Res Gestae, ex Monumentis Ancyrano et Apolloniensi;

NN
Ξ

πὸ

δ

* :
1
"
y
^5

ον τῆς... ὅδ τς cmm

sec |
RES GESTAE

DI-vVbrAVvuowWSZ.E

EX MONVMENTIS ANCYRANO ET APOLLONIENSI
ITERVM EDIDIT

ΤΗ MOMMSEN.

ACCEDVNT TABVLAE UNDECIM.

BEROLINI
APVD WEIDMANNOS
MDCCCLXXXIII.

CONSPECTVS.

Augusti commentarii origo et editio
Monumentum Ancyranum.
Monumentum Apolloniense

Huius editionis ratio

Textus cum apparatu critico .

Textus cum supplementis .

Commentarii οὐ X

De P. Sulpicii Quirinii titulo Tiburtino .

Indices:

1. Conspectus rerum ad ordinem temporum
Il. Index verborum
1. De orthographia commentarii Latini
2. De versione Graeca .
3. Vocabula Latina
4. Vocabula Graeca selecta
Ill. Index rerum
Additamenta

P-

Y——XEIT
XIII — XXXIII
XXXIV
XXXV—XXXVIII

XXXIX — LXX VIII
LXXIX —LXXXXVII

1—160
161—182
183—188
189—194
194—202
203—215

216
217—220
221—223

C'ommentarius rerum gestarum, quem ab Augusto paucis ante mortem mensi-
bus conscriptum esse ad inscriptionem exposuimus (vide infra p. 1), capita
complectitur quinque et triginta, non numerata quidem, sed distincta versu
primo eminente. Ea cum eadem sint in Latinis Graecisque (nisi quod addita-
mentum alius auctoris Latine dividitur in capita quattuor, Graece continuatur),
eadem etiam in exemplo Ancyrano et Apolloniensi, iure referentur ad ipsum
Augustum vel eerte ad archetypum commentarii exemplar in urbe expositum,
itaque nos quoque non dubitavimus secundum ea commentarium edere numeris
adiectis, quamquam ipsa distributio parum probabilis est et saepe eodem capite
agitur de rebus diversis. Ipse commentarius tripertitus est: agitur primum
de honoribus in Augustum collatis, id est de magistratibus sacerdotiis triumphis
reliquisque similibus multis et variis (c. 1—xiv),. deinde de impensis quas in
rem publicam de suo fecit (c. xv—xxiv), denique de rebus gestis pace belloque
(e. xxv—xxxv); itaque qui titulum dictavit rerum gestarum divi Augusti, quibus
orbem terrarum imperio populi Romani subiecisset, et impensarum, quas in
rem publicam populumque Romanorum fecisset, primam partem omisit, secun-
dam tertiamque invertit. Quamquam partitionem illam Augustus secutus est
in universum tantum sine scrupulosa anxietate: ita in primo tractatu ubi cen-
soriae potestatis meminit, ipsos quoque census fuse enarrat (c. vim), tertio
inseruit non solum honores cum rei publicae restitutione coniunctos, quod potest
defendi (c. xxxiv), sed etiam titulum patris patriae sibi oblatum (c. xxxv); deni-
que non pauca sunt, quae pari iure et primo et tertio ordini inferri potuerunt.
Diligentius autem quam reliquas duas Augustus exsecutus est partem de im-
pensis in rem publicam factis, maxime ludos congiariaque; neque id mirum
est in titulo Romae proposito scriptoque potissimum plebi urbanae. In rerum
delectu domesticas, ut par erat, Augustus silentio praetermisit, ut non solum
mulieres domus eius nusquam memorentur, sed ne adoptiones quidem signi-
ficentur. In publicis cum suos honores suasque res gestas enarrans filiorum
Gai Lucii Tiberii generique Agrippae passim meminerit, nullo loco ne ducis

VI

quidem extra domum imperatoriam constituti princeps mentionem facit neque
omnino praeterquam in annis designandis nomen ponit hominis infra fastigium
imperatorium constituti. De turbis civilibus dicit quidem compluribus locis,
sed brevissime et caulissime et ut nusquam nomina enuntiet eorum qui contra
se arma tulissent bellis civilibus, ut M. Bruti et C. Cassii (factio: 12; qui
parentem. ieum. interfecerunt: 110), M. Antonii (is cum quo bellum gesseram:
iv 50 ef. v 1 et Dio 51, 19), M. Lepidi (cepi id sacerdotium — pontificatum maxi-
mum —— eo mortuo qui civilis motus occasione occupaverat: u 25), Sex. Pompeii
(praedones: v 1). Cladis Varianae similiumque infortuniorum mentionem non
fieri vix opus est monere; contra memoratur expeditio non multo magis felix,
sed non conclamata Aelii Galli (v 15). Denique arcana imperii in tali scriptione
nemo sanus quaeret, sed ea, quae populum universum et plebeculam maxime
de se vel nosse vel credere vellet imperator animi callidi magis quam sublimis
quique magni viri personam apte gesserit ipse non magnus.
Cap. I (p. 2).
1 1—3 Adulescentulus exercitum comparat.
3—: Loco consulari adlegitur in senatum, item imperium accipit pro
praetore.
:—9 Consul I creatur et IlIvir r. p. c.
Cap. II (p. 5).
1 10—12 Lex Pedia. Bellum Philippense.
Cap. ΠῚ (p. 5).
1 13—15 Bella sustenta. — Civibus et plerisque externis victor parcit.
16—19 Numerus militum et veteranorum.
19.20 Numerus navium captarum.
Cap. IV. (p. 10).
1214 Numerus ovationum et triumphorum. Triumphi non accepti.
Laurus depositae.
21—:; Numerus supplicationum et dierum per quos supplicatum est.
2.28 Numerus regum liberorumque eorum in triumphis illis ductorum.
285—830 Numerus consulatuum et annorum tribuniciae potestatis.
Cap. V (p. 23).
1 31.32 Dictatura non accepta.
32—35 Cura annonae.
35.36 Consulatus perpetuus non acceptus.
Cap. VI (p. 28).
13:.. Cura legum et morum non accepta, usurpata potestas tribunicia.
1... Collegae tribuniciae potestatis.
Cap. VII. (p. 31).
po cu THumvir ir pae.
I 4445 Princeps senatus.
I 45. 46 Sacerdolia.

VII

Cap. VIII (p. 34).
ΠῚ Patriciorum numerus auctus.
1.2 Senatus lectus ter.
2—11 Census actus ter.
i2—14 Leges latae.
Cap. IX (p. 40).
1 :5—20 Vota pro imperatore suscepta.
Cap. X (p. 44).
Iu 21 Nomen inclusum in carmen saliare.
21—23 Sacrosanctus factus et data potestas tribunicia.
2224 Pontificatus maximus primum recusatus, postea admissus.
Cap. XI (p. 46).
1 29—33 Ara Fortunae reduci constituta. Dies Augustalium.
Cap. XII. (p. 47).
zm 31—37; Legati obviam missi in Campaniam.
31—41 Ara Paci Augustae constituta.
Cap. XIII (p. 49).
n 42—45 lanus ter clausus.
Cap. XIV (p. 51).
nu 46--Π| 6 Honores collati in filios C. L. Caesares.
Cap. XV. (p. 59).
nr τι Dona in plebem urbanam veteranosque collata.
Cap. XVI (p. 63).
nr 22—28 Pecunia soluta pro agris veteranis concessis.
28.383 Praemia veteranis numerato soluta.
Cap. XVII (p. 66).
nr 34.35 Pecunia in aerarium delata.
35—39 Aerarium militare constitutum.
Cap. XVIII (p. 76).
nr 40—43 Tributa pro alis soluta.
Cap. XIX (p. 78).
Iv 1-93 Opera publica nova facta in solo publico.
Cap. XX (p. 83).
iv 9—20. Opera publica refecta in solo publico.
Cap. XXI (p. 87).
1v 21—23 Opera publiea facta in solo privato.
23—2s Dona ex manibiis in aedibus sacris posita.
2e—30 Aurum coronarium [taliae remissum.
Cap. XXII (p. 89).
1v 31—33. Munera gladiatoria.
33—35 Spectaeula athletarum.
35.36 Ludi.

NUIT

80. 871 Ludi saeculares.
88. 39 Ludi Martiales.
39—42 Venationes.
Cap. XXIII. (p. 94).
tv 42—48. Proelii navalis spectaculum.
Cap. XXIV (p. 95).
iv 4o—51 Asiae templis ornamenta ab Antonio erepta restituta.
51. 51. Statuae argenteae conflatae donaque inde posita.
Cap. XXV (p. 97).
v 1 . Mare pacatum bello contra Sex. Pompeium gesto.
a8 Quinam iuraverint in verba imperatoris bello Actiaco.
Cap. XXVI (p. 101).
v 9.10 Provinciarum fines aucti.
10—12 Galliae Hispaniae Germania pacatae.
:2—14 Gentes Alpinae subactae.
14—18 Classis in Oceanum navigatio. Legationes populorum Germanorum.
:£—3 Exercitus in Aethiopiam et in Arabiam ducti.
Cap. XXVII (p. 109).
v 24 Aegyptus imperio adiecta.
2131 De rebus Armeniorum.
31—34 Provinciae recuperatae a M. Antonio et Sex. Pompeio.
Cap. XXVIII (p. 119).
v 35.36 Coloniae militares in provinciis deductae.
35—38 Coloniae militares in Italia deductae.
Cap. XXIX (p. 124).
v 39—i3 Signa recepta eum ab aliis tum a Parthis.
Cap. XXX (p. 128).
v 4419 Res gestae contra Pannonios et Dacos.
Cap. XXXI (p. 132).
v 50—53 Legationes ad Augustum missae.
Cap. XXXII. (p. 135).
v 5i—VI 3 Quinam reges ad Augustum confugerint.
vi 3—6 — Parthorum obsides.
6—8 Legationes aliae.
Cap. XXXIII (p. 143).
vri »—12. Reges dati Parthis et Medis.
Cap. XXXIV (p. 144).
vi 12—15 Res publica restituta.
16—21 Propterea decreta nomen Augusti, postes laureati, corona civica,
clupeus aureus.
21—3 Dignitate primus, potestate praeditus nulla nisi ordinaria.

Cap. XXXV (p. 153).

γι 24!—5 Pater patriae appellatus.

27.28 Quo tempore haec scripta sint.

De commentario publice in urbe ante sepulerum suum proponendo quid
Augustus testamento caverit, ad eum in principio exposuimus (infra p. 1).
Paruerunt ut oportebat ei legi heredes tabulasque proposuerunt ibi ubi iussi
erant ante mausoleum Augusti, /l'Austa dictum medio aevo, situm in Campo
Martio ibi fere ubi nunc est Ripetta (Becker topogr. urbis Romae p. 639).
Nam exemplar, quod hodie superest Aneyrae, in praescriptis dicitur descriptum
ex duabus aheneis pilis, quae sunt Romae positae. Nec pugnant, sicut. visum
est Lipsio (ad Taciti ann. 1, 11), cum tabulis aheneis Suetonii (vide infra
p. 1) pilae aheneae exemplaris Ancyrani; nam prope accedit ad tabulae speciem
pila quadrata, cuius postica ad murum applicata sit, latus utrumque brevius
a scriptura vacet. Multo minus quod mausoleum illud ex lapide faetum est
obstat quominus ante id pilae aheneae statutae fuerint, quamquam aliter iudi-
cavit Zumptius (mon. Ancyr. p. 235).

Indice ita Romae publice proposito, quem et auctoritas et brevitas com-
mendaret, non mirum est usos esse rerum scriptores, quorum ex iis qui
extant notitiam eius habuerunt Velleius et Suetonius?). Nam Velleius, cuius
aetate tabulae Romae expositae sunt, principium certe memoria invenitur te-
nuisse (v. infra p. 3); Suetonius et ipsam eius inscriptionem memorat (v. p. 1)
et semel (v. ad 4, 35) eum adlegat sub nomine auctoris, passim autem (vide
{πῆ {Ὁ Dat: 1, 21. Gr. 9, 21: 4, 1. Lat.2, 2. 21. 429. 9, $5. 45 17:519:30.
49. 51. 5, 10. 12. 36. 40. 47. 50. 6, 9) ab eo pendet vel certe inter alia
eum videtur adhibuisse. Libelli forma indicem publice editum esse testatum
non habemus; et Velleius quidem Suetoniusque fieri potest ut eum legerint in
ipso aere, neque grammatici eum citant. At cum 1i citent testamentum?),
probabile est indicem quoque hominibus doctis aetatis posterioris in manibus
fuisse. Àd nos pervenit non codicibus propagatus, sed per exemplaria tam ipsius
quam interpretationis Graecae, quae publico consilio in lapide incidi iusserunt
res publicae duae Graecae, Galatiae provinciae utraque, Ancyrana et Apollo-
niensis?) ; nam quamquam Apolloniae non superest nisi pars versionis, dubitari

1) Non recte Bergkius p. S, dubitaus sane ipse, adiecit etiam Nicolaum Damascenum
hoe indice usum inveniri, propter locum vitae Caes. c. 1: ἐϑελουσίους τε προσαγόμενος
ἐνὸν ἔπεισεν ἑαυτοῦ ἀχροᾶσϑαι ὧν δὲ πρότερον "οὐδὲ ὀνόματα ἠπίσταντο οὗ ἄνϑρωποι
οὐδέ τινος ὑπήχοοι ἐγένοντο διὰ μνήμης, ἡμερωσάμεγος ὁπόσοι ἐντὸς Ρήνου ποταμοῦ
χατοιχοῦσιν, ὑπέρ τε τὸν ᾿Ιόνιον τιόντον χαὶ τὰ ᾿Ιλλυριῶν γένη" Παννογίους αὐτοὺς xci
Ζἄκας καλοῦσιν. Nam eum parum verisimile est sumptum esse ex indice 5, 44 seq.

*) Charisius p. 104 Reil; neque enim recte opinor Bergkius p. 8. lectionem traditam tue-
tur Jugusta in testamento, quo nomine rerum scriptores quidem argumento interpretationem
adiuvante neque tamen grammatici Liviam recte appellare potuerunt.

8) Apollonia sita in confiniis Phrygiae et Pisidiae (cf. ἃ. Hirschfeld in actis minori-
bus acad. Berol. a. 1$79 p. 316) olim cum illa contribuebatur (Stephanus Byz. s. v.: τη

Χ

non potest ibi utpote in colonia civium Romanorum archetypum quoque Latinum

olim prostitisse. Quae monumenti insignis publica propositio quodammodo con-
iuneta est eum. eorum oppidorum Caesareorum sive Augusteorum aedificatione,

de quibus Caesareis in universum videndus est Marinius (Arv. p. 989 sq.). Nam
postquam a. 725 Augustus indulsit Asianis, ut sibi et urbi Romae aedem dedi- -
carent. Pereami, et Bithynis, ut Nicomediae (Dio 51, 20; Tacit. ann. 4, 37),
Aneyra quoque Galatiae metropolis suum sibi fecit. Σεβαστεῖον, quo nomine
appellatur in titulo ipsius aedis antae inscripto: ὅπου τὸ Σεβαστῆόν ἐστιν καὶ

ἡ πανήγυρις γείνεται καὶ ὁ ἱππόδρομος"). Aedem fuisse dedicatam divo
Augusto et urbi Romae declarat titulus modo citatus sic incipiens: Γαλατῶν
o..(2) [ἑε]ρασάμενον ϑεῷ Σεβαστῷ καὶ ϑεᾷ Ῥώμῃ, quibus verbis subicitur
ludorum laterculus ad aedem eam certis intervallis, fortasse quinto quoque
anno editorum. — Similis omnino fuit aedes altera, quam hoc indice con-
scriptam fuisse constat, Apolloniensium. Nam legitur ibi supra indicem titulus

qui sequitur (C. L Gr. n. 3971) non ad indicem pertinens, sed ipsius aedis,
post aliorum. temptamina a Waddingtonio demum (ad syll. Lebasianae vol. ΠῚ

n. 1194) et perite descriptus et scite expletus:

[Τοὺς χοιγοὺς σωτῆρας] καὶ ἰδίους ϑεοὺς Σεβαστοὺς καὶ τοὺς παῖδας αὐτῶν] [4πολλωνιατῶν «Τυκέων ὁ δῆμος]
[Πκίῳ Καίσαρι Τερμ]ανικῷ Τιβερίῳ Καίσαρι ϑεῷ Σεβαστῷ [θεᾷ «Τιουίᾳ “Ιρούσῳ “ευχίῳ Καίσαρι)

Itaque aedes Apolloniensis et ipsa fuit ex genere Augusteorum ; neque absimile

veri eodem tempore, quo Galatarum commune in sua metropoli ut Augusteum
fieret decrevit, etiam Apolloniatas vel si magis placet Pisidas Galatis in pro-

doovyíag ἡ πάλαι Máoytoy; Strabo 12, 8, 13 p. 576) et titulus ibi repertus est (C. I.
Gr. 3973) cum anno adseripto, quem Waddington apud Lebasium ΠῚ n. 1192 (cf. ad n. 1195)
probabiliter ad epocham proviuciae Asiae revocavit. At Amyntas rex Galatiae cum eam
regno suo adiecisset (Strabo 12, 6, 4 p. 569: τὴν ᾿ἡντιόχειαν ἔχων τὴν πρὸς τῇ Πισιδίᾳ
μέχρι ᾿᾿πολλωνίαδος τῆς πρὸς ᾿παμείᾳ τῇ Κιβωτῷ καὶ τῆς παρωρείου τινὰ xci τὴν
υἹυχαονίαν), ab eo inde tempore Pisidiae attributa pars mansit provinciae Galatiae ex
regno illo effectae (Ptolemaeus 5, 4, 11; Stephanus Byz. s. v.: εζ΄ Πισιδίας ἡ πρότερον
Mood utor).

1) €. Ll. Gr. 4039 additis iis quae de lectione observavit Perrotus expl. arch. p. 261.
Apud Josephum (ant. 16, 6, 2) in decreti Augusti verbis: ἐν ἐπισημοτάτῳ τόπῳ γενηϑέντι
μοι ὑπὸ τοῦ χοινοῦ τῆς σίας ἐν ᾿Δργύρῃ recte monuit Chishullus p. 166 cavendum esse ab
emendatione Sealigerana hodie recepta ἐν γχύρῃ; expectandum certe id quod Petitus
restituere ausus est ἐν Περγάμῳ (Tac. ann. 4, 37 al.5 νεμηϑέντι --- &y πανηγύρει Bergkius
p. 7 n. 7). Decretum pertinere ad Asiam provinciam eo magis constat, quod in eo nominatur
C. Marcius Censorinus (v. Waddington *fastes des prov. 415. p. 659 et infra p. 174). Cete-
rum insigne decretum in Augusti honorem factum a Lesbiis, quod Mytilenis repertum
edidit Conzius (J/eise auf der Insel Lesbos tab. vn.; imperfectum legitur C. I. Gr. 2167 d),
aedis quoque illius Pergamenae meminit sic: ἀγαϑεῖναι δὲ δέλτοῖν ..... ἐν TQ ναῷ τῷ
χατασχ]ευαζομένῳ (scilicet quae aedificatur; ... EYAEOMENQ. traditur, emendavit Wila-
mowitzius) «e[/]rg ὑπὸ τῆς '4oíeg ἐν Περγάμῳ xe[p 2p] .........Q καὶ xig xai
Βρεντεσίῳ καὶ Tegóc[x]ove χαὶ Me[o0eAq? .......... καὶ A]vrioy[s(]e πρὸς τῇ “Ιἄφνῃ.
Apparet Mytilenaeos decreti sui exempla proponi iussisse maxime in portibus, in quibus
frequentissime versarentur.

ΧΙ

vinciarum divisione adiunctos decrevisse, ut Augusteum fieret Apolloniae.
Utraque aedes dedicata videtur esse Augusto vivo, quoniam quod Asiani et
Bithyni post victoriam Actiacam fecerunt, Galatas et Pisidas mox imitatos
esse consentaneum est. Praeterea titulus aedis Apolloniensis ita conceptus
est, ut Tiberio nondum Augusto honorem habeat!); Ancyranae autem Augusti
commentarium post factam eam incisum esse ex aedificit condicione architecti
effecerunt. (vide infra p. xir). Itaque aedes illae non commentarii proponendi
causa dedicatae sunt, sed magis constitutum est, ut ubi Augustea essent, ibi
commentarius in ipsis proponeretur.

Interpretatio Graeca cum eadem sit in utroque exemplari, vel inde colli-
gitur eam non redire ad decretum aliquod sive Ancyranorum ordinis sive
Apolloniensium, et Romani hominis esse infra p. 197 ostendimus ubi data
opera de ea exponitur. Itaque publico consilio aut Romae facta est et cum
commentario Latino ad civitates Graecas missa aut legatus Galatiae utraque
exemplaria cum civitatibus sibi subditis communicavit. Ad hanc originem
ducit quod est Ancyrae in praescriptione Latina exemplar ubiectum, in Graeca
μεϑηρμηνευμέναι ὑπεγράφησαν; neutrum enim cum ad locum, in quo
prostant, recte applicetur, subiciendi vocabulum proprie refertur ad instru-
menta epistulis edictisve adiuncta. Sic est in epistula Pii Dig. 48, 6, 6:
exemplum libelli dati mihi ... subici iussi; apud Plinium paneg. 20: edicto
subiecisti, quid in utrumque vestrum esset impensum; in epistula praefectorum
praetorio C. IX, 2455: exemplum epistulae scriptae nobis .. . cum his quae iuncta
erant subiecimus et in altera liberti a rationibus ibidem: exemplum epistulae
scriptae mihi ... subieci; in epistula scripta ad imp. Severum C. VI, 1585a:
secundum litteras] .. .. [quas huic libello] subieci; in edictis strategi Thebaidis
C. L Gr. 4956: τῆς πεμφϑείσης μον... ἐπιστολῆς σὺν và ὑποτεταγμένῳ
προστάγματι τὰ ἀντίγραφα ὑμεῖν ὑποτέταχα et C. 1. Gr. 4907: τοῦ πεμφ-
ϑέντος μοι διατάγματος ... τὸ ἀντίγραφον ὑμεῖν ὑπέταξα. Videntur igitur
magistratus Ancyrani accepta legati epistula cum subiecto exemplari Latino

3) Aliter censet Waddingtonius; sed si imperante Tiberio aedes dedicata esset, Au-
gusti nomen in eo non desideraretur. Θεοὺς Σεβαστούς idem recte intellexit significari
Augustum et Liviam, et verum est iure hanc Augustam dictam esse post mortem demum
mariti. Sed Graeca adulatio similia saepe commisit; et ut mittam nummos Magnesiorum
ad Sipylum lectionis parum certae (Eckhel 6 p. 153; cf. Mionnet 5. 7, 376 n. 274. 275),
in eusis Alabandae sine dubio vivo Augusto Mionnet 3, 307 n.21 (cf. mus. Sanclement.
I| tab. 14, 23 p. 53) vere Zef«croí adseriptum videtur esse ad capita Augusti et Liviae.
Livia utrum ϑεὰ Zef«ory dicta fuerit an. ϑεὰ «Ζιουία, dubium est; hoc praetuli, quam-
quam illud fortasse commendat quod in nummis Graecis non ita raro invenitur .Zrfí« sive
“Τιουία Σεβαστή (Magnesiae loniae Mionnet 3, 147 n. 635; Mileti ib. S. 6, 270 n. 1236;
Termessi ib. S. 7, 140 n. 238; Aezanis ib. S. 7, 489 n. 38; Dorylaei ib. S. 7, 557 n. 326),
nt nescias iu utro vocabulo erraverint. — Caesar cognomen in Germanico et sine dubio
etiam in Druso omissum est propterea quod hi duo cognominibus appellantur, cum in
Tiberio quod vel Graeci praenomen esse sentiebant non sufficere videretur.

XII

Graecoque inscriptionem utriusque parum apte :ex epistula retinuisse ipsa
epistula omissa.

lam videamus, duo exempla quinam reppererint et descripserint et quibus
subsidiis haec editio adornata sit. Subsidia autem intellego, quae ad tituli
crisin faciant; nam qui commentarium ex editis libris repetiverint quique in
eo interpretando illustrandoque versati sint, eos non recenseo. Laterculum
huiusce generis scriptionum | qui requirit, reperiet apud lo. Albertum Fabri-
cium (imp. Caes. Augusti temporum notatio, genus et scriptorum fragmenta.
Hamburgi 1727. 4. p.212seq.) et Aemilium Eggerum (examen critique des
historiens d'Auguste. Parisiis 1844. 8. p. 412 sq.)

I. MONVMENTVM ANCYRANVM.

Aedes Augusti et Romae (vide supra p. x) Ancyrae adhuc superstes a
Christianis in ecclesiam conversa (Guillaume p. 296 seq.), inde a saeculo xv per-
ünuit pertinetque hodie ad moscheam Hadschi Beiram, per aliquod tempus
coemeterii loco a Turcis usurpata. Descripserunt eam Tournefort (voyage
du Levant 3, 315 ed. Lugdun. 1717); Kinneir (journey through Asia minor
Londini 1818 p. 70); Texier (description de lAsie mineure Parisiis 1839
sq. 1 p. 172sq.); Gul. Hamilton (researches in. Asia minor Londini 1842 1, 420);
ex quibus Tournefortius in tabella una et Texierius in tabulis sex (64 — 69)
aedificii formam depinxerunt. Sed his longe plenius et accuratius Edmundus
Guillaume in opere splendido, quod edendum curavit cum sociis operis Geor-
gio Perrot et Iulio Delbet inscripto exploration archéologique de la Galatie οἱ de
la Bithynie, d'une partie de la Mysie, de la Phrygie, de la Cappadoce et du Pont,
exécutée en 1861 (Parisiis 1572. 2 voll. fol.) in tabulis 13 —24. 30. 31 aedi-
ficium et ut hodie eernitur et ut olim videtur fuisse, praeterea formam eius
el partes quasdam notabiliores repraesentavit tabulasque p. 295—320 diligenter
et perite enarravit. Nos aedificio describendo non immoramur, quoniam ea res
provinciae nostrae [ines egreditur neque pervenit ad inscriptionem recte
tractandam. Sufficiet adnotavisse in parietibus aedis olim hexastyli, quae tota
facta est ex marmore albo, legi indicem tam Latine quam Graece, et Latine
quidem intus in pronao sex paginis bipertitum , ut tres paginae priores sint
in pariete pronai ingredienti a laeva, e regione ad dextram tres posteriores,
Graece autem extrinsecus in pariete cellae dextro paginis undeviginti iuxta
positis. Litterae hic illic rubri coloris evidentia vestigia servarunt. Inscriptio
utraque non eo tempore incisa est, quo aedes facta est, sed post intervallum
et ut ad recipiendam eam quaedam in parietibus tollerentur vel mutarentur).

1) Ait Guillaume p. 298: /Vous eroyons que le temple était achevé, avant qu'on eát
eu l'idée d'y placer aucune inscription; les deux pronaos, autant que nous pouvons en

XIV

Similiter laterculus ludorum eidem aedi incisus, de quo supra diximus, cum
in ludis secundis mentionem faciat luliae Augustae, quo nomine Livia post
mortem demum mariti appellari coepta est, in anta scriptus sit necesse est sub
Tiberio. Sub paginis Graecis .decima et undecima duo versus cernuntur ad-
scripti anno mundi | ^C, id est opinor 6535 sive Christi 1042 5, quos utpote
alienos a commentario Augusti in hac eius editione non repetivi. Ex saxis, in
quibus titulus incisus est, nullum periit, sed superficies multis locis damnum
passa est, maxime in compagibus!); quae cava, facta superficie soluta et deci-

juger, étaient alors tout à fait semblables; quand on voulut graver le tevte latin du Testa-
ment, on dul enlever six rangées de bossages pour obten?r la surface nécessaire. Cela
est. démontré, croyons-nous, par la comparaison des deuc pronaos et surtout par l'eramen
de la paroi S. E. du pronaos principal oÀ, à gauche de la deuviéme partie de linscription
latine, un bossage de la rangée supérieure est resté, probablement parcequ'il ne génait en
rien la. disposition réguliére de l'inscription (voyez pl. 11). On a dá également abattre les
lrois rangées inférieures des bossages de la face longitudinale extérieure S. E., pour y in-
serire la traduclion grecque (voy. pl. 23). Il est évident que si l'idée des inscriptions eát
été contemporaine de l'édification du temple, nous trouverions iei pour les recevoir une dis-
position speciale, appropriée. Addo quae leguntur p.301: La perfection des joints est si
grande, que les graveurs, en. tracant les inscriptions, n'ont pas vu les joints, ce que prouve
le manque de parallélisme de ceuc-ci et de plusieurs lignes du texte. .Moi-méme, en. dessi-
nant ces inscriptions aprés deum mille ans et aprés tant d'épreuves subies par l'édifice, vou—
lant me guider sur les joints, j'ai été obligé parfois, dans l'inscription grecque surtout, de
suppléer au joint insaisissable par une ligne lracée à la pointe et rejoignant les parties
visibles du méme joint.

1) De causis, propter quas titulus multis locis hiat, ita exponit Tournefortius 3, 315:
Les encojgnures du vestibule sont alternativement d'une seule piéce à angle rentrant en ina-
niére d'équerre, dont les cótés ont trois ou quatre pieds de long. Ces pierres d'ailleurs sont
allachées ensemble par des crampons de cuivre, comme il parait par les trous ou ils étaient
enchassés. — — L'inscription, outre les lettres effacées, est pleine de grands trous sembables
d ceuc qu'auraient pu faire de boulets de canon; et ces trous que les paysans ont fait pour
arracher les crampons, ont emporté la moitié des caracteres. "Texier 1, 172: Ces murs
sonl construits en gros quarliers de marbre, reliés par des crampons de bronze, comme on
peut s'en assurer dans les parties brisées. Mamilton (1, 420): Tournefort and Chishull
supposed that the holes which have injured the inscriptions were caused by the natives,
in order to obtain the metal pins. This is not the case: in the first place no such pins have
been used; and, secondly, the holes are not so deep as would have been necessary for the
object. On the contrary, ihe decay appears to have been caused by the circumstance of
no cement having been used in the consiruction of the building, a common practice in ma-
ny of the most beautiful of the ancient edifices. In order to make the joints belween the
two courses perfectly close and smooth, which could not be done if the surfaces were in
the least. conver, or even perfectly level, if left rough, the ancients appear to have made
them. slightly concave: the consequence of this was, that the outer edges, and particularly
the angles, became the only points of contact; thus the whole weight of the superincumbent
mass was thrown upon a few points or lines only of the stone, instead of bearing equally
upon the whole surface. The necessary effect of this practice, whether the weight was
thrown on the edge, or upon a single point in any parl of the surface, as must almost
always be the case avhen the stones are not bedded in cement, must equally be to split or
break the blocks. This has happened even in the Parlhenon, notwithstanding the ectraor-

XV

dente, tabulae nostrae demonstrant. Exempli Latini paginae parietis prioris cum
titulum praescriptum habeant, octo versibus breviores sunt quam sunt parietis
posterioris; praeterea paginarum tertiae et sextae ima pars vacua remansit. Versus
habet in universum 286 (46-]- 46 - 42. vel potius 43 ]-54-]- 54-]- 43) praeter
praeseriptionem. — Exempli Graeci paginae habent versus undevicesima semi-
plena undecim, quinta viginti duos, prima secunda tertia quarta sexta vicenos
ternos, reliquae vicenos quaternos; praescriplio uno versu comprehensa per-

dinary, and at first sight. unnecessary, degree to which the inner surfaces of the marble
blocks are smoothed and polished. The bad effeels of' such a mode of building are but too
evident in the Temple of Augustus where the angles of almost every stone have been
crushed , and the cracks radiating in all directions have caused the outer surface of the
marble to exfoliate; this appears to have been the sole, or at least the main, cause of the
injury which the inscription received. Guillaume denique architectus de eadem re ita dis-
serit p. 302: chaque bloc est lié à ses voisins par un double systéme de erampons en fer.
Le premier systeme consiste en agrafes à double crochet, scellées en plomb, reliant les blocs
d'une méme assise sur chaque lit, dans le sens longitudinal du mur, à 0» 15 de chaque
parement. Le second systéme, qui alterne avec le premier, se compose de plaques rectan-
gulaires ou. goujons, placés à la méme distance du parement sous chaque joint vertical, in-
crust és dansdeuc assises, el reliant à la fois trois blocs, dont ils empéchent. surtout le
déplacement transversal. Pergit post alia p. 303: 7| est facile de voir, dans les planches qué
représentent l'état actuel du temple, et dans celles qui donnent, sur une plus grande échelle,
les inscriptions, que des lrous nombreux sont. situés le plus souvent devant les agrafes et les
goujons en fer dont nous avons parlé plus haul. Nous madmettrons pas ici, comme on l'a
Jait trós-souvent pour d'autres édifices antiques, que ces trous ont élé faits de main d'homme
el pour retirer les crampons. | Le bénéfice, nous semble t-il, n'eüt pas élé grand, vu la
depensé des outils qu'il aurait. fallu employer pour m'obtenir en somme que des crampons
de f'er et non de bronze. Nous croyons qu'ici spécialement les crampons eux-mómes ont pro-
duit tout le dégát. Placés un peu prés du parement extérieur, gagnés par Uhumidité de—
puis la ruine du temple, certains d'entre eua se sont oxiydés, ont ainsi augmenté de volume,
el par suite, ont fait éclater le parement devant eur. C'est. ainsi que la plupart de ces
trous laissent voir lentaille qui renfermait Uagrafe ou le goujon de fer. Ce qui est cer-
lain, c'est que je mai remarqué sur les faces de ces trous aucune trace d'outil; ils ne pré-
sentent que des surfaces éclatées; ajoutons que, depuis la copie de l'inscription latine qui
a précédé la nótre, un nouvel éclat s'est produit. devant un crampon et sans le mettre à
découvert. lntellegit locum 5, 34—48. ldem Guillaume addit p. 318 enarrans tabulam tres
priores paginas Latinas repraesentantem:: Vous voyons dans la deuciéme colonne l'encastre-
ment vide d'une des plaques on goujons qui réunissaient les blocs trois par trois el dont
loxydalion a dí. produire, suivant nous, la plus grande partie des dégáts que le marbre a
subis. Dans cetle méme colonne existe une de ces veines dures et colorées du marbre,
aujourd'hui légérement.saillantes, que nous retrouverons aussi dans l'inscription grecque et
que les graveurs /franchissaient en coupant les mots, ne pouvant y graver les lettres. Item
enarrans ibidem tabulam repraesentaotem paginas tres posteriores: /Vous 3j voyons aussi
encore les encastrements, mis à jour, des goujons en fer qui reliaient les blocs et en ont
fait éclater la surface. Nous assistons ici, pour ainsi dire, à la lente décomposition de
ces précieua: vestiges. Pers le milieu de la seconde colonne, ou nos prédécesseurs ont pu
lire des lignes enticres, la surface du marbre s'est détachée il y a peu de temps, toujours
au-devant d'un goujon, el laisse aujourd'hui une place blanche el vide.

XVI

venit a prima pagina ad septimam decimam. Fiunt versus exempli Graeci
ommes excepta inscriptione 436, ut in universum versus Latinus respondeat
Graeco versui uni semis, pagina Graeca versibus Latinis sedecim. — Elementa
habent versus Latini plus minus sexagena, Graeci inter tricena et quadragena;
exarata autem sunt parum aequabiliter modo late diducta modo pressa an-
guste, euius inaequabilitatis exempla quaedam insigniora attulimus p. 49 ad
2, 397 et p. 100 ad 5, 85; plene eam repraesentant tabulae volumini adiectae.

4. PARS LATINA.

Exemplum Latinum cum a die, quo incisum est, ad hunc publice pro-
stiterit loco evidentissimo, insignis monumenti notitia percrebuit ab ipso eo
tempore, quo post restitutas litteras viri docti primum Ancyram pervenerunt.
Qui fuerunt legati duo ab imperatore Germaniae Ferdinando II a. 1555 ad im-
peratorem Turcarum Solimanum Vindobona Amasiam missi Augerius Gislenius
Busbequius Batavus et Antonius Wrantzius sive Verantius episcopus Agriae
cum comitibus suis). Exemplum horum iussu exceptum non plenum et multis
locis corruptum cum minime satisfaceret, ab eo inde tempore homines docti
expetere coeperunt, ut integrum et perfectum apographum pararetur, cumque
Daniel Cossonius exemplum sibi comparasset non bonum, sed Busbequiano

1) Busbequius ipse (legationis Turcicae epistulae quattuor. Francofurti 1595. S. p. 65):
Ancyram, inquit, venimus mansione a Constantinopoli XIX .. .. Hie pulcherrimam vidimus
inseriptionem et. tabularum. illarum , quibus indicem. rerum a se gestarum complecmus est
Augustus, exemplum. | Id quatenus legi potuit, per nostros homines transcribendum cura-
vimus. Exvtat incisum aedificii, quod olim fortasse praetorium fuerit, diruti et tecto carentis
marmoreis parietibus, ita ut. dimidia pars intrantibus ad devtram, dimidia ad sinistram
occurrat. Suprema capita fere integra sunt, media lacunis laborare incipiunt, infima vero
clavarum et securium ictibus ita lacerata, ut legi non possint, quod sane rei literariae non
mediocre damnum est a doctis merito deplorandum, idque eo magis, quod urbem illam ab
Asiae communitate Augusto. dicatam fuisse constet. nter epistulas Pighii Hamburgenses,
de quibus exposui in actis minoribus academiae Berolinensis a. 1866 p. 419 sq., in ea quae
est n. 92 data Viennae d. 6. Aug. 1574 ad Carolum Rimium Caesareae Maiestatis oratorem
apud Solimum Turcarum imperatorem Pighius de. monumento Ancyrano sie scribens: feum

.. D. Augerius a Buysbecche mihi persuaserit Ancyrae in Galatia adhue temporis ex-
tare et se vidisse magnas breviarii rerum gestarum D. Augusti reliquias antiquissimis
marmoreis parietibus insculptas spemque fecerit eas descriptas baberi inde posse, quando-
quidem Christiani mercatores ad illud celebre emporium saepius proficiscantur', Rimium
rogat ut rem in se suscipiat; sumptus ab Augerio aestimatos xx aut xxx ducatorum se
lubenter toleraturum. Addit loannem Sambucum de eadem re scripturum esse ad Ungena-
dium Rimii successorem futurum. Respondet Rimius (n. 254) Constantinopoli 1. Nov. 1574
se, si antea id ad se allatum esset, libenter pictorem suum Ancyram missurum fuisse, iam
in tanta temporis angustia propter discessum duobus mercatoribus amicis rem mandavisse
itemque suecessori suo baroni Ungenadio, — Praeterea videatur de itinere Busbequiano a. 1555
C. I. L. ΠῚ p. 4 quaeque exposuit Riepert in actis menstruis acad. Berol. 1863 p. 307 sq.

XVII

praeferendum, Paullus Lucas iussu Ludovici XIV tum Galliae regis ob id ipsum
missus Ancyram mon perite, sed cum fide et diligentia summaque propositi
constantia primus monumentum totum descripsit. At Lucas quamquam multa
addidit emendavitque, tamen exemplum et ipsum nec plenum fuit neque
erroribus immune, nec sine causa mirabuntur posteri omnium nationum viros
doctos per annos plus trecentos frustra laboravisse, ut paucae paginae Latinae in
Asia minore publice prostantes recte describerentur. Anno demum 1861 quod
tot regum generationes aut ignorantia sua aut incuria facere neglexerant, in se
suscepit Napoleo ΠῚ Gallorum imperator perficique iussit bene coepta olim
auspiciis Ludovici XIV. Ita iussu illius, cura autem et diligentia Georgii Perrot
et Edmundi Guillaume bonis litteris trium saeculorum debitum tandem ali-
quando exsolutum est habuimusque praeter Graecum expletum, de quo infra
dicetur, partis Latinae apographum integrum et probum.

Sed exemplum manu descriptum licet diligentissime in hoc titulo suf-
ficere non poterat et Latinorum omnium primario et difficillimo ad legendum
et supplendum. Quam ob rem cum egregius litterarum nostrarum adiutor et
propagator Carolus Humann Smyrnae degens Berolinum advenisset, splendido
successu expeditionis nostrae Pergamenae incitatus cum eo agere coepi, ut
quale officium artis antiquae studiosis praestitisset, tali etiam eos adiuvaret,
qui res Romanas explorant explorabuntque, et expeditionem alteram susciperet
ad ectypum gypsaceum tolius monumenti Ancyrani conficiendum et Berolinum
transmittendum. Motus is summa rei utilitate, aliquatenus item opinor ipsa
difficultate se paratum esse respondit; quo facto et academia nostra memor
debiti antiqui Mordtmanniana missione, de qua infra dicetur, contracti magis
quam persoluti, et qui museo nostro praesunt non ignari quam utile futurum
essel Augusti commentarium sic fere ut in Asiae penetralibus cernitur palam
in hac nostra litterarum sede omnium oculis in perpetuum proponi, petenti
mihi benigne concesserunt quae ad rem perficiendam requirebantur. Humannus
autem qua est sollertia primum rationem excogitavit laminarum gypsacearum
solito tenuiorum et leviorum ita conficiendarum, ut cistellis ligneis inclusae
per iumenta tuto perferantur; deinde Ancyram profectus per dies lul. 1—24
a. 1882. negotium sibi mandatum strenue sollicite feliciter peregit!). lta cen-
ium nonaginta quattuor laminae gypsaceae Ancyra Brussam terrestri itinere
transmissae die Sept. 15 anni eiusdem in museum Berolinense pervenerunt,
ubi iam ipsae sub clavi custodiuntur. Tabularum ex matricibus iis sumptarum
quaedam publice in museo expositae sunt; universum monumentum similiter re-
concinnatum tum proponetur, cum spatia musei ampliata exposition ei sufficient.

His ectypis adlatis quamquam exempla ante sumpta in universum inutilia
facta sunt, nihilominus non omnino iis carere possumus propter locos duos
9, 34—48 et 6, 1—6, quos qui olim descripserunt minus imperfectos viderunt

1) Itinerarii Humanni partem huc pertinentem ipsam infra reperies p. xxvirr.

B

XVIII

quam cernuntur hodie, lapide interim imminuto superficie dissiliente. Iam
receüsebimus singula exempla, quorum quidem copia nobis fuit.

I. BVSBEQVIANVM EXEMPLVM.

Busbequianum exemplum ita exceptum esse, ut ex Busbequii comitibus
alii aliam. paginam describerent, efficitur ex adnotatione Belsi (v. mox) ad pagi-
nam tertiam: ποία D. Durnschuame, hanc 3. lineam. (paginam intellege) me
ipsum laboriose descripsisse, cwm alii aliis. distributim. ageremus officium. Unde
non mirum est diversos descriplores rem perfecisse successu admodum diverso:
nam pagina tertia exhibetur integra, quarta integra propemodum (v. 1—30.
38. 40—54), ut de hac adeo adscribat Belsus: mota hac serie mec verbum,
nedum versum desiderari, reliquarum partes exiguae tantum et fere disiectae
(1, 1—4. 2, 1 —14. 5, 1—3. 6, 1. 9. 13). Apographi ita coniuncta opera
Busbequianorum effecti innotuerunt exempla scripta editave haec:

1) Belsi in sylloge ad Dornschwammum missa (cod. Guelf. Aug. fol. 77,
1), de qua diximus in C. I. L. III p. 4, f. 353—357 ubi praescribitur: Ancire
in Galatia. imaximwun palatium | fuit. Augusti, ubi in introitu ex utraque parte
res geste Augusti incise fuerunt, quae non ommia legi prohibebamur ob concur-
sum barbarorum. Exemplum foede corrupit librarius imperitus.

2) Codex Vindob. bibl. Caes. n. 5219 (hist. prof. n. 330; Chmel 2, 51)
exempla tria continet primum quadratis litteris scriptum plenum, alterum item
quadratis, quod non procedit ultra quadragiens 2, 4, tertium minusculis lit-
teris seriptum finiens in circiter 4, 42. Praescribitur * Ancyrae in suburbio.

3) cod. Vatic. 6217 f. 280. 293—295. Vidi tantum, non descripsi.

4) Andreae Schotti, qui acceptum a Busbequio primus edidit cum Aurelio
Victore (Antverpiae 1579) schol. p. 69 sq.

5) Lipsii in auctario (1588) p. 19—22, cui misit primum ipse Bus-
bequius (v. Lipsii epistula ad Clusium postrid. id. Ian. a. 1588 edita in opp. epp.
cent. 2 n. 24), deinde Carolus Clusius una cum epistula seripta Viennae Austriae
xr k. Apr. 1587 (edita in syllogae Burmannianae vol. 1 p. 311; cui respondit
Lipsius epistula modo citata). Clusius adscripsit Busbequium Vindobonae
morantem a se rogatum omnes schedarum fasciculos evolvisse, ut Ancyranarum
tabularum exemplum reperiret, nec tamen invenisse mutuo datum amico cui-
dam neque ab eo redditum. Secutum se esse exemplum exhibitum sibi a. 1576
a Fausto Verantio Antonii Verantii, qui cum Busbequio iter illud susceperat, ne-
pote, vidisse praeterea alterum apud Sambucum!), item tertium nobilium quo-

1) In epistularum Pighii Hamburgensium (v. p. xvi adn. 1) n. 252 Sambucus d. 30. Aug.
1574 Pighio seribit Ancyranum se habituros intra quattuor dies.

ΧΙΧ

rundam Germanorum qui adiissent Ancyram ἃ. 1586 exemplumque tituli obtu-
lissent. Leunclavio minus integrum Verantiano: *corrumpuntur enim (ita Clusius)
quotidie tabularum characteres Turcarum militum iusolentia, praesertim. cum
Christianos eas inscriptiones excipere conspiciunt, quod binis illis nobilibus
Germanis accidit. Hae nugae sunt; nam ex iis quae de exemplo Germanorum
illorum Clusius affert, intellegitur eos non lapidem descripsisse, sed exemplum
Busbequianum obtulisse Leunclavio. — Gruterus 230 —232 in ed. 1 expressit
Lipsium.

6) Leunclavii in pandectis hist. Turc. (Francofurti 1585) p. 205 sq. [5
exemplum acceptum refert Carolo Clusio et per hunc Antonio Verantio. ὦ

7) Cod. Leidensis Burmannianus Q 6 idem exemplum exhibet *ab Ant.
Augustino v. c. nonnihil instauratum'. Specimen apposui ex pagina prima:
r[em] q. [publ.] M. [Antonii] factioni[bus] oppressam in libertatem vindicavi, | petere|
decretis honorificis ordinem. [summum perinisi].

Exempla Busbequiana versuum ordinem mon retinent (nisi quod Belsum
in pagina tertia versus distinxisse lineis rectis et subnotatio docet et quas ex
lineis illis. relinquere placuit librario) videnturque descendere ab archetypo
minusculis scripto; certe Belsus “ποία, inquit, *omnia haec utrimque maiusculis
fwisse. exarata litteris et. ubique punctulis intersertis post verba. Oo vero ubique
parva, T autem wbique magna fuere. Ex simili nota procedit quod in exemplo
Clusiano littera o semper est forma minuta, 1 perpetuo lineam excedit, denique
litterae capitum primae quaeque supra versum eminent. Eorum exemplorum
cum hodie utilitas vix ulla sit, discedant autem magnopere a melioribus postea
factis, placuit unum ex iis, quod reliquis paullo praestat (ita 2, 29. 30 solum
cum Belsiano servat vocabula wEssALLA coNsvLIiBvs), scilicet. codicis Vindobo-
nensis primum (nobis V), hoc loco integrum exhibere nostra causa ad librum
scriptum recognitum cura Schneideri ab actis musei Vindobonensis, adiecta varia
lec&one potiore exempli eiusdem codicis tertii (nobis v), quod cum multis locis
peccet, tamen hic illic et ipsum solum verum servavit. Redegimus id ad
antiquam versuum formam, ut facilius compararetur. In variam lectionem infra
propositam inde non intuli nisi selecta quaedam.

EXEMPLVM BVSBEQVIANVM.

rerum gestarum diui augusti quibus orbem terrarum imperio populi romani
subiecit et impensarum quas in rem publicam populumque romanum fecit incisarum
in duabus ahaeneis pilis quae sunt romae!) positae exemplar subiectum

1.1 annos undeuiginti natus exercitum priuato consilio et priuata impensa

comparaui terque m... sss n nn. factionis oppressam
in libertatem uindicaui .....:.. s s decretis honoplieio)
ordinem suum-*. .. e ee on rion in er SES CERES

2,1 patriciorum numerum auxi consul quintum 1ussu populi et senatus sena
tum ter legi et in consulatu sexto censum populi collega?) m agrippa egi
lustrum post annum alterum et quadragesimum *) feci?) quo lustro ciui
um romanorum censita sunt capita quadragiens centum millia et sexa

5 gmta tras... tere SOS ἘΠ ΠΕ ΤΥ ΠΝ Ἶππ πὶ
solus feci?) censorum - . - - - - - -- sinio^) cos quo lustro censa sunt
ciuium romanorum .......-.-.-. quadragens centum millia et ducen
ta triginta tria. . . . . . . in consulatu fi . . .. cum nuperime lustrum
cum lega tiberio. . ^... ...... sext. pompeio et sext. apuleio eos

10 quo lustro .... ccc o e το TOI CIDICHPRRUNT INE
centum mil .......:. 9 s? 3v Siu Igual MESE
lgip n0... .... ence ss s. exempla maloramiexelesepHirr
iam ex n0$ ........ «5 «s ."Iultarum. renumpexemplbine
tanda... v... see Iu }ἝἊὸο τύ τυστ - CREE

23,1 honoris mei causa?) senatus populusque romanus annum quintum et deci
mum agentis consulis designauit?) ut cum magistratum inirent post quin
quennium?!") ex eo die duo deducti!) in eorumue interessent consiliis
publieis decreuit senatus equites autem romani uniuersi principem

S.l... else vs ss s sss Vos Bastis aEaeHEeI SOEUR
pellauerunt
libri romani uiritim ........ cenos numeraul ex testamento pairis
mei et nomini?) meo ...... dringenos ex bellorum manubiis consul

quintum dedi iterum autem in consulatu decimo ex patrimonio
10 meo bis quadringenos congiari uiritim iterum aere merui!?) et consul
undecumum ?*) duodecim frumentationes frumento priuatim columpio
emensus!?) sum et tribunicia potestate duodecimum — quadringenos

!) romaeae 77 ?) in Zns. v 3) eonlega v 4) quadragensimum v 5) ins. intra
parentheses legi 77 8) ins. intra. parentheses legi 77 7) eo ante sinio expunctum J^
8) caussa v 9) disignavit v 10) et ins. v AS Su dos. Ὁ) 1?) nomine v

15) aerum erui v 15) undecimum v 15) eoempto dimensus v

20

25

30

40

RuprBalüd quam «1507. 7 sest. τς τς sos mili

XXI

nummos tertium — uiriim — dedi quali mea congiaria frumenti
2..222.....mum nunquam minus quinquaginta et ducenta
e. srrs.s ss. . Sla duodeuigntesimum consul trecentis εἰ
uiginti — millibus — plebis urbanae sexagenos denarios uiritim — dedi
et quinis militum meorum consul quintum ex manibiis uiritim
milia nummum singula dedi acceperunt id triumphale congiarium
in colonias hominum circiter centum et uiginti millia consul ter
tium decimum sexagenos denarios plebi quae tum frumentum publicum
acce . . . . . dedi ea millia hominum paullo !?) plura quam ducenta fuerunt
ee e s s s . Ügris quos in consulatu meo quarto et postea consulibus
marco?) et en. lentulo augure adsignaui militibus solui municipiis pa
ers n sn. ΘΠ circiter sexgensim itüneris emit quam romanis
ucc c emumerauc eto en ὦ Ed» cae Sc. ΠΟ ῬΊΟΝ Apis
prouincialibus solui. . . . ... . unus et solus omnium qui deduxerunt
colonias militum in prouintis 15) ad memoriam aetatis
meae feci postea nerone et cn. pisone consulibus itemque . . gantissimo
ΕΠ Θ᾽ ΠΟ ΟΠ θεν v. LETS Irc Les NOR sw δ γῆρθϑα!!α
consulibus et 1. caninio et q. fabrieio consulibus . . . . .... quos eme
ritis stipendiis in sua municipia . . . .. . praem ....... . ..

impendi
quater . . . . aul aerarium ita ut sestertium millia .
quingenta dedi??) . . . . . raul aerario detuli
ROUEN ESO oue eter ΠΟ δα: :COHSILIO πος.
Ever di a ro alitbusco qui een oh: Io
Duos... amnerulssent. πο mil... -
. 90 detuli
cn. p. lentulo . . . ules fuerunt cum d . . cerent
n c ixcentum milbus-hominum: -..- 225952 2 2929. 0. Tru
desiderantur quinque lineae
curiam et contines?") et — calehidicum — templumque — apollinis ἴῃ
palatio cum — porticibus aedem diui iulii lupercal porticum ad cir
cum flaminium quem sum appellari passus ex nomine eius qui pri
orem eodem in solo fecerat octauiani puluinar ad circum maximum
aedes in capitolio iouis feretrii^') et iouis tonantis aedem quirinis ??)
aedes mundo??) et iunonis . . .. ... et iouis libertatis in auentino
aedem larum in summa sacra uia aedem deum penatium in uelia
aedem — iuuentatis — aedem — matris — magdelae — in palatio feci
sertorium?*) et pompeium theatrum utrumque opus impensa grandi refeci

5 Β “. T .
19) paulo v MS CTS /5) prouineiis v 19) pEb 7, deo v 20) continens v

?1) feretri v 32) quirini v 38) mundine v 34) certorum v

XXII

10

20

50

sine ulla inscriptione nominis mei riuos aquarum compluribus locis
uetustate labentes refeci et aquam quae maria appellatur duplicaui
fonte nouo in riuum eius immisso forum iulium et basilicam
quae fuit inter aedem castoris et aedem saturni caepta profligata
que opera a patre meo perfeci et eandem basilicam consumatam in
. ampliato eius .solo sub titulo . . . . nominis filiorum ..,.
uiuus non perfecissem perfeci?*) ab haeredibus?) .....

.... uirgine exemplum?" deum in urbe consu .......

.* . feci fluuio praetermisso quod temp: τ ΠΡ

Hor Eg ποις ΘΝ DONE ISCRITTI ETE E

s! e. δ᾽ / "ὁ £.e€' */59;.e |» -e«. eer. ie) ced et om el ne: e Ko, Ceo 1.5, δὲ Ὁ» ὁ, ΄᾿αὐὐὐ No E METo e E

s.s. ws ss esie es... toris templum quorumque dHeHstrmi
et templum apollinis in solo magnam partem . .............
empto feci quod suo nomine m. marceli ueneri ..............
manibus in capitolio et in aede diui iulii et in aede apollinis et in ae
de ueste et in templo marlis uictoris consecraui quae mihi consti
terunt?*) — circiter — millenis auri coronari??) pondo triginta quin
que millium municipiis et coloniis??) italiae conferentibus ac triumphos
meos quintum consul remisi et postea quotienscunque imperator m . . -
ess s. . üüri coronarum non aecepl decernentibus municipiis
eese s age ep US he ers diee vise us QqUapsantelz NITE UNE REM
or c Tu eM EM mao EIROUIME
rum affricanarum ?) meo nomine aut filiorum meorum et nepotum in cir
co .... aut in foro??) aut in amphitheatris popul . ..... quibus
confecta — sunt — bestiarum — circiter trium — millium οὐ — quingenta
naualis praeli spectaculum popul .. ..... liberum in quo loco
nunc nemus est caesarum cauato .........-. longitudie mille
et octingentos pedes in latitudine pedes ducenti in quo tri
ginta .rostrate "naues triremesque "plurimae τ. - . . πο
rumores. inter 86. conflixerunt-. . .0. 10 20 Sr ELE
runt. praeter remiges milla. : 2. .15 lemeMen - 15 NE
in templis omnium ciuiatium p ......-. et asiae uictor orna
menta reposui quae. spoliaüs templis. 20. π᾿ -
priuatim" possederat statuae 6 4 ges Ee aeee c N
quadragenis argenteis steterunt in urbe ac circiter quas ipse
sustuli ex qua de pecunia dona aurea in aedem apollinis meo nomi
ne et filiorum quae mihi statuerunt honorem habuerunt posui

?5) perfici v 2306) heredibus v ?7) templa v 38) HS ins. v — ??) coronarii manu

secunda 77 39) colonis v 31) antea v 3?) afrieanarum v 33) in circo auenioro

aut in

foro v

D: more; paeaupe ἂν "Braedonibus ^ 232... odomibus: 29.
SuSE. cos net TCU EETRR UM ROT EUENITTEUESEL S lon. re RD TOTIS
demiHr. qoc NAR PEE IL Aa IM E o Doo. . . lO

Gr oreeno" panthortmpi ge ue st. eM A de cuEDWer UL s Vui. cete
» a me gentes . . . . thorum et medorum

199 Consulatu Pe Pe 7; oe πο

Il. COSSONIANVM EXEMPLVM.

Daniel Cosson mercator natione Batavus Leida oriundus, per multos annos
Smyrnae degens ibique a. 1659 interfectus a piratis, tituli Aneyrani compara-
vit sibi exemplum, quod a quo exceptum sit, ignoratur; ipse enim non adiit
Ancyram (v. Gronovius libro mox citando p. 35). [ἃ inter schedia eius post
obitum repertum edididit lacobus Gronovius in memoria Cossoniana sive Da-
nielis Cossonii vita (Lugduni Bat. 1695. 4. pp. 159) p. 957—608. Alterum apo-
graphum repperi Hagae inter schedas Cuperi, hoc maxime praestans Grono-
viano, quod ibi separantur versus a Gronovio continuati. In varia lectione
alierius. utrius exempli naevos singulares et ex altero exemplo emendandos
plerumque omisi. Exemplum Cossonianum quamquam minime bonum tamen
praestat Busbequiano; nam et quae in hoc extant, in Cossoniano habentur ad
lapidem emendata, et adiciuntur partes hae 1, 5—27. 4,30—33. 5, 29—47.
Repetita sunt additamenta Cossoniana in corporis Gruteriani editione secunda.

HI. TOVRNEFORTIANVM EXEMPLVM.

los. Pitton de Tournefort dum iussu regis Ludovici XIV orientem pera-
grat, a. 1701 Ancyram adiit indeque rettulit commentarii huiusce exemplum
ita factum, ut ait apud Edmundum Chishull (in antiquitatibus Asiaticis editis
Londini 1728 p. 171), ut versiculi versiculis, lacunae lacunis, mutilata verba
mutilatis responderent, idque eodem anno exeunte Smyrnae Chishullio tra-
didit typis si videretur aliquando evulgandum. lpse ait in epistula, quam inter
schediasmata eius Parisina repperit Schoenius, scripta dà Mr. le premier médécin
Smyrnae d. 6. lan. 1702, Ancyranum iter enarrans: /a vie de l'empereur
Auguste est écrite sur les muraslles du. pronaos d'un temple de marbre, dont les
ruines sont trés belles; jen ay copié ce que le temps a épargné. ln itinerario
edito (relation d'un voyage du Levant. Lyon 1717 vol. 3 p. 317) aedem describit
et portam repraesentat aere expressam (vide supra p. xi), inscriptionem
addens editam esse apud Gruterum et Gronovium. Praeterea in exemplo
memoriae Cossonianae lac. Gronovii, quod fuit olim Spanhemii, nunc est in
bibliotheca regia Berolinensi (Ph 6917), monumenti Ancyrani exemplo Cosso-

XXIV

niano adseriptae sunt *additiones et emendationes ad hoc marmor ex obser-
valionibus collectis ex illius apographo ante paucos annos ad ipsum marmor
descripto & cl. medico Gallo Tourneboeuf (sic) et exhibito Smyrnae Hughio rectori
rev., & quo easdem swm mactus mense Septembri »wnocvrr. —Colltis iis, quae
de eo exemplo refert Spanhemius (de usu et praest. numism. vol. 2. Amste-
laed. 1717 p.362), apparet haec verba esse non Spanhemii, sed Chishullii,
qui antequam monumentum ederet, Londinii exemplum scriptum Tournefortia-
num exhibuit Spanhemio eique describendi eius copiam fecit; nec dubitari
potest quin Tourneboeufii nomine designetur Tournefortius, quamquam et in
nomine erratum est et Chishullius hoc quidem loco exemplum se accepisse
scribit per Hughium a. 1708, cum in libro edito narret ipsum Tournefortium
id sibi dedisse a. 1701. — Exempla igitur habemus Tournefortiana vel si mavis
Chishulliana duo, scriptum Spanhemii et editum apud Chishullium. Εἰ illud
quidem quamquam quibusdam locis praestat prioribus (ut 4, 52 in eo est
xxc) duosque locos maiores 2, 21—32. 5, 50—254 adicit a prioribus neglectos,
tamen longe inferius est Lucasiano. Nam ut mittamus versuum ad lapidem
divisionis apud Spanhemium certe vestigium nullum reperiri, qui id excepit,
non tam lapidem denuo descripsit quam emendavit exemplum Cossonianum et
id quidem quibusdam locis ex coniectura magis quam ex lapide: ita 4, 23
NiTESCIT aperte descendit ex Cossoniano wirEssir, cum in lapide sit MEI * ESSET.
Quare huiusce exempli auctoritas exigua est, utilitas hodie vix ulla. — Chis-
hullianum alterum, id est ab ipso editum varja lectione nulla adnotata, se-
cundum ea quae diximus credideris pendere aut ex Tournefortiano, quale legitur
apud Spanhemium, aut ex editis antea, itaque abiciendum esse, cum extent
exempla, ex quibus fluxit. At re explorata secus esse comperi. Nam cum
pleraque quo auctore in editione Chishullius posuerit facile intellegatur, restant
quaedam apud eum, quae neque in ullo quattuor exemplorum Busbequii Cos-
sonii Lucae Spanhemiano redeunt nec recte coniecturae neglegentiaeve tribui
possunt. Non dico locos, quales sunt 1, 22, ubi PeRsEp: Chishullius edidit
recte, cum Spanhemius habeat rERsEM omnino ex errore inter describendum
commisso, et 3, 15. 4, 17, ubi verae Chishullii lectiones coNsvr- xu et
DVO-ET coniectura reperiri potuerunt. At principium tabulae sextae cum ita
exhibeatur apud Chishullium:

A/R TAXA
ET-TIM....0|RVM
PARTHORVM

IN. MERE * NON
SVORVM* PIGNORA
FIDEM *|ME: PRIN

* . ESL) - E *
ea quae sunt ante lineolam cursivis litteris expressa nec Tournefortius Span-
hemianus habet nec Lucas; denique ne recentiorum quidem quisquam vidit ;
allamen ita comparata sunt et ita conveniunt cum interpretatione Graeca post

ΧΧΥ

Chishullium demum reperta, ut ex supplemento nullo modo repeti possint.
Quam ob rem hoe certe loco Chishullius adhibuit exemplum hodie ignotum,
in quo pagina sexta summa magis integra repraesentabatur quam viderunt
eam Lucas quique post Lucam eam descripserunt. Videtur Chishullius duo
apographa Tournefortiani exempli accepisse, alterum Smyrnae morans a. 1701
ab ipso Tournefortio, alterum minus plenum redux ex itinere a. 1708 ab
Hughio et hoe Spanhemio exhibuisse. Omnino utile foret ipsum Tournefor-
tianum apographum nancisci; sed quamquam et Francogallos et Britannos
amicos eo nomine adii, id nobis non successit. Inter schediasmata Tourne-
fortii, quae adservata hodie Parisiis in bibliotheca musei historiae naturalis
mea causa inspexit Alfredus Schoene, monumenti Ancyrani apographum non
extat, nec magis reperitur in apparatu Chishulliano, quem praeterea ple-
num adservat museum Britannicum. — Hoc usu didici in tituli lectione con-
stituenda a Chishullio quatenus fieri potest abstinendum esse, cum proprii testis
locum raro obtineat, plerumque pendeat ex apographo aliunde noto, denique
traditam lectionem coniecturis supplementisve tacitis subinde immutarit.

IV. PAVLI LVCAE EXEMPLVM.

Paulus Lucas a. 1705 per dies viginti Sept. 1 ad Sept. 21 huic titulo
describendo vaeavisse se scribit in itinerario mox citando (vol. 1 c. 15. 16):
Lon a déjà cette inscription. dans quelques auteurs. "Παῖς quand ma curiosité
ne m'auroit pas porté d en faire la vérification, je m'aurois pu m'en dispenser,
puisque c'étoit un. des articles des instructions que Monseigneur de Pont-chartrain
m'avoit données. Elle se trouve dans Angowura sur deux grandes murailles
devant le portique. d'un ancien temple, et proche d'une mosquée, que l'on nomme
la mosquée d'Agibairam. | Pour venir dà mes fins, chose qui m'étoit pas des plus
faciles, je liai amitié avec celui qui dessert la mosquée, et je donnai des remeé-
des à wn de ses parens, que jeus le bonheur de guérir. Cet homme me crut
aprés un grand médecin; c'étoit déjà un acheminement. — Ainsi un. jour en me
promenant avec lui auprés de linscription, je lui dis que j'en avois lu les pre-
mers mots; quelle contenoit quelques remarques sur Ülancienne médecine, que
Jy pourrois trouver quelques bons remedes pour sa santé, s'il vouloit me la
laisser copier. D'abord il me fit l'entreprise. trés- difficile, et ine dit, comme font
la plupart des ignorants de tout ce qu'ils m'entendent point, que ces caractéres
étoient pleins. de mystéres; quil métoit pas permis méme d'y vouloir pénétrer;
d'ailleurs qu'ils enseignoient ot il y avoit des trésors; et que, quoique des gens
du lieu m'en recherchassent point la possession, il ne laisseroit pas d'étre cou-
pable de haute trahison, s'il les découvroit à un étranger. Je ne manquai pas
de bonnes raisons pour le détromper: mais il fit comme dans les disputes, il
fut. convaincu de sa. simplicité sans se rendre; et ce fut l'argent que je lui don-
nai plulót que mes raisonnements qui eut la force de le persuader. Quand il

XXVI

se fut déterminé d me laisser prendre Vinscription, il a'assigna les heures qu'il
crut les plus propres pour la copier sans étre vu: nous choisimes donc les inter-
valles que les Turcs me viennent point dà la priére; autrement je n'aurois pu
en venir d mon honneur, et toute son autorité n'auroit de rien servi contre la
canaille. Je commencai d prendre cette belle inscription le premier. Septembre,
el je nm'eus guére d'autre occupation. jusqu'à ce que je l'eusse finie. Post alia:
Le 21. jachevai de copier Uinscription Latine. On. peut dire, sans craindre. de
se tromper, quelle est infmiment plus exacte qu'on ne l'a pas encore donnée.
Ceux qui se donneront la peine de la conférer avec les imprimées, en seront
aussi-tót. convaincus. Tpsam inscriptionem edidit in itineris eius enarratione
(voyage du Sieur Paul Lucas fait dans la Gréce, l'Asie mineure, la. Macédonie
οἱ l'Afrique. Parisiis 1712. 8.) vol. 2 in tabula adiecta ad p. 393. Collegio
capucinorum fratrum quod Smyrnae est tum praepositus lerotheus a. 1706
narravit Sherardo (sicut refert Chishull ant. Asiat. p. 171) exemplum a mer-
catore Gallo le Favre Ancyrae per aliquot annos commorato nitide descriptum
Lucam ab eius vidua emisse idque pro suo venditavisse; quapropter Lucae
exemplum non raro dicitur Fabrianum. Sed equidem magis fidem habuerim
Lucae, quem veridicum hominem esse repperi, quam incertis rumoribus
Smyrnensium relatis ἃ Chishullio iniquo Lucae obtrectatore. — Exemplum
Lucae inter antiquiora unum plenum est, cum vere conüineat sex paginas
universas a capite ad calcem indefessa industria exceptas, et omnium eorum
longe utilissimum. Neque paginas separavit neque distinxit capita, at versuum
divisionem raro neglexit et quod maximum est, nullo loco supplementa ob-
trusit, sed quos sibi visus est videre ductus eos bona fide repraesentavit.
Quid quod etiam litterarum deperditarum numerum punctis positis accurate
plerumque- indicavit. Quare ubi antiqui excitandi sunt, redeundum est fere
ad Lucam.

Exempla haec antiquiora (nam post Lucam excepta omnia ad universum
monumentum perveniunt) quas monumenti partes complectantur, apparebit ex
laterculo subiecto:

αν μεσ νυ τὰ τ ER
a cen | a» | 1—31

H | 1—14 1-15 adi. 21—32 | — int.
ΠῚ int. int. int.
IV | 1—30. 38. 40—54 | 1—33. 40—54 int.
v MS 29—41 adi. 50—54 | — int.
VI 109913 un iat.

Xxxvu

V. MORDTMANNIANVM EXEMPLVM.

Mordtmannus Hamburgensis Constantinopoli, ubi degebat, academiae nos-
trae iussu mense Octobri a. 1859 Angoram profectus est, maxime ut Graecae
versionis partem etiamtum latentem si fieri posset detegeret, deinde partis La-
tinae et apographum et ectypum charta madida factam ut pararet; nam in
condendo novo corpore inscriptionum Latinarum ut monumento Áncyrano ex-
plendo et restituendo ante omnia opera daretur, academia decreverat. Sed res
nobis cessit non ex voto. Graeca quae latebant ut detegerentur, domini loci
non permiserunt; ectypum fieri posse is cui ea res mandata erat negavit, cau-
satus ita inseriptionem ipsam pessum datum iri. Misit idem quod exceperat
exemplum, quo complures quidem locos recte ex lapide emendavit, totam rem
nequaquam peregit ea qua par erat cura et simplicitate; nam aliis locis ne-
que iis paucis, deceptus maxime supplementis Zumplianis, ea sibi videre visus
est in lapide quae proposuerat editor Berolinensis; cuius culpae luculentum
exemplum praebet caput 5, 24— 34. Quare invitus quidem, sed necessario
hoc exemplum ita adhibui, ut ei soli fidem non haberem nisi in re evidenti.

VL. PERROTIANVM EXEMPLVM.

Tandem aliquando quae nos frustra temptaramus perfecerunt, sicut su-
pra monui, Georgius Perrot et Edmundus Guillaume, qui iussu imperatoris
Gallorum Napoleonis ΠῚ Galatiam et Bithyniam a. 1861 peragrarunt. Ectypa
quidem fieri posse et ipsi negarunt, sed summa cura inscriptionem repraesen-
tarunt tabulis delineatis ad formam magnitudinemque archetypi exemplaris,
quae tabulae iam prostant Parisiis in museo Napoleoniano!). Easdem tabulas
mox forma minore ediderunt in splendido itinerario (exploration archéologique
de la Galatie et la Bithynie. Parisiis 1862— 1872. fol), ubi Latina exhibentur
tabulis duabus n. 25. 26 iisque aliquanto ante quam publici iuris fierent usus
sum beneficio Perroti. Hoc exemplum ita perfectum est etiam in indicandis
hiatuum spatiis iustis, ut paucissimis locis exceptis prae eo reliqua omnia recte

1) Comptes rendus de l'4cadémie des inseriptions 1861 p. 243: Un estampage
général est impossible: 19 pour línseription latine, à cause des trous profonds qui y sont
pratiqués en. plusieurs endroits, au point que la surface se dérobe et. s'enfonce à plusieurs
centimétres de profondeur; 29 pour linscriplion grecque, à cause des poutres que nous
sommes obligés de laisser dressées contre le mur afin de contenir le toit de la maison.
Mais nous rapporterons, outre des parties estampées, qui donneront la forme des caractéres,
quelque chose qui permettra de mesurer et de remplir les vides avec une ecactitude presque
mathématique. . M. Guillaume a eu la patience de mettre à l'échelle, pierre par pierre, en
indiquant les moindres cassures, avec leur vraie largeur, toutes les surfaces qui portent des
inscriptions, c'est-à-dire les deux faces du pronaos et le mur ectérieur de la cella. Sur
ces feuilles , je mettrai à leur place les. deux. inscriptions le compas à la main. Ce sera
comme un état actuel, une vraie photographie de l'inscription. Cf. ibidem 1862 p. 63.

XXVIII

neglegas, idque ego et in huius libri editione priore, quae prodiit Berolini a.
1865, et in corporis inscriptionum Latinarum volumine tertio (1873) p. 769
— 199 (ef. p. 1054. 1064) ubivis quam fieri potuit accuratissime secutus sum.
Commentario, qui a. demum 1872 absolutus est, Perrotus p. 249—261 usus
editione mea interim emissa indicis inseruit versionem Gallicam addita enar-
ratione, unde propria quae essent et utilia ut. par erat adhibui.

VII. EXEMPLVM DOMASZEWSKIANVM.

Alfredus a Domaszewski Vindobonensis, quem qui in patria eius rebus praesunt
comitem et adiutorem lIfumanno in itinere Ancyrano adiunxerunt, Ancyrae
Latinum. commentarium ad tabulas editionis meae prioris ex Perrotianis ex-
pressas diligentissime ad marmor recognovit; Graeca quominus similiter rele-
geret, morbo superveniente impeditus est. Quibusdam locis (vide praesertim
1, 16. 17. 4, 31. 37. 38. 5, 96. 27), ubi cava elementorum evanuerunt, per
colorem autem quaedam eorum vestigia supersunt, ex apographo eo aliquot
litteras adscivimus.

VIII. ECTYPA HVMANNIANA.

De expeditione Ancyrana Humanni postquam supra (p. xvi) diximus, hoc
loco ex relatione, quam de ea academiae nostrae misit, quae ad huius monu-
menti tractationem pertinent placuit ipsius verbis referre; ita enim testabuntur
paginae hae et difficultates incepti et quae eas vicit industriam et sollertiam
mandatarii nostri, poteruntque praeterea utilitatem habere, si qui aliquando
ad similia sese accingent; neque ii deerunt. Egregia enim facta non sua vi sola
prosunt, sed saepe eo quoque, quod generosos animos incitant ad imitandum.

Am 1. Juli 1882. kamen wir in Angora an. — Auf der südwestlichen Kuppe
des Hóhenzugs, auf dem die Stadt steht, erhebt sich der Tempel der Roma wund
des Augustus, dessem gegemwürtiger Zustand durch das Werk von Perrot und
Guillaume genügend bekannt ist, so. dafs ich michts hinzuzufügen brauche, zwmal
seit. der Amvesenheit. derselben (1861) sich nichts verándert zu haben scheint.

Am Morgen nach unserer Ankunft machte ich gleich die nothwendigen Be-
suche beim Vali (Oberprásidenten), Mutassarif (Regierungsprásidenten), Defter-
dar. ( Finanzdirektor der | Provinz), dem commandirenden General und dem
Schech der Moschee Hadji Bairam, ὧν deren Bezirk der Augustustempel liegt,
da das ganze Innere des Tempels einschliefslich des Pronaos, in dem sich der
lateiuische. Text. der. Inschrift. befindet, zur Moschee gehóriger Friedhof ist. Der
Schech beantwortete ein. Gesuch wm die Erlaubnifs, auf seinem Terrain frei
hantieren. zu. dürfen, mit einem. kurzen Kopfnicken, offenbar in schlechter Laune.
Der Wagen stand mndmlich fertig, wm ihn auf ein Landgut zu führen und beim
Bepacken desselben war eine grofse Gallone amit Παϊὶ xerbrochen, so dafs der

ΧΧΙΧ

ganxe Moscheenhof mach dem dort herwmlaufenden Fusel roch. Die Etikette
verbot mir noch obendreim dem heiligen Mann mein Beileid auszudrücken.

Die erste Sorge war Gips. Bei einem Dorfe, zwei Stunden westlich von
Angora, befand sich eim grofses Lager, von dem der in Angora ansássige mir
befreundete Ingenieur Herr. Wankowicz einen. Wagen. voll zur Probe hatte kommen
lassen; es war aber derber grauer Stein. | Eine Besichtiguug des Fundortes ergab,
dafs sich durch die grobe Masse krystallinische Tafelablagerungen. (Marienglas)
hindurchsetzten. — Diese. liefs ich ausbrechen und hatte damit das beste Rohmaterial,
von dem schon am Montag, den J., einige Centner zur Stadt kamen. — Denselben
Tag lies ich. ein paar eiserne Pfannen machen, traf anit einem. Bücker. Abkommen,
dafs er seinem Ofen, nachdem das Brod heraus war, für wns reservirte und
brannte gleich denselben Tag ein Quantum. | Bekanntlich braucht Gips zum Brennen
mur etwas mehr als Kochhiize. | Derselbe wurde mun gleich gestampft, gesiebt und
am dritten Tage nach unserer. Ankunft. konnte. der. Abgufs schon. beginnen.

Die Marmorquader der Tempelwánde haben 40᾽ Centimeter. Hóhe und. der
lateinische Text. der. Inschrift. erstreckt. sich. auf. der. linken. wie rechten. Wand
des Pronaos über je sechs Quaderschichten, hat also an 2,70 Meter Hóhe bei
einer. Breite vou fast 4 Metern, was für jede Seite etwa 11 Quadratmeter , im
ganzen 22 Quadratmeter. für den Lateiischen Text. ergibt. — Unbekiimmmert wm
die Columnen der Schrift. hielt. ich mich. an. die Quaderschichten, zwmal — diese
bei ihrer Hóhe von fast einem halben Meter für die Copie ein handliches Format
boten. [ὁ], wáhlte für jedes Formstück 60 Centineter. Lünge und Breite; damit
griff dasselbe nach unten wie nach oben 7 Centimeter auf die benachbarten Schichten
über; ebensoviel gab ich seitwárts und hatte somit den. Anschlufs durchaus gesichert.
Jedes Formstück hatte netto einen halben. Meter im. Quadrat, d. ἢ. ? 4 Quadrat-
meter. Begonnen wurde unten, weil umgekehrt der herabtráufelnde Gips uns die
unlern. Theile beschmutzt hátte. Das. Verfahren ist. sehr. einfach.

Die Marmorflüche wird, nachdem sie vorsichtig abgestáubt oder da, wo die
Buchstaben noch. recht. tief sind, abgebürstet ist, ait. dickflüssigem Seifenwasser
bestrichen, wobei zu beachten ist, dafs die Seife in alle kleinen. Vertiefungen ein-
dringt, ohne dafs Luftblüschen sie von dem Marmor trennen. — Besser als Seife
ist Glycerin; Steine, an deren Beschmutzung weiter. nichts liegt, kónnen. auch amit
Talg, Oel oder einer Mischung von Talg wnd Petroleum | angestrichen werden.
Nun wird dünnflüssiger Gips, dem man, wm seme Erhártung zw beschleunigen,
elwas Alaunlósung zusetzem kann, mit der Hand auf die zw copirende Flüche
gestrichen, die man durch einen. kleinen. Rahmen von. fingerdicken. Hólzern, der
lose aufgehalten wird, begrenzt. Der. Gips braucht mur. die. Dicke eines. Stroh-
halms zu haben; etwas mehr schadet indefs micht. Durch fleifsiges Streichen sind
auch hier die Luftblüschen zw vertreiben. |. Nun wird rasch ein. Stück. Leinwand
oder Nesseltuch. von. der Grüfse der Gipsform gendfst und auf den Gips geprefst
und sofort auf die Leinwand dickflüssiges Gummi arabicum gepinselt. — Dies dringt
durch die Leinwand wnd verbindet sich und diese mit dem Gips, der dadurch

ΧΧΧ

sehr an Háürte gewinnt. — Nach einigen Minuten. lüst. sich. die Platte, mitunter. von
selbst, mitunter amit einiger Nachhülfe, zumal! an den Rándern, wo nicht genügend
Seife hingekommen, und man legt sie mit der. Rückseite auf ein ebenes Brett.
Stellt ian. sie aufrecht an. eine. Wand, so zieht sie sich leicht windschief, was
übrigens auch weiter nicht schadet, da man sie durch Anfeuchten und richtiges Lagern
wieder gerade ziehem kann. —Bekommt eine Platte beim. Abnehmen oder. Trans-
portieren. einen. Bruch, so ist das gewóhnlich wnschádlich, da die angeklebte Lemn-
wand ein seitliches Verschieben nicht gestattet; legt :nan die Platte mit dem Rücken
auf eine ebene Unterlage, so schliefst der Bruch sich so dicht, dafs er meist
micht sichtbar bleibt und sich auch in der Positiv- Copie nicht zeigt. —. Nur. wenn
durch mehrere Risse sich Stückchem (ips vom Tuche loslüsen, oder einzelne
Theilchen. am Marmor hángen geblieben sind, ist das Blatt zu verwerfen. — Bei
der Dünne der Platten sind dieselben meist in 2—92 Tagen so trocken, dafs sie
ohne Gefahr schimunelig oder muffig zw werden, verpackt werden künnen; mur
sind sie vor Nádsse zw bewahren, da hierdurch Gummi aufgelóst wird und nach-
her beim Wiederlrocknen sich iit. dem. Verpackungsmaterial verklebt.

Am. ersten Tage kam wenig heraus, da ich jede Platte des geringsten Fehlers
halber verwarf, wm die Leute an. Aufmerksamkeit und. Sorgfalt zw gewóhnen.
Aber am 7. war die linksseitige (vom Eintretenden) Hálfte des lateinischen Textes
in 36 Platten. vollendet, am 11. awch die rechtseitige ὧν 40 Platten, nachdem
nach genauer Revision die wnvollkommenen Platten. verworfen und. durch neue
Abdrücke ersetzt waren.

Herr v. Domaszewski halte. gleich am. ersten. Tage begonnen. den. Teat. amit
den bisherigen Abschriften xu collationieren. Es war dies eine nicht. überflüssige
Arbeit, da der Gips gewisse Dinge micht wiedergeben konnte. Der Marmor ist
an manchen Stellen. absichtlich abgepickt worden gerade so tief, als die Buch-
staben eingehauen waren. Im Grunde der Buchstaben hat sich aber oft eine
rothe Farbe erhalten, wahrscheinlich die Grundirung einstiger Vergoldung; und
da, wo auch die rothe Farbe verschwunden, zeigt der Grund. der Buchstaben eine
ockerartige dunklere Fárbung als der übrige Marmor. — Ich erklüre das daraus,
dafs das die Wand. herablaufende Hegemwasser, das sich auf seinem Wege mit
mehr oder minder aufgelüstem Kalk sáttigte, in den Tiefen der Buchstaben sich
sammelle und. dort verdampfte, wodurch es im Laufe der Jahrhunderte jenen
dunkleren | Niederschlag gebildet hat. Dieser dunkle Strich. hat. sich auf den
abgepickten Stellen. oftmals erhalten und. wenn er. auch nicht so sichtbar ist, dafs
man frischweg lesen künnte, so bietet er. doch zuweilen Anhalt für die Richtig-
stellung oder Ergánzung des Textes. Im zweifelhaften Füllen beobachteten τοῖν
gemeinsam. Dieser wichtige Theil der Arbeit war am lateinischen. Text. kaum
vollendet, als Domaszewski am Fieber heftig erkrankte und. weiter an. den
Arbeiten sich zw betheiligen nicht àm Stande war.

Der Abgufs des griechischen Textes des Monumentum Ancyranum bot mehr
Schwierigkeiten als der des lateinischen. — Derselbe befindet sich an der südóstlichen

XXXI

dufseren Langseite des Tempels, nimint. drei Quaderschichten, also. 1,98 Meter
Hóhe eim und hat 21 Meter Lánge, ist aber von drei türkischen Hüusern, die
gegen die Tempelwand gebaut sind, verdeckt. Bei der Unverletzlichkeit des Do-
micils in. der. Türkei ist es den früheren Reisenden nicht leicht geworden. einzu-
dringen. und. zu copiren. . Hamilton wie. Perrot haben. die neunte. Columne nicht
blofslegen kónnen, Mordtmann hat die Háuser gar nicht betreten. | Durch directe
und. persónliche Verhandlung gelang mir die Verstündigung mit den Eigenthümern
bald, indem ich jedem eim paar Lira zahlte und. natürlich die abgerissenen Mau-
ern wieder herstellte, somit also die guten Dienste, die mir der Vali wiederholt
anbot, nicht benóthigte. | Die gró[ste. Schwierigkeit machte. das dritte Haus, weil
hier die Hauswand amit. Kamin. darin. flach vor. der Tempelwand stand und also
ganz abgebrochen werden mufste, und des noch dazu in der .gutem Stube**,
wührend in den beiden andern Hüusern die Schrift sich durch Magazinráume
und Pferdestall xog. Dagegen konnten wir im letzten. Hause wieder bei Tages-
licht. arbeiten, wührend in den zwei ersten ohne Lampe dichte Finsternifs in
den betreffenden Rüwmen. herrschte.

Bei der ganzen langwierigen und miühsamen Arbeit haben sich meine beiden
Gipsgiefser Jani Laludi und. Andrea auf das Beste bewührt.

Am 15. wurde in 116 Platten. auch. der. Abgufs des griechischen Textes
fertig , so dafs wir nunmehr im ganzen 194 Platten. hatten. — Schon. xeitig hatte
ich. starke Bretter. gekauft und. von. einem. Schreiner 20. Kisten. machen. lassen
mit 60 zu 60 Centimetern. Bodenfláche und. 40. Centimetern. Hóhe, in die ich
zundchst gut verlóthetete Zinkkisten genau hinein. pafste. Die Verpackung wurde
nun so ausgeführt, dafs eine dawmendicke Lage Wolle und eine Gipsplatte ab—
wechsellen; damit nahm jede Kiste 9—10 Platten, die so fest lagen, dafs sie
sich weder berühren noch reiben konnten, wnd doch wieder elastisch. genug, wm
beim. Stofsen und. Kanten. nicht zw xerbrechen. — Erst. wurde ein Zinkdeckel auf-
gelóthet, dann die Kiste vernagelt und mun hóchst zufrieden drauf geschrieben:
Kónigl. Museum-Berlin. No. 1 bis 20. Gewicht und. Dimensionen der Kisten waren
dahin berechnet, dafs eim Lastpferd derem zwei tragen konnte.

Das englische Handelshaus (ἰ. Gatheral. N (Ὁ... vertreten. durch. Herrn
Ernest. Weekly, bei dem wir accreditirt. waren. und. dem wir viele Gefüllig-
keiten. verdankten, bemühte sich auch wns einen billigen Frachtsatz für den
Transport der 20 Kisten nach. Ismid am Marmora-Meere. (70 Stunden) zu
verschaffen. und. wurden wir. schliefslich mit. einem Katirdji ( Maulthiertreiber) zu
175; Türkischen Liren (322 Mark) einig. Von Ismid sollte sie ein Vertreter
des Hauses Gatheral nach Constantinopel an das Kaiserlich Deutsche. Consulat
weiler senden. Am 21. gingen die Kisten ab wnd Domaszewski besserte sich
derart, dafs wir auf den 24. unsere Weiterreise festsetxen. konnten.

Matrices gypsaceas, quas Ancyrae Humannus confecit, supra p. xvm dixi
adservari in museo nostro regio. Eas (nam ipsas ectypis inde sumptis in locis
incerlis et evanidis aliquanto praestare usus nos docuit) huius editionis causa

D

XXXII

diligenter relegimus ego et Domaszewskius, cuius modo memini, iuvenis perspicax
el strenuus et peritus, a quo ex bona parte proficisci quae hac lectione emendata
sunt vel adiecta eo magis mihi profitendum est, quod quid ei editio debeat
nominatim non praedicat. Nam docta lectio et docta coniectatio cum ipsae
simillimae sint, eo differunt, quod illa ut utilior est, ita laudibus sese quo-
dammodo subtrahit, haec minus prodest, magis celebratur.

Praeterea monumento Ancyrano describendo operam dederunt hi:

1) Rostan Massiliensis secundam ea quae scribit Sainte-Croix in commentariis
academiae Parisimae (A/st. de l'académie des inscriptions vol. 47 a. 1809
p. 91. 93) titulum descripsit non consultis exemplis et successu tam
infelici, ut in paginae secundae v. 29 finiret, reliqua contendens vetustate
exesa esse. bonum factum igitur, quod hoe exemplum ineditum mansit.
Idem scribit partem se descripsisse versionis Graecae, sed schedas periisse.

2) Kiínneir Anglus in itinerario (1818) p. 70 narrat septem se dies huic titulo
describendo impendisse. Quod exemplum pariter latet.

3) Hamilton (1, 421) item narrat duos dies se dedisse titulo Latino descri-
bendo; exemplum non magis edidit.

4) Texier (Asie imineure 1, 17 seq.) scribit, si credis, contulisse se cum lapide
exempla edita eaque vir religiosus addit se deprehendisse pro eo tempore
quo excepta essent satis emendata esse. Αἰ ipsum monumentum tam
Graecum quam Latinum ita proponit, ut ex editis recensuerat Eggerus.

9) Barth a. 1858 Ancyram adiit ibique descripsit partem monumenti Lat. 5,
10—390, quo specimine ipsius beneficio usus sum.

B. PARS GRAECA.

Exempli Graeci primus quod sciam meminit Tournefort (voyage 3, 317) his
verbis: om trowoce plusieurs inscriptions Grecques dans les cheminées de quelques
maisons de particuliers, ox elles sont couvertes de suie; ces maisons sont. adossées
d la maitresse muraille à droite. Item Lucas in itinere supra citato (vol. 1
c. 16) postquam rettulit dedicationem aedis Romae et Augusti (supra p. x), sic
pergit: | y a une suite ow une autre inscription sur l'épaisseur de la muraille,
mais quon me sauroit prendre d présent, parce qu'il y a, une maison appuyée
dessus: si l'om croyoit qu'elle en. valát la peine, comme cela pourroit bien étre,
pour 50 ou 60 piastres on pourroit mettre à bas ce qui la couvre; je wen parle
qwapres m'en étre informé. Primus qui quaedam inde descripserit Richar-
dus Pocockius est, sic narrans in itinerario edito a. 1745 (2, 2, 88): On the
outside of the easterm wall I saw part of 11 cut im Greek and part might
be on the west side; I have reason to believe, that is was in about twenty
columns. 1 copied part of it: the letters appear to have been gilt om a. ground

XXXIII

of vermilion some houses are built against the other parts of it. The title
of the Greek inscription appears to have been im ome line om the east side: which
is a good reason to suppose, that the whole Greek inscription was on that side,
because the Latin begins om the west side. Prodierunt haec in inscriptionibus
antiquis ἃ Pocockio editis Londinii a. 1752 p. 6. 7. Plene ut legi possent
quae ex Graecis supersunt, parietes ad murum illum appliciti diruendi erant,
quod nostro demum saeculo successit partim Hamiltono a. 1836 (researches in
Asia minor. Londinii 1842. vol. 1 p. 421 cf. inscr. 2, 416 n. 102), partim Perroto
a. 1861 (cf. itin. p. 300 quaeque ex epistulis eius referuntur in ephemeridibus
comptes rendus de l'Académie des inscriptions a. 1861 p. 241. 275, a. 1862 p. 63
et Bull. dell" instituto archeologico 1861 p. 193 seq.), partim, ut supra p. xxvii
expositum est, a. 1882 Humanno. Et ex octo quidem primis paginis quae
supersunt, primus descripsit Perrot easque edidit in tabulis itinerarii xxvit. et
xxvir; decimae, undecimae, duodecimae, decimae tertiae particulas excepit
Hamilton, relegit deinde et explevit Perrotus repraesentans eas in tabula xxix;
extremas sex habebamus ab solo Hamiltono, nisi quod paginarum quintae
decimae et sextae decimae partem etiam Pocockius edidit, duodevicesimae et
undevicesimae partem descriptam habui a Mordtmanno. Eadem quae Mordt-
mannus vidit, etiam "Texierius (1, 177) scribit descripsisse se neque tamen
exemplum suum edidit. Denique Humannus paginam nonam totam?) et deci-
mae quartae partem maiorem primus patefecit; reliquarum quoque hiatus
multi ut ex archetypo explerentur, idem effecit universo pariete detecto et
ectypis gypsaceis Berolinum transmissis.

Graeca ut ab initio melius exarata fuerunt quam Latina, quamquam er-
rores in iis fabri saepius commiserunt quam in his, ita pleraque cum
sub muris fere per tot saecula latuerint, magna ex parte egregie servata sunt
et lectu facillima, pars tamen data opera erasa, ut litterae multis locis plane
evanuerint, alibi tenues tantum rimas reliquerint. Repetiverunt et emendarunt
Pocockiana Sainte-Croix in commentariis academiae Parisinae vol. 47 (1809)
p. 92 seq.; Hamiltoniana Eggerus in Latini sermonis vetustioris reliquiis selectis
(Parisiis 1843 p. 384 seq.) et Franzius primum in Gerhardi diario archaeologico
a. 1843 p. 17—20, deinde in C. I. Gr. vol. 5 n. 4040, tertium in editione monu-
menti ÀAncyrani, quam a. 1845 cum Zumptio curavit. Perrotus quae adiecit,
in priore editione mea ego primus tractavi, retractavit Bergkius.

Exemplar Latinum Ancyrae propositum cum bipertitum sit, secundae
partis principium in exemplari Graeco indicatum est virgulis duabus interpositis
in interstitio versuum 1 et 2 paginae decimae ad principium finemque collocatis.
Similiter in interstitio versuum 16 et 17 paginae duodevicesimae auctarium
separatur a commentario ipsius Augusti. Observavit haec Domaszewskius.

1) Un gros contre-fort, Guillaume ait p. 300, ποι a caché la neuvieme colonne, et
nous avons dá renoncer, non sans regrets, à le démolir.

IL. MONUMENTUM APOLLONIENSE.

Apolloniae in Pisidia (v. p. rx adn. 3), hodie Oluburlu, non repertae sunt
nisi interpretationis Graecae particulae et paginarum quidem quattuor partes
summae, quas monumenti integri secundam tertiam quartam quintam fuisse,
totas intercidisse paginas primam sextam septimam cum intellexisset Franzius,
confirmavit Graeca pars monumenti Ancyrani postea expleta. Universas reliquias
descripserunt Arundell (discoveries n Asia minor. Londini 1834 vol. 2 p. 426
coll. vol. 1 p. 241); Waddington apud Lebasium inser. vol. i n. 1194, Gustavus
Hirschfeld, qui mihi dedit cum descriptas tum charta expressas, unde variam
lectionem edidi in Ephemeridis epigraphicae vol. altero (1875) p. 4S2; paginam
tertiam et quartae partem habet etiam Hamilton (researches 2n Asia minor vol. 2
p. 491 n. 455). Tractavit fragmenta Franzius ter (Monatsberichte der Berliner
Akademie a. 1839 p. 102 sq. et C. 1. Gr. vol. 3 n. 3971 et in editione huiusce
monumenti, quam cum Zumptio curavit, p. 101 sq.). Singulae paginae cum
integrae fuerunt, sexagenis circiter versibus exempli Graeci Ancyrani responde-
bant habebantque ipsae versus supra quinquagenos. Hodie hoe expleto frag-
mentorum Apolloniensium utilitas exigua est. Respondet autem initium paginae
secundae Apolloniensis Ancyranae 9, 12; tertiae Apolloniensis Áncyranae 6, 5;
quartae Apolloniensis Ancyranae 8, 17; quintae Apolloniensis Ancyranae 11, 10.

T ΡΞ πος τ

Cum in inscriptionum Latinarum sylloge iussu academiae Berolinensis pa-
randa ad Asiaticarum provinciarum inscriptiones Latinas recensendas devenissem
indicemque rerum ab Augusto gestarum mea opera retractandum esse intelle-
xissem, adlatis eo ipso tempore beneficio Perroti subsidiis novis iisque optimis,
emendata parte Latina, Graeca vero etiam expleta, his ita uti visum est, ut
indieis eius editio commentario instructa separatim prodiret, ipsi corpori textus
tantummodo cum adnotatione critica insereretur. Nam cum ipsum monu-
mentum ita comparatum sit, ut recte et plene vix adhiberi posse videatur nisi
illustratum commentario perpetuo, eius generis adnotatio corporis rationibus
parum apta visa est. Praeterea sunt qui eiusmodi monumentum ad libelli
formam prope accedens et tam philologo quam historico utilissimum comparare
sibi velint, cum praeterea non inquirant data opera in inscriptiones Latinas.
Propter has ratiocinationes indicem Augusti seorsum edidi a. 1865 cum com-
mentario, sine eo brevi adnotatione adiecta repetivi in volumine ΠῚ Corporis
inscriptionem Latinarum edito a. 1873 p. 769—799 (cf. p. 1064). Nunc post-
quam nactus sum ectypum gypsaceum plenum et perfectum id, de quo supra
p. xxvii dixi, commentarii altera editio prodit et certioribus fundamentis extructa et
novis curis meis, ubi res requirebat, emendata et perpolita. Similem editionem ante
illam meam curarunt duo viri docti lohannes Franzius et Aug. Gul. Zumptius
(Caesaris. Augusti index rerum a se gestarum sive monumentum | Ancyramum.
Berolini 1845. 4. pp. 120), moti Graecae versionis parte paullo ante ab Hamil-
tono reperta, post illam Theodorus Bergk (Augusti rerum «a se gestarum indez
cum Graeca metaphrasi. Gottingae 1873. 8 pp. 156). Bergkii livor et invidia
€um ipso sepulta sunto; quae excogitavit religiose attuli etiam leviora ; iudicium
de commentarii meritis ferent alii. Praeterea adhibui commentationes per hos
annos de hoc monumento editas Caelestini Cavedoni (7l monumento. Ancirano
di Cesare Augusto illustrato co^ riscontri delle sue medaglie in eph. Mutinensi
opuscoli religiosi, letterarj e morali ser. 2 vol. 6 pag. 921—354); Theodori
Bergkii ante editionem supra citatam cum indice scholarum aestivarum uni-
versitatis Halensis a. 1869 emissam (4. pp. XIII) ; A. W. Zumptii (de monu-
mento Ancyrano supplendo commentatio. Berolini 1869. 4. pp. 24); Ottonis
Hirschfeld (in eph. Hartelii et Schenklii Wiener Studien vol. 9 a. 1881 p.
252—204).
σε

XXXVI

Ipsum opus sic institui.

I. Primum recensui exemplum Latinum ipsum scriptum emendate et quale
vix expectasses in provincia et longinqua et Graeca; scribae quadratariive errores
inveniuntur hi fere: 2, 2 et male insertum — 4, 22 aede pro aedem — 4, 31
quinquens pro quinquiens — 4, 45. ducenti pro ducentos — 5, 11 provicia[s] pro
provincias. |n ectypo gypsaceo nostro, ad quod potissimum Latina recensui,
quae non leguntur aut litteris ita evanidis factis, ut quaedam earum vestigia
deprehenderit Domaszewskius (vide p. xxv), aut marmore hodie imminuto,
id quod pervenit ad 5, 34 —54 a Luca, aliquatenus eliam a Cossono, et 6,
1—6 ab auctore Chishulli (vide supra p. xxiv) plenius lectos, distincta sunt
litteris minoribus. — Vocabula cum ex usu Latino punctis separentur, ibi quoque
ubi puncta aut omissa sunt consilio (ut saepe ante praepositiones encliticas) vel
casu (id quod raro evenit), aut evanuerunt, solitum interstitium admisimus. Ab
hisce interstitiis ut distinguantur tam spatia maiora consulto vacua relicta
quam hiatus, in illis effecimus aut ipso ambitu aut adnotatione adiecta; hiatus
minores solitis virgulis indicantur, maiores interpositis litterarum deperditarum
numeris Arabicis. — Elementa non integra ubi nihilominus certa sunt, tam-
quam integra superessent repraesentantur; ubi ita effracta sunt, ut quod super-
est vestigium ad diversa elementa referri possit, id ipsum quantum fieri potuit
typis expressimus. — Hiatus Domaszewskius dimensus ad ectypum quot in
singulis elementa videantur periisse sedulo adnotavit, spatiorum ratione, ut par
erat, habita sola neque respiciens ad supplementa per argumentum suppeditata.
Nec tamen eiusmodi spatiis numerum litterarum deperditarum certo definiri
numerosque a nobis propositos neque neglegendos esse neque anxie sequendos
supra (p. xvr) monuimus. — Ὁ supplementis in hac quidem recensione ab-
stinui; subieci autem integram varietatem exemplorum quorum copia mihi fuit,
nisi quod Busbequiani supra p. xx —xxim repraesentati hic non admisi nisi
selecta quaedam; neque ubi reliquos testes appello, comprehenditur Busbequius.
Apographorum varietatis non ignoro et taedium ingens esse et utilitatem hodie
exiguam, displicentque omnino qui obstrepunt auribus nostris mendarum con-
clamatione ex ipso archetypo léctione curiosiore sublatarum, quod genus
errorum equidem censeo in universum tradendum esse tacitae oblivioni per-
petuisque tenebris. At quaedam inter paleas has reperiuntur frugis bonae,
scilicet duo loci, de quibus modo dixi, plenius lecti a prioribus; nam praeterea
lectionem constituere potuimus aut ad ectypum aut ad exemplum Domaszews-
kianum, et quamquam fortasse etiam praeter duos hos locos priorum oculi hic
illic elementum viderunt quod hodie evanuerit, utilia eiusmodi nulla offendimus.
Sed quod intolerabile foret in titulis plebeiis nec nisi numerum facientibus, id
aut defendi potest aut certe ferri in monumento tantae auctoritatis tantaeque
nobilitatis. Quid quod potest aliquando quaeri in hoc monumento quid legere
potuerint Lipsius et Niebuhrius. Quam ob rem scripturae varietatem in hac
quoque editione integram addidi.

XXXVII

II. Graecam interpretationem tam Ancyranam, ad ectypum scilicet ex-
actam, quam Apolloniensem ita apposui, ut singula quatenus fieri potest Latinis
suis responderent. Eandem esse patet; quid quod in capite xxr incipiente
vocabulum v«ov omissum est in utroque exemplo (v. p. SS). De indole
dixit Kaibelius in praemissis indiei verborum. Etiam pars Graeca satis emendate
scripta est, minus tamen quam Latina; ita exciderunt sive interpretis culpa
sive fabri 9, 13 τρίς et 15, 3 ᾿Τρτάξου, aliique errores passim. deprehunduntur.
— Vocabula cum Graeca consuetudine continuentur, nos quoque id retinuimus;
spatium igitur vacuum ubi cernitur, ipsum est in marmore. — Varia lectio
item subscripta est, neque omnino neglegenda sunt quae hie illic referuntur
elementa nobis in gypsaceis ectypis non visa, sed relata a prioribus, praesertim
Perroto. Domaszewskium enim Graeca haec ipsa examinare non potuisse supra
diximus; summa autem religione doctus Francogallus repraesentavit quae vidit
et quod describenti difficillimum est ut a coniecturis abstineat ita praestitit,
ut quibusdam locis iure ambigas, utrum Perrotus erraverit an gypsaceae
tabulae imperfecte archetypum reddant.

IIl. Sequuntur exempla Latinum et Graecum quantum fieri potuit ex-
pleta, adiecta paucis loeis adnotatione critica. Quae supplementa priores ex-
cogitaverunt quaeque coniectura reposuerunt, eorum haud pauca jam ab ocu-
latioribus descriptoribus in ipso lapide deprehensa sunt, longe plura aut Latino
exemplo expleto et emendato aut accedente interpretatione Graeca sponte con-
ceciderunt; denique ea quoque ex olim repertis, quae ad sententiam vera essent
vel certe probabilia, in editione priore per universum commentarium retractanda
erant propter hiatuum ambitum a Perroto demum accurate exploratum. Ex
hisce priorum vel inventis vel commentis quae iam inutilia facta sunt et super-
vacanea, item aut novis subsidiis eversa aut etiam sua natura perversa plerum-
que silentio praeterire malui quam refutare, cum praesertim iusta pugna non sit
inter priores editores necessario insistentes exemplis parum emendatis et eum
qui hodie ad hasce tabulas accedit instructus exemplo perfecto et interpreta-
lione fere integra. Ea non solum explevit ingentem hiatum, qui intercepit
tabulae primae versus sedecim postremos fere totos, sed etiam aliis locis plu-
rimis in parte Latina male habitis opem tulit. Ubi tamen in locis difficilioribus
ex prioribus quendam verum vel vidisse vel intervidisse deprehendebam, ibi
nomen eius ut par erat adscripsi; contra tacite recepi supplementa vulgaria,
id est ea quae non qui ponat laudandus sit, sed reprehendendus qui non in-
veniat. — Graeca ea maxime quae adinvenit Perrotus (nam in Hamiltonianis
Franzius iam pleraque recte ordinarat) prioris meae editionis causa constituit
Kirchhoffius amicus et collega, cuius sunt, quaecumque in ea leguntur paullo
magis exquisita et repertu difficiliora, tam ea, quibus nomen eius adscriptum
est quam ubi non est adscriptum. — In altera hac editione curanda praeter
Ernestum Bormann et Udalricum a Wilamowitz, quorum uterque ad universum
librum non pauca utilia et ingeniosa suggessit, et qui in iis quae spectant

XXXVIII

ad topographiam urbis Romae benigne et perite me adiuvit Henricum Jordan
praesertim Georgius Kaibel Graecae interpretationi fructuosam curam impendit.

IV. Haec excipiunt scholia mea, quibus propter lectoris commodum tex-
tum utrumque suppletum eundem, de quo modo dixi, capitulatim praeposui. In
iis scholiis eandem fere legem secutus sum, de qua supra exposui in supple-
mentis, falsa et praetermissa ut corrigerentur et explerentur sine continua
priorum exagitatione, ex iis autem quae vera et probabilia ii attulissent, re-
condita tantum et magis exquisita laudarentur nomine adiecto. Nam cum
haec sit eiusmodi commentariorum ralio, ut non pauca interpres omittere non
debeat nec adeo queat a quovis homine non rudi nullo negotio reperienda,
talia quis primus attulerit nec quaesivi nec adnotavi. Est enim interpretis
non solum suum cuique iíribuere, sed etiam res omnium communes a propriis
et eximiis secernere, abhorretque omnino a studis hisce liberalibus anxia au-
etoritatis quaestio etiam in iis, quae si qui sibi vindicet, pauperrimi ingenii se
esse ipsa re confiteatur. Ceterum iudicium esto apud lectores aequos et pru-
dentes, commentarius Augusti num iam plenius et certius intellegatur non so-
lum propter nova subsidia (nam hac quidem de re nemo ambiget), sed etiam
propter euram, quam ego in eum impendi.

V. Denique praeter tractatum de P. Sulpicii Quirini titulo Tiburtino,
quem extra ordinem addidi, subieci indices tres pertinentes ad commentarium
Augusti, conspectum rerum secundum ordinem temporum non inutilem opinor
rerum Romanarum futuris enarratoribus; indicem verborum exempli Latini
adiectis quae respondeant vocabulis Graecis, praemissis autem observationibus
quibusdam de monumenti orthographia et de indole metaphrasis; indicem rerum
potiorum in scholiis pertractatarum.

VI. Adiectum est exemplum photolithographicum monumenti totius. Id
ut ad spatia definienda utiliter adhiberi potest, ita' ad agnoscendas litteras,
de quibus dubitari potest, nequaquam sufficiet. Nihilo minus id ab hac edi-
tione ne abesset, academia nostra decrevit, et gratus mihi iussus fuit propter
summam monumenti dignitatem. Αἰ si qui de lectione nostra dubitabit, ple-
rumque non ad tabulas nostras, sed ad matrices quas adhibuimus aut ad
ipsum marmor lis diiudicanda erit.

Haec paravi, ut titulum inter Latinos primarium ita proponerem, ut res
requirit subsidiaque permittunt. lam prodit commentarius rerum gestarum
divi Augusti cum integritati suae restitutus, certe nullo hiatu maiore interruptus,
tum post apices omnes cum cura et fide exceptos lectionis in universum certae;
et cum vota faciamus ut qui post nos venient, quae adhuc supersunt corrupta
et lacera emendent et expleant, plerisque certe occupatis et absolutis iure nobis
gratulamur propter egregium monumentum nostra aetate recuperatum communi
opera Angli hominis et Galli et aliqua quoque nostra hominum Germanorum
Humanni meaque.

M án e Fm — — —

RES GESTAE DIVI AVGVSTI
QVIBYS ORBEM TERRARYM IMPERIO POPVLI ROMANI SVBIECIT
ET IMPENSAE

QVAS IN REM PVBLICAM POPVLVMQVE ROMANVM FECIT.

LATINE ET GRAECE

CVM APPARATV CRITICO.

XL LATINA 1,1— 13

REÉRVM-GESTARVM DLVINN'G

SVBIÉCIT." ETINPENSARVM- QVAS-
IN DVABVS-AHEN Els.PlLÍIs.QVvVAE:SV ] T-RO

1573 ANNÓS - VNDÉVIGINTI* NATVS- EXERCITVM : PRIVÁTO -CONSILIO-ET:PRIVATÁ-IMPENSÁ /
2 COMPARÁVI- PER:QVEM-REM-:PVBLICAM: / / MINATIONE : FACTIONIS - OPPRESSAM

3 INLIBERTÁATEM - VINDICÁ 16 ATVS: DECRETÍS- HONOR /// CIs- IN

4 ORDINEM-*SVVM *: N 26 O-CONSVLIBV // 2N //]]

5 | REM-LOCVM S 29 PERIVM * MIHI * DEDIT

6 RÉS - PVBLICA * N 26 IRO* PRAETORE-SIMVL: CVM -

ü CONSVLIBVS : PRO 23 AVTEM - EÓDEM - ANNO - MÉ-
CONSVLEM : CVM - 19 DISSET- ET- TRIVM- VIRVM - REI - PVBLI

9 . CAE-CONSTITVEND 15

10 QVÍI- PARENTEM : MEVM 10 IN {1 [5:1Ν EXILIVM-EXPVLL1IVDICIIS-LEGI

11 TiMIs vLTVS- EÓORVM //CH 6 T POSTEÁ-BELLVM-INFERENTÍIS-REÍ-PVBLICAE

12 vIci- 8 ///ciEÉ

13 /| ELLA- TERRA ET: MARI C 10 NAQVE:TÓTO-IN ORBE: TERRARVM:S 6

Inscr. et v. 1—4 omnes, v. 5—13 Cosson Tournefort (Sp. Ch.) Lucas Mordtmann Perrot
Domaszewski ectypum.

Apicees priores non enotaverunt praeterquam quod apud Perrotum inveniuntur hi:
dram 2, 38 — magistrats 2, 40 — quó 3, 3 — Gdádibus 5, 11 — sólis 5, 14 d 6, 9.
In ipsa varia lectione iis locum non dedimus. Non magis locum dedimus differentiis
litterarum supra reliquas eminentium, quas Perrotus recte fere indicavit a reliquis ne-
glectas, et spatiorum vaeuorum relictoruu virgularumque indicationi omissae, denique reli-
quis similibus minoris momenti diversitatibus ne in tali quidem monumento tolerabilibus.

Indieis v. 2 INPENSARVM] nos Ferr. Mordtm., IMPENSARVM reliqui
v.3 SV/T nos Perr. Mordtm., SVNT reliqui

1, 1 PRIVATA] PRIVAT / Mordtm. | 1MPINSAcv Luc. propter virgulam in fine versus
separantem paginas duas
2. MINATIONE] nos Perr. Mordtm., INATIONE Coss. Luce., TINATIONE Tourn. (Sp. Ch.) |
OPRESSAM Luc.
3 vINDIC Mordtm., VINDI Perr., ΝΙΝ Lue., VINDICAVI Busb. Tourn. (Sp. Ch.), om.
Coss. | ATVS] nos Lue., TVS reliqdi | HONOR / / / CIs: iN] nos Perr., HONORI / /
CISIN Coss. (CIS apud Tourn. deesse adnotat Spanh.) Luc, HONOR / / / IciN Mordtm.,
HONORIFICIS-IN Busb., HONORIFICIS ornatus IN eum. Chish.
4 SVVM-N nos, SVVM Busb. Luc., Sv / V Perr., SVM Coss. Chish., Sv Mordtm. | o
ante CONSVLIBV om. Coss. Chish. | CONSVLIBVS Coss. Luc. Chish. | ΟΝ] nos
Perr. soli
5 REM] rel. et Spanh., TEM Coss. | LOCVM-S] nos, LOCVM reliqui. | PERIVM] nos
Coss., IMPERIVM Chish., ERIVM rel. | DEDIL Luc.
6 PVBLICA-N] nos Perr., PVBLICA- V Tourn. (Sp. Ch.), PVBLICA rel. | RO] nos Perr.
Mordtm. soli | PRAETORI Coss. Chish.
PRO] nos, IR Perr. Lue. Chish., in T Mordtm. (iR//o Zumptius), om. Coss. Luc.
S cVvM om. Luc. Chish. | ISSET Coss.

-ι

cap.

cap.

cap.

GRAECA 1,1— 21 ΧΙ

M E Θ Η Ρ M
1 ETONAEKAE/NEAOQNTOZTPATEYMAEMHITNOMHIKAI cap. 1
2 EMOIZAI / / QMA*I IHTOI / /// AIOYTAKOINAIIPA
3 ΓΜΑ fM bzsfwzmO]]|]]| MENONAOYABHAz
4 4 ^or 8 IEHEZiINM&AHTOZEZEILAAINEZAZA
5 10 IIPOEKATEAEZETHIBOYAHITAIOQITIA / / A
6 12 -|[TO/7ENTHITAXEITONYHAT /// N
ἴ 4 OZz/[[[[AEYEINAOYZAI^--OY/TEMOIEAQKEN
8 3 ITAAHMOZIAHPATMATAMH IBAABHIEMOIME
9 8 TONIPONOEINEIETPEFENANTIZTPATHTO /
10 1 EA/MOZTOIAYTOIENIAYTOIAMCOTEPON
11 1t OAEMQOIIIEHITO / O/ OQONEMEYIIA
12 9 NKAITHNTONTPIOQNANAPOQONEXON
13 10 THIKATAZTAZEITONA/MOXIQNIIPA
14 6 ELA τῇ
15 24 v||r[ZEXSGQPIZAKPI cap. 2
16 X«OIZTEIMOQ / HEAME/OZAYTONTO
17 1 AI//(TATAYTAAYTOYZIIOAEMONE
18 13 T/IAIAIZENEIKHZ AIIAPATAXZEI
19 20 KAIKATAOAAAZZANEMoY cap. 3
20 17 ENOAHITHIOIKOYMENHIIIOA
21 1 ΗΣΑΣΤΕΠΑΝΤΩΝΕΦΕΙΣΑΜῊΗΝ

Perrot et ectypum.

Perrot discedit in his: 2 EMO1 10 IHTOI 5 IOY | 3 incip. a. YNO | 4 incip. a. 5IZH |
9 IPOZKATEAEXE | HANZA | 6 iucip. a EN | fin. N deficit | 7 AOYZA 4 2Y//
IOIEA /1// | 8. BAABHI] tAAPHI | 9 ΙΩΝ | EFHETIEFENANTIZTPATHTOY |
10 incip. a ΝΟΣ | AMeOo//1oN | 11 ΠΕΠΤΩ 3 ONEMi/IA | 12 incip. a AITHN |
149 A- | 15 incip. a EZOPIZA | 16 incip. ἃ AYTON | 17 incip. a TATAYTA |
AYTOYZ | 18 incip. a :AIAIZFNEIKHZA | 19 in. IiKA1 | 20 fin. ΠΟΛ] ITOA

9 CONSTITVEND] nos Mordtm., CONSTITVENI Perr., CONSTITVEN Coss., CONSTITVIN

10

11

12

13

Luc., CONSTITVE Tourn. (Sp. Ch.)

PARENTEM: MEVM] nos Perr. Mordtm., PARENTEM NIV Luc., PARENTEM-CcoNIVratz
Chish,, PARENTVM Coss. | ;N// [5] nos, N/////S Mordtm., N////1 Perr., NIAS
Luc. N 1//S// Coss., om. Chish.

VLTVS EÓRVM] nos Perr. Mordtm., viTVS Lue. Chish., vET Coss, VET apud Tourn.
deesse adnotat Spanh. | cri] om. priores | T POSTEA] nos, POSTEA Coss. Chish.,
OSTEA Perr., OSTIA Lue., STEA Mordtm. | BELLVM] BILIVM Luc., MEVM (sic ms. et
idem ex Tourn. adnotat Spanh., MECVM ed.) Coss.

VICIN ///L/// Perr., vIct sequente spatio vacuo Mordtm., reliqui versum habent
non scriptum.

ELLA Dom. Mordtm., LLA ectypum, ΓΙᾺ Luc., RMA Perr., ARMA Coss. Chish. |
TERRA-ET-MARI C] nos, TERRAL/MAR Perr., TERRA ////// MAR Luc., TERRA- MAR
Mordtm., TERRA-(TERRAE Coss. ed.) MARIQVE Coss. (ms.) Sp. Chish. | IN om. Coss.
Chish. | extr. S nos Perr. Mordtm. soli

LATINA 1, 14—30
VICTORQVE : OMNIBV5 14 VS-CIviBVS-r EPERCI / ExTT 1
GENTÉS- QVIBVS- TVTO 10 VI /-/ | NSERVÁRE-QVANM-EXCIDERE-M/ - 8
MILLIA - CIVIVM * κόμα 10 SACRAMENTO-MEO:FVERVNT-CIRCITER — 6
,TA: 7 EXQVIBVS - DEDV 10 — ASAVT-REMÍSEINMVNICIPIA-SVA-STIPEN — 6
TIS: MILLIA - ALIQVANT. 9 AM TRECENTA-ET:ÍS-OMNIBVS-AGRÓS:A ἴ
AVT-PECVNIAM-PRÓ-P, 9 L/^AE:DEDÍ / NAVES-CEÉPI-SESCEN 8
EAS - SIQVAE - MINORE 9 EMES:FVERVNT ἡ
{|| 3. NÀNS- TRIVMPHA 11 7RVLÍS-TRIVMPHÓS-ET-APPELLÁ 13
/ | MEL- IMPERATOR 13 "RÍS- TRIVMPHOS-MIHI-SE 14
|[|[[PERSEDI ' 13 VS-DEPOSVI / IN-CAPI- 15
.VÓQVE- BELLO: NVNCV 11 Tls 7 OB - RES- À 18
MEOS : AVSPICIS: MEIS- TERRA: M / / / / | E- PR: / SPERE- GESTÁS- QV 11
QVIENS-* DECREVIT- SENÁTVS-SVPP / / / / NDVM-ESSE: 5 IMMO 18
/ [ R- QVÓS EX- SENÁTVS- CONSVLTO / VPPLICÁTVM - EST-FVERE-DC 11
|| DNCTI SVNT- ANTE: CVRRVM N/ VM - REGÉS-AVT:R / / VM-LIB 18
|| &M-TER DECIENS-C/V 5 A/HAEC 9 P 23
/ | [ ] NICIAE - POTESTATIS

ad v.27 Cosson Tournefort (Sp. Ch.), omnia Lucas Chishull Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

14

/1CIORQVE Luc. | OMNIBVS (OMNIB Tourn. teste Spanh.) ////// vs Coss. Chish.
Mordtm. fere ut nos, OMNIBV////////NS Perr., OMNIBVS lacuna celata Luc. |
EXTT] nos Perr., ExTI Luc. Mordtm., /// EXIL Coss., et in EXILio Chish.
VI///NSERVARE Perr. Mordtm., SERVARE Luc. SERVARI Coss. Chish. | Excí-
DERE] OCCIDERE Luc., M7] nos, M rel. et Spanh., IN Coss.

ÁS-AVT] nos Perr. Mordtm.,, S AvT Luc. Chish., AVT Coss. | STIPE:// Luc.
ALIQVANT] nos Perr. Mordtm., ALIQVANTO Coss. Luc. Chish. | AM] M Coss., om.
Tourn. (Sp.) | ET om. Coss. | AGRÓS] rel. et Spanh., ACROS Luc., AGRO Coss.
PRÓ-P] nos Perr. Mordtm. Tourn. (Sp. Chish.), PROPR Coss., PROEPR Luc. | ΜΕ] rel.
et Spanh. et sic potius quam IAE nos (vide p. 8), AE Luce., om. Coss. | DEDI]
DEDIVE Spanh. | SESCEM Luc.

EÁS] AS priores | MINORE //////// EMES Perr. nos, MiNORI ///////] |] EMES
Mordtm. Luc. Chish., MINORES TRIREMES Coss.

OVANS] nos, VANS plerique, RAM Spanh., BiS- OVANS Chish. [ν Ἀν 115] nos Mordtm.
RVLIS rel.

IMPERATO Lue. Chish. | sE] nos Mordtm. Chish., SEN Perr., //sE Spanh., S Luc.,
om. Coss.

PERSEDI] nos Perr. Mordtm. Tourn. (Chish., PERSEM Spanh. errore calami opinor),
PER Coss., om. Luc. [1 om. priores | VS om. Lue. | post DEPOSVI virgulam
obliquam nos Mordtm., spatium Perr. | IN] {1 Lue. | CaPI-] nos, .CAPIT
Mordtm. Lue., CAPI Perr., CAPITOLIO Coss. Chish.

.VÓQVE] nos Perr,, VOQVE rel. | BELIO Luc. | NVNCV] nos Perr., NVNC
Mordtm. Coss. Chish., om. Lue. | OB-RES-A] OPRESSA Luc.

MEÓS] nos Perr., EOS Luc, TOS Mordtm. Chish, Os Coss. 15 Spanh. | AvsPICIIS
Coss. | MEIS om. in hiatu Coss. | TERRA-M /////E] nos Perr. Coss., TERRA-MA////E
Mordtm., TERRA Luc., TERRA MARIQVE Chish. | PR/SPERE] nos, PROSPERE plerique,
SPERE Luc. | QV] QVE Luc.

cap.

|
|
|

GRAECA 1,22— 3,1 XLIII

H N E Y M E N
1522 19 AEGONHOIZAZOAAEXZHNEYN
23 18 AA [|| RE&EKOYA-MYPIAAEX
25 1 POMAIQN^7TPAT //7// A1YH /// NOPRKONTONEMON
2 ETENONT/ENrYZ- ////]/ O/ [A| SONKATH/ATONEIZ
3 TA/AHO/KIAZ IA 13 IAIA 1 EK
4 EYPATI 8 2:
5 o
6 OI
D H//oN//[]-0O
8 2)N/FTC
9 AIXE 20 TPIV/IAPMATOZEIKO cap. 4
$0. 703A. 26 KPATOPTHZ
1 28 LYHeIzz//
12 28 OQNTHN //
13 28 "BYOGA NODI
14 TO 21 DV 4
an. s. E 30 M 4
16 29 KATOPOQ
17 ZA-[]||HKONTAKIZ / // nENTA ////] HerzATOH
18 zY//[|[|| OZEOEOIZAEL/ evExzeAI / MEPAIOYNAY
19 / [xr [N[[[[][[^|[7MAT / ZEZIFENONTOOKTA / OZIAIENENH
30 | | |] |l] ] EwrorzEMOIZ ////[Bo1x //]] [ Y&MOYAP
21 wM///]]]]] xe1zn]]z 8 AEZ-][|[][]|| HZAN
22 ENNEA-///E/ONTPIEKAIAEK///NOTE 3 TAETPAOON
ή 23 KAIHMH////[[K][[[||] NKAYEBAOI 8 IKHZ

3, 1 EZOYZIAZ

Perrot et ectypum.
Perrot discedit in his: 1,22 AAEONH
2,1 POMAION 11 IY // TmoNOPKON | 2 /r///1//ENr 8 O 4zoN | 3 ?*1///
15 IAFAZIIO 5 K | 4 ZZTPATI (rel. om.) | 5 Ο (τι | 6—8 vacant | 9 Aiz 2; APMATOZUIO |
extr. 10—16 haee sola excepit: 10 ATOPTIIE | 11 «H | 12 oN | 13 Evx | 14 5vz |
15 r (pro M) | 16 r (pro P) | 17 16 ZNTA 6 ΦΙΣΑ / 2/1 | 18 14 2A 4 vTZOA / / ]
EPAIOYNAY | 19 21 NONTOOKTAKOXZIAIENH | 20 23 ΒΟΙΣ 6 EMOYAI | 21 9 AET /I
11 AEX 6 HEAN | 22 ENNEA 14 NAEX (cetera ut nos) | 23 KAIHMHI 14 ZAOI | ?/IKHZ

26 QVIENS] // QVIEM Tourn. (Sp. Chish.) | DECREVIT:SENATVS] ETCREVIT / / NATVS
Lue. | svPP////NDVM] nos Mordtm., svPP ////1pvM Perr., SVPI//NDVM Lauc.,
SVP ////|DVM Coss, SVPPLICANDVM Chish. | Dls.1MMO om. Coss.

27 R- QVO- EX-SENATVS Perr., R-QVO////SENATVS Mordtm. Luc., QVO ex SENATVS
Chish., QVO SENATV Coss. | /VPPLICAÁTVM] nos Perr, SVPPLICATVM Mordtm.
Chish., DVPPLICATVM Luc., PVBLICATVM Coss. | FVERE-BO Mordtm., FVERE DO
Perr., FVERE Coss. hic paginam finiens, IVDEO Luc., IN DEOrum Chish.

28 DVCTI*: SVNT - ANTE: CVRRVM - ^] nos, DVCTI- SVNT - ANTE: QVAR Mordtm.,
VO//||[NT ANTECV Perr, vo Luc. Chish. | REGÉS nos Perr., REGIS Mordtm.,
REC/// Luc. Chish. | RE/VM-LIB Mordtm., RE/ VM-:LII Perr., R Luc. Chish.

29 c/v//[/[A]om. priores | HAEC nos Perr. Mordtm. soli | P] nos Mordtm., om. rel.

30 NICIAE- POTESTATIS] nos Perr. Mordtm., AE- POTES Luc. Chish.

5:3

91
92
99
94
35
37
38
EE!
45
46

LATINA 1, 31—46
8 ^M-ET- APSENT 44
6 LLOE/L-AR 48
9 ENVRI / / VRATIO//5:AN / / /// ] | 4M ITA- AD 12
11 S-METV-ET-:PE / IC 14 M VNIV 14
16 / CON 13. VM ANNVVM I 15
38 ET-CNI 1
40 V

ERAZ
M-SACRIS
S-rvI

1 Chishull Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum, v. 32—37 Mordtmann Perrot
Domaszewski ectypum, reliqua Perrot Domaszewski ectypum.

M:ET- ABSENT Perr. Mordtm., MEIA Luc. Chish. hic finientes

LI // LAR Perr., EMPLAR Mordtm.

ENVRI] nos Mordtm., NvRI Perr. | vRATIO et reliqua huius v. om. priores
S//|[vE4 PE//C Perr., v-ET-PE Mordtm.

CON nos Perr., SOM Mordtm. | VM-:ANNVVM Mordtm., NNVVM-I Perr.
ET:CNI nos Perr., ET-ON Mordtm.

ΟΝ Perrot

ERAA] Dom., ERA ectypum, IR Perr.

^ / MORI Perr.

TVI Perr.

GRAECA 8,2 -- 4,1 XLV

A I Υ Π Ε Γ Ρ
3,2 AYTEZOYZIONMOIAPXHNKAIAIIONTIKAIITAPONTI cap. 5
3 AIAOMENHN/TIOTETOYAHMOYKAITHZZYNKAHTOY
4 N///| Q1/ APKEAAQIKAIAEYKIOIAPPOYNTIOIYIIATOIX
5 O///[/EZAMHN -OYHAPHTHZAMHNENTHIMETIZTHI
6 ||[X[|[OYZMANEITHNEHIMEAEIANTHEZAT^OPAEHNOY
ἴ {|| ὩΣΤΕΝΩ ΔΙΓΑΙΣΗ ΜΈΡΑ, {{{ὗῦὙΠ᾿ΑΡΟΝΤΟΣ
8 ΦΟΒΟΥΚΑΙΚΙ // YNOYTAIZEMAIZAAIIANAIZTONAHMON
9 EAEYOEPOZA/|Y-ATEIANTEMOITOTEAI /OMENHNKAI
10 E/IAYZIONKA//I/BIOYOYKEAEZAMHN
14 YHATOIZMAPKOIOYINOYKIOIKAIKOINTOIA////HT//]/ cap. 6
12 KAIMETATA / TATO-AIOQIKAINAIQIAENTAOIZKAI
13 TPITONXA: // / 1/ / BIOIMAEZIMOIKAIKOIN/// ToY
14 BIEPIQINISS THE YN ITOYEkArYrQ fil «fom
15 POMAIOQNOMO2AOI / YNTONIN 1 AHTHZ
16 TONTTNO]VONKAITON / / / HnON-— 6 ΤΙΣΙ
Amr Ὁ 1 oe ERI HL ovroNBHeOO:: Arf/[jexAE
18 M//[/11A ///]|]|]| T1/]] E J/HAIAOMENHNANEAE
19 EAÍHN-A/ETOTEAIEMOYHZYNKAHTOZOI
20 KONOMEIZOAI/BOYAETOTHEZAHMAPXIKHZEE zo/
21 ZIAZQNETEAE //|| AITAYTHZAYTHZTHZAPXHE
22 EZYNAPXONTA//|/|OZAIHOTHZEZYNKAHTOYTUüU]//
23 TAKIZAITHZAZ/||ABON
A Φ li - Α Ν
4. 1 ΤΡΙΩΝΑΝΔΡΩΝΕΓΕΝΟΜΗΝΔΗΜΟΣΙΩΝΠΡΑΓΜΑΤΩΝ cap. 7
2 KATOPOQTHZZYNEXEZEINETEZINAEKA-TIPOTON
3 AZIQMATOEZTOHONEZXONTHZEZEZYNKAHTOYAXPI
4 TAYTHZTHZHMEPAZHZTAYTAETPAGOONEIIETHTEZ
5 ZAPAKHNTA-:APXIEPEYZ-AYTOYP- TONAEKAIIENTEAN
6 APOQNTONIEPOIHOIOQN:TONEIITAANAPQONIEPOIIOI
1 QN*:A//| APOZAPOYAAIZ-ETAIPOZTITIOZ: oH TIAAIZ
Perrot et ectypum.
Perrot discedit in his: 3,3 ὙΠῸ | 4 4 o1//PKEAAQOI | 5 in. O om. | 6 & ΟΥΣΠΑ /Ekir |

1 totum sic: AQZIHNDQO /

/

I/ AIZHMEPAI 6 PONT/. | 8 xi//vuov] Kk 4 NOY |

9 EAEYOEPOZ^ /|/| -ATEIAN | AIAOMENHN | 10 ENIAYXIONKA////BiOY | 11
KOINTO. 6 PIT// | 12 METAT/// TAI // AiO1 | A/N/AOIZ | 18 TOTONTIA: 6
BIOI | ΚΟΙΝ e | 14 //ONI THE ; TOYKAITOY 6 ΩΝ | 15 4 IQNO 6 "NTONIH 8
niz | 16 TO ////1c / /YKAITON 13 rIZTHI | 17 inc. ab ΟΤΟΝΗΘΩΙ | 18 M///m
6 T///P/ HAIAOMENHNANEAE | 19 z//HN 4 OTE | 20 KON/ MEIZX 4 ?OYAETO |

EZOY

21 ETEAE] ETEA | 22 zYN /PXONTA.

4, 1 T// ON | EFENOMHT / 4MOZION | 7? 0N/// ^*OZ

Oo

APOLL.:

IZKAITPITONHAYAAOIOCABIOQIMAXZIMOQOI
YNKAHTOYKAITOYAHMOYTOYPOMAI
THETONTENOMONKAITONTPO
XEIPOTONHOQOIAPXHNOYAE
ENHNANEAEZAMHNAXZAETOTE

zou ΓΕΒ jJ. [ET T.H

Habent Arundell Waddington ectypum.

1 TPITOA ArundellL — rmnAYAAO Wadd., nNYKAQOI Arundell. — $ABIOMAZIMO
Wadd. — 2 NKAHTOY Ar. — ὃ KAITON] IAIILON Ár. -— 4 XEIPOTONHOQON Ar. —
9 ^E ectypum, AE Αγ. Wadd. — 6 zoAIEB E. T. Wadd., ΣΘΑΙΕΡ Ar.; //1E8////// TH
in ectypo vidi; fuit ZGAIEBOYAETOTHE

XLVI LATINA 2,1—17

ΟΣ ἢ

ἐφ

V ΘΟ ΠΟΥ ΒΞ Ὁ ΕΞΒΣΕ Ἐν

ΝΠ ΕΝΈΜΜ. ΡΎΥΒΕΙ ΟΝ ΘΕ εὐ εν
MÁAÀE-POSITAE-EXEMP. EAR'SVBJILESCTT VM:

PATRICIORVM -NVMERVM AVXÍ- CONSVL: QVINTVM-IVSSV-POPVLI-ET-SENÁTVS / SENA

TVM-TER-LÉGI-ET-IN-CONSVLATV-SEXTO-CÉNSVM-POPVLI-CONLEGÁA-M-AGRIPPÁ-ÉEGI- 7
LVSTRVM-POST-ANNVM-ALTERVM-ET-QVADRAGENSIMVM-FÉC / / QVÓ-LVSTRO-CIVvI
VM-ROMÁNOÓRVM-:CENSA:SVNT - CAPITA- QVADRAGIENS: CENTVM : MILLIA - ET-SEXA

G / NTA TRIA- MILLIA ἢ M * CONSVLARI - CVM - IMPERIO - LVSTRVM
/ ÓOLVS-FÉCI-C-CENSORIN 5 ASINIO-COS- / QVÓ - LVSTRO - CENSA - SVNT
CIvivM - ROMANÓRV 1 QVADRAGIENS * CENTVM * MILLIA : ET - DVCEN
TA-TRIGINTA-TRIA- 1 M CONSVLÁRÍ - CVM - IMPERIO - LVSTRVM
CONLEGÁ-TIB-CAE 13 / SEX - POMPEIO - ET-SEX- APPVLEIO*COS-
QVÓ-LVSTRO-CE 14 MÁNÓRVM CAPITVM - QVADRAGIENS
CENTVM - MILL 14 IGINTA - ET SEPTEM - MILLIA - /
LEGIBVS-NOVI 15 XEMPLA - MAIORVM - EXOLESCENTIA
IAM-EX-NOST 16 MVLTARVM - RÉR///// MPLA - IMI
TANDA-POS 1T

34 VLES-ET-SACERDOTES-QV / / / [ [
QV 30 vorlIs.s {|| PE- FECERVNT- vIvo-
ME 26 M - QVATTVOR - AMPLISSIMA - COLLÉ

Ad v. 13 Cosson Tournefort (Sp. Ch.), ad v. 14 Busbequius, omnia Lucas Chishull Mordtmann Perrot

Domaszewski ectypum.

Indicis v. 2 SVB/ ECTVM nos Perr., SVBIECTVM priores

2131
9
3

1

-1

cuc o

PATRITIORVM Luc. Chish. | PoPVLI] PO // Luc.

CONLE / A Perr., COLLEGA Coss.

ET usque ad 4 CAPITA om. Coss. suppl. Spanh. | QVADRAGENSIMVM] QVADRA-
GENSEM Spanh. | FÉC /] nos, FECI plerique, //FEC / Luc., rEC / sequente spatio vacuo Perr.
QVADRAGENS Coss., em. Spanh.

9 SEXAGINTA Busb. Coss. Chish., SEXAIGENTA Perr., SEXA! / INTA Mordtm., SOXA

[| [| [^ Luc.

TRIA] IRIA Luc. | M-CONSVLARI om. Coss. | Per versus 5— 13 pars lapidis
natura corrupta est et ideo a quadratario omissa

/ÓLVS-FÉCI] nos, SOLvs-rECI plerique, /////FECI Coss. //LvS-FECI Spanh.,

censumque SOLVS- FECI Chish., | C- CENSORIN] nos Perr., ECESORIM Luc., CENSORIN
Mordtm. Chish., CENSORI Spanh., CENSO Coss, CENSORVM Busb. | ASINIO] nos
Lue. Chish. Mordtm., siNIO Perr. Coss. Busb. | COS] rel. et Coss. (ms.) et Spanh.,
EOS Coss. (ed.)

ROMANORVM Coss. Luc. Chish. | QVADRAGENS Coss.

TRIA:M] TRIA/ A Luc. | M ante CONSVLARI om. Coss., add. Spanh.

COLLEGA Coss., em. Spanh. | CAE] CA Coss. Luc. Chish. | POMPILIO Coss. | APVLEIO Luc.
CE] nos Perr. Luc., CEN Mordtm., ET Coss. Chish. | QVADRAGENS Coss. (ed.), em.
Spanh.

cap.

cap.

GRAECA 4,8 —5, 12 XLVII

4,8 TON /// PIKIONTONAPIOMONEYEZXHEZAIHEMIITON cap. $
9 YHAT;//]][]| | ATHITOYTEAHMOYKAITHZEZYNKAH .
10 TOY-///[]| | NKA&HTONTPIZEIEAEZA-EKTONYIA
11 TOZTHNATI/TEIMHEZINTOYAHMOYEYNAPXON
12. |AEXQNMAPKONATPIIIIANEAABONHTIZAIIO
poc LP €ISWEBRAAPMAREIEREZZAPAKOZTONENLAY
14 TON / YNE / AEIEOHENHIAIIOTEIMHZEIP OMAION
15 ETEI// | ^ |] | KXEGeAAAITETPAKO / / / / [/ &HKON
16 TAMY HATI
11 KHIE«-

Ju ΤΆΑΤΟΩΣΙ
19 EN /IATI
20. ONTET PI
21 XIAIOIK
22 ZEÍZXEAA/|/N]/][[N
- 23 KAIZAPATONYIONMO
TT p A z E Ι Σ

5001 ZEZTOIANHIOYAHIOIYIIATOIZENHIAIIOTEIMHZEEI
2 ETEIMHZANTOPOQMAIQNTETPAKOZIAIENENHKONTA
3. TPEIZMYPIAAEZKAIEIITAKIZXEIAIOI - EIZATATONKAI
4 NOYZNOMOYEZIHOAAAHAHTONAPXAIONEO QONKA
5 TAAYOMENAAIOPOOQZAMHNKAIAYTOZIIOAAQN
6 IPATMATONMEIMHMAEMAYTONTOIZMETEIIEI
1 TAI APEAQKA
8 EYXAZYIEPTHXZEMHEZEZQTHPIAZANAAAMBANEIN cap. 9
9 AIATONYHATONKAIIEPEONKAOEKAZTHNIIEN
10 TETHPIAAE*HO9IZATOHZYNKAHTOZ EKTOY
11 ΤΩΝΤΩΝΕΥΧΩΝΠΛΕΙΣΤΑΚΙΣΕΓΕΝΟΝΤΟΘΕΑΙ
12. TOTEMENEKTHZEZYNAPXIAZTONTEZEZAPONIEPE

Perrot et ectypum.

Perrot discedit in his: 4, 8 rrATPIKION | 9 ArHi] vTHI | 10 NKAHTON] KAHTON |
11 AHnOTEIMHXIN | 12 im. TAE/ON | 148 N 7 NHIAHOTEIMHXEIPOMAION |
15. 16 vacant | 17 /HiE« | 19 ΕἸ} [ΑἸ fin. mAr | 20 fin. Pix | 21 fin. ar. |
22 x&ixEAA (rel om.) | 23 Υἱὸν] // ON

5, 3 EIZATATON | 5 AIOPOQXZAMHN

11 nMiLL] nos Mordtm., MiL: Perr. Mri Luc. Chish., om. Coss. | IGINTA] nos Perr.
Busb. Chish., GINTA reliqui

12 caput novum indicant Chish. Mordtm. | NOVI) NO Coss. | XEMPLA] TEMPLA Coss.

13 rAM] //AM Spanh. | NOST] NOS Coss. Luc. Chish. | MVLTARVM] AVITARVM Coss.
Chish. | RERVM Coss. Luc. Chish. Busb. | MPLA] nos Perr. Mordtm., MPIA Lauc.,
EXEMPLA (Coss. Chish. Busb. | iMi] INI Spanh.

14. TANDA-POS] nos Perr., TANDA/OS Mordtm., TANDA Luc. Chish. Busb., om. Coss.;
versus 15—20 ne apud Tournefortium quidem repperit Spanhemius

19 VLÉS] nos Perr. Mordtm,, vTES Luc. ATVS Chish. | OV nos, om. priores.

16 Qv Dom., om. priores neque vidimus in ectypo | voOiIs Perr., v//Tis Luc. Chish.,
Is Mordtm. | s//// E-FECERVNT -vlIvo Perr., //////// EFEC///// Lue. Chish.,
s///[ETPONT Mordtm.

17 in. ME Dom., om. priores neque deprehendimus in ectypo | M ante QVATTVOR nos

Perr. Mordtm., om. reliqui | AMPEISSIMA COLIE Luc.

XLVIII LATINA 2,18—31

2, 18

20

22
33

οἵ IM*ETIAM-ET- MVNICIPATIM- VNIVERSZ
25 R APVD-OMNIA-:PVLVÍINARIA: PRÓ- VALE
25

24 LVSVM-EST-IN SALIARE-CARMEN:ET-SACRO-SAN
23 VOA / VIVEREM-TRIBVNICIA-POTESTÁS:MIHI
24 EX: MAXIMVS: NE FIEREM IN-VIVI / ONLE
20 | RDOTIVM-DEFERENTE:MIHI-QVOD-PATER-MEV /

21 SACERDOTIVM-: ALIQVOD-POST-ANNÓS-EÓ-MOR
21 CCASIONE OCCVPAVERAT- CVNCTA-EX ITALIA
23 LIIIVDINE - QVANTA - ROMAE - ΝΥΝ / VAM

24 P-SVLPICIO - C - VALGIO - CONSVLIBV / ἡ

25 DÉS- HONORIS-ET-VIRTVTIS-AD-PORTAM

24 NÁATVS-CONSACRAVIT -IN QVA-PONTI

25 VERSARIVM - SACRIFICIVM - FACERE

V. 21—31 "Tournefort (Sp. Ch.), omnia Lucas Chishull Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

18

24

21

28

29

M-*ETIAM Perr, MPEIAM Luc. Chish, Mw/iA/// Mordtm. | ET-MVNICIPALEM
Perr., ET- MVNICIMI////M Luc., ET- MVNICIPI ///M Chish., ETS/////]/]]]
Mordtm. | VNIVERSÍ nos (SI agnovit Dom., non est in ectypo), VNIVER Perr.,

VNIVE Mordtm., vNi Luc. Chish.

R om. priores | APVD om. Mordtm. | OMINIATVININARIA Luc.

v. vacuum non adnotant Luc. Chish.

LVSVM] nos Mordtm., vsvM Luc. Tourn. (Sp. Chish.), SvM Perr. | ESIINSAIIARE
Lue., EST-INS/// ARE Spanh.

O//VIvEREM Perr., vo////TREA// Luc, VO///EREA/// Chish., TEREA Mordtm.,
om. Tourn. (Spanh.) | TRIBVNITIA Spanh.

EX-MAXIMVS] nos Mordtm., "*X- MAX'MVS Perr., MVS Luc. Chish., om. Tourn. (Spanh.)
| NE FIEREM- IN-VIVI/ONLE nos, ///FRFM-INV! Or'zE Perr., INTERIN ///1vI/// //
ONIE Mordtm., /NFITEREM IN Luc., ///1ITER- M-IN Chish., om. Tourn. (Spanh.)
RDOTIVM] nos Mordtm., poTivM Perr. Luc. Tourn. (Spanh., SACERDOTIVM Chish.
| DEFERENTES Spanh. | PATER- MEVS Luc. Chish., PATERNVS Spanh., PATER- ME//
Perr. Mordtm.

ALIQVOT Spanh.

CCASIONE] nos, iO// Perr., om. reliqi | OCCVPAVERAT] nos Perr., CVIAVIRAT
Luc. OCVRAVERAT Mordtm., ////VRAVERAT Tourn. (Sp. Chish.) | CVNCTA] CVM
IA Luc. .
VDINE Perr. Tourn. (Sp. Chish., TVDINE Mordtm., vbIN Luc. | NVN/VAm] Dom.,
NVN//// ectypum et plerique, om. Tourn. (Sp.)

P-SVLPICIO] nos, SVLPICIO Perr. T-sviPicioO Mordtm., cCiO Luc., iCIO Tourn.
(Sp. Chish.) | C:] E Lue. | CONSVLIBV/] nos Perr, CONSVLIBVS Luc. Chish.,
CONSVLIB// Mordtm., CONSVLE Tourn. (Sp.)

DES] DIS Lue. Chis.h, om. Tourn. (Sp) | PORTAM] POTAM Lauc., ///ORIAM
Tourn. (Sp. Chish.)

Perrot

GRAECA 5,13— 6,9 XLIX

9,13 QNTOTEAEYHOTONYIATONKAIKATIAIANAEKAI
14 KATAIIOAEIZEYNIHANTEZOIT OAEITAIOMOGYMA
15 ΔΙ EYNEXOZEOYZANYIIEPTHZEMHEZQ /HPIAEZ
1. TOON//AM/YZYNKAHTOYAOTMATIENIIEPIEAH cap. 10
11 ΦΘΗΕΙ //// ZZAAIONYMNOYZKAIINAIEPOZQOI
18 δια [|] Y /[ETHNAHMAPXIKHNEXOIEZOY EIAN
19 NO///[[| XPOH- APXIEPOZYNHNHN ΟΠΑΤΗΡ
20 /ov[[[ HBKEITOYAHMOYMOIKATAO EPONTOZ
“1 EIZETONTOYZONTOEZTOHON/OYIDI POZEAEXA
22 “ΙΝ. NAPXIEPATEIANMETAT INAZENIAYTOYZ

ΠῚ Ε K Α I A

AIJIIOOANONTOZTOYTIHPOKATEIAHOSOTOZAY
THNENIIOAEITIKAIZTAPAXAIZANEIAHAEIZ
TAEMAAPXAIPEZIAEZOAHZTHZITAXAIAZTOZOY

ΤΟΥ AHOOYZZEZYNEAHAYOOTOZOZONOYXAEIEX
ENIIPOZOENIZTOPHEEIIIPOMHETIELTONENAIIIO
ILAIQIZOYAIIIKIQIKAITAIOQIOYAATIOIYIATOIZ

BOMONTYXHEZEZQTHPIOYYIEPTHEZEMHEEIIANOAOY cap. 11

HIPOZTHIKAIIHNHIIIYAHIHZYNKAHTOXAQGQIEPQXEN
IPOZOITOYZIEPEIZKAITAZIEPEIAEXENIAYXZIONOY

2 0o ὦ MX o —

-1

. oo

Perrot et ectypum.

discedit in his: 9,18 ^ 6 XOZ | ΣΩΤΗΡΙΑΣ | 16 TO 4 A//|YZYNKAHTOY |

17 ΦΘΗΕΙΣ | 18 AIA 6 ΤΗΝ | per versus 1$—22 pars lapidis corrupta est et ideo a
quadratario vacua relicta | 19 N 6 vPOoH | 20 in. ΜΟΥ | 22 MHNT//N.

