
martyrem esse factum, erravit ipse, nam Valesius id qui-
dem nusquam asseruerat, sed Rufinum errandi occasio-
nem aliis prebuisse dixerat.

P.270. l. 11. τοῦ στληρώματος τῆς ἀγάπης] Alludit ad illud
Servatoris nostri dictum in evangelio. Majorem caritatem
temo habet, quam ut animam suam ponat pro fratribus suis.
VALESIUS.

Ibid. 1.13. Χριςοῦ] τοῦ Χριςοῦ ΜΘ. Norfolc. Hsc, ἦν
γὰρ καὶ ἔς, γνήσιος Χριςοῦ μαϑητὴς, sicut Ignatiana illa, τότε
ἔσομαι μαϑητὴς ἀληϑῶς (verus Vet. Interp.) τοῦ Χριςοῦ, ὅτε ἐδὰ
τὸ σῶμά μου ὁ κόσμος ὄψεται, Ep. ad Rom. S. 4. cum istis
Christi verbis confert Pearsonius in Pind. Ignat. P. 1i. c. 9.
p. 114. Si quis venit ad me, et non odit animam suam, non
potest meus esse discipulus, iterumque, Qui mon bajulat
crucem suam, et venit post me, non potest meus esse discipu-
lus. Statim post indicari poc. xiv. 4. verbis illis, ἀκολουϑῶν

p ἀρνίῳ ὅπου dy ὑπάγῃ, Strothius notavit. |
- Ibid. l. 15. διεκρίνοντο] Metaphora videtur esse ab athle-
tis, qui antequam certamen inirent, examinari solebant ac
probari, utrum ingenui, utrum :etatis athleticz essent.

t ii quidem qui ad certamen admittebantur, dicebantur
εἰσκρίνεδγαι. Qui autem repudiabantur, ixxplyesyoy. Examen
autem ipsum vocabatur διάκρισις, ut ex hoc loco colligo.
Plena certe est hsc epistola vocabulis a re athletica
translatis. Quod et loci hujus lectio ipsa indicat, et nos
infra ostendemus apertius. VALESIUS.

P. 271. 1. 2. οἱ ἀνέτοιμοι] oi, quod ab ed. Steph. aberat,

addideratque forsitan ex scriptis suis Valesius, rejicit
. Strothius; sed cum Valesio, idque, opinor, recte, nostri
VOL. I. x

806 ANNOTATIONES .

consentiunt manuscripti. Paulo supra deerat in MS. Bodl.
verbum ἐγίνοντο.

P. 271. 1. 3. ὧν καὶ ἐξέτρωσαν] In codice jio legitur καὶ
ἐξέτρωσαν, quod verbum mihi nequaquam vcaligen um vi-
detur. Cüm enim rarius sit et inusitatius quam ἐξέπεσον,
facilius τὸ ἐξέτρωσαν mutatum est in và ἐξέπεσον, quam hoo
in illud. ἐξέτρωσαν igitur hic passive sumitur pro ἐξημθλώ-
ϑησαν. id est, abortivi facti sunt, excussi sunt, ἔκτρωμα Eyt-
γοντο. Que metaphora iterum usurpatur infra, ubi agi
de lapsis. (vid. p. 284.) VaALEsius. Recepit hoc ἐξέτρω-
ca» in contextum ante me Strothius pro ἐξέπεσον, ex
Regio et Lectt. Venet. quibus addas MS. Nozfolc. lidem
quoque ad oram Genev. ed. atque in codice Castellano extat.

Ibid. 1. 4. &63o;] sá3e; Margines Genev. ed. atque ez-
emplaris Jones. STRoTH. Mox deest τὰ ante δωνὼ in MSS.
Bodl. et Norfolc. . .

Ibid. ]. 13. dye συλλεγῆναι ix τῶν δύο ἐχκλησίων] Ex. eccle-
sia scilicet Viennensi et Lugdunensi. Hiec autem verba
inprimis notanda sunt, ex quibus manifeste apparet, Vien-
nensem ecclesiam perinde ac Lugdunensem, suum tunc
episcopum.habuisse. Quippe ecclesia ab antiquis scripto- .
ribus non dicitur, nisi matrix, quam cathedralem vocamus.
Ado Viennensis in Chronico, Justum tunc temporis Vien-
nensem episcopum fuisse dicit, eundemque diuturno exsi-
lio maceratum palmam martyrii retulisse. Porro verbum
συλλεγῆναι Christophorsonus vertit exemerentur: Langus
deligerentur. metaphora videtur esse a fructibus qui decer-
puntur. VALESsIUS. Massuetus Dissert. i1. in Iren. Art. 1.
contra ostendere conatus est, nullum habuisse episcopum
eo tempore Viennensem ecclesiam, sed a Lugdunensi epi-
scopo fuisse rectam. — Certe altum est silentium per to-
tam epistolam de episcopo Viennensi, et favere videtur
huic sententie. locus, quem Massuetus adduxit, in lib. v.
Eusebii Hist. c. 23. Extat etiamnum, ait Eusebius, epi-
stola τῶν xalà Γαλλίαν παροικίων, ἃς Ἑϊἠρηναῖος ἐπεσκόπει. Porro
de Gallia agens hoc monuit eruditissimus Bucherius in
Belg. Rom. lib. viii. cap. 15; ** Potuerunt ab initio bine
* civitates ab uno regi pontifice." neque aliter judicavit
de re isthac, si bene memini, Pearsonius in znnalibus
suis Cyprianicis. Sed a Valesii stant partibus Ruinartus
Act. Martyrum p. 63. ed. Amst. et Lardnerus Testim. Ju-
daic. et Ethnic. vol. ii. cap. 15.

P. 272.1. 3. Ovégsa] Ovécia ed. Steph. Vetus hsec ad-
versus Christianos criminatio; quz forsan inde originem

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 5307

traxit, quod ethnici inepte ac malitiose interpretarentur S.
ccoenge apud Christianos usum. SrTRoTH. Huc pertinet
insignis CEcumenii locus in Comm. ejus in Epist. Prior.
D. Petri. Καταλαλοῦντας δὲ εἰσάγει (sc. S. Petrus) ἡμῶν τοὺς
ἐϑνικός. καὶ εἴτις βούλεται τῦτο, μαϑεῖν, ἐκ τῶν ἘΠρηναίω τῷ Aay-
δούνου τῆς Κελτικῆς ἐπισκόπῳ, «περὶ Σάγκτου καὶ Βλανδίνης τῶν.
μαρτύρων γραφέντων μᾶϑοι ἂν ἀκριβῶς. ὡς δὲ διὰ βραχέων παρα-
ϑέδϑγαι, ἔςι ταῦτα. Χριςανῶν γὰρ κατηχουμένων δούλους “Εἰλληνες
συλλαθόντες, εἶτα μαϑεῖν τι ead τούτων δῆϑεν ἀπόῤῥητον cepi
Χρις!τανῶν (deest aliquid) ἀναγκάϑοντες, οἱ 88201 ὅτοι μὴ ἔχοντες
“ὥς τὸ τοῖς ἀναγκάξοσι και ἡδονὴν ἐρεῖν, παρόσον ἦκθον τῶν -
τῶν, τὴν ϑείαν μετάληψιν αἷμα καὶ σῶμα εἶναι Χριςοῦ, αὐτοὶ νομί-.
σαντες τῷ ὄντι αἷμα καὶ σάρκα slyoj, τοῦτο ἐξεῖπον τοῖς ἐκξητοῦσι.-.
οἱ δὲ λαθόντες ὡς αὐτόχρημα τοῦτο τελεῖδγαι Xpigiayoig, καὶ δὴ τῦ-
τὸ τοῖς ἄλλοις “Ἕλλησιν ἐξεπόμπευον. καὶ τοὺς μάρτυρας Zuyxroy
καὶ" Βλανδίναν ὁμολογῆσαι διὰ βασάνων ἠνάγκαξον. οἷς εὐςόχως
Βλανδίνα ἐπαῤῥησιάσατο, «σῶς dv, εἰποῦσα, τούτων ἀνάογοιντο oi
μὴ δὲ τῶν. ἐφειμόνων κρεῶν δι ἄσχησιν ἀπολαύοντες ; C. 111. p. 149.
ed. Veron. p. 498. ed. Paris. | |
Videndum autem, annon hoc loco auctor Ireneum-
etiam ampliaverit, non tantum, uti ipse ait CEcumenius,
eum breviaverit, ni potius loca quiedam hujus epistole ex-
cerpserit, quze Eusebius reliquerat. Biblias interea tale quid
infra persecutoribus respondet, ad pag. 276. quale Blandi-
ne hic attribuitur, quam quidem B/andinam pro Bibliade.
ad alterum quoque locum invenit vetus interpres Rufinus.
Dum vero Bibliadem inter ceteros martyres Lugdunenses
alii multi scriptores commemorarunt, eidem sanct; muli-
eri, nomine ejus in codice suo invento, ista verba recte
assignavit auctor opusculi, quod in Regia bibliotheca
Matritensi hodieque servatur, cujus titulus est; 'Ex ij
Εῤσεθίου τοῦ ΤΠαμφίλου ἐκκλησιαςικῆς «rep) τῶν κατὰ διαφόρους
xalpou; ἐν διαφόροις πόλεσι ἀϑλησάντων ἁγίων μαρτύρων. Hoc
autem edidit Joannes Iriarte ejusdem bibliothece custos
ad pagg. 548—552. Catalogi anno 1769. typis impressi.
Etenim ille putabat hoc ipsum fuisse novum fragmentum
Eusebians historie nondum editum, quod tamen nihil
aliud est quam index sive synopsis martyriorum apud Eu-
sebium commemoratorum, adjectione paucorum verbo-
rum semel atque iterum auctus. .
origine autem calumniarum, cum τῆς ἀνθρωποφαγίας» ᾿
tum vero aliorum facinorum, optime agit Robertus Tur-
ner. in Libello Anglica lin conscripto, cui titulus,
Cause Calumniarum contra Christianos Primavos, quem-
que capite quarto ad pag. 71—73. de loco illo CEcume-
x2

4

408 ^. -. ANNOTATIONES ,.ὕὖὕὙχ}

nii consulas." Cum his autem Lugdunensium bene. confert
Athenagorm verba cl. Gallandius in Biblioth. PP. Τρία
SM ἡμῖν 4, &Ssóryro, Goégna ima, Ow

δείους μίξεις. Legat. Pro Christ. n. 3. al..4.
. Interea Athenagoras in codem libello ad n. 35. μας
scripsit, que cum Lugdunensium verbis in hac
shinus consentire videntur. Kaj τοι xa) δοῦλοί οἷσιν ἡμῖν, τοῖς
βὲν αὶ “λείους, τοῖς δὲ ἐλάτϊους" οὗς οὖκ ἔς: Au" port "
τῶν uel; xa3' ἡμῶν τὰ τηλικαῦτα ὁδὲ κατεψεύσαῖο. Ubi videndus
editor Benedictinus, Justini M. locum, perinde atque. m
Lugdunensium, contrarium quid sonantia afferens. .
Miei illud in memoriam revocandum easet, oneà
et. alteram exceptionem non abrogare solere regalem, sei
firmare ; nisi contigisset, ut ex hoc ipso Athenagorse looo
sibi colligeret Moshemius, eo tempore scripsisse aucto»
rem, qug de Lugdunensi vexatione rumor nondum | percze-
Duerat, eodem enim anno, Sui est 177, et scripeisse pre
Christianis Atbenagoram, et passos Gallos esee, aliunde
éstendit. Vid. Dissert. ad. Hist. Eccl. Pertinent. Vel. i
Diss. vi. $.16, Similia autem verbis Athensgore i ístis vi-

deas prolata apud Minucium Felicem, qui |
quente floruit. Ita enim ait Octavius 4 ejus,. » finds itu
semper ventilari et nunquam vel investigari vel probari,

tanto lempore aliquem existere, qui proderet, non dMiagcduni
facti veniam, verum etiam indicii gratiam consecuturum.
cap. xxviii. p. 14. ed. Davis. Ad testes vero quod attinet,

uos hoc loce memorat epistole auctor, servi isti, cum

infideles extiterint, idcirco a visu mysteriorum Christia-
morum prohibiti fuerant; sed iidem minis tormentorum
territi, militibusque instigantibus, calumnias, quales a Ju-
deis sub ipsa initia Christianismi, teste Origene lib. vb;
Contra, Celsum, de Christianis sparsz sunt, ignorata veri-
tate instaurabant contra dominos suos fideles.

P. 272. 1. 4. εἴτι τοιοῦτο] ἕν τι 7. Gruteri Lectt. STROTH.
ὅτι v. MS. Norfoic.

. Ibid. l. g. δέ οἰκειότητα] Fimc vox non solum propi
tatem generis designat, sed etiam amicitiam ac piod
fiam, Interpres Nicephori etiam humanitatem addidit,
non contentus necessitudinis vocabulo. VALESIUS.

Ibid. 1. 8. xa$' ἡμῶν] .Codex Regius iQ ἡμῖν. VALE-
BSIUS. Add ei Strothius marg Genev. ego MStum
MNorfolc. a quo quidem codice abeat τῷ ante Oro.

Ibid. l. 13. τι τῶν βλασφήμων)] Recte Rufinus blasphe-
miam adversus Christianorum religionem intelligit. Quod
plane confirmatur verbis proxime antecedentibus καὶ δὲ &xei-

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 909

νων. Cum enim servi Christianorum, metu cruciatuum
perterriti, infanticidia et incestos concubitus de Christianis -
confessi essent, studebat Satanas, ut Christiani qui com-
prehensi fuerant ejusmodi calumnias iu religionem nos-
tram jactarent. Quippe judices omni tonnentorum ge-
nere Christianos urgebant, ut Thyesteas quasdam cenas
et incestos concubitus apud se peragi faterentur. Quo
spectat illa vox Blandinz, in mediis cruciatibus nihil aliud
proloquentis quam Christiana sum : nihil apud nos mali
gericur. Potest etiam illud καὶ δέ ἐκείνων, referri ad. decem

08, qui initio persecutionis capti animum desponderant.
Christophorsonus blasphemiam contra nomen Christi in-
telligere maluit. VarLEsius. Favent saltem huic vocis
βλασφημίας interpretationi verba, quie infrá ad pag. 276.
de una ex lapsis nomine Bibliade, sed postea martyre,
extant. Καὶ Βιδλιάδα δέ τινα μίαν τῶν ἠρνημένων, ἤδη δόκων ὁ
διάδολος καταπεπκωκέναι» ϑέλησας δὲ καὶ διὰ βλασφημίας κατακρῖ-
ναι ἦγεν ἐπὶ κόλασιν, ἀνάγκαξων εἰπεῖν τὰ ἄϑεα ποερὶ ἡμῶν ὡς εὖ-
ϑραυςον ἤδη καὶ ἄνανδρον. vid. et ροδίῃεθο ad pag. 274.

P. 272. 1. 16. καὶ ςρατιωτῶν) Rufinus vertit officium, mili-
tes. -Nam Greca vox utrumque significat, tam officiales
seu apparitores Judicum, quam milites: ut fusius osten-
suri sumus ad libros de vita Constantini. Hic vero milites
malim intelligere, cum supra mentio fiat tribuni militum.
VALESIUS. |

Ibid. εἰς Zéyxroy] Rufinus Sanctum diaconum Vien-
nensem interpretatur : quod est ambiguum. Neque enim
Sanctus fuit diaconus Viennensis écclesie, ut quidam hac
Rufini versione inducti existimarunt. Certe Lugdunenses
in hac epistola id non dicunt: sed tantum affirmant illum
Vienna oriundum fuisse. Fuit igitur hic Sanctus patria
quidem Viennensis, diaconus autem Lugdunensis ecclesis,
VALESIUS. Opinatus contra est David Dalrymple, vir
nobilis, qui quodcunque epistole: apud Eusebium superest,
in Ánglicam vertit linguam, hune fuisse diaconum Vien-
nensis ecclesie, minoris enim momenti esse patriam ejus,
quam locum, quo munus ecclesiasticum obibat. Videoque
in SERAPIONIS Fragmentis, quz infra collocantur, simi-
lia his verba, Αἴλιος Πούπλιος Ἰούλιος ἀπὸ Δεδελτοῦ ἐπίσκοπος,
hoc est, Develti episcopus. Euseb. H. E. v. 19. Similiter-
que signantur episcoporum nomina et urbes apud conci-
lium Carthaginiense sub Cypriano celebratum.

P. 273.1.8. αὐτὴ] αὕτη ed. Steph. STRoTH. Mox de-
sunt verba xal πραρεϑῆναι in MSS. orfole. |

]bid. 1, 16. διεῤῥωγότος} Ed. R. Steph. περιεῤῥωγότος. Codex
x3

410 ANNOTATIONES

Med. Fuk. Savil. et Maz. διεῤῥουγότος habent, quod i
Ῥίροοι, VAwEsiUs. Lectionem alteram habent MS. Nor-

lucerne immisit Bonnerus. Vid. Martyrolog. part. iii.
p. 154. noviss. edit. W. LowTn. Conf. δ. 14. hujus

Ibid. l. 9. &ià τὴν ἐπιμονὴν) Ed. R. Steph. ὑπομονήν.
plector scripturam codicis Medicsi et Maz. Fuk. et Sav. in
quibus legitur ἐπιμονήν. Id est ob assiduitatem et gravita-
tem tormentorum. Nam quod ex Gruteri libro -
ὑπερθολὴν, vanissima conjectura est. Paulo post, (ad p. 275.)
ubi legitur ὁπότε μηδὲν dre, codex Medicseus et Maz. Fuk.
£t Savil. vocem interserit hoc modo ὁπότε μηχέτι μηδὲν αἶχον.
Qued est elegantius. VaLEsiUS. Ante Valesium ἐπιημονὴν

istoph. in ed. Genev. Lectt. pratulerant. Et μηκέτι ille
quoque Gruteri lectiones interserebant. Porro ὑπαρθδολὴν
tanquam conjectura ad marg. Castellani codicis affertur.
Statum post ὑπαχούσεδϑαι wuzp' αὐτοῦ MS. Norfolc.

Ibid. ]. 12. ὥςε μὴ δὲ rà to» καΐαπεῖν evop.z | Sumilia videre
est infra, libro de Martyribus Palzst. cap. n. et in Passione
S. Felicis ad calcem Lactantii de mortibus Persecutorum
edit. Oxon. et in Passione Tharaci, Probi, et Andronici
apud Baronium ad ann. 290. n. 2,7, 0. W. LowrH. Ad
qu:esita illa quod attinet, moris fuit, ut de omnibus hisce
rebus judex reum interrogaret. Mox £&orxaz»z pro isepar-
reuex MS. Norfzlc.

P. 375. ]. ὃ. οὐξκανεευ! $z:2cx»s ed. Steph. STRoOTH. Sed
in erempiari editizwis ed. Net. qucd in Bodleiana extat,

lhneam subter ductam idem reprobatur. Post πεζγῃς
n addit MS. Norfolc. xai ante 5*2»: Christoth. Lectt.

Ibid. 1.7. ἐκ τὰς vp; Allud:t ad cap. vii. ex Joannis
exangeli, i3 quo legi:üz Fhauima ce remíre egyus flueni
dgik£ VHvP. VALESIUS.

"διά. 1. ὁ. ευνεσταξαενι; Cokrcacram εἰ :ncuriam malim
τέσῖετο. quam dGi«rcOoX* ΕἸ GU LOSwNR ut initiO verteram.
Hec czim esset horwazz:m. Contractum autem intelligo
pex cugcitudhme tormentorum. Nam qui in eculeo tor-

uehantur vehemenuzs Caput iocurvare ntur, ut
wwt Arm. Mamellrus cum; ar. :e; sé ecmdeo caput in-
CEP. ΟἿΣ τὰ ΦΟΡΈΣ ΠΩΣΣ $003 ἐδ κατ. - [eepte Christo-
Qhenecer CDTIUIUEN& I4 CAcas COr$ES intCrpretatus est.
ALESIUS.

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 311

. P. 275. 1. 15. τῶν σωμάτων) Scribendum videtur τραυμά-
τῶν, ut legit Rufinus. VALESsIUS. |
" P.2706. 1.1. ὁπότε οὐδὲ) ὅποτε γοῦν οὐδὲ Gruteri Lectt. et
Margo exemplaris Jonestani. STROTH. Statim ante περι-
écovrój pro περιέσοιντο MS. Norfolc. et hoc loco τὴν post ἐδὲ
deest in MS. Bodl.

Ibid. ]. 4. ἀνέκυψε)] In ed. R. Steph. ἀνεχάλυψε. In co-
dice Mediceo et Maz. Fuk. et. Sav. et apud Nicephorum
legitur ἀνέχυψε, qux proculdubio vera hujus loci scriptura
est. Opponitur enim ἀνέχυψε xal ἀνωρϑώϑη llis quse supra
dixerat de toto corpore Sancti diaconi contracto atque in-
curvato. Itaque hic locus superiorem expositionem nos-
tram plane confirmat. VaLEsius. Habent ἀνέκυψοε Lectt.
quoque Penet. et Christoph. et cod. Norfolc. atque Margo
exemplaris ed. Steph. quod in Bodleiana extat. —

Ibid. 1. 10. δοκῶν ὁ 9i&6020;] Ex MS. Savil. seu Bedl. ar-

iculum recepi. xarexezloxsya pro χαταπεπωκέναι MSS. Norf.

Ibid. διὰ βλασφημίας) Christophorsonus blasphemiam
adversus Christum intellexit. Videndum tamen est, ne
hic quoque blasphemia adversus religionem Christiano-
rum intelligatur. Certe qux sequuntur verba id penitus
evincunt. Sequitur enim ἀναγχάξων εἰπεῖν τὰ ἄϑεα erepl ἡμῶν.
Porro hzc mulier in MS. Maz. ac Med. βιθλιὼς dicitur
non βίδλις. sic etiam vocatur in Fuk. Rufinus hanc cum
Blandina videtur confudisse gravi errore. VALESIUS. Ex
cod. Regio βίδλιδα posuerat ed. Steph. quam quidem no-
minis scripturam habent et Gregorius Tur. Gloria.
Mart. c. 49. et Martyrologi. Sed alteram lect. firmant MS.
Steph. Marg. ed. Genev. Codicesque Bodl. seu Savil. et Norf.
Qua vero ratione inductus Rufinus hzc omnia ad Blandi-
nae detorserit, nescio, nisi si hocce nomen in codice suo
pro Bibliade scriptum invenerit. Vid. supra p. 307.

Ibid. l. 18. ἐν τῇ ςρεδλώσε!) Abest τῇ ed. Steph. SrRoTH.

Ibid. 1. 16. ἀντεῖπε τοῖς βλασφήμοις In ed. R. Steph. τοῖς
βασανιςαῖς. Sed longe melior est lectio quam reperi in
codice Maz. et Med. Fuk. et Sav. τοῖς βλασφήμοις. Sic vo-
cantur a Lugdunensibus Gentiles, qui Christianam reli-
gionem calumniabantur : vel certe lapsi, qui pre erucia-
tuum violentia infanticidia et incestus a Christianis ad«
mitti fassi erant. VaALEsiUs. Sed delapsorum hujusce-
modi confessione, nihil, quod credam, exstat. Valesii lec-
tionem firmant Lectt. Venet. MS. Norfolc. cum Margine
Steph. ed. in Biblioth. Bodl. Christophorsonique Lectt.

Ibid. e; ἂν saibla φάγοιεν)] Erubescat error vester Chris-
dianis, qui ne animalium quidem sanguinem in epulis

x4

41 1.1 ANNOTATIONES tv

esculentis habemus, qui propterea. quoque suffocatis et
morticinis abstinemus, ne quo. modo sanguine .contamine-
mur vel intra viscera sepulto. Tertull. Apol. cap.g. Es-

dem fere asserunt Ori contra Celsum lib. viii. circa
medium. Minutius Felix Octav. . 55. Clem. Alex.
Predag. lib. iii. cap. 3. prope finem. ia Orientalis

Augustinum vero, aliosque cjusdem stata ΟἹ istianos, iu

cussus, nullo cruento vulnere occisus est ἢ Et qui forte

fauci tangere ista formidant idant, a.ceteris irridentur. 38tin.

contra Faustum Manich. lib. xxxii. cipe 13. RgADixG..
P. 277. 1. 1. καὶ τῷ κλήρῳ] καὶ ἐν τῷ xA. MSS. Bodl. et Norf.

. Ibid. 1. 6. καὶ τὼς ἐν τῷ ξύλῳ διαεάσας τῶν ποδῶν] Superiore
libro ubi de Justini martyrio dictum est, observavimus.
ζόλον a Grecis dici, quem Latini appellant nerpum. Id
plane mira di € qui hunc Egon interpretatur.
. «fc septimo (ut dicunt). pnincto in nervo. pedes, conira guam .
eredi fas est, distenti, 1n intimo pamarum loco i .
Has διατάσεις τῶν τοοδῶν optime expressit Prudentius in
versibus quos supra citavimus.

Lignoque plantas inserit,
Dwar:icatis cruribus. .. |

Porro hujus supplicii hzc videtur fuisse forma. Truncus
fuit ligneus, quinis hinc et inde foraminibus certo invicem
spatio divisis excavatus. in hzc foramina tanquam in ocreas
quasdam, pedes inserebantur noxiorum, et vinculis. seu
nervis astringebantur, ut ex Aratoris versibus colligitur,

uos supra retulimus in annotationibus ad librum iv. Et
Rufinus quidem hzc foramina vulgo puncta ap llata esse
testatur, quod confirmat locus ex passione brysant et
Darie, quem ibidem adduxi. Sed quod Rufinus sept-
mum punctum dixit, vix credibile mihi videtur. Certe
Eusebius hoc loco quintum duntaxat foramen dixit: et
aliis in locis hunc numerum foraminum nunquam super-

essus est. De hig punctis intelligendys est locus in actis
Cirecis Passionis Tarachi Proli et Andronici. Μάξιμος syys-
μὼν εἶπε βαλόντες αὐτῷ σίδηρα, εἰς τέσσαρα κεντήματα διατεί-
vare, quod vetus interpres pessime vertit, hoc modo, Mit-
tite ali ferrum per quatuor loca nervorum, et confringite.
VALESIUS. ! !

“

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 4:13

P. 277. 1. 12. ἐπιδεικνύων τὴν αὐτῷ δόξαν] Pro his Christoph.
ἀλλὰ καὶ T8 Θεῦ ἐνταῦϑα ἐπιδεικνυόντας τὴν δόξαν. STROTH.

Ibid. l. 15. τοῦ Κυρίου] τοῦ abest ed. Steph. STROoTH.
Addas MS. Bodl.

P..278. l. 5. τῆς ἡλικίας] τὴν ἡλικίαν non male MS. Norf.

Ibid. 1.6. διὰ τὴν προκειμένην] Hoc loco verba videntur
esse transposita. Sic igitur legendum puto διὰ τὴν byxa-
μένην σωματικὴν ἀδγένιαν. Et paulo post ubi legitur διὰ τὴν
ἐγκειμένην τῆς μαρτυρίας ἐπιϑυμίαν, SCribO τοροκειμένην. Porro
hoc Pothini martyrium elegantissime describit Eucherius
Lugdunensis episcopus in sermone de S. Blandina. Pre-
stitit inter ista divina providentia, ut in tantis patrice sacri-
Jiciis, etiam Pontifex non deesset. Rapitur ad impiam quee-
s£tonem randavus et plenus dierum B. pater noster Pothi-
nus, ecclesice hujus antistes, et. pro eruditionis μὲ credimus.
merito, gregi suo jungitur. c post Dominici corporis sa-
crificium, profanis tribunalibus novam de se hostiam Christo
ollaturus infertur. Senilis infirmitas per injurias et afflic-
tiones furentium ministrorum ita celerem sortitur exitum,
ut intelligeres ad tempus illud. soli martyrio reservatum.
VALESIUS. Pothini nomen in editionibus Rufi male
scribi Photinus notat Strothius, imo Cacciari in omnibus
suis codd. Rufini scriptis inveniri Photinus, aut Fotinus.
testatur. Sed Poniinus eque malum habet Rufinus MS.

Magdalenensis.

Ibid. ]. 9. ἐσύρετο] ἐφέρετο ed. Steph. ducitur ad tribuna-
lia imo potius defertur. Ff. ἐσύρετο Niceph. et V'alesii ed.
STROTH. Lectionem Palesianam firmant nostri quoque
manuscripti. ᾿

Ibid. 1. 14. 78 Χρις 8] 78 Kupie MS. Bodl. :

P. 279. 1. 4. εἴ τις]. εἴ τι Episcopi Castal. Cod. STRoTH. -

Ibid. l. 5. τοὺς ϑεοὺς αὐτῶν) Hoc αὐτῶν ex ed. Steph. re-
stituit Strothius, quem ego secutus sum, quia ita sepius
scribi in vet. codicibus solet, etsi alterum ἑαυτῶν Valesius
preetulerit. !

Ibid. 1. 6. ἐῤῥίφη ἐν τῇ εἱρκτῇ Codex Medicszeus habet εἰς
τὴν sipxr4v. nec aliter codex Maz. Fuk. et Savilii. ΝΑΙ Ὲ-
SIUS. lta Valesius, qui εἰς τὴν εἱρκτὴν imprimendum cura-
vit, quod rectius est, ait Strothius, si grammaticam spec-
tes, at quis, inquit ille, hanc lectionem, si aderat primitus,
mutasset in magis solecam? Porro extat Stephaniana
. Jectio in codd. Regio et Nosfole Ad oram vero exemplaris

edit. Steph. in bibliotheca Bodl. rescriptum est εἰς τὴν sipx-
τήν. lta et Christoph. Lectt. ἐῤῥίφϑη Gruteri Lectt. ha-
bent.

9:14 τ. -ΑΝΝΟΤΑΤΙΟΝῈΒ ^75 7s

P. 279. .}. 8. τοῦ Θε00] Τοῦ, quod Valesius ex MStis sog.
addidisse videtur, expunxit Strothius, sed'cum' Valesio fa
ciunt ambo scripti mei. 2220

Ibid. l. 0. σπανίως μὸν γεγονὸς) Notandum est quod aivit
Lugdunenses, rarum adhuc in ecclesia ejusmodi indul-
gentis usum fuisse erga lapsos. Nempe quia àd hoc us-
que. tempus pauci admodum lapsi fuerant. Itaque ces-
. sante morbo, nihil opus erat hujusmodi medicina. Sub.
secutis autem persecutionibus, hoc. remedium 1
usitatum est. VALEsIUS. AÀ scopo hic aberrare Valeatus:

ico interpreti videtur, quem supra ad pag. 309. nomi-
navi; siquidem putat ille hoc loco agi de lapsis raro: ett«
emplo, quod infra positum est, EI 12, et 19. resipiscent- -
bus; atque fieri posse, ut ad ' Heb. vi. 4. et mq portet
auctor. Mox abest articulus ante Xoigoo à MS. Norfolc.:"
ipi. Ld ὁμολογοῦντες ὃ καὶ ἧσαν M ὄντες τὸν Og

. Norfolce. Mox quoque . 280. lin. 3. τὸν Θεὸν

ὩΣ ἀλη MUT ον
. P..280. 1. 4. ἐτιμωρεῖτο) ἐτιμώρα ΜΘ. Steph. Margg. odit.
Genev. et exemplaris Jones. STROTH.. ki Ἔξ α

Ibid..1. 5. διαδήλους τὰς ὄψας) Confer verba Dionyiii
Alexandrini infra lib. vi. Eusebii Hist. c. 41. W. Low m. .

Ibid. 1. 6. epoíera»] In codice Maz. et Fuk. Savil. et.
Mediceo legitur πσροήεσαν, quam scripturam secutus vide-
tur Christophorsonus. Hoc est quod ante dixit κατὰ τὰς
«παρόδους : dum scilicet e carcere procedunt usque ad tri-
. bunal. VarEsrius. Neque favet lectioni Stephaniane
σροσύήεσαν cod. Norfolc.

Ibid. 1. 8. dee] ὡς Steph. ed. SrRoTB.

Ibid. l. 9. ἐν κροσσωτοῖς χρυσοῖς «ππεποικιλμένοις) Alludit ad
locum qui est in Psalmo xliv. et paulo aliter hodie legitur,
. σσεριποποικιλμένη scilicet. Sed melius est Φεριπεποικιλμέόγοις.
Mos enim erat, tunicarum fimbrias variegare, ut testatur
Amm. Marcellinus in lib. 14. €t longiores fimbrice tunice
perspicue luceant, varietate liciorum effigiatee ἐπ species
animalium multiformes. Certe in codice Med. et Maz.
scribitur -σεποικιλμένοις, nec aliter Fuk. VALEsi1Us. Ad-
das MSS.. Savil. seu Bodl. et Norfolc. sed Stephani lectio-
nem τοεριπεποικιλμένοις Strothius in ed. suam revocavit.
Ceterum in edd. τῶν nonnullis legitur; σεριδεδλημένη, ere-
ποικιλμένη, ex qua forsan duplici lectione nata altera vide-
tur περιπεποικιλμένη.. n |

Ibid. 1. 10. εὐωδίαν ὀδωδότες τὴν Xowev] Alludit ad verba
Pauli apostoli, Christi bonus odor sumus. (2 Cor. ii. 15.)
VALESIUS. Confer et apostolum in Ef. ad Ephes. v. 2.

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 315

Verba autem, quse sequuntur, dye ἐνίθς δόξαι καὶ μύρῳ xoc-

"ἢ la) αὐτοὺς, Sic vertit Rufinus, ἑέα ut viderentur
sili non tn ergastulo sed in mirotheca conclusi, vel, ut legi-
tur in codice Magdalenensi, sed in lecto strato plumis mi-
rothecee conclusi, quasi invenisset wetus hic interpres xs-
xia, non autem κεχρίό)αι.

Greca vero fortassis ita interpretanda sunt, tanquam si
martyres tam hilares atque decori aspectu fuerint, ut non-
nullis viderentur re vera bene olere, unguento delibuti ac
nitentes, spectante auctore ad illud Psaími civ. τοῦ ἱλαρῦνοιῃ
τὸ πρόσωπον τῷ ἐλαίῳ. lta odorem memorarunt auctores
epistole de martyrio Polycarpi scripte, quem e corpore
emissum ejus putabant. Vid. opusculi finem. Sed tamen
credidisse ipsum hujus" Lugdunensis epistole scriptorem
quemvis orem divinum sub sensus cecidisse, quicquid

ii tum temporis opinarentur, fortasse incertum est.

Ibid. ]. 13. προσέτι δὲ καὶ ὑπὸ τῶν i3yàv| Particulam xai,
quam ex MS. Bodl. addidi, Rufinus olim invenisse videtur,
qui vertit, Sed et ipsis gentilibus in multo opprobrio expo-
siierant. ——

P. 281. 1l. 1. xo) οἱ συλλαμβανόμενο)] Addunt δὲ Gruteri
Lectt. et cod. Castellanus. STROTH.-

lbid.l.5. τὰ μαρτύρια τῆς ἐξόδου αὐτῶν) Verba hic viden-
tur esse transposita, quz sic construo : εἰς «ay εἶδος διήρειτο
τῆς ἐξόδου τὰ μαρτύρια αὐτῶν. VALESIUS. Anne verba hzc,
τὰ μαρτύρια τῆς ἐξόδου αὐτῶν, sive testimonia per mortem tipso-
rum daía, simpliciter martyria significant? Certe vetus
interpres habet, per diversas species martyrii ipsorum, at-
que ita locum Nicephorus refinxit, εἰς τοοικίλον τὰ μαρτύρια
διῃρεῖτο. Paulo post ἀνθέων pro ἀνθῶν MSS. Norfolc.

Ibid.1.8. γοῦν] Ed. Steph. lectionem δ᾽ οὖν in textum
suum recepit Strothius.

Ibid. l. 11. καὶ ἡ Βλανδίνα καὶ 'Arla^og] Prius illud καὶ
nescit MS. Norfolc.. Cum circumflexo nomen Βλανδῖνα in
MS. Bodl. ssepius scribitur. Desiderari autem articulus ὁ
ante "Ατῖίαλος videtur.

Ibid. |. 12. εἰς τὸ δημόσιον] Hoc nomine amphitheatrum
videtur intelligi. Neque enim referri potest ad ϑέαμα. Pri-
mo quia repetitur preepositio εἰς τὸ δημόσιον καὶ εἰς τὸ κοινὸν,
&c. lta enim legitur 1n codice Med. Maz. Fuk. et Savil.
Quod si δημόσιον referretur ad vocem ϑέαμα;, dixissent εἰς τὸ
δημόσιον xal κοινὸν, &c. Porro eleganter amphitheatrale
munus, in hae epistola vocatur publicum Gentilium inhu-
manitatis spectaculum. ἴῃ eo siquidem loco Gentiles
suam tum in Christianos, tum in reliquos bestiarios, bel-

"6 Θ΄. ANNOTATIONES .“1.. τ΄

luinam ssvitiam publice spi exhibebant. V&ts

siUS. ÁAbfuerat ἦν ed. Suebk. «i anto sam t dotebo
ea MS. Savil. seu Bodl. ἤγοντο' ἐπὶ τὸ δημόσιον, id. vero fho-
tum est propter voces intermedias omissas, rà ϑηρίω dji
Codex autem qui a Valesio hic et alibi tanquam Saviliam
adducitur, exemplar fuit, ut ssepius dictum est, editionis
Stephanians cum codd. scriptis ab Henrico Savilio collis»
tum, non MS. ejusdem Savilii Bodleianus.: ; Hos Min
P. 361. l. 13. τῶν ϑηριομαχιῶν ἡμέραις διδομένης} Hiujaa. |

sensum non assecuti sunt in Log dunemsis auietri esl)
idem seu Legatum provincie i5, spectitu-
lum ferarum extra ordinem populo pre isse, οὐδε μὴν
ad ád die, propter Christianos quos ad bestias danmaventit;
Erant enim apud Romanos ordinarii ac solemnes miün-
rum dies, qui.in mensem Decembrem incidebant, ut: eit
in Calendario Heruvartii. Extra hos dies non licebat si»
nerariis ac duumviris quibus hujusmodi editionum .osus .
erat impositum, spectacula ferarum populo exhibere... Ut

ecclesise S martyrio

docet.epistola m i ἶ Poly oue
quse superius relata est in ἦρτο 4. Verum majores: udióes
' qui jus gladii et ad bestias damnandi habebant, hujàp
1 meridiana spectacula, quoties ipsis libitum erat; ux
hibebant, ut cum populi voluptate noxios e medio tolle-
rent. Cujus rei exemplum illustre est in Áctis Martyrum
Tarachi, Probi et Andronici. Nam cum Maximus Pro-
consul Cilicie eos ad bestias damnasset, advocans Teren-
tianum Sacerdotalem Ciliciz, jussit ei sequenti die munera
edenda curare, ut legitur in cap. x. eorundem Actorum.
VALESIUS. Ait Strothius * Ad hoc ἐκίτηδες referendee
* sunt voces διὰ τοὺς ἡμετέρους, interpretamur igitur, C4
*€ qostrorum causa opportune adessent dies, quibus dari so-
* lerent spectacula. Non enim extra ordinem dabantur
* tunc spectacula, ut Valesius putat, sed aderant dies,
* quibus darentur: nunc vero quum Christiani, quorum
** facta est mentio in carcere tenerentur, atque ad mortem
“4 damnati essent, etiam propter hoc opportune aderant."
Hec ille, at vereor, ut ἐπίτηδες adverbialiter sumptum, op-
portunum quid vel commodum usitate sonet ; certe Vett.
Gloss. habent, ἐπίτηδες, de industria, data opera, consulto.
Cujus interpretationis illustrationem dabit Aristoteles in
Poetica, c. 10.---τὸ γὰρ ϑαυμαςὸν οὕτως f μᾶλλον, ἣ si ἀπὸ τὸ
αὐτομάτε καὶ τῆς τύχης" ἐπεὶ x, τῶν ἀπὸ τύχης ταῦτα ϑαυμασιώτατα
δοκεῖ, ὅσα rtp "FHITHAES φαίνεται "eyovévoy οἷον, ὁ ἀνδριὰ
ὁ τοῦ Μίτυος ἐν Agra ἀπέχτεινε τὸν αἴτιον τοῦ Say&ra τῷ Mi,
ϑεωρᾶντι ἐμπεσών" ἔοικε γὰρ τὰ τοιαῦτα οὐκ εἰκῆ γενέδδαι. — Dici

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 417

quidem possit, illud a Deo causa Christianorum provisum
isse, seu consulto factum. Sed cum Valesio magis facio.

P. 281. 1. 17. διὰ erXeovav ἤδη κλήρων] Jam supra monui-
mus multas hic translationes esse a re athletica. Inter
has numeranda est vox xA3goi. Solebant enim athletz qui
in ludis certaturi erant, sortito educi. Quod quomodo
fieret, docet nos Lucianus in Hermotimo. Cistella erat
argentea, Deo certaminum presidi sacra, in quam conji-
ciebantur sortes seu tesserze breves. In duabus inscripta
erat httera À : in aliis duabus B. in aliis item duabus T.
et sic deinceps. Tum athlete sortes e cista educebant.
Quibus Α. obvenisset, ii inter se committebantur primo

oco pugnaturi. Eratque hic πρῶτος κλῆρος. Similiter qui
hteram B. eduxissent, secundo loco inter se certabant.
Ita sors et urna suum cuique adversarium adsignabat. [8
qui adversarium suum vicerat, non statim coronabatur.
cum alis qui adversarios item suos vicerant, iterum
pugnaturus componebatur, donec unüs omnium victor su-
pereseet. Quam in rem pluribus opus erat sortitionibus.
inc est quod in inscriptione Farnesiana, quam refert
Gruterus pag. 314. Asclepiades quidam Pancratiasta, in
multis certaminibus victoriam retulisse dicitur, τὸ δεύτερον
xal τρίτον μετὰ expórroy ἣ δεύτερον κλῆρον ςήσας τοὺς ἀνταγωνιςάς.
Id est, post primam aut post secundam sortitionem, secundo
vel tertio superatis adversariis. Id enim usu veniebat, ob
eam rationem quam dixi, quoties plura erant paria athle-
tarum. Quippe victores inter se componebantur, et se-
cunda inter eos fiebat sortitio, ac rursus tertia; donec vic-
toria ad unum rediisset. Et hoc est, quod in hac epistola
dicitur διῶ πλεόνων κλήρων. Ad hanc athletarum sortem re-
ferenda sunt ea, quie habes in principio hujus epistole de
Epagatho, ἀνελήφϑη x, αὐτὸς εἰς τὸν κλῆρον τῶν μαρτύρων. V AL.
Ante ἀγῶνα addunt ἔογατον Christoph. Lectt. ΒΥ ΒΟΤΗ.

P. 282. 1]. 1. τὰς διεξόδους τῶν μαςγων) Musculus vertit
verberum illationes. Christophorsonus trajectiones. Dic-
tum videtur pro τὰς ἐν ταῖς διεξόδοις μάςιγας, 1d est, verbera
illata dum traducerentur in pompa. Moris autem erat, ut
bestiarii antequam pugnarent cum bestiis flagris verbera-
rentur, ut docet Tertullianus in lib. I. ad Nationes cap. 18.
et in lib. ad Martyras cap. 5. Sic in Passione SS. Perpe-
ture et Felicitatis scriptum legimus: “44 hoc populus ez-
asperatus flagellis eos vexari pro ordine venatorum postula-
vit. Ubi vide que notat Lucas Holstenius. Itaque eo
Joco διεξόδους verto transcursiones flagrorum. Omnium
enim venatorum flagra per ordinem excipiebant bestiarii,

318 - A ANNOTATIONES

ut ex Áctis illis et ex Tertulliano discimus, qui et trans-
currendi verbo in ea re utitur. VALESIUS.

P. 282. l. 4. καὶ ἐπὶ màaci] Abest καὶ ab ed. Steph. ST ΚΟΊΤΗ.

Ibid. 1]. 5. ἐνεφόρει] ἐνεφύρει Cod. Castal. SrTRoTH.

Ibid. 1. 6. ἔληγον] ἤλγουν ΜΘ. Bodl. quod Nicephorus
uoque invenit, qui tamen locum sic refinxit, οἱ δὲ τοσοῦτον
Ay8y ὡς καὶ νικᾷν βόλεδγοι τὴν ὑπομονὴν, ola μαινόμενοι.

Ibid. l. 8. εἰσήκασαν) Posuit quidem Valesius, fortasse ex
scriptis suis, certe cum eo consentientibus MSS. Bodl. et
Norfolc. ἥκεσαν, sed ex ed. Steph. εἰσήκουσαν revocantem
Strothium secutus sum.

Ibid. 1. 9. μὲν οὖν] Abest οὖν ed. Steph. SrTRoTHh.

Ibid. 1. 11. ἐν τοῖς μονομαχίοις] Codex Maz. Med. et Fuk.
habent μονομαχίμοις. VALESIUS. Addas Cod. MS. Savil.
in Biblioth Bodl. unde τοῖς abest. Sed postea ad pag. 287.
l. 13. vox μονομαχίων extat. Habebant Lectt. Gruteri et
cod. Castell. μοναρχίοις vel μοναρχείοις. Statim post αὐτῷ pro
αὐτοὶ cod. Norfolc.

P. 283. l. 2. ὑπὲρ αὐτῶν] ὑπὲρ ἡμῶν Christoph. Lectt.
STROTH.

Ibid. l. 4. τὴν κοινωνίαν ἀεὶ ἔχει] Cum voculam Valesius
ἀεὶ addidisset ex codicibus 8018, nam certe ipsum ἀεὶ ex-
hibent nostri manuscripti, eandem minus recte expunxit
Strothius. Supra ad p. 282. 1. 14. ἐκθαλλομένων pro εἰσθδαλλο-
μένων extat in MS. Norf. a quo ad p. 283. l. 1. αὐτῶν abest.

Ibid. l. 8. τῷ μὲν σκολιῷ ὄφει] Profert hoc loco Esaiee ver-
ba in cap. xxvii. comm. 1. Ànglicus interpres David Dal-
rymple. ᾿Εν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐπάξει ὁ Θεὸς τὴν μάχαιραν τὴν
ἁγίαν, καὶ τὴν μεγάλην, καὶ τὴν ἰογυρὰν ἐπὶ τὸν δράκοντα ὄφιν φεύ-
γονται ἐπὶ τὸν δράκοντα ὄφιν σκολιόν" ἀνελεῖ τὸν δράκοντα.

Ibid. l. 11. ἐκθιάσασα] Scribendum est ἐκδιάσασα, ut su-
pra. Atque ita legitur in codice Mediceo et apud Nice-
phorum. Vide Petrum Fabrum in libro primo Agonistici
cap. 24. Porro notandum est Blandinam, utpote servam,
cruci affixam fuisse, quod erat supplicium servorum. Va-
LESIUS. Stephani lectio est ἐκδιδάσασα, suffragantibus

uidem nonnullis libris scriptis; cum vero res manifesta
sit, alteram in textu Strothium secutus posui.

Ibid. 1. 16. γεγυμνασμένος ἣν] Restituit, si quid id refert,
Strothius ex Steph. ed. ἦν γεγυμν. sed Valesio suffraga
codex uterque meus. :

Ibid. l. 17. καὶ πεεριωχϑεὶς κύκλῳ ToU ἀμφιϑεάτρθ] Solebant
olim gladiatores et bestiarii, antequam certamen obirent,
per ora populi circumduci. De qua pompa loquitur Lu-
cianus in Toxari, ut notavit Salmasius in notis ad Julium

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 410

Capitolinum pag. 91. et Casaubonus; post Lipsium in
Saturnalibus, qui locum Quintiliani ex declamatione nona
eo spectantem primus adduxit. Id autem fiebat non so-
]um in iis qui seipsos ad ludum auctoraverant, sed in reis
ui ad ferrum aut bestias damnati erant. Martialis.
Traducta est gyris, nec cepit arena nocentes.
VALESIUS. Christoph. Lectt. habent περιαχθένϊος. STROTH.

P. 284. ]. 3. ὅτι Ῥωμαῖος ig] Additum est in Cod. Norf.
“Ατῆαλος ὁ Χριςτανὸς, quod ex antecedentibus fortasse irrepsit.

Ibid. l. 4. καὶ τῶν λοιπῶν] Abest x, ab ed. Steph. STROTH.,

Ibid. 1. 6. καὶ τεριέμενε τὴν ἀπόφασιν τὴν ἀπ᾽ ἐκείνου] Inde
collige hanc persecutionem sine novis imperatorum edictis
motam fuisse, in qua tamen innumerabiles martyres per
totum terrarum orbem occisos fuisse asseverat Eusebius.
Non itaque recte infert Dodwellus paucos fuisse marty-
res, eo quod pauci Romani imperatores edicta adversus
Christianos tulerint. Verum de his fusius in Przfatione

nerali. RuiNART. ad Zfcta Martyrum Sincera. Confer

usebii verba ad pag. 298. supra adducta.

Ibid. 1. 8. τὸ ἀμέτρητον] τὸ ἄμετρον Lectt. Gruteri et Mar-
go Exemplaris Jones. STROoTH.

Ibid. ]. 10. X, μάρτυρες τοῖς μὴ μάρτυσιν ἐχαρίξοντο) Id est,
dextram lapsis porrexerunt, et medicinam adhibuerunt, et

iis intercesserunt. Id enim solebant martyres, ut ex
ypriano didicimus. VaALEsius. Rufinus quidem vetus
interpres sic vertit, e£ ipsi nondum martyres cohortationi-
bus suis plurimos martyres faciebant. Omni vero conjec-
tura me abstinens, τὸ ἐχαρίξοντο Latine redderem, gra-
£iam dederunt et concesserunt.

Ibid. 1. 18. ἀνεμητροῦντο)] Dudum conjeceram scriben-
dum esse ἀνεμητροῦντο. Postea vero in codice Regio ita
superscriptum inveni eadem manu Quinetiam Christo-
pborsonum ita legisse apparet. p. 318. Hieronymus in

εἶν. Epist. ad Galatas: Sed et «illud est intuendum, quod
qui per peccatum quodammodo homo esse desierat, per poeni-
£entiam concipitur a magistro, et rursum in eo Christi re-
formatio repromittitur 8c. VALESIUS. ἀνεμετρᾶντο codd.
et edd. omnes. ἀνεμορφᾶντο Christoph. Lectt. at 1n versione
nostram. lectionem expressit, quz etiam in cod. Reg. su-
perscripta est, probante Valesio. SrTRoTH. Errare vide-
tur vir cl. circa versionem Christophorsoni, quz habet,
iterum in membra formati, illud &veuoppSvro potius secuta.
Vertit Musculus refingelantur. Statim vero.ante hec et ad
271, verbum quoque ἐκτιτρώσκω metaphorice adhibetur..
Ibid. 1. 16. &|yyAvxalvovro;] Εἶος verbum tam active, quam

IN EPIST. VIENNEN. ET EUGDUNEN. 321

habito privilegio ejus preses populo ferocienti hominem
tradidit, quod quidem his fortasse verbis innuitur, xal γὰρ
καὶ τὸν "᾿Ατίαλον τῷ ὄχλῳ χαριδόμενος ὁ ἡγέμων ἐξέδωκε πάλιν
τοῖς δηρίοις ? Imo habet vetus interpres Rufinus, quem con-
ira preceptum Cesaris gratificari populo volens &c. Hanc

j sententiam sunt amplexi Tillemontius Mem. Ecc.
et.Lardnerus in Testimon. Judaic. et Ethnicis, Anglicus-
que insuper interpres. Ceterum notat Strothius, Chris-
toph. post xà; μὲν addere ὁμολογᾶντας, tale quid enim deesse
ex Rufino quoque patere, qui habet persistentes.

P. 285. 1. 3. εἰ δὲ τινες ápvaivro, τούτους ἀπολυϑῆνα!)] Mira
ratio judicii si apostate, de quibus lata hzc sententia,
e homicide, sive incesti fuissent. s

id. 1.4. τῆς ἐνθάδε τεανηγύρεως) Celebris ex omni Gallia
conventus ludorum causa fiebat Lugduni, ad aram Au- ἢ
gusto sacratam. Dicatá autem fuerat hec ara Julo An-
fonio et Fabio Africano Coss. Calendis Augusti, ut scribit
Suetonius in Claudio. (scil. Augusti Ces. temporibus.)
Kos, Iuados adhuc sua state mansisse scribit Dio. Ex his
colliggitur martyres Lugdunenses mense Augusto passos
ege. Quod autem Hieron. Ado, Usuardus, Beda, Nothke-
rus alaique natalem Lugdunensium martyrum conferunt in
dixxa iv. Nonas Junii, nihil me movet. Diu enim post il-
lenuxna necem, cum illorum reliquie inventz fuissent, hic
diég potissimum electus est, quo omnium simul memoria
celebraretur; cum tamen non uno eodemque die omnes
| i sint, ut ex hac epistola constat. VALEsiUS. (Sed
snartus censet, id factum eodem die fuisse, eo quod ii,
u ex his sanctis martyribus priores mortui sunt, vel
thinus, hoc die obiisse putarentur.) Ex his verbis Loy-
dius et Dodwellus manifestum fieri arbitrantur, Martyres
Logdunenses anno Chr. erxvir. sanguinem effudisse.
At lieet certum sit, aram Lugduni primum Augusto dedi-
caíam esse Kalendis Augustis, Iulo Antonio, Fabio Afri-
camo Coss. Ludi tamen illi non singulis quinquenniis sed
uetannis celebrati, ut observavit Marca in Dissert. de
irivoat u Lugdunensi, num. c. &c. qui fuse loquitur de
conventu illo populorum Gallie, qui quotannis fiebat in
colonia Lugdunensi ad aram Augusto Principi dicatam, de
quo ait hunc Eusebii locum accipi debere, recteque πσανή-
ne a Rufino JVund?nas versam. | Sic in veteribus glossis
undine ἑορτὴ, que mercimonia quoque significant, quod
tari solerent. diebus festia. 44nt. Pagi ad ann. Chr. 177.
». Aurelii 17. a. RgADING. allatus. Vid. supra not, ad
py - 296- de vexationis hujus anno.
wv" OL. I. Y

.2ὃϑὃ ὁὃθ6ὲ ANNOTATIONEÉS '

P. 385. 1. 11. ᾿Εδοξάξετο δὲ] γὰρ MS. Bodl. |
. Tbid. l. 14. r$ τῶν μαρτύρων κλήρῳ] Hoc loco codex Me-
diceeus melior est Regio. Scriptum enim habet τῷ τῶν p.
κλήρῳ, et sic Nicephorus quoque scriptum habet. (n
lectionem alteri longe preestare, ex iis qu:e supra diximus,
liquido patet. κλήρῳ etiam legitur in codice Maz. et Fuk.
et Saviliano. y ALESIUS., jo editionis τ Stephaniane
τῷ μαρτύ pow est. consentit cum altera scriptura
M$. quoque Nor οἷο. Porro habebant κλήρῳ Gruteri Codi-
cisque Veneti Lectt. ;

id, 1, 15. errors] τοτὲ ed. Steph. SrTRoTH. Mox
poet ἐνδύματος κοῦ addit Tillemontius de leur battesme.
rte vestis nuptialis heec est, qua homo non vestitus in
tenebras exteriores missus est. Mat. xxii. 11, 13. Tum ἔχον-
τες bos eóvres habet MS. Norfolc.

P. 396. 1. 2. βλασφημᾶντες τὴν ὁδὸν] Hoc loco βλασφημᾶντος
idem valet ac βλασφημεῖδϑαι «ποιοῦντες. Qure loquendi forma
usitata est in sacris libris; ut cum dicitur in i
Viri Ninivite surgent et condemnabunt vos in Judicio. Id
est, condemnari facient. Et Musculus quidem vertit hoc
modo, fer vite» suc conversationem viam Dei blasphemaen-
tes. ristophorsonus vero interpretatur. viam veritatis
contumeliis afficientes. At Nicephorus cum hsc non intel-
ligeret, locum interpolavit. VArEsrvs. Religio Chris-
tiana sipius in Actibus Apostolorum et veterum scriptis ἡ
ὁδὸς dicitur, Act. ix. 2. Saulus Damascum profectus est,
ὅπως ἐάν τινας εὕρῃ τῆς ὁδοῦ ὄντας, ἀγάγῃ εἰς Ἱερουσαλήμ. Idem
rursus cum in synagoga Judseorum Ephesi prsdicasset,
cap. xix. ver. 9. indurati sunt, κακολογοῦντες τὴν ὁδὸν ἐνώπιον
τοῦ σλήϑους. Ibidem, ver. 23. ortus est tumultus non par-
vus σερὶ τῆς ὁδοῦ. Postea Felix ampliavit Paulum cap. xxiv.
ver. 22. donec exquisitius resciret τὰ τοερὶ τῆς ὁδοῦ &c.
Pearsen. Expos. Symboli p. 108. a READING. allatus. -

Ibid.1. 6. τὴν epi; Θεὸν ἀγάπην] τὴν «pis; τὸν Θ. à. MSS.
Bodl. et supra ad l. 2. deerat in MS. Norfolc. oi ante υἱοί.

Ibid. 1.7. xal παῤῥησίαν τοῦ λόγου" ἦν γὰρ καὶ οὐκ ἄμοιρος
ἀποςολικοῦ χαρίσματος) Auctor recordatus est verborum
S. Luce, “οἰ. 44post. capite iv. comm. 29, 30, 31.

Ibid. 1. 11. ἐπὶ τὴ ἐπὶ τῷ Margo Exemplaris Jones.
STrRoTH. Supra adl. 10. περιεεήκοσι MSS. Bodl. et Norf.

Ibid. l. 13. ἐκισήσαντος τοῦ ἡγεμόνος Rufinus vertit, qui a
Preside in medium statui jussus. Musculus autem ita
vertit, Urgente vero Preside, 9c. quem secutus est Chris-
tophorsonus. Possis etiam ita vertere. Quod cum animad-
vertisset Praes, &€9c. Mihi tamen magis arridet Rufini

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. | 323

versio. ἐκιςῆσαι enim proprie est sistere coram judice, quod
etiam τπιαραςῆσοι dicitur. VaLEsIUS. Habet ἐπιςήσαντος
αὐτοῦ τὸ ἣγ. MS. Norfolc. et statim post τίς εἴη pro ὅς τις
εἴη idem codex Bodleianusque.

