Skip to main content

Full text of "Revisio synoptica apum borealium, comparatis speciebus Europae mediae"

See other formats 







4 


433A313A1AA V3 $ VAAA XA VARARA AAA AAVA13A133A13A41121729 SAAAAA S 4AAAA 3SAARAA3AA VAA 1AA 14A 3AA VA 


 REVISIO SYNOPTICA APUM 
. BOREALIUM, 






AUCTORE 


WILLIAM NYLANDER. 





(Societ. Scient. exhib. die 8 Dec. 1851.) 





B ss. quà acceptee sunt Adnotationes mes circa Lus 
: noptera borealia, exhortatur, ut experientiam recentiorem de fa- 


"milia Apidarum breviter exponam, fructum. ad. maximam partem 


"studiorum in Museis,Linnsi (quo mihi uti licuit per D. Kip- 
poth Kirbyi (per D. Janson) et Fabricii (benignitate 
Dn :zü Profis Beh n in Kiel Simul "collectiones multas alias 
Lvidi et examinavi, praesertim Parisiis Dini Léon Fairmaire 
et Dni Dris Sichel, Londini D:ni Smith et Musei Britannici, 
Bruxellis D:ni Pr ofis VW esmael, Hafnie D:ni Prof:is Se hiódte 
(Mus. Acad.) et D:i Drewsen, Holmie Musei Academie 


 ditissimi. favore D:ni Prof. Boheman. | Apes germanicas lustra- 


vi in collectionibus D:ni Stein Berolini et D:zni Milde Lubecze. 


His omnibus Dominis favoris benigni liberalitatisque humanissi- 


29 


296 IT. NYLANDER 


^ 


m9 gratias agere jucundum est officium. Comparationem specie- 
rum Europe medie utiliter adhibere conatus sum ad nostras bo- 
reales. aceuratius pereipiendas. distinguendasque et.ad synonymias 
explicandas. — Animadvertatur tamen, nec Museum Linnzei, quod 
nunc a Societate Linneana Londini asservatur, nec Museum F a- 
bricii nec Kirbyi omnia intacta et integra continere illustra- 
tionique pleno operum illorum Auctorum inservire. Longe abest, 
nam sub decursu temporum specimina plura sensim mulilata 
suut vel vetustate dilapsa collectioque preterea Linnzana mutatio- 
nibus a manu seriore factis fidem originariam in multis rebus 
perdidit; caute igitur his fontibus classicis uti necesse fuit. 
Specierum limitationem distributionemque in hac. tractatiun- 
cula pr&ecipue respiciam, forsanque in. altera quaestiones ma- 
gis generales, ut differentias mandibularum in diversis generibus, 
cui rei jam Latreille attentionem vertit, offerre. occasio dabi- 
tur. In synopsi sequente ordinanda operam dedi ut. methodo. 
naturali. species. hujus. familize. exponerentur, itia ut semper affines 
invicem. juxta se locum. haberent quod examen et ipsam determi- 
| nalionem speciei valde sublevare credo. Varie quidem. disputari 
potest de modo, quo percipienda sit species, hujus et quousque 
speciminibus typicis inniti summam: decidat prioritatem | nominis, 
vel annon descriptiones jure. fideque. majore eo respectu. funda- 
mento ponenda sint. At hec lege general . vix. statui possint, 
nam. casus diversi ita sunt variantes. ^ Differentia clare conspicuse 


individuorum alterius sexus, ut ea unius speciei non esse evidens 


Revisio 44pum Borealium. 227 


'sit, licet individua alterius sexus vix visibiliter differunt, |disjun- 
gere suadent. Sin vero descriptiones specimini typico non con- 
veniunt, hoc falsum; et sane collectiones facile mutationibus ' er- 
: roribusque sunt obnoxie; sed convenientia inter descriptionem 
typumque plus minus clara esse potest, differenti plus minus 
conspicue, inde difficultates, quarum solutio in singulis casibus 
judicio solum scerutatoris sano relicta manet. Parum vero utili- 
tatis adferat pars descriptiva scientize in subtilitates oculo etiam ex- 
perto fere impossibiles extricandi distensa, quod certe amicos na- 
tur? plurimos a studio hoc, propter molem immense: au- 
cíam deterret, Atque fundamento determinationis speciei cha- 
racteres leves admittendo facile fit, ut species contra naturam for- 
mentur, quum contra regulam lassicam sequentes « speciei 
primum cognitione studere deberemus, ut characteres veros disca- 
mus. Quod optandum, ut disciplinam breviorem, solidiorem et 
amabiliorem redderemus. Merito. igitur multiplicatio micrologica 
specierum et generum nimis longe prolata nec raüonali sibique 
constanti suffulta methodo, . evitanda censeatur. 

Attarien agnosco, species veras sepe nonnise attentione na- 
tura familiari clare percipi, ita se invicem tangunt. Etiam in 
familia Apidarum species. plurimorum generum quam maxime 
inter se similes sunt, quod adhuc testatur similitudo in. iisdem 
specierum terrarum a nostris. longissime | distantium. Species 
enim proxime inter se affines in regionibus Indiarum, Americe 


australis, immo Nove Hollandi& cum nostris Europs&is eorundem 


4 


228 JVYV. NYLANDER 


generum obveniunt. Igitur, licet in sequentibus semper contra- 
here studui, ubi natura duce potui, tamen. numerus formarum bo- 
realium haud parum hac revisione increrit. Nam et nimia re- 


ductione et nimia divisione res miscentur; utrumque cavendum. 


1. Melecta Latr. 


1. JMelecta punctata Sm. est M. armata Latr. Lep. — 
AM. punctata Fabr. Latr. Lep. (/uctuosa Sm.) in WV estrogothia 
et Gottlandia rar. (Mus. Holmia). 


2. Nomada Fabr. 


In hoc genere difficillimo, ubi forme maxime confluunt, no- 


tandus est odor oleosus, quem spirant species ejusdem. 


1. Nomada Jacobea. Ap. Bor. p. 176, femine | identica 
est ; d. flavopicta Kirb., mari 4. Jacobea Kirb. — Nomada 
6-fasciata Jur. est quasi magna N. interrupta, antennis rufis, ma- 
culis nullis antice in pronoto; tegule rufze vel rufescentes. Sca- 
pus femins supra nigricans. At vix specie differt forma Galli- 
ca (Lep. 2. pag. 471) antennis supra nigris in medio articulis | 
2 vel 3 rufis, qualis ad Parisios haud rara. In mare Holmias a 
Schónherr capto antenne rufe, articulis flagellorum 4 primis, 
in specimine Parisiensi 6 primis, supra nigris. Feminam cepit 
in WV estrogothia D. Boheman. 4. Schefferella Kirb. est fe- 


mina, 44. connexa Kirb mas. 


RHevisio J4pum Borealium. 299 


2. Nomada solidaginis *) e Gallia differt a nostra boreali 
macula scutelli. subrectangulari. (latiore), nec subreniformi vel 
subgemina, ut in nostra, antennisque brevioribus. Sed longitu- 
dinem antennarum in Apidis nonnihil variare vidi, quare neutri 
ex illis difiirentiis confido, ad species distinguendas. Unum spe- 
cimen femineum vidi e Sudermannia in Mus. Holm. scutello im- 
maculato nigro. — JN. succincta. mas variat inacula flava pleu- 
rali deficiente. 
^ 3$. Nomada flava Hsch. (signata Jur. Sm.) 9 est similis 
ruficorni,modo s:xpe major, abdominis fasciis flavis coh:zerenti- 
bus (e Smolandia et Dalecarlia D. Boheman) vel subcohze- 
rentibus et latioribus, sed vix in ea videre possum nisi formam 
instabilem Nomaede ruficornis, Conveniunt. femins vittis: dorsi 
thoracis rufis. JN. /l/ava d est N. varia Mus. Fabr.; N. rufi- 
cornis ejusdem Musei est eadem nostra. 

4. Nomada ochrostoma Zett. (huc quoque referenda sit 
N. zonata Panz. 53.20) est species hujus generis apud nos ma- 
xime vulgaris, at forma .N. Jatera/is Pz. saltem in Fennia: vix 
occurrit. Distineta hec habetur maculis segmenti 2:di. abdominis 
intus acutis antennisque paullo longioribus. Differentiam.|. veram 
specialem eque. difficiliter admittere possum ac spe difficile est 
dictu, cuinam earum referenda sint specimina determinanda. Pra- 


stare apparet eas ambas conjungere, cui rei nec constat an obstet 





LU 


*) Ex D. Smith 4. picta Kirb. et rufopicta Kirb, varietates sistunt. JV. so- 


lidaginis- 


230 JV. NYLANDER 


ulla ratio biologica. Incremento cognitionis horum animalculo- 
rum nil essentiale conferant distinctiones ejusmodi minus perspi- 
eux. dlgitur ut N. flavam et ruficornem,-. que hsc ilerum .N. 
ochrostornam tangit, jungendas censeo, ita etiam JN. ochkrosto- 
mam et Jateralem. |.N. ochrostoma maculam pleuralem minorem 
habet quam .N. ruficornis. Sic quoque N. baccata Sm., qux 
in Dania capta est a Schiódte et in Suecia meridionali obve- 
nit ex Mus. Holm.,, parum distat, est minor, abdomine letus. 
picto, at an. vere species diversa? In Anglia vidi formam XN. /a- 
teralis, qui& eidem arcte accedit. Itaque omnes hz forms du- 
bios mihi sistunt species. .Nec mares notas clariores exhibent 
quam femine. — Nomada borealis Zett. (inquilina Sm.) est 
forma magis constans et characteribus evidentioribus definita quam 
ochrostoma .et lateralis, tamen. de ea etiam dubia exponere au- 
deo, nam cum marem certum ejusdem, Helsingforsie in copula 
captum d. 17 Apr. 1848, cognoscere contigerit, eum nimis simi- 
lem inveni mari N. ocArostoma, qualis s&pe reperitur fasciis ab- 
dominis. fuscis conspicuioribus. 

5. "Nomada JMarshamella" mostra. (antea) est N. rufiven- 
tris Kirb., que similis est ZMarshame/la, at abdominis :segmentis 
2 primis latius (ut etiam venter), rufis, thorace. rufohirtulo, ma- 
culis scutelli, prothoracis antice et tegulis fulvescentibus (nec 
sulphureo ílavis). Pedes in. nostris toti rufi, femoribus solum 
subtus nigris, apud feminam. 4. Lathburiana Kirb. hujus est 


femina. — XN. Zineola Panz. parum differt femina a. N. ruf- 


Revisio pum Borealium. 231 


ventri corpore. nudiore, facie nigriore, punctis scutelli flavis 
(raro rufis ut in NN. rufiventri), maculis abdominis flavis deter- 
minatis (nec fere cum  rufescentia: cingerite confluentibus, ut 
in AN. rufiventri). Variat segmento primo vel etiam 2:do plus 
minus rufo-tineto et in illo maculis flavis. Usque ad Holmiam 
in Suecia procedit. A. cornigera: Kirb. et. subcornuta. Kirb. sunt 
varietates .N, /Zineole que ae .4. caprec Kirb. forma minor. 
44. 6-cincta. Kirb.. est ;/nas. ejusdem secundum Smith *). 

6. Nomada Robertjeotana Panz. sat similis est .N. fucatee 
Panz, hec vero paullo major scutelloque: flavo-notaáto . ( nec. ma- 
cula ferruginea ) N. fucata Panz. est N. zonata Lep. (non Panz. ). 

7... Nomada / pleurosticta  Hsch. mihi, ut D:no. Smith, 
tantum varietatem offert N. ferruginate?, scutello. determinatius 
rufomaculato in uno specimine a me viso (ad Parisios a D:uo 
Sichel capto) fulvoflavescente, vestigiis plus minus distinctis fla- 
vescenti lateralis in segmento abdominis 2:do et dorsalis 5:to. 
N. stigma Musei Fabr. mas videtur esse N. ferruginatc estque 
major quam ejus AN. germanica, qus forte non specie differt à 
N. Fabrieiana antennis dilutioribus 'annulo' articulorum: 4 pe- 
nulümorum nigro. In JN. Fabriciana vero typica antennae in 
utroque sexu nigra. Amb: simul ad Parisios obveniunt (Si- 


cchel et ipse ). É 





2) Secundum D, Smith JV, AMarshamella et lineola diverse. sunt species, 
AA. alternata. Kirb. secundum Smith. maris est IN. Marshamelle varietas 


punctis flavis scutelli obsoletis. 


939 H.NYLANDER 


8. "Ncmada cincticornis? mea Ap. bror. pag. 182 est eadem 
ac N. armata Msch. Sm. In Anglia rara videtur; specimina 
inde feminea modo arntennarum annulo minus disüncto differunt, 


Y . . . 
Corniculum labri majusculum. 


9. Nomada conjungens Hsch. mihi varietatem sistit .N. rnz- 
nutc Vabr. que species est valde variabilis. ..N. Sheppardana 
(Kirb.) est tantum varietas obscurata ejusdem, ut me docuerunt 
observationes Parisiis ineunte ssiate pr:terlapsa, circa d. 1 Junii, 
quando hujus species sexus uterque ibi frequenter in gramine 
volitabat, varians abdomine vel rufo basi segmenti primi nigra 
vel plus minus obscuriore vel maculis flavis plus minus distin- 


clis signato. .N. minuta Musei Fabr.formam exhibet majorem ab- 
domine rufo, puncto segmenti 2:di utrinque flavo, abdomire ima 


basi nigra, antennis rufis. 


3. Hyleus Zett. 


1. Hyleus signatus (Melitta) Kirb. est omnino alia species 
quam nostra ejusdem nominis (Ap. Bor. pag. 190), cujus no- 
men igitur est mutandum nomineturque 47. confusus. Differt 
H. signatus magnitudine plerumque paullo majore (longitudo 
ale antice fere 6 mm., in H. confuso circiter 5 mm.), alis al- 
bescenti-hyalinis (in 77. confuso fuscescentiá obscuratis), abdo- 
mine disüncte punctato, etiam in femina licet minus crebre, ut 
solet, quam apud marem; praterea mas facie latiore versus os 


angustiore (in Z7. confuso subparallela) et scapo antennarum la- 


Revisio pum Borealium. 299 


tere infero strigee modo rufescente. | Macula lateralis faciei in fe- 
mina est ut in 4. annulato i. e. supra obtusa et latere interno 
superiore versus radicem  antennarum paullo emarginato. . ZZ. 
confusus quoque in Gatlia et in Helvetia (Fairmaire) obve- 
nit... H.. szgnatus videtur idem esse Latreillii. 

