Skip to main content

Full text of "RIT; Sendibref"

See other formats 


Gjöf  fró   frú   Hólmfríði   Pérursson 
Winnipeg,  Canada    1971 


RIT 

EFTIR 

JÓNAS  HALLGRÍMSSON 


II. 

SENDIBRÉF,  RITGERÐIR  O.  FL. 


REYKJAVÍK. 
ÚTGEFANDI:    ÍSAFOLDARPRENTSMIDJA  H.F. 


JÓNAS  HALLGRÍMSSON 


SENDIBRÉF, 


RITGERÐIR  OG  FLEIRA. 


REYKJAVÍK. 
ÚTGEFANDI:    ÍSAFOLDARPRENTSMIDJA  H.F. 


SENDIBRÉF,  UMSÓKNIR  O.  FL. 


TIL  TÓMASAR  SÆMUNDSSONAR. 


Bessastöðum,  Febr.  1828. 

Hvað  á  ég  nú  að  skrif a  þér,  elskaði  Tómas !  Ég 
fór  heldur  seint  til,  —  því  nú  er  ég  svo  stoppaður 
af  kvefi,  að  mér  oecurrerar  víst  ekki  sérlega  vel. 
Hér  er  sem  stendur  grófasta  pest  á  ferðum;  við 
fylgjum  varla  fötum,  og  svo  erum  við  hásir,  að  hér 
er  hætt  að  halda  bænir.  Drottinn  má  lækna  okkur 
þegjandi.  Fréttirnar  eru  annars  býsna  fáar.  Ég  veit, 
þú  vilt  helzt  heyra  eitthvað  af  okkur  kunningjun- 
um,  en  það  er  ekkert  merkilegt.  Við  lifum  hér 
sáttir  og  samlyndir  fyrir  það  mesta.  Að  sönnu  kom 
hér  upp  ljót  rimma  í  vetur  milli  loftanna,  en  það 
jafnaði  sig  aftur  eftir  ýmsar  byltingar  og  marga 
hættulega  bardaga.. 

Mér  þykir  hér  vera  orðið  býsna  eyðilegt  og 
vinir  mínir  eru  nú  hér  svo  fáir,  að  það  er  næstum 
ótrúlegt.  Þú  ert  á  burtu !  og  Snorri  og  Geir,  og 
Keyser  að  eilífu.  Hvern  hefi  ég  þá  eftir,  nema  hann 
Gisla,  á  meðan  ég  hefi  hann?  —  Ég  hefi  líka  Eddu 
og  P.  Paars  og  Ossian;  það  er  þó  betra  en  ekkh 
Samt  eru  hér  skemmtanir  á  milli.  Ég  vildi,  til  dæm- 
is,  þú  hef  ðir  verið  kominn  hér  um  examen.  Þá  skyldi 
ég  hafa  sýnt  þér  skrítinn  mann.  Justitiarius  (hvor- 
for  skulde  jeg  ikke  fortælle  det?)  gengur  UPP' 
ásamt  með  öðrum  í  algebra.  Það  kemur  á  hann 


að  leggja  saman  algebraisk  brot;  til  allrar  ólukku 
voru  þau  samnefnd,  svo  það  var  ekki  annað  við  þau 
að  gjöra  en  skrifa  upp  brotin  aftur  eins  og  þau 
komu  fyrir  og  setja  þann  sameiginlega  nefnara 
undir.  Þetta  var  auðgjört  og  fljótt,  svo  Gunnlögsen 
segir  eitthvað  á  þá  leið,  að  sér  hefði  orðið  óvart  að 
láta  hann  fá  svona  létt  dæmi.  Þetta  held  ég  Just- 
itiarius  hafi  þótt  eitthvað  skrítið,  —  nokkuð  var  það, 
að  hann  skellihlær  þar  upp  yfir  sig  og  setur  upp  á 
sig  þær  skringilegustu  sérvitringsfettur,  sem  Álfur 
hefði  trauðlega  eftir  leikið.  En  nú  tók  ekki  betra 
við.  Þar  kemur  annað  dæmið,  sem  Justitiarius  á  að 
sýna  list  sína  á ;  hann  f er  til  að  leysa,  en  verður  í 
býsna  miklu  handafumi,  svo  það  sem  fyrst  kemur 
á  töfluna  var  öfugt  c  (o!!!).  Þennan  staf  þekkir 
ekki  Gunnlögsen  og  spyr  í  einfeldni,  hvað  þessi 
fígúra  hafi  að  þýða.  Hinn  bregzt  undarlega  við,  og 
spyr  aftur  á  mót,  hvort  hann  sé  ekki  farinn  að 
þekkja  c.  Gunnlögsen  kveðst  ekki  hafa  vanizt  því 
svona.  Þá  sansaði  Justitiarius  sig  (annars  efast  eg 
ekki  um,  að  hann  myndi  hafa  gjörzt  býsna  undir- 
furðulegur  og  látið  ekki  lengi  bíða  að  snúa  sér 
við  og  spyrja:  „Hvorfor?").  Þetta  held  ég  biskupn- 
um  muni  hafa  þótt  kátlegt;  hann  fór  að  brosa 
smátt.  Það  þurfti  heldur  ekki  meira,  því  þegar 
J.  sá  það,  skelldi  hann  upp  yfir  sig  í  annað  sinn 
reglulegan  tröllahlátur.  Þú  mátt  fara  á  komedíu 
svo  oft  sem  vill,  aldrei  skaltu  samt  sjá  eins  skrítna 
sjón  og  sjá  hann,  þegar  hann  gaf  sér  loksins  and- 
rúm  til  að  þurka  út  þetta  ógæfusama,  öfuga  c.  Allir 
hlógu,  og  ég  man  það  meðan  ég  lifi.  Fyrir  þessa 
frammistöðu  og  margt  annað  því  um  líkt  var  hann 
.gjörður  að  supremo,  og  í  krafti  af  þessari  upp- 
hafningu  er  hann  líklega  væntanlegur  út  um  hafið. 


—  5  — 

Þá  gæti  hann  sjálfur  langt  um  líflegar  sagt  þér  frá 
þessari  fágætu  historíu.  — 

Nú  sezt  eg  aftur  niður  (eða  réttara  sagt  upp) 
þann  1.  Marz  til  að  skrifa  þér;  ég  er  veikur  sem 
stendur,  en  það  er  ekki  nema  kvefsótt,  sem  geng- 
ur  yfir.  Þetta  lítilræði,  sem  þú  hafðir  beðið  mig 
fyrir,  ætlar  allt  að  fara  í  óskilum.  Kladden  (því  nú 
er  ég  orðinn  kaupmaður)  situr  einhvers  staðar  niðri 
í  kofforti;  ég  get  því  öngvan  reikning  gjört  þér. 
Ég  slumpa  því  til  í  þetta  sinn  og  sendi  þér  ein- 
ungis  3  specíur.  Þú  átt  víst  langtum  meira  hjá  mér, 
og  nokkuð  hefi  ég  enn  þá  óselt.  Verði  ég  orðinn 
hress  áður  en  póstskipið  fer,  skal  ég  skrifa  þér 
greinilegar.  Heilsaðu  kærlega  frá  mér  Ögmundi  og 
Sigfúsi,  og  bréf,  sem  ég  legg  innan  í  til  Keysers, 
bið  ég  þig  skrifa  utan  á  og  ráðstafa  framvegis; 
ég  var  svo  heppinn  að  vera  búinn  að  skrifa  honum, 
áður  en  ég  varð  verstur.  Högni  skrifar  þér  víst  af 
öllu  sínu  ástandi.  Það  er  annars  býsna  hópur  ís- 
lenzkur,  sem  í  sumar  ætlar  að  heimsækja  Khöfn. 
Hér  hefi  ég  líka  bréf  til  þín  frá  Jóni  Sigurðssyni. 

Lifðu  sífarsæll,  bezti  Tómas,  og  mundu  þinn 
einlæga 

Jónas. 


TIL  TÓMASAR  SÆMUNDSSONAR. 


Staddur  í  Reykjavík,  þann  1.  Marz  1829. 

Elskaði,  góði  Tómas  minn! 

Hafðu  vinarþökk  fyrir  þín  góðu,  kærkomnu  til- 
skrif,  annað  í  sumar,  eð  var,  með  landfógetaskip- 
inu,  hitt  í  haust  með  póstskipinu;  mér  eru  svo  vel- 


—  6  — 

komin  bréfin  þín.  Blessuð  verði  líka  eplin  þín  öll 
— ;  fyrir  þau  þakka  ég  þér  líka,  en  þó  öllu  fremur 
fyrir  þína  vináttu ;  hana  get  ég  með  öngvu  borgað, 
því  mín  vinátta  er  svo  lítils  verð;  en  það  er  ekki 
mér  að  kenna  og  þess  vegna  veit  ég,  góði  Tómas, 
þú  lætur  þér  nægja  með  hana;  —  ég  skal  ekki 
hætta  að  elska  þig. 

Það,  sem  ég  get  sagt  þér  af  mér,  er  ekki  mik- 
ið.  —  Guð  veit,  vinur,  hvort  við  sjáumst  meir.  Mitt 
æfintýri  er  nefnilega  svoleiðis:  Ég  ætlaði  mér  statt 
og  stöðugt  í  sumar  að  brjótast  í  að  elta  þig;  en  ég 
held  forlögin  vilji  það  ekki.  Statt  og  stöðugt  var 
ég  búinn  að  ásetja  mér  að  taka  peningalán  og 
kæra  mig  hvergi,  og  í  þeirri  von,  að  það  myndi 
slarkast  af,  fór  ég  til  gamla  Jóns  á  Böggvisstöð- 
um  og  beiddi  hann  að  lána  mér  peninga.  Hann 
sagði,  að  ef  hagur  sinn  ekkert  umbreyttist  til  árs, 
skyldi  hann  lána  mér  50  a  60  specíur,  en  sagðist 
vera  á  glóðum,  að  kerling  sín  færi  að  deyja,  og  þá 
yrði  búinu  skipt  til  helminga,  allt  svo  mætti  hann 
ekkert  missa,  ef  svo  færi.  (Það  var  ekki  heldur 
nein  von  til,  því  hann  á  ekki  meira  en  hér  um  bil 
60  jarðir).  Mér  þótti  þetta  allgott,  og  hélt  ég  víst, 
að  kerla  myndi  skrölta  af  til  vorsins.  En  viti  menn ! 
Fjandinn  sótti  hana  um  nýársleytið,  og  gamli  Jón, 
barnlaus,  má  náttúrlega  ekkert  missa  af  reytun- 
um.  Svona  er  það  þá  vaxið ;  ég  hefi  öngva  peninga 
í  höndunum  og  ekki  von  um  framvegis  að  fá;  en 
af  því  jafnframt  mér  allt  af  býðst  sæmilega  góð 
forþénusta  hjá  landfógeta  Ulstrup,  held  ég,  að  ég 
freistist  til  að  sæta  því.  Hvernig  sem  þetta  annars 
f er,  veit  ég  þú  manst  til  mín ;  —  kann  ske  komi  ég 
líka  einhvern  tíma  að  finna  þig. 


—  7  — 

1  haust,  eð  var,  vóru  Hafurs-grið  fyrir  examens- 
stíl;  mér  var  illt  og  ég  var  alla  vega  illa  fyrir  kall- 
aður.  Þú  mátt  geta  nærri,  hvort  ég  ekki  hafi  gjört 
bærilegan  stíl,  ég  varð  fyrir  neðan  miðjan  bekk. 
Vegna  veikinda,  sem  ég  veit,  aðrir  skrifa  þér  nóg 
um,  sundraðist  miðsvetrar-examen,  svo  ég  sit  þarna 
enn,  milli  S.  Brynjólfssonar  og  Daníels,  væntanleg- 
ur  dimittendus  með  æru  og  respekti ! ! !  Þess  óvarar 
kom  mér  því,  að  þegar  við  á  Bessastöðum  héldum 
fæðingarhátíð  jöfurs,  þann  1.  Febr.,  var  ég  ásamt 
Konráði  Gíslasyni  framkallaður  í  margra  votta  við- 
urvist!!!  og  hélt  þar  biskup  yfir  oss  fáráðum 
snjalla,  latínska  lofræðu,  og  gaf  oss  gjafir  ofan  í 
kaupið:  Konráði  grískt-þýzkt  lexikon  (Schneider) 
og  mér  Femböes  nýja,  stóra  hand-atlas,  af  hverj- 
um  2  a  3  exempl.  voru  í  sumar,  eð  var,  send  til 
skólabiblíóteksins.  Þetta  hét  præmium  industriæ, 
og  veit  hamingjan,  að  ég  átti  það  eins  lítið  skilið 
og  sæti  fyrir  neðan  Sigurð  vorn  Tómasson.  Ég  skil 
ekki,  hvað  til  þess  hefir  komið,  annað  en  það,  að 
ég  var  skömmu  áður  nýbúinn  að  leysa  þetta  pro- 
blem  í  hjáverkum  mínum:  ,,Naar  der  er  givet  en 
Triangel  ABC,  og  et  Punkt  H,  enten  i  en  af  Tri- 
anglens  Sider  eller  noget  andetsteds  i  Trianglen 
selv,  eller  ogsaa  undenfor  samme,  da  at  trække  en 
ret  Linie  igennem  dette  Punkt  saaledes,  at  den  deler 
Trianglen  i  2  lige  store  Dele".  Þetta  hafði  ég  ein- 
livern  veginn  leyst,  en  af  því  fígúran  mín  varð  svo 
stór,  að  hún  breiddi  sig  út  yfir  meira  en  hálfan 
kvartista,  held  ég  það  hafi  orsakazt,  að  stiftið  síðar 
ekki  vílaði  fyrir  sér  að  bjóða  mér  að  láta  binda 
atlas  minn  ókeypis,  þó  ég  vildi  í  leðurband ;  var  það 
þá  ekki  ofboðið,  lagsmaður?  Saa  vidt  om  mig  selv. 


—  8  — 

Ekki  hefi  ég  enn  þá  séð  hér  nokkurs  staðar 
bréf  til  þín  frá  Jóni  Sigurðssyni ;  víst  skrifar  hann 
þér  samt  til.  Annars  lætur  hann  vel  yfir  sér;  hann 
hefir  nýlega  skrifað  mér  til ;  —  segist  hann  nú  vera 
nýbúinn  að  eignast  dóttur,  og  í  ofboði  vera  að 
skjóta  seli  og  gæsir;  —  er  það  ekki  vænt?  Já,  hvað 
meira  er:  Ólafur  vor  Pálsson  lætur  líka  vel  yfir 
sér.  Hann  er  harðgiftur  og  segist  öngvu  kvíða ; 
bréfin  hans  eru  yfir  höfuð  ógnarlega  guðrækin,  og 
hann  ræður  öllum  hjartanlega  að  vera  iðnari  en 
hann  var  í  skóla    og    svo    framvegis. 

Bezti  Tómas!  gaman  væri,  að  ég  gæti  sjálfur 
talað  við  þig  —  ó,  hvað  margt  og  mikið  skyldi  ég 
þá  ekki  segja  þér!  —  margt  smávegis,  sem  ég 
svona  get  ekki  sagt  þér.  En  Lárus  segir  þér  það  allt 
saman;  hann  finnur  þig  í  eigin  persónu  í  sumar. 
Veslings  Lárus!  Hann  skal  segja  þér  margt,  bæði 
af  mér  og  sjálfum  sér.  Hann  prédikaði  hér  í  dag 
og  hélt  góða  ræðu  um  barna-uppfóstur.  Ég  segi 
honum,  það  sé  líka  náttúrlegt,  af  því  hann  er  paida- 
gogus. 

Ég  er  núna  staddur  hérna  til  að  bíða  eftir  bréf- 
um  frá  Norðurlands-póstinum  og  skrifa  þér  svo 
þetta  á  meðan  að  gamni  mínu.  Þetta  bréf  býst  ég 
við,  að  fari  í  póstkassann,  hvað  sem  um  annað  verð- 
ur,  sem  ég  á  morgun  ætla  að  skrifa  þér  suður  á 
Bessastöðum.  Þar  innan  í  ætla  ég  að  láta  peninga 
til  þín,  og  er  mér  næst  skapi  að  recommendera  það 
kapteininum,  af  því  ég  líklega  verð  of  seinn  með 
það.  Hvort  sem  þú  færð  það  fyr  eða  seinna  en 
þetta  bréf,  á  það  samt  að  verða  framhald  af  því. 

Hvað  eigum  við  að  tala  um  hann  Scheving? 
Hafði  þá  Geir  sjálfur  heyrt  hann  gjöra  þessa  philo- 
sophisku   conjecturu   um  númerin?    —  Það   þætti 


—  9  — 

mér  gaman  að  vita.  Ég  verð  að  þræta  við  þig  í  þess- 
um  eina  hlut,  góði  Tómas!  Scheving  heldur  upp  á 
þig  meir  en  þú  hyggur.  Að  hann  ekki  lánaði  þér 
peningana  um  vorið,  gengur  svo  yfir  mig,  að  ég 
aldrei  þori  að  biðja  hann  um  lán  sjálfur;  mér  þætti 
líklegt,  hann  gjörði  okkur  ekki  þann  mun.  Ég  ætla 
annars  ekki  að  tala  við  þig  um  þetta;  ég  á  ekki 
skilið,  að  þú  ekki  trúir  mér;  —  nær  hefi  ég  skrökv- 
að  að  þér?  Samt  er  auðsætt,  að  annar  eins  föður- 
landsvinur  og  þið  líklega  þekkið,  að  Scheving  er, 
muni  heldur  unna  þeim,  sem  líkastir  eru  til  að 
gagna  því.  Efastu  líka  um  það?  Verið  getur,  að  um 
það  leyti,  þú  fórst  héðan,  hafi  Sch.  ekki  haldið 
svo  mikið  af  þér;  en  gáðu  að  því,  bezti  Tómas! 
að  hafi  einhver,  fyrir  litlar  sakir,  getað  spillt  Gísla 
við  mig,  sem  líklegt  var,  að  þekkti  mig,  muni  ein- 
hverjum  illviljuðum  ekki  ver  hafa  tekizt  með  þig 
hjá  Scheving,  því  allir  eru  menn.  En  þetta  er  perio- 
diskt.  Augu  Schevings  lukust  upp,  og  eins  er  ég 
viss  um,  að  ég  í  næsta  bréfi  skal  geta  sagt  þér,  að 
Gísli  skal  aftur  vera  orðinn  vinur  minn,  ef  mögu- 
legt  er  betri  en  áður  (því  sem  stendur  þykir  hon- 
um  eitthvað  við  mig) .  Bezti  Tómas !  þegar  Gísli  er 
kominn  til  Hafnar,  —  ef  hann  kemur  þar,  og  ég 
verð  hvergi  nærri,  —  ég  þarf  ekki  að  biðja  þig  að 
taka  hann  þá  í  minn  stað,  því  ég  veit,  þú  elskar 
hann. 

Þarna  hefir  þú  allt,  sem  ég  get  skrifað  þér  í 
kvöld. 

Frá  bráðum,  illum  og  óvissum  dela  etc. 

Þinn  Jónas. 


—  10  — 
TIL  MAGNÚSAR  EIRlKSSONAR. 


Rvk.,  14.  Marz  1832. 
Kæri  Eiriksen! 

Fyrst  gamli  Sveinn  enn  þá  liggur  hér,  þótti  mér 
synd  að  láta  hann  fara  svo,  að  þú  sæir  öngva  línu 
frá  mér.  —  I  þetta  sinn  verður  það  samt  ekki  mik- 
ið  meira  en  að  heilsa  og  kveðja.  —  Jóhann  Hall- 
dórsson  m.  fl.  hafa  skrifað  þér  allar  fréttirnar,  svo 
ég  sleppi  þeim,  og  af  sjálfum  mér  er  ekkert  að 
segja,  nema  allt  jafnt  og  bærilegt.  —  Veturinn  hef- 
ir  að  mestu  leyti  horfið  mér  í  önnum;  þó  hefi  ég 
dálítið  skvett  mér  upp  á  millum.  Ball  hefi  ég,  til 
dæmis,  aldrei  forsómað.  —  Við  höfum  haft  hér 
sex  böll  í  vetur,  og  á  öllum  hefir  gengið  sómasam- 
lega  og  raskt  til.  —  Af  öðrum  smáskemmtunum 
mínum,  —  saklausum,  eins  og  þú  þekkir  til  mín,  — 
ætla  ég  ekkert  að  segja  þér;  —  þú  vilt,  hvort  sem 
er,  ekkert  heyra  um  kvenfólkið.  Ég  hefi  svona 
brúkað  einstaka  fríkvöld  til  að  spila  alkort  eða 
syngja  eða  skrafa  og  spauga  við  kunningjafólkið. 
—  Af  karlmönnum,  sem  ég  get  haldið  út  að  con- 
versera  nokkuð  með,  er  hér  mikið  fátt,  þegar  ég 
undantek  Hjaltested  og  Fischer,  þennan,  sem  kom 
til  Ebbesens  í  sumar,  eð  var,  og  sem  ég  get  mikið 
vel  liðið.  —  Hann  er  gamansamur,  fínn  og  hefir 
góðan  smekk. 

Heilsaðu  Chr.  Möller  frá  mér  og  segðu  honum, 
ég  hafi  lifað  raskt  og  dansað  heila  nótt  síðan  ég 
skrifaði  honum  til.  —  Ég  býst  annars  við,  að  þú 
látir  hann  færa  mér  allar  fréttirnar  af  þér  í  vor,  og 


—  11  — 

sé  kann  ske  frá  þér  eina  línu,  ef  þú  hefir  tíma  til  að 
skrifa  nokkuð 

þínum  vin  og  frænda, 

J.  Hallgrímssyni. 


TIL  DEN  KONGELIGE  DIREKTION  FOR  FON- 
DET  AD  USUS  PUBLICOS. 


Underdanigst  ans0ges,  at  den  Kongelige  Direk- 
tion  for  Fondet  ad  usus  publicos  naadigst  vilde 
forunde  mig  et  lignende  Stipendium,  som  det,  der 
if0lge  allerh0jeste  Resolution  af  23.  Januar  1817 
tidligere  har  været  bortgivet  til  islandske  Studenter 
ved  K0benhavns  Universitet,  som  lagde  sig  efter 
Naturvidenskaberne,  under  den  Betingelse,  at  jeg 
ved  en  halvaarig  eller  aarlig  Eksamen,  eftersom 
h0je  Vedkommende  nærmere  maatte  bestemme, 
godtg0r,  at  jeg  f0rer  mig  samme  til  Nytte  overens- 
stemmende  med  Hensigten.  — 

Jeg  vover  at  tro,  at  jeg  ikke  vil  findes  uvær- 
dig  til  denne  Underst0ttelse,  af  f0lgende  Grunde: 
Jeg  har  i  al  den  Tid,  jeg  har  opholdt  mig  ved  Uni- 
versitetet,  med  redelig  Iver  og  ret  med  Lyst  be- 
skæftiget  mig  med  Naturvidenskaberne,  for  saa 
vidt  mine  Omstændigheder  paa  nogen  Maade  have 
tilladt  det,  og  i  Særdeleshed  med  Naturhistoriens 
forskellige  Grene,  dels  ved  at  benytte  Adgangen 
til  det  kongelige  og  Universitetets  Museer  under  mine 
Læreres,  Professor  Reinhardt  og  Professor  Forch- 
hammers,  Vejledning,  og  dels  ved  at  bivaane 
flere,  saavel  fysiske  som  naturhistoriske  Forelæs- 
ninger.   —  Jeg   har   derhos   dyrket   disse  Studier 


—  12  — 

med  stadigt  Hensyn  til,  hvad  der  især  kunde  komme 
mig  til  gode  i  Fremtiden  ved  Unders0gelsen  af  de 
naturhistoriske  Genstande,  som  Island  frembyder, 
og  det  er  mit  h0jeste  0nske  ikke  at  forlade  Univer- 
sitetet,  f0rend  jeg  har  lagt  en  saadan  Grundvold 
til  mine  fremtidige  Bestræbelser,  at  de  kunde  blive 
Videnskaben  og  Fædrelandet  til  nogen  Nytte.  Da 
jeg  imidlertid  ingen  Formue  besidder  og  ingen 
Underst0ttelse  har,  med  Undtagelse  af  Kommuni- 
tetsstipendiet,  vil  dette  blive  mig  umuligt,  med 
mindre  den  h0je  Direktion  naadigst  vil  forunde 
mig  det  ans0gte  Stipendium. 

Er  jeg  saa  lykkelig  at  erholde  Stipendiet,  vil 
jeg,  som  jeg  tror,  i  det  f0rste  Aar  blive  i  Stand  til 
at  bestaa  en  Pr0ve  i  den  nordiske  Ornitologi  og 
Iktyologi,  samt  endvidere  i  Geognosiens  og  Mine- 
ralogiens  Principier. 

Medf0lgende  Bilage  giver  jeg  mig  den  Ære 
at  vedlægge  denne  min  underdanigste  Ans0gning, 
til  nærmere  Bekræftelse  af  det  anf0rte. 

K0benhavn,  den  5.  November  1835. 
Underdanigst 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  KONRÁÐS  GlSLASONAR. 


Reg.,  15.  Jan.  1836. 

Far  T  amor,  sior!  son'  bella! 

Það  verður  hverjum  list,  sem  hann  leikur.  — 
Bergmál:  Leikur!  En  hver  er  ég,  að  ég  líki  mér 
við  þig ,  meðan  manúskriftið,  sem  Kvist  á  að  fá,  er 


—  13  — 

óbúið  til,   og"  meðan   Mutter  Heide   býr  þar  sem 
hún  býr. 

„Gefðu  mér  bita   af  borðum  þínum,  bóndi  minn ; 

brennivínið  litar  kinn. 

Aldrei  yrki  ég  óðarstef, 

utan  þegar  það  litar  nef". 

Bergmál:  Litarnef ! 

Þetta  síðasta  hefir  Jón  asen  f undið  upp ;  það 
er  ekki  til  í  náttúrunni. 
„Er  ég  Ekko?" 

Brynjólfur  hefir  borðað  litla-skattinn  hjá  Jör- 
gin  og  óla  í  Kronprinsessugötunni,  en  það  er  yfir- 
burða-langt  síðan;  segðu  honum  það  frá  mér.  Fyr- 
irgefðu  mér,  lagsmaður,  ég  er  skáld  og  endist  ekki 
til  að  skrif a  í  óbundnum  stíl ;  en  hver  er  ég,  að  ég 
líki  mér  við  Lyhs? 

EITT  LÍTIÐ  SJÓNARSPIL. 

(Grímur  græðari  er  nýbúinn  að  taka  tá  af  vinnukonu;  hún 
grætur  og  saknar  sinnar  táar.  —  Þá  kemur  huggarinn  aö  rúm- 
inu;    hann    kvað:) 

Hættu  að  gráta,  hringaná, 
heyrðu  ræðu  mína ; 
ég  skal  gefa  þér  gull  í  tá, 
þó  Grímur  tæki  þína. 

(Vinnukonan  saknar  sinnar  táar;  hún  grætur.  Þá  kemur 
nug-garinn). 

Hættu  að  gráta,  hringaná, 
huggun  er  það  meiri, 
ég  skal  gefa  þér  gull  í  tá, 
þó  Grímur  taki  fleiri. 

(Vinnukonan  saknar  sinnar  táar;  hún  grætur  enn.  í»á  kem- 
mt  huggarinn). 

Hættu  að  gráta,  hringaná, 
huggun  má  það  kalla, 


—  14  — 

ég  skal  gefa  þér  gull  í  tá, 
þó  Grímur  taki  þær  allar. 

(Vinnukonan  saknar  sinnar  táar.  Huggarinn  fer.  Þá  kemur 
Grímur  græðari  og  tekur  allar  tæmar.  —  Vinnukonan   grætur). 

Tuus  ad  urnam  usque. 

Mr.  Sjonne. 


TIL  DEN  KONGELIGE  DIREKTION  FOR 
FONDET  AD  USUS  PUBLICOS. 


I  en  tidligere  Ans0gning  af  Nov.  forrige  Aar 
tillod  jeg  mig  underdanigst  at  ans0ge  den  konge- 
lige  Direktion  f  or  Fondet  ad  usus  publicos  om,  naa- 
digst  at  ville  forunde  mig  et  lignende  Stipendium 
og  det  som  tidligere  er  bleven  meddelt  til  islandske 
Studenter,  som  beskæftigede  sig  med  Naturstudium, 
og  anf0rte  i  denne  min  Ans0gning  de  Grunde,  hvor- 
paa  jeg  især  vovede  at  st0tte  den.  Men  da  jeg 
hidindtil  ikke  har  været  saa  heldig,  at  erholde  no- 
gen  Afg0relse  af  denne  Sag,  paa  hvis  Udfald  Fort- 
sættelsen  af  mine  naturvidenskabelige  Studier  beror, 
vover  jeg  herved  underdanigst  at  bringe  samme  i 
den  h0je  Direktions  Erindring;  hvorhos  jeg  tillader 
mig  underdanigst  at  fremsende  vedlagte  2de  Atte- 
ster,  paa  min  fortsatte  Flid. 

K0benhavn,  den  6.  Juli  1836. 
Underdanigst 

J.  Hallgrímssom 


—  15  — 
TIL  PÁLS   MELSTEDS  SÝSLUMANNS. 


Reykjavík,  29.  Júlímánaðar  1837. 
Velborni,  hæstvirti  herra  kammerráð! 

Ég  verð  að  biðja  yður  forláts  á  gleymsku 
minni;  þegar  ég  hitti  yður  í  Reykjavík,  var  ég  með 
bréf  til  yðar  í  vasanum,  en  mundi  ekki  eftir  að 
ekila  því.  iSvo,  þegar  ég  kom  á  Álftanesið,  voruð 
þér  farinn  á  stað  austur,  og  síðan  hefi  ég  öngva 
ferð  fengið,  fyr  en  núna  með  Bjarna  á  Laugardælum. 
Mér  fellur  verst,  ef  bréfið  hefir  eitthvað  áríðandi 
að  geyma.  Bónarskráin  til  konungs,  viðvíkjandi 
fulltrúaþingunum,  liggur  hér,  en  mér  þykir  hún 
vera  höfð  of  lítið  á  lofti.  Ég  er  að  segja  manni  og 
manni  frá  henni,  sem  ég  á  tal  við,  og  hafa  þeir  flest- 
ir  ekki  heyrt  hana  nefnda.  Séra  Árni  þorir  ekki  að 
setja  nafn  sitt  undir  hana,  af  því  hún  sé  of  berorð, 
og  „Lector"  hafði  látið  telja  sér  trú  um  slíkt  hið 
sama.  Ég  reyndi  samt  til,  eins  og  mér  var  auðið, 
að  leiða  hann  í  allan  sannleika,  og  var  ekki  annað 
að  heyra,  en  að  hann  léti  sér  segja,  hvað  sem  hann 
nú  gjörir. 

Ég  hefi  verið  að  flakka  hér  um  fjöllin  smátt 
og  smátt,  og  séð  hitt  og  annað  ekki  ómerkt.  Ein- 
hver  kvilli  í  augunum  hefir  samt  verið  mér  að  meini, 
svo  ég  hefi  ekki  þorað  að  hætta  mér  í  langferð,  og 
hamingjan  má  ráða,  hvort  mér  auðnast  sú  ánægja, 
að  hitta  yður  heima  og  tala  við  yður,  þótt  mig  raun- 
ar  langi  til  þess  margra  hluta  vegna.  En  sumarið 
hleypur  úr  höndum  mér,  og  ég  á  enn  þá  langan 
veg  ófarinn. 

Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


—  16  — 
TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR. 


Reykjavík,  8.  Ágústmán.  1837. 

Elskulegi  Konráður  minn! 

„Nú  skal  syngja  danskan  tón, 
fallara,  ralla,  dalla,  dalla!" 

Helga  í  Suðurbæ. 

Góðar  þakkir  fyrir  tilskrifið,  —  mange  Tak 
— ;  ég  er  búinn  að  lesa  það.  Nú  er  ég  að  læra  upp 
aftur  Reykjavík;  ég  var  búinn  að  týna  henni  nið- 
ur;  svei,  svei!,  Reykjavík,  það  er  ómerkilegt  orð. 
Þú  skyldir  hafa  séð  okkur  í  heimboði  hjá  stiftamt- 
manni,  séra  Tuma  og  Þorstein  prest  Helgason  og 
mig,  auman  mann,  þegar  öll  háæruverðugheitin, 
biskup  og  Árni  og  Lambhúsa-Jón  voru  að  éta  þa5 
saman,  svínaketið  kalt  og  hangið  og  hrátt  (Spege- 
flesk)  og  karbonade  glóandi  heitt.  ,,Það  er  eins  og 
hver  sjái  sjálfan  sig".  En  allar  þess  konar  sögur 
verða  að  bíða  tilkomu  minnar.  Nú  tekur  að  mælast 
vel  fyrir  Fjölni  og  miklu  betur  en  fyr,  „blátt"  (það 
er  „blot"  Víkur-mál!!)  að  við  lendum  nú  ekki  í 
andskotans  sulti  á  vetri  komandi.  Séra  Tumi  hefir 
litla  peninga  fyrirliggjandi  og  jarðirnar  í  veði  — 
svo  konan  veit  ekki  af  — .  Hann  er  líklega  búinn  að 
rita  þér  um  þetta  núna  með  Vestmannaeyja-skipi, 
og  hvað  hann  muni  geta  látið  af  hendi  rakna.  Dýr- 
ið  okkar  eldra  mun  raunar  vera  falt,  en  það  er  kall- 
að  Ljótur  og  er  óeigandi;  yngra  dýrið  miklu,  miklu 
skárra,  15  vetra,  er  ekki  falt,  fyr  en  hitt  væri  geng- 
ið  út.  Gú'  Dag,  grósseri!  Snapir  og  gapir  o.  s.  frv. 
Ég  er  ekki  skáld,  eins  og  þú  veizt,  og  kann  ekki  að 
orða  það.  Nú  er  ég  rétt  ferðbúinn  að  ríða  norður 


—  17  — 

og  taka  saman  ráð  mín  við  Br.  Einhver  andskot- 
inn  skal  verða  í  frammi  hafður.  Yrði  einhver  jörð 
losuð  að  setja  í  pant,  þá  getur  Tumi  útvegað  lán- 
ið.  Margt  hefi  ég  séð  í  sumar,  bæði  í  jörð  og  á.  Nú 
lauk  ég  við  Njálu  áðan,  til  að  búa  mig  undir  alþing- 
iskomuna.  A  propos  um  alþing.  Þorsteinn  segir  þér 
af  bænarskránni  og  hvernig  Árni  þorði  ekki  að 
setja  nafn  sitt  undir  hana.  I  Garðahrauni  kom  á 
mig  þoka.  Það  var  svo  sem  nokkurs  konar  forar- 
þoka.  „Myndi  þetta  vera  helvítis  holtaþokan?" 
sagði  ég.  „Já",  sagði  Árni,  „það  er  mín  meining" 
(en  það  var  uppi  hjá  stiftamtmanni) ,  og  grét.  — 
Það  var  eins  og  kálfur  myndi  hafa  farið  að  brosa. 
Ég  hefi  ekki  talað  við  hann,  nema  þar,  og  bárum 
við  hann  ofurliði.  Mér  er  nú  sagt,  að  hann  kalli 
okkur  ofstopa,  og  sé  æði  oft  farinn  að  blóta  og 
hafi  fengið  skyrsótt  og  sé  æði  oft  farinn  að  gráta. 
„Hefirðu  cpaQtð  ai' í  sumar,  Jónas  minn?"  Nei,  ekki 
hefi  ég  gert  það  í  sumar;  ég  má  segja  eins  og  stelp- 
an  í  Vestmannaeyjum,  þegar  maddaman  sagði  við 
hana,  „at  hun  havde  nok  smagt  den".  „Ónei,  mad- 
dama  góð",  sagði  hún,  „aldrei  danskarí'.  Þessi  saga 
er  svo  sönn,  að  henni  hefði  ekki  getað  verið  logið. 
Ólaf ur  er  trúlofaður  dóttur  séra  Þorláks  í  Móum,  — 
móbíldóttum  stelpuhnoðra.  —  Oddgeir  getur  sagt 
þér  frá  henni ;  hún  er  meinlaus,  held  ég  . . .,  byld- 
xinið.  Hefirðu  heyrt  söguna  af  mér,  þegar  ég  kom 
nærbuxnalaus  á  bæinn,  og  fara  átti  að  taka  í  mig, 
auman  mann?  Jæja,  ég  skal  þá  segja  þér  hana 
seinna.  Ég  hefi  öngva  skildinga  að  senda  þér  núna. 
Gott  verzeihe  es  mir,  en  éttu  óhræddur  það,  sem 
kynni  að  koma  fyrir  Fjölni.  —  „Wer  weiss?"  segir 
Stefán  í  Selkoti.  Það  er  Stefán,  sem  nefndur  er  í 
Fjölni.  Hann  sagði  mér  af  sér  sögu,  þegar  tveir  voru 

2 


—  18  — 

orðnir  tígulkongarnir  í  spilunum  hans.  (Það  var  djöf- 
ullinn  annar).  Ég  get  heilsað  þér  undan  Eyjafjöll- 
um  og  framan  af  Þórsmörk  og  Goðalandi,  og  frá 
Kálfholti.  Ég  sá  Bröndu,  en  móðurbróðir  hennar  lá 
á  greni,  —  f úskarinn,  og  sá  ég  hann  ekki.  Hvernig 
lízt  þér  á  Marmier?  Ef  hann  verður  kominn  til 
Hafnar  í  haust  fyr  en  ég,  þá  gakktu  til  hans  og  tal- 
aðu  við  kollinn  á  honum.  Litli  Xavier  Svend  etc. 
biður  kærlega  að  heilsa  honum.  Ætli  Reiersen  fari 
ekki  að  verða  bumbult,  þegar  hann  les  um  óróa- 
andann  í  Fjölni?  Ég  var  slyppifengur  í  gærkvöldi; 
það  datt  maðkur  ofan  á  nefið  á  mér,  þegar  ég  var 
lagztur  út  af.  Ekki  munaði  nú  miklu;  hefði  hann 
komið  ögn  neðar,  þá  hefði  ég  fengið  saðningu  mína 
einu  sinni.  í  morgun  mætti  ég  Lund  sýslumanni. 
Hann  tók  ofan  höfuðið,  þegar  hann  mætti  mér,  og 
hrundu  þá  úr  því  kvarnirnar  um  alla  götuna.  Það 
er  eins  og  hver  sjái  sjálfan  sig.  Guðsfriði,  Guð- 
mundur  minn! 

J.  H. 


TIL  DEN  KONGELIGE  DIREKTION  FOR 
FONDEN  AD  USUS  PUBLICOS. 


Underdanigst  ans0ges,  at  den  h0je  Direktion 
naadigst  vilde  tillade  mig,  nu  straks  som  Forskud 
at  hæve  det  endnu  resterende  Kvartal  for  indevæ- 
rende  Aar  af  den  mig  allernaadigst  f  orundte  Under- 
st0ttelse  til  at  studere  Naturvidenskaberne.  Jeg  har 
nemlig  bestemt,  efter  Aftale  med  mine  Lærere, 
Dhrr.  Professorer  Reinhardt  og  Forchhammer,  ved 
Slutningen  af  næste  Maaned  at  underkaste  mig  en 


—  19  — 

oryktognostisk-geognostisk  Eksamen,  hvorf  or  det  er 
mig  n0dvendigt,  at  kunne  anvende  min  Tid  udelt 
paa  mine  Studeringer;  men  dette  vilde  jeg  ikke 
kunne  uden  den  underdanigst  ans0gte  Hjælp,  da 
jeg  for  Tiden  befinder  mig  i  yderst  trange  Kaar, 
foraarsagede  ved  en  af  mig  i  forrige  Sommer  fore- 
tagen  naturvidenskabelig  Rejse  i  Island,  som,  uag- 
tet  al  mulig  Sparsommelighed,  medtog  henimod  saa 
meget  som  mit  Stipendium  for  to  Aar  tilsammen- 
tagne  bel0ber  sig  til. 

K0benhavn,  den  22de  Marts  1838. 
Underdanigst 

Jónas  Hallgrímsson. 
Cand.  philos. 


TIL  FINNS   MAGNÚSSONAR. 


Allrahæstvirti  herra  prófessor! 

Ég  hefi  verið  beðinn  að  sýna  yður  latínskt 
kvæði  til  Gaimards  og  legg  það  hér  innan  í,  ef  ég 
kynni  ekki  að  finna  yður  heima;  ég  held  met- 
rum  sé  rétt;  að  öðru  leyti  skal  ég  ekkert  segja  um 
það.  Höfundurinn  biður  forstöðumenn  veizlunnar 
að  nota  það,  ef  þeir  vilji,  en  vill  ekki  nefna  sig, 
ef  því  kynni,  einhverra  orsaka  vegna,  að  verða 
stungið  undir  stól. 

Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 

Khvn.  10/i  '39. 


2* 


—  20  — 
TIL  DET  H0JKONGELIGE  RENTEKAMMER. 


Jeg  vover  herved  underdanigst  at  udbede  mig 
det  h0je  Kollegiums  naadigste  Opmærksomhed  for 
efterstaaende  Andragende. 

Efter,  nu  for  5  Aar  siden,  at  have  absolveret 
mine  Præliminær-eksamina  ved  Universitetet  med 
bedste  Karakter,  har  jeg,  til  Dels  ved  kongelig 
Underst0ttelse  af  Fondet  ad  usus  publicos,  hvor- 
til  jeg  blev  anbefalet  af  Dhrr.  Professorer  Rein- 
hardt  og  Forchhammer,  anvendt  meget  af  min  Tid 
paa  at  studere  Naturvidenskaberne,  og  min  Interes- 
se  for  disse  er  efterhaanden  saaledes  tiltaget,  at 
jeg  allerede  for  længere  Tid  siden  udelukkende  har 
bestemt  mig  for  dette  Studium.  For  at  udvide  mine 
Kundskaber,  berejste  jeg  i  Sommeren  1837  en  stor 
Del  af  Island,  og  sk0nt  denne  Rejse  ikke  har  bragt 
noget  stort  Udbytte  for  Videnskaben  (hvilket  hel- 
ler  ikke  godt  kunde  ske  med  mine  altfor  indskræn- 
kede  Ressourcer,  da  jeg  gjorde  denne  Rejse  for 
egen  Regning),  har  den  dog  f0rt  til  enkelte  nye 
Iagttagelser  og  Berigtigelser  af  ældre  Forvirringer 
og  Fejl,  hvoraf  allerede  noget  er  bekendtgjort  i 
videnskabelige  Skrifter  (se  f.  Eks.  Kr0yers  Tids- 
skrift  for  Naturhist.  2.  B.,  1.  og  2.  Hefte)  ;  men  i 
Særdeleshed  havde  jeg  den  Fordel,  at  se  meget  af 
Landet  og  saaledes  skaffe  mig  et  Overblik  over 
dets  geognostiske  Forhold,  som  meget  vil  kunne 
lette  mig  en  senere  planmæssig  Unders0gelse. 

Islands  naturhistoriske  Forhold  er  endnu  for 
en  stor  Del  ubekendte,  til  Skade  saavel  for  Viden- 
skaben,  som  det  islandske  Folks  Fremskridt  i  0ko- 
nomisk  Henseende.  Jeg  har  gjort  mig  til  Opgave 
at  stræbe  efter  at  afhjælpe  dette  Savn,  saavidt  som 


—  21  — 

mine  Kræfter  strække  til ;  og  da  jeg  nu  tror  at 
have  erhvervet  mig  saa  mange  teoretiske  Kund- 
skaber,  at  jeg  med  noget  Held  kan  begynde  min 
praktiske  Virksomhed,  i  det  mindste  som  Iagttager 
og  Samler,  hvorved  tillige  saa  meget  kan  læres,  saa 
længes  jeg  ret  efter  en  Lejlighed  til  at  fors0ge 
mine  Kræfter. 

Skulde  derfor  det  h0je  Kollegium  finde  for 
godt  at  lade  en  eller  anden  Del  af  Island  unders0ge 
i  naturvidenskabelig  Henseende,  tillader  jeg  mig 
underdanigst  at  tilbyde  min  Tjeneste  til  dette  0je- 
meds  Fremme,  idet  jeg  vover  at  nære  det  Haab, 
at  den  ikke  vil  blive  tilbagevist. 

Endelig  tillader  jeg  mig  underdanigst  at  be- 
mærke,  at  foruden  den  0nskelige  Lejlighed,  som  en 
Unders#gelsesrejse  i  Island  vilde  give  mig  til  at 
udvide  mine  Kundskaber  i  det  hele  taget  og  for- 
berede  en  ny  Behandling  af  en  eller  anden  Del  af 
den  islandske  Fauna,  samt  samle  Materialier  til 
Bestemmelsen  af  Landets  oryktognostiske  og  geo- 
gnostiske  Forhold,  er  det  især  et  specielt  Arbejde, 
som  maatte  kunne  fremmes  betydeligt  derved.  Det 
islandske  litterære  Selskab  har  nemlig  besluttet, 
jævnsides  med  de  nye  Kort  at  udgive  en  fysisk- 
geografisk-statistisk  Beskrivelse  over  Island,  og  til 
dette  0jemeds  Fremme  nedsat  en  Komité,  som  f ore- 
l0bigen  er  paalagt  at  samle  Materialier  til  dette 
Værk.  Da  jeg  nu  har  den  Ære  at  være  Medlem  af 
denne  Komité  og  den  fysiske  Del  af  det  paatænkte 
Arbejde  er  mig  i  Særdeleshed  overdraget,  saa  er 
det  mig  desto  vigtigere  at  faa  Lejlighed  til  at  se 
og  unders0ge  saa  meget  som  muligt  af  Island,  som 
jeg  med  störste  Iver  0nsker  at  kunne  paa  bedste 


—  22  — 

Maade  fremme  ovennævnte  Værk,  om  hvis  store 

Nytte  for  mit  F0deland  jeg  er  inderlig  overbevist. 

K0benhavn,   den   24.    April   1839. 

Underdanigst 

Jónas  Hallgrímsson. 


TIL  DET  KONGELIGE  RENTEKAMMER. 


If0lge  mit  tidligere  Andragende  af  24de  f.  M. 
har  det  kongelige  Rentekammer  naadigst  tilstaaet 
mig  en  Hjælp  af  100  Rbdl.  til  en  videnskabelig 
Rejse  i  Island.  Denne  Sum,  som  jeg  modtager  med 
Taknemmelighed,  er  mig  en  kærkommen  Hjælp; 
men  til  at  dække  Udgifterne  ved  min  Rejse,  er  den 
ganske  utilstrækkelig,  hvilket  bedst  vil  indlyse  der- 
af,  at  alene  S0rejsen  frem  og  tilbage  medtager  i 
det  mindste  60  Rbdl.  Det  islandske  litterære  Sel- 
ekab,  i  hvis  Interesse  min  Rejse  nu  i  Særdeleshed 
vil  blive  udf0rt,  overensstemmende  med  det  i  mit 
forrige  Andragende  anf0rte,  kan  for  Tiden,  paa 
Grund  af  dets  0konomiske  Status,  intet  Honorar  til- 
staa  mig.  Under  disse  Omstændigheder  staar  mig 
ikke  andet  tilbage  end  underdanigst  at  ans0ge  det 
h0je  Kollegium  om  et  rentefrit  Laan  af  100  Rbdl., 
og  haaber  tillidsfuld,  at  denne  mig  uundværlige 
Hjælp  ikke  vil  blive  mig  afslaaet,  da  dette  er  den 
eneste  Udvej,  som  for  0jeblikket  staar  mig  aaben, 
f or  at  sikre  mig  de  n0dvendige  Betingelser  for  min 
Rejses  heldige  Udfald. 

K0benhavn,  den  17de  Maj  1839. 
Underdanigst 

Jónas  Hallgrímsson, 
candid.   philos. 


—  23  — 
TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR. 


Akureyri,  11.  d.  Júlí-m.  1839. 

Auðmjúkur  þénari! 

(Sumsé  ég).  Þakka  fyrir  tilskrifið,  kunningi.  Blaut- 
ur  á  Oddeyri  farinn  að  verða,  fór  þar  ofan  í  keldu, 
labm!  og  get  nú  ekki  skrifað  þér  þaðan.  Komdu  í 
Springgötuna,  því  verið  gæti,  að  hún  þarna  Náná 
hans  Fúsa  hefði  eitthvað  að  segja  þér  í  fréttum; 
maðurinn  er  búinn  að  skrifa  henni  til.  Við  komum 
hingað  18.  d.  f.  m.,  eins  og  þú  munt  geta  nærri,  og 
höfðum  séð  eitthvað  [fara]  burt  af  þeim  græn- 
lenzka;  honum  var  ekki  of  heitt,  bölvuðum.  Gaman 
er  að  heyra  hann  vella,  þann  mjófætta,  en  þú  get- 
ur  ekki  um  það  við  séra  Kristján  minn  á  Bægisá, 
ef  hann  sumsé  kynni  að  hafa  meira  gaman  af  öðru. 
Ég  er  búinn  að  ferðast  fram  um  allan  Eyjafjörð, 
ekki  að  eins  um  byggðina,  heldur  fjöll  og  afdali, 
eins  um  Öxnadal  og  Hörgárdal,  með  öllum  þeirra 
krókum  og  krám,  sýnilegum  og  ósýnilegum.  Á 
morgun  fer  ég  norður,  ef  guð  lofar,  því  nú  get  ég 
ekki  lengur  verið  að  bíða  eftir  náttúruskoðurunum. 
Ég  hefi  eignast  arnarbelg  og  hlýra  og  tófuhausa 
tvo;  á  nú  samt  eftir  að  sjóða  þá,  þó  skömm  sé  frá 
að  segja.  Engin  finn  ég  andskotans  kolin;  hvernig 
á  að  fara  að  því?  Ég  hefi  samt  til  vonar  og  vara 
borið  tíknamjólk  á  vangana  á  mér,  svo  ég  þurfi 
ekki  að  tefja  mig  á  því  að  raka  af  mér  ,,bart- 
ana".  Það  er  eins  og  því  sé  stolið  úr  mér,  sem  ég 
ætlaði  að  biðja  þig  um,  en  ekki  vænti  ég  þú  vildir 
gjöra  svo  vel  og  fara  til  hans  Jóns  míns  Péturss. 
og  horfa  inn  um  skráargatið  hjá  honum  á  föstu- 
^dagskvöldið,  einhvern  tíma  milli  nóns  og  miðaft- 


—  24  — 

ans,  og  svo  geturðu  allténd  sagt  mér,  hvað  hann 
hafi  verið  að  gera.  Ég  á  von  á  vogmeri  í  kvöld,  en 
hún  kvað  vera  sködduð,  vesælingur,  og  þykir  mér 
illa  fara,  fyrst  hún  þekkir  öngvan,  nema  mig.  Mér 
hefir  hálft  um  hálft  verið  boðinn  reiðhestur,  svo 
sem  í  heimanmund,  ef  ég  vildi  taka  að  mér  kvenn- 
mann  á  18.  árinu,  en  ég  hefi  ekki  þorað  að  lofa 
því  enn,  vegna  skallans  á  honum  Brynjólfi;  það  er 
eins  og  mér  standi  hann  allt  af  fyrir  hugskotssjón- 
um.  Þetta  á  að  fara  með  Norninni  og  koma  svo  sem 
á  eftir  Herthu,  af  því  Nornin  fer  fyr  á  stað.  Berðu 
samt  kæra  kveðju  mína  Kr.  mínum,  og  Br.  og  Páli 
og  öllu  fólkinu.  Þú  gætir  sagt  Thorsen,  að  ég  hafi 
komið  á  Völvuleiði  í  Leyningshólum,  og  hann  hafi 
ekki,  svo  ég  viti,  séð  hana  Möngu  litlu  hérna  í 
apótekinu.  Svo  hefi  ég  líka  náð  silfurhólki  og  blað- 
stúf  af  spjóti,  sem  fundizt  hefir  í  vor  fyrir  ofan 
Möðruvelli  í  Eyjafirði;  fallegt  er  bæjarstæðið  Guð- 
mundar  ríka. 

Fyrsti  íslendingurinn,  sem  ég  sá,  var  Konráð 
minn  á  Látrum;  þeir  komu  á  báti,  Jón,  húsbónd- 
inn,  eineygður,  og  K.,  vinnumaður  hans,  og  dá- 
falleg  stúlka,  ung,  með  skarð  í  vörina.  Jón  dró  upp 
flösku  sína,  og  bað  spekúlantinn  að  láta  á  hana,  en 
spek.  sagðist  ekki  mega  selja  neitt.  „Nú,  þér  megið 
þá  gefa  mér  á  hana",  segir  J.  Nema  Konráð  minn, 
Bvo  sem  til  að  gleðja  spekúlantinn,  segir  við  hann 
í  hálfum  hljóðum:  „Yður  er  það  óhætt,  —  hann  læt- 
ur  á  hana  lýsi  aftur,  blessaðir  verið  þéru.  Þetta 
var  rétt  fyrir  innan  Hrólfsskerið,  og  grænlendingur- 
inn  grænbotnótti  allt  í  kringum  okkur,  en  dauð  álka 
á  floti  fyrir  framan  hægra  kinnunginn. 

—  Respice,  qværo,  meum. 


—  25  — 
TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR. 


Staddur  í  Reykjahlíð,  22.  dag  Júlí-m.  1839. 

Allrahæstvirti,  elskulegi  herra  prófessor! 

Nú  er  ég  hér  kominn  fyrir  5  dögum  og  er  þegar 
búinn  að  rannsaka  díkið,  sem  vellur  af  eldi  og 
brennisteini ;  á  f östudaginn  var  íor  ég  upp  á  Kröf lu 
og  niður  í  skvompurnar  vestur  undan  henni,  sem  all- 
ar  heita  einu  nafni  „Víti" ;  datt  mér  þá  í  hug  Egg- 
ert  Ólafsson  og  þeir  félagar,  þegar  þeir  voru  að 
kraka  hatt  Bjarna  Pálssonar  upp  úr  einum  versta 
og  voðalegasta  pyttinum.  Ég  kom  á  Akureyri  18. 
d.  næstl.  mán. ;  hefi  ég  ekki  síðan  setið  um  kyrt 
nokkurn  heilan  dag,  að  einum  rigningadegi  undan- 
skildum,  en  allt  af  verið  á  ferðinni  og  oft  fylgdar- 
laus.  Nú  er  ég  búinn  að  fara  yfir  mikinn  hluta  af 
Vaðlasýslu,  og  það  af  Þingeyjarsýslu,  sem  er  fyr- 
ir  vestan  mig;  hefi  ég  á  þessum  flækingi  hitt  eitt- 
hvað  16  presta  og  prófasta  og  voru  þeir  sumir 
harðir  í  horn  að  taka;  —  á  tveim  stöðum  hefi  ég 
sett  aðra  menn,  félagsins  vegna,  í  prestanna  stað. 
Nú  er  mér  sagt  að  sunnan,  að  biskup  vor  sé  búinn 
að  rita  prestum  meðmælingarbréf  og  skora  á  þá  að 
veita  f élagi  voru  drengilega  liðveizlu ;  vona  ég,  að 
það  muni  hrífa.  Ég  kom  í  Leyningshóla  á  f erð  minni 
fram  að  Úlfsá,  og  sá  þar  Völvuleiðið,  svo  kallaða; 
gramdist  mér  að  sjá,  hvernig  því  var  umturnað. 
Rúnasteinninn  forni  er  brotinn  og  veit  ég  ekki,  hvaða 
skelfilegan  óláns-klaufa,  þrælsterkan,  hefir  þurft 
til  þess,  því  þetta  er  stóreflis  bjarg.  Rúnirnar  eru 
vart  lesandi,  svo  eru  þær  máðar,  en  að  steinn  þessi 
sé  úr  heiðni,  ræð  ég  meðal  annars  af  því,  að  á  hann 
er  höggvinn,  þversum  fyrir  ofan  letrið,  dálítill  kross, 


—  26  — 

sem  ég  álít  vera  Þórs-hamar.  Ég  var  þar  í  ofbjörtu 
sólskini  og  stirndi  svo  mikið  á  steininn,  að  ég  gat 
ekkert  glöggvað  með  fullri  vissu,  en  séra  Kröyer 
lofaði  mér  að  reyna  til  að  draga  þær  (rúnirnar) 
upp  seinna  og  senda  yður.  Rúnastein  fann  ég  í 
Grenjaðarstaða-garði,  og  sendi  ég  yður  afskrift  af 
honum,  af  því  ég  man  ekki,  hvort  þér  hafið  hann 
áður,  þó  það  sé  líklegt;  frétt  hefi  ég  líka  til  steins 
á  Ljósavatni,  en  hann  kvað  vera  brotinn  og  annar 
parturinn  kominn  einhvers  staðar  í  vegg;  ég  skal 
fara  þangað  og  hafa  hann  uppi  á  leiðinni  til  baka. 
Þegar  ég  var  frammi  í  Eyjafirðinum,  frétti  ég,  að 
maður  þar  á  einum  bæ  fyrir  handan  Eyjaf jarðará 
hefði  fundið  spjót  silfurrekið  í  moldarbakka  fyr- 
ir  ofan  Möðruvelli ;  brá  ég  þá  undir  eins  við  og  reið 
þangað,  en  kom  of  seint,  þó  skammt  væri  um  liðið ; 
hann  hafði  farið  með  blaðið  í  eld,  og  slegið  það  til 
að  framan  og  hert  aftur,  til  að  vita  hvernig  járn 
væri  í  því ;  2  silf urhólkar  höfðu  verið  á  skaftinu ; 
annan  þeirra  var  hann  búinn  að  rífa  allan  sundur, 
til  að  hafa  brotin  til  kveikinga;  hinn  var  heill,  og 
hann  keypti  ég  og  yfirborgaði  hann  af  ásettu  ráði, 
til  þess  að  færa  manninum  heim  sanninn  um  það, 
hvað  óviturlega  hann  hefði  farið  að  ráði  sinu,  las 
svo  yfir  honum  dálítið  um  leið,  og  bað  hann  að 
leita  betur  þar  sem  spjótið  væri  fundið.  Frétt  hefi 
ég  hér  til  sverðs,  sem  fundizt  hefir  fyrir  f ám  árum 
inni  á  Mývatns-af rétti ;  það  haf ði  verið  ótrúlega  lítið 
ryðétið,  og  svo  gott  vopn,  að  það  lét  sig  ekki,  þótt 
gangnamenn,  sem  fundu  það,  hjyggju  því  af  öllu 
afli  í  steina.  Það  var  síðan  sent  til  kanselliráðs  sál. 
Björnsens,  skömmu  fyrir  dauða  hans,  en  hvað  síðar 
hefir  orðið  um  það,  hefi  ég  ekki  enn  getað  spurt 
upp.  Enn  hefi  ég  komizt  yfir  brot  af  einhverju 


—  27  — 

fornsmíði  úr  bronzi,  sem  ég  veit  ekki,  hvað  verið 
hefir;  ég  færi  yður  það  í  haust,  ef  guð  lofar. 

Þér  getið  nærri,  að  þar  sem  ég  hefi  farið  yfir, 
muni  ég  hafa  tekið  eftir  landslaginu  og  spurt  mig 
fyrir,  svo  ég  held  mér  verði  ekki  ofvaxið,  með 
skýrslum  prestanna,  að  koma  einhverri  mynd  á  lýs- 
ingu  þess  hluta  landsins,  sem  mér  auðnast  að  sjá  í 
sumar.  Frá  því,  sem  ég  hefi  aðhafzt  í  geologiskum 
efnum,  hefi  ég  stuttlega  skýrt  íyrirfram  í  bréfi  til 
prófessors  Forchhammers.  Steinstrup  og  Schythe 
eru  ekki  komnir,  og  þykir  mér  það  illa.  Ég  er  að 
berjast  þetta  einn  og  hefi  of  lítið  að  styðjast  við. 
Fyrirgefið,  herra  prófessor!  flýtisrisp  þetta  yðar 
þakklátlega  elskandi  vin  og  þénara 

J.  Hallgrímssyni. 


TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR. 


Steinstöðum  í  Öxnadal,  29.  Sept.m.  1839. 

Allrahæstvirti,  elskulegi  herra  prófessor! 

Eftir  það  ég  reit  yður  í  sumar  frá  Reykjahlíð, 
hefi  ég  verið  að  flakka  um  þessar  3  sýslur  —  Þing- 
eyjar-,  Vaðla-  og  Hegranes-sýslur  —  og  þykist  nú 
vera  orðinn  þeim  sæmilega  kunnugur;  en  3  vikna 
veikindi,  sem  á  mig  lögðust  af  vosi  og  þreytu,  tóku 
svo  úr  fyrir  mér,  að  ég  gat  með  engu  móti  komizt 
á  Vestf jörðu  í  þetta  sinn,  eins  og  ég  þó  í  fyrstunni 
hafði  ætlað  mér.  Nú  hefi  ég  ráðið  af  að  leggja  á 
stað  suður  sveitir  til  Reykjavíkur  og  ber  margt  til 
þess,  að  ég  verð  einhvern  veginn  að  sjá  til  að  leita 
mér  þar  veturvistar.  Það  er  fyrst,  að  Steinstrup  og 


—  28  — 

Schythe  eru  komnir  þar  fyrir  sunnan  og  fóru  aldrei 
lengra  og  verða  þar  í  vetur,  og  ég  er  skuldbundinn, 
eftir  loforði  mínu  við  Collin,  að  gefa  þeim  einar  og 
aðrar  upplýsingar,  og  þarf  enda  sjálfur  að  bera  mig 
saman  við  þá  um  sumt;  það  annað,  að  ég  hefi  þar 
meira  en  nóg  að  gera  fyrir  félagið  í  skjalasöfnum 
biskups,  stiftamtsmanns  og  landfógeta,  og  þarf  enn 
fremur  nauðsynlega  að  bera  mig  saman  við  herra 
adjunkt  Gunnlögsen.  Það  er  hið  þriðja,  að  ég  ætla 
að  vita,  hvort  mér  ekki  muni  heppnast,  með  aðstoð 
Steinstrups  og  Schythe  og  stiftsyfirvaldanna  sam- 
þykki,  að  koma  fótum  undir  „íslenzkt  steinasafn" 
(oryktognostisk  og  geognostisk  Samling),  annað 
hvort  við  skólann  eða  stiftsbókhlöðuna,  því  þetta  á- 
lít  ég  áríðandi  bæði  fyrir  landið  og  vísindin.  Ef  ég 
hefði  nú  í  höndum  skýrslur  prestanna,  treysti  ég 
mér  til  að  koma  einhverri  mynd  á  lýsingu  landsins 
sjálfs  frá  Langanesi  til  Hrútafjarðar;  en  það  er  ég 
búinn  að  sjá  út,  að  ekkert  gaman  verður  að  nota 
þessar  skýrslur  í  þessu  efni  við  lýsingu  þeirra  hér- 
aða,  sem  maður  hefir  ekki  sjálfur  séð.  En  þó  að  ég 
geti  ekkert  fullkomnað  í  vetur,  skal  ég  samt  búa 
félaginu  eitthvað  í  hag. 

Þegar  ég  fór  í  Skagaf  jarðardalina  að  skoða  þar 
brúnkolalögin,  brá  ég  mér  þaðan  norður  Nýjabæjar- 
fjall  ofan  í  Eyjafjörð  framanverðan,  bæði  til  að 
kynna  mér  þennan  sjaldfarna  fjallveg  og  geta  kom- 
ið  í  annað  sinn  á  Völvuleiði,  ef  mér  mætti  auðnast 
að  ná  einhverju  af  letrinu  á  steininum.  En  það  fór 
eins  og  hið  fyrra  sinn,  og  ég  er  vonlaus  um,  að  það 
muni  nokkurn  tíma  heppnast ;  steinninn  er  orðinn  svo 
skemmilega  loftétinn.  Mynd  hans  sendi  ég  yður  á 
meðfylgjandi  blaði,  og  einhverjar  stafanefnur  á,  sem 
ég  rispaði  eftir  ágizkun,  heldur  en  ekki   neitt,  og: 


—  29  — 

get  ekki  heldur  gert  neitt  úr,  eins  og  ekki  er  von, 
þar  sem  bæði  vantar  í  og  hitt  er  sjálfsagt  sumt 
rangt.  Fjalirnar  úr  Flatatungu-skálanum  gamla 
eru  merkilegar;  ég  ætla  það  muni  vera  dagsanna, 
að  þær  séu  úr  f ornöld ;  þilið  hef ir  verið  slétthef lað 
og  rispaður  fyrir  myndunum  skurður  í  tréð,  eftir 
strikunum,  sem  sjást  á  blaðinu.  Nú  eru  ekki  eftir 
nema  4  fjalir,  sem  standast  ekki  á,  og  eru  komnar 
í  baðstofusúðina.  Spjótsleifar  þær,  sem  ég  gat  um  í 
sumar,  eru  ekki  hjá  mér  sem  stendur,  því  þær  eru 
geymdar  með  öðru  dóti  mínu  uppi  í  Eyjafirði,  og 
veit  ég  ekki,  hvort  ég  get  nálgazt  þær  áður  en  skip 
fara  héðan,  en  verði  það  ekki,  skal  ég  senda  yður 
þær  með  póstskipi;  en  eitthvert  djásn  —  ekki  veit 
ég  hvað  það  er  — ,  sem  fundizt  hefir  nálægt  Salt- 
vík  í  Þingeyjarsýslu,  blásið  úr  jörðu,  læt  ég  fylgja 
þessu  bréfi.  Amtmaður  Bjarni  hefir  ritað  yður  um 
fundinn  í  holtinu  fyrir  sunnan  Möðruvelli  í  Hörgár- 
dal.  Þegar  ég  kom  að  Ljósavatni  og  fór  að  vitja  um 
rúnasteininn  þar,  var  hann  hvergi  að  finna.  Fólkið 
á  bænum  sagði  hann  hefði  brotnað  í  3  stykki,  og 
myndi  vera  kominn  þar  einhvers  staðar  í  veggi,  en 
dr.  sál.  Brynjólfsen  hefði  einhvern  tíma  komið  þar 
og  lesið  á  hann  og  sagt,  að  á  honum  stæði  Hallmóra 
Þorgeirsdóttir.  Seinna  frétti  ég  í  öðrum  stað,  að 
hann  hefði  að  vísu  brotnað,  þar  sem  hann  hefði 
verið  hafður  fyrir  hestastjaka,  en  síðan  myndi  pört- 
unum  viljandi  hafa  verið  skotið  undan,  af  því  pilt- 
ungar  hefðu  af  glensi  verið  búnir  að  bæta  einhverju 
óþörfu  við  letrið  á  honum.  Svona  f ara  þær  alla  vega, 
fornleifarnar  okkar. 

Nú  kemur  að  lakasta  tiltækinu  fyrir  mér.  Far- 
arefni  mín  eru  þrotin,  eins  og  líklegt  mun  þykja, 
eftir  allt  þetta  flakk  í  sumar,  og  samt  verð  ég,  af 


—   30  — 

því  mér  sýnist  það  nauðsynlegt,  að  fara  suður  og 
vera  þar  í  vetur;  að  sönnu  hefi  ég  nú  beðið  prófess- 
or  Forchhammer  að  útvega  mér  eins  árs  lengingu 
á  styrk  þeim,  sem  ég  áður  hefi  haft  af  sjóðnum  til 
almennra  þarfa,  og  þykir  ekki  ólíklegt,  að  það  muni 
heppnast;  en  þótt  svo  verði,  næ  ég  ekki  til  þess  í 
bráð,  enda  verður  dráttur  á  eins  og  vant  er,  að  það 
komist  í  kring.  Ég  hefi  þess  vegna  ráðizt  í  að  taka 
til  láns  upp  á  kunningja  minn  í  Höfn  50  dali,  til 
styrks  handa  mér  í  vetur,  og  bið  yður  nú  að  bera  þá 
nauðsyn  mína  upp  fyrir  félagsdeild  vorri,  að  hún 
borgi  fyrir  fram  þessa  50  dali,  svo  skuldheimtu- 
maður  minn  þurfi  ekki  að  bíða  eftir  þeim,  en  taki  þá 
aftur  af  áður  nefndu  stipendíi,  eða  hverjum  öðrum 
styrk,  sem  ég  verð  að  fá  og  fæ  einhvers  staðar  frá 
áður  en  lýkur.  Ég  hefi  falið  herra  K.  Kristjánssyni  á 
hendur  bæði  móttöku  og  tilbaka-borgun  þessara  pen- 
inga,  og  hann  talar  við  yður  nákvæmar  um  það  efni. 
Fyrirgefið  mér,  herra  prófessor!  þennan  flýtis- 
seðil ;  —  bréfaf  jöldinn,  sem  að  mér  kallar,  og  aðrar 
annir,  hafa  neytt  mig  til  að  kasta  til  hans  höndun- 
um.  En  eg  hefi  ásett  mér  að  gera  yfirbót,  ef  ég  lifi 
til  þess  póstskip  fer  í  vetur. 

Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR. 


Akureyri,  3.  d.  Okt.m.  1839. 

Hávelborni,  allrahæstvirti  herra  etatsráð! 

Amtmaður  Bjarni  sagði  mér  það  fyrst  í  gær,. 
að  þér  hefðuð  nú  í  sumar  verið  sæmdur  þessari 


—  31  — 

nafnbót;  gleður  það  mig  ætíð,  þegar  ég  heyri,  að 
einhverjum  íslendingi  veitist  verðskuldaður  heið- 
ur,  því  mér  finnst  eins  og  að  nafnið  íslenzka  taki 
nokkra  hlutdeild  í  því  með.  Ég  leyfi  mér  að  hripa 
yður  þessar  línur  með  kvæði  því,  sem  þeim  fylgir ; 
helmingurinn  af  því  er  gamall  og  helmingurinn 
nýr,  eins  og  þér  sjáið  á  efninu.  Ég  hefi  svo  sem 
öngvan  hér  að  bera  það  undir,  og  bið  yður  því  að 
dæma  um,  hvort  yður  sýnist  það  að  nokkru  nýtt, 
svo  vert  sé  að  prenta  það  einhvers  staðar;  því  ef 
yður  sýnist  svo,  ánafna  ég  Bókmenntafélaginu  það 
til  þóknanlegrar  meðferðar,  en  að  óðrum  kosti  bi5 
ég  yður  að  stinga  því  undir  stól. 

Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR. 


Akureyri,  4.  d.  Okt.m.  1839. 

Bruderlein! 

„Ljótt  er  málið".  Schneiderlein  kemur  ekki; 
heldurðu  ekki  hann  kunni  að  vera  hræddur  við 
„Lauget" ;  það  er  til  bók,  löng  og  mjó,  sem  liggur  í 
„Skrædernes  Herberge" ;  þekkirðu  ekki  bókina 
þá,  kunningi?  Ég  hefi  ofboð  að  gera  í  Vík  í  vetur, 
bæði  fyrir  félagið  og  mig,  og  ætla  að  vera  þar,  eins 
og  þú  getur  nærri.  Voruð  þið  vitlausir,  að  senda  ekki 
Fjölni  núna  með  Herthu  í  seinna  sinni?  eða  var 
hann  ekki  búinn,  og  á  hverju  stóð  þá?  Við  erum 
orðnir  til  spotts  og  aðhláturs  fyrir  framkvæmdar- 
semina,  eins  og  maklegt  er,  og  það,  sem  mér  fellur 


—   32  — 

verst:  —  ég  þori  ekki  að  líta  upp,  þegar  ég  sé 
hann  gamla  Tuma;  eða  hverju  ætlaðirðu  nú  að 
svara  honum,  ef  að  þú  værir  kominn  í  minn  stað? 
Og  Arnkels  saga?  En  það  kemur  mér  nú  raunar 
ekkert  við.  Mikill  var  grasbresturinn,  og  einhvern 
tíma  held  ég  Gúman  minn  megi  smakka  kétbita  í 
vetur,  ef  Hertha  kemst  alla  leið.  Og  hann  eineygði 
Fjölnir!  Vildirðu  ekki  hafa  ritað  bókina  þá?  Hef- 
irðu  heyrt  söguna  af  mér,  þegar  ég  kom  af  Nýja- 
bæjarfjalli  holdvotur,  og  Dýrleifarnar  báðar  þurk- 
uðu  af  mér  fötin,  og  veiktist  samt  ,,af  fyrirfaranda 
vosi"  og  sá  tvísýni  á  lífi  mínu  og  orti  iðrunarsálm? 
Síðan  hefi  ég  haft  þetta  hundsvit,  sem  Sibbern  tal- 
ar  um.  Ég  reið  á  Þingey  í  Skjálfandafljóti  og  skoð- 
aði  þar  búðartóftir  og  dómhringa  feðra  vorra;  þá 
var  Jóhann  sýslumaður  í  för  með  mér.  Þann 
dag  voru  mér  gefnar  13  gæsarf  jaðrir,  af  stúlkunni, 
sem  orti  vísuna  þá  arna:  „Sáka  lítinn  ég  sá  í  gær" 
o.  s.  frv.,  þegar  ég  var  13  vetra  drengur;  —  ekki 
var  samt  vísan  sú  um  mig.  Hefirðu  séð  menn,  sem 
ganga  allir  saman  hoknir  af  monti?  Þeir  eru  til 
hér  fyrir  norðan;  og  mjóhljóðaða  menn  af  monti? 
Þeir  eru  hér  líka  innan  um. 

Talaðu  við  Gaimard  fyrir  mig,  ef  hann  kemur 
til  Hafnar,  og  berðu  honum  kveðju  mína  og  segðu 
honum,  ég  hafi  verið  hér  á  ferð  í  sumar  og  verði 
í  Rvík  í  vetur,  og  hafi  hugsað  til  hans  og  safnað 
hinu  og  þessu  í  bókina,  sem  hann  fékk  mér  í  fyrra, 
og  biðji  hann,  ef  hann  vilji  mér  nokkuð,  að  koma 
til  mín  bréfi  —  yfir  Höfn  —  með  fyrstu  skipum 
þaðan  að  vori  komanda ;  ég  muni  þá  verða  við 
höndina,  ef  hann  komi  við  Island  að  ári,  og  ég  sé 
þá  ekki  einhvers  vegna  með  öllu  móti  hindraður. 
Láttu  þetta  ekki  bregðast,  —  þú  veizt  að  ,,Salturt 


—  33  — 

grá  með  súran  keim"  o.  s.  frv.,  og  skrifaðu  honum 
þetta,  ef  hann  verður  kominn  og  farinn,  þegar  þetta 
bréf  nær  til  þín.  Segðu  kredduþórunum  mínum,  að 
ég  verði  langlífur  og  ríkur,  —  kærðu  þig  ekki  um, 
þó  það  kunni  að  vera  lygi.  Ég  skrifa  þér  lengra 
í  vetur,  þegar  lengra  er  komið  sögunni. 

Þinn 

J.   Hallgrímsson. 


TIL  DEN  KONGELIGE  DIREKTION  FOR 
FONDET  AD   USUS  PUBLICOS. 


Hvis  den  h0je  Direktion  for  Fondet  ad  usus 
publicos  naadigst  tilstaar  mig  den  ans0gte  For- 
længelse  for  eet  Aar  af  den  tidligere  Understöttelse 
til  mit  naturvidenskabelige  Studiums  Fremme,  gi- 
ver  jeg  herved  Hr.  candid.  juris  Chr.  Christjanson 
Fuldmagt  til  at  hæve  disse  Penge  i  min  Fraværelse 
paa  en  naturvidenskabelig  Rejse  i  Island. 
0fjords  Handelsted,  den  4.  Okt.  1839. 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  FINNS   MAGNÚSSONAR. 


Reykjavík,  2.  Marz  1840, 

Allrahæstvirti,   elskulegi  herra  etatsráð! 

Ég  get  því  miður  svo  að  segja  ekkert  skrifað 
yður  núna,  og  verð  ég  að  biðja  yður  virða  mér  það 
til  vorkunnar,  því  ég  er  ofur-lasinn,  og  hefi  verið 

3 


—  34  — 

það  í  mestallan  vetur,  síðan  ég  kom  hingað  snemma 
í  Nóvember;  læknirinn  huggar  mig  á  því,  að 
hann  voni  það  moltni  úr  með  vorinu.  Hefði  ég  hald- 
ið  heilsu,  þá  hefði  ég  getað  haft  hér  ofan  af  fyrir 
mér  í  vetur  með  fárra  tíma  inform.  á  dag,  sem  ég 
var  búinn  að  fá,  og  svo  haft  hinn  tímann  til  vísinda- 
starfa  minna,  en  því  miður  hefi  ég  verið  ónýtur 
mér  og  öðrum,  og  Reykjavíkin  vill  verða  mér  dýr. 
Ég  sendi  nú  félagsdeildinni  svör  frá  10  prestum, 
sem  mér  hafa  borizt  í  hendur  hingað  til,  en  ég 
skrifa  félaginu  ekkert  í  þetta  sinn,  af  því  ég  þoli 
ekki  að  leggja  það  á  mig.  Hólkinn  og  blaðbrotið  af 
kutanum.  frá  Möðruvöllum  í  Eyjaf.,  sem  ég  nefndi 
i  haust,  eð  var,  sendi  ég  yður  nú  að  gamni  mínu. 
Eins  ætla  ég  til  vonar  og  vara  að  láta  yður  vita,  að 
ég  hefi  frétt  til  mikils  rúnaleturs  í  svo-kölluðum 
Kolbjarnarhelli  í  Skútagili,  milli  Holtavörðuheiðar 
og  Tvídægru,  og  er  það  sá,  sem  kenndur  er  við  Kol- 
björn  í  sögu  Gests  Bárðarsonar,  ef  ég  man  rétt.  Ef 
ég  lifi  til  sumarsins,  skal  ég  eitthvað  grennslast  eft- 
ir  um  þetta ;  Hrútfirðingar  geta  vísað  á  staðinn.  Ég 
verð  að  biðja  nefndina  að  senda  mér  í  vor  ávísun 
um,  frá  hverjum  prestum  svör  séu  komin  til  henn- 
ar  með  öllu  og  öllu,  því  ég  þarf  það  mér  til  leið- 
beiningar,  þegar  ég  er  að  ala  á  þeim  að  flýta  sér, 
en  Jón  Sigurðsson  bið  ég  vinsamlega  að  láta  mig 
fá  andsvör  þeirra  upp  á  þær  fáu  spurningar,  sem 
beinlínis  snerta  náttúrufræðina,  þar  sem  nokkuð 
kveður  að  þeim  á  annað  borð ;  það  mun  ekki  verða 
langt  mál ;  —  þér  gerið  kann  ske  svo  vel  og  skila 
þessu  við  hann  fyrir  mig. 

Þér  getið  nærri,  ég  muni  nú  þurfa  hjálpar  við 
í  þessum  kringumstæðum,  og  ég  bæði  bið  yður  og 
vona  hins  bezta  til  yðar,  að  þér  reynið  að  gera  eitt- 


—  35  — 

hvað  fyrir  mig.  Myndi  Rentukammerið  ekki  eitt- 
hvað  vilja  styrkja  [mig]  eins  og  í  fyrra?  Það  er  bág- 
ast,  að  ég  get  ekki  núna  komið  til  þess  Indberetning 
minni,  en  pr.  Forchh.  veit  nokkuð  um  atgjörðir 
mínar  af  bréfinu  og  sendingunni  í  fyrra  haust.  Eins 
árs  lenging  á  stipendíi  mínu  gamla  vona  ég  sjálf- 
sagt  að  fá  undir  einhverju  nafni;  ég  hefi  beðið 
Kristján  að  tala  við  yður. 

Guð  styrki  yður  til  alls  góðs. 

Yðar  auðmjúkur  elskandi 

J.  Hallgrímsson. 

Fyrirgefið  mér  þetta! 

Ég  skrifa  það  í  bólinu. 


TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR  OG 
KONRÁÐS  GlSLASONAR. 


Reykjavík,  4.  Marz  1840. 

Elskulegu,  góðu  vinir! 

Hvernig  líður  ykkur?  Ég  er  ofur-lasinn  og  hefi 
verið  það,  rétt  að  kalla,  síðan  ég  kom  hingað  suðury 
snemma  í  Nóvember.  Ég  ætla  að  segja  G.  Hjálm-> 
ars.  svo  sem  lækni  frá  veikindum  mínum,  og  getið 
þið  síðan  spurt  hann.  Ég  vona  samt  ég  lifi  af,  að 
minnsta  kosti  aðra  stundina,  og  langar  raunar  til 
þess  líka,  mest  vegna  þess,  að  ég  þykist  helzt  of 
lítið  þarft  vera  búinn  að  vinna ;  —  hugsið  þið  eftir 
því.  —  Hvað  kemur  mikið  af  svorum  til  nefndarinn- 
ar  frá  prestum  o.  s.  frv.,  og  hefst  hún  nokkuð 
að?  Hvað  líður  Fjölni?  Annar  hvor  ykkar  eða  báð- 


—  36  — 

ir  verðið  að  spyrja  Ursin  að,  hvort  fáanleg  séu  hjá 
honum  „Aftryk"  af  töfl.  hans  við  hans  „pop.  Fore- 
drag  over  Astronomien"  til  að  nota  við  ísl.  útl.,  og 
hvað  þau  myndu  kosta,  og  láta  mig  svo  vita;  og 
bókina  sjálfa  þyrfti  ég  að  fá,  K. !  Því  styttra  sem  ég 
nú  skrifa,  því  lengra  skrifið  þið  með  fyrstu  skipum. 
Aldrei  hefir  mig  langað  eins  mikið  og  núna  til  að 
gera  eitthvað;  svona  er  maðurinn! 

Segið  þið  Magnusen,  að  það  sé  á  svo  nefndum 
Þinghól  upp  með  Gljúfrá  í  Stafholtstungum,  að 
baulusteinar  séu  grafnir  upp  með  spjótamyndum  á 
o.  s.  frv.,  —  en  ekki  letri,  það  ég  hefi  heyrt  — ,  þeg- 
ar  verið  var  að  byggja  þar  fjárrétt.  Einn  þeirra  er 
nú  hestasteinn  í  Tandraseli.  Eitthvað  af  blöðum  væri 
gaman  að  sjá  sem  fyrst,  þá  sleppið  þið  líka  fyrir 
pól.  fréttunum. 

Ykkar  elskandi 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  DEILDAR  HINS  ÍSLENZKA  BÓKMENNTA- 
FÉLAGS  1  REYKJAVlK. 


Það  er  kunnara  en  frá  þurfi  að  segja,  með  hve 
mikilli  kostgæfni  vísindamenn  um  þessar  mundir 
gefa  gætur  að  veðráttufari  og  loftslagi  um  öll  lönd, 
þar  sem  því  verður  við  komið.  Er  það  og  engin 
furða;  því  bæði  er  það  fróðlegt  í  sjálfu  sér  að 
vita,  hvernig  þessum  atburðum  hagar  til  hvarvetna 
um  heimsbyggðina,  og  grennslast  eftir  sambandi 
þeirra  sín  á  millum,  rökum  þeim,  er  þeir  eru  af 
sprottnir,  og  lögmáli  því,  er  þeir  hlýða,  enda  eru 
menn  nú  betur  en  fyr  farnir  að  sjá,  hvernig  allt  það, 


—  37  — 

er  jörðin  elur  á  hverjum  stað,  og  ásýnd  hennar  sjálf, 
breytist  á  ýmsa  vegu,  eftir  því  sem  veðráttufar  og 
loftslag  er  til ;  og  er  þekking  á  slíkum  hlutum  — 
þótt  hún  sé  upphaflega  fengin  með  vísindalegum 
rannsóknum  —  ekki  síður  gagnleg  í  búnaðarhátt- 
um  manna  og  allri  atvinnu  en  hver  sú  önnur,  er 
sízt  þykir  mega  án  vera. 

Vér  íslendingar  höfum  samt  til  skamms  tíma 
ekki  átt  kost  á  að  bera  ættjörðu  vora  í  þessu  tilliti 
saman  við  önnur  lönd,  svo  að  vér  til  að  mynda  get- 
um  með  sannindum  sagt,  hvað  hér  megi  þrífast  og 
hvað  ekki,  því  oss  hefir,  að  kalla  má,  gjörsamlega 
vantað  réttar  sagnir  um  veðráttufar  vort;  höfum 
vér  þá  og  ekki  heldur  lagt  fram  vorn  skerf  til  hinn- 
ar  almennu,  vísindalegu  rannsóknar  um  þessi  efnL 
Og  þótt  nú  sé  vel  upphafið  og  góð  aðstoð  feng- 
in,  þar  sem  veðurbók  (Obs.  Met.)  herra  Thor- 
stensens  landlæknis  er  á  prent  komin,  brestur 
samt  mikið  á,  að  nóg  sé  að  gjört  í  þessari  grein. 
Mér  virðist  nú  ekki  betur  en  það  sé  fyllilega  sam- 
boðið  tilgangi  félags  vors  að  gjöra  nokkuð  þessu 
til  eflingar,  og  þess  vegna  leyfi  ég  mér  að  bera 
upp  fyrir  hinni  heiðruðu  félagsdeild,  með  hverju 
móti  mér  virðist  hún  geti  bezt  og  haganlegast  kom- 
ið  því  svo  fyrir,  að  þeim,  er  iðka  veðurfræðina,  verðl 
búið  nokkuð  í  haginn,  að  því  leyti,  sem  hér  eru 
föng  á. 

Nú  er  það  að  vísu  satt,  að  svo  mikils  vert  sem 
það  er,  að  hiti  lofts  og  lagar,  lofts  þyngd,  regnkoma 
og  snjófall  hefir  nú  í  margt  ár  verið  athugað  hér 
á  einum  stað  með  áreiðanlegum  verkfærum  og  vís- 
indalegri  aðferð,  þá  er  það  samt  ekki  einhlítt,  með- 
an  það  er  ekki  gjört  víðar  á  landinu.  En  samt  vil  ég 
ekki,  að  svo  stöddu  máli,   ráða  félagi   voru  til  að 


—  38  — 

brjótast  í  að  koma  slíku  til  vegar,  því  bæði  er  það, 
að  verkfæri  þau,  er  þurfa  til  slíkra  rannsókna,  kosta 
tóluvert,  og  menn  eru  vandfengnir  til  að  takast  það 
starf  á  hendur ;  enda  hef  i  ég  nokkra  von  um,  að  eitt- 
hvað  verði  séð  fyrir  því  úr  annari  átt.  —  En  mér 
hefir  dottið  annað  í  hug,  er  mér  virðist  félagið  gæti 
komið  til  leiðar,  sér  að  kostnaðarlausu,  og  mætti  þó 
ekki  að  síður  koma  að  töluverðu  liði,  þegar  fram 
líða  stundir.  Ég  vil  félagið  komi  þvi  til  leiðar,  að 
dagbækur  yfir  veðráttufarið  verði  haldnar  eftirleið- 
is,  eins  viða  um  landið  og  nauðsyn  þykir  til  bera,  og 
að  þær  komi  siðan  jafnóðum  í  vörzlu  félagsins. 

Ef  hinni  heiðruðu  f élagsdeild  þykir  þetta  nokkru 
skifta,  myndi  það  réttast  að  láta  nefnd  manna 
taka  til  yfirvegunar,  hvernig  þessu  gæti  orðið  hag- 
anlegast  fyrir  komið.  Ég  þarf  því  ekki  annað  en 
einungis  að  benda  til  nokkurra  atriða  þar  að  lútandi, 
svo  betur  megi  sýnast,  hverju  ég  fer  fram. 

1.  Þessar  dagbækur  yfir  veðráttufarið  þyrftu 
að  vera  haldnar  á  svo  mórgum  stöðum,  að  ráða  mætti 
af  samanburði  þeirra,  hvernig  viðrað  hefði  í  hvert 
skipti  á  öllu  landinu;  og  þar  eð  nú  fjallgarðar  þeir, 
er  skipta  héruðum,  og  átt  sú,  er  þau  horfa  í  til  hafs, 
skiptir  einnig  oftlega  veðráttu  þeirra,  þykir  ekki  af 
veita,  þótt  veðurbækur  væru  haldnar  í  öllum  hinum 
stærri  héruðum,  er  svo  eru  aðgreind  af  landslagi  og 
afstöðu  (de  större  Flodgebeter),  og  sumstaðar  bæði 
við  sjó  og  til  f  jalla. 

2.  Það  er  enn  fremur  áríðandi,  að  slíkar  veð- 
urbækur  séu  samfleytt  haldnar  i  sömu  stöðum.  Þær 
mættu  þess  vegna  ekki  vera  einskorðaðar  við  neina 
einstaka  menn,  er  oft  má  vera,  að  flytji  sig  búferl- 
um,  heldur  við  þá  staði,  er  hentastir  þykja, 

3.  En  hvernig  ætti  nú  að  koma  því  við,  þar  sem 


—  39  — 

menn  eru  líka  vandfengnir  til  að  halda  dagbækurn- 
ar?  Félagið  verður  í  þessu  tilliti  að  leita  til  prest- 
anna,  og  fá  nokkra  þeirra  í  lið  með  sér;  þeir  eru 
allir  í  vísindamanna  tölu,  og  er  þá  hvort  tveggja, 
að  þeir  mega  þykja  færir  um  að  leysa  þetta  starf  af 
hendi,  enda  öll  líkindi  til,  að  þeir,  sem  til  þess  yrðu 
kvaddir,  myndu,  hver  um  sig,  fúsir  til  að  leggja  fram 
þenna  skerf  til  framkvæmdar  vísindalegum  tilgangi. 
Þess  vegna  ætti  að  kjósa  til  þau  prestssetrin,  er  bezt 
þykja  liggja  við,  sakir  afstöðunnar,  og  biðja  prest- 
ana  d  þeim  að  takast  þetta  starf  d  hendur;  ætti  sið- 
an  þetta  að  verða  að  nokkurs  konar  vísindalegri  kv'oð, 
svo  að  hver  prestur  fram  af  öðrum,  er  þar  sæti, 
héldi  áfram  veðurbókinni. 

4.  Til  hægri  verka  fyrir  þá,  er  á  síðan  ættu 
að  nota  veðurbækurnar,  væri  áríðandi,  að  þær  yrðu 
hver  annari  sem  líkastar  að  allri  niðurskipan,  og 
myndi  því  bezt,  að  þeir,  sem  ætla  að  halda  þær, 
fengju  allir  i  fyrstunni  samhljóða  fyrirmynd 
(Schema),  að  laga  þær  eftir;  ætti  hún  að  vera  sem 
einf öldust,  og  þó  greinilega  fyrir  komið ;  en  þeir,  er 
veðurbækumar  héldu,  ættu  á  hverju  dri  að  senda 
þær  félagsdeildinni,  er  siðan  varðveitti  þær  allar 
samt  í  skjalasafni  sinu. 

Loksins  vil  ég  geta  þess,  að  mér  er  kunnugt, 
að  einstakir  merkismenn  hafa  haldið  slíkar  veður- 
bækur  að  undanförnu  (t.  a.  m.  séra  Jón  Jónsson, 
nú  prestur  til  Möðruvallaklausturs,  er  nú  mun 
hafa  haldið  þeirri  iðn  um  60  ár) ,  og  er  það  athug- 
unar  vert,  hvort  félagið  ætti  ekki  að  grennslast  eft- 
ir  þessu  betur,  og  reyna  til  að  útvega  sér  af  þeim 
hinar  merkustu,  enda  þótt  nokkru  yrði  til  þess  að 
kosta. 

Ég  þykist  fyrir  mitt  leyti  sannfærður  um,  að 


—  40  — 

gæti  félag  vort  á  nokkurn  hátt  komið  því  til 
framkvæmdar,  sem  ég  hefi  nú  leyft  mér  að  bera 
upp  fyrir  því,  myndi  safn  slíkra  veðurbóka  seinna 
meir  þykja  ærinn  fjársjóður;  samt  legg  ég  það 
fúslega  undir  álit  hinnar  heiðruðu  félagsdeildar, 
hvort  ráðlegt  sé  að  halda  nokkuð  fram  í  þetta ;  en 
bið  einungis,  að  það  verði  rætt  á  félagsfundi  og 
íhugað  þar  betur,  eins  fljótt  og  kringumstæðurn- 
ar  leyfa. 

Rvk.,  9.  d.  Apr.  1840. 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR. 


Reykjavík,  31.  Maí  1840. 

Elskulegi  Konráð  minn! 

Þarf  eigi  járn  at  eggja  né  jarðarmen  skerða, 
—  guð  veit  það  nú  samt,  en  mikið  er  ég  að  skríða 
saman  og  farinn  ögn  að  rölta  út  við  og  við.  —  Það 
er  í  lifrinni,  heldur  læknirinn ;  ég  man  ekki,  hvort 
ég  sagði  þér  það  í  vetur.  Hafðu  blessaður  skrif- 
að  mér  til  og  sent  mér  sendingar,  og  gott  er  að 
heyra  vellíðan  þína.  Brynjólfi  hefir  ekki  þóknazt 
að  láta  mig  sjá  frá  sér  eina  línu  enn;  segðu  honum 
það  með  kveðju  minni  ástkærri.  Skúla  mínum  er 
ég  skuldbundinn  fyrir  langt  bréf  og  gott,  og  „Fæ- 
drelandet";  ég  skal  sjá  um  að  útvega  honum  ætt- 
artöluna  hans.  Heyrðu  nú!  Ég  má  ekki  skrifa  neitt, 
ég  þarf  að  rekreera  mig,  sérðu!  Dr.  Hjaltalín  er 
að  „skarifísera"  lamb,  sem  hefir  fjöruskjögur,  og 
sumir  segja,  að  skrifa  móti  Tuma.  Ef  mér  verð- 


—  41  — 

ur  hægt  að  hreyfa  mig,  fer  ég  eitthvað  af  stað  með 
Steinstrup  seint  í  Júní ;  hann  f  er  vestur  og  Sch. 
austur.  Heilsaðu  öllum ;  ég  vona  þú  fáir  betra  bréf 
með  næstu  ferð. 

Þinn  elskandi 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  J.  STEENSTRUP. 


(Vorið  1840). 
Ég  er  lasinn,  kunningi  góður,  og  hefi  tekið  inn 
sóttar-meðal,  og  verð  að  sitja  heima  og  tefla  við 
páfann.  Ég  verð  því  að  biðja  þig  að  afsaka  mig, 
þangað  til  á  morgun. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 

Her  har  du  din  islandske  Lektie  for  i  Aften! 


TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR. 


Reykjavík,  13.  Júní  1840. 

Allrahæstvirti,  elskulegi  herra  etatsráð ! 

Ég  má  öngvan  veginn  láta  tækifærið  hjá  líða, 
svo  ég  þakki  yður  ekki  sem  bezt  fyrir  elskulegt 
tilskrif  með  vorskipum  og  umönnun  alla  fyrir  mér, 
sem  komið  hefir  að  svo  góðu  haldi.  Ég  er  nú  fyrir 
nokkru  algjörlega  kominn  á  ról  og  skriðinn  svo 
saman,  að  ég  er  búinn  að  afráða  að  dragast  eitthvað 


—  42  — 

af  stað  nú  svo  sem  að  vikufresti,  og  láta  guð  ráða, 
hvað  langt  ég  kemst.  Ég  hefi  nú  sameinað  mig  við 
Steinstrup;  förum  við  fyrst  upp  í  Krýsuvík,  þaðan 
yfir  Ölves,  Grafning,  Grímsnes  etc,  og  Þingvalla- 
sveit,  til  Borgarfjarðar  og  þaðan  vestur  eins  langt 
og  víða  sem  sumarið  endist  til.  Mér  er  það  tvöf  aldur 
hagnaður,  þvi  bæði  sparar  það  mér  fylgdarmann 
stöðugt,  sem  ég  hefði  heldur  ekki  getað  kostað  mér, 
því  ferðalög  eru  hér  dýr,  og  svo  er  hitt  ekki  síður, 
hvað  miklu  meira  lærist,  þegar  tveir  eru  saman,  og 
það  þótt  félagi  minn  ekki  væri  Steinstrups  jafn- 
ingi,  enda  kemur  honum  vel  á  hinn  bóginn,  — 
þótt  aldrei  væri  nema  í  Krýsuvík,  að  ég  hefi  áður 
grannskoðað  námana  fyrir  norðan,  sem  hann  fær 
nú  ekki  að  sjá.  Það  helzta  af  því,  sem  ég  hefi  unn- 
ið  Bókmenntafélaginu  beinlínis  í  hag,  síðan  ég  fór 
að  hressast,  er  einkum  það,  að  ég  hefi  verið  að 
rita  nokkurs  konar  bók  yfir  prestaköllin  hér  á 
landi,  og  hefi  ég  mest  notað  til  þess  skýrslur  prest- 
anna  sjálfra,  sem  þeir  gáfu  í  fyrra  eftir  biskups 
boði  og  undir  embættiseið.  Ég  byrjaði  á  Vaðla- 
sýslu  og  er  nú  kominn  í  kring  austur  fyrir  og  hing- 
að  suður,  og  held  nú  áfram  hvað  ég  get,  þangað  til 
ferðin  byrjar.  Svo  þér  fáið  nokkurs  konar  hugmynd 
um,  hvernig  þetta  verk  lítur  út,  skal  ég  senda  yður, 
sem  sýnishorn,  afskrift  af  einhverju  styzta  brauð- 
inu,  og  er  það  þá  eins  og  þér  hafið  séð  bókina  alla, 
því  þótt  skýrslurnar  hafi  verið  margbreyttar,  hefi 
ég  fært  þær  allar  til  eins  skipulags. 

Þetta  kadetta-skip  kom  núna  svo  flatt  upp  á 
mig,  sem  aðra  fleiri,  að  ég  get  ekki  skrifað  til 
Rentukammersins  og  direktionarinnar  for  Fondet 
ad  usus  publicos.  Ég  verð  því  að  biðja  yður,  herra 
etatsráð,  að  gera  svo  vel  að  flytja  báðum  þessum 


—  43  — 

Autoriteter  skyldugt  þakklæti  mitt  fyrir  þann 
styrk,  sem  mér  hefir  verið  veittur  til  að  halda 
áfram  ferð  minni  og  studiis.  Þó  að  mitt  starf  verði 
ekki  langvinnt,  ef  til  vill,  gleður  það  mig  samt,  að 
það  litla,  sem  ég  hefi  getað  að  gjört,  þarf  ekki  að 
farast,  þó  mín  missi  við,  eftir  því  sambandi,  sem 
ég  nú  stend  í  við  Steinstrup,  þar  sem  hvor  meðdeilir 
öðrum  allt,  smátt  og  stórt,  sem  uppgötvast.  Ég  þori 
líka  að  fullvissa  yður  um,  að  með  tilliti  til  lýsingar- 
innar  á  Islandi,  má  félagið  búast  við  að  eiga  í  hon- 
um  öruggan  aðstoðarmann,  þar  sem  það  þarf  að 
fá   upplýsingar  áhrærandi   náttúrufræði   landsins. 

Fyrirgefið  mér  þetta  f lýtisrisp ;  allt  er  hér  í 
svo  miklu  uppnámi,  að  maður  hefir  ekki  næði  til 
að  skrifa  almennil.  sendibréf,  hvað  feginn  sem 
maður  vildi. 

Ég  er  með  ást  og  virðingu  yðar  hávelborin- 
heita  elskandi 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  DET  KONGELIGE  RENTEKAMMER. 


Af  Hr.  candidatus  juris  Kr.  Kristjanson  har 
Undertegnede  i  Dag  modtaget  den  Sum  200  Rbdl. 
r.  S.,  som  det  kongelige  Rentekammer  naadigst 
har  tilstaaet  mig  som  Underst0ttelse  til  en  natur- 
videnskabelig  Rejse  i  Island;  for  hvilke  to  Hund- 
rede  Rigsbankdaler  rede  S0lv  herved  kvitteres. 
Reykjavík,  den  13.  Juni  1840. 

J.  Hallgrímsson. 


—  44  — 

TIL  DEN  KONGELIGE  DIREKTION  FOR 
FONDET  AD  USUS  PUBLICOS. 


Af  Hr.  candidatus  juris  Kr.  Kristjanson  har 
Undertegnede  i  Dag  modtaget  den  Summa  150 
Rbdlr.  r.  S.,  som  er  Bel0bet  af  den  mig  allernaa- 
digst  forundte  Forlængelse  paa  eet  Aar  af  mit 
Stipendium  af  Fondet  ad  usus  publicos,  til  mine 
naturvidenskabelige  Studiers  Fremme,  for  hvilke 
eet  Hundrede  og  halvtredsindstyve  Rigsbankdaler 
rede  S0lv  jeg  herved  kvitterer. 

Reykjavík,  den  13.  Juni  1840. 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  BRYNJÓLFS   PÉTURSSONAR   OG 
KONRÁÐS  GlSLASONAR. 


Bíldudal,  15.  d.  Aug.m.  1840. 

Elskulegi  Bryn.  og  elskulegi  Kon. ! 

Er  á  ferð,  og  hefi  nauman  tíma,  vestur  um 
allt  land;  ætla  nú  yfrum  Arnarfjörð  og  veiða  loft- 
anda  (þið  munið,  með  skænið  yfir  kjaftinum) ; 
enginn  veit  hvað  undan  fer,  nema  eftir  fer.  Horn- 
fiskur  hérna  hans  Jóns  Sigurðssonar,  með  skjöld- 
inn  á  hliðinni,  er  nú  kominn  hérna  með  kálfinn 
handa  þeim  Arnfirðingum,  eins  og  vant  er.  Líkar 
ekki  landið,  bróðir  minn!  Hefi  þó  fundið  furutré 
framt  að  IV2  alin  að  þvermáli,  sem  líklega  gætu 
sprottið  enn,  það  er  að  segja,  ekki  sama  tréð,  en 
annað  eins.  Kom  í  Sauðlauksdal,  og  [þótti]  ljótt  að 


—  45  — 

sjá;  kom  ekki  í  Flatey;  var  þó  eggjaður  á  það,  Konsi 

minn  sæll  og  blessaður ! Veit  ekki,  hvort  ég 

kemst  svo  langt;  held  samt  áfram  eins  og  kleift  er; 
læt  þar  nótt  sem  nemur.  Vilduð  þið  ekki  vera  komn- 
ir  á  Glámu  til  mín  [á]  morgun  eða  hinn  daginn? 
Skyldi  bjóða  ykkur  að  súpa  á  pöddunni;  á  þær  rétt- 
ar  f  jórar,  en  hræddur  er  ég  um,  þið  gætuð  ekki  sof- 
ið  í  vagninum.  Ég  sá  hreppstjórann  frá  Fjörgulæk  í 
gær  á  Vatneyri  við  Patreksf  jörð  ;  hann  er  nú  orðinn 
liðugt  sextugur  og  segist  stundum  hafa  drukkið 
töluvert.  —  Tún  og  engjar  og  skógar,  sko!  Það 
er  nú  það,  sem  ég  er  að  hugsa  um  á  landi.  —  Wer 
weiss?  —  Hann  hefir  sagt  það  sjálfur,  hann  Stefán 
minn.  —  Ég  bið  að  heilsa  kónginum  og  svarta  mann- 
inum,  litla,  í  tjaldbúðinni  hennar  Mad.  Sháffer. 
Það  er  svo  margt,  sem  ekki  veitti  af  að  stinga  nið- 
ur  penna  um. 

J.  Hallgrímsson. 

I  til  Takke  tage  maa!  Meira  seinna. 


TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR. 


Bíldudal,  Aug.  1840. 

Allrahæstvirti,  elskulegi  herra  etatsráð! 

Ég  hripa  yður  þessar  línur  í  flughasti,  rétt  svo 
þér  sjáið,  að  ég  sé  lifandi.  25.  Júní  fórum  við  úr 
Reykjavík.  Þaðan  í  Krýsuvík,  yfir  fjallgarðinn 
austur  í  Ölves,  upp  í  Hengil  og  Grafning,  austur  í 
-Grímsnes,  Flóa,  Skeið,  Biskupstungur,  Þingvalla- 
sveit,  yfir  Borgarfjörð  þveran,  Skarðsheiði  vestri 


—  46  — 

og  Rauðamelsheiði  á  Skógarströnd,  út  í  Drápuhlíð- 
arfjall,  að  Hoístöðum  (fann  í  Haugsnesi,  að  ég 
held,  legstað  Þórólfs  Mostrarskeggs),  upp  á  Skóg- 
arströnd  aftur  og  þaðan  yfir  á  Fellsströnd,  og  svo 
kringum  allan  Breiðaf  jörð  út  undir  Haga  á  Barða- 
strönd,  þaðan  yfir  Leikvöll  hingað  á  Bíldudal,  héð- 
an  í  Tálknafjörð  og  Patreksfjörð  og  yfir  í  Sauð- 
lauksdal  og  hingað  til  baka.  —  Nú  förum  við  héð- 
an  vestur  og  norður  eftir,  það  sem  sumarið  endist. 
Verð  ég  þá  búinn  að  sjá  Vesturland,  svo  að  ég  hefi 
fengið  nokkurn  veginn  ljósa  hugmynd  um  það,  ef 
ég  endist  til  þess  á  annað  borð.  Ég  kemst  ekki  til 
að  skrifa  yður  neitt  í  þetta  sinn,  því  skipið  bíður, 
sem  á  að  flytja  okkur  yfir  Arnarf jörð.  Ég  sá  stein- 
inn  í  Reykholti,  sem  Þ.  Helgason  hélt  væri  leg- 
steinn  yfir  Snorra  Sturluson,  og  efast  ég  ekki  um, 
að  það  sé  rétt.  Letrið  er  raunar  mest  allt  máð  af, 

en  þó  má  glöggva  á  einum  stað:  ^  \  %  |  (Snori?) 
og  það,  sem  ég  marka  mest:  ofan  á  steininum,  fyr- 
ir  neðan  þetta  teikn:    JL    ,   stendur  glöggt     ^ 

(sem  ég  les    tjLj  fc  I    )  ;  það  er  sjálfsagt,  að  ég 

sendi  yður  uppdrátt  af  steini  þessum  við  fyrsta 
tækifæri.  Ég  er  vonum  skárri  til  heilsu,  en  þoli  samt 
ekki  vel  áreynsluna,  enn  sem  komið  er.  Ég  skrifa 
meira  við  fyrsta  tækifæri. 

Yðar  hávelb.h.  elskandi 

J.  Hallgrímsson. 


—  47  — 

TIL   BRYNJÓLFS   PÉTURSSONAR    OG 
KONRÁÐS  GlSLASONAR. 


Hrauki  við  Stað  á  Snæfjöllum, 
31.  Aug.  1840. 
Góðir  bræður! 

Þegar  séra  Benedikt  svaf  hjá  Bjarna  mínum 
í  Unaðsdal,  og  Bjarni  minn  gat  ekki  sofið,  fór 
hann  að  lesa  bænir  sínar  og  sálmavers,  og  segir: 
„Þrái  himin,  þótt  þreyi  hér,  þú  svo  kórónu  dýrðar 
mér  í  æðstu  gleði  afhendir".  —  ,,Ég  er  ekki  upp  á 
stássið",  segir  Bjarni  minn.  —  Er  nú  kominn  norð- 
an  úr  Rekavík;  vitið  þið,  hvar  hún  er?  Ketilríður 
mín  í  Görðum  biður  að  heilsa  ykkur;  vildi  ekki 
Jón  Eyjólfsson,  og  ætlar  nú  að  eiga  hann  Gísla 
dóna  minn;  —  bæði  í  Aðalvík.  Illur  vegur  á  Vest- 
urlandi  og  Gláma  skást,  því  þar  fer  maður  á  bless- 
uðum  jökli.  Nú  er  ég  á  suðurleið  og  ætla  samt 
fyrst  á  Norðurstrandir ;  þrauka  þetta,  þó  ég  sé  ekki 
alheill.  Kon.  og  Bryn.!  bið  að  heilsa  öllum  og 
meira  seinna. 

J.  Hallgrímsson. 

Ég  kom  í  Arnarfjörð  og  lærði  þar  að  veiða 
loftanda. 


TIL  DEN  H0JE  STIFTS0VRIGHED  I  ISLAND. 


Underdanigst  ans0ges,  at  den  H0je  Stifts- 
0vrighed  naadigst  vil  forunde  mig  det  nu  ledige 
Hólma-Præstekald    inden    S0ndermule-syssel. 

Med  en  tidligere  Ans0gning,  hvorved  det  paa 


—  48  — 

mine  Vegne  underdanigst  blev  anholdt  om  Reyk- 
holts  Præstekald  ved  dettes  sidste  Vakance,  er  de 
Attester  og  0vrige  Bevisligheder  fremsendte,  som 
skulde  godtg0re  min  Habilitet  til  at  s0ge  præste- 
ligt  Embede;  jeg  tillader  mig  derfor  underdanigst 
at  henvise  saavel  til  disse,  som  Ans0gningen  selv, 
for  saa  vidt  samme  ber0rer  de  Grunde,  der  maatte 
tale  til  min  Fordel. 

Jeg  t0r  haabe  at  mine  videnskabelige  Be- 
stræbelser  og  0vrige  Forhold,  som  her  b0r  komme 
i  Betragtning,  ikke  er  ubekendte  for  den  H0je 
Stifts0vrighed,  —  og  saaledes  har  jeg  kun  lidet 
at  tilf0je.  —  Vel  ved  jeg,  at  jeg  i  præstlige  Kund- 
skaber  ingenlunde  t0r  maale  mig  med  værdige, 
erfarne  Præster  og  lærde  Teologer,  og  at  jeg  i 
denne  Henseende  har  saare  meget  at  lære ;  men 
ikke  desto  mindre  f0ler  jeg  baade  Lyst  og  Mod 
til  at  paatage  mig  det  ans0gte  Embede,  ligesom 
jeg  i  det  hele  taget  erkender  dybt  N0dvendig- 
heden  af  at  indtræde  i  en  fast  Stilling,  for  ret  at 
kunde  benytte  de  Kræfter,  Gud  vil  forunde  mig, 
til  mit  Fædrelands  og  Videnskabens  Tjeneste.  — 
Den  Omstændighed,  at  Hólmar  paa  een  Gang  staa 
ved  Havbredden,  og  dog  er  ligesom  henlagte  i 
Hjertet  af  0sterlandets  store  Bjergmasse,  g0r 
denne  Præstgaard  h0jligen  bekvem  til  en  Natur- 
forskers  Opholdssted;  ligesom  det  ogsaa,  fra  0ko- 
nomisk  Side  betragtet,  kunde  være  godt,  at  se  een 
af  den  ligesaa  nyttige  som  mærkværdige  Eder- 
fugls  „Varp"-pladser,  stillet  under  Opsyn  af  en 
Ornitolog  af  Faget;  og  dertil  frembyde  Hólmar, 
som  bekendt,  en  saare  god  Lejlighed. 

Jeg  har  en  stor  Gæld  at  afbetale  til  mit  Fæd- 
reland,  og  længes  derfor  efter  en  fast  Virkekreds, 


—  49  — 

hvor  jeg  uforstyrret  og  fri  for  Næringssorger  kun- 
de  afbetale  noget  deraf,  ved  at  virke  for  mit  Kald 
og  min  Videnskab.  Jeg  nærer  ogsaa  det  Haab,  at 
den  H0je  Stifts0vrighed  vil  tage  saa  naadigt  Hen- 
syn  til  denne  min  Ans0gning,  som  Ret  og  Billig- 
hed  tillader. 

Reykjavík,  d.  12.  Okt.  1840. 
Underdanigst 

J.   Hallgrímsson. 


TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR. 


Reykjavík,  14.  Okt.m.  1840. 
Elskulegi  Brynjólfur  minn! 

Hvenær  ætli  ég  hafi  fengið  bréf  frá  þér  sein- 
ast?  Seðil  í  vor,  vænti  ég.  Hvernig  líður  þér,  kunn- 
ingi?  Enda  vænti  ég  þú  segir  mér  það  í  bréfinu, 
sem  ég  á  frá  þér  á  ferðinni  með  pinkladuggunni 
okkar.  Hérna  er  ég  enn  að  skrölta,  kunningi,  með 
bærilegri  heilsu  sem  stendur;  en  nú  er  annað  verra 
á  f erðinni :  séra  Tómas  hef ir  verið  hætt  kominn  af 
blóðuppgangi  og  liggur  enn,  þó  sagður  skárri, 
hvernig  sem  úr  því  rætist.  En  alþing!  Bágt  er  að 
geta  nú  ekki  talað  til  fólksins,  —  kjaftlaus  og 
verra  en  það,  þar  sem  ekki  er  svo  mikið  sem  Sunn- 
anpósturinn  að  láta  í.  Ég  prédika  svona  munnlega, 
en  það  nær  til  svo  fárra.  Ég  er  nýkominn  austan  úr 
Hreppum;  fór  að  skoða  þá,  af  því  ég  hafði  ekki  séð 
þá  fyr,  og  þykist  ég  nú  vera  búinn  að  enda  vel  út 
sumarið.  Ertu  á  kamrinum,  lagsmaður?  Ég  hefi 
ekki  viljað  gera  það  vegna  Schythe  í  þetta  sinn,  að 

4 


—  50  — 

senda  beinlínis  neina  „Indberetning"  um  námana,. 
heldur  bara  eitthvað  um  meðferð  á  þeim,  og  til- 
boð  að  segja,  hvað  ég  veit,  ef  Kammerið  vill.  — 
Segðu  mér  greinilega  um  Rapport  þeirra  Strp.  og 
Sch.  og  allt  því  viðvíkjandi,  sem  þú  veizt.  Ég  hefi 
vísað  Strp.  á  Jón  bróður  þinn  sem  efni  í  ,,Land- 
mand"  á  Islandi;  vísa  þú  aftur  Jóni  á  Strp.  og 
láttu  hann  fá  hjá  honum  öll  ráð  og  upplýsingar, 
sem  hann  getur. 

Þú  kannt  að  tala  við  kreditóra;  viltu  nú  líka 
gera  það  fyrir  mig?  Þeir  eru  Prosowsky,  Skóa- 
Pétur,  Drési,  Rolund  og  Reitzel.  Þekkirðu  menn- 
ina?  Og  svo,  ég  man  ekki  hvað  hann  heitir,  skradd- 
arinn  á  K0bmagergade ;  —  Konráð  þekkir  það ;  ég 
er  allslaus,  enn  sem  komið  er,  en  ég  vona,  að  ég  f  ái 
enn  eins  árs  Forlængelse  af  stípendíinu,  og  kann 
ske  eitthvað  frá  Rentukammerinu.  Etatsráð  Mag- 
nussen  tekur  þá  væntanlega  við  peningunum,  en 
farðu  svo  til  hans,  —  ég  skrifa  honum  það,  —  og^ 
miðlaðu  þeim  svo  dálitlu,  borgaðu  rentur  etc,  því 
ég  ætla  mér  ekki  að  svíkja  neinn,  ef  ég  get. 

Ekki  er  ég  trúlofaður  enn,  þú  lýgur  því  uppa 
mig.  Berðu  þig  að  láta  þér  líða  sem  bezt,  góðurinn 
minn,  og  vertu  blessaður  [og]  sæll. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  DET  KONGELIGE  RENTEKAMMER. 


Nu,  da  jeg  er  vendt  tilbage  fra  min  sidste  geo- 
logiske  Ekskursion  i  indeværende  Sommer,  paa 
hvilken  jeg  har  gennemrejst  en  stor  Del  af  Arnæs- 


—  51  — 

syssel,  griber  jeg  den  Lejlighed,  som  endnu  frem- 
byder  sig  med  det  sidste  Handelsskib,  der  afgaar 
til  K0benhavn  fra  denne  Kant  af  Landet,  til  under- 
danigst  at  takke  det  H0je  Kollegium  for  den  mig 
naadigst  tilstaaede  Underst0ttelse,  ved  hvilken  jeg 
nu  i  en  Tid  af  l^/o  Aar  har  set  mig  i  Stand  til  at 
fortsætte  mine  naturvidenskabelige  Studier,  ved 
Unders0gelser  og  Rejser  i  mit  F0deland. 

I  Fjorsommer  gennemrejste  jeg  Nordlandet 
i  forskellige  Retninger,  hvor  jeg  da  fors0gte  saa- 
vel  at  studere  mig  ind  i  disse  Egnes  geologiske  For- 
hold,  som  tillige  at  erhverve  mig  et  saa  fuld- 
stændigt  Overblik  over  Nordlandets  Topografi,  som 
det  var  mig  muligt.  Ved  denne  Lejlighed  under- 
s0gte  jeg  blandt  andet  temmelig  n0je  de  kongelige 
Svovllejer  i  Nordersyssel,  samt  næsten  alle  be- 
kendte  Surtarbrands-punkter  paa  Nordlandet,  og 
deriblandt  Skagefjordsdalene,  hvor  man  havde 
troet,  at  Stenkul  maatte  være  at  finde. 

Om  Efteraaret  begav  jeg  mig  til  Reikevig, 
hvor  jeg,  uagtet  Stedets  Dyrhed,  tog  Ophold,  i 
det  Haab,  at  kunne  der  bedre  end  paa  noget  an- 
det  Sted  heri  Landet  udvide  mine  Kundskaber, 
ved  at  konferere  med  og  belæres  af  Dhrr.  Steen- 
strup  og  Schythe,  som  den  Gang  opholdt  sig  der; 
men  en  meget  langvarig  Sygdom,  der  næsten  al- 
deles  ber0vede  mig  Kræfter  til  Arbejde,  forhin- 
drede  mig  fra  at  drage  den  Fordel  af  mit  Ophold 
i  Reikevig,  som  jeg  havde  gjort  mig  Haab  om.  — 
Desto  heldigere  var  jeg  i  indeværende  Sommer, 
da  jeg  for  saa  vidt  genvandt  min  Sundhed,  at  jeg 
saa  mig  i  Stand  til  at  forene  mig  med  Herr  Kandi- 
dat  Steenstrup  og  f0lge  ham  paa  en  meget  lære- 
rig  og  interessant  Tur,   paa   hvilken   vi,   foruden 

4* 


—  52  — 

Krisevig  og  andre  vigtige  geologiske  Punkter  paa 
Sydlandet,  fik  Lejlighed  til  at  se  en  stor  Del  af  det 
saakaldte  Vesterland. 

Jeg  har  ingen  Ordre  modtaget  med  Hensyn 
til,  hvorvidt  det  H0je  Kollegium  maatte  finde  for 
godt,  at  befale  mig  at  indgive  underdanigst  Be- 
retning  om  mine  Unders0gelsers  Fremgang,  og  ved 
saaledes  ikke,  hvorledes  jeg  b0r  forholde  mig  i 
denne  Henseende.  Imidlertid  vover  jeg  under- 
danigst  at  fremsende  vedlagte:  ,,Forel0bigt  Udkast 
til  Forslag  til  en  forbedret  Behandlingsmaade  af 
de  kongelige  Svovllejer  i  Island",  som  Pr0ve  af 
mine  Arbejder  og  Ansuelser  angaaende  en  spe- 
ciel  Del  af  de  Genstande,  hvorpaa  jeg  i  Sær- 
deleshed  har  henvendt  min  Opmærksomhed,  idet 
jeg  beklager,  at  Tiden  nu  ikke  tillader  mig  at  ind- 
give  en  detailleret  Beretning,  i  hvilken  de  Grunde 
og  Anskuelser  burde  være  udviklede,  hvorpaa 
ovenmeldte  Forslag  st0tte  sig. 

Hvis  Gud  tillader,  at  jeg  beholder  min  Sund- 
hed,  haaber  jeg  i  indeværende  Vinter  at  faa  en 
saadan  Beretning  færdig,  da  jeg  tillige  vil  s0ge 
at  ordne  og  tydeligg0re  for  mig'selv  det  viden- 
skabelige  Udbytte,  som  jeg  hidindtil  maatte  have 
vundet  paa  disse  mine  Rejser. 

Jeg  har  nu  allerede  haft  Lejlighed  til  at  se 
omtrent  to  Tredjedele  af  Island;  den  ene  Tredje- 
del,  nemlig  hele  0sterlandet,  staar  endnu  tilbage ; 
om  jeg  skal  være  saa  heldig  ogsaa  at  kunne  be- 
rejse  denne  Del  af  Island,  vil  bero  paa,  hvorvidt 
det  H0je  Kollegium  maatte  fremdeles  anse  mig 
værdig  til  videre  naadigst  Underst0ttelse. 

Reikevig  i  Island,  d.   14.   Oktober  1840. 
Underdanigst 

Jónas  Hallgrímsson. 


—  53  — 
TIL  FINNS   MAGNÚSSONAR. 


Staddur  á  Bessastöðum,  18.  d.  Oktbm.  1840. 
Hávelborni,  allrahæstvirti  herra  etatsráð! 

Nú  er  illa  komið,  því  seinasta  skipið,  sem  héð- 
an  fer  til  Hafnar,  er  nú  ferðbúið  fyr  en  mig  varði, 
svo  mér  er  afskamtað  að  skrifa  yður  eins  rækilega 
og  ég  hafði  ætlað  mér.  Ég  er,  að  kalla  má,  nýkom- 
inn  aftur  úr  seinustu  ferð  minni  í  sumar  og  var 
hún  mest  gerð  til  að  skoða  þann  hluta  af  Árnes- 
sýslu,  sem  ég  hafði  ekki  séð  áður;  voru  það  eink- 
um  Skeiðin  og  Hrepparnir.  Vesturlandið  sáum  við 
Steinstrup  mestallt  í  sumar,  að  minnsta  kosti  svo 
vel,  að  ég  hefi  ljósa  hugmynd  um  lögun  þess  og 
landslag,  svo  nú  held  ég  [að  ég]  gæti  lýst  því  líka 
með  aðstoð  sóknarlýsinganna.  Ég  á  nú  í  rauninni 
ekki  óséð  nema  Austurlandið,  en  það  er  líka  tölu- 
verður  fláki.  Ég  ætla  nú  í  vetur  að  byrja  á  Ár- 
nessýslu  svo  sem  til  reynslu  og  vita,  hvernig  mér 
tekst  að  lýsa  henni.  —  Eins  held  ég  áfram  með 
lýsingarnar  á  brauðunum,  þar  sem  ég  hvarf  frá  í 
vor;  ég  verð  fljótt  búinn  með  þær.  Sóknarlýsingar 
liggja  hjá  mér  frá  4  eða  5  prestum,  en  þær  eru 
inni  í  Reykjavík,  svo  ég  get  ekki  sent  þær  núna,. 
af  því  bréfið  á  að  fara  undir  eins.  Flestir  prestar, 
sem  ég  fann  vestra  og  ekki  voru  búnir,  hafa  lofað 
góðu,  hvernig  sem  þeir  efna  það. 

Eftir  uppástungu  minni  hefir  félagsdeildin  í 
Reykjavík  fallizt  á  að  sjá  um,  að  dagbækur  yrðu 
eftirleiðis  haldnar  yfir  veðrið  í  öllum  héruðum 
landsins,  er  síðan  komi  á  ári  hverju  í  vörzlu  fé- 
lagsins.  Nefnd  manna,  landphysicus  Thorstensen* 
Gunnlögsen  skólakennari  og  ég,  á  að  koma  þessu 
í  lag.  — 


—  54  — 

Ég  hefi  skrifað  Rentukammerinu  og  sent  því, 
svo  sem  eins  og  sýnishorn:  ,,Forel0bigt  udkast  til 
en  forbedret  Behandlingsmaade  af  de  kongelige 
Svovllejer  i  Island". 

Ef  að  þér  getið  útvegað  mér  nokkra  aðstoð 
framvegis,  svo  sem  eins  árs  lenging  á  stipendíinu, 
efast  ég  ekki  um,  þér  auðsýnið  mér  þá  góðvild,  að 
taka  á  móti  þeim  peningum  til  frekari  ráðstöfun- 
ar.  Ég  hefi  þá  líka  beðið  herra  Brynjólf  Péturs- 
son  að  taka  við  nokkru  af  þeim  aftur  til  að  borga 
með  skuldir,  sem  á  mér  liggja  fyrir  föt,  stígvél  og 
bækur.  — 

Konungsúrskurðurinn  af  20.  Maí  þ.  á.  hefir 
þó  vakið  umhugsun  margra,  en  ekki  skilur  samt  al- 
menningur  vel,  hvað  um  er  að  vera.  Mikið  sár- 
langar  mig  til  að  f  jórðungskortið  gæti  komið  strax 
í  vor.  Gunnlögsen  er  því  ver  ekki  búinn  með  strim- 
ilinn,  sem  vantar  að  norðan;  en  má  ekki  heldur 
láta  hann  vanta  og  bæta  honum  svo  seinna  við 
hina  fjórðungana? 

Fyrirgefið,  bezti  etatsráð,  þenna  flýtir. 
Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


TIL   J.   STEENSTRUP. 


Bessestad,  18/io  1840. 
Kære,   gode  Steenstrup! 

Det  lange  Brev,  jeg  hafði  tiltænkt  dig,  bli- 
ver  noget  kort,  thi  her  —  du  maa  vide  jeg  er  paa 
Bessestad  —  træffer  mig  just  nu  den  Efterretning, 


—  55  — 

-at  et  Skib,  som  jeg  ventede  skulde  f0rst  afgaa  om 
nogen  Tid,  ligger  sejlfærdigt  i  Havnefjord.  Min 
Ekskursion  til  Arnæs-Syssel  var  temmelig  interes- 
sant.  Doleriten  dækker  ikke  blot  hele  Mosfells- 
heiden  og  lægger  sig  tæt  op  til  Hengelen,  —  Un- 
derlaget  stikker  paa  flere  Steder  frem  og  er  Tuf 
— ,  men  ogsaa  Lyndalsheiden;  hele  den  Egn 
„Hrepparnir"  er  nyere  Masser  fra  Dolerittiden, 
afvekslende  Doleritkamme,  Tuf  og  grov  Breccie 
(de  kalder  den  der  þussaberg).  Alle  de  mægtige 
Breccielag  paa  dette  ,Str0g  indeslutte  doleritiske 
Masser  og  afveksle  desuden  saaledes  med  Doleri- 
ten  selv  i  deres  gensidige  Paalejring,  at  det  er 
ingen  Tvivl  om,  at  de  ere  samtidige  med  Doleriten. 
Mon  dette  virkelig  er  Tilfældet  med  hele  Tuf- 
systemet,  eller  gives  der  baade  Dolerit-Tuf  og 
Trap-tuf?  Hvad  giver  Anlysen  af  Masserne?  Den 
.gamle  Lavastr0m,  som  danner  Underlaget  i  Flóinn 
saavel  som  Merkurhraun  og  Álfstaðahraun  paa  de 
saakaldte  „Skeið",  og  Hofsheiði  i  Eystrihrepp,  er 
uden  Tvivl  komne  0sterfra,  enten  fra  Hekla  selv, 
eller  dens  vestlige  Sidekratere.  Klöfternes  Retning 
fra  S.  V.  til  N.  O.  stadfæster  sig  overalt;  dette  ud- 
taler  sig  især  meget  bestemt  i  det  Overblik,  man 
faar  over  de  nyere  Masser  i  Hrepparne  fra  H0- 
jene  ovenfor  Stóri-Núpur  (du  var  der  vel  selv  i 
Fjor).  Hekla-masserne  er  ogsaa  trængte  op  igen- 
nem  en  saadan  Kl0ft;  du  erindrer  nok  den  lange 
Række  af  vulkanske  Kamme,  som  ligger  i  Nordost 
fra  Hekla.  Tindafjöll  og  0fjelds-systemet  frem- 
viser  det  samme  Fænomen.  Intet  Spor  af  Trap, 
naar  jeg  undtager  nogle,  som  det  syntes  indeslut- 
tede  Masser  i  en  Doleritkam,  kaldet  Knararholt 
ved  Þjórsárholt.  Disse  Blokke  saa  mig  ud  som  Trap, 


—  56  — 

og  hvis  det  er  Tilfældet,  har  den  optrængende  Do- 
lerit  taget  den  med  sig  fra  et  underliggende  Lag. 
Sagen  er  interessant,  men  ikke  afgjort.  Thingvalla- 
vatnets  bleikja  er  S.  alpinus;  „murtan",  som  jeg 
tror,  pallidus;  med  Hensyn  til  urriðinn  er  der  vist- 
nok  nogen  Forvirring.  Museet  skal  faa  Eksemplarer 
derfra  med  Postskibet.  Ikke  en  eneste  levende  Land- 
mollusk  var  at  finde.  I  Hrepparne,  ved  Stóra-Laxá 
og  i  det  saakaldte  Sólheimafjall  er  betydelige  gen- 
nemdampede  Partier  fra  gammel  Tid,  og  sikkert 
har  det  engang  været  Svovllejer.  Du  have  Ret  med 
Hensyn  til  Udbrudsstedet  for  den  gamle  Lavastr0m 
i  Sydost  fra  Havnefjord;  det  befinder  sig  virkelig 
straks  0stenfor  Vífilfell  ved  Lágaskarðsvejen  i  et 
mægtigt  Krater,  „Eldborg".  — 

Paa  et  Selskabsm0de  fik  jeg  mod  Forventning 
mit  Forslag  sat  igennem  angaaende  „Vejrb0gerne"; 
en  Kommission,  bestaaende  af  Landf .  Thorstensen, 
adjunkt  Gunnlögsen  og  mig,  er  nedsat,  for  at  ordne 
det  fornödne. 

Jeg  har  skrevet  Rentekammeret  og  sendt  som 
Pr0ve  „Forel0bigt  Udkast  til  Forslag  til  en  for- 
bedret  Behandlingsmaade  af  de  kongl.  Svovllejer". 
Vær  saa  god  at  se  i  Naade  til  dette  Hastværks- 
arbejde,  hvis  det  kommer  i  dine  Hænder. 

Min  inderlige  og  forbindtlige  Hilsen  til  Proff. 
Reinhardt  og  Forchhammer.  Jeg  har  egentlig  in- 
tet  at  skrive  dem  for  denne  Gang,  som  kan  være 
værdt  at  læse.  Jeg  skal  g0re  alt  muligt  for  Mu- 
seerne.  Lad  mig  se  hvad  du  kan  g0re  for  den  om- 
talte  isl.  Botanik.  Lev  vel,  bedste  Steenstrup!  og 
glem  ikke 

din 

J.  Hallgrímsson. 


—  57  — 
TIL  PÁLS  MELSTEDS  SÝSLUMANNS. 


Reykjavík,  10.  d.  Nóv.-mán.  1840. 

Hæstvirti,  elskulegi  hra.  kammerráð! 

Ég  geri  ráð  fyrir,  að  þessi  seðill  berist  yður  í 
hendur  undir  eins  og  póstskipsfréttirnar,  og  fáið 
þér  þá  nóg  að  skemmta  yður  við,  þó  ég  hafi  ekki 
langort  í  þetta  sinn.  Ég  er  búinn  að  tala  hér  um 
tímaritið  við  alla  þá,  sem  ég  hélt  til  nokkurs  væri 
að  nefna  það  við.  Sumir  þeirra  vilja  líka  verða  til 
að  leggja  fram  sinn  skerf  —  ritlinga  um  ýmisleg 
alþjóðleg  efni  — ,  en  vilja  samt,  eins  og  við  var  að 
búast,  fá  dálítið  fyrir  ómakið.  Secretairinn,  á  hinn 
bóginn,  læzt  vera  tregur  og  viljalítill ;  er  samt  fá- 
anlegur  til  að  byrja  prentun  ritsins  á  sinn  kostnað, 
ef  hann  fái  handritin  ókeypis  í  fyrsta  „heftið" 
(sendinguna).  Gangi  þá  vel  út,  svo  hann  sjái  sér 
skaðlaust  að  halda  áfram,  vill  hann  borga  handrit- 
in  að  nokkru  eftirleiðis.  Etatsráð  Sveinbjörnsen  og 
ég  höfum  helzt  talað  um  að  doka  svona  við,  og 
fara  svo  á  jólunum  inn  í  Viðey,  og  gera  þá  samn- 
ing  við  secr.,  eins  góðan  og  völ  er  á.  Þorsteinn  á 
Eyvindarstöðum  er  annars  ekki  fráleitur  að  takast 
kostnað  og  útgáfu  slíks  rits  á  hendur,  ef  secr.  verð- 
ur  of  ósanngjarn,  eða  gengur  hreint  aftur  úr 
skaftinu.  Þér  sjáið  nú  á  þessu,  að  hver,  sem  ann- 
ars  langar  til  að  rita  um  eitthvert  af  þeim  hinum 
mörgu,  mikilvægu  málefnum,  sem  við  eigum  nú 
fyrir  hendi,  getur  farið  til  upp  á  það,  að  hann  get- 
ur  átt  von  á  að  koma  því  á  prent,  þótt  það  kunni 
ekki  að  verða  mjög  ábatasamt.  Enginn  hér  hefir, 
svo  ég  viti,  fengið  „Stændertidenden",  en  sent  hafa 
Islendingar   okkur  frá   Höfn   prentaðar  fréttir  úr 


—  58  — 

Hróarskeldu,  er  snerta  íslands  málefni,  og  veit  ég 
til  þér  fáið  þær.  Þess  utan  hafa  þeir  tekið  Grími 
tak  í  Kj0benh.-p.  og  eins  í  Fædrelandet,  því  þeir 
hafa  orðið  hræddir  við  skattafrumvarpið.  Þið  fáið 
þ>að  nú  meðal  annars  að  bræða  á  næsta  fundi  og 
])á  um  leið  frumvarp  frá  séra  Pétri  prófasti  um, 
hvernig  bæta  skuli  kjör  prestanna  hér  í  landi,  og 
jafnframt  hafa  gát  á  þeim  betur  en  hingað  til  hef- 
ir  viðgengizt.  Sagt  er,  að  Bardenfleth  muni  koma 
að  sumri  í  kommissíónina,  enda  vænti  ég  þér  haf- 
ið  fengið  frá  honum  bréf.  Rothe  er  dauður  úr  há- 
skóla-stjórnarráðinu,  og  gamli  Engelstoft  settur  í 
hans  stað ;  er  nú  sagt,  að  útkljáð  muni  verða  eitt- 
hvað  um  skólann  í  vetur.  Danir  eru  farnir  að  verða 
eftirgangssamir  um  stjórnarbótina,  og  er  nú  jafn- 
vel  fraldið,  að  konungur  megi  bráðum  láta  undan, 
svo  ekki  verði  verra  úr.  Ég  vildi  óska,  að  þingið 
okkar  yrði  vel  komið  á,  fyr  en  það  kæmi  fram. 
Hvernig  lízt  yður  nú  á  kringumstæðurnar?,  og 
hvað  viljið  þér  leggja  til  um  samninginn  við  secr. 
og  um  ritið  yfir  höfuð?  Hafið  þér  fengið  næði  til 
að  rita  nokkuð  enn  sjálfur?,  eða  þá  að  búa  undir 
eitthvað  af  sýslulýsingunni?  Ég  er  nú  sem  stendur 
í  óða  önnum  að  gangast  fyrir  því,  að  veðurbækur 
verði  framvegis  haldnar  um  allt  land.  Það  er  meira 
vert  en  margur  skyldi  hugsa  í  snöggu  áliti.  I  gær 
kom  ég  ofan  af  Akranesi ;  haf ði  ég  orðið  þangað  sam- 
ferða  cand.  Kristjanson,  en  hann  var  eftir  boði 
Cancellíisins  að  rannsaka,  hvernig  stæði  á  2  und- 
irskriftum  undir  bænarskránni  góðu,  því  Grosserer 
Knudtzon  hafði  skrifað  í  Rentukammerið,  og  bor- 
ið  þar  fram,  að  þær  væru  „falskar".  Séra  Hannes 
hafði  ritað  bæði  þessi  nöfn,  og  kom  það  fram  í 
rannsókninni,  að  báðir  mennirnir  könnuðust  við  að 


—  59  — 

hafa  gefið  prófastinum  ótakmarkaða  fullmakt  til 
að  undirskrifa  sín  vegna  hverja  bænarskrá  til  full- 
Irúaþinganna,  sem  hann  áliti  miða  landinu  til 
gagns  og  heilla;  en  síðan  höfðu  kaupmenn  sagt 
þeim,  að  bænarskráin  innihéldi  skammir  og  last 
um  kaupmenn,  og  hrætt  þá  svo  og  ginnt  til  að 
undirskrifa  hjá  grossera  Knudtzon  vitnisburð  um, 
að  nöfn  þeirra  væru  komin  á  bænarskrána  án  vilja 
þeirra  og  vitundar.  Nú  vona  ég  svo  fari,  að  Kn. 
hafi  ekki  slíkan  sigur  á  þessu  máli,  sem  hann  hefir 
væntanl.  búizt  við.  Skip  bíður  hér  enn  nokkra 
daga,  sem  ætlar  til  Danmerkur,  ef  þér  þyrftuð  eitt- 
hvað  að  skrifa. 

Fyrirgefið,  herra  kammerráð,  flýtirinn,  og 
heilsið  frá  mér  alúðl.  kvenfólkinu  yðar;  það  er 
sagt  hér  fyrir  sunnan,  að  ég  hafi  átt  erindi  til  þess 
í  haust. 

Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  DEN  H0JE  STIFTS0VRIGHED 
OVER  ISLAND. 


Underdanigst  ans0ges,  at  den  h0je  Stifts0vrig- 
hed  naadigst  vilde  forunde  mig  det  nu  ledige 
Præstekald :  Breidabólstad  paa  Skógarstranden, 
inden  Snefjeldsnæs  Syssel,  og  Islands  Vesteramt. 

Idet  jeg  vover  underdanigst  at  henvise  til  de 
af  mig  tidligere  indgivne  Ans0gninger  om  Præste- 
kald,  til  hvilke  jeg  i  det  hele  taget  aldeles  hen- 
holder  mig,  har  jeg  her  ikkun  at  tilf0je,  at  dette 
■Sted,  som  jeg  i  næstafvigte  Sommer  selv  saa,  lig- 


—  60  — 

ger  i  flere  Henseender  temmelig  heldigt  for  mine 
naturvidenskabelige  Bestræbelser,  hvorved  jeg  i 
Særdeleshed,  med  Hensyn  til  de  praktiske  For- 
s<3g,  maa  bemærke  Levningerne  af  en  meget  ud- 
strakt,  sk0nt  for  Tiden  overmaade  forfalden  Birke- 
kratskov,  som,  if0lge  sin  Beliggenhed,  frembyder 
en  saare  god  Lejlighed  til  Forsög  i  Skovdyrknin- 
gen,  og  hvortil  jeg  af  mine  udenlandske  Forbind- 
elser  har  al  Grund  til  at  maatte  vente  mig  en  be- 
redvillig  og  virksom  Underst0ttelse.  Da  det  er  mig 
bekendt,  at  det  h0je  Stiftamt  selv  har  deltaget  i 
de  Forhandlinger,  som  allerede  er  indledte  angaa- 
ende  denne  Genstand,  vilde  det  være  un0dvendigt 
at  tilf0je  noget  videre  angaaende  Sagens  Vigtig- 
hed. 

Jeg  t0r  underdanigst  haabe,  at  den  h0je  Stifts- 
övrighed  tager  saa  naadigt  Hensyn  til  denne  min 
Ans^gning  som  Omstændighederne  tillade. 
Reikevig,  d.  19.  Januar  1841. 
Underdanigst. 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  J.  STEENSTRUP. 


Reykjavík,  1.  Marz  1841. 
Elskulegi,  góði  Steinstrúp  minn! 