P. 286. 1. 16. μετὰ X, τοῦ ᾿Ατάλου] Τοῦ, quod addidisse ex
MStis suis Valesius videtur, Strothius textu suo expunxit.
Sed cum Valesio facit, ut credo, MS. Norfolc. et in Bodl.
positum est, μετὰ καὶ τὰ τῷ ᾿Ατάλου, ubi et statim post legi-
tur xal τῷ ὄχλῳ. lnfra habes ad lin. 14. pag. 287. εἰσεκομί-
ζετο μετὰ καὶ ἸΠποντικοῦ. |

P. 287. 1. 3. robwaroy ἐτύϑησαν) Eodem verbo superius
usi sunt Lugdunenses, ubi de Sancto, Maturo et Blandina
loquuntur. Ác Rufinus quidem hoc loco vertit jugulati
sunt. Musculus cesi sunt. Christophorsonus g/adio ferí-
untur. Rufini versionem confirmat Tertulliani locus in
Apologetico cap. 30. Sic itaque nos ad Deum expansos un-
gulee fodiant, cruces suspendant, ignes lambant, gladii gut-
tura detruncent. Ego vero malim vertere gíadto confossi
sunt. Mos enim erat, ut bestiarii a confectore trucidaren-
tur, quemadmodum notavi supra ad martyrium Polycarpi.
Eusebius in libro de martynbus Palestine cap. 11. dé
Hadriano martyre loquens, qui ad bestias damnatus fue-
rat; λέοντι σσαραθληϑεὶς, xa) μετὰ τοῦτον ξίφει κατασφαγεὶς. ire-
λωώϑη. et paulo post de Eubulo scribens commartyre, μετὰ
τὸς ϑήρας ὁμοίως τῷ προτέρῳ ϑῦμα γενόμενος. Ex quibus ver-
bis: plane conficitur, ἐτύϑησαν idem esse quod κα)εσφάγῃ-
cav. Sicin Actis Passionis Tarachi, Probi et Andronici :
—— Maximus autem íra repletus vocavit Terentianum sa-

cerdotem, et. jussit gladiatores introduci, ut sanctos Dei
martyres interficerent. Statim preceptum Maximi imple--
tum est. Consumpti autem sunt gladio. Ita codex manu-
script. quem vidi. Acta vero Grzca sic: habent: Τότε οὖν
ἀγανακτίσας ὁ Μάξιμος, καὶ τὸν Τερεντιανὸν αἰτιασάμενος, ἐκέ-
λευσε μαχαιροφόρες τινὰς τῶν λουδαρίων εἰσελϑεῖν, καὶ κατασφάτ-
ταῖν τοὺς ἁγίους ἐν τῷ ϑεάτρῳ. (Confer Ruinart. 4 οέα Mart.
p. 446.) Et in Passione SS. Perpetuse et Felicitatis ita
scriptum est: Exinde jam exanimis prosternitur cum cee-
teris ad jugulationem solito loco. Et paulo post : Ceeteri
idem immoliles οἱ cum silentio ferrum receperunt.
erpetua vero ut aliquid. doloris gustaret, inter ossa com-
puncta ejulavit, et. errantem dexteram tirunculi gladiatoris
ipsa in jugulum suum transtulit. VALESIUS. ἢ

Tbid. 1. 5. xarà καρδίαν ὁμιλοῦντος τῷ Θεῷ) Rufinus hune

locum longa circuitione verborum exposuit hoc modo:

Inira. seipsum semper cum. Deo loquente, et in laudibus ejus
| 12

34 “, ANNOTATIONES -

ac precibus permanente. Optime. Nam eratio nihil aliud
est quam ὑμιλία eroi; τὸν Θεόν. et ita eam definit Clemens
Alexandrinus, cui consentit Proclus philosophus in libro ii.
Commentariorum in Timseum Platonis pagina 64. ubi de
precatione elegantissime disserit ex Porphyrio. VAELE-
SIUS. : | 20 tc

P. 287. 1. 7. ἡ ἀπὸ τοῦ σωματίου) ἡ abest ab ed. Steph.
STROTHM. σώματος habet MS. Bodl, et post hzc 6, τε omne
pro τί ὄνομαι . MSS. Norfolc. ! :

Ibid. ]. 13. τῇ ἐσχάτῃ λοιπὸν ἡμέρᾳ τῶν i] Ex his
patet munus gladiatorum per aliquot dies praeberi solitum
esse Lugduni in illo celebri mercatu et conventu totina
Galli ad aram Augusti. Hinc. est quod supra dixit de
Maturo et Sancto, ἀντὶ πάσης τῆς ἐν τοῖς pavegutoeloss onu
αὐτοὶ ϑέαμα γενόμενοι τῷ κόσμῳ. Preeter haeo munera gladia-
toria, datus praeterea fuerat a Prseside dies speo i fore-
rum propter- Christianos, ut nominatim dicitur in hao.epi-
stola, τῆς τῶν ϑηριομαχιῶγ ἡμέρας. διὰ τοὺς ἡμετέρους διδημάνης,
Neque enim hec inter se confundenda esse existimo, pe-
νομαχίας scilicet et ϑηριομωχίρις, quamvis Latini uno manne
ris vocabulo utrumque spectaculum comprehendant. $i
quis tamen μονομαχίας et ϑηφιομαχίας hic pro eodem. «uri
contendat, equidem non magnopere repugnabo. Certe
in Gestis Presidialibus sanctorum martyrum Tarachi,
Probi et Andronici, gladiatores sumuntur pro bestiariis,
Sic enim scribitur cap. 10. In prima muneris editione, cum
multa fere, Àmmissee essent, muliorum gladiatorum corpora
qui multis horis cum bestiis pugnaverant, devorata sunt.
Paulo post tamen gladiatorum munus a munere ferarum
ibidem distinguitur his verbis; Maximus proconsul indig-
nans jubet edi gladiatorum munus, quibus mandaretur in-
primis Christianos martyres gladiis confodi. Sed et Cyril-
us Hierosolymitanus 1n prima catechesi Mystagogica,
μονομαχεῖν dicit de bestiariis, et Chrysostomus 1n Homilia
de lona pag. 661. oi ϑηρίοις ψυκτεύειν μέλλοντες. Quod idem
est ac &i dixisset ϑηρίοις μονομοχεῖν. V ALESIUS. Vid. supra
pag. 282. Ceterum λοιπὸν abesse ab ed. Steph, notavit Stro-
thius, quod tamen non tantum scripti met agnoscunt, sed
etiam Bongarsii Lectt. oraque. exemplaris editionis Sieph.
in biblioth. Bodl. Infra ad lin. 15, μεϑημέραν pro καϑημέρου
MS. Norfole. |

Ibid. l. 17. κατὰ τῶν οἰδῴλων] πρὸς τῶν. εἰδώλων Christoph.
Lett. SrRoTH. Mox «aepíióaX pro παρέθαλλον MS.

P.288. 1. 6. ὑπὸ τῆς ἀδελφῆς] Sororis niai €x sanguine,

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 49ς

certe ex fide. Atqui Tillemontium video vinculum illud
inis ex narratione colligentem. ' |

- P. 288. 1. 10. καϑάπερ μήτηρ εὐγενὴς Excidit vox μήτηρ

MS. Bodl. Auctori epistole in mentem venisse matrie

ilius cum septem filiis in .Maccabeorum lib. ii. cap. 7.

recte monet Anglicus, quem plus semel commemoravi,

Interpres.

Ibsd. 1. 16. μετὰ τὸ τήγανον] Craticulam vertit Rufinus.
Idem plane est quod supra vocavit ferream cathedram, cui
impositi martyres, tanquam in sartagine torrebantur. Sic
enim supradictum est de Maturo, ἐπὶ «ác: τὴν σιδηρᾶν xa9-
apo: ἐφ᾽ ἧς τηγανιδόμενα τὰ σώματα, &c.. Mos enim erat, ut

ristiani antequam bestiis objicerentur, in hujusmodi
cathedra suppositis prunis ardentibus sederent, ut paulo
ante legitur de Attalo. VALEsIUS.

Tbid. 1. 17. ἱκανῶς ἀναθδληϑεῖσα)] Inter voluptates amphi-
theatralis spectaculi hzc erat, ut taurus in arenam produ-
ceretur, cuj in furorem concitato noxios homines reticulo
inclusos objiciebant; quos ille velut pilas in altum jacta-
bat. Notissmmi sunt hac de re Martialis versus ;-

Taurus ut ympositas jactat ad astra pilas.
VALESIUS. MEE y |

P. 289. 1. 1. μὴ δὲ αἴδϑϑησιν ὅτι τῶν συμθαινόντωθ᾽ ἔχεσα] Inter
miranda, que in hac vexatione contigerunt, vir doctissi-
mus Hen. Dodwellus τὴν ἀναιϑησίαν Blandinge merito re-
censens, idem beneficium divinum: monet Perpetuge mar-
Par jactate similiter in altum a tauro, concessum fuisse.

issert. in. Irenceum ii. $8. 43. et 46. Vid. et supra ὃ. 5.
horum Fragment.

- Ibid. 1. 3. ὁμιλίαν] Vid. Valesium supra ad pag. 324.
Habet autem ὁμολογίαν, sed minus apte, MS. Norfolc.

Ibid. 1. 7. ὑπὸ yàp ἀγρίου ϑηρὸς] Antiquum serpentem
vertit Rufinus, demonem scilicet rectius hoc modo desig-
pari'existimans. Certe Greca vox etiam serpentem signifi-
cat. Unde et theriace dicitur. Sic paulo infra ὁ 33e pro
diabolo sumitur, ubi Musculus viperam vertit. VALE-
srUS. Paulo ante οὐδ᾽ ὅλως pro οὐδ᾽ ὅτως MS. Norfolc. et
panlo post εἶχον pro εἶχε tdem. MSS. -

Ibid. 1.13. ἄδικον] Rectius in codice Maz. Medicszo et
Fuketiano scribitur ἄδικον : (ἀδίκως exhibent Steph. et Va-
-Jesii edd.) quod equidem valde probo: nisi quis malit le-
gere τὸ ἄδικον εἰς ἡμᾶς ὁμοίως ἐπιδεικνυμένων μῖσος. De injusto
erga se gentium odio passim querebantur Christiani. Ta-
tianus adversus Grecos, pagina 149.: καὶ μὴ διὰ τὸ μισεῖν
ἀδίκως; σαδανομήσητε. VALESIUS.; Cum Strothio 'd2ixov,

LI

$26 ANNOTATIONES

quod et Savilii cod. habet, in textum recepi. Vertit Rufi
mus, Et ex hoc ad nefanda odia judex semel instigalatur.
Habere τὸ ὠμὸν pro τὸ ὅμοιον Christoph. Lectt. notavit Stro-

Ῥ. 250. 1. 14. à ἄνομος ἀνομησάτω fr] Ex capite ultimo

, Apocalypseos versu 11. ubi pro ἄνομος ἀνομησάτω hodie le-

gitur ἄδικος ἀδικησάτω. Simile quid legitur in cap. xii. Da-
nielis. Citatur hic locus a Fausto Reiensi, qui vulgo Eu-
sebius Emissenus inscribitur, in sermone tertio ad mona-
chos. Et ejusmodi animce eveniet illa sententia-: Peccator
adjiciet ad' peccandum. | Quam. nos carissimi. refugientes,
illam potius teneamus quce dicit : et sanctus adhuc sanctifi-
cetur. VALESiUS. Relegat nos ad Zpocalypsin Ruinartus
2s ad marginem. Kt quanquam Lardnerus, De Fide

ist. Evang. P. I. vol. i. c. 16. indicari hic Danielis illud
8 Valesio commemoratum suspicatur, existimem quidem
ego, Lugdunenses locum ipsum ex Zpocalypsi sumpsisse,
qui hunc librum sacrum supra excitassent ad δ. 8. p. 270.
et infra b 17. p. 292.

Ibid. 1. 15. ἐναποπνιγένταις iv τῇ εἰρκτῇ] Cum addidisset ἐν
ante τῇ, ni fallor, ex scriptis suis Valesius, idem enim com-
paret in Cod. Bodl. seu Savil. particula tamen a. Strothio
exclusa est, quam nescit quoque Cod. Norfolciensis. «api-
θαλλον pro τταρέδαλον idem Cod. Bodl.

P.290. 1. 2. B) wpedévreg τάτε τῶν ϑηφίων] δῆ τῶν ἐν ἀμ-
fem μαρτυρουμένων ταοροδγόντες τά Te, Christoph. Lectt.

TROTH.

Ibid.l.3. ej δὲ ἦνϑι ἐνα] Ita codex Regius et Nice-
phorus. Sed tres Teliqui lices Micindi Mediczus
et Fuketianus scriptum habent ἠνθρακευμένα. Et paulo
post in iisdem codicibus legitur « ρὸ τῆς ἑαστῶν εἵλαντο Lu
non εἵλοντο, ut ex Regio exemplari edidit Stephanus, V4-
LEsrus. Lectionem receptam ἠνθρακωμένα prsestant eodd,
quoque Bodl. seu. Savil. et Norfolc. sed εἴλαντο, (sic) cum
spiritu leni Bodl, ny

Ibid. 1. 4. τῶν λοιπῶν] τῶν τυϑέντων Christoph.. Lectt,
SrRo'TtH. Abest ὡσαύτως a cod. Norfolc. Mox pro ἐνεγέλαν
habet ἐπαγέλων (ἐπεγέλων) idem codex. .— -

Ibid.l.9. ἅμα τὰ εἴδουλα αὐτῶν} Auxi erationem vecula
ἅμα ex codd. Bodl. et Norfolc. desumpta. Eundem verbo-
rum ordinem, quem exhibet Stephanus, in ed. suam Stro-
thius revocavit, qui est αὐτῶν τὰ εἴδωλα.

Tbid. 1. 14. εἶχ ἔχα ed. Steph. SrRoTR. .

Ibid. 1. 16. τὰ δάματα κρύψαι τῇ γῇ! Moris semper fuisse
Christiapis eorpora roortuorum inhumare, ostendit ex

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 42)

multis goetoribus Bipghamus fntiquit. Eccles. lib. xxiii.
cap. 2. 9. 4.

. 290. l. 17. οὔτε ἀργύρια ὄπειϑεν) Hizec verba non haben-
tur in tribus codicibus Mazarino, Mediceo et Fuketii.
Solus codex Regius ea retinet, cui adstipulantur Rufinus
et Nicephorus. Nam Rufinus quidem 1ta vertit: Zpud
nos vero ingens luctus habebatur, precipue quod. non. posse-
emus corpora humi tradere : quippe quibus nec moctis tem-
pore aliqua ad. hoc opportunitas preebebatur : neque mune-

ibus suadere custodes, neque precibus, aut ullo alio genere
ia erat.. Nicephorus vero locum hunc ita expressit :
οὔτε γὰρ ἡ νὺξ καϑυπούργει; οὔτε χρυσίῳ pereN3ew ἦν τοηλλῷ γε -
μεῖον ÉxgSs δέησις. VALESISUS. Codici Hegio, qui hsec
verba retinet, MStum addere Norfole. nunc licet; desunt
autem eadem in Cod. Savil. seu Bodl.

P.291. 1. 4. Τὰ οὖν σώματα τῶν μαρτύρων &c.] Hunc locum
laudat Augustinus tomo vi. nove edit. (Benedictinorum)
libro de Cura Gerenda pro Mortuis num. 8. et 10. Rur-
NART. Ait ibidem vir sanctus de ethnicorum szvitia, non
ob aliud credendum esse illam divinitus fuisse permissam,
nisi ut discerent Christiani in confitendo Christo, dum
contemnunt vitam, multo magis contemnere sepulturam.

Ibid. τταραδειγματιδϑδέντα καὶ αἰϑριαδγέντα] Pro ultimo ver-
bo habet ϑριαμδευϑέντα .MSS. Norfolc. Ait Strothius Chris-
toph. Lectt. καὶ δειγματιδγέντα addere, idque, quid sibi velit,
se nescire. Ego ex Christophorsoni Versione colligo, ita
se habuisse lectionis varietatem, αἰϑριαδγέντα x, δειγματισ-
ϑέντα.

Ibid. 1. 5. ἐπὶ ἡμέρας Ἐξ] Dandi casum ἡμέραις prestat
.MS. Bodl. in quo καϑέντα pro καέντα. |

Ibid. 1, 6. κατεσαρώϑη εἰς τὸν Pobavóv] κατεῤῥάνϑη εἰς τὸν
Ῥοδανόν. lc est codicis Regii scriptura, cui consentit
Nicephorus. Sed reliqui codices Maz. Med. Fuk. et Sa-
vilii ita preeferunt κατεσαρώϑη εἰς τὸν Ῥοδανόν. Quam lectio-
nem vulgate longe preferendam duco. "Certe Rufinus
non aliter videtur legisse, ut ex interpretatione ejus appa-
ret. Sic enim vertit : Incensa ossa martyrum et in fovil-
las redacta, cum reliquo terree pulvere in Rhodanum fluvi-
tum dispersere. VALESsiUs. MS. quoque Norfolc. κατεσα-

ee reestat. .
I » l 12, καινὴν] xev)» solenni mutatione MS. Norfolc.
Mox obest αὶ ante μετὰ χαρᾶς ab eodem MSto, cui consentit
ephorus. |
Ibid. 1. 15. ix τῶν χαρῶν ἡμῶν. Hsc interserit verba Eu-
sebius: Τοιαῦτα. καὶ τὰ xarà τὸν δεδηλωμένον αὐτοκράτορα, ταῖς
Υ4 |

gs “απ ΕΗ ΝΟΤΑΤΙΟΒΗ —

isi συμξέθηεν ἐκκλησίαις" ἀφ᾽ ὧν καὶ τὰ ἐν τάῖς λοιπαῖς (nag
Fs ἡνηργημένα, εἰκότι λογισμῷ ςοχάξεδγαι πάρεςιν. ἄξῶν τότοις
S

ἐκ τῆς αὐτῆς ἐπισυνάψαι γραφῆς λέξεις ἑτέρας, δ΄ ὧν τὸ ἐπιεικὲς καὶ

Imperatoris temporibus Christi ecclesiis contigerunt, ex qui-
lus ea in. reliquis provinciis gesta. sunt, conjectura
assequi licet. Sed et alia quedam ex eadem epistola. hic
adjungere operee pretium eco quibus benignitas κατα
humanitas illorum. quos memoravimus martyrum, descrili-
tur his oso Qu quidem Christum zemulari &c.

P. 292. 1.4. ὃς ἐν μορφῇ Θεῦ ὑπάρχων, dx ἃ ᾿ἡγήσαῖο
τὰ ὅρα ἴσα Oei dix ἣν τοιαύτη M) ed)

modocunque interpretanda verba sint, οὐχ ἁρπαγμὸν 3yf-
var» τὸ εἶναι ἶσα Θεῷ, hoc quidem constat, lunenses
ex iliis argumentum duxisse τῆς σύνης Christi.
Neque vero bi soli id fecerunt, sed et alit multi veteres
scriptores; imo vero id suscipere velim, nullum ecclesiasti-
cum auctorem ad Niczenorum usque tempus adduci posse;
qui significari τὸ non alienum a se esse arlitratus «est ver-
bis οὐχ᾽ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο, clare atque aperte indicaverit.
Haudquaquam tamen id fraudi est firmissimo argumento
contra Humanistas quos vocant, ex istis verbis apostoli -
sumendo. Statim post rj αὐτῇ pro τοιαύτῃ ΜΆ. INorfolc.

sed perperam.

Tbid. 1. 7. καὶ ix ϑηρίων αὖϑις ἀναληφϑέντες} Henricus $a-
vilius ad oram gui codicis hunc locum ita emendavit; xal
τοῖς ϑηρίοις παραδληϑέντες, αὶ ἐξ αὐτῶν αὖϑις ἀναληφϑέντες. Quim
emendatio in Genevensi quoque editione apposita est ad
marginem ex libro Christophorsoni. Sane Christoplor-
sonus locum hunc ita legit, ut ex versione ejus apparet.
Sed utrum ex conjectura, an ex fide veterum codicum ita
legerit, incértum est. Nostri certe codices nihil mutant.
Porro ἀναληφϑῆναι hoc Joco signifieat, in carcerem iterum
contrudi. Sic supra de Blandina, καϑαιρεϑεῖσα ἀπὸ τῷ ξύλα,
ἀνελήφϑη “λιν εἰς τὴν εἰρκτήν. — Et paulo post de Attalo; ua-
Sdy ὁ ἡγεμὼν ἐκέλευσεν αὐτὸν ἀναληφϑῆναι. VALESIUS. Et
paulo supra Christophorsonus perperam; ut Strothius notat,
addidit verba ἀλλ᾽ αὐτὸν ἐκένωσε, μορφὴν δούλου λαθών..

Ibid. l. 12. ἐπέπλησσον arxpá | πικρῶς ἔφερον ΜΒ. Nor folc.
De re ipsa consulas Pearsonium indic. Jgnat. P. ii. fine
an P. 116. übi monuit vir przstantise; advérsus dicta ἃ
nobilibus istis confessoribus de martyribus alia et. i
ratione ita appellatis, tales viros ac tanta pro Christo pas-
$08, etiazüsi in tormentis non:obdormiverint, sémper -&b

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 329

antiquis et merito martyras nuncupatos fuisse, nec contra-
rium quid ex his dictis a quoquam adhuc collectum. Ita
ille. o S. Serapio, qui hoc sseculo floruit secundo,
episcopi cujusdam subscriptionem, fidem olim confessi,
eonservavit in epistola ab Eusebio lib. v. Hist. cap. 19.
excerpta, qua ipse se episcopus martyrem appellat; Αὐρή-
λιος Κυρήνιος μάρτυς ἐῤῥῶδδαι ὑμᾶς eUxojuu. S. SERAPIONIS
Fragmenta vide infra. Sed tamen, monente ipso quoque
Cjprisno, qui martyrum nomine confessores appellare
solet, Confessio exordium glorie est, non meritum jam co-
rone. ' De Unitate Ecclesie p. 117. ed. Felli. —

P. 293. 1. 3. ὁμόλογοι] ὁμολογητὴ MSS. Norfolc.

Ibid. 1.7. eévra rà ἔϑνη)] πάντα abest ab ed. Steph.
STROTH. Neque agnoscit Rufinus.

Ibid. 1. 8. &xoisv] 4oioDvres Christoph. Lectt. Mox apud
eundem deest τές. STROTH.
- Ibid. l. 13. σᾶσι μὲν ἀπελογᾶντο] Rufinus hunc locum ita
vertit. JPlacalunt omnes, neminem accusabant. | Christo-

orsonus vero et ante illum Langus sic interpretari ma-

it, defendere omnes, neminem accusare. Quam interpre-
tationem probare non possum. Néque enim in Gré&co di-
citur ὑπὲρ wávrwy ἀπελογοῦντο, sed «ci» ἀπ. Sed neque
martyres illi cunctos sine discrimine defendebant, hrereti-
cos scilicet, Judzeos et Gentiles. Rectius itaque Muscu-
lus vertit, omnibus rationem fidei suce reddebant. Possis
etiam vertere omnibus se excusabant. Id enim proprie est
ἀκολογεῖδναι. Unde Apologies sacerdotum, de quibus Gre-
gorius Magnus in Sacramentario. VaLEsius. Suam igi-
tur ipsius interpretationem corrigere voluit Valesius.

Abid. 1. 14. ἔλυον μὲν ἅπαντας, ἐδέσμευον. δὲ οὐδένα] Quae fu-
erint partes martyrum in reconciliandis lapsis, czeterisque
peccatoribus revocandis ad ecclesie pacem communica-
tionemque, plene ostendunt Cyprianicz epistole. Marty-
ras enim neutiquam pro judicibus in hujuscemodi causis,
sed pro intercessoribus tantum et suffragatoribus, gerere
se oportebat, ut ibi ex jure et consuetudine probatur.

- P. 294. l. 1. ὑπὲρ τῶν λιϑαζξόντων ἐδέετο] ὑπὲρ τῶν ὑδριδόντων
ἐδέοντο Christoph. Lectt. ΘΎΚΟΤΗ. Nec male.: Non vertit
vetus Interpres. Addit autem καὶ ante ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν
MS. Norfolc. —

Ibid. l. 8. τοῦτο] ταῦτα Christoph. Lectt. et Cod. Castel-
lanus. SrTROoTH. Sed fortasse vix-opus est, ut quid mu-
tetur. Scribitur τούτω in MS. Norfolc. male ; in eodem-
que codice corruptum supra est ἀποπνιχϑεὶς ὁ ϑὴρ in ἀποπνι-
qais ὁ ϑηρὸν, et xsroweraxéyo, in καταποπϊωκένο. — -—

*.

930 . — ANNOTATIONES

P. 294. 1. 11. κατὰ πάντων] xarà πάντα. Sic ex codioe Re-

gio edidit Stephanus. Reliqui tamen codices Maz. Med. et

. Scriptum habent xarà πάντων νικηφόροι. Id est de om-
nibus victores. Nicephorus vero ita hunc locum refinxit,
καὶ mé&vreg νικηφόροι, &c. VALESIUS. Cum Valesii codici-
bus facit uterque meus. Ante Θεὸν hic statimque post ar-
diculus τὸν in Cod. Norfolc. additur. » B

id. l. 12. εἰρήνην ἀγαπήσαντες ἀεὶ εἰρήνην ἡμῖν wrepey-
yofcayre;] Post Strothium quidem ex μὴν St | at-
que Nicephoro pronomen ἧμιν pro ἀεὶ lectione Valesii re-
posui;
τοὶ pro Pr uf ἀεὶ revocandum ) censet, mecum facit vetus
interpres, Rufinus, qui vertit, sed pacem semper habendam,
pacem fratribus custodiendam:commonebant.,

Ibid. 1. 16. καὶ ἀγάπην.) Addit Eusebius, Ταῦτα xal «περὶ

τῆς τῶν μακαρίων ἐκείνων τορὸς τοὺς τσαραπεπϊωκότας τῶν ἀδελφῶν
gopyns, ὠφελίμως τποροσκείδνω" τῆς ἀπανθρώπου τε καὶ ἀνηλεοῦς
ἕγεκα διοιϑέσεως, τῶν μεταταῦτα ἀφαδῶς τοῖς Χριςοῦ μέλεσι wpor-
εγηγεγμέγων. Atque ἦσο de. beatorum illorum affectu er

eos fratres qui lapsi fuerant, ad legentium utilitatem hi
posita sint, propter eos qui inhumano m ac truci ani-
sno praditi, inclementer adversus Christi membra postsmo-
dum scvierunt. Ait Valesius, * Novatianos intelligit, qui
* Japsis omnem spem indulgentiz postea precluserunt."
De Novatianis loquitur quidem Eusebius ; sed verba
Lugdunensium dissidia atque lites his etiam temporibus
in ecclesia exortas fuisse circa communicationem lapso-
rum clare indicant; aliis quidem severius circa hanc rem
agentibus, aliis lenius, durissime fortasse omnium Montani
sectatoribus. Hinc porro colligendum esse patet, vel ea
tempestate invaluisse morem, ut lapsi a martyribus pacem
ecclesi: expeterent ; cujus quidem moris hoc primum
omnium fortasse est testimonium ; in quo etiam notanda
verba sunt, ἀλλ᾽ ἐν olg ἐπλεόναζον αὐτοὶ, τοῦτο τοῖς ἐνδεες ἔροις
ἔπήρχουν, nam ea opinio de tanto martyrum merito, ut
idem aliis quoque hominibus in satisfactionem delicto-
rum communicari queat, isthuic ipsi consuetudini origi-

nem dedisse videtur. Verum optime ait Tertullianus, .

(Quis alienam mortem sua solvit, nisi solus Dei filius?
e Pudicitia cap. ult. 'Non quod crediderit antiquitas,
martyras, aut quosvis alios, aliquid efficere posse vel sui
vel aliorum gratia nisi per Christi sanguinem. — Etenim
etiam Origenes, qui opinionem de martyrum merito fove-
bat, hzec habet in Exhort. ad Martyrium, εἷς μόνος OsDovorat,
δοῦναι ἀντάλλαγμα τῆς ἀπολλυμένης τορότερον ψυχῆς ἡμῶν τῷ bau-

um vero idem vir cl. ex eadem Stephani edit. ei-

-

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 3821:

τοῦ τιμίῳ αἵματι. cap. xii. p. 282. ed. Delaruan. tidem
S. Cyprianus in Epist. 10. vel 8. cum de agone martyrum
dixisset, Pretiosa mors heec est que emit immortalitatem
pretio sui sanguinis, quee accepit. coronam de consumma-
tione virtutis, statim post subjunxit de Christo, Et qui pro
nolis mortem semel vicit, semper vincit in nolis. Αὐτοὶ, de
martyribus ait S. Joannes in Zpoc. xii. 11. ἐνίκησαν αὐτὸν
(diabolum) διὰ τὸ αἷμα τοῦ &gvlou, καὶ διὰ τὸν λόγον τῆς μαρτυ-
ρίας αὐτῶν, καὶ οὐχ ἠγάπησαν τὴν ψυχὴν αὐτῶν ἄχρι ϑανάτου.

P. 205. 1. 3. Ἢ δ᾽ αὐτὸ &c.] Hec sequuntur statim post
Eusebiana, quz in novissima adnotatione collocata sunt.

Ibid. 1. δ. ᾿Αλκιδιάδου γάρ τινος i£ αὐτῶν &c. Quoniam du-
bium est, utrum verba quze sequuntur, desumpta omnia
sint ex Lugdunensium epistola, typis ea minoribus impri-
menda curavi. Eadem quidem Chronici Paschalis seu 44-
lexandrini auctor habet ad pag. 206. ed. Ducangii, sed ex
Eusebio, ni fallor, descripta. Cseterum, quum Valesius
recte, ut opinor, paulo infra notavisset, Alcibiadem (si ita
revera nominatus est) Montanistam distinguendum esse
ab Alcibiade hoc confessore, Readingius interea hzc ad-
dit, * Utcunque Alcibiades hic diversus fuerit ab isto
€ cognomine Montanista, eundem tamen errorem hausisse
*€ videtur de necessitate abstinendi a quibusdam cibis, vel-
* ut a malo principio conditis." Istud vero de Monta-
nistis quidem a cibis propter hujusmodi causam abstinen-
tibus soli Epiphanio, etsi nulla mentio ejus facta est a
Readingio, debetur, in eo tamen alios omnes auctores re-
linquenti, quod feedissimum Encratitarum aliorumque he-
reticorum errorem Montanistis in Heeresi xlviii. n. 8. ascri-
beret, si revera quidem, quod vix certum est, Montanistas
his hereticis incluserit. Fortasse tamen hzc facta est divi-
ns voluntatis significatio propter Montanistarum sectam,
tunc primum, ut Eusebius statim post ostendit, exortam,
namque heretici isti ex jejuniis suis, xerophagiis, statio-
nibusque, que prater instituta catholice ecclesie obser-
vabant, laudem qusrere, et plurimum sib? favorem cap-
tare soliti sunt. Ne igitur Alcibiadis exemplum aliqui-
bus forte fratribus scandalo fieret, quasi ille patrocinare-
tur Montanistarum, aliorumque hereticorum tum scatu-
rientium, superstitioni, verisimile est, aliam victus sui or-
dinandi rationem ipsi per Áttalum divinitus fuisse impera-
tam. Ἐπ autem plane apposite huic loco ita scribentem
Tertullianum, dum officia caritatis in fratres incarceratos
ita exprobrat catholicis; Plene vestrum est in carceribus
popinas exhilere martyribus incertis, ne consuetudinem que-

331 ANNOTATIONES .

rant, ne tcedeat vit, ne nova abstinentiz disciplina (illa
nimirum Montanistica) scandalizentur. De Jejuniis, c. 12.
Certe, quicquid secus nonnulli suspicati fuerint, alieni fu-
erunt a Montanismo fratres hi Gallici. Imo vero, si fides
auctori Synodici a Joanne Pappo primum editi adhibenda
est, synodus ab iisdem contra Montanum et Maximillam
celebrata est. Ξύνοδος ϑεία xal ἱερὰ τοπικὴ ἐν Ταλλίᾳ, συν»
αϑροιδ)εῖσιαι ὑπὸ τῶν ὁμολογητῶν; ἀποκηρύξασα Μόντανον καὶ Μαξ-
ἰμιλλαν" ἧς ὁ ὅρος πρὸς τοὺς ἐν ᾿Ασίᾳ τοιςοὺς διέθη. cap. 7.

P. 296. 1. 6. αὐχμηρὸν βιῶντος Bier] αὐχηρῶς βιῶντος ed. Steph.
αὐςηρὸν βιοῦντος B. Christoph. Lectt. SrRoTH. Supra wv
xta ἂν πταροδϑεῖνοη MS. Norfolc.

Ibid.l.7. ἀλλ᾽ ἡ ἄρτῳ μόνῳ καὶ ὕδατι χρωμένου] Addit salem
Rufinus vertendo—— sed tantum sale et pane cum. aqua
utebatur.

Ibid.1.12. ἀνέδην μετελάμθαν.] Auctor Chronici Pascha-
lis, qui, ut dixi, hzc attulit, φανερῶς ἀνέδην posuit. Et

o post καὶ δικαίως addidit ante illa οὐ γὰρ ἀνεπίσκεπῖοι
ἦσαν, interpretandi causa, sed irrito conatu. Artieculum
ante Θεοῦ adjecit MS. Norfolc.

Ibid. 1.30. Τί δεῖ καταλέγειν &c.]*Pauca hzc quse pre-
terea habet Eusebius, ad hanc Fratrüm epistolam perti-
nere videntur. λέγειν, et fortasse rectius, MS. Norfolc. pro
καταλέγειν.

P. 206. 1. 2. τῶν μαρτύρων] μαρτυρίων edidit Strothius, cum
Eusebius alibi ita librum suum vocare soleat. Supra quo-
Le ad cap. 1. in nonnullis codd. ita legitur, probante Va-

io.

Ibid.l.9. Τῶν δ᾽ ἀμφὶ τὸν Μοντανὸν καὶ ᾿Αλκιβιάδην καὶ Θεόδυτον
Hic Alcibiades, distinguendus est ab Alcibiade illo mar-
tyrum Lugdunensium collega, de quo supra. Nam hic

juidem sanctissimus martyr fuit, ut apparet ex iis quee de
illo referunt Lugdunenses. Alter vero cum Montano ac
Theodoto, signifer fuit secte Cataphrygarum. De quo
vide caput 16. et 17. hujus libri. VarEsrus. In alia
reus abiit Strothius, sed male, ni fallor. Imo fortasse
Tic scribendum est Miltiades, prout in cap. 16. legitur, pro
Alcibiades.

Ibid. l. 19. τῆς τῶν ἐκκλησιῶν εἰρήνης Iroxa ἀτρισθεύοντο.] Chris-
tophorsonus quidem hec verba retulit ad solum Eleuthe-
rum Romans urbis episcopum. Ego vero ad utrosque
referri puto; tum ad Eleutherum ; tum ad fratres in Asia

. et Phrygia constitutos. Consulti enim fuerant Lugdu-
menses et Viennenses a fratribus in Asia et. Phrygia consis-
. tentibus, quid sentiendum esset de pseudoprophetia illa,

IN EPIST. VIENNEN. ET LUGDUNEN. 333

uz apud ipsos exorta fuerat; quidve agendum foret

ontano, Theodoto aliisque, qui per Spiritus sancti gra-
tiam futura se przdicere Jactabant. De his igitur Lugdu-
nenses ac Viennenses presbyteri, ad Asianos sententiam
suam perscripserunt peculiari epistola, quam utinam hic
quoque apposuisset Eusebius. Epistolas quoque marty-
rum ea de re ad Asianos scriptas, suis literis adjecerant
presbyteri Lugdunenses, ut sententiam suam auctoritate
martyrum confirmarent. Quod si conjicere licet, hzc il-
lorum videtur fuisse sententia; prophetas illos benigne
tractandos esse, et ad poenitentiam provocandos: ac si qui-
dem resipiscerent, ad ecclesiam admittendos esse, ut pax
inter fratres solidetur. Si vero pertinaces in errore suo
permanerent, nec post frequentes admonitiones obtempe-
rare sacerdotibus vellent, ab ecclesi: corpore abscinden-
dos. Porro ab iisdem Lugdunensibus presbyteris Irenzus
Romam directus est ad Eleutherum Papam, cum epistolis
tam martyrum quam Lugdunensis Cleri, ut cum Eleu-
thero de iisdem rebus communicaret. Cum enim in om-
fübus ecclesiasticis negotiis prime essent partes episcopi
Romani, merito Lugdunenses hanc controversiam ad eum
detulerunt: id agentes et omnibus modis studentes, ut
episcopi Romani auctoritate quze semper summa fuit in
, ecclesia, heec apud Asiam orta dissensio sedaretur, et pax
jn ecclesia restitueretur. VALEsiUS. Conferas de his re-
bus Coustantium supra ad ManTYvR. LucGp. Eisr.

pag. 261. |

LU

PANT/ENUS.

AUWSTWAM |

4
zi
x
1-91
25
*
n

PANTZENUS.

S. HiggoNvMus, Libro De Pris Hiustribus, |
cap. XXxvi. pag. 107. |

PANT/ENUS Stoice secte philosophus, juxta
quamdam veterem in Alexandria consuetudinem,
ubi *a Marco evangelista semper ecclesiastici fu-
ere doctores: tante prudentig et eruditionis tam in
scripturis divinis, quam in seculari litteratura, ut
in Indiam quoque rogatus ab illius gentis lega-
tis, ^a Demetrio Alexandrie episcopo mitteretur,
Ubi reperit Bartholomzum de duodecim apostolis
adventum Domini nostri Jesu Christi juxta Mat-
thei evangelium predicasse, ^ quod Hebraicis lit-
teris scriptum, revertens Alexandriam secum detu-
lit. * Hujus multi quidem in sanctam Scripturam
extant commentarii, sed magis viva vóce ecclesiis
profuit. Docuitque *sub Severo, et Antonino cog-
nomento Caracalla.

^ Habet Eusebius lib. v. Hisi. cap. 10. i£ &gxaíov ἔϑες διδασκαα
λείου τῶν ἱερῶν λόγων «ap αὐτοῖς συνεςῶτος. FABRICIUS. Caeterum
Origenes in epistole fragmento ab Eusebio lib; vi. cap. 19. con-
servato, in quo se defendit adversus eos, qui nimium studium
erga Grecorum disciplinas sibi objecerant, Panteni et Heraclm
hujus schole prefectorum exempla appellans, τοῦτο δὲ σπεποιήκα"
μεν, inquit, μιμησάμενοί τε τὸν arpà ἡμῶν πολλὸς ὠφελήσαντα Πάνται»
voy, ἀκ ὀλίγην ἐν ἐκείναις ἐσχηκότα σαρασκευὴν, καὶ τὸν νῦν ἐν τῷ sima
δυτερίῳ καϑεξόμενον ᾿Αλεξανδρέων Ἡρακλᾶῶν.

» Haud diserte ait Eusebius, Pantenum a Demettio episcopo

VOL. I, 4

338 PANTJENUS.

in Indiam míssum fuisse, sed statim post Juliani prioris episcopi
commemorationem profectionem ejns narrat ; sed tamen ea pote-
rat illo tempore accideré, quod Hieronymus signavit.

* Non ait, Eusebius evangelium Matthaei Hebraicis scriptum
litteris Alexandriam relatum a Pantzeno, sed tantum ἃ Bartholo-
mseo traditum Indis, et ad Pantzni usque statem ibi servatum.
Fama. ΟἹ. Ρ, Paulinus a 8, Bartholomso in India Orientali Chris-
tiana, p. 142 : “ Efügiem S, homi apostoli et Panteni presbyteri
** schol Alexandrina prafecti ex valvis aeneis Basiliez S. Pauli
** via Ostiensi, Constantinopoli anno Christi 1070. sub Consule
*' Pantaleone scalpro incisis exhibet Ciampinius in opere in-
*tseripto: Vetera Monumenta part: I. cap. iv. p. 88. quadr. xxviii
** Pantznus dextra. manu tenet evangelium. S. Matthzi, quod
*& ipse primus post S, Thomam Indis praedicavit; et S. Thoma
** martyrium in India bac Graeca epigraphe inscribitur

““Ὃ ATIOE ΘΩΜΑ͂Σ AOXI (for. AOPI) ὙΠῸ HNAIA

* TEAHOYTE. ὦ

** S. Thomas lancea in India

** Moritur.
** Confer Blanchini Demonstr. Hist. Eccl. Monum. Comp. Tab, iB.
** sseculi ii. num. 40. et 4."

3 Non videtur Hieronymus scripta aliqua Panteni evolvisse,
sed tantum exprimere voluisse Eusebii verba, quibus tamen nul-
lorum in sanctam scripturam commentarioritm mentio: ξώδῃ φωνῇ
καὶ διὰ συγγραμμάτων τὰς τῶν ϑείῳν δυγμάτων ϑησαυροὺς ὑπομνηματν»
ζόμενος. Rufin, tam viva voce discipulos insiruens, quam librerum. '
monumentis etiam posteris thesauros scientie derelinquens. FABRIC.
Attamen vera mihi quidem interpretatio Hieronymi videtur.

* Ex Eusebio colligas jam sub Commodo clarum Pentent in
áchola Alexandrina nomen fuisse. Nam v. 9. cum narrasset
Commodi antio. primo episcopum Alexandrie factum Julianum,
iabjungit c. 10. ἡγεῖτο δὲ τηνικαῦτα τῆς τῶν enc» αὐτόϑι διατριζῆς
πῶν ἀπὸ παιδείας ἀνὴρ ἰνδυξόταϊῖος, ὄνομα αὐτῷ Τιανταῖνος. FAnRICIUS.
Commodus imperium post patrem iniit em. 180. Severus an. 193.
Caracalla cum patre Severo an. 198. post patrem autem an. 211.

PAUCULA QUJEDAM
S. PANT/ENI,

PHILOSOPHI ALEXANDRINI,
POST MEDIUM SJECULUM SECUNDUM ILLUSTRIS.

peo

I.

5 Ev τῷ ἡλίῳ ἔϑετο τὸ σχήνωμα αὐτοῦ (Ps. xix. 4.). Ἔνιοι μὲν
οὖν φασὶ τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου ἐν τῷ ἡλίῳ αὐτὸν ἀποτίϑεδνγαι, ὡς
Ἑρμογένης" σῶμα δὲ λέγουσιν οἱ μὲν, τὸ σκῆνος αὐτοῦ" οἱ δὲ τὴν
Τῶν trigy ἐκκλησίαν" ὁ ἸΠανταῖνος δὲ ἡμῶν ἔλεγεν, ἀορίςως τὴν
Θροφητείαν ἐκφέρεν τὼς λέξεις, ὡς ἐπὶ τὸ AE, χρὴ

1076 ἐνέφῶτι ἀντὶ τοῦ μέλλοντος χρῆοϑαι χρόνῳ, καὶ πάλιν
τῷ ἐνεςῶτι ἀντὶ τοῦ πὡαρωχηκότος. Extant hec in Ecloris

ex Prophetis, quas a 'T'heodoto fortasse scriptas Clemens Alex.;
vel alius quidam, collegit, ὃ. lvi. p. 1002. ed. Potteri Op. S. .
Clem. 44].

15 In sole posuit tabernaculum su- — tem. Pantenus dixit, indefinite

um. Proinde dicunt quidem non- yoces Prophetas efferre in plu-

nulli, ipsum Salvatorem corpus vibus et presenti pro futuro

suum in sole posuisse, ut Hermo- : .
genes. Corpus autem dicunt; ali "tb et rursus pressenti tempore
ü pro preterito.

20 quidem tabernaculum suum ;
Ecclesiam fidelium. Noster au-

— —— EUR
II.
Τούτους δὲ ὡς ἔφην λόγους, ὁ μὲν ᾿Αρεοπαγίτης ἅγιος Διονύσιος
πτροορισμοὺς καὶ ϑεῖα ϑελήματα καλεῖδγαι ὑπὸ τῆς γραφῆς ἡμᾶς
... Interprete Joan. Erigena Scoto.

25 Has autem quas dixeram ratio tus Dionysius przdestinationes et
nes ipse quidem Areopagita sanc- ^ divinas voluntates vocari.a divina
22

340 RELIQUIJE SACRAE. .

ἐκδιδάσκει" ὁμοίως δὲ καὶ οἱ τσερὶ LIáyrouvoy τὸν γενόμενον xaSwys-
τὴν τοῦ ΣΣτρωματέως μεγάλου Ἰλήμεντος ϑεῖα ϑελήματα τῇ γραφῇ
φίλον καλεϊδγαι φασὶν, ὅϑεν ἐρωτηϑέντες ὑπό τινων τῶν τὴν ἔξω παί-
δευσιν γαύρων' «“ὥς γινώσκειν τὰ ὄγτα τὸν Θεὸν δοξάξουσιν Xpigi-
ανοὶ, ὑκοιληφότων ἐκείνων νοερῶς τὰ νοητὼ, καὶ αἰδδητικῶς τὰ αἰδγη- 5
τὰ γινώσχων αὐτὸν τὰ ὄντα, ἀπεκρίναντο, μῆτε αἰοϑητῶς τὰ
αἰάδητὰ, μήτε νοερῶς rà νοητώ. οὐ γὰρ εἶναι δυνωτὸν τὸν
ὑπὲρ rà ὄντα xala, τὼ ὄντα τῶν ὄντων λαμβάνεσθαι" ἀλλ᾽
ὡς ἴδια ϑελήματα γινώσκοιν αὐτὸν τὰ ὄντώ φαμὼ,
τωροσϑέντες χρὴ τοῦ Λόγου τὸ εὔλογον, εἰ yàp ϑέληματιιο
rà πάντα πεποίηκε, χαὶ ἀδεὲς ἀντερέϊ λόγος, γινώσκεν
δὲ τὸ ἴδιον θέλημα τὸν Θεὸν, εὐσεδές τε λέγει ἀεὶ xg
δίκαιόν igi, ἕκαξον δὲ τῶν γεγονότων ϑέλων ττεποίηκεν,
dea, ὡς ἴδια ϑελήματα ὁ Θεὸς τὰ ὄντα γινώσκει, ἐπειδὴ
κα) ϑέλων τὰ ὄντα πεποίηκεν. ἐντεῦϑεν δὲ ὁρμώμενος ἔγωγε 15
οἶμαι &c. Extent hec ad pag. 19. Scholiorum Maximi in S. Gre-

gorium Theol. qu& cum Opere Joannis Erigene Scoti De Divisi-
one Nature 'Thomas Gale V. cl. edidit.

Scriptura nos edocet. Similiterque
et qui sint circa Pantenum magni
Clementis amicum, qui factus est

sunt, pef ea qua sunt, ea que
sunt accipere: sed sicut suas 20

rhagister Stromatei (verte, et Pan-
tenus qui magister fuit Clementis
magni Stromatei, Gale) divinas vo-
luntates a Scriptura vocari dicunt:
inde interrogati a quibusdam su-
perbis in eorum eruditione que
extrinsecus sunt, quomodo cog-
noscere ea qu& sunt Deum ssti-
mant Christiani, suscipientibus il-
lis intellectualiter intelligibilia et
sensualiter sensibilia eum cognos-
cere ea que sunt, respondemus
(respondebant), neque sensuali-
ter sensibilia, neque intellectu-
aliter intellectualia. Non enim
esse possibile est, ut ostendit
ratio, eum qui est super ea quz

voluntates cognoscere eum di-
cimus ea que sunt, addentes et-
iam ex causa ratiocinationem,
sí enim voluntate omnia fecit,
et nulla contradicit ratio, cog- 25
noscere autem suam volunta-
tem Deum, semper pium dicere
et justum est; unumquodque
vero eorum qua facta sunt vo-

lens fecit; igitur ut suas volun- 30

tetes Deus cognoscit ea que
sunt, quoniam et volens ea quae
$unt fecit. Hinc et ego aspici-
ens censeo secundum has dixisse
scripturam rationes hoc, Cognos-
cebam &c. ᾿

ANNOTATIONES
IN PANT/ENUM,

P. 339. 1. 8. ὁ Πανταῖνος δὲ ἡμῶν ἔλεγεν] De hac Pantzeni
sententia (ait Dupinius Ecclestast. z44uctorum | Biblioth.
vol. I. p. 119. ed. Lat.) * apud Theodotum fit mentio
* quasi ab eo prolata, non scripta." Sed vero Cavius
Hist. Lit. in voce, hzc adducta esse ex libris Pantzni,
haud aliter atque Halloixius, existimat, nec tamen κατὰ
λέξιν. Atque pertinuisse ea ad Panteni commentarium
quendam in Psalmum nonum decimum, vult Lardnerus,
cum omnia quz apud Theodotum sequuntur, ipsius Pan-
teni esse censeat. Dum vero Dupinius, loco supra alla-
to, solum canonem ad interpretandam 5. Scripturam con-
stitutum eidem tribuit, rectius hanc quidem rem admi-
nistrat, etenim verba mox infra collocata, ὃ xal νῦν φαίνε-
τῶι et quz sequuntur, ad eclogistam magis pertinere vi-
dentur, quam ad Pantenum. FHermogenem autem, qui
hic commemoratur, hzresiarcham fuisse, adversus quem
scripserunt Theophilus Antiochenus, Origenes, Tertullia-
nus, aliique, notavit Halloixius in itis Patrum Oriental.
tom. 11. p. 851. qui etiam ostendit, Theodoretum de eo.
agere lib. I. Heeret. Fab. cap. 19. ubi Hermogenis opinio
illa de corpore Christi apud solem sito recensetur. Que
quidem opinio, sermone vix Greco hoc Eclogarum loco
allata, orienti originem suum debet.

Ceterum Anastasius Sinaita in duobus locis supra ad
PaAPLE& Fragmenta adductis, vide pagg. 15, et 16. Pan-
tseenum cum aliis scriptoribus junctum commemoravit qui
totum opus sex dierum, seu Hexaemeron, paradisumque
de Christo et ecclesia intellexerunt; indeque librum scrip-
sisse Pantennm in ipsum Hexaemeron sibi collegit Hal-
loixius, sed minus firme, opinor. Denique Maximus Prc-
fatione in. Opera S. Dionysio dreop- ascribta mentionem
fecit scriptorum Panteni. p. 36. Vid. supra locum in no-
tis ad S. APOLLINAREM, p. 156.

Ibid. ἀορίςως τὴν τοροφητείαν ἐκφέρειν] Ex his itaque patet

238

342 ANNOTATIONES

Pantenum posuisse hunc ad intelligendas prophetias ca-
nonem utilissimum et plane necessarium, quem et omnes
hodie usurpant sacre scripturse interpretes: nempe verba
in Prophetis, ut plurimum, indefinite esse poeita, hoc est,
presenti interdum pro futuro, futurum pro preterito,
przeteritum pro futuro, sicque de aliis. Nam prophete in
lo pleno revelate veritatis lumine res omnes quamvis
multo post futuras tam clare ac dilucide intuebantur,
quam si coram oculis eas haberent, et jam fierent, aut
acts jam essent. HarrLoixivus.

|. P. 839. l. 10. xal ecu τῷ ἐνεςῶτι ἀντὶ τοῦ ὦ κότος,]
Potterus ait, ** Sylburgio visum est legi debere ordine in-
5 verso, τῷ τ κότι ἀντὶ τῷ ἑνεςῶτος, 1d certe innuunt se-
* quentia." Illud vero, mea quidem sententia, vix colligas
ex sequentibus eclogiste verbis, ubi sola priora illa Pan-
teni, ἀορίςως τὴν expopsrrelav ἐκφέρειν λέξεις, ni fallor, spectan-
tur. Porro praesens pro preterilo poni solitum esse ait
Didymus, in Opere Bononie haud ita pridem primum
edito, De Trinitate, lib. lii. cap. 3. p. 342; τοολλὰ dip τοῦτο
μὲν μέλλοντα γίνεδγαι dic ἤδη νανάμενα, τοῦτο δὲ καὶ γενόμενοι "ὩΣ
ETI FINOMENA, ἣ ἐσόμενα, «ρολέγαν εἴαϑεν τὸ erávras eig ἐ
γον πνεῦμα ἅγιον. — Hic vero omittitur Panteeni illud,

τῷ ἐνεςῶτι ἀντὶ τοῦ μέλλοντος χρηδϑο! χρόνῳ, contra a Didymo
additum est loquendi genus secundum Hebraice lingue
idiotismum apud prophetas satis obvium, quo preeterita
pro futuris ponuntur. Quod itidem his verbis memoravit
sequalis Panteni Tertullianus lib. iii. adv. Marcton. cap. 5.
Futura interdum pro jam transactis enunciantur, nam et
Divinitati competit, quecunque decreverit, ut perfecta re-
putare, quia non sit apud illam differentia. temporis, apud
qum uniformem statum temporis dirigit eeternitas ipsa.

t divinationi propheticee magis familiare.est, id quod pro-
spiciat, dum prospicit, jam visum atque ita jam expunctum,
id. est omni modo futurum demonstrare ; sicut per Esatam,
Dorsum meum posui in flagella, maxillas autem meas in
palmes, faciem vero meam non averti a sputaminibus.

jusdem denique enallages exempla affert Adriani Jsa-
ΩΝ in S. Scripturam ab Hoeschelio edita, num. 48. p. 17.
ed satis isthzec.

1014. l. 11. «-αρῳχηκότος. Scribere pergit eclogista : *O
καὶ νῦν φαίνεται. τὸ γὰρ "ESero, καὶ ἐπὶ τῇ σαρωχηκότος xo) ἐπὶ
τοῦ ἐσομένου τάσσεται. ἐπὶ μὲν τῇ ἐσομένου" ὅτι πτληρωθείσης Taó-
τῆς τῆς κατὰ τὴν τοαρεσίαν (τσαρῦσαν conj. Potterus) κατάςασιν
περιόδου, ὁ Κύριος ἐλεύσεται. καὶ τοὺς δικαίους, τοὺς τσιςούς" ok

ἐπαγαπαύεται καϑάπερ σκηνῇ, ἣν γὰρ σῶμᾳ οἱ «πάντες, ἐκ τᾶ αὐτᾶ

IN PANTJENUM. 343

γένους, τὴν αὐτὴν σίίςιν καὶ δικαιοσύνην ἑλόμενοι" eig τὴν αὐτὴν &yó-
τητα ἀποκαϊαςησόμενος" ἀλλ᾽ οἱ μὲν, ὡς κεφαλή" οἱ δὲ, ὡς ὀφϑδαλμοί"
οἱ δὲ, ὡς ὦτα" οἱ δὲ, ὡς χεῖρες" οἱ δὲ, ὡς gd. οἱ δὲ, ὡς πόδες, ἐν
ἡλίῳ τεϑήσοντοι φωτεινοί. Quod et nunc apparet. Quippe il-. .
lud, Posuit, pro preterito et futuro ponitur. Pro futuro |
quidem, quod. periodo status hujusce presentis impleta, ve-
Aiet Dominus, ac justos, nempe Fideles, in quibus quasi in
tabernaculo conquiescit, (unum. enim. corpus omnes sunt, ex
eodem genere, qui fidem eandem ac justitiam receperint,) tn
eandem unitatem restiturus. 4t hi quidem ut caput, illi —
vero ut oculi, hi quidem ut aures, illi vero ut manus, hi de-
nique uti pectora, illi vero ut pedes, in sole collocabuntur lu-
cidi.

P. 339. 1. 12. Clemens Alex.] A Clemente in Hypoty-
fosibus, opere jam. diu perdito, Pantenum tanquam ma-
gatum suum commemoratum fuisse novimus, atque ibi-

em interpretationes ejus S. Scripture traditionesque ad-
ductas. H:c enim Eusebius lib. vi. Hist. cap. 13. osten-
dit; ἰσαριϑμοί τε τούτοις (memoraverat ante Eusebius octo
libros Clementis Stromatum) εἰσιν oi ἐπιγεγραμμένοι ὑποτυπω-
σέων αὐτῷ λόγοι, ἐν οἷς ὀνομαςὶ ὡς διδασκάλου Πανταίνου μνημο-
γεύει, ἐκδοχάς τε αὐτῇ γράφων καὶ τταραδόσεις ἐκτιϑέμενος.

P. 340. ]. 7. οὐ γὰρ slyoj δυνατὸν &c.] Verba ad usque illa,
ἐντεῦϑεν δὲ ὁρμώμενος ἔγωγε οἶμαι &c. vel certe ad hzc ipsa,
ἀλλ᾽ ὡς ἴδια ϑελήματα &c. Panteno potius quam Maximo,
attribuenda esse putaverim.

Ceterum obiter notabo, codicem MS. in bibliotheca
Bodleiana numero 128. signatum, qui S. Maximi de diver-
sis dubiis apud Dionysium et Gregortum, insoribitur, episto-
lam tantum ejusdem Maximi ad Thomam continere, que
ad pag. 46. editionis unicee Galeane sic incipit, ᾿Ατλανᾶς
Secplac ἐξ ἐμμελδς περὶ τὰ ϑεῖα σπουδῆς &c.

Z4

R H O D O N.

R H O D O N.

S. HicngoNvMvus, 746. De Viris Hlustribus,
cap. xxxvii. pag. 108.

RHODON, genere Ásianus, a Tatiano, de quo
supra diximus, Rome in Scripturis eruditus, edi-
dit plurima: precipuumque adversus Marcionem
opus, in quo refert, quomodo ipsi' quoque inter se
Marcionite discrepent: et Apellem senem alium
hzreticum a se quondam fuisse convictum, et risul
habitum, eo quod Deum, quem coleret, ignorare se
diceret. Meminit in eodem libro, quem scripsit ad
Callistionem, Tatiani se Romz fuisse auditorem.
Sed et in Hexaémeron elegantes tractatus compo-
suit, *et adversum Phrygas insigne opus: tempo-
ribusque Commodi et Severi floruit.