6,3

97»
2

c ὧἱ ὦ o

30
31

AIXAIPEZIA

APOLL.:
OGENIZTOPHZENEIIPOMHZILETONENAITIOIH AI QZOYATIIKIOKAITAIOI
OYAATIQOIYIIATOIZ |
BOMONTYXHEEQOTHP | YILEPTHEEMHEEIIANOAO YIIPOZTH
KAIIHNHIYAHHZYNK Ϊ ΛΦΙΕΡΩΣΕΝΠΡΟΣΩΤΟΎΣΙΕΡΕ
TAZIEPEIAXENI^ / ZION OIEINEKEAEYZENENEK
HME///NHv///[]][zx | IM ΚΩῚ

v. 1—4 Hamilton, omnia Arundell, Waddington, ectypum.
ETONENAI Ár., FETONEN / Ham. | rAIOI ect. Ar., rAIQ Ham. Wadd.
OYAATAIOI Ham.
ὙΠΕΡ Ham. ect, ΠΕΡ ΑΓ. Wadd. | TH om. Ar. Ham.
KAHHNN Ar., NAITHNH Ham. | 4H ante EYNK om. Ar. Wadd. | ^dIEPOZEN
ect, ΦΙΈΡΩΣΕΝ Wadd., IEPOZEN Ar., IEPOZ Ham., hic finiens
ENI^/ ZION ect., ENIA // 10 Wadd., ANI // TOK Ar. | ENEK] ENENEK Ar.
in. sic, deficientibus inter z et OI litteris c. xxii, ect.; HMA //// NH/ T//// X
Waddb NI Pes E Ar. | IM habet Wadd. solus. | OI ect., KO Ar. Wadd.

LATVS Tourn. (Sp.) | PONTI] PONIT Luc., PON Tourn. (Sp. Chish.)
VERSARIVM] nos Perr. Mordtm. Tourn. (5p.), VNIVERSARIVM Luc., 4NNIVERSARIVM
Chish.

D

90

31

39

40

41
42

45

44

LATINA 2, 39—46

25 RETIO-ET- 1 2 INVRBEM - EX-
24 VEX TO 12 RO APPELLAVIT
24 E-PARS 14 BVNORVM-
21 IO ET-PRINCI / / BVS 5 VIAM-MIHI-*
MIS / AE τ 10 1A///[[HONOS 10 NEMINI - PRAE
TER / E ES . 9. NEXI////NIA-GAL 12 | ROVINCIS-PROSP
RE/// [1] « 9 TLNI/ ONE P-QVI 12 S / ÁRAM
HL IN 8T 8 REDI / V-MEÓ-CO 15 AD-CAM
16 AGISTRATVS-ET-SAC 15 vb
19 IVM -FACER ////]][]

WO ERSEN 10 AVSSVM - ESS 20 VNT
1 || ER-TOTVM- 9 PVLI - ROMA 16 SET PARTA VIC
{|| [S:-PAX-CvM-P1 9 NÁASCERER 8 V//LBIS-OMNINO-CLAVSVM
/ VISSE - PRODATVR - ^ / / /// AE- TER- ME-PRINCI /////// VS-CLAVDENDVM-ESSE-CENSVI/

/ [[ oS MEOS-QvÓs-1vv ////// Hi-ÉRIPVIT - FOR / / / / GAIVM-ET LVCIVM-CAESARES

V. 32. Tournefort, omnia Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

PIIIOIT Perr., Tio-ET Mordtm., -R//////T Luc. Chish., om. Tourn. (Sp.) | 5] nos,
om. priores | IN VRBE Tourn. (Sp.), hic finiens

V EX /O om. priores | RO APPELLAVIT] nos, :AVIT Perr., AVIT Luc. Chish., Avi Mordtm.
E-PARS] nos, ETARSI Perr., ETARsi Mordtm., PARS Luc. Chish. | BVNORVM] nos,
NNO//A Perr., NVNC//M Mordtm., om. Luc. Chish.

IO om. priores. | ET-PRINCIP/B Perr., ET-PRIN///B Mordtm., ET-PRIN Luc. Chish.
| VIAM-MIHI] nos, NIAM-MIHI Perr., IVM- MIHI Mordtm., A MIHI Lue. Chish.

MIS / AE] nos, M Perr., om. reliqui | 1A //// HONOS 10] nos, HONOS Mordtm., IONO
ὅ 2C τ Perr., ONOS Luc. Chish. | NEMINI-PRAE] nos Perr., s////1-PRAE Mordtm.,
RAE Luc. Chish.

TER/E ES] nos, TER Perr., om. rel. | A ExI////NIA-GAL] nos, X////ANIA-GA Perr.,
G /// ANIA-GA Mordtm., NIA-GAL Luc. Chish. | RoviNCIs] nos, oviNcCIS Luc. Perr.,
proviNCIS Chish. | PROSP] PROS Luc. Chish.

RE 1: IBNI Perr, NN Mordtm. om. Luc. Chish. | ONE P-QVI] nos, NE: P- QVI
Perr. Mordtm., NEP- QV Luc. Chish. | 5] om. priores

HAN] /ST] nos, ST Perr., om. rel. | REDITV Chish. | CO] nos Perr. Luc. Chish.,
CON Mordtm. | AD EAM Chish.

GISTRATVS-ET-S/C Perr., GISTRATVS-ET-C Mordtm., MAGISTRATVS-ET-S/C Luce.,
MAGISTRATVS-ET-SAC Chish. | fin. v///^///] nos, ///*^ Perr., om. rel.
IVM-TACER Perr., IvM-Ex Mordtm., ivM1//C/P Luc., iVM//C//P Chish.

QVIRIN] nos, QVER-r: Perr., QviA Mordtm., om. Luc. Chish. | vssvM Perr., CVs-
SVM Luc. Chish. Ἐ55] nos rel. EssE Perr.

ER: TOTVM-I] nos Perr. Luc., R- TOTVM-I Chish., ET-TOTVM Mordtm. | POPVLI-
ROMAN Luc., POPVLI-ROMANI Chish. | SET PARTA VIC] nos, Si///NAV// Perr.,
om, rel.

S-PAX-CVM-PI] nos, PAX-CVM-PE Perr., PAX-CVM-P Mordtm. AX-CVM-PI Luc.
pAX-CVMque Chish. | NÁSCERER] nos, O//NASCEF//R Luc., NASCER Perr., NASCI
Mordtm., tanum quiRinum Chish. | v//LBIS] nos, BIS Lue. Chish., Pis Perr, S
Mordtm. | CLAVSvM] C//// Mordtm.

cap. 1:

cap. 1

cap. 1

GRAECA 6, 10— 71, 12 LI

6, 10 EZIANHOIEINEKEAEYZENENEKEINHITHIH MEPAI
11 ENHIYIHATOIXZKOINTOIAOYKPHTIQOIKAIMAPKOI
12 OYINOYKIQIEKZYPIAXZEIXZPOMHNEIANEAHA!Y
13 OEIN THNTEHMEPANEKTHEXHMETEPAXEIIONY
11 MIAZIPOXHIOPEYXZENAYlOYZTAAIA

15 AOTMATI*/NKAHTOYOITAZMETIZTAZAPXAZAP cap. 12
16 EANTE// /NMEPEIZTPATHTQNKAIAHMAPXON
1T METAYIH / TOYKOINTOYAOYKPHTIOYEIIEMOOH

18 ZANMOIYHANTHEZONTEZMEXPIKAMIIANIAZHTIX
19 TEIMHMEXPITOYTOYOYAEENIEIMHEMOIEYH9óIZ
20 OH -OTEEZIZHANIAZKAITAAATIAZTONENTAY
21 TAIZTAIXZEHAPXEIAIEZIPPATMATONKATATAXEY

22 XAEZTEAEXZOENTONEIZPOMHNEIIANHAOGON:

23 TIBEPIOQI//PONIKAITOHAIQIKOINTIAI QIYIIATOIZ

9 P E A I Σ Ε

BOMONE//HNHEEZEBAEZTHEYIIEPTHEZEMHZEEIIAANO
AOYAOIEPOOHNAIEYHOIZATOHZYNKAHTOZEENIIE
AIQIAPEQZHPOZOITOYEZTEENTAIZAPXAIZKAITOYZ
IEPEIZTAEZTE IEPEIAZ ENIAYZIOYZOYXIAXEKEAEYEXEIIOIEIN
HYAHNENYAAIONHNKEKAIZOAIOITITATEPEEHMQONHOEAHEZAN cap. 13
EIPHNEYOMENHEZTHEYIOPOMAOIZIIAZHETHZTE
KAIGAAAZEZHEZIPOMENEMOYEEZOYHIIOAIXEKTIZOH
.TOIHANTIAIONIAIZMONONKEKAEIZOAIOMOAOTEI
TAIEHIAEEMOYHTEMONOEZTPIZHEZYNKAHTOXEY*H
ΦΙΣΑΤΟΚΛΕΙΣΘΗΝΑΙ
11 YIOYZMOYTAIONKAIAEYKIONKAIZ / ΡΑΣΟΥΣΝΕΑΝΙΑΣΑ cap. 14
12 NHPHAZENHTYXHEIZTHNEMHNTEIM / NHT / EYNKAH

-M oq ὧὦἱ Co NS »»

e oo

-—
—

Perrot et ectypum.

Perrot discedit in his: 6, 10 HM / PAI | 18 AOrMATI 4 AHTOY | 16 / vN] //N | 17 ὙΠΆΤΟΥ
1,1 ΠΡΗΝῊΣ | 2 zYKAHTOZ | 95 ENY/AIONHNKEKAIZOAI | HOEAIZAN |

45

46

11 KAIZAPAE | 12 TEIMHNHTEZYNKAH

VISSE] nos, ISSE Perr., SE Luc. Chish.,, om. Mordtm. | ^] nos Perr. Mordtm., M
Luc., EVM Chish. | AE- TER: ME] nos Perr. Mordtm. Lue., PER- ME Chish. | PRINCI]
nos, PRIN Perr., PRINCIPEM Luc. Chish., om. Mordtm. | VS-CLAVDENDVM - ESSE-

CENSVI/] nos, VDENDVM-ESSE-C//SV! / Perr., LADENDVM-ESSE Lue., cLAVDENDVM-
ESSE Chish., ΝῸν Mordtm.

IO /- MEOS - QVOS - IVV. Perr., 10//MEOS QVO τνν Luc., inler fillos - MEOS- QVOS-
SiNistra Chish., MEOS-QVOS- NV Mordtm. | Hi] nos Perr. Mordtm., 1Η1 Luc., MIHI
Chish. | FOR //// GAIVM-ET-LVCIVM - CAESARES] nos, FO /////// IVNM-ET-
LVCIVM - CAES //// Perr., EORVM-CAIVM-ET-LVCIVM -CAESARES Luc. Chish.,

VCEV (ex /[VCIVm) rel. om. Mordtm.
ΠΣ:

LII

LATINA 3, 1—16

ALQESEMPERIO:PODBINVIEINEISONM
OWN VM-FECIT-INOLSARJINM

HONORIS: MEI-CAVSSÁ-SENATVS:POPVLVSQVE:ROMANVS:ANNVM-QVINTVM-ET-DECI
MVM-AGENTIS-CONSVLÉS-DESIGNÁAVIT-VT- / VM-MAGISTRÁTVM-INIRENT-POST-QVIN
QVENNIVM-ET-EX-EÓ-DIE-QVÓ-DEDVCTI- / VNT-IN-FORVM-VT-INTER-ESSENT-cONSiLIÍS
PVBLICIS- DECREVIT-SENA / VS / EQVITES / VTEM- ROMÁNI-VNIVERSI: PRINCIPEM
IVVENTVTIS- VTRVMQVE EÓRVM-:PARM // ET: HASTÍIS- ARGENTEIS- DONÁTVM-AP
PELLAVERVNT- /

PLEBEI - ROMANAE - VIRITIM HS TRECENOS : NVMERAVI - EX: TESTAMENTO - PATRIS

MEI ^ ET - NOMINE - MEO - HS QVADRINGENOS - EX - BELLÓRVM - MANIBIÍS - CONSVL
QviNTvM - DEDI - rrERVM - AVTEM - IN CONSVLATV - DECIMO - EX / ATRIMONIO-
MEO - H$ QVADRINGENOS - CONGIÁARI - VIRITIM - PER - NVMER / VÍ - ET - CONSVL-
VNDECIMVM - DVODECIM - FRVMENTÁATIÓNES - FRVMENTO - PR. / VATIM - COÉMPTO
EMENSVS - SVM - ET - TRIBVNICIA - POTESTATE - DVODECIMVM - QVADRINGENÓS
NVMMÓOS - TERTIVM - VIRITIM - DEDI - QVAE - MEA - CONGIARIA : P / RVENERVNT

AD / [| | NVM * MILLIA - NVNQVAM - MINVS: QVINQVÁGINTA ET - DVCENTA - /
[τον / / | IAE: POTESTATIS: DVODEVICENSIMVM - CONSVL- XII - TRECENTIS -ET-
VIGINT / - MILLIBVS * PLEBÍS - VRBÁNAE : SEXAGENÓS - DENARIÓS - VIRITIM - DEDI /

Busbequius Cosson Tournefort Lucas Mordtinann Perrot Domaszewski ectypum.

Indicis v. 1 TERRA///] nos Perr. Mordtm., TERRARVM priores.

3,

I"

9

2 RO//|NVM] nos, R/// NVM Perr.,, RO/// VM Mordtm, ROMANVM priores

CAVSA Coss. Chish. | Q4/E Perr. solus
CONSVLÉS] nos Mordtin. Chish., CONSVLiIS Perr. Busb. Coss. Luc. | D/SIGNAVIT
Perr. solus | vT-/VM] nos Perr,, vr-EVM Mordtm. Chish, vT-cCVM Busb.,

VTRVM Coss, VSVM Luc.
DEDVCTI / VNT] nos Perr., DEDVCERVNT Coss., DEDVCTI-SVNT Luc. Tourn. (Sp. Ch.)

| EORVM Luc. | INTER-ISSENT Perr. solus | cCoONSiLIS Lue. Chish.
PVBLICVS Coss., em. Spanh. | DECRAVIT Luc. | SENA/VS] nos Perr., SENATVS
reliqui | /VTEmM] nos Perr., AVTEM rel.

IVVENTVTIS] nos Mordtm. Coss. Chish., ivENTVTIS Perr, ////TNTIS Lue. |
VTRVMQVE//RVM Mordtn., VTR/MQV///RVM Perr., VTR //// QV//// RvM Lue. Chish.,
ROMANORVM Coss., om. in hiatu Tournefort (cf. Spanhemius de usu et praest. 2, 362)
| PARM///T Perr. Mordtm. Coss. ms. (in ed. est PARM///T///T), PAR///T Luc.
Chish., ///T/// (PARM omisso) Spanh.

ROM/////ANAE Lue. | VIRITIA//SIX RECENOS Luc., VIRILIA (VIRITIM em. Spauh.)
TRECENOS Coss., VIRITIM / S- TRECENOS Chish.

virgulam errore omissauf supra MEI addidit faber | HS om. Coss. Luc. Chish. |
/[WADRINGENOS Perr., QVADRIGENOS Luc. | MaNIBLIS Luc.

/ ATRIMONIO] nos Perr. Mordtm., PATRIMONIO reliqui

cap

GRAECA 7,13—8,11 LII

1, 13 TOXKAIOAHMOZTONPOMAIQNIIENTEKAIAEKAETEIX
14 ONTAZYHATOYEAIHEAEIZENINAMETATHENTEETH
15 EIZETHNYHATONAPXHNEIZEAO QZINKAIAOHZAN
16 HME/A-/[[[|[[][r^hPAN/]|Av^/[ziNINA//TEXO
ιἴ ΣΙΝΤΗΣΣΥ (ΚΛΗΤΟΥΕΥΗΦΙΣΑΤΟ ἸΠΠΕΙΣΔΈΡΩ
18 MAIONZYN/ANTEXZHTEMONANEOTHTOXZXEKATE
19 PONAYTON // 2ZHTOPEYZANAZIIIZINAPT'YPEAIZX
20 KAIAOPAZIN//EIMHZAN
2)1/ AHMOIPOQMA//NKATANAPAEBAOMHKONTATI/// E cap. 15
22 AHNAPIAEKAZTOIHPIOMHZAKATAAIA
23 OHKHNTOYHATPOZMOYKAITOIEMZQOIONOMATI
24 EKAAGYPON/O//MOYANAEKATONAHNAPIA

B A 2 T Oo Y
8, 1 ΠΕΜΠΤΟΝΥΠΑΤΌΣΕΔΩΚΑ: IAAINTEAE / / / | N
2 YHATEYONEKT / ΣΕΜΗΣΥΠΑΡΞΕΩΣΑΝΑΔΗΝΑᾺΑ
3 PIAEKATONHPIO/HZA KAIENAEKATONYII ATOZ
4 AQAEKAZEITOMETPHZEIZEKTOYEMOYBIOYATIE
5 METPHZA KAIAHMAPXIKHZEZOYEZIAZTOAQOAE
6 KATONEKATONAHNAPIAKATANAPAEAZQKA AIT /
1 NEXEMAIEIIIAOZEIZOYAEIIOTEHZZONHAO / NZ /Z
8 ANAPAZMYPIAAQNEIKOZIIENTEAHMA / XIKHZE
9 EOYZIAZOKTOKAIAEKATONYHAT//A//]//[]]]
1 , TPIAKONTATPIZ// YPIAZINOXAOYIIOAEITIK / / / XH

-—
[em

KONTAAHNAPIAI ATANAPAEA^* / 1 / IAHOIKOIZZTPA

Perrot et ectypum.
Perrot discedit in his: 7,16 HMEPAZ 16 vOo/"/un/r^r//TEXO. | 17 zINTHZZY //&AllIOYL
10 IHHIEIZAEPO | 18 ΜΑΙΩΝΣ 3 ANTEZ | 19 //5zH/OPE/ZAN | 21 ΠΕΝΤΕ |
24 AAOYPON
8,1 EAOKA 3 ΔΛΙΝΤΕΞΙ 2 N | 2 T/z] ΤΗΣ | ὃ HPIOMHZA | 6 fin. AiTI] Air | 7 fin.
HAOS5 | 8 AHMAPXIKHEZ | 9 vnrAT] vYn/ T | 10 TPIAKONTATHZ 3 NTAZI/
ΟΧΛΟΥΠΟΛΕΙΤΙ 51 | 11 / / NTAAHNAPIAI / AT / IA 5 F 3 I^ / OIKOIZZTPA

10 Hs] us Coss. Chish., om. Lüc. | QVADRIGENOS Coss. ed. (non ms.) Luc., em. Spanh.
| PERNVMER/ VÍ) nos, PERNVMERAVI Mordum. Chish., TFR-NVMER /VI Perr.,
PERNVMERVI Luc. TER: NVMERAVI Coss., ITERVMAERVMERVI Busb.

11 PR/VATIM] nos Perr.,, PR//ATIM Luc, PRIVATIM rel. | COÉMPTO] nos Perr.
Mordtm. Tourn. (Sp. Chish.), COLMEIO Luc., COLLIPIO Coss.

12 TRIBVNITIA Coss. Luc. Chish. | QVADRIGENOS Luc.

13 P/RVENERVNT)] nos Perr., PERVENERVNT rel.

14 AD] nos Mordtm., om. reliqui | ΝΥΝ] nos Perr. Mordtm. Busb., rvM Luc. Tourn.
(Sp. Chish.), vM Coss. | QVINQVAGINTA] nos rel, QVINQVAGIN/A Perr.,

QVINQVAGENTA Luc.
15 TRIBV///IAE Perr., //////YAE Mordtm., TRIBVNITIAE Chish., om. Coss. Lue. |
DVODEVICINSIMVM Luc. Chish., DVODECIMVM Coss. om. Tourn. (Sp) | CON-

SVL.XII] nos Perr. Mordtm. Chish, CONSVLAT//// Spanh., CONSVLATV (CON-
SVLATIS ed.) Coss, CONSVL// Luc.

16 vVIGINT/] nos Perr., VIGINI// Luce., VIGINTI rel. | PLEBIS] PLEBEI Tourn. (Spanh. Chish.)

1T
17

b
Qt

LATINA 3,17 — 928

IN COLON / $: MILITVM * MEÓRVM * CONSVL : QVINTvM - EX - MANIBIÍS - VIiRITIM-
MILLIA - NVMMVM * SINGVLA * DEDI - ACCEPERVNT : ID: TRIVMPHALE: CONGIARIVM
ΙΝ COLO / IS: HOMINVM CIRCITER CENTVM-ET-VIGINTI-MILLIA- / CONSVL-TER
TIVM.- DEC / MVM -SEXAGENÓS:DENÁRIÓS-PLEBEÍ-QVAE-TVM-FRVMENTVM-PVBLICVM-
ACCIPIEBA / * DEDI- EA-MILLIA : HOMINVM :PAVLLO*PLVRA - QVAM-DVCENTA-FVERVNT

92 PECVNIAA / / / AGRIS: QVÓS-INCONSVLATV- MEÓ - QVÁRTO-ET-POSTEÁA-CONSVLIBVS:

M-CR / / / | | T-CN-LENTVLO-AVGVRE-ADSIGNAVEMILITIBVS-SOLVI-MVNICIPIS-EA

| V EL [ELI [ ERTIVM - CIRCITER -SEXSIENS - MILLIENS: FVIT- QVAM / «Ó-ITALICIS:
PRAED / /NVMERAVI- / ET-CI / CITER-BIS-MILL / / NS-ET-SESCENTIENS:QVOD-PRO-AGRIS:
PRÓVIN / IALIBVS: SOLVI- / ID: PRIMVS-ET- / ÓOLVS- OMNIVM -QVI- / EDVXERVNT-
COLONIAS : MILITVM ΤΙΝ ITALIA -AVT -IN PROVINCIÍS-AD-MEMOR / AM - AETATIS:
MEAE-FECIET-POSTEA-TI-NERONE:ET-CN-PISONE:CONSVLIBVS:. ITEM / VE-C-ANTISTIO-

Busbequius Cosson Tournefort Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

totum et 18 usque ad DEDI defuisse apud Tourn. notat Spanh.
IN COLON /5] Dom. Perr., 1/COLON/S ectypum, //OLON/S Mordtm., //O//NS Luc.,

ET-QVINIS Busb., ET-CVOIVIS Chish., om. Coss. | MILITVM] MILLIVM Coss. |
EX: MANIBIIS- CONSVL-QVINTVM Coss. | MANIBLIS Luc.
MILLIA//VMMVM Luc. | SINGVLIS Coss.

COLO/Is] nos Perr., COLO//S Mordtm., CO///S Luc. Chish., //O//s Coss., COLO-
NIAS Busb.

TIVM] //VM Luc. | DEC/MVM] nos Perr., DECIMVM rel. | QVARTVM Luc.
ACCIPIEBA /] nos Perr., ACEI///// Lue. ACCEPIT Mordtm., ACCEPERVNT Coss.
Chish. | EA-MILLIA] FAMILIA Coss. | PAVLLO] nos Mordtm., PAVLO reliqui
PECVNIAZL] nos, PECVNIAM Chish., PECVNIA reliqui

M-CR////T] nos Perr,, w-cC//// Mordtm., MARCO:C Busb., om. reliqdi | LEN-
TVLE Coss. ed. (non ms.), em. Spanh. | MILLITIBVS Coss. ed. (non ms.), em. Spanh.

| MVNICIPIIS PA Coss.
/ w[ [|] [ERTIVM] nos Perr., ///////TERTIVM Mordtm., ///T/ VM (///R/VM ed.) Coss.,

/I[[[[[[[R[[vw Lue, SESTERTIVM Chish. | SIRCITER Coss. ed. (non ms.), em.
Spanh. | SEX////SIENS Lue., SEX Spanh., om. Coss. | MILLENS Coss. ΕΝῚΤ]
IVLII Lue. | «Ó rrALICÍS] nos, ///COLLAiZCIS Perr.,, ///Oomnarcis Leonardi qui

Mordtmanni iussu locum denuo inspexit, /// COEPADICIS Mordtm. ipse, //COLLA /////
Lue., //OLIANVS// Coss., ev COLLATIONIBVS pro Chish., ROMANIS Busb.
NVMERAVI] nos Coss. Chish. VMERAVI reliqui | CI/CITER] nos Perr., C//ciTIR Luc.,

SIRCITER Coss. (ed.), CIRCITER Mordtm. Coss. (ms.) Spanh. Chish. | MILL//NS] nos
Perr., MILLIENS Mordtm. Luc. Chish., MILLENS Coss. | SEXCENTIENS Mordtm. |
ACRIS Luc.

PROVIN/IALIBVS] nos Perr.,, PROVM////LIBVS Luc., PROVINCIALIBVS rel. | ID.
PRIMVS] D//PRIMVS Luc.; defuisse apud Tourn. adnotat Spanh. | ET-/ÓLVS] nos
Perr,, ET-SOLVS Mordtm. Busb. Chish., ET ////S Luc., //DIVS Coss., om. Tourn. (Sp.) |
Qvi] QVE Coss. | DEDVXERVNT Busb. Chish.

MILLIVM Luc. | IN-ITALIA (apicis tenue vestigium cernitur)- AVT - IN] defuisse
apud Tourn. scribit Spanh. | PROViNCIIS Coss. Luc. Chish. | MEMOR/AM] nos

Perr,, MEMORAM Luc. MEMORIAM rel. | ALLATIS Luc.

eap.

GRAECA 8,12—9,4 LV

8,12 TIOTONEMONIIEMIITONYIIATOX: / AAGYPONKATA
13 ANAPAANAAIAKOZIAIIEENTHKONTAAHNAPIAEA / / /
14 EAABONTAYTHNTHNAQOPEANENTAIZAIIOIKIAIZAN
15 OPOIQONMYPIAAEZ-A//ONAQAE///nATOZT [τ
16 — KAIAEKATONANAEZHKONTAAHNAPIATOZEITOMET / / /

17 MENOIAHMOI [δὼ ///[/[]] ZAP|OM 12
18 [1/ [PITAA ONY-HIA/N
19 XPHMATAENYDI ///// | TET ///I1EMH 12 AY cap. 16
20 IIA TOIZMAPKO /// Azz/// [| NA101// [T^ |] / rov
21 PITAIZIOAEZ 15 r//ovz[[E[[][4
99 l4 TOTEZ ET PAACT 20 NTOENIT/A1A/
23 MENMYPIAIII 18 AAEET/N///MAI
24 XEITIKONATPON/Y 15 IAITIEN////[z][][]
o E [9 Υ Α Σ

5] ΤΟΥΤΟΠΡΩΤΟΣΚΑΙΜΟΝΟΣΑΠΑΝΤΩ ΝΕΠΟΗΣΑΤΩΝ
2 ][[|[|[rATONTOQNAHNHOIKIAZZTPATIOTONENITA
AIAIHENEIIAPXEIAIZMEXPITHEZEMHZEHAIKIAZ - ΚΑΙ

METETIIEITATIBEPIQINEPONIKAINAIQITEIZOQNIYIIA

8,12—24 Perrot et ectypum. 9,1—4 ectypum.

Perrot discedit in his: 8, 12 vrrATOZ // AA|// ON | 15 MYPIAAEX 7A/IONAQAEKA
31ATOz//[7 | 16 zErTOMETP | 17 AHMOI t1 A 17. |. 18 Ὁ 4 rAOmIY / rix / N |
19 ΧΡΉΜΑΤΑΕΝ {Πὲ 5 N 5 il2H 9 AN | 20 vriATOIZMAPKOIKPAZZOI ///x//Oo/[]
TA^O//||OY (vidit in mediis vv. 20—24 Perrotus quasdam litteras in lapide quae in
ectypo nostro non comparent) | 21 NEAIXIOAEZI | 22 TOIZZTPATIO-^^ //KI/ ^ 8
NTOBNH«/A | 23 mIENTAXIZXIAIAI 6 AAEZ ///NA//[mAr | 24 xEIT // ONA-
TPONMYPIAAFZ 8 IAITIEN 5

APOLL.:
4 1. EEITOMETPOYMENQAHMQOEAQKA . [TOXZAPIOMOZIIAEI QN

2 EIKOZIMYPIAAQONYIIHPXEN )
39 XPHMATAAENYIIATEIATETAPTHEMHKA IMETATAYTAYIIATOIZMAP
4 KOKPAZZOKAINAIQAENTAXQ.AYIOY |TAIZIOAEZINHPIOMHEZA

5 YWUNDLEPATPONOYZEMEPIZATOIXZTPA 'TAIZKEOGAAAIOYETENON
6

ΤΗΣ | ͵
/ OENI/ //[[[] xXYAMENMYPIA^ xw Ee o e PT CPU AS AVES

Arundell et Waddington totam, priorem partem linea separatam ectypum
et vv. 1—4 partis eius Hamilton.

1 METPOYMEMO Ar. METPOYMENE Ham. | EAOK Ham. | ΤΤΟΣ Wadd., ETOZ Ar.;
requiritur ΟὟΤΟΣ | mHAEIOI Ar. | 3 //HMATA Ham. | A post γρήματα adest |
EMH] EMH Ar. | META Αγ. ETA Wadd. | 4 ΚΩ] τῷ Ham., / 0 Ar. | NAIO] /A1OQ.
Ham. | AENTAO Ham. | AvTOY] AKTOY Ár. | 5 /// HEPATPONOYZENEPIZATOIEX
[[Y[[ A Ar. | ETONEN Ar. | 6 in. sie ectypum; GEN///A/// AIAMENMYPE ///
Wadd., /// GEN // /^// / ENMYPE Ar.; fuit 1O EN τή 'T&AIA MEN MYPIA: | ZYE////]]/]
PIAAEX Wadd., EYEA / / / IAAEX Arundell; fuit πεντακισχείλέαε uvPIAAEX

28 MEAF Luc. | FECI] FELICI Coss., ETCI Luc. | TI- NERONE: ET] nos Perr. Mordtm.,
NERONI-ET Luc., //NERONI// €oss., tZ- NERONI- ET Chish. | PisONI Luc. Coss.
Chish. | /vVE] nos Perr. Tourn. (Spanh), QvE Mordtm. Chish.,, vC Coss. ///RE

Lue. | C-ANTISTIO] GENTIS//// Luc., C-ANTRITIO Spanh.

29

95

LATINA 3, 29 — 43

ET-D-:LAELIO:COS:-ET:C-CALVISIO-ET-L:PASIENO:CONSVLIBVS-ET-I IT 5 M-MESSALLA-

CONSVLIBVS-* ET-L:CANÍNIO- ET-Q-FABRICIO : CO / MILII 6 | ÓS-EME

RITEIS - STIPENDIS - IN - SVA - MVNICIPI 8 I - PRAEMI / / VMERATO
PER-SOLVÍ- QvAM-IN - REM* SESTE////] O 6 ILLIEN 3 P 4 P
IMPENDI

QVATER / / CVNIÁ - MEÁ - IVVÍI - AERÁRIVM - ITA - VT - SESTERTIVM - MILLIEN / ET-
QVING//T///[ S-AD Eos-QvlI * PRAERANT- AERÁRIO -DETVLERIM-ET-M-LEP / DO
ET-L AR / VNTIO: COS - 1 / AERARIVM : MILITARE - QVOD - EX : CONSILIO* A / /
COS 6 VM - EST - EX / VO- PRAEMIA - DARENTVR - MILITIBVS - QVI-VICENA

6 RA'STI 5 | AEMERVISSENT - H$ MILLIENS - ET - SEPTING / NTI

2 TES: ONIGO EO; DETVPI /

12 ΝΟ CN ET-P- LENTVLI-C / / / VLES-FVERVNT- CVM-D / FICERENT
AIR v 1 CENTVM - MILLIBVS:H / / / NVM TV / PLVRIBVS-:i / / ^TO-FRV

12 7M AA | /s-m 13 ET-SPATm ἢ M/O

8

Busbequius Cosson Tournefort Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

LAETIO Luc., IAELIO Coss. ed. (non ms.), em. Spanh. | .COS:] CONSVLIBVS Coss.
| ET] ΕΤΙ Luc. 111 Coss. Lue. |, CONSVLIBVS] COS: Coss. | ET-N////[] &-
MESSALLA Perr. Coss., ET/////]M-MESSALLA Mordtm., iH//////MESSALIA Luc. ET
lentulo et. MESSALINO Chish. j

FABRITIO Coss. | CO/ MILI I] nos, CO///11/// Perr., CONSVLIBVS Mordtm. Chish., om.
Lue. Coss. | ÓS-EME] nos Perr. Luc. Chish., VOS-EME Mordtm., 0s///EMP// Coss.
STIPENDIIS Coss. | MVNICIPI] nos, MVNICIP Perr. Coss. (ed., MVNICIPIA ms.)
Chish., MVNICIPIA-R Mordtm., MVNICIS Luc. | I-PRAEMI] nos, I-PRAEM Perr.,
PRAEMIA Mordtm., PRAEM Busb. Chish., IRA Luc. om. Coss, | VMERATO Perr.
Mordtm., MERATO Coss., aere numERATO Chish., PRATO Luc.

TER SOLVI Coss. | SEST"]nos Perr., SEST reliqui | O//////ILLIEN] nos, C 9 rm
Perr., MILLI Mordtm., MiLI Busb., MILL Chish., om. Luc. Coss. | ///P////? om.
priores.

IMPENDI] MPENI Luc., om. Coss.

/[/CVNIA] nos Perr., PECVNIA rel. | MILLIENS-ET Coss. Chish., MILLIA/// Busb. Luc.
QVING//T///S] nos, QviNG/xT//S Perr., QVINGENTIENS Mordtm., QviNGI////s
Luc. QVINQVIENS Coss. Chish. | Qvi] oLvr Coss, vT Luc. | PRAEERANT
Chish. Mordtm. | M-LEP/DO] nos, M-LEP/i//Perr., M-LEP/// Mordtm., MIL///
Luc., IN/// Coss., M-aemilio Chish.

L:AR/VNTIO] nos, L-AR ΝΤΙΟ Perr., IAR// VNI//O Luc., AR//// Coss., L-ARVN-

TIO Chish. Mordtm. | 1//ERARIVM Perr. Luc., IN-AERARIVM Chish. Mordtm.,
AERARIVM Coss. | MILLIARE Luc. [ΝΟ om. priores.

CO 6 VM EST EX] nos Perr,, CO////TVMESEX Luc, COastituTVM-EST-EX Chish.,
CONS///TVM-EST EX Mordtm., om. Coss. | ΝΟ] nos, O Mordtm., om. reliqui |
MILLITIBVS Luc. | VICENA] nos, ΝΠ ΓΝ, Perr., vi reliqui

RA:STi] nos, STi Perr., om. reliqui | A] nos, 5 Perr., om. rel. | HS] HES Coss.,

om. Luc. | SEPTING/NTI] nos Perr. SEPTIN//NTI Luc., SEPTINGENTI rel.

ca

ea

GRAECA 9,5— 10,1 LVII

5 TOIZKAIHAAINTAIQIANGOEZTIQIKAIAEKM QIAAI
6 AIOQIYHATOIZKAITAIOQIKAAOYIZIOIKAIAEYKIOI

1 HIAEZEZIHNOI/HATO/7//// EYKIQIAENTAQIKAIMAP
8 KOQINEZ-AA/IYIIATOIZK/IAEYKIOIKANIN {21 / AI
9 [CINTOIOA / PIKIGIYHIATOIZETPATIOTAIZAT OAY
10 OMENOIZOY^KATHFPATONEIZTAZIAIAZIIOA / / / $IAAN
11 ΘΡΩΠΟΥΟΝΟΜΑΤΙ FAOFAM // IAAAEXETTYZ///]] | X

12 TETPA/IZXPHA /ZINEMN OIZ / / EAABONTOAIPAPION /// O cap. 17
13 | AC ANENK//EIAIA" /// AYOZIAZIENTHIONTA

14 / YPIAAAZK// MN /PKk0O///[/[[][][YKkAYAEYKIO / APPOYN

15 TIO/v /[/[[[[][yzr/v-71^ [[[] IXONAIPAPIONOTHI

16 ||| r[ € [[|] KAaA7EZT7HINA / SAYTOYAIA2OP/ AIEIZ

1T BERE PEE ΑΘΊΣΣ hd fA P SAUNQONTAIOJ [7j

18 | | ENIAYTO / ZHIAZIONA*EXZTPATEYZANTOM / PI

19 AAA [| ETPA /IZXEIATAZAIAKOZIAZIENTHKONTA

20 |l[|[[| *[[ YXYAPEEQZKATHNENKA

2 ////[ EINOYT/YENIAYTOYE/ OYNAIOZKAITIIOTIAIOZ cap. 18
22 / ENTAOIYIHATOIETENON- OC TEYIIEAEITIONAIAH

23 /[ -"YAIHIOZOAOIA^ NOTEMENAEKAMYPIAZINAA

24 |[[ AERAZIOZINZEITIKAZKAILIAPTYPIKAXEYNTAXZEIX

A T E ^ I TT E

10, 1 EKTHZEMHEIEYIIAPXEOZEAQKA

9, 5—24 ectypum. 10,1 Perrot Hamilton ectypum.

10,1 EKTHZEMHZYIAPZXEQZ] EXEOZ Ham, ΕΩΣ Perr.

39

40.

40

41

43

T///|ONIO/EO] nos, r/
| DETVL/// Luc.

41 transponit Coss.
[ΝΟ] nos, 0/0 Perr., O Mordtm. Luc. Chish., om. Coss. | CN-ET-P:rENTvrr-C]
nos Perr.,, CN-ET-P-LENTVLE Coss; CN-ET-P-LENTVL Mordtm., CN//P LENTVIE
Luc. CN-ET-P-LENTVLVS Chish. | D/FICERENT] nos, DI^/CERENT Perr., DEFI-
CERENT Mordtm., D//CERENT Luc. Chish., //CERINT Coss.

Com.priores | H///NVMTV/PLVRIBVS I//^ TO FRV] nos, H////NvM/////[][Rt-
BVS////TOIRV Perr., HOMINVM-EX-//OPIBVS-///rO-FRV Mordtm., H///Nvt//////]]t-
BVS///O//[RV// Lue, HOMINVM/////[-O-FRV Busb., HOMINVM ////1BVS ////O - FRV
Chish., om. Coss.

7M [1A / /[/ST 13 117 τ ^r Perr,, vM. .ST — ET Mordtm., om. Busb. Coss. Luc. Chish.;
* desiderantur quinque lineae? Busb.

/[[[N1/[[EO Perr., NE: MEO Mordtm., EO Luc. Coss. Chish.

adfuisse posse versum in principio tantum scriptum priores non adnotaverunt.

E

LVIII LATINA 4,1— 18

16

17

CYRIAM - ET - CONTINENS - EI - CHALCIDICVM : TEMPLVMQVE - APOLLINIS - IN / — eap.
PALATIO * CVM * PORTICIBVS - AEDEM : DIvi - IVLI - LVPERCAL - PORTICVM - AD-CIR
CVM - FLÁMINIVM : QVAM * SVM * APPELLARI : PASSVS - EX- NÓMINE: EIVS QVI - PRI
ÓREM-:EÓDEM IN SOLO - FECERAT: OCTAVIAM -PVLVINAR-AD-CIRCVM MAXIMVM
AEDÉS:IN CAPITOLIO -IOVIS: FERETRÍ:ET-1OVIS-TONANTIS- AEDEM-:QVIRINÍ /
AEDÉS:MINERVAE / ET-IVNONIS:REGINAE / ET-IOVIS-LIBERTATIS-IN-AVENTINO: 7
AEDEM-LARVM-IN-SVMMÁ-SACRÁ-VIÁ: / AEDEM-DEVM-PENÁTIVN-IN:VELIA ἡ
AEDEM-IVVENTÁTIS: / AEDEM: MÁTRIS:MAGNAE-INPALÁTIO : FÉCI- /

CAPITOLIVM ET:POMPEIVM-THEATRVM-VTRVMQVE-OPVS-IMPENSÁ:GRANDI REFÉCI cap.
SINE VLLÁ-INSCRIPTIONE NOMINIS:MEI: / RIvOS-AQVARVM-COMPLVRIBVS-LOCIS:
VETVSTATE LABENTÉS-REFÉCI- ET-AQVAM-QVAE-MÁRCIA-APPELLATVR-DVPLICAVI-
FONTE NOVO-IN RIVVM-EIVS-INMISSO-: ἡ FORVM -IVLIVM -ET-BASILICAM-
QVAE-*FVIT*: INTER: AEDEM-CASTORIS-ET-AEDEM-SATVRNI- COEPTA:PROFLIGATA
QVE-OPERA-:Á-PATRE-MEÓ:PER-FÉCI- /. ET: EANDEM: BASILICAM * CONSVMP7AM IN*

CENDIO : AMPLIÁTO - EIVS -SOLO:SVB-TITVLO:NOMINIS-FILIÓRVM-M 6 N
COHAVI: ET-SI:VIVVS: NÓN-PER-FECISSEM : PERFICI-AB:HEREDIB 1
DVO-ET-OCTOGINTA- TEMPLA-DEVM-IN:VRBE-CONSVL-SEX7 12
SENATVS -REFÉCI-NVLLO-PRAETER-MISSO-QVOD Γ / TEMP 15

Busbequius Cosson Tournefort Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

ΕἾ CHALCIDICVM] ET CALCIDIVM Coss., ET-CALCIDICVM Spanh. | QVE] SIVE
Coss., em. Spanh. | APPOLLINIS Coss. ed., em. Spanh. | virgula post IN separat
paginas duas

IVLII-LVPERCAR Coss. (LVPERCAL em. Spanh.)

APIELLARI Luc.

OCTAVIANI Coss.

AEDEM] AEDES Spanh.

PENNATIVM Coss, PENNATVM em. Spanh. | vELIA] VILLA Coss.

IVVENTVTIS Coss.

INPENSA Coss.

MEI om. Mordtm. | COMPLVRIBVS] IN PLVRIBVS Coss. em. Spanh. | Locio Luc.
MARTIA Coss.

FONTE-:NOVO] PONTE:NOVO Luc. Spanh., CEN/// Coss. | 1MMiSsO Chish. Mordtm.

FVIT] IVLI Coss., em. Spanh. | CAEPTA Coss.

QVE] QVAE Coss, em. Spanh. | CONSVMPCAMIN] nos Coss. Mordtm. Chish.,
CONSVMP /// iN Perr., CONSVM/////N Lue., CONSVMATAM-IN Busb.

SOLIO Coss. | m/////[[N] nos Perr. Mordum., /////////N Lue., ////]|xN "Tourn.

(Sp. Chish.), om. Coss.
COHAVI] nos Perr. Mordtm. Chish., CO//IAVI Luc., NAVI Coss, OCTAVI Spanh. |

PERFECI Coss. em. Spanh. | HEREDIB| nos Perr, HERDIB Luc. HEREDIBVS
Tourn. (Sp. Chish.) Mordtm., HEREDITA- Coss.
DVO ET] nos Perr. Mordtm. Chish., QvO-ET Luc., ET Spanh., viNTI Coss. | SEX7]

nos Mordtm., Sr Perr., om. reliqui

GRAECA 10,2— 11,4 LIX

10, 2 BOYAEYTHP//NKAITOHAHZIONAYTOIXAAKIAIKON cap. 19
3 | NAONTEAHOAAQNOZENIIAAATIQIZYNZTOAIX
4 | NAONGEOY/OYAIOYIIANOZIEPONZTOANIIPOZIII
5 ΠΡΟΔΡΟΜΩ /TOIIIPOZATOPEYOMENOIDAAMINIOIHN
6 | EIAZAIIPOZ ATOPEYEZOAIEZONOMATOXEKEINOYOKTA
7 OYIANO / HPOTOZAYTHNANEZTHZENNAONIIPOZTOI
8 METAAQOIITIIOAPOMOQOI | NAOYZXENKAIHITOAIQOI
9 AIOXZTPOHAIOOOPOYKAIAIOZBPONTHZIOYNAON
10 | KYPEIN/Y NAOYZAOHN AZKAIHPAZBAZIAIAOXKAI
11 — AIOZEAEYOEPIOYENAOYENTIN QIHPOONIIPOZTHI
12 IEPAIOAQIGEQNKATOIKIALONENOYEAIAINAONNEO
13 THTO///ONMHTPOZOEQNENIIAAATI OIEHOHZA
14 KAIITQA // NKAITOIIOMIIHIO YOEATPONEKATEPON cap. 20
15 — TOEPTONANAAQMAZINMETIZTOIXEIIEZKEYAZAA
16 — NEYEIHITPADHZTOYEMOYONOMATOZ : ATOTOYZY

1 ΔΑΤΩ 1 EXTOIZTOIOIZTHIIIAAAIOTHTIOAIX

18 OANON 35 EEZKEYZAKAIYAOPTOKAAOYMENON

19 MAP 1 II AQZAIIHHTHNNEANEIETOPEIOPON

20 14 AZ ATOPANIOYAIANKAIBAZI

21 16 O Y TENAOYTONAIOXKO

22 16 BEBAH MENAEPTAYIIOTOY

23 18 ITHNAYTHNBAEZIAIKHN

24 20 EAAOEIAYTHZEXE / /
Ν Ε TT Ι Ρ Q

15 1 TPADHEONOMATOZTONEMOQONYIONYII 6 N

2 KAIEIMHA Y TOXZTETEAEIOK /1// / EAE/ à 8

3 TONEMQNKAHPONOMQONEIETAZA-A/C 1
HKONTANAOYZENTHIIIO//////|ONYI 9

10, 2—7. 11 inscr. et 1—4 Ham., omnes versus Perrot et ectypum.

10,2 a TO inc. Ham.,, a ΠΛΗΣΙΟΝ Perr. | 3 NAONTEAITIOAAQNO?] ... TEA... ONOZ
Perr., ... oNOxz Ham. | 4 NAONOGEOY /OYAIOY] ... 5EO.. Perr, ... ov Ham. |
9 HOAPOMO / TOITHIPOZATOPEYOMENQOI] ... MO... OZATOPEYOMENOI Perr, ...
OZATOPEYONIENOI Ham. | 6 EIAZA HPOZATOPEYEZOAI EZ] ... OZAT .... AIEEX
Perr., om. Ham. | ΕΚΤΙΝΟΥ Ham. | 7 a IINAN inc. Perr.,, a ΠΡΟΣ Ham. | 8 ab o1
ine. Perr. | 9 ΦΟΡΟΥ om. Perr. | 10 ///EIN // NA////// NAZ Perr. |. 11 a AOYEN-
TINO inc. Perr. | 12 8 OEO 6 KIAION Perr. | 14 a ΘΕΩΝ, 13 a MIIHIOY, 15 a ZIN,
16 a IOYONOMATOZ, 17 a ΤΟΠΟΙΣ, 18 a AKAI, 19 a ΑΠΗΓῊΝ inc. Perr. | 20 Az
om. Perr. | 22 üEAHMENA Perr. | 24 EAAGEINII / IIZEZEIII Perr.

11 in inser. ΝΈΠΝΕΠΙ [Ω Ham., NEHI/Q Perr. | 1 rAeHz Ham. | ONOMATOX Perr. |
YION] ΩΝ Ham. Perr. | vr 6 N] v Perr., om. Ham. | 2 in. TETEAEIO Ham., TETE-
AEIQKI///EAE Perr. | 3 EMONKAHPONOMQON Perr. | EHETAZA Δ. {Δ Perr., om.
Ham. | 4 fia. ΤΗΙΠΟ 6 ONYI Perr., THNO Ham.

18 SENATVS] nos Perr. Mordtm., sBiVATVS Luc., om. Coss. Chish. | PRETERMISSO
Coss. | QVOD] QVOS Coss., em. Spanh. | r/TEMP] nos, TEMiI Perr., TEMP Mordtm.
Coss. Chish., / / TEM Luc.

ΤΣ LATINA 4, 19--80

4, 19 CON / VL SEPTIMVM * VIAM FLAMINIAM AP / / / / ARI 15
20 | OMNÉS:PRAETER MVLVIVM ET: MINVCIVM:
21 IN-PRIVATO-SOLO-MÁRTIS VLTORIS: TEMPLVM :1ORVMQVE-AVGVSTVM / / / [] { cap.
32 . Bils-rECÍ- / THEATRVM-AD-AEDE:APOLLINIS-INSOLO-MAGNÁ:EX PARTE-À-P / LAITs
23 EMPTO-FÉCI: QVOD:SVB-NOMINE:M-MARCELL / GENERI: MEÍ - ESSET / DON // X
24 . MANIBIÍS- IN - CAPITOLIO*ET-IN- AEDE-DIVEIV / EET-IN-AEDE-APOLLINIS-ET-IN-AE
95 . DE-VESTAE:ET-IN: TEMPLO:MARTIS-VLTORIS-CONSACRÁVI: / QVAE:MIHI-CONSTI
96 . TERVNT-HS-CIRCITER: MILLIENS: 7 AVRI-CORONARÍ- PONDO-TRIGINTA -ET-QVIN
27 QVE MILLIA * MVNICIPIIS - ET COLONIÍS-1TALIAE: CONFERENTIBVS:AD-TRIVMPHÓ /
28 X MEÓS-QVINTVM-CONSVL-REMISI-ET-POSTEA-QVOTIENS-CVMQVE-IMPERAÁTOR-A / // L
29 . LÁTVS:SVM-AVRVM: CORONÁRIVM : NÓN- ACCEPI: DECERNENTIBVS: MVNICIPII /
30 ET: COLOMI / AEQV / PENI / NE: ADQVE:ANTEA-DECREVERANT*

Busbequius v. 19. 21—30, omnia Cosson Tournefort Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski
ectypum.

19 ^7o//|[SE?YtIMVM VIAM: FLAMINIA /MATI////ARI Perr., ////L-SEP///VM*VIAM*
FLAMINIAM /////]/ A&Rt Mordtm., ///////]/J]/J]/| wv][m]]/ YevmtNEAA {{{{||81}{{{|{||{ΠΠ||
Luc. Chish., totum v. om. Coss.

20 G1 /1//PRAETER:-&V/VIVM ET MINV/1VM///// Perr., ///]| PRAETER//VIVM-ET-
MINV/IVM / Mordtm., ////// PRAETER ///// IVME/LINV//L VM Luc. Chish., totum v.
om. Coss. | post MINVCIVM spatium vacat

21 IN] nos Perr. om. reliqui | SOLO-MÁRTIS] s//10M//T// Luc., SOLO//// MARTIS
Coss., SOLO dedicato MARTIS Chish. | i1iORVMQVE] nos, /ORVMQVE Perr., /RVM-
QVE Lue. FORVMQVE Coss. Chish. Mordtm.,, QVORVMQVE Busb. | AVGVSTVM-ET
Chish.

22 Bils-FECI- / THEATRVM] nos Perr., ///FECI- THEATRVM Mordtm., THEATRVM Luc.
Chish., om. Coss. | AD: AEDE] nos Perr. Luc., AD: AEDEM Chish. Mordtm., om. Coss. |
APPOLINI-SOLO-MAGNA reliqua huius v. parte omissa Coss. | AP/1/Aus] Dom. Perr.,
AP/1////] ectypum, A/// Mordtm. Luc. Chish.

23 EMPTO] //PRO Coss. | MARCELL/] nos Perr, MARCELI Luc. MARCELLI reliqui |
GENERI: MEÍ-ESSET| nos Perr. Mordtm., GENERI//IESSE// Lue., GENERISNITESSIT
Coss. (NITESCIT em. Spanh.), GENERI- NITESCIT Chish. | DON//X] nos, DON /// Perr.,
DONA Mordtm. Chish., DOM /// Luc., // DEM // Coss.

24 MANIRIIS Luc, MANIRIS Coss. | 1V/I] nos Perr., IVLI plerique, iVLII Coss. | APPOL-
LINIS Coss. em. Spanh. ;

25 VESTAL/ET Luc. | VITORIS Luc., VICTORIS Coss. Busb. | CONSERVAVI Coss., em. Spanh,

26 TERVNT-H$] TVERVNT-IN Coss. | C/RONARI Luc. | PONDO in hiatu om. Coss.,
ΠΟ Spanh. | TRIGINTA: ET-QVIN] TRIGENTA ///// Luc.

2! CONFERANTIBVS Luc. | TRIVMPHÓ /J nos Perr., TRIVMPHOS reliqui.

28 QVOTIES Coss. ν

28. 29 Au][i|LATVS Perr., A/|//LLATVS Mordtm., |//ENTVS Luc., A///// Coss., AP||PEL-
LATVS Chish.

29 ὄν αν om. Coss. | MVNICIPIT Luc. MVNICIPIS Chish. Mordtm., MVNICIP Coss.

30 ET-COLONI/ (sic Dom., COLO /1/ ectypum) AEQV/ PENI/NE] nos, ET: COLON //////]
v/[[[[[[[| Perr., Er-CoLONIS///////]] Mordtm., ETCO//N//SMQVESERILNE Luc.,
ET:CON/fereNtibus quae tunc Chish., om. Coss.

GRAECA 11,5 — 12,1 LXI

11, 5 TIZYNK/HTOYEHEZKEYA-/O /AENATM/IIA 6
EKEINOITOIXPONOIEIHIZKEYHZEAEITO: /II/ 4
ΒΔ, Λονοδον Φ 11 [Yide 8
TlT//YPAZTETAZENAYTHIIHAZAZEZOQAYEINTONMH
9 EI /AEOMENQONE/IZKEYHZEIIOHZA
10 ENIAIOQTIKOIEAAOIIAPEOQZAMYNTOPOZATOPANTEXE cap. 21
11 BAZTHNEKAAeYPCNEIIOHZA OEATPONIIPOZTOIAII V
12 AQNOZNAQOIEHIEAAOOYZEKIIAEIZTOYMEPOYZ ATO
13 PAXZOENTOZANHTFEIPA : EIIONOMATOZMAIKEAAOY
14 TOYTAMBPOYMOYANAGEMATAEKAAdOCYPONEN KATIII
15 TOAIOIKAINAOQIIO YAIOIKAINAOIAHOAAQNOZ
16 KAIEZTIAZKAIA // /ZAe$IEPOQZAAEMOIKATEZTH

17 ENTYZMYPIAAG //|/|zXE/AIQNIENTAK 5
18 EIEXPYZOYNEZTEOANONAEITPONTPIEZ 5
19 IIENTAKIEXEIAIONKATAOEPOYZAIZTA///// TAM

20 AITIOAEITEIAIZKAIAIIOIKIAIZZYNEX OPH / ATO///
21 ITONYHATEYOQNKAIYZTEPONOZAKIZ///OKPAT OP
22 IPOZHITOPEYOHNTAZEZEIZTONZTEOANO //IATTE
23 AIAZOYKEAABON*HO9IZOMEN ONTON- QN
24 KAIAHOIKIONMETATHEZAYTHEIIPOO Oo

-b

M H Σ Ε Ν K

^T^ EX ΓΟ Χ | pf

ΧΡ E SUSTINET A LK ΝΠ]

/

12, 1 A |

11, 5 Hamilton et 12 inscr. omnia Perrot et ectypum.

11, 5 zYNKAHTOY Perr, z/NKAHTOY Ham. | fin. ETEZKEYA 4 AENAI // 1A Perr.,
EHEZKEY Ham. | discedit deinceps Perrot in his: 6 fin. ΕΠΙΣΚΕΥ /// ΔΕὶ /O//m |
7" [[|[ ^ONOAON rel. om. | 8 in. i///PAz | TONMH] /oNMr | 9 EI / AEOMENONE
/1ZKE / HEEHOIHZA Perr. | 10 ΙΔιωπκωεδαφι APEOZ | 11 AAoYPAN | 13 MA/
KEAAOY | 17 MYPIAA 5 X 31ONHENTAI | 19 TA 6 AA1 | 20 xzvNEXOPH / uO |
21 ΟΣΆΚΙΣ] OzAKL/ | 22 nPozH //PEYOHN | zTE9ANO//nn/i1 | 23 Av /[]
KEAAPON*HOIZOMENONTON 8 ON | 24 nPOG] rIPOG

12 inser. /IZENK Perrot | 12,1 om. Perr. | littera octava vel « fuisse videtur

APOLL.:

ENIAIQTIKOEAACOCEIAPEQZAMYNTOPOZATOPANTEEZBAEZTHNEI
HZAOEATPONIIPPOZTOIAHOAAQNOZENA QOIEIIIEAAOOYXEKT
POYZATOPAEZOENTOZXANHTFTEIPAEIIÍONOMATIMAPKEAAOYTOYTA
ANAOEMATAEKAAOYPONENKAIITOAIOIKAI / / / OIOYALOIKAINAQA
KAIEZTIAZKAIA////$EIEPOZAAEMO!I // / / ZTHENTY

σ C καὶἪὶ ὦ o1 —,

Arundell et Waddington.

2 HZA] NZA Ar. | NAOI Wadd., ΝΑΙΩῚ Ar. | ἘΔΆΦΟΥΣ] EAAAo//X Ar. | 3 ANHTEIPA]
ANNTEPA Ár | 4 Kat///0] KA///Q Ar. | NAO] TAO Ar. | 5 KAtA////&EIEPOxXA
Wadd., k^ // ^//e&EIPOZA Ar. | AEMOI Arr, EMOI Wadd. | w////zrH Wadd.,
/[[[ETN Ar. | ENrY Wadd., ENE////KO Ar. | xTrEÓA/////T/|OM Wadd., zTEoA
rel. om. Ar., fuit TEDANONAEITPON

LXII LATINA 4,31— 42

4,

31 I/R MYNVS GLADIATORIVM DEDI MEO: NOMINE : ET :QVINQVENS-FILIÓRVM-ME /

32 . RVM-: AVT N / PÓTVM - NOMINE QVIBVS : MVNERIBVS : DEPVGNAVERVNT : HOMI
33 — NV/ CI / / ITER : DECEM : MILLIA BIS / / HLETARVM * VNDIQVE - ACCITORVM
34 SPEC//C//[/||] PVLO- PRA ὦ . NOÓMINEET-TERTIVM-NEPO / / / MEI.NO

35 MINE / L/| DOS-FECÍ - M 4 M 3 QVATER: ALIORVM-AVTEN-M ///// RÁ /

36 TV / / VICEM-TER-ET:VICIE 6 O CONLEGIO:XV:VIRORVM-MAGIST / /// /

37 /] Eu] COLLEG /. M-AGRIPPA | LVD / / / AECL // / $- C-FVRNIO-C-SILANO-COS ///]

8. /oN///][/] vvpOos:uAR / /] zzsPP / ] | ] |] QV | [v/] ] ] n-TEMPVS-DEINCEP /

39 ΠΡ πὶ M61 NES 18 N//1zs///] ^T1/ Ν {|| BEST 1

40 ^ RVM-AFRICANARVM-MEO-NOMINE-AVT-FILIO / / M-MEORVM-ET:NEPOTVM-INCI /

4 — CO:AVT/NFORO-AVT-INAMPHITHEATRIS-POPVL / / EDI-SEXIENS ET VICIENS-QVIBVS-:
4. CONFECTA:-SVNT-BESTIARVM:CIRCITER-TRIA 4 / / / IA-ET:-QVINGENTAE:

V. 38. 40—42 Busbequius, v. 31—33. 40—42 Cosson Tournefort, omnia Lucas Mordtmann Perrot
Domaszewski ectypum.

31 1I/RMVNVS] Dom., R-MVNVS Mordtm., //R-//NVv/ eet., //// zNv/ Perr., ///NvS Luc.
Chish., om. Coss. | QVINQVENS] nos Perr., QVINQVIENS Coss. (QVIRIQVIENS Coss.
ed.) Chish. Mordtm., QVIRIQVENS Luc. (repetens errorem typographi Cossoniani) |
ME/] nos, ME Mordtm., «// Perr., MEO Chish., om. Coss. Luc.

32 RVM-AVT] nos Perr. Mordtm. Chish., Rv//vT Luc., om. Coss. | N/ PÓTVM] nos,
NEPOTVM priores | DEPVGNAVERVNT] nos, ///// NAVERVNT Perr. Coss. /// VSNA-
VERVNT Luc. PVGNAVERVNT Chish. Mordtm. | HOMI] nos Mordtm., Hc AI Perr.,
H// Luc. Chish., om. Coss.

33 NV/CI//ITER] mos Perr, NVM:CI///// Mordtm., om. Lue. Coss. Chish. | DECEM
reliqua parte versus omissa Coss. | BIS//HLETARVM] nos, SIS/// HLETARVM Perr.,
BI////ETARVM Mordtm., BiS//H//ETARVM Luc. ////BiS dedi fERARVM Chish. |
ACCITORVM] nos Perr. Mordtm., ACCIN// Luc. Chish.

34—39 om. Coss, addens: /A/c desunt lineae septem integrae.

34 SPEC] nos Perr., om. rel. | PVLO PRA] nos, PVLO-PR Perr., VLO-PR Mordtm. Luc.
Chish., spectacVLA -PROprio Chish. | NEPO//MET-NO] nos, NEPOT//A^-ETNO Perr.,
NEPO//////] om. rel. Luc. Chish., NEP//// om. rel. Mordtm.

35 MINE] Dom. Perr., ΜΙ} cet., om. rel. | L/Dbos rFECI-M////M///] nos, Lv//s rEcI
/I[[[[[[[ Perr., S ETCY ME Luce., FECI- MEO: NOMINE Chish., om. Mordtm. | AvTEM-
M///[|[RÁ] nos, AVTEM////CA Perr., AVTEM////// MA Mordtm., AVTEM-M// Luc.
Chish. | virgula in fine versus separat paginas duas

90 TV// VICEM: TER - ET- VICIE] nos, /// / VICEM- TER ET - VICI Perr., /// M- TER-ET-VICENS
Mordtm., //////||]]|[M-TER-:ET:VICIM Lue., absentiVM- TER-ET-:VIGIENS Chish. |
OCONLEGIO] nos Mordtm., SONE//GLO Luc., GIO Perr. Chish. | MAGIST] nos, MAGI/T
Perr., MAGI Luc. Chish. Mordtm.

37 {Ὲ{|] (sie Dom., /E//I ect. COLLEG/M-AGRIPPA (sic Dom., AG//PPA ect.) nos,
1//11/CcO1/LEG//M- AGRIPPA Perr., //////// COLLEGIVM AGRIPPA Lue., COLLEGIVM -
M-AGRIPPA Chish., /////M: AGRIPPA Mordtm. | LvD/// AECL///S-C-FVRNIO] nos,
/|[[[S-C-FVRNIO Perr. Mordtm., ///vPQv//Cti//// S-C:FVRNEO Luc. ////PER-
QVindeCimuiroS-C-FVRNIO Chish. | C-SILANO] CILANO Luc.

cap. 22

GRAECA 12,1--90 LXIII

12, Ὁ 8 MAX 6 KATOIZEMOQIONOMA TIKAI cap. 22
3 21 QNONENAIZMONO
4 18 N /////PY [Δ ZAOAHTO/TIAN
5 dU MAT 3 MI 19 YATONO^OEAN
6 9 APE7/ONI/// MQIONOMATIKAITPIT //
1 ἢ 22 ZAAIEMOYTETPAK//

8 AIAAETQNAAAQNAPXQONEN MEP EITP / ZKAIEIKOXZAKIZ-
9 YHEPTOQNAEKATIENTE////| OQNEXQNEZYNAPXONTA
10 MAPKONATPIF7////// EAZ/IAEKATONETONTEINO
1 MENAZON////[[[[[|| x|| ΚΛΑΡΕΙΣΕΠΟΗΣΑΓΑΙΩῚΙ
12 $OYPNIOIK//TAIOIZE/AANJQOIYIIATOIZ YIIATOZTPIE
13 KAIAEKATON /////[[[[||4XYTOZEMOHEZXAAZMETE

14 KEINO//1ONONEXZXHZ/////| ETETEITAENIAYTOIE

15 Δ 20 MOIEIOHZANOIYIIA

16 14 N 12 ἼΣΘΗΡΙΩ ΝΕ

Perrot et ectypum.

Perrot discedit in his: 12,2 ince. a TO1 | 3 QNON] Ot// | 4 pro toto v. r// AIZAO-
ΛΔΗΤΩ ΤΙΝ | 5 pro toto versu ArONO^C /// | 6 pro toto v. APT 8 1/ION 6 ΠῚ / X

7 pro toto v. AIEMOYTETIAI | 8 ENMEPEITP/Z] 3 EP 3 I1/z | 9 rnENTE 6 EXON |

10 ΑΓΡΙ 12 AEKATON ] 11 pro toto v. /IINAZON 13 KAA/PD EIIOHZATAIOI |
12 €OYPNIOIC 9 AANQOI YIIATOIZ IIATOZTPIZ | 19 KAIAI/ XTC 12 “ὋΣ | 14 KEIIK
1v TEHEITA | 15 Mor] lO1 | 16 pro toto v. 1ZOHPIONE

38

39

40

41

42

/ 3N] nos Perr., //N Luc. Chish., N Mordtm. | LVbOS MAR///LES PP] Dom., LvDos
/AR/[[[[[[| ect, tLwbpOoS ^ Perr., Lvbos Luc. Chish., E Mordtm. | Qv//1////p
TEMPVS DEINCEP/] nos, Ὁ TEMPVS DEINC Perr., D: TEMPVS- DEINDE //// Luc.
Chish., ID- TEMPVS-DE:AVC Mordtm., TEMPVS-DEFVNCTA Busb.

pro toto versu EST Perr., ONES- BEST Mordtm. (uwenationes bestia | RVM Zumpt), om.
Luc. Chish.

AFFRICANARVM Coss, AFRICARVM Luc. | MEO] INEO Luc. |. AVT] MET Luc., ET
Chish., om. Mordtm. | rFiLIO // Δ] nos Perr.,, FILIORVM Luc. Coss. Chish. Mordtm.,
| NEPO/VM Perr. | C1/] nos Perr. Luc., CIR Coss. Chish. Mordtm.

|NFORO] nos, /N:RORO Perr., NIORO Luce, IN-FORO Coss. Chish. Mordtm. |
AMPHITEATRIS Perr. ANPHITHEATRIS Coss. | POPVL//EDI] nos Perr., POP///DEDI
Coss., //OB/// EDE Lue., POPVLO-DEDI Chish. Mordtm. | SEXIENS] nos Perr. Chish.,
SEXCIENS Mordtm., SEXIE//T Luc., SEXENS Coss. | VIGIENS Coss. Chish.

CIRCITF / Perr. | TRIA:A ///] nos, TRIA-MILLIA Luc. Chish., TRIA///// Mordtm.,
T////[[1A Perr., TRE/// Coss., TRIVM:MILLIVM Busb. | ET- QVINGENTAE:] nos Perr.
Luc. Chish., //QVINGENTAE Mordtm., ET- QVINGENTA Coss.

LXIV LATINA 4,43—5,4

4, 43
44
45
46
4
48

NAVALIS : PROELÍ -SPECTACLVM-: POPVLO- DE
NVNC:* NEMVS: EST - CAESARVM * CAVATO 5 IN LONGITVDINEM : MILLE /
6 L/ DVCENTI iN QVÓ- TRI

[2j

ANS TIBERIM-:IN QVO LOCO*-

ET: OCTINGENTÓS : PEDÉS - IN LATITVDINE

GINTA: ROSTRÁTAE: NÁVES - TRIRÉMES A. 7 ÉS PLVRES AVTEM -
MINÓRES - INTER SE: CONFLIXÉRVNT - Q- 1 CLASSIBVS - PVGNAVE
RVNT-PRAETER-RÉMIGÉS: MILLIA : HO 8 IA-CIRCITER /

IN - TEMPLIS - OMNIVM - CIVITÁTIVM - PP 6 AE - ASIAE * VICTOR - ORNA

MENTA-REPOSVI-QVAE:SPOLIATIS-TEM 5. CVM-QVÓ-BELLVM GESSERAM- /
PRIVÁTIM-POSSEDERAT:/ STATVAE / | / E- PEDESTRÉS- ET- EQVESTRES - ET- IN:
QVADRIGEIS- ARGENTEAE-STETERVNT IN: VRBE: XXC:CIRCITER : QVAS- IPSE -
SVSTVLI- EXQVE * EÁ - PECVNIÁ - DONA: AVREA INÁEDE - APOL / / NIS: MEÓ- NOMI
NE-ET-ILLÓRVM - QVI MIHI-STATVÁRVM: HONOREM-HABVERVNT - POSVI /
MARE-:PACÁVI-Á-PRAEDONIB/S -EÓ- BELLO- SERVORVM-:QVI- FVGERANT- Á-DOMINIS-
SVIS-ET-ARMA-CONTRÁ-REM-PVBLICAM-CÉPERANT-TRIGINTA-FERE-MILLIA:CAPTA ἡ
DOMINIS -AD*SVPPLICIVM -SVMENDVM-TRADIDI- / IVRAVIT-IN - MEA * VERBA - TÓTA-
ITALIA-SPONTE:SVA ET-ME BE /// QVÓ-VICr-AD-ACTIVM-DVCEM-DEPOPOSCIT- / IVRA

Habent 4, 43—5, 3 Busbequius, 4, 43—54 Cosson, 4, 43—5, 1 Tournefort, omnia Lucas Mordtmann

43

44

46

41

45

49

52

Perrot Domaszewski ectypum.

PRAELII Coss. | DICEN nos Mordtm., SPECTACVLVM rel. | POPVLO-DE
/[[[[[ &NS SEBPUIAU nos, POPV/// [ [ [, / NSTIBERIM Perr., POPVLO//// ANSEIBERIM
Luc, POoPVLO///]/]] JJ | TRANS-" TIBERIM Mordtm., POPVLO-DEDI- TRANS: TIBERIM
Tourn. (Sp. Chisb.), POPVLO- DEDI///[[| Goss.

CAVATO] nos Luc. (hie celato hiatu) Mordtm., CAVA Perr. Coss. Chish. | IN om.
priores. | IONGITVDINEM Perr., LONGITVDINEM:MILLE errore typographi minusculis
Chish. | virgula in fine versus separat paginas duas

OCTINGENTOS] nos Tourn. (Sp. Chish.) Mordtm., OCTINGENIOS Perr., OCTINGINTOS
Luce. OCTOGENTOS Coss. | LATITVDINEM Mordtm. Tourn. (Sp. Chish.) | L/DvCENTI]
nos, DVCENTI rel, D//INTI Mordtm.

GENTA Luc. | TRIRÉMES A] nos, TRIREMES rel. | ÉS PLVRES] nos Coss. PLVRES
(om. ES) Mordtm., ES PLVRIS rel. | AVTEM] AVT-IN Coss.

CONFLEXERVNT Coss. ed. (non ms.) em. Spanh. | Q post CONELIXERVNT om.

priores. | CLASSIBVS] nos Coss. Chish. Mordtm., LASSIBVS Luc. Perr. | PvGNAV/
Perr.
HC//// [| [[[[1A] nos Perr., H ///////EA Lue., H//// Coss. Mordtm., hominum triginTA

Chish. | ost CIRCITER parag zip notam somit Perr. Coss. Chish., hiatum signat
Mordtm.

CIVITATVM Coss. | PP ////]]
Perr., P/|///// ET-ASIAE Busb. Chish., om. Mordtm.

TEMP Coss. Chish. ] nos Perr. Coss., VM Luc., om. Chish. Mordtm. | virgula
in fine versus separat paginas duas

PRIVTIM Luc. | POSSEDERAD Perr.; pro spatio vaeuo quod sequitur hiatus est apud
Coss. Luc. Chish. | STATVAE///E-PEDESTRÉS] nos, STATVAE////PEDESTRES Perr.
Mordtm., STATVA///|/EDERTRES Lue., STATVAE-PEDESTRES celata lacuna Coss.
Chish. | EQVESTRIS Luc. | ET-IN om. Mordtm.

QVADRIGEIS] nos Perr. Mordtm. Coss. Chish., QVADRIGIS Luc., QVADRAGENIS Busb.
| XXC] nos Perr. Mordtm. Tourn. (Sp. Chish.), // XCE Lue., VXC Coss., AC Bnsb.

/|ASIAE Coss. Luc., (16) SIAE

cap.

cap.

cun

GRAECA 12,21— 13, 16 LXV

12,231 N 24 KAIL/ANTOYTI cap. 23
22 22 NAAZOZKAIZA//|N
23 EKKEX €. 11 E/ZMHK/ZXEIAIQNOKTAKO

24 EIONHOA 6 AAT /EXIAIQNAIAKO/IOQNENHI

E X A P A r M

1 TPIAKO/ TANAYZEMBOAAEXOYZAITPIHPEIZHAI
2 KPOT////[ AEHZEZONEZHAEIOYZENAYMAXHZAN:-
3 ENT////YTQGIZTOAQIHT QNIZANTOEZOTONEPETON
4 HPOZT/YANAPEZTP/zz7/1i/101

5 /[[[[ zu/ ὩΝΠΟΛΈΩ / THZ/ZI/ZNEIXHZAZTAANAOE cap. 24
6 6 OKATEZTHZA 6301 38 IEPOZYAHZAXO

ἢ ΜΈΓ ἃ AIAT QNIZOEIZIIOAE 4 ANAPIANTEXZIIE

8 | ZOIKAIEOIIIIIOIMOYKAIEDAPMAZINAPT YPOIEIZTHKEI

9 EZANENTHIIIOAEIENTYZOTAOHKON TAOYZAYTOZHPA

10 EKTOYTOYTETOYXPHMATOZANAOGOEMATAXPYZAEN
11 TOINAQ/TOYAIIOAAQNOXZXT OQITEEM QIONOMATIKAI
12 EKEINONOITINEZME/OYTOIZTOIZXANAPIAZINETEIMH *

13 EZANANEOHKA

14 OAAAZZ/|IEIPATEYOMENHNYIIOAIIOZTAT OQNAOY cap. 25
15 ΛΩΝ {||} EYZAEZOQNTPEIZIIOYMYPIAAAZTOIZ
16 ^v/]||l]|]| TEIZKOXAZINHAPEAQKA --OQMOZEN

Perrot; Hamilton non vidit nisi p. 13 inscriptionem.

Perrot discedit in his: 12,21 fin. KAI] ΑἹ | TI] TE | 22 NAAzOx | 23 pro toto v. EPKEZ
13 L/11/// xetAIaN | 24 pro toto v. ZIONTO ? AAT / ZXIAIONA/AKO// oNI // Hj

13 inscr. EXAPA Ham. | Perrot discedit in his: 1 TPIAKO om. | NAYZ] NAYZ |
EXOYZAI] EXOYZA | 2 in. KPO 5 AE | 9 pro toto v. / NT 4 TOIZTOAQI / HTONI-
ZANTOEZOQTONEPPTON | 4 pro toto v. YANAPEZT//z//1///x | 5 pro toto v. 6
T 3 ONHIOAEQ/T 6 Z/ NE/ XHZAZTAANAOE | 6 pro toto v. 6 O/ / FEZulZ 10 IEPO-
ZYAHZAZO | 7 incip. a ΠΟΛΙ | $ Eemmo/ | 10 ΤΕΙ ΔΕ | 11 NAO/] NAQOI |
12 TOYTOIZ | 14 GAAAZZA/TIEIPAT/// MENHN | 16 7 ante ΕΙΣ om.

$3 svTVLI Luc. | QVE om. in hiatu Coss., suppl. Spanh. | APOL/ / NIS] nos Perr., APPOL-
LINIS Coss., APOLLINIS reliqui.
54 NE-ET-ILLO om. Mordtm. | ovi Perr.

5, 1—25 om. Cosson; adnotat Spanh.: *ex apographo meo uteunque mutilatos accipe: MARE
PACAVI A PRE et c. alibi (significat opinor Busbequiana) nec deinde quicquam ad-
scripsit ante v. 37

1 PRAEDONIES EO RELIO Luc. | FVGERANT] nos Mordtm., FVGI&ANT Perr., EVGENIENT

Lue., FVGISSENT Chish.

CEPERANT - TRIGINTA] nos Perr., // TERNVTI///NIA Lue., TVLERVNT -frigiNTA

Chish., TVLERANT: TRIGINTA Mordtm.

3 SVPPLICIVM:SVMENDVM: TRADIDI-IVRAVIT] SVPLICIVM SVME //// M TRA///////] VR. /

τῷ

ET Luc.
4 ME-BE] nos, ME P Perr. Mordtm., M Luc. Chish. | Qvo: vICI-AD- ACTIVM] nos Perr.,
CVO-VICI-AD:ACTivM Mordtm., ////O vici///C//// Lue, prOo-vicTis ducibus

Chish. | DVCEN DEPOPOCIT S/IVRA Luc.
F

LXVI LATINA 5,5— 20

OMNIVM * PRÓV 2 21

-1

12

13

1T

VERVNT-IN EADEM VET T NCIAE-GALLIAE:HISPANIAE-AFRICA:SICILIA:SAR
DINIA- / QVI SVP 13 ULITAVERINT-FVERVN T-SENATÓRÉS:PLVRES-

QVAM * BCC - INII 17 TEÁ-CONSVLES- FACTÍ-SVNT-AD-EVM-DIEM

QVÓ - SCRIPTA - SV 20 TÉS CI / / ITER-CLXX ἢ

Q VIBVS:FINITIMAE-FVERVNT-
GENTÉS -QVAE-N 20 I RO-FINES-AVXI GALLIAS-ET:HISPA
NIÁS - PRÓVICIA 20 DIT-ÓCEANVS-: A: GADIBVS-AD'ÓSTI
GIÓNE-EÀ-QVAE - 1i ROXIMA-EST-HA
I-NVLLI-GENTÍ-BELLO-PER-INIVRIAM

AB:ÓSTIÓ-RHÉNI-AD:SOLIS:ORIENTIS:RE

VM - ALBIS- FLVM 19
DRIAÁNÓ - MARI 18
DNISASEO: J4 CLA 16
GIONEM - VSQVE:AD τι 10 M-NAVIGAVIT- QVÓ-NEQVE-TERRA-NEQVE
MARI * QVISQVAM: ROMANVS- ANTE: ID: TEMPVS- ADÍT- / CIMBRIQVE ET: CHARYDES-
ET: SEMNONES-ET-EIVSDEM-TRACTVS:ALII-GERMÁNÓRVM-POPV / I-PER-LEGATÓS-AMICI
TIAM-MEANM-ET-POPVLI-ROMÁANI-PETIERVNT - / MEO-IVSSV-ET-AVSPICIO-DVCTr-SVNT
|| EXERCITVS-EOÓDEM-FERE-TEMPORE :IN AETHIOPIAM: ET-IN-AI / BIAM-QVAE-APPEL
[|[|[[EvbpAEMÓN ///]] AEQXE HOS/IVM: GENTIS ντὶ / / S QVE cor///

L

Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski nos.

VEP] nos Mordtm., v: Perr., v Luc. Chish. | NCIAE:GALLIAE] nos Perr., INCIAE*-
GALLIAE Mordtm., //LiAE Luc. Chish. | HISPANIAE- AFRICA] ////ANIAE A///CA
Luc. Chish.

QVI-SV^] nos, QVI Perr. Luce. Chish., Qvi- v Mordtm. | WLITAVERINT-FVERVNT-
SENÁTORÉS] nos, VERINT-FVERVNT SENATORES Perr, vE//////]][/]]] [| TORES
Luc. Chish., EADEM- VERBA/// VERVNT-SENATORES Mordtm. propter supplementa
Zumptiana, quae sunt: [/ura]ue[runt im eadem uerba sena|tores.

BCC] nos, DCC Perr. Mordtm, Chish., EDCC Luc. | iN - 1I] nos, iNI Perr., iNI Mordtm.,
ΙΝ ας. Chish. | TEÁ-CONSVLES] nos, & CONSVLES Perr., S-CONSVLES Mordtm.,
CONSVLIBVS Luc. Chish.

SVNT Luc. Chish. | TÉS om. priores | GLXX Luc.

PRÓV] nos Perr. Luc,, PROVI Mordtm., PROVINCIARVM Chish. | viBvs Luc.

I RO- FINES] nos, RO-FINES Mordtm., O-FINES Perr. Luc. Chish. | Avxi] nos Chish.
Mordtm., AvVx/ reliqui.

PRÓVICIA] nos Perr., PROVICIAS Mordtm., PROVINCIA Luc. Chish. | DiT- ÓCEANVS]
nos, T-OCEANVS Perr. Luc. Chish., VIT- OCEANVS Mordtm. (alluiT-OCEANVS Zumpt)
| A- GADIBVS] nos Chish. Mordtm., AGADIRVS Luc., / GÁDIBVS Perr.

ELVM Luc., FLVMINIS Chish. | GIONE] nos Mordtm., IONE Perr., ONE Luc. Chish.
[1 ROXIMA] nos, PROXIMA Luc. Chish. Mordtm., /ROXIMA Perr.

MAR Lue. | r- NVLLI - GENTI] nos Mordtm., NVLLI-GENTI Perr. Chish.,, NVLLI-
GENIT / Luc.

CLA] nos Perr., CLAS Mordtm., C Luc. Chish. | AB OSLIO REIENI Luc. | [6115 Perr.
AD ri] nos, AD priores. | M-NAVIGAVIT] nos Mordtm., A- NAVIGAVIT Perr., A-NA-
VIGAVIT Luc. Chish. | NI/ QVE Perr., N//QVE Luc. | NIiQVI Luc.

ROMANVS] nos Perr.,, ROMANOS Luc., ROMANORVM Chish. Mordtm. | CIMB/IQVE
Perr. | CHARYDES] nos Perr. Mordtm., CHARIIDES Luc. Chish.

TRACIVS ALLI Luce. | POPV/i] nos, POPV// Luc. Perr., POPVLI Chish. Mordtm. |
LEGATO Luc.

GRAECA 13, 17 — 14, 19 IPXVII

13, 17 11 ZAOLTOYZAIAEZAHITAAIAEKOYZAKA
18 10 € /ETAKTIOIENE/KHZAHTEMONAEZH
19 9 Y1OXZANEIZTOYEZ 6 AOTOYXEHA
20 XE 7 IIAIZIAANIAA!BYHZ d ^ Q OIYIIE
21 N12 TEZTPATEY 19
22 11 ASUEL ΩΝ 1 19
23 10 Ἐν 1 Js 1 ΕΝ 6 ME
24 22 EG: 6 N IATI E/z/ EP//x
E N A Σ Χ
14, 1 IIPOZIIOYEKATONEBAOM H / ONTA
2 IAEQNEHAPXEIONAHM O 3 MAIONAIZOMOPA cap. 26
3 HNEONHTAMHYIOTA EX 23 ENATHIHMETEPAIH
4 TEMONIATOYZOPOYZ EHEYs 2 A FLAAATIAXKAIIZ
5 IIANIAZ OMOIOQZAE KAITEPMANIANKAGOZOQOKEA
6 NOZIIEPIKAEIEIAT /^? AAE// .NMLXPI ETOMATOZ
1 AABIOZIIOTAMC // NEIPHNHKATEZTHEAAAIIHZAIIO
8 KAIMATOZTOYIIAHZIONEIONIO YKOAIIOYMEXPITYP
9 PHNIKHZOAAAZEZHEZEIPHNEYEEOAIIIEIDOHKA OYAENI

10 EONEIAAIKQOZEIIENEXOENTOXIIOAEMOY ZTOAOX
11 EM OZAIAQKEANO YAIIOZTOMATOZPHNOY QZIIPOZ
12 ANATOAAZMEXPIEONOYZKIMBPONAIEIIAEYZENOYOY
13 TEKATATHNOYTEKATAGOAAAZZANPZQOMAIQONTIXZIIPO
14 TOYTOYTOYXPONOYIIPOZHAOENKAIKIMBPOIKAIXAA ^
15 BEXKAIXZEMNONEZAAAATEIIOAAAEONHTEPMANZON

16 AIATIPEZBEIONTHNEMHNGOCIAIANKAITHNAHMOYPQO
17 MAIOQNHTHEZANTOEMHIETHITALTHIKAIOIONOIZAIZI

18 OIZAYOZTPATEYMATAEIIEBHAIOGOIOIIIAIKAIAPABIAI
19 THIEYAAIMONIKAAOYMENHIMETAAAZEZTETONIIO

13, 17—24 Perrot, 14,1—6 imperfectos Hamilton, omnia ectypum.

ΓΕ

Perrot discedit in his: 13,17 ΣΛΟΙ {{{| ΠᾺΣ | 18 10 EHAKTIOIENEIKHZA | 19 pro
toto v. 8 OZANEIZ / TOYZ 2 1 8 AOIO 3 ΠΛ | 20 fin. “Ως (rel. om.) | 21—24 pro
ius yv. 49,PA // Y:19. | 12 X 4ON 231.1] 10 775 0//^48 | 831 N/AT/-/—7—9

14 1—6 partem lapidis natura corruptam faber non scriptam reliquit | Hamilton in hac
pagina haec tantum legit (v. 1 totum om.): 2 QNAXOMOPA | 3 THIHMETEPAI |
4 TAAATIAZKAIIZ | 5 ΧΑΘΩΣΩΚΕ | 6 xTOMATOZ | 7 AAnHzArnO | 8 TOYME-
XPITYP | 9 KaovaEMI | 10 xTOAOY | 11 NovoznPOZ | 12 AEYZENOYOY |
13 ΑΙΩΝΤΙΕΠΡΟ | 14 BPOIKAIXA // | 15 TEPMANON | 16 AHMOYPO | 17 NOI-
ZAIZI | 18 APABIA | 19 πο

18 Aj/sPiCIO Perr.
19 Ar//BIAM Perr., ARABIAM Mordtm., A///1AM Luc. Chish. | APPEL] nos Perr. Mordtm.,
A Luc. Chish.
20 om. in hiatu Luc. Chish., sic legitur apud Perrot Mordtm.:
f Perr.: — ////[[EvD/[ MON 1 AEQGVIETO / / 'VMCENIISVI / / / QVE/ O1 /// /
| Mordtm.: /// /[yvb//M[p//[] /[[ a&gvEETO [[]] | EN] [ WV] [ [ [V J [.[]]]
ΕΞ

LXVIII LATINA 5,21—34

9,21 CAESAE:SVNT - INACIE ET / OM / /// A^-OPPIDA:CAPTA IN AETHIOPLAM-VSQVE-A D-OPPI
22 | DVM-NABATA PERVENT / / EST: ΟΝ] PROXIMA : EST - MEROÉ* IN ARABIAM: VSQVE
23 IN rINÉS SABAEORVMNPRO // / / IT-EXERC / / V5 AD-OPPIDVM-MARIBA - /

24 AEGYPTVM - IMPERIO POPVLI / / MANI - ADIECI* / ARMENIAM MAIOREM : INTER *
25 FECTO RÉGE-EIVS- ARTAXE: / C/ M-POSSEM FACERE: PROVINCIAM -MÁLVI-MAIÓRVM
26 NOSTRÓRVM-EXEMPLO * REGN / M:ID-TIGRANI-REGIS-AKTAVASDIS-FILIO-NEPOTI-AV
ὯΝ TEM TIGRÁNIS- REGIS-PER-T || RONEM-TRAD / / E QVI TVM MIHI-PRIV / / NVS ERAT
28 ET-EANDEM-GENTEM-POSTEÁ D /// ISCENTEM-ET-REBELLANTEM D0MIT / M PER-GAI VM
29 FILIVM. MEVM - REGI ARIC// / / ANI: REGIS: MEDORVM-: ARTAB/ // FILIO REGEN

30 — DAM-TRADIDI: ET-POST-E/// MORTEM-FILIO-EIVS-ARTAVASDI- QVO //// RFECTO /////
31 NE-QVI-ERAT-EX:RÉGIÓ:GENERE-ARMENIORVM-ORIVNDVS:IN ID:RE //// MISI PRO
32 VINCIAS : OMNIS : QVAE: TRANS- HADRIANVM : MARE : VERGVN / / D: ORIEN / / 4«CYRE
33 NÁSQVE-AM-EX-PARTE-MAGNÁ:REGIBVS-EAS-POSSIDENTIBVS:E / 4NTEA. SICILIAM-ET
34 — SARDINIAM-OCCVrATÁS-BELLO-SERVILERECIPERÁVI /

29—34 Cosson, omnia Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

21—23 sie leguntur apud Perr. Mordtm. Lue.:
Per: — CAESAESSVNT-IN: ACILI // M /////O1-1//| AT T1 IN- /ETHIOPIAM-VSQVE-AD-OPPI
21 ise. | AESAE*SVNT ΙΝ ACIEM - ROM //// CAPEDINI / ET-POP // VSQVE-AD-OCEA

Lue.: /[[ES&E SVNT IN /1c11//////] [ ][ sorri/ /][[]] [ww] ] ERI] HTTNSTWITI

Perr.: DVM-NABATA-PERVENTV τώ PRO* // A//[[[][O][][||[RABIAM: VSQVE
22 4 Mordtm.: Dy NATATATLENATTMUERRENCN Lr EON RD RE
RUE ὌΝ LE RES ; : :
Perr.:: — IN-FINES-SABAEORVM: Puy ΠῈΤ. el es entren - MAPIBA 7
23 τ INFINES-SABAEORVM / CO / / /N- EXERCITVM : AD / /1D / ///] [ A
Lue.: /[ [| NES[ | &BAE : : S : :

Chishullus cum Luca consentit nisi quod 21 SICILI dat pro /ICILI et SAT- TI pro SOTTI

24 ]]||P1vM// [ [/[][ |] &&MAD////[]|NIAM //1ORIM INI//R/// Luc. et sie, sed postre-
mis in armeNIAM-2maálOREM-INTER emendatis, Chish. | ROMANI Mordtm., qui in
sequentibus pleraque supplementa Zumptiana protulit tamquam in lapide sibi visa.

25 FECIO- REGI Lue. | ARTAXE-/ C/M] nos, ARTAXE////M Luc., ARTAX////iM Chish.
Perr., ARTAXIA: CVM Mordtm. | PossE//////[[/][]]| A (rel. om.) Lue. Chish. |
PROVINCIAM] nos Mordtm., P// VINCIAM Perr.

26 mREGI//M Luc. Chish. Perr,, REGNVM Mordtm. | in ID versum finiunt Lucas Chish. |
R/GIS Perr., ///1 Mordum, | TI-AV om. Mordtm.

27 PER: T/// RONEM - IRA//// OV [[[] MIHI PRIVIGNVS ERAT Perr., PER ///RO///]]]
MIE rel. om. Lue. et sie, sed abiecto MIE, Chish.; PER- TI-// RONEM: TRANSFERRE-
QVI:TVM-PRIVIGNVS-ERAT Mordtm. ex Zumptio magis quam ex lapide

28 ET-EANDEM : GENTEM - POSTEA / / // ISCENTEM - ET REBELLANTEM : DC // MTz. / /1*
PER * GAIVM Perr., // N// M GENTEM POSTEA ///1// GENTEM / EF REBELLAN // M
D///| PER GATVM Lue., armeNIAM : GENTEM : POSTEA : I2quletam * GENTEM- ET : RE-
BELLANTEM - Dozilam PER. CAIVM Chish., (ET om.) EANDEM : GENTEM : POSTEA *
|||[ GENTEM (propter ZnsurGENTEM Zumptii) ET - REBELLANTEM : DOMITAM * PER *
GAIVM Mordtm.

GRAECA 14, 20 — 15, 17 LXIX

14,20 AEMIONAYNAMEIXZKATEKO*YENENH APATAXEIKAI
21 IAEIETAZIOAEIZAOPIAAQTOYZEAABENKAIIIPO
22 EBHINAIGIOHIAIMEXPIHOAEQZNABATHZHTIZ
23 EZTINENTIZTAMEPOHENAPABIAIAEMEXPIIIOAE
24 | QXZMAPIBAZ

X A ^ K A I x x

1 AITYHTONAHMOYPOMAIQNHTEMONIAIIIPOXEOHKA cap. 27
2 APMENIANTHNM//ZONAANAIPEOGENTOXTOYBAZIAE
3 QEXAYNAMENOEXEIAPXEIANIIOHZAIMAAAONEBOY
4 AHOHNKATATAIATIIAHMOQNEGOHBAZXIAEIANTITPA
5 NHIAPTAOYAZAOYYIQIYION OIAETICTPANOYBAZI
6 AEQZA/YI/IAIATIBEPIO YNEPOQ NOXZOXTOTEMOY
1 HPOTFONOZHNKAITOAYTOLONOZACdIXTAMENONKAI
8 ANAIOAEMOYNAAMAZOENYIIOTAIOYTOYYIOY
9 MOYBAZIAEIAPIOBAPZANEIBAXZIAEOZMHAONAPTA
10 BAZOYYIOQIIAPEAQKAKAIMETATONEKEINOYOANA
11 TONTOIYIOIAYTOYAPTAOYAXZAHOYANAIPEOENTOZ
12 TITPANHNOZHNEKTLTENOYZAPMENIO YBAEXIAIKOYEIX
13 THNBAZIAEIANEIIEMYA-EIIAPXEIAXZAIIAXZAZOXZAI
14 HEPANTOYEIONIOYKOAIIOYAIATEINOYZITIPOZANA
15 TOAAEZKAIKYPHNHNEKMEIZZON OZMEPOYZYIIOBAZI
16 AEQNKATEXXHMENAEXKAIEMIIPOXZOENEIKEAIANKAIXAP
17 AQITPOKATEIAHMENAXILO AEM QIAO Y AIK OIANEAABON

p.14, 20. 21. p. 15, 1—17 Hamilton, ectypum omnia; Pococke p. 15 v. 1—10 non plenos,
cuius v. ]. omisi.

Hamilton 14 haec habet 20 AzEIKAI | 21 ΚΑΙΠΡΟ

15 discedit in his: 1 / QMAION | 2 MEIZONA | 3 ΠΟΙΗΣΑΙ | 5 APT/// AzAOY |
6 A/vN//]] ^/]]] | ΝΈΡΩΝΟΣ] /// £P. (ΝΟΣ | 11 APTAOYAZAH

29 |. ARIO/// ANI] nos Mordtm., ARI ///// ANI Perr., ARI/////// A Luc., ARI Coss. (hic denuo

incipiens) Chish. | REGIS: MEDORVM om. Coss. Luc. Chish. | ARTAB/// "r^

"rcrw] Dom. et ectypum (sed in eo non dignoseuntur litterae REGE), ARTAR /////
r"üro [| ^rw Perrot, ARTAVASDIS* FILIO: REGEN Mordtm. ex Zumptio, om. Coss.
Luc. Chish.

30 E///MORTEM] nos, E///M///EM Perr. Luc. Chish., EIVS- MORTEM Mordtm., EA///

Coss. | PiLIO Luc. | AARTAVIDI Coss. | QvO om. Coss. | //// RFECTO/////] nos
Perr.,, INTERFECTO Mordtm., om. Coss. Luc. Chish.

31 in. NE] nos Luc. Chish., NI Perr., NE/ Mordtmann, om. Coss. | GENERE: ARME-
NIORVM] GE//ERL//R/SENIORVM Luc. | RE] nos Perr. Coss. Luc., REG Chish.,
REGN Mordtm. | MIsI] nos Perr., om. reliqui. | PRO om. Luc.

32 OMNES Coss. | HADRIANVM] ETADRIANVM Luc., ADRIANVM Coss. | VIRGVM
Lue. VERGV Coss, VERGVNT Chish. Mordtm. | D ORIEN] nos Perr., om. rel. |

ACYRE] nos Perr. Mordtm., om. rel.

39 E/XNTEA SICILIAM * ET] Dom. et ectypum (in quo litterae ANTE non comparent), ET
ANTEA - SICILIAM * ET Mordtm., 1////SICILIAM- ET Perr., E (rel. om.) Luc., om.
Coss. Chish.

34 OCCVPATAS] Luc. Chish., OCVPATAS Coss., OCCV/// AS nos Perr. Mordtm.

LXX LATINA ὅ, 88 -- 47

5,35. COLONIAS : INÁFRIca :siciziA / ACEDONIÁ : VTRÁQVE - HISPÁNIÁ - ACH/ r / ASJA 8 / RIA cap.

36 — GALLIÁ - NARBoxzsst : »1 / / pi - MILITVM : DEDVXI: 7 ITALIA * AVTEM XXVIII | | | | NI

37 ÁS-QVAE- VIVo-w-ceLEBERRIMAE:ET-FREQVENTISSIMAE-FVERVNT AE 13

38 ^ DEDVCTAS-HankT

39 SiGNA- MILITARIA : coupzvx // // ALIÓS D/ CÉs-ÁM1 / / / pEVICTI /////]/] sng|]]] RAvE — eap
40 — EX-HISPANIA*ET 12: ATEIS: / PARTHOS-TRIVM - EXERCITVM : ROMAN /

4l RVM -Sronia - ET-siGNA:8E / // //. MIHI- SVPPLICESQVE - AMICITIAM- POPVLI-ROMANI-

42 PETERE-coxci / EA:AvTEM:sI / / A-IN PENETRALI QvOopD-E/T-IN TEMPLO-MARTIS-VLTORIS:

43 REPOSVI
44 PANNONIOnvu-cExTES«QVA / / NTE* ME * PRINCIPEM * POPVLI - ROMANI-EXERCIIVS: ΝΥΝ cap.
45 QVAM-ADzr-pxvicras-pER-TI- / / RONEM: QVI-TVM-ERAT-PRIVIGNVS ET LEGÁTVS MEVS:
46 IMPERIO POrvri- oux: s / / / / CI: PROTVLIQVE- FINÉS-ILLYRICI 4D A / | AM FLVMINIS
41 PAN {1 ΟΙΤᾺ /qvon A / / /v/ /[/ AN/ GRESSVS-EXERCITVS-MEIS A/SP 8 VS-PROFLIGA

Cosson Tournefort Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

35 AFRICA-SICILIA] Chish., AFRICA-SCICILIA Coss, MERICA*SICILIA Lue., AFRI (AIRI

Perr.) /////////| nos Perr. Mordtm. | /ACEDONIA] nos Perr., ///// DONIA Luc.
Chish. Mordtm., CALCIDONIA Coss. | ACII/ I/ ASIAS/RIA Dom., ACHA ///S /A////[A
ectypum, AC" ////sTA/////] Perr., ACHAI///// Mordtm., //G//////[[/]] Lue., om.

Coss. Chish.

36 GALLIA NARBONENSI PI //DIA] Luc., GALLIA NARBONENSI P///DIA Coss., GALLIA-
NARBONENSI - PRaeter praesipIA Chish., GALLIA - NARB (NARP Perr.) ///////] [][]]
nos Perr. Mordtm. | AVTEM] nos Mordtm., AV / / M Perr.,, AV Coss. Luc., AVTem
Chish. | xxvin] Dom., in ectypo non cernitur neque habent reliqui | NI] nos
Berrowom:-rel

37 AS-QVAE (QVE Coss., em. Spanh.) VIVO ME CELEBERRIMAE (OPLEBERRIMAE Luc.)
Coss. Luc. Chish., AS: QVAE- VIv (14 litt.) E nos Perr. Mordtm. | ΔῈ] Dom., 4
ectypum, om. rel. | in fine v. fortasse adest S, vid. p. 121.

38 DEDVCTAS-HABET] Coss. Lue. Chish., DEDVCTAS: HA Mordtm., DEDVCTAS-H (seq.
hiatu) nos Perr.

39 MILITARIA COMPLVR (COMPIVR Luc.)) Coss. Luc., MILITARIA : COMPLVRA Chish.,
MILITARIA nos, MILITA Perr. Mordtm. | «*LiÓs D/CÉS- ÁM1 ///] nos, 31OS /// ES-
AMIS // Perr., /// OS /// CES AMISSA Luc., //// ES: AMISSA Coss. Chish., ALIOS-
DVCES - AMISSA Mordtm. | pEvicTÍ] pEvicTIS Chish., DEVIATI DE QVOQY / Spanhem.
| SRE////RAvI Dom. (in ectypo non agnosceuntur), ST ///ERAM Mordtm., RA Perr.,
om. reliqui

40 EX-HISPANIA:ET-S ////// ATEIS Lue., EX: HISPANIA : ET : GENT /// ATH: Coss., EX*
HISPANIA-ET-GEN/ibus delmATEIS Chish., EX - HIS (19 litt.) ATEIS nos Perr. Mordtm.
| ExERCITVVM Chish. | ROMAN] nos, ROMAI Perr., ROMANO Coss. Chish. Mordtm.,

om. Luc.
41 RVM-SPOLIA* ET: SIGNA RE////] Coss. Lue., RVM- SPOLIA: ET-SIGNA restituere
Chish., RVM:S nos Perr., RVM-SP Mordtm. | SVPLICESQVE Coss.

42 PETERE COEGI // // EA AVTEM SI IN Coss. (S1 deesse apud Tourn. adnotavit Spanh.),
PETERE COEGI AVTEM SI /// A IN Lue., PETERE: COEGI: EA : AVTEM * SIGNA ΙΝ
Chish., PETERE (17 litt.) A-IN nos Perr., PETERE: C/// IA*IN Mordtm. | QVOD*
EST - IN] nos Perr. Chish.,, Qvop ET///// ET IN Luc., QVOD// Coss.

GRAECA 15, 18— 16, 13 ἘΧΧΙ

13,48 ΑΠΟΙΚΙΑΣΕΝΛΙΒΎΗΙΣΙ KEAIAIMAKEAONIAIENEKATE cap. 28
19 PATEIZHANIAIAXA IAIAZIAIZYPIAT AAA TIAITHIIIE
20 PINAPBONATHIZIAIAIZTPATIOTONKATHTPATON:ITÀ
21 AIAAEEIKOXIOKT OATIOIKIAZEXEIYIIEMOYKATAXOEI
22 ZAEXAIEMOYIHE PIONTOZIIAAHOGYOYZAIETYNXANON
23 EHMEAZZTPATI QOTIKAZ/////[][|XYOAAAQNHTEMO cap. 29
24 NONAINHOBEBA HMENAZ//////[[zNOAEMIOYEX

ἽΡ Η Λ Α Ι Y A

16, 1 AHEAABON:* EEZIZIANIAZKAITAAATIAZKAIIIAPA
2 AAAMATONIIAPOOYZTPIONZTPATEYMATONPOMAI
3 | QNZKYAAKAIZHMEAZAIIOAOYNAIEMOIIKETAZTEÓOI
4 | AIANAHMOYPOQMAIOQNAEZIOZAIHNATKAZATAYTAZ
5 . AETAXEHMEAXENTO IAPEQZTOYAMYNTOPOZNAOYA
6 | AYTOIAHEOGEMHN
* HANNONIQNEONHOIZIIPOEMOYHTEMONOZEXZTPATEY cap. 30
8 | MAPOMAIQNOYKHNTIZENHZEEZH9OENTAYIIOTIBEPIOY
9 | NEPONOZOZTOTEMOYHNIIPOTONOZKAITIPEZBEYTHZ
10 | HTEMONIAIAHMOYPOMAIQONYIIETAZA TATEIAAYPI
11 KOYOPIAMEXPIIZ TPOYIIOTAMO YIIPOHCT'ATONOYEITIEI
12 TAAEAAKONAIABAZATIOAAHAYNA MIZEMOIZAIZIOIZOIQ
13 | NOIZKATEKOIHHKAIYZTEPONMETAXOGENTOEMONZTPA

Hamilton et ectypum omnia, Pocockius p. 16 v. 1—13 non plenos, cuius v. l. fere omisi.

Hamilton discedit in his: 15,20 xTPATIOTION | 22 nAHOGYOYZA!] TIAHOY // At |
23 [πο] //o | 24 AnOoBEBAHMEN (litt. 10) ΣΠΟΛΕΜΟΥΣ
16,5 ZHMEIAE | 7 ΠΑΝΝΩΝΙΩΝ | 8 HrTIZEN | 12 Aiziomz] {ΠΣ | 13 karkorH

44

46

41

PANNONIORVM : GENTES: QVE // // NTE Coss. (QVI ANTE em. Spanh.), PANNONIORVM*
GENTES: QVAE: ANTE Luc., PANNONIORVM : GENTES: QVAS*: ANTE Chish., PAN-
NONIO (14 litt.) NTE (ANTE Mordtm.) nos Perr. Mordtm. ! EXERCI/VS Perr.
QVAM ADET DEVICTAS PER TI/////EM Luc., QVAM AD//// DEVICTAS PER TI ///
VEM Coss., QVAM - ADIT - DEVICTAS - PER * TI- CAESAREM Chish., QVAM AD (17 litt.)
XONEM nos Perr. Mordtm. | ERAT - PRIVIGNVS ET - LEGÁTVS - MEVS] nos Mordtm.,
ERAT: PRI /// N/// LEGATVS- MIVS Perr., ERAT- PR/////VS Coss., FRATER Luc.,
PRAEERa( exercitibvS Chish.

IMPERIO POPVLI ROMANI S////Ci Luc.; IMPERIO POPVLI ROMANI ////CI Coss.,
IMPERIO - POPVLI* ROMANI-:SVBIECI Chish., IMPERIO PC (15 litt.) cr (ECI Mordtm.)
nos Perr. Mordtm. | PROTVLIQVE FINÉS ILLYRICI AD R/PAM (ADR Dom., in
ectypo non cernitur) FLVMINIS nos, PROTVLIQVE FINIS-IL (12 litt.) FLVMINIS Perr.,
PROTVLIQVE - FINES : ILLYRICI / / /// / FLVMINIS / / Mordum., PROTVLIQVE ////S / 1L
| ILL iL [] [| FuvMiNIS Lue., PROTVLIQVE /// NVMINIS Coss., PROTVLIQVE : FINES
imperii ad istri FLVMINIS Chish.

DAN {1 CITR (19 litt.) // AN / GRESSVS nos (D litterae vestigium agnovit Dom., ecty-
pum non habet), / A^ / / / T1 (19 litt.) Rr«//s Perr., PAM ///////]]] MAGNVS
Mordtm., ///////l] ᾿νοῦ A /// v ///[[[] vS Lue. Chish., om. Coss. | ExERCITVS:
MEIS:A/SP (8 litt.) VS PROFLIGA] nos, EXERCITVS N LIS Perr., EXERCITVS // EIS
HULLILI T INSPRO [[A][[| Lue. Chish., EXERCITVS Coss. hie finiens, EXERCITVS-
MEIS / // / | Is- PROFLIGA Mordtm.

LXXII LATINA 5,48— 6,10

5, 48 TVSQVE 5 rss 7 S DAN//IVM*DVCTVS: EX 9 V/ DA [[] ri

49 GENTÉS * IM

50 AD-:ME-EX IN 48

/

51 ESPRADISIOV Agr .3. 10 CEM:'NOSTRAM-:AM 19

52. PER-LEGAT// 8/sTARN ^ 9 QVE-ET-SARMATARVM-Q.- 15 ᾿ΕΝ

53 TANAIM-*//v.TRÁ-REG 7. NORVMQVE:RÉX:ET:HIBÉR 18

54 AD: MÉ-SVPPricES CONFVG 6 REGES-PARTHORVM-TIniDA 12 1 HRÁT / /
d REGIS:PHRATI 7 / MEDORVM 25 RTAXA

2 RES- / BRITANN / AVM DVMNO BELLA / / / er-riw 16 JRVM

3 MAELO- / MAR / OMANORVM :SVEBORY 19 PARTHORVM

4 PHRATES-OROD / S-FILIVS-FILIÓS-SVÓS-NEPO i 15 IN-TALIAM-NON

5 BELLO:SVPERATV / SED:AMICITIAM-NOSTRAM-PER 9 svonva-PIGNORA

6 PETENS: / PLVRIMAEQVE- ALIAE-GENTÉS-EXPER 10 FIDE A-ME:PRIN

1 CIPE - QVIBVS : ANTEÁ - CVM - POPVLO ROMAN 16 1 LEGATIÓNVM

8 ET- AMICITIAE: / OMMERCIVM /

9 Á-ME:GENTÉS:PARTHOÓRVM-ET-: MÉDÓRV T PRINCIPES-EARVM-GEN

10 — TIVM-RÉGES-PET / TÓS-ACCÉPERVNT-PAR 20 ATIS-FILIVM
Tournefort (35,50. 52—54 Spanh., plura ut vid. Chishull), omnia Lucas Mordtmann Perrot
Domaszewski ectypum

48—54 post Cossoniana Tourn. teste Spanhemio habet tantum principia versuum 50 (AD ME
EX IND). 52 (PER LEGA). 53 (TANAIM). 94 (AD ME SVPPLICES REGES PARTHORVM).

48 TVSQVE (litt. 15) 5 DAN/ /IVM] nos, TVSQVE (litt. 22) vm Perr., TVsQVE /////]]]]][]
POS [{{{|{{{| Lue. Chish., TVSQVE rel. om. Mordtm. | pvcrvs - xx/////[[[] ν DA
/[[7N] nos (D ex DA in ectypo non cernitur), DVCTVS:IN Perr., vCIVS Luc. Chish.,
om. Mordtm.

49 GENTES:IVN] nos Perr., GENTES: 1 Luc. Chish. Mordtm.

50 ΝΡ Tourn. (Sp. Chish.) Mordtm.

51 Qv///Q ] Luc. Chish., QV nos Perr., QVEM. Mordtm. | (ΕΝ - NOSTRAM - AM] nos,
XM : NOSTRAM : AM Perr,, M NOSTRAM Luc. Chish., M: NOSTRAM : AMI Mordtm. |
virgulam post CEM supra lineam addidit faber

52 LEGA///| Lue. Tourn. (Sp. Chish.) | TARN nos Perr.,, TARNA Mordtm., B / CSTAR
|[N[[[| Lue., BASTARNARVM /// N//// Chish. | QVE-ET: SARMATARVM :Q ]
nos, QVE- ET- SARMATARVM Perr., E- ET- SARMATARVM Mordtm., E-ET-SAR //////
RVM Luc. ET SAR////RVM Chish. | 1ENJ nos, // M Perr., om. rel.

53 TANAIM /// - TRÁ REG] nos Perr., TANAIM / / VLTRA REC Luc., TANAIM rel. om.
Spanh., TANAIMQVE - VLTRA - REC Chish., TANAIMQVE //// TRA REG Mordtm. |
NORVMQVE] nos, ORVMQVE Perr., RVMQVE Mordtm., RVMO// Luc. Chish.

54 svPP///ES CONFVG] nos, SVPI/ / / ES: CONFVC Perr., svPLICIS- CONFV Luc., SVP-
PLICES rel. om. Spanh., SVPPLICES- CONFVGE Chish. Mordtm. | REGÉS] nos Tourn.
(Sp. Chish., EGES Perr. Mordtm., GES Lue. | in PARTHORVM finit Tourn. (Sp.) |
IHRÁT] nos, LRAT Perr., RAT Mordtm., om. Lue. Chish.

6, 1 PHRATIS Chish. Mordtm. | RTAXA] nos Perr. Mordtm., RTA//CA Luce., ARTA Chish.
2 RES] nos Perr. Luc., //RES Chish., //GES Mordtm. propter Zumptii regES | BRI-
TANN /nVM] (R ante VM vidit Dom., non est in ectypo) nos, BRITANN //// Perr.
Mordtm. Chish,, BRITAN ///// Luce. | DVMNOBELLAV] nos, DVMNO-BELLA Perr.
Mordtm., DVMNO/////[/[/BELLA Luce, DAMNO-BELLA Chish. | ET- TIM/// ORVM

Chish., 5RVM (O vidit Dom., in ectypo non agnovimus) nos, RVM reliqui

cap.

cap.

cap.

" GRAECA 16, 14— 17, 12 LXXIII

16, 14 TEYMAIHEPANIETPOYTAAAKOQNEONHTIIPOXZTATMATA
15 AHMOYPOMAIONYIIOMENEINHNATKAXEN
16 HIPOXEMEEEINAIAZBAZIAE ONIIPEZBEIAIITIOAAAKIZATIIE cap. 31
17 ETAAHEXANOYAEIIOTEHPOTOYTOYXPONOYOQOOEIZAITIAPA
18 POMAIONHTEMONITHNHMETEPANOIAIANHEIOZAN
19 AIAHNHPEZBEONBAETAPNAIKAIZKYOAIKAIZAPMA
20 TONOIEHITAAEONTEZTOYTANAIAOZHOTAMOYKAI
21 OIIHEPANAEBAZIAEIZKAIAABAN ONAEKAIIBHPONKAI
22 ΜῊ ΔΩ NBAXIAEEX
23 HPOZEMEIKETAIKATEOYTONBAZIAEIZIIAPO ONMEN
24 TEIPIAATHZKAIMETEIIEITAGPAATHZBAZIAEZQZX:

N x I
1s ἢ mpATOY/LhI l8 NSERPTAO lPL[ EXANSvVB
2 ΝΩ͂Ν ΓΡΤΑ 10 INONAOMNOEAAAYNOZ
3 KA TIT. 12 :/| &4MBPON/AIAQNMAPKO
4 MANJQON 13 POz-lll-EMEBAZXELAEILIZ
5 IIAPOOQNOPA 9 yx ooi Pe DU TO
6 NOYZTEHANTAEXEIEMY*ENEIZITAAIANOYIIOAEMOI
1 AEIGSOEIZAAAATHNHM/TEPANOIAIANAXZIOQNEHITE
8 KNONENEXYPOIXZIIAEIZTATEAAA AEONHIIEIPANEA /
9 BENAHMOYPOQMAIQONIIZTEOZEIEMOYHTIEMONOEZ
10 OIZTOHPINOYAEMIAHNIIPOXZAHMONPOMAIQNII //Z

11 BEIOQONKAIGCQIAIAXKOINQONIA
HAPEMOYEONHIIAPOQNKAIMHA ZQONAIAIIPEZBEQON" ON cap. 33
13 IAPAYTOIZHPQTONBAEXIAEIZAITHEZAMENOIEAAB / /

--
a2

Hamilton et ectypum.

Hamilton discedit in his: 17,1 ΦΡΑ 11 EAPTA 8 HEAA/// | 2 ΧΩΝ 8 NONAOMI / /O/

AAAYNOZ//| | 3 ΚΑΙΤ 9 BPON// AIAONMAPKO /// | 4 MA 16 XEMEPAZ//EIz// |
ὅ ΠΑΡΘΩΝΦΡΑ 5 YIO 4 OYZ 4 Q// | 6 Επεμύ / / EISITAAIANO// AEMOI | 7 in.
/|KHOEIZ | HM //EPAN | 8 fin. EA/] E// | 9 urEMoN/z | 10 n//z] nPEX |
12 ΠΡΕΣΒΕΩΝ / / / N

10

MARCOMANORVM Mordtm. | SVEBORN] nos, SVEBOP Perr., SVEBOR Mordtm.,
SVEBOF Luc. Chish. | PARTHORVM] Chish., HORVM nos et reliqui

OROD/S nos, OROD// Perr. Mordtm., ORO/// Luc, ORODIS Chish. | FILIVS] ἘΠ
TVS] Perr. | NEPO I] nos, NEPO priores | IN-ITALIAM Chish., IAM nos et reliqui
SVPERATVS Chish. | SVORVM -PIGNORA] Chish., IGNORA nos et reliqui

ALIAE] ANIAE Luc. | EXPER] nos Perr., EXPE Lue. Chish., Ex: P Mordtm. | FIDEM*
ME: PRIN] Chish., M: ME- PRIN] nos, ME: PRIN reliqui

ROMAN] nos Perr., ROMANO Luc. Chish., ROMA Mordtm. | 1! LEGATIONVM|] nos,
LEGATIONVM Perr. Mordtm., EGATIONVM Chish., ECATIONVM Luc.

AMICITIAI / OMMERCIVM Perr., AMICITIA / COMMERCIVM Luc., AMÍCITIAE: COM-
MERCIVM Mordtm. Chish.

MEDORV] nos Perr., MEDORVM Luc. Chish. Mordtm.

RÉGÉS PET / TÓS] nos Perr., REGES PETITOS Mordtm., REGES PER EOS Luc., REGES-
QVE-PER:EOS Chish. | PAR] nos Mordtm., PA: Perr., PA Luc. Chish. | ἀτιϑ.
FILiVM] nos Moródtm., ATIS: Pliivw Perr., TIS FiLIVM Luc. Chish.

LXXIV LATINA 6, 1128

6,11 RÉGIS : ORÓDIS : NEPÓTEM 7 MÉDLAR 10 REGIS-ARTAVAZDIS-FI
12 LIVM * REGIS - ARIOBARZANIS : NEP // / /
13 IN CONSVLATV-SEXTO-ET-SEPTIMO-P 14 IA-EXSTINXERAM cap. 9
14 PER*CONSÉNSVM-: VNIVERSÓRVM 15 IVM-REM-PVBLICAM
15 EX-MEA-POTESTÁTE: IN SENÁT 17 RBITRIVM-TRANSTVLI
16 QVÓ-PRO MERITO:MEOÓ SENAT 18 LLÁTVS SVM-ET-LAVREIS
17 POSTÉS- AEDIVM : MEARVM-V 24 VE-CIVICA:SVPER
18. — IÁNVAM : MEAM : Εἶχα - EST 19 S-IN / VRIA-IVLIÁ-POSI
19 TVS: QVEM: MIHI-SENATVM 18 M-DAPE VIRTVTIS-CLE
20/2) REST OD SORA: 22 EST PE////VS CLVPEI-
21 l|l[lll[l EM 7 POST-:1D- TEM 30
22 /] ATIS AV /// [/(THILO - AMPLIV 23 IHI-QVO
23 QVE ΤΙΝ MA // / TRA / V - CONLEGAE
24 TERTIVM - DEC / MVM CONSVLATV 24 ESTER: ORDO*- cap. 3
25 POPVLVSQ / / ROMANVS - VNIVERSVS 18 ATRIAE * IDOVE:
26 IN-VESTIBV///EDIVM-MEARVM INSCRIBEN 20 T-IN FORÓ-AVG
21 SVB: QVADRIC / S: QVAE:MIHI / / S- C: POS 21 PSI-HAEC

28 ANNVM-AGEPAM-SEPTVAGENSV / /// ] []

Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.

11 MEDIÍ- AR] nos Mordtm., MEDI AP Perr., MEDI A Luc. Chish. | REGIS] καὶ // Luc. |
ARTAVASDIS Chish. | ri] I: Perr.

12 NEP] nos Chish. Mordtm., NE Perr. Luc.

13 sEPTIMO-P (vel B)] nos, SEPTIMO:P Perr., SEPTIMO: E Mordtm., sEPTIMO Luc.

. Chish. | 1A] A priores | EXTINXERAM Chish.
14 ἵν] nos Luc. Chish., LVM Perr., TAM Mordtm. propter £raditaM Zumptii
15 SENATV Luc. Chish. | RB//RIVM Luc.
16 Qvo] QVE Lue. | SENAT Perr. Mordtm., SENA Luc. Chish. | LLATVS-:SVM] nos

Perr. Mordtm., L/ /v/// SVM Luc., appelLauit augusTVM Chish.

17 vE-:C/VICA SVPER Perr.,, VE///vICA SVPER Mordtm., viCA sSv//R/// Lue., IVI-CA
sv//R/[[| Chish.

18 rlIxaA-EST] nos Mordtm., EIxALsi Perr., ETQVA//ST Luc. Chish. | 1// 7RIA - IVLIA -
POSI Perr., RIA IVLIA POSI Mordtm., R IN LVLIA (/VLIA Chish.) Posi Luc. Chish.

19 TVS- QVEM : MIHI: SENATVM] nos Perr., TVS- QVEM : MIHI SENATV Mordtm., //vs-
QVEM/////[SE (SC Chish.) //R Luc. Chish. | M DAPE] nos, ΝΜ “Ὁ Perr. Mordtm.,
MD Luc, M-ET Chish. | vIRTVTI: CLE Mordtm.

20 ivsi1irA] nos, IvsTITIAE Mordtm., ivsiurv Perr, om. Luc. Chish. | ESTPE//// VS
nos, EST P////vs Perr. Luc. Chish.,, ESTPO Mordtm. (EST Pos/tvs Zumpt)

21 //[C* [[[[]|]|] EM / POST-FD- TEI. Perr.; pro toto versu M/////POST-1D-TE Mordtm.,
POST//D Luc. Chish.

22 J|[|ATISA// | /[/YHILO - AMPLI Perr., PRAESTAREM / / /NIHILO : AMPLI Mordtm. secutus
supplementa Zumptiana, ILO: AMPLIO Luc. Chish. | IHI: QVO] nos, HIQVO Perr.,
VO Mordtm., om. Luc. Chish.

293 QVE:IN MA /// TRA/V CONLEGAE] nos, QVE: INMA ///// T // V - CONLEG Mordtm.,
QVEIN /// [1//[[]w [ CONLEC/* Perr., coONIEO Lue. Chish.

GRAECA 17, 14 — 18, 16 LXXV

11, t4 IIAPOOIOYONONHNBAZIAEQZOPATOYY / ONBAZIA//-
15 QPOAOYYIOQNONMHAOIAPIOBAPZANHNBA / IAEQX
16 APTABAZOYYIONBAZIAEQZAPIOBAPZAN/////NON
17 ENYHATEIAIEKTHIKAIEBAOMHIMETATOTOYEXENOoOY cap. 34
18 | AIOYZZBEZAIMEIIOAEMOYZ/ATATAZEYXAZETONE
19 MONIOAE/TONENKPATHZTENOMENOZIANTONTON
20 HPATMATONEKTHZEMHETl OYZIAZEIZTHNTHZZYN
21 KAHTOYKAITOYAHMOYTONPOMAIONMETHNETKA
22 KYPIHANEZHZAITIAZAOTMATIZYNKAHTOYZEBAZTOZ
23 nPOz////||[vO''NKAIAAOGNAIZAHMOZIAIT AIIPOUIY
24 A[l[[[[[[[[YOTEAPYINOZZTESANOZOAIAOMENOZ

18: 1 EHIZOTHPIATONIIOAEITONYIEPA / OTOYHYAO
2 NOZTHEXEMHZOIKIAZANETEOGH: OT / ONTEXPY
3 ZOYNENTOIBO/XEYTHPIOIANATEC/NYHOTETHEX
4 ZYNKAHTOYKAITOYAHMOYTONPO//IOQNAIATHE
5 EHITPASHZAPETHNKAIETIEIKEIANKA / / IKAIOZYNHN

6 KAIEYZEBEIANEMOIMAPTYPEI - AZIQA / TI ITIANTON

1 AIHNETKA EEZOYZIAZAEOYAENTIIIAEIONEZXON

8 TONZYNAPZANTONMOI

9 TPIZKAIAEKATHNYIIATEIANATONTOZMOYHTEZYN cap. 35

10 KAHTOZKAITOIIIIIIKONTATMAOTEZYNIIAZAHMOEZTON

1 ΡΩΜΑΙΩΝΠΡΟΣΗΓΟΡΕΥΣΕΜΕΠΑΤΕΡΑΠΑΤΡΙΔΟΣΚΑΙΤΟΥ͂ΤΟ

12 EHITOYIHPOHYAOYTHZEOIKIAZMOYKAIENTOIBOYAEYTH

13 PI QIKAIENTHIATOPAITHIXZEBAZTHIYIIOTOIAPMATIOMOI

14 AOTMATIEYNKAHTOYANETEOHETIITPADHNAIEYHOIEZA

15 ΤΟ: OTEETPASONTAYTAHTONETOXEBAOMHKOXTON

16 EKTON: «

2

Hamilton et ectypum omnia, Mordtmaun p. 18 singulorum versuum partes extremas.

Hamilton discedit in his: 17, 14 YIONBAZIA // | 15 APIOBAPZANHNB /// EQ. / |
17 E/ ^AoMHIM/// MOYvZ | 18 wmovzzBEz//////Ovx/|TATAE | 19 HOAEMONENK
||[BHz | 20 EkTHzEMHz//OvziAz | 22 ExHz] //Hzx | 28 ΠΡΟ 8 ΝΚΑΙ |
24 12 OTE

18,1 ὙΠῈΡ // oTOY Mordtm., vriEp^ /// orov Ham. | 2 or//oN Ham., OM// ON
Mordtm. | 3 BO//EYTEPIOIANATE///N | 4 PO/AION Mordtm., POo///àN Ham. |
9 KA// KAIOZYNHN Mordtm,, ΚΑῚ {|| KAIOZYNHN Ham. | 6 EMOI Ham. | ΑΞΊΙΩΝ
TI Mordtm., ΑΞΙΩΝΤΙ Ham. | 7 AIHNE/KAIEZOYZIAX Ham. | m/EION Mordtm. |
10 TON] ΙΩΝ Ham. | 13 APMATI / MO / Ham.

24 TERTIVM : DECIMVM : CONSVLAT Mordtm., / /RTIVM DE// MVM CONSVLATVS Luc.
Chish. | ESTER] nos Mordtm., STER Perr. Chish., SIER. Luc.

25 POPVLVSC// Perr., POPVLVS/// Luc. Chish., POPVLVSQVE Mordtm. | ATRIAE] RIAE
Lue. Chish.

26 visTIBV Luc. | MEA//VM Luc. | INSCRIBEN] nos Mordtm. / NSCRIBEN Perr.,
/[NSCRIRIN Lue., /|NSCRIBENdum Chish. | T-IN] nos Perr., IN rel.

271 SVB:QVADRIC/S] nos, SVB QVADR///S Perr., ///QVADR//S Luce., sub QVADRZgas
Chish., SVB- QVADRIGIS Mordtm. | PSI- HAEC] nos Perr., 51. HAEC Chish. Mordtm.,
SI: HARC Luc.

28 ANNVM-:AGE/*VM Perr., //NVM AGE//M Luc. Chish., ANNVM * AGEREM Mordtm. |
SEPTVAGENS priores.

LXXVI LATINA 6, 29 —43

6, 29
30
31
32

38
39

SvMMÀ - PECVN / AE-QVAM-DED 31 MIS app.
SIS-MILITIBVS: LENARIVM-SE/ / E/ / / /[ ] | |] ]
OPERA-FECIT-NOVA'AEDEM-MARTIS 31 app.
pIvI-1VL1 4 QVIRINI MINERVAE 31
LARVM-:DEVM-PENÁTIVM- IVV 30 R
AD-CIRCVM: CVRIAM:CVM-:CH 30 D. qx
IVLIAM THEATRVM-MARCELLI /OI 21 IBERÍM
CAESARVM- /
REFÉCIT-CAPITO 9 SQVE-AEDES // M 12 DVAS-THEA / RVM-POM app.
PEI-AQV 13 ANM-FLAMTI / / /
IMPENSAP 13 ACVL 16 GLADIATORVM : AT app.
28 ACH 4 ET-DONAT/ PE/ VNIA ^
19 iu3/ / / / [/RAE-MOTV /NCENDIOQVE-CONSVM
PT//-A 9 A 10 ORIBVSQVE-QVÓRVM-CENSVS-EXPLÉVIT
IN / VMER 2 /]]]S-
Lucas Mordtmann Perrot Domaszewski ectypum.
PECVNIAE Lue. Chish. Mordtm. | DED] nos Perr. DEDI Luc. Chish., DEDIT Mordtm.
| MiS] nos Perr., om. rel.
SIS] nos Perr. //sis Luc. Chish., 5515 Mordtm. | /ENARIVM SE//E] nos, /ENA-
RIVM SL/L Perr.,, DENARIVM SE Mordtm., DENARIVM - 5. Luce., NECESSARIVM Chish.
post NOVA virgula posita est supra lineam | MARTIS] nos Mordtm., MARTI Perr.,
MA Luc. Chish.
et ante et post QVIRINI virgula cernitur supra lineam posita | QVIRENE Lue. |
MINERVA Lac. Chish.
PENNIIVM Luc. | in f. ΚΕ] nos Perr., om. rel.
CVM-CH] nos Mordtm., cvM-CI Perr., CVM:C Luc. Chish. | in f. 1] nos, ἃ Perr.,
om. rel.
THEATRVM] / / ATRIVM / / Lue., fheATRVM - M* Chish. | / OI om. priores | IBERIM]
nos Perr., TIBERIN Mordtm., om. Lue. Chish.
SQVE-AEDES //M] nos (D vidit Dom., non est in ectypo), QVE AEDES / /N Perr.,

SQVE A Luc. Chish., QVE rel. om. Mordtm. | DVASiui//RVM-POM Perr., DVAS:
THEATRVM POM Mordtm., VM - POM Luc. Chish.

AM-FLAMII] nos Perr., AMINIAM Mordtm., AM//LA Luc., MArciam LA Chish.
IMPENSAP (vel R) nos, IMPENSAR Perr. Mordtm., IMPENS/R Lue., IMPENSIS: R
Chish. | ACVLI] nos, ACV Perr. om. rel. | AT] nos Perr. Mordtm., A // Luc.,
om. Chish.

GRAECA 18, 17 — 19, 43 LXXVII

18, 17 EZYNKEOAAAIOXIE HPIOMHMENOYXPHMATOXEIZTOAIPA app. 1
18 PIONHEIZTONAHMONTONP«c // / ONHEIZTOYZATIOAE
19 AYMENOYZEZTPATIOQTAZ EZMYPIAAEZMYPIAAQN:
20 EPTAKAINAETENETO YHAYTOYNAOIMENAPEOZAIOX app. 2
“1 ΒΡΟΝΤΗΣΙΟΥΚΑΙΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΥΠΑΝΟΣΑΠΟΛΛΩ,
22 ΝΟΣ GEOYIOYAIOYKYPEINOY αἰ ΝᾺΑΣ HPAXEXBAXIAI
23 ΔΟΣ ΔΙΟΣΕΛΕΥΘΕΡΙΟῪ HPO////|[|] ATPION NE

Ip

24 OTHTOX MHTPOXOGEON P///]|[|l|[||][[[xYNXAAKI

10. ἡ ΔΙΚΩΙ ΑΓΟΡΑΙΣΕΒΑΣΤΗΙ GEATPONMAPKEAAOY P/ZI
2 AIKHIOYAIA AAZOEKAIZAPON ETOAIE/IIAAAT / 21
3 EZTOAENIIIIOAPOM QICGAAMINIOIEHIEXKEYAZO / / /] | app. 3
4 ΠΙΤΩΛΙΟΝ NAOIOTAOHKONTAAYO ΘΕῈ ΡΟΝποῚ
5 IIHIOY OAOZeAAMINIA AT OTOIYAATON/ / / ANAIAE
6 EIZGOEAZKAIMONOMAXOYZKAIAGAHTAXKAINAYMA app. 4
1 XIANKAIOHPOMAXIANA QPEAI// AIIOIKIAIZIIOAEZIN
8 ENITAAIAIIIOAEZINENETIAPXEIAIZ XEIZMOIKA / ENIIY
9 PIZMOIZIEHONHKYIAIZHKATANAPAQOIAOIZKA'ZYN
10 KAHTIKOIZOQNTAZTEIMHEEIZIIPOZEXZXEIAHPOQOXENA
11 IIEIPONIIAHGOX

Hamilton et ectypum; minus plene Mordtmann, qui quas litteras omiserit, non adnotavi.

18, 18 AHMONTONP /////N Ham. |. 20 ytATOYNAO/ MEN Ham. | 21 TPOrIAIO-
$EPOY //IANOZ Ham. | 24 oEON////]/ EYNXALKI Ham.

19,1 MAPKEAA //////| Ham. | 2 IrOYAIA Ham. | fin. ENIIAAA ///// Ham. | 3 ἘΠΕΈΣΚΗ
(rel. om.) Ham., EPE/// AzO Mordtm. | 4 OrAQHKONTA Ham. | 9OE//N MHam.,
Θ΄ ΟΝ Mordtm. | 5 fia. ANA // Ham. | ὁ AGAHTA//// NAYMA Ham. | 7 AQOPEAII
/[ ἈΠΟΙΚΙΑΙΣ Ham., AOPEA /// ΠΟΙΚΙΑΣ Mordtm. | 8 EriAPXEI / / Ham. | KA/] ΚΑΙ
Ham. | 9 k//zvN Ham.

40

41

42

48

ACI 8 XDC/ NA 8 PI 10 Perr., ACI et DO reliquis omissis Mordtm.; versum punctis
explet Luc., om. Chish.

IH ante //// RAE om. priores | ante INCENDIO virgula legitur supra lineam |
INCENDIOVE C / NSVM Perr., INCENDIOQV / // NSVM Luc., INCENDIOQVE - CONSVM
Chish. Mordtm.

PT//A//] nos, PTIS AMT Perr., om. rel. | ORIBVSQVE] nos Perr., IBVSQVE Mordtm.,
SVSQVE Luc. vsQVE Chish. | CEN//S Luc.

IN // MER////// Perr., om. rel.

RES GESTAE DIVI AVGVSTI

QVIBVS ORBEM TERRARVM IMPERIO POPVLI ROMANI SVBIECIT
ET IMPENSAE

QVAS IN REM PVBLICAM POPVLVMQVE ROMANVM FECIT.

LATINE ET GRAECE

CVM SVPPLEMENTIS.

Rérum
subiécit, $ et inpensarum, quas in rem publicam populumque Ro[ma]num fecit, incísarum
in duabus aheneís pilis, quae su[»]|t Romae positae, exemplar sub[ijectum.

c. d d

1) aut. ME aut IAE lapis.

LXXX

1
2
3
4

οι

Annós undéviginti natus exercitum — priváto consilio et privatà impens

Quí parentem meum [interfecerjun[t, 6018. in exilium expuli iudiciis legi

B]ella terra et mari οἰ exter|naque t1tóto in orbe terrarum s[uscej

Bis| ováns triumpha[p, tris egi c]urulís triumphós et appellà(tus sum vicie

Dictatura]m et apsent(/ et praesenti mihi datam ..... A n

LATINA 1,1 --- 81

-
gestàrum díví Augusti, quibus orbem terra[rum] ímperio populi Rom

comparávi, [8] pér quem rem publicam [do]minatione factionis oppressam
in libertátem | .vindicá[pz. Οὐ quae senjatus decretís — hónor[/fü]eís
ordinem suum m[e adlegit C. Pansa A. Hirtibo consulibu[s, c]on[sula
rem locum s[nmul dams sententiae ferendae, et im]perium mihi dedit. [8
Rés publica mn[e quid detrimenti caperet, e| pro praetore simul cur
consulibus — pro[rvidere ^ iussit. Populus| | autem | eódem — anno m
consulem, cum [cos. uterque bello cecidisset, et trium virum reí publi
cae consütuend[ae creavit.] |

timís ultus eórum [faj]cin[us, e]t posteà bellum inferentís reí publica
vici b[is a]cie. d

victorque - omnibus — [suwperstitib|Jus — civibus — pepercí. ὃ Exte[rne
gentés, quibus tüto ([/gnosc? por]u[f, co|nservare quam excídere m[alu
Millia civium Róma[norwum adacta] sacramento meo fuerunt eireiter [quingen
ta. ὃ Ex quibus dedü[zi in colonijis aut. remísi in municipia sua stipen[dis emeri
tis millia aliquantpzn. plura qujam trecenta et iís omnibus agrós a [me emplo
aut pecuniam pró p[raediis a] me?) dedí. ὃ Naves cépi sescen|/as praete
eàs, (sl quae minóre[s quam. trirjemes fuerunt. ὃ

sejmel imperátor. [Cwm deinde “ρ᾽ ἡ) 15. triumphos mihi se[natus decrevisse
eis su]persedi [S]. lem saepe lawr|us deposuí, $ in Capitolio votis, qua
quóque bello nuncu[paveram, solu]ís. ὃ ΟΡ res à [me aut- m "
meós auspicís meis terra m([ariquje pr[o]spere gestás qu[inquagiei
quiens decrevit senátus supp|lica]mdum esse dís immo[rtalibus. — Dies t
pe] quós ex senátüs consulto [s]upplicatum est, fuere pc[cczxxxx. dn
meis ducti sunt ante currum m[ejum regés aut r[egjum libjer? nove
fver]am terdeciens,c[u]m [seribeb]a[m] haec,[et agebam se]p[timumet trigens
tribu]niciae potestatis. ES

|
|
|
|

|
|
|
|
|

GRAECA 1,1— 3,3

Me$n9wunvevuévos. ὑπεγράφησαν πράξεις τε χαὶ δωρεαὺ Σεβαστοῦ ϑεοῦ, ἃς
ἀπέλιπεν ἐπὶ “Ῥώμης ἐνχεχαραγμένας. ᾿χαλχαῖς στήλαις δυσί.
1 1, 1 'Ecov δεχαε[ν]νέα ὧν τὸ στράτευμα ἐμῇ γνώμῃ καὶ

d

2 ἐμοῖς ἀν[αλ]ώμασιν ἡτοίμασα], δι’ οὐ τὰ κοινὰ πρά-
8. γματα [χ τῆς τ[ὧ]ν συνο[μοσα]μένων δουλήας
4 [ἠλευ]ϑέϊρωσα. Ἐφ᾽’ o]ic ἡ σύνκλητος ἐπαινέσασά
ὅ [μὲ ψηφίσμασι) προσχατέλεξε τῇ βουλῇ Ταΐῳ Παϊνσ)α

6. [420 Ἱρτίῳ ὑπ ἰά τοί! Ἰς, ἔν τῇ ταξει τῶν ὑπται[ικῶ]ν
ἴ [ἰάμα τἱὸ σϊυμβου]λεύειν δοῦσα, ῥάβδους] τ᾽ ἐμοὶ ἔδωκεν.
8. [πΠερὶὶ τὰ δημόσια πράγματα μή τι βλαβῇ, ἐμοὶ με-
9. [τὰ τῶν ὑπα͵των προγοεῖν ἐπέτρειψεν ἀντὶ στρατηγο[ῦ.}
In τῆς a 0]£ oz ]uoc τῷ αὐτῷ ἐνιαυτῷ, ἀμφοτέρων
1 i os ὑπάτων “πολέμῳ. στεπτω[χ]ό[τ]ων,. ἐμὲ ὕπα-
1 [vov ἀπέδειξ)εν xci τὴν τῶν τριῶν ἀνδρῶν ἔχον-
1. [re ἀρχὴν ἐπὶ] τῆ χαταστάσεν τῶν ὁϊη)μοσίων πρα-
14 ἰγμάτω» € «(4e [o].

15 [Τοὺς τὸν πατέρα τὸν ἐμὸν «ρονευύ]σ[αν]τ[αὶς ἐξώρισα χρί-
16 [ceciww ἐνδίϊκοις τειμωϊο]ησάμεϊν Joc αὐτῶν τὸ
1 [ἀσέβημα κ]αί [μεϊτὰ ταῦτα αὐτοὺς πόλεμον. ἐ-
18. [πιυφέροντας τῇ παϊε[ρ)ίδι δὶς ἑγνείχησα σεαρατάξει.

19 [Πολέμους χαὶ κατὰ γῆν] καὶ χατὰ ϑάλασσαν ἐμφυ-
20 [λίους xci ἐξωτιχοὺς) ὃν ὅλη τῇ ,"οἰχουμένη σολ-
2: ἰ[λοὺς ἀνεδεξάμην, νειχ]ήσας τε πάντων ἐφεισάμην

2» ἰτῶν περιόντων πολειτῶν. τὰ ΤΟΝ οἷς M LEA ἣν συν-
23 [γνώμην ἔχειν, ἔσωσα u]&A|Aov] ἢ ἐξέκονψμα. ὃ Μυριάδες
ι1 Ρωμαίων στραυ[εύ]σ [ασ]αν ὑπίὸ τὸν Ogxov τὸν ἐμὸν
2 £yévovi|o] ἐνγύς π[εντήκ]ο o[vz]e: [ἐξ ὧν eri Ἰαγον sic
3 vo[c]] ἀπο[ιϊκίας ἢ e(nénsuwe sig τὰς] ἰδίαϊς πόλεις &x-
HEODUNOMAPOUC] s cm momo Ros SOR MR WADE:
9 ig ἐπὶ χέλητος ἐϑριάμβευσα), τρὶς [£]g? &opueroc. Eixo-
10 σάϊχις x«i ἅπαξ προσηγορεύϑην αὐτοϊχράτωρ. Τῆς

EENAErON] el mI s 2a μηρία -
Co 25 V τ τοῖον υ ξένο ων τὴν [δάφνην]
AE

. . οι, *. . . . . . , . *. . LI .

πον Dux vU stocy|u[ovo, &]

16 [αὐτὸς ἢ διὰ τῶν πρεσβευτῶν ἐμῶν) κατώρϑω-

H σα, πίενιηκοντάκις [καὶ] περταϊκις ἐμήηηφίσατο ἡ
τ

48 σύϊνχλητ]ος ϑεοῖς pud ϑύεσϑαι. [Ἡμέραι οὖν αὖ-

19 [ταῖν ἐκ συ]ν[χλήτου] ὁ [ό]γμαι[οὴς ἐγένοντο ὀχταῖκ Ἰόσιαι 2 ἐνενή-
20 [xovre]. Ἔν [τ]οῦς ἐμοῖς ἰϑοιάμηβοις ἱπιρὸ το]ῦ ἐμοῦ ἀρ-
δι μίατος βασι)λεῖς ἢ [βασιλέων παῖδες [παρήχϑ]ησαν
3» £vvéa. ὃ [Yzvex]e|v]ov τρὶς καὶ δέχϊατο]ν, ὅτε εἱαῦ]τα ἔγραφον,
8. χαὶ ἤμηϊν τριαϊχίοστο]ν καὶ ἕβδομίον δημαρχ])νκῆς

. 5. 3,1 ἐξουσίας.

2 Αὐτεξούσιόν μον ἀρχὴν xci ἀπόντν χαὶ παρόντι
s διδομένην [ὑπὸ τε τοῦ δήμου χαὶ τῆς συνχλήτου

LXXXI

c

LXXXII LATINA 1,32 — 2,14

|

|

1, 5? M. Marce]lo e(t] L. Ar[runtio consulibus mon accepi. Nom recusavi im summa
33 frumenti pjenuri[a. cjuratio[ne]m an[nonae, qu|am ita ad[mimistravi, ut .....
34 paucis diebw]s metu et per[(z]e[lo quo erat populu]m univ[ersum meis àmpen-
35 sis liberarem|. $ Con[sulatum twm datjum annuum e[f perpetuum mon.
36 accepi].

3: Consulibus M. Vinucio et Q. Lucretio et postea P] et Cn. Ljentulis et tertium
38 Paullo Fabio Maximo οἱ Q. Tuberone senatu populoq]ue Romano consen-.
39 ΛΠ oes bo IE RQUSMECE SIRE
40 . .
Ai ;
42

4 : Princeps senatus fui usque ad ewm diem, quo scripsjeram [haec,
45 per annos quadraginta. Pontifex: maximus, augur, quindecimviru]m sacris [faciundis,
46 septemvirum. epulomum, frater. arvalis, sodalis Titius, fetiali]s fui.

.5 2, 1. Patrieiórum numerum auxí consu] quintum iussü populi et senátüs..$ Sena-
2 tum ter légi. et!) In consulátü sexto cénsum populi conlegà M. Agrippà egi. ὃ
3 Lüstrum post annum alterum et quadragensimum féc[/. ὃ —Quó lüstro civi-
4 um hománórum censa sunt capita quadragiens centüm millia et sexa-
5 e[/nta tria millia. [8] [lteru]jm — consulari cum imperio lüstrum
6 solus féci (ὦ Censorim[o et C.] Asimio cos. ὃ Quó lüstro censa sunt
f civium — Romanóru[m capita] quadragiens centum — millia οἱ — ducen-
8 ta triginta tria — m[illia. — Tertiu/Jm — consulàri cum imperio lüstrum |
9 conlegà Tib. Cae[sare filio [60] ὃ Sex. Pompeio et Sex. Appuleio cos.

40 Quó lüstro — ce[nsa — sunt — civium — Ro]mánórum capitum — quadragiens
11 centum — milla ^ et ^ nongenta trjginta ^ et septem millia. ὃ
12 Legibus ^ nov[s ^ /afís ^ complura ^ e|xempla ^ maiorum exolescentia
13 iam ex nost[ro wsu eduxi et ipse| multàrum rér[um exe]mpla imi-
14 — tanda pos[feris tradidi].

?) et del.

c. 6

Le

«e o “1 0 c m

11

“ἵ c; DO o ὦ ὦ oc

GRAECA 3,4 — 5,7

M(eox)o [MjeoxéAAo καὶ “ευκίῳ ᾿“Ἱρρουντίῳ ὑπάτοις
οὐκ ἐὸδ]εξάμην. ὃ Οὐ παρητησάμην ἐν τῇ μεγίστῃ
[τοῦ] σ[είτ]ου σττάνεν τὴν ἐπιμέλειαν τῆς ἀγορᾶς, ἣν οὗὐ-
[roc ἐπεφήδευ)σα, ὥστ᾽ ἐν ὀλίγαις ἡμέραϊις το]ῦ παρόντος
φόβου χαὶ κιϊνδ]ύνου ταῖς ἐμαῖς δαπάναις τὸν δῆμον
ἐπ ταρράσα Ὑπατείαν τέ μοι τότε δι[δ)]ομένην καὶ
ἐϊν]ιαύσιον καϊὶ O]i[a] βίου οὐκ ἐδεξάμην.

Ὑπάτοις Μάρκῳ Οὐινουχίῳ xci Κοίντῳ Αϊουκρ]ητ[ίῳ

καὶ μετὰ ταῖζ]τα Ποπλίῳ καὶ Ναίῳ Μέντλοις καὶ
τρίτον Παυύυλλῳ Φαβίῳ Meine. xci Κοίνϊτῳ] Του-
βέρωνι $ τῆς [rs σ]υνχλήτου καὶ τοῦ δήμου τοῦ")
“Ρωμαίων ὁμολογίο οἸύντων, ἵγν[α ἐπιμεϊλητὴς
τῶν τε νόμων καὶ τῶν τρόπων ἐϊπὶ τῇ μεἸγίστῃ
[ἐξ]ουσϊίᾳ μ]ό ó[vo]c χειροτονηϑῷ $, ἀρχὴν ovOe-
plíe]v παϊρὰ τὰ παϊτρίια] ἐ[9]η διδομένην ἄνεδε-
ξάμην. ὃ ἃ δὲ τότε Ov ἐμοῦ ἡ σύνκλητος οἱ--
χογομεῖσϑανι ἐβούλετο, τῆς δημαρχικῆς ἐξοίυ]-
σίας ὧν ἐτέλεϊσα. Καὶ ταύτης αὐτῆς τῆς ἀρχῆς
συνάρχοντα — [cvi]óg ἀπὸ τῆς due n|sv-]
τάκις αἰτήσας ἰδλίαβον.

- 5 - , ,
Τριῶὼν ἀνδρῶν ἐγενόμην δημοσίων πραγμάτων

χατορϑωτὴς συνεχέσιν ἔτεσιν δέχα. ὃ Πρῶτον
ἀξιώματος τόπον ἔσχον τῆς συνχλήτου ἄχρι
ταύτης τῆς μέρος, ἧς ταῦτα ΠΝ ἐπὶ ἔτη τεσ-
σαράκοντα. ὃ 8 ἀρχιερεύς, ὃ αὔγουρ, $ τῶν δεκαπέντε ἂν--
δρῶν τῶν ἱεροποιῶν, $ τῶν ἑπτὰ ἀνδρῶν ἱεροτπτοι-
ῶν, ὃ ἀϊδε]λφὸς ἀρουᾶλις, ὃ ἑταῖρος Τίσιος, ὃ S φητιᾶλις.