Manstu,  þegar  við  sátum  í  sandinum  norður  í 
Aðalvík  og  vorum  að  bera  farangurinn  okkar  und- 
an  sjó,  eftir  því  sem  það  smáféll  að,  en  sólin  gekk 
undir  í  hafið,  og  Straumsneshlíð  og  Riturinn  voru 
að  smáhylja  sig  í  dimmunni?  Men  det  er  sandt,  jeg 


—  61  — 

ved  ikke,  hvorvidt  du  har  dyrket  mit  Sprog  i  Vin- 
ter,  og  mine  Kragetæer  ville  i  det  hele  taget  falde 
dig  besværlige  nok,  uden  at  du  tillige  skal  have  den 
Ulejlighed,  at  studere  dig  igennem  Sproget.  Alt- 
saa:  Jeg  vilde  kun  sige  dig,  at  jeg  husker  endnu 
ret  godt,  hvor  mange  interessante  Timer  vi  levede 
sammen,  sk0ndt  jeg  dengang  for  ofte  ikke  var  i 
Stand  til  at  nyde  dem ;  —  jeg  kunde  desværre  ikke 
bekæmpe  en  vis  Eftersmag  af  min  fatale  Sygdom. 
—  Men,  Gud  ske  Lov!  nu  kommer  jeg  mig  efter- 
haanden.  Hvad  det  saa  var,  dette  Onde,  —  I  Dok- 
torer  vare  ikke  meget  sikre  i  Eders  Sag!  — ,  saa 
har  det  nu  for  en  Tid  givet  efter  for  Livets  Ford- 
ringer,  af  hvilke  jeg  erkender  meget  flere  end  jeg 
er  i  Stand  til  at  opfylde.  Men  hvordan  har  du  det, 
kæreste  Ven?  Dengang  jeg  spurgte  til  dig  sidst, 
saa  man  den  ,,sorte  Johanne"  at  ,,arbejde  svært" 
i  S0en  udenfor  Suður-næssene,  Dagen  efter  at  jeg 
havde  faret  vild  paa  Mosfellsheiði  med  min  s0dt- 
talende  Kammerraad  og  Stakkels  Jomfru  Melsted. 
S0syg  var  du  vistnok  den  Gang,  men  jeg  haaber 
det  er  siden  gaaet  godt.  —  Observatorierne  ere 
saa  godt  som  etablerede,  50  rundt  omkring  i  Lan- 
det;  man  griner  saa  smaat  ad  mine  Projekter,  men 
man  t0r  ikke  sætte  sig  imod  dem.  —  For  saa  vidt 
er  det  godt,  men  nu  Termometre!  hvor  skal  man 
egentlig  tage  dem  fra?  Foretagendet  er  vel  eet 
i  sit  Slags,  men  derfor  kunde  det  gerne  fortjene 
Opmuntring.  Ved  du  hvad  jeg  har  studeret  spe- 
cielt  i  Vinter?  Fuglevinger!  Le  ikke  ad  mig;  — 
jeg  maatte  g0re  noget,  men  jeg  er  altfor  blottet 
for  Subsidier.  Lidt  har  jeg  ogsaa  samlet,  som  du 
og  Museet  faar;  noget  nu  og  noget  siden. 

Den  gunstigste  Tid,  Værtiden,  er  endnu  ikke 


—  62  — 

indtraadt  og  det  forbandede  „síli"  fylder  S0en^, 
saa  Fiskene  spise  ikke  noget  andet;  —  jeg  er  ked 
af  at  opskære  Maver!;  disse  Maver,  de  ere  dog 
et  hæsligt  Gemme  at  s0ge  sin  Kundskab  i;  men 
mange  har  jeg  haft  alligevel.  „Fjaran"  har  ikke 
været  god,  sk0nt  Vinteren  har  været  fortræffelig, 
men  den  har  været  rimslaaet  og  lidet  drevet  op.  — 
Altsaa,  Museet  og  du  maa  tage  til  Takke  med,  hvad 
Huset  formaar.  Det  er  en  selvf0lge,  at  Museet  faar 
forlods,  hvad  det  beh0ver;  det  0vrige  tilh0rer  dig 
eller  Magasinet,  du  ved  nok!,  naar  vi  har  sam- 
menskrabet  noget  fuldstændigt  af  Islands  Fauna. 
Jeg  er  i  Færd  med  at  danne  et  Par  ivrige  Zoo- 
loger.  Jeg  har  modtaget  Brev  fra  Hr.  Thorlacius 
paa  Stikkesholm;  han  vil  g0re  sig  en  Forn0jelse 
af  at  meddele  dig  alle  de  Oplysninger,  han  er 
i  Stand  til,  hvis  du  finder  det  Umagen  værd  at 
træde  i  Korrespondance  med  ham.  Han  sendte 
mig  tillige  en  Pr0ve  af  den  meget  ber0mte  „Vi- 
triol"  fra  Galtarfj0rur  ved  Arnarfjorden;  det  er 
hærdet  Ler,  farvet  af  Gr0njord.  Ved  du  hvad?, 
jeg  har  faaet  fat  paa  Eggert  Olafsens  TJgle;  det  er, 
saa  vidt  jeg  kan  sk0nne,  ulula  brachyotos,  og  jeg 
har  stærk  Formodning  om,  efter  alle  de  Efterret- 
ninger,  jeg  har  indhentet,  at  den  virkelig  ophol- 
der  sig  her  i  Landet,  —  men  det  vil  jeg  fortælle 
til  Fader  Reinhardt.  Ellers  har  jeg  haft  en  fulica 
atra,  en  Stær,  et  Par  Viber.  —  Viberne  er  i  Fjor 
ogsaa  komne  til  Vesterlandet ;  —  hvorledes  kom- 
mer  de  egentlig  hertil?  Jeg  har  skeleteret  en  Del 
Fugle  i  Vinter,  deriblandt  en  ossifragus,  saa- 
fremt  en  saadan  eksisterer  som  en  egen  Art,  men 
de  er  ikke  i  den  Tilstand,  at  jeg  kan  være  be- 
kendt  at  sende  dem  til  Museet.  Jeg  t0rrer  dem  lidt 


—  63  — 

for  Tiden  og  vil   siden   pille   dem   omhyggeligere. 
—  Det  er  dog  kedeligt  ingen  Bendix  at  have.  Vi 
havde  længe  kundet  vente  paa  den  Hval  i  Arnar- 
fjorden;  jeg  har  modtaget  Brev  fra  Præsten  paa 
Rafns0re,  hvori  han  fortæller,  at  de  f0rst  fik  den 
fanget   sent   i    Oktober,    og    dengang    havde    den 
allerede  7  Jern  i  Livet.  Jeg  vil  her  give  dig  Ud- 
skrift  af  min  Dagbog  for  saa  vidt  den  angaar: 
Ho rnfiskur  (Hafreiður  ? ) . 
En   Unge,   harpuneret  næstafvigte   Sommer  i 
Arnarfjorden. 
Længde,  fra  Snuden  til  Halens  Indsnit  (sporðklauf)  .  .   30' 

Længde  fra  Snuden  til  Rygfinnen  (hornið) 16'  3'r 

Underkæbens  Længde 6'  6" 

Svommefinnernes  Længde  (bæxlin)  godt 5' 

Rygfinnens  Hojde V2" 

Spækket  vejede  ca.  3000  Pd. 

Farven,  sortegraa  paa  Ryggen,  hvid  paa  Bugen; 
Sv0mmefinnerne  aldeles  hvide;  Halen  hvid  under- 
neden,  sort  ovenpaa.  (Dette  efter  Hr.  Provst  S* 
Johnsens  Meddelelse). 

Kr.  B.  rostr. 

Svömmefinnerne  mod  Dyrets  hele  Længde  =  1:6    —1:9    &  1:9»/» 
Underkæberne        —       —       —         —       =  Í:42/3— -1:4V3 
Rygfinnens  Hojde  —       —       —         —       =1:60  —1:20   &1:30. 

Rygfinnen  paa  Arnarfjords  Hvalen  er  V30 
længere  tilbage  end  paa  Midten;  paa  Kr0yers  Em- 
bryo  derimod  V30;  med  andre  Ord:  paa  Arnarfjords 
Hvalen  sidder  Rygfinnen  paa  det  nærmeste  midt  paa 
Dyret;  paa  Kr.  Embr.  er  2/3  af  Dyrets  Totallængde 
foran  Rygfinnen. 

Af  disse  faa  Sammenligningspunkter  fremgaar 
dog  allerede  saa  meget,  at  disse  to  ikke  kunne  være 
en  og  samme  Art.  Gud  naade  os  med  vor  Kundskab 
til  Cetaceerne!  I  Bolungarvigen  havde  det  ellers  nok 


—  64  — 

været  værd  at  komme  i  Vinter;  der  fik  de  fat  paa 
en  steypireiður  med  over  32,000  Pd.  Spæk  paa.  Den 
maa  ikke  have  været  meget  lille!  Det  er  ikke  meget 
bevendt  med  Forellerne.  Min  gode  Bj0rn  og  jeg  er 
omtrent  lige  gode;  jeg  faar  ingen  Ting  fra  Þing- 
vallavatn  og  han  ikke  noget  fra  Kjósen;  altsaa: 
Taalmodighed !  Jeg  har  unders0gt  „murtan"  fra 
Þingvallavatn ;  den  er  S.  pallidus;  videre  kan  jeg 
ikke  sig  dig  for  0jeblikket. 

Jeg  tænker  imellem  paa  Svovlminerne.  Jeg  kom- 
mer  vel  til  at  sende  Rentekammeret  et  Udkast  til 
Beregning  over  det  aarlige  Udbytte  af  Nordlandets 
Svovllejer,  hvor  jeg  kalkulerer  den  rene  Gevinst  til 
10,000  Rbdl.  0rum  &  Wulff  ville  nok  lade  mig  slaa 
ihjel;  det  faar  saa  at  være. 

Jeg  har  desuden  „kastet  mig  overpaa"  det 
praktiske,  eller  i  det  mindste  statistiske  Gebet,  for 
saa  vidt  som  jeg  med  Iver  indhenter  alle  mulige 
Efterretninger  til  en  Skildring  af  Fiskeriernes  Til- 
stand  i  Faxebugten.  Du  vil  selv  indse,  at  det  hel- 
ler  ikke  er  uden  Interesse  for  Videnskaben. 

De  geologiske  Forhold  er  det  dog  i  Grunden 
som  egentlig  g0r  mig  Hovedet  kruset.  Det  fore- 
kommer  mig,  at  jeg  i  det  hele  taget  indser,  hvor- 
ledes  det  maa  være,  men  at  bestemme  de  enkelte 
Forhold,  det  er  Knuden.  Saaledes  ved  jeg,  at  saa 
vidt  som  vi  have  trende  Lavaperioder,  nl.  1.  den 
ældre  Kl0ftlava  (Trap),  2.  den  yngre  K10ftlava 
(Dolerit)  og  3.  den  Moderne  Lava  (hraun)  ;  saa- 
ledes  have  vi  ogsaa  Tuffer  og  Breccier  henh0rende 
til  alle  disse  Perioder.  —  Dog  faar  jeg  at  tilstaa, 
at  Dolerit-Breccierne  er  de  mest  overvejende,  — 
du  husker  nok  at  dengang  begynder  J0keldannel- 
sen;  —  hvilken  Indflydelse!  For  Guds  Skyld,  n0j- 


—  65  — 

agtig  Underretning  om  de  kemiske  Forhold ;  — 
den  har  du  jo  lovet  mig  og  du  maa  holde  Ord. 
Saa  snart  Foraaret  kommer,  saa  maa  jeg  af  Sted 
op  i  Hengelsystemet ;  der  maa  dog  være  noget  at 
opdage  med  Hensyn  til  de  relative  Forhold ;  jeg 
saa  allerede  Glimt  deraf  i  Efteraaret,  som  jeg 
tror  jeg  skrev  dig  dengang.  Altsaa  op  i  Hengillinn, 
om  jeg  saa  maatte  gaa  paa  mine  daarlige  Ben  og 
ikke  faa  andet  end  Mos  at  æde.  —  Faar  jeg  en 
Hest,  og  noget  mere  at  spise,  f.  Eks.  af  Rente- 
kammeret,  saa  vilde  jeg  0nske,  at  det  ved  den 
Lejlighed  maatte  beordre  mig  op  i  Skjaldbreið, 
og  at  du  saa  vilde  forfatte  en  privat  Instruks  til 
mig,  ,,med  et  stadigt  Blik  paa"  Ætna  og  de  island- 
ske  Forhold.  —  Men  fremfor  alting:  0sterlandet 
maa  jeg  faa  at  se,  saa  sandt  som  Islands  Beskrivelse 
skal  nogen  Sinde  komme  i  Gang.  Du  maa  paa  mine 
Vegne  indgive  en  Ans0gning  i  den  Anledning ,  forat 
skaffe  mig  en  ikke  aldeles  utilstrækkelig  Underst0t- 
telse.  —  Tal  med  Magnusen  i  den  Anledning.  Jeg 
gider  ikke  skrevet  ham  stort  om  den  Sag.  Men  hvad 
der  sker,  maa  ske  saa  s  n  ar  t,  at  jeg  faar  en  be- 
timelig  Underretning  med  Foraarsskibene.  Jeg  for- 
sikrer  dig  for  Resten,  at  om  det  saa  var  det  onde 
Væsen  selv,  som  forstrakte  mig  med  Rejsepenge, 
saa  kunde  det  gerne  sende  mig  hvorhen  det  vilde, 
naar  det  blot  var  paa  geologiske  Ekskursioner.  — 
Altsaa,  kan  du  skaffe  Pengene,  saa  er  jeg  parat. 
Ved  du,  jeg  har  en  forunderlig  Lyst  til  at  se,  hvor- 
vidt  Trappens  Underlag  er  blottet  paa  S.-O.-Kys- 
ten  af  Island,  saadan  som  Nidda  har  angivet  det. 
Der  kunde  man  dog  vel  faa  et  Udgangspunkt  for 
de  respektive  Perioders  Tidsbestemmelse.  Jeg  maa 
faa  Niddas  Afhandling  til  Foraaret  paa   en  eller 

5 


—  66  — 

anden  Maade.  Og  se  nu,  kære  Ven,  er  der  nogen 
Udsigter  til  at  jeg  rejser,  saa  maa  du  se  at  faa 
fat  i  nogle  af  mine  Rejsepenge,  for  at  anskaffe 
mig  et  og  andet  Pilleri,  saadan  som  du  kan  ud- 
finde  det,  at  jeg  maatte  beh0ve,  naar  du  gaar  ud 
en  Formiddag  i  godt  Hum0r!  Eksempel:  Et  Lom- 
mekompas;  Insekt-Æsker  og  Naale,  et  lille,  n0j- 
agtigt  Bestik;  Papirs-Etiketter  o.  s.  v.,  o.  s.  v.  Et 
Lommeur  kunde  jeg  ogsaa  have  Gavn  af,  hvis  jeg 
virkelig  skulde  rejse;  en  blank  Hat.  ,,01ieklæder", 
du  forstaar  nok!;  men  saa  kan  du  jo  ogsaa  sende 
mig  hvorhen  du  vil.  —  Naar  jeg  nu  har  samlet 
Værtiden  over  og  du  har  faaet  næste  Sending, 
saa  kunde  det  let  falde  mig  ind  at  forlange  ,,be- 
stemte  Eksemplarer"  tilbage.  Jeg  er  sandelig  ofte 
i  Forlegenhed  med  at  kende  et  Dyr,  da  jeg  des- 
værre  er  saa  blottet  for  Subsidier. 

—  Kongens  Eje,  —  jeg  mener  Dramaet,  er 
ikke  rykket  stort  fremad.  Derimod  sender  jeg  nu 
de  gode  Venner  en  lille  „Bogauktion".  Hvis  du 
tror  at  Sproget  ikke  trætter  dig  for  meget,  saa 
kan  du  forlange  den  af  Konráð  eller  Br.  Péturs- 
son,  eller  Sk.  Thorl.  i  mit  Navn ;  det  er  en  over- 
given  Farce,  et  Manuskript  for  Venner,  blot  for 
at  disse  saa,  at  jeg  dog  er  i  Besiddelse  af  en  Smule 
,,gammelt  Hum0r".  Det  var  altsaa  Forretningerne ! 
Faar  jeg  mere  Tid,  saa  skriver  jeg  dig  et  lille  Pri- 
vatbrev. 

Bedste  Steenstrup! 

Din 

J.  Hallgrímsson. 


—  67  — 
TIL  DET   KONGELIGE  RENTEKAMMER. 


I  det  jeg  giver  mig  den  Ære  underdanigst  at 
fremsende  til  det  h0je  Kollegium  vedlagte  Udkast 
til  Beregning  over  det  Udbytte,  som  det  antages, 
at  de  kongelige  Svovllejer  (med  Teistareykjum)  i 
NordernSyssel  maatte  kunne  give  aarlig,  tillader 
jeg  mig  alene  underdanigst  at  bemærke :  at  jeg 
anser  det  for  gavnligt,  at  vedkommende  Forpag- 
tere  maatte  faa  Lejlighed  til  at  erklære  sig  der- 
over,  forat  denne  Genstand  ogsaa  fra  den  Side 
kan  blive  belyst  saaledes  som  den  fortjener.  Min 
underdanigste  Indberetning,  angaaende  de  island- 
ske  Svovllejers  geognostiske  Forhold,  kunde  alle- 
rede  nu  være  bleven  fremsendt,  hvis  jeg  uheldig- 
vis  ikke  savnede  Oplysninger  angaaende  Resul- 
taterne  af  nogle  kemiske  Analyser,  som  ikke  kun- 
de  foretages  her  i  Island. 

Jeg  har  siden  i  Efteraaret  opholdt  mig  i 
Reykjavik,  med  Undtagelse  af  en  geognostisk  Eks- 
kursion  til  Akraneset  i  Borgarfjordsyssel,  hvor 
jeg,  blandt  andet,  var  saa  heldig,  at  opdage  et  in- 
teressant  Punkt,  hvis  Forhold  knytter  sig  til  Ræk- 
ken  af  de  Kendsgerninger,  der  beviser  Islands 
Hævning  i  den  senere  Tid. 

Foruden  rent  videnskabelige  Beskæftigelser, 
som  mest  have  været  af  zoologisk  Natur,  —  da 
den  islandske  Vinter  er  ugunstig  for  Geognosien, 
—  har  jeg  med  Iver  s0gt  at  indhente  alle  mulige 
Oplysninger  til  en  Skildring  af  Fiskeriernes  Til- 
stand  i  Faxebugten,  da  jeg  antager,  at  denne  Gen- 
stand  i  flere  Henseender  fortjener  stor  Opmærk- 
somhed. 

Hvis  den  paatænkte  Beskrivelse  over  Island, 

5* 


—  68  — 

nogensinde  skal  kunne  komme  i  Stand,  saa  er  det 
vistnok  n0dvendigt,  at  jeg  kan  faa  Lejlighed  til 
at  se  den  Del  af  Landet,  som  jeg  endnu  har  til- 
bage.  Jeg  lever  derfor  i  det  tillidsfulde  Haab,  at 
det  h0je  Kollegium  ikke  vil  unddrage  mig  sin 
naadigste  Bistand  til  dette  0jemeds,  saavel  som  i 
det  hele  taget  til  mine  naturvidenskabelige  Bestræ- 
belsers,   Opnaaelse. 

Reikevig  i  Island,  6.  Marts  1841. 
Underdanigst 

J.   Hallgrímsson. 


TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR. 


Reykjavík,  6.  Marz  1841. 

Elskulegi  Konráð ! 

Séra  Tumi  hefir  beðið  mig  að  senda  þérinnlagð- 
ar  „hugvekjur",  eða  hvað  það  kann  að  vera;  hann 
mun  hafa  skrifað  þér  sjálfur,  hvað  þú  eigir  að  gera 
við  það;  —  stattu  þig  nú,  devillinn  þinn!  Ekki  veit 
ég,  hvernig  f er  með  spóann ;  hann  kvað  annars  vera 
upp  á  Akranesi  á  veturna,  Ég  hefi  sent  Skúla  okkar 
Thorl.  aðra  hugvekju  og  ætla  að  biðja  þig  að  rífa 
hana  upp,  ,,ef  hann  er  dauður",  hún  á  að  vera  svo 
sem  til  skrafs  og  ráðagerða  í  eldhúsinu,  eða  á  ein- 
hverjum  þess  konar  stað.  Einu  sinni  fór  ég  að  sækja 
um  brauð,  en  áttræður  prófastur  vestur  í  Hvammi, 
nærri  því  eins  feitur  og  ég,  tók  það  frá  mér;  síð- 
an  hefi  ég  lagt  mig  eftir  „Landbruget",  —  og  ætla 
nú  að  bera  mig  að  ferðast  eitt  sumarið  enn;  ég  á 
eftir  að  koma  austur,  þó  ekki  væri  til  annars  en 


—  69  — 

að  sjá  hann  Gísla  minn  Hjálmarsson,  til  að  hugga 
hann  eftir  ref singuna ;  —  það  á  nú  að  f ara  að 
hýða  hann  fyrir  skottulækningar.  Ef  þú  skrifar 
honum,  þá  geturðu  sagt  honum  það  eftir  mér.  Ég 
er  nú  að  skera  upp,  þ.  e.  að  kryf  ja  kútmaga  dags- 
daglega,  sömuleiðis  að  kroppa  (skelettera)  arnir 
=  erni  og  hrafna  og  mörg  önnur  dýr,  og  þess  á 
milli  að  yrkja  „Hulduljóð";  það  verður  fallegt 
kvæði.  Ég  er  að  kalla  búinn  með  brauðalýsingarn- 
ar  og  sömuleiðis  að  koma  á  stað  veðurbókunum 
mínum;  —  mikið  þykir  mér  vænt  um  þær,  kunn- 
ingi !  — 

Hvað  líður  Fjölni?  Eg  get  ekkert  sent  honum, 
nema  ef  það  væri  ofurlítið  og  vesælt  kvæði,  ,,A1- 
þing  hið  nýja",  og  eins  getið  þið  tekið  hjá  Finni 
Thorvaldsens-kvæðið,  ef  það  verður  ekki  prentað 
annarstaðar  í  vor;  sömuleiðis  5  dali,  ef  ég  fæ 
nokkra  peninga.  Hvað  líður  þér  og  skólanum? 
Scheving  karlinn  þráir  þig;  —  íslenzka  málfræði 
vantar  okkur  umfram  allt  — ;  Egilsen  hefir  ein- 
hvern  veginn  ekki  tök  á  að  búa  hana  til.  Félagið 
verður  að  láta  prenta,  ef  þú  nennir  að  semja. 

Ekki  tímdi  Melsted  að  bjóða  mér  í  veizluna 
sína,  enda  orti  ég  ekki  neitt.  —  Frökenin  er  nú 
búin  að  taka  uppundir  og  Gvöndur  okkar  kominn 
norður  í  Núpasveit. 

Líði  þér  sem  bezt,  vinur! 
Þinn 

J.   Hallgrímsson. 


—  70  — 
TIL  PÁLS  MELSTEDS. 


Reykjavík,  24.  Apríl  1841. 
Allrahæstvirti,  elskulegi  herra  kammerráð! 

Þér  hafið  lengi  átt  bréf  hjá  mér,  og  kemur  það 
mest  til  af  því,  að  ég  hefi  ekki  vitað,  hverju  ég  hefi 
átt  að  svara  yður  upp  á  sumt  í  bréfi  yðar,  svo  sem 
til  að  mynda  á  hverju  ætti  að  grundvalla  „kjórrétt" 
og  „kosningarrétt"  Islendinga.  Ég  hefi  ætlað  að  tala 
við  „hina  beztu  menn"  um  það  efni  —  reynt  það 
líka  við  suma,  en  mér  hefir  ekki  fundizt  ég  græða 
stórvægilegt.  Það  er  samt  statt  og  stöðugt,  að  ég 
held  allir,  sem  um  það  hafa  hugsað,  séu  að  svo 
miklu  leyti  á  einu  máli,  að  þeir  vilji,  að  kosn- 
ingarlögin  verði  svo  frjálsleg  sem  vera  má,  eð- 
ur  með  öðrum  orðum,  að  sem  flestir  fái  að  taka 
hlutdeild  í  að  kjósa  fulltrúa,  og  að  þeir  verði  ekki 
of  fáir,  sem  um  sé  að  velja.  Ætli  tíundin  verði  ekki 
það  vissasta  eftir  að  ganga,  að  minnsta  kosti  fyrir 
kjörréttinn  (Valgrettigheden),  þegar  eitthvert  hæfi- 
legt  minimum  væri  fastsett.  Að  einhver  viss  fasteign 
verði  sett  sem  conditio  sine  qva  non  fyrir  fulltrú- 
ana,  er  nú  líklega  við  að  búast,  en  víst  er  um  það 
samt,  að  það  er  í  rauninni  Vitleysa,  og  svo  eru  Dan- 
ir  komnir  langt,  að  allur  f  jöldi  þeirra  sér  nú,  og  eru 
samdóma  um,  að  með  þessari  óskynsömu  ákvörðun 
hafi  þeir  „udelukket  en  stor  Masse  Intelligens  fra  at 
kunne  optræde  i  Stændersalen".  Ég  er  annars  góðr- 
ar  vonar  um,  að  hamingjan  muni  gefa,  þið  ráðstafið 
þessu  öllu  svo  í  sumar,  sem  landi  voru  verði  hagan- 
legast. 

Hvað  hyggið  þér  nú,  eftir  langa  yfirvegun,  til 
staðarins,  hvar  Alþing  eigi  að  verða  sett?  Ég  þyk- 


—  71  — 

ist  vita,  hvað  sem  öðru  líður,  að  þér  kunnið  fylli- 
lega  að  meta  þann  ,,andlega  kraftinn",  sem  Þing- 
völlum  óneitanlega  fylgir  fram  yfir  hvern  annan 
stað  á  landinu. 

Tvær  skútur  eru  komnar,  ein  frá  Flensborg,  og 
önnur  f rá  Kaupmannahöf n ;  enn  höf um  við  samt  ekki 
fengið  nema  hrafl  af  fréttunum.  Bardenfleth  kem- 
ur  ekki;  hann  verður  Hofchef  hjá  prins  Fritz,  sem 
giftir  sig  nú  í  vor.  Þorkell  Hoppe  er  orðinn  stiftamt- 
maður;  Þórður  Guðmundsson  hefir  fengið  Gull- 
bringusýslu ;  Norðursýsla  er  óveitt,  og  sagt,  að  henni 
verði  skift  í  tvennt,  að  ráði  amtmanns  Bjarna.  Skóla- 
sökin  er  ekki  útkljáð.  Finanserne  hafa  lofað  13  eða 
16  þúsund  dölum  til  flutnings  á  skólanum,  „ef  þess 
þurfi",  en  konungur  hefir  ekki  úrskurðað  það  skuli 
verða  gert.  Það  fréttist  samt  með  seinni  skipunum. 
Islendingar  lifa  allir,  það  ég  veit.  Þeir,  sem  tóku 
artium  í  haust,  eð  var,  f  engu  allir  haud ;  P.  Havsteen 
hefir  tekið  juridisk  ex.  með  bezta  laudi  og  E.  Briem 
var  að  ganga  upp  með  góðri  von.  Confereneeraad 
og  próf  essor  Bornemann  andaðist  30.  Okt.  næstl. ; 
Algreen-Ussing  varð  aftur  prófessor,  en  sagt,  kon- 
ungur  sé  nú  búinn  að  taka  hann  frá  því  embætti 
og  gjöra  hann  að  Cabinetssecretaira  sínum  í  stað 
Feddersens,  sem  er  dáinn.  Mikil  umbreyting  hefir 
orðið  í  Rentukammerinu  og  er  nú  búið  að  skifta 
því  í  3  sectiónir.  Sjóherinn  er  minnkaður  um  10. 
part;  með  landherinn  er  ekki  útkljáð.  Við  teatrið 
hefir  heldur  gengið  ruslulega  í  vetur,  og  enda  sagt, 
konungur  sé  nú  farinn  að  hugsa  um  að  sleppa  því 
og  gera  það  að  prívat  Entreprise.  Af  litterære  Ny- 
heder  hefi  ég  ekkert  séð  né  heyrt  nefnt,  og  engin  blöð, 
nema  fáein  númer  af  Fædrelandet.  Balthasar  Chris- 
tensen  hefir  verið  dæmdur  í  vetur  í  500  dala  múlkt 


—   72   — 

og  4  ára  censur,  og-  Orla  Lehmann  er  under  General- 
fiskalens  Tiltale.  Veturinn  hefir  verið  heldur  harð- 
ur  yfir  alla  Evrópu  og  frostamikill,  en  fagur  og  snjó- 
lítill  í  Danmörku;  Knudtzon,  Wellejus  og  Schmidt 
ætla  ekki  að  láta  sjá  sig  í  sumar.  Póstskipið  hafði 
9  daga  ferð  til  Helsingjaeyrar,  en  komst  þó  ekki 
lengra  í  bráð  fyrir  ís. 

Ef   einhver  ferð   skyldi  falla   rétt  bráðlega  til 
séra  Tómasar,  væri  gaman,  ef  þér  kæmuzt  til  að 
rusla  í  hann  einhverju  af  fréttum. 
Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  J.   STEENSTRUP. 


Reykjavík,  d.  5.  Juli  1841. 

Bedste  Steenstrup ! 

Med  dette  Brev  vil  du,  for  Universitetsmuseet, 
modtage  en  Kasse,  hvori:  1.  Hvera-Salt,  en  god 
Portion,  og  saa  en  Pr0ve  af  den  forlangte  Labrador- 
dolerit,  hvis  dette  skulde  arrivere  f0r  end  min  Sen- 
ding  fra  Havnef jord.  Gode  Stykker  imellem,  smig- 
rer  jeg  mig  med,  men  utrolig  vanskelige  at  finde, 
i  det  mindste  for  mig;  maaske  en  anden  kan  have 
et  bedre  Held  med  sig.  Mere  med  Efteraaret,  hvis 
Gud  tillader.  En  numenius  er  i  Kassen,  - —  en  Sp0g. 
Manden,  som  ellers  ikke  plejer  at  skrive  Vers, 
skrev  mig  noget  i  Foraaret,  som  jeg  synes  10d  om- 
trent  saadan : 


—  73  — 

Wo  ist  der  Vogel  Spói? 
ich  kenne  nicht  den  Namen  sein ; 
möcht'  ihn  so  gerne  haben 
in  meinem  Zimmerlein. 
Altsaa  du  lader  íSkindet  udstoppe  propert  og 
opstille  paa  et  Bræt,  hurtigt,   og  tilstiller  det  min 
gode  Ven  Konráð  Gíslason,  som  du  kan  nok  faa  op- 
spurgt,  hvis  du  ellers  ikke  kender  ham.  Alt,  hvad 
Museet  ikke  direkte  bruger,  h0rer  dig  til.  Dette  er 
kun  Begyndelsen.  Mere  kommer  siden.  Men  For- 
beredelsen  til  Afrejsen  og  Indpakningen  etc.  g0r 
mig  gal. 

Stedse  din 

J.   Hallgrímsson. 

Ved  du,  kære  Ven!  at  Landets  bedste  Mand  er 
borte?  —  Provst  Sæmundsson  d0de,  jeg  tror  den 
24.  Maj,  af  Tæring. 

En  s0rgelig  Efterretning ! 

Jeg  glemte  at  sige  dig,  at  i  Kassen  faar  du 
ogsaa  to  Flyndre  (den  ene  den  fortræffelige 
„flúra"  =  „þjalarkoli",  til  Skelet).  Gode  Eksempl. 
kommer  til  Reinhardt. 


TIL  J.   STEENSTRUP. 


Rkv.  5/t  '41. 

Med  dette  Brev,  min  kære  Steenstrup !,  vil  du 
modtage  et  Glas,  hvor  i  der  skal  være  nogle  levende 
Landkonkylier  fra  Núpshlíð.  Jeg  var  i  Forgaars 
bleven  saa  syg  i  Krisevig  af  Svovldamp  og  slet  Vand, 


—  74  — 

at  jeg  tænkte  paa  at  d0  en  lumpen  D0d  paa  Hrauki. 
Men  med  eet  fatter  jeg  en  Beslutning,  at  g0re  en 
Heltegerning  og  ride  „levende  eller  d0d"  til  Núps- 
hlíð.  Som  sagt,  saa  gjort.  Du  kan  nok  begribe,  at 
dette  Stykke  Vej,  —  til  Enden  af  den  vestligste 
Móhals,  —  faldt  mig  noget  surt,  da  jeg  ved  Be- 
gyndelsen  af  Vejen  maatte  have  Hjælp  til  at  kom- 
me  paa  Hesten;  men  alligevel  kom  jeg  dog  til 
Núpshlíð,  smider  mig  i  Græsset,  —  yndigt  som  det 
var,  —  og  det  f0rste  omtrent,  som  jeg  kaster  0j- 
nene  paa,  er  en  munter  helix  nemoralis(?),  som 
kryber  paa  en  Lyngrod,  netop  paa  samme  Sted, 
som  jeg  fandt  i  min  Eggert,  at  han  havde  truffet 
den  for  86  Aar  siden.  Den  prægtige  Mand,  som 
man  t0r  tro  saa  fuldstændigt,  naar  man  blot  for- 
staar  ham!  Jeg  blev  i  det  mindste  saa  rask,  at  jeg 
ikke  mærkede  min  Sygdom,  men  s0gte  og  s0gte,  og 
fandt  alle  de  Landkonkylier,  som  jeg  f0r  havde 
fundet  i  hele  Island,  og  maaske  een  Art  til.  —  Du 
vil  modtage  dem  og  finde  dem  dels  i  Kassen  (Mær- 
ket  j  H-  2),  med  Undtagelse  af  min  yndige  Buli- 
mus,  hvoraf  jeg  havde  to  sk0nne  Exempl.,  som  de 
andre  Herrer  maa  have  faaet  Lyst  til  paa  Vejen, 
da  intet  Spor  af  dem  var  tilbage,  da  jeg  begyndte 
at  pakke  ud.  Jeg  blev  noget  flov,  og  skal  være  for- 
sigtigere  en  anden  Gang. 

Du  g0r  bedst  i,  hvis  du  lader  være  at  læse  dette 
Adressebrev. 

Stedse  din 

J.  H. 


—  75  — 
TIL  ZOOLOGISK  MUSEUM  I  K0BENHAVN. 


Adressebrev. 

I  medf0lgende  Halvanker  findes: 

1.  En  Anarrhichas,  som  jeg  i  min  Dagbog  har 
indtil  videre  kaldt  „latifrons".  Mig  blev  den  sendt  fra 
Njardvig,  som  en  „blágóma",  da  jeg  bestandig  raaber 
paa  den  — ,  men  det  er  ikke  den  alligevel,  men  Vester- 
landets  „úlfsteinbítur",  hvilket  Steenstrup  vil  kunne 
bevidne,  da  han  kender  S.  Helgasons  Beskrivelse  af 
denne  Art.  Til  Sammenligning  medf0lger  et  Par  an. 
hipus-TLov eder  og  et  af  a.  Egger(ti),  men  alle 
halvt0rrede  og  beskadigede  f0rend  de  kom  i  Spiri- 
tus.  Benene  ville  dog  indtil  Evidens  vise  den 
specifikke  Forskel. 

Rkv.,  5.  Juli  1841. 

J.  Hallgrímsson. 

Halen    mangler    paa    denne    Anarrhichas;    den 
var  afbidt,  da  Dyret  blev  fanget. 


TIL    J.    STEENSTRUP. 

Rvk.,  6.  Júlí  1841. 

Kære  Steenstrup! 

I  din  Kasse  vil  du  finde  nogle  slette  Skind;  due 
ikke  meget,  men  jeg  havde  dog  troet,  at  ved  Kuns- 
tens  Hjælp  kunde  en  duelig  Udstopper  g0re  noget 
af  den  hvide  Falk.  De  er  dine,  hvis  du  kan  bruge  dem. 


—  76  — 

Bemærk  en   tr.   cinerea  i   Vinterdragt;    £  juvenis; 
skudt  i  November  paa  Alptaneset. 

Din 

J.  Hallgr. 


TIL  BJARNA  THORARENSENS. 


(Þingvelli,  13.  Júlí  1841). 

Nú  er  hér  komið,  og  minnir  það  mig  á,  amtmað- 
ur  minn  góður !  að  biðja  yður  fyrirgefningar  á  bráð- 
lyndinu.  Ekki  vegna  þess,  að  ég  þykist  hafa  talað 
annað  en  satt  og  rétt,  heldur  vegna  hins,  að  það  fer 
ómaklega,  að  ég  skyldi  segja  það  einmitt  við  yður. 
Fagur  þykir  mér  Þingvöllur,  en  samt  sem  áður 
hugsa  ég  hér  sem  minnst  um  hann;  ég  er  allur  í 
hrauninu,  eins  og  hvalur,  og  horfi  á  Skjaldbreið 
álengdar.  Hún  verður  merkilegt  eldfjall,  —  þegar 
—  eða  ef  —  öll  kurl  koma  til  grafar. 

Blaðið,  sem  að  innaní  er,  megið  þér  ekki  taka, 
nema  eins  og  svo  sem  ofurlitla  orlofsgjöf,  rétt 
handa  yður.  Ég  finn  annars  á  mér,  að  ef  ég  mætti 
vera  hérna  svo  sem  3  eða  4  daga,  gæti  ég  skrifað 
eitthvað  nógu  gott,  en  því  láni  er  ekki  að  fagna. 
Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 

Ég  hefi  beðið  Þorkel  að  umgangast  við  ykkur 
amtmennina  hina,  að  ef  mér  liggi  á,  geti  ég  náð  í 
peninga  frá  ykkur,  allt  að  100  dölum,  svo  sem  láni 
af  konungspeningum,  mót  veði  i  hestum  mínum  og 
farangri.  Ég  skrifa  Rentukammerinu  það  jafnframt. 


—  77  — 
TIL    J.    STEENSTRUP. 


Hvammi  í  Norðurárdal,  24.  Júlí  1841. 

Min  kære,  gode  Steenstrup ! 

Jeg  har  allerede  afsendt  en  Del  Adressebreve  til 
dig  og  de  forskellige  Museer,  som  du  maaske  modtager 
i  det  mindste  nogle  af  f0r  end  denne  Lap.  Den  er 
da  Begyndelsen  til  mine  virkelige  Breve  til  dig, 
men  dog  kun  saaledes,  at  jeg  ikke  denne  Gang  kan 
takke  dig  for  alle  dine  mange  og  gode  Breve  i 
Foraaret,  da  jeg  nu  ikke  har  Tid  til  at  optage  et 
„retskaffent"  Register  over  dem,  som  du  dog  burde 
have,  for  at  se,  hvilke  der  dog  muligvis  kunde  være 
blevne  borte.  Pengene  vare  gode  nok,  men  lidt  for 
faa,  min  bedste  Mand!,  for  at  gaa  med  dem  rundt 
om  0sterlandet,  og  paa  anden  Maade  tager  jeg  ikke 
0ster  paa.  —  Jeg  maatte  da  sætte  Tæring  efter  Næ- 
ring  og  rejse  som  jeg  nu  g0r,  dels  for  at  revidere, 
hvad  der  kunde  tjene  til  fælles  Nytte,  dels  for  at  se, 
hvad  jeg  ikke  havde  f0r  set  af  Landet;  f0rst  vester- 
paa,  rundt  om  Síiefjeldsnæsset,  og  siden  over  Dalarne 
nordpaa,  saa  langt  som  Sommeren  íækker  til.  Nord- 
landet  kan  jeg  gennemrejse  temmelig  hurtigt,  da  jeg 
er  nogenledes  vel  bekendt  med  mange  af  Lokaliteter- 
ne  i  Forvejen,  dog  kun  saaledes,  at  jeg  i  geologisk 
Henseende  trænger  h0jligen  til  at  kunne  erhverve 
mig  et  nyt  Overblik  over  det  hele,  nu  da  Anskuelserne 
er  saa  betydeligt  modificerede.  —  Jeg  har  paa  denne 
Tur,  blandt  andet,  rejst  rundt  om  „Skjaldbreið", 
og  det  endda  paa  en  saa  prekær  Maade,  at  jeg  var 
aldeles  alene,  ved  det  at  min  Læst  forvildede  sig  i 
Lavastr0mmen  og  kom  aldeles  bort  fra  mig  me- 
clens  jeg  unders0gte  et  tilgrænsende  Tuffjeld.  Den 


—  78  — 

Dag  og  næste  Nat  maatte  jeg  sk0tte  mig  selv  uden 
Mad  og  Overklæder.  Turen  var  ellers  interessant; 
jeg  skal  se  til  at  skaffe  dig  til  Efteraaret  Uddrag 
af  min  Dagbog.  Jeg  har  været  i  Krisevig  og  i  Núps- 
hlíð,  og  endelig  i  Omegnen  af  Havnef jord,  f0rend 
jeg  tog  af  Sted  sydpaa;  de  fremsendte  Ting  ville 
bevise  det  nærmere.  Eggerts  hel.  nem.,  eller  hvad 
det  er,  var  endnu  paa  de  samme  Lyngr0dder,  som 
for  86  Aar  siden.  Jeg  haaber  du  modtager  nogle 
levende.  Af  bulimus  havde  jeg  der  fra  ogsaa  le- 
vende  2  Eksempl.,  som  de  ,,store  spiste  op".  Nylig 
er  jeg  kommen  tilbage  fra  Grákollugil  paa  Holta- 
vörðuheiði.  Jo  flere  Surtarbrandspunkter,  desto 
st0rre  Evidens  for  Anskuelsens  Rigtighed.  Mægtig 
Skifer,  men  maadelig,  næsten  uden  Aftryk;  dygtig 
og  smuk  Vedbrand,  og  en  Del  Dolerit  ovenpaa;  jeg 
tror,  ved  Gud,  at  den  laa  ogsaa  under  Surtarbr., 
og  naar  jeg  skal  sige  Sandheden,  saa  tror  jeg,  at 
saadant  noget  Ogsaa  var  Tilfældet  paa  Gilsfjarð- 
armule  i  Fjor.  Du  spurgte  mig  om  Surtarbrand- 
skifer  fra  i  Fjor.  Jeg  havde  saa  at  sige  ingen,  da 
et  Par  af  de  store  Æsker  var  bortkomne,  hvilke 
jeg  bestemt  troede  du  havde  faaet  ved  en  Konfu- 
sion,  indtil  jeg  nu  mærker  det  modsatte;  men  du 
skal,  ved  Gud,  blive  hjulpet  nu  i  de  f0rste  Dage. 
Med  Hensyn  til  Brjánslæk-Skiferen,  har  jeg  ogsaa 
s0gt  at  træffe  Foranstaltninger.  Gud  naade  dine 
og  Kammerets  Træer;  de  fleste  er  dog  i  Jorden 
alligevel;  hvilken  Misf orstaaelse !  Af  Birkefr0et 
har  jeg  uddelt  det  meste  efter  bedste  Skönnende. 
Arbejdet  i  Havnefjord  var  surt  nok,  og  hvor  vidt 
du  eller  Museet  bliver  forn0iede,  lader  jeg  usagt. 
Faar  jeg  et  Par  Dage  i  Efteraaret  at  disponere 
over,  skal  jeg  se  at  skaffe  mere  Labradordolerit 


—  79  — 

med  de  sidste  Skibe.  —  Men  hvad  siger  du  nu  en- 
gang  om  mine  Fiske?  Úlfasteinbit  faar  I,  Mohrs 
blennius,  fanget  i  Trækkegarn,  —  som  den  f0rste 
— ,  af  franske  Matroser,  og  bragt  af  mine  ,,smaa 
Zoologer",  Drengene.  Og  nu  mine  Snyltekrebs! 
Du  maa  dog  for  alting  s0ge  i  Kassen  og  ikke  sætte 
det  hele  til  Side;  —  og  nu  mine  Foreller,  „capite 
obtuso"  E.  de  smaa.  Af  anar.  Eg.  fangedes,  saa 
vidt  jeg  ved,  kun  eet  Indiv.  i  Rkvik,  og  Hovedet  er 
hos  a.  latifrons;  jeg  antager  dette,  da  jeg  forgæves 
satte  en  enorm  Pris  paa  Hovederne,  for  at  kunne 
tjene  dig  i  at  skaffe  nogle. 

Dette  for  at  du  kan  se,  jeg  lever;  kommer  jeg 
saa  langt,  som  Herren  tillade,  at  naa  Budenstad 
eller  Ólafsvík,  saa  skriver  jeg  dig  derfra  et  bedre 
Brev,  som  du  da  vel  ogsaa  vil  efter  al  Formodning 
modtage  tidligere.  Jeg  har  Regn  og  Blæst,  ubehage- 
ligt  nok  for  en  Geolog;  heller  ikke  meget  rask, 
men  stræber  dog  alt  hvad  jeg  kan. 
Stedse  din 

J.  Hallgr. 

Tal  nu  om,  at  du  skriver  forvirrede  Breve! 


TIL    KONRÁÐS    GÍSLASONAR. 


Stað  á  Ölduhrygg,  2.  Ágúst  1841. 

Elskulegi  Konráður  minn! 

Margs  er  að  minnast  etc.  Þakka  fyrir  bréfið 
þitt  í  vor;  gaman  að  því,  karl  minn!  Ég  vona,  að 
þegar  þú  færð  þetta  bréf  hafir  þú  „skilvíslega  með- 


—  80  — 

tekið"  spóann.  Ég  sendi  hann  Steinstrupi  mínum 
til  að  láta  troða  hann  upp  og  útvega  honum  ,,Glas- 
$jne",  eins  og  dr.  Scheving  vildi  fá  sér  um  árið. 
Verið  að  ferðast  og  athuga.  ,,Sjónum  spanska"  etc. 
Ég  held  það  þurfi  að  stinga  niður  penna  um  rúna- 
stein,  sem  ég  fann  suður  á  Hvaleyrarhöf ða ;  hann 
er  eins  og  íleppur,  ka'  minn,  jarðfastur,  á  6.  aíin 
að  lengd  og  vel  tveggja  álna  breiður,  með  27  eða 
29  bandrúnum,  sumum  framt  að  feti  á  lengd ;  ég 
veit  ekki  betur  en  það  séu  nöfn  þeirra  skipverja: 
Flóka  víkings,  Herjólfs,  Þórólfs  smjörs,  Sörla,  Tóka, 
Gunna  o.  s.  fr.  Ég  dró  upp  steininn  með  myndunum 
nákvæmlega,  og  bað  biskupinn  að  senda  harai 
með  fyrsta  skipi  til  F.  M.  Þar  er  hann  að  sjá,  ef 
þú  hefðir  gaman  af  því.  Rúnasteinana  borgfirzku 
held  ég  hafi  séð  alla,  og  í  Bjarnarhelli  fór  ég,  inni 
við  Hítardalsvatn ;  þar  er  eitthvert  tröllaletur,  sem 
ég  get  ekki  lesið,  nema  stöku  nafn,  t.  a.  m.  f^lY^ 
(Krumur? ) . 

Þetta  er  skrifað  13.  Júlí. 

,,1  gærkvöldi  var  ég  staddur  á  Þingvelli, 
eins  og  fyrir  fjórum  árum.  Sólin  rann  undir  vest- 
urbarm  Almannagjár,  fögur  og  tárhrein  og  log- 
andi,  og  þótti  mér  vera  eins  og  heiður  Forngrikkja 
eða  Sléttumanna  hyrfi  skyndilega  af  jörðunni,  — 
svo  var  það  mér  þá  mikill  sjónarsviptir.  Mér  varð 
þá  reikað  á  Lögberg;  ærnar  prestsins  voru  þar  all- 
ar  enn  og  bældu  sig  í  lynginu  ;  —  það  er  ekki  skrök- 
saga.  —  Ég  nennti  ekki  að  tala  á  þessu  sauðaþingi, 
og  hálflangaði  mig  þó  til  þess,  ef  vera  mætti,  ærn- 
ar  skildu  mig.  Þá  stóð  djöfullinn  hinu  megin  Flosa- 
gjár.  Hann  hóf  upp  mikið  bjarg  og  varpaði  því  í 
hyldýpið,  lagði  svo  við  hlustirnar  að  heyra  bjargið 


—  81  — 

sökkva.  „Dýpra  og  dýpra",  sagði  andskotinn;  „það 
kemur  ekki  upp  aftur  að  eilífu".  1  brekkunni  fyrir 
vestan  stóð  múgur  manns;  þeir  höfðu  á  sér  klafa, 
eins  og  nautgripir,  og  voru  tjóðraðir  við  steina ; 
ella  hefðu  þeir  stolizt  á  burt  og  strokið  af  Þing- 
velli.  Þá  gekk  djöfullinn  að  þeim,  þar  sem  þeir 
teygðu  klafana,  og  lauk  upp  höfuðskeljum  mann- 
anna,  en  þeir  fundu  það  ekki.  Hann  tók  þá  hnefa- 
fylli  úr  hverju  höfði  og  hugði  vandlega  að.  ,,Ein- 
tómar  kvarnir",  sagði  andskotinn,  ,,og  ekki  nema 
tvær  í  þorskkindinni".  Mér  varð  svo  hverft  við, 
þegar  ég  sá  hinn  forna  óvin  furða  sig  allan  á  of- 
urmegni  heimskunnar,  að  ég  sneri  mér  undan  og  fór 
að  tína  mosa  af  hraunsteinunum ;  hann  Salomon 
Drejer,  grasafræðingur,  hefir  beðið  mig  um  þess 
konar  mosa". 

,,Dáinn,  horfinn"  —  harmafregn! 

(Allt    kvæðiö.    Sbr.   I.,    89 — 91). 

Laugardagskvöldið  fyrir  hvítasunnu  var  mér 
sagt  látið  hans  og  var  ég  jafnframt  beðinn  um  aust- 
anað,  að  vera  kvöldið  eftir  búinn  með  ágrip  af 
ævi  hans,  er  hafa  mætti  við  útförina,  þar  séra  Jó- 
hann  Björnsson,  sem  hann  hafði  beðið  að  kasta 
moldu  á  sig,  þóttist  ekki  fær  um  það,  sökum  ókunn- 
ugleika;  ég  myndaðist  þá  við  það,  og  sat  í  því  á 
hvítasunnudaginn.  Þú  getur  nærri,  það  hafi  verið 
skemmtilegt  hátíðarverk.  —  Guð  friði  sálu  hans. 

Þú  ert  að  spyrja  um  „Aljnng  hið  nýja".  Ég 
ætlaði  að  senda  það  í  vetur,  en  það  fór  í  gleymsku; 
enda  held  ég,  þú  munir  þykjast  hafa  mátt  láta  þér 
skaplega,  þegar  þú  ert  búinn  að  sjá  greyið,  því 
það  er  bæði  stutt  og  stuttaralegt. 

6 


—  82  — 

Hörðum  höndum 
vinnur  höldakind 
ár  og  eindaga, 

(Allt    kvæðiS.    Sbr.    T.,    79 — Sl). 

Hvernig  sagði  ekki  hann  langafi  minn,  hann 
séra  Hallgr.  Eldj.;  —  ég  veit  ekki,  hvort  þú  hefir 
þekkt  hann  — : 

Sagt  er,  einhver  sólargapi 

sínu  litla  hrósi  tapi 

fyrir  það, 

úr  dönskunni  sér  skrimsli  skapi, 

skringilegur  hennar  api 

í  helgum  stað. 

Og  þá  hann  Páll : 

Það  má  heita  vegleg  vist 

að  vera  hjá  honum  hvíta  Krist 

í  himnahöllu. 

Þó  vil  ég  ekki  fara  það  fyrst, 

fyr  en  ég  hefi  auðgrund  kysst, 

því  maturinn  er  fyrir  öllu. 

Og  hvernig  sagði  ekki  hann  séra  M.  Hákon- 
arson : 

? 

Nú  er  eftir  að  vita,  hvort  hann  séra  Benedikt 
Eiríksson  myndi  gera  sig  ánægðan  með  þetta  bréf, 
ef  hann  „sjæði"  það ;  og  ekki  má  prenta  hann 
Brand,  ti  sona,  —  ég  fyrirbýð  — ;  það  er  ekkert 
verklag  á  honum,  og  þess  utan  of  gárungalegt;  en 
satt  segirðu  ,,om  den  Smule  Hestepærer",  þær  spilla 
öngvu,  ef  hitt  væri  ekki  lakara. 


—  83  — 

Öllum  er  beðið  að  heilsa  og  öngvum  skal  ég 
gleyma,  sem  bréf  á  hjá  mér;  eða  myndir  þú  geta 
komið  svo  sem  kveðju  til  Brynmejers?  og  gaztu 
mettað  þessa  5000  m.  með  byggbrauðunum  og  smá- 
fiskunum  frá  honum  Finni? 

Með  velvirðingarbón  og  óskum  beztu,  befa- 
landi  &  c. 

tuus  að  urnam  usque 

J.  Hallgrímsson. 

P.s.  Ekki  vænti  ég,  þú  hafir  fundið  ljósblátt 
sokkaband,  sem  hún  jómfrú  Wilhelm  týndi  af  sér 
í  Esplanaden  í  f yrrakvöld ;  mér  hef ði  þótt  gaman  að 
vita,  hvort  það  stæði  á  því  Satrapa  intro  —  eða  rex 
—  eða  jafnvel  Cæsar!  intro  ibis,  ellegar  þá  Bosje, 
tsarja  chrani  —  rétt  son'  a'  ganni  mínu. 


Fyrirgefðu  mér,  lagsmaður,  að  ég  ríf  upp  bréf- 
ið  þitt,  svo  sem  til  að  láta  þig  vita,  að  í  nótt,  eð  var, 
fór  ég  upp  á  Fróðárheiði  og  var  að  rekast  um  hana, 
að  leita  að  ölkeldu  og  fá  mér  dálítinn  sopa.  Kvað  ég 
þá  vísur  Bjarnar  Breiðvíkinga-kappa  og  lét  vel  yf- 
ir  mér.  En  mosatekjan  mín  á  Þingvöllum  fór  ti  sona : 

Þegar  kvöldsett  var  orðið,  heyrði  ég  skyndilega 
margs  konar  óp  og  afar-mikið  og  kynlegt  glamur, 
eins  og  þegar  barið  er  saman  mörgum  og  skráþurrum 
asnakjálkum.  Ég  sneri  mér  við.  Djöfullinn  var  þá 
búinn  að  leysa  margmennið,  og  hlupu  þeir  allir  með 
köllum,  og  hugðust  að  flýta  sér,  og  börðu  hælunum 
upp  í  þjóhnappana.  En  glamrið,  sem  ég  heyrði,  kom 
úr  klöfunum,  því  það  voru  asnakjálkar.  Enginn  vildi 
leysa  þá  af  sér;  þeir  ætla  að  hafa  þá  á  dómsdegi  sér 
til  réttlætingar. 


—  84  — 

Dette  er  saaledes  skrevet  og  udfærdiget  paa  Bud- 
um  Handelstad,  den  6.  August  1841. 

J.  Hallgr. 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


Staðarstað,   3.   Aug.    1841. 

Min  gode,  kære  Steenstrup! 

Med  Motto:  »Hann  var  nú  allt- 
ént  svo  skemmtilegur,  karlinn!« 

Dette  Brev,  som  jeg  begynder  her  paa  Stað  á 
Ölduhrygg,  skal  sluttes,  hvis  Gud  vil,  paa  Búðum 
og  afsendes  med  f0rste  Lejlighed;  altsaa  haaber 
jeg  du  modtager  det  f0r  end  en  anden  forvirret  Epi- 
stel,  som  jeg  sendte  dig  fra  Hvamms  Præstegaard. 
Tak  for  alle  dine  gode  Breve ;  jeg  skal  optage  en  Kata- 
log  over  dem  paa  Búðum.  En  Del  Adressebreve  har 
jeg  allerede  afsendt  med  et  og  andet  til  Museerne  og 
dig,  —  for,  ser  du,  du  har  Del  i  det  alt  sammen  allige- 
vel.  Om  enkelte  af  de  nedsendte  Ting  talte  jeg  l0se- 
lig  i  det  omtalte  Brev.  Nu  ved  jeg  da,  hvad  sjó- 
birtingurinn  er;  mange  er  blevne  fangede  her  i 
min  Overværelse.  Det  er  dog  tilsidst  den  samme, 
forbistrede  Ocla,  som  passerer  under  saa  mange 
Navne.  Den  er  allerede  nedsendt  fra  S0nderlan- 
det.  „Uppfæðingurinn"  er  en  lille  glat,  marmo- 
reret,  kortsnudet  og  bredpandet  Ting,  nedsendt  og- 
saa  fra  S0nderlandet,  jeg  tror  under  Navn  af 
lækjarsilungur,  hvilket  vel  er  mindre  rigtigt.  En 
ny  Leverance  af  3  Stk.,  fangede  af  mig  selv  ved 
Húsafell  ved  Kaldadal,  sendes  nu  fra  Búðum.  De 


—  85  — 

antagne  geologiske  Anskuelser  bliver  ved  i  det  hele 
taget  at  bekræfte  sig  saa  aldeles,  at  jeg  undertid- 
en  bliver  næsten  bange  for  mig  selv  og  min  gode, 
kritiske  Forstand ;  alt  f  orekommer  mig  saa  klart, 
saa  simpelt  og  udisputerligt. 

H0r!  ved  du  hvad  det  er:  „Skrokklanga?"  Det 
er  en  stor,  spættet  Lange,  saa  lang,  at  naar  man 
smider  den  tværs  over  Ryggen  af  en  Hest,  saa 
trækkes  Hoved  og  Hale  langs  ad  Jorden.  Denne 
Skrokklanga  er  „undir  Eyjafjöllum"  og  jeg  har 
sikkert  L0fte  om  i  det  mindste  een  og  maaske 
nogle  Hoveder.  Nu  haaber  jeg  at  træffe  dem  (jeg 
mener  Langerne)  personlig  her  under  J0kulen,  da 
jeg  har  i  Sinde  at  gaa  uden  om  den. 

Pas  nu  paa,  om  jeg  dog  ikke  nok  til  sidst  faar 
fat  paa  nok  en  blennius  Mohrii  her  paa  Búðum; 
jeg  har  allerede  siden  i  Foraaret  vidst,  at  hos  en 
vis  Mand  gemmes  der  en  lille,  smal,  ganske  kunstig 
Fisk;  —  pas  kun  paa! 

Det  er  sandt,  den  saakaldte  sjóreyður,  som  de 
fange  her  i  S0en  og  i  Aamundingerne,  kan  jeg 
paa  ingen  Maade  adskille  fra  den  vatnareyður  eller 
bleikja,  som  fra  umindelige  Tider  har  levet  i  vort 
H0jlands  st0rre  Inds0er,  f.  Eks.  Arnarvatn  stóra, 
Þingvallavatn,  Mývatn  etc.  Kan  du  hjælpe  mig? 
—  Og  nu  den  forbistrede  blásíla!  Der  er  ingen  Tvivl 
om  at  det  tilsidst  bliver  Præstens  Foreller  fra 
Garpsdal,  —  vor  pallidus,  eller  var  den  ikke  rigtig 
bestemt?  Gud  naade  dig,  at  du  dog  i  det  mindste 
ikke  saa  til  at  skaffe  mig  Nilsons  Prodromus,  saa 
blottet  som  du  vidste,  jeg  var  for  Subsidier. 

De  baulitiske  Masser  er,  som  du  siger,  meget 
udbredte;  jeg  har  dem  f.  Eks.  straks  i  Fjeldet 
her  ovenfor  Staðarsveiten.  Trappen  er  nu,  saavidt 


—  86  — 

jeg  mærker,  ved  at  forsvinde ;  den  t0r  ikke  nærme 
sig  alt  for  meget  Hr.  Snæfellsjökul.  —  Hvor  herlig 
ser  den  ikke  ud  herfra,  —  hvilket  uhyre  Krater! 
Hekla  er  en  Kællingegryde  imod  den.  —  Men  som 
sagt,  jeg  skal  se  til  at  skaffe  dig  et  Uddrag  af  min 
Dagbog;  er  da  ikke  det  belovede,  geologiske  Kort 
færdigt,  kan  det  maaske  give  dig  nogle  tjenlige 
Vink.  Ogsaa  faar  du  en  Del  Aftryk  fra  Hreðavatn, 
og  jeg  tror  nogle  gode,  hvis  alt  ikke  er  gaaet  i 
Stykker  paa  Búðum.  Men  mere  derom  siden.  Ret 
havde  jeg  dog,  da  vi  i  Fjor  trættedes  om  Gang- 
massen  der  i  Skrænten,  hvor  vi  hug  Vegetations- 
laget  ud.  Det  er  virkelig  en  Doleritgang,  som  sætter 
lige  op  igennem  Vegetationslaget  og  den  det  be- 
dækkende  Tufschicht. 

Búðum,  5.  Aug. 

Du  beh0vede  ikke  at  passe  paa  Herre!,  min 
mohrske  blennius  blev  til  den  ber0mmelige  geirnef- 
ur.  Altsaa:  Nu  spekulerer  vi  i  Langer.  Jeg  an- 
tager  at  mine  kære  K0benhavnere  kan  i  Vinter  en 
Gang  imellem  tage  sig  en  Taar  Sundhedsvand,  hvis 
Museet  skulde  ,,rigtig  bekomme"  min  sjette  Lev- 
erance,  som  bestaar  af  saadanne  vaade  Sager.  U- 
lykken  er,  at  ingen  af  dem  smager  halvt  saa  godt 
som  Rauðimelur;  de  4,  jeg  har  sendt  af,  er  nemlig 
alle  jernholdige.  Jeg  er  ellers  ikke  meget  munter 
i  Dag;  vedholdende  taaget  Vejr,  og  dertil  en  god 
Portion  Regn,  g0r  mig  Livet  noget  surt;  du  ved  jo 
godt,  hvor  behageligt  saadan  Vejrlig  er  for  en 
Geolog,  hvad  da  for  en  veraldarskoðari!  Og  allige- 
vel  maa  jeg  af  Sted  saa  snart  alt  er  indpakket. 
S0rg  for,  at  Etatsraad  Magnusen  faar  en  lille 
Pakke,  som  findes  med  Paaskrift  i  Kassen  Nr.  5. 


—  87  — 

Den  belovede  Katalog  opsættes  indtil  jeg 
lykkelig  er  passeret  Jökulen;  jeg  kan  heller  ikke 
skrive  i  Dag. 

Hils  alle  venskabeligst. 

Stedse  Din 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Ólafsvík,  9.  Ágúst  1841. 

Allrahæstvirti,  elskulegi  herra  etatsráð ! 

Kærstu  þakkir  fyrir  2  ástúðleg  bréf  með  vor- 
skipum  og  fyrirhöfn  yðar  alla  fyrir  mér  og  ferða- 
lagi  mínu.  Ég  vonast  eftir,  að  fyr  en  þér  fáið  þetta 
bréf,  verðið  þér  búinn  að  fá  sendinguna  frá  mér  úr 
bréfum  herra  Steingríms,  nl.  Flókasteininn  minn, 
eður  hvað  ég  á  að  kalla  hann.  Þessu  bréfi  fylgir  nú 
byrjun  af  uppkasti  til  fornfræðaskýrslu  minnar  úr 
þessari  sumarf erð ;  ég  verð  mikillega  að  biðja  yð- 
ur  forláta  fráganginn.  —  Tíminn  vill  verða  mér 
svo  naumur;  vera  má,  einhver  af  kunningjunum 
fengist  til  að  hreinskrifa  það,  ef  þurfa  þykir.  I  fram- 
haldinu  kemur:  Rannsókn  Tungunnar  litlu,  —  og 
ég  held  allir  rúnasteinar  úr  Borgarfirði,  nema 
Kjartans-steinninn,  sem  ég  gat  ekki  verið  að  elta 
svo  langt  niður  á  Mýrar;  enn  fremur  margt  úr  Hít- 
ardalnum  og  þar  á  meðal  Bjarnarhellir  í  Foxufelli 
við  Hítarvatn,  með  rúnum;  svo  og  Sönghellis- 
rúnirnar,  upp-undan  Stapafelli  í  Breiðuvíkur-þing- 
um,  og  sumt  hvað  annað  smávegis.  —  Ég  fæ,  ef  til 
vill,  tíma  til  að  skrifa  eitthvað  dálítið  úr  Stykkis- 


hólmi.  —  Ljót  er  sagan  af  Kolbjarnarhelli;  ég  held 
það  ætli  að  verða  tóm  Loka-lygi.  Ég  var  á  dögun- 
um  uppi  í  Grákollugiljum  á  Holtavörðuheiði,  að 
skoða  þar  surtarbrandslög,  og  sendi  ég  þá,  meðan 
viðstaðan  varð,  áreiðanlega  2  menn  norður-undir 
Skúta,  fundu  þeir  verra  en  ekki  neitt.  Komist  ég 
í  Hrútafjörðinn,  eins  og  ráð  er  fyrir  gjört,  skal  ég 
leita  af  mér  gruninn  þeim  megin. 

Langt  of  litlir  voru  þeir  peningar,  sem  ég  fékk 
til  að  f ara  langf erðina  austur  um  landið ;  ég  legg  það 
ekki  upp  með  minna  en  500  rd.,  því  ég  vil  heldur 
ekkert  fara  en  ferðin  verði  ónýt  af  efnaleysi.  1  þá 
ferð  þyrfti  ég  2  menn  og  helmingi  fleiri  hesta  en  ég 
hefi  í  sumar;  því  með  svo  mikilli  yfirferð  er  nauð- 
synlegt  að  vera  að  öllu  laus  við  lestabaslið  sjálfur. 
Nú  hjálpa  ég  mér  með  einum  pilti.  Annars  er  ég 
ánægður  með  það,  sem  komið  er  af  ferðinni,  og 
held  ég  varla  von  sé  á,  að  ég  skyldi  hafa  meiru  af- 
kastað  en  gjört  er.  Verst  er,  að  í  haust  verð  ég 
verri  en  snauður,  því  auðsjáanlega  get  ég  þá  ekki 
borgað  fylgdarmanninum  kaup  sitt,  nema  með  því 
móti  að  selja  alla  hestana,  og  ef  til  vill  nokkuð  af 
öðrum  útbúnaði  með.  Steenstrup  mætti  þekkja  það 
bezt  frá  í  fyrra.  Sendingar  mínar  til  Museerne,  sem 
nú  eru  orðnar  10  eða  12  kassar  úr  ýmsum  stöðum, 
hafa  líka,  eins  og  geta  má  nærri,  kostað  mig  tölu- 
vert.  En  vera  má  ég  fái  það  uppbætt  seinna.  Ég  má 
ekki  vera  að  skrifa,  því  nú  á  að  svifta  tjaldinu. 
Með  ást  og  virðingu. 

J.  Hallgrímsson. 


—  89  — 
TIL    KONRÁÐS    GÍSLASONAR. 


Hrauki  við  Bjarnarhöfn, 
einhvern  tíma  í  Ágúst  1841. 

Elskulegi  Konráð  minn! 

„Skuggabaldur  úti  einn 
öli  daufu  rennir; 
skrugguvaldur,  hvergi  hreinn, 
himinraufar  glennir". 

Þykir  þér  ekki  von,  þó  ég  gerði  þessa  vísu  í 
morgun,  þegar  ég  vaknaði  í  poka  mínum  og  hrein- 
bjálfinn  var  allur  rotinn,  fyrir  4  daga  stórrigning, 
svo  hárin  lágu  öll  laus  utanum  mig,  það  er  að 
skilja:  af  honum  en  ekki  mér.  Þér  skilst,  veðrið 
muni  vera  dimmt  o.  s.  frv.,  en  ég  get  ekki  verið 
inni  í  bænum,  því  sýslumannskonan  er  allt  af 
að  eiga  sama  barnið ;  —  guð  hjálpi  henni,  vesæling! 
—  En  meðal  annara  orða:  Ég  vænti,  þú  munir  eft- 
ir  rostungnum  aftan-við  Grænlands-sögu  hans  Kon- 
ráðs,  föðurbróður  þíns;  —  ég  veit  ekki,  hvort  þessi 
rostungur  er  á  bókunum  hinna  — ,  en  víst  er  um 
það,  að  á  bókinni  hans  föðurbróður  þíns  stendur 
ein  einföld  staka  hjá  rostungnum,  efst  á  blaði 
hægra  megin ;  —  hún  er  svona : 

,,Þetta  amphibión 
er,  að  minni  sjón, 
ljótt  og  leiðinlegt, 
leitt  og  óþekkt". 

Var  það  ekki  fallega  sagt,  kunningi!  Ég  hefi 
núna  bókina  undir  höndum,  því  Konráð  býr  hér  í 
kotinu  efra,  eins  og  þú  veizt.  — 


—  90  — 

Meðal  annara  orða :  Þessi  Bjarnarhöfn  veit  ég 
ekki  betur  en  sé  sama  og  Borgarholt  við  Bjarnar- 
höfn,  og  líklega  hefir  bærinn  aldrei  fluttur  verið. 
En  Borgarholtslækur  er,  skal  ég  segja  þér,  það  sem 
nú  heitir  „Rollulækur",  því  hitt  örnefnið  er  gjör- 
samlega  týnt,  og  Björn  okkar  austræni  er  heygður 
á  tanganum  rétt  fyrir  vestan  Rollulæk,  og  niður- 
undan  bænum  í  Bjarnarhöfn,  úti  á  sjávarbakka- 
nefi;  berðu  mig  fyrir  því.  Nokkuru  vestar  er  Kumb- 
aravogur,  eður  Bjarnarhöfn  gamla,  og  Bjarnarnaust 
þar  á  sjávarbakkanum,  undir  hamri  einum ;  skipið 
hefir  verið  afar-langt,  en  vart  svo  breitt,  sem  nú 
gerast  10  eða  12  lesta  þiljuskip.  —  Barnið  er  ann- 
ars  komið  og  á  ekki  að  fá  neitt  nema  sykurvatn, 
núna  í  2  daga,  segir  læknirinn,  hann  Koefod  minn, 
br.  hennar  Md.  Stáge.  Enda  er  nú  kominn  mánu- 
dagur  og  regnið  samt  við  sig.  Ég  mun  ekki  þurfa  að 
spyrja  þig  um,  hvort  þú  þekkir  þennan  svo-kall- 
aða  „Rembihnút",  lagarit  dæmalaust;  slíkt  hefi  ég 
aldrei  fyr  séð,  en  Konráð  karlinn  á  ræfilinn. 


Helgafelli,  daginn  eftir. 

Ég  er  nú  nýkominn,  að  kalla,  ofan  af  fellinu. 
Hann  séra  Jón  minn  á  kíkir,  sem  kostaði  25  rd.  í 
vor,  eð  var;  nema  það,  að  ég  fór  að  horfa  í  þessa 
„sjónpípu"  og  yfir  að  Staðarfelli,  og  sjá!  öll  glerin 
í  sjónpípunni  stukku  í  sundur,  eður  svo  sem  rifn- 
uðu  og  klofnuðu  og  svoleiðis,  rétt  eins  og  í  þeim 
lá !  Séra  Jón  minn  sagði  mér  það  væri  af  hinu  mikla 
ljósi,  sem  komið  væri  þar  yfir  bæinn  síðan  á  dög- 
unum,  að  séra  Pétur  trúlofaði  sig  Sigríði  bónda- 
dóttur.  Ekkert  vissi  ég  af  því  fyrra  sunnudag,  þegar 
ég  gaf  honum  Pétri  svarta  tík,  hvolpafulla,  og  heit- 


—  91  — 

ir  Kara ;  —  fjandinn  mætti  gef'  'onum  tík  í  minn 
stað,  fyrst  hann  sagði  mér  ekki  frá  fyrirætlan  sinni, 
selurinn  svarni.  Annars  hefi  ég  ekki  séð  sel  á 
þessu  sumri,  þó  skömm  sé  frá  að  segja,  því  síður 
smakkað  hann ;  og  ekki  horfist  afléttilega  á  um 
landbrotið  hérna  vestra,  því  það  eru  öll  líkindi  til, 
að  Arnkelshaugur  sé  nú  farinn,  að  því  sem  sagt  er; 
djöfullega  kann  ég  við  það  samt. 
Þú  forlætur. 

Þ. 

J.  Hallgrímsson. 


Þetta  sagði  Bjarni  um  morguninn,  áður  hann 
íæri  að  mæla  fram  með  alþingi  á  Þingvelli: 

Þú,  sem  fyrir  skemmstu 

(O.    s.    frv.    Sbr.    I.,    02). 


Þetta  blað  er  strax  í  stað 
stílað  til  þess  og  sett  á  vess, 
að  beri  það  í  bæjarhlað 
bragnar  Ness  til  Jóhanness. 

Nóta!  Nes  á  að  vera  sama  og  Kaupmanna- 
höfn,  en  Jóhannes  sama  og  Konráð ;  skáldaleyfið 
er  tekið  sér  vegna  rímsins. 


—  92  — 
TIL    J.    STEENSTRUP. 


Helgafell,   17.  August  1841. 
Min  kære  Steenstrup! 

Endelig  den  belovede  Katalog: 

1.  Nogle  Linier  af  3.  April,  hvori  jeg  faar  at 
vide,  at  du  lever  etc. ;  meget  kærkomment. 

2.  Et  stort  og  yderst  interessant  Brev,  dat.  22. 
Marts  og  12.  April,  om  surtarbrandur ;  forskellige 
Analyser  af  isl.  Bjergarter  etc. ;  om  din  Virksom- 
hed  og  Haab,  etc. 

3.  Et  Adressebrev  med  mine  Kasser  fra  M.  R., 
samt  de  fatale  Træer,  af  hvilke  dog,  i  Forbigaaende 
sagt,  nogle  stod  særdeles  smukt  ved  min  Afrejse 
fra  Reikevig. 

4.  Et  kort  Brev,  hvori  jeg  underrettes  om,  at 
Videnskabernes  Selskab  har  paa  din  Ans0gning 
tilstaaet  de  50  Termometre,  og 

5.  endelig  dit  lange,  gode,  interessante  og  in- 
struktive  Brev  af  24.  og  25.  Maj. 

For  alle  disse  Breve,  og  for  alt  dit  Venskab 
og  Godhed,  takker  jeg  dig  kærligst  og  forbindt- 
ligst.  Det  tilsendte  ,,rigtig  bekommet"  efter  Ad- 
resserne.  Nu  skal  jeg  se  til,  bedste  Ven!  at  svare 
dig  efterhaanden  paa  dine  Breve,  saa  godt  som 
Tiden  vil  tillade  det,  men  for  0jeblikket  har  jeg 
andre  Ting  at  tale  om.  —  Jeg  vil  f.  Eks.  være  en 
Nar,  saa  fremt  ikke  %  af  det  gamle  „Þórsnes",  d. 
e.  Helgafellssveit,  og  da  vel  ogsaa  alle  0erne  paa 
Breidefjorden,  bestaar  af  Trap.  Pr0ver  skal  du 
faa  herfra,  men  du  ved,  at  det  forslaar  ikke,  da 
Bjergarterne  i  det  væsentlige  er  de  samme  (jeg 
mener  Over-  og  Under-Kl0ftlava),  men  det  er  den 


—  93  — 

hele  Habitus,  hvorefter  et  0vet  0je  skal  d0mme. 
Ser  du:  Hele  Snefjeldsnæsset  er  nyere  Masser  i 
vældige,  imposante  Former;  de  uhyre  Tufmasser 
st0tter  sig  til  Doleriten,  er  altsaa  i  det  hele  taget 
yngre;  dog  finder  man  ogsaa  afvekslende  Tuf  og 
Dolerit  stratificeret,  altsaa  samtidige  Dannelser, 
for  Eks.  i  „Enni"  og  Búlandshöfði.  Vandlavaen,  den 
kiselholdige,  træder  hyppigt  frem'  paa  hele  dette 
Str0g,  og  den  moderne  Lava,  med  sine  Tufmasser, 
er  magnifik  i  Snæfellsjökull.  Men  det  nytter  ikke, 
at  jeg  skriver  dig  rapsodiske  Bemærkninger  i  mit 
Brev ;  du  f aar  Udskrif t  af  min  Dagbog,  hvis  Gud  til- 
lader.  Et  maa  jeg  dog  fortælle  dig  straks.  Næst  at 
takke  dig  f  or  det  herlige  Kompas,  du  sendte  mig,  skal 
jeg  fortælle  dig  den  Besynderlighed,  som  jeg  ellers 
tror  vi  nappedes  om  i  Fjor,  at  Lavastr0mmene,  naar 
de  l0ber  ned  ad  en  Bjergskraaning,  ikke  kan  holde 
sig,  hvis  Skraaningen  overskrider  26°,  men  forsvin- 
der  aldeles  i  Skrænten  og  ses  kun  oppe  paa  Fjeldet 
og  siden  nede  paa  Lavlandet,  undertiden  i  en  uhyre 
Udstrækning.  Dette  er  n0je  iagttaget  paa  over  10 
Steder  omkring  Snefjeld-j0kulen;  thi  endsk0nt 
hele  Fjeldets  Hældning  holder  sig  mellem  12  a 
14°,  —  naar  man  tager  det  i  sin  hele  H0jde,  saa 
afgiver  Underfjeldene  hundrede  Lejligheder  til  slige 
Iagttagelser.  —  Trappen  ligger  alligevel  under  Snæ- 
fellsnæs,  men  næsten  aldeles  dækket,  undtagen  i  dybe 
Kl0fter,  hvor  jeg  tydelig  har  erkendt  det  Lag,  som 
ellers  svarer  til  Vegetationslaget,  men  ingen  Surt- 
arbrand  eller  Planteaf tryk ;  der  har  altsaa  aldrig 
været  Skov  paa  dette  Udnæs.  —  Og  nu  disse  gamle 
Elve,  paa  Snæfellsnes  —  Hólamóða  og  Gufu- 
skálamóða  — ;  du  husker  dem  nok  fra  E.  01.  Det 
er  en  ren  Fabel  eller  Overtro,  hvad  jeg  skal  kalde 


—  94  — 

det;  jeg  kan  bevise  indtil  Evidens,  at  det  aldrig 
har  været  andet  end  det  Snevand,  som  Aar  efter 
Aar  i  T0vejr  og  især  om  Foraaret  har  l0bet  nedfra 
Fjeldet  og  taget  med  sig  en  hel  Del  af  let  Pimp- 
stengrus,  vulkansk  Aske  og  Sand,  hvormed  det 
har  udfyldt  Lavastr0m-Fordybningerne  og  i  Tid- 
ens  Længde  dannet  de  Sandsletter,  som  har  givet 
Anledning  til  dette  Sagn.  En  maadelig  Bæk,  som 
kom  fra  en  saadan  H0jde,  vilde  uimodsigelig  have 
dannet  sig  en  dyb  Kl0ft.  Det  bedste  er,  at  man  paa 
et  Sted  kan  paavise  den  gamle  Bæks  Leje  imellem 
tvende  Doleritklipper,  hvor  Vandmassen  aldrig 
har  kunnet  udg0re  over  10  □  Fod  i  Gennemsnit. 
—  Saaledes  bliver  man  af  gamle  Sagn  f0rt  bag 
Lyset.  — 

I  de  næstforegaaende  Dage  er  det  ellers  gaa- 
et  mig  omtrent  saa  kontrær,  som  det  vel  kan  gaa 
en  stakkels  Rejsende;  fire  Dage  og  fire  Nætter 
vedholdende  Regn,  saaledes,  at  jeg  hverken  kunde 
komme  bort  fra  Stedet  (Bjarnaihöfn) ,  eller  be- 
stille  noget,  hvor  jeg  var,  saa  meget  mindre  som 
jeg  heller  ikke  kunde  ty  til  Gaarden,  eftersom 
den  arme  Kone  paa  Stedet  blev  ved  at  g0re  Barsel, 
næsten  i  hele  denne  fatale  Tid.  —  Jeg  var  i  det 
værste  Lune,  skrev  „Verdensironier"  og  dr0mte  om 
Fanden,  og  hvad  der  var  værre:  om  dig;  du  vilde 
absolut  forlade  mig  ( —  jeg  var  nl.  i  Khvn)  og 
rejse  til  Jylland  paa  et  helt  Aar.  —  Nu  vil  vi  se, 
hvorvidt  denne  Vision  gaar  i  Opfyldelse. 

(Dette  er,  min  gode  Ven,  alt  skrevet  i  Bælg- 
m0rke;  jeg  ejer  ikke  en  Stump  Lys  for  0jeblikket 
og  kan  kun  skrive  om  Natten). 


—  95  — 

Helgafell,  18  August  1841. 
Nu  er  det  vel  lidt  lysere  end  i  Gaar  Aftes, 
men  om  min  Skrift  derfor  bliver  bedre  er  just  ikke 
afgjort.  Ser  du,  „at  nappe  af  Stipendiet".  —  Hvad 
vil  det  sige,  min  kære  Steenstrup?  eller  tror  du 
da  ikke,  at  der  gaar  over  de  300  Rbdl.  til  min 
Rejse  alligevel?  Jeg  skal  til  Efteraaret  sende  dig 
en  lille  Oversigt  over  mine  Udgifter,  men  fordi  jeg 
paa  en  anden  Maade  kan  forskaffe  mig  nogle 
Ressourcer,  f.  Eks.  c.  100  Rd.  Honorar  for  litterære 
Arbejder  hos  Sekretær  O.  Steph.,  og  siden  an- 
vender  disse  Penge  til  mine  n0dvendige  Udgifter 
her,  medens  jeg  igen  for  Nemhedens  Skyld  anviser 
noget  i  K0benhavn,  derfor  indser  jeg  ikke,  at  jeg 
har  handlet  urigtigt,  eller  gjort  noget,  som  jeg 
beh0ver  at  ford0lge.  Er  det  imidlertid  ikke  i  sin 
Form,  saa  kan  jeg  jo  gerne  love  dig,  at  lade  det 
ikke  ske  tiere,  og  det  saa  meget  mere,  som  jeg 
maaske  ikke  faar  noget  Rejsestipendium  for  Efterti- 
den.  Jeg  er  nemlig  bange  for,  at  den  Grund,  hvorfor 
jeg  ikke  tog  til  0sterlandet  i  Aar,  ikke  vil  smage 
godt,  den  nl.  ,,at  de  Penge,  jeg  havde  til  min  Dis- 
position,  var  absolut  for  faa,  hvis  jeg  skulde  for- 
cere  Rejsen  over  hele  0sterlandet;  og  paa  anden 
Maade  vilde  jeg  dog  ikke  tage  derhen.  Jeg  kan  med 
klare  og  tydelige  Regninger  godtg0re,  at  til  en  saa- 
dan  Rejse,  hvis  den  skal  være  til  nogen  Nytte,  vil 
der  medgaa  500  Rd.  Forskellen  ligger  egentlig  deri, 
at  man  da  er  n0dt  til  at  have  to  F0lgemænd  og  om- 
trent  dobbelt  saa  mange  Heste  som  jeg  nu  har.  Jeg 
havde  derfor  den  eneste  Udvej  at  berejse  den  Del 
af  Vesterlandet,  som  jeg  ikke  f0r  havde  set,  og  da 
især  studere  den  Bjergkæde,  som  l0ber  fra  Holta- 
vörðuheiði  og  ud  paa  Snæfellsneset,   samt  revidere 


—  96  — 

saa  meget  af  Nordlandet  som  Tiden  vil  tillade;  jeg 
skal  set  at  benytte  den  og  ikke  holde  op  f0r  end  jeg 
bliver  n0dt  dertil.  I  en  anden  Henseende  var  det 
mig  ogsaa  magtpaaliggende  at  rejse  omkring  J0kul- 
en,  nl.  for  Fiskeriernes  Skyld:  Jeg  husker  ikke,  om 
jeg  har  fortalt  dig,  at  jeg  nu  af  al  Magt  s0ger  at 
indhente  sikre  Efterretninger  om  dem  fra  alle  Kanter 
af  Landet.  Af  indlagte,  trykte  Foresp0rgsler,  som 
jeg  har  sendt  Landet  rundt,  vil  du  nærmere  se  dette 
Foretagendes  Hensigt.  Naar  du  engang  faar  dette 
Brev,  er  det  vel  muligt,  at  du  allcrede  har  mod- 
taget  Brev  fra  Sigurður  Gunnarsson.  Han  er  nu 
paa  0sterlandet  og  har  lovet  mig,  at  han  skal  tage 
gode  Pr0ver  af  eet  ellere  flere  af  de  Surtarbrands- 
lag,  som  Schythe  saa  i  Fjor,  samt  de  over-  og  under- 
liggende  Masser.  Endvidere  haabede  han  at  kom- 
me  til  Berufjord  og  da  at  tilsende  dig  vældige 
Stykker  af  de  nederste  Bjerglag  (det  Krug  v.  nid- 
daiske  Underlag?)  Holder  han  Ord,  er  det  dog 
bedre  end  ingen  Ting,  indtil  videre.  Jeg  har  her- 
fra  skrevet  til  Præsten  paa  Brjánslæk,  tilsendt 
ham  Birkefr0  og  rekvireret  hos  ham  for  Universi- 
tets-museet  noget  klækkeligt  af  den  sorte  Vege- 
tationsskifer  der  fra  Stedet;  han  saa  jo  selv,  hvor 
vi  tog  vore  Eksemplarer  i  Fjor  og  bliver  vel  neppe 
saa  uheldig,  at  du  ikke  finder  noget  godt  deri- 
mellem. 

Nu  gaar  min  Vej  opad  Skogarstranden,  over 
Dalene  og  Haukadalsskarð  til  Nordlandet,  og  saa 
langt  nordpaa  som  Sommeren  vil  tillade.  Jeg  vil 
temmelig  hurtigt  kunne  skaffe  mig  Overblik  over 
de  geol.  Forhold  paa  Nordlandet,  da  jeg  er  be- 
kendt  der  i  Forvejen  og  kun  behöver  at  revidere ; 
men  det  er  da  ogsaa  n0dvendigt. 


—  97  — 

Her  vil  jeg  ogsaa  sige  dig  for  tredje  og  sidste 
{^ang,  at  dine  Anskuelser  af  Islands  geol.  Forhold 
uden  al  Tvivl  er,  i  sin  Helhed,  de  eneste  rigtige,  og 
at  jeg  med  fuldkommen  Overbevisning  har  for 
længe  siden  tiltraadt  dem,  og  bliver  ved  at  bygge 
derpaa,  naturligvis  med  de  smaa  Modifikationer  i 
Enkelthederne,  som  aldrig  kan  undgaas  mellern 
to,  der  ikke  bestandig  har  Lejlighed  til  at  ud- 
veksle  Ideerne  og  diskutere  til  Gavns  alle  opkom- 
mende  Forskelligheder. 

Hvor  blev  mine  Planter  af?  Men  du  var  jo 
syg  og  kunde  ikke  overkomme  alting;  imildertid 
er  det  ubehageligt,  at  jeg  skal  sidde  her  over  et  helt 
Aar,  aldeles  blottet  for  Subsidier  i  Botanikken. 

Det  gaar  kun  smaat  med  Landmolluskerne ; 
men  hvordan  gik  det  ellers,  fik  du  dem  levende, 
som  jeg  tilsendte  dig  i  Sommer  fra  Reikevig? 

Herfra  ekspederer  jeg  min  8de  Leverance  til 
Universitetsmuseet;  der  er  et  lidet  Glas  med  den 
rigtige  lækjasilungur,  3  St.  Jeg  har  fanget  dem 
selv  ved  Krossnes  i  Eyrarsveit.  Jeg  har  h0rt  at  úlf- 
steinbíturinn  fanges  ikke  meget  sjældent  ved  Ise- 
fjordsdybet;  kan  jeg  g0re  Anstalter  til  af  skaffe 
Museet  derfra  et  Par  Spiritus-Eskemplarer?  For, 
ser  du,  hvor  gerne  jeg  end  vilde,  kan  jeg  dog  ikke 
paa  egen  Haand  bestride  mange  saadanne  st0rre 
Forsendelser.  Hvis  du  modtager  dette  Brev  f0rend 
Postskibet  afgaar  fra  Khavn,  saa  send  mig  dog  ende- 
lig  igen  Kassen  med  Glassene,  som  jeg  haaber  Mu- 
seet  alt  har  modtaget.  Det  er  umuligt  at  sende,  naar 
man  skal  knibe  paa  Plads  og  ikke  har  nck  at  samle  i. 

Fortsættelsen  f0lger. 

Din 

J.  Hallgr. 
7 


—  98  — 
TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Staddur  á  Steinsstöðum  í  Öxnadal, 
6.  Sept.  1841. 

Hávelborni,  allrahæstvirti  herra  etatsráð! 

Enn  f er  sem  oftar,  að  þegar  ég  ætla  að  fara  að 
skrifa  yður,  er  tíminn  svo  naumur,  að  ég  verð  að 
kasta  til  þess  höndunum.  Þessum  seðli  á  að  fylgja 
fiamhaldið  af  fornfræðaskýrslu  þeirri,  er  ég  sendi 
yður  upphafið  af  frá  Búðum  eða  Ólafsvík.  Og  nær 
þetta  nú  samt  ekki  lengra  en  í  Sönghelli;  ollir  því 
ekki  svo  mjög  viljaleysi,  sem  hitt,  að  mér  er  ómögu- 
legt,  svo  að  segja,  að  hreinskrifa  neitt  svona  á  ferð- 
inni,  bæði  vegna  annríkis  og  eins  hins,  að  þó  ég 
hafi  einhverja  tómstund,  þá  er  ég  oftlega  heitur, 
þreyttur  og  skjálfhentur.  Enda  sleppir  hér  rúnun- 
um  að  kalla  má,  því  hvernig  sem  ég  hefi  spurt  mig 
fyrir,  hefi  ég  síðan  ekkert  séð,  sem  teljandi  sé.  Aft- 
ur  hefi  ég  séð  og  athugað  marga  staði  merkilega  í 
fornsögu  landsins,  og  þó  hvergi  eins  og  í  Snæfells- 
nessýslu.  Ég  las  Eyrbyggju  og  Landnámu  á  kvöld- 
in  í  poka  mínum  og  spurði  mig  svo  fyrir  um  það 
sem  ég  gat  á  daginn,  og  gæti  ég  í  rauninni  ritað 
margt  um  það.  Veðráttan  hefir  annars  verið  mér 
bág  seinni  part  sumarsins,  sökum  votviðra  og  síðan 
kulda.  Einhver  hefndarnorn  situr  fyrir  mér,  svo  ég 
held  ég  ætli  aldrei  að  komast  í  Sigluf jörðinn ;  ég 
er  nú  að  voka  yfir  því,  en  snjórinn  hamlar  mér. 

Mannskaðann  okkar  fréttið  þér,  þótt  ég  skrifi 
hann  ekki.  Ég  hafði  lofað  amtmanni  Bjarna  að 
finna  hann,  ef  ég  kæmist  svo  langt;  enda  náði  ég 
rétt  í  að  sjá  hann  fara  ofan  í  gröfina. 

Ég  má  nú  til  að  hætta,  því  ég  verð  að  skrifa 


—  99  — 

Steinstrúpi  nokkur  orð  líka  um  grjótið  og  annað 
þess  konar.  Yður  skrifa  ég  rækilega  seinna,  ef  guð 
lofar, 

Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 

Mikið  vildi  ég,  þetta  bréf  næði  yður  áður  póst- 
skip  fer! 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


Skagefjorden,  16.  Sept.  1841. 

Min  gode,  kære  Steenstrup! 

Du  tror  det  vel  ikke,  men  Pokker  skal  tage 
mig,  om  jeg  har  Tid  eller  Sans  til  at  skrive  dig 
noget  fornuftigt  f0rend  jeg,  hvis  Gud  tillader,  er 
kommen  tilbage  til  S0nderlandet.  Desuden  ved  jeg 
ikke,  om  eller  naar  disse  Lapper  træffer  dig,  som 
skrives  saadan  hist  og  her  fra  Landet.  Vejen  gaar 
nu  tilbage  over  Fjeldene.  De  nyere  Masser  ved- 
bliver  her  ikke,  —  men  de  er  noget  tilbagetraadte 
og  ligger,  mærkværdigt  nok,  saa  at  sige  alene  i  og 
paa  de  0stlige,  det  vil  sige  —  de  mod  Vesten 
vendte  Bjergskrænter.  Disse  er  da,  som  naturligt, 
mere  skraa,  uregelmæssige  og  puklede,  medens  Trap- 
pen  staar  i  de  mod  0sten  vendte  Bjergsider  stejl  og 
paa  sine  Steder  magnifik.  Doleritkratere  gives  og- 
saa,  f.  Eks.  et  overmaade  distinkt  og  mærkværdigt  i 
Fjeldene  mellem  Hunavatnssyssel  og  Skagefj.  Men 
hav  kun  Taalmodighed  indtil  Dagbogen  kommer.  De 
Kasser,  som  imidlertid  maatte  arrivere  til  Univ.  M., 

7* 


—  100  — 

bedes  saaledes  iagttagne,  at  intet  bortkastes.  — 
9  er  i  det  hele  taget  ekspederede  hist  og  her  til 
Afsendelse.  Naar  jeg  nu  kommer  til  Sydl.  skal  jeg 
straks  for  Alvor  s0ge  efter  din  omspurgte  Labrador, 
men  Ulykken  er,  at  jeg  sulter  bestemt  ihjel,  hvis  jeg 
ingen  Penge  faar  med  Postskibet.  Er  det  ikke  græs- 
seligt,  at  jeg  nu  anden  Gang  har  maattet  vende  til- 
bage  fra  den  forb.  Siglefjord  med  uforrettet  Sag, 
f ormedelst  Sne.  Maurungen  f aar  vi ;  en  Kutting  med 
Br.  v.  er  bleven  tilbage  i  Olafsfjorden.  Nu  begynder 
man  at  saa  Birkefr0 ! ;  de  bedste  Gartnere  her  paa 
Nordlandet  har  modtaget  nok  til  Pr0ve. 
Lev  vel! 

Din 

J.  Hallgr. 

Indl.   Levninger  fra  Hallbjarnarstaðakambur. 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


Reykjavík,  4.  Okt.  1841. 
Min  gode,  kære  Steenstrup! 

Hvor  dit  Brev  har  bedr0vet  og  glædet  mig.  Jeg 
maatte  le  og  græde,  som  det  hedder  i  Novellerne. 
Nu  vil  jeg,  som  det  sig  h0r  og  b0r,  begynde  med  et 
Digt  fra  i  Gaar,  der  kunde  passe  til  denne  h0j- 
tidelige  Lejlighed. 

Til  Klippen  i  dens  Vælde, 
til  B0lgen  i  dens  Gang, 
ak,  til  mit  Hav  og  Fjelde 
jeg  tolke  maa  min  Sang; 


__  ioi  — 

t.hi  jeg  er  træt  og  ene 
og  sidder  langt  fra  dig 
paa  mossede,  brændte  Stene 
og  ingen  h0rer  mig. 

Du  kender  jo  den  hulde, 
den  blaalig-dunkle  Nat, 
den  hemmelighedsfulde, 
som  d0lger  Bjergets  Skat; 
du  ved,  at  naar  den  hænger 
sit  Sl0r  for  Dværgens  Hjem, 
da  er  det  just  sig  trænger 
en  Hær  af  Tanker  frem.*) 

Men,  ak,  de  hænge  dorske 
i  „Hjallen"  fra  i  Fjor, 
de  sk0nne  Tanketorske, 
mit  gode  Sjælefor; 
jeg  fanged  dem  i  Dalen 
og  h0jt  paa  Bjergets  Top,**) 
saa  bandt  jeg  dem  ved  Halen 
og  hængte  dem  saadan  op. 

„0,  hvis  vi  kunde  tuske!", 
(som  K0bmand  Peder  sang) 
du  kan  vel  sagtens  huske 
vor  Handel  mangen  Gang. 


*)    Se   f.   Eks.   den   Aften   paa   Stranden   i    AÖalvík! 

**)  Det  er  da  heller  ilcke  saa  underligt;  saaledes  har  jeg 
hort  af  paalidelige  Mænd,  at  et  Par  tyske  Rejsende  i  indeværende 
Sommer  troede  at  maatte  bemærke  i  Dagb0gerne,  soni  noget 
mærkværdigt,  at  de  havde  set  Flyndre  hojt  op  til  Fjelds  i  Borg- 
arfjorden.  Vel  var  det  kun  Faar;  men  paa  den  stejle  Bjerg- 
skrænt  maa  det  have  set  ud  som  flade  Tingester,  der  vare  lagt 
der   op    for   at   t0rres. 


—  102  — 

Du  vandt  vel  ikke  meget, 
var  billig  vel  som  faa. 
Nu  har  jeg  kun  mit  eget, 

—  min  Torsk  —  at  tygge  paa. 

Ja,  ser  du  vel,  jeg  trængte 

ret  til  at  se  dig  nær. 

Det  er  vel  faa,  der  hængte 

sig  ikke,  som  jeg  er. 

Mit  Hav  og  Fjeld,  de  lytte, 

thi  Sangen,  den  er  sand. 

—  Nu  tænkte  jeg  paa  Schythe ; 
bestemt  en  dygtig  Mand. 

Ser  du!,  det  endte  noget  prosaisk;  ikke  for  det 
jeg  jo  gerne  vilde  digte  videre,  men  saa  fik  jeg  dette 
Bes0g  (af  Sch.),  som  jeg  ikke  kan  afvise.  Nu  skal 
du  slet  ikke  tro,  at  jeg  egentlig  skriver  for  at  ville 
more  dig,  men  jeg  er  i  Hum0r,  eller  hvad  de  kalder 
det.  Til  Lykke  med  Sor0 !  Vor  uf orglemmelige  Erik- 
sen  tilbragte  der,  som  du  ved,  sine  bedste  Aar.  Des- 
uden  har  Island  haft  f lere  gode  Venner  i  Sor0.  Hvis 
det  kan  glæde  dig,  —  som  det  sikkert  g0r,  saa  maa 
jeg  f0rst  og  fremmest  forsikre  dig  om,  at  unge  og 
gamle  i  Island,  hvem  der  kendte  dig  eller  har  h0rt 
dig  omtale,  mindes  dig  med  Kærlighed.  Heller  ikke 
dit  opofrende  Venskab  i  min  kedelige  Sygdom  er 
ubel0nnet.  Det  omtales  nu  som  Beviset  for  din  God- 
hed,  saa  meget  mere,  som  jeg  nu  ikke  heller  er  lige- 
gyldig  for  flere  af  mine  Landsmænd.  En  Opofrelse 
har  jeg  da  ogsaa  gjort  for  din  Skyld;  jeg  har  nu 
anden  Gang*  læst  „den  evige  Historie"  fra  Begyn- 
delsen  til  Enden;  dog  vil  jeg  nok  tro,  det  ogsaa  er 
sket  for  mine  mange  Synders  Skyld.  —  Havde  jeg 


—  103  — 

imidlertid  været  i  dit  Sted,  saa  havde  jeg  vistnok 
ikke  været  saa  haard,  at  paalægge  min  Ven  dette 
s0rgelige  Arbejde.  Visse  Ting  kan  være  infernalsk 
kedelige.  Hvad  Pokker  kommer  det  os  ved,  hvor 
dette  Menneske  har  pisset,  og  saadant  noget,  paa 
Fjeldene;  og  alligevel  fristes  jeg  til  at  antage,  han 
har  fortalt  det  over  hundrede  Gange;  saa  styg  er 
denne  udtværede  Artikel.  Og  hvad  har  vi  saa  lært? 
Jeg  har  vel  fors0mt  at  eftermaale  det  uforlignelige 
Telt,  som  jeg  senere  har  haft  den  Ære  at  bebo  — 
imidlertid  tvivler  jeg  ikke  paa,  at  H0jden  og  de  0v- 
rige  Dimensioner  er  rigtigt  angivne  i  den  evige  Histo- 
rie.  Derimod  kan  jeg  ikke  undlade  at  bemærke  en 
Un0jagtighed,  som  vansirer  dette  sjældne  Arbejde. 
Gunnars  Hestepisk  var  virkelig  ikke  meget  lang  i 
Fjor.  Men  apropos  om  Leucit ! ;  jeg  beder  at  melde 
ham  min  allerærb0digste  Tvivl.  Alvorlig  talt,  finder 
jeg  Historien  om  de  klingende  Hestehaler  mest  for- 
dragelig,  —  ja,  jeg  kan  sige,  den  har  enddog  moret 
mig  en  Smule.  De  topografiske  Forvanskninger  og 
de  geologiske  Kuriositeter  være  upaatalte  for  denne 
Gang ;  det  er  mig  nu  ikke  muligt  at  spilde  eet  Alvors- 
ord  paa  al  den  lange  Snak.  —  Postskriptum  til  Re- 
censionen  lyder  omtrent  saaledes:  Den  gode  Schyt- 
hernik,  eller  Schytharsoak  —  jeg  ved  ikke  rigtig 
hvad  Eskimoerne  kalder  ham  —  gjorde  vel  bedst  i 
at  vende  sit  Ansigt  fra  os  Islændere,  som  han  ikke  kan 
f ordrage,  og  beflitte  sig  paa  at  skrive  noget  ret  langt 
og  opbyggeligt  f or  „de  godmodige  Gr0nlændere" ;  her 
er  hans  Stjerne  sikkert  nær  dens  Nedgang.  —  For 
Resten  g0r  det  mig  ondt,  at  jeg  har  ladet  denne  Sag 
afn0de  mig  saa  mange  hæslige  Ord;  den  være  da 
glemt  indtil  videre,  med  din  h0je  Tilladelse. 

Nu  lidt  om  det  nærværende..  Rejsen  tilbage  fra 


—  104  — 

Nordlandet  var  fortræffelig,  over  Fjeldene  ad  Sand- 
vejen.  Vejret  lyst  og  herligt,  saa  at  jeg  endog  fra 
Grettish0jen  paa  Sandur  kunde  overse  den  hele  nord- 
landske  H0jlandsplæne,  indtil  „Dyngjufjöll"  bag 
Mývatn.  Dolerit!,  næsten  lutter  Dolerit  paa  H0jlan- 
det,  derfra  l0bet  i  mægtige  Masser  ned  i  Dalbundene, 
men  oppe  er  den  ofte  saa  tynd,  at  Tuffen  stikker  op 
igennem,  ligesom  Tuer  op  af  Sne.  Trappen  ligger  her 
under  Tuffen  og  kommer  f0rst  til  Syne  længere  nede, 
hvor  de  dybe  Elvkl0fter  begynder  for  Alvor  at  skære 
ned.  — 

Den  islandske  Naturalie-samling  er  nu  i  dens 
betydningsfulde  F0dsel.  —  Naturforskeren  er  ind- 
r0mmet  det  gamle,  nedlagte  Fangehul  „Svartholið", 
med  nogle  Hylder  og  Borde,  for  at  vise,  hvad  han 
kan  opstille.  Nu  gælder  det  at  faa  god  Assistance  og 
„bestemte"  Dubletter  af  Islandica  fra  begge  Museer. 
Jeg  skriver  videre  derom.  Jeg  stiller  Samlingen  fra 
Begyndelsen  under  offentligt  Tilsyn  med  Landfysi- 
kus  i  Spidsen,  og  den  er  bestemt  for  Skolen,  saa- 
fremt  den  vil  indr0mme  anstændigt  Lokale  m.  m. 

Vejrb0gerne  er  i  fuld  Gang;  men  to  har  jeg 
brækket  af  Termometrene  paa  min  Rejse,  og  desuden 
manglede  nogle  fra  Begyndelsen. 

Eftersommeren  har  været  den  sk0nneste,  ældste 
Mænd  her  har  oplevet,  og  vedbliver  saadan  endnu 
(6.  Oktober).  Min  Rejse  i  Sommer  har  i  alt  kostet 
452—24  Skl.  Hvorfra  mon  jeg  vel  faar  de  152?  Ind- 
lagt  er  Oversigt  over  de  paa  Rejsen  til  Nedsendelse 
ekspederede  Sager.  Du  kommer  jo  dog  til  Kbhavn 
engang  imellem,  og  kan  da  revidere. 

Hils  din  forlovede  fra  den  hende  ubekendte  Ven, 
og  sig,  at  hun,  som  en  god  Pige,  undertiden  maa  erin- 
dre  dig  om  ikke  at  glemme  ham,   naar   du  skulde 


—  105  — 

fristes   dertil  i   din  nye  og  hæderlige   Virksomhed. 
Lev  vel,  kæreste  Ven!  Videre  saa  snart  jeg  kan. 

Din 

J.  Hallgrímsson. 

77/  Uniuersitetsmuseei 
har  undertegnede  i  indeværende  Sommer  ekspederet  til  Ned- 

sendelse: 

1.  Fra  Haunefjord:  En  Kasse  med  Labrador-Dolerit,  Mk.     '     '  1. 

J.  H. 

2.  —  Reykjauik:  En  do.  med  Krisivikiana  og  nogle  Smaating 

til  Hr.  Steenstrup.  M.   ^1-^   2. 

J.  H. 

3.  —  Husafell,  overst   i  Borgarfjorden:   En  Kasse  med  Mine- 

ralier,  M.  -rzf-  3. 

J.  H. 

4.  —  Huam-prœstegaard   i   Norðurárdalen:    En   Kasse  og  et 

indpakket     Surtarbrandstræ,     fra     Grákollugil;     begge 
mærkede:  — — -  4. 

J.  H. 

5.  —  Búdum,  Handelssted:  En  Kasse  med  Mineralier  (hvori- 

blandt  Suitarbr.   Vegetations  Skifer  fra  Hreðavatn),   og 
en  do.  med  Prover  af  3  Mineralvande  M.    -7—^   5    og 

J.  H. 

*     '  6;  endvidere  en  Stendunk,  M.  »Fróðárheiði«. 

J.  H. 

6.  —   Ólafsuik:  En  Kasse  med  Mineralier.  M.     '     '  7. 

J.  H. 

7.  -  Helgafell   (pr.  Stikkesholm):  Do.  M.  ^-'  8. 

J.  H. 

8.  Pr.     0fjords    Handelssted:    En    Fjerding,    M.  -7—^  9. 

J.  H. 

7/7  kgl.  zool.  Museum. 

1.  V2  Anker  (med  Ulfsteinbítur  —  o  fy!). 

2.  1  Kasse  med  Glas  (ogsaa  ankommet). 

3.  Enkelte  Glas  i  nogle  af     '     '  Kasserne,  og  2  Stk.  »Langer« 

fra  Ólafsvík. 

77/  dig  selu: 

1.  En  Kasse  mærket     '        og 

Stp.       & 

2.  et  Glas  med  levende?!  Landmollusker.  J.  H. 


—  106  — 
Til    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Reykjavík,  5.  Október  1841. 
Hæstvirti,  elskulegi  herra  etatsráð! 

Það  hryggði  mig  mikið,  þegar  ég  frétti  þér 
hefðuð  verið  sjúkur,  þegar  síðasta  skip  fór  frá 
Danmörku  hingað  til  vor;  en  þótt  ég  nú  voni  fylli- 
lega,  að  það  sé  þegar  snúið  til  góðs  bata,  verð 
ég  samt  að  kannast  við,  að  fyrir  það  fyrsta  er 
hver  sjálfum  sér  næstur  —  ég  meina  það  til  mín 
—  og  því  næst  vildi  ég  margs  annars  vegna,  og 
ekki  sízt  yðar  sjálfs,  vera  glaður  við  að  vita  yður 
sem  lengst  hraustan  og  glaðan  og  heilan  á  hófi 
að  starfa  að  vísindunum,  og  þá  jafnframt  dags 
daglega  að  ávinna  okkur  og  vísindunum  heillir  og 
framkvæmdir,  en  sjálfum  yður  lof  og  dýrð  um 
aldir  alda!  Þetta  seinasta  skauzt  nú  svona  út  úr 
mér;  hamingjan  veit,  það  er  ekki  nema  einlæglega 
meint,  þótt  það  sé  ekki  sem  laglegast  orðað. 

Viðbæti  vantar  yður  við  fornleifaskýrsluna 
mínu,  en  tvennt  er  nú  að,  —  ég  nýkominn  og  skip- 
ið  að  ólmast  af  stað,  enda  er  ég  nú  hálft  um  hálft 
eins  og  kerlingin,  sem  vildi  hafa  nokkuð  fyrir  snúð 
sinn.  Mér  finnst  ég  sé  búinn  að  gera  svo  mikið,  að 
fornfræðafélagið  ætti  að  gera  mig  að  félaga  sín- 
um  —  kauplaust  —  og  taka  mig  inn  í  fornleifa- 
nef ndina ;  —  ég  stend  því  að  minnsta  kosti  nær  en 
séra  Pétur,  að  honum  ólöstuðum.  Vilji  það  sleppa 
þessu,  en  bjóða  mér  simpelt  Honorar,  þá  þigg  ég 
ekki  minna  en  100  dali.  —  Ég  hefi,  satt  að  segja, 
eytt  meira  til  að  gera  það  lítið,  sem  nú  er  gert. 
Þó  ég  þá  fái  ekki  neitt,  mun  ég  samt  eftirleiðis 


—  107  — 

gera  það  ég  get,  því  efnið  og  augnamiðið  met  ég 
mest. 

Höfuðefnið  af  skýrslum  mínum,  eins  og  þær 
koma  —  ég  hef  sent  að  vestan  og  norðan  til  yðar 

—  vildi  ég  biðja  yður  að  meðdeila  —  rétt  munn- 
lega  —  landfræðinefnd   hins   ísl.    Bókmenntafélags 

—  og  það  með :  að  að  vestan,  einkum  úr  Snæ- 
fellsnessýslu,  get  ég  gefið,  nú  orðið,  merkilegar 
upplýsingar  um  örnefni  úr  fornsögunum,  —  og 
þá  sjálfsagt  fyrst  og  fremst  Eyrbyggju,  svo  sem 
kort  eða  „landlíkan"  með  hinum  fornu  nöfnum  og 
afstöðum,  til  að  geta  lesið  hana  rétt.  Þetta  ætti 
þá  líka,  samkvæmt  áforminu,  að  nota  við  landlýs- 
inguna.  Af  brauðalýsingunum  er  ég  albúinn  með 
Hólabiskupsdæmi  hið  forna.  —  Þó  vil  ég  ekki 
senda  það  nú  með  óvissri  haustferð,  þar  sem  ég  á 
ekki  „afskrift"  að  gagni.  í  Skálholts-biskupsdæmi 
vantar  mig  enn  margar  upplýsingar.  —  Af  fiski- 
fyrirspurnum  mínum  eru  nú  svörin  farin  að  koma 
inn.  Með  veðurbækurnar  gengur  nú  forkunnar-vel, 

—  eða  þá  að  minnsta  kosti  vonum  framar,  og  er 
nú  að  bera  mig  að  ná  hinum  fornu,  sem  til  eru.  I 
vetur  byrja  ég  á  náttúrusafni  Islands.  Það  á  nú 
samt  að  vera  í  „svartholinu"  (Caschjotten)  þang- 
að  til  skólinn  kemur.  Ég  er  ánægður  með  það 
samt,  því  betra  er  lítið  en  ekki  neitt.  —  Eitt  verð 
ég  enn  að  segja  yður:  Einar  nokkur  á  Mælifelli  á 
afskriftir  af  öllum  sagnaverkum  Espolins.  Félag- 
ið  ætti  að  taka  tillit  til  þess,  því  þá  er  ekki  þörf  að 
afskrifa  oftar,  svo  framarlega  sem  annaðhvort 
hann  eða  ekkjan  vilja  selja.  En  lausum  kvæðum 
Espolins  er  ekkjan  að  láta  safna  —  og  ég  bað 
hana  líka  hið  ítrasta  að  láta  það  ekki  farast  fyr- 
ir.  —  Skýrslunni  um  félagsins  atgjörðir  hefir  ekki 


—  108  — 

verið  komið  út  í  almenning  svo  kappsamlega 
sem  þörf  væri  á.  —  En  þá  kvæðin  hans  Bjarna! 
hvað  á  að  gera  við  þau? 

Yður  óska  ég  alls  góðs;  en  þegar  þér  fréttið 
næst  af  mér,  verð  ég  dauður  úr  sulti;  því  sumar- 
ferðin  hefir  kostað  mig  452 — 24.  Hvar  skyldi  ég  nú 
eiga  að  taka  þessa  152 — 24,  auk  vetrarins? 

Eigi  ég  að  fara  austur  og  komast  yfir  allt  Aust- 
urland,  þá  kostar  sú  ferð  fimm  100  dali',  og  það  er 
þó  sannlega  nauðsynlegt. 

Ég  vonast  eftir  að  fá  frá  yður  línu  með  póst- 
skipinu.  Bágast  er  nú  samt,  ef  þér  verðið  þá  ekki 
búinn  að  fá  skýrsluframhald  mitt  að  norðan! 

Ég  hefi  ekki  enn  getað  heilsað  biskupnum,  en 
efast  samt  ekki  um,  hann  hafi  sent  yður  „Flókasteirí' , 
—  eða  hvað  kallið  þér  hann  nú? 

Um  Þórnesþing  er  einhver  villa  í  Grönl.  hist.  M. ; 
ég  skal  segja  yður  það  betur  seinna.  En  eitt  er  að 
segja  enn,  sem  ekki  má  dragast.  Það  var  rangsýni 
um  haug  Þórólfs  mostrarskeggs.  Ég  fór  að  grafa  í 
hann  við  6.  mann  og  fann  undir  grassverði  klett, 
„tröllahlað"  =  en  Doleritgang  i  Trappen.  Hr.  Steen- 
strup  kan  imidlertid  bevidne,  at  Udseendet  var  skuf- 
fende.  Thorolfs-h0jen  er  for  Resten  uden  Tvivl  for- 
svunden,  for  S0en  brækker  meget  paa  denne  Land- 
tunge.  Vi  s0gte  flittigt  og  længe  —  6  Mand  stærke  — 
over  hele  Haugsnes,  som  ikke  er  af  betydeligt  Om- 
fang,  gravede  endog  paa  flere  Steder,  og  fandt  intet. 

Ég  má  ekki  vera  að  þreyta  yður  lengur  á  þessu 
klóri,  sem  ég  veit  að  muni  vera  ólesandi. 
Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


—  109  — 
TIL    J.    C.    H.    REINHARDT. 


Reykjavik,  den  6.  Oktober  1841. 

Allerh0jstærede, 

kære  Herr  Etatsraad  Reinhardt! 

Af  Lektor  Steenstrups  Brev  ser  jeg,  til  min 
Ærgrelse,  at  den  bedste  Akkvisition,  jeg  troede  mig 
at  have  tilstillet  Museet  i  Foraaret,  har  ved  Mod- 
tagelsen  været  totalt  bedærvet.  Vel  er  Kraniet 
bedre  end  ingen  Ting;  men  jeg  havde  haabet,  at, 
sk0nt  clette  f0rste  Eksemplar  af  Úlfsteinbiten  ikke 
kunde  egne  sig  til  længere  Opbevaring,  vilde  det 
dog  ankomme  i  den  Tilstand,  at  det  kunde  beskri- 
^es.  Imidlertid  maa  man  ikke  forsage,  men  se  at 
faa  fat  paa  flere,  endsk0nt  jeg  maa  tilstaa,  clet  er 
meget  usikkert  her;  —  paa  Vesterlandet  vil  det 
derimod  lettere  kunne  ske.  De  relative  Maal  af 
Fisken  udsk[r]ives  og  vedlægges  efter  min  Dagbog. 
Men  Flyndrene!,  var  de  en  ny  Art?  —  Sikkert 
ny  for  Island  —  men  jeg  maa  her  gentaget  be- 
klage  min  utaalelige  Mangel  paa  Subsidier,  som  g0r 
mig  det  umuligt  at  vide,  om  jeg  har  en  beskreven 
Art  for  mig  eller  ikke.  Jeg  har  nemlig  intet,  som 
duer,  med  Undtagelse  af  Haandb0ger.  Denne  Om- 
stændighed  skader  ikke  blot  Fremgangen  af  mine 
Studier,  men  tillige  —  maa  jeg  sige  det?  —  og- 
saa  Videnskaben.  Jeg  gaar  nemlig  ofte  med  Ulyst 
til  det  prekære  Arbejde,  at  udkaste  Beskrivelse 
over  et  og  andet  Dyr,  som  jeg  ikke  kender  selv, 
men  ved  dog  ikke,  om  det  f0r  kan  være  beskrevet 
af  andre  og  bekendt  for  hele  Verden;  og  saaledes 
kan  vel  mangen  ubekendt  Skabning  henslænges  i 
et  Magasinglas,  og  maaske  aldrig  komme  for  Da- 


—  110  — 

gens  Lys.  Enkelte  af  mine  Snyltekrebs  har,  som  jeg 
formodede,  vundet  Interesse ;  —  men  nu  kommer 
der  igen  min  Uvidenhed!  Er  den  af  Laksens  Rogn- 
sæk  ny  eller  bekendt?,  og  i  det  sidste  Tilfælde, 
hvorledes  forholder  det  sig  med  dens  Udvikling? 
Den  er  mig  ubegribelig.  Lever  jeg  til  Foraaret,  og 
jeg  ved  det  er  umagen  værd,  skal  jeg  rigtignok 
passe  paa.  —  Vel  har  jeg  i  Sommer  været  bundet 
til  Fjeldnaturen  og  altsaa  ikke  kunnet  g0re  noget 
af  Betydenhed  for  Zoologien,  —  især  da  jeg  kun  er 
en  maadelig  Entomolog.  Det  eneste,  De  faar,  skal 
være  et  Par  hærdede  ( !)  Langer  fra  Snæfellsnæsset, 
samt  nogle  Foreller,  der  efterhaanden  skal  komme 
ud  af  Kasserne  hos  Forchhammer.  Jeg  har  alt  ned- 
sendt  den  st0rste  Del  af  Arterne,  dog  ikke  alle;  men 
jeg  har  mange  Angler  ude  forat  faa  fat  paa  dem. 
Gud  ved  det  er  langt  fra  min  Natur,  —  men  allige- 
vel  har  jeg  været  n0dt  til  at  drive  en  Art  af  Charla- 
taneri,  forat  udvide  min  Virksomhed.  Saaledes  har 
jeg  Landet  rundt  sendt  trykte  Foresp0rgsler  til  alle 
Fiskerlejer,  hvori  jeg  opfordrer  de  mest  fornuftige 
Mænd  paa  hvert  Sted  at  give  mig  Oplysninger  om 
hele  Fiskeriets  Drift,  samt  om  S0dyrenes  Opholds- 
steder,  Ernærings-  og  Forplantelses-Maade  ete.,  etc. 
—  Nu  til  sidst  har  jeg  bragt  det  saa  vidt,  at  den  h0je 
Stifts0vrighed  har  overladt  mig  Byens  gamle  Arrest- 
stuel,  hvor  jeg  nu  paabegynder  en  islandsk  Naturalie- 
samling,  tiltænkt  Skolen  i  sin  Tid  og  fra  Begyndelsen 
af  stillet  under  offentligt  Opsyn  og  Beskyttelse,  med 
Hr.  Landfysikus  Thorstensen  i  Spidsen.  Ser  De,  Hr. 
Etatsraad !,  det  kan  blive  til  noget !  Nu  er  det  mig  om 
at  g0re,  at  indlede  en  venskabelig  Forbindelse  imel- 
lem  min  lille  Arrestant  og  de  store  Museer  i  K0ben- 
havn.  „Skal  vi  bytte"?,  siger  den  lille,  „Jeg  vil  snart 


—  111  — 

komme  i  Besiddelse  af  en  Del  Islandica,  og  saa  tænkte 
jeg  .  .  ."  Jeg  vil  ikke  udf 0re  dette  diplomatiske  Skridt 
videre.  Imidlertid  haaber  jeg  tillidsfuldt  at  erholde, 
for  saa  vidt  muligt,  bestemte  og  etiketterede  Eksem- 
plarer  af  de  isl.  Naturalier,  som  er  nedsendte  i  de 
sidste  Aar.  Dette  0nskes  snarlige  Opfyldelse  er  den 
sikre  og  den  eneste  Grund,  som  den  nye  Stiftelse  kan 
by gge  paa;  og  jeg  t0r  haabe  at  Museerne  i  sin  Tid 
vil  kunne  blive  rigtigt  bel0nnede.  Vil  De  vel  have 
den  Godhed,  at  sige  dette  ogsaa  til  Prof.  Forchham- 
mer,  hvis  jeg  ikke  skulde  faa  skrevet  det  til  ham  selv. 
Glas,  Pap  og  Æsker  er  overmaade  kærkomne,  og  i  det 
hele  taget  alt,  hvad  der  kan  tjene  til  en  net  og  hy gge- 
lig  Opstilling.  Min  Sommerrejse  har  været  heldig  for 
mig,  som  Geolog  i  egen  Indbildning;  men  hvorvidt 
Verden  vil  vinde  ved  alle  disse  lyse  Ideer  og  interes- 
sante  Iagttagelser,  det  er  maaske  en  anden  Sag.  Men 
hvorom  alting  er,  saa  tvivler  jeg  ikke  paa,  at  jo 
Antikvarerne  vil  erkende  mine  ud0delige  Fortjenes- 
ter!  —  Min  eneste  Sorg  er  Steenstrups  Sundhedstil- 
stand,  og  saa  den  ubetydelige  Omstændighed,  at  jeg 
bestemt  og  bogstavelig  maa  sulte  ihjel  med  det  förste. 
I  Betragtning  af  alt  dette  er  jeg  nu  i  Færd  med  at 
sætte  mig  selv  et  Mindesmærke  i  Skelettet  af  en  út- 
selur. 

Tilgiv  mig,  bedste  Hr.  Etatsraad,  den  Tone,  som 
jeg  nok  mærker  mit  Brev  har  antaget,  —  naturligvis 
af  sig  selv ;  —  jeg  erklærer  mig  f or  uskyldig. 
Med  Hengivenhed  og  Kærlighed 

J.  Hallgrímsson. 


—  112  — 
TIL    KONRÁÐS    GÍSLASONAR. 


Reykiavík,  8.  Okt.  1841. 
Elskulegi  Konráð  minn! 

Ég  man  ekki,  hvaðan  ég  skrif aði  þér  seinast ;  ég 
hefi  verið  að  peðra  þetta,  sitt  á  hverju  landshorni, 
og  beðið  að  koma  því  til  þín.  —  Nú  man  ég  þó  ekki 
til,  ég  hafi  neitt  að  segja  þér  frá,  nema  ef  það  skyldi 
vera  sagan  af  Oddi  bödda  og  Jóni  bola. 

Oddur  böddi  bjó  norður  í  Reykjadal.  Hann  var 
„hríshaldari"  og  kvongaður.  Maður  hét  Jón  boli  og 
bjó  þar  í  grend  við  Odd  með  dóttur  sinni;  hún  hét 
Guðrún.  Oddur  átti  barn  með  Guðrúnu  og  kona  hans 
dó  um  sama  leyti.  Þá  fer  hann  á  fund  sýslumanns  og 
biður  hann  leggja  til  með  sér  við  konginn,  að  hann 
megi  eignast  stúlkuna.  Embættismaðurinn  telur  vand- 
kvæði  á  því,  en  kveðst  þó  muni  reyna;  það  sé  konung- 
legt  að  gjöra  einu  sinni  bón  „réttarins  þénara".  Vet- 
urinn  líður  og  með  vorskipinu  kemur  gefins-leyfi,  að 
Oddur  megi  eiga  frilluna.  —  Þá  er  erfisdrykkja  í 
Reykjadal  og  þeir  eru  boðnir,  Oddur  og  Jón.  Þar  voru 
fluttar  borðræður,  sem  vandi  er  til,  og  segir  þá  Odd- 
ur  einhverju  sinni:  „Mikið  náðugur  var  hann  við 
mig,  blessaður  kongurinn  minn,  að  gefa  mér  hana 
Guðrúnu  mína,  —  að  hverju  sem  mér  verður  það  — ; 
hann  gat  ekki  betur  gert,  góði  herra!"  —  (Svo  er 
hermt  eftir  Oddi,  að  hann  hafi  talað  ógn  seint  og 
auðmjúklega,  af  lotningu  við  konungdóminn).  Jón 
boli  (allra  manna  styggastur  í  máli),  svaraði  á  þessa 
leið :  „Svei  hans  náð !  Hann  átti  ekkert  með  mitt  barn; 
hann  mátti  vel  gefa  þér  sitt  barn.  —  En  hún  Gunna 
var  of  góð  handa  böðlinum".  —  Hvernig  líkar  þér 
Jón?!,  karl  minn  góður. 


— ■  113  — 

Hvernig  líður  spóa,  vellir  hann  nokkuð  til  hlít- 
ar?  Mér  hefir  verið  sagt,  séra  Árni  vilji  ekki  láta 
gera  gabb  að  fuglunum,  hvorki  mér  né  öðrum. 

Heyrðu  lagsmaður!,  fáðu  að  sjá  fornleifaskýrslu 
mína  til  F.  Magnússens,  erste  und  zweite  Lieferung, 
þar  er  sumt  skrýtilegt.  —  Komið  var  til  mín  í  fyrra 
dag  og  sagt:  „Nú  skal  ég  fortelja  yður  nokkuð;  — 
hún  madam  Gunnlögsen  er  búin  að  tvíala  barn,  einn 
dreng  og  eina  stúlku". 

Allt,  hvað  mig  framar  ávantar  um  að  skrafa, 
innifel  ég  í  kveðju  séra  Ögmundar  til  Níelsar  skálda 
á  sei(nasta)   bréfi  hans,  svolátandi:  — 

Frámunalegum  fáráðling 
með  flakkara  leiðu  helsi, 
svarta  skáldi  —  svívirðing  — 
sendiskíts,  Níelsi. 

Brýt  ég  svo  af  og  saman  etc,  en  skammast  máttu 
þín,  að  hafa  ekki  skrifað  mér  eitt  orð  með  henni 
svörtu  Jóhönnu. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


(Reykjavík,  8.  Okt.  1841?). 
Bedste  Steenstrup! 

Det  ærgrer  mig  at  kunne  nu  f  or  denne  Gang  kun 
sende  dig  en  Mundsmag  af  den  belovede  Dagbog.  Den 
Plan,  jeg  havde  i  F0rstningen,  at  diktere  Gunnar  i 
ledige  Timer,  maatte  opgives,  paa  Grund  af  at  han 

8 


—  114  — 

var  altfor  uvant  til  at  skrive  Dansk.  Vi  maa  se  Tiden 
an.  Og  nu  skal  oven  i  K0bet  det  Lumperi  gaa  med 
Posten !  Læs  saa  godt  du  kan  og  sig  mig  saa  snart  du 
kan,  om  du  kan  bruge  mere  af  saa  godt. 

Din 

J.  H. 

Tænk  paa  min  lille  Arrestant ! ;  jeg  har  skrevet 
Reinhardt  i  den  Anledning.  — 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


Reykjavík,  d.  5.  Nov.  1841. 
Min  kære,  gode  Steenstrup ! 

,,Til  November",  siger  du,  ,,f0rer  jeg  en  Kone  til 
Huset".  Til  Lykke  da,  bedste  Ven!  til  varigt  Held. 
langt,  lykkeligt  Liv  og  megen  gavnlig  Virksomhed. 

Gid  Pokker  ha'de  Fanden;  jeg  tror  ikke  en- 
gang,  at  jeg  har  fortalt  dig  noget  „retskaffent"  om 
min  lille  Arrestant.  Du  ved  jo  nok,  at  Byen  ejede  en- 
gang  en  gammel  Arrest,  som  nu  er  nedlagt,  „som 
mindre  hensigtsmæssig".  Den  h0je  og  velvise  0vrig- 
hed  har  overladt  mig  dette  Lokale  til  Afbenyttelse, 
for  at  jeg  der  kan  opstille  noget,  som  skulde  være 
Begyndelsen  til  et  „islandsk  Museum  i  Reikevig", 
og  i  sin  Tid  forenes  med  Skolen,  naar  den  er  flyttet 
hertil.  Se,  det  var  dog  noget!  Min  stakkels  Arre- 
stant  skriger  om  Hjælp  og  Forl0sning,  og  en  stor  Bi- 
stand  kan  og  b0r  og  vil  du  nok  yde  den.  Der  for- 
langes  Dubletter,  n0je  bestemte,  af  alle  islandske 
Naturgenstande,  som  de  danske  Museer  har  og  kan 


—  115  — 

undvære  (med  Undtagelse  af  Vertebraterne,  som  vi 
selv  nok  skal  hitte  ud  af).  For  Guds  Skyld!  Noget 
maa  komme  til  Foraaret;  ellers  styrter  min  sk0mie 
Plan  over  Ende,  jeg  bliver  til  Nar  og  Island  maa  und- 
være  sit  Museum,  det  vil  sige:  saa  faar  jeg  intet 
Lokale  i  den  nye,  projekterede  Skolebygning,  og  maa 
sælge  min  Samling  til  den  driftige  Siemsen ! !  Sig 
dette,  kære  Ven!  til  Reinhardt  og  Forchhammer,  og 
betyd  dem  tillige,  at  hvis  Samlingen  kommer  i  Stand, 
kan  den  i  Tiden  blive  en  vigtig  allieret  af  Museerne. 
Efter  at  have  knækket  denne  N0d  vil  jeg,  som 
det  sig  h0r  og  b0r,  gaa  over  til  andre  Genstande.  Vil 
du  h0re  Bynyt  fra  vor  Ravnekrog,  dette  uforlignelige 
Abdera?  Sorg,  —  o  ja  —  det  er  der  nok  af.  Land- 
foged  Gunnl0gsens  Kone  er  nylig  d0d  i  Barselseng, 
efter  at  have  skænket  ham  Tvillinger  —  en  S0n  og  en 
Datter  — ,  som  fulgte  Moderen  i  Graven.  —  Glæde, 
—  ogsaa  det.  Herr  E.  Siemsen  har  faaet  sig  en  Kone, 
Sigríður  fra  Klubben,  og  S0nnen  blev  d0bt  i  Gaar; 
den  ubændige  Krabat  br0d  sig  om  ingen  Ting  og 
hoppede  ind  i  Verden  paa  Bryllupsdagen.  —  For- 
trædeligheder,  —  f .  Eks. :  Jomfru  Nielsen  har,  som 
man  siger,  faaet  Fluer  i  Hovedet  og  vil  ikke  have  den 
vakre  Briem.  Et  Eks.  dto:  Jeg  sulter.  Vigtige  Fore- 
tagender,  —  hvorfor  ikke?  En  Br0nd  skulde  graves; 
jeg  maatte  i  den  Anledning  anstille  Borings-fors0g, 
give  et  Gennemsnit  (geologisk)  af  Byens  Territorium 
og  m0de  som  Naturkyndig  paa  en  stor  Borgerforsam- 
ling.  Det  f0rste  Punkt,  som  blev  afgjort,  var :  at  ingen 
ny  Br0nd  beh0vedes;  det  andet  faldt  altsaa  bort  af 
sig  selv !  —  Krig,  —  f or  en  Ulykke !  Tranbrænderiet 
skal  sl0ifes;  men  du  kender  vel  ikke  dette  Anlæg; 
det  er  et  Paafund  af  gamle  Thomsen,  som  nu  er  ble- 
ven  Klubvært,  og  Indvaanerne  raser,  som  billigt  er.  — 

8* 


—  116  — 

Fuglehandelen !  Der  kommer  tre  Geirf ugle  til  Udlan- 
det  med  respektive  to  Æg  og  en  Truncus  i  Brændevin, 
som  rigtignok  har  engang  været  kastet  for  Svinene, 
saaledes  at  man  ikke  ved,  til  hvilket  Skind  den  h0rer. 
Koster  100  Rbd.  r.  S. ;  betales  paa  Stedet.  Fiskemave- 
handelen,  —  3  for  en  Skilling,  og  desuden  kunde  det 
f alde  mig  ind  at  spise  dem  ef terat  de  er  unders0gte ! 
Men  hvorfor  troede  jeg  eder  ogsaa,  Magnusen  og  dig, 
og  brugte  alt  til  Rejsen,  og  mere  til?  Hvor  blev  saa 
usus  publicus  af  ?  Jeg  har  fortalt  Reinhardt,  at  jeg 
arbejder  paa  mit  Monument;  han  kan  fortælle  dig  det 
nærmere.  I  det  hele  taget  tror  jeg,  at  denne  Verden 
er  lidt  forkert,  men  det  kan  maaske  være  Egennytte. 
Jeg  har  da  ogsaa  et  stadigt  Uheld  med  mig;  f. 
Eks.  d.  28.  August  paa  Reykjabraut,  Hunevandssys- 
sel,  m0der  jeg  en  Kurér,  som  fortæller  mig,  at  Amt- 
mand  B.  Thorarensen  er  pludselig  d0d;  den  samme 
Dag  digter  jeg  paa  Hesten  en  Vise,  som  vel  ikke  er 
af  de  sletteste,  men  saa  er  de  mig  svært  paa  Halsen, 
f  ordi  at  jeg  skal  have  fornærmet  „de  kommende  Slæg- 
ter",  de  dumme  Mennesker!  Sagen  er  den,  at  B.  Th. 
stred  f or,  at  det  nye  Alting  skulde  være  paa  Þingvöll- 
ur;  de  fleste  stemte  derimod  for  Reikevig  og  denne 
Mening  sejrede.  —  Nu  har  jeg  sagt:  „Det  glæder  mig 
at  Uglerne  ikke  skal  hovere  over  0rnen,  som  ellers 
havde  maattet  sidde  aldersaaret  og  se  paa  det  kul- 
sorte  „Ravneting"  paa  de  lave  Tuer,  i  Stedet  for 
et  Falketing  paa  Klippen,  etc.".  (Þekkirðu  ekki 
hrafnaþing,  laxmaður?) ;  isl. : 

Hlægir  mig  eitt,  það,  að  áttu 
því  uglur  ei  fagna, 
ellisár  örninn  að  sæti 
og  á  skyldi  horfa 


—  117  — 

hrafnaþing  kolsvart  í  holti 
fyrir  haukþing  á  bergi. 
Floginn  ertu  sæll  til  sóla, 
þá  sortnar  hið  neðra". 

Er  det  nu  noget  at  g0re  Ophævelser  over?!  Og 
alligevel  ved  jeg,  at  den  h0je  og  velvise  0vrighed  har 
lagt  dette  i  Vægtskaalen  imod  mine  ringe  Fortje- 
nester.  Men  nok  om  det. 

Hvad  skal  jeg  nu  g0re  til  næste  Sommer?  Be- 
rejse  0sterlandet;  men  skal  det  ske  i  een  Sommer, 
sker  det  ikke  med  mindre  end  500  Rd.,  og  hvem  vil 
give  dem?  Jeg  er  til  Tjeneste,  naar  jeg  faar  saa 
meget,  at  jeg  kan;  ellers  ikke;  saa  vil  jeg  hellere  kre- 
pere  privat.  Jeg  sender  dig  ikke  nu  Fortsættelsen  af 
min  Dagbog;  den  er  vel  altfor  ubetydelig  til  at  pas- 
sere  den  dyre  Post  over  Altona;  altsaa,  hvis  Gud  vil, 
med  Postskibet. 

Jeg  bor  nu  hos  Skræder  Hansen,  i  et  lille  Værelse 
paa  Nordsiden,  og  har  det  saaledes  opdækket  paa 
Borde  og  Bænke,  at  Franskmændene  vilde  sige:  ah, 
verus  artista  es!  I  Anledning  heraf  spiser  jeg  hos 
mig  selv;  er  det  ikke  morsomt? 

Ved  du  hvad?  Den  lille  broderede  eller  perle- 
stukne  Ting,  —  jeg  ved  ikke  hvad  den  hedder  — , 
denne  nydelige,  lille  Kasse,  denne  Friktions-fyrt0j- 
Svovlstikker-beholder  (forstaar  du),  som  du  havde 
laant  mig  i  Fjor,  fik  jeg  for  nogle  Dage  siden  fra 
Vesterlandet ;  jeg  havde  glemt  den  hos  din  beskedne 
Præst  paa  Snæfjóllum.  Tror  du,  at  du  faar  den? 

Nu  staar  kun  eet  tilbage.  Gid  Pokker  —  etc. ; 
nu  har  jeg  da  endelig  faaet  Roberts  Geologi.  Det  er 
et  Arbejde!  Skal  jeg  recensere  den?  Jeg  er  bange 
for,  det  vil  gaa  mig  som  „Selningen",  der  ikke  t0r 


—  118  — 

spise  sig  mæt,  fordi  den  synes,  at  Havet  formindskes 
forfærdelig  hurtigt  og  begynder  alt  at  opt0rres,  ved 
de  smaa  Viktualier,  som  den  piller  i  Strandbredden. 
Jeg  har  for  nylig  h0rt  denne  fortræffelige  Historie, 
naturligvis  fortalt  for  ramme  Alvor.  —  Der  h0rer 
kun  lidt  til  at  more  en  stakkels  Scolasticus,  som  jeg 
anser  mig  for  at  være;  saaledes  har  denne  Histo- 
rie  om  den  forsigtige  Selning  været  mig  nok  for  en 
halv  Eftermiddag.  Jeg  kender  kun  en  eneste,  der 
kan  sættes  ved  Siden  af  den,  —  men  jeg  fortalte  dig 
den  vel  i  Fjor  — ,  det  er  denne  fortræffelige  Anekdote 
om  „Grátittlingerí',  at  mens  den  sover,  ligger  den  paa 
Ryggen  og  strækker  det  ene  Ben  i  Vejret  af  bare 
Forsigtighed,  i  Tilfælde  af,  at  Himmelen  skulde  styrte 
ned,  medens  den  sover.  — 

Jeg  paastaar  at  du  skal  g0re  dig  lidt  Umage  for 
mig  og  i  al  Fald  fortælle  mig  en  Anekdote,  saa  god 
som  denne  sidste  mecl  cle  ffirste  Foraars-Skibe.  Det 
har  bedr0vet  mig,  ikke  at  se  een  Linie  fra  dig  med 
Postskibet. 

Din  J.  Hallgrímsson. 

Det  er  f orskrækkeligt ! ;  nu  har  jeg  i  Gaar  Afte.s 
skrevet  af  et  saadant  Blæk,  som  Adresseavisen  blev 
trykt  med,  f0rend  Sibbern  begyndte  at  skrive  i  den ; 
du  ved  jo  nok,  at,  if0lge  Heiberg,  var  Skriften  ud- 
slettet  f0rend  Avisen  kom  til  Helvede.  Hvis  dette 
skulde  arrivere  mit  arme  Brev,  vil  jeg  venskabeligst 
anmode  dig  om  at  læse  noget  godt  paa  de  blanke 
Sider.  Apotekeren  beder  venskabeligst  at  hilse  og 
forsikrer  derhos,  at  han  ikke  kan  hitte  paa  noget  at 
skrive  om;  —  jeg  tror  ham  gerne.  Du  skulde  se  Bi- 
skoppen,  den  gamle  herlige  Mand ! ;  han  er  saa  munter 
og    urban,    men   ikke    meget    skarpsindig   mer.    Du 


—  119  — 

skulde  ogsaa  se  Filisteren  Eiríkur  fra  Hornaf  jorden, 
et  enöjet  Geni,  som  Stiftamtmanden  har  paataget 
sig  speeielt  „at  tuere"  som  det  hedder  i  Latinskolen. 
Og  du  skulde  se  — ;  men  hvorfor  opramse  alle  disse 
Herligheder,  som  dog  alligevel  gaar  din  Næse  f orbi ; 
du  er  ikke  i  Island,  maa  du  vide.  Vestenstorm  og  Ud- 
sigt  til  godt  Udbytte  af  en  Strandekskursion.  90 
Glas  nylig  r0vede  af  det  franske  Forraad,  —  jeg 
hviler  paa  mine  Laurbær  — ,  men  Reinhardt  ogsaa, 
ikke  at  sende  mig  min  Kasse  op  igen.  „Menneskene 
ere  ikke  saa  gode  som  de  burde  være",  saadan  begyn- 
der  det  3.  Kapitel  i  Balles  Læsebog;  —  I  h0je  Herrer 
har  nok  glemt  det.  Fortæl  mig  noget  om  Hanch  og 
Ingemann;  de  interesserer  mig  begge.  Mere  siden. 

J.  H. 


TIL    DET    KONGELIGE    RENTEKAMMER. 


Jeg  tillader  mig  herved  i  dyb  Underdanighed  at 
bevidne  det  h0je  Kollegium  min  Tak  for  den  Naade, 
at  have  udvirket  mig  en  allernaadigst  Underst0t- 
telse  a.f  300  Rbdl.  til  Fortsættelsen  af  mine  viden- 
skabelige  Unders0gelser  i  Island. 

Endsk0nt  jeg  med  disse  Ressourcer  ikke  kunde  for- 
svare  for  mig  selv  at  tiltræde  en  Rejse  over  0ster- 
landet  (der,  hvis  den  skulde  taaleligt  udf0res  i  een 
Sommer  med  tilb0rligt  Hensyn  til  Geologien,  ud- 
kræver  i  det  mindste  500  Rbdlr.),  saa  er  jeg  dog 
glad  ved,  at  den  mig  forundte  Underst0ttelse  ikke 
er  bleven  ubenyttet. 