? Fuit Hieronymus in ea sententia, Rhodonem esse auctorem
trium librorum adversus Montanistas ad Abercium Marcellum,
e quibus fragmenta extant apud Eusebium v. 16. et 17. Itaque
et infra cap. 39. Hieronymus ait Rhodonem Miltiadis meminisse
in opere suo quod adversus Montanum, Priscam, Mazximillamque
composuit. FABRiciUs. De horum librorum adversus Montanis-
tas auctore plura nos ad eorundem Fragmenta.

"rye

yate n
(Cu n

τῇ t Hem

RHODONIS,

QUI VERGENTE AD FINEM SCULO SECUNDO FLORUIT,

FRAGMENTA.

———Üümo - o ——

Ex. Opere adversus Marcionis Heresin,
δ "Ad Callistionem.

AMA τῶτο xgj map £avros ἀσύμφωνοι γεγόνασιν 1.

(Marcionite)' ἀσυςάτε γνώμης ἀντιποιούμενοι. ἀπὸ γὃ ὁ

7 9 ΄ , Fr M € d 2 ' / j
TÉTQY) ὠγελῆς Απελλης μὲν o τῇ τοολιτείος σεμνυνόμενος
N^ / / 9 Ν ε - Ν, M /
Xgj τῷ γήρω, μίαν ἀρχὴν ὁμολογεῖ" τὰς δὲ προφητείας,

10 ἐξ ἀντικειμένου λέγει πνεύματος" πειϑόμενος ἀποῷϑέγ-

Z^ ^ y ^ “ ^

μασι παρϑένου δαιμονώσης ὄγομα Φιλεμένης. ἕτεροι δὲ
Ν ^ »* € / / / 59 x 2 ^v

καϑὼς Xgj αὐτὸς 0 γαυτῆς Μαρκίων, δύο epyas εἰσηγδν-

ται ἀφ᾽ ὧν εἰσὶ Πότιτός τε καὶ Βασιλικός, καὶ οὗτοι μὲν

κατακολεϑήσαντες τῷ Ποντικῷ λύκῳ, καὶ. μὴ εὑρίσκον-

ιδτες τὴν διαίρεσιν τῶν πραγμάτων ὡς ἀδὲ ἐκένος, ἐπὶ τὴν
εὐχέρειαν ἐτράποντο. καὶ δύο ἀρχὼς ἀπεφήναντο ψιλῶς
Ν 9» d / y δὲ 3.» 9 7^ » vw δ᾿ ^v :
x, ἀγωποδείκτως. ἄλλοι δὲ πάλιν ἀπ᾽ αὐτῶν ἐπὶ τὸ χεῖρον

Propterea inter se ipsi dis-
sentiunt, quippe qui ejusmodi
20 doctrinam tuentur que omni-
no stare non potest. Nam ex
illorum grege Apelles quidem
sanctioris vite cultum et se-
nectufem pre se ferens, unum
25fatetur esse principium : pro-
phetarum autem oracula ex ad-
versario spiritu profecta esse
dicit, virginis cujusdam demo-
niace nomine Philumense re-

sponsis inductus. Alií vero per-
inde ac Marcion ipse, duo in-
ducunt principia: inter quos
est Potitus et Basilicus. Hi er»
go Ponticum illum lupum se-
cuti, cum divisionem rerum z-
que ac ille reperire non pos-
sent, ad temeritatem deflexe-
runt, et duo rerum principia
nude et absque ulla demon-
stratione proenuntiarunt. Alii
rursus ab his tanquam tempes-

350
ἐξοκείλαντες, οὐ μόνον duc

RELIQUIJE SACRE.
, ἀλλὰ xg) τρέϊς ὑποτίϑενται

φύσεις" ὧν ἐξὶν ἀρχηγὸς καὶ τὴρόςάτης Σύνερως, καϑὼς

ὁ τὸ διδασκάλιον αὑτῷ τυροξαλλόμενοι. λέγουσι. — Hiec af-

fert Eusebius lib. v. Hist. cap. 13. statimque his subjungit que
5

hic sequuntur.

Tpápa δὲ ὁ αὐτὸς (Rhodon) ὡς καὶ εἰς λόγους ἐληλύϑοι τῷ

᾿Απελλῇ, φάσκων οὕτως"

π. Ὁ γὰρ γέρων ᾿Απελλῆς συμμίξας ἡμῖν, πολλὰ μὲν
κακῶς λέγων ἠλέγχϑη" ὅθεν xq ἔφασκε μὴ δεῖν ὅλως

ἐξετάζειν τὸν dr. ἀλλ᾽ ἕκαςον ὡς πεπίςξευκε Jiauóm.

0

σωϑήσεσδ αι γὰρ τοὺς ἐπὶ T- ἐσαυρωμένον ἠλπικότας ἀπε-
Φαΐνετο" μόνον ἐὰν ἐν ἔργοις ἀγαθῶς | εὑρίσκωνται. τὸ 2d
πάντων Caniad ἐδογματίᾷτο αὐτῷ aya, καϑὼς
mega, τ τὸ περὶ Θεῶ. ἔλεγε γὰρ μίαν ἀρχὴν, κα-

ϑὼς καὶ ὃ ἡμέτερος λόγος.

d

Εἶτα προϑεὶς (inquit Eusebius) αὐτοῦ (Apellis) πᾶσαν τὴν

δόξαν ἐπιφέρει φάσκων"
n.

Λέγοντος δέ μου ταρὸς avri, sion ἡ 7 ὀπόλῷ» αὑτὴ

σοι, ἢ πῶς δύνασαι λέγειν μίαν ἀρχὴν φράσον ἡμῖν" ἔφη,

tate in pejus abrepti, non duas
Solum, sed tres naturas posu-
erunt: quorum, ut disciplinz il-
lius sectatores memorant, prin-
ceps et antesignanus fuit Syne-
ros.

Idem Rhodon se cum Apelle
collocutnm esse scribit his ver-
bis.

Senex enim Apelles inito
nobiscum colloquio, multa qui-
dem perperam dicere convictus
est. Quamobrem etiam asse-
rebat mon esse omnino exami-
nandam fidem ; sed unumquem-
que in eo quod semel imbibis-
set, perstare oportere, Quip-

pe eos qui in Crucifixo spem20
Suam collocassent, servardos
esse affirmabat, dummodo. in
bonis operibus deprehenderen-
tur. Rem vero omnium obscu-
rissimam esse statuebat, ut dix- 27
imus, questionem de Deo, U-
num siquidem principium esse
dicebat, sicut et nostra religio
docet.

"Universa deinde ejus doctriia gl
in medium prolata, hec subjun-

it.
E Ca Gers ipsi dicerem: Un-
de hec tibi demonstratio, aut
qua ratione affirmare potes u-3
num esse principium? Dic no-

RHODON.

' 351

τὰς μὲν προφητείας ἑαυτὼς ἐλέγχειν, διὼ τὸ μηδὲν ὅλως
ἀληϑὲς εἰρηκέναι. ἀσύμφωνοι γὰρ ὑπάρχουσι καὶ ψευ-
δεῖς, καὶ ἑαυταῖς ἀντικείμεναι. τὸ δὲ πῶς ἐς μία ἀρχὴ,
μὴ γινώσκειν ἔλεγεν, dra) δὲ κινέϊοϑιαι μόνον. εἶτ᾽ ἐπομο-
δσᾳμένου μὰ τἀληϑὲς εἰπεῖν, ὥμνυεν ἀληθεύων λέγειν, μὴ
ἐπίςαοϑαι πῶς εἷς ἐςὶν ἀγέννητος Θεὸς, τοῦτο δὲ ταις εύειν.

ἐγὼ δὲ γελάσας, κατέγνων αὐτοῦ" διότι διδάσκαλος εἷ-

γα! λέγων, Sx. ἤδει τὸ διδασκόμενον ὑπ᾿ αὐτῷ κρατύνειν.
Ἔν τῷ αὐτῷ δὲ συγγράμματι (pergit dicere Eusebius) Καλλι-
LO gli τοροσφωνῶν, ὁ αὐτὸς μεμαϑητεῦδθοι ἐπὶ Ῥώμης Τατιανῷ ἑαυ-
τὸν ὁμολογεῖ. φησὶ δὲ καὶ ἐσπουδάδδοῃ τῷ Τατιανῷ τροθλημάτων
βιθλίον" δὲ ὧν τὸ ἀσαφὲς καὶ ἐπιεεκρυμμόνον τῶν ϑείων γροιφῶν
apaga ὑποσχομένου τοῦ Τατιανοῦ, αὐτὸς ὁ “Ῥόδων ἐν Ilo συγ-
γράμματι τὰς τῶν ἐκείν τοροθλημάτων ἐπιλύσεις ἐκϑήσεδγαι ἐπαγ-
15 γέλλεται. φέρεται δὲ τοῦ αὐτῶ καὶ εἰς τὴν ἑξαήμερον ὑπόμνημα.

bis si placet? Tum ille respon-
dit : Érophetias eo quod nihil
«mino veri dicant, seipsas re-
felleré. Sunt enim, aiebat, dis-
20 sonantes et false, ac sibimetip-
si& contratim. Porto qua ra-
tione unicum esset principi-
um, se quidem nescire profite-
betur; sed tamen moveri atque

45 impelli ut ita sentiret. Post
. hsec cum eum jurejurando ad-
egissem, ut ex animi sui sen-
tentia loqueretur : juravit se
verum dicere, nec se omnino
JO scire qua ratione unus esset in-
genitus Deus, se tamen ita cre-

dere. His auditis ego horni-
nem deridens reprehendi, qui
cum $e doctorem profiteretur,
doctrinam suam rationibus con-
firmare non posset.

Ceterum in eodem libro quem
Callistioni nuncupavit, Roms a
Tatiano se eruditum esse testatur.
Refert etiam a "Tatiano elucubra-
tum esse Quiestionum libram : in
quo cum Tatianus obscuros atqué
involutos sacrte Scripturz locos se
expositurum esse promisisset, ipse
Rhodon solutiones Quzstionum
Tatiani peculiari opere editurum
se esse profitetar. Exstant etiem
ejusdem in Hexaémeron commen-
tarii.

ANNOTATIONES
IN RHODONIS FRAGMENTA. .

--- tti titt

P. 349. 1. 6. Διὰ τοῦτο xo) &c.] Premisit Eusebius, Ἔν
τύτῳ (regnante Commodo) xa) Ῥόδων γένος τῶν ἀπὸ 'Aslag
μαϑητευϑεὶς ἐπὶ Ῥώμης ὡς αὐτὸς igogei Τατιανῷ ὃν ix τῶν
ἔγνωμεν, διάφορα συντάξας βιθλία, μετὰ τῶν λοιπῶν καὶ τὴ

κίωνος «σαρατάτϊεται olpeciv ἣν καὶ εἰς διαφόφος γνώμαις xay
αὐτὸν διας ὥσαν ἱςορεῖ" τὸς τὴν διάςασιν ἐμποποιηκότας ἀναγράφειν,
iw ἀκριδές τε τὰς wrap ἑκάςῳ τούτων ἐπινενοημένας διελέγχων
Ψευδολογίας. ἄχουε δ᾽ οὖν καὶ αὐτοῦ ταῦτα γράφοντος ΔΙΑ τοῦτε.
καὶ &c. Per idem t Rhodon oriundus ex sia, et in.
urbe Roma, ut ipse scribit, a Tatiano illo cujus supra memi-
nimus eruditus, varios conscripsit libros, et cum reliqui
versus Marcionis heresim. decertavit. Quam quidem sud
etate in diversas scissam esse sententias narrat, auctores,
Milius dissensionis in. libris suis referens, et mendacia a sin-
gulis eorum excogitata diligenter coarguens. udi ergo, si
placet, eum tta scribentem: PROPTEREA, inquit, inter
&c | |

Tbid. 1. 8. ᾿Απελλῆς μὲν ὁ τῇ πολιτείᾳ σεμνυνόμενος καὶ τῷ *y$-
ρᾳ] Rufinus vertit qui abstinentiee et senectutis praerogattva
usus, 9c. Recte. nam πολιτεία simpliciter et absolute poni
solet pro abstinentia et strictiore quadam disciplina. ta
Clemens Alexandrinus in exordio libri primi Stromat. bis
usurpat. Sed non video, quomodo Apelles jactare se ob
continentiam potuerit, qui a Marcione ob stuprum ejec-
tus, Alexandriam secessit, ut auctor est Tertullianus in
libro de przscriptionibus. (δ. 30.) Quocirca videndum, rie
vox πολιτεία hoc loco aliud quidpiam significet, et pro De-
curionatu sumatur. Nam Decuriones, πολιτευόμενοι seu mo-
λιτευταὶ dicebantur a Grecis, ut pluribus notavi ad Amm,
Marcellinum. Posset etiam quis suspicari, scribendum
hic esse τῇ eid σεμ. καὶ τῷ γήρᾳ. Nam senex Apelles
vulgo dicebatur. Sic eum nominat Rhodon infra, et Hie-
ronymus in catalogo. Confirmat hanc emendationem

ANNOTAT. IN RHODONIS FRAGM. 553

Eusebius in lib. vi. cap. 39. ubi de Alexandro episcopo.
λιπαρῷ γήρει καὶ σεμνῇ πολιᾷ κατεςεμμένος. Sed et Symeon
Metaphrastes in Actis Philez ita loquitur: καὶ πῶς τοιαύτη φη-
σὶν γήρᾳ X, πολιᾷ σεμνυνόμενος &c. Verba sunt Judicis apud
Phileam. VarEsius. Ex verbis vero Rhodonis ductum
est ἃ nonnullis argumentum contra narrationis Tertulliani
veritatem. Vid. Lardneri Herettcorum Hist. opus postu-
mum, cap. xii. δ. 3. Ceterum additum est ἀπὸ ante voces
xal τῷ γήρᾳ in cod. Bodl. quasi in eo positus esset gignendi
casus. Exhibet τὸ MS. Norfolc. Nicephorus τὴν πολιτείαν
οἴ τὸ γήρα. ᾿

P. 349. 1. 9. τὰς δὲ τοροφητείας ὅτο.1 Conferas Rhodonis
ῥῆσιν ITI. Eusebiumque post Fragmenta allatum.

Ibid. l. 10. ἀποφϑέγμασι ἀποφϑέγματι ed. Steph. Extat .
lectio altera apüd Niceph. Gruteri Lectt. Falesii ed. codi-
cesque nostros MStos. Mox apud Niceph. legitur δαιμονιώς-
Boys «σαρϑένου.

Ibid. l. 11. ὄνομα Φιλουμένης] Philumene duobus in locis
operis a Valesio ante laudati mentionem facit Tertullianus,
scil. capp. 6. et 30. libelli De Preescriptione Heret. In
posteriore autem horum locorum hec scribuntur. Si et
"pellis stemma retractandum est, tam non vetus et ipse;

m Marcion instilutor et praeformator ejus; sed lapsus
in feminam desertor continenti Marcionensis ab oculis
sanctissimi magistri Alexandriam secessit. Inde bost annos
regressus non melior, nisi tantum, qua jam non Marcionites;
in. alteram feminam tmpegit, illam virginem Philumenen,

m supra edidimus, postea vero immane prostibulum et
$psam; cujus energemate circumventus, quas αὖ ea. didicit
Phaneroseis scripsit. |

Ibid. l. 12. ὁ ναύτης Magxlovy] Hec est codicis Regii 1665
110, quam confirmat interpretatio Rufini. Sic eriimi ille:
"lii aulem, sicut ipse nauta Marcion, duo esse principia
sntroducunt. Certe Tertullianus in libro de przscriptioni-
bus, testatur Marcionem initio navicularium fuisse. Ubi
tunc, inquit, Marcion Ponticus nauclerus, Stoicde studiosus ἢ
Et in libro [. adversus Marcionem cap. 18. Nos Marcio-
nem mnauclerum novimus, non regem nom Imp. Et in
lib. iii. cap. 6. et lib. iv; cap. 9. et initio lib. v, In re-
lquis tamen exemplaribus Maz. Med. et Fuketii, nec-
non apud Nicephorum desunt Ὧδε voces ὁ ναύτης, VaA-
LESIUS. Omittunt Codicis quoque Peneti Lectt. et margo
ed. Genev. Diei posset, enatam esse hunc vocem ex vicina
αὐτὸς, sed cum Marcionem nautam fuisse, certe sic ap-
pellatum esse; ex Tertulliano constet, nostraque. lectio,

VOL. I. A

354 ANNOTATIONES

utpote in Rufino jam obvia, sit antiquior altera, dicendum
potius est, ab eadem voce αὐτὸς absorptam esse hanc jem
ante Nicephori tempora in nonnullis codd. Caeterum haud
displicet S. V. Walchii sententia, qui ob Pontum patriam,
rej nauticee admodum deditam, Marcioni hanc appellatio-
nem inditam putat. STRoTH. Desunt voces ὁ ναύτης in
Cod. quoque Savil. et in versione Valesii; sed in MS. Nor-
folc. à σὺν αὐτοῖς pro ὁ ναύτης scriptum extat.

P. 349. l. 13. 1]ότιτος] Πότιμος ed. Steph. Rectius in co-
dice Maz. Med. Fuk. et Saviliano legitur Πότιτος. — Sic
enim Theodoritus in libro I. hzreticarum fabularum, et
Rufinus eum nominant. VaLESs1iUS. Citat testem pro lec-
tione Πότιμος Strothius Christophorsonum, cujus tamen
versio Potimum praefert, notatque vir 6l. Πόντικος apud .
Niceph. extare, quod quidem MS. noster Norfolc. habet.

Ibid. l. 14. τῷ Ποντικῷ Aóxo] Ittigius Dissert. De Hare-
siarchis, sect. 11. cap. 8. p. 156. ** Inter Marcionis discipulos
* fuit Lucanus, quem sub nomine Aóxe, seu lupi Pontici a
* Rhodone apud Eusebium lib. v. cap. 13. Histor. Eccles.
* intelligi existimat Baronius. Verum Marcioni potius 3d
* cognomentum ἃ Rhodone attributum fuisse, przceden-
** tium verborum contextus indicat."

P. 350. 1. 2. προςάτης Zóvepuc] πρωτοςάτης Z. MS. Norfolc.
Gallandius, qui in tomo ii. Bibliothecee sue Patrum Rho-
donis Fragmenta posuit, S. Augustinum hic affert in lib.
de Feres. cap. xxii. Marcion, a quo Marcionitee, Cerdonis
secutus est dogmata de duobus principiis: quamvis Epipha-
nius eum tria dicat asseruisse principia, Bonum, Justum,
Pravum. Sed Eusebius Synerum quendam, non Marcio-
nem, trium principiorum atque naturarum scribit. aucto-
rem. |
Ibid. 1. 12. εὑρίσκωντοαι)] Habet Nicephorus, qui multa
tamen pro libitu refinxit, εἴγε μόνον ἔργοις ἀγαϑοῖς ἐξετάφοιν-
το. Sed firmat lectionem alteram vetus interpres Rwf-
nus.

Ibid. τὸ δὲ «ávrev ἀσαφέςατον)] Rufinus legit caQégarw,
ut ex versione ejus constat qux sic habet: Manifeste ta-
men decernebat de Deo, sicul preediximus, unum esse prina-
pium. Quam lectionem secutus est etiam Christophorso-
nus. Verum hzc interpretatio ferri non potest. Primum
enim verbum ἐδογματίξετ΄ passivam habet significationem.
Deinde, tantum abest u* Apelles dispatationem de Deo,
manifestam atque expeditam esse diceret.- Quin potius
asserebat, rem esse omnium obscurissimam ; prorsusque
nihil sciri posse de Deo, ac ne ipsos quidem prophetas

IN RHODONIS FRAGMENTA. 355

quidquam de Deo manifeste, atque ut res est pronun-
tasse, odum infra docet Rhodon. VALESIUS.
Affert Strothius Gruteri Lectt. et Marg. Exemplaris Jo-
nenens ἀσφαλίσατον prie sc. ferentes. ud σαφέςατον MS.

P. 350. 1. 14. τὸ περὸ Ges] Addidit Valesius articulum τὸ
ante Θεοῦ, sed expunctum hunc a Strothio ego quoque
i, neque enim idem agnoscitur a codd. Bodl. et Nor-

. Ab ere ris] Gua is pde bro ctiam τὸ po

Bbid. ἔλεγε yàp] μὲν γὰρ MSS. Bodl. et Norfolc. ot
heec eonj vatur cum ἋΣ entibus verbis λέγοντος δὲν
Uno facto fragmento ex duobus.

Ibid. l. 16. ep9s;] expo3d; Christoph. Lectt. et Marge
KExempl. Jonesiani. SY ΚΟΤΗ. Adlinitum à quoque est Mar»
Un exemplaris ed. Steph. quod in Bodleiana servatur.
" Mox absunt voculze μου et ἢ ἃ MSto Norfolc.

P.351. 1. 5. ὥμνυεν ἀληϑεύων λέγειν] Revocat in textum
suum Strothius Stephani Nicephorique lectionem, ὥμνυεν
ἀληϑεύειν λέγων, sed Valesi illam, fortasse elegantiorem,
que item perinde est, atque ex scriptis Valesianis procul-

ubio pro nostri codices confirmant. Addidit δὲ post
brigaSa Niceph.

Ibid. λέγειν μὴ &xlcaSaj] In eo quidem non valde repte-
hendendus erat Apelles, quod diceret nescire se quomodo
unus esset ingenitus Deus, se tamen ita credere. Verum
in eo aberrabat, quod prophetias quibus ea de uno et in-
genito Deo doctrina traditur, prorsus repudiabat ; et quod

hilosophiz imperitissimus, aliorum se doctorem profite-

tur. Hac de causa merito a Rhodone suggillatur. ἡ Α-
" LESIUS. De Apellis circa res hujusmodi sententia fusio-

rem suam narrationem ipse ita Epiphanius breviavit in In-
diculo Haresium ; Ko) οὗτος ὁ ᾿Απελλῆς τὰ ὅμοια Μαρχίωνι καὶ
ΔΛοχιανῷ κακίξει τὴν πᾶσαν «roii καὶ τὸν ττεποιηκότα" οὐχ ὁμοίως
δὲ τότοις τρεῖς ἀρχὰς εἰσηγήσαῖο, ἀλλὰ μίαν μὲν ἀρχὴν, x, ἕνα Θεὸν
ὄντα ἀνώτατον καὶ ἀκατονόμαςον, αὐτὸν δὲ τὸν ἕνα arewomxtyag
ἄλλον" καὶ ὅτος ὁ γεγονὼς, πονηρὸς εὑρεϑεὶς ἐποίησεν ἐν τῇ αὐτῷ φαυ-
λότητι τὸν κόσμον. p. 231. ed. Petavii. Vid. et Zfnacephal.
ejus p. 1483. Etsi vero hinc constat, turpiter lapsum esse
in opinione sua de Deo creatore Apellem, idem tamen
Marcionitarum instar, Christum filium esse τοῦ ἄνω ἀγαϑοῦ
Θεοῦ statuebat, teste eodem Epiphanio Heres. xliv. n. 2.

» 381.
P Ibid. 1. 6. τῦτο δὲ eigeóuy] τότῳ MSS. Norfolc. et Niceph.

Ibid. l. 15. ὑπόμνημα) ὑπομνήματα habet ed. Steph. atque
ita refinxit verba Nicephorus, ac si hoc idem invenisset. ,

A82 Ν

Plana α aduersus legem Mosaicam impie est locutus, multis-
ST ris maledicentissimis oracula. divina insectatus est, .

ea confutare, et ut quidem sili videlatur, penitus ever-
tere, ingenti studio molitur. Οὐκ quasi a Rhodone mutuo
accepta ESOS AN vertit; Est autem. ejusdem

qud Ape quinblorina: errem en Ma

CONCILIUM C/ESARIENSE.

FRAGMENTUM SYNODICJE EPISTOLJE

CONCILII C/ESARIENSIS

FERME EXEUNTE SJECULO SECUNDO CELEBRATI.

Ex. fine Epistole.

5 ΤῊΣ δὲ ἐπιςξολῆς ἡμῶν πειράϑητε xarà πᾶσαν ἐκκλη-
σίαν ἀντίγραφα διωπέμυψ σθαι, ὅπως μὴ. ἔνοχοι ὥμεν
τοῖς ῥαδίως πλανῶσιν ἑαυτῶν τὰς ψυχάς. δηλοῦμεν δὲ
ὑμῶν ὅτι τὴ αὐτῇ ἡμέρα X ἐν ᾿Αλεξανδρείῳ ὥγουσιν, ἥπερ
καὶ ἡμεῖς. Wap ἡμῶν γὰρ τὼ γράμματα κομίζεται αὐὖ-

LOTOig" καὶ ἡμῖν παρ᾽ αὐτῶν" ὥςε συμφώνως xgj 09 ἄγειν
ἡμᾶς TA ἁγίων ἡμέραν. Hoc attulit Eusebius lib. v. Hisf.
cap. 25.

Date operam ut epistole ^ apud nos die Pascha Alexan-
mestre exemplaria per omnes dric celebrari. A nobis enim
]5ecclesias mittantur, ne nobis ad illos, et vicissim ab illis ad
crimen imputent qui animas nos litere perferuntur; ita ut
suas a recto veritatis tramite — uno consensu et simul sacro-
facile abducunt. Illud etiam — sanctum peragamus diem.
vobis significamus, eodem quo 2

148 4

ANNOTATIONES ^:
,,IN CONCILIUM CJESARIENSE,

P. 359. 1. 5. Τῆς δ᾽ ἐκιςολῆς ἡμῶν &c.] Caput 23. lib. v.
Eusebiane Historic totum apposui, tanquam in tui
inserviens qnuzestionis circa pascha ab auctoribus mox. $e:
cuturis tractate. Ζητήσεως δῆτα κατὰ τούσδε οὐ σμικρᾶς vagi
νηδείσης, ὅτι δὴ τῆς ᾿Ασίας ἁπάσης αἱ «ταροικίαι ὡς ἐκ πραραιδόσειοῃ
ἀρχαιοτέρας, σελήνης τὴν τεσσαρεσχαιδεκάτην ᾧοντο δεῖν ἐπὶ τῆς v8
σωτηρίου eráwa ἑορτῆς τταραφυλάτϊειν, ly ᾧ ϑύειν τὸ τερόθατον "la-.—
les psp dg δέον borayró; κατὰ ταύτην, ὁποίᾳ V dv
ἡμέρᾳ τῆς ἑδδομάδος “εριτυγχάνοι, τὰς τῶν ἀσιτιῶν ἐπιλύσας ἀπο"
εἶδα! οὐκ ἔϑους ὄντος τοῦτον ἐπιτελεῖν τὸν τρόπον ταῖς ἀνὰ τὴν Nie»
sv ἅπασαν οἰκουμένην ἐκκλησίαις, ἐξ ἀποςολικῆς τοαραδόσεως τὸ 3
εἰς δεῦρο χρατῆσαν ἔϑος φυλατΊούσαις" ὡς μὴ δ᾽ ἑτέρᾳ τποροσήἥκαν
παρὰ τὴν τῆς ἀναςάσεως TB Σωτῆρος ἡμῶν ἡμέραν τὰς νης εἰας ἔπι-
λύεδναι" σύνοδοι δὴ xo) συνκροτήσεις ἐπισκόπων ἐπὶ T αὐτὸν ἐγίνον-
το τὩάντες τε μιᾷ γνώμῃ δὲ ἐπιςολῶν ἐκκλησιαςικὸν δόγμα τοῖς
΄ανταχόσε διετυποῦντο, ὡς dy μὴ δ᾽ ἐν ἄλλῃ «ποτὲ τῆς κυριακῆς
ἡμέρᾳ τὸ τῆς ἐκ νεχρῶν ἀναςάσεως ἐπιτελοῖτο τοῦ Κυρίου μυς ἡριον"
καὶ ὅπως ἐν ταύτῃ μόνῃ τῶν κατὰ τὸ πάσχα νης εἰῶν φυλατ]ώμεϑα
τὰς ἐπιλύσεις. φέρετω δ᾽ εἰσέτι νῦν τῶν κατὰ Παλαιςίνην τηνικάδε
συγχεκροτημένων γραφὴν ὧν «τ“ροὐτέτακτο Θεύφιλος τῆς ἐν Καισα-
ρείᾳ τταροικίας ἐπίσκοπος, xa) Νάρκισσος τῆς ἐν ἹἹεροσολύμοις" καὶ
τῶν ἐπὶ Ῥώμης δὲ ὁμοίως ἄλλη περὶ τοῦ αὐτοῦ ξητήματος, ἐπίσκο-
«oy βίκτορα δηλοῦσα. τῶν τε κατὰ Πόντον ἐπισκόπων ὧν Πάλμας
ὡς ἀρχαιότατος wpoüréraxTo* καὶ τῶν κατὰ Γαλλίαν δὲ παροικιῶν,
ἃς Ἑἰρηναῖος ἐπεσκόπει" ἔτι τε τῶν κατὰ τὴν ᾿Οσροηνὴν καὶ τὰς
ἐκεῖσε τοόλεις" καὶ ἰδίως Βακχύλλου τῆς Κορινϑίων ἐκκλησίας ἐπι-
σχόπου, κοὴ τολείςων ὅσων ἄλλων, οἱ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν δόξαν τε καὶ
κρίσιν ἐξενηνεγμένοι, τὴν αὐτὴν τέϑεινται ψῆφον, xaj τούτων μὲν ἦν
ὅρος εἷς, ὁ δεδηλωμένος. lisdem temporibus gravi controversia
exorta, eo quod omnes per Asiam ecclesie vetusta quadam
traditione nixe, quartadecima luna. salutaris paschee fes-
tum diem celebrandum esse censebant, quo die prescriptum
erat Judeis ut agnum immolarent : eaque omnino luna in

ANNOTAT. IN CONCIL. CJESAR. 461 .

nque demum diem septimanee incidisset, finem jeju-

niis imponendum esse statuebant : cum tamen relique to-
tius orbis ecclesie alio more uterentur, qui ex apostolorum
traditione profectus etiamnum servatur, ut scilicet non alio
quam resurrecttonis Dominice die jejunia solvi liceat : Sy-
nodi οὗ id, ceetusque episcoporum convenere. tque omnes
uno consensu ecclesiasticam regulam universis fidelibus per
istolas tradiderunt : ne videlicet ullo alio quam Dominico
mysterium. resurrectionis Domini unquam celebretur :
utque eo duntaxat die paschalium jejuniorum terminum ob-
servemus. — Exstat etiamnum epistola sacerdotum, qui tunc
in Palestina congregati sunt : quibus presidebant Theo-
philus Cesarece Palestine, et. Narcissus Hierosolymorum
episcopus. "Alia item exstat epistola Synodi Romane, cui
ictoris episcopi nomen prafixum est. Habentur preterea
litere: episcoporum Ponti, quibus Palma utpote antiquissi-
sus prafuit. Epistola quoque ecclesiarum Gallice exstat,
quibus praerat Iréncus. | Ecclesiarum quoque in Osdroence
frovincia οἱ in. urbibus regionis illius constitutarum literce.
visuntur. Seorsum vero Bacchylli Corinthiorum episcopi,
aliorumque complurium epistole exstant. Qui omnes ean-
dem fidem eandemque doctrinam proferentes, unam edidere
sententiam. .Et heec quidem fuit, ut dixi, illorum definitio.
: Cons. notam infra ad PoLvcRATIS Fragmenta ad p. 373.
Rursus vero cap. 25. fragmento, quod hic affero, verba
isthec Eusebius preemisit : Οἱ γεμὴν ἐπὶ Παλαιςΐνης οὃς ἀρν
τίως διεληλύϑαμεν, ὁ, τε Νάρκισσος καὶ Θεόφιλος" καὶ σὺν αὐτοῖς
Κάσσιος τῆς κατὰ Τύρον ἐκκλησίας ἐπίσκοπος, καὶ Κλάρος τῆς ἐν
Πτολεμαΐδι. οἵ τε μετὰ τότων συνεληλυϑότες τοερὶ τῆς κατελϑούσης
sig αὐτοὺς ἐκ διαδοχῆς τῶν ἀποςόλων cep) τοῦ «σάσγα τταραδόσεως
'λεῖςα διειληφότες" κατὰ τὸ τέλος τῆς γραφῆς, αὐτοῖς ῥήμασιν ἐπι-
λέγουσι ταῦτα. ΤΗΣ δ᾽ ἐπιςολῆς &c. Episcopi vero Pale-
siince quos paulo supra memoravimus, Narcissus scilicet et
Theophilus, et cum illis Cassius Tyri, et Clarus Ptolemaidis
episcopi, et. qui simul cum ipsis convenerant, postquam de
traditione diei paschalis quee jam inde ab apostolis ad ipsos
continua successione manaverat, multa 1n suis literis disse-
ruerunt, tandem αὐ finem epistole his utuntur verlis.
DATE operam ut epistole &c. Hieronymus autem Theo-
hilum inter ecclesiasticos scriptores his verbis recensuit,
Theophilus Cesare: Palcestinee, quce olim Turris Stratonis
vocabatur, episcopus sub Severo Principe adversum eos qui
decima quarta cum Judeeis pascha faciebant, cum ceeteris
episcopis synodicam valde utilem composuit epistolam. De

$633 ᾿΄ ΑΝΝΟΤΑΤΙΟΝΙ͂Β

Firis Ill. cap. xliii. Ubi ait Ernestus Cyprianus; an Theo-
philua epistolae auctor sit, incertum esse, illi tamen ree-
tius quam cuiquam ex aliis, qui synodo interfuerunt, tri-
bui, cum Caesariensis episcopus, tanquam Palestine me-
tropalitanus alios omnes in Palestina, atque ipsum quo-
que Hierosolyme episcopum auctoritate superaret, et pri-
mum locum in synodis obtineret. Porro hunc Theo-
philum et Narcissum Hierosolymz episcopum aliosque
nonnullos ait Eusebius esse, àv γε μὴν ἔγγραφος ἣ τῆς eigtus
εἰς ἡμᾶς κατῆλϑεν óp3obozla, qui rectee fidei doctrinam. scriptis
$sw:$ proditam nobis reliquerunt. cap. 22. Cseterum habet
MS. Norfolc. τῆς δὲ ἐπιςολῆς Df ἡμῶν.

P. 859. l. 56. ἐκκλησίαν) τσαροικίαν ed. Steph. —Consentit
cum lect. recepta. Rufinus. STRoTH. ἐχκλησίαν «ταροικίαν
lectionem duplicem habet Cod. Norfolc.

Ibid. l. 8. καὶ ἐν ᾿Αλεξανδρείᾳ) Habet MS. Norfole. xal oi
ἐν ᾿Αλ. quod potest esse verum ; id tamen ex unius tantum
codicis auctoritate recipere nolebam. Neque interea Ru-
Jénus istud invenisse videtur, qui vertit, Designamus 1gitur
uobis quia apud Alexandriam eadem, qua apud nos die,
pasclue solemnitas geritur. Abest particula καὶ à MS. Bodl.
seu Savil.

Ibid. 1. 9. eap! ἡμῶν γὰρ τὰ γράμματα] eap ἡμῶν δὲ T. y.
Sic ex codice Regio edidit Rob. Stephanus. In codice
Mediceo legitur eap ἡμῶν τε τὰ γράμματα. Nicephorus
vero in capite 36. libri quarti habet eg ἡμῶν γὰρ τὰ γράμ-
ματα, atque ita codex Mazarinus, Fuk. et Savil. Intelli-
guntur autem hic hterz paschales, quas éopragixág voca-
bant. Ceterum hujus Synodi Caesariensis acta quaedam
exstant apud Bedam in libro de vernali :quinoctio : que
licet ἃ nonnullis illegitima habeantur ac spuria, haudqua-
quam spernenda mihi videntur. Baronius certe ea pro
veris amplexus est. VaLEstiUs. Prwstat γὰρ Cod. quoque
Norfolc. Rufinusque vertit, quia et ipsorum molis lttera.
Acta autem a Valesio hic commemorata, quanquam an-
tiquitatis aliquid, fatente Basnagio in Zznal. ad an. 190.
prz se ferunt, praetermittenda censui, quum non sine causa
suspecta sint multis viris doctis, tam ex illis, qui a Romani
pontificis stant partibus, quam ex Protestantibus. Sed
non tantum verba epistole, qute ab Eusebio servata sunt,
inseruit Gallandius tomo ii. Billiothece suse PP. cum ad-

notatione Valesii, verum etiam acta posuit, de quibus lo-
quimur, Theophili nomine inscripta, in Prolegom. ejusd.
tomiad pag.xx. Hoc porro notandum est, pertinere ad.

IN CONCILIUM CZESARIENSE. 363

heec acta Orationem Theophili, quee in Catalogo Codd. MSS.
Bibliothece: Bodl. ad num. 1664. memoratur. |

P. 359. 1. 11. τὴν ἁγίαν ἡμέραν) Videsis notas ad Porv-
CRATIS CoNciLi1QUE LuGDuN. Fragmenta. Sed hoc
quidem loco die paschz sacro dies festus Dominice re-
surrectionis significari videtur, quia ab episcopis hzc scri- .
buntur, qui epulum paschale cum festo resurrectionis con-
jungere solebant.

POLYCRATES.

POLYCRATES.

S. HixRgoNvuMvus, Lib. De Viris Hlustribus,
cap. xlv. p. 119.

PoLvcRATES Ephesiorum episcopus, cum cz-
teris episcopis Ásiz, qui juxta quamdam veterem
, consuetudinem cum Judzis decimaquarta luna
Pascha celebrabant, scripsit adversus Victorem,
episcopum Romanum, Epistolam Synodicam, in
qua docet se Apostoli Joannis et veterum auctori-
tatem sequi; *de qua hsc pauca excerpsimus.
Vos igitur inviolabilem &c. Hc propterea posui,
ut ingenium et auctoritatem viri ex parvo opus-
culo demonstrarem ἢ. Floruit temporibus “ Severi
Principis, eadem setate qua Narcissus Hieroso-
lymae.

* Que prius excerpserat Eusebius, ea ex illo desumpta vertit
Hieronymus. Apposui autem in sequentibus hanc Hieronymia-
nam versionem ad Grazca, quo facilius inter se conferantur Poly-
crates atque vetus ista interpretatio.

b Eusebius lib. v. Hist. cap. 22. post commemoratum una cum
aliis episcopis Polycratem, de iisdem ait, d» γε μὴν ἔγγραφος ἡ τῆς
«ξεως εἰς ἡμᾶς κατῆλϑεν ὀρϑοδοξία, τούτους εἰκότως Oron gi κατελέξα-
μεν.

ς Qui imperare coepit an. Christ. 193. et mortuus est an. 211.
Victor autem episcopus Romanus vivere desiisse perhibetur an-
ne 197, decimo tertio sui episcopatus.

FRAGMENTUM SYNODIC/E EPISTOLAE,

QUAM SCRIPSIT

POLYCRATES EPHESINUS EPISCOPUS,

AD VICTOREM ROMAN/EQUE URBIS ECCLESIAM,

5 FERME EXEUNTE S/ECULO SECUNDO.

'Hwrixz ὃν ἀρωδιδργητον

ἄγομεν τὴν ἡμέραν' μή τε

τορος ιϑέντες, μή τε ἀφιωμερέ-
10 μόένοι. Kgj γὸ καὶ κατὰ τὴν
᾿Ασίαν μεγάλα ςοιχέϊω κε-
κοίμηται" ὦ TI, ἀναςήσε-
ται τῇ ἡμέρω τῆς ταρασίας
TÉ Κυρία, ἐν 4 ἔρχεται μετὰ
15 δόξης ἐξ ὅρανών, X, ἀναςή-
σει πάντας τὸς ἁγίας Φί-
λιππον τὸν Ὁ δωδεκώ ἀπο-

2 e^ / ? €
φύλων, 0$ κεκοίμηται ἐν Ie-

ἊΝ NM Z
ρωπόλει, xo] δύο ϑυγατέρες
5.0 αὐτοῦ γεγηρωκύται πωρϑέ-

Interprete S. Hieronymo.
Nos igitur inviolabilem ce-
lebramus diem, neque addentes

aliquid, neque dementes. Et-

enim in Asia elementa maxima

dormierunt, qu& resurgent in

die Domini, quando venturus

est de colis in majestate sua,
et suscitaturus omnes Sanctos;
Philippum loquor de duode-
cim apostolis, qui dormivit
Hierapoli, et duas filias ejus,

que virgines senuerunt: et a-

Nos igitur verum .ac genninum agimus diem: nec addentes
quidquam, nec detrahentes. Etenim in Asia magna quedam
lumina exstincta sunt, quz illo adventus Dominici die resurrec-
tura.sunt, cum. Dominus e:celo veniet plenus majestate et gloria,

925sanctosque emnes suscitabit.

Philippus scilicet unus :e duode-

cim apostolis, qui mortuus est Hierapoli, et due ejus filie quee
VOL. I. "Bb

370
liam ejus filiam, que Spiritu
sancto plena in Epheso occu-
buit. Sed et Joannes, qui su-
per pectus Domini recubuit, et
pontifex ejus áuream laminam
in fronte portans, mertyr et
doctor in Epheso dormivit: et
Polycarpus episcopus ét mar-
tyr Smyrne cubat.
quoque episcopus et fnártyr de
Eumenia in eadem Smyrna re-
quiescit. Quid necesse est Sa-
garis episcopi et martyris re-
cordari ; qui in Laodicea sopo-
ratur; et Papirii beati, et Me-
litonis in sancto Spiritu Eu-
nuchi, qui semper Domino ser-
viens, positus est in Sardis, et

expectat in adventu ejus re-

'Thraseas

RELIQUIJE SACRAJE.

or X 9 ἑτέρα αὐτῷ ϑυγά-
Tp ἐν ἁγίῳ πνεύματι πολι-
τευσωμένη, ἣ ἐν ἘΦέσῳ ἀ-
γωπαύεται" ἔτι ἣ X Ἰωάννης
ὁ ἐπὶ τὸ φηϑος TS Κυρίου 5
ἀναπεσών' ὃς ἐγενήθη ἱερεὺς
τὸ πέταλον πεφορεκὼς, καὶ
μάρτυς καὶ διδάσκαλος" οὖ-
τος ἐν ἜΦεσω κεκοίμηται.
ἔτι δὲ «oj Πολύκαρπος ὁ 810
Σρμύρνη x, ἐπίσκοπος "ἃ μάρ-
Tug" καὶ Θρασέας x, ἐπίσκο-
πος X, μάρτυς ὁ ἀπὸ Éupt-
νέας, ὃς ἐν Σμύρνη κεκοίμη-
ται. τί ὃ δεῖ λέγειν Xdsya- 15
ριν ἐπίσκοπον καὶ μώρτυρα,
ὃς ἐν Λαοδικέιω κεκοίμηται"
ἔτι δὲ x Παπείριον τὸν μα
cu xe Μελίτωνα T £-
γέχον, T ἐν ἁγίω πνεύματι
πάντα πολιτευσώμενον" ὃς
κεῖται ἐν Σάρδεσι τοεριμένων
oo m o m»
τὴν ἀπὸ T δρανων ἐπισκο-

virgines consenuerunt: alia quoque ejusdem filia, que Spiritu
sancto afflata vixit, et Ephesi requiescit. Preterea Joannes qui25
in sinu Domini recubuit: qui etiam sacerdos fuit, et laminam
gestavit: martyr denique et doctor exstitit. Hic, inquam, Jo-
annes apud Ephesum extremum diem obiit. Polycarpus quoque
qui apud Smyrnam episcopus et martyr fuit, itemque Thraseas
Eumenis episcopus et martyr, qui Smyrne requiescit. —Quid30
Sagarim episcopum eundemque martyrem attinet dicere, qui
Laodicee est mortuus? Quid beatum Papirium, quid Melitonem
Eunuchum, qui Spiritu sancto afflatus cuncta gessit ; qui et Sar-
dibus situs est, adventum Domini de caelis, in quo resurrecturus

| POLYCRATES.

N 3 ^v 9
πὴν, ἐν ἢ ἐκ νεκρῶν ἀναξή-
σεται. ὅτοι πάντες ἐτήρη-
N € ^

σῶν τὴν ἡμέραν τῆς τεσσω-
ρεσκαδεκάτης τῶ quoa
NON 3 7 b
3 χατώ TO εὐαΎγελιον" μηδὲν
ταρεκθαίνονϊες, ἀλλὰ κατὰ

X ev 5
τὸν καωγόνω τῆς τίςεως ἀκο-
AuOuvreg ἔτι δὲ κὠγὼ ὃ
μικρότερος πάνϊων ὑμῶν Πο--
10 λυκρώτης, κατὼ παράδοσιν
τῶν συγγενῶν JE, οἷς Καὶ

P4 iN 4 ^
παρηκολόϑησα τίσιν ἀστῶν.
£a, μὲν ἧσαν συγ ενεῖς μὲ
2. ἡ HA NY

ἐπίσκοποι, ἐγὼ δὲ ὄγδοος"

N / Ν ε ^ »»
15 x, πάντοτε τὴν ἡμέραν ἡγα-
γον οἱ συγϊενεὶς μου, ὅταν ὁ
S 0x * / 308
Aaos ἤρνυε τὴν ὥμον. ἐγω
οὖν ἀδελφοὶ ἑξήκοντα πέντε
ἔτη ἔχων ἐν Κυρίω" X συμ-
20 δεδληκὼς Toig ἀπὸ τῆς οἱ--
κδμένης ἀδελζος᾽ καὶ πῶ-
σαν ἁγίαν γραφὴν διεληλυ-
ὼς, οὐ πἤύρομαι ἐπὶ τὸς

371

surrectionem? Hi omnes ob-
servaverunt pascha diem deci-
ma quarta luna, ab evangelica
traditione in nullam partem de-
clinantes, et ecclesiasticum se-
quentes canonem. Ego quoque
minimus omnium vestrum Po-
lycrates, secundum doctrinam
propinquorum meorum, quos
et secutus sum (septem siqui-
dem fuerunt propinqui mei e-
piscopi, et ego octavus) sem-
per pascha celebravi, quando
populus Judaeorum azyma fa-
ciebat. Itaque, fratres, sexa-
ginta quinque annos ztatis
mee natus in Domino, et a
multis ex toto orbe fratribus
eruditus, peragrata omni Scrip--

tura, non formidabo eos, qui

est, exspectans. Hi omnes diem pascha quartadecima luna juxta
25 evangelium observarunt: nihil omnino variantes, sed regulam

fidei constanter sequentes.

Ego quoque omnium vestrum mini-

mus Polycrates, ex traditione cognatorum meorum, quorum et-
iam nonnullos affectatus sum : fuerunt enim septem omnino ex
cognatis meis episcopi, quibus ego octavus accessi. Qui quidem
JO omnes semper paschae diem tunc celebrarunt, cum Judaeorum
populus fermentum abjiceret. Ego inquam, fratres, quinque et
sexaginta annos natus in Domino, qui cum fratribus toto orbe
dispersis sermones sepe contuli, qui scripturam sacram omnem
perlegi, nibil moveor iis que VU ad formidinem intentantur,
Bb2

$2 RELIQUIJZ SACRE.
mObis minantur. Dixerunt e- καγαα λησσομένοις. si γὰρ
nm majores mei: Obedire Deo ἐμῷ μείζινες εἰρήκαισε, "πα-
megis oportet, quam homini- ϑαρχεῖν δὰ Ow peto ἢ
bus. ἀνθρώποις. ᾿

Ἐδυνάμην δὲ τῶν ἐπισκόπων τῶν συμπαρόντων μρημε-δ
Mora), οὃς ὑμὲϊς Ἰξιώσατε μετακληϑῆναι ὑπ᾽ ἐμοῦ, καὶ
| μετεκαλεδάμιην ὧν rà ὀνόματα ἐὰν γράφω, τολὰ
“λήθη εἰσίν. οἱ δὲ ἰδόντες τὸν μικρόν με ἄνθρωπον, συν-
ἠυδύχησαν τῇ ἐπιςολῆ" εἰδότες ὅτι εἰκῆ πολιὰς οὐκ WW
eyes, ἀλλὰ ἐν Κυρίῳ Ἰησῶ désrert πὐπολίτευμᾶι. 1o
Attulit hsc Eusebius lib. v. Hist. cap. 24.
Exenim ab illis qui me longe — numerus videbitur. Hi cum pe

Il ores erant dictum scio; O- — pusillum hbminem ínvishsseiit,
gportet Deomagisquam epistolam nostram assensu 220

eem etiam episcoporum — istos non frustra gestare, Ὶ
qui mecum sunt, facere men- — vitam ex preceptis institutis
tionem, quos petiistis ut con- que Jesu Christi semper e-
vocarem, sicut et feci. Quorum — gisse.
nomina si adscripsero, ingens

ἃ Act. v. 29.

ANNOTATIONES

IN POLYCRATEM.

P. 269. 1. 7. Ἡμεῖς οὖν ἀραδιόργητον ἄγομεν τὴν ἡμέραν, &c.]
Fragmento praemisit Eusebius, quz hic sequuntur. Τῶν δὲ
ἐκὶ τῆς ᾿Ασίας ἐπισκόπων τὸ πάλαι πρότερον αὐτοῖς παραδοϑὲν διαφυ-.
λάτῆειν ἔϑος χρῆναι διϊογυριξομένων, ἡγεῖτο Πολυκράτης" ὃς καὶ αὐ-
τὸς ἐν jj πρὸς Βίχτορα καὶ τὴν Ῥωμαίων ἐκκλησίαν διετυπώσατο
γραφῇ; τὴν εἰς αὐτὸν ἐλθοῦσαν τοαράδοσιν ἐχτίϑεται διὰ τούτων.
ἭΜΕΙΣ οὖν ἀραδιέργητον ὅζο. Episcopis vero Asice, qui mo-
rem sibi a majoribus traditum retinendum esse acriter. con-
fendeblant, Polycrates praeerat. Qui quidem in ea epistola
quam ad. Victorem et ad Romane urbis ecclesiam scripsit,
traditionem ad sua usque tempora propagatam exponit his
verbis. NOS igitur verum ac genuinum &c.

Ibid. ἀραδιόργητον ἄγομεν τὴν ἡμέραν) ᾿Αραδιόργητον, vocem
lexicis et glossariis ignotam, Rufinus vetus interpres vertit
intemeratam, et Valesius, quomodo vides. Habent enim
Gloss. Vet. ῥαδουργία, falsum, et pabiapyós, falsartus. Do-
cuit interea cel. Moshemius in Commentariis De Rebus
Christianorum. ante. Constant. M. Sec. ii. ὃ. 71. magno
versatos esse errore recentiores scriptores, qui fere ad
unum. omne$-opinantur, Asiaticos Christianos ideo a reli-
quis reprehensos, quod diem memoriz Servatoris resur-
gentis sacrum eodem tempore celebrarent, quo Judzi
pascha suum agere solerent ; cum revera objectum fuerit
8 ceteris, pascha ios egisse, hoc est, epulum paschale
celebrasse, haud secus ac Judzos, quarta decima luna, non

nocte resurrectionis Domini, atque adeo solvisse, seu in».

terrupisse solenne jejunium. Attamen hinc factum esse
ait, festum illos resurrectionis Christi non eodem semper,
quo reliquos Christianos, die dominico nimirum, sed di-
versis hebdomada diebus celebrasse, quippe cum decima
quarta luna, post quem diem biduo completo resurrectio-
nis festum agebant, non in eundem singulis annis diem
hebdomadis incideret, In hunc modum vir doctissimus,
Bb3

n0 €'w c.
* "a

374 ANNOTATIONES

Et satis bene fortassis cum hac expositione convenit tum
Eusebii historia in notis ad (οόονοιν CasAn1ENsIS
Fragmentum transcripta supra, tum Anatoli Laodiceni
verba, quz infra adduxi. Vid. pag. 384. Constat certe ex
Polycratis verbis, quz in hac epistola mox sequuntur, οὗτοι
“πάντες ἐτήρησαν τὴν ἡμέραν τεσσαρεσδεχάτης TOU πάσχα ΚΑΤΑ
TO ETAITEAION, hoc loco agere venerandum senem de
festo, quod quarto decimo die lunz post exemplum Christi
in evangelio celebratum est. Neque locum neglexit ad-
ducere Moshemius. Remittendus autem lector est ad ip-
sum Moshemianum opus, ut sciat, quibus ibi argumentis
hzc opinio a celebri scriptore Gallico Gabr. Daniele, Je-
suita, primum in publicum edita, sed a Tillemontio in
Mem. Eccl. not. 1. in S. Victor. fusius oppugnata, expli-
cetur atque stabiliatur. Eundem vero Tillemontium video
in not. ad Historiam suam Concilii Niceni postea editam,
sect. 13, Chrysostomi loco quodam inductum, dubitare,
an revera pertineret, ut ante se opinatum fuisse ait, hzc
disputatio ad exspectandum diem Dominicum, dum ob-
servaretur resurrectionis festum, anne potius tum tempo-
ris, vel saltem posteris temporibus, quereretur, quinam
fuerit dies ille lune decime quarte, qui paschz tempus
demonstraret.

Sed unicum testem Epiphanium affert. Moshemius
p. 440—442. operis modo dicti, quo ostendatur, veteres
Christianos haud secus ac Judaeos, stato die ceenam pas-
chalem celebrare atque agnum comedere solitos, ad H.
Dodwelli librum De Usu Thuris in Ecclesia pro pluribus
testimoniis nos relegare contentus. In hoc autem opere,
postquam ipsum mihi videre contigit, pauca tantum inveni
de nupero, quem vocat Dodwellus, usu benedicendi atque
edendi agni paschalis causá quadragesimalis jejunii sol-
vendi, cujus quidem consuetudinis originem, sed minus
vere opinor, Caroli Magni temporibus idem vir cl. Dod-
wellus ascribere videtur. Vid. p. 207, 208. Age igitur jam
alterum addam auctorem, qui hunc morem commemora-
vit, Hieronymum De Fita Clericorum ad Nepotianum. Is
nimirum, postquam dixit, si tantum literam sequamur,
omnes omnino ritus Judaicos nobis amplectendos esse,
hec scribere pergit; Crescamus et multiplicemus et re-
pleamus terram, nec immolemus agnum, nec mysticum
pascha celebremus, quia hec absque templo fieri prohibe-
mur. pag. 15. ed. Froben. Verum hec tantum probant
agni esum, non item tempus edendi, quoniam novimus
obtinuisse morem in ecclesia Romana, ut Dominica pas-

.IN POLYCRATEM. 375

chatis ederent agnum consecratum. ΕἸ profecto, ut di-
cam, qnod sentio, valde dubito, utrum Epiphanii locus, a
Moshemio fuse quidem expositus, si recte intelligeretur
auctoris propositum et sententia, agni vel esui probando
sufficeret. Pascha quidem τὸ ςαυρώσιμον, seu tempus cru-
cifixioni Christi sacrum, aliis testimoniis satis stabilitur ab
ipso Moshemio adductis, sed nihil preterea; opus igitur
est, ut aliquid in hac parte addamus, quo vetus tempus
agni edendi probetur. De Esu 4gni sermo quidam est ?n

^1gilia Paschatis inscriptus, qui inter opuscula S. Hiero-
nymo falso ascripta extat, ubi vigiliam diei morti Christi
dicatze significare videntur verba sub initium tractatus po-
sita ; Hodie agnus Dei qui tollit peccata mundi pro omnium
salute jugulatur, hodie sanguinis illius postes domorum ec.
Praparemus nos, fratres charissimi, ad mmolationem agni
Cc. Porro, quod ad rem pertinere videtur, in collegii
Magdalenensis libris expensarum antiquioribus comme-
moratam vidi, cenam vocatam Le Maundy, que facta est
antiqua et laudabili consuetudine (sic scriptum est) in die
came Dominice. | Sed hzc hactenus.

Jam denique rescivi, novam istam P. Danielis exposi-
tionem secutum esse ante Moshemium cl. Heumannum
» in programmate quodam anno 1745. proposito, eandem-
que se probavisse cum aliis viris doctis, tum vero cl. Dan-
nenmayro in przclaris ejus Institut. Hist. Eccl. N. T. quas
Viennzg anno 1788. edidit, Period. I. cap. vi. p. 183. ubi
obiter tantum commemoratur expositio, qua ratione vero
eandem illustraverit et confirmaverit Heumannus, ignoro.