2. Hyleus propinquus n. sp., ad Parisios obvia, preceden- 
iem satis refert, sed propius examinatus majorem prodit affinita- 
iem. cum. 7Zy/&o. communi, ad cujus subdivisionem hujus. gene- 
ris. quoque  perünet, abdomine ,;absque fimbriis in margine se- 
gmenti primi. ^ Magnitudine squat 47. signaturn et punctura ab- 
dominis, at differt mas facie. alba versus os. non ita conspicue 
angustiore et albedine sursum altius ascendente superneque obli- 
que truncata, antennis brevioribus totis nigris, scapis latioribus 
alisque albescentia destitutis,. ala antica fere 51. mm. longa. Fe- 
mina, quam hujus habeo, macula faciei laterali angusta albo- 
flava, alis paullo fuscescentibus (et ut supra animadverti. fimbriis 
nullis marginalibus. segmenti. primi, sque ac apud marem). 

3.. "Hyleus armillatus". meus. est. H.. annullaris: (Kirb.), 
saltem quoad marem Musei Kirbyi. Puncturam. habet segmenti 
primi abdominis subtilem, fere obsoletam vel vix ullam nisi in 
lateribus, mas vero facile dignoscitur ab affini ZZy/eo confuso 
facie versus os sensim paullo. angustiore, scapis omnino nigris, 
flagellis infra dilute testaceis. |77. aznu/aris quoque..Z7y/ao con- 


fuso paullo. nudior et minor. Ín Gallia eum circa d. 1. Junii 
30 


234 If. NY LANDER 


provenientem- copiose vidi (simul eum. Z7. signato) in floribus 
precipue: Récede luteole ad Parisios. |. confusus ibidem ra- 
rior. Differentiam ita difficilem ac inter. has ambas species non 
admitterem, nisi facilitas mares dignoscendi cogeret. In specimi- 
nibus Gallicis macula facialis: femine variat punctiformis situque 
fere sub radice antennarum. 

4. ?Hyleus anuulatus" meus est certe idem ac species 
Kirbyi (ex Musco ejus) et Smithii, at non Linndi, que 
est borealis (Ap Bor. Suppl) ex descriptione ejus "frons tota 
alba cum macula alba in basi antennarum "et Museo Linnsano, 
ubi certe ali: species adject, tamen acui nostri 47. borealis 
(ante) nomen a Linneo adfixum "annulata," quod itaque resti- 
tuendum est, — ZZy/co annulato (Kirb.) Sm. nomen Zyleus 
communis propono. In Gallia haud rarus est. Huic primum 
abdominis segmentum, presertim feminse glabrum, vix puncturá 
ullá, maris punctatis sparsis lateralibus. — Ad Parisios observavi 
marem speciei affinis punctura erebra ejusdem segment diver- 
sum et flavedine albicante faciei supra radicem antennarum lobo 


rotundato ascendente. 


4. . Sphecodes Latr. 


1. Forsan vere distincte: sunt species SpAecodes divisus 


(Kirb.) Sm. et SpA. Geoffrellus (NV esm.) Sm., ille major fere 


7 mm., hic vix 5 mm. longus et colore rufo in pedibus magis 


dominante quam in illo, qui prope ad SpA. gibbum accedit. Mire 


Revisio A4pum. Borealium. 235 


se langunt species vel formz hujus generis, ut primus animad- 
vertit. acutissimus VV esmael. 

2.  Sphecodes similis VV esm. est. SpAex gibba Linngei ex 
Museo ejus. (et. Sph. pelucidus. Smith. / Zoolog. 3. 1014). -No- 
men igitur D:mi W es mael rejiciendum. | Est. hec. species in- 
ter maxime vulgares et distributas Europee; etiamo: id; Parisios 
frequens. | SpAhecodes. rufiventris WV esm. ibi quoque obvenit, 
segmentis 4 primis rufis..mox distincta a Spkecode sphecoide, 
inter quem et Sph. subquadratum. Sm; in medio quasi jacet 
quoad characteres ceteros; ale in speciminibus Gallicis'a. me 
visis (in collectione D:ni Sichel) fuerunt satis fuscescentes. 

3. Sphecodes gibbus VV esm. est. SpA. subquadratus Sm., 
quod. nomen tenendum est, quia illud . jam. prioritate classica. ad 
alium (SpA. similem VV esm. ante) . pertinet, ut. nuper indicavi. 

.4.. Sphecodes sphecoides (Kirb.). Sm. est idem ac SpA. pi- 
ceus.VVesm. In Gallia frequens est que ac saltem ad. Parisios 
Sph. Latreillii VV esm. (Sph. rugosus Sm., nigripes Lep.). Sp. 
monilicornis (Kirb.) est mas SpA. sphecoidis, qus species ver- 
tice ascendente, punctura sparsa rara dorsi thoracis, alis obscuris 


et primo abdominis segmento punctato ab affinibus differt. 
5.  Rhoplutes Spin. 


1. JAhophites spinosus Spin. Latr., quem e Delgia in col- 
lectione ditissima D:ni VV esmael vidi et quem eundem e Ros- 


sia meridionali habeo, est cinereo-puberulus, segmentis abdomi- 


236 W.NYLANDER 


nalibus fasciis marginum tenuibus e pilis brevibus densis albidis 
et flagellis. subtus fulvo-rufis ab .alüs speciebus. hujus generis, 
analogiam miram cum Halicto offerentis, disünguitur. In collec- 
üone D:ni W esma el. adhuc tres species Delgicas vidi, nostrum 
Rhophitem dentiventrem: ei duas alias minores nondum | descri- 
pias. Attentione sane majore dignum hoc apidarum genus, quam 
qua huc usque gaudere contigit, immo. apud Lepeletier de 
$S:t Fargeau omnino omissum videmus. — AA dentiventris 
mas a me copiose observatus est in pinetis. Karelize ineunte mense 
Julio. 1849, flores locis aridis frequentans; femina ibidem parce 
initio mensis Augusti. 

2. Rhophites halictulus n. sp. niger punctatus albo pilosus, 
pilis rigidiusculis; metanotum lunatum sublongitudinaliter crebre 
rugulosum, metapleuris levibus punctàátis; margines segmentorum 
abdominis politis tenuibus pallescentibus in utroque sexu; mas 
ano inermi paullo acutiore, quam femine; longit. corporis 5 
mm., al& ant. 31 mm. Ambos sexus in Scania cepit Cel. 


Boheman. 
6. Halctus Latr. 


Rima segmenti 5:i feminarum hujus generis ab attenua- 
tione consistit longitudinali tenui membranacea, cujus ope se- 
gmentum hoc contrahi potest. Aculeo satis forü, pungente ar- 
mate sunt. Mares specierum | affinium,. similiter ac in genere 


Hyleo,: multo faciliores sunt. distinctu quam femine. le.a 


Hevisio 4pum Borealium. 237 


vere ad auctumnum vigent, at mares vix ante finem mensis Julii 
adparent. Ut facilius examinentur conspectuque percipiantur spe- 
cies, easdem secundum affinitatem hic. distribuere liceat per stir- 
pes seu subdivisiones minores, cuivis specie quadam quasi cen- 
wali vel typum ' referente. designata. 

À. clypeus parum infra oculos descendens. Species magne. 

1.  Halictus A-strigatus Lep. (ecaphosus VValk.) est spe- 
cies valde affinis ZZ. zebro VValk., sed sepe femina paulo ma- 
jor, (ala ant. tamen fere-12. mm. in utroque) fasciis abdominis 
semper argustioribus et in medio attenuatis subinterruptis (pre- 
sertim in segmentis 2—4), metanoto. fere eodem in ambobus, 
tamen in illo sculptura distinetiore. 77. zebrus fascias habet al- 
bidas equales. — Mas /H. 4-sfrigati. facile dignoscitur antennis 
longioribus, gracilioribus, infra preter, .arcticulos 2 primos et 2 
ultimos dilute rufis, tibiis medio. latissime fusco-maculatis, et fa- 
seiarum. abdominalium differentia, ut in feminis, a mare £. zebr1, 
apud quem observandum maculam | scapi | flavam. siepe. deficere. 
Amnibe species in Europa media, illa usque ad Berolinum (Stein) 
procedens; hanc etiam e Syria vidi (Milde). At in Anglia desunt. 

2.- Halictus  6-cinctus. VV alck.:. iis affinis est, femina si- 
millima 47. zebro, sed fasciis abdominis fere adhuc latioribus, 
flavicantibus vel rufescentibus, et (in mortuo) quoque n.» basi 
segmentorum 2—3 distinctis latiusculis, metanoto: magis opaco 
coriaceo-insculpto. Maxima autem differentia maris, qui secun- 


dum WWalckenaer ZH. sexcincti est, antennis nigris medio (ar- 


238 J/.NYLANDER 


üculis 7 totis et preterea primo flagellari infra) pallide rufis, ar- 
tieulo extimo lunatim incurvo *). At mihi non ommino tute hu- 
jus est speciei, quia fascias habet angustiores quam femina et 
albidiores. Marem hunc e Parisiis (Sichel) et Berolino (Stein) 
vidi. Feminam versus finem mensis Maji ad Parisios rarius ob- 
servavi. — Omnes tres he species, H. 4-strigatus, 4H. zebrus 
et. /. 6-cinctus formatione capitis apud feminas, facie subparal- 
lela brevi, clypeo parum infra oculos descendente, ad propriam 
sponte junguntur subdivisionem naturalem generis Halicti. 

B. COlypeus feminarum. conspicue descendens, prominens. 

AA. Non snescentes vel virescentes. 

a. Sürps Z7. xanthopi. Species thorace rufo-hirto vel hir- 
tulo, fasciis segmentorum abdominis basalibus, in medio. inter- 
ruptis vel subinterruptis. 

3. Halictus xanthopus (Kirb.) est species insignis, ad 
Parisios haud rara, paullo major quam eidem affinis... /eviga- 
gatus (Kirb.), alà ant. fere 9. mm. longa, metanoto in utroque 
sexu. sublevi, rugositate tenui, nullis angulis lateralibus. promi- 
nentibus, pedibus aliter coloratis. Mas. 77. xanthopi antennas. ha- 
bet articulo primo flagelli (post pedicellum). paullo incrassato et 
articulis subseptem penultümis infra moniliformiter tumidulis,. pe- 
des colore ut im femina h. e. tibiis tarsisque posticis et tarsis in- 


termediis pallidis. 
*) An varietas maris ZaZcti 6-cincti, flagellorum 7 articulis iisdem infra 


solum rufis, scapo infra flavomaculato, qualis e Suecia iu Mus. Holm. ? 


Revisio 4pum Borealium. 230 


4. Halictus levigatus: (Kirb.) femina metanotum habet 
rugis rudibus longitudinalibus insculptum et angulum metathora- 
cis utrinque, pedes concolores fusconigros. Secundum D. Smith 
Melitta. lugubris. Kirb.: ejusdem. est mas;' antennis nigris, naso 
immaculato, (alias valde similis mari |. 7. 4-zotati, Simul cum 
H. xanthopo: hanc speciem. ad | Parisios. circa; initium. mensis 
Junii adparere vidi. — Sub. nomine "Za/ictzs- rufocinctus" Cel. 
Sichel amice communicavit feminam affinem | 7. Zc&vigato, 
magnitudine, ala ant, 8 mm. longa, forma capiüs iisdem (ver- 
tice compresso) et colore pilositatis rufi&& et pedum conveniente, 
at fasciis baseos segmentorum 2 et 3 abdominis fusco-rufescenti- 
bus obsoletis, metanoto supra viso lunato tenuiter longitudinahi- 
ter rivulato-rugoso, angulo nullo metathoracis; de cetero similes 
sunt. Ad Parisios est a D. Sichel. — In speciebus his tri- 
bus comparati, 77. xanthopus, H. levigatus et H. rufocinctus, 
fasciie abdominales interruptae vel subinterrupte versus latera 


dilatantur. 


b.. Stirps H. 6-notati. Species pilositàte. thoracis. parciore 


cinerascente, fasciis abdominis basalibus in medioque subinterruptis. 


5. Halictus 6-notatus (Kirb.) WValck. Sm. in Anglia, 
Gallia, Germania obvia, est alia quam species in Mon. Ap. Bor. 
Suppl. p. 97 e Suecia memorata, quie nominetur Z7. 6-notatu- 
lus. Differt hic ab. sexnotato, magnitudine paullo minore 


fere 7 mm., (fere 81 in A. 6-notato), abdomine impunctato 


240 JV.NYLANDER 


(uec punctura distincta licet sparsa, presertim in segmento primo, 
H. 6-notati ). 

6. Halictus 4-notatus (Kirb.) Sm. in Anglia, Gallia, Bel- 
gia, Dania obveniens, femina valde est similis meo 4. 6-nota- 
tulo, sed minor, ala ant. fere 61. mm. longa, abdomine polito 
punctulato,; metanoto margine obtuso (mec acute postice termi- 


nato ut in /7. 6-notatujo) supra simihter striatura longitudinal. 


c. Sürps JH. Jeucozonit. Species pilositate thoracis parciore 
cinerascente, fasciis. abdominis basalibus, integris seu subintegris. 

7. .Halictus major n. sp. affinis est JJ. Jeucozonio, ala 
ant. 8—81 mm. (in Z4. Jeucozonio fere 7 mm.), abdomeu nu- 
dius magis politum  punctura segmenti primi sparsiore, fasciis 
basalibus segmentorum 2—4 purius albis, metanotum mitius et 
crebrius longitudinaliter rugosum. Feminas nonnullas in fine men- 


sis Maji et ineunte Junio cepi ad Parisios *). Mas adhuc ignotus. 


8. Halictus leucozonius (Kirb.) Sm. oculo bene armato 
offert abdomen punctulatum sculpturam subtilem coriaceam (apud 
marem minus conspicuam), quae iu-47. majore desideratur, de 
cetero similis: eidem preter differentias allatas. — Feminas fre- 
quenter vidi ad Helsingforsiam ante medium mensis Junii pro- 
venientes, maresque D. Lund legit ad Aboam ad ineunte mense 


Septembri et ipse in Karelia australi ineunte mense Augusto. 


*) Specimen femineum e Rossia meridionali quoque vidi, metanoto taatum 
paullo fortins rugoso. 


Revzszo Apum Borealium. 241 
Ceteroquin est species latissime et copiose distributa in Europa, 
Germania, Gallia,, Anglia. 