- , * )
Tov πατ]ριχίων τὸν αἀριϑμὸν εὔξησα") πέμπτον

ὕπατίος ἐπιι]αγῇ τοῦ τε δήμου καὶ τῆς συνχλή-
του. ὃ [Τὴν σύϊνχλητον τρὶς ἐπέλεξα. ὃ "Exvov ὕπα-
voc τὴν | ἄπο Ἰτείμησιν | τοῦ δήμου συνάρχον-
[τὰ ἔχων Μᾶρκον ᾿Αγρίππαν ἔλαβον, ἥτις dmo-
[τείμηϊσις μετὰ [δύο xci] τεσσαρακοστὸν ἐἑνιαυ-
τὸν [σ]υνε[κχ]λείσϑη. Ἔν ἦ ἀποτειμήσεν “Ρωμαίων
ἐτει[ϊμήσ]αϊντο) xq e od vevQooxo|o vou ἑϊξήχον-
τὰ μυϊριάδες καὶ τρισχίλιαι. Δεύτερον ὑἸπατι-
κῆ ἐξ[ουσίᾳ μόνος Γαΐῳ Κηνσωρίνῳ καὶ)
Ταίῳ [᾿“σινίῳ ὑπάτοις τὴν ἀποτείμησιν d
ἐν [ἡ] ἀπίοτειμήσει ἐτειμήσαντο μαί-]
ων τειϊρακόσιαν εἴκοσι τρεῖς μυριάδες καὶ τ ι[σ-]
χίλιοι. Κἰαὶ τρίτον ὑπατικῇ ἐξουσίᾳ τὰς ἀποτειμή-}
σε[εἸς ἔλαϊβοῖν, | [iye]v ἰ[συνάρχοντα Τιβέριον)
Καίσαρα τὸν υἱόν μοῖυ “έξιῳ Πομπηίῳ καὶ]
Σέξτῳ “Ἵππουληίῳ ὑπάτοις" ἐν ἧ ἀποτειμήσεν
ἑτειμήσαντο “Ρωμαίων τετραχύσιαιν ἐνενήχοντα
τρεῖς μυριάδες χαὶ ἑπτακισχείλιοι. 3 Εἰσαγαγὼν χαι-
γοὺς νόμους πολλὰ ἤδη τῶν ἀρχαίων ἐϑῶν κα-
ταλυόμενα διωρϑωσάμην καὶ αὐτὸς πολλῶν
πραγμάτων μείμημα ἐμαυτὸν τοῖς μεδτέπει-
τὰ παρέδωκα.

LXXXIIT

G*

1) τοῦ Apoll., τῶν
Anc.

3) ser. ἠύξησα.

e. 9

c. 10

LXXXIV LATINA 2,15—3,1

2, 45
16
11
18
19
20
21
22
23

1 X. o0

e. 11

25
26
21
38
29
30
31
32

[S 5. 38

£712

e. 13

e. 14

41

42 lanum] — Quirinpum, — quem — clJlaussum — ess[e maiores mostri —voluer]unt

43
44
45

4. Pillios meos, quós iuv[enes m]hi eripuit for[fwna], Gaium et Lucium Caesares

ων 1

Vota pro valetudine — mea — suscipi per —cons]ulés “οἱ sacerdotes qu[into

Nomen meum senatus consulto ónc]usum est ín saliare carmen et sacrosan-.

Aram Fortunae — reduci — 4utaQ) ae]dés Honoris et Virtutis δᾶ portam.

Senatus — consulto — eodem ^ temporje pars [praetorum ^ et tribunorum

qu[oque anno senatus decrevit. — Ex 18] votís s[ae]pe fecerunt vivo
me. [ludos aliquotiens sacerdotu]m quattuor amplissima
gia, aliquotiens consules. ^ Privatim — etiam — et — münicipatim — ünivers?
cives sacrificaverunt sempe] — apud ^ omnia pulvínaria —pró vale
tudine mea]. —/-

Ghis «wb. TeSSEm εις τι VIRES CU qjuoa[d] viverem, tribünicia potestás mihi
esset, lege sanctum est. Pontifex maximus ne fierem 1n víví [c]onle-
gae locum, populo d sacerdotium — deferente mihi, quod pater meu([s
habwit, recusavi. Cepi id] sacerdotium — aliquod X post annós δύ mor
(uo qui civilis motus ojccasione — occupaverat [S], cuncta ex [talia
ad comitia mea .... tanta muj]ttudine, quanta Romae nun[g|uam
antea fuisse fertur, coeunte] P. Sulpicio C. Valgio consulibu[s] ὃ.

Capenam — pro — reditu — eo — sejuátus — consacravit, — in qua ponti
fices el virgines Vestales — anni]|versárium sacrificium facere
iussit die, quo consulibus Q. Luc]retio et [M. Vinucio in urbem ex
Syria redi, et diem Augustalija ex [c]o[gnom?ne nost]ro appellavit.

plebi cum — consule | Q. Lucret]io οἱ — princi[pg]us — [viris ob]|viam — miht
mis[sa e[st ὧν Campan]a[m, qw] honos [ad hoc tempus] nemini prae-
ter [m]e est decretus. Cu]m ex H[ispa]nià Gal[líaque, rebus in his p]rovincis prosp
re [gestis]; R[omam redi] Ti. Ne[r|one P. Qui[ntilio consulibw]s [S], áram
Pácis A]u[g|]ust|ae senatus pro] redi[(j meo co[nsacrari censuit| ad cam-
pun Martium, in qua ma]gstratüs et sac[erdofes et eirgines] V[est]à[
anniversarium sacrificum facer[e iussit.] m |

cun p]er totum i[mperiwum po]pul Roma[n? terra marique es]set parta vi
torü]s pax, cum pr[?us, quam| nàscerer, [a condita] u[rb]e bis omnino clausum -
f ]uisse prodátur m[emori]ae, ter me princi[pe senat]us claudendum esse censui[t].

honoris mei caussà senatus populusque Romanus annum quintum et deci-

GRAECA. ὅ,8 --- 1,12 LXXXV

e.9 5, 8 Εὐχὰς — (nio vig ἐμῆς σωτηρίας «ἀναλαμβάνειν
9 διὰ τῶν ὑπάτων xci ἱερέων καϑ' ἑκάστην πεν-
10 τετηρίδα ἐψηφίσατο ἡ σύνχλητος. ἐχ τού-
1. τῶν τῶν δὐχῶν πλειστάκις ἐγένοντο ϑέαι,
12. τοτὲ μὲν ἐκ τῆς συναρχίας τῶν τεσσάρων ἱερέ-
1Ὧ. Qv, τοτὲ δὲ ὑπὸ τῶν ὑπάτων. Καὶ xcv ἰδίαν δὲ xoi
4 κατὰ πόλεις σύνπαντες οἵ πολεῖται ὁμοϑυμα- E
15 O[0v] συνεχῶς ἔϑυσαν ὑπὲρ τῆς ἐμῆς σω[τ]ηρίας.

Ὁ — 16 To — oó»[ou& μου συνχλήτου. δόγματι ἐνγτεριελή-
"ἴ φϑὴ εἰϊς vov]; σαλίων ὕμνους. καὶ ἵνα ἱερὸς ὦ
1. διὰ [βίο]υ [v]e τὴν δημαρχικὴν ἔχω ἐξουσίαν,
19. γόϊμῳ ἐκχ]υρώϑη. ὃ ᾿Αρχιερωσύνην, ἣν ὁ “πατήρ
202 [w]ov [ἐσχ]ήκεν, τοῦ δήμου μον καταφέροντος
?. sic τὸν τοῦ ζῶντος τόπον, οὗ προσεδεξά-
2 wmv. $ Uv ἀρχιερατείαν μετά τινὰς ἐνιαυτοὺς

0, 1 ἀποϑανόντος τοῦ σροχατειληφότος αὐ--

2 τὴν ἔν πολειτιχαῖς ταραχαῖς, ἀνείληφα, εἷς

8 τὰ ἐμὰ ἀρχαιρέσια ἐξ ὅλης τῆς ᾿Ιταλίας τοσού-

4 TOV πλήϑους συνεληλυϑότος, ὅσον οὐδεὶς

5 ἔνπροσϑεν ἱστόρησεν) ἐπὶ Ῥώμης γεγονέναν Πο- |") sic Apoll., στο-

6

1

8

9

πλίῳ ZovÀnixío καὶ Ταίῳ Οὐαλγίῳ ὑπάτοις. Quo ne.

Βωμὸν Τύχης σωτηρίου ὑττὲρ τῆς ἑμῆς ἕπαγόδου
πρὸς vij Καπήνῃ πύλῃ ὴ σύνκλητος ἀφιέρωσεν"
πρὸς ᾧ τοὺς ἱερεῖς καὶ τὰς ἱερείας ἐγιαύσιον ϑυ-

i10 σίαν ποιεῖν ἐκέλευσεν ὃν ἐχείνῃ τῇ ἡμέρᾳ,
41 é&y ἦ ὑπάτδις Κοίντῳ Aovzomío xci — Meoxo
1:2 Owviwovxío -éx Συρίας. εἰς Ῥώμην ἐπανεληλύ-
18. Sul], τήν τε ἡμέραν ἔχ τῆς ἡμετέρας ἐπωνυ-
14 μίας προσηγόρευσεν Αὐγουστάλια.
12 15 4Φόγμαϊτν o[v]vxAgvov οὗ τὰς μεγίστας ἀρχὰς ἄἂρ-
16. ξαγτεῖς σ]ν μέρεν στρατηγῶν καὶ δημάρχων
iv μετὰ ὑπίάτου Κοίντου αἸουχρητίου .ἐπέμφϑη-
18 σάν μοι ὑπαντήσοντες μέχοι Καμπανίας, ἥτις
19. τειμὴ xor τούτου οὐδὲ ἑνὶ εἰ μὴ ἐμοὶ ἐψηφίοσ-
20 395. $ Ὅτε ἐξ σπανίας χαὶ Ταλατίας, τῶν ὃν ταύ-
?.1 ταις ταῖς ἐπαρχείαις πραγμάτων κατὰ τὰς εὐ-
ἢ xXàc τελεσϑέντων, | sig Ῥώμην ἐπανῆλϑον ὃ
38. Τιβερίῳ [Νέϊρωνν καὶ “Ποπλίῳ Κοιντιλίῳ ὑπάτοις,
7,1 βωμὸν Εἰἰρ]ήνης Σεβαστῆς ὑπὲρ τῆς ἐμῆς ἐπανό-
2, Óov ἀφιερωϑῆναι ἐψηφίσατο ἡ σύνχλητος ἕν. πε-
3) δίῳ “Ἄρεως, πρὸς e TOUS τὲ ἐν ταῖς ἀρχαῖς χαὶ τοὺς
4 ἱερεῖς τάς τὲ ἱερείας ἐνιαυσίους ϑυσίας ἐχέλευσε ποιεῖν.
13 5 πύλην Ἐνυάλιον, ἣν κεχλῖσθαν οἱ πατέρες ἡμῶν η9έ-
| 8. λησαν εἰρηνευομένης τῆς ὑπὸ “Ρωμάοις") πάσης γῆς ve |?) ser. “Ρωμαίοις.
7 — xc θαλάσσης, πρὸ μὲν ἐμοῦ, ἐξ οὗ ἡ πόλις ἐκείσϑη,
!" 8 τῷ παντὶ Civ, δὶς μόνον κεχλείσϑαι ὁμολογεῖς-
9. ται, ἐπὶ δὲ ἐμοῦ ἡγεμόνος τρὶς ἡ σύνχλητος ἐψη-
10 φίσατο κλεισϑῆγαι.
ΓΝ nu Υἱούς μου Γάιον χαὶ ΔΖ εύχιον Καίσϊα]ρας, o)G νεανίας &-
12 γήρπασεν ἡ τύχη, εἰς τὴν ἐμὴν τειμ[ὴ]ν 7 v[s] σύνκλη--

“ΠΗ

9,

3t.
c. 16

Goo eoo, soc

c. 16

LXXXVI LATINA 8, 2 ---

Ὁ Ὁ τι 5. ὧτ ἣν o ὃ

Eo mo »-μμν».» ,..
gi QU ΩΣ δ᾽ ἡδὺ το Γρν

d

Plebei Románae -viritim — Hs trecenos numeravi ex testamento patris

Pecuniam [pro] agris, quós in consulàtü meó quàrto et posteà consulibus

Quater [pe]cunià meà iuví aerárium, ita ut sestertium — míllien[s]

mum agentís, consulés designàvit, ut [e]um magistrátum inírent post quin-
quennium. Εἰ ex οὐ die, quó deducti [s]unt in forum, ut interessent consiliis
publicís decrevit sena[i]us. ὃ Equites [a]utem Románi universi principem
iuventütis utrumque eórum parm[is| et hastis argenteís donátum ap-
pellàverunt. ὃ ;

meí, ὃ et nomine meo Hs quadringenos ex bellórum manibiís consul
quintum — dedí, iterum autem in -consulàtà decimo ex [pJatrimonio
meo HS quadringenos congiári viritim — pernumer[a]ví, ὃ et consul
undecimum duodecim frümentátiónes frümento — pr[z]vatim — coémpto
emensus sum, [ὃ] et tribunicià potestàte duodecimum quadringenós
nummós tertium viritim ^ dedí. ^ Quae mea congiaria p[e]rvenerunt
ad [homi]um milia nunquam minus »quinquaginta οἱ ducenta.; $ |
Tribu[nicliae ^ potestatis — duodevicensimum — consul xm trecentís οἷ.
viginti] millibus plebís urbánae sexagenós denariós viritim dedí. ὃ
In colon[]s militum — meórum — consul quintum — ex manibiis — viritim.
milia nummum singula dedi; acceperunt id triumphale — congiárium
in colo[n]is hominum circiter centum et viginti millia. ὃ Consul ter-
tium dec[/]jmum sexagenós denàriós plebeí, quae tum frümentum publicum -
accipieba[/], dedi; ea millia hominum paullo plüra quam ducenta fuerunt.

M. Cr[asso e]t Cn. Lentulo augure adsignávi militibus, solví münicipís. Ea
sju[mma —sest]Pertium — circiter sexsiens milliens fuit, quam [p]ró ltalieís
praed[is] numeravi, ὃ et ci[r]iter bis mill(jeJus et sescentiens, quod pro agris
próvin[cjialibus solví. ὃ — Id primus el [s]olus omnium, qui [djedüxerunt
colonias militum ἴῃ Italià aut in provincis, ad memor[jam aetàtis
meae feci. Et postea Ti. Nerone et Cn. Pisone consulibus, [S] item[g]ue €. Antisti
et D. Laelio cos., et C. Calvisio et L. Pasieno consulibus, et L. Le[ntulo er] M. Messalla
consulibus, $ ei L. Cánínio [8] et Ὁ. Fabricio co[s.] militibus, qu]ós eme
riteis — stipendis in sua municipia — rem?üs|, ^ praem[ia ^ njumeratoy;
persolvi, [S] quam in rem seste[rtwm] —q[water — m]llien[s — U]b[ente]r.
impendi.

quine[en][jen]s ad eos quí praerant aerário detulerim. — Et M. Lep[jdo |

. 15

16

17

« Ο cg cct

--
-

11

GRAECA 7,13 — 9,14

τος χαὶ ὁ δῆμος τῶν Ῥωμαίων πεντεχαιδεχαέτεις
ὄντας ὑπάτους ἀπέδειξεν, ἵνα μετὰ πέντε, eun
εἷς τὴν ὑπατον ") ἀρχὴν εἰσέλθωσιν: xci ἀφ᾽ ἧς ἂν
ἡμέϊοα]ς [sóc τὴν ἀἸγορᾶν [κατ]αχϑ[ῶ ouv , ἵνα ἰμε]τέχω-
σιν τῆς συ[ν]κλήτου ἐψηφίσατο. $ ἱππεῖς δὲ Ῥω-
μαίων σύγν[π]αντες ἡγεμόνα γσεότητος ἑχάτε-
ρον αὐτῶν [πρΙιοσηγόρευσαν, ἀσπίσιν ἀργυρέαις
καὶ δόρασιν [ἐξτ]είμησαν.

“Τ]ἤμῳ Ῥωμαίων κατ᾿ ἄνδρα ἑβδομήκοντα n|évz]e

τ

δηνάρια ἑκάστῳ ἠρίϑμησα κατὰ δια-
ϑήχην τοῦ πατρός μου, καὶ τῷ ἐμῷ ὀνόματι
ex λαφύρων [wjo[Af]uov ἀνὰ ἑχατὸνδν δηνάρια
πέμπτον ὕπατος ἔδωχα, ὃ πάλιν τε δέϊκατο)ν
ὑπατεύων ἔχ τεῆς ἔμῆς ὑπάρξεως ἀνὰ δηνά-
ρια ἑἕἑχατὸν ἠρίϑ[μ)μσα, [S] καὶ ἑνδέκατον ὕσιατος
δώδεχα σειτομετρήσεις ἔχ τοῦ ἕμοῦ βίου ἄπε-
μέτρησα, [S] χαὶ δημαρχικῆς ἐξουσίας τὸ δωδέ-
xcvoy ἑχατὸν δηνάρια — xcv ἄνδρα ἔδωκα: αἵι|ι]-
γες ἐμαὶ ἐπιδόσεις οὐδέποτε ἧσσον ἢλϑ[ο]ν ε[ὶὴῇς
ἄνδρας μυριάδων") εἴχοσι πέντε. δημα[οἸχικῆς ἐ-
ξουσίας ὀχτωκαιδέκατον, vzte oc] ὁϊωδέκατον]
τριάκοντα — vouo|i] “μυριάσιν ὄχλου πολειτιχίοῦ ἐἸξή-
χοντὰ δηνάρια xcv ἄνδρα ἔδωκα, χαὶὶ ἀποίκοις στρα-
τιωτῶν ἐμῶν σεέμτετον ὕπατος εχ] λαφύρων κατὰ
ἄνδρα ἀνὰ διαχόσια πεντήκοντα δηνάρια ἐδίωχα *]
ἔλαβον ταύτην τὴν δωρεὰν ἕν ταῖς ἀποικίαις ἀν-
ϑροώπων μυριάδες πλίεῖϊον δώδεκα. ὕπατος τοι]σ-
καιδέκατον ἀνὰ ἑξήκοντα dU. τῷ σειτομετίοου-
μένῳ δήμῳ ἔδωϊκα: ovvo]; ἀρ[υ]ϑμ[ὸς πλείων εἴκο-]
[c]. ἰμυ]οιάδων ὑττῆρχ[εϊν.

Χρήματα ey ὑπατείᾳ τετάρτῃ ἐμῇ χαϊ] μετὰ ταῦτα ὑ-

σπάτοις Mcoxo Κράσσῳ xci Ναίῳ έντλῳ αὔγου-
0L ταῖς πόλεσιν ἠρίϑμησα ὑττὲρ ἀγρῶν, οὺς ἐμέρισα
τοῖς στρανυ[ιωϊταις. Κεφαλαίου ἐγένοντο ὃν ᾿Ιταλίᾳ
μὲν μύριαι πενταχι)]σ[χ]είλιαν μυ]οιάδες, [τῶ]ν [δὲ ἐϊπαρ-
χειτικῶν ἀγρῶν [μ Ἰυϊρνάδες ἑξακισχίλ)ιαι nev|veaxó o uen. ]
Τοῦτο πρῶτος καὶ μόνος ἁπάντων ἐἔπόησα τῶν
[καταγαγόντων ἀποικίας στρατιωτῶν &y — "ha-
λίᾳ ἢ ἕν ἐπαρχείαις μέχρι τῆς ἐμῆς ἡλικίας. ὃ καὶ
μετέπειτα Τιβερίῳ Νέρωνι xci Ναίῳ ΜΠείσωνν ὑπά-
τοις καὶ πάλιν ΓΤαίῳ ᾿Ανϑεστίῳ καὶ “έχμῳ . αι-
λίω ὑπάτοις καὶ Faío Καλουισίῳ χαὶ “Δ ευχκίῳ
Πασσιήνῳ [ὑἹπάτο[ εἰς [καὶ “Πευκίῳ AéviAQ καὶ "Μάρ-
χῷ “Μεσσάλ[ᾳ) ὑπάτοις αἰαὶ “Πευκίῳ Κανινί! (o [χ]αὶ
K]otvto (Φαϊβ]οικίῳ ὑπάτοις στρατιώταις 'ἀπολυ-
ομέγοις, οὺς κατήγαγον εἷς τὰς ἰδίας πόλίεις], φιλαν-
ϑρώπου ὀνόματι ἔδωχα μυριάδας ἐγγὺς [μυρίαϊς.

i2 Τετραϊκ)ις χρήμ[α]σιν ἐμοῖς [ἀν]έλαβον τὸ αἰἱράριον, [εἰς] 0

13
14

[χ]ατήνενκα ὃ) [χ]ειλίας ἰἑπε]ακοσίας σεεντήχοντα
μυριάδας. κ[αὶ] ΜΠ|αϊρκῳ [“επίδῳ] καὶ “ευκίῳ ᾿Αρρουν-

LXXXVII

l) ser. ὑπάτων.

?) ἤλϑον sig ἀγ-
δρῶν μυριάδας
requiritur,

| 3) exeidit τρὶς.

e. 20

6. 21

1) scr. aedem.

LXXXVIII LATINA 3,36 — 4,25

Inde ab eo anno, q]uo Cn. et P. Lentuli c[ons]ules fuerunt, cum d[e]ficerent

Cüriam — et — continens — eí —chaleidicum, — templumque ^ Apollinis — in

Capitollum et Pompeium : theatrum utrumque opüs impensá grandí reféci

t

οἱ L. Ar[rjunt[jo cos. i[»] aerarium militare, quod ex consilio m[eo]
co[nstitut]lum ^ est, ex [gjuo praemia darentur militibus, — qui — vicena
aut . plu]ra sü[pendija emeruissent, [S] ss miliens et septing[e]nti-
ens ex pa]t[rim]onio [m]eo detuli. ὃ ᾿

vecti]g[alia, twm] centum millibus h[omz]num tu[m pl]uribus i[m/]ato fru.
mento vel ad m|umma[rió]s t[ributus ex agro] et pat[rümonio] m[e]o
opem tuli]. ;

Palatio cum porticibus, aedem dívi Iulí, Lupercal, porticum ad cir-
cum Flàminium, quam sum appellri passus ex nómine eíus quí pri-
órem eódem in solo fecerat Octaviam, pulvinar ad circum - maximum
aedés in Capitolio lovis feretri et lovis tonantis, [S] aedem Quiriní,
aedés Minervae ὃ et lünonis reginae $ et lovis Libertatis in Aventíno,
aedem Larum in summá sacrà vià, ὃ aedem deum Penátium in Velia,
aedem luventàtis, $ aedem Mátris Magnae in Palàtio fécí. ὃ

sine ullà inscriptione nominis meí. ὃ HRivos aquarum complüribus locís
vetustáte labentés refécei, [S] et aquam quae Maárcia appellàtur duplicav
fonte novo in rivum eius inmisso. $ Forum lülium et basilicam;
quae fuit inter aedem Castoris et aedem Saturni, [8] coepta profligata--|
que opera à patre meó perféei ὃ et eandem basilicam consumptam in-2
cendio (ampliàto eius solo| sub titulo mominis filiorum — m[eorum
cohavi [S] et, si vivus nón perfecissem, perfici ab heredib[us
Duo et octoginta templa deum in urbe consul sext[wum ex — decreto?
senatus reféci, nullo praetermisso quod e[o] temp[ore refici
Con[sul septimum viam Flaminiam a[b 46] Ari[mimwm feci et pontes
omnes praeter Mulvium et Minucium. kc

privato solo Mártis Ultoris templum [fJorumque Augustum [ex mani-

empto féci, quod sub nomine M. Marcell] generi mei esset. ὃ Don[a ex -
manibiis in Capitolio et in aede dívi {{{Π| et in aede Apollinis et in ae

. 18

119

. 20

"21

10,

11;

« oo

c 0-50 o»»0i't

M »Ὁ.
-—- c

θα Qa BÀ o
coo Qv c tw

GRAECA 9,15 — 11, 16

Tío ὑϊστάτοις &jic «[0] c[o]e c[ruot]vxóv αἴράριον, ὃ τῇ
[ἐμῇ] γ[»]ώ[μῃ] χατέστη, ἵνα [ε]1ξ αὐτοῦ αἵ δωρ[ ε]αὶ sio-
[ἐπειτα τοῖς £]woic στρατιώταις δίδωνται, οἱδ᾽ εἴχο-
[στ]ν ἐγιαυτοζὺὶς ἢ πλείονας ἐστρατεύσαντο, μί[υ]οι-
ccc ] τετραϊχ]ις χϑιλίας διακοσίας πεντήχοντα
[ἔχ τῆς ξ]μ[ῆς] ὑπάρξεως κχατήνενχα.

[47v ἐχ]είνου τ[ο]ῦ ἐνιαυτοῦ, dg". οὗ Ναῖος χαὶ Πόπλιος

[4]évrÀow ὕπατον ἐγένοντο, ὅτε ὑπέλειπον. αἵ δη-
[μο]σιαν πρόσοδοι, ἄλλοτε μὲν δέκα μυριάσιν, ἄλ-
[Lore] δὲ πλείοσιν σειτικὰς καὶ ἀργυριχὰς συντάξ ξεις
ἐκ τῆς ἐμῆς ὑπάρξεως ἐδωχα. ᾿

Βουλευτήρ["ον — xci τὸ πλησίον αὐτῷ σχαλκιδιχόν,

γαόν τὸ ᾿Ἵπολλωγνος ἂν Παλατίῳ 'σὺν στοαῖς,
γαὸν ϑεοῦ [Πουλίου, Πανὸς ἱερόν, στοὰν πρὸς im-
ποδρόμῳ τῷ προσαγορευομέψῳ (ῷΦλαμινίῳ, ἣν
εἴασα προσαγορεύεσϑαι ἐξ ὀνόματος ἐχείνου ᾿Οχτα-
ουΐαν,, O[c] πρῶτος αὐτὴν ἀνέστησεν, ναὸν πρὸς τῷ
μεγάλω ἱπποδρόμῳ, [8 ναοὺς ν Καπιτωλίῳ
“Διὸς τροπαιοφόρου xci «τὸς βροντησίου, ναὸν
Kvosív[o]v, [8] ναοὺς ᾿ϑηνᾶς χαὶ Ἥρας “βασιλίδος καὶ
LL ᾿Ελευϑερίου ἐν ᾿Δουενιίνῳ, ἡρώων πρὸς τῆ
ἱερᾷ ὁδῷ, ϑεῶν κατοικιδίων ὃν Οὐελίᾳ, ναὸν Νεό-
τήτοϊς, να]ὸν μητρὸς ϑεῶν ἐν Παλατίῳ ἐπόησα.

Καπιτώλιον καὶ τὸ Πομπηίου ϑέατρον ἑχάτερον

τὸ ἔργον ἀναλώμασιν μεγίστοις ἐπεσχεύασα ἄ-
γευ ἐπιγραφῆς τοῦ ἐμοῦ ὀνόματος. ὃ Ay oyovc ὑ-
δάτωϊν ἕν πλείστοις τόποις τῆ παλαιότητε ὀλισ-
ϑάνονϊτας ἐπ]εσχευσα }) xci ὕδωρ τὸ καλούμενον
M«o[xvov ἐεδί]πλωσα πηγὴν γέαν εἰς τὸ δεῖϑρον
[αὐτοῦ ἐποχετεύσΊ]ας. [8] ᾿“γορὰν ᾿Ιουλίαν καὶ βασι-
[λικὴν τὴν μεταξὺ τ]οῦ τὲ ναοῦ τῶν Διοσχό-
[oov | x«i Κρόνου κατα]βεβλημένα ἔργα ὑπὸ τοῦ
[πατρὸς ἐτνελείωσα καὶ τὴν αὐτὴν βασιλικὴν
[καυϑεῖσᾳν 87ti αὐξηϑέντι] ἐδάφει αὐτῆς ἕξ ἐπι-
γραφῆς ὀνόματος τῶν ἕμῶν υἱῶν ὑπ[ηρξάμη)ν
καὶ εἰ μὴ αὐτὸς τετελειώχ[ 9}. μι, τ]ελε[ ]ω[ϑῆναι 0770]
τῶν ἐμῶν κληρονόμων ἐπέταξα. ὃ ἍΤ1ύ]ο [καὶ ὁγδο-]
ἤχοντα ναοὺς ἔν τῇ πόλ[εν ἕχε]ον «ὑπίατος δόγμα-]
τι συνχ[λ]ήτου͵ ἐπεσχεύασία) ο[ὑ]δένα n[e]ova [iov ὃς] ἢ
ἐχείνῳ τῷ χρόνῳ ἐπισχευῆς ἐδεῖτο. ὃ ['Y]mwo[roc ἕ-}
Bó[o]uov ὁδὸν ΦΙλαμινίαν ἀπὸ] Ῥώμης [4oíguvov]
γίεφ]Πύρας τε τὰς ἕν αὐτῇ πάσας ἔξω δυεῖν τῶν μὴ
ἐπί υ]δεομένων ἐ[π]ισκευῆς ἐπόησα.

Ἔν ἰδιωτικῷ ἐδάφει Ἄρεως MW Ὁ ἀγοράν τε Σε-

βαστὴν ἐχ λαφύρων ἐπόησα. [8] Θέατρον πρὸς τῷ
᾿Ἵπόλλωνος") ναῷ ἐπὶ ἐδάφους ἐκ πλείστου μέρους ἀγο-
ρασϑέντος ἀνήγειρα [8] ἐπὶ ὀνόματος") Δίαρχέλλου
τοῦ γαμβροῦ μου. ᾿ναϑέματα ἐχ λαφύρων ἐν Καπι-
τωλίω xci ναῶ Ἰουλίῳ xci ναῷ ἊΑπόλλωγος
καὶ Ἑστίας καὶ |oso]c ἀφιέρωσα"), ἃ ἐμοὶ κατέστη

LXXXIX

1) 50, ἐπεσχεύασα.

2) παριδὼν ὅστις
requiriiur? Rai-
bel. At in la-
pide id non fuit.

3) γαὸν om. Anc.
Apoll.

4) sie Apoll., απλ-
λωγος Anc.

5) sie. Anc., 0yó-
ματι Apoll.

9) sie Anc., [ἀ]φει-
ἕρωσα Apoll.

LXXXX LATINA 4,26 —5,4

4, 26 terunt us circiter milliens. ὃ — Aurí coronàárí pondo triginta et quin-
2 que millia münicipiis et colonís Italiae conferentibus ad — triumphó[s
28 meós quintum consul remisi, et posteá, quotienscumque imperator a[ppe]l-
29 làtus sum, aurum coronárium nón accepi decernentibus —municipii[s
30 et coloni[s] aequ[e] beni(g|ne adque antea decreverant.
22. si Tle]rr wwnus gladiatorium dedí meo nomine et quinquens?) filiorum. me[o-
3 rum aut mn[epótum nomine; quibus muneribus depugnaverunt homi-
33 nu[a] ci[re]iter decem millia. [S] Bis [af]hletarum — undique accitorum
34 spee[ta]e[lwm | po]pulo prae[ebwi meo| nómine et tertium nepo[//s] meí mo-
35 mine. ὃ L[w]dos fecí m[eo mo]m[ine] |quater (S], aliorum autem m[agist]rà-
36 tu[un] vicem ter et viele[us] [S]. [Prjo conlegio xv virorum magis[fer con-
31 lje[gi]t collega] M. Agrippa [S] lud[os sjaecl[are]s C. Furnio C. [S]ilano cos. [feci. —
38 Cloun[sul xzz;] ludos Mar[tia]les pr[/mus feci], qu[os| p[ost z]d tempus deincep[s
39 insequen]ü[bus ann]is ........- . [fecerunt co]u[su]les. [S8] [Ven]ati[o]n[es] best[ia-
40 rum Africanárum meo nómine aut filioprv]m meórum et nepotum in ci[r-
Al co aut [/]n foro aut in amphitheatris popul[o d]edi sexiens et vielens, quibus:
42 confecta sunt bestiarum circiter tria m[?//Jia et quingentae.
23 48 Navalis proelí spectaclum — populo de[d? (trjans Tiberim, in quo loco
44 nunc nemus est Caesarum, cavato [solo] in longitudinem — mille:
45 et oetingentós pedés, [8] in làtitudine[m. wwlle] e[/] ducentó$) In quo tri-
46 ginta rostrátae —nàves — trirémes — a[w/ birem]és, [S] plures autem
41 minóres inter se — conflixérunt. Q[uibus ὧν] classibus — pugnave-
48 runt praeter rémigés millia ho[miwwm. tr]ia circiter. ὃ
e.24 49 In — templis — omnium civitàüium — pr[ovinc]]ae — Asiae — victor ^ orna-
50 menta reposui, quae spoliàtis tem[plis is] «cum ἀπό bellum gesseram -
51 privátim — possederat ὃ. — Statuae [mea]e pedestrés et equestres et im -
52 quadrigeis ^ argenteae — steterunt in — urbe xxc circiter, — quas ipse
53 sustuli [S] exque eà pecunia dona aurea in áàede Apol[//nis meó nomi-
54 ne et illórum, qui mihi statuárum honórem habuerunt, posui. ὃ
35 D, 1 Mare pacávi à praedonibus. —Eó bello servórum, qui fugerant à dominis
2 suis et arma contrà rem publicam céperant, triginta fere millia capta ὃ
3 dominis ad supplicium sumendum tradidi. $ — lupavit in mea verba tóta
4 Italia sponte διὰ et me be[//i, quó víei ad Actium, ducem depoposcit. $ lura-

1) ser. quinquiens.
3) scr. ducentos,

GRAECA 11, 17 — 13, 18 LXXXXI

Diu ^ εὐγὺς μυριάδων δι]σχε[ ε]λίων σεενταχ[οσίων.
1. Εἰς χρυσοῦν στέφανον λειτρῶν τρισμυρίων)
19 πεγταχισχειλίων χκαταφερούσαις vo|ig àv 1]ταλί-
δ ὦ πολειτείαις χαὶ ἀποικίαις συνεχώρη[σ]α τὸ [πέμ-]Ἱ
231 πτὸν ὑπατεύων, xci ὕστερον ὁσάκις [αὐτ]οχράτωρ
22 προσηγορεύϑην, τὰς εἷς τὸν στέφανοϊν ἐἸπαγγε-
23 λίας οὔκ ἔλαβον ψηφιζομένων τῶν πίολειτει]ῶν
24 χαὶ ἀποιχιῶν μετὰ τῆς αὐτῆς προϑ[υμίας, κα]ϑ-

12, 1 e[zso ἐψηφίσαντο πΊοόϊτερον } }). 1) quarta. littera
?[Toic μονο]μαχ[ίαν ἐδωϊχα τῷ ἐμῷ ὀνόματι καὶ anto uc
3 [πεντάκις τῶν υἱῶν μου ἢ vi]e»Gy- ἐν αἷς μονο-
4 [μαχίαις ἐμαχέσαντο ἐ]ν[γὺ c μυ]ρι[ο]ι. aic ἀϑλητῶᾷν) παν-
ὅ εἰαχόϑεν)]) μεϊταπεμφϑέντων yvuruxo Jo ἀγῶνος ϑέαν
δ. [τῷ δήμῳ π]αρέσχον τῷ ἐμῷ ὀνόματι χαὶ τρίτ[ 0»
: «τ[οῦ υἱωγνοῦ μου. Θέας ἑπόη]σα δι ἐμοῦ ἀετοῦ]
8 διὰ δὲ τῶν ἄλλων ἀρχῶν ἐν μέρει. τρὶς χαὶ εἰκοσάκις. ὃ
9 Ὑπὲρ τῶν δεχαπέντε [ἀνδρ]ῶν, ἔχων συνάρχοντα
1 Μᾶρκον Ayoinnav, τὰς J]é«c [δ)]ιὰ ἑκατὸν ἐτῶν γεινο-
1 μένας ὀνομαζομένας σϊαι]κλάρεις ἐπόησα Ταίῳ
12. Qovorío κ[αὶ] l'aío Σε[υ]λανῶ ὑπάτοις. [δ] Ὕπατος τρισ-
18 καιδέκατον [ϑέας Ἴρεως πρ]ῶτος ἑπόησα, ἃς μετ᾽ ἐ-

«δ

44 xeivo[v xloovov ἑξῆς [voic μετέπειτα ἐνιαυτοῖς

45 ὃ. EEUU Ὁ Pc ἘμΟβΣ ΠΟ 56} OE TUE
10 [ποι]. NU Mcr ros irietu tps τ Ze OTOLOPS
1 πων ΠΝ ΟΝ ἀλλ νον πίων ἃ ὦ ἐπι ΤΣ
18 οὐ δον ree ies ν ἀγοι οὶ wear». 9, τὰν re RU ᾿ς
20 5 Ὁ ΚΝ προ C e cho or Me EA b dic ἐλ e

21 ΤΠ ΠΣ τως ϑέαν τῷ ϑήμῳ ἐδωϊχα πέϊρ]αν τοῦ Τι-
20 [βέριδος, ἐν ὦ τόπῳ ἐστὶ νῦ]ν ἄλσος Καισάϊρω]ν,
28 ἐχκεχω[κὼς τὸ ἔδαφος] ἐ[]ς μῆχ[ο]ς χειλίων ὀχτακο-
24 σίων πούϊῶν, εἰς π͵]λατ[ο]ς χιλίων διακο] σ]ίων. ἐν q
τριάκοϊν]τα ναῦς ἔμβολα ἔχουσαι τριήρεις ἢ ὁί-
χροτῖοι, ci] δὲ ἥσσονες πλείους ἐναυμαχησᾶν. ὃ
Ἔν «[ovvo] τῷ στόλῳ ἠγωνίσαντο ἔξω τῶν ἐρετῶν
σπιροσπ,ο]υ ἄνδρες τρ[εσχί ε]{[λ]μου.

5 [Ἐν vaoi]c πὶ ασ]ῶν σπόλεω[»] τῆς [““Π]σία]ς νεικήσας τὰ ἀναϑέ-
θ ἱματα ἀτι]οκατέστησα, [ἃ εἶχεν] ἰ[δίᾳ] ἱεροσυλήσας ὃ
ΤΕ 117 [ἐμοῦ] Ó[:] Ἰαγωνισϑεὶς ,πολέϊμιος]. ᾿Ανδριάντες 7r&-
8
9

13,

Ὥ- 00 2 LB

Coi καὶ ἔφιπποί μου καὶ ἐφ᾽ ἅρμασιν ἀργυροῖ εἱστήκει-

σαν ὃν vi πόλει EZ ὀγδοήκοντα, οὖς αὐτὸς ἦρα,
ι0 ἐκ τούτου τὲ τοῦ χρήματος ἀναϑέματα χρυσᾶ ἐν
ιι τῷ ναῷ τοῦ ᾿Απόλλωνος τῷ τε ἐμῷ ὀνόματι καὶ |
1 ἐχείνων, οἵτινές με [εἸούτοις τοῖς ἀνδριᾶσιν ἐτείμη-
i3. cav, ἀνέϑηκα.
14 Θαλασσαϊν) πξερατευομένην ὑπὸ ἀποστατῶν δού-
15 Àov [εἰρήν]ευσα' ἐξ ὧν τρεῖς που μυριάδας τοῖς
t6 δεσπόταις εἰς κχόλασν παρέδωκα. S ὩὭμοσεν
i: [εἰς τοὺς ἐμοὺς λόγους ἅπασα ἡ ᾿παλία ἑχοῦσα xc-
18. [μὲ πολέμου.) e ἐπ᾽ ᾿Αχκτίῳ ἐνε[κησα, ἡγεμόνα ἔξη-

eS
τῷ
[92]

LXXXXII LATINA 5, 5 — 5,86

9, 5 verunt in eadem ver[ba prosi]nciae Galliae Hispaniae Africa Sicilia Sar-
6 . dinia. $ Qui sub [siymis meis twm] militaverint, fuerunt senàtórés plüres
quam ncc,.in is qui vel antea vel pos|teà consules faetí sunt ad eum diem

-)

8 quó scripta su[n£ haec, rxxxim, sacerdo]tés ci[rc]iter cLxx. ὃ

9 "Omnium ᾿ próv[mciarum — populi — Romani], ^ quibus — finitimae — fuerunt |
10 gentés quae mn[on- parerent zmperio mos]o, fines auxi. Gallias et Hispa-
1 niàs próvicia[s?) et Germaniam qua inclu]|dit óceanus ἃ Gádibus ad ósti-
12 um Albis flüm[/mis pacavi. Alpes a re]gióne eà, quae proxima est Ha-
13 drianó -marí, [ad Tuscum pacari feci] nulí genti bello per iniüriam.
14 inlàto. $ — Cla[ssis mea. per. Oceamun] ab óstio Rhéni ad sólis orientis re-
15 sionem usque ad fi[mes Cimbroru|]m mavigavit, [8] quó neque terra neque
16 mari quisquam Romanus ante id tempus adít, $ Cimbrique et Charydes
11 et Semnones et eiusdem tractüs alii Germánórum popu[/ per legàtós amiei-

18 — tiam meam et populi Romàni petierunt. $ Meo iussü et auspicio ἀπο sunt
19 duo] exercitüs eódem fere tempore in Aethiopiam et in Ar[a]biam, quae appel-
20 latw| ^ eudaemón, —[maxün]aeque ἢοβί] απ. gentís utr[jvsque cop[iae
21 caesae sunt in acie et [c]om[plur]a oppida capta. [ἢ Aethiopiam usque ad oppi-

22 dum Nabata pervent[um] est, cuí proxima est Merov. n Arabiam usque
23 ín fínés Sabaeorum pro[cess]it exerc[it]us ad oppidum Mariba. ὃ
21 Aegyptum imperio populi [Ao]mani adieci. $ — Armeniam maiorem inter-

25 fecto rége eius Artaxe $ c[uw]m possem facere provinciam, málui maiórum-

?6 — mostrórum exemplo regn[u]m id Tigrani regis Artavasdis filio, nepoti au--
27 tem Tigránis regis, per T[i. Ne]ronem trad[er]e, qui tum mihi priv[ig]nus erat.

28 Et eandem gentem posteà d[esc]iscentem et rebellantem domit[ag]m per Gaium
29 filum meum regi Ario[barz]ani regis Medorum Artaba[zi] filio regen-
30 dam tradidi [$] et post e[/us] mortem filio eius Artavasdi. [5] Quo [znte]rfecto [Tigra- ,
21 ne?), qui erat ex régió genere Armeniorum oriundus, in id re[gnum] misi. ὃ Pro-
32 . vincias omnís, quae trans Hadrianum mare vergun[|& a]d orien[te]m, Cyre--
33 násque, jam ex parte magnà regibus eas possidentibus, e[/] am/ea Siciliam et
34 Sardiniam occupatàs bello servili reciperávi. ὃ
35 Colonias in Africa ' Sieilia [M]acedonià utráque Hispánià Achaia] Asia S[y]ria.
36 Gallia Narbonensi Pi[si]dia militum dedüxí $. Italia autem xxvuu [colo]ni-

1) scr. provincias.
?) ser. Tigranem.

19,

14,
ο. 20

ἘΠ21 15,

e. 28

19.

(2o δῷ (42 d gd
Δ ὡΣ. δ » ὦ

“1 δ᾽ Cm ὦ ὦ μὰ

t2 Ὁ ἡ ND MD omo Rm Ron RoE ERE
ὮΝ 0 (€ m Φ ὦ Οο fc ὧὦοἱὐ αὶ ὦ ὦ ῷὸ Φ ὦ οὦ

wc co o c Rr»

MA EB EE EAE
590. QU ἡ ὦ ὦ nm c

11

GRAECA 13, 19 — 15,90

[τήσατο. ὥϊμοσαν sig τοὺς [evrov]; λόγους ἔπαϊρ-
χείζαν Γαλα)τία" Ἰσπανία “ιβύη Σιϊκελία Σαρ)]δώ. Oi om ἐ-

μ[αῖς σημέαις τόΪτε στρατευϊσάμενοι ἤσαν συνχλητι-}
᾿ [xoi πλείους ἑτττ]α ἱκοσίϊων" [ἐν [αὐτοῖς οὗ ἢ πρότερον ἢ]-

[μετέπειτα] ἐγϊένονἾτο [ὕπατοι εἰς ἐκ]ε[]νην τὴν ἡ]μέ-
ραν, ἐν ἦ ταῦτα γέγραπταϊι, ὀγδοήκοντα τρείϊτῆς, teo[ei]c
πρόσπου ἑχατὸν ἐβδομήϊκϊοντα.

Πασῶν ἐπαρχειῶν δήμοϊυ Ῥω]μαίων, αἷς ὅμορα

ἣν ἐϑνη τὰ μὴ ὑποτασοόμ]ενα τῇ ἡμετέρᾳ q-
yeuovía, τοὺς ὅρους ἐπεύξίησ]α α δ. [S] leÀetíag καὶ Ἱσ-
πανίας, ὁμοίως δὲ καὶ Γερμανίαν χαϑὼς Ὥχεα-
γὸς περικλείεινι — &m[o] Γαδε[ίρ]ων μέχρι στόματος
Ἴἄλβιος ποταμο[ῦ ἕν] εἰρήνη κατέστησα. ᾿ΔἯλπης cuo
κλίματος τοῦ πλησίον Εἰονίου κόλπου μέχρνυ Tvo-
ρηγνικῆς ϑαλάσσης εἰρηνεύεσϑαι σεπόηκα, [δ] οὐδενὶ
ἔϑνεν ἀδίκως ἐπεγνεχϑέντος πολέμου. [8] Σιόλος
ἐμὸς διὰ ᾿Ὠχεανοῦ ἀπὸ στόματος Ῥήνου ὡς πρὸς
ἀνατολὰς μέχρυ ἔϑνους Κίμβρων διέπλευσεν, οὐ οὔ-
τὲ χατὰ γῆν οὔτε κατὰ ϑάλασσαν Ῥωμαίων τις πρὸ
τούτου τοῦ ᾿ χρόνου προσῆλθεν" καὶ Κίμβροι καὶ χάλυ-
psg καὶ “έμγονες ἄλλα τε πολλὰ ἔϑνη Γερμανῶν
διὰ πρεσβειῶν τὴν ἐμὴν φιλίαν καὶ τὴν δήμου Ῥω--
μαίων ἠτήσαντος. Ἐμῆ ἐπιταγῆ καὶ οἰωνοῖς αἰσί--
οις δύο στρατεύματα ἐπέβη ἰϑιοπίᾳ καὶ ᾿᾿ραβίᾳ
vij εὐδαίμονν καλουμένῃ μεγάλας τὲ τῶν πο-
λεμίων δυνάμεις χατέκοψεν ἐν παρατάξει καὶ
πλείστας πόλεις δοριαλώτους ἔλαβεν χαὶ προ-
ἔβη év αἰϑιοπίᾳ μέχρευ πόλεως Ναβάτης, ἥτις
ἐστὶν ἔνγιστα Μήερόη, ἐν ᾿Τραβίᾳ δὲ μέχρν πόλε-
ως αρίβας.

Αἴγυπτον δήμου Ῥωμαίων ἡγεμονίξᾷφ προσέϑηκα.
"ouevixv τὴν μ[είίζξονα ἀναιρεϑέντος τοῦ βασιλέ-

ec?) δυνάμενος ἐπαρχείαν. ποῆσαν μᾶλλον ἐβου-
λήϑην χατὰ τὰ πάτρια ἡμῶν ἔϑη βασιλείαν Τιγρά-
γῃ ᾿Αρταουάσδου υἱῷ, υἱωνῷ δὲ Τιγράνου .Baci-
λέως ΘΓ] ο]ῦν[ α]ι διὰ Τιβερίου “Νέρωνος, ὃς τότ᾽ ἐμοῦ
πρόγονος qv: xci τὸ αὐτὸ ἔϑνος ἀφιστάμενον xci
ἀναπολεμοῦν δαμασϑὲν ὑπὸ Ταΐου τοῦ υἱοῦ
μου βασιλεῖ ᾿Αριοβαρζάνει, βασιλέως Μήδων ora
βάζου υἱῷ, παρέδωχα xci μετὰ τὸν ἐχείνου ϑᾶνα-
τὸν τῷ υἱῷ αὐτοῦ ᾿Αρταουάσδη᾽ οὗ ἀναιρεϑέντος
Τιγράνην, ὃς ἣν ex γένους ᾿Τρμενίου βασιλικοῦ, εἰς
τὴν βασιλείαν ἔπεμψα. $ ᾿Επαρχείας ἁπάσας, ὅσαι
πέραν τοῦ Πἰϊονίου χόλπου διατείνουσι πρὸς ἄνα-
τολὰς, καὶ Κυρήνην x μείσζονος ὅ) μέρους ὑπὸ βασι-
λέων ᾿κατεσχημένας καὶ ἔμπροσθεν Σικελίαν καὶ Σαρ-
δὼ τος MDC N πολέμῳ δουλικῷ ἀγέλαβον.

»

18 Δποικίας ἐν pim Σικελίᾳ Μακεδονίᾳ ἐν ἑκατέ-

19
20

,

θα τὲ Ἱσπανίᾳ ᾿Αχαίᾳ ᾿Ασίᾳ Συρία Γαλατίᾳ τῆ πε-
oi Νάρβωνα Πισιδίᾳ στρατιωτῶν κατήγαγον. ὃ "dva-

LXXXXIE

1) ser. ἐπηύξησα.

?) '4or&Sov ecci-

dit.

8) ser. μείζονος.

4) ser. χατειλημ-

μένας.

e. 33

c. 94

LXXXXIV LATINA 5,37 — 6,16

» À me gentés Parthórum οἱ Médóru[m per legatos] principes eàrum gen

10

Signa militaria complur(a per] aliós d[u]eés ámi[ssa] devicti[s Aostibw|s re[cipe]rao

Pannoniorwum gentes, qua[s a]nte me principem populi Romaní exercitus nun-

Ad me ex In[d/a regwm legationes saepe missae sunt, mwmquam antea visae

ás, quae vívo me celeberrimae et frequentissimae fuerunt, me[/ís auspicis
deduetas habet.

ex Hispania et [Gallia et a Dalm]ateis. ὃ Parthos trium exercitum /Roman([o-
rum spolia et signa re[ddere] mihi supplicesque amicitiam populi Romaní
petere coegi. ὃ Εα autem. si(gn]a in penetráli, quod e[s]t ín templo Martis Ultoris,
reposui. τ

quam ad[/f, devictas per Ti. [Ne]ronem, qui tum erat privignus et legatus meus, -
imperio populi Romani s[ubie]ei protulique finés Illyrici ad r[ipjam .flüminis
Dan[u]i. Citr[a] quod [Dja[cor]u[mttr]an[s]gressus exercitus meisa[wujsp?cis vicr]us profliga |
tusque [est, et] pos[te« tran]s Dan[u|vium ductus ex[ercitus meju[s|] Da[cor]um
gentes im[peria populi Romani perferre coegit.] |

apud qu[em]q|wam] RB[omanorum dw]|cem. ὃ ^ Nostram am[icitiam petieru
per legat[os] B[a]starn[ae Seythaejque et Sarmatarum q[ui sunt citra flu]men
Tanaim [et] ultrà reg[es, Alba]norumque réx et Hibér[orum et Medorum].

regis Phrati[s filius]; [8] Medorum [Artavasdes; ^ Adiabenorum — A]rtaxa
res $; Britann[orum Dumnobellaupnus] et. Tim...... ; [Sugambr]orum.
Maelo; ὃ Mar[cjomanórum Sueboru[m ..... rus [Ad me rex| Parthorum
Phrates Orod[/s filius filiós suós nepot[esque omnes misi] in ltaliam, mom
bello superátu[s, sed amicitiam nostram per [liberorum] sworum pignora
petens. ὃ — Plürimaeque aliae gentes exper[tae sunt p. R.| fidem me prin-
cipe, quibus anteà cum populo Roman[o mullum extitera]t legationum
et amícitiae [clommercium. ὃ

tium régés pet[/]tós accéperunt Par[thi Vononem regis Phr|àüs filium,
régis Oródis nepótem; ὃ Médí Ar[iobarxanem] regis Artavazdis ἢ-
lium, regis Ariobarzanis nep[otem]. X

consulàtü — sexto — et — septimo, [οἷα «bi civilia ^ exstinxeram
per consénsum (üniversórum [potitus rerum omn|um, rem publicam
ex meà potestáte [8] in senàt[uws populique Romani a]bbitrium — transtulí.
Quó pro merito meó senatu[s consulto Awg. appe]latus sum οἱ laureís

-

15,91 λία δὲ εἴχοσι ὀχτὼ ἀποικίας ἔχει ὑπ᾽ ἐμοῦ κχαταχϑεί-
3) σας, αἵ ἐμοῦ περιόντος πληϑύουσαι ἐτύνχανον.
.29 28 Σημέας στρατιωτικὰς [πλείους ὑπὸ ἄλλων ἡγεμό-
24 γῶν ἀποβεβλημένας [νικῶν vov]c πολεμίους
16,1 ἀπέλαβον ὃ ἐξ Ἱσπανίας καὶ Γαλατίας χαὶ παρὰ
2 “Δαλματῶν. “Πάρϑους τριῶν στρατευμάτων Ῥωμαί-
8 ὧν σχῦλα xci σημέας ἀποδοῦναι ἐμοὶ ἱκέτας τε φι-
4 λίαν δήμου Ῥωμαίων͵ ἀξιῶσαι ἠνάγκασα. [S]. ταύτας
5. δὲ τᾶς σημέας ἕν τῷ "Aoswc τοῦ ᾿Ιμύντορος ναοῦ. ἀ-
6. δύτῳ ἀπεϑέμην.
. 30 τ Παννονίων ἔϑνη, οἷς πρὸ ἐμοῦ ἡγεμόνος στράτευ-
8 u« Ῥωμαίων οὐκ ἤνγισεν, ἡσσηϑέντα ὑπτὸ Τιβερίου
9. Νέρωνος, ὃς τότ᾽ ἐμοῦ ἣν πρόγονος καὶ πρεσβευτής,
10 ἡγεμονίᾳ δήμου. “Ρωμαίων ὑπέταξα [δ] τά τε ᾿Ιλλυρι-
1. χοῦ ὅρια μέχρι Ἴστρου ποταμοῦ προήγαγον" οὗ ἐπει-
1. ταῦε}) ΖΦ“ ἄχων διαβᾶσα πολλὴ δύναμις ἐμοῖς αἰσίοις οἴω-
1 γοῖς χατεχόπη. καὶ ὕστερον μεταχϑὲν τὸ ἐμὸν στρά-
4,,τευμαὰ πέραν Ιστρου τὰ “ἄκων ἔϑνη προστάγματα
5. δήμου Ῥωμαίων ὑπομένειν ἠνάγκασεν.

GRAECA 15,21 — 17,22

291 16 Πρὸς ἐμὲ ἐξ ᾿Ινδίας βασιλέων͵ πρεσβεῖαι πολλάκις ἄπε-

17
18
19
20
21
22

στάλησαν. οὐδέποτε πρὸ τούτου χρόνου ὀφϑεῖσαι. παρὰ
“Ρωμαίων ἡγεμόνι. $ Τὴν ἡμετέραν φιλίαν. ἠξίωσαν
διὰ πρέσβεων $ Bassin xci Σχύϑαι χαὶ Ζαρμα-
τῶν οὐ ἐπιτάδε ὄντες τοῦ Τανάιδος ποταμοῦ καὶ
οἵ πέραν δὲ βασιλεῖς, καὶ ᾿Αλβανῶν δὲ καὶ ᾿Ιβήρων
καὶ Μήδων βασιλεες").

.92 58 Πρὸς ἐμὲ ἱκέται χατέφυγον βασιλεῖς Πάρϑων μὲν

24

« o 10 C i» ὦ 129 "

[us
e

11

Τειριδάτης — xci μετέπειια — Qoecrgc βασιλέως ὃ
Φράτου [|vi0c, M]jóO[ov] δὲ ^4oreo|vecÓ]gc, ᾿4διαβίη-

γῶν [4]οταϊξάρης, Βριτα)ννῶν “Ιομνοελλαῦνος
xci Tww........, Σο]υ[γαμ βοῶν [Μ)]αίλων, αρχο-
μάνων [Σουήβων] ........ ooc. $ [Πρὸὴς ἐμὲ βασιλεις" 3)

Παάρϑων Φραϊατης ᾿Ωρώδο᾽)υ υἱοῖς υἱοὺς [αὑτοῦ] vio-
γούς «s πάντας ἔπεμιψεν εἰς ᾿Ιταλίαν, οὐ πολέμῳ
λειφϑείς, ἀλλὰ τὴν ἡμ[εϊιτέραν φιλίαν ἀξιῶν ἐπὶ τέ-
χγῶν ἐνεχύροις, πλεῖστά τε ἄλλα ἔϑνη πεῖραν ἔλία-
Bev ϑήμου Ῥωμαίων πίστεως ἐπ᾿ ἐμοῦ ἡγεμόνος,
οἷς τὸ πρὶν οὐδεμία ἣν πρὸς δῆμον Ῥωμαίων πῖρε]σ-
Bora» xai φιλίας κοινωνία.

mda 12 leo ἐμοῦ ἔϑνη Πάρϑων καὶ Μήδων διὰ πρέσβεων τῶν

18
14
15
16

παρ᾽ αὐτοῖς πρώτων βασιλεῖς αἰτησάμενον ἔλαβ[ον]
“Πάρϑοι Οὐονώνην βασιλέως Φράτου υἱόν, βασιλίέωϊς
᾿Ὡρώδου υἱωνόν" Μῆδοι ᾿Δριοβαρζάνην βαϊσ)ιλέως
᾿Ιρταβάζου υἱόν, βασιλέως ᾿Τριοβαρζάνϊου υἱω]νόν.

.34 τὴὴὲν ὑπατείᾳ ἕκτη καὶ ἑβδόμη μετὰ τὸ τοὺς ἐνφυ-

18
19
20
21
22

λίους ζβέσαι με πολέμους [χ]ατὰ τὰς εὐχὰς τῶν ἔ-
μῶν πολεῖι Ἰεῶν ἐνχρατὴς γενόμενος πάντων τῶν
πραγμάτων, ix τῆς ἐμῆς ἐξουσίας εἰς τὴν τῆς συν-
κλήτου καὶ τοῦ δήμου τῶν Ῥωμαίων μετήνεγκα
κυριήαν. ἐξ ἧς αἰτίας δόγματι συνκλήτου Σεβαστὸς

LXXXXV

1) ser. ἐπίταδε.

?) ser. βασιλεῖς.

| 8) ser. βασελεὺς.

app. 1

app.2

app.3

app.4

LXXXXVI LATINA 6, 17 — app. 6, 43

28

postés aedium — meárum v[est/fi ^ publice ^ coronaq]ue ^ civíca ^ super
iànuam meam fíxa est [S] [clwpewsque aureu]s in [cjürià Pülià posi-
tus, quem mihi senatum [populumque Romanu]m —dare/ virtutis — cle:
m[entiaje —iustitia[e — pietatis — causa — testatwm|] — est — pe[r — ejius clüpei
inscriptionem. ὃ " Post id tem[pus praestiti | omnibus — dignitate, — potes-
fjatis au[fem — mjihilo . ampliu[s habui quam qui fuerunt mjihi quo
que in ma[gis]tra(tu conlegae.
Tertium dec[/]mum — consulàtu[m — cwm —gerebam, senatus et equ]ester ordo:
populusqiue] Románus üniversus [appellavit me patrem — pjatriae — idque
in vestibul/o ajedium meárum inscriben[dwm esse et ?m curia e]t in foró Aug.
sub quadrig[//s, quae mihi [ex] s. c. pos[/tae sunt, decrevit. Cum scri]psi haee,
annum agebam septuagensu[mnum. sextum].

Summá pecün[/]ae, quam ded[it £m aerarium vel plebei Romanae vel di|mis-
sis militibus: denarium se[xi]e[ns milliens].
Opera fecit nova ὃ aedem Martis, [lovis tonantis et feretri, Apollinis,
divi lüli, 8 Quirini, ὃ Minervae, [lwnonis regmae, lovis Libertatis,
Larum, deum Penátium, [S] luv[entatis, Matris deum, Lupercal, pulvina]r. |
ad circum, [8] cüriam eum ch[aleidíéco, | forum — Augustwm, — basilicam.
Iuliam,- theatrum Marcelli, [S] [p]or[ticus .......... , nemus trans T]iberim.
Caesarum. ὃ |
Refécit Capito[l/wm sacra]sque aedes [nw]m[ero octoginta] duas, thea[f]lrum Pom-
peí, aqu[arum. rivos, vijam. Flamin[iam].
-Empensa, /D.-. .. 85 [n spectjcullag — scaenica οἱ munera| gladiatorum — at--
que athletas οἱ venationes et | nawm]ach[/am] οἱ donata —pe[c]unia a(?)
HE OS OLESTIE MER εμσσι SRI E [fer]rae motu ὃ incendioque. consum-
pts] a[ut viritàm| a[micis senat]oribusque, | quórum — census explévit,
in[n]umera[bil?]s. S |

. 99

pp. 1

app. 2

m
-1

,

m
oo

(2 0e
"- C2

oo - cO OU um loo

GRAECA, 17, 28 — app. 19, 11

προοηγορεϊύϑην καὶ δάφναις δημοσίᾳ τὰ πρόπυ-
λ[« μου ἐστέφϑ]η, ὅ τὲ δρύινος στέφανος ὁ διδόμενος
ἐπὶ σωτηρία τῶν πολειτῶν ὑπτεραϊν]ω τοῦ πυλῶ-
γος τῆς ἐμῆς οἰκίας ἀνετέϑη, $ ὁπίλιον τε χρυ-
σοῦν ἐν τῷ βο[υ]λευτηρίῳ ἀνατεϑ[ὲν ὑπό τε τῆς
συνχλήτου καὶ τοῦ δήμου τῶν “Ρωϊμα]ϊίων διὰ τῆς
ἐπιγραφῆς ἀρετὴν χαὶ ἐπείχειαν") καϊὶ δ)ικανοσύνην
χαὶ εὐσέβειαν ἐμοὶ μαρτυρεῖ. $ ᾿ξιώμ[α]τι [8] πάντων
διήνεγκα, [S] ἐξουσίας δὲ οὐδέν τι πλεῖον ἔσχον
τῶν συναρξάντων μοι.

9 Τρισκαιδεκάτην ὑπατείαν ἄγοντός uov ἥ τὲ σύν-

10

χλήτος καὶ τὸ ἱππικὸν τάγμα ὃ τε σύνπας δῆμος τῶν.

Ῥωμαίων 70061, γόρευσέ με χεατέρα πατρίδος χαὶ τοῦτο
ἐπὶ τοῦ προπύλου τῆς οἰκίας μου χαὶ. ἐν τῷ βουλευτη-
ρίῳ καὶ £v τῇ ἀγορᾷ τῇ Σεβαστῆ ὑπὸ τῷ ἄρματι, 0 μοι
δόγματι συγχλήτου ἀνετέϑη, ἐπιγραφῆναι δινηφίσα-
vo. [S] Ὅτε ἔγραφον ταῦτα, ἦγον ἔτος ἑβδομηκοστὸν
ἕχτον. ὃ

T Συνκεφαλαίωσις [S] ἠριϑμημένου χρήματος εἰς τὸ αἰἱρά-

οιον ἢ εἰς τὸν δῆμον τὸν Bw μα ων ἢ εἰς τοὺς ἀπολε-
“λυμένους στρατιώτας [8]: ὃξ “μυριάδες μυριάδων. ὃ
Ἔργα καινὰ ἐγένετο ὑπ᾽ αὐτοῦ ναοὶ μὲν Losoc, Ζιὸς
βοοντησίου χαὶ τροπαιοφόρου, Πανός, ᾿ἰπόλλω-
voc, [8] ϑεοῦ Ιουλίου, Κυρείνου, 5] «[ϑη)νᾶς, [S] Ἥρας βασιλί-
δος, [S] “τὸς Ελευϑερίου, [S] ἡρώων, ϑεῶν π]ατρίων ἰδ S], Νε-
ότητος, [S] Πητρὸς ϑεῶν, [S] β[ουλευτήριον) σὺν χαλκι-
δικῶ, [S Ἰάγορᾷ Σεβαστῇ' ?) [S ji ϑέατρον Διαρκέλλου, [S] βία]σι-
λικὴ "ovA(a, [δ] ἄλσος Καισάρων, [8] στοαὶ sv] Παλατί ἴω,
στοὰ ἐν ἱπποδρόμῳ (λαμινίῳ. $ ᾿Επεσχευάασϑίη τὸ Ka]-
σειτώλιον, [S] ναοὶ ὀγδοήκοντα δύο, [S] ϑέϊατ]οον Π|ὁμ]-
πηίου, [8] ὁδὸς Φλαμινία, [ξ Ἰἀγωγοὶ détov. [- 4en)&vea δὲ
εἰς ϑέας x«i μονομάχους καὶ ἀϑλητὰς καὶ γναυμα-
χίαν χαὶ ϑηρομαχίαν δωρεαί [τ] ἀποικίαις πόλεσιν
ἐν Ιταλίᾳ, πόλεσιν ἐν ἐπαρχείαις [S ] σεισμῷ za[i] ἐνπυ-
ρισμοῖς πεπονηκυίαις ἢ xcv ἄνδρα φίλοις καὶ συν-
χλητιχοῖς, ὧν τὰς τειμήσεις προσεξεπλήρωσεν: ἂ-
σεειρον πλῆϑος.

LXXXXVII

1) scr. ἐπιείχειαν.

3) δου: ἀγορὰ Σε-
βαστή.

RES GESTAE DIVI AVGVSTI

QVIBVS ORBEM TERRARVM IMPERIO POPVLI ROMANI SVBIECIT

ET IMPENSAE

QVAS IN REM PUBLICAM POPVLVMQVE ROMANVM FECIT.

CVM. COMMENTARIO.

Capita quae feci, sunt ipsius archetypi tam Latini quam Graeci; numeros adieci
ego.

Cursivis lilleris in Augusti libello eepressa quae evtra formae quadratae parentheses
inveniuntur, ea in ectypo guypsaceo noslro non cernuntur, sed deprehensa sunt in
lapide ab iis qui ipsum viderunt; intra parentheses eas posita sunt deperditorum
supplementa.

ὃ nota significat comma in ipso lapide indicatum nota 7 vel 2.

[S] nota significat simile comma signifieatum interstitio.

Apices ubi adscripti sunt vocalibus aezou, super AEOV in ipso lapide cernuntur
similiter, vocalis autem I cernitur supra lineam producta.

LAT. 1 Rérum gestarum díví Augusti, quibus orbem terra[rum] imperio

2 populi Rom(ani) | subiécit, $ et inpensarum, quas in rem publi-

3 cam populumque Ro[ma]num fecit, incísarum | in duabus aheneís
pílís, quae su[n]| Romae positae, exemplar sub[zjectum.

GR. ΜΜεϑηρμηνευμέναν ὑπεγράφησαν πράξεις τε x«i δωρεαὶ Σε-
βαστοῦ ϑεοῦ, ἃς ἀπέλιτεεν ἐπὶ Ρώμης ἐνχεχαραγμένας χαλ-
καῖς στήλαις δυσί.

Inscriptio supra scripta in Latino exemplo continuatur super tres primas
paginas, in Graeco super paginas primas decem et septem; reliquae paginae
Latinae tres et Graecae duae superscriptionem nullam habent. Graeca nunc
primum integra editur; antea suppleveramus (z«z]éAuzrev.

Testibus Suetonio (Aug. 101. Tib. 253) et Dione (56, 33) una cum testa-
mento suo Augustus deposuit apud virgines Vestales tria volumina aeque
signata, quae post obitum eius in senatum adlata ibique aperta et a nepote
Druso recitata sunt. Horum trium voluminum uno mandata de funere suo
comprehendit, altero edidit breviarium totius imperij (cf. Tacitus ann. 1, 11;
Dio 53, 30), tertio zndicem rerum a se gestarum, quem vellet incidi in. aheneis
tabulis, quae ante mausoleumn statuerentur, ut alt Suetonius, vel secundum
Dionem τὰ ἔργα ἃ ἔπραξε πάντα, ἃ χαὶ ec χαλχᾶς στήλας πρὸς τῷ moo
αὑτοῦ σταϑείσας ἀναγραφῆναι ἐκέλευσε. Apparet Suetonium ipsam com-
mentari insceriptionein in mente habuisse, cum haec scripsit, Dionem autem
pendere a Suetonio, quocum ad verbum fere conveniunt quae habet de tribus
libellis, cum quae de quarto quem ait affert perturbata omnino aliunde attexuerit.
Et de locis quidem, in quibus indicis huius exemplaria proposita sunt, cum
supra dictum sit, superest ut videamus, quo tempore Augustus eum con-
scripserit. Quem quamquam partem quodammodo testamenti sui esse voluit
scripti Suetonio teste die 3 Apr. a. 766, tamen non eodem tempore sive
fecit sive perfecit, sed sub ipsum demum mortis diem, qui fuit 19 Aug.
767. Nam primum in fine (6, 27) adnotat haec scripsisse se annum aetatis
agentem septuagesimum sextum, qui annus coepit die 23 Sept. 766. Deinde
lusti tertii mentionem facit (2, 9) conditi ut ipse ait a. 767, ut addit Suetonius
(Aug. 97; cf. Dio 56, 29) centesimo fere ante mortem August die, id est

1

9 L 1—3

c. Mai. 11. Is enim ait prodigium centum dies eum victurum esse signi-
ficans sub idem tempus evenisse quo lustrum conderet. Denique in loco 1, 30
lacero quidem, sed ubi certa septenarii numeri vestigia in Graecis supersunt,
agere se dicit haec scribentem tribuniciam potestatem trigesimam septimam,
quae coepit die 27 lun. a. 767. — Videtur igitur conscriptus esse libellus aestate
a. 767, ante quam Augustus extremo itinere in Campaniam se conferret; nam
cum apud virgines Vestales depositus sit una cum testamento, Romae potius
eum dictavit Augustus quam in itinere illo. At si recte se habent quae
infra observavi ad cap. xv, Augustus hunc indicem confecit multo ante, scilicet
c. ἃ. 750, ea vero quae posterioris aetatis sunt, supplementi loco postea ad-
didit; et vere ea quamquam multa et varia omnia ita comparata sunt, ut se-
cunda recensione adici potuerint. Quamquam recte fortasse Bergkius p. 4 tur-
batum illius capitis ordinem revocare maluit ad memoriae lapsum ab Augusto
mox emendatum imperfecte, nec multum illi meae coniecturae tribuendum est.
Ei Hirschfeldius p. 264 non magis adsensus alteram substituit, post. tempus
adiecta esse capita duo extrema xxxiv et xxxv, quippe quae liberius versa sint
quam reliqua, quod tamen ita esse mihi nequaquam probavit. — Inscriptio
haec quamquam non est auctoris, cum Suetonius eam norit, in archetypo in
urbe proposito adfuerit necesse est; venit igitur a Tiberio aut certe ab eo,
cui Tiberius de ea re mandarat, hac scilicet forma concepta: res gestae divi
Augusti, quibus orbem terrarwm imperio populi Romani subiecit, et impensae,
quas in rem publicam populumque Romanum fecit; nam reliqua apertum est
in provincia demum accessisse, et recte monuit Zumptius ineleganter dici res
gestas et impensas incisas. Scilicet ut supra demonstravimus, inscriptio ita ut
legitur descripta est ex litteris, quibus adiunctum Augusti commentarium Latine
et Graece legatus Galatiae ad provinciae suae civitates misit.

|

COXDVTUE

LAT. 1,1 Annós undéviginti natus exercitum priváto consilio et privatà
2 impensáà | comparávi, [8] per quem rem publicam [do]minatione
3 factionis oppressam | in libertàtem vindicá[v!].

GR. 1, 12 Ἐτῶν δεχαεϊν]νέα ὧν τὸ στράτευμα ἐμῆ γνώμη καὶ | ἐμοῖς
3 ἀνϊαληώμασιν ἡτοίμασα], δι᾽ οὗ τὰ κοινὰ πράγματα [ἔκ
4 τῆϊς τῶ]ν συνοϊμοσαμένων δουλήας | [ἡλευ]ϑέϊοωσαϊ.

2 dominatione propositum a Gronovio lapis confirmat.

Undevicesimum annum Caesar explevit die 29 Sept. a. 710, quo ipso
tempore, scilicet mense Octobri, exercitum parare coepit. Ex Puteolano Cicero
ad Att. 16, S, 1: kalendis (Novembribus), inquit, litterae mihi ab Octaviano ;
magna molitur; veteranos, quiqui Casilini οἱ Calatiae sunt, perduxit ad suam
sententiam. Cf. Drumannus 1, 215. Privato consilio privataque impensa eum

IL3—5 9

milites conscripsisse cum alii praedicant tum Cicero in oratione his de rebus
in senatü habita Phil. 3, 2, 3: C. Caesar adulescens ..... mec postulantibus
nec cogitantibus ... nobis .. exercitum ... comparavit patrimoniumque suum
effudit et $ 5: qua peste privato consilio rem publicam Caesar liberavit. Dru-
mann 1, 214. — Hunc commentarii locum in mente habuisse videtur Vel-
leius 2, 61: torpebat oppressa dominatione Antonii civitas ...., cum C. Caesar
undepicensimum annum ingressus ..... privato consilio maiorem senatu pro re
publica. animum habuit primumque α Calatia, mox a Casilino veteranos excivit
paternos; sed non recte Velleius accepit quod scribit Augustus ea se fecisse
undeviginti annos natum. — Libertatem populi Romani vindicatam esse bello
Mutinensi et Philippensi ut hic princeps significat, ita etiam post bellum Actia-
cum in nummis celebratur tamquam libertatis p. R. vindex (Eckhel 6, 83).

LAT. 1, 34 [Ob quae senjatus decretís honor[/f]eís in | ordinem suum m[e
5 adlegit C. Pansa A. Hirti]o consulibu[s, cjon[sula] rem locum [simul
dans sententiae ferendae, et im]perium mihi dedit. [S] |
cR. 1, 45 ['Eq' o]ic ἡ σύνκλητος ἐπιαινέσασά | (ue V/mgícueci] προσκατ-
ὃ ἔλεξε vij βουλῆ Γαΐῳ lHevc]e | [4920 “Ιρτίῳ v]n[a]ro[u]c,
1 ἐν τῆ τάξει τῶν ὑπαι[ικῶ]ν | [ἅμα τὸ συμβουλεύειν δοῦσα,
ῥάβδουϊς)] τ’ ἐμοὶ ἔδωκεν. |
Antea proposueramus ego consularem locum [mihi tribuens eodemque tempore
implriwm mihi dedit, Kirchhoffius ἐν τῇ τάξει --- δοῦσα" [y δὲ αὐτὴ
ἔγωοι ἐδίωχεν ἀρχήν]. Bergkius retentis reliquis in Latinis pro eodemque tem-
pore substituit neque ita multo post, in Graecis χαὶ αὐτίκα pro ἡ δὲ αὐτὴ, cogi-
tans de fascibus a Caesare sumptis Spoletii a. 711 die lan. 7, perverse, ut
recte observavit Hirschfeldius p. 253, cum hic agatur de die imperii in. urbe
decreti. Domaszewskius apud Hirschfeldium 1. c. quod commendavit [e£ extra-
ordinarium imp]erium mihi dedit et ἔξω τῶν νόμων ἐμοὶ, eo laborat quod
eiusmodi imperii determinationem veram magis quam civilem vix credibile est
senem Augustum enuntiavisse. lam Graeca ex ipso lapide expleta sunt, Latinis
autem insertum quod vere deerat τὸ συμβουλεύειν. Praeterea ἅμα adscivi
commendatum a Wilamowitzio.

Res notae sunt. Cum k. lan. a. 711 Cicero (Phil. 5, 17, 46) hoc tantum
suasisset senatui placere C. Caesarem C. f. pontificem pro praetore senatorem esse
sententiamque loco praetorio dicere, postero die senatus decrevit, ut. referretur
inter quaestorios (Dio 46, 29. 41) itaque senator esset (Livius ep. 118), simul
ornamenta consularia acciperet (Livius l. c.; Dio 1. c., errore id decretum esse
scribens post proelium Mutinense) et propterea sententiam diceret loco consu-
lari (Appian. b. c. 3, 51 γνώμην αὐτὸν ἐσφέρειν ἐν τοῖς ὑπατικοῖς. Liv. 118).
Egi de his decretis (duo enim fuisse, alterum factum de loco senatorio, alterum
de ornamentis consularibus ex ipso indice apparet) S/aatsrecht 1 p. 442. 449.

1*

4 IL 6—9

Deinde non recte Zumptius rem publicam fecit Caesari imperium dantem,
quasi hoc Latinum esset nec tam toto rerum ordine quam disertis testimoniis
(Cic. Phil. 11, 8, 20: C. Caesari .. fasces senatus dedit. "Tac. ann. 1, 10.
Liv. ep. 118) constaret rem peractam esse in senatu.

LAT. 1,6 Rés publica n[e quid detrimenti caperet, me] pro praetore simul
: cum | consulibus pro[videre iussit].
cn. 1, $9 [Περ]ὶ τὰ δημόσια πράγματα μή τι βλαβῆ, ἐμοὶ μεϊτὰ τῶν
i0 ὑπάτων προνοεῖν ἐπέτρεψεν ἀντὶ στρατηγοῖτ] | . . . ..
In Graecis principio v. 8 sic est ///1rA, ut duabus litteris spatium non
satis expleatur, neque ef vocabulum, quod Latinis inseruit Bergkius, in
extremo v. 5 lapis recte admittit. Verum vidit Kaibelius pro x«i τὰ pro-
ponens περὶ τὰ. — Deinde quod posuerunt antiqui cwm consulibus lrtio et
Pansa] explosum est prolata versione Graeca; sme .. providere iussit debetur
Bergkio. — Idem in Graecis pro συμβῇ Kirchhoffii ex vestigiis traditis recte
enucleavit βλαβῆ. — In fine quod cernitur v. 10 incipiente ///////7A/MOz,
supplemento [ὁ δ]ὲ 0[g]uoc, quod Latina flagitant, imperfecte expletur; Bergkius
quod proposuit ὁμοίως δὲ ὁ δῆμος ut spatio aptum est, ita nec Latinis recte
respondet et vestigio litterae primae superstitis excluditur. Potest fuisse quod
excogitaverunt Domaszewskius et Kaibelius στρατηγοῦ | ὄντι ὃ δ]ὲ O[7]uoc.
Decretum hoc eodem tempore factum est atque praecedentia. App. 3, 51:
ἐψηφίσαντο ... τοῖς ὑπάτοις Tovío καὶ Πάνσᾳ Καίσαρα συστρατηγεῖν
ov νῦν ἔχεν στρατοῦ. Vell. 2, 61: ewm senatus pro praetore una cum con-
sulibus designatis Hirtio et Pansa bellum cum. Antonio gerere iussit. Drumann 1, 239.

LAT. 1,7 8 [Populus] autem eódem anno mé | consulem, cum [cos. wterque
» bello ceci|disset, et trium virum reí publi|cae constituend(ae creavit.] |
cR. 1, 0 11 [Ὁ δ]ὲ δῆμος vo αὐτῷ ἐνιαυτῷ, ἀμφοτέρων | [τῶν ὑπά-
12 τῶν πολέμῳ πεπτωχ)]όϊτ]ίων, ἐμὲ ὕπαϊτον ἀπέδειξ)]εν xci
13 τὴν τῶν τριῶν ἀνδρῶν ἔχοντα ἀρχὴν ἐπὶ τῇ καταστάσει

14 τῶν δημοσίων πραΪγμάτων]) ε[σ]ατ[ο].
In Latinis propter spatii angustias necesse est fuerit cos. non perscriptum.
In fine quod proposueram constituend|ae in. quinquennium creavit] (quod Berg-
kius mutavit in designavit imperite; tresviri enim non designati sunt, sed
extemplo inierunt) deceptus Graecis male lectis, id supplementum spatio con-
trarium est capaci litterarum ad summum xv; possunt pauciores fuisse,

cum versus hic non sit perseriptus. — v. 11 τῷ ante σσολέμῳ delevi scripsi-
que v. 13 ἀρχὴν pro ἐξουσίαν propter spatii angustias. — v. 14 510 est:

199

/|||/E (vel fortasse B) //A7/ (sequitur spatium vacuum)
ut appareat supplementum olim propositum γμάτων ἐς πενταἑξτηρίδα et

I 10—15 5

spatium excedere et vestigiis scripturae veris contrarium esse. [n fine quod
posuimus εὕσατο debetur Kaibelio; addit is χατέστησεν vocabulum ab inter-
prete evitatum esse propter χαταστάσει quod ire

Caesar consul creatus est a. 711 die Aug. 19, triumvirum r. p. c. lege

Titia eodem anno die Nov. 27. Cum postea (Gr. 4, 1) scribat triumviratum
eum gessisse se decem annis s continuis, per alterum quinquennium eam potesta-
tem continuasse se nulla lege rogata (Staatsrecht 2 p. 697) ipso silentio suo

confirmat.

CATNVPSTE

LAT. 1, 10. Quí parentem meum [nterfecer]un(f, 6018. in exilium expulí iudi-
it ciis legitimis ultus eórum [fa]ein[us, e]t postea bellum inferentís

12 reí publicae | víei b[is a]cie.
GR. 1, 15 16 [Τοὺς τὸν πατέρα μου xoropovevlajav e [αἸς ἐξώρισα κρίσεσιν
iv ἐνδίκους τειμωῖρ Ἰησάμεϊν]ος αὐτῶν τὸ | [ἀσέβημα κ]αὶ Pid
i18 ταῦτα αὐτοὺς πόλεμον ἐϊπιφέροντας vij παἸι[ο]έδι δὶς ἐνεί-

χησα παρατάξει. |

Lat. 10 eos solum reliquiis (ex ὁ littera apex superest) et spatio aptum est;
omnes, quod commendavit Franzius, spatium excedit. — 11 facinus, non scelus
dedi ad vestigia marmoris, in quo post id vocabulum spatium duarum fere

litterarum videtur vacuum remansisse. — 12 //s acie requiritur, ubi scripse-
ram acie bis ego, im acie bis Bergkius. — Graec. 15 cum ante ἐξώρνσα cerna-
tur »//T/Z, vestigiis his agnitis proposuimus χαταφογνεύσαντας. — 16 [ἐνδί-

xoc, non [ἐννόμ]οις in lapide fuisse intellectum est deprehensa x littera. —
17 ἀσέβημα Bergkius, ἀδίκημα Kirchhoffius; lapis admittit utrumque.

Res item notae sunt. Scilicet lege Pedia a. 711 quaestio constituta est extra-
ordinaria in eos, quorum opera Caesar dictator interfectus esset, coniuratisque
singulis mox ea lege accusatis, cum exilii causa solum vertisse viderentur,
aqua et igni interdictum (Liv. epit. 120. Vell. 2, 69. Suet. Aug. 10. App. 3,
95 al. Drumann 1, 535). Bellum autem Philippense a. 712 transactum esse
duplici proelio praeter alios permultos Suetonius (Aug. 13) tradit. Quod priore
pugna Antonius solus vicit, Caesar castris exutus fugit, non obstat, quominus
in commentario talia de se praedicarit.

CAPVT III
LAT. 1, 13 [B]ella terra et mari c[?vilia exter]naque tóto in orbe terrarum
14 s[uscepi] | victorque omnibus [superstitib]us civibus pepercí.

i5 ὃ Exte[rmas] | gentés, quibus tüto [ignosci por]u(t, co]nserváre
quam excidere m(alui]. |

6 IL 18—15

cR. 1, 19 20 [Πολέμους καὶ κατὰ γῆν] καὶ κατὰ ϑάλασσαν ἐμφυλίους καὶ
41 ξξωτικοὺς] ἐν ὅλῃ τῆ οἰκουμένῃ πολλοὺς ἀνεδεξάμην, νευκ]ήσας
2) τὲ πάντων ἐφεισάμην | [τῶν περιόντων ττολειτῶν. «]& ἔϑνη, οἷς
a3 ἀσφαλὲς ἣν συν [γνώμην ἔχειν, ἔσωσα μ]ἄλ[λον)] ἢ ἐξέκοιμα. ὃ
Lat. 13 cum exemplaria alia ad arma ducerent, alia ad bella, marmor docuit
hoc verum esse. — Terra ef mari item solum vestigiis certis aptum est, neque
de (erra marique cogitari debet neque admitti cum Cossonio terrae marique,
quod praeterea contra leges sermonis peccat. — Deinde s[uscep?] dedi spatio
aptum, obsecutus Hirschfeldio p. 254; sustinui] ego antea, s[edavi] Bergkius. — 14
inter omnibus et civibus quid fuerit quaeritur. Pertinet huc praesertim Vel-
leius 2, 86: victoria (Actiaca) fuit clementissima nec. quisquam interemptus est;
paucissimi [eiecti] et. hi qui deprecari quidem pro se mom sustinerent, quae recte
sic videtur constituisse Kreyssigius, cum a codice absit vocabulum eiecti. Nam
de victoria Actiaca certe vel maxime hoc loco cogitavit Augustus, nec tam in
hoc loco explicando quaerendum est, quid fecerit Augustus (quem multos
occidisse constat non solum post pugnam Philippensem, v. Drumannum 1, 980,
sed etiam post Actiacam, v. Dionem 51, 2 et Drumannum 1, 485) quam quid
de se perhiberi voluerit. Ob eandem clementiae speciem quarto post victoriam
Actiacam anno u. c. 727 Augusto corona querna civica decreta est civibus
servateis, ut aiunt nummi (vide infra 6, 14 ibique adnotata). Denique cum mox
Augustus scribat non omnibus externarum gentium captivis se pepercisse, quid
restat nisi de civibus pleniorem adseverationem ut recipiamus? [taque nullo
modo ferri potest quod proposuit Chishullus eumque secutus Zumptius suppli-
cibus eademque sententia deprecantibus Bergkius, veniam petentibus Virschfeldius;
ita enim Augustus hoc dicit interfecisse se quicumque ex devictis mortem non
deprecati sint. Longe rectius procedit quod Gronovius posuit superstitibus
vel etiam superviventibus; nam spatium capax est litterarum xmur — Neque
concedemus Bergkio Gronovianum supplementum prorsus otiosum esse, vic-
torem enim in mortuos cives saevientem ferri non posse; quasi hoc signi-
ficarit Augustus se caesorum cadaveribus abstinuisse, non omnibus se pepercisse
quibus ut parcere posset bellorum vices permisissent. Certum tamen me id
quidem supplementum dicendum est, cum' praesertim propter spatia nec
Latina nec Graeca plane satisfaciant. — 14 fin. hiatus capit litteras ὁ. vim;
sed in versu extremo spatium potest vacuum mansisse. — 15 ignosci
polwit scripsi; ignosci licuit Bergkius, parcere potwi ego antea. — In Graecis
v. 20 ἐξωτιχούς Bergk, ὀϑνείους Kirchhoff. — 19 fin. 20 in. πολ[λοὺς]
iam scripsi cum Bergkio, quamquam obstat quod simile vocabulum a Latinis
abest; πολέμων antea posueram hiatus aliquo modo explendi causa. — 22 τῶν
σιεριόντων σπτολειτῶν Kaibel proposuit vel etiam, cum id supplementem
spatium paullo excedat (deficiunt enim v. 22 priore litterae c. XIX) re» 7t&Qu—
λειφϑέντων omisso civibus vocabulo; ζώντων Kirchhoffius. — Deinde scriptum
fuisse τὰ ἔϑγη, non τὰ δ᾽ ἔϑνη lapis docuit.

I 16—19 1

LAT. 1, 16. Millia civium Róma[norum adacta| sacràmento meo fuerunt cir-
11 citer [quingen]ta. $ Ex quibus dedü[z? ?m colomjàs aut remísi
18 in municipia sua stipen[dis emerijtüs millia aliquant[wm. plura
19 qujam trecenta et iis omnibus agrós a [me emptos] | aut pecuniam
pró p[raedüis a] me dedí. ὃ

GR. 1, 23 2, 1 υριάδες || Ῥωμαίων στρατ[εὐἸσίασ]αν ὑπὸ τὸϊν ὅρκον τὸν
2 ἐμὸν | ἐγένοντ[0] ἐνγὺς π[εντήκ]οϊντ]α " [ἐϊξ ὧν κατή[γ]αγον
3 εἷς | ταῖς] ἀπο[ιϊκίας ἢ αἰπέπεμψα sig τὰς] ἰδίαϊς πόλεις]

4 éx|[Avopérvovc] .. . .
Lat. 16 spatium quod intercedit inter Roma et sacramento decem elemen-
Lorum capax obstat supplemento Roma[norum in] sacramento, nec puto Latine
recte dici zm sacramento esse; adactorum me scribamus, spatium vetat. In
Graecis 2, 1 quod cernitur zTrPAT//-^//Ar, ut ante αἱ duae litterae defi-
ciant eaeque angustae, ad supplementum duxit supra propositum. — Numeri
militum qui in Augusti verba iurarint (quibus non comprehendendos esse,
qui post victorias Philippensem Siculam Actiacam Caesari se tradiderunt,
moneo contra Zumptium) in exemplo Latino non superest nisi extrema
pars .......|TA, mec numerus litterarum quae desunt sex septemve
certo definiri potest, cum in extremis versibus paullum variet. — Sed
Graeca versio iam rem decidit, nam ibi est fuitve ἐνγὺς πίεντήκχ]οϊντ]α,
neque alium numerum ullum vestigiorum hiatuumque ratio admittit. Verum
igitur Gronovius adsecutus est quamquam divinando magis quam ratioci-
nando, et quod in editione priore dixi eum numerum aliqua probabilitate
commendari, in eo me non erravisse iam lapis confirmat. Nimirum trecenta
milia militum ab Augusto honestam missionem acceperunt, «quorum ad
a. 725 milia cxx in colonias deductos esse colligitur ex loco 3, 19?), reliqua
milia circiter cLxxx per annos qui sequebantur quadraginta duos miserit
necesse est. Fuerunt autem Augusto moriente sub signis civium Romanorum
circiter centum quinquaginta milia, cum Tiberius a. p. Chr. 23 haberet legiones
viginti quinque (Tac. ann. 4, 5) totidemque videatur reliquisse Augustus (vide infra
ad 3, 35), quibus addendi sunt milites praetoriani et urbaniciani. Ita qui in bello
ceciderunt vel certe in militia diem obierunt cum missis ignominiae causa fiunt
milia circiter quinquaginta non improbabiliter. Bergkium, qui haec improbans
sescenta commendavit et ἐγγύς που ἑξήκοντα, iam missum faciemus. —

1) Contendit quidem Bergkius p. 85 hic intellegi non tantum veteranos, sed etiam
alios cives coloniis militaribus adsceriptos, et verum est inter colonos ab Augusto deductos
certe in provinciis etiam fuisse cives agris Italicis militum causa confiscatis privatos
(v. ad 5, 35); quamquam hos probabile est ad universum numerum colonorum ab Augusto
deductorum relatos tam paucos fuisse, ut vix in ceasum venirent. Sed quod maximum est,
eum agatur illo loco de triumphali congiario in coloniis diviso, extra dubium est id vete-
ranis Augusti solis concessum esse, nequaquam autem civibus siqui erant cum iis deductis
non propter honestam missionem, non magis quam veteranis Antonianis.

8 I 16—19

v. 17 stipen[dis emeri]is scripsi collato loco 3, 30 pro supplemento male facto
priorum stipen[dWs solw]üs. — v. 18 aliquantum plura potius fuit quam ali-
quanto plus propter hiatus ambitum, cf. 3, 21: lli» paulo plura quam
ducenta. — |n iis quae sequuntur Graeca non iuvant tota fere pessumdata
sprevimusque commenta de his Bergkii abhorrentia etiam a vera lectione pau-
carum quarum umbrae cernuntur litterarum. Idem Latinorum supplementa
commendavit haec agros. a[dsignavi] απ! pecuniam pro p|raemis militjae dedi,
non recte. Nam primum in lapide v. 19 post hiatum cum cernatur sic fere
(/AAE, id est litterae 1 vestigium. et spatium angustum vacuum, pro quibus
tamen etiam A videtur posse fuisse, deinde w potius quam τὰ, denique Ε
cera, magis ad AME quam ad rTrAE sese accommodant. Deinde spatium
quod vacat inter PROP et ^^AE novem vel ad summum decem elemen-
torum supplementum quod est PRAEMIS MiLIT mon capit. Porro inanius
additamentum quam pecuniam ita post stipendia emerita numeratam dari
pro praemiis militiae vix opinor poterit excogitari. Denique quod Bergkius
scribit Augustum non privatis opibus agros emisse aut pecuniam sua
impensa militibus qui stipendia emeruissent persolvisse, hoc enim esse a se
dare, velut apud Suetonium Aug. 40 legatur: fribulibus suis die comitiorum,
ne quid a quoquam candidato desiderarent, singula milim mummwm a se
dividebat, sententiam supplementi mei recte adsecutus est (ipse laudaveram
locum Trinummi Plautinae 182 «a me argentum dedi, composuitque alia
complura exempla locutionum dare ab illo, solvere ab illo, legare ab illo Han-
dius in Tursellino 1 p. 16), hoc ignoravit, quod qui in haee studia inquirit
ignorare non debuit, quidquid ex fisco penditur licet ex publica causa, vere
ex patrimonio principis proficisci. Ea de re data opera exposui in iure
- publico Romano vol. 2 p. 957 seq., et hodie ni fallor ne philologis quidem
ignota est, iis scilicet exceptis, qui a iurisconsultis discere aut nequeunt aut
nolunt. Neque quiequam magis perversum Bergkius posuit quam quae p. 85 seq.
leguntur de impensis ab Augusto factis aliis ex fisco, aliis ex patrimonio, et
verba nobis dat, ubi Augustus ait 2, 34 sua pecunia iuvisse se aerarium, fiscum
significari statuens, ubi idem scribit vel certe scripsisse putabatur ὁ, 41 se ex
suis opibus frumentum coemisse, significari patrimonium et id genus alia, quae
referre supersedeo. — Hic quid fuerit, index ipse luculenter ostendit capite xvt
(3, 22—33), ubi eaedem numerationes redeunt similiter biperüitae: scilicet agit
ibi Augustus primum de pecunia soluta sua liberalitate pro agris, quos militibus
in colonias deductis adsignarit, qui sunt huius loci agri ab ipso empti; deinde
de praemiis numeratis militibus in municipia sua remissis, quae est huius loci
pecunia a Caesare data. Unde item intellegitur verba deduxi in colonias proprie
pertinere ad agros datos, quae sequuntur remisi in municipia sua proprie ad
pecuniam datam. Haec igitur cum accurate et plene conveniant, simul inde
intellegitur ne ab hoc quidem capite abesse posse id in quo tota res vertitur
praemia haec militibus imperatorem de suo numeravisse, itaque non hoc de

I, 19 20 9

se praedicare, quod praedicat Augustus enervatus Bergkii, agros se adsigna-
visse, id quod fecerant multi, sed agros adsignavisse a se emptos, id quod
ipse fecit primus; similiter non praemia se solvisse militibus, quae communis
erat laus imperatorum omnium, sed solvisse de patrimonio privato. Praeterea
supplementum quod est pro praediis eo nomine aptum est, quod Dio 54, 25
ad a. 741 sic scribit: διέταξε τά vs ἔτη ὅσα οὗ πολῖται στρατεύσοιντο
χαὶ τὰ χρήματα ὅσα παυσάμενοι τῆς στρατείας ἀντὶ τῆς χώρας ἣν ἀεί
ποτε ἤτουν Aqwowro (cf. Suetonius Aug. 49: quidquid ubique militum. esset,
ad certam stipendiorum praemiorumque formulam. adstrinzit); nam cum inde
appareat post agrorum adsignationem veteranis factam a. 740 Augustum
statuisse, ut in futurum pro agris pecunia veteranis daretur, recte id ipsum
hoc loco significari potuit. Itaque ut minime contendo ipsa principis verba
sic recuperata esse, et ne vestigia quidem scripturae ita expedire potuimus,
ut plane nobis satisfaceremus, sententiam recte me adsecutum esse puto neque
antiqua supplementa mutavi, quamquam hiatum ante me novem litterarum
capacem octo solis explevi.

LAT. 1, 19 20. Naves Οὐρὶ sescen[/as praeter] | eàs, si quae minóre[s quam trirjemes
fuerunt. ὃ |
GR. 2, τ 8. vestigia dubia non attigi.

Supplementa retinui talia fere, qualia dederam in editione priore dederantque
ante me alii; Bergkius quod proposuit: sescentas fere: eas, si quae minores
quam biremes fuerunt, adlevavi et ad sententiam ineptum est (nam debuit
imperator naves captas numerans aliquo modo Iyntres excludere, sicut Dio 51, 1
scribit eum triremes maioresque naves ad Actium captas Apollini dedicavisse,
nullo modo autem ad hanc victoriarum memoriam adiungere narrationem de
navibus captivis nescio quo modo amrplificatis) et eo nititur, quod commatis
notam spatiumque vacuum ἃ Perroto recte significata Bergkius temere addu-
bitavit.

Sex. Pompeius naves amisit ad Mylas xxx (Appian. 5, 108), ad Naulochum
cum trecentis pugnavisset (Appian. l. c. c. 115), septendecim exceptis omnes,
ex quibus xxviu mersae sunt, reliquae aut crematae aut captae; M. Antonii
ad Actium captas esse naves ccc auctor est ipse Augustus (apud Plutarch.
Anton. 68). Praeter quae proelia cum pugnas navales magni momenti Augustus
commiserit nullas, ratio convenit, siquidem scribit in universum cepisse se
naves triremes vel triremibus maiores sescentas?).

1) Fragmentum inventum Athenis ( 1. L. III, 6101, quod dubitans ad Agrippam
revocavi, adseribere visum est, quamquam vix inde proficimus: [quod .... nave]s hostium
depresse[rit vel | ceperit] ... CXIIX, bello maritu[mo] ..... |... [ultjuma ad. imperium
a|diecerit] .. | .. .. secundum pontem] .... | .. .. (qu]ei est ad flum[en] .... | .... marit ....

10 I, 21

CAPVT IV

LAT. 1, ?1 [Bis] ovàns triumpha[rZ, tris eg? cjurulís triumphos.

GR. 2,9 ic ἐϊπὶ xéAqvoc ἐϑριάμβευσα), τρὶς [£g ἅρματος.
Suetonius Aug. 22: bis ovans ingressus est wrbem post Philippense et rursus
post Siculum bellum. Prior ovatio habita est a. τι. c. 714, quod pacem cum
M. Antonio fecit (act. triumph. Capit.; Dio 48, 51); altera ex Sicilia id. Nov.
a. 718 (act. cit.; Dio 49, 15; Eusebius loco non suo ad a. Abr. 1986 sive urbis
724: Αὔγουστος πεζὸν ἐϑριάμβευσε ϑρίαμβον). De tertia ovatione, quam
male ei tribuit. Dio, vide infra ad 1, 25; falsam eam esse cum alia ostendunt
tum quod superest ex indicis Graeca interpretatione. n ea praeterea nota
curulem triumphum verti 2g? ἅρματος (cf. Sueton. Tib. 9: et ovans et curru
urbem ingressus est).

Augusti cum is qui conscripsit tabulas Barberinianas (C. 1. L. I. p. 478)
non memoret nisi duos triumphos Delmaticum d. Aug. 13 et Aegyptiacum
d. Aug. 15, Henzenus statuit Augusto placuisse, ut apud Actium non tam
Antoniani vieli esse viderentur quam Cleopatra regina Aegypti, et propterea
&riumphum Actiacum ita coniunxisse cum Aegyptiaco, ut pro uno haberentur.
Quae interpretatio licet per se probabilis sit mihique olim probata et eo quo-
que adiuvetur, quod post Aetiacam victoriam neque tamen capta Alexandrea
Caesar imperator appellari voluit (v. ad 1, 22), re denuo considerata non satis
faeit. Nam primum senatus decrevisse traditur post triumphum ob Actiacam
victoriam decretum tempore interiecto alterum de Aegyptiis (Dio 51, 19). Deinde
in tabulis Barberinianis erat scribendum mp. Caesar ex A[egy]pto xrx. xux k.
Sept, non xx. k. Sept, triwmpavit. Etiam magis obstant fasti Antiatini,
cum ad xix k. Sept. adscribunt: August. triwmp., nam triumphi per biduum
acti praecipuus dies non prior est, sed posterior. (Obstant denique auctores
omnes Augusti iriumphos numerantes non duos, sed tres, scilicet ipsum
senatus consultum a. 746 (apud Macrob. sat. 1. 12, 35): cum imp. Caesar
Augustus mense Sevxtili triumphos. tres. in. urbem intulerit; praeterea Vergilius
Aen. 8, 714: Caesar triplici invectus. Romana. triumpho moenia; Livius ep. 133:
tres triumphos egit, unum ex lllyrico, alterum ex Actiaca victoria, tertium de
Cleopatra; Suetonius 1. c.: curules triumphos tris egit Delmaticum | Actiacum
Alexandrinum, continuo triduo omnes; Dio 51, 21; Orosius 6, 20, 1; Servius
ad Vergilium 1. c.; Albinus poeta aetatis incertae apud Priscianum 7, 22. lam
id ipsum confirmat ipse Augustus, postquam vocabuli τρίς ductus licet oblit-
terati. fere in marmore apparuerunt. [taque tabulae Barberinianae neglegen-
üssimus scriptor hoc loco ex tribus capitibus continuis incipientibus a verbis
imp. Caesar medium omisit.

: L 21 92 1

LAT. 1,2122 et appellá[fus sum. viciens | se]mel imperátor.
GR. 2, 9 10. Εἰχοϊσάϊκις καὶ ἅπαξ προσηγορεύϑην αὐτοκράτωρ.
Ad Augusti imperatorias acclamationes determinandas placuit subicere indicem
testimoniorum cum apud auctores tum in titulis nummisve adhue repertorum,
quatenus mihi innotuerunt, adiectis item testimoniis similibus pertinentibus
ad Tiberium cum Augustis arte coniunctis. Sunt haec pro numero monu-
mentorum quae supersunt in honorem Augusti dedicatorum admodum pauca;
nam in eius honoribus enumerandis acclamationes imperatoriae omittuntur
saepius quam ponuntur, neque extat quod sciam titulus Graecus eas comme-
morans. Praeterea testimoniorum quae supersunt complura et in his non
pauca optimae auctoritatis speciem prae se ferentia mendosa sunt et ex parte
perversa. Vide igitur annon de acclamationibus illis saepe imperatori oblatis
neque receptis ea tempestate publica auctoritate parum constiterit et ita factum
sit, ut frequentissime in eis erraretur.
a.u. c. 711 Apr. 15 Iwr.:
Caesár imperium adeptus a. 711 lan. 7 post proelia Mutinensia imperator
appellatus est die ut videtur Apr. 15. Cf. feriale Cumanum €. I. L.
X, 8375 et Dio 46, 95. quaeque ego exposui in Hermae vol. 17 p. 635.
Caesar imp. reperitur fere in nummis Caesari filio et M. Antonio Lepi-
dove communibus (Cohen p. 34 n. 1. 2; p. 48 n. 1. 2. 3. 5. 6. 7. 8.
9) addito saepe triumviratu rei publicae constituendae sacerdotiisque, cum
in nummis suo unius nomine signatis ab imperatoris titulo abstineat. Ex
his nummis quidam, ut percussus iussu M. Barbatii proquaestoris, ad
a. 719 pertinent; verisimile igitur est ad eum usque annum Caesarem
imperatoriam acclamationem non iterasse, neque tamen certum, nam
iteratio hac aetate saepe omittebatur. Idem pertmet ad titulum Saticu-
lensem €. 1. L. IX, 2142 dedicatum €. lulio C. f. Caesari imp. trium-
prO T. p. C.
SES. Dep. Ὧι:
Testimonia desunt. Aut hanc aut tertiam acclamationem imperatoriam
recte cum Borghesio (opp. 2, 45) referemus ad ovationem propter pacem,
quam cum M. Antonio fecit, Caesari decretam a. 714 (v. ad 1, 21).
ante a. ἃ. c. 717 Iwr. ui. ᾿
Huius acclamationis testem habemus nummum inscriptum mp. divi luli f.
Ler. 117 vir v. p. c.) (M. Agrippa cos. desig. (Cohen Vipsan. 3), ubi 2mp(erator)
ter(tium) iungendum esse docui apud Borghesium opp. 2, 252 et Staats-
recht 2? p. 687. 758. Agrippa quando consul designatus sit, nescimus;
iniit consulatum die 1. Ian. 717. — Causam acclamationis tertiae Borg-
hesius 1. c. repetivit ex ovatione Sicula a. 718; at cum obstet nummus
modo memoratus, alia vietoria subest, ut reportata a M. Agrippa a. 716
de Aquitanis et Germanis.

12

L 91 92

ἃ. ἃ. c. 718 Iu». 1v.

Eius acclamationis nulla memoria superest. Recte referetur ad victo-
riam Siculam ovationemque ex ea a. 718.

a. 720 vel 721 Iw». v.

ab

ab

ab

Extat titulus Tergestinus €. 1. L. V, 526: [rjmp. Caesare [divi [1] imp. v,
nr vro v. p. c. iter.,] cos. de[sig. tertium), sic expletus ad Tergestinum
alterum n. 525 sine dubio aequalem, a quo imperatoriae acclamationes
absunt. Caesar cos. m a. 721, cos. ΠΙ a. 7223 eos posuerit necesse est
a. 721 aut 722. Acclamatio probabiliter referetur ad victorias Dalmaticas
a. 720 et 721, cum praesertim Caesar a. 725 etiam de Dalmatis trium-
pharit (C. L. L. 1 p. 478). Contra titulus Lunensis (Promis Zun? p. 254
ed. 1 — C. I. L. XI, 1530; vidit Bormannus): Zmp. Caesari d. f. (sic
potius quam di[e? f.]) mp. v, cos. vr, nr vir r. p. c., patrono male con-
ceptus est; nam consulatus vr anni 726 pugnat cum triumviratu r. p. c.
el multo magis cum imperatorio nomine quintum parto.

a. 723 Sept. 2 ad a. 725 Iw. vi.

Orosius 6, 19, 14: (ob victoriam Actiacam) Caesar sexto imperator appel-
latus est. — Titulus Campanus C. 1. L. X, 3826: mp. Caesari divi [f.]
imp. vi, cos. iz (a. 123). Alter Rufranus C. I. L. X, 4850: emp. Caes[ar?
divi f.| cos. v (a. 725), imp. vr. — Alexandrea capta a. 724 Caesarem
acclamationem imperatoriam non iterasse, quamquam et ob Actiacam
victoriam et de Aegypto triumphavit, cum ex hoc titulo colligitur tum
ex lis quae mox dicentur; eatenus igitur utramque victoriam ad eandem
expeditionem rettulit (cf. ad 1, 21).

a. 120 ad a. 729 Iwp. vn.

Titulus urbanus C. 1. L. VL 872: senatus populusque Romanus imp. Cae-
sari divi luli f. cos. quinct. (a. 125), cos. design. sex., imp. sept. republica
conservata. Nummus Cohen n. 14: Caesar imp. vi: Y( Asia recepta. Causa
fuit M. Licinii Crassi. de Thracia et Dacis victoria teste Dione 51, 25 ad
a. 725: ϑυσίαι καὶ νικητήρια οὐχ ὅτι τῷ Καίσαρι ἀλλὰ καὶ ἐκείνῳ
(Crasso) ἐϊνηφίσϑη: οὐ μέντοι χαὶ τὸ τοῦ αὐτοχράτορος ὄνομα, ὡς
γέ τινές φασιν, ἔλαβεν, ἀλλ᾽ ὁ Καῖσαρ μόνος αὐτὸ προσέϑετο.

a. 729 ad a. 734 Iwr. vii.

Tituli Nemausenses Donat. 96, 6 (vidit Hirschfeldius duo exemplaria et
lectionem comprobavit): imp. Caesari divi f. Augusto cos. nonum (a. 729),
designato decimum, ?mp. octavom. Causam reddit Dio 53, 26 ad a. 729:
Μᾶρκος Οὐινίκιος Κελτῶν τινας μειελϑαν ... τὸ ὄνομα καὶ αὑτὸς
τὸ τοῦ αὐτοχράτορος τῷ Αὐγούστῳ ἔδωκε" καὶ ἐψηφίσϑη μέν που
καὶ τὰ ἐπινίχια αὐτῷ καὶ ἐπὶ τούτοις καὶ ἐπὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς τότε
γενομένοις, quem triumphum recusavit. Intelleguntur victoriae de Can-
tabris et de Salassis, quorum illos solos nominat Florus 2, 33, 53 [4,
12]: digna res lauro, digna curru senatui visa est; sed iam tantus erat

L 21 29 13

Caesar, augeri contemmeret wt triumpho. — Si extant nummi Arme-
niae captae receptaeve praedicationem iungentes cum imperatoria accla-
matione octava, hanc ad annum usque 734 mansisse inde colligetur,
idque per se verisimile est; sed lectionem illam admodum dubiam esse
mox videbimus. In titulo Casinati C. 1. L. X, 5169: zmp. Caesari divi
f. Augusto cos. xr (a. 131—148) imp. vir|| tribunic. potesta|te] aut vir fuit
aut vmm, similiterque fortasse statuendum est de Emeritensi C. I. L. ἢ,
472: [imp. C]aesari [Augusto cos.] .. àmp. vr.

ab a. u. c. 734 ad a. 739? Iw». vir.
Imperatoria acclamatio nona comparet et in nummis inscriptis Augustus)
(Caesar div. f. Armen. capt. imp. ὙΠ cusis propter expeditionem
Armeniacam a Ti. Caesare a. 734 susceptam, et in aliis inscriptis imp. 7x
tr. po. v (Cohen n. 86. 202. 298), qui propter tribuniciam potestatem
quintam incidunt in a. 7235/6. Verisimile est eam acclamationem Augus-
tum recepisse propter signa a Parthis recepta, in uno ex nummis illis
(n. 292) simul praedicata; nam hanc restitutionem notum est pro victoria
Augustum habuisse et multo magis quam veras victorias laudibus effe-
rendam curavisse.

ab a. 739? ad a. 742 Iw». x.
Est in miliariis C. I. L. V, 5088 cet. Augustus imp. x tribunicia potestate xr,
quo significatur a. 742,3, item in nummis inscriptis Augustus divi f.)
(imp. x, in aliis nude, in aliis adiecto Act., in aliis Sicil. (Cohen n. 130—146).
Causa aucti honoris quamquam non traditur, paene certum est Augustum
ob bellum Raeticum a. 739 aeclamationem admisisse.

a. 742 Iw». xr.
Acclamatio haec non reperitur nisi in nummis eis quos modo memoravimus
simillimis, nisi quod pro Zmp. x substituitur imp. xr (Cohen n. 147—150).
Causa fuerunt omnino res in Pannonia a Tiberio gestae a. 742, de quibus

1) Friedlaender apud Salletum aum. Zeitschrift 5 p. 11 tab. 1 n. 11 ad exemplum
musei nostri; in simili musei Britannici item viui esse, non vur ut mihi olim in ectypo
videbar legere legitque Cohenus n. 59, eredo peritis, qui ipsum viderunt. — Similes nummi
num adsint inseripti Zmp. VII vel imp. VIIJ, adhuc dubitatur. Nummus musei d'Ailly,
quem edidit Cohen monn. de la rép. Rom. p. 166 et Aug. n. 56 inscriptus Caesar divi
J- | Armen. capt. | émp. Vitr (dugustus in antica non adest) per se noa offendit, cum
possit eusus esse capta Armenia, vocabulo tamen imperatoris nondum admisso; sed iure
monuit Friedlaender (l. c.) fieri posse, ut hic olim pro vir fuerit viur. — [n altero nummo,
cuius adhue innotuit unum exemplum Berolinense (aere expressum apud Cohenum n. 5$),
verba Caesar div. f. | Armen. rece | imp. VII (Augustus item abest) et priores legerunt
et nobis priorem editionem curantibus sic in uummo esse videbatur, quamquam eum
numerum cum rerum memoria nullo modo conciliari posse simul demonstrabamus. Contra-
rium Friedlaender 1. e. et Salletus (numZsmat. Zeitschrift 9 p. 182) nuper adseveraverunt:
cerni in nummo tertiam quoque lineolam et deesse posse quartam, et verum est lectionem
non ita certam et evidentem esse, ut ea tuto innitare. Denique si vera est, redeat necesse
est ad errorem fabrilem.

14 IL 21 22

Dio 54, 31: x«i αὐτῷ διὰ ταῦτα ἢ μὲν fovàg τά ye ἐπινίκια
ἐψηφίσατο" ὃ Ó' Αὔγουστος ταῖτα μὲν oix ἐπέτρειψεν ἑορτάσαι,
τὰς δὲ τιμὰς τὰς ἐπινικίους ἀντέδωκε et denuo c. 33 (v. infra). Per
breve admodum tempus durasse eam subsequente mox appellatione xit ex
nummis intellegitur; nam cum iidem fere typi per imperatorias accla-
maliones x. xr. xir. continuentur, mediae admodum rarae sunt.
ab a. 743 ad a. 744 IP. xir.
Anni 743/4 videntur esse tituli Arbensis mutilus C. I. L. III, 3117:
εν [np.] xxr tr. pot. xirr et. Aleriensis €. X, 8035, in quo est pont. max.,
cos. ΧΙ, imp. ΧΙ... tribun. polest. xir.; sequentis sunt urbani C. I. L.
VI, 701. 702, in quibus Augustus dicitur pontifer maaximus, d4mp. xir,
cos. xr, (rib. pot. xrv. Praeterea nummi similes supra relatis inseripti, mp. x
et imp. ΧΙ Mem inveniuntur inscripti ?mp. xz (Cohen n. 151—172 cl. 173).
Redit acclamatio ad Drusi victoriam Germanicam. Dio 54, 33 ad a. 743:
διὰ μὲν ovv ταῦτα τάς τε ἐπιγικίους τιμὰς .. ἔλαβε" τὸ γὰρ ὄνομα
τὸ τοῦ αὐτοχράτορος ἐπεφημίσϑη μὲν ὑττὸ τῶν στρατιωτῶν χαὶ
ἐχείνῳ τότε xci τῷ Τιβερίῳ πρότερον (vide supra), οὐ μέντον παρὰ
τοῦ Αὐγούστου ἐδόϑη, καίττερ αὐτοῦ ἀπ᾽ ἀμφοτέρων τῶν ἔργων τὸν
ἀριϑμὸν τῆς ἐπικλήσξως αὐξήσαντος.
a. 140 Avavsrvs Iur. xiu. — TipEnIvs Iur.

Augusti acclamationem xur habent titulus urbanus anni 745 C. VL, 457,
in quo et consules eius anni adscribuntur et Augustus appellatur pont.
max., ünp. xir, cos. xr, (rib. potest. xv; ttulus arcus Segusionensis
a. 745/6 C. I. L. V, 7231: pont. max., tr. p. xv, ?mp. xir et eiusdem
fortasse anni Pompeianus C. 1. L. X, 931 graviter corruptus; a. 746
videntur esse miliarii Hispani C. I. L. Il, 4920-—4925, in quibus Augustus
appellatur cos. xz mp. xr, tr. p. xvr, pont. max. — Refragatur Augusti
titulus originis incertae, hodie Veronensis V, 5325, in quo est cos. xr,

ιν ῷ,

ἐγίϑιιν. potest. xir, àmp. xir omnino perturbatus.

Augusti acclamatio imperatoria xur non solum ἃ Tiberio parta videtur
esse, sed etiam communicata cum Tiberio itaque huius prima fuisse;
qua in re hoec quoque respiciendum est vivo Augusto Tiberium numquam
sine eo elusmodi aeclamationem admisisse videri. Eius acclamationis
diserte meminit unus Eusebius in adnotatione Τιβέριος καταπολεμήσας
Γερμανοὺς αὐτοχράτωρ ἀνηγορεύϑη in Armeniaca versione relata ad
a. Abr. 2007. (2008 Hier.), qui annus iuxta computum Gutschmidianum
incidens in urbis 744 iure referetur ad sequentem, cum mortem Augusti
auctor adscribat ad Abr. 2029 et in ea numeratione aliquatenus sibi
constet. Accedit quod efficitur ex Valerio Maximo 5, 5, 2 Tiberium
imperatorem consalutatum esse ante obitum Drusi sub finem aestatis
a. 745. Eodem redit quod ad a. 745 Dio 55, 2, item anno non defi-
nito Velleius 2, 96 et Suetonius Tib. 9 referunt Tiberium ovasse ob

I, 21 22 15

devictos Pannonios et Dalmatas; nam ovatio sine minore honore accla-
mationis vix cogitari potest. De causa auctores dissentiunt, cum ad res
in Illyrico gestas eam referant Velleius et Dio, ad victoriam Germanicam
Eusebius, Suetonius autem utrumque ponat; neque id mirum, cum Tibe-
rius Druso substitutus Germanicam victoriam lllyricanae paene conti-
nuarit. Sed verum sine dubio tradiderunt illi! quamquam ita admit-
tendum est bellum quod in lllyrico exarsit a. 743 diversum habitum
esse ab eo, propter quod Augustum modo vidimus a. 742 imperatoriam
acclamationem ΧΙ admisisse. — Monumenta Tiberü cum imperatoria
acclamatione prima nulla innotuerunt.
a. 746—755 Iwr. xiv — a. 746— 759 TisERIvs Iu. ur.

Augusti acclamationem xiv exhibent miliarii Hispani a. 746/7, in quibus
est cos. xr, (r. p. ἘΠῚ, imp. xir, pont. max. (C. 1: L. II, 4931 cet.);
titulus Tropaeorum a. 747/8 servatus apud Plinium potissimum C. V,
1817, in quo est pont. max., imp. xum, tr. p. xvir; inscriptio aquaeductus
urbani a. 749/50 C. 1. L. VI, 1244: pontifex maximus, cos. xir, tribunic.
potestat. xix, imp. xiur; inscriptio Saguntina a. 750/1 C. I. L. II, 3827:
pont. max., imp. XIII, 008. ΧΙ], lr. p. ΧΡ, 81 quidem in ea recte emen-
datur xx pro xv; inscriptio quae infra edetur ad 2, 46 reperta Soriani
prope Viterbum dedicata émp. Cae[s]ari divi f. Aug. pont. maaim., cos. xir,
trib. potestat. xx, imp. xm; miliarii provinciae Narbonensis a. 751 Orelli 600,
in quibus est ponf. max., cos. xir, cos. desig. xim, imp. xum, tr. p. xx,
ut mittam titulum corruptum Segusionensem €. I. L. V, 7245 pont. max.

. inp. xir, tr. p. ... et nummos, in quibus non est nisi emp. xi
(Cohen n. 174—176).

Ex Tiberii titulis secundam acclamationem habent urbanus C. I. L. VI,
385: Ti. Claudius Ti. f. Nero pontifex, cos. iterum, imp. iterum. dedicatus
omnino in ipso consulatu secundo a. 747, et Saepinas C. I. L. IX, 2445
scriptus inter a. 753 et 757: Ti. Claudius Ti. f. Nero pont., cos. ir,
(imp. ijr, trib. potest. v (post v saxum hiat, sed deest nihil, cum tr. pot.
sexta cum adoptione coeperit).

Acclamationem susceperunt Augustus et Tiberius propter huius vic-
toriam Germanicam teste Dione 55, 6 ad a. 746: χαίτοι τὸ τοῦ αὐτο-
χράτορος ὄνομα καὶ αὐτὸς λαβὼν xci Τιβερίῳ δούς.

ἃ. 700 Iur. xv.
Acclamationem xv habent titulus Campanus C. I. L. X, 3827 a. Τῦ5|0:
pont. max., cos. zr (immo xz), imp. xv, tr. p. xxv, p. p. et nummus
inscriptus Caesar Augustus divi f. pater patriae (quem titulum Augustus
admisit a. 752) )( imp. xv Sicil. Causa fuit victoria C. Caesaris Armeniaca
teste Dione 55, 11 ad a. 755: (captis Artagiris) τό τε ὄνομα τὸ τοῦ
αὐτοχράτορος ovy ὁ Αὔγουστος μόνος, ἀλλὰ xci ὁ Γάιος ἐπέϑετο.

16 L 21 22

sis DMB: XN
Acclamationem xvi neque testatam vidi neque causam eius probabilem
repperi.
ἃ. 759 Avcvsrvs Iwp. xvi. — TipERIvs Iur. ui.

Dio 55, 28 ad a. 759, postquam Tiberi in Germanos expeditionem
narravit: o? μέντον, inquit, xci ἀξιομνημόνευτόν τι τότε γε ἐπράχϑη"
χαίτοι xci αὐτοχράτορος μὴ ὅτι τοῦ Αὐγούστου, ἀλλὰ xci τοῦ
Τιβερίου im αὐτοῖς χληϑέντος. Eo iure referemus quod in arcu
Ticinensi C. I. L. V, 6416 anni 760/1 Augustus appellatur pont. maz.,
pater patriae cet., cos. xir, imp. xvi, tribunic. potest. xxx, Tiberius cos.
[Üter., ?mp. ter., tribuniciae pot. γι. Ab hoc inde tempore, scilicet
post Tiberium a. 757 in domus imperiique consortium adscitum, accla-
maliones imperatoriae Augusto Tiberioque omnes communes videntur
fuisse, scilicet ut Augusto xvir respondet Tiberii ur ita xvi illius huius
IV et sic deinceps.

.... Avevsrvs Iur. xvur. — TipEnivs [wp. iv.
Neutrius acclamationis documenta repperi. Redire eam verisimile est ad
res per eos annos in [llyrico gestas.

a. 762 Avcvsrvs Iwp. xix — ΤΊΒΕΒΙΥΒ [urp. v.
Acclamationis a. 762 factae meminit Dio ὅθ, 17: ἀπήγγειλε δὲ xci
τότε τὴν νίκην (scilicet profligatum bellum Dalmaticum) ὁ Γερμανιχὸς
καὶ ἐπ᾽ αὐτῆ τῷ μὲν Αὐγούστῳ χαὶ τῷ Τιβερίῳ τό τε τοῦ αὐτο-
κράτορος ὄνομα προσϑέσϑαι ... ἄλλαι τέ τινὲς τιμαὶ ἐδόϑησαν.
Intellegi Tiberii acclamationem v colligitur ex nummis cusis ἃ. 709,4
inscriptis Tí. Caesar August. f. imperat. v )( pontifex, tribun. potestate xir
(Cohen n. 27: cf. n. 28 —393. 208). Ea cum Augusti acclamationem xix
requirat, refragatur quod in titulo apud Astures dedicato a. 762,3 C. I. L.
II, 2703 Augustus appellatur cos. xz ünp. xx, pont. mazx., p. p. trib.
potest. xxxii; at lenius remedium est eum pro mendoso reicere quam
aequabilitatem inter Augusti et Tiberii acclamationes pessumdare. Multo
minus defendi potest titulus arcus Fanestris (Orelli 602): mp. Caesar
divi f. Augustus pontifer maximus, cos. xur, tribunicia potest. xxxi],
imp. xxvr, pater patriae murum dedit, quem vere sic conceptum esse testis
oculatus mihi est Bormannus meus, adsumptis iis quae intra [ ] inclusi-
mus ex exemplis antiquis fide dignis.

a. 764 Avcvsrvs Iur. xx — TisEn vs. [urr. vir.
Augusti acclamationem xx habet nummus a. 764/5 (Cohen n. 226) in-
scriptus zmp. xx )( pontif. maaxüm., tribun. potest. xxxiur et fortasse titulus
milarius Hispanus eiusdem anni male traditus (C. I. L. Il, 4868): pont.
max., imp. xv (scr. xx), cos. xir, trib. polest. xxxrv, p. p., ut mittam
titulum Asturicensem supra relatum ; Tiberii acclamationem vr nusquam

Ι, 91 22 11

repperi?) — Causa cum non tradatur, cogitari poterit de expeditionibus
a Tiberio et Germanico in Germanos susceptis per a. 763 et 764, quam-
quam victoria tum vix parta est (Dio 56, 25).
a. 167 Avevsrvs Imp. xxi — ΤΊΒΕΒΙΥΒ Iw». vir.

Obiisse Augustum imperatorem vicies semel et ipse testatur iis de quibus
agimus verbis et repetunt Tacitus ann. 1, 9 et Dio loco a librariis male
habito 52, 41. Refragantur tamen lapides duo miliarii ad Narbonem
reperti, quorum alterum edidit Allmer rev. épigr. p. 204, utrumque
vidit Hirschfeldius, sic concepti: mp. Caesar divi f. Augustus pontif.
maxwm[us]) cos. xr, tribunicia potestate xxxvr, imp. xir; qui numerus
nullo pacto anno 766/67 aptatur. Ipse quoque titulus pontis Ariminensis
(Orell. 604 — C. I. L. XI, 367) ita conceptus: ?mp. Caesar divi f. Augustus
pontifex maxiüm., cos. xir, imp. xx, tribunic. potest. xxxvrr p. p., Ti. Caesar
divi Augusti f. divi luli n. August. pontif. macim., cos. nr, imp. vr,
trib. potest. xxir dedere, cum pateat ponti coepto Augusto vivo, absoluto
a. p. C. 21 inscripta esse nomina Augusti quae fuerunt tempore mortis,
licet publicus et duplici exemplo traditus nihilominus mendosus est.

Tiberii acclamationis septimae unum extat documentum Augusto vivo
scriptum, nummus cusus Luguduni inscriptus 77. Caesar Augusti f. impe-
rator vi?). Proxime post principatum adeptum percussus est alter
inscriptus Τὶ, Caesar divi Aug. f. Augustus )( tr. pot. xvi (a. 14/15)
imp. vi anno p. €C.20 tertius inscriptus pont. maabm., cos. Lr, imp. vir,
tr. pot. xxir (Cohen n. 8. 9); quo erroris convincitur titulus Lilybitanus
a. 18/9 (C. X, 7226) dedicatus Tiberio pontif. max., cos. 111, imp. var, trib.
potest. xx. Ab anno 21 incipiente una cum consulatu quarto succedit
acclamatio octava teste titulo supra relato pontis Ariminensis (Eckhel 6,
191), admisso fortasse propter res a Druso in lllyrico gestas (Tacitus
ann. 9, 11; cf. tamen Staatsrecht 2. p. 1098 adn. 3), et in eo numero ad
mortem usque Tiberius permansit (C. VI, 885 cet.).

Cum acclamatione Augusti postrema, Tiberii septima fortasse iungenda
est Germanici prior Nam hunc monumenta plurima post obitum dedi-

!) [n nummo cuso Luguduni, quem Cohen Tib. n. 34 ait extare. Venetiis in museo
Correriano, teste praefecto eius optimo amico Antonio Bertoldi, quem de eo interpellavi,
scriptum est T7. Caesar August. f. imperat. VII, non, ut ait Cohen, V7.

?) Cohen n. 35—38. Praeter aequabilitatem, qua acclamationes Augusti et Tiberii
post adoptionem decurrere videntur, quaeque suadet ut Tiberii acclamationem vi eum
Augusti xx1 consociemus, hi nummi soli impediunt, quominus Tiberii acclamatio septima
coniungatur cum nomine imperatoris decreto a. 14 exeunte Germanico (vide mox). ld si
probari posset, eo commendaretur, quod ita haec Germanico cum Tiberio communis fit, cum
sub Augusto certe imperatoriae acclamationes a Tiberio admissae omnes cum principe com-
municatae sint. Nec plane idem est, quod Blaeso Tiberius a. 22 imperatoris nomen ita
concessit, ut ipse eo non uteretur (Tacitus ann. 3, 79).

2

18 IL 22—24

cata testantur obiisse a. 19 imperatorem iterum ?) et Tacitus (ann. 1, 9)
scribit post obitum Augusti a. 14 exeunte Tiberio auctore nomen impe-
ratoris accepisse. Sed ea acclamatio utrum prior an posterior fuerit
et alteram quando pepererit parum constat, cum vivi eius tituli certi
admodum raro reperiantur. Verisimile tamen est datam a. 14 secundam
fuisse prioremque eam ipsam esse, quae in Augusto est xxr, in Tiberio vir.
Nam primum has vix dubium est pertinere ad res in Germania per postre-
mos Augusti annos gestas, quoniam, ut ait Tacitus ann. 1, 9, bellum ea
tempestate. nullum nisi. adversum Germanos supererat. Germaniae autem
exercitibus cum per eos annos Germanicus praeesset, non debuit quidem,
sed certe potuit acclamatio ibi parta cum eo communicari. Potest sane
opponi ex eodem bello acclamationes duas non recte repeti; at cum
alterum sub Augusti auspiciis gestum sit, alterum sub Tiberii, fortasse inde
consuetudinis neglectae excusatio peti poterit. Certe multo minus cogitari
potest de rebus post a. 15 a Germanico ad Rhenum gestis imperatoris
nomine antea e Germania el decreto, neque quidquam in Oriente Ger-
manicus manu gessit. Denique obstat silentium Taciti, qui cum horum
annorum res gestas copiose narret, imperatorium honorem iterum con-
cessum vix tacuisset. — Praeterea si recte ad Germanicum revocavi in-
scriptionem fastorum collegii Arvalium dedicatorum ante Augusti excessum

. (]mp., mag. frat. Arval. ... (Eph. epigr. 1 p. 93; Henzen Arv.
p. ccxxxi), inde efficitur eum imperatorem dictum esse vivo Augusto.
Sed quo ratiocinatio illa nitebatur, eo tempore imperatorem alium nullum
nobis innotuisse huie loco aptum praeter Germanicum, id iam sublatum
est et nummo et titulo nuper repertis?) demonstratum LL. Passienum
Rufum consulem a. 750 ex Africa eam appellationem reportasse; unde
collato loco Velleii 2, 116 idem etiam de Cosso Cornelio Lentulo cos. a. 753
statuatur necesse est. Quam ob rem quamquam neutrum horum Arvalis
sacerdotio ornatum fuisse testatum est, supplementi illius auctoritas magno-
pere infracta est.

LAT. 1, 22. [Cum deinde pli]ris triumphos mihi se[natus decrevisset, | eis su]per-
33 sedi [S]. [tem saepe laur]us deposui, $ in Capi[tolio votis, quae]
24 | quóque bello nuncu[paveram, solu]s. ὃ
ΠΟ: 10. s]- 12-80 125 Ep eo] [S017 | esee CE νι... Ungwoc .. | ...

perierunt).

1| In titulo musei Neapolitani C. I. L. X, 1625, in quo appellatur [flamen] A4ugusta-
[lis, cos.] II, imp., magis crediderim iterationem neglegenter omissam esse quam inde
colligendum Germanieum eam admisisse post adeptum consulatum secundum.

?) Nummum edidit Mueller zum. de l'ancienne Afrique suppl. p. 43 sie inscriptum:
imp. Ca[es.] .... divi f. p. p.) (L. Pass[ienus] Fufus imp. Titulus, quem in vico Ellez agri

L 29. 94 19

Huius capitis restitutio magnopere impedita est, cum (Graeca fere deficiant,
Latina passim hient. Quominus pro eo quod est [plü]ris v. 22 suppleamus
numerum /ris, apex qui superest ante obstat. — Deinde cum v. 22 extr. quat-
tuordecim litterae exciderint, v. 23 incipiente quinque, decrevisset vocabulum
paullo longius est quam requiritur, debuitque fortasse substitui dedisset. Post
supersedi quominus quidquam inseramus, id quod placuit Bergkio, ipsa tabula
impedit spatio ibi vacante.

Quotiens Augustus triumphum decretum recusarit, neque ipse enuntiat
neque satis auctores. Decretum a. 729, quo Cantabros ipse in dicionem redegit,
Varro devicit Salassos, M. Vinicius Germanos perculit, Augustum non accepisse
supra p. 12 vidimus. Deinde nummi cusi propter signa a. 734 a Parthis recepta
cum Augustum exhibeant elephantorum bigis triumphantem, inde tum quoque
triumphum ei decretum esse recte effecit Borghesius (opp. 2, 100 sq.); et ex
eo decreto natum est, quod Dio (54, 8) ad a. 734 refert Augustum ovantem in
urbem introiisse errore aperto (v. ad 1, 21). Tertium triumphum recusavit
Augustus a. 746 post victoriam Germanicam Tiberii (Dio 55, 6). Num idem
fecerit post eiusdem victoriam Pannonicam a. 763 (Dio 56, 17), dubium est;
nam cum Dio scribat triumphum admissum esse, cogitandum potius de solo
Tiberi triumpho tum decreto, acto autem a. demum 765, ul nuper contra
opinionem vulgo receptam, quae eum adscribit anno praecedenti, demonstravit
Hermannus Schulz in quaestionibus Ovidianis (Gryphiswaldiae 1883) p. 15 seq.

Votorum solutio fasciumque in Capitolio depositio arte coniunctae fuerunt.
Nimirum aetate liberae rei publicae consul praetorve quo die ad rem geren-
dam exibat, mane in Capitolio vota nuncupabat, mox ad portam sumpto palu-
damento sumptisque fascibus vel certe securibus iter ingrediebatur; ubi deinde
el successerat, ut re bene gesta imperator acclamatus lauro fasces ornaret,
regrediens in urbem in Capitolio et vota illa solvebat et laurum fascium in
gremio lovis optimi maximi Capitolini ponebat. Consul proficiscens, Livius ait
45, 39, 11, praetorve paludatis lictoribus in provinciam οἱ ad. bellum vota. in
Capitolio muncupat: victor perpetrato eo eodem triumphans (codex perpetrato

Siecensis repperit J. Poinssot, et a Carolo Tissot officiose mecum communicatus est et pro-
diit in eph. Oranensi Aulletin trimestriel des antiquités africaines a. 2 (1583) p. 260 sic
conceptus :
IVNONI*LIVIAE-AVGVSTAE
L:PASSIENO-: RVFO*: IMPERATORE

AFRICAM OBTINENTE
CN - CORNELIVS* ΟΝ ἘΦ COR-RVFVS
5 ET: MARIA*C*F* GALLA * CN

CONSERVA TI
IVIOUTIA SES MUSUSIOTAVIGEINOGT
Formula v. 2.3 insolita inde venit, quod Passienus imperator appellatus neque proconsul
recte dici potuit et multo minus imperator Africae. — 3 hiatus notam inter duo vocabula
delevi. — 95 fin. in lapide esse crediderim CoN, scilicet coniu.

9*

20 I, 99—94

eodem in Capitolio tr.) ad eosdem deos, quibus vota nuncupavit, merita dona
portans redit. Obsequens c. 61: C. Antonius procos. cum ... . Catilinam
devicisset, laureatos fasces in provinciam tulit: ibi a Dardanis oppressus amisso
exercitu profugit; apparuit ewm hostibus portendisse victoriam, cum ad eos
laurum victricem tulerit, quem in. Capitolio debuerat deponere. Laurus, quam
victor in urbem rediens lovi fert, et palma, quam triumphator eidem numini
dat (Marquardt Staatsverwaltung 2, 569), ita. coniunctae sunt, ut illa ad anti-
quiorem et aliquando ducibus omnibus communem victoriae celebrationem
pertineat, haec triumphatoribus reservata ad augendam sollemnioris victoriae
pompam postea ita adiecta sit, ut laurus quoque simul tradatur. De hac con-
suetudine, cuius documenta multa extant (v. Staatsrecht 1? p. 61. 96), non est
quod hoc loco agamus; hoc quaerendum est, imperatoria aetate haec caerimonia
quatenus manserit mutatave sit. Nam cum tota nitatur magistratus itu ad
bellum redituque, iure quaeritur, utrum eiusmodi exitus etiam hac aetate
requisitus sit an laurus deponi potuerit in Capitolio principe in urbe manente et
per legatos rem gerente. Et Augustus quidem ni fallor antiquam consuetudinem
servavit; nam etsi quae in indice scribit fortasse etiam sine profectione ipsius
cogitari possunt, narrationes Dionis Augustum redeuntem ex Gallis et Ger-
maniis a. 741 Iul. 5 laurum deposuisse in aede lovis Capitolini (54, 25: τῇ
δ᾽ ὑστεραίᾳ, reditus scilicet, ἐς vo Καπιτώλιον ἀνελϑὼν τήν τε δάφνην
ἀπὸ τῶν ῥάβδων περιεῖλε καὶ ἕς τὰ τοῦ “Τιὸς γόνατα χατέϑετο), item
redeuntem in urbem Ticino a. 745 in aede lovis feretrii (55, 5: τὴν ἄφιξιν
ἐποιήσατο καὶ τὴν δάφνην ἐς τοῦ 4ióc τοῦ φερετρίου παρὰ τὸ νομιζό-
μένον ἕσήνεγχε) eo ducunt in indice quoque intellegi vota nuncupata ab
Augusto exeunte ad bellum et laurum depositam ab ipso in urbem redeunte
cum fascibus laureatis. Αἱ post Augustum res videtur mutata esse. Nam
quamquam quod scribit Plinius maior ἢ. n. 15, 30, 134: (laurus) fasces impe-
ratorum decorat: ex his in gremio lovis optimi maximique deponitur quotiens
laetitiam nova victoria attulit, itemque narrationes Suetonianae de Nerone
(c. 13) et de Domitiano (c. 6: de Cattis Dacisque duplicem. triumphum egit, de
Sarmatis lauream modo Capitolino lovi rettulit) cum antiquo instituto facile
conciliantur, minor Plinius quae de Nerva tradit (paneg. c. 8: adlata erat
ez Pannonia laurea ... .. hanc imperator Nerva in gremio lovis collocarat: cf.
c. 16) moris immutationem aliquam flagitant!). Utut est, in indice si numerum
Augustus posuit lauruum jn Capitolio depositarum, numeravit egressus suos
ex urbe ad rem gerendam demptis opinor iis, propter quos triumphi honor

1) Consuetudo vetusta, ut quicumque exercitui praeerat sive suo iure iure sive ali-
eno victoriam adeptus laureatas litteras Romam mitteret, etiam sub imperatoribus mansit
testibus Tacito hist. 3, 77 de L. Vitellio: lauream gestae prospere rei ad fratrem misit,
item in vita Agricolae c. 18: ze laureatis quidem gesta prosecutus est, et Frontone ad
amicos 1,6: Junius Maximus tribunus laureatas Homam attulit literas. Sed eas laurus
in gremio lovis depositas esse nemo auctor est.

1, 29- 94 91

malor ei obtigerat. Eum autem numerum nobis non datum est recuperare,
nec certum eum in indice enuntiatum fuisse. Quae remanserunt verba non
ita supplenda esse, ut adhuc fere explebantur: [ef tantummodo laur]us, lapis
docuit accuratius inspectus; nam post spatium litteris vacuum sequitur ᾿ς
residuum ex littera 1 vel 1, vel n, non ex £rTN, deinde post hiatum litterarum
duodecim vs-pEPosvi. Haec diverso modo expleri poterunt, exempli causa
i[tem saepe laur]jus vel ?[s ex bellis laur]us; hoc si verum est, Augustus ait
eo honore tum tantum se usum esse, cum triumpho decreto uti nollet. Ante
in Capitolio interstitium cernitur et virgula, ut ea verba cum sequentibus
iungere cogamur, nisi forte placebit cum Bergkio cogitare de lapsu fabrili.
— Graecorum reliquiae exiguae vix ullam utilitatem habent; quod legitur v. 12
extr., potest fuisse [£z τούτων τῶν πολέμ]ων τὴν [Ocqvgv]; v. 13 extr. reman-
sit [τὰς εὐχάς.

Quamquam ad indicis verba recte accipienda id non pertinet, non abs
re erit quaerere, qui praeter principem ea aetate consulari praetoriove imperio
utebantur, utrum ad votorum nuncupationem lictorumque ad portam adsump-
tionem egredientes admissi sint itemque regredientes ad votorum solutionem et
laurus depositionem. — Et proconsules quidem iustum imperium habentes,
maxime in Africam qui mittebantur ante Gaium, sine dubio in his quoque
antiquum ius retinuerunt. Reliqui proconsules ut gladio (Staatsrecht 1? p. 419)
ita eo quoque magis videntur caruisse. Legati imperatoris cum imperium habe-
rent pro praetore (Staatsrecht 2 p. 254), per se ad hasce caerimonias admitti
potuerunt, neque inde quod imperatoria aetate ab ipso triumpho prohibebantur
(l c. 1 p. 127), necessario sequitur etiam minores hos honores iis ademptos
esse. Et Suetonius quidem quod scribit Aug. 29: sanzit (Augustus), uf de bellis
triumphisque hic (in aede Martis Ultoris) consuleretur senatus, provincias cum im-
perio petituri hinc deducerentur quique victores redissent, huc insignia triumphorum
conferrent et explicatius Dio 55, 10 inter privilegia eidem aedi a. 752 attributa
recensens τοὺς ἐπὶ τὰς ἀρχὰς τὰς ἐχδήμους στελλομένους ἐχεῖϑεν ἀφορμᾶ-

σϑαι τάς τε γνώμας τὰς περὶ τῶν γνικητηρίων exei τὴν βουλην ποιεῖσϑαιν
xci τοὺς πέμιναντας αὐτὰ τῷ “1ρει τούτῳ καὶ τὸ σκῆπτρον χαὶ τὸν
στέφανον ἀνατιϑέναι xci ἐχείνους τε xci τοὺς ἄλλους τοὺς τὰς ἐπινι-
κίους τιμὰς λαμβάνοντας ἐν vij ἀγορᾷ χαλκοῦς ἵστασϑαι, suadet sane ut
statuamus etiam legatos imperatoris ad eos honores admissos esse; erant enim
sine dubio cum imperio et recte vota suo nomine nuncupare poterant fascesque
ad portam sumere. Sed obstat silentium auctorum de eiusmodi sollemnibus et
abhorrent omnino ab eius aetatis spiritu vota ita a privato suscepta; potest-
que fieri ut ipsum illud de aede Martis senatus consultum ad eos solos ma-
gistratus pertinuerit, quibus re bene gesta ius esset in triumphum. Ceterum
quod corona, ea scilicet quae super caput triumphantis sustinebatur, et scipio
eburneus Marti consecrantur, non impedit, quominus in palmam et lauri ramum
Iovi Capitolino antiquum ius manserit.

29 I, 24—28

LAT. 1, 24 ?5. Ob res à [me aut per legatos] | meós auspicís meis terra m[ariqu]e
26 pr[o]spere gestás qu[inqwagiens et quin|quiens decrevit senàtus

supp[/ica]ndum esse dís immortalibus].

GR. 2, i5 16 [40€ τὰ πραγμίατα, ἃ | αὐτὸς ἢ διὰ τῶν ὑποστρατήγων
s ἐμῶν] κατώρϑω)σα, π[ενι]ηκοντάκις [καὶ] πενταΐκις ἐμψῆηφί-
ι8. σατο ἡ | στίνκλητ)ος ϑεοῖς δεῖν] ϑύεσϑαι.

Latinorum supplementa cum pleraque evidentssima sint et fere iam a Gronovio
occupata, Graeca quoque postquam quae supersunt accurate et plene excepta
sunt, non difficulter redintegrantur. Haerebamus adhuc in numero, utrum
fuerit quadragiens an. quinquagiens; iam reliquiae exemplaris Graeci -///HkoN-
TAKIZ hoc recte me posuisse in ed. 1, errore Bergkium illud praetulisse
ostendunt. — Principium redit quodammodo apud Suetonium Aug. 21: domuit
partim ductu partim auspiciis suis Cantabriam cet. Nullo autem modo audiendus
est Zumptius mirabundus, cur Augusto, cum imperator semel tantum et vicies
appellatus sit, supplicationes decretae sint quinquagies quinquies. Scilicet falsum
est supplicationes coniunctas fuisse cum imperatoria acclamatione; immo notum
ex eodem bello imperatoris titulum non plus semel parari, supplicationes autem
iteratis vicibus decerni (cf. inter alios Caesar de b. Gall. 2, 35. 4, 58. 7, 90). —
Propter expeditionem Tiberii in Armeniam a. 734 supplicationes (ϑυσίαι)
decretas esse Dio 54, 9 scribit; de alis duabus supplicationibus ex illis Lv,
quae memorantur in titulo P. Sulpicii Quirinii (Henzen n. 5366), agemus in
appendice.

LAT. 1,26 2; [Dies autem, | pe] quós ex senàtüs consulto [sjupplicátum est,
fuere pnc[cczxxxx ].
cR. 2, 18 19 [μ]έραν οὖν ev|ve] sx συ]νἰκλήτου] ὁ[]γματ[οὶς ἐγένοντο
20 ὀχταϊχ]όσιαι ἐνενήκοντα.

In Graecis αὐται] Bergkio debetur. — Deinde postquam in marmore lectum
est A|-MAT|xErENONTO praecedentibus in eodem versu litteris c. xv, mu-
tavi supplementa sie ut supra proposui. Ut adiciatur in fine zrévre, spatium
non sinit capax septem fere litterarum, ut ibi fuerit ΚΟΝΤᾺ sequente inter-
stitio. De alio numero ne cogitemus, impedit constans dierum ratio in sup-
plicationibus decernendis. Caesari dictatori novimus supplicationes decretas
esse dierum xv, xx, xxxx, L (Drumann 3, 609 n. 84); quinquaginta item dies
decreti sunt post primas Hirtii Pansae Caesaris filii victorias a. 711 (Cic. Philipp.
14, 11, 29 al; Drumann 1, 306). Cum Augvsti nomine supplicatum sit quin-
quagies et quinquies, singulae supplicationes inter se exaequatae fiunt dierum
circiter denorum quinorum (55 »« 15 — 825).

LAT. 1, 27 28. [{ triwmphis | meis] ducti sunt ante currum m[ejum regés aut
r[egjum lib[er? novem.]

I, 298—392 28

GR. 2, 20 21 "Ev [v]o?c ἐμοῖς [ϑοιάμ]βοις [πρὸ vo]? ἐμοῦ colu[evoc f«ot]-
2 λεῖς ἢ [βασιλέων παῖδες π[αρήχϑἼησαν | ἐννέα. ὃ

In Latinis post novem spatium vacavisse videtur trium fere litterarum. — In
Graecis [ἀπήχϑ]ησαν Kirchhoffius proposuerat, [χατήχϑ]ησαν Bergkius; iam
πίαρήχϑ)ησαν substituit Kaibelius (cf. Appianus Mithr. 117). — Scribit Dio
in triumphis a. 725, quos solos Augustus egit, ductos esse filios Cleopatrae
Alexandrum Cleopatramque (51, 21), item Alexandrum lamblichi Emesenorum
reguli fratrem (51, 2); regum colla auratis catenis circumdata triumpho Actiaco
memorat Propertius 2, 1, 33.

LAT. 1,28 29. [Consul | fuerJam terdeciens, c[u]m [sceribeb]a[m] haec, [ef agebam
30 se]p[tzmwm. et trigesimum annum | tribu]niciae potestatis.
GR. 2, 32 23 [Ὑπατ]είυ]ον τρὶς καὶ Oéx[ovo]v, ovs [ταῦ]τα ἔγραφον, | καὶ
9, 1 ἤμηϊν τριαϊκ[οστὸ]ν καὶ ἕβδομ[ον δημαρχ)ικῆς || ἐξουσίας.

Inter TERDECIENSC/M et A/HArC spatium intercedit litterarum c. v expletum
litteris vi. — Inter HAEC et » litteram desiderantur litterae c. ix, pro quibus
posui x; post P ad finem versus deficiunt litterae c. xxi. — Bergkius hoc loco
scribere maluit [eramque se]p[timwm et. trigesimum tribu]niciae potestatis, presse
secutus vestigia interpretis Graeci. At nec hiatus ita satis explentur et adnotat
ipse: *sane qui tribuniciae potestatis esse dixerit, nullum novi scriptorem nisi Oro-
'sium 6, 18, 34: ovans wrbem ingressus wt ín perpetuum. tribuniciae potestatis
*essel, a senatu decretum est, a quo exemplo non multum abhorret Aurelius
'Victor Caes. 1: pater patriae ob clementiam ac tribunicia potestate perpetuo
*habitus, namque alias genetivus aut ablativus solus adhibetur'. — Ceterum
cf. supra p. 2 et infra 6, 27.

CAPVT V

LAT. 1, 31. [Dictatura]m et apsent[? ef praesenti mihi datam ....... a populo et
3» senatu | M. Marce]llo e[t] L. Ar[runtio consulibus non accepi].
GR. 3,23. Αὐτεξούσιόν μοι ἀρχὴν καὶ ἀπόντι καὶ παρόντι | διδομένην
4 [ὑπό τε τοῦ δήμου καὶ τῆς συνκλήτου | ΜΠάρκ]ῳ [Μ]αρκέλλῳ
5 xci “ευκίῳ ᾿ἀρρουντίῳ ὑπάτοις | ο[ὺκ ἐδ]εξάμην. ὃ
Lat. 31 fin. cum deficiant litterae c. xtiv, iis quas flagitat interpretatio xxxvi
hiatus non totus expletur. — V. 32 post accep? cum spatium aliquod vacavisse
videatur, supplementa quae posui sufficiunt.