, P. 369. 1. 10. xa] γὰρ xal xarà τὴν ᾿Ασίαν) Particulam καὶ
ex altero Eusebii loco, lib. iii. cap. 31. ante xara. addidi,
ubi hzc Polycratis ab his vocibus usque ad illa ἐν ᾿Εφέσῳ
κεκοίμηται, p. 370. 1. 9. proferuntur. Qptime enim, ni fal-
lor, cum loci sententia particula convenit, quoniam, ut
Gul. Hooperus, episcopus olim Batho-Wellensis, in Trac-
tatu Anglice scripto De Quadragesima, part. I. cap. 1. ὃ. 4.
probabil ratione argumentatus est, a Polycrate ideo me-
morantur apostolorum martyrumque sepulture, quod Vic-
tor episcopus Romanus in epistola sua de sepulchris for-
tasse Petri Paulique et aliorum sanctorum, quorum aucto-
ritatem Polycrati objecit, mentionem fecisset, Et simile
quid circa respondentem Caium Romanum Proclo Phry-
gie haeresis antesignano videas fuisse a Valesio observa-
tum, ad lib. vi. Euseb. Hist. cap. 20. llle enim heresi-
archa de Philippo filiabusque ejus, atque ipsorum sepul-
chris mentionem fecerat, contra autem Cajus Petri atque

Bb4

876 . ANNOTATIONES

Pauli crepabat tumulos. Attamen haud reperta est, fa-
teor, illo etiam Eusebii loco quem supra memoravi, parti-
cula καὶ, vel 1n cod. MS. Bodl. vel in codd. tr:bus in usus
meos collatis, duobus scil. Paticanis et uno Vindobonensi,
qui eadem continent Polycratica ex eodem Eusebii loco
sumpta. Memorabilia interea sunt atque pietatis plena
S. Chrysostomi verba in Homil. 26. ἐπ Epist. ad Hebreos,
quz, cum ad historiam Apostolicam illustrandam pertine-
ant, huc afferam. Tí δὲ, εἰπέ μοι, τοῦ Μωυσέως αὐτοῦ τὰ ὀςἃ
οὐκ ἐν ξένῃ κεῖται ; τὰ δὲ ᾿Ααρῶν, τὰ δὲ τοῦ Δανιὴλ, τὰ δὲ τοῦ "Te-
ρεμίου; τὰ δὲ τῶν ἀποςόλων οὐδὲ ἴσμεν τῶν τσολλῶν ὅπου κεῖται.
Πέτρου μὲν γὰρ καὶ Παύλου καὶ ᾿Ιωάννε καὶ Θωμᾶ δῆλοι οἱ τάφοι"
τῶν δὲ ἄλλων τοσούτων ὄντων, οὐδαμοῦ γνώριμοι γθγόνασι. μηδὲν
τοίνυν ὑπὲρ τότα κοπ]ώμεϑα, μὴ δὲ οὕτω μικροψυχῶμεν" ὅπου γὰρ
dy ταφῶμεν, τῷ Κυρίο ἡ γῆ X, τὸ πλήρωμα αὐτῆς. p. 561. tom. iv.
ed. Savilii. Ubi maxime notandum illud de S. Thome
sepultura, cujus sepulchrum Indi orientales hodieque os-
tentant. |

P. 369. l. 11. μεγάλα ςοιχεῖα)] Hieronymus et Musculus
elementa vertit. Christophorsonus semtnaria. Sed optime
Rufinus /umina interpretatur. Nam Greci signa zodiaci
goiy eia solent appellare. Sic apud Diogenem Laértium in
vita Menedemi «i^o; àpxabixüg ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ἔχων ἐνυφασ-
μένα τὰ δώδεκα ςοιχεῖα. Sic autem vocabant ea signa Gen-
tiles, quod principia vite hominum ac fortun:z in iis posita
esse existimarent, ut docet Epiphanius in haeresi Phariszo-
rum. τὰ μαϊαίως νομιξόμενα εἰς ἀριδμὸν ςοιχείων τοῖς πεπλανημένοις
ὀνόματα ἃ ξώδια καλᾶσιν. Ubi εἰς ἀριϑμοὸν ponitur pro εἰς λόγον.
Et Her. Manich. c. 9. Quare fallitur Salmasius in lib. de
annis Climact. p. 577. Neque enim Graci goyeio» unquam
dixerunt imaginem aut figuram. Septem quoque planetas
Greci ςοιχεῖα, Latini Elementa interdum vocant. Hiero-
hymus in Epist. ad Hedybiam questione 4. omnis hebdo-
mada in Sabbatum, et in primam, et in secundam, et 3.
et 4. et 5. et sextam Sabbati dividitur. quas Ethnici Idolo-
rum et Elementorum nominibus appellant. Chrys. in Ho-
mil. 58. in Matth. ὁ γὰρ δαίμων ἐπὶ διαθολῇ τοῦ ςοιχείου καὶ Exi-
τίϑεται τοῖς ἁλοῦσι καὶ ἀνίησιν αὐτοὺς κατὰ τοὺς τῆς σελήνης δρό-
μους. Nec aliter sumit hoc nomen Gregor. Nyssen. in
Jibr. de vita Sancte Macrinz, ubi ait tantam esse auda-
ciam pictorum, ὡς καὶ αὐτῶν τῶν ςοιχείων τὰς εἰκόνας διὰ τῆς μι-
μήσεως ἀνατυπδϑαι!. V ALESIUS. Utastra recte dicuntur goi-
«si, ἀπὸ τοῦ ςοιχεῖν, quia ordinatas periodos decurrunt,
sic minus commode vocari videntur elementa, nisi dixeris
ita mundum constare orbibus coelestibus, ut litteris voca-

IN POLYCRATEM. 377

bula et orationem. Sive ut Valesius p. 54. ad Euseb. ideo
sic dicta a Gentilibus, quod principia vite hominum ac

fortunz in iis posita esse existimarent. Unde astrologi -

apotelesmatici dicti ςοιχειωματικοὶ, Salmas. p. 578. de annis
Climactericis. In Testamento supposititio Salomonis apud
«Gaulminum in notis ad Psellum p. 13. demones: ἡμεῖς
ἐσμὲν τὰ λεγόμενα ςοιχεῖα οἱ κοσμοκράτορες τοῦ σκότος τούτου.
ΒΑΒΕΙΟΙῦΒ5 ad Polycratis loc. apud Hieron.

P. 369. l. 12. ἅ τινα ἀναςήσετοι] ἅ τινα καὶ ἀναςήσονται Ced-
renus.. Hist. Compend. p. 203. ed. Basil. qui horum pauca
quadam excitavit. | I

Ibid.1.13. τῇ ἡμέρᾳ] τῇ ἐογάτῃ ἡμέρᾳ Euseb. supra lib. ii.
cap.31. STRoTH. Ádde Rufinum, eo saltem Eusebii loco,
Cedrenum, Juliumque Pollucem in Chronico ex codice bib-
lioth. Monacensis ab Hardtio nuper publici juris facto, ad
P. 208. quod tamen prius ex Ámbrosiana Mediolani bib-
Jliotheca anno 1779. sine nomine auctoris Julii Pollucis
prodierat, ubi hec Polycratis afferuntur usque ad voces, ἐν
᾿Εφέσῳ xexoipxyraj. Habent codd. Vatic. et Vindobon. modo
memorati τῇ éyáry ἡμέρᾳ τῆς τταρουσίας Κυρίου, Vindobonensis

tamen articulum τοῦ ante Κυρίθ servavit.

Ibid. l. 15. ἐξ Spei] ἐξ ἐρανᾷ Eusebii Jocus prior, codd.

Vatic. et Vindobon. Juliusque Pollux in Chronico.

Ibid. ἀναςήσει] ἀναξφητήσει Eusebii locus prior. codd. Vatic.
Rufinusque utroque loco habens, requiret. His adde Juli-
um Pollucem. Sed invenisse Hieronymus videtur lectio-
nem alteram ἀνας ἥσει, quam prz se fert Grzcus ejus inter-
pres Sophronius, comprobante Fabricio. Imo etiamsi
priorem illum Eusebii locum exprimit codex Vindobonen-
δὲδ, in eo tamen libro ἀνάςησει servatur. Et imitatus for-
tasse est Polycrates additamentum illud τῶν ó ad finem
libri Job. γέγραπϊαι δὲ αὐτὸν ττάλιν ἀναςἡσεῦδαι ps3. ὧν ὁ Κύριος
ἀναςήσει, vel ἀνιςῆσιν, quod posuit Origenes verba afferens sub
init. Epist. ad Africanum ὃ. 3. His vero notam subjungen-
dam censui viri doctissimi Keilii ad ed. nuperam Fabrictance
Biblioth. Gr. vol. vii. p. 169. Scripserat 101 quoque Fabri-
cius, apud Eusebium 111. 31. male lei ἀναξήτησει pro &yag?-
σε. ** De quo tamen," ait. cl. Keilius, * non sine causa
*€ contra statuit Tellerus in Prolus. De 4ctis inter Asiaticos
«€ &c. super paschatis tempore, qua partem Actorum super
* 5 hac controversia ex Eusebii Commentariis exhibet p. 13.
*€ cui prius illud vocabulum praeferendum videtur, 7n so-
* lum ob ἀναςήσεται!, quod jam adhibuerat, et totum scriben-
* di genus in hac epistola ἰδιωτικώτερον, sed maxime etiam

"up

378 ANNOTATIONES

euctoritatem,
j " qui expresse verlit,

SraoTH. Habet cod.
* Et codd. Vatic. atque 5

addiditque Niceph. fva post ἀποςόλων.

P. 370. l. 1. αὶ ἡ ἑτέρα abri] Tertiam hanc Philippi filiam
sejungit Polycrates a duabus aliis quz in virginitate con-
senuerunt. quo colligitur, tertiam hanc viro nuptam
fuisse. Neque vero id pugnat cum capite xxi. Actuum
Apostolorum. Responderi enim potest, tum quidem cum
ea gererentur quee memorat Lucas, Philippi filias fuisse
virgines. Postea tamen unam ex illis a patre πὰ] da-
tam. Idque innuere videtur Clemens Alexandrinus in
verbis qua» supra citantur ab Eusebio. (Scil. lib. iii. c. 30.
ἢ καὶ τοὺς ἀποςόλους ἀποδοκιμάϑουσι" Πέτρος μὲν γὰρ καὶ Φίλιπ-
πος ἐπαιδοποιήσαντο. Φίλιππος δὲ καὶ τὰς ϑυγατέρας ἀνδράσιν ἐξ-
Basan καὶ ὅ γε Παῦλος οὐκ ὀκνεῖ ἔν τινι ἐπιςολῇ τὴν αὐτῷ er

ρεῦσαι σύξυγον. Hiec verba ex Clem. Al. Strom. lib. iii.
cap. vi. p. 535. ed. Potteri citantur.) Porro Christophor-
sonus tertiam hanc Philippi filiam, cum duabus illis pri
ribus confudit. Cujus versio merito turbavit Baronium,
ut patet ex Annalibus ad annum Christi 58. cap. 113. Re-
petit hunc Polycratis locum Eusebius noster in lib. v.
Cap. 24. ubi Christophorsonus tres Philippi filias recte
distinxit; et priorem suum errorem emendavit. Ceterum

- IN POLYCRATEM. 379

"*'gperi hic merito potest, cur Polycrates tres duntaxat
ippi filias memoraverit, cum in Actibus quatuor filie

rz Bbilippi numerentur. Respondeo Polycratem earum dun-
09iat mentionem fecisse, que in Asia mortuz sepultzeque
πιο, ut videre est in integra ipsius Epistola quz refer-
"Wr in libro v. Cum igitur una ex quatuor illis filiabus
ez aut alibi mortua esset, ideo nullam ejus mentio-
fecit Polycrates. Porro ex filiabus Philippi una Her-
e, altera Eutychis dicebatur. Sic enim scribitur in
a" Menseo Grecorum. Die 4. Septembris commemoratio S.
z AbMermione, unius ex quatuor filiabus Philippi apostoli, qui
αἱ bgptizavit Eunuchum Candaces. Hec et soror ejus Euty-
s δες in 71siam. venit post mortem Joannis apostolt, &c. ᾧ -
εἰ ᾿Φϑαίία est Ephesi. Igitur ex Menzo discimus, tertiam illam
ε lippi filiam, de qua hic loquitur Polycrates, Hermionem
r Wppellatam fuisse. Etenim Polycrates eam Ephesi sepultam ἢ
ἐ €8se dicit, cum dus ejus sorores sepultze essent Hierapoli.
. AMALESIUS. Volunt et alii multi viri docti confudisse inter
; 86 Polycratem Philippum apostolum et Philippum unum
; *€eX septem diaconis evangelistam. Proclus quidem Mon-
tanista, qualis fere Polycrati, existimasse videtur, si Caio
Romano fides, mulieres hasce, quz in Asia sepulte sunt,
easdem fuisse atque Philippi filias, que tanquam prophe-
tisse in Zíctibus Apostolorum commemorantur. Ita enim
is loquitur apud Caium, quem affert Euseb. lib. iii. Hist.
CBp. 31; μετὰ τοῦτο δὲ τοροφήτιδες τέσσαρες αἱ Φιλίππου γεγένην-
ται iy ᾿ἱεραπόλει τῇ κατὰ τὴν ᾿Ασίαν, ὁ τάφος αὐτῶν igi ἐχεῖ.
Idem quoque fortasse sensit Eusebius, quippe qui statim

st 101 subjecit locum ex ctibus, etsi postea in cap. 39.
hilippum Hierapolis incolam τὸν &xógoAoy appellat. Cum
vero in epistola sua de tribus, non autem de quatuor fe-
minis, mentionem fecerit Polycrates, cumque constet ex
"Actibus Apostolorum, Philippum evangelistam cum filia-
bus suis apud Cesaream Palezstinz vixisse, quorum cubi-
cula Paulam proficiscentem Roma ad Bethlehemum vi-
disse, tradit Hieronymus, Epitaph. Paule p. 173. ed. Fro-
ben. haud plane absurdum fuerit statuere, non confudisse
duos inter se Philippos vel Polycratem vel doctissimum
atrem - Clementem Alexandrinum in lib. iii. Sírom. ubi
apostolus Philippus filias suas in matrimonio collocasse
dicitur, quod tamen de una tantum ipsarum recte in-
telligas. Saltem credo, neminem, quicquid contra dicat
Valesius, dubitasse, quin Philippus diaconus et evange-
lista in Actibus Apostolorum commemoratus, alius fuerit
a Philippo ex duodecim apostolis. Dignum aliquatenus et

480 ANNOTATIONES

hoc quoque notatu est, Nicephorum in lib. ii. Hist. c. 44.
Eusebii illa jam ante allata repetentem, corrigere aucto-
rem suum, addit enim, agere ea, quz ex Actibus Aposto-
lorum ab Eusebio afferuntur, de altero Philippo, non de
apostolo, qui in urbe Hierapoli sepultus est. Mitto interim
ea, que narrat Martyrologium Romanttm ad 6. Junii, sicut
illud Adonis ad 8. Id. Jun. de sepulto Philippo diacono
cum tribus ex filiabus ejus Ceesarec, non Hierapoli, quo-
niam ibidem asseritur, quartam filiam ejusdem Philippi
plenam Spiritu Sancto Ephesi occubuisse, id quod Poly-
cratis loco alio detorto debetur. Sed enim tradit Julius
Pollux ad pag. 208. Chronici supra memorati, Philippum
unum de septem diaconis Trallibus sepultum fuisse; quod
quidem sagey3erixa fuisse scriptum arbitror, dum hac
Polycratis de Philippi apostoli Ephesina sepultura filia-
busque protulit; rem tamen aliter administravit editor,
quasi Pollux de fihabus Philippi diaconi loqueretur. Mitto
id quoque, memorare Nicephorum, aliosque scriptores,
martyrium passum esse in Hierapoli Philippum aposto-
lum ; nam certum est ex Clementis Alex. Sfrom. iv. c. 9.
p. 595. ed. Potteri, Heracleonem hzresi quidem Valenti-
niane addictum, sed ante medium seculum secundum
qui floruit, narravisse, Philippum, apostolosque Matthe-
um, Thomam, Levim, qui viris doctis est Lebbzeus, aliter
dictus Judas et Thaddzus, mortem siccam obiisse.

Ceterum, quid velit illud ἐν ἁγίῳ τυνεύματι τποολιτευσαμένη
de tertia Phihppi filia a Polycrate scriptum, satis clare,
opinor, ostendunt Hieronymus et Rufinus interpretes,
quoram hic vertit Spiritu Sancto repleta, ille autem Spiritu

ancto plena, hoc est, ni fallor, prophetiz charismate do-
nata. Melius ergo vertit Valesius ad hunc posteriorem
Eusebii locum, quam ante, lib. iii. cap. 31. ubi verba Po-
lycratis ita Latine reddiderat, quee spiritualem quandam
vitam duxit. Sed et recte idem Valesius verba similia ab
eodem Polycrate de Melitone paulo post adhibita inter-
pretatus est, ubi nota ejus adeunda est.

P. 370. 1. 3. ἣ ἐν ᾿Εφέσω ἀναπαύεται] Textu suo eliminavit
? Strothius, quod omnes hoc quidem Eusebii loco reti-
nent. Variant autem in loco priore, ubi tamen pronomen
in impressis libris Eusebii omnibus excepta Rufini ver-
sione servatur. Caeterum ἀναπέπαυτοι pro ἀναπαύεται scribi-
tur in codd. Vaticanis et Vindobonensi, atque hoc quidem
Eusebii loco &v&ravgaj in cod. Norfolc. etsi mendose.

Ibid. ]. 4. ἔτι δὲ] ὅτι δὲ ed. Steph. ἐπὶ δὲ Bongarsii Lectt.
STROTH. de priori quidem Eusebii loco hoc adnotans.

IN POLYCRATEM. 381

. Ῥ, 870. 1. δ. ἐπὶ τὸ ςῆϑος} dv τῷ £596 ed. Steph. SrTRoTHR.
Non ita vero ἦσο editio in loco Eusebii priore. Exhibent
τῷ Ἴησϑ pro τὸ Kupla codd. Fatic.

- 1016. i 7. τὸ πσέταλον πσεφορεκὼς) Hieronymus in lib. de
scriptoribus Ecclesiasticis heec Polycratis verba sic vertit :
qui supra pectus Domini reculutt, et Pontifex ejus fuit, au-
ream laminam in fronte portans. Rufinus vero ita inter-
pretatur: qui fuit summus sacerdos et pontificale etra^oy

essit. De pontificatu Judeorum hzc non esse accipien-

satis apparet. Neque enim Joannes pontifex fuit Ju-
deorum, aut ex genere sacerdotali. Itaque recte Hiero-
nymus vocem addidit pontifex ejus, id est Christi. Tria
enim in Joanne notat Polycrates, quae ad commendatio-
nem ejus faciebant. Primum quod sacerdos fuerit, deinde
quod martyr; tertio quod doctor seu evangelistes. Proin-
ut martyr Christi et evangelistes Christi fuit, sic etiam
sacerdos Christi intelligatur necesse est. Quod autem de
lamina dicit Polycrates, credibile est primos illos Chris-
tianorum pontifices exemplo Judaicorum pontificum, hoc
honoris insigne gestasse. Certe et Jacobum fratrem Do-
τῆλ qui primus Hierosolymis episcopus est ordinatus,
pontificalem laminam in fronte gestasse.auctor est Epi-
hanius in heresi Nazareorum, et in heresi 78. Idem de
arco evangelista tradit auctor MS. passionis ejus. Quer
idem B. Marcum juxta ritum carnalis sacrificii, pontifi-
calis apicis petalum in populo gestasse Judaeorum, tllustri-
um virorum. syngraplwe declarant: ex quo manifeste datur
in£ellici, de stirpe eum Levitica, immo pontificis Aaron
sacree successionis originem habuisse. VALESIUS. Ad eo-
rum sententiam amplectendam magis propendeo, qui hoc
tropice dici volunt. Scilicet, dum summo illi pontifici
Judseorum, cui tale ornamentum ex legis prescripto (in
Exodi cap. xxviii. comm. 36, 37, 38. posito) gestare mo-
ris erat, confertur Joannes magnus Christi apostolus ac
sacerdos, hac collatione Polycratem puto prewstantiam
apostoli velle ostendere super 1llos, quos postea memorat,
martyras et episcopos.

Ita quoque sensu improprio Melitonem hoc loco eunu-
chum appellari, plerique existimant. Certe premunt al-
teram petali hujus interpretationem nonnulle difficultates,
quas urget Steph. Lemoynius in JNVotis ad Paria Sacra

.26, et 27. Neque ea est auctoritas Epiphanii sze-

o quarto labante scribentis, qui Jacobum fratrem Do-
mini pontificalem laminam in fronte revera gestasse nar-
rat, ut in re quidem hujusmodi assensum animo extor-

484 .ANNOTATIONES

queat. Porro cum in loco illo ad c. 4. Heresis Nazareo- .
tum Epiphanius rei testem citaverit Eusebium zque atque
alios, verisimile est transtulisse eum Jacobo, quod Poly-
crate auctore de Joanne tradiderat Eusebius. —Statim-
que ante Epiphanius de alia re appellaverat Eusebium in
historia aliquid ex Hegesippo narrantem. Cl. autem Lam-
pius Prolegom. Comment. 1n Joannis Evangelium lib. 1.
cap. iii. $. 4. multos recentiores nominat scriptores, qui
ita rem administrari volunt, ut tale aliquid, licet fab
sum, de Joanne revera credidisse ac tradidisse statuatur
Polycrates. Denique conjecturam facit Binghamus, one
Eccl. lib. 11. cap. 9. δ. 5. loco illo persuasus Passionzs S.
Marci, quem Valesius protulit, narratum fuisse novum
istud de duobus apostolis Joanne atque Jacobo, propterea
quod sacerdotes fuisse Judaici, stirpeque Aaronica prognati
censerentur. Ceterum pro swefopexax ed. Steph. habet pri-
ore quidem Eusebii loco, τεφορηκὼς, itidem Niceph. re-
nus, Julius Pollux, quam quidem scripturam Readingius
illo quidem loco, Strothius autem utroque substituit.
Sine causa, atque aliter edi4io Falesii, firmantibus MStis
meis, excepto forsitan Vindobonensi. Mox omisisse illud,
οὗτος iv 'Egéco κεχοίμηται, Nicephorum, notat Strothius.
Porro mentionem de Polycarpo a Polycrate hic factam
MsStus Bodl. infra illud de Sagari transtulit.

P. 370. 1. 12. xal Θρασέας] Hic est Thrasea martyr, cujus
mentionem facit Apollonius in libro contra Cataphrygas
supra cap. 18. in fine καὶ Θρασέα δέ τινος τῶν τότε μαρτύρων
μνημονεύει. Hunc in urbe Smyrna martyrio consummatum
esse scribit Rufinus, quem secuti sunt Beda, Ado et ceteri
qui martyrologia scripsere. Polycrates tamen tantum dixit
ὃς ἐν Σμύρνῃ κεκοίμηται. VALESIUS. Articulum ὁ ante ἀπὸ
Εὐμενείας ex MSS. Norfolc. Nicephoroque addidi. Corrige-
bat Εὐμενείας pro Εὐμενίας Strothius. Neque aliter scripsit
Sophronius Hieronymi Grzcus interpres.

Ibid. ]. 15. Σάγαριν ἐπίσκοπον καὶ μάρτυρα] Hujus marty-
ris mentionem facit Melito Sardianus episcopus in libro
de Pascha his verbis ἐπὶ Σξερουϊλίον Παύλου ἀνθυπάτου τῆς
᾿Ασίας, ᾧ ΣΞάγαρις καιρῷ ἐμαρτύρησεν, ἔγένετο ξήτησις πολλὴ ἐν
Λαοδικείᾳ, &c. quz citavit Eusebius supra in libro iv. (Vid.
supra pag. 109. et not. ad loc.) Fuit hic episcopus Laodi-
cez in Ásia : Cujus temporibus commota est quzstio in
urbe Laodicea de festo paschali. In veteri martyrologio
Romano quod edidit Rosweydus, quinto die Octobris hzc
habentur: Eumenice Thrasec episcopi, apud Smyrnam co-
ronati, qui unus fuit ex antiquis. Die autem sequenti hzc

IN. POLYCRATEM. 383

notantur: Sagaris episcopi Laodicensis, de antiquis Pauli
apostoli discipulis. VALEs1Uus. Hujus nomen supra quo-
que posuit Zé&y/agw Nicephorus, Σαθαρὴν MS. Norfolc, Vide

e hac, quam fingunt, Paulina disciplina notam ad Mxrz-
TONIS l'ragmenta p. 120.

P. 370. l. 18. Παπείριον τὸν μακάριον] In codice Maz. Med.
et Fuk. scriptum inveni Παπίριον, quod est nomen Roma-
num. Et Polycrates quidem non dicit cujus urbis episco-
pus fuerit hic Papirius. Invenio tamen apud Symeonem
Metaphrastem, Papirium hunc successorem fuisse B. Po-
lycarpi Smyrneorum episcopi. Verba Symeonis hzc sunt
in vita S. Polycarpi. κατέςησε δὲ ὁ Πολύκαρπος xol ἄλλους μὲν
διακόνους" ἕνα δὲ db ὄνομα Καμέριος, ὃς καὶ τρίτος ἀπ᾿ αὐτῷ μετὰ
Παπύριον ἐπίσκοπος γεγένηται. Rufinus quoque Papyrium vo-
cat. Sic enim praeferunt vulgatz editiones: sed vetustis-
simus codex Corbeiensis habet Papirium. VALESs1US. Ita

r i nomen scribitur in cod. quoque Rufini, qui in Col-

egio S. Magdal. Oxon. servatur. In ed. autem Mantuana
anno 1479. impressa extat, sed et. Papiam et Macharium.
Παπίριον item exhibent Eusebii MSti Bodl. seu Savil. et
Norfol-. Sed Παπύριον cum v Niceph. atque Sophronius
Hieronymi interpres Grzcus, etsi Hieronymi codices Pa-
pirium praestant.

Ibid. l. 20. τὸν ἐν ἁγίῳ τονεύματι wávra «πολιτευσάμενον
Hieronymus in libro de scriptoribus Ecclesiasticis hec
Polycratis verba ita vertit: Εἰ Melitonis in sancto Spiritu
eunuchi, qui semper Domino serviens positus est in Sardis.
Ex quibus apparet, Hieronymum verba Polycratis male
distinxisse in hunc modum : Μελίτωνα τὸν εὐνοῦχον τὸν ἂν
ἁγίῳ τονεύματι, wávra «πολιτευσάμενον. Rectius Rufinus ita
interpretatur Melitonem propter regnum Dei eunuchum, et
Spiritu sancto repletum. Sic enim supra Polycrates de
Philippi filia locutus est, καὶ ἡ ἑτέρα αὐτοῦ ϑυγάτηρ à» ἁγίῳ
πονεύματι τποολιτευσαμένη, id est Spiritu sancto repleta. Certe
Melitonem a plerisque prophetam existimatum fuisse tes-
tatur ipse Hieronymus in libro de scriptoribus Ecclesias-
ticis ita de eo scribens. Hujus elegans et declamatorium
ingenium laudans Tertullianus in septem libris quos scripsit

yersus ecclesiam pro Montano, dicit eum a plerisque nos-
trorum prophetam putari. VALESIUS. τὸν abest a Niceph.
STROTH.

Ibid. 1. 22. περιμένων τὴν ἀπὸ τῶν ἐρανῶν ἐπισκοπὴν, &c.]
Clemens Romanus in Epistola, δὶ φανερωδήσονῖαι ἐν τῇ ἐπισκο--
“ἢ τῆς βασιλείας τοῦ Χριςοῦ. cap. 50. ᾿

P. 271. 1. 2. ὅτοι στάντες &c.] Hec Polycratis, de quibus

384 ANNOTATIONES

supra nonnihil, sua fecerat vel ante Eusebium Anatolius
Laodicenus, szculi tertii auctor, in Canone suo Paschali,
cujus vetus versio ab ZEgidio Bucherjo primum edita est.
Sic vero Ánatolius, aut saltem Latinus opusculi interpres
Rufinus, Polycratem prius excitans. 1/5 quidem in xiv.
die mensis primi diem paschz observabant, secundum
evangelium, ut putabant, nihil omnino extrinsecus adden-
tes, sed fidei regulam per omnia conservantes. Hi autem
(alterius sententize statores) Domznicee passionis diem trans-
euntes, ut tristitia ac moerore repletum, confirmant ne liceat
aliquando, nisi in die Dominica in qua resurrectio Domini a
morte facta est, et in qua nolis exorta est sempiternee causa
leetitie, Dominicum paschae celebrare mysterium. sect. vi.
p. 445. edit. Antverp. Verba porro Polycratis, κατὰ τὸ ej-
αγγέλιον, ita interpretanda esse videntur : ii omnes ineunte
sacro die paschatis τοῦ ςαυρωσίμα coenabant, quemadmodum
fecerat. Christus D. N. non expectantes per biduum resur-
rectionis diem, ut festum hoc agerent.

P. 371. 1. 9. e&vrev ὑμῶν) ὑμῶν καὶ πάντων Niceph.
STROTH. ὑμῶν wávrwy verso tantum ordine MS. Norfolc.

Ibid. 1. 11. olg καὶ τσαρηκολόϑησά τισιν αὐτῶν] PAPIAS su-
pra, p. 8. ei δέ «xe αὶ σαρηκολεϑηκώς τις τοῖς πορρεσθυτέροις ἔλϑοι.
Polycratem ita vertit Rufinus, Sed et ego omnium vestrum
minimus Polycrates secundum traditionem parentum meo-
rum observo, eorum duntaxat, quos et ab initio secutus sum.

Ibid. l. 13. ἑπ]ὰ μὲν ἦσαν συγενεῖς &c.] Rufinus existimavit
septem ordine parentes seu propinquos Polycratis, episco-
patum Ephesi gessisse. Sic enim vertit: Septem namque
ex parentibus meis per ordinem fuerunt episcopi, et ego oc-
tavus. Certe hic sensus ex verbis Grecis elici potest.
Tamen cum Polycrates non addat, propinquos suos Ephe-
sine urbis omnes episcopos fuisse, possumus intelligere
illos in diversis Asiz urbibus sacerdotium obtinuisse. VA-
LESIUS. Rufin. septem ex parentibus meis. Ubi parentes
pro cognatis posuit, non pro genitoribus, ut Brutus parens
Tarquinii Eutropio lib. I. cap. 7. et Getee Gepideeque pa-
rentes Jornandi c. 17. Plura scriptorum loca notarunt
Viri docti ad scriptores Hist. August. et Menagius Ori-
ginibus Gallicis in parent. FABRICIUS ad Polycratem
apud Hieron. Nonne vero res ita habere potuit, ut ex
Polycratis domo hi episcopi ab Ephesiis desumpti essent,
cum propter alia merita cjus, tum propterea quod primi-
ti: Ephesinz ecclesiz, vel inter primitias, forsitan familia
ista fuisset? Ita hujusmodi quid de Stephane domo in
epist. priore ad. Corinthios capite penultimo ab apostolo

ΙΝ POLYCRATEM. 385

significatum esse non nemo, sed vir doctus, haud absurde
statuit, cujus nomen memoria mea excidit. Apud ethni-
cos quidem per multas etates |
) — — domus Herculei custos Pinaria sacri.

| Virg. ZEn. viii. 270.
Et, quod ad rem magis pertinet,'diu post excisam urbem
sacram manebat inter Judzos mos ille ipsorum vetustus,
ut in officiis parentibus filii succederent. Cons. Epiphan.
Heer. xxx. n.7. Sed vel propius accedit Jacobi fratris Do-
mini in episcopatu Hierosolyma constitutio, Symeonis-
que ex cognatis ejus in eadem sede successio, atque ne-
potum Jud:z, alterius fratris Domini, munera, quos ἡγή-
σαῦγαι τῶν ἐκκλησιῶν, ὡς dy δὴ μαρτύρας ὁμοῦ καὶ ἀπὸ γένους ὄγτας
τοῦ Κυρίου, diserte affirmat Hegesippus supra ad pag. 198.

P. 371.1. 16. xaj wávrore τὴν ἡμέραν ἤγαγον] Horum loco
Hieronymus habet, semper pascha celebravi, quando popu-
dus Judeorum axyma faciebat, adeoque verbà oi συγίενεῖς
aut non legit, aut expungenda duxit. Ea retinuit Rufinus.
CousTANT. ad Polycratis Fragmentum, quod Rom. Pon-
tificum Epistolis inseruit ad pag. 98. Hoc quoque Frag-
mentum cum Valesii notis repetüt in Bil/iothece su:
PP. tomo ii. cl. Gallandius.

Ibid. 1]. 16. ὅταν ὁ λαὸς ἤρνυε] ὅταν ὁ λαὸς ?prus. Hec lec-
tio ferri non potest. Nam quartadecima luna primi men-
sis populus Judzorum non parabat fermentum, sed potius
projiciebat. Sic enim diserte Lex jubet. Quare hoc loco
restituenda est scriptura optimorum codicum Vaticani,
Regii et Mazarini, in quibus diserte scriptum est 5gvus τὴν
ϑύμῃν. In Fuk. scriptum inveni ἤρνευε. Sed et in codice Me-
diczo prius scriptum erat ἤρνυε : sed postea erasa litera v,
ejus loco 7 substitutum est. Est autem ἀρνύειν plebeium
vocabulum : cujusmodi verbis amat uti Polycrates, ut ex
hac epistola apparet. Significat autem tollere, removere :
unde et ἀρνεῖδδαι. Ceterum in antiquis codicibus Vaticano
et Mazarino ad marginem scriptum est eadem manu Ty.
ἤρτυε, id est, alias scribitur ἤρτυε. Quam deteriorem lec-
tionem Rob. Stephano placuisse miror. Certe Rufinus
$pvus legit, ut ex versione ejus apparet. 'Sic enim vertit.

i omnes ita observarunt hunc diem, ut conveniret cum illo

uo fermentum Judcorum populus aufert. | Facessat igitur
deinceps emendatio eorum, qui ἤρτυε rà ἄξυμα hic restitu-
unt. VALESIUS. ἤρτυε rà ἄζυμα Christoph. Lectt. dem con-
jicit Langus ad Nicephor. (qui habet ὅτε τῶν ᾿Ιουδαίων ὁ λαὸς
ἤρνυε τὴν ζύμην.) STROTH. Veriorem lectionem ἤρνυε preestat

VOL. I. ec |

386 ANNOTATIONES

-MS. Bodl. seu Savil. eodemque sensu ἦρε MS. Norfolc.
Hesychius Ἤρνοεν, ἤκυδίςα interpretatus est. Vet. Gloss. Κυ-
Éisid, cernulat. Anglice, turns lopacturuy. Caeterum vo-
ces τῶν ᾿Ιυδαίων ante illas ὁ λαὸς ex Nicephoro, Rufino, Chris-
tophorsano, recepit Strothius, δε tamen magis ex inter-
retamento sunt, Mox ἐγὼ γᾶν pro ἐγὼ οὖν INtceph..

P. 371. 1. 18. ἐξήκονϊα πέντε ἔτη ἔχων ἐν Κυρία Nisi aliud süs-
serint ea quz de Se] cognatis supra memorantur,
annos numerare hic Polycratem statuerem a conversione sua
ad Christum, cum ortus esset ab ethnicis parentibus. Sed
vitz suze annos venerandus senex recensere videtur ex sen-
tentia Tillemontii quoque in Mem. Eccl. S. F'ictor. Art. v.
Kt forsitan eodem sensu (tut proconsuli ad mialedi-
cendum Christo se cohortanti pulcherrime respondet, 'Oy-
dofprra καὶ ἐξ ἔτη ἔχω δουλεύων αὐτῷ καὶ vili με ἠδίκησεν" καὶ πὸς
δύναμαι βχασφημῆσαι τὸν βασιλέα pos, τὸν σώσαντά με; ὃ. 9.
Sed tamen multi viri docti de annis fidei, non vitz, hec
Polycarpi intelligere malunt. Cieterum καὶ ante sévre quod

restant ed. Steph. et. Rufinus, textui restituit Stro!
dum notat scriptum fuisse istud numeris £z, ut apud Ni-
cephorum extat, ideoque a diversis librariis pro arbitrio y
cum copula vel sine ea scribi potuisse. Ita copulam ha-
bente MS. Nzrfolc. non habet MS. Bodl. nec fortasse in-
venit eam Hieronymus.

P. 372.1. 3. ἢ ἀνϑρώποις.] Post hec ait Eusebius, Téroi;
ἐπιφέρει πτερὶ πσάντων γράφων τῶν συμπαρόντων αὐτῷ, καὶ ὁμοδοξ-
"οὔντων ἐπισκόπων, ταῦτα λέγων' "EAYNAMHN δὲ ἕκο. Ῥοοίβαι
de episcopis, qui simul aderant, cum hac scriberet, et ea-
dem cum ipso sentielant, sic loquitur. POSSEM etiam &c.
"Conjungenda autem erant, ut in Grecis faciendum curavi,
duo hec Polycratis loca, quum olim ab auctore inteijec-
tum esse nihil videretur. Et vidéo Coustantium hac de
re mihi consentientem, qvi, ubi supra, scil. ad Epp. Rom.
Pontif. p. 99. hanc Rufini culpat interpretationem, Et post
pauca, k his qui secum. aderant. episcopis ista. suljungit.
Mirepturus tamen locum in hunc mE efimxit s Ἐπὶ δὲ

ᾧ Tia xa) πσάντων μέμνηται τῶν συμπαρόντων καὶ ὁμοδοξούνταν
aire ἐπισκόπων, ταῦτα 'λέγων. Cecterüm ex edit ane
principe sive Steph. recepit in suam Stróthius, τότοις irip-
a arepl τῶν γράφοντι συμπὰρόντων αὐτῷ καὶ ὁμοδοξούντων ἐπισκό-
πων" ταῦτα ; übi notat, eávra» Nicephorum legisse vi-

deri, sed Rufinum ad Stephani lectionem propius accedere.
Certe lectio Stephaniana sententiam illorum vel fortius
propugnát, qui απο epistolam synodicam fuisse auti-

IN POLYCRATEM. 387
mant, quod quidem alii negarunt. Similiter cod. Norfolc.

bet τούτοις ἐπιφέρει; συμπάντων τσαρόντων αὐτῷ καὶ ὁμοδοξέντων
ἐπκισχόκων &c.

P. 372. 1. 5. ᾿Εδυνάμην] ἠδυνάμην Niceph. Et abest τῶν ab
ed. Steph. ante συμπαρόντων. STROTH.

Ibid. l. 6. oU; ὑμεῖς ἠξιώσατε μετακληϑῆναι ὑπ᾽ ἐμοῦ] Scrip-
serat igitur Victor Papa ad Polycratem Ephesinze urbis
episcopum, ut convocato episcoporum Asisz concilio, lite-
ras suas et sententiam Romani concilii de celebratione
festi paschalis ipsis recitaret: minatus sese illum a com-
munione Romans ecclesie segregaturum, nisi decretis
suis obtemperaret. Et minis quidem Victoris ita respon-
det Polycrates, οὐ π-τύρομαι ἐπὶ τοῖς καταπλησσομένοις. Cete-
rum quod attinet ad convocationem episcoporum, Poly-
crates Victori obtemperavit, ut ex hoc loco apparet. VA-
LESIUS. |

Ibid. 1. 8. ἰδόντες τὸν μικρόν μου ἄνθρωπον] εἰδότες Niceph.
Rufin. Non male. SrRoTH. Qui omnes scientes parvi-
tatem meam, consensu suo que scribimus confirmant, Rufini. -
Interpretatio est.

Ibid. 1. 10. ἀλλὰ ἐν Κυρίῳ Ἰησοῦ] Stephani quidem lectio-
nem ἀλλὰ ἐν Χριςῷ ᾿ἸἸησοῦ, Strothius restituit, prestante

uoque Nicephoro, ἀλλ᾽ ἐν Χριςῷ ᾿Ιησοῦ. Vertit Rufinus, in
isciplina Christi semper conversati sumus. Sed cum lec-
tione a Valesio recepta consentiunt MSS. Bodl. et Nor-

folc.

Ccc2

CONCILIUM LUGDUNENSE.

FRAGMENTA SYNODICJE EPISTOLAE,

QUAM SCRIPSIT

S. IRENJEUS, LUGDUNENSIS EPISCOPUS,

AD VICTOREM EPISCOPUM ROMANUM,

5 FERME EXEUNTE S/ECULO SECUNDO.

L—— fl ———-

Οὐδὲ γὰρ μόνον ταερὶ τῆς ἡμέρας egy ἡ ἀμφισ-

βήτησις, ἀλλὼ x, περὶ τοῦ εἴδους αὐτῷ τῆς νηφείας. οἱ m

y à οἴονται μίαν ἡμέραν δεῖν αὐτὰς νης εύειν᾽ οἱ δὲ δύο, οἱ

δὲ καὶ πλέονας, οἱ δὲ τεσσαρώκοντω ὥρως ἡμερινάς τε καὶ
t TAI a Qus Ἡμεξ

10 γυκτερινὼς συμμετεῦσι, τὴν ἡμέραν αὐτῶν. Kgj τοιαύτη μὲν

σοικιλίω τῶν ἐπιτηρούντων᾽

οὐ γὺν ἐφ "un γεγονυῖα,

ἀλλὰ xdi πολὺ σρότερον ἐπὶ τῶν i ἡμῶν" τῶν wapa τὸ
᾿ἀκριξὲς ὡς εἰκὸς κρατέντων, τὴν κωϑ' ἁπλότητα κρὴ
ἰδιωτισιμὸν συνήθειαν εἰς τὸ μετέπειτα πεποιηκότων κοὴ

15 ἄδεν ἔλᾳτον πάντες οὗτοι εἰρήνευσάν τε, κοὴ εἰρηνεύομεν
πρὸς ἀλλήλους" Καὶ ἡ διαφωνία τῆς γησειώς, τὴν ὁμόνοιαν

—Neque ; enim de die solum
controversia est, sed etiam de
forma ipsa jejunii. Quidam e-
20nim existimant unico die sibi
esse jejanandum : alii duobus,
ali pluribus: nonnulli etiam
quadraginta horis diurnis ac
nocturnis computatis diem su-
25 um metiuntur. Atque bac in
observando jejunio varietas non
nostra primum etate nata est,

sed longe antea apud majores
nostros coepit: qui negligentius
ut verisimile est presidentes,
ex simplicitate et imperitia
ortam consuetudinem posteris
tradiderunt. Nihilominus ta-
men et omnes isti pacem inter
se retinuerunt, et nos invicem
retinemus. Ita jejuniorum di-
versitas consensionem fidei
commendat.

Ccc4

392 RELIQUIJZE SACRE.

τῆς (iG fus συγίςησι. Attulit hec Eusebius lib. v. Hist. c. 24.
statimque post ait :

Τούτοις καὶ igoplay ποροστίϑησιν (Irenaeus) ἣν οἰκείως τταραϑή-
σομαι τοῦτον ἔχουσαν τὸν τρόπον.

Καὶ οἱ τορὸ Σωτῆρος τορεσθύτεροι οἱ τροςἄντες τῆς ἐχ-5
κλησίας ἧς voy a Dieyn, ᾿Ανίκητον λέγομεν xg) Πίον, "fyi-
7 Ν 2 x ΜῊΝ 7 » 4 N 3 7 4
Voy T€ Kg4 'TeAeoDopoy xg4 Ξυφον, ὅτε auTO) ετηρησῶν, ETE

e 4 9. ^ , ^ N SN 4] $5 vx x
TOig μὲτ αὐτῶν ETTETQEZTOV' Καὶ ὅδὲν ἔλατίον αὐτοὶ pan τῇς

^d . 2 ^) N ^v 5 9 D d 3 ^e
θούντες,, εἰρήνευον TOig ἀπὸ τῶν παροικίων ἔν αἷς ετηρέΐτο

» ΄ Ν » ^ / e , £42 S
ἐρχομένοις Jpog αὐτὸς. καὶ TOL μαᾶδλον ενωντίον ἣν τὸ T-10

^ “ N ^ N 5M "NN GN τ δ “
QE, τοῖς μὴ τηρουσι. gi ὅδέ ποτε διὼ τὸ εἶδος τοῦτο
9 7 ^ , , 2 Ν, N ^ € N ^
ἀπεδλήϑησαν τινές' ἀλλ᾽ αὐτοὶ pun τηρουντὲς οἱ 7rpÓ σοὺ
πρεσβύτεροι, τοῖς ἀπὸ τῶν παροικιῶν τηροῦσιν ἔπεμσον

3 7 v ^J) 7 / 3 ^
εὐχωριςίαν. Κφι TOU μακάριδ Πολυκαρπδ ἐπιδημήσαντος

ως ΄ 3 v5 ^ N ΚΜ ^ Ν /
τῇ Ῥωμὴ ἐπὶ Ανικῆτδϑ' «gy στέρι λων τίνων pA pa, Qz0Y- 15

τες τρὸς ἀλλήλες, εὐθὺς εἰρήνευσιαν᾽ περὶ τέἕτε T8 κεῷα-
/ N / Ν € 4^ d N € » /
λαίου μὴ Φιλεριξήσαντες πρὸς ἑαυτές, ὅτε γὰρ ὁ 'Ayi-
Ν 7 ^ »Δη N Lr) e/ "Ἢ

κητος τὸν Πολυκώρπον ὥεισαι ἐδύνατο pon TUpEW, ὦτε pera,

Narrationem deinde subjungit, contraria videbatur. Nec ulli

quam hic opportune inseram. Est — unquam ob ejusmodi consuetu- 20

aucem gnsmodis : illi . dinem rejecti sunt. Verum illi

ed et presbyteri ni qui ipsi qui te precesserunt pres-

ante Soterem, ecclesiam cui tu byteri, quamvis id minime ob-
. 3

nunc praes gubernarunt: Ani-
cetum dico et Pium et Hygi-
num cum Telesphoro et Xysto,
neque ipsi unquain observa-
runt: neque his qui cum ipsis
erant, ut id observarent permi-
serunt. Ipsi tamen cum hoc
minime observarent, pacem ni-
hilominus colebant cum iis qui
ad se venissent ex ecclesiis in
quibus id observabatur. Atqui
observantia inter eos qui mini-
me observabant, tanto magis

servarent, ecclesiarum presby-
teris qui id observabant, eu-25
charistiam transmiserunt. Et
cum beatissimus Polycarpus A-
niceti temporibus Romam ve-
nisset, atque inter illos de qui-
busdam aliis rebus modica es- 30
set controversia, statim mutuo
pacis osculo se complexi sunt :
de hoc capite non magnopere
inter se contendentes. Neque
enim Anicetus Polycarpo per- 35
suadere unquam poterat ut ob-

4

CONCILIUM LUGDUNENSE. 593

Ἰωάννου τὸ pa rg τὸ Κυρίε ἡμῶν, x τῶν λοιστῶν ὦπο-
ςόλων οἷς συνδιέτριψεν, ae τετηρηκότα᾽ ὅτε μὴν ὁ ΠΠολύ-
νι να 2 » NE ΄ S /
καρπὸς τὸν Ανίκητον E7re4cE τήρειν, λεγοντῶ τὴν συνήθειαν
^ EN 9 ^ ^ 3 / 4 s /
τῶν πρὸ αὐτοῦ τρεσδυτέρων ὀῷάιλειν κατέχειν. καὶ. τούτων
δϑὅτως ἐχόντων, ἐκοινώνησαν ἑαυτοῖς κφὴ ἐν τῇ ἐκκλησίω
Pd € 59 / N , . / ^ /
τὐαρεχωρῆσεν o Ανίκητος τὴν εὐχαρισίων τῷ Ἰ]ολυκάρπῳ
. » Ν / N , » ^4 *» 59 3 ΄
xer ἐντροπὴν δηλονότι, xg μετ᾽ εἰρήνης ἀπ᾽ ἀλλήλων
, / / ᾽ / |» * N NA
ἀπηλλάγησαν, σάσης ὃ ἐκκλησίας εἰρήνην ἐχόντων xgj T
τηρέντων Καὶ τῶν μὴ τηρέντων. Apud Eusebium ibidem.
lOservare desineret, quippe qui cüm ita se haberent, commu-
cum Joanne Domini nostri dis- — nicarunt sibi invicem: Et Ani-
cipulo, et cum reliquis aposto- — cetus in ecclesia consecrandi
lis quibuscum familiariter vix- — munus Polycarpo honoris cau-
erat, eum morem perpetuo ob- sa concessit: tandemque cum
15servasset. Nequeitem Polycar- —pacea se invicem discesserunt:
pus Aniceto persuadere cona- — tam iis qui observabant, quam
tus est ut observaret, cum Áni- illis qui minime observabant,
cetus eorum qui ante se fuerant pacem communionemque toti-

presbyterorum morem sibi re- — us ecclesie retinentibus.
20tinendum esse diceret. Que

£o— —— Cmn

Ex eadem Epistola.
Ἔν & dy Tig dUyeuro εὖ «οιέῖν TOig τὐλησίον καὶ οὐ
Tor ἀλλότριος τῆς ἀγάπης τοῦ Κυρίου νομιοϑήσεται.

Hoc attulit Maximus Confessor Serm. 7. De Eleemosyna, tom. ii.
25 Op. p. 554. ed. Combefis.

In quacunque re possit ali- — faciat, alienus ἃ Domini dilec-
quis proximis benefacere, nec — tione habebitur.

ANNOTATIONES
IN CONCILIUM LUGDUNENSE. -

—— uu

P. 391. ]. 6. οὐδὲ. γὰρ μόνον &c.] His preemittit Eusebius,
Emi τούτοις (ἢ. e. postquam epistolam accepit, quie pir το
tue adducta est, Polycratis) ὁ μὲν τῆς 'P.

ἀϑρέως τῆς ᾿Ασίας ἄσης ἅμα ταῖς ὁμόροις Ἰκκλησίαις, τὰς

«παροικίᾳ ας ἀποτέμνειν ὡς ἑτεροδοξύσας; τῆς κοινῆς ἑνώσεως *
καὶ ςηλιτεύει γε διὰ ραμμάτων,; ἀχοινωνήτους ἄρδην. πάντας
ἐκεῖσε ἀνακηρύτ]ων ἀ ελφούς. ἀλλ᾽ οὐ. πᾶσί γε τοῖς ἱπισκότιᾳ
ταῦτ᾽ ἠρέσχετο. ἀγτιπαρακελεύονται δῆτα αὐτῷ, τὰ τῆς εἰρήνης καὶ
τῆς wpós τρὺς «πλησίον ἑνώσεως καὶ ἀγάπης φρονεῖν. φέρονται δὲ χαὶ

ed τούγων | y ληκτικῴώτερον καϑαπΊὶομέγων τοῦ Bleropos. b οἷς
v) ó Eipyvaiog ἐκ e porámop ὧν ἡγεῖτο κατὰ τὴν Γαλλίαν ἀδελρᾶν
ἐπιςείλας, wagicsra) μὲν τῷ δεῖν ἐν μόνῃ τῇ τῆς κυρὶακῆς ἡμέρᾳ τὸ
τῆς τοῦ Κυρίου 4 ἀναςἄσεως ἐπιτελεῖδγαι μυςήριον" τῷ γεμὴν Bixropi
τροσηκόντως ὡς μὴ ἀποκόπῖοι ὅλας ἐκκλησίας Θεοῦ ἀρχαίου Bou
«apábociy & ἐπιτηρούσας, πλεῖςα ἕτερα τααραινεῖ" xai αὐτοῖς δὲ ῥή-
μασι τἄδε ἐπιλέγων. ΟΥ̓ΔΕ; γὰρ μόνον &c. ὅζο. His tta gestis,
Victor quidem Romance urbis episcopus illico omnes Asie
vicinarumque provinciarum ecclesias tanquam contraria rec-
te fidei sentientes, a. communione (vel, a. communi uni-
tate, uti vertit Christophorsonus) abscindere conatur ; da-
disque literis universos qui illic erant fratres proscribit, et
ab unitate ecclesie prorsus alienos esse pronuntiat. Perum
hec non omnibus ph celant episcopis. Proinde Victorem ez
adverso hortati sunt, ut ea potius sentire vellet quee paci et
. unitati caritatique erga proximum congruebant. Exstant
etiamnum eorum litere, quibus Victorem acerbius perstrin-
gunt. Ex quorum numero Irencus in epistola um uid um
sit nomine fratrum quibus preerat in Gallia, i
defendit, solo die Dominico resurrectionis onini quidem
rium esse celebrandum : Victorem tamen decenter admonet,
ne integras Dei ecclesias morem. sibi α majoribus traditum
custodientes, a communione abscindat. Et post multa alia
in eam sententiam dicta, his etiam utitur verbis. NEQUE
enim de die solum &c. &c.

ANNOTAT. IN CONCIL. LUGD. 395

Quamquam studet ostendere in annotatione ad bgc
Eusebiana Valesius, Romanum episcopum ecclesias Asize
8 communione non revera sejunxisse, sed id tantum cona-
tum atque interminatum esse, tamen docti plerique etiam
diversarum partium bac de re aliter sentiunt, verbis illis
Eusebii precipue nixi; x, swursüa γε διὰ ἀιθαμμάταν, ἀκοινωνήτ
τος ἄρδην “στάντας τὸς ἐκεῖσε ἀνακηρύτίων. Certe Nicolaus pri-
mus sseculo nono papa ipse Romanus, jus excommunicatio-
nis sedi suse vindicans, hec scribit in Epistola ad Manue-
lem Imperatorem. Deinde cum ,4siani omues inter ceteros,
evangelista Joange auctore, quarta decima luna cum Judaeis
putarent pascha celebrandum, hos prasul meritis et nomine
Victor a commanione collegii separavM, | 4t illi omnes cum
nonnullis ecclesiarum preesulibus non solum huic manus mi-
sme proluerunt, verus, etiam. pertinacie redarguerunt.
Ep. ix. tom. viii, Concil. Labbe et Cossart p. 341. Scrip-
serat enim Hieronymus in lib. De F:ris Ill. voce Irencevs.
-——eruniur ejus et. alie ad Victorem episcopum Romanum
de questione pasche epistole : in quiius commonet eum
πο facile debere unitatem collegit scindere. Siquidem V ic-
jor multos Asie οἱ Orientis episcopos, qui decima quartg
dena cum Judeeis pascha celebrabant, damnandos crediderat.
Je qua sententia hi qui discrepabant ab illis, Victori non
dederunt απο. (Cum Eusebiano autem Jaco verba Cor-
nelii apud eundem Eusebium lib. vi. cap. 43. etiam prop-
ter alias causas conferri merentur, ubi Romanus ille epi-
ΒΟΟΡΒ de Mose beato martyre, qui presbyter tantum fuit,
hoc ait, ἀκοινώνητον ἐκοίησε (Novatum seu NNovatianum,) σὺν
παῖς πσέντε πρεσβυτέροις τοῖς ἅμα αὐτῷ ἀπορχίσασιν ἑαυτοὺς τῆς
ἀκχλησίας; hoc est, ut recte ibidem adnotat ipse Valesius, se
$ communione illorum separavit. Id quod fortasge Victor
circa Asianos perfecit, re insuper ceteris ecclesiis per lite-
488 significata, atque ad.earum imitationem proposita ; τὰς
«παροικίας &xorépyay, inquit historicus, ὡς ἑτεροδοξόσας τῆς xoi-

γῆς ἑνώσεως πειρᾶται. Verum Victoris tamen pertinacia hisoe :

Diteris Irenzei expugnata tandem fuisse tam Dodwello aliam
rem agenti videtur, Dissert. ii. in Irenceum, δ. 23. p. 266.
Suam Coustantio ad Epistolas Rom. Pontif. pag. 99. cujus
netam ad finem fragmenti hujus dabo, in qua przcipue
observandum est Anatoli Laodiceni episcopi pro pace
redintegrata testimonium, qui, ut dixi, ante Eusebium se-
culo tertio nondum finito scripstt. Is et ibidem praterea
Ait, sect. vi. Can. Paschalis, p. 444. ed. Antv. episcopos
amnes Asie ad usque sua tempora paschale festum luna
decima quarta.oelebrasse. Constantini .vero tempoxibus

-

8B 10 ANNOTATIONES 0 01]

διερδύσενν, χα ἀποκαμοῦσι. παὶ ῥιογονοὺ ὑμων αι νὰ
Vile ταιγυνέρας οἱ δέ y Veg

ils διαμείνωσιν.) Td ést: lii dofuia rra
uc px XL. x z-

ΞΙΞΕΞ hontülli qatriduwm : alii wo. utrum. qui-

| dere, e eite fen proemedm di

at 'penitas sublati cibi: secutidám: diinintuti ; tertiam
Pied, "Prithath simpliciter jejumitum solet uppellte:
Aecundam: vero aliedbi: vécat portionale jejunim ot Xerti-
inpia : "tertiam, stetionum senii-jejunia:- :Cum. tH
fuerit dpeties. Jejunit quieri "tion ithmerito:
de qua lóquatur hic freneus. Ac primum cotistat Tre-
neum non hic loqui de jejunio que uartz et sexte ferie, seu
de jejunio statlornium. Quippe Irenseus hic manifeste lo-
quitur de jejunio diei solidi, non autem dimidiati. Ait
'€nim οἱ μὲν γὰρ οἴονται μίαν ἡμέραν δεῖν αὐτοὺς νης εύειν, &c. (ΑἹ
jejunium quarte et sext ferite, non erat plenum jeju-
nium, riéc diei solidi, ut'supra dixi. Quere locus Trentei
'de hoc jejunio intelligi ron: potest. Restat: 'ergo ut vel de
Jejunio quadragesimali quod solvebatur ad vesperam, vel
de superpositione locum hunc accipiamus. . Ac-Dionysius
quidem Alexandrinus et Epiphanius in locis supra memo-
fatis suadere videntur, ut de superpositione potius intelli-
"gámus. VaLESIUS. Hec vir eruditissimus, dum vero cum
€o sentio, verba qu: proxime post sequuntur interpretan-
da esse de , jejunio quadraginta horarum, oi δὲ τεσσαράκοντα
ὥρας ἡ ἡμερινάς τε καὶ νυκτερινὰς συμμετρᾶσι τὴν ἡμέραν αὐτῶν, ver-
bis tàmen hisce indicari putem, cetera jejuttia ànte.me-
"mnoráta, diverse forme fuisse, neque: per rioctem, sive ho-
"as nocturnas, tontinuata ; sed'ad vesperam completa. At-
"tamen nullus dubito, quin omnes fideles Irenzi tempori-
' bus, qui sabbato paschali, sive die proximo ante resurrec-
tionis festum, jejuünaverint, "szperposaisse, *sive jejunium
᾿ éontinuasse ad tempüs, quo'^Domithum: crederent : resur-

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 399

rexisse, nec antea ἐπίλυσιν τῆς vesslac fecisse. Qua autem
hora noctis id factum, minime inter se consentiebànt Chris-
tlahi ; εἴγε x, ἄδηλος ἦν, ait aut Glycas, aut Isidorus Pelusiota
apud Glycam, ἡ doa τῆς ἀναςάσεως, καϑὰ δὴ xal ἣ τῆς δευτέρας
«παρουσίας αὐτοῦ. Annal. P. iii. p. 223. ed. Labbei. “
.. P.391. 1. 7. οἱ μὲν γὰρ οἴονται μίαν ἡμέραν &c.] Heec Ire-
Tnéi verba varie a variis accepta sunt, dum pro suo quis-
que studio Irenzum ad suas partes trahere conatur. Bel-
larminus quidem de quadragesima locum hunc intellexit,
1d est de quadraginta dierum jejunio ante pascha. Itaque
Cum lIrenzus scribit quosdam unum diem jejunasse, id
Bellarminus ita intelligit, ut diem unum, verbi grátia se-
'cundam feriam, absque ullo transegerint cibo, ac deinde
thodica refectione corpus curaverint. Idem deinceps terti
feria, idem quarta, quinta et sexta fecerint, donec totam
quadragesimam explessént. Verum hec explicatio, et à
verbis et a sensu Irenzei penitus abhorret. Nonnullos vidi
qui hunc Irenzi locum de quadraginta quidem dierum je-
jünio acciperent, séd ita explicarent, ut quidam uno die
quidam biduo aut triduo jejunarent per singulas quadra-
'gesimz hebdomadas. Quz quidem expositio priore illa
multo videtur probabilior. Alii iüitér quos est Cardinalis
"Perronius, Irenzi locum accipiunt, non de tota quadrage-
sima, sed de hebdomade paschali, quie incipit a secunda
feria rhajoris hebdomade. —Confirmat hanc sententiam
Dionysius Alexandrinus in epistola ad Basilidem, his vér-
bis ἐπεὶ μηδὲ τὰς ἕξ τῶν νης εἰῶν ἡμέρας ἴσως μηδὲ ὁμοίως érávrig
διαμένουσιν" ἀλλ᾽ οἱ μὲν καὶ τοάσας ὑπερτιϑέασιν, &c. ut supra.
Non óvum ovo similius est, quam sunt inter se similia
hzc duo loca, Irenei ac Dionysii: adeo ut Dionysius
cum hec scriberet, Irenzi locum in mente habuisse milii
videatur. Tertius his adjungi potest locus Epiphanii in
expositione fidei Catholicz, supra jam a nobis commemo-
ratus. VALESIUS.