(09.. Halictus. zonulus Smith est species simillima 77. Jeuco- 
zonio, sed differt abdomine nitidiore, nudiore, segmento primo 
sparse punctato (nec crebre punuctulato) et preterea subtilissime 
oculo bene armato coriaceo-insculpto, ut in 47. Zeucozonio. Dif- 
fert adhuc mas pedibus posticis totis nigris (nec metatarsis fla- 
vis) et facie brevi subparallela ut in feminis subdivisionis prime 
hujus. generis (ex gr. 47. zebri. Adest imm Anglia (Smith), 
Dania (S chió dte) et Suecia inferiore (Mus. Holm.). - 

d. Stirps ZZ. rubicundi.. Species fasciis abdominis margina- 
libus, tenuibus, subintegris vel interruptis. - 

10. Zalictus 4-cinctus (Kirb.) locum habet naturalem. syste- 
maticum inter Z7. Jeucozonium et H. rubicundum, huic tamen 
arctius accedens situ fasciarnm abdominis in margirié segmerto- 
rum.  Metanotum longitudinaliter rivulato-rugulosum | postice in 
medio rugulis nonnullis transversis sublunatim flexis. — Differt 
preterea femina pilositate thoracis minus rufescente, tibiis  tar- 
sisque ' postieis obscuris, mas facillime duda ddetatio 
genisque excavatis,. llagella antennarum maris infra monilifor- 
miter ineequalia. In Anglia rarus videtur, in Gallia vero frequens. 

11. .Jalictus maculatus Sm. est H. interruptus. Lep., sed 
hoc nomen ut ante alii et bis: a Lepelitier de S:t Fargeau 
usurpatum .delendum. |/7. maculatus mox agnoscitur capite ver- 


í1 H$1 31. id3íties] 


949 IT. NY LANDER 


lice. crasso et striga pilositatis albae in lateribus. segmentorum 
1—4 utrinque. Metanotum in disco rugosum, in lateribus suble- 
ve, punctatum. Abdomen. subtiliter punctulatum. Mas ejusdem 
similis est femine? modo tarsis omnibus et tibiis anticis (preter 
maculas binas fuscas, et macula basali tibiarum posteriorum fla- 
vis, flagellis antennarum subtus rufis.. Adest in. Anglia (8m ith), 
Gallia. 

e. Stirps . fulvo-cincti. Species marginibus segmentorum 
abdominis pallescentibus, fasciis basalibus, obsoletis, intevruptis, 
segmentorum 2 et 3. Aliquando abdomen plus minus rufum. 

12. ZHalictus prasinus Sm. est ad priores proxime acce- 
dens e stirpe 77. fulvocincti, difficillima | grex hujus generis. 
Marginibus | segmentorum. abdominis tenuibus membranaceo-pal- 
lescentibus. 7/7. prasinus se ad hanc gregem refert, fasciis basa- 
libus. segmentorum 2 et 3 subintegris albidis. versus 47. /eucozo- 
nium, quà paullo minor est.. Ala antica 6 mm. longa, metano- 
tum lenius longitudinaliter rugosum, lateribus absque margine 
elevato deflexis. |. Ad Parisios. 

13. | Halictus. fulvocinctus (Kirb. ex. Museo ejus. pro. ma- 
xima parte, 77. abdcminalis Sm.) femina ala ant. 71mm. 
longa, metanoto disco sublongitudinaliter et angulis rugosus, abdo- 
minis segmentum primum. valde politum . obsolete punctulatum 
sed absque omni sculptura coriacea subtili, marginibus | anguste 
pallidis, pube abdominis cinerascente. Mas sculptura. tamquam 


in femina, at metanoli ut solet, rudiore, ala ant. 73 mm. longa, 


ARevisio A4 pum |. Borealium, 243 


labro. nigro; segmentum abdominis stepe primum versus margi- 
uem et secundum . plus minus rufescens (JMeZitta: abdominalis 
Kirb.) metatarsi flavi, tarsi de cetero fulvescentes. Est species 
gregis fere latissime distributa et vulgaris. li^ Feunia usque ad 
Sotkamo Ostrobottnie borealis sat frequenter obvius fuit. In 
Lapponia. Cel. W ahlber 2. Maris. synonymon:' est 4. cyZia- 
dricus Fabr. ex Museo ejus. 

14... Halictus. vulpinus. mihi. Nomen hoc licet hucusque 
vage apud auctores usurpatum et collectivum fere totius gregis 
H. fulvocincti, optime huic speciei-rufescenti accomodatum est, 
cur non alio: novo egeat. Est femina major quam praecedens, 
ala ant. 8! mm., pilis corporis, etiam abdominis rufescentibus, 
marginibus segmentorum pallidis latioribus, metanoto crebre irre- 
gulariter (fere. granuloso) rugoso opaco; oculo bene armato se- 
gmentum abdominis primum tenuiter punctulatum subtilissime co- 
riaceo-insculptum. Mas a mare praecedentis iisdem fere notis 
differt, ala ant 8 mm., tarsi obscuriores, solum metatarso postico 
basi flavescente, antennis forte constanter brevioribus articulisque 
infra minus tumidulis;; abdomen nigrum, . margine / segmenti 
primi, secundo fere toto et tertio basi obscure rufescentibus. ln 
jtalia et Gallia saltem obvenit; ad Parisios versus finem m. Maji 
feminam in aggere ad coemeterium Mont-parnasse copiose obser- 
vavi eamque semper diversam sistere speciem ab Z7. fulvocincto 
meo. Mas variat mitatarso etiam" intermedio macula basali ex- 


terna flava. rox : piti Loca 


244 IV. NYLANDER 


15. .Halictus obovatus (Kirb. ex Museo ejus) est forma mi- 
nor ?Z. fulvocincti? p. Bor. pag. 199. . Differt, forte revera. 
specie ab... fu/vocincto magnitudine paullo minore, ala ant. cir- 
citer 63 mm., metanoti medio sublongitudinaliter. rugoluso, . late- 
ribus subleevigatiss Mas ala ant. fere 6! mm. labro et tibiis 
posticis basi. apiceque latius. flavis, hisque extus .pilositate (vel 
pubescentia setuliformi) alba tenuiore rariore minus conspicua, 
metanoto mitius. rugoso »opaco, abdomine constanter (quantum 
vidi) rufocingulato, margine segmenti primi, 2 et 3 rufis supra 
maculis transversis mediis vel raro (in speciminibus Gallicis) fa- 
scis fusconigris, et. pube strata alba basali segmentorum 2—4 
longe minus visibili. a. mare. £7. /ulvocincti dignoscitur. Est AM. 
albipes. Kirb... Femina vero. difficilior. Copula capta vidi speci- 
mina. utriusque.sexus. Est hec species in terris nostris boreali- 
bus adhuc vulgatior. puam. 74. fuévocinctus; at etiam in. Germa- 
nia, Gallia, Anglia non desideratur. E Rossia meridionali habeo 
formam feminze (hujus ut videtur) abdominis. segmentis tribus 
primis sordide rufis. | In. mare 7. fulvocincti. labrum. plerumque 
nigrum: (raro ad. partem flavum) et. maculze segmentorum. 2 et 3 
(in varietate ejus. abdomine rufo-colorato) subquadrato vel longi- 
tudinaliter longiores quam apud' marem Z7. obovati. 

16. Halictus malachurus (Kirb.) est species quam. ma- 
xime similis. 7. obovato, iantum segmento abdominis primo 
crebre .subtilissime. punctulato (in illo. nullum. puncture vesti- 


gium). Magnitudo eadem.  Margines segmentorum | abdominis 


Revisio dM pum 'Borealium. 945 


angustissime, pallescentes.  Metanotum irregulariter: erebre. rugu- 
losum: absque margine: disci. luniformi. Specemina vidi femina 
ex Anglia (Kirby, Smith), Belgia (W esmael), Gallia: (Si- 
c hel). — Forma paullo: minore; ala. ant. parum ultra: 5: mim., ad 
Parisios cum | typica. majore (ala ant, 61. mm.) obveniente acce- 
dit ad 77. sabfasciatum, qui segmento abdominis primo punctura 
desütuto mox distinguitur. Mas a mare. 7. minuti differt. ma- 
gnitudine | paullo: majore, ala ant. 5 mm. longa, abdomine subs- 
nescente, magis pubescente, tibiis posticis flavis macula magna 
longitudinali utrinque. — An 77. /ongulus Sm. propria est species? 

f. Sürps /T. minuti. Species nigri, minores. vel minime 
generis, absque pallescentia in marginibus segmentorum abdominis; 

0047.-. Halictus subfasciatus meus (Ap. Bor. pag. 200). vi- 
detur species esse precipue borealis, nec eam ex Europa media 
vidi. Marginis summi: segmentorum abdominis obsoletissime  pal- 
leseunt, ambigit igitur affinitate inter: stirpem. 47. fulvocincti et 
eam -mnuli. XAbdominis segmentum primum subtiliter vel: ob- 
soleto punctulatum. JM. fulvicornis Kirb. adparet mas esse 4. 
| subfasciatt. 

25048... Halictus [evis (Kirb.) eidem affinis est, sed abdomine 
omnino nigro, nitido, licet non. zeque denudato ac in 47. minuto. 
Ad Parisios (Sichel) Specimen inde femine. alam anticam 
habet: 63. mm. longam et. formam. metanoti longitudinaliter |. ru- 
gosi i. e. supra visum: postice: utrinque angulo subrecto. Abdo- 


men. absque ulla punetura. ..- [109191; 


246 H.NYLA4NDER 


19. Halictus rufitarsis meus (Ap. Bor. pag. 201) differt 
a JMelàta minuta Kirb., sculptura | metanoti. in. lateribus. minus 
levigata et abdomine impunctato. In //a/icto minuto (Ap. Bor. 
p. 202) quem quoque ad Hfaniam et ad Parisios primo vere 
copiose. observavi, abdomen contra crebre puncturatum. . Maris 
Halicti minuti ala ant. 41 mm., tibie nigree summis geniculis et 
summis apicibus flavis. — Ad Parisios cepi vere. 1851 feminas 
forma, quz vix differt ab. E. rufitarsi, solum est paullo minor, 
ala ant. 41 mm. | 

20. . Halictus minutissimus | (Kirb.) .facile distincta est ab 
H. minuto, statura minore, ala ant. 3.-—fere 4 mm. longa, ab- 
dominis segmento primo in femina saltem impunc!ato et meta- 
noto forte lateribus undique adhue lheviore. In Anglia, Gallia, 
Belgia. 

21. AHalctus nitidisculus (Kirb.) mas ab .H. ;ninuto et 
omnibus affinibus singulari serie | pilorum | verticaliter dependen- 
tium in quovis segmento ventris utrinque. Femina similis 7. 
minuto, wetanoto lateribus subnitido supra, (disco) tenuiter gra- 
nulato-rugoso opaco, abdominis segmentum primum punctulatum. 
Etiam in Dania (S chi ód te), in Suecia ex Mus. Dalm. (Mus Holm.). 

229. Halictus villosulus (Kirb.: Ap. Bor. Suppl. 96) femina 
identica esse videtur cum M. punctulata Kirb., cui metathorax 
supra visus formz lunate, leviter longitudinaliter striato-rugulo- 
sus, abdomen fere impunctatum; valde similis 77. rninuto et ru- 


fitarsi, differt pilositate corporis cinerascente conspicuiore, brevi at 


Revisio Apum Borealium. 247 


sat'crebra, in marginibus segmentorum ventris per series longiore 
(quam in iisdem); metanotum longitudinaliter striatum | lateribus 
levibus subnitidis; abdominis segmentum primum sparse tenui- 
ter punctulatum. 

BB. Species &nescentes vel. virescentes. 

:93.. Halictus leucopus (Kirb.) femina est certe identica cum 
JM. crata Kirb., differentia inter se feminarum 7. /eucopi et 
H. imorionis nondum mihi clara, licet mares. tam. diversi sunt, 
ut a nemine commisceantur. Amb: species quoque in Europa 
media obveniunt. In medio m. Julii 77. /eucopi mares feminas- 
que legi ad Hafniam, etiam in copula. Cf. Ap. Bor. de his 
speciebus. 

24. Halictus Smeathmannellus (Kirb. Append. p. 375) 
differt ab 7. Jeucopo magnitudine pauxillum majore, abdomine 
thoraci concolore obscure virescente, sculptura oculo bene armato 
subtilissime coriacea segmenti primi, prater punctulata minuta, 
aliquando visibilis. Longitudo ale antice fere 5 mm. In An- 
glia, Belgia (W esmael) Gallia, Dania (Schiódte). 

25.. Halictus seladonius Fabr. ex collectione ejus est 77. 
virescens Lep., et ZHalictus flavipes. Fabr. Mus. est mas H. se- 
ladonii (Kirb.), Sm., Ap. Bor. pag. 203, sed nomina Fabricii 
vera restituenda. — ZZaZictus timulorum (Apis) L. ex Museo Lin- 
naano apud Societatem Linueanam Londini asservatam est 47. 
fasciatus meus (H. gramineus Sm.), quantum videre 'valui e 


speciminibus binis typicis illinitis, nec satis puris. Vel an varie- 


248 IV. NYnLANDER 


tas... flavipedis? ...H.. tumulorum | (L.) in. Gallia et Belgia 
VW esmael) quoque adest... 47. flavipes mas . rarissime: occurrit 
antennis «quoque apice infra. pallidis, tüm caute separanda ab 
Halicte tumulorum. | Halictus seladonius Fabr. (virescens Lepj. 
colore eminet leüus virescente, in abdomine concolore,. ét toto 
corpore pallide. puberulo, mas tibiis posterioribus utrinque. fusco- 
maculatis et femoribus fere totis fusco-nigris; clypeo lato. vix de- 
scendente. |. Ala ant. 5 mm. |. Mas flagella habet. subtus tota pal- 


lide rufa, In Europa meridionali: et saltem. usque. ad. Parisios. 


7.  Colletes Latr. 


1. Colletes succinta Latr, Lep. quod nomen prioritate 
omni ad speciem Linnaei pertinet, : dicatur CoZetes balteatus. 
Specimina Gallica fascias habent abdominis, latas. albas et .pun- 
cturam nonnihil minus, densam . quam in sequente. | Est ,.quo- 
que major. TS bibat " 

2. Colletes marginata Sm., (et ut videtur C. succincta 
Ap. Bor. p. 206, non Suppl, qui pro parte C. szccinctam am- 
plectitur) forte propria species inter C. ba/teatam | et C. succin- 
ctam. (L.) intermedia, vel ut C. succincta ad.C. Daviesunarm, 
ila C. balteata ad marginatam, aut. heec. varietas sit. C. succini- 
cte, qua paullo minor, punctura densiore. T M 
(9. . Colletes succincta L. ex Museo Linnmano est C. fo- 
dieus Lat, Lep et Ap. Bor. pag. 206. Ejusdem mas est. JMe- 


gilla calendarum Fahr. Piez. p. 335 secundum collectionem ejus. 