Dictaturam notabile est Graece appellari αὐτεξούσιον ἀρχήν, quocum
conferendi sunt loci Polybii 3, 87, 8, qui dictatorem dicit differre ἃ consule
tam fascium numero quam eo, quod cum hic saepe indigeat senatus auctori-
late, hic. sit αὐτοχράτωρ στρατηγός, quo constütuto cessent reliqui magistra-

94 I, 32—35

tus (cf. 3, 86, 7. 103, 4); Dionysii 5, 73, ubi dictator dicitur μόναρχος
πολέμου τε xci εἰρήνης καὶ παντὸς ἄλλου πράγματος αὐτοκράτωρ; Appiani
b. c. 2, 23, qui Pompeium solum consulem factum esse narrat ita, ὡς ἂν ἔχον
τὴν uiv ἐξουσίαν διχτάτωρος ἄρχων μόνος, τὴν δ᾽ εὔϑυναν ὑπάτου. CK.
Staatsrecht 2. p. 136. — Dictaturam ἃ. 732 populo flagitante a senatu oblatam
esse Augusto neque ab eo receptam Dio 54, 1 ita enarrat: πονούμενοι ὑπὸ
τε τῆς νόσου καὶ ὑπὸ τοῦ λιμοῖ ... νομίσαντες οἱ Ῥωμαῖοι oz ἄλλως
σφίσι ταῦτα συμβεβηκέναι, ἀλλ᾽ ὅτι μὴ καὶ τότε ὑπατεύοντα τὸν Αὔγου-
στον ἔσχον, διχτάτωρα αὐτὸν ἠϑέλησαν προχειρίσασϑαι" καὶ τήν τε βου-
λὴν κατακλείσαντες ἐς τὸ συνέδριον ἐπηνάγχασαν τοῦτο Ψψηφίσασϑαι,
ἀπειλοῦντές σφας καταπρήσειν. καὶ μετὰ ταῦτα τὰς ῥάβδους τὰς τέσσαρας
καὶ εἴχοσι λαβόντες προσῆλθον αὐτῷ διχτάτωρά τὲ ἅμα δεόμενοι λε-
χϑῆναι καὶ ἐπιμελητὴν τοῦ σίτου χαϑάπερ ποτὲ τὸν Πομπήιον γενέσθαι"
x«i ὃς τοῦτο μὲν ἀναγκαίως ἐδέξατο ..... τὴν δὲ διχτατωρείαν οὐ προσ-
ήκατο, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐσϑῆτα προσχατεῤῥήξατο, ἐπειδὴ μηδένα τρόπον
ἄλλως σφας ἐπισχεῖν μήτε διαλεγόμενος μήτε δεόμενος ἡδυνήϑη. Con-
veniunt Velleius 2, 89, 5: dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus ,
tam constanter repulit; Suetonius Aug. 52: dictaturam magna vi offerente populo
genu mixus deiecta ab wmeris toga mudo pectore deprecatus est; Eusebius iu
chronico ad a. Abr. 1994 sive urbis 732 (vide p. 14): “ὔγουστος μοναρχίαν
ἐγχειριζομένην ἀπεώσατο, erratque ut solet Florus 2, 13 [4, 2, 91] (cf. 2,
34 [4, 12, 65]) Augustum adseverans ob facta ingentia creatum esse dictatorem
perpetuum, et cum Floro auctor de viris ill. 79, 4. Bis dictaturam Augusto
oblatam esse primum absenti, deinde praesenti ex solo indice intellegitur, nisi
quod pertinacia populi apud Velleium eodem tendit. Utraque oblatio cum ad
eundem annum referatur, verisimile est quae Dio narrat de senatu in curiam
clauso, accidisse Caesare extra urbem, puta in Campania, morante (neque
credibile est eiusmodi turbas fieri potuisse ipso inspectante), deinde eum in
urbem reversum dictaturam recusasse, populum autem iterum praesenti iam
fasces quattuor et viginti obtulisse. ^ Populum cur ante senatum Augustus
nominet, narratio Dionis explicat, et recte Bergkius eundem ordinem etiam in
Latinis flagitavit, male vero collato loco 2, 1 hic scribi iussit: Zussw populi
et senatus. ;

LAT. 1, 32 38 [Non recusavi in summa | frumenti pjenuri[a cjuratio[ne]m an[no-
84 nae, qujam ita ad[ministravi, wt ..... | paucis diebu]js metu et
a5 per[ie[lo quo erat populu]m univ[ersum meis impen;sis liberarem]. S
GR. 3, 56 Οὐ παρητησάμην (sic) ἐν τῇ μεγίστη | [vov] o[éz]ov. σπάνει
τ τὴν ἐπιμέλειαν τῆς ἀγορᾶς, ἣν οἵϊτως ἐπετήδευϊσα, ὥστ᾽ ἐν
8 ὀλίγαις ἡμέραις το]ῦ παρόντος φόβου καὶ κι[νδ]ύνου ταῖς
9. ἐμαῖς δαπάναις τὸν δῆμον | ἐλευϑερῶώσαίι..

Ι, 39—35 95

Graeca ad sententiam expedivit Kirchhoffius, verba recte ordinavit Bergkius,
qui quae proposuit, iam lapide confirmantur. In Latinis quoque formam ora-
lionis satis adsecutus est, quamquam quaedam verba ad ipsum monumentum
mutanda fuerunt. — 395 fin. post AD desiderantur litterae c. xvi, pro quibus
non suppletae sunt nisi xi. — 34 inter PER/C et qvNiv cum deficiant lit-
terae c. xiv, supplementum periculo praesenti populujm mutandum fuit.

Quod ait Augustus divisiones enumerans 23, 10: consul undecimum, id
est anno 731, duodecim. frumentationes frumento privatim coempto emensus sum,
et quod hic scribit significatve a. 732 repudiata dictatura suscepisse se annonae
curationem et ab eo tempore suis sumptibus frumentationes publicas ero-
gasse adsentiente Dione loco modo citato, res ut recte intellegatur iungenda
sunt. Differunt enim quae ita Augustus suscepit eo, quod a. 731 frumenta-
tiones iure ad aerarium spectabant et magistratus ordinarios, princeps autem
usus ex his praesertim ministerio Ti. Neronis eo anno quaestoris Ostiensis
(Velleius 2, 94: Ti. Claudius Nero ... quaestor ... maximam difficultatem
annonae ac rei frumentariae inopiam Ostiae atque in urbe mandatis vitrici mode-
ratus est; cf. Suetonius Tib. 8 et Staatsrecht 2, 557) sumptus in se recepit, at
ab a. inde 732 fiscus in locum aerarii frumentationes erogavit. Neque enim
adsentiendum est Hirschfeldio statuenti p. 130 agi hoc loco de cura annonae
in solum annum 732 ab Augusto suscepta. lam hoc caput qui comparaverit
cum eo quo agitur de liberalitate a. 731 et quanta gravitate Augustus hic lo-
quatur expenderit, non negabit longe aliam rem et multo maioris momenti hic
tractari quam largitio foret certae cuiusdam summae. Multo magis quod teste
Dione (qui l. c. post ἐδέξατο sic pergit: καὶ ἐκέλευσε δύο ἄνδρας ..... πρὸς
τὴν τοῦ σίτου διανομὴν κατ᾽ ἔτος αἱρεῖσϑαι) adiutores in ea re a prin-
cipe adsumpti creari coepti sunt ἃ. 732, declarat tum non in eum annum solum
gravem hanc curam ἃ principe receptam esse, sed in perpetuum. Exinde igitur
frumentationes urbanae inter liberalitates numerari desierunt — iam enim an-
nonae cura principi iniuncta non est liberalitas pro voluntate exhibita, sed
pars administrationis ei commissae, eoque magis quod sine dubio simul tributa
certe frumentaria aerario adhuc soluta in fiscum translata sunt potuitque ea
cura non re fortasse, sed iure ita administrari, ut princeps de suo nihil in
annonam impenderet —- et administrari coeptae sunt per adiutores principis,
de quorum condicione et electione temptatis per aliquot annos multis et diver-
sis tandem ad stabilitatem perventum est constituto praefecto annonae equite
Romano (v. Staatsrecht 2, 992).

Sed curatio annonae urbicae, quam Augustus hie suscepisse se scribit,
minime continebatur frumentatonibus plebi urbanae concessis. Neque enim
pertinent ad has quae narrat Dio 55, 26 agens de summa caritate anni 759:
ἄνδρες ὑπατευχότες ἐπί τε τοῦ σίτου καὶ ἐπὶ τοῦ ἄρτου κατέστησαν,
ὥστε ταχτὸν éxdoto πιτράσχεσϑαι" ἐπέδωχε μὲν γὰρ καὶ προῖχα ὁ 4Ὁ-
γουστος τοῖς σιτοδοτουμένοις τοσοῦτον ἕτερον ὅσον ἀεὶ ἐλάμβανον, et in

26 I, 82. -85

universum, quamquam et ipse potissimum famem a. 759 respicit, Suetonius
Aug. 41: frumentum quoque in annonae difficultatibus saepe levissimo, interdum
nullo pretio viritim admensus est tesserasque mummarias duplicavit. Nam fru-
mentum publieum sive fixo pretio plebi distribuebatur sive nullo (id quod
verum esse post alios docuit Otto Hirschfeld Philologi a. 1870 p. 13, errores
a me aliquando commissos recte emendans), annonae difficultas non plebem
gravat quae frumentum accipit, sed rem publicam. Agitur igitur his locis de
annonae caritate ita sublevata, ut frumentum pretio iusto leviore ex horreis
principis in urbe emendum proponeretur, interdum adeo ab accipientibus pre-
tium nullum exigeretur. Nam in frumentum gratuitum etsi civibus Romanis
urbanis ad annum usque 752 ius fuit omnibus exceptis senatoribus equitibus-
que Romanis, post eum annum parti eorum longe maximae, eo solo nequa-
quam annonae satis provisum erat. Ut mittam in ea re etiam peregrinorum
in urbe degentium adeoque servorum necessario rationem habendam fuisse,
frumentationes civiles non ita comparatae erant, ut lis solis domus sustenta-
rentur, sed plerasque earum propter liberos servorumque familias ab annona
pependisse rerum memoria luculenter ostendit. Cui ingravescenti quomodo opi-
tulati sint principes, aliquatenus ex supra adlatis locis apparet, quibus addi
potest quod habet Dio 53, 2 ad a. 726: τῷ πλήϑει τετραπλάσιον τὸν σῖτον
ἔνειμε, nam id frumentum si gratis divisum esset, sine dubio Augustus inter
liberalitates non omisisset. Nec mihi videtur defendi posse, quod post alios
defendit Hirschfeldius l. c., tesseras nummarias uno loco supra citato inventas
(iam enim explosae sunt Bergkii nugae artificiosae, quibus tesseras eas huic
indici 3, 40 male intrusit) ipsas esse frumentarias saepe memoratas, sed quod
nomen indicat res quoque flagitat, frumentum quatenus gratis ministrabatur,
divisum esse datis tesseris frumentariis, quatenus venibat leviore pretio, datis
nummariis. Scilicet qui rebus praeerat cum constituisset, quantum frumenti
quo pretio ita venumdare placeret, admissionis ad hanc liberalitatem et mensu-
rae officia discreta fuisse apparet, ut qui illam expeterent recepto nomine
et pretio soluto, interdum etiam remisso tesseram acciperent et per eam ex horreis
frumentum. Hoc ita factum esse, ut singulis annis eadem fere frumenti quantitas
eodem pretio veniret, et per se rationem habet et eo commendatur, quod
in tributis de suo solvendis Augustus similem rationem secutus est (v. ad 3, 40)
et inde colligitur, quod extra ordinem, sive necessitatis causa sive ob publicam
laetitiam, tesserae nummariae duplicantur vel quadruplicantur. Hoc tantum
nomine frumentationes gratuitae et frumenti venditio modo dicta coniunctae
fuerunt, quod utrumque negotium Caesar per eosdem perfecit, id quod clare
enuntiat Dio verbis supra citatis, sed etiam clarius ex universa rerum con-
dicione intellegitur. Nam curae annonae sine dubio pars facillima negotium
fuit certae quantitatis frumenti certis hominibus gratis subministrandae; at
ut reliquis magnae urbis incolis frumentum semper suppeteret iusta quanti-
tate et iusto pretio, ea deorum cura iam principis facta supra hominem erat

/-—

L 35 86 21

et, si omnino perfici poterat, res plane divina. Magna quondam. sterilitate,
Suetonius ait c. 42 respiciens ut videtur ipsius anni illus 759 gravissimam
annonam, ac difficili remedio, cum venalicias οἱ lanistarum familias (cf. Dio 55,
26) peregrinosque omnes exceptis medicis et praeceptoribus part/mque servitiorum
(cf. Dio 1. c.) urbe expulisset, ut tandem annona convaluit, impetum se cepisse
scribit. frumentationes publicas (iis hoc certe loco utrumque genus tam gra-
tuitae quam leviore pretio admensae videtur significari) m perpetuum abolendi,
quod earwm fiducia cultura. agrorum. cessaret, neque tamen perseverasse, quia
certum haberet post se per ambitionem quandoque restitui: atque ita. posthac rem
temperavit, ut non minorem aratorum ac megotiantium quam populi rationem
deduceret. Hoc dubium non est Augustum ubi curae annonae in indice me-
minit, multo magis quam de frumentationibus publicis de hac frumenti pro-
visione urbica cogitavisse.

LAT. 1, 35 36. Con[sulatum twm dat]jum annuum e[t perpetuum mon | accepi].
GR. 3, 9 10. Ὑπατείαν vé μοι τότε δι[δ)]ομένην καὶ | ἐϊν)εαύσιον zc; δ) [ἃ]
βίου οὐχ ἐδεξάμην.
Spatium quod vacat inter cow et vw litterarum c. xi. vocabulum nihi, quo
ducit interpretatio, ut tolleretur coegit.

Dio 1. c. cum narret famem illam a. 732, propter quam Augusto dictatura
ei cura annonae oblatae sunt, vulgo visam esse inde accidisse, ὅτε μὴ καὶ
τότε ὑπατεύοντα τὸν -Uyovorov ἔσχον (continuarat scilicet consulatus per
annos 723—731), verisimile est, quod hoc loco Augustus scribit, rerum scri-
ptores expressim non habent, consulatum annuum perpetuumque ei oblatum ad
ipsas illas turbas anni 732 pertinere, cum praeserlim tria haec capita con-
iuncta in indice legantur. Oblatus est autem Augusto consulatus cum annuus
tum perpetuus omnino eadem ratione, qua tribunicia potestas ei permissa est
a. 718 perpetua, ab a. autem 731 etiam annua, nempe ut anni eius numeraren-
tur (Staatsrecht 2. p. 772 cf. p. 836). — Diversum est quod ait Velleius 2,
89 hoc tantum ab Augusto impetrari potuisse, ut consulatus usque ad undeci-
mum continuaret, et plenius Dio exequitur scribens (54, 6. 10) in annos 733
et 735 tamquam consule designato Augusto consules singulos tantum creatos
esse, ut id ipsum etiam in a. 734 factum esse non sine causa suspicere. Sue-
tonius quoque c. 26 consulatus multos sibi delatos Augustum ait recusasse. —
Quod ait idem Dio 54, 10 Augustum a. 735 potestatem consularem in vitae
tempus admisisse, non solum diversum est (nam potuit consulatum recusare,
recipere consularem potestatem), sed totum ficticium; nam et omnes ceteri
auctores id ignorant et ipse Augustus significans 2, 5. 8 secundi et tertii cen-
Sus causa consulare imperium se suscepisse eo praeterea se usum esse negat

(Staatsrecht 2. p. 836).

28 L 37—39

GABVIP. VI

LAT. 1, 37. [Consulibus M. Vinucio et Q. Lucretio et postea, P.] et Cn. L[entulis
85. et tertium | Paullo Fabio Maximo et Q. Tuberone senatu populoq]u[e

39 Romano consen tientibus] ....... (reliqua. perierunt)
cn. Ancyr. 3, 11. Apoll. 1, 1—6 Ὑπάτοις Meoxo Ovivovzío χαὶ Κοίντω A([ov-
12. xopp[éo] | καὶ μετὰ vro[r]re. Ποπλίῳ ze Ναίῳ “έντλοις καὶ
ι3.14 | τρίτον Παύλλῳ Φαβίῳ Matíum καὶ Κοίνϊτῳ)] Του βέρωνι $
τῆς [rs σ)υνχλήτου καὶ τοῦ δήμου τοῦ (sic Apoll, τῶν Ancyr.)
15 16 | Ῥωμαίων͵ὁμολογ[ο]ύντων, ἵνα ἐπιμεϊλητὴς | τῶν τε νόμων
|? καὶ τῶν τρόπων ἐϊπὶ τῆ μεἸγίστη | [ἐξ]ουσίίᾳ] [wjo[vo]e χειρο-
ι5. τονηϑῶ 8: ἀρχὴν οὐδε μ[ία]ν παϊοὰ τὰ παἸτρίνα] ἐϑ]η διδο-
19 20 μένην ἀνεδεξάμην" $ ἃ δὲ τότε δι’ ἐμοῦ ἡ σύγκλητος οἷ κο-
21 γομεῖσϑαι ἐβούλετο, τῆς δημαρχικῆς ἐξο[υ]Ἱ᾿σίας ὧν ἐτέλε[σαὶ.
Latina praeter pauca vestigia cum interierint, Graeca utriusque exemplaris
adiumento integra fere recuperari potuerunt, quamque in secunda editione
proposui lectionem nactus Apolloniensis monumenti exemplar Wadding-
tonianum, eam lapis ita confirmavit, ut ostenderet v. 14 post ΤῊΣ propter
spatium requiri TE, item 15 ex supplementis antea propositis ὁμογνωμονούν-
τῶν et ὁμολογούντων hoc verum esse, 16 sic esse TPor ow. //////rizTHi1,
unde adiectum est quod suggesserat antea Kaibelius £;rí, denique 17 cum sic
sit //ovz////o//zil//orownHeor:, inter ἐξουσίᾳ et χειροτονηϑῷ deficere
vocabulum quinque fere litterarum, fortasse quod proposuit Domaszewskius,
MOoNoz. — Duo exemplaria Graeca ubi discedunt v. 14, Apolloniense prae-
stat Ancyrano; nam ὁ δῆμος ὁ Ῥωμαίων unice verum esse monuerunt amici,
id autem quod substituit quadratarius Ancyranus ὁ δῆμος τῶν Ῥωμαίων so-

loecismum apud deterioris ordinis scriptores passim obvium.

Ante editionem indicis meam secundam (οἵ, Staatsrecht 2, 686) et ego
el priores omnes neque aliter Bergkius credideramus agi hoc loco de cura
morum ab Augusto admissa, et habebit id excusationem, cum de ea re
summus consensus sit apud auctores. lam vero quidquid ii tradunt, Augustum
ipso teste constat eam oblatam non accepisse, neque aliud caput extat
in universo indice, quod gravitate sua hoe vincat simulque ostendat, quan-
tam labem vulgaris de Augusto memoria passa sit. — Sunt autem quae de
Augusti cura morum praeterea accepimus fere haec. Horatius in carmine
4, 5 (v. 22), quod scriptum videtur a. 740: sos et ley maculosum edomuit
nefas (cf. 4, 15, 9); item in epist. 2, 1 (v. 1) eiusdem fere temporis: cum ...
res Italas armis tuteris, moribus ornes, legibus emendes. Ovidius metam. 15, 833:
legesque feret. iustissimus auctor exemploque suo mores reget; trist. 2, 233: urbs
te οἱ legum. lassat. tutela. tuarum. et. morum, similes quos cupis esse tuis.
Sueton. Aug. 27: recepit et morum legumque regimen aeque perpetuum (ac

*

1.37 9 99

potestatem tribuniciam), quo ?ure, quamquam sine censurae honore, censum
tamen populi ter egit, primum ac tertium cum collega, medium solus. Dio ad
a. 190 (54, 10): ἐπιμελητής τε τῶν τρόπων ὃς πέντε ἔτη παρακληϑεὶς
διεχειροτονήϑη καὶ τὴν ἐξουσίαν τὴν μὲν τῶν τιμητῶν $c τὸν αὐτὸν
χρόνον, τὴν δὲ τῶν ὑπάτων διὰ βίου ἔλαβεν, item ad a. 742 (54, 30): ὁ
“ὔγουστος, ἐπιμδλητής ve καὶ ἐπανορϑωτὴς vor τρόπων ἐς ἕτερα πέντε
ἔτη αἱρεϑείς, καὶ γὰρ τοῦτο χατὰ προϑεσμίας, ὥσπερ που καὶ τὴν
μοναρχίαν, ἐλάμβανε. — Ex his testimoniis poetae aequales vel aetate
suppares cum indice facile conciliantur; nam ita alludunt ad curam legum
morumque, ut re eam Caesar exercuerit, nimirum sub titulo tribuniciae pote-
statis, ut ipse Augustus ait, neque impediunt, quominus extraordinarium honorem
repudiarit. At Suetonius et Dio et inter se pugnant et multo magis cum indice,
ita ut quid in eorum narrationibus veri lateat vix agnoscas. Curam perpetuam
fuisse Suetonius contendit, Dio datam esse Augusto a. 735 in quinquennium,
deinde a. 741 in alterum quinquennium, de medio tempore parum sollicitus;
iam Augustus scribit eam curam ter sibi oblatum esse, primum a. 735 semestri
secundo, iterum anno sequente, tertium a. 742; in quibus annis elementa
quaedam narrationis Cassianae deprehenduntur. Etiam quod scribit Suetonius
eius curae iure ter eum censum egisse, quodammodo coniunctum videtur esse
non solum cum tribus censibus vere ab Augusto factis (v. p. 26), sed item
cum trina illa curae oblatione; sed id ut largiamur, ad veritatis modicum auctor
admiseuit gravissimos errores: nimirum census illos egisse se ipse Augustus
scribit aut consulem aut iure consulari, neque ullo modo eos agere potuit iure
curae quam non accepit, neque denique censuum trium anni 726. 746. 767
ad curam legum ullo modo pertinent. — His igitur missis posteriorum com-
mentis duo sunt quae restant expendenda, scilicet qualis esse debuerit potestas
illa contra patrios mores constituta et propterea ab Augusto repudiata, et
quaenam occasio fuerit eius offerendae. Sed illum locum cum alibi satis
tractarim (Staatsrecht 2? p. 686seq.) ostenderimque eam a decemviratu dictatu-
raque legis Valeriae Sullana similibusque potestatibus nomine magis quam re
differre, alter superest de causa offerendi. Eam sic fere tradidit Dio (54, 10;
cf. 53, 24, item Velleius 2, 91. 92 et Suetonius Aug. 19). Anno u. c. 735
Augusto etiam tum in Asia morante cum M. Egnatius Rufus in locum Augusti
qui recusarat consulatum petens turbas suscitasset neque a caedibus abstinuis-
set consiliumque adeo ipsius Augusti interficiendi cepisse diceretur, urbis
autem propter haec consilia commotae custodiam a senatu mandatam unus qui
tum erat consul C. Sentius tanquam tanto negotio impar recusasset, Augustus
primum in itinere ei rei providit ut potuit, deinde die Oct. 12 Romam rever-
sus quietem reli publicae reddidit. Ea igitur occasione, scilicet anni 735
semestri secundo, senatus populusque petierunt, ut sub curae legum morumque
vocabulo extraordinarium imperium susciperet, Rhepetitae anno proximo preces
explicatione non indigent; post octo annos vero cur tertium prolatae sint,

—————

bcm

90 L 37—39

annales qui supersunt non aperiunt. E contrario quo spectet id quod ait
Augustus potestate tribunicia usum effecisse se, quidquid senatus per honorem
ilum parum civilem effici voluisset, satis declarant Nam opus esse cum
morum correctione tum novis legibus eum senatus censuisset, Dio primum ad
ipsum a. 735 narrat senatum legibus ab Augusto ferendis nomen iam tum 1π-
didisse Augustarum et in eas paratum fuisse iurare (rovc γόμους τοὺς yoa-
φησομένους ὑπ᾽ αὐτοῦ “Τὐγούστους ἐκεῖϑεν ἤδη προσηγόρευον xci ἐμμενεῖν
σφίσιν ὑμύσαι ἤϑελον), deinde ἃ. 736 (54, 16) leges latas esse, quae ambi-
tum illum aliasque pravas consuetudines tollerent, de ambitu, sumptuariam, de
maritandis ordinibus. Eae leges cum ab ipso nominentur et propterea con-
stet non per alios eas rogatas esse, plebiscita fuerint necesse est lata iure tribu-
niclae potestatis, id quod aliunde quoque confirmatur (Staatsrecht 2. p. 846).
Corpus autem legum luliarum anni potissimum 736 decemvirum xu tabulis
Corneliisque legibus dictatoris Sullae iure meritoque comparatur, quasque
laudes Augustus hic ipse sibi tribuit, posteri quoque ratas habuerunt.

Publicorum morum correctionem, quae postea quoque pars eaque maxima
mansit curarum principis (Suetonius Tib. 42 cf. 33; Tacitus ann. 2, 33), quo-
modo eodem tempore Augustus executus sit, mox dicetur ad 2, 1; nam quae
de ea re tradita aecepimus, cum relationibus de senatus lectione imperante
Augusto contaminata simul examinentur necesse est.

Rerum de quibus diximus memoria etiam in nummis reperitur. Extat dena-
rius triumviri monetarii L. Caninii Galli exhibens subsellium et virgam tribunorum
plebis?) cum adsceriptione Augustus tr. pot. (Cohen Aug. n. 382), quem aliunde
constat cusum esse inter a. 734 (nam adsunt in aliis eiusdem magistratus
nummis signa a Parthis recepta) et a. 739 (nam eo fere eiusmodi nummi
cudi desierunt); accedunt aliorum duorum P. Stolonis (Cohen n. 438—440.
442) eiusdem fere aetatis et L. Mescinii Rufi triumviri a. 738 vel 739 (Cohen
n. 461. 464) ad caput Augusti praeter consuetudinem adscribentes Caesar
Augustus tribunicia potestate similiterve. ΠῚ nummi et imprimis Galli cum
tempore satis distent tam ab anno potestatis tribuniciae acceptae quam ab eo,
quo annua facta est 731, sine dubio id illustrant quod caput hoc indicis ar-
guit, scilicet. summa et difficillima negotia recusato extraordinario honore
Augustum maxime per a. 735 et 736 perfecisse iure tribuniciae potestatis.

LAT. perierunt.
cR. ὃ, 21 22 [K]ai ταύτης αὐτῆς τῆς ἀρχῆς | συνάρχοντα [αὐτ]ὸς ἀπὸ τῆς
23 συγνχλήτου πΙεν]τάκις αἰτήσας [ἔλ]αβον.
Collegas in tribunicia potestate Augustus accepit primum Agrippam in quin-
quennium anno 736 vel paullo post (Dio 54, 12; Vellei. 2, 90; Tacitus ann. 3,

1) Egregie eum nummum illustravit Borghesius opp. 2, 122 seq.

I, 44 45 5yl

56), iterum in quinquennium anno 741 (Dio 54, 12. 25), deinde Agrippa
a. 742 defuncto Tiberium in quinquennium ἃ. 748 (Dio 55, 9; Velleius 2,
99; Suetonius Tib. 9. 10. 11), iterum in decennium a. 757 (Dio 55, 13; cf.
Velleius 2, 103; Tacitus ann. 1, 3. 10), denique aut in decennium (minui
enim spatium non potuit) aut tempore non praefinito a. 766 (Dio 56, 25).
Suetonius tamen Tib. 16 refert a. 757 Tiberio tribuniciam potestatem reno-
vatam esse in quinquennium. Alterum locum Aug. 27, ubi sic traditur:
tribuniciam potestatem. perpetuam. recepit, in. qua. semel atque iterum per singula
lustra collegam sibi cooptavit, sanum esse nego; quamquam erunt fortasse qui
ita defendent duos collegas Augustum cooptavisse, utrique autem honorem per
singula lustra prorogasse. Verisimilius est quaedam excidisse sic fere redinte-
granda: semel atque iterum [M. Agrippam, ter? Tiberiwm] per singula lustra colle-
gam. sibi cooptavit, quamquam si ita Suetonius scripsit, utique eo nomine erravit,
quod Tiberium semel certe oportet accepisse potestatem hanc aut in decen-
nium aut in perpetuum ?). Pro Dione contra Suetonium hoc stat, quod reno-
vatae potestatis a. 762 nulla memoria superest. Dubitatio tamen remanet,
de anno 757 uter auctor errarit; potestque fieri, ut Tiberius a. 757 tribuniciam
potestatem acceperit in quinquennium, a. 762 aut in decennium aut tempore
non praefinito. Utut est, recte Augustus ait ad eum diem, quo haec scripsit
aestate a. 767, quinquies collegam tribuniciae potestatis a senatu se accepisse.
Cooptationis vocabulo minus proprie Suetonius usus est, cum vere Augustus
collegam a senatu petierit (v. Staatsrecht 1 p. 212).

CAPVT VII
LAT. perierunt.
GR. 4, 12. Τριῶν ἀνδρῶν ἐγενόμην δημοσίων πραγμάτων | κατορϑωτὴς
συνεχέσιν ἔτεσιν δέχα. ὃ

Hinc omnino Suetonius Aug. 27: Triumviratum rei publicae constituendae per
decem annos administravit. Triumviratus prior teste tabula Colotiana a die
27 Nov. 711 continuatus est ad d. 31 Dec. 716, posterior a d. 1 lan. 717 ad
91 Dec. 721. Eo autem die, quem hic indicat, num vere triumviratum depo-
suerit, disputavi Staatsrecht 2. p. 698.

LAT. 1, 44 [Princeps senatus fui usque ad ewm diem, quo scripseram. [haec,
4s | per annos quadraginta).

GR. 4,234 Πρῶτον | ἀξιώματος τόπον ἔσχον τῆς συνχλήτου ἄχρι ταύ-
5 τῆς τῆς ἡμέρας, ἧς ταῦτα ἔγραφον, ἐπὶ ἔτη τεσ᾽σαράκοντα. ὃ

1) Bergkius p.31 supplet diverse: semel atque ?terum [per decennium, ter] per sin-
gula lustra collegam sibi cooptavit et, ne Suetonius secum ipse pugnet, in vita Tiberii
c. 16 pro eo quod traditur data rursus tribunicía potestas in quinquennium substituit
in decennium.

32 L 45 46

Princeps senatus factus est Augustus in censu a. 726 (Dio 53, 1); unde ad
aestatem a. 767, qua haec Augustus scripsit, anni numerantur quadraginta
integri 727—766, non computatis primo et extremo.

LAT. 1, 45 46 [Pontifem, augur, quindecimviru]m sacris [faciundis, | septemvirum
epulonum, frater arvalis, sodalis Titius, fetiali|]s fui.
GR. 4, 56. ᾿πρχιερεύς, S αὔγουρ, ὃ τῶν δεχαπέντε ἂν δρῶν τῶν Ἱεροποιῶν,
& ἴω € ' 3) ὃ E € | - Ψ M Εν - € e"
τ ὃ τῶν ἑπτὰ ανδρῶν teooztoiov, ὃ ἀϊδεϊλφὸς ἀρουᾶλιες, ὃ évoi-
oc Τίτιος, ὃ φητιᾶλις. |

(o

Ex Graecis verbum substantivum videtur excidisse.

Quod deinde mansit in re publica Romana, ut princeps adscriberetur col-
legiis sacerdotum omnibus, quae quidem non infra eius fastigium essent
(Staatsrecht 2, 1047 seq.), id ab Augusto coepit. Quando is singula ceperit,
videamus secundum ordinem commentarii, qui non temporis est, sed digni-
tatis (cf. Marquardt Staatscerwaltung 3 p. 214).

Pontifex a Caesare dictatore creatus est Octavius a. 706. post pugnam
Pharsalicam. (Nicolaus Damascenus ὃ 4: ἐνεγράφη sig τὴν ἱερωσύνην εἰς
τὸν “ευχίου ““ομιτίου τόπον τετελευτηκότος xoci ὁ δῆμος μάλα προ-
ϑύμως ἐχειροτόγησε. καὶ ὁ μὲν ἅμα τῆ μεταλλαγῆ τῆς ἐσϑῆτος καὶ τῇ
καλλίστη τιμῇ κοσμηϑεὶς ἔϑυε. Cicero Phil. 5, 17, 40. Velleius 2, ὅ9. Dru-
mann 4, 250 n. 74), unde in nummis Octavii quos primos cudit saepe ponti-
ficatus invenitur.

Augur quando factus sit, quaesiverunt Drumannus (4, 250) et Borghesius
(dec. num. 7, 7 opp. 1, 353); videtur autem id sacerdotium cepisse a. 713 vel
714. Nimirum cum cusi sunt nummi sub nomine eius et M. Antonii hunc
augurem, ipsum pontificem appellantes, alii tertio nomine nullo addito (Cohen
Ant. et Octav. 2), alit adiecto nomine M. Barbatii (l. c. n. 7. S), L. Gellii (l. c.
n. 9. 10), M. Nervae (l. c. n. 6), auguratu caruit; ex his autem certe Barbatii
et Nervae facti sunt a. 713. Nam quod ex his L. Gellius ad Antonii caput
simpulum pontificale, ad caput Caesaris lituum auguralem adpingit, inde non
recte colligemus utrumque duo sacerdotia habuisse, sed vel ex lubitu mone-
tarii vel operarum incuria signa permutata esse. ltem .si vere L. Barbatius
ad Caesaris caput lituum, nullum simile signum ad Antonii apposuit, nihilo
minus lituum illum magis ad Antonium referemus quam cum Borghesio
(dec. num. 7, 7 opp. 1, 353) ad auguratum Caesari attributüm ; sed ipsa res
nititur sola tabula Morelliana (Anton. 2, 8), cum recentiores omnes (Cohen
Barbat. 1 cet. eum nummum sine lituo repraesentent. Ab altera parte extant
aurei inscripti C. Caesar cos. pont. aug. (Cohen Caes. et Aug. 2) et C. Caesar
imp. urvir r. p. c. pont. aug. (Cohen Ant. et Aug. n. 3) cusi ante quam impe-
ratoris praenomen Caesar filius adscivit, id quod sumpsit a. 714 (Staatsrecht 2.
p. 744). Reperitur praeterea lituus ad caput Caesaris in aureo Q. Voconii Vituli

L 45 46 99

(Cohen Aug. 547 — Vocon. 4); item in manu statuae equestris, cul subiacet
prora, in aureo inscripto Caesar rrvir r. p. c. (Eckhel 6, 74; Cohen Aug. 245),
qui nummi eiusdem fere aetatis sunt, accuratius autem adhuc definiri non
potuerunt. Posteriore tempore auguratus diserta mentio nulla reperitur in
nummis Augusti, nisi quod in iis, quos signavit L. Pinarius Scarpa a. 724—727,
nominatur una cum pontificatu (Cohen Aug. 125. 500; Eckhel 6, 82). Etiam
nummi inscripti cmp. Caesar divi f. z1rvir iter. v. p. c. cos. iter. et. ter. design.
(Cohen Aug. 91) cusi inter a. 717 et 720 exhibent simpulum et adspersorium
quae dici solent signa pontificatus, item urceum et lituum signa auguratus
(Borghesi opp. 1, 354). Simpulum lituumque- solos habent nummi complures
(Cohen Aug. 339. 414. 460), lituum solum omissa pontificatus indicatione nummi
n. 2. ὃ. 31. 32 laterculi Coheniani.

Ad quindecimviratum sacris faciendis recte rettulit Borghesius (l. c. 1,
354) nummum cum tripode inscriptum 2mp. Caesar divi f. ΠῚ" iter. r. p. c.
cos. iter. et lert. desig. (Cohen Iul. 60; Aug. S8; R-P-c saepe omissum ἃ
descriptoribus cernitur in ipso tripode), quem signatum esse patet inter a. 717
et 720. Idem sacerdotium memoratur infra 4, 35, ubi agitur de ludis sae-
cularibus.

Ad septemviratum quando Augustus pervenerit, parum constat; nam ex
fastis Praenestinis d. lan. 4 nihil effici et ad Borghesium adnotavi opp. 1, 353
et ostendi in C. I. L. 1 p. 383. Nummum (Cohen Aug. 126. 127) habentem ab
una parte caput Caesaris, ab altera discum rotundum magnum cum adseriptione
imp. Caesar divi f. huc rettulit Borghesius (opp. 1, 354), discum eum non
clupeum iudicans, sed pateram sacerdoti eius insigne; sed ea interpretatio
parum certa est. Αἱ C. Antistii Regini nummum cusum a. 7238/9 (v. róm.
Münzwesen p. 742) cum simpulo lituo tripode patera optime idem Borghesius
(opp. 1, 347 sq.) ostendit Augustum significare receptum in sacerdotum quattuor
amplissima collegia, ut paullo post 2, 17 appellantur ab ipso Augusto; itaque
ante hunc annum etiam epulo factus sit necesse est. Eadem quattuor sacer-
dotia redeunt in titulo arcus Ticinensis (C. 1. L. V, 6416) sie: ?mp. Caesari divi
f. Augusto, pontific. maximo, patri patriae, aug., xvvir. s. f., virvir. epulon.
Eodem autem ordine observandum est sacerdotum collegia ubivis recenseri et
in commentario et in titulo Ticinensi et in nummis. supra citatis omnibus, ut
etiam ubi non nominantur, signa eorum eodem ordine collocata inveniantur,
nisi quod soli denarii Scarpi auguratum praeponunt pontificatui. Cf. de ordine
praeterea quae collegit Marquardt in enchir. 4, 166.

Inter arvales Augustum sententiam tulisse per tabellam a. 767 d. Mai. 14,
item eodem anno d. Dec. 15 in eius defuncti locum alium creatum esse acta
eius anni ostendunt (p. xxix. xxx. Henzen). — Titiorum collegio Augustum ad-
scriptum fuisse primum ex commentario innotuit. — Pro fetiali Caesarem
a. 722 bellum indixisse Cleopatrae memoriae prodidit Dio (50, 4). — Propter
irià haec sacerdotia, quae exoleta et aetate Ciceronis fere abolita inter caeri-

2

NL

94 IBI

monias alias obsoletas (Suet. Aug. 31) ab Augusto instaurata videntur esse et
quodammodo resuscitata, conferri poterit, quod Nero Caesar Germanici f. adu-
lescentulus in titulo Orell. 2266 — €. VI, 913 appellatur flamen Augustalis,

sodalis Augustalis, sodalis Titius, frater arvalis, fetialis, quaestor.

CAPVT VIII

LAT. 2, 1 Patriciórum numerum auxí consul quintum iussü populi et
senátüs. ὃ M—
cR. 4, 8 9. Τῶν [παι]ρικίων τὸν ἀριϑμὸν εὔξησα (sic) πέμτττον | ὕττατίος
10 ἐπιυν]αγῆ τοῦ τε δήμου καὶ τῆς συνχλήτου. ὃ

In Graecis pro éwssu nec γγώμῃ fuit, quod Kirchhoffius, nec δόγματι, quod
Bergkius proposuit, sed cum supersit Arutr (ATH: Perrot), scribendum esse
ἐπυταγῇ vidit Domaszewskius, idque solum tam populo aptum est quam senatui.
Anno u.c. 725, quo consul fuit quintum, Caesar patriciorum numerum
auxit (Tac. ann. 11, 25. Dio 52, 42). Fecit id tabula teste Zussu populi et
senatus, scilicet ex lege Saenia (Tac. 1. c.), quam tulit sine dubio L. Saenius
consul per menses Nov. et Dec. a. 724, et ex senatus consulto a Dione qui
de lege tacet commemorato (l. c.: τῆς βουλῆς ot δῆϑεν ἐπιτρειμάσης τοῦτο
πονῆσαι), quo de ea re ad legem illam perficienda cavebatur; nam post legem
latam demum factum esse senatus consultum neque, quae sententia est
Zumpti, legem latam esse ex hoc s.c. ostendit tabula Ancyrana. Consen-
taneum autem est lege lata a. 724 extremo Caesarem ad patricios creandos
non accessisse ante aestatem a. 725, quo tempore redüt Romam. — Ceterum
quod scribit Dio (49, 49) antea iam ἃ. τι. c. 721 patricios a Caesare adlectos
esse, haud scio an non recte tradiderit. Refragatur enim ipse Augustus, qui se-
cundum huius commentarii institutum de eiusmodi negotii repetitione tacere non
debuit; refragatur Tacitus l. c., ubi Claudium scribit patricios legisse paucis
iam reliquis familiarum vetustarum, exhaustis etiam, quas dictator Caesar lege
Cassia οἱ princeps. Augustus lege Saenia sublegere; vefragatur denique ipsa res.
Nam initiis principatus apparet ipso iure creationem hanc principi non esse
permissam, sed opus fuisse ad eam rem privilegio, qualia fuerunt commemorata
l c.a Tacito, nec patricii facti videntur esse a principibus ante Claudium
nisi duabus illis creationibus institutis ex legibus Cassia et Saenia. Claudius
primus fuit, cui patriciorum creatio non principatus lure, sed tamquam censori
permitteretur, eaque ordinatio mansit, donec imperante Domitiano censurae ius
perpetuum cum principatu coniunctum est (Staatsrecht 2. p. 1046). Quod
Dio videtur ignorasse suaeque aetatis consuetudinem, qua imperator quot vellet
quandoque vellet patricios facere poterat, male rettulisse ad aetatem Augusti.
Bergkius quod statuit a. 721 paucas tantum gentes adlectas esse videri et minus

d... xr F———————

uio Aur gy cms rey

b

n^

Ib 9 95

legitime et propterea eam adlectionem Augustum in indice praetermisisse non
probabit, qui gravissimam rerum interpolationem apud Dionem recte perspexerit.

LAT. 2, 1 2 Sena|tum ter légi.
cR. 4, 10 [Τὴν συνκλητον τρὶς ἐπέλεξα. ὃ
Augustus cum scribat senatum se legisse ter annis non adscriptis, rerum
scriptores de senatus lectionibus ab Augusto institutis haec habent, Sueto-
nius Aug. 35: senatorum affluentem mumerum | deformi οἱ incondita. turba
(erant enim super mille et quidam indignissimi et post mecem Caesaris per
gratiam οἱ praemium. adlecti, quos orcivos vulgus vocabat) ad modum pristinum
et. splendorem redegit. duabus lectionibus, prima ipsorum arbitratu, quo vir virum
legit, secunda suo et Agrippae, quo tempore existimatur lorica sub veste munitus
ferroque cinctus praesedisse, decem valentissimis senatorii ordinis amicis sellam
suam circumstantibus. — Cordus Cremutius scribit ne. admissum quidem tunc
quemquam. senatorum nisi solum et praetemptato sinu. Ybidem c. 37: nova officia
excogitavit... triumviratum legendi senatus et alterum | recognoscendi turmas
equitum, quotiensque opus esset. Uberior longe marratio est Dionis. Primum
(52, 42 cf. 53, 1) censuram a. 725 et 726 enarrans refert ex senatoribus, qui
super mille tum essent indignis multis per bella civilia adsumptis, praeter
LX qui sponte cessissent, aliorum cxL, qui coacti idem fecissent, nomina publice
proposita esse. Deinde ad a. 7236 (54, 15. 14) senatum primum electione
quadam et sortitione, deinde cum eae parum procederent, ipso legente ad
sescentorum numerum redactum esse!) Tertium senatum lectum — esse
a. 743 (54, 35), quartum a. 757 per tresviros: διαλέξαι, Dio ait (55, 13),
τὴν γερουσίαν αὖϑις ἠϑέλησε" xci δέκα βουλευτὰς οὖς μάλιστα ἐτίμα
προβαλόμενος τρεῖς ἀπ᾽ αὐτῶν ἐξεταστὰς ἀπέδειξεν, οὖς ὁ κλῆρος εἵλετο.
Ita Dio quoque tenuit senatus lectionem lege publica partem fuisse censurae;
nam tres census quos statuit (de quibus dictum est p. 36) annorum 720.
735. 7493 aperte coniuncti sunt cum lectionibus senatus a. 726. 736. 743;
ad quartam vero cum adnotet tum censum nullum actum esse, eam non
obscure significat extraordinariam fuisse. Ad ipsam rem quod attinet, quae
de lectione a. 725,6 uterque auctor habet (nam Suetonii c. 25 ad hanc refe-
rendum esse patet collato Dione), proba et fida videntur esse; e contrario
lectio a. 749. verbo tantum a Dione commemorata ficticii census pars est et
cum eo concidit. At quae ad a. 736 et 757 a Dione narrantur, et a Suetonio
aliquatenus confirmantur (nam triumviratus senatus legendi respicit sine dubio
ad narrationem secundam) et ipsa ita comparata sunt, ut pro commentis

!) Quod deinde a. 741 Augustus curam egit, adulescentes rebus apti et senatorium
clavum habentes in curiam adseribi ne recusarent (54, 26), pro recensu senatus accipi
non debet.

*
3 t

HL]

96 II, 2—5

haberi non debeant, quamquam ipse alibi (Staatsrecht 2, 905) habui. Immo
prior et potior (nam altera parum effectum esse ipse Dio significat) sine dubio
pars est gravissima earum rerum, quas ut Augustus perficeret, senatus ei a. 735
et 736 curam legum morumque obtulit quasque mox tribunicio iure contentus
perfecit (vide supra p. 28); neque ei gestioni solae leges latae sufficiunt, sed requi-
ritur item morum correctio aliqua insignis et severa. Itaque has duas senatus
lectiones a. 736 et 757 qui inter tres numerat, statuat necesse est census
populi a, 746 et 767 ad senatum non pervenisse. Magis tamen crediderim
cum tribus censibus a. 726. 746. 767 tres senatus lectiones institutas esse;
nam legitime senatus lectio re certe, quamquam non iure pars est census
populi Romani (Staatsrecht 2? p. 415) eumque praecedit (l. c. p. 415), suadet-
que idem quae in indice statim sequitür trium censuum plena enarratio. Quam
ob rem verisimile est Augustum a. 736 et 757 senatum ita purgasse, ut a
legitimo senatus legendi vocabulo abstineret, hos autem recensus extra ordi-
nem factos in indice praeteriisse propter odium inde generatum.

LAT. 2,2 et In consulàtü sexto cénsum populi conlegà M. Agrippà égí.

3 $| Lüstrum post annum alterum et quadragensimum féc[;]. ὃ
4 Quó lüstro cívium Románórum censa sunt capita quadragiens
5 centum millia et sexa g(/]nta tria millia. [S]

cn. 4, 10 11 12 "Exvov ὕπατος τὴν ἀπίο]τείμησιν τοῦ δήμου συνάρχον [τ]α
13 ἔχων Maoxov ᾿Αγρίπτταν ἔλαβον, ἥτις ἀπο ϊΪτείμη]σις μετὰ
14 [δεύτερον] τεσσαραχοστὸν ἐγνιαυϊτὸν [σ]υγνε[κ]λείσϑη. Ἔν d
ι5 ἀποτειμήσεν Ρωμαίων | ἐτει[ϊμήσ)αϊντο)] χεφαλαὶ τετρακοΐσιαν
16 ἑἸξήκον τὰ μυϊριάδες καὶ τρισχίλιοι].

In principio Latinorum οἱ abundat; ego deleri iussi, Bergkius transponi post

egi. In Graecis adhuc edebatur £yévero pro eo quod est συγεχκλείσϑη, defue-

runtque extrema inde a χεφαλαΐί.

De censibus ab Augusto actis cum sinceram et intemeratam relationem
in indice ipsius habeamus, non omittenda sunt quae de 115 annales tradiderunt
quique ex annalibus pendent, quoniam faciunt ad iustam auctorum existimatio-
nem. Et Suetonius quidem quod scribit c. 27: recepit et morum legunque
regimen ... perpetuum; quo dure, quamquam sine censurae honore, censum tamen
popwli ter egit primum ac tertium cum collega, medium solus, dempto principio
de cura legum, quam supra vidimus Augustum recusavisse, verum tradit,
pendens, ut videtur, ex ipso indice. Αἱ longe alia ratio est Dionis. Eum si
sequimur, Augustus primum populi censum egit per a. 725. 726 (52, 42. 53, 1),
iterum a. 735 una cum cura legum potestatem censoriam in quinquennium
recepit (54, 10: ἐπιμελητής vs vOv τρόπων ἐς πέντε ἔτη παρακχληϑεὶς
διεχειροτογήϑη, καὶ τὴν ἐξουσίαν τὴν μὲν τῶν τιμητῶν ἐς τὸν αὐτὸν
χρόνον .... ἔλαβεν), tertium ἃ. 742 (eo enim spectat quod scribit 54, 28

IL 2—5 91

Augustum Agrippae cadaver adspicere noluisse ὅτυ τὰ τῶν τιμητῶν ἔπραντε
ipsam tamen narrationem improbans) et 743 (54, 35: Αὔγουστος «mo-
γραφάς --- ὑπογραφάς libri — «vs ἐποιήσατο πάντα τὰ ὑπάρχοντά ot
,χαϑάπερ τις ἰδιώτης ἀπογραιμάμενος); quartum ἃ. 757 (55, 19), quem
tamen pro censu habere ipse Augustus noluerit, nam iecto senatu censos esse
eos solos qui in ltalia habitarent et plus ducenta milia sestertium in bonis
haberent: x«i ὅπως ys μὴ δόξειεν ὡς τιμητὴς αὐτὸ ποιεῖν ... ἀνϑύπατον
ἐξουσίαν πρός τε τὸ τέλος τῶν ἀπογραφῶν καὶ πρὸς τὴν τοῦ καϑαρσίου
ποίησιν προσέϑετο. Maec a vero ut longe recedunt, ita cur recedant in-
tellegi potest; neque enim hic versamur in meris erroribus, sed in rerum
interpolatione gravissima. Ter censum egisse Augustum Dio quoque ponit, sive
a Suetonio edoctus sive aliunde; eamque ipsam ob causam a. 757 lustrum qui-
dem neque tamen censum factum esse contendit sane quam perverse, ne ter-
narium numerum excederet. Census autem duo ficticii a. 735 et 742/23 aperte
originem traxerunt ex cura morum, quam Dionem vidimus contendere ab Augusto
bis receptam esse a. 735 et 742, eiusque erroris pars et sequela est curae
eius ad censuram translatio. Hi census falsi expulerunt veros a. 746 et 767;
primus remansit. Narrationem de quarto censu eatenus patet corruptam esse,
quod census actus esse dicitur jure proconsulari non solum contra Augusti
ipsius testimonium, sed etiam contra iuris publici rationem; ipsa autem sine
dubio non magis ficticia est. quam quae simul narrantur de senatu purgato
(v. ad 2, 1), quamquam vera rei actae condicio ex turbata Graeci auctoris rela-
tione parum perspicitur.

Primum censum Augustus egit teste Dione (52, 42. 55, 1) per annos 725 et
726. Lustrum conditum esse hoc anno Dio scribit confirmantque fasti Venusini
(C. IX, 422) ad a. 726: Zmp. Caesar vr, M. Agrippa τι (cos.); idem censoria
potest(ate) lustrum. fecer(unt), et. confirmat ipse Augustus, cum in censibus
omnibus annum censurae non coeptae, sed finitae adscripserit. Censores qui
facti sunt inter L. Gellium et €n. Lentulum et Caesarem lustrum non fecisse
post luculentum de censoribus saeculi vit commentarium Borghesii hodie omnes
consentiunt; lustrum illud. videtur fuisse rxix, hoc rxx (Staatsrecht 2? p. 331).
Anni qui interfuerunt inter lustrum a Gellio et Lentulo conditum et Augusti
primum xLu quomodo computati sint, pendet ab anno lustri proxime praece-
dentis. Solet id adscribi ad a. 684; at res a. 683 vix ita ordinaris, ut eo
censores illi inierint; quod si inierunt a. demum 6584, ut videntur iniisse, ma-
gistratum deposuerunt sequenti. Et Livius quoque (per. 93) lustrum eo loco
refert, ut ad a. 685 id pertinere appareat. Anni itaque ΧΕΙ cum numerati
sint ab a. 685 ad a. 726, apparet primum postremumque hic comprehensum
esse. — 1n consulatu sexto Augustus ait lustrum se collegamque fecisse,
censoria potestate fasti Venusini, recte et ille et hi; scilicet rediit Augustus more
suo ad antiquissimam rerum ordinationem, quando sub regibus primisque
consulibus res publica erat nec censores ulli creabantur, sed reges consulesve

98 IT, 5—8

eam rem procurabant lustraque condebant; censoris nomen aspernatus est ut-
pote factionum certationibus nimis iactatum et senatui maxime invisum, quam

ob rem etiam censoris perpetui munus oblatum sibi a. 732 non accepit (Dio 54,

2). Verisimile igitur est a. 725 lege lata ipsi et Agrippae utpote consulibus
anni eius, quo lustrum condendum esset, censoriam potestatem datam esse.
Eadem ratione census secundi et tertii causa, cum eo tempore consul non
esset, consulare imperium ad id tempus ut sibi mandaretur effecit (Staatsrecht 2
p. 920). €ollegam cum in secunda censura nullum habuisset, Tiberius, quo-
cum tertiam communicavit, cum non magis consul esset, idem imperium lege
de ea re lata accepit, seribitque Suetonius Tib. 21: lege per cónsules lata wt
(Tiberius) proeimeias cum Augusto communiter administraret simulque censum
ageret. Contra quod Dio quae Augustum pro censore anno 757 gessisse vult,
eum gessisse credit iure proconsulari, commentorum eius longe infelicissimum
est el vere ineptum. '

Censa sunt a. 726 capita quadragiens centum. millia οἱ sezaginta tria
millia, 1d est 4,069,000; pro quo numero apud interpretem Graecum, cum
poni deberet τετραχύσιαν ἕξ μυριάδες xci τρισχίλιοι, leguntur τετραχόσιαν
ἑξήκοντα μυριάδες xci τρισχίλιοι, τὰ est 4,609,000, apud Eusebium autem
(verba servavit Syncellus p. 599. Bonn. confirmantque versiones Hieronymi et
Armeniaca p. 140. 141 Schoene) leguntur μυριάδες vic xci |, id est 4,164,000.
Seilicet. alter. vocabulum sexaginta male rettulit ad. praecedentia quadragiens
centwm amnillia, quasi esset quadragiens et centum. sexaginta. tria. millia, alter
autem, sicut. recte observavit. Zumptius maior (über den Stand der Bevól-
kerung im Altertum in comm. acad. Berol. a. 1840 p. 29), cum Augustus
praeter usum mon qwadragiens dixisset, sed adiecto eo quod solet intellegi
quadragiens centum milia, 1d accepit quasi dixisset. quadragiens semel. taque
Augustus praecipuam curam ducens sensum animi quam apertissime expri-
mere nec dubitans gratiae aliquid detrahere, ut vitaret obscuritatem (Sueton.
Aug. 86), ut fit, ipso nimio ambiguitatis vitandae studio incidit in ambigui-
iatem. — Egit de hoe loco Huschkius (über dem zwr Zeit der Geburt Christi
gehaltenen Census p. 47 sq., item altero libello sber den Census der Kaiserzeit
p. X) diligenter magis quam feliciter: ita tres hos census re diversos fuisse
voluit propterea quod primus solus diserte appellatur census populi, neque in-
tellexit Augustum, ut par erat, primum usum esse rei plena definitione, postea
breviore significatione, et recte omnino Suetonium (Aug. 27) hunc monumenti
locum reddere his verbis: censwm populi ter egit.

LAT. 2, 5 6. [fferu|m consulari cum imperio lüstrum | [sjólus féci €. Censo-
rin[o ef C.] Asinio cos. ἃ Quó lüstro censa sunt | civium Roma-
nóru[m capita| quadragiens centunr millia et ducen|ta triginta tria
m[ilia].

-b

oo

Ibis ri 39

GR. 4, 16 17. [7] εύτερον ὑἸπατι κῇ ἐξουσίᾳ μόνος Γαΐῳ Κηνσωρίνῳ xci]
i819 | Ταίῳ [4σινίῳ ὑπάτοις τὴν ἀποτείμησιν ἔλαβον] ἐν [ἢ]
20 ἀπ[οτειμήσεν ἐτειμήσαντο Ῥωμαίων τϑειϊρακόσιαν εἴκοσι
?, τρεῖς μυριάδες καὶ τ]οι[σ] χίλιοι.
Quae ante solus interposuit Huschkius verba primus et, in errorem inductus
Chishulliani exempli lacuna falsa, ea expulerunt et exempla meliora et versio
Graeca. In Graecis sub finem Bergkio iubente addidi zc, quamquam spatium
vix sufficit. — Censum hunc alterum a. 746 nemo praeterea diserte comme-
morat. Numerus civium eo tempore censorum fuit. 4,255,000, quocum con-
veniunt etiam reliquiae versionis Graecae, creveratque igitur his viginti annis
populus centum et septuaginta milibus capitum.

LAT. 2,8 9 [Tertiwym consulari cum imperio lüstrum | conlegà Tib. Cae[sare
10. filio feci] ὃ Sex. Pompeio et Sex. Appuleio cos. | Quó lüstro ce[nsa
i1 sunt civium Ro|mánórum capitum quadragiens | centum. mill[ia

οἱ nongenta trjiginta et septem millia. 3 |

Gn. 4, 2122. K[ei τρίτον ὑπατιχῆ ἐξουσίᾳ τὰς ἀποτειμή) σε[ι]ς ἔλαβο]ν,
8 [ἔχω]ν [συνάρχοντα Τιβέριον] | Καίσαρα τὸν υἱόν uo[v Σέξεῳ

5,1 Πομτεηίῳ καὶ] || Σέξεῳ ᾿“ππουληίῳ ὑπάτοις" £v ἡ ἄποτει-
23 μήσει | ἐτειμήσαντο Ῥωμαίων τετρακόσιαι ἐνενήκοντα τρεῖς
μυριάδες καὶ ἑπτακισχείλιοι. $

Lat. 9 cum deficiant litterae. non. plus xi, delevi 20 post filio. — V. 10
adest capitwm, in simili loco 2, 4 capita idemque fuit 2, 7, cum plura
elementa" spatium non recipiat; interpres primo loco expressit xsq«Acé, secundo
lertüioque omisit. Genetivum hic pro nominativo substituisse quadratarium
Bergkius suspicatur.

Supra p. 2 iam vidimus lustrum Augustum tertium condidisse a. 767 cen-
tesimo fere ante obitum die, id est Mai. 11. Universum autem locum et
maxime numerum certa ratione explevit versio Graeca, in qua numerus plene
servatus est 4,957,000. Eundem etiam apud Eusebium traditum accepimus,
sed gravi labe adfectum. — Habet enim Suidas s. v. 4vyovoroc sine dubio ex
Eusebio: 4vyovoroc Καῖσαρ δόξαν αὐτῷ τιάντας τοὺς οἰκήτορας Ρωμαίων
κατὰ πρόσωπον ἀριϑμεῖ ... καὶ εὑρίσκονται ov τὴν Ῥωμαίων οἰκοῦντες
vw μυριάδες καὶ χίλιον ιζ΄ ἄνδρες, Syncellus p. 602 indidem: ὁ αὐτὸς τοὺς
οἰχήτορας Ρώμης κατὰ πρόσωπον ἀριϑμήσας εὗρεν οἰκοῦντας αὐτὴν &y-
δρῶν μυριάδας ιγ΄ καὶ αλξ, Armenius (p. 146 Schoene): Sebastus censum
habwit cum — Tiberio et invenit multitudinem Romae myriadas cocco et xix cen-
tum οἱ xvii capita, Hieronymus (p. 147 Schoene): Augustus cum Tiberio filio
suo censum Romae agitans invenit hominum mnonagies ter centena et. Lxx milia.
Videtur Eusebius id ipsum. posuisse quod ponere debuit: μυριάδες τετρα-
χόσιαν ἐνενήχοντα τρεῖς xc ἑπτακισχίλιοι ; quae Hieronymus miro errore

40 I], 12—18

ita transtulit, ut τετρακοσίας omitteret, praeterea myriadibus centena milia,
milibus dena milia substitueret, Armenius contra vel codicis ab eo usurpati
Eusebiani librarius pro nonaginta myriadibus et septem milibus dedit perverse
myriades xix centum et xvir similisque error Eusebianum codicem occupavit
adhibitum a communi auctore Suidae et Syncelli.

LAT. 2, i2 | Legibus novi[s latis complura e|xempla maiorum exolescentia
13 | iam. ex nost[ro wsu redux? et ipse] multárum rér[wm exe|mpla
i4 imitanda pos[feris tradidi].
GR. 05,34 Εἰσαγαγὼν χκαιγοὺς νόμους πολλὰ ἤδη vov ἀρχαίων ἐϑῶν
56 χαϊαλυόμενα διωρϑωσάμην καὶ αὐτὸς πολλῶν πραγμάτων
τ μείμημα ἑμαυτὸν τοῖς μετέπειτα παρέδωκα. |

Hunc quoque locum a prioribus non satis perspectum primum patefecit versio
Graeca, quamquam interpres haec non solum liberius reddidit quam solet, sed
etiam vocabulum 2a» male non ad exolescentia traxit, sed ad enuntiatum uni-
versum. In Latinis cum v. 12 perierint elementa xv, v. 13 in hiatu priore
xvi, supplementa ad hos numeros formavi, cum antea dedissem redux multa
(multa. revocavi Bergkius) exempla in. ex. iam ex nostra civitate. Deimde cum ego
supplevissem οἱ ?pse proposui ... posleris, Bergkius ef ipse de me ... posteris
tradidi, iam hoc recepi Graecis magis accommodatum, suppresso tamen addita-
mento arbitrario de me. In fine v. 14 deficiunt elementa non plus xvi, for-

lasse minus.

Augustus in re publica restituenda ante omnia hoc sive secutus est sive
certe prae se tulit corruptum aevum revocandum esse ad antiquos mores; qua
de re sufficiet laudavisse locos Suetonii duos c. 34: leges retractavit et quas-
dam ex inlegro sanxit, ut swumptuariam, [et] de adulteriis et de pudicitia, de
ambitu, de maritandis ordinibus; item c. 89: im evolvendis utriusque. linguae
auctoribus nihil aeque sectabatur quam praecepta οἱ exempla publice vel priva-
tim salubria eaque ad verbum excerpta: aut. ad. domesticos aut ad exercituum
provinciarumque rectores aut. ad. urbis magistratus plerumque mittebat, prout
quique monilione indigerent: etiam libros totos et senatui recitavit et populo
nolos per edictum saepe fecit, wt orationes Q. Metelli de prole augenda (cf. Liv.
epit. 59; Gellius 1, 6) et Rutilii de modo aedificiorum, quo magis persuaderet
utramque rem non ab se primo animadversam, sed antiquis iam tunc curae fuisse.

CAPVT IX

LAT. 2, 15. | [Vota pro valetudine mea suscipi per cons|ulés et sacerdotes qu[into]
16 | qu[oque anno senatus decrevit. Ex 118] votis s[ae]pe fecerunt
5; vivo | me [ludos aliquotiens sacerdotu]m quattuor amplissima
18 collé|[gia, aliquotiens consules].

-b

II, 15—18 Al

GR. 5, 89. Πὐχὰς ὑπὲρ τῆς ἐμῆς σωτηρίας ἀναλαμβάνειν | διὰ τῶν ὑπά-
10 τῶν χαὶ ἱἹερέων καϑ᾽ ἑχάστην πεν τετηρίδα ἐινηφίσατο ἡ
s σύνκλητος. 2x τούτων τῶν εὐχῶν πλειστάκις ἐγένοντο ϑέαι,!
1213 τοτὲ μὲν ἐκ τῆς συναρχίας τῶν τεσσάρων ἱερέων, τοτὲ δὲ
ὑπὸ τῶν ὑπάτων.

Graeca cum integra sint, Latinorum quoque primum enuntiatum plene sup-
pleri potuit, postquam verborum quinto quoque anno certa vestigia apparuerunt.
Pro Graecis ὑπὲρ τῆς ἐμῆς σωτηρίας retinui quod in priore editione scripsi
pro valetudine aea nec pro salute mea. dedi cum Bergkio, cum propter ea
quae in indice sequuntur 2, 19 tum propter nummum infra laudatum C. Anti-
stii Veteris; praeterea pro wf susciperentur infinitivum posui, cum spatium
non admittat plus litteras c. xxxiv. In sequentibus verba vivo me, quae in edi-
tione priore retinueram quamquam dubitans (nam mire omnino in ludis pro
salute sua editis hoc addit Augustus eos vivo se celebratos esse), vere in
lapide extant (scilicet ze etsi in gypso non comparet, in lapide Domaszewskius
deprehendit), conciduntque coniecturae cum Bergkii [qjwinqu ennalis| vel si mavis
Vjeiovi et Apollini] tum mea wf vo|veram|. — V. 16 post Qv interceptae esse
videntur litterae plus minus xxx, pro quibus dedi xxvi. — V. 17 quod com-
mendavit Bergkius [ludos im vicem sacerdotu|m. quattuor. amplissima. colle(gia. vel
consules eius anni], recte Hirschfeldius eo nomine reprehendit, quod ezus ann?
quo referatur non habet, ipse substituens pwbhlice. Cum deficiant litterae
€. XXVI post ME, v. 18 in. c. xxvii, pro odo . .. modo iam posul aliquotiens
bis, ut spatium recte expleretur. — Graecus interpres sacerdotwm | quattuor
collegia wpale vertit ἐκ τῆς συναρχίας τῶν τεσσάρων ἱερέων, quattwor voca-

bulum iungens non cum collegiis, sed cum sacerdotibus.

De ludis institutis a. u. c. 726 sic Dio 53, 1: τὴν πανήγυριν τὴν ἐπὶ
τῆ víxm τῆ πρὸς τῷ ᾿Αχτίῳ γενομένη ψηφισϑεῖσαν (scilicet a. 724 teste
Dione 51, 19) ἤγαγε, (Caesar eo anno cos. vi) μετὰ τοῦ ᾿γρίππου καὶ ἐν
αὐτῆ τὴν Ἱπιποδρομίαν διά τε τῶν παίδων καὶ διὰ τῶν ἀνδρῶν τῶν εὐγε-
νῶν ἐποίησε. καὶ αὕτη μὲν διὰ πέντε ἀεὶ ἐτῶν μέχρις ov (μέχρι που
emendat Dindorf) ἐγίγνετο, ταῖς τέσσαρσιν Ἱερωσύναις &x περιτροπῆς μέ-
Àovce* λέγω δὲ τούς τε ποντίφιχας καὶ τοὺς οἰωνιστὰς τούς τε ἑπτὰ καὶ
τοὺς πεντεχαίδεχα ἄνδρας καλουμένους. Eosdem ludos commemorat idem
ad a. 738 (54, 19): τὴν πενταἑετηρίδα τῆς ἀρχῆς αὐτοῦ διεώρτασαν, τοῦ
᾿Αγρίππου (ἐν γὰρ τοῖς πεντεκαίδεχα ἀνδράσιν, οἷς ἐκ τῆς περιτροττῆς
ἡ διοίκησις αὐτῆς ἐπέβαλλεν, Ἱέρωτο) διὰ τῶν συγιερέων ἀναλώσαντος.
Ad eosdem pertinet quod in senatus consulto de ludis saecularibus (C. I. L. VI,
S77) facto a. u. c. 737 mentio fit summae [sacerdotibus pro ludis), quos pro
salute Caesaris fecerunt, lucaris nomine cons[titutaeJ. Nec diversi sunt. ludi pro
salute divi Augusti volivi celebrati €. Poppaeo Q. Sulpicio cos. a. 762 (Plin.
h. n. 7, 48, 15$); denique ludi pontificales, quorum meminit Suetonius (Aug. 44),
videntur fuisse ludi iidem scilicet alicuius anni, quo celebratio eorum ad ponti-

42 IT, 15—18

fices spectaret. Ad ludos eos indicis locum hunc recte Chishullius revocavit.
Utrique fiunt quinto quoque anno, id est cum coepissent a. 726, celebrati sunt
deinceps ternis annis solidis intermissis. Fecerunt eos Augusto teste consules
et quattuor collegia sacerdotum; Dio quamquam scribit per vices eos edidisse
pontifices augures xv viros epulones, ipse addit primos a. 726 factos esse ab
eius anni consulibus Caesare et Agrippa eorum impensis (cf. Dio 53, 2) vel
potius ab Agrippa solo, cum Caesar ipse vix videatur hosce ludos recte edere
potuisse. Hos exceperunt secundum voti leges a. 720 pontifices, a. 724 augures,
a. 738 xvviri (id quod convenit cum loco Dionis supra relato), a. 742 epu-
lones; deinde, si quidem consules nulli se interposuerunt, rursus facti sunt
a. 746 per pontifices, a. 750 per augures, a. 754 per xvviros, a. 758 per epu-
lones, a. 762 per pontifices, a. 766 per augures, qui ludi extremi fuerunt.
Eo solo nomine a commentario Dio differt, quod ludos altero loco dicit quin-
quennales principatus, altero refert ad victoriam Actiacam; contra in commen-
tario Augusti referuntur ad vota consulum sacerdotumque ex senatus consulto
conceplis pro salute Caesaris in quinquennium proximum tuenda. Hoc ut verum
esse patet, ita quid significet. rerum scriptor hoc loco non errans, explicant
nummi C. Antstii Veteris (Eckhel 6, 104; Cohen Aug. n. 343. 349; róm. Münz-
wesen p. 742) facti ipso anno, quo ludos celebratos esse constat, τι. c. 798 1),
in quorum altero cernitur sacerdos ad aram sacrificans cum adscriptione: pro
valetudine Caesaris s. p. q. Πὰς, 1n altero Apollo ipse stat sacrificans cum adscrip-
üone: Apollini Actio. taque vota illa pro valetudine Caesaris suscipiebantur
Apollini Actio, qui eum vel maxime rel publicae servasset, quamquam ludi

1) Eo anno altera quoque similia vota suscepta sunt, cum Augustus post cladem
Lollianam in Galliam proficiscebatur; pertinent ad ea cum verba Dionis 54, 19: εὐχὰς
ὑπὲρ τῆς ἐπανόδου τοῦ .d)yovOrov ἐποιήσαντο tum nummi L. Mescinii Rufi triumviri eo
ipso anno, quorum in aliis (Cohen Aug. n. 464. 465) est s(enatus) p(opulus)q(ue) AR(omanus)
v(ola) s(uscepta) pro s(alute) et red(itu) Aug(usti), in alio s(enatus) p(opulus)q(ue) R(omanus):
v(ota) p(ro) red(itu) Caesaris (Cohen Aug. n. 462), in alio (Cohen Aug. n. 462) /(ov?) o(ptimo)
m(aaimo) s(enatus) p(opulus)q(ue) F(omanus) v(ota) suscepit) pr(o) s(alute) zmp. Cae(saris),
quod per eu(m) r(es) p(ublica) in amp(liore) atq(ue) tran(quilliore) s(tatu) e(st), eodemque
verisimile est pertinere inscriptum (Cohen Aug. 133) Zovi vot(a) susc(epta) pro sal(ute)
Caes(aris) Aug(usti): s(enatus) p(opulus)q(ue) f(omanus) et inscriptum (Cohen Aug. 324)
lovi) o(ptimo) a(aximo) saer(um) vot(s) p(ublice) susc(eptis) pro sal(ute) et. red(itu). Soluta
sunt haec vota post reditum Augusti a. 741 teste titulo C. I. L. VI, 386, in quo quae
interciderunt ex gemello a. 747 (l. c. VI, 385) certo supplentur: [P. Quinctilius S]em. f.
Farus ... eos. [ludos votivos pr]o reditu [imp. Caesaris div]i f. Augusti [lovi optimo
mjaximo fecit [cum Ti. Claudio Nerjone conlega ex s(enatus) c(onsulto). — Haee vota pro
redili/ Augusti suscipiuntur, quinto quoque auno facta pro valetudine, utraque autem, ut.
par est, pro salute; denique lovi haee fiunt, altera autem Apollini. Itaque non recte opinor
] Salletus (Zeitschrift für Numismatik 9, 175 cf. 11 p. 77) utraque vota pro iisdem habuit.
! Quod sollemnium votorum quinquennalium ad hunc annum potissimum in annalibus mentio
faeta est, potest inde venisse, quod vota pro reditu in iis praeteriri non potuerunt; sed
potius crediderim illa ideo memorari, quod eo anno Agrippa ea executus est.

5 E us dd ae yen

II, 18—20 43

Actiaci non dicebantur neque ulli eius nominis urbani umquam fuerunt?).
Minus proprie, sed non temere hi ludi poterant celebrari videri propter
principatum pugna illa Actiaca fundatum. Quamquam non propter hoc resusci-
tarim veterem Norisii opinionem decennalium et quinquennalium imperatoriorum
orieinem ex his ludis repetentem (v. Eckhel S, 476); cui opinioni hoc maxime
obstat, quod ludi de quibus agimus celebrati sunt non per quinquennia, sed
quinto quoque anno. Multo minus vota haec quinto quoque anno suscepta et
cum ludis coniuncta confundi debent, ut fecit Zumptius, cum votis annuis factis
ab sacerdotibus omnibus utriusque sexus pro salute imperatoris die lan. ὁ
(vide quae de his dixi €. E. L. 1 p. 382). — Ludos Actio Apollini sacros etiam
in urbe celebratos esse more Graeco et habuisse, ut habuerunt Actiaci qui
Nicopoli edebantur, agonem musicum et gymnicum circensesque (Dio 53, 1)
probabile est; de circensibus per pueros virosque nobiles editis etiam Dionem
scribere vidimus athletasque pugiles in ludis his certasse ex Suetonio (Aug. 44)
colligitur. — Ludos pro valetudine Caesaris non durasse post excessum Augusti
et Dio significat et consentaneum est; non translatos esse ad imperatores
posteriores verisimile, quoniam post illud tempus certa eorum nulla memoria
superest, quae vix deficeret in tanto ludorum splendore tantaque de ludis
aetatis imperatoriae testimoniorum abundantia. Fuerunt igitur inter honores
paternos, quibus Tiberius uti recusavit.

LAT. 2,48 19. [Privat]im etiam et. muünicipatim. ünlvers? | [cives sacrificaverunt
»0 sempe|r apud omnia pulvínária pró vale [tudine meaj.
- RE EN ? 5 , ' M Jed , , € e, pu te
GR. 5, 1314. Καὶ xcv ἰδίαν δὲ xci | κατὰ πόλεις σύγπαντες OU πολεῖται
l

ὁμοϑυμα ὁδὸν] συνεχῶς ἔϑυσαν ὑπὲρ τῆς ἐμῆς Go|r]notoc |.

οι

Lat. 18 vocabulum unicipatim antea coniectura a me restitutum iam in ipso
lapide lectum est. — V. 19 ubi saepe posuit Bergkius, contimwo ego, extrema
quae superest littera & utrumque supplementum refutavit. 19 in. cum defi-
ciant hitterae xxv, v. 20 in. item. non plus xxv, supplementa supra proposita
non certa quidam sunt, sed recte procedunt; verbis apwd omma pulvinaria
Graece videtur aliquo modo respondere ὁμοϑυμαδόν.

Ad rem vide quae narrat Suetonius Aug. 59, maxime haec: provinciarum
pleraeque. super templa et aras ludos quoque. quinquennales paene oppidatim con-
stituerunt. €f. c. 98 et Horatius carm. 4, 5, 31 sq. et Dio 51, 19 et alii. Nec
neglesemus ne hoc quidem loco lapidem infra allatum ad 2,235, ubi qui thea-

1!) Ludos, quibus teste Suetonio Tib. 6 praesedit Tiberius adulescentulus, aste
fuerunt, ut est in codice Memmiano confirmatque alter locus Suetonii (Gai 20), non Acti,
ut olim edebatur. De Actiacis ludis celebratis Nieopoli et alibi vide C. 1. Gr. n. 5504
quique ibi citantur; item quae scripserunt Henzenus ann. inst. arch. 1565 p. 105 et Dessau
bull. del inst. 1881 p. 139.

ΞΕ πο ας μὰ, ἄς τὰς tii t m τ σξτς

ἐσ --.-

IM

44 II, 21—23

trum fecit Iguvii praeterea scribit dedisse se civibus pecunias cum in alia
tum. Zu ludos Victoriae Caesaris Augusti, comparandos eos cum ludis urbanis
Victoriae Caesaris divi Iulii (C. 1. L. E p. 397).

ΘΙ UIN

LAT. 2, ?1. [Nomen meum senatus consulto inclusum est ín saliare carmen.
GR. 5, 16 17. Τὸ ὀγ[ομ]ά μου συνχλήτου δόγματι ἐντιεριελήϊφϑη si[g vov]c
σαλίων ὕμνους.

σι απανο του σσυνδουσω, αν Ὁ γον. "P

Huius loci supplementa Mariniana (Arv. p. 596) confirmata sunt Graecis; neque
obstat, quod ita supplentur elementa xxvm, cum deficere videantur plus
minus xxiv.

Idem de Augusto refert Dio (51, 20) ad a. 725, mentione tamen suppressa ᾿
saliorum, senatum decrevisse ἐς τοὺς ὕμνους αὐτὸν $& ἴσου τοῖς ϑεοῖς
ἐγγράφεσϑαι. Germanici nomen receptum esse in carmen saliare ex senatus
decreto scribit Tacitus!), Veri filii M. Antonini huius biographus (M. Anton. 21).

LAT. 2, 31 22. et. sacrosan|[ctus wf essem ....... et wt q|uoa[d] viverem, tri-
23 bünicia potestás mihi | [esset, lege sanctum. est].

GR. 9, t7 18 x«i ἵνα ἱερὸς ᾧ (si) | διὰ [βίο]υ [v]e τὴν δημαρχικὴν ἔχω
i9. (sic) ἐξουσίαν, | νόϊμῳ ἐχ)]υρώϑη. ὃ

V. 22 pro xxur litteris quae deficiunt. supplevi xvr; zm perpetuum, quod inseruit
Bergkius, spatium excedit. Ego malui hiatum relinquere septem fere litte-
rarum quam gravis auctoritatis monumento incerta additamenta temere ad-
struere. — V. 23 ante Ex deficiunt litterae c. xxiv.

Devieto Lepido a. τι. c. 718 exeunte tribunicia potestas Caesari ad exem-
plum patris data est in perpetuum. Appian. b. c. 5, 132: ἐφ᾽ οἷς αὐτὸν ei-
Aovto δήμαρχον ἐς ἀεί, διηνεκεῖ ἄρα ἀρχῆ προτρέποντες τῆς προτέρας
(triumviratum | intellege) ἀποστῆναι" ὃ δὲ ἐδέξατο. Oros. 6, 18, 34: ovans
urbem ingressus (Nov. 13) wt in perpetuwm tribuniciae potestatis esset, a. senatu
decretum. est. Dio 49, 15 ad a. 718: ἐψηφίσαντο .. μήτε ἔργῳ μήτε λόγῳ

€ pt V , - ES ' - , , ,
τι ὑβρίζεσϑαὶ" εἰ δὲ μή, τοῖς αὐτοῖς τὸν τοιοῦτό τι δράσαντα ἐνέχεσϑαι,

οἷσττερ imi τῷ δημάρχῳ ἐτέτακιο. xci γὰρ ἐπὶ τῶν αὐτῶν βάϑρων συγ-

καϑέζεσθϑαί σφισιν ἔλαβε. Ydem cum scribat 51, 18 ad a. 724 decretum

esse τὸν Καίσαρα τὴν ἐξουσίαν τὴν τῶν δημάρχων διὰ βίου ἔχειν et 53,

92 ad a. 731: ἡ γερουσία δήμαρχόν τε αὐτὸν διὰ βίου εἶναν ἐψηφίσατο,

illud pertinere videtur ad tribuniciam potestatem etiam extra urbem Caesari |
1) ann. 2, 82. In senatus consulti eius quae supersunt reliquiis C. L L. VI, 911

hoe caput non reperitur, nee recte simili in honorem Drusi Caesaris C. 1. L. VI, 912 Bor-
ghesius (opp. 6, 449) id inseruit.

II, 23—28 A5

concessam, hoc constat spectare ad tribuniciam potestatem praeter perpetuam
item annuam factam. Data opera de ea re egi Síaatsrecht 2? p. 836.

LAT. 2, 23 24 [Pontiflex maximus ne fierem in vívi [cjonle[gae locum, populo
25 4d sace]rdotium deferente mihi, quod pater meu[s | habuit, recusavi.

26 Cepi 14] sacerdotium aliquod post annós eó mor|[two qui civilis

217 motus ojccasione occupaverat [S], cuncta ex Italia | [ad comitia mea

28 .... tanta mujltitudine, quanta Romae nun[g]wam | [antea fuisse

fertur, coewnte] P. Sulpicio C. Valgio consulibu[s] ὃ.

cR. Ancyr. 5, 19 20 Apoll. 3, 12 ᾿Τρχιερωσύνην, ἣν ὁ πατήρ | [u]ov [ἐσχ]ήκει,
23! τοῦ δήμου μον χαταφέροντος | εἰς τὸν vov ζῶντος τύπον,

22 οὐ προςεδεξά u[m|v. []ν ἀρχιερατείαν μετά τινας ἐνιαυτοὺς

612. ἀποϑανόντος τοῦ προκατειληφότος αὐτὴν ἐν πολειτικαῖς

8 ταραχαῖς, ἀνείληφα, εἰς | τὰ ἐμὰ ἀρχαιρέσια ἐξ ὅλης τῆς
45 ᾿Ιταλίας τοσούτου πλήϑους συνεληλυϑότος, ὅσον οὐδεὶς | ἔν-
προσϑεν ἱστόρησεν (sic Apoll, ἑστόρης Anc.) ἐπὶ Ῥώμης ysyo-

e γέναν Ποπλίῳ XovÀnwío καὶ Γαίῳ Οὐαλγίῳ ὑπάτοις.

In Latinis v. 20. conlegae, quod Bergkius ex vestigis recuperavit, lapis con-
firmat. — V. 26 cum ego dedissem per civiles dissensiones, Bergkius im rerum
confusione,- iam lectione expleta supplementa mutanda fuerunt. Civilium tur-
barum praetulissem, nisi obstaret spatium; nam ante ccasrowNEe non defi-
ciunt plus litterae xxr. — 27 in. exciderunt litterae c. xxi. — [ἢ Graecis
Ὁ, 22 ἣν lapis flagitat, ubi zz» nos posueramus, ταύτην Bergkius.

Res notae. Post Caesaris dictatoris mortem a. τι. c. 710 in confusione
rerum ac tumultu. M. Lepidus pontificatum maximum intercepit (Liv. ep. 1175 cf.
Vell. 2, 63: pontifex maximus in Caesaris locum. furto creatus, scilicet non con-
sulto populo teste Dione l|. 44 extr.; Drumann 1, 15). Eum retinuit etiam
post ademptum imperium a. 718, nam cum interfici eum Caesar vetuisset,
religio obstitit quominus vivo auferretur pontificatus, etsi non solum tum
a populo.Caesari oblatus (Appianus b. c. 5, 131: τοῦ δήμου τὴν μεγίστην
ἱερωσύνην ὃς αὐτὸν ix “επίδου μεταφέροντος, ἣν ἕνα ἔχειν νενόμισται
μέχρνυ ϑανάτου, οὐκ ἐδέχετο, cf. 5, 126; Dio 49, 15. 56, 38; Suet. Aug. 31),
sed etiam postea saepe (Dio 54, 15). Mortuo tandem Lepido anno opinor 741
(nam ita explicandum, quod Augusti creationem ad hunc annum refert Dio 54,
21) Augustus pontifex maximus factus est a. 742 Mart. 6 testibus fastis Prae-
nestinis (cf. C. 1. L. 1 p. 387). Suetonii verba c. 31: pontificatum maximum,
quem mwnquam vivo Lepido auferre sustinuerat, mortuo demum. recepit for-
lasse ex ipso hoc indicis loco sumpta sunt. Extremam huius loci sententiam
ad comitiorum de Augusto pontifice maximo creando insignem frequentiam
pertinere Graeca interpretatio aperuit, cum antea de aliis alii cogitassent.

46 II, 29—33

CAPVT XI

LAT. 2, »» | [Aram «Fortunae reduci iuxta? aejdés Honoris et Virtutis ad

30 portam | [Capenam pro reditu eo se]|nátus consacravit, in qua

si ponti[fices et virgines Vestales anni]versárium sacrificium | facere

329 | [Iuss? die, quo consulibus Q. Luc|retio et [.M. Vinucijo in urbem

33 ex | [Syria redi, et diem Augustali]a ex [c]o[gmom?ne most]ro

appellavit. |

cn. Ancyr. 6, τ Apoll. 3, 3— | Βωμὸν Τύχης Σωτηρίου ὑπὲρ τῆς ἐμῆς énav-
8.9. ὅόδου | πρὸς vij Καπήνη πύλῃ ἡ σύνχλητος ἀφιέρωσεν" | πρὸς

(0 € τοὺς ἱερεῖς xci τὰς ἱερείας ἑἐγιαύσιον ϑυσίαν ποιεῖν
11 ἐχέλευσεν ἐν ἐχείνη vi] ἡμέρᾳ, | ἐν ἦ ὑπάτοις Κοίντῳ “ου-
12 χρητίῳ xoi Μάρκῳ Οὐινουκίω ἐχ Συρίας εἰς Ῥώμην ἔπαν-
1311 εληλύ]ϑει[ν], τήν τε ἡμέραν ἔχ τῆς ἡμετέρας ἐπωνυϊμίας
σιροσηγόρευσεν Αὐγουστάλια. |
Lat. 29 in. exciderunt elementa c. xxv, 30 in. c. xxiv, 91 in. 92 in. c. xxv,
33 in. c. xxiv, inter Ex/o et Ro c. xi. Ad ea spatia supplementa refor-
mavi, quamquam anxie eiusmodi dimensuratio exigi neque debuit neque
omnino potuit; ita v. 31 inserui litteras xxvii pro xxv. — 90 supplementum
quod suasit Hirschfeldius pro ncolwmi reditu spatium — excedit. — Perverse
Bergkius huie versui inseruit ex Syris, deinde v. 33 dedit ex transmarinis
provincüs contra interpretationem Graecam οἱ inani repetitione expulitque
comma ex nomine nostro, quod nostrum supplementum iam lapis ita con-
firmavit, ut Awgustalia ante id ostendat scriptum fuisse et cognom?ne fuisse,
non nomine. j
Facta sunt haec a. 755 Oct. 12, quo tempore fasces tenuerunt Q. Lucre-
tius et M. Vinucius, apparetque iam, longe aliter ac prioribus visum est, totum
hunc locum spectare ad honores decretos Augusto ex Syria tum redeunti.
"Testimonia de ea re reliqua collecta iam €. 1. L. I p. 404 hoc loco duxi repe-
tenda. Fast. Amit. ad Oct. 12: Fer(iae) ex s(enatus) c(onsulto), q(wod) e(o0)
d(ie) imp. Caes(ar) Aug(ustus) ex transmarin(is) provinc(is) urbem intravit, ara-
q(ue) Fort(unae) reduci constit(uta). Feriale Cum. (C. 1. L. X, 5375) ad Dec. 15:
Eo die a|rja Fortunae reducis dedicatast, quae Caesarem [ex transmari]nis pro-
vincis red[uxit]; supplicatio Fortunae reduci; Xem fast. Amit. errore ad Dec. 16:
Ara Fortunae reduci dedic(ata) est. 1n nummis aureis argenteisque ara haec
cernitur cum adscriptione Fortwn(ae) vedu(ci), Caesari Awgus(to) s(enatus)
pCopulus)q(ue) R(omanus) (Eckhel ὁ, 106; Cohen Aug. n. 102—108) vel, ut
est in nummis Ὁ. Rustii, For(twnae) ve(duci) Caesari Augusto ex s(enatus) c(on-
sulto) similiterve (Eckhel 1. c.; Cohen 1. c. n. 513). Dio 54, 10 ad a. 735 narrat

IL 94-ὃῖ 41

Augusto post ordinatum statum Siciliae Graeciae Asiae Syriae Romam redeunti
plurimos honores decretos esse, nullum vero eum accepisse zAzv Τύχη vs
ἐπαναγωγῷ βωμὸν ἱἹδρυϑῆναν xci τὴν ἡμέραν ἣν ἀφίξοιτο £v vs ταῖς
ἱερομηνίαις ἀριϑμεῖσϑαν xci Αὐγουστάλια ὀνομάζεσϑαιν, honores tres
diversos enumerans ἃ recentioribus non satis distinctos, arae consecrandae
Fortunae reduci, feriarum instituendarum, nominis Augustalium ei diei tri-
buendi. — Τύχην σωτήριον non esse Fortunam aliquam salutarem, sed ipsam
reducem recte perspexit Beckerus enchir. 1, 641 n. 1972, male negavit Zump-
tius. Ara quo loco constituta sit iam ex monumento Ancyrano discimus;
elegerunt autem locum propterea quod Augustus e Campania (vide mox) per
Appiam ad urbem veniens ingressus est porta Capena. De aedibus gemellis
Honoris et Virtutis ad portam Capenam egit Beckerus enchir. 1, 510; prae-
positio quaenam fuerit ante aedes, parum constat. Dies adventus fuit Oct. 12
eodemque die ara constituta est, absoluta et dedicata die Dec. 15. Sacrificium
anniversarium perficiunt pontifices virginesque vel, ut Graece dicitur, ot ἑερεῖς
καὶ αἵ ἱέρειαι (cf. Dio fr. 87 Bekk. et 51, 19; App. 2, 106).

. CAPVT XII

LAT. 2, 34 | [Senatus consulto eodem tempor]e pars [praetorum et tri]bunorum
35 | [plebi cum consule Q. Lucret]io et princi|p]bus [viris ob|viam
36 mihi | mis[sla. e[st n Campan]ia[m, qui] honos [ad hoc tempus)

3; nemini praeter [m]e es[/ decretus].
Gn. 6, 45 16. “ὄγματι σ[υϊνκλήτου οἱ τὰς μεγίστας ἀρχὰς ἄρ ξαντεῖς σ]ὺν
i μέρει στρατηγῶν xci δημάρχων μετὰ ὑπίαϊτου Κοίντου
18 “ουχρητίου ἐπέμφϑηϊσάν μον ὑπαντήσοντες μέχρν Καμ-
19 παγίας, ἥτις | τειμὴ μέχρι τούτου οὐδὲ ἑνὶ εἰ μὴ ἐμοὺ

20 ἐινηφίσ᾽ϑη. ὃ

Lat. 34 quod dederam [senatus consulto eodem tempor|e improbavit Bergkius sub-
stituens [itemque ex senatus aucloritat]e, male; nam et Graeca interpretatio et
consuetudo Augusti vocabulum proprium et legitimum requirit, cumque eum
- appareat hanc legationem inter dedicationes ararum duarum ideo interposuisse,
quod cum priore re et tempore coniuncta fuit, eius coniunctionis significatio
aliqua requiritur. In principio intercepta sunt elementa c. xxm. —- 35 in.
cum deficiant litterae c. xxr, pleb; tolerari poterit; antea dederam «na cwm.
— Hh sequentibus ego proposueram principibus viris oboiam mihi missi sunt
in Campaniam, Bergkius principibus in Campania mihi missi sunt obviam
salutatum; quae accesserunt ex pleniore reliquiarum lectione, illa supple-

menta fere confirmarunt. — Idem Bergkius quod flagitat ante hoc tempus,
spatium excedit, — 27 post EEs cum non deficere videantur litterae plus ΙΧ,

suppletae sunt xr.

48 IL, 371—41

Continuantur modo narrati honores a. 725. Eandem rem, aliter tamen,
narrat Dio 54, 10, scilicet senatum propter comitiorum consularium turbas
legatos misisse ad Augustum cum binis lictoribus singulos, unum ex his ipsis
legatis Q. Lucretium ab Augusto consulem dictum esse. Nam quod statuit
Bergkius legationem a Dione memoratam diversam esse ab ea, cuius in indice
Augustus meminit, hane autem pertinere ad narrationem. quae apud Dionem
sequitur: ἐπεὶ δὲ... αἵ «s ἀρχαὶ καὶ ow ἄλλον προαπαντῆσαί οἱ προ-
παρεσχευάσαντο. νύκτωρ ἐς τὴν πόλιν ἐσεχομίσϑη, id nemini persuadebit
qui obviam itionem amicorum redeunti ad urbem (cf. Plutarchus Anton. 11;
Cic. Phil. 2, 52, 78) et legationem ἃ senatu missam recte distinguere didicit;
illa sponte suscipitur et si quando de ea senatus decernit, ut fiat hortatur
(cf. Dio 51, 4), hane fieri iubet et qui eam suscipiant deligit. Quid quod de
illa si ageretur, collato honore, qui Augusto decretus est devicto Antonio: ἐς
τὴν πόλιν ἐσιόντι αὐτῷ τάς vs ἱερείας τὰς ἀειπταρϑένους καὶ τὴν βου-
λὴν τόν vs δῆμον μετά τε τῶν γυναιχῶν xci μετὰ τῶν τέχνων ἀπαντῆσαι
ἔγνωσαν (Dio 51, 19 cf. c. 4), nullo modo senatus a. 735 partem tantum ma-
gistratuum obviam ei mittere potuisset. Immo rerum Romanarum non im-
peritus non dubitabit hoc quidem loco Dionis narrationem Augustae praeferre :
scilicet princeps scribens Lucretium consulem ad se legatum esse, cum vere
is privatus ad eum veniret, consul in urbem rediret, callide verum texit, non
ut honorem augeret (id enim infra eum foret), sed ne enuntiaret post rem
publicam a se restitutam civiles motus ullos fuisse. Alibi quoque ubi tanguntur
turbae tam hae quam quae per a. 731 et 722 acciderunt, de seditionibus
nullum verbum facit. Id ipsum princeps quamquam texit, tamen item prodit;
nam si legationis princeps consul ad eum venisset, sine dubio scripsisset con-
sul. Q. Lucretius. cum parte. praetorum et tribunorum. plebi et principibus viris.
Ita invitus quodammio significat senatus decreto ad se missos esse ex magistra-
übus praetores et tribunos, Lucretium autem nondum consulem venisse inter
principes civitatis. Interpretem quomodo locus vexarit, iuxta positae praeposi-
liones σύν et μετά declarant. — Tempus legationis aliquatenus inde definitur
quod extant huius anni tesserae cum nomine unius consulis Saturnini scriptae k.
Apr. (C. I. L. I, 742) et mense Iunio (l. c. n. 743), item titulus Cordubensis (C. I.
L. I], 2255) positus C. Sentio Sat. cos. k. Sextilib. Itaque Lucretius consul creatus
est post mensem Maium, nuntius de creato eo Cordubam pervenit post k. Augustas.

LAT. 2, 3; 38 [Cu]m ex H[ispa]nià Gal[liaque, rebus in his p]rovincís prosp[e]|re
[gest[s], Rjomam redii] Ti. Ne[jr|one P. Qui[ntilio consulibu|s [S],
39 áram | [Pdcis Aju|g|Just(ae. senatus pro] redi] meó co[nsacrari
4o censui] ad cam(pwm Martium, inm qua maj|gistratus elt sae[er-
41 dotes et. virgines] Vestales | anniversarium | sacrificium | facer[e
iussit.] |

diii os

IT, 42—45 49

GR. 6, 20 2: Ὅτε ἐξ σπανίας καὶ Γαλατίας, τῶν ἕν ταύταις ταῖς ἔπαορ-
22) χείαις πραγμάτων κατὰ τὰς εὐχὰς τελεσϑέντων, εἰς Ῥώμην
23 ἐπανῆλθον ὃ | Τιβερίῳ [Νέϊοωνε καὶ Ποπλίω Κοιντιλίῳ
7,1 ὑπάτοις, || βωμὸν Εἰ ἰρ]ήνης Σεβαστῆς ὑπὲρ τῆς ἐμῆς ἐπανό-
23 δου ἀφιερωϑῆναι ἐψηφίσατο ἡ σύνχλητος ἐν πε δίῳ "Mosoc,
4 πρὸς ᾧ τούς τε ἐν ταῖς ἀρχαῖς καὶ τοὺς | ἱερεῖς" τάς τε
ἱερείας ἐνιαυσίους ϑυσίας ἐκέλευσε ποιεῖν.

Lat. 37 ἴῃ hiatu post GAr supplevimus litteras xvir, at v. 36, ubi dempta una
eodem spatio interceptae sunt, tantummodo xi. Utrumque defenditur scrip-
turae inaequabilitate; nam post hiatum eodem ambitu comprehenduntur v. 36
litterae x, v. 27 litterae xiv. Cavendum igitur, ne in eiusmodi computis nimia
anxietate a vero aberremus. — 3$ redibam cum spatio excludatur, dedi redi.
— 99 ex littera secunda apex remansit. — Inter vsr et RED cum deficere

videantur litterae non plus vnr, inseruimus xir.

Confirmantur in summa re supplementa huius loci ante cognita Graeca a
me proposita C. L L. vol. 1 p. 396, nisi quod Mordtmanni exemplo deceptus
pro Hispania ibi posui Germaniam. — Testimonia de ara Pacis Augustae
constituta a. 741 Iul. 4 illo loco collecta hic quoque apponam. Fast. Amit. ad
Iul. 4 (item brevius fasti Antiat.): Feriae ex s. c., q(uod) e(0) d(ie) ara Pacis
Aug(ustae) in. camp(o) Mar(tio) constituta est. Nerone οἱ Varo cos. Fasti Praen.
ad lan. 30 (item brevius fasti Caeretani Eph. epigr. 9 p. 6): Feriae ex s. c.,
quo[d eo) die ara Pacis Augusta[e in campo] Martio dedicata (e|st Druso et Crispino
c[os]. (u. c. 745). Diem dedicationis habent etiam Ovidius fast. 1, 709 et acta
Arvalia a. 38. Praeterea cf. Dio 54, 25. — Augustus cum illo anno in urbem
rediret via Flaminia, ad eam consentaneum est aram dedicatam esse, nec
dubium eius esse magnae et splendidae arae reliquias effossas non longe ab
obelisco ob Aegyptum captam ab Augusto consecrato ad ecclesiam S. Laurentii
in Lucina et domum Fiano; quas reliquias nuper composuit et illustravit
Duhnius (ann. inst. archaeol. 1881 p. 302 seq. tabb. 34—306. V. W.).

GADVT XEH

LAT. 2, 42. | [Iamum] Quirin[wum, quem cl|aussum ess[e maiores nostri voluer]unt,
43 | [cwm pJer totum i[mperiwm po]puli Roma[nmi terra marique esjset
41 parta vie[fori?|]s pax, cum pr[/ws, quam] nàscerer, [a condita]
4» u[rbje bis omnino clausum | [f]uisse prodátur m[emoríjae, ter me
princi[pe senat]us claudendum esse censui[/]. |
5 | Πύλην ᾿Ενυάλιον, ἣν κεχλῖσϑαν (sic) οἵ πατέρες ἡμῶν q9&-
e | λησαν εἰρηνευομένης τῆς ὑπὸ Ῥωμάοις (scr.'Pouotowc) πάσης
7 γῆς τε] καὶ ϑαλασσῆς, πρὸ μὲν ἐμοῦ, ἐξ οὗ ἡ πόλις ἐχτίσϑη,
9 | τῷ παντὶ αἰῶνι δὶς μόνον κεκλεῖσθϑαν ὁμολογεῖται, ἐπὶ δὲ
10 ἐμοῦ ἡγεμόνος τρὶς ἡ σύνκλητος ἐψη φίσατο χλεισϑῆναι. |
1

50 IT, 42—45

Lat. 42 propter hiatum x litterarum capacem inseri iussit Hirschfeldius p. 262
olim; sed potest spatium vacavisse post Quirimum. — 45 quae proposueram
Romani esset terrestris. navalisque pax, Bergkius fomani terra marique esset
non dubia parta pax, iam ex ipso lapide emendantur. — 44 « condita urbe
Bergkii cum ipse dedissem ab arbe condita, reliquiis scripturae confirmatur.
— 40 vocabuli senatus, quod deleri iussit. Bergkius propter hiatus ambitum,
nunc in lapide postremae duae litterae apparuerunt.

lanum Quirinum, quem Graece dictum esse vides πύλην ᾿Ενυάλιον, nemo
ignorat (Liv. 1, 19. Varr. 5, 165 al). Clausus est primum regnante Numa,
iterum post bellum Punicum primum ἃ. τι. c. 519. Se principe lanum ter clau-
sum esse Augustus perhibet repetitque Suetonius (Aug. 22): Jamwm Quirinum.
semel atque iterum a condita urbe ante memoriam suam. clausum in multo bre-
viore temporis spatio lerra marique pace parta ter clusit, indicem videlicet
secutus. Et primum quidem id factum esse post bellum Actiacum τι. c. 725
(Liv. l. c.; Dio 51, 20; Vell. 2, 38; Vict. vir. ill. 79, ὁ: Plutarchus. de fort:
Rom. 9; Oros. 6, 20, S) die ut videtur lan. 11 (v. C. 1. L. 1 p. 384) inter om-
nes convenit. Nec magis dissentiunt auctores de secunda vice, scilicet Janum
reseratum propter bellum Cantabricum a. 728 (Dio 53, 26; Plutarchus de fort.
Rom. c. 9; a. 726 Orosius 6, 21, 1 male) clausum rursus esse a. u. c. 729
(Dio 52, 26; Oros. 6, 21, 1; nam nummi Eckheliani 6, 89, apud Cohenum
Aug. n. 110, fides nulla est). Post eum annum quando reclusus sit, non tra-
ditur, nec facile est definire, quidnam ius sacrum requisierit, ut lanus clausus
aperiretur, cum possit fortasse defendi bella non iure publico per fetiales in-
dicta etiam clauso lano ut peragerentur licitum fuisse. Videtur tamen statim
rursus apertus esse expeditione Arabica eo ipso anno suscepta, proximo autem
Cantabris rebellantibus. Rursus ut clauderetur Dio (54, 90) scribit senatum
decrevisse τι. c. 744, nec tamen clausum esse Dacis rebellantibus. — Sed ei
narrationi obstat, quod inter media bella Germanica Drusi de lano claudendo
decretum (ieri vix potuit; potest de ea re actum esse in senatu, scilicet debel-
lata fere Germania iam rem in eo esse, ut lanus denuo claudi posset, id
quod Dio auctorve eius fortasse paullum exaggeravit. Utut est, lanum tum
clausum non esse Dio quoque ait, neque ullo modo quod Augustus scribit ter-
tium se lanum clausisse, ad hoc senatus consultum referri potest. Sed post
Germanica bella Drusi et Tiberii finita a. τι. c. 746!) usque ad a. 753, quo
C. Caesar exit ad bellum Armenium, HRomana arma ita quieverunt, ut recte
lanus claudi potuisse videatur, et cum Dionis annales ab a. inde 748 passim
hient, narratio de lano tertium clauso facile alicubi intercepta esse potest.
Quando denuo apertus sit, non traditur, sed vix clausus manere potuit coepto

1) Seilicet debellatum esse in Germania aestate a. 746 inde efficitur, quod k. lan.
a. 747 Tiberius de Germanis triumphavit (Dio 55, 8; cf. Velleius 2, 94); neque obstat
rebellio non magni momenti secuta anno insequenti (Dio 1l. c.).

IT, 46- TIL, 1 2 51

bello Armenio a. 753, mec difficile id conciliatur cum verbis Cornelii Taciti
(Yide infra) lanum patefactum esse sene Augusto. — Praeterea quae de lano
clauso leguntur apud auctores, parum iuvant. Horatius (T 746) in epistula,
quae prima est libri secundi, scripta, ut mea fert opinio, a. 741 (v. Hermae
vol. 15 p. 103), v. 255 claustra memorans custodem pacis lanum cohibentia, item
in carmine 4, 15 anni incerti v. S Augustum laudans quod vacuum duellis
lanum Quirini clausit, utroque loco respicit ad lanum clausum a. 725 finitorum
bellorum civilium indicem et merito propterea diu lateque celebratum. Ipsae
portae utrum propter alias causas postea reclusae essent necne poeta non
quaesivit; multo minus hoc loco cogitavit de lano clauso vel potius non clauso
a. 744, ut recte docuit Frankius (in fastis Horat. p. 223 seq.). — Flori nar-
ratio libro extremo de lano clauso anno urbis conditae septingentesimo, cum
praecedat alia de signis a Parthis restitutis u. c. 734, apte referetur ad aedem
tertium clausam, sed cum numerus corruptus sit sive auctoris culpa sive libra-
riorum, quae apud eum legimus ad difficultatem expediendam parum valent. —
Etiam minoris momenti relatio est Orosii, postquam exposuit de lano impe-
rante Augusto bis clauso, ita pergentis (6, 22, 1): anno ab urbe condita pcorrr
Caesar. Augustus ab oriente in occidentem, a septentrione in meridiem. ac per
totum Oceani. circulum. cunctis. gentibus una. pace. compositis lani portas tertio
ipse tunc clausit: quas ex eo per duodecim fere annos quietissimo semper obseratas
otio ipsa etiam Trobigo signavit, nec prius umquam misi sub extrema senectute
Augusti pulsatae Atheniensium. seditione (eam Eusebius Armeniacae versionis ad-
scribit ad ipsum annum, quo Augustus obiit) e Dacorum commotione patuerunt.
Mox (6, 22, 6) addit: eo tempore, id est eo anno quo firmissimam verissimam-
que pacem ordinatione dei Caesar. composuit, natus est Christus. Denique (7, 9, 7)
scribit: w( verbis Cornelii Taciti loquar, sene Augusto lanus patefactus, dum
apud extremos lerrarum novae gentes saepe ex usu et aliquando cum damno
quaeruntur, usque ad Vespasian? duravit imperium. Nam ut mittam eum annum
quem Orosius significat, duodecimum ante mortem Augusti, u. c. 755 vel 756,
incidentem in C. Caesaris bellum Armeniacum lano claudendo parum aptum
esse et lanum vix clausum esse potuisse per tempora quae sequuntur belli
Pannonici et Germanici, tota narratio evidenter interpolata est fraude tam pia.
quam absurda ea ipsa, quae triumphos Augusti ex die Aug. 12. 14. 15 in Dec. 24
Christi natalem transtulit (6, 20, 1). Nimirum lanum ter clausum esse Orosius
repperit apud Suetonium, sene Augusto tertium patefactum esse apud Tacitum,
reliqua monachi commenta sunt.

CAPVT XIV

LAT. 2, 4; | [Filios meos, quós iuv[enes mi]hi eripuit for[tuna], Gaium et Lu-
3, 1 cium Caesares | honoris mei caussá senatus populusque Romanus
2 annum quíntum et decimum agentís consulés designávit, ut [e]um

4

|
|

59 III, 1—6

magistrátum inírent post quinquennium. Εἰ ex eó die, quó

deducti [sunt in forum, ut interessent consiliis | publicís decre-

vit sena(/Jus. $ Equites [a]jutem Románi universi principem | iu-

ventütis utrumque eórum parm[is| et hastís argenteís donátum
6 ap|pellàverunt. $ |

GR. 7, t1. Υἱούς μου Γάιον χαὶ “εύκιον Καίσίαϊ]ρας, οὖς νεανίας

1213 ἀνήρπασεν ἡ τύχῃ, εἷς τὴν ἐμὴν τειμ[ὴ]ν 7 τε] σύνκλητος

14 xci 0 δῆμος τῶν Ῥωμαίων πεντεχαιδεχαέτεις | ὄντας ὑπτά-

15 τους ἀπέδειξεν, ἵνα μετὰ πέντε ἔτη | εἰς τὴν ὕπατον (scr.

16 ὑπάτων) ἀρχὴν εἰσέλϑωσιν" xci ἀφ᾽ ἧς ἂν | ἡμέϊραϊς [εἰς

i7 τὴν ἀϊγορὰν [κατ]αχϑίω]σιν, ἵνα [μεϊ]τέχω σιν τῆς συ[ν]χλήτου

18. ἐψηφίσατο. ὃ ἱππεῖς δὲ “Ρωμαίων σύν[π]αντες ἡγεμόνα

19 γεότητος ἑχάτειρον αὐτῶν [πρ]οσηγύρευσαν, ἀσπίσιν ἀργυ-

20 ρέαις | καὶ δόρασιν [ξι]είμησαν |.

Lat. 3, ὁ [s]unt in lapide fuisse, quamquam prima littera olim periit, hiatus

ambitus et forma declarant, non [er|jwnt a Bergkio propositum. — Gr. 14 ὁ

δῆμος τῶν Ῥωμαίων pro ὁ Ῥωμαίων sine dubio a quadratario Ancyrano

venit, non ab interprete (v. supra Gr. 3, 14). — 20 requiri τιμήσαντες pro
érsíumour adnotavit Bergkius.

lisdem fere verbis Augustus testamentum suum exorsus est (Sueton.

Tib. 28): quoniam atroz; fortuna Gaiwm et Lucium filios mihi eripuit. —

C. Caesar natus a. 734 (Dio 54, 8), a. 737 cum fratre ab avo materno adopta-

tus (Dio 54, 18, Eusebius ad a. Abr. 2001, u. c. 739: Αὐγουστος Γάιον

€- ὦ

c

Ἀγρίππαν υἱοϑετήσατο), cum quartum decimum annum explevisset a. 748,

in forum deductus est a patre consule xu a. 749 (Sueton. Aug. 26; Zonar. 10,
39), ipsis opinor k. lanuariis, certe non multo post, cum pater consulatu
propter hanc deductionem accepto mox se abdicarit. Similiter L. Caesar natus
a. 727 (Dio 54, 18), adoptatus una cum fratre, cum annum quartum decimum
explevisset a. 751, togam virilem accepit a patre consule xur a. 752. (Sueton.
l c.; errat in anno Zonaras l. c.), item opinor k. lanuariis. Tria autem
Augustus hoc loco scribit in honorem Gaii et Lucii tum decreta esse, designa-
tionem consulatus, senatorium locum, principatum iuventutis. De singulis
iam videamus.

Ut Gaio fratri nondum sumpta virili toga consulatus tribueretur, Dio 55,
9 ad a. 748 narrat Lucium Caesarem petiisse, sed Augustum deprecatum esse,
une talis calamitas rursus ingrueret in rem publicam, quali coactus ipse consulatum
ante annum vicesimum iniisset; simul alia quaedam pro consulatu denegato
eum (Gaio tribuisse. Haec narratio, nisi forte Dio in eiusdem annmalis
parte posteriore adiecit eodem anno de eadem re rursus aliterque decretum
esse, id quod parum verisimile est, ostendit Gaium non anno 748 consulem
designatum esse; potestque id recte cum indice ita conciliari, ut designatus sit
post k. lan. a. 749 sumpta toga virili, quintodecimo anno nondum expleto.

II, 1—6 53

Neque obstat quod scribit Tacitus ann. 1, 3: (Augustus) Gaium et Lucium ....
necdum posita. puerili praetexta. principes iuventutis appellari, destinari consules
specie recusantis flagrantissime cupiverat. Respicit enim utique ipsas illas Lucii
preces sine dubio ad secretum patris monitum prolatas et in hoc Augustum
reprehendit, quod de consulatu vel ante praetextam depositam filio dando
verbis recusans, re proposito favens in senatu egerit, non hoc dicit ipsum
consulatum praetextato ei dandum curasse. Consul itaque designatus videtur
esse Gaius a. 749, Lucius a. 752, legibus de quaestura et praetura ante con-
sulatum suscipiendis soluti decreto senatus, creati autem a populo Romano
(ef. Staatsrecht 2, 882), quo tempore comitia consularia fieri solebant, mense
ut videtur Martio (Síaatsrecht 1 p. 569), non ut alii privati in k. lanuarias
proximas, sed in k. lanuarias quintas, id est Gaius in a. 754, quo iniit consu-
latum annum sic ut pater quondam agens vicesimum, Lucius in a. 757, quem
consulatum quominus iniret mors obstitit eveniens die Aug. 20 a. 755. —
Ex testimoniis honorum, quos tituli nummique suppeditant, reliqua tempore
praecedunt qui repertus est. Soriani prope Viterbum titulus nondum editus, mihi
notus ex Oderici schedis Genuatibus f. 14 ita conceptus ?):

€. CAESARI * AVG * F*D*N IMP * CAESARI * DIVI *.F L*CAESARI* AVG*F
pONTIF * COS - DESIGN AVG * PONT - MAXIM * COS * XII DIVI * NEP
priNCIPI- IVENTVT TRIB * POTESTAT * XX - IMP - XIIII
P*SERGIVS- P. Ε- RVFVS
T*BRAETIVS T* Ε- RVFVS
p^GI * STellATINI - GEDEM * ET * SIGNA * DE * SVA * PECVNIA * DEDERVNT

MAG * ITER

et nummi duo cusi ab iisdem duoviris Caesaraugustanis (Heiss monnaies de
l'Espagne p. 200 n. 9. 10) inscripti alter Znp. Augustus divi f., trib. potes. xx,
alter Zmp. Aug. — L. Caes. — C. Caes. cos. des., scripti et ille et hi secundo
semestri a. 750 ante quam L. Caesar consul designatus est et princeps
iuventutis nominatus. Deinde nummus urbanus inscriptus ab una parte
sic: Caesar Augustus, divi f., pater patriae, ab altera sic: C. L. Caesares, Augusti
7.. cos. desig., princ. iuvent. (Eckhel 6, 171), cusus est inter a. 752 Febr. 5,
quo Augustus pater patriae appellatus est, et a. 752 Dec. 51, quo C. Caesar
consul designatus esse desiit. Ex titulis alteri utri dedicatis non laudabo nisi
Nicomediensem nuper repertum (C. I. L. ΠῚ n. 323): 1. Caesari Aug(usti) f(ilio),
aug(uri), co(n)s(ul?) des(ignato) an(nos) nat(0) xm, prin|cipi iuventutis] et urba-
num Vl, 900, qui quamvis principio careat, eiusdem sit necesse est: ... [p]rin-
c[ipi] éuventutis, a[ug(uri)), quem cos. populus creavit ann(os) nat(um) xi, |se]-
natus et populus Romanus, propter aetatem adscriptam, quae eadem est atque in
monumento Ancyrano.

!) Hiatus nulli indicantur tradunturque I, 1 GAFSARI — ll, 1 CAELARI — III uno
versu DIVI: NEP* L* CAESARI* AVG* F*; in subscriptis 2 TB* BRAETIVS — 3 AGI*
STFIIATINI AAEDEM.

54 ΠΠῚ τς

Consiliis publicis ut interesse filiis liceret, Augustus ait senatum ita de-
crevisse, ut eo iure uterentur inde ab eo die, quo in forum deducti sint. Quo
cum deducti esse videantur k. lan. a. 749 et 752, senatus consulta illa si
praecesserunt deductionem, facta sint necesse est a. 748 et 751. Sed opponi
potest quod Augustus in indice usus est indicativo vix ferendo, si senatus
consulta illa ante deductionem facta sunt, sed qui tolerari possit, si deduc-
tionem statim secuta sunt consulta. {{{π| est, idem esse nego senatus
consultum Gai causa a. 748 factum, de quo Dio post verba supra adlata ita
refert: xci μετὰ τοῦϑ᾽ ἱερωσύνην μέν τινα αὐτῷ (Gaio) x«i τὴν ἐς τὸ
συνέδριον συμφοίτησιν τό τε συνϑεᾶσϑαι καὶ τὸ συνεστιᾶσϑαι τῆ βουλῇ
ἔδωχε, quod continuat Zonaras 10, 35 in Dionis deperditi locum subiens:
δωδέκατον ὑπατεύων (a. 749) ὁ Αὔγουστος sic τοὺς ἐφήβους τὸν oov
ἔταξε x«i ἐς τὸ βουλευτήριον ἅμα εἰσήγαγε. Nam ut alibi exposui (Staats-
recht 2. p. 903), ius sedendi inter senatores tam in curia quam inter ludos
et epulas publicas etiam praetextato recte dari potuit, eoque magis ducunt
verba Dionis. Denique nihil impedit, quominus senatus Gaio et Lucio alterum
honorem praetextatis, alterum post sumptam togam virilem tribuerit. — Praeterea
titulus €. 1. L. I p. 286 (ubi eum inter elogia rettuli deceptus falsis supplementis
damnatis deinde in add. p. 565) — VI, 895:

decreuit senatus ut interesset

CONSILIIS * PVBLICIS * COIzetque Znter senatores, cum
ANNVM - EXPLETVRVS erat — ah (mu?)
MORTEM - EIVS * IVSTITIO * PER * CONsules indicto

OMNES *LVXERVNT | CENSVha8 .... 5. 4 τ΄΄-
INSIGNIBVS - DECORATA - CV

pars videtur esse elogii sepuleralis Lucii filii Augusti; nam Gai si esset, inter
decretum de honore senatorio mortemque interponendus fuit consulatus et nomen
imperatoris adeptum, neque alium ullum novimus domus imperatoriae, cui
eiusmodi elogium recte adscribas praeter Lucium). Decretum id cuius memi-

1) Addo similis elogii duo fragmenta Romae ex ipsis mausolei Augusti parietibus
elim descripta C. VI, 894 (cum add. p $40):
1 anteqY 1 AM »PER-* LEJzes liceret
consiliis « PV BL1CIs -nteresse
drusc * FRATRE * SV|o
senatu(S - DECREVIT * V

2 dalmatas devicit reliquos e'ORVM -IN - DÉDITIÓNE m. accepit
j cum qui NQVENNIVM * INTERCES sisset
MIS - QVI * PRO * CONSVLE ἃ
ed senatus cons /LTÓ * VÓTA * PER * CÓNSVLES
5 uiri emiw IAEQVE * LVXERVNT/ - HON(or -
X TALIBVS * INFERRÍ - SOLERE

—Arslvs - ET * QVANDO

ΠῚ, 1—6 55

nit cum secundum supra dicta factum esse videatur a. 752 incipiente, cum Lucius
annum xinr aut explevisset aut expleturus esset, v. 3 utrum xim fuerit an xv,
definiri non potest. — De censorio funere vide Tacitum ann. 13, 2; Marquard-
tium Privatleben 1, 340; Staatsrecht 1? p. 425. lustitii propter mortem C. Caesaris
indicti meminerunt fasti Ripatransonenses (v. infra ad 5, 24).

Principatus iuventutis praeter nummos titulosque et Taciti locum supra
relatos (cf. item Staatsrecht 2 p. 800) meminit ex Dione Zonaras 10, 35 de Gaio et
Lucio narrans: ὁ “ὔγουστος .... πρόχριτον ἀπέφηνε τῆς νεότητος ἴλαρχόν
τε φυλῆς γενέσϑαν ἐπέτρειψνε, quamquam et de auctore honoris et in annis
errat. Praeterea Dio 55, 12 in exequiis Gai et Lucii enarrandis inter alia haec
habet: αὖ πέλταν τά τε δόρατα, ἃ παρὰ τῶν ἱππέων ὃς τοὺς ἐφήβους
ἐσιόντες χρυσᾶ (sic errore) εἰλήφεσαν, ἐς τὸ βουλευτήριον ἀνετέϑη.
Restant quaedam adnotanda de ipsa dignitate. Et opinatio quidem eorum, qui
principem iuventutis proprie eum esse sibi persuaserunt, quem in equitibus re-
censendis censores primum vocassent (Becker 2, 1 p. 288), dudum explosa est
et refutata (Marquardt hist. eq. p. 75); nam principes equestris ordinis similia-
que, quae passim apud Ciceronem reperiuntur, ne posse quidem sie accipi vel
inde apparet, quod ab a. 685 ad a. 726 lustrum nullum conditum est, neque
quem comparant princeps senatus ideo sic dicitur, quod primus est in tabulis
censorlis senatorum, sed quod primus in senatu sententiam rogatur. Nec tamen
propterea crediderim principis iuventutis dignitatem totam noviciam esse neque
ullo modo applicatam ad antiquam rei publicae formam; immo verum vidit
in universum Spanhemius (de usu et praest. numism. 2, 359) principatum iu-
ventutis repetens ex seviratu equitum Romanorum. Nam cum principes iuventutis
constet fuisse principes equitum Romanorum ?), seviri autem equitum Romano-

Titulum C. Caesari Henzenus tribuit, sed ipse vidit obstare versum 2, 1. Quae supersunt
quamquam continuam restitutionem non recipiunt, uni ni fallor Germanico conveniunt. Ei
enim, cum a. 762 bello Dalmatico finem imposuisset, ut ait Dio 56, 17, inter alia datum est
τὴν ὑπατείαν ϑᾶσσον παρὰ τὸ νενομισμένων λαβεῖν, quod recte ita aecipi potest ei per-
missum esse, ut quinto anno post quaesturam gestam ad consulatum admitteretur (cf.
Staatsrecht 1? p. 557); quaestor enim fuit a. 760, consul a. 765. Quae sequuntur, ita
fortasse supplenda sunt: [mssus est b]is qui pro consule G[allias et. Orientem. obtineret];
nam de viro proconsulari potestate ad exemplum principis praedito proconsulis vocabulum
nudum recte evitatur.

1) Lotharii Roch (de principe iuventutis. Lipsiae 1883. 8) si recte intellexi dispu-
tationem obscuram et perplexam, is principem iuventutis ad equitatum referendum esse negans
solam iuris in principatum rei publicae hereditarii significationem in eo vocabulo inesse
contendit. Nos id inventum suo auctori relinquemus mirificum sane ut multis aliis nomi-
nibus, ita maxime eo quod ita futurum populi Romani imperatorem soli equites Romani
deligunt vel adeo, si Rochium sequimur, seviri eorum; is enim auctor et acutus et inodestus
Augustum ait (p. 14) sive erravisse sive mentitum esse ab universis equitibus id repeten-
tem, vere Gaium et Lucium principes iuventutis faetos esse decreto collegii sevirum equi-
tum Romanorum. (Quodsi princeps iuventutis erat, ut fuisse eum adhuc omnes credidimus,
primus equitum Romanorum, cum senatui adscribebatur, ut eques Romanus ita princeps quo-

56 II, 1—6

rum non sint nisi ipsorum equitum duces, fieri non potest, quin eliam ad
seviros illi principes quodammodo pertinuerint et inter eos potissimum emi-
nuerint. Neque eius coniunctionis argumenta deficiunt, recte explicata a Mar-
quardtio (hist. eq. p. 76). Ita Zonaras vel potius Dio loco modo adlato iungit
principatum iuventutis et seviratum turmae; ita M. Aurelium Caesarem cum
Dio 71, 35 scribat tamquam principem equestris ordinis (zroóxowrov τῆς ἵπ-
πάδος) cum reliquis equitibus pompam duxisse, biographus eius c. 6 eandem
sine dubio rem sie effert sevirum eum creatum esse turmis equitum Romano-
rum. Quare principes iuventutis aetatis imperatoriae probabiliter repetentur a
seviris illis vetustissimis!). Equites autem Romani turmatim ordinati videntur
fuisse singulisque turmis numero quinquaginta quattuor praefuisse decuriones
terni et optiones terni, qui sunt ipsi illi seviri (v. hist. Rom. meae vol. 1*
p. 786); unde qui honorificentissimus locus erat in ordine equestri primae
turmae trium decurionum, eum videntur occupasse Gaius et Lucius Caesares
reliquique principes iuventutis. Nam plures simul principes iuventuüs esse
potuisse demonstrant tam ipsi de quibus agimus quam postea imperante Vespa-
siano Caesares Titus et Domitianus. Fuisse autem eos si non tres, tamen ex
tribus, ostendit scriptor vitae Commodi e. 1: cooptatus est inter tres solos (immo

que iuventutis esse desineret necesse erat; idque vere ita evenisse clare ostendit arcus
Ticinensis (C. V. 6416) dedicatus Gaio et Lucio post mortem utriusque et non illum, qui
diem funetus est consularis, sed hune solum, qui eques Romanus obiit, principem iuventutis
appellans. Quod argumentum quomodo subterfugiat Rochius, referre supersedeo. Alferens
autem titulos non paucos, qui C. Caesari etiam post honorem proconsularem adeptum prin-
cipatum iuventutis adscribunt, et iis sententiam illam ratus refelli, rem de qua agitur ne
hie quidem perspexit. Nam honores etiam depositos tituli vulgo enuntiant neque inde, quod
principem iuventutis eum post mortem appellant, ullo modo efficitur eum morientem
eum loeum obtinuisse, ut eum consulem appellantes non magis negant obiisse post fasces
depositos. Sed equitis Romani condicio hoc proprium habet, quod qui ex equestri
ordine ad senatorium pervenerunt, qui solitus est honorum ordo apud Romanos, uno solo
exemplo excepto (C. VI, 1421) equitis Romani vocabulo abstinent neque cursui honorum id
inserunt. ld ipsum severiore lege etiam ad principatum iuventutis pertinuisse ex arcu
Ticinensi intellegitur neque inde ullo modo infringitur, quod prona adulatio et remissior usus
mature equestrem principatum ab ordine honorum abesse noluit. Posteriore aetate ipsam
legem illam oblitteratam esse et principatum iuventutis geri non desitum post adeptum
locum senatorium primum in Domitiano apparet et deinceps mansit.

1) Qui haee sibi nuper refutanda sumpsit idem Rochius l. c. p. 10 seq. sententiam
meam ut everteret pervertit: neque enim hoc dixi eundem esse sevirum equitum Roma-
norum et principem iuventutis, sed coniunctum fuisse utrumque honorem. Seilicet cum
seviri praeessent ordini equestri, princeps autem iuventutis item primum locum obtineret
inter nobiles Romanos nondum senatui adscriptos, necessario sequitur eundem primum
locum inter seviros obtinuisse, idque ipsum loci supra allati plane confirmant, praesertim
secundus. Nam princeps iuventutis sive πρόχριτος τῆς νεότητος et sevir equitum Roma-
norum, alias Dioni appellatus φύλαρχος, aperte ibi coaluerunt, ut ita prodiret πρόχριτος
τῆς ἱππάδος.

IIL 1—6 917

solus) princeps iuventutis, cum togam. swnpsit?). Idem confirmant nummi Getae
(Eckhel 7, 230; Cohen ed. 1 vol. 3 p. 472 n. 119 p. 480. 481 n. 172—175),
in quibus eum scribatur P. Septimius Geta Caes., princ. iuvent., cos., cernuntur
equites cito currentes tres, quorum unus praecedit, Caesar scilicet, duo sequun-
tur loci ut videtur inferioris?). Denique ita explicatur, quod M. Aurelius Caesar
princeps iuventutis ludos sevirales edidit cwm collegis (vita M. Anton. c. 6);
edidit nimirum una cum quinque aliis seviris turmae primae. ltaque ex tribus
decurionibus primae turmae equitum Romanorum si qui erat ex domo impera-
toria et, ut ait Ovidius (artis amat. 1, 194), nunc iuvenum princeps, deinde
futurus senum, appellabatur princeps iuventutis, contra privati eodem loco con-
stituti subsistebant in antiqua appellatione seviri equitum Romanorum turmae
primae. Idque significat Augustus, cum scribit filios suos ab equitibus Ro-
manis appellatos esse nomine illo honorificentiore. Evidenter enim in ea appel-
latione spes continetur principi qui nunc est aliquando succedendi, neque ullum
extat certius et firmius documentum hereditarii iuris ab Augusto in rem publi-
cam una cum principatu aliquatenus certe introducti quam haee principis
iuventutis appellatio in filios successoresque collata iisque solis reservata. Quod
ipsum enuntiare Pisani non dubitaverunt, cum €. Caesarem queruntur ereptum
esse populo Romano 7a designatum. | ustissumum αὖ simillumum parentis sui
virtutibus principem (Orell. 645). — In nummis principes iuventutis repraesen-
tantur stantes velati et togati, dextra hastam tenentes, sinistra parmae innixi;
supra capeduncula est et lituus (Eckhel 8S, 376) iungunturque ita, ut recte
observavit Cavedonius (mon. Ancir. p. 336), tres honores simul recepti, scilicet
toga virilis et sacerdotia duo indicata tam velo quam instrumentis et princi-
patus equitum. Ubi autem principes iuventutis exhibentur citato equo cur-
rentes, id quod probabiliter refertur ad equitum travectionem sive probationem
idibus luliis, ibi parma hastaque absunt?).

Quod si quaeris quomodo Gaius et Lucius principes iuventulis facti sint,

1) ]d est cooptatus est ab equitibus inter tres primarios seviros ita, ul solus esset
princeps iuventutis. Ab emendatione Lipsii sane speciosa ἐμέο)" trossulos verba illa optime
defendit Spanhemius l. c., neque auctor, qualis est biographus, obsoleto nomine trossulorum
equites appellare potuit.

3) Raro additur ad tres hos equites alter ordo superior in partem oppositam currens
(Cohen l. c. n. 176); quae res spectat fortasse ad certam aliquam equitum pompae vel de-
cursionis formam.

5) Vergilii poetae (Aen. 5, 545 seq.) turmae tres Troiam ludentes puerorum duode-
norum non recte adhibebuntur ad sevirum pristinam condicionem definiendam; nam et
alibi Troiam ludunt turmae duae sub magistris duobus (Suetonius Caes. 39: Troiam
lusit turma duplex maiorum minorumque puerorum; idem Aug. 43. Tib. 6; Plutarchus Cat.
min. 3) neque quicquam commune habent Troiae lusus ludique sevirales. Nam ille pertinet
ad pueros nondum in forum deductos, hi ad adulescentes post sumptam togam virilem;
illum pueri ipsi in circo ineunt, hos suis sumptibus seviri faciunt praesidentes iis pro
magistratibus sacerdotibusyve.

58 ΠῚ, 7—21

de decreto peritus non cogitabit, primum quod equitum Romanorum iustum
concilium nullum umquam fuit, deinde quod Augustus non decernendi similive
vocabulo usus est, sed appellandi. Immo ut antiqua aetate principes tam
populi quam iuventutis non delectu aliquo decretove faeti sunt, sed communi
consensu el popularibus indiciis, ita aetate imperatoria hoc quidem mutatum est,
ut unus esset tam in civitate quam in iuventute ceteros omnes dignitate prae-
cellens, sed tantum afuit, ut id vocabulum imperatori filiove vel filiis. eius
decreto legeve tribueretur, ut cum loco quem obtinebant sponte iis pararetur.
Augustus autem significat filios tum opinor, cum primum inter equites equo
publico publice prodibant, ab universis equitibus principum iuventutis vocabulo
consalutatos esse, quae tamen acclamatio magis ad declarandum honorem per-
tinuit quam ad attribuendum. — Quo tempore Gaius et Lucius principes iuven-
tutis facti sint, Augustus non definit, nec licebit efficere ex Tacito eum honorem
praetextatis iis habitum esse; immo videtur ita iis acclamatum esse, cum post
praetextam depositam primum inter equites publice prodirent.

ΟΡ

LAT. 9, ? | Plebei Románae viritim 2s trecenos numeravi ex testamento
8 patris | mei, ὃ et nomine meo us quadringenos ex bellórum
» manibiis consul | quintum dedí, iterum autem in consulátü
10 decimo ex [pjatrimonio | meo 4s quadringenos congiari viritim
i1 pernumer[a]ví, $8 et consul | undecimum duodecim frümentàtiónes
i2 frümento pr[/]vatim coémpto | emensus sum, [8] et tribunicià
13 potestáte duodecimum quadringenós | nummós tertium viritim
i4 dedi. Quae mea congiaria p[e]rvenerunt | ad [hom?]num millia
15 nunquam minus quinquáginta et ducenta. $ | [T]ribu[nic]iae potes-
16 tàtis duodevicensimum consul xir trecentís et | vigint[] millibus
i: plebís urbàánae sexagenós denariós viritim dedí. $ | I» colon[i]s
is militum. meórum consul quintum ex manibiis viritim | millia
nummum singula dedi; acceperunt id triumphale congiarium
-19 | in colo[n]is hominum circiter centum et viginti millia. $ Consul
20 tertium dec[(/Jumum sexagenós denáriós plebei, quae tum frümen-
2; tum publicum | accipieba[/], dedi; ea millia hominum paullo
plüra quam ducenta fuerunt.
cR. Ancyr. 7, 3i Apoll. 4, 12 | “ήμῳ "Pouc[tco]r κατ᾿ ἄνδρα ἑβδομήκοντα
2223 πίέντ]ε | δηνάρια ἑχάστῳ ἠρίϑμησα κατὰ δια ϑήχην τοῦ
24 πατρός μου, xci τῷ ἐμῷ ὀνόματι ἐκ λαφύρων [π]ο[λέϊμου
8,1 ἀνὰ ἑχατὸν δηνάρια || πέμπτον ὕπατος ἔδωκα, ὃ πάλιν vs
23 δέϊκατο]ν | ὑπατεύων £x τἰῆ]ς ἐμῆς ὑπάρξεως ἀνὰ δηνάρια
4 ἑχατὸν ἠρίϑ[μ]ησα, [S] καὶ ἑνδέκατον ὕπατος | δώδεκα σειτο-

IIL, 7—21 59

5 μετρήσεις ἐκ τοῦ ἐμοῦ βίου ἀπεϊμέτρησα, [δ] καὶ δημαρχικῆς
6 ἐξουσίας τὸ δωδέϊκατον ἑχατὸν δηνάρια xcv! ἄνδρα ἔδωκα᾽
8 αἵτ[ε]νγες ἐμαὶ ἐπιδόσεις οὐδέποτε ἧσσον ἡλϑίο]ν εἰς | ἄνδρας
μυριάδων (immo ἤλϑον ἢ εἰς ἀνδρῶν μυριάδας) εἴκοσι πέντε.
9. δημα[οἸχικῆς ἐξουσίας ὀχτωκαιδέκατον, ὑττατίος] δωδέκατον)
011 | τριάκοντα τρισί] μυριάσιν ὄχλου πολειτιχίοῦ ἑξήκοντα
.2 δηνάρια xov' ἄνδρα ἔδωκα, xc] ἀποίκοις στρα τιωτῶν ἐμῶν
13 πέμπτον ὕπατος ἐκ] λαφύρων κατὰ ἄνδρα ἀνὰ διακόσια
14 πεντήκοντα δηνάρια ἐδίωχα.] ἔλαβον ταύτην τὴν δωρεὰν £v
15 ταῖς ἀποιχίαις ἀν ϑρώπων μυριάδες πλ[εῖ]ον δώδεϊκα. ὕπατος
16 τ[οι]σ καιδέχατον ἀνὰ ἑξήκοντα δηνάρια τῷ σειτομει[ρου])-
t? 18. ἱμένῳ δήμῳ ἔδωκα" ovro]c ἀρ[]ϑμί[ὸς πλείων εἴχο!σ]ν [wv]oue-
δωὼν ὑπῆρχϊεϊν. |

Lat. 17 pro im colonis (nam {η) legerunt in lapide Perrotus οἱ Domaszewskius,
priorque littera 1 etiam in ectypo cernitur) Bergkius scribi iussit et. colonis,
perperam, nam quae viritim dantur, non coloniis dantur, id est rebus publicis,
scribendumque fuit aut colonis militibus meis aut. in. coloniis militum. meorum
viritim. At in Graecis v. 11 quod cernitur EA ok /1//1Anorkorz, fuerit necesse
esL EAQKA ΚΑΙ ATIIOIKOIZ, nam littera ante Anorkorz non w fuit, sed r,
nec spatium satis expletur duabus litteras EN. lhterpres cum colomis pro
coloniis positum esse non perspiceret, n vocabulum perperam mutavit, quam-

quam vel sic quod dedit ἀποίκοις στρατιωτῶν parum recte procedit.

Octo hae liberalitates praeter quartam frumentariam pervenerunt mini-
mum ad summam sestertium 619,500,000 (v. ad 6, 29). Enumerantur ordine
temporis, nisi quod septima a. 725 eaque sola civium veteranorum, cum
reliquae ad plebem urbanam pertineant, mire separatur ab urbana simul facta
interponiturque inter paenultimam ultimamque. Quod ut explicationem habeat,
sumendum esse existimo recensum hunc primum perscriptum esse c. a. 750,
ut enumerarentur donationes primum urbanae, deinde veteranorum, congiarium
autem ἃ. 752 postea adiectum esse (cf. p. 4). Neque ob aliam causam voca-
bulum scriptor mutavit plebem quam antea Romanam dixerat postea urbanam
appellans?). Dona autem militibus oblata ante missionem (ut a. 711: Dio
46, 46; a. 718: Appian. b. c. 5, 129, Dio 49, 14; a. 746: Dio 55, 6) consulto
praeteriit Augustus. Praeteriit item quod c. a. 756 iis qui inopia premerentur

1) Vocabuli mutati causam recte requisivit Hirschfeldius (Philol. vol. 29 p. 4), non
recte autem posuit plebem Romanam intellegi cives Romanos plebeiae condicionis, urbana
eos quoque comprehendi, quibus civitatis Romanae plenum ius deesset. Immo ut urbs flloma
tam urbs dici potest quam /ioma, ita cives Romani plebeiae condicionis in urbe Roma
degentes pari iure et plebs Jtomana appellari possunt et plebs urbana, peregrini autem
Romae degentes neutra comprehenduntur, ad quos praeterea quomodo priores liberalitates
magis pervenire potuerint quam postrema difficile intellegitur. — Bergkius comma v. 19
consul — 21 fuerunt interponi iussit v. 17 inter ef (ut legit pro ἐπὴ et colonis.

00 ΠῚ ἢ ΞΟ Ὶ

sestertium | sescenties (60,000,000) in triennium mutuum dedit sine usura
teste Zonara (10, 36: χιλίας καὶ πενταχοσίας μυριάδας δραχμῶν Groxovc
τοῖς δεομένοις δανείσας ἐπ᾽ ἔτη τρία émmveivo παρὰ πάντων). Plebis
Romanae sive urbanae cum ἃ. 719 numerentur milia cccxx (nam cccxxx quod
interpres dedit sine dubio erratum est), quinque liberalitates ab a. 710 ad 742
divisae dicuntur numquam pervenisse ad homines minus 601, milia, ut postea
datae pervenisse videantur ad numerum aliquanto maiorem et plebs ab a. 710 ad
a. 749 paullatim a minore hoc numero ad maiorem illum succrevisse. Ultimam
autem largitionem cur non ceperint nisi hominum milia paullo plus ducenta,
inde explicatur quod paullo ante Augustus plebem denuo recensuerat et cum
antea plebeii ordinis civibus omnibus in urbe degentibus in frumentum publi-
cum ius esset, acciplentium numerum ad hunc redegerat teste Dione epitomato
55, 10, 1: ὁ δὲ Αὔγουστος τὸ τοῦ δήμου vo? σιτοδοτουμένου πλῆϑος Ov
ἐς εἴχοσι μυριάδας κατέχλεισε (cf. Suetonius Aug. 40). Id cum in epitoma
interpositum sit inter res a. 748 et 752, collato hoc capite commentarii factum
esse intellegitur inter largitiones duas a. 749 et 752 videturque cum ipsa hac
quodammodo coniunctum fuisse, cum apud Dionem congiarium, quod non potest
esse nisi anni 752, statim subiungatur. — Summam quodammodo capitis huius
rettulit Suetonius (Aug. 41) ita: congiaria populo frequenter dedit, sed diversae fere
summae, modo quadringenos, modo trecenos, nonnumquam ducenos quinquagenos-
que (immo quadragenosque) mwmmos. —Chronographus a. 354 cum ait de
Augusto (p. 646 ed. meae): congiariwm dedit ter x ccozxir, tam in congiariorum
numero errat quam in summa; nam ex octo liberalitatibus, quas enumerat
ipse Augustus, missa testamentaria et frumentaria et militari numerandae erant
quinque, quarum summa fiebat us: MpcLxxx sive x ccccxx. Videtur laterculi
auctor numerasse tria conglaria sestertium quadringenorum, ex duobus sestertium
ducenorum et quadragenorum alterum omisisse, alterum cum Suetonio credidisse
sestertium. ducenorum et quinquagenorum.

Prima largitio pertinens ad a. 710 saepe memoratur apud scriptores
(Sueton. Caes. 83; Plutarch. Anton. 16. Brut. 20; Appian. 2, 143), qui cum
praeterea etiam in summa cum commentario consentiant, solus Dio 44, 35 cum
adsecla Zonara 10, 12 et hanc summam ponit et auctore citato ipso Augusto
alteram sestertiorum cxx (cf. Drumann 1, 101).

Liberalitates secunda et septima profectae ex bellorum manibiis datae
sunt post triumphum triduanum a. 725. Rem confirmat Dio 51, 21: x«i
τοῖς στρατιώταις SÜcxé τινα, τῷ τε δήμῳ c^ ἑκατὸν δραχμάς, προτέροις
μὲν τοῖς ὃς ἄνδρας τελοῦσιν, ἔπειτα δὲ καὶ τοῖς παισὶ διὰ τὸν ]άρκελλον
τὸν ἀδελφιδοῦν, διένειμεν. Paullo ante (51, 17) rettulerat militibus qui cum
Caesare venerant Alexandream numerata esse milia nummum singula tamquam
in solacium urbis non traditae diripiendae. De numero militum v. ad 3, 22.

Tertium. donum in consulatu decimo a. 730 dedit Augustus post de-
vietos Cantabros Romam rediens. De eo Dio 53, 28 sic tradit Augustum tum

III, 7—21 61

plebi denarios centenos promisisse, cumque prius se de eo congiario edicturum
negaret quam senatus approbasset, senatum statim eum absentem etiam tum
legibus solvisse. Videtur igitur lege prohibitum fuisse, quominus plebi nummi
dividerentur.

De quarta liberalitate frumentaria egimus ad 1, 32.

Quintum congiarium datum a. 742 praeterea commemoratur tribus locis,
in fastis Ripatransonensibus et apud Dionem et Iosephum. Fasti illi (C. I. L. I
p. 472 — IX n. 5289) sic ni fallor explendi sunt paullo aliter atque explevit
Borghesius dec. 6, 6 opp. 1, 9141):

cos. m. ualerius messalla p. sulpicius | quirinius u. ὁ. 142
C178. eb Kc c. uale 1 V S rufus
ADDIT €. CANINIVS rebilus

k. ANGVST L* VOLVSIVS " SAfurninus
prid. non mart. imp. caesAR - PONTIF * MAXIM * CREatus est
HOPES ideM - CONGIARIVM * POPVLO dedit
5o Or DIGHBUORON PRONEAS RIVS «M « F .P*RVPILAZS . Jf το Vut
cos. paullus faBtus — maaimus ἢ. AELIus tubero u. c. 143

Dio (54, 29) ad a. 742 postquam dixit de morte Agrippae, quae evenit eius
anni mense Martio, et de legatis, quae heredem Augustum populo Romano
dare iussisset, addit praeterea Augustum, tamquam ita testamento iussus esset,
quadringenos sestertios plebi divisisse (x«i z«9' ἑχατὸν δοαχμὰς τῷ δήμῳ,
ὡς καὶ ἐχείνου χελεύσαντος, διένειμε). Denique Iosephus 16, 4, 5, postquam
narravit congressum Caesaris et Herodis Aquileiae, quo scilicet Augustus venit
eodem anno Tiberium inde ad bellum Pannonicum dimittens (cf. Dio 54, 91;
Sueton. Aug. 20), antequam exponut de aedificatione oppidi Caesareae absoluta
a. 743 (16, 5, 1), haec interponit: ἐν δὲ ταῖς ὑστέραις ἡμέραις “Πρωδης
ἐδωρεῖτο Καίσαρα τριαχοσίοις ταλάντοις, ϑέας ve καὶ διανομὰς ποιού-
μένον τῷ Ῥωμαίων δήμῳ. Ubi non intellegi munus gladiatorium editum
ab Augusto filiorum nomine quinquatribus, id est die Mart. 19 a. 742 (Dio
54, 28), quod Zumptius sibi persuasit, inde colligitur, quod id neque cum
divisione ulla coniunctum fuit et editum est Agrippa vivo (Dio l. c.). Immo
cogitavit losephus de quadringenis sestertiis, qui tamquam ex testamento
Agrippae eo anno post diem lun. 26 (dies conglarii dati in fastis Ripatran-
sonensibus adscriptus fuit, sed intercidit) populo numerati sunt, et de munere
gladiatorio in honorem Agrippae defuncti statim sine dubio promisso, sed edito
a. demum 747 (Dio 55, S), scilicet procrastinatis. spectaculis propter apparatum
ludorum longum et molestum.

1) Bergkium statuentem ludos factos esse ab Augusto a. 742 ob susceptum
pontificatum maximum, erravisse igitur Dionem ex testamento Agrippae eos repetentem,
fastos Ripatransonenses supplendos esse sie: [pr. »on. Mart. imp. Caesjar pontif. mazim.
erjeatus ludos circienses et] congiarium populo [dedit], iam redarguit ipse lapis lectione
expleta.

62 III, 22—28

Sexta liberalitas facta est ab Augusto in tribunicia potestate xvm, con-
sulatu xm, id est a. 749 inter lan. 1 et Iun. 26, octava in consulatu xur, quem
suscepit extremum omnium a. 752. Probabiliter omnino utramque Casaubonus
rettulit ad C. et L. Caesares illis annis in forum deductos (cf. supra ad 2, 46),
cum praesertim utriusque congiarii summa eadem sit et harum deductionum
causa Augustum constet consulatus suscepisse duodecimum et tertium decimum
(Suet. Aug. 26). Eadem ex causa non solum pro Germanici filiis Nerone et
Druso (Sueton. Tib. 54; Tacitus ann. ὁ, 29; Henzen 6445) et pro Nerone Claudio
(Suet. Ner. 7) congiaria data sunt, sed privati quoque ob togam virilem liberis
datam sportulas dividere solebant (Plin. ad Trai. 116). Scriptores qui supersunt
prioris congiarii non meminerunt interciditque eius anni annalis Dionis, alterius
mentio superest apud Dionem in fragmento 55, 10, ubi post verba modo (p. 61)
adlata pergitur: ze? ὡς γέ τινες λέγουσι, καϑ' ἕνα ἑξήκοντα δραχμὰς ἔδωκε
causa in epitoma certe non adscripta.