Ibid. oi μὲν οἴονται μίαν ἡμέραν &c] Sine dubio intelligit
]renzus sextam feriam majoris hebdomade. Cum enim
de jejunio paschali loquatur, et quosdam uno duntaxat
die jejunare dicat, quem alium diem intelligere potest

uam diem paschz? Sic enim vocabatur dies ille, ut ex
ertulliano jampridem ab aliis observatum est. Quo qui-
dem die, communis et publica jejunii religio erat, ut scri-
bit Tertullianus in libro de oratione. Qua de re insignis
est Methodii locus in convivio virginum, oratione tertia,
qui hic meretur adscribi. ὥσπερ γὰρ εἴ τις ἐν ἡμέρᾳ τοῦ στάσχα

400 ANNOTATIONES —

καὶ Tjj ἐπισφαλῶς νοσηλενομένῳ «προσέφερε τροφὴν, xal
acm Par. DKL NN ἐ-
νῶν, λέγων" ὡς ἄρα τὸ μὲν ἀληϑῶς, ὦ οὗτος, καλὸν, ἐχρῆν

Nam quemadmodum si cui. periculose tanti die pa :
ac jt etg cibum aliquis Pee eua ut ob eir
infirmitatem. degustet aliquid ex 1is qua porriguntur, ita

: lonumi revera esset o amice: oportebat ἐξ quoe

τὸν xápalo τὸν προγενόμενον ὑμῖν ἔκ τε τῆς ὑπερϑέσεως τῆς νηφείας
τῆς παρασκευῆς, καὶ τῆς ἀγρυπνίας, &c. Id est NA: laborem
vero antecedentem, tum ez. superpositione jejunii parasceues,
tum ex pervigilio, &c. VALESIUS. io, in Notis
BUD 464. locut hunc de die proximo ante festum
resurrectionis exponenti, et verba sequentia ex lib. v. Con-
stit. Apost. cap. 18. ad sententiam suam comprobandam
afferenti, In parasceue et sabbato ex parte omni jejunate,
quilus sat virium suppetit, nihil penitus gustantes usque
αὐ nocturnum galli cantum : si quis vero duos dies continere
(in Grecis cwxlay) non valet, saltem sabbatum. servet ;
^ Grabio, inquam, de magno sabbato μίαν ἡμέραν exponenti,
ita respondet Georgius Hooperus episcopus Batho-Wel-
lensis in Nota postuma ad Frractat, suurf De Quadrage-
simia cap. iii. p. 161. ed. nov. Operum ejus. ** Mía ἡμέρα.
** Quibus unica jejunabatur, Tertulliani tempore Sexta esse
* debebat feria, abstinentie solenni dedicata. Constitu-
* tiones Apostolicae posteriores sunt. At he, cum infir-
** miores, quos vires non sinunt totum biduum tolerare,
** Sabbatum saltem continuare jubent, non minus volu-
* erunt, ut usque ad Sextee ferie vesperam tamen jejuna-
* rent." Obiter vero hoc notabo, omnia hec de 'sexta
feria sancte hebdomade, et magno quod dicitur sabbato,
sub conditione tantum pertinere posse ad illos, qui teste
Eusebio in loco supra ad pag.360. allato, luna decima
quarta, in quemcunque diem septimanze incidisset, jejunia
solverent, et alio interdum die quam Dominico festum re-

IN CONCILIUM. LUGDUNENSE. «461.

surreciionis celebrarent. Hos autem jejunasse vel levius
vel strictius diebus inter epulum paschale et resurrectionis
festum interjectis, haud dubito.

P. 391. 1. 8. oi δὲ δύο] Parasceuem scilicet et sabbatum
inagnum. His enim diebus catholici omnes, nisi quibus
morbus causa esset, Jejunabant. Tertullianus in libro de
jejunio. Certe ἐπ evangelio illos dies jejuniis determina-
£os putant, tn quibus ablatus est sponsus ; et hos esse jam
Solos legitimos jejuniorum Christianorum. . Et infra ca-
pite 13. ejusdem libri. Ecce entm. convenio vos et preter
pascha. jejunantes, citra illos dies quibus ablatus est spon-
$45. Denique in capite 14. eos dies parasceuem fuisse et
sabbatum significat his verbis. Cur stationibus quartam
et sextam sabbati dicamus et jejuniis parasceuem ὃ Quam- :

uam vos etiam sabbatum continuatis : si quando, (81 quan-

o continuatis, Tertulliani edd. plereque omnes) nunquam
nisi in pascha jejunandum secundum, rationem alili reddi-
tam. V ALESIUS.

Ibid. l. 9. oi δὲ τεσσαράκοντα &c.] Antequam hunc locum
exponamus, stabilienda est ejus lectio. Christophorsonus
quidem et Savilius hunc locum ita legerunt ac distinx-
erunt. oi μὲν γὰρ οἴοντω μίαν ἡμέραν δεῖν αὐτοὺς νης εύειν" oi δὲ
δύο" οἱ δὲ xal τολείονας" οἱ δὲ τεσσαράκοντα" ὥρας τε ἡμερινὰς xod
νυκτερινὰς συμμετροῦσι, τὴν ἡμέραν αὐτῶν. Cui lectioni favef
Rufini interpretatio. Sic enim vertit Rufinus: Quidam
enim putant uno tantum die observari delere jejunium, alii
duobus : alii vero pluribus ; nonnulli etiam quadraginta ;
ta ut horas diurnas nocturnasque computantes, diem statu-
ant. Eandem lectionem secutus est Joannes Langus, qui
Nicephorum interpretatus est. Verum huic lectioni omnes
nostri codices refragantur. Certe in codice Maz. hic lo-
cus uno tenore ita scribitur οἱ δὲ τεσσαράκοντα dpa ἡμερινᾶς
τε xal νυχτερινὰς συμμετροῦσι τὴν ἡμέραν αὐτῶν. In Mediceo
vero et Fuketiano post vocem ὥρας apponitur virgula. Re-
gius autem codex ita interpungit oi δὲ, τεσσαράκοντα ὥρας
ἡμερινὰς καὶ νυκτερινὰς) συμμετροῦσι τὴν ἡμέραν αὐτῶν. Quod si
post vocem τεσσαράκοντα distinctionem affixeris, nullus
jam erit sensus. Quo enim referentur verba illa quz se-
quuntur ὥρας ἡμερινὰς, &c. utrum ad illos qui unum diem,
δὴ ad hos qui quadraginta dies jejunant? Ad hos certe
referenda potius videntur, utpote ultimo loco positos.
Jam vero 81 ad hos retuleris, illud necessario consequetur;
eos qui quadraginta dies jejunabant, toto illo tempore ni-
hil prorsus comedisse: quandoquidem horas tam noctur-
nas quam diurnas jejunio deputabant. Deinde cum Ire-

YOL. I. nd |

'' Tectionem interfuit.

| 40a Uo SQANNOTATIONÉS- UU. ὁ
. nseus jam dixerit alios uno die, alide biduo, alios vero plu- .
ribus diebus jejunare, quid necesse est addere alios.q:

draginta diebus jejunare: cum in eo quod plures diet
dixit, quadraginta satis comprehendantur? Verior itaque
est nostrorum codicum scriptura, Musculus in m-

te tione sua fideliter i modo: Si quidem
alii unum sibi diem 76) esse putant, alii duos, eli

J

lures ; alii quadraginta horas diurnas et nocturnas comps-
antes, diem suum salut. Constituta jam lectione
oci, ad illius expositionem veniamus. Ait igitur Irensus
quosdam quadraginta continuis horis diurnis simul ae
nocturnis jejunasse. Sunt qui existiment, hoc.
ginta horarum jounium ab illis celebratum fuisse in me-
moriam spatii illius, quod a morte Christi ad ejus resur-

d autem spatium fuit horarum cir-

Citer quadraginta: ab bora scilicet sexta parasceues, us-
que ad diluculum prim: ferie. Ego vere, illud quadra-
ginta horarum jejunium ab his potius celebratum esse
crediderim in honorem ac memoriam quadraginta dierum
&c noctium, quibus Christus in solitudine jéjunavit. Nam
cum veteres illi Christum omnibus modis imitari stude-
rent, jejunium illud quadraginta dierum, quod supra lu-
manas vires erat, hoc saltem quadraginta horarum jejunio
«mulabantur. "Tria igitur ex hoc Irenzi loco colligimus.
Primum est, jejunium ante-paschale jam inde ab apostoli-
cis temporibus semper in ecclesia usitatum fuisse. Alte-
rum, jejunium illud in honorem quadragesime Christi
fuisse celebratum. — Postremo, varie a variis fuisse Jejuna-
tum. Semper autem meminisse debemus, Irenzeum hie
loqui de jejunio superpositionis, quod per magnam heb-
domadam a Christianis celebrabatur. Ceterum semel ad-
misso hebdomadis paschalis jejunio, etiam quadragesima
admittenda est. Nam hebdomas paschalis, pars est qua- .
dragesimee. Ac interdum quidem jejunium illius hebdo-
madis distingui videmus a jejunio quadragesimze, ut apud
Epiphanium in expositione fidei; apud Clementem in
constitutionibus apostolicis. Sed et vetus auctor in trac-
tatu contra Grecos quem edidit Petrus Steuartius in tomo
singulari insignium auctorum pag. 599. de Grzcis ita scri-
bit. Nec quadragesimam celebrant ; cum quadragesima sit
jejunium quadraginta dierum. | Ipsi vero majorem septima-
nam a numero quadragesime secludentes, sex hebdomadis
quadragesimam claudunt. Tot enim sunt a prima eorum
septimana, usque ad sabbatum quod palmarum ramos pre-
cedit, In quo universaliter ab illis cantatur : Que anime

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 403

utilis est complemus quadragesimam. Verba sunt ex offi-
cio Grecorum in sabbato ante Dominicam palmarum.
Verum neque hic auctor, nec plerique alii recentiores satis
intellexisse mihi videntur, cur hec magna hebdomas in-
terdum distinguatur a quadragesima. Non enim ita dis-
tinguitur, quasi revera non pertineat ad quadragesimam.
Verum ab illa distinguitur, ut pars a toto. Cur autem a
quadragesima interdum distincta fuerit, duplex ratio af-
erri potest. Prima, quod districtiori jejunio celebraretur,
Superpositionis scilicet ut supra ostendimus. Secunda ra-
tio, quod hzc hebdomas proprie ad pascha pertinet. Fe-
rie enim hebdomadis denommantur a sequente Dominica,
et ad eam pertinent, ut alibi demonstrabitur. Quare cum
hzc hebdomas Dominicam paschalem proxime antecedat,
merito etiam ad eam pertinet. Hinc est quod hebdomas .
μεγάλη dicitur. Cujus vocabuli causas affert Chrysosto-
mus Homilia 80. in Genesim. Sed vera illius vocabuli
ratio est quam dixi. Cum enim hzc sit hebdomas paschz,
dies aütem paschz appelletur $ μεγάλη κυριακὴ τοῦ ττάσχα,
recte etiam hzc hebdomas sancta et magna cognomina-
tur. In typico sancti Sabz, singuli dies hujus hebdoma-
418 sancti et magni vocantur hoc modo : 5$ ἁγία καὶ μεγάλη
δευτέρα, et sic deinceps. Incipiebat autem hebdomas illa
8 feria secunda, ut discimus ex Cyrillo et Theophilo in ho-
mil. paschal. et ex Epiphanio in Áérianis. Porro quamvis a
quadragesima nonnunquam distingueretur ob eas quas dixi
causas, revera tamen conjuncta erat quadragesime, ejus-

ue extrema pars erat et complementum. Certe id mani-
este colligitur ex homiliis paschalibus Cyrilli : in quibus
hzc septimana perpetuo distincta legitur a reliqua qua-
dragesima ; et septimana pasche vocatur. Eadem tamen
quadragesimze contribuitur, quippe quz quadraginta die-
rum numerum adimpleat. Denique illud etiam observan-
dum est, quod scribit Socrates in lib. v, cap. 22. veteres
Christianos paschale suum jejunium vocasse quadragesi-
mam, quamvis non totis quadraginta diebus omnes Jeju-
narent. Ejusque vocabuli varias a variis causas afferri di»
cit. Mihi quidem quadragesima dicta yidetur eodem.
modo, quo quinquagesima quz est post pascha. Nam uf
quinquagesima seu pentecoste, proprie quidem est dies
ultima de quinquaginta illis diebus paschale festum sub-
sequentibus ; tamen late sumpto vocabulo, interdum signi-
ficat totum illud spatium dierum, quod est a pascha ad
pentecosten : ut apud Hieronymum in epistola ad Mar-
€&llaàm, apud Cassianum et fomplures alios. Sic etiam

pa2

40. ANNOTATIONES —
juadragesim, ie quidem est dies unus de |
E sns acie rate i quidem reris ce

inos erat quadragesimus, ut ex li homiliis

libus constat. Latius tamen sumpto cio, doigus
etiam quadraginta dies jejuniorum qui pascha
Varrsius. Vexatissimus locus, quem etiam aliorum
codd. MStorum, nondum inspectorum ope sanari, veram-
que ejus lectionem ac distinctionem restitui posse, dubito: .
Nos interim ex pluribus malis lectionibus eam elegimus,

jue nostro jndicio minus est mala, simul rue anti
sima, ceterasque enumerabimus ordine. si fa"
lesii notam ; quod ad cieteras attinet Beides à Smothio
indieatas, abest ab ed. Steph. τε post vocem ἡμερινάς. Exbi-
bent Lectt. Gruteri, et Marg. exemplaris Jones, allat. a Rea-
dingio ad calcem edit. suae voxlspwac αἷς συμμέτρεσι, receptam.
autem a Strothio lectionem, οἱ δὲ τεσσαράκονϊα" ὥρας τε ἥμερι-
γὰς καὶ νυκτέρινας &c. extare ait ille apud Rufinum, INiceph.
Sav. Christoph. probante Beveregio, sed errat in lectione '
Nicephori Grece. impressi, atque Saviliani sive -Bodleiani
codicis, qui quidem, prout cod. Norfolc. cum Falesiana edi-
tione consentiunt. Neque etiam Langüs Nicephori inter-
pres Latinus ita vertisse mihi visus est, ac si alteram lec-
tionem invenisset, cum interpretationem ejus consului,
que ante Nicephorum Grece editum typis anno 1560.
mandata est. Ex mutata autem: Langi Versione a Fron-
tone Duczo deceptum Valesium fuisse existimo.] Quodsi
conjecture locus esset, quse fere necessario adhiberi de-
bet, quum συμμετρεῖν cum. gemino accusativo, atque adeo
pro ποιεῖν seu potius τιϑέναι positum, constructionem efficiat
nimis soloecam ac insolitam, legeremus vel: οἱ δὲ τεσσαρά-
xovra* xaS' ὥρας ἡμερινάς τε καὶ νυκτερινὰς συμμετρᾶντες τὴν ἡμέραν.
veloità τεσσαράκοντα ὥραις ἡμεριναῖς τε καὶ νυχτεριναῖς συμμετρῦν:.
τες τὴν ἦμ. vel etiam οἱ δὲ καὶ πλείονας. καὶ οἱ μὲν ὥραις ἡμέριναῖο,
οἱ δὲ καὶ νυκτεριναῖς συμμετροῦσι τὴν ἡμ. Ac ne forte alicui hec
emendatio nimis violenta videatur, notandum est, τεσσαρά-
κοντα, quod unico charactere μ΄, scribebatur, cum μὲν com-

endiose scripto facillime permutari posse. Atque cum
3n hac particula semel principium corruptionis factum es-
set, cetera etian mutari necesse erat. Quum enim accu-
sativi preecessissent, atque μ΄. seu τεσσαράκοντα ad sequen-
tes traheretur voces, et in iis accusativus pro dativo pone-
batur. Certe in nostra lectione neque geminum accusati-
vum, neque συμμετροῦσι concoquere possum, sed potius
participium desidero. Caeterum verbum compositum sig-

nificationi simplicis gihil fero addero, sed positum -esss,

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 4og

quoriiam ad etramque vocem ἡμερινὰς et νυκτερινὰς referre-
'£ur, puto. Quum autem hoc ipsum verbum nonnihil dif-
ficultatis efhciat, addere lubet loca nonnulla, quz neque in
vulgatis lexicis, neque in Stephani Thesauro inveniuntur,
. in quibus simili significatu obvium est. Herodotus lib. iv.
. Sect. 158. ait: καὶ τὸν κάλλιςον τῶν χώρων ἵνα διεξιόντες οἱ EA-
ληνες μὴ ἴδοιεν, συμμετρησάμενοι τὴν ὥρην τῆς ἡμέρης, νυκτὸς τσαρ-
τξῆγον. Dionysius Halicarn. Antiqu. lib. vii. cap. 10. νυκτὶ
μὲν εἰς ὄρϑρον, ἡμέρᾳ δὲ εἰς νύκτα συμμετρεϊδγωι! τὰς ἐφόδους, et de
&dmir. vi dicendi in Demosth. c. 10. ὁ ῥήτωρ τοὺς καιροὺς
συμμετρεῖται. Sed de toto loco alii judicent, qui me prze-
stant ingenio. SrTRoTH. Hec quidem Strothius ; atque
similiter jam. pridem vir doctissimus Samuelis Petitus in
Var. Lectt. iii. 4. legendum conjecerat ὥραις τε ἡμερίναις καὶ
νυχτερίναις, sejuncta voce τεσσαράκοντα ab ὥραις. Sed pro
lectione recepta, quam Greci tuentur codices, et Muscu-
lus interpres ante Valesium amplexus est, verba apprime
faciunt veteris cujusdam scriptoris a Beato Rhenano in
. epistola ante Rufinum suum adducta. ** Incidi nuperrime
* (inquit Rhenanus) in Σύνοψιν quandam τῆς εὐαγ[ελικῆς igo-
*€ ρίας Graecam, quam cum evolverem, occurrerunt forte
*€ fortuna Irenzi verba, qua Eusebius cap. 23. libri v. citat
€ de jejuniorum diversitate, sic Grece habentia. φησὶν ὅτι
*€ τινὲς καὶ περὶ T8 νης ebay διαφόρως παρέλαθον, οἱ μὲν γὰρ μίαν μό-
56 ygy ἡμέραν ἐνήςευον,, οἱ δὲ δύο, οἱ δὲ καὶ τπτλείονας, οἱ δὲ τεσσαρά-:
€ xoyra ὥρας μόνας ἡμερινὰς καὶ νυκτέριναις, ὥραν ἀντὶ ἡμέρας νη-
€ ςεύοντες" καὶ πᾶσι συνεχωρίδδη (συνεχωρήϑη) τοῖς ἀρχαίοις
*€ ἔϑεσι χρήσαδγαι.᾽᾽ Cum autem exemplar ejusdem, ni fal-
Jor, opusculi in bibliotheca nostra Bodleiana extiterit,
quod nihil fere aliud est quam Eusebiani operis synopsis,
locum hunc nonnihil ampliatum bic exhibere potui. Nu-
mero 408, hic liber in Catalogo MStorum signatus est.
Sed et in veteri De Gestis Concilit Cesariensis Narratione,
quae Bede temporibus vetustior erat, jejunium quadra-
ginta horarum ita commemoratur. Orientales, sicut hista-
ria Euselii Caesariensis narrat, quocunque die mense Mar-
Ho quartadecima luna evenisset, pascha celebrabant. In Ita-
lia autem alii plenos quadraginta dies jejunalant, alii trigin-
4a. lu dicebant septem diebus, in quibus mundus conclu-
ditur (h. e. absolutus est) sib? sufficere jejunare. lii, quia
Dominus quadraginta dies jejunasset, illi horas quadraginta
deberent (tor. debere). In Baluzii Nov. Collect. Concil. p. 14.

Mihi quidem attento animo consideranti diversas pro
utraque interpretatione rationes quibus illustres viri je-
junium, vel quadraginta borarum, vel contra quadraginta

Ddad3

406 ANNOTATIONES

dierum, adstruere solent, horarum illud ab Irenzo designá-
tum fuisse, persuasum est. Neque tamen de uno jejunio
quadraginta horarum in sancta hebdomada observato hic
agi censeo, sed modum potius et formam jejunandi osten-
di, de quo mox infra. Silet enim antiquitas de hujàs-
modi jejunio sanctae hebdomade proprio, si modo excipias
cum hujus loci interpretamentum a Rhenano memoratum,
quod quidem a Valesio visum fuisse, non in dubio potest
esse, tum verba Narrationis de Concilii Caesariensis Gestis,
ad eundem, ni fallor, locum spectantia, quz vero nunc
primum ir hac causa adducta sunt; illa enim Tertulliani
de diebus quibus ablatus est sponsus si quis huc attulerit,
queestionem istam non decident.

Interea haud recte sibi colligit Valesius, necessario con-
sequi, eos qui quadraginta dies jejunabant, toto illo tem-
pore nihil prorsus comedere potuisse, eo quod horas tam
nocturnas quam diurnas jejunio deputarent. Hoc quidem
sequeretur, si omnibus quadragesime diebus superpositum
fuisset. Sed, antequam Valesius scripsit, ostenderat Petitus
libro modo laudato, ad pag. operis 92, non omnibus diebus,
sed quibusdam tantum intra dies illos quadraginta quacun-
que ratione homines jejunasse ; probat enim vir doctissimus
jejunium servasse quadragesimale Romanos temporibus
Augustini ac Leonis Magni tres tantum ferias singulis il-
lis hebdomadis ad maximum jejunando. Imo Beveregius
Annotat. in Canones post. lxix. pag. 34. a READINGIO
ad imam pag. 247. Eusebii sui positus Valesio ita respon-
det; **In jejuniis celebrandis, presertim hoc paschali,
** non ab omni prorsus alimento, ut cuique notum est, sed
* a carnibus tantum, vel aliis fortasse nonnullis ciborum
* generibus abstinebant, at reliquis vesci licebat. — Hoc
* egregie confirmatur ex Concil. Laod. Can. 50." Sed
rursus Beveregio Thomam JIttigium video inconstantie
notam inurentem in JDissert. De Heeresiarchis, sect. 1].
cap. 13. $. 9. * Dicit quidem Beveregius lib. iii. cap. 7.
*€ Can. /post. p. 397. non omni cibo per quadraginta illos
* dies Christianos abstinuisse, sed jejunasse ξηροφαγοῦντας,
* et pane tantum cum sale et aqua utentes. Postea vero
*€ p. 419. asserit per ejusmodi xerophagias jeunium pro-
* prie non celebratum sed solutum potius fuisse, * Si igi-
* tur per xerophagiam jejunium solutum fuit, quomodo
* per quadraginta dies horis diurnis pariter et nocturnis
** pro dic computatis Jejunare potuerunt Christiani?" Hac
lttigius. Et cuique non cum Beveregio de jejunio quadra-
ginta dierum hic agi existimanti, ipsum illud, horas diurnas

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 40)

ique nocturnas, dici videtur haudquaquam de xerophagiis,
de strictissima jejunii forma, superpositione vocata.

P. 391. 1. 10. συμμετροῦσι τὴν ἡμέραν αὐτῶν) Miror tot ho-
mines eruditos, qui hunc Irenzi locum in suis libris expo-
suerunt, ejus vitium non animadvertisse. Quis enim est
sensus horum verborum ? aut quis unquam credat fuisse
homines, qui quadraginta horarum spatio diem metiren-
tur. Atqui quadraginta hore biduum jejunantibus effici-
unt. Equidem non dubito, quin Irenzeus ita scripserit.
οἱ δὲ τεσσαράκοντα ὥρας ἥμερινάς τε καὶ νυκτερινὰς συμμετροῦσι
τὴν νηςείαν. Qua scriptura nihil planius esse potest. Quare
aut Irenzus omnino ita scripsit, aut certe ita scribere de-
buit. Sed antiquarii, vocabulo ex superiore linea huc
translato locum corruperunt. VALEsius. Nullis, quod
meminerim, ex erudita civitate, utcunque diversa inter se
sentientibus, Valesii conjectura se probavit. Neque vero
omnibus placebit Grabii expositio, qui in Notis ad Iren.
p. 465. cum vocem τῆς ἡμέρας in primo hujus fragmenti
versu £empus perperam, ni fallor, interpretatus esset, simi-
liter vocibus τὴν ἡμέραν αὐτῶν, quse hoc loco oecurrunt, ge-
neralem temporis notitiam attribuit. Ita enim Irenzus in
tantulo spatio unam eandemque vocem in plane diversam
sententiam acciperet, quum ante in his verbis, oi μὲν γὰρ
οἴονται μίαν ἡμέραν &c. voci ἡμέρα sensus ejus usitatus sub-
jectus esset. Proptereaque idem doctissimus Grabius, ut
postquam hzc scripseram, vidi, hoc nomine vapulat a Mas-
sueto Dissert. Prev. ii. in Irencgum p. 87. atque item ab
Hoopero De Quadragesima, ad p. 161. ed. Nov. qui tamen
lidem viri clarissimi, minus rectc, meo quidem judicio,
contra Grabium distinctioni post τεσσαράκοντα a Rufino
posite patrocinantur, ut jejunium quadraginta dierum
apud Ireneum inveniant, quod quidem tempus nusquam
apud Tertullianum apparet Irenzo zqualem, eumque de
jejuniis in opere justo disserentem. Nec porro a vera loci
interpretatione aut Valesius aut Grabius discedere vide-
tur, dum de superpositione verba exponunt, 485 tamen
non de una tantum, sed de una pluribusve superpositioni- .
bus, prout cuique abstinere placuerit, intelligo. Ita ut,
cum superpositiones, sive jejunia, quze ab hora tertia vel a
vespera usque ad mane tertii post diei prorogari solebant,
verbis ultimis hic notentur, significet auctor, quosdam ex-
tslimare uno die sili esse jejunandum, alios duobus, alios
etiam pluribus, alios diem quo jejunarent, quadraginta horis
diurnis simul et nocturnis metiri. Quemadmodum ille
apud Bedam vovisse dicitur, quia in omni septimana diem

Dd4

Son là μὰ δὲν More

ac, vulgatam. consuetudinem.
mutarunt. Est certe hic Iremzi locus.
tus et obscurus, vult autem ostendere.
Aitigituream natam
s aut a Christo data,

quium ecclesiarum consuetudinem.

renzi locum cepisse videtur in cap. 22. lib. v. ubi post-
quam de jejuniorum et hujuscemodi rituum apud varias
ecclesias discrepantia abunde disseruit, ita concludit. αἴτιοι
γὰρ, ὡς ἡγοῦμαι, τῆς τοιαύτης διαφωνίας ol xarà καιρὸν τῶν ἐχκλη-

: σιῶν τροεςῶτες" οἱ δὲ ταῦτα τσταραλαθόντες, ὡς νόμον τοῖς ἐπιγινο-
μένοις παρέγραψαν. VALESIUS. Strothius post vocem xpa-
πόντων subaudit τῆς ἐκκλησίας, qui de episcopis loqui Irenze-
xm, juxta ac Valesius, putat. Sed vetus interpres Rufinus
Jocum ita vertit, Que varietas observantie non tunc pri-
mum neque nostris temporibus coepit, sed multo ante mos ex:

illis, ut opinor, qui non simpliciter, quod ab initio traditum

est tenentes, in alium morem vel. per ne, licentiam vel E

imperitiam postmodum decidere, Ἐπ ius ait, ad Jre-

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 409

woeum, ubi supra, “ΚΞ Ruffini potius interpretationem secutus
* sum, quam Musculi et Valesii, qui per xpar&vras intel-
* lexerunt ecclesiarum praesides, ducti auctoritate Socratis
* hunc Irenzi locum, quem, uti conjicere licet, prz oculis
* habuit, ita loco citato imitantis: αἴτιοι yàg, ὡς Wy8Bpoy, τῆς
“ὁ χοιαύτης διαφωνίας oi κατὰ καιρὸν τῶν ἐκκλησιῶν τροεςῶτες GC.
* Haud memini enim, me uspiam in primzvis scriptoribus
* voce xoarsyroy ita simpliciter posita episcopos designatos
* legisse. altera vero significatio in ipso sacro codice
* Marc. vii. 3, 4. et in Patrum monumentis frequentissime
. €& occurrit, et hoc loco antecedenti verbo ἐπιτηρούντων bene
* respondet. Quocunque autem sensu accipiatur, culpae
€ τῶν wwpd τὸ ἀκριδὲς κρατόντων, non ipsa jejunii ante-pas-
*€ chalis religio, sed diversa observandi ratio ab Irenzo ad-
* scripta censeri debet." De interpretatione vocis xearéy-
τῶν Grabio consentiunt doctissimi presules Gunningius et
Hooperus in Tractatt. suis De Quadragesima, Beveregius
Cod. Can. lib. vii. c. 3. $. 4. Massuetusque, Notis ad Ire-
nawum p. 340. et alibi. Loco porro addas S. Scripture a
viro cl. allato illum 4pocalypsis, capite 11. comm. 15." Eyes
xal c) κρατοῦντας τὴν διδαχὴν τῶν Νικολαϊτῶν. Interea mihi
Oborta est suspicio, 1mo magis opinio nata est, ex his ver-
bis, τῶν wapà τὸ ἀκριδὲς κρατόντων, Irerizei animo versatum
esse przter Ásianorum alia errata calculum minus accura-
tum decime quartz lune paschatis, quem iisdem adver-
sarii objecerant. Inter Clementis Alexandrini libros re-
censetur ab Eusebio ὁ ἐπιγεγραμμένος κανὼν ExxMyriagixóc, ἢ
«ρὸς τοὺς ᾿Ιουδαΐξοντας, ὃν ᾿Αλεξάνδρῳ τῷ δεδηλωμένῳ ἐπισκόπῳ
ἀνατέϑεικεν. lib. vi. Hist. cap. 13. Vide et Constantini Imp.
Epistolam ad Ecclesias in Eusebii Pita ejusd. Constanttni
lib. iii. cap. 18. et Constit. Apost. v. 17.

Ita cum Judzis non tantum circa diem, sed etiam de
mense convenisse Asiaticos, docet Scaliger in Op. De
.Emendatione Temporum 110. 11. p. 154. et alibi. Vid. et
Buxtorfii Epist. ad eund. Scaligerum, in Sy/loge Epistola-
vum per P. Burmannum edit. vol.ii. p. 3868. Utrum vera
hi quartadecimani, ait Scaligeri adversarius Dion. Peta-
vius, Judaicum cyclum, an alium quemlibet, tenuerint,
divinari utcunque potest, pronunciari certo non potest.
De Doctr. Temp. lib. 11. cap. 58. Certe tamen innuunt Ire-
nsi verba in annuo paschze tempore computando a se in-
vicem partes istas diversas discrepasse.

P.391. 1. 13. τὴν xa3 ἁπλότητα καὶ ἰδιωτισμὸν συνήϑειαν]
Ad hunc Irenzi locum videtur alludere Tertullanus in
libro de Virgmibus velandis, cum ait: Ex his enim fere

412 ANNOTATIONES

CLDUETLIIDCTIDLTmM LLDOCLSITuI CITIQITI.Z τῶ PUT

“"σ.' - «- "9 ὦ .-d -.4

- ATLIIE 117.
41:1, 5 8.L1YY LET jLOIRudllTe 39 Ile lTzI4r. V ALEGIUS.
Cerisruig Co2inls coo.

Ez:.t. Comp usnm, IL “- “- ΠΝ ' .π π᾿ κὶ-- ribs" ui σα πτο

—- --- -» - -
H -— -" "m. a^» o- -—-"X— m x

zt —— a m -—— — -— — B n

. bu ὦ Pa a - τ» m aman: halbes
YA &CT.n1t: Τὸ quu de Inf$eiIig0t.. MIU. ταὶ DEFLOrDaITET
vii S.ILIIZGET RIR 4l Το σπι τοῖς ΕΣ τ ΤῊΣ, ΦᾺΣ πὶ lPx-
yUrnulo'ruti eri" Ὁ 12 F"lPfuletuloculoÍnaul. ΦΊΤΩΥΣ sim.
peicrau cu einsoaibDemiwituictl. Ends.
p.1096.2á. BezziitLLO $:d mai iclLozlOMoncucsgm-

ΔΏΤΩ sensum veT08 TU χα I£TOIITX Wi) Ver-
ipiunt. Certe, σοτιτασπ: IeT9lalect seg.
sim Cum aizctorum ioc: ττϑζυ ildzcu ἘΞ. τόσο vOCes
Latinz, qe Lis Grecis respozdsr: ia 639 Tecl0an
opuscuio, Simplices en'n Gzipue, re Gixerim; "nitus
et idiotas, qua major y iter creceuum £z7$ eit Xc..— dir.
Praream. cap. 3. Mendose εἰ; τὸ uz ὠμετατατα pro εἰς; τὸ
μέτάκετα MS. Nlrf.be.

P.391.]. 15. z &ia2zsia TY$ νηξΞίαϊ. T3 2ulwnucf9 TTI Ex;
«55771; Idem ait Augustinus in Epist. 55. 2 Casuianum.
Si ergo una. fides univerice quee ul ique dilatatur ecciesia,
tanquam intus in memílris, etiamsi ipsa fidel unitas quicus-
dam diversis οἱ servatiznilus celel ratur, quitus nuli; moda
quod in fde rerum est, impezitur. VayrEgstUcs. Locum

olun ita exposuit vir doctissimus Petrus Gzzzizg. Elersis
episcopis, ia. Tractat. Angice scripto, D» Ομ γα σοι πα
p.10; Scilicet omnes fidem suam ostendebant in spozs
mortem illam et passionem, cujus memoriam unanimiter
pra $e ferebat consensus eorum in jeJunando dieb-:
proximis ante resurrectionis festum, etsi in rebus nonnz-
Is circumstantibus inter se discrepaverint. Ita ille. Porz^
verum ct vctus dictum est, atque ex hoc ipso Irenzi ioco
fortasse desumptum, Different! rituum commendant uni-
tatem doctrine. Namque, ut ait. Casaubonus, hanc di-
versitatem adeo nihil nocere vult Irenzeus summae fidei
Christiana, ut contra non mediocriter eo pacto consensus
in praccipuis fidei capitibus confirmetur. Confer Erercitt.
ejus ad. ;1unales Baronii xii. 1. p. 210. ed. Genev. Habet
ὁμολογίαν pro ὁμονοίαν IMS. Narfal .

Ρ, 592. ]. 5. Καὶ οἱ πρὸ Σξατῆρος] ἐν οἷς καὶ οἱ τορὸ Σ. ed. R.
Steph. Duas priores voces expunxi, quippe qua abessent
a quatuor nostris codicibus Maz. Med. Fuk. et Savil. nec
legerentur in interpretatione Rufini. Paulo post in iisdem
exemplaribus IHiov legitur accentu acuto in prima syllaba,
quod maris placet. Cum enim primam syllabam habeat
brevem, circumflecti non debet. VanEssius. Habet Ni-

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 411

€ephorus quoque ἐν οἷς, sed. ἐμοῖς cum prioribus conjungit
MS. Norfole. in quo codice, ut ante ad pag. 201. Zwrypixe
scribitur pro Σωτῆρος, qua de re in notis, et mox deest οἱ
ante τροςάντεςς. Ceterum Sixtus, qui antiquissimus est
episcoporum hic recensitorum, septimus post Petrum ec-
clesiam rexisse Romanam dicitur, paulo post initia hujus.
szculi secundi ad sedem evectus.

P. 392. 1. 7. οὔτε αὐτοὶ ἐτήρησαν) Hoc est, lunam quartam
decimam, qua sacra die ineunte agnum comedebant.
Confer notam ad PoLvcRATIS Fragmentum supra.

Ibid. οὔτε τοῖς μετ᾽ αὐτῶν ἐπέτρεπον) In libro Turnebi ac
Morzi ad marginem emendatur μετ᾽ αὐτῶν. — Atque ita le-

it Rufinus, ut ex versione ejus apparet. Sic enim vertit:

eque ipsi ita tenuerunt, neque hi qui cum 1psis erant.
Posset etiam scribi ovre τοῖς ὑπ᾽’ αὐτὰς, id est presbyteris
suis ac diaconis, et populo sibi commisso. VALESIUS.
Habent quidem edd. omnes τοῖς μετ᾽ αὐτοὺς, quum vero MS.
Norfolc. preter Gruteri Lectt. in ed. Genev. marginesque
librorum, quos Valesius commemoravit, alteram przter-
ret lectionem, eam recepi. Grabio quoque probata est.

Ibid. l. 10. καί τοι] καὶ τί Christoph. Lectt. SrTRoTH.
Atqui 7: encliticum MS. Savil. seu Bodl. Ait vero Petrus
Coustantius in Notis ad Rom. Pontif. Epistolas, p. 105.
magis sibi placere cum Christophorsono Graece καὶ τί
quam xai τοι, atque ita vertit, ei quid magis repugnat quam
td. observare, quod alii non observant ὃ Neque aliter qui-
dem interpretatus est Christophorsonus, si interrogatio-
nem spectes, Verum, ut interrogatio melior sit, quod non
puto, imperfecta foret oratio, nam particula ἢ ante τὸ τηρεῖν
desideraretur.

Ibid. l. 11. τοῖς μὴ τηροῦσι] Amplector emendationem
quz in libris Turnebi ac Morzi habetur ad marginem, ἐν
τοῖς μὴ τηροῦσι. Est autem hic hujus loci sensus. Cum ob-
servantia alicujus moris et inobservantia sint inter se con-
traria, tamen quoties is qui morem observat quempiam,
versatur inter eos qui minime observant, tunc ipsa diver-
sitas magis elucet. Hoc est quod vulgo dicitur in scholis
philosophorum: contraria juxta se invicem posita magis
elucescunt. VALESsrUS. Addidit Gruteri Lectt. Strothius,
in quibus à» τοῖς μὴ τηροῦσι positum est. Optime. Haud
vero invenit particulam ἐν Rufinus, qui sic vertit, cum tti-
que et ipsis contrarium videretur, quod non etiam ceteri si-
snililer observarent. Anne ergo ita supplendus sensus i—
quamvis observantia magis contraria videbatur non obser-

“ ι}ὀδὄ,εοεο ANNOTATIONES

vantilus, quam neglectus moris observantibus. — Sed nihil
affirmo.

P. 392. ]. 12. ἀπεθλήϑησαν τινες] Rufinus hanc vocem plu-
ribus verbis exposuit, qua scholii vicem prestant. , Nun-
quam tamen ob hoc repulsi sunt ab ecclesie societate, aut .
venientes ab illis partibus non sunt suscepti, ἀποθάλλειν Ἰρὶ-
tur duo significat, aut ejicere ab ecclesia, quee frequentior
significatio est, ut in capite ultimo hujus libri; aut omnino
non admittere venientem. VALEsiUSs. Eruditus Tillemon-
tius tom. ii. pag. 460. ceteris Victoris decessoribus hic ab
Ireneo memoratis Soterem et Eleutherum ideo non ad-
jungi suspicatur, quia illi primum Asianos in urbe Roma
ecclesiarum suarum more pascha celebrare prohibuerint.
Kt probabile quidem est, controversiam de pascha Anice-
tum inter et Polycarpum ccptam, inter utriusque succes-
sores paulatim magis ac magis exarsisse. Quod si ita est,
neque respuendum erit quod Beda et Ado tradunt, decre-
tum ab Eleuthero de pascha editum, quod Victor confir-
marit; et cum eadem exceptione intelligendum erit quod
de Victoris decessoribus generatim dicitur, eos nimirum
ecclesiarum presbyteris, qui aliter. pascha observabant,
eucharistiam transmisisse. CousTANT. Αἴ vero obstare
videtur, nc tale aliquid Soteri atque Eleuthero affingatur a
mansuetudine priorum episcoporum diversum, id quod tra-
ditum in superiore ῥήσει est, omnes pacem inter se retinuisse
et adhuc retinere. Nonnihil interea de duobus hisce an-
tistibus statim ante in parte litterarum suppressa locutus
essc Irenzus videtur. Sed forsitan cum majori veri specie
ex hoc eodem loco Lampius in Prolegom. Comment. ?n S.
Joannis I;vang. lib. I. cap. iii. $. 8. et ante eum Pearsonius
plus semel in Operibus Postumis, collegerunt, Xystum,
sive Sixtum, primum inter praesules Romanos fuisse, qui
pascha cum Judaeis luna quarta decima celebrare desierit.
Sed hac re in presens niissa, quicquid egisse circa pas-
cham Eleutherus atque Soter censeantur, altum de ausu
tali silentium prohibet nos credere, conatos esse hos epi-
scopos homines contra sentientes communione ecclesias-
.tica privare.

Ibid. l. 13. ἔπεμπον εὐχαρις ἰαν] Solebant olim episcopi,
tempore paschalis festivitatis eucharistiam ad alios episco-
pos eulogiarum nomine transmittere. Idque tandem veti-
tum fuit concilio Laodiceno capite 14. At Rhenanus hunc
Jocum aliter intellexit. Sic enim adnotavit ad marginem
Rufini. £x hoc [rene loco apparet, quod si episcopus ali-

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 41

quis Romam venisset, Romanus pontifex. eucharistiam hoss
piti solemniter transmittebat. In quo dupliciter fallitur;
tum quod id pontificis Romani privilegium esse sensit j
tum quod solis hospitibus seu advenis 1d praestari existi-
mavit. Atqui ex concilio Laodiceno discimus, hunc mo«
rem promiscuum fuisse, et ab omnibus passim episcopis
usurpatum, ut ad aliarum civitatum episcopos benedictio
nis nomine eucharistiam transmitterent. Putavit scilicet
Rhenanus, in his Irenzi verbis τοῖς ἀπὸ τῶν τσαροικιῶν, sub-
&udiri verbum ἐλθοῦσι. Quod tamen non est necessarium,
Nam οἱ ἀπὸ τῶν παροικιῶν, sunt episcopi ecclesiarum: quem-
admodum ἀπὸ Δεβίλτου, est episcopus Debelti: ἀπὸ Εὐμε-
νείας episcopus Eumeniz, ut supra observavimus, Porro
ad hunc morem transmittendz eucharistiz, facit in primis
Jocus Justini in prima Apologia, εὐχαριςήσαντος δὲ τοῦ τοροε--
ςῶτος, καὶ ἐπευφημήσαντος wravróg T8 λαοῦ οἱ καλούμενοι παρ᾽ ἡμῖν
διάκονοι διδόασιν ἑκάςῳ τῶν τραρόντων μεταλαθεῖν, ἀπὸ τοῦ εὐχαρι-
ξηϑέντος ἄρτου καὶ οἴνου καὶ ὕδατος, καὶ τοῖς οὐ crapBciy ἀποφδέρεσι -
καὶ ἡ τροφὴ αὕτη καλεῖται cap ἡμῖν εὐχαριςία. Id est: Post-
quam Jintistes gratiarum. actionem perfecit, et. populus
omnis apprecatus est, diaconi ex pane et vino et aqua conse-
cratis partes dividunt unicuique presentium, et ad absentes
portant. | Hic cibus vocatur eucharistia. Scio quidem Jus-
tini locum de zgris explicari posse. Sed nostra explicatio
planior esse videtur. Illustre etiam hujus moris exemplum
exstat in Actis Luciani martyris. Notandum porro est in
loco Justini supra citato, panem consecratum a Christianis
vulgo dictum esse eucharistiam ; quod confirmat etiam
Ireneus tum in hoc loco, tum in libro v. contra hereses
cap. xi. Clemens I. Stromat. p. 117. Tertullianus in lib. de
Pudicitia c. 9. VaLEsius. Addas his scriptoribus alium
etiam Justino antiquiorem Tgnatium Antiochenum, qui
duobus locis Epistolee ad Smyrn. scil. $$. 7, et 8. et semel
in Ep. ad Philadelph. $. 4. nomen eucharistie hoc sensu
usurpavit. Rectius vero explicandus est Justini locus de
τοῖς ϑλιδομένοις ἢ. 6. zegrotantibus et infirmis, uti fecerunt
Grabius et Ashtonus in editionibus Justini 4pologiarum
suis, sub fin. Cuuippe deportatio S. eucharistiz per diaco-
nos, inquit Grabius ad Irenceum p. 466. cujus quidem rei .
apud Justinum facta mentio est, szpius et ordinarie, ut
aiunt, fieri solebat, altera vero, paschali, vel alio extraordi-
nario tempore. Imo vero notat Coustantius, loco. supra in-
dicato, Innocentium Romanum episcopum, etiam cum flo-
reret Christiana religio, a Decentio Eugubino consultum,
num eucharistia-.per parcecias deferenda esset, hoc minime

-͵ςἨ΄. ANNOTATIONES

faciendum putare se Epist. xxv. n. 8. respondisse; quid
nec longe portanda sunt sacramenta. Quapropter hoc qui-
dem Irenzi loco post verba, eucharisttam miserunt, subau-
diendum arbitratur Coustantius, cum Romam venissent : et
ad illos missam eodem modo intelligit, quo Innocentius,
in dicta epistola ad Decentium, ubi eam ad presbyteros
ecclesiarum intra urbem constitutarum die Dominico mit-
tere se solere significat; μέ se, inquit, a nostra commu-
tione, maxime illa die, non judicent separatos.

P. 392. 1. 14. xal τοῦ μακαρίου Πολυκάρπου &c.] Baronius
in Annalibus, hunc Polycarpi adventum in urbem Romam
refert anno 5. M. Aurelii Antonini, eodemque anno ponti-
ficatum Aniceti orditur : quod nequaquam probabile mihi
videtur. Hoc enim anno, Polycarpus major erat octoge-
nario. Mortuus quippe est anno 7. M. Aurelii Imperato-
Tis, cum sextum et octogesimum aetatis annum Jam exe-
gisset. Tta enim scribitur in epistola ecclesie Smyrnensis
quam supra retulit Eusebius in lib. iv. ὀγδοήκοντα καὶ ἕξ ἔτη
δουλεύω αὐτῷ. ld est, Octoginta et sex annos illi seruio.
Quod si annos illos non a primo statim ortu, sed a pueritia
ordiri lubet, quando primum homines ratiocinari incipi-
unt; sequetur omnino, Polycarpum centenario majorem
aut proximum, e vivis abiisse. Atque ita juxta computa-
tionem Baronii necesse erit dicere, illum nonagesimo zeta-
tis anno venisse Romam, quod profecto nequaquam credi-
bile est. Eusebium vero hzc objectio nullatenus involvit.
Quippe Eusebius Aniceti pontificatum orditur sub Anto-
nino Pio, decem fere annis ante Baronium. Idipsum in
Baronio reprehendit Halloixius in Notationibus ad ca-
pu 10. vitz B. Polycarpi. VarEsrus. Male Baronius

ieronymum reprehendit, quod Polycarpum ad Anice-
tum Pio imperante Romam venisse scripserit. Nam non
tantum Eusebius in Chronico id in literas retulit, sed et in
Historia lib. iv. cap. 23. (14.) eique adherent Hieronymus,
Marianus Scotus, Ado iu Chronico, Suidas in. Polycarpo,
alique, a quibus primus dissensit Baronius, ut observavit
Halloixius 1n Notationibus ad Vitam S. Polycarpi, cap. 10.
ZInt. Papi, Crit. Annal. vol. I. pag. 160. a READINGIO
allatus. Fasti Siculi (sive Chron. Alex.) docent Polycar-
pum Romam venisse sub Tertullo et Sacerdote, qui anno

om. CLv1II. hoc est Pii xx. consulatum gessere. Pear-
son. de Annis priorum Rom. Episc. cap. xiv. initio, ab eo-
dem RrgApriNeGrO allatus.

Ceterum addidit particulam δὲ post μακαρίου Niceph.
qui etiam ἐν Ρώμῃ pro τῇ Ῥώμῃ similiter atque ed. Steph.

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 415

habet; idemque a Strothio in edit. suam receptum est.
Consentit M5. quidem Norfore sed lectionem Palesianam
tuetur MS. Bodl. seu Savil. Et scripsit hoc modo cap. 8.
lib. iii. Contra Heres. ipse quoque Irenzus, ubi ejusdem
rei mentionem facit, de Polycarpo ita locutus, ὃς xol ἐπὶ
᾿Ανικήτου ἐπιδημήσας τῇ Ῥώμῃ. |

P. 392. 1. 15. οζόντες ἔχοντες :Niceph. SrTnOTH. Ita et
MS. Norfoic.

Ibid. 1. 16. εὐθὺς εἰρήνευσαν] εἰρήνευσαν εὐδὺς INiceph. Idem
"verba «pl τούτου τοῦ κεφαλαίου antecedentibus jungit. Ve-
rum aliter Rufin. STROTH.

Ibid. περὶ τούτου τοῦ κεφαλαίου] Pessime hunc locum
interpretatus est Christophorsonus; cujus versio Baro-
hium postea in errorem induxit. Sic enim vertit. Quia
fyro hoc festo observando, quod controversice caput videlatur,
caritatis vincula neutiquam ruperunt. Cui interpretationi
nimium fidens Baronius ad annum Christi 167. scribit Po-
lycarpum ideo Romam venisse, ut dissidia qua de paschali
festo orta fuerant, cum Aniceto componeret : idque Eu-
sebium et Irenzeum affirmare. Atqui Irenzeus id non di-
cit, nisi forte ex versione Christophorsoni. Hoc tantum
ait Ireneus, cum Polycarpus Romam venisset Aniceti
temporibus, et leves quasdam cum illo de aliis rebus con-
troversias habuisset, ambos tamen illico pacem inter se
fecisse, ac de festo paschz noluisse inter se contendere.
Non igitur ob quzstionem de festo paschz, sed ob alias
quasdam controversias Romam venerat Polycarpus. Scio

ieronymum in libro de scriptoribus Ecclesiasticis, Baro-
nii sententiam confirmare, Sic enim ait de Polycarpo.
Hic propter quasdam super die pasche: questiones. sub
Imp. Antonino Pio, ecclesiam regente niceto, Romam
venit. [τὰ etiam Eusebius noster 1n lib. iv. cap. 14. Sed
cum Hieronymus id ex Eusebio sumpserit ; Eusebius au-
tem ex Irenzo; inquirendum est a nobis, non quid Euse-
bius dixerit ac Hieronymus, sed potius quid senserit Ire-
neus. VALESIUS. Átqui hoc ipsum Irenzi verba loquun-
tur, nempe Polycarpum Romam venisse ob questionem
quandam, quz de die paschae inciderat, διά τὶ ῥήτημα erepl
τῆς κατὰ τὸ πάσχα ἡμέρας Euseb. lib.iv. cap. 14. M. Shorting.
in locum, a READINGIO adductus. Sin velit ille, voces
istas Irenzi esse, non Eusebii, qui Ireneum quidem illud.
narrasse scribit, in hoc fallitur. Quin et Grabius et Mas-
suetus, qui Irenzeum ediderunt, cum Valesio faciunt. Sed
interea, cum vidissem Melitonem. in fragmento operis sui
De Paschate supra ad pag. 109. collocato narrantem, mag-

(6 ANNOTATIONES

nam circiter illa ternpora extitisse controversiam, evAXjs
φήτησιν, super hac re; Irenzique narrationem mecum con-
siderassem ; haud dubitavi, quin cum ob alia, tum prop-
ter qusestionem de observatione τῆς τεσσ ιδεκάτης Poly-
carpus Romam adierit. Profecto dum ibi manebat Poly-
carpus, multos ab lueretico errore correxit, ut tradit Eu-
sebius tam in Chronico quam in Historia, teste ejusdem
rei Irenzo quoque lib. iii. cap. 3. δ. 4. qui hoc notabile de
viro sancto adjecit; unam et solam hanc veritatem annunti-
ans ab apostolis percepisse se, quam et ecclesia tradidit.
Statim post εἰς ἑαυτοὺς MSS. Bodl. et Norfolc. pro «pi
ἑαυτάς.

P. 393. 1. 2. ἀεὶ] Abest a MSS. Norfolc, Sed conjungit
cum antecedent. Rufinus.

Ibid. μὴν] A Niceph. abest. STRoTH. Mox, notante id
Joanne La Placette viro doctiss. Observ. Historico- Eccl.
P- 84. verbum ἔπεισε, persuasit, minus recte reddit Valesius
persuadere conatus est. Rectius habet vetus interpres Ru-
finus, neque enim aut Znicetus Polycarpo suadere poterat,

Ibid. l. 4. πρὸ aór8] πρὸ ἡμῶν Niceph. STROTH. Statim
post addit καὶ ταῦτα ante ὀφείλειν MS. Norfolc. sed frustra.

Ibid. 1l. 6. τταρεχώρησεν ὁ ᾿Ανίκητος τὴν εὐχαριςίαν)] Hunc
honorem Anicetus pontifex Romanus habuit venerabili
seni Polycarpo, ut illum in ecclesia sacra facere sineret, et
quidem przsente se, quod in primis notandum est. Sic
Irenzi verba et Rufinus et ceteri interpretes acceperunt.
Sed Franciscus Florens antecessor Aurelianensis, vir doc-
tus, et nobis dum vixit amicissimus, hzc Irenzi verba ali-
ter intelligenda esse contendit in tractatu ad Titulum 7.
Decretalium de translatione episcopi. Vult enim Anice-
tum porrexisse duntaxat eucharistiam Polycarpo, non au-
tem concessissc illi jus sacra mysteria celebrandi. Verum
8i hunc Irenzi locum ita intelligimus, quid honoris tribu-
tum fucrit Polycarpo ab Aniceto? Hoc enim diserte notat
Irenzus, tum illo verbo παρεχώρησε, quod de suo jure con-
cedere significat; tum illis verbis quz addit, κατ᾽ ἐντροπὴν
δηλονότι. Id est, honoris causa et contemplatione, ut vertit
Rufinus. Certe si eucharistiam tantum Polycarpo porrex-
isset Anicetus, nullum ei precipuum honorem detulisset ;
cum omnibus peregrinis episcopis id passim tribui soleret,
ut cum episcopo civitatis simul communicarent, quemad-
modum scribit ipse Florens ibidem. Sed et in concilio
Arelatensi capite 20. decretum est, ut peregrino episcopo
locus sacrificandi detur. VaLEsivs. ldem, quod decre-

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 417

verunt Arelatenses, inveniendum est in Constit. post.
lb.i.cap.58. Et hsec quidem Valesiüi mihi magis pla-
cent, quam Lemoynii illa in Prolegom. ad Par. Sacr.
fol. 14. et seq. ubi Florentis amplexus est sententiam. De-
erat praepositio ἐν ante τῇ ἐκκλησίᾳ in MS. Norfolc.

P. 393. 1, 8. xal τῶν τηρούντων καὶ τῶν μὴ τηρούντων] Cum
deesset καὶ priore loco, et rà» posterius in ed. principe sive
Steph, atque Niceph. hos Strothius in ed. sua secutus est,
Sed Palesii lectionem tuentur MSS. Bodl. et Norfolc.
Caterum Eusebius finitis Irenzanis hzc verba addidit:

᾿ Καὶ ὁ μὲν Εἰρηναῖος φερώνυμός τις ὧν τῇ τοροσηγορίᾳ, αὐτῷ τε τῷ
τρόπῳ εἰρηνοποιὸς, τοιαῦτα ὑπὲρ τῆς τῶν ἐκκλησιῶν εἰρήνης σσαρεκά-
Aui τε καὶ ἐπρέσθευεν. ὁ δ᾽ αὐτὸς οὐ μόνον τῷ Βίκτορι" καὶ διαφό-
pois δὲ τολείςοις ἄρχουσιν ἐκκλησιῶν, τὰ κατάλληλα δὲ ἐπιςολῶν
“περὶ τοῦ κεκινημένου ξητήματος ὡμίλει. dc Irenceus quidem mo-
quini suo vere respondens, nec solo nomine sed etiam vitce
inslifuto ac proposito pacificus, per ecclesiarum pace hcec
enonuit et allegavit. Nec vero ad Victorem solum, sed ad
multos alios ecclesiarum antistites de questione proposita
literas ἐπ eandem sententiam misit.