Revisio pum Borealium. |o. 7HMO 


4. Colletes Daviesana Smith medium tenet inter C. suc- 
cinctam (L.) et C. impunctatam, magnitudine hujus, fasciis abdo- 
minis tenuioribus minus densis quam. in illa et punctura sparsiore 
parciore. Ambos sexus in copula cepi ad Hafniam mense Julio 
et ad Gothoburgum *). Est species in terris borealibus maxime 
vulgaris. Etiam in Gallia obvenit et in Belgia W esmael. 

5. Colletes impunctata n.sp. similis priori at abdominis se- 
gmento primo absque ulla punctura nitido levi, fasciis. abdomi- 
nis tenuibus (tenuioribus quam in C. succincta). Et in Fennia 
boreali et in meridionali a me capta est mense Junio utroque 
sexu. Longitudo ale: ant. in femina est fere 7 mm., in mare 
51 mm. 

6. Codetes hirta Lep. est identica cum | C. cunicularia 
(L.). Specimina Gallica in collectione D:ni Léon Fairmaire 
vidi. Subsimilis est hzc species ;Zpi. rne/Zficee operari, color 
hirsutiei thoracis pallide fuscano-rufus, in segmentorum abdomi- 
nis marginibus utriusque sexus pilositas anguste fasciatim. dispo- 
sita pallide-cineracea. Odorem spargit nectareum. Est species 
vernalis. Versus finem mensis Aprilis (Empetro nigro florente) 
mares feminasque copulantes vidi ad Helsingfors in arenosis, ubi 
tum. etiam mares interdum cuniculos intrare et fodientes obser- 


vavi. Femins rariores, aculeo longo pungente. armate. 





*) Marem ita allexi, ut Íeminam acui tenui adfixam vivam in terra éxpo- 
sui ubi hzc species volitabat, quando mares mox cum ea copulat um 


venerunt et facillime capti sunt. 


32 


250 HNYLANDER 


8. Andrena Fabr. 


Femine hujus generis aculeo instructe brevi, tenui, inno- 


cuo vel haud pungente. Mares sepe difficillimi. 


a. Sürps JJ. Schranke/le. Species abdomine plus mi- 


nus vel in marginibus segmentorum rufo seu rufescente. 


1. 4ndrena Hattorfiana. Ap. Bor. pag. 208 est recte 
species Fabricii ex Museo ejus. Huc pertinet ut synonymon va- 
rietatis maris abdomine toto nigro J4elitta haernorrhoidalis. Kirb. 


A. A-punctata Fabr. est mas. 


2. Andrena Schrankella (Kirb.) precedente affinis di- 
gnoscitur fem in a abdominis proportione breviore, ala ant. fere 
9! mm. (in precedente 10—11 mm.), colore alarum vix pal- 
lescente, scoparum pilis brevioribus densioribus albidis (nec lon- 
gis cinerascentibus) et segmento 5 fimbriis densis fuscis (in 7a£- 
torfiana fulvis). Segmenta 2 prima rufa, cetera nigra, in indi- 
viduis integris margine segmentorum 2—4 fasciis fimbriarum 
albis. — Mas ala ant. 71 mm. longa, non tantum clypeo sed 
etiam lateribus faciei ("angulis faciei") flavis, abdominis segmento 
primo margine, 2 toto, tertioque prxter marginem (in medio la- 
tius) nigrum rufis, fimbriüis in segmentis 3—9 angustis albis et 


in 6:to late pallidis. Antenne in utroque sexu omnino nigra. 


In Anglia, Gallia. 


Revisio d pum Borealium. 251 


3. ndrena rubricata Sm. est 4. florea Lep. et ut vi- 
detur Fabricii ?), et 24. osc Kirb. pro parte. ln Anglia et 
Gallia non rara. Differt a precedentibus mox femina scopa 
extus nigra intus pallida et abdomine obscuriore, mas facie nigra. 
— 4. Rose Sm. (cujus mas est. JM. zonalis Kirb.) in. Anglia 
obvia valde est affinis, mas vero facile distinctus antennis, longio- 
ribus et articulis infra moniliformiter tumidulis **, 

Andrena marginata Fabr., Lep., Ap. Dor. p. 209, est 
A. Cetii (Schr.) Sm. Femina colore abdominis dilute rufa (pal- 
gmento primo pro parte nigro, rarius se- 
gmento 4 et sequentibus fuscescentibus, scopa non densa cinera- 


lide rufa), tantum se 


scente pilis immixtis fuscis, ala ant. 71 mm. — Mas e We- 
strogothia cingulum abdominis habet pallide rufum et abdomen 
minus conspicue punctatum, pubescens; flavedo nulla in lateribus 
faciei infra, antern:x tote nigrae. 

5. Andrena cingulata (Kirb.), Ap. Bor. pag. 210 est 
quasi parva .4. ScArankella, ala ant. vix 6 mm. longa, flagellis 
antennarum subtus pallidis et fimbriis in. marginibus segmento- 
rum 3—3 in femina obsoletioribus, 5:u pallidis, segmento primo 
nigro, 2 et 3 rufis, scopa intus albida. In abdomine oculo: ar- 
mato pili conspiciuntur crebri erecti brevissimi. 


*) Specimen Maus Fabr. est scopa versicolori intus albido-argentea, segmen- 
tis 1 et 2 margineque 3:tii rufis, 4:ti fimbria cinerea, 5: densiore fusca; 
segmento 3 linea media longitudinali obsoleta rua. 

**) 4ndrena Hose Fabr. ex Mus. Schest, est species e Mogador omnino a 


nostris Europzis diversa, Nomen .4, zonaZis igilur preferendum. 


232 AH. NYLANDER 


b. Sürps .4. cineraric. Species magne thoracis hirsu- 


tie nigra vel cinerea, aut cinerea et pro parte nigra. 


6. .4ndrena Flesse Lep. quasi intermedia videtur spe- 
cies inter 44. cinerariam et JJ. pratensem, paullo major, abdo- 
mine nigro-coerulescente accedit ad illam, thorace (sallem | maris 
Gallici a me visi) toto cinereo-hirto ad hanc, at differt ab ambis 
abdomine nudiore distincto punctato, et fasciis obsoletis pubescen- 
ti: in basibus segmentorum. Ala ant. maris fere 12 mm. 


fuscana. 


7. Andrena pilipes Fabr. mas sat similis est. feminis, 


* 


modo hirsutie thoracis superna cinerascente. 
c. Sürps .Z. Clarkelie. Magn: thoracis hirsutie rufa. 


8.. Andrena julva (Schr.) .Lep. est species. nobilissima 
generis, abdomine supra dense fulvo-hirto ut thorax, mas vero 
(hujus ex D. Smith) affinis mari 24. — bicoloris tantum | abdo- 
mine supra densius rufo-hirto et mandibulis basi dente spini- 


formi instructis. 


9. ^ndrena. Trimmerana (Kirb.),. que | Coletem. cuni- 
calaríam nonnihil refert, abdominis segmenta 4 prima pallide 
subhirta habet et scopam "versicolorem" vel pilis extus nigris, 
intus albidis. Hujus versimiliter. mas, qui abdominis colorem 
wnescentem in segmentis 4 primis offert, at eum non distinguere 
valeo a mare A. migrocnec (Kirb., cujus femina differt "scopa 


fulva undique." 4. T'rimmerana in Gallia non rara, etiam in 


Revisio pum Borealtum. 253 


Belgia (W esmael), et iu Dania (unde tamen specimen mascu- 
linum. visum .4. nigro-ceneam sistere possit. 

10. | Andrena nitida. (Kirb.) differt ah A. thoracica, cui 
simillima, hirsutie thoraeis etiam iufra pallida et pube strata ci- 
nerascenie tenuissima (interdum nonnisi in lateribus)  baseos 
segmentorum 2 et 3 femine, preterea scope tibiarum posticarum 
pilis interioribus. cinerascentibus. 

11. 4ndrena bicolor Fabr. ex Mus. Sehest. est Zl. Gwy- 
nana (Kirb.) et Ap. Dor. p. 213, sed hxc duas complectitur 
species, quarum femin:v facile inter se distinguuntur. Propono 
ut major dicatur .4. bicolor, est ejus ala ant. 10 mm. longa, 
abdomen punctatum ; maris ala ejusdem longitudinis, tho1ace ru- 
fo-hirto, pilositate rufescente in segmentis 3 primis superne, pe- 
des postici tibiarum | apice "d melatarsis rufis, facies nigrohirta. 
Verisimiliter unius sunt speciei. In. Dania et Suecia. Altera mi- 
nor est: 

12. Andrena Gwynana (Kirb., ala ant. 7) mm., abdo- 
mine im punctato. Specimina Anglica et Parisiensia non diversa 
a nostris e Scandinavia. Mas facie nigrohirta, ala ant. 61 mm. 
longa (qui in Ap. Bor. memoratur non huc pertinet). Ad hanc 
stirpem et referenda, licet statura minore gaudet. 

d. Stürps .4. varíantis. Medis, thoracis hirsutie rufa, 
abdomine absque cingulis e pube strata. 

13. .4dndréna varians (Kirb.) similis est .4. bicolori, 


paullo minor, ala ant. 81 mm. longa, scopa tibiarum posticarum 


254 JV.NYLA4NDER 


undique densa albido-argentea, pilis parce. immixtis fuscis in la- 


tere exteriore.  Pilositas segmentorum abdominis 3-- 5 nigra. 


14. .4ndrena lapponica Zet. Ins. Lapp. 460. 4. differt 
a precedente abdomine nudiore, pilis scop: nigris minusque den- 
sis, solum in latere interiore longioribus albido-argenteis ; ala ant. 
fere 9 mm.  Obvenit in Lapponia, Fennia et Suecia, in Smo- 


landiam usque descendens. 


15. .4ndrena fucata Sm. (clypearis Ap. Bor. pag. 215) 
est similis omnino precedenti, paullo angustior, ala ant. fere 9 
mm., hirsuties vero thoracis infra et metathoracis parcaque in 
basi abdominis albida (nec ut in przcedente pallida vel rufe- 
scens), scopa albida, optimas notas distnctivas offerunt. — Variat 
raro thorace infra quoque pallide hirsuto, qualem e Parisiis vidi, 


ubi forma typica etiam obvenit. 


16. .4ndrena helvola (L. Kirb.) Sm. et Ap. Bor. Suppl. 
pag. 99, segmento primo abdominis supra fere toto, secundo in 
medio pilositate (thoracis concolore) fulvorufa, segmentüs 3 et 4 
pilis albo-cinerascentibus, 5:5 fuscis Marem nondum tute di- 


stinguere valeo a mare 77. variantis vel lapponice. 


17. .4ndrena angustior Sm. est similis 74. /ucate, 
paullo. minor et abdomine minus nudo, pilositate ejusdem parca 
cinerascente, scopulis pallide rufis, ala ant. femine 8 mm., maris 
7 mm. Femina similis quoque 4. ruficruri, ai tibiis posticis 


obscuris et abdomine (impunctato) non coriaceo subtiliter ruguloso 


! 


V 


Revisio Apum Borealium. 255 


et pilositate cinerascente obsito. Ad Parisios prope Meudon eam 
in aridis ericetosis cepi initio mensis Junii. In Belgia W esmael. 

18. .4ndrena cinerascens Ap. Bor. pag. 216 (9, non 
d, qui ad .Z4. G«uyanam  perünet) est valde similis ZZndrenc 
fulvescenti $m., modo abdomen paullo nitidius planius et fla- 
gella antennarum subtus rufescefitia, quod obsolete tantum raro 
vidi in 4. fulvescente. Forte diverse. forms. modo sunt unius 
speciei. 4. fulvescens haud rara est ad Parisios. | Mas ejus cly- 
peum habet flavum (nec eum distinguere possum. a mare "ex 
Ostrobottnia" memorata in Ap. Bor. p. 216, Mus. Fenn.). 

19. ndrena fulvago (Kirb.) et Ap. Bor. Suppl. pag. 
99 affinis et! similis est 77. /ulvescenti, at mox distincta tibiis 
tarsisque fulvorufis, qua in re accedit ad 4. ruficrurem,. sed 
abdomine punctato differt (ab utrisque) et fimbriis segmenti. 5:ti 
in femina fulvis (in 44. ruficrure fuscis). In marginibus se- 
gmentorum 2—-4 fimbrie obsolete saltem utrinque visibiles pal- 
lide e pilis raris cogunt fere ut hzc. species  delegetur ad stir- 
pem sequentem, sed habitu et aliis notis conuectitur cum specie- 
bus binis comparatis. 

e. Sürps .4 Zisterellae. Mediocres abdomine integre fasciato. 

20. .4ndrena fasciata. VV esm. in litt... quam maxime 
omni modo convenit cum .4. Jabiali (Kirb.), differt vero fasciis 
abdominis nudioris integris et latioribus (nec saltem in femina 
abdomen totum, preter fimbrias, crebre pilosulum, ut in 7. /a- 


biali). Abdomen etiam. in. mare basi vel segmentis 2 primis vel 


256 À IW. NYLANDER 


adhuc 3:tio cinerascenter pilosis ut thorax, sed in integris color 
pilositatis rufus in dorso thoracis. Ala ant. femine 91 mm., pi- 
lositas segmenti abdominis 5:ti nigra; scopule dense pallide 
rufe, tibie tarsique postici fusci. Ala ant. maris 8—9 mm. 
longa. Ad Parisios quoque h:ec species sat frequenter mihi ob- 
via; in Belgia D. VY esmael. An vero differt ab 24. fulvi- 
crure (Kirb.), quz fascias abdominis habet dernsiores magis de- 
pressas et flavicantes vel pallide rufescentes. Vix crederem. 
Puto 4. fasciatam | modo formam:diversam ejusdem speciei. 4. 
extricata Sm. quoque vix diversa. 

21. .4ndrena fuscipes (Kirb.) A. pubescens Sm., A. cin- 
cta Ap. Bor. pag. 220), in Fennia saltem australi frequenter ini- 
tio mensis Angusti uterque sexus in juniperetis obvenit. Ad 
Parisios rara (Sichel). 