Jeg  har  forel0big  i  næstafvigte  Sommer  gjort 
flere,  dels  forlangte,  Ekskursioner  i  Guldbringe-Sys- 


—  120  — 

sel,  hvorved  jeg  har  kompleteret  de  tidligere  gjorte 
geologiske  Iagttagelser,  og  tillige  gjort  nogle  —  som 
jeg  tror  : —  ikke  uvigtige  antikvariske  Opdagelser. 
Derpaa  rejste  jeg  over  Thingvallabygden  dybere  ind 
i  Landet,  hvor  jeg  f0rst  unders0gte  det  navnkundige, 
men  aldrig  f0r  af  en  Geolog  bes0gte  Skjaldbreid, 
—  en  overmaade  sk0n  og  regelmæssig,  udslukt  Vul- 
kan,  der  h0rer  blandt  de  mærkværdigste,  hvorfra 
moderne  Lavastr0mme  er  udgydte.  Derfra  tog  jeg 
gennem  Kaldadalen  (et  J0kulpas)  tværs  over  Borg- 
arf  jcrdens  0verste  Terrain,  hvor  jeg  foruden  talrige, 
antikvariske  Iagttagelser,  blandt  andet  unders0gte 
et  nyt  Findested  for  Surtarbranden  h0jt  til  Fjelds 
paa  den  saakaldte  Holtav0rduheidi.  —  Dernæst  gik 
jeg  udenom  den  lange  Landtunge,  som  adskiller  Faxe- 
fjcrden  og  Bredefjorden;  dette  Parti,  som  udg0r 
tvende  Sysler,  studerede  jeg  n0je,  i  Særdeleshed 
fordi  Hr.  Lektor  Steenstrup  og  jeg  i  Fjor  ikke  fik 
Lejlighed  dertil,  endsk0nt  det  hænger  n0je  sammen 
med  de  Egne,  som  vi  da  unders0gte,  og  tjener  til  at 
afklare  de  geologiske  Anskuelser,  som  gjorde  sig 
gældende  paa  den  forrige  Rejse.  Herfra  tog  jeg  over 
en  Del  af  Dale-  og  Strande-Sysler,  til  Nordlandet, 
hvor  jeg  endnu  gennemrejste  3  Sysler,  nemlig 
Húnavatns-,  Skagafjords-  og  0fjords-Sysler.  Vel 
var  dette  kun  en  temmelig  flygtig  Gennemrejse,  da 
Tiden  ikke  tillod  et  detailleret  Studium,  men  den  var 
ikke  desto  mindre  vigtig  for  mig,  som  Revisions-rejse, 
eftersom  jeg  f0r  havde  set  dette  Parti  og  nu  vilde 
overtyde  mig  om,  hvor  jeg  havde  set  rigtigt  og  hvor 
taget  fejl,  if0lge  de  modificerede  Anskuelser,  som 
mit  fælles  Studium  med  Steenstrup  og  de  mange 
senere     Iagttagelser    n0dvendigt    maatte    medf0re. 


—  121  — 

Endelig  tog  jeg  midt  igennem  Landet,  over  Fjeldene, 
til  Reykjavik,  hvor  jeg  ankom  efter  97  Dages  Rejse. 
Min  sidste  Fjeldtur  var  begunstiget  af  det  herligste 
Vejr  og  i  h0j  Grad  interessant  og  lærerig. 

Herr  Etatsraad  Reinhardt  og  Hr.  Prof essor  Forch- 
hammer  vil  bedst  kunne  bevidne,  hvorvidt  jeg  i 
dette  Aar  har  tilstillet  Museerne  Genstande  af  no- 
gen  Værdi.  Hr.  Etatsraad  Geheime-Archivarius  F. 
Magnusen  har  allerede,  som  jeg  haaber,  modtaget 
min  antikvariske  Indberetning  for  dette  Tidsrum. 
Hr.  Lektor  Steenstrup  agter  jeg  at  meddele  en  Ud- 
skrift  af  min  geologiske  Dagbog,  hvoraf  jeg  haaber, 
han  alt  har  modtaget  Begyndelsen.  — 

Denne  Rejse  kostede  mig  i  det  hele  taget  452 
Rbdlr.,  iberegnet  Telt,  en  Del  Rejset0j  og  10bende 
Redskab,  som  endnu  er  i  Behold.  Underbalancen  er 
jeg  ikke  i  Stand  til  aldeles  at  dække,  om  jeg  endogsaa 
sælger  de  nysnævnte  Sager.  Klæder,  som  meget  med- 
tages  paa  en  saadan  Rejse,  er  desuden  ikke  bragt  i 
Beregning.  I  denne  Anledning  tillader  jeg  mig  under- 
danigst  at  ans0ge  det  h0je  Kollegium  om  et  passende 
Gratiale,  som  kunde  nogenledes  dække  mine  virkelig 
hafte  Udgifter. 

Mine  Bestræbelser  i  Vinter,  vil,  ved  Siden  af 
de  naturhistoriske  Studier,  som  Lejligheden  kan 
frembyde,  gaa  ud  paa,  dels  at  begrunde  et  islandsk 
Museum,  zoologisk  og  mineralogisk,  hvortil  mig 
forel0big  er  indr0mmet  et  lidet  Lokale,  indtil  Skolen 
i  sin  Tid  muligvis  vilde  overtage  Samlingen;  dels  at 
fortsætte  mine  Unders0gelser,  angaaende  de  islandske 
Fiskerier,  i  hvilken  Anledning  jeg  har  indledt  en 
Korrespondance  med  de  mest  paalidelige  Mænd  i  alle 
de  st0rre  Fiskerlejer  over  det  hele  Land. 

Jeg  har  endnu  ikke  haft  Lejlighed  til  at  se  den 


—  122  — 

lange  Landstrækning  fra  J0kulaaen  paa  Solheima- 
sand,  sydpaa,  til  0xarfjorden  nordpaa,  0sten  om. 
Reykjavik,  d.  5.  November  1841. 
Underdanigst 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Reykjavík,  6.  Nóv.  1841. 
Elskulegi,  allrahæstvirti  herra  etatsráð! 

Mjög  gladdi  það  mig  að  frétta  bata  yðar  með 
bréfaduggunni,  en  í  aðra  röndina  sárnaði  mér  samt 
að  sjá  öngva  línu  frá  yður.  Ég  bar  mig  óforsjállega  að 
í  sumar;  ferðaðist  í  ofboði,  meðan  nokkur  peningur 
hrökk,  og  reiddi  mig  á  vonina  um  styrk  af  Fondet  ad 
usus  publ.,  endurgjald  af  Museerne  og  þess  háttar. 
Svo  kem  ég  skuldugur  til  baka,  er  búinn  að  eyða  452 
rd.,  og  fæ  svo  ekki  neitt.  Ef  eitthvað  réttist  úr  þessu, 
ríður  mér  á  að  fá  einhverja  vissu  með  fyrstu  skipum. 

Ég  þarf  og  á  að  ferðast  um  Austurlandið  að 
sumri;  róið  þér  að  því  öllum  árum,  því  góða  sök  er 
að  verja,  eins  og  Steenstrup  veit;  en  til  þess  þarf 
500  rd.,  ef  það  á  að  geta  orðið  á  einu  sumri  (2  menn 
og  12  hesta,  auk  vanhalda).  Ég  er  nú  sem  óðast  að 
koma  á  stofn  náttúrufræðissafni,  íslenzku. 
Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


—  123  — 
TIL  P.   MELSTEÐS   YNGRA. 


Reykjavík,  10.  Febr.m.  1842. 

Sæll  og  blessaður,  kunningi !  ástar-heilsan. 

Eki  vænti  þú  vili  finna  mi  út  firi  veg?  Ég  ætl- 
aði  að  þakka  þér  fyrir  tilskrifið.  Boðsbréfið  er  inn- 
aní.  Svo  sem  kvæði?  Ég  hefi  nú,  trúi  ég,  ekki  neitt 
til,  nema  þennan  „dalmatiska" ;  ég  býst  við,  þú  sért 
vel  lesandi.  Maður  kemst  ekki  yfir  fjörðinn  fyrir 
áraleysi,  eins  og  þú  munt  hafa  heyrt.  Ég  hafði  ætl- 
að  mér  að  finna  Þorgrím  og  þig  í  gær.  Hvað  er  lög- 
ferja?  —  stendur  í  stúdentaspurningunum,  sem  þú 
og  ég  fáum  frá  biskupinum  árið,  sem  kemur.  (Það 
er  áralaus  bátur,  —  ætla  ég  að  segja;  þú  ræður 
hvað  þú  segir).  —  Nú  er  að  minnast  á  svartfuglinn. 
—  Hefirðu  tekið  eftir,  að  það  eru  tvö  á  honum  nef- 
in,  annað  styttra  og  annað  lengra,  það  er  að  skilja: 
sitt  á  hvorri  tegundinni.  Þú  stingur  hjá  þér!  — 
Mér  er  sagt,  að  á  vikivakanum  hérna  seinasta  hafi 
þeir  viljað  kaupa  Chr.  Hansen,  sem  þú  þekkir,  til  að 
taka  hann  í  sundur!  Þeir  ætluðu  að  gera  „Trorn- 
mestikkere"  úr  fótunum,  fíólín-strengi  úr  görnun- 
um,  falska  túskildinga  úr  augunum,  o.  s.  frv.  — 
Nafni  minn  gamli  í  Reykholti  skrifar  mér,  og  segir 
mér  að  vara  mig  á  henni  „Skriflu",  —  hann  Jarpur 
minn  sitji  um  að  steypa  sér  ofan  í  hana.  Ég  skrifa 
honum  aftur,  og  spyr  hann,  hvort  hann  hafi  ekki 
heyrt  talað  um  þessar  Skriflur  hérna  syðra,  þær  séu 
mér  ekki  öllu  síður  varúðarverðar.  —  Svo  skrifar 
nafni  minn  gamli  í  Reykholti  mér,  og  spyr  mig, 
hvort  ég  ætli  nú  ekki  senn  að  fara  að  spila  út  f  jark- 
anum?  (líklega  til  að  múka) ;  ég  skrifa  honum  aft- 
nr,  og  segi,  ég  ætli  að  bíða,  þangað  til     ég  komi  í 


—  124  — 

forhönd,    og"   spila   besefa    í    ganginn.   —    Og   hvað 
skrifa  ég  þér?  —  Góðar  nætur! 

J.  H. 

Ég  vil  fá  hann  aftur,  þann  dalmat. 

Ég  bið  þig  að  tala  við  hr.  lektor  Johnsen  fyrir 
mig,  og  segja  honum,  ég  þurfi  að  fá  að  vita,  hvort 
félagsstjórnin  sé  búin  að  prenta  og  láta  koma  af 
stað  út  um  landið  til  viðtökumanna  bréfi  því  og  sýn- 
ishorni,  sem  þar  til  var  ákvarðað  á  síðasta  félags- 
fundi.  Ef  það  er  enn  ógert,  og  félagsstjórnin,  sökum 
annara  anna,  kemst  ekki  til  þess  bráðlega,  býðst  ég 
til  að  takast  á  hendur  umsvifin  við  það  fyrir  félag- 
ið,  heldur  en  það  dragist  lengur;  en  séu  einhverjar 
aðrar  orsakir  til  undandráttarins,  óska  ég  einnig  að 
fá  þær  að  vita. 

J.  H. 


TIL    JÓNS    SIGURÐSSONAR. 


Reykjavík,  3.  Marz  1842. 

Ég  hefi  lítið  að  segja  þér,  elskan  mín  góð!  nema 
biðja  þig  að  koma  í  skólann.  Nú  liggur  svo  sem  á. 
Ég  hefi  skrifað  Brynmeier  Kommers,  „til  fælles  Af- 
benyttelse";  en  svo  er  ég  að  öðru  leyti  oft  og  tíðum 
að  vinna  fyrir  lífinu.  Ég  varð  áðan  að  rusla  utan  um 
kvæði  séra  J.  Þorlákssonar  verri  en  hálfkörruð;  þú 
færð  nú  vinnuna  og  borgunina!  Okkur  Þorsteini  kom 
ekki  saman;  hann  hélt,  þú  kynnir  að  verða  „billegri". 
En  hvað  sem  öðru  líður,  ætla  ég  að  biðja  þig  að 
taka,  „eftir  smekk  þínum"  það,  sem  er  of-ljótt,  og 


—  125  — 

kasta  því.  Hitt  máttu  setja  nærri  hvernin  sem  þú 
vilt;  það  verður  ekki,  hvort  sem  er,  gerð  nein  rétt 
skipun  á  þetta,  sem  er  „ýmislegt".  Lifðu  blessaður 
alla  daga! 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 

Blöðin,   sem  liggja  innaní,   höfðu  gleymzt  hjá 
Þorsteini. 


TIL  ÁRNA  Ó.  THORLACIUSAR. 


Reykjavík,  23.  Marz   1842. 

Elskulegi,  góði  herra  Thorlacius! 

Þetta  verður  ekki  nema  til  að  heilsa  og 
kveðja.  Vöggusyndin  mín  gamla,  að  verða  ætíð 
of  seinn  til  alls,  kemur  líka  ævinlega  fram  við 
hverja  póstferð.  Ég  hefði  átt  að  skrifa  yður  ræki- 
legt  bréf,  en  nú  getur  ekkert  orðið  úr  því.  Fyrst 
og  fremst  þakka  ég  yður  samt  gott  bréf,  eigi  síður 
en  allt  annað  ástúðlegt.  —  Vænt  þótti  mér  að 
frétta,  að  þið  „þreytizt  ekki  gott  að  gjöra";  eng- 
inn  efi  er  á,  að  með  kappi  ykkar  og  nærgætni 
hafið  þið  enn  upp  margar  fornmenjar  í  sögusveit 
yðvarri ;  slík  er  ekki  til  á  landi  hér  í  því  tilliti ;  og 
fallegt  væri  að  sjá  nýja  útgáfu  af  Eyrbyggju  með 
korti  eður  landabréfi,  því  er  hávaðinn  af  örnefn- 
um  þeim,  er  hún  tilgreinir  þar  vestra,  væru  rétt  á 
sett.  En  þetta  getur  ekki  orðið,  nema  með  grandgæfi- 
legri  og  „kritiskri"  rannsókn,  með  söguna  í  hendinni, 
og  það  er  einmitt  hæfilegt  starf  fyrir  þann  mann, 
sem  býr  þar  í  grennd  og  hefir  greind  og  atorku  til 


—  126  — 

þess,  og  ann  fornsögu  vorri  eins  og  vera  ber.  Ekki 
þarf  annað,  þegar  búið  er  að  finna  staðina,  en  taka 
sér  blað,  gagnsætt  (svo  sem  t.  a.  m.  póstpappírsörk), 
og  leggja  yfir  strandakortin  beztu  (Sökortene),  svo 
að  maður  nái  lögun  Snæfellsness,  þvert  yfir-um,  vel 
fyrir  innan  Álftafjarðarbotn;  setja  svo  inn  í  það,  af 
handahófi  og  rétt  eftir  augnasjón,  landslagið  (má 
þar  enn  nota  sjókortin  vel),  og  svo  nöfn  þau,  er  sag- 
an  tilgreinir  og  maður  er  genginn  úr  skugga  um,  hvar 
heima  eigi,  og  svo  ekki  annað.  Þegar  við  svo  því 
næst  erum  búnir  að  eignast  gott  og  áreiðanlegt  land- 
kort  yfir  Snæfellsnesið  (og  þess  verður  ekki  langt  að 
bíða),  þá  er  hægt,  með  aðstoð  hins  eldra  uppdráttar, 
að  rétta  allt  og  laga  og  búa  sér  til  ágætt  sögukort 
heima  á  palli  sínum ! 

Nú  eru  bévaðar  fiskispurningarnar.  Umfram 
alla  muni,  blessaður  maðurinn!  Ekki  þarf  nú,  nema 
gjöra  töluverða  rögg  á  sig.  Svo  stendur  á,  a5  þetta 
fyrirtæki  er  nú  orðið  eftirlætisgoðið  mitt,  síðan  ég  f ór 
að  fá  svör  frá  æði-mörgum,  því  ég  sé  nú  glögglega, 
að  nokkuð  getur  orðið  úr  því.  En  einu  gleymdi  ég 
illa  að  spyrja  um :  um  hættulegustu  blindsker  og  boða, 
sundamið,  leiðir  og  lendingar.  Ég  veit  nú  raunar 
glöggt,  að  enginn  maður  gæti  legið  yfir  að  tína  þetta 
saman  inn  á  millum  eyja  um  allan  Breiðafjörð,  en 
ei  að  síður  væri  mér  harla  kært,  að  hið  allra-merk- 
asta  í  þessu  efni  yrði  tilgreint,  að  svo  miklu  leyti 
það  eykur  ekki  ofmikið  ómak  og  tímatöf.  Nú  er  ég 
þá  búinn  að  koma  því  versta  út  úr  mér;  en  bæði 
er,  ég  er  orðinn  vanur  að  betla,  og  svo  sem  til  að 
sanna  það,  ætla  ég  að  bæta  þessu  lítilræði  við,  að  þeg- 
ar  vora  fer  og  líða  langt  fram-á,  tek  ég  sjálfsagt  að 
gerast  augnlangur.  Og  nú  Johnsen  á  Bíldudal,  —  hvað 


—  127  — 

ætli  hann  geri  við  mig?,  og  hafið  þér  mælt  mér  nokk- 
urt  lið  við  hann? 

Ég  má  ekki  vera  að  skrifa  fréttirnar;  en  hund 
megið  þér  láta  heita  í  höfuðið  á  mér,  svo  framarlega 
sem  ég  skrifa  yður  ekki  betra  bréf  í  vor. 

Ég  verð  að  ómaka  yður  með  kveðjur,  að  skila  við 
tækifæri.  Fyrst  og  fremst  til  séra  Jóns  á  Helgafelli 
og  til  Sigfúsar  sýslumanns;  og  svo  til  herra  Svein- 
bjarnar  —  hann  á  bréf  hjá  mér,  —  og  segja:  Allt 
skal  eg  gjalda  þér!  Og  svo  bið  ég  að  heilsa  apotekar- 
anum,  —  og  bið  hann  að  segja  mér,  hvernig  hann 
fari,  með  hægustu  móti,  að  búa  til  „kulsurt  Vand", 
eins  og  ég  drakk  hjá  honum  í  sumar.  Ég  skal  segja 
honum  eitthvað  aftur,  sem  hann  vill  vita. 

Og  dermed  basta!  Margur,  sem  hefir  þann  sið, 
að  segja  aftan  í  hverju  bréfi,  „hann  sé  orðinn  syfj- 
aður",  og  ,,pósturinn  reki  eftir  sér",  og  biður  „að  íor- 
láta  hastinn",  skrökvar  meiru  en  þótt  ég  notaði  nú 
alla  þessa  handhægu  talshætti. 

Lifið  þér  sæll  og  blessaður! 
Yðar 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    STEFÁNS    GUNNLÖGSSONAR 
BÆJARFÓGETA. 


Reykjavík,  19.  Apríl  1842. 

(Privat!) 

Þú  þekkir  þessa  kerlingu  —  Þóra  heitir  hún,  vit- 
laus,  að  ég  held,  og  hefir  brókarsótt  og  situr  um  mig 
nótt  og  dag,  úti  og  inni,  svo  ég  hefi  aldrei  frið,  og 


—  128  — 

er  hér  eins  og  í  helvíti.  Nú  get  ég  svarið  við  æru  mína, 
og  við  guð,  ef  þess  er  kraf izt,  að  ég  hefi  aldrei  í  orði 
né  verki  gefið  henni  tilefni  til  þessarar  aðferðar,  en 
ég  hefi  heyrt,  að  meðan  ég  lá  veikur,  hafi  hana 
dreymt,  ég  myndi  lifna  við  aftur  ,,og  verða  seinni 
maðurinn  sinrí'.  Þetta  er,  eins  og  þú  sérð  sjálfur,  ó- 
þolandi;  hún  hafði  hægt  á  sér  um  stund,  en  er  nú 
aftur  allt  í  einu  orðin  meir  en  óþolandi;  ég  verö  að 
þekja  fyrir  gluggann  minn,  svo  ég  skuli  ekki  allan 
daginn  þurfa  að  sjá  í  þessi  svívirðilegu  og  afgömlu 
pútuaugu.  —  Ég  vildi  þú  værir  stundarkorn  kominn 
í  minn  stað,  svo  þú  gætir  séð,  hversu  réttlátt  það 
er,  að  „pólitíið"  trassar  fyrstu  skylduna  sína:  að 
vernda  saklausa  borgara.  Guð  veit,  ég  er  saklaus,  og 
hefi  nú  orðið  að  þola  þessa  svívirðingu  á  þriðja  ár. 
En  þolinmæðin  er  þrotin;  ef  ég  í  bræði  minni  rek 
stein  eða  spýtu  út  um  rúðuna  í  kjaftinn  á  henni,  þá 
verð  ég  sektaður,  en  þú  átt  „det  moralske  Ansvar". 

J.  Hallgrímsson. 

P.  S.  Gakktu  á  kerlinguna,  og  hún  mun  viður- 
kenna,  að  þetta  eru  tómar  grillur,  eða  hrekkir  úr 
henni  sjálfri.  Ég  flý  ekki  bæinn  fyrir  þessari  sví- 
virðilegu  ásókn,  sem  smánar  bæinn  og  pólitíio  meira 
en  mig;  gerðu  eitthvað,  heldur  en  að  gera  ekki  neitt, 
kallaðu  mig  fyrir  rétt,  þó  mér  sé  það  meir  en  dauð- 
leitt.  En  frið  vil  ég  hafa,  ég  á  fullan  rétt  á  að  kref j- 
ast  þess.  Mér  hæfir  og  að  afsaka,  að  ég  tala  ekki  við 
þig  munnlega,  en  ég  er  næstum  lagztur  af  gremju, 
og  öll  þessi  vitlausa  og  óþverrandi  ásókn  af  af gamalli 
og  svívirðilegri  pútu  er  mér  þess  utan  svo  mikil  við- 
urstyggð,  og  trassaskapur  pólitísins  svo  óskiljanleg- 
ur,  að  ég  get  ekki  nefnt  það  með  köldu  blóði. 

J.  II. 


—  129  — 

Eina  línu  óska  ég  fljótt  til  baka,  því  ég  ætla  nú 
-úr  þessu  að  fara  ögn  út  fyrir  lögin  og  „tage  mig 
selv  til  Rette;"  svo  átt  þú  að  dæma  mig.  (Penninn 
«er  verri  en  puntstrá). 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


Reykjavik,  1.  Maj  1842. 

Min  kære,  gode  Steenstrup! 

Du  fik  altsaa  intet  Brev  fra  mig  med  Post- 
;skibet;  jeg  tror  det  gerne,  for  jeg  skrev  dig  i  Sand- 
hed  ikke  en  Linie.  Jeg  havde,  tror  jeg,  skrevet  dig  en 
Slump  i  Fjor  Sommer  og  Efteraar  og  deri  ber0rt  ait 
det  n0dvendigste ;  siden  den  Tid  havde  jeg  sultet 
og  arbejdet  som  jeg  kunde  bedst,  og  var  i  det  hele 
taget  som  den  „sor0ske  T0nde"  for  en  halv  Snes  Aar 
siden  (kfr.  J.  L.  Heib.),  jeg  havde  lagt  (det  vil  sige 
ligget)  paa  Spunshullet  og  det  hele  Indhold  var 
l0bet  ud.  Men  ikke  desto  mindre  arbejder  du  for  mig 
som  du  kan  bedst;  det  kalder  jeg  Venskab,  saaledes 
som  jeg  vil  have  det  og  det  b0r  være!  Jeg  er  usigelig 
.glad  og  tilfreds  med  det.  Vel  ved  jeg  at  alt  maa  være 
tabt  for  i  Aar,  men  det  er  ikke  din  Skyld;  —  det 
ærgrer  mig  en  Smule  rigtignok,  men  bedr0ver  mig 
ikke;  for  mindre  end  500  Rd.  kunde  dog  den 
0sterlandsrejse  ikke  ske,  og  jeg  kan  desværre  ikke 
sætte  til  det  ene  Aar  efter  det  andet.  Komme,  hvad 
der  komme  vil,  jeg  opgiver  alligevel  ikke  mine  Be- 
stræbelser;  men  nu  er  det  rigtignok  en  anden  Gang 
i  mit  Liv,  at  jeg  tænker  stærkt  paa  at  desertere  til 
Pranskmanden. 


—  130  — 

Fordi,  ser  du,  med  den  bedste  Vilje  ved  jeg 
sandelig  ikke,  hvorledes  jeg  skal  skikke  mig  i  mir-e 
Forhold  til  Museerne  og  det  kgl.  Rentekammer.  Etats- 
raad  Magnusen  skriver  mig  nemlig,  at  han  har  f0lt 
sig  for,  som  han  kalder  det,  og  Resultaterne  var: 
at  Reinhardt  var  misforn0jet  over  mine  Sendelser  i 
Fjor  „fordi  de  var  kun  af  liden  Pengeværdi  efter 
de  bestaaende  Priser!"  Maa  jeg  nu  sp0rge,  om  der  er 
nogen  sund  Sands  i  alt  dette?  Kan  jeg  da  skabe  kost- 
bare  Dyr  for  den  islandske  Fauna.  —  Jeg  har 
gentagne  Gange  indstændig  bedt  Reinhardt  om  at  re- 
kvirere,  hvad  han  helst  maatte  0nske  af  de  bekendte 
Arter  fra  Island,  men  intet  Svar  faaet;  og  paa  den 
anden  Side  mener  jeg  at  have  tilstillet  ham  enkelte 
nye  Arter  og  ikke  uinteressante  Suiter  af  de  be- 
kendte:  f.  Eks.  alle  Forelle-Arterne,  maaske  paa  een 
nær,  som  jeg  er  paa  Jagt  efter.  Det  havde  været 
ædelmodigere  af  Reinhardt,  at  bekendtg0re  nogle  af 
mine  nye  Arter,  end  at  henslænge  dem  i  Magasinet 
og  brumme  over  „at  de  ikke  koster  mange  Penge",  — 
hvis  Magnusen  ellers  farer  med  Sandhed.  Endvidere 
melder  Magnusen,  at  Forchhammer  ikke  var  slet 
saa  gnaven,  men  havde  dog  sagt,  at  det  meste  af  det 
nedsendte  var  meget  almindelige  Ting?  Er  han  da 
i  senere  Tid  begyndt  at  anlægge  et  Raritetskabinet? 
eller  er  det  igen  en  Misforstaaelse  af  M.?  eller  har 
jeg  opfattet  den  islandske  Geologs  Opgave  urigtigt, 
naar  jeg  sætter  den  i  at  iagttage  Forholdene  saa  n0je 
og  saa  mange  Steder  som  muligt,  og  dokumentere 
Tagttagelserne  med  Pr0ver  af  Bjergarterne  saaledes 
som  de  forefindes,  hvilke  da  atter  kan  tjene  til  Le- 
detraad  ved  Affattelsen  af  det  geologiske  Kort  over 
Landet?  For  Resten  tror  jeg  ikke,  der  b0r  kastes  Vrag 
paa  alt,  hvad  jeg  nedsendte  i  Fjor,  hvis  det  er  an- 


—  131  — 

kommet,  men  det  faar  jeg  da  heller  ikke  at  vide.  Nu 
kommer  det  bedste.  M.  beretter  videre,  at  de  (R.  et 
F.)  har  begge  to  talt  om  Rentekammerets  Misfor- 
n0jelse  over  „at  jeg  i  Fjor  Sommer  havde  udvidet 
saa  meget  min  Rejseplan,  i  Stedet  for,  if0lge  min 
Instrnks,  at  opholde  mig  ved  Svovlminerne  og  un- 
ders0ge  dem  n0jere".  Det  tager  en  Smule  paa  Taal- 
modigheden.  Det  ved  du  dog  bedst,  at  jeg  aldrig  havde 
nogen  Instruks,  og  at  der  aldrig  var  talt  eet  Ord  om, 
at  jeg  skulde  i  Fjor  yderligere  unders0ge  Svovlmi- 
nerne,  undtagen  alene  skaffe  noget  af  det  nye  Salt, 
—  if0lge  din  Anmodning,  hvilket  jeg  gjorde,  f0rend 
jeg  tiltraad(te)  Hovedrejsen.  Hvorledes,  for  Himlens 
Skyld,  skal  jeg  nu  forstaa  alt  dette? 

Jeg  arbejder  som  jeg  kan  bedst  for  at  friste 
Tilværelsen;  —  det  er  slemt  at  sulte.  Min  Omar- 
bejdelse  af  Ursins  Astronomi  forlader  snart  Pressen; 
man  mener  den  er  heldig.  Svarene  paa  mine  Fore- 
sp0rgsler  om  Fiskerierne  er  nu  begyndt  at  indl0be 
saa  smaat  f ra  alle  Landets  Kanter.  Jeg  har  i  Dag  haft 
en  larus  ridibundus,  den  f0rste,  jeg  har  set  i  Island; 
enkelte  nye  Snyltekrebs,  som  jeg  tror  er  i  Magasinet,, 
og  i  Gaar  h0rte  jeg,  at  en  stor,  aldeles  ubekendt  Fisk, 
paa  240  Pd.,  er  opdreven  levende  i  Selvogen,  paa  den 
anden  Side  Fjeldet.  Med  Skam  og  Ærgrelse  maa  jeg 
bekende,  at  jeg  ikke  ser  mig  i  Stand  til  at  bestride 
de  lumpne  Udgifter,  som  vilde  medgaa  til  en  Tur 
derhen;  maaske  faar  jeg  i  sin  Tid,  hvad  Ravnene 
har  levnet.  —  Ingen  særdeles  Nyheder:  godt  Foraar 
her  paa  Sydlandet  og  vel  over  det  hele  Land;  ingen 
Drivis  nogensteds,  saa  vidt  jeg  ved;  Fiskeriet  mid- 
delmaadigt,  paa  enkelte  Steder  ret  godt. 

Hvordan  (end)  alting  gaar,  skal  jeg  ikke  svigte 
dit  Venskab,  kære  Steenstrup !,  som  er  mig  saa  dyre- 


—  132  — 

bart;  alle  de  Oplysninger,  jeg  kan  tilvejebringe,  er 
bestandig  til  Tjeneste.  Dagbogen  kunde  jeg  ikke 
sende  med  Postskibet,  da  mange,  —  dels  utaknemme- 
lige,  —  Sysler  optog  mer  end  min  hele  Tid ;  men  den 
skal,  hvis  Gud  vil,  komme  i  Sommer,  ikke  altfor  sent. 
Flittig  Hilsen  fra  Baag0es  (Jfr.  N.  har  slaaet  op 
med  Briem),  Assessor  Jonassen,  Apotekerens  (han 
længes  efter  Brev)  og  mange  flere  Bekendtere,.  Lev 
vel,  bedste  Ven!  og  tænk  med  Velvilje  paa 

din 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    FINNS    MAGNÚiSSONAR. 


Reykjavík,  2.  Maí  1842. 

Hávelborni, 

allrahæstvirti  herra  etatsráð  F.  Magnusen! 

Leyfið  mér  nú  fyrst  og  fremst  að  þakka  yður 
alúðlega  fyrir  alla  góðvild  yðar  og  fyrirhöfn  fyrir 
mér.  —  Úr  því  ég  er  nú  á  undan  búinn  að  vísa  til  svo 
mikilla  peninga  hjá  yður,  ætla  ég  ekki  að  hika  við 
að  senda  þetta  bréf  til  Noregs,  þó  bréfpeningarnir 
kunni  að  verða  töluverðir ;  ég  vonast  ef tir,  að  ég  um 
það  leyti  verði  búinn  að  fá  að  minnsta  kosti  þessa 
150  rbd.,  sem  ég  á  hjá  Rentukammerinu. 

Ég  hefi  meðtekið  bréf  yðar  tvö,  sem  ég  þarf  nú 
að  svara  stuttlega.  1  bréfi  yðar  af  23.  Marz  segið  þér 
mér  sögur  af  Reinhardt  og  Forchhammer,  sem  mig 
stanzar  allan  á.  Ég  held  gamli  R.  sé  orðinn  vitlaus, 
ef  hann  er  farinn  að  meta  nýjar  dýrategundir  til  pen- 
inga  (til  að  mynda  Snyltekrebs)  og  reikna  út,  hvað 


—  133  — 

hann  geti  fengið  fyrir  það.  Slíkum  manni  yrði  ég 
að  hætta  að  þjóna.  Honum  væri  nær  að  birta  á  prenti 
—  vísindunum  til  nota,  eitthvað  af  því  nýja,  sem  ég 
hefi  sent  honum,  heldur  en  að  kasta  því  í  magasínið 
og  segja,  það  kosti  ekki  neitt.  Og  Forchhammer 
skyldi  vera  eins ;  bara  hann  sé  svo  náðugur,  að  kasta 
því  samt  ekki  út,  —  því  það,  sem  ég  hefi  sent,  er 
raunar  allt  saman  „de  n0dvendige  Bilag  til  min  An- 
skuelse  af  og  Beretning  om  Isl.  geognostiske  Forhold". 
Annars  get  ég  ekki  skapað  nýtt  grjót  og  verð  að  taka 
landið  eins  og  það  er  til,  eða  þá  að  ljúga.  —  En 
hitt  tekur  samt  yf  ir :  Það  vita  bæði  guð  og  menn,  að 
ég  hefi  aldrei  haft  neina  Instruktion  frá  Rentuk.  og 
aldrei  hefir  það  sagt  eitt  orð  um,  að  ég  skyldi  fara 
í  brennisteinsnámana  í  fyrra  sumar.  Ég  heyri  það 
ekki  fyr  en  þér  segið  það,  og  fékk  ég  þó  bréf  frá 
því  í  fyrra  vor;  það  reynir  á  þolinmæðina  að  þurfa 
að  heyra  slík  ósannindi;  eða  myndi  ég  ekki  hafa 
gert  það  eins  fúslega,  ef  Rk.  hefði  æskt  þess?  Það 
hefði  þó  að  minnsta  kosti  verið  töluvert  kostnaðar- 
minna  fyrir  mig. 

Mér  er  mikil  ánægja  að  vera  félagi  fornfræða- 
f élagsins,  og  hefi  nú  öngva  frekari  kröfu  til  þess,  því 
kostnaður  sá,  sem  ég  hefi  haft  þess  vegna,  er  svo 
samtvinnaður  við  annan  f  erðakostnað  minn,  að  ég  get 
ekki  gert  því  reikninga,  nema  of-lága  eða  of-háa  eft- 
ir  því,  sem  ég  tæki  það.  En  ég  hélt  í  fyrra,  ég  gæti 
það,  af  því  þér  höfðuð  þá  sagt,  félagið  myndi  í  því 
skyni  vilja  borga  mér  ferðir  og  fyrirhöfn,  þegar  þér 
beidduð  mig  að  revidera  Borgarfj.-steinana.  Steinn- 
inn  úr  Helgaf.-sveiL  er  grafinn  upp  úr  bæjarbroti  á 
Hrísum,  og  ef  til  vill  einn  af  þeim,  sem  fornmenn 
hituðu  til  að  hafa  mjólk  á.  Spýtan  og  marmarabrot- 
ið  er  úr  gömlu  Bjarnastaða-kirkju,  hvað  sem  þið  seg- 


—  134  — 

ið.  Þið  vitið  ekki,  ef  til  vill,  hvað  tré  varðveitist 
lengi  í  þurrum  brunasandi.  Ég  hefi  enn  einn  rúna- 
stein  frá  Mælifelli.  —  En  þér  fáið  framhald  af  forn- 
leifaskýrslunni. 

Ég  haf ði  ekkert  að  skrif a  yður  með  póstskipinu ; 
ég  hafði  aflokið  mér  í  haust,  eð  var,  þangað  til  ég 
fengi  aftur  svar.  Mér  gat  ekki  dottið  annað  í  hug 
en  þér  hefðuð  eitthvað  af  peningum  handa  á  milli 
og  handa  mér ;  því  hikaði  ég  ekki  við  að  ávísa  til  yð- 
ar.  Ég  skal  vara  mig  í  annað  sinn.  Verst  f éll  mér  samt 
að  vera  orðinn  svikari  við  Thomsen.  Satt  að  segja 
hélt  ég  fornfræðafélagið  hefði  honorerað  mig  með 
50  dölum,  eins  og  ég  stakk  upp  á  í  fyrra  haust,  því 
ég  vissi  ég  átti  það. 

Ógn  er  ég  langeygður  eftir  að  sjá  rúnaverkið  yð- 
ar,  og  svo  kemur  það,  ef  til  vill,  ekki  til  landsins  í 
vor.  Hér  er  góð  tíð,  líklega  yfir  allt  land,  nú  sem 
stendur,  og  túnin  orðin  græn.  Afli  í  meðallagi,  að 
kalla  má,  sumstaðar  miður,  sumstaðar  betur.  Allir 
nafnkenndir  lifa.  Stjörnufræðin  mín,  eftir  Ursins 
pop.  Foredrag  etc,  kemur  úr  prentsmiðjunni  í  þess- 
um  mánuði ;  hún  held  ég  haf i  tekizt  nógu  vel. 

Lifið  þér  blessaðir,  herra  etatsráð. 
Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 

Þar  sem  ég  hefi  farið  yfir  merkileg  sagna-héruð, 
t.  a.  m.  hérað  það  allt,  sem  Eyrbyggja  nær  yfir,  hefi 
ég  leitað  upp  hin  fornu  örnefni,  —  og  stundum  haft 
nóg  fyrir  því.  Ég  sagði  yður,  trúi  ég,  í  fyrra  haust, 
að  ég  reið  inn  með  Álftafirði  heilan  dag  við  7.  mann. 
Nú  er  ég  orðinn  svo  fróður,  að  ég  gæti  t.  a.  m.  búið 
til  „kort"  fyrir  Eyrbyggju  og  leiðrétt  jafnframt 
margt.  Líkt  er  að  segja  um  þingstaðina  fornu.  Á  ég 


—  135  — 

að  gera  það  undir  eins,  eða  geyma  það,  þangað  til 
þið  hafið  sett  mig  inn  í  „den  oldgeografiske  Komité?" 


TIL  JÓNS  SIGURÐSSONAR. 


Kollabæ,  á  austurferð,  13.  Júlí  1842. 
Elskulegi  Jón  minn! 

Mikill  atorkumaður  ertu,  og  get  ég  nú  ekki  fyrir 
mitt  leyti  borgað  betur  í  bráð,  en  að  senda  þér  reikn- 
inginn  hans  St.  Gunnlögsens  frá  í  fyrra,  sem  Jón 
Guðm.  samdi,  administrator.  Jeg  bið  að  heilsa  öll- 
um. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Kollabæ,  13.  Júlí  1842. 

Hæstvirti,  elskulegi  herra  etatsráð! 

Ég  trúi,  ég  hafi  ekki  skrifað  yður  eitt  orð  síðan 
ég  fékk  að  vita,  að  ég  átti  að  ferðast  í  sumar.  Pen- 
ingarnir  eru  allir  komnir,  og  ég  var  ekki  seinn  á 
mér  að  fara  að  búa  mig  til.  Nú  er  ég  hér  á  ferðinni 
með  9  hesta,  2  fylgdarmenn  (duglega  skólapiita)  og 
allan  útbúnað,  sem  ég  hefi  bezt  vit  á;  samt  er  mér 
spáð,  að  ég  missi  farangur  minn,  eða  jafnvel  drepi 
mig  sjálfan,  í  austurvötnunum ;  —  ég  dey  þá  í  köllun 
minni,  en  það  er  verst  um  bækurnar,  sem  ég  má  ekki 


—  136  — 

skilja  við  mig.  Ég  hefi  sent  ykkur  dálítið  frá  Reykja- 
vík,  báðum  félögunum.  Meira  kemur  seinna,  ef  gu5 
lofar. 

Kvef sótt  og  nokkur  manndauði ;  að  öðru  leyti  er 
sumarið  blessað  á  allan  hátt.  Ég  er  hér  svo  gjörstolinn 
öllum  tíma,  að  ég  kemst  ekki  til  að  skrifa  neitt  meir. 
Yðar  auðm.  elsk. 

J.  Hallgrímsson. 
Kveðju  til  Stprs.,  ef  þér  getið. 


TIL  K.  GÍSLASONAR. 


Eskifirði,  17.  Okt.  1842. 

Elskulegi  Konráður  minn! 

Ég  skrifa  þetta  með  Gásinni  annað  hvort  á  und- 
an  eða  eftir  mér,  svona  til  vonar  og  vara,  karl  minn. 

Sjónum  spanska  útí  enn 
er  eg  að  granska,  bróðir! 
þó  f arið  sé  nú  að  verða  áliðið ; 

ferðbúinn,  þegar  fjallatinda- 

-foringinn  mjúka  leysir  vinda 

—  og  þótt  eg  jafnvel  þyrfti  að  synda  — 

þýt  eg  af  stað  að  hitta  þig; 

fantur!  „biddu  nú  fyrir  mig", 

meðan  ég  er  á  haf  að  hrinda 

hlunnadýrinu  stóra. 

Ora,  róra!  Oraróraróra! 

Halldór  hefir  beðið  mig  að  segja  þér,  að  hann 
hafi  náð  í  kongsdótturina,  og  svo  hitt,  um  kútinn,. 
sem  þið  vitið  báðir;  rétt  svo  þú  gleymir  því  ekki. 


—  137  — 

Hún  ljósa  þín  hefir  sagt  mér,  að  þú  hafir  verið 
fæddur  í  sigurkufli  og  kveðið  níð  í  kuflinum  og  pré- 
dikað  trúarvillu  í  laugartroginu.  —  Er  það  nú  satt, 
ósköpin  þau  arna? 

Svona  sagði  einn  prestur:  „Þetta  guðspjall,  mín- 
ir  elskanlegir !  er  svo  vit  —  vit  — ,  já  vit  —  vit  — ,  núr 
vit  —  vit-luftugt  .  .  .";  hann  var  að  snúa  við  hjá  sér 
blaðinu.  Þetta  skal  nú  ekki  verða  vitluftugra  en  kom- 
ið  er. 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  PÁLS  MELSTEÐS  YNGRA. 


Eskifirði,  18.  Okt.  1842. 

Elskulegi  Páll  minn! 

Heldurðu  ekki,  ég  sé  búinn  að  sjá  sveitina  þína? 
Ég  hefi  nú  verið  hér  á  slóðum  síðan  í  miðjum  Sept- 
ember,  grafið  í  sundur  f jöll  og  hóla,  og  svo  að  kalla 
búið  um  tíma  í  Hengifossárgili,  veitt  sjálfur  silunginn 
í  Lagarfljóti,  og  séð  orminn  og  margt  annað  þessu 
líkt.  Svo  er  ég  og  ekki  orðinn  mjög  ókunnugur  Græn- 
landi,  því  ég  var  hjá  séra  Beldring  um  tíma  að  resti- 
tuera  skrokkinn  á  mér  eftir  ferðavosið.  Nú  lifi  ég  hér 
að  lokum  sem  blóm  í  eggi  hjá  Christensen  mínum, 
ferðbúinn,  að  kalla  má,  til  Hafnar;  biðurðu  ekki  að 
heilsa  kunningjunum?  Nú  held  ég  komi  senn  einhver 
landlýsing;  —  ég  er,  eins  og  þú  veizt,  búinn  að  sjá 
allt  land,  nema  eitthvað  af  Langanes-ströndunum,  og 
veit  ég  þá  líka,  hvernig  þær  eru.  Hvernig  fór,  meðal 
annara  orða,  um  sóknalýsinguna  ykkar  prófastsins? 
Skyldi  hún  vera  komin  enn,  þá  mundu,  blessaður,  í 


—  138  — 

tíma,  að  eitthvað  er  til,  sem  heitir  böggladuggan ;  og 
„spurt  um  fiskiveiðar",  Páll,  Páll!  Margar  kvaðir 
liggja  á  mannlegum  líkama.  Heilsaðu  fyrir  mig  Gunn- 
ari  mínum ;  Þorvald  lygai  a  þarf  tu  ekki  að  hirða  um ; 
og  ef  þú  gætir  komið  orðum  til  Björns  í  Móum,  þá 
væri  mér  geðþekkt,  hann  sendi  mér,  og  sem  fyrst, 
verðið  merarinnar,  sem  hljóp  aftur  heim  til  hans  í 
sumar,  eð  var,  samdægurs  og  ég  keypti  hana.  Heils- 
aðu  líka  Kristjáni,  ef  ég  skrifa  honum  ekki,  og  segðu 
honum  frá  mér,  að  aldrei  hafi  mér  liðið  jafnvel  og  nú, 
seinustu  fjögur  árin,  og  verið  geti  ég  lifi  enn  með 
guðs  hjálp  nokkur  ár  „alle  vore  Fjender  til  Skræk  og 
Bævelse". 

Góðar  eru  rjúpurnar,  Páll! 

Bætandi  við  hér  að  vanda  litlum  kviðlingi: 

Dvalins  leiku  hylur  hér 
Hólma  faldinn  tindur, 
kalin  bleiku  blómin  er 
brytjar  kaldur  vindur. 

Kryppu  ljótri  ormur  ók 
upp  úr  fljóti  og  belginn  skók; 
28  álna  var, 
eins  og  gáttir  Nástrandar. 

Hvað  er  Náströnd,  herra  minn? 
1  höllina  þá  að  komast  inn 
—  enginn  veit  hvað  eftir  fer  — 
Islendingar  flýta  sér. 

Orna  ég  mér  á  hlóðahellu ; 
heldur  fjandi  í  litlu  tá; 
fornri  geri  ég  glóðakellu 
grátkjökrandi  að  fitla  á, 


—  139  — 

segir  Halldór  Sigfússon:  —  hann  náði  í  kongsdótt- 
urina;  þú  skyldir  sjá  hann  litla  Benedikt. 

Finale : 
Verdammt  das  Land,  das  Gott  veracht', 
Wo  man  die  Schuhe  aus  Baume  macht, 
Wo  statt  des  Holz's  man  Erde  brennt 
Und  wo  man  „Schmier"  die  Butter  nennt. 

Svo  syngur  Tyskeren  um  Dmk. 

Þes(sir  stafir  er)u  úr  Karlmagnúsar-letri  og 
.góðir  að  (brúka)  þér  til  varnar  á  móti  óvinum  þínum 
og  mörgu  öðru  illu.  Sá  1.  við  skjótum  dauða;  2.  við 
niðurf allssótt ;  3.  við  villu ;  4.  við  beinbroti ;  5.  við  að 
villast  ekki ;  6.  við  barnburði ;  7.  við  .  .  . ;  8.  við  óvina- 
reiði;  9.  við  eitri  og  ólyfjun. 

Þinn 

J.  H. 


TIL    ÞÓRÐAR    JONASSENS. 


Eskifirði,  18.  Okt.  1842. 
Hæstvirti,  elskulegi  herra  assessor! 

Hér  er  nú  loksins  kominn  snjór  og  harka,  og 
Jiarðviðrið  tefur  okkur  að  komast  af  stað.  —  Okk- 
ur!,  því  ég  er  nú  líka  ferðbúinn  til  Hafnar,  eins  og 
dauðu  sauðirnir,  og  fer  bráðum  að  kveða  gömlu  vís- 
una    mína:    „Sjónum    spanska    útí    enn    er    ég    að 


—  140  — 

granska,  bróðir".  Nú  held  ég  komi  einhver  land- 
lýsing;  allan  skækilinn  er  ég  búinn  að  sjá  að 
minnsta  kosti,  nema  eitthvað  af  Langaness-strönd- 
unum,  og  ellefu  kistur  fullar  af  grjóti  flyt  ég  nú 
loksins  með  mér  sjálfum,  þegar  ég  skil  við  ferðina.. 
Hún  hefir  annars  verið  nokkuð  harðsótt  í  sumar, 
en  guði  sé  lof,  mér  tókst  að  koma  af  öllu  ætlunar- 
verkinu,  og  hafði  ofan  í  kaupið  tíma  til  að  lappa 
skrokkinn  á  mér  með  aðstoð  Beldrings  míns,  svo< 
hann  er  nú  í  góðu  lagi,  álí'ka  og  Vídalíns-postilla, 
sem  Þórarinn  á  Brekku  hefir  nýbundið,  og  vandséð, 
nema  hann  kunni  að  endast  stundarkorn  enn,  „alle 
mine  Fjender  til  Frygt  og  Bævelse". 

Bezt  er,  að  ég  að  lokinni  ferð  get  ekki  annað 
en  verið  sæmilega  ánægður  með  starf  mitt  og  það, 
sem  ágengt  er  orðið ;  hamingjan  gefi,  það  geti  að 
því  skapi  komið  landi  voru  og  vísindunum  til  nota. 

Ég  vonast  eftir,  —  þó  þú  sért  pennalatur,  að 
sjá  frá  þér  línu  með  póstskipinu.  Segðu  mér  bara 
frá  því,  sem  þú  heldur,  ég  vilji  helzt  vita,  um  lands- 
ins  hagi  fyrst  og  fremst,  og  svo  ef  það  væri  eitthvað 
illt  eða  gott,  sem  snertir  sjálfan  mig.  —  Hvað  líð- 
ur  t.  a.  m.  bóklegum  fyrirtækjum  syðra  þar?  Hvað 
er  talað  um  alþingið  og  skólann  og  annað  gagn 
landsins  og  nauðsynjar?  Verzlunina  &c?  Brauða- 
veitingarnar!,  er  ég  búinn  að  fá  mörg  brauð? 
Farðu  þér  samt  hægt  til  vorsins,  nema  ef  eitthvað 
skyldi  berast  í  greipar.  Komið  þið  nú  upp  ein- 
hverju  tímariti  fyrir  landið;  nú  erum  við  ekki  við 
höndina,  „gárungarnir",  að  barna  fyrir  ykkur  sög- 
una.  — 

Heilsaðu  öllum,  elskulegi,  sem  taka  viija  kveðju 
minni,  og  lifðu  sæll  og  blessaður. 

Þinn  J.  Hallgrímsson. 


—  141  — 
TIL  DET  H0JKONGELIGE  RENTEKAMMER. 


Nu  ved  min  Ankomst  her  til  Staden  iler  jeg  med 
at  aflægge  min  underdanigste  Tak  til  det  h0je  Kol- 
legium  for  den  kongelige  Underst0ttelse  til  mine 
Rejsers  Fortsættelse  i  Island,  som  for  næstafvigte 
Sommer  er  bleven  mig  bevilget.  Denne  Sum  er  saa- 
ledes  bleven  benyttet,  at  jeg  med  den  n0dvendige 
Udrustning  og  2  faste  F0lgemænd  har  gennem- 
rejst  hele  Islands  Syd-  og  0st-Kyst  fra  Faxebugten 
til  Vopnafjördur. 

Ved  denne  Rejse,  som  jeg  vel  tilsidst  maatte 
forcere  langt  over  mine  Kræfter,  er  saaledes  min 
forel0bige  Unders0gelse  af  Island  sluttet;  jeg  har 
seet  den  st0rste  Del  af  Landet,  mange  Steder  kun 
flygtigt  og  i  Forbigaaende,  andre  n0jagtigt,  og 
derved  har  jeg  erhvervet  mig  et  saa  fuldstændigt 
Overblik  i  geologisk  Henseende  som  mine  Kund- 
skaber  i  Forhold  til  Videnskabens  nuværende 
Standpunkt  og  de  Ressourcer,  som  stod  til  min 
Eaadighed,  har  gjort  det  muligt.  I  al  Fald  har  jeg 
bragt  det  saa  vidt,  at  jeg  nu  med  nogen  Tillid  kan 
paatage  mig  Udarbejdelsen  af  den  paatænkte  fy- 
sisk-geografiske  Beskrivelse  over  Island,  til  hvis 
Fremme  meget  af  min  Tid  har  været  anvendt. 
Flere  nye  Opdagelser,  zoologiske,  geologiske  og 
mineralogiske,  saavel  som  antikvariske  er  ogsaa 
ved  denne  Lejlighed  komne  for  Dagen.  Mange 
Tvivl  er  hævede  og  flere  Urigtigheder,  der  har 
indsneget  sig  i  Litteraturen,  er,  som  jeg  tror,  mod- 
nede  til  Gendrivelse. 

I  næstafvigte  Sommer  har  jeg  som  sædvanligt 
opbrugt  mine  Rejsepenge  og  noget  mere  til,  mit 
treaarige  Vinterophold  i  Reykjavík  uberegnet,  som 


—  142  — 

jeg  har  maattet  bestride  saa  godt  jeg  kunde  ved 
forskelligt  litterært  Arbejde. 

Flere  Naturgenstande  af  særdeles  Interesse, 
og  som  jeg  tror,  af  Værdi,  er  tillige  under  Rejsens 
L0b  afsendte  til  de  herværende  Museer. 

Afskrift  af  min  geologiske  Dagbog  for  næstaf- 
vigte  Sommer  er  færdig,  paa  en  selvstændig  Af- 
handling  nær,  over  Jöklerne  (Gletscherne),  til  hvis 
Unders0gelse  den  sidste  Rejse  fremböd  en  god  Lej- 
lighed,  og  hvortil  Videnskabens  nærværende  Stand- 
punkt  opfordrer.  Denne  Afskrift  er  bestemt  for 
Lektor  Steenstrup  i  Sor0,  med  mindre  det  skulde 
blive  befalet,  at  jeg  indleverer  den  direkte  til  det 
h0je  Kollegium. 

K0benhavn,  den  4.  December  1842. 
Underdanigst 

Jónas  Hallgrímsson. 


TIL    KONRÁÐS    GÍSLASONAR 
OG  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR. 


Fimmtudagskvöldið. 
K.  og  B. ! 

Ég  hefi  verið  dauðveikur  í  allan  dag  af  gkuzv  og^ 
hún  kom  af  því,  að  ég  held,  að  ég  varð  innkulsa  í 
andsk.  hjallinum,  sem  ég  sef  í.  Ég  treysti  mér  ekki 
til  að  koma  í  fyrra  málið,  en  skal  koma  kl.  9  á  laug- 
ardags-morguninn,  —  nema  ég  geri  ykkur  boð  áður 
og  biðji  ykkur  að  koma  til  mín. 
Ærubjóðugur 

J.  Hallgr. 


—  143  — 
TIL    J.    STEENSTRUP. 


Hjemme,  11.  Febr.  1843. 


Kæreste  Ven! 


Ja,  vist  er  jeg  et  Menneske  og  Islænder,  og  vel 
ogsaa  noget  slem,  —  deri  faar  du  at  beholde  Ret,  — - 
men  tag  mig  det  ikke  ilde  op,  —  du  er  en  Slesvig-Hol- 
stener. 

Tak  for  Resten  for  dit  venlige  Brev;  selv  har 
jeg  endnu  i  Grunden  ikke  haft  noget  at  meddele  dig, 
som  har  været  værd  at  skrive  om;  jeg  har  haft  meget 
at  sætte  mig  ind  i,  og  derhos  kun  sjælden  været,  hvad 
jeg  kalder  arbejdsdygtig;  mine  ulyksalige  Brumalier, 
denne  Bj0rned0sighed,  Modl0shed  og  Stupiditet,  som 
har  f  orf  ulgt  mig  i  de  korteste  Dage,  siden  hin  Vinter, 
er  neppe  endnu  forvundne.  Min  Dagbog  for  næstaf- 
vigte  Sommer  faar  du  vel  snart  tilsendt  til  Afbenyt- 
telse  fra  Rentekammeret.  Dog  mangler  en  længere, 
selvstændig  Afhandling  om  J0klerne;  men  giv  kun 
Tid;  jeg  maa  f0rst  være  orienteret  i  Teorien,  som 
den  nu  er.  — 

For  nogen  Tid  siden  ymtede  Reinhardt  noget  om, 
at  Rentekammeret  syntes  ikke  godt  om,  at  din  Rap- 
port  udeblev ;  den  unge  R.  paastod  med  Hef tighed,  at 
Kongen  blev  gal  i  Hovedet,  hvis  han  ikke  snart  saa 
noget  trykt  og  udgivet.  Jeg  blev  endog  anmodet  om 
at  meddele  dig  disse  Ting;  men,  det  vilde  jeg  ikke 
g0re,  f0rend  jeg  var  vis  paa,  hvorledes  Kammeret 
var  stemt.  Nu  ved  jeg  fra  en  paalidelig  Kilde,  at  fra 
den  Kant  er  intet  at  frygte.  Kongens  Stemning  maa 
du  bedst  kende  selv.  Hvad  skal  vi  for  Resten  g0re? 

Dit  venskabelige  Tilbud  om  at  opholde  mig  i 
nogen  Tid  hos  jer  udi  det  sk0nne,  landlige  ,Sor0,  vil 


—  144  — 

jeg  med  Glæde  benytte  til  Foraaret,  for  dog  enganp* 

ret  at  nyde  den  sjællandske  Natur;  desuden  er  der 

meget,  som  g0r,  at  jeg  ikke  godt  kan  forlade  Kbhvn. 

f0rend  de  islandske  Ekspeditioner  er  færdige.  Send 

mig  kun  din  isl.  Post;  jeg  skal  nok  bes0rge  den. 

Undskyld  Skriften;  jeg  er  ikke  saa  ganske  vel, 

og  skriver  for   0jeblikket  liggende  paa  min   Sofa. 

Vejret  har  ogsaa  hidindtil  ikke  været  til  at  holde  ud. 

Lev  vel!  Din  T   TT  n     - 

J.  Hallgrimsson. 

Min  Beskrivelse  over  og  Maal  af  a.  latifrons  har 
jeg  meddelt  Reinhardt  i  en  Skrivelse,  som  jeg  maa 
antage  at  være  opbevaret ;  selv  har  jeg  s0gt  mig  næst- 
en  gal  efter  den  Notitsbog,  hvori  Optegnelsen  stod; 
rimeligvis  ligger  den  hjemme  i  Island;  henvend  dig 
altsaa  til  Reinhardt,  uden  at  nævne  mig;  thi  jeg  vil 
ugerne  sige  ham  selv,  at  jeg  er  ikke  i  Besiddelse  af 
den.  Du  husker  nok  ellers  Beskrivelsen  over  úlfstein- 
bítur,  fra  Sig.  Helgason,  hvorefter  du  selv  bedst  kan 
bedömme,  om  det  er  den  samme  Art  som  jeg  ned- 
sendte;  han  siger:  „Úlfsteinbítur  er  st0rre  og  tyk- 
kere  end  den  almindelige  steinbítur,  men  Skindet  og 
Finnerne  ligne  meget,  d(og  er)  Skindet  m0rkere; 
Hovedet  er  ogsaa  meget  tykkere,  især  foran,  hvor 
det  er  ganske  buttet;  Munden,  set  udvendig  fra, 
ligner  meget,  men  Tænderne  er  smaa  og  trera- 
dede(  ?).  Længden  af  den,  som  jeg  har  set,  er  henimod 
1%  Alen.  Fersk  kogt  smager  den  godt  og  er  en  for- 
træffelig  Madding  for  Torsk.  Den  er  næsten  saa 
tyk  som  Ungen  af  en  útselur  (Grypus)."  —  Dyret 
blev  mig  sendt  som  „blágóma",  men  jeg  saa,  det 
kunde  aldrig  være  rigtigt,  og  fandt  denne  Beskriv- 
else  ligne  saa  fortræffeligt,  at  jeg  betænkte  mig  ikke 
paa  at  bestemme  det  som  „úlfsteinbítur". 


—  145  — 
TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Kaupmh.,  21.  Febr.  1843. 
Hávelborni,  allrahæstvirti  herra  etatsráð ! 

Af  því  ég  er  í  verstu  kröggum,  en  gjaldkeri  vor 
•ekki  heima,  leyfi  ég  mér  að  biðja  yður  að  borga  mér 
innlagðan  reikning  fyrir  félagið.  Það  er  annars  illt 
og  ómaklegt,  að  ég  skuli,  eins  og  þér  getið  nærri, 
verða  með  öllu  móti  að  forðast  að  koma  til  nokkurs 
manns  —  fyrir  klæ&leysi  — ,  þó  mér  standi  hin  beztu 
hús  opin. 

Nú  er  verið  að  lagfæra  kortið  og  dagbók  mín  til 
Eentukammersins  er  svo  sem  albúin. 

Yðar 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    DET    KONGELIGE    RENTEKAMMER. 


Idet  jeg  herved  giver  mig  den  Ære  underdanigst 
at  tilstille  det  h0je  Kollegium  den  til  videnskabelig 
Af benyttelse  f or  Herr  Lektor  Steenstrup  bestemte  Af- 
skrift  af  min  geologiske  Dagbog,  f0rt  paa  min  Rejse 
i  Island  i  forrige  Sommer,  tillader  jeg  mig  blot  at  be- 
mærke,  at  Fremsendelsen  deraf  saa  længe  er  bleven 
forsinket  fornemmelig  af  den  Aarsag,  at  jeg  nærede 
det  Haab,  forinden  at  kunne  faa  „J0kulafhandlingen" 
f uldf0rt.  —  Da  imidlertid  flere  Omstændigheder  har 
gjort  mig  det  umuligt,  vover  jeg  ikke  at  holde  Af- 
skriften  længere  tilbage.  —  Blanke  Sider  er  bestemte 
til  derpaa  siden  at  indf0re  det  manglende,   og  de 


10 


—  146 


sidst  i   Bogen  indf0rte  Bemærkninger  er  nærmest 
skrevne  til  min  egen  Underretning.  — 

K0benhavn,  'den  9.  Maj  1843. 
Underdanigst 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Kaupmh.,  5.  Júní  1843. 
Hávelborni,  allrahæstvirti  herra  etatsráð ! 

Nú  stendur  ekki  sem  bezt  á;  ég  er  krafinn  um 
húsaleigu  fyrir  mánuðinn,  og  þess  utan  á  ég,  því 
miður,  ekkert  að  borða  fyrir,  þessa  dagana.  Hvað 
myndi  nú  vera  við  það  að  gjöra?  Ég  hefi  nú  raunar 
hert  upp  hugann  og  ráðizt  á  Rentukammerið,  —  en 
meðan  grasið  er  að  gróa,  deyr  kýrin. 

Nú  þarf  ég  Rangárvallasýslu  og  Skaftafellssýsl- 
urnar,  til  að  koma  þeim  af  áður  en  ég  fer.  Hitt,  sem 
ég  hefi,  sendi  ég  yður  nú  aftur. 

Með  ást  og  virðingu, 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    DET    KONGELIGE    RENTEKAMMER. 


Idet  jeg  giver  mig  den  Ære  underdanigst  at 
fremsende  til  det  h0je  Kollegium  vedlagte  Regning 
over  samtlige  Udgifter,  som  min  videnskabelige  Rejse 
i  Island  i  forrige  Sommer  har  medf0rt,  og  hvoraf 
fremgaar,  at  disse  har  overskredet  den  mig  allernaa- 


—  147  — 

digst  tilstaaede  Rejseunderst0ttelse  med  200  Rbd., 
36  Sk.,  vover  jeg  tillige  underdanigst  at  ans0ge  det 
h0je  Kollegium  om,  at  dette  Bel0b  naadigst  maatte 
blive  mig  godtgjort.  —  Vel  er  det  saa,  at  jeg  endnu 
har  i  Behold  noget  Rejset0j,  som  var  uafsætteligt  ved 
min  Afrejse  fra  Island,  samt  et  Lommeur,  som  Reg- 
ningen  indbefatter;  men  jeg  t0r  underdanigst  haabe, 
at  naar  billigt  Hensyn,  tages  saavel  til  de  usædvanlig 
lave  Priser  for  Rejsende  i  Island,  som  jeg  har  set  mig 
i  Stand  til  at  ansættte  mine  Udgifter  til  paa  denne 
lange  og  besværlige  Sommertur,  som  og  dertil,  at  jeg 
f or  mit  Ophold  i  3  Vintre  i  Reikevig,  —  dyrt  og  under 
mange  Savn  — ,  hverken  har  forlangt  eller  erholdt 
nogen  Godtg0relse,  saa  vil  det  h0je  Kollegium  naa- 
digst  tilstaa  mig  det  ans0gte  med  samme  humane 
Beredvillighed,  som  en  lignende  Godtg0relse  i  sin  Tid 
blev  mig  tilstaaet  for  Sommerrejsen  1841.  — 

Jeg  turde  maaske  endnu  underdanigst  anf0re, 
sk0nt  Sagen  ikke  strængt  vedkommende,  at  mine  0ko- 
nomiske  Omstændigheder  g0r  mig  denne  Refusion  af 
udlagte  Penge  aldeles  uundværlig.  —  Jeg  kom  her 
tilbage  fra  min  Rejse  mere  end  blottet  for  Penge  og 
200  Rbd.  af  det  islandske  litterære  Selskab  er  alt, 
hvad  jeg  her  har  at  leve  af  under  l1/^  aarigt  Ophold 
til  Forfattelsen  af  et  videnskabeligt  Arbejde  som 
f0rste  Resultat  af  min  islandske  Rejse.  — 
K0benhavn,  den  6.  Juni  1843. 
Underdanigst 

J.  Hallgrímsson. 


10" 


—  148  — 
TIL    DET    KONGELIGE    RENTEKAMMER. 


I  Henhold  til  min  underdanigste  Ans0gning  af 
6.  d.  M.  til  det  h0je  Kollegium  b0r  jeg  ikke  undlade 
underdanigst  at  anmelde,  at  de  32  Rbd.  80  Sk.,  som 
paa  den  bemeldte  Ans0gning  vedlagte  Regning  er  op- 
f0rte  som  Udgift  for  det  kongelige  zoologiske  Mu- 
seum  under  mit  Ophold  i  Island,  er  mig  i  Dag  udbe- 
talte  af  Hr.  Etatsraad  Reinhardt,  og  afgaar  saaledes 
fra  den  Sum,  som  jeg  underdanigst  har  ans0gt  mig 
godtgjort  for  Udgifter  paa  min  Rejse.  — 

K0benhavn,  den  10.  Juni  1843. 
Underdanigst 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


K0benhavn,  den  23.  Juni  1843. 
Kære,  gode  Steenstrup! 

Det  er  alt  jeg  kan  skrive,  thi  Tommelen  paa  min 
h0jre  Haand  har  taget  Permission  i  nogen  Tid ;  men 
den  kommer  nok  igen.  Tak  for  dit  Brev  og  sig  mig 
saa  omtrent,  naar  jeg  skal  komme.  Hvis  du  ikke  alt 
vidste  det  i  Forvejen  vilde  jeg  nu  fortælle  dig  som 
en  Sag  af  Vigtighed,  at  jeg  er  bleven  meget  fed  og 
nærved  at  smelte  i  den  kære  Sommer,  alligevel  holder 
jeg  mig  temmelig  tappert,  eftersom  jeg  er  en  stor 
Ven  af  Lys  og  Varme.  Vi  har  dog  en  Del  at  arbejde 
sammen,  naar  vi  f0rst  tænker  os  ret  om,  og  desuden 
trænger  jeg  specielt  til  din  pr0vede,  aandelige  Bi- 
stand,  for  at  fange  og  kultivere  en  Mængde  forvil- 


—  149  — 

dede  Fakta  og  Forestillinger,  som  l0ber  l0se  blandt 
hinanden  i  mit  ellers  fortræffelige  Hovede.  Nu  til 
dit  Brev;  hvad  Djævelen  er  det  du  siger  om  mine 
botaniske  Fadæser,  eller  er  det  vel  ikke  den  geolo- 
giske  Dagbog  fra  siclste  Rejse,  som  du  har  faaet?  Jeg 
kan  ikke  blive  klog  paa  det.  Med  Hensyn  til  din 
Foresp0rgsel  om  Analogier  fra  Island  til  lignende 
Varmeforhold  som  ved  Orenburg,  kan  jeg  vistnok 
ingen  Oplysninger  give,  som  du  ikke  selv  har  i  For- 
vejen.  Ved  Grímstaðir  har  jeg  ikke  været  og  Præste- 
beretningerne  indeholder  intet,  som  den  Sag  vedkom- 
mer.  Selv  kender  du  meget  godt  de  mange  ,,kalda- 
vermsl"  og  deres  Forhold,  saa  vel  som  den  Anomali, 
jeg  fandt  ved  Kilderne  ved  Keldur  i  Heklasandpartiet, 
hvor  Varmen  midt  i  Juni  paa  en  varm  Sommerdag 
neppe  var  1°  R.  Saa  kender  du  ogsaa  den  rædsomme 
Kulde,  som  for  det  meste  herske[r]  om  Sommeren  i 
de  st0rre  Lavahuler,  f.  Eks.  Surtshellir.  Jeg  har  hid- 
indtil,  hvor  Varmegraden  synker  kendelig  under 
Stedets  Middeltemperatur,  tænkt  mig  dette  Fænomen 
f rembragt  ved  en  rask  Fordampning  af  Vandet,  som 
meget  let  bef ordres  i  de  I0se  Sandlag  efterat  de  er  op- 
t0ede.  Om  Vinteren  derimod  f ryser  disse  Lag  til  og  in- 
tet  Vand  kan  gennemsive  dem.  Da  er  jo  sandsynligt,. 
at  i  dybe  Huler,  som  ikke  er  underkastede  Klimaets 
Forandring,  maa  igen  Middelvarmen  indtræde.  Noget 
saadant  tænker  jeg  mig  ved  Hulen  ved  Orenburg  og 
vel  kan  det  være,  at  de  saltagtige  Dele,  som  blander 
sig  med  det  kolde  T0vand,  som  om  Foraaret  bef ugter 
den  Hulen  omgivende  Landmasse,  kan  befordre  eni 
endnu  raskere  Fordampning  eller  Absorption  af 
Varme  og  saaledes  frembringe  Frost  i  Hulem 
Middeltemperaturen  er  der  jo  ikke  synderlig  mere 
end  1   Grad.  —  Apropos  om  Temperatur.  Ser  du9 


—  150  — 

jeg  kunde  godt  staa  mig  ved  at  paatage  mig  de 
2°,  som  du  renoncerede  paa  oppe  hos  Forchham- 
mer.  Jeg  har  nu  efterset  Stedet,  og  finder,  at 
if0lge  Humboldts  meget  detaillerede  Beretning  er 
Forskellen  for  og  efter  Jordskælvet  virkelig  7 — 
8  Gr.,  sk0nt  det  vel  maa  synes  utroligt;  og  det 
har  ikke  været  noget  momentant  Fænomen,  for  han 
skriver  flere  Aar  efter. 

Mit  Arbejde  gaar  langsomt  fra  Haanden;  det 
er  ret  en  ulyksalig  uoverkommelig  Masse,  som  jeg  er 
n0dt  til  at  gennemrode ;  og  saa  den  Ærgrelse,  at  have 
selv  skaffet  sig  den  paa  Halsen.  Jeg  er  nu  just  ved  at 
slutte  en  særdeles  instruktiv  historisk  Beretning  om 
samtlige  vulkanske  Udbrud  i  Island  siden  Landets 
Bebyggelse.  Sydvest-Kvadranten  af  Isl.-kort  er  nu 
saa  godt  som  færdig  paa  Pladen.  Jeg  har  haft  min 
Ulykke  med  den  Korrektur,  thi  Gunnlögsen,  med  al 
sin  Dygtighed  som  Landmaaler,  har  ogsaa  paa  den 
anden  Side  en  forunderlig  Gave  til  at  overse  og  lade 
upaaagtede  alle  topografiske  Forhold. 

Jeg  haaber  du  f  ortæller  din  Datter  noget  smukt 
om  mig  hver  Dag,  for  at  hun  kan  kende  mig,  naar 
jeg  kommer. 

Din 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    JÓNS    SIGURDSSONAR. 


Klæðabúðum,  3.  hús,  2.  1.  14A.  '43. 
Jón  minn! 

Ef  þú  gætir  með  nokkuru  móti  léð  mér  svo  sem 
1  eða  2  dali,  væri  mér  mesta  þökk  á;  ég  sit  í  full- 


—  .151  — 

kominni  sveltu,  af  því  horngrýtis  Rkm.  dregur  mig. 
Yerði  ég  svo  óheppinn,  að  stelpan  nái  þér  ekki  heima, 
þá  ætla  ég  að  biðja  þig  blessaðan  að  senda  mér  ein- 
.hver  skeyti  með  Sörni  í  fyrra  málið. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    ÞÓRÐAR    JONASSENS. 


Sórey,  26.  Sept.  1843. 
Elskulegi,  góði  vinur! 

Ég  verð  nú  ekki  langorður  heldur  en  vant  er; 
•erindið  er  líka  lítið,  nema  heilsa  og  kveðja,  og  láta 
þig  sjá,  ég  lifi  og  muni  eftir  þér.  Mér  líður  á  flestan 
hátt  vel,  guði  sé  lof ;  heilsan  er  sæmileg  og  vinnan 
gengur  sæmilega,  og  hvað  aðbúð  og  umgengni 
snertir,  þá  hefi  ég  ekki  áður  átt  jafn-góðu  að  fagna 
oft  um  dagana.  Ég  er  hér  úti  bæði  af  því,  að  mér 
^þykir  fara  ólíku  betur  um  mig  en  í  Kaupmanna- 
höfn,  og  svo  hinu,  að  nú  er  fyrir  alvöru  verið  að 
gera  við  islandica ;  —  ég  er  hjá  Steenstrup,  eins  og 
þú  getur  nærri,  og  við  sitjum  nú  í  samvinnu,  og 
komi  nokkurn  tíma  svo  langt,  eitthvað  komist 
út  um  Isl.-ferðina,  verður  það  eftir  okkur  í  sam- 
einingu  og  undir  beggja  okkar  nafni.  Ekki  hefi  ég 
heldur  gleymt  félaginu  okkar,  en  landlýsingin  verð- 
ur  mikið  verk,  og  undirbúningurinn  til  að  geta  skrif- 
að  hana  að  gagni  er  ótrúlegur.  Lakast  er,  að  félagið 
er  ekki  fært  um  að  borga  mér  neitt,  sem  heita  megi 
viðunanlegt,  og  það  er  nú  helzt,  sem  mér  baggar  — 
peningaskorturinn  —  til  að  geta  unnið  almennilega. 


—  152  — 

Ég  sé  brauðin  eru  að  losna,  en  ég  þori  samt  ekki  að 
láta  sækja  um  neitt  að  sinni,  því  ég  er  dauðhræddur 
um,  að  ég  verði  ekki  búinn  i'  vor  að  því,  sem  ég 
þarf  að  gera  hér.  Ég  skrifa  þér  ekkert  um  pólitík, 
því  ég  ætlast  til,  þú  lesir  blöðin,  en  ég  skal  í  þess 
stað  segja  þeir  eina  fyndni.  Þeir  hafa  verið  að  jag- 
ast  út  úr  „Dramaet",  Heiberg  og  dr.  Hebbel  nokk- 
ur,  þýzkur  maður;  Heiberg  var  kominn  svo,  að 
hann  átti  bágt  með  að  svara,  og  segir  heldur  en 
ekki  neitt,  ,,að  dr.  Hebbel  sé  öngvan  veginn  ,,Dra- 
maets  Messias",  —  en  Hebbel  segir  aftur:  „Ef  ég 
vildi  nú  vera  verri,  og  segja  Heiberg  væri  þessi 
Messias,  ætli  hann  ætti  pá  ekki  eitthvað  bágt  með 
endurlausnina  ?" 

Þetta  held  ég  verði  nú  að  vera  nóg  vetrarlangt. 
Ég  skyldi  raunar  hafa  skrifað  þér  ögn  meira,  en  1 
þessu  augnabliki  fékk  ég  boð  frá  Hauch,  og  má  lík- 
lega  vera  hjá  honum  allt  kvöldið.  Það  er  nógu  gam- 
an,  þegar  maður  vill  rétta  sig  upp,  að  geta  fyrirhitt 
aðra  eins  menn  og  Hauch  og  Ingemann,  og  vera  ætíð 
boðinn  og  veltekinn. 

Ég  bið  að  heilsa  á  króna;  —  svona  á  það  að  vera ; 
þú  manst,  við  höfum  talað  um,  hvaða  endurbætur 
þyrfti  að  gera  við  klúbbinn. 

Þegar  Briem  fór  heim  í  sumar  var  mér  illt  í 
f ingri,  svo  ég  gat  ekkert  orð  skrif að ;  en  ég  sendi  þá. 
með  honum  Robert  og  franska  lexikonið  til  biblioteks- 
ins,  en  Faber  varð  eftir  (Isl.  Fische).  Þið  skuluð  fá. 
hann  að  vori ;  það  munu  ekki  margir  spyrja  um  hann, 
hvort  sem  er. 

Þegar  þú  skrifar  að  Reykholti,  þá  berðu  kæra 
kveðju  mína  föður  þínum  sér  í  lagi,  og  heilsaðu  sömu- 
leiðis  vinsamlega  heim  til  þín  sjálfs. 


—  153  — 

Bardenfleth  biður  að  heilsa  og  segist  nú  vera  að 
leggja  sig  eftir  íslenzku.  Lifðu  vel. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    PÁLS    MELSTEDS    YNGRA. 

Sórey,  27.  Sept.  1843. 

Elskulegi  Páll  minn! 

Þér  myndi  nú  væntanlega  ekki  þykja  neitt  undar- 
legt,  þó  ég  skrif aði  þér  langt  bréf  héðan  úr  róseminni 
í  Sórey,  og  hugsa  með  þér,  ég  hef ði  ekki  haft  annað  að 
gjöra.  En  ég  skal  nú  sýna  þér,  hvort  ég  hefi  ekki 
haft  annað  að  gjöra,  og  svo  sem  til  sannindamerkis 
skrifa  þér  ekki  nema  nokkur  orð,  rétt  svo  þú  sjáir 
ég  lifi,  og  sé  ekki  öldungis  búinn  að  gleyma  þér.  Ég 
lifi  hér  annars  eins  og  blóm  í  eggi ;  —  ég  er  hjá 
Steenstrup  og  við  erum  í  samvinnu  að  fást  við  is- 
landica,  og  ætlum  nú  að  bera  okkur  að  koma  saman 
bók  um  þetta  allt,  sem  dálítið  gagn  verði  í ;  —  og  til 
hvíldar  geng  ég  eða  ríð  eða  keyri  um  landið  og  skóg- 
ana  hér  í  kring,  ræ  líka  stundum  á  báti  um  vatnið 
með  kvennf ólkið  okkar,  eða  geng  til  Hauchs  eða  Inge- 
manns  að  tala  við  þá  til  fróðleiks  og  skemmtunar. 
Mér  er  mikið  þægilegt  að  vera  boðinn  og  veltekinn 
hjá  þeim  báðum,  hvenær  á  degi  sem  vera  skal.  Ekki 
gleymi  ég  nú  samt  fyrir  þessu  félaginu  okkar  og 
landlýsingunni,  en  þar  vantar  ekki  mikið  á,  að  ég 
hafi  reist  mér  hurðarás  um  öxl,  því  verkið  er  bæði 
mikið  sjálft  og  undirbúningurinn  því  meiri.  Lakast 
af  öllu  er,  að  félagið  getur  ekki  boðið  mér  neitt  við- 


—  154  — 

nnanlegt  hónórar,  því  mér  er  ómögulegt  að  vinna  pen- 
ingalaus.  Sæi  ég  því  nokkurn  kost  á,  eða  réttara  sagt, 
sæi  ég  nokkurn  annan  færan  um  að  taka  við  því 
starfi,  seldi  ég  mér  það  af  höndum. 

Ég  skrifa  þér  ekki  f réttir,  því  þó  ég  færi  að  tína 
eitthvað  til,  myndi  seint  grynna  á  þeim;  þú  mátt  til 
að  reyna  að  fá  þér  blöðin.  Ég  sagði  Jóhanni  Briem 
eitthvað  af  ferðalagi  ensku  drottningarinnar,  og  hefi 
beðið  hann  að  láta  þig  fá  það,  svo  þú  getur  gengið 
eftir  því.  Mundu  eftir  að  senda  mér  snaraðar  rjúp- 
ur  með  póstskipinu  í  vetur,  —  ég  smakka  hér  aldrei 
rjúpu!,  og  adress.  allt  til  Kaupmh.  Segðu  mér  svo 
líka  nógar  fréttir.  Berðu  kæra  kveðju  mína  frúnni  og 
konunni  þinni,  og  eins  dr.  Scheving,  þegar  þú  sérð 
hann,  því  ég  er  hræddur  um,  ég  skrifi  honum  ekki, 
og  vertu  blessaður  og  sæll,  vinur! 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 

Bardenfleth  er  orðinn  konungsfulltrúi  á  alþingi, 
Espartero  rekinn  frá  stjórn  og  landi, 
M0sting  er  dauður,  og  — 
Strimpill  lifir  við  þetta  sama. 


TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Sórey,  5.  Október  1843. 
Hávelborni,  allrahæstvirti  herra  etatsráð ! 

Ég  verð  að  biðja  yður  gjöra  svo  vel  og  senda  mér 
með  fyrstu  ferðum  sóknarlýsingarnar  úr  báðum 
Múlasýslunum  og  eins  sýslulýsingar  sömu  sýslna,  ef 


—  155  — 

þ>ær  eru  til ;  ég  verð  ekki  mjög  lengi  að  halda  á  þeim 
og  skal  þá  senda  þær  til  baka  um  leið  og  ég  bið  um 
meira.  Svo  sárríður  mér  enn  fremur  á  að  fá  annál- 
ana,  sem  ég  veit  búið  er  að  prenta,  þótt  þeir  séu  ekki 
komnir  til  útbýtingar;  ég  verð  feginn,  þó  það  væri 
ekki  nema  korrektúru-arkir,  því  það  sparar  mér  ferð 
til  Hafnar.  Ef  þér  skylduð  eiga  tal  við  major  Olsen, 
þá  biðjið  þér  hann  að  minnast  mín  með  kortið  og 
þau  data,  sem  hann  hefir  lofað  mér;  annars  hefi  ég 
sett  Jón  Sigurðsson  út  á  hann.  Fragtmaður  héðan  f  rá 
Sórey  kemur  til  Kaupmh.  í  hverri  miðri  viku  og  hef- 
ir  aðsetur  í  Knapstedgaard.  Með  honum  er  óhætt  að 
senda  hvað  sem  vera  skal,  ef  vel  er  um  búið. 
Með  ást  og  virðingu 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    JÓNS    SIGURÐ,SSONAR. 

Sórey,  5.  Okt.  1843. 
Elskulegi  vinur! 

Ég  má  ekki  láta  þig  í  friði,  því  mér  sárliggur 
svo  á ;  þegar  ég  f ór  af  stað  aftur  úr  bænum,  haf ði  ég 
ekki  verið  svo  heppinn  að  finna  Olsen;  ég  var  hjá 
honum  tvisvar,  en  hitti  hann  í  hvorugt  skifti  heima. 
Blessaður  útvegaðu  mér  kortið  (suðausturfjórðung- 
inn),  og  sendu  mér  eins  fljótt  og  orðið  getur;  svo 
held  ég  líka,  bezt  væri  að  senda  mér  2  exempl.,  ef  svo 
skyldi  vera,  ég  hefði  eitthvað  að  leiðrétta;  ég  skal 
þá  fljótt  senda  það  inn  aftur  með  korrektúrunni.  Á- 
málgaðu  enn  líka  fyrir  mig  við  0.,  að  ég  fái  þau  data, 
sem  hann  hefir  lofað  mér  um  afstöðu  og  stærð  lands- 


—  156  — 

ins,  eins  hæðamælingar  allra  fjalla  eftir  Gunnlög- 
sen,  sem  til  eru  og  ekki  f  innast  á  suðurkortunum ;  eða 
þarf  ég  að  skrifa  honum  sjálfur?  Enn  er  eitt;  mér  er 
aldeilis  ómissandi  að  fá  eitt  exemplar  af  annálunum, 
sem  búið  er  að  prenta,  þótt  þeir  séu  ekki  komnir  til 
útbýtingar.  Ég  skrifa  annars  Finni  það,  en  bið  þig 
samt  sem  áður  að  umgangast,  þeir  komi,  —  þó  ekki 
sé  nema  korrektúruörk,  —  annars  kostar  það  mig 
ferð  til  Hafnar  og  setur  á  turni. 

Hvað  segið  þið  um  það,  sem  komið  er  af  Alþing- 
inu?  Var  það  séra  Jón  gamli,  dáni,  eða  séra  Jón  ungi 
í  Steinnesi,  sem  meintur  var?,  og  hver  hefir  þá  vís- 
að  þeim  á  hann,  því,  satt  að  segja,  þekki  ég  varla 
heima  efni  í  betri  alþingismann,  þótt  þeim  hafi  mis- 
sézt  í  því,  ef  þeir  halda  hann  sé  konservativ. 

Fréttist  annars  nokkuð  að  heiman,  og  ætli  Is- 
lendingar  séu  dauðir  eða  lifandi?  Sendu  mér  frétta- 
seðil  með  næsta  pósti  og  segðu  mér  jafnframt,  hvað 
þér  verður  ágengt  fyrir  mig,  og  hvernig  fór  með 
félagslögin.  — 

Er  nokkuð  talað  um  skólabygginguna,  og  hvar 
á  Alþingi  að  fá  sér  hæli?,  eða  verður  það  húsnæðis- 
laust,  svo  alvara  komi  úr  gamni  og  þeir  megi  tylla 
sér  niður  uppí  holti? 

Vertu  blessaður  og  sæll! 
Þinn 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    J.    F.    SCHOUW(?). 


(Sórey,  9.  Nóv.  1843?). 
(Det)  maa  vel  ikke  være  Dem  ubeken(dt,  at  det 
island)ske  litterære  Selskab  har  bestemt  at  udgive 


—  157  — 

en  al(minde)lig  Beskrivelse  over  Island.  Udarbej- 
delsen  af  dette  Værks  fysiske  Del  er  bleven  mig 
overdraget,  og  if0lge  den  af  Selskabet  vedtagne 
Plan  skal  der,  blandt  andet,  meddeles  en  saavidt 
muligt  fuldstændig  Udsigt  over  Landets  Flora,  saa- 
vidt  den  med  de  for  nærværende  Tid  tilgængelige 
Hjælpemidler  videnskabeligt  kan  bestemmes;  hvortil 
endvidere  f0jes  saadanne  Vink,  som  antages  at 
kunne  tjene  til  Lettelse  for  fremtidige  Unders0gelser 
og  Oplysninger,  udf0rte  og  indhentede  i  Landet 
.selv. 

Jeg  fejler  sikkert  ikke,  idet  jeg  tillader  mig  at 
forudsætte,  at  De  med  stor  Beredvillighed  vil  bidrage 
til  et  saa  godt  og  hæderligt  0jemeds  Opnaaelse.  De  er 
fremfor  de  fleste  andre  Botanikere  fortrolig  med 
den  boreale  Flora,  og  ynder  at  forf0lge  det  vegeta- 
tive  Livs  Virksomhed  og  lovbundne  Udbredning  paa 
vor  Jordklode. 

Jeg  anbefaler  Dem  den  islandske  Flora !  Jeg  ved, 
at  Hr.  Lektor  Steenstrups  islandske  Herbarium  staar 
til  Deres  Raadighed,  og  det  0vrige,  som  hidtil  .  .  . 


TÍL  JÓNS  SIGURÐlSSONAR. 


Sórey,  9.  Nóv.  1843. 

Elskulegi  vinur! 

Góða  þökk  fyrir  bréfið  og  sendinguna,  sem  ég 
fékk  fyrst  núna  áðan.  Mikið  segir  maðurinn  mér, 
skólastæðið  eða  flagið,  hvað  það  heitir,  og  alþingis- 
sagan,  —  aumingja  alþing!,  en  verður  ekkert  rið- 
ið  undir  þá  hér  með  skólann?  Direktioninni  á  ekki 


—  158  — 

að  vera  vært ;  það  verður  að  taka  í  taglið  og  hrista 

það,  svo  eitthvað  gangi,  —  eða  láta  lótorfu 

—  og  þess  háttar.  Hvernig  fór  fram  á  fundinum 
ykkar?,  og  hvað  var  að  gjört?  ;  ég  hefi,  því  miður, 
engin  skilríki  að  fá  ykkur  í  hendur,  en  sagt  gæti 
ég  ykkur  eitt  og  annað,  sem  ég  verð  áskynja  um 
heima. 

Lögin  fóru  heim  óbreytt,  segir  þú;  er  það  þá 
svo  að  skilja  að  deildin  hér  hafi  fyrir  sitt  leyti  sam- 
þykkt  að  öllu  leyti  frumvarp  laganefndarinnar?  ; 
það  var  nærri  því  ofmikið,  nema  ef  svo  hefir  verið 
áskilið,  að  laga  mætti  enn  orðfæri  á  stöku  stað,  ef 
efninu  væri  haldið. 

Illur  þykir  mér  Olsen,  en  ég  skrifa  honum  og 
læt  hann  ekki  í  friði;  ég  skil  ekki  í,  hvers  vegna 
ég  má  ekki  tafarlaust  fá  „Aftryk"  af  suðaustur- 
f jórðungskortinu,  þó  það  sé  ekki  búið  að  fullstinga 
plötuna,  því  ég  veit,  búið  er  fyrir  löngu  að  taka 
correcturuaftryk. 

Nú  verð  ég  enn  að  kvabba  á  þér  og  biðja  um 
bækur:  Annála  Björns  á  Skarðsá  og  bók  Barrows. 
nokkurs  um  ísland,  hvar  sem  hún  er  til  (líklega  í 
bókasafni  Athenæums,  ef  ekki  annars  staðar)  ; 
þessi  Barrow  ferðaðist  á  íslandi  1834,  trúi  ég;  bless- 
aður  graf ðu  hann  uppi ;  —  reyndu  á  að  f á  Magnus- 
sen  í  fylgd  með  þér,  ef  þarf.  Sendu  mér  svo  þetta 
fljótt. 

Ég  sendi  þér  nú  seðil  fyrir  því  sem  ég  hefi 
hér  úti  af  Gaimards-bókunum,  sem  félagið  á.  — 
Auk  þess  höfum  við  hér  úti  Marmiers  Islands-sögu, 
2  parta,  sem  Universitets-bibl.  á ;  af  þessu  getið 
þið  nú  séð,  hvað  hvort  um  sig  á  að  haf a  heima ;  mér 
útvegaðirðu  aldrei  af  Lottin,  nema  annan  partinn, 
og  þegar  ég  fór  hér  út,  bað  ég  Gunnlaug  að  skila 


—  159  — 

honum  með  öðrum  bókum ;  hinn  parturinn  var  hér 
úti  hjá  Steinstrup,  þegar  ég  kom,  og  honum  var 
skilað  fyrst  í  September;  láttu  gá  að,  því  ég  er  viss 
um,  að  ekkert  vantar,  þegar  til  kemur. 

Mikið  er  að  heyra  um  prentverkið ;  þessarar 
endurlausnar  hefir  það  lengi  beðið.  Nú  þarf  að 
taka  til  einhverra  góðra  bragða  og  ég  vil  fá  að  vera 
með  í  þeirri  ráðagjörð.  Vertu  blessaður  og  sæll! 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 

Líka  þarf  ég  að  fá  Mackenzies  ferðabók,  helzt 
þýzku,  ef  þú  gætir  útvegað. 


TIL  BRYNJÓLFS    PÉTURSSONAR. 


Saurum,  22.  Nóvemb.  1843. 
Elskulegi  Brynjólfur  minn! 

Ég  hefi  fengið  bréf  frá  báðum  ykkur  Forch- 
hammer;  það  var  donismus  úr  honum  að  borga  þér 
ekki,  því  það  er  honum  að  kenna  og  ekki  mér,  þó 
eitthvað  kunni  að  vera  vitlaust  í  reikningunum 
hans;  en  ég  hefi  nú  skrifað  honum  aftur  og  býst 
við,  endinn  verði,  hann  borgi  þér  meira  hið  allra 
fyrsta.  Þú  gerðir  rétt  að  fara  í  Finn,  eins  og  á 
stóð,  og  ber  mér  ekki  að  saka  þig  um  það,  en 
ekki  gerði  hann  rétt,  að  taka  pant  af  þér;  svei! 
Náðirðu  nú  öllu  hjá  Str.  og  Runamo  með?  Hvað 
þú  átt  að  gera  við  þann  blá?;  blessaður  sendu 
mér  hann  undir  eins,  eða  það  sem  eftir  er  af  hon- 
um;  ég  er  hér  uppiskroppa  og  meðal  annars   tó- 


_  160  — 

bakslaus.  Fragtmanden  fra  Sorö  f er  héðan  til  Hafn- 
ar  í  dag  og  heldur  þar  til  í  Knapstedgaard ;  komdu 
á  hann  kápunni,  en  úrinu  á  pakkapóstinn,  með 
lykli;  en  sendu  mér  fyrst  af  öllu  skildinga  til  að 
geta  borgað  með  fragtbréf  etc.  Þú  færð  bráðum 
aftur  nóga  peninga  að  raga  í.  Umfram  allt,  hvað 
þú  gerir,  gerðu  það  fljótt. 

Hvað  er  annars  í  fréttum,  ha?  Ég  hefi  öngvan 
seðil  fengið  frá  Islandi  og  veit  ekki  annað  þaðan  en 
þú  hefir  sagt  mér;  geturðu  ekki  hjálpað  upp  á  mig 
með  eitthvað  meira?  Hverjir  fá  sýslurnar  og  hverja 
þeirra  færð  þú?;  hvað  er  um  brauðaveitingar  &  c, 
hvað  um  skólann  og  alþing?  ;  voru  veikindin  hætt 
og  hvernig  var  haustið  og  hvernig  hafði  heyjazt? 
Málaferli,  hvalrekar,  nýjar  uppgötvanir,  draugar 
etc.  etc.  Segðu  mér  eitt  með  sannindum,  sem  ég 
þarf  að  vita,  hvenær  er  umboðstími  þeirra  0.  & 
Wulff  yfir  námunum  úti?,  og  hvað  mikið  gjalda 
þeir  á  ári  eftir?,  og  hafið  þið  nóg  skjöl  til  að  búa 
til  eftir  brennisteinssöguna  (ég  meina:  en  historisk 
Oversigt  over  (Svovlproduktionens  Tilstand  i  ældre 
og  nyere  Tider)  ?  Við  erum  búnir  með  allt  hitt  um 
brennisteininn  og  margt  annað  samt.  Hvernig  gekk 
á  fundi  ykkar  Islendinga,  —  þar  sem  tala  átti  um 
verzlunina  og  annað?  Ertu  að  redigera  Fjölni  og 
um  hvað  viltu  spyrja  mig? 

Þessu  ætla  ég  nú  að  biðja  þig  að  svara,  en 
skrifa  mér  samt  fyrst  samstundis.  Ég  skal  annars 
biðja  fraktmanninn  að  koma  til  þín  og  taka  káp- 
una,  en  er  hræddur  um,  hann  hitti  þig  ekki  heima. 

Fáðu  Konráði  fyrir  mig  bréfið  til  hans  og 
berðu  kveðju  mína.  Ég  frétti  ekki  neitt  af  Fjölnis- 
fundum;  hvað  fer  þar  fram? 

Mikið    segir    maðurinn    mér;    mikið    er    um 


-  161  — 

Schouw,  að  ætla  sér  að  klaga  kansellíið,  og  ósköp  eru 
mennirnir  reiðir,  og  ætli  það  verði  nokkuð  af  þess- 
um  nýju  barúnum?  Altaf  er  ég  hræddur  um  þessi 
uppgöngu-augu,  að  það  sé  eitthvað  satt  og  logið, 
sem  um  þau  er  sagt,  og  vel  getur  verið,  Kolbeins- 
ey  sé  komin  upp  1372,  eða  manstu  eftir,  hún  sé 
nefnd  fyrri?  Heyrir  þú  ekkert  talað  um  Sórey, 
hvað  við  hana  verði  gert?  ;  mér  þykir  ólíklegt,  að 
þessar  gulbröndóttu  pestarflugur  hafi  ekkert  að 
þýða.  Nú  er  þá  Grímur  póstur  á  leiðinni  norður,  en 
ekki  er  nú  samt  svo  mikið  um,  að  hann  geti  fært 
kammerráðinu  á  Melum  titilinn  sinn. 
Vertu  blessaður  og  sæll ! 

J.  Hallgrímsson. 

Heilsaðu  Pétri  og  segðu,  hann  hafi  ekki  ann- 
að  að  gera  en  að  skrifa  mér  til  línu  til  gamans. 
—  Adieu! 


TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR. 


(Sórey,  í  ársbyrjun   1844) 

Konrdð  Gísla  kundur  hýr, 
hvað  er  að  „sýsla"  þetta  dýr, 
aldrei  skrifa  aumum  mér; 
er  hann  að  lifa  þar  og  hér? 

Ljóðabréf. 
Sæll  og  glaður,  séra  minn, 
síblessaður  höf ðinginn ! ; 
hökufríður,  hermdu  mér: 
Hvernig  líður  öllum  þér? 

11 


—  162  — 

Árið  mæta  um  ég  bað 
ungan  kæta  gjarðanað; 
þetta  beint  ég  þenki  sé, 
það  var  seint  í  gærkvelde. 

Ekkert  fréttum  í  ég  veit; 
upp  vér  réttum  hér  í  sveit 
hanakamb  í  himnasal, 
hýsum  dramb  í  Þagnardal. 

Gammel  Finn,  jeg  godt  kan  se, 
gangen  er  fra  sine  tre; 
sidder  nu  og  sværger  be 
sytten  Pigers  F0delse. 

Jeg  vil  0nske  Kongen  kær 
kunde  p0nske  noget  mer, 
Draussens  Fugle  dyppe,  thi 
der  er  Ugle  Mosen  i. 

Séra  Pétur  sagt  er  mér 
svo  í  vetur  hegði  sér, 
alla  stanzi   á  því  hreint, 
að  hann  danzi  bert  og  leynt. 

Burt  úr  landi  búast  má 
Bjarmastrandir  rekinn  á. 
Þungt  að  iðja  þar  fær  hann, 
þrekinn  styðja  Jómalann. 

Heilsaðu  frægum  höklabjóð, 

hreyfðu  nægum  orðasjóð; 

biddu  fanninn  brölta  sér, 

biddu  manninn  skrifa  mér.  J.  H. 


—  163  — 
TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR   (0.  FL.) 


(Sórey,  í  byrjun  Marz  1844) 


í  lagðinn  báruð  lýsisgrút 
og  létuð  bekrann  hlaupa 
vestur  í  Vizkupút, 

Ykkur  að  borga  ber 

og  bullumsullum  veita, 

meðan  að  andinn  er 

sem  sól  að  skína  gegnum  gler 

á  gollurshúsið  feita, 

sem  býr  í  brjósti  mér. 

F  r  é  1 1  i  r  : 
Der  I0d  en  yndig  Sang 
igennem  Soras  Sale 
til  Mandolinens  Klang; 
og  alle  Stjerner  gik  sin  Gang, 
mens  Slægter  sank  i  Dvale. 
Den  Soiré  var  lang! 

Prosa : 

Þið  þekkið  Paulsen.  Hann  kom  inn  nokkufr 
seint  og  svo  stóð  á,  að  faðir  hans  (P.)  var  nýgeng- 
inn  út.  Þetta  var  á  „Koncert",  eins  og  þið  skiljið; 
—  nema  það  —  Stemann  karl  heimski,  sem  er  bú- 
inn  að  byggja  hér  eitt  ,,Galehus  for  aandsvage" 
etc,  sér  þrælinn  koma  inn  og  segir  svona  upp  yfir 
alla,  eins  og  hann  er  vanur:  ,,Kan  De  se  ham,  som 

11* 


—  164  — 

der  kommer?!  Nu  har  han  laant  sin  Fars  Udgangs- 
billet".  — 

Ég  veit  raunar  ekki,  hvort  þið  þekkið  Zella,  Solo- 
guitarist  og  Mandolinspiller. 

Flýti  soppa  fellir  snar 
faðir  Toppa  á  þúfu, 
skítur  í  koppi  kellingar! 
hvað  er  að  hoppa  á  grúfu? 

Prosa : 

Svei!  bja,  ljótt!  —  Enginn  ykkar  hefir  orðið 
svo  frægur  að  sjá  prestsdótturina  í  Munkebjerg-by. 
Ég  ræðst  ekki  í  að  lýsa  henni  (henni  jómfrú  Louise), 
því  þið  þarna  bæjarmenn  forstandið  ykkur  ekki  upp  á 
landið ;  en  ég  segi  ykkur  svona  í  trúnaði,  að  hún  sagði 
mér  sér  þætti  undarlegt,  Jótar  þekktu  ekki  hægri  né 
vinstri  hlið  og  miðuðu  allt  við  veraldaráttirnar,  svo 
að  til  að  mynda  prestskonur  á  Jótlandi  segðu  við 
brjóstbörn:  „Nu  slap  det,  din  Pattesjæl!  Saadan,  kom 
saa  her  over  paa  det  nprre  Bryst!" 

Prosa : 

Einu  sinni  á  dögunum,  þegar  drottningin  á  Eng- 
landi  var  að  borða  litla  skattinn  —  því  hún  borðar 
ævinlega  litla  skatt  —  þá  kom  maðurinn  hennar  út  í 
skemmu  að  bjóða  góðan  dag.  „Guð  gefi  þér  góðan 
dag,  heillin!"  sagði  drottningin;  „hvernig  er  veðrið?" 
Maðurinn  drottningarinnar  hneigði  sig  og  sagði: 
„Hann  var  regnlegur  í  morgun,  en  nú  birtir  upp; 
ég  lét  taka  saman,  og  svo  má  binda,  þó  þú  farir  — 
ætlarðu  yfrum  í  dag,  gæzka!"  „Já",  sagði  drottning- 
in.  Hann  hneigði  sig  þá  aftur  og  sagði :  „Ég  verð  að 
flýta  mér  og  láta  fara  að  sækja  hestana".  „Gerðu 
það",  segir  hún.  — 


—  165  — 

Nú  fór  drottningin  að  búa  sig;  því  hún  ætlaði 
í  orlof  sitt  yfir  á  Frakkland  að  f inna  kong  og  drottn- 
ingu  og  fleiri  kunningja.  Hún  var  með  gullskó,  í  silf- 
ursokkum  og  silfurbryddu  gullpilsi,  með  gullsvuntu; 
og  að  ofan  í  gull-lagðri  silfurtreyju,  með  silfurhúfu 
og  gullskúf  í.  —  En  þetta  gull  og  silf ur  er  allt  eins  og 
ormavefur,  og  léttara  en  fis  og  þó  hlýtt.  Þjónusturn- 
ar  voru  líka  vel  búnar;  því  þær  fóru  með,  eins  og 
vant  er,  þegar  drottningin  ferðast. 

Þegar  drottningin  var  komin  út  á  hlað,  var  allt 
tilbúið,  hestarnir  og  fylgdarmennirnir  og  ráðgjafarn- 
ir  og  orlofsgjafirnar  —  á  6  hestum  í  silfurkoffortum 
—  og  teymdi  sinn  kammerherra  hvern  hest  ;  þar  voru 
iíka  í  ferðinni  barúnar  og  kaupmenn  og  margt  kven- 
fólk,  fyrir  utan  þjónusturnar,  og  nógir  meðreiðar- 
menn  og  lestamenn,  og  allt  var  vel  búið.  Drottningin 
reið  Gulltoppu  —  það  er  gullfextur  færleikur,  og 
silkibleikur  á  lit,  og  hefir  verið  sóttur  suður  í  heim ; 
en  maðurinn  hennar  reið  rauðum  gæðingi,  sem  hann 
á  sjálfur.  „Fáðu  mér  keyrið  mitt,  gæzka!"  sagði 
drottningin,  og  maðurinn  hennar  hneigði  sig  og  fékk 
henni  keyrið ;  það  var  gullkeyri  með  silf urhólkum  og 
lýsigullshnúð  á  endanum ;  og  svo  var  f arið  á  stað. 

Drottningin  var  allt  af  á  undan  —  því  enginn 
hestur  jafnaðist  við  Gulltoppu  —  og  þegar  komið  var 
ofan  að  sjónum,  var  sett  fram  drottningarskipið ;  það 
er  með  silkisegli  og  fílabeinsmastri,  sem  allt  er  skrúf- 
að  saman  og  gullneglt,  allt  úr  horni  og  skelplötu  og 
bezta  gangskip. 

Þegar  komið  var  út  úr  landsteinunum,  og  búið  að 
snúa  við,  kallaði  drottningin  þrisvar  á  land,  og  bað  að 
gá  vel  að  heyjunum  og  öllu,  meðan  hún  væri  fyrir 
handan ;  svo  settist  hún  undir  stýri  að  gamni  sínu ;  en 
það  er  silfurstýri,  og  leikur  í  hendi  manns. 


—  166  — 

Kongurinn  í  Frakklandi  bjó  á  beztu  jörðinni, 
norður  við  sjó.  Túnið  er  eins  stórt  og  Hólmurinn  í 
Skagafirði,  rennslétt  og  fagurt  eins  og  spegill  —  svo 
kvenfólkið,  sem  rakar,  verður  að  ganga  með  stutt- 
buxur  innan  undir  —  og  silfurtúngarður  allt  um 
kring.  Fólkið  var  allt  úti  við  heyið,  nema  drottning 
og  kongur,  sem  eru  gömul;  hún  sat  inni  í  baðstofu- 
horni  og  var  að  spinna  á  gullsnældu,  en  hann  sat  hjá 
með  kórónu  sína,  og  voru  þau  að  tala  um  ríkisreikn- 
ingana  og  allan  búskapinn.  Þá  kom  inn  einn  af  fólk- 
inu  (en  það  eru  allt  kongssynir  og  kongsdætur,  eða 
jarlar  og  kammerherrar  og  biskupsdætur).  „Séra 
Filippus!"  segir  hann  (því  kongurinn  heitir  séra 
Filippus),  „það  er  skip  á  sundinu,  og  við  höldum  það 
sé  drottningarskipið  að  handan;  seglið  er  blátt  og 
rautt". 

„Heyrirðu  það,  kona!"  sagði  kongurinn:  „þú  átt 
von  á  gestum;  ég  g-eng  sjálfur  on'að  sjó,  en  sjáðu 
um  á  meðan,  að  verði  sópað  og  heitt  kaffi,  og  svo 
verðurðu  eitthvað  að  hugsa  fyrir  miðdeginu".  „Ég 
er  öldungis  hlessa",  sagði  drottningin;  „Marmier 
minn!"  (því  það  var  Marmier,  sem  inn  kom;  hann  er 
nú  orðinn  jarl)  „farðu"  segir  hún  „út  og  láttu  hann 
Guðmund  litla  hlaupa  á  næsta  bæ  eftir  rjóma". 

„Hvar  er  hann  Guizot?",  sagði  kongurinn,  þegar 
hann  kom  út ;  „ég  ætlaði  að  láta  hann  verða  mér  sam- 
f erða.  —  Guizot,  Guizot !  Hver  þremillinn  er  orðinn  af 
manninum?"  En  Guizot  heyrði  ekkert  —  hann  lá 
sunnan-undir  vegg  og  var  að  lesa  7  ára  gamlan  Skírni, 
sem  félagsdeildin  á  Islandi  var  nýbúin  að  senda  hon- 
um. 

Þegar  skipið  kom  að  landi,  renndi  það  upp  að 
bryggjunni  —  því  þar  er  bryggja  eins  og  í  kaupstað 
—  og  drottningin  úr  Englandi  sté  í  land.  Kongur- 


—  167  — 

inn  gekk  á  móti  henni,  og  tók  ofan  kórónuna  og 
Imeigði  sig,  en  hún  kyssti  á  hönd  sína  og  brosti,  og 
svo  föðmuðust  þau,  og  maðurinn  drottningarinnar 
og  allt  fólkið  stóð  hjá  og  horfði  á,  hvernig  þau  fóru 
að  heilsast. 

„Heilsaðu  konginum,  gæzka!"  sagði  drottningin; 
„ég  tók  manninn  minn  með  mér,  séra  Filippus!  Það 
er  skemmtilegra  að  hafa  hann  með".  „Gaman  og  ó- 
vænt  æra",  sagði  séra  Filippus;  ,,en  komið  þið  nú 
lieim  að  fá  ykkur  einhverja  hressingu".  Svo  var  geng- 
ið  heim,  og  konungurinn  leiddi  drottninguna,  og  mað- 
urinn  drottningarinnar  og  allt  fólkið  gekk  með  og 
horfði  á,  hvernig  þau  fóru  að  leiðast  og  ganga. 

Þegar  kom  heim  á  völlinn,  hafði  enginn  munað 
eftir,  að  hann  var  fagur  eins  og  spegill;  en  fötin 
drottningarinnar  voru  svo  síð,  að  ekkert  bar  á,  en 
hitt  kvenfólkið  gekk  allt  hokið  og  beygði  sig  í  hnján- 
um,  og  sumar  settust  niður  og  létust  vera  að  gera  við 
skóinn  sinn.  Kongurinn  tók  fyrst  eftir  þessu,  og 
skipaði  að  bera  ösku  á  völlinn,  svo  kvenfólkið  gæti 
gengið  heim;  svo  var  borin  aska  á  völlinn,  og  svo 
gengu  allir  heim. 

Blaðið  er  nú  á  enda,  eins  og  hver  maður  getur 
séð;  ég  veit  ekki,  hvort  einhver  vill  halda  þessari 
sögu  áfram  og  tala  um  viðtökurnar  heima. 

Viktor  Eremita. 


TIL  KONRÁÐS   GlSLASONAR. 


(Sórey,  3.(?)  Marz  1844) 

Ja,  vidste  Du,  Ven,  hvor  mangefold 
man  pr0ver  i  fremmede  Lande! 


__  168  — 

Han*)  kasted  i  Natten  en  gylden  Bold 
og  traf  min  gl0dende  Pande. 

Og  nu  —  jeg  ved  hverken  ud  eller  ind  — 
jeg  styrter  igennem  Skoven, 
og  s0ger  min  hvide,  min  dejlige  Hind, 
mens  Stjernerne  blinke  foroven. 

0  Guder!  Saa  skuer  jeg  Skovens  M0 
i  S0en  bag  skyggende  Lunde. 
Hallo !  Det  er  ude  —  ak,  jeg  maa  d0 ! 
Nu  jage  mig  Nymfernes  Hunde. 

Þetta  kemur  nú  út  af  því  að  vera  að  flana  á 
vikivaka  á  föstunni,  og  rétt  gerði  Kristján  6.,  að  taka 
þá  af  á  Islandi.  Hún  heitir,  held  ég,  jómfrú  Jessen 
frá  Slagelse,  og  þó  er,  satt  að  segja,  fallegri  prests- 
dóttirin  með  sunnan-  og  norðan-brjóstin  sín.  Hafðu 
góða  þökk  fyrir  tilskrifið;  loksins  kom  þó  ögn  frá. 
þér;  en  hvar  eru  bréfin  mín  frá  öllum  hinum?  Dýrið, 
sem  sást  í  Kaupm.-hafnarf  jalli,  þekkti  ég  glöggt  á  lýs- 
ingunni ;  það  getur  ekki  hafa  verið  annað  en  maður, 
og  líkast  til  candid.  juris,  fasteignamaður  Grunerr 
sóreyingur;  spurðu  einhvern  að,  sem  þekkir  hann.. 

Skrifaðu  mig  fyrir  4  dölum,  eins  og  ykkur  hina, 
til  minnisvarðans,  og  vittu  að  öðru  leyti,  að  ég  hefði 
ekki  tekizt  á  hendur  að  vera  vara-besefi  í  þessari 
nefnd,  hef ði  öðruvísi  staðið  á,  og  ekkert  get  ég  lagt  til 
um  atgjörðir  ykkar  fyrir  það  fyrsta,  annað  en  senda 
þér  bréf  séra  Jóns  og  G.  Einarssonar,  sem  ég  fékk 
frá  þeim  til  svars  upp  á  bréf  mín,  er  ég  ritaði  þeim 
í  fyrra  sumar  eftir  bón  allra  Fjölnismanna,  og  bið  ég 

*)    Erós!?! 


—  169  — 

þig  að  skýra  nefndinni  frá  því,  sem  henni  kemur  viðy 
og  Fjölnismönnum  slíkt  hið  sama  á  næsta  fundi. 

Ég  hefi  horngrýtis-köldu  í  dag,  svo  það  má  varla 
heita,  ég  geti  haldið  á  penna,  og  því  nenni  ég  ekki  að 
svara  þér  öðru  upp  á  ljóðið  þitt,  en  því  einu,  að  svo 
fallegt  sem  það  er,  þá  er  þó  margt  í  því,  sem  heyrir 
til  barbarismo,  og  varla  hef i  ég  nokkurn  tíma  séð  vísu 
sem  meir  væri  nykruð  eða  finngálknuð.  Börnin  hans 
Hauchs  liggja  tvö  fyrir  dauðanum  í  typhus,  13  vetra 
stúlka,  kolmórauður  aumingi,  og  önnur  hvít,  5  vetra. 
Hér  er  óhollt  loft  á  Saurum. 

Finnur  skal  f á  bréf  f rá  mér  hið  allra  f yrsta ;  ég 
er  að  bíða  svars  frá  öðrum.  En  útvega  verður  hann 
mér,  félagsins  vegna,  fljótt,  til  láns  eða  kaups,  Zett- 
erstedt,  Insecta  lapponica;  án  þessarar  bókar  er  ekki 
hægt  að  komast  fram  úr  skorkvikindunum  á  Islandi, 
en  hún  er  ófáanleg  hér  á  Saurum. 

Viltu  ekki  heilsa  Skúla  mínum  og  biðja  hann,  þó 
ég  sé  óverðugur,  að  hlaupa  til  og  skrifa  mér  ögn  og 
setja  mig  inn  í  „de  köbenhavnske  Forhold" ;  hann  er 
þó  eini  maðurinn,  sem  nennir  að  taka  á  penna.  Segðu 
Hraungerðisgrána,  íþróttabróður  mínum,  að  ég  eigi 
hjá  honum  bréf,  og  heilsaðu  séra  Pétri,  G.  M.,  Sörni 
mínum  einkanlega,  og  spurðu  hann  ítarlega  um,  hvað 
hann  viti  um  reiturnar  mínar,  hvort  nokkuð  muni 
enn  vera  til  af  þeim  o.  s.  frv.,  og  berðu  mér  svo  aft- 
ur  skítinn  á  tánum.  Hvað  ætli  líði  suðausturf  jórðung- 
inum?,  og  fæ  ég  aldrei  leiðréttingar-blað  af  honum? 
Vill  enginn  reka  vel  eftir  Olsen.  Hvað  veiztu  ítrast 
um  skólann?  Þú  verður  nú  að  fara  á  hnotskóg,  og 
hafa  öll  net  og  öngla  úti,  til  að  komast  eftir,  hvernig 
á  öllu  stendur  og  í  öllu  liggur;  þú  veizt,  okkur  ríður 
báðum  á  að  vita  það. 

Vertu  nú  sæll  og  skrifaðu  mér  fljótt,  elskan  mín. 

J.  Hallgrímsson. 


—  170  — 
TIL    KONRÁÐS    GlSLASONAR. 


Saurum,  6.  Marz  1844. 
Elskulegi  Konráð  minn! 

Svo  er  mál  með  vexti,  að  mér  liggur  mikið  á  að 
fá  fljótt  eitt  eksempl.  af  Fjölni,  öll  árin,  og  3  ritgjörð- 
ir  líka,  ef  hægt  er.  Tíndu  nú  þennan  Fjölni  saman 
handa  mér,  heftan  og  hreinan,  í  því  standi,  að  hann 
verði  gefinn  burtu.  Ætli  við  eigum  ekki  svo  mikið 
til  af  honum  enn?  Ég  skal  annars  borga  hann,  ef 
við  þarf,  —  og  vænt  væri  að  fá  þrjár  ritgjörðir  með. 
En  þetta  má  með  öngvu  móti  dragast.  Pakkapóstin- 
um  getur  þú  náð  þangað  til  á  fóstudagskvöld,  ég 
trúi  kl.  6  eða  7;  en  þú  verður  að  skrifa  mér  strax 
um  hæl  með  bréfapósti,  svo  ég  fái  svar  á  föstudags- 
kvöldið  eða  allra-seinast  á  laugardagsmorguninn. 
Þú  færð  þetta  bréf  á  fimmtudagsmorgun  og  hefir 
allan  daginn  fyrir  þér,  svo  þú  hefir  öngva  afsökun 
að  skorast  undan  svarinu.  Yngri  stúlkan  hans 
Hauchs  er  nú  dáin.  Ég  bið  að  heilsa. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 

Mikil  minnkun  er  að  þér,  að  láta  mig  ekki 
vita,  hvar  þú  býrð.  Mundu  eftir  því  næst.  Ég  sendi 
þér  grafljóð  yfir  dónskum  sýslumanni.  — 

Flýtið  þið  ykkur  með  Fjölni,  svo  ég  komi  ein- 
hverju  inn,  ef  ég  þarf  pláss.  —  Fiedler  biður  að 
heilsa. 


—  171  — 
TIL  KONRÁÐS   GÍSLASONAR. 


Saurum,  (15?)  Marz  1844. 
Elskan  mín  góð! 

Guð  laun  fyrir  tilskrifin.  —  Það  er  langt  siðan 
ég  hefi  haft  3  bréf  í  einu  frá  einum  manni  að 
svara.  Það  er  eins  og  hver  sjái  sjálfan  sig  rekinn 
upp  í  hrútshorn,  —  og  eiga  nú  að  udvikla  sig  upp  á 
einn  soddan  máta.  Ég  þakka  þér  fyrir  kaffið;  — 
hvað  allri  þessari  borgun  viðvíkur,  þá  verðum  við 
nú  að  koma  lagi  á  það.  —  Þrjár  ræður  er  sjálfsagt 
ég  borga,  og  6.  ár  Fjölnis  getur  gengið  af  honórari 
mínu  frá  í  fyrra,  —  það  var  ca.  15  dr. ;  tillag  mitt 
í  fyrra  og  í  ár,  5  dalir  hvort  ár,  er  10  dr..  —  Ég 
bið  þig  að  skila  því  og  útvega  mér  hjá  forseta 
,,kvitteringu"  fyrir  bæði  árin;  ég  er  farinn  að  reka 
mig  á,  að  menn  verða  krafðir  tvisvar  og  þrisvar. 
Svo  vil  ég  ekki  vera  þetta  orðlengjandi.  —  Því 
nefnir  þú  við  mig  ritgjörðina  um  kvenbúning?  Ég 
hefi  aldrei  lofað  henni,  en  ég  hefi  sagt,  ég  gæti 
sýnt,  hvernig  ísl.  stelpa  ætti  að  vera  búin,  —  en 
ekki  nema  heima  samt  og  það  með  mínu  ráði;  þær 
eru  til  heima.  — 

Þetta  hér:  Pater  ertu  og  princeps  feiti,  —  það 
skil  ég,  en:  procossúl  ertu  svartra  pússa;  rex  heitir 
þú  lifra  Ijósa,  það  skil  ég  ekki;  er  það  mör? 

En  svo  ég  gegni  einhverju  í  sama  tón,  þá  segi 
ég  si  sona:  ,,Barrabbarara  —  Santhipóa  —  foggibus 
increscebo  —  conf usio  inimicis  —  vapor  et  mistes !", 
eða,  ef  þú  vilt  það  heldur :  Conf usio  inimicis,  Toralo- 
ralu !  Garabora !  mistes  et  nubes !  Geturðu  ekki,  mað- 
ur,  séð  múkinn  í  holtaþokunni  í  þessum  orðum, 
dreymir  þig  ekki  heim  í  hraunið  og  Garðaholt? 


—  172  — 

Bráðum  verður  sett  gymnasium  heima,  segir  þú,. 
og  ég  muni  geta  farið  úr  görmunum!;  ertu  að  gjöra 
gabb  að  mér?  Þú  mátt  úr  flokki  tala,  sem  hefir  aS 
vísu  embætti  að  ganga ;  —  guð  láti  aldrei  drambsem- 
is-djöfulinn  snúa  þér  frá  því,  sem  við  höfum  báðir 
álitið  sóma  vorn  og  heiður  hingað  til,  að  kenna  ung- 
um  íslendingum,  —  þú  hefir,  segi  ég,  að  embætti  að 
ganga  og  efar  þig  —  og  ég  vildi  heldur  geta  orðið 
kennari  við  góðan  skóla  á  íslandi  en  allt  annað.  Þar 
get  ég  enn  unnið  skamma  eða  langa  stund,  hver  veit 
nema  20  ár,  ef  guð  vildi  lofa,  og  hvað  mætti  þá  ekki 
vera  létt  upp  koldimmunni  úr  Islandi,  —  helvízkri 
holtaþokunni,  sem  felur  bæði  líkama  og  anda.  — 
Höfum  við  ekki  sagt,  að  landið  er  fagurt  og  frítt, 
hefir  þú  ekki  sagt  það  sjálfur?  En  hver  skilur  feg- 
urðina,  nema  hann  geti  notið  náttúrunnar  jafnframt 
með  viti  og  þekkingu ;  því  eintóm  mannleg  tilf inning, 
sem  hefir  lifað  í  okkar  unglingum,  deyr  út  aftur 
með  líkamanum,  ef  hún  er  ekki  studd  við  þekkingu 
og  djúpa  ást  á  útborði  andans.  Þú  átt  að  komast  í 
skólann,  hvað  sem  mér  líður,  en  þú  átt  líka  að  koma 
mér  þangað,  ef  þú  getur.  —  Þú  átt,  til  að  mynda, 
ekki  að  láta  sleppa  úr  hendi  þér  annað  eins  tæki- 
færi  og  þegar  Engelstoft  spurði  um  Fuglepræ  til 
að  koma  mér  inn  og  fyrst  og  fremst  að  ná  embætt- 
inu.  Settu  allt  á  stað  til  að  koma  því  í  lag.  —  Ég 
skal  koma  á  eftir  og  sprengja  öll  púðurgöngin,  — 
en  kem  nú,  sem  stendur,  ekki  við  að  grafa  þau. 
Segðu  Bryn.  og  séra  Pétri  og  hverjum,  sem  gagn 
er  að,  allt  þetta  sama.  Ég  get  kennt  náttúrusögu  og 
náttúrufræði  (Naturhist.  og  Fysik),  jarðfræði  og- 
hvað,  sem  vill  af  mælingu  og  reikningi.  Ég  hefi 
grann-kynnt  mér  hér  einhvern  bezta  skólann  í  Dan- 
mörku,  meir  en  hálft  ár,  og  hefi  enn  heilt  ár  eða 


—  173  — 

meira  til  að  kynna  mér  skólana  í  Höfn,  sem  ég  á  nú 
tækifæri  til  að  umgangast  beztu  kennarana  við. 
Tefðu  ekki  við  að  fara  að  grafa  undir  fyrir  mig,  ef 
það  er  meira  en  hégilja,  að  þú  vildir  eiga  mig  í  verki 
með  þér.  Hér  ríður  á  að  reisa  embættið,  þá  er  ég 
sem  sten(dur)  maðurinn.  Gáðu  að  því,  að  ég,  með- 
al  annars,  þekki  allt  Island  og  flesta  menn  á  Is- 
landi  og  er  vinsæll,  og  eini  maðurinn  sem  stendur, 
sem  gæti  komið  í  lag  náttúrusafni  heima,  ef  ég 
fengi  tóm  og  húsrúm.  Hér  ríður  mest  á,  að  láta 
ekki  loka  fyr  en  ég  kemst  að.  Ógæfan  er,  að  verkið 
okkar  Steinstrúps,  sem  ég  fyrir  mitt  leyti  er  næstum 
búinn  að  fullgera,  er  enn  of  langt  undan  landi,  til 
þ>ess,  ég  geti  stutt  mig  við  það.  Hann  situr  nú  í  öðru, 
og  verður  ekki  rifinn  úr  því  þennan  né  næsta  mán- 
uð.  Hvað  líður  þér  og  grammatica  og  orðabókun- 
um,  og  Antibarbarus,  og  ætlar  þú  að  duga  mér 
nokkuð  og  svara  mér? 

Ad  urnam 

J.  H. 


TIL    JÓNS    SIGURÐfSSONAR. 


Saurum,  15.  Marz  1844. 
Elskulegi  Jón  góður! 

Nú  er,  þykir  mér,  farið  að  verða  æði-langt  síðan 
við  höf um  sézt.  Hvernig  líður  þér  og  veröldinni  ?  Ég 
verð  ekki  var  við  það  neitt  í  þessari  einsetu.  Hafðu 
blessaður  sent  mér  bækurnar;  ég  sendi  þér  nú  aftur 
ræfilinn  af  þeim,  og  ætla  aldrei  að  lesa  meira  í  þeim 
á  ævi  minni;  það  eru  nógar  aðrar  bækur  að  kvelj- 
ast  við.  Hamingjan  veit,  hvers  vegna  það  stendur  í 


—  174  — 

spánni,  að  hávaðinn  af  öllu,  sem  við  verðum  að 
kynna  okkur,  er  svo  dauft  og  leiðinlegt. 

Ég  get  ekki  sagt  þér  um  Lottin,  nema  þetta 
sama;  báðir  partarnir  af  honum  eru  hér  úti,  og 
vanti  háskóla-bókasafnið  nokkuð,  þá  hlýtur  það  að 
vera  sá  parturinn,  sem  var  hér,  þegar  ég  kom,  og 
þá  hefi  ég  aldrei  fengið  hann  hjá  félaginu.  Viltu 
nú  ekki  gera  svo  vel  að  huga  að,  og  láta  mig  vita, 
hvað  mikið  félagið  er  búið  að  fá  af  frakkneska  verk- 
inu,  bæði  texta  og  myndabréf,  og  hvað  það  vantar, 
eða  ekki  er  i  vörzlum  þess  af  þvi,  sem  það  á. 

Ég  hafði  beðið  etatsráð  Finn  að  útvega  mér 
Zetterstedts  Insecta  lapponica;  í  þess  stað  sendir 
hann  mér  aðra  alkennda  bók,  Z.  Fauna  insectorum 
lapp.,  p.  L,  sem  ég  hefi  hér  úti  áður,  og  legg  hana 
því  með  hinum  bókunum  og  bið  þig  að  koma  henni 
heim  til  sín.  Hin  bókin  mun  vart  vera  til  á  bóka- 
söfnunum  í  Höfn ;  en  geti  ég  ekki  f engið  hana  með 
öðru  móti,  verður  félagið  að  kaupa  hana  handa 
mér  og  láta  jSkandinavisk  Boghandel  umgangast 
það.  Það  verður  hægt  að  selja  hana  aftur  með 
litlum  afslætti,  þegar  búið  er  að  halda  á  henni.. 
Viltu  gera  svo  vel  að  sjá  um,  að  þetta  dragist  ekki. 

Hvað  á  ég  að  hugsa  um,  að  ekkert  kemur  frá 
Olsen?  Mér  leiðist  að  geta  ekki  redigerað  fyrsta 
kapitulann  af  landlýsingunni.  Þó  hann  aldrei  hafi 
komið  við  að  láta  kvaðrera  arealið,  þá  gæti  hann 
samt  látið  mig  fá  afstöðuna  (de  geografiske  Posi- 
tioner,  eða  hnattstöðuna,  sem  þið  kallið  það) ;  og^ 
hvað  verður  af  suðausturfjórðunginum,  getur  þú 
með  öngvu  móti  útvegað  mér  „Aftryk"  af  því  sem 
komið  er? 

Ég  er  af  og  til  að  hugsa  um  prentverkið ;  hvað- 
ætli  verði  gert  við  það  mál,  og  sýnist  þér  ekki  bæði 


—  175  — 

þarft  og  fýsilegt,  að  ná  einhvers  staðar  í  hemilinn 
á  því,  til  að  vera  ekki  áhaldalaus,  hvað  sem  mað- 
ur  kynni  þurfa  að  láta  prenta? 

Hvað  líður  nú  verzlunarmálefninu?  Mér  leið- 
ist  hér  að  fá  ekki  að  vita  neitt,  hvað  ykkur  verður 
ágengt  á  fundum. 

Veiztu  nokkuð  um  skólann  heima,  og  um  allt 
það  mál?  Ég  geri  ráð  fyrir,  hnífurinn  standi  enn  í 
þessari  gamalkú.  Myndi  nú  ekki  tími  til  að  koma 
einhverri  hreyfingu  á  það,  meðan  þeir  eru  að  gutla 
við  Gymnasierne  hérna  í  Danmörku.  Eitthvað  verð- 
ur  þó  úr  að  ráða,  og  ég  sé  ekki,  hvernig  skólastjórnar- 
ráðið  fer  að  forsvara,  að  láta  alla  endurbót  dragast 
svona  ár  frá  ári.  Ef  þú  skyldir  vita  nokkuð,  hvað 
þessu  líður,  og  hvað  vera  muni  í  brugg-gerð  um  fyr- 
irkomulagið,  ef  nokkuð  er,  þá  væri  mér  þökk  á,  þú 
vildir  stinga  því  að  mér.  Mér  er  nefnilega,  þér  að 
segja,  heldur  í  mun,  að  komast  þar  einhvers  staðar  að, 
með  dálítið  af  Naturhistorie  og  Fysik  og  Geografi,  og 
koma  jafnframt  á  stofn  náttúrusafni  við  skólann, 
sem  enginn  myndi  eiga  hægra  með  en  ég,  þar  sem  ég 
þekki  svo  marga,  sem  fegnir  vildu  leggja  sitt  hvað 
til,  bæði  gefins  og  í  skiftum  fyrir  allra  handa  islan- 
dica.  Ég  er  hræddastur  af  öllu  um  húsrúmið,  ef  ekk- 
ert  tillit  yrði  tekið  til  slíks  um  leið  og  nýja  skólahús- 
ið  er  byggt.  Hvernig  myndi  gjörlegast  að  minna  við- 
komendur  á  það?  Húsrúmið  þarf  lítið  sem  ekkert  að 
auka,  ef  rétt  er  á  haldið  og  tillit  tekið  til  safnsins, 
þegar  byggt  er;  því  það  er  alkunnugt,  að  slík  söfn 
prýða  fremur  stof ur  en  lýta,  og  geta  vel  verið  í  þeim 
stofum,  sem  ekki  eru  brúkaðar  dags  daglega  (til  að 
mynda  samkomustofu  kennaranna,  korridor  etc). 

Er  það  ekki  eins  og  ég  segi,  að  hvað  gamlir 
sem  kongarnir  verða,  þá  deyja  þeir  nærri  ævinlega 


—  176  — 

seinast.  „Hafðu  þolinmæði,  þú  getur  enn  orðið  kong- 
ur  í  Svíþjóðu".  — 

Mig  er  nú  farið  að  langa  mikið  eftir  póstskipinu. 
Ég  finn  glöggt  á  mér,  að  ég  frétti  eitthvað  ljótt  með 
því,  annaðhvort  Heklugos  eða  manndauða  eða  ,,i  al 
Fald"  einhvern  vinamissi.  Mér  sýnist  mál,  það  fari 
nú  að  koma. 

Myndir  þú  nenna  að  skrifa  mér  einhvern  tíma 
nokkur  orð. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    BRYNJÓLFS    PÉTURSSONAR. 


Saurum,  2.  Apríl  1844. 

Elskan  mín  góð! 

Þakka  þér  fyrir  öll  tilskrif in  og  sendingarnar ; 
ég  skrifa  þér  á  morgun  með  bréfapósti.  Ó  nei,  ég  er 
frískur,  en  ert  þú  lasinn,  veslingur?  Gleddu  þig  við 
vorið  og  góða  von.  Skólinn,  Brynjólfur!  —  Ég 
skrifa  þér  á  morgun. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 

Láttu  nafnið  standa;  ekki  er  vert  að  draga 
mig  út,  þó  ég  hefði  heldur  viljað  hófsemd  en  þetta 
tótalóh.  Ég  held  enginn  vilji  vera  í  veizlunni  okkar, 
lagsmaður ! 


—  177  — 
TIL    KONRÁÐS    GÍSLASONAR. 


Saurum,  2.  Apríl  1844. 

Ekki  veit  ég,  dýrmæti  Sir!  nema  þú  kunnir  nú 
að  þykjast  eiga  bréfsnuddu  hjá  mér  fyrir  allar 
veitingarnar.  Ég  myndi  nú  samt  fyrst  um  sinn  láta 
þar  við  lenda  að  þakka  þér  ástsamlega  fyrir  mig 
og  undirgangast  að  vilja  þín  jafnan  minnugur  vera 
til  hins  bezta.  Ég  hefi  annars  dregið  að  skrifa  ykk- 
ur  núna,  til  að  tefja  mig  ekki  á  því',  af  því  ég  ætl- 
aði  að  bregða  mér  inn  í  bæinn  um  páskana,  en  sé 
nú,  þegar  til  kemur,  að  ég  hlýt  að  sleppa  því  f  erða- 
lagi  af  „peningaástæðum"  og  eiga  undir,  hvort 
mér  verði  hægra  um  hönd  um  sumarmálin.  Ég 
■sendi  þér  aftur  blaðið  þitt;  ég  held  það  geti  flakk- 
að  svona;  ef  ég  ætti  nokkuð  um  það  að  segja, 
þá  þykir  mér  það  vera  heldur  langt,  þótt  ég  á  hinn 
bóginn  sjái  ekki,  hvar  haganlegast  myndi  vera  að 
stytta  það.  Ég  sendi  þér  nú  bréf  séra  Jóns  á  Breiða- 
bólsstað  til  mín,  og  bið  þig  að  lesa  það  með  Brynj- 
ólfi.  Hvað  líður  annars  líkræðunum,  og  hverja  ráð- 
stöfun  hefir  ekkjan  gjört  fyrir  þeim?  ;  ég  er  því 
ókunnugur.  Sömuleiðis  sendi  ég  Fjölnismönnum 
skýrslu  Þórðar  Jónassonar  um  ástand  Landsbóka- 
safnsins;  þú  manst,  ég  ritaði  biskupi  í  fyrra  eftir 
bón  ykkar  til  að  fá  hana.  Sjálfsagt  er,  að  hún  er 
nú  ekki  mjög  greinileg,  en  betri  er  hún  samt  en 
ekki  neitt  og  mætti  líklega  hafa  not  af  henni,  ef 
menn  hefðu  kataloginn  jafnframt,  en  ég  veit  ekki, 
hvort  hann  fæst  hér.  Ég  hefi  beðið  Gísla  að  senda 
mér  bréfin  mín;  gætirðu  ekki  um  leið  komið  til  mín 
korrektúrum  af  Fjölni,  dispút.  séra  Péturs  og  ein- 
hverju  þess  háttar,  mér  til  gamans   um  páskana? 

12 


—  178  — 

Hvar  býrðu  nú  aftur?  Þú  munt  hafa  flutt  þig  í 
fyrra  dag.  Skólinn,  Konráð!;  hvernig  á  nú  að  fara. 
að?;  og  prentverkið  þá,  og  alþing.  Fiedler  hafði 
lofað  mér  dálitlu  um  saltfisk,  sem  ég  hélt  væri  ekki. 
mjög  óþarft,  en  Fiedler  er  ekki  kominn  með  það 
enn ;  og  sjálf ur  haf ði  ég  ögn  um  hvali,  ef  myndirnar 
mínar  yrðu  búnar.  Heilsaðu  Grími  frá  mér  og  berðu 
kveðju  mína  á  laugardagsfund.  Gleðilega  páska,  elsk- 


an  mmi 


J.  Hallgr. 


TIL    BRYNJÓLFS    PÉTURSSONAR. 


Saurum,  páskadag  1844. 
Elskulegi  Brynjólfur  minn! 

Gleðilega  páska,  góðurinn  minn,  og  gott  er 
veðrið  núna.  Er  ekki  vorsólin  farin  að  bíta  ögn  á 
þig?,  og  ekki  held  ég  skattbændurnir  fækki  mjög 
mikið  í  Norður-Múlasýslu  árið  að  tarna,  og  ekki  veit 
ég,  nema  Stefán  gamli  langur  á  Úlfsstöðum  hafi 
einhver  ráð  með  að  setja  þig  inn  í  embættið. 

Ég  lofaði  þér  bréfi  um  daginn  og  sveik  þig  þá 
og  kem  ekki  við  að  skrifa  langt  í  dag,  þó  þú  trúir 
því  varla,  ef  til  vill.  Ég  hefi  líka  lítið  að  skrifa  um, 
en  hér  gildir  að  gegna  eitthvað  því,  sem  þú  nefnir 
skólann.  Hvernig  fara  eigi  að  agitera?  Það  veit  ég 
satt  að  segja  ekki.  Hér  er  um  að  gera  að  fá  skóla- 
stjórnina  til  að  setja  embættið  á  stofn  og  koma  upp 
heima  náttúrugripasafni,  svo  brúkanlegu,  að  það 
verði  notað  til  kennslunnar,  og  leggja  til  svo  mikið 
af   bókum   sem   allra-nauðsynlegast   er   til   að   geta 


—  179  — 

unnið  með  og  gert  nokkuð  að  gagni.  Allt  þetta  kost- 
ar  nokkra  peninga,  og  svo  er  húsrúmið,  sem  verst 
verður  með,  ef  til  vill,  þótt  það  þurfi  öngvan  veginn 
að  vera  stórt.  Það  er  sjálfsagt,  að  ef  þeim  er  alvara 
með  að  láta  íslenzka  skólann  geta  hér  um  bil  svar- 
að  til  þessara  gymnasia,  þá  sýnist  sem  þeir  geti  öngv- 
an  veginn  sleppt  náttúrufræðinni,  og  þess  utan  held 
ég,  að  ég  gæti  tekið  að  mér  að  kenna  dálítið  í  fysik, 
ef  vildi,  og  ég  fengi  hin  nauðsynlegustu  áhöld.  En 
hvernig  fara  að  agitera?  Konráð  heldur,  ég  eigi  að 
reka  memorial  beinlínis  í  direktionina,  og  segja 
henni  og  sýna,  hver  nauðsyn  sé  á,  náttúrufræði 
verði  kennd  heima;  en  mér  finnst  það  einhvern 
veginn  vera  fruntalegt,  og  að  ég  komist  ekki  bein- 
línis  að  því  máli,  fyr  en  direktionin  væri  fyrst  bú- 
in  að  ákvarða  um  þessa  kennslugrein,  og  að  ég  þá 
geti  fyrst  sótt  um  embættið,  eða  hvað  sýnist  þér? 
En  til  að  koma  fótum  undir  þetta  mál,  og  fá  d.  til 
að  stofnsetja  þessa  kennslugrein,  til  þess  þarf  ein- 
hvern,  sem  er  ofar  á  strái  en  ég;  nánustu  forstöðu- 
menn  skólans,  —  skólinn  sjálfur  og  stiftsyfirvöld- 
in  —  ættu  að  gera  það,  eða  réttara  sagt  vera  búin 
að  því.  Hvað  heldurðu,  ætli  það  væri  nema  til 
tómrar  bölvunar  að  koma  einhverjum  artikula  um 
þetta  inn  í  blóðin?;  heldurðu  ekki,  hvað  vel  og  var- 
lega  sem  hann  væri  saminn,  að  það  yrði  að  minnsta 
kosti  til  lítils  gagns?  En  getur  þú  með  öngvu  móti 
komizt  eftir,  hvort  nokkuð  eða  ekkert  hefir  verið 
ráðgert  um  þetta  í  direktioninni  ? 

Ég  bið  ástsamlega  að  heilsa  dr.  Pétri,  með 
þakklæti  fyrir  disput;  eins  Konráði  og  G.  Thor., 
sem  bráðum  fá  bréf  frá  mér.  En  hvað  líður  nú 
skipaferðum,  heilla-karl?;  mér  ríður  á  að  vita  það 
sem  greinilegast,  og  eins  um  brennisteininn,  hvern- 

12* 


—  180  — 

ig  á  stendur.  Ég  trúi,  ég  hafi   sagt  þér,   að  þessi 
traktat  um  hann  eftir  okkur  væri  búinn. 

Þ. 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    FJÖLNISMANNA. 


(Sórey,  páskadag(?)  1844). 

Gísli  vor,  Hraungerðisgráni,  hefir  haft  vit  á  að 
biðja  um  þessa  bók.  Ekkjan  hefir  viljað,  hún  gengi 
fyrst  gegnum  hendurnar  á  mér,  —  fyr  en  hún  yrði 
prentuð,  og  ég  skyldi  ábyrgjast.  ,,Ég  ábyrgist  þá 
þessa  bók  hér  með",  og  er  fremur  á,  hún  verði 
prentuð  undir  eins,  ef  félagi  okkar,  Brynjólfur  minn, 
er  ekki  harður  á  móti  því.  Það  er  sjálfsagt,  að  orð- 
færi  þarf  að  laga  á  stöku  stað,  en  það  er  varla  meira 
en  svo,  að  gera  má  við  fljótan  yfirlestur,  eða  jafn- 
vel  í  próförk.  Danir  eru  vanir  verra  á  próförkum. 

Mér  þykir  merkilegt,  að  svo  skýrir  reikning- 
ar  komi  í  ljós. 

Það,  sem  er  skrifað  með  blýanti  útá  röndina 
og  dregið  út  aftur,  þýðir  ekki  neitt.  Eiríkur  Sverris- 
son  hefir  haft  handritið  til  yfirlestrar  og  skrifað  það 
þá  um  leið,  og  séra  Tómas  hefir  dregið  það  út. 
Væntanlega  mætti  enn  ná  úr  Leignakamarnum  því, 
sem  séra  Tómas  vildi,  en  þó  það  verði  ekki,  má 
prenta  samt  það,  sem  til  er. 