Ibid. 1. 9. Eusebium] Haud propterea secum pugnare
credendus est Fuselius, cum Victorem dicit. conatum esse
-dsianos abscindere (vid. supra ad pag. 394.). Εἰ abscidit
enim re vera Asianos, cum eos a communione sua removit ;
et conatus est ab ecclesie corpore segregare, cum ceteris epi»
scopis ad idem praestandum et litteris et exemplo auctor

fuit. 4t plerique eum potius commonendum censuerunt, ut
in proposito non permaneret. Quo spectat illud Hieronymi
-de script. eccl. c. 45. Victor multos Asie et Orientis episco-
pos, qui xiv. luna cum Judzis pascha celebrabant, dam- -
nandos crediderat : in qua sententia hi qui discrepabant
ab illis, Victori non dederunt manus. Immo F'ictorem ip-
sum his manus dedisse, atque eorum monitis morem gessisse
haud temere sentiamus. | Et id quidem 4natolius Laodice-
nus episcopus, qui Probo imperatore circa annum Christi 276.
floruit, apud Bucherium pag. 444. diserte asserit. Contentio,
inquit, quzedam exorta est inter eorum successores, Victo-
rem scilicet Romans urbis eo tempore episcopum, et Po-
lycratem, qui tunc in episcopis Ásiz primatum gerere vi-
ebatur : qu: Irenzo tunc Gallis partis przesule rectissi-
me pacata est, utrisque partibus in sua regula perseveran-
tibus, nec a cepto antiquitatis more declinantibus. Quwuo-
circa. Pirmilianus epist. 75. edit. Pamel. αὐ Cyprianum
scribit : Scire quis etiam inde potest, quod circa celebran-
dos dies paschse et circa multa alia divinz rei sacramentg

YOL. I. E €

418 ANNOTATIONES

videat esse apud illos (Romanos) aliquas diversitates, nee
observari illic omnia squaliter, que Jerosolymis obser-
vantur. Secundum quod in ceteris quoque provinciis mul-
ta pro locorum et nominum diversitate variantur : nec ta-
men propter hoc ab ecclesiz catholice pace atque unitate
aliquando discessum est. Celeritas quippe qua, ut credere
est, pax ad modicum interturlata, in tntegrum restituta est,
unitatis ruptee oblivionem ita peperit, ut ab ea. aliquando
discessum esse Cypriani etate ne recoleretur quidem. — Hic
iacere nolis non licet. Epiphanii atque Soxomeni ex simili
nominum confusione dissimilia errata. Epiphantus nempe,
uli ait, (Epiph. heer. 70. n. 9.) Polycarpi ac Victoris tem-
poribus Orientales ab Occidentalibus ita divulsos esse,
ut pacificas a se invicem litteras nullas acciperent, Poly-
cratis loco Polycarpi nomen sulstituisse convincitur. | Soxo-
menum vero, (Soxom. lib. vii. c. 19.) que de Zniceto dicenda
erant, de Victore dixisse planum est, cum scripsit, Victori
et Polycarpo communi consilio placuisse, ut singuli fes-
tum prout consueverant celebrantes, a mutua inter se
communione nequaquam discederent. CousrANT. Haec
ille, neque ab sententia ejus de rebus gestis Victoris dis-
crepat Tillemontius in Mem. Eccl. Not.' v. in S. Victor.
Conferas porro quz super his argumentis supra annotata
sunt. Tantum hic addam, Socratem lib. v. Hist. Fc.
cap. 22. dum optime h. e. docte atque candide, de hoc pas-
chali aliisque ritibus exponit, ostendere, neutras partes
ad traditionem confirmandam scriptum aliquod testimo-
nium afferre potuisse, quod de testimonio conscripto
temporibus apostolicis intelligendum esse videtur, pas-
chale autem festum singulis locis usu quodam et consue-
tudine varie celebratum fuisse. Ut, si liceat judicium
meum hic interponere, dicerem, rem ita quodammodo
comparatam videri. Cum ex testimoniis Polycarpi atque
Polycratis constet, ipsum Joannem aliosque przeterea apo-
stolos decimo quarto die lunz pascham celebrasse, id
quoque factum esse fere ubique terrarum existimem ex
imitatione eorundem apostolorum, qui ipsi non tantum in
annuo festo, sed et in tempore paschatis Judzos secuti fue-
rant. Eundem autem morem, perinde ac sabbati cultum,
aliosque ritus Judaicos, non apud Romanam tantum, ve-
rum etiam alias ecclesias complures; paulatim in desuetu-
dinem verisimile est abiisse; apud nonnullas cito, apud
alias serius; dum mos diversus cum honore diei Domimni-
ce atque resurrectionis Domini odioque Judaoruim con-
junctus postea ita invaluit, ut ritus, in nonnullis saltem ec-

IN CONCILIUM LUGDUNENSE. 419

clesis, vetustioris observatores, prz cseteris Jam pauci
facti, ᾿Ιουδαΐξειν viderentur. Attamen Eusebius diserte ad
pag. 360. tum vero ipsi Palestini episcopi, contrarium
Asiaticis tempus defendunt, περὶ τῆς κατελϑούσης eig αὐτὲς ἐκ
διαδοχῆς τῶν ἀπος ὅλων exspl τοῦ ττάσζα τταραδόσεως πτλεῖξα διειλη-
φότες. Vid. supra δά pag.361. Sed in memoriam revoces,
quanta rerum fieret mutatio in ecclesia quidem Hieroso-
rmitana, post victos Judzeos ab Hadriano Imp. per totam

udeam et alibi rebellantes. Tunc τῆς αὐτόϑι ἐκκλησίας ἐξ ἐδ.
γῶν συγχροτηϑείσης, verbis utor ejusdem Eusebii lib. iv. Hist.
Cap. 6. epiro; μετὰ τοὺς ἐκ περιτομῆς ἐπισκόπους τὴν τῶν ἐκεῖσε
λειτουργίαν ἐγχειρίξετωι Μάρκος. Imo vero vel nomen Hiero-
solyme nova urbs /Elia ex memoria vicinarum gentium
cito delevit, quod ex dubitatione Romani przsidis, nomen
cum ex martyre quodam audivisset, satis constat. Vid.
Euseb. De Martyr. Palecstinis cap. xi.

P. 393. 1. 22. ᾿Εν à ἂν τις δύναιτο &c.] Eadem Irenzi sen-
tentia citata quoque legitur in Claromontano Parallel. Da-
masceni Codice lit. E. tit. 44. edita ab Halloixio in Vita Ire-
nel pag- 499. nec non in alia Collectione Sententiarum ex
Patribus Cod. 143. Barocc. fol. 17. pag. 1. et Cod. 238. in
Bibliotheca Cesarea Vindobonensi. Sed in solo Maximo
adscriptus est locus, nempe ἐκ τῆς wo; Βίκτωρα ἐπιςολῆς, eX
Epistola ad Victorem. GRAB1IUvs ad lrenceum pag. 466.
Apud Damascenum, seu rectius, Joannem Monachum,
810 variatur ῥῆσις : Ἔν d ἂν τις δύναται εὖ ποιεῖν τῷ τσλησίον, ἣν
μὴ τοοίῃ, ἀλλότριος &c. p. 480. ed. Lequien Op. S. Joan. Da-
masceni.

Porro Irenzum ἐν τῷ «egl τοῦ πάογα λόγῳ adduxit Auctor
Qu«estionum et Respons. ad Orthodoxos inter Opera Justini,
fQusst. 145. ex quo constat fragmento consuetum esse ab

postolicis usque temporibus, ut non flectatur genu in ora-
tionibus, neque die Dominico, neque pentecoste. Quur
vero non liqueat, desumptum illud esse ex hac Irenzi ad
Victorem epistola, quee nomine fratrum Gallie conscripta
est, sed potius allatum videtur ex alio quodam opusculo
de pascha quod scripsit idem auctor, arripiendum Irenzi
illud tanquam synodicum aliquid, et propterea ad rem
meam pertinens, haud putavi.

Ee2

MAXIMUS.

MAXIMUS.

S. HiegoNvMvus, Lib. De Viris Illustribus,
cap. xlvii. p. 122.

MAXIMUS sub iisdem principibus (Commodo
Severoque) *famosam quzsstionem insigni volu-
mine ventilavit, unde malum, et quod materia δ᾽
Deo facta sit.

a TDeira μὲν οὖν σαρὰ «πολλοῖς εἰσέτι νῦν τῶν τότε σώζεται φ«ὰάλαιῶν
καὶ ἐκκλησιασικῶν ali, i ἰνωρέτου σπουδῆς ὑπομνήματα" ὧν γεμὴν αὖ-
τοὶ διέγνωμεν, εἴη τὰ Ἡρακλείτου εἷς τὸν ἀπόγολον, καὶ τὰ Medius περὶ
τοῦ “πολυϑρυλλήτου apo τοῖς αἱρεσιώταις ζητήματος, τοῦ πόϑιεν ἡ ἢ xa-
κία, καὶ περὶ τοῦ γενητὴν ὑπάρχειν τὴν ὕλην. Euseb. H. E. v. 27. et
Niceph. iv. 35. Per αἱρεσιώτας Valentinianos intellige et Mar-
cionitas. FABR1CIUs.

Gur. Cavivs, Hist. Lit. tom. I. pag. 95.

MAXIMUS, z 2x ἄσημος ὠνὴρ 7 Xp διατριθῆς. Fir in-
Jer Christianos insignis (Euseb. Przep. Evang. lib. vii.
C. 22. p. 357.) claruit an. 196. Scripsit volumen de
vulgatissima illa apud philosophos Quaestione, Unde
“12 Malum, sive περὶ τῆς ὕλης» vel, de eo quod Materia sit
jacta, et malorum non sif causa, Ex eo amplissimum
fragmentum exhibet Eusebius (ubi supra) quod in
Origenis etiam dialogo contra Marcionistas totidem
verbis habetur. Hinc nata viris eruditis dissidii se-

dh d.

ῳ

4:4 MAXIMUS.

s, Vir cl. Wetstenius in Praefat. ad Origenis Dia-
og. id e Maximi libro περὶ τῆς ὕλης acceptum dialogo
suo inseruisse Origenem contendit, Εἰ contra Doc-
tiss, Huetius, Append. ad Origenian. lib. iii. $. 9.
p: 276. censet, Maximum nostrum, quem ad Con-
stantini tempora detrudit, dialogum istum sub Ori-
nis nomine composuisse, operique suo τερὶ τῆς ὕλης
intexuisse, et exinde fragmentum illud ab Eusebio
romptum esse. Ceterum infirmo plane tibicine
fulciri mihi videtur sententia Huetiana, et vix verisi-
militudinis umbram habere. Si Constantino impe-
rante scripsisset Maximus, quomodo id Eusebium in
conquirendis virorum ecclesiasticorum rnonumentis
€o ipso tempore versatissimum effugere potuit? Quid?
quod Eusebius Maximum diserte accenset eis, roi;
εἰσέτι νῦν, de Commodi imperio loquitur, qui tunc
temporis vixerunt, et plurima laudabilis diligentie
monumenta post se reliquerunt (Euseb. H. E. v. 27.).
Et Hieronymus quidem (De Script. cap. 47.) Euse-
biurn de Commodi Severique imperio recte interpre-
tatur. Immo Basilius et Nazianzenus in Philocalia
Origeniana cap. 24. in fine, Maximo disertissime
ascribunt, etsi id totidem verbis in Origenis dialogo
contra Marcionitas se reperisse fateantur. Ut nulla
non ratione concludi possit, autorem dialogi, sive
Origenes sit, seu quis alius, fragmentum illud ex
Maximi libro περὶ τῆς ὕλης desumpsisse.

MONITUM.

Ur fragmentum Maximi nomine inscriptum vin»
dicaretur auctori seculi ecclesie secundi, non quarti,
quod docuerat illustris Huetius, Cavio in superiori-
bus optimo jure placuit. Hoc autem simul observa-
verim, non omnes, sed tantum paucas istius longe
ῥήσεως particulas, dispersorum atque disjectorum mem-
brorum instar, in Dialogo Origeni falso ascripto con-

ici; multo autem plures portiones ejus, in Metho-
dii, qui post medium tertium seculum scripsit, appa-
rere opusculo De Libero Zrbitrio, cujus fragmenta
primus edidit Meursius, deinde Combefisius. Que
quidem fragmenta, sed ab excerptore quodam brevi-
ata atque mutata, una cum aliis ῥήσεσι ejusdem operis,
Bibliothece suz Photius inseruerat. Sed et alia mul-
ta preter Maximi Eusebianum fragmentum insunt
communia illi Diz/ego atque Methodio, quz etiamsi
JDialogi auctor ex Methodio desumpsisse censeatur,
tamen nonnulla saltem eorum vix dubito, quin ad
eundem Maximum, tanquam primum illorum auc-
torem, pertinerent. Cum vero Maximi nomen ex
more apud veteres solito supprimatur, neque alius
quisquam praeter Eusebium, dum exscribit, eum no-
minaverit, ista frustula haudquaquam ita ipsi asserere
conceditur, ut licuit illa ab Eusebio prolata. Ad
Huetii sententiam. quod attinet, vix ea se sustinebit ;
nam ille vir doctis àmi fragmen-
tum, ut ait is qui cujus
tamen fragmenti
Maximum opina
tulisse, atque Οἱ
constat autem S.
ταν], martyrem à

416 MAXIMUS.

"tempore Dialogum collocat verbis in eo quibusdam
nixus Huetius, hocce fragmentum utendum acce-
pisse, quod Maximi esse ipse vir: przestantissimus
recte statuit.

Quid autem est, quod Gilbertus Genebrardus La-
tinus Origenis PAilocalize interpres hoc Maximi ex-
cerptum, quod SS. Basilius et Gregorius Naz. si
xodo scholium a Cavio memoratum ab illis con-
scriptum fuerit, ex Eusebio se desumpsisse in PAilo-
caliam ad cap. 24. testantur, hoc titulo signaverit, E
"Tractatu Origenis in primum caput Geneseos? Pauca
illa quae jam extant Origenis 1n Genesin, reliquiae
sunt, ut cl. Galeus in notula quadam ab Wetstenio
ad Dialogi miodo dicti finem edita monuit, plenio-
rum Commentariorum super eodem argumento. Eu-
sebius porro in Preparatione sua Evangelica paulu-
lum antequam Maximiana attulit, nonnulla de ipsa
hac quaestione, quod materia ortu non careat, ex
Origenis his Commentariis adduxerat, Potuerunt
igitur hec Maximi, vel pars saltem eorum, in Ori-
genis his Commentariis olim extare ; at fateor praeter
Totem esse Origenis, ut longiores aliorum scripto-
ΤῸΠῚ ῥήσεις proferret, vel ut aliena sua faceret. Verum
tamen hec inseri Cornmentatiis ejus, ut dixi, potu.
runt, idemque in cáuea fuisse sanctis illis Philocalisd
collectoribus, ut libello eclectorum Origenis quic-
quam Maximi insererent, preterea quod ea partim
in Dialogo eidem Origeni ascripto illi viri invenerint,
si modo ipsorum sit scholium jam dictum, quod ad
finem notarum transcripsi. — Sumptumque esse ex
Eusebiana potius Panestime fragmentum istud, ut
omnes, ni fallor, PAilocalie codices testantur, ex eo
fortasse ortum est, quod plenius et perfectius quath
Origenes, id servaverat Eusebius.

Sed vero Methodius, quocum fere consentit in
lectionis vatiétate Dialogi contextus, sepe plenius
atque correctius quam, vel Eusebii, vel Philocalie,
hodierni codices, partem fragmenti prestitit, ut vel
€o nomine deflendum sit, liaud extare integrum Me-

MAXIMUS. ^43

thodii De Libero 7irbitrio opus, sed tantum ex. Pho-
tiano excerptore posteriorem ejus partem esse süp-
lendam. Istius tamen excerptoris ope orationem
aximi in locis quibusdam insigniter augere mihi
licuit. Sin alicui in mentem venerit suspicio prop-
ter illum a Genebrardo praefixum fragmento titu-
lum, tribui posse ipsum Origeni tanquam primo ejus
auctori, potius quam Maximo, is non tantum sibi
. objicere debebit Eusebii auctoritatem in rebus gestis
et scriptis Origenis versatissimi, qui illud Maximo
attribuit, verum hoc quoque, quod omnibus notissi-
mum est, tam infensum fuisse Methodium Origeni,
ut vix credibile sit, illum, quod aiunt, cantus ejus
suis carminibus immiscuisse. Ejusdern quoque Eu-
sebii auctoritas, tam in. Historia. Ecclesiastica, quam
in Preparatione Evangelica, Maximo opus quoddam
de Materia tribuentis, satis, ni fallor, valebit contra
alios quoslibet haec, reapse Methodii fuisse autuman-
tes, Vel denique, si quis contra putaverit, fragmenta
Operis περὶ αὐτεξασίε, sive JDe Jirbitrio Libero, sub
Methodii nomine a Meursio et Combefisio edita, si-
mul cum Excerptis ejus a Photio inventis (cui qui-
dem critico aliorum quoque Methodii operum com-
pendia obtigerunt) ψευδεπίγραφα esse, atque ad? Maxi-
mianum omnia pertinere: opus, obstat, huic opinioni
non tantum Hieronymus in Catalogo tractatum 4e
arbitrio voluntatis Methodio ascribens, sed etiam hi-
tidus ejus compositusque serrrío ab eodem Hierony-
fno commemoratus, qui cum inest ceteris Methodii
epusculis, tum maxime in initio fragmentorum περὶ
avTizscís COnspicuus est. : |
. Sed hac hactenus. Hujus Fragmenti textüs qua-
tuor sunt fontes praecipui, Eusebii Preparatio Evan-
gelica, Philocalia Origenis, Methodiique Re/quie, et
Dialogus Onrgeni ascriptus Contra Marcionitas ; quo-
rum librorum tantum duo priores totam seriem ser-
monis continent. Ad Eusebium quod attinet, preeter
Stephanianam .editionem anno 1544 impressam, at-
que Vigerianam illam anni 1628, unum adhibui co-

4:8 MAXIMUS.

dicem scriptum, qui in bibliotheca Collegii S. Joan.
Baptiste servatur, melioris note librum, sed vero
haud valde antiquum. — PAiloca/iz autem tres MStos
in auxilium vocare mihi licuit, quorum primi copiam
fecit Collegium Novum, et pulchri quidem exempla-
ris, quod olim celeberrimi Poli. Cardinalis fuit ; alte-
rum autem bibliotheca tenet splendidi Collegii SS.
"Trinitatis Cantabrigize, cujus lectiones discrepantes a
Philocalia 'Tarini, qui primus Graeca ediditanno 1618,
mihi inde humanissime transmissze sunt, rem procu-
rante viro ornatissimo "Thoma Jones, S. T. B. ejus-
dem, dum vixit, Collegii Socio. Codex olim. cla-
rissimi Galei fuit, et testatur Cavius quidem His/.
Lit. vol. I. Tit. Origenes, Philocaliam Graece MS. ha-
buisse Galeum emendatam ex variis scriptis codici-
bus, novaque versione donatam; hic vero an liber
idem sit atque ille in usus mcos collatus, quierant alii.
Certe illud obstat de lectionibus ex aliis MStis petitis
a Cavio dictum, quando lectionis varietas in ora hujus
libri adposita (sed de solo Maximi fragmento loquor)
editionibus Eusebii ac Philocalia deberi videatur. 'Ter-
tium PAiocalie exemplar in bibliotheca extat Bod-
leiana, numero 3036 signatum, hujusmodi tamen in-
dice adficto, Collectanea ex Variis Origenis Operibus.
Chartaceum est, et recentiori aevo scriptum.
- Quanquam vero aliud praterea PAilocalie exem-
lar in eadem bibliotheca conservatur, omissa tamen
in illo sunt capita sex ultima, in quorum quidem ter-
tio, sive capite vicesimo quarto, fragmentum hoc
.Maximi continetur. 'Transcripsit exemplar istud
Georgius Contius natione Graecus, anno 1627, ex
codice apud montem Atlionem servato, quem vocat
autographum Contius in epistola praemissa ad 'Tho-
mam Roe equitem auratum, Regis nostri ad Turcam
legatum. Cui viro de autographo quidem vix credo,
quippe cum omittantur omnia hec capita refraganti-
bus ceteris Philocalie codicibus; quumque omissio
originem inde suam olim duxisse videatur, quod titu-
lus sectionis secunde capitis vicesimi primi idem est,

MAXIMUS. 429

atque ille qui vicesimo septimo, seu capiti vulgo ul-
timo, preefixus est, Sin vero Contius ipse hec capita
omiserit, eo magis παρόραμα nobis deflendum foret,
quod ita jacturam auxilii ex antiquissimo petendi co-
.dice, imo autographo, (nisi quod indices hujusmodi
ex alio codice in alium transire solent) fecerimus.
.Est quoque alius quidam codex in Museo Saviliano
servatus, qui in Bodleiano Catalogo numero 6558 no-
tatur; is vero tria tantum capita continet PAilocaliee
Origenis, capp. 21, 25, 27. Quod ad Merhodiana
Fragmenta atünet, Combefisianam editionem anno
1644 impressam, una cum Photii opere, quod inscri- —
bitur Bib/iotheca, adhibui. .:Dialogum autem, qui Ori-
genis vocatur, contra Marcionitas, Graece primus edi-
dit Basilee Jo. Rodolph. Wetstenius anno 1674.
Hujus opusculi extat exemplar MS. in bibliotheca
/ -Bodleiana, quocum edita, sed parvo cum fructu, con-
tuli. Neque majorem mihi prebuit opem Delaruz-
ana Dialog: apud Origenem editio, quz» quidem ad
' verbum ex Wetsteniana illa desumpta nullam varian-
tem lectionem prater unam nihili habendam ex codi-
cibus scriptis suppeditat. MEE :
T'extüs vero nostri archetypus est Eusebii Przpara-
410 Evangelica, sed ex Origenis PAilocalta czeterisque,
quos adhibui, operibus mutata et quandoque aucta.
Ita cum variationes P/localia habeat a textu Eusebi-
.ano ad ducentas, Maximum fere quadragies inde
emendare potui. Porro saepius solito ex Me/Aodio
Dialogoque orationem totis sententiis amplificare mihi
licuit, quod quidem non ad ostentationem profero,
sed ut demonstretur, quanto correctiores tandem pro-
dire possint, auctores plurium ope librorum, maxime
eorum, qui remotiori inter se cognatione conjungun-
tur. Qus loca a me mutata ex libris fuerint, omnia
notavi, caetera fere varietate neglecta. Ad versio-
nem Latinam quod attinet, Vigeri illam adjunxi, iis
tantum locis vel auctam vel mutatam, quos respon-.
dere oportebat verbis Graecis quasi. postliminio rede-
.-—"untibus. De his tantum.

439 MAXIMUS.

Cseterum ex antiquorum scriptis colligere est, etiam
seculo ecclesi: secundo necessarium fuisse, ut Chris-
tiani in hujusmodi quzestionibus. de materiae origine
dili versarentur, quippe cum. heretici ethnicos

losophos secuti innatam. materiam. esse, et, ut ita

uar, infectam statuerint, Deum qualitatum tantum

opificem csse asserentes, Quod quidem etiam Irenzi

fragmentum, ang τοῦ μὴ εἶναι ἀγίννητον τὴν ὕλην, sive,

περὶ τοῦ μὴ εἶναι τὸν Θεὸν ποιητὴν κακῶν, Ostendit, non
tantum Tertulliani multi ac varii tractatus.

Sciat vero lector, hoc Maximi fragmentum a cl.
-Gallandio in tomo ii. .Bi//io/hecee sue Patrum nuper
insertum fuisse, sed ex Eusebii Prieparatione ad. ver-
bum repetitum. Idem autem Gallandius in Prolego-
menis p. xvii. haud spernenda conjectura statuit, tum
nominis, tum claritudinis, tum etiam temporis, ra-
tione ductus, auctorem istum Maximum Hieroso-
lymzae episcopum fuisse, qui ab. Eusebio in Chronico
ad annum Commodi Imp. sextum, Christi. 185. col-
locatur. Idem censuerat ante Fabricius, ut constat
ex Delect. ergument..&c. Pro Veritate Rel. Christ.
p- 162. sed nulla, ut ait Gallandius, reddita sententie
ratione. Eusebium quidem Maximi munus ecclesias-
ticum nusquam commemorasse sentio, sed vero idem
auctor magnum quoque Dionysium Alexandrinum
paulo ante in eodem opere Przparafionis adductum
omissa patriz et officii mentione, ut notat ibidem Vi-
gerus, satis frigide nominavit. Res tamen dubia cst,
quam statuere vult Gallandius.

ΜΑΧΙΜΙ,
QUI SUB FINEM SECULI SECUNDI FLORUIT, '

FRAGMENTUM,

Ab Eusebio libro vii. Preparat. Evang. cap. ult. allatum,

— ——-— Gf ——

5 Ex libro de Materia.

On, μὲν ἀδύνατον v ὑπάρχειν ἀγέννητω δύο ἅμα, οὐδὲ σὲ

ἀγνοεῖν νομίζω, εἰ «gj τὼ juga, δοκεῖς τορολαϊξξὼν τοῦτο

προστεθοικέναι τῶ λό ὃς πάντως ἐξ ἀνά ὃ ΕἸ
porre aq τῷ λόγῳ, ὡς Gyr γώγκης τὸ &TE-

pov δε λέγειν, ἡ ὅτι κεχώριςαι τῆς ὕλης ὃ Θεὸς, ἢ αὖ

10 πάλιν, ὅτι ἀμέριτος αὐτῆς τυγχίνει. εἰ μὲν οὖν ἡγῶοϑ αἱ

τὶς αὐτὰ ere εϑέλοι , ἕν TO ἀγέννητον λέξει. ἑκάτερον 93

τούτων, μέρος gap τῇ τλησίον. ἀλλήλων δὲ μέρη τυγχά-

yoyla,, x eai ἀγέννητα δύο, ἀλλ᾽ ἕν 6x. διαφόρων συνεςός"

| dE yap τὸν ἄνϑερωπον ἔχον]α διαφορὼ μέλη κατακερμα-

15. Fr. Vigeri Interpretatio,

44d hanc Fragmenti recensionem correcta.

Equidem duo simul que or-
tu careant esse non posse, quin
mecum intelligas, non dubito :

20 licet hoc ponere insuper atque
addere videaris: quoniam e
duobus necessarium alterutrum
est, ut vel segregatus a materia
Deus, vel cum eadem omnino

25 conjunctus esse dicatur. Qui
ergo ea conjuncta esse volet di-

. cere, i$ unum duntaxat aliquid

statuet, quod ortu careat ; tunc
enim alterius alterum pars uti-
que foret; que vero mutuam
inter se se partis rationem ha-
bent, eadem, quae ortu care-
ant, duo simul esse non pos-
sunt, sed unum ex diversis con-
sistens. Neque enim hominem
diversis constantem membris
dividimus in diversa genita ; ve-
rum, ut ipsa ratio postulat, rens

432 RELIQULE SACRA.

τίῷμεν εἰς πολλὰ γεννητώ. ἀλλ᾽ ἣ ὡς ὁ λόγος ἀπαπεῖ,
z MOMI Mun mi
ἐν Ti γενγητὸν, T- ἄνϑρωπον, τολυμέρες τυρὸς Tcu CE γε-
γονέναι φαμέν. οὕτως ἀνάγκη εἰ μὴ κεχώριςαι τῆς ὕλης
ὁ Θεὲς, ἕν τὸ ἀγένητον εἶναι λέγειν. εἰ δὲ κεχωρίαϑαι
φήσει τις, ἀνάγκη εἶναί τι τὸ ἀνὰ μέσον ἀμφοτέρων, ὅπερδ
EN v αὐτῶν di a às d da-
καὶ τὸν χωρισμὸν αὐτῶν δείκνυσιν. ἀδύνατον γὰρ ἐν
σάσει ἐξετάζεαθ αἱ τι ἀπό τινος, οὐκ ὄντος ἑτέρου Xa à
ἡ διάςασις ἑκατέρου γίνεται. ὅπερ οὐ μέχρι τούτου isa-
ται κα μόνου, ἀλλὰ καὶ πλείσων ὅσων. ὃν γὰρ ἐπὶ τῶν δύο
ἀγεννήτων εἴπομεν λόγον, τοῦτον ἐξ ἀνάγκης ὁμοίως τῦρο- 10
χωρῶν (for. addend. δέν, εἰ τὰ ἀγένητα, δοϑ εἴη τρία,
Καὶ γὰρ ἐπὶ τότων ἐροίμην ἂν, εἰ κεχώρις αι ἀλλήλων, 1
"EAE - 4 Ze. 4 nM xa duc Ou
«ὦ πάλιν EXaroy ἥνωται TG) τολησίον. εἰ μὲν γὰρ masa
πο oo ON cute qup Nr οἱ mn r
τις εἰπεῖν ἐθέλοι, τὸν αὑτὸν ὠκέσει τῷ πρώτῳ λόγον. εἰ
δὲ αὖ πάλιν κεχωρίαϑαι, οὐ φεύξεται τὴν εξ ἀνάγκης 7815
χωρίζοντος ὑπόξασιν.
β΄. νὰν δὲ ἄρα τις καὶ τρίτον εἶναι λέξει λόγεν, ὡς
υπάπι quidem genitam, " variis

tamen ex partibus constitutam,
hominem a Deo procreatum

quopiam, sed etiam in pluribus
locum babet. Quod enim de
duobus ortu carentibus dictum 20

esse dicimus. Sic necesse plane
est, si Deum a materia sejunc-
tum esse negas, unum duntaxat.
aliquid, quod genitum non sit,
agnoscere, Sin ab eadem se-
cretum esse voles, medium ne-
cessario quiddam inter utrum-
que statuendum erit, quo u-
triusque discidium ostendatur.
Nec enim unius ab altero di-
vortium constitui, dignoscive
potest, nisi tertium aliquid sub-
erit, ex quo divortium illud z-
stimetur. Atque hec ratio, non
tantum vel in hoc, vel in uno

est, id similiter valere necesse
erit, si tria ponentur ortu ca-
rentia. Nam de illis eodem.
modo quaram, utrum disjuncta
illa sint, an singula inter se se25
conjuncta. Si conjuncta quis
esse volet defendere, idem ego
contra, quod paulo ante argu-
mentum opponam. Sin dis-
tincta fatebitur, nunquam il-30
lius quarti necessitatem effugi-
et, quod hoc discidii genus ef-
ficiat.

2. Quod si tertium quiddam
existimet, de illis ortu carenti-35

MAXIMUS.

433

ὡρμόζοντα περὶ τῶν ἀγεννήτων λέγεαθαι, TSTÉci τὸ μήτε

κεχωρίαγαι τῆς ὕλης τὸν Θεὸν, μήτ᾽ αὖ “άλιν ὡς ἐν μέ-

get ἡνώσϑαι, εἶναι δὲ καϑώπερ ἐν τόπῳ τῇ ὕλη τὸν Θεὸν, ἢ

NN 4 3 ^v ^ N ΄ 3 ΄ ej 2N /
xg τὴν υλὴν ἐν TQ) Θεῶω, τὸ συνέχον ὠκουέτω, OTi 6d TO-

δπὸν τοῦ Θεοῦ τὴν ὕλην εἴπωμεν, ἐξ ἀνάγκης αὐτὸν xgj
χωρητὸν λέγειν δέϊ!, καὶ πρὸς τῆς ὕλης τοεριγραφόμενον.
ἀλλὼ μὴν xo) ὁμοίως αὐτὸν τῇ ὕλη ἀτάκτως φέρεσθαι,

ELA / δὲ f »N 3490 € e" » 3 “
μὴ Ἰξαύϑαι τε μηδὲ μένειν αὐτὸν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ ἀνάγκη, τοῦ,

3 Yo» 9
ἐν d ici, ἄλλοτ᾽ ἄλλως Φερομένου. apos δὲ τούτοις, καὶ

3 4 ^ N x 9. € » 7 3 Ν 36
10 £y χείροσι γεγονέναι τὸν Θεὸν eizrew ἀνώγκη. εἰ yap ἣν

y € € *» M » Ν 3 Ν e
πότε κόσμος ἡ UA, EXÜTJAITE δὲ αὐτὴν εἰς τὸ xgériloy
^ / * e/ N 9 3 ^. 3
τρέψαι τυρορερούμενος, "y ποτε ὁτὲ Χαὶ ἔν ὠκοσμήτοις ἣν
ó Θεός. Δικαίως δὲ ἂν καὶ τοῦτον ἐροίμην τὸν λόγον,

τότερον ἐπλήρου τὴν ὕλην ὁ

Θεὸς, ἢ ἐν μέρει τινὶ τῆς ὕλης

3 "0$ » ^ ^ t 5 "T 3^ “4
153». εἰ μὲν yàg ἔν μέρει τηὴ τῆς ὕλης εἰπέϊν τις ἐϑέλοι

τὸν Θεὸν, τυλέϊξον ὅσον μικρότερον αὐτὸν τῆς ὕλης A&yer

bus commode satis responderi

posse, Deum videlicet nec pe--

nitus a materia secretum, nec
20tamen partis in morem, cum
eadem esse conjunctum; sed
vel materi Deum, vel materi-

am ipsam: Deo, sic tanquam -

loco proprio contineri: ex hac
25 opinione consequens illud om-
nino fuerit, ut si Dei locum ma-
teriam esse dicamus, eundem
necessario et capi ab aliquo, et
materia ipsa circumsctibi posse
80 fateamur. Quin etiam illum ne-
' cesse erit, perinde ut materiam,
perturbate ferri, nec eundem
in se ipso manere semper im-
motumque consistere, cum il-
35 lud, in quo erit, huc illucque
VOL. I.

perpetuo rapiatur. Ad hzc, lo-
cum in deterioribus Deum ip-
sum habuisse concedendum e-
rit. Nam si rudis olim et in-
condita materia fuit, eamque
Deus in elegantiorem et orna-
tiorem speciem conformare sta-
tuit, fuit profecto, cum Deus
etiam in rudi et incondita mole
versaretur. Preterea hunc et-
iam in modum urgere liceat,
utrum Deus materiam impleret
universam, an in aliqua dun-
taxat ejus parte collocatus es-
set. Nam si in parte solum
fuisse volent, mirum quam an- .
gustiorem illi nobis materia
Deum faciunt, cum pars ejus
aliqua Deum integrum conti-
rf '

ἴω

RELIQUIS SACRE.
& 2*9 págs mp, On qup. airo. ὦ KL

τῶν dm Mo οὐ i, Dep peuepmbos τς ae is
reir ἀδεμμύςγαᾳ dieacóo. ἀρόχοι aig ἢ emi soe
τῷ Qui. λύχεν, ἧς. γεωμάφε idqsigym imsan; ἀφ ὗς
nacida apa ἔσω

γὰρ éirequr, or ἐν dip, naprio ἀνόχρταᾳ, ie it
uritur dp Patient
ver, φὴς ἂι τότες, ἔχεωεα sg) sani, τὸς Θὸν Aga
ἀπόχχα τόφιν, dong τῶν doe irum πρὶ τῶν tnis, ὅπῃ.
οὐκ εὔφημον. εἶναί μοι δοκεῖ, ἐπισφαλὲς δὲ patina. i
ὕλην γὰρ συνέγαι ϑέλεις, ἵνα μὴ τῶν κακῶν τοιητὴν εἷ-

meret. Sin totam ab eo occu-
patam esse dicent, et per to-
tam eum pervadere materiam,

dicant ipsi quoque, quemadmo- .

dum eam elaborare Deus ac
perpolire Potuerit. Siquidem
aut se se Deum collegisse ne-
cesse erit, itaque partem eam
conformasse, ex qua secesse-
rat, aut quod loci in quem se-
cederet nihil omnino, superes-
set, cum materia se ipsum una
conformasse. Jam vero, si ma-
teriam in Deo esse responde-
ant, querendum similiter fue-
rit, utrum sic in eo statuatur,
ut a se ipso quasi disjunctüs
ille distractusque sit, quomodo
sic in aere tot animantium ge-
nerz versantur, ut idem ad ea

capienda que in ipso fiunt, ali-
quam partium suarum divisio-
nem patiatur, an potius, tan-
quam in loco, hoc est, ut aqua 20
in terra eollecatur. Si quem-
admodum in aere, Deum jam
habemus, qui in partes distrahi
secarique possit. Sin ut aque
in terra est, materia vero per-25
turbata atque indigesta erat,
adeoque mala gremio suo con-
tinebat, superest omnino, ut
ipsum quoque Deum, et rerum
imperféctarum et malorum se-30
dem ác locum esse dicamus.
Quod mihi quidem cam minus
religiose dici, tum abs te peri-
culosius responderi videretur.
Quippe materiam enim vis si-35
mul existere, ne malorum auc-

MAXIMUS.

435

Ts τὸν Osór x9j TOUTO φεύγειν προρμρούμενος, δοχεῖον

αὐτὸν τῶν κακῶν εἶναι! λέγεις.

"e « ^
y. Ei μὲν οὖν τὴν ὕλην, ἐκ τῶν ὑποςώντων γενητῶν

ε ^ » Z7 « 7 » NOR N02 "v

ὑπονοῶν, cUyEVViTÓY υὑπώρχείν ἐλέγες, τύολυν ὧν περὶ αὐτῆς
, 3 7 2 ᾿ 3 3 / ^ cd » M € /
ὁ ἐποιησώμην λόγον, εἰς ἀπόδειξιν τοῦ ὅτι ἀδύνατον ὑπάρ-

$5 NN 3 ΄ . 3 x ^ ^ ^ 3
χει αὐτὴν ἀγέννητον. ἐπεὶ δὲ τὴν τῶν κωκῶν γένεσιν, αὐ-

"»" 9 . 5 ^ 7 € EN ^ » κα
Τίαν ἔφηδγα εἶναι τῆς τοιαύτης ὑπονοίως, διὼ τοῦτ᾽ ἐπὶ
Nov / " ^ “ἌΝ
τὴν ἐξέτασιν τούτων ἔρχεσαι δοκῶ... φανεροῦ "yap γενο-
^o “Ὁ 7 . ^ 7 3 v ^ N * Ψ ϑ
μένου τοῦ λόγου, κα ὃν τρόπον Egi Td, κακῶὼ, καὶ ὅτι x,
Ψ 4 0 Ξ. 47 . ^v ^é 2 - Ν Ν 3 Ὁ
10 οἷόν τέ égiy ἀναίτιον τῶν κακῶν εἰπεῖν τὸν Θεὸν, ἐκ ταῦ
ὕλην αὐτῷ ὑποτιϑέναι, τὴν τοιαύτην ὑπόνοιαν ἀναμρέϊο αἱ

add δοκεῖ b.

δ΄. dye τοίγυν dz bio ὕλῆν συνυπάρχειν τῷ Θεῷ, εξ ἧς

τὴν TEÓt TE κόσμε γένεσιν ἐδημιούργησεν. ira μοι δοκεῖ.

3 ^v » » M » ἡ ἐ wv ^ . X / .

15 Οὐκοὺν εἰ ὥποιός ἐτύγχανεν ἡ ὕλη, γέγονε δὲ κόσμος
τρὸς τοῦ Θεοῦ, ἐν δὲ τῷ κόσμῳ aj ποιότητες, τῶν «ποιοτή-
τῶν τοριητὴς γέγονεν ὁ Θεός. ἕὅτως ἔχει. ᾿Επεὶ δέ σε καὶ λέ-

torem Deum esse fateatis, idem
tamen, ut hoc ipsum effugias,

20 malorum eum receptaculum ag-
noscere cogeris.

9. Etsane si ex ferum geni-
tarum ortu atque naturá in
eam te rentem adductum esse

15 diceres, ut ortu cdrere niateri-
am putafes; ortu eam carere
non posse, pluribus equidem
rationibus ostenderem. Nunc
quoniam malorum procreatio-

30 nem hanc tibi suspicionem mo-
visse ais, singularem propterea
de illis disputationem institu-
endam putavi. Nam ubi semel
'jutellectum . erit, quemadmo-

dum existant mala, ac simul.
qui Déo materiam supponat,
ei quoque Deum malorum auc-
torem habendum esse constite-
rit, tam una suspicionem istanr
funditus sublatam iri existimo,

4. Tu ergo materiam ab om-:
ni qualitate vacuüm, ex qua

Deus mundum hunc procrea-

rit, cum eo simul esse conten-.
dis. Ita mihi quidem videtur..
Ergo si ab omni qualitate va-
cua materia fuit, et procreatus
a Deo mundus est, et qualita-
tes in mundo sunt, istarum pro-
fecto qualitatum auctor Deus
est. Utique. Quoniam igitur

rfa

«t RELIQULA. SACRAE: |
yerres ἔμαριθεν ἤκουεν, ὡς ἀβύνατον ἐξ. oin, ὅρκον yo
dai τι, πὸς τὴν ἐρώτησιν ἀπόκριναι τὴν ἀμήν. δικῶ en
τὰρ τοῦ κόγμου ποιότητας. μὴ ἐξ ὑποκειμόνον τοριοτήραι
γεγενέναι; dió. Ἕτερεν dé τι παρὰ τὰς. ὡσίας UpAQUR
αὐτάς. rue ἔχρι. Εἰ μὸν οἷν μήτε ἐξ ὑποκαιμάνων vA,

ἐδίκεισ μοι λέγει, ἀδύνατον ion, ἀξάζην, ἐξ, οἷαι ὅπᾳ.
γεγονέναι τι πρὸς τὰ Geli. ἀλλ᾽ ὁ μὲν suspi τούτου λέ
ὧδε. ἐχέτω. xg) "yàp ag ἡμῖν ϑερρῶμεν ἀνθ᾿ pores ἢ
οὐκ, ὄντων τοιῶντάς τινα, εἰ Ng) ὅτι μάλιςα δοκῶσι cu,
ὦ ros, der ἐπὶ T ἀρχρτεκτόγων τὸ σαράδεργμαι Ade.
ὁμοίως οὐκ ἐκ ναῶν. εἰ di, ὅτι τούτοις Mao ὑπόκευσται, lh
οἴει ἐξ ὄντων αὐτοὺς ταῦτα τοοιῶν, σφώλλη τῷ λόγῳ. οὐδὲ

γὰρ ἡ ὡσία Egi, ἡ ποιοῦσα τὴν πόλιν, ἢ αὖ πόλιν τοὺς

ex te ipso paulo ante audie-
bam, ex nihilo fieri nihil om-
nino posse, hoc tu mihi re-
spondeas velim. Existimas ta-
men, ni fallor, mundi qualita-

tes haud subjectis ex qualitati-

bus factas esse. Ita. Et a na-
turis esse distinctas. Ommino.
Si ergo qualitates a Deo, ne-
que subjectis ex qualitatibus,
neque etiam ex naturis pro-
ducte sint, quod nature non
sint, eas ex nihilo certe qui-
dem productas esse necesse est.
Quare frustra, opinor, rem ita
se habere dicebas, nihil ut om-
nino Deus ex nihilo efficere po-
tuisse crederetur. Quanquam

hunc etiam in modum hac ipsa
de re disputare licet. Ab homi-
nibus interdum videmus, ex 6029
quod nusquam est, nonnullas fi-
eri; ut in alio quopiam suscep-
tum opus efficere maxime vide-
antur. Nam ut in architects
exemplum statuamus, urbes illii
quidem, non tamen ex urbibas,
templa quoque non ex templis
edificant. Si enim quod δ»
stantie quedam iis subjects
sint, illos idcirco ex iis quaS
ante jam essent, ista moliri ex-
istimes, tuum te fallit argumen-
tum. Nec eninr ejusmodi sub-
stantia, vel urbem, wel. tem-
plum efficit, sed es tentum ars, 3

MAXIMUS.

437

y3e, ἀλλ᾽ ἡ περὶ T ἀσίαν τέχνη" ἡ δὲ τέχνη ἐκ ἐξ ὑπο-

ἡεειμένης τινὸς ἐν ταῖς σίας τέχνης γίνεται, ἀλλ᾽ ἐξ οὐκ

ὅσης ἐν αὐταῖς γίνεται. ἀπαντήσειν δέ μοι δοκεῖς ὅτω τῷ

* e e 2 , * » ^ Wo » t» J ^
λόγῳ, ὅτι ὁ τεχνίτης εξ ἧς ἔχει τέχνης T ἐν τῇ ϑσίω τέχ-
; - - ^^ Ν N ^ ^4 ^65» '$ y . ^
"BY Comi. ρος δὲ τῶτο λέγεσθαι THT εὖ ἔχειν μοι δοκεῖ,

Ww. »N o? ^ 5 ^ » ε ^ ^ .
ὅτι ἐδὲ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἔκ τινος ὑποκειμένης τέχνης προσ-

γίνεται. Οὐ yap ἔνεςιν αὐτὴν ἘΦ᾽ ἑαυτῆς ὅσαν δοῦναι τὴν
τέχνην᾽ τῶν γὰρ συμξεθηκότων t ἐςὶν, τ τῶν τότε τὸ εἶναι

“λωμρανόντων, ὁπόταν ἐν ἐσία τινι γίνωνται. ὁ μὲν γὰρ

βοδνθρωπος, καὶ χωρὶς “ὁ ἀρχιτεκτονικῆς [ray ἡ δὲ οὐκ

. , 3X, *N 2 y 28 e N ΄ 2
dro, ἐὰν μὴ πρότερον ἄνϑρωπος v. ὅθεν τὰς τέχνας εἶ
xc ὄντων εἰς ἀνθρώπους πεφυκέναι γίνεσθαι. λέγειν ἀναγ--
καῖον. Εἰ τοίνυν τῶτο ὅτως ἔχον ἐπ᾿ ἀνθρώπων ἐδείξαμεν,
ποσῶς HY) ὥροσῆκε T Θεὸν μὴ μόνον ττοιότητας ἐξ Sx ὄντων

Ws φάναι δύνασθαι τοοιέῖν, ἀλλὰ ng] ὁσίας ; τῷ yàg δυνατὸν
ιζξάνηναι γίνεοθ αἱ τι ἐξ οὐκ ὄντων, τὸ xgj τὰς ὁσίως ὅτως᾿

ἔχειν δείκνυται...

| que circa substantiam versa-
'tur. Ars ista porro, non jam
éx simili Quodam artis genere,
Quod iis substahtiis includatur,
existit, sed ex nulla prorsus an-

Vegrensa in illis arte perficitur.

JAt enim occurres, Artificem ex
n demum qua praeditus arte
' €st, artem in substantia .gemi-
ὯΔ efficere. Atqui ne in ipso

" quidem homine, ex antegressa

. am arte árs illa accedit.
lo ec enim fas est artem, que
(oper se ipsa eit, ullam statuere,
Euin accidentium, adeoque re-
fum illarum ex genere sit, que
tüm primum alterius beneficio
ls bise Incipiunt, cum in substan-

tia aliqua insunt. Etenim ut
architectura nulla sit, homo
tamen erit: eadem, si nón pri-
us homo fuerit, esse nulla po-
terit. Ita concludendum neces-
Sario est, ejusmodi artium esse
naturam, ut in hominibus ex
eo quod nusquam est óriantur,
Quod si verum in hominibus
esse ostendimus, quisquamne
porro negare audeat, ex nihilo
vel qualitates, vel ipsas quoque
substantias a Deo fieti posse?
Nam qus ratio fieri omnino
quicquam ex nihilo posse de-
monstrat, eadem in substantiis
quoque valere debet.

rf3

435

RELIQUUE SACRJE.

ἐ. ᾿Επὰ di πόϑος 6i σοι περὶ τ τῶν xatd γενέσεως
neis, ἐπὶ τὸν τούτων ἐλεύσομαι λόγον. καί σου βραχέα
πυϑέοϑαι βούλομαι. τὰ κακὰ πότερον ἀσίαι σοι δοκῶ-
σιν εἶναι, ἢ ττοιότητες ὠσιῶν;, ΠΠοιότητας σιῶν εὖ ἔχεν λέ-
yen μοι δοκεῖ. Ἡ ἢ ὕλη ἄποιος ἦν καὶ ἀορημάτιςος. Οὕτως

τπρολαξὼν ἐξεῖπον τῷ λόγῳ.

Qixo) εἰ τὰ κακὰ ποιότη- |

τὲς ὑπάρχουσιν ἐσιῶν, ἡ ὃ ὕλη ἄποιος ἦν, €. δὲ ταοιστήτων
ποιητὴν εἶπας τὸν Θεὸν εἶναι, cay wj τῶν κακῶν δημιερ-
γὸς à Θεός. ὅτε τοίνυν οὐδὲ ὅτως ἀναίτιον τῶν κακῶν εἰ-
πεῖν δυνατὸν τὸν Θεὸν, ὕλην αὐτῷ τοροσάτῆειν τσεριπὸν εἶναί το
μοι δοκεῖ. εἰ δέ τι πρὸς ταῦτα λέγειν ἔχεις, ὥρχου τῶ
λόγου. εἰ μὲν γὰρ ἐκ φιλονεικίας ἡμῖν ἡ ὅπησις ἐγίνετο,
οὐκ ἂν δεύτερον σερὶ τῶν κακῶν ἠξίουν ὁρίζεσθαι. ἐπεὶ δὲ
φιλίας ἕνεκα μᾶλλον, καὶ τῆς capis τὸν τολησίον ὠφελείας
τὴν ἐξέτασιν ττοιούμεϑια τῶν λόγων, ἄνωθεν περὶ τούτων α
dice, ἀξιῶ συγχωρεῖν. Τὴν μὲν προαίρεσιν τὴν ἐμὴν,
ἐκ πολλῶ σοι φανερὰν εἶναι δοκῶ, καὶ τὴν ἐν τοῖς λόγοις

b. Sed quoniam de malorum
procreatione aliquid audire ges-
.tis, in eam deinceps disputatio-
nem jngrediar. Ac primum
pauca ex te sciscitari libet.
Utrum ergo mala substantias,
an substantiarum qualitates es-
se putas? Substantiarum qua-
litates, inquis. Materia ut qua-
litate, sic figura omni spoliata
.erat. Hoc jam ante positum.
declaravi. Igitur si et substan-
tiarum qualitates mala sunt, et
materia qualitate omni carebat,
Deum porro qualitatum auc-
torem esse confessus es, erit
idem malorum etiam architec-
tus. Itaque Deo materiam ad-

jungere supervacaneum est,
cum ne sic quidem malorum
procreatione solutum et immu-20
nem Deum habere possis. Tu,
si quid habes, quod huie argu-
mento respondeas, incipe vero,
etenim si contentionis et pug-
ne studio, hec a nobis suscep-25
ta disputatio foret, malorum
rationem in questionem iterum
vocari non paterer. Sed quo-
niam amicitia potius, et proxi-
mi utilitas in hujusmodi nos30
sermonem adduxit, age, lianc
de integro quiestionem discep-
tare liceat. Equidem sensum
tibi meum, quidve hac in dis-

putatione sequar, notum abun-35

MAXIMUS.

439

σπουδὴν, ὅτι οὐ τιϑανῶς εἰπὼν ψεῦδος γίκησαι ϑέλω,
ἀλλὰ de nya, τὴν ἀλήθειαν μετὼ ἀκριξοὺς ἐξετάσεως.

καὶ σε ἢ sra διακέϊοθ αι σαφῶς ἐπίς μαι. oO ey δίῳ τρόπῳ |
χρώμενος νομίζεις δύνασθαι τὸ ἀληϑὲς εὑρεῖν, τούτῳ χρὴ-

ὅσαι μηδὲν δυσωπούμενος. οὐ γὼρ σεαυτὸν ὠφελήσεις μό-

. / V / 2 Ν 7 4 δ . €
Voy, χρησώμενος τὼ xpsit]ovi , 4d, πάντως κώμε τερὶ ὧν

ὠγνοω.

'

, ^v d / ^ Ν Ν N 3 /
ς΄. XaQus wapaswra, μοι δοκεῖς καὶ τὰ κακὼ ϑσίας

ε / J. »WN MN 3 Ν E ed 5N y 4
υτάρχειν τινάς. οὐδὲ γῶρ ἐκτὸς Scio αὐτῶ οντῶῷ βλέπω.

ϑ N / .*3 ^* b Ν N03 ἡ * ΄ » 2
AO ἔσει Τοίνυν ὦ οὗτος x, τῷ κακῶ Bride εἰναι λεγείς, ἀναγ-
Ww »“» 3 . 3 / / ^^ N 3 .
X54 T τῆς Wcíds ἐξετάζειν λόγον. - δοκέ! σοι τὴν ὅσίαν σω-
, / Y N . Ν 7
ματικήν Tiva, σύφασιν εἶναι ; doxéi. Ἢ δὲ σωμωτικὴ σύ-

32 N40 € Laud ε “-
φασις αὐτὴ (Q ἑαυτῆς ὑπάρχρι οὐ δεομένη τινὸς, οὗ γενο-

^ N58 ε 3 ^d ^ x S
μένε τὸ εἶναι λήψεται ; ἕτως ἔχει. Δοκεῖ δέ σοι τὰ κακὰ

, Ὕ e/ 4 € V» Z7
85 ἐνεργείας εἶναί τινος 5 ὅτω μοὶ φείνεται. Αἱ δὲ ἐνέργειαι

7 Ν * / € 7/5» ΝᾺ € 3 ^v e
τότε τὸ εἰναι λαμβάνουσιν, ὁπότ᾽ ἂν ὁ ἐνεργων cups;

de tibi εἰ exploratum esse non
dubito: hoc me nimirum agere,
non ut verisimilibus argumen-
20tis falsum extorqueam, sed ut
accurata disquisitione illustra-
tum et confirmatum verum ha-
beamus. Nec alio te animo
esse prorsus intelligo; qua te
25 ergo ratione verum assequi pos-
se arbitraris, ea tibi libere at-
que ingenue utendum statue,
nam dum eo, quod melius est,
Aabuteris, rem utique non tibi
G0 modo, sed et'am mihi, quem
ignorantia liberabis perutilem
feceris.
6. Substantias quasdam, o-
pinor, mala esse voles, quod
85 ea, preterquam in substantiis,

nusquam omnino videantur.
Ergo, bone vir, cum substan-
tias mala esse putes, sequitur
profecto ut excutienda nobis
substantie natura sit, An tu
substantiam corporez molis co-
agmentationem aliquam esse
arbitraris? Arbitror vero. Ista
porro corporea moles num ita
existit ipsa per se se, nullius
ut opem omnino desideret, ac
eo presente tum esse incipiat?
Prorsus. Quid? Num tibi mala
in actione quadam videntur es-
se posita? Videntur sane. Ac-
tiones autem num esse tunc
primum incipiunt, cum is qui
agit presens adfuerit? Uti-
que. Sin qui aget, nullus erit,

Ff4

Ao RELIQULE SACRJE.