22. .4ndrena argentata Sm. affinis videtur species 4. 
albicruri (Kirb., 4f. barbatula Zet. et Ap. Dor.). Mas mari 
ejusdem similis, at .fimbriis albis marginum segmentorum 1—5 
longe distinctioribus vix in medio interrupüs, talis captus in 
W'estrogothia a Cel. Boheman unico specimine. Omnino con- 
venit cum mare typico a D. Smith mihi dato. 

f. Sürps .Z. Jabialis. Mediocres vel minores abdomine 
interrupte vel sub interrupte fasciato. 

«393. d ndrena labiális (Kirb.) Sm. mas faciliter cognosci- 
tur clypeo et "angulis faciei" flavis, ala ant. 8 mm. longa. | Co- 


lor hirsutiei in nuper exclusis thoracis supra rufus abdominisque 


Revzsio ZA pum Borealtum. 057 


punctati pilositas tenuior rufescens, fimLriis e pilis decumbenti- 
bus albidis (saltem in lateribus) marginum segmentorum 2-4, 
3:ü.ut solet uberioribus, pallide fuscanis. Ala ant feminzx 9 mm. 
Frequens est ad Parisios. Mas et femina e WV'estrogothia ad- 
sunt in Mus. Holm. 

294. Jndrena xanthura (Kirb.) Sm. est 44. chrysosceles 
Ap. Bor p. 218 fem. et mas "e Karelia." E Belgia vidi varieta- 
tem maris tibiis posticts totis testaceis. Sub nomine ";4. Afze- 
liella^ femine formam accepi a D. Smith. 

25. .4ndrena convexiuscula (Kirb.) Sm. (A4. xanthura 
Ap. Bor. Suppl. pag. 100) similis est priori, tantum tibiis po- 
sücis obscuris modo apice vel totis tarsisque testaceis.  Punctura 
addominis in hac distinctior parum differt et in priore nonnilul 
variat plus minus obsoleta. Ala ant. femine longitudine fere 
8 mm. 

26. 4ndrena chrysosceles. (Kirb.) Sm. quam frequenter 
ad Londinum mense Junio observávi, rarius ad Parisios, mani- 
feste distat ab .4. xanthura, magnitudine minore, ala ant. femi- 
nz;& fere 7 mm. longa, maris fere 6, abdomine simpliciter pun- 
ctulato nitidiore, mas clypeo flavo. Color alarum paullo pallide 
flavescens. 

27. dndrena combinata (Kirb.) ex Smith similis heec 
iterum 74. convexiuscule (et fuscate Kirb.), maguitudine vero 
paullo minore, ala ant femine 7 mm. longa, tibis tarsisque po- 


33. 


258 IT. NYLANDER 


sücis totis fusconigris, pilositate scopz brevi cinerascente, se- 
gmenti abdominis punctati 5: pallida. Ad Parisios et in Belgia 
(Vesmael). JM. J4fzeliella Kirb. ex Musco ejus vix -differt. 

28. Jndrena proxima (Kirb.) Sm. simillima omuino- 
precedenti, at. pilositate segmeuti 5:ii abdominis fusco, abdomine 
preterea subtilius punctulato et sculptura tenui oculo armato vi- 
sibuli coriacea (qui in 44. combinata deest). Mas est JM. col- 
Hinzonana Kirb. ex Museo ejus; facies ejus antice nigro vel ru- 
fescenti hirta. Ad Parisios (Sichel) in. Belgia (W esi ael). 

g. Sürps JJ. parvulc. Species parva generis, nigra, 
striga e pube alba plerumque utrinque in margine segmento- 
rum 2— 4. 

29. J4ndrena parvuia (Kirb. ex Mus. ejus! est 4. sub- 
opaca Ap. Bor. p. 221. Eandem varietates. Jf. minutulce Kirb. 
in Museo ejus exhibent. Mas variat pilositate capitis antice ni- 
gricante. Variat hzc species magnitudine; ala ant. feminz 5—7 
mn. (in speciminibus e Parisiis). Forma abdomine punctulato 
(prater sculpturam coriaceam) quoque saltem in Gallia et in An- 
glia obvenit, vix vero distincta est Species; hec forma sub. JW. 
nana et JM. minutula B in Mus. Kirb. 

30. 4ndrena nana Ap. Bor. pag. 221 forsan diversa est 
a M. nana Kirb. Mus., qua» abdomine punetato differt (punctis 
non minuüssimis ut in nostra. Forte tamen non sit nisi forma 
-. nanc vere, nam in specimine quodam e Suecia vidi pun- 


cluram conspicuam. — 4. coitana Kirb. est species marginibus - 


HRevzszo pum Borealium. | 259 


segmentorum abdominis pallidis et nullis fimbriis adpressis. Sy- 
nonymon igitur hoc l. c. delendum. 

31. ndrena cyanescens n. sp. subsimilis A. nanc, at 
facile dignota colore praesertim capitis thoracisque coerulescente, 
antennarum arctiulis 7 ultimis in utroque sexu infra pallide te- 
staceis, pedibus totis nigris; abdomen subtiliter punctulatum, fim- 
brüs obsoletis; ala ant. femine 5 mm. vel pauxillum ultra, scopa 
cinerascente; mas clypeo alboflavo, ala ant. 5 mm. longa. Ad 
Parisios. Species concinna. 

32. .dndrena tarsata, quam e Suegia in Ap. Bor Suppl. 
citavi verisimiliter pertinet ad 4Zndrenam analermmn Sm., cujus fe- 
mina fimbrias habet abdominales distinctiores, tibias tarsosque pe- 
dum posticorum pallide rufos. Mas hujus simillimus mari .4. 
tarsatce Ap. Dor, omnino idem. PFeminam etiam in Tavastia 
Fennie cepit D:r. Lundahl tibiis posticis pallidis. | 47ndrena 


analis Fabr. alia est species. 


9. JDasypoda Latr. 


1. 2Dasypoda plumipes Latr., Lep. 2. 230, cujus femi- 
na tibiis posticis nigrobarbatis, mas tibiis metatarsisque extus 
longissime fulvoflavo-pilosis differt a D. Airtipede Latr., Lep. 2 
229, ad Berolinum usque procedit (Stein, Ruethe), sed mi- 
rum sane eandem non in Gallia observatam esse usque ad Pa- 
risios. Longitudo maris 17 mm., ala ant. 123 mm., in (D. Air- 


tipide mare 9—11 mm.). Hujus femina videtur minor spe- 


260 IW. NYLANDER 


cmen Íemineum in Mus. Holm. captum in Scania a Prof. Bo- 
heman, corpore 15 mm. longo, ala ant. fere 111 mm. capite, 
thorace infra et pedibus totis nigrohirtis, abdominis pilositate. pal- 
lida, marginibus segmentorum. 1— 4 nudis (in medio latius s 


5:to et ano pallide dense rufescenti-hirtis. 


10. Bombus Fabr. 


Color cinerascens pilositatis numquam in hoc genere ty- 
picus, sed vel juventute aut vetustate ortus. Colores typici sunt 
niger, rufus, fulvus, (flavus, albus; lewtiores in varietatibus tran- 
seunt vel in nigrum aut in cinerascentem. | 

1. Bombus muscorum Vabr. ex Mus. ejus idem est ac 
nostrà in Áp. Dor. pag. 227, hirsutie abdominis densa. "5.ze- 
nilis" et "pygmcus^ Mus. Fabr. non sunt nisi ejusdem neutra 
plus minus velustate pallidiora. D. Smith sub nomine "4. 
muscorum inteligit formam (an diversa species) hirsutie abdo- 
minis flava per fascias densiore, (lora/is Kirb.) qualis adest in 
Museo Linneano sub hoc nomine et qui etiam in Fennia obve- 
uit, per "5. senem" formam hirsutie densa equah. 2. forste- 
rella Kirb. ex Mus. ejus parvam operariam exhibet forme Jlo- 


ralis (B. muscorum Sm.), nec differt 4. Prancilonella Kirb. 


2. Bombus arcticus Zett. versimiliter sit, quam e Fen- 
nia boreali habeo, cujus est hirsuties atra, in verlice, thorace 
supra cum humeris fulvorufa, in abdomine supra segmentis 3 


primis fulvorufescens, in ceteris pallide-flava vel flavo-rufescens, 


RHevisio Apum Borealium. 261 


in corbiculis extus pili nonnulli inspersi flavi; magnitudo pre- 
cedentis. Vix diversus est a A. arctíco Zeit, Dahlb., nisi in- 
dicatione: "basin. abdominis nigram" esse. In mostro abdomen 
ima basi denudata, ut ibi nigra adparet, sed intelligo saltem. D. 
Dahlbom nigredinem  hirsutiei indicare. Feminam operariam- 
que vidi. — Sub nomine "Z7. Aypnorum" in Mus. Fabr. adest 
Bombus, verisimiliter huc referendus, similis (ex adnotatione 
mea) Bombo muscorum, sed pilis corbicularum nigris et hirsu- 
tie segmentorum 3 primorum abdominis fulvorufa ut in dorso 
thoracis. — Sat similis quoque in Mus. Holm. e VV estrogothia 
obvenit, modo pilis rufescentibus pedum Írequentioribus, at in 
abdominis segmento 2:do pili immixt nigri fasciam fere formant. 
An potius varietas precedenüs. 

3. Bombus agrorum noster continet: femina et mas 
Kirbyi 74. Beckwishellam, operaria .4. curtisellam. — Bom- 
bus mniorum Fabr. non est, annuentibus DD. Schiódte et 
Drewsen, nisi forma localis Danie propria ejusdem obscurata; 
mas quoque flagellis antennarum submoniliformibus ut in typica. 
Analoga forma obscura Bombi hortorum in Europa media et in 
Dania frequenter obvenit. 

4. Bombus Tunstallanus (Kirb.) mas est 4f. Latreil- 
lella Kirb. Mus. ex D. Smith. | Specimen typicum est Bom- 
bus masculinus, fascia thoracis et 2 fasciis hirsutiei . abdominis 
nigris, facie nigro-hirta. Magnitudo .Bombo muscorum. Ven- 


ter flavo-hirtus et. pili femorum Íílavi. Hirsuties corporis flavo- 


262 I7 NYLANDER 


rufa, fascia interalari et latiuscula in segmento 2:do et altera in 
3:i0 nigris. — Feminas cepit in Lapponia D. Prof. Vahl. 
berg, quas refert ad novam speciem, ^4, cingulatum," facie 
brevi distinctam a A. Tunstallano, cui ex Kirby "caput antice 


productum." 


9. Bombus hortorum (L.). Sub hoc nomine in col- 
lectione Fabricii adest operaria. "2, ruderatus" ibidem esl 
femina, "5. autumnalis? ibidem ejusdem mas. De varietate 
ejus nigrescente, pilis flavis thoracis baseosque abdominis rare- 
scentübus vel parcis vide ad 5. agrorum. — 4, Jonella Kirb. 


pertünet ad 4, scrimshiranum, est ejus operaria. 


6. Bombus nivalis Zett, quoque variat nigrescens.  '"l'alis 
femina capta est in ipso nido cum forma solita a Cel. bohe- 
man. Fidem verisimiliter referenda est lemina "a D.. Blank. e 
Lapponia reportata" Ap. Bor. pag. 230 (Mus. Fenn.). "Variat 
hec species hirsutie anali vel fulva, vel flavida, vel alba. Huc ut 


synonyma pertinent &. ba/teatus Dahlb. et... tricolor Zeit. Dahlb. 


7. JBombus terrestris (L.) tres formas offert 1) B. ter- 
restris Sm. hirsutie anali flavida; in Europa media obvia; 2) 
B. luctrum Sm. (mas idem ac 4. virginalis Kirb.) hirsutie 
anali alba, forma maxime vulgaris Europe; 3) 5. sporadicus 
meus (2. /ucorum Kirb. ex Mus. ejus) segmento quoque primo 
abdominis flavo-hirsuto. Sed Species diversas in illis videre ne- 


queo, differentiis talibus facile intra limites varietatum cadentibus, 


Revisio J4pum Borealium. | 263 


8. Bombus pratorum (L.) mas est B. /ullianus Ap. 
Bor. pag. 236. Marem feminamque in copula cepi ad Parisios 
initio mensis Junii. .4. subinterrupta K. continet feminam hu- 
jus (et ex Museo ejus quoque marem PsitAyri rupestris). Mas 
et adhue .4. Burellana Kivb. et culiunana Kirb. — 4.. prato- 
rum Kirb. est operaria abdominis fascia segmenti primi obsoleta. 

9. Bombus subterraneus Fabr. in Dania et Suecia au- 
 straliore obvia forte propria species, at 74. subterranea Linnaei 
typiea ex D. Smith congruit cum .Z. flavonigrescente Sm., 
qui forsan est varietas obscura Bornbi hortorum. — An B. har- 
risellus (Kirb.) vere diversus est a JB. subterraneo? In speci- 
mine maris a D. D:re Baly accepto hirsuties analis fuscescit. 
— Prwstat, suadeute experientia, in hoc genere et in sequente 


jungere, quam separare. 


411. . Psithyrus Lep. 


Mares Psithyrorum inter alios caracteres facillime diffe- 
rentiam exhibet a maribus Bomborum tibiis posticis extus con- 
vexis pilositate :equali, haud longa, quum contra mares generis 
Bombi tübias offerunt easdem subcorbiculiformes, extus planius- 
culos subpolitas et pilis longioribus in margine extero-postico 

i i 
preditas. Modo analogo etiam in hac re differunt feminz ho- 
rum generum. 

1. Psithyrus campestris. Bona mihi videtur perceptio 


D:ni Smith hujus speciei, ita ut. 4. Rossie//am | Kirb. et Pran- 


964 JW.NYLANDER 


cisanam. Kirb. amplectatur, nam varietates intermedize jungentes 
non desiderantur, usque ad omnino nigrum, qualis etiam occurrit 
in Anglia (Smith). Huc pertinet etiam. Kirbyi 4. campe- 
stris (femina), Leeana (mas), subterranea (maris var. nigra 
pilis quoque hirsutiei analis flavis vel subfulvis rarescentibus). 
Z4. Rossiella Kirb. hirsutiem habet flavam thoracis fascia et se- 
gmenü 2:di abdominis nigra, faciem et pedes nigrohirtos. 

2. Psithyrus vestalis (Kirb.) Sm. valde affinis est Ps, 
Barbutello (Kirb.) Sm. (Ps. cstivalis Ap. Bor. pag. 241 et 
Ps. Rosiellus ibid. pag. 242) et vix separandus, nec hic differt 
nisi. hirsutie anali alba antice (versus nigram) non flava vel fla- 
vescente, sed ibi etiam pure alba. Ex Smith, qui eos diligen- 
ler observavit et educavit, sunt diversi. Psithyri Barbutelli ma- 
ris varlelas est. Ps. quadricolor Lep. cui simillimum cepi ad 
Uleaburgum modo pilis segmenti 3:tii margine et 4:ti flavis (in 
Parisiensi in 3:tio. et. 4:to albis) et pilis tibiarum tarsorumque 
immixtis rufis. 