CAPVIEOXVI

LAT. 29,22 |Pecuniam [pro] agrís, quós in consulàtü meó quáàrto et posteà
33 consulibus | M. Cr(asso ejt Cn. Lentulo Augure adsignávi militi-
24 bus, solví münicipis. Ea | [sju[mma sestertium circiter. sexsiens
2; milliens fuit, quam [p]ró Italicís | praed[/s] numeravi,s et ei[r]-
26 citer bis mille|]ns et sescentiens, quod pro agrís | próvin|[cJialibus
21 solví.s Id primus et [solus omnium, qui [d]edüxerunt | colonias
28 militum in ltalià aut in provincís, ad memor[;/jam aetàtis | meae
feci.

cR. Ancyr. 8, 1:9 Apoll. 4, 5 —8 Χρήματα £v ὑπατείᾳ τετάρτῃ &u xoi]
20 μετὰ ταῦτα ὑπάτοις Meoxo Κράσσῳ xci Noío “έντλῳ
2! Αὔγουϊρι ταῖς πόλεσιν ἠρίϑμησα ὑπὲρ ἀγρῶν, οὖς ἐμέρισα
2223 'τοῖς στρατιώταις. Κεφαλαίου ἐγένοντο ἕν ᾿Ιταλίᾳ!] μὲν μύριαι
24 π[εντακι]σ[χ]εϊίλιαιν μυ]ονάδες, [τῶ]ν [δὲ ἐϊπαρ χειτικῶν ἀγρῶν
9,1 [μ]υϊοιάδες ἑξακχισχίλ)ιαν τεεν[τακο]σ[εαι]. | Τοῦτο πρῶτος καὶ
2 μόνος ἁπάντων ἐπόησα τῶν | [καταϊγαγόντων ἀποικίας
8 στρατιωτῶν ἐν Ἰταλίᾳ ἢ ἐν ἐπαρχείαις μέχρι τῆς ἐμῆς

ἡλικίας. ὃ
Lat. v. 24 cum dedisset //coriLAicis Perr.,, //coEPADiICIs Mordtm.,
l| corraA///| Lucas, in lapide fuisse conieci pro collaticis, bonorum auctorum
consensu deterritus quominus reponerem id quod res et sermo sane multo magis
commendabant, pro ltalicis; sed erravisse me et Bergkius statuit et nunc lapis
confirmat. — In Graecis v. 19 removimus quae in exemplo Apolloniensi post
χρήματα male repetita est littera A; eam enim neque exemplum Graecum.
alterum agnoscit, nec hians in Latino post PECvNIA spatium supplementa

i

III, 22—98 63

capit, qualia Zumptius proposuit pecunia quam pro agris. — Deinde v. 22 post
στρατιώταις quae antea temptata sunt χεράλαιον γέγονεν μερισϑέντων ab
Hauptio, κεφάλαιον γέγονεν αὐτὸ ἐν ᾿Ιταλίᾳ a Bergkio, iam emendantur duo-
bus exemplis melius et plenius lectis. — Nona pagina nunc primum accedit.

Hoc loco quae traduntur, antea iam de praemiis militum disserens 1, 17
princeps tetigit, hic explicatius redeunt inter liberalitates civibus praestitas.
Narrantur autem hoc loco duae res, quarum prior pertinet ad a. 724, altera
ad a. 740. Anno 724 Augustus scribit se militibus adsignavisse praedia Ita-
lica οἱ pro eis mnumerasse municipiis sestertium circiter sexies millies
(600,000,000). Cum his componenda sunt, quae de praemiis post victoriam
Actiacam militibus persolutis auctores tradiderunt. Quorum qui rerum ordinem
reliquis plenius enarrat Dio (51, 3. 4) Caesarem scribit post victoriam Actiacam
(723 Sept. 2) veteranos tam sui exercitus quam Antoniani in Italiam ablegavisse;
deinde cum illi traiecti in ftaliam neque tamen dimissi (nam praemia et mis-
sionem poscebant teste Suetonio Aug. 17) tumultuarentur, principio a. 724
Brundisium advectum res ita ordinavisse, ut vetustissimis et suis militibus
oppida Italica adsignaret ea scilicet quae Antonio favissent (rovc δήμους τοὺς
ἐν vij Ἰταλίᾳ τοὺς τὰ τοῦ ᾿Αντωνίου φρονήσαντας ἐξοικίσας τοῖς
στρατιώταις τάς τε πόλεις xci τὰ χωρία αὐτῶν ἐχαρίσατο), reliquis pecu-
nia satisfaceret, veteribus autem possessoribus Italicis partim Dyrrachii et
Philippis alibique in provinciis agros redderet, partim pecuniam pro agris pro-
mitteret, quae pecunia post captam Aegyptum demum persoluta est. Etiam
Orosius 6, 19, 14: Caesar, inquit, quartum . . . consul. Brundisium venit: ibi orbis

. terrarum. praesidia divisis legionibus composwit. Spectat denique huc adnota-

tionum duarum Eusebianarum ad a. Abr. 1985 (1954 Hier.) sive urbis 723
(vide p. 14): Romani colonias deduxerunt et ad a. Abr. 1991 (1989 Hier.) sive

» urbis 729: coloniae deductae sunt altera; nam prior pariter loco mota atque

ovatio (v. ad 1, 21) pertinet ad colonias post victoriam Philippensem consti-
tutas. Certius autem et luculentius quam rerum scriptores rem patefacit auctor
gromaticus Hyginus de lim. p. 177 Lachm.: divus Augustus [postquam] adsig-
navit orbi terrarum. pacem. (id est post debellatum Antonium lanumque clausum,
v. ad 6, 13), exercitus, qui aut sub Antonio aut sub Lepido mülitaverant (ef.
Dio 51,3 initio), pariter et suarum legionum milites colonos fecit alios in. Ita-
lia alios in provinciis: quibusdam deletis hostium. civitatibus novas urbes consti-
(uit; quosdam [in] veteribus oppidis deduxit et colonos nominavit; illas quoque
urbes quae deductae a regibus aut dictatoribus fuerant, quas bellorum. civilium
interventus exhauserat, dato iterum coloniae nomine mwmero civium ampliavit,
quasdam et fimibus. — Ademptionem igitur cum triumviri ita instituissent, ut
nulli quicquam: pro agro erepto redderent!), Caesar ita temperavit, ut pro

1) Non obstat quae Bergkio obstare visa est narratio Dionis 49, 14 ad a. 718 de
adsignatione triumvirali: x«? τὸ uiv ἀργύριον αὐτίχα, τὴν δὲ χώραν oU πολλᾷ ὕστερον

i
Ἢ
a
bu

I e

64 III, 22—28

adempto pretium vix iustum, aliquod tamen veteribus possessoribus persolveret.
Pervenisse impensas ad sexiens miliens ipse scribit; cave autem collato militum
veteranorum, qui triumphale congiarium acceperunt, numero cxx milium inde
efficias veteri possessori pro singulis possessionibus, quae adimerentur et militi
adsignarentur, persoluta esse quina milia sestertium. Nam cxx milia hominum,
quibus in suo cuique oppido numerabatur a. 725 triumphale congiarium, milites
sunt victoris exercitus omnes praeter peregrinos eosque qui etiamtum sub signis
merebant. Hic vero inde deducendi sunt milites paucorum stipendiorum, quos
Dio scribit non agrum accepisse, sed pecuniam; praeterea parti possessorum,
scilicet iis qui graviter offenderant, sine dubio pretium nullum solutum est,
parti pro agris ftalicis redditi provinciales, ut summa aliquanto maior ad pos-
sessores extorres pervenisse videatur. Spectant autem omnino ad hanc neces-
sariam quasi pretii solutionem quae Dio rettulit de pecuniae pro agris a Caesare
pernumerandae summa et necessitate et difficultate.

Deductionem veteranorum Actiacorum a. 724 ita factam esse, ut quae
oppida iis tradebantur, inter colonias Iulias redigerentur, et auctores significant
et confirmat ipse princeps eo quod 2, 17 triumphale congiarium a. 725 scribit
accepisse ἦν coloniis militum suorum hominum circiter cxx milia; nam cum
his verbis veterani victoris exercitus omnes comprehendantur, inde iure colli-
gitur in municipiis aut nullos fuisse aut ita paucos, ut recte praeterirentur.
At inde ne efficias oppidorum eorum veteres cives omnes expulsos esse, obstat
et rerum ratio et Hygini locus supra adlatus, declarans in. multis oppidis vete-
rum civium partem remansisse, ut nova rei publicae forma eos quoque compre-
henderet. Quod autem scribit Augustus pecuniam pro agris solvisse se muni-
ciplis, recte se habet; dabatur enim veteribus rebus publicis, ut suis civibus
per eam satisfieret, coloniarumque constitutio pecuniae dationem non prae-
cessit, sed secuta est.

De altera re hoc loco tradita pauca tantum dicenda veniunt. Augustus
ab a. 798 ad 741 cum alias res per Gallias et Hispanias ordinavit, tum Dione

αὐτοῖς ἔδωχεν. ἐπειδὴ γὰρ οὐκ ἐξήρχεσεν ἡ iv τῷ δημοσίῳ ἔτι τότε οὖσα, προσεξεπρίατο
ἄλλην τε καὶ παρὰ Καμπανῶν τῶν ἐν τῇ Καπύη οἰχούντων συχνὴν (xci γὰρ ἐποίχων ἢ
πόλις πολλῶν ἐδεῖτο) xci αὐτοῖς τό τε ὕδωρ τὸ ᾿Ιούλιον ὠνομασμένον ... τήν τε χώραν
τὴν Κνωσίαν.... ἀντέδωχε. ταῦτα μὲν οὖν ὕστερον ἐγένετο. Inde enim hoc tantum efficitur
in urbibus, quarum territoria tresviri militibus destinabant et quarum e numero Capua fuit,
non omnes omnium agros ex lege de ea re lata publicari potuisse: quid quod tam propter
Caesarianam et Antonianam colonorum Campanorum deductionem quam propter supra relata
verba Dionis non absimile est veri Capuae solos agros non antea adsignatos veteranis desti-
natos esse. Denique durissimam legem a Caesare aliquatenus mitigatam esse agro-
rum dividendorum parte coempta plane diversum est a substituta publicationi venditione co-
acta. Ceterum quod censet Bergkius emptionem illam agri Campani vel certe pretii solu-
lionem anno demum 724 evenisse, inde certe non colligere debuit, quod in Cretam a. 718
Caesari ius non fuit, oblitus agi hoc loco de adsignatione triumvirali et eo tempore inter
Antonium et Caesarem aliquam adhuc concordiam duravisse.

ΠῚ, 28—-33 65

(54, 23) teste ad a. 739 πόλεις ἐν τῇ Γαλατίᾳ καὶ ἐν vij ᾿Ιβηρίᾳ συχνὰς
αἀπτῴκισε. Gallia intellegenda est Narbonensis, cum in tribus Galliis colonias
nullas Augustum deduxisse efficiatur ex 5, 295; annum autem fuisse sequentem
potius ex commentario intellegitur. Ea coloniarum deductio a. 740 facta ad
Hispaniam quoque pervenit et fortasse ad alias quoque provincias. — Certe
colonias conditas Beryti et Patris (cf. C. I. L. III p. 95) ad a. Abr. 2001 — urbis
139 adscribit Eusebius, quae quominus item ad a. 740 referantur nihil magno-
pere obstat. Cur autem cum tot colonias in provinciis Augustus condiderit,
in iis solis quas deduxit uno a. 740 solum provinciale pecunia redemerit, non di-
vino, neque tamen propterea minus improbo Bergkii temeritatem intrusis v. 25
post Augwure verbis οἱ postea. Aliquatenus certe res inde explicatur, quod ab
a.inde 741 praemia veteranorum pecunia solvi coepta sunt (v. infra ad ὁ, 35).

LAT. 29, 28 Et postea Ti. Nerone et Cn. Pisone consulibus, [δ] item[q]ue C. An-
29 tistio | et D. Laelio cos., et C. Calvisio et L. Pasieno (sic) consulibus,
30 et L. Le[ntulo et| M. Messalla | consulibus, $ et L. Càninio [δ] et
31 Q. Fabricio co[s.] milit|/bus, qu]ós emejriteis stipendis in sua muni-
32 eipi[a remis], praem[/a njumerato | persolvi, [8] quam in rem ses-
33 te(rtàwm] q[uater mjilien[s üjbjente]r impendi. |

Gh. 9, 4 xci | μετέπειτα Τιβερίῳ Νέρωνι καὶ Noío Πείσωνν ὑπά-
56 τοῖς καὶ πάλιν Γαίῳ ᾿Ανϑεστίω καὶ Aí£nuo “Ἵ1Ἔαιϊλίῳ ὑττάτοις
τ xci ΤΓαίῳ Καλουισίῳ καὶ “ευχίῳ | Πασσιήνῳ [ὑἸπτάτο[ εἰς [καὶ
8. Δηχευκίῳ “έντλῳ xci Moco|xo Πεσσάλᾳ] (sic) ὑπάτοις χ[αὶὶ
9 “ευχίῳ Κανιν)ω [χ]αὶ | Κ]οίντῳ (Ῥαϊβ]οικίω ὑττάτοις στρατιώ-
10 ταις ἀπολυϊομένοις, οὖς χατήγαγον εἰς τὰς ἰδίας πόολίεις],

1 φιλανϑρώπου ὀνόματι ἔδωκα μ[υρ]άδας ἐγγὺς [μυρίαϊς.

Recte Bergkius et v. 20 explevit restituto relativo et v. 91 [n]wmerato dedit,
eum ego supplevissem [aere n]wmerato; perperam autem v. 32, quem Zumptius
propter appendicem 6, 29 explerat vocabulis sestertiwm sexiens mülliens, ego ex
tum notis subsidiis apte suppleri posse negaram, nescio quibus ratiocinationibus
usus, quas iam expendere supervacaneum est, posuit sesfertiwm. circiter. inilliens
et centiens. Verum numerum nunc demum recuperavimus cum ex vestigiis
licet tenuibus exemplaris Latini tum ex spatio quod vacat in Graecis quinque
tantummodo vel sex litterarum, ut, cum magnus numerus requiratur, unum
vocabulum μυρίας apte procedat. — Pro φιλαγϑρώπου 0vóucr:: in Latinis
fuisse libenter verisimile est; certe spatium plus non capit.

Anni indicantur 747. 748. 750. 751. 752 et huius quidem semestre se-
cundum. De re dixi ad caput coniunctum 3, 395.

[on]

66 III, 34—39

CAPVTRCVTE

LAT. 2,34 | Quater [pe]cunià meà iuví aerárium, ita ut sestertium millien[s]
35 et | quing[en]t[en]s ad eos quí praerant aeràário detulerim.
GR. 9, 2. | Teroa[x]ic χρήμ[α]σιν ἐμοῖς [ἀν]έλαβον τὸ αἰράριον, [sic] ὃ
1314 [χ]ατήνενχκα [χ)ειλίας [ἑπτ]ακοσίας πεντήχοντα | μυριάδας.

In Graecis τρίς excidit ante χειλίας.

Duarum huiusmodi largitionum apud rerum scriptores mentio superest.
Anno 726 ludorum causa propter victoriam Actiacam edendorum Caesarem aera-
rium adiuvisse auctor est Dio 53, 2: ὁ δ᾽ ovv Καῖσαρ ἔς τε τὰς ϑεωρίας ἐκ
τῶν ἰδίων δῆϑεν ἀνήλισχε καὶ ἐπειδὴ χοημάτων τῷ δημοσίῳ ἐδέησεν, ἔἐδα-
γείσατό τινὰ xci ἔδωκεν αὐτῷ, nam perperam omnino et contra auctorem
Bergkius haec ad gladiatorium munus trahi iussit, quippe cuius impensae
aerarium ipso iure non gravent, negavitque Augustum pro ludis ob suam salu-
tem editis pecuniam suppeditare potuisse. Immo cum pro his lucar consti-
tutum fuerit ex publico solvendum (v. p. 41), eum sumptum pariter atque
alium qualemcumque recte Augustus subire potuit. — Deinde a. 738 vel paulo
ante viarum reficiendarum causa pecuniam aerario intulit teste cippo, quem
nummus eius anni (Eckhel 7, 105) repraesentat, sic inscripto: s(ematus) p(o-
pulus)q(ue) R(omanus) ?mp(eratori) Cae(sari), quod v(iae) m(unitae) s(unt) ex ea
p(ecunia), q(uam) is ad a(erarium) de(tulit);; non recte enim Borghesius opp. 2,
385 haec verba accepit de pecunia manubiali; cum haec possit quidem ad
aerarium deferri, si ita placet imperatori, sed Augustus certe post bellum Phi-
lippense (4, 21) et Actiacum (4, 19) maluit de manibiis opus facere, et id
quod est pecunia mea itemque tota orationis formatio magis ducat ad donationes
factas ex pecunia vere privata propter aerarii publici inopiam. — Duae aliae
inlationes ignorantur; nam huc non pertinere liberalitatem c. ὁ, 40 iam agnitum
est loco expleto. Praefuerunt autem aerario Augusti temporibus ad annum
u. c. 726 quaestores, deinde ad a. 731 praetorii bini, mox bini praetores
(Staatsrecht 2, 544), unde Augustus satis habuit eos posuisse, qui aerario
praeessent.

LAT. 9, 35 3€. Εἰ M. Lep[/do | et L. Air[r]unt[zo «cos. i[»| aerarium militare,
3; quod ex consilio m[eo] | co[nst/tutlum est, ex [g]uo praemia
38 darentur militibus, qui vicena | [aut plujra sti|pendi]a emeruis-
39 sent, [S] ss milliens et septing[e]|nti[ems ex pa]t[rim]onio [mj]eo
detuli. ὃ |
GR. 9, 14 15. x[ei] Mi&]oxo [.4sztíÓo] καὶ “ευκίῳ L40ooovv|vío ὑπάτοις
16 &]ic [0] στ[ο]α[τεωτ]ικὸν αἱράριον, ὃ τῆ | [eux] rlvjeluz]
iy χατέστη, ἵνα [ἐξ αὐτοῦ ei δωρϊεϊαὶ εἰσ έπειτα τοῖς s]uoic
1:8 στρατιώταις δίδωνται, οἱδ᾽ εἴκοσιν ἐνιαυτο[ὺὶς ἢ πλείονας

—O—— wv

a i δ,

wid. *

ΕΣ

Ϊ

ΤΠ, 35—39 61

19 ἐστρατεύσαντο, μ[υ]οιϊάδαϊς] τετράϊκ)ες χειλίας διαχοσίας πεν-

20 τήκοντα | [ἐκ τῆς ἐϊμ[ῆς] ὑπάρξεως κατήνενκα.
Lat. 38 aut plura, quod pro ρίμγανο requiri vidit Hirschfeldius, iam lapis con-
firmavit. — Etiam v. 39 verum supplementum ex patrimonio meo lectio
expleta suggessit confirmatum ab interprete. — In fine pro detuli quod
Bergkius substituit detwlerim, ut haec a superioribus penderent et quarta inde
quae sola tum videbatur desiderari largitio procederet, ea et exemplar utrumque
respuit et obstat aerarii populi Romani et aerarii militaris discrimen.

Praemia militiae a. 741 Augustus ita ordinavit, ut post duodena stipendia
praetoriani, post sena dena legionarii dimitterentur certaque pecuniae summa,
ilis maior, his minor, simul numeraretur (v. supra p. 9). Ea per annos
7417. 148. 150—152 veteranis ab exercitu domum dimissis numerato soluta
est (v. 9, 28 sq.). Ataut praemiorum numeratio aut ipsa veteranorum dimissio
nec statim coepta est et mox interrupta, exhausto aerario opinor per bella,
quae per a. 742—746 a Tiberio et Druso in Pannonia Germaniaque, ab
a. 759 a C. Caesare in Oriente gerebantur, cum anni intermedii pacati essent.
Id cum aegre ferrent milites, querentes praeterea de praemiorum exiguitate,
et post emerita stipendia ad vexillum se remansuros negarent, Augustus
a. u. c. 798 constituit, ut praetorianis post sena dena stipendia emerita vicena
milia sestertium, legionariis post vicena stipendia duodena milia sestertium
numerarentur, consuluitque senatum de reditibus novis excogitandis, unde
praemia haec persolverentur. Qui donec reperirentur, a. 759 M. Lepido et
L. Arruntio cos. ipse suo Tiberiique nomine pecuniam intulit in aerarium
quod tunc dici coeptum est militare (ἐσήγεγχεν ὁ Αὔγουστος χρήματα χαὶ
ὑπὲρ ἑαυτοῦ xci ὑπὲρ τοῦ Τιβερίου ἐς τὸ ταμιεῖον ὃ xci στρατιωτικὸν
ἐπωνόμασε), quam summam fuisse sestertium 170,000,000 Augustus hoc
loco ait. Contribuerunt praeterea quaedam reges civitatesque, neque tamen
privati, quamvis multis promittentibus?). —Collata autem ita cum minime

1) Non licebit huc referre titulum theatri Iguvini (Grut. 172, 14), quem sic ut excepit

. Brunnius (Zullett. dell Inst. 1863 p. 228) recognovitque nuper nostrae syllogae causa

lohannes Schmidt, infra apposui utpote cum memoria rerum imperante Caesare Augusto
gestarum non uno nomine coniunctum:
ΟΝ * SATRIVS CN - F - RVFVS - IIII - VIR - IVR - DIC
DASILICAS * SVBLAQVEAVIT * TRABES * TECTI * FERRO * SVFFÍxIT
LAPIDE * STRAVIT * PODIO: CIRCVMCLVSIT*SVA:PEC ET* DEDIT

DECVRIONATVS * NOMINE HS ]l52«
, IN * COMMEATVM * LEGIONIBVS HS oo o CCCCL
IN * AEDEM * DIANAE * RESTITVENDAM HS 1024 CC

IN * LVDOS * VICTORIAE * CAESARIS * AVGVSTI HS 1922» o» BCCL
Titulus quamquam seriptus videtur aetate Caesaris Augusti propter ludos victoriae eius
(vide supra ad 2, 18; cf. C. I. L. IX, 5904), tamen Cn. Satrius Rufus non videtur fuisse inter
eos, qui in aerarium militare pecunias intulerunt; nam ad commeatum militibus dandum
aerarium illud non pertinet. Cogitandum erit potius de pollieitatione simili eius, quam

commemorant Dio 48, 49 et titulus Orell. 3582 (v. quae dixi Ephem. epigr. 3 p. 330).
5*

usque in Germania inferiore tendentem hinc constare con-
Scriptam esse auctore Tiberio post cladem Varianam. Attamen
quod tum me movit, id nunc quoque movet, nempe ab exer- | 23 p. C. Tacitus (ann. 4, 22); hunc numerum ad extremos Aug!
citu, qui praeterea legionum numeros a secundo ad vicesimum | annos pertinere verisimile. Ex quattuor his legionibus d
plenos haberet, primam abesse non potuisse,nequeafuitabexercitu | Tacitus nominat VI ferratam (ann. 2,79 ad 8:19) et X
M. Antonii, quamquam paucos tantum nummos reliquit. Itaque | tensem (ann. 2, 57 ad a. 18). &Reliquas dubium mon est ἡ
inter illas quattuor legiones, quae Syriam tenuerunt ἡ
bellum contra Parthos a. 54 exarsit (Tacitus ann. 13, 8); te

ut primae legioni etiam ante cladem Varianam locus inveniatur,
fortasse sumi potest eam cladem ad quattuor legiones, non
aequabiliter tamen pertinuisse, ut tres interirent, quarta ob | bant enim ibi a.58 legiones quinque, scilicet praeter
supra nominatas III Gallica (Tacitus ann. 13, 40, 15, 6.|

nescio quam culpae et cladis communionem ita exauctoraretur, |
IV Seythica (Tacitus 15, 6. 7, 26), XII fulminata (Tacitu 5. 1

ut statim restitueretur numero retento, similiter ut Vespasianus
exauctoratis legionibus IV Macedonicae et XVI Gallicae sub-| 26), in his autem una fuit ex Germania ad id ipsum
stituit IV et XVI Flavias. Verum est inter ea quae de clade | in Syriam missa (Tacitus ann. 13, 35). Ea quaenam fr
illa tradita habemus nihil reperiri; quod huc recte trahatur; | quaeritur, nec facile quaestio diiudicari potest, cum m

68 IIT, 35—39

sufficerent (ταῦτα ἐλάχιστα πρὸς vo πλῆϑος τῶν ἀναλισκομένων qv),
primum vigesima hereditatium instituta est, mox addita centesima rerum
venalium aliaque similia tributa sumptusque praeterea reliqui publici quoad
fieri potuit imminuti (Dio 55, 25—26. Sueton. Aug. 49). Addit Die aerario
instituto Augustum annuam largitionem in futurum quoque in se recepisse
(xci τοῦτο xov! ἔτὸς πράξειν ὑπέσχετο); quas numerationes illa quam
commentarius enuntiat summa non comprehendi, id quod antea mihi persuaseram,
recte Bergkius monuit. Potest tamen defendi verum esse quod a Dione tra-
ditur, et siluit fortasse Augustus de largitionibus posterioribus cum quod
minores fuerunt, tum propterea quod, cum penes eum aerarii militaris admini-
stratio esset, quid de suo quotannis adiceret si enuntiasset, id ad rationes
publice reddendas prope accessisset.

In universum ut aliquatenus intellegatur, quid in re militari administranda
et maxime in exercitu civium Romanorum constituendo et augendo Augustus
sibi proposuerit perfeceritque, non abs re visum est hoc loco inserere later-
culum legionum, quae extremis annis Augusti fuerunt, addita in singulis
originis, ubi fieri potuit, et interitus aliqua indicatione, item provinciae, in
qua primum castra quaeque habuisse invenitur; quamquam hane legionum
per provincias dispositionem non tam ipsam traditam habemus, quam maxime
ad eam, quam ad annum p. C. 23 exponit Tacitus (ann. 4, 23), coniectura ad-
umbramus. Laterculum Taciti quoniam enchiridia satis explicant, in universum
ad ea remittimus neque in notis addidimus nisi quae cum ad nostram rem
faciant ibi desunt.

anam?

(postea Germanica)!)| in Germania inferiore e 05. 5 5] 5 . . |nonmemoraturpost ΤΣ
Augusta . . . . |in Germania superiore | . . . . . . . . |superfuit aetate Dionis
Augusta run o ane ΑΓ ΙΓ A. τ EAE: superfuit aetate Dionis
(Προ ΠΥ m. na interfuitbello M. Antonii superfuit aetate Dionis |

Parthico (Tac. hist. 3,
24)

1) Legionem primam Tacitus (ann. 1, 42) scribitsigna a Tiberio | certe quarta illa legio non fuit ex duabus, quibus L. Aspr
accepisse, nec recte olim cogitavi de signorum amissorum resti- | praeerat (Vell.2, 120). Sed cum ne hoe quidem nobis no j
tutione cum clade Lolliana a. 738 aliquo modo coniuncta; |sit quot legiones eo tempore in Germania constiterint, q!
immo negari non potest legionem primam ad Vespasianum | posuimus fortasse tolerari poterit.

2) Syriae praesedisse tres legiones per a. u. c. 748—190!
sephus (ant. 17, 10, 9; bell. Iud.2,3, 1) auctor est, quaitu

|in Germania inferiore e. s. s. 5 5. οὐ [exauctorata post elademM

ἷ ΠῚ, 35—39 69

aun Cyrenaica . . . [ἴὰ Aegypto . -
8 ιν Macedonica. . . |in Hispania . .

Iv - Seythica. . . . |in Moesia.
Macedonica . . -. |in Moesia. - - - -

M2 mi:
-

) v alaudae . . . - |in Germania inferiore

EXE victrix . . . - |in Hispania
| vi ferrata . |in Syria .
) vu — (postea Claudia) in Illyrico

).vm Augusta . . . . |in Illyrico

Bux Hispana . . . . |in llyrico (Tac. ann.
9, 9. 4, 28)
ENX Fretensis. . . . j|in Syria

Xx gemina . . |in Hispania
xr (postea Claudia) . |iu Illyrico
xu fulminata. . . . |in Syria

xm gemina . . . - |in Germania superiore

xiv gemina . . . . |in Germania superiore
xv Apollinaris . . . [ἴῃ Illyrico Eo ΚῸ
xvi Galliea . . . . |in Germania superiore
Eur?) . . . . . . [in Germania inferiore
π΄ — . . . . . [in Germania inferiore
ERN . s... |in Germania inferiore
Xx valeria victrix . |in Illyrico u. c. 759,
postea in Germania in-
feriore
(rapax) . . . . lin Germania inferiore

xxu Deiotariana. . . 'in Aegypto .

um ullae reliquiae ex Germania adhuc emerserint; nam XII
inatae tegulas ad Rhenum repertas esse, quod olim Bor-
us credidit opp. 4 p. 228, iam explosum est. At III Gallica
Sub Antonio in Syria fuit (Tacitus hist. 3,24) et moribus
entis ità imbutam se monstrat (Tacitus l. c.), üt hanc ad anti-
Syriae legiones certo iure referamus, ubi postea quoque
saecula mansit. ldem fere usu venit de legione XII
minata, cuius in Occidentis rebus nullum vestigium reperi-
« Contra legionem IV Scythicam cum constet a. 33 in Moesia
ndisse (C. I. L. III, 1698), admitti poterit hanc inde in Ger-
niam missam mox ex Germania ad Corbulonem in Syriam
; nec mirum est ex hac in Germania mora viginti ad
um annorum monumenta nulla superesse. Ita recte
tefendius quoque statuit in ann, Rhen, 11 (1847) p. 83 aliique.

Tum omo ur asmpertuit; setate. Dionis
interfuit proelio ad Phi- | non memoratur post a. p. C. 10
lippos a. ἃ. e. 71245)

ow niis. 'superfurt.aetate Dionis
interfuit bello Africano | superfuit aetate Dionis

a. u. c. 708 (Appianus b.
c. 2, 96) itemque proelio
ad Philippos a. u. c.
112 (v. adn.4); veterani
inde deducti Berytum

e. 138

conscriptaa Caesare dict. | non memoratur post a. p. C. ΤῸ
(Suet. Iul. 24); a. 738
in Germania inf. aqui-
lam amisit (Vell. 2, 97)
: eec 5.2. - |superfait aetate Dionis
zn s 9.1 sipertutyaetates ranis
interfuit proelio ad Phi- | superfuit aetate Dionis
lippos a. u. c. 7124) |
veterani indededucti Be- | superfuit aetate Dionis
rytum u. c. 738
interfuit proelio ad Phi- | non memoratur postTraianum

lippos a. u. e. 7124)

X Fret. pugnavit in |superfuit aetate Dionis

bello Siculo contra

Sex.Pompeium5*). Ve-

terani l. x alterius

utrius deducti Patras

138 superfuit aetate Dionis

LUV. 4 2. [superfuit aetate Dionis
veterani inde dedueti | superfuit aetate Dionis
Patras u. c. 738

superfuit aetate Dionis
superfuit actate Dionis
superfuit aetate Dionis
non memoratur post a. p. C. 70
intercidit clade Variana u. c.

162
(Brambach C. I. Rh. 209) | intercidit clade Variana
(Tacitus ann. 1, 60) intercidit clade Variana
Lene superfuit aetate Dionis

non memoratur post Domitia-
num
non memoratur post Traianum

3) Numerus non traditur, sed nihilo minus certus est; nam
cum numeri a primo ad vicesimum pleni sint praeter unum
septimum decimum, hic non potest non dari unicae Augusti
legioni, cuius, cum fuisse constet, numerus non traditur. Prae-
terea cum postea in legionibus nuncupandis a numeris XVII,
XVIII. XIX Romani perpetuo abstinuerint, ex his autem legiones
duas postremas in clade Variana intercidisse testatum sit, inde
iure colligitur tertiam simul caesam fuisse septimam decimam,

3) Legiones Macedonicas dictas, scilicet IV et V, item VII
(C. I. L, X, 3890. 6321. 6659) et VIIII (C. I. L. IlI, 551), non di-
versas opinor a VII Claudia et VIIII Hispana, nomen traxisse
probabile est a victoria Philippensi.

5) Eo ducit cognomen Fretensis.

10 III, 35— 39

Hune laterculum accurate qui expendit, intelleget legiones Augusti nu-
mero quinque et viginti") ex quattuor quodammodo partibus compositas esse,
antiquis xi, adscitis ex exercitu Antoniano vel Lepidiano vr, conscriptis per
annos 759 sq. vir, additis post cladem Varianam m. Videamus autem de sin-
gulis parlibus ordine inverso.

I. Legiones duas in ordine extremas xxr et xxir, praeterea 1 (v. p. 68 n. 1)
post cladem Varianam accessisse dudum intellectum est. Nam ut mittam numerum
qui vicesimarium superat ipsum eo trahi posse, quod duae illae legiones postea
demum et quodammodo extra ordinem accesserint, quae de exercitus Germa-
niae inferioris legionibus prima, quinta alaudae, vicesima, uma et vicesima
scribit Tacitus (ann. 1, 31 coll. Dione 57, 5) vernaculam multitudinem nuper
acto. in wrbe dilectu (nempe post cladem Varianam, cf. Dio 66, 23) ceterorum
rudes animos traxisse, cum quintam legionem alaudae et vicesimam constet
Variana clade anteriores esse, ita interpretanda sunt legiones recens conscriptas
| et xxr traxisse duas reliquas veteranas. Legio autem xxu cum constituta esse
non possit ante factam legionem xxr, eodem tempore haec quoque addita sit
necesse est, puta militibus Deiotarianis, qui ab ipso rege armati et
instructi Romano more cum regno eius ad Augustum pervenissent, illo
tempore, quo quibuscumque modis potuit copias Romanas Augustus augebat,
civitate Romana donatis et in legionis formam redactis.

Il. Legionum a tertia decima ad vicesimam ratio item peculiaris est. Nulla
im his est, quam probare possis extitisse ante annum u. c. 759, quo memoratur
una earum vicesima in Pannonia stipendia merens (Vell. 2, 112). Item inter
legiones, quarum veteranos ab Augusto in colonias deductos esse constat ex
nummis, mox videbimus nullam esse quae numerum xr superet; quod quo-
modo fieri potuerit, non intellegitur, si vere Augustus per multos annos
habuit legiones ad numerum vicesimarium, facile autem explicatur, si ex-
tremo demum tempore eoque, quo vix colonias ullas deduxit, legiones a tertia
decima ad vicesimam adscivit. Denique numeri legionarii geminationem cum
item infra demonstratum sit antiquioris originis indicium praebere, eodem

1) Eum numerum et Tacitus (ann. 4, 23) tradit ad a. 23 et Dio 55,23: τρία δὲ δὴ
τότε στρατόπεδα ἢ ὡς γε ἕτεροι λέγουσι πέντε καὶ εἴκοσι πολιτιχὰ ἐτρέφετο. Priorem
numerum Grotefendius (Zeitschrift für Alterthumswissenschaft 1840 p. 659) ita defendit, ut

referat ad legiones cladi Varianae superstites, fortasse recte; id si verum est, prima legio

exauetorata et mox restituta et ipsa numero comprehenditur. Ceterum quod Dio hoc loco affert
quamquam ibi potissimum videtur collocavisse, quod annales pleniores legionum propter
bellum Pannonieum conseriptarum circa haec tempora meminerunt, cum universam legionum
historiam eum hoc loco persequi appareat, ea quoque quae de Augusti legionibus habet,
non recte a Roberto (vide p. 73 not. 1) ita accipiuntur, quasi ea omnia auctor eo ipso anno
ita ordinata fuisse contendat, sed quidquid de Augusti institutis legionariis profert, hoc loco
comprehendit. Itaque si recte conieci eum inter legiones Augustas numerare xxi: Deiotaria-
nam magis quam primigeniam, id quod et Roberto et aliis probavi (cf. Marquardt Staatsverw. 2,
440), inde nequaquam sequitur, ut censet Robertus, eam legionem iam a. 758 exstitisse.

IIT, 35—39 71

numero appellatae legiones non paucae reperiuntur inter duodecim priores,
nullae inter octo posteriores. Quae indicia cum satis prodant harum octo
legionum originem diversam esse et posteriorem, ad eam ipsam reperiendam
ducunt provinciae, in quibus octo hae legiones primum inveniuntur. Nam cum
antiquiores in laterculo supra proposito appareant per universum imperium
nullo ordine dispersae, ex postea adiectis tres xir xiv xvr prima castra nobis nota
habuerunt in Germania superiore, tres xvii xvii xix. in inferiore, duae in Illyrico
xv et xx. Haec qui considerat rerum per illos annos gestarum non immemor,
eam exercituum dispositionem componet utique cum bello duce Tiberio ab anno
maxime 757 gesto primum contra Germanos regemque Maroboduum, deinde
contra Pannonios Dalmatasque rebellantes. Quam ob rem videamus, quibus copiis
Romani usi sint per hoc bellum, quod zmunmensum appellat qui ei interfuit
Velleius (2, 104), Suetonius autem testis simplex et gravis gravissimum omnium
externorum. bellorum. post. Punica (Vib. 16). De ea re auctores qui supersunt
haec nobis tradiderunt. Tacitus ann. 2, 46 ex oratione Marobodui ad milites
suos: se duodecim legionibus petitum duce Tiberio inlibatam Germanorum glo-
riam servavisse, mox condicionibus aequis discessum. Suetonius Tib. 16: (Tiberius
bellum) per quindecim legiones paremque auxiliorum copiam triennio gessit. Vel-
leius postquam 2, 110 de rebus urbanis exposuit bellique apparatu (habit
dilectus, revocati undique et omnes veterani, viri feminaeque ex censu libertinum
coactae dare militem) c. 1431 primo anno belli et quidem parte priore?) exerci-
tum ab urbe in Pannoniam ductum esse significat; eodem?) exercitum quinque
legionum, quem -A. Caecina οἱ Silvanus Plautius. consulares ex / transmarinis
adducebant provinciis, cum auxiliaribus multis equitatuque maxime regis Thra-
ciae Rhoemetalcae, adventantem post magna pericula superata insperatam
paene vietoriam patrasse; ita quid effectum sit exponens c. 112 éwncetis exer-
citibus, inquit, quique sub Caesare fuerant quique ad eum venerant, contractisque
in wna castra decem legionibus, septuaginta. amplius cohortibus, decem alis et
pluribus quam decem. veteranorum milibus, ad hoc magno voluntariorum numero
frequentique equite regio, tanto denique exercitu, quantus nullo wmquam loco
fuerat post bella civilia. Dio 55, 31: ὁ Τὔγουστος . . . πέμτεεν (vere a. 760)
τὸν Γερμανικὸν ... στρατιώτας οἵ οὐχ εὐγενεῖς μόνον ἀλλὰ καὶ ἐξελευ-
ϑέρους δούς, ἄλλους τε x«i ὅσους παρά τε τῶν ἀνδρῶν καὶ παρὰ τῶν
γυναιχῶν δούλους πρὸς τὰ τιμήματα αὐτῶν σὺν τροφῇ ἑχμήνῳ λαβὼν
ἠλευϑέρωσεν. ὁ. 82: τοῦ δὲ δὴ Γερμανικοῦ ἐς τὴν Παννονίαν ἐλϑόντος
καὶ στρατευμάτων πολλαχόϑεν ἐκεῖσε συνιόντων. Suetonius Aug. 25: liber-

1) Nimirum quaestor designatus ipse cum iis copiis venit, id est ante eius auni Κ,
Iul, ut egregie ostendit A. F. Abraham zur Geschichte der germanischen und pannonischen
Friege unter Augustus (Berolini 1875) p. 14.

?) Nam ad a. 759 haec pertinere, non, ut alii statuerunt, ad a. 760 ostendit narratio
Dionis 55, 29 cf. 30, maxime quae de Rhoemetalca apud utrumque auctorem narrantur.

12 III, 35—39

tino milite ... bis wsus est, semel ad praesidiwm coloniarum Illyricum. contin-
gentium , iterum ad. tutelam ripae Rheni fluminis, eosque servos adhuc viris
feminisque pecuniosioribus ?ndictos ac sine mora manwumissos sub priore (malim
privo) vexillo habuit neque aut. commixtos cum ingenuis aut eodem modo armatos,
Macrobius sat. 1, 11, 35: Caesar Augustus in Germania et lllyrico cohortes
libertinorum complures legit, quas voluntarias appellavit?). Secundum haec Tibe-
rius contra Maroboduum expeditionem hieme a. 758/9 suscipiens nequaquam
duodecim legiones sub signis habere potuit?) Nam ut mittam iunctis copiis
Germanicis et Illyricanis vix tantum numerum effici potuisse, cum praesertim
ex Germania universae copiae avocari nequirent, si Tiberius tot legionibus
bellum Pannonieum coepit, deinde primo anno et copias ex urbe accepit et
quinque legiones ex transmarinis provinciis, quomodo Velleius contendere potuit
iunctis exercitibus eum decem legionibus praefuisse, Suetonius eum bellum
gessisse cum legionibus quindecim, numerum ponens utique quem habuerat
maximum? Quare aut Maroboduus Taciti gloriosius quam verius locutus est
aut duodecim legiones illae et pax insecuta non ad belli Pannonici principia
referendae sunt; id quod recte admitti potest. Nam quod vulgo hodie statuunt
Tiberium nuntio de rebellione lHlyrici accepto pacem fecisse cum Maroboduo,
auctores non tradiderunt; Velleius 2, 110 ab expeditione Tiberium destitisse
significat pacis nulla mentione facta, Dio 55, 28 tantummodo ait Germanis
petentibus pacem concessam esse. Immo callidus et providus dux cum Maro-
boduo pepigisse potest aut per bellum Pannonicum aut eo finiente finitove, et
ita recte rex dicere Romanos cogitavisse de bello contra ipsum suscipiendo cum
legionibus xm. Exercitus igitur, quo Tiberius Maroboduum aggredi statuerat,
sex fere legionum videtur fuisse, deinde ad quindecim numerum crevisse ad-
ductis quinque legionibus veteranis ex Aegypto et Syria, aliis autem recens con-
scriptis ex ltalia. Ita quam supra proposul coniecturam octo legiones a xit
ad xx creatas esse ipso anno 759 propter bellum Pannonicum, egregie cum
iis conciliatur, quae de rebus per eos annos gestis dilectibusque institutis tra-
dita accepimus. Videntur autem ex legionibus recens conscriptis duae solae
ipsi bello interfuisse, reliquae in Germaniam missae esse in locum inde deducta-

1) Haec ni fallor origo est cohortium Italicarum voluntariorum. civium Romanorum,
quarum quaedam certe, ut vir. xv. xxii. xxv. xxvi. xxx. xxxii durarunt (Marquardt Szaatsverw.
2 p.452); solent enim servi ob militiam manumissi nomine volonum sive voluntariorum
uti et apto (Liv. 22, 57, 11) et decoro (Festus ep. p. 370; Livius 23, 35, 6; vita Marci 21)
intellegiturque ita cur, cum milites eorum cives Romani sint, condicionibus militiae utantur
ad modum fere peregrinorum. Ceterum originem dico duxisse cohortes eas ex libertinis
ad sacramentum admissis, non suppletas esse ex eodem militum genere, cum e contrario con-
stet tirones in eas receptos esse peregrinae condicionis homines pariter atque in reliquas co-
hortes auxiliarias (v. C. 1. L. III p. 907).

3) Id. qui defendit, ut fecit Abraham l. c. p. 14, admittat necesse est Augustum vel
ante bellum Pannonicum plus duodeviginti legiones habuisse.

III, 35—39 13

rum; in quo numero legiones Varianae omnes fuerunt. Neque postrema causa
cladis Varianae haec fuit Germanos rem habuisse cum exercitu tironum ?).
HI. Inter legiones, quae comprehenduntur numeris a primo ad duo-
decimum, reperiuntur, ut dixi, quarumeumque memoria superest anno 759
antiquior. Scilicet quae legiones vocabula adsumpserunt a rebus ante eum
annum gestis ducta, maxime Macedonicae, item Fretensis, fortasse etiam Hispana,
numeris ilis minoribus comprehenduntur. Item in eo numero inveniuntur
quaecumque nominantur in nummis coloniarum ab Augusto deductarum signatis
imperante eo, quae sunt tertia nescio quae ex tribus in nummis Accitanorum,
quarta in Caesaraugustanis, quinta Macedonica in Berytensibus, quinta, alaudae
opinor, in Emeritensibus et Cordubensibus, sextarum altera utra in Ruscino-
nensibus et Caesaraugustanis, octava in Berytensibus, decimarum altera utra in

1) Haee quae proposui etsi coniecturarum terminos non excedere probe scio, nullo
modo infirmata sunt iis quae contra ea protulit Carolus Robert sur les légions d'AMuguste
(Comptes rendus de l'Académie des inscriptions 4 a. 1868 p. 94—107). Belli Illyrici gravi-
tatem cum elevare conatur, non solum quae de rebus gestis tradita habemus considerare de-
buit, sed item quod propter id bellum Germaniae in provinciae formam redigendae consilium
Augustus abiecit nec ad id quamquam victor rediit, et quod nullum totius illius aetatis
bellum tantum terrorem universae ltaliae iniecit, qua de re quae accepimus dubitationem
nullam admittunt. Nam dilectuum ratio ab ipsa belli vi minus pendet quam a formidine
subiti tumultus. Ceterum Augustus fortasse non tam propter rebellantes Pannonios exer-
citum auxit quam ea rebellione usus est, ut ingratam rem [talicis hominibus probaret et
consilia olim coepta tamquam necessitate coactus exequeretur. Multo minus probari poterunt
argumenta, quibus Robertus efficere studuit legionum numerum duodecimo maiorem habentium
quasdam ante bellum Illyricum commemorari. Nam postquam tituli Patrenses nobis milites
dederunt tam x legionis quam xir, vix invenietar qui notas numerales x xii in eius coloniae
nummis ad aquilam legionariam adscriptas de legione vigesima secunda accipiat. Neque
propterea, quod legio xx in lllyrico a. 759 fortiter pugnavit, non potuit conscribi eodem
anno; etiam ad Betriacum legio tironum 'ferox et novi decoris avida' veteranam splendide
devicit, similiaque passim memorantur. Nec verum est felix hoc proelium ad ipsa belli
exordia pertinuisse, cum teste Dione ὅδ, 90 Messalinus primum a Batone victus secundo
proelio superior abierit; quam ob rem etsi Velleio credemus prima belli aestate commissum
esse, subita rebellio quam item memorat aut ad fucatos adulatoris colores pertinet aut in-
tellegeuda est de vicibus belli posterioribus renascentis post quietis intervallum. [taque
nihil obstat, quominus hane legionem statuamus eo ipso anno in [talia conscriptam semi-
plenam etiamtum sub Messalino prospere in lllyrieo pugnasse. — Legionem deinde xun
geminam Martiam victricem ante Robertum nemo opinor inventus est qui confunderet cum
legione Martia dicta numero carente aetatis Ciceronianae, cum praesertim antiquissimi qui-
que illius tituli tam Britannici quam Germanici (composuit eos Stille hist. legionum p. 94 seq.)
solo geminae vocabulo utantur neque Martiae cognomen adhuc inventum sit ante a. p. C. 66
(Henzen 6767) attributum fortasse ei propter victoriam Britannicam a. 62. — Denique gemi-
nas legiones quod ait Robertus (cf. Brambach C. I. Rh. praef. p. x adn.) eiusmodi dilectu nullas
institui potuisse utpote sic appellatas tamquam ex binis factas, quae vocabuli interpretatio
alibi locum habet (Caesar b. c. 3, 4; Dio 55, 23), tamen geminas duas xir et xim longe
probabilius est nomen inde traxisse, quod simul natae et formatae sunt; propter quod
eas non minus recte geminas appellari potuisse nemo opinor negabit.

14 IIT, 35—39

Caesaraugustanis Emeritensibus Cordubensibus Patrensibus, duodecima in
Patrensibus (v. ad 5, 35). Eas colonias in nummis nominatas non adscendere
ad tempora victoriae Acliacae ipsi numeri comprobant; nam cum constet
Augustum post Actiacam pugnam ad quinquaginta legiones numerasse, vete-
ranorum tum deductorum si nummi memoriam servassent, numeri supra duo-
decimum non desiderarentur!). Accedit, quod veteranos illos Augustus in
coloniis Italicis collocavit, quae nummos nullos reliquerunt. Ab altera parte
coloniarum ab Augusto in provinciis deductarum plerasque certe circa annum
740 constitutas esse supra p. 65 vidimus, quaeque earum legionum vocabula
nummis inscripserunt, in eo numero omnes esse aut certum est aut veri simile.
Itaque legiones quas Augustus habuit post bellum Actiacum ante Pannonicum
numero quidem duodeviginti fuerunt, vocabula tamen intra numerum duode-
narium se continuerunt, ut praeter seriem continuam a prima ad duodecimam
tres tertiae, quartae autem et quintae eL sextae et decimae binae inveniantur.
Eiusmodi numerorum geminatio cum abhorreat ab legionum denominatione
antiquiore coeperitque demum imperante Augusto, sine dubio inde repetenda
est, quod ex exercitibus Lepidi et Antonii, qui Caesari se tradiderunt, sex
legiones is suis adiecit numeris retentis. Id evidenter apparet in tribus tertiis,
quarum prima cum postea appelletur Augusta, sine dubio ab ipso conscripta est,
alteram, quae est Gallica, constat meruisse sub Antonio, tertiam Cyrenaicam
Lepidiani exercitus partem olim fuisse propter nomen verisimile est. De
quartis quintis?) sextis decimis non satis apparet, utrae Augusti propriae fuerint,
utras alienas adsumpserit, nec magis definiri potest, quaenam ex his ad
Antonium aut ad Lepidum redeant.

Quare ut summam rem complectamur, Caesar a. 718 in fidem acceptis
legionibus Lepidi viginti duabus (Appian. b. c. 5, 125; amplius viginti: Vell.
2, 80; viginü: Sueton. Aug. 16), inter quas erant octo antea Sex. Pompeii
(cf. Drumann 1, 21), legionibus praefuit quadraginta quattuor (Oros. 6, 20)
vel quadraginta quinque (Applan. b. c. 5, 127 cf. c. 53). Exauctoravit deinde
viginti milia veteranorum suorum (Appian. 5, 129), praeterea Pompeianas le-
giones omnes (Dio 49, 12), ex Lepidianis certe plurimas dissolvit; quare quo
tempore adversus Antonium dimicavit, legiones habuit longe pauciores. AÀn-
tonium tum non plus xxx legiones, fortasse duodetriginta tantummodo ha-

1) Denarius uno exemplari notus et plane singularis habens ab altera parte caput
Caesaris filii nudum sine adscriptione, ab altera leonem cum adseriptione LEG - XVI (Cohen
Aug. 187; Friedlaender apud Salletum numismat. Zeitschrift 2, 117) quominus spectet ad
unam legionum dimissarum post pugnam Actiacam, non solum nihil impedit, sed etiam inde
id commendatur, quod periti iudicant capitis habitum ei fere tempestati optime convenire.
Ubi cusus sit, ignoratur; sed populi Romani est, non coloniae alicuius.

?) Quintae duae tam alaudae quam Macedonica cum ad Caesarem dictatorem redeant,
inde non sequitur iam in eius exercitu legiones plures eiusdem numeri fuisse; nam alaudae
legionem tum constat numero caruisse postea demum, fortasse sub triumviris, ei indito.

vU

ID δι. κου σιαδι,, κῶν,

ΠῚ, 35—39 175

buisse nummi eius declarant!); Caesar autem cum ad Actium quinta parte
copiarum inferior esset (Plutarch. Anton. 61) neque alibi eo tempore iustum
exercitum haberet, amplius viginti quinque legiones tum habuisse non videtur,
ad quas cum post victoriam accessissent Antonianae, rursus praefuit legionibus
circiter quinquaginta. lam vero pace terra marique parta publice professus
suffecturas imperio legiones xviur, duodecim primas quas habebat reünuit,
reliquas a tertia decima inde exauctoravit. hetinuit praeterea ex Lepi-
dianis Antonianisve sex alias sub numeris antiquis, qui pariter infra duodeci-
marium essent, non tam opinor ne militum suis numeris adsuetorum animi
eiusmodi mutatione conturbarentur, quam ut vulgo rerum parum perito ne
plus duodecim legiones habere videretur, cum haberet duodeviginti. Ne hoc
quidem improbabile quod suggessit Bormannus, aliquam spem eum civibus
fecisse aliquando legiones duodecim sibi suffecturas esse et geminatas retineri,
ut postea exauctorarentur. — Auxit autem has post annos quinque et
triginta per bellum Germanicum et Pannonieum a. 759 octo novis legionibus
conscriptis, ut fierent viginü sex; quarum post tres a. 762 a Germanis
deletas cum remanerent viginti tres, duabus novis additis moriens reli-
quit legiones viginti quinque?). Quod autem Augustus ab a. 758 praemia mili-

1) Legiones Antoniae viginti duae a secunda ad vicesimam tertiam iusto numero
nummos signaverunt; rari sunt nummi legionum 1 (sic LEG * PRI). XXIV. XXV. XXVII. XXIX. XXX
(Cohen 1? p. 41), sed certi omnes (omnium ectypa Friedlaendero intercedente habui ex num-
mophylacio Parisino), nulli certae fidei adhuc prolati legionum xxvi et xxvi... Legionis pri-
mae duo exemplaria alterum servatum in bibliotheca Vaticana, alterum apud Depolettium
Lovattius Romanus ante hos xx annos ad me scripsit reperta esse in thesauro quodam, in
quo non essent nisi denarii legionum Antoniarum, peculio quondam opinor militis alicuius
ex exercitu Antonii Actiaco, qui denarios illos stipendii nomine accepisset; ut reperti sunt
thesauri similes non habentes nisi solos denarios Italicorum (róm. Ménzwesen p. 325).
Legiones xi. xvit xvur quod modo simpliciter ita dicuntur, modo adiectis cognominibus
Xi; antiqua, XVII classica, XVIII Lybica (sic), inde non recte colliges geminas has Anto-
nium habuisse; quid enim vetabat cognomina, quorum in legionibus usus sollemnis tempore
multo posteriore invaluit, plerumque omittere, interdum adscribere? Itaque numeri satis con-
veniunt temporibus Actiacis; nam undeviginti legiones ad Actium Antonius secum habuit
(Plutarch. Anton. 68), ut sumamus legionarios navibus impositos ad viginti milia ex unde-
viginti illis delectos esse, quattuor in Africa cum Scarpo fuerunt (Oros. 6, 19, 15). Unde
jam videntur intellegi, quas olim quaesiverunt viri docti, occasio aetasque nummorum
illorum legionariorum: nimirum signati sunt per a. 722. 723, quo tempore Antonius in
Achaia cum exercitu morabatur. Id eo confirmatur, quod in nummo legionis octavae iu
Africa constitutae sub Antonii legato L. Pinario Scarpo (Eckhel 6, 48; Cohen 1? p. 45 n. 80)
Antonius dieitur cos. 7] imp. 1111, quod convenit ipsi anno 723. Legionum ordinatio et
denariorum iis destinatorum flatura cum videantur pari passu processisse, verisimile est,
eas, quarum nummi aut rari sunt aut desunt, aut proxime ante proelium constitutas esse
aut proelii tempore incohatas tantummodo, itaque Antonium xxx legionum numerum magis
explere voluisse quam explevisse.

?) Si ante a. 762 prima legio nulla in exercitu fuit (v. p. 68 n. 1), Augustus ad a. 759
xvn legionibus usus est, eo anno xxv effecit et tribus a. 762 et caesis et adiectis totidem
moriens reliquit.

10 ΠῚ, 40—43

taria aerario proprio stabilire aggressus est novaque propterea vectigalia ex-
cogitavit, sine dubio item fecit propter copias tum ita auctas, ut cum vel
antea praemiis veteranorum aerarium publicum vix sufficeret, novis oneribus
omnino impar esset. Nec tamen eo perventum est Augusto vivo, ut militibus
emeritis iusto tempore salisfieret; unde inter Augusti infortunia éinopiam
stipendii Plinius (h. n.-7, 45, 149) ponit et mortuo Augusto.tam apud Ger-
manicas quam apud Pannonicas legiones gravis seditio orta est querentium
6ricena quadragenave stipendia se toleravisse ante missionem et post missionem
quoque ad signa se retineri (Tac. ann. 1, 17. 31).

CAPVT XVIII

LAT. 3, 40. | [Inde ab eo anno, qjuo Cn. et P. Lentuli c[ons]ules fuerunt, cum
41. d[e]ficerent | [vectz]g[alia, twm] centum millibus h[omz]num tu[m]
4» pluribus ijn/Jato fru [mento vel ad njumma[r?ó]s t[ributus ex agro]

43 et pat[rzmon?o] m[e]o | [opem tuli].
Gn. 9, 21. [33π᾿ ἐκχ]είνου το]ῦ ἐγιαυτοῦ, ἐφ᾽ οὗ No?oc xe Πόπλιος |
2223 [4]έντλον ὕπατον ἐγένοντο, ὃτε ὑπέλειπτον αἵ δημο]σιαν
?4 πρόσοδοι, ἄλλοτε μὲν δέχα μυριάσιν, ἀλίλοτε!] δὲ πλείοσιν
10,1 σευτιχὰς καὶ ἀργυρικὰς συντάξεις [|| ἐκ τῆς ἐμῆς ὑπάρξεως

ἔδωκα.

Capite hoc equidem in editione priore dixi agi de frumento in aerarium inlato,
ipsum intemptatum fere reliqui. Totum explevit Bergkius sic: [e£ annonae. gravi--
tatem. sublevavi eodem anno et| q[ujo Cn. et P. Lentuli. clons]ules fuerunt, cum
def(i]cerent [opes publicae], centum millibus h|omi]mwm [ex meis) opibus [emp]to
frw[mento: id ad frjwmn]|en]ta|ria]s (esseras dedi nullo p]ret[io duplicJan|das]. Tam
patefacta interpretatione de ipsa re certe lux facta est. Nam ad sententiam
recte intellegendam uno tantum loco coniectura opus est eaque satis certa;
annus enim cum significetur non consueto more per duo consulum nomina,
sed circumlocutione quadam non sine causa admissa, ea sine dubio haec
fuit, quod quae sequuntur non facta sunt certo quodam anno, sed a certo
inde per plures, quapropter posui [ἀπ᾿ éx]sívov τοῦ ἐνιαυτοῦ, ἐφ οὗ et
(nde ab eo anno q]uo. ld inde quoque commendatur, quod quae sequuntur
ostendunt agi hic de tributo saepius soluto modo pro hoc modo pro illo posses-
sorum numero, quae diversitas vix rationem haberet, si de tributo hic ageretur
unius solius anni. Ad Graeca recuperata Latima ordinavi ut potui, sed passim
dubitans, num ipsa principis verba adsecutus sim. V. 40 in. deficiunt litte-
rae c. xxi, 41 in. ante c (quo figuram elementi magis ducere non megamus)
vel c litt. tv vel v, post eam litteram vr. — 41 fin. ://^TO quod cernitur,
necessario ducit ad supplementum nlato. — 42 supersunt haec: rmv (litt. xm)

,

vMMaA//|s-T (litt. χα) ErPAT (litt. vir) w/o certa omnia, etiam apex, per

ΠῚ, 40—43 U

.quem constat ante s fuisse aut & aut E aut ὁ aut v, et punctum post s. Ex
supplementis id quod est ex agro debeo Bormanno; tributus vocabulum genere
masculino usurpatum Plauto et Catoni et legibus aetatis Gracchanae et omnino,
ut ait Gellius (13, 21, 19), plerisque veterum, admisi necessitate coactus. In
summa re quae posui non uno nomine displicent; sed meliora non inveni,
potestque quod ita princeps ait eo quodammodo defendi, quod videtur significare
voluisse non tam universum tributum pro debitore solvisse se quam supple-
mentum praestitisse aut frumento inlato, aut ope lata ad nummarium tributum
parte eius remissa.

Liberalitas, cuius hic mentio fit, diversa omnino tam a remissione veeti-
galium post victoriam. Siculam (Dio 49, 15) et Actiacam (Dio 53, 2) facta ex
auctoritate quidem principis, sed liberalitate populi Romani, quam a mera
donatione in aerarium illata (v. ὁ, 24 ibique adnotata) recte refertur inter
impensas in rem publicam populumque Romanum factas; nam solutis tributis,
quae a debitoribus exigi non potuerint, non privatis solis, sed item aerario
prospicitur. Verum est mire eam liberalitatem indicari neque annis satis
determinatis neque summa pecuniae enuntiata, sed numero tantum hominum
posito quibus ita subventum est; at verba Graeca certa et perspicua de ipsa
re dubitationem nen admittunt. Spectabat autem liberalitas haec ad provin-
cias eaque fortasse causa fuit, propter quam annales eam fere praeterierunt.
Certe apud scriptores quos habemus semel tantum memoratur apud Dionem
54, 30 ad a. 742: ἐπειδὴ τε ἡ ᾿4σία vo ἔϑνος ἐπικουρίας τινὸς διὰ
σεισμοὺς μάλιστα ἐδεῖτο, τόν τε φόρον αὐτῆς τὸν ἔτειον éx τῶν ἑαυτοῦ
χρημάτων τῷ χοινῷ ἐσήνεγκε. Quod si vere Asia provincia annuum tribu-
tum pendebat talentorum quattuor milium, qua de re iure dubitatur (Marquardt
Staatsverwaltung 2, 288), pro ea eo anno princeps dependit sestertium 96,000,000.
Cur coeperit anno 736, non perspicio. Fortasse propter causas nobis ignotas
eo anno primum reditus publici ita defecerunt, ut aerarium extra ordinem
adiuvandum esset. Sed praeterea eam liberalitatem coniunctam fuisse crediderim
cum cura annonae a. 732 a principe suscepta; ea enim cura eum sine dubio
aliquo modo a reditibus aerarii penderet, iam iis deficientibus princeps facilius
quam antea moveri debuit ad supplementum praestandum. "Tributa posses-
soribus agri provincialis imposita alia frumento soluta esse, alia pecunia notum
est; comparari possunt verba Taeiti ann. 4, 6: frumenta et pecuniae vectigales,
. celera — publicorum — fructuum — societatibus | equitum. Romanorum — agitabantur,
Agric. 19: frumenti et tributorum. exactionem. aequalitate munerum mollire et 91:
bona. fortunaeque in. tributum, ager et annus in. frumentum et ΤΊ. Iulii Alexandri
praefecti Aegypti a. 68 (C. 1. Gr. 4957, 46): πολλὰ καινῶς xetexoíón [προ-
σοδικὰ κχ]αὶ [ἄλλα τελέσματα σιτικὰ καὶ Goyvouec et imprimis Hygini
gromatici (de lim. const. p. 205): agri vectigales multas habent constitutiones:
in. quibusdam provincüs fructus partem praestant certam, alii quintas, alii septimas,
alii pecuniam, el (ins. ad) hoc per soli aestimationem. certa. pretia agris constituta

18 IV, 1—8

sunt, ut in. Pannonia arvi primi, arvi secundi, prati, silvae glandiferae, silvae
vulgaris, pascuae: his omnmibus vectigal est ad modwm ubertatis per singula
jugera constitutum.

CAPVT XIX

LAT. 4, 1 | Cüriam et continens οἱ Chaleidicum, templumque Apollinis in
| Palatio cum porticibus, aedem dívi Iuli, Lupercal, porticum ad
circum Flàminium *-qtam ;sum appellàri passus ex nómine eíus
qui priórem eódem in solo fecerat Octaviam, pulvinar ad cireum
5 maximum, | aedés in Capitolio lovis feretrí et Iovis tonantis, [S]
6 aedem Quirini, $ | aedés Minervae ὃ et lánonis Reginae ὃ et Iovis
: Libertatis in Aventino, $ | aedem Larum in summá sacrá vià, ὃ
8 aedem deum Penátium in Velia, S | aedem luventátis, $ aedem
Màtris Magnae in Palàtio fécí. $ |
on, 10, 23 | Βουλευτήρ[ιο]ν χαὶ τὸ πλησίον αὐτῷ Χαλκιδικόν, | ναόν τὲ
4 ᾿πόλλωνος ἐν Παλατίῳ σὺν στοαῖς, | ναὸν ϑεοῦ [Πουλίου,
5 Παγὸς ἱερόν, στοὰν πρὸς ἱπποδρόμῳ τῷ προσαγορευομένῳ

E 0) [dS

e Φλαμινίῳ, ἣν | εἴασα προσαγορεύεσθαι ἐξ ὀνόματος ἐχείνου
τ Ὀχτα ουΐαν, ὃς] πρῶτος αὐτὴν ἀνέστησεν, ναὸν πρὸς τῷ
89 | μεγάλῳ ἱπποδρόμῳ, [δ] γαοὺς ἐν Καπιτωλίῳ | Ζιὸς τρο-
10 παιοφύρου χαὶ Ζιτὸς βροντησίου, ναὸν | Κυρείνο]υ. [S] ναοὺς
ιι ᾿Αϑηνᾶς καὶ Ἥρας βασιλίδος καὶ Διὸς ᾿Ελευϑερίου ἐν
12 ᾿ΔΑουεγτίνῳ, ἡρώων πρὸς τῇ | Ἱερᾷ ὁδῷ, ϑεῶν κατοιχιδίων ἐν
1 Οὐελίᾳ, ναὸν Νεὸτητοῖς, ναϊὸν μητρὸς ϑεῶν iv Παλατίῳ
ἐπόησα. | '
Graecorum quamquam bona pars nunc demum patefacta est, pauca inde ac-
cesserunt, nam Latina quoque integra fere supersunt. V. 11 quod coniec-
tura adsecutus est Bergkius ἡρώων pro zocor lapis confirmavit; idem recte
observavit v. 12 a Graecis non £&o& afuisse, sed ναὸν ante ϑεῶν.

Operum publicorum quae fecit Augustus laterculus tripertitus est. Et prima
quidem pars v. 1—$ complectitur opera publica quae a solo fecit Augustus in
loco publico sacrove, tam ea quae in locum similium aedificiorum dirutorum
subierunt solo eodem vel fere eodem, ut porticus Octavia et aedes lovis fere-
trii, quam nova, ut aedes divi lulii; secunda v. 9— 20 opera publica ab
Augusto refecta; tertia v. 21— 25 opera publica a solo facta ab eodem in loco
privato. Cum ea operum distributione coniunctum est, quod acute observavit
Henricus lordan (Hermae vol. 14 p. 567 seq.) Augustum vocabulis quae sunt
templum et aedes non promiscue usum esse, sed illud tantummodo usurpare
in duobus iisque, quae fecisset in solo privato, Apollinis Palatini et Martis.
Causam autem diversitatis non explicuit. Mihi videtur qui aedem facit, loco
aut sacro antea aut publico (nam utrumque summo iure eodem redire notum

IV, 1—8 19

est) iure eius non mutato aedificium sacris usibus destinatum imponere; contra
templum qui instituit, scilicet quod perpetuum sit, plus facere, cum solum
antea privatum in sacrum ius transmittat; potestque recte defendi aedem ad
superficiem pertinere, templo solum quoque comprehendi. Verum est ita hoc
quidem caput (4, 1. 21) satis expediri, non item explicari, cur etiam post facta
delubra diversitas maneat, ut manet omnino (v. 4, 25. 5, 42). Sed cum seme]
obtinuisset, ut delubra a principe ita constituta, ut templi quoque 1us ad ipsum
rediret, hoc vocabulo potissimum appellarentur, templi appellatio, quippe quae
maioris beneficii memoriam quandam contineret, etiam post dedicationem retenta
est. Praeterea Augustus ubi in universum de aedificiis sacris verba facit, templi
vocabulo utitur (4, 17. 49. 50), in singulis aedis. — Opera, quorum
sumptus subministravit Augustus, cum fierent sub nomine alieno, ut basilica
Aemilia (Becker p. 306), porticus Octaviae (Dio 49, 43), porticus Liviae (Dio
54, 23; Becker p. 542), in hoc suarum aedificationum recensu Augustus ut
par erat praetermisit; praetermisit item opera a suis facta, ut aedem Con-
cordiae a. 763 dedicatam a Tiberio (C. 1. L. I p. 384); admisit quae ipse ita
fecit, ut sub nomine defunctorum dedicaret, ut theatrum Marcelli (4, 22) et
basilicam Gaii et Lucii (4, 16). — Ordinem in singulis secutus est Augustus
temporis, sicut recte observavit Zumptius, nisi quod interdum, maxime in parte
secunda tertiaque, re coniuncta componuntur. De singulis ita videbimus, ne
in topographorum provinciam incurramus.

Curia et continens ei Chalcidicum. Cf. Becker top. p. 330 sq.; lordan Topo-
graphie der Stadt Rom 1, 2 (1883) p. 250; Rud. Lanciani laula e gli uffici
del senato romano (in actis academiae Romanae regiae Lynceorum vol. 11
a. 1882/3). Curia Iulia faeta est a. 712 teste Dione (47, 19: τὸ βουλευτήριον
τὸ Ἰούλιον ἀπ’ αὐτοῦ — scilicet ἃ Caesare dictatore — χληϑὲν παρὰ τῷ
χομιτίῳ ὠνομασμένῳ ὠχοδόμουν, ὥσπερ ἐψήφιστο, id est ἃ. 711, v. Dio 44,
5. 45, 17) eique anno, non anno 725, quo post Actiacum triumphum dedicata
est (Dio 51, 22), eam adsignat locus, quem tenet in monumento Ancyrano.
Chaleidicum autem omnino est sacrarium Minervae Chaleidicae id quod Dio
l.c. una eum curia dedicatum esse scribit: τό τε ϑήναιον τὸ (sic Ven., καὶ
τὸ codd. vulgares) Χαλχιδιχὸν ὠνομασμένον xci τὸ βουλευτήριον τὸ ᾿Ιου-
λίειον τὸ ἐπὶ τῇ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ τιμῆ γενόμενον καϑιέρωσεν, nec puto
de ea re umquam dubitassent viri docti, nisi decepisset eos lectio Dionis inter-
polata. Ceterum ne erres, Chalcidicum monumenti Àncyrani diversum est tam
ab aede Minervae Chalcidicae, quam in campo Martio aedificavit Domitianus
(Becker p. 646; Preller reg. p. 178), quam ab aede Minervae ad forum prope
Castorum aedes facta ab eodem Domitiano (Becker top. p. 355; Preller reg.
p. 14S) notaque praesertim ex legibus de civitate veteranis danda a Domitiano
inde ad eam aedem propositis (cf. Bullet. 1845 p. 127). Contra quod in
notitia urbis regione octava senatum, id est curiam luliam, subsequitur atràwm
Minervae, ipsum existimo esse monumenti Ancyrani Chaleidicum, confirmaturque

80 IV, 1—8

ita denuo, qua de re hodie opinor convenit, curiam post Augus tum certe eodem
semper loco mansisse. lpsam autem de situ curiae vexatissimam quaestionem
neque capit haec commentarii Augusti interpretatio et iam fere consentiunt
periti eam fuisse ad forum ibi ubi nunc est ecclesia S. Hadriani.

Templum Apollinis in. Palatio cum porticibus. €f. Becker p. 424. Coep-
tum est post victoriam Siculam a. 718 (Dio 49, 15; Vell. 2, 51), dedicatum a.
126 Oct. 9 (C. I. L. Ἢ p. 405; Dio 53, 1). Suetonius Aug. 29: Templum Apol-
linis in ea parte Palatinae. domus excitavit, quam fulmine ictam desiderari a
deo haruspices pronmuntiarant; addidit porticus cum bibliotheca Latina Graecaque.
Ceterum haec aedes licet ab Augusto facta sit in solo privato (Dio 49, 15;
Vell. 2, 81), in hoe ordine magis quam in tertio posita est, quod pro eo loco
ex privato facto publico vel potius sacro permutatione quadam Caesar locum
publicum. accepit, ubi domum sibi faceret (Dio 1. c.). Recte autem ni fallor
ad hanc aedem potissimum rettulit Eckhelius (6, 85. 99) nummos plerosque
Augusti Apollinem Dianamque celebrantes et cum memoria victoriarum mariti-
marum et Siculae et Actiacae coniunctos; utramque enim Apollini debere vo-
luit imperator.

Aedes divi luli. Quo loco corpus Caesaris crematum est in foro ante
regiam statim posita est ara; aedes (5o00r) ibi ut fieret cum decretum esset
a. 712 (Dio 47, 18), cernitur ea in nummis cusis inter a. 717 et 720 (Eck-
hel 6, 11. 75), dedicata est anno demum 725 Aug. 18 (Dio 51, 22 cf. 19; C. I.
L.1 p. 399) triduo post triumphum Actiacum. Neque causa est, cur de anno
cum Zumptio dubitemus; non enim secundum dedicationum dies aedificia enu-
merantur, sed secundum tempus quo perfecta sunt. lpsius aedis nuper funda-
menta retecta hodieque in foro cernuntur. Exposuit de ea Henricus lordan
in Hermae vol. 9 p. 342 seq.

Lupercal. Dionysius 1, 531 observat loci antiquam condicionem iam vix
agnosci cireumlacentibus locis adiunctis ad sacrarium antiquum, id est solo
ampliato, scilicet ipsa illa Augusti aedificatione. Memoratur in senatus consulto
in honorem Drusi Caesaris facto (C. I. L. VI, 912 5 9 cf. p. 841). Ubi fuerit,
parum constat (cf. Becker in topographia p. 418; Lanciani acquedotti p. 21).

Porticus ad circum Flaminium Octavia. Cf. Becker p. 617. Festus p. 178:
Octaviae porticus duae appellantur , quarum alteram. theatro Marcelli propiorem
Octavia soror Augusti fecerit, alteram theatro. Pompei proximam Cn. Octavius
Cn. filius, qui fuit aed. cur. pr. cos. (a. τι. e. 589) decemvirum sacris faciendis
triumphavitque de rege Perse navali triumpho (a. u. c. 587), quam combustam
reficiendam | curavit. Caesar Augustus. Factam esse post bellum Dalmaticum
a.u. c. 721 ostendit Bergkius p. 107: nam de porticu Octaviae quae narrat
Dio 49, 43 non recte (Becker topogr. p. 617), ea vere pertinent ad Octaviam,
in qua signa quoque a Dalmatis recepta Caesar collocavit (Appianus lllyr. 28).

Pulvinar ad circum maximum. Cf. Becker p. 666. Post incendium circi,
quod accidit a. 723 (Dio 50, 10), Augustus restituit. pulvinar, unde deinde

IV, 1—8 81

interdum circenses spectavit (Suet. Aug. 45; Claud. 4). Graecus interpres pul-
vinar hoc loco reddidit ναόν, in summario omisit.

Aedes in Capitolio lovis feretrii. Cf. lordan in topographiae vol. 1, 2
p. 47. Nepos Att. 20: accidit, cum aedis lovis feretrii in. Capitolio ab. Romulo
constituta vetustate atque incuria. detecta prolaberetur, ut. Attici adinonitu Caesar
eam. reficiendam. curaret. Liv. 4, 20: hoc ego cum Augustum Caesarem, templo-
rum omnium conditorem ac restitutorem, ingressum aedem feretrii lovis, quam
vetustate dilapsam refecit, se. ipsum in thorace linteo scriptum. legisse audissem.
Atticus mortuus est a. τι. c. 722 scripsitque hane vitae partem extremam Nepos
devicto Antonio ad Actium (c. 20, 5) neque tamen post a. 725 (nam graviter
errat Nipperdeius, cum prol. p. xvir ante a. 725 Caesarem imperatorem dictum
esse negat), fortasse ipso anno pugnae Actiacae 722, quo item aedes restituta
videtur esse.

Aedes in Capitolio lovis tonantis. €f. lordan in topographia urbis Romae
vol. 1, 2 p. 48. γον! aedem Augustus a. 728/09, cum expeditione Cantabrica
per nocturmum iter lecticam eius fulgur. praestrinzisset. servumque praelucentem
exanimasset (Suet. Aug. 29), dedicavit a. 732 Sept. 1 (Dio 54, 4; C. IL L. I,
400). Repraesentant aedem nummi inscripti Jovis tonantis similiterve (Cohen
Aug. 178—180. 184—186).

Aedes Quirini. Cf. Becker p. 571; lordan eph. epigr. 1 p. 236 seq. Aedem
hanc in colle Quirinali dedicavit Augustus a. 738, éx χαινῆς οἰχοδομήσας
(Dio 54, 19), neque obstat, quod aliquando obstare putavi (C. I. L. I p. 395),
quod nominatur iam apud Vitruvium 3, 2, 7, nam quamquam eum praefationem
certe scripsisse ante a. 727 recte Lachmannus (opp. min. 2 p. 164) observavit,
librum quintum post eum annum ediderit necesse est (nam Augusti nominis
meminit 5, 1, 7) potestque aedes aliquot annis ante a. 738 incohata esse ve-
tusta aede diruta, ut nova eodem solo fieret.

Aedes (tres) Minervae et lunonis Reginae et lovis Libertatis in. Aventino.
Cf. Becker de prima p. 454, de secunda p. 452, de tertia p. 457 et 721. De
love Libertate, qui Ζεὺς ἐλευϑέριος dicitur interpreti, dubitationem omnem
tollunt tituli iam satis noti Orelliani 1249. 1282. Aedes has tres numinum
trium Capitolinorum Zumptius credit non casu coniungi, sed sacrarium effecisse
tripertitum; id si verum est, habuit ut Tarpeius mons et collis Quirinalis
(Varro 1.1. 5, 158; Becker p. 577) etiam Aventinus suum tamquam Capi-
tolium. De origine hoc tantum accepimus aedem lunonis factam esse Veiis
captis a Camillo; Minervae, quae aedes certe extitit iam bello Hannibalico,
lovisque quando dedicatae sint ignoratur. Fieri potest ut has quoque Camillus
excitarit triumque harum aedium origo communis sit. Opponit Iordanus (eph.
epigr. 1. p. 227) Augustum non de aede verba facere, sed de aedibus tribus
earumque natales diversos esse, eatenus recte omnino, quod de tripertita aede
in Aventino cogitari non potest; nec tamen casu tria numina Capitolina hic
videntur coniuncta procedere. Augustus quo tempore eas restituerit cum non

6

82 IV, 1—8

tradatur, coniectura de eo capienda est ex laterculi huius ordine, id quod
cadit etiam in aedificia reliqua in eo nominata, de quibus nihil adnotavi.

Aedes Larum in summa sacra via. Cf. Becker top. p. 101 et Preller
myth. Rom. p. 497 — 2, 115 et propter Lares Graece ἥρωας quae adnotantur
ad C. I. L. X, 5757 et apud Prellerum myth. 2? p. 102. Huius aedis titulum
esse credidit Chishullus inscriptionem C. VI, 456 — Orell. 1668, quam qui origi-
nem eius solus prodidit Ursinus in Palatini montis ad forum descensu repertam
esse scribit: Laribus publicis sacrum mp. Caesar Augustus pontifex inaximus
tribunic. potestat. xviur ex stipe, quam populus ei contulit k. Ianuar. apsenti C. Cal-
visio Sabino L. Passieno Rufo cos. (u. c. 750). Eandem basim stetisse sub signo
aliquo in aede Larum dedicato existimant Prellerus (reg. p. 51 not.) et ad ἢ. 1.
Zumptius collato loco Suetoniano Aug. 57: omnes ordines k. lan. strenam im
Capitolio etiam absenti (contulerunt), ex qua summa pretiosissima deorum simu-
lacra mercatus vicatim dedicabat, ut Apollinem Sandaliarium lIovemque tragoedum
aliaque. Mihi neutra opinio vera videtur, quamquam non nego recte Prellerum
Zumptiumque basim hanc rettulisse ad statuarum earum aliquam, de quibus 1. c.
Suetonius dicit. Nam si quid video, vicatim dedicare non est nisi consecrare
Laribus publicis, cum vici fuerint in tutela Larum. — Confirmat id titulus similis
a. 745 positus dedicatus Volcano (C. I. L. VI, 457); nam cum magistros vicorum
Larumque Augustus circa a. 747 instituerit (v. C. 1. L. VI, 454) itaque non offen-
dat, quod in basi a. 745 Lares publici non nominantur, inveniuntur autem in
altera a. 750, etiam Vulcani cultus ut omnium numinum quae arcerent incendia
quam maxime ad vicos pertinuit (Orell. 1585 sq.). Quare neque Vulcani signum
haec basis neque Larum illa sustinuit neque adeo steterunt in aedibus Vulcani
Larumve, sed ad compita vicorum nescio quorum signa pretiosa olim sustinu-
erunt. Quonam autem tempore aedem Larum Augustus refecerit, ignoratur,
nec magis retecta licet summa sacra via rudera ulla eius adhuc agnosci potuerunt.

Aedes deum Penatium in Velia. Cf. Becker p. 246. Eam Augustum refe-
cisse hinc tantum comperimus. Dionysius autem quam sibi visam describit
aedem deum Penatium 1, 68, vetus fuit, non ab Augusto instaurata.

Aedes luventatis. Cf. Becker p. 473. Una tantum fuit eius deae aedes
Romae in circo maximo dedicata eodem anno, quo Matris magnae Palatina,
u. c. 563 (Liv. 96, 36); nam in censum non venit aedicula luventatis, quae
erat in Capitolio in delubro Minervae (Becker p. 397, ubi adde Dionys. 4, 15).
Mero errore ex hoc commentarii Ancyrani loco effecit Zumptius, quem secutus
est Prellerus myth. Rom. p. 294 — 1, 262, eam quam fecerit Augustus lIuven-
tatis. aedem fuisse in Palatio. gni consumpta est aedes luventatis a. 738
postridie eius diei, quo Augustus Tiberiusque ex urbe abierunt (Dio 54, 19); de
restitutione eius praeterea nihil traditum accepimus.

Aedes Matris Magnae in Palatio. Cf. Becker p. 421. Incendio consumpta
a. 756 (Val. Max. 1, 8, 11; cf. Dio 55, 12 et Sueton. Aug. 37) mox ab Augusto
refecta est.

Ty 19 317 83

CAPVT XX

LAT. 4, 9 Capitolium et Pompeium theatrum utrumque opus impensà
10 grandí refécí | sine ullà inscriptione nominis meí. ὃ
GR. 10, 14 15. Καπιτώλ[ιο]ν καὶ τὸ Πομπηίου ϑέατρον ἑχάτερον | τὸ ἔργον
16 ἀναλώμασιν μεγίστοις ἐπεσχεύασα ἄνευ ἐπιγραφῆς τοῦ ἐμοῦ
Ὀγόματος. ὃ

De Augusti restitutione Capitolii, id est aedis lovis Capitolini, praeterea certi
nihil accepimus; nam male huc rettulit Zumptius locum Dionis 55, 1, ubi
inter prodigia a. 745 quae exitium portenderent Druso hoc ponit, fulminibus
laesam esse etiam aedem lovis Iunonis Minervae in Capitolio, nec certum est,
quamquam verisimile, quod statuit Henricus Iordan (top. 1, 2 p. 28. 49), a Mani-
lio verbis corruptis et fortasse loco suo motis 5, 259: sculpentem faciet sanctis
laquearia templis condentemqne novum caelum per tecta tonantis (sic. Scaliger,
tenacis libri) Capitolii restitutionem significari ab Augusto susceptam. Potest ea
referri ad curam a. 726 (v. p. 86). — Idem cadit in theatrum Pompeii, de
quo dixit Beckerus p. 675, appellatum theatrum Aug(ustum) Pompeianum in titulo
urbano C. I. L. VI, 9404 — Orell. 4085. Zumptius ad ἢ. 1. pro Pompeio theatro
substituere voluit Pompeianum; sed lingua Latina optima aetate gentiliciis
nominibus, cum sint adiectiva, ita utitur, cum cognomina, quae sunt substan-
tiva, adiective declinet; unde dicitur curia lulia, aedes Metellina. Quamquam
nomina ea quae cognominis deficientis vices faciunt, aliquanto facilius ad sub-
stantivi condicionem deflectunt et mature admittitur causa Curiana, factio
Mariana, theatrum Pompeianum, legio Antoniana, quoniam homines, unde haec de-
rivata sunt, appellantur vulgo Curius Marius Pompeius Antonius, quam admittitur

Iulianus et Caecilianus de hominibus qui vulgo dicuntur Caesar et Metellus.

LAT. 4, 10 11. Rívos aquarum complüribus locís | vetustáte labentés refécí. [S]
cR. 10, 1617 ᾿“γωγοὺς ὑδάτων ἐν πλείστοις τόποις τῆ παλαιότητι 0216—
18 ἰϑάγνον[τας ἐπ]εσκεύσα (scr. ἐπεσχεύασα.)

A. 743 senatus consultum faetum est de rivis specibus fornicibus aquae luliae
Marciae Appiae Tepulae Amniemis reficiendis ... quos Augustus Caesar se refectu-
rwm impensa sua senatui pollicitus est (Frontinus de aquis c. 125). Refecti
sunt rivi a. 749/750 teste titulo (C. I. L. VI, 1244 — Orell. 51): emp. Caesar
divi luli f. Augustus pontifex maximus cos. xir tribunic. potestat. xrx imp.
Xin rivos aquarum omnium refecit. Pertinuit restitutio ad aquas tres simul
in urbem inductas Iuliam Tepulam Marciam, in quarum arcu nunc compre-
henso in porta Tiburtina sive S. Laurentii (Becker p. 703) inscriptio modo
relata adhue superest; accedunt cippi cum hac inscriptione: Jul. Tep. Mar.;
imp. Caesar divi f. Augustus ex s. c.; xxv; ped. ccxz (€. 1. L. VI, 1249 — Henzen
6*

84 IV, 11—16

6835). Pertinuit item ad Anienem veterem, cuius item extant cippi complures
inscripti ad hoc exemplum: émp. Caesar divi f. Augustus ex s. 0.} poLxiX; p.
ccxz (C. I. L. VI, 1245 — Henzen 6636). De reliquis aquis similia testimonia
deficiunt. Plura dabunt Henricus lordan in topographia urbis Romae, im-
primis vol. 2 p. 467 et Rodulfus Lanciani in egregia monographia ὁ comentari
di Frontino intorno le acque e gli aquedotti (Romae 1880. 4).

LAT. 4, 1112 et aquam quae Máàrcia appellàtur duplicavi | fonte novo in rivum
eius inmisso. ὃ
cn. 10, 18 19. καὶ ὕδωρ τὸ καλούμενον | Mco|xvov. ἐδήπλωσα πηγὴν νέαν
20 eic τὸ ῥεῖϑρον [αὐτοῦ ἐποχετεύοσϊας. [8]
Frontinus de aquis 12 loco sic constituendo: Augustus ?n supplementum Mar-
ciae, quod inm siccitate egeret auxilio (quotiens siccitates agerent auxilio cod.),
aliam. eiusdem — bonitatis opere subterraneo perduxit wsque ad Marciae rivum,
quae ab inventore appellatur Augusta. nascitur. ultra. fontem. Marciae. cuius
ductus, donec Marciae accedat, efficit passus octingentos. Cf. c. 5.

LAT. 4, 12 13. Forum lülium οἱ basilicam , | quae fuit inter aedem Castoris et
14 aedem Saturni, [8] coepta proflizata que opera à patre meó per-
15 féci 8 et eandem basilicam consumptam in|cendio ampliàto eius
16 solo sub titulo nominis filiórum m[eorwum ?]n|cohavi [8] et, si

vivus nón perfecissem, perfici ab heredib[us iussi] |.
GR. 10, 20 21. ᾿“γορὰν ᾿Ιουλίαν καὶ βασιλικὴν τὴν μεταξὺ v]o τε ναοῦ τῶν
2223 “ιοσχόϊρων xci Κρόνου κατα]βεβλημένα ἔργα ὑπὸ τοῦ | [πα-
24 τρὸς ἐτελείωσα χα]ὶ τὴν αὐτὴν βασιλικὴν | [καυϑεῖσαν ἐπὶ
11,1 αὐξηϑέντι] ἐδάφεν αὐτῆς 88 ἐπι γραφῆς ὀνόματος τῶν ἐμῶν
2. υἱῶν [ὑπίηρξάμη]ν | καὶ εἰ μὴ αὐτὸς τετελειώχ[ο] μι, ε]ελε[]ω-

3 [ϑῆναν ὑπὸ] | τῶν ἐμῶν χληρονόμων ἐπέταξα. ὃ
Lat. 16 cum mon exciderint litterae plus vir (nam spatium quod sequitur super-
est non scriptum) post heredibus sustuli vocabulum «eis. — Ex vestigiis Gr. 22
quod recuperavit Bergkius [κατα]βεβλημένα, marmor postea confirmavit. Ibi-
dem cum non exciderint elementa plus xvr, invitus zo? ante Koovov delevi.
Similiter v. 23. delevi μου post πατρός, cum litterae desiderentur numero
ΧΥΠΙ. — Denique 24 cum deficiant litterae c. xx, χαυϑεῖσαν posui, non zec«-
φλεχϑεῖσαν. Medarguit lapis quod idem Bergkius posuit v. 24 [αὐξήσας τὰ]
ἐδάφη, cuius loco quod posuimus ἐστὶ (vel iv) αὐξηϑέντι ἐδάφει Kaibelio
et Bormanno debetur, similiaque etiam Bergkius attulit. |
Forum lulium, de quo exposuerunt Drumannus 3, 616 et Beckerus
p. 3625sq. cuiusque adhuc supersunt reliquiae pone ecclesiam 5. Martinae
(v. Lanciani p. 14. commentarii de aula senatus supra p. 79 citati), cum aede

IV, 12—16 85

Veneris Genetricis sive victricis sive Victoriae Caesaris dedicavit Caesar pater
a. 708 Sept. 24 aut 25 (Dio 43, 22; Appian. b. c. 3, 28; C. I. L. I p. 402 coll.
p.397). Nec tamen totum perfectum fuisse cum dedicaretur praeter ipsum
Augustum hoc loco testes sunt Nicolaus Damascenus (c. 22), qui paucis diebus
ante mortem describit Caesarem sedentem in foro suo et redemptoribus opera
ibi facienda elocantem, et Plinius 90, 12, 156: JM. Varro tradit ab hoc (Ar-
cesilao) factam Venerem | genetricem. in. foro Caesaris et priusquam. absolveretur
festinatione. dedicandi positam. — Ceterum profligandi vocabulum hac significa-
tione reprehendit Gellius 15, 5: cum ab adfligendo et ad perniciem interitum-
que deducendo inclinatum id tractumque sit semperque eo verbo, qui diligenter
locuti sunt, ita wsi sint, ut profligare dicerent prodigere et deperdere, profli-
gatasque res quasi proflictas et perditas, wunc audio aedificia et templa et alia
fere multa. quae prope absoluta adfectaque sunt, in profligato esse dici ipsaque
esse jam. profligata . ... — Quod significare volunt qui profligatum. dicunt, hi qui
Latine locuti sunt, non profligatum, sed adfectum | dixerunt. taque videmus
Augustum hoc loco vocabulo usum esse significatione vulgari magis quam
probata, quamquam viri docti olim monstrarunt eadem significatione profli-
gandi vocabulum usurpari quamvis raro etiam apud Ciceronem (Tusc. 5, 6,
15) et Livium (3, 50, 10).

Basilicam Iuliam Caesaris dictatoris praeterea commemorant fortasse
Cicero in epistula a. 700 ad Atticum scripta (4, 16, 14), sed interpretationis
admodum ambiguae, certe Hieronymus in adnotatione ex optimo auctore petita
(v. comm. meum de fontibus Hieronymi p. 691) ad a. 708: Romae basilica
Iulia dedicata. Dedicata est omnino una cum foro lulio, de quo vidimus;
mox autem incendio interiit obscuravitque memoriam eius altera basilica Iulia
Augusti, cuius operis meminerunt etiam Suetonius Aug. 29: quaedam etiam
opera sub nomine alieno, nepotum. scilicet . ... fecit, ut porticum basilicamque
Gai οἱ Luci, et Dio 56, 27 ad a. 765: ἡ στοὰ ἢ ᾿Ιουλία (codd. Διουία, at
vide Beckerum p. 543) χαλουμένη ὠκχοδομήϑη vs ἐς τιμὴν τοῦ τε Γαίου
καὶ τοῦ “ουχίου τῶν Καισάρων xci τότε χαϑιερώϑη. Porticus Iulia
praeteritur in commentario non propterea quod opus alienum fuit, ut visum
est Beckero p. 340 n. 627, nam vere Augusti opus non minus fuit quam
basilica lulia, sicut. supra iam (p. 79) observavimus, sed potius quod com-
prehenditur basilica lulia. Porticus dedicata est a. 765; ipsa basilica nondum
absoluta erat, cum Augustus haec scripsit paucis ante obitum mensibus, unde
etiam nomen operis non dedicati ponere noluit (Becker p. 305 n. 530). Vide-
tur autem tam porticui quam basilicae nomen dedisse vel destinavisse Gai et
Luci; sed usu obtinuit antiquius et simplicius porticus luliae basilicaeque
Iuliae (Preller reg. p. 148). Eo ipso loco, quem commentarius indicat, ad forum
Romanum inter aedem Castoris et aedem Saturni, et pingitur b[asilica. f]ulia
in formae urbis fragmentis (n. 20. 23 tab. ΠῚ ed. Tordani, qui de iis egit p. 25)
et extant hodieque reliquiae non exiguae, in quibus etiam reperta sunt exem-

86 IV, 171—20

plaria quaedam tituli, qui pertinens ad basilicam Iuliam quarto saeculo refectam
pluribus locis olim in ea expositus fuit (C. L. L. VI. 1658; Iordan eph. epigr. 3
p. 276; Lanciani apud Fiorellium Not. degli scavi 1883 p. 4$).

LAT. 4, 1: Duo et octoginta templa deum in urbe consul sext[um ex de-
i8 creto| | senatus reféci, nullo praetermisso quod e[o] temp[ore
refici debebat].

cR. 11, 3 4. 47{]10 [καὶ ὀγδο]ήκοντα ναοὺς ἐν vij πόλ[εν ἕχτ]ον ὕπίατος
5 δόγμαἾτι συνχ[λ]ήτου ἐπεσκεύασ[α] o[|v]Oéve π[εἸοιλ[ιπτών, ὃς]

& | &xeívg τῷ χρόνῳ ἐπισχευῆς ἐδεῖτο. ὃ
Lat. 17, Gr. 4 decreto οἱ δόγματι quae posueram retinui; nam quod substituit
Bergkius auctoritate et γνώμῃ neque reliquiis respondent et abhorrent a ser-
monis Augusti proprietate. Nec magis eundem sequi potui scribentem Lat. 18
refectione egebat pro refici oporteret et Gr. 5 περιιδών pro σπεριλιπτών. Nam
ille locus cum non recipiat plus litteras xv, supplementum brevius requiritur;
hoc huius vocabuli licet parum apti certa vestigia deprehensa sunt, nec potest
ibi admitti ἔν, cum sex ad summum litteris in fine versus spatium sufficiat.
Pertinere restitutionem ad a. 726 vidit Zumptius. Dio 55, 2 ad a. 726
(cf. 56, 40): τῶν γαῶν πρόνοιαν ἔποιήσατο" τοὺς μὲν yao ὑπ᾽ ἰδιωτῶν
τινῶν γεγενημένους τοῖς τε παισὶν αὐτῶν καὶ τοῖς ἐχγόγοις, εἴ γέ τινες
περιῆσαν, ἐπισκευάσαν ἐκέλευσε (cf. Suet. Aug. 29), τοὺς δὲ λοιποὺς αὑτὸς
ἀνεχτήσατο. οὐ μέντοι καὶ τὴν δόξαν τῆς οἰκοδομήσεως σφῶν ἐσφετερί-
σατο, ἀλλ᾽ ἀπέδωχεν αὐτοῖς τοῖς κατασχευάσασιν αὐτούς. Suetonius
Aug. 30: aedes sacras vetustate conlapsas aut incendio abswmptas refecit. Hora-
tius in carmine 3, 6 propter alias quoque causas anno c. 726 attribuendo:
delicta. maiorum dàmnmeritus lues, Romane, donec templa vefeceris aedesque laben-
les deorum et foeda migro simulacra fumo; respicit poeta opinor ipsum de
hac re senatus decretum ab Augusto hoc loco memoratum. Liv. 4, 20:
Augustus Caesar. templorum omnium conditor ac restitutor. — Ovidius fast. 2, 59:
cetera (templa) ne simili caderent labefacta ruina, cavit sacrati provida cura
ducis, sub quo delubris sentitur nulla senectus .... templorum positor, templo-

rum sancte repostor et quae sequuntur.

LAT. 4, 19 | Con[sul septimum viam Flaminiam ab [urbe] Ari[mimum feci
20 ef pontes| | omnes praeter Mulvium et Minucium. |
cn. 11, 6 τ ['Y]mo[roc &£jBó[ojwov ὁδὸν Φλαμινίαν ἀπὸ] Ῥωμης [4ρίμι-
8 vov] | γ[ίεφ]ύρας τε τὰς ἐν αὐτῇ πάσας ἔξω δυεῖν τῶν
9. μὴ ᾿ ἐπ[ι]δεομένων ε[π]ισκευῆς ἔπόησα.
Lat. 19. ab urbe quod proposuit Perrot p. 252 probavique ego C. I. L. III p. 1064,
lapis et in Latinis et in Graecis confirmavit, neque iam opus est referre

IV, 171—230 91

temptamina nostra priora et Bergkiana parum felicia. — In fine eius versus
cum hiatus capiat litteras c. xv, in ea abiciendum fuit. — Post Ῥώμης, cuius
in marmore agnoscuntur reliquiae, cum octo tantum litterae deficiant, ὃς admitti
non potest. Gr. 19 item confirmavit lapis quod commendarat Bormannus
ἐπιδεομένων. Praeterea supplementa mea lectione expleta confirmata sunt.
Annus indicatur 727. Eodem pertinet titulus arcus Ariminensis ἃ Bor-
manno (C.I. L. ΧΙ, 365 — Henzen 5360) ad vestigia ab ipso diligenter in-
specta ita scite expletus:
SENATVS . POPVLVSQwe romanus

imp . caesari diui Ji augusto imp. sept

COS :* SEPT * DESIGNAT : OCTAVOM : Vía f[laminlA et. reliqueis

CELEBERRIMEIS * ITALIAE * VIEIS * CONSILIO e£ sumplibvS eius muNITEIS

Item Suetonius (Aug. 90) deswmpta, inquit, sibi Flaminia via Arimino tenus
munienda reliquas triwnphalibus viris e ianubiali pecunia sternendas distribuit.
Dio quoque 55, 22 postquam observavit reliquas vias extra urbem alias aliis sena-
toribus attributas esse reficiendas ipsorum pecunia, τῆς δὲ δὴ GAewwíeg,
pergit, αὐτός, ἐπειδήπερ ἐχστρατεύσειν δι᾿’ αὐτῆς ἔμελλεν, ἐπεμελήϑη.
καὶ ἡ μὲν εὐθὺς τότε ἐγένετο xci διὰ τοῦτο καὶ εἰκόνες αὐτῷ ἐφ᾽ ἁψί-
δὼων ἔν vs τῆ τοῦ Τιβέριδος γεφύρᾳ xol ἐν ᾿ἡριμίνῳ ἐποιήϑησαν. Propter
hane viarum curam opinor per a. 726 — 728 tot triumphi acti sunt, quot
praeterea nullo tempore inveniuntur. lpse Augustus Flaminiam sibi munien-
dam sumpsisse videtur propter triumphos ante biennium actos; C. Calvisius
Sabinus cos. a. 715, qui triumphavit a. 726 ex Hispania (C. 1. L. I p. 478),
viam Latinam refecit (C. I. L. X, 6895 cet.; Borghesi opp. 5 p. 152). — De
pontibus, quos restituisse se negat Augustus, notissimus est Mulvius factus a
M. Scauro censore u. c. 645 (Victor v. ill. 72; Amm. Marc. 27, 9, 9), nomen
tamen nactus a curatore aliquo antiquiore ad exemplum Fabricii (cf. Mulviana
controversia Cic. ad Att. 2, 15, 4). Eum ipsum repraesentare solent nummi
vias ab Augusto munitas praedicantes, scilicet propter areum arcusve tum in
honorem Augusti in ponte eo collocatos (v. Borghesi opp. 2, 566). At novus
nobis accidit pons Minucius neque ubi fuerit sciri potest; probabiliter tamen
eum referemus ad Thermum illum, de quo consulatus in a. 690 petitore Cicero
scribit (ad Att. 1, 1, 2) his verbis: nemo est ex ?is, qui nunc petunt, qui si in
nostrum annum reciderit firinior. candidatus fore videatur, propterea quod cura-
tor est viae Flaminiae, quae cum erit absoluta, sane facile eum municipia con-
sulem accipient (sic fere Bormannus ; nuntiteri consuli acciderim Med.). Via autem
Minucia (Cic. ad Att. 9, 6, 1; Horat. ep. 1, 18, 20) huc nullo modo pertinet.

88 IV, 21—236

CAPVT XXI

LAT. 4, 31 | In privato solo Màrtis Ultoris templum [f|orumque Augustum [ex

22 mani|biis feci. ὃ

cn. Ancyr. 11, 10. Apoll. 5, 12 "Ev ἰδιωτικῷ ἐδάφει 40506 “μύντορος &yo-
1 ράν vs Σεβαστὴν ἐκ λαφύρων ἐπόησα. [S]

Nota in Graecis ναόν post ᾿“μύντορος deesse in utroque exemplo. De re

videantur quae de foro Augusto aedeque in eo medio collocata Martis Ultoris

diximus Becker top. p. 270 sq. et ego C. I. L. I p. 595 ad diem Mart. 12,

praesertim Suetonius c. 56: forum angustius fecit, non ausus extorquere posses-

soribus proximas domos. Vota est aedes haec bello Philippensi (Suet. Aug. 29)

u. c. 712, cuius belli item intellegendae sunt manibiae, absoluta autem dedi-

cataque post annos demum quadraginta τι. c. 752. Quadrigarum in eo foro

sibi dedicatarum princeps meminit infra 6, 27.

LAT. 4,22 Theatrum ad aede (510) Apollinis in solo magnà ex parte à p[r]i-
23 [rjatis | empto féci, quod sub nomine M. Marcell] generi mei
esset. S
cR. Ancyr. 11, 11 12. Apoll. 5, 23 Θέατρον προς τῷ L4m0AÀovoc (sic Apoll.,

M j,

«ztÀÀAovoc Anc.) γαῷ ἐπὶ ἐδάφους ix πλείστου μέρους Gyo-
13 ρασϑέντος ἀνήγειρα [S] ἐπὶ ὀνόματος (ὀνόματι Apoll) Moo-
14 χέλλου | τοῦ γαμβροῦ μου.
Cf. Becker top. p. 009. 678. ^ Coeperat theatrum Caesar dictator; perfecit
Augustus et in honorem generi mortui τι. c. 7231 dedicavit τι. c. 743 die Mai. 4

(Plin. h. n. S, 17, 65; quamquam Dio 54, 36 dedicationem ad a. refert 741).

LAT. 4, 23 24 Don[a e|x | manibiís in Capitolio et in aede divi lü[/] et in aede
25 Apollinis et in aelde Vestae et in templo Martis Ultoris consa-
26 cravi $ quae mihi constiterunt ss circiter milliens. ὃ
cR. Ancyr. 11, 14 15. Apoll. 5, 4—6 ᾿ἀναϑέματα ix λαφύρων ἔν Καπιτωλίῳ
i6 χαὶ veo "vàío xci ναῷ Απόλλωνος | καὶ Ἑστίας καὶ
i “Δϊρεωϊς ἀφιέρωσα ([ἀϊφενέρωσα Apoll), ἃ ἐμοὶ κατέστη | ἐνγὺς
μυριάδωϊν δι]σχε[]λίων τπτενταχ[οσίων] |. ᾿
Cf. Suet. Aug. 30: aedes sacras . ... opulentissimis donis adornavit, ut. qui in cel-
lam Capitolini lovis sedecim ilia pondo auri (— 64,000,000 sestertium) gem-
masque ac margaritas quingenties sestertii una. donatione contulerit; quae summa
nimia est, ut solet exaggerari aurum Capitolinum (cf. Plinius ἢ. n. 33, 1, 14;
Sueton. Caes. 54), refelliturque hoc loco ab ipso Augusto. Dio 51, 22 (ef. c. 17
extr.) loco praeterea mendoso narrat Augustum post triumphum u. c. 725 ex

IV, 26—30 89

manibiis Aegyptiacis ornasse et curiam et aedem divi [ulii et aedem Capitolinam
lovis Iunonis Minervae.

LAT. 4, 26 2; Aurí coronàárí pondo triginta et quin que millia münicipiís et
?s colonís Italiae conferentibus ad triumphó[s] | meós quintum con-
39 sul remisi, et postea, quotienseumque imperàtor a[ppe]llàtus
sum, aurum coronarium nón accepi decernenübus municipii[s|
30 | et colomi[s] aequ[e] beni[gme adque antea decreverant. |
cn. Ancyr. 11, 15. Apoll. 5, 6 Εἰς χρυσοῦν στέφανον λειτρῶν τρισμυρίων)
1920 | πεγτακισχειλίων καταφερούσαις ταϊῖς ἐν Πταλίϊᾳ πολειτείαις
31 χαὶ ἀποικίαις συνεχώρη[σ]α τὸ [πέμϊπτον ὑπατεύων, καὶ ὕστε-
32 oov ócdzic [αὐτ]οκράτωρ | προσηγορεύϑην, τὰς εἷς τὸν στέφα-
23 vo|v ἐϊπαγγεϊλίας οὐκ ἔλαβον ψνηφιζομένων τῶν π[ολειτειηῶν
24 12,1 καὶ ἀποικιῶν μετὰ τῆς αὐτῆς προϑ[υμίας, κα]ϑ)αϊπερ
εινηφίσαντο z]oo|vsoov].
Lat. 90. ubi aeque benigne iam lapis dedit, antea posueramus studio eodem ego
ad sententiam, aeque sedulo Bergkius. — Gr. 11, 24. 12, 1 quae apparuerunt
elementa 1Poo///////e (vel o) || A//////e (vel €) //[2//[eo[//]]| parum certa
omnia praeter extrema duo Kaibelius ordinavit sic ut supra leguntur, in uni-
versum recte omnino, quamquam ita x littera quarta ante Po non explicatur
neque spatia omnia salis explentur.

De auro coronario v. Marquardt Staatscerwaltung 2 p. 285. —Vetusto
more civitates, ad quas victoria aliqua pertineret, imperatori triumphaturo ex
auro coronas offerebant; quae ne decernerentur nisi decreto antea triumpho,
cautum est lege Iulia de provinciis (Cic. in Pison. 37, 90). Ipsa res cum eo
duceret, ut coronae hae maxime decernerentur per eas regiones ubi bellum
gestum esset (cf. Dio 48, 42), tamen etiam ltalica municipia aliquando eas
obtulerunt (cf. Dio 42, 50). Sed a coronis a certis civitatibus imperatori ob-
latis differunt coronae oblatae imperatori triumphaturo a populo universo tri-
butim, qui honor primum habitus est L. Antonio triumphanti a. 713 (Dio 48,
4: ὁ Δούχιος.... ἐσεμνύνετο, .... ὅτε ἐχείνῳ μὲν — C. Mario — 4 τις ἢ
οὐδεὶς στέφανος ἐδόϑη, αὐτὸς δὲ ἄλλους τε καὶ παρὰ τοῦ δήμου κατὰ
φυλήν, 0 μηδενὶ τῶν προτέρων ἐγεγόνει... ἔλαβεν), ut eidem posuerunt
statuam 'quinque et triginta tribus patrono' (Cic. Phil. 6, 5, 12. 7, 6, 16). Id
ipsum rursus decretum esse, cum instaret triumphus Actiacus, summa auri
clare ostendit, oblatis scilicet a singulis tribubus auri pondo singulis milibus.
Hanc collationem et tum et postea Augustus recusavit, de reliquo auro coronario
nihil mutans. Rem ex parte narrat Dio 51, 21 ad a. 725: παρὰ τῶν πόλεων
τῶν ἕν τῇ ᾿Ιταλίᾳ τὸ χρυσίον τὸ τοῖς στεφάνοις προσῆκον οὐχ ἐδέξατο.
— (Graecus interpres non vertit verba ad ftriwmphos meos, vertit quod oppo-
nitur quotienscumque zmperator appellatus sum.

90 IV, 31—35

CAPVT XXII

LAT. 4, 31 T[e]r munus gladiàtorium dedí meo nomine et quinquens (sic)
32 filiorum me[o]rum aut n[e]pótum nomine; quibus muneribus
33 depugnaverunt homimu[m) ei[rejiter decem , millia. [8]

[πεντάκις τῶν

SR. 12, 2:5 [Τρὶς uovo]uey|tev ἔδωϊκα τῷ ἐμῷ ὀνόματι καὶ
4 υἱῶν μου ἢ υἡωνῶν" ἐν αἷς μονο [μαχίαις ἐμαχέσαντο ἐεἸν[γὺς

μύ]ρι[ο]ν.
Filii Augusti sunt Gaius adoptatus ἃ. 727, mortuus a. 757; Lucius adoptatus

a. 737, mortuus a. 755; Tiberius adoptatus a. 757 ; Agrippa Postumus adoptatus
a. 757, abdicatus a. 760; nepotes Germanicus et Drusus Ti. filii adoptati cum
patre a. 757. Ludos filiorum nepotumque nomine editos inter ludos Augusti

referri eo minus mirabimur, quod iure Romano filii nepotesque suum nihil
habebant nee ludos edere poterant nisi sumptibus patris avive (cf. Sueton.
Tib. 15). Commemorantur autem apud auctores Augusti munera haec: 1) u.
c. 725 ob dedicationem aedis divi Iulii (Dio 51, 22); 2) τ. c. 726 ob victo-
riam Actiacam (Dio 55, 1); 9) ἃ. c. 728 editum ex senatus consulto ab
Augusto per Tiberium et Drusum (Dio 54, 19); 4) u.c. 742 quinquatribus
filiorum Gaii et Lucii nomine (Dio 54, 28. 29): 5) u. c. 747 funebre in hono-
rem Agrippae (Dio 55, 8 collatis iis quae p. 61 diximus de congiario a. 742);
6) u. c. 732 in dedicatione aedis Martis (vide infra ad 4, 49): 7) u. ὁ. 759
in honorem Drusi maioris a filis eius Germanico et Claudio editum (Dio 55,
27; Plin. ἢ. n. 2, 26, 96. 8, 2, 4), quamquam huiusce sumptus num fecerit
Augustus, dubitari potest. His fortasse addendum octavo loco commemora-
tum a Suetonio Aug. 49: Nepotum suorum inunere cum consternatum ruinae
metu populum retinere et confirmare nullo modo posset, transiit e loco suo atque
in ea parte consedit, quae suspecta maxime erat, nam munus hoc editum no-
mine Germanici et Drusi Ti. f. diversum videtur ab iis quae supra recensuimus.
Contra quae Suetonius habet Tib. 7: munus gladiatorium in memoriam patris
οἱ alterum in avi Drusi dedit....; dedit et ludos, sed absens; cuncta magnifice,
ünpensa matris et vitrici huc non perünent; data enim sunt, quando Tiberius
nondum erat Augusti filius. — Numerus munerum universus inde colligitur
quod initio v. 31 certe & ante MvNvs adest neque spatium admittit ut scri-
bamus quater. Neque audiendus Zumptius Augustum munera multo plura
ratus edidisse; nam Augustus quod edixit a. 732, ne singulis praetorum mu-
neribus plus quam centeni viceni homines pugnarent (Dio 54, 2), non video
quomodo impediat, quominus pugnarint in singulis muneribus imperatoriis paria
circiter quingena.

LAT. 4, 3331 Dis [at]hletarum undique accitorum | spec[ta]e[Twm po]pulo pra[e-
35 bui meo| nómine et tertium nepo(ft/s] meí no|mine. ὃ

IV, 35—31 91

cR. 12, 45. Aic ἀϑλητῶ[»] παν ταχύ ϑε»}] μεϊταπεμφϑέντων γυμγικο]ῦ
e ἀγῶνος ϑέαν | [τῷ δήμῳ παρέσχον τῷ ἐϊμῷ ὀνόματι καὶ
: voíi|ov] | τοῦ υἱωνοῦ μου.

Supplementa olim a nobis proposita ita confirmantur, ut appareat in Graecis
vocabulum yvgurixzov adfuisse. Bergkius quod suasit, ut scriberetur tertium nepo-
[um οἱ nomine meo, item τρίτον τῷ τῶν ἐγγόνων μου], redarguit lectio expleta.
Sueton. Aug. 49: A/hletas quoque (edidit) extructis in campo Martio sedilibus
ligneis. Dio 53, 1 ad a. 726: γυμνικὸς δὲ τότε ἀγὼν σταδίου τινὸς ἐν τῷ
"osím πεδίῳ ξυλίνου κατασκευασϑέντος ἐποιήϑη. De athletis hoc loco
agi iam Zumptius perspexerat. Nepos cuius hic mentio fit utrum Germanicus

fuerit an Drusus, non liquet.

LAT. 4, 35. L[w]dos fecí m[eo no]m[/me] quater [S], aliorum autem m([agist]ra-
36 tupun] vicem ter et viele[ns]. [S]
cR. 12, : 8 [Θέας ἐπόη]σα δι᾽ ἐμοῦ τετράχ[ις], διὰ δὲ vOv ἄλλων ἀρ-
χῶν ἐν μέρει τρὶς xci εἰχοσάκις. ὃ]

Vicem vocabulum a me non agnitum recte reposuit Perrotus et post eum
Bergkius, qui item agnovit Graeca quae respondeant vel certe interpreti respon-
dere visa sint (nam omnino vertit male) ἐν μέρει iam et ipsa in lapide deprehensa.
Haec ex ipso indice citat Suetonius Aug. 45: fecisse se ludos ait suo
nomine quater, pro aliis magistratibus, qui aut abessent aut non sufficerent, ter
et vicies. Cum Zumptio ad quater ne cogitatione suppleas ef viciens, quod ser-
monis ratio nequaquam admittit, cogitandum est ludos vulgares, id est cir-
censes et scaenicos, Augustum, qui minores magistratus non obisset, suo nomine
raro edidisse. De ludis Victoriae Caesaris a. 710 ab Augusto editis iustis

editoribus cessantibus v. Dio 45, 6 (coll. C. 1. L. I p. 397).

LAT. 4, 36 3; [Pr]o conlegio xvvirorum magis[ter con/lje[gi]i colleg[a] M. Agrippa
[8] lud[os sjaecl[are]s €. Furnio C. [S]ilano cos. [feci.] |

cn. 12, 910 Ὑπὲρ τῶν δεχαπέντε [ἀνδρΙῶν, ἔχων συνάρχοντα | Μάρκον

i yoízn[ev, τὰς ϑ]έας [δ)ιὰ ἑκατὸν ἐτῶν γεινοϊμένας ὀνίομα-

12 ζομέναϊς σ[αι]κχλάρεις ἐπόησα Γαίῳ | Φουρνίῳ x[ci] Γαίῳ

Σε[λανῷ ὑπάτοις. [8]

Lectione expleta postquam reliqua ita fere ut antea edebantur confirmata sunt,

gravi dubitationi obnoxia restant verba a Graeco interprete omissa interposita

inter xveirorum et collega. lbi cum supersit MAGis //////|| /E//I (sie eecty-

pum; r«:I Domaszewskius ex ipso lapide), ego posui magister conlegii,

Bergkius agisteri mihi, Hirschfeldius magister imperi. Et Bergkiana quidem

supplementa cum reliquiis contraria sunt tum, ut Hirschfeldius demonstravit,

ipsa inepta. Scripturae reliquiis et mea supplementa conveniunt et Hirschfel-

92 IV, 36 37

diana, nisi quod in his Zmper?Wü scribendum est; nam inter E et I hiatus una
littera non satis expletur. Nec magnopere offendit genetivus singularis secun-
dae decliationis ita hoc solo loco in -Z finiens, cum constet ea aetate
utramque orthographiam in usu fuisse et etiam in ablativis pluralis eius-
dem declinationis pro solito -/s ter quaterve reperiatur -Zs. Supplementa
autem pendent a quaesüone, quo iure editio ludorum saecularium faeta sit.
Eam Hirschfeldius repetens a tribunicia potestate eo trahit verba Zmperi col-
lega (nam ita iungit) M. Agrippa, nixus praesertim eo quod in senatus con-
sulto de his ludis edendis facto (C. 1. L. VI, 877) ii dicuntur futuri esse [eden-
libus imp. Augusto M. Agrip]pa tribunic(ia) potestate?) (cf. Censorinus 17, 11:
quintos ludos ... Caesar Augustus et Agrippa fecerunt). Sed ei coniecturae
obstant gravissimae dubitationes. "Transpositio genetivi a consuetudine Augusti
proprietatem οἱ simplicitatem sermonis vel maxime secuti plane abhorret, ne-
que ad summam potestatem significandam Augustus vocabulo imperii ullo modo
uti potuit et multo minus in rebus sacris et urbanis. Nec minus quam voca-
bula res offendunt. Ludorum saecularium editionem iure spectasse ad col-
legium quindecimvirum non solum aliis testimoniis plurimis certissimisque
constat, sed de ipsis ludis a. 737 celebratis eo demonstratur, quod in nummo
L. Mescinii Rufi (Cohen Aug. 461) ad cippum inscriptum emp. Caes(ar) Au-
g(ustus) lud(os) saec(ulares scil. fecit) bipertito adscriptum est xv-s-r, sive
cum Eckhelio (6, 102) id ad collegium refers legens xr(vir?) sive, quod magis
probarim, eum Chishullo ad ipsum Augustum legens xr(vir) Demonstrat rem
item quod subscriptum est fastis Capitolinis?):
ludi saeculares quinct.

imp. Caesare divi f. Augusto

C. Sentio C. f. C. n. Saturnino

M. Claudio M. f. M. n. Marcello

M. Fufio M. f. Strigone

D. Laelio D. f. D. n. Balbo.
Sed ante omnia ipsa indicis verba omnem dubitationem praecludunt; nam quod
ait princeps ludos fecisse se pro conlegio xvoirorum quid est aliud quam
fecisse se ex decreto collegii? Quam ob rem ut ludis Arvalium annuis magister
collegii praesidet, ita de ludis saecularibus similiter decreverit necesse est

mag. xvi.

1) Bergkius supplevit p. 75: ludos ...[prozima Caesaris Augusti et M. Agrip]pae

tribunic(ia) polestate futuros; at marmor quod extat habet (PA, non PAE. Praeterea annus -

ita non potest significari.

?) C. I. L. 1 p. 442. Bergkius p. 74 afferens ex Zellii delectu 397: a. p. ἢ. c. imp.
Caesare divi F'espasiani filio Domitiano Aug. Germanico magistro XVvir. ev s. c. ludi sae-
culares facti, et adnotans: *quibus commode uti possumus ad fastos Capitolinos supplendos,
in quibus de versibus quinque tres intermedii radendo deleti sunt', non vidit Zellium id
sumpsisse a Fleetwoodio, Fleetwoodium ex ipsis tabulis Capitolinis suppletis scilicet con-
iectura; quod moneo, periti ut rideant, imperiti ne decipiantur.

—n————— Mp

t n pig ba du Y e Ὁ.

Pot adonde

IV, 38 39 93

collegium quindecimvirum, scilicet ut iis praesiderent duo collegae Augustus
et Agrippa. Neque obstat, quod Augustus quidem inter quinque magistros
fuit primusque eorum, Agrippa autem xv vir et ipse (certe a. 798 teste Dione 54,
19; cf. titulus Gnathinus C. IX, 262: (M.] Ag[rippae L. f.] imp., x[vviro] sacr.
fa|ciund.]) neque tamen magister; nam collegium ut non omnibus magistris !),
ita etiam collegae non magistro editionem mandare poterat. Hoc fieri potest
et rei non minus convenit quam verbis supra laudatis senatus consulti, col-
legium decrevisse ut ludis praesiderent duo collegae ii qui tribunicia potestate
essent; nam saeculi reformatio tam cum sacris saecularibus quam cum tri-
bunicia potestate coniuncta fuit potuitque potentissimorum hominum delectus
ita speciose velari. Quam ob rem et retinui quod olim posui et quod collegam
Augustus hoc loco Agrippam appellat, ad curam refero ludorum edendorum
ipsi et Agrippae commissam.

LAT. 4, 38. | [C]on[sul xzz] ludos Mar[tia]ls pr[imus feci], qu[os] p[ost ?]d
39 tempus deinceps] | ins[equen]t[bus anm] ......... [fecerunt
co]|n[su]les. [S]
GR. 12, 12 13 Ὕπατος τρισκαιδέκατον [ϑέας "4osoc πρ]ῶτος ἐπόησα, ἃς
1415 μετ᾽ &xeivo[v x]oóvov ἑξῆς [τοῖς μ]ετέπειτα ἐνιαυτοῖς | ὃ... ......
dips 08 1468 .. gor ἐπόησαν ot ὕπατοι].
Annum cum indicarent fragmenta Graeca 752, pertinere caput ad ludos ob
aedem Marti Ultori eo anno dedicatam institutos dixi in editione priore, idque
stabilivit lectio expleta. Sed ipsa verba ne nunc quidem tota redintegrantur;
nam post znsequentibus annis (eorum enim verborum lapis etsi hoc loco ad-
modum exesus vestigia non dubia servat) in Latinis, in Graecis τοῖς ueréztevte
ἐνιαυτοῖς (quae recte agnovit Bergkius), ante fecerunt consules, ἐπόησαν ot
ὕστατον desiderantur in Latinis elemente vim vel ix, in Graecis haec intercedunt
A (litt. XX) Mor, quae ipsa certa (nam ne de « quidem recte dubitabitur, num
ei substitui possit N) quomodo explenda sint, parum liquet. Bergkius quod
interposuit ez senatus decreto et δόγματι τῆς συνχλήτου spatiis et vestigiis
parum aptum est.
Ludos Martiales diversos esse a circensibus eidem Marti celebratis die
Maii 12 et editos esse k. Aug. ostendi in C. 1. L. vol. 1 p. 393, ubi vide; adde
Suet. Claud. 4 ex epistula Augusti de Claudio puero: curare ewm ludis Mar-
tialibus triclinium sacerdotum non. displicet nobis. Annuos fuisse innotuerat iam
ex Dione 60, 5; editos esse a consulibus praeterea Dio significat (56, 46)
referens decretum esse Augusto defuncto, ὅπως τὰ γενέσια oi ὕπατον 65
ἴσου τοῖς ᾿Τρείοις ἀγωνοθϑετῶσιν.

1) Quod ostendi in editione priore collegio ei non magistros singulos praefuisse, sed
quamdiu x viri erant, binos, xvviris factis quinos, contra-opinionem eo tempore ita
receptam, ut ei contraria verba Taciti ann. 6, 12 propterea mutare viri docti non dubi-
tarent, iam verbo memorare sufficit; interim enim illa opinatio in iustam oblivionem abiit.

94 IV, 39—48

LAT. 4, 39 40 [Venjati[o]n[es] best[ja]rum Africanárum meo nómine aut filio- "

4i [ru]m meórum et nepotum in ci[r|co aut [ἢ foro aut in

4» amphitheatris populo djedi sexiens et vielens, quibus | confecta

sunt bestiarum circiter tria m[//l]ia et quingentae. |

GREMIEN os E E222 yo eta ULT d ἧς ϑηρίων s | (reliqua. interciderunt).

Deficiunt in Graecis principio v. 16 litterae c. xiv, deinde inter w et ux lit-

terae xi. [Θέας ἔδωκα σφαγ]ῆς ϑηρίων [x Aiflonc] . . . Bergkius proposuit,
sed in Ε syllabam finiisse lapis ostendit.

Respondent huic loco verba Suetonii Aug. 43, quorum principium inter-
ceptum ad sententiam certe recte restituit Rothius: [ce?rcensibus ludis gladiato-
risque muneribus frequentissime editis interiecit plerumque bestiarum Africanarum
venaliones| non in foro modo mec in amphitheatro, sed et im circo et ín saeptis,
et. aliquando nihil praeter. venationem edidit. Saepta ibi pertinent ad munus
gladiatorium a. 752 (Dio 55, 10). Anno 741 vel potius 743 in dedicatione
theatri Marcelli interfectae sunt bestiae Africanae nc (Dio 54, 26) eodemque
tempore prima tigris ostensa (Plin. h. n. S, 17, 65), item a. 752 necati leones
CCLX et crocodili xxxvi (Dio 55, 10), denique a. 765 ludos edente Germanico
leones cc (Dio 56, 27). Quadringentas viginti feras Africanas Augustum pro-
posuisse scribit Plinius h. n. S, 17, 64 anno non addito. — Amphitheatra autem
cur dixit Augustus pro amphitheatro? certe non hoc significare voluit ludos
se edidisse in pluribus amphitheatris; nam etsi demus praeter lapideum Tauri
alis ligneis ad tempus factis eum usum esse, debuit ita etiam circos et fora
ponere, non circum forumque, cum ludos ediderit sine dubio in pluribus
circis pluribusque foris. Equidem magis crediderim vocabulum, quod hic
non primum quidem invenitur (nam recte monuit Bergkius usurpatum esse
antea a Vitruvio 1, 7, 1: in quibus civitatibus non. sunt gymnasia neque amphi-
theatra), sed Augusto principe demum videtur usurpari coeptum esse nec vere
Graecum est, initio plurali numero solo usurpari coeptum esse, cum essent
amphitheatra tanquam theatra duo. Similiter bigas et quadrigas dixerunt anti-
quiores et biga et quadriga posteriore demum tempore invaluit (Varr. 9, 63 al.);
quamquam analogiam hanc claudicare non ignoro. Bergkius principem in hoc
vocabulo pluralem praeoptavisse iudicat, ne eandem clausulam usque iteraret;
sed eiusmodi aurium cura delicata in Augustum parum quadrat.

CAPVT XXIII

LAT. 4, 43 | Navalis proelí spectaclum populo de[d; trjans Tiberim, in quo
44 loco | nune nemus est Caesarum, cavato [solo] in longitudinem
45» mille | et octingentós pedés, [8] in làtitudine[m mille] e[f] ducenti
4& (sic) In quo triginta rostrátae nàves trirémes a[ut birem]és, [S]
4v plures autem | minóres inter se conflixérunt. Q[wibus in] classi-
48 bus pugnaverunt praeter rémigés millia ho[mznum tr]ia circiter. $ |

IV, 49—51 95

cR. 12, 21 2. Ν]αυμαχίας ϑέαν τῷ δήμῳ ἔδωϊ]κα πέϊρ]αν vov Τιϊβέριδος, ἐν
23 ᾧ τόπῳ ἐστὶ νῦ]ν ἄλσος Καισάϊρω)ν, | ἐχκεχωϊκὼς τὸ ἔδαφος)
24 s[ü]c wiüx[o]c χειλίων ὀχτακοϊσίων ποδ͵ῶν, εἰς π]λάτ[ο]ς χιλίων
13,1 διακο[σ]ίων. ἐν ἦ || τριάκοϊν]τα ναῦς ἔμβολα ἔχουσαι τριήρεις
23 ἢ δί κροτ[ον, ci] δὲ ἥσσονες πλείους ἐναυμάχησαν. ὃ | 'Ev
4 v[ovro] τῷ στόλῳ ἠγωνίσαντο ἔξω τῶν ἐρετῶν πρόσπο]υ
ἄνδρες τρ[]σχ[ε][λ] von. |

Lat. 46 ante biremes fuisse aut, non ef, recte observavit Bergkius. Contra
Lat. 47, Gr. 3 quod commendat Hirschfeldius ?n utrisque classibus, ἐν ἑκατέρῳ
τῷ στόλῳ, el peccat contra sermonis Latini legem οἱ iam id redarguit
lapis. Gr. 12, 21 deficiunt inter N et κα litt. xxiv, 22 pr. litt. xxir, 23 inter
ΕΚΚΕΧΩ et E/x litt. xi... 12, 23. participium adhuc frustra quaesitum (ὀρύξας
Kirchhoff, ἐχχοιλάνας Bergk) nunc marmor suppeditat, ut item 13, 4 πρόσπου

dedit pro suppleto περίπου.

De re cf. Velleius 2, 100: magnificentissimis gladiatorii muneris nau-
machiaeque spectaculis divus Augustus se et Gallo Caninio cos. (u. c. 752) dedi-
cato Martis templo animos oculosque populi Romani repleverat. Dio 55, 10 de
dedicatione eadem: γαυμαχία ἐν τῶ χωρίῳ, ἐν ᾧ xci νῦν ἔτι σημεῖά τινὰ
αὐτης δείχνυται, Περσῶν καὶ ᾿΄ϑηναίων ἐποιήϑη" καὶ ἐνίκων καὶ τότε
ot ᾿ϑηναῖοιν (cf. Ovid. art. am. 1, 171). Eusebius ad a. Abr. 2014 (2019
Hier. — urbis 752 (v. p. 14): Αὔγουστος παρέσχε ναυμαχίαν καὶ μονο-
μαχίαν. Suetonius Aug. 49: (edidit) navale proelium circa. Tiberim. cavato
solo, in quo munc Caesarum nemus est, ubi circa praepositionem a me in
dubium vocatam contra Hauptii coniecturam wlfra recte defendit Bergkius
collatis locis similibus Suetonii Ner. 38 et Plinii h. n. 12, 5, 23. 16, 56, 162.
De situ naumachiae quidquid dixit Zumptius, iam dubitatio nulla superest
(cf. Becker top. p. 657 addito loco Strabonis 19, 1, 19 p. 590). — Supple-
mentum aut biremes flagitat versio Graeca; accedit quod scribit Tacitus (ann.
12, 56; cf. Suetonius Claud. 21; Dio 60, 35) Claudium naumachiam edidisse
in lacu Fucino triremibus quadriremibusque et undeviginti milibus hominum
armatorum, w£ quondam Augustum structo. cis (immo «ls, quod proposuit
Beckerus top. p. 657, vel secus, quod Bergkius commendat) Tiberim stagno, sed
levibus navigiis et iinore copia. Milia hominum tria in classibus his pugnasse,
quod Zumptius posuit, cum convenit vestigiis tam Latinis quam Graecis, tum
confirmatur eo, quod in vetere naumachia Augusti edente Tito simile specta-
culum item pugnaverunt hominum milia tria (Dio 66, 25).

CADVTD XXELV
LAT, 4, 49 In templís omnium civitatium pr[ovncijae Asiae victor ornaj|-
50 menta reposui, quae spoliàtis tem[plis is] cum quó bellum gesse-
51 ram | privàtim possederat ὃ.

᾿
D

NE, irte C ue e n EA

96 IV, 49—51

cn. 13, 5 | [Ἐν ναοῖς πίασ)ῶν z0Aso|v] τῆς [-4]ot[e]c νεικήσας τὰ ἀνα-
61 ϑέϊματα ἀπ)οκατέστησα, [ἃ siysv] ἰδίᾳ] ἱεροσυλήσᾶας o | oz

[ἐμοῦ] δι]αγωνισϑεὶς ztoAé[uuoc].
In Latinis 49 quod supplevi lectio plenior confirmavit. — Recte Bergkius
v. sequenti revocavit supplementum antiquum is, pro quo spatii computatione
falsa deceptus hostis dederam neque sententiae congruens nec vero spatio. —
In Graecis extrema sic dedit Kirchhoffius : ἃ zevsvysv ἰδίᾳ Ἱεροσυλήσας ὁ πολέ-
μιος πρὸς ὃν ἐπεπολεμήκειν, Bergkius autem: ἃ ἐχέχτητο Ἱεροσύλησας ὃ ἐμοὶ
ἰδίᾳ ἀράμενος πόλεμον ; veri magis similia iam substituit Kaibelius, postquam
in lapide 6 inter [ἀπ͵]οκατέστησα et Ἱεροσυλήσας vestigia haec deprehensa sunt
non omnia certa: //|////|1/]|:. — 7 post not quinque litterae desiderantur.
De re cf. Drumannus 1, 465. Dio 51, 17: πάντα oc εἰπεῖν χαὶ τὰ x
τῶν ἁγιωτάτων ἱερῶν ἀναϑήματα ἡ Κλεοπάτρα ἀνελομένη συνεπλήϑυσε
τὰ λάφυρα τοῖς Ρωμαίοις. ltem Plin. h. n. 34, 8, 58: Fecit (Myro) et. Apol-
linem, quem. ab triwmviro Antonio. sublatum restitwt Ephesiis divus Augustus ad-
monitus in quiete. Strabo 193, 1, 30 p. 595 Cas. de Rhoeteo Troadis: £soov
Αἴαντος καὶ ἀνδριάς, ὃν ἄραντος ᾿Αντωγίου χομισϑέντα εἰς Αἴγυπτον
ἀπέδωχε τοῖς Ῥοιτειεῦσν πάλιν, καϑάπερ καὶ ἄλλοις ἄλλους, 0 Σεβαστὸς
Καϊσαρ' τὰ γὰρ κάλλιστα ἀναϑήματα ἐκ τῶν ἐπιφανεστάτων ἱερῶν ὁ
μὲν qos, vi] «Δἰγυπτίᾳ χαριζόμενος, ὁ δὲ ϑεοῖς ἀπέδωκε. ldem 14,1, 14
p. 637 de Heraeo Samio: τρία Πύρωγος ἔργα κολοσσικὰ ἱδρυμένα ἐπὶ μιᾶς
βάσεως, ἃ ἦρε μὲν ᾿Αντώνιος, ἀνέϑηχε δὲ πάλιν ὁ Σεβαστὸς Καῖσαρ εἰς
τὴν αὐτὴν βάσιν τὰ δύο τὴν ᾿41ϑηνᾶν καὶ τὸν Ἡραχλέα, τὸν δὲ 4ία sic
τὸ Καπετώλιον wevQveyzs!). Bibliothecam quoque Pergamenam Antonius

1) Eodem spectare mihi videri titulum Samium editum a Vischero mus. Rhen. 22
p.925 — opp. 2, 155 cum sceripsissem Dittenbergero, respondit is id sibi quoque placere
et erudite monuit restituendum esse ἔτους τῆς χολωγίας Τάιος Σχρειβώγιος ἁἀνδρονί-
xov ὑὸς Ἡραχλείδης γνεωποίης εὐσεβής, ἐφ᾽ οὗ τῇ ϑεᾷ τἀναϑήματα (traditur ἘΦΟΑΤΗΙ
GEAANAOGEMATA) ἀπεδόϑη, similiter ut est in titulo Attico (C. I. Att. III, 1284 οἵ. 1285):
ἐφ᾽ ὧν χαὶ τὸ ἔργον τῆς ἀναβάσεως ἐγένετο. Aetatem tituli aliquatenus inde colligi, quod
in eo inveniatur ψεωοίης sortito factus (scilicet v. 3 fuisse [γεω]ποέης ἔλαχ[εν}), cum in
altero simillimo edito apud Rossium inser. ined. 2 n. 191 legatur: ἔτους χϑ' τῆς τοῦ Σε-
βαστοῦ γίκης (— u. c. 151) γεωποίης εὐσεβὴς χειροτονητὸς Πόπλιος Κοργήλιος «ευχίου
ἁιὸς Ῥοῦφος. Nam sortitionem pro comitiis post Augustum institutam esse vel restitutam
vix credibile, facile autem contrarium cogitari posse; propterea titulum eum, de quo
agitur, scriptum videri ante a. u. c. 751. [taque non sine aliqua specie veri γνεωποίην C. Scri-
bonium Heraclidam, sub quo Samiis donaria restituta sunt, ad a. u. c. 725 referemus. Cete-
rum coloniam Samum quamquam his titulis duobus testatam habemus, non solum eius alia
memoria nulla extat, sed difficile cum ea conciliantur, quae praeterea de Sami sub impe-
ratoribus condieione accepimus (Eusebius a. Abr. 1997 — u. c. 135: .4vyovorog Σαμίοις,
ἐλευϑερίαν παρέσχε cet.) et nummorum quoque Samiorum indicia (Percy Gardner Samos and
Samian coins p. 12). Vide ne χολωγία haec quae Graece loquitur non tam Romana fuerit
quam comparanda cum δήμῳ ᾿“πολλωγιατῶν vx(oy Θρᾳχῶν χολωνῶν Pisidiae (C.l.
Gr. 3970), de quo egit Waddingtonius ad Lebasium III, 1195.

πα 1-3 97

donavit Cleopatrae (Plutarch. Ant. 58), quamquam ad eam Augusti verba non
perveniunt. — Spoliationes igitur eiusmodi in Cleopatrae gratiam patratae
sunt Sami Ephesi Pergami Rhoetei, quae sunt in provincia Asia omnmes;
quamobrem, cum praesertim Graeca alteram provinciam non admittant, in Asia
subsistendum est reiectis supplementis cum priorum civitatium Peloponnesi (vel
Achaiae) οἱ Asiae tum Bergkianis civitatium. Bithyniae et Asiae. Praeterea quam-
quam constat Antonium vexasse Achaiam a. 715 (Dio 45, 39), eo certe tem-
pore aedes sacras non spoliavit Cleopatrae causa, Athenis tum morans et
Octaviae amore captus.

LAT. 4, 51 5?» Statuae [mea]e pedestrés et equestres et in | quadrigeis argenteae
53 steterunt in urbe xxc circiter, quas ipse | sustuli [S] exque eà

54 pecunià dona aurea in àede Apol[//inis meó nomime et illórum,

qui mihi statuárum honórem habuerunt, posui. $ |

GR. 13, : $ ᾿ἡνδριάντες πεζοὶ καὶ ἔφιπποί μου καὶ éq? ἅρμασιν ἀργυροῖ
910 εὑστήκει σαν ἐν vij πόλει ἐνγὺς ὀγδοήκοντα, ovc αὐτὸς ἦρα, | ἐκ

1| τούτου τε τοῦ χρήματος ἀναϑέματα χρυσᾶ &v | τῷ ναῷ τοῦ

i» ᾿Ἱπόλλωνος τῷ τε ἐμῷ ὀνόματι καὶ | ἐκείνων, οἵτινές με

i3 [ε]ούτοις τοῖς ἀνδριᾶσιν ἐτείμηϊσαν, ἀνέϑηκα.
Suetonius Aug. 52: im urbe...... argenteas statuas olim sibi positas conflavit
omnes exque iis aureas cortinas Apollini Palatino dedicavit. Dio 53,22: ὁ
«Ἵὔγουστος καὶ ἀνδριάντας τινὰς ἑαυτοῦ ἀργυροῦς πρός τε τῶν φίλων καὶ
πρὸς δήμων τινῶν γεγονότας ὃς νόμισμα κατέχοιψε (cf. 52, 35. 54,35).
Plin. h. n. 33, 12, 151: argenti usum in statuas primum divi Augusti temporum
adulatione transisse falso existimatur.

CAPVT XXV

LAT. 9, 1 | Mare pacávi à praedonibus. Eó bello servórum, qui fugerant à
.? dominis | suis et arma contrá rem publicam céperant, triginta
3 fere millia capta $ | dominis ad supplicium sumendum tradidi. ὃ
GR. 13, 14 15. Θάλασσαϊν] πειρατευομένην ὑπὸ ἀποστατῶν δούλων [εἰρή-
: 16. γ]ευσα ἐξ ὧν τρεῖς του μυριάδας τοῖς | δεσπόταις eic κόλα-

σιν παρέδωκα. $

Perünere haec ad bellum cum Sex. Pompeio gestum intellexit Chishullus. Cf.

infra 5, 33. 34: Siciliam et Sardiniam occupatas bello servili. Velleius 2, 73:

(Sex. Pompeius) occupata Sicilia servitia. fugitivosque in. numerum exercitus. sui

recipiens magnum nodum. legionum. effecerat. perque Menam οἱ Menecraten pa-

ternos. libertos praefectos classium. latrociniis ac. praedationibus infestato mari ad

se exercitumque tuendum. rapto utebatur, cum eum mon depuderet vindicatum
τι

ἡ
|

τοῦτ Ὡς.

—— ὧ τ

ue

98 V, 3—6

armis ac ductu patris sui mare infestare. piraticis sceleribus. Lucanus 6, 422:
Siculus pirata. Florus 2, 18: :lle (Cn. Pompeius pater) Cilicas extinxerat, hic
(Sex. Pompeius) se piratica tuebatur. Appianus 5, 77. S0 addit piratas quos-
dam a Caesare captos quaestione habita confessos esse de Pompeio consiliorum
suorum scelerumque auctore idque Caesarem edicto populo significavisse. Co-
pias Sex. Pompeii praecipue crevisse servis ex [talia fugitivis narrat Dio 4$,
19, addens: τοσοῦτον δὴ q)rouoAovv, ὥστε καὶ τὰς ἀειπταρϑένους xad
ἱερῶν εὔξασϑαιν ἐπισχεϑῆναν σφῶν τὰς αὐτομολίας (cf. Plin. 28, 2, 13).
Unde pace Misenensi servis his Pompeius libertatem stipulatus est (Appian. b.
c. 5, 72; Drumann 1, 490). Devicto autem a. τι. 718 Sex. Pompeio cum ex-
ercitus eius Caesari se tradidisset, Caesar missis per castra epistulis obsigna-
tis eodem die aperiendis fugitivos omnes comprehendi iussit et in urbem ad-
duci, ubi triginta milia eorum (numerum habet praeter mon. Ancyr. Orosius)
dominis eorumve successoribus in Italia Siciliave restituta sunt, reliqui ad sex
milia qui agniti non essent ad suum quisque e quo aufugerat oppidum in
crucem acti (Appian. b. c. 5, 131; Oros. 6, 18, 33; Dio 49, 12).

LAT. 5, 3 4 luravit in mea verba tóta | Italia sponte suà et me be[lli], quó
víci ad Actium, ducem depoposcit. ἃ luraverunt in eadem
ver[ba provinciae Galliae Hispaniae Africa Sicilia Saridinia. ὃ
GR. 13, 16 1: "Quocsv | [εἰς τοὺς ἐμοὺϊς λόγους ἅπασα m» ᾿Ιταλία ἑκοῦσα
i$ 19 χα μὲ πολέμου.) ᾧ ἐπ᾽ "4x:ío ἐνε[ήκησα, ἡγεμόνα ξξη [τή-

οι

e

20 σατο (sic) ὠϊμοσαν εἷς τοὺς [αὐτοὺϊς λόγους ἐτα[ρ] χεῖζαν
Γαλατία ᾿Ισπανία Διβύη Σι[κελία Σαρ]δώ.
Lat. 4 pro b[ello] Bergkius dedit b[elli] propter spatium, recte. — Verba quo
vici ad Actium primum ἃ Perroto Mordtmannoque excepta sunt, ante foede
corrupta neque intellecta. — Gr. 18 superest 17 o/rnakrior.

Pertinet caput ad a. 722, cum instante bello inter Antonium et Caesarem
uterque socios iureiurando sibi obstrinxit (Dio 50, 6); cf. Sueton. Aug. 17:
Bononiensibus publice gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis.
Provincias enumerat etiam Dio 1. c.: (Καίσαρι) ἢ τὲ ᾿Ιταλία καὶ ἡ Γαλατία
τό vs Ἰβηρικὸν καὶ τὸ ᾿Ιλλυρικὸν xci “ιβύες οἵ τε ἔχ τοῦ πρὶν δωμαί-
Covrsc πλὴν τῶν περὶ τὴν Κυρήνην καὶ oi τοῦ Βογούου τοῦ τε Βοόχχου
γεγονότες Σαρδώ «s καὶ Σιχελία mai αἵ ἄλλαι νῆσοι αἵ ταῖς εἰρημέναις
ἠπείροις προσεχεῖς συνεμάχησαν, id est fere easdem eodemque fere ordine,
sed addit Illyricum, quod propterea verbis Augusti Zumptius extremo loco
inseruit, ego casu omissum esse statui C. 1. L. ΠῚ p. 279 (cf. hist. Rom. 97
p. 540). Neutrum verum est; nam etiam altero loco 5, 35 Augustus colo-
nias enumerans in [talia et in provinciis a se deductas pariter atque hic llly-
ricum praeteriit paresque fere vel etiam maiores difficultates inde pariuntur, sed
neutrubi meri erroris excusationem admitÜ posse iam nemo negabit. Immo ne-

NS 0-- ὃ 99

cessario statuendum est ad bellum usque Actiacum Illyricum in provinciae
formam non ita esse redactum, ut suum certumque locum teneret; neque
refragatur rerum memoria. Scilicet aetate liberae rei publicae exiguam partem
eius quae Romanis tum parebat non comprehensam quidem esse Galliae cisalpinae
vocabulo, sed una cum ea administrari solitam esse, hodie plerique consentiunt,
neque qui dissentit Zippelius (die rümische Herrschaft in. Illyrien p. 180 seq.)
administrationis separatae argumentum idoneum ullum attulit. Per tempora
belle civilis inter Caesarem et Pompeium et deinde sub Caesare dictatore qui
Illyrico praefuerunt a. 705 C. Antonius (Drumann 1, 524), per a. 706 et 707
Ὁ. Cornificius quaestor pro praetore (bell. Alex. 42—47; Drumann 2, 618),
a. 708 P. Sulpicius Rufus (Cicero ad fam. 15, 77), a. 709— 711 P. Vatinius
(Cicero ad fam. 5, 9—11, Phil. 10, 5, 11; Appian. Illyr. 13 cet.) provinciam
(ita appellatur a Caesare b. ἃ. 5, 1; Cicerone fam. 12, 77; auctore belli Alex.
l. ce.) seorsum administrarunt, et adhue fere credidimus inde Illyricum pro-
vinciam coepisse. Sed ut Antonius et Cornificius sine dubio belli duces magis
fuerunt quam provinciae praesides, ita idem etiam de Sulpicio et Vatinio recte
statui potest, cum bellum contra Dalmatas vel post civile finitum durarit;
et cum Caesar ipse in regiones Danuvianas expeditionem suscepturus esset,
tantum abest, ut constet eo tempore inter provincias sortito quotannis distri-
butas Illyrico locum datum esse, ut verisimile sit inter turbas civiles rerum-
que confusionem mortem eius consecutam administrationem huius regionis mu-
tandam fortasse magis quam mutatam in antiqua forma mansisse. Vere post
bellum demum Dalmaticum ἃ Caesare filio gestum Illyricum Romanis ita
parebat, ut iusta administratione amplius carere non posset. At id bellum non
ad finem perductum est, sed abruptum quodammodo Actiaco; itaque quod
cogit hic locus ut statuamus, Illyricum post a. 722 formam stabilem praesidem-
que suum accepisse rerum memoria omnino admittit. Nam locum suum obtinet
Illyricum in divisione provinciarum inter Caesarem et senatum a. 727 instituta
(Dio 53, 12; cf. Strabo 17, 9, 25 p. 840). Antea autem ubi de provincia
Illyrico Dio verba facit et loco supra indicato et altero 48, 28, suae aetatis
consuetudinem ut solet secutus est.

LAT. 9, 6 Qui sub [s/gmis meis twm] militaverint, fuerunt senátórés plüres
| quam ncc, in ií[s qui vel ante vel pos|teà consules factí sunt ad
s eum diem | quó scripta su[nt haec, rxxxrzur, sacerdo]tés ci[rc]iter
cLxx. $ |

GR. 13, 20 21. Oz ὑπ᾽ ἐ μ[οῖς σημείοις τόϊτε στρατευϊσάμενον ἦσαν συνκλη-
22) τι χοὶ ztÀcíovg ἑτττ]αἰκοσίϊων" [f]v [αὐτοῖς o? ἢ πρότερον ἢ
23 24 μετέπειτα) éy|évov]vo [ὑὕπ]αίτον εἰς éx|e[é]v[qv τὴν ἡμέραν,
14,1 ἐν ἦ ταῦτα γέγραπται, ὀϊγδοήκοϊντα vos(t)c, ὑερ[εἴς || πρόσ-

που ἑκατὸν ἑβδομήϊκ)οντα.