Það  verður  umhugsunarefni,  að  minnsta  kosti 
alþingismönnum  og  fleirum,  ef  til  vill,  sem  heima 
sitja. 

J.  Hallgr. 


—  181  — 

1  bréfinu  til  mín  kalla  þeir  nú  Fjölni  okkar 
Litla-Fjölni  svo  sem  af  skopi;  —  hvað  ætli  hann 
verði  stór  í  þetta  sinn,  og  hvenær  búinn,  og  hver 
ætli  gjöri  svo  vel  og  segi  mér  það? 


TIL    BRYNJÓLFS    PÉTURSSONAR. 


Saurum,  30.  Apríl  1844. 

Ég  flýti  mér  nú,  elskan  mín  góð!  að  senda  þér 
þetta  dót  frá  Fiedler,  ef  þið  kynnuð  að  vilja  nota 
það;  verst  er,  ég  hefi  hroðað  svo  af  útleggingar- 
nefnunni,  að  ég  er  hræddur  um,  hún  verði  ekki  not- 
uð.  Ég  vildi  samt  fyrir  mitt  leyti,  heldur  en  ekki, 
það  yrði  prentað,  ef  það  kemur  ekki  of  seint,  því  þó 
ekki  sé  mikið  við  ritlinginn  í  sjálfu  sér,  þá  veit  ég 
ekki  nema  Fjölnir  kunni  að  hafa  gott  af  að  fá  þessa 
„Medarbejdere"  svona  útum  lönd,  eða  hvað  held- 
ur  þú? 

Ég  legg  með  til  ykkar  Konráðs  þetta  frá 
Gísla  á  Selalæk,  sem  séra  Jón  Halldórsson  gat  um 
í  bréfi  sínu.  Þið  sjáið  nú,  hvernig  á  öllu  stendur. 
Ég  fyrir  mitt  leyti  varð  hissa  á,  að  ekkert  meira 
skyldi  koma  fram  af  ferðasögunni,  ekki  einu  sinni 
svo  mikið  sem  dagbókarbrot.  —  Og  nú  er  allt  kom- 
ið  fram,  sem  hafa  þyrfti  til  að  semja  ævisögu  séra. 
Tómasar!!  Ef  þið  eigið  bréf  frá  honum,  er  ekki 
vert  að  týna  þeim ;  ég  hef i  sjálf ur  æði-mörg  og  hef i 
frá  því  við  byrjuðum  að  skrifast  á  haldið  þeim 
saman. 

Hvaða  ósköp  gengur  á  fyrir  M.  Eiríkssyni;  ég 


—  182  — 

heyri  óminn  af  því  hér,  en  er  ekki  enn  farinn  að 
sjá  corpus  delicti. 

Forl. ;  ég  verð  að  hætta. 
Adieu ! 

J.  H. 


TIL    KONRÁÐS    GÍSLASONAR. 


Saurum,  2.  Maí  1844. 

Sæll  og  blessaður,  allrahæstvirti,  dýrmæti  Sir! 
og  taktu  mér  það  ekki  illa  upp,  þó  ég  sé  svo 
djarfur  að  þúa  þig  núna  í  hundadögunum.  Þessi 
hersens  Fuldmægtig  sendi  mér  einhvern  kveðju- 
snepil  frá  þér  og  það  var  á  að  skilja  sem  þú  vær- 
ir  eitthvað  geðstirður  út  úr  því,  þú  þættist  eiga 
bréf  hjá  mér,  en  þessi  sami  hersens  segir  sjálfur, 
að  Absurd-Komiken  sé  liðin  undir  lok  og  læt  ég 
mér  það  allt  að  kenningu  verða,  kunnandi  mér 
öngva  betri  siði  en  þið  hafið  þarna  í  höfuðborginni, 
—  bindindi  til  lífs  og  sálar,  eins  og  þú  veizt,  allt 
upp  á  gamla  botnesku.  Nú  er  einungis  efnið  mið- 
ans  að  láta  yðar  hávelborinheit  vita,  að  þú  munt 
mega  búast  við  að  fá  að  sjá  framan  í  andlitið  á 
mér  á  mánudagskvöldið,  kemur,  ef  þú  vildir  virð- 
ast  að  vera  viðstaddur  á  póstgarðinum  eitthvað 
stundu  eftir  miðaftan,  þegar  dagvagninn  kemur. 
Finnur  skrifaði  mér  í  gær  ,,í  mesta  hasti",  að  þó 
hann  væri  í  peningahraki,  réðist  hann  í  að  senda 
mér  hér  með  10  dali,  í  von  um  endurgjald  frá  fé- 
laginu,  til  þess  ég  gæti  ferðast  inn  fyrir,  til  að  vera 
viðstaddur  lagfæringu  á  öðrum  fjórðungi  lands- 
ins.  Nú  komu  raunar  ekki  þessir  10  dalir,  en  ég 


—  183  — 

Jbýst  við  þeim  með  næsta  pakkapósti  (á  sunnu- 
dagsmorguninn,  kemur).  Segðu  því  Brynjólfi  fyrir 
mig,  hann  skuli  ekki  brjótast  neitt  í  að  senda  rnér 
þennan  blá,  sem  ég  bað  um,  og  það  með,  að  a?;d- 
skotalega  hafi  til  tekizt,  að  böggull  til  hans,  með 
plöggum  Fiedlers  etc,  hafi  af  gáleysi  orðið  efl- 
ir  af  seinasta  pakkapósti,  svo  það  hljóti  nú  að  bíða 
þangað  til  ég  kem  sjálfur. 

Heilsaðu     Gísla     rangæingi     ástsamlega     frá 
mér;  —  hann  verður  að  taka  kveðju  minni,  karl- 
inn,  þó  ég  geti  ekki  sent  honum  neitt. 
Tuus  ad  urnam 

J.  Hallgrímsson. 


TIL  J.  STEENSTRUP. 


Kj0benh.,  L0verdagen  (11.  Maj  1844). 
Kære  Steenstrup! 

Du  kan  tro,  jeg  blev  overrasket  ved  dit  venl- 
ige  Brev,  som  jeg  f0rst  modtog  i  Dag,  da  jeg 
havde  glemt  at  sige  Reinhardt,  hvor  jeg  boede. 

Hurra  for  Kongen!  Det  er  dog  en  meget 
fornuftig  Mand.  Du  kan  tro  det  glæder  mig  ikke 
lidet,  at  du  kommer  til  at  se  Fær0erne  under  saa 
gunstige  Omstændigheder.  Jeg  haaber  sikkert,  at 
Synet  af  de  islandske  Formationer  skal  vække  og 
opfriske  alle  dine  Erindringer  om  de  isl.  Forhold 
og  blive  til  stor  Nytte  for  Udarbejdelsen  af  den 
geologiske  Del  af  det  paatænkte  Arbejde. 

Det  forstaar  sig  selv,  at  jeg  under  disse  Om- 
stændigheder  ikke  tager  ud  til  eder  igen  f0rend 


—  184  — 

du  er  vendt  tilbage  fra  din  Rejse;  men  saa  vil 
du  rigtignok  ikke  slippe  for  at  jeg  igen  benytter 
mig  af  dit  Venskab. 

Det  forekommer  mig  aldeles  n0dvendigt,  at 
du  kommer  her  til  Byen  saasnart  muligt  og  for- 
bereder  dig  her  til  Rejsen.  Du  vil  selv  indse  det 
er  i  alle  Maader  det  tjenligste. 

Du  er  vel  saa  god  at  sende  mig  pr.  Pakkep.. 
eller  bringe  selv  med  de  B0ger  og  Papirer,  som 
ligger  i  den  sammenbundne  Pakke,  og  som  alle 
vedkommer  mit  Arbejde.  Mit  Linned  vil  jeg  ogsaa. 
trænge  til.  Det  0vrige  saa  jeg  helst  maatte  blive. 
Det  bliver  ogsaa  n0dvendigt,  at  du  tager  her  ind 
med,  hvad  der  er  skrevet  om  Svovlet.  Jeg  skal 
siden  fortælle  dig  det  nærmere. 

Hvilken  Forskel  paa  i  Dag  og  i  Gaar!  Alt 
er  her  pludselig  forvandlet  til  Sommer  efter  den 
velsignede  Regn  i  Gaar  Aftes. 

Hils  venskabeligst  din  elskelige  Kone  og 
Svigerinde,  ikke  at  glemme  Prinsessen;  det  lader 
til  hun  „rykker  Tronen  nærmere"  i  denne  Tid. 

Din 

J.  Hallgrímsson. 

Nok  en  Gentagelse  af  den  gamle  Skandale  i 
den  danske  Marine!  Fregatten  Gefion,  som  skulde 
med  Thetis  udg0re  Kronprinsens  Eskadre,  er  vendt 
læk  tilbage  fra  en  Krydstur;  den  l0b  paa  Grund 
paa  Falsterbro  Rev!! 


—  185  — 
TIL    KONRÁÐS    GÍSLASONAR. 


(Kaupmannahöfn,  um  15.  Maí  1844). 

Heyrðu  nú,  dýrmæti  Sir!  tíndu  saman  handa 
mér  eða  Steinstrúp  allt,  sem  viðvíkur  landnámi  á 
Færeyjum,  Suðureyjum  og  Norður-Skotlandi,  að 
svo  miklu  leyti  sem  Austmenn  byggðu  þar,  og  forn- 
sögu  þessara  landa,  —  Færeyingasögu,  ed.  Rafn, 
hefi  ég  tekið  sjálfur  á  turni,  —  og  finndu  mig  upp 
á  þetta  eins  fljótt  og  þú  getur. 

Tuus 

J.  Hallgr. 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


(Kaupmannahöfn,  17.  Maí  1844). 

Jeg  sender  dig  dette  fra  ,,Ekspeditions-Kon- 
toret"  (Regensen  6 — 8).  —  Hvis  du  har  skrevet 
noget  til  Island,  maatte  du  sende  det  op  til  mig 
(Vv.  218)  endnu  i  Aften  eller  i  Morgen  meget  tid- 
ligt;  eller  ogsaa  vente  til  1.  Juni,  da  nok  et  Skib  af- 
gaar  til  S0nderlandet ;  min  isl.  Korrespondance  m. 
m.  har  jeg  næsten  ganske  ekspederet,  og  staar  fuld- 
kommen  til  din  Tjeneste  —  hvor  og  naar?  I  Aften 
er  du  vel  i  Selskabsm0de. 

17/5  '44.  Din 

J.  Hallgrímsson. 


—  186  — 
TIL    PÁLS    MELSTEDS    YNGRA. 


Kaupmannahöfn,  5.  Júlí  1844. 
Páll  minn  góður  og  sæll! 

Hvernig  tókst  að  tarna,  heillin  mín  góð !  að  kof- 
inn  brann  ofan  af  höfðinu  á  þér?  Ekki  finnst  mér 
nú  samt,  satt  að  segja,  svo  mikið  til  þess  skaða, 
fyrst  þú  brannst  ekki  inni  sjálfur,  né  neinir  þínir, 
og  ekki  svo  mikið  sem  sviðnaði  af  þér  augabrýrnar. 
liitt  finnst  mér  meira  til,  að  þið  stukkuð  burt  af 
Brekku,  frá  öskuhrúgunni.  Ég  held  Álftanesið  fari 
senn  að  verða  skemmtilegt,  þegar  þeir  eru  orðnir 
tveir  einir  eftir,  lektor  karlinn  og  Skapti  (ég  tel  þá 
f.  1.)  og  Guðmundur  heitinn  í  Hákoti.  Loksins  tókst 
þá  Skerjafirði  að  sigrast  á  skólabátnum;  Finnur  er 
mjög  aumur  út  af  frændamissinum.  Við  höfum  ekki 
lieyrt,  hver  hinn  pilturinn  var. 

Gísli  mágur  okkar  —  Hraungerðisgráni  —  gat 
til  við  mig  hér  um  daginn,  að  á  vori  komanda 
myndi  æðarvarpið  verða  lagzt  frá  í  Eynni  og  kom- 
ið  í  staðinn  ekki  minna  hrafnavarp.  —  Ég  vildi 
svona  stinga  því  að  þér,  og  spyrja  þig  að  um  leið, 
hvað  þú  heldur  Reykvíkingum  verði  við,  þegar 
Sekri  fer  að  senda  þeim  eggin,  eins  og  vant  er,  en 
biður  þá  að  afsaka,  það  séu  í  þetta  sinn  „andskotans 
hrafnsegg!" 

Ég  er  kominn  frá  Saurum,  eins  og  þú  sérð; 
en  ekki  er  það  samt  nema  um  stundarsakir,  með- 
an  Steenstrup  er  að  ferðast  með  konungssyni  um 
Skotland  og  Færeyjar.  Þú  spyrð  mig  um  þá  Inge- 
mann  og  Hauch.  H.  er  allra-elskulegasti  maður; 
hann  er  hár  og  grannur  og  ólánlega  vaxinn,  allra 
manna    svartastur,    blakkur    og    suðrænn    í    andliti, 


—  187  — 

og  sérlega  fallega-ljótur,  eins  og  þú  þekkir,  með 
f jarska  stórt  nef  og  efra  tanngarð,  og  allra  manna 
stóreygðastur  og  úteygðastur;  og  samt  sem  áður 
þarf  ekki  nema  líta  á  hann,  til  að  sjá  hann  er  flug- 
gáfaður.  Hann  er  svo  mikill  ákafamaður  í  tali,  að 
hann  varla  kemur  öllum  orðum  út,  og  blæs  þá  eins 
og  móður  hestur;  og  svo  er  hann  stundum  líkur 
Shakespeare,  að  hann  segir  t.  a.  m.  á  einum  stað  í 
.Sveini  Gratha: 

„f0r  skal  du  fange  Vindens  Hest  paa  Heden, 
og  binde  den  til  Maanens  blege  Horn, 
end  du  formaar"  .  .  .  o.  s.  frv. 

Honum  mættu  tveir  harmar  í  vetur ;  hann  missti 
dóttur  sína,  og  konan  hans  skrifaði  Novelle.  Ingem. 
<er  allra-mesti  spilagosi,  stuttur  og  stubbaralegur,  með 
mikið  hár  og  úfið,  sem  hefir  verið  bjart,  en  er  nú  far- 
ið  að  grána ;  hann  hefir  breitt  andlit,  f latt,  bratt  og 
lágt  nef  og  mikið  enni,  lítil,  grá,  lífleg  og  skýrleg 
augu;  hann  er  afar-fljótmæltur  og  veður  svo  hvað  úr 
öðru,  að  það  er  oft  illt  að  fylgja  honum ;  hann  er  fynd- 
inn  og  smáertinn,  og  ófús  á  að  tala  um  skáldskap. 
Hann  segir,  að  einu  sinni  hafi  þeir  verið  á  ferð 
saman,  vindurinn  og  djöfullinn,  og  þegar  þeir  komu 
.að  horninu  á  húsinu  hans  Hjorts  (þar  er  ævin- 
lega  götusúgur),  þá  hafi  djöfullinn  sagt:  „Bíddu 
mín  hérna,  vindur  minn!  meðan  ég  bregð  mér  inn 
til  kunningja  míns",  —  en  hann  er  líklega  ekki  kom- 
inn  út  aftur  enn! 

Ingem.  er  nú  const.  Direktor  síðan  Waage  dó. 
Saurar  sjálfir  liggja  lágt,  og  loftið  er  þar  óhollt  og 
þokusælt,  en  fallegt  er  þar  í  kring.  Andinn  í  bænum 
er  heldur  en  ekki  smákaupstaðarlegur,  og  ekki  held 
ég  vísindi  geti  vel  þrifizt,  nema  í  stórborgum,  eða 
þá  fyrir  einstaka  menn  í  sveitarró. 


—  188  — 

Berðu  kæra  kveðju  mína  konu  þinni  elskulegri, 
og  eins  f oreldrum  þínum  og  f rúnni  í  Hraungerði ;  ég 
legg  hendur  mínar  yfir  litla  Pál  og  blessa  hann. 
Ég  hafði  fyrirvarann  í  vor,  og  sendi  kveðju  mína 
með  gamla  Fjölni,  því  ég  vissi,  ég  myndi  ekki, 
heldur  en  vant  er,  skrifa  mörgum.  Samt  vildi  ég, 
þú  kæmir  boðum  til  Gísla  míns  góðs  á  Selalæk,  og 
lofaðir  honum  frá  mér  löngu  bréfi  með  póstskipL 

Lifðu  margblessaður !  Tuus  ad  urnam,  og  leng- 
ur,  ef  ég  get. 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    KONRÁÐS    GÍSLASONAR. 


Kaupmannahöfn,  13.  Ágúst  1844. 

Epistola  virorum  immortalium,  Váinamöineni  et  Hraun- 
gerðis-Graunii,  ad  candidum  juvenem,  Chonradinum,  alias  Skrud- 
dium,   ditiscum   eða   vatnskött    í   Kreischa. 

Hemnlert  ætla  menn  sé  farinn  í  sjóinn;  hans  var  von  að- 
austan  fyrir  löngu  á  Gásinni,  en  hún  er  hvergi  komin  fram.  1 
þeirri  Anledning  hefir  Bókmenntafélagið  beðið  Thorarensen  að» 
kveða    eftirfylgjandi    grafskrift: 

„Aflmikill  stormur  yfir  hafið  skríður 
og  rótar  upp  þeim  aldna,  gráa  sjá", 
langstígur,  hvergi  við  á  báru  bíður, 
beinleiðis  stefnir  Kaupinhöfnu  á, 
suður  og  blæs  og  segir  Grími  frá, 
hvernig  með  humrum  Hemmert  karli  líður. 

Gásin  var  komin  góðan  spöl  í  haf, 
gliðnaði  þar,  og  dettur  öll  í  sundur. 
Djankann  og  Gísla  dreymdi  ferðum  af. 


—  189  — 

Djöflarnir  sögðu:  „Hvaða  heimsins  undur! 

Nú  fer  í  víti  allt  á  tjá  og  undur". 

Þá  brosti  Hemmert ;  —  þrællinn  sökk  á  kaf . 

En   svo  þú   skulir   ekki   halda,   að  ædle,   gamle 
Táinamöinen  geti  ekki  gert  neitt  betra  en  þetta  bull 
úr  Grána,  þá  skal  hann  reyna  til  að  snara  fram  ein- 
hverju  ljóði  fyr  en  þessu  bréfi  sé  lokið. 

Nú  er  ég  vaknaður  aftur,  og  hafði  þá  karlinn  samið  þenn- 
an  kafla,  sem  þú  sérð  að  er  með  annari  hendi,  og  tæmt  ölflösk- 
una,  því  veðrið  er  heitt,  og  vatnið  ódrekkandi  eins  og  þar  stend- 
ur.  Ég  varð  glaður  við,  að  hann  hafði  komið  svona  miklu  af, 
honum  var  drums  við;  hann  tók  bréfið  af  mér  aftur  og  skrifaði 
eftirfylgjandi  stökur,  sem  hann  sagðist  ætla  að  hafa  um  eitt- 
hvað,  sem  hann  vildi.  „Ráddu  lagsmaður",  sagði  ég,  hallaði  mér 
aftur   út   af   í    sofanum    og   fór   að    sofa. 

Ég  varð  að  taka  við  pennanum  aftur,  eins  og 
þú  sérð,  því  Gráni  getur  ekki  hrært  sig  fyrir  bann- 
settri  leti.  Ég  ætla  samt  ekki  að  kveða  neitt  —  ég 
læt  ekki  siga  mér  upp,  —  en  tala  heldur  við  þig, 
frændi,  eins  og  maður  talar  við  mann,  fáein  orð  í 
prosa.  Þar  er  þá  fyrst  til  máls  að  taka,  að  sama  kvöld- 
ið,  sem  þú  varst  uppá  Wilisch,  var  ónefndur  maður, 
ekki  langt  frá  okkur,  uppá  nokkurs  konar  Wilisch 
líka,  —  og  sá  var  einn  munurinn,  að  þið  voruð  18, 
en  hann  var  ekki  nema  einn,  að  minnsta  kosti  ekki  í 
senn,  og  „turnaði"  og  galaði  sjálfur,  svo  þú  getur 
nærri,  hann  muni  ekki  hafa  komizt  heim  undan 
þrumunum.  Hann  á  nú  annars  von  á  gleðju  eða  að 
„fá  í  hendina",  sem  menn  segja,  í  haust,  þegar  f  jölg- 
ar  um  í  bænum.  Annað  veit  ég  ekki  að  segja  þér  hon- 
um  viðvíkjandi.  En  Steindór,  frændi  Finns,  drukkn- 
aði,  greyið,  á  Skerjafirði,  við  annan  mann,  svo  nú 
kemur  ekki  neinn  nýr  íslend[ing]ur,  það  ég  veit,  í 
haust.  En  farið  er  að  sneiðast  um  á  Brekku,  eins  og 
Jdú  veizt;  frúin  komin  austur  að  Hraungerði  og  Páll 


—  190  — 

með  allt  sitt  að  Hjálmholti,  svo  þegar  skólinn  ferr 
verður  ekki  annað  eftir  á  Álftanesinu,  en  þeir,  Þorgr. 
gullsm.,  ef  hann  verður,  gamli  Guðm.  í  Hákoti,  sem 
er  dáinn  fyrir  löngu,  og  ef  telja  skyldi  Árna  í  Görð- 
um.  Ég  vek  nú  hra.  Thor.,  sem  situr  hér  sofandi,  a5 
lesa  Olgeir  danska,  og  bið  hann  að  hafa  nokkuð  á 
móti  þessu,  ef  hann  geti. 

G.  er  farinn  fyrir  góðri  stundu,  og  ég  kem  nú. 
að  utan,  hafandi  étið  rauðar  spýtur  uppá  krít,  því  G. 
þorir  aldrei  að  lána  mér  neitt,  eins  og  vonlegt  er. 
Þegar  ég  kom  í  Stúðenstræti  rétti  flyðra  höndina  út 
um  glugga  og  sagði:  „S0de  Herre!"  ,,Tak,  som  hil- 
ser",  sagði  ég  og  tók  í  höndina.  —  „De  har  lovt  at 
ville  se  op  til  mig  engang".  —  „Ein  Wort  ein  Wort",. 

—  sagði  ég;  —  „ein  Mann  ein  Mann  — ",  en  ég  er 
nú  skynsamari  en  svo.  „Sov  vel,  Islandsmand !"  — 
Og  úr  því  ég  er  nú  sloppinn  úr  þessari  freistni 
og  kominn  heim  til  gyðingsins,  sem  hún  segir  sjálf, 
enginn  vilji  snerta,  þá  held  ég  verði  að  láta  þig  vita, 
að  þessi  sami  G.  hefir  þránauðað  á  mér  að  gera  eitt- 
hvað  eftir  móður  sína,  og  ég  hefi  allt  af  neitað  því, 
cg  sagt  það  væri  mér  ómögulegt;  til  merkis  mitt 
nafn:  Jónas  Hallgrímsson.  En  út  úr  þessu  hefir 
spunnizt,  að  ég  hefi  hugsað  með  mér,  hvernig  ég^ 
myndi  vilja  hugga  einhvern  hegelianer  —  þú  skilur 

—  undir  slíkum  kringumstæðum.  Heyrðu  nú  til: 

Nautagæfa  fóðurgrasið  grær 
á  leiði  móður  þinnar  þjáðu. 

Allt    kvæöið.    Sbr.   I.,    bls.    181—82. 

Til  sannindamerkis  um  það,  að  þetta  sé  gert  út  í 
loftið,  citera  ég  Brynmeyer  við  G.  segjandi:  „Marg- 


—  191  — 

ur  á  bágt  í  heimi  hér;  heyrðu  það,  Jósep,  bróðir 
minn!  Taktu  það  ekki  samt  að  þér,  helvítis  djöfull- 
inn  þinn!"  En  hafði  ég  ekki  lofað  þér  einhverjum 
stökum,  áður  en  þessu  bréfi  lyki?  Svo  stendur  nú  á 
sálarástandinu,  að  ég  held  lítið  verði  um  það;  en 
„tilraunin  er  öllum  boðin",  segir  máltækið,  þó  vit- 
laust  sé: 

Veit  eg  það  fyrir  vissu  nú, 
veður  færðu  eða  gamalkú 
hjá  henni  Höllu  minni 
út  úr  þessari  orlofsferð, 
sem  upp  á  hennar  náð  er  gerð, 
gikkur  í  gömlu  skinni! 

Þegar  þú  kemur  kotið  á, 
sem  Kreischu  liggur  út  í  frá, 
neðan  við  háa  hólinn, 
viltu  þá  ekki  vita  hvurt 
Vigga  mín  hefir  að  mér  spurt, 
sem  að  ég  sá  um  jólin? 

Andlitin  þýzku  eru  mér 

öngvu  síður  en  brauð  og  smér 

í  fardögum  fyrir  norðan, 

(gott  eiga  sumir  gæfumenn, 

guð  veit,  hvort  að  þú  manst  það  enn) 

—  þegar  að  þrýtur  forðann. 

Eins  bið  eg  þess,  ef  áin  Rín 
upp  er  stigin  á  fætur  þín, 
fljúgðu  þá  f jöllum  hærra, 
komandi  hingað  heim  um  sinn; 


—  192  — 

hérna,  rétt  strax,  við  kaupstaðinn, 
er  vatnið  víni  tærra. 

Froskarnir  vaxa  fjögur  ár; 

fárlega  ertu  í  slíku  dár! 

(bið  ég  þér  bóta  þriggja), 

og  lifa  nærri  eins  lengi  og  þú! 

—  Lagleg  hefir  hún  verið,  sú!*)  — 

Engin  vill  undir  liggja. 

Hvort  sem  að  ég  líð  bót  eða  böl, 

bláa  loft  eða  vítiskvöl, 

vaðandi  á  vonarhausti, 

samt  er  eg  allt  af  eins  fyrir  því, 

aumingja,  svarta  dírrindí! 

samur, 

þinn 

séra  Trausti. 


TIL    J.    STEENSTRUP. 


K0benhavn,  22.  Aug.  1844. 
Kæreste  Ven! 

Velkommen  tilbage  med  alle  dine  nye  Op- 
dagelser,  som  jeg  rigtignok  ikke  kender  noget  til 
endnu.  Saa  meget  kan  jeg  i  al  Fald  sige  dig,  at  jeg 
ofte  har  været  hos  dig  paa  din  Rejse  og  gjort  mine 
egne  Bemærkninger  over  den  udtryksfulde  Natur 
blandt    Ossians   Bjerge,    hvor    „Selmas    blaa   Vover 


*)   Sú,    sem   fræddi   þig-   á,    að    froskarnir   yrðu    ekki   nema 
daga. 


—  193  — 

rulle  i  Lys".  De  skotske  Fjeldegne,  med  sine  Flo- 
der  og  Inds0er,  maa  dog  endnu  ud0ve  en  besynder- 
lig  Tryllemagt  over  den  fremmede  Vandrer,  hvis 
,Sir  Walters  Pen  ikke  har  været  altfor  0dsel  i  hans 
mange  henrivende  Skildringer  af  disse  Steder.  Og 
:nu  de  stakkels  Fær0er;  jeg  haaber  dog,  at  der  i  det 
mindste  findes  noget  —  tale  qvale  —  Sammensu- 
rium  af  islandske  Forhold. 

Det  var  ellers  brav  uheldigt,  at  jeg  ikke  skulde 
være  hjemme,  da  du  var  saa  god  at  bes0ge  min 
Synagoge,  og  saa  meget  besynderligere  som  Gud 
ved,  at  jeg  ellers  kukkelurer  nok  hjemme,  som  det 
sig  s0mmer  en  Kælling  af  min  Alder  og  Gemytsbe- 
skaffenhed.  Min  vita  er  kort  nok,  kan  du  tro,  siden 
vi  taltes  ved;  jeg  har  ikke  levet  synderligt  mere  end 
-en  rigtig  energisk  Schlesvig-Holsteiner  vilde  kunde 
leve  i  4  a  5  Dage.  En  af  mine  sidste  Bedrifter  er  at 
Jiave  læst  Hugi's  sidste,  ,,Die  Gletscher  und  die  erra- 
tischen  Blöcke",  hvorved  jeg  har  faaet  en  Del  be- 
synderlige  Skrupler  i  Hovedet,  som  jeg  gerne  kunde 
være  saa  ondskabsfuld  at  unde  dig  din  Portion  af. 
Der  er  endnu  noget  Galskab  i  de  Dele,  kan  du  tro. 
Der  er  komne  nogle  Skibe  fra  Island,  men,  under- 
ligt  nok,  ingen  fra  Sydlandet.  Sommeren  har  været 
god,  men  en  hel  Del  Sygdom,  især  paa  0stfjordene. 
Om  faa  Dage  tager  nogle  Skibe  op  igen,  deriblandt 
■eet  til  Reykjavik,  ladet  med  Grus!  Hvem  tror  du 
det  kunde  tilh0re,  uden  Universitetsdirektionen.  I- 
midlertid  er  der  en  passende  Lejlighed  for  Breve  til 
Sydlandet.  Dine  Venner  blev  vistnok  glade  ved 
at  h0re  et  Par  Ord  fra  dig.  Valgene  deroppe  er 
faldne  temmelig  heldigt  ud.  Af  de  mange  mor- 
somme  Historier,  man  har  hjemmefra  i  den  An- 
Jedning,  vil  jeg  nu  for  0jeblikket  kun  fortælle  dig 

13 


—  194  — 

een.  Den  gamle  Sysselmand  Guðbrandur  i  Feigsdal 
havde,  som  Valgdirekt0r  i  hans  Syssel  (Bardestr.), 
forfattet  Vaglister  efter  forelagt  Skema;  uheldig- 
vis  fandtes  paa  Skemaet  en  Rubrik  for  „Bemærk- 
ninger",  og  da  Sysselmanden  fandt  sig  bef0jet  til 
at  udfylde  den,  viste  det  sig,  at  han  havde  noteret 
ved  de  forskellige  Navne:  „stammer",  —  ,,er  tung- 
h0r",  —  „enfoldig",  —  „dum",  —  „frygtsom"  etc. 
Tænk  dig  nu  f.  Eks.  Jón  i  Haga  —  „den  g0ende 
Repstyrer",  som  du  nok  husker  fra  Brjánslæk!  — 
Thorlacius  paa  Stikkesholm  og  Ásgeir  paa  Kolla- 
fjarðarnes  er  i  blandt  de  valgte. 

Eftersom  jeg  er  noget  doven  i  Dag  og  Solen 
derhos  er  saa  artig,  aldeles  imod  denne  graa  Som- 
mers  Sædvane,  at  se  mig  i  Papirerne  og  genere  mig, 
saa  vil  jeg  ikke  skrive  mere  for  denne  Gang.  Lev  vel, 
bedste  Steenstrup!,  og  bring  mine  venligste  Hilse- 
ner  til  alle  dine. 

Din 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Ég  skulda  Sörni  mínum  fyrir  þvott  og  þjón- 
ustu  10  r.  —  3  m.  —  7  skl.  Nú  er  hann  kominn  að 
krefja  mig  í  miðjum  mánuði.  Ég  er  í  ráðaleysi  og 
ræðst  þess  vegna  í  að  biðja  yður  að  borga  þetta 
fyrir  mig.  Ég  vonast  eftir,  að  það  geti  einhvern 
veginn  goldizt  aftur. 

Sörni  liggur  á,  segir  hann.  Það  er  eins  og  hver 
sjái  sjálfan  sig. 

14.  Október  1844. 

J.  Hallgrímsson. 


—  195  — 
TIL    JÓNS    SIGURÐSSONAR. 


(Kaupmannahöfn,  um  15.  Des.  1844). 
Jón  minn  góður! 

Ég  fékk  bréfið  þitt  í  tíma,  en  ég  kom  ekki  á 
nefndarfund,  af  því  ég  bæði  var  óhress  og  þorði 
ekki  vel  út  og  hefi  þar  hjá  verið  þunglyndur  þessa 
daga  og  ekki  nennt  að  hugsa  málið ;  því  var  ég  hrædd- 
ur  um,  að  ég  myndi  leggja  eitthvað  illt  eitt  til  af 
handahófi.  Skammdegið  hefir  allt  af  lagzt  þungt  á 
mig,  síðan  um  veturinn,  ég  lá,  en  ég  veit  af  reynslu, 
það  bráir  af  mér  eftir  sólstöðurnar,  og  þá  er  ég  aft- 
ur  til  í  allt.  Ég  sendi  þér  skjalið,  ef  þið  þyrftuð  að 
nota  það  í  bráð. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 

Ég  fellst  annars  að  mestu  leyti  á  hverja  grein, 
—  nema  þá  fjórðu  —  og  vil  þær  verði  allar  betur 
skýrðar  í  nefndarskýrslu  vorri  til  f undarins.  6.  grein- 
in,  a,  um  póstgöngur,  er  í  rauninni  sérstakt  mál,  sem 
ég  hef i  ætlað,  ef  guð  lofar,  að  bera  upp.  En  ógæf an  er, 
að  enn  vantar  „kortin". 

J.  H. 


TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Kaupmannahöfn,  26.  Febr.  1845. 
Hávelborni  herra  etatsráð,  F.  Magnusen! 
Hæstvirti  forseti! 

Ég  fékk  ekki  fyr  en  í  gær  vitneskju  um,  að  fund- 
ur  vor  yrði  haldinn  í  dag.  Ég  fékk  þá  jafnframt  við 

13* 


—  196  — 

öðru  að  snúast  (lagabreytingunum  að  heiman,  er 
mér  komu  þá  fyrst  fyrir  sjónir),  og  hafði  því  ekki 
tíma  til  að  semja  skýrslu  mína  um  Islands-lýsingu, 
svo  glögga  og  greinilega  sem  ég  vildi.  Ég  leyfi  mér  því 
að  draga  hana  til  almenns  fundar,  —  því  fremur 
sem  ég  ræð  af  boðsbréfi  yðar  til  þessa  fundar,  að 
hann  verði  haldinn  innan  skamms. 
Undirgefnast 

J.  Hallgrímsson. 


TIL    FINNS    MAGNÚSSONAR. 


Kaupmannahöfn,  16.  Apríl  1845. 
Allrahæstvirti,  elskulegi  herra  etatsráð! 

Ég  er  nú  sem  óðast  að  flytja  mig  í  St.  Péturs- 
stræti  140 — 3.  og  á  ekki  mjög  gott,  því  allir  kalla 
að  mér,  sem  geta,  til  að  mynda  vertinn  með  húsa- 
leigu  &  c. ;  þó  er  Sörin  vor  óþolinmóðastur,  sem  eitt- 
hvað  þykist  eiga  hjá  mér  fyrir  þvott  og  þjónustu 
og  fer  nú  með  þetta  bréf,  til  að  biðja  yður  um  mán- 
aðarpeninga   mína   fyrir   næstliðinn    Marzmánuð. 

Ég  læt  fylgja  kvitteraða  blankett  til  ávísunar- 
innar,  svo  S.  geti  sótt  féð  samstundis.  Fyrirgefið 
mér  kvabbið ! 

Yðar  hávelborinheita  auðm.  þ. 

J.  Hallgrímsson. 


197 


TIL  DEILDAR  HINS  ÍSLENZKA  BÓKMENNTA- 
FÉLAGS   í   KAUPMANNAHÖFN. 


Um  vorið  1842,  þegar  ég  var  að  búa  mig  til 
seinustu  sumarferðar  minnar  á  Islandi,  fékk  ég  bréf 
hinnar  heiðruðu  félagsdeildar  og  kvödduð  þér  mig 
til  að  koma  aftur  hingað  til  Danmerkur  og  hjálpa 
til  að  semja  lýsingu  Islands. 

Ég  þekktist  það  —  og  því  fremur  sem  mig  lang- 
aði  mest  sjálfan  til  að  því  verki  yrði  framgengt;  en 
það  mun  öllum  yður  ljóst,  hvílíkan  vanda  ég  tókst  á 
hendur. 

Ég  er  kominn  nokkuð  á  leið  með  minn  hluta 
„Islands-lýsingar",  og  þó  skemur  en  ég  vildi;  ég 
hefi  hlotið  að  verja  miklu  meiri  tíma  til  vísinda- 
iðkana  þar  að  lútandi  og  til  undirbúnings  en  til  samn- 
ingsins  sjálfs;  ég  ætla  mér  að  vanda  það  allt  eins 
og  kostur  er  á. 

Ég  var  ekki  einfær  um  allt,  sem  koma  verður  í 
þann  hluta  „Islands-lýsingar",  sem  hin  heiðraða  fé- 
lagsdeild  hefir  trúað  mér  fyrir;  ég  hefi  því  skorað 
sitt  á  hvern,  alla  vísindavini  mína,  íslendinga,  svía 
og  dani,  og  hafa  þeir,  margur  hver,  brugðizt  vel  við 
því. 

Hið  konunglega  danska  vísindafélag  veitti  fé- 
lagi  voru  í  hitt  ið  fyrra  500  rbdl.  með  þeim  skilmála, 
að  „íslands-lýsingu"  yrði  snúið  á  danska  tungu,  eð- 
ur  þó  að  minnsta  kosti  ágrip  hennar  samið  á  dönsku ; 
ég  vil  ekki  neita,  að  mér  þykir  þetta  undarlega 
heimtufrekt,  en  fyrir  mitt  leyti  vonast  ég  eftir  að 
geta  f  ullnægt  þeim  skilmála  kostnaðarlaust,  með  bók, 
er  heita  á  „Islands  Naturforhold"  og  við  lektor  Steen- 
strup  höfum  lengi  verið  að  böggla  saman. 


—  198  — 

Ég  ætla  mér  enn  eitt  ár  til  þessa  starfs;  lengra 
get  ég  ekki  lagt  upp.  Ég  veit  dável,  að  mörgu  muni 
þá  vera  ábótavant,  og  bið  ég  yður  fyrirfram  að 
virða  mér  það  til  vorkunnar. 

Eins  ber  mér  enn  að  geta.  Á  uppdráttum  Islands 
frá  herra  Birni  Gunnlögssyni  hefir  ekki  hingað  til 
verið  tekið  fram  landslagið.  Ég  hefi  að  tilmælum 
forseta  vors  og  riddara  Olsens  ráðizt  í  að  tilgreina 
það  eftir  dagbókum  mínum  og  minni.  Verði  nú,  eins 
og  við  er  að  búast,  fundið  að  einhverju  af  því  seinna, 
þá  tel  ég  mér  til  afsökunar  að  hafa  gert  það  í  við- 
lögum,  og  allt  eins  rétt  og  gat. 

Kaupmannahöfn,  19.  Apríl  1845. 

Jónas  Hallgrímsson. 


TIL  ÞÓRÐAR  JONASSENS. 


Kaupmannahöfn,  21.  Apríl  1845. 

Elsku-vinur  minn  góður! 

Mér  er  sagt,  að  skip  sé  að  fara  heim  rétt  í  þessu, 
og  flýti  ég  mér  því  að  þakka  þér  fyrirfram  tvö  ást- 
samleg  bréf,  en  ég  skal  þakka  þér  bæði  betur  seinna. 
Ég  er,  sem  stendur,  staddur  hér  á  skrifstofu  fulltrúa 
vors,  og  hefi  —  eins  og  þú  getur  nærri  —  æði-naum- 
an  tímann.  Mér  líður  nú  loksins,  guði  sé  lof ,  sæmilega 
vel  til  heilsunnar;  mér  er  batnað  allra  meina  minna, 
nema  einhverrar  agnar  af  Hypokondri  —  brings- 
malaskottu  —  eða  hvað  það  heitir,  draugurinn,  sem 
ásækir  svo  margan  íslending.  Ég  er  sæmilega  feitur 
og  þokkaleg  skepna,  en  miður  klæddur  og  óburgeis- 
legri,  en  ég  ætti  skilið  að  vera. 


—  199  — 

Ég  hefi  skilað  kveðju  þinni  til  Steenstrups;  hon- 
Mm  líður  vel,  nema  hvað  blóðið  sækir  stundum  á 
höfuðið.  Danir  eru  nú  að  slokna,  —  svo  sem  eins  og 
ljós,  sem  fuðrar  upp  af  því  vinnukona  hefir  gleymt 
.að  taka  af  því  skarið. 

Þú  baðst  um  f leiri  kvæði ;  það  situr  á  ykkur,  sem 
lastið  allt,  sem  ég  geri,  pegar  nafnið  mitt  stendur 
ekki  undir  þvi!  Ég  hefi  nú  samt  enn  þetta  árið  gert 
það  löndum  mínum  til  léttis  og  þóknunar,  og  skiln- 
ingsauka  málanna,  að  setja  merki  undir  þau  kvæði 
mín,  sem  koma  í  Fjölni ;  þau  eru  hvorki  mörg  né  mik- 
ilvæg.  Lægi  altént  vel  á  mér,  gæti  ég  sjálfsagt  ort 
betur. 

„Kong  Renés  Datter"  eftir  Hertz  verð  ég  að 
senda  þér  með  einhverju  móti,  undir  eins  og  það  kver 
kemur  úr  prentun;  þessi  leikur  (romantisk  Drama  i 
1  Akt)  er  það  yndislegasta,  sem  ég  veit  til  hafi  oltið 
upp  úr  Dönum. 

Heilsaðu,  vinur  minn !  þeim,  sem  þú  heldur  taka 
vilji  kveðju  minni.  Ég  skrifa  betur  með  seinni  skip- 
unum. 

Þinn 

J.  Hallgrímsson. 


ÝMSAR  RITGJORÐIR  O.  FL. 


DÝRANNA    MEÐHÖNDLAN. 


Varla  getum  vér  hrundið  frá  oss  þeim  þanka. 
&ð  dýramorðið  í  það  hæsta  leyfist,  þá  er  nauðsyn  kref- 
ur,  en  aldrei  tii  eintómrar  skemmtunar ;  varla  getum 
vér  deyft  hjá  oss  þá  hugsjón,  að  fyrri  en  keðjan  þrýt- 
nr  við  hásæti  hins  eilífa,  hljóti  enn  þá  að  finnast 
þúsund  lifandi  verur,  að  baki  hverra  maðurinn  stend- 
ur  eins  langt  og  rjúpan  að  baki  veiðimannsins.  Vei 
oss!,  ef  þessir  máttkari  vildu  fylgja  því  dæmi,  er 
vér  gefum  þeim. 


DANSKUR  STÍLL. 


Hvori  bestaar  det,  som  man  kalder  Ære,  og  hvor- 
ýor  b0r  den  eftertragtes? 

Ære  kaldes  det,  naar  man,  formedelst  nogen 
sand  Fuldkommenhed,  gode  Handlinger  og  Egenska- 
ber,  har  vundet  deres  Agtelse,  som  man  lever  i  Sel- 
skab  med.  — 

Denne  Ære  b0r  eftertragtes,  som  vigtigt  Mid- 
del  for  at  fremme  saavel  sit  eget  som  sine  Med- 
menneskers  sande  Vel.  Thi  derved  skaffer  man  sig 
saavel  en  st0rre  Virkekreds  som  en  bedre  Lejlighed, 
for  at  vise  en  virksom  Daad  i  nogle  store  og  gode 
Poretagender,  hvortil  i  Særdeleshed  kan  bidrage  and- 


__  204  — 

res  Tillid,  som  en  sand  Ære  umiskendelig  med  sig 
bringer.  — 


PRÓFRÆÐA, 

FLUTT  f  BESSASTAÐA-KIRKJU  LAUGARDAGINN  30.  MAÍ  1829. 


Hjá  þér,  drottinn,  er  vort  athvarf,  því  þú  elsk- 
ar  oss.  Láttu  þennan  þanka  leiða  oss  til  þín,  leiða 
oss  til  að  elska  þig,  en  ekki  heiminn,  —  hann,  sem 
tælir  sína  elskendur.  —  Þú  veizt  vér  erum  börn,  og 
vegurinn  er  háll,  sem  vér  göngum;  en  gef  að  þín 
elska  styrki  oss;  hún  verndi  vor  hjörtu,  þá  [er] 
heimsins  glaumur  kallar  oss,  hún  gefi  css  styrk  í 
freistingunum.  Himneski  faðir!  Þú,  sem  gafst  oss 
lífið  og  lífsins  gæði,  þú  bauðst  oss  að  njóta  þeirra  hóf- 
lega;  það  vitum  vér,  en  veit  oss  þinn  styrk,  að  vér 
gjörum  ekki  móti  betri  vitund.  Gef  oss  krafta  að 
hlýðnast  því  lögmáli,  sem  þú  hefir  rótfest  í  vorri 
sálu.  Sá  ódauðlegi  andi,  er  þú  gafst  oss,  hann  finn- 
ur,  að  heimurinn  er  sér  ónógur,  hann  girnist  að 
finna  eitthvað  æðra,  en  gef  honum  að  girnast  þinn 
vilja,  hverjum  ekkert  getur  æðra  þenkzt,  ekkert 
heilagra  nefnzt.  Já,  til  þín,  drottinn,  snúum  vér 
css,  —  þegar  hjartað  tekur  að  óróast  og  andi  vor 
finnur  ei  hvíld  á  jörðu,  þá  viljum  vér  leita  þín, 
en  láttu  þig,  drottinn,  vera  að  finna,  Hverfi  oss  þá 
heimurinn  og  heimsins  stundlegu  gæði,  því  þegar 
vér  að  eins  höfum  þig,  hirðum  vér  hvorki  um  him- 
in  né  jörð.  Amen. 

Textinn:  1.  Jóh.  2.,  15. 

Elskið  ekki  heiminn,  ekki  heldur  þá  hluti,  sem  í 
heiminum  eru.  Ef  nokkur  elskar  heiminn,  í  honum 
er  ekki  kærleiki  föðursins. 


—  205  — 

Inngangurinn. 
Þegar  sá  konungur,  sem,  guð  haf ði  gefið  speki,  var 
t.úinn  að  skoða  þennan  heim,  og  öll  mannanna  hold- 
legu  störf,  allt  þeirra  bjástur  og  umsvif  í  heiminum, 
segir  hann:  Það  er  allt  saman  hégómi.  —  Annað  er 
það  ekki  heldur,  því  allt  stundlegt  breytist  og  hverf- 
ur;  maðurinn  sjálfur  kemur  á  jörðu,  dvelur  þar  ó- 
vissan  tíma,  ætíð  samt  skamma  stund,  og  flyzt  síðan 
á  burt  á  hið  ókomna  land,  því  hann  er  ætlaður  til 
æðra.  Óráð  er  því  að  binda  hjartað  við  það,  sem 
vér  eftir  voru  eðli  hljótum  að  yfirgefa,  ef  það  verður 
ei  fyr  búið  að  yfirgefa  oss,  eða  þá  við  hitt,  sem  vér 
aldrei  náum,  —  einhvern  hverf ulan  skugga,  —  það  er 
verra  en  að  byggja  á  sandi.  —  Þar  fyrir  býður  guðs 
orð  að  elska  ekki  heiminn,  svo  vér  ei  stöndum  einir 
uppi,  og  söknum  of  seint  vinar  í  stað,  þegar  hann  fyr 
eða  seinna  snýr  við  oss  bakinu.  Ekki  er  það  samt 
meiningin,  að  mannsins  skylda  sé,  að  synja  sér  um 
nautn  allra  heimsins  gæða  og  unaðsemda,  því  hóf- 
leg  gleði  er  á  stundum  nauðsynleg,  til  að  endurnæra 
þess  manns  hjarta,  sem  þreyttur  kemur  frá  störfum 
sinnar  köllunar,  og  gefa  honum  nýja  krafta  til  fram- 
kvæmda.  —  En  af  því  meðalhófið  er  vandratað  og 
mörgum  verður  hált  á  viðskiftum  við  heiminn,  býður 
guðs  orð  að  binda  ekki  hjartað  við  hann.  Ekki  mun 
heldur  hætt  við,  —  eftir  sem  þekkingu  vorri  er  nú 
komið,  —  að  þeir  séu  margir,  sem  ekki  kannist  við 
það  leyfi,  er  maðurinn  hefir  til  að  brúka  heimsins 
gæði,  og  boðorðið  upp  á  þann  máta  misskiljist;  hitt 
mun  heldur,  að  heimsins  gæði  verða  ofbrúkuð,  því 
beinna  liggur  sá  afvegur  fyrir  oss.  En  þá  fer  ei  hjá 
því,  að  hjartað  ofþyngist  smátt  og  smátt,  maður- 
inn  gleymir  guðs  vilja  og  sinni  ákvörðun,  en  fer  að 
elska  heiminn.  —  Fyrst  nú  guðs  orð  bannar  það,  en 


—  206  — 

vér,  sem  búum  í  heiminum,  verðum  þó  að  brúka  hann,, 
þá  vil  eg  stuttlega  leitast  við  að  hugleiða,  1,  hvers 
vegna  vér  megum  ei  elska  heiminn,  og  2,  hvernig 
vér  getum  rétt  brúkað  heiminn,  án  þess  að  elska 
hann.  Guð  gefi  mér  þar  til  náð  fyrir  Jesúm  Kristum. 

Vér  megum  ekki  elska  heiminn.  Orsökina  leggur 
pcstulinn  sjálfur  til:  Hver,  sem  elskar  heiminn,  segir 
hann,  í  honum  er  ei  kærleiki  föðursins.  Það  er  að 
skilja :  Hver  sem  festir  hjartað  við  f  allvaltan  heim  og 
hans  gæði,  hann  sýnir  þar  með,  að  hann  ei  elskar  guð, 
því  hann  óhlýðnast  guðs  vilja.  Guð  vill  nefnilega,  að 
heimsins  gæði  skuli  hressa  og  gleðja  oss,  svo  oss 
aukist  kraftar  til  að  gegna  vorri  köllun.  Hann  vill 
þau  skuli  verða  meðal  í  vorri  hendi  til  að  auðga  oss 
í  góðum  verkum.  Þau  eru  því  ekki  sannarleg  gæði, 
heldur  einungis  meðal  til  góðs.  En  sá,  sem  elskar 
heiminn,  hann  leitar  sinnar  farsældar  í  holdlegum 
munaði;  hann  gleymir  þess  vegna  guði  og  sinni  á- 
kvörðun,  og  metur  skepnuna  meira  en  skaparann. 
Þetta  er  stakt  vanþakklæti  og  hryggileg  f  ásinna,  sem 
glötunina  hefir  í  fylgd  með  sér,  því  sá  maður  getur 
öngva  hlutdeild  átt  í  þeim  fyrirheitum,  sem  faðirinn 
á  himnum  hefir  gefið  sínum  elskendum. 

Vér  megum  ekki  elska  heiminn,  því  hans  gæði 
eru  óviss.  Fávíslegt  er  að  elta  skugga,  sem  flýr  þá, 
er  hann  vilja  grípa,  og  mikil  mæða  að  binda  hjartað 
við  óvissa  von,  sem  einatt  lætur  til  skammar  verða, 
en  þetta  gjörir  sá,  sem  elskar  heiminn,  því  jarðnesk 
gæði  eru  hverful,  heimsins  útlit  breytist,  og  gleðinn- 
ar  mynd  stendur  langt  á  bak  við  mann,  þegar  hann 
loksins  þykist  vera  kominn  að  því  eftirþreyða  tak- 
marki ;  og  hvað  er  það  þá,  sem  maðurinn  hefir  meira 
af  allri  sinni  armæðu?  Já,  þó  að  maðurinn  þykist 


—  207  — 

hafa  náð  einhverri  af  þessum  ímynduðu  unaðsemd- 
um,  þá  er  nautnin  samt  eins  óviss,  því  dauðinn  er 
skjótfær  engill,  sem  fyr  en  varði  kemur  að  dyrum. 
Þá  fer  hann,  sem  kallaður  er,  oft  ómettaður,  þótt 
hann  hafi  til  margra  ára  samansafnað,  því  dauðinn 
flytur  boðskap  hins  eilífa. 

Vér  megum  ekki  elska  heiminn,  því  hans  gæði 
eru  fánýt.  Það  sést  ljósast  á  bjástri  þeirra,  sem  að 
þeim  leita.  Margbreyttar  eru  þeirra  eftirsóknir,  all- 
ar  samt  með  meiri  eða  minni  óþola  og  áhyggju.  — 
Það  er  sorglegur  leikur,  að  sjá  þessa  blinduðu  eigast 
illt  við,  eftir  því  sem  hver  stendur  öðrum  í  vegi,  og 
þreyta  kapphlaup  eftir  sinni  eigin  fordjörfun,  hvar 
af  margur  ófriður  rís,  sem  einatt  spillir  sambúð 
manna,  þannig  eyðist  þeirra  líf  undir  hégómlegu 
umstangi.  Þeir  erfiða  og  þreytast  forgefins,  mett- 
ast  kann  ske  stundum  í  bráð,  og  hverfa  síðan  vonar- 
lausir  af  jörðu,  því  þeir  hafa  forsómað  að  safna  sér 
fésjóð  á  himnum. 

Vér  me^urn  ekki  elska  heiminn,  því  hans 
gæði  eru  oss  ónóg.  Vera  kann,  að  þeim,  sem  jarð- 
nesk  lukka  fellur  í  skaut,  finnist  stundum  sem 
hann  uni  heiminum,  þegar  hjartað  er  ofþyngt  af 
nautninni  eða  maðurinn  vegna  veraldlegra  anna 
ekki  gefur  sér  tíma  til  að  hugsa  um  sína  ákvörðun. 
Varla  kemst  samt  þessi  ánægja  hærra  en  svo,  að  hún 
geti  orðið  manni  á  borð  við  eitthvert  tilfinningar- 
leysi.  Langvinn  getur  hún  ei  heldur  orðið,  því  manns- 
ins  andi  er  ódauðlegur,  og  getur  því  varla  niður- 
lægzt  svo  í  holdinu,  varla  orðið  svo  ólíkur  sjálfum 
sér,  að  hann  ekki  á  stundum  girnist  eitthvað  æðra 
eða  varanlegra  en  það,  sem  þessi  heimur  hefir  á  boð- 
stólum,  og  það  á  meðan  bezt  gengur,  en  þegar  heim- 
urinn  snýr  við  blaðinu,  —  og  það  mun  hann  gjöra 


—  208  — 

oftast  nær,  —  þá  vaknar  fyrst  fyrir  alvöru  einhver 
æðri  löngun  í  mannsins  sálu.  Þegar  þú,  sem  fyrrum 
varst  heill,  þjáist  af  örðugum  sjúkdómi,  þú,  sem 
varst  ríkur,  verður  að  líða  nauð,  þú,  sem  varst  virt- 
ur,  verður  óvirtur,  þegar  vondir  menn  umsitja  þig, 
eða  vinir  þínir  bregðast  þér,  eða  ástvinum  þínum  er 
burtu  svift,  eða  hjarta  þitt  kvelst  af  einhverri  hul- 
inni  sorg,  sem  þú  verður  að  dylja  fyrir  heiminum, 

—  þegar  þú  þannig  yfirgefinn  hlýtur  einmana  að 
ganga  þungan  gang  í  lífsins  eyðimörku,  —  hvar  er 
þá,  ó  maður,  þitt  athvarf  ?  Vissulega  ekki  hjá  heim- 
inum.  En  guði  sé  lof ,  sem  gefið  hefir  oss  betra  traust, 
er  höfum  lært  að  elska  hann,  sem  er  höfundur  vorr- 
ar  farsældar.  Þar  er  ein  huggunarrödd,  sem  fagurt 
hljómar  í  eyrum  þeirra,  sem  krossinn  bera;  hún  seg- 
ir,  að  allt  verði  að  þéna  þeim  til  góðs,  sem  guð  elska, 

—  og  auga  hafi  ekki  séð,  og  eyra  hafi  ekki  heyrt,  og 
ekki  hafi  það  í  nokkurs  manns  huga  eða  hjarta  kom- 
ið,  sem  guð  hafi  þeim  fyrirbúið,  er  hann  elska.  Mun 
ei  þar  fyrir  tilvinnandi  að  sleppa  elskunni  til  heims- 
ins,  til  að  gefa  rúm  þeirri  elsku,  sem  svo  hefir  mikið 
fyrirheit?  Þar  um  mun  varla  nokkur  efast. 

2.  Vér  höfum  þá  séð,  að  vér  ekki  megum  elska 
heiminn,  því  það  skaðar  sjálfa  oss;  en  hvergi  er 
manninum  þar  fyrir  bannað,  að  brúka  heiminn  eft- 
ir  þörfum,  eða  gleðja  sig  við  hans  gæði  hóflega  og 
með  þakkargjörð,  því  sá  er  eflaust  tilgangur  þess 
algóða  gjafara.  Einungis  tekur  Páll  vara  fyrir  að 
misbrúka  heiminn;  og  hann  segir  á  öðrum  stað,  að 
öll  guðs  skepna  sé  góð  og  engin  burtkastanleg,  sé  hún 
meðtekin  með  þakkargjörð;  hún  helgist  með  guðs 
orði  og  bæninni.  — 

Hófleg  nautn  heimsins  gæða  er  því  samkvæmt 
guðs  orði  leyfileg,  en  þar  eð  —  eins  og  áður  er  sagt 


—  209  — 

—  meðalhóf ið  er  vandratað,  og  brúkun  heimsins  get- 
ur  leitt  til  að  elska  hann,  er  nauðsynlegt,  vér  tökum 
oss  einhverja  stöðuga  reglu  í  nautninni,  svo  hún  verði 
oss  ekki  til  syndar,  þvert  á  móti  gjafarans  tilætlun. 
Það  sé  þá  vor  höfuð-regla,  aldrei  að  gjöra  eft- 
irsókn  nokkurra  jarðneskra  muna  að  lífsins  höfuð- 
augnamiði.  —  Að  gjöra  þetta  er  hörmuleg  misbrúk- 
un;  því  ekki  setti  guð  oss  til  þess,  að  vér  skyldum 
eyða  hér  sálar-  og  líkama-  kröftum  á  aumkunar- 
verðu  stjái,  og  þreyta  oss  til  forgefins  alla  daga,  svo 
við  yrðum  að  skoðunarspili,  sorglegt  dæmi  upp  á 
mæðu  og  eymd.  —  Nei,  sá  gat  ei  verið  tilgangur  þess 
algóða;  hann  hefir  heldur  vísað  oss  bústað  á  jörðu 
eins  og  í  skóla,  til  að  æfa  hér  vora  krafta  og  styrkja 
oss  í  dyggð,  svo  vér  getum  orðið  hæfir  til  að  njóta 
sælunnar,  sem  bíður  þeirra,  er  sigurinn  vinna;  og 
einmitt  til  þess  að  styrkja  vora  krafta  og  gleðja  vort 
hjarta,  svo  vér  ei  þreyttu  [m]  st,  og  yrðum  fúsir  að 
gegna  vorum  á  stundum  þungu  skyldustörfum,  gaf 
hann  oss  þessa  heims  gæði  og  marga  saklausa  unað- 
semd,  sem  oss  ber  að  meðtaka  með  þakklæti  við  gjaf- 
arann,  og  hagnýta  oss  samkvæmt  hans  boðorðum,  en 
aldrei  vegna  óvissra  unaðsemda  yfirtroða  voraskyldu, 
mannelskunnar  heilaga  lögmál,  á  hvers  varðveizlu 
frelsarinn  vill  marka,  hvort  við  elskum  sig  og  föður- 
inn.  —  Af  hvikulleik  jarðneskra  gæða  flýtur  líka  sú 
varúðarregla,  að  vér  aldrei  gjörum  oss  nokkurn  jarð- 
neskan  hlut  ómissandi,  þó  brúkun  hans  sé  í  sjálfu 
sér  leyfileg.  —  Heimsins  lán  er  fallvalt,  og  þó  að 
maðurinn  einhvern  hluta  ævi  sinnar  geti  notið  lífs- 
ins  hægða  og  unaðsemda,  án  þess  að  brjóta  skyldu 
sína,  er  samt  ei  lengi  um  að  skifta,  og  einhver  miss- 
ir  eða  umbreyting  á  stöðu  manns  getur  skyndilega 
gjört  það  að  verkum,  að  manninum  annaðhvort  verði 

14 


—  210  — 

cleyfilegt  að  njóta  framvegis  sömu  gæða,  eða  me5 
öllu  ómögulegt.  Þá  er  hver  sá  illa  farinn,  sem  búinn 
er  að  binda  hjartað  við  eitthvað  það,  sem  hann  þá. 
hlýtur  án  að  vera.  —  Því  rótgróinn  vani  leggur  eitt- 
hvert  band  á  manninn,  svo  margir  fylgja  honum 
ósjálfrátt;  og  ekki  eru  þeir  svo  fáir,  sem  hafa  lifað' 
gleðilausa  elli,  af  því  þeir  hvergi  fundu  það,  sem 
þeir  í.ungdæminu  nutu,  og  hjartað  þess  vegna  girnt- 
ist  á  fullorðins-aldrinum.  —  Sá  sparar  sér  því  mikla. 
sorg,  og  margan  söknuð  og  kvíða,  sem  numið  hefir  þá 
gullvægu  kúnst,  að  geta  verið  án  þess  alls,  sem  heim- 
urinn  megnar  að  svifta  mann.  Þegar  heimsins  blíða. 
felur  sig,  og  náttúrunnar  umbrot  skelfa  manninn, 
þegar  hallæri  eða  stríð  eða  drepsóttir  geisa  í  lönd- 
unum,  og  konungarnir  titra,  þá  er  sá  maður  óhrædd- 
ur,  því  hann  kvíðir  öngvum  jarðneskum  missi;  stöð- 
ugur  við  sitt  skylduverk  bíður  hann  hvers,  sem  að- 
höndum  ber,  og  tekur  ánægður  alls  kyns  skorti,  alls 
slags  þrengingu  og  dauða,  því  hann  segir  með  Davíð : 
Nær  ég  að  eins  hefi  þig,  drottinn,  hirði  ég  hvorki  um 
himin  né  jörð,  því  þó  að  líf  og  sál  vanmegnist,  ertu 
samt  drottinn.  Svo  farsælt  er  það  að  elska  ekki 
heiminn,  því  það  gefur  manni  styrk  á  hinni  vondu 
tíð.  Vér  þurfum  ekki  þar  fyrir  að  flytja  oss  eins  og 
burtu  úr  heiminum  fyrir  tímann;  ekki  heldur,  af 
ótta  fyrir  hans  hviklyndi,  að  forðast  allan  félags- 
skap  vorra  samferðamanna.  Marga  saklausa,  yndis- 
fulla  gleði  hefir  guð  í  heiminum  veitt  hverjum,  sem 
hennar  rétt  leita,  en  næst  umgengninni  við  guð  og 
ánægjunni  yfir  afloknu  skylduverki  mun  enginn  svo 
hrein,  engin,  sem  líkist  eins  himi[n]sins  sælu  og 
glcðin  af  umgengni  við  dyggðuga  vini.  Hennar  skyld- 
um  vér  því  ei  sízt  leita,  þegar  vér  annars  erum  oss 
úti  um  einhver  jarðnesk  gæði.  —  En,  góðir  bræður, 


—  211  — 

gjörum  oss  ei  margar  óskir!  Heilbrigði  sálar  og  lík- 
ama,  fáeinir  vinir  og  daglegt  brauð,  þetta  er  sú  jarð- 
neska  farsæld,  sem  vér  viljum  biðja  guð  að  veita  oss 
og  sjálfir  leita  réttvíslega.  —  En  þó  að  einnig  þetta 
vanti,  þá  látum  samt  ei  hugfallast,  minnu[m]st  held- 
ur  hins,  að  oss  ekki  hæfir  að  elska  heiminn,  og  bíð- 
um  svo  drottins  hjálpræðis,  þar  eð  vér  vitum,  að 
allt  verður  að  þéna  þeim  til  góðs,  er  hann  elska. 
Amen.  — 


ÁRAMÓTARÆÐA. 

REYKJAVÍK,    31.    DES.    182! 


1.  Mós.  8.,  22.  Meðan  jör&in  er  við  lýði,  skal 
hvorJci  linna  sáð  né  uppskera,  frost  né  hiti,  sumar 
né  vetur,  dagur  né  nótt. 

Þetta  er  löggjöf  hins  almáttuga,  hverri  náttúr- 
unnar  ósveigjanlegu  kraftar  svo  fúsir  hlýða;  —  hér 
um  gefur  oss  hvert  nýtt  ár  nýja  sannfæring,  þetta 
jafnlanga  tímabil,  á  hverju  náttúran  á  afmældum 
tíma  skiftir  hinu  margbreytta  útliti,  eftir  þeirri  reglu, 
sem  náttúrunnar  höfundur  í  upphafi  tilsetti.  —  Sum- 
ar  og  vetur,  haust  og  vor,  dagur  og  nótt  og  mánuð- 
ur,  hvert  um  sig  hefir  þetta  sinn  tíma,  á  hverjum 
það,  hvert  eftir  sínu  eðli,  breytir  náttúrunnar  útliti, 
og  einmitt  þessi  viðstöðulausa  breyting  þénar  til  þess, 
að  náttúran  í  gegn  um  svo  margar  aldaraðir  jafnan 
er  sjálfri  sér  lík.  —  Hér  er  sú  guðlega  niðurskipan, 
hér  er  það  vísdómsráð,  sem  verðskuldar  nákvæmari 
aðgæzlu. 


14^ 


—  212  — 

Við  endalok  vetrarins  rís  gjörvöll  náttúran  úr 
löngum  og  þungum  dvala,  til  að  gegna  sinni  örðugu 
móðurskyldu  og  ala  önn  f yrir  mörgum  börnum ;  með 
sívaxandi  yl  og  ómótstæðilegri  blíðu  losar  vorsólin 
þann  klakafjötur  af  jörðunni,  sem  vetrarins  harka 
hafði  á  hana  lagt;  —  hvern  morgun  skín  hún  fyr, 
og  hvert  kvöld  rennur  hún  seinna  til  viðar,  svo  dýr 
og  jurtir  geti  sem  lengst  notið  hennar  blíðu  og  glatt 
sig  við  hennar  fagra  ljós.  Þetta  er  vorsins  ákvarðaða 
verk,  —  en  vorið  hefir  sinn  tíma;  og  þessi  tími  tak- 
markast  af  sumrinu,  —  náttúrunnar  fullorðinsaldri, 
—  þá  jörðin  stendur  albúin  sínu  skarti  og  frambýður 
öllu,  sem  áfram  hrærist,  heilnæma  og  næga  fæðu  og 
hæga  blómstursæng  að  hvílast  á,  frá  sumardagsins 
erfiði.  Þá  eru  fóðurjurtirnar  fullþroskaðar  til  upp- 
skeru,  og  sæðið  er  algjört,  sem  aftur  skal  leggjast  í 
jarðarinnar  skaut  til  næsta  árs  frjóvgunar.  Þá  tek- 
ur  haustið  við,  —  hvíldarinnar  undirbúningstími. 
Náttúran  hefir  þá  lokið  sínu  ætlunarverki,  hún  hefir 
glatt  og  endurnært  öll  sín  börn,  og  séð  þeim  fyrir 
nægum  vetrarforða.  —  Aldur  blómstranna  hefir  náð 
sínu  takmarki;  blöðin  falla  af,  og  eitthvert  hret  — 
vetrarins  fyrirboði  —  beygir  þau  að  fullu  til  jarðar- 
innar,  því  hvíldarinnar  stund  er  komin.  —  Örþreytt 
gengur  jörðin  að  sofa,  undir  stirðum  klakahjúp,  og 
heimsins  ljós  víkur  afsíðis  til  að  truf la  ekki  hennar  ró. 
Vorsins  raust  skal  á  sínum  tíma  ein  saman  megna 
að  vekja  hana. 

Þetta  er  árshringurinn ;  en  honum  er  einnig,  eft- 
ir  löggjöf  hins  alvísa,  niðurskift  í  önnur  smærri  tíma- 
bil,  —  honum  er  skift  í  sólarhringa.  Kvöldlaus  sum- 
ardagur  þreytti  náttúruna,  og  ævarandi  vetrarnótt 
yrði  óbærileg.  Þar  fyrir  skóp  guð  dag  og  nótt,  sem 
skulu,  svo  lengi  sem  þessi  veröld  stendur,  fylgja  hvort 


—  213  — 

öðru  kringum  vorn  jarðarhnött,  og  flytja  í  millum 
allra  dauðlegra  erf  iði  og  vökur,  hvíld  og  endurnæring, 
að  boði  guðs  allsherjar. 

Hver  fær  yfirvegað  þessa  vísdómsfullu  niður- 
skipun,  án  þess  hjarta  hans  fyllist  af  undrun  og  til- 
beiðslu.  —  Mannsins  sál  er  þannig  varið,  að  sjón  hins 
mikla  og  óskiljanlega  getur  ekki  annað  en  vakið  hans 
eftirtekt;  —  og  hversu  mikil,  hversu  óskiljanleg  eru 
oss  ekki  verk  hins  eilífa?  Vér  sjáum  þeirra  yfirborð,, 
en  innri  partar  þeirra  munu  um  aldur  verða  faldir 
fyrir  augum  hinna  dauðlegu.  —  Vér  sjáum  verkan- 
irnar,  en  þær  fyrstu  verkandi  orsakir  þekkjum  vér 
ekki.  Vér  sjáum  sólina  renna  upp  og  ganga  undir; 
frá  austri  til  vesturs  flyzt  hún  um  himinsins  ómæl- 
anlega  rúm;  en  —  hvað  takmarkar  hennar  volduga 
gang  yfir  skýjunum?  Hvað  elur  ljós  hennar,  að  alda- 
raðir  fái  ekki  deyft  það?  Vér  sjáum  grasið  spretta ;  en 
—  hver  hefir  þekkt  þann  kraft  náttúrunnar.  sem 
lífgar  frækornið  í  moldinni?  Hver  hefir  þekkt  þann 
kraft,  sem  svo  haglega  myndaði  blómstur  markar- 
innar  og  prýddi  þau  sínu  skarti?  Nei  —  öli  verk 
vors    guðs    eru    óútgrundanleg  speki  og  vísdómurl 
Mannanna  börnum  er  einungis  leyft  að  undrast  og 
tilbiðja,  —  en  einnig  þessi  skammsýni  minnir  oss  á 
skaparans  óendanlega  fullkomlegleika.  Svo  lítið,  sem 
vér  sjáum  af  alheimi,  og  svo  lítið,  sem  vér  fáum  skil- 
ið  þetta,  sem  vér  sjáum,  er  það  þó  ærið  nóg,  til  að 
leiða  jafnvel  þann  þankalausasta  frá  nautn  náttúr- 
unnar  gæða  til  að  skoða  náttúrunnar  höfund  í  henn- 
ar  vísu  og  gæzkufullu  niðurröðun.  1  öllu  sínu  víð- 
lenda  ríki  hefir  vor  guð  eftirskilið  ljósustu  spor  síns 
almættis,  sinnar  speki  og  gæzku ;  og  allir  þess  partar, 
sem  svo  ríflega  eru  lagaðir  eftir  vorum  margbreyttu 
þörfum,  hrópa  til  vor,  að  tilbiðja  og  elska  gjafarann. 


—  214  — 

Þetta  inndæla  skoðunaref ni  f rambýður  sérhvert  tíma- 
bil ;  vordagurinn  minnir  oss  á  guðs  gæzku  og  skamm- 
degisnóttin  á  hans  almætti,  —  því  himnarnir  fram- 
telja  hans  dýrð.  —  En  að  skoða  allt  þetta  sam- 
síða  tímans  viðstöðulausu  rás,  sem  umbreytinguna 
hef ir  í  fylgd  með  sér,  þar  til  eru  tímsi-skiftin  einkum 
hentug.  —  Það  er  verðugt  skoðunarspil,  að  sjá  hvern- 
ig  jörðin  —  þessi  allra  dauðlegra  sameiginlegi  far- 
arskjóti  —  flytur  oss  viðstöðulaust  kringum  sólina, 
og  takmarkar  um  leið  það  jafnlanga  tímabil,  sem  vér 
almennt  köllum  ár.  —  Svo  langri  ferð  höf um  vér  nú 
í  kvöld  enn  þá  einu  sinni  aflokið.  Árið  er  umliðið 
—  eilíflega  er  það  oss  horfið,  og  ekkert,  nema  vor 
verk,  fylgja  oss.  Dagar  og  vikur,  mánuðir  og  ár  á  ár 
ofan,  hverfa  á  bak  oss,  eins  og  straumur,  inn  í  um- 
liðna  tímans  takmarkalausa  haf,  og  smátt  og  smátt 
flyzt  með  þeim  burt  af  jörðu,  það  sem  heimurinn  á 
hverju  tímabili  kallar  skrautlegt  og  mikilsvert,  — 
auður  og  metorð  og  völd,  allt  þetta  sést  ekki  f ramar ; 
árin  hafa  jafnóðum  flutt  það  burt  með  sér,  —  allt 
þetta  sést  ekki  framar,  —  en  vor  verk  fylgja  oss,  — 
þessir  mannsins  óræku  dómarar  skulu  ekki  við  hann 
skilja.  Drottinn  —  sá  réttvísi  dómari  —  vildi  þau 
sífelt  fylgdust  með  oss  gegnum  þetta  jarðneska  líf, 
og  flyttust  með  oss,  til  eilífs  vitnisburðar,  yfirum 
til  sinna  safnaða,  inn  á  það  rétta  endurgjaldsland, 
hvar  laun  af  guði  bíða  vorra  góðverka.  —  Hvílík 
uppörvun  að  vanda  vor  verk,  að  vér  eigi  síðar  bera 
megum  kinnroða  fyrir  þetta  vort  skart,  í  hverju 
vér  skulum  fram  koma  fyrir  dómstól  mannsins  son- 
ar,  á  þeim  mikla  degi  hans  tilkomu,  —  þegar  tíminn 
hefir  flutt  þennan  heim  með  öllu  sínu  glysi  frá  aug- 
um  þeirra,  sem  jörðina  byggðu,  og  ár  og  dagar  hafa 
-ei  lengur  stað. 


—  215  — 

Tökum  því  vara  á  tímanum,  fyrir  hvers  brúkun 
vér  eigum  þá  einnig  reikning  að  standa.  Skoðum 
skaparann  í  hans  verkum,  svo  vér  fáum  lært  að 
treysta  þeim  eilífa,  og  tilbiðja  þann  almáttuga,  . — 
lært  að  elska  guð  miskunnseminnar,  og  þar  við  að 
gjöra  oss  verðuga  hans  elsku.  Þá  mun  sá  hverfuli  tími, 
með  öllum  sínum  umbreytingum,  aldrei  fá  gjört  oss 
kvíðafulla,  —  vonglaðir  treystum  vér  drottni,  tímans 
óumbreytta  stjórnara;  hann  er  vor  faðir,  hann  er  vor 
skjöldur  og  mikil  laun.  Amen! 


DAGBÓK. 

BYRJUÐ    ÞANN    23.    ÁG.    1832. 


Ágúst. 

23.  Fimmtudagsmorguninn,  klukkan  7,  fór  ég 
nm  borð  á  Galeasen  Christine  Marie,  ásamt  eiganda 
skipsins,  kaupmanni  P.  J.  Petersen.  Kapteinninn  á 
skipinu  er  A.  H.  Bonde  frá  Sönderborg;  ferðin  var 
.stofnuð  frá  Reykjavík  til  Kaupmannahafnar.  Kl.  10 
lygndi ;  lágum  við  í  logninu  allan  þann  dag  á  sviði,  á- 
,samt  Michelsens  Galease,  sem  farin  var  nokkrum 
tímum  á  undan  okkur  frá  Reykjavík.  —  Um  kvöldið 
var  fagurt  veður  og  norðurljós.  —  Ekkert  nýstávlegt 
.sá  ég  þann  dag,  nema  stóran  beinhákarl,  sem  óð  á 
bæxlum  kringum  skipið.  — 

24.  Föstudagsmorguninn,  um  dagmálabil,  sigld- 
nm  við  fram  hjá  Skaganum.  Þar  varð  Michelsen  á 
«ftir  okkur.  Sáum  við  þá  2  skip  á  undan  okkur,  Nis- 
sens  Galease  og  Sluppen  Emilie  á  leið  til  Vestmann- 


—  216  — 

eyja.  —  Þann  dag  allan  var  stinningskaldi  á  útnorð- 
an.  —  Um  hádegi  sigldum  við  milli  Geirfuglaskerja 
og  Reykjaness.  Hæsta  skerið  (Melsækken)  er  15  til 
20  faðma  hátt,  líkt  Skarfakletti  í  lögun,  en  mikið 
stærra.  Það  var  allt  þakið  í  fugli.  —  Þar  sáum  við  3. 
samsiglarann,  skonortu  (líklega  Möllers).  Um  mið- 
degisbil  fór  ég  að  verða  sjóveikur,  lá  því  niðri  það, 
sem  eftir  var  af  deginum. 

25.  Laugardaginn ;  sama  veður;  —  sást  þá  um 
morguninn  í  norðri  tindarnir  af  Eyjaf jalla-  og  Skaft- 
ár-jöklum.  Ég  var  býsna  sjóveikur;  sat  þó  uppi  lengi 
um  daginn,  meðan  landið  var  að  hverfa.  —  Ekkert 
skip  sáum  við  þann  dag.  — 

26.  Sunnudaginn.  Austankaldi,  —  fagurt  veður, 
bjart  og  sjólítið.  —  Ég  var  nokkurn  veginn  frískur, 
—  seinni  part  dagsins;  spiluðum  l'hombre.  —  Norð- 
urljós  um  kvöldið  og  gott  veður.  — 

27.  Mánudaginn.  Austanvindur  gekk  upp  með 
stórviðri  um  dagmálin.  Grátt  loft  og  ljótt.  —  Stór- 
sjórinn  bylti  skipinu  svo  baugspjótið  stakkst  i  kaf.  — 
Ég  var  sjósjúkur  töluvert,  en  sat  þó  uppi  til  að  horfa 
á  óganginn  í  veðrinu.  — 

28.  Þriðjudaginn.  Sama  veður,  en  nokkuð  væg- 
ara,  og  sjólagið  þægilegra.  —  Galease  var  að  sjá  í 
hlé  á  eftir  okkur,  og  þótti  mér  nóg  um,  hvernig  hún 
veltist  og  hallaðist.  —  (Líkl.  Nissen). 

29.  Miðvikudaginn.  Líkt  veður  og  fyr,  með  skúra- 
leiðingum. 

30.  Fimmtudaginn.  Norðaustlægur  vindur,  hálf- 
þykkt  loft  og  nokkurn  veginn  gott  veður. 

31.  Föstudaginn.  Sama  veður,  nema  nokkuð 
hvassara,  og  skúraleiðingar.  —  Þá  var  ég  orðinn 
nokkurn  veginn  frískur  aftur  eftir  sjósóttina. 


—  217  — 

Skáldið 

(í   spánska  sjónum). 

Hví  viltu,  andsvala 

austankul, 

svo  á  segli  vaka? 

Allt    kvæðið.    Sbr.    I.,    39 — 40. 

September. 

1.  Laugardaginn.  Hvasst  veður  á  norðaustan  og 
skúraleiðingar.  Um  dagmálabil  sáust  klettaeyjarnar 
Bara  og  Rona  fyrir  stafni  á  hléborða;  —  þær  liggja 
hér  um  bil  16  mílur  í  norðvestur  af  Or[k]neyjum. 
Bara  er  þverhníptur  klettur,  flatur  ofan  og  ekki 
mjög  hár.  —  Rona  er  stærri,  býsna  há,  en  ekki  þver- 
hnípt ;  líkust  Sandey  í  Þingvallavatni.  —  Fyrir  þess- 
um  eyjum  máttum  við  venda  norður  um,  en  slupp- 
um  þó  fram  hjá  þeim  um  nónbil  og  stýrðum  upp  und- 
ir  Orkneyjar. 

2.  Sunnudaginn.  Gott  veður  og  norðaustlægur 
vindur.  —  Þann  dag  sáum  við  Orkneyjar.  syðst  Hay 
of  hill,  þá  ströndina  af  Pomonu,  Vesturey  og  Papa- 
Vesturey.  —  Allar  þessar  eyjar  eru  býsna  háar,  og 
svipaðar  Islandi  tilsýndar;  Hay  of  hill  er  víst  eins 
hátt  fjall  og  Esjan.  Um  kvöldið  rýmkaði  vindurinn 
heldur  til  og  gekk  meir  í  norðrið. 

3.  Mánudaginn.  Um  morguninn,  laust  fyrir  dag- 
málin,  vorum  við  komnir  rúma  mílu  austur  fyrir 
Norð-Ronaldsay,  sem  er  sú  norðasta  ey  af  Orkneyj- 
um.  Það  er  flatt  land  og  steinótt.  —  Turn  með  sjó- 
vita  stendur  norðaustan  á  þessari  eyju,  meira  en 
200  feta  hár.  —  Þá  var  komið  gott  veður,  bjart  og 
þægur  byr  á  útnorðan.  —  Um  sama  leyti  sást  Fugl- 
ey  við   Hetland  í   norðaustri,   og  þar  austur-undan 


—  218  — 

f  jallið  á  Mainlandi,  sem  er  sú  stærsta  af  Shetlands- 
eyjunum,  með  hér  um  14.000  innbúum.  —  Um  mið- 
degi  sigldum  við  fram  hjá  Fayr-hill,  sem  liggur  miðja 
vegu  milli  Shetlands  og  Orkneyja.  —  Eyjan  er  hér 
um  bil  jafn-stór  cg  Hrísey  á  Eyjafirði,  há  og  brött 
að  norðanverðu.  Nokkrir  hagar  eru  þar,  að  sjá,  og  dá- 
lítið  sáðlendi  kringum  fiskibúðir,  sem  standa  í  slakka 
norðvestan  á  eynni.  2  hús,  annað  hvort  af  bindings- 
verki  eða  tómum  múrsteini,  með  timburþaki,  stóðu 
þar  við  ströndina,  álíka  stór  og  meðal-kaupstaðar- 
byggin[g]  á  Islandi.  Þar  var  um  daginn  mikið  stór- 
fiskavað;  sam[t]  voru  þar  fiskarar  úti  á  smá- 
bátum,  álíka  stórum  og  tveggja  manna  fari,  kann 
ske  nokkuð  breiðari  og  lotastyttri.  —  Þeir  sigldu 
með  einu  sprytsegli.  —  Einn  af  þessum  bátum,  með 
þremur  á,  kom  til  okkar  og  bauð  fisk  til  kaups.  — 
Þeir  höfðu  hér  um  bil  hálffermi  af  þorski  og  vildu 
ólmir  komast  um  borð.  Þegar  þeir  ekki  fengu  það, 
reiddust  þeir  og  bólvuðu  okkur  ótæpt,  að  ég  hélt.  — 
Þeir  voru  skinnklæðalausir  og  snöggklæddir,  og  sýnd- 
ust  vera  harðvítugir  og  ósvífnir  sjómenn.  —  Á  Fayr- 
hill  eru  sagðir  liðugt  300  innbúar.  —  Þegar  á  leið 
daginn,  jókst  byrinn.  —  Um  kvöldið  var  fagurt  veður 
og  skipið  hljóp  7  mílur  í  vaktinni.  —  Var  þá  svo 
mikið  maurildi  í  sjónum,  að  allt  skúmið  undir  brjóst- 
unum  á  skipinu,  aftur  með  báðum  síðum,  logaði 
eins  og  eldur.  —  Það  er  eitthvað  það  fallegasta,  sem 
ég  hefi  séð.  — 

4.  Þriðjudaginn  var  komið  ljótt  veður,  hvass 
stormur  á  norðan,  með  regni  og  stórsjó.  —  Skipið 
hljóp  þá  jafnt  7 — 8  og  8V2  mílu,  með  tómri  breið- 
fokku  og  toppsegli.  —  Þá  sá  ég  um  daginn  sjósvölu, 
svartan  fugl,  álíka  stóran  og  óðinshana,  sem  flögraði 
kringum  skipið,   svo  lágt,   að  þegar   öldurnar  risu, 


219 


lenti  hún  oft  í  toppinum  á  þeim.  —  Dálítil,  hollenzk 
Kuf  flæktist  fram  hjá  okkur  um  daginn,  og  ofbauð 
mér  að  sjá,  hvernig  hún  veltist.  —  Þar  á  móti  mætti 
okkur  stór  Fregat,  sem  stóð  eins  og  klettur  fyrir 
sjóunum  og  gekk  með  öllu  undir  seglum.  Það  var 
stolt  sjón.  — 


FÁEIN  ORÐ  UM  HREPPANA  Á  ISLANDI. 


Eitt  af  því,  sem  vorir  dagar  heimta  af  hverri 
stjórn,  er  heita  vill  réttvís  og  góð,  og  ávinna  sér  hylli 
sinna  undirmanna,  er  það,  að  skýlaus  grein  sé  gjörð 
fyrir  meðferð  á  öllu  því  fé,  sem  almenningur  hefir 
greitt  af  hendi  til  einhverra  nota  fyrir  þjóðina.  Þessi 
krafa  er  ekki  einungis  sanngjörn  þegar  gjöra  er  um 
f  jársjóðu  landa  og  ríkja,  heldur  ber  henni  einnig  að 
fullnægja  í  hinum  smærri  félögum,  sem  skotið  hafa 
fé  saman  til  framkvæmdar  einhverjum  ásetningi;  og 
það  er  margreynt,  að  þau  félög,  sem  gjöra  ljósa  og 
skýlausa  grein  fyrir  atgjörðum  sínum,  komast  ævin- 
lega  í  mestan  blóma,  og  kemur  það  til  af  mörgu,  sem 
hér  skal  verða  drepið  á  seinna  meir. 

Eitt  af  þessum  félögum  eru  hrepparnir.  Bænd- 
urnir  í  hverjum  hrepp  eru  félagsbræður,  sem  allir 
eiga  að  hjálpast  til  að  auka  velgengni  í  sveitinni  og 
koma  góðri  reglu  á,  svo  lífið  verði  þeim  öllum  svo 
arðsamt  og  gleðilegt  sem  auðið  er;  þeir  eru  félags- 
bræður,  sem  eru  skyldir  að  hjálpa  hver  öðrum,  ef 
einhver  þeirra  á  svo  bágt,  að  hann  ætlar  að  komast 
á  vonarvöl,  og  að  sjá  þeim  farborða,  sem  eru  ungir 
og  munaðarlausir,  eða  svo  gamlir  og  veikir,  að  þeir 
geta  ekki  unnið  sér  brauð,  og  eiga  þar  sveit  að  lög- 


—  220  — 

um.  Þetta  getur  nú  ekki  orðið  kostnaðarlaust,  og  því 
eiga  allir  hreppsbændur  sameiginlegan  sjóð,  sem 
stofnaður  er  af  fátækratíundinni  og  auka-útsvari 
bændanna,  sem  hreppstjóri  og  prestur  hjálpast  til  að 
jafna  niður  á  þá  eftir  sanngirni  og  beztu  vitund  um 
eignir  þeirra  og  ástand.  En  þetta  útsvar  er  oft  og 
tíðum  svo  þungt,  að  eigi  bændurnir  að  greiða  það  af 
hendi  með  fúsu  geði,  þá  má  varla  minna  vera,  en 
þeir  sjái,  hvernig  því  er  jafnað  niður  og  til  hvers  því 
er  varið,  eða  sjái  hreppsreikningana,  svo  þeir  geti 
gengið  úr  skugga  um,  að  allt  fari  f ram  vel  og  réttvís- 
lega.  Þetta  er  bæði  fyrirhafnarlítið,  og  þar  á  ofan 
svo  áríðandi,  að  enginn  hreppstjóri  ætti  að  skorast 
undan  því.  M.  Stephensen  hefir  líka,  eins  og  von  var 
á,  ráðið  til  þess  mikillega  í  handbók  sinni  fyrir  hvern 
mann,  blss.  68 — 69,  og  bent  til  þess  um  leið,  hvernig 
því  yrði  haganlegast  fyrirkomið.  Hann  ræður  til, 
að  þegar  lokið  sé  hreppaskilum  á  haustin,  og  þegar 
hreppstjóri  og  prestur  eru  búnir  að  jafna  niður  út- 
svarinu  á  alla  búendur,  sem  eru  þess  umkomnir,  skuli 
hreppstjóri  rita  skýran  reikning,  samhljóða  hrepps- 
bókinni,  og  senda  hana  rétta  boðleið  bæ  frá  bæ,  svo 
allir  geti  séð  fjárhagi  sveitarinnar,  og  að  þeim  sé 
enginn  óréttur  gjör.  En  þykist  einhver  hafa  orðið 
fyrir  halla,  ætti  hann  að  kæra  það  mál  fyrir  sýslu- 
manni  með  allri  siðsemi  og  beiðast  hans  úrskurðar, 
og  þó  ekki  fyr  en  hreppstjóri  hefir  séð  ákæruna,  svo 
að  hann  geti  gegnt  henni  og  sagt  ástæðurnar  fyrir 
sínum  aðgjörðum.  En  finni  menn  villur  í  reikning- 
unum,  eða  virðist  auðséð,  að  eitthvað  mætti  betur 
fara,  ættu  þeir  að  segja  það  hreppstjóra  sjálfum, 
svo  það  verði  lagfært,  sem  skakkt  er,  og  góð  ráð 
allra  félagsbræðra  geti  komið  í  ljós.  —  Það  er  auð- 
séð,  að  margt  gott  getur  hlotizt  af  þessari  aðferð, 


—  221  — 

hæði    fyrir    hreppstjóra    sjálfan,     hreppsbændurna 
hvern  um  sig,  og  hreppinn  svo  sem  félag. 

1.  Hreppstjórnarembættið  er  svo  heiðarlegt  og 
nytsamt,  að  hver,  sem  þjónar  því  dyggilega,  verð- 
skuldar  þökk  og  heiður  sinna  félagsbræðra.  Þetta  eru 
þau  laun,  sem  hann  á  að  fá  fyrir  starf  sitt  og  mæðu, 
og  þau  eru  hverjum  manni  svo  dýrmæt,  sem  metur 
þau  réttiiega,  að  hreppstjórinn  verður  að  hafa  gleði  af 
að  uppskera  þar  sem  hann  sáir,  og  vera  bæði  vinsæll 
og  mikils  metinn  af  hreppsbændunum.  En  það  mun 
honum  bezt  heppnast,  ef  embættisstörf  hans  liggja 
ljós  og  opinber  fyrir  almennings  sjónum.  Góðir  menn 
hafast  ekkert  að,  sem  skýlu  þarf  yfir  að  draga,  og 
hvar  sem  athafnir  embættismanna  eru  huldar  í  þoku, 
þar  er  líka  tortryggnin  á  aðra  hönd  og  spáir  í  eyðurn- 
ar,  og  spinnur  togann  milli  hinna  einstöku  atgjörða, 
sem  almenningur  þekkir,  þangað  til  allt  sýnist  vera 
orðið  að  neti  yfir  einhverri  gröf  eða  gildru,  sem  hún 
bendir  mönnum  á,  og  biður  þá  að  forðast  vélina. 

2.  Hreppsbóndanum  ríður  þó  enn  meira  á,  að 
sveitarinnar  ástand  sé  lagt  fyrir  almennings  sjónir, 
og  það  lítur  svo  út,  að  hann  eigi  fullan  rétt  á  að 
krefjast  þess.  Hvað  mættu  þeir  segja,  hreppsbænd- 
urnir  sumir  hverjir,  sem  svara  til  sveitar  og  halda 
hreppsómaga,  og  vinna  baki  brotnu  til  að  geta  stað- 
ið  í  skilum,  og  vita  þó  ekki  á  hvaða  grundvelli  félag 
þeirra  er  byggt,  og  hvort  því  er  skynsamlega  fyrir- 
komið,  því  síður  að  þeir  viti  nokkurn  hlut,  hvort  þeir 
bera  byrðina  með  öðrum  hreppsbændum  eftir  réttum 
jöfnuði,  eða  hvort  á  þá  er  hallað  af  hlutdrægni  em- 
bættismanna.  Engin  von  er  á,  að  þessir  menn  gjaldi 
góðfúslega  það,  sem  þeim  ber  úti  að  láta  til  almenn- 
ings  þarfa,  af  því  þeir  geta  ekki  lifað  við  þá  tilhugs- 
nn,  að  þeir  séu  bræður  í  nytsömu  félagi,  og  viti  hvers 


—  222  — 

það  þurf i  við ;  því  það  verða  þeir  að  vita,  eigi  þeir  að 
þjóna  því  með  góðu  geði.  Bezta  ráðið  að  rýma  burt 
þessari  vanþekkingu  á  sínum  högum  og  ógeði  á  að 
taka  þátt  í  almennings  kjörum,  er  eflaust  það,  að 
birta  þeim  hreppsreikningana  öllum  saman,  hvort 
þeir  vilja  það  eða  ekki  —  því  sumir  hafa  líklega  ekki 
sinnu  á,  að  íhuga  þá  í  fyrstunni  —  og  skýra  þeim  frá 
öllu  ástandi  sveitarinnar,  eins  greinilega  og  orðið 
getur.  Þá  mun  ekki  líða  langt  um,  áður  félagsandinn 
vakni  í  bændunum,  og  þá  er  ekki  unnið  til  ónýtis; 
því  þegar  hann  er  vaknaður,  greiða  þeir  allt  með 
góðum  hug,  sem  félag  þeirra  viðþarf,  og  sé  á  ein- 
hvern  hallað,  hvort  sem  það  er  vísvitandi  eða  ekki, 
kemst  það  upp  í  tækan  tíma,  svo  rangindum  og  hlut- 
drægni  verður  ekki  framgengt. 

3.  Hreppurinn  svo  sem  félag  hefir  af  þessu  mestu 
nytsemi,  og  liggur  það  í  augum  uppi  af  því,  sem  þeg- 
ar  er  sagt.  Heillir  og  framför  hvers  og  eins  í  stóru 
og  smáu  eru  sannarlegur  ávinningur  fyrir  sveitina. 
Þegar  hreppstjórinn  er  virtur  og  vinsæll,  og  bænd- 
urnir  þekkja  tilgang  félags  síns  og  vita,  hvernig  því 
gengur,  og  hvers  það  viðþarf  sér  til  eflingar,  þá  er 
komið  í  gott  horf.  Félagsandinn  festir  þá  rætur 
smátt  og  smátt,  og  þá  er  vonandi,  að  allir  láti  sér  annt 
um  það,  sem  sveitinni  ríður  mest  á,  að  ala  svo  upp 
munaðarleysingjana,  sem  eru  fósturbörn  þeirra  allra 
saman,  að  þeir  á  sínum  tíma  geti  orðið  dugandi  menn 
og  eflt  og  aðstoðað  félag  sitt  með  því  meira  kappi 
og  atorku,  sem  þeir  eiga  því  betra  uppfóstur  að 
þakka. 

Það  eru  lög,  að  auka-útsvarið  sé  svo  ríflegt,  að 
það  ekki  að  eins  hrökkvi  til  sveitarinnar  útgjalda  í 
meðalárum  eða  betri,  heldur  svo,  að  sveitin  fái  nokkr- 
ar  afgangsleifar,  sem  eiga  að  bætast  við  hreppsjóð- 


—  223  — 

inn,  svo  eitthvað  sé  að  grípa  til,  þegar  hallæri  ber  að 
höndum  eða  önnur  stórkostleg  ógæfa;  enda  er  von- 
andi,  að  flestir  hafi  notað  góðu  árin  fyrirfarandi  tilað 
auka  þennan  sjóð,  sem  á  að  vera  þeirra  neyðarforði. 
En  hvernig  eru  þessir  fjármunir  geymdir?  Þeim  mun, 
eins  og  von  er,  víðast  vera  komið  í  peninga;  en  svo 
eru  peningarnir  látnir  í  böggul,  og  sett  fyrir  innsigli, 
og  lagðir  til  hvíldar  niður  í  handraða.  Þetta  þætti 
öðrum  þjóðum  ótrúlegt,  sem  vita  til  hvers  peningar 
eru  og  hafa  heyrt,  að  Islendingar  séu  skynsamir 
menn.  Við  kippum  okkur  samt  ekki  upp  við  það,  Is- 
lendingar,  sem  vitum,  að  fáir  ómaka  þá  úr  kistunni, 
nema  ef  það  vill  til  stundum,  að  einhver  kaupir  hross 
eða  jörð.  Þetta  er  of  satt,  og  hlýzt  eins  og  annað  af 
framkvæmdarleysi  þjóðarinnar,  sem  lætur  alla  verzl- 
unina  vera  í  annara  höndum,  og  sömuleiðis  fiskiafl- 
ann  og  hvalveiðarnar,  þó  það  hvorki  sé  stjórninni 
að  kenna,  né  þurfi  svo  að  vera  vegna  þess,  hvað  land- 
ið  er  fátækt.  Hvað  hreppana  snertir,  þurfa  samt  ekki 
þeirra  peningar  að  liggja  arðlausir  í  handraðanum. 
Það  er  handvömm,  og  ætti  hvergi  að  viðgangast! 
Konungurinn  hefir  leyft,  að  peningar  allra  almenn- 
ings-f  jársjóða  á  íslandi,  og  þeirra,  sem  eru  ekki  ráð- 
andi  fjár  síns,  megi  koma  á  rentu  í  jarðabókarkass- 
ann,  við  skuldabréfum,  er  segja  má  upp  með  missir- 
is  fresti,  hvenær  sem  eigandi  vill.  Að  vísu  hafa  marg- 
ir  séð,  hvaða  hagnaður  þetta  er,  og  orðið  til  að  nota 
sér  konungsleyfið,  en  samt  fer  varla  hjá  því,  að  það 
eru  miklu  fleiri,  sem  enn  þá  geyma  peningana  heima 
—  að  minnsta  kosti  var  það  svo  fyrir  tveimur  arum, 
og  sást  bezt  á  því,  hvað  tvær  eða  þrjár  sýslur  sköruðu 
langt  fram  úr  öllum  hinum.  Það  er  nú  vonandi,  að 
hrepparnir  færi  sér  í  nyt  þessa  ráðstöfun,  og  enginn 


—  224  — 

láti  hirðuleysi  eða  heimskulega  tortryggni  aftra  sér 
frá  að  lofa  eignum  þeirra  að  ávaxtast. 

Enn  verður  að  minnast  á  eitt,  sem  kemur  að 
sönnu  ekki  höfuðefninu  við,  en  þykir  þó  vera  svo 
áríðandi,  að  ekki  megi  ganga  fram  hjá  því;  það  er 
hreppstjórakosningin.  Það  er  nú  auðvitað,  að  því  vin- 
sælli  sem  hreppstjórinn  er,  og  því  meira  traust  sem 
bændur  hafa  á  dugnaði  hans  og  réttsýni,  þess  hægra 
á  hann  með  að  koma  öllu  góðu  til  leiðar  í  sveitinni, 
og  þess  meiri  not  verða  almenningi  að  stjórn  hans 
og  umsýslu.  Menn  ættu  því  að  gera  allt,  sem  í  þeirra 
valdi  stendur,  til  þess  hver  sveit  fái  þvílíka  hrepp- 
stjóra,  og  er  þá  mest  komið  undir  því,  hvernig  kosn- 
ingunni  er  háttað.  Sýslumenn  ættu  að  koma  því  til 
leiðar,  að  hreppstjórar  yrðu  teknir  á  vorþingi  eftir 
atkvæðafjölda,  og  allir  bændur  ættu  þar  að  kjósa. 
I>etta  er  svo  fyrirhafnarlaust,  og  allt  virðist  að  mæla 
svo  fram  með  því,  að  það  er  vonandi,  yfirvöldin  verði 
því  ekki  mótdræg.  Þegar  svona  er  að  farið,  íá  þeir 
embættið,  sem  flestir  myndu  kjósa,  og  þeir,  sem  kosn- 
ir  eru,  fá  um  leið  ljósasta  vitni  um  traust  það  og  virð- 
ing,  sem  félagsbræður  þeirra  hafa  á  þeim,  og  getur 
þá  ekki  hjá  því  farið,  að  þetta  fremur  öllu  öðru  upp- 
hvetji  þá  til  dugnaðar  og  atorku  í  embætti  sínu,  og 
hreppstjórinn  þjóni  því  með  gleði  og  endurgjaldi  svo 
í  verki  hylli  sinna  félagsbræðra.  Það  er  nú  sjálfsagt 
bágt,  og  einhver  mesta  ógæfan  fyrir  hreppana,  að 
hreppstjórarnir  fá  ekkert,  að  kalla  má,  fyrir  aila  sína 
mæðu  og  fyrirhöfn.  Margur  dugandi  maður,  sem  á 
erfitt  uppdráttar,  verður  því  að  hafa  sig  undanþeg- 
inn,  þó  það  hvorki  komi  til  af  leti  né  hugsunarleysi  á 
almennings  þörfum.  En  við  þessu  verður  ekki  gjört 
að  sinni,  nema  ef  hrepparnir  gætu  það  sjálfir.  Höf- 
undurinn  hefir  talað  við  skynsaman  bóndamann,  sem 


—  225  — 

sagðist  álíta  það  skyldu  þeirra  bændanna,  að  skjóta 
saman  handa  hreppstjórum  sínum,  svo  þeir  fengju 
nokkur  laun,  þó  þeir  gætu  ekki  orðið  skaðlausir.  Ef 
þessi  maður,  eða  einhver  annar,  bæri  þetta  mál  upp 
á  þingi  og  legði  það  undir  úrskurð  sinna  félags- 
bræðra,  þá  væri  gaman  að  vita,  hvernig  tekið  yrði 
undir  það.  Ef  að,  til  dæmis,  einhver  gjörði  það  frum- 
varp,  að  aukaútsvarið  væri  hækkað,  svo  hreppstjór- 
inn  gæti  fengið  10  eða  20  dali  um  árið,  án  þess 
fjársjóður  sveitarinnar  liði  nokkurn  halla  aí'  því, 
eða  þá  að  þessum  lítilfjörlegu  launum  væri  jafnað 
niður  á  hreppinn  af  tveimur  bændum  og  þeim 
presti,  sem  vanur  er  að  semja  reikningana  með 
hreppstjóra,  þá  væri  gaman  að  vita,  hvernig  bænd- 
ur  tækju  undir  það.  Verið  gæti,  menn  féllust  á  þetta 
einhvers  staðar,  og  er  þá  enginn  efi  á,  að  yfirvöldin 
samþykktu  þá  gjörð  og  lofuðu  bændum  að  launa 
sjálfir  hreppstjórunum.  En  þá  yrði  um  leið  að  gera 
það  að  skilyrði,  að  bændur  mættu  sjálfir  kjósa 
hreppstjórana  og  velja  upp  aftur  á  þriggja  eða 
fjögra  ára  fresti,  svo  þeir  gætu  fengið  sér  nýjan, 
•ef  einhver  reyndist  heldur  duglítill. 


Óskandi  væri,  Islendingar  færu  að  sjá,  hvað 
íélagsandinn  er  ómissandi  til  eflingar  velgengninni 
í  smáu  og  stóru,  og  fylgdu  í  því  dæmi  annara  þjóða, 
að  fara  að  taka  þátt  í  almennings  högum,  hver  eftir 
sínum  kjörum  og  stöðu  í  félaginu.  Þessi  andi  hefir 
4?jört  úr  Englendingum  svo  vitra  og  volduga  þjóð, 
að  hún  bæði  veit,  hvað  hún  vill,  og  hefir  nóg  afl  til 
að  framkvæma  það,  svo  að  frelsi  hennar  og  réttind- 
nm,  heiðri  og  velgengni  mætti  vera  borgið  héðan  í 


15 


—  226  — 

frá*)  —  og  þessi  andi  er  alls  staðar  að  vakna,  og  hlýt- 
ur  að  verða  hverri  þjóð  til  heilla,  sé  hann  réttilega 
leiddur,  og  skammsýni  eða  harðúð  gjöri  hann  ekki 
að  báli,  af  því  þær  fara  að  kefja  hann.  Óskandi 
væri,  Islendingar  færu  að  sjá,  að  það  er  aumt  líf  og 
vesælt,  að  sitja  sinn  í  hverju  horni  og  hugsa  um 
ekkert,  nema  sjálfan  sig,  og  slíta  svo  sundur  félag 
sitt,  og  skifta  sundur  afli  sínu  í  svo  marga  parta 
sem  orðið  getur  —  í  stað  þess  að  halda  saman  og 
draga  allir  einn  taum,  og  hugsa  fyrst  og  fremsh  um 
heiður  og  velgengni  landsins,  sem  öllum  góðum 
Islendingum  ætti  að  vera  í  fyrirrúmi. 


SUNDREGLUR  PRÓFESSORS  NACHTEGALLS. 

AUKNAR   OG   LAGFÆRÐAR    EFTIR   ÍSLANDS    ÞÖRFUM. 


Öllum  vöskum  og  efnilegum  unglingum  á  íslandir 
sem  unna  góðri  menntun,  og  ipróttum  feðra  sinna,, 
eignum  við  þessi  blöð  vinsamlega. 

Kaupmannahöfn,  þann  1.  Marz  1836. 

Útgefendurnir. 

FORMÁLI. 
Frá  aldaóðli  hefir  sund  verið  kallað  einhver  hin 
bezta  og  nytsamasta  íþrótt.  Það  hefir  verið  tíðkað 
meðal  allra  þjóða  frá  því  sögur  gjörðust,  og  það  er 
líka  þess  vert;  það  lífgar  og  hressir  líkamann,  eykur 
þrek  og  áræði,  og  verður  mörgum  manni  til  lífs,  að  ó- 
töldum  öðrum  kostum  og  margskonar  gagni  og  gamni, 


*)   Væri  hún  nógu  réttlát  við  a«rar  þjótSir.  Óréttindin  eru 
vön   a6   hefna  sín. 


—  227  — 

er  sundmaðurinn  getur  haft  af  íþrótt  sinni.  Forfeður 
vorir  voru  fullnuma  í  þessari  kunnáttu,  og  þykir 
okkur  enn  í  dag  góð  skemmtun,  að  lesa  frásöguna  um 
Kjartan  Ólafsson,  er  hann  lék  á  sundi  við  Ólaf  kon- 
ung  Tryggvason,  eða  þá  um  Gretti  sterka,  þegar  hann 
reið  sér  fit  og  lagði  til  lands  úr  Drangey  á  vetrar- 
dag,  og  synti  meira  en  viku  sjávar.  En  það  fór  með 
sundið  okkar  íslendinga  eins  og  annað ;  þegar  deyf ð- 
in  kom  í  þjóðina,  týndist  sú  mennt,  og  það  er  varla 
ofhermt,  að  fyrir  14  eða  15  árum  hafi  ekki  verið  fleiri 
en  svo  sem  6  menn  á  öllu  landinu,  sem  væru  sjálf- 
bjarga,  ef  þeir  lentu  í  polli,  sem  þeir  náðu  ekki  niðri  í. 
Þá  höfðu  menn  svo  gjörsamlega  gleymt  öllu  sundi,  að 
ofurhugar  báru  grjót  á  sig,  og  skriðu  svo  í  botnin- 
um  yfir  ár  og  síki,  sem  ekki  voru  of  breið,  en  eng- 
inn  maður  bar  við  að  neyta  léttleikans  og  fara  sam- 
kvæmt  eðli  sínu  ofan-vatns,  þó  það  væri  þúsund 
sinnum  hægra.  Herra  Jón  Þorláksson  f  rá  Skriðu  varð 
fyrstur  til  að  ráða  nokkra  bót  á  þessari  vankunn- 
áttu  og  sýna  okkur  aftur  sundtókin,  sem  allir  voru 
búnir  að  gleyma.  Það  er  alkunnugt,  að  hann  stofn- 
aði  sundskóla  bæði  sunnanlands  og  norðan,  og  urðu 
þeir  margir  frægustu  sundmenn,  er  nutu  hans  til- 
sagnar.  Þetta  var  eitt  af  þeim  fyrirtækjum,  sem  telja 
má  sæmd  í  fyrir  Islendinga,  og  á  höfundur  þess,  og^ 
aðrir,  sem  studdu  hans  viðleitni,  þökk  og  heiður  skil- 
inn  hjá  almenningi. 

Svona  fór  þá  aftur  sundið  að  tíðkast  á  íslandi; 
sumir  eru  þegar  orðnir  góðir  sundmenn,  og  þó  er  enn 
meira  varið  í,  að  löngunin  er  kviknuð,  í  þeim  sem  upp 
eru  að  vaxa,  til  að  nema  þessa  íþrótt,  af  því  þeir  sjá, 
að  hún  er  bæði  nytsöm  og  gjörir  þá  menn  að  vaskari, 
sem  hana  kunna.  En  margir  eiga  bágt  með  að  fá  svo* 
góða  tilsögn,  sem  þörf  væri  á.  Það  er  hægra  að  læra 

15* 


—  228  — 

sundið  í  Danmörku  og  annars  staðar,  þar  sem  flest- 
ir  útlendingar  eru  í  skóla  og  nema  það  þar  á  sumrin, 
ásamt  öðrum  fimleik  og  íþróttum.  Sá  maður,  sem 
stjórnar  þessari  kennslu  yfir  alla  Danmörk,  er 
Nachtegall  nokkur,  prófessor  að  nafnbót,  og  hefir 
hann  fyrir  skömmu  samið  dálitla  ritgjörð,  er  hann 
kallar  stuttan  leiðarvisi  til  að  læra  sund  („Kort  An- 
visning  til  at  lære  at  sv0mme") ;  þar  segir  hann :  „Ég 
vona,  að  þessi  leiðarvísir  muni  koma  mörgum  vel, 
því  þeir,  sem  ekki  geta  fengið  sér  tilsögn,  geta  sjálf- 
ir  lært  að  synda  eftir  honum,  og  einkum  er  hann  hent- 
ugur  fyrir  margan  mann,  sem  hefir  að  sönnu  náð 
nokkrum  framförum  í  sundlistinni,  en  þekkir  þó  ekki 
þá  aðferð  og  þær  varúðarreglur,  er  athuga  þarf  til 
að  létta  kennsluna,  og  sjá  svo  um,  að  lífi  og  heilsu  sé 

engin  hætta  búin. Aðalreglur  þessa  ritlings 

eru  byggðar  á  margra  ára  reynslu,  og  þó  þær  séu 
stuttar,  skýra  þær  samt  frá  öllu  því,  sem  mest  er  á- 
ríðandi  fyrir  þá,  er  eiga  að  kenna  eða  læra  sund". 

Þetta  er  efnið  úr  tveimur  köflum  í  f ormála  bók- 
arinnar,  og  er  það  án  efa  satt.  Við  höfum  með  at- 
hygli  gætt  að  sundkennslunni  í  Kaupmannahöfn.  Þar 
er  þessum  reglum  strengilega  fylgt,  og  sýnir  reynsl- 
an,  að  þær  gefast  vel;  því  til  dæmis  að  taka,  þá  eru 
stundum  smádrengir  á  10.  og  11.  árinu  orðnir  hér 
svo  leiknir  sundmenn,  að  þeir  eru  tímunum  saman  á 
floti,  og  hafa  sér  til  leiknis,  að  hlaupa  á  kaf  fram  af 
háum  bökkum,  eða  sækja  skildinga  niður  á  marar- 
botn  á  6  og  8  álna  djúpi. 

Af  öllu  þessu  héldum  við  það  væri  þarfaverk  að 
snúa  áður-nefndum  bæklingi  á  íslenzka  tungu.  Einn 
okkar  hefir  varið  til  þess  nokkrum  tómstundum,  og 
sumstaðar  bætt  dálitlu  við,  eða  lagað  efnið  eftir  Is- 
lands  ásigkomulagi,  þar  sem  honum  þótti  þess  við- 


—  229  — 

þurfa,  og  hefir  hann  gjört  það  allt  saman  eins  og 
hann  hafði  bezt  vit  á.  Það  er  nú  ósk  okkar,  að  þeir, 
sem  hafa  mætur  á  sundlistinni,  veiti  þessum  blöðum 
eins  góða  viðtöku,  eins  og  við  seljum  þau  af  hendi 
með  góðum  hug. 

YFIRLIT  EFNISINS. 

Um   sundstæði 1  A.ð  fljóta 7 

Um  baðferðir 2  Baksund 8 

Undirbúningur       í       hengi-  Að  troða  marvaðann 9 

gjörðinni 3  Að  stinga  sér  og  synda  í  kafi   10 

Um   sundgjörðina  og  henn-  Hraðsund li 

ar    brúkun 4  Að   synda  í   fötunum 12 

Að    steypa   sér 5  Að  bjarga 13 

Bringusund  með  höndum  og  Að    synda   í   straumi 14 

fótum 6  Varúðarreglur 15 


1. 

Um  sundstæði. 

Víðast  hvar  um  ísland  er  hægt  að  fá  sundstæði, 
og  sumstaðar  svo  góð,  að  varla  eru  önnur  betri  i 
heiminum;  tel  ég  til  þess  laugarnar,  þar  sem  svo  er 
háttað  landslagi,  að  hlaðið  verður  fyrir  þær  og  búin 
til  tjörn,  eins  og  gjört  var  á  Reykjum  í  Skagafirði, 
þegar  sundskólinn  var  þar  um  árið.  Þessa  kosti  ætti 
alls  staðar  að  nota,  því  sundið  lærist  hálfu  fyr,  eins 
og  öllum  er  auðskilið,  þegar  vatnið  er  svo  hlýtt,  að 
menn  geta  verið  niðri  í  því  kuldans  vegna,  eins  lengi 
og  þeir  vilja.  Það  er  líka  gott  sundstæði,  ef  vatni 
verður  hleypt  í  hentuga  lægð,  og  látið  standa  þar  um 
sumartíma.  Það  hlýnar  þá  svo  af  hitanum  í  loftinu 
og  jarðarylnum  að  neðan,  að  það  verður  jafnhlýtt 
veðrinu,  og  þarf  þá  ekki  meira  með,  þegar  bærilegt  er 
úti.  Sama  er  að  segja  um  sjóinn;  hann  verður  sæmi- 
lega  hlýr  á  sumrin,  og  er  því  betra  að  læra  sund  í 
honum,  að  sjóbaðið  er  hollara,  og  er  það  ráð,  að  allir 


—  230  — 

noti  hann,  sem  til  hans  ná.  Verst  eiga  þeir  með  sund- 
ið,  sem  hafa  ekki  nema  ár  eða  fljót  að  læra  það  í. 
Straumvatnið  á  Islandi  er  vant  að  vera  kalt,  því  það 
kemur  mest  undan  jöklunum,  og  er  hávaðinn  af  því 
þiðnaður  snjór,  og  fær  ekki  tíma  til  að  hlýna.  Þar  á 
ofan  er  það  sjaldgæft,  að  fá  svo  hentugt  síki  eða  hyl 
undir  árbakka,  að  þess  konar  sundstæði  megi  kalla 
hættulaust. 

Verði  því  við  komið,  á  sundstæðinu  að  versi  svo 
háttað,  að  menn  nái  sumstaðar  niðri  í  því,  en  aftur 
á  öðrum  stöðum  dýpra  en  svo,  að  þar  sé  stætt,  og  ekki 
grynnra  en  2  faðmar,  þar  sem  það  er  dýpst.  Garður 
á  að  vera  að  því  á  einhvern  veginn,  eða  þá  þver- 
hníptur  bakki,  og  ekki  mikið  hærri  en  vatnið  sjálft, 
en  svo  aðdjúpt,  að  óhætt  sé  að  steypa  sér  á  kaf.  Bezt 
af  öllu  er  samt  að  hafa  sundfleka,  búinn  til  úr  borð- 
um  og  trjám,  og  láta  hann  fljóta  á  vatninu.  (Þar 
stendur  kennslumaður*)  á,  með  þá  sem  hann  er  að 
segja  til  í  hvert  skipti,  lætur  hann  þá  steypa  sér  út  af 
flekanum  og  leiðir  þá  í  sundgjörðinni  hringinn  í 
kring  um  hann,  eða  þá  á  þrjá  vegu,  ef  flekinn  er 
landfastur  einumegin).  Sundflekinn  er  ómissandi, 
þar  sem  margir  piltar  eiga  að  læra,  og  þarf  ekki 
heldur  að  kosta  mikið,  sé  viðurinn  til  á  annað  borð, 

*)  Ég  verð  að  geta  þess,  að  þeir,  sem  ætla  sjálfir  að  læra 
sund  eftir  þessum  bæklingi,  mega  samt  ekki  vera  einir.  Peir 
verða  að  hafa  annan  mann  með  sér,  sem  gangi  þeim  í  kennslu- 
manns  stað  og  gjöri  það  allt,  sem  honum  ber  að  gjöra,  eftir 
þeim  reglum,  sem  finnast  í  bókinni.  En  hafi  fleiri  tekið  sig 
saman,  geta  þeir  skipzt  til  að  hjálpa  hver  öðrum.  Bezt  af  öllu 
fer  það  samt,  að  stofna  skólana,  enda  þótt  enginn  sérlegur 
sundmaður  sé  til  að  veita  þeim  forstöðu;  því  vel  má  hann 
kenna  sundið  fyrir  því,  ef  hann  er  aðgætinn,  og  sér  um,  að 
reglunum  sé  nákvæmlega  hlýtt.  Það  er  líka  gjört  ráð  fyrir 
skóla  í  reglunum  sjálfum,  og  orðunum  hagað  eftir  því,  en  þó 
svo,  að  hver  einstakur  maður  geti  tekið  úr  þeim  allt,  sem  hann 
þarf  handa  sjálfum  sér. 


—  231  — 


J)ví  hann  verður  ekkert  verri  fyrir  það,  þó  hann 
fljóti  á  vatninu  nokkra  stund. 


Um  baðferðir. 

Það  er  gott  að  fara  í  bað,  því  bæði  þvær  það 
liörundið,  og  lífgar  og  styrkir  líkamann;  en  þar  að 
auki  er  það  ómissandi  undirbúningur  fyrir  þá,  sem 
ætla  sér  að  læra  sund. 

Þeir,  sem  fara  í  bað,  eiga  því  að  reyna  til  að 
venja  sig  við  vatnið,  eins  vel  og  þeir  geta,  stinga 
niður  í  höf ðinu,  og  fara  aftur  og  aftur  allir  í  kaf .  Bezt 
er  líka  að  busla  sem  mest,  en  vera  aldrei  aðgerðar- 
laus,  og  láta  þetta  ganga,  þangað  til  farið  er  að  f inna 
til  hrolls ;  þá  er  mál  að  hætta  og  klæða  sig. 

Viðvaningar  verða  að  fara  varlega  og  sæta  góAu 
veðri;  en  eftir  nokkurn  vana  þolir  hver  maður, 
hraustur  og  heilbrigður,  að  baða  sig,  þó  kalt  sé  úti, 
Danir  vilja  ekki  synda,  sé  hiti  lofts  og  vatns  minni 
en  12  mælistig;  en  reynslan  hefir  sýnt,  að  Islend- 
ingar  mega  bjóða  sér  töluvert  kaldara. 

Það  er  talið  hollast,  að  baða  sig  kvöld  og  morgna ; 
samt  er  ekkert  að  því,  að  fara  í  bað  hvenær  á  degi 
sem  menn  vilja,  nema  þegar  nýborðað  er.  Eigi  menn 
að  ganga  til  baðsins,  þá  er  bezt  að  fara  í  hægðum 
sínum,  og  staldra  þó  við  á  bakkanum  f  jórðung  stund- 
-ar  eða  lengur,  áður  en  út  í  er  farið,  til  að  vera  orð- 
inn  öldungis  afsveittur.  Meðan  á  þessu  stendur,  á  að 
fara  úr  fötunum  smátt  og  smátt,  en  sitja  samt  í 
skyrtunni  þangað  til  seinast. 

Fyrst  á  að  væta  brjóstið  og  höfuðið,  og  fara  svo 
með  öllu  í  kaf,  ef  vatnið  er  svo  djúpt,  að  því  verði 
við  komið.  Sé  það  sundkennslumaður,  sem  hefir  um- 


—  232  — 

sjón  með  piltum  í  baðinu,  ber  honum  að  gæta  þess, 
að  þeir  þvoi  sig  alla  upp  rækilega,  og  lofa  öngvum 
upp  úr  fyr  en  það  er  búið. 

Séu  piltarnir  margir,  verður  kennslumaður  að 
skipta  þeim,  og  lofa  ekki  fleirum  útí  í  einu,  en  að: 
hann  geti  haft  hliðsjón  af  þeim,  og  verið  undir  eins, 
viðlátinn  að  bjarga,  ef  einhverjum  hlekkist  á. 

Eftir  því,  sem  hver  kemur  upp  úr,  á  hann  tafar- 
laust  að  fara  í  f ötin,  og  ganga  svo  um  gólf ,  eða  hreyf a 
sig  með  einhverju  móti. 

Það  er  að  sönnu  almenn  varúðarregla,  að  þurka 
vel  upp  líkamann,  þegar  komið  er  úr  baði,  og  núa 
hann  allan  með  ullarlepp,  ef  því  verður  við  komið; 
en  langvinn  reynsla  hefir  samt  sýnt,  að  það  er  öld- 
ungis  óskaðvænt  heilbrigðum  unglingi,  þó  brugðið 
sé  út  af  þessari  reglu.  Á  hinn  bóginn  er  það  einkar 
áríðandi,  að  klæða  sig  fljótt,  og  fara  svo  að  hreyfa 
sig,  þegar  komið  er  úr  baðinu. 

Hrædda  pilta  og  kveifarlega  á  kennslumaður 
að  taka,  dýfa  þeim  nauðugum  og  gusa  vatni  á  þá; 
aftur  ber  honum  að  sjá  um,  að  piltarnir  færi  ekki 
hver  annan  í  kaf,  eða  tuskist  í  baðinu,  án  þess  hann 
leyfi,  því  það  eru  sumir,  sem  þola  ekki  margar  dýfur, 
og  fá  af  þeim  uppsölu  og  eyrnaverk  eða  önnur  óþæg- 
indi. 

Stundum  vill  það  til,  þegar  menn  koma  úr  kafir 
að  loka  er  fyrir  eyrunum,  og  kemur  af  vatni,  er 
runnið  hefir  inn  í  hlustina.  Hægt  er  samt  að  ná  henni 
burt  með  því  móti,  að  hnykkja  snögglega  höfðinu  og 
handleggnum  niður  á  við  til  þeirrar  hliðar,  sem  hún 
situr  fyrir  eyranu.  Sá,  sem  búinn  er  að  baða  sig 
nokkrum  sinnum  og  er  orðinn  óttalaus,  getur  farið 
að  venja  sig  við  sundtökin. 


—  233  — 

3. 

Undirbúningur  i  hengigjörðinni. 

Hann  verður  að  fara  fram  á  þurru  landi,  áður 
en  farið  er  að  synda  í  vatninu.  Bezt  er  að  hafa  sér 
hengigjörð,  og  er  hún  svo  til  búin,  að  það  eru  teknar 
þrjár  gjarðir  eða  gjarðahólkar,  og  liggur  sín  taug  úr 
hverri  þeirra,  og  binda  menn  þær  upp  um  bita  eða 
slá,  þar  sem  þykir  haganlegast.  Ein  er  stærst, 
og  á  að  girða  hana  um  brjóstið,  en  hinar  tvær  minni, 
og  hafðar  sín  um  hvort  læri.  Bringugjörðin  á  að 
vera  nokkru  hærri  en  hinar,  svo  líkaminn  hallist 
heldur  upp  að  framan,  þegar  í  þær  er  lagzt.  Sá,  sem 
er  í  gjörðunum,  beygir  hálsinn  og  höfuðið  aftur  á 
bak,  heldur  upphandleggjunum  niður  með  sér,  oln- 
bogunum  fast  við  hliðarnar,  og  leggur  saman  lófana 
undir  brjóstinu,  svo  þumalfingurnir  snúi  upp  og  litlu- 
fingurnir  niður.  Hann  beygir  sig  dálítið  í  mjöðmun- 
um,  og  kreppir  knén,  og  heldur  saman  hælunum  upp 
við  þjóin.  Hann  hefir  langt  á  milli  hnjánna,  og  beyg- 
ir  báða  fætur  í  öklalið,  svo  tærnar  snúi  út.  Þá  er  rétt 
legið  í  gjörðinni,  ef  þessa  er  gætt,  og  má  ekki  út  af 
því  bregða. 

Sundtökin. 

Nú  spyrnir  sundmaður  frá  sér  báðum  iljum, 
skáreitis  til  hliðanna,  og  heldur  niður  á  við,  og  réttir 
öldungis  hnén.  I  sama  vetfangi  tekur  hann  fram 
handleggjunum,  og  heldur  saman  lófunum,  en  snýr 
þá  höndunum  við,  svo  þumalfingurnir  verði  nokkru 
neðar  en  litlu-fingurnir,  og  ber  svo  handleggina  aftur 
með  sér,  þangað  til  þeir  standa  beint  út.  Meðan  á 
þessu  stendur,  skellir  hann  saman  fótunum,  réttir 
úr  ristarliðnum,  og  fer  svo  aftur  með  fæturna  í  samt 
lag  og  áður  voru  þeir,  kreppir  hnén  og  heldur  saman 


—  234  — 

hælunum  uppi  við  þjóin,  og  því  næst  beygir  hann 
handleggina,  og  leggur  saman  lófana  á  brjóstinu,  með 
litlu-fingurna  niður  á  við.  Þá  er  líkaminn  aftur  kom- 
inn  í  samt  lag  og  áður. 

Fingrunum  á  að  halda  fast  saman,  og  rétta  þá 
vel,  og  eins  úlfliði  og  olboga,  og  bera  ekki  handlegg- 
ina  lengra  aftur  en  áður  var  sagt.  Lófarnir  eiga  að 
liggja  saman  fyrir  framan  andlitið,  þangað  til  skrið- 
ið  er  komið  að  manninum  í  hvert  skipti;  þá  snýr 
sundmaður  höndunum  við,  og  ber  þær  aftur  með  sér ; 
líka  er  þess  að  gæta,  að  spyrna  vel  í  með  fótunum, 
um  leið  og  menn  rétta  þá  frá  sér. 

Viðvaningum  er  vant  að  ganga  bezt  að  læra 
sundtökin,  ef  þeim  er  skipt  niður  í  3  kafla,  og  fyrst 
er  reyndur  einsamall  fótaburðurinn,  þá  handburður- 
inn,  og  loksins  öll  sundtökin  í  einu.  .Kennslumaður 
telur  þá  „einn"  —  „tveir"  —  „þrír"  á  þennan  hátt: 

1.  Fótaburður: 

Þegar  sagt  er  „einn",  spyrnir  sundmaður  fótun- 
um  skáreitis  frá  sér,  og  réttir  þá;  við  „tveir"  skellir 
hann  þeim  saman;  og  við  „þrír"  kreppir  hann  aftur 
hnén,  og  dregur  að  sér  fæturna  eins  og  áður  er  sagt. 

2.  Handburður: 

Við  „einn"  réttir  hann  handleggina  fram:  við 
„tveir"  ber  hann  þá  aftur  með  sér;  og  við  „þrír" 
leggur  hann  saman  lófana  undir  bringunni. 

3.  Homdburður  og  fótaburður  í  einu  lagi: 

Á  f yrsta  tímabili :  réttir  hann  handleggina  f ram, 
og  spyrnir  í  með  f ótunum ;  á  öðru  tímabili :  ber  hann 
handleggina  af tur  með  sér,  og  skellir  saman  f ótunum ; 
á  þriðja  tímabili :  kreppir  hann  hnén,  og  leggur  sam- 
an  lófana  undir  bringunni. 

Sumir  skipta  sundtökunumi  í  tvö  tímabil,  og 
setja  þá  í  fyrra  tímabilið  það  sem  hér  er  sett  í  fyrsta 


—  235  — 

og  annað.  Þessa  aðferð,  sem  hér  er  kennd,  nota  menn 
við  bringusund,  og  ræð  ég  öllum,  að  læra  hana  vel 
á  landi,  áður  en  þeir  fara  að  reyna  til  á  floti.  Sé  það 
ekki  hægt,  að  fá  hengigjörð,  má  sæmilega  vel  hjálp- 
ast  við  kistil,  eða  annað  þess  háttar,  og  leggjast  flat- 
ur  yfir  um  hann,  en  varast  samt  að  láta  vera  mjög 
liart  undið  lífinu. 

4. 
Um  sundgjörðina  og  hennar  brúkun. 

Ef  sundstæðið  er  svo  djúpt,  að  ekki  nái  niðri, 
verður  að  hafa  sundgjörð.  Hún  er  svo  til  búin,  að 
belti  er  girt  um  mittið,  og  haf  ður  í  því  traustur  hring- 
ur,  en  í  hringinn  er  brugðið  reipi  og  hnýtt  vandlega ; 
það  á  að  vera  20  álnir,  ef  vel  er.  Kennslumaður  held- 
ur  í  reipið,  og  hefir  vald  á  þeim,  er  syndir,  og  gætir 
hans,  þangað  til  hann  er  orðinn  sjálfbjarga. 

Það  á  að  spenna  sundgjörðina  um  mittið,  en  ekki 
um  bringuna,  og  ekki  fastara  en  svo,  að  stinga  megi 
hendi  undir  hana.  Ekki  dugir  samt,  að  hafa  gjörðina 
í  sama  stað  á  öllum;  það  verður  að  flytja  hana,  upp 
eða  niður,  eftir  því  sem  sundmanni  hættir  við  að 
sökkva  meir  að  framan  eða  aftan. 

Kennslumaður  stendur  á  vinstri  hlið  við  sund- 
manninn  þegar  hann  á  að  hlaupa  á  kaf.  Hnútur  er  á 
enda  sundreipinu,  og  heldur  hann  í  endann  með 
vinstri  hendi,  fyrir  ofan  hnútinn,  og  leggur  svo  reip- 
ið  í  lykkjur  upp  í  hendina,  en  heldur  um  það  með 
hægri  hendi,  tveimur  eða  þremur  álnum  fyrir  ofan 
hringinn.  Nú  þegar  sundmaður  steypir  sér,  lætur 
hann  reipið  dragast  í  hægri  hendinni,  og  sleppir  eins 
mörgum  lykkjum  og  þarf  úr  vinstri  hendi,  meðan 
hinn  er  að  sökkva.  Þegar  slakar  á  reipinu,  og  f  3rðin 


—  236  — 

er  komin  af  þeim,  er  út  í  stökk,  þá  er  mál,  að  fara  a5 
draga  hann  hægt  og  hægt  til  lands;  og  er  þá  b^zt, 
að  gjöra  það  með  báðum  höndum.  Kennslumaður  má 
aldrei  bregða  út  af,  að  halda  reipinu  eins  og  hér  var 
sagt;  því  ef  það  dregst  á  bakkanum,  getur  það  farið 
í  flækju,  eða  þá  orðið  fast,  og  komið  sundmanninum 
að  tjóni. 


Að  steypa  sér. 

Ef  sundstæðinu  er  svo  háttað,  að  bakkinn  sé 
þverhníptur,  og  nógu  aðdjúpt,  eða  hafi  menn  sund- 
fleka,  á  ekki  að  lofa  piltunum  að  króklast  út  í,  nema 
f yrst  f raman  af ;  úr  því  eiga  þeir  ævinlega  að  stökkva 
út  í,  eða  stinga  sér  á  kaf.  Því  meira  kast  sem  er  á 
líkamanum,  og  því  stærri  flötur  sem  skellur  á  vatn- 
inu,  því  meiri  mótstöðu  veitir  það.  Þegar  menn  steypa 
sér,  verður  því  að  varast,  að  búkurinn  lendi  á  vatninu 
þar  sem  hann  er  breiðastur,  til  dæmis  bringan  eða 
hryggurinn,  því  það  getur  meitt  menn  til  skemmda, 
og  jafnvel  orðið  lífshætta,  ef  bakkinn  er  hár.  Menn 
eiga  því  að  sjá  um,  að  líkaminn  skelli  á  vatninu  með 
þá  fleti,  sem  minnstir  eru  fyrirferðar,  og  bera  sig  að 
koma  niður  annaðhvort  á  fæturna  eða  beint  á  höf- 
uðið. 

a)  Á  fæturna. 

Þá  fara  menn  að  eins  og  þegar  stokkið  er  jafn- 
fætis.  Sá,  sem  stekkur  út  í,  spyrnir  í  með  öðrum  fætir 
en  bregður  hinum  fram,  og  dregur  samán  fæturna^ 
og  réttir  hnén,  áður  en  hann  kemur  niður.  Hann  á 
líka  að  rétta  hendur  og  handleggi,  og  halda  þeim  nið- 
ur  með  sér;  en  standa  keikur,  eða  þá  hallast  heldur 
aftur  á  bak.  Bezt  er  samt  að  krossleggja  hendur  og 


—  237  — 

fætur,  svo  mönnum  verði  síður  á    að  rétta  þær  frá 
sér ;  því  það  er  mesta  skaðræði. 

Þegar  svona  er  hlaupið  á  kaf,  sekkur  líkaminn  ská- 
hallt  niður,  eða  þá  beint  til  botns,  eftir  því  sem  stokk- 
ið  er.  Þessi  aðferð  er  hægri,  en  hin,  sem  á  eftir  kem- 
nr,  og  á  því  að  læra  hana  fyr. 

b)  Að  steypa  sér  á  höfnðið. 

Það  á  að  rétta  upp  handleggina,  og  halda  saman 
lóf unum  fyrir  framan  höf uð  sér,  svo  hendurnar  komi 
fyrst  niður.  Það  er  gjört  til  þess  að  kljúfa  vatnið  og 
hlífa  sem  mest  verður  höfðinu.  Um  leið  og  menn 
steypa  sér,  stingi  þeir  upp  fótum  og  rétti  hnén. 
Bezt  er  að  vera  ekki  mjög  álútur  með  höfuðið,  því 
ella  sekkur  líkaminn  beint  niður ;  en  hitt  er  þægra,  að 
hallast  í  vatninu,  og  það  gerir  sá,  sem  rétt  ber  höf- 
uðið. 

Þessi  aðferð  er  nokkru  óalegri  en  hin,  og  örð- 
ugri  viðvaningum;  en  bráðum  venjast  þeir  henni 
samt,  og  eiga  þá  að  nota  hana  ævinlega  úr  því,  þegar 
svo  djúpt  er  fyrir,  að  því  verði  við  komið. 

Það  er  aðgætandi,  að  bakkinn  má  ekki  vera  mjög 
hár  í  fyrstunni,  allra-sízt  fyrir  þá,  sem  eiga  að  steypa 
sér  á  höfuðið;  enda  verður  að  varast,  að  víkja  frá 
þeirri  aðferð,  sem  hér  er  kennd. 

Þegar  sundmaður  er  hlaupinn  á  kaf,  á  að  draga 
hann  hægt  og  hægt  upp  aftur,  og  lofa  honum  að  ná 
handfestu  í  bakkann,  svo  hann  geti  andað,  og  náð  sér 
aftur  eftir  dýfuna;  því  flestum  viðvaningum  verður 
heldur  kynlegt  við  hana,  og  súpa  hveljur  fyrst  í  stað. 
En  úr  því  slaki  kennslumaður  á  hjálpinni  smátt  og 
smátt,  og  venji  hann  við  að  komast  sjálfur  úr  kafi, 
og  ná  í  bakkann  hjálparlaust. 


238 


Bringusund  með  höndum  og  fótum. 

Sú  aðferð  er  manninum  mest  hent,  og  á  bezt  við 
sköpulag  hans  og  eðli. 

Fyrst  á  að  reyna  f  ótaburðinn,  eins  og  menn  hafa 
lært  hann  á  landi,  og  f ara  svona  að  því : 

Sundmaður  taki  báðum  höndum  í  bakkann,  eða 
sundflekann,  og  hafi  svo  sem  alin  á  milli  handanna; 
þá  réttir  hann  handleggina,  og  heldur  búknum  bein- 
um,  en  kennslumaður  hefir  vald  á  sundreipinu,  og  er 
þá  bezt  að  bregða  því  um  stjaka  og  halda  hinum  svo 
hátt,  að  vatnið  fljóti  rétt  að  eins  yfir  hann.  Þarna  á 
hann  að  venja  sig  við  fótaburðinn.  En  að  því  búnu, 
snýr  hann  sér  við,  svo  bakið  viti  að  landi,  en  kennslu- 
maður  heldur  í  sundreipið,  spottakorn  fyrir  ofan 
hringinn,  og  lærir  sundmaður  handaburðinn  á  þenn- 
an  hátt.  Þegar  þessu  er  lokið,  á  kennslumaður  að 
festa  reipið  um  stöngina,  og  ýta  hinum  hægt  og  hægt 
f rá  landi,  en  hafa  strítt  á  gjörðinni ;  og  þar  á  hinn  að 
reyna  til  skiptis  hvortveggja  sundtökin,  þangað  tiL 
hann  er  orðinn  svo  leikinn  í  þeim,  að  hann  geti  tekið 
þau  með  gætni,  og  honum  sé  ekki  hætt  við  að  fipast. 
Þá  er  mál  komið,  að  farið  sé  að  læra  hvortveggja 
undir  eins. 

Meðan  sundmaður  er  að  venja  sig  á  að  verða 
samtaka,  á  kennslumaður  að  draga  hann  hægt  og 
hægt,  fram  og  aftur  með  endilöngum  bakkanum, 
þangað  til  hann  fer  að  geta  haldið  sér  uppi,  og  þokast 
áf ram  spottakorn ;  þá  er  orðið  óhætt  að  f ara  að  slaka 
á  sundreipinu  smátt  og  smátt. 

Fari  kennslumaður  svona  að,  og  hafi  bæði  gætni 
og  þolinmæði,  líður  ekki  á  löngu,  áður  [en]  piltum 
hans  lærist  sundið ;  og  þegar  þeim  er  svo  farið  f ram, 


—  239  — 

að  þeir  geta  laglega  synt  50  faðma,  og  þar  að  auki 
nokkurn  veginn  flotið,  snúið  sér  við  til  beggja  handa, 
og  synt  á  bakinu  í  slakri  gjörð,  þá  er  óhætt  að  sleppa 
þeim  úr  bandinu;  en  ekki  er  ráðlegt  að  gjöra  það 
fyr,  sízt  ef  sundstæðið  er  djúpt. 

Að  því  búnu  synda  piltarnir  aðstoðarlaust ;  en 
þó  með  umsjón  kennslumannsins,  þangað  til  þeir 
geta  hæglega  synt  200  faðma.  Þá  þykir  sundmanni 
fullkennt;  því  það  eru  ekki  allir,  sem  þola  að  leggja 
á  sig  langt  sund;  en  þessi  vegalengd  er  samt  hættu- 
laus  hverjum  heilbrigðum  manni.  Þeir,  sem  hafa  gott 
þol,  og  halda  áfram  með  sundið,  komast  líka  allir 
með  tímanum  mörgum  sinnum  lengri  veg. 

Séu  margir  piltar  í  sundskóla,  endist  kennslu- 
maður  ekki  til  að  halda  þeim  öllum  uppi  í  gjörðinni, 
því  það  er  töluverð  þreyta;  hann  þarf  líka  að  hafa 
gát  á  mörgu,  og  taka  stundum  höndunum  til.  Því  er 
honum  bezt,  að  láta  þá,  sem  stærstir  og  sterkastir 
eru,  skiptast  um  að  hjálpa  sér. 


Að  fljóta. 

Það  var  almenn  trú  í  f  ornöld,  að  allir  menn  væru 
þyngri  en  jafnmikið  vatn  og  svaraði  stærð  þeirra, 
og  að  allir  menn  yrðu  að  sökkva  í  vatninu,  ef  ekk- 
ert  væri  til  að  halda  þeim  uppi.  Aftur  á  vorum  dög- 
um  hafa  margir  haldið,  að  allir  menn  væru  léttari  en 
vatnið,  hvernig  sem  stæði  á  loftslagi,  lífernisháttum, 
sköpulagi,  og  öðru  fleira,  sem  verður  að  gera  töluvert 
um  í  því  efni.  En  þótt  nú  reynslan  sanni  hina  seinni 
tilgátuna  á  vel  f lestum,  hafa  þó  margar  tilraunir  sýnt, 
að  sumir  menn  geta  ekki  flotið,  og  eins  hitt,  að  allir 


—  240  — 

fljóta  betur  í  sjó  en  tæru  vatni,  og  því  betur  sem 
hann  er  saltari. 

Nú  þó  að  allur  fjöldi  manna  sé  léttari  en  vatn- 
ið,  kemur  það  ekki  samt  að  notum,  nema  menn  læri 
að  halda  líkamanum  eins  og  þarf,  til  að  ná  andan- 
um;  því  fæstir  menn  eru  svo  afbragðs-léttir,  að  höf- 
uðið  sé  upp  úr,  þegar  þeir  láta  líkamann  ráða,  og 
standa  uppréttir  í  vatninu.  En  þar  sem  eðli  vort  nær 
ekki  lengra,  á  íþróttin  að  taka  við,  og  kenna  oss  að 
nota  sem  bezt  verður  léttleikann,  eins  og  hann  er  til. 