ὅτως ἔχει. Οὐκ ὄντος δὲ τῷ ἐνεργῶντος, οὐδεν ὅπερ ἐνεργεῖ
ἔξαι ποτέ; οὐκ ἔσαι. Οὐκῶν εἰ ἡ σία σωματική τίς ἐςι
σύξασις, ἡ δὲ σωματικὴ σύφασις οὐ dirai τινος, ἐν ᾧ
γενομένη τὸ εἶναι λήψεται" τὰ δὲ κακὰ ἐνέργειαι ὑπάρ-
χρυσί τινος, αἱ δὲ ἐνέργειαι δέοντα τινος, ἐν ᾧ γενόμεναι 5
τὸ εἶναι λαμβάνουσιν" οὐκ ἔσονται ὡσίαι τὰ κακά. εἰ δὲ
ἐσίαι τὰ κακὰ, κακὸν δὲ ὁ φόνος, ἐσία ἔται ὁ φόνος,
ἀλλὰ μὴν ὁ φόνος, ἐνέργεια. ὑπάρχει. τινός" οὐκ ἔξιν ἄρα
σία ὁ φόνος. εἰ δὲ τὰ ἐνεργοῦντα ἐσίας εἶναι ϑέλεις,
σύμφημι κἀγώ. οἷον ἄνθρωπος ὁ φονεὺς, xa" ὃν μὲνιο
λόγον ἄνϑρωπός ἐςιν, ὑπάρχει ἐσία" ὁ ὃ, ὃν ποιεῖ, φόνος,
οὐκ ἔςιν ἀσία, ἀλλ᾽ ἔργον τὶ τῆς ὀσίας. Λέγομεν δὲ τὴν
ἄνϑρωπον, ποτὲ μὲν κακὸν, dià τὸ posée ποτὲ di αὖ
πάλιν ἀγαθὸν διὼ τὸ ἐνεργεῖν ἀγαϑόν. καὶ τοροσπλέκε-
ται ταῦτα τὰ ὀνόματα τῇ Erie, ἐκ τῶν συμβεβηκότων αὖ- 15
5, ἅτινα οὐκ ἔξιν auri! οὔτε γὰρ φόνος ἐξὶν ἡ ὡσίᾳ, ἔτ᾽

ne id quidem quod ipse agat
esse poterit? Non poterit. Ergo
5i et substantia corporez molis
coagmentatio quedam est, nec
ullius presentiam requirit cor-
porem miolis coagmentatio, in
Quo sata existendi vim accipi-
at: contra vero mala alterius
eujusdam actiones sunt, actio-
nes jsta porro alicujus presen-
tiam postulant, in quo dum fi-
pnt, tum existere primum inci-
piunt; restat pro ,, ut sub-
stante mala esse non possint.
Sin autem substantie mala
sint, et malum sit cedes, cedes
erit substantia; cedes tamen
alicujus actio est, cedes igitur
substantia esse non potest. Jam

si que agendi vim habent, ea
substantias esse vis; fateor id
quidem : homo enim cadis ali-
cujus auctor, quatenus homo 20
est, substantia quedam est:
que tamen cedes ab eo fit, es
non substantia, sed substantie
quoddam opus est. Cetérum
hominem oliquando malum ob 25
cedem ab illo patratam ; ali-
quando bonum, propter bo-
num ab eodem effectum sp-
pellamus: que nomina, prop-.
ter ea qua substantie contige- 30
rint, ad ipsam adherescunt illa
quidem, substantia tamen i

non sunt. Nec enim aut cedes,
aut adulterium, aut 4
cunque malum, substantia est. 35

MAXIMUS. 441

εχ / « / wo ^ € / ^. ἢ 9 2
αὖ πάλιν ἡ μοιχείω, ὅτε τι τῶν ὁμοίων Κακων' QUU ωσ-
5. δ “" e € N ^ Ν
περ a0, τῆς γρωμματικης ὁ γρωμμώατικος λέγεται, vai
» ^ € ^v e «7 N05» N "^ 5 ^ € 5 X
ἀπὸ τῆς ῥητορικῆς, ὁ ῥήτωρ, "ἢ avro τὴς ἰωτρικῆς, ὁ ἰατρὸς,
ev 3 y5 » ^ y y Ν « Uv y
τῆς Hcíag oUT ἰατρικῆς οὕσης, UTE μὴν ῥητορικῆς, οὔτε
^ 3 3 $3 Ν ^v / 9. fr N
δ γραμματικῆς' ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν συμθεδηκότων αὐτῇ τῆν
4 34.4 97 7 3 / .
τροσηγορίων λαμβανούσης, ἀφ᾽ ὧν ὅτως ὀνομάζεαγαι do-
^ 309 ε » ^ 5 € / hi
κεῖ, oUd, ὁπότερον αὑτῶν οὐσω, ὁμοίως μὲ φαίνεται xg
» ἈΝ ^e 5 ^v N , -
ἀπὸ τῶν δοκούντων εἶναι κακῶν τὴν οὐσίαν ὄνομα τροσ-
» « 5 4 ^ ri *
λαμβάνειν, οὐδὲ ὁπότερον ὅσων αὐτῶν. Καὶ μοι ὁμοίως
᾽ -, 9 3 “ν ^ ^v ^
10 ἐπινόησιον, εἴ Tiya, ἕτερον ἀνωπλάτηεις ἐν TQ Yu τῶν κωκῶν
^d 3 ’ ΕΣ ε 9 ^ x , / 2 -
τόςς ἀνθρώποις αἴτιον, ὡς κακέινος καϑϑὸ ἐν τούτοις ἐνερ--
^ No € 7 e N N 3 N **N Ν
γέ! καὶ ὑποξάλλει ποιεῖν τὰ κακῶ, ἔξε καὶ αὐτὸς κακὸς
E] Id P v e v , Lr] Y n ^
ἐξ ὧν moi. διὰ τοῦτο γὰρ κοωῤκεῖνος κακὸς εἶναι λέγεται,
ὅτ, T. κακῶν ἐςξι τοοιητής. ἃ δὲ τις ποιέϊι, οὐκ ἔςιν αὐτὸς,
3 9 e 2 7 » "^ »525 * N ^ c
15 ὠλλ᾽ αἱ ἐνέργειαι auTM, ἀφ᾽ cy τὴν προσηγορίαν τοῦ κα-
Ν 4 7 3 Ν Ν € / » .
Xóg λέγεσθαι Ac eye. εἰ Ὑῶρ αὐτὸν ὑπάρχειν EVTTOIJAEV,
ἃ » "oM / x , Ν Ν N
ὦ “οίει, “ποίει δὲ Φόνους, ΧΩ μοιχειῶς, *9u XAoT OS, Καὶ

Ld / ej ἼΝ 3) “Ὁ 5 ιὃἃ ^ ᾽ 9
ὁσῶ τούτοις Ὁμοιῶ, αὐτὸς Eq ταυτὰ. εἰ ἢ TÀUT εςὶν αὐὖ-

. Sed quemadmodum a gramma-
20 tica grammaticum, rhetorem a
rhetorica, a medicina medicum
nominamus, cum tamen neque
medicina, neque rhetorica, ne-
que grammatica substantia sit ;
25 sed tantum ex iis que sibi eve-
niunt hanc nominum, quorum
ipsa nullum est, varietatem sor-
tiatur: sic ab iis que vulgo
mala censentur, substantie no-
30 men imponi statuo, quorum ta-
men ipsa nullum est. Perinde
autem philosophari debes, ut
alium aliquem hominibus ma-
lorum auctorem animo et cogi-
35 tatione fingas; eumque simili-

ter, quatenus in ipsis male a-
gendi principium et causa qua-
dam est, ob illa ipsa que agit,
malum esse. Nam malus uti-
que dicitur ipse quoque, quod
malorum auctor ipse sit; que
porro quis agit, ea non jam
ipse, sed ipsius tantum. actio-
nes quedam sunt; unde mali
nomen baurit. Enimvero si
quz ἃ quoque fiunt, eadem ip-
sum esse diceremus, cum cae-
des, adulteria, furta, aliaque id
genus scelera ab aliquo patra-
rentur, hec omnia simul .unus
idemque foret. Ejusmodi por-
rO Si erit; cum istec omnia

443

RELIQUIE& SACRA.

vie, ταῦτα d; ὅτε γίνεται τὴν σύφζασιν ἔχει, οὐ ym
δὲ καὶ ve) εἶναι παύεται, γίνεται δὲ ταῦτα xpo ἀνϑρώ-
πων, ἔσονται καὶ ἑαυτῶν οἱ ἄνθρωπο ποιηταὶ, κοὴ τοῦ εἶ-

» καὶ τοῦ μηκέτ᾽ εἶναι! eii. εἰ δὲ ταῦτα €

ίας au-

τοῦ Que, ἐξ ὧν ποιῶ, τὸ κακὸς εἶναι ὄχει, οὐκ ἐξ ὧν ὀξινδ
ἡ ὡσία. κακὸν δὲ evreuty λέγεαϑαι ἀσὸ τῶν συμδεζη-
κάτων τῇ doa, ἅτινα οὐκ lcu ἡ doa, ὡς ἀπὸ τῆς ἰατρι-
κῆς, ἰατρόν. Ei δὲ ἐξ ὧν ἐνεργεῖ, ἕκασες ὑπάρχει κακὸς,
ἃ δὲ ἐνεργὰ ἀρχὴν τῶ εἶναι λαμβάνει, ἤρξατο καῤκεϊνου
εἶναι κακὸς, spare δὲ ug) ταυτὶ τὰ xaxd. εἰ. δὲ οὕτως 10
ὄχει, ἐκ Ka; ἀνάρχως τις κακὸς, ἀδὲ ἀγώνητα τὰ xaxà,
τῷ γενητὰ τρὸς αὐτῶ εἶναι. φάναι." |

᾿ς C. Τὸν μὲν πρὸς τὸν ἕτερον, ὦ Φίλε, λόγον ἱκανῶς μοι
σεπουκέναι ϑυκῶς. ἐξ ὧν γὰρ τριὔλαξες τῷ λόγω, ἐκ
τούτων συνώγειν ἔδοξας καλῶς. ὡς ἀληϑῶς γὸ, εἰ ὥποιος 15
ἐτύγχανεν ἡ ὕλη, τῶν δὲ τοιστήτων δημιουργὸς ὑπάρχει ὁ
Θεὸς, τυοιότητες δὲ τῷ XdXd, τῶν κακῶν icu, τοιητὴς ὁ

tum existant modo cum fiunt,
ac simul esse desinant, cum fi-
er] desinunt, fiant autem ab
hominibus ; homines utique et
sui ipsorum factores, et quam-
obrem modo sint, modo non
sint, causz ipsimet erunt. Quod
si ejusdem actiones ista esse
concedis; ex iis tantum que
fecerit, non ex iis quibus sub-
stantia constat, is habet ut ma-
lus sit. Mali enim appellatio-
nem, ex iis quae substantie
contingunt, quaque substantia
ipsa non sunt, petendum esse

iximus, quemadmodum a me-
dicina medicum nominamus.
Atqui si ob ea quz quisque fa-
eit, malus est, que autem facit,

principium habent, ut sint, ille
quoque malus esse coepit, ipsa-
que adeo mala siful esse cce- 20
perunt. Quod si verum est,
neque malus malitise suz prin-
cipio, neque mala ipsa ortu ca-
rebunt, cum ab illo profecta
esse dicantur. 25
7. Praeclare quidem et abun-
de superioris opinionis erro-
rem, o amice, tam luculenta
disputatione confutasti : ex iis
enim qua ante posueras egre- 30
gie confecta res est. Enim-
vero si qualitate omni spoliata
materia erat, proindeque si et
qualitatum auctor Deus est, et
qualitates iste mala sunt, De- 35
um plane malorum auctorem

MAXIMUS.

443

Θεός. οὗτος μὲν οὖν ὁ λόγος ταρὸς ἐκεῖνον εἰρήδδω καλῶς,

᾽ » 1 "^ s Ψ * 7 »N
ἐμοὶ δὲ ψεῦδος dexéi τὴν ὕλην ὥποιον εἶναι λέγειν. οὐδὲ

(for. ὡδενὴ) γὰρ ἔνεςιν εἰπεῖν ταερὶ ἡστινοσοῦν σίας, ὡς

LÀ y N No 23 V Y 5 ^ N 2
ἔφιν 700g... X, γὰρ EV ᾧ ὥποιον εἰνῶ! λέγει, τὴν ποιότητῶ

, ^v 7 ς / 3 € ce / e/ ΣΝ
δαὐτης μηνύει, ὁποίω Egi ἡ ὕλη διωγραφόμενος, ὅπερ sey

ποιότητος εἶδος. ὅ9:εν εἴ σοι Φίλον ἐξὶν, ἄνωϑεν ἔχου πρὸς
ἐμὲ τοῦ λόγου. ἐμαὶ γὼρ ἡ ὕλη ἀνώρχως ποιότητας ἔχειν
doxsi. ὅτως γὰρ καὶ τὰ κακὼ ἐκ τῆς ὠποῤῥοίας eus

εἶ ΄ e ^ ^ € N Ν , / *y 7
εἰνωι λέγω, We, τῶν κώκῶν 0 μὲν Θεὸς ἀναίτιος ἡ, τούτων

104i ἁπάντων ἡ ὕλη αἰτία. Τὴν μὲν τροϑυμίαν τὴν σὴν

ἀποδέχομαι, ὦ Φίλε, καὶ σου τὴν ἐν τοὺς λόγοις σπουδὴν

ἐπαινῶ. τροσῆκε γὼρ ὡς ἀληθῶς ἕκαςον τῶν. Φιλομώ-
6 y26 Hu

Oy», μὴ ἁπλῶς, καὶ ὡς ἔτυχε συγκατατίϑεοϑαι τοῖς

λεγομένοις, ἀλλ᾽ ἀκριξῆ wood αἱ τὴν ἐξέτασιν T. λόγων.
.15 οὐδὲ γὰρ εἰ ὁ τροσζητων, παρὰ λόγον ὁρισώμενος ἀφορ--

Ν ^ ^ ^ / ς ΔΖ (X
μὴν ταρέοχε τῷ τοροσδιωλεγομένῳ συνάγειν ὡς εϑέλοι,

esse consequetur. Quare quod
priorem illam sententiam atti-
net, ab ea sum tua hac ratione
20deductus. esto. nunc autem
falsum illud mihi videtur, ma-
-teriam qualitatibus vacuam fu-
isse, Nam substantia nulla
qualitate omni carere dici pot-
25 est: cum eo ipso, quo materi-
am quis omni qualitate spolia-
tam esse diceret, propriam ejus
qualitatem indicaret, dum qua-
lis materia sit explicaret, quod
SOipsum utique singularis que-
dam ratio qualitatis est. De-
inceps ergo, nisi molestum est,
hanc mihi rursus a capite dis-
putationem arcesse. Jam enim
35 materiam qualitatibus ex omni
seternitate preditam, malaque

simul omnia ex quodam ejus
defluxu nata esse defendo, ne
Deo caussa malorum assigne-
tur, que solam in materiam
conferenda sit. Mihi vero tuus
hic animus, o amice, admodum
probatur; placet hoc in con-
certationis genere tam studiosa
contentio. Atque idem profec-
to eorum omnium, qui se :dis-
cendi cupidos profitentur, con-
silium esse oporteret, ut non
simpliciter ac temere quicquid
ab aliis dicitur acciperent, sed
rationum vim atque pondus suis
accurate ac diligenter momentis
estimarent, Nec enim si ille,
qui cum altero disserit, rem a-
liter ac par est, definierit, in-
deque, alteri disputatori ansam

444

RELIQUIJE SACR A.

TÉTO Xgj T ἀκροατὴν πείσει" ἀλλ᾽ εἴ τι (for. εἰ 8, τι Viger.)

ϑυκέ! δυνατὸν εἶναι λέγεοϑαι καλῶς, τοῦτο λέξει" παρ
ὧν δυοὶν ϑάτερον ἔςιαι" ἢ yàp Ὡρὸς (for. προσζιτῶν) ὃ χι-
mica, δοκῶ ἀκύσας τέλεον ὠφεληθήσεται, ἢ τὸν τροῦ΄-
διαλεγόμενον ἐλέγξει οὐ τἀληϑὴ λέγοντα. 5
ἡ. Οὐ δοκές δέ μοι δεόντωὲ εἰρηκέναι τὴν ὕλην PR
αοιότητας ἔχειν. εἰ γὰρ Tov). ὅτως ἔχρι, τίνος Ege τσοιη-
τὴν ὁ Θεός; εἶτε γὰρ ὅσίας ἐροῦμεν, τροεῖναι ταύτας Φα-
μέν. εἶτ᾽ αὖ πάλιν ποιότητας" τὶ ταύτας ὑπάρχειν λέ-
γομεν. ὅκοὺῦν ϑσίας τε ὅσης καὶ ποιοτήτων, τεριτῇὸν εἶ eivai 10
μοι doxéi δημιουργὸν λέγειν τὸν Θεόν. ἵνα δὲ μὴ ἐμᾶυτῷ
κατασκευάζειν τινὼ δόξω λόγον, ὠπόκρινοή μοι νῦν ἐρωτώ-
μένος, τίνι τρόπῳ δημιουργὸν εἶναι φὴς τὸν Θεόν ; τυότερον
ὅτ; τὰς ὡσίας ἔτρεψεν εἰς τὸ μηκέϑ' ὑπάρχειν ἐκείνας,

e/ 4? ^ (5 9 « “ 3 » v ^ * e
οἷπερ "7a πότε, c2 ἐτερῶς wa auras γενέοϑ αι; 3 0Τι 15

b N $ 7 » 7 2 7 e/ 4 ^ EN
τάς μὲν δσιὼς ἐφύλαξεν ἐκεινῶς, αἰπερ ἡσῶν τροτου" τὰς

prebuerit, quod volet, conclu-
dendi, auditori propterea hoc
persuaserit; sed aliquid tum
demum is egerit, si quod abs
se cum ratione dici posse vide-
bitur, id in medium proferet.
Nam tum e duobus alterum
consequetur. Aut enim, qui au-
diet, quo impelli se se ferrique
senserit, in eo tandem magno
cum suo fructu acquiescet, aut
adversarium ipse suum erroris
falsique convincet.

8. Ergo, ut ad rem veniam,
equidem sic existimo, minus
abs te vere qualitatibus ab om-
ni evo materiam instrui. Hoc
enim si verum est, cujus tan-
dem rei Deum auctorem habe-

bimus? Substantiarym ? at eas
jam prius extitisse dicimus.
Qualitatum? at illas quoque
jam ante fuisse agnoscimus. 20
Cum igitur et substantia per
se se jam, et qualitates exis-
tant, quamobrem Deum con-
ditorem appellemus, superest
profecto nihil. Verum ne ar- 25
guti quidpiam ipse mihi moliri
velle videar, dic mihi obsecro,
qua tu ratione conditorem De-
um esse putes. Án quod sub-
stantiarum naturam immutarit, 30
ut quam nacte prius fuerant
exuentes, novam ipse quan-
dam et alienam induerent? An
potius, quod substantiis in pro-
pria nature sue ratione con- 35

MAXIMUS. 445

δὲ ποιότητας. ἔτρεψεν αὐτῶν ; Οὐ τι μοι doxéi ἀλλαγήν
τιγῶ σιῶν γεγονέναι. καὶ "ydp ἄτοπον τοῦτο λέγειν μι
φαίνεται. τροπὴν δέ τινα τῶν ποιοτήτων γεγονέναι φημὶ,
καϑ' dg (for. xaS' ἣν) δημιεργὸν εἶναι λέγω T Θεὸν,
5.xgj ὥσπερ εἰ τύχοι λέγειν (for. λέγομεν) ἐκ λίθων οἰκίαν
: 2 3424 € 3 9 ed € ϑ 3 ^6 - ΄
γεγονέναι, ἐφ᾽ ὧν οὐκ. ἔξιν εἰπεῖν ὡς οὐκ ἔτι Ab οὶ μένουσι
τῇ Bra, οἰκία, γενόμενοι οἱ λίθοι" τῇ γὰρ ποιότητι τῆς -
΄ ^A 39 7 4^ N / 7
συνθέσεως T οἰκίαν γεγονέναι φημὶ, τρωπείσης δηλονότι
d προτέρας τῶν λίϑων τοοιότητος" ὅτω μοὶ δοκέϊ καὶ τὸν
10 Θεὸν, ὑπομενέσης d. ἐσίας, τροπήν wa, T ποιστήτων αὺ-
τῆς πεποιηκέναι, xo^ ἣν T τοῦδε τοῦ κόσμου γένεσιν πρὸς
^v ^ ^ ^ 9 N / ^ P
TH Θεδ. γεγονέναι λέγω. — Ezrti Τοίνυν τροπὴν via, Τ' Ὅοιο-
7 N ^ ^ Pd N 9 7 / ^
τήτων πρὸς TS Θεδ γεγονέναι rie, ἀπόκριναι! μοι βραχέω
αυϑέαϑαι τρορερουμένῳ. Λέγε δῆ. Ei ὁμοίως καί σοι
^N Ν 7 kJ e^ 9 ^ e y
15 δοκέὶ τὼ κακὰ ποιότητας εἶνωι T ὡσιῶν; δοκεῖ. ἄγωϑεν
57 t 2 “ 3 e/ ^ 5 M ΎΥ ^
δὲ ἡσαν αἱ ποιότητες αὗται ἔν τῇ ὕλη, ἡ ἀρχὴν ἔογον τοῦ
εἶναι; συνέϊναί φημι ἀγεννήτως τῇ ὕλη ταυτασὶ τὰς

servatis, earum tamen qualita-
tes mutarit? Ego vero nullam
20 in.substantiis mutationem con-
tigisse arbitror. Absurdum e-
nim id utique fuerit. Qualita-
tes. ergo mutatas fuisse aio,
quod mutationis genus condi-
25toris. Deo nomen indiderit.
. quemadmodum enim si domum
aliquam e lapidibus factam esse
dicamus, non tamen continuo
verum sit, lapides, exuta priore
90 substantia, eam in domum esse
conversos: quippe certo quo-
dam ex compositionis genere
domum extitisse contendo, pri-
ori.lapidum qualitate mutata.
35 Sic videtur mihi Deus, integra

buere.

manente substantia, quandam
ipsius qualitatum mutationem
effecisse, ex qua mundus iste.
hoc habeat, ut a Deo conditus
esse dicatur. Cum igitur pecu-
liarem quandam ejusmodi qua-
litatum rationem a , Deo pro-.
fectam esse statuas, pauca mihi
tantum abs te responderi ve-
lim. Dic amabo. Num tu simi-
liter qualitates istas substantia-
rum mala quedam esse opina-.
ris? Omnino. Utrum igitur
qualitates ille jam inde ab om-
ni evo materie inerant, an ex-
istendi principium aliquod ha-
Inerant vero citra ul-
lum ortus sui principium. Quid?

8

᾿ 445

RELIQUI£ SACRA. |

treiérirás, Οὐχὶ δὲ τὸν Θὴν Qi τριπήν τινα τῶν cut
των πεχοηκέναι ; τῶτό᾽ Quis. Πότερον οὖν eig: τὸ κρόϑων
ἥ εἰς τὸ χῆρον ;: εἰς τὸ ngélor λέγειν μοῦ densi.» Olai.
εἰ weéryrse ὃ ὕλης τὰ κακὰ, τὰς δὲ seiéryras αὐτῇ di

τὸ péril» ἔέρεψεν ὁ Θὼς, οὖϑιν τὰ κακὼ, δῶν ἀνῇ
x3. ὁ Ὁ ἔμειναν αἱ πούτητες ὁποϊαή ποῦ ἧσων τῇ Qiii.
"ἢ εἰ μὲν πρότερον οὐκ ἦσαν κακαὶ, ἐκ δὲ τοῦ τραάριῃ
rp τῶ Oni τὼς τρώτας τοιαύτας περὶ τὴν ὅλην go
qevésaa “οιότητώς Que, αἴτιος ἔται τῶν xaxom ὁ Oéjj.
rpépar τὸν οὐκ ὅσας ποιότητας κακὰσ, ἐς τὸ dinh

XxeXát. ᾿.

S. Ἢ τὰς μὲν κακὰς ποότητας, εἰς τὸ xil ὁ
Audi σοι" ἡνψαι ὃ Gd», τὰν δὲ λοιπιὰς xg) μόνας ὅσα.
ἀδιάφοροι ὃ ἐτύγχρινον τῆς διακοσμήσεως ἔ ἐγεκὼ, pad τῷ
6 τετράφϑαι λέγεις. ὅτως ἄνωϑεν ὄχον ἐ ἐγώ. Πῶς t
τοίνυν αὐτὸν τὸς τῶν φαύλων ποιότητας ὡς εἶχον κωτάλε-
λοιπέναι λέγεις y πότερον δυνώμενον μὲν κὠκείνως ἀνελεῖν,

Num tu aliquam & Deo muta-
tionem qualitatum istarum ef-
fectam esse contendis? Plane.
Utrum eam in melius, an vero
in deterius factam arbitraris ?
In melius certe quidem. Si ergo
qualitates miaterie mala sunt,
ezedemque eum melioribus a
Deo commutatz fuerunt: unde
mala profluxerint, querendum
necessario est. Non enim qua-
litates ist: quales erant natura,
tales manserunt: aut si, cum
prius male non essent, illa ta-
Then divinitus facta mutatione,
que priorem naturam expule-
rit, ejusmodi quas nunc habet,
inustas tnateriw qualitates esse

arbitraris; malorum profecto
caussa Deus erit, qui quz ma-
le per se se non erant, eas in20
málas commutarit.

9. At forte ne malas. quidem
qualitates Deus im teliores
convertit, sed reliquas tantum,
hoc est eas, quibus nihil esset 25
cum bonis malisve commune,
ut major et ea mutatione or-
datus existeret. {ἃ quidem jam
inde ab initio sentiebam. Quo-
modo igitur quie male per se30
se erant, eas sine ulla mutatio-:
ne relictas ab eo fuisse ais? An
quod illas ut tolleré similiter
ac delere potuisset, nóluerit tà-
men? an potius quod id perfi- 35

MAXIMUS..

447

εὖ βεληθώντω δὲ, ἢ τὸ Qva μὴ ἔχοντα; εἰ μὲν γὰρ

' *duvduu&yoy λέξοις, οὐ βουληθέντα δὲ, αὐτὸν αἴτιον τούτων

9 ex , e 7 Lnd N [rd
εἰπῶν ἀνάγκη, ὅτι δυνάμενος τοίησα! μὴ εἰναι κακῶ,

συνεχώρησεν αὐτὸ μένειν ὡς ἥν, X) μάλιςα ὅτε δημιξργεϊν
ὁ τὴν ὕλην ἤρξατο. Εἰ γὰρ pad ὅλως ἔμελεν αὐτῷ τῆς
ὕλης, EX ἂν αἴτιος ἥν ὧν συνεχώρει μένειν. ἐπεὶ δὲ μέρος

ἢ ^ PEL 52 / ^ ^ e/ » /
Mt T4. QUUT36 ἐδημιούργει, μέρος δὲ τι TOS ἐεἰῶ, δυνώμενος'

κώκθινο τρέπειν εἰς τὸ κρῶον. αἰτίαν ὀφΦλισκών ii
T? $ ρείτίον, ouriay οᾧλισκάνειν duziog

64 / δ ^ M ^ e/ 5 N »
εἰναι μοι δόκει, κατωλίπῶν μέρος UÀss εἰναι πονηρὸν ἐπ’
LO ὀλέθρῳ, οὗ ἐδημιούργησε μέρες. ἀλλὰ μὴν xgj πὸ μέγιξω
Xam τοῦτο, τὸ μέρος ηδικησγα. μοι doxéi, TEO- ὅπερ

κατεσκεύασε T ὕλης μέρος ἀντιλαμβανόμενον τανὸν τῶν

κακῶν. Εἰ γάρ τις ἐξετοζοι ἐπ᾽ ἀκριδὲς τὼ τράγμωτε,

χαλεπώτερον Voy εὑρήσει τὴν ὕλην werrovdviay “ὦ προτέρας

Ιδ ἀκοσμίας. wp γὼῤ αὐτὴν διακριθῆναι, τὸ μηδὲ cucd ἔ-

ὅϑαι T κακῶν τσωρήν αὐτῇ" νυνὶ δὲ ἕκαφον τῶν μερῶν au-

cere nüllo modo potuerit? Si
potuisse concedis, negas volu-
isse ; illarum causam in Deum
20 conferas necesse est, qui cum
eas innata malitia liberare pos-
set, suam tamen iis conditio-
nem. relinquere maluerit, quo
potissimum tempore materiam
25 elaborandam conformandam-
que susciperet. Nam si mate-
riám susque deque habuisset,
non jam qualitatum earum,
"quas integras manere sinebat,
30 caussa diceretur. Nunc vero,
cum ejusdem materie partem
expoliret, partem indigestam

. ac rudem uti erat, relinqueret :

qui illud quoque, melius efli-

B5 cere potuisset, is mihi quidem

culpe alicujus. affinis videtur
fuisse, dum in altera materie
parte nativam etiam tum mali-
tiam, in ejus quam elaboraret
exitium, herere pateretur. Et
quidem gravis prorsus hoc in
genere, huic quam elaboravit
materis parti, eo nomine facta
videtur injuria, qued tantam '
malorum vim subire ac susti-
nere cogatur. Quisquis enim
accurate rem estimare volet, is
longe deteriorem hoe tempore,
quam impolita dum esset, ma-
teri conditionem esse repe»
riet. Nam antequam varias di-
gereretur in partes, nullum ea
malorum suorum habebat sen-
sum, quo nunc partes ejus sin- .

4 RELIQUIA-SACRA.

πα τὸ παράλεγμα λάζα. Djo γὰς ἀκανθῇ i (pr
γάηται τῇ τῶ διμιευργῶ τέχνη, τὸ μήθ᾽ ine

md τῶ κακῶν, ua ὁ φόως dig ἀφ᾽ οὗ 5 σὴν

μὴ Joni, τὶν Θὰ» ἀμελῆ πὸ κακὰ, τὸ μὴ verae,

λέγοι, ἀδόνατον δ Θὼν φήσως ὑπώρχειν. τὸ. δὲ ἀδύρα-1ο

xad^a; τῷ (Gn. διδιυλωμόνεν weis τινος πκρώδενος. ὦ
μὰν οὖν ἢ Gee φόσωι ἀΐ'οὴ ὥτα ira τολμήσεις trs, ποὺ
τῆς σωτηρίας αὐτῆς ᾿ερδυνούοιν Mu δοκός. εἰ δὲ τῷ. -
κἄσϑαι qieo πρὸς τῷ j μείζονος, μείζονα ἔ ἔςαι τῶ Θεῶ 15
XaXd, νικῶντα τῆς προαιρέσεως αὐτῷ τὴν ὁρμήν" ὅπερ
ἄτοπον sia μοι λέγειν "tei Θεξ doxéi. Διῶ τί γὰρ gi
μῶλλον ταῦτ᾽ ἔσονται eoi, νικῶν κατὰ τὸν λόγον τὸν σὸν

gule vehementer laborant. At-
que ut ab homine sumatur ex-
emplum. Priusquam animal o-
pificis arte conformatum esset,
& natura hoc habebat, nihil ut
omnino mali pateretur. Ex
quo autem a Deo procreatus
homo est, mali etiam immi-
nentis sensu afficitur. Ita, quod -
tu Divini erga materiam Nu-
minis beneficium interpretaris,
hoc ipsi jam in deterius ces-

Impotens autem si erit, aut
propter nativam imbecillitatem 20
erit, aut quod servilem in mo-
dum potentioris alicujus terro-
re superetur. Natura imbecil-
lum, citra manifestum salutis
periculum, affirmare audebis 25
nunguam. Sin majoris formi-
dine victum esse dices, mala
Deo simul antepones, qua vim
ejus jimpetemque voluntatis im-
Quod sane de natu- 30

sisse reperies. Jam vero, si
quod mala Deus tollere non po-
tuerit, eadem perstitisse voles,
Deum ergo impotentem facis.

ra Divina predicari non nisi
absurde potest. Quidni enim
mala ipsa potius Deorum loco
habeantur, si et Deum, ut ais,

MAXIMUS.

43»

M N03 m / UN t€ /
, δοιέμενιε τὸν Θεὸν, εἶπερ Θεὸν sx£&vo ᾧωμεν, Ὁ τὴν ἅπαν»

Twy ἐξοσδίαν ἔχει;

ί. Βραχέω δέ σου καὶ στερὶ τῆς ὕλης αὐτῆς πυϑέοϑαι
βούλομαι" καὶ μοι φέρων. Aye, πότερον ἁπλῆ τις ἣν ἡ
δὕλη, ἢ σύγϑετος. ἡ yàp διαφορὼ τῶν γεγονότων εἰς Totaw-
τὴν με τεριϊφησιν ἐξότεσιν τῶνδε τῷ λόγου. εἰ γὰρ vA,
dig ἐτύγχανεν ἡ ὕλη xgj μονοειδῆς᾽ σύνϑετὸς δὲ ὁ κόσγοος,
κρὴ ἐκ διαφόρων ἀσιῶν τε xj κρώσεων τὴν σύξασιν ἔχει"
ἀδόνωτον τοῦτο (cor. τοῦτον) ἐξ ὕλης γεγονέναι λέγειν, τῷ

t0 τὰ σύνϑετω μὴ οἷόν τε ἐξ ἑνὸς deis τὴν σύς ὠσὶν ἔχειν, τὸ
γὰρ σύνθετον ἁπλῶν τινων μίξιν μηνύει. Ei δὲ αὖ πάλιν
τὴν ὕλην σύνθετον λέγειν. ἐθ ἕλοις, Θάνταως ἐξ ἁπλῶν τινῶν
ewrs9éeka, ζήσεις. εἰ δὲ ἐξ ἁπλῶν συνετέθη, ἥν tare
δεψθ᾽. ἐριυσὼ τὸ arch ὧν συντεϑέντοων) γέγονεν ἡ ὕλὴ, ἐξ
ιδὦ ἡτερ κ᾽ yer) ὅσω δείκνύται. Ei γὸ σύνϑέταος ἡ ὕλη, τὰ
δὲ σύνϑετο ἐξ ἁπλῶν τὴν σύξωσιν ἔχρι, ἥν πέστε καιρὸς,
ὅτε ἡ ὕλη οὐκ ἥν, τυτέςι πρὶν τὸ ἁπλᾶ συνελϑέῳ. εἰ δὲ

superare possunt, et Deum il-
lud esse demut &gnoscithus,

20q«uod summam bhabeat.retum
omnium potestetem ?

10. Sed juvat pratereá non-
nulla ex te de materia quéerere.
Dic igitur, amabo te, simpli-

25cem ne materiam an compo-
sitam fuisse putes? Nam re-
rufo tanta diversitas ad hujus
me disceptationem questionis
adducit. Si enim simplex uni-
80 usque duntaxat formes ac figu-
rs materia fuit, mándus autem
compositus et ex diversis sub-
stuntiis et temperationibus con-
stans, beri hon potest ut dica-
35 tur hoc coispositum ex materia
VOL. 1.

factum; eo quod éomposita non
possint ex uno qualitate ómmi
spoliato constare: quod enim
compositam dicitur, id sane
plurium simplicium mixtionem
involvit. Sin eandem composi-
tam fuisse vis, ex simplicibus
igitur composita fuit. Quod si
verüm est, fuerant jam olim
simplicia illa per se se, quorum
ex compositione máteria con-
flata est. Hihc porro genitam
esse materiam efficitur. Nam si
composita materia est, compo-
sita vero ex simplicibus coag-
mentata sunt, tempus illud cer-
te fuit, quo nulla dum materia
esset, hoc est antequam ea sim-

Gg

450 .

RELIQUIJE. SACRE.

y : x τ ς Ψ » 7 .» * ^: A^
ἦν πότε καιρὸς, ὅτε ἡ ὕλη οὐκ NF οὐκ ἦν DV ποτε Χαιρὸς,
ὅτε τὸ ἀγέννητον οὐκ ἦν, οὐκ ἔξαι ὠγένητες ἡ ὕλη. τὸ δὲ
ἐντοῦϑεν ica, πολλὰ τὰ ἀγένητα; ἘΠ γὰρ ἦν ὠγόννητος ὁ

Ovis, ἦν δὲ ἀγώνητα

κρὴ πὸ ὠπλά ἐξ ὧν ἡ ὕλη συνετέθη,

οὐκ ἔςαι δύο. ngj μόνα τὰ ἀνγένηπε: i παρήσω τὸ ἐπι»
ὅπῆσαι τί ὄντα (for. αὐτὰ) ἐφ ἁπλᾶ" ὕλη ἢ εἶδος. δοκῶ

Δί σοι μηδὲν T ὄντων αὐτὸ ἑαυτῷ ἀγτικδίάγαι; δοκέϊ, áni- -

πειταὶ δὲ τῷ πυρὶ τὸ ὕδωρ; ἀντικόϊαθ αἱ μοι (patre.

Ὁμοίως δὲ χρὴ τῷ φωτὶ τὸ ends, αὶ τῷ ψυχρῶ: τὸ 9o-

yeh», πρὸς δὴ τότοις κφὴ τῷ ξηρῶ τὸ ὑγρόν ; ὅτως ἔχειν μα!
δόκει. Οὐκῶρ d. undi, S. ὅπων iri ἑωτῷ drei

λλήλοις δὲ ταῦτα ἀντίκοεκαι, οὐκ ἔσονται ὕλη μία; οὐδὲ

uu ἐξ ὕλης guide. ὅμοιον δί rives roírao λύγον «τἄλιν-πο-

Sidi συ" βάλομαι. Joc ew ui μέρη μὴ antri

τυγχάνειν ἀλλήλων ; doxsi. Ἐΐναι : ἣ τῆς ὕλης μέρη, TÓ τε Y
πὺρ xgj ὕδωρ, ὡσαύτως δὲ καὶ τὰ Aor; ὅτως ἔχω. Ti

δὲ, καὶ δοκεῖ σοι ἀνωερετικὸν μὲν εἶναι T8 πυρὸς τὸ ὕδωρ, τ

plicium inter se se conjunctio
fieret. Quod si tempus ejus-
modi aliquod fuit, quo materia
necdum esset; nullum autem
unquam tempus fuit, quo res
ortu principioque carens, non-
dum existeret, ortu materia ca-
ruisse non poterit. Ceterum
plura deinceps ortu carentia
statuemus. Si enim et Deus,
et simplicia ista, ex quibus con-
creta materia est, ortu care-
bunt, non jam duo tantum or-
tu carentia censebuntur; ut
pretermittam id quarere, quid
fuerint ipsa simplicia, materia
an forma. Postremo, num tu
rem plane nullam, que secum
ipsa pugnet, esse concedis?

Nullam. Cum igne vero num
aqua pugnat? Pugnet sane. Si-
militer et luci tenebrze, et fri- 20
gido calidum, et sicco humi- ὦ
dum adversatur? Utique. Igi-
tur si res nulla secum ipsa pug-
nat, hec autem secum pugnant,
sequitur ommino nec unicam 25
esse materiam istas, nec unica :
tantum ex materia constare.
Cui persimile ac geminum illud
est quod sequitur. Quid enim,
annon partes aliis alias exitium 30
ac pestem creare confiteris?
Equidem. Materie vero partes,
ignem, et aquam, et reliquas
esse concedis? Et libenter. Ig-
nem porro aqua, lux tenebras, 35
atque ejusmodi caetera, non tol-

MAXIMUS.

451

δὲ σκότες τὸ φῶς, καὶ τῶδλα ὅσα rérug παραπλήσια ;

^^ 9 t 3 ΄ , 9 , 9 x N
δοκέει. Οὐκῶν εἰ τὰ μέρη 8x ἔς:ν ὠϑλήλων ἀναερετικα, Ta,

Ὁ ἡ ὕλης μέρη auper ixa, ἀλλήλων £g, SX. 6g dA ἀλλήλων
μέρη. εἰ δὲ ὃκ ἔσιν ἀλλήλων μέρη, ax ἔσονται ὕλης μιᾶς.
5 ἀλλὼ μὴν, &d|, αὐτὼ ἔσονται ὕλη τῷ μηδὲν τι τῶν ὄντων

» ἈΝ ε ^ 5 Ν € / NON ^ 5 Pd
αὐτο &eawTS eWaaper κὸν υπαρῤρχίν, xoc TOV T QWTIXELLUEVS

Y / 59 € 0 5 N N 3
λόγον. δδὲ γάρ £cí τι αὑτῷ ἀντικείμενον" τὰ γὰρ ἀντικεί-

e 7 3 ^ e z - Ν Ν "»0N
μένα, ετέροις awrixetoJ o4 7r&(Duxev. οἷόν TO λευκὸν, αὐτὸ

ἑαυτῷ SX ἀντίκειται, πρὸς δὲ τὸ μέλαν ἀντικείρρενον λέ-
ἸοΎεται. καὶ τὸ Qui ὁμοίως, ἑαυτῷ μὴ ἀντικέϊον αι, δείκνυ-
ται, πρὸς δὲ τὸ σκότος ὅτως ἔχεν Φαίνεται, X2j ἄλλα γῶν
ὁμοίως λέξω ὅσω. Ki τοίνυν xe UAM μία τὶς ἥν, 2x ἂν

“τὴ αὑτὴ aT ἕκειτ Ὁ. ὅτ e δὲ τῶν ἄντ ικοιμένων ἐχόντ ων, τὸ

μὴ εἶναι τὴν ὕλην δέρκνυται.

15lere se se mutuo ac perimere
videntur? Plane. Si ergo par-
tes nulle mutuum sibi exitium
afferunt, partes autem materiz
"mutuum sibi exitium afferunt,
20 nec mutnarum ista partium ra-
tionem obtinebunt, nec proinde
unius tantum materiz, aut vero
materia prorsus esse poterunt ;
cum res nulla interitum sibi

25 pestemque creet, uti contrariis.

contraria solent. Nec enim
idem contrarinm est ipsi sibi;

contraría siquidem aliis duntax»
et contraria sunt: quemadme-
dum nec album albo, sed nigro
tantum ; nec luci, sed tenebris
contraria lux est, similiterque
de aliis plerisque philosophari
potes. Quare, si materia quo-
que una quzdam et simplex
esset, nunquam secum ipsa
pugnaret. Ex qua tandem pro-
pria contrariorum ratione con-
cluditur, locum omnino isti ma-
teri: nullum superesse.

eg2

-*» vhi BM NM
PawmBfentaet acus Miei s t Spr Mab ca

ὧν XR —Ó— ^
Mt NNOÓ HTTO
ἀρὰ τὰ aas s o» JTATR NE

Weuixo Os ases
ἘΝ PIE
rüee 1A ὁ bjeys thirty Er

AT cub once, v RNC ya AS GPS QS

eiui ens GST Vk deis 25$ cerae en "

P. 431, 1. 6. Ὅτι μὲν ἀδύνατον &c.] Eusebius in sua Pre-
paratione hiec Ec Καὶ τὰ μὲν Ae τοῦτον E
τὸν τρόπον. τῆς Χριροῦ δῆς οὐκ ἀσήμῳ ἀνδρὶ, κι
λόγος οἰκεῖος συγγίγροεθαι ὁ mp τῆς ὕλης; ἐξ οὗ μοι δοκῶ μέν
Xue ππαραϑήσεδναι, ἐς ἀκριδὴ τοῦ προθλήματος ἔλεγχον. lta

ilo. Ceterum, quoniam. Maximus: professor «Christiane
religionis non obscurus, librum queque singularem ac

,, prium de materia scripsit, juvat ex e» nonnulla proferre,

3 qua. ad exquisitam propositae. questionis mac eed
conducant. Proxime post sequitur lemma istud, "Or; μὴ
ἀγέννητος ἡ ὕλη, μηδὲ κακῶν αἰτία. ἡ

Ibid. ἀγένητα] ἀγένητα cum v simplici, mon. facta, hic et
infra codices quidam tam scripti quam impressi presstant.
Verum, quamvis inter has voces, quemadmodum inter illas
εγονητῶν οἱ γενητῶν, theologi ante et post synodum Nicsenam
4listinxérint, id minus curasse antiquiores auctores, tam
:ethniói-quam Christiani, videntur, vel certe librarii qui
"epera illorum descripserint. Et ἀγέννητα hic quidem melius
-esse vidébatur. Sed Lucas tamen Holstenius, Dissert.
"Secunid in Loca Quedam Concilii Niceni. ad calcem Va-
lésianee edit. Hist. Eccl. Theodoriti et aliorum posita, cum

"harum vocum confusionem inter legendum animadvertis-
"set, corrigendas eas suasit.

7 [bid. οὐδὲ σὲ] Ita scribitur ἐμφατικῶς nonnullis in libris
pro ἐδέ σε, quod hoc loco editiones Eusebii Origenisque et
aliorum plereque habent. Supra enim posuerat hetero-
doxus apud Methodum, ἔδοξέ μοι συνυπάρχειν τι αὐτῷ (Deo),
ᾧ τοὔνομα ὕλη, ἐξ ἧς τὰ ὄντα ἐδημιούργησε &c. De Libero Arli-
frio p. 355. ed. Combefisii. Confer et Dial. p. 88. Ita hoc
Maximi loco dicitur heterodoxus proposuisse adjicere, duo
simul existere, qua ortu careant, ὑπάρχειν ἀγέννητα δύο ἅμα.

Ibid. 1. 8. ὡς «τάντως----δεῖ Myev] Ita ex Methodio edidi,
adstipulante Dialogo Contra Marcionitas, qui «πάντως γὰρ---
δεῖ λέγειν habet, dum apud Eusebium atque in Origenis

ANNOTAT. IN MÁXIMUM. 453

Philocalia, τὸ &ávro;—5i» λ. scilicet cum antecedentibus
conjungendum, scribitur. Quse quidem lectio, parum ex--
edita cum sit, duos interpretes Latinos, Joan. Tarinum
Philocalie editorem, atque Eusebii editorém Vigerum, in
errores duxit. Melius enim convenit cum argumentis,

quz sequuntur, altera scriptura ὡς τσάντως &c.

P. 431. ]. 11. αὐτὰ] .Methodianam prztuli lectionem al-
teri Eusebianc αὐτὸν, que in Preparatione Evang. et in
Origenis Philocalia extat. Habet αὐτῷ Dialogus.

Ibid. ]. 13. ἀλλ᾽ ἕν---γεννητά) Hunc locum usque ad vo-
cem γέννητα supplevi itidem ex Method?i opusculo. 'Pulgo
hzc sola ponuntur, ὡς οὐδὲ διάφορα μέρη τυγχάνοντα κατακερ-
ματιδόμενα εἰς σολλὰ γεννητά. Utinam longiora Methodli
excerpta superessent. Extat autem illud orationis mein-
brum, ἀλλ᾽ ἕν ix διαφόρων συνεςὸς, in Origeni ascripto Dia-
logo, etsi συνες ὡς ibi legitur, sicut γενητὰ. pro γεννητὰ apud

ethodium, qua$ quidém scriptura apud hunc auctorem
obtinet. |

P. 432. 1. 1. ἀλλ᾽ ἢ] Ita Phiilocalia et Methodtus. Abest
ἢ ab Eusebii Prep. edita, sed habet ἀλλ᾽ εἰ ejusdem codex
MS. Coll. D. Joan. Deficit inter hzec nobis Dialogus, us-
que dum venerimus ad' voces, εἰ δὲ κελχχωρίδϑδοι φήσει τις, ad
1n. 4. | |

Tbid. 1. 9. ἀλλὰ x, ττὐλείςων ὅσων] Ait ille, φαΐ Methodium'
apud Photium breviavit, εἰ δὲ xeywplSya] ἀπαιτεῖ ὁ λόγος, ὧά-
Aly τὸ χωρίξον ἀπδιτητέόν, ἕως ἂν ἀπειρῶν ἡμῖν ἀγένήτων ἐσμὸς ἀνα-
φανῇ. Statim post in illis; ὃν- γὰρ &c. vel subaudiendum
est λέγομεν aut φαμὲν, aut quid ejusmodi; vel dicendum ex-
cidisse δεῖ post τσροχωρεῖν.Ό. ὃ |

Ibid. k. 14. εἰπεῖν ἐθέλοι] Ita Methodius et Philocalia ple-
nius quam Eusebii Preparatio, quze prestat solum εἴποι.
vide et supra et p. 433. l. 15. Deficit inter hzc Dialogus.

P. 4383.1. 1. τὸ μήτε κεχωρίδγω) Ita posui ex .Methodió
Dialogoque, dum μὴ pro μήτε exhibet tam Eusebius in
Preparat. quam Philocalta Origenis.

Ibid 1. 2. à ἐν μέρει] Uniri velut in parte, vel ut pars
unitur parti. Est altera probatio ab altero modo unionis
per modum contigui, locatique et loci, quz et ipsà ad ho-
minem procedit ; supposita crassa illa :estimatione de Deo,
in qua erant Valentiniani. CoMBErisiUs Notis in Me-
thodium p. 463.

Ibid. 1. 6. χωρητὸν] Ita Methodius, Philocal. Dialogus-
que. Sed in Prep. Evang. Eusebius vulgo χωρητικὸν ha-
bét, alteram tamen prestante lectionem a/tero MSto Vi-
geri, cui in Notula eadem probata est.

Ggs3

454 ANNOTATIONES.
^o P.433, 1.12. καὶ ἐν ἀκοσμήτοις] Particulam καὶ ex Philo-
Ibid. 1, 15. εἰ μὲν γὰρ] Particulam γὰρ, qua: in Methodi

Phi jue extat, οὖν i
tamen fortasse par et equalc est, q nonnulli etiam
Philocalice codices, teste Tarino, exhibebant. — Porro αὐτὸν
ost μιχρότερον addidi ex Methodio et Di .

, P. 434, l. 1. εἶ ys δὴ] lta optime Methodius. Sed Pre-
paratio edita εἰ δὲ, ubi monuit Vi, δὲ mutandum inys
γε] δή. Extat δὴ in MS. Coll. S. Joan. et Dialogo, γε in
Philocalia.

bid. 1.2. καὶ δι᾽ ὅλης κεχωρηκέναι τῆς ὕλης] Hzec. addidi ex
Methodio Tiolagique, dos in ceteris itum est

Ibid. 1. 5. οὐκ ὑποχωρήσεως τόπον] Ait Vigerus, An-
nott. in Euseb. Prep. Evang. hec argumenta nonnisi ad«
Dcum fingerent, momenti quic-

quam habere posse. Firmissima autem hzc esse adversus

id.1.9. ἐν αὐτο Prepositionem ἕν, quam deesse nota-
verat Vigerus, ex

continente aquam." ΑἹ vero
verba ipsa, ἐν τόπῳ εἶναι, in loco sibi peculiari seu proprio
aliquem ita versari significant, ut ille alias omnes corpora-
les substantias eodem loco excludat.

Ibid. 1-36. ὅλην γὰρ συνεῖναι ϑέλεις] συνεῖναι ex Dialogo pro
εἶναι, quod ceteri habent, recepi. Sed apud Photium
thodii epitomator posuit ὕλην ὑποτιϑέμενος. Putabat Vigerus,

ui εἶναι invenit, disputationis hujus ordinem postulare, ut
dim hic inseratur.

P. 435. 1. 3. ix τῶν Umogávrav γενητῶν ὑπονοῶν} Apud Me-
thodium ὑπονοῶν pro ὑπονοεῖν inveni. Inserit quidem Dialo-
Eus ϑέλεις ante ὑπονοεῖν, et particulam xal ante ἐγέννητον seu.
ἀγένητον, quemadmodum ibi scriptum est, sed frustra pro-
fecto. Atque legendum opinatur Combefisius ad Metho-
dium, ἔξω τῶν ὑποςάντων γενητῶν, pro. ix τῶν ὑ. y. quod non
probo. Mox vocem ἀγέννητον post αὐτὴν ex eodem Me-
thodio supplevi, quam hoc loco desiderari jam viderat Vi-

gerus. .

IN MAXIMUM. 455

- P.435. 1. 8. ἔρχεδγαι δοκῶ) ἔχεδδαι Eusebius in Prep.
Evang. impressa, quod tamen corrigend. ex altero suo
MS. et ἔρχεδγαι reponendum, notavit Vigerus, hancque ait
lectionem etiam Montacutii librum reprasentasse. Quod
ad vocem δοκῶ attinet, in ea Dialogum secutus sum. Prep
enim Evang. et Philocalia habent μοι δοκῶ, preestatque Me-
thodius μοι δοκεῖ, quod nimis cito post sequitur ad lin. 12.
ubi tamen νόει pro μοι δοκεῖ Philocalia exhibet.

Ibid. l. 10. ἐκ τοῦ ὕλην αὐτῷ ὑποτιϑέναῃῇ αὐτὸν, quod habet
Prep. Evang. mutavi in αὐτῷ ex fide ceeterorum. Ita infra
habes ad p. 438. 1. 10. ὕλην αὐτῷ eorásiav. Ceterum de
re ipsa bene Tertullianus adv. Hermogenem cap. 10. Ergo,
inquit, (scil. Hermogenes) er mihilo faceret (Deus), ut
«mala quoque arbitrio ejus imputarentur ? Magna, bona
Jide, cccitas hereticorum pro hujusmodi argumentatione,
cum ideo aut alium Deum bonum et optimum volunt credi,
quia mali autorem existiment creatorem, aut materiam cum
creatore proponunt, ut malum a materia, non a creatore de-
ducant, quando nullus omnino Deus liberetur ista quasti-
one, ut non autor mali videri proinde possit, quisquis ille
est, qui malum etsi non ipse fecit, tamen a quocunque et
unde passus est fieri.

Ibid. 1l. 12. μοι δοκεῖ] Post hec additum est apud .Me-
thodium, sed ex nota marginali, ni fallor, textui inductum:
"Ori εἰ τὰς ποιότητας μὴ οὔσας ἐδημιούργησεν ὁ Θεὸς, X, τὰς ἐσίας
ὁμοίως. Spectantur nimirum, quz sequuntur.

Ibid. l. 14. τὴν τοῦδε ToU κόσμου γένεσιν] Ita ex Philocalia
edidi. Sed τήνδε ro) x. y. Prep. Evang. et τὴν τοῦ x. y.
Methodius atque Dialogus. Habes autem infra quoque ad
Pag. 445. lin. 11. τὴν τοῦδε τοῦ κόσμϑ γένεσιν.

bid. 1. 17. ποιητὴς] Ita omnes preter Prep. Evang. δὰ
" quam tamen Vigerus ex altero MS. τοοιητὴς pro ποιότης le-
gendum monuit.

P. 436. ]. 2. δοκεῖ σοι----Ὑεγονέναι 5 9oxei.] Ita locum ordi-
nant Methodius Dialogusque ; idque melius quam vel Eu-
sebius qui in Prep. Evang. habet δοκεῖς μοι----γεγονένοι 9o-
κεῖν, vel Philocalia, ubi extat, xal σοὶ---- γίνεόγαι δοκεῖ.

Ibid. ]. 5. μήτε i£] Ita Methodius et Dialogus pro μὴ ἐξ,
qgod Prep. Evang. et Philocal. Mox addunt iidem Me-
thod. et Dial. verbum ὑπάρχουσι post illa μήτε ἐκ τῶν ἐσιῶν.

Ibid. 1. 9. ἀδύνατον εἶνοι ἐξάξω Hoc sine addito PAilocal.
Dialogus, scriptusque Eusebius in Coll. S. Joan. et Metho-
dius, nisi quod ab hoc auctore verbum abeft εἶνω. Sed in
Prep. Evang. edita premittitur istud, συλλελόγιςαι ὡς dx,
ubi notat hzc Vigerus : * Corrupta ista sunt, nec saniora

cg4

M. esse, clarius luce constat.

436. l. 10. ἀλλ᾽ à μὲν περὶ τούτου λόγος ὧδε ἐχέτω.
cessio non est, sed quasi transitio, VIGERUS.. H
que particula ὧδε, ut fere fit, ad sermonem spectare.
quentem, non praet tur.

eritum,
Ibid. l. 15. οὐκ ubeidos Uer Ἐπ IEe eum

Mere eed pene DU .
mE M
Sicut statim ante, ἐξ οὐ πόλεων pro οὐκ ἐκ τ.

nobis inter hzc verba Dialogus Ori, VPBCRIDE Rar.

bus. πρὸς τοῦ Θεοῦ ad 1. 10. usque ad illa οὔτε γὰρ φόνος ad.

Verre id πῆς ἐν τῇ οὐσίᾳ sus]
A97» 1.4. a τέχνη τῇ οὐσίᾳ τέχνην

Pro his omnibus ge πῆρ πον Metha- |

di Photianus ive t4 get notavit ; |

** Quaeritur, num ars ex jacente. arte fiat, in. habente,
“ὁ velut ex arte quam artifex Subetantaliter habeat, ut istà
** solutio contendit; vel ex nihilo. sui, tanquam verum. ac-
* cidens, quod tantum sit, cum in substantia aliqua fuerit.
“ὦ, factum, quod. Methodius intendit, ut eo evincat, posse.
** Deum aliquid majus; nempe ex nihilo etiam subjecti et:

“ absolute, nec solum accidentia sed εὖ substantias creare.

** eoque non habuisse opus materia adjutrice."

Ibid. 1. 9. ἐκ. ὀσίᾳ τινι) Addidi ex Methodi. Excerptore
τινι, qui et. supra hàbet illud προσγίνεται. Pm γίνεται.

ΠΝ l 10. ἡ δ] Hoc posui pro ἣ δ᾽, quod in Prep.

. extat, nam et Pj Dlocalib. et Meiliodii Excerptor.
ck. ἡ δέ.

Ibid. 1. 11. ὅϑεγ τὰς τέχνας ἐξ οὐκ. ὄντων, &c.] Subtiliora.
sunt quam. solidiora. Ko enim ὑλώδεις isti mundum ex.
alio mundo, sed ex materia factum volebant: et satis, opi-
nor, vidissent, artes illas singulares.ac proprias non jam ex:
nihilo repente nasci, sed aori studio, continenti: usu, jni-.
probo labore, ac similium imitatione. paulatim excitari ac

rfici. VicERuUs. Hzc Vigerus ad Eusebii Preparat.

gendum monet Tarinus.in Notis in. Philocal. exsguxévag
δύναδγαι ex Philocalie Codd. Thuani pro «rsquxévog. γίνοβαι,.
qua tamen mutatione nihil opus videtur..

" IN. MAXIMUM. 457
P. 437. 1. 15. τῶ γὰρ δυναςὸν} Ita recte PAilooalia atque :

Eusebii MS. Coll. S. Joan. Sed Prep. Evang. edita Me-
thodiique Excerptor Photianus τὸ yàp. ὃ.

. 438. l. 5. οὕτω προλαθὼμ] Clarius esset οὕτω «ydp «po-
Aa6. Ceterum hoc argumentum firmius est. VrGERUS.
' Át vero hoc ipsum ad partes respondentis pertinere vide-
tur; conferas enim quz initio ponuntur sectionis prioris.
Itaque illa qua ad sect. septimam. sequuntur, fortasse ter-
tio cuidam interlocutori attribuenda sunt.

Ibid. 1l. 12. εἰ μὲν γὰρ. ἐκ. φιλονεικίας &c.] Ex Philocelia
* particulam γὰρ addidi, hec enim ejusdem interlocutoris

esse, cujus priora sunt, mihi quidem videbàmtur. [Inter
hzc non tantum in Dialogo adversus Marcionitas omnia
preterita sunt, verum etiam. a Methodii Excerptore omissa
universa sunt, usque dum venetis δά voces, καὶ τροσπλέκε-
ται» p. 440. l. 14. Plurima interea. hujusmodi. ornamenta:
qua Platoni summo. Dialogorum artifiei hic debuit Maxi-
mus, in opuscula sua transferre amat S. Methodius.

P. 439. 1. 8. eapag vo] Usitatius fuent πσαραςῆσαι!. V1-
GERUS. Quod de malis jam statuetur, dictorum ἐπανόρ-
ϑωσις. videtur. esse, quz initio sectionis. prioris de iisdem
malis prolata fuerant. |
P. 440. 1. 3. ἡ δὲ σωματικὴ σύςασις) Tta Philocalia: explica-
tius, quam Prep. Evang. in qua.solum extat αὕτη δέ.

Ibid. l 7. κακὸν. δὲ ὁ φόνος----φόγος} Ita: legitur in. Philo-
cal. et Preparatione Evang. Coll. S. Joan. MStu, preter-
quam quod in hoc codice κακοῦ pro κακὸν perperam: poni-
tur, perinde atque in editis, ubi verba quoque οὐσία ἔςαι ὁ

φόνος, ἀλλὰ μὴν ὁ φόνος, propter repetitas voces omittuntur ;.
cui quidem lacune mederi voluit Vigerus legendo; ei δὲ μὴ"

ὁσία! τὰ xaxd, κακὸν δὲ ὁ φόνος, ἐνέργεια Sc.
Ibid. ]. 9. ἐσίας] Hoc ex Philocal. pro ἐδίαν aocept.
Ibid. l. 12. ἀλλ᾽ ἔργον τὶ τῆς οὐσίας) Ex eodem libro τὶ
sumptum addidi. ὁὃΘο
Ibid. 1. 14. ἀγαϑὸν διὰ τὸ ἐνεργεῖν &yaSoy] Ita plenius et
emendatius Philocal. pro δι à εὐεργετεῖν, ἀγαϑόν.
Ibid. 1. 15. τῇ dela) ἢ. e. homine, qui σία est. Vid. in-
fra. |
Ibid..1. 16. : ἅτινα αὐκ. ἔςιν αὐτή.) Ita. Philocal. sed αὕτη pro
αὐτὴ in Prep. Evang: extat. Verba omisit Mefhodii: Ez-
cerptor Photianus, qui inter hec orationem resumit.
P. 441. 1. 10. εἴ τινα ἕτερον---αἴτιον &c.] Hic τι pro τινα
habet Methodii Excerptor. Loci. sensus videtur esse———
utrum alium quem. fingas malorum auctorem, praeter. actio-

aS o ANNOTATIONES

Evang. ἔγαι ex caeteris recepi.
P. 442.1. 3. ἔσονται καὶ Visa et Ita locuni restitui
E gine b nta Ma nii Pro vocibus enim καὶ £ay-

prestat τότων Pr. τ. Methodii lor,
Ens autem gerent Dr ou Veces ait «'A ps
fuisset,

** videtur ista conclusio. Referendum enim |

** hominis quoque naturam, pro tanta rerum istarum et ac-
* tionum mutatione mutari, quae sui | tantopere dissimilis
* esse toties et inciperet et et desineret."