-)

"n

100 V, 6—8

Lat. 6 eum Perrotus dedisset recte, sed imperfecte qui .... verint, ego deceptus
Mordtmannianis qui v....eadem verba suppleram qui tum ?uraverunt in eadem
verba, Bergkius qui tum in mea verba iuraverunt; ipsa principis verba lectio ex-
pleta demum suggessit sententia non mutata. — Extrema sententia tota pessum-
data olim Lucae errore scribentis v. 7 consulibus pro consules, intellegi coepta
est prolato exemplo Perrotiano, sed nunc demum lectio ita purgata est et
expleta, ut ad rem certe quae perveniant dubitationes ommes sublatae sint.
Latina ego antea sic constitueram: 2n 118. homines qui pos|tea consules facti
sunt ad ewm diem quo scripta su[nt haec ......., qui praetores], circiter cLxx,
' Bergkius autem: ?n is consulares ...., pos|fea consules facti sunt, reliqua reti-
nens. Et homines quidem vocabulum ut Bergkius recte reiecit, ita quod ipse
dedit parum Latinum est; nam aut sunt omittendum fuit aut addendum relati-
vum, quod tamen spatio excluditur. lam cum xvi fere litterae inter 11 et
TEA deficiant, non duos numeros videtur Augustus posuisse consularium et
postea consulum factorum, sed unum utrumque genus comprehendentem;
eodemque videntur ducere reliquiae interpretationis Graecae exiles, sed tamen
ita comparatae, ut duos numeros vix eis inseras. — Deinde in Latinis v. 8
inter su[nt haec] et [sacerdo]tes cum deficiant litterae c. vir, in Graecis autem
v. 24 vestigia evanida intente rimantibus nobis haec fere apparuerint:
(litt. 22) τ NTA

iis supplementa zxxxu; et ὀγδοήχοντα sola recte respondent. Nam his positis
non solum spatia ita explentur, ut litterae neque abundent neque deficiant (inter.
ciderunt enim, ut dixi, in Latinis v. 8 elementa xvir, in Graecis v. 24 a prin-
cipio c. xxi, scilicet spatio computato ad v. 23, cum computantes ad v. 20 ad
xxiv ducamur, ut luculenter hine appareat scripturae inaequabilitas), sed quod
maximum est, inter numeralia quae in xovrzc finiunt unum quod litteram
rotundam habeat sex litteris separatam a clausula vre, id est quod posuimus.

Senatores supra septingentos cum princeps scribat a. 722 sub suis signis
militavisse, pervenit id ad eos qui eo tempore senatores essent, neque in ipsa
re dubitatio obstat; nam erant eo tempore senatores supra mille teste Suetonio
Aug. 39. Praetereuntur ita tam inter senatores quam inter consulares iuvenes
ii qui tempore belli Actiaci equestri loco constituti postea latum clavum
sumpserunt fascesve adepti sunt. At horum cum par causa sit, magis cre-
diderim Augustum paullo indiligentius locutum esse quam in fastis Acliacos
suos dinumerantem hos praeteriisse.

Quot consulares sub signis suis ad Actium militantes Augustus nume-
raverit ut ex indice solo cognoscitur, ita ex rerum memoria aliquatenus deter-
minari potest, quot consulares eo tempore in vivis fuerint vel certe esse
potuerint neque signa Autoniana secuti sint. Et consularium quidem eorum
quos fasti recensent ab a. 681 ad a. 700 plerosque certum vel paene certum
est defunctos esse ante a. 712; supervixerunt ei vel certe post eum superstites
esse potuerunt Cn. Aufidius Orestes cos. a. 653, M'. Aemilius Lepidus a. 058,

V, 9 10 101

L. Volcacius Tullus a. 688, L. Aurelius Cotta a. 059, L. Iulius Caesar a. 690,
L. Licinius Murena a. 692, L. Calpurnius Piso a. 696, L. Marcius Philippus
a. 698. Sed cum nullus eorum per tempora Actiaca memoretur, verisimile
est horum quoque plerosque ante a. 722 naturae debitum solvisse. Antiquis-
simus consularium, «quos constat Actiaco bello vixisse, M. Valerius Messalla
est cos. a. 701 augur per aunos Lv et mortuus senectae extremae. Ab a. 701
ad a. 721 in fastis uno loco excepto iam expletis consules perscripti sunt (nume-
rato eo qui deficit) praetermissis iterationibus Lvr; hinc ubi demimus ipsum
Caesarem et Antonium, item quos novimus diem obiisse ante a. 722 numero
quattuordecim, denique partes Antonianas secutos consulares quattuor?), restant
numero xxxvi, quos aut constat Caesaris partis seculos esse aut cerle non
constat de contrario, quamquam horum quoque aliquot aut propter mortem
aut propter factionem adversam Augusti caleulis non comprehensos esse veri-
simile est. — Ab a. 722 ad a. 767 consules facti sunt, secundum fastos
laterculi Kleiniani iam per hos annos plenos fere et ipsos, demptis iteratio-
nibus homines cxvr, e quibus tamen eximendl sunt aliquot propter factionem
diversam, multo plures propter aetatem. Nam moriente Augusto qui legitima
aetate summum honorem adipiscebatur, ne natus quidem erat, cum pugnatum
est ad Actium; non pauci igitur fuerint necesse est, qui consules facti Augusto
principe temporibus Acliacis mon militarint. Itaque numerus consularium
octoginta et trium, quem reliquiae aut dederunt aut certe indigitaverunt, com-
putationibus supra propositis recte aptatur.

Centum et septuaginta numerum cum in editione priore demonstrassem
ad consulares referri non posse, magistratum aliquem inferiorem hic signilicari
conieci; iam et Latinorum et Graecorum lectio plenior ostendit eum spectare
ad sacerdotes, scilicet. senatorlae dignitatis, ut non solum quattuor collegia
maiora hic intellegantur, sed Arvalium quoque et similis dignitatis reliqua.
Hoc omnino tenendum est verba ita scripta esse, ut comprehendantur ex
seplingentis senatoribus non solum qui tempore belli Actiaci sacerdotium ha-
buissent, sed etiam postea sacerdotes creati.

CAPVT XXVI

LAT. 05, 9 | Omnium proóv[/nciarum populi Romani], quibus finitimae fuerunt
10 | gentés quae n[on parerent ànperio nos]wo, lines auxi.
cn. 14, 2 3. Πασῶν ἐπάρχειῶν δήμοίυ Ρωμαίων, αἷς ὅμορα | ἣν ἔϑνη
4 τὰ μὴ ὑποτασσίόμ]ενα τῇ ἡμετέρᾳ ἡγεμονία (sic), τοὺς ὅρους
ἐπεύξ[ησ])α (sic). [S]

1) Scilicet L. Munatius Planeus cos. a. 712, P. Canidius Crassus a. 714, L. Gellius

fri
Publicola a. 718, L. Sempronius Atratinus a. 120.

102 γε 910

Graecorum horum maior pars nunc demum patefacta est. — Huic loco Husch-
kius (über dem zur Zeit der Geburt. Christi. gehaltenen. Census p. 53 sq., coll.
über dem Census der Kaiserzeit p. x) censum intulit ex Lucae evangelio supplens
sic: omnium prov[iciarum censum egi et earwm], quibus cet., sane perverse.
Idem provincias quae parerent Augusto negavit recte dici populi Romani; at
Augustus quidquid temuit, populi nomine tenere se semper professus est Aegyp-
tumque adeo scribit adiecisse se Zmperio populi Romani (5, 24). — Lat. 9 et
Gr. 10 supplementum, quod Zumptium secutus in ed. priore proposui, recog-
nito lapide confirmatum est paucis mutatis, explosum autem Bergkianum
gentes qu[ae nostro infestae erant imperio et ἔϑνη πολέμια.

lam quibus de provinciis hoc loco cogitarit Augustus, videamus. — Fines
aucli, de quibus hoc capite agitur, ad Hispanias non perveniunt, quippe quae
gentes barbaras proprie finitimas haberent nullas. — Imperii fines Augusto
visos esse Germanicis suis expeditionibus a Rheno prolatos ad Albim necesse
est statuamus propterea quod in iis quae sequuntur Germaniam ait pacavisse
se ad ostium fluminis Albis; pacandi enim vocabulum non usurpatur de agro
hostium prospere peragrato, sed de terra imperio subiecta devictis rebellibus
ad pacem revocata. Caesar b. ἃ. 1, 6: inter fimes Helvetiorum et Allobrogum,
qui muper pacati erant, Rhodanus fluit; Seneca nat. q. 6, 7: medius inter pacata
et hostilia fluit Danuvius οἱ Rhenus, alter Sarimaticos impetus. cohibens ... alter
Germanos avidam gentem belli repellens; Liv. S, 94: sine comuneatu vagi mili-
tes in pacato, in hostico errent. lta Augusti verba Suetonius quoque accepit
c. 21: Germanos ultra. Albim fluvium. summnovit; neque enim hoc significavit
Germanos ex terris inter Rhenum et Albim exterminatos esse, quas terras omni-
tempore tenuerunt, sed Germaniae liberae, quae hac aetate χατ᾽ ἐξοχὴν Ger-
mania dici solet, pro Rheno Albim terminum factum esse. ltaque Augustus
quamquam 6allias et Hispanias provincias Germaniae opponens hanc meque
Galliarum provinciarum terminis comprehendere voluit neque ipsam provin-
ciam appellare, hac vacillatione tacite confessus eventum cladis Varianae, nihi-
lominus Germaniam inter Rhenum et Albim imperii Romani esse ait. Id ipsum
quamquam praeterea non traditur (nam diversum est quod ait Strabo 7, 1, 4
p. 191 Augustum duces Romanos Albim transgredi vetuisse), convenit iis quae
de Vari administratione Germaniae traduntur — cf. Cassiodor. chr. ad a. 746:
inter. Albim οἱ Rhenum. Germani omnes ΤΊ. Neroni dediti et Vell. 2, 97: (Tibe- |
rius) sic perdomuit (Germaniam) ut in formam paene stipendiariae redigeret
provinciae — universaeque expeditionum Augusti Germanicarum rationi et
decursui; sed latius haec explicanda sunt quam ut'hac pagella capiantur. —
Illyrici et Macedoniae fines Augustus ita protulit, ut novae provinciae ibi fie-
rent Illyrieum inferius sive Pannonia et Moesia. — In Asia minore Augustus
non tam Bithyniam auxit quam regno Amyntae in provinciae formam redacto
Galatiam provinciam constituit, cui deinde Paphlagoniam adiecit (Marquardt
Staatsverwaltung 1 p. 359). MHomonadenses in confiniis Pamphyliae et Ciliciae

V, 10—14 103

per P. Sulpicium Quirinium domitos, qua de expeditione dicetur in appendice
de titulo Quirinii Tiburtino, sed iam antea Romanis quodammodo parentes
hoc loco Augustum respexisse non crediderim. — De Syriae finibus vide quae
diximus p. 106 de expeditione Arabica. — Africae fines rettulit magis quam
protulit Augustus divisione facta a. 729 cum rege Iuba; sed eo principe com-
plures proconsules in Africa felici eventu pugnarunt, L. Sempronius Atratinus
qui ex ea triumphavit a. 733 (v. €. I. L. I. p. 461. 478); L. Cornelius Balbus,
qui item ex ea triumphavit a. 735 (v. quae dicentur in app. de titulo Tibur-
tino); L. Passienus Rufus consul a. 750 (supra p. 18); Cossus Cornelius Len-
tulus consul a. 753 (Vell. 2, 116; Florus 2, 31 [4, 12, 40] et inde Orosius 6,
21, 18). Recte igitur procedunt quae de se hoc loco praedicat imperator.

LAT. 5, 10 11. Gallias et Hispanias próvielà[s (sic) et Germaniam qua ?nclu|it
:2 óceanus a Gàdibus ad óstium Albis flüm[imis pacavi].
cR. 14, 4 5 Γαλατίας καὶ "Tfo|ztoavíac, ὁμοίως δὲ xci Γερμανίαν καϑὼς
6 τ ᾿Ωχεα!νὸς πιερικλείεν ἀπίὸ] Γαδε[ίρΙων μέχρι στόματος |.4λ-
βιος ποταμο[ῦ ἐν] εἰρήνη (510) κατέστησα.
Quod in priore editione posueram: provicia[s ab ea parte, qua eas allui]t ocea-
mus, ... [pacavi], aliter et melius omnino formarat Hirschfeldius (comm. Momm-
senian. p. 434): provincia(s atque totam oram quam ambit oceanus, . . . [pacavi],
Graeca versio iam expleta ita confirmavit, ut Germaniae mentionem adiceret.
Bergkius magnopere a vero aberravit emendans in Latinis: prorüncias penitus
pacavi, οἱ ultimus est oceanus a. Gadibus ad ostium. Albis fluminis domitus, item
in Graecis imperfecte tum nolis ex xaooz, ut tum legebatur pro ΚΑΘΩΣ,
efficiens [ξσίχατος 2xsevoc.

Postquam de finibus auctis dixit, pergit princeps exponere de regionibus
intra imperium comprehensis sua opera pacatis, incipieus a Galliis Hispaniis-
que et Germania, quam supra iam diximus hine maxime apparere ad Albim
usque ab Augusto pro parte imperii habitam esse. Hispaniarum commemoratio
pertinet potissimum ad bellum Cantabricum. In Galliis cogitavit inter alias de
expeditionibus C. Carrinatis adversus Morinos, ex qua triumphatum est a. 726
Iul. 14, et M. Messallae adversus Aquitanos, ex qua item triumphatum est a. 727
Sept. 25. Germanicas Augusti expeditiones non opus est hoc.loco enumerare.

LAT. 5, 12 13. [Alpes a re]eióne δὰ, quae proxima est Ha drianó marí, [ad Tus-
14 cum pacari fec|i nulli genti bello per iniüriam | inláto. ὃ
GR. 14, τ 8 "ἅλπης (sic) ἀττὸ | κλίματος τοῦ πλησίον Eiovíov κόλπου μέχρι
9 Tvoloyvizic ϑαλάσσης εἰρηνεύεσϑαν πεπόηκα, [8] οὐδενὶ
10 | ἔϑγνενι ἀδίχως ἐπενεχϑέντος πολέμου. [8]
Caput hoc qui ante me tractarunt male confuderunt cum praecedente, in ΑΛΠῊΗΣ
latere putantes Albim fluvium. Ad Graeca, quae antea pleraque latebant, iam

104 V, 14—18

patefacta in Latinis quaedam mutavi. V. 13 tenendum est non plus xvur lit-
teras deficere inter mari et nulli neque admitti posse quod in promptu est
ut pacarentur.

De rebus praeter Suetonium Aug. 21: mec ulli genti sine iustis et neces-
sariis causis bellum intulit conferenda praesertim inscriptio *tropaei Alpium",
ut ait Plinius, positi a. 747/8 in loco inde dieto Tropaea Augusti (Γρόπαια
Σεβαστοῦ Ptolem. ὁ, 1, 2), hodie Torbia prope Monacum, nobis autem praeter
archetypi frustula quaedam servata integra apud Plinium h. n. 3, 20, 1536:
imp. Caesari. divi f. Augusto pontifici maxwino imp. xr tribunic. potestate. x vir
s. p. q. R., quod eius ductu auspiciisque. gentes Alpinae omnes quae a mari supero
ad inferum perlinebant sub. imperium p. R. sunt redactae, quae gentes numero
xLvi deinceps enumerantur. Addit Plinius: πον sunt adiectae Cottianae civi-
(ates xv (sic libri omnes, etiam Leid.), quae non fuerant hostiles — scilicet
hae a. 745/6 seorsum posuerunt arcum alterum Segusione adhuc extantem,
quamquam in eo enumerantur civitates non xv, sed xum, et in his sex quae
redeunt in Tropaeis. Tropaeorum titulum iam reperies in C. L. L. V, 7817,
arcus Segusionensis ibidem mn. 7231 adiecto ad utrumque commentario.
Domitae autem sunt gentes Alpinae expeditionibus compluribus: Varronis Mu-
renae in Salassos a. u. c. 729 (Strab. 4, 6, 7 p. 205; Dio 53, 25; Liv. ep. 135;
Cassiodor. ad a. 729; Suet. Aug. 21), propter quam arcus Augusto in Alpibus
dedicatus est, fortasse is ipse qui adhuc, titulo tamen destitutus cernitur
Augustae Praetoriae (v. ad C. V, 1817); P. Silii in Camunnos et Venostes a. 738
(Dio 54, 20); Tiberi Drusique in Raetos Vindelicosque a. 739 (Suet. Aug. 21
cet.); quarta a. 740 in Ligures eos, qui degebant in Alpibus maritimis (Dio 54,
24). Bella igitur haec cum continuarentur per annos complures, tropaeum
propter devietas gentes Alpines ommes (cf. Vell. 2, 90: Alpes feris multisque
nalionibus celebres perdomitae) statutum est anno demum 747,8, quo bella
finem videntur accepisse provincia Raetia constituta.

LAT. 5, 14 15. Cla[ssis mea per Oceanum] ab óstio Rhéni ad sólis orientis re gionem —
. usque ad fi[mes Cimbroru|m navigavit, [$] quó neque terra neque
16 | mari. quisquam Romanus ante id tempus adít, $ Cimbrique et
i; Charydes | et Semnones et eiusdem tractüs alií Germánórum po-
18. pu[l]i per legátós amicitiam meam et populi Romáàni petierunt. $
GR. 14, 10 11. Σεόλος | ἐμὸς διὰ ᾿Ωχεανοῦ ἀπὸ στόματος Ῥήνου ὡς πρὸς
p 185. | ἀνατολὰς μέχρι ἔϑνους Κίμβρων διέπλευσεν, οὗ (sic) οὔϊτε
M κατὰ γῆν οὔτε κατὰ ϑάλασσαν Ρωμαίων τις πρὸ | τούτου τοῦ
15 χρόνου προσῆλϑεν χαὶ Κίμβροι καὶ Χάλυϊβες (sic) καὶ Σέμνο-
16 γες ἄλλα τε πολλὰ ἔϑνη Γερμανῶν | διὰ πρεσβειῶν τὴν ἐμὴν
ιτ φιλίαν καὶ τὴν δήμου Ῥωμαίων ἠτήσαντο (sic).
Inter «sque ad et navigavit quid supplendum sit, nunc demum Graeca docue-
runt adsumptis reliquiis Latinis Api: (deficiunt litt. x); proposueramus ego ad

V, 18—23 105

[Cimbrorum. promunturiujm, sed ipse improbans propter spatii angustias, ad
[montem | Sevonejm (cf. Plinius 4, 15, 96) Hauptius, ad |simum | Codanu]m
Bergkius, cum de re ne tum quidem dubitari posset.

Pertinent haec ad expeditionem Germanicam Ti. Caesaris a. τι. c. 758.
Vell. 2, 106: classis, quae oceani circumnavigaverat. sinus, ab inaudito atque
incognito ante inari flumine. Albi subvecta. exercitui Caesarique se iunxit. Plinius
h. n. 2, 67, 167: septentrionalis oceanus maiore ex parte navigatus est auspiciis
divi Augusti, Germaniam classe circumvecta. ad. Cimbrorum promunturium | et
inde immenso mari prospecto aut fama cognito Scythicam ad plagam et wmore
nimio rigentia. Cimbrorum ad Augustum legationem tangit etiam Strabo 7, 2,
1 p. 293: (Κίμβροι) ἔπεμψαν τῷ Σεβασεῷ δῶρον τὸν ἱερώτατον παρ᾽ αὖ-
τοῖς λέβητα, αἰτούμενον φιλίαν χαὶ ἀμνηστίαν τῶν ὑπτηηργμένωγν" τυχόντες
δὲ ὧν ἠξίουν ἀπῆραν. Eos degentes secundum Ptolemaeum (2, 11, 12) in
extrema Iutlandia errore Strabo (7, 1, 3 p. 291; 7, 2, 4 p. 294) inter Rhenum
et Albim collocat (cf. Zeuss p. 145), deceptus opinor eo, quod quo tempore
Cimbri amicitiam populi Romani petierunt, exercitus Romanus Albim trans-
gressus non est; unde populum hunc sicut alios eodem tempore ad amicitiam
p. ἢ. adiunetos credidit esse a sinistra fluvii Albis. ΑΥ et tetigit oram magis
septentrionalem in ea expeditione classis Romana et ex ipso monumento Ancy-
rano colligitur fuisse Cimbros trans Albim; nam populorum intra fines con-
sütutorum legationes nullo loco ibi memorantur nec memorari debuerunt, finiri
autem imperium Romanum ea aetate Albi fluvio modo (p. 103) vidimus. —
Charudes (quos quadratarius Ancyranus Charydes magis esse voluit, interpres
adeo Graecae fabulationis male memor in Chalybes transformavit) Ptolemaeus
(2, 11, 12) collocat in eadem paeninsula sub Cimbris; praeterea non nomi-
nantur, nisi quod inter populos exercitus Ariovisti occurrunt Harudes (Caes. b.
Gall. 1. 31. 37. 51; cf. Zeuss p. 152.) — Semnones notum est fuisse inter
Albim et Viadrum (ef. Zeuss p. 150 sq.).

LAT. 5, 18 19. Meo iussü et auspicio ducti sunt | [dwo] exercitüs eódem fere

20 lempore in Aethiopiam et in Ar[a]biam, quae appel|//atur| eudae-

“1 món, [mazim]|aeque hos(fjium gentís utr[/w]sque cop[iae] | caesae

sunt in acie et [cjom[plur|a oppida capta. [ἢ Aethiopiam usque

2? ad oppidum Nabata pervent[(wm] est, cuí proxima est Meroé. In

233 Arabiam usque | ín fínés Sabaeorum pro|cess]it exerc[/fus ad
oppidum Mariba. ὃ |

GR. 14, i2 18 ᾽᾿Εμῇ ἐπιταγῆ xci οἰωνοῖς αἰσίίοις δύο στρατεύματα ἐπέβη

19 Τἰϑιοπίᾳ καὶ ᾿Αραβίᾳ | vij εὐδαίμονι χαλουμένη μεγάλας

0 τὲ τῶν πολεμίων δυνάμεις κατέχοιψεν ἐν παρατάξεν καὶ |

21. 2) πλείστας πόλεις δοριαλώτους ἔλαβεν καὶ ztoo ἔβη ἐν αἰϑιοπίᾳ
33 μέχρνυ πόλεως Ναβάτης, ἥτις | ἐστὶν ἔνγιστα Μερόη (sic),
Ἢ ἕν doaefíg δὲ μέχρν πόλεως αρίβας.

100 V, 18—93

Quae in editione priore proposueram adiutus a Dormanno, cui optimae tum
spei iuveni, iam egregio operum et laborum socio Meroen debebam, omnia
fere et Latina lectio expleta confirmavit et Graeca versio. V. 20 post eudaemon,
ubi iam apparet esse fulsseve maanaeque hostium, ego proposueram plurimae-
que hominum non omnino recte, sed minus male quam quod postea Bergkius
recepit procul ab Aegypto sitam. — Lat. 21 complura debetur Bormanno.
Dicemus primum de expeditione Arabica, de qua disseruit Henr. Krüger
(der Feldzug des Aelius Gallus. Wismari 1862 p. 49). Ea quo tempore facta
sit, pendet maxime a serie praefectorum Aegypli, qui per hos annos fuerunt.
Et constat Cn. Cornelium Gallum primum praefectum rexisse Aegyptum ab
a. u. c. 724, maiestatis postulatum esse et manus sibi intulisse a. 728; quo
anno provincia abierit, non traditur neque quiequam obstat, quominus anno
certe 727 successorem acceperit. — Cornelio statim successisse C. Petronium
cum plerique statuant, mihi aliter. videtur. Nam ex ordine, quo tres prae-
fectos Cornelium Petronium Aelium nominat Strabo 17, 1, 53 p. 819, ne-
quaquam id efficitur; tres enim expeditiones cum auctor commemoret, ut
demonstret tam ipsos Aegyptios imbelles esse quam accolas, eo ordine, non
lemporis, enumerans primum seditiones ponit in ipsa Aegypto a Cornelio et
Petronio sedatas, deinde Aelii in Árabiam expeditionem. Vera autem testimonia
eo ducunt Cornelio Gallo successisse C. Aelium Gallum !), eum in Arabia moratum
esse per posteriorem partem anni 729 prioremque a. 720, aestate vel autumno
eius anni Gallo successisse C. Petronium. Videamus de singulis. Dio 55, 29
expeditionem Arabicam refert ad a. 750, quo finem habuit. Duravit annum
fere vel paullo plus, ut enarrat Strabo, confirmat Dio l. c.: ἐν ᾧ δὲ ταῦτα
ἐγίγνετο, xci ἄλλη τις στρατεία καινὴ ἀρχήν vs ἅμα χαὶ τέλος ἔσχεν.
Apte etiam Horatius in libro primo carminum edito a. 790. duobus locis (1,
29. 35) meminit expeditionis Arabicae non factae, sed futurae eamque com-
ponit cum expeditione 1tem futura Britannica, cuius mentionem iniecit Dio 55,
22 ad a. 727,8. losephus denique (ant. lud. 15, 9, 1. 2. 3) sic scribit, Herodis
anno regni tertio. decimo (4 Apr. 720 — ὁ Apr. 730) famem fuisse in Iudaea
eamque continuatam esse anno insequenti (4 Apr. 790. — ὁ Apr. 721), regem
autem ei subvenisse frumento empto ab amico suo C. Petronio nuper tum
facto praefecto Aegypti (ξπτεμπτε δ᾽ ἐπ᾿ Αἰγύπτου τὰ χρήματα, Πετρωνίου
τὴν ἐπαρχίαν ἀπὸ Καίσαρος εἰληφότος); circa ea autem tempora (περὶ
τὸν χρόνον ἔχεῖνον) auxilia ab Herode missa esse ad Aelium Gallum propter
expeditionem Arabicam. Narratio haec bipertita cum priore parte complectatur
res biennii, tantum abest, ut Petronii praefecturam ad a. 729/750 retrahat, ut
longe melius conveniat hiemi sequenti; nam frumentum ex Aegypto ad Hero-
dem missum esse post alteram. demum messem infelicem, id est post aesta-

1) Cf. titulus Attieus C. 1. Δ. IIl, 577: ὁ δῆμος Γάιον «Αἴλιον Γάλλον ἀρετῆς ἕνεχα.
Πραξιτέλης ἐποίησε.

V, 18—23 107

tem a. 730, satis apparet eoque ipso tempore amicum Herodi Petronium in
Aegyptum venisse losephus non dicit, sed innuit. Redit autem scriptor post
narraüonem de fame bienni absolutam ad res gestas anni prioris missaque
aestate a. 729 ad Gallum subsidia. — Quare cum testes omnes consentiant,
exploditur Kruegeri opinatio per se parum probabilis Aelium Gallum in Ara-
biam exercitum. duxisse a. 720 praefecto Aegypti C. Petronio, cui postea suc-
cesserit in. praefectura ea (nam praefectus dicitur ipsi Straboni amico et comiti
2, 5, 12 p. 118. 17, 1, 29 p. 506), neque ita expeditionem illam eum suscepisse
in ipsa praefectura. At ipso expeditionis tempore praefectum Aegypti eum
fuisse significant Strabo (16, 4, 22: τοῦτον — Aelium Gallum — δ᾽ ἔπεμιμεν
ὁ Σεβαστὸς Καῖσαρ διαπειρασόμενον τῶν ἐϑνῶν καὶ τῶν τόπων τούτων
τὲ — Arabiae

καὶ τῶν idionuxoyr; nam ut demus alteram expeditionem
perfici potuisse per ducem praefecto Aegypti subditum, utramque perficere iuberi
non poterat nisi praefectus) et Plinius (6, 160 cf. 181: Aelius Gallus ex equestri
ordine), adfirmat Dio 55, 29 1).

De expeditionis Arabicae termino praeter commentarium — conferendi
Plinius h. n. 6, 28, 159: Calingii quorum Mariva (ita libri) oppidum | significat
dominos omnium et ὃ 160: Gallus oppida diruit .... et supra dictam Maribam
(ita. libri). ezrcuitu. vz mil. p., item Caripetam, quo. longissime processit, et Strabo
16, 4, 24 p. 782: εἰς πόλιν Μαρσυαβαὶ (ita libri) προῆλϑεν (Gallus) ἔϑγους
τῶν Ῥαμμανιτῶν, of ἧσαν ὑπὸ ᾿Ιλασάρῳ, et Dio 53, 29: μέχρι τῶν
᾿Ιϑλούλων καλουμένων χωρίου τινὸς ἐπιφανοῦς ἐχώρησαν, quod non mul-
tum differt, nam secundum Strabonem 16, 4, 24 p. 7852, qui in his ex ipso
Gallo pendet, proximum quod ante Maribam Gallus expugnavit oppidum

1) Sehiller róm. Kaiserzeit 1 p. 195 Rruegeri opinationem resuscitans Strabonem ait
errare vel potius mentiri (zn pragmatisirender Tendenz!) contendentem propter deductam
in Arabiam exercitus partem in Aegyptum irrupisse Aethiopes; Dionem item errare, ubi
Aelium Gallum scribit praefeetum Aegypti in Arabiam profectum esse. Praefectura Aegypti
Gallum caruisse tecte putat significari a Plinio 6, 28, 160, quoniam eum scribit fuisse ex
equestri ordine neque addit quod alio loco (6, 29, 181; cf. 5, 11, 12) adscripsit praefecti
Aegypti vocabulum; profecto si hoe voluit Plinius, diligenter cavit, ne intellegeretur.
Denique cum expeditiones hae duae teste Strabone ita continuae fuerint, ut altera alteram
subsecuta sit et quasi ex ea nata, mera cavillatio est quod id ait pugnare cum eo quod
dieit Augustus evenisse eas eodem ,fere tempore; cavillatio item quod praeponendam ait
Aethiopicam utpote tempore priorem, eum appareat Augustum haec omnia disposuisse ad
ordinem locorum. Strabo autem loco supra citato cum ait Caesarem misisse Gallum óz«-
πειρασόμενον τῶν ἐθνῶν καὶ τῶν τόπων τούτων (Arabiae) τε χαὶ τῶν “Ἰϑιοπικῶν, nonne
significat post Arabiam ei eundum fuisse in Aethiopiam? Omnia haec parum prudenter ex-
cogitata sunt, imperatorem iussisse expeditiones duas eodem tempore suscipi et ita tam-
quam consulto Aegyptum universo praesidio nudari, exercitum trium legionum et cohortium
alarumque duodecim (Strabo 17, 1, 12 p. 797), id est hominum circiter viginti milium,
eodem tempore dena fere millia in Arabiam et in Aethiopiam misisse, praefectum castrorum
classem fabricare potuisse octoginta navium, et quae eius generis alia sunt.

108 We 15. 95

"499govàÀ« fuit. Quod alibi, ubi narratio non pendet a Gallo, nominatur oppi-
dum Sabaeorum primarium dictum Straboni Mariaba (16, 4, 2 p. 768 et ex
Strabone Stephanus p. 433 Mein.) vel Meriaba (16, 4, 19 p. 778), Plinio 6,
28, 155 Mareliabata (sic libri), Ptolemaeo 6, 7, 37 Mariama, quamquam Plinius
certe, fortasse Strabo quoque ponunt tamquam a Mariba Galli diversum,
magis est ut. idem sit- Extat adhuc sub eodem nomine proxime ab urbe
Sanà, dietum in titulis Himjariticis. M(a)rj(a)b, hodie Marib (Osiander Zeit-
schrift der deutschen. imorgenlánd. Gesellschaft vol. 10 p. 69; vol. 20 p. 266),
ut Caripeta quoque a Plinio una cum Mariba nominata adhue superest diei
itinere a Mariba ad occidentem dicta Chàribah vel plurali Chàribath (Osiander
l.c. 20, 275). Quodsi de oppido Mariba consensus est inter Augustum et
reliquos auctores, dissensus qui videtur quod adicit Augustus pervenisse exer-
citum «sque in fies Sabaeorum, cum Gallus pervenerit secundum Strabonem
ad Rhammanitas, secundum Plinium ad Calingios, eo omnino redit, quod
Augustus pariter atque aequalis Horatius (carm. 1, 29, 2: acrem militiam paras
non ante devictis Sabaeis regibus) itemque Graeci Agatharchides Artemidorus
(Strabo 16, 4, 19 p. 778) Diodorus ipsique tituli Himjaritiei (Osiander 1. c. 10, 67)
meridiem Arabiae Sabaeis tribuunt, geographi autem gentium minorum regno
illo comprehensarum nomina ponere maluerunt.

Expeditionem Aethiopicam enarrant Strabo 17, 1, 54 p. 520, Dio 54, 5,
Plinius ἢ. n. 6, 29, 181. 182. Imminutis propter expeditionem Arabicam Roma-
norum in Aegypto praesidiis Candace regina Aethiopum incursionem fecit in
Thebaidem, Syenen et Elephantinen et Philas expugnavit victis cohortibus
tribus ibi in praesidiis agentibus, statuas Caesaris deieetas avexit. Contra hostes
profectus qui praeerat Aegypto C. (sic Dio 54, 26; P. apud Plinium 6, 29, 181)
Petronius cum hominum milibus minus x, equitibus octingentis primum
releciL eos Pselchin, cumque de pace frustra actum esset, acie eos vicit qui-
que non interfecti essent, omnes fere cum ducibus cepit ipsamque Pselchin
expugnavit. Inde pervenit per Premnin aliaque oppida a Plinio recensita
Napata, quae regia erat Candaces, eaque item cepit et diruit captivosque et
statuas recepit; unde domum rediit praesidio relicto Premni. Ex captivis mille
misit ad Augustum tum nuper reversum ab expeditione Cantabrica; reversus
autem ex ea esta. 730 incipiente. Rhedierunt tamen mox Aethiopes ad Prem-
nin oppugnandam, sed cum iis celeriter obiceret se Petronius, pace denuo
confirmata legati Aethiopum convenerunt Augustum Sami, ubi degebat hieme
a. 199,4. Ex supra dictis cum appareat bellum coepisse tum cum Gallus in
Arabia versabatur, id est a. 729,730, probabile est Candacen in Aegyptum
ingressam esse per a. 730, Petronium contra eam bis minimum, fortasse ter
expeditionem fecisse per annos fortasse 730, certo 731 et 732. Recte igitur
Augustus utramque expeditionem dicere potuit eodem fere tempore susceptam
esse. Recte etiam Dio, quem apparet gesta contra Aethiopes coniuncta narra-

V, 924—381 109

visse, eam narrationem ad a. 732 adscripsit, quo expeditio finem habuit!). —
Cum narratione illa omnino conveniunt commentarii Augusti neque quicquam
addunt, quod sit alicuius momenti. Terminus expeditionis Aethiopicae hic quo-
que est oppidum Nabata, dictum Napata apud Strabonem Ptolemaeum, Nepata
apud Plinium, Τανάπη apud Dionem, Nazr&re: apud Stephanum Byzantium;
quo pervenisse exercitum Romanum et ita prope accessisse ad inclitam urbem
Meroen imperator gloriatur. Similiter Propertius 5 [4], 6, 78 vietorias Augusti
canens cum Sugambrorum mentione (v. ad 6, 2) signisque a Parthis restitutis
Cephean. Meroen. fuscaque regna. coniungit.

CAPVT XXVII

LAT. 5, 21 Aegyptum imperio populi [Ro]mani adieci. ὃ
GR. 15,1. Αἴγυπτον δήμου Ρωμαίων ἡγεμονίᾳ προσέϑηκα |.
Aegyptus adiecta est imperio Romano a. 724.

LAT. 5,24 25. Armeniam maiorem interfecto rege eius Artaxe $ e[v]m possem
?6 facere provinciam, màlui maiórum | nostrórum exemplo regn[u]|m

“1 id Tigrani regis Artavasdis filio, nepoti autem Tigránis regis,

28 per T[z. Ne]ronem trad[er]e, qui tum mihi priv[;g]nus erat. | Et

eandem gentem posteà d[esc]íscentem et rebellantem domit[a]m

29 per Gaium | filium meum regi Ario[barz]ani regis Medorum

30 Artaba[z;] filio regen dam tradidi [S] et post e[/us] mortem filio

31 eius Artavasdi. [S] Quo [znte]rfecto [Tigra] ne (ser. Tigranem), qui

erat ex régió genere Armeniorum oriundus, in id re[gmum] mísí. ὃ

cn. 15, 2 3 | Mouevtav τὴν μ[είζονα ἀναιρεϑέντος vov BaciAé oc (nomen
4 deest) δυνάμενος ἐπαρχείαν ποῆσαν μᾶλλον ἐβουϊλήϑην
5 χατὰ τὰ πάτρια ἡμῶν ἔϑη βασιλείαν Τιγράνη ᾿ἀρταουάσδου
6 υἱῷ, υἱωνῷ δὲ Τιγράνου βασιλέως ὁ ο]ῦν[ α]ε διὰ “Τιβερίου
1
8
9

Νέρωνος, ὃς τότ᾽ ἐμοῦ πρόγονος qv: καὶ τὸ αὐτὸ ἔϑγος
ἀφιστάμενον xci | ἀναπολεμοῦν δαμασϑὲν ὑπὸ Γαΐου τοῦ

υἱοῦ | μου βασιλεῖ ᾿ΔΤριοβαρζάγει, βασιλέως ῆήδων ᾿4ρτα-

1011 ἰβάζου υἱῷ, παρέδωκα καὶ μετὰ τὸν ἐκείνου ϑάναϊτον τῷ υἱῷ

1) αὐτοῦ ᾿Αρταουάσδη (sic): οὗ ἀναιρεϑέντος | Τιγράνην, ὃς ἣν

13 ἐκ γένους ᾿Τρομενίου βασιλικοῦ, eic | τὴν βασιλείαν ἔπεμψα. S

Res Armeniorum οἱ Medorum imperante Augusto quam arte nexae fuerint,
ipsa verba supra relata demonstrant; quam ob rem quae de his adnotanda

1!) P. Rubrium Barbarum, quem propter inscriptionem obelisci Alexandrini (Eph.
epigr. IV p. 27) male lectam antea statueramus praefecturam Aegypti suscepisse ante d.
29. Aug. W&2, iam lectio emendata ab Augusto C. Merriam (£e Greek and Latin inscriptions
on the obelisk crab in the Metropolitan Museum. New York 1853) ostendit a. demum 741/2
provinciam administravisse.

110 ἡ 94. 991

fuerunt coniunximus. Armenia intellegitur maior, Media autem Atropatene
inter Armeniam Parthorumque regnum interposita, de qua Strabo 11, 15, 1
p. 923 postquam narravit Atropaten hanc Medici regni provinciam ἃ Mace-
donibus defendisse et regem propterea appellatum proprium inde regnum
eflecisse (βασιλεὺς ἀναγορευϑεὶς ἰδίᾳ συνέταξε x«9' αὑτὴν τὴν χώραν
ταὐτη»), ita pergit: «i ἡ διαδοχὴ σώζεταν μέχρι νῦν ἐξ ἐχείνου, πρός v6 .
τοὺς ᾿Τρμενίων βασιλέας ποιησαμένων ἐπιγαμίας τῶν ὕστερον χαὶ Σύρων
x«t μετὰ ταῦτα Παρϑυαίων. Α. (18 cum Antonius exercitum duceret in
Parthos socio Artavasde?) rege Armeniorum, eiusdem nominis Medorum rex
filius Ariobarzanis (vide iufra) Armeniis infensus societatem fecit cum Parthis
bellumque eo anno gestum est maxime in ipsa Atropatene (Drumann 1, 453).
Regresso inde post magnas clades Antonio ruptoque re, non nomine foedere
cum Armeniis, qui Romanos socios prodidissent et deseruissent, a. 719 Medo-
rum rex Phraati propter iniustam praedae divisionem succensens timensque
praeterea, ne regno ab, eo privaretur, ad Antonii partes transiit (Plutarchus
Ant. 52; Dio 49, 99) et bellum suscepit contra Parthos (Dio 49, 44). Antonius
autem proditionem illam Armeniorum ulturus Artaxata profectus a. 720 regis
ipsius specie amicitiae in castra evocati potitus est, quem postea a. 721 in
Aegypto Cleopatra interfecit (Drumann 1, 489), regnumque destinavit filio suo
ex Cleopatra Alexandro, cui Medorum regis filia lotape desponsa est (Dio 49,
40. 44; infra p. 111). Eodem tempore adiuvantibus sine dubio Antonio et Ar-
tavasde Medo in Parthis seditio orta est coepitque ibi Tiridates de regno certare
cum Phraate. Artavasdes alter rex Armeniorum Tigranis filius?) Antonii, ut
modo dixi, in bello Parthico socius, mox autem ab eo captus et interfectus
filios habuit Artaxen (sie appellatur ab Augusto in indice hoc loco nunc
demum recte lecto itemque apud Dionem 49, 39. 40. 44. 51, 16, errore ^40-
τάζης 94, 9; contra apud Velleium 2, 94 est Artauzdes, apud Tacitum
ann. 2, 3 et Iosephum ant. 15, 4, 9. Artaxias) natu. maximum (losephus l. c.;
Dio l.c.) et Tigranem; tertium filium ei fuisse praeterea ignotum colligitur

1). Ad nominis formam quod attinet, rex Mediae 6, 11 Latine appellatur Artavazdes,
Graece 24orefeinc, 6, 1 (ubi Latina deficiunt) Graece ἄρταο .... ἧς, 5, 29 Latine Zfrta-
ba|zes] (reiecit id Bergkius p. 103 admissum a me in ed. priore propter lectionem Perroti
ARTAR;, at vere in lapide est ARTABA|) Graece “ρταβάζης: nepos cognóminis 5, 30 et
rex Armeniorum item cognominis 5, 26 Latine Artavasdes, Graece “ρταουάσδης. lncon-
stantia in nomine illo per se facile explicanda (nam aliunde quoque constat huius vocabuli
quintam litteram in Occidenti promiscue redditam esse per ov, v, f, septimam item pro-
miseue per CÓ, có, C) nihilominus sic ut hie invenitur mira ad fabrum vix redit, magis
ad ipsum principem.

?) Patrem enuntiant praeter Augustum h. l. losephus ant. 15, 4, 3; Strabo 11, 14,
10 p. 530; Dio 40,16. Nummi ex argento et aere, quos composuit Victor Langlois
(numismalique de l' Arménie. Parisiis 1859. p. 34), ab una parte caput regis ostendentes
lectum tiara, ab altera inseripti βασιλέως βασιλέων ᾿Ἰρταουάσδου huie regi tribui solent,
recte ut videtur.

V, 21 51 111

ex Dione 51, 16, modo is ne errarit. Filii cum patris in captivitate comites
facti essent, Artaxen fuga elapsum et domum reversum (losephus 15, 4, 3)
Armenii regem sibi constituerunt. Contra eum cum Medis Antonii tum partes
amplexis primum res prospere cessisset parte Armeniae occupata, item Tiri-
dates expulisset adversarium Phraaten, mox ruente Antonii potentia hi quo-
que socii eius vieti sunt et Phraates adiuvantibus Scythis restitutus in regnum
paternum, Artaxes quoque in partem regni amissam, Media vero in potestatem
hostium venit et ipse rex captus est (Dio 49, 44; Plutarch. Ant. 53). Sed rerum
potitus Augustus cum Antonii adversariis Phraate Partho et Artaxe Armenio
tantum aberat ut in gratiam rediret, ut adversariorum partes magis susci-
peret. Et Tiridatem quidem Parthorum regem vel potius regnum eorum
adfectantem tum confugisse ad Caesarem infra (ad 5, 54) videbimus. — Artaxi
Armeniae regi Augustus cum succenseret propter cives Romanos in Armenia
crudeliter interfectos, fratres eius Alexandreae repertos petenti ei non reddi-
dit, sed Romam secum duxit (Dio 1. c.) neque tamen eo tempore expeditionem
contra eum suscepit. Sed Artavasdi Medorum regi, quem liberatum nescio
quo modo ex captivitate supplicem ad se confugisse Augustus scribit infra
6, 1, scilicet Antonio devicto a. 723 vel 724 (Dio 51, 16: τὴν μὲν γαρ
᾿ωτάπην τῷ Μήδῳ καταφυγόντι μετὰ τὴν ἥτταν πρὸς αὐτὸν ἑκὼν &mé-
δωχε) quique sine dubio rex Medorum est nominatus 5, 53 inter reges, qui
per legatos Romanorum amicitiam petiissent, non solum filiam lotapen reddidit
(Dio 1. c.), sed eum collocavit in Armenia minore, sine dubio ut Artaxi, qui
ipsum ex Media expulerat, in latere positus insidiaretur, ut similiter Tiridatem
tum in Syria degere iussit. Nam quod Dio refert 54, 9 a. 734 Augustum Archelao
regi Cappadociae dedisse Armeniam minorem, ὅτε ὁ Móoc ὁ πρὶν αὐτῆς
βασιλεύων ἐξιεϑνήκει, eo ducit eam regionem c. a. 724 ab Augusto Artavasdi
concessam esse. A. 734 vel paullo ante Artavasdem obiisse ex eodem loco intel-
legitur; obiit autem Romae annos natus undequadraginta teste titulo urbano
C. I. L. VI, 1798 scripto in parva tabella marginibus exornatis, litteris autem
elegantibus neque abhorrentibus ab aetate Augusta:

e 7 τὰ

T9 V, 24—381

Id est [Βασιλεὺς ᾿Ἰρταβάσδης ἔζησ)]εν ἐνιαυτ(οὺς) λϑ΄. [Rex] Artabasdes
[fiü]us regis Ariobarzanis [vixi annos xxxvum. Nam hune ipsum intellegi?)
inde confirmatur, quod Artavasdem eum de quo agitur filium fuisse Ariobar-
zanis Augustus hoc ipso loco declarat. — Artaxes Armeniae rex itemque
Mediae nihilominus per aliquot annos, ut ait Tacitus (ann. 2, 3), memoria
patris Romanis infensus. Arsacidarum vi seque regnumque tutatus. est.

Anno demum 734 Augustus ut Orientis statum ordinaret ipse expe-
ditionem in Syriam suscepit bellumque videtur Artaxi illaturus fuisse; sed
antequam res ad arma veniret, is ἃ propinquis interfectus est. Rem narrat
Dio 54, 9 ad a. 734: τῶν 24outvíov τῶν ἑτέρων (nempe Armeniae maioris)
τοῦ τε ᾿Δρτάξου κατηγορησάντων καὶ τὸν Τιγράνην τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ
ἐν τῇ Ῥώμη ὄντα μεταπεμιναμένων, μετέστειλε τὸν Τιβέριον, ὅπως vov
μὲν ἐχβάλη τῆς βασιλείας, τὸν δὲ ἐς αὐτὴν ἀποκαταστήση" καὶ ἐπράχϑη
μὲν οὐδὲν τῆς παρασχευῆς αὐτοῦ ἄξιον: οἱ γὰρ ᾿Τρμένιον τὸν ᾿Αρτάξην
σπροαττέχτειγαν, id quod confirmat Tacitus 1. c.: occiso Artazia per dolum
propinquorum (cf. Velleius 2, 94. 122; Iosephus 15, 4, 3; Suetonius Aug. 21;
Eckhel 6, 98) confirmatque ipse Augustus hoe quem enarramus loco. Tigra-
nem regem se fecisse malorum exemplo Augustus scribit cogitans de Pompeio,
qui a. 688 similiter avo huius Tigrani regnum restituerat suaque manu dia-
dema imposuerat (Drumann 4, 440), pariter atque tum 1ussu Augusti Tiberius
regmun. Armeniae Tigrani restituit ac. pro tribunali diadema imposuit (verba sunt
Suetonii Tib. 9; cf. Velleius 2, 122). Cum autem quae quidem regna regem
a principe acciperent, et ipsa imperio Romano comprehenderentur, Ármenia ita
in potestatem populr Romani venit vel potius redit; utrumque et Velleius
habet (2, 95: redacta ea inm potestatem populi Romani; 2, 122: Armenia re-
cepta) et nummi, saepenumero praedicantes Armeniam captam, aliquoties re-
ceptam?). — Nummus ad Tigranem hune pertinere videtur aeneus caput
ipsius habens cultu regio cum nomine ab altera parte ad Armenium stantem
hastam areumque tenentem adscripto βασιλέως μεγάλου Τιγράνου φιλέλλη-
voc (Langlois mum. de l'Arménie p. 37).

Una cum Armenia Media quoque tum in potestatem Romanorum venit;
certe cum ex narratione supra relata appareat utrumque regnum pariter sub
Artaxe fuisse, eo everso consentaneum est etiam Mediae arbitrium ad Augustum
delatum esse. Quam ob rem recte huc referemus, quod apud rerum scriptores
quos habemus praeteritum Augustus refert 6, 9 Medos a se regem petiisse Ario-

1) Errore in C. 1. L. adnotatur alium esse Artavasdem monumenti Áncyrani, quippe
qui in Armenia interfectus sit nec filius tantum regis fuerit, sed ipse rex. lllud pertinet
ad Artavasdem alterum; rer autem sine dubio supplendum est 2 in. nomini praepositum
tam in filio quam 1n patre.

?) Sie is de quo supra p. 18 adn. 1 diximus unicus musei Berolinensis, item Coheni
n. 13, pariter atque in nummis supra p. 12 citatis cusis post devictum Antonium legitur
Asia recepta.

V, 24—31 118

barsanem regis Artavazdis filium, regis Ariobarzanis nepotem. —^Potuerunt uti-
que Medi factionis Romanae, scilicet. infensi Parthis eorumque clienti Artaxi,
antea mortuo rege legitimo Artavasde, quem ad Augustum vidimus confu-
gisse et Romae diem obiisse, filium eius pariter Romae degentem ab Augusto
expetere; vere tamen eum regno paterno potitum esse per expeditionem Roma-
norum Ármeniacam ἃ. 724 probabile est.

Nec Tigrani, Tacitus ait (ann. 2, 3), diuturnum imperium fuit neque liberis
eius, quamquam sociatis imore externo in matrimonium regnumque. Liberi sine
dubio ii sunt quorum extant nummi inscripti ab una parte βασιλεὺς βασιλέων
Τιγράνης, ab altera ᾿Ερατὼ βασιλέως Τιγράνου αδελφή"). Eos institutos
esse a factione Parthica significat Dio (55, 9 cum supplemento sumpto ex Zonara
10, 35): τὴν ᾿Τρμενίαν ἀλλοτριουμένην μετὰ τὸν τοῦ Τιγράνου ϑάνατον.
A factione Romana iis oppositum esse Artavasdem Tacitus l. c. ait, addens
eum ab Augusto regnare iussum deiectum esse non sine clade Romanorum ;
quam ob causam Augustus in indice eum praeteriit. Genus eius cum auctores
non significent?), non sine probabilitate aliqua coniecit Nipperdeius (ad Taciti
ann. 2, 3) fratrem eum fuisse Artaxis et Tigranis filiorum Artavasdis, quoniam
Dio 51, 16 scribit Augustum a. 724 Artaxi petenti fratres non reddidisse.
Ita cum Armenia a Romanis descivisset, Augustus a. 748 Tiberium expeditio-
nem eo suscipere iussit, sed is eo ire noluit et rerum administrationem dese-
rens urbem reliquit (Velleius 2, 110: sensit terrarum orbis discessum a custodia
Neronem urbis; nam et Parthus desciscens a societate Romana adiecit. Armeniae
manwm cet.; Dio 55, 9 cum Zonara 10, 35). lta factum est, ut per aliquot
annos Parthi in Armenia dominarentur. A. 751 vel 752 teste Dione?) Augu-
stus litteris ἃ Phraatace rege Parthorum sibi missis hostili spiritu rescripsit,
iubens eum Armenia excedere. Tigranes, auctor pergit, tum quidem legatos ad
Augustum nullos misit, sed mox Artavasde (eo scilicet, quem deiectum a Parthis
Tacitus ait) morbo absumpto per litteras petit, ut ab eo regnum sibi per-
mitteretur, quas litteras Augustus libenter accepit eumque iussit bono animo
Gaium post eius adventum in Syria adire (ὁ δὲ δὴ Τιγράνης εὐϑὺς μὲν oix
ἐπρεσβεύσατο, τοῦ δὲ ᾿Π“ρταβάζου νόσῳ ὕστερον τελευτήσαντος δῶρά τε
τῷ Αὐγούστῳ ὡς xci τοῦ ἀντιπάλου ὑπεξηρημένου οἱ ἔπεμψε, τὸ τοῦ

1) Langlois zum. de lArmenie p. 39. In nummo Pinkertoniano ibidem citato, post
Pinkertonium autem adhuc nemini opinor viso quod esse dieitur βασιλεὺς μέγας νέος Ti-
γράνης ut verum esse potest, ita μέγας véog male lectum esse pro βασιλέων.

?) Duorum regum Medorum eius nominis, quorum Augustus meminit, neuter pro hoc
Armeniae rege haberi potest; nam avum praemortuum esse supra vidimus, nepos autem
quamquam postea in Armenia regnavit, tum si ad id regnum vocatus esset, Gaius ipsi, non
patri eius Ariobarzani Armeniae regnum tradidisset.

*) Leggptur haec in fragmento de leg. 39 (apud Bekkerum 2 p. 89 in nota, apud
Dindorfium vol. 5 p. 237), ubi praecedunt excerpta ex 55,6, sequuntur" pertinentia ad 61,
2, propter verba a quibus incipit: ὡς ἐπύϑοντο oí βάρβαροι τὴν ἐπιστρατείαν τοῦ Γαίου
collocandum inter reliquias spectantes ad a. 751 vel 752.

8

114 V, 24—31

βασιλέως ὄνομα ἐς τὴν ἐπιστολὴν μὴ ἐγγράψας καὶ τὴν βασιλείαν δῆϑεν
παρ᾽ αὐτοῦ ἤτησε" τούτοις οὖν ὑπαχϑεὶς καὶ τὸν πόλεμον ἅμα τῶν Πάρ-
Sov φοβηϑεὶς τά τε δῶρα ἐδέξατο καὶ μετ᾽ ἐλπίδων αὐτὸν χρηστῶν ἐς
τὴν Συρίαν πρὸς τὸν Γάϊον ξἐλϑεῖν ἐχέλευσε). Sed ante quam Gaius eo
venit, Tigranes in proelio contra barbaros commisso interfectus est, Erato autem
regno se abdicavit (Dio 55, 10a: χαΐίπερ τοῦ Τιγράγου ἔχ πολέμου τινὸς
βαρβαρικοῦ φϑαρέντος x«i τῆς Ἐρατοῦς τὴν ἀρχὴν ἀφείσης), id quod si
non a Parthis ipsis, certe instigantibus iis factum est; nam postquam Tigranes
Augusto se subiecit, consentaneum est Parthorum factionem eum adversariam
habuisse. Spectant eo verba. quibus Ovidius in artis amatoriae libro primo
(v. 195) edito a. 752 Gaium adloquitur ducem destinatum expeditionis quae
parabatur in Armeniam: cum tibi sint fratres, fratres wlciscere laesos, cumque
pater tibi sit, iura tuere patris: indwit arma tibi genitor patriaeque twusque; hostis
ab invito regna parente rapit. Parthi igitur a Romanis culpabantur in Armenia
el patris ius et fratrum laesisse; ubi fratres videntur esse Tigranes IV et Erato,
pater idem Tigranes, Phraataces insimulari illos regno privare velle et cum
iis stirpem Tigranis loco paterno pellere. Utut est (nam id ipsum quod in
mente habuit poeta, nobis non datum est adsequi), Augustus cum extraneo
duci Armeniacam expeditionem permittere nollet (Zonaras 10,26: τῶν *4g-
μενίων δὲ γεωτερισάντων xci τῶν Πάρϑων αὐτοῖς συνεργούντων ἀλγῶν
ἐπὶ τούτοις ὁ Αὔγουστος ἠἡπόρεν τί ἄν πράξῃ" οὔτε γὰρ αὐτὸς στρα-
τεῦσαν οἷος τε qv διὰ γῆρας, ὅ τε Τιβέριος ... μετέστη ἤδη, ἄλλον δέ
τινα πέμιναν τῶν δυνατῶν οὐχ ἐτόλμα), coactus per aliquod tempus quiescere
a. demum 799, cum Gaius filius vicesimum annum attigisset, eum in Syriam
misit. lam vero cum ante adventum eius et Artavasdes obiisset et Tigranes,
Gaius, ut ait Augustus ipse, Armeniam regendam tradidit Ariobarzani regi
Medorum regis Artavasdis filio ei de quo supra diximus. Consentiunt Tacitus
ann. 2, 3: C. Caesar ... Ariobarzanem origine Medwm. 0b insignem corporis
formam οἱ praeclarum. animum | volentibus Armeniis praefecit et in universum
Dio 55, 104: ot ᾿Τρμένιον .. ᾿Αριοβαρζάνει τινὶ Μήδῳ, ὃς ποτε μετὰ τοῦ
Τιριδάτου πρὸς τοὺς Ῥωμαίους ἀφῖχτο παρεδίδοντο, quamquam hunc
apparet ienoravisse eum non *Medum quendam" fuisse, sed Mediae regem, et
vix verum tradidit de eius cum Tiridate ad Romanos adventu. Nam venisse
ad Augustum eum consentaneum est cum patre Artavasde a. 724, non post
quattuor fere annos cum Tiridate Partho; videturque hic error coniunctus
esse cum altero Dionis fugam Tiridatis referente ad a. 724. Elegit autem
Augustus eum potissimum non solum ob eas causas, quas Tacitus indicat, sed
praeterea quod stirps regia Medorum cum Armenia tum videlicet extincta af-
finis erat (v. Strabonis verba supra p. 110 adlata collato loco Suetonii Aug. 48:
reges socios etiam inter ipsos necessitudinibus mutuis iunoit, promptissimus ad-
finitatis cuiusque. atque. amicitiae conciliator οἱ fautor) et quod nuper Artaxes
tam Armeniae quam Mediae imperitaverat. Ariobarzanem quod volentibus Arme-

V, 24—31 τ ES

niis Tacitus ait praefectum esse, pertinet ad factionem Romanam; Parthis qui
favebant Armenii non solum eum non acceperunt, sed adeo bellum ei move-
runt a. 755, in quo Artagira obsidens Gaius vulneratus paullo post (21 Febr. 757)
ex eo vulnere obiit?) — Pergit Tacitus ann. 2, 4: Ariobarzane morte fortuita
absumpto stirpem eius haud toleravere. Dio quoque 55, 10: τὴν "4ousvíav,
ait, τότε uiv ὁ ᾿Τριοβαρζάνης, ἀποθανόντος δὲ αὐτοῦ οὐ πολλῷ ὕστερον
ΛΙρταβάζης ὃ υἱὸς παρά τε τοῦ Αὐγούστου x«i παρὰ τῆς βουλῆς ἔλαβεν.
Ariobarzanes igitur paucis annis post 755 diem obiit successitque ei filius
Artavasdes, ut Augustus quoque hoc loco scribit. Eius videtur esse nummus
adhue opinor unicus editus a Gardnero (Mwmésmat?e chronicle vol. 12. a. 1872.
p. 9 tab. 1 n. 7), ostendens ab una parte caput Augusti laureatum ita fere, ut
cernitur in denarii L. et C. Caesarum cusis anno fere 753, adscriptumque
ϑεοῦ Καίσαρος svsoyérov, ab altera caput regis diadematum adscriptumque
βασιλέως μεγάλου Morevélcóov, quamquam poterit item tribui Artavasdae
ei qui cum Tigrane ΠῚ certavit. interfectum esse Artavasdem Ariobarzanis filium
comperimus ex solo Augusti commentario, etsi idem Tacitus in mente habuit
scribens Armenios stirpem Ariobarzanis non toleravisse. Ex eodem commentario
discimus in eius locum Augustum substituisse Tigranem (IV). Eum cum ex

1) Hue spectare fastorum Ripatransonensium frustulum (C. Il. L. I p. 472 — IX
n. 9290 p. 472) Henzenus intellexit; supplementa tamen ab eo proposita longe recedunt ab
horum fastorum ordinatione, qualem patefacit frustum alterum (supra p. 61); scilicet pone-
bantur ibi primum consules anni totius, deinde res eius anni memorabiles, tertio loco
magistratus eius anni municipales. Crediderim equidem particulam hane pertinere ad solum
annum 757 et sic fere restituendam esse:

cos. ser. aelius catus e. sentius saturninus
suf ΣΝ 1}}} Ὁ: clodius licinus

en. sentius salurninus

uiii k. mart. c. caesar ΑΝῸ * F * DECessit in lycia
annum agens aai * ROMAE - IVSTITZum indic

Lum est DONEC * OSSA: EIVS * IN * 7naESOLaeum n
ferrentur V * EID * SEPT * BELLVM * CVM hostibus

p. r. gerens IN * ARMENIA * PERCVSSuws est dum
obsidet a" TAGIRAM . ARMenmiae — oppidum

wu Kk. dul. imp. caesar TI * Jf - Drusum n. adoptavit

Extremo versu, ubi TIED traditur, possunt etiam ir virum nomina fuisse, quamquam adoptio-
nem Tiberii filii duorumque nepotum a laterculo non afuisse verisimile. In universum con-
ferendum est decretum Pisanorum (Orell. 643), in quo sie est: C. Caesarem Augusti —
filium divi nepotem. post consulatum, quem ultra finis extremas populi Romani bellum gerens
.J'eliciler peregerat, bene gesta re publica, devicteis aut in fidem receptis bellicosissimis ac
maximis gentibus, ipsum. volneribus pro re publica exceptis in eo casu crudelibus fatis ereptum
populo Howjano et post alia: oportere ec ea die, qua eius decesus nunliatus esset, usque
ad eam. diem , qua ossa relata atque condita iustaque eius manibus perfecta essent, cunctos
veste mutata — convictibus sese apstinere cet. lustitium nullum indictum est Pisis prop-
terea, quod eo tempore forte ibi magistratus non erant neque quisquám iure dieundo
praeerat.

ΘῈ

110 V, 24—31

regio genere Armeniorum oriundum esse Augustus scribat, accuratius unde
venerit ex iis intellegitur, quae de caede eius a. p. Chr. 36 patrata narrant
Tacitus (ann. 6, 40. 14, 26) et Iosephus (ant. 18, 5, 4 coll. 17, 1, 1. 2 et bell.
Iud. 1, 28, 1). Scilicet Alexander, regis Iudaeorum Herodis Magni et Mariamnae
filius, ex Glaphyra filia Archelai regis Cappadociae ultimi filios duos suscepit
Alexandrum et Tigranen, quorum alter Tigranes Armeniae quondam potitus
(ita Tacitus accuratius. quam losephus βασιλεύων ᾿Αρμενίας) a. p. C. 36
Tiberii iussu ad supplicium ductus est nec liberos reliquit, alterius. autem
filii Alexandri filius Tigranes postea a Nerone a. p. C. 60 rex Armeniae factus
est. Hanc Alexandri stirpem coniunctam fuisse cum regia Armenia cum Ti-
granis nomen prodit tam filio quam nepoti Alexandri impositum, tum quod
Neroniana aetate ex hac stirpe ortum principem Romani Arsacidis opposuerunt;
denique losephus b. Iud. 2, 11, 6: ἡ ᾿“λεξάνδρου γενεὰ, inquit, τῆς μεγάλης
"4ousvíac ἐβασίλευσε. Puto Archelai regis Cappadociae uxorem, Tigranis
aviam maternam nobis ignotam ex domo Armenia regia originem duxisse. ln
Tigranem indicis tam recte conveniunt omnia quae a Tacito losephoque mar-
rantur *le Tigrane a Tiberio interfecto Armenia quondam potito et aliqua
ratione ad stirpem Armeniam regiam pertinente, ut necessario idem haben-
dus sit. Contrarium quidem defendit Nipperdeius ad Tac. 6, 40 Armeniam,
qua Tigranes a Tiberio interfectus quondam potitus sit, statuens minorem
esse ab avo eius Archelao Cappadociae rege quondam possessam. At et Ar-
menia, ubi simpliciter ita appellatur, omnino maior est, et posteros Alexandri,
id est Tigranen utrumque, regnavissee in malore Armenia diserte testatur
Iosephus (l. c.); denique non adsequor, quomodo propterea, quod avus Archelaus
Armeniam minorem aliquando habuit, nepos dici possit ea potitus esse.
Armeniae regnum Tigranes non diu tenuerit necesse est, cum prae-
sertim a Tacito praetereatur, pulsus videlicet a factione Parthica. Scribit
is temptatum deinde esse imperium feminae cui nomen Erato, eiusdem omnino
quae antea regnarat cum fratre et marito Tigrane IIl, sed hanc quoque brevi
pulsam esse. — /ncerti deinde solutique Armenii, Tacitus ait, et magís sine
domino quam ὧν libertate profugum Vononen in regnum recipiunt, scilicet filium
regis Parthorum Phraatis ipsumque per aliquot annos regem eorum, sed
paullo ante ab Artabano expulsum. losephus 18, 2, 4 postquam de Vonone ex
regno paterno eiecto rettulit, ita pergit: Βονώνης δὲ sic ᾿Τρμενίαν διατείτετει"
xci xcv' ἀρχὰς uiv ἐφίετο τῆς χώρας x«i πρὸς Ῥωμαίους ἐπρέσβευε,
deinde Tiberium propter ipsius ignaviam et minas Artabani ei regno
Armeniae interdixisse (αὐτῷ ἀπεῖπε). Maec quando acciderint, iam constat,
postquam nummi Parthici nuper prolati docuerunt Vononem ab Artabano ex
Parthia pulsum esse a. 763/4!). Itaque eo fere tempore (nam amissum regnum

1) Vide infra p. 143. Eodem tempore vel paullo ante quae posuit Ovidius in car-
mine trist. 2, 227: nunc petit A4rimenius pacem premenda non sunt, cum eo loco poeta
complura coniungat ad diversos annos populosque spectantia.

V, 24—31 ΤΠ

Parthicum ἃ Vonone et adfectatum Armeniacum uterque auctor arte coniungit)
Vonones exul in Armeniam venit ibique cum sibi a factione quadam regnum
offerretur, id suscepit et ab Augusto ut in eo confirmaretur per legatos petiit,
neque tamen impetravit, nam si impetrasset, Augustus opinor id non tacuisset.
Eas turbas et regnum inane Strabo quoque libro sexto, quem quarto fere post
hunc indicem anno scripsit, tangit 6, 4, 2 p. 28S, in recensu populorum,
qui a Romanis dominos acciperent: “ρμένιοι δὲ -- παρουσίας δέονταν
μόνον τῶν ἡγησομένων, καλῶς δὲ xocrobvvow νεωτερίζουσι δὲ διὰ τὰς
τῶν Ῥωμαίων ἀπασχολίας.

Quamdiu Armenia in dicione Romana mansit, id ad Mediam quoque
pertinuisse verisimile est et tam Ariobarzanem quam Artavasdem rv in utraque
pariter regnasse. Post id tempus cum Armenia Romanis sese subtraheret, Medi
aut eodem tempore aut antea iam a Romanis desciverunt constituto sibi rege
Artabano (losephus ant. 18, 2, 4) materno ex genere Arsacidam, sed patre
Scytha ut videtur, certe educatum apud Scythas (Tacitus ann. 2, ὁ. 6, 42),
eum ipsum, qui hinc orsus c. a. 764 Vonone expulso Parthis quoque imperi-
tavit. Strabo tamen 11, 13, 2 p. 525 Medos scribit amicitiam fecisse cum
Caesare, simul tamen Parthos colere.

Stemmata subieci tria.

REGES ARMENIAE.
Tigranes (I) regn. ab a. 657 ad a. certe 698

Artavasdes t 724

Artaxes Tigraues (ll) Artavasdes?
regn. 120—734 regn. 134 — .. f c. a. 753

Tigranes (III) — Erato
t c. a. 753

REGES MEDIAE.
Ariobarzanes

Artavasdes
T c. a. 134

Ariobarzanes
rex Mediae c. a. 734, Armeniae a.

|

Artavasdes
rex Mediae et Armeniae
T ante a. 164

153

REGES IVDAEAE.
Herodes Magnus—Mariamne Archelaus rex Cappadociae—uxor regis Armeniae filia?

Alexander — Glaphyra
—— enm EG
Alexander Tigranes (IV)
| rex Armeniae c. a. 764
Tigranes T a. 789. — p. C. 36

rex Armeniae
a. 813 — p. C. 60

vac s ot mcd Auot POSU CUm UELLE

118 V, 31—34

LAT. 5, 31 32. Pro vincias omnís, quae trans Hadrianum mare vergun[t a]d orien-

33 [te]m, Cyrelnásque, iam ex parte magná regibus eas possidentibus,

31 e[t] antea Siciliam et | Sardiniam occupatás bello servili reciperàvi. $ |

GR. 15, 13 14 ᾿Επαρχείας ἁπάσας, ὅσαι | πέραν τοῦ Eiovíov κόλπου διατεί-

15 γουσι πρὸς ἀνατολὰς, καὶ Κυρήνην ἐκ μείσζονος (sic) μέρους

16 ὑπὸ βασιλέων κατεσχημένας καὶ ἔμπροσθεν Σικελίαν καὶ

17 Σαρδὼ (sic) προκατειλημένας (sic) πολέμω δουλικῷ ἀνέλαβον."

De provinciis Sex. Pompeio ereptis Sardinia a. 716, Sicilia a. 718 videantur
quae diximus ad 5, 1. Provinciae autem quae priore loco indicantur sunt
permissae Antonio pacto Brundisino Macedonia, Achaia, Asia, Pontus et Bithynia,
Cilicia, Cyprus, Syria, Creta, Cyrenae. Ex his quinque certe quas postremo
loco posuimus regibus elargitus est Antonius. $Si vera tradidit Dio (49, 41)
Ptolemaeo filio omnia inter Euphraten et Hellespontum attributa esse, imperavit
is etiam Asiae et Bithyniae provinciis; at refragari videtur Plutarchus (Ant. 54)
nec per se marratio haec probabilis est, cum magnae tantum partis provin-
ciarum regibus concessae Antonium incuset ipse Augustus. Attali igitur Nico-
medisque regna Antonius a Romano imperio non avulsit; at praeterquam
quod Lycaoniam et Pamphyliam avulsas a Cilicia provincia Amyntae regi Gala-
tiae donavit (Dio 49, 32; cf. Marquardt Staatsverwaltung 1 p. 385), restituit
regnum Aegypti finibus antiquis, ut et Cyprus ei adiceretur (Plutarch. Ant. 54;
Dio 49, 32. 41; Strabo 14, 6, 6 p. 685), quam iam dictator Caesar ad regnum
Aegyptiacum quodammodo rursus adiunxerat (Dio 42, 35), et Syriae ora a
limite Aegypti ad Aradum fere exceptis urbibus Tyro et Sidone (losephus ant. 15,
4, 1, bell. 1, 1$, 5) itemque Coelesyria (losephus ant. 15, ὁ, 8; Plutarchus

' Lc) et Ituraeorum regio itemque Iudaeorum et Arabum Nabataeorum (Dio 49,

32; losephus ant. 15, 4, 1. c. 5, 3, bell. 1, 18, 5. c. 20, ὃ; cf. Eusebius ad
a. Abr. 1987) et partes quaedam Ciliciae (Strabo 14, 5, ὃ p. 669. c. 5, 6
p. 671) et fortasse Cretae quoque (Dio 49, 32), denique Cyrenae (eo enim per-
tinet “Ζιβύη apud Plutarchum 1. c.); haec omnia regenda tradidit Cleopatrae
eiusque filio ex Caesare suscepto Caesarioni. hestituit item regnum Cyrenarum,
subiectum tamen Aegyptiaco, tradiditque sub matre regendum Cleopatrae filiae
suae ex Cleopatra. Restituit similiter regnum Syriae (Plutarchus 1. c.; Dio 49,
41), quamquam magna pars eius Cleopatrae cessit, adiecta parte maiore Ciliciae
(Plutarch. 1. c.) tradiditque filio suo ex Cleopatra natu minori Ptolemaeo Phila-
delpho. Constituturus erat praeterea regnum Armeniae, cui accederent Media
Parthiaque, destinavitque alteri filio ex Cleopatra natu maiori Alexandro (Liv.
ep. 131; Plut. 1. c.; supra p. 110). Quae imperii Romani imminutio vel praecipua
causa fuit belli ab Augusto contra Antonium suscepti (Dio 50, 1; Plut. 1. c.). —
Ad receptas provincias debellato Antonio a. u. c. 724 pertinet nummulus in-
scriptus Asia recepta, quem propter inscriptionem Caesar imp. vir supra p. 12 dixi-
mus cusum esse inter a. 725 et 729, videtur autem cusus esse ipso a. 725, quo
incipiente Caesar morabatur in Asia minore (Dio 51, 18; cf. róm. Münzwesen p. 7077).

V, 85 36 1519

CAPVT XXVIII

LAT. 5, 35. Colonias in África. Sicilia [M|acedonià utráque Hispánià Achai[a]
36 Asia S[y]ría | Gallià Narbonensi Pi[si)dia militum dedüxí ὃ.
GR. 15, 18 19. Δποιχίας ἐν ipm Σικελίᾳ Μακεδονίᾳ ἕν ἑχατέϊρα (sic)
0 τὲ "lomavíg 'dxoíq ᾿ Ασίᾳ Συρία (sic) Γαλατίᾳ τῆ περὶ
Νάρβωνα Πισιδίᾳ στρατιωτῶν κατήγαγον. $
Efficitur ex his Augustum in provinciis certe colonias nullas deduxisse nisi
militares eique testimonio cur fidem denegemus non intellego, quamquam
aliter visum est. Zumptio (comm. epigr. 1, 362). Nam Dyrrachium quod
Dio 51, 4 ait Augustum misisse [talicos agris privatos, id non excludit etiam
veteranos simul deductos esse, cum praesertim Philippi una nominentur
colonia sine dubio militaris. — Habet autem colonias ab Augusto deductas
inter alias Africa Carthaginem (C. 1. L. VIII p. 133); Sicilia Panhormum
Thermas Tyndarin (Marquardt Síaatseerwaltung 1? p. 246); Macedonia Dyr-
rachium Philippos (Marquardt 1. c. p. 320) Cassandream ; Hispania citerior Caesar-
augustam (Marquardt 1. c. p. 256); ulterior Emeritam (Marquardt l. c. p. 347);
Achaia Patras (Marquardt l. c. p. 932); Asia Alexandream Troadis (Marquardt 1. c.
p.247); Syria Berytum (Marquardt 1. c. p. 417); provincia Narbonensis Reios et
Aquas Sextias (Herzog Gall. Narb. inscr. n. 115. 356); Pisidia Antiochiam (Mar-
quardt l. c. p. 904), Cremnam (Eckhel ὁ, 20), Olbasam (Eph. epigr. 4 p. 32),
Parlain (Ramsay Bull. de corr. hell. vol. 7 p. 9318), quam a conditore certe Pisidiae
potius quam Lycaoniae habitam esse hine recte colligemus. — | Nummos
harum deductionum testes legionumque etiam numeros enuntiantes habe-
mus ex Hispania citeriore Caesaraugustanos (leg. rv. leg. r7. leg. x: Eckhel
1, 37); ex ulteriore Emeritenses et Cordubenses (le. r. x in. utrisque: Eckhel
1, 12. 19), item Accitanos (l. 1. 11: Grotefend Zeitschrift für Alterthwms-
wissenschaft 1840 p. 654); ex Achaia Patrenses (x. xz, non xxz: C. 1. L. III
p. 95); ex Syria Berytenses (v. v;zz: Eckhel ὁ, 356; intellegi v Mac. et
vur Aug. ostendunt nummi Heliupolitani apud Eckhelium 9, 335). Legio vr,
quae nominatur in nummis Ruscinonis (Eckhel 1, 70), magis videtur deducta
esse eo a Caesare patre. Legionis secundae veteranos ab Augusto deductos
esse Cartennam in Mauretania Plinius (h. n. 5, 2, 20) refert, septimanos Tupu-
suctu in eodem regno decretum a. 55 (C. 1. L. VIII, $857). Plene haec per-
sequi huius loci non est; in universum conferenda sunt quae adnotavimus
ad 93, 22 sq.

Notabile est hic nominari Hispaniam utramque, cum plerique divisionem
ulterioris Hispaniae in Baeticam et Lusitaniam adseribant Augusto secuti Ap-
piani (Hisp. 102) non testimonium, sed coniecturam quaeque de divisione pro-
vinciarum refert Dio (53, 12) nequaquam ab errore immunia. Post Augustum
Strabo,9, 4, 20 p. 166 anno fere p. Chr. 18 (certe eo anno librum quartum

120 V, 85 36

confecit) et imperante Claudio Pomponius Mela cum Baeticam Lusitaniamque
distinguant, neutram agnoscunt aetatis Augustae auctores); mec tituli certa
argumenta suppeditant, ex quibus eluceat provincias eas fuisse ante Tiberium
(Oreli 3128: leg. Τὶ. Caesaris Aug. prov. Lusitan. collato C. 1. L. II. n. 473).
Quare videndum, ne ulteriorem Tiberius magis quam Augustus diviserit?).

In provinciis quae absunt ab Augusto nullas colonias deductas esse recte
ex laterculo colligitur, nec facile coniecturis recentiorum contra ipsius Augusti
silentium locus dandus est. Praeter Illyricum, de quo proximo capite agitur,
provinciae, quae secundum id colonias ab Augusto deductas nullas habuerunt,
hae fuerunt:

Sardinia. T'wrris Libisonis colonia lulia (geogr. Rav. 5, 26; cf. Plinius
h.n. 3, 7, 85 et C. I. L. X p. 820) nihil impedit quominus consti-
tuta sit a Caesare dictatore.

Galliae tres cum Germaniis duabus. Hinc igitur magnopere con-
iectura adiuvatur coloniam lTuliam Equestrem (Nyon) Galliae Belgicae
non ab Augusto deductam esse, sed a Caesare dictatore. — Nec magis
iam licebit Augustae Trevirorum ius coloniae concessum ante a. 70
(Tacitus hist. 4, 62. 72) a primo Augusto repetere.

Raetia.

Noricum.

Bithynia et Pontus.

Galatia, Pontus Galaticus, Paphlagonia, Phrygiae pars, Lycaonia, Isauria.
Coloniam Parlain Pisidiae magis quam Lycaoniae Augustum attri-
buisse videri sapra p. 119 observavimus.

Cilicia.

Cyprus.

Creta. Cnossum coloniam in insula Creta notam iam Straboni (10, 4, 9
p. 477) quamquam hodie fere consentiunt (Marquardt l. c. p. 464) ab
Augusto deductam esse propterea quod Dio 49, 14 eum scribit Cam-
panis agrum in pertica Cnossiorum adsignavisse, idem facere potuit
colonia deducta a patre disponens ita de agro coloniae relicto; et obstat
origini ab Augusto deductae, quod in nummo nuper prolato libertinus

1) Verum est apud Livium legi 28, 2: Poenus cum. castra tum, forte ad sociorum
animos in Baetica continendos in fide haberet; at verba im Baetica eo quo leguntur loco
ferri posse negant Dukerus et Madvigius recte, crediderimque ea non transponenda esse,
sed delenda utpote adscripta ad antiquissimum hiatum explendum. Nam nullo loco praeterea
pro ulteriore Hispania Baeticam Livius videtur usurpasse.

?) Marquardtius Staatsverwaltung 1? p. 253 quod opposuit ita Straboni de nova divi-
sione aliquid adnotandum fuisse non multum ponderis habet, cum praesertim aliquatenus
certe Strabo rem tangat de Lusitania adseribens: χαλοῦσι γὰρ οὕτω τὴν χώραν ταύτην
ἰδίως ἐν τῷ παρόντι. Certe quod ipse conicit utraque Hispania significari non citeriorem
et ulteriorem, sed imperatoriam partem et senatoriam, constanti veterum consuetudini repugnat
et male obtruditur auctori sermonis non summae elegantiae, sed iustae proprietatis.

V, 36—38 191

duumvir inventus est (Friedlaender apud Salletum mumism. Zeitschrift 6
p. 13), id quod proprium est coloniarum a Caesare patre constitutarum.
Aegyptus.
Cyrenae.
Ad partes imperii tum sub regibus constitutas Thraciam, Cappadociam, Maure-
taniam, item in libertate constitutas Lyciam et Pamphyliam, id ipsum non
pervenit, cum de iis princeps omnino verbum non faciat; in Mauretania certe
et Cartennam et Tupusuctu, quarum supra meminimus, et alias colonias plures
Augustus constituit (Marquardt l. c. p. 487).

LAT. 2, 3$ 3: [talia autem xxvzz [colo]niàs, quae vívo me celeberrimae et fre-
38 quentissimae fuerunt, me[/s awspicis| | deductas habet. |
GR. 15, 202122. "fra Aée δὲ εἴκοσι ὀχτὼ ἀποικίας ἔχει ὑπ’ ἐμοῦ καταχϑεί!σας,
αἵ ἐμοῦ περιόντος πληϑύουσαι ἐτύνχανον. |

In fine v. 97 quid scriptum fuerit, non liquet. Ego dederam [duodetriginta
a me] deductas, Hirschfeldius [y me ampliatas aut] deductas, Bergkius [meo
jussu. et nomine) deductas; in lapide numerum iam constat ibi esse, ubi res postu-
lat collocarantque iure Bergkius et Hirschfeldius, post fuerunt autem superest
me deficientibus litteris circiter duodecim. Difficultas eo augetur quod con-
sensus inter Graecum vertentem ὑ7ε ἐμοῦ et Suetonium (Aug. 46: Italiam duo-
detriginta. coloniarum numero. deductarum ab se frequentavit) sine dubio ex ipso
indice pendentem postulare videtur, ut hic non aliud fuerit nisi cui verba
a me recte et plene respondeant. Quare meis auspiciis ponere malui quam sup-
plementum Bergkianum per se optimum; nam colonias ab Augusto deductas
verum est omnes aut Iulias dictas fuisse aut Augustas. Videor adeo in ipso
actypo extremam versus litteram s mihi deprehendisse separatam a ΜῈ decem
litterarum intervallo; eam tamen supra ponere nolui, quoniam non enotarunt
qui ipsum lapidem viderunt.

Quaestio haec ut in verbis continetur, ita longe graviorem et ad ipsam
rem pertinentem ea movent licet per se simplicissima, scilicet quid significet
princeps, ubi loquitur de Italia et de coloniis a se deductis. Qua de re postquam
nuper data opera disputavi colonias [taliae recensens deductas a Sulla ad Ves-
pasianum (Hermae vol. 18 p. 161 seq., praesertim p. 186), hic quae ibi exposui
paucis repetam.

Italiam intellegi a principe eam, quae tum fuit cum scripsit, id est com-
prehensam inter Varum et Arsiam, sane non foret qui in dubitationem vocaret,
nisi essent coloniae Augusti certae et nobiles Illyricanae. Nam Emonam (v. C.
1. L. III p. 459) in Illyrico inferiore, in superiore fader (v. C. I. L. III p. 374)
et Salonas (l. c. p. 304), fortasse etiam Epidaurum (l. c. p. 287) et Naronam
(l.c. p. 291) colonos eum misisse aut certum est aut certo proximum, nec
continentur coloniae Illyricanae capite proximo, quo agitur de coloniis deductis

122 V, 36—38

in provineiis. Earum oblitum esse Augustum!) vel scribae culpa Illyricum ex
utroque exemplo excidisse et per se parum probabile est et inde refutatur,
quod supra p. 98 vidimus inter provincias, quae adversus Antonium a. 722
coniurarunt, similiter lllyricum desiderari. Quam ob rem unum superest effu-
gium Augustum eas inter ltalicas. connumeravisse eo motum, quod coloniae
hae quo tempore deductae sunt [taliae finibus comprehendebantur, quamquam,
cum scripsit, Illyrici factae erant, cuius ipsum nomen Augustus posuit 5, 46
enarrans res gestas a. 742. Difficultatem hoec quoque facit; nam quamquam
saepenumero [talia ita ponitur, ut Galliam cisalpinam complectatur iure cum,
ea nondum coniunctam, ad lllyricum id proferri sane offendit. Sed potest
Augustus id consulto fecisse; nam si militibus agros in [talia pollicitus parti
eorum in [lllyrico satisfecit, id quod fecisse eum admodum verisimile est, non
sine idonea causa Illyricum neque in provinciis enumeravit neque hoc loco ad
Italiam adiunxit.

Difficultas altera eaque multo latius patens pertinet ad colonias deductas
a triumviris rei publicae constituendae, quatenus scilicet Augustus eas inter
suas numerarit vel non numerarit. Nam coloniae post bellum Philippense de-
ductae ignoramus cuius auspiciis deductae fuerint, utrum omnes fuerint Antoniae
Iuliae, id est a M. Antonio et C. lulio pariter constitutae (nam Lepidi sine
dubio nulla ratio in ea re habita est), an aliae Antoniae, aliae luliae. [llam
legem si tresvirl secuti sunt, devicto Antonio et memoria eius damnata proba-
bile est omnes et Iulias mere factas esse et ab Augusto inter suas numerari.
Alteram autem. viam si tenuerunt, post Actiacum bellum coloniae Antoniae
desierunt quidem cognom;ne eo uti, sed non propterea Caesaris factae sunt.
Utrum verum sit, diiudicari non potest; haec ordinatio eo commendatur, quod
qui priorem sequitur numerum coloniarum eum quem princeps posuit longe
excedentem vix evitabit. ;

Tertium addi potest quod postquam admissum est contra ius antiquum
coloniam iterum deduci posse, admodum diflicile est fines regere inter coloniae
ampliationem et deductionem. 1ta Hyginus (de lim. p. 177): divus Augustus,
inquit, illas quoque urbes quae deductae a regibus aut. dictatoribus fuerant, quas
bellorum civilium interventus. exhauserat, dato ilerum coloniae nomine mwumero
civium. ampliavit, quasdam et finibus, pro exemplo nominans Minturnas. ld non
factum esse propter praedia qualiacumque relicta in colonia aliqua et paucis
fortasse militibus adsignata vel inde colligitur, quod auctor coloniae nomen requi-
rit iterum datum; recte autem videmur colonias ante Augustum deductas inter
constitutas ab eo tum numerare, cum nomen lulium Augustumve adsumpserunt,

Efficitur ex supra dictis probabiliter inter duodetriginta colonias referri
quae inveniuntur nomen gessisse aut luliarum aut Augustarum, modo certum
sit id proficisci ab hoc ipso principe. Laterculum ita confectum, quem in

1) Id nollem statuisse me C. I. L. ΠῚ p. 279.

V, 36—38 123

commentario adlegato posui, hic per indicem repetivi insertis iis quoque coloniis
quattuor, quarum quamquam neutrum nomen traditur, aliunde constat ab
Augusto deductas esse:

1. Ariminum, Augusta.

2. Ateste.

3. Augusta Praetoria.

4. Iulia Augusta Taurinorum.

9. Beneventum, [ulia Augusta.

6. Bononia.

7. Brixia, Augusta.

S. Capua, Iulia Augusta.

9. Castrum novum Etruriae, lulia.

10. Concordia, Iulia.

11. Cumae (?), Iulia.

12. Dertona, Iulia.

" 19. Fanum Fortunae, lulia.

14. Falerio.

15. Hispellum, lulia.

16. Lucus Feroniae, lulia.

17. Minturnae.

18. Nola, Augusta.

19. Parentium, [ulia.

20. Parma, lulia Augusta.

21. Pisae, Iulia.

22. Pisaurum, [ulia.

25. Pola, Iulia.

24. Saena (?), Iulia.

25. Sora, lulia.

26. Suessa, Iulia.

27. Sutrium, lulia.

28. Tuder, lulia.

29. Venafrum, lulia Augusta
ad quas propter Illyricum tres minimum addendae sunt:

90. Emona, lulia.

31. lader.

232. Salonae, lulia.

Consentaneum est hoc indice duodetriginta colonias ab Augusto intellectas
omnes aut fere omnes comprehendi, sed item aliquot civitates in eo referri
ex illo numero eximendas. Eae quaenam sint quaestio neque huius loci est
nec ut mea fert opinio recte solvi potest; quare magis placet rem in incerto
relinquere quam speciosam concordiam argumentis parum solidis efficere.

124 V, 39—43

CAPYVT XXIX |

LAT. 9, 39. Signa militaria complur(a per] aliós d[u]cés àmi[ssa] devicti[s hosti-
40 bw]s re[cipe]ravi | ex Hispania et [Gallia et a. Dalm]ateis. ὃ
cn. 15,23 234 Σημέας στρατιωτικὰς [πολλὰς ὑπὸ ἄλλων mysuo|vov ἅπο-
16, 1 βεβλημένας [νεικήσα]ς πολεμίους | ἀπέλαβον δ ἐξ ᾿Ισπανίας
2 xci Γαλατίας καὶ παρὰ Ζαλματῶν.

In Graecis 15, 29 πολλάς Kirchhoff, πλείους Bergk; desiderantur litterae
c. v. — 24 γ(ε)γιχήσας τοὺς spatium ὙΠῚ fere litterarum excedit.

Dalmatas Appianus (lllyr. c. 12. 25. cum nota Schweighaeuseri ad locum
alterum) seribit signa Gabinio a. τι. c. 706 et Vatinio a. u. c. 710 adempta
reddidisse Augusto a. 721 (ib. c. 28). Ea collocata sunt in porticu Octavia
(vide ad 4, 2); sed recte fortasse Bergkius verba quae sequuntur ita accepit
haec quoque signa postea translata esse in aedem Martis ultoris. — De recu-
peratione signorum ab Hispanis, bello opinor Cantabrico a. 728. 729, et a Gallis
auctores tacent. |n his Bergkius cogitavit de aquila quintae legionis amissa
a. 738 clade Lolliana (Vellei. 2. 97); sed obstat et silentium scriptorum, qui eius-
modi recuperationem vix tacuissent, et quod ea clades cum ad ipsum Augustum
rediret, aquila illa numerari non potuit inter signa per alios duces amissa. —
Bastarnae quae a. 695 ad Istrum oppidum a proconsule C. Antonio ceperant,
si a. 725 M. Crassus recuperavit, (Dio 38, 10. 51, 26), id Augustus praeteriit.

LAT. D, 40 41. Parthos trium exercitum (510) Roman[o]rum spolia et signa re[d- —
42 dere] mihi supplicesque amicitiam populi Romaní | petere coegi. ὃ
Ea autem sígn|a in penetràlí, quod e[s]t ín templo Martis Ultoris,
43 | reposul. |

cR. 16,23 Πάρϑους τριῶν στρατευμάτων Ῥωμαίων σκῦλα καὶ σημέας
4 ἀποδοῦναι ἐμοὶ ἱκέτας vs φιλίαν δήμου Ρωμαίων ἀξιῶσαι
5 ἠνάγχασα. [S] ταύτας | δὲ τὰς σημέας ἐν τῷ ᾿ἄρεως τοῦ ᾿“μύν- —

6 τορος γαοῦ ἀ δύτῳ ἀπεϑέμην. |

Intelleguntur signa amissa a Crasso Antonioque. Cf. lustinus 42, 5, 11: fota
Parthia captivi ex Crassiano sive Antonii exercitu recollecti sigmaque cum his
militaria Augusto remissa. Livius ep. 141: pax cwm Parthis facta est signis a rege
eorum, quae sub Crasso οἱ postea sub Antonio capta erant, redditis"). Suetonius.

1) Leguntur haec apud Livium loco non suo ad a. 744; cuius perturbationis causam -
Zumptius (comm. epigr. 2, 53) inde repetivit, quod eo anno Phraates liberos Augusto tra-
diderit, Livius autem eius traditionis narrationem ab signis olim restitutis exorsus sit. |
At traditionem liberorum non a. 744 factam esse, sed paullo post annum 745 ostendemus
infra ad 6, 3. Omnino cum desint epitomae librorum 136. 137, in quibus narrabantur res
gestae per a. 130—738, haec verba inde nescio quo casu relicta male adhaeserunt ad ep. 141.

(V, 40—43 195

Aug. 21: Parthi — signa militaria quae M. Crasso et M. Antonio ademerant re-
poscenti reddiderunt obsidesque insuper obtulerunt. Vell. 2, 91: ab rege Par-
thorum signa Romana, quae Crasso oppresso Orodes, quae Antonio pulso filius
eius Phrahates ceperant, Augusto remissa sunt. Ad locum Vergilii Aeneidis 7,
605: seu (parant) tendere ad Indos Auroramque sequi Parthosque reposcere signa,
scriptum omnino ante signa recepta tum cum ad recipienda illa expeditio in
Orientem parari putabatur (cf. Horatius carm. 1, 12, 56. ὁ, 5, 4) commentarii
Veronenses adnotant: quae Licinio Crasso interfecto interceperant. Parthi ; haec
[recepit] Augustus. — Huius facti Nicae (sic liber) repraesentantur. ὧν arcu, qui
est iuxta aedem divi lulii. Arcum eum cum quadrigis superpositis proponunt
nummi duo, alter eum repraesentans cum inscriptione in epistylio Zmp.
IX tr. po. v (ΞΞΞ a. 735,6), intra arcum s. p. q. r. (vel s. p. r.) signis receptis (Eckhel
6, 100; Cohen Aug. n. 295), alter eum ostendens cum quadrigis supra eum,
adstantibus utrimque Parthis duobus signa tradentibus, adscripto s. p. q. R. imp.
Caesari Aug. cos. xi tr. pot. vr (ΞΞΞ a. 790,7) γί civib. et sign. milit. a Part. recuper.
(Cohen Aug. n. 582—585). Praeterea cf. Dio 52, 33. 54, 8; Cassiodor. ad. a. 734;
Oros. 6, 21, 29; Florus 2, 34; Eutropius 7, 9, qui omnes non meminerunt nisi
Crassianorum signorum. Crassi clades a. u. c. 701 notissima est egeratque de
signis civibusque tum captis restituendis iam cum Phraate Antonius (Dio 49, 24).
Aautonii autem, cum trium exercituum Romanorum signa Augustus ponat, duos
exercitus a Parthis victos esse significat. Similiter Horatius sic ait in carmine
(3, 6) scripto a. 726 (vide supra ad 4, 17): iam bis Monaeses et Pacori manus
non auspicatos contudit impetus nostros et adiecisse praedam torquibus exiguis
renidet, ad quem locum haec Porphyrio: bis Parthos rettulisse de nobis victoriam
dixit, quia et Crassum antea et tum Decidium Saxam in Syria (cum decium
saxam in aria cod. Monac.) occiderant. — Erravit interpres de strage Crassiana
cogitans ab huius carminis argumento aliena neque ad Monaesem Pacorumve
referenda; recte autem Saxae mentionem inicit. Scilicet tangit poeta clades
duas Antonianas alteram a. 714, quo L. Decidius Saxa Syriae legatus a Pacori
ducibus victus et interfectus est (Drumann 1, 436), alteram a. 718, qua in
expeditione ipsius Antonij duae legiones cum legato Oppio Statiano a Parthis
Medisque ad internecionem caesae sunt (Drumann 1, 454). Quarum signa tum
capta cum Medi a. 721 ipsi Antonio reddidissent (Dio 49, 44), quae Parthi
ceperant non restituta sunt nisi cum signis Crassianis. Monaesem accepimus
propter dissensionem cum rege Phraate a. 717 a Parthis fugisse ad Antonium
eique se obtulisse ducem belli futuri effecturumque se spopondisse, ut pleri-
que Parthi sponte sua Romanis se traderent; exceptum ita pro summa spe
in eo posita maximis honoribus destinatumque ab Antonio, quem Parthorum
regem faceret, mox a Phraate sibi metuente in patriam revocatum esse et in-
columem dimissum ab Antonio (Dio 49, 25. 24; Plutarch. Ant. 57). Hunc ut
in bello a. 718 Parthis praefuisse statuamus et praecipuum auctorem fuisse
cladis Oppianae, requirit cum locus Horatianus tum quod narrat Plutarchus

126 V, 40—43

(Ant. 46) in reditu Antonium servatum esse Monaesis beneficio gratiam ei
referentis. — Diverse Chishullus reliquique interpretes cogitarunt de duobus
exercitibus Antonii victis a. 718 alterum duce Oppio Statiano legato, alterum
ipso Antonio (cf. Drumann 1, 454). At proprie copiae quibus Antonius prae-
fuit in bello a. 718 non sunt nisl exercitus unus nec crediderim tum signa
amissa esse ulla nisi cum Statiano legato. Nam ipse Antonius rediens multos
homines amisit, signa ei hostes nulla videntur abstulisse. — Recepit tam cives
captivos quam signa militaria Augustus a rege Phraate a. 734 in Syria agens
(Dio 54, 8 cet.) vel potius iussu eius Ti. Nero (Suet. Tib. 9). Eo tempore Par-
thos etiam amicitiam populi Romani supplices petiisse praeter commentarium
indicant nummi plerique, in quibus Parthus genu flexus signum militare offert
(Eckhel 6, 95); denique Horatius ep. 1, 12, 27: ius imperiwunque Phraates Cae- |
saris accepit genibus minor et Orosius 6, 21, 29: Parthi . . . ultro signa quae
Crasso. interfecto. abstulerant ad. Caesarem. remiserunt. regiisque obsidibus traditis
(cf. ad 6, 3) firmum | foedus fideli supplicatione meruerunt. — ln lorica statuae
pulcherrimae Augusti, quae anno 18623 ad Romam reperta est, dedicatae ut vide-
tur a. τι. c. 741 (Koehler ann. inst. arch. 1863 p. 440 sq.), caelata sunt signa a
Parthis recuperata; nam parum probabiliter Bergkius p. 106 Parthis ibi Hispanos
substituit. — De duplici aede Martis Ultoris, altera minore in Capitolio dedi-
cata a. 734, altera maiore in foro Augusto dedicata a. 752 duplicibusque ludis
Martialibus diebus Mai. 12 et Aug. 1 dixi in C. I. L. vol. 1 p. 393 ibique ostendi |
illam aedem illumque diem proprie pertinere ad signa a Parthis recepta, hanc
aedem et hunc diem proprie ad victoriam Philippensem. Signa ea primum in
Capitolio collocata sunt translataque in aedem maiorem postquam ea dedicata
est, ut hane omnino hoc loco Augustus significet; convenitque quod inter leges
aedi ei datas refertur ἄν ποτὲ σημεῖα στρατιωτικὰ ὃς πολεμίους ἁλόντα
ἀνακομισϑῆ, ἐς τὸν ναὸν αὐτὰ τίϑεσθαι (Dio 55, 10). Horatius Propertiusque
carminibus per hos annos scriptis signorum quidem restitutorum memi-
nerunt (Horat. carm. 4, 5, 16; ep. 1, 18, 56; Propert. 3, t0, 13. 4, 4, 6 sq.
4, 5, 48; 4, 12, 3. 5, 6, 79) eaque non obscure indicant tum stetisse in Capi-
tolio (Horat. carm. 4, 15, 6: signa mostro. restituit. Iovi; Propert. carm. 4, 4, 6:
adsuescent. Latio Partha tropaea. ovi); at quam neuter eorum perfectam vidit
Martis aedem nusquam memorant, ne ab Ovidio quidem celebratam misi in.
fastis (5, 549 sq. cf. 6, 459) et in tristium libris (2, 295). Ibi dicitur Martis
bis ulti, scilicet qui ultus esset primum caedem Caesaris dictatoris, deinde
stragem Crassianam. Nummi aedem Marüs Ultoris exhibentes cum ex parte
certe eusi sint a. 735/6 (Eckhel 6, 100; Cohen Aug. n. 202), repraesentant aut
aedem Capitolinam aut quod Borghesius (opp. 2, 379) probavit et ego quoque
praetulerim, aedem maiorem antequam perlficeretur. j

Tituli areus, quem modo vidimus propter signa recepta Augusto de
dicatum esse in foro Romano, quaesitum est num reliquiae adhuc extent.
Inventa enim in foro sunt fragmenta quaedam, quae cum propter formam in

τ 40. 15 197

arcu prostitisse videantur, propter litteraturam ad Augusti aetatem relata
sunt; quibus quoniam in prioris editionis additamentis locum dedi, ab hac
quoque ea abesse nolui interim quatenus nota erant et in C. I. L. VI, 906. 1269
collocata et ab Henrico Iordan in ephem. epigr. vol. 3 p. 262. 274 et secundis
curis in topographia 1, 2 p. 212 diligenter tractata, lam vero mea causa ab
.sociis nostris Romae degentibus Dresselio et Huelseno diligenter inspecta et
aucta. Monuerunt autem hi duorum certe monumentorum reliquias has esse
et. forma litterarum et interpunctione et caelatura diversa.

II.
A. l m.020 SENATVS POPVLVisque ΠΟΘΕΝ: 1400/9
MV ví 0,16

Il. 049 OC. 7I-IN|
fem |

( |

016 |. VMIN

| |

016 Ll VE:SVNE

|
016 RECIP
[ —C.LL.VI, 1269. I[. — C.I.L. VE, 9060. III. — C. T. L. VI, 9066. Infra integrum est.

B. I. II. MI.
0,25 PA ERN
0,25 PON /A E
0,19 [A 4 /oniBVS C^ xL

0,19 E I TI/TO*-C A

0,19 T IAM*IND

X5«0:40 2. M (x5. DADA 2 4)

I ineditum ; Sartius videtur repperisse una cum {Π|: iam inter Sartiana in
museo Capitolino. — lII— C. 1. L. VI, 906 a. In primo versu potius c fuit
quam, quod lordanus posuit, o. — ΠῚ Sartius in schedis adnotans: *rinvenuto
sotto al tabulario ; Henzenus vidit in museo Capitolino, ubi hodie videtur de-
siderari.

De fragmentis his, scilicet quatenus viderunt (nam A II B ΠῚ reperiri
non potuerunt), Dresselius et Huelsenus testantur priora crassa esse mill.
23—25, posteriora crassa mill . 14—15. — Altitudo litterarum quomodo dif-
ferat, adscriptum est. Litterae diversae sunt priorumque fragmentorum rudiores
longe et minus diligenter incisae; ea cum non ante secundum saeculum scripta
sint et fortasse descendant ad Constantinianam aetatem, posteriora non abhorrent
ab aetate Augusti. Puncta in prioribus duplo maiora sunt (mill. 25) quam
in posterioribus, quamquam separant litteras aliquanto minores; praeterea in
prioribus formam habent A, in posterioribus formam v. Superficies in pri-
oribus multo minus diligenter levigata est quam in posterioribus. Ad ele-
menta aenea recipienda in posterioribus foramina in fundo litterarum cavata
sunt, nulla in prioribus. Denique lapis quoque similis magis est quam
idem. Fragmentum Sartianum cum in omnibus his indieüs plane conveniat

128 Υ, 44--.49

cum iuxta posito, ad eundem titulum pertinere apparet adeoque utrumque
iungendum esse. — His positis fragmentisque ita recte separatis et uno
aliquatenus expleto quae de iis adhuc prolatae sunt coniecturae magna
ex parte sponte concidunt. Et in posteriore quidem titulo cum tale quiddam
fuisse videatur: [/mp.] C[aes.] .. . . pon[tif. maz.] ..... (a] ma[ioribus . ....
[res]tituto (αἰ pitolio?| ... . . . [ob iusti]tiam ind[ulgentiam] . . . . . , ut de Vespasiano -
fortasse cogitandum sit (nam Ancyrani locum 4, 9 huc non traxerim), extra
dubium est eum alienum esse ab arcu, qui a. 16 Tiberio dedicatus est ob
recepta. signa. cum Varo amissa ductu Germanici. auspiciis Tiberii (Tacitus ann. 2,
41). Prioris tituli fragmenta quidem duo maiora (I. III) reperta sunt eo ipso
loco, quo arcus ille stetit (v. lordau l. c. p. 262), et supplementa ab Henzeno
proposita certe speciosa, scilicet. HI, 2 [filwmin[e] vel [f]hwmzn[is] (collata in-
scriptione tropaei quod Germanicus statuit debellatis nationibus inter Rhenum
et Albim teste Tacito ann. 2, 22), HL 4 [signis] recip[eratis. Quod certe praestat
Bergkii (p. 98) commentis vel eo nomine reiciendis, quod illum arcum Germa-
nico dedicatum esse opinatur. Sed cum litterae fragmentorum eo saeculo in-
dignae sint, etiam coniecturae per se probabiles missae faciendae sunt.

CAPVT XXX

LAT. 5, 44. Pannoniorum gentes, qua[s a]ute me principem populi Romaní
4» exercitus nunquam ad(z, deeictas per Ti.[Ne]ronem, qui tum
486. erat privignus et legàtus meus, | imperio populi Romani s[ubiejei
4: protulique finés Illyrici ad r[ipjam flüminis | Dan[u]. Citr[a] quod
[Dja(corju(m. tr|an[s]gressus exercitus meis a[u]sp[?cs vict]us pro-
i8 fligatusque [est, et] pos|fea tran]s Dan[w]jvium ductus ex[ercitus
49 ime]u[s] Da[corjum | gentes im[peria populi Romani perferre coegit.) |
cR. 16, v8. Παννονίων ἔϑνη, oic πρὸ ἐμοῦ ἡγεμόνος στράτευμα Ῥω-
9. μαίων οὐκ ἤνγισεν, ἡσσηϑέντα ὑπὸ Τιβερίου | Νέρωνος, ὃς
i0 τότ᾽ ἐμοῦ ἣν πρόγονος χαὶ πρεσβευτής, | ἡγεμονίᾳ δήμου
i Ρωμαίων ὑπέταξα [8] τά τε ᾿Ιλλυριίκοῦ ὅρια μέχρι "Icvoov
ι5 ποταμοῦ προήγαγον: οὗ ἐπειϊτάδε (scr. ἐπιτάδε) Ζάκων
13 διαβᾶσα πολλὴ δύναμις ἐμοῖς αἰσίοις οἰω νοῖς κατεχόπη.
i5 xci ὕστερον μεταχϑὲν τὸ ἐμὸν στράτευμα πέραν ᾿Ιστρου τὰ
1 “ἄχων ἔϑνη προστάγματα | δήμου Ῥωμαίων ὑπομένειν ἤναγ-
χασεν.
Lat. 46. 47 supplementum meum fiis lllyrici ad ripam fluminis Danwvii lectio
expleta ad verbum dedit; Bergkius ibidem scribi iussit finis lllyrici usque ad
fluvium. Istrum. domiti. — Deinde citra vocabulum, quod antea iam ex Perro-
tiana lectione apud Hirschfeldium p. 260 Domaszewskius recuperarat, adhuc in
lapide integrum fere superest; interceptis inter cfr et gressus litteris c. unde-

V, 44- 49 129

viginti, quarum partem explent litterae a Luca servatae Qvop/A///v; iunctis

his .omnibus lectio procedit cifra quod Dacorum transgressus. — Mox ubi
posueramus ego profligatus victusque est, profligatus caesusque Bergkius, fusus
fugatusque Domaszewskius, lapis iam dedit [ric]fus profligatusque est. — Versus

finem Danwuvium ubi scripseram, Istrum emendavit Bergkius transposuitque seus
exercitus, sed utrumque lectio expleta redarguit.

Pannonios domuit Ti. Nero ab a. 742 ad a. 745; nam de hac expeditione
cogitandum esse, non de rebellione Pannoniorum a. 759—762 et ex aliis indi-
ciis apparet et inde maxime, quod hoc tempore Tiberius non privignus Augusti
fuit, sed filius. Ipse Augustus antea bello Dalmatico u. c. 719. 720 Pannonios
devicerat primus Romanorum. Legatum suum cum Augustus appellet Tibe-
rium, apparet eum tum praefuisse Illyrico; quocum conferendum quod refert
Dio 54, 34 Illyricum a. 727 senatui traditum propter hoc ipsum bellum Augusto
permissum esse. "Triumphum Tiberio ob hanc victoriam decretum (Dio 54,
31) verum est hoc tempore legatis concedi non solere; sed cum et sub Cae-
sare dictatore et per proximos annos legati ad eum admissi essent, potuit et
senatus privigno imperatoris nihilominus eum honorem deferre et Augustus
triumphum quidem recusare, ovationem permittere (cf. Staatsrecht 1, p. 1277).
Eo tempore prolatos esse fines imperi Romani ad Danuvium diserte. quod
sciam nemo praeterea tradidit; immo Dio in oratione quadam (50, 24) Augustum
primum dicit ad Danuvium accessisse expeditione Pannonica a. 720, Suetonius
autem (Tib. 16) ad bellum Pannonicum a. 759 sq. refert totum Illyricum, quod
inter. ltaliam. vegnumque Noricum et Thraciam οἱ Macedoniam interque Danuviuin
flumen οἱ sinum maris Hadriatici patet, perdomitum οἱ in dicionem redactum.
Nihilominus cum alterius belli Pannonici Augustus mentionem non faciat,
verisimile fines imperii iure certe tum non esse prolatos. Ceterum lllyricum
quomodo sub Augusto creverit, post bellum alterum divisum quoque in su-
perius sive Dalmatiam et inferius sive Pannoniam, exposui in C. 1. L. 1Π
p. 279. 415.

De Dacis sive Getis quae traduntur Augusti aetate non multa et per-
turbata, diligentius consideremus necesse est. Burebista rex!) eiusque adiutor
deus Decaeneus Dacorum nationem reformarunt et constituerunt exíremis
liberae rei publicae temporibus; tempus cum non definiat lustinus qui de ea
re egit propter Bastarnarum expeditionem a. u. c. 575 (cf. Livius 40, 57) “ἦν
excessu! (prol. 32: originesque Pannomiorum et incrementa. Dacorum per. Buro-
bosten. — rubobosten codd. — regem), non recte definiat auctor parum fidus
lordanes (Get. 11, 67: regnante Gothis Buriwista, quo tempore Romanorum Sylla
potitus est principatum), veram aetatem indicat Strabo 16, 2, 39 p. 762:

!) De tempore quo vixit Burebista quae in priore editione posui non recte, et ego
in historia Romana emendaram et diligenter executus est Zippelius: de rómische Herrschaft
in [llyrien bis auf ugustus (Lipsiae 1575) p. 217 seq.

9

130 V, 44—49

τοιοῦτος... καϑ' ἡμᾶς (id est post a.-u. c. 690, cf. Niese in Hermae vol.
13 p. 33 seq.) ὁ τῷ Βυρεβίστᾳ ϑεσπίζων “εχαίνεος et 7, 9, ὅ p. 298: ὅτε
Βυρεβίστας ἦρχε vov Τετῶν, ἐφ᾽ ὃν ἤδη παρεσχευάσατο Καῖσαρ ὁ ϑεὸς
στρατεύειν, “εχαίνεος siye ταύτην τὴν τιμήν (dei scilicet) et 7, 3, 11 p. 303:
τῶν δὲ Γετῶν τὰ μὲν παλαιὰ ἀφείσθω, τὰ δ' sic ἡμᾶς ἤδη τοιαῦτα
ὑπῆρξε. Βοιρεβίστας dvjo Γέτης ἐπιστὰς ἐπὲ τὴν τοῦ ἔϑνους ἐπιστασίαν
ἀνέλαβε κεχακωμένους τοὺς ἀνθρώπους ὑπὸ συχνῶν πολέμων καὶ τοσοῦ-
τον ἐπῆρεν ἀσκήσει καὶ νήψει καὶ τῷ προσέχειν τοῖς προστάγμασιν,
ccr ὀλίγων ἐτῶν μεγάλην ἀρχὴν κατεστήσατο καὶ τῶν ὁμόρων τοὺς πλεί-
στους ὑπέταξε τοῖς Γέταις. ἤδη δὲ xai Ρωμαίοις φοβερὸς ἦν, διαβαίνων
ὀδεῶς τὸν Ἴστρον zai τὴν Θράχην λεηλατῶν (εἴ. Sueton. Aug. 44: Dacos
qui se in Pontum οἱ Thraciam effuderant) μέχοι Mozedovíac καὶ τῆς Ἰλλυ-
oídoc, τούς vs Κελτοὺς τοὺς ἀναμεμιγμένους τοῖς ve Θρᾳξὶ καὶ τοῖς
᾿Ιλλυριοῖς ἐξεπόρϑησε, Βοίους δὲ καὶ ἄρδην ἠφάνισε τοὺς ὑπὸ Κριτασίρῳ
xai Ταυρίσχους ... ὁ μὲν οὖν Βοιρεβίστας ἔφϑη καταλυϑεὶς ἐπαναστάν-
τῶν αὐτῷ τινῶν πρὶν ἢ Ῥωμαίους στεῖλαι στρατείαν ἐπ᾽ αὐτόν. Ad ex-
peditionem contra Dacos Parthosque cum Caesar egressurus esset, interfectus
est (Appianus b. c. 2, 110. 3, 25. 37. Illyr. 13; Sueton. Caes. 44, Aug. 8;
Vell. 2, 59; Liv. 117; Drumann 3 p. 678); at in locum eius succedens filius
sublatis coniuratis Sextoque Pompeio quam primum potuit, scilicet a. 719,
Hllyricum ingressus post devietos Pannonios Segestam sive Sisciam ad Savum
propterea maxime dicitur occupavisse, ut inde aggrederetur Dacos et Bastarnas
(Appian. Hlyr. 22. 25). Timens autem sibi ab Antonio Cotisoni Getarum regi
filiam Iuliam despondisse dicitur eiusque filiam rursus in matrimonium petiisse
c.a. 720 (Suet. Aug. 63); quod Cotiso aspernatus (Frontin. strat. 1, 10, 4) —
Antonii partes secutus est (Dio 51, 22 cf. 50, 6). Eodem redit quod scribit
Plutarchus Ant. 63 de Antonio: καὶ γὰρ “Ζιχόμης ὁ Γετῶν βασιλεὺς ὑπι-
ἀχνεῖτο πολλῇ στρατιᾷ βοηϑήσειν, sive nomen corruptum est sive Cotisoni
adiutorem eius praeterea ignotum scriptor substituit. Unde per bellum Actia-
cum timuerunt [tali homines non magis classem Aegyptiacam quam incursio-
nem Dacorum, sicut apparet ex Vergilio in georgicis absolutis a. 724 (2, 497:
coniuralo descendens Dacus ab Histro), item ex Horatio in satura scripta c. a. 723
(2, 6, 53: mum quid de Dacis audisti?) et in carmine (3, 6, 13) facto a. 726
(v. ad 4, 17): paene occupatam seditionibus delevit urbem Dacus et Aethiops, hic
classe. formidatus, ille missilibus melior sagittis. Devicto Antonio a. 724 sq.
M. Crassus bellum gessit contra Dacos aliasque gentes finitimas (Dio 51, 23)
triumphavitque a. d. iv non. Iul. a. 727 ex Thraecia et Geteis (tab. triumph.).
Quo recte videtur rettulisse Lachmannus (apud Frankium fast. Hor. p. 240)
locum Horatii in carmine (3, S, 18) scripto c. a. 725: occidit Daci Cotisonis
agmen (cf. carm. 2, 20, 17). Non desierunt tamen propter hanc victoriam
Dacorum incursiones; nam in universum Florus 2, 28: Daci, inquit, montibus
inhaerent; inde Cotisonis regis inperio, quotiens concretus gelu Danwuvius iunxerat. —

"n

V, 44- 49 191

ripas, decurrere solebant et vicina populari et subinde rerum scriptores earum
meminerunt, ut a. 738 (Dio 54, 20) et a. 744, quo expeditionem solitis magis
formidolosam fecerunt, cum in eo esset ut lani templum clauderetur, teste Dione
(54,36): ot “ἄκοι τὸν Ἴστρον πεπηγότα διαβάντες λείαν ἔκ τῆς Παννο-
νίας ἀπετέμοντο. Mic est sine dubio exercitus, quem Augustus in commen-
tario scribit per bellum Pannonicum a. 712—745 transiisse Danuvium et victum
esse in ripa dextra. Postea, ut idem Augustus ait, missus exercitus Romanus
trans Danuvium Dacos domuit; cuius expeditionis meminerunt praeterea ni fallor
Strabo Suetonius Florus Tacitus. Et Strabo quidem post supra relata sic
pergit: οὗ δὲ διαδεξάμενον τὴν ἀρχὴν cic πλείω μέρη διέστησαν. καὶ δὴ
x«i νῦν, ἡνίχα ὅἔπεμιμεν ἐπ᾽ αὐτοὺς στρατείαν ὁ Σεβαστὸς Καῖσαρ, εἰς
πιέντε μερίδας, τότε δὲ εἰς τέσσαρας διεστῶτες ἐτύγχανον. οὗ μὲν οὖν
τοιοῦτον μερισμοὶ πρόσχαιροι καὶ ἄλλοτ᾽ ἄλλοι et post alia e. 12: ἐπὶ
τοσοῦτον ὑπὸ τοῦ Βοιρεβίστα τὸ ἔϑνος ἐξαρϑὲν ἐταπεινώϑη τελέως ὑπό
τε τῶν στάσεων χαὶ τῶν Ῥωμαίων et rursus c. 13: αὐξηϑέντες δ᾽ οὖν
ἐπὶ πλεῖστον οἵ vs Γέταν οἵ τε 4αχοί, ὥστε καὶ εἴκοσι μυριάδας ἐκ-
πέμτεειν [εἰς] στρατείας, νῦν ὅσον εἰς τέτταρας μυριάδας συνεσταλμένοι
τυγχάνουσι χαὶ ἐγγὺς μὲν ἥχουσι τοῦ ὑπακούειν Ῥωμαίων. οὔπω δ᾽
εἰσὶν ὑποχείριον τελέως διὰ τὰς ἐκ τῶν Γερμανῶν ἐλπίδας πολεμίων
ὄντων τοῖς Ῥωμαίοις. ἴῃ ipsa Dacia bellum gestum esse inde maxime intel-
legitur, quod eodem Strabone teste copiae Romanis per Marisium amnem sub-
vehebantur. Idem bellum tangit Suetonius (Aug. 21): coercuit οἱ Dacorwn
incursiones (ribus eorum ducibus cum magna copia caesis, scilicet. tribus ex
quattuor regibus populi quadripartiti. Florus deinde l. c. sic pergit: visum est
Caesari Augusto gentem aditu difficillimam. summovere: misso igitur Lentulo
ultra ulteriorem perpulit ripam; citra praesidia constituta. 510 tum. Dacia. non

- vica, sed summota atque dilata est. Addit 2, 29 eundem Lentulum Sarmatas

prohibuisse a Danuvio. Tacitus denique ann. 4, 44, ubi scribit a. p. €. 25
obiisse Cn. Lentulum, eius memorat consulatum et triumphalia de Getis (getes
liber, quam lectionem diu oblitteratam recte Nipperdeius revocavit. Intellegitur
consul a. 740!) eumque probabile est expeditionem fecisse legatum Moesiae.

!) Consul a. 740 appellatur [Cn. Cornelijus Cn..f. Lentulus augur in actis Arvalium
p. XXXIX. eumque Lentulum augurem dietum fuisse etiam in fastis Capitolinis excerpta
(C. I. L. I p. 546) declarant; Cn. Cornelius Cn. f. Lentulus in indice consulari Dionis l. 54;
Cn. Cornelius iu laterculo consulari min. V et apud Dionem 54, 24; Cz. Lentulus augur
apud Augustum mon. Ancyr. 2, 23, Senecam de benef. 2, 27, Suetonium Tib. 49 et in titulo
Nysaeo C. 1. Gr. 2943; Lentulus augur in titulo liberti Cn. Cornelii Albani ΟΝ 0905
augur Lentulus apud Tacitum ann. 3, ὅ2: Ca Lenlulus in fastis Cassiodorianis et in
titulis anni designandi eausa C. L L. L 745. 747. X, 585. 886. 1938. Orell. 4714; quibus
omnibus locis extra dubium est intellegi consulem a. 740. Eidem item attribuenda sunt
quae de Cn. Lentulo Tacitus narrat 1, 27. 2, 32. 3, 68. 4, 29. 44. Nam recte nuper monuit
Gustavus Zippel (die Losung der konsularischen Prokonsuln. Rónigsberg 1853. p. 9) quae
de augure Lentulo ad a. p. C. 22 Tacitus 9, 52 refert, nullo modo dissociari posse a narra-

9*

132 V, 50 51

Eam legationem quando Lentulus obierit non traditur, cogitantque plerique
hodie de anno 744; sed cum Augustus duas de Dacis victorias distinguat,
priorem reportatam in dextra ripa Danuvii, quam supra rettulimus ad a. 744,
posteriorem in partibus transdanuvianis, quae de Lentulo praeterea traduntur,
omnino ad hanc referantur necesse est. Crediderim expeditionem eam Roma-
norum primam transdanuvianam a Lentulo factam esse a. 759, quo teste Dione
(55, 30) tam Daci quam Sarmatae Moesiam infestarunt, cum utrumque popu-
lard Lentulus vicisse tradatur, et partem quodammodo fuisse belli Pannonici
a. 759—761. Cum Lentuli expeditione fortasse coniunctum est quod aetate
Strabonis (7, 3, 10 p. 303) Aelius Catus ex regionibus transdanuvianis Dacorum *
milia 1, in Thraciam transtulit; quod quamquam et ipsum quo anno evenerit
ignoratur, certe factum est post a. 757 — p. C. 4, quo Catus fasces gessit. —
Dacorum commotio facta extrema senectute Augusti a. 764, si fides Orosio 6,
22 (v. supra p. 51), certe magni momenti non fuit, sed ad incursiones illas
pertinuit, quas Ovidius scribit eo tempore Tomis degens transdanuvianos
populos saepe per hiemem instituere Danuvium frigore concretum transeuntes.

CAIDVADONENUNST

LAT. 5,50 Ad me ex In[dia regum legationes saepe missae sunt, numquam
οι. antea visae] | apud. qu[emquam] R(omanorum du]|cem. ὃ
Gn. 16, i6 17. Πρὸς ἐμὲ ἐξ "Ivóíac βασιλέων πρεσβεῖαι πολλάκις ἄπεϊστά-
18 λησαν, οὐδέποτε πρὸ τούτου χρόνου ὀφϑεῖσαι παρὰ | Ρω-
μαίων ἡγεμόνι. $
Bergkius quod pro priorum supplemento principem substituit ducem, lapis iam
stabilit. Praeterea idem commendat omisso saepe ut scribatur Znvisitatae ante

id tempus. Sed de talibus disputare taedet.
Pendet ex commentario Suetonius Aug. 21: /ndos etiam ac Scythas auditi

modo cognitos pellexit ad amicitiam suam populique R. petendam. | Compilarunt

lionibus eiusdem auctoris 4, 29 ad a. 24 de Cn. Lentulo senectutis extremae (eodem redit
Dionis locus de Lentulo 57, 24) et 4, 44 ad a. 25 de Cn. Lentuli Getarum victoris obitu;
denique quae de opibus paupertateve Lentuli auguris Seneca l.c. narrat, ab hoc Taciti
loco colore magis quam re differre. Eidem homini reliqui quoque Taciti loci optime con-
veniunt, non solum quae habet de sententia a Cn. Lentulo in senatu dicta 2, 32 ad a. 16
ek 3, 65 ad a. 22, sed item quae narrantur 1, 27 de Cn. Lentulo aetate et gloria belli in-
signi misso cum Druso in Illyricum ad seditionem sedandam; id enim Getarum victori imprimis
convenit, Quod opposuit Nipperdeius hune virum a Tacito nominari non potuisse nisi
auguris addito vocabulo et constare ex actis Arvalium Lentulum augurem eo tempore
quo Drusus in lllyrieum ivit Romae moratum esse, illud quam infirmum sit, supra relata
de consulatu testimonia declarant; hoc minime verum est: nam cum acta ea Lentulum
augurem Romae morantem ostendant a. 14 diebus Mai. 14 et Dec. 15, iter lllyrieum (per |
quod evenit lunae defectus d. Sept. 26: Tac. 1, 2$) recte inter utrumque interponitur,

V, 51—53 133

Suetonium Eutropius 7, 10 (inde Hieronymus in chron.); Rufius Festus brev.
c. 19; Victor Caes. 1, 7 et epit. 1, 9, sed hi duo addunt Garamantes uterque,
omnino ex Vergilio 6, 794, praeterea Victor ipse Bactrios, epitomator Aethiopes,
item opinor abusi vocabulis Vergilianis. Florus 2, 34 (4, 12, 62): et Scythae
misere legatos οἱ Sarmatae amicitiam | petentes. — Seres etiam habitantesque. sub
ipso sole Indi cum gemmis et margaritis elephantos quoque inter munera tra-
hentes (unde ab hoc inde tempore currus elephantorum in nummis comparet;
v. Borghesi opp. 2, 96 seq.) mihil magis quam longinquitatem. viae imputabant,
el iam ipse hominum color ab alio venire caelo fatebatur ; ubi item. Seres
adsciti sunt ex Horatii loco infra adlato. Auctor de viris ill. 79, 1: Indi Scythae
Sarmatae Daci quos non. domuerat dona miserunt. Venerunt teste Orosio (6, 21,
19) Indorum et Scytharum legati ad Caesarem Tarraconem a. 728 vel 729,
teste Dione (54, 9) Indorum legati ad eum Samum a. 734, ut amicitiam per-
ficerent antea nuntiatam (πτροχηρυχευσάμενοι πρότερον φιλίαν τότε ἐσπεί-
σαντο δῶρα πέμιναντες ἄλλα τε καὶ τίγρεις cet.). Regi Indorum, qui legatos
hos misisset, nomen fuisse scribit Strabo (15, 1, 4 p. 656 et 15, 1, 73 p. 719)
Poro vel secundum alios Pandioni, de mandatis muneribusque eius multa ad-
dens; Pandionem eum dicit Syncellus p. 589 ed. Bonn. (cf. Hieronymus ad a.
Abr. 1991). Pori nomine significari gentem Paurava secundum Lassenum
(indische Alterthumskunde vol. 3 a. 1858 p. 58), Pandionis nomen ad populum
Indiae meridionalis Pandya revocari a Reinaudio (relations politiques et commer-
ciales de l'empire Romain avec l'Asie Orientale. Parisiis 1809. p. 108) monuit
collega et amicus A. Weber. Denique poetae aequales, ubi principis laudes canunt,
Indos quidem celebrare coeperunt jam ex eo tempore, quo Aegypto capta
Caesar [talis orientis imperium peperisse videbatur; quo spectat imprimis Ver-
gilius in scriptis c. a. 724 georgicis 2, 170: te, maxime Caesar, qui munc ezx-
tremis Asiae iam victor in oris imbellem avertis Romanis arcibus Indum sinilique
loco 3, 26 (cf. Aen. 6, 794. 8, 705), neque aliud in mente habuit Horatius in
carminum libro primo (12, 56) edito a. 730 Caesarem praedicans sew Parthos
Latio imminentis egerit iusto. domitos triumpho sive subiectos Orientis orae Seras
et Indos. Αἱ ad legationes illas sine dubio pertinet quod est in carmine sae-
culari (55. 56) scripto anno 737: ?am Scythae responsa petunt. superbi muper et
Indi; item in carmine (4, 14, 41) scripto anno 741: te Cantaber non ante
domabilis Medusque et Indus, te profugus Scythes miratur.

LAT. 5, 51.52. Nostram am[icitimm petierunt] | per legat[os Bas]tarn[ae Scythae]-
53 que et Sarmatarum q[ui sunt citra flu]men | Tanaim [et wjltrà

regles, Alba]|norumque réx et Hibér[orum et Medorum]. |
GR. 16, 1819 Τὴν ἡμετέραν φιλίαν ἠξίωσαν | Que πρέσβεων $ Βαστάρναν
20 xci Σχύϑαι καὶ Σαρμα τῶν ot ἐπιτάδε ὄντες τοῦ Τανάιδος
21 ποταμοῦ καὶ | οὗ πέραν δὲ βασιλεῖς, καὶ ᾿Αλβανῶν δὲ καὶ

2) ᾿Ιβήρων | x«i Π]ήδων βασιλεες (scr. βασιλεῖς). |

᾿
'

134 V, 5)—53

In universum cf. Suet. Aug. 21: Quorundam barbarorum principes in aede Martis
ultoris iurare coegit mansuros se in fide et pace quam peterent. — Legationem
Scytharum memorant una cum Indica Suetonius Florus Orosius auctor de viris
ilustribus, Sarmatarum Florus et auctor idem (v. ad 5, 50); reliquae alibi
non nominantur. Sunt autem populi qui hie enumerantur transdanuviani omnes,
recensiti ordine fere geographico. — Cum Bastarnis e regione Moesiae inferioris
trans Danuvium degentibus bellum gessit a. 725 M. Crassus (Liv. ep. 134; Dio
51.23. 24- "Victor. epit. 1, 7): Seythae intelleguntur sine dubio qui fuerunt
inter Danuvium et Borysthenem (cf. Boeckh €. I. Gr. 2 p. 82). — Sarmatas,
quorum reges etiam titulus Olbiopolitanus C. 1. Gr. 2065 commemorat, Augusti:
aetate utramque Tanais ripam tenuisse commentarius significat, quod accedit
testimoniis collectis ab eodem Doeckhio l. c. p. $95; nam cum Strabo 2, 5, 90
p. 128 Sarmatas extendat usque ad Tanain et paludem Maeotin, tamen etiam
intra Tanain et Caucasum eos posteriore quoque aetate habitavisse efficitur ex
Tacito ann. 6, 35. Confirmat id Plinius adserens degere eos circa Tanaim (2,
108, 246. 6, 7, 19) ad Caucasum usque (6, 5, 16. 13, 40). Sarmatarum
nomen cum ipsum apud poetas aequales non reperiatur, significari videntur sub.
nomine Gelonorum, quibus Graeca fabulatio locum circa Tanain adiudicavit
ibidemque degere etiam Horatius innuit?) Gelonos et Vergilius recenset Aen. 8,
725 inter populos triumphi Actiaci et Horatius carm. 2, 9 fin. inter tropaea
Augusti hoc quoque posuit znfra praescriptum Gelonos exiguis equitare campis,
similiterque in carmine 3, S, 25 scripto circa tempus belli Actiaci am Scythae,
inquit, laxo meditantur arcu cedere campis, ut utroque loco significet terminum
aliquem. Sarmatis praescriptum esse, quem non excederent. Tanais discors
denique in carmine eorundem annorum ὦ, 29, 25 forlasse cum eadem re con-
iunctus est. Certam interpretationem rerum scriptores non suppeditant; fieri
potest, ut Crassus bello eo, de quo diximus, etiam cum Sarmatis tractarit et
eiusmodi condiciones iis imposuerit. Ceterum interpretem recte monuit Bergkius
p. 115 sic vertere debuisse: Σαρματῶν τῶν ἐπιτάδε ὄντων v. T. τε. xci τῶν
πέραν βασιλεῖς. — Albanorum regem Pharnabazum, Hiberorum Zoberem vicit
a. 718 Antonii auspiciis P. Canidius Crassus (Dio 49, 24); cum Augusto vel
hos vel horum successores commercium habuisse nemo praeterea tradidit (cf.
ad 6, 1). Testatur autem Strabo 6, 4, 2 p. 288 BRomanos, ubi velint, dominos
his quoque nationibus dare. — De Medis vide quae supra p. 109seq. diximus.

1) carm. 3, 4, 35: visam pharelratos Gelonos et Scythicum inviolatus amnem. | Scy-
thae cum apud Vergilium modo ad Oxum (egl. 1, 65), modo ad Maeotidem (georg. 1, 349)
referantur, ut eum cogitavisse appareat de universa Scythia tam Asiatica quam Europaea,
apud Horatium et epitheta campestrium profugorumque et quod Tanain Seythicum amnem
dieit, ad Europam ducunt, crediderimque apud hunc poetam magis quam Vergilium etiam
iu fabulosis verarum rerum memorem sub eo quoque nomine Sarmatas potissimum signifi-
cari. Quod componuntur eum Dacis (carm. 1, 35, 9), Parthis (carm. 1, 19, 10. 4, 5, 25),
Cautabris (carm. 2, 11, 1), propriam communionem nullam indicat.

V, 54. VI, 1—3 155

CAPVT XXXII

,51 Ad mé supp[/cjes confug[erunt] regés Parthorum Tirida[(fes ef

6, 1 postea] Phrát[es] | regis Phrati[s filius]; [S] Medorum [Artavasdes;

2 Adiabenorum A]nrtaxares ὃ: Britann[o]rum | Dumnobellau[mus] et

3 Tin......5 [Sugambr]|orun | Maelo; ὃ Mar[cjomanórum Suebo-

rum... vus

GR. 16, 233 24 Πρὸς ἐμὲ ἱκέταν χατέφυγον βασιλεῖς Πάρϑων μὲν Τειρι-

17,1 δάτης καὶ μετέπειτα (ῷραάτης βασιλέως ὃ || Gocrov [υἱός,

2 M]jó[ev] δὲ ᾿Αρταο[υάσό]ης, ᾿41διαβ[η!νῶν [᾿4]οτα[ξάρης, Βρι-

3 τα]Ἱννῶν ΖΔομνοελλαῦνος | καὶ TUuw........, ΖΣο]υ[γ]άμβρων
4 [Μ]αίλων, αρκοϊμάνων [Σουήβω»] ........00c. ὃ

In Latinis 6, 1 inter ΜΕΡΟΚΥΜ et RTAXA spatium intercedit litterarum c. xxv,
ut appareat hic quoque ante Adiabenorum spaüum vacasse duarum c. litte-
rarum. — 2 inter ET- TIM et 5&RvM spalium vacat litt. c. xvi, quarum duae
circiter spatio dandae sunt ante Sugambrorum. — 92 inter SVEBOR* et PAR-
THORVM sSpalium vacat litt. c. xix, quarum item duae in spatium incidunt
quod vacavisse verisimile est ante ad me. — In Graecis 17, 2 potius
fuit δριταγγῶν quam Boetzeyovr, cum supersit (NON. — 9. inter T et
Y/AMBPON deficiunt litterae xui vel xiu. — 4 inter wANON et ΡΟΣ deficiunt
litterae. xi. vel. xiv.

Phraates cum Antonium vicisset a. 718, victoria insolentior redditus, ait
lustinus 42, 5, cum multa crudeliter consuleret, in. exilium a populo suo pellitur
... hoc absente regem. Parthi Tiridatem quendam constituerunt. . Similiter Dio 51,
18: στασιασάντων αὐτῶν, inquit, (vov Πάρϑων) καί τινος Τιριδάτου τῷ
(oci ἐπαγνασιάντος, πρότερον μὲν καὶ ἕως ἔιν τὰ τοῦ ᾿Αντωνίου καὶ
μεκὰ τὴν ναυμαχίαν ἀνθειστήκει, οὐχ ὅσον οὐ προσέϑετό τῳ αὐτῶν συμ-
μαχίαν αἰτησάντων, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἀπεχρίνατο ἄλλο οὐδὲν ἢ ὅτι βουλεύσεται,
πρόφασιν μὲν ὡς χαὶ περὶ τὴν Αἴγυπτον ἀσχολίαν ἔχων, ἔργῳ δὲ ἵν᾽
ἐχιρυχωϑεῖεν ἕν τοὐτῷ μαχόμενον πρὸς ἀλλήλους. Eo tempore, scilicet
ante captam Alexandream (a. 724 Aug. 1), Tiridatem regnavisse apud Parthos,
sed timuisse sibi a Phraate expulso eiusque adiutoribus factis Scythis signilicat
Moratius carmine 26 libri primi, quod eo fere tempore factum esse aliunde
constat!), securum se esse cum ibi contendit quis sub arcto rex gelidae metua-
(ur orae, quid Tiridaten terreat, eodemque pertinet quod idem ait in carmine
2, 8 scripto a. fere 725: Medus infestus sibi lucluosis dissidet. armis: nam non
recte aliquando ugegavi hic sub Medorum nomine Parthos significari, cum id
vocabulum ea significatione semper (cf. praesertim carm. 9, 5, 9) apud poetam

1) Id Frankius in fastis Horatianis p. 165 cum ad a. 729 rettulisset, monuit Lach-
mannus in auctario eorum p. 239 aliquot aunis ante scriptum videri propter rationes metrieas
Adsensus ei quem de ea re interrogavi füesslingius adiecit ipsum poetam verbis fontibus
integris et fidibus novis significare carmen esse inter prima eius generis a se scripta.

|

136 MIA

usurpetur et turbae internae apud ipsos Medos urbanorum hominum sermo-
cinationem vix magnopere movere potuerint. — Vere mox Tiridatem rursus
expulit Phraates. .Phrahates, lustinus. scribit, cwm magno tempore finitimas civi-
tates, ad postremum Scythas preeibus fatigasset, Scytharum maximo auxilio in
regnum restituitur .. (Tiridates) audito adventu Scytharum cum magna amicorum
mann ad Caesarem in lfispania bellum twm temporis gerentem profugit, obsidem
Caesari minimum | filium Phrahatis ferens, quem neglegentius custoditum rapuerat.
Dio post supra relata: τότε δὲ ἐπειδὴ ὅ τε ᾿Αντώνιος ἐτελεύτησε zc ἐκεί--
vov ὁ μὲν Τιριδάτης ἡττηϑεὶς ὃς τὴν Συρίαν χατέφυγεν, ὁ δὲ Φραάτης
χρατήσας πρέσβεις émeuWe, τούτοις τὲ φιλικῶς ἐχρημάτισε καὶ τῷ Τιρυ-
δάτη βοηϑήσειν μὲν οὐχ ὑπέσχετο, διαιτάσϑαι δὲ ἕν τῆ Συρίᾳ ἐπέερειψεν,
υἱόν τέ τινὰ τοῦ Φραάτου iv εὐεργεσίας μέρει παρ᾽ αὐτοῦ λαβὼν ἔς «s
τὴν Ῥώμην ἀνήγαγε καὶ ἐν ὁμηρείᾳ ἑποιήσατο. Woratius quoque in carm.
2, 2 inter beatos referri vetat redditum Cyri solio Phrahaten. Mlae duorum aucto-
rum relationes cum non omnino concordent, fortasse in summa re utraque vera
est?) Credemus Dioni Tiridatem eiectum a. 724 exeunte in Syriam ad Roma-
nos confugisse neque tamen ad ipsum Augustum eo tempore morantem in Asia
(ibi enim eum hiemen a. 724/5 exegisse Dio paullo ante scribit ibique magis
quam Sami consulatum a. 725 iniit, cf. Suetonius Aug. 26). Benigne Augustum
Phraati respondisse neque Tiridatis causam aperte contra eum suscepisse idem
sine dubio recte tradidit; sed vere eum in amicitiam cum rege non rediisse
cum ex universo rerum statu colligitur signis amissis nequaquam restitutis (vide
supra p. 111) tum ex ipso eo, quod Augustus Tigranem im Syria degere iussit,
sine dubio eo consilio, ut inde motus in vicina Parthia pergeret excitare. Et
videtur vere Tiridates in regnum Phraatis hostiliter ingressus esse eoque spectare

1) Nummi Parthici per hos annos signati cum magna ex parte annum mensemque
enuntient, regum tempora recte stabilirent, nisi nomen Arsacis in omnibus idem esset,
tituli fere iidem et in sola faciei diversitate iudicium verteretur. Qui postremus quaestio-
nem tractavit Percy Gardner (fAe Paríhian coinage. Londinii 1577 p. 42 seq.) cum nummos
Phraatis huius comprehendat inter a. Sel. 276 — u.c. (17/8 et Sel. 289 — u. c. 130/1,
per eosdem annos duo capita diversa in nummis deprehendisse sibi visus est, alterum
unius anni Sel. 280 (mensium Artemisii Dystri Daesii) — u. c. 721/2, alterum a. 285 (men-
sis Daesii) — u. c. 726/7; sed tamen Phraatis quoque nummi qui creduntur esse reperiuntur
inter eosdem terminos cusi. Aliter Longperierius (mémoires sur la chronologie des roís
Parthes Arsacides p. 54 seq.) nummos ordinat, iudicans cerni in iis a. 276 — ἃ. c. 717/8
caput Phraatis, a. 279 — ἃ. c. 720/1 Tiridatis, a. 280 — u. c. 721/2 rursus Phraatis, a. 285.
286 — α΄. c. 726/S iterum Tiridatis, a. 287 — u. c. 728/9 denuo Phraatis. In rerum memoria

non invenitur quod impediat, quominus nummos a Phraate alienos, sed per regni eius
tempora cusos ad Tiridatem referamus, et possunt sane per hos annos vel eodem tempore,
iu diversis scilicet regni partibus, duo reges certantes nummos cudisse. Sed quam incertis
fundamentis coniecturae illae nitantur, ipsa earum diversitas satis declarat. In nostro
museo qui adservantur horum annorum nummi, scilicet a. 255. 256. 287 aliique complures
cum anni nota oblitterata aut ea destituti, unam solam faciem omnes videntur habere, nimi-
rum Phraatis.

VI, 1—3 131

quod scribit huius aevi auctor Isidorus Characenus mansionum Parthicarum
c. 1 (cf. Müller in praef. vol. 1 geogr. min. p. xxxi): νῆσος κατὰ τὸν Εὐφρά-
τήν ... ἐνταῦϑα γάζα ἣν Φραάτου τοῦ ἀποσφάξαντος τὰς παλλακίδας,
ὅτε Τηριδάτης φυγὰς ὧν εἰσέβαλεν. Quod si uxores Phraates tum interemit,
ne a Tiridate caperentur, non absimile veri est hae ipsa incursione hunc filio eius
potitum esse, quem teste lustino neglegentius custoditum rapuit. — Ad id ipsum
fortasse spectat quod hoe loco Augustus scribit confugisse ad se Phraatem
regis Phraatis filium. Eius nominis unus tantum notus est, scilicet is qui
cum fratribus tribus obses a patre missus est Romam c. a. 745 (v. p. 140) et
post annos plus quadraginta a. p. C. 35 Parthis regem petentibus a Tiberio
redditus (Tac. ann. 6, 31; Dio 585, 16). At de adventu eius a. 745 hoc loco
cogitari nequit; neque enim confugit tum ad Augustum nec rationem haberet
ex quattuor fratribus unum nec natu maximum (Tac. ann. 2, 2) ita nominari,
cum praesertim paullo post data opera de obsidibus regiis agatur. Filius autem
Phraatis natu minimus quem a Tiridate Romanis traditum esse modo diximus,
cum quo nomine fuerit ignoretur, nihil impedit, quominus idem fuerit, ita-
que ad eius adventum priorem hunc locum rettulerim. Ita convenit quod
scribit Augustus Phraatem filium venisse ad se post Tiridatem. Sane alia non
conveniunt: nam secundum auctorum mnarrationem puer hic regis filius fuit,
non rex Parthorum, nec confugit ad Augustum, sed vi raptus ad eum ad-
ductus est, ut mittam eum ita rediisse in patriam fere septuagenarium , quod
vere difficultatem non habet. At Tiridates raptum ita tegere potuit, ut puerum
perhiberet sponte Caesari se tradere; potuit fortasse, cum praesertim ipsi ius
in regnum hereditarium nullum esset (Tiridatem quendam, τινὰ auctores eum
dicere vidimus), eum puero eo regnum spondere sese communicaturum esse.
Quae si ita ad Augustum referebat, potuerunt vel adeo debuerunt haec ab
Augusto ita narrari ut factum est. —- Diversam viam ingressus Bormannus
coniecit Phraatem hune eum esse, quem losephus (ant. 18, 2, 4) et Dio (supra
p. 119. not. 3) Phraatacem appellant, regis Phraatis filium nothum et successo-
rem; nam duo nomina eiusdem fere significationis commutari potuisse et quae
de exitu Phraatacis losephus narrat (στάσει περιελαϑεὶς πρότερον ἢ φῦναι
μέγας ἐξέπιπτε τῶν πραγμάτων xci οὕτω ϑνήσκει) cum fuga ad Augustum
posse conciliari. Mihi haec coniectura etiam audacior videtur quam supra pro-
posita temeraria sane et ipsa. Nam nomina propria quamquam idem signi-
ficent, apud Parthos non magis quam apud Romanos permutari Eduardus
Sachau collega de ea re interrogatus respondit. Deinde rex Parthorum legitimus,
qualis sine dubio Phraataces fuit, Romanorum per complures annos adversarius
si Romanis se dedidisset, id opinor non ignoraremus. — Ad tempus quod at-
ünet, differunt omnino Dio et [ustinus, sed ut facile concilientur. ^ Nam ut
fugae Tiridatis annum Dio recte tradidit, ita de eius profectione ad Augustum
cum filio Phraatis lustinum potius sequemur, secundum quem Tiridates ad
Caesarem venit ὧν Hispania bellum twm temporis gerentem, id est anno 728 vel

198 ἯΠ1 5.

129: profectio enim Parthi in Hispaniam cum vix inter commenta auctorum
ablegari queat, proclivi errore Dio ad Tiridatis in Syria moram pueri traditio-
nem adnectere potuit. Denique quae postea facta sunt, iustinum recte narravisse
ostendunt. Nam a. 731 Phraates ad Caesarem legatos misit, ut servum suum
Tiridaten filiumque sibi restitueret, Tiridates autem ipse Romam venit orans
ut regnum Parthorum sub maiestate populi Romani sibi permitteretur; discep-
lataque ea re in senatu Caesar filium Phraati remisit ea lege, ut signa amissa
sibi restitueret, Tiridatem retinuit (Dio 53, 32; Iustin. l. e.). Eam Parthorum
legationem non multo post pueri abductionem missam esse consentaneum est.
Deinde secuta est a. 734 Augusti expeditio Syriaca (supra p. 112) signorumque
restitutio a Parthis facta (supra p. 124), liberorum regis Parthorum traditio
c. a. 745 (infra p. 141), eorundem restitutio denegata Phraataci c. a. 750 (1. c.),
Armenia a Parthis quodammodo occupata et expeditio propterea suscepta a
C. Caesare a. 7523 (supra p. 115, infra p. 143), Vonones rex Parthorum Roma
arcessitus c. a. 759 (infra p. 145).

De rege Medorum Artavasde supra egi p. 110.

Adiabenorum Artaxares nunc demum prodit expletis Graecis. Albanorum
ego conieceram; Bergkius primum verum invenit, deinde eo reiecto Moschorum
dedit. "Adiabeni eo tempore suos reges habuerunt (Plutarchus Lucull. 26. 27;
Strabo 16, 1, 19 p. 745; Iosephus ant. 20, 1, 2; Tacitus ann. 12, 13 cet.);
ceterum res et homo ignorantur.