Það  er  því  von,  að  hvern,  sem  ætlar  að  læra 
sund,  langi  til  að  vita,  hvað  honum  muni  veita  hægt 
að  fljóta  í  vatninu,  ellegar  láta  það  bera  sig,  án  þess 
að  neyta  neins  afls.  Þennan  hlut  ætti  því  með  réttu 
lagi  að  læra  einna  f yrst  í  sundskólanum ;  en  því  er  svo 
varið,  að  viðvaningar  allflestir  kynoka  sér  við  að 
leggjast  allir  aftur  á  bak,  og  tel  ég  því  kennslumanni 
ráð,  að  draga  það  á  frest  þangað  til  þeir  eru  farnir 
betur  að  venjast  vatninu,  og  orðnir  öldungis  óhrædd- 
ir  við  það. 

Þegar  á  að  fljóta,  er  gjörðinni  snúið  á  þann  veg, 
að  hringurinn  sé  á  bringunni ;  bregða  menn  þá  reip- 
inu  um  stjaka,  og  halda  á  lofti  sundmanninum  fyrst 
í  stað.  Hann  leggst  á  bakið,  og  beygir  höfuðið  aftur 
á  bak,  svo  það  fari  á  kaf  allt  fram  að  augum,  en 
réttir  frá  sér  handleggina,  svo  lófarnir  snúi  niður, 
og  lætur  renna  yfir  þá.  Svo  á  hann  að  fetta  sig  í 
hryggnum,  og  hefja  upp  magann,  og  halda  sundur 
fótunum,  og  beygja  hnén,  svo  iljarnar  snúi  niður. 

Ef  þessa  er  gætt,  flýtur  sundmaðurinn,  sé  hann 
á  annað  borð  iéttari  en  vatnið.  En  reynist  svo,  að 
vatnið  geti  ekki  borið  hann,  hversu  vel  sem  að  er 
farið,  dugir  ekki  að  berjast  við  það  lengur,  og  getur 
hann  þá  haldið  áfram  að  læra  sundið,  eins  fyrir  því. 


—  241  — 

8. 
Baksund. 

Þá  á  líkaminn  að  liggja  eins  og  nú  var  sagt, 
að  öðru  leyti  en  því,  að  bera  skal  höfuðið  hærra, 
og  rétta  sig  allan,  betur  en  þegar  flotið  er.  Sund- 
maður  dregur  að  sér  fæturna,  upp  á  leið  að  bring- 
unni,  en  beygir  hnén  duglega  út  á  við,  og  heldur 
saman  hælunum,  svo  tærnar  snúi  út.  Þá  spyrnir  hann 
f rá  sér  báðum  fótum,  og  kreppir  þá  í  öklalið,  og  rétt- 
ir  hnén.  1  sama  bili  ber  hann  hendurnar  niður  með 
sér  allt  niður  að  lærum,  og  snýr  þeim  svo,  að  lófarn- 
ir  taki  beint  á  móti  fyrirstöðu  vatnsins;  og  að  því 
búnu  leggur  hann  saman  fæturna  hægt  og  hægt,  og 
réttir  úr  hnjánum  og  ristarliðunum,  til  þess  að  lík- 
aminn  komi  í  samt  lag  og  hann  áður  var. 

Svona  á  sundmaður  að  liggja,  og  hræra  sig 
hvergi,  fyr  en  skriðið  er  af  honum.  Þá  ber  hann 
handleggina  út  frá  sér,  hægt  og  hægt,  og  réttir  hend- 
urnar,  og  rennir  þeim  á  rönd,  svo  litlu-fingurnir  og 
handarjaðarinn  fari  á  undan,  en  dregur  að  sér  fæt- 
urna,  eins  og  áður  er  sagt. 

Þegar  svona  er  að  farið,  skilar  sundmanni  áfram 
eina  eða  tvær  álnir  í  hverju  átaki. 

I  fyrstunni  á  að  skipta  tökunum  í  3  kafla,  eins 
og  áður  er  sagt  um  bringusundið.  Þegar  sagt  er 
„einn",  á  að  bera  hendurnar  niður  með  sér,  og  spyrna 
í  með  f ótunum ;  við  „tveir"  á  að  leggja  fæturna  sam- 
an,  rétta  hné  og  ristarliðu,  og  halda  kyrrum  hönd- 
unum  við  lærin;  og  við  „þrír"  á  að  rétta  handlegg- 
ina  út,  og  draga  að  sér  fæturna.  Milli  fyrsta  og  ann- 
ars,  og  annars  og  þriðja,  sundtaksins  á  að  líða  svo 
langur  tími,  sem  orðið  getur,  og  liggi  þá  sundmaður 
kyr  á  meðan. 

16 


—  242  — 

Kennslumaður  verður  að  hafa  strítt  á  reipinu 
fyrst  í  stað,  þangað  til  sundmanni  er  farið  það  f ramr 
að  honum  fatist  ekki  tökin,  sem  nú  voru  kennd.  Þá 
er  mál  að  slaka  á  hjálpinni,  og  sleppa  sundmanni  með 
öllu,  þegar  hann  er  farinn  að  komast  10  eða  12 
faðma  á  bakinu,  og  geta  snúið  sér  til  beggja  hliða. 

Þegar  þessu  er  lokið,  eiga  piltarnir  að  temja  sér 
baksund  með  fótunum  einum  saman;  geta  þeir  þá 
haft  hendurnar  til  annars,  og  borið  í  þeim  ofan-vatns 
það,  sem  þeim  liggur  á. 

Meðan  verið  er  að  læra  þetta,  á  sundmaður  að 
vera  kyr  með  hendur  og  handleggi,  og  halda  þeim 
annaðhvort  niður  með  sér,  eða  krossleggja  þær  á 
brjóstinu ;  að  öðru  leyti  er  aðf erðin  öll  hin  sama,  og- 
áður  er  sagt. 

Ætli  sundmaður  að  skipta  um,  og  fara  að  synda 
á  bringunni,  þá  er  tvennt  til,  að  velta  sér  við,  eða  láta 
fæturna  síga,  og  leggjast  svo  áfram  með  lófana  undir 
bringunni,  og  vilji  hann  aftur  fara  að  synda  á  bak- 
inu,  er  aðferðin  öll  hin  sama,  nema  hvað  hann  kast- 
ar  sér  þá  aftur  á  bak. 

9. 

Að  troða   marvaðann. 

Þegar  sundmanni  er  farið  að  temjast  bringu- 
sund  og  baksund,  lærist  honum  fljótt  að  troða  mar- 
vaðann. 

Þetta  er  gjört  með  höndum  og  fótum  undir  eins^ 
eða  þá  með  fótunum  einum  saman.  Það  má  líka  tak- 
ast  með  einsömlum  höndunum;  en  það  ber  sjaldan 
við,  að  á  því  þurfi  að  halda. 

a)  Með  höndum  og  fótum: 

Líkaminn  á  að  standa  beint  upp  og  niður.  Sund- 


—  243  — 

maðurinn  lyftir  upphandleggjunum  dálítið  frá  hlið- 
unum,  og  kreppir  olbogana  til  hálfs,  og  lætur  fram- 
handleggina  og  lófana  liggja  rétt  fram  undan  sér, 
undir  yfirborði  vatnsins,  og  hallast  hvorki  upp  né 
niður. 

Þá  ber  sundmaður  hægri  höndina  út  á  við,  8  eða 
12  þumlunga,  og  rennir  henni  á  rönd,  svo  vatnið 
gjöri  sem  minnsta  fyrirstöðu.  Síðan  er  hendinni  und- 
ið  við,  svo  þumalfingurinn  verði  nokkru  ofar  en  litli- 
fingurinn,  og  er  hún  svo  borin  aftur  á  sama  stað  og 
hún  áður  var,  og  er  það  þá  lófinn,  sem  tekur  á  móti 
fyrirstöðu  vatnsins.  Því  næst  er  höndin  aftur  borin 
út  á  við,  eins  og  áður  er  sagt,  o.  s.  frv. 

Allt  að  einu  á  að  bera  vinstri  höndina,  með  þeim 
einum  mismun,  að  hún  er  borin  að  sér,  þegar  hin  er 
borin  út  á  við,  og  þetta  látið  ganga  til  skiptis. 

Upphandleggjunum  á  að  halda  kyrrum,  en  vera 
því  liðugri  að  bera  framhandleggina  og  hendurnar. 
Fæturna  á  að  bera  eins  og  hendurnar,  á  þann 
hátt,  að  þegar  utanfótarjarkinn  á  hægra  fæti  klýfur 
vatnið,  er  ilin  á  vinstra  fæti  borin  á  móti  því,  og  þeg- 
ar  utanfótarjarkinn  á  vinstra  fæti  klýfur  vatnið,  er 
ilin  á  hægra  fæti  borin  á  móti  því,  o.  s.  frv. 

Sundmaður  á,  eftir  því  sem  hann  er  stór  til,  að 
láta  12 — 24  þumlunga  bil  vera  á  milli  hnjánna,  og 
halda  lærunum  rétt  að  segja  kyrrum,  en  bera  fæt- 
urna  eins  liðugt  og  honum  er  auðið. 

Það  á  ekki  að  bera  fætur  og  hendur  í  beinni 
stefnu  fram  og  aftur,  heldur  á  að  gjöra  það  í  sveig, 
eins  og  sundmanni  er  eðlilegast,  þegar  lærunum  og 
upphandleggjunum  er  haldið  kyrrum. 

Tökin  eiga  að  fara  fram  undir  eins  með  höndum 
og  fótum,  á  þann  hátt,  að  hægri  hönd  og  vinstri  fót- 


16  * 


—  244  — 

ur  eru  borin  út  á  við,  um  leið  og  vinstri  hönd  og 
hægri  fótur  eru  borin  að  sér. 

b)  Með  einsömlum  fótunum: 

Þá  er  farið  að,  eins  og  áður  er  sagt,  að  öðru 
leyti  en  því,  að  höndunum  og  handleggjunum  er 
haldið  kyrrum,  annaðhvort  niður  með  sér,  eða  þeir 
eru  krosslagðir  á  bringunni,  og  á  þá  að  bera  fæturna 
nokkuð  tíðara  og  af  meira  afli,  en  endrarnær,  því  þeir 
verða  þá  einsamlir  að  halda  uppi  líkamanum. 

Hvortveggja  aðferðin  er  einkar  nytsöm,  og  þarf 
of t  á  þeim  að  halda ;  þess  vegna  á  að  læra  þær  báðar 
til  fullnustu. 

Þá  má  enn  troða  marvaðann  með  því  móti,  að 
taka  báða  fætur  upp  í  einu,  og  spyrna  þeim  niður  á 
við,  eða  gjöra  það  til  skiptis  með  fótunum,  eins  og 
þegar  gengið  er.  Sú  aðferð  er  samt  ekki  eins  góð  eða 
hagkvæm,  eins  og  hinar,  sem  fyr  voru  kenndar. 

10. 

Að  stinga  sér  og  synda  i  kafi. 

Áður  en  sundmaður  stingur  sér,  á  hann  að  draga 
að  sér  andann,  eins  vel  og  hann  getur,  fara  svo  með 
höfuðið  fljótt  í  kaf  og  stinga  upp  fótum,  og  synda 
niður  á  við,  með  því  móti  að  bera  út  frá  sér  hand- 
leggina  upp  á  móti  vatninu,  og  spyrna  vel  í  með  báð- 
um  fótum  undir  eins.  Þegar  komið  er  til  botns,  og 
sundmaður  vill  aftur  leita  úr  kafi,  snýr  hann  sér  við, 
og  spyrnir  í  botninn,  ef  að  hann  er  góður.  En  sé  þar 
leðja  og  sandbleyta,  eða  vilji  sundmaður  vitja  upp 
aftur,  áður  en  hann  kemst  að  botni,  snýr  hann  sér 
við,  sem  áður  er  sagt,  og  fer  þá  upp,  eins  og  þegar 
synt  er  á  bakinu.  Þetta  á  allt  að  gjöra  með  gætni,  og 
varast,  að  láta  koma  fát  á  sig. 


—  245  — 

Meðan  sundmaður  er  í  kafi,  andar  hann  frá  sér 
smátt  og  smátt  loftinu,  sem  hann  andaði  að  sér.  áður 
en  hann  fór  í  kaf ,  og  hleypir  hann  því  út  á  milli  var- 
anna,  og  ekki  nema  dálítið  í  hvert  skipti. 

Þegar  þetta  fer  að  lærast,  á  sundmaður  að  venja 
sig  við,  að  sækja  eitthvað  handhægt  til  botns,  og 
þyngja  það  smátt  og  smátt,  eftir  því  sem  honum  fer 
fram.  Bezt  er  að  hafa  til  þess  ljósleitan  poka,  og 
tína  í  hann  smá-steina,  marga  eða  fáa,  eins  og  þurfa 
þykir. 

Bezt  er,  að  vatnið  sé  tært,  og  ekki  dýpra  í  fyrst- 
unni  en  tvær  til  þrjár  álnir,  og  dýpka  svo  á  sér,  þang- 
að  til  komnar  eru  5  álnir.  Það  er  nógu  djúpt  að  læra  á. 

Þegar  á  að  synda  í  kafi,  er  aðferðin  eins  og  á 
bringusundi  ofan-vatns,  að  öðru  leyti  en  því,  að  sund- 
maður  leitast  við,  að  halda  sér  í  kafi  (því  vatnið  leit- 
ar  að  skjóta  honum  upp),  og  á  þá  að  snúa  þumal- 
fingrunum  rétt  niður  og  bera  hendurnar  dálítið  upp  á 
við.  Þess  má  og  geta,  að  sundmanni  ber  að  venja  sig 
við  að  hafa  allt  af  opin  augun,  meðan  hann  er  niðri 
í  vatninu. 

Það  er  áríðandi  að  fara  varlega  að  þessu  hvoru- 
tveggja,  og  einkum  ber  að  forðast,  að  viðvaningar 
stingi  sér  þar  sem  eru  holbakkar  og  stórir  steinar, 
eða  skip  og  trjáflotar  eru  í  nánd;  annars  er  hætt  við,. 
að  þeir,  sem  eru  að  læra  sundið,  meiði  sig,  og  komist  í 
hættu,  einkum  ef  straumur  er  í  vatninu;  því  það  er 
ekki  allténd  hægt  að  bjarga,  þegar  svo  stendur  á. 
Það  er  því  langtum  varlegra,  að  láta  piltana  vera 
í  sundgjörð,  meðan  þeir  eru  að  læra  að  stinga  sér, 
þar  sem  sundstæðið  er  ekki  algjörlega  hættulaust. 


—  246  — 

11. 
Hraðsund. 

Það  kemur  oft  að  góðu  liði.  að  vera  hraðsyndur, 
einkum  þegar  bjarga  þarf  mönnum  í  lífshættu,  því 
þá  er  áríðandi,  að  hjálpin  komi  fljótt. 

Fljótast  verður  bringusundið,  með  sömu  aðferð, 
og  vant  er  að  hafa,  að  öðru  leyti  en  því,  að  hafa  sund- 
tökin  hraðari,  og  taka  á  af  öllu  afli ;  líka  ríður  á,  að 
beita  annari  öxlinni,  svo  vatnið  geri  sem  minnsta 
fyrirstöðu. 

Þegar  piltar  eru  á  hraðsundi,  lætur  kennslu- 
maður  þá  fara  marga  í  röð,  og  reyna  si°r,  hver  fljót- 
astur  verði ;  en  standi  svo  á  sundstæðinu,  að  f áir 
komist  að  í  einu,  lætur  hann  þá  synda  til  skiptis,  og 
telur  tímann,  svo  hann  geti  sagt,  hver  unnið  hafi. 

Vegalengdin  á  ekki  að  vera  meiri  en  10  eða  12 
faðmar;  því  hraðsund  reynir  töluvert  á  brjóstið,  en 
enginn  ætti  að  oftaka  sig,  nema  mikið  liggi  á. 

12. 
Að  synda  í  fötunum. 

Þessu  má  ekki  sleppa  í  sundskólanum,  bæði  af 
því,  að  þegar  menn  lenda  óviljandi  í  á  eða  sjó,  eru 
þeir  ævinlega  klæddir,  og  líka  vegna  hins,  að  eigi 
menn  að  bjarga  einhverjum,  sem  borizt  hefir  á,  þá 
er  enginn  tími  til  að  komast  úr  fötunum. 

Örðugleikinn  á  að  synda  í  fötunum  sprettur 
ekki  af  því,  hvað  þau  eru  þung,  því  það  munar  öngvu, 
að  kalla  má,  heldur  af  hinu,  að  þegar  fötin  verða  vot, 
vefjast  þau  svo  fast  um  líkamann,  að  mönnum 
stirðna  sundtökin. 

Eftir  fáeinar  tilraunir  venjast  menn  samt  við 


—  247  — 

J>essi  óhægindi,  og  góður  sundmaður  getur  synt  í  föt- 
unum,  þegar  hann  reynir  það  í  fyrsta  sinni.  Þó  ætti 
liver  maður  sundfær  að  reyna  það  nokkrum  sinn- 
um,  til  að  kynna  sér  örðugleikann,  sem  því  fylgir. 
Ekki  á  kennslumaður  samt  að  láta  sundpiltana  reyna 
það  alklædda,  fyrst  í  stað;  það  er  nóg,  þeir  séu  í 
skyrtu  og  langbrókum,  og  seinna  meir  í  vesti  og 
peysu,  og  ríður  ekki  á,  þeir  séu  meira  klæddir. 

13. 
Að  bjarga. 

Hver  piltur,  sem  nokkurt  táp  er  í,  og  hefir  haft 
góða  tilsögn  í  því,  sem  hér  er  kennt  að  framan,  er 
án  efa  orðinn  svo  góður  sundmaður,  að  hann  getur 
bjargað  sér  sjálfum.  En  það  er  ekki  nóg;  hann  á 
líka  að  geta  hjálpað  öðrum,  sem  eru  staddir  í  lífs- 
hættu.  Það  er  samt  nærri  því  ógjörningur  fyrir  þann, 
sem  ekki  kann  að  synda,  nema  á  grúfu,  og  getur  orð- 
ið  skaðræði  fyrir  sjálfan  hann,  nema  því  að  eins, 
að  hann  hafi  lært  að  bjarga. 

Björgunartökin  eru  sett  saman  úr  baksundi  og 
troðningi,  og  ríður  á,  að  hafa  numið  það  hvort- 
tveggja  á  undan  til  fullnustu,  og  þar  á  ofan  hrað- 
sund,  og  að  stinga  sér ;  því  berist  öðrum  á,  dugir  ekki 
að  bíða  þangað  til  honum  skýtur  upp.  Þá  er  það  oft- 
.ast  nær  um  seinan. 

Áður  en  farið  er  að  bjarga,  verður  að  læra: 

Björgunartökin : 

Þau  eru  eins  og  áður  er  sagt,  sett  saman  úr  bak- 
sundi  og  troðningi ;  það  á  að  synda  af tur  á  bak  með 
íótunum  og  annari  hendinni. 

Líkaminn  á  að  liggja  hallur  og  líkara  því,  sem 
legið  er  í  troðningi,  en  á  baksundi.  Sundtökin  með 


—  248  — 

hendinni  og  fótunum  eru  eins  og  í  troðningi,  en  þ<> 
svo,  að  færast  á  úr  stað.  Ekki  ríður  á,  að  bera  fæt- 
urna  til  skiptis,  og  betra  er  þá  að  vera  samtaka.  Ann- 
ari  hendinni  á  að  halda  kyrri  á  brjóstinu,  og  synda 
svo  með  hinni,  þangað  til  sundmaður  er  orðinn  jafn- 
tamur  á  báðar.  Svona  á  að  synda  aftur  á  bak  og  á- 
fram,  og  læra  vel  að  snúa  sér,  hvert  sem  þörf  er  á. 

Björgunin  sjálf. 

Sá,  sem  ætlar  að  bjarga  öðrum,  verður  að  var- 
ast  að  koma  framan  að  honum,  því  þá  er  hætt  við, 
að  maðurinn  í  lífshættunni,  sem  oft  er  búinn  að  missa 
ráðið,  grípi  dauðahaldi  utan  um  handlegginn  á  hon- 
um  eða  fæturna,  eða  annars  staðar  um  búkinn,  og 
dragi  hann  svo  í  kaf  með  sér;  en  vilji  þetta  til,  tefur 
það  þann,  sem  ætlaði  að  bjarga,  og  getur  líka  orðið 
honum  að  bana,  ef  kraftamunur  þeirra  er  ekki  svo 
mikill,  að  hann  geti  losað  sig. 

Sá,  sem  ætlar  að  bjarga,  á  því  helzt  að  koma 
aftan  að  hinum,  eða  þá  svo,  að  hann  geti  gripið  ut- 
an  um  handleggina  eða  mittið.  Svona  á  hann  að  halda 
honum,  og  láta  hann  liggja  ofan  á  sér  og  á  milli 
fóta  sinna,  og  halda  svo  að  landi  með  björgunartök- 
unum. 

Það  er  bezt  að  búa  sér  til  mann  úr  sefi,  eður 
taka  strigapoka,  langan  og  mjóan,  og  troða  hann  f  ull- 
an  af  marhálmi  og  fergini.  Á  þessum  dólgi  á  nú  að 
spreyta  sig,  og  binda  við  hann  steina,  þegar  fram  í 
sækir.  Trédrumbur  er  í  fyrstunni  full-góður,  og  lær- 
ist  sundmanni  vel  á  honum,  því  hann  er  léttur,  og 
hægur  í  vöf unum ;  en  ekki  er  hann  eins  góður  og  pok- 
inn,  þegar  fara  þarf  að  þyngja  hann  niður. 

Þegar  fram  líða  stundir,  á  sundmaður  að  bjarga 
lifandi  mönnum.  Sundpiltarnir  skiptast  þá  til  að 
bjarga  hverjir  öðrum,  en  ekki  má  taka  aðra  til  þess, 


—  249  — 

en  þá,  sem  vel  eru  orðnir  sjálffærir.  Þeim  er  sagt  að 
liggja  kyrrum,  meðan  sundmaður  reynir  að  koma 
þeim  til  lands,  og  hafa  þeir  báðir,  til  varúðar,  hjálp- 
artaug  utan  um  sig,  ef  þeim  kynni  að  hlekkjast  á.  í 
fyrstunni  er  sundmaður  klæðlaus,  en  síðar  meir  í 
f  ötunum ;  og  seinast  lætur  kennslumaður  piltinn,  sem 
bjarga  á,  vera  óþægan  og  brjótast  um. 

U. 

Að  synda  í  straumi. 

Þegar  á  að  synda  í  straumi,  er  ævinlega  bezt 
að  vera  á  bringunni,  nema  þess  sé  enginn  kostur,  til 
að  mynda,  ef  bjarga  þarf  manni.  Þar  sem  nógur  er 
f orvaðinn,  er  það  lang-léttast,  að  láta  strauminn  bera 
sig,  og  snúa  þá  undan,  og  stefna  á  ská  yfir  um,  þó 
nokkru  of ar  en  sundmaður  ætlar  sér  að  taka  land ; 
því  vera  má,  að  lengra  reki  undan  en  ætlað  var.  Aftur, 
ef  naumt  er  fyrir,  verður  að  snúa  sér  móti  straumin- 
um,  og  neyta  afls,  og  þó  meir  handarinnar,  sem  und- 
an  veit.  Vel  má  synda  í  ströngu  vatni  og  miklu,  ef 
nóg  er  djúpt,  og  bærileg  landtaka,  en  sé  það  grunn 
á  og  stórgrýtt,  er  það  ekki  leggjandi  á  hættu,  nema 
mannslíf  liggi  við.  Komi  svo,  að  bjarga  skal  manni 
úr  vatnsfalli,  verður  að  hafa  björgunartökin,  og  er 
þá  einsætt,  að  halda  undan,  þangað  til  að  landi  ber, 
því  fáir  menn  eru  svo  sterkir,  að  þeim  tjái  að  keppa 
mót  árstraumi  með  fótunum  og  annari  hendinni. 

15. 

Varúðarreglur. 

Þess  ber  vel  að  gæta,  sem  hér  verður  sagt,  þeg- 
ar  stofnaður  er  sundskóli  og  margir  piltar  eiga  að 


—  250  — 

læra  sund,  svo  kennslumaður  getur  ekki  haft  vak- 
andi  auga  á  öllu  sem  fram  fer. 

a)  Elztu  piltarnir  og  áreiðanlegustu  eiga  að  vera 
aðstoðarmenn.  Þeir  hafa  sér  liðstengur  og  rétta 
þeim,  er  lýist,  eða  sundið  daprast  á  einhvern 
hátt. 

b)  Þar  á  ofan  eiga  einn  eða  tveir  beztu  sundmenn- 
irnir  að  vera  á  varðbergi.  Þeir  eru  léttklæddir 
og  hafa  hjálpartaug  yfir  um  sig;  það  er  þeirra 
embætti,  að  horfa  á  sundið,  og  hlaupa  á  kaf,  og 
bjarga  þeim,  sem  eitthvað  hlekkist  á  og  aðstoð- 
armenn  verða  ekki  að  liði  með  stöngunum. 

c)  Ef  kennslumaður  er  sundfær,  á  hann  sjálfur  æv- 
inlega  að  bera  hjálpartaug  um  sig  miðjan,  svo 
hann  sé  viðbúinn  að  koma  þar  til  aðstoðar,  sem 
einhver  sérleg  hætta  er  á  ferðum.*) 

d)  Kennslumaður  leyfi  ekki  neinum  pilti,  þó  hann  sé 
orðinn  vel  syndur,  að  fara  lengra  frá  landi  en 
svo,  að  fyr-nefndir  aðstoðarmenn,  þeir  sem  eru 
á  varðbergi,  eða  þá  kennslumaður  sjálfur,  geti 
náð  til  hans  á  augabragði,  hvenær  sem  á  liggur. 
Það  er  því  bezt,  að  láta  piltana  synda  fram  og 
aftur  með  bakkanum,  eða  þá  hringinn  í  kring  um 
sundflekann,  þar  sem  hann  er  til. 
Fyr-taldar  varúðarreglur  eru   ómissandi,   eink- 

um  þegar  sundstæðið  er  djúpt,  og  má  þá  aldrei  út  af 
þeim  bregða.  Kennslumennirnir  ættu  líka  að  athuga, 


*)  Hjálpartaugin  (liðtaugin)  á  að  vera  rétt  ámóta  og  reip- 
ið  í  sundgjörðinni;  öðrum  enda  binda  menn  um  mittið  og  leggja 
taugina  I  lykkjur,  og  bregða  þeim  undir  endann,  sem  bundið  er 
yfir  um  þá.  Þegar  svo  er  umbúið,  er  skjótt  að  grípa  til  taugar- 
innar,  ef  á  þarf  að  halda,  og  rétta  endann  að  einhverjum,  sem 
næstur  er.  Haldi  sá  í  taugina,  til  að  geta  dregið  báða  að  landi, 
bæði  þann  sem  út  í  stökk,  og  hinn  sem  á  að  bjarga,  ef  þeir 
komast   það   ekki  á  annan  veg. 


—  251  — 

ao  þeim  er  á  hendur  falin  umsjón  yfir  sundpiltunum, 
og  þeim  ber  að  ábyrgjast  allt  það,  er  hljótast  kynni  af 
Mrðuleysi  þeirra,  eða  óreglu  í  sundskólanum. 


UM  RlMUR  AF  TISTRANI  OG  INDÍÖNU, 

„ORKTAR    AF    SIGURDI    BREIDFJÖRD", 
(prentaöar  í  Kaupmannahöfn,   1831). 


„Nec  satis  adparet,  cur  versus  factitet;  utrum 
minxerit  in  patrios  cineres,  an  triste  bidental 
moverit   incestus:    certe   turit". 

Hor.   A.   P.   470     seqq. 

Eins  og  rímur  (á  Islandi)  eru  kveðnar,  og  hafa 
verið  kveðnar  allt  að  þessu,  þá  eru  þær  flest-allar 
þjóðinni  til  minnkunar  —  það  er  ekki  til  neins  að 
leyna  því  —  og  þar  á  ofan  koma  þær  töluverðu  illu 
til  leiðar :  eyða  og  spilla  tilf inningunni  á  því,  sem  f ag- 
urt  er  og  skáldlegt  og  sómir  sér  vel  í  góðum  kveð- 
skap,  og  taka  sér  til  þjónustu  „gáfur"  og  krafta 
margra  manna,  er  hefðu  getað  gjört  eitthvað  þarf- 
ara  —  ort  eitthvað  skárra,  eða  þá  að  minnsta  kosti 
prjónað  meinlausan  duggarasokk,  meðan  þeir  voru 
að  „gullinkamba"  og  „fimbulfamba"  til  ævarandi 
spotts  og  aðhláturs  um  alla  veröldina.  En  því  er  bet- 
ur,  það  er  eins  og  menn  séu  farnir  að  vakna  við.  Það 
eru  farnar  að  rísa  upp  raddir  móti  þessum  ósóma; 
og  ein  af  þessum  röddum,  sem  talar  og  lætur  til  sín 
heyra  á  eyðimörku,  hún  er  ekki  ónýt,  og  hefir  — 
að  mig  vonar  —  komið  einhverju  til  leiðar.  Sunnan- 
póstinum  hefir  tekizt  vonum  betur,  þar  sem  hann 
minnist  á  rímurnar.  Það  er  eins  og  hann  lifni  þar 
ögn  við.  Pósturinn  er  allt  í  einu  orðinn  meinlegur 
og  smá-fyndinn.  Það  eru  agnhnúar  á  því,  sem  hann 


—  252  — 

segir,  og  krækja  í  þá,  sem  fyrir  eiga  að  verða.  Það 
er  líka  jafn-gott!  En  þó  er  nú  ekki  svo  að  skilja,  að 
þetta  sé  rödd  hrópandans.  Hann  hefði  tekið  alla  kyn- 
slóðina,  og  sagt  við  þá :  Þér  eiturormar  og  nöðrukyn ! 
Það  hefði  verið  „mátulegt  orð".  En  Sunnanpóstur- 
inn  fer  að  slá  úr  í  miðju  kafi,  og  segir:  „Þá  eru 
Tistrans-  og  Svoldar-rímur  æði-miklu  betri".  Þarna 
kom  meinleysið  fram!  Ég  hefi  að  sönnu  ekki  lesið 
Svoldar-YÍmur  og  þekki  þær  ekki ;  en  fyrst  hann  tel- 
ur  þær  saman  við  rímurnar  af  Tistrani  og  Indíönu, 
og  hvorartveggja  rímurnar  eru  eftir  sama  mann- 
inn,  þá  gjöri  ég  ráð  fyrir,  hinar  muni  ekki  taka  þeim 
stórmikið  fram.  Og  af  Tistrans-rímum  er  það  sann- 
ast  að  segja,  að  þær  eru  í  mesta  máta  vesælar;  og 
sízt  er  í  að  skilja,  til  hvers  nokkur  maður  vill  vera  að 
mæla  þeim  bót,  því  síður  hæla  þeim.  Einmitt  af  því 
Sunnanpósturinn  telur  þær  með  betri  rímum,  hefi 
ég  tekizt  í  fang  að  lesa  þær  frá  upphafi  til  enda  — 
þó  það  væri  leiðindaverk  —  til  að  geta  sýnt  almenn- 
ingi,  hvað  mikið  honum  sé  ábótavant,  þessum  kveð- 
skap,  og  hversu  það  sé  f  jarstætt,  að  hann  geti  heitið 
sMMskapur;  og  býst  ég  þá  við,  flestir  muni  láta  sér 
skiljast,  að  hitt,  sem  er  lakara  eður  ekki  betra  en 
á  borð  við  Tistransrímur,  muni  eiga  heimangengt, 
og  sé  ekki  óskandi,  að  því  verði  f  jölgað. 

Fyrst  er  að  minnast  á  efnið  í  fám  orðum.  Það 
er  einhver  lygasaga,  og  höfundur  segir,  hún  sé  dönsk. 
Ég  hefi  ekki  viljað  hafa  fyrir  að  leita  hana  uppi,  til 
að  grennslast  eftir,  hvað  mikið  eða  lítið  hún  hafi  af- 
lagazt  í  huga  kveðandans;  því  hún  er  auðsjáanlega 
svo  einskisverð  og  heimskulega  ljót  og  illa  samin, 
að  hennar  vegna  stendur  á  litlu,  hvernig  með  hana 
er  farið.  Það  er  auðvitað,  að  einu  gildir,  hvort  hún 
væri  sönn  eður  ekki,  ef  hún  væri  falleg  á  annað  borð 


—  253  — 

—  ef  það  væri  nokkur  þýðing  í  henni  og  nokkur 
skáldskapur,  (því  þegar  á  að  snúa  sögu  í  ljóð,  verð- 
ur  að  vera  skáldskapur  í  henni  sjálfri,  eigi  hann  að 
birtast  í  ljóðunum)  — ef  hún  lýsti  einhverju  eftirtekt- 
arverðu  úr  mannlegu  lífi  eins  og  það  er  eða  gæti  ver- 
ið,  og  sýndi  lesandanum  sálir  þeirra  manna,  sem  hún 
talar  um,  og  léti  það  vera  þess  konar  sálir,  sem  til 
nokkurs  væri  að  þekkja.  En  hér  er  ekki  því  að  heilsa. 
Af  Tistranssögu  er  ekkert  að  læra.  Hún  er  ekki  til 
neins,  nema  til  að  kvelja  lesandann  og  láta  hann 
finna  til,  hversu  það  er  viðbjóðslegt  að  hlýða  á  bull 
og  vitleysu.  Ég  get  ekki  fengið  af  mér,  að  tína  þetta 
efni  saman  úr  rímunum  og  segja  frá  því  í  óbundinni 
ræðu,  til  að  færa  sönnur  á  mál  mitt.  Þess  er  heldur 
engin  þörf.  Því  ég  vænti  þess  af  skynsemi  flestra 
þeirra,  sem  hafa  heyrt  eða  lesið  rímurnar,  að  þeir 
sjái,  hvað  sannast  er  í  þessu  efni.  Ég  læt  mér  því 
lynda  að  geta  þess,  að  það,  sem  skáldskapurinn  hefði 
getað  verið  mestur  í,  ástin  á  milli  Tistrans  og  Indí- 
önu,  hvernig  hún  kom  upp,  og  hvernig  þau  stríddu 
við  hana  í  sálu  sinni,  og  á  hinn  bóginn  öfundin  í 
Eauðreki  og  drottnunar-girndin,  hvernig  þær  lýstu 
sér  og  komu  honum  til  margs  konar  glæpa  —  þetta 
er  einna  vesælast  í  allri  sögunni.  Drykkurinn  úr  horn- 
inu  kemur  eins  og  f  jandinn  úr  sauðarleggnum  (deus 
ex  machina) ,  og  bendlar  þau  saman  allt  í  einu,  Tistr- 
an  og  drottningarefnið ;  og  Gálmeí  litla  og  ,,St.  He- 
lena"  eru  báðar  dottnar  ofan  í  söguna,  til  þess  höf- 
nndurinn  gæti  gjört  þetta  kraftaverk.  Á  þessu  eina 
dæmi  má  marka,  hversu  mikið  skáld  hann  sé;  því 
honum  hefir  furðanlega  vel  tekizt  að  ónýta  með 
þessu  móti  efnið,  þar  sem  helzt  var  að  hugsa  til,  það 
yrði  notað  —  svo  nú  er  enginn  kostur  á  að  lýsa  því, 
sem  mest  hefði  verið  í  varið,  hvernig  það  gat  orð- 


—  254  — 

ið,  samkvæmt  mannlegu  eðli,  að  hatrið  í  brjósti  Indí- 
önu  snerist  upp  í  ást,  og  hvernig  þessar  ástríður  átt- 
ust  við  í  sálu  hennar,  þangað  til  hatrið  varð  fyrir  borð 
borið  og  ástin  settist  að  völdum,  til  að  hefja  nýja 
baráttu  við  skylduna.  Hitt  tekur  samt  út  yfir,  hvern- 
ig  sagt  er  f  rá  sambúð  og  viðtali  þeirra  Tistrans,  þeg- 
ar  svona  var  komið  fyrir  þeim.  Þetta  er  svo  ljótt  og 
viðbjóðslegt  í  rímunum,  að  varla  getur  hjá  því  farið, 
það  hafi  saurgazt  og  aflagazt  í  hjarta  kveðandans. 
Þeir,  sem  kynnu  að  efast  um  þetta,  þyrftu  varla 
annað  en  glöggva  sig  á  5.  og  9.  rímunni ;  og  vona  ég* 
þá,  þeir  afsaki  mig,  þó  ég  kynoki  mér  við  að  hafa 
það  eftir,  sem  verst  er,  og  ég  einkum  meina  til.  Ekki 
hefir  hóti  betur  tekizt  að  lýsa  Rauðreki  og  því,  sem 
hann  hafði  við  að  stríða;  og  þó  fyrirverður  maður- 
inn  sig  ekki  að  grobba  af  því  í  einum  mansöngnum 
(í  12.  r.),  að  nú  hafi  landsfólkið  fengið  betra  skyn  á 
því,  sem  fagurt  sé  og  ljótt,  eður  gott  og  illt,  —  „nær 
med  kærum  sannleiks  sid  Sagan  kom  í  letur".  (Þetta: 
„med  kærum  sannleiks  sid"  sómir  sér  ekki  illa  á  þess- 
um  stað,  hvort  sem  það  á  heldur  að  vera  hortittur, 
eða  það  er  lítilfjörlegt  sýnishorn  af  vitsmunum 
skáldsins).  —  Ég  þykist  nú  hafa  talað  nóg  um  efnift 
í  rímunum.  Frágangurinn  á  því  er  allur  eins  og  á 
þessu,  sem  hér  er  nef nt  —  því  er  svo  jafn-í allega  log- 
ið  —  nema  hvað  þar  koma,  eins  og  við  er  að  búast, 
ýmsar  fróðlegar  bendingar  áhrærandi  landafræðina, 
og  hin  cg  önnur  merkileg  atvik  úr  hirðsiðum  konung- 
anna  á  miðöldinni,  að  ógleymdu  dálitlu  dýri  á  einum 
stað,  sem  höfundinum  hefir  þóknazt  að  skapa.  Þetta 
dýr  er  ekki  ósvipað  rímunum  sjálfum:  Það  er  með 
merarhálsi  og  hvalshöfði,  og  hræðilega  afturmjótt, 
með  hala-korni,  og  allt  saman  þakið  skeljum.  Búkn- 
um  þykir  svo  fallega  lýst,  að  höfundinum  er  vor- 


—  255  — 

kennandi,  þó  fæturnir  hafi  óvart  orðið  fjórir,  enda 
þótt  það  sýnist  betur  eiga  við  á  slíku  dýri,  að  þeir 
hefðu  staðið  á  stöku. 

Nú  býst  ég  við,  sumir  muni  segja,  það  sé  að  vísu 
illa  farið,  að  efnið  sé  svona  ljótt  og  heimskulegt;  en 
rímna-skáldinu  sé  ekki  um  það  að  kenna  —  honum 
beri  að  kveða  yfir  söguna  eins  og  hún  sé,  og  láta 
það  verða  liðugt,  sem  hann  kveði;  þá  sé  hann  búinn 
að  ljúka  af  sínu  ætlunarverki,  og  meira  sé  ekki  heimt- 
andi  af  neinu  rímnaskáldi.   Hver  veit,   nema  þetta 
sé  satt,  eftir  þeirri  hugmynd,  er  sumir  menn  gjöra 
sér  um  rímur?  En  þá  mega  þeir  hinir  sömu  ekki 
kippa  sér  upp  við  það,  þó  aðrir,  sem  vit  hafa  á,  geti 
ekki  kallað  þess  konar  rímur  skáldskap,  eða  þá  menn 
skáld,  sem  hnoða  þeim  saman.  Höf  undi  Tistransrímna 
er  auðsjáanlega  sök  á  því  gefandi,  að  hann  valdi 
slíkt  efni;  það  lýsir  frábærlegu  „smekkleysi"  og  til- 
f inningarleysi  á  því,  hvað  skáldlegt  sé ;  og  þetta  atvik 
gefur  undir  eins  illan  grun  á,  að  hann  sé  ekki  gædd- 
ur  neinum  verulegum  skáldskaparanda,  eða  þá,  að 
minnsta  kosti,  að  öfl  sálarinnar  séu  of  illa  vanin,  og 
vitið  of  lítið,  til  að  kannast  við   þennan  anda  og 
stjórna  honum  réttilega.  Á  hinn  bóginn  getur  líka 
góðu  skáldi  orðið  nokkuð  úr  vesælu  efni,  ef  hann  fer 
með  það  eins  og  skáld,  og  lagar  það  í  hendi  sinni, 
eftir  því  sem  bezt  á  við.  Það  er  ekkert  vit  í  því,  að 
rímna-skáldin  eigi  að  vera  bundin  við  söguna.  Þau 
eiga  miklu   fremur,   þegar   þörf  gjörist,   að   breyta 
henni  á  marga  vegu,  búa  til  viðburði  sjálfir,  og  skapa 
hið  innra  líf  þeirra  manna,  er  sagan  nefnir,  til  að 
koma  sem  beztri  skipun  á  efnið,  og  geta  síðan  leitt 
það  í  ljós  í  fagurlegri  og  algjörðri  mynd;  ella  verða 
rímurnar  tómar  rímur,  en  aldrei  neitt  listaverk.  Þetta 
hefir  höfundur  Tistransrímna  ekki  borið  við;  hann 


—  256  — 

hefir  látið  sér  lynda,  að  koma  vesælu  efni  í  hending- 
ar  —  og  nú  er  að  líta  á,  hvernig  það  hafi  tekizt. 

Því  er  ekki  að  leyna  —  rímurnar  eru  liðugar, 
og  smella  töluvert  í  munni,  víða  hvar.  Skothend  er- 
indi  hefi  ég  ekki  fundið,  og  höfuðstafirnir  standa 
ekki  skakkt,  nema  á  einstaka  stað.  En  það  er  raun- 
ar  lítil  fremd,  að  koma  saman  erindi,  svo  hending- 
ar  og  hljóðstafir  standist  á,  þegar  allt  er  látið  f júka, 
sem  heimskum  manni  getur  dottið  í  hug :  hortittir  og 
bögumæli,  og  alls  konar  skrípi  og  ófreskjur,  sem  lítið 
eða  ekkert  vit  er  í,  og  eiga  að  heita  kenningar.  Ég  hef i 
tínt  saman  dálítið  af  þessu  moði  úr  Tístransrím- 
um,  ef  lesandanum  þóknaðist  að  virða  það  fyrir  sér. 
Það  myndi  þykja  reglulegra,  að  skilja  þennan  sam- 
söfnuð  lítið  eitt  að  og  skipta  honum  í  flokka,  svo  bögu- 
mælin,  til  að  mynda,  stæðu  sér  og  hortittirnir  sér  o. 
s.  f rv.  En  það  er  ekki  svo  hægt,  sem  margur  hyggur ; 
því  orðunum  er  svo  haganlega  fyrir  komið,  að  þau 
eru  stundum  allt  í  einu,  málleysur,  hortittir  og  kenn- 
ingar.  Þess  vegna  þyrfti,  ef  vel  væri,  að  koma  með 
sumt  hvað  aftur  og  aftur,  ef  fara  ætti  að  raða  því 
niður.  En  ég  nenni  því  ekki,  og  læt  mér  lynda  að 
hrifsa  það  mesta  ofan  af ,  svo  sem  til  smekks  handa 
góðfúsum  lesara.  —  Hér  eru  þá,  til  að  mynda,  lesari 
góður!  fáeinar  málleysur  og  bögumæli:  :„para" 
(„þinn  bjálfa  ad  para",  1.,  56.),  „steina  daudur"  (2., 
8.),  kramsi"  (2.,  45.),  „tala  frá"  (2.,  61),  „bródur 
prýdi"  (  =  góðsemd?  eða  =  vorkunn?  2.,  65.), 
„dána"  (á  d.  dáne?  „birs  ei  dána  kjör",  5.,  19.), 
„híngna  bekkur"  ( !?  5.,  35.),  „yndis  hlida  rót"  ( !?  5., 
38.),  „lasta  kér"  („láttu  vera  ad  ljúga  ad  mér  Lasta 
kérum  vestu",  6.,  33.),  „þénar"  (=  á  við,  7.,  9.), 
„sængur  bali"  (10.,  20.),  „ópressud"  (11.,  49.),  „vinda 
beda"  (?  „sindir  vinda  yfir  bedur",  13.,  23.),  sáng 


—  257  — 

<  =  sæng  —  til  að  geta  rímað  það  við  „váng" !  13., 
13.),  og  margt  annað  þessu  líkt.  Þegar  einhver  á  að 
ganga  í  rímunum,  þá  er  hann  sjaldan  látinn  ganga  — 
það  er  svo  einf alt !  —  en  hann  verður  að  „arka" ,  eða 
„krefja  ad  arka"  (14.,  34.),  „dika",  „drýgja  ferdir", 
Jfgá",  „ida",  „hafa  kreik",  „lalla",  „sveyma",  „troda" 
•og  „þramma".  „Aminn"  er  „framur"  (12.,  2.),  mönn- 
um  „bætist  sorg"  (11.,  58.),  „örvarnar  fálma",  tirf- 
ingarnir  tóna"  og  „pikurnar  snikja  á,  ad  fá  fridan 
elda  sikja  týr"  (7.,  11.). 

Hortittirnir  eru  óþrjótandi ;  þeir  úa  og  grúa,  svo 

enginn  maður  getur  talið  þá.  Leirskáldin  hafa  nokk- 

urs  konar  sérlegt  lag  á,  að  troða  þeim  inn  í  hverja 

smugu  á  öllu,  sem  þeir  kveða,  og  einkum  eru  þeir 

hnaskari  en  frá  verði  sagt,  að  ná  mátulega  löngum 

lýsingarorðum  (adjectivis),  og  keyra  þau  inn  í  göt- 

in  á  erindunum,  en  hirða  aldrei,  hvað  þau  þýða.  Ég 

þykist  sjá,  að  höfundur  Tistrans-rímna  gjörir  samt 

mun  á  þeim.  Eftir  því,  sem  eg  kemst  næst,  skiptir 

liann  þeim  öllum  í  þrjá  flokka  og  hefir  svo  einn  flokk- 

inn  handa  þeim,  sem  honum  er  vel  við,  annan  flokk- 

inn  handa  þeim,  sem  honum  er  illa  við,  og  þriðja 

flokkinn  handa  hvorumtveggja.  Ég  ætla  nú  að  sýna 

lesandanum  nokkur  orð  úr  hverjum  þessara  flokka 

út  af  fyrir  sig  og  benda  síðan  til,  hvernig  farið  er  að 

brúka  þau. 

1.    flokkurinn:  „blidur",  „dyggur",  „dýr",  „fimur", 

„fridur",  „frjáls",  „gildur",  „gódur",  „hertur", 

„hir",  „hress",  „hródugur" ,  „kátur",  „kjættur", 

„klár",  „knár",  „mindugur",  „mætur",  „nettur", 

„óhrakinn",  prúdur",  „rar",  „rjódur",  „sáttur", 

„skir",  „skjær",  „slingur",  „snillilegur" ,  „snot- 

ur",   „stinnur",    „svinnur",   „tamur",    „teitur", 

„trúr" ,  „valinn",  „vitur",  „þekkur",  og  „þjáll" ; 

17 


—  258  — 

þar  á  of an :  „fári  skértur",  „huga  hreinn",  „þrá- 
lofadur",  „þreki  hertur"  og  „æru  kjær". 

2.  flokkur:  „argur",  „army,r",  „blaudur",  „falskur"  t, 

„fjandlegur",  „flár",  „forsmádur",  „galinn", 
„lakur",  „Ijótur",  „megn",  „meingadur",  „rag- 
ur",  „sekur",  „skjædur",  „slægur",  „smádur" ,. 
„snaudur",  „sneiptur",  „stridur",  „tregur",. 
„veill",  „þrár"  og  „ærdur" ;  þar  á  ofan:  „digda 
snaudur".,  „framarír",  „smánar  frekur",  „tryggd- 
um  svikinn",  „æru  linur",  „æru  snaudur"  og 
„æru  rir". 

3.  flokkur:  (hortittirnir  par  exellence).  Þar  í  eru 
þessi  orð:  „kéndur",  „nefndur",  „sagdur",  „téd~ 
ur"  og  „þektur". 

Allur  þessi  tíningur  er,  eins  og  áður  er  sagt,  lát- 
inn  þýða  þrennt,  eða,  réttara  að  segja,  tvennt  og 
ekki  neitt.  Þegar  höfundurinn  nefnir  einhvern,  sem 
hann  hefir  mikið  við,  tekur  hann  af  handahófi  eitt 
eða  tvö  orð  úr  fyrsta  flokki,  og  hnýtir  þeim  framan  í 
einhverja  kenningu,  til  að  geta  nefnt  manninn  og 
f yllt  út  í  gatið  á  hendingunni ;  og  þá  er  nú  ekki  spurt 
að,  hvað  orðið  þýði :  ..hertur^  og  „þjáll"  —  það  stend- 
ur  allt  á  sama;  herra  Tistran  er  „hertur"  og  „þjáll", 
rétt  eins  og  stendur  á  hljóðstöfunum.  Þetta  var  fyrsti 
flokkurinn.  —  Annar  flokkurinn  er  hafður  handa 
þeim,  sem  höf undinum  er  illa  við ;  en  honum  er,  eins. 
og  vant  er  að  vera,  illa  við  alla,  sem  eiga  í  stríði  og 
baráttu  við  þann,  sem  rímurnar  eru  kenndar  við.  Þá 
má  nú  geta  nærri,  að  lýsingarorðin  muni  vera  grip- 
in  af  lakari  endanum ;  og  höf  undurinn  gerir  það  líka 
dyggilega,  og  hefir  alla  sömu  aðferðina  og  áður  var 
sögð,  nema  hvað  hann  setur  þau  ekki  saman  við  kenn- 
ingar,  utan  honum  liggi  mikið  á;  en  það  eru  nokkur 
nöfn,  sem  hann  er  þá  vanur  að  hafa  í  kenninga-stað,. 


—  259  — 

til  að  mynda:  „afmán",  „auli",  „bófi",  „dári",  „dóli", 
„falsari",  „fantur",  „fól",  „fóli",  „forrædari",  „flagd" 
(helzt  um  karlmenn),  „glanni",  „hrak",  „hrotti", 
„hundur",    „kaudi",   „raumur" ,    „refur",    „skálkur", 

„sk ",  „skömm",  „slinni",  „vömm"  og  „þræll" ; 

þar  á  ofan :  „lasta  kaudi",  „sóda  maki",  „eiturgydja" > 
o.  s.  frv.  Þetta  lætur  skáldið  fjúka  óspart,  svo  sem 
til  að  prýða  erindin.  —  Þriðji  flokkurinn  er  ekki  eins 
orðmargur  og  hinir,  en  hann  er  þeim  mun  handhægri, 
einkum  vegna  þess,  að  orðin,  sem  í  honum  standa, 
þýða  aldrei  neitt.  Hann  hefir  þau  um  alla  hluti,  og 
það  eru  beztu  og  meinlausustu  hortittirnir  í  öllum 
rímunum.  Til  eru  líka  stærri  hortittir,  svo  sem  þeg- 
ar  skáldið  segir:  „kát,  og  fékk  til  fulls  Förgun  sorg- 
ar  hlýa"  (1.,  22.),  eða  „átti  med  tignar  háttum  tig- 
inn  nid"  (1.,  24.),  eða  „bréfin  lánar(!),  best  med 
skil  Á  bóli,  stólkonúngi"  (4.,  50.),  eða  „trúr  med  æru 
hóti",  (6„  22.),  og  annað  þaðan  af  verra. 

Nú  er  að  minnast  á  kenningarnar.  Þær  eru,  eins 
og  Iög  gera  ráð  fyrir,  töluvert  myrkar  og  reknar  sam- 
an,  hver  annari  vitlausari,  og  sumar  svo  óviðfelldnar 
og  voðalegar  meðferðar,  að  hver  maður  ætti  að  vara 
sig  á  að  nefna  þær,  svo  hann  brjóti  ekki  úr  sér  tenn- 
urnar  í  slíku  hraungrýti.  Kvæða-gyðja  skáldsins  heit- 
ir „greina  skögul"  og  „ibúd  fræda  nægda"  (1„  7.  og 
8.);  skáldamjöðurinn  heitir  „bodnar  keita"  (1„  7.); 
jörðin  heitir  „heimu  lód"  (?  1„  3.),  Sídhötts  hringa 
strindi  (2„  24.),  „Gángrádar  hrings  hugla"  (4„  19.), 
„Grana  elja"  (!  5„  30.),  „aldar  bátur"  (?  9„  11.),  og 
margt  annað  þessu  líkt;  sjórinn  heitir  „nahvals  sker" 
(5„  17.),  „sila  for"  (13.,  17.),  og  „varar  mýri"  (13., 
32.) ;  skip  heitir  „neglu  nadra"  og  „fljóta  himinhrjóU 
ur"  (6„  14.),  maður  heitir  „pambar  vidur"  (9„  27.), 
og    „sverda    verdúngur"    (?    13.,    12.);  kona  heitir 

17* 


—  260  — 

„Glanna  þulu  feima"  (2.,  57.),  „smaragds  kyrja"  (4., 
39.),  „treyu  sól"  (4.,  51.),  „bjálfa  Ydurí'  (5.,  45.), 
„ósa  kértis  skuld"  (7.,  12.)  og  „hringa  gistíng"  (9., 
36.) ;  sverð  heitir  auk  annars  „Hárs  skýmur"  (2., 
18.) ;  blóðið:  „sára  kéldur" ;  sárin:  „sverda  mord"  (2., 
59);  kinnamar:  „þagnar  hlidir"  (?  2.,  55.)  og  hug- 
urinn,  „andar  krá"  (6.,  28.).  Þessar  kenningar  eru 
ekkert  úrval;  þær  eru  gripnar  af  handahófi,  rétt 
eins  og  þær  urðu  fyrst  f yrir  mér ;  og  verið  getur,  ég 
hafi  ekki  skilið  þær  allar  réttilega,  og  sumar  eigi  að 
þýða  eitthvað  annað.  Ég  þori  ekkert  um  það  að  segja; 
kvenfólkið  verður  að  skera  úr  því. 

Af  því,  sem  nú  er  talið,  má  að  nokkru  leyti  geta 
sér  til  orðfærisins.  Það  er  of ur  afllaust  og  tuddalegt, 
eins  og  við  er  að  búast,  þegar  höfundurinn  fer  ekki 
betur  að  ráði  sínu.  Nógar  dönskuslettur  koma  líka 
innan  um;  en  ekki  eru  þær  eins  griðarlega  margar, 
og  við  mætti  búast  af  slíkum  höfundi.  Þær  eru  við 
og  við  prentaðar  með  frábrugðnu  letri  (t.  a.  m.  „þad 
fær  nú  ad  vera  sama",  10.,  55.),  og  veit  ég  ekki, 
hvort  það  eru  glettur  úr  prentaranum,  eða  maðurinn, 
sem  orti,  veldur  því  sjálfur,  af  því  hann  hefir  þókzt 
af  þeim;  og  er  honum  að  vísu  til  þess  trúandi,  ekki 
síður  en  þar  sem  hann  er  að  hælast  um,  að  hann 
hafi  gjört  sig  að  athlægi  og  tekið  sér  danskt  nafn; 

„kefur  ei  snilli  vora"  segir  skáldið! þar 

var  líka  sæmdin  í!  —  Eitt  er  eftir  að  nefna,  sem 
aldrei  ætti  að  sjást  í  neinum  skáldskap  og  óprýddi 
þessar  rímur  töluvert,  ef  smávegis  gallar  og  smíða- 
lýti  leyndu  sér  ekki  á  slíkri  ófreskju.  En  það  er  sá 
galli,  að  orðunum  er  margoft  svo  óhentuglega  fyrir 
komið,  að  áherzlan  lendir  á  röngum  stað,  þegar  er- 
indið  er  lesið  eða  kveðið  samkvæmt  bragarhættinum. 
Mest  ber  á  þessu  í  þeim  rímunum,  sem  eiga  að  vera 


—  261  — 

dýrast  kveðnar,  til  að  mynda  6.  rímunni  —  svo  það 
lítur  út  eins  og  höfundurinn  kannist  sjálfur  við, 
að  þetta  sé  rangt,  en  hafi  ekki  kunnáttu  til  að  forð- 
ast  það,  þegar  bragarhátturinn  fer  að  kreppa  að  hon- 
um ;  og  ætti  þá  bæði  hann  og  aðrir,  sem  hættir  til  að 
yfirsjást  í  þessu  efni,  að  ætla  sér  dálítið  af,  og  kveða 
ekki  dýrra  en  þeir  orka.  Þess  háttar  lýti,  sem  hér 
voru  nefnd,  eru  til  dæmis  að  taka:  „öblug"*)  og  „eg 
hródugur"  (6.,  11.).  „atkér"  (6.,  20.),  Jíttsinn"  (6.,  29.), 
„holdmímir"  (6.,  40.).  Það  er  sjálfsagt  prentaranum 
að  kenna,  að  þarna  stendur  * —  mímir",  en  ekki  ■ — 
mímer"  á  móti  „her"  og  „fer"),  „er  höfdinginn"  (6., 
50.),  „alblódugár"  (6.,  52.),  og  margt  annað  þessu  líkt. 
Það  er  ekki  nema  á  tveim  stöðum  —  að  ég  geti 
séð,  sem  höfundurinn  hefir  ráðizt  í  að  yfirgefa  sög- 
una,  og  fara  að  skapa  eitthvað  sjálfur  af  hugviti  sínu. 
Á  öðrum  staðnum  (í  5.  rímunni,  millum  21.  og  27.  er- 
indis)  hefir  þetta  tekizt  öllum  vonum  framar.  Hug- 
myndin  er  ekki  ósnotur,  og  þótt  hún  sé  tekin  eftir 
öðrum,  er  það  samt  góðra  gjalda  vert,  fyrst  það  er 
nokkurt  vit  í  henni  á  annað  borð.  Það  er  þar  sem 
Freyja  tekur  sér  á  hendur  að  hugga  Indíönu,  og  fer 
af  himnum  ofan  til  sjávarguðanna,  Ægis  og  Ránar, 
og  býður  þeim  að  gjöra  logn  á  sjónum.  I  24.  erindinu 
er  eina  lýsingarorðið,  sem  ég  hefi  getað  fundið  að 
gagni  í  öllum  rímunum;  það  er  tárafríð  —  „Gydjan 
tára  frídu  (fallegra  er  samt:  grátfögur,  sem  hitt  mun 
vera  myndað  eftir!) ;  væru  hin  öll  saman  eins  snotur 
og  ekki  ver  valin,  þá  skyldi  ég  aldrei  hafa  kallað 
þau  hortitti.  Þetta  var  nú  helmingurinn ;  en  á  hinum 
staðnum,  —  hvernig  hefir  þar  tekist  að  skálda?  Mað- 
ur  guðs  og  lifandi !  Ég  ætla  að  biðja  yður,  lesari  góð- 


")  —  Þýðir,  að  atkvæðið  er  seint  í  framburðinum,  en  -  að  það  er  skjótt. 


—  262  — 

ur,  að  taka  rímurnar  og  lesa  í  hljóði  fimm  erindi  úr 
fyrstu  rímunni  (3S. — 40.);  það  er  ekki  til  neins  að 
hafa  þau  hátt.  Slíkur  óþverri  og  viðbjóður!  Það  eru 
fádæmi,  að  nokkur  maður  skuli  geta  verið  að  velta 
öðru  eins  í  huga  sér,  og  búa  það  til.  ímyndunaraflið 
hlýtur  að  vera  allt  saman  gjörsamlega  spillt  og  saurg- 
að,  áður  en  það  geti  farið  að  skapa  þvílíkar  ófreskjur. 
Hitt  og  annað  í  ætt  við  þetta  er  að  lesa  í  1.,  52.;  4., 
10.;  5.,  45.;  5.,  53.;  5.,  57.;  9.,  20.;  9.,  36.— 40.  Og 
þó  er  Sunnanpósturinn  að  hæla  Tistrans-rímum. 
Hver  veit,  nema  honum  finnist  vera  töluvert  bragð  að 
þessu,  og  mætti  þá  segja  um  hann  og  össu  „Breid- 
f  jardar"  eins  og  sagt  er  á  öðrum  stað  í  Sunnanpóst- 
inum:  Þar  sem  hún  hafði  setið,  fundu  þeir  tóbak! 

Þetta  mun  þykja  nóg  komið  af  svo  góðu,  og  vildi 
ég  óska,  það,  sem  hér  er  sagt,  gæti  orðið  einhverjum 
til  viðvörunar,  sem  fengist  við  rímnakveðskap  eftir- 
leiðis.  Mér  ofbýður,  þegar  ég  fer  að  hugsa  um,  að 
þetta  eru  elleftu  rímurnar,  sem  maðurinn  hefir  kveð- 
ið  —  og  lauk  við  þær,  þegar  hann  stóð  á  þrítugu  (14., 
6.  og  7.).  Hvílík  vanbrúkun  á  skáldskaparlistinni ! 
hvílíkt  hirðuleysi  um  sjálfan  sig  og  aðra,  —  að  hroða 
svona  af  kveðskapnum,  og  reyna  ekki  heldur  til  að 
vanda  sig  og  kveða  minna.  Þetta  má  ekki  svo-búið 
standa.  Leirskáldunum  á  ekki  að  vera  vært ;  og  þeim 
mun  varla  verða  það  úr  þessu,  nema  þau  fari  að  taka 
sér  fram  og  hætti  með  öllu  eða  yrki  betur.  Höfundur 
þessara  orða  skal  að  minnsta  kosti  heita  á  hvern,  sem 
fyrstur  verður  til  að  láta  prenta  nýjar  rímur,  svona 
illa  kveðnar,  að  taka  þær,  ef  hann  lifir,  og  hlífa  þeim 
ekki,  heldur  leitast  við  að  sýna  almenningi  einskis- 
virði  þeirra,  og  hefna  svo  landsins  og  þjóðarinnar 
fyrir  alla  þá  skömm,  sem  hún  verður  fyrir  af  slíkum 
mönnum. 


—  263  — 
FRÁ  SKÍRNARFONTI  THORVALDSENS. 


1807  kom  Dönum  fyrst  til  hugar  að  fala  smíðar 
Ivjá  Thorvaldsen,  og  það  var  kvenmaður,  sem  fyrst 
varð  til  þess.  Hún  hét  Charlotte  Schimmelmann, 
greifafrú,  og  bað  hann  um  skírnarfont,  sem  hún  ætl- 
aði  að  gefa  kirkjunni  í  Brátröllaborg.  Hún  var  á 
Fjóni.  Thorvaldsen  fór  að  smíða,  og  árið  eftir  var 
fonturinn  búinn,  en  komst  ekki  frá  Rómaborg  fyr  en 
1815.  Þá  var  hann  fluttur  til  Danmerkur,  og  stendur 
nú  í  Tröllaborgarkirkju,  eins  og  greifafrúin  hafði 
til  ætlazt. 

1825  fór  Thorvaldsen  að  hugsa  um  að  senda  Is- 
landi  eitthvað  eftir  sig.  Hann  var  þá  nýkominn  til 
Eómaborgar  norðan  úr  Danmörku,  og  hefir  líklega 
ætlað  að  sýna  Dönum,  hvort  hann  væri  með  öllu  bú- 
inn  að  gleyma  ættjörðu  sinni,  þó  þeir  hefðu  haft  mik- 
ið  við  hann,  og  keppzt  hver  við  annan,  að  kalla  hann 
landa  sinn.  Hann  bjó  þá  til  nýjan  skírnarfont,  eftir 
sömu  myndinni  og  þann  í  Tröllaborg,  og  ætlaði  að 
senda  hann'Miklabæjarkirkju  í  Blönduhlíð*)  í  Skaga- 
firði,  og  lauk  við  hann  um  sumarið  1827.  Þessi  font- 
ur  var  í  því  frábrugðinn  hinum  fyrra,  að  þar  var  á 
blómhringur,  fagurlega  tilbúinn,  þar  utan  um,  sem 
skírnarfatið  á  að  standa;  það  eru  rósir,  skornar  í 
steininn,  og  mesta  snilldarverk.  Að  baka  til,  fyrir 
neðan  englana  (er  síðar  verða  nefndir),  stóð  þetta 
letur : 

„Opns  hoc  Romae  fecit 

et  Islandiae 
terrae  sibi  gentiliciae 


*)    En  ekki  í  Oslandshlíð,  eins  og  segir  í  Sunnanpóstinum 
<1835,  á  110.   bls.). 


—  264  — 

pietatis  causa  donavit 

Albertus  Thorvaldsen 

A.  MDCCCXXVII"*) 

Norskur  kaupmaður  keypti  samt  þennan  f  ont,  og 

letrið  var  afmáð;  en  Thorvaldsen  fór  undir  eins  að 

búa  til  nýjan,  og  lét  höggva  marmarann  í  Carrara,  en 

lauk  sjálfur  við  fontinn  í  Rómaborg.  Þessi  fontur 

er  allt  að  einu  og  sá,  sem  kaupmaðurinn  fékk,  nema 

hvað  marmarinn  er  dálítið  gráleitur,  og  ekki  fullt 

eins  góður  —  því  hinn  haf ði  verið  af  bragð.  Hann  var 

fluttur  hingað  til  Kaupmannahafnar  sumarið  1833,. 

á  herskipi  því,  er  Galathea  heitir,  og  stendur  hann  nú. 

í  myndasmiðju  Thorvaldsens  í  Charlottuhöll.  Fyrir- 

myndin  (úr  gipsi)  var  komin  löngu  áður,  og  stend- 

ur  þar  í  höllinni,  uppi  í  myndasalnum  stóra. 


Þessi  skírnarfontur  er  ferstrendur  stöpull,  27 
þumlungar  á  hæð  og  201/2  þumlungur  á  hvern  veg. 

Á  framhliðina  er  skorin: 

Skim  Krists. 

Frelsarinn  stendur  í  Jórdan,  með  handleggina 
krosslagða  á  brjóstinu,  og  hneigir  höfuðið,  til  að- 
láta  skírast.  Ásjóna  hans  og  limaburður  eru  fegursta 
eftirmynd  þess,  sem  var  hógvær  og  af  hjarta  lítil- 
látur.  Jóhannes  skírari  hefir  í  vinstri  hendi  guðs- 
lambsstafinn  (agnus-dei-stsLfmn) ;  en  í  hægri  hendi 


*)  Þ.  e.: 

Albert   Thorvaldsen 

gjöröi    smíðisgrip    þenna    1    Rómaborg-, 

og    gaf    hann 

íslandi, 

ættjörðu    sinni, 

1   ræktar  skyni, 

1827. 


V 


—  265  — 

heldur  hann  á  hafskel,  og  hellir  vatninu  yfir  höfuð 
lausnarans.  Hátign  og  alvörugefni  skína  af  andliti 
hans.  — 

Á  vinstri  hliðinni  er: 

Maria  með  bamið  og  Jóhannes. 

María  situr  hugsunarfull  með  barnið  Jesúm  í 
fangi  sér;  hún  heldur  handleggjunum  utan  um  hann, 
og  hendurnar  eru  signar  niður  á  kjöltu  barnsins. 
Jesús  snýr  sér  við  í  faðmi  móður  sinnar,  réttir  vinstri 
höndina  að  Jóhannesi,  til  að  klappa  honum,  og  er  að 
lyfta  hægri  hendinni  til  að  blessa  hann.  Jóhannes 
heldur  á  guðslambsstafnum  í  vinstri  hendi,  en  legg- 
ur  hina  hægri  hönd  með  trúartrausti  á  kné  Maríu,  og 
þiggur  blessun  og  blíðulæti  frelsarans  með  lotningu 
og  tilbeiðslu. 

Hægramegin  á  fontinum  er: 

Kristur  að  blessa  börnin. 

Þar  situr  Kristur,  í  þann  mund,  er  hann  hefh* 
mælt  hin  guðdómlegu  orð :  „Leyf ið  börnunum  til  mín 
að  koma".  Tvö  börn  standa  frammi  fyrir  honum. 
Yngra  barnið  hefir  af  sjálfsdáðum  hlaupið  frá  móð- 
ur  sinni  til  hins  blíða  vinar  barnanna  og  styðst  við 
kné  hans,  með  barnslegri  ást  og  trúartrausti.  Eldra 
barnið  kemur  auðmjúkt  og  lotningarfullt.  Móðir  þess 
hef ir  lagt  saman  á  því  hendurnar,  og  sagt  því  að  fara 
svona,  til  að  láta  blessa  sig.  Á  andliti  Krists  skín  há- 
leit  blíða  og  hreinleiki  sálarinnar.  Hann  horfir  að 
sönnu  á  eldra  barnið,  og  leggur  hægri  höndina  á  enni 
þess,  og  blessar  það,  en  vinstri  höndina  leggur  hann 
á  handlegg  litla  barnsins,  eins  og  hann  ætli  að  halda 
því  hjá  sér  —  því  honum  er  yndi  að  sakleysi  þess. 

Að  baka  til  er  letrið,  sem  áður  er  nefnt,  og  þar 
fyrir  ofan: 

Þrir  englar  liðandi  i  lofti. 


—  266  — 

Það  er  ekki  með  öllu  ljóst,  hvort  meistarinn  hefir 
ætlazt  til,  að  þessir  englar  hefðu  nokkra  einkar  þýð- 
ingu;  og  þeir,  sem  hafa  lýst  fontinum,  tala  hvergi 
um  þá  öðruvísi  en  helga  prýði  (Gloria)  —  nema 
prófessor  Thiele.  Honum  virðist  þýðing  þriggja 
höfuðdyggða  kristinnar  trúar  hafa  smiðnum  óafvit- 
andi  birzt  í  þessum  myndum;  „því",  segir  hann,  „er 
ekki  ein  þeirra,  er  réttir  út  höndina  í  þolinmæði  og 
lítillæti,  og  horfir  til  himna,  eftirmynd  trúarinnar? 
og  er  ekki  hin  glaða  mynd,  er  auðsjáanlega  keppir  á- 
f ram,  áþekk  voninni  ?  og  getur  ástin  betur  sameinað, 
en  sú  hin  þriðja  mynd,  er  faðmar  hinar  báðar?" 


ÁVARP  TIL  STÉTTAÞINGSINS  1  VÉBJÖRGUM. 


Indsenderne  vover  at  henvende  disse  Ord  til  den 
hæderlige  Stænderf  orsamling  i  Viborg  og  i  Særdeles- 
hed  til  de  h0jhjertede  Mænd,  —  hvilke  som  helst,  — 
der  med  Mod  og  Frisindethed  paa  denne  Landdag 
vil  frembære  det  nationale  0nske  om  Foreningen  af 
begge  de  danske  Stænderforsamlinger.  Omstændig- 
hederne  tvinger  os  til  ikke  at  lade  denne  Lejlighed 
gaa  forbi,  uden  at  fors0ge  paa  at  faa  bragt  under 
Diskussion  en  vigtig  Sag,  et  inderligt  0nske,  en  For- 
dring,  som  tilh0rer  et  helt,  sk0nt  et  lille  Folk,  fattigt 
paa  Kræfter  og  Forhaabninger,  men  rigt  paa  herlige 
Minder,  der  snart  vil  kvæle  Ejeren  under  de  be- 
staaende  Forhold.  Naar  vi  endvidere  siger,  at  dette 
Folk  tilh0rer  den  danske  Stat,  saa  vil  det  være  klart, 
at  her  er  Talen  om  Islænderne;  og  naar  disse  vil 
b0nfalde  om  noget  billigt  og  f ordre  noget  retmæssigt, 
saa  maa  det  fremfor  alting  være  lige  Rettigheder  og 


—  267  — 

lige  statsborgerlig  Anseelse  med  deres  danske  Br0dre. 
Island  var  den  f0rste,  den  eneste  Fristat  i  Norden; 
da  blomstrede  det,  og  Velstand  og  især  Videnskabe- 
lighed  havde  der  sit  faste,  verdensber0mte  Sæde; 
men  siden  kom  det  under  fremmed  Herred0mme,  og 
i  Tidens  L0b  forandredes  Forfatningen  saa  aldeles, 
at  i  Aarhundreder  har  Folkets  Stemme  været  saa  godt 
som  d0d  og  ingen  Lejlighed  haft  til  at  lade  sig  h0re 
angaaende  Landets  egne  offentlige  Anliggender.  F0l- 
gen  blev,  at  Velstanden  sank,  Videnskaben  flygtede, 
selv  Indbyggernes  Antal  indsvandt  til  mindre  end  det 
halve  af,  hvad  det  havde  været  i  Nationens  sk0nne 
Periode.  Dette  er  Historiens  uigendrivelige  Vidnes- 
byrd,  vigtigt  og  advarende  for  alle  Stater,  s0rge- 
ligt  for  Levningerne  af  den  lille  Stat,  der  gik  til 
Grunde  som  Offeret,  der  bragtes  til  Vidnesbyrdets 
historiske  Kundg0relse.  Men  Mindet  om  det  for- 
bigangne  lever  hos  Islænderne,  og  Haabet  om  at 
kunne  komme  til  Live  igen  og  endnu,  under  de  foran- 
drede  Forhold,  at  kunne  indhente  en  stor  Del  af  den 
tabte  Velstand  og  hæve  sig  til  den  fremrykkende 
Videnskabs  almjndelige  Standpunkt,  vaagner  Dag 
fra  Dag  hos  flere  af  dem  og  udbreder  sig  i  deres 
Midte,  —  dog  alene  under  den  Forudsætning,  at  den 
islandske  Borger  skænkes  den  samme  Lejlighed  som 
den  danske,  til  med  Raad  og  Daad  og  almindelig  In- 
teresse  at  tage  Del  i  de  Forhandlinger,  der  sigter  til 
Landets  Bedste.  Men  vi  f0ler  det  dybt,  alle  Islændere, 
saa  mange  som  tænker  derover,  f  0ler  det  dybt,  at  dette 
kun  kan  ske,  naar  Island  faar  en  særskilt  Stænder- 
forsamling  indenfor  dets  egne  Grænser.  Det  er 
Princippet  om  denne  særskilte  Stænderforsamlings 
N0dvendighed  for  Island,  som  vi  saa  inderlig  0nsker 
at  maatte  blive   udtalt,   allerede   nu   paa   den   nær- 


—  268  — 

værende  Landdag  i  Viborg ;  thi  hvis  dette  skete,  vilde 
det  lægge  en  stor  Vægt  til  de  Petitioner  fra  Island, 
angaaende  denne  Genstand,  som  vi  venter  at  skal 
blive  forelagte  den  næste  Stænderforsamling  i  Ros- 
kilde.  Og  hvorfor  skulde  det  ikke  blive  udtalt?  De 
sandhedselskende  Mænd,  som  uden  Tvivl  vil  indlade 
sig  paa  Sp0rgsmaalet  om  de  danske  Provinsialstæn- 
ders  hensigtsmæssig[s]te  Organisation,  kan  dog  nep- 
pe  gaa  denne  vigtige  Del  af  Sp0rgsmaalet  forbi,  og  de 
indlysende,  opf  ordrende  og  truende  Grunde,  som  taler 
for  begge  de  danske  Stænderforsamlingers  snarlige 
Forening,  —  de  samme  Grunde  f 0rer  umiddelbart  til 
den  Erkendelse,  at  Islands  ejendommelige  Forhold 
f ordrer  en  særskilt  raadgivende  Forsamling  for  dette 
Land,  saa  sandt  som  det  er  Kongens  Vilje,  at  ogsaa 
det  islandske  Folk  skal  nyde  godt  af  den  Institution, 
som  alle  de  bedste  Mænd  i  Riget  erkender  for  den  her- 
ligste  Gave,  Kongen  har  skænket  sine  tro  Under- 
saatter.  Saaledes  er  det  islandske  Folks  Overbe- 
visning,  saaledes  tænker  alle  de  Publicister,  som  of- 
fentlig  have  omhandlet  denne  Materie.  Professor  Da- 
vid,  Professor  Sibbern,  den  ædle  Greve  v.  Holstein, 
den  talentfulde,  altfor  tidlig  tabte  Einarsson  og  hans 
fortræffelige  Recensent  i  Maanedsskriftet,  alle  disse 
Forfattere  har  indset  Vigtigheden  af  en  særskilt 
Stænderforsamling  for  Island,  og  vi  kan  ikke  tvivle 
paa,  at  havde  blot  Assessor  Algreen-Ussing  indladt 
sig  paa  Dr0ftelsen  af  dette  Sp0rgsmaal,  saa  vilde  han 
sikkert  være  kommen  til  det  samme  Resultat;  thi 
unægtelig  maa  det  med  Konsekvensens  N0dvendig- 
hed  fremgaa  af  hans  hele  Deduktion.  Dog  —  Grun- 
dene  for  Sp0rgsmaalets  Opg0relse  til  Islands  Fordel, 
kan  da  f0rst  vinde  den  tilb0rlige  Styrke  og  Aner- 
kendelse,  naar  de  opf  attes  og  udtales  af  de  bestaaende 


—  269  — 

Stænderforsamlinger.  Derom  beder  vi  i  det  islandske 
Folks  Navn,  vi  beder  og  b0nfalder  og  fordrer  og  t0r 
haabe,  at  en  retfærdig  og  kærlig  Konge  og  en  h0j- 
hjertet  og  velvillig  Nation  ikke  vil  lade  det  lille,  gamle 
Broderfolk  nedtrykkes  dybere,  gaa  til  Grunde,  græm- 
me  sig  til  D0de,  —  og  dette  maatte  dog  ske,  og  vil 
efter  de  bestaaende  Forhold  uigenkaldeligen  ske,  hvis 
Islands  politiske  Udvikling  i  længere  Tid  skulde  blive 
hemmet  ved  nogen  som  helst  væsentlig  Tilsidesæt- 
telse. 


ÝMISLEGT  VIÐVÍKJANDI 
„STJÖRNUFRÆÐI  EFTIR  DR.  G.  F.  URSIN". 


I. 

BOÐSBRÉF. 

Svo  fagur  fróðleikur  sem  það  er,  að  kynna  sér 
eðli  himinhnattanna  og  komast  í  skilning  á  rás  þeirra 
um  himingeiminn  og  lögmáli  því,  er  þeir  hlýða,  þá 
er  það  þó  raunar,  að  alþýða  hér  á  landi  er  harla  ó- 
fróð  um  slíka  hluti.  Er  það  ekki  af  því,  að  Islending- 
ar  mundu  öðrum  síður  hafa  girnzt  að  afla  sér  slíkr- 
ar  þekkingar,  er  háleitust  er  kölluð  [af]  allri  ver- 
aldlegri  fræði,  og  þó  auðveld  og  yndisleg,  ef  þeir 
hefðu  haft  tækifæri  til  þess.  Miklu  fremur  er  því  nú 
um  að  kenna,  að  það  er  ekki  nema  ofurlítið  og  þar  á 
ofan  víða  á  dreif  í  bókum,  er  hingað  til  hefir  verið 
skráð  um  það  efni  á  íslenzka  tungu.  Nú  er  svo  ástatt, 
að  mér  hefir  gefizt  tækifæri  til  að  bæta  úr  þessum 
bresti  bókmennta  vorra,  Maður  heitir  Ursin,  háskóla- 
kennari  og  þjóðkunnur  stjörnufræðingur  í  Dan- 
mörku,  og  hefir  hann  fyrir  skömmu  samið  bók  þá, 


—  270  — 

er  skýrir  svo  ljóslega  frá  öllum  hinum  merkustu 
sannindum,  stjörnufræðinnar,  að  sérhver  greindur 
almúgamaður  á  hægt  með  að  komast  í  fullan  skilning 
á  orðum  hans.  Bók  þessi  hefir  orðið  fyrir  almenn- 
ings-lofi,  eins  og  vert  er,  og  flaug  svo  út,  að  ekki  var 
liðin  vika  frá  því  hún  kom  á  prent  hið  fyrsta  sinn 
og  þangað  til  farið  var  að  prenta  hana  aftur.  Mér 
hefir  boðizt  til  prentunar  bók  þessi  íslenzkuð,  og  að 
um  skyldi  verða  séð,  að  allt,  sem  að  henni  er  unnið, 
verði  svo  vel  og  vandlega  af  hendi  leyst,  sem  bezt 
eru  föng  á.  Hún  verður  hér  um  bil  10  arkir  að  stærð, 
og  fylgja  henni  fjögur  myndablöð,  prentuð  með 
gröfnum  eirspjöldum.  Eru  slíkar  myndir  til  ekki  all- 
lítils  skilningsauka,  og  ómissandi  þeim,  er  öðlast  vilja 
greinilega  hugmynd  um  margt  það,  er  frá  er  skýrt 
í  stjörnufræðinni, 

og  getur  bókin  þannig  umvönduð,  ekki  kostað  minna  en  1 
rbdl.  sm.  hvert  exemplar.  Þeir,  sem  vilja  eignast  þessa  fræði- 
bók,  óska  ég  að  hér  á  vildu  teikna  sín  nöfn,  stand  og  heimili, 
og  senda  mér  svo  boðsbréfin  aftur,  svo  snemma,  að  hún  yrði 
prentuð  hér  að  næstkomandi  sumri,  ef  meira  skyldi  af  verðar 
en  ráðagjörðin  tóm,  sem  allt  er  komið  undir  áskrifendaf jölda 
fyrir  henni. 

Viðeyjar-klaustri,  þann  24.  Jímí  1840. 

0.  M.   Stephensen. 
II. 

SAMNINGUR. 

Við  undirskrifaðir  höfum  gjört  svo-hljóðandi 
samning  okkar  í  millum: 

Ég,  Jónas  Hallgrímsson,  náttúrufræðingur  og 
candidatus  philosophiæ,  tekst  á  hendur  að  íslenzka 
bók  þá,  er  heitir  „Populært  Foredrag  over  Astrono- 
mien,  af  Dr.  G.  F.   Ursin,  Prof.";  laga  ég  textann 


—  271  — 

jafnframt  í  hendi  minni,  eins  og  mér  finnst,  að  bezt 
hæfi  almenningi  á  landi  hér,  og  þó  ekki  meir  en  svo, 
að  höfundinum  sé  alls  staðar  fylgt  að  aðalefninu  til. 
Skal  svo  vera  frá  gengið,  að  okkur  sé  minnkunarlaust 
hvorumtveggja.  Handritið  á  að  vera  búið  til  prentun- 
ar  innan  næst-komandi  Maímánaðar-loka,  og  nokkuru 
af  því  að  verða  skilað  jafnskjótt  og  póstskip  er  farið, 
svo  prentun  þess  geti  þá  orðið  byrjuð.  —  Svo  lofa 
ég  og  að  vera  útgefendunum  hjálplegur  með  að  út- 
vega  þeim  töflur  þær,  sem  bókinni  eiga  að  fylgja,  og 
sem  ég  hefi  þegar  fengið  loforð  fyrir.  Það  er  samt 
sjálfsagt,  að  útgefendurnir  borga  þær. 

Við  Helgi  prentari  Helgason, lofum 

að  borga  hr.  J.  Hallgrímssyni  starfa  sinn  með  100 
ríkisbankadólum,  r.  s.,  svo  töldum  og  goldnum,  að 
hann  nú  þegar  í  stað  fær  30  dali,  en  fyrir  hinum  70 
tekur  hann,  þá  [er]  bókin  er  útkomin,  77  exemplör 
handa  áskrifendum,  er  honum  er  búið  að  útvega,  mest 
við  skólann.  Svo  fær  hann  og  hin  vanalegu  „höfund- 
ar-exemplör",  10  að  tölu ;  er  alls  87. 

Verði  bók  þessi  oftar  lögð  upp  á  næst-komandi 
25  árum,  fær  hann  5  exemplör  af  hundraði  hverju, 
sem  prentað  er.  Upp  frá  þeim  tíma  er  forlagsrétt- 
urinn  ótakmörkuð  eign  útgefendanna. 

Upplagið  er  að  þessu  sinni  ákveðið  að  vera  skuli 
1000  exemplör. 

Reykjavík  og  Viðey,  í  Janúarm.  1842. 

Jónas  Hallgrímsson. 

III. 

TILEINKUN. 

Þessa  tilraun  dirfist  ég  að  tileinka  kennara  mín- 
um,  herra  Birni  Gunnlögssyni,  stjörnuspekingi,  í  virð- 
ingar-  og  þakklætis-skyni.  J.  Hallgrímsson. 


—  272  — 
IV. 

FORMÁLI. 

Ég  þarf  ekki  að  lofa  þá  vísindagrein,  sem  þessi 
bók  er  ætluð  til  að  fá  alþýðu  vorri  nokkurt  skyn- 
bragð  á,  því  næturnar  gera  það  hver  eftir  aðra,  og 
kvöld  og  morgunn,  og  dagurinn  „frá  uppgöngu  og  til 
niðurgöngu".  En  ég  verð  að  lofa  bókina,  eins  og  höf- 
undur  hennar  hefir  skilið  við  hana,  því  ég  hefi  öngva 
aðra  séð  um  það  efni,  er  segi  svo  mörg  sannindi  í 
jafnstuttu  máli,  og  þó  skiljanlega;  sjálfsagt  er,  að 
hún  hefir  á  þann  hátt  ekki  getað  orðið  eins  skemmti- 
leg  og  hugkvæm  almenningi,  eins  og  ef  hefði  mátt 
lengja  hana  meir  og  fara  fleirum  orðum  um  sitt  hvað 
eina.  Útgefendurna  verð  ég  einnig  að  lofa,  fyrir  það 
þeir  hafa  heiðarlega  ráðizt  í  að  leggja  á  tvær  hættur  í 
góðum  tilgangi.  Og  sjálfan  mig  verð  ég  að  afbata,  því 
ég  veit  fullvel,  að  mér  hefir  víða  hvar  farizt  verk 
mitt  úr  hendi  óf imlegar  en  vera  bæri ;  tel  ég  mér  það 
helzt  til  afsökunar,  að  ég  hefi  hlotið  að  búa  til  mjög 
mörg  orð,  og  eru  þau  ætíð  leið  í  fyrstu,  þangað  til 
eyru  vor  fara  að  venjast  þeim.  Ég  vonast  einnig  eft- 
ir,  að  önnur  betri  komi  bráðum  í  stað  sumra  þeirra, 
og  að  þessi  litla  f  járgata,  er  ég  nú  hefi  lagt,  verði  með 
tímalengdinni  að  breiðum  og  ruddum  þjóðvegi. 

Ég  fyrir  mitt  leyti  gleðst  af  að  skoða  himininn, 
til  fróðleiks  og  yndis  og  huggunar,  og  tek  fúslega 
undir  með  Addison: 

Festingin  víða,  hrein  og  há, 

og  himinbjörtu  skýin  blá, 

og  logandi  hvelfing,  ljósum  skírð, 

þið  lofið  skaparans  miklu  dýrð. 

Allt  kvæðið.   Sbr.  I.   b.,   bls.   215—16. 


—  273  — 
TÓMAS  SÆMUNDSSON. 


Það  er  siður  á  landi  voru,  þegar  merkismenn  lát- 
ast,  að  minnast  við  útför  þeirra  á  hið  merkasta,  sem 
fyrir  þá  hefir  komið  og  sjálfir  þeir  afrekað  á  lífsins 
leið;  eru  það  kallaðar  ævisögur.  En  svo  er  um  líf 
sumra  manna,  að  það  er  svo  auðugt  og  merkilegt,  þ^'.tt 
ár  þeirra  hafi  ekki  verið  mörg,  að  ofætlan  er  þeim, 
sem  bezt  þekkja  þá,  að  þeir  geti  samið  slíkar  ævi- 
sögur,  jafnskjótt  og  þeim  berst  fregn  um  vinarmiss- 
inn.  Höfundur  þessara  minningarorða  um  ævi  séra 
Tómiasar  getur  þetta  með  sanni  sagt,  því  hann  átti 
ekki  fyrir  sér  nema  einn  dag  til  að  semja  þau,  af  því 
þau  áttu  að  verða  notuð  við  líkræðuna  og  urðu  að 
fara  langan  veg.  Það  má  því  ei  ætla,  að  þetta  sé  ævi- 
>saga,  er  oss  virðist  hæfa  slíkum  manni.  Það  eru  að 
eins  nokkur  minningarorð  til  bráðabirgða  í  virðing- 
ar-  og  ástar-skyni  við  þann  mann,  er  mestan  og  bezt- 
an  hlut  hefir  átt  í  riti  voru.  Það  er  og  óséð  enn,  hverju 
hann  hefir  áorkað  og  mun  áorka  Islandi  til  viðreist- 
ar,  þótt  nú  sé  hann  undir  grænni  torf  u.  Vér  vonumst 
og  til,  að  „ævisaga"  hans  muni  einhvern  tíma,  seint 
eða  snemma,  fræða  um  það  þjóð  hans,  sem  hann 
vann  allt  fyrir,  frá  því  hann  komst  til  vits  og  ára. 


Tómas  prófastur  Sæmundsson  er  borinn  í  þennan 
heim  á  Kúhóli  í  Austur-Landeyjum  1807.  Foreldrar 
hans  Jvoru  þau  Sæmundur  bóndi  Ögmundsson  og 
Guðrún  Jónsdóttir,  og  eru  þau  bæði  hjón  þjóðkunn 
að  höfðingskap  og  hvers  konar  framkvæmd  og  at- 
gervi,  er  prýða  má  stétt  þeirra.  Tómas  ólst  upp  í 
föðurhúsum  þangað  til  hann  var  15  vetra.  Á  því 
tímabili  hefir  Sæmundur  flutt  sig  að  Eyvindarholti 

18 


—  274  — 

imdir  Eyjafjöllum,  og  mun  um  alla  þá  stund  lítið 
hafa  orðið  af  bóknámi  Tómasar,  fremur  en  hvers- 
annars  bóndasonar.  En  hins  vegar  sá  hann  jafnan 
búnaðarháttu  einhvers  hins  bezta  búmanns  á  land- 
inu,  þar  sem  faðir  hans  var,  og  má  af  því  skilja, 
hversu  það  mátti  verða,  að  hann  síðar  meir  á  ótrú- 
lega  stuttum  tíma  gat  kynnt  sér  eins  ágætlega  bún- 
aðarháttu  og  búskaparástand  lands  vors,  eins  og  rit- 
gjörðir  hans  eru  sumar  ljósastur  vottur  um.  En  er 
hann  var  15  vetra,  kom  faðir  hans  honum  til  kennslu 
í  Odda,  til  Steingríms  prófasts  Jónssonar,  sem  nú  er 
biskup.  Þar  var  hann  3  vetur  undir  handleiðslu  hins. 
ágætasta  manns,  og  í  svo  miklu  ástfóstri,  að  séra 
Tómas  minntist  þess  jafnan  með  þakklátsemi,  enda 
hefir  honum  og  auðnazt,  að  halda  óskertri  virðingu 
hans  allt  til  þessa  dags.  En  er  herra  Steingrímur 
varð  að  fara  erlendis  vetrarlangt,  að  taka  biskups- 
vígslu  í  Danmörku,  kom  hann  Tómasi  í  Bessastaða- 
skóla;  var  hann  þá  svo  langt  kominn  í  skólalærdómi, 
að  hann  settist  í  efra  bekk,  og  var  útskrifaður  a5 
þriggja  ára  fresti.  Þegar  í  skóla  mátti  sjá  vott  þeirra 
skapsmuna  og  hugarf ars,  er  síðan  leiddu  hann  til  svo 
mikilla  framkvæmda,  að  fá  eður  engi  eru  dæmi  til 
á  landi  voru  um  svo  stuttan  aldur.  Hann  var  þá  á- 
kafamaður  í  geði,  kappsamur  og  framkvæmdarsamury 
og  stórvirkur  og  fljótvirkur,  og  yfirtaks  ráðagóður, 
hvað  sem  í  skarst.  Ekkert  var  honum  leiðara  en  leti 
og  lygi  og  alls  konar  ranglæti,  og  vildi  hann  af  óllu 
afli  brjóta  það  á  bak  aptur.  Fór  þá  stundum,  eins  og 
oft  fer  um  slíka  menn,  að  hann  þótti  vera  nokkuð 
svo  harðsnúinn  og  ráðríkur,  en  allra  manna  var  hann 
einlægastur  og  ástúðlegastur  vinunl  sínum.  Svona 
var  hann  skapi  farinn,  þegar  hann  fór  úr  skóla,  og 
breyttist  það  ekki  síðan  að  öðru  leyti  en  því,  sem 


—  275  — 

vísindi  og  reynsla  þokuðu  óðum  lífsstefnu  hans  að 
því  verkinu,  sem  fegurst  er  af  verkum  mannanna, 
að  efla  framför  og  hagsæld  heillar  þjóðar,  sinnar 
þjóðar  og  þjóðar  feðra  sinna.  Vilji  hans  breytti  sér 
ekki,  því  hann  var  frá  upphafi  —  alla  þá  stund,  sem 
vinir  hans  hafa  þekkt  hann  —  samur  og  jafn,  hreinn 
og  ákaf  ur  og  einbeittur,  og  þessi  styrkleiki  vilja  hans 
var  studdur  kristilegu  trúartrausti,  fölskvalausri 
guðhræðslu  og  ljósri  sannfæringu  heimspekilegrar  í- 
hugunar,  og  þessi  styrkleiki  gjórði  séra  Tómas  að 
slíkum  manni  sem  hann  var ;  því  þótt  hann  væri  mað- 
ur  vel  gáfaður,  og  gæddur  miklum  skilningi,  átti 
hann  sér  þó  í  því  tilliti  nokkura  jafningja,  en  nú 
standa  allir  á  baki  hans.  Hann  var  útskrifaður  úr 
skóla  vorið  1827,  og  fór  samsumars  til  háskólans  í 
Kaupmannahöf  n ;  gekk  hann  þá  um  haustið  undir  hið 
fyrsta  lærdómspróf  með  lofi  (laudabilis),  og  ári 
seinna  leysti  hann  af  hendi  með  sama  vitnisburði 
hið  annað  lærdómspróf,  sem  almennt  er  kallað  hið 
heimspekilega.  Þeir,  sem  um  þessar  mundir  þekktu 
hann  í  Kaupmannahöf n  eður  hafa  skrif azt  á  við  hann, 
vita  vel,  með  hvílíkum  fögnuði  hann  settist  að  brunni 
vísindanna,  og  safnaði  sér  á  stuttumj  tíma  auðlegð 
nytsamrar  þekkingar,  og  einkum  svo  ljósu  yfirliti 
yfir  samband  hinna  margbreyttu  vísinda  sín  í  milli, 
að  hann  frá  þessu  tímabili  hafði  fyllilega  áttað  sig 
í  hinu  ósýnilega  ríki  skynseminnar.  Um  vorið  1829 
kom  hann  aftur  að  vitja  fósturjarðar  sinnar  snöggva 
ferð.  Bar  þá  svo  við,  að  nokkur  kritur  kom  meðal 
hans  og  einhvers  af  Reykjavíkur-kaupmönnum;  mun 
það  vera  nærri  sanni,  að  það  hafi  í  fyrstu  risið  af 
orðkeppni  um  verzlunina.  Þetta  olli  því,  að  Tómas 
varð  áskynja  um,  að  skipráðendur  í  Reykjavík  hefðu 
tekið  sig  saman  um  að  synja  honum  fars  til  Dan- 

18* 


—  276  — 

merkur.  Þá  sneri  hann  við,  og  fór  norður  um  land  og 
tók  sér  far  á  Akureyri,  og  var  kominn  til  Kaupmanna- 
hafnar  á  undan  þeim,  er  ætluðu  að  synja  honum  fars. 
Þessa  er  því  hér  getið,  að  í  norðurferð  þessari  sá 
hann  í  fyrsta  sinn  Sigríði,  dóttur  Þórðar  Björnsson- 
ar,  sýslumanns  í  Garði,  er  síðar  varð  kona  hans,  og 
svo  vegna  hins,  að  vera  má,  þetta  atvik  hafi  orðið 
tilefni  til,  að  hann  fór  að  íhuga  verzlunarefni  lands 
vors  fyr  og  grandgæfilegar  en  annars  hefði  orðið. 
Þegar  hann  var  kominn  aftur  til  háskólans,  fór  hann 
að  iðka  guðfræði,  leysti  af  hendi  embættispróf  í  guð- 
fræðinni  rúmum  tveim  árum  seinna,  í  Janúarmánuði 
1832,  og  fékk  þá  sem  fyrri  lofsverðan  vitnisburð,  að 
samhljóða  atkvæðum  prófsdómenda.  Seinna  hluta 
þessa  vetrar  notaði  hann  til  undirbúnings  undir  ferð 
sína  um  hin  merkustu  lönd  Norðurálfunnar.  Brauzt 
hann  í  þetta  fyrirtæki  með  hinni  mestu  atorku,  og 
hafði  ýmisleg  vandræði  við  að  stríða,  áður  því  gæti 
orðið  framgengt.  Aðaltilgangur  þessarar  ferðar  var 
að  kynna  sér  ástand  og  siðu  hinna  frægustu  þjóða 
og  vísustu,  bæði  til  að  fræðast  sjálfur,  og  til  að  geta 
borið  það  síðan  allt  saman  við  ástand  og  siðu  Islend- 
inga,  —  þeirra,  er  ferðin  í  raun  réttri  var  farin  öll 
fyrir.  Þessa  f erð  sína  hóf  hann  um  vorið  1832 ;  tók 
hún  yf ir  í  tvö  ár ;  f ór  hann  víða  um  lönd,  allt  úr  Dan- 
mörku  og  suður  í  Miklagarð,  og  yrði  hér  of  langt  frá 
því  að  segja,  enda  hefir  hann  ritað  ferðabók  sína, 
er  margir  munu  æskja  að  sjá  prentaða.  En  nú  verður 
hér  að  geta  þess,  sem  næst  er,  því  fullyrða  má,  það 
hafi  verið  undirrót  þess  missis,  sem  nú  er  harmaefni 
vort.  Svo  bar  við,  að  þegar  Tómas  átti  vetrarsetu  í 
Parísarborg  á  Frakklandi,  veturinn  1833 — 1834,  varð 
hann  yfirkominn  af  brjóstveiki;  kennir  hann  það 
sjálfur  breytingu  á  loftslagi  og  fjárskorti,  sem  olli 


—  277  — 

því,  að  hann  gat  ekki  veitt  sér  hæfilega  aðbúð.  Um 
þessar  mundir,  þegar  hann  lá  dauðvona  í  fjarlægu 
landi,  hugsaði  hann  samt  minna  um  sjálfan  sig  en 
ættjörðu  sína.  Þetta  votta  ljóslega  bréf  þau,  er  hann 
þá  ritaði  til  vina  sinna  til  Kaupmannahafnar.  Þegar 
vorið  kom,  hresstist  hann  svo,  að  hann  gat  aftur  leitað 
heim  á  leið,  og  kom  til  Danmerkur  í  Maímánuði.  Þá 
veitti  konungur  honum  Breiðabólstað  í  Fljótshlíð. 
Hann  fór  samsumars  út  til  íslands,  og  sá  aftur  ætt- 
jörðu  sína  eftir  5  ára  burtuveru.  Um  haustið  gekk 
hann  að  eiga  heitmey  sína,  er  áður  er  nefnd,  og  sat 
hann  þann  vetur  á  Garði  í  Aðal-Reykjadal.  Á  næst- 
komanda  vori  tók  hann  prestvígslu  af  kennara  sínum 
og  vini,  herra  Steingrími  biskupi,  og  settist  á  Breiða- 
bólstað.  Var  hann  þá  um  sama  leyti  kjörinn  prófast- 
ur  í  Rangárþingi.  Þetta  var  um  vorið  1835.  Nú  eru 
síðan  liðin  6  ár.  Það  er  stuttur  tími  og  ómerkur  í  ævi 
margra  manna,  en  mikið  hefir  Tómas  lifað  og  af- 
rekað  á  þessum  6  árum.  Ritgjörðir  hans  eru  marg- 
ar  og  merkar,  prentaðar  og  óprentaðar;  embættis- 
meðferðin  frábær,  og  heimilislífið  allt  merkilegt.  En 
að  lýsa  því  öllu  þyrfti  að  bíða  rósamari  stundar,  þeg- 
ar  saknaðarbeiskjan  deyfist.  Hér  er  því  að  eins  sagt„ 
að  með  þessum  manni  er  oss  horfið  hið  fegursta  dæmi 
framkvæmdar  og  ættjarðarástar.  En  því  segi  ég  horf- 
ið  ?  Það  er  til  og  verður  til  um  langar  aldir,  og  nú  er 
það  oss  næst,  því  engi  veit,  hvað  átt  hefir,  fyr  en. 
misst  er. 


VIÐAUKI. 

Lítil   athugasemd. 

8.  Janúar  1844. 
Ég  hefi  ekki  haft  mikla  trú  á,  að  séra  Tómas 
hafi    nokkurn   tíma    verið    sérlegur    smekkmaður    á 


—  278  — 

skáldskap,  þó  ég  vissi,  hann  hefði  frá  öndverðu 
hreina  og  vakandi  tilfinning  fyrir  öllu  fögru  og 
góðu ;  en  ég  sé  nú,  að  ég  hef i  ekki  þekkt  hann  rétt  í  því 
efni.  Hann  hefir  þar,  eins  og  víða  annars  staðar, 
stokkið  fram  úr  mér,  þó  hann,  ef  til  vill,  hafi  ekki 
haft  betra  vit  á  þess  háttar.  En  það  var  svo  um  hann  í 
öllu;  ekki  eldri  maður,  og  ekki  með  dýpra  lærdómi, 
hef  ði  hann  ekki  getað  á  svo  mörgum  stöðum  rykkt  sér 
út  yfir  takmörk  almennrar  þekkingar,  ef  hann  hefði 
ekki  verið,  það  sem  menn  kalla  Geni.  Hann  sá  oft  í 
augnabliki,  þó  hann  gæti  þá  í  stað  ekki  sannað  það, 
margt,  sem  við  jafnaldrar  hans  erum  nú  búnir  að  ná 
með  langsamlegri  eftirgrennslan,  og  margt,  sem  bíð- 
ur  seinni  tíma,  áður  en  það  verði  eign  mannlegrar 
þekkingar.  Ég  hefi,  til  dæmis,  hálf-brosandi  leyft,  að 
þetta  orðtak  mætti  standa  fyrir  framan  ritgjörð 
hans  um  bókmenntir  Islendinga:  „Látum  oss  ei  sem 
gyltur  grúfa",  og  þó  sé  ég  nú  all-vel,  að  einmátt 
þetta  erindi  er  kjarninn  úr  öllum  skáldskap  og  úr 
allri  athöf n  Eggerts  Ólafssonar,  mesta  mannsins, 
semí  ég  held,  Island  hafi  átt  á  seinni  öldum. 


UM  HEILAGAN  COLUMKILLA  OG  HINA  ÍRSKU 

KONUNGA,  CORMAC  MAC  CUILLENÁIN 

OG  MÝRKJARTAN. 


Heilagur  Columkilla  (Colum  Cille  eða  Cellu- 
Columbus)  andaðist  hvítasunnunótt,  9.  d.  Júní,  592. 
Hann  hefir  ritað  ýmsar  bækur  á  írska  tungu  og 
latínska.  Til  eru  eitthvað  30  kvæði  írsk,  sem  honum 
eru  eignuð,  flestöll  andleg. 


—  279  — 

Nafnið  Cormac  kemur  oft  fyrir;  t.  a.  m.  Cor- 
mac  mac  Cuillenáin,  konungur  í  Munster,  er  dó  908. 

Mýrkjartan  Ira-konungur  (Muirchertach)  var 
sonur  Njáls  (Niall)  glúnduff  og  réði  fyrir  Ulster. 
Hann  átti  margar  orustur  við  Dani,  er  herjuðu  Ir- 
land  um  þær  mundir.  I  Árásabók  O'Clery's  (The 
book  of  Invasions)  segir  svo,  að  Mýrkjartan  hafi 
unnið  sigur  á  Dönum  í  Ulster,  og  annan  við  Dyflinni 
með  Donogh  konungi;  síðan  hafi  hann  farið  yfir  ír- 
land  með  einvalaliði  af  her  beggja  þeirra  og  skatt- 
gilt  þar  alla  smákonunga  og  tekið  af  þeim  gisla; 
liafi  lið  hans  á  heimleiðinni  boðið  honum  að  setjast 
um  Taraborg  og  þröngva  Donogh  yfirkonungi  til  að 
selja  honum  gisla.  Þessu  neitti  hann  ekki  að  eins, 
heldur  sendi  hann  alla  þá  gisla,  er  riann  hafði  tekið 
af  smákonungum,  til  Donogh,  sem  hins  rétta  yfir- 
konungs  í  landinu.  Donogh  fannst  svo  mikið  um 
þetta,  að  hann  sendir  Muirchertach  aftur  gislana, 
og  kveður  hann  maklegastan  að  halda  því,  er  honum 
var  í  hendur  selt.  Þess  getur  Cormacan,  hirðskáld 
lians,  í  drápu  þeirri,  er  hann  orti  um  þessa  herför; 
sú  drápa  er  156  erindi,  og  er  þetta  upphaf  að: 

Ó,  Mýrkjartan,  sonur  hins  ágæta  Njáls, 
þú,  sem  hefir  tekið  gisla  af  Fjallar-ey. 

Skáldið  Cormacan  Ecces  dó  941. 


—  280  — 
LAPPISKE  ORD. 


Kapte,    Kappe     (Kjortel    for 

begge  Kon). 
Wolpo  (ísl.  úlpa),  en  Kvinde- 

kjortel. 
Hialmfate      (hjálmfat,      cfr. 

hjálmóttur  og  hjálmabönd), 

Hætter  af  Klæde. 
Rime  (rim),  Almanakker,  ud- 

skaarne  paa  tynde   Plader. 

—  13  Maaneder. 
Kuowa-manno  (Góu-mánuð- 

ur),  Februar. 
Jaulo-manno  (jóla-mánuður), 

December. 
Wakko  (vika). 
Guwija,  sumarnætur. 
Dalwija,  veturnætur. 
Jubmel,  æðstur  guðanna. 
Jumi  eða  jumo   (Ymir)  Lap- 

pernes  Stamfader. 
Thor  Thiermes  (aijeke,  aja, 

atja),  þrumuguð. 
Sarak  eller  Sarakka  (det  liv- 

gorende  Princip,  natura  na- 

turans). 

NB.  Stokkur  og  steinn.  — 

Að  tilbiðja  stokk  og  stein, 

hlaupa  yfir  stokk  og  stein. 
Passe  (jfr.  Buse,  Bussemand). 
Wiros-Akka  (góð  veiðigyðja, 

—  Skaði?). 

Sæite  (helgir  steinar;  staður- 
inn     P  a  s  s  e,      stouramus 


Passe,     stærsti     helgistað- 

ur,  steinn  skammt  frá  Gálli- 

vare). 
Stallo  og  Jatton  (jötun). 
Sæiwo,  steinguðir  fyrir  vatna- 

veiðar. 
Æpparlokkur  (cfr.  varðlokur 

eða  varðlokkur). 
Gan  (illur  andi,  sem  Lappar 

geyma   í   pússi   sinum,   cfr. 

gandreið). 
Tyre? 

Lappo,  trjámosi. 
Sabme    og    Same,   lappi,   á 

þeirra  mali. 
Ruotta  og  Druotta  (drottinn) ; 

svo  kalla  Lappar  einhvern 

jólaguð,  og  þar  hjá  stundum 

Svía,  er  einnig  heita  Daro. 
Tarboebel,  tarfur. 
Keron  og  Kerun,  rjúpa,  rjúpu- 

keri. 
Almog  og  almag,  almúgi. 
Jattet,  játa,  lofa. 
Svaina,  sveinn. 
Tárdno,  þerna,  stúlka. 
Jábd,  jafn. 
Rito,  rita,  þræta. 
Nuokes,  nóg. 
Wesom  (et  Væsen). 
Gattet,  gæta. 
Maka,  mágur. 
Sville,  svili.  &  c. 


—  281  — 
UM  SKÝRING  EDDU-KVÆÐA. 

Lítil    athugasemd. 


14/i  1844. 

Ég  er  orðinn  sannfærður  um,  að  ég  þyrfti  ekki 
mjög  lengi  að  sitja  yfir  sumum  Eddu-kvæðunum  til 
að  geta  leiðrétt  þær  útleggingar,  sem  ég  þekki,  tals- 
vert  og  restaurerað  jafnvel  sums  staðar  textann 
sjálfan  í  prentuðu  útgáfunum,  og  þar  af  leiðir  aft- 
ur,  að  skoðan  efnisins  og  ústkýring  hinna  fornu 
sagna  og  hugmynda  yrði  talsvert  ólík  því,  sem  enn 
er  komið  í  ljós.  Það  er  merkilegt  að  sjá,  hvernig  all- 
ir  Eddu-menn  gera  sér  lítið  fyrir  að  útleggja  fyrst 
textann  á  þann  hátt,  sem  bezt  á  við  einhverja  aðal- 
hugmynd,  sem  þeir  hafa  gert  sér  um  Eddu-guðina, 
þó  þeir  sjái  dável,  að  það  hafi  aldrei  getað  verið 
meiningin,  og  hártoga  svo  aftur  útlegginguna,  til  að 
koma  henni  enn  nær  sér  og  enn  f  jær  réttu ;  —  það  er 
Hannas,  sem  lætur  svona  endrum  og  sinnum  „einn 
deyja  fyrir  fólkið"  (þ.  e.  eina  og  eina  Eddu-setning 
fyrir  sína  aðalsetning,  sem  hann  heldur  sé  rétt) ;  — 
það  eru  þeir,  sem  segja,  ,,tilgangurinn  helgi  athæf- 
in",  —  það  sé  óhætt  að  skrökva  allra  handa  smá- 
vegis  í  trausti  góðfúss  lesara,  til  að  koma  honum 
því  hægar  á  sitt  mál. 


GEFJON. 


I  den  ældre  Edda  nævnes  Gefjon  kun  paa  eet 
Sted,  nemlig  i  Lokaglepsa,  hvor  hun  er  til  Stede  ved 
Ægirs  ber0mte  Gilde,  advarer  Loki  og  siger,  at  hun 
forudser  hans  Fald,  og  bliver  derfor  af  Loki  paa- 


—  282  — 

duttet,  at  hun  engang  har  staaet  i  meget  upassende 
Forhold  til  en  vis  sk0n  Yngling.  I  denne  Anledning 
omtaler  Óðinn  denne  Gefjon  med  klare  Ord  som  en 
oph0jet  Gudinde,  i  det  han  erklærer,  at  hun  kender 
Alverdens  Skæbne  lige  saa  godt  som  han  selv,  og 
siger  til  Loki,  han  maa  være  bleven  rasende  og  rent 
gaaet  fra  Forstanden,  siden  han  vover  at  opirre 
Gefjon  imod  sig. 

Den  yngre  Edda  omtaler  ogsaa  dette  Gilde  i  Be- 
gyndelsen  af  Bragaræður,  og  nævner  der  Gefjon 
som  den  tredje  af  de  8  Gudinder,  som  siden  i  et 
Gæstebud,  som  Óðinn  gjorde  Ægir  til  Gengæld,  sad 
om  Aftenen  ved  Gudernes  H0jbord,  tillige  med  de 
12  Hovedguder.  Kun  disse  sad  i  H0jsæder,  og  altsaa 
regnes  denne  Gefjon  ogsaa  her  til  de  h0je  Gudin- 
ders  Tal. 

Med  disse  Beretninger  stemmer  fuldkommen 
overens  Beretningen  i  Skálda  om  Ægirs-gildet,  hvor 
Gefjon  nævnes  som  den  tredje,  næst  efter  Frigg  og 
Freyja,  iblandt  de  6  tilstedeværende  Gudinder. 

Endelig  træffer  vi  paa  et  klassisk  Sted  en  Gud- 
inde  Gefjon  i  Gylfaginning,  hvor  Gangleri  sp0rger: 
Hvilke  er  Asynjerne?  Hár  svarer:  Frigg  er  h0jest 

den  anden  er  Sága den  tredje  er 

Eyr —  den  f  jerde  er  Gef  jon ;  hun  er  M0 ;  hende 

tjener  de,  der  d0r  som  M0er.  Den  femteerFulla . 

—  Freyja  er  den  h0jeste  Gudinde  tillige  med  Frigg 
&  c.  (Siden  opregnes  de  0vrige:  7.  Sjöfn,  8.  Lofn,  9. 
Vör,  10.  Syn,  11.  Hlín,  12.  Snotra,  13.  Gná.  —  Sól 
og  Bil  regnes  ogsaa  blandt  Asynjer). 

Paa  flere  Steder  end  de  her  anf0rte  findes  Gud- 
inden  Gefjon  eller  Gefjun  ikke  omtalt  i  Eddaerne. 

Derimod  findes  en  Gefjun  omtalt  i  den  yngre 
Edda,    straks    i    Begyndelsen   af    Gylfaginning,    og 


—  283  — 

hendes  Bedrifter  skildres  der  paa  en  saadan  Maade, 
at  hun  neppe  kan  være  den  samme  som  den  vesta- 
liske  Gudinde,  der  har  Sæde  i  Asagudernes  H0je. 
Hun  udmærker  sig  derimod  paa  en  ganske  anden 
Maade.   Fortælling  om  hende  lyder   saaledes: 

Kong  Gylfi  raadede  der  for  Lande,  som  nu  kal- 
des  Svíþjóð.  Om  ham  fortælles,  at  han  gav  en  om- 
flakkende  Kvinde  (en  Landl0berske),  til  Betaling 
for  hendes  Forn0jelse,  et  Plovland  i  sit  Rige,  saa 
stort  som  fire  0ksne  kunde  oppl0je  i  en  Dag  og  en 
Nat.  Men  denne  Kvinde  var  en  af  Asernes  Æt  (en 
af  Asaslægten) ;  hun  kaldtes  Gefjun;  hun  tog  4  0ksne 
(d.  e.  som  var)  norden  fra  Jötunheim,  men  det  var 
S0nner  af  en  Jætte  og  hende,  og  spændte  dem  for  en 
Plov;  men  Ploven  gik  saa  fast  og  dybt,  at  Landet 
l0snedes  op,  og  trak  0ksnene  det  Land  udpaa  Havet 
og  vesterpaa  og  stansede  i  et  Sund.  Der  satte  Gef  jun 
Landet  og  kaldte  det  Sælund.  Og  der,  hvor  Landet 
var  blevet  oprykket,  blev  en  Inds0  tilbage;  der  er  nu 
Lpgren  (Lögurinn)  i  Svíþjóð.  Og  ligge  Vigene  i  L0- 
gren  saaledes  som  Næssene  i  Sælund.  Saaledes  siger 
Skjalden  Bragi  hinn  gamli: 

Gefjun  dró  frá  Gylfa 
glöð  djúpröðul-auðla, 
svát  af  rennirauknum 
rauk,  Danmarkar  auka; 
báru  0xn  ok  átta 
ennitungl,  þars  gingu 
fyr   vineyjar   víðri 
vallrauf,    fjögur   haufuð. 

Redigeres  saaledes  in  ordinem:  Gefjun  dró  glöð 
Danmarkar  auka  frá  Gylfa  djúpröðul-auðla,  svát 
rauk  af  rennirauknum ;  0xn  báru  fjögur  haufuð  ok 


—  284  — 

átta  ennitungl,  þars  gingu  fyr  víðri  vallrauf  (jeg 
læser  vallrauf)  vineyjar.  (D. :  Gefjun  trak  glad  Dan- 
marks  Tillæg  fra  den  guldrige  Gylfe,  saa  at  de  træ- 
dende  Arbejdsdyr  dampede;  0ksnene  bar  fire  Ho- 
veder  og  otte  Pandemaaner,  der  hvor  de  gik  for  Bo- 
lerskens*)  store  Plov). 

Andet  eller  mere  beretter  Eddaerne  ikke  om 
denne  Gefjun. 

Den  samme  Gylfe,  som  her  omtales,  drog  ellers 
siden  til  Asgaard  forat  lære  Visdont  af  Aserne  og 
var  netop  selv  den  Gangleri,  som  paa  sit  Sp0rgsmaal 
om  Asynjerne  fik  det  ovenfor  anf0rte  Svar.  Det 
forekommer  mig  som\  Gylfe  maatte  erindre  saa  me- 
get  af  sit  Bekendtskab  med  Gefjun  Pl0jersken,  at 
han  havde  været  stærkt  opfordret  til  med  et  Par 
Ord  at  betvivle  Rigtigheden  af  Hárs  Udsagn  om 
Gefjun,  den  kyske  og  h0je  Gudinde,  hvis  de  begge 
to  havde  været  identiske.  Ved  at  adskille  dem,  slip- 
per  man  ogsaa  fra  den  N0dvendighed,  med  Wiborg 
at  antage,  Asalæren  skulde  indeholde  den  plumpe  og 
lidet  træffende  Ironi,  at  alle  Piger,  der  d0r  som 
M0er,  kommer  til  Gefjun  og  tjener  hende  efter  D0- 
den,  af  den  Grund,  at  hun  engang  havde  ageret 
Landl0berske  og  vekselvis  hengivet  sig  til  Konger 
og  Jætter,  ja  endog  avlet  Uhyrer  med  en  Jætte  i 
J0tunheim.  — 


*)    Maaske    doj?    ligefrem      Kvindens,     hvis    man    læser 
víney   f.   viney. 


—  285  — 

EN  HYPOTESE  OM  FORKLARINGEN  AF 
V0LUSPÁ'S  14.  STROFE. 


De  senere  Fortolkere  af  V0luspá  er,  som  be- 
Jcendt,  komne  til  det  Resultat,  at  hele  Dværgere- 
gistret,  11. — 16.  Strofe  inklusive,  er  interpoleret. 
Dette  har  nu  vistnok  sin  Rigtighed,  og  dertil  kan 
uden  Tvivl  lægges,  at  den  10.  Strofe  er  forvansket 

og  at  de  fire  f0rste  Linier  („Þar  var annarr"), 

hvis  de  i  det  hele  taget  er  ægte,  b0r  staa  bagefter 
de  4  sidste,  da  der  dog  ingen  Rimelighed  er  for,  at 
Dværgene  skulde  have  skabt  dem  selv;  de  sidste  4 
Linier  („þeir  —  sagði")  synes  da  endnu  at  staa  paa 
sit  Sted,  men  med  andre  fire,  nu  tabte,  foran  sig, 
,som  f0rste  Del  af  Strofen,  hvis  Indhold  maa  have 
gaaet  ud  paa  at  forklare,  hvem  eller  hvilke  af  Mag- 
terne,  —  de  h0jhellige  Guder,  —  blev  udsete  til  at 
fuldf0re  Dværgenes  Skabelse,  som  if0lge  næstfore- 
gaaende  Strofe  var  bleven  besluttet  i  den  hellige 
Raadsforsamling.  Er  da  Linierne:  „Þar  var  —  ann- 
arr"  ægte,  har  de  sikkert  staaet  som  f0rste  Halv- 
del  af  næste  Strofe,  hvis  sidste  Halvdel  ogsaa  er 
tabt,  og  Móðsognir  og  Durinn  nævnes  af  V0lva  som 
<de  f0rste  Dværge,  paa  lignende  Maade  som  Ask  og 
Embla  nævnes  som  de  f0rste  Mennesker. 

Men  er  nu  Dværgeregistret  interpoleret,  saa  er 
dog  i  det  mindste  en  Del  af  det  meget  gammel,  og 
den  Omstændighed,  at  det  maa  udskydes  af  det 
h0je  Gudedigt  V0luspá,  synes  ikke  at  kunne  fritage 
Fortolkerne  fra  den  Ulejlighed  at  oplyse  dets  Ind- 
liold  saa  godt  de  kan,  og  behandle  det  ordentligt  og 
omhyggeligt,  som  Brudstykke  af  en  tabt  Eddasang. 
Dette  plejer  imidlertid  ikke  at  ske,  idet  man  tager 


—  286  — 

sig  Sagen  saa  let  som  muligt,  og  enten  glider  hen- 
over  det  hele  med  den  Bemærkning,  at  det  er  klart, 
[at]  en  stor  Del  af  de  her  forekommende  Dværge- 
navne  tyder  hen  paa,  at  Dværgene  er  Personfika- 
tioner  af  Naturkræfterne,  eller  siger  —  mere  ind- 
holdsl0st  — ,  det  er  tydeligt,  at  alle  de  forstaaelige 
Dværgenavne  er  Personifikationer,  imedens  Talen 
ikke  kan  være  om  de  uforstaaelige,  som  ligger  skjulte 
under  den  islandske  Poesis  Taagemasser  (Wiborg). 
Dette  er  nu  vistnok  en  nem  Maade  at  klare  Tingen 
paa;  men  herved  maa  det  f0rst  bemærkes,  at  de 
Dværgenavne,  som  her  opregnes,  ingenlunde  alle  er 
Personif ikationer ;  det  vil  uden  Tvivl  være  klart,  at 
Navne,  scm  Alfr,  Finnr,  Yngvi,  Eikinskjaldi  o.  s.  v., 
ikke  kan  kaldes  Personifikationer,  og  dernæst  kan 
det  ingenlunde  siges,  at  de  Ting,  som  findes  personi- 
ficerede  under  en  Del  af  disse  Dværgenavne,  ude- 
lukkende,  ja  ikke  engang  fortrinsvis,  er  de  forskel- 
lige  Naturkræf ter ;  Nord  og  Syd,  0st  og  Vest  er 
ingenlunde  Naturkræfter,  lige  saa  lidt  som  de  Be- 
greber,  der  ligger  til  Grund  for  Navne  som  Vitr 
(viis),  Ráðsvinnr  (klog,  kl0gtig),  Þrár,  Þráinn 
(stivsindet),  Ái  (Oldefader),  Frægr  (ber0mt)  o.  s.  v. 
Meningen  er,  at  Dværgenavnene  betegner  mange 
slags  Egenskaber  og  Tilstande,  og  b0r  som  saadanne 
klassificeres,  idet  nogle,  tilh0rende  de  rent  mytiske 
Dværge,  vistnok  for  st0rste  Delen  tyder  hen  paa 
Naturen  og  dens  sig  forskelligt  ytrende  Kræfter, 
imedens  andre  er  historiske,  for  saa  vidt  de  betegner 
Egenskaber  hos  individuelle  Væsener  af  en  levende 
Dværgeslægt. 

Men  denne  Gang  er  det  nok  for  mit  0jemed,  at 
have  antydet,  hvad  jeg  savner  ved  den  sædvanlige 
Behandling   af   Dværgeregistret,   idet   jeg   s0ger   at 


—  287  — 

henlede  Opmærksomheden  paa  den  væsentlige  og, 
som  det  synes,  lidet  paaagtede  Omstændighed,  at 
Dværgeregistret  ingenlunde  udg0r  en  sammenhæn- 
gende  Række,  men  bestaar  af  to  forskellige  Brud- 
stykker,  hvoraf  det  f0rste  (11. — 12.  og  13.  Strofe) 
snarest  synes  at  være  gamle  Memorialvers,  eller  en 
saadan  Ramse  (þula),  som  man  endnu  finder  mange 
af  blandt  Almuen  i  Island,  f.  Eks.  det  bekendte 
Troldregister :  „Muna  mega  frændurnir  fleiri",  etc, 
som  begynder  med  en  vis  Kambur  Skæringsson  og 
slutter  med  Kong  Óðinn,  alle  Troldes  Fader;  det 
andet  Brudstykke  derimod  (Str.  14. — 16.)  er  ulige 
mærkværdigere  og  synes  at  tilh0re  en  tabt  Sang  af 
mytisk-historisk  Indhold,  hvori  en  ældgammel  Be- 
givenhed  fortælles,  om  en  Dværgehær,  som  skiftede 
Opholdssteder.  Den  14.  Strofe,  som  bærer  Præget 
af  en  h0je  Alder,  og  i  ædel  Simpelhed  aldeles  staar 
ved  Siden  af  V0lvas  Foredrag,  antyder  dette  kort, 
men  klart  og  fyndigt  paa  f 0lgende  Maade : 

Mál  er  dverga 
í  Dvalins  liði 
ljóna  kindum 
til  Lofars  telja, 
þeir  er  sóttu 
frá  Salarsteini, 
Aurvanga  sjöt, 
til  Jörovalla. 

Ordret  oversat  lyder  denne  Strof e  saaledes : 

Tid  er  det  Dværge 

i  Dvalins  Flok 

for  Menneskers  B0rn 

til  Lofar  at  tælle  (opregne), 


—  288 


dem,  som  droge 

fra  Stensale 

—  Dyndmarkers  Folk  — 

til  J0ro-Sletter. 

Nu  opregnes  nogle  af  disse  Dværge  i  de  to  fól- 
gende  Strofer  saaledes: 


í>ar  var  Draupnir 
ok  Dolgþrasir, 
Hár,  Haugspori, 
Hlévangr,  Glói, 
Skírvir,  Virfir, 
Skafiðr  (Skaffiðr),  Ái, 
Alfr  ok  Yngvi, 
Eitr(?)  ok  Óinn. 

Fjalarr  ok  Frosti, 
Finnr  ok  Ginnarr, 
Héri,  Haugstari, 
Hljóðalfr,  Móinn; 
þat  man  [æ]  uppi, 
meðan  öld  lifir, 
langniðja  tal 
Lofars  hafat 


Der  var  Drypper 
og  D0dsfjende, 
Graahaar,  H0jtræder, 
Levang,  Bælgvante, 
Klarer(?),  Forvirrer(?), 
Fogfin,  Oldefar, 
Alf  og  Yngve, 
Edder(?)  [og]  Kryster 

Skjuler,  Froste, 
Fin,  Forlokker, 
Hare,  H0jstirrer, 
tause  Alf ,  Tuebo ; 
dette  vil 

medens  Mennesker  lever 
Lofars  Ættal 
erindret  blive. 


Det  vil  rimeligvis  ikke  undgaa  den  opmærk- 
somme  Læser,  at  han  i  dette  Brudstykke  har  at  g0re 
med  et  ældgammelt  Sagn,  som  if0lge  hele  sin  Karak- 
ter  synes  at  st0tte  sig  til  en  eller  anden  virkelig  Be- 
givenhed.  Sted-  og  Personnavnene  er  for  det  meste 
saadanne  som  intet  har  at  bestille  med  den  nordiske 
Gudelære,  og  indbyder  til  det  Fors0g  at  udfinde 
deres  rette  Hjem  og  Betydning,  og  det  forekommer 
mig,  at  en  ganske  antagelig  og  overraskende  indholds- 


—  289  — 

rig  Forklaring  ligger  meget  nær.  Vi  har  her  nemlig 
en  Beretning  om  Finlappernes  Tilbagerykken  fra  de- 
res  gamle  Stenboliger  op  til  Finmarken  og  LaplancL 
Lofars  Afkom  drager  bort  fra  Salarsteinn  (Stensal, 
Stenbolig)  til  Jöro-vellir  (J0ro-Sletten).  Forklaringen 
af  dette  Landskabsnavn  rnaa  upaatvivlelig  s0ges  i 
det  lappiske  Ord  Jaure,  som  er  den  almindelige  Be- 
nævnelse  paa  Finmarkens  og  Laplands  utallige  Ind- 
s0er  (f.  E.  Enere-jaure,  [Satis]-jaure  o.  s.  v.)  ;  Jöro- 
vellir  betyder  da  S0ernes  Sletter,  det  inds0rige  Land, 
Jaurelandet,  og  Ordet  er  dannet  aldeles  som  Hvera- 
vellir,  Rangárvellir,  Bolavellir  etc,  og  kan  endvidere 
sammenholdes  med  de  gamle  Glæsisvellir,  som  laa 
endnu  længere  0stpaa  i  det  russiske  Finmarken;  til 
Overfl0dighed  kaldes  nu  ogsaa  disse  Folk,  som  er 
dragne  til  Jaurelandet,  Aurvanga-sjöt  det  er  Dynd- 
markers-Folk,  til  Betegnelse  af  deres  Lands  vaade 
og  mosefulde  Jordbund,  og  Betegnelsen  bliver  den 
samme,  hvad  enten  man  nu  vil  holde  sig  til  det  is- 
landske  aur,  som  betyder  Dynd  og  bruges  især  om 
den  nylig  opt0ede  Jordbund  paa  grusfulde  og  san- 
dede  Steder,  saa  længe  den  er  gennembl0dt  af  Vand 
og  ikke  kan  bære  oppe,  eller  man  foretrækker  at  for- 
klare  aur  ved  jaure,  saa  at  Aurvangar  og  Jörovellir 
bliver  aldeles  synonymt;  denne  Forklaring  finder 
Medhold  deri,  at  Finlapperne  i  de  nordre  Lapmarker 
udelader  gerne  j  foran  Vokal  i  Begyndelsen  af  Ord; 
saaledes  siger  Nordlapperne  áno  (Elv),  álo  (Hjord), 
áret  (afsondre),  hvor  Sydlapperne  siger:  jáno,  jálo, 
jeret  (conf.  H0gstr0ms  Beskrivelse  over  de  svenske 
Lapmarker,  dansk  Overs.  Khavn.  1748,  Side  412)  ; 
paa  lignende  Maade  kunde  jaure,  aure,  aur,  være  det 
samme  Ord,  og  Aurvangar  betyde  de  inds0rige  Mar 
ker.  Dette  om  Stednavnene.  Lofars  Afkom  selv  kaldes. 

19 


—  2£0  — 

dvergar,  de  er  et  Dværgfolk,  og  saaledes  er  det  i  sin 
Orden,  at  Sagnet  giver  dem  til  Anf0rer  eller  Hersker 
den  mytiske  Dvalinn,  den  vise  Dværg,  som  lærte 
Alferne  Runer.  Navnene  paa  disse  Dværge,  som  her 
opregnes,  tilh0rer  det  beskrivende  Sagn  og  er  kun 
Eetegnelser  for  det  omhandlede  Dværgfolks  Egen- 
skaber  og  Tilstand ;  men  de  er  ogsaa  betegnende  nok, 
og  det  forekommer  mig,  at  man  er  næsten  n0dt  til  i 
dem  at  genkende  Finlapperne;  Navne  som;  Alfr  og 
Finnr  beh0ver  ingen  videre  Forklaring;  det  sidste  i 
det  mindste  har  hyppigt  været  anvendt  som  D0be- 
navn  iblandt  Lapperne ;  Skafiðr  =  Skaf finnr  er 
Snefogsfinnen,  den  i  Snefoget  hjemmeh0rende  Fin, 
hvis  man  ikke  foretrækker  at  læse  Skraffiðr  =z  Skraf- 
finnr  (den  meget  talende),  en  endnu  i  Island  alminde- 
lig  Benævnelse  paa  en  Vr0vler.  Ved  Navnet  Ái  maa 
bemærkes,  at  saaledes  kaldes  i  Rígsmál  Stamme- 
faderen  til  Trælle-Ætten,  som  if0lge  den  sammesteds 
meddelte  Beskrivelse  over  de  stakkels  Þræll  og  Þýr 
tydeligt  nok  betegnes  som  en  uanselig  og  ringeagtet 
Menneskerace;  om  Þræll  siges  nemlig: 

—  Havde  paa  Hænderne 
rynket  Skind, 
krumme  Fingerlecl, 

tykke   Fingre, 
fult  Ansigt, 
ludende  Skuldre, 
lange  Hæle. 

Og  om  Þýr  siges: 

Der  kom  til  Hus 
en  Omf lakkerske ; 


—  291  — 

Ar  var  paa  Fodsaaler, 
Armen  solbrændt, 
nedbuet  Næse  — . 

Mon  ikke  Levninger  af  en  undertvungen,  uanse- 
lig  Urstamme  har  fortrinsvis  tjent  til  Grundlaget  for 
Trællestanden  her  i  Norden?  Navnet  Glói  (en  Vante, 
Bælgvante)  er  ellers  et  hyppigt  Dværgenavn  i  Sagn 
og  Sagaer  og  betegner  unægtelig  godt  en  Lap,  som 
bestandig  færdes  med  Vanter  og  bærer  dem  ligesom 
groede  til  Hænderne.  Fjalarr  og  Froste  er  ogsaa  begge 
to  bekendte  Dværgenavne  og  passer  godt  paa  Lap- 
perne  (de  gamle  Finner),  hvad  enten  man  nu  oversæt- 
ter  Fjalarr  ved  Skjuleren,  den  skjulende,  Finnen,  som 
trækker  omkring  i  de  0de  Egne  og  forsvinder  med 
sin  Gam  og  Bohave,  m,en  forstaar  ogsaa  ved  Trold- 
domskunster  at  skjule,  hvad  han  vil,  eller  man  fore- 
trækker  at  oversætte  Fjalarr  ved  Skil0beren  og  deri- 
vere  Navnet  af  fjöl,  f jalar,  pl.  fjalir,  et  tyndt  Bræt 
(Fjæl).  Forklaringen  af  Navnene  Skírvir  og  Virfir 
er  usikker;  vil  man  imidlertid  med  ældre  Fortolkere 
derivere  dem  af  Gjerningsordene  skíra  og  hverfa,  da 
passer  vistnok  Forklaringen  godt;  Skírvir  er  da  deu 
opklarende  (se  F.  M.,  Anmærkninger  til  hans  Over- 
sættelse  af  Völuspá),  den  som  formaar  at  vise  skjulte 
Ting,  og  Virfir  den  fordrejende,  den  som  formaar  at 
vildlede  Synet,  ,,hverve  Syn"  (gjöra  sjónhverfingar), 
og  i  saadanne  Trolddomskunster  var  Finnerne  her 
i  Norden  de  f 0rste  og  eneste  Mestre ;  de  andre  Trold- 
mænd  var  kun  deres  Disciple.  Navnene  Óinn  (Kryster, 
af  v.  óa)  og  Héri  (Hare)  betegner  Finlappernes 
Mangel  paa  Tapperhed  og  hele  ukrigeriske  Væsen  i 
Sammenligning  med  Goterfolket.  H0jtræderen,  H0j- 
stirreren  og  Tuebeboeren,  sigter  alt  til  deres  tidli- 

19* 


—  292  — 

gere  Vaaninger  i  jordbedækkede  Stenstuer  eller  Tuer 
og  H0je,  og  endelig  Navnene  Draupnir  (den  modl0se, 
s0rgende,  af  v.  drúpa),  Hljóðalfr  (den  tause  Alf)  og 
Dolgþrasir  (den  uforsonlige  Fjende)  betegner  alle 
det  fortrængte  Folks  Tilstand,  som  i  taus  Smerte  og 
med  bittert  Had  trak  sig  tilbage  for  Overmagten. 

De  nedstammer  fra  Lofarr;  dette  Navn  fore- 
kommer  ellers  aldrig,  undtagen  i  den  prosaiske  Edda, 
hvor  denne  samme  Begivenhed  fortælles  paa  sin 
Maade  efter  vort  Brudstykke.  Jeg  maa  altsaa  tilstaa, 
at  jeg  endnu  ved  intet  om  ham;  men  uvilkaarligt 
maa  jeg  dog  tænke  paa  Loughi,  Nordens  gamle,  be- 
synderlige  „Várdinna",  som  spiller  en  saa  vigtig  Rolle 
i  Kalevala.  Jævnf0r  ellers  det  gamle  svenske  löp  og" 
löf  (hvoraf  lövjare,  som  betyder  Troldmand). 


NOKKRAR  ATHUGASEMDIR  UM  FISKVERKUN 
Á  ÍSLANDI. 


Höfundur  þessara  athugasemda,  herra  Fiedler, 
amtsráð,  hefir  boðið  Fjölni  þær,  oghafa  útgefendurn- 
ir  tekið  því  með  þökkum.  Hann  er  fær  að  tala  um 
þetta  efni,  því  hann  hefir  sjálfur  ferðazt  víða,  og 
grannkynnt  sér  allt,  sem  viðvíkur  fiskverkun,  og  hef- 
ir  sjálfur  miklar  fiskveiðar  fyrir  útsuður-ströndum 
Sjálands  í  Danmörku.  Vér  væntum  einnig,  að  landar 
vorir  kunni  honum  þakkir  fyrir  velvild  hans  og  við- 
leitni  að  benda  til  þess,  er  betur  mætti  fara  í  jafn- 
mikilsverðum  hlut,  sem  fiskverkun  er,  á  íslandi.  A5 
minnsta  kosti  þarf  engan  að  ugga,  að  annað  búi  und- 
ir  en  gott  eitt;  því  svo  vel  stendur  á,  að  höfundurinn 


—  293  — 

er  á  engan  hátt  við  riðinn  íslenzka  kaupverzlun,  eða 
nokkur  önnur  efni  landsins,  svo  honum  mætti  fyrir 
sitt  leyti  standa  á  sama,  hvernig  Islendingar  fara  að 
ráði  sínu,  ef  hann  vildi  þeim  ekki  vel.  Vera  má,  ef 
þessu  verður  tekið  vel,  að  Fjölnir  reyni  seinna  að 
skýra  greinilega  frá,  hvernig  öll  fiskverkun  fer  fram 
á  þeim  stöðum,  er  mest  kveður  að  henni,  og  sýna 
jafnframt  allt  ástand  fiskverzlunarinnar,  svo  betur 
megi  skiljast,  hvað  vér  eigum  í  hættu,  ef  fiskur  vor 
verður  í  litlu  áliti,  og  á  hinn  bóginn,  hver  ábatavon 
það  sé,  ef  honum  gæti  farið  svo  fram,  að  hann  jafnað- 
ist  að  útliti  og  gæðum  við  þann,  sem  beztur  er  annars 
staðar. 


Hver,  sem  hefir  komið  til  Islands,  og  gefið 
nokkrar  gætur  að  fiskveiðum  íslendinga,  mun  eflaust 
hafa  séð,  hvílíkar  hættur  og  erfiðismunir  eru  sam- 
fara  þessum  atvinnuvegi,  sem  allt  bjargræði  sjávar- 
bóndans  er  undir  komið ;  og  aðdáanlegt  er  hugrekki 
og  þolgæði  íslenzkra  fiskimanna,  sem  sækja  sjóinn 
matarlausir,  og  láta  hvorki  á  sig  bíta  kulda  né  harð- 
viðri,  en  sjór  þar  með  öllum  jafnaði  úfinn  og  illur, 
og  lendingar  mjög  viðsjálar  og  voðalegar,  sökum 
hamra  og  kletta,  brims  og  boða  og  blindskerja.  Nú 
með  því  slíkt  er  lagt  í  sölurnar,  með  því  aflinn  er  lífs- 
stofn  sjávarbóndans,  sem  hann  leggur  líf  og  heilsu  í 
hættu  fyrir  á  hverjum  degi,  með  því  fiskurinn  er  hon- 
um  brauð,  og  afgangurinn  af  því,  sem  fer  til  spar- 
samlegs  fæðis,  er  eina  varan,  sem  hann  hefir  að  bjóða, 
til  að  kaupa  fyrir  aðrar  nauðsynjar,  þá  virðist  ])að 
auðsætt,  að  honum  ríði  mjög  mikið  á,  að  gjöra  sér 
þessa  atvinnu  svo  notasæla  og  arðsama,  sem  auðið 
er.  Það  er  því  illa  farið,  að  sjómenn  á  Islandi  hirða 


—  294  — 

ekki  afla  sinn  svo  alls  kostar  vel,  að  hann  geti  orðið 
holl  fæða  handa  sjálfum  þeim,  og  góð  og  falleg  vara 
til  verzlunar.  Það  er  alkunnugt,  að  skemmt  og  illa 
verkað  fiskæti  er  hverjum  mat  óhollara,  og  hlýtur 
])að  einkum  að  koma  fram  á  Islandi,  bæði  sökum  þess 
tilbreytingin  í  matarhæfinu  er  svo  lítil  og  skorturinn 
mikill  á  allri  kornvöru  og  maturtum;  og  svo  segja 
margir  vitrir  menn  og  lærðir  í  læknisfræði,  að  holds- 
veikin  á  Islandi  muni  mest  vera  að  kenna  miklu  og* 
einkum  illa  verkuðu  fiskmeti.  Þetta  eitt  mætti  ná 
virðast  nóg  til  að  láta  sér  annt  um  meðferð  á  fiskin- 
um ;  en  þess  þarf  eins  við,  eigi  hann  að  geta  orðið  góð- 
ur  kaupeyrir.  Það  er  hverjum  manni  auðskilið,  að 
þegar  kemur  á  markaðinn,  muni  bezta  varan  bæði 
ganga  fyrst  út  og  verða  bezt  borguð ;  og  sé  of  mikil 
vara  saman  komin,  muni  sú,  sem  bezt  er,  fá  kaup- 
endur  samt  sem  áður,  en  hin,  sem  lakari  er,  hljóta 
að  liggja  óseld.  Nú  er  svo  ástatt,  að  um  hin  síðustu 
20  ár  hafa  fiskveiðar  tekið  ærnum  framförum  bæði 
í  Norvegi,  Hjaltlandi,  Nýfundnalandi  og  víðar*),  og 
svo  mun  og  verða  um  skammt  á  Færeyjum,  þegar 
búið  er  að  létta  af  þeim  verzlunarokinu ;  þess  vegna 
stendur  það  á  mjög  miklu,  að  fiskur  íslendinga  fái 
svo  gott  álit,  að  hann  verði  ekki  smátt  og  smiátt  öld- 
ungis  út  undan,  eftir  því,  sem  meiri  fiskur  verður 
hafður  á  boðstólum.  En  hætt  er  samt  við,  að  svo  illa 
kunni  til  að  takast ;  því  ég  hef i  oftar  en  einu  sinni  séð 
íslenzkan  f isk  svo  illa  verkaðan,  að  enginn  maður  vildi 
eiga  hann,  eða  þá  varla  fyrir  hálfvirði;  oft  hefi  eg 
líka  heyrt  kaupmenn  kvarta  yfir  fiskverkuninni,  og 
ekki  að  orsakalausu,  og  ekki  er  langt  síðan  menn  sáu 


•)    Sama    má    im-<>    sanni    segja    um    ísland,    síðan    rýmkatt 
var    þar    um    verzlunarfrelsift. 