Ibid. l. 8. ἕκαςος ὑπάρχει κακὸς, ἃ δὲ ἐνεργεῖ] Supplevi heec
ex Methodi tore sumpta. dduatmar ultima. verba,

yore P Methodian! Ez

Tbid. 1. 11. ves Ope Με T Rroerpipris additum
est.

Ibid. l.13. Τὸν μὲν πρὸς τὸν &c.] Videtur hic esse
tertius collocutor, cujus mentio initio fit, (scil. ad p. 256.
Methodiani libri De Tier "Arlitrio) ut heresi la-
borantis atque Valent. qui modum alium tuendi errorem,
sOcio pene revicto, suggerat. CownErts. Notis in Me-
thodium p.464. Extat in Excerptis Methodianis, ἐξ ὧν mpo-
λαβὼν ἔδωκε τῷ λόγῳ loco horum, ἐξ ὧν τπσροὔύλαδες τῷ λόγῳ.
Ita Platoni solenne est, scenz sus unam aut plures perso-
nas inducere, quee alteri disputatori opem ferant laboranti
et ad incitas, ut aiunt, redacto.

Ibid. 1. 14. σεποιηκέναι δοκεῖς] Lectio hsec Methodiami
Excerptoris est atque Philocalie. Extat in Prep. Evang.
ππεποιῆδγαι δοκεῖς, Deficit inter hsec verba Dialogus.

Ibid. 1, 17. ἔξαῇ Hoc ex Methodii Excerpto et Philocalia
pro is» sumpsi.

P. 443. ]. 2. . οὐδὲ fugi] ] Propter verba, quie sequun-
tur, καὶ yàp ἂρ ἐν ᾧ ἄποιον εἶναι λέγει, videtur vel legendum
ὀδενὶ γὰρ ἔνεςιν, vel addendum τις ante λέγει, prout in Latinis
cdm duxit Vigerus. "Eg: pro beg; in libris legitur
nonnullis.

Ibid. 1.3. οὐσίας] Pro αἰτίας habent istud Methodii Ex-
cerptor, Philocalia edita, cum ejusdem Exemplarilus MStis,
qui in τῶν ΡΩΝ Νονο εἰ Biblioth. Bodl. servantur ; ad
marg. Evang. a Vigero idem adpositum est.
Sed airi Philoccli MS. Coll. Trin. Cantabrigiee et Hn
Evang. cum edita, tum scripta in Coll. 8. Joan, Bapt. Al-

IN MAXIMUM. 459

teram tamen lectionem in codice suo invenisse videtur
Georgius Trapezuntius Preparationis vetus Latinus inter-

res. |
Ρ P. 448. ]. 15. ττιαρὰ λόγον] Ita ex Philocalia edidi, etsi
«apáAoyoy Preeparationis lectionem in hunc modum expo-
nit Vigerus comprobante etiam Gul. Spencero, qui PA?lo-
caliam post Tarinum edidit. * Hic ἀφορμὴν, ait Vigerus,
*€ pro eo sumi arbitror, quod medium vulgo Logici nomi-
- * pant, ejusque tam in majori quam in minori collocatio-
* nem : g«g&Aoyov autem ἀφορμὴν, Sophisticam et ἀπατητι-.
“ χὴν argumentandi rationem, qua quis velut ἀφορμῇ qua-
* dam, ad facilius alterum in errorem inducendum-abuta-
** tur. Quales ἀφορμὰς Socratici captare videbantur." Hc
Vigerus, sed desideratur hujus usus vocis ἀφορμὴ exem-

lum. Et Philocalie interpretem Tarinum in hoc quidem
oco vertendo magis sequendum puto, verbis ab eo ita La-
tine redditis, etsi enim qui querit, rem aliter, ac par. est,
definierit, indeque alteri ansam prebuerit quodlibet conclu-
dendi, non idcirco auditori persuadebit. Scribitur autem in
Philocal. τούτῳ x. τ. &. τεείσει pro τοῦτο. verum aliter ejusd.
MS. Coll. Trin. Cant. B

P. 444. l. 1. ἀλλ᾽ εἴ τι δοκεῖ &c.] Ánte ἀλλὰ minori tan-
tum distinctione opus est: pro εἴ v; vero, malim εἰ, ὅ, τι.
VicERUS. ÁAmplectenda est emendatio Vigeri. Clausula
autem sententiz in Philocalia sic legitur. τοῦτο λέξει exapdov..
δυοῖν γὰρ S&repoy ἔξω. Ejusd. porro duo codd. penes Thua-
num, larino teste, pro λέξω habebant δείξειν quod quidem
verbum additur in Cod. MS. Coll. Trin. Cant. Deficit au-
tem inter hec nobis non Dialogus tantum sed et Methodi
Excerptor ; quod valde deflendum est.

Ibid. 1. 3. ἢ γὰρ πρὸς ὃ κινεϊδγαι δοκεῖ &c.] Habet x, ante πρὸς
Philecalia. Haud incommode. Sed reponendum puto
propter illa ad 1. 15. superioris pag. τροσξζητῶν pro «pis,

oc sensu, aut enim cum altero disserens audita questione,
wc agitata est, maximum habebit beneficium. Olympio-
dorus Praefatione Scholiorum in Gorgiam Platonis, quam
olim ex MSto edidi, posuit ἐντεύξεις καὶ ϑεωρημάτων κινήσεις,
colloquia et speculationum agitationes, sive. speculationes,
$. ii. p. 563. et Eunapius, de Chrysanthio philosopho,
οὕτως ἀλλοιότερός Tig ἐν ταῖς λογικαῖς κινήσεσι ἐφαίνετο p. 151.
ed. Commelin. Interea legisse, vel legere voluisse, οὗ pro
ὃ Genebrardus videtur, qui Philocaliam Latine interpreta-
tus est, sic enim vertit, Nam vel auditor ex quo videtur
anoveri plane proficiet.

Ibid..1. 9. λέγομεν] Hoc ex Philocalia sumptum addidi.

450 ANNOTATIONES

P. 444. l. YI. ἵνα δὲ μὴ ἐμαυτῷ κατασχευάξ.] Tta. Philccal,
et Preeparationis MS. in Coll. D. Joan. Exhibet liber edi-
tus, ἵνα δὲ καὶ μὴ κατασχευάξ. Mox addidi μοι post ἀπόκριναι

d. TAS apri] Hane: Philscalie Ἵν pretuli
4216: Ic calice lectionem.
alteri ioris p) rére.

P. 445. 1.4. καϑ' à;] Anne legendum καϑ' ἣν, quod qui-
dem simili in causa habes infra ad lin. 11?' Preestatque
καϑ' ὅπερ Dialogus. Sed tamen ferri potest lectio altera
καϑ' ἃς, quam ceteri exhibent. Vi ue Delaruzum in
Cr aes suam ejusdem Origeniani Dialogi ex rd.

lem scripturam quasi optimam recepisse, x .

Ibid. 1. Spr Ἵ ἐν idum eer Vide Statim

ἐφ᾽ ὧν pro & ᾧ ex Philocal. Meti : ore, Diu-

et seripta Preeparatione Evang. in Coll. S. Joan.

recepi. Mox autem λεγόμενοι habet pro-ysvipevo: Met liodii
tor.

Toid. l. 14. Λέγε δή: ΕἸ ὁμοίως &c.] Tta ordinare locam

post Dialogum, ut fecerat. Vi, B Latina interpretati-
oue sa, malui, quam cum Prep. Evang. Λέγε δὴ, εἰ ὁμοίως
&c. in Grecis prestare. Philoc. habet Λέγε δὲ, ὁμοίως εἴ.
-- P: 446: 1: 5. iia ὁ Oe] Tta Philocal. et Methodii
Excerptor. Sed Prep. Evang. ἔτρεψε ὃ Κύριος, cujus MS.
im Coll. S. Joan. verba omisit propter illa τὰ κακὰ hic repe-
tite

Teid. 1.6. οὐ | Hoc posui pro f; ydp, quod in textum"
Prepurationis rd e Vigerns, ut Puch ejus inter»
pretatione constat. Certe non tantum Philocal. οὐ pre-
stat; sed etiam edita a. Rolerto. Stephano Eusebii Prepa-
ratio.

P. 447. . 8. κἀκεῖνο] Ita omnes preter Prep. Evang. in
qua extat xdxeiva.

Ibid. 1. 15: διαχριϑῆναι] διακοσμηϑῆναι, quod' praestat .Me-
Htodii Excerptor, Combefisio magis probatur.

P. 448.1. 3. τὸ μήϑ᾽ ἑνὸς} Ita Preparationis MS. Coll. S.
Jéan. et τὸ μηδενὸς Philocal. sed τὸ ps3" ἑνὸς Preeparut. edita,
ubi Vigerus, * Legendum videtur μηϑ' ἑνὸς, vel unico verbo
Dome" Nihil ad rem habet MetAhedii Excerptor, vel:

Ibid; 1. 6. ἐπ᾽ εὐεργεσίᾳ] Cum in Preparatione' edita kw
εὐεργεσία hic exstitisset, idcirco, quod sequitur, monuit
Vigerus. ** Sensus postulat iz siecle, proxime cum sé-
* quitur ἐπὶ χείρονι." —Extatque lectio ipsa in MS. Col.
S. Joan. necnon in Philocal. Dialogo, Methodiique Ex-
cerptore, preterquam quod Philocaliae MS. Coll. SS: Trín.

[ mod

IN MAXIMUM. «61
Cant. in textu suo habet &reSaj ἐπὶ mendose pro ἐπ᾽ «ós9-

yes ia.

P. 449. l. 1. δυνάμενα) Preeparatio δυνάμενοι, ubi Vigerus;
* Praestat omnino δυνάμενα, ut referatur ad ταῦτα non ad
* Oei." Atque extat hzc lectio in PAilocal. et Dialogo.
Verba hic praeteriit nonnulla Methodi Excerptor. Statim
ante restitui τὸν ante σὸν, quod omiserat Pigeriana Preop-
parat. editio.

Ibid. l. 7. σύνϑετος δὲ ὁ κόσμος &c.] Cum verba quee se-
quuntur omnia a textu abessent, ἀδύνατον τοῦτο ἐξ ὕλης γεγο-
γένρῃ λέγειν------τὴν σύγασιν ixay, ea Methodiani Excerptoris
solius ope restitui, in quibus tamen r&rov analim legere pro
τοῦτο. Deerant autem verba in Preparatione et Philocalia
propter τὸ ἁμοιοτέλεμτον. Desieratque Maximum describere
Dialogus Origeni ascriptus. Ita vero in Annott. ad Pre.
Evang. Vigerus, ** Mutila ista sunt. Commode sic ex-
* pleas, τρῶς δὴ σύνϑοτός ἐςὶν ὁ κόσμος, καὶ ὅτο. Ἐπ Trape-
zuntii quidem versio, qui Eusebianum opus ante Grace
illad editum interpretatus fuerat, Vigeri emenudationi f&-
vet, Codex interea Preparationis in Coll. S. Joan. serva-
tus locum hoc modo ordinavit, cóv9erog δὲ ὁ κόσμος xal ἀκ
διαφόρων 8. T. x. x. συνεςὼς, (Habet συνεςώς igiw Methodii Ex-
cerptor) τὸ σύνϑετον ἅπλων τινων μίξιν μηνεύει. Centerum in
vocibus, τὸ γὰρ σύνϑετον scribitur in. Preeparat. edita viv pro
τὸ, ubi tamen Vigerus τὸ rescribendum admonuit.

Ibid l. 13. ἥν &ore xa3' tevra] Negari facile posset, quad
hic assumitur. VIGERUS.

Ibid. ], 14. ἡ ὅλῳ} Ita hic et loco ad 1. 17. scribitur in
Codice Coll. S. Joan. et Philocalia, sed 84 Preeparatione
edita utroque loco abest axticulus; posteriorem quidem -
omisit Methodii Excerptor.

P. 450. 1. 4. ἥν δὲ &ysvyvyra] Hoc supplevit Methodii Ez-
cerptor ; itidem particulam καὶ in vocibus δύο καὶ μόνα. Ha-
bes initio Maximiani Fragmenti, ὅπερ οὐ μέχρι ταύτου lgarrey
x«l μόνου. pag. 422. lin. 8. Ceterum desunt plurima in
ipsis illis Methodianis propter τὸ ὁμοιοτόλευτον.

Ibid. l. 5. ἵνα τοαρήσω---ὴ εἶδος) Hoc totum cum supple-
visset Methodii Excerptor, αὐτὰ pro ὄντα legendum cen-
su

Jj.
Ibid. 1. 6. δοκεῖ δέ σοι μηδὲν &c.] Haud smnplieem esse
materiam, auctor iterum probaturus est.

Ibid. l. 11. Οὐκοῦν εἰ μηδὲν τῶν ὄντων αὐτὸ ἑαυτῷ &c.] Et
bec consequentia oppido quam infirma. Tots enim hac
ἀντιμάχησις est, κατ᾽ εἶδος non xa3 ὕλην. ViGERUS. Gemi-
num quid monuit scholium ab H«escbelio in Notis ad

462 ANNOTATIONES

Photium pag. 82. allatum ; εἰ xarà τὴν ὕλην, ἀλλὰ μὴ xarà
τῶν ποιητήτων (an rdg ποιότητας ὃ) $ ἀντίϑεσις ἦν» ἰογυροὶ oi
. i.

P. 450. l. 12. ἀλλήλοις δὲ ταῦτα ἀντίκειται) Debeo hoc quo-
que Methodianis. .

Ibid. l. 14. δοκεῖ σοι τὰ μέρη μὴ ἀναιρετικὰ &c.] Sibi vult
illud responderi quzstio, partes materiales non alteram
alteri ferre exitium. —Conferas quas infra occurrunt ad
pag. 451. lin. 2. Rem aliter administravit in interpreta-
tione Vigerus.

* bid. 1. 16. οὕτως ἔχω] Ita Philocal. et Methodi Ex-
cerptor. pro οὕτως ἔχει. Verba conferas quz supra habes

ad τ 435. lin. 8.
'. [bid. l. 17. ἀναιρετικὸν)] Ita. Philocal. et Methodii Ez-
cerptor pro &varpexlixóv. Seepenumero in verbis ante positis
ἀναιρετικὸν habetur.

P. 451. 1. 2. τὰ δὲ τῆς 9Axc—ig:y] Hoc membrum oratio-
nis Philocalia supplevit. Hodie enim a Preeparatione
Evang. abest, olim vero fortasse Georgius Trapezuntius,
qui Eusebium interpretatus est, in codice suo simile quid
àAnvenit. Habet quoque Method?i Excerptor, ταῦτα δὲ &yai-

perixà τυγχάνει.

Ibid. 1. 5. οὐδ᾽ αὐτὰ ἔσοντωι ὕλη] Suspicetur quispiam ]le-
gendum esse, οὐδ᾽ αὐτὰ ἔσονται ὕλη μία, ut supra ad lin. 11.
Et Genebrardum video, qui PAi/ocaliam Origenis e codd.
MsStis interpretatus est, ita vertisse, non erunt unius mate-
rice, neque una materia. Sed nihil mutandum. Vid. infra.

[bid. l. 13. τὸ μὴ εἶναι τὴν ὕλην δείκνυται) Georgius qui-
dem Trapezuntius, quem: plus semel commemoravi, lo-
cum ita Latine expressit ; Cum autem alice rerum aliis
opponuntur, non eadem esse videtur materia omnium. In
omnibus tamen libris lectio recepta extat, neque etiam
Genebrardus ille in PAilocalia sua hic quidem diversum
quid posuit.

Ibid. l. 14. δείκνυται. In Preeparatione Evang. Eusebius
addidit ; Τοσαῦτα καὶ ὁ τοροδηλωδεὶς συγγραφεύς. In Philoca-
lia autem scholium hic adjectum est, de quo dixi supra in
Monito, Ταῦτα ἀπὸ τῷ ζ΄. λόγϑ τῆς Εὐσεδία τῇ IlapQiAe εὐαγ-
γελικῆς τοροπαρασκευῆς ταρεκδέδλητα.. Μαξίμου δέ εἰσιν, ὥς φη-
σιν ὁ αὐτὸς Ἐσέξιος, οὐκ ἀσήμου ἐν τοῖς Χριςιανοῖς συγγράφεως
(in verbis τῇ ῥήσει premissis). αὐτολέξει δ᾽ εὕρηται ταῦτα κεί-
μένα, καὶ ἐν τῷ ᾿Ωριγένους ττορὸς Μαρκιωνιςὰς καὶ ἄλλους αἱρετικὲς
διαλόγῳ, Εὐτροπίου δικάξοντος, MeysSiou δὲ ἀντιλέγοντος. Joan-
nes Tarinus, qui scholium edidit, ait; summorum theo-
logorum, Basilii et Gregorii, qui Philocaliam ex variis Ori-

IN MAXIMUM. 463

genis comment. excerpserunt, hanc esse, non exscripto-
ris alicujus, observationem, sibi satis probari tum formá
ipsius, tum quod in tribus codicibus (nescit, an et in om-
nibus) reperiatur. Certe in tribus illis, quos ego in usus
meos adhibui, eadem hzc annotatio adscripta est. Porro
alia preter Maximi isthec prorsus ejusdem argumenti
a Photiano Methodii abbreviatore afferuntur, quorum for-
tasse pars saltem eidem Maximo debetur, pariter ac non-
nulla que in integra parte ejusdem Operis Methodii De
Libero Zrlitrio comparent. Sed videsis Monitum Maximo -
| praemissum sub init.

S. SERAPIO.

VOL. I. Hh

S. SERAPIO.

S. HireRoNvwvs, Lib. De Viris IHllustribus,
cap. xli. p. 115.

SERAPION, *undecimo Commodi Imp. anno
Antiochi; episcopus ordinatus, scripsit Epistolam
ad Caricum et Pontium de heresi Montani, in qua
et hec addit: Ut? autem sciatis falsi hujus dogma-
Us, id est, nove prophetia ab omni mundo insaniam
reprobari, misi vobis /4pollinaris beatissimi qui fuit
in Hierapoli “Ἴδα episcopus litteras. (Euseb. v. 19.)
Ad Domninum quoque, qui persecutionis tempore
ad Judzos declinaverat, volumen composuit, et ali-
um de Evangelio, quod sub nomine Petri fertur, li-
brum ad Rhosensem Ciliciz ecclesiam, quz in he-
resin ejus lectione diverterat. Leguntur et sparsim
ejus breves Epistolae auctoris sui ἀσκήσει et vitae con-
gruentes.

* Annus xi. Commodi postquam solus imperasset, cum an.
Christi 190. vel 191. convenit. Hieronymum autem hoc loco
atque Eusebium, qui in Chronico ordinationem Serapionis an-
no x. Commodi apposuit, erravisse ostendit post Lequinium Ori-
ent. Christ. tom. ii. p. 703. Gallandius Prolegom. tom. ii. Biblio-
thece PP. p. xxii. ut Serapionis episcopatus initia in vir. vel vir.
Severi Imp. annum conferret, sive A. C. 199.

Hh2

S. SERAPIONIS

ANTIOCHENI EPISCOPI,

QUI FINE S/ECULI SECUNDI FLORUIT,

FRAGMENTA,

5 "; EX EPISTOLA AD CARICUM ET PONTIUM.
ὍΠΩΣ 4 καὶ réro εἰδῆτε ὅτι τῆς ψευδῶς ταύτης τάξεως
τῆς ἐπικωλεμένης νέας τοροφητείως (scil. Montanistarum
heresis) éCdzAuxraq ἡ ἐνέργεια wapa, πάση τῇ ἐν κόσμῳ
ἀδελφότητι, πέπομῷα ὑμῖν καὶ Κλαυδίου. ᾿Απολιναρίου

Ἰοτοῦ μακαριωτώτε γενομένα ἐν Ἱεραπόλει τῆς ᾿Ασίας ἐπι-
σκόπου γράμματω. Attulit hec Eusebius lib. v. Hist. c. 19;

ubi statim post addit :
Ἔν ταύτῃ δὲ τῇ τοῦ Σαραπίωνος ἐπιςολῇ, καὶ ὑποσημειώσεις φέ-
povraj διαφόρων ἐπισκόπων ὧν ὃ μέν τις ὧδέ τως ὑπεσημήνατο"
15 Αὐρήλιος Κυρήνιος μώρτυς ἐῤῥωσδαι ὑμᾶς εὔχομναι!" ὁ δέ
τις τοῦτον τὸν τρόπον' Αἰλιος Πόπλιος ᾿Ιόλιος ἀπὸ AsGeArS

Κολωνείας τῆς Θρῴκης ἐπίσκοπος" € ὁ Θεὸς ὃ ἐν τοὺς

Atque ut scintis, inquit, qua- In eadem Serapionis epistola

liter universa quae in terris est — leguntur subscriptiones variorum
20 fraternitas, operationem illam €Piscoporum. Quorum unus sub-
simulata factionis, que nova *C'iPSit in hunc modum: Aure-

prophetia nominatur, aversata tus Cyrenius pia opto vos
atque abominata est, beatissi- e e. r autem 300
1 ( modo: ZElius Publius J':;'ius

mi patris Claudii Apollinaris . . . :
25 qui Hierapolitang urbis in A- scopus colonie Deum qui lia

Fia episcopus fuit, literas ad vos elis est, quod beatus Sotas
u h3

de Jp irt 7 Nue tuni tene E ἘΝ

dor von, dn uo τος “τ UM τὰ AMEND CHEN
Wr ὡρίσαν, mPpruemuCur wm» cb amecme

ds Makpu "m p bo atum me OP 3E ταῖν STI Κα ἘΝ

n , Ptr ey pdt πῆνε ἅπας. ἐξ τε ane

V Ap Anl Pouryoo o0 Kurve
KC rnm nemo, gerne
μὴν γῇ ment ρέμα.

A qut nomen Merm Palas
Wei fiatim yytformovt, ^ rn
et ith γι mó poriny rond!
(a4, I perjryh Apri δ Υ̓ Ων
edi Het hmm nbn m feonyioribos
ΜΙΝ. wt "μήνα, Pogen adem
(ulti. WD im ttrinnott, nninti-
Hilt utto bots fidei eno

*09^ can ex no quae uhr dicta
", perypexerum «med
fiers barresum tunc ec- 39-

cultam tegebat, sterem ad. ves
venire propersbo. Proimde fra-

S. SERAPIO.

471

$9 προσδυκᾶτέ με ἐν τάχει. ἡμεῖς δὲ ἀδελφὰ καταλα-

,δόμενοι (for. legend. κατελάθομεν) ὁποίας ἥν αἱρέσεως 0

Μαρκιανὸς, xgj (for. ὃς καὶ) ἑαυτῷ ἠναντιοῦτο μὴ γοῶν ἃ
ἐλάλει, ὦ μᾳϑήσεαθε ἐξ ὧν ὑμῖν ἐγράφη. ἐδυνήϑημεν 9

: Κ 5 / NN No» ΄ ΜΡ
b wap ἄλλων T ἀσκησαντων αὐτὸ THTO TO εὐαγγέλιον, τδτες!
tapa, τῶν διωδόχων τῶν καϊωρξαμένων αὑτξ, ὃς Acxttrag

καλϑμεν (τὰ γὰρ πλείονα φρονήματα, ἐκείνων ἐςὶ τῆς

διδασκαλίας) χρησώμενοι παρ᾿ αὐτῶν διελϑεῖν᾽ καὶ eu-

pé τὼ μὲν τυλείονα τοῦ ὀρθοῦ λόγου τοῦ Σωτῆρος" τινὼ ὃ

10 τροσδιεςαλμένω, ὦ X, ὑπετάξαμεν ὑμῖν. Attulit Eusebius

lib. vi. Hist. cap. 12.

tres brevi me exspectate. Cum
autem deprehenderim cujus o-
pinionis et secte fuerit Mar-
15 cianus, qui et sibi ipse repug-
nabat non intelligens que di-
'ceret, sicut cognoscetis ex iis
qua ad vos scripta sunt. Mu-
tuati enim supradictum evan-
20 gelium ab iis qui illud didice-
rant et 'continua exercitatione
versaverant, hoc est a succes-
gpribus eorum qui Marciano

praiverunt, quos Δοκητες voca-
mus (quippe ex horum schola
plereque illius opiniones flux-
ere) legendi copiam nacti su-
mous τ et deprehendimus multa
quidem in illo: evangelio eum
recta Servatoris nostri fide con-
sentire: nonnulla vero discre-
pantia a recta fidei ratione ad-
Juncta esse, qu& et vestra cag.
sa sybjecímus. ' m

^ - "PSP .
ὃ .
"

Socratis historici testimonium de recta SEnaProxirs fide circa Christi
25 animam humanam, vide supra ad S. APoLriNARIS Fragmenta, p. 159.

ἢ

Bh4

á

Hiat ἢ ὡς ἐς μαμέρος. Days Heroes; ἐπεὶ δ Kiget s:
ἀπόςολος ὧν τῶ παντοκράτορος, ἀκετάλὴ πρὸς Ἑδραίυρ,
διὰ μεγριάνηταν ὁ Ἐαῦλος ὡς ἂν εἰς và ἔθνη ἀσεταλμό-
νὸς, dx ἐγγράφει darin Ἐδρωμν ardeo, διά τε τὴ;
vis τὸν Κύριον fiio, did ve τὸ. ἐκ “ερμσίας χοὴ τῶ, 1"
"Ectaler. ἐπικώλειν ἐθνῶν xéquua lera nj darísuum i ἃ

Hoc attulit Eusebius lib. vi. Hist. cap. 14.

Jam vero sícut beatus dicebat
Presbyter, qnándoquidem . Do-
minus omnipotentis Dei àpo-
stolus ad Hebraos missus fue«
rat, pre modestia Paulus, ut-
pote qui ad gentes erat direc-

tus Hebreorui apostólum se
rüinime inscribit; tum ob su-
am erga Dominum reverenti-
ain, tum quód ex aburidanti ad'15
Hebreos ipse gentium prece
et apostolus scriberet,

ANNOTATIONES

IN 8. SERAPIONEM ET ANON.
PRESBYTERUM.

— ——-—naÀ—

P. 469. 1. 6. Ὅπως δὲ καὶ τοῦτο εἴδητε &c.] Eusebius pras
misit, Τῶν δὲ ᾿Απολιναρίου κατὰ τῆς δηλωθείσης αἱρέσεως (80.
Montanistarum) μνήμην τρεποίητοι ἸΣαραπίων, ὃν ἐπὶ τῶν δηλου-
μένων χρόνων μετὰ ΝΙαξιμῖνον ἐπίσκοπον τῆς ᾿Αντιοχέων ἐκκλησίας
κατέχει λόγος γένεδγαι. μέμνηται δὲ αὐτοῦ ἐν ἰδίᾳ &xigoAT τῇ πρὸς
ἹΚαρικὸν καὶ Ποντικόν' (Ποντίον Niceph. Hieron. Eusebusque
infra lib. vi. cap. 12.) ἐν 3 διευϑύνων καὶ αὐτὸς τὴν αὐτὴν αἵρεσιν
ἐπιλέγει TaUra* ὍΠΩΣ δὲ. καὶ τοῦτο εἴδητε &c. “ροϊιηιηαγὶϑ
autem scriptorum adversus supradictam lueresim mentionem
facit. Serapio, qui circa luec tempora ntiochenee ecclesice
episcopus bost Maximinum fuisse dicitur. Nam in epistola
quam ad Caricuüm et Ponticum scripsit, eandem refellens

resim Zpollinarem nominat his verbis: ATQUE vut
sciatis, inquit, &c.

Ibid. εἰδῆτε] Hanc R. Stephani lectionem, quam exhibet
Nicephorus, revocavit Strothius. Potro Hieron. et Rufinus
habent sciatis. Sed Valesio ex scriptis suis, quantum cons
jicere licet, ἴδητο ponenti, patrocinatur cod. Bodl. seu Savil,
et, ni fallor, cod. quoque Norfolc. |

Ibid. I. 7. ἐπικαλουμένης νέας τοροφητείας.} Tertülianus de
jejuniis initio. Hi Paracleto controversiam factunt : prop-
ter hoc nove prophetice recusantur. Et in lib. iii. contra
Marcionem sub finem de celesti Hierusalém loquers.
Hanc οὐ Exechiel novit, et apostolus Joannes vidit, et qui
apud fidem nostram est, novce prophetiee sermo testatur, ut
etiam effigiem civitatis ante repreesentationem ejus conspectui
futuram tn signum predicarit.. Et in libroiv. cap. 22. Kt
in lib. de Resurrectione carnis sub finem. Hieronymus in
Catalogo ubi de Gaio. Firmilianus quoque in epistola ad
Cyprianum. J/ qui Cataphrygas appellantur, et novas
prophetias usurpare conantur. Et rursus in eadem epi-
stola. Plane quoniam quidam de eorum baptismo dulitant;

-

474 ANNOT ATYIONES

qui etsi wor). progdetes vecitnxut. δε. eunm mmcur m

adeertus Cacaphc gas SCIES, ML. prOuumm mt XS IIIDUUE
Mascodizm, ae. κατ αλαξαν ny κατα [ματα mhrzsw am mt

vias ταύπες, οὔχ sé me mri φαε, πριρχειίας, ἕκε. Ὁ mncem cm
vri wgror m pezíacomc Βαανα, SL hc

petus et f Leque et “τι, qaa τὰς ὅν ταῖν“ κι. σις
et vwv/ms mas ῥα εν repe m2iss&s εἰ ασιασιξιαιδεε τε Rnum-
famu, &c. quam quidem przíationem Δ Moecanmce uus-
das scri esec non dubsto. Nam et στε 3r üs-
(ει, uli dicit : Sed viderit qui auem ctacew: mins
unix vrncti pro cetatiEus judicent temporum ; cem marmnz
repulanda sint noviliora quaque ἄς. Psyvcha os casam aula-
Ulfur. VALESICS. ἐκιλεγιρμένες edi. Sep. Sec exu
eto Falekiann ima epény ic Narph ct codicum mtra.

Nob rorum.

, V. 469. 1. 8. “παρὰ πάσῃ τῇ ἐν κόσμᾳ ἀδελφότητ.) παρὰ nay
ed καρὰ codieca Mas. ἀνὰ Tip οἰκουμενρ ip cd. BH. δαιφὰ.
Med. Fuk. ac Sasilü scraptum

τὴν οἰκευμόνην ὅλην, non agnoscunt ; quod conarmat
finus. VAULEs1US, Notat Strothius, lectionem recep-

tam haberi in codicis Veneti Lectt. εἰ Nicephoro, quabus
addas «od. Norfolc. prater Savil. illum seu Bodl. Habet
autem Nicephorus ἐν τῷ χύσμῳ. Porro vertit Rufinus, quas
inveniesct, waca τάχη τῇ ἀνὰ TYy οἰκουμένην οδῆν ἀόελξοτχτο
cujus interpretatio ita se habet, αὖ omni fraternitate quae
ἐπ univer so mund» est.

Ibid. ]. 11. γράμματα] Fortasse scripta potius verten-
dum. Vid. supra not. ad ArorrtiNARII Fragmenta,

» 160.

Ibid. ]. 14. ὑπισημήνατο) ὑποσεσεμείωτο MS. INorfolc. in quo
codice mox ταὐτὸν pro τοῦτον.

Ibid. ]. 16. ἀπὸ Δεδελτοῦ Κολωνείας τῆς Θράκης) Sic supra
innominatus auctor de Zotico episcopo dixit ἀπὸ Κομάνης.
et l'olycrates in epistola ad Victorem Papam Θρασέας ἀπὸ
Εὐμενείας. Multa hujusmodi ἐδνικὰ efferuntur cum przepo-
Bitionc, ut notavit Stephanus i in libro de urbibus. Debel-
tum seu Develtum colonia in Thracia memoratur a geo-
graphis, ct in nummis veteribus quos edidit Joannes Tris-
tanus. Anchialus quoque quz postea nominatur, urbs est
Thracia: satis nota. Sed non sine causa mirari subit, cur
in hac epistola Serapionis Antiocheni episcopi, subscrip-
tiones episcoporum Thraciz fuerint adject. Equidem si
conject urae indulgere licet, existimo episcopos Thracie
epistolai soripeisse ad ecclesias Asie et Phrygie adversus

IN S. SERAPIONEM. 45

prophetiam Montani. Eodem plane modo, quo presbyteri
jennensis ac Lugdunensis ecclesize super eodem negotio
ad illas soripserant, sententiam suam de nova illa prophe-
tia exponentes, ut supra retulit Eusebius. Certe has sub-
seriptiones ad calcem alicujus epistole adjectas fuisse do-
eet vel hec una Aurelii Cyrenii subscriptio, Zurelius Cy-
renius martyr, opto vos bene valere. Porro ipsius Serapio-
Bis epistole: episcopos illos subsoripsisse, nequaquam ve-
risimile est. Primo quia Eusebius 1d. non dicit, sed tan-
. tüm sübscriptiones plurium episcoporum in illa Serapionis
epistola eontineri, sicut Apollinaris Hierapolitani epistola
eidem Serapionis epistole subjecta fuerat. Hoc enim
eonsulto fecerat Serapio, ut plurium episcoporum auctori-
tate Montani sectam convinceret. Preterea qua ratione
fieri posset, ut episcopi Thracie subscriberent literis epi-
scopi Antiocheni ? Credibilius itaque est id quod dixi,
episcopos scilicet Thracize communi nomine scripsisse ad
ecclesias Asiz et Phrygiz. ^Quod'autem Baronius hzc in
Concilio gesta esse censet in Ánnalibus ad annum Christi
173. numero 19. d&gre id illi concesserim. | Neque enim
subscriptiones 1118 Synodicas literas sapiunt; nec Eusebius
ullum concilium vel in Asia ab Apollinare, vel in Grecia
coactum esse scribit. Sed nec Tertulliani locus ex libro. de
jejuniis quicquam facit pro Baronio. J4guntur preterea per
Grecias ila certis in. locis concilta ex universis ecclesiis,
per quee el altiora quedam in commune tractantur, et ipsu
repruesentatio totus mominis Christiani, magna venerattone
celebratur. Hic enim Tertullianus non de conciliis Catho- -
licorum loquitur, sed de conventibus Montanistarugn, ut
sequentia aperte demonstrant. VALEsrUS. Habet N?cepá.
ἀπὸ τῆς Δεδελτῆς pro ἀπὸ Δεδελτοῦ. CTillemontio in Mem.
Eccl. tom. ii. Art. S. Serapion, ut sentiret synodicam fu-
isse hujus epistolam, idonea causa videbatur episcoporum
in illa subscriptiones ; quas quidem in tomo ii. .Billiethecee
sue PP. omisit Gallandius, dum Serapionis fragmenta
una cum Valesii notis repetit.

P. 469. 1. 17. δῇ ὁ Θεὸς ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς] Similis est haec
jurisjurandi formula verbis conceptis Clementis, non Ro-
mani sed Alexandrini, etsi aliter sentiunt. nonnulli, apud
Basilium Magnum De Sp. Sancto cap. penult. quie qui-
dem sanetissimam Triadem testantur ; φῇ ὁ Oi. xal. ὁ
᾿Ιησοῦς Xpigóc, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ayiov. |

P. 470. 1. 1. ὁ ἐν ᾿Αγχιάλῳ] Id est.episcopus Anchiali,
quod est oppidum in Thracia ut dixi. At Christophorso-
nus hec ita vertit, quasi Sotas. in-.urbe. Anchialo. deme-

“26 ANNOTATIONES

nium Priscille ejicere voluerit, quod falsum est. ΝΕ
enim exce Anim venit ; — epi Fes
nove illius etim excitus, ex Thracia rygiam
navigaverat, UH Priscillam, non divino Spiritu; sed ἃ.
d:emone agitari cernens, eam exorcismis purgare tentave-
rat. Non solus autem Sotas, sed et plurimi alii episcopi
in Phrygiam tunc temporis profecti sunt, ad prophetiam
illam de propinquo examinandam, ut diserte testatur ano-
nymus ille scriptor in cap. 16. supra. Porro notandum est,
Sotam mortuum jam fuisse, cum hzc scribebat JElius Ju-
lius. Qnod satis indicat vox illa μακάριος, quam Greci de
mortuis solent usurpare. Quod si Botas adhuc super-
fuisset, ipse profecto hanc rem subscriptione sua firmas-
set. "Sic etiam intelligendum est, quod Serapio Apollina-
rem μᾶχαριώτατον appellat, quippe qui jam vivere desiisset.
VarEsius. De usu vocis wx ad Droxvsii Co-
RiNTHII Fragmenta supra aliquid notavi, 17).

P. 470. 1. 2. τῆς Πρισκίλλης] Haec Priscilla, seu. Prisca,
uti nonnulli eam nomine appellant, altera fuit ex duabus
illis vel tribus mulierculis, que Montanum sectabantur,
Alteris duabus Maximilla et Quintilla nomina erant. Hu-
jus quoque historia: de demone Priscille mentionem duo
alii scriptores apud Eusebium fecerunt, Apollonius et
Anonymus contra Cataphrygas. Vide infra. De alia au-
tem quadam pseudo-prophetissa in Cappadocia simile

uid agente mentionem facit Firmilianus apud Cyprianum,

;pist. 75. ait enim, ab exorcista viro probato convictum
fuisse spiritum, quo illa ferebatur, malum, qui subtili fal-
laci etiam hoc paulo ante preedixerat, venturum quendam
eversum et tentatorem infdelen. p. 146. ed. Baluzii, seu
Benedictin. Catholici nimirum spiritum erroneum objur-
[ow et loqui ulterius prohibere soliti sunt, contra vero

ontanistee eundem ad loquendum plura provocabant.

Ibid. l. 4. i τοῖς δηλωϑεῖσι γράμμα» Forsitan Apollina«
rii scripta contra Montanistas hic designantur, que qui-
dem missa sunt a Serapione, quo certiores Caricus et
Ponticus fierent, quantopere universa ecclesia novam de-
testata sit atque aversata prophetiam.

Ibid. 1. 12. Ἡμεῖς γὰρ ἀδελφοὶ &c.] Preemisit hzc verba
Eusebius fragmento sequenti : To) δὲ Sagamiawog τῆς περὶ
λόγος ἀσκήσεως, καὶ ἄλλα μὲν εἰκὸς σώξεδγαι eap! ἑτέροις ὑπομνή“
ματα" εἰς ἡμᾶς δὲ μόνα κατῆλϑε τὰ πρὸς Δομνῖνον ἐκπεπϊωκότα.
τινὰ wapà τὸν τοῦ διωγμοῦ καιρὸν ἀπὸ τῆς εἰς Χριτὸν ττίςεως ἐπὸ
τὴν Ἰουλαϊκὴν ἐϑελοϑρηνκείαν᾽ καὶ τὰ els liri καὶ Καρικὸν

ἐχκλησιαςικοὺς ἄνδρας, καὶ ἄλλαι πρὸς ἑτέρους δξιςολαί" ἕτερός τὰ

IN S. SERAPIONEM. 471

συντεταγμένος αὐτῷ λόγος περὶ τοῦ λεγομένου xarà Πέτρον εὐαγ-
γελίου' ὃν τοεποίηται ἀπελέγχων τὰ ψευδῶς ἐν αὐτῷ εἰρημένα, διά
τινας ἐν τῇ κατὰ 'Ῥωσσὸν eapgoixia, (urbs est Cilicie, notante
Valesio ad dextram intrantibus Issicum sinum, et alii qui-
. dem cum simplici σ scribunt, inter quos est Stephanus De
Urbibus, et Theodoritus in Religiosa Historia, cap. 10. et
ll.) τοροφάσει τῆς εἰρημένης γραφῆς, εἰς ἑτεροδόξους διδασκαλίας
ἀποκείλαντας" ἀφ᾽ οὗ εὔλογον βραχείας τσαραϑέδϑδοωι λέξεις, δι᾿ ὧν
ἣν εἶχε περὶ τῇ βιθλία γνώμην τοροτίϑησιν ὅτω γράφων: 'HMEIZ
γὰρ ἀδελφοὶ &c. Porro Serapionis multa quidem alia doc-
trinde monumenta penes alios exstare credibile est. Ea ta-
men ad nos duntaxat pervenerunt, quee scripsit ad Domni-
anum quemdam qui persecutionis tempore a fide Christi ad
Judeorum. superstitionem. desciverat :. Item. illa quee ad
Pontium et Caricum ecclesiasticos viros exaravit : alice quo-
que ad alios epistole. Preeterea liber de evangelio Petri,
quce in eo falsa erant coarguens. Quem quidem librum
composuit in gratiam quorumdum ex Hhossensi parcecia, qui
occasione illius evangelii ad doctrinam a recta fide alienam
declinaverant. Nec vero absurdum fuerit pauca quedam
verba ex eo libro commemorare, quibus ille quid de isto
evangelio sentiret, exponit in hunc modum : NOS enim
fratres &c. |
P. 470. 1. 13. τὰ δὲ ὀνόματι] τὰ δὲ ὀνόματα ed. Steph. Scri-
bendum puto ὀνόματι, ut scribitur in codice Maz. Med.
Fuk. et Savil. Atque ita legisse videtur Rufinus. Sic in-
fra loquitur idem Serapion τὸ ὑπ᾽ αὐτῶν τοροφερόμενον ὀνόματι
Πέτρα εὐαγγέλιον. Hujus porro evangelii secundum Petrum,
mentionem facit Origenes in commentariis in caput xiii.
(tom. x. cap. 17.) Matthaei. Fratres autem. Jesu. putant
nonnulli, ex traditione Hebraeorum, sumpta «ccasione ex
evangelio quod titulum halet jurtu. Petrum, vel ex libro
Jacoli, esse filios Joseph ex priore uxore que convixerat
ipsi, antequam duceret Mariam. V ALEs1Us. De hoc aliis-
ue Petri apostoli nomine libris confictis, ita Eusebius -
lib. ii. Hist. cap. 8. τό γε μὴν τῶν ἐπικεκλημένων αὐτοῦ (Petri)
τράξεων καὶ τὸ κατ᾽ αὐτὸν ὠνομασμένον ΕΥ̓ΑΓΓΈΛΙΟΝ, τότε
λεγόμενον αὐτοῦ κήρυγμα; καὶ τὴν καλουμένην ἀποκάλυψιν, οὐδ᾽
ὅλως ἐν καϑολικοῖς 'σμεν τταραδεδόμιενον, ὅτι μήτε ἀρχαίων, μήτε
τῶν xaJ ἡμᾶς τις ἐκκλησίας ιπὴς συγραφεὺς ταῖς ἐξ αὐτῶν συν-
ἐχρήσατο ματυρίαις. 00] tamen Valesius videndus. Certo
vero certius est, nullum veterem scriptorem, cujus opera
nobis adhuc supersunt, hoc Petri evangelium tanquam
librum ϑεύπνευςον adtulisse ; imo rarissime a quoquam
'eGam prolatum esse. Et nota curam magni prasulis de

£^ Fe LTÓWT - Pru I Ue —— X AaULEz- IT

- 27 0 Lo δ κε. ποὺ h-OLLD LaL Lm CUNG, ἸΏΣΡΗ ME
gm. 0 TTL DLL. NL Ἔχ τὰν VOR

{ρ΄ ττ|.ὸ c0 €eRFul.LnU mx CCuz3zGme-m* Τ ΤΡ o CTCDe€J8. UM

*eEX o. LV. € 0ecoUDT o DEUCUID D —LÉILv o omCL. o dun
z 4^ : N τῖσαι. γι: M —tMmMLDLZIL —-—'r Munmum

9v acrem τῷ oL τ φρο τ $.LLIT LR τ 004 IeC2UM
Sy 2t ce-ctüesr esL; UIT ZU s Zu-we τῶ SE. Στ TEUQ
* 11€ BaGal A 9uEUCUT Run WLo &mUUL τσ τ à 4&Lüisll

Rm tok τον sme à τ τότε C kameiu Tun ΣῺΞ ἘΞ E-
- τοι wA Du Wwuüctcuk ΤΩΣ fI πος lcm ILGR
ge o Lf og Cvcrlo2 FKÉERLZMÜUDDDE cm xu
FAT asz-secinan»va τορι DU DTMTÓMLT RID 3702 «011 DDR. d
Lowe cuu τησι τ. τ σι ov n τεὸς τὸς
em σ| 3 Gul τι τ ΞΕ. τὸὺτλι. ELDER τιξξικ: τ τα, B
-»"»“-.-ὐνὐ΄ Zio Gm ADULT τος Ἐξ ας X LETAAB-

5 - . “ - - M
ELA P 11.2.1 U. Σξῖττωτ t D LIGnEOI. LI 8.2, XUL πιξσ ξς-, δὲ

- . . T - . . - - -*
yy. 2 24A 8 Tol. 22. LBLTOTRZSG f oL] o ll. Cc laM KM.
) e 7 0 77 2 tT T1 IT 5. 7 ME 9c oT o7 t. n cR
- . .* - - - - 2 - — -
"Tz n t y0t- τ΄ Q7 Lt. DI .1 :.-. — A “ΟΣ
ev tovt t —— i. UIT “τς 2-7 2 7 lue t9. ICE
pe. c Do T6 cuo4T Lo £Ém oItTI Oo. 7 : 2.221l lEeT-.
ν» - ^ -νσ -
-- o9 w- . - "-» -" a. - . -m- - - t- - -
LocCc PP ag 2. "EE «- -Ξ bn. X ον τ lI JW
- - 9 - " ΄ t See $797 27 .-t T7 7&7 € I — - τι
p - - “- -.-- «- - -
e. uet £7 T. 8 7l o t0€7725 77 DL 4 DT QUICTUL.
4 -
ἐξ τητ σππ πεν το Msi; το το τὸ τὸ ΞΖ ΞαΞ TIT τὸ Ξε.
. ΄ ZEE τ. τ’... x. ΒΝ -
"on . 2 2 4. " a» — « 2l? LM. - 927. LT. - ——"»- llus
- .΄. -
Y 2*' ttem 7t 227 -.77 .5. e£: 3 .Σ τ. τ DTÓL
e€.7 Dl. " 27 TZ" zc eLTLIQUU.S I.T lg. T z232
.r, , τς... n. - - «-
p^' .7 cT 4. 4" ^ ἐν εξ"... 24. A 29. "uon -- Σο..-:
, - -
1 4 4 y -T..
W^ 7A "tL “11... T T^i mou $7. 2 ἢ
-
, - . -
a7..^. E. yItT A... 5 Ὁ. στ 2 1I DICIS. «Ὁ -τ---- -
. - - -
DE - " P - m - -- - - - - mnn
1’ e65z ΄, t - M £ .2 pcsdh “Ὁ a “ΠΣ - I mX.DL - —— — —- - - h- 2
LI - -" 9 - - -
C671, I£LGZ* VI 26565 5 :2QC-29o T2 DLIIDTILIILÉ Ix.

tteonun ul seaTT4) MILe gENATLIQ CC
H -—c o4. * .* * 1
tu" Αἴ κ λέγ 1. Ni nocdoto-düctun-cntev0meces. De
ῃ “ . a E a 7 . .
Lenis ρει ocu Crhn€6sum non ecc. seG τι: τ
. "πε * LEN "
tantu :f^-fnatut pzseumque €sse CiccDant. C.z:ens
-

A:Alexaridrinus ii li». vai. Stroinazei, e: Tz 2e0doriius in Óizr

IN S. SERAPIONEM. 479

divinoruii Décretorum cap. 12. Hujus secté prihceps

t fuit Julius Cassianus, ut docet Clemens in lib. iii. De his

[

Methodius in convivio pag. 110. ὡς ὁ ἀρτεμᾶς καὶ oi δοκήσα
αὐτὸν ἀποφηνάμενοι πεφυκέναι. Eusebius in libro I. de Eccle-
siàstica Theologia cap. 7. Hieronymus in caput i. et iv.
Epistole ad Galatas. Sulrepunt hoc loco ceteree heereses,
que pufativam Christi carnem. vindicantes$, Deum aiunt
"hristum esse, non hominem. Hujusmodi hereticos Latini
hantàsmatarios vocarunt teste Prüdentio. Hieronymus

| $n càput vi. Epistola ad Galatas Tatianum hujus secte

facere videtur auctorem. Tatianus, inquit, qui putativam .
Chrisli carnem introducens, omnem conjunctionem masculi
&d feminam immundam arbitratur, &c.. Sumpsit autem

hànc loquendi formam Hieronymus ex Tertulliano, qui.

initio libri de carne Christi ita dicit: Sed et qui carnem
Christi Putativam introduxit, eque potuit nativitatem quo-
4ue phantastna confingere, ut et conceptus οἱ praegnatus et
eartus virginis et ipstus exinde infantis ordo, τὸ δοκεῖν habe-
ventur. Hieronymus adversus Joannem Hiaeros. pag. 245. ᾿
€t ante illum Origenes in commeritariis Epistole ad Ti-
uim, ut refertür in Apologetico Pamphili. Vide P. Hal-
Jóixium in vita Serapionis. VALES1US. Ad Julianum Cas-
fianum quod attinet, quem ait Clemens ΑἹ. τὸν τῆς δοκήσεως
ξαρχὸν fuisse, Valéntinique discipulum, is quidem instau-
$ator potius quam primus illius heresis auctor, statuendus
videtur Ittigio in Dissert. de Hresiarch. sect. 11. cap. x.
p.193. Sed hac re missa, a Valesii partibus locum Sera-
pronis, prout vidisti, interpretantis stare opinor structuram
vérborum, etsi aliter Dodwellus vocem «χρησάμενθι inter-
pretandam esse doceat; **xpxoápsvor 1. e. χρείας (senten-
*€ tias) excerpentes illud evangelium potuimus enarrare. Sic
* enim locus" (inquit Dodwellus) * ni fallor, intelligen-
** dus, male alioqui acceptus ab interprete Valesio." "bi -
sert. iv. in Irengum,.$. xxxvi. p. 364. Sed et vetus inter-
pres Rufinus vertit, ab ipsis mutuati, χρησάμενοι srag αὖ-
τῶν.

P. 471. 1. 10. τωροσξιεςαλμένα) Cum vi propria ejus .con-
venientius verbum vertendum fuerit, exceptionis nota dis-
tincta.

Ibid. ]. 25. Fragmenta, p. 152.] Quum alius quidam fu-
erit Serapio prieter hunc. Antiochenum, szculi quarti in-
signis scriptor, haud distinguere licet, utri illorum fca,
que in Catenis aliisque id genus libris hoc nomen prz se
erunt, ascribeudz sint ; imo haud constat, an quidquam

in iisdem ad vetustiorem hunc: Serapionem pertineat.

AD ANON. PRESBYT. ANNOTATIO.

——— 45 Mey

P. 472. l. 5. "Hs δὲ ἃς. Postquam alia quzdam ex Cle-
mentis Alex. Hypotopositus. Eusebius protulerat lib. vi.
Hist. cap. 14. hiec de epistola ad Hebreos posuit ex eo-
dem opere Clementis: Kal τὴν πρὸς Ἑ δραίους δὲ ἐπιςολὴν,
Jane μὲν εἶναι φησὶ rare AP coi δ "ESpaing “Βέραϊ-
xj φωνῇ; Λουκᾶν δὲ φιλοτίμως μεϑερμηνεύσαντα, ἐκδοῦναι
τοῖς Ἕλλησιν ὅϑεν τὸν αὐτὸν χρῶτα εὑρίσκεῦγαι κατὸ τὴν ἐρμηνεί--
ὧν; rhe re τῆριἀξικυλῆρ sr τάμα. μή ήσαν rea
δὲ τὸ, ΠΙαῦλος ἀπόξολος, εἰκότως" Ἑθραίοις γάρ φησιν ἐπιςἐλλων
πρόληψιν εἰληφόσι κατ᾽ αὐτοῦ καὶ ὑποπ]εύουσιν αὐτὸν, συνετῶς πάνυ
οὐκ ἐν ἀρχῇ ἀπέςρεψεν αὐτοὺς τὸ ὄνομα Sale. εἶτα ὑποξὰς ἐπιλόγεν
δ &c. δ νοῆσαι autem ad -Helreos Pauli quiden
esse affirmat, sed Hebraico sermone utpote ad Hebreos. pri-
mum scriptam fuisse : Lucam vero eaudem Greco sermone
"studiose interpretatum, Greecis hominibus edidisse. | Quare
in ea. epistola et. in Actibus Apostclorum eundem dictionis
-colorem reperiri. Hanc vero inscriptionem Paulus apostolus,
recle atque ordine omissam fuisse observat... Cum enim. He-
reis scriberet qui sinistram de ipso opini;mem wulto ante
combiberant, ipsumque suspectum habebant : prudenti con-
silio usus, illos absterrere statim. ab. initio apposita nominis
sui inscriptione noluit. Deinde aliquanto post his ulitur ver-
lis: JAM vero &c.. Ubi ad verba, μὴ προγεγράφϑαι δὲ τὸ,
Παῦλος ἀπόςολος, heec notavit Valesius, * Idem scribit Hie-
* ronymus in caput i. Epistole Pauli ad Galatas : (lib. 1.)
*' unde et nos possumus intelligere—in Epistola ad He-
** bros propterea Paulum solita consuetudine, nec: no-
** men suum, nec apostoli vocabulum preeposuisse, quia de
-* Christo erat dicturus: Halentes ergo principem sacerdo-
* tum, et apostolum confessionis nostrae Jesum: nec fuisse
** congruum, ut ubi Christus apostolus dicendus erat, ibi
** etiam Paulus apostolus poneretur." Strothio autem ad-
modum infirma eadem ipsa Presbyteri ratio videtur. Jam
-vero cum hoc beato Presbytero seculum secundum, qua-
cunque in parte ejus hic vixerit, absolvo, quoniam frag-
mentum illud De Canone S. Scripture a Muratorio medio
novissimo seculo e tenebris erutum in aliud tempus dif-
ferre visum est, dum in manus meas venerit nupera quae»
dam ejusdem fragmenti editio.

TOMII FINIS. ,,

CORRIGENDA IN VOL. I.

In Textu.

Pag. 47. lin. 27. non huc transferend. a lin. 26. P. 92. 1. 18.
Αὐκᾶν. P.116.1. 3. Hodego. Ῥ. 118.1. 18. "Iedousa. — P. 203,
1. 3. Κλωπᾶν. P.278.1. 4. Λυγϑδύνῳ. ᾿

In Interp.
P. 195. col. 2. 1. 4. eum. P. 275. col. 1. 1. 11. ex.

In 4nnotat.

P.22.1.39. ῥῆσιν. P.28.1.5. didici. 1.7. forsan. 1.11. de
rationibus autem, quibus. P, 35. 1. 15. adde post Regii, ὡς
ἠδύνατο. P. 65.1. 5. sed quod ante. P. 119. 1. 2. post pro sub.
P. 129.1. 4. adde post Norfolc. qui habet ut Steph. τὰ σερὶ «ro-
λιτείας. P. 137.1. 12. dele, fidei. P. 140. 1. 4. prout. P. 142.
l. 37. delend. comma post Catena. P. 152. 1. 21. 84 pro 83.
P. 161.1. 30. vidissem. |. P. 174. 1. 15. reductione. P. 181.1.23.
commissam esse pro incumbere. P. 183. l. 12. ab ima pagina,
adde post αὐτῶν, for. Gortynensium. P. 185. 1. 3. ab ima pag.
conformatio. P. 210. 1. 17. arcessiti. P. 212. 1. 5. Roncal-
lio. P. 218. 1. 27. adde post contradicentibus, Eandem tamen
lectionem habet Theodori Metochite Hist. a Meursio. edita,
p. 62. P.219. 1. 5. ab ima pag. altiore. P. 225. 1, 22. tan-
tummodo. P.229. 1. 30. (habent ἰόκατος Syncellus &c.)) Ρ. 24].
l 14. dele ἀλλά. P. 253. 1. 7. ab ima pag. oculos. P. 263. '
J. ult. adde (for. μαρτυρίων.) P. 305. 1. 17. nusquam asseruerat.
Esto, non in Notis quidem; sed tamen, quod me fugerat, in
Praefatione, P.309. 1.13. ànte huic, adde, Rufinianse.. P.315.
1.3. myrotheca. P. 332.1. 10. αὐχμηρῶς. P. 373. 1. 18. adde in,
ante magno. P.377.1. 30. ἀναςήσει. Í 33. ἀνίζησιν. P.396. l1. 1.
post hasce adde, ante Concilium Nicenum. P. 416. 1. 20. adde
post poterat, &c. neque rursum Polycarpus persuasit ea deserere.
P. 419. 1. 4. ab ima png. videatur. P.476. 1. 24. post infra, adde,
Sed Maximille, non Priscille, nomen habent ille Apollonius, et
Anonymus Auctor. Ceterum tres prophetisses Montani asse-
clas, et Caratam.et Maximillam et Priscillam memorat Joannes
episcopus Monophysita apud Asseman.^ Bibl. Orient. tom. ii,
cap. xi. pag. 88. 1. 37. Pontius.

THE NEW YORK PUBLIC LIBRARY
REFERENCE DEPARTMENT

This book is under no circumstances to be
taken from the Building