Britannorum non tres reges nominantur Dumno, Bellaunus, Tim ........,
sed duo Dummnobellaunus et Tim.... .... Nam post pvMNO quamquam
Perrotus punctum posuit, vere non interpungitur; praeterea si tres viri nomi- -
uarentur, copula necessario post Dwmno inserenda esset, quam neque Latinum -
exemplum recipit neque Graecum. — Paravit Augustus Britannicam expeditio-
nem vel certe credebatur parare a. 720, in Galliam eius rei causa profectus,
sed mox reversus propter bellum Dalmatieum (Dio 49, 55). Rursus paravit
per a. 727 et 728, sed tum quoque Gallia non excessit (Dio 53, 22. 25).
itaque carmina per hos annos scripta plena sunt triumphi futuri Britannici.
Sic in georgicis absolutis a. 724 Vergilius Caesari inter alia optat (1, 90), ut
el serviat ultima Thule et 3, 25 in scaena in honorem eius paranda ut pur-
purea intexti tollant aulaea Britanni, Horatius eodem tempore vel paullo antea
in epodon 7, 7 vota fecit, zntactus Britannus ut descenderet. sacra. catenatus
via, carmen autem 1, 35 ob ipsam illam expeditionem a. 727,8 videtur
composuisse sic ibi Fortunam interpellans: serves iturum Caesarem inm ulti- -
mos orbis Britannos, eiusdemque temporis in carmine alio 9, 5 item ait:
praesens. divus habebitur. Augustus adiectis Britannis imperio gravibusque Persis
(cf. carm. 1, 21, 15. ὁ, 4, 33. 4, 14, 48). Post id tempus Augustus omnem
Britannicae expeditionis cogitationem abiecisse videtur, sed principes quosdam
ex insula sponte eum adiisse Strabo significat scribens paucis post obitum |
eius annis 4, 5, 3 p. 200: γυνὴ puévrow τῶν δυναστῶν τινὲς τῶν αὐτῦϑιε

VI, 1—3 159

πρεσβεύσεσι καὶ ϑεραπείαις χατασχευασάμενον τὴν πρὸς Καίσαρα τὸν
Σεβαστὸν φιλίαν ἀναϑήματά vs ἀνέϑηχκαν ἕν τῷ Καπετωλίῳ καὶ οἰχείαν
σχεδόν τι παρεσχεύασαν τοῖς Ῥωμαίοις ὅλην τὴν νῆσον, disserens deinde
de causis, cur insula non in provinciae formam redigatur. — Duorum regum
Britannorum, quos princeps ait supplices ad se confugisse, alter Dumnobellaunus
sive, ut est in exemplo Graeco, 4/ourosAiAcvroc, non solum propter nominis
formam componi potest cum notis principum Gallicorum nominibus Dumnnoriz
el. Cassivellaunus, Vercassivellaunus (cf. propter formam vocabuli Zeuss gramm.
Celt.? p. $7. 8556), sed extant nummi cusi in Britannia meridionali inscripti
Dubnovellaunos, quos periti ad Augusti aetatem revocare et huic ipsi regulo
attribuere non dubitarunt. Nam quod tertia littera apud Augustum ex 5 facta
est i», similiter vocabulum quod Latine effertur. Dumnorir id ipsum esse
videtur quod invenitur in nummis Gallicis Dubnorex (Duchalais descr. des méd.
Gaul. p. 112; Zeuss 1. c. p. 20) et Cogidubnus tituli Britannici (C. VII, 11)
Cogidwmnus est Taciti (Agric. 14). Edidit eos post alios Ioh. Evans the cornus of
the ancient. Britons (Londinii 1864) p. 198 seq. tab. 4 n. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12;
quorum exemplorum duo n. 6 et S infra repetivi adiecto tertio paullum diverso

nuper comparato a museo nostro. In eo nummi variant quod septimum elemen-
tum aut E est aut rr; praeterea modo 11. scribitur, modo rL, in nostro autem
elementa ea deficiunt. Evans, qui recte nummos composuit cum hoc loco
monumenti Ancyrani, aureorum eius regis duo genera observat cusa esse,
allerum reperiri in regione Kent tantummodo, alterum iu regione Essex, ut
utramque rex tenuisse videatur et duobus locis simul nummos feriendos cura-
visse. Hos simillimos esse nummorum regis Cunobelini, qui obiit c. a. 40 p. C.,
et proximum ante hunc regnasse videri Dumnobellaunum. — Alterius regis
Britanni, quem Augustus ad se confugisse scribit, nomen imperfectum accepimus,
nempe cum litterae ad id pertinentes numero fuisse videantur Latinae c. ix,
Graecae c. xr, primas tres in Latino exemplo riw fuisse Chishullius auctor est,
qui unus eas servavit, in Graecis non superest nisi prima T. Comparavit

140 VL 1—3

Evansius (l.c. p. 159) nummos inseriptos Tinc ....!) Commi f(ilius), repertos
praesertim. in regione Sussex, potestque fortasse defendi in lapide Ancyrano
superfuisse TIN et postremam litteram fractam errore pro M acceptam esse.
Sed in eiusmodi re satius est abstinere a coniecturis.

De Maelone sie Strabo 7, 1, 4 p. 291 bella enarrans Augusti contra Ger-
manos: ἤρξαντο δὲ τοῦ πολέμου Σούγαμβροι πλησίον οἰκοῦντες τοῦ Ρήνου,
MééLove ἔχοντες ἡγεμόνα; Wem p. 292 narrat in triumpho Germanici ductum
esse Deudorigem Melonis fratris filium Sugambrum. |. A Sugambris cum Usipetis
et Tencteris Romanis illata est clades Lolliana a. 738 (Dio 54, 20; Velleius 2,
97; Suetonius Aug. 23); deinde pacem fecerunt (Dio 1. c.; Horat. carm. 4, 2, 36.
14, 51 addito Frankio fast. Hor. p. 205; Propert. 5, 6, 77), sed cum rebellassent
a. 742, deinceps a Druso eoque mortuo a Tiberio saepius victi (Dio 54, 32.
33. 36) debellati tandem a. 746 (Dio 55, 6; Vell. 2, 97) et in Galliam traducti
sunt. Suetonius Aug. 21: Swebos et Sigambros dedentes se traduxit in Galliam
atque. ὧν proximis Rheno agris collocavit. Tib. 9 (inde Orosius 6, 21, 24;
Eutropius 7, 9): Germanico (bello) quadraginta milia dediticiorum traiecit. in
Galliam. iuxtaque ripam Rheni sedibus adsignatis collocavit. Tiberius apud Taci-
tum ann. 2, 26 (cf. 12, 59) scribens ad Germanicum se novies a. divo Augusto
in Germaniam amissum. plura. consilio quam vi perfecisse, sic Sugambros in dedi-
tionem acceptos. Strab. 7, 1, ὁ p. 290. Vict. epit. 1, 7. Probabile est. quam
fugam ad se regis eorum Maelonis Augustus appellat, eam ab deditione a. 746
non esse diversam.

Postremo loco quem intrusit Bergkius Maroboduum abusus loco Strabonis
7, 1, 9 p. 290, eum iam expellit lectio expleta; eadem autem monstravit non
de pluribus diversorum populorum regibus hic cogitandum esse, ut cogitaram
ego, sed unum intellegi regem Marcomanorum Sueborum. Sueborum notum
est non unam gentem fuisse, sed propriis nationibus nominibusque eos discerni
(verba sunt Taciti Germ. 38), itemque Marcomanos fuisse ex Suebis (Tacitus
ann. 1, 44. 2, 62 al). Nihilo minus mirum est hoc vocabulum adici, tam-
quam in populo notissimo determinatione aliqua opus esset vel ab errore
cavendum. — Sed ubi scribis Swebisque, vide ne in difficultates incidas non
solum graviores, sed plane insuperabiles. Ad regis nomen quod attinet, quod
constet litteris Latinis c. vi, Graecis c. ix, finiat in rus, Muellenhoffius ad-
monuit loci Taciti Germ. 42: Marcomanis Quadisque wsque ad nostram
memoriam reges manserunt ex gentle ipsorum, mobile Marobodui et Tudri genus.
Sed admonuit item Tudrum hune Quadum fuisse neque apud vetustos au-
ctores Marcomanos Quadosque confundi. Nec numerus litterarum is est quem
lapis requirit.

1) Nomen perseriptum nummi non suppeditant; nam TINCOM, quod in quibusdam
invenitur, ad vocabulum explendum vix recte adhibetur, cum magis sit Tir ... Com....
filii vocabulo omisso, et incerta admodum coniectura Evansius ad eundem regem rettulit
nummum iuseriptum . . . . ztnios, nomen ex utraque lectione efficiens Tincommius.

VL. 3—6 . 141

LAT. 6,24 [Ad me rer] Parthorum | Phrates Orod[js filius filiós suós
5 nepot[esque omnes misil] in ltaliam, non | bello superátu[s], sed

6 amicitiam nostram per [liberorum] sworwm pignora | petens. ὃ
cn. 17, 45 [/o0]c ἐμὲ βασιλεις (scr. βασιλεὺς) | Πάρϑων Φραϊατης "Qoci-
6 Óo|v υἱὸΪς v]tovc [αὑτοῦ] vio|voíc τε πάντας ἔπεμϊμνεν εἰς

32 , 3 27 € 7 2 A ' € Z 212
τ παλίαν, o? πολέμῳ | λειφϑείς, ἀλλὰ τὴν qu|s]réonv φιλίαν

8 ἀξιῶν ἐπὶ τένων ἐνεχύροις.
Expleta lectio quaedam emendavit, quae cum ad rerum memoriam non per-
veniant, iis non immoror, nec magis minoris momenti mutationibus a Bergkio
commendatis. — Gr. 5 ambitus hiatus requirit ut scribatur (Doccerzc, non
(Doc.

Phraates misit ad Augustum filios quattuor legitimos Seraspadanem Rho-
daspem Vononem Phraatem cum eorum uxoribus duabus filiisque quattuor, ut
et obsides essent et turbis domesticis subtraherentur (Strabo 16, 1, 28 p. 748,
cf. 6, 4, 2 p. 288; Iustin. 42, 5, 12; Vell. 2, 94; Tacit. ann. 2, 1; Oros. 6, 21,
29; Sueton. Aug. 21. 43), vel, ut alii referunt, ut ne nothi filii Phraatacis
successionem | impedirent (loseph. ant. 18, 2, 4). Patre mortuo Phraataces
fratres ut sibi remitterentur frustra ab Augusto c. a. 750 petiit (Dio fragm.
Ursin. 39, vide supra p. 112 adn. 3). Horum duo primi Romae diem obierunt
(C. VI, 1799 — Orell. 628), Vononem Parthis petentibus Augustus remisit
(cf. 6, 9), Phraatem Tiberius (cf. p. 137). — Liberos regis Parthorum hodie viri
docti fere consentiunt traditos esse Romanis a. 724, non aliam ob causam quam
quod plerique auctores lustinus Strabo Velleius Orosius narratae Tiberii a. 734
expeditioni obsidum traditionem subiungunt, de tempore tamen, quo haec facta
sit, tacentes (nam cavendum ab interpolata lectione apud Velleium 2, 94, ubi
pro corrupto vocabulo cuius omnino reponendum est cum Ruhnkenio aliisque
quin, non cum Haasio (wm), ut non impediant testes, quominus traditio expe-
ditionem a. 734 post aliquot annos demum subsecuta sit. Et de loco quidem
Liviano, propter quem Zumptius eos statuit Romam venisse a. 744, veriora
supra (p. 124 adn.) docuimus. At flagitat aliquod intervallum non solum, quod
losephus narrat 18, 2, 4 paelicem Phraatis Thermusam (quam volunt esse Musam
reginam nominatam in nummis Arsacidarum; v. Longpérier Arsacides p. 75), ut
suo filio Phraataci successionem pararet, a marito obtinuisse, ut legitimos
filios Romam mitteret (πείϑει οὖν αὐτὸν ἐκπέμπειν εἷς Ρώμην ἐφ᾽ ὁμη-
ρείαν τοὺς γνησίους πταῖδας),. unde hoc certe efficitur eam missionem cum
redditione signorum nullo modo coniunctam fuisse, sed multo magis quod Stra-
bone teste regii liberi traditi sunt non Tiberio, sed Titio Syriae eo tempore
legato (l. c.: Φραάτης καλέσας sic σύλλογον Τίτιον τὸν ἐπιστατοῦντα τότε
τῆς Συρίας). Inter eundem Titium Syriae legatum et Archelaum regem Cappa-
dociae losephus ant. 16, S fin. refert Herodem controversias diremisse paullo
ante quam Romam proficisceretur. Hoc tertium est Herodis iter Romanum,
de cuius tempore non satis constat; secundum vero cum susceptum sit a. 742,

am

142 VL 6—8

hoc Norisius (cenot. Pis. p. 157. 302) rettulit ad a. 746, Sanclementius (de
aerae vulg. emend. p. 338) ad a. 744 et circa hoc tempus evenerit necesse
est. Αἱ M. Titii administratio Syriae. si referenda est ad ἃ. circiter 746,
fieri non potest, ut liberos regios acceperit a. 724; nam per duodecim annos
eundem hominem Syriae praefuisse, quod statuit Sanclementius (l. c. p. 330
Sq.), secundum ea, quae de Augusti provinciarum administratione acce-
pimus, minime probabile est. Nummi deinceps quicumque celebrant signa
recepta captivosque redditos, numquam cum lis obsides regios componunt.
Contra videndum num huc spectet nummus (Eckhel 6, 110; Cohen Aug. n.
174—176) aetatis aliquanto posterioris, scilicet propter inseriptum mp. xz
cusus inter a. 746 et 755 (v. p. 15), in quo cernitur vir chlamyde vestitus
Augusto in suggestu sedenti puerum offerens. Interpretation! quae sponte se
offert hie repraesentari Phraatem liberos tradentem et tempori quoque apta
est, obstat sane quod vestitus viri tradentis non est sollemnis Parthorum;
at non magis recte opinor Eckhelius Germanum eum esse contendit, cum
repraesentetur non certi populi vestitus ullus, sed deorum heroumque specie
vir praeterea nudus chlamydem umero gestet. Maxime autem movet non
lam quod regem exterum nullum liberos ad Augustum misisse memoriae
traditum. est. praeter Phraaten, nam id ipsum etiam reguli alii Germani vel
Dritanni facere. potuerunt nec. quicquam. de ea re annalibus nostris contineri,
sed quod a solida Augusti magnificentia abhorret similem traditionem nummis
concelebrari factam ab aliquo ex regia plebe. Videtur igitur huius nummi cae-
lator non tam de Partho cogitasse quam de extraneo et hoc maxime secutus
esse, ut togae opponeretur chlamys. Similiter omnino, ut observavit lulius
Friedlaender, in nummis Traiani inscriptis regna adsignata et rex Parthus
(Cohen Trai. n. 324. 329) reges exteri et in his Parthus brevem chlamydem
solam gestant. — Denique quod Horatius iocatur: invenior Parthis mendacior in
epistula (2, 1, 112) scripta c. a. 741, aptius opinor quam ad perfidiam belli
Crassiani referetur ad discidium quoddam post reddita signa inter Augustum
et Phraatem natum et sopitum deinde obsidibus liberis missis (v. quae ex-
posui in Hermae vol. 15 p. 106).

LAT. 6, ὁ Plürimaeque aliae gentes exper[(ae sunt p. R.] fidem me prin-
cipe, quibus anteà cum populo Roman[o mullum ezxtitera]t
8. legationum | et amicitiae [clommercium. $ |
GR. 17, 8 9. Πλεῖστά τε ἄλλα ἔϑνη πεῖραν ἔλ[α]βεν δήμου Ῥωμαίων

10 7τίστεως ἐπ᾽ ἐμοῦ ἡγεμόνος, | οἷς τὸ πρὶν οὐδεμία ἣν πρὸς

-4

i: δῆμον Ῥωμαίων π[ρε]σ᾿βειῶν καὶ φιλίας κοινωνία...
Lat. 6 inter exper et fidem cum desiderentur litterae non plus x, posui p. R.,
sane invitus. — ltem 7 cum hiatus absorbuerit litteras c. xvi, quod posueram
nullum. intercedebat nimium est, quod Bergkius mullum fuerat, non sufficit.
Quod dedi, suasit Wilamowitzius.

ὙΠ 9 19 143

Certam huius loci interpretationem rerum memoria non suppeditat. Cf.
tamen 5, 16. Bergkius laudat verba Strabonis 4, 5, 5. p. 200 de Britannis
supra relata p. 138.

CAPVT XXXIII

LAT. Ó, 9 À me gentés Parthórum et Médóru[m per legatos] principes
i0 eárum gentium régés pet(/]tós aceéperunt Par[thi Vononem regis
11 Phrjatis filium, | régis Oródis nepótem; ὃ Meédi Ar[iobarzanem]

12 regis Artavazdis filium, regis Ariobarzanis nep[otem].
cn. 17, 12 13. Παρ’ ἐμοῦ ἔϑνη Πάρϑων καὶ Μήδων διὰ πρέσβεων τῶν | zoo
14 αὐτοῖς πρώτων βασιλεῖς αἰτησάμενον ἔλαβ[ον) | Πάρϑοι
ι5 Οὐονώνην βασιλέως Φράτου υ[όν, βασιλίέω)ς | ᾿Ωρώδου
16 viovov: Μῆδοι ᾿Δριοβαρζάνην βα[σ]ιλέως | ᾿Αρταβάζου υἱόν,

βασιλέως ᾿Τριοβαοζάνίου vta]vov|.

Auget splendores scriptor iusto ulterius; nam Parthi Medique Augustum adie-
runt non tam ut sibi reges constitueret, quam ut redderet eos quibus regnum
hereditatis iure evenisset forte Romae degentes. In erroris consortium deinde
traxit. Suetonium Aug. 21: Parthi pluribus quondam de regno concertantibus
nonmisi ab ipso electum probaverunt. Post excessum Phraatis, qui rex factus
a. 717 (Dio 49, 25; dona igitur Iulius Caesar ei mittere non potuit, ut narrat
losephus ant. 18, 2, 4, potuit Augustus) ad a. certe 745 superfuit (v. ad 6, 3),
regumque qui illum exceperunt Phraatacis, quoeum C. Caesar a. 754 in Eu-
phratis insula congressus est (Dio 55, 104; cf. Velleius 2, 101), et Orodis
(losephus ant. 18, 2, 4), Parthos regem Vononem filium Phraatis natu inaximum
ab Augusto expetivisse narrant losephus ant. 18, 2, 4 et Tacitus ann. 2, 1);
annum non adscribunt!), multique (ita Clinton fasti Rom. 2, 240) Vononis redi-
tum ad initia Tiberii rettulerunt, quoniam Tacitus haec ad a. 16 exponit; at
ex monumento Aucyrano apparet eum regem creatum esse imperante Augusto.
Non absimile veri est legationem Parthorum, quae mandatis Augusto Romae
redditis Tiherium quoque in provincia adire iussa est (Sueton. Tib. 16), hanc
ipsam esse; quod si ita est, Parthi Vononem regem arcessiverunt inter a. 757
et 759. .Accuratiora docuerunt nummi; scilicet cum extent nummi anni 317
— u.c. 1758/9 verisimiliter Orodis, certe non Vononis, qui aliter atque supra
dicti reges praeter solitam inscriptionem βασιλέως βασιλέων ᾿ἀρσάκου εὐερ-

1) In nummis horum regum cum annus enuntietur, nomina non differant, lubricum
est ex sola figurae diversitate eos annos recte distribuere et ita quo quisque anno rex
faetus sit determinare. Temptaverunt rem Longpérier 1. c. p. 82. 53 et Percy Gardner //Ae
Parthian coinage (pars est v operis the international numismata Ürientalia editi Londinii 1877)
p. A4 seq. p. 62. Secundum hunc nummi extant cum effigie Phraatis iv ἃ Gorpiaeo a. 276
— u. e. 117 ad Hyperberetaeum a. 289 — u. c. 730; cum effigie Phraatacis a Gorpiaeo a. 310
— u. c. 152 ad Hyperberetaeum a. 315 — u. c. 156; Orodis i1 ἃ. 317 — u. c. 758.

Π

144 VL 19-525

yírov δικαίου ἐπιφανοῦς φιλέλληνος m his quoque Romanum usum secutus
suum nomen ad caput adscripsit βασιλεὺς βασιλέων Ονώνης, nummi annos
exhibent 320 — 701,2 et 322 — a. u. c. 763/4 (Gardner Parthian coinage p. 46.
62). Itaque regnare coepit inter a. 759 et 761. Sed brevi tempore in regno
permansit testibus Tacito 1. c.: Artabamus, Arsacidarum e sanguine apud Dahas
adultus excilur primoque congressu fusus reparat vires regnoque potitur et
losepho 18, 2, 4: παραχρῆμα (Parthi) δὲ ἐκάλουν ᾿Ἰριάβανον Μηδίας
βασιλεύοντα (vide supra p. 117), γένος ᾿Ἰρσαχιδῶν: πείϑεταν δὲ ᾿Αρτά-
βανος καὶ μετὰ στρατιᾶς ἔπεισιν. ὑπαντιάζει δὲ αὐτῷ Βονώνης, καὶ
τὸ μὲν πρῶτον συμφρονήσαντος αὐτῷ τοῦ πλήϑους τῶν Πάρϑων παρα-
ταξάμενος νιχᾷ, καὶ φεύγει πρὸς τοὺς ὅρους τῆς Μηδίας ᾿Αρτάβανος"
μει᾿ οὐ πολὺ δὲ συναγαγὼν πολλὴν στρατιὰν συμβάλλει τε Βονώνῃ καὶ
γικᾷ, καὶ Βονώνης sic Σελεύκειαν ἀφιππτάζεται σὺν ὀλίγοις τοῖς πεερὶ
αὑτόν. ᾿Αρτάβαγνος δὲ .... πρὸς Κτησιφῶντα μετὰ πλήϑους ἀναχωρεῖ.
χᾷχεῖνος μὲν ἐβασίλευεν ἤδη Πάρϑοις, Βονώγης δ᾽ sic ᾿Τρμενίαν δια-
σίπτιει. Vononis victoriae, a qua bellum coepit. testes sunt etiam nummi
eius cum inscriptione βασιλεὺς Ὁνώνης γνεικήσας ᾿ρτάβανον anno non ad-
scripto (Longpérier 1. e. p. 91); at anno fere 764 vel 765 eum devictum esse
ab Artabano et expulsum inde efficitur, quod post a. 322 eius nummi nulli
reperiuntur. Ipso eo nummi incipiunt solo Arsacis nomine signati et capite
diverso, scilicet. Artabani victoris D.

De Mediae regibus quae exponenda fuerunt, composuimus in commentario
de rebus Armeniacis ad 5, 24 p. 109 seq.

CAPYVDOXXENTV

LAT. 6, 13 Ín consulàtü sexto et septimo, b[ella «bi civilia exstinxeram
14 | per consénsum üniversórum [potitus rerum omn]ium, rem publi-
i5 cam | ex meà potestate [8] in senàt[us populique Roman a]cbitrium
16 transtulí. | Quó pro merito meó senatu[s consulto Aug. appe]l-
:; làtus sum et laureís | postés aedium meàrum v[estti publice
18 coronaq]ue civíca super | iànuam meam fíxa est [S] [clupeusque
19 aureu]s in [c]ürià fülià positus, quem mihi senatum [populumque
o0 Romanu]m dare virtutis cleim[entia]e iustitia[e pietatis cawsa tes-
41 tatum] est. pe[r eJius clüpei | [imseriptionlem. ὃ Post id tem[pus
o» praestiti omnibus dignitate, polest]atis au[tem m]jihilo ampliu[s
23 habui quam qui fuerunt m]hi quo|que in ma[gis]tra(f]ju conlegae. |

1) Anno 322 inscripti nummi Artabani mensem non enuntiant, Vononis autem mensis
sunt Hyperberetaei, qui anni Parthici extremus videtur fuisse. Nam mansisse apud eos
vetus systema lunisolare efficitur ex mense embolimaeo etiam sub Flaviis imperatoribus
retento teste nummo citato apud Gardnerum p. 56, itaque verisimile est universam ordi-
nationem vetustam ibi mansisse.

VI, 13—23 145

GR. 17, 1: 18 Ἔν ὑπατείᾳ ἕχτῃ xoi ἑβδόμη μετὰ τὸ τοὺς ἐνφυ]λίους ζβέ-
19 σαν με πολέμους [χ]ατὰ τὰς εὐχὰς τῶν ἐμῶν πολε[τῶν ἐν-
20 χρατὴς γενόμενος πάντων τῶν | πραγμάτων, ἐκ τῆς ἐμῆς ἐξ-
?! οὐυσίας εἰς τὴν τῆς συν χλήτου καὶ τοῦ δήμου τῶν Ῥωμαίων
2 μετήνεγχα | κυριήαν. ἐξ ἧς αἰτίας δόγματι συνχλήτου Σε-
23 34 βαστὸς | προσ[ηγορε]ύϑην καὶ δάφναις δημοσίᾳ τὰ πρόπυλα
18,1 μου ἐστέφϑ]η, ὃ τε δρύινος στέφανος ὁ διδόμενος || ἐπὶ σω-
2 τηρία (sic) τῶν πολειτῶν ὑπεραϊν]ω τοῦ πυλῶ)γος τῆς ἐμῆς
3 οἰχίας ἀγνετέϑη, $ ón|A]ov τε χρυσοῦν ἐν τῷ βο[υ]λευτηρίῳ
4 &vereÓ|i]v ὑπό τε τῆς | συνχλήτου x«i τοῦ δήμου τῶν Ῥω-
5 [μα]ίων διὰ τῆς } ἐπιγραφῆς ἀρετὴν καὶ ἐπείχειαν (sic) xc[i
6 δ)]Πικαιοσύγην | χαὶ εὐσέβειαν ἐμοὶ μαρτυρεῖ. $ ᾿4ξιώμ[α]ειν
1 [S] πάντων | διήνεγκα, [S] ἐξουσίας δὲ οὐδέν"τι τελεῖον ἔσχον
8 | τῶν συναρξάντων μοι. |
Hunc locum temptatum :olim a Chishullo, deinde meliore eventu ἃ Borghesio
(dec. num. 13, 7 opp. 2, 109. 114) et post Graeca inventa retractatum ab eo-
dem (Gerhard arch. Zeitung 1844 p. 242 — opp. 7, 415) diligenter feliciterque,
sed ut remanerent vel sic complura incerta, ita fere ut supra legitur ope prae-
sertim exemplaris Perrotiani ego constitui in editione priore, nec multum tum
remansit recognitione emendandum vel supplendum. — Lat. 15 p[ostquam bella
civilia exstinzeram quod ante edebatur spatium excedit capax litt. χα]. Prima
littera cum possit fuisse et P et &, posui b[ella ubi civili]a exstinzeram, quam-
quam displicet et transpositio et plusquamperfectum. Quod suggesserunt amici
b[ella civilia qujia exstinzeram haec ut evitat, ita a Graecis nimium recedit
nec per se commode procedit. — 16 propter hiatum litterarum non plus xvii
coactus scripsi Awg.; nam id vocabulum etsi ubi pro honore magis est quam
pro nomine, item ubi sequitur filius similiave, legitime fere tribus litteris scri-
bitur, ad hunc locum id non pervenit. Sed potest faber in eo compendio
admittendo errasse. — 17 deficiunt elementa c. xxiv. — 20 cawsa ego,
ergo Bergkius. Inter ΡῈ et rvs spatium intercedit duabus litteris vix satis
expletum, potestque ibi fuisse Z/l/us. — Graeca 17, 17. 18 emendantur lectione
expleta neque attinet iam ante facta temptamina referre. — 20 rem publicam
omisit interpres. — 18, 6 ante ἀξιώματι neque us9? ἅ est quod Kirchhoffius,
neque s/v&, quod Bergkius inseruit.

Videamus de singulis et primum quidem de reddita re publica. Qua de
re maximi momenti testimonia quae praeterea extant graviora certe hoc quo-
que loco componenda fuerunt, quamquam de eadem re item a me dictum est
alibi (comm. acad. reg. Berol. a. 1865 p. 478 n. 2 in commentario de elogio Tu-
riae; Staatsrecht 2 p. 723 seq.) Inter ea primarius est nummus ex genere
cistophorum (Eckhel 6, 89: Pinder in actis acad. Berol. a. 1855 p. 579 tab.
2, 4), in quo est ab una parte zmp. Caesar divi f. cos. vr (a. 126) libertatis p.
B. vindex adscriptum capiti Caesaris laureato, ab altera pax adscriptum deae

10

140 VI, 18—23

Paci stanti taedam pedibus caleanti et sinistra tenenti caduceum; adstat solita
in his nummis cista cum serpente. Elogium Turiae (C. I. L. VI, 1527) scrip-
tum c. a. 7500 25: pacato orbe terrarum, restituta. re publica. Hyginus de
limit. p. 177 Lachm.: divus Augustus [postquam] adsignavit orbi terrarum pacem,
milites colonos fecit. Fasti Praen. ad Ian. 13 (C. I. L. I p. 384): corona. quern[a
uli super ianuam domus imp. Caesaris] Augusti poner[etur senatus decrevit, quod
rem publicam] p. R. rest[;]tw[t]. Ovidius fast. 1, 589 item ad Ian. 13: redditaque
est omnis populo provincia mostro et tuus Augusto nomine dictus avus. Velleius
2, S0: Finita vicesimo anno bella civilia ((/05—' 24), sepulta externa, revocata
pax ...restitutla vis legibus, iudiciis auctoritas, senatui maiestas, imperium ma-
gistratwuum. ad. pristinum. redactum. nodum . ... . prisca illa et antiqua vei publi-
cae forma revocata. Cf. Liv. epit. 194; Cassiodor. chr. ad a. 727. — Vides aeta-
lis Augustae auctores Romanos plane ut facit ipse Augustus rem ita narrare,
quasi vere tum rem publicam reddiderit; solus Strabo, quippe qui Graecis
maxime scriberet, liberius sic enuntiat non rerum speciem, sed ipsam rem
(17, 3, 25 p. 840): ἡ πατρὶς ἐπέτρειψεν αὐτῷ (Augusto) τὴν προστασίαν
τῆς ἡγεμονίας καὶ πολέμου xci εἰρήνης κατέστη χύριος διὰ βίου. At qui
postea scripserunt, praeter Tacitum, de quo infra videbimus, tantum abest,
ut ab eo anno libertatem populi Romani denuo coepisse statuant, ut inde reg-
num computent. Ἔχ τούτου, Dio ait (52, 1), μοναρχεῖσϑαι αὖϑις ἀχριβῶς
ἤρξαντο. Suetonius (Aug. 28): de reddenda re publica, inquit, cogitavit .. . .
post oppressum statim. Antonium, memor obiectum sibi ab eo saepius, quasi per
ipsum staret ne redderetur . .. sed. reputans et se privatum mon sine periculo
fore et illam plurium arbitrio temere committi, in retinenda perseveravit. Ubi
scriptor ceteroquin diligens, sed in minimis maxime, in utramque partem gra-
viter peccat: nam de ipsa vi et potestate imperii deponenda Caesar ne cogi-
lavit quidem, de reddenda extraordinaria potestate non solum cogitavit, sed
eam vere populo reddidit, contentus ex eo inde tempore magistratibus sibi
delatis et praeterea principis dignatione. Nec multo melius Dio post victoriam
Actiacam Caesarem inducit deliberantem de forma rei publicae constituendae
cumque Agrippa causam tueatur liberae rei publicae, Maecenas regni, huic
eum facit adsentientem; deinde in biennio a. 726. 727 enarrando multa qui-
dem ponit, quae vere pertünent ad rem publicam redditam, sed summam rei
eo concludit Caesarem exoratum a senatu rem publicam retinuisse (53, 11).
Vere res ita peracta est. Rej publicae constituendae potestas Caesari primum
permissa est a. 711 lege Titia in quinquennium, deinde continuata in alterum
quinquennium vel potius sine termino certo lege de ea ra nulla lata post a. 711
(Appian. b. c. 5, 95); quod quo iure factum esse videatur, alibi quaesivi (Staats-
recht 1, 671). Neque obscure significat Augustus in commentario potestatem
illam extraordinariam non lege se obtinuisse, sed rerum omnium potitum esse
per consensum wniversorum, sive, ut recte vertit interpres, χατὰ τὰς εὐχὰς
τῶν ἐμῶν πολειτῶν. Nam qui consentiunt, non decernunt, sed probant lau-

VL 13—23 147

dantque, et semper opponuntur decretum eorum, apud quos rerum potestas
est, et consensus eorum, quorum ius continetur in plaudendo aut querendo?).
Reddidisse Augustum rem publicam non uno actu, sed continuo biennio a. 726.
727] praeter ipsum etiam Dio significat, neque aliter fieri potuit: reddendi enim
erant populo exercitus provinciae magistratus reditusque (τὰ ὅπλα χαὶ τὰ
ἔϑνη xci αἵ &oyci καὶ τὰ χρήματα Dio 52, 19. cf. 53, 4. 9. 10.). Pertinet
ad rem publicam redditam, quod de consulatu a. 726:Dio adnotavit (53, 1)
Caesarem secundum consuetudinem antiquam alternis mensibus fasces tradi-
disse collegae Agrippae et abeuntem magistratum eiuravisse. Pertinet eodem
ni fallor censura post annos quadraginta duos tum resuscitata. Vel maxime
eo pertinet eorum quae per bella civilia contra ius legesque constituta erant
abolitio edicta, quo terminus hisce constitutus est ipse annus septingentesimus
vicesimus sextus (Tacitus ann. 3, 28: sexto demum consulatu Caesar Augustus
potentiae securus quae triumviratu iusserat. abolevit deditque iura, quis pace et
principe uteremur. Dio 52, 2: ἐπειδὴ πολλὰ πάνυ .... xci ἀνόμως καὶ
ἀδίκως ἐτετάχει, πάντα αὐτὰ δι᾽ ἑνὸς προγράμματος χατέλυσεν, ὅρον
τὴν ἕχτην αὑτοῦ ὑπατείαν προσϑείς. ΟἿ, Staatsrecht 2, 123. not. 4). Sed
longe gravissimum maximumque erat negotium provinciarum omnium cum suis
exercitibus senatui restituendarum, cuius restitutionis de Asia provincia testis
est nummus supra citatus in ipsa Asia cusus cum inscripto anno 726. Id
ipsum enuntiant verba poetae, quorum post Merkelium (prol. ad fast. p. Lx)
male temptatorum (C. I. L. I p. 354) hodie me paenitet, die lan. 153 scilicet
anni 727 populo omnem provinciam redditam esse, plane ut Dio 52, 9 loquen-
tem inducit Caesarem a. 727: ἀποδίδωμι ὑμῖν καὶ τὰ ὅπλα xci τὰ ἔϑνη.
Scilicet Asiam provinciam cum reddidisset a. 726, universam restitutionem
perfecit die indicato. Quae omnia non tantum coepta et oblata, sed perfecta
esse depositoque extraordinario rei publicae constituendae arbitrio deinceps se
solos magistratus iure communi sibi delatos obtinuisse ipse sollemni hac et
postuma testatione testatum esse voluit, maxime ubi ait post a. 727 dignitate se
quidem omnibus praestitisse, potestatis autem nihil amplius habuisse quam habe-
rent in unoquoque magistratu collegae. Nec refragatur rerum memoria vera.
Nam cum ad a. usque 727 provincias populi Romani obtinuisset et omnes simul

1) [ta in nummo (Eckhel 6, 126) statuam repraesentante Augusto post mortem posi-
tam cum scribitur consensu senat(us) et eq(uestris) ord(inis) p(opuli)q(ue) li(omani), significatur
eam positam esse non senatus consulto neque lege, sed ab omnibus ordinibus aere sponte
collato. Similiter explicandum quod legitur in nummis Vitellii et Vespasiani consensus
exercituum. (Cohen Vit. 23, Vesp. 71) et in nummo Vitellii consensus Hispaniarum (Cohen
Vit. 29); item verba elogii Murdiae (C. VI, 10230): ut... post decessum consensu civium
laudaretur et maxime decreti Pisanorum (Orell. 623): placere conscriptis quae a. d. III nonas
"Apriles (quo die cum magistratus non essent decretum fieri non potuit) .. . . facta acta con-
stitula sunt per consensum omnium ordinum, ea omnia ita fieri. |n titulis municipalibus
persaepe opponitur decreto decurionum consensus, voluntas, postulatio cet. populi plebisve:
exempla quaedam composui C. I. L. vol. X p. 1157.

10*

148 VI, 13—23

nec tempore praefinito, primum universas senatui reddidit, deinde partem earum,
nimirum eas quae deinceps Caesaris dici coeptae sunt, ita recepit, ut ad de-
cennium iis praeesset loco proconsulari, ut si non vere, certe non sine specie
veri dici posset iam Augustum iure non differre a ceteris viris consularibus,
qui a senatu provinciam obünuissent. Similiter in reliquis quoque Augustus
post depositum extraordinarium rei publicae constituendae arbitrium, id est
post finitum. triumviratum, contentum se ait fuisse iure ordinario, ut item
antea (Gr. 3, 17) testatus est nullum magistratum contra patrios mores gerere
se voluisse et propterea curam legum et morum ter sibi oblatam ter repu-
diasse. Et vere id Augustus contendit; sed tamen, ne nimium dixisse videa-
mur, accuratius paullo res definienda est et moderatione quadam adhibita
temperanda. Nam vel ex sola lege de imperio Vespasiani constat non solum
plerisque legibus plebive scitis exceptum fuisse, ne Augustus iis teneretur, sed
etiam Augusto lege licuisse foedus facere, cum quibus vellet, senatum eum
habere potuisse cum vellet ne legitima quidem edictione observata, in magi-
stratibus creandis eorum, quos suffragium ferentibus Augustus commendasset,
iure extra ordinem rationem habendam fuisse, denique ius potestatemque ei
fuisse agere facere quaecumque divinarum humanarum publicarum privatarum-
que rerum ex usu rei publicae esse censuisset; quod ius apte concluditur
definitione Gaiana (1, 5) munquam dubitatum esse, quin id quod imperator de-
creto. vel edicto vel epistula constituisset, legis vicem obtineret. lmperium hoc
licet nec re nec tempore nec loco finitum et extraerdinarium vel maxime,
nihilo minus applicatum quodammodo ad imperia ordinaria Augusto mandata
iure ab iis pependit. Nimirum Augustus legibus solvebatur non omnibus, sed
iis quibus opus fuit, ita cum el data est proconsularis potestas in certis
quibusdam provinciis, lege ea, ne proconsul in urbe moraretur neve extra
provinciam constitutus provinciae praeesset, item cum tribuniciam potestatem
accepit, ea, ne patricius homo in subsellio tribunicio consideret. Item cum
ad populum ferretur, ut ius ei esset pacis bellique, cuius legis mentionem facit
Strabo, et privilegiis, quae supra ex lege de Vespasiano attulimus, aliisque
similibus ut uteretur, Augustus nihilominus adseverare potuit extraordina-
rium ius se habuisse triumvirum, postea ordinario iure se usum esse, seilicet
posteriore tempore nullam iam potestatem se habuisse, quae sua vi et natura
extraordinaria esset; potestates sibi mandatas nomine ordinarias ita crevisse
clausulis adiectis, ut legitimam potestatem haberet reliquis magistratibus omnino
maiorem el a potestate triumvirali eo tantum diversam, quod sine nomine
esset, non negat, immo ait lpse alibi (Gr. 5, 19 sq.) siguificans posteriore tem-
pore si qua extra ordinem sibi perficienda essent, ea peregisse se ope tribu-
niciae potestatis. lisdem fere verbis Tacitus (ann. 1, 1. 2) posteriorem imperii
partem respiciens Augustum scribit consulem se ferentem et tribunicii iuris
specie paullatim insurrexisse. muniaque senatus magistratuum legum in se
traxisse, denique nomine principis cuncta sub imperium accepisse. lta auctor

———T——

JR orm MR e

“52 τὴν

f

VI, 13—23 149

gravis et prudens cavit sibi tam a mendaci aequalium obsequio, quasi vere
Augustus a. 727 libertatem populi Romani restituerit, quam a posteriorum
sollemni errore, quasi eo tempore dominationem palam proclamarit.

Principis vocabulo Augustus in legibus titulisque abstinuit, ut debuit,
cum magistratui nulli responderet, sed ad suum locum indicandum et hic
id adhibuit et alibi 2, 45. 5, 44. 6, 6. Confirmat idem principis juventutis
denominatio non sine idonea causa pueris, quibus imperium destinabatur,
et attributa et reservata, id quod supra iam p. 57 observavimus adlato loco
memorabili decreti Pisanorum, ubi queruntur C. Caesarem Augusti filium erep-
tum populo Romano iam designatum | ijustissumwum ac. simillumum parentis. sui
viriutibus principem. Scriptores quoque aetatis Augustae et Tiberianae princi-
pis vocabulo similiter utuntur, imperatoris autem ibi maxime, ubi agitur de
re militari. Tiberius adeo in ipsis titulis non raro hoc nomine appellatur
(princeps optimus: C. Ll. L. VI, 902. 904 — Henzen 5392; optimus ac iustis-
simus princeps: (ἃ. i. L. VI, 93 — Oreil. 25; princeps et conservator: Orell. 617
— C. I L. Hl n. 2055), nec multum ab eo afuisse videtur, «it hanc appellationem
legitimam faceret et sollemnem, identidem dictitans (Dio 57, 8) dominum se
esse servorum, imperatorem militum, principem civium (ef. Sraatsrecht 2 p. 750).

De Augusti nomine Caesari imposito a. 727 lan. 16 (is enim verus dies
videtur esse) dixi in C. 1. L. vol. I p. 3954. Agunt de ea nominis mutatione
praeter fastorum Praenestinorum et Ovidii locos modo relatos feriale Cuma-
num (C. I. L. X, 8575); Livius ep. 154; Cassiodorius chron. ad a. 727; Florus
extr.; Oros. 6, 20, 8; Velleius 2, 91; Suetonius Aug. 7; Censorinus de die

nat. 21, 8; Dio 53, 16.

Triduo ante quam de Augusti nomine fasti Praenestini aiunt. decretum
factum esse de domo eius lauris coronaque in perpetuum exornanda; annum
praeter commentarium testantur nummus aureus (Eckhel 6, 58; Cohen Aug. 30),
in quo ab altera parte legitur Caesar cos. vir civibus servateis, ab altera cer-
nitur aquila alis expansis coronae insistens inter duas laurus adscripto supra
Augustus, infra s. c., et Dio 523, 16 ad a. 727: τό τε τὰς δάφνας πρὸ τῶν
βασιλείων αὐτοῦ προτίϑεσθαι xci τὸ τὸν στέφανον τὸν δρύινον iio
αὐτῶν ἀρτᾶσϑαι τότε οἱ ὡς καὶ ἀεὶ τούς τε πολεμίους νιχῶντι καὶ τοὺς
πολίτας σώζοντι ἐνψηφίσϑη. lpsam ianuam proponit nummus L. Caninii
Galli (Cohen Aug. 385) cum corona super eam suspensa adscripto hinc inde
ob c(ives) s(ervatos) adpictis lauris duabus. Coronam laurusque coniungunt
nummi ali, modo inter laurus duas collocantes coronam cum adseriptione οὐ
civis servatos, ut visitur in aureo L. Aquilli Flori (Cohen Aug. 356) et passim
in sestertiis. aeneis (Cohen Aug. 341 cet), modo ab altera parte exhibentes
laurus duas, ab altera coronam quernam circumcludentem verba ob civís ser-
vatos (Cohen Aug. 206). Alii rursus laurus solas proponunt (Cohen Aug. 43—48
et adiuncto clupeo n. 50) vel solam coronam cum: adscriptione solita (Cohen
Aug. 207—212. 301. 426. 476—478. 482). Auctores et maxime poetae orna-

150 VI, 13—233

menta haec domus Augustae, quae deinceps perpetua manserunt tamquam
Palatii insignia, passim memorant!) Ad coronam super januam, ὑτεεράνω τοῦ
ztvÀGvoc fixam, ut ait princeps ipse, collocatamque ita in domus fastigio (Sue-
tonius Claud. 17; Seneca de clem. 1, 26, 5) rettulerim aquilam in nummo
a. 727 ei coronae insistentem. Nam fastigium sive aetoma, quo aedes deorum
a privatis distinguebantur, ut Caesari (cf. Drumann 3, 666 n. 33), ita omnino
Augusto quoque decretum est et fortasse simul cum corona, potuitque aetoma
in nummo recte repraesentari per aquilam. Inscriptionem autem οὐ civis ser-
vatos vere lectam esse iuxta vel potius intra coronam testes sunt praeter
nummos Ovidius trist. 3, 1, 47: causa superpositae scripto testata (sic deteriores,
testante libri boni) coronae seroatos cives indicat huius ope et Valerius Maximus 2,
S, 1: ad quercum pronae manus porriguntur, ubi ob cives servatos corona danda
est, qua postes Augustae domus sempiterna gloria triumphant. — Lauris quomodo
domus ornata sit, quaeritur, scilicet utrum corollis laureis postes exornati fuerint
an arbores duae ad duos postes steterint; id quod etiam pervenit ad verba com-
mentarii explicanda. Nam quaeritur, quod vocabulum ad postes adscriptum fuerit;
velati priorum. vel wmbrati Cavedonii quamquam vix ulli iam probabuntur, tam
v[incti], quod ego proposui, quam [esti], quod Bergkio placuit, ab egregia
Augusti simplicitate aliquantum abhorret, aptius tamen quod esset vocabulum
frustra quaesivi. Deinde iure dubitari potest, utrum laureis a laurea sit an
a lauro, quoniam Augustus raro quidem, sed tamen aliquoties ablativum se-
cundae in e/s formavit. Et potest quidem videri priori opinioni patrocinari,
quod antiqua consuetudine Romani festis diebus aedium postes lauro ornabant
laurumque super ianuam collocabant (luvenalis 6, 52: mecte coronam postibus.
6, 79: ornentur postes et grandi ianua lauro. 10,65. 12, 91; Tacitus ann. 15,
71 al); sed aliud est aedes festo die ornare, aliud in perpetuum. Nummi
numquam postes sertis ornatos ostendunt, sed ramos arboresve pingunt,
nusquam tamen infixas vasculo vel solo, ut videantur duae arbores utrim-
que ad ianuam stetisse recisae et subinde mutandae. Etiam quod Tertullianus
apolog. 39 de Commodi nece agens intra Palatium occisi de iis loquitur qui
inter duas laurus obsident Caesarem, secundae sententiae melius convenit,
idemque valet de poetarum dictis, ut Ovidii fast. 4, 953: state Palatinae laurus
praetextaque quercu. stet domus et metam. 1, 562 laurum adloquentis: postibus
Augustis eadem fidissima custos ante fores stabis mediamque tuebere quercum et
maxime trist. ὁ, 1, 39: cur tamen opposita velatur ianua lauro, cingit (immo
iwngit, ut coniecit Hauptius opusc. 1, 125) ef Augustas arbor opaca comas? —
Eadem omnino quaestio redit de regia, cuius ianuam notum est k. Martiis unius-
cuiusque anni lauris veteribus sublatis novis ornatam esse (Ovidius fast. 3, 137).

1) Cf. Suetonius Tib. 26, Claud. 17 quaeque collegit Reimarus ad Dionis verba supra
citata. Etiam in latere postico tituli, quem Remi Neroni dedicaverunt (Brambach C. I.
Rhen. 164), cernitur corona querna cum inscriptione O - C* S., modo ne sit interpolata.

ICA
TT

"dias medo δ νει κε mtm trs

»

—

VI, 13—93 151

Lauros perpetuas decretas esse Augusto utpote semper victori sine dubio
recte Dio tradidit, fortasse ad ipsum senatus consultum de ea re factum,
neque aliter Ovidius trist. 3, 1, 41 post quaesita supra posita pergit: an quia
perpetuos meruit domus ista. triumphos? quamquam ut solet alia subicit: an quia
Leucadio semper amata deo est? ipsane quod festa est am quod facit omnia
festa? quam. tribuit. terris. pacis an. ista nota est? — Coronae autem quernae
decernendae causam qui scripsit fastos Praenestinos ad lan. 13 si quidem vere
significavit fuisse provinciarum restitutionem, minus proprie rem explicavit.
Nam non solum Dio, sed ipsa verba ad coronam adscripta significant. eam
Augusto decretam esse οὐ cimís servatos, quae est coronae eius vetusta lex
(Marquardt Staatsverwaltung 2, 557), idque ipsum significavit Graecus interpres
vertens τὸν δρύϊνον στέφανον τὸν διδόμενον ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν πολιτῶν
(cf. Plinius h. n. 16, 4, 8: Augustus coronam civicam a genere humano accepit ;
Seneca de clem. 1, 26, 5). Scilicet decreti sunt honores hi, postquam Augustus
in senatu exposuit id ipsum quod supra (1, 14) sic per compendium rettulit :
arma lerra mari et interna. externaque toto in orbe terrarum se sustinuisse vic-
toremque omnibus superstitibus civibus pepercisse. Eo sane, quod vitam civium
Augustus non proelio servavit, sed post victoriam clementia, ab antiqua seve-
ritate hic senatus recessit, non longius tamen quam fecit L. Gellius cum dixit
in senatu coronam civicam Ciceroni deberi ob vitam civium providentia eius
salvam (Cicero in Pis. 2, 6; Gellius 5, 6, 15). Neque de ea re umquam dubi-
tatum est. Sed coniecit Borghesius (opp. 2, 110) adstipulante nuper Salleto
nostro (Zeitschrift für Nwmismatik 9 p. 177) eum honorem oblatum Caesari
a. 727 eidem ex Oriente Romam redeunti a. 725 Oct. 12 propter cives
captivos recuperatos a Parthis repetitum auctumque esse. Nam ad hunc annum
notare Cassiodorium: Caesari ex provinciis redeunti currus cum corona aurea
decretus est, quo ascendere noluit; in nummis autem triumvirum c. a. 735
L. Aquillii Flori M. Durmii P. Petronii Turpiliani coronam conspici ab ea quae
cernitur in aureo a. 727 diversam, nimirum vittas in ima parte, supra vero
rosam habentem itaque omnino factam ex metallo et in capite gestam. Vereor
tamen, ne in hac re errarit vir doctissimus eademque corona intellegenda sit
tam in aureo a. 727 et in sesterliis aeneis, qui coeperunt c. a. 739 (róm.
Münzwesen p. 743), aliisque compluribus nummis quam in nummis triumvirum
supra dictorum, vittaque et rosa, sive gemma ea est, ob eam causam solam
in nummo a. 727 et aliis quibusdam deficiat, quod ibi corona proponitur forma
minore et parum apta accessionibus illis recipiendis, vel omnino quod faber
eam minus plene et accurate repraesentavit. Compara inter alios cum nummo
illo Turpiliani (Cohen Aug. 476) alterum n. 205, in quo propter laurus alteri
parü incisas extra dubium est coronam aedibus appensam significari, videbis-
que in utraque pariter et gemmam adesse et lemniscos. Id ipsum efficitur
ex inscriptione 0b civis servatos etiam a triumviris illis usurpata; nam ea ut
coronae appensae apta est, ita in capite gestae minime convenit. Praeterea ne

159 VI, 13—23

ea quidem corona, quae a. 727 in domo Palatina collocata est, cum perpetua
esset, fronde seri potuit, sed ex metallo facta sit necesse est, neque omnino
corona eiusmodo cogitari posse videtur sine vittis quae ramos ligent. Deinde
cives, quos liberavit Augustus.a. 734, propie dicuntur non sereati, sed recepti
vel, ut est in nummo (Eckhel 6, 101), recuperati. Denique corona aurea cum
curru decreta, cuius memoriam servavit Cassiodorius, longe rectius iungetur
cum triumpho tum Augusto destinato (v. ad 1, 22); itaque laurea potius de-
creta est quam querna. Id autem quod maxime Borghesium videtur movisse,
coronam decretam a. 727 multo saepius cerni in nummis provectae aetatis
principis quam eius temporis, quo decreta est, eo videtur redire, quod poste-
rioribus aunis Augusti magistratus monetales ipsam domum Augustam reprae-
sentabant vel potius significabant hoc suo tamquam insigni coronae quernae
laurorumque (vide quae exposui in Salleti ephemeride supra citata vol. 11 p. 7$).

De clupeo denique, Graecis ὅπλῳ (vide Salmas. ad vitam Claudii c. 3
Stephanianumque thesaurum s. v.), scriptores tacent, meminerunt lapides num-
mique. Potentiae in Piceno prodiit nuper titulus (C. I. L. IX, 5809 — Henzen
5361), in quo sub nomine dedicantis vel potius. dedicantium Primus Marc...
vrvir. Au[g.] cernuntur Victoriae duae sustinentes clupeum sic inscriptum :
s(enatus) p(opulus)q(ue) R(omanus) Augusto dedit clupewm virtutis. [c]lejmen]ti[ae
ius|t[itiae pietatis causa], ut optime restituit Borghesius (in ephemeride archaeo-
logica Gerhardi a. 1844 p. 242 — opp. 7, 418). De nummis, qui eundem
clupeum habent (Cohen n. 50—53. 213—216. 253. 264—207. 283. 286 —297.
332), egerunt Eckhel (6, 121) et Borghesius (opp. num. 2, 112 et apud Gerhar-
dum 1. c.. Cernitur in iis ab «sma parte caput Augusti modo nudum modo
laureatum cum inscripto nomine Augustus vel Caesar Augustus vel Augustus
divi f. (n. 253); ab altera parte exhibetur clupeus modo columnae impositus et
a Victoria advolante coronatus (n. 288—291), modo sustentatus a Victoria
volante (n. 283. 286. 287) gradienteve (n. 253. 332), modo sine Victoria, inter-
dum nulla re praeterea addita (n. 292. 293. 294. 297), interdum adstitutis
duabus lauris (n. 50—53) vel duabus paimis (n. 295) vel corona querna cum
adscriptione 0b cives servatos (n. 213— 216 cf. 296). Inscriptio autem quae
legitur aut in clupeo aut ad clupeum, saepe etiam ex parte inscripta, ex
parte adscripta, eadem semper est s- P* Q- R* CL* V (CL- v deficit n. 283. 297),
id quod recte opinor interpretatus est Dorghesius s(enatus) p(opulus)q(ue) R(o-
manus) cl(upewm) v(irtutis). Nummorum horum ut quidam clupeum iungunt cum
lauris et corona querna simul decreta, ita in aliis (Eckhel 6, 95; Cohen Aug.
n. 264— 267 cf. 268) clupeus cernitur cum eadem adnotatione s» P- Q- R- cL- v
inter aquilam signumque militare cum adsceriptione signis receptis. —Cernitur
item in nummo L. Mescinii Rufi euso u. c. 738 vel 739 (Cohen Aug. n. 465;
cf. Eckhel 6, 105) imagine Augusti ornatus et corona laurea comprehensus,
adseriptis verbis 0b (em) p(ublicam) cum salut(e) imp(eratoris) | Caesar(is)
Aug(usti) cons(ervatam) s(enatus) c(onsulto), in ara autem urbana C. 1. L. VI,

VI, 24--21 158

876 inter duas lauros sustentatus a Victoria alata cum inscriptione hae: senatus
populusq. Roman. inp. Caesari divi f. Augusto pontif. maawm. imp. cos. trib.
potestat., quae inscriptio propter pontificatum maximum anno 742 posterior sit
necesse est. Haec cum olim rettulerim ad clupeos plures Augusto diversis tem-
poribus oblatos, iam magis credo ubivis, ibi quoque ubi clupei virtutis non
diserte mentio (acta est, significari clupeum dedicatum a. 727. [5 enim cum
propositus esset in curia lulia, in nummis titulisque recte repraesentari potuit
eliam posterioribus principis annis, pariter atque coronam civicam eodem tem-
pore datam scriptores et caelatores perpetuo celebrarunt. Honores enim perpetui
licet. diversi et diverso tempore decreti recte in eodem nummo coniunguntur.

Decretum esse clupeum hunc anno 727 ut commentarius ostendit, ita
confirmat ipsa clupei inscriptio, nam virtus aperte respondet lauris, clementia
coronae civicae. Collocatum esse in curia lulia ex solo commentario intellegitur,
quamquam imperatoribus aliis dedicati in ea clupei alibi quoque commemorantur.
Sueton. Dom. 25: senatus repleta. curia scalas inferri. clipeosque et imagines eius
coram. detrahi iubet. Vita Claudii Gothici ὁ: dli ... clipeum aureum senatus
totius iudicio in Romana curia collocatum est, wt etiamnunc videtur, expressa
thorace vultus eius. Et commode sane bonorum principum imagines ibi in
perpetuum proponebantur, sicut clarorum oratorum imagines clupeatae prosta-
bant in bibliotheca Palatina (Tacit. ann. 2, 37. 82). Victoria, quam et nummi
et tituli coniungunt cum clupeo in curia lulia dedicato, referenda est sine
dubio ad aram Victoriae, quam die Aug. 28 dedicavit Augustus in eadem curia
aedificata a. 725 (v. supra p. 79), statuamque eiusdem deae ibidem collocatam
(v. Becker top. p. 346; C. 1. L. I p. 400).

Argenteum clupeum Augusti quem memorat Hadrianus (orationum XII
apud Charisium 2 p. 222 Keil: «a vobis, p. c., peto et impetratum | valdissime
cupio ut proxime imaginem Augusti argenteum potius clupeum sic ut Augusto po-
natis) eundem Bergkius iudicat in lectione tradita errorem ratus inesse; magis
crediderim diversum fuisse, scilicet imaginem Augusti in bibliotheca Palatina
collocatam (Tacitus ann. 2, 37), quae quominus in clupeo argenteo fuerit, nihil
obstat.

CAPVT XXXV

LAT. 6,24 Tertium dec[//mum consulàtu[m. cum gerebam, senatus et equjester
25 ordo | populusq(ue] Romànus üniversus [appellavit me patrem patriae
26 idque | in. vestibu//o ajedium meàrum inscriben[dwum esse et im
»; curia e]t in foró Aug. | sub quadrig(/]js, quae mihi [ex] s. c. pos[?-
tae sunt, decrevit].
Gn. 18, o 10 Τρισχαιδεχάτην ὑπατείαν ἄγοντός μου ἢ τε σύν

M
χλητος xai
1 τὸ ἱππικὸν τάγμα ὃ τε σύνπας δῆμος τῶν | Ῥωμαίων προση-
i2 γόρευσέ us πατέρα πατρίδος καὶ τοῦτο | ἐπὶ τοῦ προπύλου

154 VI 24—2'

13 τῆς οἰκίας μου χαὶ ὃν τῷ βουλευτηρίῳ καὶ ἐν τῇ ἀγορᾷ vij

14 Σεβαστῆ ὑπὸ τῷ ἅρματι, 0 μοι | δόγματι συνκλήτου ἀνετέϑη,

ι5 ἐπιγραφῆναι ἐινηφίσα το. [S]
Pater patriae appellatus est, Augustus a. u. c. 752 consul xur cum M. Plautio
Silvano die Febr. 5, sicut. testantur fasti Praenestini (ad h. d.) Ovidiusque (fast.
2. 119 sq.). Vide quae notavi ad illos C. I. L. vol. 1 p. 386 et vol. 2 ad n. 2107,
ubi etiam ostendi jam ante hunc annum interdum eum patrem parentemve
patriae dictum esse. Ab senatu populoque Romano hunc honorem ei habitum
esse scribunt fasti iidem Praenestini et Suetonius (Aug. 58), addunt equestrem
ordinem Augustus ipse hoc loco et Ovidius (fast. 2, 128). Unde collatis iis,
quae observavimus p. 97 de Gaio et Lucio appellatis principibus iuventutis et
p. 147 de Caesare rerum polito per consensum universorum, efficitur honorem
eum principi delatum esse non tam senatus decreto (quamquam omnino is de
ea re decrevit) quam universo populo rogante et acclamante. Quod sequitur de
inscriptionibus cum ad senatum solum referri possit, nihilo minus duo honores
uno tenore referuntur neque ante decrevit (vel censuit) vocabulum senatus repe-
ütur; scilicet. quaecumque senatus decreverat, secundum huius aevi instituta
credebantur proficisei a senatu populoque Romano, neque iure requirebatur
populi consensus, quamquam ubi aperte declarabatur, eius subinde mentio facta
est. — Trium autem inscriptionum, quae hoc loco commenorantur, alibi men-
tonem non inveni. Verisimile tamen primam secundamque ita coniunctam
esse cum honoribus a. 727 decretis (v. 6, 13), ut ad coronam civicam Augusto
dedicatam ob cives servatos, quam posse dici in veslibulo stetisse confirmat
Suetonius (Tib. 26), et ad clupeum in curia Iulia collocatum patris patriae honor
ex decreto adscriberetur. Quadrigarum in foro Augusto principi dedicatarum
praeterea certa memoria nulla superest. Ex nummis quadrigas repraesentantibus
fortasse duo hue pertinent, is in quo cernuntur ab una parte aquila, toga picta,
corona civica, ab altera quadrigae iisque superpositae quadrigae alterae minores,
adseripto s. p. q. R. paren(ti) cons(ervatori) suo) (Caesari Augusto (Eckhel 6, 113;
Cohen Aug. 78) et is in quo ab una parte caput est Augusti, ab altera parte
quadrigae similes, adseripto Caesari Augusto) (s. p. 4. R. (Eckhel 6, 96; Cohen
Aug. 270—276). Sed neque de interpretatione nummorum constat nec de
lempore cusorum, nisi quod cum in priore Augustus parens appelletur, is
certe cusus sit necesse est ante honorem patris patriae sollemniter receptum.
Inde, quod forum Augustum dedicatum est eo anno, quo Augustus appellatus
est pater patriae, cave efficias eo ipso tempore quadrigas dedicatas esse;
immo si id factum esset, de patris patriae vocabulo utpote legitima appellatione
comprehenso neque senatus seorsum decrevisset neque eius Augustus hoc loco
mentionem fecisset. ltaque magis ex hoc loco efficiemus contrarium, scilicet
quadrigas ipsas dedicatas esse ante a. 752 pariter atque coronam et clupeum.
Scriptorun, ut monui C. 1. L. I p. 281 (cf. Hermae vol. 15 p. 104), hue
commodo trahi poterunt duo loci, Horatii (T 746) in carmine 4, 14 scripto

VL 27 98 155

ὁ. a. 740: quae cura patrum quaeve Quiritium plenis honorum | muneribus
(uds, Auguste, virlutes in aevum per titulos memoresque fastos aeternet? et
Vellei 2, 39: divus Augustus praeter Hispanias aliasque gentes, quarum titulis
forum eius praemitet, paene idem facta. Aegypto. stipendiaria quantum. pater. eius
Galliis in. aerarium reditus contulit, quamquam neutrum de quadrigarum illarum
inscriptione accipere cogimur.

LAT. 6, 2: 38. [Cum scri]psi haec, | annum agebam septuagensu[mnwm. sextum]. |
GR. 18, 15 16 Ὅτε ἔγραφον ταῦτα, ἦγον ἔτος ἑβδομηκοστὸν | ἕχτον. ὃ

Vide supra p. 1.

GRAECI HOMINIS ADDITAMENTVM.

Sequitur clausula non profecta ab Augusto male scripta tam Latine quam
Graece et argumento exilis, nam ex rebus gestis tanti viri non comprehendit
nisi de suo quae erogarit in aedificia ludos donationes, tamquam duumvir
oppiduli alicuius Augustus fuisset, non imperator populi Romani. Quam ob
rem qui appendicem hanc ad Tiberium referunt, egregie falluntur; immo
Graeci hominis esse ostendit maxime denariaria ratio etiam in Latinis admissa,
cum in maioribus summis (nam in minoribus etiam Augustus denarios posuit
3, 16. 20) sestertiariam requirat Romana consuetudo ab ipso Augusto semper
observata. Praeterea sermo non solum multo minus elegans est et minus Lati-
nus quam ipsius commentarii, ut hic sunt specíacula 6, 39 pro ludis et nau-
machia 6,40 pro eo quod Augustus dixit 4, 45 mavalis proeli spectaculum),
denique in swmmd 6, 29 apex perperam positus; sed etiam quibusdam locis
hiat et vix satis intellegitur. Denique eum quae in appendice leguntur plera-
que in ipso commentario redeant accuratius pleniusque longe perscripta, unum
quod in ea refertur ab Augusto praetermissum, nempe locus de donis ab
Augusto datis civitatibus privatisque, quamquam etiam Italiae senatorumque in
eo mentio fit, provincialem auctorem eo prodit, quod liberalitates collatae in
oppida provinciarum terrae motu collapsa diserte ibi enuntiantur. Quod qui
ponere vellet, eum ne illa quidem recte praeterire potuisse apparet. Itaque
haec veniunt aut ab interprete, cui legatus provinciae Galatiae exemplar Latine
vertendum tradidit, ut indicem rerum gestarum divi Augusti utraque lingua
publice proponendum cum civitatibus provinciae suae communicaret, aut adeo
adiecta sunt a magistratibus Ancyranis. — Nobis appendix ne eo quidem no-
mine prodest, quod hiatus commentarii explet; nam quae hie leguntur, in ipso
omnia item supersunt.

1) Addidit Bergkius p. 9 theatrum Pompei 6, 35, cum Pompeium sit 4, 9.

LAT. Ὁ, 29

30

€R. 18, 17 18

19

VI, 29—36 n 151

CAPVT:ST

Summá pecün[/ae, quam ded[it in aerarium vel plebei Romanae
vel di]mis|sis militibus: denarium se[vi]e[ns milliens]. |
Συνχεφαλαίωσις [8] ἡἠριϑμημένου χρήματος εἰς τὸ ciocovov
ἢ sig τὸν δῆμον τὸν Ῥωϊμαί,ων ἢ εἰς τοὺς ἀπολεϊλυμένους
στρατιώτας [S]: 8$ μυριάδες μυριάδων. $ |

Complexus est scriptor, quae supra proposuit Augustus ὁ, 7—42 sic fere:

1) data
2) data
2) data
4) data
9) data
6) data
1) data
8) data
9) data
10) data
11) data
12) data

ΠΡ 10 (857) .. "2-9 vos. ne 719,900:000/73d. mim;

plabitas 7251(9,.8) eit A ut sos 20:2 7100000000. Δ mum.

plebia, 730.(9,9) 1-2 2 X os 100,000.000&ad mim:

plebr 3.742 (312). - $ 5... 2 - 100,000,000. ad min:

plebisa.- 749 (3:15)... do emm [6,800,000

in coloniis militum a. 725 (23, 17) . . . - 120,000,000

plebita752.(2, 19)... 252-57 559 τ 9 48,000,000

pro agris militum Italicis (3, 22). . . - 600,000,000

pro agris militum provincialibus (3, 25) . - 260,000,000

militibus dimissis a. 747—752 (3, 28). ..- 400,000.000

aerario publico (3, 34) . . . . . . .- 150,000,000

aerario mülitari (3,90) . . . . . ... - 110,000,000
2199,800,000

. Appendicis auctor cum quattuor primas summas ad minimum a nobis subductas
vere aliquanto maiores accepisset, item praetermissas esse sciret impensas
factas propter tributa alieno nomine soluta (2, 40), neque omnino in tanta
pecunia ad minora recte attendi, substituit rotunde $5 μυριάδας μυριάδων
(600,000,000. den. — 2400,000,000 sest.).

36

GR. 18,20 ?1

22
23

CAPVT II

Opera fecit nova ὃ aedem Martis, [lovis Tonantis et Feretri, Apol-
linis,| | divi Iüli, $ Quirini, $ Minervae, [lunonis Reginae, lovis Li-
bertatis,| | Larum, deum Penátium, [S] luv[entatis, Matris deum,
Lupercal, pulvina]|r | ad circum, [8] cüriam cum ch[aleidico, forum
Augustum , basilicaym | fuliam, theatrum Marcelli, [δ] [pjor[ticus
PC ice, E , nemus trans Tiberim | Caesarum. ὃ

Ἔργα καινὰ ἐγένετο ὑπ᾽ αὐτοῦ ναοὶ uiv A906, “τὸς | Boov-
τησίου καὶ τροπαιοφόρου, Πανός, ᾿“πόλλω νος, [8] ϑεοῦ ᾿Ιου-
λίου, Κυρείνου, [$] ᾿Α[ϑη]νᾶς, [8] Ἥρας βασιλίδος, [δ] “τὸς
᾿Ελευϑερίου, [S] ἡρώων, ϑεῶν πατρίων [S], Νεϊότητος, [S]

158 VL 37 38

19,1 Π͵ητρὸς ϑεῶν, [8] βουλευτήριον) σὺν χαλκι! διχῷ, [S] ἀγορᾷ
2 Σεβαστῇ (sic) [δ], ϑέατρον ῆαρκέλλου, [S] β[α]σι)λικὴ ᾿Ιουλία,
3 [8] ἄλσος Καισάρων, [8] στοαὶ εἰν] Παλατίῳ, στοὰ £v ia-

ποδρόμῳω Φλαμινίῳ. ὃ

CNPVIESDDE

LAT. 6, 3; | Refécit Capito[lwm sacra]sque aedes [nw]m[ero octoginta] duas,
3s thea[//]rum Pom pet, aqu[aruwm rivos, vijam Flamin[iam].
cn. 19, 3 4 ᾿Επεσχευάσϑθη vo Καὶ πιτώλιον, [$] ναοὶ ὀγδοήχοντα δύο, [8]
5 ϑέϊατ]οον Π|ομ] πηίου, [8] ὁδὸς Φλαμινία, [S] ἀγωγοὶ ὑδάτων.
Compendium est eorum quae supra leguntur 4, 1— 23. 49, 44, et omnino ca-
vendum, ne quid in his rimere exquisitum et utile. Petita scilicet sunt opera
nova ex comm. 4, 1—8. 21—223, additis basilica Iulia ex 4, 14—16 οἱ nemore
Caesarum ex 4, 43. 44; utrumque propterea vides collocatum in laterculo fere
extremo. [In ordine constituendo non hoc secutus est epitomator, quod sibi
persuasit Beckerus (topogr. p. 721), ut primum loca sacra recenseret, deinde
publicis negotiis destinata, denique quae populi voluptatibus inservirent, sed
solo studio brevitatis, ut uno aedis vocabulo defungeretur, primum templa
coniunxit omnia eodem fere ordi, quo leguntur in commentario, deinde
cetera subiecit ut casus tulit. — Lat. 35 interpretatio quod requirit porticus
in Palatio, porticum in circo Flaminio spatium non capit, cum inter /OR et
IBERIM litterae non deficiant plus xxvr, ut videatur aut quadratarius alterum
comma omisisse aut ipse additamenti auctor, quem verisimile est et Latina
scripsisse et. Graeca, posuisse porticus complures vel simile quiddam. ἴῃ edi-
tione priore cum ego post Marcelli hiatum signavissem, eum explevit Bergkius
verbis ad aedem Apollinis, melius Hirschfeldius p. 260 inserens porticum Octa-
viam; porticus vel porticum reliquiae flagitant /Oi$ post MARCELLI. — Opera
refecta similiter desumpta sunt ex comm, 4, 9—12. 17. 19. — Graecus inter-
pres in appendice hac liberius versatus omisit et pulvinar ad circum, in quo
verlendo etiam supra (p. 53) interpretem vidimus laborantem, et trans Tiberim
adiunctum ad nemus Caesarum. Deinde transposuit casu opinor basilicam luliam
theatrumque Marcelli, item. porticus nemusque Caesarum et aquaeductus viam-
que Flaminiam; Lupercal autem ex sede inferiore (quo certe solo loco in Latinis
spatium superest vocabulo ei recipiendo sufficiens, neque ita id inseri debet,
ut aedium enumerationem conturbet) inter aedes numinum transtulit, quippe
Graece dictum γαὸς Πανός.

VL, 39—43 159

CAPVT IV

LAT. 6, 39 Ímpensa pese Un spectjacul[a scaenica et munera] gladiatorum
4) at[que athletas et venationes et naum]ach[jum|] et donata pe[c]u-
ἀπ παι), sos DUE Au ess [fer]rae motu $ incendioque
42 consum pt[/s| a[ut. viritim] a[micis senatjoribusque, quórum census
43 explévit, | in[»]umera[bzlr]s. ὃ

cR. 19, 5 e [4απ]άναν δὲ | εἰς ϑέας καὶ μονομάχους καὶ ἀϑλητὰς καὶ
γαυμα χίαν xci ϑηρομαχίαν δωρεαί [τε] ἀποικίαις πόλεσιν
89 | ἐν παλίᾳ, πόλεσιν ἐν ἐπαρχείαις [8] σεισμῷ χα[] ἐνπευ]ρι-

10 σμοῖς πεπογνηχυίαις ἢ xcv ἄνδρα φίλοις xci συν κλητιχοῖς,

-b

i1! ὦν τὰς τειμήσεις προσεξεπλήρωσεν: ἄπειρον τιλῆϑος. |

Graeca cum integra iam edantur, tam inconcinna sunt, ut de iusta restitutione
Latinorum magna ex parte hiantium et vix melius conceptorum desperandum
esse videatur. — Lat. 39 impensae, quod posuerunt Bergkius et Hirschfeldius,
lapis non admittit, habens post rwPENSA aut P aut & litteram, ut et Zmpensa
pecunia suppleri possit et Znpensarum summa. --- scaenica addidi suadente
Wilamowitzio. — In fine post AT cum lapis vacet, dedi atque athletas proposi-
tum ab eodem. — 40 haec supersunt ACH////1: DONAi// PECVNIA^ sequente
spatio vacuo; supplementum quod satisfaceret non repperi. — 41 cernitur
En /////RAE; supplementum quod Graeca requirere videntur coloniis in Italia,
oppidis in provinciis nec vestigiis his recte aptatur et spatium quod principio
versus ante RAE vacat litterarum c. xxvi aliquanto excedit. — In Graecis 7
quod flagitat Bergkius ΤῈ et spatio convenit et hastae vestigio quod cernitur
post AOPEA I.

Prior pars pertinet ad locum de ludis 4, 31—45, neque operae pretium
est singulis immorari. Quae sequuntur de donis ab Augusto oppidis priva-
tisve oblatis, non petita sunt ex commentario; is enim cum impensas recenseat
in rem publicam populumque Romanum factas, quo item pertinet aurum coro-
narium municipiis et coloniis Italiae remissum (4, 26), liberalitates in privatos
collatas non admittit. Rem testantur auctores. De oppidis pecunia adiutis
Suetonius Aug. 47: wrbium in (provinciis), inquit, quasdam aut aere alieno
laborantes levavit aut. terrae imotu. subversas denuo condidit. Eiusmodo liberali-
tates contigerunt inter alias plerasque (Dio 54, 23) Venafro in Campania facto
ibi aequaeductu (C. 1. L. X, 4842), Neapoli in Campania (Dio 55, 10), Papho
in Cypro a. 739 (Dio 54, 23; cf. Eusebius ad a. Abr. 1998), item a. 742
pluribus oppidis provinciae Asiae (Dio 54, 30); denique de Laodicea ad Lycum
et Trallibus idem testatur Strabo 12, 8, 18 p. 579 collato Suetonio Tib. 8: pro
Laodicenis Thyatirenis Chiis terrae motu. afflictis opemque implorantibus senatum
deprecatus est. De Trallibus etiam Agathias 2, 17 epigramma affert ex lapide
descriptum hoc:

160 VI, 39—43

Κλασϑείσας πάτρας σεισμῷ ποτε Κάνταβριν ἐς γᾶν
“Χαιρήμων ἔπτα Curr δυσόμενος.
Καίσαρι Ó' εἰλιχϑεὶς περὶ γούνασι τὰν μεγάλαυχον
ὥρϑωσε Τράλλιν τὰν τότε κεχλιμέναγ..
Venit igitur Chaeremo ad Augustum a. 728 aut 729, quocum convenit, quod
ad hunc annum (1992 Abr., vide supra p. 14) adnotat Eusebius: Trallis terrae
motu consederunt. — De censibus senatorum idem Suetonius Aug. 41: senatorum.
censum. supplevit non habentibus idemque Dio refert ad a. 726 (53, 2) et 736
(54, 17) et 757 (55, 19; cf. 56, 41). Cf. idem 51, 17 fin. 52, 19.

DE P. SVLPICII QVIRINII TITVLO TIBVRTINO

Addere placuit commentariolum de titulo, qui et ipse versatur in memoria
rerum earum, quae ductu auspicioque imp. Augusti gestae sunt, Tiburtino
P. Sulpicii Quirinii, cum praesertim quae de eo dixi apud Richardum Berg-
mannum (de inscriptione Latina ad P. Sulpicium Quirinium referenda. Bero-
lini 1551. 4. p.1rv—vir) et in paucorum manus venerint et quaestio sane
anceps ibi propter epistularem brevitatem magis summatim iudicata sit. quam
pertractata.

Effossus est is de quo agitur titulus scriptus litteris optimis et pulcher-
rimis a. 1764 Tibure extra portam Romanam inter villam Hadriani et viam
Tiburtinam pari ab utraque intervallo. Delatus inde Tibur in aedes Boschi
postea pervenit in museum Vaticanum, ubi inter lapides non expositos olim
inveni et descripsi hac forma:

D WEE gs
LGEM * QVA * REDACTA * INPOT
4^ VGVSTI * POPVLIQVE - ROMANI* SENAT
SVPPLICATIONES- BÍNAS-OB-RES-PROSP
IPSI * ORNAMENTA - TRIVMPFE
PRO: CONSVL* ASIAM: PROVINCIAM-OF(

Prodiit primum in Novellis Florentinis a. 1765 p. 355 (inde Donati 464, 3);
deinde pro inedito in Sanclementii opere de vulgaris aerae emendatione (Ro-
mae 1793) p. 414, cui descripsit abbas Sarti; denique ex apographo, quod
sumpsimus Henzenus et ego opera coniuncta, apud Bergmannum 1. c. et Hen-
zenum n. 5366 coll. add. p. 496. Errores non ita multos priorum referre
nihil attinet, cum lectio certa sit et perspicua.

Nomen eius, cui titulus positus fuit, cum perierit, videndum num ex
rerum indiciis quae supersunt de eo coniectura capi possit. Sunt autem in-
dicia quattuor haec:

I. Is de quo agitur gentem quandam in potestatem populi Romani rede-
git, propter quas res gestas senatus bis supplicationes indici voluit et praeterea

ei qui eas gesserat ornamenta triumphalia decrevit.
11

162 P. SVLPICII QVIRINII

II. Is de quo agitur post victoriam de qua diximus imperante Augnsto
ad proconsulatum Asiae pervenit. Namque honores ita in titulo recenseri, ut
a minoribus procedatur ad maiores, non contrario ordine, ut visum est Zumptio
(comm. epigraph. 2 p. 110), inde efficitur, quod extremo loco positus summus
est et vere unicus, ut post alios minime raros delatus esse videatur;
praeterea pàrum convenit ordo inversus elogio, quod ad exemplum Plau-
tiani (Orell. 750) a tituli forma ad rerum gestarum narrationem deflectit.

' HII. Is de quo agitur Syriam et coniunctam cum ea ad Severum usque Phoe-
nicen imperante Augusto bis administravit, primum antequam Asiam sortire-
tur, iterum post Asiae proconsulatum. Nam, sicut recte docuit Sanclementius
(de vulgaris aerae emend. p. 424), iterationis praedicatio in provinciarum prae-
sides tum tantum cadit, cum eadem provincia ab eodem homine pluries ad-
ministrata est. Ita T. Eprius Marcellus dicitur fuisse procos. Asiae III (C. X,
3853 — Henzen 5425); ita P. Paquius Scaeva primum pro consule provinciam
Cyprum. optinuit, deinde pro cos. iterum extra. sortem. auctoritate Aug. Caesaris
οἱ s. c. amissus est. ad. componendum statum. in. reliquum. provinciae Cypri (C. IX,
2845 — Henzen 6450); ita L. Marius Maximus qui scribitur fuisse procon-
sul provinc. Asiae iterum, proconsul provinciae Africae (C. Vl, 1452. X, 6764)
Asiam per duos annos obtinuit ex consulatu priore, ex posteriore per annum
unum Africam (Waddington fastes des provinces Asiatiques p. 741 ed. mai.).
Huius generis iterationes cum in proconsulibus passim inveniantur (Staats-
recht 2? p. 246), quippe quorum officium lege annuum (Dio 53, 13) non raro
post annum elapsum continuaretur vel potius denuo conferretur, in legatis
Augusti, quorum potestas nullo certo tempore conclusa esset, locum habere
non potuit nisi ita, ut post discessum ex provincia idem in eandem denuo
mitteretur. Eiusmodi vero legationis iteratio eo impediebatur, quod legationes
cum dignatione inter se differrent. ordineque continuo a minore ad maiorem
adscenderetur, is ordo turbabatur legato post alios honores susceptos remisso
ad olim administratam provinciam iterum administrandam. Sed id non cadit
in legationem legationesve maximae dignationis; nam sicut qui consul fuit,
non potest regredi ad praeturam, potest iterum consulatum gerere, etiam qui ad
summum honoris gradum in provinciis administrandis pervenisset, eiusdem
dignitatis legationibus aliis fungi potuit. lta utrumque recte explicabitur et
qui eiusdem provinciae legationem iterarit, in titulis praeter hune quod sciam
memorari nullum?) et legationem iteratam elogi Tiburtini pertinere ad Syriam
provinciam omnium primariam (Tacitus Agric. 40; Borghesi Burbul. p. 58 —
opp. 4, 159). Confirmatur ita quod supra dixi honores enumerari ordine tem-
poris et singularem plane legationis Syriacae iteratae item videri fuisse tempore
postremum.

IV. Is de quo agitur Augusto superstes obiit post a. u. c. 767.

1) De titulis qui videntur obstare, egimus in corollario huius commentarii.

d $e

TITVLVS TIBVRTINVS 163

Quattuor haec indicia expendenti facile apparebit omnem nominis certa
ratione recuperandi spem positam esse in legationibus Syriacis; reliqua enim
tria tam multis hominibus communia fuerunt, ut ad confirmandum et refu-
tandum magis valeant quam ad inveniendum. Syriae autem legati post rem
publicam ab Augusto restitutam a. 727 quinam fuerint (v. Norisius cenot.
Pis. p. 289 sq.; Sanclemente l. c. p. 417 sq.; Zumptius comm. epigr.
2 p. 71 sq. iam videamus. Sed ipsum laterculum antequam aggrediamur,
primum considerandum est, quem locum in Syria administranda adiutores
Augusti potestate supra legatum praediti habuerint Agrippa et C. Caesar.

M. Agrippam cum constet ab a. inde 736 ad mortis usque 742 una
cum Augusto summae rerum praefuisse tribunicia potestate delata illo anno in
quinquennium iterataque a. 741, quem locum ante illum annum in re
publica tenuerit et etiam post illum quo iure provinciarum administrationem
a tribunicia potestate per se disiunctam exercuerit, traditum non accepimus.
Probabile tamen est ab ipso anno 727, quo per consulatus duos continuos
et censoriam potestatem Augusto exaequari coeptus est, proconsularem potes-
tatem ita ei permissam esse, ut ad universum imperium ea perveniret, minor
tamen esset quam simile ius ipsius imperatoris. Nam hoc et toti rei publicae
ordinationi optime convenit (v. Staatsrecht 2? p. 1094) οἱ quae de rebus ab
Agrippa gestis traduntur, modo universa consideres, aliam explicationem vix
recipiunt. Quod scribit losephus eum per decem annos pro vicario Caesaris
res Orientis administravisse (15, 10, 2: πέμπεται δὲ ᾿Αγρίπττας τῶν πέραν
"Iovíov διάδοχος Καίσαρι. 16, ὃ, 39: γρίππᾳ ys μὴν ἀγιόντι εἰς τὴν
Ῥώμην μετὰ τὴν διοίκησιν τῶν ἐπὶ τῆς ᾿Ασίας δεκαετῆ γεγενημένην),
vicariatus recte conciliatur cum imperio illo proconsulari; quae autem ei parum
convenit locorum et temporum definitio aperte a peregrino auctore ad res ab
Agrippa gestas magis formata est quam ad ius Agrippae permissum, nec recte
defendi potest. Nam quod losephus aperte significat ei in solum Orientem
per illos annos ius fuisse, ea ratione omnino, qua sub Tiberio Germanicus
cum imperio proconsulari primum Galliis et Germaniis praefuit, deinde provin-
cis trans mare l[onium (v. Staatsrecht 2 p. 1099 adn. 4), id in Agrippam
non convenire inde colligitur, quod is per a. 723—727 partim in urbe, partim
in Galliis Hispaniisque praesens res administravit. Similiter terminos imperii
illus cum losephus, quamquam reditum Agrippae ex Italia in Orientem a. 737
minime ignorans (16, 2, 1), nihilo minus aperte significet profectionem Mytlenas
a. 731 et reditum Romam ἃ. 741, hoc certe ius Agrippae datum nullo modo
mutatum est, videturque hie quoque auctor homo provincialis primum
adventum Agrippae in Orientem et postremum reditum confudisse cum finibus
iuris ei commissi. ltaque cum aliquatenus inde confirmetur, quod praeterea
confirmatione non eget, ius extraordinarium in provincias Agrippae concessum,
id ad certum tempus certave loca losephus ut restringere voluisse videtur, ita,
si voluit, erravit. — Eodem redeunt relata in annalibus qui supersunt maxime

I1*

104 P. SVLPICH ΟΥΤΕΙΝΗ

Dionis. Agrippa ab Augusto a. 721 in Syriam missus, sub specie, ut ait. Vel-
leius 2, 99, ministeriorum principalium, eo legatos ire iussit (Dio 53, 52: ἐχεῖσε
μὲν τοὺς ὑποστρατήγους &msu sv, cf. Staatsrecht 2. p. 1099 adn. 1), ipse
Lesbi mansit, donec a. 739 revocatus est urbique praepositus (Dio 54, 5: ἐς
τὴν Ῥώμην ... ἐπὶ τῇ τῆς πόλεως διαχειρίσει ἔπεμιψεν cf. 11). Quo
tempore Augustus praesens Orientis res ordinabat, ἃ. 794. Agrippa Galliis
praefectus (Dio 54, 11: ταῖς PeAÀeríowc προσετάχϑη) vel potius rebus Occi-
dentis neque ad senatum rettulit ob res in Hispania gestas a. 725, cum posset,
neque decretum ab eo triumphum accepit (Dio 54, 11). Rursus in Orientem
missus a. 757 Syriam adit Hierosolyma usque profectus (losephus 16, 2, 1;
Philo leg. ad Gaium 37), a triumpho autem decreto a. 740 similiter abstinuit
(Dio 54, 24). Hinc iure colligemus Agrippam vel ante tribuniciam potestatem
datam nequaquam legati locum obtinuisse; nam legatus de rebus gestis non
ad senatum refert, sed imperatori suo eas perscribit, neque hac aetate ius ei
est triumphandi (Staatsrecht 1, 127), neque ipse legatos habere potest, quos
tamen Dionem vidimus Agrippae tribuere. Denique universa Agrippae condicio
(cf. praesertim. Dio 53, 1: σκηνὴν ὁπότε συστρατεύοιντο ὁμοίαν vij ἑαυτοῦ
παρεῖχε τὸ vs σύνϑημα παρ᾽ ἀμφοτέρων σφῶν ἐδίδοτο) collegae minoris
magis est quam adiutoris, quodque officio fungitur modo in urbe, modo in
Oriente, modo in Occidente, demonstrat ius ei permissum ad universam rem
Romanam pariter porrigi. — lfaec si ita se habent, inter praesides Syriae
Agrippae non magis locus est quam ipsi Augusto, et integra superest quaestio,
quinam Agrippa vivo Syriae praefuerint. lam si ita eo tempore res Orientis
administratae sunt, ut sub Tiberio factum est Germanico cum imperio pro-
consulari misso ad eas ordinandas, Asiae et Dithyniae tum proconsules prae-
fuerunt, legatus Augusti Syriae, ita ut omnes Augusto Agrippaeve sive prae-
sentibus sive absentibus dicto audientes essent, ipsi autem ius haberent per
se non imminutum. Αἰ eiusmodi rerum constitutio ut in provinciis senatoriis
omnino tum locum habuit, ita partes imperatori anno 7277 commissae non ab ipsis
initiis eo qui postea observabatur ordine administratae videntur esse. Certe
quod annales scribunt per legatos suos Agrippam res Syriacas administrasse,
ἃ posterioris aetatis consuetudine abhorret; legati enim cum semper uni pareant,
collega minor potestatis proconsularis si qui est, aut legalis suls caret aut
certe quos habet provincias non administrant, sed manet provinciarum Cae-
sarianarum administratio apud legatos collegae maioris. [ἃ ipsum matum
fortasse ex Tiberii contra Germanicum invidia hac aetate non videtur obti-
nuisse, sed Agrippa cum in Oriente tum in Occidente ita res administrasse,
ut Augustus in locum legatorum ex novo ordine institutorum collegam minorem
mitteret. Ita aliquatenus excusatur, quod losephus ei praesidatum decennem
provinciarum trans lonium mare tribuit, et explicatur, quod per hos annos
vix ulli legati nominantur. Nam ita Augusti legati Syriae nulli fuerunt
per a. 731— 733 et 737—741, fortasse non magis per a. 734. 735 ipso in

TITVLYS TIBYRTINVS 165

Syria agente; Agrippa autem quamquam non solum praesens res administrare
potuit, sed item officium sibi commissum per legatos perficere, hos et iure et
honore longe diversos fuisse a solitis Syriae praesidibus consentaneum est.

Similiter €. Caesar qui in Orientem profectus a. 753 ibi permansit
per quadriennium, donec vulneratus a. 756 Artagira obsidens exercitum reli-
quit et in reditu a. 757 Febr. 21 in Lycia diem obiit, eo missus est cum
potestate proconsulari (Zonaras 10,36: τὴν ἐξουσίαν αὐτῷ τὴν ἀνϑύπατον
ἔδωκεν), ad ordinandas Aegypti Syriaeque provincias, ut ait Orosius (7, 3, 4),
Orienti praepositus, ut est apud Suetonium (Tib. 12). Ea potestas utrum iure
ad universum imperium pertinuerit, id quod in Agrippa vidimus locum habuisse,
an huic adulescenti ita fere commissa sit, ut postea in Germanico factum est, deter-
minari non. potest, neque ad nostram quaestionem ea imperii diversitas pertinet.
Semper enim verisimile est tum non magis quam per eos annos, quibus
Agrippa iussus est Syriae res curare, legatum Augusti Syriae praefuisse, idque
silentio de eo auctorum aliquantum confirmatur; nam si fuisset, in expeditione
Gaii festinatoque eius reditu narrandis vix praeteriri potuit.

Syriae privati qui per hos annos praefuerint, inveniuntur hi?)

1. M. Tullius Cicero oratoris filius natus a. u. c. 659 reversus in Italiam
post pacem Misenatem a. 715 favore Caesaris filii post consulatum, quo functus
est a. 724, Syriam provinciam obtinuit?^). De tempore non constat, cum inter-
vallum inter consulatum et legationem Syriacam nulla coniectura suppleri
possit.

2. ...... Varro ante a. 734. De Zenodori Ituraeorum reguli latroci-
niis cum Damasceni apud Varronem Syriae praesidem conquesti essent (Iosephus
bell. 1, 20, 4: oz δὲ ἐπὶ Οὐάρρωνα τὸν ἡγεμόνα τῆς Συρίας καταφυγόντες
ἐδεήϑησαν δηλῶσαι τὴν συμφορὰν αὐτῶν Καίσαρι; ant. 15, 10, 1), Caesaris
iussu Varro [turaeos armis coercuit et postea (ὕστερον) quae Zenodori fuerant
Herodi tradidit. Hoc factum est Caesare in Syria morante a. 724 (Dio 54,9).
Varro is qui fuerit, ignoratur; potest esse is ipse, quem Agrippa in Syriam
misit. Quod si ita est, re magis quam iure legatus Syriae appellatur, neque

1) L. Piso consul a. 739 legatus Caesaris per a. 741—743 bellum cum Thracibus
gessit aliquoties memoratum (Vellei. 2, 98; Florus 2, 27 (4, 12]; Livius per. 140; Tacitus
ann. 6, 10). Id eum suscepisse dicatur a Dione 54, 34 ἐκ Παμφυλίας ἧς ἦρχε, inde Marquar-
dtius (Staatsverw. 1? p. 417) elfecit eum eo tempore Syriae praefuisse. At neque
'(lhracibus bellum ex illa regione inferri potuit neque, ut Pamphyliam demus tum legato
Syriae paruisse, ita pars exigua pro toto nominari Sine dubio errore sive libra-
riorum sive Dionis ipsius Pamphylia permutata est non cum Moesia, quod statuerunt
alii (Zippel róm. Herrschaft in Illyrien p. 246), cum ea provincia postea demum facta videa-
tur esse, sed magis cum Pannonia sive ut tum loquebantur lllyrieo.

2) Appianus b. c. 4, 51: αὐτὸν ὁ Καῖσαρ ... ἱερέα τε εὐθὺς ἀπέφηνε χαὶ ὕπατον
οὐ πολὺ ὕστερον καὶ Συρίας στρατηγόν. Cf. Drumann 6, 118. Titulum Arcanum qui eius-
dem legationis meminit iam constat ficticium esse (C. I, L. X n. 704*). — Idem pro consule
Asiam obtinuit (Seneca suas. 7, 13; ef. Waddington fastes des prov. asiatiques p. 684).

166 P. SVLPICIH QVIRINIT

requiritur, ut ante Syriae administrationem fasces duodecim gesserit, id quod
eum non fecisse verisimile est, cum ad eum usque annum fasti fere pleni sint.

9. M. Titius inter duces nominatus ab a. inde 714 (Dio 48, 30), consul
a. 729, legatus Syriae cirea tempus, quo Herodes tertium profectus est
Romam inter a. 742, quo secundum eo ivit, et a. 750, quo decessit,
is est, cui Phraates liberos tradidit Romam ad Augustum mittendos paullo
post a. ἃ. c. 745 (Ioseph. 16, 8, 6; Strab. 16, 1, 28 p. 748). Dixi de eo
supra p. 141.

4. C. Sentius Saturninus consul a. u. c. 735, legatus Syriae c. a. 746
(Ioseph. .ant. 16, 951. Ὁ. 10:8. 6: 41, 9. 17, 154-6. 23) 15 69 ὉΠ}
Iud. 1, 27, 1—93. Tertullianus adv. Marcionem 4, 19).

9. P. Quinctilius Varus cos. a. u. c. 741, legatus Syriae a. 748—750
testibus cum nummis Antiochenorum notas habentibus epochae Actiacae
EK-ck-zk (Eckhel ὁ, 275; Borghesi opp. 1, 310; Waddington mél. de mum. 2
p. 153) tum Iosepho (ant. 17, 5, 2 sq.; bell. Iud. 1, 21, 5 sq.). Maturius solito
ad legationem Syriae pervenit, gratiosus propter affinitatem quae ei erat cum
domo imperatoria (Tac. ann. 4, 52. 66. Borghesi opp. 1, 311. 417).

6. L. Volusius Saturninus cos. a. u. c. 742, legatus Syriae a. 757. 758
(Eckhel 3, 2775).

7. P. Sulpicius Quirinius cos. a. u. c. 742, legatus Syriae a. 759
(loseph. 17, 13, 5. 18, 1, 1. c. 2, 1). Accedit titulus Venetus vel potius
Berytensis nuper vindicatus (Eph. epigr. 4 p. 538): Q. Aemilius Q. f. Pal.
Secundus [in] castris. divi Aug(usti) sub] P. Sulpicio Quirinio leg. Aug.] Cae-
saris Syriae honoribus decoratus, praefect(us) cohort(is) Aug(ustae) 1, praefect(ws)
-cohort(is) ΠῚ classicae. Idem $ussu. Quirini censum egi Apamenae civitatis millium
homin(um) civium cxvr. Idem. missu Quirini adversus l[turaeos inm Libano
monte castellum eorum cepi. Quae de officiis his exposul l. c. p. 540, non
repeto, cum ad nostram rem inde nihil efficiatur.

8. Q. Caecilius Metellus Creticus Silanus cos. a. 760, legatus
Syriae ab a. certe 763/4 ad a. 770 (Eckhel 3, 276 collato nummo a San-
clementio p. 348 allato anni aw; Tacitus ann. 2, 4. 43; loseph. 18, 2, 4).
Etiam Silanus solito celerius legationem Syriae adeptus est, ut consulatum
quoque in integrum annum tenuit; scilicet per hos annos admodum floruit
utpote socer futurus Neronis Germanici f. aliquando, ut tum credebant, im-
peraturi. Diximus de eo Borghesius ann. 1849 p. 51 sq. — opp. 5 p. 211 et
ego Eph. epigr. 3 p. 14. Cur per tot annos provinciam retinuerit, Suetonius
explicat, cum scribit (Aug. 23) propter cladem Varianam Augustum praesi-
dibus provinciarum imperium prorogasse, ut a peritis et adsuetis continerentur.

Si quidem recte statuimus legatos Augusti provinciae Syriae nullos fuisse
per eos annos, quibus aut Augustus ipse in Syria morabatur aut sub eo
imperio proconsulari praediti res Orientis curabant, in laterculo supra proposito
probabile est legatum Augusti unum solum deficere inter Varum et C. Caesarem

TITVLVS TIBVRTINVS 167

per a. 751. 752. Nam cum solitum legationis tempus triennium fuerit, reli-
qui ita sese excipiunt, ut difficile aliquem ordini interponas; et quamquam fieri
sane potest, ut exciderit unus alterve legatus administrationis solita brevioris,
vix credibile est neutrius administrationis legati tituli Tiburtini praeterea
memoriam ullam superesse et nomen eiusdem viri in laterculo illo duobus
locis desiderari. Quam ob rem videtur is de quo agitur et inter eos quorum
nomina posuimus quaerendus esse et alteram utram legationem administravisse
€. ἃ. 701. — Ex supra nominatis praeter Varronem, quem legatum Augusti
fuisse negavimus, ut antiquiores ita Ciceronem quoque et Titium aetatis rationes
excludunt, quae vix patiuntur eorum quemquam a. 767 etiam tum in vivis
fuisse, maxime cum is quem quaerimus bis Syriae praefuerit itaque utraque
legatio, ut horum alteri utri detur, ante a. 731 collocanda sit, nisi forte
hoc ponis ignotum illum legatum primum ante a. 731, deinde per a. 751.
752 Syriae praefuisse. In Cicerone accedit, quod a bellica laude eum afuisse
constat. Varum nemo ignorat occidisse vivo Augusto; praeterea pro consule
Africam, non Asiam rexit (Borghesi opp. 1, 301). Volusium Saturninum item
constat pro consule Africam administasse (Borghesi l. c. p. 312 sq.). Silanus
cum Syriae post mortem Augusti praeesse non desierit, dicendus fuit legatus
non divi Augusti, sed divi Augusti et Ti. Caesaris Augusti. — Et ad horum
quidem nullum titulum de quo agimus spectare omnes consentiunt; restant
ires, qui patronos nacti sunt, M. Agrippa, C. Sentius Saturninus, P. Sulpicius
Quirinius. — Ad Agrippam titulum rettulit Huschkius (über denm Census zur
Zeit der Geburt Jesu. Christi p. 65 sq.), sed refutavit commentum nullo negotio
Borghesius (apud Henzenum n. 5366 — opp. 8, 126 sq. 499 sq.); scilicet ut
alia mittam, Agrippa numquam pro consule Asiam administravit et ante
Augustum mortuus est; id vero, quo confugit Huschkius, titulum Agrippae positum
esse imperante Tiberio, neque ullo exemplo defenditur et eo plane evertitur, quod
marmor Tiburtinum tam propter locum, in quo inventum est, quam propter
habitum externum sine ullo dubio elogium fuit sepuleri. — Saturninum proposuit
primus Bergmannus (apud Gerhardum Archáol. Anzeiger a. 1850 p. 172) primo
quod nunc est tituli vocabulo mutilo Germaniam ratus nominari; quam opinionem
cum mox ipse abiecisset, de lectione tituli edoctus veriora, eam suscepit Zumptius
nec paucis eam explicavit (comm. epigraph. 2, 122 sq.). — Contra qui primus
de titulo diligenter egit Sanclementius eum superesse dixit, ex monumento
P. Sulpieii Quirinii (l. c. p. 418) eamque Sanclementii opinionem qui postea
in eam rem inquisiverunt idonei auctores cum ali tum Borghesius (]. c.),
Henzenus (l. c.), Nipperdeius (ad Tac. ann. 2, 4S) unanimi consensu secuti
sunt. Neque ego novam et reconditam doctrinam profero, sed iisdem viris
doctis adsensus breviter demonstrabo primum titulum ad €. Sentium Sa-
turninum spectare non posse, deinde in Quirinio non solum nihil obstare, sed
indicia quoque quae supra recensuimus, maxime omnium primarium duplicem

168 P. SVLPICII QVRINII

legationem Syriacam, ita in eum convenire, ut attributio Sanclementiana non
solum probabilis habenda sit, sed plane probata.

De €. Sentio Saturnino pauca tantum dicemus, sed quae sufficiant. Con-
stat eum quoque accepisse ornamenta triumphalia (Dio 55, 28), ut acceperunt
ea imperante Augusto duces aliquanto plures quam qui iustos triumphos
egisse dicuntur super triginta"). Reliqua autem indicia tria non conveniunt
in Saturninum. Primum duplici Syriae legationi ne locum quidem Zumptius
invenire potuit nisi ita, ut Syriae primum praefuerit per annos 729 —731, quo
tempore Saturninus praetorius fuit nec capax provinciae omnium confessione
consularis. — Deinde quamvis ignoretur, quo anno Saturninus diem obierit, nec
memoratur post a. 759 (Vell. 2, 109. 110) et ante Augustum eum mortuum esse
constat ex silentio Taciti, cuius annales ab excessu divi Augusti ad a. u. c. 782
integri supersunt nec secundum institutum auctoris de clari viri obitu tacuissent,
si in illos annos incidisset. — Proconsulatum denique Asiae excludit, de quo
optime monuit Borghesius (opp. 5 p. 495; Henzen syll. p. 496), Tertullianus, qui
ubi Carthaginis coloniae vices breviter comprehendit (de pallio c. 1) sic scribit
post longas Caesaris moras moenia Carthagini Statilium. Taurum (proconsulem
Africae 718—720) ünposwisse, sollemnia enarravisse Sentium Saturninum. lam
cum in fastis aetatis Augustae tres inveniantur Sentii Saturnini, scilicet. con-
sul a. 735 is qui postea Syriae praefuit filiique eius duo consules uterque a.
151, omnino pater hoc loco intellegendus est, ne longae morae nimiae fiant.
Itaque is cuius est elogium Tiburtinum, quisquis fuit, non fuit C. Sentius
Saturninus.

Videamus de P. Sulpicio Quirinio.

L Tacitus ad a. τι. c. 774 ubi de obitu Quirinii refert sic scribit (ann.
9; 48): nihil ad veterem et patriciam. Sulpiciorum familiam Quirinius pertinuit,
ortus apud municipium. Lanuvium, sed inpiger militiae et acribus ministerüs
consulatum sub divo Augusto (u. c. 742), mox ewpugnatis per Ciliciam Homo-
nadensiwm castellis insignia. triumphi adeptus, datusque rector C. Caesari Arme-
niam obtinenti (u. c. 156). Strabo 12, 6, 5 p. 569: ὁ ᾿Τμύντας εἷς τοὺς 'Ouo-
γναδέας παρελϑὼν, o? ξγομίζοντο ἀληπτότατοι, καὶ καταστὰς ἤδη κύριος
τῶν πλείστων χωρίων, ἀνελὼν καὶ τὸν τύραννον αὐτῶν ἐξ ἀπατῆς ἐλήφϑη
διὰ τῆς τοῦ τυράγγου γυναικός" καὶ τοῦτον μὲν ἐκεῖνον διέφϑειραν, &xeí-
γους δὲ Κυρίνιος ἐξεπόρϑησε λιμῷ καὶ τετρακισχιλίους ἄνδρας ἐζώγρησε
χαὶ συνῴκισεν εἷς τὰς ἐγγὺς πόλεις, τὴν δὲ χώραν ἀπέλιπεν ἔρημον
τῶν ἕν ἀχμῆ. Amyntas rex caesus est a. u. c. 729. Ad has narrationes recte
aptabitur principium tituli Tiburtini sic fere explendum:

1) Quamquam numerum hunc, quem posuit Suetonius Aug. 38, nimium esse tabulae
huius temporis triumphales ostendunt iam expletae: nam ab a. 711 ut triumphos omnes
numeres praeter ipsius Augusti ovationes duas triumphosque tres et Antonii ovationem,
non reperiuntur nisi duo et viginti.

TITVLVS TIBVRTINVS 169

bellum gessit cum gente homonaden-
sium quae interfecerat amnytam
TEGEM* QVA* REDACTA*IN-: POTestalem | imp. caes. divi f.

AVGVSTI * POPVLIQVE * ROMANI - SENATUs dis immortalibus
SVPPLICATIONES* BINAS* OB* RES* PROSPere ab eo gestas et
IPSI . ORNAMENTA . TRIVMPHalía decreuit

Bergmannum secutus iam regem v. 1 rettuli non ut ante proposueram ad Ho-
monadensium regulum teste Strabone a Quirinio interfectum, sed ad Amyntam,
ut verborum quae sequuntur qua redacta ratio constaret. Recte praeterea
Zumptius (l. c. p. 116) monuit vocabulum ;ps? requirere, quod sibi opponatur,
quamquam id quod requiritur. verbum non repperit; quod patefacit titulus
C. I. L. VI, 1386?) ex dedicatis Traiano auctore in foro Augusti, secundum Bor-
ghesium (ann. 1846 p. 342 — opp. 5 p. 31) Arabiae victoris Cornelii Palmae:

DOES T OR RU UM ΡΥ Sene oto: Ec ..0b quas res decreuit
SENATVS - SVPPLICATIONES . DIS * IMMORTALIB . Ipsi auteM AuCtore
IMP * CAES * NERVA * TRAIANO * AVG * GERM * DACIC * SENATVS * ORNAMENT
TRIVMPHAL - DECR * STATVAMQ * IN * FORO *: AVG * PONENDAM * CENSVIT

collato monumento Aneyrano 1, 26 et Cicerone in Cat. 2, 6, 15: supplicatio
diis immortalibus meo nomine decreta est; in Pis. ὁ, 6; de prov. cons. 11, 26.
27; ad fam. 15, 5 alibique passim. Intelleguntur scilicet supplicationes ad
omnia pulvinaria (Cic. in Cat. 8, 10, 25; Liv. 24, 10 fin.; al). De supplicau-
onibus duabus vel si magis placet binis (utrumque enim dicitur supplicationem
decerni et supplicationes) connumerandis inter quinque et quinquaginta de-
cretas Augusto ob res ab ipso aut per legatos eius prospere gestas supra iam
ad mon. Ancyr. 1, 24 monuimus. Recte autem Zumptius (l. c. p. 115) docuit
adhibito maxime loco Ciceronis de prov. cons. 11, 26. 27, cum supplicatio ob
res bene gestas antiquo tempore item ac triumphus, cuius tanquam praeroga-
tiva fuit (Cic. ad fam. 15, 5, 2), non nisi semel decerni soleret, primum plus
semel decretam eam esse bello Mithridatico in gratiam Pompeii; deinde idem
honor. saepe pluries decretus est et ut solet fieri in honoribus qui extra
ordinem conceduntur, mox pervulgatus. Quam ob rem cur Zumptius (l. c. p.
121) neget Homonadense bellum duarum supplicationum decernendarum cau-
sam praebere potuisse, equidem non perspicio; immo siquidem Quirinius bis
in eorum agrum expeditionem fecit, quod facile potuit, consentaneum est bis
eum de rebus a se gestis per imperatorem ad senatum rettulisse et. bis ob eas
supplicatum esse. — Quo tempore et quo magistratu praeditus Quirinius Ho-
monadenses devicerit, infra disputabitur.

?) Exempla duo quae extant Bouchardianum duplex et Donianum non differunt, nisi
quod 1 POTIS Don., 2 IMMORTALIB....nima.v...... Bouch., IMMORTALIBVS . .. .. Don, 4

N pro IN Bouch. alterum. V. 2 extr. zmmortalibus dierum . .. auctore proposuit Borghesius.

110 P. SVLPICH QVIRINII

Il. Quirinius cum consulatum gesserit a. 742 et longo tempore postea !
superfuerit, consulari iure pervenisse putandus est ad proconsulatum aut
Asiae provinciae aut Africae. Intervallum hac aetate certum nullum fuisse
cum satis constet (nam, ut pauca exempla seligamus, C. Asinius Gallus cos. a.
746 procos. Asiae fuit a. 748/49; Cossus Cornelius Lentulus cos. a. 753 pro-
cos. Africae a. 759; Cn. Lentulus augur cos. a. 740 procos. Asiae a. 753 cet.;
v. Staatsrecht 2?, 240. 241 commentariumque Zippelii supra p. 131 adn. laudatum),
ex solo titulo Tiburtino, modo eum recte ad Quirinium rettulerimus, et
Asiam eum sortitum esse intellegitur et tempus aliquatenus definitur; inter-
ponitur enim ibi proconsulatus inter duas legationes Syriacas sive, ut infra
ostendetur, inter a. 752 et 759, ex quibus annis praeterea eximendi
sunt anni 753 certe pars prior, quo Cn. Lentulus augur Asiam rexit (nam !
dies a. 753 Daesii 17 sive Maii 10, quo scripsit epistulam €. 1. Gr. 2943, '
eum ostendit anno 752/53 in officio fuisse); fortasse item a. 754/55, si pro-
consulatum M. Plautii Silvani Zippelius (comm. supra citati p. 13) recte ad
eum annum revocavit; restant igitur proconsulatui Quirinii anni 753/4 et
755 ad 758. Αἱ eum Africam sortitum esse demonstratum ivit Zumptius
(l. c. p. 91) ex narratione Flori 2, 91 [4, 12, 40. 41]: Musulamos atque Gaetulos
accolas. Syrtium (Augustus) Cosso duce compescuit, unde illi Gaetulici nomen latius
quam ipsa victoria. Pariter Marmaridas atque Garamantas Quirinio. subigendos
dedit; potuit. et ille redire Marmaricus, sed iodestior in aestimanda victoria fuit.
Videamus primum de loci lectione. Pro Quirinio liber Nazarianus habet qurinio
(non gurino, ut refert lahnius), Bambergensis eius loco spatium vacuum; lor-
danes vero (Rom. 245) sic locum reddit: Marmaridas et Garamantes ... per
Quirinum. subegit. Substütuit pro. qurinio Nipperdeius in philologi Schneide-
winiani vol. 1 p. 670. Cornelio, eo motus, quod contra Garamantes expeditionis
Quirinii praeterea nemo meminit, meminit L. Cornelii Balbi proconsulis Plinius
(h. n. 5, 5, 36: clarissimunque Garama caput. Garamantum, omnia armis
Romanis superata et a Cornelio Balbo triwmphata), propter quam victoriam
extremus privatorum omnium triumphavit procos. ex Africa a. 735 (fast. Capit.).
At ad verba quod attinet, qui Flori crisin probe didicit non negabit de lectione
decisum esse per consensum Nazariani et Iordanis. Nipperdeii autem coniectura
eo minus probanda est, quod sie Cosso Gaetulico et ipsi Cornelio parum
eleganter opponitur Cornelius; neque quiequam obstat, quominus tam Quirinius
quam Balbus adversus Garamantes rem bene gesserint, nam in Floro cur
taceat non est quaerendum. — Subegit igitur Quirinius Marmaridas et Garaman-
tes; at si eos subegit proconsul Africae, provinciae terminos aliquantum
excessit. Nam Garamantes quidem in desertis Africae interioris ita habitabant,
ui tam ex Africa quam a Cyrenis exercitu peti possent; at contra populos
Marmaricae terrae interiectae inter Aegyptum οἱ Cyrenaicam, quos priores
posuit Florus et aperte potiores habuit, Quirinius, cum Aegyptus extra quaes-
tionem sit, non tam ex Africa mitti debuit quam ex Cyrenaica. Quod per-

9

TITVLVS TIBVRTINVS 171

viderunt Borghesius (opp. S p. 500) et Henzenus (syll. p. 496), neque ipse
Zumptius non intellexit, sed cum refutare non posset, elusit. Nam Strabonem
(17, 3, 23 p. 838) sibi opitulari putat, qui Marmaridas habitare quidem dicat
prope Cyrenas, sed nec Cyrenaicae nec Aegypto attribuat; quasi propterea
quod populus extra solum provinciae cuiusdam conterminae habitare dicitur,
magis bellum ei inferre potuerit praeses provinciae non conterminae. Magis
speciosum est proconsulem Cyrenaicae utpote provinciae senatoriae et inermis
bellum gerere non potuisse; nam alterum nullum exemplum extat procon-
sulis praetorii, qui bellum gesserit. At nihilominus verum est proconsulibus
omnibus non tam ius belli gerendi defuisse quam occasionem (Staatsrecht 2,
251), cumque proconsules consulares Africae ad Gaium usque suis auspiciis
rem gesserint (Tac. hist. 4, 4S), ipso iure idem licuit proconsuli praetorio Cyre-
naicae. Quod si necessitas rerum fecit, ut bellum in ea provincia gerendum
esset, non erat cui mandaretur praeter eius proconsulem; itaque non admodum
mirum est quendam eorum rem gessisse, maxime per hos annos nova etiam-
tum imperii ordinatione nec rebus satis stabilitis. Ne hoc quidem constat eo
tempore Cyrenaicam praesidio militari caruisse. — Certe L. Pinarius Scarpus
legatus Antonii et ab eo Cyrenaicae praefectus, sed etiam sub Augusto, cum post
proelium Actiacum ad eum transiisset, eandem provinciam administrans c. a. 727
imperator in nummis appellatur, ut exercitu eum praefuisse dubitari non possit
(cf. Orosius 6, 19, 15; Dio 51, 5. 9; Plutarchus Anton. 69; Cohen Aug. n. 125.
497—500; Eckhel 5, 272. 6, 82). Sed fac iam eo de quo. agitur tempore
legiones in his partibus nullas stetisse nisi in Africa provincia et in Aegypto,
quid vetabat bello aliquo in Cyrenaica exorto legionem ex Aegypto eo mitti, quae
proconsuli pareret? Itaque existimo Quirinium ex praetura post intervallum
proconsulem factum Cretamque et Cyrenas sortitum. Marmaridas et Garamantes
vicisse; idque inter alia in mente habuit Tacitus scribens Quirinium. zmpigrum
militiae οἱ acribus ministeriis consulatum /meruisse. Ea expeditio, si recte
infra docebo res in titulo nostro narratas incipere ab a. 752, ante eum annum
faeta sit necesse est; accuratius quo tempore Quirinius Cyrenaicam admini-
strarit,. definiri nequit, neque adsentior Henzeno propter Flori verba supra
relata Marmaricam Quirinii victoriam postponenti Gaetulicae Cossi partae a. u.
c. 759; nam hoe loco Florus ad temporis ordinem non attendit neque ullo
pacto secundum ea, quae de Quirinio praeterea accepimus, proconsulatum
praetorium admininistrare potuit post a. 759. Quod si quis coniciat expe-
ditionem in Garamantes a. 734 coniuncta opera suscepisse Balbum proconsulem
Africae et proconsulem Cyrenaicae Quirinium, temporum rationes ei coniecturae
non adversantur; nam Quirinius utpote homo novus multo ante praeturam
gessisse potest quam ad summos honores pervenit. Sed fieri quoque potest,
ut uterque bellum gesserit tempore diverso.

III. Quirinium Syriae praefuisse a. 759 et deinceps constat ex locis
losephi supra allatis; videndum autem, num alterius quoque legationis aliqua

112 P. SVLPICII QVIRINII

memoria supersit. Ea quaestio cum triperlita sit, de tribus capitibus ordine
dicemus.

1. Supra ubi egimus de rebus ἃ Quirinio gestis adversus Homona-
denses, huie loco reservavimus quaestionem, quammam provinciam eo tempore
obtinuerit. Homonadenses incolas regionis ad sinistram fluvii Melae (Manawgat
Tschar) superioris infra Oroandes in monte Djammidah et inde porro ad
orientem. (v. Gustavus Hirschfeld in actis. min. acad. Berol. 1875 p. 145),
Cilicibus adnumerat Strabo (12, 6, ὃ. 4 p. 569; 14, 5, 1 p. 668; 14, 5, 24
p. 679), sed in Cilicia provincia Romana non comprehendebantur. Nam post-
quam Romani duce Quirinio effecerunt, quod Amyntas perficere non potuerat,
ut domarentur, Cilicia aspera, ut ait Strabo 14, 5, 6 p. 671, regibus tradita est,
scilicet a. 734 Archelao regi Cappadociae Ciliciae hane partem concessit Augustus
(Dio 54, 9; Strabo 14, 5, 6 p. 671; Tacitus ann. 6, 41) videturque expedi-
tionem illam adversus Homonadenses ob id ipsum Quirinio mandavisse, ut ulta
morte Amyntae ferus populus Archelao parere inciperet. Quam ob rem postea
in provinciarum divisione Cilicia aspera divisa mansit a Cilicia reliqua (Ptole-
maeus 5, 5, 9. 9 οἵ, Plinius 5, 7, 94). In Taciti autem verbis expugnatis per
Ciliciam. Homonadensium castellis adhuc neminem offendisse miror. Nam per
Ciliciam aliud est atque ὧν Cilicia, neque aliter ad hane sententiam declinat
nisi ubi id de quo agitur significatur pervenire ad regionem universam locaque
elus omnia; ut exempli causa ann. 15, 17 recte est Paetus per Cappadociam
hibernavit, neque aliter accipiendum quod legitur ib. 1, 15: πὲ per circum
triumphali veste uterentur et quae frequenter in titulis reperiuntur similia,
ut C. VL, 1620: proc. Hispaniae citerioris per Asturicam οἱ Callaeciam. Αἱ
Homonadenses angulum ad summum extremum Ciliciae occupantes quomodo
diei possint. degere per Ciliciam, parum perspicitur, et recte fortasse Hauptius
hoc scrupulo proposito lectionem corruptam esse iudicavit emendans super
Ciliciam, id quod ex huius commentarii editione priore recepit Nipperdeius.
Utut est, sive in Cilicia provincia Homonadenses fuerunt sive ei proximi, recte
qui Ciliciam regebat inde bellum iis inferre potuit, nec dubium est id ipsum
a Tacito significari. Sed hoc quaeritur, utrum Cilicia provincia tum sub
suo praeside fuerit an legato Syriae paruerit; et multa sunt, quae hanc sen-
tentiam commendent. Nam si Cilicia seorsum tum administrabatur, provincia
fuit et inermis et sub legato praetorio constituta; at Quirinius bellum in ea
gessit post consulatum. Deinde constat M. Antonium antiquam provinciam
Ciliciam sustulisse (v. supra ad mon. Anc. 5, 31), Augustum novimus Cypro
propriae provinciae formam dedisse, de Cilicia quid constituerit, non traditur
(cf. in. universum Marquardt S/aatsverw. 1? p. 391). Paullo postea Ciliciam
a Syriae praeside rectam esse recte observavit Zumptius l. c. p. 96 ostendi a Tacito
compluribus locis. [ta in narratione discordiarum inter Germanicum et Pisonem
legatum Syriae hie non solum a Cilicum regulis milites postulat (Tac. ann. 2, 78),
sed etiam horum ope Celenderi oppido Ciliciae expugnato queritur provincia a

dd iip

——

Tod
'

ad

m dn

TITVLVS ΤΙΒΥΕΤΙΝΥ 5 113

Caesare data se arceri (l. c. c. S0). Neque in tota narratione legati Ciliciae
mentio fit, quae omitti non potuit, si fuisset eo tempore, neque Pisoni postea
obicitur eum provinciam alienam invasisse, sed suam. armis repetivisse (l. c. 3,
12. 16) et bellum provinciae intulisse (l. c. ὁ, 14). Item expeditionem ad-
versus Clitas in Cilicia aspera simillimam Homonadensi bis a. p. €. 90 et 52
susceperunt Syriae qui eo tempore praefuerunt (l. c. 6, 41. 12, 55). Pro-
prius autem Ciliciae legatus nullus invenitur ante Cossutianum Capitonem ex
Cilicia repetundarum accusatum a. p. C. 58 (Tacit. ann. 19, 33)'). — Huic
opinioni, Ciliciam eo tempore sub praeside Syriae fuisse, olim a Baronio pro-
positae quamquam sine idoneis argumentis, hodie vero, postquam ego in
epistula ad Bergmannum eam reduxi, etiam a Zumptio (l. c. p. 95 sq.) et
Nipperdeio (ad Tac. ann. 2, 42) admissae, Norisius (cenot. Pis. p. 219) oppo-
suit quod legitur apud Strabonem 14, 5, 6 p. 671 Augustum Ciliciam asperam
regionem feram et latronibus infestam sub regibus esse maluisse ἢ ὑπὸ τοῖς
Ῥωμαίοις ἡγεμόσιν τοῖς ἐπὶ τὰς χρίσεις πεμπομένοις, of μήτ᾽ ἀεὶ
παρεῖναι ἔμελλον μήτε μεϑ’ ὅπλων: excludi ita Syriae legatum. habentem
tres legiones et intellesendum esse Ciliciae inermem. Δί Strabo hoc loco
cogitat de regni Amyntae divisione, quo interfecto Cilicia aspera, ut supra
dixi, tradita est Archelao regi Cappadociae, Galatia autem cum regionibus
conterminis et Pamphylia utpote pacatiores in provinciae formam redactae legatis
commissae sunt legiones non habentibus. Hos legatos Strabo intellegit Galatiae et
Pamphyliae; de Cilicia provincia, ad quam nulla portio regni Amyntae adiecta
est, hoc loco non cogitavit. Multo minus obstat quod apud Dionem 53, 12
inter provincias imperatorias numerantur χαὶ ἡ Συρία ἡ χοιλὴ καλουμένη
ἢ τε (Φοινίκῃ xci Κιλικία xci Κύπρος. Nam cum Syriam Coelen et
Phoenicen eidem legato tum paruisse et aliunde constet et ex ipso titulo Tibur-
tino, idem locum habere potuit in Cilicia, et ipse Dio addit recensere se
provincias ad sui temporis administrationem, ἐστεὶ τό ye ἀρχαῖον καὶ ἐπὶ
πολὺ xci σύνδυο xci σύντρια τὰ ἔϑνη ἅμα ἤρχετο. — Maec qui probat,
ei dicendum erit Quirinium Homonadenses vicisse Syriae legatum, eaque
expeditio cum secundum Tacitum facta sit inter a. 742 et 756, praeter testatam
anni 759 altera Quirinio Syriae legatio danda est, quam commode referemus
ad a. 751 et 752 per id tempus solos fere satis vacantes et iusto intervallo
a consulatu separatos. ͵

2. C. Caesar in Orientem missus a. 799 ibique a. 757 d. Febr. 21
defunctus rectores habuit primum M. Lollium, deinde eo mortuo eum de quo
agimus Quirinium (Tac. l. c.: datus rector C. Caesari. Armeniam obtinenti ;. cf.

1) Ludi sub Domitiano vel post eum celebrati Antiochiae nomine Syrorum Cilicum
Phoenicum (ὁ ἱερὸς πεγταἑτηρικὸς χοιγὸς Συρίας Κιλιχίας Φοινείχης ἐν ᾿Αντιοχείᾳ), teste
titulo Neapolitano recte edito apud Henzenum Juill. delU Inst. 1811 p. 109, quamquam sine
dubio ex antiqua illa communione originem duxerunt, durare potuerunt ea soluta, quamquam
aliter censent Henzenus l. c. et Marquardtius S£aatsverw. 1? p. 387.

114 P. SVLPICH QVIRINII

Sueton. Tib. 12. Vell. 2, 102). Tantam curam nemo credet ab Augusto per-
missam esse nisi viro rerum Orientis usu gnaro quique in ipsis locis sui ex-
perimentum fecisset; idque cadit omnino in Lollüium, quippe qui a. 729 Ga-
latiam post Amyntae mortem in provinciae formam redegisset (Eutrop. 7, 10).
Quam ob rem eo ipso officio augetur probabilitas Quirinium antea quoque in
Oriente provinciam aliquam insignem feliciter administrasse. Rector autem
Gaio additus est post obitum Lolli mortui a. 755 et quidem Armeniam ob-
üinenti, id est a. 756, id quod optime convenit cum legationis Syriacae annis
quos supra invenimus 751 et 752. — Αἱ aliter longe Zumptius iudicat (l. c.
p. 102). Quirinium cum Caesare in Orientem missum esse cum primum is
proficisceretur a. 752, neque eum Lollio successisse, sed ipsi Lollium, Quirinium
autem Romam reversum et jam solutum bellicis curis post mortem L. Caesaris
(mense Aug. a. 755) sponsam eius Aemiliam Lepidam in matrimonium duxisse.
At primum ita, cum constet Lollium in comitatu decessisse!) neque eiusmodi;
adiutore Gaium carere potuisse neque ullum alium praesto esse praeter Quirinium
(nam Censorinus Velleii 2, 102 non fuit comes C. Caesaris in Syria, sed proconsul
Asiae?), parata spernuntur rectoresque Caesaris pro duobus qui fuerunt fin-
guntur tres quattuorve. Deinde quod ait Tacitus Quirinium missum esse ad
C. Caesarem Armeniam obtinentem, nequaquam potest significare, sicut Zumptio
visum est posse, proficiscentem ad expeditionem Armeniacam; nam quamquam
provincia, maxime olim constituta et vacans, lure obtineri potest vel ab
eo, qui re non obtinet, tamen Scipionem adversus Hannibalem missum quis
dicet Africam ante obtinuisse quam eo appelleret? Immo certum est Taci-
tum haec duo verba ideo adiecisse, ut Quirinium significaret extremo et
difficillimo tempore in expeditione Armeniaca C. Caesaris comitem rectorem-
que fuisse. Originem autem duxit perversa Zumptii interpretatio ex causa
non improbabili; vere enim Taciti verba de Quirinio sic ut nunc eduntur cum
rerum memoria non satis conveniunt. Nam si ita Tacitus scripsit: datusque
rector C. Caesari. Armeniam | obtinenti Tiberium quoque Rhodi agentem. coluerat,
quomodo Quirinius ad Caesarem in Armeniam properans coluit Tiberium Rhodi,
unde is abiit aestate a. 755, idemque ad Caesarem vocatus est Lollio defuncto,
qui obiit ipso a. 755? At non Tacitus hoc dicit, sed qui male verba eius

1) Τά Velleius aperte significat narrato congressu C. Caesaris et regis Phraatis sic
pergens: quo tempore M. Lolli, quem. veluti moderatorem iuventae filii sui Augustus esse
voluerat, perfida et plena subdoli ac versuti animi consilia per Parthum indicata Caesari
Jama vulgavit: cuius imors intra paucos dies fortuita an voluntaria fuerit, ignoro. Pauci
igitur dies interfuerunt inter interdictam amicitiam (cf. Plinius 9, 35, 118: Aoc fuit, quare
M. Lollius infamatus regum muneribus in toto Oriente interdicta amicitia a C. Caesare
Augusti filio venenum biberet) et Lollii obitum.

?) Censorinum probabile est decessisse in proconsulatu Asiae, certum non decessisse
in comitatu C. Caesaris; nam si ita evenisset, Velleius postquam mortem Lollii narravit
sic pergens: paulo post obisse Censorinum. in iisdem. provinciis graviter tulit civitas, serip-
sisset i» eadem provincia.

TITVLVS TIBVRTINVS 115

distinxerunt; legendum omnino: Nihil ad veterem ... Sulpiciorum familiam
Quirinius pertinuit, impiger militiae et acribus ministeriis. consulatum ... mox
insignia. triumphi adeptus datusque rector C. Caesari Armeniam obtinenti. Tibe-
rium quoque Rhodi agentem coluerat, quod tunc patefecit im senatu laudatis in
se officiis et incusato M. Lollio, quem auctorem C. Caesar? pravitatis et. discor-
diarum arguebat. Coluerat autem Rhodi Tiberium Quirinius aut a. 751 in
Syriam proficiscens aut in Asiam proficiscens ad. proconsulatum suscipiendum.
Nam tantum abest ut constet Roma eum ad (Gaium venisse, ut magis
crediderim forte pro consule Asiam regentem ab Augusto ad filium ire
iussum esse. Vidimus enim eum Asiam regere potuisse per a. 755,6 et
deinceps et ita eo ipso tempore, quo Lollius obiit, in Asia potuisse morari.
Quod si ita factum est et inde ab itinere ilo continua dimoratione
Quirinius in Oriente mansit, etiam causa apparet, cur in eius laudatione Ti-
berius salutationem Rhodiacam et officium ab a. 755 C. Caesari exhibitum
coniunxerit. — Nuptiae autem, quas Quirinius cum Lepida fecit, facile
expediuntur; nam cum constet Suetonium (Tib. 49) paullo liberalius inter eas
nuptias, quae ante finem a. 755 celebrari non potuerunt, et accusationem a. 779
numerasse annos viginti, quid impedit, quominus nuptiae reiciantur post Quirinii
ex Syria reditum ad a. c. 757? Quod si cui spatium sedecim annorum pro
viginti Suetonii displiceat, ponat Lepidam Quirinio nupsisse aut ante profec-
tionem Romae aut in Syria; certe nemo refellet.

9. Restat notissimus locus Lucae 2, 1: ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις
ἐχείναις, ἐξῆλϑεν δόγμα παρὰ Καίσαρος “ὐγούστου ἀπογράφεσϑαι πᾶ-
σαν τὴν οἰχουμένην" αὕτη ἀπογραφὴ πρώτη ἐγένετο ἡγεμονεύοντος τῆς
Συρίας Κυρηνίου (sic cod. Sinaiticus; Κηρυγίου cod. Alex.; Κυρείνου cod.
Vatic.. De quo postquam tot viri docti tam multa dixerunt, ego ne volumen
conscribam, ab omni priorum et reprehensione et laudatione abstinens satis
habebo meam sententiam breviter significavisse. Lucae de hac re quod attu-
limus testimonium plane solitarium est, nam reliqua evangelia de censu tacent,
scriptores autem ecclesiastici ex Luca pendent omnes. — Quod etiam in Iustinum
cadere constat cum ex librorum eius universa indole (v. Straufs das Leben
Jesu für das Volk p. 56 sq.) tum ex comparatione narrationis eius de censu
hoc (apolog. I c. 34. 46; dial. cum Tryph. c. 78) cum Lucae verbis supra
relatis; nam quem Lucas recte appellat legatum Syriae, eum lustinus male
fecit procuratorem ludaeae (l. c. apolog. | c. 34: ὡς χαὶ μαϑεῖν δύνασϑε
&x τῶν ἀπογραφῶν τῶν γενομένων ἐπὶ Κυρηνίου vov ὑμετέρου ἐν ᾿Ιουδαίᾳ
πρώτου γενομένου ἐπιτρόπου), scilicet memoria minus fida ut solet citans
et male cogitans de sui temporis procuratore Syriae Palaestinae (Henzen 5530).
— Lucas autem ipse illa scribens in mente habuit quae losephus 1. 17 extr.
sic refert: τῆς "4oysAcov χώρας ὑποτελοῦς προσνεμηϑείσης vij Σύρων
πέμπεται Κυρήνιος ὑπὸ Καίσαρος ἀνὴρ ὑπατικὸς ἀποτιμησόμενος τὰ ἕν
Συρίᾳ, item 1. 18 in.: Κυρήνιος δέ, τῶν εἰς τὴν βουλὴν συναγομένων ἀνήρ,

116 P. SVLPICII QVIRINII

τός τε ἄλλας ἀρχὰς ἐπιτετελεχὼς καὶ διὰ πασῶν ὁδεύσας ὕττατος γενέσϑαι,
τά τε ἄλλα ἀξιώματι μέγας, σὺν ὀλίγοις ἐπὶ Συρίας παρῆν, ὑπτὸ Καίσαρος
δικαιοδότης τοῦ ἔϑνους ἀπεσταλμένος καὶ τιμητὴς τῶν οὐσιῶν γενησόμενος,
denique 18, 2, 1 postquam Quirinium commemoravit: τῶν ἀποτιμήσεων τέρας
ἐχουσῶν, αἵ ἐγένοντο τριακοστῷ zci ἐβδόμῳ ἔτει μετὰ Avvovíov ἐν Aziío
ἥτταν ὑπὸ Καίσαρος, qui annus est 759/60 u. c. Hic enim census a Quirinio
institutus vere primus fuit, quem Romani in Palaestina fecerunt. Ad eundem
censum Syriae recte referentur quae de censu Apamenorum ad Orontem iussu
Quirinii facto in titulo Veneto (supra p. 166) traduntur. Eum censum Lucas
suo errore ad orbem terrarum extendit, cum vere pertinuerit ad Syriam provin-
ciam solam; item errore 1, 5 posuit haec evenisse ἔν ταῖς ἡμέραις Ἡρώδου
τοῦ βασιλέως τῆς Ιουδαίας, cum Herodes excesserit a. 750 vere (Ideler Chronol.
2,390). Bis censam esse ludaeam ἃ Quirinio et primum quidem eo tempore,
quo a Romanis nullo modo censeri potuit quaeque eius generis alia homines
theologi vel non theologi, sed ad instar theologorum ex vinculis sermocinantes,
ex Lucae relatione effici posse sibi primum, mox aliis persuaserunt, rerum gnari
nequaquam statuent, sed hoc statuent Lucam in rerum memoria tradenda
losephum male compilasse et vera falsis miscuisse. Neque id mon pervidit
homo non rudis et satis acutus Tertullianus; nam ut contraria illa evitaret for-
tasse obiecta Christianis ab aliquo eorum adversario, Quirinium missum fecit
censusque illos scribit (adv. Marcionem 4, 19) actos sub Augusto in ludaea per
Sentium. Saturninum, scilicet qui praefuerit Syriae vivo Herode. — Haec quae
enarravimus cum de Quirinio nihil doceant non cognitum aliunde, Lucae
narratio. alio nomine fortasse ad nostram rem facit prioremque Syriae lega-
tionem Quirini quodammodo et ipsa confirmat. Nam pergit Lucas 3, 1. 23
lesum coepisse publice profiteri anno decimo quinto Tiberii Caesaris annos
natum circiter triginta; unde Tertullianus (adv. ludaeos c. 8) aliique antiqui patres
complures collegerunt Christum natum essse anno Augusti quadragesimo primo
vel quadragesimo secundo sive a. u. c. 751,2 (Ideler chronol. 1, 955). Etiam
Eusebius in chronicis p. 144 Sch. ad a. Abr. 2015 vel 2016 quod adscribit: ταύτης
τῆς κατὰ τὴν ᾿Ιουδαίαν ἀπογραφῆς ὑπὸ τῆς συγκλήτου βουλῆς Κυρίνιος
ἐπιμελητὴς ἐξεπέμφϑη κατὰ τόδε τὸ κοσμιχὸν ἔτος οὐσιῶν καὶ οἰχητόρων
ἀναγραφὰς ποιούμενος, cum habeat aliquid auctoritatis utpote profectum
ab egregio chronographo lulio Africano, secundum ea quae supra p. 14 obser-
vavimus, ad eundem fere annum ducit, nempe u.c. 753 vel 754. Lucas
num ita et ipse computarit et hoc quidem loco de Quirinio cogitarit, dubitari
potest, nam de aetate non accurate se tradere ipse indicat (ὡσεὶ ἐτῶν τριά-
zorra), neque eum sibi constare in temporum ratione modo vidimus; verisimile
tamen est id ipsum eum enuntiare voluisse, quod antiqui interpretes ex
narratione eius effecerunt. ta autem, si supra recte demonstravimus Quiri-
nium per a. 751. 752 primum praefuisse Syriae, Lucas, cum Christum natum
statuit c. a. 752 Quirinio Syriam administrante, non posuit nisi probabilia et,

TITVLVS TIBVRTINVS Pri

praeterquam quod Herodem male adscivit, eo solo nomine erravit, quod censum
ex Quirinii administratione posteriore transtulit iu priorem.

IV. Diem obiit Quirinius teste Tacito (ann. 3, 48) grandaevus a. u. c. 774
sive p. Chr. 21 itaque Augusto supervixit.
Quapropter quattuor illis tituli Tiburtini indiciis cum reliqui Syriae legati
qui quidem noti sint excludantur omnes, de solo autem Quirinio non modo
nihil tradatur, quod cum titulo non recte concilietur, sed etiam conveniant
in eum ipsis adversariis fatentibus ornamenta triumphalia, mors post Augustum,
denique quod maximum est Syriae legatio duplex, quae praeter hunc alii
nulli ullo tempore videtur obtigisse, elogium probabiliter sic redintegrabimus,
patris Quirinii praenomine adscito ex fastis Dionis (C. 1. L. I p. 547):

p: sulpicius Ρ. ΤΣ quirinius 005.
pr. pro consul. | cretam eb — cyrenas — prouinciam optinuit
legatus pr. pr. diui augusti — syriam δὲ phoenicen — optinens
bellum gessit eum gente homonaden-
sium quae interfecerat amyntam
TEGEM* QVA* REDACTA * IN * POTestatem imp. caesaris

AVGVSTI * POPVLIQVE- ROMANI * SENATVs dís immortalibus

SVPPLICATIONES* BINAS: OB* RES* PROSPere ab eo gestas et

IPSI . ORNAMENTA . TRIVM P Halia decreuit
PRO * CONSVL * ASIAM * PROVINCIAM . O P'inuit legatus pr. pr.

pDÍvi - AVGVSTI íTERVM-.* SYRIAM - ET - PHoenicen , optinuit

Ita Quirinius post peractos ordine minores honores (loseph. 18, 1, 1)
praetorius pro consule Cyprum et Cyrenas administravit et. in eo magistratu
Marmaridas et Garamantes domuit. Deinde a. 742 consul factus est. Lega-
tus Augusti pro praetore Syriae et Phoenices a. 751. 752 Homonadensibus in
Pisidia vietis duas supplicationes et ornamenta triumphalia meruit. Pro con-
sule Asiam obtinuit aut a. 753 aut potius per a. 759 — 758; probabile est eum
eo missum esse, ut proconsulatum obiret per a. 755/6 et in itinere Tiberium
Rhodi coluisse. Circa a. 755—757 Aemiliam Lepidam uxorem duxit, cui mox
repudium misit ob partum suppositum (Tae. ann. 3, 22. 25; Suet. Tib. 49).
A. 756 pro rectore cum C. Caesare in Armenia fuit. Ex a. 759 iterum Syriae
egatus praefuit. A. 769 in urbe fuit et per eum M. Drusus Libo propin-
quus ei (per uxorem Lepidam, v. róm. Münzwesen p. 633 n. 454) extremas
preces ad principem mandavit (Tac. ann. 2, 30). Item a. 773 interfuit accu-
sationi Lepidae quondam uxoris propter crimen illud olim commissum (Tac. l.
c.; Suet.l c.) Senex a. 774 diem obiit et publice elatus est (Tac. amm. 3,

12

178 P. SVLPICH QVIRINII TITVLVS TIBVRTINVS

48). Stirpem post se non reliquit (Tac. ann. 2, 22). In his ut multa incerta
esse patet, ita non credo quicquam contineri, quod non rationem habeat
et probabilitatem 1).

--

1) Hermannus Gerlach, cuius modo affertur libellus (die rümischen Stalthalter ἐπ
Syrien und Iudaea von 69 vor Christo bis 69 nach Christo. Berolini 1565. S. pp. 92), multo -
labore et bona fide, sed ne tirocinio quidem in hisce studiis posito rem quam tractavimus
aggressus nihil novi protulit, quod non sit ineptum, ineptissimam autem omnium Lucae
defensionem hane (p. 33 sq.), eo tempore, quo Christus natus est, tam Varum legatum Sy-
riae fuisse quam Quirinium censumque Quirinium tum coepisse, perfecisse post annos no-
vem in legatione altera. Sane indignum facinus ne in hac quidem luce litterarum larvas
illas tenebrieosas conquiescere posse et de quaestione difficillima vel hiscere audere ho-
minem, qui legatum proconsulem procuratorem perpetuo inter se confundat et identidem
laudet auctorem nescio quem adhue ignotum Suetonem.

DE ITERATIONE LEGATIONVM COROLLARIVM.

(v. p. 162).

Legatio provinciae alicuius cum non possit diei iterata nisi eadem pro-
vincia denuo suscepta, ne tum quidem, eum legatio eiusdem provinciae eidem
homini bis defertur, iteratio semper locum habet. Ex titulo P. Pactumeii
Clementis (C. VIII, 7059 — Henzen n. 6483), ubi sic est: praetori urbano,
legato divi Hadriani ad rationes civitatium Syriae putandas, legato eiusdem in
Cilicia, consuli (p. €. 138 ipso nundinio, quo Hadrianus excessit), legato in. Cilicia
inp. Antonini Aug., apparet legationem iure finitam morte eius qui legarat, id
est Hadriani, Clementi a successore redditam esse. Videtur autem Clemens
magis consulatum absens gessisse una cum Ciliciae administratione quam
propter eum legatione abiisse et mox finito consulatu in Ciliciam rediisse,
quamquam hoc placuit Borghesio (Bull. Nap. nuovo 2,935 — opp. 8 p. 393).
Itaque quamquam re legationem continuavit, iure alteram suscepit; quod ita
esse debere non ignorant ii, qui quid sit mandatum imperium probe didice-
runt. lterationem autem Clemens non significavit, quoniam imperatoris nomine
adscripto legationes duae datae ab Hadriano altera, altera a Pio etsi re eaedem
tamen iure differunt. Similiter ab epistulis officium ita pendet ab imperatore
cui quis adest, ut moriente imperatore iure solvatur, licet re continuetur.
Ita in titulo Africano Sex. Caecilius Crescens Volusianus (C. VIL, 1174) dicitur
ab epistulis divi Antonini, ab epistulis Augustorum, scilicet Marci οἱ Veri; item
in urbano (C. VE 798 — Orell. 801) Cn. Octavius Titinius Capito is, cuius
in epistulis (1, 17. 8, 12) Plinius meminit, proc. ab epistulis et a. patrimonio
— ubi intellegitur Domitiano, cuius nomen solito more suppressum est, et ab
epistulis eum fuisse et procuratorem a patrimonio (cf. Hirschfeld Verwaltungs-
beamte p. 200) —, iterum αὖ epistulis divi Nervae . . .., ab epistul. tertio imp.
Nervae Caesar. Traiani Aug. Ger. Eo nomine in tribus titulis officia diverse
concepta sunt, quod Clemens et Volusianus apud plures imperatores suscepta
non dinumerant, dinumerat Capito; potest utriusque usus ratio reddi, quam-
quam ille stricto iure magis commendatur.

At ubi provincia non exprimitur, etiamsi diversae sint provinciae, non
inepte iteratio ponitur. lta adest in titulo Superaequano (C. IX, 3306 — Orell.

12*

180 DE ITERATIONE

3109): Q. Vário Q. f. Gemino leg. divi Aug. I1, pro cós., pr., tr. pl., q., quaesit.
dwdic., praef. frin. dand., X wir. sil. &dic., curatori aedium. sacr. monumentor.
que public. twendorum. [5 primus. omniwm Paelign. senator factus est et eos
honores gessit. Superaequani publice patrono. Sed in ordine honorum post
Augustum provinciae legatorum Augusti raro omittuntur.
Ad aliud genus légatorum spectant tituli qui sequuntur.
1. in tabula marmorea magna et ornata et oplime scripta reperta Romae in
coemeterio sanctorum Nerel et Achillei via Ardeatina.

(OIGSGAEEEEELVS (ΘΕῈ Q . CAERELLIO- M.F
QVI - IIIVIR * CAP * QVAE QVI * PATRI - TR τ MILIT
PRO * PR * TR * PL: LEGATO sc!) QVAE * TR * PL * PRAETORI
PRO * PR * TER * PR * PRAEF LEG * M - ANTONI * PRO * COS
FRVM-:EX:S-C*S sic?)

LEG - TI - CAESARIS * AVG

PRO - COS

EX * TESTAMENTO

C. VL, 1364 — Henzen n. 5368.

2. Brixiae in domo Ludovici Martinenghi Arc. cHor.; postea apud Averoldum;

nunc imminuta in museo publico.

G4 OUI poNmTIDI oec IS My
PAELIGNO * TRIB - Mi
LEG - X - GEM - Q- CVR
LOCORVM τ PVBZIC
ITERVM * AED - CYER
LEGATO * PRO* PR- ITER
EX:S:C-ET-EX:AVCTOnIT
TI * CAESARIS D

C. V, 4348 de visu, quatenus extat; praeterea, quatenus datur litteris in-

clinatis, ad antiqua exempla proba et certa.

Ex duobus viris, quorum elogia supra proposuimus, C. Pontium Paelig-
num urbanus titulus C. VI, 1266 scriptus aut extremis annis Augusti aut
sub Tiberio (cf. Borghesi opp. 9, 2362. 6, 47) recenset inter curatores quinque
locorum publicorum iudicandorum. (). Caerellius praeterea quod sciam non
nominatur, nec patris eius memoriam aliam inveni, quem titulus declarat
legatum fuisse M. Antonii, deinde proconsulem, sicut filius primum legatus
Ti. Augusti fuit, deinde proconsul (cf. Orell. 3141). ioc enim magis placet
quam quod proposuit Henzenus, in titulo patris procos. extremum pertinere -
ad ipsum M. Antonium; mec difficultatem habet nomen Antonii nudum, cum
in elogio aetate imperatoria publice proposito locus quem is in republica

^

1) Erratum fabrile pro LEGATV S.

?) Hie quoque quadratarius videtur errasse, nam ec senatus consulti sententia, quod
proposuit Rossius, rationem non habet, cum consultum senatus ipsa sit sententia, nec magis
reete omittitur dando post frum. Quaesivi quod dandi respondeat vocabulum, quale foret
subministrando, sed aptum nullum inveni.

LEGATIONYM 181

tenuisset, praesertim extremo tempore post finitum alterum triumviratus
quinquennium, apte vix potuerit efferri. Enuntiari nomen viri quod
Augustus non solum in commentario praeteriit (v. p. VD, sed etiam cum avito
ex fastis publicis eradi iussit (C. I. L. I p. 422), redit ommino ad eiusdem
memoriae restitutionem, cuius vestigia iidem fasti servant, factam certe ante
a. 20 (Tacitus ann. 9, 18), fortasse ipso Augusto imperante (cf. róm. Forsch. 2
p. 75). — Legatio praetorio iure, quam Caerellius ter, Paelignus bis obiit, uter-
que ante praeturam, hic ex senatus consulto et auctoritate Ti. Caesaris, signi-
ficet necesse est adsessoris officium in provinciis senatorii iuris legatis pro
praetore commissum. Nam opponitur huic legationi in ttulo priore officium
legati Augusti, nec credibile est homines non praetorios ad legati Augusti
locum admissos esse, cum legati adsessores non praetorii passim inveniantur
(Dio 53, 14; Henzen 5450. 6007. 6012. 6051. 6498 cet. Legationes eae
utrum diversi ordinis fuerint (ut in titulo urbano C. VI, 1440 sic est: fr. pl.,
quaest., leg. [pro pr.] Asiae, leg. pro pr. Africae, le[g.] misso ad principem) an legati
hi fuerint proconsulum eorum, qui per triennium bienniumve provinciam
retinerent et cum provincia etiam legatos, ut iteratio in his titulis memorata
non tam propria fuerit legatorum, quam a proconsulibus orta ad legatos des-
cenderit, certo definiri non potest. Sed tamen legationes has et ipsas annuas
fuisse et iterationem recepisse cum ratio requirit (cf. Staatsrecht 2, 246) tum
confirmat titulus quarti saeculi Africanus (€. VIII, 5290) eum quarto procon-
sulatu Aurelii Aristobuli coniungens legatum eius quarto. — Quod etiam in
proconsulum legatis iteratio non minus raro invenitur quam in legatis Augusti
nec fere nisi prima aetate (nam tituli supra recensiti sub Augusto vel sub
Tiberio scripti sunt), id sine dubio item inde eflectum est, quod his quoque
iam provincia adscribi solet. Eiusdem tamen provinciae legatio proconsularis
cum facile per plures annos continuari potuerit, eam expectes saepius memo-
rari; nihilominus sive propter officii ignobilitatem sive casu eius quoque generis
iteratio vix usquam invenitur.

Quod diximus iterationem administrationis provincialis non admitti, nisi
ubi provincia eadem sit, id non pertinet ad sermonem saeculi quarti. [ta
in titulo Mutinensi Orell. 3746 L. Nonius Verus dicitur bis correct(or),
Apuliae et Calabr(iae), Venetiarum et Istriae, Caecilianus ibidem bis ration(alis),.
urbis Romae et Africae; iem C. Caelius Saturninus in titulo urbano (C. VI,
1704) vicarius praef(ectorum) praetorio bis, in urbe Roma et per Mysias. 884
ab antiquiore et legitimo usu talia abhorrent.