—  295  — 

dæmi  til  þess,  að  fiskfarmar,  er  sendir  voru  frá  Is- 
landi  til  Miðjarðarhafsins,  gengu  ekki  út,  þar  sem 
þó  hjaltlenzkur  saltfiskur  er  kominn  í  svo  mikið  álit 
á  Spáni,  að  hann  flýgur  þar  jafnan  út  með  hæsta 
verði,  og  Spánverjar  sjálfir  senda  á  hverju  ári  hér 
um  bil  20  stórskip  til  Hjaltlands,  til  að  sækja  þangað 
fisk  og  kaupa  hann  þar  í  höfnum  heima.  Það  virðist 
því  sem)  nóg  sé  til,  sem  draga  mætti  íslendinga  til  að 
leitast  við  að  koma  fiski  sínum  í  gott  álit;  og  allt  er 
undir  því  komið,  að  það  geti  orðið  í  tækan  tíma,  því 
eftir  því  sem  aflinn  eykst  annars  staðar  og  aðdráttur 
til  markaðanna,  verður  það  ár  frá  ári  örðugra,  að 
koma  upp  aftur  vöru,  sem  orðin  er  í  litlum  metum, 
og  allra-torveldast  verður  það,  þegar  að  því  er  komið 
að  afleiðingar  þess  óþokka,  sem  hún  er  komin  í,  eru 
orðnar  almenningi  berar  og  óþolandi. 

Ég  kom  til  Islands  sumiarið  1840,  og  aðal-til- 
gangur  ferðar  minnar  var  að  kynna  mér  þar  fisk- 
veiðar  og  fiskverkun.  Ég  fór  um  nokkurn  hluta  Vest- 
urlands  og  Suðurlands,  og  sá  þar  oftlega  í  sumu  þar 
að  lútandi  ranga  aðferð,  sem  þarf  bráðrar  leiðrétt- 
ingar  við,  eins  og  ráða  má  af  því,  sem  nú  hefir  sagt 
verið.  Árið  eftir  fór  ég  til  Skotlands,  Orkneyja  og 
Hjaltlands,  og  kynnti  mér  saltfisks-verkunina  í  öll- 
um  þeim  löndum ;  styrkti  það  á  allan  hátt  álit  mitt  á 
fiskverkun  Islendinga,  svo  ég  þykist  nú  því  fremur 
fær  um  að  fara  hér  nokkrum  orðum  um  það,  sem. 
rangt  er  í  aðferð  þeirra,  og  svo  er  varið,  að  bæði  get- 
ur  hver  maður  séð,  að  það  er  óhafandi,  og  er  jafn- 
framt  grandgæfilega  umflúið  á  öllum  þeim  stöðum, 
er  ég  fyr  gat  umt  sem  þess  vegna  geta  haft  á  boðstól- 
um  hollan  og  ásjálegan  fisk,  sem  er  í  mestu  metum  í 
öllum  katólskum  löndum. 

Það  er  nú  auðvitað,  að  fyrst  og  fremst  er  heimt- 


—  296  — 

andi,  r.Z  fiskurinn  sé  góð  fæða,  því  annars  kostar  er 
Lann  óhæfur  til  sölu ;  en  eigi  hann  jafnframt  að  vera 
álitlegur  kaupeyrir  og  fullkominn  í  sinni  tegund,  þarf 
nokkuð  meira  fyrir  honum  að  hafa  en  raunar  er 
nauðsynlegt  einungis  til  ]>ess,  hann  geti  orðið  hollur 
og  smekkgóður,  því  þá  þarf  einnig  að  kosta  kapps 
um,  hann  geti  orðið  sem  fallegastur  útlits  og  hentug- 
astur  í  öllum  vöfum  til  flutnings  og  hleðslu  í  skipun- 
um,  og  jafnframt  hæfir  þá  að  hafa  hliðsjón  af  því, 
sem  mönnum  er  geðfelldast  á  þeim  stöðum,  þar  sem 
búast  má  við,  hann  gangi  bezt  út,  eða  ætlað  er  að  hafa 
hann  á  boðstólum.  Nú  til  þess  fiskurinn  geti  fengið 
þessa  almennu  kosti,  er  það  aðal-reglan,  sem  mest  ríð- 
ur  á,  og  mér  er  óhætt  að  segja,  sem  aldrei  skeikar,  að 
salta  fiskinn  eða  verka  hann  með  hverjumóti,semer, 
meðan  hann  er  nýr,  og  því  fyr,  sem  þessu  verður  við 
komið,  þess  hægra  fellur  síðan  á  allan  hátt  að  gjöra 
úr  honum  fullkomna  vöru.  En  það  lítur  svo  út,  sem 
íslendingar  séu  ófúsir  á  að  kannast  við,  hversu  mik- 
ið  undir  þessari  reglu  er  komið,  þótt  jafnan  beri  að 
hafa  hana  fyrir  augum.  Aðferð  þeirra  er  röng,  eink- 
um  í  þessum  greinum: 

1.  Þeir  hirða  ekki  um  það,  sem  vera  ber,  að  ná  úr 
f  iskinum  blóði  og  slori,  undir  eins  og  hann  kemur  upp 
úr  sjónum,  jafnvel  þótt  þetta  tvennt  sé  allra  hluta 
meinlegast  fyrir  verkun  hans  eftir  á;  það  fer  þó  að 
líkindum,  að  eins  og  þessa  er  nákvæmlega  gætt,  þegar 
slátrað  er  ferfættum  dýrum,  muni  það  einnig  vera 
nokkuð  áríðandi  við  fisk,  sem  gjöra  á  að  góðri  og  út- 
gengilegri  vöru.  Sé  höf uðið  skorið  af  fiskinum  lifandi, 
rennur  vel  úr  honum  blóðið ;  en  sé  hann  ekki  afhöf ð- 
aður  fyr  en  hann  var  búinn  að  liggja  dauður  nokkra 
stund,  kemur  lítið  sem  ekkert  blóð  úr  honum.  Sé  fisk- 
urinn  slægður  unclir  eins,  fær  ekki  slorið  tíma  til  að 


__  297  — 

spilla  smekk  hans  og  gæðum,  en  liggi  hann  óslægður 
nokkra  stund,  fer  aldrei  hjá  því,  að  hann  dragi  dám 
af  óhreinindum  innýflanna,  að  ég  ekki  tali  um,  þeg- 
ar  garnirnar  meirna,  svo  þær  detta  sundur,  ])egar 
fiskurinn  er  handleikinn,  og  óhreinindin  ganga  út  í 
fiskinn,  því  þegar  svo  er  komið,  getur  fiskurinn 
aldrei  orðið  góður  matur  og  hættir  mjög  við  að 
skemmast,  sé  hann  geymdur.  Þess  vegna  ríður  mikið 
á,  að  afhöfða  og  slægja  fiskinn  jafnóðum  og  hann 
kemur  upp  úr  sjónum.  Englendingar,  Hollendingar, 
Belgir  og  Frakkar,  sem,  fiska  við  Nýfundnaland, 
kringum  ísland  og  Færeyjar  og  í  Norðursjónum  (í 
Englandshafi  og  Jótlandshafi)  og  verka  úr  þorskin- 
um  tunnufisk  (Kabliau) ,  gæta  þess  svo  nákvæmlega. 
og  eru  svo  leiknir  í  því,  að  þeir  afhöfða  og  slægja 
fiskinn  meðan  færið  er  aftur  að  renna  til  botns.  Nú 
eru  Islendingar  eins  skjótir  og  lagvirkir,  eins  og 
hverjir  aðrir,  sem  ég  hefi  séð  til  (og  ég  hefi  þó  séð 
til  margra),  í  því  að  gera  að  fiski.  og  þeir  ættu  því 
hægt  með  að  gjöra  eins,  svo  verkunin  gæti  eftir  á 
bæði  orðið  þeim  léttari,  og  tekizt  miklu  betur  en  ella. 
Á  Hjaltlandi  flytja  menn  aldrei  til  lands  hvorki  þorsk- 
höfuð  né  slóg*),  en  gjöra  allan  fisk  til  jafnóðum,  og 
hann  kemur  innanborðs,  og  þess  vegna  er  saltfiskur 
þeirra  fallegastur  af  öllum  þeim  fiski,  sem  seldur  er 
og  keyptur  um  víða  veröld.  Það  er  hægt  á  Islandi  að 
sannfærast  um,  að  þetta  sé  satt,  ef  menn  vildu  taka 
eftir  því,  sem  alreynt  er  og  dagsanna,  að  sá  fiskur, 
sem  veiddur  er  á  þiljuskipunum  og  fluttur  í  land,  til 
að  verka  úr  honum  saltfisk,  verður  miklu  fallegriensá 
f iskur,  sem  veiðist  á  íslenzka  báta ;  og  kemur  það  ekki 


*)  Það  er  ekki  svo  aö  skilja,  sem  ég-  vilji  ráðleg-.tija  ís- 
lendingum  aí>  nota  sér  ekki  höfut5  og"  lifur;  því  hægt  er  að  gjöra 
þatS    eins   fyrir   því,    þótt    þeir   slægi    á    sjónum. 


—  298  — 

til  af  neinu  öðru  en  því,  að  sá,  sem  veiddur  er  á  þilju- 
skipunum,  er  undir  eins  gerður  til,  og  síðan  flattur, 
þveginn  og  saltaður,  eins  fljótt  og  kostur  er  á.  Sé 
þessa  gætt,  en  meira  verði  ekki  að  gert,  nema  með 
skaðlegum  tímaspilli,  er  gjörlegt  að  láta  fiskinn  liggja 
óflattan  nokkur  dægur,  einkum  sé  dreift  á  hann  smá- 
salti,  og  hann  sé  ekki  látinn  liggja  í  of  stórri  kös. 

2.  Það  er  og  rangt,  að  íslendingar  fara  of  óþyrmi- 
lega  með  fisk  sinn  í  fjörunni,  þegar  kastað  er  af 
skipi.  Eigi  fiskurinn  að  geta  orðið  góð  og  falleg  vara, 
og  halda  sér  vel,  þá  er  nauðsynlegt  að  hlífa  honum, 
sem  bezt  má  verða,  við  höggum  og  alls  konar  harð- 
bráki  meðan  hann  er  nýr;  því  öll  slík  ómild  meðferð 
veldur  því,  að  sé  hann  borðaður  nýr,  reynist  hann 
bæði  lausari  í  sér  og  lakari  á  bragðið ;  og  eigi  að  verka 
hann  og  geyma,  ber  enn  meira  á,  hvað  hann  hefir 
spillzt  fyrir  þessa  sök.  Því  er  miður,  það  er  alvenja 
á  íslandi,  að  þegar  fiskiskipin  koma  að  landi,  setja 
hásetarnir  sig  í  röð  upp  eftir  f jörunni,  og  nú  er  far- 
ið  að  kasta;  fiskinum  er  þá  fleygt  af  hendi  fram  í 
barka  á  skipinu,  og  þaðan  aftur  upp  á  land,  og  nú 
taka  við  4  eða  6,  og  kasta  fiskinum,  hver  frá  öðrum 
áleiðis  upp  eftir  grjótinu,  þangað  til  hinn  seinasti 
kastar  honum  í  hrúgu  einhvers  staðar  fyrir  ofan 
flóðmál,  þar  sem  á  að  skifta  honum.  Þessi  aðferð  er 
óhafandi,  og  því  meinlegri,  sem  fiskurinn  er  óslægður. 
Ég  hefi  oft  séð,  að  þegar  stórum  fiski  er  svona  grýtt 
af  hendi,  rifnar  kviðurinn,  og  innýflin  falla  út.  Það 
má  nærri  geta,  að  í  þessari  meðferð  muni  allar  smá- 
æðar  í  fiskinum  slitna,  innýflin  rifna  sundur,  og  blóð 
og  óhreinindi  ganga  út  í  fiskinn,  sem  allur  er  marinn 
og  kraminn.  Sá  fiskur.  sem  þessu  hefir  mætt,  verður 
með  engu  móti  verkaður ;  hvað  vel  sem  hann  er  hirt- 
ur  úr  því,  verður  hann  aldrei  bragð-góður  né  fallegur 


—  299  — 

útlits,  en  skemmist  fljótt,  ef  hann  er  geymdur,  og 
kemst  aldrei  í  hátt  verð,  eða  verður  með  öllu  óút- 
gengilegur.  Sjómenn  verða  því  aldrei  of-beðnir  um, 
né  of-ríkt  lagt  á  við  þá,  að  færa  afla  sinn  laglega  í 
land,  og  gæta  hans  fyrir  höggum  og  lemstri.  Ég  ber 
ekki  móti  því,  að  bágt  sé  að  forðast  slíkt  með  öllu  í 
sumum  lendingum ;  en  þó  myndi  víðast  hvar  mega 
koma  við  börum  eða  vandlaupum  („körfum"),  ef 
viljinn  væri  góður;  og  ekkert  ættu  menn  að  spara 
til  þess,  slíkur  skemmdar-siður  yrði  niður  lagður. 

3.  Af  því,  sem,  ég  hefi  áður  sagt,  má  sjá,  að  það 
er  rangt,  að  fiskurinn  —  eins  og  oft  ber  við  —  skuli 
liggja  lengi,  fyr  en  að  honum  er  gert  og  hann  kemur 
í  salt  eða  er  breiddur  til  þurks,  og  hvað  sem  við  hann 
er  gjört,  þarf  hann  að  koma  nýr  til  verkunar.  En  að 
láta  fiskinn  liggja  þangað  til  hann  er  farinn  að  úldna, 
það  er  ófyrirgefanlegur  trassaskapur ;  heppnist  að 
þurka  slíkan  fisk  og  hann  komist  saman  við  annan 
betri  í  vörubúr  kaupmanna  eða  í  skipafarma,  þá  get- 
ur  hann  spillt  allri  þeirri  vöru,  sem  þar  er  saman 
komin;  og  selji  menn  hann  ekki  til  kaupmanna,  en 
haldi  honum  eftir  til  að  borða  hann  sjálfir,  eins  og 
margur  hefir  sagt  mér  í  afsökunarskyni,  þegar  éghefi 
talað  um,  að  mér  þætti  þeir  ekki  fara  vel  að,  þá  er 
mér  óhætt  að  segja,  þeir  hinir  sömu  brjóti  mjög 
skylduna  við  sig  og  sína,  með  því  að  fyrirbúa  þeim 
svo  dauðans  óholla  og  vesæla  fæðu.  Þegar  með  engu 
móti  verður  við  komið  að  salta  fiskinn  undir  eins, 
eða  breiða  hann  út  til  þerris*),  ríður  á  því,  hann  liggi 
ekki  úti  í  sólskini  eða  vætu,  og  ekki  heldur  í  svo  stór- 
um  hrúgum,  að  neðri  f iskurinn  f ergist  neitt  töluvert  r 


*)    Eg    .ujöri    allt    af    ráð    fyrir,    l.úið    sé    að    afhöfða    hanu 
»g    slægja. 


—  300  — 

bezt  er  þá  að  geyma  hann  í  hjalli,  og  sé  hjallur  ekki 
til,  held  ég  væri  ráðlegt  að  þekja  hann  í  þangi  og 
halda  honum  svölum  á  þann  hátt.  Það  ber  oft  við, 
að  fiskur,  sem  menn  ætla  sér  að  herða,  verður  ekki 
breiddur  undir  eins  til  þerris  sökum  votviðra,  og  þá 
sýnist  mér  bezt  að  salta  hann  tafarlaust  og  gjöra 
heldur  úr  honum  góðan  saltfisk  en  lélegan  harðan 
fisk.  Hjaltlendingar  salta  allan  sinn  fisk;  því  þeir 
segja,  eins  og  satt  er,  þeir  geti  aldrei  reitt  sig  á,  að 
harður  fiskur  yrði  þar  góður,  af  því  þar  ganga  svo 
oft  þokur  og  vætur. 

4.  Fiskurinn  er  ekki  ætíð  þveginn  svo  vel  og 
þrifalega  sem  skyldi.  Fisk,  sem  á  að  herða,  þarf  ekki 
að  þvo,  nema  einu  sinni,  undir  eins  og  búið  er  aðfletja 
hann;  en  því  nauðsynlegra  er,  að  það  sé  gjört  vel  og 
vandlega.  Þetta  ferst  nú  samt  stundum  fyrir,  því  ég 
hefi  oft  séð  fisk  vera  flattan  og  breiddan  svo  til  þerr- 
is  óþveginn  (stundum  með  sömu  af sökuninni :  að 
menn  ætli  að  borða  hann  sjálfir) ;  en  það  er  til  mesta 
spillis,  og  eins  fyrir  því,  þó  menn  hirði  ekkert  um, 
hann  skuli  verða  myndarlegur  útlits;  vessarnir,  sem 
í  honum  eru,  gjöra  hann  bragð-illan,  og  hafi  hann 
legið  nokkra  stund,  fyr  en  að  honum  væri  gert, 
kemur  á  hann  slepja  og  gjörir  hann  óhollan  til  fæðis. 
Sá  fiskur  verður  allur  dökkur  útlits,  þegar  hann  er 
hertur,  heldur  sér  illa,  ef  hann  er  geymdur,  og  er  með 
öllu  óútgengilegur.  Saltfiskinn  þarf  að  þvo  tvisvar, 
eins  og  allir  vita;  en  í  fyrra  sinni  þarf  að  þvo  hann 
eins  vandlega,  og  þann  fisk,  semi  herða  skal,  svo  blóð 
og  slepja  og  önnur  óhreinindi  gangi  vel  af  honum,  og 
pækillinn  verði  svo  hreinn  og  tær,  sem  auðið  er,  ])eg- 
ar  hann  er  kominn  í  saltið ;  því  lakar  sem  þessa  er 
gætt,  því  meir  spillir  það  útliti  hans  og  smekk.  Seinni 
þvotturinn  ætti  raunar  einungis  að  þurfa  að  vera  til 


—  301  — 

þess,  að  þvo  af  fiskinum  pækilinn  og  taka  úr  honum 
mestu  seltuna,  en  þá  ber  líka  jafnframt  að  bæta  um 
allt  smávegis,  sem  kynni  að  hafa  yfir  sézt  í  fyrra 
þvottinum.  Þótt  ekki  verði  hjá  því  komizt,  þegar 
fiskur  er  þveginn  vandlega,  að  kreista  hann  nokkuð 
millurn  handa  sér,  þarf  samt  að  gjöra  það  mjög  var- 
lega,  því  annars  kostar  gengur  úr  honum  of  mikið  af 
fisklíminu,  og  af  því  leiðir,  að  bæði  dofnar  fiskbragð- 
ið  og  fiskurinn  verður  nokkru  ]>urk-vandari,  en  ella. 
I>að  er  gott  við  þvottinn  að  hafa  hárlinan  bursta, 
eða  mjúkan  beitilyngsvönd  að  strjúka  með.  Kvenfólk- 
ið  er  vant  að  þvo  fiskinn  á  Islandi,  og  hefi  ég  oftast 
séð  þær  gjöra  það  í  pollum  í  f  jörunni ;  vera  má,  að  það 
sé  oft  nógu  handhægt,  en  hætt  er  við,  fiskurinn  hafi 
ekki  ætíð  ábata  á  því.  Pollarnir  eru  oftast  svo  litlir, 
að  vatnið  er  orðið  gruggugt  undir  eins  og  búið  er  að 
skola  í  því  einn  fisk,  og  samt  sem  áður  er  haldið  á- 
fram  að  þvo  10,  20  og  enn  fleiri  fiska  á  sama  stað, 
þótt  nærri  megi  geta,  hvernig  vatnið  sé  orðið,  svo  það 
er  ekki  ýkt,  þó  sagt  sé,  að  flestir  fiskarnir  séu  ekki 
þvegnir,  heldur  reknir  ofan  í  skólp.  Ég  held  hverjum 
manni  muni  geta  skilizt,  að  af  slíkum  þvotti  standi 
ekki  nema  illt  eitt  fyrir  útlit  og  smekk  fisksins;  og 
víst  er  um  það,  að  þótt  fiskurinn  hafi  verið  vel  hirtur 
þangað  til,  er  þetta  nóg  til  þess,  að  verkunin  mis- 
heppnist.  Það  er  því  nauðsynlegt  að  þvo  og  skola  fisk- 
inn  í  hreinu  vatni,  og,  verði  því  með  nokkru  móti  við 
komið,  að  taka  helzt  til  þess  þá  staði,  þar  sem  straum- 
ur  skiptir  ura  það  jafnóðum.  Enginn  má  búast  við, 
sér  heppnist  að  verka  fullkomlega  hollan  og  góðan 
fisk,  nema  mesti  þrifnaður  sé  við  hafður,  bæði  í 
þvotti  hans  og  allri  annari  meðferð. 

Nú  hefi  ég  talið  það,  sem  einkum  er  aðfinningar- 
vert  við  fiskverkun  á  íslandi,  og  er  því  öllu  svo  varið,. 


—  302  — 

að  ráða  þarf  bætur  á  því,  eigi  íslenzkur  fiskur  að 
geta  komizt  í  það  álit,  sem  þörf  er  á  og  vera  ber.  Að 
vísu  er  enn  margt  annað,  sem  ýmislegt  mætti  að 
finna,  viðvíkjandi  söltun,  stakkstæðum,  stakkagjörð 
o.  s.  frv. ;  en  þó  sitt  hvað  sé  ábótavant  í  þessum  efn- 
um,  er  ekkert  af  því  samt  eins  áríðandi  og  hitt,  sem 
talið  er ;  og  í  þetta  sinn  kemst  ég  ekki  til  að  vera  lang- 
orður.  Samt  get  ég  ekki  leitt  hjá  mér  að  nefna,  að  ég 
hefi  stundum  séð  fisk,  einkum  harðan,  sem  svarta 
himnan  hefir  ekki  verið  tekin  af  þunnildunum  á,  og 
þó  lýtir  hún  útlitið  svo  mjög,  að  slíkur  fiskur  fær 
varla  nokkurn  kaupanda,  og  kemst  aldrei  í  fullt  verð. 
Annað  eins  og  þetta  er  tómt  hirðuleysi,  og  enn  ófyr- 
irgefanlegra  er  það,  þegar  menn  vita,  hversu  það 
spillir  verði  á  kaupvörunni. 

I  því,  sem  hér  að  framan  er  sagt,  hefi  ég  einkum 
haft  í  huga  verkun  á  ]>orski ;  en  það  á  einnig  í  flest- 
um  greinum  við  allar  aðrar  fisktegundir,  sem  Islend- 
ingar  verka  sér  til  matar,  því  það  er  harðla  áríðandi, 
^ð  meiri  þrifnaður  og  hirðusemi  sé  í  þessu  efni  við 
höfð,  en  tíðkanlegt  er.  Hákarl  og  skötu  mun  ekki 
vera  lakar  að  grafa  í  jörðu  (kasa  þau)  tvo  eða  þrjá 
daga,  til  að  taka  úr  þeim  mestu  seigluna  og  lýsis- 
bragðið;  en  að  láta  fiskinn  liggja  þar,  þangað  til 
hann  úldnar,  eða  seilast  til  að  kasta  honum  þar,  sem 
mest  getur  safnast  á  hann  af  alls  konar  óþverra,  það 
er,  held  ég,  nauðsynjalaust;  og  viðbjóðslegur  matur 
verður  það  með  þessu  móti,  og  hættulegur  fyrir  líf  og 
heilsu. 

Víst  er  um  það,  að  kaupmennirnir  á  Islandi  gætu 
miklu  áorkað,  til  að  koma  af  ósiðum  þeim,  sem  ég 
hefi  nefnt,  og  nokkra  þekki  ég  meðal  þeirra,  sem  bæði 
bera  gott  skyn  á  slíkt  og  kosta  kapps  um  það ;  en  samt 
sem  áður  er  sjálf  endurbótin  komin   undir   sjávar- 


__  303  — 

bændunum;  því  það  eru  —  eins  og  ég  hefi  sýnt  — 
sjómennirnir,  sem  fara  rangt  með  fiskinn  upphaf- 
lega,  og  engu  verður  til  leiðar  komið  í  þessu  efni, 
nema  þeir  sannfærist  sjálfir  um,  hversu  áríðandi  sé, 
að  þeir  breyti  aðferð  sinni,  og  ásetji  sér  fastlega  að 
gæta  alis  þess,  er  bætt  fái  fiskverkunina.  Fyrirhöfn- 
in  er  ekki  mikil,  og  mest  í  því  fólgin,  að  geta  fengið 
af  sér  að  segja:  nú  vil  ég  það.  Og  mér  virðist,  sem 
ekki  þurfi  langa  umhugsun  til  slíks  ásetnings,  þegar  á 
það  er  litið,  að  menn  ávinna  sér  með  því  móti  bæði 
þann  hagnað,  að  fiskurinn  verður  útgengilegri  og 
kemst  í  hærra  verð,  og  þá  meðvitund,  að  menn  hafi 
ekki  af  sjálfskaparvítum  kveikt  og  aukið  veikindi,  og 
þá  eymd,  er  þeim  fylgir. 

Sumum  mun,  ef  til  vill,  þykja  það  kynlegt,  að  ég 
hefi  einungis  talað  um  ósiðina,  og  ekki  jafnframt  sett 
reglur  um  alla  fiskverkun,  frá  upphaf i  til  enda ;  en 
bæði  er  ég  hræddur  um,  að  þessi  ritgjörð  þyki  orðin 
nógu  löng,  og  mér  virðist  það  ekki  heldur  með  öllu 
nauðsynlegt ;  vildi  ég  einungis  benda  til  þeirra  bresta, 
sem  ómissandi  er,  að  þegar  séu  lagfærðir.  Verkun  á 
saltfiski  fer  líka  að  mestu  leyti  fram  undir  umsjón 
kaupmanna  (úr  því  hann  kemur  í  saltið),  og  víðast 
hvar  vel  og  reglulega;  og  til  að  færa  sönnur  á  mál 
mitt,  nefni  ég  aftur  fiskinn  á  ])iljuskipunum,  semvan- 
ur  er  að  verða  góður  kaupeyrir,  af  ])ví  fyrsta  með- 
ferðin  á  honum  spillir  ekki  seinni  verkuninni.  Ég 
læt  mér  því  nægja  að  draga  hér  saman  ]>ær  reglur, 
sem  hafa  þarf  til  að  bæta  úr  því,  sem  að  hefir  verið 
f undið,  og  ef  þeim  er  gaumur  gefinn,  má  reiða  sig  á, 
að  fiskverkunin  heppnast  vel,  ef  ekkert  óhapp  vill 
til  að  öðru  leyti ;  en  bregði  menn  út  af,  ]>ó  ekki  sé 
nema  einni  þeirra,  mun  það  sannast,  að  illa  fer.  Ég 


—  304  — 

bið  því  fiskimenn  á  íslandi  að  taka  vel  eftir  þessum 
aðal-reglum,  sem  öll  góð  fiskverkun  er  undir  komin: 

1.  Að  afhöfða  fiskinn  og  slægja  hann  jafnskjótt, 
sem  hann  kemur  upp  úr  sjónum. 

2.  Að  fara  varlega  með  hann  í  skipinu,  þegar 
hann  er  fluttur  af  skipi,  og  allt  af  meðan  á  verkun- 
inni  stendur,  og  kasta  honum  alclrei  né  kreista  hann 
og  kremja  óvarlega. 

3.  Að  fletja  hann  eins  fljótt  og  verður,  þegar  í 
land  er  komið. 

4.  Sjá  um,  að  hann  komist  nýr  í  saltið,  eða  sé 
breiddur  til  J/urks,  eftir  þvi,  hvort  úr  honum  á  að 
gjöra  saltfisk  eða  harðan  fisk. 

5.  Að  salta  allan  fisk,  sem  búinn  er  til  verkunar, 
þegar  litur  út  fyrir  óþurka. 

6.  Að  þvo  fiskinn  og  skola  af  honum  vel  og  vand- 
lega,  þegar  búið  er  að  fletja  hann,  og  eins  þegar  hann 
er  tekinn  úr  salti,  og  skipta  um  við  hvern  fisk,  sem 
þveginn  er. 

Þannig  læt  ég  lokið  þessum  athugasemdum,  og 
óska  af  alhuga,  að  þær  fái  góðar  viðtökur  á  Islandi. 
Ef  svo  reynist,  að  menn  hafi  fært  sér  þær  í  nyt,  mun 
ég  þykjast  vel  hafa  varið  því  litla  ómaki,  sem  ég  hefi 
fyrir  þeim  haft. 

Sevedö  í  Apríl-mánuði  1844. 

Har.  Vald.  Fiedler. 


MÁLSVARNARSKJÖL 


MÁLSVARNARSKJAL 
til  hins  konunglega  íslenzka  Landsyf  irréttar  í  málinu : 
Sýslumaður  Ó.  Finsen,  skipaður  actor  réttvísinnar 
vegna, 

gegn 

vinnumanni  Friðfinni  Jóhannessyni  á  Álandi  í  Þing- 
eyjarsýslu. 

Samkvæmt  þeirri  af  actor  útteknu  Landsyfirrétt- 
ar-stefnu  af  16.  þ.  m.  hefir  hann  í  innleggi  sínu  af 
dags  dato,  eftir  þar  framfærðum  ástæðum  og  útlistun 
um  meðferð  og  efni  þessa  máls,  uppástaðið: 

1)  upphaflega:  að  málinu  verði  heimvísað  til  nýrr- 
ar  meðhöndlunar  og  dómsáleggingar,  m.  m.,  eður 

2)  að  öðrum  kosti:  að  héraðsdómurinn  standi  ó- 
raskaður  og  Friðfinnur  Jóhannesson  standi  allan  af 
þessu  máli  við  Landsyfirréttinn  orsakaðan  kostnað. 

í  tilliti  til  hvorrar  fyrir  sig  af  þessum  réttarkröf- 
um  tel  eg  mér  skylt,  eftir  stiftamtsins  skipunarbréfi 
til  mín  af  7.  þessa  mánaðar,  að  framfæra  eftirfylgj- 
andi  tilsvar: 

1. 

Hvað  heimvísunar-uppástandið  snertir,  sem  actor 
byggir  á  því,  að  málsfærslumenn  hafa  ekki  verið 
settir  í  héraði,  þá  er  því  ekki  að  neita,  að  hér  mun 
vera  orðinn  brestur  á  málsfærslunni  qvoad  formalia. 
Samt  bið  eg  jafnframt  mætti  aðgætast,  að  undirrót 
málsins  og  allar  þess  áríðandi  kringumstæður  eru 
svo  greinilega  upplýstar  fyrir  héraðsréttinum  með 

20* 


—  308  — 

hlutaðeigandi  prests  skjallegu  tilkynningum  og  and- 
svörum  Friðfinns  sjálfs,  sem  héraðsdómarinn  með 
spurningum  sínum  hefir  leitt  [í  ljós],  að  þar-á  sýnist 
ekkert  bresta.  —  Málið  sjálft  er  þar  að  auki  hvorki 
stórvægilegt  né  þess  eðlis,  að  mörgum  blöðum  sé  þar 
um  að  fletta,  og  get  eg  því  ekki  leitt  mér  í  grun,  þó 
mál  þetta  verði  að  nýju  meðhöndlað  í  héraði  og  sækj- 
andi  og  verjandi  þar  settir,  til  að  velta  fyrir  sér  sak- 
felli  Friðfinns  uppvísu  barneigna,  að  allt  þetta  um- 
stang  geti  haft  nokkra  verulega  nytsemi.  En  —  þetta 
efni  fel  eg  auðmjúklega  til  Landsyfirréttarins  hávísa 
umdæmis. 

2. 
Hvað  þar  á  móti  áhrærir  actors  altemativ-réttar- 
kröfu  viðvíkjandi  straffsekt  þess  ákærða,  þá  skal  eg 
að  vísu  ekki  neita  því,  að  seinustu  barneignir  Frið- 
finns  lýsa  nokkurri  lausung,  sem  mér,  hvað  brotið 
sjálft  snertir,  því  síður  finnst  ómaksins  vert  að  af- 
saka,  sem  eg  veit,  að  lögin  ákveða  [og]  fastsetja  eftir 
vissum  tröppugangi  í  hvert  skipti  aukna  sekt  fyrir 
þess  háttar  yfirsjónir,  sem  dómendum  því  ei  mun 
hægt  að  raska,  þó  mildandi  kringumstæður  fyndust 
tala  máli  hins  ákærða.  —  En  hitt  mundi  vert  að  yfir- 
vega,  hversu  mikil  rök  eru  til  að  sekta  Friðfinn  með 
þeirri  tröppu  hórstraffsins,  sem  héraðsdómurinn  á- 
kveður  nefnil.  30  vandarhöggum,  eins  og  fyrir  þriðja 
sinn  framið  hórdómsbrot.  —  Satt  er  það,  að  konungs- 
bréfið  af  21.  Maí  1823,  §  3,  krefur  ekki  undangeng- 
inna  dóma  fyrir  hórbrot  í  1.  og  2.  sinni  til  þess,  að 
hórsakir  megi  dæmast  til  reglulegs  straffs  fyrir  þeirra 
3.  brot.  En  hvers  vegna?  Mér  skilst  vegna  þess,  að 
sama  kongsbréf  hefir  leyft,  að  lögsókn  réttvísinnar 
vegna  fyrir  1.  og  2.  hórbrot  megi  undir  vissum  kring- 
umstæðum  burtfalla.  Niðurlag  þessa  §  hljóðar  líka 
svo:  „I  0vrigt  f0lger  det  af  sig  selv,  at  denne  Sagens 


—  309  — 

Afgfirelse"  (B0ders  Erlæggelse  foruden  Dom)  i  Til- 
fælde  af  Forseelsens  Gentagelse  bör  have  samme 
Virkning  som  om  den  paagældende  var  ved  Dom 
funden  skyldig",  og  ætlast  því  berlega  til,  að  fullar 
bætur  haf i  í  það  minnsta  verið  kraf ðar  fyrir  þau  áð- 
ur  drýgðu  brot,  fyr  en  nokkur  geti  dæmzt  til  að  þola 
fullkomið  straff  fyrir  þriðja  hórbrot.  Það  er  líka 
víst,  að  sé  það  löggjafarans  meining,  —  og  hver 
skyldi  efast  um  það?  —  að  leggja  straff  við  afbrot- 
um,  ekki  til  að  hefnast  á  þeim  seku,  heldur  til  að  að- 
vara  þá  og  aftra  þeim  frá  nýrri  yfirtroðslu  laganna, 
þá  er  það  hans  vilji,  að  straffið  aldrei  skerpist  um 
skör  fram,  og  einungis  þá,  þegar  raun  gefur  vitni, 
að  sú  áður  gefna  ráðning  var  ónóg  til  að  verka  það, 
sem  skyldi.  Þessari  reglu  sýnist  samt  ekki  hafa  verið 
fylgt  í  dómi  þess  ákærða,  Friðfinns;  hann  hafði  áð- 
ur  alls  einu  sinni  verið  sektaður  með  6  rd.  48  sk.,  út- 
látum,  og  nú  er  hann  strax  á  eftir  orðalaust  dæmdur 
til  30  vandarhagga  refsingar,  samboðið  2  ára  tukt- 
húserfiði;  en  mér  virðist  það  vera  að  hlaupa  yfir; 
myndi  þá  ekki  hafa  verið  gjörlegt  að  reyna  fyrst, 
hvort  mildari  trappa  hórstraffsins  ekki  gæti  hrifið 
til  að  spekja  hann?  1  það  minnsta  virðist  sá  fram- 
gangsmáti  samkvæmur  laganna  anda  í  flestum  til- 
fellum,  hvar  upp-á  eg  einungis  leyfi  mér  að  færa  til 
dæmis  N.  L.  2—9—8-11,  6—13—25  og  kongsbr.  af 
25.  Júlí  1808,  §  7,  11—13,  samanborið  við  kongs- 
bréfin  af  1.  Febrúar  og  20.  Desember  1799.  —  Þetta 
sé  sagt  um  héraðsdómsins  ástæður. 

I  tilliti  til  hins,  sem  actor  hefir  tilfært,  að  hér  sé 
in  casu  delictum  iteratum,  en  ekki  continuatum,  bið 
eg  mætti  aðgætast,  að  það  er  ljóst  af  málsins  gjörð- 
um  í  héraði,  eins  og  actor  nefnir  sjálfur  í  innleggi 
sínu,  að  bæði  Friðfinns  seinustu  brot  eru  skeð  í 
sömu  andránni,  að  kalla  má,  áður  en  lögsókn  var 


—  310  — 

byrjuð  móti  honum  fyrir  hans  fyrsta  brot;  því  stefn- 
an  er  honum  birt  þann  9.  Febrúar  fyrra  ár.  Hér  er 
því  óneitanlega  concursus  homogenus  successivus, 
sem  á  að  dæmast  í  einu,  og  verður  þá  spursmálið, 
hverja  verkun  brotanna  fjöldi  hafa  skuli  á  straffs- 
ins  skerpingu.  Hvort  lögin  í  þessu  tilfelli  aleina  reikna 
frá  þeim  tíma,  sem  barneignin  er  komin  í  ljós,  í  til- 
liti  til  iteratio  delicti,  þori  eg  ekkert  um  að  segja; 
en  eins  og  það  er  víst,  að  straff  er  lagt  við  laganna 
yfirtroðslum,  en  ekki  við  því,  að  yfirtroðslurnar  kom- 
ast  upp,  eins  virðist  mér  það  skynseminni  gagnstætt, 
að  það  geti  aukið  straffskuld  Friðfinns,  þó  brot  hans 
væru  þess  eðlis,  að  þau  ekki  gátu  orðið  uppvís,  fyr 
en  eftir  vissan  tíma;  en  óneitanlegt  er,  að  þau  öll 
til  samans,  sem  áður  er  sagt,  voru  skeð  fyr  en  lög- 
sókn  var  byrjuð  móti  honum,  og  hefðu  þau  þá  getað 
dæmzt  öll  í  einu,  gat  straffið  ekki  orðið  hærra  en 
álagt  verður  fyrir  1.  hórdómsbrot.  Að  brúka  nú  við 
þessar  greinir  af  sömu  yfirsjón  harðara  straff  en  í 
fyrstu,  það  virðist  mér  því  þess  heldur  ísjárvert,  sem 
laganna  aðvarandi  hegning  ekki  kom  fyr  en  eftir-á, 
og  það  svoleiðis  er  óreynt,  hvort  hún  ein  ekki  hefir 
orðið  honum  að  nógri  bendingu.  —  Væri  samt  til 
nokkurt  maximum  og  minimum,  sem  dómur  getur 
ákveðið,  af  hórsektunum  fyrir  1.  brot,  mætti,  kann 
ske,  með  tilliti  til  hins  ákærða  í  ljósi  látnu  tilhneig- 
ingar  til  óskírlífis,  heldur  velja  það  harðara,  en  fyrst 
það  nú  ekki  er  og  hitt  að  öðru  leyti  sýnist  varla  gjör- 
legt,  að  cumulera  straffið  til  helminga,  þar  enginn 
getur  með  rökum  sagt,  að  stærð  einnar  ástríðu  standi 
í  geometrísku  hlutfalli  til  f  jölda  hinna  þar  af  leiddu 
yfirsjóna,  svo  verður  straffsins  hæfilegu  skerpingu 
hér  illa  við  komið.  —  Hvað  bæturnar  til  jústitskass- 
ans  snertir,  sem  eiga  að  metast  eftir  efnum  hinna 


-  311  — 

seku,  þá  er  hér  sjálfsagt  að  velja  þær  minnstu,  nefni- 
lega  2  rbd.  silfurs,  því  Friðfinnur  er  blá-fátækur. 
Að  svo  fyrirmæltu  verður  það  mitt  auðmjúkt 
uppdstand, 
að  sá  ákærði,  Friðfinnur  Jóhannesson,  svari  9  rbdl. 
silfurs  til  Þingeyjarsýslu  sakafallskassa  og  þar  að 
auki  2  rbdl.  silfurs  til  jústitskassans,  —  og  legg  eg 
þ>annig  málið  í  dóm. 

Reykjavík,  þann  21.  Marz  1831. 

Jónas  Hallgrímsson. 


MÁLSVARNARSKJAL 

til  ens  konungl.  íslenzka  Landsyfirréttar  í  málinu: 
Stifts-kontóristi  J.  Paulsen,  skipaður  actor, 

gegn 
Vigf úsi  bónda  Jónssyni  f rá  Brekku  innan  Gullbringu- 
sýslu. 

Með  stiftamtsins  skipunarbréfi  til  mín  af  13.  þessa 
mánaðar,  sem  eg  í  dag  hef  framlagt  fyrir  hinn  háa 
Landsyfirrétt,  er  mér  boðið  að  halda  svörum  uppi 
fyrir  Vigf ús  bónda  Jónsson  frá  Brekku,  sem  við  póli- 
tírétt  í  Reykjavík  þann  24.  næstliðins  mánaðar  er 
dæmdur  að  þola  12  vandarhagga  refsingu  fyrir  nokk- 
urs  konar  smáhnupl,  framið  af  honum  drukknum  í 
Keflavík  sunnudaginn  þann  8.  sama  mánaðar. 

Hvernig  þessi  viðburður  atvikaðist,  því  hafði  Vig- 
f ús  hreint  gleymt ;  þegar  hann  seinna  var  yf irheyrð- 
ur  í  réttinum;  var  það  heldur  engin  furða,  því  svo 
hafði  hann  þann  dag  verið  ráðvilltur  af  drykkju- 
skap,  að  hann  um  kveldið  lá  ófær  þar  sem  kominn 
var.  Enginn  veit  því  atvikin,  þegar  hann  tók  skjóð- 
una,  annað  en  hvað  vitnin  bera,  að  hann  þá  um  dag- 


—  312  — 

inn  játaði  að  hafa  kippt  henni  frá  reiðveri  Gísla,  en 
tekið  ekki  eftir  öðru  en  að  það  væri  sín,  —  því  sjálf- 
ur  hafði  Vigfús  líka  skjóðu  í  ferðinni.  —  Um  þessi 
misgrip  hef  eg  nú  ekki  margt  að  segja,  hvorki  til  né 
f rá ;  ekki  vóru  þau  samt  ómöguleg ;  en  sögusögn  hans 
sjálfs  mun  varla,  þó  sönn  væri,  verða  álitin  gild  sönn- 
un  til  afsökunar.  Látum  því  vera,  að  tiltæki  Vigfús- 
ar  beri  með  sér  töluvert  af  þeim  objektive  auðkenn- 
um,  sem  útheimtast  til  að  koma  á  það  hnupls-nafni. 
—  Aðgæzluvert  er  samt,  hvað  ó-þjófslega  maðurinn 
bar  sig  að.  Af  eiðfestum  framburði  vitnanna  er  það 
ljóst,  að  skjóðan  var  tekin  af  honum  þar  sem  hann 
var  að  ganga  með  hana  um  plássið  í  Keflavík.  Hver 
skyldi  nú  segja,  að  maður,  sem  fór  með  ófrjálsan 
hlut,  myndi  bera  hann  til  sýnis  á  almannafæri,  en 
ekki  reyna  til  að  leyna  fólanum  ellegar  þá  að  hlaupa 
eða  laumast  burt  með  góðu  móti?  Ekkert  af  þessu 
sýnist  samt  Vigf ús  að  hafa  svo  mikið  sem  hugsað  til. 
Mér  virðist  því  auðsætt,  að  sá  ákærði,  Vigfús,  ann- 
aðhvort  ekki  hafi  vitað,  að  hann  fór  með  ófrjálsan 
hlut,  eða  þá  verið  svo  vitfirrtur,  að  hann  áleit  Bér 
óþarfa  að  leggja  leynd  á  annars  manns  eign,  sem 
hann  hafði  tekið  að  heimildarlausu,  og  gildir  þá  einu, 
hvort  heldur  var,  því  það  seinna  gat  ekki  skeð,  nema 
því  að  eins,  að  hann  ekki  hef ði  borið  skynbragð  á,  að 
verkið  var  óleyfilegt.  Fyrir  þessu  seinasta  tala  líka 
einmitt,  að  mér  virðist,  aðrar  málsins  kringumstæð- 
ur.  Eg  sé  nefnilega  ekki  betur  en  að  subjektiv  sak- 
felli  þess  ákærða,  Vigfúsar  —  sem  þjófs  —  sé  býsna- 
vafasamt.  Eftir  allra  vitnanna  framburði  var  hann 
töluvert  drukkinn.  Kaupmaður  Sandholt  segir,  að  áð- 
ur  en  hann  fór  frá  sér  úr  búðinni,  hafi  sér  sýnzt,  að 
hann  varla  gæti  hangið  uppi ;  hef ur  þó  varla  staupið, 
sem  hann  þar  drakk,  verið  þá  búið  að  f ullsvífa  á  hann. 
Skömmu  eftir  þetta  var  það  nú,  sem  Gísli  tók  skjóðu 


—  313  — 

sína  af  honum.  Vitnunum,  kaupmanni  Jacobæus  og 
hreppstjóra,  Jóni  Þórðarsyni,  sýndist  að  vísu,  að  Vig- 
fús  þá  talaði  af  ráði  og  væri  ferðafær,  en  vel  gat 
það  líka  skeð,  þó  hann  hefði  verið  mjög  svo  með  rjúk- 
anda  ráði,  þegar  hann  greip  skjóðuna;  því  hnykkja 
mátti  honum  nokkuð  við,  þegar  farið  var  að  drótta 
að  honum  hvinnsku,  og  við  það  hefði  af  mörgum 
runnið  ölteitin.  —  Hvað  maðurinn  hef ir  verið  gáður, 
sést  samt  bezt  af  framburði  kaupmanns  Gunnersens, 
sem  lýsir  því,  að  Vigfús  gat  fengið  af  sér  að  fara  í 
ryskingar  við  skjóðueigandann,  meðan  verið  var  að 
draga  upp  úr  henni  vörurnar,  —  kálfræið  og  tóbakið. 

Jafnframt  þessu  ástandi  Vigfúsar  bið  eg  nú,  sá 
hávísi  réttur  vilji  líta  á  hitt,  að  hann  aldrei  fyr  er 
þekktur  að  öðru  en  ráðvendni,  þegar  eg  undantek 
þann  brest,  að  hann  er  hneigður  til  brennivíns,  hvað 
hann  einnig  sjálfur  hefir  fundið  og  frómlega  játað 
við  yfirheyrsluna.  —  Tilfellið  með  þá  fundnu  spesíu 
ber  líka  órækt  vitni  um  það,  að  þjófsnáttúra  er  ekki 
til  í  manninum ;  og  að  svo  miklu  leyti  sýnist  mér  Vig- 
fúsar  skilríka  meðferð  á  fundnu  fé  geti  komið  hon- 
um  hér  til  afbötunar;  því  þó  að  hitt  sé  satt,  að  upp- 
fylling  skyldu  manns  ekki  afsaki  seinna  framin  mis- 
verknað,  sé  hann  annars  skýlaus,  finnst  mér  þó  vel 
hæfa  að  líta  á  alþekkt  frómlyndi,  þar  sem  brotsins 
eðli  er  vafasamt,  og  virða  þá  fremur  á  hægra  veg. 

Það  er  mér  nú  ekki  um  að  gera,  að  Vigf  ús  sleppi 
að  öllu  óhegndur;  en  að  straffa  hann  sem  þjóf,  sýn- 
ist  mér  samt  ísjárvert;  hvernig  sem  skjóðan  er  kom- 
in  í  hendur  hans,  er  það  skeð  að  honum  drukknum, 
og  það  til  stórra  muna.  Á  svalli  hans  sýnist  mér  því 
einkum,  að  honum  sé  sökin  gefandi,  og  mun  þá  til- 
fellið  réttilega  verða  sett  í  flokk  þeirra  pólití-yfir- 
sjóna,  sem  afplánast  með  smávegis  fébótum.  — 
Hvort  þetta  skeði  á  sunnudag  eður  mánudag,  vona 


—  314  — 

eg  annars,  að  ekkert  geri  til  straffsins  skerpingar, 
þar  eg  ekki  veit  til,  að  lögin  taki  þess  háttar  til 
greina,  á  meðan  verkið  ekki  nemur  helgidagsbroti, 
fyrir  hvað  Vigfúsi  —  eins  og  von  var  —  aldrei  hef- 
ir  verið  stefnt. 

Að  svo  fyrirmæltu  verður  þá  mitt  auðmjúkt 
uppástand: 

að  Vigfús  bóndi  Jónsson  frá  Brekku  gjaldi  4  m. 
silfurs  til  fátækra  í  Rosmhvalaness-hrepp  og  svari 
þar  að  auk  málskostnað, 

eða:  ef  sá  hái  Landsyfirréttur  álítur  hann  sak- 
fallinn  sem  þjóf,  þá: 

líði  það  minnsta  straff,  sem  kongsbréfið  af  25. 
Júlí  1808  ákvarðar  fyrir  fyrsta  sinn  framinn  þjófn- 
að  hér  á  landi,  sem  eru  10  vandarhögg. 

Og  legg  eg  svo  vaxið  málið  í  dóm. 

Reykjavík,  þann  20.  Júní  1831, 

undirgefnast 

/.  Hallgrimsson. 


MÁLSVARNARSKJAL 

til  ens  konunglega  íslenzka  Landsyfirréttar  í  barn- 
eignamálinu:  Sýslumaður  Ó.  Finsen,  skipaður  actor 
réttvísinnar  vegna, 

gegn 

Sölva  Þorbergssyni  og  Björgu  Þórðardóttur  innan 
Skagafjarðarsýslu. 

Sú  ákærða,  Björg  Þórðardóttir,  hefir  eignazt  4 
börn  í  lausaleik,  og  eru  2  þau  seinustu  getin  með 
Sölva  Þorbergssyni,  bróður  Ásmundar  nokkurs,  sem 
hún  hafði  átt  annað  barn  sitt  með.  Hlutaðeigandi 
amtmaður  bauð  því  að  höfða  mál  gegn  báðum  þeim, 


—  315  — 

Björgu  og  Sölva,  fyrir  meinbugabrot,  en  jafnframt 
mót  stúlkunni  fyrir  4.  lausaleiksbrot.  Þessi  málssókn 
framfór  þá  í  héraði,  og  dómur  er  uppsagður  að  Enni 
þann  12.  Febrúar  þ.  á.,  hverjum  þau,  Björg  og  Sölvi, 
sökum  vanþekkingar  og  féleysis,  ekki  vildu  ráðast 
í  að  appellera;  en  hlutaðeigandi  amtmaður  hefir  síð- 
an,  réttvísinnar  vegna,  áfríað  dóminn  fyrir  þessum 
háa  rétti,  hvar  mér  nú  eftir  stiftamtsins  skipun  frá 
4.  þessa  mánaðar  er  boðið  að  halda  svörum  uppi  fyr- 
ir  þau  ákærðu. 

Eg  vil  nú  fyrst  um  sinn  álíta  barneign  þeirrar 
ákærðu,  Bjargar,  út  af  fyrir  sig  eins  og  einfalt  lausa- 
leiksbrot  í  4.  sinni,  og  hefir  þá  stóri-dómur,  saminn 
þann  30.  Júní  1564  og  staðfestur  árinu  eftir  með 
konungsbréfi  af  13.  Apríl  1565,  lagt  við  því  broti 
24  aura ;  eru  það  3  merkur  silf urs  taldar,  eður  6  rbd. 
72  sk.  courant,  sem  nú  jafngildir  6  rbd.  72  sk.  silfur- 
verðs,  og  skyldi  hinn  seki  ásamt  hafa  fyrirgert  f  jórð- 
ungsvist.  —  Þessu  straffi  umbreytti  samt  tilskipan 
frá  3.  Júní  1746,  §  10,  svo,  að  áðurgreindar  bætur 
féllu  burt,  en  lét  brot  þetta  varða  fjórðungsvist 
einni.  Kancellíbréf,  útgefið  þann  4.  Nóvember  1780, 
bauð  síðan,  að  í  stað  fjórðungsútlegðar  skyldi  koma 
2 — 10  rd.  fébætur,  sem  seinna  eru  lagðar  til  jústits- 
kassans.  Medium  fjársektarinnar  fyrir  4.  lausaleiks- 
brot  var  þannig  orðið  6  rbd.  Öll  einföld  lausaleiks- 
brot  numdu  því  frá  1.  til  4.  sinni  fébótum,  sem  eftir 
stóra-dómi  og  ofannefndu  kancellíbréfi  ákvörðuðust 
þannig: 

1.  sinni  courant  81  sk. 

2.  sinni  —       1—66 

3.  sinni  —       3 — 36  og 

4.  sinni  (2 — 10  rbd.  medium)     —       6 

Við  5.  lausaleiksbroti  lágu  þar  á  móti  ekki  fébæt- 
nr,  heldur  tugthússtraff.  —  Loksins  hefir  kongsbréf 


—  316  — 

frá  25.  Júlí  1808  heimilað  hér  afmiðlun  allra  legorðs- 
bóta,  eins  og  kancellískipun  frá  12.  Júlí  1794  áður 
hafði  gert  fyrir  Danmörku;  en  plakat  frá  12.  Júní 
1812  aftók  síðan  allar  fébætur  fyrir  einföld  lausa- 
leiksbrot,  og  er  þetta  placat  lögleitt  hér  á  landi  með 
kancellíbréfi  frá  24.  Febrúar  1816. 

Svona  stendur  nú  á  sem  hér  er  sagt,  og  finnst  mér 
þá  mætti  spyrja:  er  nú  ekki  að  álíta  2  til  10  rbd. 
bæturnar  komnar  í  stað  hinna,  sem  stóri-dómur  á- 
kveður  fyrir  4.  lausaleiksbrot?,  og  séu  þær  það:  eru 
þær  þá  ekki  líka  afteknar  hér  á  landi  með  plakatinu 
frá  12.  Júní  1812?,  eða  með  öðrum  orðum:  hefir  ekki 
ofannefnt  plakat  aftekið  straffið  fyrir  öll  einföld 
lausaleiksbrot,  svo  lengi  sem  það  nemur  fjársektum 
einum?  —  Eg  má  nú  játa,  að  eg  ekki  treystist  til  að 
svara  neinu  með  vissu  hér  uppá,  en  leyfi  mér  ein- 
ungis  í  djúpustu  undirgefni  að  skora  í  þessu  efni  á 
hins  hávísa  Landsyfirréttar  athygli. 

Hvernig  sem  þessu  er  annars  varið,  virðist  mér 
samt,  að  héraðsdómarinn  hafi  metið  fjársvik  Bjarg- 
ar  til  jústitskassans  ofhátt,  þá  litið  er  á  þær  upplýstu 
kringumstæður. 

Sú  ákærða,  Björg,  hefir  4  börn  fram  að  færa,  og 
aleiga  hennar  er  svo  að  segja  ekkert  annað  en  10 
sauðkindur,  fyrir  utan  fatnað  hennar  og  rúm.  Af 
skýrslu  hennar,  sem  hlutaðeigandi  stefnuvottar  hafa 
teiknað  á  dómsaktinn,  þá  þeir  birtu  Björgu  héraðs- 
dóminn,  er  samt  að  ræða,  að  hún  enn  þá  hafi  ekki 
þegið  sveitartillag  með  þeim,  og  er  það  að  vísu  góðra 
gjalda  vert.  En  ekki  er  sjáanlegt,  að  hún  muni  svo 
framvegis  af  komast,  ef  skepnur  hennar,  sem  eru  að- 
alstofn  lífsbjargar  sveitabúans,  verða  teknar  af  henni 
í  fjárútlát,  því  annað  en  þær  hefir  hún  ekki  til  að 
greiða  sektina  með.  Hætt  er  því  við,  að  ábati  jústits- 
kassans  komi  niður  á  hrepp  Bjargar  í  staðinn  fyrir 


—  317  — 

á  henni  sjálfri,  og  fer  þá  ekki  að  sköpum;  enda  er 
það  gagnstætt  anda  þeim,  sem  tignar  Dana-konunga 
seinni  lög,  hvað  berlega  sést  af  inngangi  plakatsins 
frá  12.  Júní  1812.  —  Mér  virðist  því  auðsætt,  að  þó 
f  jórðungsvistar-bæturnar  enn  þá  standi  í  gildi,  muni 
ekki  lögum  traðkað,  þó  stúlkunni  veljist  hin  minnsta 
sekt,  eður  2  rbd.  siifurs. 

Nú  er  að  minnast  á  ákæruna  gegn  Björgu  og  Sölva 
fyrir  það,  að  börn  þeirra  séu  getin  í  meinum,  þar 
Sölvi  þessi  Þorbergsson  er  skilgetinn  bróðir  stúlkunn- 
ar  f yrra  barnsf öðurs ;  og  f er  mér  þá  sem  fyr,  að  mér 
finnst  straffsektin  í  þessu  tilfelli  nokkuð  vafasöm. 
Eg  bið  því,  mér  leyf ist  að  drepa  á  það  með  f æstu  orð- 
um,  sem  mér  virðist  hér  við  athugunarvert. 

Þó  stóri-dómur  eftir  reglunni  lex  generalis  spe- 
cialem  non  tollit,  nisi  expressis  verbis,  enn  þá  gildi 
hér  á  landi  að  svo  miklu  leyti,  sem  lagaboð  fyrir  ís- 
land,  seinna  útgefin,  ekki  breyta  hans  atkvæðum, 
mun  samt  af  f  lestum  viðtekið,  samkvæmt  seinni  laga 
mildari  anda,  að  reikna  ekki  aðra  liði  til  meinbuga 
en  þá,  sem  tilskipan  frá  23.  Maí  1800  upptelur;  er 
þar  svo  fyrirmælt,  að  til  þess  að  giftast  ekkju  bróð- 
ur  síns  þurfi  að  leita  konungsleyfis,  og  mun  þá  eiga 
að  heita  eftir  Analogien  af  3—16  (N.  L.  18)— 9,  §  5, 
að  eins  þurfi  konungsleyfi  til  að  taka  þá  stúlku  sér 
til  konu,  sem  með  bróður  manns  hefir  áður  eignazt 
barn  í  lausaleik.  —  En  það,  sem  hér  gerir  vafann  á, 
sýnist  mér  einkum,  að  hvorki  tilskipan  frá  14.  Des- 
ember  1775,  sem  annars  virðist  fullhörð,  né  seinni  til- 
skipun  frá  23.  Maí  1800,  minnist  eitt  orð  á  straff 
fyrir  barneignir  í  þeim  liðum,  hvar  vænta  má  hjóna- 
bandsleyfis  hjá  konungi,  því  þó  tilskipun  frá  14.  Des- 
ember  1775,  eins  og  actor  tilfærir,  segi,  at  saadanne 
maa  vente  haardeligen  at  straffes,  þá  er  aðgætandi, 
að  orðatiltækið  er  hér  engan  veginn  heimfærandi, 


—  318  — 

vegna  þess,  að  það  er  sagt  um  karl  og  konu,  sem  í 
þeim  forboðnu  liðum,  hvar  hjónabandsleyfis  alls  ekki 
var  að  vænta,  hafa  undir  trúlofunar-yfirskini  sæng- 
að  eða  alið  barn  saman,  hvar  á  meðal  hjónaband  með 
bróður-ekkju  þá  var  reiknað;  en  undir  eins  og  til- 
skipan  frá  23.  Maí  1800  hefir  ákvarðað,  að  konungs- 
leyfi  fáist  til  þessa  hjónabands,  liggur  í  augum  uppi, 
að  laganna  hótan  fyrir  þá  öldungis  forboðnu  liði,  nær 
ekki  lengur  til  þess  áminnsta  tilfellis. 

Það  kann  nú  að  vera,  að  þess  háttar  smá-meinbuga- 
barneignir  ekki  ættu  að  komast  með  öllu  strafflaust 
af,  en  þar  sem  lög  ekkert  straff  ákveða,  og  yfirsjón- 
in  annars  er  óskaðnæm,  virðist  ísjárvert  fyrir  dóm- 
ara,  að  skapa  straff  í  hendi  sér,  kann  ske  stærra  en 
löggjafarinn  sjálfur  hefði  ákveðið;  að  eg  ekki  tali 
um,  hvað  það  yfir  höfuð  er  tilgangslítið,  þar  hegn- 
ingin  kemur  á  þann  brotlega  óvaran,  sem  ekki  gat, 
þá  hann  drýgði  yfirsjón  sína,  þekkt  það  straff,  sem 
þá  var  ekki  til,  og  þess  vegna  hefir  ei  heldur  sýnt 
neitt  virðingarleysi  fyrir  lögunum;  eins  lítið  og 
breyskleiki  þeirra  hér  ákærðu  hjónaefna  (það  er 
nefnilega  að  ráða  af  aktinum,  að  þau  muni  sækja  um 
hjónabandsleyfi)  hefir  traðkað  rétti  nokkurs  manns. 
—  Gefist  því  engin  mér  ókunn  hér  á  landi  gildandi 
lagaboð,  sem  ákvarða  vissa  sekt  fyrir  þetta  tilfelli,  get 
eg  ekki  annað  en  hátíðlega  prótesterað,  að  nokkrar 
fébætur  verði  lagðar  á  Sölva  og  unnustu  hans.  Mér 
hugkvæmist  að  vísu,  að  stóri-dómur  leggur  12  aura 
sekt  við  barneignum  í  þeim  liðum,  hvar  konungsleyfi 
þá  mátti  fá  til  hjónabands.  Sé  nú  gjörlegt  að  blanda 
öllu  svo  saman,  að  fylgja  stóra-dómi  í  þessari  grein 
til  þess  að  festa  fætur  á  einhverju,  verður  sekt  þeirra 
hér  ákærðu  persóna  rétt  metin  til  3  rbd.  36  sk.  silf- 
urverðs,  eigi  þau  annars  nokkrum  útlátum  að  sæta; 
og  mundi  þá  næst,  að  fébætur  þessar  greiddist  til 


—  319  — 

Skagafjarðarsýslu  sakafallskassa  samkvæmt  kongs- 
br.  frá  25.  Júlí  1808,  §  4. 

Loksins  dirfist  eg  að  geta  þess,  að  hvað  áhrærir 
kostnað  þessa  máls  við  Landsyfirréttinn,  get  eg  ekki 
með  nokkru  móti  séð,  að  hann  eigi  að  greiðast  af 
þeim  ákærðu  persónum ;  það  er  ljóst  af  hlutaðeigandi 
stefnuvotta  áteiknun  á  héraðsdóminn,  að  þau  Sölvi 
og  Björg  hafa  fyrir  sitt  leyti  viljað  sleppa  öllu  app- 
elli,  einungis  til  að  fríast  frá  öðrum  málskostnaði  en 
þeim,  sem  kominn  var,  þar  þau  mega  lítið  missa  frá 
uppheldi  barna  sinna.  —  Hlutaðeigandi  amtmaður 
hefir  þar  á  móti  frá  réttvísinnar  hálfu  áfríað  dóm- 
inn  fyrir  Landsyfirréttinum,  og  mun  því  hæfa,  að 
kostnaður  sá  allur,  sem  þar  af  leiðir,  lúkist  af  opin- 
berum  sjóði. 

Að  svo  fyrirmæltu  verður  þá  mitt  auðmjúkt 
uppdstand, 
að  þau  Björg  Þórðardóttir  og  Sölvi  Þorbergsson  verði 
að  öllu  leyti  frí  fundin  —  eður, 

ef  sá  hái  Landsyfirréttur  ekki  álítur  mínar  fram- 
færðu  söksemdir  fyrir  þessu  uppástandi  nægar,  þá: 

að  þau  Björg  og  Sölvi  gjaldi  hvort  um  sig  3  rbd. 
36  sk.  silfurverðs  til  Skagafjarðarsýslu  sakafalls- 
kassa  og  Björg  þar  að  auki  2  rbd.  silfurs  til  jústits- 
kassans,  en  kostnaður  málsins  við  Landsyfirréttinn 
jafnist  á  Norðuramtið. 

Legg  eg  þannig  mál  þetta  í  dóm,  en  áskil  mér  þó 
rétt  til  frekari  andsvara,  ef  actor  gefur  mér  þar 
tilefni  til. 

Reykjavík,  þann  11.  Júlí  1831, 

undirgefnast 

/.  Hallgrímsson. 


—  320  — 

MÁLSVARNARSKJAL 
í  sakamálinu: 

Sýslumaður  Ó.  Finsen,  skipaður  actor  réttvísinnar 
vegna, 

gegn 

Arngrími  Jónssyni  og  fl.  innan  Suður-Múlasýslu. 

Með  stiftamtsins  skipunarbréfi  frá  3.  yfirstand- 
andi  mánaðar  er  mér  boðið  fyrir  þessum  háa  rétti  að 
halda  svörum  uppi  fyrir  Arngrím  nokkurn  Jónsson 
og  aðra  með  honum  söksótta  innan  Suður-Múlasýslu 
í  máli  því,  sem  höfðað  er  gegn  honum  eftir  fram- 
burði  vinnukonu  hans,  Maríu  Eiríksdóttur,  sem 
kvartar  yfir  því,  að  hann  hafi  nauðgað  sér,  og  upp- 
ljóstrar  við  sama  tækifæri,  að  hann  árinu  áður  hafi 
í  sameiningu  með  konu  sinni,  Guðrúnu  Jónsdóttur  og 
nágrannahjónunum,  Jóni  Pálssyni  og  Ingibjörgu  Ant- 
oníusdóttur  heimflutt  með  leynd  og  brúkað  í  hús  sín 
nokkurn  rekavið  af  Hóls-kirkju  landi  í  Þvottáreyj- 
um,  í  hverju  máli,  að  dómur  er  genginn  í  héraði  þann 
26.  Febrúar  þ.  á.,  og  hverjum  dómi  þau  sökfelldu  hjón, 
Arngrímur  og  Guðrún,  hafa  skotið  til  þessa  hávísa 
réttar  atkvæðis. 

Um  þá  fyrstu  sakargift  stúlkunnar  Maríu  Eiríks- 
dóttur  ætla  eg  ekki  að  fara  mörgum  orðum.  Þar  eru 
engar  lagaröksemdir  framkomnar,  sem  fullsanni 
þennan  glæp;  stúlkunnar  framburður  hefir  ekkert 
atvik  að  styðjast  við,  sem  beri  að  Arngrími  böndin 
og  sjálfur  hefir  hann  þverneitað  verkinu.  —  Að  tína 
til  líkur  með  og  mót  trúverðugleik  þessarar  ákæru, 
notar  því  ekki  par,  þar  lögin  kref  ja  skýlausan  vitnis- 
burð  og  áþreifanleg  merki  til  þess  nokkur  sakfellist 
fyrir  þess  háttar  blygðunarlausa  ósvífni.  —  Frá  þess- 


—  321  — 

ari  ákæru  vona  eg  því,  að  Arngrímur  sleppi  sýkn 
saka. 

Hvað  hinni  sakargift  Maríu  viðvíkur,  þá  er  hún 
eins  ósönnuð.  Framburður  hennar  hér  um  missir  sitt 
gildi  við  það,  að  hún  er  Arngríms  óvildarmaður,  og 
veikist  enn  meir,  þá  að  gætist,  að  hún  fyrst  fer  að 
uppljóstra  spýtnastuldinum  árinu  eftir,  að  hann  átti 
að  hafa  skeð,  jafnframt  þeirri  ósönnuðu  ákæru,  að 
hann  hafi  unnið  smánarverk  á  henni  sjálfri.  Þessum 
spýtustuldi  er  líka  af  öllum  þeim  ákærðu  sameigin- 
lega  þverneitað;  og  ekki  get  eg  heldur  séð  af  skoð- 
unargerðinni  frá  13.  Janúar,  hvar  12  álna  tréð  úr 
Þvottáreyjum  ætti  að  vera  niður  komið  í  húsunum  í 
Stekkjarhjáleigu.  Þessi  ákæra  vona  eg  því  einnig 
falli  marklaus,  og  er  þá  sjálfsagt,  að  hjónin  í  Bjarg- 
arrétt,  Jón  Pálsson  og  Ingibjörg,  verði  að  öllu  frí 
fundin. 

Þar  á  móti  hefir  Arngrímur  sjálfur  meðkennt,  að 
hann  án  landsdrottins  vitundar  hafi  með  hjálp  konu 
sinnar,  Guðrúnar,  flutt  til  bæjar  sjórekna  spýtu,  sem 
hann  seinna  brúkaði  í  skemmustoðir  og  nú  er  virt 
fyrir  1  rd.,  48  sk.  Fyrir  þetta  tiltæki  eru  þau  Arn- 
grímur  og  Guðrún  orðin  straffsek,  og  kemur  þá  til 
yfirvegunar,  hvað  hörð  refsing  þeim  hæfi.  —  Hvað 
Arngrím  áhrærir,  þá  er  aðgætandi,  að'  hann  einu 
sinni  áður  er  dæmdur  fyrir  þjófnað,  því  Hæsta-rétt- 
ar-dómur  frá  25.  Október  1821,  sem  seinna  er  geng- 
inn  yfir  honum,  er  að  héraðsdómarans  vitni  enginn 
þjófsdómur,  hvað  þessum  háa  rétti  víst  er  kunnugt. 
—  Nú  mun  Arngrími  því  hæfa  straff  fyrir  þjófnað 
framinn  í  annað  sinn,  sem  með  tilliti  til  þess,  hvað 
lítils  virði  þýfið  er,  og  hversu  það  berst  honum  í 
hendur,  sem  og  hins,  að  hann  ekki  tók  tréð  til  ann- 
ars  en  hressa  við  bæinn  á  jörð  eigandans,  sýnist  eiga 
að  velja  svo  vægt  sem  að  lögum  má;  og  fyrir  þetta 

RIT   J.   HALLGR.   II.  21 


—  322  — 

tiltæki  er  að  vísu  fullhart  að  líða  3  ára  festingar- 
erfiði.  —  Kona  hans,  Guðrún,  sem  starfaði  að  þessu 
smáhnupli  með  manni  sínum,  virðist  mér  af  héraðs- 
dómaranum  rétt  dæmd;  því  er  mitt  auðmjúkt 

uppástand, 
að  Arngrímur  Jónsson  dæmist  til  3  ára  festingar- 
erfiðis  og  héraðsdómurinn  verði  að  öðru  leyti  stað- 
festur. 

Eg  hefi  séð  actors  málsóknarskjal  og  legg  þannig 
málið  í  dóm. 

Reykjavík,  þann  29.  Ágúst  1831, 

undirgefnast 

J.  Hallgrímsson. 


MÁLSVARNARSKJAL 

til  hins  konunglega  íslenzka  Landsyf irréttar  í  málinu : 
Sýslumaður  Ó.  Finsen,  skipaður  actor, 

gegn 
krigskancellisekretera  Bonnesen  og  hans  fullmekt- 
ugum,  examinatus  juris  Svenzon,  fyrir  meinta  ólög- 
mæta  réttarmeðhöndlan  á  kýrmeiðslamáli  fyrir  póli- 
tírétti  að  Velli  innan  Rangárvallasýslu  þann  3.  Nóv- 
ember  næstliðið  ár. 

1  sök  þeirri,  sem  hér  er  komin  til  hins  hávísa 
Landsyfirréttar  atkvæða,  er  mér  með  stiftamtsins 
skipunarbréfi  frá  24.  þ.  m.  boðið  að  taka  málstað 
hlutaðeigenda. 

Samkvæmt  Landsyfirréttar-stefnu,  dagsettri  þann 
27.  þ.  m.,  hefir  sækjandi  málsins  krafizt,  að  pólití- 
réttarins  aðgjörðir  að  Velli  þann  3.  Nóvember  f.  á. 
dæmist  ómerkar  og  óeftirréttanlegar,  og  að  þeir 
krigskancellisekreteri  Bonnesen  og  examinatus  juris 


—  323  — 

Brynjólfur  Svenzon  dæmist  til,  auk  málskostnaðar- 
útláta,  annaðhvort  að  borga  til  Hvolshrepps  fátækra- 
fjárhirðslu,  fyr-nefndi  50  rbd.  og  sá  síðar-nefndi  20 
rbd.  silfurs,  ellegar  að  justitsen  reserverist  ákæra 
gegn  þeim  fyrir  þeirra  væntanlega  ólöglega  breytni  í 
þessu  máli ;  og  til  röksemda  f yrir  þessari  réttarkröf u 
hefir  hann  leitazt  við  að  sýna,  1)  að  meðhöndlan 
málsins  í  héraði  sem  pólitímáls  væri  ólögmæt,  og  2) 
að  undirdómarinn  hafi  með  aðgjörðum  sínum,  áður 
en  málið  kom  fyrir  hans  rétt,  gjört  sig  suspect  og 
inhabil.  —  Báðum  þessum  sakargiftum  er  mér  skylt 
að  leitast  við  að  hrinda,  og  leyfi  eg  mér  því  að  svara 
þeim  í  hvoru  lagi  á  þennan  hátt : 

1. 

Sækjandi  málsins  hefir  þess  þá  einkum  getið,  að 
málsgjörðirnar  frá  héraði  gefi  öngva  fullnæga  upp- 
lýsing  um  það,  hvort  sökin  eftir  sínu  eðli  eigi  að 
álítast  sem  jústitssök,  og  er  það  að  vísu  með  sann- 
indum  sagt,  að  svo  miklu  leyti,  sem  engin  rök  eru 
fram  komin  fyrir  því,  hvort  kýrmeiðslin  sé  að  álíta 
sem  voða-  eða  /ter-verk,  og  þess  vegna  ekki  er  hægt 
að  sjá,  hvort  tilræðið  gat  heyrt  undir  réttvísinnar 
ákærur.  —  En  þar  eð  fororðningin  af  10.  Júlí  1795, 
§  22,  hefir  leyft  að  sættast  á  öll  þess  háttar  mál,  er 
það  samt  víst,  að  sökin  undir  öllum  kringumstæðum 
mátti  meðhöndlast  sem  privat-mál.  Nú  hefir  tilskip- 
anin  frá  20.  Október  1819  boðið,  að  þess  háttar  pri- 
vat-mál  („Fornærmelser  i  Ord  eller  Gerning",  sam- 
anber  1.  10.  Júlí  1795,  §  22)  skuli  meðhöndlast  og 
dæmast  fyrir  pólitírétti,  til  þess  að  spara  hlutaðeig- 
endum  kostnað  og  fyrirhöfn,  hverju  lagaboði  hér- 
aðsdómarinn  hefir  fylgt,  og  hygg  eg  hann  þar  fyrir 
megi  reiknast  vítafrí;  en  sem  pólitímál  sýnist  mér, 
að  þessi  sök  sé  fyrir  réttinum  í  öllu  löglega  með- 

21* 


—  324  — 

höndluð,  og  sé  því  ekki,  hvernig  þeirri  inngengnu 
sætt  getur  vegna  málfærslufornisins  orðið  hrundið 
sem  ógildri. 

2. 
Hvað  seinni  sakargiftinni  viðvíkur,  nefnilega,  að 
examinatus  juris  Svenzon  hafi  með  afskiftum  sínum 
af  þessari  sök,  áður  en  hún  var  innstefnd  til  pólití- 
réttarins  meðhöndlunar,  gjört  það  að  verkum,  að 
hann  verði  í  þessu  máli  að  álítast  sem  suspect  og  in- 
habil  dómari,  þá  vil  eg  hér  vera  því  stuttorðari,  sem 
eg  veit,  að  sá  ákærði  sjálfur  mætir  með  sitt  forsvar 
fyrir  þessum  hávísa  rétti,  og  eg  hefi  séð  þau  bréf  og 
skilríki,  hvar  á  hann  hyggst  að  byggja  það.  Af  á- 
minnstum  bréfum  virðist  mér  það  ljóst,  að  examin- 
atus  juris  Svenzon  ekki  hefir  haft  þau  afskifti  af 
málinu,  sem  forordningin  af  8.  Janúar  1802  umtalar 
sem  fjársekta  verð.  Velnefndur  herra  Svenzon  hef- 
ir  nefnilega  mánuði  áður  en  málið  kom  fyrir  pólití- 
rétt  að  Velli  eftir  beiðni  prestsins,  herra  S.  Thorar- 
ensen,  áfýst  Sæmund  bónda  Ögmundsson  um  að  sætt- 
ast  á  kýrmeiðslamálið  fyr  en  því  yrði  innstefnt  til 
réttarhalds,  og  gaf  Sæmundur  honum  því  myndug- 
leika  til  sín  vegna  að  semja  um  sættina  við  þá  prest- 
inn,  herra  Thorarensen  og  Filippus,  en  þegar  það  ekki 
gat  gengið  með  góðu,  afsagði  herra  Svenzon  skrif- 
lega  öll  afskifti  af  sökinni  sem  partanna  milligöngu- 
maður,  sendi  Sæmundi  hans  svo-kölluðu  fullmakt  til 
baka  og  heimtaði  af  prestinum  þá  honum  gefnu 
sáttaskilmála,  allt  áður  en  sökinni  var  innstefnt  fyr- 
ir  pólitíréttinn.  —  Nú  er  það  ljóst,  að  tilskipanin  frá 
8.  Janúar  1802  einungis  talar  um  málsfærslu  fyrir 
rétti,  og  getur  því  að  minni  meiningu  öngvan  veginn 
heimfærzt  upp-á  þetta  tilfelli,  og  tilskipanin  frá  19. 
Ág.  1735,  sem  bannar  dómurum  eða  þeirra  fullmekt- 
ugum  að  concipera  stefnur  og  innlegg  fyrir  málspart- 


—  325  — 

ana,  á  hér  enn  síður  við.  Þær  upplýstu  kringumstæð- 
ur  kasta  ei  heldur  minnsta  hlutdrægnisskugga  á  dóm- 
ara-aðgjörðir  herra  Svenzons  í  málinu,  hvar-um 
skrifleg  eigin  meðkenning  sr.  S.  Thorarensens  og 
klagandans,  Filippusar,  ber  ljósast  vitni;  og  með 
hverju  hefir  þá  herra  Svenzon  gjört  sig  suspect  og 
inhabil  dómara?  En  verði  því  ei  svarað  með  full- 
nægum  röksemdum,  á  sú  fyrir  pólitíréttinum  inn- 
gengna  sáttargjörð  að  standa  órjúfanleg  samkvæmt 
fororðningunni  5.  Júlí  1793,  §  8,  og  er  þá  múlktin, 
sem  Filippusi  með  pólitídómarans  úrskurði  er  uppá- 
lögð,  væntanlega  oflítil  til  að  koma  undir  þessa  háa 
réttar  atkvæði  (fr.  11.  Júlí  1800,  §  10). 

Loksins  vil  eg  og  þess  geta,  að  gefi  sá  hávísi  rétt- 
ur  ofanskrifuðu  forsvari  meðhald,  virðast  öngvar  á- 
stæður  til,  að  krigskancellisekreteri  Bonnesen  borgi 
nokkuð  af  kostnaði  þessa  máls  áf ríunar,  og  mun  hann 
þá  eiga  að  lúkast  af  opinberum  sjóði. 

Því  er  það  mitt  auðmjúkt 

uppástand, 
að  sú  sáttargjörð  og  réttarúrskurður,  sem  fram  fór 
fyrir  pólitírétti  að  Velli  þann  3.  Nóvember  f .  á.,  dæm- 
ist  óraskanleg  að  standa;  að  krigskancellisekreteri 
Bonnesen  og  examinatus  juris  Svenzon  frífinnist  að 
öllu  leyti  fyrir  sækjandans  ákærum  í  þessu  máli;  en 
kostnaður  málsins  lúkist  af  almennum  sjóði. 

Legg  eg  þannig  málið  í  dóm,  en  áskil  mér  þó  rétt 
til  frekara  tilsvars,  ef  þörf  krefur. 

Auk  þessa  málsvarnarskjals  hefi  eg  þá  æru  að 
framleggja  í  þann  háa  Landsyfirrétt  3  meðfylgjandi 
skjöl,  sem  eg  hefi  meðtekið  með  herra  justitiarii  bréfi 
til  mín  af  26.  þ.  m. 

Reykjavík,  þann  30.  Janúar  1832. 
Undirgefnast 

/.  Hallgrímsson. 


326 


VERJANDANS  TILSVARS-INNLEGG 

til  hins  konunglega  íslenzka  Landsyf  irréttar  í  málinu : 
Sýslumaður  Ó.  Finsen,  skipaður  actor, 

gegn 
krigskancellísekretera  Bonnesen  og  hans  fullmektug- 
um,  examinatus  juris  Svenzon  fyrir  meinta  ólögmæta 
meðhöndlun  á  kýrmeiðslamáli  f yrir  pólitírétti  að  Velli 
innan  Rangárþings  þann  3.  Nóvember  f.  á. 

Sækjandi  máls  þessa  hefir  með  replik  af  dags  dato 
svarað  báðum  þeim  varnarskjölum,  sem  eg  og  sá 
ákærði,  herra  Svenzon,  framlögðum  fyrir  þann  háa 
Landsyfirrétt  þann  30.  f.  m.,  og  þar  í  leitazt  við  að 
hrinda  ástæðum  þeim,  sem  við  höfðum  framfært 
hlutaðeigendum  til  málbóta.  —  Þessu  skjali  þarf  eg 
að  svara  dálitlu,  og  vil  eg  þá  mæta  mótmælum  hans 
í  sömu  röð  og  hann  hefir  þau  framsett. 

1. 

Með  tilliti  til  míns  varnarskjals  hefir  hann  þá 
fyrst  sagt,  að  forordningin  af  20.  Október  1819  eigi 
hér  ekki  við,  því 

1)  tali  hún  ekki  um  aðrar  en  „personlige  Fornær- 
melser",  nefnilega  svo-kallaðar  „verbale  og  reelle 
Injurier". 

2)  í  Schous  Udtog  af  Forordninger  kallist  hún 
„Fr.  om  Procesform  i  Injuriesager",  og 

3)  að  Kollegial-Tidenden  fyrir  1819,  bls.  747  ff., 
gefi  þau  vissustu  og  ljósustu  vitni  um  það,  hvað  lög- 
gjafarinn  hefir  í  þessari  tilskipan  meint  með  orða- 
tiltækinu  „Fornærmelser  i  Ord  og  Gerning". 

Hér-til  verð  eg  að  svara: 

1)  að  greind  tilskipan  hvergi  nefnir  „personlige 
Fornærmelser"  eður  „verbale  og  reelle  Injurier",  en 


—  327  — 

brúkar  einungis  það  langt  meira  yfirgrípandi  orða- 
tiltæki:  „Fornærmelser  i  Ord  og  Gerning".  Hvernig 
júristarnir  skilja  það,  skal  eg  láta  ásagt,  þótt  eg  ann- 
ars  ekki  viti  til,  að  nokkrum  leyfist  upp-á  eigin  hönd 
að  takmarka  svo  mjög  þýðingu  lagabókstafsins. 

2)  Mér  hefði  að  vísu  verið  það  sama,  hvað  Etats- 
raad  Schou  hefði  í  ágripi  sínu  kallað  þessa  tilskipan, 
þar  eg  er  fullviss  um,  að  þessi  hávísi  réttur  aldrei 
myndi  henda  reiður  á  nokkurri  þess  háttar  titilgjöf ; 
annars  hefir  Schou  kallað  hana,  eins  og  hún  hét  í 
fyrstunni,  „For.  ang.  en  summarisk  Procesforms 
Indförelse  i  de  private  Sager,  som  angaar  Fornær- 
melse  i  Ord  og  Gerning",  og  haldið  sama  titli  í  reg- 
istrinu. 

3)  Hvað  þeim  citeraða  stað  í  kollegíaltíðindunum 
viðvíkur,  þá  stendur  þar  fyrst,  bls.  747,  „at  Kancel- 
liet  har  taget  under  Overvejelse,  om  ikke  en  forkortet 
Procesform  kunde  foreskrives  med  Hensyn  til  ad- 
skillige,  mindre  betydelige,  private  Sager,  fornem- 
melig  de  Sager,  der  angaar  Skældsord  og  Slagsmaal". 
Orðin  „adskillige"  og  „fornemmelig"  sýnast  hér  Ijós- 
lega  gefa  til  kynna,  að  fleiri  en  þær  svo-kölluðu  In- 
juriesager  eigi  hér-með  að  skiljast,  því  annars  hefði 
hvorugt  þetta  orð  þurft  hér  að  standa,  og  ekki  held- 
ur  getað  það,  án  þess  að  gefa  meiningarvillu.  Þessi 
staður,  sem  einmitt  talar  um  uppruna  og  grundvöll 
tilsk.  frá  20.  Október  1819,  sýnist  þess  heldur  að 
mótsegja  júristanna  meining,  sem  sækjandi  máls- 
ins  talar  um.  Sama  nr.  Kollegíaltíðindanna  tekur 
líka  af  tvímælin,  bls.  757,  hvar  sjá  má,  að  þetta  al- 
menna  orðatiltæki  („generiske  Udtryk"),  „Fornær- 
melser  i  Ord  og  Gerning",  er  valið  með  ásettu  ráði, 
til  þess  öngva  sérdeilis  lagaákvörðun  þyrfti  til  að 
leggja  þær  sakir,  sem  laganna  6. — 7.,  9.,  14.  og  21. 
kapítular  umtala,  undir  hið  stutta  prócesform. 


—  328  — 

Það  er  dagsatt,  að  tilskipan  frá  5.  Júlí  1793  sýn- 
ir,  hverjar  sakir  það  séu,  sem  tilskipan  frá  20.  Janú- 
ar  1797  segir,  að  megi  fyrirtakast  og  sættast  fyrir 
pólitírétti,  en  kemur  hér  ekki  að  öðru  leyti  þessu 
máli  við,  síðan  tilskipanin  frá  20.  Október  1819  er 
útgefin.  —  Afsakanir  mínar  fyrir  herra  Svenzons 
afskiftum  af  málinu,  áður  en  það  kom  fyrir  réttinn, 
legg  eg  auðmjúklega  undir  þessa  hávísa  réttar  álit, 
og  veit  eg  ekki,  til  hvers  sækjandinn  hefir  farið  að 
vísa  til  þess  respons  frá  1787,  sem  stendur  í  Juri- 
disk  Archiv  1.  Del,  bls.  182  ff.,  þar  það,  eins  og  hann 
sjálfur  segir,  öngvan  veginn  hefir  lagagildi.  En  þar 
eð  hann  einkum  hefir  bent  til  ratio  dubitandi  á  bls. 
186  (líklega  §  5),  leyfi  eg  mér  á  líkan  hátt  að  vekja 
[eftirtekt]  á  rationes  decidendi  í  sama  responso. 
Hefir  konferensráð  Colbjörnsen  þar  þannig  álykt- 
að,  að  dómara,  sem  áður  hafði  sem  fullmektugur 
fært  þingvitni  fyrir  annan  partanna  í  sök,  er  þeir 
seinna  framhéldu  undir  hans  dóm,  ekki  hafi  borið 
að  víkja  úr  sínu  dómarasæti,  þegar  sá  málspartur, 
sem  hann  hafði  fært  þingvitnið  móti,  ekki  mótmælti 
honum  í  tíma.  Ætti  nú  þessi  úrskurður  að  heimfær- 
ast  upp-á  kýrmálið,  sýnist  því  síður  tilefni  fyrir 
Svenzon  að  víkja  þar  úr  dómarasæti,  sem  hann 
aldrei  hafði  haft  nokkur  afskipti  af  þessu  máli  sem 
fullmektugur  partanna  fyrir  rétti  og  honum  ekki, 
fyr  en  málið  var  útkljáð,  af  Filippusar  hálfu  er  mót- 
mælt. 

Eigi  sættin  í  þessu  máli,  eins  og  virðist  Ijóst,  að 
dæmast  óraskanleg  að  standa,  get  eg  ekki  sleppt 
minni  fyrri  meining,  að  múlktin  út-af  fyrir  sig  sé 
inappellabel,  þar  málið,  eins  og  það  enn  þekkist, 
verður  að  álítast  og  er  meðhöndlað  í  héraði  sem 
prívatmál,  að  öðru  leyti  en  því,  hvað  dómarinn,  sem 
pólitístjórnari,  þóttist  þurfa  að  gefa  Filippusi  þessa 


—  329  — 

hugvekju  fyrir  ógætni  hans  og  til  þess  það  gæti  orð- 
ið  óðrum  til  viðvörunar. 

2. 

Nú  kemur  sækjandi  til  varnarskjals  herra  Sven- 
zons  og  gjörir,  að  mér  virðist,  lítið  úr  málsvörn  hans. 
Þar  mér  nú  er  kunnugt,  að  höfundur  skjalsins  sjálf- 
ur  er  fjarverandi,  tel  eg  mér  skylt  að  taka  svörum 
fyrir  hann  að  svo  miklu  leyti,  sem  sækjandans  mót- 
mæli  áhræra  höfuðefni  sakarinnar;  og  byrjar  þá 
sækjandinn  með  þeirri  meðkenning,  að  hann  vel  trúi, 
að  Svenzons  frásaga  um  sættatilraun  sína  og  önnur 
afskipti  af  málinu  sé  sönn  og  hreinskilin,  og  er  eg 
að  vísu  vel  ánægður  með  það,  þess  ákærða,  Svenzons, 
vegna,  —  því  betra  svars  af  actor  mun  hann  varla 
sjálfur  hafa  óskað  sér.  —  Eg  vona  því  og  beiðist,  að 
sá  hávísi  réttur  leggi  þessa  af  actor  sjálfum  órengdu 
frásögn  til  grundvallar  við  yfirvegun  Svenzons  máls- 
atgjörða  í  héraði,  í  því  trausti,  að  orð  hans  ekki  skilj- 
ist  alstaðar  eins  og  actor  sýnist  að  vilja  taka  þau.  — 
Bréfin  milli  herra  Svenzons,  bóndans  Sæmundar  og 
sr.  Thorarensens  eru  nú  einu  sinni  framlögð,  hvort 
sem  hann  hefir  gjört  betur  eða  ver  í  því,  og  get  eg 
að  vísu  ekki  séð,  hvernig  samanburður  skjalsins  lit. 
E  við  nr.  3  í  nótaríal-kópíunni  gefur  fullnóg  rök  til 
þess  að  áminnzt  kópía  ekki  sé  áreiðanleg. 

Mótmæli  actors  gegn  skjölunum  lit.  N,  0  og  P  læt 
eg  liggja  milli  hluta,  þar  það  virðist  hafa  ofmikið 
umstang  að  fá  þau  eiðfest.  —  Þó  leyfi  eg  mér  að 
geta  þess,  að  skjalið  N  er  skýrsla  eiðsvarinna  þing- 
votta  um  það,  sem  í  réttinum  framfór,  og  lit.  O  gef- 
in  undir  eiðstilboð;  en  hvers  vegna  actor  kallar  þau 
betlibréf,  veit  eg  ekki;  —  mér  sýnist  ekki  vert  að 
skopast  að,  þó  ákærður  maður  leiti  sér  leyfilegra 
meðala  til  að  bera  hönd  fyrir  höfuð  sér.  —  Hafi 


—  330  — 

Svenzon  með  skjalinu  AA  sannað  það,  sem  hann 
vildi,  ber  mér  ekki  að  tala  meira  um  það  hans  vegna. 

Ekki  furðar  mig  svo  mikið,  þó  Svenzon  kæmi  til 
hugar,  að  amtið  með  tilliti  til  laganna  3  — 19,  2 
(N.  L.  3  —  21,  2)  fremur  ætti  aðganginn  að  Bonne- 
sen  en  sér,  hefði  því  þótt  nokkuð  ábótavant  við  sak- 
arinnar  meðhöndlan  í  héraði,  því  honum  hefir  má 
ske  ekki  skilizt,  heldur  en  mér,  að  fr.  af  8.  Jan.  1802 
væri  hér  eftir  málavöxtum  heimfærandi. 

Orðatiltækið  „amtsins  prókúrator-meining"  sýnist 
mér  ekki  svo  vandskilið,  sízt  fyrir  actor,  sem  amtið 
hefir  boðið  að  uppástanda  herra  Svenzon  sektaðan 
samkvæmt  fr.  af  8.  Jan.  1802;  myndi  það  ekki  eiga 
að  vera  sú  amtsins  meining,  að  hann  hafi  sem  pró- 
kúrator  tekið  þátt  í  þessu  máli  í  héraði? 

Þetta  er  það  helzta,  sem  eg  álít  mér  skylt  að 
svara.  —  Hitt,  sem  sökinni  er  óviðkomandi,  svo  sem 
það,  hvað  Svenzon  er  sterkur  í  lagasögunni,  og 
hvernig  hann  skrifar  íslenzkan  stíl,  með  öðru  fleira 
þess  háttar,  leiði  eg  allt  hjá  mér,  og  ítreka  svo  að 
lyktum  mitt  auðmjúka  uppástand  í  varnarskjali 
mínu  frá  30.  fyrra  mánaðar. 

Reykjavík,  þann  6.  Febrúar  1832. 

Undirgefnast 

/.  Hallgrímsson. 


MÁLSVARNARSKJAL 

til  ins  konunglega  íslenzka  Landsyf irréttar  í  málinu : 
Sýslumaður  Ó.  Finsen,  skipaður  actor  réttvísinnar 
vegna, 

gegn 

Sumarliða  Sveinssyni  úr  Snæfellsnessýslu. 


—  331  — 

í  máli  því,  er  sá  ákærði  Sumarliði  hefir  hér  lagt 
undir  þess  hávísa  Landsyfirréttar  milda  og  sann- 
gjarna  dóm,  er  honum  af  réttvísinnar  hálfu  einkum 
gefið  tvennt  að  sök: 

1.  að  hann  frá  því  haust,  eð  var,  hafi  hjá  sér  hald- 
ið  tveimur  ám,  sem  hann  í  fyrra  vor  hafði  fengið 
þáverandi  vinnukonu  sinni,  Margrétu  Ólafsdóttur,  til 
eignar,  en  leituðu  síðan  til  átthaga  sinna  og  komu 
fram  í  fé  hans  með  hans  óbreytta  fjármarki; 

2.  að  hann  hafi  lagt  dulur  á  óþekkta  kind,  sem 
hann  rak  úr  Arnarhólsrétt  í  haust,  eð  var,  í  þeirri 
meining,  að  vinnukona  hans,  Sigríður  Sigurðardótt- 
ir,  ætti  hana,  en  fekk  síðan  burtu  til  annars  manns 
upp  í  kvíguverð. 

Þar  nú  eð  háa  stiftamt  hefir  með  skipunarbréfi 
frá  4.  þessa  mánaðar,  er  eg  þegar  í  undirgefni  hefi 
framlagt,  boðið  mér  að  halda  hér  svörum  uppi  fyrir 
þann  ákærða,  Sumarliða,  tel  eg  mér  skylt  að  yf ir- 
vega  stuttlega  undirrót  þessara  sakargifta,  og  jafn- 
framt  geta  þess,  er  mér  virðist  helzt  eigi  að  metast 
honum  til  afbötunar. 

1. 

Hvað  fyrri  ákærunni  viðvíkur,  þá  er  það  með 
vitnum  fullsannað  og  af  héraðsdómaranum  að  álit- 
um  gjört,  að  sá  ákærði,  Sumarliði,  krafðist  strax  í 
fyrra  vor  af  þáverandi  vinnukonu  sinni,  Margrétu 
Ólafsdóttur,  að  hún  afmarkaði  báðar  þær  ær,  er  hann 
þá  afhenti  henni  til  eignar,  en  öngvu  að  síður  komu 
þær  í  haust,  eð  var,  í  fé  hans  um  veturnætur  og  voru 
þá  enn  báðar  með  hans  fjármarki  óbreyttu.  Fyr- 
nefnd  Margrét,  eður  húsbóndi  hennar,  höfðu  því 
með  öllu  fyrirgjört  eignarrétti  sínum  á  þessum  kind- 
um,  beint  eftir  lögbókar  vorrar  llb.,  48.  kap.,  og  sá 
ákærði,  Sumarliði,  framdi  því  heldur  ekkert  laga- 
brot,  þótt  hann  héldi  eign  sinni;  og  enn  þótt  hann 


—  332  — 

af  fákænsku  færi  nokkuð  leynt  með  í  fyrstunni,  hef- 
ir  þó  Ólafur  í  Ytri-Ey,  húsbóndi  Margrétar,  sjálfur 
játað,  með  svari  upp  á  það  honum  af  sækjanda  máls- 
ins  í  héraði  fyrirlagða  fimmta  spursmál,  að  hann 
fyrst  hafi  fengið  að  vita,  að  oftnefndar  ær  væru 
niðurkomnar  hjá  Sumarliða,  af  honum  sjálfum,  áð- 
ur  en  þetta  mál  var  höfðað  í  héraði.  Ásetningur 
Sumarliða  var  líka  frá  upphafi  sá,  að  helga  sér  ærn- 
ar,  þótt  hann  seinna  af  meinleysi  drægist  á  við  fyr- 
nefndan  Ólaf  að  skila  þeim  aftur  framgengnum. 
Hvernig  sem  á  það  er  litið,  skilst  mér  því  ekki,  að 
Sumarliði  hafi  í  þessu  tilliti  gjört  sig  að  nokkru 
straffsverðan,  og  mótmæli  því  gjörsamlega  þessari 
ákæru,  sem  eg  bið  og  vona,  að  sá  hávísi  Landsyfir- 
réttur  ekki  láti  upp  á  nokkurn  máta  þyngja  það 
straff,  er  honum  eftir  réttvísi  ber  að  líða  fyrir  það 
tiltæki,  sem  seinni  ákæran  gegn  honum  inniheldur; 
hvar  um  eg  vil  nú  fátt  eitt  tala. 

2. 

Það  er  þá  af  Sumarliða  eigin  fölskvalausu  með- 
kenningu  og  vitnanna  framburði  ljóst  orðið,  að  hann 
í  haust,  eð  var,  tók  ókunnuga  kind  í  Arnarhólsrétt, 
sem  annar  maður  þar  lét  út  á  réttarvegginn,  og  rak 
hana  saman  við  sitt  fé  heim  til  sín  í  þeirri  meiningu, 
að  kindin  væri  eign  vinnukonu  hans,  Sigríðar.  En 
þegar  þessi  ei  kannaðist  við  hana,  lét  hann  hana 
fyrst  um  sinn  ganga  auðkennda  í  fé  sínu,  en  glæpt- 
ist  síðan  á  henni,  þegar  enginn  eigandi  framkom, 
brá  til  marks  á  henni  og  lét  hana  svo  í  burtu  í  skepnu- 
skiptum. 

Því  verður  nú  ekki  neitað,  að  úr  þessu  tiltæki 
Sumarliða  varð  einhvers  konar  ófróm  meðferð,  sem 
mest  líkist  stuldi,  og  mun,  qva  talis,  verða  að  sæta 
þjófnaðarstraffi.   Eg  vil  því  einungis  víkja  á  þær 


—  333  — 

helztu  orsakir,  sem  mér  virðist  einkum  mættu  leiða 
þennan  hávísa  rétt  til  að  ákvarða  honum  straffsins 
tröppu  sem  vægasta. 

a.  Var  það  óngvan  veginn  tilgangur  Sumarliða  að 
verða  þjófur  að  kindinni,  þegar  hann  í  fyrstunni 
rak  hana  heim  til  sín,  heldur  gjörði  hann  það,  eins 
og  áður  er  sagt,  í  þeirri  meiningu,  að  vinnukona 
hans  ætti  hana.  Eftir-á,  þegar  enginn  eigandi  fram- 
kom,  var  það  fyrst,  að  hann  leiddist  til  að  gjöra 
hana  að  sinni  eign,  eður  í  það  minnsta  að  færa  sér 
hana  til  nota,  þangað  til  réttur  eigandi  framkæmi. 

b.  Var  verð  þeirrar  ófrjálsu  kindar  lítilvægt  og 
hún  sjálf  flækings-  eða  úrtýnings-kind,  hverrar  eig- 
andi  enn  í  dag  ekki  er,  svo  menn  viti,  uppspurður. 

c.  Þetta  er  sú  fyrsta  yfirsjón,  sem  Sumarliði  er 
ákærður  fyrir,  og  engin  óráðvönd  breytni  er  að  und- 
anförnu  upp  á  hann  sönnuð.  Þvert  á  móti  virðist 
mér  aðferð  Sumarliða,  þá  kind  Ólafs  á  Dalli  var  í 
fjarveru  hans  af  vangá  skorin  til  búsins,  lýsa  því, 
að  þjófsnáttúra  er  ekki  rík  í  manninum,  því  annars 
myndi  hann,  þegar  svo  var  komið,  ekki  hafa  gjört 
sér  far  um  að  sýna  það  afskorna  höfuð,  borga  eig- 
andanum  ána  að  fullu  og  segja  frá  þessari  vangá 
fölskvalaust. 

d.  Hefir  hann  fúslega  og  frómlega  sagt  frá,  hvern- 
ig  allt  gekk  til  með  kindina  úr  Arnarhólsrétt,  og  það, 
sem  merkilegast  er,  sjálfur  —  freistast  eg  til  að 
halda  —  aldrei  álitið  tiltæki  sitt  fyrir  stuld ;  því  ann- 
ars  er  óskiljanlegt,  hvernig  hann  gat  fengið  af  sér 
að  gjöra  sér  ferð  til  sýslumannsins  einmitt  til  að 
tala  um  þetta  við  hann,  eins  og  defensor  í  héraði 
hefir  sagt  í  innleggi  sínu  og  verður  að  álítast  dag- 
satt,  þar  sækjandi  málsins  í  öngvan  máta  hefir  mót- 
mælt  því,  og  dómarinn  ekki  heldur  í  formála  dóms- 
ins,  sem  þó  helzt  mátti  vita  það. 


—  334  — 

Að  öllu  þessu  athuguðu  virðist  mér  þeim  ákærða^ 
Sumarliða,  ekki  hæfi  nein  þung  refsing  fyrir  yfir- 
sjón  sína,  og  þar  eð  kongsbréfið  frá  3.  Maí  1816  hef- 
ir  leyft,  að  dómarar  eftir  málsins  kringumstæðum 
ákvarði  hæfilega  vandarhagga-refsingu  fyrir  öll  þau 
afbrot,  sem  nema  minna  en  3  ára  tugthúsvinnu,  virð- 
ist  mér  þetta  leyfi  vel  brúkað,  ef  þessum  hávísa  rétti 
þóknaðist  að  takmarka  svo  straff  Sumarliða,  að 
hann  ekki  liði  meir  en  20  vandarhagga  aga. 

Að  endingu  bið  eg  mér  mætti  leyfast  að  geta  þess, 
að  laun  málfærslumannanna  í  héraði  virðast  æði  hátt 
sett,  bæði  með  tilliti  til  fjárhags  Sumarliða,  eftir 
því  sem  næst  verður  komizt  af  aktinum,  og  líka  til 
hins,  er  almennt  viðgengst  með  upphæð  þess  háttar 
launa  við  héraðsþing;  og  set  eg  því  undirgefnast  til 
þessa  hávísa  réttar  álits,  hvort  ekki  sé  tilhlýðilegt 
að  lækka  þau  allt  til  helminga. 

Að  svo  fyrirmæltu  verður  það  mitt  auðmjúkt  upp- 
ástand:  að  Sumarliði  Sveinsson  straffist  með  tutt- 
ugu  vandarhagga  aga,  borgi  kindina  úr  Arnarhóls- 
rétt  og  svari  málsins  löglega  kostnaði. 

Innlæt  eg  svo  málið  til  dóms. 

Reykjavík,  þann  14.  Apríl  1832, 

undirgefnast 

/.  Hallgrímsson. 


ATHUGASEMDIR  OG  SKÝRINGAR 


Bls.  3—5.  —  TIL  TOMASAR  SÆMUNDSSONAR.  Febr*) 
( — 1.  Marz)  1828.  —  Ehr.  í  eigu  drs.  theol.  Jóns  Helgasonar 
biskups,  dóttursonar  T.  S.,  skrifað  með  fljótaskrift  á  kvartörk 
(eða  samanbrotna  hálförk) ;  prentað  áður  í  Skírni,  79.,  281 — 34, 
með  athugasemdum  drs.  J.  H.,  og  er  hér  stuðzt  við  þær.  T.  S. 
hafði  skrifað  Jónasi  haustið  áður,  30.  Sept.,  og  er  bað  bréf  prent- 
að  á  bls.  16 — 21  í  Bréfum  hans;  s.  st.,  bls.  16 — 21  í  Bréfum  hans; 
s.  st.,  bls.  34 — 37,  er  svar  T.  S.  við  þessu  bréfi  Jónasar.  —  Þetta 
bréf  Jónasar  og  hið  næsta,  bls.  5 — 9,  eru  einu  bréfin,  sem  nú  eru 
til  af  öllum  bréfum  Jónasar  til  T.  S.,  en  af  bréfum  T.  S.  til  Jón- 
asar  má  sjá,  að  Jónas  hefir  skrifað  honum  mörg  bréf  síðan. 
Sbr.  V.  b.,  bls.  XLIII.  —  Bls.  3,  3.  1.,  „occurrerar",  úr  skólamáli 
á  Bessastöðum  (latínu),  þ.  e.  vill  til.  —  11.  1.,  „loftanna",  svefn- 
lofta  skólapilta.  —  16.  1.,  „Þú  ert  á  burtu!"  Bréfið  er  sent  T.  S. 
til  Hafnar.  —  „Snorri  og  Geir",  Snorri  Sæmundsson  og  Geir 
Bachmann,  skólabræður  Jónasar;  urðu  báðir  prestar,  Snorri  að 
Desjarmýri,  d.  1844,  Geir  síðast  í  Miklaholti,  d.  1886.  —  17.  L, 
„Keyser",  Rudolf,  síðar  prófessor  í  Ósló,  merkur  sagnfræðingur, 
sbr.  I.  b.,  bls.  8,  m.  aths.  Sbr.  V.  b.,  bls.  XXXVIII.  —  18.  1., 
„Gísla",  sbr.  I.  b.,  bls.  11—18,  m.  aths.  —  19.  1.,  „P.  Paars", 
Peder  Paars,  skopkviða  Ludvigs  Holbergs,  frá  1719 — 20;  sbr. 
V.  b.,  bls.  XXXIX.  —  „Ossían",  sbr.  I.  b.,  bls.  195—196,  m.  aths. 
og  V.  b.,  bls.  XXXIX — XL.  —  21.  1.,  „examen",  þ.  e.  miðsvetrar- 
prófið.  —  22.  1.,  „Justitiarius",  skólanafn  á  Stefáni  Eiríkssyni 
frá  Djúpadal  (einnig  nefndur  Djúpadals-Bleikur).  Útskrifaður 
næsta  vor;  stundaði  seinna  laganám  í  Höfn  og  dó  þar  1837.  — 
„hvorfor",  orðtak  Stefáns.  —  24.  1.,  „algebra",  bókstafareikning- 
ur.  —  Bls.  4,  5.  1.,  „Gunnlögsen",  Björn  Gunnlaugsson  skólakenn- 
ari.  —  10.  1.,  „Álfur",  Páll  Tómasson,  skólabróðir  Jónasar,  sbr. 
III.  b.,  bls.  43,  m.  aths.,  nefndur  svo  af  skólabræðrum  sínum  af 
því  að  hann  lék  „Álf  í  Nóatúnum",  sbr.  I.  b.,  bls.  264 — 265,  per- 
sónu  í  skólaleik,  „og  þótti  takast  mæta  vel.  Konu  Álfs,  „Gvu- 
rúnu",  (sbr.  I.  b.,  s.  st.)  lék  Jón  Sigurðsson  („Bægisárkálfur"), 


*)   Eyða  er  fyrir  dagsetningunni. 
RIT  J.   HALLGR.   II.  22 


—  338  — 

seinna  prestur  í  Kálfholti  (d.  1863),  rekkjunautur  Páls  í  skóla" 
(dr.  J.  H.).*)  —  23.  1.,  „biskupnum",  Steingrími  Jónssyni  í 
Laugarnesi.  —  2.  1.  a.  n.,  „supremo",  „supremus",  efstur  (í  bekkn- 
um).  —  Bls.  5,  12.  1.,  „óselt",  líklega  af  (skóla-)bókum,  sem  Jón- 
as  hefir  átt  að  selja  fyrir  T.  S.  —  14.  1.,  „Ögmundi",  Sigurðssyni,. 
er  var  í  Höfn  við  nám;  dó  prestur  á  Tjörn  1845.  —  15.  1.,  „Sig- 
fúsi",  Skúlasyni  („Schulsen),  síðar  sýslumaður,  d.  1862;  sbr. 
bls.  89,  m.  aths.  —  18.  1.,  „Högni",  Einarsson  frá  Skógum;  ]as 
lög  í  Höfn  og  dó  þar.  —  21.  1.,  „Jóni  Sigurðssyni",  frá  Bægisá, 
er  getið  var  í  aths.  við  10.  1.  á  4.  bls. 

Bls.  5—9.  —  TIL  TÓMASAR  SÆMUNDSSONAR.  1.  Marz 
1829.  —  Sbr.  aths.  við  næsta  bréf  á  undan.  Skrifað  með  fljóta- 
skrift  á  2  kvartarkir.  Prentað  áður,  ásamt  skýringum,  í  Skírni, 
79.,  284—288;  er  hér  tekið  tillit  til  þeirra.  —  Bls.  5,  3.-2.  1.  a. 
n.,  „tilskrif"  o.  s.  frv.,  sjá  Bréf  T.  S.,  bls.  37—49.  —  Bls.  6, 
15.  1.,  „Jóns  á  Böggvisstöðum",  Sigurðssonar,  dannebrogsmanns,. 
er  talinn  „var  auðmaður  mestur  norðanlands  á  þeim  tíma".  Þeg- 
ar  hann  dó,  árið  1846,  hljóp  dánarbú  hans  19,800  rd.  —  4.  1.  a.  n.r 
„Ulsrup",  sbr.  I.  b.,  bls.  245—246,  m.  aths.,  og  V.  b.,  bls.  XLIV 
o.  frv.  —  2. — 1.  1.  a.  n.,  „kann  ske  komi  ég"  o.  s.  frv.,  sbr.  V.  b.,. 
bls.  LVIII  o.  frv.  Jónas  sigldi  sumarið  1832;  var  í  Reykjavík,. 
hjá  Ulstrup  þangað  til.  En  þeir  vinirnir  fundust  ekki  í  Höfn  fyr 
en  vorið  1834,  er  Tómas  kom  þangað  aftur  úr  ferðum  sínum  suð- 
ur  um  lönd,  sbr.  V.  b.,  bls.  LXIV— LXV  og  víðar.  —  Bls.  7,  1.  l.r 
„Hafurs-grið",  sbr.  einkum  ísl.  sögur  II.,  Kh.  1874,  bls.  379 — 
382  og  484—493,  e.  fr.  Grágás  og  Grettis-sögu  (Halle  1900,  bls. 
255—257)  og  Heiðarvíga-sögu"  (Kh.  1904,  bls.  98—100).  — 
5.  1.,  „veikindi";  taugaveiki,  sem  margir  pilta  fengu  og  einn  þeirra 
dó  úr,  Bjarni  Guðmundsson  frá  Ási  í  Vatnsdal.  Sbr.  e.  fr.  Endur- 
minn.  Páls  Melst.,  bls.  38 — 39.  —  7.  1.,  „S.  Brynjólfsson  og  Daní- 
els",  þ.  e.  Sigurðar  Brynjólfssonar  Sivertsens  og  Daníels  frá 
Litla-Dal,  Jónssonar,  prests  á  Auðkúlu.  Sigurður  varð  prestur 
á  Útskálum  og  Daníel  í  Ögurþingum;  hann  drukknaði  í  ísa- 
f  jarðardjúpi  1866.  Sbr.  V.  b.,  bls.  XLII— XLIII.  —  8.  1.,  „dimit- 
tendus",  svo  var  sá  kallaður,  sem  átti  að  taka  burtfararpróf.  ■ — 
10.  1.,  „jöfurs",  Friðriks  6.;  afmælisdagur  hans  var  raunar  28. 
Jan.  Hannes  Johnsen,  sonur  Steingríms  biskups,  skrifaði  Páli 
Pálssyni  stúdent  7.  s.  m.  um  þessa  skólahátíð  þannig:  „Hátíðin  á 


*)  í  hr.  nr.  2143,  8vo.  í  Lbs.  er  „Gleðispilið  Álfur",  skrifað  ! 
skóla  af  Ögm.  Sigurðssyni,  síðar  presti  á  Tjörn;  persónurnar  1  því 
eru  hinar  sömu  og  í  söprunni  í  I.  b.,  bls.  264 — 265,  en  gangurinn  I 
leiknum  er  allur  annar  en  í  henni.  —  Cand.  Lárus  Gigurbjörnsson 
hefir  bent   útgrefanda.  á  þetta  hr. 


—  339  — 

Bessastöðum  gekk  rösklega  í  vetur,  því  veðrið  bagaði  nú  öngvan 
fautorem  eða  amicum;  lector  hélt  latínu-ræðu  og  Konráð  skóla- 
piltur  aðra,  dá-fallegar;  þó  sýndist  mér  þess  síðara  fallegri;  svo 
voru  latínu-vers  sungin;  þar  á  eftir  var  þessum  Konráði  af  föð- 
ur  mínum  afhent  sem  præmium  industriæ  Passows  Lexicon, 
græsk-tydsk,  og  Jónasi  Hallgrímssyni  Schulatlas  í  sama  tilgangi. 
—  Að  þessu  enduðu  komu  menn  með  Gammel-vin  og  var  drukkið 
upp  heilanker,  til  að  biðja  með  því  fyrir  kongi  og  öðrum  góðum 
mönnum,  „svo  allir  gjörðust  glaðir",  stendur  þar".  —  12.  1., 
„biskup",  Steingrímur  Jónsson.  —  17.  1.,  „præmium  industriæ", 
verðlaun  fyrir  iðni  og  ástundun.  —  19.  1.,  „Sigurð  vorn  Tómas- 
son",  frá  Garpsdal;  varð  prestur  í  Grímsey  og  dó  þar  1867.  — 
21. — 22.  1.,  „problem",  viðfangsefni.  —  25.  1.,  „undenfor",  les 
udenfor.  —  30.  1.,  „stiftið",  stiftsyfirvöldin,  sem  höfðu  á  hendi 
yfirstjórn  skólans.  —  Bls.  8,  2.  1.,  „Jóni  Sigurðssyni",  frá  Bægis- 
á;  hann  var  nú  á  Kirkjubæ(jarklaustri),  giftur  frænku  sinni, 
Guðnýju  Jónsdóttur.  —  5.  1.,  „dóttur",  Guðnýju;  hún  fæddist 
23.  Okt.  1828.  —  7.  1.,  „Ólafur  vor  Pálsson"  (rektors  Hjálmars- 
sonar) ;  bjó  á  Miðhúsum  á  Reykjanesi.  Varð  prestur  í  Otrardal 
1833.  Drukknaði  í  Arnarfirði  22.  Marz  1849.  —  8.  1.,  „harðgift- 
ur",  Sigríði  Ingimundardóttur  (13.  Sept.  1827);  hún  var  föður- 
systir  Gests  skálds  Pálssonar.  —  15.  1.,  „Lárus",  Sigurðsson  frá 
Geitareyjum,  sbr.  I.  b.,  bls.  46,  m.  aths.  —  20. — 21.  1.,  „paida- 
gogus",  uppeldisf ræðingur ;  Lárus  var  þá  heimiliskennari  hjá 
Sigurði  kaupmanni  Bjarnasyni  Sivertsen.  Sbr.  e.  fr.  Endurm. 
Páls  Melst.,  bls.  50 — 51.  —  25.  1.,  „annað"  o.  s.  frv.;  það  mun  nú 
týnt.  —  28.  1.,  „recommendera",  fela  á  hendur.  —  32.  L,  „Sche- 
ving",  dr.  Hallgrímur  Sch.,  sbr.  V.  b.,  bls.  XXX— XXXI.  —  33.  1., 
„Geir",  Bachmann,  sbr.  3.  bls.,  16.  1.,  m.  aths.  —  34.  1.,  „conjec- 
turu",  tilgátu.  —  Bls.  8 — 9;  viðvíkjandi  þessu,  sem  Jónas  ritar 
hér  um  Hallgr.  Scheving  og  Tómas  sbr.  Bréf  T.  S.,  bls.  43 — 44, 
bréf  til  Jónasar,  frá  1.  Okt.  1828.  —  15.  1.  (á  bls.  9),  „spillt 
Gísla",  þ.  e.  Gísla  ísleifssyni,  sbr.  kvæðið  „Ad  amicum",  I.  b., 
bls.  11 — 18,  m.  aths.,  og  brotið  af  „Iðrunarvísum",  I.  b.,  bls.  187, 
m.  aths.  Þeir  Jónas  og  Gísli  munu  hafa  haldið  vináttu  sinni, 
hvor  til  annars,  ávallt,  að  lokinni  samverunni  í  skóla;  þeir  voru 
sambýlismenn  á  Garði;  fyrst  eftir  að  Jónas  kom  til  Hafnar,  og 
síðar  mun  Jónas  hafa  heimsótt  Gísla  á  Selalæk  1837  og  1842.  Af 
bréfi  til  Páls  Melsteds  yngra,  II.  b.,  bls.  188,  má  sjá  að  Jónas 
hafi  sennilega  skrifað  Gísla  1844,  sumarið  áður  en  hann  dó; 
hafa  þeir  að  líkindum  oft  skrifazt  á,  en  þau  bréf  munu  nú  öll 
glötuð.  —  Neðan  við  þetta  bréf  til  T.  S.  hefir  Jónas  sett:  „(fort- 
sættes)".  Sbr.  bls.  8,  25.— 31.  1.  —  Sbr.  e.  fr.  Bréf  T.  S.,  bls.  49-53. 

22* 


—  340  — 

Bls.  10—11.  —  TIL  MAGNÚSAR  EIRÍKSSONAR.  U.  Marz 
1832.  —  Ehr.  í  hrs.  Lbs.,  nr.  303,  fol.,  skrifað  á  samanbrotna 
hálförk.  Utanáskrift:  „S.  T.  Hr.  studiosus  M.  Eiriksen  a/  Kiöb- 
enhavn".  Bréfið  er  með  fljótaskrift.  —  Þeir  Magnús  og  Jónas 
voru  bekkjarbræður  og  útskrifuðust  saman,  og  voru  síðan  sam- 
an  í  Rv.  2  ár,  en  Magnús  sigldi  til  Hafnar  1831,  ári  fyr  en  Jónas; 
síðan  voru  þeir  saman  í  Höfn.  Um  Magnús  sjá  e.  fr.  I.  b.,  bls. 
154,  m.  aths.  —  Bls.  10,  4.  L,  „gamli  Sveinn",  seglskip,  í  förum 
milli  íslands  og  Danmerkur.  —  7. — 8.  L,  „Jóhann  Halldórsson", 
sonur  H.  prófasts  Ámundasonar  á  Melstað;  útskrifaðist  1831;  las 
síðar  \ög  við  háskólann  í  Höfn  og  dó  þar  1844  (sbr.  Skýrslur  og 
reikn.  Bmf.  1843,  bls.  VIII).  —  Þennan  vetur,  1831—1832,  mun 
Jónas  oft  hafa  verið  hjá  þeim  Knudsens-mæðgum  í  Landakoti, 
sbr.  aths.  við  kvæðið  „Serenade"  í  I.  b.,  bls.  243 — 245,  og  lýtur 
miðkafli  bréfsins  að  því.  Sbr.  e.  fr.  V.  b.,  bls.  LII— LV.  —  12.— 
15.  1.,  „Ball",  o.  s.  frv.,  nefnilega  í  Klúbbf élaginu ;  Jónas  gekk  í 
það  11.  Okt.  1830.  —  21.— 22.  1.,  „conversera",  tala  við.  —  23.  1., 
„Hjaltested  og  Fischer",  Ólafur  Einarsson  Hjaltested,  skóla- 
kennari  í  Rv.,  og  Hermann  Fischer,  þá  unglingur  (f.  1.  Sept. 
1815);  var  hér  síðar  verzlunarstjóri  og  kaupmaður;  d.  10.  Ág. 
1850.  Ólafur  var  f.  1801  og  útskrifaður  úr  Bessastaðaskóla  1825. 
Varð  síðar  prestur  í  Saurbæ  á  Hvalfjarðarströnd  og  dó  þar 
1848.  Sb.  Endurm.  P.  Melst.,  bls.  50,  og  Prestatal  Sv.  N.,  bls.  82, 
og  Sögu  Rv.,  I.  b.,  bls.  125  og  252.  —  Georg,  bróðir  hans,  átti 
frændkonu  Jónasar,  Guðríði  Magnúsdóttur,  prests  í  Steinnesi.  — 
24.  1.,  „Ebbesens",  C.  W.,  kaupmanns;  um  hann  sjá  m.  a.  Endur- 
m.  P.  Melst.,  bls.  24.  —  27.  L,  „Chr.  Möller",  Christian  Ludvig  M., 
verzlunarmaður  og  síðast  gestgjafi  í  Rv.,  sbr.  Sögu  Rv.,  L,  168 
og  víðar;  hann  var  afi  Jakobs  alþm.  Möllers  og  Arents  Claes- 
sens  aðalkonsúls. 

Bls.  11—12.  —  TIL  DEN  KONGELIGE  DIREKTION  FOR 
FONDET  AD  USUS  PUBLICOS.  5.  Nov.  1835.  —  Ehr.  í  ríkis- 
skjalasafninu  í  Höfn  (F.  a.  u.  p.  Journal  10,  nr.  430).  Eru  með 
því  þar  uppskriftir  af  prófsvottorðum  Jónasar  og  meðmælaskjal 
frá  kennurum  hans,  J.  Reinhardt  og  G.  Forchhammer,  sbr.  V. 
b.,  bls.  LXIX— LXX  og  fskj.  4—7.  —  Þessi  sjóður,  F.  a.  u.  p. 
(til  almennra  þarfa),  var  stofnaður  af  Friðriki  5.  1765,  en  upp- 
hafinn  aftur  1842.  Sbr.  að  öðru  leyti  umsóknina  á  bls.  14  (ásamt 
tilheyrandi  skjölum,  vottorðum,  tillögu  og  úrskurði  í  ríkisskjala- 
safninu),  og  V.  b.,  bls.  LXXIII. 

Bls.  12— U.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  15.  Jan. 
1836.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  annars  vegar  á  arkarf jórð- 
ung;   hins   vegar   utanáskrif tin :    „Til   S.   T.   Herr   studios.   juris 


—  341  — 

C.  G.  Conrahd,  a  la  Christianshavn.  Nr.  95,  hos  Kongen.  — •  Her- 
med:  Havrefrö!  Fuglfrö!  —  Recommenderes  Hr.  Sören  Kattrup, 
den  Gud  ledsage!"  —  Konráð  flutti  af  Garði  (Regensen)  sumar- 
ið  áður.  Segir  í  ævisögu  hans  í  Tímar.  Bmf.,  XII.,  64,  að  hann 
hafi  síðan  um  hríð  búið  í  Borchs  Kollegium.  Eftir  utanáskrift 
Jónasar  á  þessu  gamanbréfi  er  svo  að  sjá  sem  Konráð  hafi  átt 
heima  úti  á  Kristjánshöfn.  —  Sören  Kattrup  var  sendiboði  Bók- 
menntafélagsins  (fyrir  20  dala  þóknun  á  ári)  og  var  oft  í  snatti 
fyrir  íslenzka  stúdenta  í  Höfn,  Fjölnismenn  o.  fl.  —  Fyrsta  setn- 
ingin  er  á  ítölsku,  Feneyjamállyzku,  og  þýðir:  „Glingraðu  við 
mig,  góði;  ég  er  lagleg!"  Sennilega  haft  eftir  götustelpu  í  Fen- 
eyjum,  og  mætti  gizka  á,  hvaðan  Jónas  hafi  fengið  bað.*)  — 
„Kvist"  (neðsta  1.  á  12.  bls.),  þ.  e.  J.  D.  Kvist  prentari;  „manu- 
skriftið"  (handritið),  sem  hann  hefir  átt  að  fá  frá  Jónasi,  hefir 
verið  af  greininni  „Af  eðlisháttum  fiskanna",  sem  kom  í  Fjölni 
1836,  II.,  3—14;  sbr.  V.  b.,  81—93.  —  Bls.  13,  1.  1.;  óvíst  Um, 
hver  „Mutter  Heide"  („Mútter  Heíðe")  hefir  verið,  —  og  hvað 
átt  er  við  með  Lyhs  (16.  1.).  —  3.  1.  er  úr  gömlu  Krummakvæði, 
sjá  ísl.  þjóðlög,  Kh.  1906—9,  bls.  601.  —  8.  1.,  Jón  asen  (þ.  e. 
asni),  orðaleikur  til  að  skopast  að  nafninu  Jonas(s)en.  Ef  til  vill 
á  Jónas  hér  við  vin  sinn,  Þórð  Jónasson  ( Jonassen) ;  þeir  höfðu 
verið  saman  í  Höfn  í  3  ár,  en  Þórður  var  nú  farinn  heim.  Síðar 
voru  þeir  saman  í  Rv.  og  eru  hér  aftar  bréf  frá  Jónasi  fcil  Þórð- 
ar,  bls.  139—40  og  151—53  og  198—99.  —  11.  1.,  „Brynjólfur", 
Pétursson.  —  „Jörgin  og  Óli",  o.  s.  frv. ;  líklega  átt  við  veitinga- 
stað.  —  „Eitt  lítið  sjónarspil"  hefir  verið  prentað  áður  í  1. — 3. 
útg.  af  Ijóðmælum  Jónasar,  undir  fyrirsögninni  „Lítill  leikur". 
Yfirskrift  Jónasar  er  skop,  eins  og  allt  „sjónarspilið".  í  2.  (og  3.) 
útg.  er  haft  eftir  Páli  Melsted,  að  hann  og  Jónas  hafi  búið  „þess- 
ar  vísur  til  að  gamni  sínu  morgun  einn  í  rúminu".  Ekki  er  svo 
að  sjá,  að  Páll  hafi  átt  nokkurn  þátt  í  þessu;  mun  það  mis- 
minni  hans.  —  Grímur  græðari  eða  sáragræðari  var  Magnússon. 
Hann  átti  nú  heima  á  Munkaþverá  hjá  Ara  Sæmundssyni  um- 
boðsmanni  og  Sigríði  dóttur  sinni,  konu  hans.  Hann  hafði  lækn- 
ingaleyfi  (var  „licentiatus  chirurgiæ)  og  hafði  fengizt  allmikið 
við  lækningar.  í  2.  (og  3.)  útg.  er  sagt  í  aths.  við  þessar  vísur, 
að  hann  hafi  eitt  sinn  höggvið  tá  af  stúlku  með  sporjárni.  Grím- 
ur  hafði  áður  verið  bóndi  á  Espihóli  um  hríð.  Nú  var  hann  orð- 
inn  hálf-áttræður,  er  Jónas  orti  þetta,  og  dó  hálfum  mánuði  síð- 
ar,  30.  Jan.  Sbr.  P.  Zoph.,  Ættir  Skagfirðinga,  Rv.  1914,  bls.  70, 
Ann.  19.  aldar,  II.,  81,  og  e.  fr.  Ljóðabók  Jóns  Þorlákssonar,  II., 


*)   Skýrt  af  dr.   Sigfúsi  Blöndal. 


—  342  — 

622.  —  Bls.  14.  Kveðjan,  á  latínu,  þýðir:  „Þinn  allt  til  dauðans". 

—  „Mr.  Sjonne",  skopmynd  af  nafni  Jónasar,  eins  og  líka  utaná- 
skriftin  er  í  skopi,  —  vitanlega  að  þeim,  er  afbökuðu  nöfn  sín 
af  hégómagirnd,  eins  og  sumir  gerðu  þá,  og  gert  er  raunar  enn. 

Bls.  U.  —  TIL  DEN  KONGELIGE  DIREKTION  FOR 
FONDET  AD  USUS  PUBLICOS.  6.  Juli  1836.  —  Ehr.  í  ríkis- 
skjalasafninu  í  Höfn;  sbr.  bréfið  frá  5.  Nóv.  1835  og  aths.  við 
það.  —  Vottorðin,  sem  fylgja  með,  eru  svo-látandi: 

„At  Hr.  studiosus  juris  J.  Hallgrimsen  har  i  afvigte  Vinter- 
semester  h0rt  mine  offentlige  Forelæsninger  over  de  nordiske 
Fiske,  og  som  sædvanligt  vist  levende  Interesse  ogsaa  for  denne 
Del  af  Zoologien,  bevidnes.  —  D.  30.  April  1836.  J.  Reinhardt". 

—  „Herr  stud.  juris  Jonas  Hallgrimson  har  i  Vinteren  1835/3fi  h0rt 
mine  Forelæsninger  over  Danmarks  Geognosi  med  megen  Flid  og 
Opmærksomhed,  indtil  han  formedelst  Sygdom  var  n0dsaget  til 
at  opgive  dem,  hvilket  jeg  hermed  bevidner  med  Forn0jelse.  Den 
5.  Juli  1836.  G.  Frochhammer" .  —  Umsókn  Jónasar  var  nú  tek- 
in  til  greina.  Álit  sjóðsstjórnarinnar  er  dags.  30.  s.  m.  Samkvæmt 
því  úrskurðaði  konungur  styrkveiting  6.  Ág.,  og  26.  s.  m.  til- 
kynnti  sjóðsstjórnin  Jónasi  hana.  Sbr.  V.  b.,  bls.  LXXIII.  —  í 
1.  1.  umsóknarinnar  stendur  í  ehr.  (af  misminni)  „Dec."  fyrir 
„Nov." 

Bls.  15.  —  TIL  PÁLS  MELSTEDS  SÝSLUMANNS.  29. 
Júlímán.  1837.  —  Ehr.  í  hrs.  Lbs.  147,  fol.,  á  fremstu  bls.  nf 
stórri  hvartörk;  utanáskrift  á  4.  bls. :  „Velbornum  Herra  Kam- 
merráði  P:   Melsted,  sýslumanni  í  Árness-sýslu,  á  Hjálmholti". 

—  Páll  Melsted  varð  síðar  amtmaður.  Hann  var  faðir  Páls  sagn- 
fræðings  (P.  M.  yngra),  er  var  sambýlismaður  Jónasar  á  Garði. 

—  9.  1.  Bjarni  í  Laugardælum,  hreppstjóri  og  meðhjálpari,  var 
Símonarson.  —  11.  1.  „Bónarskráin  til  konungs",  sjá  um  hana  í 
Fjölni,  IV.,  45—46,  og  ævis.  J.  Sig.,  II.,  71  o.  áfr.  —  15.  1.  „Séra 
Árni",  í  Görðum,  Helgason.  —  17.  1.  „Lector",  Jón  Jónsson  í 
Lambhúsum.  Hann  skrifaði  aldrei  undir  bænarskrána.  ■ —  Sbr. 
Bréf  T.  S.,  bls.  239—40. 

Bls.  16—18.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  8.  Ágúst- 
mán.  1837.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a.,  skrifað  á  2  kvartarkir.  Sér- 
stakt  umslag,  með  akkeri  í  innsiglinu;  Konráð  hefir  skrifað  á 
það:  „Borið  mér  í  hendur  12.  d.  ág.-mán.  1837".  Konráð  var  í  Kh., 
og  hefir  bréfið  eftir  dagsetningunni  verið  ótrúlega  stuttan  tíma 
á  leiðinni.  —  „Helga  í  Suðurbæ"  var  dóttir  Ólafs  Jónssonar,  er 
þar  bjó;  sbr.  Sögu  Rv.,  I.,  178  og  274;  fædd  um  1802.  —  7.  1., 
„tilskrifið",  gamanbréf,  að  sumu  leyti  á  þýzku,  dags.  14.  Júní; 
er  í  K.  G.  31  a  meðal  fleiri  bréfa  frá  Konráði  (o.  fl.)  til  Jónasar. 


—  343  — 

—  9.  1.,  „búinn  að  týna  henni  niður";  hann  hafði  verið  5  ár  er- 
lendis.  —  11. — 12.  1.,  „stiftamtmanni",  Carl  Emil  Bardenfleth, 
sem  þá  var  nýlega  (í  Júní)  kominn  í  stað  L.  A.  Kriegers,  sem 
fór  utan  þetta  sumar,  —  kom  til  Álaborgar  seint  í  Júní;*)  sbr. 
Sunnanp.  1838,  bls.  118.  —  12.  1.,  „séra  Tuma",  Tómas  Sæmunds- 
son.  —  14.  1.,  „biskup",  Steingrím  Jónsson;  „Árni",  Helgason, 
prófastur  í  Görðum;  „Lambhúsa-Jón",  Jón  lektor  Jónsson.  — 
24.  1.,  „rita  þér",  sbr.  Bréf  T.  S.,  bls.  214—25.  —  29.  1.,  „Snapir 
og  gapir  o.  s.  frv.",  sbr.  (62.)  er.  í  Hávamálum:  „Snapir  ok 
gnapir,  —  es  til  sævar  kemr,  —  örn  á  aldinn  mar.  —  Svá  er 
maðr,  er  með  mörgum  kemr  —  ok  á  formælendr  fáa".  —  Bls.  17, 
1.  1.,  „Br.",  eflaust  Brynjólfur  Pétursson;  hann  tók  próf  í  lög- 
fræði  um  vorið  og  mun  hafa  farið  heim  (og  þá  norður  til  Víði- 
valla),  snöggva  ferð,  þetta  sumar.  Sbr.  Bréf  T.  S.,  bls.  216.  — 
Þessi  kafli  er  um  fjárþröng  til  útgáfu  Fjölnis.  —  6.  1.,  „A  pro- 
pos",  vel  á  minnzt.  —  7.  1.,  „bænarskránni",  sbr.  næsta  bréf  á 
undan,  m.  aths.  —  24.  1.,  „séra  Þorláks  í  Móum",  Loftssonar; 
Ólafur,  sem  var  trúlofaður  dóttur  hans,  er  Ólafur  Einarsson 
Jónssonar  (Johnsen),  síðar  prófastur  á  Stað  á  Reykjanesi;  sbr. 
I.  b.,  bls.  283  og  285,  m.  aths.  Stúlkan  hét  Sigríður,  og  giftust 
þau  þetta  sama  ár.  Hún  var  þá  21  árs.  Orðatiltæki  Jónasar  um 
hana  eru  tekin  úr  bréfi  Konráðs  sjálfs.  —  25.  1.,  „Oddgeir"  er 

0.  Stephensen,  síðar  forstöðumaður  hinnar  íslenzku  stjórnar- 
■deildar  í  Höfn.  Hann  var  frá  Esjubergi,  næsta  bæ  við  Móa,  og 
var  þá  í  Höfn  við  laganám,  er  bréfið  var  skrifað.  —  33.  1.,  „Stef- 
án  í  Selkoti",  undir  Eyjafjöllum,  var  stúdent.  Sbr.  Fjölni  III., 
I.,  43.  Hann  var  Ólafsson,  gullsmiðs,  í  Selkoti.  —  Bls.  (17 — )18, 

1.  1.,  „tveir  tígulkongarnir"  o.  s.  frv.;  það  eiga  menn  á  hættu, 
að  komi  fyrir,  að  sögn,  ef  menn  spila  í  kirkju  eða  á  aðfangadags- 
kvöld.  —  4.  1.,  „Branda"  gæti,  ef  til  vill,  verið  smástúlka  í  Kálf- 
holti,  dóttir  séra  Benedikts  Eiríkssonar,  aðstoðarprests  þar  þá. 
Móðir  hennar,  kona  séra  Benedikts,  var  Málmfríður  Brynjólfs- 
dóttir,  prests  þar,  Guðmundssonar.  Bræður  Málmfríðar,  konu 
Benedikts  prests,  voru  þeir  Guðmundur  og  Benedikt,  báðir  í 
Kálfholti,  en  ekki  er  líklegt,  að  þeir  Jónas  og  Konráð  hafi  verið 
þeim  kunnugir.  Séra  Benedikt  var  skólabróðir  þeirra  og  kann 
að  hafa  verið  búinn  að  skrifa  öðrum  hvorum  þeirra  um  litlu  dótt- 
ur  sína  og  þá  nefnt  hana  Bröndu,  en  Málmfríður  hét  hún.  ■ — 
Séra  Benedikt  var  móðurbróðir  þeirra  Eiríks  meistara  Magnús- 
sonar  og  Eiríks  Garð-prófasts  Jónssonar.   Hann  dó   1903,  96% 


*  í    V.    b.,    bls.    LXXX,    24.    1.,    stendur    óvart    „Krieger"    fyrir 
Bardenfleth. 


—  344  — 

árs.  —  6.  1.,  „Marmier",  Xavier  Marmier,  rithöfundurinn  franski 
(f.  1809,  d.  1892);  var  með  Paul  Gaimard  hér  1836  og-  samdi 
sögu  íslands  og*  bókmenntasögu ;  ferðaðist  um  Norðurlönd  næstu 
ár.  Konráð  getur  um  ferð  hans  í  bréfi  sínu.  —  „Litli  Xavier 
Svend  etc."  (8.  1.),  drengur,  sem  Málfríður  Sveinsdóttir,  þjón- 
ustustúlka  á  „Klúbbnum",  átti  21.  Apríl  s.  á.  og  kvað  X.  M. 
vera  föður  að;  drengurinn  hét  Sveinn  Xavier.  —  Mynd  er  af 
Málfríði  í  „Atlas"  Gaimards,  I.,  10.  Hún  var  dóttir  Sveins 
Ólafssonar,  er  var  síðasti  ábúandinn  á  Arnarhóli  í  Reykjavík,. 
og  „þótti  kvenna  fríðust".  Sbr.  Rvík.  14  v.,  bls.  14.  —  9.  1.,  „Rei- 
ersen",  Christian  Reiersen,  ritskoðari  (censor)  í  Höfn  (1834 — 
50;  d.  1876);  fremur  frjálslyndur.  — ■  15.  1.,  „Lund"  o.  s.  frv., 
Morten  Frederik  L. ;  hann  var  þá  nýlega  (6.  Maí)  orðinn  sýslu- 
maður  í  Mýrasýslu,  aldanskur  maður.  Sbr.  Sýslm.-æfir,  III.,  bls. 
372 — 73.  —  18. — 19.  1.,  „Guðmundur  minn";  Jónas  á  við  Konráð; 
hann  hafði  ávarpað  Jónas  á  sama  hátt  í  bréfi  sínu. 

Bls.  18—19.  —  TIL  DEN  KONGELIGE  DIREKTION  FOR 
FONDEN  AD  USUS  PUBLICOS.  22.  Marz  1838.  —  Ehr.  í  nkis- 
skjalasafninu  í  Höfn,  sbr.  bréfin  frá  5.  Nóv.  1835  og  6.  Júlí 
1836.  —  Jónas  hefir  fengið  ósk  sína  uppfyllta;  er  skrifað  á  bréf- 
ið:  „Anviist  37  Rd.  48  Sk.  Sölv  d.  31.  Marts  1838". 