3.  Peithyrus rupestris Lep. femina in Fennia obvia est 
forma hirsutie thoracis antice fascia flava, in margine scutelli pi- 
lis immixtis flavescentibus. Mas (Ps. frutetorum Lep.) noster 
quoque fasciam ostendit flavam in dorso thoracis antice, et pilos 
Ílavescentes in margine scutelli in segmenüsque 3 primis abdo- 
minis, ceteris fulvorufis. At in specimine quodam. a D. D:re 
Sichel amice communicato Parisiensi. fulvescentia isti to- 


tum fere abdomen occupat. Annon hujus sit forme Zombus 


Rlevisio pum. Borealium. 265 


lapponicus. Lep. e Parisiis? Occurrit quoque in Gallia mas Ps. 


rupestris colore hirsutiei omnino ut femine. 


12. Xylecopa Fabr. 


1. Xylocopa. violacea Fabr. ad. Parisios frequens est jam- 
que inter prima insecta solem vernalem salutat. Eam jam versus 
finem mensis Februari ibi vidi. At in terris magis borealibus 
non procedit, nec in Anglia, tamen in Silesia adest ex Schil- 


ling. Ali species generis adhuc magis australes. 


13. Megilla Fabr. 


1. JMegilla retusa (L.) ex specimine in Museo Lin- 
nsano est /Z. Haworthana Kirb., cujus femina faciliter, ob- 
servante jam D:no Smith, differt ab 4. retusa. Kirb.. (JMegilla 
acervorum Fabr. Piez. et Mus. ejus) abdomine nudiore et spinis 
tibiarum posticarum rufis, quum in //. acervorum, que in Da- 
nia etiam obvia ex collectionibus D:ui Schiódte et D:zmi Drew- 
sen, sunt nigrae. gilla retusa (Anthophora | retusa | Lep.) 
mas est capite, thorace et abdominis segmentis 2 primis rufohir- 
tis, segmenti secundi tamen hirsuties parcior et "pili: marginis 
densiores cinerascentes, cetera segmenta pilositate breviore nigra; 
tibide postice latere postico pilis densis at non longis pallidis, spi- 
nis apicalibus rufis; metatarsus posticus -linearis postice nigro- 
pilosus; metatarsus intermedius niger non longe nigro-pennato- 


34 


266 IT. NYLANDER 


pilosus, etiam pilis subpennatis parcis brevibus in apice articuli 
ultimi, articuli intermedii rufi. |. Ala ant. fere 11 mm. 

2. JMegilla acervorum Fabr. femina nigro-hirta. tola, 
biis metatarsisque posticis extus fulvohirtis, spinis tibiarum po- 
sticarum. apicalibus nigris, ala ant. 11 mm. longa. Mas similis 
mari praecedentis, clypeo flavo maculis basalibus minoribus, hir- 
sutie. abdominali longiore magis szequali (colore. ut in. preecedente, 
forte pallidiore). spinis. tibiarum apicalibus et tarsis nigris, meta- 
Larso-postico lineari-oblongo , intermedio valde longo pilis longis 
cinerascentibus et nigris mixtis postice munito seque ac ceteri ar- 
üculi tarsi intermedii; versus apicem hujus metatarsi antice se- 
ries. pilorum |. brevium subpennatim dispositorum; ala ant. 10 
mm. longa. 

3. JMegilla pilipes Fabr. ex coll. ejus, Latr,, Lep. (sal- 
tem mas), differt statim a precedente magnitune : paullo majore 
et mas hirsutie rufa 3 prima abdominis segmenta occupante, 
tertio in dorso pilis. immixtis nigris et pennis metatarsi inter- 
medii antice nigris longioribus, ala ant. 11 mm. longa; femina 
hirsutie thoracis et 3 segmentorum primorum. abdominis rufa vel 
pallide rufa, ventris rarior pallidior, . pili parci nigri in dorso se- 
gment 3:tii, frequentiores in 4:to et 5:0, ala ant. 11 mm. | Est 
vulgaris ad Parisios m. Aprili, et usque ad Germaniam borea- 
lem. procedit (Milde). (Sub nomine "plumipes" adest in Mu- 
seo Linngno).  Aliw species hujus generis magis meridionales, 


qui plurimas sunt, adhuc clarius differunt a nostris borealibus. 


Revisio pum Borealium. 267 


4....Megilla parietina Fabr. Piez. et. Mus. est. omnino 
eadem. ac. nostra | (Ap.. Bor. pag. 244). Mas subsimilis mari 
praecedentis, sed nec angulis faciei nec scapis infra flavis, tibiis 
metatarsisque . louge cinerascenti-pilosis. Spina? tibiales femine 
marisque rufz.. 

5. JMegilla. 4-maculata abr. Piez. et Mus. est plane 
nostra (Ap. Bor. p. 244) et Sarapoda. vulpina Sm. . Huc. quo- 
que referenda. 4. subglobosa Kirb. — Differentiam | sane nimis 
levem. et parum. naturalem existimo, qua sejungerentur. Saro- 
pode a IMegellis. 

6. JMegilla binaculata. (Sarapoda) Sm. mas facie haud 
prominente tota (cum clypeo) flava facillime dignoscitur a pre- 
cedente. 4. rotundata Kirb. hujus quoque est. In Angla 
occurrit. | 

"E Megilla furcata femina in Norvegia et Lapponia 
hirsutie obvenit thoracis et baseos abdominis nigra (non. albido- 


cinerea, ut in solita). Nominetur forma. norvegica. 


: 14. Cissa Leach. 

1. Cilissa tricincta (Kirb.) Ap. Bor. Suppl pag. 102, 
Anthophophora leporina Fabr. Piez. et Mus, femina in se- 
gmento 5 pilositatem habet nigram; mas (integer) capite, tho- 
race et abdominis segmenta 2 prima et fasciis segmentorum 
2—4 marginalibus rufohirtis, segmentis 3—06 nigrohirtulis (pre- 


ter cingula marginalia pallide rufohirta segmentorum 3:ui et 4:ti). 


268 IT. NYLANDER 


Pilositas igitur maris: rufa in omnibus partibus superioribus cor- 
poris, in capite antice, in thorace et in fasciis abdominis integris, 
at in his decumbens (non vero adpressa), in segmentis 4 ulti- 
mis (prater margines tertii et quarü pallidis, 5:ti ejusdem  colo- 
ris) nigra, nervis et stigmate alarum pallidis; longitudo corporis 
10 mm., ale ant. fere 7 mm. Satis refert marem .JDasypoda 
hirtipedis at pedibus brevioribus prater alias notas distat. ^ Variat 
hirsutie pallidiore vel cinerascente. Adest hzc species in Gott- 
landia quoque Suecice (Boheman) et in. Dania: (Drewsen 
Schiódte). In Europa media frequentior. Nomen genericum 
Cilissa Leachii antiquius est quam Arbya et Melitta Le- 
peletieri. 

2.  Cilissa melanura Ap. Bor. Suppl. pag. 101, mas 
hirsutie thoracis supra et verticis rufa, pilositate de cetero capitis 
ventris et segmentis primis abdominis superne cinerascente, se- 
gmentorum 4—6 nigra; in margine segmentorum 2—4 fimbria 
integra tenuis e pube densa alba, qualis in Gottlandia lecta est a 
D. Boheman *) Antenng ut in mare Cilissc) | harmorrhoidalis 
Sm., articulis flagellorum infra concaviusculis, ultimo apice obli- 


que truncato polito. ^ Ala ant. 8 mm. longa. 


9. Ciissa hemorrhoidalis (Fabr.) Sm. nominanda est 


nostra Kzróya chrysyra Ap. Bor. pag. 246). 





*) Ibidem quoque Cel. Boheman legit Formicam gslabrellam mihi (T'a- 


nomam 'collinam Foerster), novam pro Scandinavia. 


Revisio Apum Borealium. 269 


. 15. Macropis Pauz. 
1. ZJMacropis labiata Panz, Ap. Bor. pag. 248, est 
màs: JMegilla labiata Fabr. Piez. et Mus.; femina: Megi//a ful- 
vipes Fabr. Piez. et Mus., ubi specimen obvium metatarsi po- 
stici pilositatem habet flavam, apice (pectine) nigram. Etiam in 
- Gallia obvenit. 
16.  Osmia Latr. 

1. Osmia rufa (L.) est O. tricornís Latr. mas., femina 
est Apis bicornis L., sed nomen rufa huic retineatur, ut nomen 
Latreillii bicornis servari possit speciei alii, nec opus sit no- 
vum formare. Osmia mu abdomine toto fulvohirto ab. O. fron- 
ticorni Latr. et bicorni Lat. differt. Pili hujus et affinium 
sunt, presertim in femoribus, plumosi (cf. Ap. Bor. pag. 197). 

2. QOsmia ecdmcnr Latr, Lep. in Suecia meridionali 
quoque obvenit (Dahlbom) et in Ap. Bor. pag. 260 com- 
mixta exstat cum O. rufa, a qua mox differt modo segmenus 4 
primis (a latere visis) abdominis fulvohirtis, pilositate ceterorum 
nigricante. | 

3. Osmia bicornis Latr, Lep. (non Liun.) facile di- 
stiucla est a precedentibus hirsutie fulvorufa modo in segmentis 
tribus anticis obvia. Est ad Parisios frequentissima, alie affines 
cornut ibi rariores; sed etiam usque ad limites Danis in Ger- 
mania adest (Mild e). 

4. Osmia cornuta Latr, Lep. capite thoraceque nigro-, 


abdomine toto fulvo-hirtis (in. mare facie albohirta) magis distat. 


270 JPV.NYLANDER 


— O. bicolor Latr,, Ap. Bor. Suppl. pag. 105 eidem sat simi- 
lis colore, at minor et hirsutie breviore femineeque cornibus nul- 
lis; mas (hujus ex D. Smith) thoracis pilositatem (non densam) 
habet rufam, abbominis fulvescentem, segmentum 7:um buona: 
9. Osmia xanthomelana (Kirb.) Sm. identica videtur 
cum O. nigriventri Zet. Ala ant. feminz 10 mm. est longa, 
abdominis segmentis 2 primis rufo-subhirtis, quod potissime a 
latere videndum est. E Bahusia ad Lapponiam in Suecia. Mas 
nostri abdomine postice censim paullo latiore, segmento 6:to 
margine subreflexo integro | vel obsoletissime emarginatulo, 7:mo 
(valvula anali dorsali) emarginato; interdum non major quam 
O. inermis mas. 
6. Osmia fulciformis Latr. videtur alia esse species quam 
précedens, qua non in collectionibus Parisiensibus adest, sed 
minor, cui descriptio Latreillii omnino quadrat. Eam ad Pa- 
risios legit D. Sichel. Femina similis precedenti, minor, ala 
ant. 7$ mm. longa, thorax supra, pleuris et segmentis 2 primis 
abdominis (a latere visis ) rufohirtis, hec eadem segmenta nitore 
subenescente; in clypeo et genis pone oculos pili nigri. Án mas 
hujus est e Dania infra subsequente memoratus. 
7. Osmia inermis Zeit. a precedente differt abdomine 
rotundiore, quoque segmentis 2 primis nigris concoloribus (:ene- 
scentia nulla), tantum primo (a latere viso) rufohirto, pilis fa- 
ciei et genarum rufis, tantum nigris immixtis ; ala ant. 73 mm., 


lautudo thoracis fere 4 mm.  Marem in copula cepit ad Luleà 


Revisio ,.4pum Borealium. í 971 


initio mensis Junii, salicibus florentibus, Cel. Wahlberg; si- 
miis est femin:, at segmento 6 margine pauxillum emarginatulo, 
7:mo bidentato, latitudine abdominis. 4 mm. — Alius, quem e 
Dania a. Cel. Schiódte obtinui, est similis mari OO. nigrzven- 
£ris, -sed abdomine non postice. latiore. et segmento 6 sinu 
transversim semiovaliter emarginato, dente acuto emarginaturz 
utrinque et pilositate segmentorum ultimorum pallide rufescente, 
segmento 7:mo apice acute bidendato; abdomine minus nudo, 
magnitudine paullo majore, antennis microscopice tenuissime pi- 
losulis differt a mare .O. inermis; an ad veram OQ, xanthormela- 
nar( (Kirb.) pertinet? O. pilicornis .Sm. antennas distinctius 


pilosas. habeat. 


8. Osmia angustula Zeit. magnitudine minore, angustie 
(thorax 3 mm. latus), pilositate corporis cinerascente, tantum in 
dorso thoracis rufa; ala ant. fere 71 mm. Mas valvula anali dor- 
sali apice bidendata, segmento 6:to margine in medio emargina- 
tulo. Abdomine snescente angustiore (31 lato), segmento 6:to 
angustiore minus distincte subreflexo, profundius emarginato, dif- 
fert a mare O. inermis. Variat obscure coerulescens, thorace 
supia et basi abdominis pallide pilosis. In preyineps variis Sue- 


cie (Boheman); in Tavastia (Lundahl). 


9. Osmia coerulescens (L.) Latr. variat magnitudine et 
uitore abdominis interdum majore, fimbriis albis segmentorum 


! 


magis. conspicuis. 


272 IT. NYLANDER 


10. Osmia fulviventris. Latr. (hirta Sm.) est Jntho- 
phora fulviventris Fabr. et Apis Lexiana Kirb. In "lavastia 
capta est a D. D:re Lundahl. 

11. Osmia spinulosa (Kirb.) Sm. similis est Osmic Jeu- 
comelanc, paullo angustior, rudius punctata, femine  scopa ven- 
tralis. fulva, maris spinulis segmenti 6:ü.. Species forte mere 
Anglica. | 

12. | Osmia. leucomelana (Kirb.) mas est idem, quem in 
Ap. Bor. Suppl. pag. 105 descripsi, valvula anali dorsali supra 
visa subtriangulari fovea impressa in medio, segmento 6:to utrin- 
que dente parvo marginis. 

13. Osmia tuberculata Ap Bor. pag. 263 (non Suppl., 
que est sequens) mas videtur esse quem in Ap. Bor. Suppl. pag. 
105 similem inari O. Zeucorne/anc, sed. fere major, pilositate pal- 
lida abdominis subfasciata et non adpressa, fovea segmenti 7:mi 
minus profunda, planiore, thorace et occipite fulvo-pilosis in 
integris. 