Quod de legatione exposuimus, pariter obtinet de omnibus honoribus
officiisque, quae cum per se iterationem recipiant, non nudo officii vocabulo
designari solent, sed determinatione aliqua adiecta enuntiari. Scilicet ubi deter-
minatio ponitur, iteratio ad determinationem quoque refertur, raro autem ad
generale vocabulum ; contra determinatione omissa iteratio etiam diversa officia
amplectitur. Praefecturae tantopere inter se differunt, ut in hoc officio deter-

182 DE ITERATIONE LEGATIONVM

minatio recte abesse nequeat neque bis pluriesve praefectura aliqua functum
praefecturam liceat dicere iterasse. Adsumpta determinatione praefecti fabrum
officium, si quidem est officium, iterationem saepe adscriptum habet. Contra
est in praefecto cohortis similibusque, ut ne is quidem, qui aliam post aliam
cohortem rexit, dicatur praefectus cohortis bis, sed cohortium nomina adscri-
bantur iteratione non adiecta, nisi quod exceptionem facit titulus Nomentanus
(Orell. 208): praef. coh. 111 sagittariorum, praef. coh. iterum 11 Asturum. — Non
magis locus est iterationi in procurationibus. — In centurionibus legionariis cum
re iteratio paene legitima fuerit, eius numeris expressae neque ad legionem eandem
relatae (cuius exempla item rara composui Eph. epigr. 4 p. 226) unum tantum
exemplum mihi praesto est (C. X, 3733: centurio 11 leg. zr Cyreneicae et ΥἹΙ
Cla.). — "Tribunatus militaris ut aetate liberae rei publicae iterationem sollem-
niter admittit legionibus scilicet non enuntiatis, ita is usus etiam aetate
imperatoria aliquatenus mansit (C. IL, 2029. III, 646. V, 49. 5834. IX, 3522.
5835. Orell. 2254. 3964). Sed longe frequentius legionum nomina adiciuntur,.
quod ubi fit, perraro iteratio significatur (C. III, 2078. X, 5241; in eadem
legione C. V, 5267? IX, 5838).

τι.

τ.

INDICES.

I CONSPECTVS RERVM
IN COMMENTARIO AVGVSTI TRACTATARVM
AD ORDINEM TEMPORVM.

106 (ante Chr. 48)

pontifex creatur (17. iv 5.

. 710 (a. C. 44) Caesare annos nato undeviginti αι

plebi viritim 4s ccc numerat ex testamento Caesaris dictatoris mr s.
exercitu privatim comparato rem publicam in libertatem vindicat r 1.

ZU (qx€.43) C. Pansa A. Hir&io eos. τὰ

in senatum adlegitur loco consulari r 3.

imperium accipit r s.

pro praetore rempublicam curare iubetur r 0.

imperator 1 21 (cf. p. 11).

consul ereatur r 7.

triumvir creatur r. p. €. re 6r. iv 1.

Caesarem dictatorem qui occiderunt, in exilium pellit t 10.

. 712 (a. C. 49)

bellum Philippense r it.
curiam facit 1v 1. ΥἹ 34.

. 714 (a. C. 40)

imperator I[ vel III r, 21 (cf. p. 12). — οναί 12i.

S16 ἃ" C. 38)

Sardiniam recipit v 31.
739 (8. 6.36)
bellum Siculum v 1 (cf. 1 19). — imperator IV r2: (p. 12). — de servis
fugitivis supplicium sumit v 1. — Siciliam recuperat v 33. — ovat 1 21.
tribuniciam potestatem accipit m 41 (οἵ, Gr. mr 19).
templum Apollinis in Palatio facit. rv 1. vr 31.

184 CONSPECTVS

u. e. 1.91 9:36:93)

imperator V? 1 21 (cf. p. 12).
signa recipit a Dalmatis v 39.

uw. 0 7299286. 92)

bello instante cum Antonio in verba Caesaris iuratur v 3.6.

1. 0: 789 (a. C. 31)

victoria (Actiaca) clementer utitur r t4 (cf. 1, 19).
imperator VI 1r 21 (cf. p. 12).
u. e. 7294 (a. C. 30) Caesare cos. IIII*) iu 2».
militibus dimissis agros in [talia adsignat et pro lis agris pecuniam
municipiis solvit ur 22 (ef. r 11).
provincias trans Hadrianum mare ad orientem et Cyrenas recipit v 31.
Aegyptum imperio adicit v 24.
Artavasdes rex Medorum ad eum confugit vr 1.
Tiridates Parthus ad eum confugit v 54.
ornamenta templorum in Asia reponit rv 49.
u. e. 795 (a. C. 29) Caesare cos, V m 1. m 8. 17. 1v 36.
imperator VII 1 21 (cf. p. 12).
tres triumphos agit 1 21. 37.
aurum coronarium non accipit IV 26.
militibus dat ss millenos mr 17.
plebi viritim dat &s cccc mms.
munus dat rv 31.
dona in templis consecrat 1v 23.
Ianum claudit 1m 42.
nomen eius in saliare carmen includitur ur 21.
patriciorum numerum auget II t.
u, c. 726 (a. C. 98) Caesare cos. VI ma iviz. vrais.
censum agit m 2.
senatum legit m 1. — princeps senatus fit Gr. rv 2.
templa in urbe reficit 1v iz. ΥἹ 37.
pecuniam infert aerario ΠΙ 34.
munus edit τν 31.
athletas dat rv 33.
ludi pro valetudine eius primum fiunt mr 15.
rem publicam senatui restituit. vi 13.
u. c. 797 (a.C. 27) "Caesare cos. VII iv 19. vi 18. E
rem publicam senatui restituit vr 13.

"T

*) In annis indiceandis Augustus praeterea semper posuit consulem utrumque, quibus
vero annis ipse fasces tenuit, se unum nominavit semper omisso collega.

u.

u.

u.

C.

C.

[VD

RERVM 185

Augustus appellatur "wr t6.
lauris postes domus eius ornantur vt 16.
coronam civicam aceipit vr 17
clupeum aureum accipit vt 18.
viam Flaminiam refieit 1v 19. vr 28.
statuas suas conflat iv δι.
799 (a. C. 95)
imperator VIII 1 21 (cf. p. 12).
triumphum recusat : ?2.
lanum iterum claudit rr 42.
expeditio in Arabiam v ts.
180 (a. C. 24) Augusto cos. X urs.
plebi viritim dat 58s cccc ut ».
191 (a. C. 93) Augusto cos. XI ur tt.
duodecim frumentationes emetitur frumento privatim coempto mr t0.
(cf. x 32).
expeditio in Aethiopiam v ts.

139 (a. C. 929) M. Marcello L. Arruntio cos. 1a.
consulatum annuum perpetuumque recusat 1 35.
dictaturam recusat I 3t.
curam annonae recipit 1 32.
aedem lovis tonantis dedicat iv 5.

733 (a. C. 21)

consulatum recusat 1 35.

734 (a. C. 20)

legatio Indorum eum adit v 50.

imperator IX? 1 21 (cf. p. 12).

signa a Parthis recuperat v 40.

triumphum recusat r 22.
- Armeniam maiorem tradit Tigrani v 24.
135 (a. C. 19) Q. Lucretio M. Vinucio cos. u » (cf. πα 85);

M. Vinueio Q. Lucretio cos. Gr. uri.

ei ex Syria redeunti obviam missi principes viri in Campaniam 1 34.
Fortunae reduci ara consecrata 1r 29.

dies reditus appellatus Augustalia Π 29.

curam legum morumque oblatam non accipit 6r. ir 11.

736 (a. C. 18) Cn. et P. Lentulis cos. m 45; P. et Cm.
Lentulis cos. Gr. πὶ 12.
ab hoc anno tributa pro compluribus civibus exolvit ΠῚ 40.

186

u.

u.

u.

u.

u.

C.

CONSPECTVS

curam legum morumque iterum oblatam non accipit Gr. im 11.
tribuniciam potestatem communicat cum Agrippa 6r. ΠΙ 21.

781 (a.C. 17) C. Furnio C. Silano cos. 1v sr.

ludos saeculares facit 1v 36.

738 (a. C. 10)
pecuniam infert aerario mr 34.
munus edit rv, 31.
aedem Quirini dedicat rv ὅδ. vr 32.

{9.0 (as 5)
imperator X r 21 (cf. p. 13).

740 (a. C. 14) M. Crasso Cn, Lentulo augure cos, ur 29.
pro agris provincialibus, quos militibus adsignavit, pecuniam solvit ΠῚ 22.
741 (a. C. 13) Tib. Nerone P. Quintilio cos. n 88.

laurum deponit in Capitolio r 2».

redeunti ex Galliis dedicatur ara Pacis Augustae τι 37.

tribuniciam potestatem iterum communicat cum Agrippa 6r. ur 21.

749 (a. C. 18) C. Sulpicio C, Valgio cos. n?» Augusto tr.

pot. XI m 12.

imperator XI r 21 (ef. p. 13).

pontifex maximus creatur II 26.

munus edit iv 31

plebi viritim dat ss cccc ur 12. «
749 (a. C. 11) Paullo Fabio Maximo Q.'Tl'uberone cos. Gr. πὶ 18,

imperator XII 1 21 (cf. p. 14).

curam legum morumque tertium oblatam non accipit Gr. um 11.

theatrum Marcelli dedicat rv 22. vr 35.
745 (a. C. 9)

imperator ΧΙΠ 1 21 (cf. p. 14).

laurum deponit in aede lovis feretrii t 22.

Pannonii subacti per Ti. Neronem v 44.

746 (a. C. 8) C. Censormo C. Asinio 605. u 6.

censum iterum agit Ir 5.

senatum legit Π 1.

regis Phraatis liberi Romam mittuntur vr 3.
imperator XIV τ 21 (cf. p. 15).

Maelo Sugamber tradit se ei vi 2.
triumphum recusat r 22.

747 (a.C. ?) "Ti. Nerone Cn. Pisone cos. ur 5s.

Alpes imperio adiciuntur v 12.

^w

E

u.

τι,

u.

u.

C.

RERVM 187

veteranos mittit praemiis persolutis ΠῚ 28.
munus edit rv 3t.

748 (a. C. 6) C. Antistio D. Laelio 605. uu 38.

tribuniciam potestatem communicat eum Tiberio 6r. ut 21.
veteranos mittit praemiis persolutis ΠῚ 38,

149 (a. C. 5) Augusto tr. pot. XIIX cos, XID ur i5.
plebi viritim. dat x Lx uris.
C. Caesar filius consul designatur, princeps iuventutis fit, interesse
coepit consiliis publicis ΠΙ 46.
rivos reficit tv 10. Vt 38.
150 (a. C. 4) C. Calvisio L. Passieno cos. ur 2».
veteranos mittit praemiis persolutis tr 29.
751 a. C. 3) L. Lentulo M. Messalla eos. ur 39.
veteranos mittit praemiis persolutis ΠῚ 29.
152 (a.C. 9) Augusto eos. XII mri» iv 38, γι . L. Caninio
Q. Fabricio cos. ur ao.
plebi viritim. dat x Lx ΠῚ 19.
L. Caesar consul designatur, princeps iuventutis fit, interesse coepit
consiliis publicis t 46.
aedem Martis ultoris dedicat tv 21. vt 31.
ludos Martiales instituit tv 38.
navalis proelii spectaculum edit rv 43.
munus edit iv 31.
pater patriae appellatur vr 24.
veteranos mittit praemiis persolutis ΠῚ 80.
455 (p. C. 2)
L. Caesar moritur 11 46 cf. 1v 15.
imperator XV τ 21 (cf. p. 15).
Armenia domita per C. Caesarem traditur Ariobarzani v 25.
191 (p. C. 4)
C. Caesar moritur mu 46 cf. tv 15
tribuniciam potestatem communicat iterum cum Tiberio 6r. ut 21.
758- (p. C. 5)
classis navigat usque ad fines Cimbrorum v 11.
Cimbri Charudes Semnones legatos mittunt v 10.
Vonones rex Parthis datus vr s.
159 (p. C. 6) M. Lepido L. Aruntio cos. nr ss.
imperator XVII 1 21 (cf. p. 16).
Daci vieti v 47.

188 CONSPECTVS RERVM

munus edit tv 3t.
aerarium militare constitutum 1I 33.

u. Ὁ: 762 (p. C. 9) |
imperator XIX 1 21 (cf. p. 16).
u. e. 766 (p. C. 13)

tribunieiam potestatem communicat tertium cum Tiberio Gr. nt2t. , -
u. e. 767 (p. C. 14) Sex. Pompeio Sex. Appuleio cos. πὸ; Au- -
gusto tr. pot. XXXVII 12:5; annum agente LXXVI ΥἹ ὅτ.

censum tertium agit IL 8,
senatum legit im 1. |
H

IL. INDEX VERBORV M.

l. De orthographia commentarii Latini.

n —— MÀ MÀ M —— e A —— à t X ÀR

Sermo commentarii commodus et perspicuus prorsus confirmat tam quod
auctorem scribit Suetonius c. S86 secutum esse genus eloquendi elegans et
temperatum vitatis sententiarum inepliis atque concinnitate et praecipuam
curam duxisse sensum animi quam apertissime exprimere, quam quod ait
Fronto (ad Verum ep. 1) eum praeditum fuisse linguae etiam tum integro
lepore potius quam dicendi ubertate. Non pereruditum hominem Augustum
fuisse quod ait Hadrianus (apud Charisium 2 p. 209 Keil), consuetudini magis
quam lectioni eum in verbis eligendis obtemperavisse significans, id illustratur
iis quae p. S5 de profligandi vocabulo observavimus. Quod addit Suetonius
Augustum neque praepositiones urbibus addere dubitavisse neque coniunctiones
saepius iterare, ipsum commentarius non confirmat, sed similiter dicitur v 21.23
perventum esse ad oppidum Nabata et ad oppidum Mariba, pariterque scribitur
1v 34 bis meo nomine et tertium nepotis mei nomine et repetitur aedis vocabulum
1v 5.24 patientia vix ferenda. Albis v 12, Danuvius v 4; (neque tamen mox ubi
redit v 48), Tanais v 53 non nominantur nisi addito fluminis vocabulo; quam-
quam v 14 simpliciter enuntiatur Rhenus. In numeralibus id quod est centum
millia ibi ponitur, ubi omittitur communi usu, id quod qui commentarium
usurparunt postea male decepit (v. p. 2S). Splendidae originis hominum potius
quam nomina usurpantur cognomina, qualia sunt Crassus Lentulus Lepidus
Marcellus Nero Piso Silanus alia, contra est in hominibus novis vel nobilitatis
minus conspicuae, ut in Antistiis Veteribus, Calvisiis Sabinis, Caniniis Gallis,
Laeliis Balbis, Lucretiis Cinnis, Passienis Rufis, Quintiliis Varis, Sulpiciis Qui-
riniis, Valgiis Rufis. Consulum paria plerumque ponuntur adiecta copula more
recentiore, etiam ubi iunguntur duo gentilicia; omittitur copula tribus locis
1128.38, 1v 31. Iterationem in consulatibus indicandis semel omissam invenimus
ur 28 in Ti. Nerone vel antique (v. C. I. L. I n. 539. 615. 721) vel neglegenter.

Notae reperiuntur fere nullae. Nam sola praenomina constanter scribuntur
per solita conpendia, ubi sollemnis usus vocabula perscripta repudiat. Sed

190 ORTHOGRAPHIA

tam numeri quam quae sunt consulibus et sestertium quamquam aliquoties
notata, frequentius inveniuntur perscripta (v. indicem verborum); praeterea
autem compendia nulla adsunt vel adfuisse videntur nisi s. c. semel vt ?7,
Aug. certo vr?7 in fine versus, fortasse item vr 16. Accedit Rom(ani) in indicis
v. 1 extremo et in parte Graeca mr nAPONT- in fine versus spatio deficiente
positum pro παρόγτος. —- Uniuscuiusque capitis littera prima eminet; in
fine solet adscribi comma formae 7, rarius 3. Eodem signo faber aliquoties
(ut 11 1v 1) usus est ne confunderentur paginarum duarum versus iuxta
positi solito interstitio deficiente. — Similibus virgulis in exemplari Graeco
principium tam secundi parietis Latini quam auctarii indicari supra p. ΧΧΧΠΙ
monuimus. Etiam intra capita quo commodius lectio procederet, faber com-
mata signifieavit aliquoties signis iisdem, plerumque interposita virgula 7; vel
interstitio solo. Omnino re non differunt pendentque ab arbitrio scribentis
notae hae omnes. Eas si qui erit qui curat, tabulas inspiciat omnia illa plene
repraesentantes. — De interpunctione sufficient quae dicta sunt p. xxxvr: verba
in Graecis continuantur, in Latinis separantur punctis interpositis plene et dili-
genter, scilicet ut praepositiones saepe enclitice substantivis suis adiungantur ?);
ceterum in locis male habitis puncta passim non tam omissa esse quam eva-
nuisse consentaneum est.

Ipse Augustus cum in versibus extremis vocabula non diviserit, sed
teste Suetonio c. S7 ab extrema parte versuum abundantes litteras ibidem
subiecerit et cireumduxerit, quam esse consuetudinem antiquiorem intellegitur
ex eius temporis monumentis, commentarius quem habemus in hac re usum
vulgarem sequitur vocabulaque saepe dividit, ut tamen syllabarum divisionem
ubi quo loeo fieri debeat dubitari potest videatur evitare; certe ex hoc genere
non observavi nisi quod est m1 sacrosan([ctus] et. vr 41 consum ptis.

Apices reperiuntur superscripti vocalibus d ὁ ὁ $, semel tantum (I 15
excidere) supra ὁ, cum, ubi reliquae vocales apicem recipiunt, haec littera supra
lineam eminere soleat. Positi sunt secundum eius aevi consuetudinem fre-
quenter adeoque in quibusdam vocabulis terminationibusque quasi constanter,
ut tamen saepenumero adscripti non sint, ubi recte poni potuerunt. Paucis
locis (ut civICA vi 1? — svMMÁ vr 29) apex adest super vocalem brevem errore
fabrili. Diphthongis nusquam adscribitur (nam AEDE 1v ?? error est operarum),
omnino quoniam in iis de quantitate dubitari non potest; sed is usus huic
monumento fortasse proprius est, cum praeterea passim apex reperiatur ad-
scriptus diphthongis. — Apices et ἡ eminentem in terminationibus substanti-

1) Propterea punctum deficit non detrito lapide, sed consilio scribentis post Zz
inser. 3. I 3. 10. 17. II 21. 30. III 9. 22. 27. 1V 4. 5.8. 22. 40. 41 bis. 44. 53. V 5. 7.
91. 35. 42. VI 13. 15; post ad ll] 35; post ex 1 17. 53; post pro VI 16. Praeterea
Domaszewskio, qui haec accurate persecutus est, idem videbatur usu venisse inscr. 2 in
et inpensarum et HI 38 in HS milliens.

LATINORVM 191

vorum verborumque repertos visum est infra coniunctos exhibere; reliquos in
indicem. verborum ita rettulimus, ut et ubi adsit et ubi absit perspiciatur.

7i:
d.

Jd.
. decl. dat. abl. pl. ἕν -is inscr. ὁ bis. II 12. 37. IV 5 bis. 8. 17. 19. 27.

μι Hy Hx Hx

J.
ὅ

. plur. perf. act. in. - érunt IV. 47.

decl. nom. sing. in -à VI 29 errore.

decl. abl. sing. in -à 1 1 bis. M 2 bis.9.37. MI 1. 12. 27. 34 bis. IV 7
ter. 9. 10. 22. 53 bis. V 4. 12. 33. 35 ter. 36. VI 15. 18 bis.

decl. gen. pl. in -àrum énscr. 1. IL 13. IV 40. 54. VI 9. 17. 26.

IV 21. 24. 27.

. decl. acc. pl. in -às I 17. 20. 25. V 10. 32. 34. 36.
. decl. gen. sing. in. -1 inscr. 1. IL 23. III 8. IV 2. 5 bis. 10. 24. 26 bis.

34.30. 43. V 41 bis. 44. VI 32. 38.

. decl. abl. sing. τ -ó Y 7. 24. 11 3. 6. 10. 25. 39. III 3 bis. 22. IV 4.

143550. 58. V 1.4. 8. 12. 15..19..391.. VI 16 bis. 206.

Bdenbunomeploim Ξ 1 1 10. HE 35. IV 45. Υ 17. 1.11.
? decl. gen; pln .-órum I 11. JE 1. 4. 7. 10; Π| 5. 8. 17: IV..15:81. 40;

54. V 1.17.26. VI 3. 9 bis. 14. 42.

. decl. dat. abl. pl. in -is 1 3 bis. 10 bis. 18. 24. 25. 26. III 3. 4. 15. 22.

29224525. 931. IV 10.27. 49. .V 7. 39... VI. 16.

7 1
ΒΟ, ΟΡ mi. 8 [1 10. 18. 21. 25. 27. 11: 25. 46. HIE 12; 13516
2

bis. 20 bis. 22. 30. 42. IV 27.28. 45. V 17. 39. VI A4 bis. 10.

. decl. gen. sing. in -is III 16. V 20.
. decl. dat. abl. sing. in -ἰ MI 22. IV 1. 9. VI 13 ter. 22. 42; in -ei (ple-

bet) III. 20.

. decl. acc. sing. àn -im. VI 35.
. decl. nom. acc. pl. in -és I 15. 28. II 15. 29. IIL 2. IV 5. 6. 11. 45. 40.

43.510 V6. 8-10. 23.39. 40..54, VE 9. 10.47;. ΞΙ5:1 11. 21. 1I. 2.
V 32.

- decl. gen. sing. in -üs 1 27. I1 1. V 17.

. decl. abl. sing. in -ü II 1. 2. 39. III 9. 22. V 18.

- decl. nom. pl. in -às II 40. V 19.

. decl. gen. sing. n -i 1 S. 11.

ausmgemerf.-act-in -1.1-10; 14. 19..289. 46. HM 1..2. HL 9. 10. 13.16.

23. 26. 32. 34. IV 8. 11. 22. 31. 35. V 31. 34. 36. 39. VI 15.
sing. perf. act. in -it V 16.

Vocalium geminandarum vel non geminandarum non una ratio est. Nam

aa et ee vitantur seribiturque Phrates, praerant. — Contra ww perpetuo admit-
titur tam in vocabulis qualia sunt £uvare, iuvenis, iuventas, rivus, vivus quam
in anmuis;. exceptionem faciunt. Dan[u]i v 4: et exercitum genetivo plurali v 40
(cf. Schneider lat. Grammat. 1, 334). — Denique ad i et zi quod attinet, in gen.

sing.

decl. 2 plerumque reperitur ὁ (congiari, coronari, feretri, Iuli, Pompei,

proeli), sed uno loco iv s6 admittere debuimus genetivum conlegii (v. p. 91).

192 ORTHOGRAPHIA

Similiter in dat. abl. pl. decl. 2 ut frequentior est 7 simplex (auspicis, colonis, dis,
provincis, stipendis), ita alibi est. 4i (consiliis, is. iudiciis, manibiis) idemque adeo
vocabulum modo per 7 modo per 77 scribitur, ut ounicipis et inunicipiis. Nomi-
nativo pluralis secundae scribitur alij; contra adit invenimus, non adit.

Vocalis anceps inter 7 et w constanter effertur per 7; ita legitur legitimus
finitimus pontifez septimus. decimus vicensimus frequentissimus reciperare manibiae
porticibus; quocum licebit componere quod teste Suetonio c. 87 Augustus non
sumus scripsit, sed simus. Exceptionem facit non quod scribitur clupeus (ea
enim vocabuli forma alteraque male graecissans clypeus solae antiquae sunt),
sed quod est septuagensu[mwm] vr 28, de qua exceptione videantur quae di-
centur ad numeralia.

Mediae b d in vocabulis extremis praeferuntur tenuibus p £ scribiturque
constanter ob sub — ad adque apud id sed aliquod; at non absens, sed apsens.

Adspiratae adsunt etiam praeter consuetudinem vetustiorem rationemque,
ut in (riwnphus.

Ante s constanter adest » in vocabulis qualia sunt quotiens viciens qua-
dragiens. quingentiens anilliens vicensimus quadragensimus.

ss adest in caussa (composita excusare et similia in commentario non
reperiuntur), item in claussum 11 42, cum tamen scribatur clausum m 44, én-
clusum 1 21.

x simplex reperitur plerumque, etiam ubi in compositis conveniunt a
claudens et s incipiens, ut exilium; invenitur tamen zs bis in sexsiens et
exstinguere.

z et s alternant in Ar(avazde et Artavasde.

Mutatio vocalis coniuncta cum vocabulorum duorum compositione ab
Augusto, ut fere ab idoneis auctoribus omnibus, non observatur in consacrandi
vocabulo.

Adsimilatio in. vocabulorum compositione modo admittitur modo non
admitütur: nam legitur émunortalis et. inmissus; collaticius et semel collegium,
cum quinquies reperiatur conlega sive conlegium:; accipere, accitus, sed adsignare ;
oppressus. Scribitur mp, non mp: impendere, impensa (quamquam Znpensa est
in praescriptione, quae non est Augusti), Zmperator, comparare, complura;
contra tam oq invenitur quam mq: quotienscumque, nunquam.

In declinatione casus antiqui in eis habentur hi: Dalmateis v 401 emeriteis
laureis v1 16 (modo sit a lauro, non a laurea, v. p. 150) quadrigeis wv 532, cum
frequentissimum sit is certe in dat. abl. plur. secundae, nam dativi ablativi
plur. primae exempla alia non inveniuntur. — In tertiae plurali is reperitur
in his: agentis mr 3; curulis 1 21; ommis v 325; pluris 1 22, quae vocabula omnia
genetivum pluralis formant in wm; sed non desunt apud Augustum eius or-
dinis vocabula alia accusativum habentia in es, ut aedes, fies, gentes, labentes
cet. — Genetivi pluralis secundae contracti reperiuntur hi: denarium, deum,
nummum, sestertium, denique fortasse (riwmvirwm, cum 1v 36 sit xvoirorum. —

LATINORVM 193

Tertiae genetivi pluralis in. Zum nullum exemplum hoc loco citandum est praeter
civitatium et. Penatium. — Quartae declinationis habemus genetivum singularis
senatus, accusativos pluralis /aurus, magistratus, genetivum pluralis exercitum.
— Peregrina nomina sequuntur fere communem regulam scribiturque genetivo
Artavasdis Ariobarzanis Tigranis, accusativo Tigranem Tanaim.

In coniugatione nihil repperi observatione dignum praeter formas tam
plenas quam elisas perfecti appellaverunt ?uraverunt occupaverat petierunt, deni-
que fuere semel positum, cum fwerunt et similia saepe inveniantur.

In numeralibus ubi numeri duo pluresve additionis causa coniunguntur
neque copula exclusa est uno vocabulo formato, ut est wndecimwm, duode-
cimum, Mem fertiumdecimum (tà. enim. scribitur et adiective ut 9 et adver-
bialiter. rr 20, ut ferdeciens 1 29) uno scilicet spiritu efferendum, similiter
atque. undeoiginti, duodevicensimum una sunt, in commentario Augusti copula
sollemniter adicitur. Quomodo eam adiecerit, numerorum copulatorum later-
culus ostendit subscriptus:

quintum. οἱ decimum 1r 1 adiective

[viciens. se]mel 1 21

ter et vicie[ns] 1v 36

sexiens Οἱ viciens 1v 4l

[se]p|témwm οἱ trigensimwum] 1 29

alterum οἱ quadragensimum 11 3 adiective

septuagensu[mwum. sextum] vt 28

duo et octoginta 1v 1? (in auctario [octoginta] duas vt 3:)

mille et. ducenti 1v 45

mille et octingentos 1v 44

tria millia οἱ quingentae 1v 42

triginta et. quinque illia 1v 26

centum et viginti millia uu 19

millia quinquaginta οἱ ducenta. uu 15

trecentis et viginti millibus uu 15

qradragiens centum millia et sexaginta tria. millia τὶ 4

quadragiens centum millia et ducenta triginta. tria. an(illia] τι τ

quadragiens centum. anillia et nongenta. triginta. et. septem. millia w τὸ

milliens et. quingenties wt 34

mülliens et septingentiens wv 38

bis imilliens et. sescentiens nu 25.

Copula igitur nusquam omittitur, ubi duo tantum numeri coniunguntur, ibi

autem ubi iungendi sunt tres pluresve, primo tantum loco ponitur, postea,

certe in duobus prioribus censibus, non repetitur. Ordinatio autem ita fit, ut

in minoribus numeris ad rxxxu minor praecedat, in maioribus inde a wcc

numeri ordine ponantur. — Recedunt ab hac lege tres loci, quorum tamen

unus eo excusatur, quod cum ibi legatur (π| 25): congiaria percenerunt ad
13

194 ORTHOGRAPHIA LATINORVM

hominum millia nunquam minus quinquaginta οἱ ducenta, color orationis nume-
rorum legitimam ordinationem paullum mutavit. Duo alii, [viczens se]mel et
septuagensu[mwum sextum], ubi utrum copula fuerit necne, parum apparet, ordi-
nem apparet neglegi praeterea constanter servatum, fortasse inde explicandi
sunt, quod cum utrumque caput, ut item tertium de censu tertio et ipsum
quodammodo a communi lege recedens, ad Augusti annum extremum spectet,
haec addita sint necesse est aut ab ipso sub mortem aut, id quod magis cre-
diderim, pia interpolatione postuma. Nam rerum gestarum imperatoris defuncti
commentarius in urbe et per provincias imperfecte proponi non debuit, etsi
eum princeps moriens imperfectum reliquit, nec taceri de censu tertio, etsi
primum et secundum solum princeps ipse enarrarat. Eodem non sine causa
referetur, quod in his septuagensumus est per w litteram ab ipso Augusto in
talibus formis constanter evitatam. Quam ob rem videndum, annon quae ad
extrema Augusti tempora spectant a Tiberio magis quam ab ipso profecta sint.
Copulae autem usus perpetuus limpiditati sermonis Augusti omnino aptus est.
Adverbia numeralia, quae iterationem significant, princeps non in -Ὁ for-
mavit, sed in -wm secundum usum magis probatum, scribens fertiwm consul
et sic. deinceps.
Addo singularia haec:

ab non reperitur nisi ante vocalem vel ἢ litteram.

cum quo Iv 50, non quocum.

ex constanter usurpatur, numquam e.

honos per s.

incohare.

Marcomani, non Marcomannz.

Messalla.

millia semper scribitur per / duplex.

paullo, non paulo.

periclum (ut videtur), saeclaris, spectaclum (in auctario est spectaculum).

pignora, non pignera.

plebei dativus reperitur bis, cum in genetivo scribatur plebis

(v. Schneider 2, 359).

quintus, non quinctus.

sescenti, sescenliens per s.

valetudo per e.

2. De versione Graeca.

Metaphrasis Graecae originem postquam supra p. xr indicavi, eius indolem,
de qua supra p. xxxvi in universum exposui quamque item accurate tractavit
Otto Hirschfeld p. 261 — 264, placuit hoc loco expendere duplici ratione,

VERSIO GRAECA 195

postquam de erroribus librariorum fabrorumve pauca quae dicenda erant p. xxxvir
occupavimus. Primum componere volui quae intercedunt differentiae inter com-
mentarium Latinum et interpretationem, deinde ut de lingua sermoneque inter-
pretis iudicium ferretur, id quod meam provinciam excedit, a Kaibelio impetravi.

De differentiis ils cum saepe anceps iudicium sit et dubitari possit,
utrum recte et proprie interpres officio functus sit an quaedam aut suppres-
serit aut de suo adiecerit, in earum indice malui ponere omittenda quam
omittere ponenda, et sane illa quoque aliquatenus pertinebunt ad versionis
proprietatem. demonstrandam. — Locos, ubi propter spatium videri potest quid-
dam ab interprete omissum esse, sed ut id quid fuerit certo definiri non possit
(ut 1, 31. 2, 18. 21. 30. 42. 5, 37) non recepi.

I. Omissa ab interprete.
juris publici vocabula:

2, 2 censum .. egi, lustrum ..feci 4,11 τὴν ἀποτείμησιν .. ἔλαβον, ἥτις ἀπο-
τείμησις.... ἐγένετο
3,10 HS quadringenos comgiari no- 8, 2 ἀνὰ δηνάρια ἑχατὸν ἠρίϑμησα
mine viritim pernumeravi
4, 36 [pr]o conlegio xvvirorum ma- 12, 9 ὑπὲρ τῶν δεχάπεντε [ἀνδροῶγ)
güs[ter conl]e[ ΟΠ]

topographica :
2,29 [/urta a]edes Honoris et Fir- 6, ἢ —
tutis
4, 4 eodem in solo 10, 7 —
4, 1 in summa sacra via 10,11 πρὸς τῇ ἱερᾷ ὁδῷ
4, 20 praeter Mulvium et ἩΠπμοίμηι 11, 8 ἔξω δυεῖν τῶν μὴ ἐπιδεομένων ἐπι-
σχευῆς
4, 25 in templo Martis Ultoris 11,10 καὶ "A[oco]sc
0, 18 in curia Julia 1$, 3 ἐν τῷ βουλευτηρίῳ
6,33 pulvinar ad circum 18,24 —
6, 35 [trans Tiberim 19, 2 —
alia:

inscr. rerum gestarum . . quibus or- inscr. πράξεις
bem terrarum imperio populi
Bomani subiecit

inpensarum, quas Zn rem publi- δωρεαί
cam populum que Romanum, fecit
1,25 terra m([ariqu]e 2, 16 (?)

1,26 [dies pel]r quos ex senatus 2, 15 [ἡμ]έρας ?[« συ]ν[χλήτου] 0[o]yuet[o]s
consulto supplicatum. est

1, 34 [populu]m wnzw([ersum] 9, ὃ τὸν δῆμον
* . * - ,
2,12 exolescentia am ec nostra οἷ- ὃ, 4 χαταλυομεγα
vitate

6 vivo me 15... Ξ
Ju
6 χατ᾽ ἄνδοα ἔδωχα

224 5
2,94 [eodem tempor]e 6
2, 19. fertium viritim dedi 8
3, 18 id triumphale congiarium 8,14 ταύτην τὴν δωρεάν

15:

196 VERSIO

3,31 prae[mia mj]umerato persolvi, 9,11 ἔδωχα
quam in rem ... impendi

3,35 ad eos qui praerant aerario 9, 12 [εἰς] ὃ (aiocgiov)

3,42 [ex agro] et pat[rimonio] m[e]o — 9, 20 [ἐκ τῆς ἐ]μ[ῆς] ὑπάρξεως

4, 7 aedem 10,11 —

4, 1 aedem 10, 12 —

4, 13 coepta profligataque opera 10, 22 [κατα]βεβλημένα ἔργα

4, 22 a p[ry[v]atis empto 11, 12 ἀγορασϑέντος

4, 24 Zn aede 11,16 —

4, 21 ad triumpho[s] 1neos 11,19 —

4, 32 nomine 12, ὃ —

4, 49 pr[ovinci]ae Asiae 13, 5 τῆς [4]o([e]c

5, 1 mare pacavi a praedonibus: eo. 13,14 ϑάλασσαν πειρατευομένην ὑπὸ ἀπο-
bello servorum qui fugerant a στατῶν δούλων [tiorv]evoa, ἐξ ὧν τρεῖς
dominis suis et arma contra που μυριάδας x. τ. À.

rem publicam ceperant, triginta
fere millia cet.
5,10 Gallias et Hispanias provincias 14, 4 Γαλατίας xai Tozt«víeg
9, 11 et eiusdem tractus alii Germa-. 14, 14 ἄλλα τὲ πολλὰ ἔϑνη Γερμανῶν
norum populi
5, 19 eodem fere tempore T5 11 -
5, 22 usque in fines Sabaeorum pro- 14,22 —
cessit eaercitus

5,28 postea 15, 1 —

5,32 celeberrimae ef frequentissimae 15,22 πληϑύουσαι

5,46 ad r[zpjam fluminis Dan[u]i 16, 11 μέχρι Ἴστρου ποταιιοῦ

5, 41 [υἱοί] profligatusque [est] 16, 13 χατεχοτη

6, 14 rem publicam 17,20 — -
6,21 post id tempus 18,.6 —
6,22 [qui fuerunt m]ihi quoque ín 18,8 τῶν συναρξάντων uot

ma|gis)tra[f]u conlegae

IIl. Aucta ab interprete vel liberius translata:

1, 7 me consulem ... et triumvi- 1,11 ἐμὲ vze[rov ἀπέδειξ]εν xci τὴν των

rum ... creavit τριῶν ἀνδρῶν ἔχονϊτα ἀρχὴν] ...

e[12.]ev[o]

1, 13 [bJella ... s[uscepi] 1, 19 [πολέμους] ... πολ[λοὺς ἀνεδεξάμην)])

2,19 per omnia pulvinaria 5, 14 óuo9vu«d[ov]

2,35 princip[es viri] 6, 18 oí τὰς μεγίστας ἀρχὰς ἄρξαντες

2.44 bis omnino 7, 8 τῷ παντὶ αἰῶνι δὶς μόνον

3, 19 circiter 8,15 πλ[εῖ]ον

3,97 ex [q]uo ... darentur 9,15 ἕνα εἰσ[έπειτα] ... δέδωνται

4, 19 [et pontes] 11,8 γί[εφ]ύρας τε τὰς ἐν αὐτῇ

4, 24 aede divi lüli 11,15 ναῷ lovito

4, 29 aurum coronarium 11, 22 τὰς εἷς τὸν oréqavo[v ἐϊπαγγελίας

4, 31 [ludos saeclares] 12,10 [ϑ]έας [Ó]u& ἑχατὸν ἐτῶν γειγομέγας,
ὀγ[ομαζομέναϊς σ[ακλάρεις

4, 41 [quibus. in] classibus 13, 3 ἐν τούτῳ] τῷ στόλῳ

5, 5 Galliae Hispaniae 13, 20 [Γαλα]τία ᾿Ισπαγία

9, 10 [et Germaniam] 14, 4 ὁμοίως δὲ καὶ Itoucríav

GRAECA 197

5, 17 alii populi 14, 14 ἄλλα τε πολλὰ ἔϑγη

5,47 [DJa[eorju[m tr]ans[]gressus 16,12 Zfaxàv διαβᾶσα πολλὴ δύναμις
exercitus

6, 14 per consensum universorum 17, 19 κατὰ τὰς εὐχὰς τῶν ἐμῶν πολειτῶν

6,16 quo pro merito meo 17,22 ἐξ ἧς αἰτίας

6,17 postes aedium mearum 17,23 τὰ πρόπυλ[« μου]

6, 17 corona civica 17,24 ὁ δούινος στέφαγος ὁ διδόμενος ἐπὶ

σωτηρία τῶν πολειτῶν
6, 17 super ianuam meam 18, 2 ὑπεράνω τοῦ πυλῶγος τῆς ἐμῆς olx(agc
6,27 sub quadrigis 18, 13 ὑπὸ τῷ ἅρματι

Potest addi dictaturam reddi αὐτεξούσιον ἀρχήν, lanum πύλην ᾿Ενυά-
λιον., spectaculum, athletarum scilicet, [γυμγικο]ῦ ἀγῶνος θεάν, triumphum
eL ovationem ϑριαμβεύειν ἐφ᾽ couevoc et ἐπὶ κέλητος, quae omnia similiter
explanata esse potuerunt in glossariis Graecolatinis aetatis Augustae. Praeter
nomina propria et saeculares ludos ipsis vocabulis Latinis interpres abstinuit.

ΠῚ. Ab interprete male intellecta et corrupta (praeter ea de quibus infra
disputavit Kaibelius).

2, 5 quadragiens eentum millia et 4,15 τετραχόϊσιαι éf]yxovre μυϊριάδες καὶ

sexaginta tria millia toro (cot

2, 12 [reduxi multa e]xempla maio- 5, 4 πολλὰ ἤδη τῶν ἀρχαίων ἐϑῶν χατα-
rum exolesceutia iam ex nost[ra λυόμενα διωρϑωσάμην
civitate]

2,17 sacerdotum quattuor amplis- 5, 12 iz τῆς συναρχίας τῶν τεσσάρων ἱε-
sima collegia ρέων (v. p. 41)

3,15 trecentis et viginti millibus 8, 10 τριώκοντα τρισὶ μυριάσιν

7 in colonis (— coloniis) mili- 8,11 χαὶ ἀποίχοις στρατιωτῶν ἐμῶν
tum meorum
4, 35 aliorum autem [magistratuum] 12, 8 διὰ δὲ τῶν ἄλλων ἀρχῶν ἕν μέρει

vicem (v. p. 91)

9, 10 Charydes 14, 13. Χάλυβες (v. p. 105)

5,52 Sarmatarum [qui sunt citra 16,19 Σαρματῶν οἱ ἐπιτάδε ὄντες τοῦ Ta-
fluyiu]m Tanaim [et u]ltra reges γνάιδος ποταμοῦ x«i οἱ πέραν δὲ βασι-

λεῖς (v. p. 134)

.De sermone sic iudicat qui ad hanc editionem mihi adiutor factus
Graeca universa diligenter retractavit Georgius Kaibel.

*Graece qui vertit commentarium ab Augusto Latine scriptum, Romanus
homo potius fuit quam Graecus; nam verba lustrum feci vertit ἀποτείμησις
cvrezAsícOn, memor Latinae locutionis de lustro condendo. ltem si idem
fuit, ut fuisse verisimile est!), qui auctarium scripsit, quamquam utraque lingua
is balbutit, census explendi locutionem Graecus homo vix de suo posuisset.
Cuius cuius nationis fuit, a principis viri simplicitate et proprietate dicendi
eius qui Latina eius Graece vertit sermo longe abhorret. Linguae eius igno-

1) Quamquam notabile est Penates interpreti esse ϑεοὺς χατοικιδίους, appendieis
scriptori ϑεοὺς πατρίους.

198 VERSIO

rantia qualis fuerit perspicietur et ex delectu verborum, quo in expendendo
eliam id apertissime elucebit quibus auxiliis ille in vertendo usus sit, et ex singu-
larum quarundum sermonis Graeci legum magis minusve subtilium neglectione.

"In. verbis eligendis ei qui Latine scripta Graece vertit duo maxime
spectanda sunt, primum mne scriptoris linguae nimis obnoxius Latine magis
quam Graece scribat, deinde ut singulis vocabulis Latinis sua quaeque ac
propria Graeca reddat perponderata singulis locis sententiarum vi ac necessi-
tudine. Neutrum satis curavit interpres Ancyranus, qui nimis Latime vertit
2, 18 ἐψηφίσατο ἡ σύγκλητος ϑεοῖς δεῖν ϑύεσθϑαν (decrevit senatus. sup-
plicandum esse dis); 9, 22 συνάρχοντα αὐτὸς ἀπὸ τῆς συγκλήτου αἰτήσας
ϑλαβον, ubi etsi Latina non supersunt, conici tamen potest scripsisse Augustum
petü a senatu; 5, 8 εὐχὰς ἀναλαμβάνειν (vota suscipere) 5, 20 ἀρχιερωσύνην
καταφέρειν (sacerdotium deferre); 9, 21 εἰς τὸν τοῦ ζῶντος τόπον (in vivi
conlegae locum), quamquam scio τόπῳ τινὸς pro ἀγιί τινος etiam alios
posterioris aetatis scriptores dixisse; 6, 2 πολιτικαῖς ταραχαῖς (bellum civile,
quod rectius 1, 19 ἐμφυλίους πολέμους expressit); 7, 5 ἢν κεχλεῖσϑαν
ἠϑέλησαν (claussum voluerunt); 11, 7 c0 “Ρώμης 4ofíuiwor omissa εἰς prae-
positione; 11, 3 ἐκ πλείστου μέρους et 15, 15 £x μείζονος μέρους (magna
ex parte); 11, 17 & μοι κατέστη ἐγγὺς μυριάδων zc! (quae mihi. constiterunt
us circiter milliens); 16, 7 πρὸ ἔμοῦ ἡγεμόνος (ante me principem), quam-
quam hoc quo modo excusari possit apertum est; 3, 15 ὁμολογούντων ἵνα
χειροτονηϑῶ (consentientibus [ut ...]) itemque 5, 17 νόμῳ ξἔχυρώϑη ἵνα
ἱερὸς ὦ (sacrosanctus wli essem ler lata est) Huc etiam illud pertinet quod
abutitur nudo dativo ad ablativos Latinos reddendos, maxime in consulatu
denotando (velut 9, 4 Τιβερίῳ Νέρωνι καὶ Ναίῳ Πείσων ὑπάτοις), prae-
terea 10, 12 ἐμοῖς αἰσίοις οἰωνοῖς (meis auspiciis), 15, 17 προκχατειλημ-
μένας πολέμῳ δουλεκῷ scil. Σιχελίαν καὶ Σαρδώ (occupatas bello civili);
1,11 ἀμφοτέρων τῶν ὑπάτων πολέμω πεπτωκότων (cum consul uterque
bello cecidisset), debebat ἐν πολέμῳ; 1, 18 δὶς ἐνίκησα παρατάξει (vici bis
acie), quamquam hic error esse potest lapicidae; recte legitur 14, 20 χατέχοιμεν
ἐν παρατάξει; bis denique quod Augustus scripserat cwm consulari imperio
ille (4, 16. 21) interpretatus est ὑπατικῆ £&ovoíc. Pertinet huc etiam
participiorum usus ad Romanorum consuetudinem plerumque frequentatus,
velut, ut unum ex multis proferam exemplum 11, 12 ϑέατρον ἐπὶ ἐδάφους
ἔχ πλείστου μέρους ἀγορασϑέντος &viysvoe; raro vero talia ad Graecorum
leges correcta, velut 19, 6 ἃ ἰδίᾳ εἶχεν teoocvAmcocc (quae spoliatis templis
possederat). Latinum magis quam Graecum usum resipit vocabulum σράγματα
2, 15. 16 διὰ τὰ πράγματα (si haec recte suppleta sunt) ἃ χατώρϑωσα (ob
res a me prospere gestas) et 5, 6. 7 πολλῶν πραγμάτων μίμημα ἐμαυτὸν τοῖς
μετέπειτα παρέδωκα (ipse multarum rerum exempla imitanda posteris tradidi).
Denique memorabilis est interpretandi ratio 1, 4. 5: scripsit Augustus senatus
decrelis honorificis in. ordinem. suum me adlegit, quae ille non quidem ad ver-

GRAECA 199

bum vertit, reformidans scilicet ἐπαιγνετικὰ Wrnqíouero, sed ita se expedivit
ut nec Latine satis nec satis Graece scriberet ἡ σύγκλητος ἐπαινέσασά με
ἱνηφίσμασι προσκατέλεξε, debebat scribere ἡ σύγκλητος ἐπαινέσασά με
σπροσχαταλέξαιν ξιψηφίσατο.

'Secuntur ea quae Graece quidem sed parum apte et proprie reddita
videantur esse, e quibus potissima seligentur. | Possunt quidem τὰ χοιγὰ
χεράγματα rempublicam significare, sed vix recte interpres 1,3 dixit τὰ
κοινὰ πράγματα ἀπὸ τῆς δουλείας ἡλευϑέρωσα (rempublicam in libertatem
vindicavi). Potest quidem τελεῖν verbum vim perficiendi habere sicut recte
11, 2 si μὴ αὐτὸς τετελειώχοιμι τελειωϑῆναν ὑπὸ τῶν ἐμῶν χληρονόμων
ἐπέταξα scriptum est (si virus non perfecissem perfici ab heredibus iussi), sed
neque 2, 21 recte habet verbum in his ἃ δὲ τότε δι’ ἐμοῦ ἡ σύγκλητος
oixovousic dei ἐβούλετο, — ἐτέλεσα, neque 6, 21. 22 in his τῶν πραγμάτων
κατὰ τὰς εὐχὰς τελεσϑέντων ; neutro enim loco terminandi notio exprimenda
fuit. Potest quidem minor comparativus et ἥττων et ἐλάττων esse, sed vitiose
ille scripsit 13, 2 αὖ δὲ ἥσσονες πλείους ἐναυμάχησαν (plures autem minores)
nec magis recte in oratione etiam alio nomine vituperanda 8, 7 αἵτινες ἐμαὶ
ἐπιδόσεις οὐδέποτε ἦσσον ἤλϑον sic ἀνδρῶν μυριάδας εἴκοσι τεέντε (per-
venerunt ad hominum milia nunquam minus τ. et cc). Potest quidem βίος
idem esse ac victus (βίον ἔχειν ἀπό τινος vel ἔχ τινος), vix vero Augustus
si Graece scripsisset de se dicere poterat quod dicentem eum facit interpres
8, 4 δώδεκα σιτομετρήσεις ἐκ τοῦ ἐμοῦ βίου ἀπεμέτρησα (frumento priva-
tàm coempto). Potest quidem saepissime accipiendi verbum λαβεῖν verti, non
potuit 11, 23 dici τὰς εἰς τὸν στέφανον ἐπαγγελίας οὐκ ἔλαβον pro eo
quod est o? προσεδεξάμην. Longe vero luculentissimum imperitae huius
ἀχυρολογίας exemplum extat 11, 20, ubi quae scripsit Augustus auri coronari
pondo triginta οἱ quinque millia municipiis οἱ colonis Italiae conferentibus ad
triumphos aeos quintum consul remisi, ea interpres sic repraesentavit Graece:
sic χρυσοῦν στέφανον λειτρῶν τρισμυρίων πεντακισχειλίων καταφερούσαις
ταῖς ἕν ᾿Ιταλίᾳ πολιτείαις καὶ ἀποιχίαις συνεχώρησα. Apparet hoc
loco συγχωρεῖν non remittendi sed permittendi vim habere planeque contrariam
ac voluerat scriptor effici sententiam. — Potest sane συγχωρεῖν idem valere
quod remittere, sed pecuniam oblatam sive debitam remittere Graece non est
συγχωρεῖν sed μεϑιέναν (Herod. VI 59). Haec omnia, quae nullo negotio
augeri poterant, si cum paucissimis rarae elegantiae exemplis contuleris —
vide ante omnia 14, 21 πλείστας πόλεις δοριαλώτους ἔλαβεν (simpliciter
Augustus complura oppida capta) — vix poteris suspicionem procul habere,
interpretem adhibito glossario rem gessisse: ex glossario poterat petere rem-
publicam. explicatam τὰ χοινὰ πράγματα, perficere τελεῖν, adsignare μερίζειν
(8, 22), γοθοίϊαγο ἀναπολεμεῖν (15,8, ubi debebat νεωτερίζειν dicere); ex
glossario etiam interpretamentum sumpsit 18, 1 ὁ δρούινος στέφανος ὁ 0106-
μενος ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν πολιτῶν (corona civica scripserat Augustus) et

200 VERSIO

fortasse aliud quoque 12, 10. 11 τὰς ϑέας διὰ ἑχατὸν ἐτῶν γινομένας
ὀνομαζομένας σαιχλάρεις, ubi glossa cum interpretatione in unum coaluit
(ludos saeculares in exemplo Latino scriptum est). lam qui glossario Graeco
adeo non didicit recte uti ut vel contra sententiam a scriptore institutam
verba plana ac perspicua interpretaretur, is mehercule non Graecus fuit homo
sed Romanus. Graeci autem sermonis insuetum se praebuit etiam aliis com-
missis erroribus, e quibus graviores quosdam breviter recensebimus.
'Saepissime peccavit in articulo vel admittendo ubi locus eius non esset
vel omittendo ubi careri eo- nequiret. Scripsit ille 1, 7 ἐν τῆ τάξει τῶν
ὑπατιχῶν ἅμα τὸ συμβουλεύειν δοῦσα (consularem locum simul dans senten-
tiae ferendae), ubi debebat aut ἐν τοῖς ὑπατικοῖς (App. b. c. 3, 51; ἐν τοῖς
τεταμιευχόσι Dio 46, 29) aut ἐν ὑπατιχοῦ τάξει; nec magis recte 12, 8
ϑέας ἐποίησα δι’ ἐμοῦ vevoczic, διὰ δὲ τῶν ἄλλων ἀρχῶν £v μέρει volg
«ci εἰχοσάχις (aliorum magistratuum. vicem) scripsit pro δι᾿ ἄλλων δὲ ἀρχῶν.
Item abundat articulus 14, 9. πασῶν ἐπαρχιῶν, «ic ὅμορα ἣν ἔϑνη τὰ μὴ
ὑποτασσόμενα τῇ ἡμετέρᾳ ἡγεμονίᾳ, ubi non reputavit interpres quae vis
esset. coniunctivi in verbis Augusti quibus finitimae fuerunt gentes quae non
parerent; nam recte parerent in lacuna suppletum esse nemo negabit. Contra
omittitur articulus perperam 11, 7 ὁδὸν Φλαμινίαν, 15, 5 μᾶλλον ἐβουλήϑην

βασιλείαν Τιγράνη δοῦναι, ubi si minus ταύτην τὴν βασιλείαν (regnum id.

Latine), at τὴν βασιλείαν certe scriptum oportuit; 10, 22 μεταξὺ τοῦ τε
γαοῦ τῶν -fiocxógorv χαὶ Κρόνου pro χαὶ τοῦ Κρόνου: 12, 3 τρὶς τῷ
ἐμῷ ὀνόματι χαὶ πεντάκις τῶν υἱῶν gov (et quinquiens filiorum meorum
nomine) pro τῷ τῶν υἱῶν gov col. 12, 7; adde quod populum Romanum
quinquiens vertit τὸν δῆμον τῶν (semel rectius vov δήμου vov mon. Apoll.)
“Ρωμαίων, octüens vero óguov “Ῥωμαίων. Deest articulus interdum substan-
livis quibus οὗτος vel ἐχεῖνος pronomina addita sunt, 8, 17 οὗτος ἀριϑμὸς
πλείων — ὑπῆρχεν, 16, 17 πρὸ τούτου χρόνου, 12, 14 μετ᾽ ἐχεῖνον χρόνον.
Interest aliquid inter στόλος ἐμὸς et ὁ ἐμὸς στόλος, et recte στόλος ἑμὸς
scriptum est 14, 10; eo falsius autem 1, 1. 2 ἐμῇ γνώμη καὶ ἐμοῖς ἀναλώ-
μασιν (contra recte 9, 16 τῆ ἐμῇ γνωμη) et S, 19 ἐν ὑπατείᾳ τετάρτη ἐμῆ,
atque omnino nullo discrimine facto oz υἱοί μου, ot ἐμοὶ υἱοί, ὁ πατήρ
pov et ὃ πατὴρ ὁ £uoc mero variandi studio posita videmus.
'Praepositionum usum non semper recte observavit interpres; nam ut
mittamus quod errore fortasse lapidarii natum supra exagitavimus 1, 18 ἐνίχησα
παρατάξεν pro ἐν παρατάξει vel, ut Dionysius scribit (II 50 al), £x παρα-
τάξεως, falsum est quod legitur 2, 16 ἃ αὐτὸς ἢ διὰ τοὺς ὑποστρατήγους
ἑμοὺς κατώρϑωσα ; nam genelivus necessario requiritur, quo casu recte usus
ille est 3, 20 δι᾽ ἐμοῦ et 5, 9 διὰ τῶν ὑπάτων. Neque magis probari potest
quod cuivis genetivo partitivo ex Romanorum more praepositionem ἐξ addi
posse existimavit; nam diversa sunt quae Graece dici solent £x πάντων
μάλιστα et ἐκ πόλεων πίσυρες ab illis quae interpres sibi permisit 2, 2 ἐξ

GRAECA 201

ὧν κατήγαγον (sequebatur numerus) et 13, 15 ἐξ ὧν (scil. δούλων) τρεῖς που
μυριάδας παρέδωκα, quo altero loco ne in Latino quidem exemplo praeposi-
tio usurpata fuit (servorum xxx fere millia tradidi). Pessime Romae bis vertitur
ἐπὶ Ῥώμης non solum in titulo commentarii neglegenter conscripto, sed etiam
6, 5, neque defenditur hoc eo quod Dionysius (velut II 56) ἐχχλησιάζειν ἐπὶ
στρατοπέδου dixit; pessime etiam. vel contra exemplum Latinum in addita-
mento idem sine dubio homo scripsit ἡριϑμημένου χρήματος εἰς τὸ αἰράριον
ἢ εἰς τὸν δῆμον τὸν “Ῥωμαίων ἢ sic τοὺς ἀπολελυμένους στρατιώτας
(dedit in aerarium vel plebei Romanae vel dimissis militibus); dici potest χρήματα
δαπανᾶν εἰς τοὺς στρατιώτας, nemo vero dixit χρήματα (vel adeo χρῆμα)
ἀριϑμεῖν εἰς τοὺς στρατιώτας. Minus recte etiam 4, 4 ἐπὶ ἔτη τεσσαρά-
κοντα vertit id quod lacuna haustum recte in Latinis restitutum est per annos
quadraginta. Nec denique in verbis cum praepositionibus compositis eligendis
abstinuit erroribus, velut 6, 2. sacerdotium cepi male reddidit zzv ἀρχιερωσύ-
vpv ἀνείληφα.

"Verborum ordinem plerumque eum quem Augustus praeiverat accurate
imitatus est non reputans saepius hac in re quod Romanis liceret non licere
idem Graecis. Non habent offensionem Latina (2, 2) m consulatu sexto
censum populi conlega M. Agrippa egi, habent Graeca (4, 10. 11) £zrov ὕπατος
τὴν ἀποτείμησιν τοῦ δήμου συνάρχοντα ἔχων Méoxov Ayoizzav ἔλαβον
diremptis quae non erant dirimenda verbis τὴν ἀποτείμησιν et ἔλαβον.
Similiter alia multa etiam contra Augusti exemplum, velut 4, 17 μόνος male
separatum est a verbo ἔλαβον, recte Augustus solus feci; inepto loco 10, 7
'Oxveovíay insertum est, quod suo loco posuerat Augustus. Lapidarium for-
tasse reum faciemus 13, 3 et δ᾽ ἥσσονες πλείους ἐναυμάχησαν, ubi requi-
ritur αἵ δὲ πλείους ἥσσονες ἐναυμ. — Negationum legem subtiliorem turpiter
violavit interpres 16, 17 οὐδέποτε πρὸ τούτου (τοῦ) χρόνου ὀφϑεῖσαν παρὰ
Ῥωμαίων ἡγεμόνι, ubi omitti non potuit οὐδενί. — Nihil dicam de verbi
generum usu ambiguo, quamquam 1, 2 zo στράτευμα ἡτοιμασάμην melius
certe scripsisset quam quod scripsit ἡτοίμασα (cf. Dio 48, 35 στρατεία, ἣν ἐπὶ
τοὺς Πάρϑους ἡτοιμάζετο), rectius omnino alio verbo usurus, neque litigabo
cum homine Graece indocto de singulorum enuntiatorum coniunctione, quam-
quam sunt quae vel tirones male habeant, velut 4, 11 sqq.; non persequar
haec et similia, pauca per saturam additurus memoratu digna. Confecto bello
civili Augustus 1, 15 externas gentes quibus tuto ignosci posset se dicit con-
servare quam excidere maluisse; pervertit haec adeo ut absurda fierent interpres
(1, 23) scribens ἔσωσα μᾶλλον ἢ ἐξέχοινα —[Inauditum plane dicendi genus
est 2, 23 xci ἤμην τριακοστὸν xci ἕβδομον δημαρχικῆς ἐξουσίας, quod
ne Orosiani quidem quod Bergkius excitavit exempli audacia (Oros. vr 18. wf
in perpetuum. tribuniciae potestatis esset) explicatur, nedum defenditur. Denique
ridiculum sane ignorantiae exemplum interpres edidit 15, 19, recte id a Bergkio
exagitatum ; scripsit Augustus colonias in Africa Sicilia Macedonia utraque Hispa-

202 VERSIO GRAECA

nia Achaia — deduvi. lle vero quid inde exsculpsit? ἀποικίας ἐν “ιβύη
Σικελίᾳ Μακεδονίᾳ ἐν ἑχατέρᾳ ve ᾿Ισπανίᾳ ᾿Αχαίᾳ — κατήγαγον; itaque
postquam wfraque recte vertit ἑχατέρᾳ nondum sibi satis fecisse visus que
particulam iterum vertit ve.

*]taque etsi detraxeris si quid forte ab lapicida erratum sit, etsi consi-
deraveris non esse continuam narrationem, in qua structurae concinnitas et
elocutionis elegantia ostentari potuerit, sed brevem rerum gestarum indicem,
etsi concesseris facilius aliquem quae ipse cogitavit verbis concipere posse quam
alienae orationi suam commodare linguam, tamen tam multa sunt eum parum
eleganter tum contra sermonis Graeci leges dicta, ut miraremur si quis Grae-
cum hominem interpretem fuisse contendere vellet. Non est oratio haec, sed
verborum constipatio forte fortuito undecunque correptorum, non est haec
ars sed est rudis inertia miserrimo aliquo glossario misserime fulta."

Haec Kaibelius. Hominis huius orthographiam Graecam vel potius ser-
monis vitia persequi nec meum est neque omnino multum interest, quasnam
leges eiusmodi scriptor secutus sit vel non secutus. Pauca tamen adnotabo.

ει pro » longa ut ea aetate passim reperitur, ita hunc commentarium seri-
benti diphthongum apparet legitimam visam esse: scribitur Εἰόνιος 14, 8.
15, 14 — ἐπαρχεία — λείτρα 11, 18 — μείμημα 5, 6 — πολείτης — σει-
τιχός 9, 24 cet. — τειμή, ἀποτείμησις — ἐτελείωσα 10, 25 — et Anon
et sic deinceps.

ἢ pro ec aliquotiens reperitur, ut in “λπης 14, 6 — δουλήα 1, 3 —
κυριήα 11, 22.

8 pro z reperitur in vocabulis εὔξησα 4, 8 et ἐπεύξησα 14, 4.

& pro e: constanter usurpatur in σημέα vocabulo 15, 23. 16, 3. 5 (ef.
19, 21). Conferri poterit σημηαφόρος tituli Aegyptiaci C. I. L. III 6026 aliaque
plura inveniuntur similis corruptelae exempla.

0 pro o: constanter usurpatur in &710560«, ττεττόηκα; sed scribitur στοιεῖν.

lota mutum in Ancyrano raro omittitur, ut in ἐξητήσατο 13, 18; ἠτή-
σαντο 14, 17; παρητησάμην ὃ, 5, item in dativis εἰρήνη 14, 7, Πάνσα 1, 5,
σωτηρία 18, 1. Saepius abest in. Apolloniensi.

y anle y x x frequentius scribitur quam y. lta legitur évyvc passim et
ἤνγισεν 16, 8 — χατήνενχα 9, 20 cet. — σύνχλητος semper — δτύνχαγον
15, 22; sed etiam 7 in talibus passim reperitur, ut ἐπαγγελίας 11, 22 —
ἠνάγκασα 16, 4 cet.

3. Vocabula Latina.

Ex suppletis voeabulis in indicem admissa sunt, quae et certa essent et aliquam utilitatem haberent,

distincta ita ut aut ipsa uncis quadratis concluderentur aut paginae versusque numeri. — Numeri

omnes remittunt ad paginas versusque exemplaris Latini, etiam in Graecis quae respondent, exceptis

paucis locis quibus praescriptum est Graec.

à (sic rel, ἃ I 18 V 11) I 18. 24 IV 14.
22 V 1 bis. 11 VI 9. ab IV 16. 19 V 14.

qu 01 40.

absens v. apsens.

accio: accitorum (— μ[εταπεμϑέντω))
IV 33.

accipere (— λαμβάνειν) : accipieba[t] III 21.
accepi IV 29. accéperunt III 18 VI 10.

Achai[a] V 35.

acie (— παρατάξει) I 12 V 21.

Actium V 4.

ad II 29. 39 III 14. 27. 35 IV 2. 4. 22. 21
V 3:747 1. 11. 14. 15. 21. 23. 46. 50. 54
VI 34; [a]d V 32.

adeo: adit (— προσῆλθεν) V 16; ad([i]t
-— ἤνγισεν) V 45.

Adiabenus : ᾿4διαβ[ηνῶν Graec. XVII 2.

adicio: adieci (— προσέϑηχα) V 24.

adigo: [adacta] I 16.

[adlegit] (— προσχατέλεξε) I 4.

ad[ministravi] (— [ἐσπεετήδευ]σα) 1 33.

adque (— [κα]ϑ ἀ[περ]) IV 30 [VI 39].

adsignávi (— ἐμέρισα) ΠῚ 23.

aedes (Graece ναός pro templo, olzí« pro
domo): aedem IV 2. 5. 7 bis. S bis. 13
bis. VE 31; áede errore pro aedem IV 22.
aede IV 24 £er. 53. aedes IV 5. 6 VI 37;
[ae]des 11 29. aedium Vl 17; [a]edium
VI 26.

Aegyptum V 24.

aeque IV 30.

aerárium (szne apice MI 36; Graece c«ioa-
otoy) MI 34. 36. aerário III 35.

aetátis (— ἡλιχέας) III 27.

Aethiopiam V 19. 21.

Africa (— «Ζιβύη) V 5. 35.

Africanarum IV 40.

ager (— ἀγρός): agros I 18. agris III 22. 25.

ago: agebam [I 29] VI 28. égi [I, 21] II 2.
agentis (accus. plur.) ΠῚ 2.

Agrippa II 2 IV 37.

aheneis (— χαλκαῖς) Inscr. 3.

[Alba]norum V 53.

Albis V 12.

aliquant[um] I 18.

aliquod (— alzquot) II 25.

[aliquotiens] — τότε II 17. 18.

alius: alii (plur.) V 17. aliae VI 6. alíio-
rum IV 35. alios V 39.

[Alpes] -Ξ- Ζ2Ζλπης V 12.

alterum II 3.

amicitia (— «ιλία): amicitiae VI 8, ami-
citiam V 17. 41 VI 5; am[icitiam] V 51.

amicus: a[micis] VI 42.

ámi[ssa] (— ἀποβεβλημένας) V 39.

amphitheatris IV 41.

ampliàto IV. 15.

ampliu[s] (— πλεῖον) VI 22. amplissima
ΤΠ 11.

anniversarius (Ξ--- ἐνιαύσιος): [anni]versá-
rium II 31. [41].

annona (Ξ-. ἀγορά): an[nonae] I 33.

annus (ἔτος 1 1 VI 28 cf. III 1, praeterea
ἐγιαυτός): annum II 3 III 1 VI 28. anno
I7 [II40]. annosI 1 IL25. [ann]is IV 39.

annuus (— ἐνιαύσιος): [an]nuum 1 35.

ante (semper praepositio; — προ) I 28
V 16; [a]nte V 44.

204 INDEX

anteá (sie VI 7, praeterea sine apice; —
ἔμπροσϑεν II 28 V 38, πρότερον fortasse
IV 80, πρὸ τούτου zoóvov V 50, τὸ πρίν
VI 7) [Il 28] IV 30 V [7] 83 150] VI 7.

Antistio (— νϑεστίῳ) III 28.

Apollinis IV 1. 22. 24. 53 [VI 31].

appellare (— προσαγορεύειν semper, nisi
ubi est qui appellatur — χαλούμεγος
IV 11 V 90): appellavit If 33 [VI 25].
appellàverunt ΠῚ 5. appellátur IV 11;
appel[latur] V 19. appellá[tus] 1 21; a[p-
pellátus IV 28; [appejllatus VI 16. ap-
pellári IV 3.

Appuleio II 9.

apsent[i] (— ἀπόντι) I 31.

apud Il 19 V 51.

aquam IV 11. aquarum IV 10; aqu[arum]
VI 38.

ara (— βωμός): áram II [29] 38.

Arabiam V 22; Ar[a]biam V 19.

[a]rbitrium (— χυρεήαν) VI 15.

argenteae IV 52. argenteis III 5.

Ari[minum] IV 19.

Ariobarzanis VI 12. Ario[barz]ani V 29.
Ar[iobarzanem] VI 11.

arma V 2.

Armeniam V 24.

Armeniorum V 31.

Ar[runtio] [ 32; Ar[r]unti[o] ΠῚ 36.

᾿ἀρταοϊυάσδης] VI 1. Artavazdis — ρτα-
βάζου VI 11; Artavasdis — 4orc«ov«-
σδου V 26; Artaba[zi] — Z4oregetov V
29. Artavasdi — ᾿ργταουάσδῃη V 30.

[A]rtaxares VI 12.

Artaxe (abl.) V 25.

[arvalis] — ἀρονᾶλις 1 46.

Asia V 35. Asiae IV 39.

Asinio 11 6.

[at]nletarum IV 33. [athletas] — ἀϑλητάς
VI 40.

atque v. adque.

Aventino IV 6.

augeo: auxi (— εὔξησα s. ἐπεύξίησ]α) M 1.
N10:

[augur] — αὔγουρ 1 45. augure ΠῚ 23.

[Augustali]a — “Ζὐγουστάλια II 33.

Augustus (— Σεβαστός): [Aug(ustus)] VI 16.
Augusti Inser. 1. [A]u[g]ust(ae] II 39.
Augustum IV 21 [VI 34]. Aug(usto) VI 26.

[aureu]s VI 18. aurea IV 53.

aurum IV 29. auri IV 26.

auspieio (— οωγνοῖς αἰσίοις) V 18. auspi-
cis (— αἰσέοις οἱωνοῖς) I 25; a[u]sp[iei]s
V 47. 1

aut (— ἢ) 1. 17. 19. [24]. 28 - III 27. [38]
IV 32. 40. 41 bis; a[ut] IV 46; a[ut] VI 42.

autem 1 7 III 4. 9 IV 35. 46 V 26. 36. 42;
au[tem] VI 22.

basilicam IV 12. 14; [basilica]m VI 34.

B(a]starn[ae] V 52.

bellum (— πόλεμος} E 11 IV 50. be[lli] V 4.
bello I [8] 24 V 1. 13. 34 VI 5. [b]ella
Ι 13; b[ella] VI 13. bellorum III 8,

beni[g]ne (— ,er& προϑ[υμέας} IV 30.

bestiarum (— ϑηοίων) IV 42; best[ia]rum
IV-29- 0

[birem]es (— δέχροτ[οι]) IV 46.

bis [I 21] II 44 III 25 IV 33; b[is] I 12.

Britann[o]rum VI 2.

cado: [ceci]disset I 8,

caedere (— zcrexoztré&Y): caesae V 21.

Cae[sare] II 9. Caesares Il 46. Caesarum
IV 44 VI 36.

C. v. Gaius.

Calvisio III 29.

[Campan]iatm] — Καμπανίας lI 36.

cam[pum] II 39.

Cáninio III 30.

[Capenam] — Καπήνῃ Π 30.

capio (— λαμβάνω V 21; ἀναλαμβάνω
II 25): cépi I 19. [II 25). céperant V 2.
capta V 2. 21.

Capitolium IV 9; Capito[lium] VI 37. Ca-
pitolio IV 5 24; Capi[tolio] I 23.

caput: capita Il 4. [7]. capitum II 10.

carmen (— ὕμγους) II 21.

Castoris (— τῶν Zfwoxó[oov]) IV 13.

cavato (— ἐχχεχω[χώς]}) IV 44.

caussa III 1 [VI 20].

celeberrimae (— πληϑύουσαι) V 37.

censeo (— ψηφίζεσθαι 1 39. 455; censeri —
τιμᾶσθαι lI [4. 6.] 10): censuit II [39].
45. censa {1 4. 6; ce[nsa] II 10.

Censorin[o] lI 6.

cénsum (— τὴν ἀπ[ο]τείμησεν) 11 2. census
(— τὰς τειμήσεις) VI 42.

centum I[ 4. 7. 11 III 19. 41.

chaleidieum IV IL. ch[aleidico] VI 34.

Charydes V 16.

Cimbri V 16. [Cimbroru]m V 15.

VERBORVM 205

eireiter (— ἐνγύς 116 IV 26. 33. 52;
zooonov IV 48 V 8; zi[e]ov lI 19;
om. YIII 24. 25) I 16 III 19. 24 IV 26.
42. 48. 52; ci[r]eiter ΠῚ 25; ci[rc]iter
IV 33 V 8.

circus (— ἱππόδρομος): circum IV 2. 4
VI 34. c[irjeo IV 40 [VI 35].

citra (— ἐπιτάδε) V 471. [52].

civica (civica corona — ὃ δούιγος στέφα-
vog ὁ διδόμενος ἐπὶ σωτηρίᾳ τῶν πολει-
τῶν) VI 17.

civilis (— πολειτικός II 26; ἐμφύλιος T 13
VI 13): [eivilis] Π 26; c[ivilia] I 13;
[civilia VI 13.

civis (— πολείτης): [cives] II 19. civium
(sie. 1I-3- 7; civium I 16) 1 16 II 3. 7.
[10]. civibus I 14.

civitàtium IV 49.

classis (— στόλος): cla[ssis] V 14. [c]las-
sibus IV 47.

claudendum Ii 45. [clJaussum l| 42; clau-
sum II 44.

clem[entiae] (— ἐπείχειαν) VI 19.

[clupeus] (— ὅπελον) VI 18. clüpei VI 20.

Cn. v. Naeus.

coémpto III 11.

coepta IV 13.

[c]o[gnomine] (— ἐσεσωγυμίέα) M 33.

cogo (— ἀναγχάζειν): coegi V 42. [49].

collegium v. (conlegium).

colonia (— ἀποικία): colonias III 27 V 35;
[eolo]nias V 36; [coloniJas I 17. colonis
IV 27; colo[u]is HI 19; colon[i]s III 17;
colon[is] IV 30.

[comitia] — ἀρχαιρέσια II 27.

commercium VI 8,

comparo: comparávi (— ἡτοίμασα]) 1 2.

complures (— πλεῖστοι IV 10. V 21): com-
plur[a] (II 12] V 39; [cJom[plurja V 21.
complüribus IV 10.

conferentibus (— χαταφερούσαις) IV. 21.

conficio: confecta IV 42.

conflixerunt (— ἐγαυμάχησαν) IV 47.

confug[erunt] (— χατέφυγον) V 54.

congiárium (— ἐπέδοσις III 13; δωρεά
ΠῚ 18) HI 18. congiàri HI 10. congia-
ria III 13.

conlega (— συνάρχων) 11 2. 9 Graec.
II 22; conleg[a] IV 37. [c]onle[gae] (gez.

sing.) 1l 23. conlegae (nom. pl. VI 23.

conlegium. (— συναρχία II 17): [conljJe[gi]i
IV 36. conlegio IV 36. collé[gia] lI 17.

consacro (— ἀφιερόω): consacrávi IV 25.
consacravit II 30. co[nsaerari] II 39.

consénsum (— τὰς εὐχάς) VI 14.

[consentientibus] — ὁμολογ[οἹύντων I 3$.

[co]unserváre (— σώζειν) 1 15.

consilio (— yvouy) I1 ΠῚ 36. consiliis

(publicis interesse — μετέχειν τῆς Gvy-
χλήτου) III 3.
constituo: co[ustitutJum (est ---- χατέστη)

ΠῚ 37. constituend(ae] (— ἐπὶ τῇ κατα-
στάσει) 1 18. [constituendae rei p.] — δη-
μοσίων πραγμάτων χατορϑωτής Gr. IV 1,

consto: constiterunt ( — χατέστη) IV 25.

consul (— ὕπατος plerumque, ὑπατεύων
IV *28-ef- 1:28) [D 28] 111. HT 5. ΠῚ 35
112218. 2 IV. 17. 285. eon[s]ul- 1519:
[e]on[sul] IV 3S. consulem I 8. [con-
sule] 11 35. consules [I 18] III 2 V 7;
c[ons]ules III 40; [cons]ules II 15; [co]n-
[sues IV 39. consulibus I 7 [32. 37.
II 32] 1Π 22. 28. 29. 30; consulibu[s]
I 4 1L 28; [consulibujJs II 38. cos. (I S].
II 6. 9. Il] 29. 36 IV 375 eo[s.] III 30.

[e]on[sula]rem 1 4. consulàári II 5. 8.

consulátu[m] VI 24; con[sulatum] 1 35. con-
sulátu 11 2. III 9. 22 VI 13.

consullum (— δόγμα): consulto 1 27 [Il 21.
34 VI 16]. e(onsulto) VI 27.

consumptam (incendio — χαυϑεῖσαν) IV 14.
consumpt[is] (— πεσεονηχυίαις) VI 41.

continens (— πλησίον) IV 1.

contrà V 2.

cop[iae] (— δυνάμεις) Υ 20.

[corona] — στέφανος VI 17.

coronárium (— εἷς oréq«vor) IV 29. coro-
nàri IV 26.

Cr[asso] ΠῚ 23.

[ereavit] — [ἀπέδειξ]εν et e(iA]«v[o] I 9.

cum (praepos.; — μετά l 6 11 35; πρός
VI 7; ovy» IV 2. VI 34) I 6 II 5. 8.
85. TVO2:2508 ὙΠ 13:94;

cum (coni.; — ὅτε aut per participia) I S.
[22] 1I [43] 44 III 40 [VI 24. 27]; c[u]m
V 25; c[u]m I 29; [cu]m II 37.

cuncta (— ὅλης) II 26.

[c]uratio[nem] (— ἐπεμέλειαν) 1 33.

cüriam (— fovievrgovoy) IV 1
[c]üria VI 18.

VI 34.

200 INDEX

currum (— ἅρμα) I 28.

[eu]rulis (aecus. plur.; — ἐφ᾽ ἅρματος) 121.

Cyrenas V 32.

[D]a[eorju[m] V 47; Da[corjum V 4$.

[Dalm]ateis (— “]αλματῶν) V 40.

Danuvius (--- Ἴστρος): [DJan[u]i V 47. Da-
n[u]vium V 4$.

decem IV 33.

decerno (— ψηφίζομαι): decrevit I 26
[II 16] ΠῚ 4. VI27. decreverant IV 30.
decernentibus IV 29. ψηφισα.. .1 22.

deciens I 29.

decimum adv. Ill 20.

Decimus: D. (— “έκμῳ) III 29.

decimus: decimum III 1; dec[i]mum VI 24.
decimo III 9.

[decreto] — [δόγμα]τι IV 17. decretis I 3.

deducere (— χατάγειν): dedü[xi] 1 17. V 36.
[djedüxerunt III 26. deducti ΠῚ 3. de-
ductas V 98.

defero (— ze«reqéosw): detuli ΠῚ 99. de-
tulerim ΠῚ 35. deferente Il 24.

def[i]leerent (— ὑπέλειστον) III 40.

deincep[s] (— ἑξῆς) IV 98.

denarium (gen. plur. Vl 30. denários III
16. 20.

depono: deposui 1 23.

depoposcit (— ἐξη[τήσατο]} V 4.

depugnaverunt (— ἐμαχέσαντο) IV. 32.

d[ese]iscentem (— ἀφιστάμεγον) V 28.

designávit (--- ἀπέδειξεν) ΠῚ 2.

[detrimenti] I 6.

devictas (— ἡσσηϑέντα) V 45. devicti[s]
V 89.

deum (gen. plur.) IV 1. 11 VI 33. dis I 26.

[dictatura]m (— αὐτεξούσιον ἀρχήν) 1 31.

diem [I 44. I] 33] V 7 H 32. die III 3.
[dies] I 26. [diebu]s I 34.

[dignitate] — ἀξιώμ[α]τε VI 21.

[di]missis VI 29.

divi Inscr. 1 IV 2. 24 VI 32.

do: dedi D 19 11b 9. 13.716: 18721: TV 305;
[dedi IV 41; de[di] IV 43. dedit I 5;
ded[it] VI 29. d[(are] VI 19. darentur
III 37. [dans] 1 5. [datjum 135. [datam]
] 31.

[do]minatione (— δουλήας) I 2.

dominis V 1. 3.

domit(ja]m (— δαμασϑέν) V 28.

donàtum 1Π 5. donata VI 40.

donum: dona (— ἀγαϑέματα) IV 53; don[a
IV 23. ,

ducenti IV 45. ducenta II 7 III 14. 21.

ductus (— μεταχϑέν) V 48. ducti (— πίαρή-
χϑΊησαν I 28, ἐπέβη V 18) 1 28 V 18.

Dumnobella[unus] (— “]ομγ)οελλαῦνος) VI 2.

duo IV 17 [V 19]. duas VI 37. duabus
Inscr. 3.

duodeeim IIl 11.

duodecimum adv. ΠῚ 12.

duodevicensimum adv. 1Π 15.

duplicavi (— [20/]14060«) IV 11.

dua: (Ξ-- ἡγεμών): ducem V 4; du[cem] V 51.
d[u]ces V 39.

ego: mihi 1 5. 22 11 22. 24. 35 IV 25. 54
V.27. 41 VI 19. 275 pupnhu WIE
[mi]i II 46. mé (accus.; cum. apice I 7.
V 54) I 7 V 4. 44. 50.54; m[e] 1 4;
[m]e II 37. me (abilat.) 119 II 17. 45
OST MEI 9:

emeruissent III 38. [emeri]tis I 17. eme-
riteis (stipendis — ἀπολυομένοις) 1Π| 30.

emetior: emensus ΠῚ 12.

empto (— ἀγορασϑέντος) IV 23.

[epulonum] — ἱεροποιῶν I 46.

eques: equites III 4.

[eque]ster (ordo — ἱππιχόν) VI 24. eque-
stres (statuae — ἐφισεποί) IV 51.

eripuit (— ἀνήρπασεν) lI 46.

et Inscr. 2 | 1. 8. 13. 18. 21. 31. 34. 37
H 1.:2. 3..4. 17, 9. 11. 15: 18: 21298
32. 34. 35. 40. 46. III 1. 3. 5. 8. 10. 12.
14. 15. 19. 22. 25 bis. 26. 28 bis. 29
quater. 30 bis. 34. 35. 36. 38. 40. 42
IV 1. 5. 6 bis..9. 11. 12. 13. 14-36 8
20. 24 ter. 25. 26. 271. 28. 30. 31. 34,
36. 40.41. 42. 45. 51 bis. 54. V 2:5
10. 16. 17 bis. 18 bis. 19. 21. 28 bis. 30;
33. 37. 40. 41. 45. 52. 53 bis. 54 VI 2.
8. 9. 13. 16. 24. 40; e[t] 1 32, 35. IV 45
V.33; [el 1 41.10 23. VI,26-

etiam Il 18.

eudaemón V 20.

ex 1 17. 27 H 13. 26. 32. 33. 91 HL
8. 9. 17. 36. 31 IV 3. 22. 53 V 31. 33.
40. 50 VI 15; [e]x IV 23.

excidere (— ἐξέχοψα) I 15.

exemplar Jnscr. 3.

ecemplum (— £91): exemplo V 26. [e]xem-
pla H 12; [exe]mpla II 13.

VERBORVM 201

exercitus (— στράτευμα plerumque, δύ-
γαμις V 41) V 44. 41; exerc[it]us V 23;
ex[ercitus] V 48. exercitum 1 1. exer-
eitus (nom. plur.) V 19. exercitum (gez.
plur.) V 40.

exilium I 10.

existere: [extitera]t VI 7.

exolescentia (— χαταλυόμενα) II 12.

eapello (in exilium — 2£ogitecy) : expuli I 10.

exper[tae] (— πεῖραν &[«]8ev) VI 6.

explévit (— προσεξετπιλήρωσεγ) VI 42.

exstinxeram (— ζβέσαι) VI 13.

externus (-— ἐξωτιχός): exte[rnas] I 14.
[exter]na I 13.

[Fabio] I 38.

Fabricio III 30.

(fa]ein[us] 1 11.

Jacio (— ποιῶ, ubi redditur proprie, &ve-
γείρω ἸΝ 23, ἀνίστημι IV. 4): féei (sic
]V 8; féci Il 6 IV 23) II 6. [9] III 28
IV 8. [19] 22. 23. 35. [37. 38]; féc[i]
II 3; [fec]i V 13. fecit /nscr. 2. VI 31.
fecerunt H 16 [IV 39]. fecerat IV 4.
facere II 31 V 25; facer[e] II 41. fie-
rem II 23. facti V 7.

factionis (— cvro[uocc]uéyoy) I 2.

fere (— πού) V 2. 19.

feretri (— τροπαιοφόρου) IV 5 [VI 31].

[fetiali]s — φητιᾶλις 1 46.

fidem (— πίστεως) VI 6.

figo: fixa (est — ἀνετέϑη) VI 18.

filius (cuz i longa VI 10) VI 4. filio II 9
V 26. 29.30. filium V 29 VI 10. 11.
filiorum IV 15. 31; filio[ru]m 40. filios
VI 4; [filjios II 46.

fines (cum i longa V 23; — ὅροι V 10,
ὅρια V 46, ἔϑνος V 15) (plur. accus.)
V 10. 23. 46; fi[nes] V 15.

finitimae (— ὅμορα) V 9.

Fláminium IV 3 (VI 25]. Flaminiam IV 19;
Flamin[(iam] Vl 38.

[lu]men (— ποταμός) V 52. flüminis V 46;
flüm[inis] V 12.

fonte (— πηγήν) IV 12.

for[tuna] (— τύχη) II 46. [Fortunae] H 29.

forum (— ἀγορά) III 3 IV 12. [VI 34];
[florum IV 21. foro IV 41 VI 26.

[frater] — ἀδελφός I 46.

frequentissimae V 37.

frümentátiónes (— σειτομετρήσεις) II 11.

frümentum (— σεῖτος derivataque) 1Π 20.
[frumenti] 1 32. frümento III 11; fru-
[mento] III 41.

fugerant V 1.

Furnio IV 37.

Gádibus V 11.

Gaium H 46 V 28. C. [L 4] Π 6. [6.] Il 28
Ii[ 28. 29 IV 37 bis.

Gallia (— Z«Aezí«) V 36. [40]; Gal[lia]
II 37. Galliae V 5. Gallias V 10.

gener (— γαμβρός): generi IV 23.

gens (— ἔϑνος): gentis V 20. genti V 13.
gentem V 28. gentes | 15 V 10. 44.
49 VI 6. 9. gentium VI 9.

genus (— γένος): genere V 31.

[Germaniam] V 11.

Germánorum V 17.

gero: gesseram ÍV 50. gestarum Znmscr. 1.
gestás I 25. [gest]i[s] Π 38.

gladiator (— uoróuczos): gladiatorum VI39.

gladiatorius: gladiátorium IV 31.

Gnaeus v. Naeus.

grandi (— ueyíoroic) IV 9.

habet V 38. habuerunt IV 54.

Hadrianuum mare (— Elóytog χόλπος): Ha-
driáuo V 12. Hadrianum V 32.

hastis (— δόρασιν) III 5.

heredib[us] (— xÀngovoucy) IV 16.

Hibér[orum] V 53.

hie: [h]oc HI. 36. haec (plur. accus.) I 29
YT 21.

(Hirti]o I 4.

Hispánia (cum apice V 35; — Ἰσπανία)
V 35. 40; H[ispa]uia II 37. Hispaniae
V 3. Hispanias V 10.

homo (— ἀνήρ MI 14 IV 48, ἄνϑρωπος
ΠῚ 19): hominum 11ΠΠ 19. 21; hominu[m]
IV 32; h[omi]um lll 41; [homi]num
III 14; ho[minum] IV 48.

honor[ifi]cis 1 3.

honos (— τειμή) ΠῚ 36.
III 1. honórem IV 54.

hostis (— πολέμιος): hostium V 20. [hosti-
bu]s V 39.

iam (ΞΞ- ἤδη) Π 18 V 33.

iánuam (— πυλῶνος) VI 18.

[lanum] — πύλην 1 42.

idem: eiusdem V 17. eandem IV 14 V 28.
eodem ] 7 IV 4 V 19. eadem (nom.
plur.) V 5.

honoris II 29

208 INDEX

illorum IV 54.

Illyriei V 46.

imitanda II 13.

immo[rtalibus] 1 26.

impendo: impendi (— ἔδωχα) MI 33.

impensa (— ἀναλώματα 1 1. IV. 9; δωρεαί
in inscr. 2; [δαπΊάναι. in. auctario VI 39)
I1 IV9 VI 39. inpensarum Zgscr. 2.

imperátor (— αὐτοχράτωρ) 1 22 |V 28.

[im]perium (— ἐξουσία Il 5. 8; ἡγεμογία
V 10. 14. 26; ῥάβδοι! δ; plur. προστάγ-
ματα V 49) P5; imperium] II 43. ím-
perio (cum ὁ longa Inscr. 1 V 46) Inscr.
111 5. 8 [10] V 24. 46. im[peria] V 49.

in (se II 21 V 23. 42. VI 13, praeterea in)
Inscr; 2.3 l 3b. 10. 13. 17.23 I 2;
21.:23. 130: 5328HIT, 3.79:-17:019:522. 21
bis- 312.32 DIVA. Ὁ: 6 7 15. 8: 12
11. 21. 22. 24 quater. 25. 40. 41. 43. 44.
45 bis. 49. 51. 52. 53 V 3. 5. 1. 19 bis.
21 δῖ5. 22. 23: 91: 90. 4.» bis." ΝΠ 49.
15. 18. 23. 26 bis; i[n] III 86: [i]n IV 41.

incendium. (— ἐνπυρισμός VI 41): incendio
IV 14 VI 41.

incisarum (— ἐγχεχαραγμέγνας) Inscr. 2.

[inclu]dit (— περιχλείει) V 1. [incljusum
(— ἐνπεριελήφϑη) Π 21.

[i]ueohavi IV. 15.

In[dia] V 50.

ineo: inirent (— εἰσέλϑωσιν) WI 2.

inferentis (plur. accus.) 1 11. inlàto (— ἐπε-
γεχϑέντος) V 14: i[nlJato III 41.

iniüriam (per iniuriam — ἀδίκως) V 13.

inmisso IV 12.

in[n]umera[bili]s (— ἄπειρο») VI 43.

inpeusa v. impensa.

inscriben[dum] VI 26.

[inseription]em VI 21. inscriptione IV 10.

ins[equen]ti[bus] IV 39.

inter IV 13. 47.

interficio (— ἀναιρέω V 24. 30; fortasse
φονεύω I 10): [interfecer]un[t] I 10. inter-
fecto V 24; [inte]rfecto V 30.

intersum: interessent (— [με]τέχωσιγν) II 3.

ipse [II 13] IV 52.

is IV 50. ea (nom. fem.) MI 23. id III 18.
26 V 16. 26. 31 VI 21. 25; [i]d. IV 38.
eius (cum apice IV 3) IV 3. 12. 15 V 25.
30; e[ius] V 30; [elius VI 20. ei IV 1.
eum V 7; [ejum II[ 2. eo IL 25 III 3 V 1;

e[o] IV 18. ea (abl. sing.) IV 53 V 12.
ea (neutr. plur.) MI 21 V 42. eorum
I 11 II[ 5. earum VI 9. iis I 18; ii[s]
Vi. eos IL 35; [eo]s I 10. eas 1 20 V 33.

ita 1.99. ΠΠ 54.

Italia V 4. 36. Italiae IV 27. Italiam VI 4.
Italia (abl.) 11 26 III 27 [VI 41].

Italicis HI 25,

item (— zr«Aw) 1Π 28; i[tem] I 23.

iterum (— πάλιν) III 9: [iteru]m II 5.

iudieiis (— χρήσεσιν}) I 10.

Iàli (Idi IV 2) IV 2 VI 32; Iu[lji IV 24.
Tülium IV 12. Iuliam VI 35. Iülia (abl)
VI 18.

Iünonis (— Ἥρας) IV 6. [VI 32].

lupiter: lovis IV 5 bis. 6 [VI 31. 32].

iuro: iuravit V 3. iuraverunt V 4.

iussu (— ἐπεταγῇ) ll 1. V 18.

iustitia[e] (— [δ]ηικαιοσύνην) VI 20.

iuv[enes] (— γεαγίας) 1] 46.

Iuventátis (— JVeórzgroc) IV 8; lIuv[entatis]
VI 33.

iuventütis (— νεότητος) III 5.

iuvi (— [ἀγ]έλαβον) ΠῚ 34.

labor: labentes (— ὀλισϑάνοντας) IV. 11.

Laelio HI 29.

Larum (— ἡρώων) IV 1 VI 33.

látitudine[m] (— πλάτος) IV 45.

laurus: [laur]us (plur. accus.) 1 23. laureis
(— δάφναις) VI 16.

legatio (— πρεσβεία): [legationes] V 50.
legationum VI 7.

legátus (— πρεσβεύς VI 9cf. V 17; zroto-
βευτής V 45 cf. I 24) V 45. ]legátos
[[ 24] V 17 [VI 9]; legat[os] V 52.

legitimis (— [2v0£]xo:c) I 10.

lego: légi (— ἐπέλεξα) II 2.

Lentulo III 23; Le[ntulo] ΠῚ 29. Lentuli
ΠῚ 40. L[entulis] I 37.

Lep[i]do III 35.

lez (— νόμος): [lege] Il 23. legibus 1I 12.

[li]b[ente]r (— φελανϑρώπου ὀνόματι) H132.

lib[eri] (— [z«i]jec) 1 28.

Libertatis (— "ElevSegíov) IV 6 [VI 32].
libertátem 1 3.

locum ] 5. loco IV 43. locis IV 10.

longitudinem (— μῆχος) IV 44.

Lucium Il 46. L. 1 32 III 29 £er. 30. 36.

[Luc]retio H 32; [Lucret]io Il 35; [Lucre-
tio] I 37.

VERBORVM 209

ludos (— ϑέας) IV 38; lud[o]s IV 35; l[u]-
dos IV 37; [ludos] II 17.

lupercal (— Πανὸς ἱερόν) IV 2 [VI 33].

lüstrum (— ἀποτείμησις) IE 3. 5. S. lüstro
119. 0. 10:

[(M]acedonia V 35.

Maelo VI 3.

magist[er] IV 536.

magistratus (— ἀρχή): magistrátum ΠῚ 2.
ma[gis]tra[tlu VI 23. m([agist]ratu[um]
IV 35. ([majgistratus Il 40.

magnae (gen.) IV 8. magna (abl) IV 22
V 33. maiorem V 24. maximus Il 23.
maximum IV 4. (maxim]ae (nom. pl.) V 20.

maiórum (cum apice V 25; — τῶν ἀρχαίων
II 12; πάτρια V 25: cf. οἱ πατέρες 1] 42)
1152 V.25.

málui V 25; m[alui] I 15.

manibiis (— λαφύρων) III 8. 11 IV 24;
[mani]biis IV 21.

Marcelli VI 35; Marcelli] IV 23. [Mar-
ce]llo I 32.

Márcia IV 11.

Mar[c]omanorum VI 3.

Marcus: M. I1 2 III 23. 29. 35. IV 23. 37.

mare V 1.32. maril13 V 13. 16; m([ari]
I 25 ΠῚ 45].

Mariba V 23.

Mar[tia]les IV 98.

Mártis (cum apice IV 21; — "Aoeos) IV 21.
25:9 42. VI 31.

[Martium] — "4oeos II 40.

mátris IV 8 [VI 33].

[Maximo] I 35.

Médi VI 11. Médorum (cum apice VI 9)
ἡ 9. 155]. VE: 13.9:

m[emorijae ΠῚ 45. mmemor[ijam llI 27.

merito VI 16.

Meroé V 22.

Messalla lI 29.

metu 1 34.

meus V 45; meu[s] 11 24; [me]u[s] V 45$.
mei (gen. sing.) III 1.8 IV 10. 23. 34.
meae (gen. sing.) lll 28. meum ] 10
V 29; m[eJum 1 28. meam V 18 VI 18.
meo I 16 I| 30. 39. II[ 8. 10. 22 IV 14.
31. 40. 53. V 18 VI 16; [m]eo III 39;
m[eo] III 36 IV 35; m[e]o III 42. mea
(abl. sing. fem.) 11 34 VI 15. [mea]e
(nom. plur. fem.) IV 51. mea (neutr. pl.)

III 13 V 3. meorum IIl 17 IV 40;
me[o]rum IV 31; m[eorum] IV 15. mea-
rum VI 17. 26. meos 1 25 I[46 IV 98.
meis 1 25 V 47; me[is] V 37.

miles (— στρατιώτης): militum III 17. 27
V 36. militibus ΠῚ 23. 37. VI 30; mili-
t[ibus] III 30.

militare ΠῚ 36. militaria V 39.

milito: militaverint V 6.

mille IV 44. míllia (7 longa I 16) I 16.
15: 1104. 5.1. 11 HB 14. 18:19:21. IV 27;
33. 48 V 2; mill[ia] II 11; m[illia] II 8;
m[illlia IV 42. millibus III 16. 41.

miliens 1Π 24. 25. 35 IV 26; miíllien[s]
II] 34; ([mjillien[s] III 32.

Minervae (— “ϑηγᾶς) IV 6 VI 32.

minor: minus Hl 14. minóres IV 47; mi-
nóre[s] I 20.

Minucium IV 20.

mitto (— πέμσειν): misi V 31.
VI 4. mis[s]a II 36.

7norior: mor[tuo] lI 25.

mortem V 30.

motu VI 41.

multarum (— 7ro2Aov) I] 13.

[mu]ltitudine II 27.

Mu[l]vium IV 20.

münicipatim (— χατὰ πόλεις) 11 18.

[misit]

municipium (— πόλις MI 23: 31; πολιτεία
IV 27, 29): municipia I 17; munieipi[a]
ΠῚ 31. münicipis III 23; municipiis IV 27;
imunicipii[s] IV 29.

munus (gladiatorium — μονομαχία) IV 31.
[munera] VI 39. muneribus IV 32.

Nabata V 22.

Naeus: Cn. (— Naios; sic item C. I. Attic.
III 455. 619b. 1456; perscriptum Latine
Naeus C. I. L. III 1728 add., Neus C. I.
L. FI 10657, meque aliter scripserunt
liomani, ubi non. utebantur compendio, ea
aetate, qua navus, Naevius, nomen sZni-
liaque vocabula primam litteram abiece-
rant, 1 81 1Π 23. 28. 40.

Narbonensi V 36.

náscerer Π 44. natus I 1.

navalis IV 43.

navigavit V 15.

náves (cum apice IV. 46) 1 19 IV 46.

[naum]ach[iam] VI 40.

ne ]I 23; n[e] I 6.

14

210 INDEX

nemini II 36.

nemus (— ἄλσος) IV 44 [VI 35].

nepos (— υἱωνός): nepo[tis] IV 34. nepoti
V 26. nepotem VI 11; nep[ótem] VI 12.
nepótum (cum apice IV 32) IV 32. 40.
nepot[es] VI 4.

neque V 15 bis. «

[Ne]lronem V 27. 45. Nerone III 28; Ne-
[r]one II 38.

[nJihilo VI 22.

[nomen] (— ὄνομα) II 21. nominis IV 10.
15. nómine (cum apice IV 8. 34. 40)
IIl 8 IV 3. 23. 31. 32. 34 bis. 40. 53;
[no]m[ine] IV. 35.

nón (cum apice IV 16. 29) IV 16.29 VI 4;
n[on] V 10.

nost[ro] H 13; [nos]tro V 10; [nost]ro Il
33. nostram V 51 VÍ 5. nostrorum V 26.

novus (— χαινός 1112. VI 31; νέος IV 12):
novo IV 12. nova VI 31. novi[s] II 12.

"| nuli V 13. nullo IV 18.

numeravi (— ἠρίϑμησα) ll 7. 25. [n]u-
merato III 31.

numerum l| 1. [nu]mero Vl 37.

[njumma[rio]s (— ἀργυριχάς) III 42.

nummum (gen. plur.) Ill 18. nummos III 13.

nunc IV 44.

nuncu[paveram] I 24.

nunquam ΠῚ 14 V 44; nun[q]uam l| 27.

ob 1 24.

[ob]viam II 35.

[o]ecasione II 26.

occupo (— προχαταλαμβάγνω): occupaverat
II 26. occupatas V 34.

óceanus V 11. [oceanum] V 14.

Octaviam IV 4.

octingentos IV 45.

octoginta IV 17 [VI 37].

omnino (— oro») Il 44.

omnium III 26 IV 49 V 9; [omn]ium VI 14.
omuibus 1 14. 18. o[mnes] IV 20; omnis
(acc. pl.) V 32. omnia II 19.

oppidum (— πόλις) V 21. 23. oppida V 21.

oppressam I 2.

opus (— ἔργον) IV 9. opera IV 14 VI 31.

orbem /nscr. d. orbe I 13.

ordo VI 24. ordinem (— βουλῃ) I 4.

orientis (— «v«roAeí) V 14. orien[te]m
V 32.

oriundus V 31.

ornamenta (— ἀγαϑέϊματα] IV. 49.

Oródis VI 11; Orod[i]s VI 4.

óstium (— στόμα) V 11. óstio V 14.

ovàns I 21.

poss VI 39.

paco (— εἰρηνεύω V 1. 13; [ἐν] εἰρήνη καϑ-
ἔστημι V 12): pacávi V 1. [12]. [pacari]
Υ 13.

Palátio (eum. apice IV 8) IV 2. 8 [VI 35].

Pannoniorum V 44.

[Pansa] I 4.

parco (— φείδομαι): peperei I 14.

parentem (— πατέρα) | 10.

parm[is] (— ἀσπέσιν) MI 5.

pario: pavta II 43.

pars Il 34. parte IV 22 V 33.

Par[thi] VI 10. Parthorum V 54 VI 3. 9.
Parthos V 40.

Pasieno — Πασσιήνγῳ III 29.

pater II 24. patris ΠῚ 7. patre IV 14.

patior: passus (— εἴασα) IV ὁ.

[platriae Vl 25.

patrieiorum 11 1.

patrimonium (--- ὕπαρξις): [pjatrimonio
III 9; pat[rimonio] ΠῚ 42; [pa]t[rim]onio
ΙΠ 39.

paullo ΠῚ 21.

[Paullo] I 38.

pax Il 44. [Páeis] II 39.

pecunia (— χρῆμα IV 53. VI 29; χρήματα
III 22) VI 40. pecün[i]lae VI 29. pe-
cunian 1 19 HI 22. pecunia IV 53;
[pe]eunia lI 34.

pedestres IV 51.

Penátium (— χατοιχιδίων IV 1, [π]ατρίων
in auctario VI 33) IV 1 VI 33.

penetráli (— ἀδύτῳ) V 42.

[plenuri[a] (— σπάνει) 1 33.

per I2 V 13. 17. 27. 28. 45. 02 ANE
14; [pler Il 43; [pe]r I 27; pe[r] VI 20.

perficio (— τελέω): perféci IV 14. per-
fecissem IV 16. perfici IV 16.

peíri]e[lo] 1 34. ὶ

pernumer[a]vi (— ἠρίϑμησα) III 10.

persolvi III 32.

p[e]rvenerunt III 13. perventu[m] V 22.

pes: pedes IV 45. Ἢ

peto (— αἰτεῖν V 18 Ν]16:; ἀξιοῦν V 42.
51): petierunt V 18 [51]. petere V 42.
petens VI 6. pet[i]tos VI 10.

VERBORVM 911

Phrates (-- Φραάτης V 54 VI 4; Φράτου
VI 1. 10) VI 4; Phrát[es] V 54. Phrati[s]
VI 1; [Phr]atis VI 10.

pignora (— ἐνεχύροις) VI 5.

pila (— στήλη): pilis Inscr. 3.

Pi[si]dia V 36.

Pisone III 28.

plebs (— δῆμος WI 7. 20, ὄχλος ΠῚ 16):
plebis III 16. plebei (dat.) MI 7. 20.

plures (— πλείονες), plurimi (— σελεῖστοι):
plüres (nomin.; cum apice IV 46) IV 46
V 6. plüra III 21; [plu]ra III 38. [plü]-
ris (accus.) 1 22. pluribus II] 41. plü-
rimae VI 6.

Pompei VI 57. Pompeio II 9.

Pompeium adiective IV 9.

pondo (— λειτρῶν) IV 20.

pono (— ἀνατίϑημι): posui IV 54. positus
V] 18. positae /nscr. 3. pos[itae] VI 27.

[pontes] — γ[εφ]ύρας IV 19.

pontifem (--- ἱερεύς: pontifev maximus
ἀρχιερεύς): [pontifex 1l 23; [pontifex]
I 45. ponti[fices] II 50.

populus (— δῆμος scil. Romanus; — ἔϑνη
nationes V 17) MI 1 VI 25. populi Znser.
1.1] 1. 2.. V 18. 24. 41. 44. 46 [VI 6];
[po]puli Π 43. populo IV 43 VI 7; [po]-
pulo IV 34; popul[o] IV 41. populum
Inscr. 2; [populu]m I 34. popu[li] (207.
ΠΕ t.

portam (— πύλῃ) H 29.

porticus (— στοά): porticum IV 2. [p]or-
[ticus] VI 35. porticibus IV 2.

possederat IV 51. possidentibus V 323.

possum: [pot]ui[t] I 15. possem V 25.

post IL 3. 25. III 2 V 30 VI 21; p([ost]
IV 38.

posteá (sine apice MI 28; — μετὰ ταῦτα I 11
III 22; μετέπειτα lI 28 V 54; ὕστερον
IV 28 V 48) 1 11 IIL 22. 28 IV 28 V 28
[54]; pos[tea] V 48; [pos]teà V 7.

pos[teris] (— τοῖς μετέπειτα) 1] 14.

postes (— τὰ πρόπυλ[α]}) VI 17.

postquam] VI 13.

potestás (— ἐξουσία) I 22. potestátis (cum
apice 11 15) I 30 HI 15. [potes]tatis
VI 21. potestate III 12 VI 15. (Graec.
III 16. 20.

pra[ebui] (— παρέσχον) IV 34.

praed[is] ΠῚ 25; pr(aediis] I 19.

praedonibus (— zrétoerevouérgv) V 1.

praemia (— δωρεαί) IIT 37; praem[ia] III 31.

praesum: praerant ΠῚ 35.

praeter (— εἰ μή VI 19; ἔξω IV 20. 48)
Π 36 IV 20. 48.

praetermisso (— π[ςε]ουλ[εισεών ἢ) IV. 18.

praetor (— στρατηγός): praetore 1 6. [prae-
torum] II 34.

primus ΠῚ 26; pr[imus] IV 38.

princeps (imperator — ἡγεμών W 45 III 4
V 44 VI 6; princeps senatus — πρῶτον
ἀξιώματος τόπον ἔχων τῆς συνχλήτου
Ι 44; principes — oí πρῶτοι VI 9:
oí τὰς μεγίστας ἀρχὰς ἄρξαντες ΠΟ 35):
prineipem ΠῚ 4 V 44. principe VI 6;
princi[pe] II 45. principes VI 9. princi-
[pi]b[us] II 35.

priórem IV 3.

privátim (— i[0/g] IV 51; xer' ᾿δίαν II 18;
2x τοῦ ἐμοῦ Bíov ΠῚ 11) IV 51; pr[i]va-
tim ΠῚ 11; [privat]im II 18.

privatus (— ἰδιωτιχός IV 21; — ἐμός I 1):
priváto 1 1 IV 21. privata I 1. p[r]i-
[vlatis IV 22.

privignus (— πρόγογος) V 45; priv[ig]nus
V 27.

píriusquam] II 44.

pró (eum apice 1 19 II 19 III 24) I 6.
19 II 19 IH 25 VI 16; [p]ró III 24;
[prjo IV 36.

pro[cessi]t V 23.

prodátur Il 45.

proeli IV 49.

profero: protuli V 46.

profligatus (est — χατεχόπη) V 47. pro-
fligata (— [χατα]βεβλημένα) IV. 13.

pr[o]spere I 25.
εὐχάς) II 37.

pro[videre] (— προνοεῖν) 1 1.

provincia (— ἐπαρχεία): pr[ovineiJae (gen.
sing.) IV 49. provinciam V 25. [pro-
vi]iciae V 5. próv[inciarum] V 9. pro-
vincias V 315; próvicia[s] V 11. provin-
eis III 27 (VI 41]; [p]rovinecis 11 37.

próvin[c]ialibus ΠῚ 26.

prosp[e]re (— x«z& τὰς

proxima (— ἔνγειστα. V 22; — πλησίον
V212) V 012. 22.

publica 1 6. publicae 1 S. 11. publieam
Inscr. 2 1 2 V 2 VI 14. publicum

IIl 20. publieis ΠῚ 4.
14*

212 INDEX

Publius: P. II 28. 38 III 40.

pugnaverunt (— 7jyovíoerro) IV. 47.

pulvinar (— ναός IV 4) IV 4; [pulvina]r
VI 33. pulvinária II 19.

quadragensimum II 3.

quadragiens II 4. 7. 10.

quadrigeis (ὥρμασιν 5. ἅρματι) IV 525 qua-
dri(glis VI 27.

quadringenos ΠῚ 8, 10. 12.

quam I 15 III 21 V 7; [quJam I 18.

quanta II 27.

quartus: quàárto ΠῚ 22.

quater III 34 IV 35; q[uater] III 32.

quattuor II 17.

que encl. Inscr. 2. 113. 14. IIL 1 IV 1. 14.
21. 53 V 16. 20. 33. 41. 46. 48. 52. 53
VI 6. 25. 37. 41. 42; [q]ue III 28 VI 17;
[quje 1 25; q[ue] VI 25; [q]u[e] I 38.

quí (sic IV 3) IV 3 V 27. 31. 45. quae
Ill 20 IV 11. 13 V 12. 19. quod II 24
III 25. 36. IV 18. 283. V 42. 41. cui V 22.
quem 1 2 VI 19. quam ΠῚ 24. 32 IV 3
VI 29; [qu]am I 33. quo II 3. 6. 10 ΠῚ 3
IV 43. 45. 50 V 4. 8. 30 VI 16; [q]uo
HI 37. 40. qua II 30. qui (plur.) I 10
II[ 26. 35.. 397 IV 54 V 1. 6; q[ui] V 52.
quae (plur.) Inscr. 3 1 20 III 13 IV 25.
50 V 10. 32. 37 VI27. quorum VI 42.
quibus /nscr. 1 115. 17 IV 32. 44 V9
VI 7; q[uibus] IV 47. quos I 27 1] 46
III 22; qu[os] IV 38; [qu]os ΠῚ 30. quas
Inscr. 2 IV 52; qua[s] V 44.

XV virorum (— τῶν δεχαπέντε ἀνδρῶν)
IV 36; [quindecimviru]m I 45.

quingeutae IV 42. [quingen]ta I 16.

quing[en]t(ien]s ΠῚ 35.

qu[inquagiens] I 25.

quinquáginta III 14.

quinque IV 26.

quinquennium III 2.

[quin]puiens 1 25; quinquens errore IV 31.

Qui[ntilio] — Κοιγτιλίῳ HW 38.

quintum adv. 1 1 lI] 9. 17 IV 28.

Quintus: Q. [I 38] ΠῚ 30.

quintus: quintum III 1. qu[into] II 15.

Quirini (— Κυρεέίνου) IV 5 VI 32. Qui-
rin[um] (— "ErveAtoy) HW. 42.

quisquam V 16. qu[emquam] V 51.

quisque: quoque I 24 VI 22; qu[oque] II 16.

quo V 15.

[qjuoa[d] Π 22.

quotienscumque (— ὁσάκις) IV 28.

rebellantem (— ἀγαπολεμοῦν) V 28.

reeiperávi (— ἀνέλαβον) V 34; re[cipe]-
ravi V 39.

re(ddere] V 41.

redi[tju (— z«vóóov) WM [30]. 39.

reficio (— ἐπισκευάζω): reféci IV 9. 11.
18. refécit VI 37.

reginae IV 6 [VI 32].

regio (— κλίμα): regionem V 14. [re]-
gióne V 12.

regius: régio V 31.

regn[ui]n (— βασιλεία) V 26; re[gnum]
Δ 91.

rego: regendam V 29.

rémigés IV 48.

remísi (cum longa 1 17; — συνεχώρησα
IV 28; ἀϊπέπεμψα] 1 17; χατήγαγον
III 31) I 17 IV 28; [remis]i III 31.

reposui (— ἀπεϑέμην V 43; — [ἀπ]οχατ-
ἔστησα IV 50) IV 50 V 43.

rés (— πράγματα plerumque; res gestae —
πράξεις Inscr. 15; res publica — τὰ δη-
μόσια πράγματα l6. 8 Gr. IV 15 τὰ
xow& πράγματα 125 ἡ πατρίς I 11) I6.
rei (dat. 1 8. 11. rem Inscr. 2 I2
III 32 V 2 VI 14. rérum Znscr. 1: ré-
r[um] I]. 13. res (acc. pl.) 1 24.

réx V 53 [VI 3]. régis (cum apice VI 11)
V 26. 27. 29 VI 1. [10.] 11 525-12 MEER
V 29. rége V 25. régés (cum apicibus
VI 10) 1 28 V 54 VI 10; reg[es] V 53.
r[eg]um 1 28 [V 50]. regibus V 33.

Rhéni V 14.

r[ip]lam V 46.

rivum (— ῥεῖϑοον) IV 12. rivos (— ἀγω-
yovc) IV 10 [VI 38].

Romae Zn2ser. 3 II 27. R[omam] II 38.

Románus (cum apice VI 25) ll] 1 V 16
VI 25. RBomáui (gem. simg.; cum apice
V 18) V [9.] 18. 41. 44. 46. [49 VI 6.
15]; Rom(ani) /nser. 1; Roma[vi] II 43;
[Ro]mani V 24. Románae III 7. Ro[ma]-
num 1250}. 2; [Romanu]m VI 19. Ro-
man[o] [I 38] VI 7. Románi (»0m. pl.)
ll 4. hRománorum II 4; Romanoru[m]
II 7; Roman[o]rum V 40; Róma[norum]
I 16; [Ro]mánorum II 10; R[omanorum]
Vaod:

VERBORVM 213

rostrátae (— ἔμβολα ἔχουσαι) IV 40.

Sabaeorum V 23.

sacer: sacra IV 7. [sacera]s VI 37. sacris
I 45.

sacerdos (—. ἱερεύς): sacerdotes II 15; sa-
e[erdotes] II 40; [sacerdo]tes V 8. [sacer-
dotu]m II 17.

sacerdotium II 25; [sace]rdotium II 24.

saerámento (— δροχον) I 16.

sacrificium (— ϑυσία, ϑυσίαι) II 315 [sa-
erifielium II 41.

sacrosan[etus] (— ἱερός) II 21.

[s]aecl[are]s IV 37.

[sae]pe (— πλειστάκις [I 23] Il 16; — zro4-
Auxue V. 50) H 23] {10 [V 50].

saliáre II 21.

Sardinia V 5. Sardiniam V 34.

Sarmatarum V 52.

Saturni IV 13.

[seribeb)arm] I 29. [sceri]psi VI 27. [scerip-
s]eram 1 44. scripta V 8.

[Seythae] — Σχύϑαι V 82.

se IV 47.

sed VI 5.

[se]mel I 22.

Semnones V 17.

[sempe]r (— συνεχῶς) H 19.

senátórés (— συνχλητιχοῦ V 6. [senat]o-
ribus VI 42.

senátus (— σύνχλητος: nomin.; cum apice
I26) 126 [H 16. 39]. 45 [V1 24] III 1. 4
Graec. ΠῚ 19. 22; [se]nátus II 30; [sen]a-
tus 1 3; se[natus] I 22. senátus (gen.; cum
apice 1 27 II 1) I 27. [44] II 1. [21. 34]
IV 18; s(enatus) VI 27; senatu[s] VI 16;
senát[us] VI 15. senatum 1| 1 VI 19.
[senatu I 31. 3$].

septem 11 11.

[septem virum] — τῶν ἑπτὰ ἀνδρῶν I 46.

septimum adv. IV 19.

septimus: [se]p[timum] I 29; septimo VI 13.

septing[e]nti[ens] III 3$.

septuagensu[mum] VI 28.

servili V 34

servorum V 1.

sescen[tas] I 19.

sescentiens III 25.

sestertium [III 34; [sest]ertium III 24; se-
ste[rtium] III 32; ms IH 7. 8. 10. 38
IV 26.

sexagenos ΠῚ 16. 20.

sexaginta II 4.

sexiens IV 41; se[xije[ns] VI 30; sexsiens
JI 24.

sext[um] adv. IV 17 [VI 281.

Sextus: Sex. II 9 bis.

semtus: sexto Ill 2: VI 13.

si [ 20 IV 16.

Sicilia (nom.) V 5. Siciliam V 33. Sici-
lia (abl.) V 35.

signa (— σημέαι) V 39. 41; si[gn]a V 42.
[signis V 6].

Silano IV 37.

simul I 65 s[imul] I 5.

sine IV 10.

singula III 18.

[sodalis] — ἑταῖρος 1 46.

sol: sólis V 14.

solum (— ἔδαςρος): solo IV 4. 15. 21. 22.

solvi (— ἠοίϑμησα) III 23. 26.

sólus II 6; [s]olus III 26.

specetaclum (-- ϑέα) IV 43; spec[ta]e[lum]
IV 34. [spect]acul[a] VI 39.

spolia (— σχῦλα) V 41.

spoliátis IV 50.

sponte V 4.

statuae (— ἀνδριάντες) IV 51. statuarum
IV 54.

sti[pendiJa HI 38. stipendis ΠῚ 31; stipen-
[dis] I 17.

sto: steterunt IV 52.

s[tju[dio] IV 30.

sub: IV 15. 29 V. 6. VI 27.

s[ubie]ei (— ὑπέτα ξα) V 46. subiécit Inscr. 2.
sub[i]leetum. (— ὑπεγράφησαν) Inscr. 3.

Sueboru[m] VI 3.

[Sugambr]orum — [Xo]v[y]&ufocv VI 2.

Sulpicio II 28.

sum ΠῚ 12 IV 3.29 VI 16. est I 27 II 21
1Π 57 ἸΝ 440 Ὺ 15.222. VI. 18. 20; 165]
Il 37; e[s])t V 42; e[st] IL 80. sunt I 28
II 4. 6 IV 42 V 7. 18. 21; [s]unt III 3;
su[n]t 1150}. 3; su[nt] V 8. erat V 27.
31. 45. esset IV 23; [es]set II 43. fui
I] 46. fuit III 24 IV 13. fuerunt I] 106.
201 ΠΡ 0 6: 9; 9.1.2. fuera: 1.277
[fuerJam I 29. esse I 26 II 45; ess[e] II 42.
fuisse Il 46.

summa (— συνχεφαλαίωσις) VI 29. [s]u[m-
ma] (— χεφαλαίέου) III 24.

214 INDEX

summus: summa IV 7.

sumo: sumendum V 3.

super (Ξ--- ὑπεράνω) VI 17.

superátu[s] (— λειφϑείς) VI 5.

[su]persedi I 23.

[superstitib]us I 14.

supplices (— ἑχέται) V 415 supp(lie]es V 54.

supplicium (— xóA4«ou) V ὃ.

supplico: supp[lica]ndum I 26. [s]upplicá-
tum 1 27.

s[uscepi] I 13.
II 15.

suum ] 4. sua (abl. fem.) V 4. suorum
VI 5. sua (neutr. plur.) 1 17 ΠῚ 31.
suos VI] 4. suis V 2.

S[y]ria [II 33] V 35.

Tanaim V 53.

templum (— »«óc) IV 1 21. templo IV 25
V 42. templa IV 17. templis IV 49;
tem[plis] IV 50.

tempus IV 38. V 16; tem[pus] VI 21. tem-
pore V 19; temp[ore] IV 18; [tempor]e
II 34.

ter 1 29 II 2. 45 IV 36; t[e]r IV 31.

[ter]rae VI 41. terra I 13. 25 ΠῚ 43] V 15.
terrarum 1 13; terra[rum] Znser. 1.

tertium adverbialiter lll 13. 19. IV 34; [ter-
tiu]m II 8.

tertius: tertium. VI 24.

testámento III 7.

theatrum IV 9. 22 VI 35; thea[t]rum VI 37.

Tiberis: Tiberim IV 43; [T]iberim VI 35.

Tiberius: Ti. Il 38. II 28 V 45. Tr[i].
Ν Ν ΠΡ ΠΠΠ0:

Tigránis V 27. "Tigrani V 26. ([Tigra]ne
V 30.

ἀλη σοῦ e ΥΙ 2.

Tiírida[tes] V 54.

[Titius] — Τύτιος I 46.

titulo (— ἐπιγραφῆς) IV 15.

tollo: sustuli (— ἦρα) IV 53.

tonantis (— βρογτησίου) IV 5 [VI 31].

totus (Ξ--- ἅπας V 35 πᾶς 11 43; ὅλος I 13):
tóta V 3. totum I|] 43. tóto I 13.

tractus V 17.

tradidi (— παρέδωχα II 14 V 30) [ἢ 14]
V 3. 30. tra[dere] V 27.

trans (— πέραν) V 32; [trJans IV 43;
[tran]s V 48.

transfero: transtuli (— μετήγνεγχα) Vl 15.

[suscipi] — ἀναλαμβάνειν

[trJan[s]gressus (— διαβᾶσα) V 47.

trecenos III 7.

trecentis ΠῚ 15. trecenta 1 18.

tria II 5. 8 1V 42; [trjia IV 48. trium
I8 V 40.

tribunicius ( — δημαρχιχός): tribunieia
(nom.) 1| 22. [tribu]niciae I 30; tribu-
[nic]iae III 15. tribunieia (abl) III 12.
Graec. MI 20.

[tribjunorum II 34.

t[ributus] (— συντάξεις) IH. 42.

triginta II 8 IV 26. 45. V 2; [tr]iginta II 11.

trirémes (— τριήρεις) IV 46; [trirjemes 120.

trium virum (— τρεῶν ἀνδρῶν) 1 8. Graec.
IV:

triumphale III 18.

triumpha[vi] I 21.

triumphos I 21. 22 IV 27.

[Tuberone] — Τουβέρωνν 1 38.

tum ΠῚ 20 V 27. 45; tu[m] III 41.

[Tuseum] — Τυῤῥηνιχῆς V 13.

tüto I 15.

vale[tudine] (— oczzoíec) 11 [15]. 19.

Valgio II 28.

[veeti]g[alia] (— αὖ δη[μό]σιαι πρόσοδοι)
IH 41.

Velia IV 7.

[ven]ati[o]n[es] (— ϑηρομαχίανγ) IV 39 [VI 40].

verba V 3; ver[ba] V 5.

vergun[t] V 32.

Vestae IV 25.

V[estjálles] (— ἑερείας) II [31]. 40.

vestibulo] (— προπύλου) VI 26.

v|jestiti] VI 17.

vetustate IV 11.

viam IV 19; [vijam VI 38. via (abl.) IV 7.

vieem (— ἐν μέρει) IV. 36.

vicena ll] 37.

viciens [I 21] IV 41; vicie[ns] IV 36.

victor ] 14 IV 49.

vie[torii]s II 43.

viginti III 19; vigint[i] III 16.

vinco: vici 1 12 V-4. [vie]tus V 47.

vindieá[vi] I 3.

[Vinuei]o [1 37] II 32.

vir: virum (gem. pl.) 1 8: [viru]m 1 45;
virorum IV 36.

viritim. (— χατ᾽ evóge) ΠῚ 7. 10. 13. 16.
17 [VI 42].

virtutis II 29 VI 19.

VERBORYM 215

viverem II 22.

vivus IV 16. vivi II 28. vivo 1L 16. V 57

uleiscor: ultus (— τεεμωρησάμεγος) 1 11.

ulla IV 10.

ultoris (— ἀμύγντορος) IV 21. 25. V 42.

[ul]trá (— πέραν) V 53.

undecimum adv. ΠῚ 11.

undéviginti I 1.

undique IV 33.

üniversus VI 25. univ[ersum] 1 34. üniversi
(cum. apice II 18; — σύνπαντες 1] 18
HI 4 IH 18 III 4. üniversorum VI 14.

[voluer]unt |l 42.

[Vononem] — Οὐογώγην VI 10.

[vota (— εὐχαῖ) II 15]. votis II 16.

urbánae (— πολειτιχοῦ) MI 16.

urbs (— Ῥώμη M 32; — ἡ πόλις ΤΙ 44
IV 17. 52): urbem 11 32. urbe IV 17.
52; u[rb]e II 44.

usque (— μέχοι V 15.21. 22; — ἄχρι
I 44) [I 44] V 15. 21. 22:

ut III 2. 3. 34.

uterque (— ἑχάτερος plerumque, ἀμφότεροι
I S) [E S]. utrumque II 5 IV 9. utr[iu]s-
que V 20. utraque V 35.

. rus VI 3.

XII III 15.
[XIII] IV 38.

XV IV 36.

XXVIII V 36.

XXC IV 52.
[LXXXIII] V S.
GEXX V8.

DCC V 7.
BC[CCLXXXX] I 27.

4. Graeca vocabula selecta.

Non admisimus quae ad indicem Latinum adscripta sunt Graeca, et ex reliquis quoque minora multa
utpote inutilia suppressimus.

αἰτήσας MI 23. χαϑώς XIV 5.
ἀνεδεξάμην ΠΠ 18. 19. χελεύω: ἐχέλευσεν VI 10. ἐχέλευσε VII 4.
ἀποιχίαις XIX 1. χυρόω: [ἐχ)]υρώϑη V 19.
ἀποστέλλω: ἀπεστάλησαν XVI 16. λαμβάνω: ἔλαβον MI 23.
ἀρχῆς III 21. ἀρχήν III 17. [με]γίστη III 16.
ἀρχιερατείαν V. 22. μεϑηρμηνευμέναι Inscr.
βίου VIII 4. γόμων III 16.

βλαβῇ Y 8. οἰχονομεῖσϑαι III 19. 20.
δαπάναις II 8. | ὀλίγαις MI 1.

δέχομαι: ἐδεξάμην III 105 [ἐδ]εξάμην ΠΙ 5. ὁμοϑυμαδ[όν] V 14.
δέω: ἐδεῖτο XI 6. ὀφϑεῖσαι XVI 17.
δημοσίᾳ XVII 23. παρητησάμην ΠΙ 5.
διήνεγχα XVII 1. παρόντος lil 1. παρόντι II 2.
διωρϑωσάμην V ὅ. [z«]ro[:«] HI 18.
ἐγκρατής: ἐνχρατής XVII 19. πλῆϑος XIX 11.

&[9]y III 18. πόλεσιν XIX 1. S.
εἰςαγαγών V 4. προσεδεξάμ[ην V 21.
ἐλευϑερῶσα[] III 9. συγγνώμην] I 22.
ἐπανεληλύϑει[ν] Vl 12. ἐπανῆλθον Vl 22. συνεχέσιν IV 2.
[ἐπιμε]λητής 1Π 15. ταραχαῖς Vl 2.
ἐπισχευῆς ΧΙ 6. τέχγων XVII 7.
ἐπιτάττω: ἐπέταξα XI 3. τελέω: Préle[oc] III 21.
ἐπιτρέπω: ἐπέτρεψεν 1 9. τρόπων II 16.

εὐσέβειαν XVIII 6. ὑπομέγειν XVI 15.

ϑύω: ἔϑυσαν V 15. ὑποτασσ[όμ]εγα XIV 3.
ἱεροποιῶν IV 6. χειροτονηϑῷ ΠΠῚ 17.

ἱστόρησεν VI 5.

III. INDEX RERVM.

Adiabeni p. 158.

Aedes et templum quomodo differant p. 78.

— refectae in urbe Roma p. $6.

— Apollinis in Palatio p. 80.

— ]ovis feretrii p. S1.

— [ovis libertatis p. S1.

— [unonis in Aventino p. $1.

— divi Iulii p. 80.

— [uventatis p. 82.

— Larum p. 82.

— Martis ultoris p. SS. 126.

— Matris magnae p. $2.

— Minervae in Aventino p. $1.

— Penatium p. 82.

— Quirini p. S1.

Aerarium militare constitutum p. 66.

Aethiopica expeditio C. Petronii p. 108.

Africa provincia aucta p. 103.

Agrippa collega Augusti in censura p. 37
— in tribunicia potestate p. 30 — in
XV viratu p. 92 — quo nomine praefuerit
Orienti p. 162. — legati eius p. 164 —
mortuo honores habiti p. 61.

Albani ad Caucasum p. 134.

Albis terminus imperii Romani p. 102. 103.

Alpini subacti p. 103.

Amphitheatra pro amphitheatro p. 94.

M. Antonius Asiam spoliat p. 96 — bellum
Parthicum gerit p. 125. — quas provin-
clas regibus elargitus sit p. 118 — no-
minatus in elogio scripto imperante Gaio
p. 180 — legiones Antonianae p. 75.

Apollo Actius p. 42.

Apollonia Pisidiae p. ix adn. 3.

Aquae Anio vetus, lulia, Marcia, Tepula
restitutae ab Augusto p. 853 — Marcia
duplicata p. 84.

Arabica expeditio C. Aelii Galli p. 106.

Arcus Ariminensis p. $7.

— Segusionensis p. 104.

— ad Tropaea p. 104.

— urbanus p. 127.

Ariobarzaues rex Mediae, item Armeniae
pzt12:

Armeniacae res p. 110.

Artavasdes rex Armeniae p. 110. 111.

— rex Mediae p. 110. 111.

Artaxares rex Adiabenorum p. 138.

Artaxes rex Armeniae p. 110.

Arvalis Augustus p. 33.

Asia provincia spoliata ab Antonio p. 96.

Athletarum spectaculum p. 91.

Atrium Minervae p. 79.

Augur Augustus p. 32.

Augusta Trevirorum p. 120.

Augusteum p. x.

Augustus quando dici coeptus sit p. 149.

Aurum coronarium duplex, a civitatibus
oblatum et tributim collatum p. $9.

Basilica [ulia p. $5.

Bastarnae p. 134.

Bellum Pannonicum anni 759 p. 72 seq.

— Siculum p. 97.

Britannicae res p. 138.

Burebista rex Dacorum p. 129.

Q. Caecilius Metellus Creticus Silanus lega-
tus Syriae p. 166.

C. Caesari Aug. f. honores habiti p.52 —
expeditio eius in orientem p. 113 —
rectores eius in oriente p. 174 — mori-
tur p. 115.

L. Caesari Aug.f. honores habiti p. 52 —
elogii eius fragmentum p. 54.

Caesareum p. x.

218 INDEX

Capitolium p. 80,

Census tres ab Augusto acti p. 96 sq. —
male ei attributi p. 90 — census quem
memorat Lucas evangelista p. 175.

Chaleidicum p. 79.

Charudes p. 105.

Cilicia provineia per aliquod tempus Syriae
adiuneta p. 175.

Cimbri p. 104.

Classis in oceanum Germanicum navigatio
p. 104.

Clupei Augusto decreti p. 152.

Cnossus colonia p. 120.

Cohortes voluntariorum p. 72 n. 1.

Coloniae Augusti in Italia p. 62. 121.

in provinciis p. 62. 119.

Comitiornm consularium turbae p. 48.

Comitia pontifiei maximo creando p. 45.

Commentarius Augusli quando seriptus sit
p. 1; suppletus iussu Tiberii p. 194.

Congiaria Augusti p. 58.

Consulari imperio Augustus censum bis
fecit p. 37 — praeterea non habuit p. 27.

Consulatus annuus et perpetuus p. 27.

Consules facti qui militaverant sub Augusto
p. 99.

Cn. Cornelius Lentulus cos. a. 740 p. 131.

Coronae Augusto decretae p. 149. 151.

Cotiso Dacus p. 130.

Cura annonae Augusti p. 24.

— legum morumque Augusti p. 28.

Curia p. 79.

Cyrenae provincia p. 118. 170.

Dacicae res p. 129.

Dalmatica signa p. 124.

Decidius Saxa p. 125.

Deductio in forum quomodo celebretur p.62.

Dictatura ab Augusto recusata p. 23.

Dona in templis posita p. 88.

Dionis de censibus Augusti errores p. 29. 36.

Dumnobellaunus rex Britanniae p. 139.

Fasti Ripatransonenses expleti p. 61. 115.

Fetialis Augustus p. 33.

Fortunae Reducis ara p. 406.

Forum lulium p. 84.

Frumentariae liberalitates Augusti p. 25.

Gallicae res p. 102. 103.

Garamantes victi p. 170.

Gellius et Lentulus censores quando lustrum
fecerint p. 37.

Germania subacta p. 102.

Germaniei acclamationas imperatoriae p. 17.

Gnaevus et Naevus p. 209.

Herodis itinera Romana p. 141.

Hiberi ad Caucasum p. 124.

Mispanieae res p. 103. 124 — Hispania
ulterior quando divisa p. 119. 221.

Homonadenses victi p. 172.

Horatius explicatus p. 86. 125. 135.

lanus clausus p. 49.

Iguvini theatri titulus p. 67.

lilyrieum quando provincia facta sit p. 95.
121. — Illyrici coloniae p. 123.

Imperatoriae acelamationes Augusti p. 11 seq.

Indicae res p. 132.

Italiae fines p. 121.

Iteratio quomodo pertineat ad provinciarum
praesides p. 162. 179 seq.

Iuratur in verba Augusti ante bellum Actia-
cum p. 98.

Iustitium propter mortem L. Caesaris p. 54.
115.

Laurus in Capitolio depositae p. 19 — do-
mus Augustae p. 149.

Legati num triumphare possint p. 129 —
legati Agrippae p. 164 — legati Syriae
provinciae p. 163 seq.

Leges Augusti p. 30. 40.

Legiones quando constitutae sint ab Au-
gusto p. 68 — plures ab eodem numero
quando appellari coeptae sint p. 74 —
nominatae in nummis Augusti p. 119. 221
— octo additae propter bellum contra
Maroboduum Pannoniosque p. 70.

— Antonianae p. 75 not.

— Macedonieae p. 69 n. 4. 221.

— Varianae p. 10. 5

— ] Germanica quando conscripta p. 68. n. 1.

— ΠΙ Gallica quando venerit in Syriam
p. 68 n. 2.

Lex Saenia de patriciis creandis p. 34.

Livia quo modo dicatur Augusta p. xi adn.

Livius emendatus p. 124.

Locus consularis p. 3.

Lucae loeus de censü p. 175.

Q. Lucretius consul creatus p. 48.

Ludi p. 91.

— Actiaci urbani nulli p. 43.

— Martiales p. 93.

— pontificales p. 41.

RERVM

Ludi saeculares p. 91.

— pro valetudine Augusti p. 40.

— Victoriae Caesaris Augusti σαν p. 67.

Lupercal p. 80.

Maelo Sugamber p. 140.

Marcomani p. 140.

Mariba oppidum p. 107.

Marmaridae victi p. 170.

Mausoleum Augusti p. ix.

Media (Atropatene) p. 110. 117.

Militum Augusti numerus p. 7.

Monaeses Parthus p. 125.

Munera gladiatoria p. 90.

Nabata oppidum p. 109.

Naves captae p. 9.

Naumachia p. 95.

Nomina cognominaque quomodo declinentur
adiectivi loco p. 80.

Numeralia apud Augustum p. 193.

Oppida restituta ab Augusto p. 159.

Orthographia Augusti p. 159 seq.

Ovationes Augusti p. 10.

Pacis Augustae ara p. 4$.

Pandio rex Indiae p. 133.

Pannonicae res p. 129.

Parthi v. Phraates, Vonones.

L. Passienus Rufus imperator p. 19.

Pater patriae dictus Augustus p. 153.

Patricios quo iure crearint imperatores p. 34.

Pecunia in aerarium inlata ab Augusto p. 66.

Pecuniae inopia Augusti post exercitum
auctum p. 76.

Philippi colonia p. 222.
Phraates Orodis f. rex Parthorum p. 135 —
signa reddit Augusto p. 124 — liberos

mittit ad Augustum p. 141.

— Phraatis f. p. 137.

Plebs urbana eadem ae Romana et frumen-
taria p. 99 — quomodo creverit impe-
rante Augusto p. 60.

Sex. Pompeius p. 97. 118.

Pons Minucius p. 56.

— Mulvius p. 80.

Pontifex Augustus p. 32 — pontifex maxi-
mus p. 45.

Portieus Octavia p. $0.

Porus rex Indiae p. 133.

Praefecti Aegypti tres primi p. 106.

Praemia veteranorum p. 65. 66.

Princeps p. 149.

219

Princeps iuventutis p. 55.

— senatus Augustus p. 31.

Proconsules ius belli gerendi quando ami-
serint p. 171.

Profligare p. 85.

Provinciae auctae p. 101.

Provinciarum decreta in honorem Augusti
px

Pulvinar p. 80.

Quadrigae Augusto decretae p. 154.

P. Quinctilius Varus legatus Syriae p. 166.

Quindecimvir sacris faeiundis Augustus p.33
— magistri eorum p. 93.

Raetia provincia facta p. 104.

Res publica restituta ab Augusto p. 145.

Sabaei p. 108.

Sacerdotes facti qui militaverunt sub Au-
gusto p. 99.

Sacerdotum quattuor collegia p. 33. 41.

Sacrosanetus Augustus p. 44.

Saliari earmine nomen Augusti inclusum
p. 44.

Samiorum res p. 96.

Sarmatae p. 124.

Seythae p. 133. 184.

Senatorum qui sub Augusto militarant nu-
merus p. 99.

Senatus ab Augusto lectus ter p. 35 —
in senatum Augustus lectus loco consu-
lari p. 3.

C. Sentius Saturninus p. 166. 168.

Septemvir epulonum Augustus p. 33.

Seviri equitum Romanorum quomodo per-
tineant ad principes iuventutis p. 55.

Sodalis Titius Augustus p. 33.

Statuae Augusti ab ipso sublatae p. 97.

Suebi p. 140.

Suetonius novit commentarium Augusti p. 1x
— emendatus p. 31.

— errat de rebus Augusti p. 29.

Sugambri p. 140.

P. Sulpicius Quirinius p. 161 seq.

Supplicationes p. 22. 169.

Syria provincia p. 118 — legati p. 163.

Tacitus emendatus p. 174.

Tesserae nummariae p. 26.

Theatrum Marcelli p. $8.

— Pompeii p. 83.

Tiberius collega Augusti in censura p. 3$
— jin tribunicia potestate p. 31 — eius

290 INDEX RERVM

res gestae in Armenia p. 112 — in Pan-
nonia p. 129 — imperatoriae acclamatio-
nes p. 14 seq.

Tigranes Artavasdis f. rex Armeniae p. 112.

— Alexandri f. p. 116.

Tim.... rex Britanniae p. 139.

Tiridates p. 135. Ὶ

M. Titius legatus Syriae p. 141. 100.

Tralles oppidum ab Augusto restitutum p. 159.

"TTribunieia potestas Augusto delata p. 44. —
vis p. 30.

'Triumphi Augusti tres p. 10. — alii ab eo
recusati p. 19.

Triumviratus rei republicae constituendae
p. 91.

Troia ludus p. 57.

M. Tullius Cicero legatus Syriae p. 165.

Turris Libisonis p. 120.

Vectigalia pro privatis solvit Augustus p. 716.

Velleius novit commentarium Augusti p. 1x.

Venationes p. 94.

Via Flaminia refecta p. 86.

Vicatim quae dedicantur, consecrantur La-
ribus p. 82.

L. Volusius Saturninus legatus Syriae p. 166.

Vonones Phraatis f. rex Parthiae p. 143.
— Armeniae p. 116.

Vota imperatoria nuncupata
p. 19. 21 — cf. ludi.

solutaque

ad

ad

ad
ad

ad
ad

ad
ad

ADDITAMENTA,

p. 9. Lat. 1, 5 in ectypo est LOCVM: S, unde supplementum propositum adiuvatur.
p.4. Gr. 1, 14 εἵλατο iam praefero commendatum a Bormanuo.

p. 9. Gr. 1, 15. praestat [τοὺς τὸν πατέρα τὸν ἐμὸν qovev]o[ev]r(«]c.

p.12. Addi potest titulus inventus Nemausi (Herzog Gall. Narb. n. 97), quem qui vidit
Hirschfeldius scriptum ait litteris aetatis Augustae: cos. a ?mp.i VIII TRIB: PC.
p. 15. Lat. I, 23. seribendum fuit s pro eis.

p. 18. Gr. Il, 11 ser. συνχλήτου pro βουλῆς.

p. 22. Gr. 2, 16 pro ὑποσιρατήγων scribendum fuit πρεσβευτῶν.

p. 24. Gr. 3, 6 seribendum o[&r]ov; ita enim interpres constanter.

p.30. Monuit Adolfus Riessling hine nova luce illustrari locum notissimum Horatia-
num, nempe quo in carmine saeculari, edito anno post promulgatam inter alias legem
de maritandis ordinibus, Lucinam invocat, ut paírum prosperet decreta super iugandis
feminis prolisque novae feraci lege marita. Scilicet ex commentario iam intellegi
eam legem ab Augusto rogatam esse ex senatus consulto, poetam autem consiliorum
Augusti bene gnarum curam agere, ut legis eius utilis magis quam gratae auctor non
minus senatus habeatur quam princeps.

p.32. Lat. 1, 45 ser. Pontifex macimus cet.; nam interpreti pontifec est ἱερεύς, ponti-
fec maacimus ἀρχιερεύς.

p. 396. Gr. 4, 13 inter META et TEXEAPAKOZTON litterae fuerunt non plus sex; sceri-
bendum igitur μετὰ [δύο χαὶ] τεσσαραχοστόν.

p. 96. Gr. 4, 16 ser. τρισχίλιαι.

p. 43. Lat. 2, 19 | f/requente]r, quod suggessit Bormaunus, sine dubio praestat, sed spa-
tium excedit.

p. 46. Lat. 2, 32. ser. zussit pro zussi.

p. 69 not. 4. Ad titulos tres legionis vir Macedonicae, qui leguntur C. [. L. X, 1711.
4123. 8241 (sic enim numeri corrigendi sunt), accessit nuper quartus descriptus in
Chersoneso Thracica a Lollingio (Eph. epigr. v p. 84 n. 229): leg(/o) ὙΠ Maced(onica
centuria) M. Caecili cho(rtis) x.

p. 99. Lat.5, 7. Scribendum «ntea; certe ante praeterea non reperitur adverbii loco.
p. 118. Omisi locum Porphyrii (apud Eusebium 1 p. 130 Schoene) eo nomine insignem,
quod [turaeorum regionem sive Chalcidem ostendit traditam esse Cleopatrae anno eius
sexto decimo (ab autumno a. 7117 ad autumnum a. 718) et ex eo iode tempore regi-
nae annos dupliciter numeratos annis coniunctis regni Aegyptiaci et Syriaci: τὸ δὲ
ἑχχαιδέχατον (ἔτος Κλεοπάτρας) ὠνομάσϑη δὲ xci πρῶτον, ἑπειδὴ τελευτήσαντος

999 ADDITAMENTA

«Ἱυσιμάχου (immo ““Ζυσαγνίου) τῆς ἐν Συρίᾳ Χαλκίδος βασιλέως MGoxog ᾿Ἱντώγιος
ὁ αὐτοχράτωρ τήν τε Χαλχίδα x«i τοὺς περὶ αὐτὴν τόπους παρέδωχε τῇ Κλεοπό-
τρῷ x«i ἀπὸ τοῦδε χαὶ τὰ τούτων ὕστερα ἔτη ... κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον προστιϑε-
μένου τοῦ ἀριϑμοῦ ἐγράφετο. Id ipsum monumenta confirmant (Letronne znscr. de
lEguypte 2 p. 90).

ad p. 119. Dissard custos musei Lugdunensis docuit me (v. epistula eius ad Allmerum edita
in Salleti ephemeride numismatica vol. 11 p. 157) nummos. Ruscinonis qui creduntur
nullos esse et pro inscriptione quae fertur COL RVS LEG VI vere in nummo legi
P-QVINCTILVS VVRVS, quod esse debuit P- QVINCTILIVS*: VARVS.

ad p. 119. Puto temperamentum invenisse me, quo concilietur verborum Augusti iusta
interpretatio cum rerum probabilitate; nam ut negari non potest utraque Hispania
signilicari citeriorem et ulteriorem liberae rei publicae, ita parum probabile DBaeticam
a Lusitania separatam esse in brevi intervallo quod intercessit inter mortem Augusti
et id tempus quo Strabo geographiam suam absolvit. Nihil autem impedit opinor
quominus provinciae divisio evenerit post colonias ab Augusto in Hispania deductas,
potuitque princeps ubi de iis verba facit statum provinciarum talem ponere, qualis fuit
non cum scribebat sed cum deducebantur.

ad p. 122. Coloniae a triumviris deductae quo vocabulo quibusve vocabulis appellatae sint
ante Antonium devietum, Italica monumenta nec docuerunt adhuc neque facile postea
docebunt; nummos enim eae non cuderunt neque sperandum est titulos intra annos illos
perseriptos proditum iri alicuius earum plenum nomen enuntiantes. Sed quod [talia
nec dedit nec dabit, fortasse suppeditat Macedonia; nam Philippos cum colonos de-
ductos esse post proelium ibi commissum a. 712 Strabo 7 fr. 41 disertis paene verbis
scribat, eius coloniae nuper nummi videntur prolati esse cusi ante proelium Actiacum.
Scilicet praeter eos, quibus inscriptum est col. Aug. Jul. Philip., posteriores videlicet
anno 727, quo Caesar Augusti nomen adsumpsit, egregius numismaticus F. Imhoof-
Blumer (monnaies Grecques. Amstelaedami 1553. p. 253) ad eandem rem publicam
revocavit nummos habentes in antica aut caput Antonii aut caput muliebre aut praeferi-
culum aut aprum adscriptis litteris dispositis sic, sed ut quinta modo adsit modo absit:

A I
c V
IP

in postica colonum arantem vel aratrum vel magistratum togatum sedentem in sella
curuli adscriptis verbis Q -PAQVIVS-RVF-LEG:C-D, modo sie, modo vocabulo LEG
separatim perseripto. Prioris inscriptionis tribus litteris extremis significari colonzam.
victricem Philippos Imhoofius statuit, recte omnino, cum vietrieis appellatio Philippo-
rum defendatur non tam titulo interpretationis parum certae C. 1. L. IIl, 660 quam
nummo musei Margaritis uuper edito Ztevue vwumismatique N. S. 15 (1814— 1877) p. 440
tab. 16 n. 15, cuius antica habet VIC supra aras duas (infra scriptae litterae evanuerunt),
postiea aratrum adseriptis vocabulis COL PHIL. Quae praecedunt duae litterae A I
cum multas et varias interpretationes adhuc subierint, ad Antonium autem aliquatenus
eas pertinere plerique consentiant, mihi iam verisimile videtur solvendas esse A(nton?)
et J(uli) et ita significari coloniam eam fuisse Antoniam luliam, praecedente scilicet
nomine illius ut praecedit in fastis. [n postica quid significetur, item dubitationibus
obnoxium est. Litterarum C:D a me apud Imhoofium 1. e. proposita interpretatio
e(onscriplorum) d(ecreto) vel c(onsulto) d(ecurionum) eo nititur, quod LEG non con-
stanter iis praemittitur; sed potest item vera esse antiqua interpretatio (. Paquius
Huf(us) leg(atus) c(oloniae) d(educendae). Utut est, Rufus legatus videtur fuisse Antonii
missus Philippos ad colonos deducendos.

ad p. 124. Gr. 15, 29 πλείους recte Bergkius; ita enim complura vertit interpres.

NETTO

ADDITAMENTA 9293

ad p. 124. Gr. 15, 24 seribendum esse vidit Wilamowitzius voxOy τοὺς.

ad p. 129, 1 in adnotatione ser. QVODA///V pro QVOD/A///V.

ad p. 132. Lat. 5,51 ser. qu(am]q(vam]; Q litteram servavit Lucas, quem apparet vv. 51—54
paullo pleniores descripsisse quam sunt hodie.

ad p. 133. Lat. 5, 52 potuit seribi B[a]starn[ae]: B/CSTAR//N Lucas.

ad p. 133. Lat. 5, 53 ser. ultra, nam v vidit Lucas.

ad p. 135. Lat. 5, 54 ser. supplices, nam SVPLICIS Lucas.

ad p. 150. In postiea arae templi Pompeiani quod appellari solet Mercurii, fuit fortasse
divi Augusti (Mazois vol. IV tab. 12—15), iuxta coronam civieam cernuntur utrimque
arbores lauri duae infra recisae, immissae neque vasibus neque humo, pariter atque in
nummis. Admonuit Robertus.

4

μ M À ^w
nc ἐπεάν ιν ΠῈΣ "wl uso
; Y GF ' ΣΝ,
Ἂν - AN
δ ^ t ᾿ *
L4 - b
[| * LA
n. t
δος
&
Berolini typis W. Pormetter.
" Y
- - —
-
΄
»" *
j
ra P E E ἐξ
e um : ἊΣ
n
X
.
L4 -
4 í
i
t
-
*

Augu 36V T: MES