Bls.  19.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  10.  Jan.  1839.  ^- 
Ehr.  meðal  annara  bréfa  Jónasar  (og  annara)  til  Finns  geymt  í 
ríkisskjalasafninu  í  Höfn.  Veizlan  fyrir  Paul  Gaimard  var  hald- 
in  16.  s.  m.,  sbr.  I.  b.,  bls.  57—59,  m.  aths.,  og  V.  b.,  bls.  LXXXVII 
— LXXXVIII.  —  Ókunnugt  er  að  öðru  leyti  um  þetta  latínska 
kvæði,  en  ekki  mun  það  hafa  verið  prentað,  né  notað  í  samsætinu. 

Bls.  20—22.  —  TIL  DET  H0JKONGELIGE  RENTEKAM- 
MER.  2U.  Apríl  1839.  ■ —  Ehr.  í  Þjóðskjalasafninu,  fengið  þang- 
að  úr  ríkisskjalasafninu  í  Höfn  (var  þar  merkt  Isl.  J.  19,  Nr. 
454),  en  eldra  frumrit  af  þessu  bréfi  er  í  nr.  13,  fol.,  í  hrs.  Bmf., 
frá  því  í  Marz  árið  áður.  Hefir  Jónas  ætlað  að  senda  það  þá  og 
f ara  fram  á  f erðastyrk,  en  hætt  við  það.  Sbr.  V.  b.,  bls."  LXXXII, 
og  fylgiskj.  9.  —  Höfundur  ritgerðar  þeirrar  um  Jónas,  sem  er 
framan-við  2.  útg.  ljóðmæla  hans,  hefir  séð  þetta  eldra  frumrit, 
en  ekki  vitað,  að  það  var  aldrei  sent;  hefir  þetta  valdið  nokkr- 
um  villum  í  ritgerðinni,  sjá  bls.  XXI  o.  frv.  —  Sbr.  e.  fr.  næsta 
bréf  og  V.  b.,  bls.  XC— XCII,  og  LXXXV— LXXXVI. 

Bls.  22.  —  TIL  DET  H0JKONGELIGE  RENTEKAMMER. 
17.  Maí  1839.  • —  Frumr.  í  ríkisskjalasafninu  (Isl.  Journ.  19, 
503)  áður,  nú  í  Þjóðskjalasafninu.  Sbr.  næsta  bréf  á  undan  og 
aths.  við  það.  —  Svo  er  að  sjá  af  því,  sem  skrifað  hefir  verið  í 
stjórnarskrifstofunni,    að    tilkynningarnar    um    greiðslu    þeirra 


-—  345  — 

100  +  100  dala,  er  veittir  voru,  hafi  verið  gefnar  út  eða  dag- 
settar  18.  og  25.  Maí,  en  af  dagsetningu  þessa  bréfs  er  augljóst, 
að  Jónas  hefir  verið  búinn  að  fá  tilkynning  um  fyrri  veitinguna 
fyrir  18.  Maí,  þar  sem  það  er  skrifað  17.  Maí;  og  sennilegast  er, 
að  hann  hafi  verið  búinn  að  fá  greidda  síðari  upphæðina  fyrir 
25.  Maí,  því  að  24.  Maí  fór  hann  af  stað  frá  Höfn,  sbr.  III.  b., 
bls.  62.  En  það  er  þó  ekki  fullvíst,  að  Jónasi  hafi  verið  svarað 
upp  á  fyrra  bréfið  15.  Maí  og*  veitt  síðari  upphæðin  18.  s.  m.,  bvo 
sem  gefið  er  í  skyn  í  V.  b.,  bls.  XCII. 

Bls.  2S—2U.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  11.  Júlí 
1839.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  á  3  síðum  á  stórri  kvartörk,  en  utan- 
áskrift  á  4.  síðu,  og  hefir  Konráð  skrifað  þar:  „Borið  mér  í  h. 
(þ.  e.  hendur)  9.  ágústs".  ■ —  Kafli  úr  bréfinu  er  prentaður  í 
Skírni,  80.  árg.,  bls.  359.  —  Bls.  23,  7.-8.  1.,  „Náná  hans  Fúsa"; 
óvíst,  við  hverja  er  átt.  —  11.  1.,  „[fara]"  virðist  vanta  í  ehr.  - — 
11. — 12.  1.,  „þeim  grænlenzka",  þ.  e.  hafísnum.  ■ —  14.  L;  séra 
Kristján  á  Bægisá  var  föðurbróðir  Jónasar,  Þorsteinsson,  prests, 
Hallgrímssonar.  Hann  varð  síðar  prestur  á  Völlum,  1846,  eftir 
Stefán  bróður  sinn,  föður  Skafta  Tímoteusar,  og  dó  bar  áttræð- 
ur  1859.  —  Jónas  hefir  gert  ráð  fyrir,  að  hann  hefði  lítið  gam- 
an  af  að  heyra  spóann  vella  um  túnasláttinn  (sbr.  12. — 15.  ).).  — 
21.  1.,  „náttúruskoðurunum",  þeim  J.  C.  Schythe  og  Jap.  Steen- 
strup,  sem  Jónas  átti  að  fylgjast  með;  en  þeir  komust  aldrei  til 
Norðurlands  þetta  sumar;  sbr.  V.  b.,  bls.  XCI — XCIII.  ■ —  Um 
ferðir  Jónasar  sjá  V.  b.,  bls.  XCIV — XCVII,  og  ferðaskýrslur 
hans,  sem  vitnað  er  í  þar.  E.  fr.  Landfrs.  ísl.,  IV.  b.,  bls.  7  og 
frv.,  og  ferð  þeirra  Schythe  og  Steenstrups  s.  st.,  bls.  23  og  írv. 
—  22.  1.,  „arnarbelg  og  hlýra",  sbr.  III.  b.,  bls.  78—80.  —  24.  1., 
„kolin",  sbr.  III.  b.,  bls.  69—76.  —  30.  1.,  „Jóns  míns  Péturss.", 
síðar  háyf irdómara ;  hann  var  vinur  Jónasar  sem  þeir  bræður 
allir,  Brynjólfur  (sbr.  bls.  13)  og  Pétur,  síðar  biskup.  ■ —  Bls.  24, 
2.  1.,  „vogmeri",  sbr.  III.  b.,  bls.  83.  —  6. — 7.  1.,  „kvenmann  á  18. 
árinu"  o.  s.  frv.  Jónas  ætlaði  til  Reykjahlíðar ;  verið  getur,  að 
prestsdóttirin  ein  þaðan,  Hólmfríður,  hafi  verið  á  Akureyri,  en 
ætlað  nú  heim,  og  komið  til  orða,  að  hún  yrði  Jónasi  samferða. 
Sbr.  e.  fr.  V.  b.,  bls.  XCV.  —  11.  1.,  „Herthu",  herskipi  dönsku, 
sbr.  III.  b.,  bls.  78.  —  12.  1.,  „Kr.  mínum,  og  Br.  og  Páli",  þ.  e. 
Kristjáni  Kristjánssyni,  síðar  amtmanni,  Brynjólfi  Péturssyni 
og  Páli  Melsted  yngra,  sambýlismanni  Jónasar  á  Garði,  síðar 
málfærslumanni  og  sagnfræðingi.  —  13.  1.,  „Thorsen",  Peder 
Groth  Thorsen,  bókavörður  við  háskólabókasafnið  í  Höfn,  rúna- 
fræðingur;  f  1811;  d.  1883.  —  14.  1.,  „Völvuleiði"  er  sennilega 
forn  dys;   þar  er  ólæsilegur   rúnasteinn  í   brotum;   sjá  skýrsiu 


—  346  — 

Jónasar  í  næsta  bréfi  og  III.  b.,  bls.  72 — 73;  sbr.  e.  fr.  Kálund, 
Isl.  Beskr.,  II.,  bls.  117,  og  Isl.  fortidslevn.,  bls.  63—64  (119—20). 

—  15.  1..  „Möngu  litlu",  þ.  e.  Margrét,  bróðurdóttir  Odds  Iyfsala 
Thorarensen,  dóttir  Stefáns  Th.  á  Espihóli;  hún  var  þá  á  14.  úr- 
inu.  —  16.  1.,  „silfurhólki"  o.  s.  frv.,  sbr.  bls.  26.  —  20.— 21.  !. 
o.  frv.,  „Konráð  minn  á  Látrum"  o.  s.  frv.  Konráð  var  bóndi  í 
Grenivík;  hann  var  Jóhannesson.  Jón  bóndi  á  Látrum  í  Grýtu- 
bakkahreppi  var  Jónsson.  Konráð  var  ekki  vinnumaður  hans; 
vinnumaður  Jóns  hét  Stefán  og  var  Stefánsson.  Stúlkan,  sem 
Jónas  á  við,  mun  hafa  verið  Guðfinna,  dóttir  Jóns  á  Látrum, 
tæplega  tvítug  þá.  —  24.  1.,  „spekúlantinn",  þ.  e.  „Skipper  og 
Spekulanthandler  Hans  R0mer  af  R0nne";  Jó'nas  tók  sér  far 
með  skipi  hans,  „Providence",  frá  K.-höfn  24.  Maí  og  kom  loks 
til  Akureyrar  18.  Júní,  sbr.  dagbókina  frá  ferðinni,  III.  b.,  bls. 
62  o.  áfr.  —  33.  1.  Kveðjan,  á  latínu,  er  síðustu  orðin  af  þessari 
setningu:  „In  cujus  rei  testimonium  subscriptum  nomen  respice, 
qværo  (eða  quæso),  meum",  sem  þýðir  nokkurn  veginn:  „Gerðu 
svo  vel  að  líta  á  nafn  mitt  undirritað  til  vitnis  um  það". 

Bls.  25—27.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  22.  Júlí  1839. 

—  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn.  —  Um  ferðalög  Jónasar  sbr. 
III.  b.,  bls.  66—94.  —  4.  1.,  „5";  hann  kom  18.  Júlí  að  kvöldi  til 
Reykjahlíðar.  ■ —  20.  1.,  „félagsins",  þ.  e.  Bókmenntafélagsins, 
sem  hafði  beðið  prestana  um  sóknalýsingar,  sbr.  V.  b.,  bls. 
LXXXV  o.  áfr.,  IV.  b.,  bls.  203—15  o.  fl.  —  25.  1.,  „Völvuleiðið" 
o.  s.  frv.,  sbr.  næsta  bréf  á  undan  og  eftir,  m.  aths.  —  Bls.  26, 
3.  1.,  „Kröyer",  Jörgen  Jóhannesson  Kröyer,  sem  þá  var  að- 
stoðarprestur  í  Miklagarði,  sbr.  III.  b.,  bls.  77,  m.  aths.  —  5. — 6. 
1. ;  um  rúnasteininn  á  Grenjaðarstað  sjá  III.  b.,  bls.  86 — 88,  m. 
aths.;  e.  fr.  Kálund,  Isl.  Beskr.,  II.,  bls.  160  og  426.  Áletrunin  er 
skrifuð  á  sérstakt  blað,  sem  fylgir  bréfinu;  er  hún  skrifuð  með 
rúnum  og  með  skrifletri  fyrir  neðan.  Jónas  réði  áletranina  rétt. 
Steinninn  er  enn  á  sama  stað,  og  áletrunin  skýr.  —  8. — 9.  1.;  nf 
steininum  á  Ljósavatni  voru  til  4  brot  (af  6)  1912.  Um  hann 
sjá  bls.  29  og  Kálund,  Isl.  fortidslevn.,  bls.  65  (121).  —  31.— 32. 
1.,  „kansellíráðs  sál.  Björnsens",  þ.  e.  Þórðar  sýslum.  Björnsson- 
ar  í  Garði,  d.  1834.  —  Bls.  27,  10.  1.;  um  þá  Forchhammer,  Steen- 
strup  og  Schythe  sjá  hér  að  framan,  bls.  340  og  345,  og  hér 
fyrir  aftan  eru  mörg  bréf  til  Steenstrups;  sömul.  er  þessara 
manna  getið  oftlega  í  ævisögu  Jónasar  í  V.  b.,  að  síðustu  á  bls. 
CLXXXIV— V. 

Bls.  27—30.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  29.  Sept. 
1839.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn.  —  Dagbókin  frá  ferða- 
laginu  nær  til  19.  Júlí,  sbr.  III.  b.,  bls.  62 — 94,  og  í  yfirliti  yfir 


-  347  — 

öll  ferðalögin  gerir  Jónas  nokkra  grein  fyrir  Skagafjarðarferð- 
inni  og  veikindum  sínum  eftir  hana,  sjá  III.  b.,  bls.  269. — 73.  > — 
Bls.  28,  3.  1.,  „Collin",  þ.  e.  Jonas  C,  f  jármálaráðunautur  í  stjórn- 
inni,  hinn  ágætasti  maður.  —  6.  1.,  „félagið",  Bókmenntafélag- 
ið.  —  9.  1.,  „Gunnlögsen" ;  Björn  Gunnlaugsson  var  á  þeim  ár- 
um  að  fást  við  íslands-uppdráttinn  fyrir  Bókmenntafélagið.  — 
12.  1.,  „íslenzkt  steinasafn";  hér  mun  Jónas  fyrst  geta  þessa 
safns,  sem  hann  nefnir  síðar  oft  í  bréfum  sínum.  Sjá  e.  fr.  V.  b., 
bls.  CXXVII— VIII.  —  14.  1.,  „skólann",  þ.  e.  latínuskólann 
(„lærða  skólann",  „menntaskólann") ;  þangað  fór  safn  Jónasar 
og  varð  upphafið  að  náttúrugripasafni  skólans.  —  28. — 34.  1. 
o.  áfr.,  sbr.  III.  b.,  bls.  72 — 73;  þar  er  mynd  steinsins,  sú  sem 
Jónas  kveðst  senda;  sbr.  e.  fr.  Kálund,  Isl.  fortidslevn.,  bls.  63 — 
<64  (119—20).  —  Bls.  29,  3.-9.  1.,  „Fjalirnar  úr  Flatatungu- 
skálanum",  sjá  Kálund,  Isl.  Beskr.,  II.,  71,  og  fortidslevn.,  bls. 
34  (90);  e.  fr.  Árb.  Fornlfél.  1888—92,  bls.  80,  og  nr.  8891  í 
Þjóðminjasafninu,  með  lýsingu  í  skrá  þess.  — ■  17.  1.,  „Amtmað- 
ur  Bjarni",  Bj.  Thorarensen  á  Möðruvöllum.  —  19.  1.  o.  frv., 
sbr.  bls.  26,  8. — 9.  1.,  m.  aths.  Á  rúnasteininum  á  Ljósavatni 
hefir  staðið:  Hér  hvíler  Halldóra  Þo(r)gils  dótter.  • —  23.  1.,  „dr. 
•sál.  Brynjólfsen",  Gísli  Brynjólfsson,  prestur  að  Hólmum,  dr. 
phil.,  —  fyrir  ritgerð  um  rúnir  (Periculum  runologicum,  seu  de 
runorum  origine,  propagatione  et  usu)  1823;  d.  1827.  ■ —  Bls.  30, 
4. — 5.  1.,  „sjóðnum  til  almennra  þarfa",  þ.  e.  Fonden  ad  usus  pu- 
blicos,  sem  Jónas  hafði  haft  styrk  úr  (150  dali  árl.)  árin  1836 — 
38,  sbr.  bls.  11—12,  14  og  18—19,  e.  fr.  bls.  33  og  44.  —  11.  1., 
„félagsdeild  vorri",  Hafnardeild  Bókmenntafélagsins.  ■ —  16.  1., 
„K.  Kristjánssyni",  Kristjáni,  síðar  amtmanni;  hann  sótti  um 
framhald  styrksins  fyrir  Jónas,  sbr.  bls.  33  og  44  og  V.  b.,  bls. 
XCVIII— IX. 

Bls.  30—31.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  3.  Okt.  1839. 
—  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn.  —  „Kvæði"  það,  sem  Jónas 
á  við  á  bls.  31,  5.  1.  o.  áfr.,  er  raunar  2  kvæði,  þau  sem  eru  í  I.  b., 
bls.  54 — 57  og  66 — 69.  Bókmenntafélagið  gaf  þau  út  með  „Al- 
berts  Thorvaldsens  æfisögu",  Kh.  1841.  Síðara  kvæðið  hefir  Jón- 
as  sennilega  ort  skömmu  áður  en  hann  sendi  bréfið,  en  hið  fyrra 
árið  áður  í  Höfn;  sbr.  aths.  við  bæði  kvæðin  og  e.  fr.  V.  b.,  bls. 
XCVI— VII. 

Bls.  31—33.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  /,.  Okt. 
1839.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  sams  konar  pappír  og  bréf- 
ið  frá  11.  Júlí.  —  Konráð  hefir  skrifað  á  4.  bls.,  þar  sem  utaná- 
skriftin  er:  „Borið  m.  í  Kh.  29.  nóv.  1839  (snemma  morguns, 
með  Þorst.  frá  Mívatni).  K.  G."   Og  e.  fr.:    „Skrivuð  aptur  2 


—  348  — 

brjev  með  Kristjáni.  (Vantar  að  tala  við  Gaimard)".  —  „Bruder- 
lein",  litli  bróðir.  —  „Schneiderlein",  klæðskerinn  litli;  Jónas  á 
við  sjálfan  sig  með  þessu  spaugsyrði.  —  9.  1.  a.  n.,  „Lauget", 
þ.  e.  Skræderlauget  í  Höfn.  —  Bókin,  sem  Jónas  á  við,  er  við- 
skiptabók  klæðskera.  Jónasi  þótti  jafnan  leitt,  er  hann  hafði 
ekki  goldið  skuldir  sínar.  —  6.  1.  a.  n.,  „félagið",  Bókmenntafé- 
lagið.  . —  4.  1.  a.  n.,  „Herthu",  herskipinu  danska,  sbr.  bls.  24,  m. 
aths.,  og  III.  b.,  bls.  78.  —  Bls.  32,  2.  1.,  „Tuma",  séra  Tómas 
Sæmundsson,  sem  var  það  ár  einn  höfundur  og  kostnaðarmaður 
Fjölnis,  V.  árg.  —  4.  1.,  „Arnkels  saga";  Jónas  á  við  Hrafnkels- 
sögu,  sem  Konráð  (og  P.  G.  Thorsen)  gáfu  þá  út.  —  Um  þá  útg. 
sjá  t.  a.  m.  Tímar.  Bókmfél.,  XII.,  bls.  64 — 65.  —  6.  1.,  „Gúman", 
þ.  e.  Jóh.  Gudmann,  kaupmaður  á  Akureyri,  búsettur  í  Höfn, 
sonur  Guðmundar,  er  nefndi  sig  Gudmann  fyrstur,  faðir  Fred- 
riks,  sem  Gudmanns  Minde  er  kennt  við.  ■ —  7. — 8.  1.,  „hann  ein- 
eygði  Fjölnir";  Jónas  á  við  ritlinginn  „Adfinning  vid  Eineygda 
Fjölnir"  eftir  Jón  Hjaltalín.  Er  að  sjá  af  þessu,  að  ritlingurinn, 
sem  sjálfur  var  ætíð  nefndur  „Eineygði  Fjölnir"  manna  á  með- 
al,  hafi  verið  orðinn  kunnur  á  Norðurlandi  áður  en  Fjölnir,  V. 
árg.,  sjálfur,  sem  ritlingurinn  er  um,  var  kominn  bangað  frá 
Höfn.  ■ —  Sbr.  e.  fr.  bækling  séra  Tómasar:  „Fjölnir  og  Ein- 
eigdi-Fj0lnir,  Videiar  Klaustri,  1840";  sjá  um  hann  Bréf  Tóm. 
Sæm.,  bls.  263—64.  —  9.— 10.  L,  „kom  af  Nýjabæjarfjalli  hold- 
votur"  o.  s.  frv.,  sbr.  bréfið  til  Finns  Magnússonar  29.  Sept.  ■ — 
10.  1.,  „Dýrleifarnar  báðar",  þ.  e.  Dýrleif  dóttir  Páls  Haildórs- 
sonar  á  Jórunnarstöðum  í  Eyjafirði,  og  Dýrleif  Kristjánsdótt- 
ir,  uppeldisdóttir  hans;  báðar  ungar  stúlkur  þá.  Dýrleif  Páls- 
dóttir  giftist  síðar  Hallgrími  Tómassyni,  systursyni  Jónasar,  og 
var  móðir  séra  Tómasar  Hallgrímssonar  á  Völlum.  ■ —  13. — 14.  )., 
„Sibbern  ialar  um",  Fr.  Chr.  S.  heimspekingur,  prófessor  við 
Hafnar-háskóla  (d.  1872).  Jónas  vitnar,  ef  til  vill,  til  rits  hans, 
„Menneskets  aandelige  Natur  og  Væsen",  Kh.  1819 — 28.  —  16.  1., 
„Jóhann  sýslumaður"  var  Árnason;  hann  dó  hálfu  ári  síðar;  BJá 
um  hann  í  I.  b.,  bls.  219.  —  18.  1.,  „Sáka",  líklega  gæluorð  fyrir 
strák.  —  28.  1.,  „bókina";  hann  á  líklega  við  þá  bók,  sem  nú  er 
nr.  6  í  8  bl.  br.  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs.;  hefir  hann  ritað  í  hana  dag- 
bók  frá  þessari  ferð,  allt  til  þess,  að  hann  kom  upp  að  brenni- 
steinsnámunum,  sbr.  III.  b.,  bls.  62 — 94.  ■ —  Bls.  33,  3.  1.,  „kreddu- 
þórunum",  þ.  e.  kreditórunum ;  spaugsyrði  íslenzkra  Hafnar- 
stúdenta. 

Bls.  33.  —  TIL  DIREKTIONEN  FOR  FONDET  AD  USUS 
PUBLICOS.  U.  Okt.  1839.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn.  — 
Umboð  til  Kristjáns  Kristjánssonar,  síðar  amtmanns.  Kristján 


—  349  — 

sótti  sjálfur  um  styrkinn  undir  nafni  Jónasar  11.  Febr.  næsta 
ár,  stílaði  umsóknina  til  konungs.  Sbr.  e.  fr.  kvittunina  hér  fyrir 
aftan,  dags.  13.  Júní  1840,  og  V.  b.,  bls.  XCVIII— IX. 

Bls.  33—35.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  2.  Marz  1M0. 

—  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn.  —  Bls.  33,  2.  1.  a.  n.,  „virða", 
ehr.  veita.  —  Bls.  34,  5.  1.,  .,inform.",  information,  kennsla.  — 
17.  1.,  „Kolbjarnarhelli";  sá  hellir  er  nú  sagður  ókunnur.  — 
Jónas  hefir  líklega  verið  nýbúinn  að  fá  skriflegar  uppiýsingar 
um  hellinn,  óvíst  frá  hverjum,  en  hann  hefir  skrifað  þær  upp  á 
blað,  sem  hann  hefir  lagt  í  spjaldhylki  á  vasakveri  sínu  þetta 
sama  ár.  Sennilega  væri  hægt  að  finna  þennan  hellisskúta  eftir 
þessum  upplýsingum,  að  minnsta  kosti  staðinn,  sem  hér  er  sagt, 
að  hann  sé  í.  Sbr.  þó  e.  fr.  bréf  Jónasar  til  Finns  Magnússonar 
9.  Ág.  1841,  bls.  88,  1.— 2.  1.,  hér  fyrir  aftan.  —  19.  1.,  „stfgu 
Gests  Bárðarsonar";  sagan  er  venjulega  kennd  við  Bárð,  en  i 
niðurlagi  hennar  er  hún  þó  kölluð  „saga  Bárðar  Snæfells-áss 
ok  Gests,  sonar  hans".  Sá  hluti  sögunnar  er  og  helzt  um  Gest, 
þar  sem  sagt  er  frá  helli  Kolbjarnar.  Er  hellirinn  þar  sagður 
vera  „í  Brattagili",  „í  Breiðdalsbotnum,  en  þat  er  í  framanverð- 
um  Hrútafjarðardal,  þar  sem  grynnir  dalinn,  vestr  undir  Slétta- 
felli".  —  26.  1.,  „Jón  Sigurðsson",  síðar  forseti;  hann  átti  að 
vinna  úr  sóknalýsingunum  og  semja  lýsing  íslands  með  Jónasi. 

—  Finnur  svaraði  þessu  bréfi  1.  Maí  og  segir  þar  m.  a. :  „Okk- 
ar  góði  Jón  Sigurðsson  hefur  því  miður  legið  sóttveikur  frá  ný- 
ári  og  er  mjög  vanséð  um,  hvenær  honum  batna  muni",  o.  s.  frv. 

—  Bls.  35,  3. — 4.  1.,  „Indberetning  minni",  þ.  e.  skýrslunni  um 
ferðirnar  sumarið  áður.  —  4.  1.,  „pr.  Forchh.",  þ.  e.  prófessor 
J.  G.  Forchhammer.  —  6.  1.,  „stipendíi  mínu  gamla",  styrknum 
frá  sjóðnum  til  almennra  þarfa;  sbr.  umboðið  frá  4.  Okt.  1839, 
bls.  33,  m.  aths. 

Bls.  35—36.  —  TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR  OG 
KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  U.  Marz  18U0.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a, 
skrifað  á  smáörk.  Á  öftustu  bls.  er  utanáskrif tin :  Brynjólfur  og 
Konráð.  —  Þar  hefir  Konráð  skrifað:  „Borið  mér  í  hh.  31.  marz 
1840  (Póstskj.  kom  27.)".  Og  enn  fr.:  „Skrivað  með  Kristjáni 
(2  brjef)".  —  Bls.  35,  8.-9.  1.  a.  n.,  „G.  Hjálmars.",  þ.  e.  Gísla 
Hjálmarssyni,  lækni;  Jónas  hefir  ætlað  að  skrifa  honum.  Gísli 
var  þá  við  nám  í  Höfn,  en  hann  kom  raunar  heim  þetta  vor.  • — 
2. — 3.  1.  a.  n.,  „nefndarinnar",  íslandslýsingar-nefndar  Bók- 
menntafélagsins.  —  1.  1.  a.  n.,  „Fjölni";  hann  kom  ekki  út  1840 — 
42;  sbr.  V.  b.,  bls.  CXLIII — IV.  —  Jónas  og  séra  Tómas  voru 
heima  á  íslandi.  —  Bls.  36,  1.  1.,  „Ursin",  þ.  e.  G.  F.  K.  Ursin, 
prófessor    í    stærðfræði    við    listaháskólann    og    „observator"    í 


—  350  — 

Stjörnuturninum  í  Höfn,  f.  1797,  d.  1849.  Jónas  hefir  um  þetta. 
leyti  verið  farið  að  langa  til  að  koma  tilgreindri  bók  út  á  íslenzku.. 
Sbr.  V.  b.,  bls.  XCIX.  —  5.  1.,  „K.",  Konráð.  —  9.  1.  „Magnusen", 
Finnur  Magnússon  prófessor.  —  11.  1.,  „með  spjótamyndum"; 
skorur  eru  í  steinana,  sem  eru  vísir  enn,  eða  einn  að  minnsta 
kosti,  hjá  réttinni,  en  ekki  munu  þær  skorur  eiga  að  vera  spjóta- 
myndir.  —  14.  1.,  „Tandraseli",  ehr.  „Tindraseli". 

Bls.  36— 40.  —  TIL  DEILDAR  HINS  ÍSLENZKA  BÓK- 
MENNTAFÉLAGS  í  REYKJAVÍK.  9.  Apr.  1840.  —  Ehr.  í  hrs- 
Bmf.  í  Lbs.,  nr.  73,  fol.,  skrifað  á  3  smáarkir,  sem  eru  lagðar 
hver  innan  í  aðra  í  lítið  hefti.  Á  1.  bls.  efst  er  dagsetningin,  og- 
neðar  er  skrif að :  „Frumvarp  um  veðurbækur.  —  Til  deildar  hins 
íslenzka  Bókmenntafélags  i  Reykjavík".  —  Þetta  erindi  var  tekið 
fyrir  á  næsta  deildarfundi,  6.  Okt.  næsta  haust  (bókað  sama 
dag  í  dagbók  deildarinnar).  Fékk  þetta  mál  hinar  beztu  undir- 
tektir,  sbr.  V.  b.,  bls.  XCIX  og  CIX.  —  Bls.  37,  17.  1.,  „veður- 
bók  (Obs.  Met.)  herra  Thorstensens  landlæknis",  þ.  e.  Observa- 
tiones  Meteorologicæ  a  1.  Jan.  1823  ad  1.  Aug.  1837  in  Isiandia 
facta  a  Thorstensenio  medico.  Hafniæ  1839. 

Bls.  40—41.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  31.  Maí 
1840.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a.,  skrifað  á  kvartörk;  3.  bls.  auð,  á  4. 
utanáskrift;  þar  hefir  Konráð  einnig  sett:  „Skrivað".  ■ —  Bls. 
40,  10. — 11.  1.  a.  n.,  „Hafðu  blessaður  skrifað  mér  til";  Konráð 
hafði  skrifað  Jónasi,  sennilega  2  bréf,  en  þau  eru  nú  glötuð. 
Enn  skrifuðu  þeir  Brynjólfur  honum  19.  Maí,  og  eru  þau  bréf 
til  bæði,  en  síðan  ekkert  annað  frá  þessu  ári.  Með  bréfinu  19. 
Maí  sendi  Konráð  Jónasi  bók  Ursins,  og  Brynjólfur  skýrði  frá,. 
að  töflurnar  fengjust.  Jónas  hefir  ekki  verið  búinn  að  fá  þessi 
bréf  frá  19.  Maí,  er  hann  skrifaði.  —  7.  1.  a.  n.,  „Skúla",  þ.  e. 
Sk.  Thorlacius,  fulltrúi  við  skjalasafn  innanríkisráðuneytisins  1 
Höfn;  d.  1870.  Hann  var  sonur  Theodors  (Þórðar)  sýslumanns 
Thorlaciusar.  3.  1.  a.  n.,  „rekreera  mig",  hressast.  —  „Dr.  Hjalta- 
lín",  Jón,  síðar  landlæknir.  —  2.  1.  a.  n.,  „skarifisera",  gera  skinn- 
sprettur  (til  lækninga).  —  1.  1.  a.  n.,  „skrifa  á  móti  Tuma",  séra 
Tómasi  Sæmundssyni,  varnarriti  hans  fyrir  Fjölni;  það  kom  út. 
þennan  vetur  og  var  skrifað  á  móti  árás  drs.  Jóns  Hjaltalíns,. 
sbr.  bréfið  frá  4.  Okt.  1839  og  aths.  við  það. 

Bls.  41.  —  TIL  JAP.  STEENSTRUPS.  Vorið  1840.  Ehr. 
var  í  eign  Joh.  Steenstrups,  prófessors;  ódagsett.  Skrifað  öðru 
megin  á  kvartörk;  hinu  megin  utanáskrift:  Hr.  Geolog  J.  Stein- 
strup.  —  Fyrir  neðan  bréfið  hefir  Jónas  skrifað:  „Lexicon.  « — 
lasinn  —  upasselig.  —  sóttarmeðal  —  kan,  hvis  du  vil  —  over- 
sættes  ved  engelsk  Salt.  —  tefla  við  páfann  —  spille  Tavl   (et 


—  351  — 

eller  andet  Brik-spil)  med  Paven;  en  Talemaade  om  en  vis  matur- 
lig*  Forretning.  —  afsaka  —  undskylde.  —  J.  Hallgrímsson  —  et 
Menneske  med  forvirret  Portaaresystem". 

Bls.  U1—U2.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  13.  Júnx 
18U0.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn.  Bls.  42,  18.  L,  „bók  yf- 
ir  prestaköllin"  o.  s.  frv. ;  hún  er  nú  í  nr.  4  í  arkarbr.  í  hrs.  Bmf. 
í  Lbs.;  það  af  henni,  sem  Jónas  virðist  eftir  þessu  hafa  ritað 
þetta  vor,  eru  þrír  fremstu  hlutar  hennar,  merktir  A(I) — IV.. 
Sbr.  e.  fr.  V.  b.,  bls.  C— CI.  —  Bls.  43,  2.  1.,  „styrk"  o.  s.  frv., 
sbr.  kvittanirnar  hér  á  eftir,  bls.  43 — 44. 

Bls.  j^3,  _  TIL  DET  KGL.  RENTEKAMMER.  13.  Juni  18U0. 
Ehr.  var  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn  (Isl.  J.  19,  nr.  1406)  mefr 
bréfi  frá  Finni  Magnússyni,  dags.  12.  Júlí,  en  er  nú  í  Þjóðskjala- 
safninu.  —  Finnur  Magnússon  sótti  fyrir  hönd  Jónasar  30.  Nóv. 
1839  (Isl.  J.  19,  nr.  870)  um  100  dala  styrk,  og  var  hann  veitt- 
ur  7.  Des.  1839,  en  aðrir  100  dalir  voru  veittir  7.  Apríl,  með  til— 
liti  til  ferðalags  þetta  sumar,  1840.  Sbr.  V.  b.,  bls.  XCVIII. 

Bls.  U.  —  TIL  DEN  KGL.  DIREKTION  FOR  FONDET 
AD  USUS  PUBLICOS.  13.  Juni  18U0.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafn- 
inu  í  Höfn.  Er  þar  með  bréf  frá  Finni  Magnússyni,  dags.  12. 
Júlí.  —  Kristján  Kristjánsson  hafði  sótt  um  styrkinn,  eins  og- 
áður  er  getið,  sbr.  umboð  Jónasar  til  hans,  dags.  4.  Okt.  1839, 
m.  aths.  Sjá  e.  fr.  V.  b.,  bls.  XCVIII— IX. 

Bls.  U—U5.  —  TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR  OG 
KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  15.  Ág.  18U0.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a, 
á  örk  í  4  bl.  br. ;  3.  bls.  auð,  en  utanáskrift  á  4.,  til  Brynjólfs. 
Konráð  hefir  skrifað  þar  á:  „Skrivað".  Klippt  er  úr  fremra 
blaði  og  hafa  þar  farið  úr  fáein  orð  á  undan  setningunni:  „Veit 
ekki,  hvort  ég  kemst  svo  langt"  (2. — 3.  1.  á  bls.  45).  ■ —  Bls.  44, 
9. — 10.  1.  a.  n.,  „veiða  loftanda"  o.  s.  frv. ;  sú  var  trú  manna,  að 
veiða  mætti  loftanda  með  því  að  liggja  upp  í  loft  úti  með  opinn 
munn  og  skæni  yfir.  Loftandinn  vildi  ofan  í  mann,  en  lenti  þá  í 
skæninu,  og  gæti  maður  þá  vöðlað  því  um  hann  með  vörunum 
og  tungunni.  Var  háski  að  f  á  hann  of  an  í  sig,  en  haf  a  mátti  hann 
fyrir  sagnaranda,  ef  tækist  að  veiða  hann.  Bezt  var  að  ná  í 
hann  sem  hæst  uppi,  helzt  uppi  á  fjalli;  skyldi  legið  í  forsælu 
og  snúið  sér  mót  norðri.  Sbr.  Þjóðs.  J.  Árnas.,  I.  b.,  bls.  435.  — 
7. — 8.  1.  a.  n.,  „Hornf iskur" ;  hornfiskar  nefnast  tvenns  konar 
hvalir  (hnúfubakar,  megaptera  boops,  og  hafreyðar  eða  steypi- 
reiðar,  balænoptera  gigas  eða  Sibbaldi).  Jón  Sigurðsson  virðist 
hafa  verið  búinn  að  tala  um  þennan  hornfisk,  „með  skjöldinn  á 
hliðinni",  við  Jónas.  Sbr.  e.  fr.  Bréf  P.  M.,  bls.  7—8:  „Hann 
(þ.  e.  Jónas)   fór  yfir  Arnarfjörð;   þar  sá  hann  hval  á  firðin- 


—  352  — 

um,  og"  heitir  sá  Vilpa,  og  hefir  komið  þar  í  nokkur  ár  og  fært 
þeim  kálf.  Nú  voru  þeir  nýbúnir  að  járna  kálfinn  Vilpu,  og 
bjuggust  þeir  við  hann  mundi  deyja  2  dögum  eftir  að  Jónas  kom 
þar".  —  Kálfurinn  náðist  ekki  fyr  en  um  haustið,  sbr.  bls.  63 
og  III.  b.,  bls.  133.  —  Vilpa  lifði  lengi  eftir  þetta;  „það  var  stór 
hafreyður",  sem  hafði  fengið  nafnið  „af  stórri,  hvítri  skellu, 
með  djúpri  dæld  ofan  í  spikið  á  bakinu  hægra  megin,  á  milli 
horns  og  blástursholu,  og  sat  sjór  í  dældinni,  þegar  hún  dró  sig 
fram  og  bakið  kom  upp  úr  sjó".  Sbr.  skýrslu  Gísla  Ásgeirssonar 
á  Álftamýri  í  ritgerð  drs.  Bjarna  Sæmundssonar  í  Andvara, 
LIV.  árg.,  bls.  86 — 87.  —  „Skjöldurinn  á  hliðinni"  hefir  verið 
þessi  „stóra,  hvíta  skella".  —  4.  1.  a.  n.,  „furutré",  þ.  e.  í  surtar- 
brandslagi.  —  1.  1.  a.  n. ;  „þótti"  virðist  vanta  í  ehr.  —  Bls.  45, 
8.  1.,  „hreppstjórann  frá  Fjörgulæk";  Jónas  á,  ef  til  vill,  við  Jón 
hreppstjóra  Þórðarson  í  Kvígyndisf elli ;  hann  var  þá  65  ára.  — 
13.  1.,  „Stefán  minn";  sjá  bréfið  til  Konráðs  8.  Ág.  1837.  Konráð 
hafði  í  gamanbréfi  sínu  19.  Maí  spurt  Jónas,  hvort  hann  hefði 
ekki  skrökvað  þessu  upp  á  Stefán.  Hann  hefir  sennilega  ekki 
kunnað  mikið  í  þýzku.  —  15.  1.,  „Mad.  Scháffer",  sjá  I.  b.,  bls. 
288—89,  m.  aths.  —  19.  1.,  „I  til  Takke  tage  maa!"  Nótur  eru 
krotaðar  fyrir  ofan  orðin,  því  að  þetta  mun  tekið  úr  söngleik. 

Bls.  U5—U6.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  16.  Ág.  1840. 
—  líhr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  á  kvartörk,  og  er  utaná- 
skriftin  á  4.  bls.  Mánaðardag  vantar,  en  af  innihaldi  bréfsins 
og  áfangaskránni  frá  ferðinni,  III.  b.,  bls.  121 — 24,  má  sjá,  að 
bréfið  er  skrifað  16.  Ág.  —  Bls.  46,  3.  1.,  „legstað"  o.  s.  frv.,  sbr. 
III.  b.,  bls.  190.  —  15.  1.,  „Þ.  Helgason",  séra  Þorsteinn  í  Reyk- 
holti.  Sbr.  I.  b.,  bls.  102—4,  m.  aths.;  e.  fr.  III.  b.,  bls.  176—7. 

Bls.  47.  —  TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR  OG  KON- 
RÁÐS  GÍSLASONAR.  31.  Ág.  1840.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrif- 
að  á  1.  bls.  á  örk  í  4  bl.  br.;  á  4.  bls.  er  utanáskrift  til  Br.  P.  — 
Konráð  hefir  skrifað  þar:  „Komið  snemma  í  okt.  1840".  —  3.  1., 
„Hrauki",  þ.  e.  hrauktjald,  sem  þeir  Jap.  Steenstrup  og  Jónas 
hafa  legið  í  á  áningarstöðum.  —  „Staður  á  Snæfjöllum"  heitir 
nú  (eins  og  áður  fyr)  Snæfjöll,  enda  er  þar  enginn  „staður" 
lengur,  hvorki  prestssetur  né  kirkjustaður.  —  6.  1.,  „séra  Bene- 
dikt"  Þórðarson  var  prestur  á  Stað  á  Snæfjöllum  þessi  ár;  — 
síðast  í  Selárdal.  —  Bjarni  bóndi  í  Unaðsdal  var  Eiríksson. 
Hann  var  nú  um  sextugt,  en  prestur  um  fertugt.  —  12.  1.,  „Reka- 
vík",  smávík  norðaustan-við  Straumnes.  —  Góð  lýsing  af  stað- 
háttum  og  öðru  þar  er  í  Lesbók  Morgunblaðsins,  VI.  árg.,  8. — 9. 
tbl.  —  Ketilríður  í  Görðum,  Bjarnadóttir,  var  þar  vinnukona, 
18  ára  að  aldri.  —  14.  1.,  Jón  Eyjólfsson  var  þá  í  Vigur,  26  ára 


—  353  — 

gamall.  Jónas  þekkti  hann  frá  Höfn;  Jón  og  hann  voru  þar  sam- 
tíða  veturinn  1838 — 39.  Jón  var  dóttursonur  séra  Jóns  Þorláks- 
sonar  á  Bægisá  (og  móðurfaðir  þeirra  frænda,  Rögnvaldar  Ólafs- 
sonar,  húsameistara,  og  Georgs  Ólafssonar,  bankastjóra).  Hann 
var  prestur  að  Stað  í  Aðalvík  1842 — 66  (eða  raunar  — 67),  dó 
1869,  sem  prestur  í  Dýraf  jarðarþingum.  —  Gísli  var  vinnumað- 
ur  í  Görðum;  hann  var  Halldórsson;  10  árum  eldri  en  Ketilríð- 
ur.  —  Þau  giftust  um  haustið.  —  23.  1.,  „loftanda",  sbr.  bls.  44, 
9. — 10.  1.  a.  n.,  m.  aths. 

Bls.  47—49.  —  TIL  DEN  H0JE  STIFTS0VRIGHED  I  IS- 
LAND.  12.  Okt.  1840.  —  Ehr.  („Genpart")  í  Þjóðskjalasafninu, 
I.  B.  J.  Nr.  672,  40.  Skrifað  á  1.— 2.  bls.  á  heilörk.  —  Bls.  47, 
1.  1.  a.  n.,  „en  tidligere  Ans0gning";  Jón  Jónsson  (f.  Johnsen), 
biskupsskrifari  í  Laugarnesi  (síðar  prófastur  í  Steinnesi)  hafði 
árið  áður,  30.  Maí,  sótt  um  Reykholt.  Sjá  um  þá  umsókn,  ásamt 
fylgiskjölum,  og  sömuleiðis  þessa,  V.,  b.,  bls.  XCIII — IV  og  CVI. 

Bls.  ^9—50.  —  TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR.  U.  Okt. 
1840.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  á  stórri  örk  í  4  bl.  br.;  3.  bls.  hálf  og 
4.  öll  auð.  —  9.  1.  a.  n.  „En  alþing!"  Konungsboðskapurinn  um 
endurreisn  alþingis  var  nú  í  hvers  manns  huga.  Sjá  um  það 
mál  t.  a.  m.  rit  Páls  E.  Ólasonar  um  Jón  Sigurðsson,  II.  b.,  bls. 
108 — 83.  —  Þeir  skrifuðu  allir,  m.  a.,  Jón  Sigurðsson,  séra  Tóm- 
as  Sæmundsson  og  Brynjólfur  Pétursson;  og  Jónas  kvað.  Sbr. 
m.  a.  V.  b.,  bls.  CXVII  og  CLXXVII.  —  6.-7.  1.  a.  n.,  „Sunnan- 
pósturinn";  sbr.  I.  b.,  bls.  165,  m.  aths.  —  2.  1.  a.  n.,  „kamrin- 
um",  þ.  e.  Rentukammerið ;  Brynjólfur  hafði  nefnt  það  „leigna- 
kamarinn"  í  bréfi  sínu  19.  Maí.  —  Bls.  50,  1.  1.,  „námana",  þ.  e. 
brennisteinsnámana  í  Þingeyjarsýslu,  sem  Jónas  rannsakaði  (og 
Sihythe  átti  að  rannsaka)  sumarið  áður  (1839).  —  4.  1.,  „Rap- 
port",  skýrslu.  —  6. — 7.  1.,  „Landmand",  sveitabónda  (búhöld) ; 
Jón  varð  háyfirdómari.  —  10.  1.,  „kreditóra",  lánardrottna ;  sbr. 
hréf  til  Finns  Magnússonar  á  bls.  54.  —  11.  1.,  „Prosowski"; 
hann  var  klæðskeri.  —  12.  1.,  „Reitzel",  —  bóksali;  hinir,  ef  til 
vill,  einnig.  —  16.  1.,  „stípendíinu",  frá  Fondet  ad  usus  publicos; 
Jónas  fékk  það  ekki  aftur,  enda  var  ekki  sótt  um  það.  - —  Aftur 
á  móti  fékk  hann  framvegis  ferðastyrk  frá  Rentukammerinu. 

Bls.  50—52.  —  TIL  DET  KGL.  RENTEKAMMER.  14.  Okt. 
1840.  —  Ehr.  var  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  Isl.  J.  19,  nr.  1713, 
«n  er  nú  í  Þjóðskjalasafninu;  sbr.  uppkast  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs., 
nr.  13,  fol.  —  Bls.  52,  10.  1.,  „Forel0bigt  Udkast"  o.  s.  frv.,  sbr. 
IV.  b.,  bls.  60—66,  m.  aths. 

Bls.  53—54.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  18.  Okt.  1840. 
—  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  á  stórri  kvartörk;  4.  bls. 

HIT  J.   HALLGR.   II.  23 


—  354  — 

auð.  —  Bls.  53,  14.  1.  a.  n.,  „lýsingarnar  á  brauðunum",  sbr.  bls. 
42,  m.  aths.  —  8.  1.  a.  n.,  „efna",  ehr.  „enda".  —  Bls.  54,  13.  1., 
„Konungsúrskurðurinn  af  20.  Maí",  um  endurreisn  alþingis,  sbr. 
bréfið  til  Brynj.  Péturssonar  14.  Okt.,  bls.  49,  m.  aths.  —  16.  1., 
„fjórðungskortið",  fyrsta,  yfir  Suðvesturland,  sbr.  Skýrslur  og 
reikninga  Bókmfél.  1841,  bls.  V,  1842,  bls.  VI,  og  1844,  bls.  V; 
þá  var  það  loks  fullbúið,  stungið  á  eirplötu,  en  kom  þó  ekki  út 
fyr  en  um  leið  og  hin  f  jórðungskortin. 

Bls.  5U—56.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  18.  Okt.  18U0.  —  Ehr. 
var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.  Skrifað  á  stóra  kvartörk;  4.  bls. 
auð.  —  Bls.  56,  4.  1.,  „s.",  þ.  e.  salmo  (lax,  silungur) ;  bleikjan  í 
Þingvallavatni  er  afbrigði  af  s.  alpinus  (fjallableikju),  nefnist 
vatnableikja  (s.  a.  dorso  nigro).  —  Jónas  heldur,  að  murtan  sé 
annað  afbrigði  af  s.  alpinus,  nefnilega  s.  pallidus.  Bjarni  Sæ- 
mundsson  álítur  að  murtan  í  vatninu  sé,  ef  til  vill,  ung  vatna- 
bleikja,  en  gjámurtan  segir  hann  sé  afbrigði,  er  hann  nefnir 
dvergbleikju  (Fiskarnir,  Rvík.,  1926,  bls.  369).  —  Urriðinn  í 
Þingvallavatni  er  vatna-urriði,  hinn  eiginlegi  og  algengi  urriði, 
en  hér  á  landi  eru  auk  vatna-urriðans  tvö  önnur  urriða-afbrigði, 
nefnilega  birtingur  og  branda  (Fiskarnir,  bls.  354 — 62).  —  16. 
1.,  „Selskabsm0de",  í  Bókmenntafélaginu  í  Rvík.,  sbr.  bréfið  til 
þess  9.  Apríl,  m.  aths. ;  Jónas  á  við  fundinn  6.  Okt.  —  31.  1., 
„Botanik" ;  J.  St.  skrifar  Jónasi  í  bréfi  sínu  24.  Maí  n.  á. :  „Saa- 
snart  den  botaniske  Del  i  Museet  er  færdig,  skal  jeg  begynde  den 
islandske  Botanik,  som  du  har  lovet  at  oversætte".  —  J.  St.  gaf 
sér  þó  aldrei  tíma  til  að  gera  þetta  rit. 

Bls.  57—59.   —  TIL   PÁLS   MELSTEDS    SÝSLUMANNS. 

10.  Nov.  1840.  —  Ehr.  í  hrs.  Lbs.  147,  fol.,  á  kvartörk.  —  8.  1., 
„tímaritið",  sem  séra  Tómas  o.  fl.  vildu  reyna  að  koma  á  stofn. 

—  12.  1.,  „Secretairinn",  Ólafur  Stephensen  í  Viðey.  —  21.— 22. 
1.,  „Þorsteinn  á  Eyvindarstöðum",  Jónsson,  var  stúdent  og  stund- 
aði  kennslu,  en  fékkst  einnig  við  bókaútgáfu;  síðar  varð  hann 
kaupmaður  í  Reykjavík.  Hann  var  frá  Auðkúlu  og  því  kallaður 
oft  Kúld.  Sbr.  e.  fr.  bls.  124,  m.  aths.,  og  V.  b.,  bls.  CXLV— VI. 

—  Bls.  58,  2.  1.,  „Grími",  Jónssyni,  amtmanni,  sem  sat  á  stétta- 
þinginu  í  Hróarskeldu  sem  fulltrúi  fyrir  ísland  (ásamt  Finni 
próf.  Magnússyni).  Um  skattafrumvarp  hans  og  það  mál  allt 
sjá  Fréttir  frá  fulltrúaþinginu  í  Hróarskeldu  1840,  sem  Jón  Sig- 
urðsson  o.  fl.  gáfu  út,  og  rit  Páls  E.  Ólasonar  um  Jón  Sigurðsson, 

11.  b.,  bls.  104  o.  s.  frv.  —  3.  1.,  „Kj0benh.-p.",  Kj0benhavns- 
posten.  —  5.  1.,  „næsta  fundi",  embættismannanefndarinnar  í 
Reykjavík.  —  10.  1.,  „í  kommissíonina",  þ.  e.  sömu  nefnd.  —  11. 
1.,  „Rothe",  Andr.  Bj0rn  (f.  1762);  d.  22.  Ág.;  var  lögf ræðingur ; 


—  355  — 

sjá  um  hann  t.  a.  m.  í  Bricka,  Dansk  biograf.  Lexikon,  XIV., 
352—3.  —  12.  1.,  „Engelstoft",  Laurids,  sagnfræðingur  (f.  1774). 
Góður  vinur  íslenzkra  stúdenta  í  Höfn  og  höfðu  þeir  (1830) 
heiðrað  hann  með  því  að  gefa  út  eirstungumynd  af  honum.  E. 
hafði  verið  í  háskólastjórninni  áður,  1817 — 32;  dó  14.  Marz  1851. 
Sjá  Bricka,  IV.,  526 — 30.  —  14.  1.,  „skólann",  latínuskólann  hér. 
—  23.  1.,  „sýslulýsingunni" ;  sýslulýsing  Páls  er  nú  í  nr.  19,  fol., 
í  hrs.  Bmf.  í  Lbs.,  „skrifuð  í  Marts-mánuði  1842".  —  28.  1.,  „cand. 
Kristjanson",  Kristján,  síðar  amtmaður.  —  30.  1.,  „bænarskránni 
góðu";  þær  voru  eiginlega  4,  og  undirskriftir  142;  voru  þær  um 
umbætur  á  verzlunarfarinu.  —  31.  1.,  „Knudtzon",  Peter  Chris- 
tian;  hann  átti  hér  verzlanir  þá  og  lengi  síðan,  og  synir  hans  2 
eftir  hann.  Var  hann  einn  af  fulltrúum  Hafnar  á  stéttaþinginu 
í  Hróarskeldu  og  tók  ómjúkt  á  bænarskránum ;  sbr.  rit  Páls  E. 
Ólasonar  um  Jón  Sigurðsson;  er  þar  um  þetta  mál  allt  í  II.  b., 
bls.  86  o.  s.  frv. ;  um  P.  C.  Knudtzon  sjá  e.  fr.  Sögu  Reykja- 
víkur  eftir  Kl.  Jónsson,  I.  b.,  bls.  165,  og  Sögu  Hafnarf jarðar 
eftir  Sig.  Skúlason,  bls.  286—289.  —  32.  1.,  „Séra  Hannes", 
Stephensen  á  Hólmi.  Um  þetta  mál  sjá  Bréf  J.  Sig.,  1.  safn, 
bls.  33,  m.  aths. 

Bls.  59—60.  —  TIL  DEN  H0JE  STIFTS0VRIGHED 
OVER  ISLAND.  19.  Jan.  18U1.  —  Eftir  uppskrift  í  Þjóðskjala- 
safninu,  I.  B.  J.  No.  21  —  41.  Bls.  59,  4.  1.  a.  n.,  „tidligere  ind- 
givne  Ans0gninger",  sbr.  umsóknina  á  bls.  47 — 49,  m.  aths.  — 
Brauðið  var  veitt  séra  Jóni  Gíslasyni  í  Hvammi,  sem  þar  hafði 
verið  prestur  í  40  ár  og  prófastur  í  Dala-prófastsdæmi  síðan 
1816.  Hann  var  nú  orðinn  hálf-áttræður  og  hafði  tekið  vígslu 
fyrir  tæpri  hálfri  öld.  Sbr.  Prestatal  Sv.  Níelss.,  og  bls.  68  hér. 

Bls.  60—66.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  1.  Marz  18J>1.  —  Ehr. 
var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.  Skrifað  á  2  heilarkir.  —  J.  St. 
hefir  skrifað  á  það  „Besvaret";  —  hann  skrifaði  Jónasi  mjög 
ýtarlegt  og  langt  bréf  22.  s.  m.  og  12.  n.  m.;  er  það  meðal  ann- 
ara  bréfa  hans  til  Jónasar  í  hrs.  Bmf.,  nr.  13  fol.,  í  Lbs.  — 
Kvöldið,  sem  Jónas  minnist  á  í  upphafi  bréfsins,  var  28.  Ág. 
1840.  —  Bls.  61,  19.— 20.  1.,  „Kammerraad",  Páll  sýslum.  Mel- 
sted  j  Hjálmholti,  síðar  amtmaður.  —  „Jomfru  Melsted",  ein 
af  dætrum  Páls,  sbr.  Sýslum.-æfir  IV.,  302.  —  22.  1.,  „Observa- 
torierne",  sbr.  bréfið  til  J.  St.  18.  Okt.  1840.  —  Bls.  62,  14.  )., 
„Hr.  Thorlacius",  Árni  Ó.,  kaupmaður.  —  22.  1.,  „Eggert  Olaf- 
sens  Ugle",  sbr.  ferðabók  E.  Ól.  og  Bj.  Pálss.,  bls.  705,  og  V.  b., 
bls.  71  og  74;  e.  fr.  III.  b.,  bls.  125.  —  31.  1.,  „ossifragus",  örn, 
sbr.  III.  b.,  bls.  132—33.  —  Bls.  63,  4.-5.  1.,  „Præsten  paa  Rafns- 
0re",  séra  Sigurður  Jónsson,  faðir  Jóns.  Sbr.  III.  b.,  bls.  133,  og 

23* 


—  356  — 

bls.  44  hér.  —  22.  1.,  „Kr.  B.  rostr.",  þ.  e.  Kr0yer,  Balæna  ros- 
trata,  sbr.  grein  hans  í  Naturh.  Tidsskr.,  II.,  617 — 38.  —  Hann 
Iýsir  einnig  fóstri  (Embryo)  úr  hval,  sem  náðist  skammt  frá 
Björgvin.  —  Bls.  64,  4.  1.,  „Bj0rn",  þ.  e.  sennilega  Björn  Þor- 
láksson  í  Móum,  síðar  prestur,  sbr.  III.  b.,  bls.  261  og  264,  m. 
aths.  —  7.  1.,  „murtan",  sbr.  bls.  56,  m.  aths.  —  11.  1.,  „Udkast" 
o.  s.  frv.,  sjá  IV.  b.,  bls.  55 — 60,  m.  aths.  —  14.  1.,  „0rum  & 
Wulff";  þeir  verzluðu  í  Húsavík  og  höfðu  námana  á  leigu.  — 
Fjármálastjórnin  fól  amtmanni  loks  mörgum  árum  síðar,  26. 
Júlí  1845,  að  rannsaka  brennisteinsnámið,  því  að  verzlunarstjóri 
þeirra,  0rum  &  Wulffs,  sem  þá  var  Jakob  Þórarinsson  Johnsen, 
hafði  skýrt  svo  frá  1843,  að  ekki  yrði  unnið  meira  en  12000 
lýsipund  af  óhreinsuðum  brennisteini  á  ári  úr  námunum,  þ.  e. 
minna  en  helmingur  þess,  er  Jónas  hafði  talið,  að  vinna  mætti. 
Mun  Johnsen  hafa  haft  rétt  fyrir  sér,  eins  og  námarnir  voru 
orðnir  þá,  en  hitt  sýndu  einnig  brennisteinsbækur  hans,  að  á 
árunum  1839 — 41  var  flutt  árlega  til  Húsavíkur  5 — 7  þús.  lpd. 
meira  (þ.  e.  17—19  þús.  lpd.).  Sbr.  e.  fr.  IV.  b.,  bls.  55—60,  m. 
aths.,  og  Ný  félagsrit,  XII.,  53—57.  —  19.— 20.  1.,  „Fiskeriernes 
Tilstand",  sbr.  III.  b.,  bls.  93—95,  m.  aths.,  og  V.  b.,  bls.  CVIII 
og  CXXXIII.  —  Bls.  65,  31.  1.,  „Nidda",  O.  Krug  von  Nidda  jarð- 
fræðingur;  um  hann,  ferð  hans  og  ritgerð,  sjá  Landfrs.  Isl.  III., 
230—32.  —  Bls.  66,  18.  1.,  „Kongens  Eje"  þekkist  nú  ekki.  — 
20.  1.,  „Bogauktion",  þ.  e.  Bókasalan;  sjá  um  það  rit  Fjölni,  IX. 
árg.,  bls.  6;  sbr.  e.  fr.  bls.  68  hér. 

Bls.  67—68.  —  TIL  DET  KGL.  RENTEKAMMER.  6.  Marz 
184-1.  —  Ehr.  var  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  Isl.  J.  19,  No. 
1933,  og  þar  með  „Udkast"  o.  s.  frv.  (sbr.  bls.  64),  dags.  10. 
Febr.  1841;  er  nú  í  Þjóðskjalasafninu.  —  Bls.  67,  5.  1.,  „Teista- 
reikjum",  þ.  e.  Þeista-Reykjum.  —  8. — 9.  1.,  „Forpagtere",  þ.  e. 
0rum  &  Wulff,  sbr.  bls.  64  hér.  —  19.— 20.  1.,  „Ekskursion  til 
Akraneset",  sbr.  bls.  58;  hann  kom  ofan-að  9.  Nóv.  —  29. — 30.  1., 
„Fiskeriernes  Tilstand",  sbr.  bls.  64  hér.  —  Bls.  68,  3.  1.,  „Del  af 
Landet"  o.  s.  frv.,  þ.  e.  Skaptafells-  og  Múla-sýslur.  Jónas  ætl- 
aði  að  ferðast  um  þær  næsta  sumar  (1841),  en  ferðastyrkurinn, 
sem  veittur  var,  nægði  ekki  til  þeirrar  ferðar.  Sbr.  béf  til  J.  St. 
24.  Júlí  og  Finns  Magnúss.  9.  Ág.  s.  á.  Næsta  vor  var  veittur 
meiri  ferðastyrkur  og  fór  Jónas  þá  (sumarið  1842)  hina  fyrir- 
huguðu  ferð. 

Bls.  68—69.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  6.  Marz 
1841.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  á  lítilli  örk  í  4  bl.  br.  Neðst  á  4.  bls. 
hefir  Konráð  skrifað:  „Barst  mér  í  hh.  18.  marz  41".  —  Tvær 
smágreinar  úr  bréfinu  eru  prentaðar  í  Skírni,  80.  árg.,  bls.  359. 


—  357  — 

—  14.  1.  a.  n.,  „hugvekjur"  séra  Tómasar  voru  tvær  af  þeim 
„þrem  ritgjörðum",  sem  17  landar  í  Höfn  gáfu  út  þar  sama  árið. 
Sbr.  Bréf  T.  Sæm.,  bls.  280—81.  —  11.  1.  a.  n.,  „spóann",  sbr. 
bls.  72 — 73,  m.  aths.  —  9. — 10.  1.  a.  n.;  Skúli  Thorlacius  var  sonur 
Þórðar  sýslumanns  Skúlasonar  rektors  Thorlaciusar;  sbr.  bls. 
40,  m.  aths.  —  Skúli  var  lengi  fulltrúi  við  ríkisskjalasafnið  í 
Höfn;  dó  25.  Nóv.  1870.  Hann  var  einn  af  Fjölnismönnum.  Eftir 
hann  er  sagan  „Góður  snjór"  í  Fjölni  1843,  sem  Konráð  hefir 
eignað  Jónasi  í  Fjölni  1847  (IX.  árg.),  bls.  5.  Sbr.  Fundabók 
Fjölnisfélags,  Eimr.,  32.  árg.,  bls.  276  og  278.  —  9.  1.,  „aðra 
hugvekju";  hann  mun  eiga  við  skopleikinn  „Bókasalan",  sbr.  bls. 
66,  m.  aths.  —  5. — 6.  1.,  „sækja  um  brauð",  sbr.  bls.  59 — 60,  m. 
aths.  —  Bls.  69,  1.  1.;  Gísli  Hjálmarsson  bjó  þá  á  Hallormsstað 
og  fékkst  við  lækningar,  próflaus.  Hann  fór  til  háskólans  í  Höfn 
næsta  sumar,  1842,  og  hélt  áfram  námi.  Sbr.  I.  b.,  bls.  360.  — 
5.  1.,  „kryfja  kútmaga",  sbr.  bls.  62.  —  6.  1.,  „kroppa  (skelet- 
tera)  arnir",  sbr.  dagbók  Jónasar  frá  þessum  vetri,  III.  b.,  bls. 
125 — 35.  —  9. — 10.  1.,  „brauðalýsingarnar",  sbr.  bls.  42  hér,  m. 
aths.  —  „veðurbókunum",  sbr.  bls.  36 — 40,  m.  aths.,  bls.  53,  56 
og  61.  —  13.  1.;  Fjölnir  kom  ekki  út  þessi  ár,  ekki  fyr  en  Jónas 
var  kominn  aftur  til  Hafnar.  —  14. — 15.  1.,  „Alþing  hið  nýja" 
(I.  b.,  bls.  79 — 81,  m.  aths.)  kom  í  næsta  (VI.)  árg.  Fjölnis;  en 
„Thorvaldsens-kvæðið"  (16.  1.,  sbr.  bls.  31,  m.  aths.)  var  prent- 
að  aftan-við  ævisögu  hans,  sem  kom  út  þetta  ár  í  Höfn.  ■ —  17. 
1.,  „5  dali",  tillagið  eða  gjaldið  fyrir  Fjölni.  —  18.  1.,  „skólan- 
um",  latínuskólanum,  sem  átti  að  flytja  aftur  til  Reykjavíkur,  í 
nýrri  mynd.  —  Þegar  úr  því  varð  nokkrum  árum  síðar  og  Svein- 
björn  Egilsson  varð  rektor,  var  Konráði  veitt  þar  kennaraemb- 
ætti,  27.  Apríl  1846,  en  aldrei  varð  þó  úr  því,  að  hann  færi  heim 
og  tæki  við  því.  Sjá  t.  d.  Tímar.  Bókmfél.,  XII.,  72—73.  —  19.  1., 
„Scheving",  dr.  Hallgrímur,  kennari;  sbr.  bls.  8 — 9  hér  og  V.  b., 
bls.  XXX.  —  23.  1.,  „Melsted",  Páll,  síðar  málaflutningsmaður 
og  sögukennari,  sambýlismaður  Jónasar  á  Garði.  Jónasi  hefir 
þótt  undarlegt,  að  hann  skyldi  ekki  vera  boðinn,  en  óvíst  er, 
hvort  það  hafi  verið  Páli  ao  kenna.  —  Páll  kvæntist  30.  Des. 
1840  Jórunni  ísleifsdóttur  háyfirdómara  á  Brekku  á  Álftanesi, 
Einarssonar,  systur  Gísla  ísleifssonar  (Einars;  sbr.  I.  b.,  bls. 
320,  og  „Dægradvöl",  bls.  38).  Páll  var  að  eins  5  árum  yngri  en 
Jónas,  en  dó  ekki  fyr  en  1910,  nær  tíræður.  í  Sýslum.-æfum,  IV. 
b.,  bls.  190 — 91  og  362 — 64,  er  stutt  yfirlit  yfir  ævi  hans,  en 
gerst  segir  hann  sjálfur  frá  ævi  sinni  allt  til  ársins  1891  í  End- 
urminningum  sínum,  sem  Fræðafélagið  í  Höfn  gaf  út  1912,  á 
aldarafmæli  hans.  —  Hann  var  sonur  Páls  sýslumanns  Melsteds, 


—  358  — 

kammerráðs,  síðar  amtmanns.  —  24.  1.,  „Frökenin";  svo  var 
Jórunn  nefnd  venjulega  á  Álftanesinu,  að  útlendum  sið,  meðan 
hún  var  ógift  (sbr.  „Dægradvöl",  bls.  38).  —  25.  1.,  „Gvöndur 
okkar",  ef  til  vill  Guðmundur  frá  Ási  í  Vatnsdal,  Guðmundsson, 
bónda  þar.  Hann  var  fæddur  11.  Ág.  1807,  stúdent  1832  (í  heima- 
skóla).  —  Hann  varð  löngu  síðar,  1861,  prestur,  fyrst  að  Staðar- 
hrauni,  síðan  til  Breiðuvíkurþinga  og  loks  í  Nessþingum;  d.  1875. 
Bls.  70—72.  —  TIL  PÁLS  MELSTEDS  SÝSLUMANNS. 
21*.  Apr.  181*1.  —  Ehr.  í  hrs.  Lbs.  147  fol.,  á  heilörk,  en  á  4.  bls. 
er  utanáskriftin  ein:  „Velbaarne  Herr  Kammerraad  Sysselmand 
P.  Melsted,  Hjálmholti".  —  12.  1.  a.  n.,  „conditio  sine  qva  non", 
óhjákvæmilegt  skilyrði.  —  4.  1.  a.  n.,  „í  sumar",  nefnilega  á  2. 
fundi  embættismannanefndarinnar  í  Reykjavík.  Um  þann  fund 
og  það  mál,  sem  Jónas  ritar  hér  um,  má  sjá  í  ævisögu  Jóns  Sig- 
urðssonar  eftir  Pál  E.  Ólason,  I.  b.,  bls.  143 — 47,  o.  s.  frv.,  og 
svo  í  Tíðindum  frá  nefndarf.  1841.  —  Bls.  71,  2.  1.,  „andlega 
kraftinn",  orð  séra  Tómasar  Sæmundssonar  í  grein  hans  um 
Alþingi  í  „Þrem  ritgjörðum".  —  Páll  vildi  hafa  Alþingi  í  Reykja- 
vík.  —  7.  1.,  Bardenfleth  hafði  verið  stiftamtmaður.  ■ —  8.  1., 
„prins  Fritz",  ríkiserfingi,  síðar  Friðrik  7.  Hann  kvæntist,  í 
annað  sinn,  10.  Júní  1841.  Bardenfleth  og  hann  voru  góðir  vinir, 
þótt  ólíkir  væru.  ■ —  9.  1.:  Þorkell  Hoppe  var  bróðir  Peters  F. 
Hoppe  stiftamtmanns,  sem  Jónas  kvað  til  fyrir  skólans  hönd 
1829,  sjá  I.  b.,  bls.  29 — 30,  m.  aths.;  sbr.  einnig  kvæðið  til  eftir- 
manns  hans  á  bls.  239,  m.  aths.  —  Sbr.  e.  fr.  ritið  íslendingar  í 
Danmörku,  eftir  dr.  Jón  Helgason,  biskup,  Rvík.,  1931,  bls.  31 — 
32.  —  10.  1.;  Þórði  Guðmundssyni  var  veitt  Gullbringusýsla  14. 
Jan.  1841.  Um  hann  sjá  Sýslum.-æfir,  IV.,  367—69.  —  11.  1., 
Norðursýsla  =  Þingeyjarsýsla.  Skifting  hennar  fór  fram  þetta 
ár,  en  10  árum  síðar  voru  þær  sýslur  aftur  sameinaðar  í  eitt 
lögsagnarumdæmi.  —  18.  1.,  „haud",  2.  einkunn.  —  19.  1.,  „laudi", 
1.  einkunn.  —  P.  Havsteen,  sbr.  I.,  bls.  128 — 29,  m.  aths.  —  E. 
Briem,  Eggert  Ólafur  Gunnlögsson  Briem;  sjá  um  hann  í  Sýslum.- 
æfum,  II.,  249,  og  víðar.  Hann  var  faðir  Eiríks  prófessors  og 
þeirra  mörgu  systkina.  —  21.  1.;  Bornemann,  Matthias  Hastrup, 
var  lögfræðingur.  Hann  mun  almennt  talinn  hafa  andazt  29. 
Okt.  1840.  Sjá  Bricka,  Biogr.  Lexikon,  II.,  538—40.  —  22.  1.; 
Algreen-Ussing,  Tage,  stórmerkur  lögfræðingur  og  stjórnmála- 
maður,  f.  1797,  d.  1872.  Sjá  Bricka,  XVIII.,  130—34.  Hafði  af- 
skipti  af  íslenzkum  stjórnmálum  á  stéttaþingunum  í  Hróars- 
keldu.  Hann  varð  aldrei  konungsritari,  en  borgarstjóri  varð  hann 
í  Höf n  eftir  f á  ár.  —  1. — 2.  1.  a.  n. ;  Balthasar  Matthias  Christen- 
sen  var  einn  hinna  merkustu  stjórnmálamanna  í  Danmörku;  f. 


—  359  — 

1802,  d.  1882.  Hann  var  á  stéttaþinginu  í  Hróarskeldu  og  lét  5s- 
lenzk  mál  til  sín  taka  1842  á  hinn  göfugmannlegasta  hátt,  svo 
sem  alkunnugt  er.  Mun  það  honum  að  miklu  leyti  að  þakka,  að 
allar  umræður  á  Alþingi  skyldu  fara  fram  á  íslenzku.  Sjá  um 
hann  í  Bricka,  III.,  455 — 60,  og  ævis.  Jóns  Sigurðssonar,  II.,  151 
o.  s.  frv.  —  Þessi  dómur,  sem  féll  á  hann  (í  Marz  þ.  á.)  var 
vegna  ræðu,  er  hann  hafði  haldið  (7.  Maí  árið  áður)  í  prent- 
frelsisfélaginu  í  Höfn.  —  Bls.  72,  1.  1.;  Orla  Lehmann  var  einn- 
ig  framúrskarandi  stjórnmálamaður  og  ættjarðarvinur;  hann 
varð  síðar  ráðherra  og  um  hríð  einn  þeirra  manna  með  Dönum, 
er  mest  fylgi  höfðu  og  alþýðuhylli,  enda  talinn  allra  manna  bezt 
máli  farinn,  er  fæðst  hafa  með  þeirri  þjóð,  og  jafnframt  aðdá- 
anlegt  glæsimenni  og  gáfumaður  með  afbrigðum.  Hann  lét  einn- 
ig  stjórnmál  vor  til  sín  taka,  bæði  með  Balthasar  Christensen  á 
stéttaþinginu  í  Hróarskeldu  og  síðar,  á  efri  árum,  en  þá  þó  eigi 
á  þann  hátt,  er  oss  bezt  gegndi.  —  Þessi  „Generalfiskalstiltale", 
sem  Jónas  getur  um,  var  fyrir  ræðu,  er  Lehmann  hélt  úti  á 
Falstri  í  Janúar  þ.  á.  Ræðan  var  andrík  og  hrífandi,  en  Lehmann 
varð  á  að  segja,  að  einveldsstjórn  veitti  bændum  enga  trygging 
fyrir  því,  að  allir  einvaldsherrar  yrðu  svo  hlynntir  þeim  sem  hinn 
síðasti  konungur  þeirra,  Friðrik  6.,  hafði  verið.  Lehmann  var 
dæmdur  í  500  dala  sekt  í  undirrétti,  en  hæsti-réttur  breytti  því 
í  3  mánaða  fangelsi.  Varð  þá  uppi  fótur  og  fit  um  land  allt,  »3vo 
að  lá  við  upphlaupum,  en  dómurinn  varpaði  hinum  skærasta 
frægðarljóma  á  Lehmann  og  aðdáun  þjóðarinnar  fylgdi  honum 
í  fangelsið  og  úr.  Hann  var  f.  1810  og  dó  1870.  Sbr.  Bricka,  X., 
170—80.  —  4.  1.;  Knudtzon,  sbr.  aths.  á  bls.  355  hér.  —  Wei- 
lejus,  Fredr.  Westy,  var  danskur  kaupmaður,  sem  átti  verzlun 
í  Rvík. ;  sömuleiðis  Schmidt   (í  félagi  við  Andresen). 

Bls.  72—73.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  5.  Júlí  18U.  —  Ehr. 
var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  prof.,  skrifað  á  litla  kvartörk.  Á  4. 
bls.  er  utanáskrif tin :  „Herr  Candidat  Japetus  Steenstrup,  Natur- 
forsker,  Kj0benhavn".  E.  fr. :  „Aflægges  paa  Universitets-Museet, 
N0rregade",  —  og  þar  framundan:  „Hermed  en  Kasse,  mærket 
U.  M.  /  J.  H.  2".  Ofan-við  utanáskriftina,  efst  í  vinstra  horni, 
er:  „No.  1".  —  Aftan-á  bréfinu,  samanbrotnu:  „At  afsende  med 
Paqvet-skibet,  Capt.  Anonsen".  —  Bls.  72,  4.  1.  a.  n. :  „numenius", 
spói.  Hér  er  um  ham  af  spóa  að  ræða,  og  sést  af  framhaldinu, 
hvernig  á  þeirri  sendingu  stendur.  —  Bls.  73,  11.  1.,  „Afrejsen"; 
Jónas  komst  ekki  af  stað  í  ferðalag  sitt  fyr  en  11.  s.  m.  að  kvöldi, 
sbr.  dagbók  hans,  III.  b.,  bls.  146.  —  16. — 17.  1.;  séra  Tómas  Sæ- 
mundsson  dó  ekki  24.  Maí,  heldur  1  viku  fyr,  17.  Maí.  ■ —  21.  1., 
„þjalarkoli";  í  fiskatali  sínu,  sbr.  V.  b.,  bls.  108,  skrifar  Jónas 


—  360  — 

nafnið  svo  :„þjalakoli".  —  Annars  hefir  þessi  fiskur  ýms  önnur 
íslenzk  nöfn,  sbr.  rit  Bj.  Sæm.,  Fiskarnir. 

Bls.  73— -74.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  5.  Júlí  18U1.  —  Ehr. 
var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  litla  kvartörk;  utaná- 
skrift  á  4.  bls.:  „Herr  Candidat  Japetus  Steenstrup,  Natur- 
forsker,  Kj0benhavn".  Þar  fyrir  neðan,  til  hægri:  „Aflægges 
snarest  muligt  paa  det  kongelige  zoologiske  Museum  i  Storm- 
gade",  og  til  vinstri:  „Hermed  et  lille  Glas  med  levende  Land- 
mollusker  (m.  Steenstrup)".  Efst  í  vinstra  horni:  „No.  4".  — 
Bls.  74,  1.  1.,  „Hrauki"  (ehr.:  „Hröiki"),  þ.  e.  í  ferðatjaldinu 
(sbr.  bls.  47);  um  þetta  tjald  Jónasar  sjá  bréf  hans  til  J.  St. 
(4. — )6.  Okt.  1841,  m.  aths.  —  6.  1;  „Móháls"  mun  nú  almennt 
nefndur  Núpshlíðarháls.  Sbr.  III.  b.,  bls.  98—99,  m.  aths.  —  13. 
1.,  „Eggert",  þ.  e.  ferðabók  Eggerts  Ólafssonar;  Eggert  getur 
þess  þar  á  bls.  1020,  að  þessi  landkuðungur  (hússnigill),  sem 
Jónas  kallar  hér  „helix  nemoralis",  sé  í  Núpshlíð;  Eggert  kall- 
ar  hann  „nerita  testa  globosa  planiuscula".  Hann  kom  í  Núpshlíð 
1755.  _  Sbr.  e.  fr.  bls.  78,  m.  aths. 

Bls.  75.  —  TIL  ZOOLOGISK  MUSEUM  I  K0BENHAVN. 
5.  Júli  18Jfl.  —  Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað 
á  hálfa  kvartörk.  —  Nákvæm  lýsing  á  þessum  fiski,  sem  bréfið 
er  um  aðallega,  fylgdi  með  bréfi  til  Reinhardts  prófessors  6. 
Okt  s.  á.,  sbr.  bls  .109 — 11,  m.  aths.  —  Fiskurinn  varð  ónýt- 
ur  á  leiðinni  til  Hafnar.  Jónas  nefnir  hann,  manna  fyrstur,  að 
því  er  helzt  virðist,  anarrhichas  latifrons  og  segir  hann  hik- 
laust,  að  þetta  sé  úlfsteinbítur,  en  ekki  blágóma,  og  gerir 
hann  því  greinarmun  á  þeim  tveim  fiskum.  Virðist  hann  hafa 
farið  í  því  efni  eftir  lýsingu  Sigurðar  hreppstjóra  Helgasonar 
á  Jörfa,  sem  hann  getur  um  í  bréfinu;  sú  lýsing  er  í  dagbók 
Jónasar  frá  12.  Jan.  1841  (sjá  III.  b,  bls.  125  o.  áfr.),  en  ekki 
prentuð  hér  með  henni,  þar  sem  hún  er  ekki  eftir  hann  sjálfan; 
en  sbr.  bls.  144.  —  Bjarni  Sæmundsson  lítur  svo  á  í  bók  sinni, 
Fiskarnir,  bls.  167,  að  an.  latifrons  sé  blágóma,  en  getur  þess 
(bls.  165),  að  hlýrinn,  an.  minor,  er  Eggert  Ólafsson  nefndi  svo, 
sé  kallaður  úlfsteinbítur  sums  staðar  á  Vestfjörðum.  Þar  á  móti 
nefnir  Þorv.  Thoroddsen  an.  latifrons  úlfsteinbít,  eins  og  Jónas 
gerði.  —  An.  Eggerti  er  an.  minor,  hlýri.  —  Sbr.  bréf  til  J.  St. 
24.  Júlí  s.  á.  og  11.  Febr.  1843,  og  V.  b.,  bls.  99—100,  m.  aths. 

Bls.  75—76.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  6.  Júlí  1841.  —  Ehr. 
var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  annars  vegar  á  lítið 
blað.  —  Bls.  75,  4.  1.  a.  n.,  „Skind",  þ.  e.  hamir  af  fuglum.  — 
Bls.  76,  1.  1.,  tr.  (tringa)  cinerea"  er  rauðbrystingur.  Merkið  er 
kynferðistákn,  merkir  karlkyn.  —  Sjá  e.  fr.  um  þennan  sama 


—  361  — 

fugl  III.  b.,  bls.  125  og  V.  b.,  bls.  75 — 76,  þar  sem  er  nákvæm 
lýsing  af  honum. 

Bls.  76.  —  TIL  BJARNA  THORARENSENS.  13.  Júlí  1841. 

—  Ehr.,  uppkast,  hripað  ógreinilega  með  blýanti,  er  í  nr.  13  fol. 
í  hrs.  Bmf.,  á  síðara  blaðið  af  lítilli  kvartörk,  ódagsett,  en  af 
dagbók  Jónasar  (sbr.  III.  b.,  bls.  147)  má  sjá,  að'hann  var  13. 
Júlí  um  kyrt  á  Þingvelli.  —  Nú  er  óvíst,  hvað  Jónas  á  við,  að 
hann  hafi  sagt  við  Bjarna.  —  Ummælin  um  Skjaldbreið  o.  £1. 
benda  til,  að  kvæðið  þjóðkunna,  sem  hann  orti  daginn  eftir  (sbr. 
I.  b.,  bls.  93 — 95,  m.  aths.)  hafi  verið  farið  að  mótast  í  huga  hans. 

—  „Blaðið,  sem  að  innaní  er" ;  hann  á  sennilega  við  sög- 

una  um  djöfulinn  og  bjargið,  og  mannamúginn,  sem  djöfullinn 
lauk  upp  höfuðskeljunum  á;  hún  er  hripuð  með  blýanti  á  fremra 
blað  þessarar  kvartarkar;  sbr.  e.  fr.  bréf  til  Konr.  Gíslasonar  á 
bls.  79 — 84,  m.  aths.  —  Það  er  víst,  að  hann  sendi  Konráði  þá 
sögu  í  því  bréfi,  og  hafði  auk  þess  skrifað  hana  á  annað  blað  og 
ætlað  honum,  en  það  er  í  rauninni  alveg  óvíst,  hvort  hann  hefir 
sent  Bjarna  hana  eða  jafnvel  þetta  bréf.  —  5.  1.  a.  n.,  „Þorkel"r 
þ.  e.  Þ.  Hoppe,  kammerherra,  sem  þá  var  stiftamtmaður  og  amt- 
maður  í  Suðuramtiun;  hann  hafði  verið  skipaður  (eftir  K.  E. 
Bardenfleth)  21.  Apríl  um  vorið.  Sbr.  bréf  til  Páls  Melsteds 
sýslumanns  24.  s.  m.,  hér  fyrir  framan  (bls.  71).  —  Fyrir  ofan 
orðin  „liggi  á,  geti"  í  4.  1.  a.  n.  sýnist  vera  1 — 2  orð  milli  lína, 
en  það  er  óskýrt. 

BU.  77—79.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  24.  Mlí  1841.  —  Ehr. 
var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  heilörk.  Umslag  er 
með  árituninni:  „Hr.  Naturforsker  Japetus  Steenstrup,  Kj0ben-, 
havn.  —  Aflægges  paa  kongeligt  zoologisk  Museum,  Storm- 
gaden.  —  Anbefales  Hr.  Pastor  J.  Hjortson  til  hurtig  Befordring 
til  Reykjavík.  J.  H.".  —  Og  e.  fr.  á  bakhlið:  „Hr.  Kjöbmand 
Siemsen  ombedes  at  ville  bes0rge  dette  Brev  afsendt  med  f0rste 
Skibslejlighed  til  Khavn.  —  J.  H."  —  J.  Hjortson  er  séra  Jón 
Hjörtsson  á  Gilsbakka  og  Siemsen  er  Carl  Fr.  S.  í  Reykjavík.  ■ — 
Bls.  77,  13.  1.,  „Pengene"  o.  s.  frv.,  sbr.  aths.  við  bréf  Rentek.  6. 
Marz  s.  á.  —  5.  1.  a.  n.,  „rundt  om  „Skjaldbreið",  sbr.  III.  b., 
bls.  147  o.  áfr.,  m.  aths.,  I.  b.,  93 — 95,  m.  aths.,  og  V.  b.,  bls. 
CXVIII— IX.  —  Bls.  78,  7.  1.,  „Eggerts  hel.  nem."  o.  s.  frv.  Egg- 
ert  nefndi  þessa  meyjarpöddu  „nerita"  o.  s.  frv.,  en  Jónas  og^ 
Steenstrup  munu  hafa  álitið,  að  það  kynni  að  vera  helix  nemo- 
ralis;  St.  áleit  hana  síðar  vera  hel.  hortensis,  en  það  er  sú,  sem 
nefnd  er  helicogena  hortensis.  —  Jónas  á  e.  fr.  við  það,  sem  Egg- 
ert  segir  í  ferðabók  sinni  á  bls.  1020.  Sbr.  bls.  74,  m.  aths.  —  12. 
1.,  „Grákollugil"  o.  s.  frv.  Jónas  mun  hafa  frétt  um  þau  sumari5 


—  362  — 

áður;  hann  hefir  skrifað  efst  á  7.  bls.  aftan-frá  í  vasabók  sinni 
frá  því  ári:  „Grákollugil  á  sunnanverðri  Holtavörðuheiði".  — 
Gil  þessi  eru  austan  Norðurár,  skammt  fyrir  suðaustan  Heiðar- 
sporðinn.  —  8.  1.  a.  n.,  „Foranstaltninger" ;  sjá  e.  fr.  bréf  til  J. 
St.  18.  n.  m.,  m.  aths.  —  7. — 8.  1.  a.  n.,  „dine  og  Kammerets 
Træer",  sem  höfðu  verið  send  Jónasi  til  að  gróðursetja,  ásamt 
birkifræi;  sbr.  Mindeskr.  for  J.  St.,  IV.,  10  nm.;  e.  fr.  bréf  til 
J.  St.  17.  Ág.  s.  á.  —  Bls.  79,  2.  1.,  „Úlfasteinbít"  nefnir  Jónas 
annars  úlfsteinbít,  sem  er  réttara.  —  2. — 3.  1.,  „Mohrs  blennius" ; 
Nicolai  Mohr  var  færeyskur  náttúrufræðingur,  sem  ferðaðist  hér 
1780 — 81  og  gaf  síðan  út  náttúrusögu  íslands,  Fors0g  til  en  isl. 
Naturhistorie  o.  s.  frv.,  Kh.  1786;  sbr.  Landfrs.  Isl.,  III.,  76—83. 
Hann  nefnir  skerjasteinbít  blennius  (Gun(n)ellus).  —  14.  1., 
„Budenstad";  svo  nefndu  Danir  Búðir  á  Snæfellsnesi.  —  18.  1., 
„ikke  meget  rask";  hann  hefir  þá  sennilega  ekki  enn  verið  laus 
við  sjúkdóminn,  sem  hann  þjáðist  af  árið  áður. 

Bls.  79— 8^.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  2.  Ág.  184.1. 

—  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  2  heilarkir.  —  Bls.  79,  2.-3.  1. 
a.  n.,  „bréfið  þitt  í  vor";  það  mun  glatað.  —  Bls.  80,  1.  1.,  „spó- 
ann",  sjá  bréf  Jónasar  til  Konráðs  6.  Marz  og  J.  St.  5.  Júlí  s.  á. 

—  4.  1.,  „Sjónum  spanska  etc",  sbr.  kvæði  Jónasar  „í  spanska 
sjónum";  hér  er  átt  við  gamanvísu,  sem  hann  nefnir  „gömlu 
vísuna"  sína  í  bréfi  til  Þórðar  Jónassens  18.  Okt.  1842.  Sbr.  bréf 
hans  fcil  Konráðs  17.  Okt.  1842.  . —  5. — 6.  L,  „rúnastein"  o.  s.  frv.} 
sbr.  bréf  til  Finns  Magnússonar  9.  s.  m.,  dagbók  Jónasar  26.  Júní 
s.  á.,  vasakver  hans  frá  s.  á.,  III.  b.,  bls.  144 — 45,  og  einkum  út- 
drátt  af  dagbók  hans  s.  á.  viðv.  fornleifarannsóknum  hans,  sjá 
III.  b.,  bls.  167 — 69.  Steinninn  er  alkunnur  og  óbreyttur  enn. 
Bandrúnirnar  og  búmerkin  á  honum  eru  vafalaust  ekki  frá  íorn- 
öld.  ■ —  16.  1.;  um  Bjarnarhelli  og  áletranir  í  honum  sjá  III.  b., 
bls.  182—85.  Sbr.  Kr.  Kálund,  Isl.  Beskr.  I.,  394.  —  18.— 19.  1.; 
rúnaáletrunin  er  mannsnafnið  Grímr.  3.  og  4.  rún  eru  alveg 
saman  og  hefir  Jónasi  sýnzt  þar  standa  bandrún,  er  lesa  ætti 
um,  og  hefir  ekki  séð,  að  fremsta  rúnin  er  stungin  (g,  en  ekki  k). 
■ —  Bls.  80 — 81.  Um  söguna  um  djöfulinn  á  Þingvelli  sbr.  bréf 
til  Bj.  Thor.  13.  Júlí  s.  á.  Sagan  er  sett  hér  eins  og  Jónas  hefir 
haft  hana  í  þessu  bréfi,  ásamt  því  niðurlagi,  sem  hann  hefir 
gert  síðar  og  sett  í  viðbæti  6.  s.  m.  við  þetta  bréf,  sbr.  bls.  82. 
í  blýantsuppkastinu  frá  13.  Júlí  (í  hrs.  Bmf.,  13,  fol.)  er  orða- 
lagið  hér  um  bil  eins  og  í  bréfinu;  en  innan-í  bréfinu  er  nú  nnn- 
að  bréf,  útskrifuð  kvartörk;  það  er  til  Konráðs  einnig,  —  er 
með  ávarpinu  „Konráð!",  en  ódagsett.  Er  það  bréf  einmitt  þessi 
sama   saga,   en   allmikið   öðruvísi   orðuð.   Það   mun  vera   fyrsta 


—  363  — 

frumrit  sögunnar.  Síðan  hefir  Jónas  umbætt  hana  og  ritað  bá 
blýantsuppkastið.  Eftir  því  kann  hann  að  hafa  ritað  söguna 
handa  Bjarna  amtmanni  (sbr.  bréfsuppkastið  til  hans  13.  Júlí) 
og  síðan  aftur  handa  Konráði  í  þessu  bréfi  frá  Stað,  en  hætt 
við  að  senda  Konráði  bréfið,  sem  hann  skrifaði  á  Þingvelli.  Það 
hefir  hann  þó  geymt,  og  Konráð  síðar  lagt  það  innan-í  bréfið 
frá  Stað.  —  Þingvallar-bréfið  er  þannig: 

Konráð ! 
Þetta  skrifa  ég  á  alþingi  og  er  nú  einn  á  ferð,  eins  og  bú 
getur  nærri.  Sólin  gekk  undir  Almannagjá  í  heiðskíru  veðri,  en 
tunglið  kom  upp  í  dagmálastað.  Þá  stóð  ég  á  Lögbergi  í  nætur- 
kyrðinni  og  sté  í  dómhringinn,  og  talaði  hátt  og  flutti  mál  mín, 
en  þingheimurinn  skildi  mig  ekki,  —  ærnar  á  Þingvöllum;  þær 
lágu  sumar,  en  sumar  stóðu  og  gláptu  á  mig.  Þær  munu  vera 
bældar  þarna  á  nóttunni.  Égí  tók  stein  af  rænli  og  kastaði  hon- 
um  ofan  í  Flosagjá;  hann  sökk  á  kaf  og  hvarf  með  öllu,  og 
lagðist  til  hvíldar  í  gjánni,  líklega  til  heimsins  enda  „eins  og 
frægð  og  heiður  þjóðarinnar",  sagði  djöfullinn;  —  hann  stóð 
á  gjáarbakkanum  hinu  megin  og  hló  kaldahlátur;  það  gerir 
hann  ævinlega,  þegar  hann  heyrir  eitthvað  sökkva.  „Farðu  frá 
mér",  sagði  ég,  „þú  ert  illur  andi  og  nafn  þitt  er  djöfullinn". 
„Kallaðu  mig  hvað,  sem  þú  vilt",  sagði  röddin,  „en  ég  mun  fara 
minna  ferða,  því  ég  er  höfðingi  drottna  þinna".  Þá  sá  ég  leidda 
fram  nokkra  menn,  og  þekkti  ég  sum  andlitin,  en  sum  voru 
óskýr  í  hálfdimmunni.  Og  djöfullinn  gekk  þar  að,  sem  þessir 
menn  voru  leiddir  fram,  og  hann  rétti  út  hina  hægri  hönd  og 
lauk  upp  höfuðskeljum  mannanna  og  hugði  að.  Og  enn  rétti 
djöfullinn  út  hina  vinstri  hönd  og  tók  úr  höfðum  þeirra,  eem 
fram  voru  leiddir,  hnefa  sinn  fullan  og  leit  á  í  tunglsbirtunni. 
„Það  er  eins  og  við  var  að  búast",  sagði  andinn,  „illar  kvarnir 
og  harðar,  og  hausinn  fullur,  en  ekki  nema  ein  kvörn  í  þorsk- 
kindinni".  Og  djöfullinn  tók  einn  mikinn  stein  og  færði  í  gjána, 
og  djöfullinn  sagði:  „Hann  er  sokkinn  á  kaf  og  horfinn  með 
öllu,  og  lagztur  til  hvíldar  í  gjánni,  líklega  til  heimsins  enda, 
eins  og  frægð  og  heiður  þjóðarinnar".  —  „Farðu  frá  mér,  and- 
skoti",  sagði  ég  þá,  „því  þú  ert  lygari,  og  sannleikur  var  aldrei 
á  vörum  þínum.  Þú  hefir  sýnt  mér  kvarnir  í  höfði  nokkurra 
manna,  en  þeir  eru  fáir  að  tiltölu  og  allir  úr  þínu  liði,  - —  gáðu 
að  því".  „Saa  god  Nat  da",  sagði  djöfullinn;  „vi  tales  nok  ved 
«n  anden  Gang,  hvis  De  kommer  til  Danmark  i  Efteraaret". 
„Meget  forbunden;  hils  dine  Venner  og  Bekendtere".  „Ak", 
sagði  djöfullinn,  „det  er  et  smukt  Sprog,  det  danske,  men  dette 


—  364  — 

Menneske  taler  det  ikke  godt".  Að  því  búnu  varð  hann  að  reyk 
og  hvarf  út  í  nóttina,  en  ég  fór  að  ganga. 

Bls.  80,  12.  1.  a.  n.,  „fyrir  fjórum  árum",  sumarið  1837,  er 
hann  fór  snöggva  ferð  heim  frá  Höfn.  Hann  kom  þá  á  Þing- 
völl,  og  má  sjá  á  bréfi  Tómasar  Sæmundssonar  4.  Apríl  1838 
(Bréf  T.  S.,  bls.  23),  að  Jónas  hafi  þá  þegar  einnig  skrifað 
séra  Tómasi  svipaða  sögu  um  djöfulinn  á  Þingvelli,  en  það  bréf 
Jónasar  mun  nú  glatað.  —  9.  1.  a.  n.,  „Sléttumanna",  þ.  e.  Pól- 
verja.  —  7.  1.  a.  n.,  „ærnar  prestsins";  það  var  gamall  siður, 
sem  hélzt  við  til  skamms  tíma  á  prestsetrinu  á  Þingvöllum,  að 
bæla  ærnar  á  Lögbergi,  sem  kallað  var,  eða  Spönginni,  svo  sem 
riminn  þar  á  milli  Flosagjár  og  Nikulásargjár  var  oftast  nefnd- 
ur  af  heimamönnum.  —  Bls.  81,  14. — 15.  1.,  „Salomon  Drejer", 
sjá  I.  b.,  bls.  252—53,  m.  aths.  —  Bls.  82,  6.  1.,  „Hallgr.  Eldj."; 
um  hann  sjá  V.  b.,  bls.  X — XI.  —  14.  1.,  „Páll";  ókunnugt,  hver 
hann  er;  sennilega  séra  Páll  Jónsson  „skáldi".  —  21. — 22.  1., 
„séra  M.  Hákonarson",  þ.  e.  Magnús  Hákonarson,  sem  raunar 
varð  ekki  „séra"  fyr  en  4  árum  síðar;  þá  varð  hann  prestur  í 
Miklaholti.  —  24. — 25.  1.,  „séra  Benedikt  Eiríksson";  sjá  bréf 
til  K.  G.  8.  Ág.  1837,  m.  aths.  —  26.-27.  1.,  „ekki  má  prenta 
hann  Brand  ti  sona";  virðist  vera  gamall  talsháttur,  og  þá 
sennilega  um  leikrit  Geirs  biskups  Vídalíns;  það  var  aldrei 
prentað  fyr  en  1846.  Jónas  á  líklega  við  Þingvallar-söguna  um 
djöfsa,  sem  er  í  þessu  bréfi,  hefir  ekki  viljað,  að  Konráð  setti 
hana  í  Fjölni,  ef  hann  yrði  gefinn  út.  Jónas  lét  heldur  aldrei 
prenta  hana  þar,  en  Konráð  setti  hana  með  öðru  eftir  Jónas  í 
IX.  árg.,  bls.  52—53.  —  Bls.  83,  3.  1.,  „Brynmejers",  þ.  e.  Brynj- 
ólfs  Péturssonar.  —  5.  1.,  „Finni",  Magnússyni  próf. ;  hann  veitti 
móttöku  ferðastyrknum  og  greiddi  nokkuð  af  honum  til  Kon- 
ráðs  handa  ýmsum,  sem  áttu  hjá  Jónasi  í  Höfn,  svo  að  hann 
þyrfti  ekki  að  senda  peninga  frá  Reykjavík  þangað.  —  11.  i., 
„jómfrú  Wilhelm"  er  ókunn.  —  14. — 15.  1.,  „Bosje,  tsarja  chrani" 
(sem  Jónas  ritar  svo:  „Botsche  C'Zara  grannie)  er  upphafið  á 
rússneska  keisarasöngnum,  sbr.  I.  b.,  bls.  175,  m.  aths.  —  13.  1. 
a.  n.,  „ölkeldu";  um  hana  sjá  ferðabók  Ólafs  Olaviusar,  bls. 
312—13,  og  Alm.  landaskipunarfræði,  I.,  II.,  221—22.  —  Er 
Konráð  setti  Þingvallar-söguna  í  Fjölni,  hefir  hann  gjört  dá- 
litlar  orðabreytingar  á  henni  í  frumritinu,  helzt  í  niðurlaginu: 
„Ég  sneri  mér  við"  (7.  1.  a.  n.)  hefir  í  frumr.  verið  upphaflega: 
„sneri  ég  mér  þá  við";  „þjóhnappana"  (4.  1.  a.  n.)  er  fyrir 
„rassinn",  og  „hafa  þá"  (2.  1.  a.  n.)  er  fyrir  „mæta  með  þeim". 
Breytingar  þessar  eru  hér  teknar  til  greina,  þótt  orka  kunni  tví- 
mælis,  hvort  það  sé  rétt. 


—  365  — 

Bls.  8U—87.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  3.-5.  Ág.  18U1.  — 
Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  heilörk.  ■ — 
Bls.  86,  6.  1.,  „geologiske  Kort",  sem  J.  St.  ætlaði  að  gera,  en 
ekki  varð  af  (sbr.  Landfrs.  ísl.,  IV.  b.,  bls.  34). 

Bls.  87—88.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  9.  Ág.  18U1. 
—  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  kvartörk;  4.  síða 
auð.  —  16.  1.  a.  n.,  „Flókasteininn",  sbr.  bls.  80,  m.  aths.  — 
14.  1.  a.  n.,  „byrjun  af  uppkasti"  o.  s.  frv. ;  er  nú  í  hrs.  J.  S., 
nr.  123,  4to.  —  Framhaldið  er  þar  einnig,  í  næstu  nrr. ;  sbr.  III. 
b.,  bls.  161—94.  —  Bls.  88,  1.  1.,  „Kolbjarnarhelli",  sbr.  bls.  34, 
m.  aths.  —  Neðst  á  3.  síðu  hefir  Jónas  skrifað:  „Hr.  Etatsraad 
F.  Magnusen". 

Bls.  89—91.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  16.— 17.  Ág. 
18U1.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  heilörk;  viðbótin,  skrifuð  á 
Helgafelli,  er  á  3.  síðu,  en  á  4.  síðu  á  örkinni,  samanbrotinni, 
Tiefir  Jónas  skrifað  erindi  Bjarna  Thorarensens,  sem  hér  er  sett 
upphafið  af  á  eftir  bréfinu,  og  vísuna,  ásamt  aths.  (sjá  bls.  91), 
og  e.  fr.  áletranir  á  2  gömlum  legsteinum  í  kirkjugarðinum  á 
Húsafelli,  yfir  séra  Grími  Jónssyni  og  Engilráð  Jónsdóttur, 
konu  hans.  Neðan-við  grafskriftina  yfir  Engilráð  hefir  hann 
skrif að :  „Þetta  er  ein  lítil  og  einfaldleg  graf skrift  úr  Húsaf ells- 
kirkjugarði  forna";  en  við  hina:  „Á  sama  stað.  Munur  er  nú  á". 

—  I  fornleifaútdrættinum  úr  dagbókinni,  sem  hann  sendi  Finni 
Magnússyni,  sbr.  næsta  bréf  á  undan,  eru  uppdrættir  af  báðum 
þessum  legsteinum,  og  er  áletrununum  því  sleppt  hér.  ■ —  Sbr. 
e.  fr.  III.  b.,  bls.  173,  m.  aths.  —  Bls.  89,  2.  1.,  „Hrauki",  þ.  e. 
ferðatjaldinu,  sbr.  bls.  47  og  74,  m.  aths.  ■ —  5. — 8.  1.;  um  veður- 
vísuna,  og  sérstaklega  orðið  „hreinn"  aftast  í  3.  1.,  sjá  I.  b.,  bls. 
174,  m.  aths.  —  í  ehr.  stendur  „seinn",  sem  á  betur  við  um 
„skrugguvald",  en  er  ótækt  rímsins  vegna  og  kann  því  að  vera 
ritvilla;  sbr.  „hvergi  hrein"  í  vísunni  um  þokuna  (I.  b.,  bls.  174). 

—  15.  1.,  „sýslumannskonan"  var  Ingibjörg  Schulesen,  dóttir 
Óla  Sahdholts,  systir  Árna  kaupmanns,  kona  Sigfúsar  Schule- 
sens  (þ.  e.  Skúlasonar) ;  barnið,  sem  hún  var  að  ala,  var  Hans 
Árni;  hann  fæddist  16.  Ág.  og  dó  á  Húsavík  28.  Jan.  1861.  — 
Ingibjörg  var  þá  að  eins  18  ára,  er  hún  ól  Hans  Árna,  en  varð 
háöldruð  kona.  Sbr.  Sýslum.-æfir,  III.,  240 — 41,  og  íslendingar 
í  Danm.,  eftir  dr.  Jón  Helgason,  biskup,  Rvík  1931,  bls.  1^30.  ■ — 
18. — 19.  1.,  „Konráðs",  sjá  um  hann  í  Æfis.  Gísla  Konráðsson- 
ar,  Rvík  1911—14.  —  Bls.  90,  2.  1.;  um  Borgarholt,  Borgar- 
(holts)læk  o.  fl.  sjá  Safn  til  sögu  ísl.,  II.  b.,  bls.  280—81,  Ká- 
lund,  Isl.  Beskr.,  L,  432,  og  Árb.  Fornlfél.  1900,  bls.  13—14; 
«.   fr.   III.   b.,  bls.   193.   —   15.   1.,   „Koefoed",   Georg   Victor    (f. 


—  366  — 

5.  Sept.  1812,  d.  15.  Febr.  1880),  var  skipaður  1.  Febr.  1840 
læknir  í  syðra  umdæmi  Vesturamtsins,  en  fékk  25.  Des.  1844 
embætti  í  Danmörku.  Hann  var  aldanskur.  —  19.  L,  „Rembi- 
hnút";  Rembihnútur  (Practica  legalis.  Nodus  Gordius)  er  eftir 
Jón  Daðason  í  Arnarbæli.  Ýmsar  uppskriftir  eru  til,  t.  a.  m.  í 
hrs.  Árna  Magnússonar  og  hrs.  Bmf.  Ritið  mun  vera  frá  miðri 
17.  öld.  Séra  Jón  var  fæddur  1606,  dó  1676.  -—  23.  L;  séra  Jón 
á  Helgafelli  (d.  1844,  35  ára)  var  Guðmundsson,  bróðir  séra 
Þorgeirs,  er  Jónas  orti  til,  sbr.  I.  b.,  bls.  59 — 61;  kona  séra  Jóns 
var  Anna,  systir  Sveins  kaupmanns  Guðmundssonar  á  Búðum 
og  Guðmundar,  sem  Jónas  orti  eftir  undir  nafni  Péturs,  bróður 
þeirra,  sjá  I.  b.,  bls.  104 — 5,  m.  aths.  —  25.  L,  „yfir  að  Staðar- 
felli";  þangað  má  sjá  ofan-af  Helgafelli.  —  30.  L,  „séra  Pétur",. 
Pétursson  á  Staðarstað,  síðar  biskup;  Jónas  var  vinur  þeirra 
bræðra  allra.  Séra  Pétur  var  þá  ekkjumaður.  ■ —  Sigríður  var 
dóttir  Boga  Benediktssonar  á  Staðarfelli  og  talin  beztur  kven- 
kostur  á  Vesturlandi.  Þau  giftust  28.  þessa  sama  mánaðar.  ■ — 
Bls.  91,  1.  L,  „Kara"  var  stór  tík,  af  útlendu  kyni.  Átti  séra 
Pétur  hana  lengi  síðan  og  hafði  hana  með  sér  til  Reykjavíkur, 
er  hann  flutti  þangað  1848.  Sbr.  Æfis.  dr.  Pjeturs  Pjeturssonar 
biskups  eftir  Þorv.  Thoroddsen,  Rvík  1908,  bls.  32  og  55.  — 
Kara  hefir  verið  í  fylgd  með  Jónasi,  þegar  hann  „trað  með 
hundi  og  hesti  hraunið"  umhverfis  Skjaldbreið  14.  Júlí.  Segir 
Páll  Eyjólfsson  (Dvöl,  6.,  8),  að  hún  hafi  verið  „stór,  svart- 
flekkóttur  hundur,  með  lafandi  eyru".  —  Kara  er  latneskt  orð 
(cara,  þ.  e.  kæra).  —  7.  L,  „Arnkelshaugur"  goða  er  við  Álfta- 
f jörð,  sunnanvert.  Enn  eru  dálitlar  leifar  af  honum.  Um  hann 
sjá  Kálund,  Isl.  Beskr.,  I.,  450,  Árb.  Fornlfél.  1882,  bls.  97—98,- 
1897,  bls.  14,  1900,  bls.  10,  og  1932,  bls.  26—27. 

Bls.  92—97.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  17.— 18.  Ág.  18U2. 
—  Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  ritað  á  2  heilarkir, 
sína  hvorn  daginn.  —  Þessi  bréf  Steenstrups  til  Jónasar,  sem 
hann  getur  um  á  bls.  92,  eru  öll  til,  í  nr.  13,  fol.,  í  hrs.  Bmf.  - — 
4.  hefði  átt  að  teljast  næst  1.,  en  er  ekki  dagsett.  ■ —  Bls.  93, 
2. — 3.  1.  a.  n. ;  um  Hólamóðu  og  Gufuskálamóðu  sjá  Enarr.  hist. 
Eggerts,  bls.  103 — 5,  og  ferðabók  hans,  bls.  280;  e.  fr.  Kálund,. 
Isl.  Beskr.,  L,  420,  og  Árb.  Fornlfél.  1900,  bls.  19—20.  —  Bls. 
94,  23.  L,  „den  arme  Kone",  sjá  bls.  89,  m.  aths.  —  Bls.  96,  12. 
L;  Sigurður  Gunnarsson  var  leiðsögumaður  Schythe  austur  á 
Austfjörðu  sumarið  áður,  sbr.  Landfrs.  ísl.,  IV.  b.,  bls.  26.  Um 
séra  Sigurð  sjá  t.  a.  m.  sama  rit,  bls.  54 — 59.  —  18. — 19.  L;  iim 
Krug  von  Nidda  (sbr.  bréf  til  J.  St.  1.  Marz  s.  á.),  og  kenningar 
hans  um  myndun  íslands,  sjá  Landfrs.  ísl.,  III.  b.,  bls.  230 — 32.. 


—  367  — 

Hann  ferðaðist  1833  hér  á  landi  og  var  þá  rúmlega  tvítugur, 
f.  1810;  d.  1885.  Hann  varð  námafræðingur.  —  21.  1.,  „Præsten 
paa  Brjánslæk"  var  séra  Hálfdan  Einarsson,  síðar  prófastur  á 
ísafirði  (Eyri  við  Skutulsfjörð),  faðir  Helga  lektors  og  afi 
drs.  Jóns  biskups.  —  23. — 24.  L,  „den  sorte  Vegetationsskif  er" ; 
sbr.  t.  a.  m.  Ferðabók  Þorv.  Thoroddsens,  II..  22. 

BUs.  98—99.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  6.  Sept.  1841. 
• —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  litla  kvartörk; 
4.  bls.  alauð.  —  8.  1.,  „framhaldið  af  f ornf ræðaskýrslu" ;  það 
er  nú  í  hrs.  J.  Sig.,  nr.  125,  4to.  Finnur  hefir  lagt  þar  með 
skýrslu  um  þá  hluti,  sem  Jónas  gaf  eða  afhenti  forngripasafn- 
inu  í  Höfn  7.  Maí  1843.  —  Upphaf  „fornfræðaskýrslu"  sinnar 
hafði  Jónas  sent  frá  Ólafsvík  með  bréfi  9.  Ág.  s.  á.  —  2.  1.  a.  n.; 
Bjarni  amtmaður  var  jarðaður  4.  Sept.  —  Um  ferð  Jónasar 
norður  sjá  t.  a.  m.  V.  b.,  bls.  CXXIII. 

Bls.  99—100.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  16.  Sept.  1841.  — 
Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  ritað  á  litla  kvartörk; 
á  4.  síðu  er  utanáskriftin :  „S.  T.  Hr.  Naturforsker  J.  Steen- 
strup,  Kj0benhavn,  Frederiksberggade  N.  13,  1  Side  S.",  en  dreg- 
ið  hefir  verið  yfir  bæjar-  og  götu-nöfn  og  skrifað  hjá:  „Lector 
ved  Sorö  Academie".  —  Bls.  100,  9.  L;  um  maurunginn  sjá  ritið 
„Fiskarnir"  eftir  Bj.  Sæmundsson,  bls.  221  nm.  —  10.  L,  „Br.v."r 
þ.  e.   „Brændevin". 

Bls.  100—105.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  U.—6.  Okt.  1841. 
• —  Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  2  heilarkir, 
sem  ekki  eru  eins,  enda  virðist  hin  síðari  skrifuð  6.  Okt.,  en  hin 
fyrri  4.  Okt.,  eða  jafnvel  24.  Sept.,  því  að  þá  dagsetning  hefir 
Jónas  skrifað  fyrst,  en  síðan  sett  strik  yfir  hana  og  skrifað  „O 
Snak!"  fyrir  ofan  og  „4.  Oct"  fyrir  neðan.  Nær  öll  3.  bls.  síðari 
arkarinnar  er  auð,  og  á  4.  bls.  er  áritunin:  „S.  T.  Herr  Konsti- 
tueret  Lektor  Japetus  Steenstrup,  Sor0".  —  Bréfið  er  innsigiað 
með  innsigli  Jónasar,  með  stafnum  I.  ■ —  Allur  fyrri  hluti  bréfs- 
ins  hefir  áður  verið  prentaður  í  Mindeskr.  Jap.  Strps.,  Kh.  1914, 
I,  51 — 52,  og  síðan  í  Eimreiðinni,  XX.,  137 — 38,  ásamt  nokkrum 
orðum  um  dvöl  Jónasar  í  Sórey  fám  árum  síðar.  —  Bls.  100,  9. 
1.  a.  n.,  „dit  Brev";  það  er  nú  í  hrs.  Bmf.,  nr.  13  fol.,  upphafið 
ódagsett,  en  f ramhaldið  skrif að  2.  Sept. ;  langt  og  merkilegt  bréf , 
einkum  viðv.  Steenstrup  sjálfum,  ferð  hans  til  íslands,  líðan 
hans,  sem  ekki  var  góð,  embættisveitingu  í  Sórey  og  fyrirhug- 
aðri  giftingu,  en  að  sumu  leyti  er  það  um  sendingar  Jónasar.  ■ — 
Bls.  101,  8.  1.  a.  n.,  í  fyrri  nmgr.,  „paa  Stranden  i  Aðalvík"; 
sbr.  upphafið  á  bréfi  Jónasar  til  J.  St.  1.  Marz  1841.  —  6.  1.  a.  n., 
„tyske    Rejsende";    ókunnugt,   hverja    átt    er   við;    sömul.,   hver 


—  368  — 

„K0bmand  Peder"  er  (11.  1.  a.  n.).  —  Bls.  102,  11.  L,  „Schythe", 
náttúrufræðingurinn  J.  C.  Sch.,  félagi  Steenstrups  árið  áður.  ■ — 
18. — 19.  1.,  „Eriksen",  Jón  Eiríksson  konferenzráð,  sem  var  pro- 
fessor  í  lögfræði  í  Sórey  1759 — 71,  sbr.  t.  a.  m.  Æfis.  J.  E.  eftir 
Svein  Pálsson,  Kh.  1828,  bls.  39—44.  —  3.  1.  a.  n.,  „den  evige 
Historie",  þ.  e.  En  Fjeldrejse  i  Island  i  Sommeren  1840.  Af  J. 
C.  Schythe".  Hún  var  prentuð  1841  i  Naturhist.  Tidsskrift,  udg. 
af  Henr.  Kr0yer,  III.,  331 — 94.  Útdráttur  úr  henni  er  í  Landfrs. 
ísl.,  IV.,  54 — 57;  sbr.  einnig  31 — 32.  —  Þeim  Jónasi  og  J.  St. 
(sbr.  Landfrs.,  IV.,  32)  mislíkaði  þessi  ferðasaga;  er  dómur 
Jónasar  næsta  lítið  sanngjarn.  í  vísindalegu  tilliti  varð  ferðin 
þó  ekki  sérlega  merkileg,  enda  var  hún  ekki  farin  beinlínis  í  þeim 
tilgangi,  að  framkvæma  vísindalegar  rannsóknir  á  leiðinni.  — 
Bls.  103,  10.  1.,  „Telt",  „mit  5  Alen  h0je,  kegledannede  Sejldugs- 
telt",  kallar  Sch.  það  í  upphafi  ferðasögu  sinnar;  þetta  var 
„Hraukur"  Jónasar  á  sumarferðum  hans  1841  (og  1842).  • —  15. 
1.,  „Gunnars",  þ.  e.  Gunnars  Hallgrímssonar,  frænda  Sigurðar 
Gunnarssonar,  síðar  prófasts  á  Hallormsstað ;  þeir  Sigurður  og 
Gunnar  voru  með  Schythe  (sbr.  bls.  380  í  ferðasögu  hans),  og 
Gunnar  var  fylgdarmaður  Jónasar  næstu  sumur,  1841  og  1842.*) 
—  „Hestepisk"  o.  s.  frv.,  sbr.  Sch.  (bls.  340) :  „Mine  F0lgemænd, 
med  deres  kortskaftede  og  langsnertede  Piske".  —  16.  L,  „Leucit" ; 
sbr.  Sch.,  bls.  337,  neðst.  —  Það  mun  ekki  vera  fengin  vissa  fyr- 
ir  því,  að  þetta  efni,  leucit,  sé  í  bergtegundum  hér  á  landi.  og 
Þorv.  Thoroddsen  kvaðst  ekki  heldur  hafa  orðið  hér  neins  staðar 
var  við  leucit-basalt  (leucitit),  sbr.  ferðabók  hans,  IV.,  171.  ■ — 
18.  L,  „klingende  Hestehaler",  sbr.  Sch.,  bls.  374:  ■ —  ■ —  „Larm, 
der  foraarsagedes,  naar  deres  stivfrosne,  med  Istapper  behængte 
Haler,  sloge  mod  Sejldugen".  —  Þeir  Sch.  fengu  byl,  og  þessir 
hestar  dóu  af  hungri  og  kulda  hjá  tjaldi  þeirra.  —  24. — 25.  1., 
„Schythernik,  eller  Schytharsoak" ;  Sch.  hafði  verið  sendur  1838 
til  Grænlands,  til  rannsókna.  —  29. — 30.  L,  „her  er  hans  Stjerne 
sikkert  nær  dens  Nedgang";  sbr.  einnig  ummæli  Magnúsar 
Grímssonar  (í  nr.  543,  4to,  í  hrs.  J.  Sig.),  sjá  Landfrs.  ísl.,  IV., 


*)  Gunnar  var  3  vetur  í  Bessastaðaskóla,  en  hætti  námi  og 
stundaði  síðan  smíðar  og  ýrasa  aðra  vinnu  á  Austurlandi,  helzt  1 
Fljótsdal.  Hann  var  stundum  sýsluskrifari ;  hafði  skýra  rithönd. 
Hann  var  mjög  vandaður  maður  1  hvívetna  og  drengur  góður. 
Jafnframt  var  hann  hagur  maður  á  allar  smíðar  og  vel  verklaginn. 
—  Hann  var  síðustu  ár  ævi  sinnar  hjá  Sigurbjörgu  dóttur  sinni  á 
Egilsstöðum  í  Fljótsdal,  og  þar  átti  hann  heima,  er  hann  dó,  en 
hann  andaðist  raunar  á  Ketilsstöðum  10.  Apríl  1889,  sjötugur  að 
aldri. 


—  369  — 

39,  aths.  2).  —  Sch.  kom  hingað  aftur  1846,  eftir  Heklu-gosið 
1845,  og  skrifaði  síðan  ágæta  bók  um  Heklu  (Kh.  1847);  segir 
Þorv.  Thoroddsen,  að  hún  sé  „mjög  vel  samin  og  hin  langítar- 
legasta  ritgjörð,  sem  skrifuð  hefir  verið  um  nokkurt  íslenzkt 
eldfjall";  sbr.  Landfrs.  ísl.,  IV.,  bls.  45;  sbr.  einnig  bls.  37  o. 
frv.  —  Þorv.  Thor.  segir  (s.  st.,  bls.  46),  að  rit  Sch.  um  ísland 
hafi  verið,  „að  því  er  snertir  landfræði  og  jarðfræði,  lang- 
þýðingarmesti  árangurinn  af  ferðum  Dana  til  íslands  á  þessu 
tímabili",  enda  hafi  fátt  annað  komið  á  prent  um  rannsóknir 
þeirra.  —  1.  1.  a.  n.,  „Rejsen  tilbage"  o.  s.  frv.;  hann  fór  frá 
Steinsstöðum  11.  Sept.,  frá  Mælifelli  19.  og  kom  til  Reykjavíkur 
24.  s.  m.  Sbr.  áfangaskrána,  III.  b.,  bls.  208.  —  Bls.  104,  3.  1.  s. 
n.,  „din  forlovede",  Ida  Margrethe  Kaarsberg  (f.  6.  Juni  1811,  d. 
23.  Des.  1882) ;  hún  var  dóttir  Hans  K.,  kaupmanns  í  Álaborg. 
Þau  J.  St.  giftust  19.  s.  m.  —  En  bréfið  er  stimplað  í  Höfn  „20. 
12.  1841".  —  Skráin  yfir  það,  sem  Jónas  hafði  sent  til  Hafnar  af 
náttúrugripum,  er  enn  með  bréfinu,  skrifuð  á  sérstakt  blað; 
sbr.  bls.  105. 

Bls.  106—108.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  5.  Okt. 
18^1.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  heilörk.  — 
Bls.  106,  5.  1.  a.  n.,  „séra  Pétur",  Pétursson  á  Staðarstað,  síðar 
biskup.  —  Bls.  107,  8.  1.  a.  n.  „Einar  nokkur  á  Mælifelli",  þ.  e. 
Einar  Bjarnason,  faðir  Guðmundar  sýsluskrifara  og  skálds,  föð- 
xir  Valtýs  prófessors,  höfundur  Fræðimanna-  og  rithöfundatals 
á  íslandi,  sem  er  óprentað;  f.  4.  Júlí  1782,  d.  7.  Sept.  1856.  Sbr. 
Eimr.,  XIV.,  181.  —  7.  1.  a.  n.,  „sagnaverkum  Espolins";  skrá 
yfir  sagnarit  J.  Esp.  er  í  Sýslum.-æf.,  I.,  426 — 29.  Sbr.  einnig 
Skýrslu  um  handrs.  Bmf.,  I — II.,  höfundatölin  aftan-við.  —  5. 
1.  a.  n.,  „afskrifa";  afskriftir  af  XI. — XII.  deild  árbóka  J.  Esp. 
eru  nr.  7 — 8,  4to,  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs.;  þær  voru  prentaðar  loks 
1854  og  1855;  X.  deild  var  einnig  óprentuð  1841;  hún  kom  út 
1843.  —  L— IX.  deild  höfðu  verið  prentaðar  á  árunum  1821—30, 
0g  registur  við  þær  1833.  —  4.  1.  a.  n.,  „lausum  kvæðum";  Ijóð- 
mæli  Jóns  Esp.  fékk  Bmf.  síðar,  skrifuð  af  séra  Hákoni,  syni 
Jóns;  þau  eru  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs.,  nr.  4 — 6  í  4  bl.  br.  —  3.  1.  a.  n., 
„ekkjan",  nefnil.  Jóns  Espólíns,  Rannveig  Jónsdóttir.  —  1.  1.  a.  n., 
„félagsins",  þ.  e.  Bókmenntafélagsins.  —  Bls.  108,  2.  1.,  „Bjarna", 
amtmanns  Thorarensens.  Bókmfél.  gaf  kvæði  hans  út  1847.  —  17. 
1.,  „Um  Þórsnesþing"  o.  s.  frv.,  sjá  fornleifaskýrslu  Jónasar, 
III.  b.,  bls.  190—91.  Sbr.  e.  fr.  Gr0nl.  hist.  Mindesmærker,  I.  b. 
(Kh.  1838),  bls.  520—27. 

Bls.  109—111.  —  TIL  J.  C.  H.  REINHARDT.  6.  Okt.  1811. 
—  Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.  —  Johannes  Christopher 

RIT  J.   HALLGR.   II.  24 


—  370  — 

Hagemann  Reinhardt  var  prófessor  í  dýrafræði  við  háskólann  í 
Höfn  og  kennari  Jónasar.  Hann  var  fæddur  í  Noregi  19.  Des. 
1776  og  dó  31.  Okt.  1845,  —  sama  árið,  sem  Jónas  dó.  Hann  var 
um  sjónarmaður  hins  kgl.  náttúrufræðissafns  í  Höfn.  Etatsráð 
varð  hann  1839.  —  Bréfið  er  skrifað  á  heilörk;  neðsti  þriðjung- 
ur  öftustu  síðu  er  auður.  Efst  á  1.  síðu  stendur:  „Modtaget 
19./12.  '41",  og  (með  rauðu  bleki) :  „No.  128  19/12  41".  Með  er 
miði  og  á  honum  lýsing  á  úlfsteinbít,  sem  veiddist  við  Njarðvík 
syðra  vorið  1841,  sbr.  bréfið  til  „Zoologisk  Museum"  5.  Júlí  1841, 
bls.  75  hér,  m.  aths.  —  Lýsingin  er  prentuð  hér  í  V.  b.,  bls.  115 
—16.  —  Bls.  109,  10.  L,  „Úlfsteinbiten"  o.  s.  frv.,  sbr.  III.  b.. 
bls.  134,  og  V.  b.,  bls.  99 — 100,  m.  aths.  —  Þessi  fiskur  var  blá- 
góma.  —  17.  1.,  „min  Dagbog"  o.  s.  f rv. ;  sú  dagbók  er  ekki  til,  en 
miði  með  málinu  á  er  í  nr.  13  í  abr.  í  hrs.  Bmf. 

Bls.  112—113.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  8.  Okt.. 
1841.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  1.— 3.  bls.  á  lítilli  kvartörk, 
en  utanáskrift  er  á  4.  bls.:  „Herra  candid.  philos.  Konráð  Gísla- 
son,  K0benhavn".  —  Konráð  hefir  skrifað  þar  einnig  ofan-við 
innsigli  Jónasar  (með  I):  „Borið  mér  í  hendur  1841,  19.  Des- 
ember".  —  Bls.  112,  9.  1.,  „böddi",  gæluorð  fyrir  böðull  („hrís- 
haldari",  sem  þótti  prýðilegri  titill).  —  „Oddur  böddi"  var 
Bjarnason;  hann  bjó  í  Vall(n)akoti  síðast  á  18.  öldinni  og  fram 
á  19.;  fæddur  um  1737.  —  10.  1.,  „Jón  boli"  var  Jónsson  og  bjó 
í  Lásgerði;  hann  var  14  árum  eldri  en  Oddur.  —  12.  1.,  „Guðrún" 
var  fyrri  konu  barn  Jóns;  hún  mun  hafa  verið  um  '.15  ára,  or 
hún  átti  son  með  Oddi,  um  1791;  hann  mun  hafa  heitið  Bjarni, 
eftir  afa  sínum.  —  13.  1.,  „sýslumanns",  Björns  Tómassonar  í 
Garði,  föður  Þórðar  kansellíráðs.  —  Bls.  113,  1.  1.,  „spóa",  sbr. 
bréf  til  J.  St.  5.  Júlí  og  K.  G.  2.  Ág.  s.  á.  —  2.  1.,  „séra  Árni", 
Helgason,  í  Görðum.  —  8.  1.,  „madam  Gunnlögsen",  þ.  e.  Ragn- 
hildur,  kona  Stefáns  bæjarfógeta,  dóttir  Benedikts  Gröndals, 
assessors.  Hún  átti  börnin  7.  Okt.  og  dó  af  þeim  barnsförum 
15.  s.  m.  Börnin  dóu  einnig,  en  hlutu  áður  nöfn  foreldra  sinna; 
sbr.  bréf  til  J.  St.  5.  Növ.  s.  á.  —  11.  1.,  „séra  Ögmundar",  Sig- 
urðssonar  (Sivertsens),  prests  að  Tjörn.  Hann  var  skáld,  gaf  út 
kvæðasafn,  sem  hann  nefndi  Ögmundargetu,  í  Höfn  1832.  Sjá  um 
hann  í  „Dægradvöl",  bls.  42 — 43.  —  Níelsar  skálda",  Jónssonar 
(d.  1857).  —  19.  1.,  „svörtu  Jóhönnu",  skipinu  „Johanne",  sem 
var  svört  (af  tjöru)  og  nefnd  svo,  sbr.  bréf  til  J.  St.  1.  Marz  1841. 

Bls.  113—114.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  8.  Okt.  1841(?)  ~ 
Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  annars  vegar  á 
litla,  hálfa  kvartörk,  hefir  fylgt  með  dagbókarafskriftinni,  sem 
það   er  um.  —  Hún  var  einnig  í   eigu  Joh.    Steenstrups  próf., 


—  371  — 

skrifuð  eftir  dagbókinni,  sem  er  í  nr.  10,  fol.,  í  hrs.  Bmf.,  en 
afskriftin  nær  að  eins  yfir  dagana  11. — 15.  Júlí;  frumr.  nær  til 
29.  Jönas  hefir  bætt  dálítilli  aths.  aftan-við  afskriftina.  Sbr.  III. 
b.,  bls.  146 — 60  og  aths.  Á  afskriftinni  er  tvenns  konar  rithönd. 

—  Bls.  113,  2.  1.  a.  n.,  „Gunnar",  þ.  e.  Gunnar  Hallgrímsson, 
fylgdarmaður  Jónasar;  sjá  um  hann  hér  að  framan,  á  bls.  368. 

—  Bls.  114,  7.  1.,  „Arrestant",  náttúrugripasafnið,  sbr.  bréfið  til 
Reinhardts  prófessors  hér  á  undan,  bls.  110 — 11,  og  e.  fr.  bréf  til 
j.  st.  4.-6.  Okt.  og  5.  Nóv.  s.  á.,  og  V.  b.,  bls.  CXXVII— VIII. 

Bls.  lU—119.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  5.  Nov.  18U1.  — 
Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  2  stórar  kvart- 
arkir.  Allt  með  mjög  daufu  bleki,  nema  síðasta  síðan.  —  Bls. 
114,  17.  1.  a.  n.,  „Kone",  sbr.  bréf  til  J.  St.  4. (—6.)  Okt.  s.  á.,  m. 
aths.  —  12.  1.  a.  n.,  „Arrestant";  sbr.  bréf  til  J.  St.  8.  Okt. 
1841(7),  m.  aths.  —  Bls.  115,  7.  1.,  „Siemsen",  Carl  Franz,  kaup- 
maður,  d.  18.  Jan.  1865;  sbr.  Sögu  Rvíkur.,  II.,  94—95.  —  14.— 
15.  1.,  „Landfoged  Gunnl0gsens  Kone"  o.  s.  frv.,  sbr.  bréf  til  K. 
G.  8.  Okt.  s.  á.  hér  á  undan,  m.  aths.  —  18.  1.,  „E.  Siemsen",  Ed- 
vard  S.  verzlunarstjóri,  síðar  konsúll,  faðir  Franz  S.  —  19.  1., 
„Sigríður";  hún  var  dóttir  Þorsteins  Bjarnasonar,  fyr  bónda  í 
Bráðræði,  síðar  lögregluþjóns.  —  „Klubben";  gestgjafinn  var 
þá  Th.  H.  Thomsen,  og  hefir  Sigríður  verið  hjá  honum,  21  árs 
að  aldri;  —  um  Klúbbinn  sjá  Sögu  Rvíkur.,  I.,  189 — 91.  ■ — 
„S0nnen"  var  Carl  Nicolai  S.,  fæddur  27.  Sept.  (á  giftingardegi 
foreldranna),  skírður  3.  Nóv.  —  22.  1.,  „Jomfru  Nielsen",  Sylvia, 
dóttir  Níelsar  kaupmanns  á  Siglufirði,  Jónssonar,  verzlunar- 
manns  á  Húsavík,  Níelssonar.  Hún  var  hjá  föðurmóður  sinni, 
Solveigu  Jónsdóttur,  sem  var  þá  gift  seinna  manni  sínum,  Baa- 
g0e  kaupmanni  frá  Húsavík;  var  hann  verzlunarstjóri  Knud- 
zons-verzlunar  í  Reykjavík.  Sylvia  giftist  síðar  Guðm.  kaupmanni 
Thorgrimsen  á  Eyrarbakka.  Sbr.  t.  a.  m.  Sýslum.-æfir,  L,  135, 
Rvík  14  v.  (Safn  V.,  nr.  2),  bls.  32,  og  Sögu  Rvíkur.  L,  277.  — 
24.  1.,  „Briem",  Eggert  Ólafur,  síðar  sýslumaður;  sbr.  bls.  71, 
m.  aths.;  hann  var  þá  stif tamtmannsskrif ari ;  sjá  um  hann  t.  a. 
m.  Tím.  Bmf.,  III.,  217 — 18,  og  Sýslum.-æfir,  II.,  249.  Þau  Sylvía 
Nielsen  og  Eggert  Briem  höfðu  verið  trúlofuð.  ■ —  25.  1.,  „En 
Br0nd  skulde  graves",  o.  s.  frv.  Sjá  um  það  mál  Sögu  Rvíkur, 
L,  225.  —  Bls.  116,  1.  1.,  „tre  Geirfugle";  þeir  hafa  verið  meðai 
hinna  allra-síðustu,  sem  fundizt  hafa;  1844  voru  hinir  síðustu 
skotnir  í  Eldey,  sbr.  Lýs.  ísl.,  II.,  515—20,  Landfrs.  ísl.,  IV., 
211 — 15.  —  10.  1.,  „usus  publicus",  þ.  e.  Fonden  ad  usus  publicos; 
Jónas  gerði  sér  von  um  styrk  úr  honum  enn  þá  eitt  ár  (1841), 
sbr.  bréf  til  F.  M.  næsta  dag,  en  hann  haf  ði  þó  ekki  sótt  um  hann, 

24* 


—  372  — 

né  heldur  neinn  fyrir  hann.  —  11.  L,  „mit  Monument",  „Skel- 
ettet  af  en  útselur"  í  bréfinu  til  Reinhardts  prófessors  6.  Okt. 
s.  á.  —  18.  1.,  „en  Vise",  erfiljóðin  eftir  Bjarna  amtmann,  sjá 
þau  í  I.  b.,  bls.  97 — 98,  m.  aths.  —  Eftir  áfangaskrá  Jónasar, 
sem  er  í  vasakveri  hans  frá  norðurferðinni  og  prentuð  er  hér  í 
III.  b.,  bls.  206 — 208,  er  líklegast,  að  hann  hafi  mætt  sendimann- 
inum  á  Reykjabraut  29.  Ág.  (ekki  28.).  —  Bls.  117,  6.  1.,  „den 
h0je  og  velvise  0vrighed",  þ.  e.  „den  h0je  Stifts0vrighed",  stifts- 
yfirvöldin.  Óvíst  er,  hvað  Jónas  á  við  með  ummælum  sínum,  en 
sennilega  hefir  hann  ætlað  að  sækja  um  Breiðabólstað  í  Fljóts- 
hlíð  eftir  vin  sinn  fráfallinn  og  fengið  vitneskju  um,  að  það 
myndi  ekki  stoða.  Þeir  sóttu,  séra  Sigurður  Thorarensen  í  Hraun- 
gerði,  séra  Markús  Jónsson  í  Holti  og  séra  Jón  Halldórsson, 
sem  þá  var  nágrannapresturinn  í  Fljótshlíðinni.  Helgi  Thorder- 
sen  dómkirkjuprestur  mælti  svo  vel  með  honum,  sjálfsagt  munn- 
lega  ekki  síður  en  skriflega,  að  þar  komst  ekki  annar  að.  Kvaðst 
biskup,  er  hann  sendi  umsóknirnar  og  meðmælin  til  stiftamt- 
manns  22.  Okt.  (2  vikum  áður  en  Jónas  skrifaði  bréfið),  engu 
hafa  þar  við  að  bæta  og  mælir  því  helzt  með  séra  Jóni.  ■ —  14. — 
15.  1.,  „Fortsættelsen  af  min  Dagbog",  sbr.  bréf  til  J.  St.  8.  Okt. 
(?),  m.  aths.  —  18.  1.,  „jeg  bor  nu  hos  Skræder  Hansen";  Ivar 
Hansen  klæðskeri  bjó  í  Steinsens-húsi,  sem  síðar  var  nr.  14  í 
Aðalstræti  og  var  rifið  1932.  Sjá  um  það  í  Sögu  Rvíkur,  I.,  275. 
—  Báða  undanfarna  vetur  (1839 — 40  og  1840 — 41)  hafði  Jónas 
átt  heima  í  Hakonsens-húsi  (sbr.  t.  a.  m.  „Dægradvöl",  bls.  53), 
hjá  Einari  Hákonarsyni  (Hakonsen)  hattasmið;  um  hann  og 
hús  hans  sjá  Sögu  Rvíkur,  I.,  173  (og  194) ;  það  hús  var  stækk- 
að  og  breytt  síðar;  er  nú  nr.  8  í  Aðalstræti.  —  Jónas  flutti  sig 
bráðlega  frá  Hansen  klæðskera,  sennilega  1.  Desember,  úr  Stein- 
sens-húsi  yfir  í  Dillons-hús,  til  madömu  Ottesen  (sjá  um  hana  í 
Rvík  14  v.,  bls.  68  og  81,  og  í  Sögu  Rvíkur  skv.  nafnaskránni, 
bls.  276  í  II.  b.,  en  helzt  á  bls.  172  í  I.  b.) ;  Dillons-hús  er  nr.  2  í 
Suðurgötu  og  er  næsta  óbreytt  enn  að  innan.  Hefir  Jónas  senni- 
lega  haft  stofuna  í  suðurhorni  hússins.  Madama  Sire  Ottesen 
hafði  hjá  sér  móður  sína,  Sigríði  Þorsteinsdóttur,  sjötuga,  og 
dóttur,  Henriette  Dillon,  sem  hún  hafði  átt  fyrir  7  árum  með 
Sir  Arthur  Dillon,  er  þá  ætlaði  að  giftast  henni;  hjá  henni  var 
einnig  annar  leigjandi  þennan  vetur  (1841 — 42),  Þórður  Þórðar- 
son  skósmiður,  og  auk  þess  vinnustúlka,  Ingibjörg  Eyjólfsdótt- 
ir.  —  Madama  Sire  (Sigríður)  Ottesen  var  langamma  Péturs 
alþingismanns  Ottesens.  —  21.  1.,  „verms  artista  es/",  þ.  e.  „þú 
ert  sannur  listamaður".  Paul  Gaimard  og  þeir  frakknesku  vís- 
indamennirnir  töluðu  latínu  við  þá  íslendinga,  sem  skildu  hana; 


—  373  — 

sbr.  Landfrs.  ísl.,  III.,  243,  aths.  nm.  —  5.  1.  a.  n.,  „Præst  paa 
Snæfjöllum",  séra  Benedikt  Þórðarson  á  Stað;  sbr.  bréf  til  Br. 
P.  og  K.  G.  31.  Ág.  1840,  m.  aths.  —  3.  1.  a.  n.,  „Roberts  Geologi", 
sbr.  Landfrs.  ísl.,  III.,  249 — 51;  bókin  heitir  Minéralogie  et  géo- 
logie  par  Eugéne  Robert;  kom  út  í  París  1840  (468  bls.),  með 
„atlas"  (í  8vo)  með  36  steinprentuðum  myndum.  —  Robert  var 
félagi  Pauls  Gaimards.  —  1.  1.  a.  n.,  „Selningen";  selningur  (og 
sellingur)  er  alþýðlegt  heiti  á  þessum  fugli,  en  raunar  er  það 
afbakað;  sendlingur  er  rétta  heitið.  —  Bls.  118,  11.  1.  a.  n., 
„Adresseavisen",  blað,  sem  gefið  var  út  í  Höfn;  hét  raunar 
„Kj0benhavns  Adresse-Comptoirs  Efterretninger".  —  10.  1. 
a.  n.,  „Sibbern",  heimspekingurinn  Fredr.  Chr.  S.,  prófessor; 
hann  ritaði  nokkrar  greinar  árið  áður  (1840)  í  „Adresseavisen". 
—  9.  1.,  „Heiberg",  J.  L.,  rithöfundurinn.  —  5.  1.,  „Apotekeren", 
Johan  Georg  Möller  (d.  1847) ;  um  hann  sjá  Sögu  Rvíkur,  I., 
167—68,  222,  og  II.,  110.  —  2.-3.  1.  a.  n.,  „Biskoppen",  Stein- 
grímur  Jónsson  í  Laugarnesi.  —  Bls.  119,  1.  1.,  „Eiríkur",  Jóns- 
son,  síðar  Garð-prófastur.  Hann  var  þá  í  Bessastaðaskóla.  — 
8.  1.,  „det  franske  Forraad",  sennilega  frá  því  að  þeir  Paul  Gai- 
mard  voru  hér;  glösin  hafa  átt  að  vera  til  að  láta  í  náttúru- 
gripi,  í  vínanda.  —  12.  1.,  „Balles  Læsebog",  þ.  e.  Lærebog  i  den 
evangelisk  christelige  Religion,  eftir  Nic.  E.  Balle,  Sjálands- 
biskup  (d.  1816);  Jónas  á  sennilega  við  ísl.  útlgeginguna,  sem 
var  eftir  Einar  Guðmundsson  og  prentuð  fyrst  í  Leirárgörðum 
1796:  Lærdómsbók  í  Evangeliskum  kristilegum  Trúarbr0gdum, 
handa  unglíngum.  Hún  var  höfð  fyrir  barnalærdómsbók  undir 
fermingu,  og  hefir  Jónas  sjálfsagt  lært  hana.  Þriðji  kapítuli  er 
„um  manneskjanna  spillingu  af  syndinni",  og  er  1.  gr.  þannig: 
„Reynslan  synir,  ad  manneskiurnar  eru  ecki  svo  gódar,  sem  þær 
vera  ættu".  —  13. — 14.  1.,  „Hauch  (Johannes  Carsten  H.,  f.  1790, 
d.  1872)  og  Ingemann"  (Bernhard  Severin  I.,  f.  1789,  d.  1862) 
voru  báðir  í  Sórey  um  þetta  leyti;  Hauch  var  þar  lektor  í  nátt- 
úrufræði  (frá  1827)  og  Ingemann  var  forstöðumaður  skólans  og 
lektor  í  dönsku  og  dönskum  bókmenntum.  Báðir  voru  ágæt  skáld 
og  orðnir  þá  þjóðfrægir  rithöfundar. 

Bls.  119—122.  —  TIL  DET  KGL.  RENTEKAMMER.  5.  Nov. 
1841.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  heilörk. 

Bls.  122.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  6.  Nóv.  1841.  — 
Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  1.  bls.  af  kvartörk 
(sams  konar  og  bréfið  til  J.  St.  5.  s.  m.).  Á  4.  bls.  er  áritunin: 
„H0jædle,  velbaarne  Herr  Etatsraad  Geheime-Archivarius  Dr. 
F.  Magnusen,  Ridder  af  Dbr.  og  Dbrm.,  Kj0benhavn". 

Bls.  123—124.  —  TIL  PÁLS  MELSTEDS  YNGRA.  10.  febr. 