14. Osmia mitis nominetur species, quam perperam ut 
O. tuberculatam attuli in. Ap. Bor. Suppl. pag. 105, nam est 
absque omni tuberculo segmenti ultimi ventris, alioquin femin:e 
simillimz. | Mas segmento 7:mo ir apicem latiusculum truncatum 
nitidum producto. 

15. Osmia «dunca Latr. Lep. mas habet annulum pubis 
albo-micantis in articulo primo flagelli antennarum et articulos 5 


penultimos infra pallide rufos. Color et dispositio pilositatis fere 


Revisio pum Borealzum. 273 


ut.in O, aurulenta, at dilutior, fimbrie abdominales tenuiores et 


pallidiores, aque tenues in segmentis 1— 5. 


16. Osmia aurulenta Latr., Lep. magnitudine est O. bi- 
coloris, thorace et abdominis segmento-primo fulvo-rufo brevius- 
cule subhirtis, pilis brevibus densis ejusdem coloris vel paullo 
pallidioris. in marginibus segmentorum ans in 2:do interrupte; 
ala ant. fere 8 mm., latitudo thoracis 4 mm.  Segmenta etiam 
2— 5 dorso fulvescunt. e pilis brevibus rufofulvis. Mas quoque 
segmentis 2— 95 marginibus fasciatim fulvo-fimbriatis, in 2 obso- 
lete, in sequentibus sensim latius. Ad Parisios frequens est spe- 
cies. Varietas minor quoque ibi obvia. Etiam in Gottlandia Sue- 


cie (Ap. Bor. Suppl. pag. 103 9 dg). 


(17. Osmia serratule (Panz.) Ap. Bor. pag. 264, (fe- 
mina est Znthophora byssina Fabr.) facile, ex sententia Celeber- 
rimi Boheman ad proprium separanda sit genus ab Osmiis di- 
versum, cui tum nomen Panzeri Trachusa tribuendum. Equi- 
dem mas jam clypeo faciei lateribus flavis a ceteris speciebus ge- 
neris recedit, multumque Saropodam  bimaculatam Sm. refert, 
areis vero cubitalibus ut in Osmiis; mas quoque mari /nt/toco- 
pe papaveris Latr. T dissimilis, qui tamen faciem non habet 
flavam et segmentum anale (7:um) aliter formatum. | Osmiam 
Serratulc ex Helvetie vidi in collectione. Celeberrimi VV es- 
mael.—4uthocopa papaveris quoque usque in Belgia (W es- 

35 


273 OOJGE.NYLEANDEm 


mael) et in Silesia; ex: Schilling. —' CAalicodorna ^ müraria 


Latr. quoque in Silesia ex Schilling. 


17. Megachile Latr- 

1. Megachile 8-signata n. sp. similis 4. centunculari, 
sed differt pilis albis. stratis per eate majusculas triangulares 
in marginibus segmentorum 2—5 utrinque apud feminam, in 
mare autem in 2—4, at in 5:to ad fasciam conjunctas, pube str ata 
alba parciore breviore in dorso segmenti Ó:ü, 6:to lamina com- 
pressa terminato, apice sinuatim emarginato. Ala ant. femine 
9 mm., latitudo abdominis 41 mm.; maris ala ant. 8 mm., lati- 
tudo abdominis 4 mm. — Ad Parisios obvenit. et facile distincta 
est a Jf. centuncularz, qui fimbriz albz anguste strigiformes. ( 

2.. Megachile IFillughbielloe (Kirb.) Sm. in nostris ter- 
ris variat scopa. ventris omnino. fulva (Anthophora. fulviventris 
Zett.) et. pili nigri versus anum  parciores, in | genere sunt: quam, 
in speciminibus Europa medizx. Abdomen. femine. 5, mm., la- 
tum ; in. JH. centunculari eadem latitudo est 4 mm., fimbriae mar-. 
ginum segmentorum. distinctiores albiores et pedes . minus. robusti 
Ad. Parisios adest, quoque. forma /M.: centuncularis | fimbriis abdo- 
minalibus. pallide rufescentibus.. 

3. JMegacHille .circumcincta (Kiwb.) Sm..mas est, qur. i 
Ap. Bor. ;pag.-257 indicatur e Karelia; differens! a. mare JM. IFu- 
lughbiella: pMositate.. (hirsutie) longiore. densiore. pedibusque! anti« 


cis preter tarsos ad maximam partem nigris, mucrone coxarum 


Revisio. 4 pum. Borealium. (075 


anticárum fere breviore, antennarum articulus: ultimus conmpresso- 
dilátatus. Ad. descriptionem femirze Ap. Bor. Suppl. pag. 103 
Observa, colorem  hirsutiei.'thoràcis et in segmentis 2 primis 
abdominis in nuper exclusis rufum esse. — M. Jigniseca: (Kirb.) 
sat similis, major, in Ap. Bor. Suppl. pag. 102 describitur; va- 
riat cc diy ventris postice vel fere toto nigricante, qualis sub no- 


mine M. nigriventris abID. Bat ead communicata. 


4. Megachile analis nominetur species, quam sub no- 
mine 74. apicalis descripsi in. Ap.: Bor. pag. 257, nam nomen 
M. apicalis, sat mihi indicavit D. WW es mael, jam ante a Spi- 


nola alin datum est. 


5. JMegachile lagopoda (L.) et maritima (Ki) - Sm. 
in eo mares, licet simillimi, differunt, ut sint fimbri?. metatarso- 
rum anlicorum in illo postice nigri, in hoc flavescentes, in illo. 
antenns articulo Vibun haud dilatato, in. hoc. parum dilatato. 
Different: vero femins vix ullae, scopa ventris in nostris tan-. 
tum omnino yel fere omnino fulva. Annon ut forme unius 
speciei considerandz sint. 44. // illughbiella Lep. maritime fe- 


minam exprimere videtur et M. pyrina Lep. mas marem ejusdem. 


6. 3Megachile pyrina. Lep. 9 ;mon d bene distincta est 
a precedentibus fasciis zequalibus rufis in marginibus segmento- ' 
rum 2—-6; ala.ant. 10. mm. longa, abdomen fere 4! mm. latum. 
Pedes inediocriter- crassi. Maas similiter fasciis integris dignosci- 


tur, et; segmento. 0:to apice emarginato et.ad. emarginaturam utrin- 


276 IT. NYLANDER 


que spinuloso-dentato, dentibus utrinque subtribus; pedes simpli- 
ces nigri, tarsorum articulis ultimis rufis; antenne absque dila- 
tatione articuli. ultümi. In Gallia haud rara. Etiam. in Belgia 


W ésmael. 


7. JMegachile Leachella (Kirb. Sm. est verisimiliter, 
species fasciis abdominis pilositatis inlegris in Dania (D rew- 


sen) et Scania obvia cujus femina scopam ventris habet albam. 


18. Anthidium Lair. 


1. .4nthidium | minusculum n. Sp. parvum contractum 
nigrum, subnudum, crasse punctatum, abdomine inter puucta 
subnitido, mandibulis, clypeo et faciei lateribus lineaque supra 
clypeum, aliam interruptam verticis et eque late interruptam me- 
sonoti antice, tubercularum et scapularum antice, scutelli subqua- 
drati in medio emarginati macula majuscula marginali subtrian- 
gulari utrinque, et transversa ovali segmentorum 1— 5 (in 1 et 2 
laterali, in 3—5 dorsali, 6 et 7 margine, üibüsque et tarsis fla- 
vis; antenne tote nigre; ale nigricanles, antica 6 mm. longa, 
thorax 31 mm. latum; pedes tibiis flavis, intus macula magna 
fusca, postice& extus macula magna nigra; denticulus medius sub- 
erectus flavis in margine segmenti 6:ti abdominis, 7:um absque 
armatura, Differt ab Z4nzhidio notato Latr. Ann. d'Hist. Nat. 
231. 23. nitore fere nullo hneaque flava contigua verlicis et 


alis notis coloris. In nostro enim segmenti sécundi macula est 


Revisio A4pum Borealium. 977 


lateralis 'et fere ut in primi, modo interrupta vel subdivisa, ut 
fere duas formel; praeterea puncta flava parva in lateribus se- 
gmentorum 3— 5et in iisdem aliis majusculis dorsalibus transver- 
sim ovatis flavis; segmenta 6 .et 7 flavomarginata, flavedine in 


medio angulaüin emarginata. Descriptio hec est maris capti in 


8 
Alandia loco arenoso a D. Lund in medio mensis Juli. Si- 
millimum e Graubünden Helveti& vidi in collectione D:ni Fair- 
maire Parisis. -— snthidium lituratum Panz. et 4. striga- 


ium Panz. pro Silesia afferuntur a D. Schilling. 


19. Heriades Zett. 


1. Heriades grandis n. sp. similis. 77. maxillose at du- 
plo major, mandibulis magnis subrectis, clypei parte superiore 
tansversim elevata, inferiore intrusa; labrum longum lineare; 
longitudo corporis (sine mandibulis) circiter 14 mm., ale ant. 91 
mm., latitudo capitis maxima (infra oculos) 31 mm.; pilositas 
scope ventralis parca cinerascens. Feminam modo vidi hujus 
speciei ex Helvetia reportate a D. Fairmair e. 

9. KHeriades maxillosa Zeit. in Gallia saltem sepe va- 
riat ulerque sexus flagellis antennarum subtus totis nigris el fe- 
mina nonnihil formá lobuli in margine infero clypei, quare ad 
hanc forsan perüneat CAelostoma culmorum | Lep. (Sub nomine 
»4. iruncorum" in col. Fabricii hauc speciem vidi. — 77. 


nigricornis Ap. Bor. pag. 269 quoque in Gallia occurrit secun- 


278 JTY.NYLANDER 


dum collectiones Parisienses (Sichel, Fairmaire) —.Z. trun- 


corum Ap. Bor. pag. 271 in Tavastia, Lundahl. 


20. Stelis Latr. 


; 

1. . Stelis phcoptera. mas . raro obvenit forma minore, 
tum sat similis mari Zleriadis iruncorum, .sed brevior, strigis 
fimbriarum nullis in marginibus segmentorum abdominis utrin- 
que, basis ejusdem indistincte transversim carinulata, et nulla ca- 
rinula longitudinalis in segmento 6:to; ala ant. fere 5 mm.  Fa- 
cies subnuda. Eam formam in Gottlandia legit Cel. Bohema n, 
eandem quoque vidi ex Helvetia in collectione Celeberrimi We s- 
mael. — — Ste/is aterrima.in 'regione Wiburgensi capta est a 
D. Máklin. — .SteZis breviuscula quoque ad Parisios (Sichel); 
mandibulas. tridendatas. habet, — Stelis :8-maculata | Sm. eadem 


est ac S: ornatula Ap. Bor. Suppl. 


21. Coeliozys. Lair. 


1. Coeloxys 3-dentata Ap. Bor. pag. 254 est species 
versus S'eZdes accedens. Etiam in Ostrogothia- eam cepit D. 


Boheman 


4.  Coelioxys conica (L. ex Mus. Linn. est mea C. acuta 
Ap. Bor. pag. 250 fig. 10.  Latissime. est per Europam di- 


stributa. 


Revisio: .4pum .B orealium. 279. 


s SU Ooelioxys: rüfeéscens ; Lep. identica videtur. esse cum 
mea C. apiculata Ay. Bor. pag. 252 et 282, fig. 11;/b.. Iu An- 
glia, Gallia quoque. 


VÀ. | Coelicxys, vectis Curt. 8. 349 est. mea. C. temporalis 
ju E. pag. 253 et fig. 13, femina. Mas. dignoscitur. ut. fe- 
mina temporibus tomento albo vestitis: et, maculis pubis depressee 


albae abdominis utrinque. Etiam in Gallia et Anglia adest. 


5. Coelioxys lanceolata-n. sp. femina, similis magnitu- 
dine et alias CoeZioxydi conicc"), sed valvula analis ventralis 
interior lanceolata, ut in C. vecti, modo apice acuto. Lx Smo- 


landia et VVestrogothia in Mus. Holm. 


6. Coelioxys simplex n. sp. femina, simillima CoeZioxyd: 
mandibulari mex Ap. Bor. pag. 252, fig. 12, etiam valvula ven- 
tralis interior similiter anguste lineari-semilanceolata, sed mandi- 
bule non geniculatim flexe. In Suecia inferiore occurrit. haec 
species, in Europa media frequenter obvia. — Coelioxys Áhebe- 
scens Ap. Bor. pag. 251 in Anglia adest (Smith). — Sub no- 
mine C. erythrura e Landes Galli: meridionalis in collectione 
D:ni Fairmaire vidi speciem parvam segmento anali  acumi- 
nato rubrorufo. — Nomen C. acuminata proposui ali speciei 


Anglice (Mus. Britt.) ex affinitate Coel. simplicis, sed minori et 





*) Án ex flexione Greca poUus scribatur coe/zoxez ? 


280 H/. NYLANDER 


valvula . ventrali anal. adhuc magis acuminata. — Feminw hujus 


generis captu faciles, at mares difficillimi. 





nelii Schill. (Uebers. 


Addatur hic adhue Epeolum Schum: 
m E. va- 


Schles. Gesellsch. 1848) esse nostram varietatem majore 


riegati (Ap. Bor. pag. 174). 


C) 
———————— 


4. M. punctata Fabr, 


29. E. variegatus Latr. 


Revisio ,4pum Borealium. 


281 


Conspectus specierwm borealiwa. 





Z3. WPWeleec&£e Latr. 


2. 


D.S. 


Egeoliws Latr. 


3. E. pictus mihi. 


&. Ph. punctatus Latr. 


bc we MR 


D.S.F.L. Si. 


à. Phileremws Latr. 


4. 


a. Abdomen bicolor 


IWoaseezelez V abr. 


(nigrum flavopictum). 
N. 
N. 
N. 
N. 
N. 


succincta Ez. : 


Jacobea Pz. 
6-fasciata Jur. 
solidaginis Pz. 


nigella mihi. 


Si. 
S.F. Si. 
D.S. 
D.S.F. 
S. 
D.S.F. 
Si. 


(N. fulvicornis Fabr. Lep:). 


b. Abdomen tricolor. 


(typice rufo-flavo-nigropictum). 
40. .N. lineola Pz. 


41. 
12. 
43. 
14. 
15. 
16. 
47. 
18. 
19. 
20. 


N. 
N. Robertjeotana Pz. 
IN. rufiventris (Kirb.) 
N. ruficornis Fabr. 

N. ochrostoma Zett.. 


obscura Zett. 


N. baccatz Sm. 
N. borealis Zett. 
N. armata &Hsch. 


N. ferruginata Hsch. 
N. Fabriciana Fabr. 


D.S. 
S.F.L. 
D.S.F. 
D.S.F. 
D.S.F. 
D.S.F.L. 
D.&. 


D.F.F.L. Si. 


D.S.F. 
D.S. 
D.S. 


1. N. germanica Panz. D. 
D.S.F. 


| 32. N. minuta Wabr. 
23. N. obtusifrons mihi. S.F. 
| 24. N. fuscicornis mihi. F. 


&. ANÜerwes Zett. 





|. 25. H. annulatus(L.) Zett. SJ ES Si. 


, 26. H. communis mihi. D.S.F. 

| 27. H. brevicornis mihi. S. 

|. 98. H. pictipes mihi. 8. 
29. H. annularis (Wirb.) ..D.S. 

| 30. H. confusus mihi. D.S.F. 


| (H. signatus (K.), propinquus mihi). 


6. Sphecodes Latr. 


| 32. Sph. gibbus (L.) D.S.F. Si. 
|. 83. Sph. subquadratus Sm. D.S.F. Si. 
| 84. Sph. divisus (Kirb.) — D.S.F. Si. 
| 35. Sph. Geoffrellus(K-) .D.&.F. ^ Si. 
| 36. SpÀ. Latreilli Wesm. Br 
(Sph. sphecoides(Kirb.),rufiventris Pz.) 





2. Nihogfites Spin. 


&.F, 

88. Rh. inermis mihi. Si. 
|. 99. Eh. halictulus mihi. S. 

(RÀ. spinosus Spin.) 


. Rh. dentiventris mihi. 


S. ZNuliécfess Latr. 


A Q clypeo non descendente. 
H. 6-.cinctus Latr. var? — S. 


.36 


| ao 


282 IT. NYLANDER 


(H. &-strigatus Latr., zxebrus Walk.) 
B. 9 clypeo descendente. 
a Stirps H. xanthopi. 
(H. xanthopus (Kirb.), levigatus (Kirb.), 
rufocinctus (Sich.) 
b Stirps H. 6-notati. 
41. H. sexnotatulus mihi. 8. 
42. H. &.notatus (Kirb.) D. 
(H. 6-notatus Lep.) 
c Stirps H. leucozonis. 
43. H. leucozonius Lep. 
484. H. zonulus Sm. 
d Stirps H. rubicundi. 
45. H. &-cinctus Kirb. 8. 
46. H.rubicundus Kirb. —D.S.F.L. Si. 
(H. maculatus Sm.) 
e. Stirps H. fulvocincts. 
47. H. fulvocinctus (Kirb.) D.S.F.L. Si. 
A8. H. obovatus (Kirb.) D.S.F.L. 
(H. prasinus Sm., vulpinus mihi, 


D.S.F. Si. 
D.S. 


inalachurus (Kirb.) 
f. Stirps H. minuti. 
49. H. subfasciatus mibi. 
50. H. rufitarsis mihi 
51. H. minutus (Kirb.) D.S. 
52. H. nitidiusculus (Kirb.) D.S. 
53. H. villosulus (Kirb.) | D.S. 
(H. mznutissünus Kirb., levis Kirb.) 
g) Stirps H. flavipedis. 
54, H. mor?o (Kirb.) D.S. 
55. H. leucopus (Kirb.) D.S.F. 
56. H. flavipes (Fabr.) 
57. H. tumolorum (L?.) 8. 
58. H. Sineathimannellus(K.)D. 
(H. seladonius (Fabr.). 


S.F.L.. 
S.F.L. 


9. C€olletes Latr. 
59. C. marginata Sm. 8. 
60. C. succincta (L.) 





D.S.F. Si. 





61, C. Daviesana Sm. D.S.F. 
62. C. inpunctata mihi. F. 
63. C. cunicularia (L.) S.F. 


(C. balteata mihi). 


20. Andrena Fabr. 


a. Stirps 4. Scehrankella. 
64. 4. Hattorfiana Kabr.  D.S.F. 
65. 4. marginata Fabr. S.F. 
66. 4. cingulata (Kirb.) ^ D.S. 


(A. rubricata Sm., zonalis (Kirb.), 

! Schrankella. (Kirb.). 

' b) Stirps 4. cinerariez. 
67. 4. pilipes Fabr. D.S.F. 
68. A4. cineraria Fabr. S.F. 
69. 4. pratensis (Kirb.) S.F. 

(A. Plesse Pz.). 
c. Stirps 4. Clarkelle. 

70. A4. Clarkella (Kirb.) S.F.L. 
71. A. thoracica (Fabr. —D.S. 
72. 4. nitida (Kirb.) S. 
73. A. tibialis (Kirb.) D.S. 


|. 74. 4. Trimmerana (Kirb.?) D. 


75. A. bicolor Fabr. D.S. 
76. 4. Gwynana (Kirb.) — D.s. 
(4. fulva Lep., nigrocnea (Kirb.) 
d. Stirps 4 variantis. 
77. A. albicans (Kirb.) ^ D.S.F.L. Si. 
78. A. varians (Kirb.) D.S. 
79. A. Lapponica Zett. S.F.L. 
80. A. helvola (L.) S.F. 
81. 4. fucata Sm. D.s.F. 
82. A. fulvescensSm.(cinerascens)S F. 
83. A4. fulvago (Kirb.) 8. 


84. A. ruficrus mihi. - S.F.I. 
(4. angustior Sm.) 
e Stirps 4. Listerellz. 

85. A. Lésterelia (Kirb.) — B.S.F.L. 


Revisio 4pum Borealium. 283 
8 6. A. fuscipes (Kirb.) S.F. 106. B. agrorum Fabr, | D.S.F.L. 
87. A.nigriceps (Kirb.) —D.S.F. » mniorum Fabr. D. 
88. 4. argentata Sm. S. 107. B. consobrinus Dahlb. F.L. 
(4. fulvicrus (Kirb.), fasciata 408. H. fragrans (Kirb. —D.S.F. Si. 
Wesm.). 109. B. equestris Fabr. | D. 
f. Stirps 4. labialis. 410. B. hyperboreus Schünh, TES 
89. A. labialis (Kirb.) s. | 411. B. Tunstallanus (K.) D. 
90. 4. albicrus (Kirb.) S.F.L. Si. | 112. B. cingulatusWahlb. F.L. 
91. A. xanthura(Kirb.) —D.S.F. Si. | 113. B.hortorum(L.)Fabr. D.S.F.L. Si. 
92. A.convexiuscula(Kirb.)D.S.F. 414. B.Scrimshiranus(K.) D.S.F.L. Si. 
(4. longipes Sm., chrysosceles 115. B.terrestris (L.) Fabr. D.S.F.L. — Si. 
(Kirb.), combinatm (Kirb.), 416. B. patagiatus mihi. Uu OSEp. 
proxünu (Kirb.)). 117. B. nivalis Zett. d d 
g. Stirps A. parvule. 418. B. lapponicus Fabr. TOY 
93. A parvula (Kirb.) D.S.F, 119. B. silvarum (L-.) D.S.F. 
91. A4.mana (Kirb.),£forma,  S.F. 120. B. alpinus (L.) L. 
95. A.nanula mihi. S&F. Si | 412L B. lapidarius (L) ^ D.S.F.L. 
96. A.tarsata mihi (analis Sm.) S.F. 422. B. Raiellus (K.) D.S.F,L. 
(A. cyanescens mihi). 123. B.subterraneus Fabr. D.S. 
424. B. soroénsís Fabr. — D. 
14. Panwrginws mihi. (In America boreali-occidentali : 
97. P. niger mihi. Si. B. pleuralis mihi, Sstkensis inihi, 
melanopyge mihi). 
122. FP'anwrgws Latr. 
98. P. ater Latr. D.S. 46. Psithyrws Lep. 
99... D... lobatus, Latr, D.SF. 425. Ps. rupestris Lep. — D.S.F. 
13. Dasypoda Lat. 126. Ps.campestris Lep. — D.S.F. 
127. Ps.vestalis (Kirb.) D.S.F. 
100. D. hirtipes Latr.- D.S. 428. Ps. Barbutellus (Kirb.) c. varr. 
401. D. plumipes Latr. S. D.S.E.L. 
14. Apis L. 12. JNNegille Fabr. 
402. A. mellifica L. D.S.F. Si, 429. M. retusa (L.) D.S. 
130. M.acervorum Fabr. .D. 
Ii,  Frosntuee Pan 431. M. parieting Fabr. | D.S. 
103. B. muscorum (L.)Fabr. D.S.F. 8i. 432. M.4-maculataFabr. —D.S. 
104. B. arcticus Zett. S.F. 433. M.furcata (Kirb.) — D.S.F.L. 
105. B. hypnorum (L.) ^ D.S.F.L. | (M. pilipes (Latr.), b9maculata). 








284 


128. Cilésse. Leach. 


134. C. hemorrhoidalis Fabr. D.S,F.L. 
1353. C. tricincta (Kirb.) | D.S. 
136. C. melanura mihi. S, 


129. J/Zaeropis Paoz. 


137. M. labiata Pz, D.S.F, 


20. Zecere Lat, 


138, E, longicornis Latr. | D.S.F. 


94. FIFegechile Latr. 
159. M. lagopoda (L.) D.S.F. . 
140. M.Willughbiella (Kirb.)D.S.F.L. 
141. M. centuncularis (L.) . D.S.F.L, 
142. M. analis mihi. D.S,F. 
143. M. cércumcincta (Kirb.) D.S,F., 
144, M. ligniseca (Kirb.)  D.S. 


145. M. Leachella (Kirb.) | D.S, i 
99. Osmicn Latr, 
a, cornutg. 
146. O. rufa L. -D.8, 
147, O. fronticornis Latr, |. D,S, 


(O bicornis Latr., cornuta Latr.) 
b. Fulviventres. 


148, O. bicolor Latr. S. 
149, O. aurulenta Panz, S. 
150. O. fulviventrisLatr.  D.S.F. 
(O. spinulosa (Kirb.) 
c. Nigriventres. 
151. O. nigriventris Zett. S.F.L. 
152. O. fuciformis Latr.? — D, 
153. O. inermis Zett. S F.L. 
154. O. angustula Zett, S.F.L. 
155. O coerulescens (L.)  D.S, 





1 


i 


JT. NYLANDER 


d. Albiventres. 
156. O, leucomelana (Kirb.) D.S,F. 


157. O. adunca Latr. D. 
158, O,. tuberculata mihi. S.F. . 
159. O, mitis. mihi. Six Ts. 


160. O. (Trachusa) Serratule Pz. S.F. 


23. Anthidiwim Latr. 


161. A. man?catum (1.).  D.S.F, 
162, A.. mnznus mihi. D.S.F. 
163. A. minusculum mihi. F. 


?4. NEZeréades Zet. 
164. -H. maxillosa Zett. D.S.F. 
165, H, nigricornis mihi. | D.S,F., 
166. H. robusta mihi. .F. 
167. H..truncorum Spin. S.F. 


168. H. campanularum(Kirb,)D.S.F, 
(H. grandis mihi). 


26. Sielés Latr. 
169. Sr. plueoptera Latr. — D.S,F. 
170. St, aterrima Latr. D.S.F. 
471. St, breviuscula mihi, S, 
172. St. 8-maculata Sm. S 


96. Coeclioogs Lar. 


173. C, tridentata mihi. 


S.F. 
174. C. conica (L.) D.S.F. 
175. C. hebescens mihi. S. 
176, C. rufescens Lep. D.S.F. 
177, C. simplex mihi. S. 
| 178. C. mandibularis mihi, S.F, 
179, C. vectis Curt. D.S5, 


180. C. lanceolata nobrs S, 


(C. acuminata, erythrura). 


Ex hoc conspectu Apide Danie inveniuntur 111, Suecice 


152, Fenniw 104, Lapponie 30, 
septentriones numero decrescunt. 


unde videtur quomodo versus 


Revisio 4d pum Borealium. 285 


1 


Atldleonde : 


CERE 


Pag. 254 linea 20 insereudum ad nudrena:n helvolam: Ad 
Parisios in salicibus mense Martio vidi formam femine hirsutie 
abdominis basali non. fulvescente, sed hirsutie ceteri corporis 
concolore , rufocinerescente, lc sat similis A/ndrenc  angu- 
stiori Smith, sed pilositas abdominis longior, cque longa ac 
^in thorace, et  subzequaliter distributa (nec precipue tantum 
in marginibus segmentorum ut in .4. angusttore). Variat lon- 
gitudine ale antice inter 8j usque ad fere 10 mm. Hec 
forma Parisiensis, sque ac typica, caput offert palide rufe- 


scenti-pilosum, ecceptis pilis verticis in regione ocellart nigris. 
; ? L, 


Pag. 263 linea 7 sub Bombo pratorum addatur: Nomen 
Bombus intercedens mereatur species generis Bombi, qui in re- 
gione Parisiensi Galli raro. obvenit (Delacour, Sichel), si 
millimus coloribus et magnitudine £ombo lapponio, at differens 
pilositate abdominis densiore breviore et corporis in genere non- 
nihil parciüs flavo-tincta, facie distincte longiore. Hue verisimi- 
liter pro parte pertinet "B lapponicus" Lep. 2. /apponico vero 
facies est formze. ut. B. Serimshirano, alpino, terrestri et cet. B. 
pratorum eo respectu similitudinem refert cum 7. zntercecedente. 

Pag. 205 lin.6 legas, de Xy/ocopa violacea, pro "Eamque 


jam" etc.: Ejusque marem jam etc. 


286 IF. NYLANDER 


Pag. 269 lin. 26 adde ad Osmiam cornutam: florescentia 
Salicis caprece uiroque sexu est coslanea, precocior quam O. bi- 
cornis et satis frequens ad Parisios. 

Pag. 272 lin. 4 adjunge ad Osmiam J'ulviventrem: Obser- 
vandum, metathoracem in hoc specie et apud O. coerulescentern 
postice spatio transversali esse leve et politum, quo mares utrius- 
que mox differunt a mare O. fuciformis (ut credo), alias valde 
similis. 

Pag. 273 lin. 3 adde 'ad Osmiam aiat : In. OQ. adunca 
spine tibiarum posticarum nigra, tantum apice rufescentes; apud 
"nthocopam papaveris, cujus feming admodum similis, totze 
sunt pallida. | 

Pag. 266 lin. 23 lege, de Megzua pipede, pro "m Aprili :" 
m. Aprili utroque sexu, sed mares primi jam ante medium Martii 


proveniunt,