—  374  — 

181*2.  —  Ehr.  var  í  eigu  Boga  Th.  Melsteds;  tilheyrir  nú  kgl. 
bókasafninu  í  Höfn.  Það  er  skrifað  á  litla  kvartörk.  Á  4.  bls. 
er  áritunin:   „Herra  Candidatus  philos.  P.  Melsteð   á  Brekku". 

—  Innan-í  er  lítill  miði;  á  honum  er  það,  sem  hér  er  sett  á  eftir 
bréfinu:  „Ég  bið  þig  að  tala  við"  o.  s.  frv.  Páll  hefir,  ef  til  vill, 
óskað,  að  Jónas  hefði  tilboðið  þannig  og  ætlað  að  sýna  Jóni 
lektor.  —  5.  1.,  „Boðsbréfið",  sennilega  um  stjörnufræði  Ursins, 
í  þýðingu  Jónasar  (sjá  bls.  36  og  131),  —  nema  hér  sé  átt  við 
miðann  með  tilboðinu  til  Jóns  lektors.  —  Á  miðann  hefir  Jónas 
ritað:  „Til  P.  Melsteð".  —  Bls.  123,  7.  1.,  „þennan  (ehr.  þenna) 
dalmatiska",  þ.  e.  Sólsetursljóð;  sbr.  Bréf  P.  M.,  bls.  26:  „Jón- 
as  er  að  smá-yrkja  og  hefi  eg  séð  eftir  hann  Dagrúnarharm, 
eftir  Schiller),  Sólsetursljóð  (dalmatiskanlofsöngúr  fornöld)"  o.s. 
frv.  —  10.  1.,  „Þorgrím",  Tómasson  (Thomsen,  faðir  drs.  Gríms), 
á  Bessastöðum.  ■ —  19.  L,  „Chr.  Hansen"  var  verziunarmaður  S 
Reykjavík,  þrítugur  að  aldri;  átti  heima  (aleinn)  í  Bergmanns- 
húsi  (sbr.  Sögu  Rvíkur.,  I.,  172 — 73)  þennan  vetur,  en  mun  hafa 
farið  aftur  utan  næsta  sumar.  —  23.  1.,  „Nafni  minn  gamli  í 
Reykjavík",  séra  Jónas  Jónsson,  faðir  Þórðar  Jónassens,  síðar 
háyfirdómara.  Hann  kom  að  Reykholti  1840,  67  ára  gamall; 
fékk  það,  þegar  Jónas  Hallgrímsson  sótti  um  það  (30.  Maí  1839). 
Hann  var  mjög  gamansamur  maður.  Varð  fjörgamall  (f.  6.  Nóv. 
1773,  dó  í  Reykholti  29.  Nóv.  1861).  Jónas  gisti  í  Reykholti  á 
vesturleið  sumarið  áður,  20.  Júlí,  og  kann  að  hafa  komið  þar 
við  22.  Sept.,  er  hann  fór  suður  aftur.  —  2.  1.  a.  n.,  „múka",  í 
alkorti,  fá  5  slagi  í  einu.  —  Bls.  124,  1.  1.,  „besefa",  sjö  (í  alkorti 
sérstaklega) ;  ■ — ■  en  hér  mun  vera  orðaleikur  og  gárungaskapur. 

—  7.  1.,  „félagsstjórnin",  Bókmenntafélagsins  í  Rvík.  — 8. — 9.  1., 
„bréfi  því  og  sýnishorni,  sem  þartil  var  ákvarðað  á  síðasta  íé- 
lagsfundi".  Hann  var  14.  Sept.  1841,  og  hinn  næsti  þar  áður  var 
2.  Ág.,  en  Jónas  hefir  líklega  ekki  vitað  um  þá,  því  að  hann  var 
á  ferðalagi  sínu.  Fundurinn,  sem  hann  á  við  og  sem  ákvað  að 
senda  bréfin  um  veðurbækur,  var  haldinn  18.  Jan.  1841,  þ.  e. 
fyrir  rúmu  ári,  og  bréfin  (og  sýnishornin)  voru  dags.  20.  Marz. 
Hafi  Jónas  átt  við  þetta  bréf  og  sýnishorn,  hefir  hann  haldið,  að 
ef  til  vill  væri  ekki  búið  að  senda  þau  enn,  nærri  ári  síðar.  Það 
hefir  þó  verið  búið,  því  að  í  skrá  félagsdeildarinnar  yfir  mót- 
tekin  bréf  stendur  síðast  á  árinu  1841 :  „Ótal  loforð  um  að  halda 
veðurbækur".  Lektor,  Jón  Jónsson  í  Lambhúsum,  var  skrifari  fé- 
lagsins  (Reykjavíkur-deildar)  og  séra  Árni  Helgason  í  Görðum 
var  forseti.  —  Bréfið  og  sýnishornið  er  prentað  í  minningarriti 
félagsins  1867,  bls.  86—90.  —  Eftir  fundinn  2.  Ág.  var  sent  út 
annað  bréf,  leiðarvísir  um  meðferð  hitamælanna  og  um  athugan- 


—  375  — 

Irnar;  það  var  dags.  20.  s.  m. ;  prentað  í  sama  minningarriti,  bls. 
$0 — 91.  Sbr.  e.  fr.  bls.  43 — 44  í  sama  riti.  Ef  til  vill  á  Jónas  við 
það  bréf,  enda  er  óvíst,  hve  nær  það  hefir  verið  sent  út. 

Bls.  124—125.  —  TIL  JÓNS  SIGURÐSSONAR.  3.  Marz 
1842.  —  Ehr.  í  nr.  13,  fol.,  í  hrs.  Bmf.,  ritað  á  1.  bls.  á  heilörk. 
Á  4.  bls.  er  áritunin:  „Herr  Candidatus  philosophiæ  J.  Sivertsen, 
Kj0benhavn".  Innsigli  Jónasar  er  á  bréfinu.  ■ —  Bls.  124,  9.  1.  a. 
11.,  „skólann",  á  Bessastöðum,  sem  var  nú  í  ráði  að  flytja  til 
Reykjavíkur.  —  8.  1.  a.  n.,  „Brynmeier",  Brynjólfur  Pétursson; 
bréfið  („Kommers")  mun  nú  týnt.  —  5.  1.  a.  n.,  „kvæði  séra  Jóns 
Þorlákssonar",  handrit  þau,  sem  nú  eru  í  hrs.  Jóns  nr.  274 — 76 
4to  (aukin  mjög  að  afskriftum  Jóns  Sigurðssonar).  Jón  gaf  þau 
út  þetta  ár  og  hið  næsta,  og  lagði  mikla  alúð  við.  Sjá  um  það 
allt  í  riti  Páls  Eggerts  Ólasonar,  Jón  Sigurðsson,  I.,  243 — 44.  — 
4.  1.  a.  n.,  „borgunina";  hún  varð  350  rd.  —  „Þorsteini",  Jóns- 
syni  stúdent,  sbr.  bls.  57,  m.  aths.;  e.  fr.  æfis.  Jóns  Sig.,  I.,  241 
—42.  „Dægradvöl",  bls.  45—46,  58,  200—201  og  víðar.  —  Bls. 
125,  3.  1.,  „þetta,  sem  er  „ýmislegt","  sjá  útgáfuna,  síðari  deild, 
IV.  (bls.  347—631). 

Bls.  125—127.  —  TIL  ÁRNA  Ó.  THORLACIUSAR.  23. 
Marz  1842.  —  Ehr.  í  nr.  13,  fol.,  í  hrs.  Bmf.,  skrifað  á  2  litlar 
kvartarkir;  3.  bls.  hinnar  síðari  er  alauð,  og  á  4.  er  áritunin: 
„Veleðla  herra  kaupmanni  Á.  Ó.  Thorlacius  á  Stykkishólmi".  — 
Bls.  125,  13.  1.  a.  n.,  „gott  bréf";  það  mun  nú  týnt.  ■ —  9.  1.  a.  ii., 
„fornmenjar"  o.  s.  frv.,  sbr.  ritgerð  Árna  í  Safni  til  sögu  íslands, 
II.,  277—98.  —  Bls.  126,  16.  1.,  „fiskispurningarnar",  sjá  III.  b., 
bls.  93 — 95.  —  1.  1.  a.  n.,  „Johnsen  á  Bíldudal",  Þorleifur  J., 
kaupmaður.  —  Bls.  127,  7. — 8.  1.,  „til  séra  Jóns  á  Helgafelli  og 
til  Sigfúsar  sýslumanns",  sbr.  bréfið  til  K.  G.  16.— 17.  Ág.  1841, 
m.  aths.  ■ —  8. — 9.  L,  „herra  Sveinbjarnar",  Eyjólfssonar  (í  Svefn- 
eyjum),  stúdents  þá;  hann  varð  prestur  í  Árnesi  1849,  en  vígður 
fyrst  aðstoðarprestur  að  Mikla-holti  1843.  —  10.— 11.  1.,  „apo- 
tekaranum",  B.  E.  B.  Jacobsen;  um  hann  er  lítið  eitt  í  Sögum  af 
Snæfellsnesi,  I.,  17.— 18. 

Bls.  127—129.  —  TIL  STEFÁNS  GUNNLÖGSSONAR 
BÆJARFÓGETA.  19.  Apríl  1842.  —  Ehr.  í  Þjóðskjaiasafninu. 
Bréfið  var  prentað  í  Verði,  III.,  47,  og  eftir  honum  hér.  Ehr. 
nú  talið  ófinnandi.  Um  tilefni  bréfsins  sjá  Iðunni  1928,  bls.  282 
— 83,  og  árangurinn  af  þessari  klögun  sjá  Vörð,  s.  st.,  og 
Blöndu,  II.,  71—72.  —  Þóra  var  Torfadóttir;  hún  var  46  ára 
gömul  og  nýlega  orðin  ekkja;  hún  bjó  þá  í  Stöðlakoti,  ásamt  2 
börnum  sínum;  síðar  átti  hún  heima  í  öðrum  bæjum  í  Reykjavík. 


—  376  — 

„Var  álitin  skikkanleg  kona  síðar,  þegar  hún  komst  úr  þessari 
leiðslu"  (Iðunn  1928,  bls.  282).  Sbr.  e.  fr.  „Dægradvöl",  bls.  53. 

Bls.  129—182.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  1.  Marz  18U2.  — 
Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  stóra  kvartcrk. 
Á  4.  bls.  er  áritunin.  —  Bréfið  er  að  sumu  leyti  svar  við  bréfi, 
sem  J.  St.  skrifaði  Jónasi  á  páskadaginn,  27.  Marz,  og  að  sumu 
leyti  vegna  bréfs  frá  F.  M.  próf.,  dags.  23.  s.  m.  —  Bls.  131. 
21.  1.,  „larus  ridibundus" ,  hettumá(fu)r ;  sbr.  V.  b.,  bls.  74.  > — 
Þessi  fugl  var  hér  sjaldséður,  en  er  á  síðari  árum  orðinn  algeng- 
ur;  sbr.  rit  Bj.  Sæm.,  Fuglarnir,  bls.  459—60.  —  Bls.  132,  2.  1., 
„Dagbogen",  frá  sumarferðinni  1841,  framhald  af  því,  sem  hann 
hafði  sent  um  haustið,  sbr.  bréf  til  J.  St.  8.  Nóv.(?)  1841,  m.  aths. 
—  6.  1.;  um  „Baag0es",  „Jfr.  N."  og  „Briem"  sjá  bréf  til  J.  St. 
5.  Nóv.  1841,  m.  aths.  —  7.  1.,  „Assessor  Jonassen",  Þórður.  „Apo- 
tekerens",  J.  G.  M0ller,  sbr.  sama  bréf  til  J.  St.,  m.  aths. 

Bls.  132—135.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  2.  Marz 
18U2.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  1.  og  2.  bls. 
á  stórri  kvartörk;  eftirmálinn  (á  bls.  134 — 35)  er  langsum  á  3. 
bls.  Á  4.  bls.  er  áritunin:  „H0jædle,  velbaarne  Hr.  Etatsraad, 
Geheime-Archivarius,  Prof.  &  Dr.  F.  Magnusen,  Ridder  af  Dbr. 
&  Dbrm.,  Kj0benhavn".  E.  fr.  áritun  danska  konsúlsins  í  Kristj- 
ánssandi,  30.  s.  m.  —  Bls.  132,  7.  1.  a.  n.,  „150  rbd",  sbr.  bréf 
til  Rentek.  5.  Nóv.  1841  o.  fl.  —  6.  1.  a.  n.,  „bréf  yðar  tvö",  frá 
23.  og  31.  Marz.  —  Sbr.  næsta  bréf  á  undan,  til  J.  St.,  viðv.  því, 
sem  F.  M.  hefir  eftir  þeim  Rh.  og  Fh.  —  Bls.  133,  16.— 17.  U 
„bréf  frá  því  (þ.  e.  Rk.)  í  fyrra  vor";  það  er  dagsett  15.  Maí 
og  er  í  nr.  13  fol.  í  hrs.  Bmf.,  er  tilkynning  um  f járveitinguna 
(300  rd.)  til  ferðalagsins  það  sumar,  „til  Fortsættelse  af  Deres 
videnskabelige  Unders0gelser  i  Island,  dog  under  den  Betingelse, 
at  De,  om  det  forlanges,  tilvejebringer  saadanne  nærmere  Op- 
lysninger,  som  maatte  kunne  være  n0dvendige  for  at  fuldstændig- 
g0re  en  eller  anden  Del  af  Schythes  og  Steenstrups  Beretninger 
om  den  af  dem  i  forrige  Aar  foretagne  Rejse  i  Island".  —  22. 
—23.  1.,  „félagi  Fornfræðafélagsins",  sbr.  bréf  til  F.  M.  5.  Okt. 
1841.  F.  M.  skrifar  23.  Marz  m.  a. :  „Eg  las  nokkuð  upp  um  yðar 
(o.  fl.)  rúna-uppgötvanir,  í  Fornfræðafélaginu,  á  Janúar-  eður  . 
árs-samkomu  þess,  á  hverri  krónprinsinn  var  sjálfur  til  staðar, 
og  þá  voruð  þér  líka,  eftir  minni  uppástungu,  valinn  til  félags- 
ins  meðlims  (hvað  nú  annars  er  ekki  allhægt  að  verða)".  E.  fr. 
skrifar  hann,  að  félagið  sendi  Jónasi  bá  félagaskírteini,  en  það 
mun  þó  hafa  farizt  fyrir.  Sbr.  V.  b.,  bfs.  CXXXII— III.  —  4.-5. 
1.  a.  n.,  „Steinninn  úr  Helgaf.-sveit"  o.  s.  frv.;  F.  M.  hafði  skrif- 
að:   „Um  steininn  úr  Helgafellssveit  vantar  alla  skýrslu",  o.  6. 


—  377  — 

frv. ;  sbr.  orð  F.  M.:  „Varla  þótti  heldur  tréstykkið  p.p.  úr  gamla 
kirkjugarðinum  við  Tunguna  litlu  (sem  annars  er  merkilegur) 
að  vera  neinar  fornleifar  af  slíkri  art".  —  Þetta,  sem  Jónas 
sendi  félaginu  frá  Tungunni  litlu,  var  sett  í  fornnoræna  gripa- 
safnið  með  tölumerkinu  6435;  auk  skýrslunnar  var  brot  af 
hauskúpu  o.  fl.  —  Bls.  134,  3. — 4.  1.,  „framhald  af  fornleifa- 
skýrslunni",  sbr.  bréfin  til  F.  M.  frá  9.  Ág\  og  6.  Sept.  1841,  m. 
aths. ;  framhaldið,  sem  hann  segir  nú,  að  F.  M.  fái,  er  nú  nr. 
126,  4to,  í  hrs.  J.  S.  Þar  getur  hann  um  þennan  rúnastein  á 
Mælifelli,  en  hefir  aldrei  teiknað  myndina  af  honum  í  afskrift- 
ina  (fornleifaskýrsluna)  ;  sbr.  III.  b.,  bls.  194.  Myndin  er  í  ferða- 
kverinu  frá  sumrinu  1841,  og  er  tekin  hér  úr  því  inn  í  skýrsluna 
á  sinn  stað.  —  9. — 10.  1.,  „ávísa  til  yðar";  F.  M.  skrifar  í  bréfinu 
31.  Marz,  að  „hattamakari  Hákonarson",  sem  hafði  komið  :neð 
póstskipinu  til  Hafnar,  hafi  haft  frá  Jónasi  ávísun  „upp  á  25 
rbd.  að  præsentera"  sér  og  að  önnur  lík  ávísun  hafi  komið  frá 
Thomsens-höndlun,  „og  hana  gat  eg  öngvan  veginn  að  sinni  af- 
gjört".  —  Jónas  var  hjá  Einari  Hákonarsyni  til  húsa  veturna 
1839—40  og  1840—41;  sbr.  aths.  við  bréf  til  J.  St.  5.  Nóv.  1841. 
Ávísunin  mun  hafa  staðið  í  sambandi  við  þá  veru  hans  þar.  ■ — 
11.  1.,  „Thomsen",  þ.  e.  Dethlef  Thomsen  (eldri),  kaupmaður  í 
Rvík.,  faðir  H.  Th.  A.  Th.,  föður  D.  Th.  yngra,  fv.  konsúls;  um 
þá  feðga  sjá  Sögu  Rvíkur.,  —  eftir  nafnaskránni,  bls.  277.  ■ — 
13.  1.,  „50  dölum"  o.  s.  frv.,  sbr.  bréf  hans  til  F.  M.  5.  Okt.  1841. 
—  15.  1.,  „rúnaverkið  yðar",  þ.  e.  ritið  Runamo  og  Runerne,  Kh. 
1841;  mikið  og  merkilegt  verk,  þótt  „áletrunin"  á  Runamo 
reyndist  síðar  missýning  ein.  . —  20.  1.,  „Stjörnufræðin  mín", 
sbr.  bls.  36  og  131,  og  e.  fr.  bls.  269—72,  og  V.  b.,  bls.  CXIIÍ  og 
CXXXIX.  —  Bls.  135,  1.— 2.  1.,  „þangað  til  þið  hafið  sett  mig 
inn  í  „den  oldgeografiske  Komité";"  F.  M.  hafði  skrifað  honum, 
að  hann  vonaði,  að  Jónas  yrði  kjörinn  í  þá  nefnd;  sbr.  V.  b.,  bls. 
CXXXII— III. 

Bls.  135.  —  TIL  JÓNS  SIGURÐSSONAR.  13.  Júlí  18U2.  — 
Ehr.  í  nr.  13  fol.  í  hrs.  Bmf.,  annars  vegar  á  hálfri,  lítilli  kvart- 
örk.  —  Jón  hefir  sennilega  sent  Jónasi  einhver  rit,  er  hann  haf ði 
þá  gefið  út  fyrir  skemmstu,  Ný  félagsrit  eða  Ljóðabók  Jóns  Þor- 
lákssonar.  —  „Jón  Guðm."  var  þá  umboðsmaður  Kirkjubæjar- 
klausturs-jarðar,  en  hafði  verið  fulltrúi  land-  og  bæjar-fógeta 
áður,  og  raunar  gegnt  því  embætti  um  hríð  sjálfur;  síðar  varð 
hann  ritstjóri  Þjóðólfs.  —  Bréfið  mun  standa  í  sambandi  við 
rannsóknir  Jóns   Sigurðssonar  á  fjárhagssögu  bjóðarinnar. 

Bls.  135—136.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  13.  Júlí 
18U2.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  ritað  á  1.  bls.  á  heil- 


—  378  — 

"örk;  á  4.  bls.  er  áritunin:  „H0jvelbaarne  Herr  Etatsraad,  Ge- 
heime-Archivarius  F.  Magnusen,  Professor  og  Dr.,  R.  af  Dbr.  og 
Dbrm.  etc,  Kj0benhavn".  Á  bréfinu  er  innsigli  með  skjaldar- 
merki,  og  er  bjarndýr  í  skildinum  (upprunalega  skjaldarmerki 
Bjarnar  Einarssonar,  Jórsala-fara),  en  stafirnir  I  og  H  eru  hjá 
hjálminum  yfir  skildinum,  sinn  hvoru  megin.  Jónas  hefir  aftur 
sett  þetta  innsigli  fyrir  bréf  til  K.  G.  17.  Okt.  s.  á.  og  fleiri  bréf 
síðar;  virðist  því  hafa  átt  það.  Bjarni  Thorarensen  hafði  inn- 
sigli  með  sama  skjaldarmerki;  eru  2  slík  í  Þjóðminjasafninu, 
sögð  grafin  af  honum  sjálfum;  ef  til  vill  hefir  hann  einnig  grafið 
á  þetta  innsigli  Jónasar  og  gefið  honum.  —  Viðv.  þessu  bréfi 
sjá  V.  b.,  bls.  CXXXVI — IX.  —  7. — 8.  1.  a.  n.,  „peningarnir"  o. 
s.  frv.,  500  dalir  til  ferðalagsins  þetta  sumar  og  100  dalir  af 
þeim  150,  sem  veittir  voru  til  viðbótar  þeim,  sem  hann  hafði 
fengið  sumarið  áður;  —  50  dali  hafði  hann  beðið  F.  M.  greiða 
fyrir  sig  í  Höfn,  og  hann  gjörði  það,  sbr.  bréf  til  hans  2.  Maí 
og  frá  honum  til  Jónasar  1.  og  11.  Maí.  —  5.  1.  a.  n.,  „duglega 
skólapilta",  Þorvald  Böðvarsson  og  Gunnar  Hallgrímsson.  Þor- 
valdur  varð  síðar  prestur  að  stað  í  Grindavík  og  Saurbæ  á 
Hvalfjarðarströnd;  um  Gunnar  sjá  bréf  til  J.  St.  4.( — 6.)   Okt. 

1841,  m.  aths.  —  Sbr.  e.  fr.  ferðakostnaðarreikning  Jónasar,  yf- 
ir  þessa  síðustu  ferð  hans  hér  á  landi,  III.  b.,  bls.  263  o.  áfr.  ■ — 
1.  1.  a.  n.,  „bækurnar"  o.  s.  frv. ;  F.  M.  skýrði  Jónasi  frá  því  í 
bréfi  sínu  1.  Maí,  að  Bókmenntafélagið  (Hafnardeild)  hefði  {jef- 
ið  honum  „vissu  um  200  rbd.  styrk  til  ferðar  hingað  að  vetri,  fcil 
að  undirbúa  hér  íslands  lýsing",  og  segir  jafnframt,  að  réttast 
myndi,  ef  Jónas  réði  það  af  að  koma,  „að  sigla  frá  Austf jörðum 
að  hausti,  að  reisu  yðar  þá  lokinni,  með  allt  yðar  þar  fengna 
safn,  dagbækur  etc."  —  Bls.  136,  2.  1.,  „báðum  félögunum",  þ.  e. 
Bókmenntafélaginu  og  Fornfræðafélaginu.  Ekki  er  öldungis  víst, 
hvað  Jónas  hefir  sent,  en  sennilega  á  hann  við  afskrift  af  brauða- 
lýsingum  í  Skálholtsstifti  og  af  fornleifaskýrslu  sinni  frá  síðasta 
sumri,  sbr.  III.  b.,  bls.  209,  m.  aths. 

Bls.  136—137.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  17.  Okt. 

1842.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  1.  og  2.  bls.  á  lítilli  kvart- 
örk;  áritun  á  4.  s.,  og  innsiglið  með  skjaldarmerkinu,  hið  sama 
og  er  á  bréfi  til  F.  M.,  næsta  hér  á  undan.  —  Bls.  136,  16.  1.  a.  n., 
„Gásinni"  (þ.  e.  „Gaasen"),  skipi,  sem  Andreas  Hemmert,  kaup- 
maður,  hafði  í  förum  til  íslands,  sbr.  bréf  þeirra  Gísla  Thorar- 
ensens  og  Jónasar  til  K.  G.  13.  Ág.  1844  (bls.  188).  —  F.  M. 
skrifaði  Jónasi  1.  Maí  þ.  á. :  „Eg  hefi  talað  við  kaupmann  hr. 
Hemmert,  sem  er  viljugur  til  að  sjá  fyrir  því,  að  þér  fáið  far 
hingað  með  höndlunarinnar  skipum,  ef  þér  óskið  þess  að  hausti". 


—  379  — 

Hemmert  var  búsettur  í  Höfn.  Hann  var  féhirðir  Hafnardeildar 
Bókmenntafélagsins.  —  Jónas  hefir  eftir  þessu  bréfi  sínu  ekki 
ætlað  utan  með  „Gásinni".  Hann  fór  með  öðru  skipi,  sem  beir 
0rum  &  Wulff  áttu.  —  14.  1.  a.  n.  „Sjónum  spanska"  o.  s.  frv.; 
sbr.  bréf  til  K.  G.  2.-6.  Ág.  1841,  m.  aths.  —  11.  1.  a.  n.,  „íerð- 
búinn"  o.  s.  frv.,  sbr.  dagbók  hans  frá  ferðinni,  III.  b.,  bls.  260. 
Hann  varð  að  bíða  byrjar  á  Eskifirði  til  27.  Okt.  —  Þetta  erindi 
er  áður  prentað  í  1. — 3.  útg.  kvæðanna.  —  4.  1.  a.  n.,  „Ora", 
biddu  (latína).  ■ —  3.  1.  a.  n.,  „Halldór",  Sigfússon  (prests,  Árna- 
sonar),  cand.  philos.,  bóndi  á  Ási  í  Fellum,  síðar  (1845)  á  Hail- 
freðarstöðum.  Hann  var  stúdent  frá  Bessastaðaskóla  1836,  stund- 
aði  síðan  guðfræði  við  Hafnarháskóla,  unz  hann  fór  heim  sum- 
arið  1840.  Sótti  hann  þá  um  Hólma  (eins  og  Jónas),  en  fékk 
ekki.  Árið  1846  var  honum  (18.  Ág.)  veittur  Hofteigur,  en  hann 
drukknaði  í  Lagarfljóti  rúmum  mánuði  síðar  (21.  Sept.),  32  ára 
að  aldri.  Sbr.  e.  fr.  Sýslum.-æfir,  IV.,  782,  792  og  794,  og  End- 
urminn.  P.  Melst.,  bls.  100 — 101.  —  2.  1.  a.  n.,  „kongsdótturina" ; 
Halldór  kvæntist  Þórunni,  dóttur  Páls  sýslumanns  Guðmunds- 
sonar  (sýslumanns  Péturssonar).  Síðar  átti  hana  Páll  skáld 
Ólafsson. 

Bls.  137—139.  —  TIL  PÁLS  MELSTEDS  YNGRA.  18.  Okt. 
18U2.  —  Ehr.  í  bréfasafni  Boga  Th.  Melsteds  í  kgl.  bókasafninu 
í  Höfn,  skrifað  á  litla  kvartörk.  Galdrastafirnir  og  klausan  um 
þá  er  langsum  á  4.  bls.,  hægra  megin  við  vísurnar.  Prentað  áð- 
ur  (og  þó  ekki  allt)  í  2.  útg.  (Ljóðm.  og  önnur  rit,  Kh.  1883), 
bls.  381 — 82,  eftir  afskrift  Páls,  sem  nú  er  í  nr.  13  í  abr.  í  hrs. 
Bmf.  (bls.  235).  Eru  þar  afskriftir  af  öllum  þeim  3  bréfum 
Jónasar  til  Páls,  sem  prentuð  eru  í  2.  útg.,  og  e.  fr.  eru  þar  (á 
bls.  239 — 40)  skýringar  Páls  við  þau.  Þessi  3  bréf  og  2  til  Jóns 
Sigurðssonar  eru  hin  einu  af  bréfum  Jónasar,  sem  prentuð  voru 
í  2.  útg.  —  16.  1.  a.  n.,  „sveitina  þína";  Páll  ólst  upp  á  Ketils- 
stöðum  á  Völlum;  faðir  hans,  Páll  Melsted  sýslumaður,  síðar 
amtmaður,  bjó  þar  20  ár,  meðan  hann  var  sýslumaður  í  Múla- 
sýslum  (1815—35).  Sbr.  Endurminn.  P.  M.,  bls.  4—12.  —  14.— 
15.  1.  a.  n.,  „síðan  í  miðjum  September",  sbr.  dagbókina  £rá 
ferðinni,  III.  b.,  bls.  208 — 60;  hann  hefði  eins  vel  getað  sagt: 
„síðan  í  miðjum  Ágúst".  —  13.  1.  a.  n.,  „Hengifossárgili",  í 
Fljótsdal;  Jónas  kom  þangað  fyrst  30.  Ág.  og  aftur  4.  og  8. 
Okt.,  en  hann  mun  einkum  eiga  við  dvöl  sína  á  Brekku  16.  Sept. 
til  9.  Okt.;  sbr.  dagbókina,  III.  b.,  bls.  254—57.  —  12.  1.  a.  n., 
„orminn",  í  Lagarfljóti,  sbr.  t.  a.  m.  ferðabók  Eggerts  Ólafsson- 
ar  og  Bjarna  Pálssonar,  bls.  793  o.  s.  frv.,  og  Þjóðsögur  Jóns 
Árnasonar,  I.,  638 — 39.   —  10.   1.   a.   n.,   „séra   Beldring",   Hans 


—  380  — 

Peter  Johan  B.,  f  jórðungslæknir  á  Austf  jörðum  frá  17.  Ág.  1832 ; 
d.  11.  Maí  1844  (f.  1801).  Bjó  á  Brekku;  Jónas  var  hjá  honum 
til  lækninga  frá  16.  Sept.  til  9.  Okt.  Um  veikindi  Jónasar  og  veru 
hans  hjá  Beldring  lækni  sjá  einkum  dagbókina  frá  ferðinni.  III. 
b.,  bls.  253—55.  Sbr.  e.  fr.  t.  a.  m.  Bréf  J.  Sig.  (1.  safn),  bls. 
53 — 54.  ■ —  „Séra  Beldring  var  fyrst  prestur  á  Grænlandi",  seg- 
ir  Páll,  „en  þar  varð  eitthvað  endasleppt  með  prestskap".  ■ — 
Beldring  varð  stúdent  1818  og  tók  guðfræðispróf  1823,  en  var 
síðan  kristniboði  á  Grænlandi  til  1828.  Síðan  fór  hann  að  stunda 
læknisfræði  og  tók  próf  í  henni  1832,  skömmu  áður  en  hann 
fékk  hér  embætti.  —  8.  1.  a.  n.,  „Christensen",  Ole,  danskur  kaup- 
maður;  sbr.  ferðakostnaðarreikning  Jónasar,  III.  b.,  bls.  265. 
Hann  „dó  síðan  snögglega,  annaðhvort  þar  eystra  eða  á  Akur- 
eyri",  segir  Páll;  og  e.  fr. :  „Um  hann  sagði  Bjarni  amtmaður: 
„Christensen  minn,  það  er  sá  bezti  heiðingi,  sem  ég  hefi  þekkt"." 
■ —  2.  1.  a.  n.,  „sóknalýsinguna  ykkar  prófastsins" ;  lýsing  Garða- 
og  Bessastaða-sókna  er  í  nr.  19  fol.  í  hrs.  Bmf.  og  er  eftir  Árna 
Helgason  stiftsprófast.  „Eg  mun  hafa,  meðan  eg  var  á  Brekku, 
dregizt  á  við  Jónas  að  eiga  einhvern  þátt  í  lýsingu  Garða-  og 
Bessastaða-sókna,  ásamt  með  sra.  Árna  Helgasyni.  En  eg  held 
eg  hafi  lítið  gert  að  því",  segir  Páll.  —  1.  1.  a.  n.,  „ókomin  („kom- 
in"  er  prentvilla)  enn",  nefnil.  til  Bmfd.  í  Höfn.  —  Bls.  138,  2.  1., 
„spurt   um   fiskveiðar",   sbr.    IV.   b.,   bls.   93 — 95,   og  V.   b.,   bls. 

CVIII,  CXXIX  og  CXXXIII.  —  3.-4.  1.,  „Gunnari Þor- 

vald";  skólapiltarnir,  sem  fylgdu  Jónasi;  hann  varð  að  ).áta  bá 
fara  frá  sér,  vegna  skólavistar  þeirra,  fyrir  miðjan  September 
(sbr.  dagb.,  III.  b.,  bls.  254),  og  voru  þeir  nú  komnir  suður  í 
skólann  á  Bessastöðum;  Páll  bjó  á  Brekku  á  Álftanesi.  —  5.  1., 
„Björns  í  Móum",  á  Kjalarnesi,  prests,  Þorlákssonar  (prests, 
Loftssonar) ;  hann  varð  síðar  prestur  á  Höskuldsstöðum  (d. 
1862) ;  Jónas  nefnir  Björn  ekki  „séra",  því  að  hann  hefir  ekki 
vitað  um,  að  búið  var  að  vígja  hann,  9.  s.  m.  —  7.  1.,  „merar- 
innar",  brúnu,  sem  Jónas  keypti,  ásamt  4  öðrum  hestum  til  ferð- 
arinnar  af  séra  Birni  (f.  66  dali) ;  hún  kom  aldrei  til  skila;  sbr. 
ferðakostnaðarreikninginn,  III.  b.,  bls.  264.  —  9.  1.,  „Kristjáni", 
Kristjánssyni  (Christianson),  síðar  amtmanni  (d.  1882);  hann 
var  þá  á  Bessastöðum.  —  Bls.  139,  1.  1.,  „Halldór  Sigfússon".  á 
Ási,  sbr.  bréf  til  K.  G.  17.  s.  m.,  m.  aths.  —  2.  1.,  „litla  Bene- 
dikt",  sonur  Halldórs  á  Ási;  hann  fæddist  2.  Sept.  s.  á. ;  daginn 
eftir  að  Jónas  fór  frá  Ási  yfir  í  Jökuldal.  Jónas  kom  aftur  að 
Ási  til  gistingar  15.  Sept.  og  var  þá  búið  að  skíra  drenginn  (8. 
s.  m.) ;  sbr.  dagb.,  III.  b.,  bls.  250  og  254.  —  4.  1.,  „das",  ehr. 
„aus".  —  7.  1.,  „„Schmier"  die",  ehr.  „Smjer  das",  af  vangá. 


—  381  — 

Bls.  139—140.  —  TIL  ÞÓRÐAR  JÓNASSENS.  18.  Okt.  18U2. 

—  Ehr.  í  nr.  202  fol.  í  hrs.  Lbs.,  skrifað  á  litla  kvartörk;  4.  bls. 
alauð.  Prentað  áður  í  Skírni,  84.  árg.  (1910),  bls.  355—56.  — 
Bls.  140,  3. — 4.  1.,  „nema  eitthvað  af  Langaness-ströndum",  ubr. 
'bréf  hans  til  Rentuk.  5.  Nóv.  1841  (bls.  121—22);  bar  kveðst 
hann  hafa  séð  Norðurland  allt  austur  til  Öxarfjarðar;  í  bess- 
ari  sumarferð  sinni  1842  fór  hann  allt  austur  til  Vopnaf jarðar, 
sbr.  næsta  bréf  og  dagbókina,  III.  b.,  bls.  250 — 52.  —  9.  L, 
„Beldrings",  sbr.  síðasta  bréf,  m.  aths.  ■ —  11.  L,  „Þórarinn  á 
Brekku",  á  Álftanesi,  Sveinsson,  bókbindari.  Sbr.  III.  b.,  bls. 
167,  m.  aths.  (f.  1777,  d.  1859).  —  8.  1.  a.  n.,  „Farðu  þér  samt 
hægt"  o.  s.  frv.  Jónas  hefir  falið  Þórði  að  sækja  um  brauð  fyr- 
ir  sig,  ef  svo  bæri  undir,  að  tiltækilegt  yrði. 

Bls.  141—142.  —  TIL  DET  H0JKGL.  RENTEKAMMER. 
U.  Des.  184.2.  —  Frumr.  var  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  en  er 
nú  í  Þjóðskjalasafninu,  ekki  ehr.,  en  undirritað  af  Jónasi  sjálf- 
um.  Kafli  úr  þessu  bréfi  var  tekinn  inn  í  tillögu  ráðuneytisins 
um  styrkviðbót  til  Jónasar  1.  Sept.  næsta  ár  og  er  prentaður  í 
Lovsaml.  f.  Isl.,  XII.,  637. 

Bls.  U2.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR  OG  BRYNJ- 
ÓLFS  PÉTURSSONAR.  „Fimmtudagskvöldið".  —  Ehr.  í  K.  G. 
31  a,  skrif að  annars  vegar  á  hálf a  kvartörk ;  hins  vegar  er  árit- 
unin:   „S.  T.  —  Herr  Candid.  phil.  K.  Gjíslason,  Amaliegade". 

—  Það  er  óvíst,  hve  nær  Jónas  hefir  skrifað  þetta  skeyti,  en  að 
lítt  rannsökuðu  máli  má  helzt  ætla,  að  það  sé  frá  vetrinum 
1842—43.  Það  er  sjálfsagt  skrifað  í  Höfn. 

Bls.  U3—1U.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  11.  Febr.  1843.  — 
Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  stóra  kvartörk; 
á  4.  bls.  er  áritunin.  ■ —  8.  1.,  „Brev";  mun  glatað.  —  14.  L,  „hin 
Vinter",  1839 — 40,  er  hann  lá  veikur  í  Reykjavík  —  15.  L,  „Min 
Dagbog"  o.  s.  frv.,  sjá  bréf  til  Rentek.  9.  Maí  s.  á.  —  22.-23.  L, 
„Rapport",  skýrslan  um  ferðina  til  íslands  1839 — 40.  ■ —  23.  L, 
„den  unge  R.",  Johannes  Theodor  Reinhardt,  sonur  J.  C.  H. 
Reinhardts  prófessors;  hann  var  einnig  dýrafræðingur,  varð 
kennari  við  háskólann  og  umsjónarmaður  við  náttúrugripasafn- 
ið;  f.  1816,  d.  1882.  —  24.  L.  „Kongen",  Kristján  8.  —  28.  L, 
„Kongens  Stemning"  o.  s.  frv.  Steenstrup  mun  þá  þegar  hafa 
verið  kunnugur  konungi.  Síðar,  sumarið  1844,  fylgdi  hann  syni 
konungs,  Friðriki  ríkiserfingja,  til  Skotlands  og  Færeyja.  ■ — 
Bls.  144,  6.  L,  „Skriften";  hún  er  óvenjuleg  og  ófögur  á  þessum 
fyrri  hluta  bréfsins,  en  betri  á  viðbótinni,  næsta  venjuleg.  — 
10.  1.,  „Maal  af  a(narrhichas)  latifrons"  o.  s.  frv.,  sjá  bls.  109, 
m.  aths.,  og  V.  b.,  bls.  115 — 16.  —  Mælingin  á  fiskinum  var  á 


—  382  — 

miða,  sem  er  nú  í  nr.  13  fol.  í  hrs.  Bmf.  (87.  bl.).  —  17.  1.,  „Be- 
skrivelsen  over  úlfsteinbítur"  o.  s.  frv.,  sbr.  bréf  til  Zool.  Mus. 
5.  Júlí  1841.,  m.  aths.  —  Sbr.  e.  fr.  V.  b.,  bls.  99—100. 

BU.  U5.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  21.  Febr.  1818. 
• —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  ritað  á  hálfa  kvartörk;  á 
bakhlið  er  áritunin  ein:  „Hávelbornum  Herra  Etatsráði,  Prof. 
&  Dr.  F.  Magnusen  —  R.  Dbr.  —  Dbr.  M.  etc.  etc".  —  „gjald- 
keri  vor",  Andr.  Hemmert  kaupmaður.  . —  „innlagðan  reikning"; 
Finnur  hef ir  skrif að  til  minnis  ef st  á  bréfið :  „Sendir  8  —  72  sk. 
(fyrir  sjóð  Bókm.fél.  hjá  Hra  Hemmert)".  í  reikningi  yfir  tekj- 
ur  og  útgjöld  Bmf.  1843,  sem  er  prentaður  í  skýrslum  og  reikn- 
ingum  þess  fyrir  það  ár,  bls.  X — XI,  stendur  sem  4.  útgjaida- 
liður:  „Til  Cand.  phil.  J.  Hallgrímssonar  fyrir  ferðabók  Sveins 
Pálssonar  8  rbd.  72  sk.".  í  minningarriti  félagsins  1867  stendur 
á  bls.  47:  „Jónas  Hallgrímsson  hafði  keypt  á  íslandi  ferðabók 
Sveins  Pálssonar  í  þremur  bindum,  og  eftirlét  hana  félaginu  :yr- 
ir  sama  verð".  —  Þetta  merka  handrit  er  nr.  1 — 3  í  arkarbr.  í 
hrs.  Bmf.,  sem  nú  er  í  Landsbókasafninu.  —  Sbr.  e.  fr.  ferða- 
kver  Jónasar  frá  1842,  III.  b.,  bls,  263.  —  Hann  keypti  ferða- 
bókina  á  sumarferð  sinni  1842,  sbr.  dagbókina,  ld.  16.  Júlí  (sbr. 
17.  s.  m.).  —  Sbr.  e.  fr.  V.  b.,  bls.  CXLIX. 

Bls.  U5—U6.  —  TIL  DET  KGL.  RENTEKAMMER.  9.  Maí 
18US.  —  Frumr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  1.  bls.  á 
heilörk  (sem  nú  er  að  eins  hálf),  er  með  fljótaskrift  og  er  ekki 
hönd  Jónasar  á  öðru  en  nafni  hans.  —  9. — 10.  1.  a.  n.,  „Afskrift" 
o.  s.  frv.  i  hún  er  nú  í  hrs.  Hafnarháskóla,  Add.  306  fol.,  og  er 
dagbókin  prentuð  hér  í  III.  b.,  bls.  208 — 60,  eftir  henni;  frum- 
ritið  mun  glatað.  —  5.  1.  a.  n.,  „J0kulaf  handlingen" ;  að  oins 
titillinn  er  í  bókinni  (afskriftinni) :  „De  islandske  J0kuler,  deres 
Dannelse,  Natur  og  geologiske  Forhold".  —  2.  1.  a.  n.,  „Blanke 
Sider",  bls.  75—130  í  bókinni.  —  Bls.  146,  1.  1.,  „sidst  i  Bogen" 
o.  s.  frv.;  á  bls.  143 — 176  eru  útdrættir  úr  bréfum  Steenstrups, 
Forchhammers  og  Reinhardts  með  aths.  Jónasar,  Mollusca  Is- 
landiæ,  Phocacea  Islandiæ,  smágrein  um  „Det  nye  Findested  for 
fossile  Knokler  i  Island",  Mammalia  Islandiæ,  aths.  um  lengd 
hvala  og  loks  ornitologiske  Bemærkninger  (til  Fabers  Prodro- 
mus) ;  bls.  177 — 181  (182)  eru  auðar.  Þessar  greinar  eru  prent- 
aðar  hér  í  V.  b.,  bls.  118—23,  14—17,  39—40,  74—75,  og  í  IV. 
b.,  bls.  7 — 8.  —  Afskriftin  var  síðan  send  Steenstrup  með  bréfi 
3.  n.  m. 

Bls.  U6.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  5.  Júní  181,3.  — 
Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  litla  kvartörk,  nrit- 
un,  á  dönsku,  á  4.  bls.,  lík  og  á  fyrri  bréfum  til  F.  M.;  2.  og  3- 


—  383  — 

bls.  auðar.  —  „húsaleigu  fyrir  mánuðinn",  þ.  e.  Júní.  —  Hann 
átti  nú  heima  í  Klædeboderne,  nr.  3,  2.  1.  (sal).  —  F.  M.  hefir 
skrifað  efst  á  bréf ið :  „Sendir  15  rd.  (Bókm.-fél.  vegna)  og 
sóknalýsingar  úr  Rangárvalla-  og  Skaftafells-sýslum  (nema  úr 
Stafafellssókn)"*  —  „Ráðizt  á  Rentukammerið",  sbr.  næsta 
bréf,  dagsett  næsta  dag.  —  „Rangárvallasýslu"  o.  s.  frv. ;  hann 
á  við  sýslu-  og  sókna-lýsingar  þaðan,  sem  F.  M.  varðveitti  svo 
sem  forseti  Bmf.  —  „Áður  en  ég  fer",  út  í  Sórey,  til  Steenstrups. 

Bls.  ne—U7.  —  TIL  DET  KGL.  RENTEKAMMER.  6.  Júní 
18U3.  —  Frumr.  var  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  en  er  nú  í  Þjóð- 
skjalasafninu,  ritað  með  fljótaskrift  á  heilörk  (sem  :aú  er  hálf ) ; 
að  eins  „Underdanigst"  og  nafnið  með  hendi  Jónasar.  Sbr.  e.  tv. 
bréf  til  J.  Sig.  á  bls.  150 — 51,  m.  aths.  —  Reikningurinn  er  í 
III.  b.,  bls.  263—66.  Sbr.  e.  fr.  næsta  bréf.  —  „Lignende  Godt- 
g0relse"  o.  s.  frv.,  150  dalir  til  viðbótar  við  ferðastyrkinn  (300 
dali)   1841,  sbr.  m.  a.  bréf  til  F.  M.  13.  Júlí  1842,  m.  aths. 

Bls.  U8.  —  TIL  DET  KGL.  RENTEKAMMER.  10.  Juni 
1843.  —  Frumr.  var  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn;  er  nú  í  Þjóð- 
skjalasafninu;  ritað  með  fljótaskrift  á  heilörk,  en  auði  helm- 
ingurinn  hefir  verið  rifinn  af.  Að  eins  nafn  Jónasar  og  „Under- 
danigst"  með  hans  hendi. 

Bls.  U8—U9.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  —  23.  Júní  18U3. 
—  Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  litla  kvart- 
örk.  Efst  vinstra  megin  á  1.  bls.  stendur:  „Klædeboderne  N.  3, 
2.  S." ;  þar  átti  Jónas  þá  heima,  en  óvíst  er  hve  nær  hann  hef ir 
farið  þangað.  —  Bls.  148,  10.  1.  a.  n.,  „Tak  for  dit  Brev";  það 
mun  nú  glatað.  —  Bls.  149,  8.  1.  a.  n.,  „Orenburg",  borg  í  sam- 
nefndu  héraði,  sem  nú  er  norðurhluti  Kirgisalands,  fyrir  norðan 

Kaspiska-haf.  —  Bls.  150,  4.  1.,  „Humboldts Beretning"; 

Jónas  á  við  Fr.  W.  A.  v.  H.,  hinn  heimsfræga  þýzka  náttúrufræð- 
ing,  og  athugun  hans  á  hitabreytingunni  í  Qvito,  sbr.  IV.  b.,  bls. 
193,  m.  aths.  —  9.  1.,  „Mit  Arbejde",  o.  s.  frv. ;  hann  á  sjálfsagt 
við  undirbúninginn  undir  lýsing  íslands  fyrir  Bókmenntafélag- 
ið.  —  13.  1.,  „Beretning"  o.  s.  frv.,  þ.  e.  „eldritið",  sjá  IV.  b., 
aths.  við  bls.  67—68,  og  e.  fr.  bls.  68 — 190.  —  21.  L,  „din  Dat- 
ter",  Anna,  sem  þau  Steenstrup  eignuðust  í  Sept.  árið  áður. 

Bls.  150—151.  —  TIL  JÓNS  SIGURÐSSONAR.  U.  Júlí 
18U3.  —  Ehr.  í  nr.  13  í  arkarbr.  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs.  (243.  bl.V, 
skrifað  á  1.  s.  á  smáörk;  á  4.  bls.  er  áritunin:  „Hr.  Candidat 
Jón  Sigurðsson,  Silkegade  N.  44,  2."  —  „Rkm.  dregur  mig"; 
sbr.  bréf  til  þess  6.  Júní  s.  á.  —  Jónas  fékk  viðbótina;  konung- 
ur  veitti  hana  (167  rd.  og  52  sk.),  en  ekki  fyr  en  1.  Sept.,  og 
það  var  ekki  tilkynnt  Jónasi  fyr  en  9.  s.  m. 


—  384  — 

Bls.  151—153.  —  TIL  ÞÓRDAR  JÓNASSENS.  26.  Sept. 
18Jf3.  —  Ehr.  í  nr.  202  í  abr.  í  hrs.  Lbs.,  skrifað  á  stóra,  blá- 
leita  kvartörk;  3.  bls.  auð;  á  4.  áritun:  „Velbaarne  Hr.  Lands- 
overrets-assessor  Th.  Johnassen,  Reikjavík  i  Island".  —  Prent- 
að  áður  í  Skírni,  84.  árg\  (1910),  bls.  356.  —  Bls.  151,  13.  1.  a.  h., 
„ólíku",  ehr.  „ólíka".  —  12.  1.  a.  n.,  „hinu",  ehr.  „hins"  (af 
vangá).  —  Bls.  152,  6.  L,  „þeir",  prentvilla  f.  „þér".  —  7.  !., 
„Heiberg",  Johan  Ludvig*,  rithöfundurinn.  —  „Dr.  Hebbel", 
Friedrich,  einnig  ágætur  og  stórfrægur  rithöfundur,  býzkur,  frá 
Norður-Þéttmerski  og  því  holsteinskur  undirsáti  Dana-konungs ; 
f.  1813,  d.  1863.  Hann  hafði  um  litla  hríð  verið  í  Höfn.  er  hann 
lenti  í  ritdeilunni  við  Heiberg,  sem  hafði  ráðizt  á  grein  hans, 
„Ein  Wort  uber  das  Drama".  Hebbel  var  þá  farinn  fcil  Ham- 
borgar,  og  var  nú,  er  Jónas  skrifaði  bréfið,  kominn  til  Parísar 
fyrir  skömmu,  með  skáldastyrk,  sem  Kristján  8.  veitti  honum 
fyrir  meðmæli  Adams  Oehlenschlágers.  —  Þeim  skáldunum  í 
Sórey  hefir  orðið  tíðrætt  um  þessa  viðureign  stéttarbræðra 
þeirra.  —  17. — 20.  1.  Um  Hauch  og  Ingemann  sjá  aths.  við  bréf 
til  J.  St.  5.  Nóv.  1841.  —  22.  1.,  „króna"  —  „klúbbinn";  sbr. 
Sög-u  Rvíkur,  L,  189—91.  —  25.  1.,  „Briem",  Jóhann  Kristján, 
síðar  prestur  í  Hruna  og*  prófastur;  hann  hafði  verið  við  guð- 
fræðisnám  í  Höfn  veturinn  áður  (1842—43);  d.  18.  apr.  1894, 
76  ára.  —  27.  1.,  „Robert",  þ.  e.  Minéralogie  et  géologie  par  Eu- 
géne  Robert,  Paris  1840;  um  höf.  og  þetta  rit  hans  sjá  Landfrs. 
ísl.,  III.,  242.  —  28.  L,  „Faber",  um  hann  og-  þetta  rit  hans  (Is- 
lands  Fische,  þ.  e.  Naturgeschichte  der  Fische  Islands,  Frank- 
furt  a.  M.,  1829)  sjá  Landfrs.  ísl.,  III.,  234—37.  Jónas  hefir 
haft  þessi  rit  að  láni  frá  Lbs.  á  ferð  sinni  austur  1844.  ■ —  32.  1., 
„föður  þínum",  sbr.  bréf  til  P.  Melst.  y.,  bls.  123,  m.  aths.  *— 
Bls.  153,  1.  1.,  „Bardenfleth",  Carl  Emil,  kammerherra,  uem. 
hafði  verið  hér  stiftamtmaður  1837 — 41  og  var  nú  stiftamtmað- 
ur  í  Odense.  —  Hann  var  hér  konungsfulltrúi  á  Albingi  1845 
og  1847,  sbr.  næsta  bréf.  F.  1807  (jafnaldri  Jónasar)';  d.  1857. 
Hann  var  einn  af  helztu  stjórnmálamönnum  Dana  um  miðja 
öldina. 

Bls.  153—154.  —  TIL  PÁLS  MELSTEDS  YNGRA.  27.  Sept. 
18U3.  —  Ehr.  í  bréfasafni  Boga  Th.  Melsteds,  sem  nú  er  í  kgl. 
bókasafninu  í  Höfn;  bréfið  er  skrifað  á  stóra,  bláleita  kvart- 
örk;  3.  bls.  auð,  en  á  4.  áritun:  „Velædle  Hr.  Candid.  philos. 
Paul  Melsted,  Brekka  i  Island".  —  Páll  hefir  skrifað  á  bréfið 
efst  vinstra  megin  á  1.  bls. :  „4.  Nóv.  1843  með  póstduggunni ; 
sv.  27.  Febr.  1844".  Prentað  áður  í  2.  útg.  (Kmh.,  1883),  bls. 
383—84.  —  Bls.  153,  12.  1.  a.  n.,  „bók",  sbr.  skýrslu  til  Bmf.,  bls. 


—  385  — 

197,  neðst,  m.  aths.  —  8. — 9.  1.  a  .n.,  „Hauchs  eða  Ingemanns", 
sbr.  síðasta  bréf,  m.  aths.  —  Bls.  154,  7.  1.,  „Jóhanni  Briem", 
sbr.  síðasta  bréf,  m.  aths.  —  8.  1.,  „ferðalagi  ensku  drottningar- 
innar";  sbr.  bréf  til  K.  G.  (o.  fl.)  í  byrjun  Marz  1844  (bls.  164— 
67).  Tilefnið  til  þessarar  ferðasögu  var  það,  að  Victoria  drottn- 
ing  heimsótti  Lúðvík  Filippus  Frakka-konung  þetta  sumar,  1843, 
í  lystihöllinni  Eu  í  Normandíi,  „og  var  eigi  tilsparað,  að  allt 
skyldi  verða  með  enni  mestu  gleði  og  glaumi",  segir  í  Skírni 
1844,  bls.  46,  þar  sem  þessa  er  stuttlega  getið.  Páll  segir  í  skýr- 
ingum  sínum  við  bréfið:  „Ég  man  ekki  til,  að  ég  sæji  neitt  hjá 
Jóh.  Briem,  —  sem  þá  mun  hafa  verið  kominn  til  T.  Hoppes  sem 
skrifari  — ,  um  ensku  drottn."  o.  s.  frv.  —  Sbr.  nú  e.  fr.  Skírni 
1935  (CIX.  ár),  bis.  148—49,  kafla  í  ritgjörð  eftir  Stefán  Ein- 
arsson  um  bréf  Jónasar  til  K.  G.  (o.  fl.),  það,  er  hér  var  get- 
ið.  —  13. — 14.  1.,  „frúnni  og  konunni  þinni",  þ.  e.  frú  Sigríði 
Einarsen  (d.  1860),  ekkju  ísleifs  etatsráðs  Einarssonar  (d. 
1836),  og  Jórunni,  dóttur  hennar,  sbr.  bréf  til  K.  G.  6.  Marz 
1841,  m.  aths.  —  19.  1.,  „Bardenfleth",  sbr.  síðasta  bréf,  m.  at- 
hs.;  það  var  tilkynnt  einmitt  þennan  sama  dag  með  opnu  bréfi 
konungs  um  hina  fyrstu  samkomu  hins  endurreista  alþingis,  að 
B.  væri  konungsfulltrúi  (sbr.  Lovsaml.  for  IsL,  12.  b.,  641 — 43). 
—  20.  1.,  „Espartero",  þ.  e.  hinn  frægi  landstjóri  á  Spáni,  Don 
Baldomero  E.  Hann  var  rekinn  frá  þetta  sumar,  16.  Ág.,  og  fór 
til  Englands;  sbr.  Skírni  1844,  bls.  52  o.  s.  frv.  —  Hann  komst 
aftur  nokkrum  árum  síðar  til  mikilla  valda  og  metorða  á  Spáni; 
var  þá  í  ráði  að  gera  hann  að  landstjóra  að  nýju  og  jafnvel 
krýna  hann  til  konungs.  Lifði  hann  lengi  eftir  það  og  dó  loks 
1879,  hátt  á  níræðisaldri  (f.  1792).  —  21.  1.,  „Mösting",  Johan 
Sigismund  von  M.,  danskur  stjórnmálamaður  og  vísindavinur; 
hann  var  forseti  í  Fornfræðafélaginu  og  yfirbókavörður  kgl. 
bókasafnsins.  Hann  var  nú  nýdáinn  (16.  s.  m.),  nær  84  ára  að 
aldri.  —  22.  1.,  „Strimpill";  Páll  hefir  gefið  þessa  skýring  á, 
hver  Strimpill  var:  „Ekki  langt  frá  Regentzen,  ég  held  í  Mtín- 
tergade  eða  þar  nærri,  bjó  milli  1830  og  1840  „marskandiser", 
er  Strempel  hét.  Við  færðum  nöfnin  í  íslenzkan  búning  og  sögð- 
um  „Strimpill".  —  —  —  Strimpill  átti  mikil  kaup  við  okkur 
Garðverja  um  þær  mundir  og  seldi  með  fjarska  góðu  verði, 
hvernig  sem  á  bví  stóð.  Sagt  var  hann  hefði  komizt  í  tugthúsið 
á  endanum.  Þeir  fóru  sumir  í  óskilum,  skiftavinirnir  okkar  a 
þeim  árum".  —  En  sbr.  e.  fr.  aths.  við  bréf  til  Br.  Péturssonar 
22.  Nóv.  s.  á.  og  „Dægradvöl",  bls.  173—74. 

Bls.  154—155.   —  TIL   FINNS   MAGNÚSSONAR.   5.   Okt. 
18 %S.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  stóra  kvart- 

HIT  J\   HALLGR.   II.  25 


—  386  — 

örk,  1.  bls.;  á  4.  bls.  er  áritunin:  „H0jvelbaarne  Herr  Etatsraad 
Geheimearchivarius  F.  Magnusen,  Ridder  af  Dbr.  og  D.  M.  samt 
Ridder  af  den  kejserl.  russiske  St.  Anna  Orden  &  c,  K0ben- 
havn,  Klosterstræde  73,  1.  S.  —  Betalt".  —  Innsiglið  með  skjald- 
merkisinnsiglinu,  en  merkið  sléttað  út  sem  oftar,  svo  að  það 
sjáist  ekki;  er  sem  Jónas  hafi  ekki  kunnað  við  að  láta  það  sjást; 
líkl.  verið  kunnugt  um,  að  þetta  skjaldarmerki  var  ekki  hans 
ættar.  —  Neðst  á  1.  bls.  vinstra  megin  hefir  Jónas  skrifað: 
„S.  T.  ■ —  Herr  Etatsraad  F.  Magnusen",  en  efst  á  sömu  bls. 
hægra  megin  hefir  F.  M.  skrifað:  „Svarað  10.  Oktober  '43"; 
það  bréf  er  til  meðal  annara  bréfa  hans  til  Jónasar  í  K.  G.  31  a~ 
Kveðst  hann  senda  honum  sókna-  og  sýslna-lýsingarnar  og  ann- 
álana.  Er  hér  um  að  ræða  ritið  „íslenzkir  anndlar  sive  annales 
Islandici  ab  anno  Christi  803  ad  annum  11*30" ;  Árnanefnd  var 
að  undirbúa  útgáfu  þess,  og  kom  það  út  1847.  —  En  viðv.  kort- 
inu  m.  m.  skrifar  F.  M.:  „Major  Olsen  hefir  ekki  getað  leyst 
það  umskrifaða  af  hendi,  og  murí  Jón  Sigurðsson  líklega  skrifa 
yður  nákvæmar  þarum".  ■ —  Bls.  155,  7.  L,  „major  Olsen",  Oluf 
Nicolai  0.,  sem  bjó  uppdrátt  íslands  undir  prentun.  Hann  var 
f.  4.  Marz  1794.  Varð  major  í  herforingjaráðinu  1839  og  yfir- 
maður  landmælingadeildar  þess  1842,  og  loks  ofursti  í  herfor- 
ingjaráðinu  1848,  en  það  ár  dó  hann,  19.  Des.  Hann  var  fram- 
úrskarandi  góður  kortagjörðarmaður. 

Bls.  155—156.  —  TIL  JÓNS  SIGURÐSSONAR.  5.  Okt. 
18U3.  —  Ehr.  í  nr.  13  í  abr.  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs.,  skrifað  á  1.— 2. 
bls.  á  sams  konar  örk  og  síðasta  bréf;  á  4.  bls.  er  áritunin.  ■ — 
Bls.  155,  10.  1.  a.  n.,  „aftur";  hann  hefir  eftir  því  farið  snöggva 
ferð  til  Hafnar  og  aftur  til  Sóreyjar,  en  nú  verður  ekki  vitað, 
hve  nær  það  hefir  verið;  sennilega  í  fyrri  hluta  September-mán- 
aðar.  —  9.  1.  a.  n.,  „Olsen",  sbr.  síðasta  bréf,  m.  aths.  —  Bls. 
156,  4.  1.,  „annálunum",  sbr.  síðasta  bréf,  m.  aths.  —  9.  1., 
„turni",  Rundetaarn  við  Trinitatiskirkju;  háskólabókasafnið  og 
hrs.  Árna  Magnússonar  voru  þá  geymd  á  kirkjuloftinu;^  var 
gengið  inn  á  það  úr  turninum.  Annálahandritin  voru  í  Árna- 
safni.  —  11.  1.,  „séra  Jón  gamli,  dáni",  þ.  e.  Jón  prófastur  Pét- 
ursson  í  Steinnesi,  er  dó  8.  Des.  1842,  66  ára.  —  „séra  Jón  ungi", 
þ.  e.  Jón  prófastur  Jónsson,  prófasts  Péturssonar.  Hann  var 
réttu  1  ári  yngri  en  Jónas.  Hafa  þeir  verið  kunnugir  hvor  öðr- 
um  frá  fyrri  og  síðari  veru  Jónasar  í  Reykjavík  og  komu  hans 
að  Steinnesi  27.  Ág.  1841,  því  að  þá  var  séra  Jón  orðinn  þar 
prestur.  Hann  hafði  verið  biskupsskrifari  frá  því  að  hann  út- 
skrifaðist  úr  Bessastaðaskóla,  1833,  og  hafði  sótt  um  Reykhoit 
fyrir   Jónas   30.   Maí   1839,   sbr.   aths.   við   umsókn  Jónasar   um 


—  387  — 

Hólma  12.  Okt.  1840.  E.  fr.  Bréf  T.  S.,  bls.  183.  Jón  prófastur 
yngri  dó  2.  Júní  1862.  Hann  varð  aldrei  alþingismaður.  En  al- 
nafni  hans,  Jón  Jónsson  (Johnsen),  yfirdómari  (síðar  bæjarfó- 
geti  í  Álaborg),  var  þingmaður  Árnesinga  1845 — 49.  —  19. — 
20.  1.,  „hvernig  fór  með  félagslögin",  nefnilega  Bókmenntafé- 
lagsins,  á  fundum,  sem  Hafnardeild  þess  hélt  14.  og  22.  Sept. 
s.  á.  Á  fundi  deildarinnar  22.  Des.  1842  bar  forseti,  Finnur 
Magnússon,  það  upp,  „að  kosin  yrði  nefnd  til  að  safna  og  raða 
niður  lagagreinum  félagsins,  sem  væri  á  víð  og  dreif,  og  stinga 
upp  á  breytingum,  ef  þurfa  þætti;  var  það  samþykkt  með  at- 
kvæðafjölda;  voru  kosnir  í  nefnd  þá  3  menn:  Herra  Jónas  Hall- 
grímsson  með  13  atkvæðum,  skrifari  deildarinnar  (Jón  Sigurðs- 
son)  með  11  og  Herra  Brynjólfur  Pétursson  með  10  atkvæðum. 
Deildin  óskaði,  að  það  verk  yrði  búið  fyrir  ársfund,  og  herra 
Konráð  Gíslason  stakk  upp  á,  að  hið  nýja  lagafrumvarp  yrði 
borið  upp  á  fundi".  —  Á  ársfundinum,  18.  Febr.  1843,  kom  tnál- 
ið  ekki  fyrir,  en  8.  Apríl  sendi  Jónas  forseta  frumvarp  nefndar- 
innar,  og  á  næsta  fundi,  6.  Maí,  skýrði  forseti  frá,  að  tvö  laga- 
frumvörp  væri  samin  þann  dag  frá  félagsmönnum,  en  eitt  hefði 
ekki  enn  gengið  milli  allra;  er  þar  sennilega  um  uppskriftir  af 
þessu  frumvarpi  laganefndarinnar  að  ræða.  Á  fundinum  14. 
Sept.  „var  tekið  til  yfirvegunar  lagafrumvarp  nefndar  þeirrar, 
sem  sett  var  22.  Des.  f.  á.,  og  var  útkljáð  um  11  enar  fyrstu 
greinir  þess  og  þær  lögleiddar"  af  hálfu  Hafnardeildar.  En  á 
fundinum  22.  Sept.  var  „yfirvegað  það,  sem  eftir  var  af  laga- 
frumvarpinu  frá  12.  grein  til  endalyktar,  og  viðtekið".  —  21.  !., 
„skólabygginguna",  fyrir  lærða-skólann  í  Reykjavík.  —  21. — 
22.  1.,  „hvar  á  Alþingi  að  fá  sér  hæli?"  Því  var  ætlað  að  vera  í 
skólahúsinu,  og  þar  var  það  einnig  haldið  alla  tíð,  unz  albingis- 
húsið  var  reist  nær  40  árum  síðar,  er  Alþingi  hafði  fengið  fjár- 
veitingarvald.  —  23.  L,  „svo  alvara  komi  úr  gamni"  o.  s.  frv. ; 
hann  á  við  gamanvísur  sínar,  „Skrælingjagrát",  sjá  I.  b.,  bls. 
176 — 77.  —  Alþingishaldinu  varð  að  fresta  til  næsta  árs  á  eft- 
ir,  1845. 

Bls.  156—157.  —  TIL  J.  F.  SCHOUW  (?).  9.  Nóv.  18U3  (?). 
—  Frumr.  er  uppkast,  ehr.,  í  nr.  13  í  abr.  í  hrs.  Bmf.,  annars 
vegar  á  hálfri  kvartörk,  er  virðist  vera  sams  konar  og  næsta 
bréf  hér  á  undan  og  næst  hér  á  eftir  eru  skrifuð  á;  því  virðist 
uppkastið  vera  frá  haustinu  1843,  en  nokkrar  líkur  til,  að  bað 
sé  fremur  frá  Nóvember  en  Október.  Þó  ber  þess  að  geta,  að  í 
bréfunum  hér  á  eftir  frá  byrjun  Marz-mánaðar  er  einnig  sami 
pappír,  en  meiri  líkur  eru  til,  að  uppkastið  sé  frá  haustinu 
1843  en  útmánuðunum  1844.   Ofan-af  blaðinu  hafa  verið   rifnir 

25* 


—  388  — 

6  cm.;  á  þeim  hluta  þess  hefir  verið  upphaf  og  endir  bréfsins, 
en  allt  bendir  til,  að  mjög  iítið  vanti.  Verður  nú  ekki  séð  nafn 
né  titill  þess  manns,  sem  þetta  bréf  hefir  verið  stílað  til,  en  af 
ummælum  Jónasar  í  bréfinu  sjálfu  getur  varla  verið  um  annan 
mann  að  ræða  en  Joakim  Fredrich  Schouw,  prófessor  í  grasa- 
fræði  við  Hafnarháskóla  (frá  1821)  og  forstöðumann  grasa- 
fræðisgarðsins  (frá  1841);  hann  var  ágætur  og  þjóðfrægur  vís- 
indamaður  og  jafnframt  stjórnmálamaður  (f.  1789;  d.  1852). 
Schouw  var  spurður  ráða  af  Hafnardeild  Bmf.,  er  hafin  skyldi 
útgáfa  uppdráttar  íslands  (sbr.  minningarr.  1867,  bls.  40),  og 
á  aðalfundi  þeirrar  deildar  1843  (18.  Febr.)  var  hann  kjörinn 
heiðursfélagi  Bmf.  Jón  Sigurðsson  gaf  Schouw  þann  vitnisburð, 
að  hann  væri  „einhver  hinn  ráðvandasti  maður,  sem  er  til,  og 
manna  bezt  að  sér"  (sjá  bréf  J.  Sig.,  1.  safn,  bls.  68). 

Bls.  157—159.  —  TIL  JÓNS  SIGURÐSSONAR.  0.  Nóv. 
1843.  —  Ehr.  í  nr.  13  í  abr.  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs.  Það  er  skrifað  á 
smáörk,  sem  raunar  er  hálf,  samanbrotin  kvartörk,  sams  konar 
og  næstu  tvö  bréf  hér  á  undan  eru  skrifuð  á.  Á  4.  bls.  er  smá- 
grein  sú,  sem  hér  er  sett  á  eftir  nafni  Jónasar,  en  að  öðru  leyti 
er  4.  bls.  auð.  —  Bls.  157,  5.  1.  a.  n.,  „bréfið";  mun  glatað,  svo 
sem  öll  önnur  bréf  Jóns  til  Jónasar;  hefir  vafalaust  þeim  bréf- 
um  og  sennilega  ýmsum  öðrum  bréfum  til  Jónasar  verið  brennt 
að  honum  fráföllnum;  mun  lítið  vafamál,  hver  gjört  hafi.  - — 
„sendingum",  sbr.  bréf  til  J.  Sig.  5.  Okt.  s.  á.  —  1.  1.  a.  n.,  „Di- 
rektioninni",  Skoledirektionen,  sem  hafði  skólamálið  með  hönd- 
um.  —  Bls.  158,  2.  1.,  „láta  lótorfu",  eins  og  stundum  mun  hafa 
verið  gert  við  staða  eða  níðlata  jálka  til  að  örva  þá;  hún  mun 
þá  hafa  verið  sett  undir  stertinn;  en  ekki  munu  þess  háttar  ör- 
þrifaráð  hafa  bótt  allsendis  viðfelldin.  —  3. — 4.  1.,  „íundinum 
ykkar",  „almennur  fundur  íslendinga  í  Kaupmannahöfn",  lík- 
lega  sá,  sem  haldinn  var  kvöldið  áður  og  var  hinn  þriðji  af 
mörgum,  er  haldnir  voru;  hinn  síðasti  var  6.  Jan.  1846.  Jón 
gekkst  upphaflega  fyrir  þeim.  Um  þá  fundi  sjá  nú  rit  drs.  Páls 
E.  Ólasonar  um  J.  Sig.,  L,  bls.  439 — 43,  og  fundabókina,  sem  er 
prentuð,  ásamt  aths.,  í  Andvara,  45.  árg.  (1920),  bls.  1 — 58. 
Jónas  tók  mikinn  þátt  í  þeim  næsta  vetur  (1844 — 45),  sbr.  V.  b., 
bls.  CLIV— V,  CLXV— VII  og  CLXXVI— VII.  —  8.  1.,  „Lögin 
fóru  heim",  þ.  e.  lagafrumvarpið,  sem  samþykkt  var  af  Hafnar- 
deild  Bmf.  14.  og  22.  Sept.,  sbr.  bréf  til  J.  Sig.  5.  Okt.  1843,  m. 
aths.  —  Reykjavíkurdeild  gerði  breytingar  á  frv.  og  var  það 
tekið  fyrir  aftur  á  fundi  Hafnardeildar  26.  Febr.  1845.  Var 
laganefndinni  falið  að  skrifast  á  við  laganefndina  í  Rvík  um 
þær  breytingartillögur.  Enn  var  lagamálið  tekið  fyrir  20.  Apr. 


—  389  — 

1846,  og  var  þá  Brynj.  Péturss.  falið  að  semja  við  dr.  Svb.  Eg- 
ilsson,  varaforseta  Reykjavíkurdeildar  um  ágreining  deildanna. 
Enn  varð  ekki  samkomulag,  og  kaus  Hafnardeild  nvia  laganefnd 
31.  Marz  1849.  Loks  31.  Maí  1851  var  lagafrumvarpið  samþykkt 
í  Hafnardeild  með  þeim  breytingum,  sem  Reykjavíkurdeild  hafði 
þá  stungið  uppá.  Þá  var  Jón  Sigurðsson  orðinn  forseti  Hafnar- 
deildar.  —  14.  L,  „Olsen"  o.  s.  frv.,  sbr.  bréf  til  F.  M.  5.  Okt„ 
m.  aths.  —  21.  1.,  „bók  Barrows"  o.  s.  frv.,  þ.  e.  „A  visit  to  leta- 
land"  etc,  London  1835,  eftir  John  B.  jun.  (1808—98);  sjá  um 
hana  og  Barrow  í  Landfrs.  ísl.,  III.,  223 — 24.  —  6.  1.  a.  n.,  „Gai- 
mards-bókunum",  um  þær  sjá  Landfrs.  ísl.,  III.,  246  o.  s.  :crv. 

—  5.  1.  a.  n.,  „Marmiers  íslands-sögu",  Histoire  de  V  Islande  par 
Xavier  Marmier,  Paris  1840;  ein  af  Gaimards-bókunum.  • —  2.  I. 
a.  n.,  „Lottinn",  Physique  par  Victor  Lottin,  Paris  1838;  sömul. 
ein  af  Gaimards-bókunum.  —  1.  1.  a.  n.,  „Gunnlaug",  Þórðarson, 
cand.  phil.  í  Höfn  (f.  1819;  d.  1861) ;  höfundur  ritsins  um  „túna- 
og  engja-rækt",  sem  Bmf.  (Hafnardeild)  gaf  út  næsta  ár.  Um 
hann  sjá  t.  d.  Andvara,  45.  árg.  (1920),  bls.  57.  —  Bls.  159,  5.  1., 
„prentverkið",  sem  var  í  Viðey;  leigutími  Ólafs  sekretera  Steph- 
ensens  var  nú  senn  á  enda,  og  buðu  stiftsyfirvöldin  stjórn  Bmf. 
í  Reykjavík  prentverkið  til  umráða  5.  Sept.  þ.  á.,  en  tilboðinu 
var  hafnað  21.  s.  m.  Var  þá  í  ráði  að  flytja  bað  úr  Viðey  til 
Rvíkur.,  einkum  með  tilliti  til  prentunar  þingskjala  og  þingtíð- 
inda  þar,  er  Alþingi  væri  komið  bar  á  fót  aftur.  ■ —  Það  var 
flutt  næsta  sumar;  sbr.  ritið  „Fjögur  hundruð  ára  saga  prent- 
listarinnar  á  íslandi",  eftir  Kl.  Jónsson,  Rv.  1930,  bls.  118—21. 

—  11.  L,  „Mackenzies  ferðabók",  sbr.  Landfrs.  ísl.,  III.  b.,  210— 
14;  höfundurinn  hét  George  Stuart  M.;  hann  ferðaðist  hér  1810. 
I  bókinni  eru  allmerkilegir  kaflar  náttúrufræðislegs  efnis. 

Bls.  159—161.  —  TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR.  22. 
Nóv.  18 %3.  —  Ehr.  í  nr.  129  í  abr.  í  hrs.  J.  Sig.  í  Lbs.,  skrifað  á 
stóra  kvartörk,  1. — 2.  bls.  Á  4.  bls.  er  áritun:  „S.  T.  ■ —  Hr.  Cand, 
.l'uris  Brynjólfur  Pétursson,  a  K0benhavn,  Hotel  du  Nord  61". 
Með  skjaldmerkisinnsigli  Jónasar.  —  Smágreinin,  sem  hér  er 
sett  á  eftir  nafninu,  er  skrifuð  langsum  á  vinstri  jaðar  2.  bls.  — 
Bls.  159,  13.  1.  a.  n.,  „bréf"  o.  s.  frv.;  bréf  Br.  P.  er  í  K.  G.  31  a, 
skrifað  17.  s.  m.;  segir  Br.  þar  í  upphafi:  „í  fyrragær  fékk  ég 
bréf  frá  þér".  Það  bréf  Jónasar  mun  glatað.  —  12. — 13.  1.  a.  a., 
„Forchhammer",  prófessor;  bréf  hans  eða  afrit  af  því,  ódagsett, 
var  í  eigu  Joh.  Steenstrups,  prófessors,  með  bréfum  Jónasar  iil 
Jap.  Steenstrups.  —  Forchhammer  getur  í  upphafi  bréfs  síns  um 
bréf  Jónasar  til  sín,  dags.  13.  s.  m.  Það  er  ófundið,  en  er  líklega 
til  enn.  —  Bréf  Forchh.  er  um  andvirði  til  Jónasar  fyrir  silfur- 


—  390  — 

berg,  er  hann  hafði  boðið  náttúrufræðissafninu  og  það  boðið 
honum  200  dali  fyrir,  að  því  frádregnu,  sem  Jónas  hafði  þegar 
fengið  endurgreitt  fyrir  að  ná  því.  Jónas  hafði  farið  fram  á  að 
fá  meira  andvirði  og*  kveðst  Forchh.  því  varla  g*eta  búizt  við,  að 
hann  taki  þessu  tilboði  og  segir  honum  að  hirða  allt  silfurbergið. 
Á  þessu  bréfi  til  Br.  P.  má  sjá,  að  Jónas  hefir  tekið  boði  Forchh. 
og  beðið  hann  um  greiða  andvirði  silfurbergsins  til  Br.  —  7.  1. 
a.  n.,  „fara  í  Finn"  o.  s.  frv.  Jónas  hafði  sent  Br.  ávísun  á  40 
dali  hjá  Forchh.,  en  hann  ekki  viljað  greiða  fyr  en  svar  væri 
komið  frá  Jónasi  við  tilboðinu  um  200  dali  fyrir  allt  silfurberg- 
ið.  Þá  fór  Br.  til  F.  M.  —  „og  spurði  hann,  hvort  reikningar  þínir 
við  bókmenntirnar  mundi  ekki  standa  so,  að  ég  gæti  fengið  þar 
40  dali  fyrir  þig.  Það  hélt  Finnur  minn,  og  þó  varð  ég  að  fá 
honum  Anvisninguna,  sosem  til  nokkurs  konar  vonar  og  vara,  ef 
reikningarnir  kynni  að  standa  tæpt;  en  hann  geymir  hana  þó 
að  eins  þangað  til  þú  annaðhvort  kemur  sjálfur  eða  Forchham- 
mer  sendir  mér  peningana,  því  hann  lofaði  að  senda  boð  til  mín", 
segir  Br.  í  bréfi  sínu  til  Jónasar.  —  4.  1.  a.  n.,  „Str.",  þ.  e. 
Strempel^  sbr.  bréf  P.  M.  y.  27.  Sept.  s.  á.,  m.  aths.  Hann  hafði 
lánað  Jónasi  gegn  handveði  20  dali;  virðist  hann  eftir  því  hafa 
verið  veðlánakarl  (Pantelaaner).  —  „Runamo",  riti  F.  M.,  sbr. 
bréf  Jónasar  til  hans  2.  Maí  1842,  m.  aths.  —  3.  1.  a.  n.,  „þann 
blá",  þ.  e.  „den  Blaa",  nefnil.  Seddel;  svo  voru  nefndir  fimm- 
dala-seðlar  (og  eftir  1875  tíu-króna-seðlar).  —  Bls.  160,  1.  1., 
„tóbakslaus" ;  hér  er  sennilega  átt  við  reyktóbak.  —  3.  1.,  „úr- 
inu",  sbr.  reikninginn  yfir  ferðakostnaðinn  1842,  III.  b.,  bls.  264 
og  266,  dags.  6.  Júní  1843;  þá  var  úrið  enn  óselt,  en  var  að  veði 
á  „Assistentshuset"  (fyrir  10  dölum),  frá  3.  Des.  1842,  og  káp- 
an  fyrir  5  dölum  frá  9.  Marz  1843.  —  6.  1.,  „nóga  peninga", 
væntanl.  frá  Forchh.  (náttúrufræðissafninu)  fyrir  silf urbergið ; 
sbr.  upphaf  þessa  bréfs,  og  aths.,  enda  má  sjá  það  af  bréfi  frá 
Br.  13.  Jan.  1844;  þá  gerir  Br.  grein  fyrir  100  dölum  frá  Forchh. 
—  11.  1.,  „sýslurnar";  Br.  segir  í  bréfi  sínu  13.  Jan.  n.  á.:  „Hvað 
á  ég  að  segja  þér  um  sýslurnar?  Annarhvor  þeirra  Lárusar 
Thorarensens  eða  Borgens  ætlar  að  taka  frá  mér  Rangárvalla- 
sýslu,  —  þá  sýsluna,  sem  ég  vil  tvöfalt  heldur  en  nokkra  aðra 
sýslu  á  landinu.  En  þá  fæ  ég  aftur  aðra-hvora  þeirra,  ef  ég 
verð  ekki  búinn  að  fá  Norður-Múlasýslu  áður.  Hú!"  —  Rangár- 
vallasýsla  var  veitt  Magsúsi  Stephensen,  sýslumanni  í  Skafta- 
fellssýslu,  9.  Apríl  n.  á.,  en  Skaftafellssýsla  var  s.  d.  veitt  Br.  P., 
en  hann  fór  þangað  aldrei.  Norður-Múlasýsla  var  veitt  Jörgen 
Pétri  Havstein  25.  Apríl  1845,  og  s.  d.  var  Br.  P.  veitt  skrif- 
stofu-fulltrúastaða    í    Rentukammerinu.    —    12.    1.,    „brauðaveit- 


—  391  — 

ingar";  sjá  nú  um  þær  þ.  á.  í  Annál  19.  aldar,  II.,  194 — 95.  — 

13.  1.,  „veikindin".  „Sumar  þetta  gekk  landfarsótt  með  miklu 
kverfi  og  beinverkjum  yfir  allt  land.  Sýktust  næstum  allir.  Lágu 
sumir  lengi,  og  margir  dóu,  svo  talið  er,  að  fækkað  hafi  yfir 
hálft  tólfta  hundrað  manna.  Hnekkti  þetta  mjög  heyvinnu  og 
öðrum  bjargræðisvegum",   segir   í   Ann.    19.   aldar,   II.,   179.   — 

14.  1.,  „hvernig  var  haustið  og  hvernig  hafði  heyjazt?"  ~  „Gras- 
vöxtur  mjög  misjafn.  Sumar  vætu-  og  storma-samt  til  Mikaels- 
messu  og  hröktust  bæði  töður  og  úthey  til  stórskemmda.  Urðu 
þó  hey  að  lokum  víða  að  vöxtum  nær  meðallagi.  Eftir  byrjun 
Október  voru  snjóar  og  hörkur,  en  batnaði  með  Nóvember  og 
varð  því  betra,  sem  nær  leið  árslokunum",  segir  s.  st.  ■ —  17. — 
18.  1.,  „0.  &  Wulff",  0rum  &  Wulff;  þeir  höfðu  brennisteins- 
námana  í  Þingeyjarsýslu  á  leigu  og  var  leigu-  eða  umboðs-tím- 
inn  úti  í  miðjum  Júlí  1851.  Það  sumar  var  Jón  Hjaltalín,  síðar 
landlæknir,  sendur  til  að  skoða  námana.  Hann  hafði  áður  ritað 
„um  brennisteininn  á  íslandi"  í  Ný  félagsrit,  XI.  árg.,  1851,  en 
skýrslur  um  ferðir  sínar  þ.  á.  birti  hann  sem  ferðabréf  til  J.  Sig. 
í  XII.  árg.  sömu  rita;  sbr.  einnig  XIII.  árg.  Um  rannsókn 
Hjaltalíns  sjá  Landfrs.  ísl.,  III.,  204 — 5.  Sbr.  einnig  sama  rit, 
IV.,  180—82,  og  Ný  félagsrit,  XXIX.  árg.,  bls.  209—10.  —  20.  1., 
„brennisteinssöguna" ;  Br.  hafði  skrifað  Jónasi  og  sagt  m.  a.,  að 
sögu  umboðsins  væri  hægt  að  skrifa  í  Rentukammerinu.  — 
22.  1.,  „búnir  með  allt  hitt";  rit  Jónasar  um  brennisteinsmálið 
er  í  IV.  b.,  bls.  8 — 66.  —  24.  1.,  „fundi  ykkar  íslendinga",  sbr. 
bréf  til  J.  Sig.  9.  s.  m.,  m.  aths.  —  „Þar  sem  tala  átti  um  verzl- 
unina";  Jónas  hefir  vitað,  að  á  fundinum,  sem  haldinn  var  8.  s. 
m.,  var  samkv.  uppástungu  J.  Sig.  valin  „nefnd  til  að  íhuga 
verzlunarmálefnið".  En  það  mál  var  ekki  tekið  fyrir  aftur  fyr 
en  6.  Marz  n.  á.,  og  síðan  var  það  enn  rætt  á  2  fundum,  27. 
Marz  og  3.  Apríl.  —  25.  1.,  „Fjölni",  7.  árg.  —  32. — 33.  1., 
„Fjölnisfundum";  Fjölnismenn  héldu  fundi  þennan  vetur,  sbr. 
fundabók  þeirra  í  Eimreiðinni,  32.  árg.  (bls.  359 — 73).  Pétur 
prófastur  (síðar  biskup),  bróðir  Br.  P.,  var  nú  forseti  þeirra, 
og  síðustu  fundir,  1  í  Okt.  og  1  í  Nóv.,  höfðu  verið  næsta  dauf- 
legir,  hinn  síðari  ekki  lögmætur.  —  4.  1.  a.  n.,  „bréfið";  nú 
þekkist  ekkert  bréf  frá  Jónasi  til  K.  G.,  skrifað  þetta  haust, 
eða  jafnvel  þetta  ár;  ef  til  vill  er  hér  að  ræða  um  bréf  frá  öðr- 
um  en  Jónasi,  og  þó  er  það  ólíklegt.  —  Bls.  161,  1.  1.,  „Schouw", 
J.  Fr.  Schouw",  prófessor,  sbr.  bls.  156 — 57,  m.  aths.  —  4.  1., 
„uppgöngu-augu",  o.  s.  frv.,  sbr.  Ferðabók  Þorv.  Thor.,  II., 
280:  „Það  er  alþýðutrú  hér  á  landi,  að  í  þess  konar  vötnum 
<þ.  e.  silungsvötnum  inni  á  öræfum)   séu  „uppgönguaugu",  og 


—  392  — 

að  þar  komi  silungarnir  upp  frá  undirdjúpunum",  o.  s.  frv.  • — 
5. — 6.  1.,  „Kolbeinsey"  o.  s.  frv.  Hún  er  nefnd  í  Hauksbók,  sem 
mun  rituð  um  1330.  —  7.  1.,  „Sórey"  o.  s.  frv. ;  hann  á  við 
„akademíið"  og  skólann  þar,  sem  Jap.  St.  var  kennari  við,  sbr. 
aths.  við  bréf  til  P.  Melst.  y.  5.  Júlí  1844,  bls.  407.  Skólanum 
var  breytt  nokkrum  árurní  síðar,  1849,  á  þá  leið,  að  „akademí- 
ið",  „den  akademiske  Indretning",  sem  bætt  hafði  verið  við 
1826,  var  afnumin  aftur.  —  Árið  1920  hlaut  skólinn  hcitið 
Sor0  Akademis  Skole.  —  9.  1.,  „pestarflugur"  o.  s.  frv.  Orðin 
hefir  Jónas  úr  skýrslu  séra  Jóns  Steingrímssonar  um  Skaftár- 
gosin  (Fullkomið  skrif  um  Síðueld",  sjá  Safn  t.  s.  ísl.,  IV., 
bls.  7 — 8) ;  hann  hefir  þá  verið  með  eldritið  sitt  á  dönsku,  sbr. 
IV.  b.,  bls.  141.  —  En  ekki  er  ljóst,  hvað  Jónas  á  hér  við.  ■ — 
10.  1.,  „Grímur  póstur";  hann  var  Jónsson.  —  12.  1.,  „kammer- 
ráðinu  á  Melum"  o.  s.  frv.  Jón  sýslumaður  Jónsson  á  Melum  í 
Hrútafirði  fékk  lausn  1.  s.  m.  og  var  sæmdur  kammerráðs-titl- 
inum  um  leið,  en  bréf  um  það  voru  vitanlega  ekki  komin  til  ís- 
lands  enn.  —  Jón  Pétursson,  bróðir  Br.,  síðar  háyfirdómari, 
fékk  Strandasýslu  eftir  Jón  kammerráð.  —  15.  1.,  „Pétri",, 
bróður  Br.  og  Jóns,  —  síðar  biskupi. 

Bls.  161—162.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  /  árs- 
byrjun  18 hh.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  smáörk,  1.  og  2.  bls.r 
en  á  4.  bls.  er,  svo  sem  áritun,  sú  vísan,  sem  hér'  er  sett  fyrst; 
hefir  þessu  bréfi  verið  stungið  inn  í  bréf  til  einhvers  annars. 
Þriðja  vísan  (2.  í  sjálfu  ljóðabréfinu)  virðist  benda  til,  að 
þetta  sé  skrifað  í  ársbyrjun,  jafnvel  á  nýjársdag,  og  þá  í  Sór- 
ey,  því  að  aðrar  vísur  bera  með  sér,  að  það  sé  gert  þar.  Er 
þetta  skopstæling  af  lélegum  vísnakveðskap.  Sama  bragarhætti 
er  haldið  í  öllum  vísunum,  nema  miðvísunni,  sem  virðist  eiga 
að  vera  um  Finn  Magnússon,  án  þess  þó,  að  ljóst  sé,  hvað  átt 
er  við,  ef  til  vill  einhverja   (goðfræðislega?)   kenning  hans.  — 

6.  er.,  „Kongen",  Kristján  8.  —  „Draussens  Fugle",  sennilega 
Þjóðverjar    í    Slésvík,    sem    ollu    nú    sívaxandi    vandræðum.    ■ — 

7.  er.,  „Sera  Pétur",  Pétursson,  prófessor,  sbr.  síðasta  bréf.  « — 
„Jómalann",  goð  Bjarma,  sbr.  Ólafs  sögu  hins  helga,  t.  d.  í 
Flateyjarbók,  II.,  257.  —  8.  er.,  „fanninn",  danska  orðið  „Fan- 
den"  í  hálfíslenzkri  mynd. 

Bls.  163—167.  —  TI  LKONRÁÐS  GÍSLASONAR  (o.  fl.)  í 
byrjun  Marz  18UU.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  kvartörk, 
sams  konar  og  bréfin  frá  5.  Okt.  og  9.  Nóv.  eru  skrifuð  á.  Ekk- 
ert  ávarp  er  fremst,  og  er  óvíst,  hvort  þetta  bréf  sé  heilt.  Bréf- 
ið  hefir  verið  í  höndum  K.  G.  og  hefir  því  sennilega  verið  sent 
honum    af   Jónasi,    en    virðist    ætlað    fleirum.    Jónas   minnist   á 


—  393  — 

prestsdótturina  í  Munkebjerg-by  („jómfrú  Louise"),  sbr.  bls. 
104,  .11. — 12.  1.,  í  því  bréfi,  sem  er  sett  hér  næst  á  eftir,  og" 
hann  gerir  það  á  þann  hátt,  að  sjá  má,  að  hann  hefir  nýlega 
sagt  frá  henni  áður,  en  í  bréfi  K.  G.  til  Jónasar  6.  Marz  1844 
stendur,  að  hann  hafi  fengið  það  bréf  daginn  áður,  svo  að  það 
er  sennilega  skrifað  4.  s.  m.,  og  þetta  þá  litlu  fyr.  Á  bréfi,  sem 
K.  G.  skrifar  Jónasi  9.  s.  m.,  sést  einnig,  að  hann  hefir  þá  ver- 
ið  búinn  að  lesa  það,  sem  Jónas  skrifar  í  þessu  bréfi  um  þetta 
sama.  —  2.  er.  hefir  verið  prentað  áður  í  1.  og  2.  útg.  kvæða 
Jónasar,  með  yfirskriftinni  „Úr  bréfi",  en  það  og  hið  3.  í  3.  útg. 
einnig;  er  þar  gerð  nokkur  grein  fyrir  bréfinu  og  það  talið 
„ritað  í  Sór,  líklega  seint  á  árinu  1843  eða  í  ársbyrjun  1844", 
Jónas  hefir  gert  þessar  gamanvísur  undir  laginu  „Der  er  et 
yndigt  Land"  og  setur  því  endurtekningarmerki  (:|:)  fyrir 
framan  3.  og  6.  1.  í  hverri  vísu,  og  þannig  eru  þær  einnig  prent- 
aðar  áður  í  1. — 3.  útg.  af  kvæðunum.  —  Frásögnin  um  orlofs- 
ferð  Englands-drottningar  hefir  verið  prentuð  áður,  fyrst  í 
Fjölni,  IX.  árg.,  með  yf irskrif tinni :  „Úr  gamanbréfi  frá  Jónasi 
til  kunningja  sinna  í  Kaupmannahöfn";  síðan  var  hún  prentuð 
í  2.  útg.  Af  bréfi  til  P.  M.  y.  27.  Sept.  1843  er  svo  að  sjá,  að 
Jónas  hafi  þá  þegar  verið  búinn  að  búa  til  þessa  frásögn,  enda 
er  það  svo  sem  sjálfsagt,  að  hann  hefir  gert  það  mjög  skömmu 
eftir,  að  sagt  var  frá  í  blöðunum  í  Höfn  ferð  drottningarinnar. 

—  Það  er  óvíst,  hvað  Jónas  á  við  í  1.  er. ;  ef  til  vill  K.  G.  o.  fl. 
og  sjálfan  sig,  —  að  þeir  hafi  ráðið  honum  til  að  fara  til  Sór- 
eyjar.  —  1. — 3.  1.  er  í  ehr.,  en  sleppt  hér.  —  3.  er.,  „Soras", 
þ.  e.  Sóreyjar,  en  þetta  nafn  er  raunar  tekið  úr  einu  af  kvæð- 
um  Ossians  (Carric-thura)  ;  merkir  þar  land  eða  hérað  í 
Skandínavíu,  ótiltekið  hvar.  —  Bls.  163,  4.  1.  að  neðan,  ,,Ste- 
mann"  mun  vera  Chr.  Ludv.  v.  St.,  sem  þá  var  (frá  1827)  amt- 
maður  í  Sórey;  hann  var  f.  1791.  Árið  1847  varð  hann  stift- 
amtmaður  yfir  Álaborgar-stifti  og  amtmaður  í  Álaborg;  hann 
dó  1857.  Hann  var  sonur  hins  ágæta  stórhöfðingja  P.  Chr.  v.  St. 

—  Bls.  164.  Vísan  er  að  sumu  leyti  óljós.  í  1.  og  2.  1.  virðist 
helzt  vera  eins  konar  kenning,  þess,  sem  nefndur  er  í  3.  1.  svo 
sem  til  skýringar;  mun  réttara  að  prenta  „toppa"  en  „Toppa",. 
nema  svo  sé  litið  á,  að  nafnorðið  sé  gert  að  eiginnafni,  að 
sumu  leyti  vegna  fyrsta  orðs  í  sömu  ljóðlínu.  —  4.  ljóðlínan 
virðist  vera  (auðráðin)  gáta,  en  öll  er  vísan  gáskafull  og  gár- 
ungaleg,  eins  og  höf.  lætur  einnig  sjálfur  í  ljósi  með  upphafs- 
orðum  kaflans  í  óbundnu  máli  („Prosa")  á  eftir:  „Svei!  bja, 
ljótt!"  —  11.  1.,  „Munkeb jerg-by" ;  Munkebjerg  er  hæð  sunnan- 
við   Vejlefjörð   á  Jótlandi;  er  þar  nú  gistihús  uppi  fyrir  bað- 


—  394  — 

gesti  og  ferðafólk,  sem  streymir  þangað  til  að  njóta  náttúru- 
fegurðarinnar.  —  11. — 12.  1.  a.  n.,  „drottningin  á  Englandi", 
Victoria  Alexandrine,  f.  1819,  tók  við  ríki  1837,  d.  1901,  og 
hafði  þá  verið  drottning  rúm  63  ár.  Hún  giftist  1840  frænda 
sínum,  prins  Albert  af  Sachsen-Koburg-Gotha  (d.  1861),  sem 
hún  unni  ætíð  mjög  heitt.  —  Bls.  165,  2. — 3.  1.,  „kong  og 
drottning"  á  Frakklandi,  Louis  Philip  (Lúðvík  Filippus)  og 
Marie  Amélie;  hann  var  f.  1773,  varð  konungur  1830,  dó  1850. 
—  Bls.  166,  12. — 13.  1.,  „Séra",  á  frönsku  „S'ire".  —  21.  L, 
„Marmier",  Xavier  M.  (f.  1809,  d.  1892),  var  hér  með  í  rann- 
sóknarför  P.  Gaimards  1836  og  ritaði  síðan  sögu  íslands  (1840) 
og  bókmenntasögu  (Paris  1843) ;  sbr.  Landfrs.  ísl.,  III.,  244 — 
47.  Hann  varð  bókavörður  og  mikill  rithöfundur,  • —  en  jarl 
varð  hann  aldrei!  —  24.  L,  „Guðmund  litla",  Sivertsen,  sem 
frakkneska  stjórnin  kostaði  til  náms  í  Paris;  hann  lærði  lækn- 
isfræði,  en  dó  ungur.  —  25.  L,  „Guizot",  Fr.  P.  G.  Guizot,  íræg- 
ur  stjórnmálamaður  og  sagnfræðingur  (f.  1787,  d.  1874);  hann 
var  aðalráðgjafi  Lúðvíks  Filippusar  1840 — 48.  —  29.  1.,  „var 
að  lesa"  o.  s.  frv.  Reykjavíkurdeild  Bókmfél.  kaus  Guizot  heið- 
ursfélaga  17.  Ág.  1837,  vegna  leiðangursins  1836  (fyrir  7  ár- 
um).  —  Bls.  167.  Jónas  hefir  skrifað  í  gamni  „Viktor  Eremita" 
undir  þessa  ferðasögu  og,  ef  til  vill,  ætlazt  til,  að  það  dulnefni 
yrði  sett  undir  hana,  ef  hún  yrði  prentuð  í  Fjölni  (VII.  árg.). 
Hann  tók  þetta  eftir  höfundi  ritsins  „Enten  —  Eller",  sem 
var  ;iýkomið  út  (1843)  undir  þessu  dulnefni  og  vakti  mikla 
eftirtekt;  höfundurinn  var  S0ren  Kirkegaard.  —  Gamlir  Múl- 
sýslingar  fullyrða,  að  Jónas  hafi  haft  í  huga,  er  hann  setti 
saman  ferðasögu  drottningarinnar  af  Englandi,  vissar,  alkunn- 
ar  persónur  þar  eystra;  „drottningin"  er,  segja  þeir,  Íngunn 
Vigfúsdóttir  (prests,  Ormssonar)  á  Eyjólfsstöðum,  kona  Sig- 
urðar  Guðmundssonar,  sýslumanns,  hins  ríka,  Péturssonar.  Var 
að  sögn  manna  mjög  hlýtt  á  milli  Guttorms  prests  Pálssonar  í 
Vallanesi  og  Ingunnar,  og  segja  menn,  að  Jónas  hafi  átt  við 
séra  Guttorm  með  „séra  Filippusi".  Með  sundinu  sé  átt  við 
Grímsá,  segja  þeir.  Guizot  halda  þeir  kunni  að  vera  Sigurður 
Gunnarsson  (eldri).  —  Þegar  Jónas  kom  að  Vallanesi  („á 
prófastsbú",  sbr.  vísuna  á  bls.  172 — 73  í  I.  b.,  m.  aths.)  sum- 
arið  1842,  er  sagt,  að  Margrét,  kona  séra  Guttorms  og  systir 
Ingunnar,  hafi  ekki  viljað  lofa  Jónasi  að  gista  (í  bænum)  og 
því  hafi  hann  legið  þar  í  tjaldi  á  túninu.  —  Því  var  hann  bó 
víst  vanastur  á  ferðinni.  Er  engin  ástæða  til  að  álíta,  hvorki 
af  því  né  öðru,  að  Jónas  hafi  haft  þessar  persónur  í  huga,  er 
hann  ritaði  þessa  ferðasögu.  —  Sjá  nú  um  hana  og  allt  þetta 


—  395  — 

bréf  ritgerð  eftir  Stefán  Einarsson  í  Skírni  1935,  bls.  145 — 56. 
Er  þar  bent  réttilega  á,  hversu  ferðasagan  er  sviplík  að  stíl 
sögunni  um  „Gullhúsið  kongsins  og  drengina"  (Sunnanf.  IX) 
og  „Sögunni  af  Heljarslóðarorustu"  eftir  Ben.  Gröndal.  Hin 
síðarnefnda  er  eflaust  samin  með  þessa  ferðasögu  sem  fyrir- 
mynd  (sbr.  einnig  bls.  XLIV  í  formála  2.  útg.  kvæðanna) ,  en 
hitt  virðist  ekki  eins  líklegt,  að  hin  fyrnefnda  sé  fyrirmynd 
ferðasögunnar.  —  Sagan  um  gullhúsið  og  þær  tvær  sögur  aðr- 
ar  í  svipuðum  stíl,  sem  eru  í  sama  handr.  (J.  S.  289,  4to)  eru 
sennilega  allar  yngri  en  ferðasagan,  og  litlar  líkur  til,  að  bær 
séu  samdar  af  séra  Búa  Jónssyni,  eða  handritið  komið  frá  hon- 
um  til  Helga  Jónssonar,  bróðursonar  hans,  sem  J.  Sig.  fékk 
það  frá  20.  Febr.  1857,  þótt  það  sé  fullyrt  í  S'unnanfara.  — 
Formið  „er  gripið  beint  út  úr  tali  íslendinga  í  Kaupmannahöfn 
um  þær  mundir,  því  þá  var  siður  ýmsra  að  heimfæra  í  spaugi 
allt  upp  á  ísland  og  segja  allt  með  íslenzkum  sveitablæ".  segir 
í  formálanum  fyrir  2.  útg. 

í  K.  G.  31  a  er  einnig  annað  ódagsett  bréf,  sem  virðist 
helzt  vera  frá  byrjun  Marzmánaðar.  Það  er  til  Gísla  S.  Thorar- 
ensens  og  er  eintóm  „Absurd-Komik".  Það  er  í  bundnu  :náli 
og  er  bragarhátturinn  „pentameter"  (fimmfætt  metur).  Því  er 
sleppt  hér,  því  að  það  þótti  ekki  fallið  til  að  gefast  út.  —  Miði 
lítill  er  s.  st.,  með  3  ferskeyttum  vísum  á,  sem  virðast  ætlaðar 
K.  G.  Hafa  þær  að  líkindum  fylgt  ljóðabréfinu  til  G.  S.  Th. 

Bls.  167—169.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  3.  (?) 
Marz  18 %l.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  smáörk,  sem  raunar 
er  hálf  kvartörk,  samanbrotin,  sams  konar  og  síðasta  bréf  er 
skrifað  á.  Fyrsta  er.  byrjar  efst  á  1.  bls.,  yfirskriftar-  og 
ávarps-laust.  Þessi  smáörk  hefir  verið  þríbrotin  saman,  og 
skrifað  á  eyðu  neðst  á  4.  bls.,  öfugt  við  meginmálið :  „Til  herra 
Konráðs  Gíslasonar,  í  Kaupmannahöfn.  ■ —  Fylgja  tvö  bréf  til 
J.  Hallgrímsson[ar].  Falið  á  hendur  Br.  Péturss.".  ■ —  Hann 
hefir  því  sent  Br.  P.  þetta  bréf  til  K.  G.  innan-í  öðru  bréfi  til 
Br.  P.,  sem  nú  mun  glatað.  Hin  tvö  bréfin,  sem  voru  til  hans 
sjálfs,  og  sem  hann  nú  sendir  til  K.  G.,  nefnir  hann  í  þessu 
bréfi,  en  að  öðru  leyti  þekkjast  þau  ekki.  —  Þetta  bréf  er  svar 
við  bréfi  frá  K.  G.,  skrifuðu  24.  Febr.  og  1.  Marz  og  stimpluðu 
í  K.-höfn  1.  Marz  1844;  hefir  Jónas  því  ekki  fengið  það  fyr  en 
þann  dag  eða  hinn  næsta.  —  í  svari  K.  G.  við  þessu  bréfi,  dags. 
6.  Marz  1844  í  Höfn,  stendur:  „Bréfið  þitt  kom  í  gær".  Mun 
því  mega  ætla,  að  það  sé  skrifað  um  2  dögum  áður,  3.  Marz.  — 
Bls.  167 — 168.  „Ja,  vidste  du,  Ven",  o.  s.  frv.;  sbr.  I.  b.?  bls. 
256,  kvæðið   „Efter  Assembléen",  m.   aths.   —  Bls.   168,   12. — 


—  396  — 

13.  1.,  ,,að  taka  þá  af";  siðavandir  menn,  sem  hneyksluðust  si 
vikivökunum,  munu  hafa  komið  því  áliti  á,  að  þeir  væru  bann- 
aðir  með  lögum  eða  konunglegum  fyrirskipunum,  einkum 
Kristjáns  6.;  sbr.  rit  Ólafs  Davíðssonar,  ísl.  vikivakar  o.  s.  frv., 
bls.  50 — 51.  —  í  rauninni  voru  vikivakarnir  hér  aldrei  hrein- 
lega  bannaðir,  en  ýms  forboð  mátti  jafnvel  heimfæra  upp  á 
þá.  • —  13. — 14.  1.;  „jómfrú  Jessen  frá  Slagelse"  þekkist  nú 
ekki,  i —  né  heldur  „jómfrú  Louise",  „prestsdóttirin  í  Munke- 
bjerg-by".  Jónas  hefir  kynnzt  þeim  lítils  háttar  á  dansleikjum 
í  Sórey.  —  17. — 18.  1.,  „loksins  kom  þó  ögn  frá  þér",  þ.  e. 
bréfið  frá  24.  Febr.  og  1.  Marz.  Þetta  og  þökkin  fyrir  tilskrif- 
ið  bendir  til,  að  raunar  muni  ekkert  vanta  framan-af  þessu 
bréfi  Jónasar.  ■ —  18.  1.,  „dýrið"  o.  s.  frv.  K.  G.  hafði  sagt  í 
bréfi  sínu:  „En  þetta  frábæra  kykvendi,  sem  fannst  hér  í  fjall- 
inu  fyrir  ofan  Kmhöfn,  með  hundshöfuð  og  merarhjarta  og 
geitarbúk  og  5  fætur  og  halinn  öldungis  eins  og  á  manni!"  — 
21.  1.,  „Griiner",  Georg  Johan  R0by  G.  (f.  1817,  d.  1890),  var 
að  mörgu  leyti  mjög  nýtur  maður,  sem  lét  til  sín  taka  í  r>tjórn- 
málum  og  öðrum  velferðarmálum,  einkum  bændastéttarinnar. 
Hann  var  gerður  kammerherra  1882  til  viðurkenningar  (sbr. 
Bricka,  Dansk  biograf.  Lexikon,  VI.,  255 — 56).  Það  iítur  út 
fyrir,  að  Jónasi  hafi  mislíkað  við  hann.  —  23.  1.,  „Skrifaðu 
mig";  K.  G.  hafði  sett  á  1.  bls.  bréfs  síns  24.  Febr.  (og  1.  Marz) 
afrit  af  samskotalista  til  minnisvarða  yfir  Tómas  Sæmunds- 
son;  sbr.  Fundabók  Fjölnisfélags  í  Eimr.,  32.  árg.,  bls.  373, 
Fjölni,  7.  ár,  bls.  139 — 40,  og  8.  ár,  bls.  83.  —  „ykkur  hina"; 
K.  G.  og  Br.  P.  (Sig.  Melsted,  H.  Kr.  Friðriksson  og  Br.  Snorra- 
son)  höfðu  skrifað  sig  fyrir  4  dölum.  ■ —  25.  1.,  „vara-besef i" ; 
K.  G.  skýrði  honum  frá  því  í  bréfinu  (1.  Marz),  að  fyrst  hefðu 
þeir  allir  fengið  8  atkvæði,  hann,  Gísli  Magnússon  og  Jón  Sig- 
urðsson,  „en  síðan  varstu  kosinn  fyrir  „Suppleant",  fjarlægur 
maður".  ■ —  Hann  var  kjörinn  í  nefndina,  er  Gísli  Magnússon 
fór  heim,  næsta  sumar;  sbr.  auglýsing  í  Skírni  1845,  bls.  202, 
og  í  Fjölni,  8.  árg.,  bls.  83.  ■ —  28.  1.,  „bréf  séra  Jóns",  Hall- 
dórssonar,  á  Breiðabólsstað,  dags.  12.  Sept.  1843.  Það  er  :iú  í 
K.  G.  31  a,  svar  upp  á  bréf  frá  Jónasi  til  hans,  dags.  22.  Júlí 
s.  á.;  það  bréf  Jónasar  mun  glatað  nú,  og  sömuleiðis  svarbréf 
hans  upp  á  þetta  bréf  séra  Jóns  (sbr.  annað  bréf  frá  séra  Jóni, 
dags.  15.  Febr.  1844).  ■ —  „G.  Einarssonar",  þ.  e.  Gísla  ísleifs- 
sonar  Einarssonar;  Gísli  bjó  þá  á  Selalæk  á  Rangárvöllum, 
eignarjörð  sinni;  sbr.  I.  b.,  bls.  11 — 18,  m.  aths.,  og  V.  b.,  bls. 
XXXIX,  LX  og  víðar.  Þetta  bréf  frá  Gísla  mun  nú  glatað:  og 
sömuleiðis  bréf  Jónasar  til  hans.  —  Bréf  séra  Jóns  er  viðv.  út- 


—  397  — 

drætti  úr  ferðabók  séra  Tómasar  eða  handritum,  er  hann  )ét 
eftir  sig,  og  æviatriðum  hans;  hvort-tveggja  fyrir  æviminning 
hans,  sem  prenta  skyldi  í  Fjölni.  S'br.  bréf  Jónasar  til  Br.  P. 
30.  Apríl  s.  á.  —  E.  fr.  er  bréfið  um  samskot  til  minnisvarða 
yfir  séra  Tómas,  o.  fl.  —  Bls.  169,  5.  1.,  „ljóðið  þitt"  o.  s.  frv. ; 
það  er  þetta  er: 

Pater  ertu  ok  princeps  feiti, 
procossul  ertu  svartra  pússa, 
rex  heitir  þú  lifra  ljósa, 
látprúðr  ertu  dominus  húða; 
praeses  ertu  ok  lofðungr  lýsis, 
leðrs  kalla  þik  caesarem  allir, 
magister  ertu  maks  ok  leista, 
margsvinnr  ertu  dux  fyrir  skinnum. 

Vísan  stendur  í  nr.  732  b,  4to,  í  hrs.  Á.  M.,  og  er  það  hr.  talið 
vera  frá  byrjun  14.  aldar.  Hún  er,  eins  og  sjá  má,  gamanvísa 
um  skinnara  eftir  einhvern  lærðan  mann.  Hefir  K.  G.  þótt  hún 
þess  verð  að  senda  Jónasi  hana.  K.  G.  var  að  setja  saman  bók 
sína,  ,,Frumpartar  ísl.  tungu",  og  notaði  þá  þetta  hr.  (sbr.  bls. 
CIII— CIX).  —  Sjá  Smástykker  nr.  8,  udg.  af  Samf.  til  Udgiv. 
af  gl.  nord.  Litt.  (Kh.  1886),  og  Skjaldedigtning,  Kh.  1912 — 
15,  A.  II.,  463,  og  B.  II.,  496.  —  18.  1.,  „Skúla",  Thorlacius; 
sjá  um  hann  t.  a.  m.  Andvara,  45.  árg.  (1920),  bls.  54.  ■ —  E.fr. 
bls.  40,  m.  aths.,  bls.  66,  og  víðar,  hér  fyrir  framan.  —  22.  I., 
„Hraungerðisgrána",  Gísla  Thorarensen  frá  Hraungerði,  sbr. 
I.  b.,  bls.  134  og  179 — 81,  m.  aths.,  og  víðar.  —  23.  1.,  „séra 
Pétri",  prófasti  (síðar  biskupi),  Péturssyni.  - —  „G.  M.",  Gísla 
Magnússyni,  síðar  skólakennara.  Þessir  voru  allir  Fjölnismenn. 

—  „Sörni",  Sören  Kattrup,  sjá  bls.  341  hér.  —  27.-29.  1., 
„suðausturfjórðunginum"   —   „Olsen",   sbr.    bls.    158,   m.   aths. 

Bls.  170.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  6.  Marz  18U- 

—  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  1.  bls.  af  stórri,  gulleitri  kvart- 
örk;  á  4.  er  áritunin,  venjuleg,  en  neðan-við  bæjarnafnið  hefir 
Jónas  skrifað :  „Bopælen  kan  nærmere  erfares  paa  Regensen". 
Og  vinstra  megin  við :  „franco"  og  „cito!"  < —  „Saurum";  tvo 
nefnir  hann  Sórey,  hér  í  fyrsta  sinn,  og  æ  síðan.  K.  G.  hafði 
í  bréfi  sínu  24.  Febr.  s.  á.  spurt  Jónas:  „Hvað  ertu,  maður, 
einlægt  að  hafast  að  á  Saurum?"  Það  er  mjög  líklegt,  að  Sórey 
hafi  verið  kennd  við  saura  (í  fornri  merkingu)  og  að  íslenzka 
nafnið  sé  rétt  endurmyndun  að  nokkru  leyti;  sbr.  Ann.  f. 
nord.  Oldkh.  1863,  bls.  246.  —  5.  i.,  „3  ritgjörðir",  Tómasar 
Sæmundssonar;  þær  mátti  að  sumu  leyti  telja  svo  sem  einn  ár- 


—  398  — 

gang  af  Fjölni.  Sbr.  Fundabók  Fjölnisfélags,  Eimr.,  32.  árg„ 
bls.  268,  aths.  nm.  —  12.  1.,  „á  f  östudagskvöld" ;  bréfið  cr 
skrifað  miðvikudaginn,  en  á  föstudaginn  (8.  Marz)  var  af- 
mælisdagur  J.  S't.  og  hefir  Jónas  ætlað  að  gefa  honum  Fjölni 
að  afmælisgjöf.  —  Sbr.  e.  fr.  næsta  bréf.  —  18. — 19.  1.,  „Yngri 
stúlkan  hans  Hauchs"  o.  s.  frv.,  sbr.  bréf  til  K.  G.  3.  (?)  s.  m. 
— ■.  24.  ].,  „grafljóð"  o.  s.  frv.,  sbr.  I.  b.,  bls.  257,  m.  aths.  — 
26.  1.,  „Fiedler",  Har.  Vald.  F.,  fiskifræðingur;  f.  1808,  d.  1887. 
Hann  ferðaðist  til  íslands  sumarið  1840  og  ritaði  1844  grein 
um  fiskverkun  hér  á  landi,  sem  Jónas  þýddi  á  íslenzku  og  birti 
í  Fjölni,  VIII.  árg.,  bls.  39 — 40;  sbr.  Fundabók  Fjölnisfél., 
Eimr.,  33.  árg.,  bls.  186,  og  bréf  til  K.  G.  2.  Apríl  og  Br.  P. 
30.  Apríl  s.  á.  Prentað  hér  á  bls.  292 — 304. 

Bls.  171—173.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  15.  (?) 
Marz  181A.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  sams  konar  örk  og 
síðasta  bréf,  1. — 3.  bls.,  en  áritun  á  4.  bls.  —  Mánaðardag^ 
vantar,  en  16.  Marz  svarar  K.  G.  þessu  bréfi  og  kveðst  hafa 
meðtekið  það  „áðan".  Að  líkindum  er  það  því  sent  frá  Sórey 
15.  Marz.  —  Bls.  171,  5.  1.,  „3  bréf",  1.  frá  24.  Febr.  og  1. 
Marz,  2.  frá  6.  Marz  og  3.  frá  7.  Marz,  bæði  stimpluð  8.  s.  m. 
í  Höfn;  1.  bréfið  hafði  hann  fengið  áður  en  hann  skrifaði  síð- 
ustu  tvö  bréf  sín,  3.  og  6.  Marz,  en  litlu  svarað  því.  —  8.  1., 
„kaffið";  K.  G.  byrjaði  þannig  síðasta  bréf  sitt,  7.  Marz: 
„Hérna  er  kaffi!"  ■ —  9.  1.,  „borgun",  sbr.  síðasta  bréf.  ■ —  10.  !., 
„Þrjár  ræður",  virðist  að  eins  vera  ritvilla  fyrir  „Þrjár  rit- 
gjörðir".  —  K.  G.  hafði  skrifað  honum,  að  hann  ætti  sjálfur 
„Þrjár  ritgjörðir"  og  gæfi  honum  þær;  1.,  2.,  3.  og  4.  ár  Fjöln- 
is  ætti  enginn  framar  en  hann,  Jónas,  5.  árið  ætti  séra  Tómas 
heitinn  og  6.  árið  Fjölnisfélagið.  Það  mun  því  í  rauninni  hafa 
verið  5.  og  6.  ár,  sem  Jónas  taldi  sjálfsagt  að  borga.  ■ —  Ræður 
(við  ýms  tækifæri,  Viðey  1841),  eftir  séra  Tómas,  hefir  K.  G. 
vitanlega  alls  ekki  sent.  ■ —  14.  1.,  „forseta",  Pétri  prófasti  Pét- 
urssyni;  hann  var  forseti  Fjölnisfélags  þennan  vetur,  sem  hann 
var  í  Höfn.  ■ —  18.  1.,  „ritgjörðina  um  kvenbúning"  o.  s.  frv. 
K.  G.  hafði  sagt  í  bréfi  sínu  24.  Febr. :  „Hvar  er  ritgjörðin  um 
kvenbúning?"  —  Jónas  samdi  aldrei  neina  ritgjörð  um  kven- 
búning.  Sú  ritgjörð  um  kvenbúning,  sem  er  prentuð  í  Fjallkon- 
unni,  IX.,  nr.  49 — 52,  o^  þar  eignuð  honum,  er  eftir  Gísla  Thor- 
arensen;  sbr.  Fundabók  Fjölnisfélags,  Eimr.,  XXXIII.,  194.  — 
23.  1.,  „Pater  ertu",  o.  s.  frv.;  sbr.  bréf  Jónasar  frá  3.  (?)  s. 
m.,  m.  aths.  —  Bls.  172,  14.  1.,  „landið  er  fagurt  og  frítt";  sbr. 
I.  b.,  bls.  41,  m.  aths.  —  20. — 21.  1.,  „Þú  átt  að  komast  í  skól- 
ann".  Það  var  fyrst  eftir  2  ár,  að  þetta  skólamál  varð  veruiega. 


—  399  — 

tímabært.  Þá  sótti  K.  G.  um  kennaraembætti  við  skólann.  og 
var  veitt  það  27.  Apríl  1846.  Hann  fór  þó  aldrei  heim.  Tveim 
árum  síðar  (2.  Maí  1848)  varð  hann  aukakennari  (og  lektor) 
við  háskólann  í  Höfn.  Það  er  sem  Jónas  hafi  haft  einhvern 
grun  um,  að  svo  myndi  verða.  Sbr.  Tímar.  Bmf.,  XII.,  72  o. 
frv.  —  24.  1.,  „Engelstoft",  Laurids,  prófessor,  sjá  bls.  58,  m. 
aths.  ■ —  Hann  var  heiðursfélagi  í  Bmf.  —  „Fuglepræ";  K.  G. 
hafði  skrifað  Jónasi  í  bréfinu  7.  Marz:  „Unter  uns  gesagt: 
Engelstoft  gamli  vatt  sér  að  mér  á  Bókmenntafélags-fundinum 
og  spurði  mig  eftir  þessari  Ornitologi,  sem  hefði  átt  að  koma, 
„denne  Fuglepræ,  som  de  kaldte  den".  Ég  sagði  honum,  að 
nefndin  á  íslandi  hefði  veitt  einhver  andmæli;  því  hún  vildi 
ekki  láta  semja  bækur,  fyr  en  menn  vissu,  hvernig  þær  yrðu. 
Was  sollte  ich  thun?",  o.  s.  frv.  —  Þessi  fundur  var  5.  s.  m. 
Um  fuglafræði  Jónasar  og  það  mál  allt  sjá  V.  b.,  bls.  LXX — 
LXXI;  sbr.  e.  fr.  V.  b.,  bls.  40—76.  —  1.— 2.  1.  a.  n.,  „bezta 
skólann  í  Danmörku",  o.  s.  frv.,  þ.  e.  „Sor0  Akademi"  og  skól- 
inn  þar.  —  Bls.  173,  11. — 12.  1.,  „verkið  okkar",  sbr.  bls.  153, 
m.  aths.  —  14.  1.,  „Hann  situr  nú  í  öðru",  ritinu:  Unders0geiser 
over  Hermaphroditismens  Tilværelse  i  Naturen.  Et  naturhis- 
torisk  Fors0g.  Program  fra  Sor0,  Kongens  F0dselsdag  1844. 
Kbh.  1846".  Sbr.  Mindeskrift  for  J.  St.,  II.,  48,  og  Erslev,  For- 
íatterlexicon,  III.,  226.  ■ —  16.  L,  „grammatica" ;  Jónas  hafði 
skrifað  K.  G.  fyrir  3  árum  frá  Rvík,  sbr.  bréf  6.  Marz  1841 
(bls.  68 — 69  hér),  um  að  semja  íslenzka  málfræði.  Á  íundi 
Hafnardeildar  Bmf.  18.  Febr.  1843  var  samþykkt,  „að  prenta 
skyldi  þangað  til  að  vori  komanda  breytingafræði  (Formlære) 
íslenzka,  sem  herra  Konráð  Gíslason  bauðst  til  að  láta  af  hendi 
við  félagið",  o.  s.  frv.  —  Á  fundi  í  deildinni  26.  Febr.  1845 
skýrði  forseti  frá,  að  byrjað  væri  á  prentun  á  „íslenzkri  mál- 
fræði"  eftir  herra  K.  G.,  og  16.  Júní  s.  á.  voru  hækkuð  ritlaun- 
in  fyrir  sömu  bók.  Næsta  ár,  20.  Apríl,  var  á  fundi  í  deildinni 
ákveðið  „verð  á  nýprentaðri  ritgjörð  herra  K.  G.  „um  frum- 
parta  íslenzkrar  tungu  í  fornöld"."  Er  þetta  sama  bókin.  Um 
þetta  merka  rit  sjá  t.  a.  m.  Tímar.  Bmf.,  XII.,  66 — 68.  Jónas 
mun  hafa  átt  við  málfræði  í  öðru  formi,  enda  kom  út  árið  1858 
1.  hefti  af  forníslenzkri  málmyndafræði  eftir  Konráð;  er  þar  í 
hljóðfræðin  og  upphaf  nafnorðabeygingar.  Framhaldið  kom 
aldrei  út  af  þessu  riti,  því  miður,  en  í  hrs.  K.  G.  eru  allveruieg 
drög  til  þessarar  bókar  (sbr.  Tímar.  Bmf.,  XII.,  75).  —  „orða- 
bókunum",  b.  e.  hin  danska  orðabók  með  ísl.  þýðingum,  sem 
kom  út  1851  (sbr.  Tímar.  Bmf.,  XIL,  65 — 66),  og  hin  fornísl. 
orðabók,  sem  hann  var  að  vinna  að  fyrir  Rich.  Cleasby,  ensk- 


—  400  — 

an  mann,  og  sem  kom  út  undir  nafni  Cleasbys  bessa  og  Guðbr. 
Vigfússonar  1874  í  Oxford  (Icel.-Engl.  Dictionary),  sbr.  Tímar. 
Bmf.,  XII.,  68 — 71.  —  17.  1.,  „Antibarbarus" ;  bað  rit  kom 
aldrei  út,  en  mun  vera  það,  sem  nú  er  nr.  10  í  hrs.  K.  G.  og 
kallast  „Barbarus",  skrá  yfir  útlend  orð  i  ísl.,  með  býðingum, 
sbr.  Katalog-  over  den  arnamagnæanske  hándskriftsaml.,  II., 
bls.  599—600. 

Bls.  173—176.  —  TIL  JÓNS  SIGURÐSSONAR.  15.  Marz 
1844.  —  Ehr.  í  nr.  13  í  abr.  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs„  skrifað  á  sams 
konar  örk  og  síðasta  bréf;  4.  bls.  alauð.  ■ —  Prentað  áður  að 
miklu  leyti  með  2.  útg.  kvæðanna,  bls.  378 — 80.  —  Bls.  173, 
4.  1.  a.  n.,  „bækurnar",  sbr.  bréf  hans  til  J.  S.  9.  Nóv.  1843.  ■ — 
Bls.  174,  3.  1.,  „Lottin",  sbr.  sama  bréf,  m.  aths.  —  9. — 10.  I., 
„frakkneska  verkinu",  sem  gefið  var  út  í  Paris  um  rannsóknar- 
leiðangur  þeirra  P.  Gaimards  1836.  —  13.  1.,  „Zetterstedts" 
o.  s.  frv.  Joh.  Wilh.  Z.  var  sænskur  náttúrufræðingur.  prófessor 
í  Lundi;  f.  1785,  d.  1874.  Insecta  lapponica  descripta,  sectio 
I — VI,  kom  út  í  Leipzig  (1838 — )1840,  en  Fauna  insectorum 
lapponica,  p.  I.,  kom  út  1828,  og  kom  aldrei  út  meira  af  því 
verki.  —  2.  1.  a.  n.,  „prentverkið",  sbr.  bréfið  til  J.  S.  9.  Nóv. 
1843,  m.  aths.  ■ —  Bls.  175,  4.  1.,  „verzlunarmálefninu",  sbr. 
bréf  til  Br.  P.  22.  Nóv.  1843,  m.  aths.  Voru  nú  fundahöld  með- 
al  landa  í  Höfn  um  það  mál.  —  24.  1.,  „húsrúmið"  o.  s.  frv. ; 
náttúrufræðissafni  skólans  var  komið  fyrir  í  loftherbergi  í 
skólahúsinu.  —  1. — 2.  1.  a.  n.,  o.  áfr. ;  málsgreinin  er  út-af  ein- 
hverju,  sem  J.  S.  hefir  skrifað  Jónasi,  en  bréf  hans  þekkist  nú 
ekki.  —  Bls.  176,  4.  1.,  „ég-  frétti  eitthvað  ljótt"  o.  s.  frv.  Hann 
frétti  um  húsbrunann  hjá  P.  Melst.  y.,  vini  sínum,  á  Brekku  á 
Álftanesi,  og  um  iát  frú  Guðrúnar  Thorarensen  í  Hraungerði, 
er  var  móðir  Gísla  Thor.  og  nákomin  fleirum  vinum  hans. 

Bls.  176.  —  TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR.  2.  April 
184-4.  —  Ehr.  í  nr.  129  í  abr.  í  hrs.  J.  S.  í  Lbs.,  skrifað  annars 
vegar  á  lítið  blað  ( V2  smáörk) .  ■ —  „öll  tilskrifin  og  sendingarn- 
ar";  í  K.  G.  31  a  er  bréf  frá  Br.  P.  til  Jónasar,  dags.  11.  Marz 
1844;  það  er  eitt  af  þessum  tilskrifum,  sem  Jónas  á  við.  Þar 
er  skrá  yfir  ýmislegt,  sem  hann  hefir  keypt  handa  Jónasi  og 
sent  honum.  Hann  getur  um  bréf,  sem  Jónas  hafi  skrifað  hon- 
um  „um  daginn";  það  mun  nú  glatað.  Jónas  hefir  sennilega 
skrifað  það  sem  svar  við  bréfi  frá  Br.  P.,  dags.  12.  Febr.s  sem 
nú  er  í  K.  G.  31  a.  —  „á  morg-un";  það  varð  þó  ekki  fyr  en 
7.  s.  m.,  bað  bréf,  sem  hér  er  á  bls.  178 — 80.  ■ —  }Jnafnið",  Jón- 
asar  sjálfs,  á  skrá  yfir  félag-smenn  í  bindindisfélagi  þeirra 
Br.  P.  o.  fl.  í  Höfn.  Sbr.  Fjölni,  VII.  árg.,  bls.  65. 


—  401  — 

Bls.  177—178.  —  TIL  KONRÁDS  GÍSLASONAR.  2.  Apríl 
1844..  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  smáörk,  sams  konar  og  i;íð- 
asta  bréf.  Á  4.  bls.  áritun,  á  íslenzku,  og  „berist  fljótt"  skrif- 
að  hjá.  Hefir  verið  sent  í  öðru  bréfi,  ef  til  vill  til  Br.  P.,  með 
því,  sem  hér  er  næst  á  undan,  og  með  bréfi,  sem  Jónas  kveðst 
nú  senda  um  leið.  ■ —  Bls.  177,  3.  1.,  „dýrmæti  S'ir!",  b.  e.  enska 
ávarpið  „Dear  Sir".  ■ —  Konráð  var  nú  alltaf  að  starfa  að  orða- 
bókinni  fyrir  Cleasby.  —  14.  1.,  „blaðið  þitt",  bréf  K.  G.  9. 
Marz,  með  uppkasti  af  „boðsbréfi  um  minnisvarða  eftir  séra 
Tómas  Sæmundsson".  K.  G.  bað  Jónas  lesa  það  og  vera  „að- 
finningarsaman  um  hverja  ögn"  í  því.  Jónas  gerir  á  2  stöðum 
litlar  athugasemdir:  „Frá  „að  vinna"  . —  „umbótar  við"  þarf 
að  laga  og  stytta  (v.  henni  gagn?)"  og  „þetta  „sinnar"?".  En 
hið  prentaða  boðsbréf  er  dagsett  31.  Marz  (sbr.  Pjölni,  VII., 
139 — 40),  fám  dögum  áður  en  K.  G.  sá  athugasemdir  Jónasar. 
I  svarbréfi  sínu  föstud.  langa  segir  K.  G. :  „Blaðið  okkar  um 
séra  Tómas  kom  of  seint  frá  þér,  því  nú  er  búið  að  staðfesta 
það,  fyrst  á  nefndarfundi  og  svo  á  aðalfundi.  Annars  kostar 
hef ði  ég  verið  fús  að  fara  að  ráðum  þínum,  —  þó  þau  séu  [nik- 
ils  til  of  meinlaus.  (sinnar  má  samt  ekki  vel  missa  sig,  að  mér 
finnst)".  Jónas  mun  hafa  fundið  lýti  á  að  hafa  „vina  hans  og 
ættjarðar  sinnar",  eins  og  það  er  í  boðsbréfinu.  —  18.  1.,  „bréf 
séra  Jóns"  o.  s.  frv.,  skrifað  15.  Febr. ;  nú  í  K.  G.  31  a,  prent- 
að  að  mestu  leyti  í  „Bréf  Tómasar  Sæmundssonar",  Reykjavík, 
1907,  bls.  291 — 96.  —  20.  L,  „líkræðunum",  sem  þeir  séra  Jón 
Halldórsson  og  séra  Jóhann  Björnsson  héldu  yfir  Tómasi  próf- 
asti  Sæmundssyni.  „í  þeim  tilgangi,  að  þær  prentuðust,  mun 
ekkjan  hafa  sent  ykkur  þær",  segir  séra  Jón  í  bréfi  sínu  15. 
Febr.  Þær  eru  nú  í  K.  G.  31  a.  —  K.  G.  svarar  Jónasi  viðv.  lík- 
ræðunum:  „Um  líkræðurnar  veit  ég  alls  ekkert,  síðan  ég  skrif- 
aði  Kristjáni  um  þær  í  haust".  Hann  mun  hafa  skrifað  Kristjáni 
Kristjánssyni  (síðar  amtmanni),  sem  þá  var  í  Reykjavík,  þjón- 
aði  land-  og  bæjar-fógetaembættunum  í  f jarveru  Stefáns  Gunn- 
laugssonar.  —  24.  1.,  „ritaði  biskupi"  o.  s.  frv.,  sjá  Fundabók 
Pjölnisfélags  í  Eimr.,  32.  árg.,  bls.  367;  það  bréf  Jónasar  er 
ófundið.  — ■  28.  1.,  „kataloginn",  þ.  e.  „Registr  yfir  íslands 
stiftisbókasafn,  Viðeyarklaustri,  1842".  Það  er  þessi  skrá,  sem 
Jón  Sigurðsson  dæmdi  um  í  „Nýjum  félagsritum",  4.  árg.,  bls. 
131 — 42,  og  kvað  vera  lökustu  bók,  sem  komið  hefði  á  prent 
á  íslandi;  sagði  að  hún  væri  „ein  einasta  afskræmisleg  prent- 
villa"  o.  s.  frv.  —  29.  1.,  „Gísla",  o.  s.  frv.  —  Br.  P.  hafði  skrif- 
að  Jónasi  23.  Marz  og  sent  honum  bréf  hans  að  heiman;  K.  G. 
skrifaði  honum  jafnframt  (á  bréf  Br.  P.),  að  hann  ætti  2  bréf 

RIT  J.   HALLGR.   II.  26 


—  402  — 

hjá  Gísla  Thorarensen,  „annað  stórt  frá  Páli  Melsted,  annað 
minna  frá  einhverjum".  —  „Eg  hefi  ekki  viljað  senda  þér  þau 
í  dag,  vegna  þess,  að  ég  var  að  búast  við  bú  kæmir;  on  bú 
hvorki  kemur  né  skrifar",  segir  K.  G.  e.  fr.  —  í  svari  sínu  ú 
föstud.  langa  segir  K.  G. :  „Bréfin  þín  skulu  verða  send  á 
morgun  og  2  fyrstu  arkirnar  af  Fjölni;  en  ekki  verður  beim 
náð  í  dag.  Disput.  séra  Péturs  fylgir  miða  þessum  og  kær  kveðja 
hans".  —  Bls.  178,  1.  1.,  „Hvar  býrðu  nú  aftur?"  —  „Nú  er  í.g 
kominn  í  „Skindergaden  Nr.  46  i  Stuen","  svarar  Konráð.  — 
4.  1.,  „saltfisk",  greinin  kom  síðar,  sbr.  bréf  til  K.  G.  6.  Marz 
hér  á  undan,  m.  aths.,  og  e.  fr.  bréf  til  Br.  P.  30.  Apríl  s.  <\. 
—  6.  1.,  „ögn  um  hvali",  sbr.  V.  b.,  bls.  29 — 40,  m.  aths.,  og* 
e.  fr.  Fundabók  Fjölnisfélags,  Eimr.,  33.  árg.,  185.  ■ —  7.  1., 
„heilsaðu  Grími";  —  „Grími  skal  ég  heilsa  —  hvort  sem  bú 
vilt  heldur  Grími  tannsmið  „Thorlaksen"  eða  Grími  Thomsen, 
syni  gullsmiðsins",  svarar  Konráð,  og  í  svari  sínu  ræðir  hann 
yfirleitt  bæði  1  gamni  og  alvöru  um  allt  það,  sem  Jónas  nefnir 
í  þessu  bréfi.  —  8.  1.,  „laugardagsfund",  í  Fjölnisfélagi,  6. 
Apríl,  sbr.  Fundabókina,  Eimr.,  33.  árg.,  bls.  89. 

Bls.  178—180.  —  TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR. 
Páskadag  (7.  Apríl)  18 U.  —  Ehr.  í  nr.  129  í  abr.  í  hrs.  J.  S.  í 
Lbs.,  skrifað  á  sams  konar  smáörk  og  síðustu  bréf.  —  Bls.  178, 
13.  1.  a.  n.,  „Norður-Múlasýslu",  sem  Br.  P.  hafði  jafnvel  búizt 
við,  að  sér  yrði  veitt,  sbr.  bréf  Jónasar  til  hans  hér  að  framan, 
22.  Nóv.  1843,  m.  aths.  —  12.  1.  a.  n.,  „S'tefán  gamli  langur  á 
Úlfsstöðum",  hann  var  Jónsson,  bjó  á  Úlfsstöðum  í  Vallahreppi, 
var  stúdent  og  sýsluskrif ari ;  hann  var  að  eins  rúmlega  fertug- 
ur.  —  10.  1.,  „um  daginn",  sbr.  bréf  hans  2.  s.  m.  til  Br.  P.,  ín. 
aths.  —  6. — 7.  1.  a.  n.,  „því,  sem  þú  nefnir  skólann",  —  ef  iil 
vill  hefir  átt  að  standa  „um  skólann"  —  o.  s.  frv. ;  það  hefir 
verið  í  öðru  bréfi  en  því,  sem  er  í  K.  G.  31  a,  frá  11.  Marz; 
sbr.  síðasta  bréf  (2.  Apríl),  m.  aths.  —  Bls.  179,  10.  1.,  ,.Kon- 
ráð  heldur"  o.  s.  frv. ;  K.  G.  skrifar  í  bréfi  sínu  föstud.  ianga: 
„Þú  átt  sjálfur  að  skrifa  Memorial  og  setja  skólastjórninni  allt 
þetta  mál  fyrir  sjónir,  —  það  liggur  beinast  við",  o.  s.  frv.  — 
1.  1.  a.  n.,  „brennisteininn",  meðferð  þess  máls  í  Rentukamm- 
erinu.  —  Bls.  180,  2.  1.,  „traktat"  o.  s.  frv.,  sbr.  bls.  160:  „við 
erum  búnir  með  allt  hitt  um  brennisteininn";  Jónas  á  við  rit- 
gerð  sína,  sem  er  í  IV.  b.,  bls.  8 — 66. 

Bls.  180.  —  TIL  FJÖLNISMANNA.  Páskadag  (?,  7.  Apríl) 
18U.  —  Ehr.  í  J.  S.  129  í  abr.,  skrifað  á  1. — 3.  bls.  af  örlítilli 
örk,  sem  er  samanbrotin  hálf  smáörk,  sams  konar  og  síðustu 
bréf  eru  á.  Á  neðri  helmingi  4.  bls.  stendur  áritunin:  „Til  Fjöln- 


—  403  — 

ismanna";  en  á  hinum  efri  er  klausan,  sem  hér  er  sett  á  eftir 
nafninu,  og  er  hún  rituð  öfugt  við  áritunina  og  bréfið.  —  Það 
er  raunar  að  eins  hæpin  ágizkun,  að  Jónas  hafi  skrifað  þetta 
bréf  á  páskadaginn  1844,  en  vafalaust  hefir  hann  gert  það  um 
það  leyti.  —  „Gísli  vor",  Thorarensen;  hann  var  um  tíma  hjá 
séra  Tómasi  Sæmundssyni  á  Breiðabólstað,  áður  en  hann  fór  í 
Bessastaðaskóla.  Hann  varð  stúdent  1840  og  sigldi  til  Hafnar, 
en  skrapp  heim  aftur  1842.  Þá  mun  hann  hafa  farið  austur,  að 
finna  ekkju  séra  Tómasar,  og  þá  séð  ,,þessa  bók",  sem  bréfið 
f jallar  um.  Séra  Jón  Halldórsson  sendi  Jónasi  bókina  með  bréfi 
sínu  15.  Febr.  og  segir  þar  svo:  ,,Gísli  Thorarensen  hefir  beiðst 
eftir  að  fá  hjálagða  ritgjörð  sra.  T.  og  er  það  vel,  að  cýslu- 
mennirnir  fái  dálítið  að  skemmta  sér  við.  Sverrisen  sál.  hafði 
gegnumlesið,  og  sett  hjá  hér  og  hvar  sínar  athugasemdir  og 
mótsagnir,  sem  eru  afmáðar  eða  eiga  að  afmást.  —  En  þessa 
ritgjörð  vill  ekkjan  endilega  láta  ganga  í  gegnum  yðar  hendur, 
eins  ogá  hinn  fráfallni  var  vanur  með  aðrar  sínar  ritgjörðir,  og 
farið  þér  með  hana  eins  og  yður  þykir  hæfa  bezt".  —  ,,Sverri- 
sen  sál."  er  Eiríkur  Sverrisson,  sýslumaður  í  Rangárvallasýslu 
frá  19.  Apríl  1836  til  þess  er  hann  dó,  4.  Júlí  1843.  Hann  bjó  í 
Kollabæ  í  Fljótshlíð.  —  Séra  Jóhann  Björnsson  átti  dóttur 
hans,  Kristínu;  Eggert  sýslumaður  Briem  átti  aðra,  Ingibjörgu. 
Sjá  um  Eirík  sýslumann  t.  a.  m.  Tímar.  Bmf.,  III.,  270 — 71.  — 
Þessi  ritgjörð  séra  Tómasar  var  aldrei  prentuð.  —  Sennilega 
er  það  sú,  sem  hann  getur  um  í  bréfi  sínu  3.  Apríl  1838  fcil  X. 
G.,  sbr.  Bréf  Tóm.  Sæm.,  bls.  227,  og  kallar  þar  „þátt"  „um 
sýslumannsembættið";  kvaðst  hann  þá  mundu  geta  lokið  við 
þá  ritgjörð  eftir  „svo  sem  viku".  —  „Leignakamarnum",  Rente- 
kammeret.  —  Bls.  181,  2.  1.,  „Litla-Fjölni";  séra  Jón  Halldórs- 
son  hafði  nefnt  Fjölni  svo  í  bréfi  sínu  til  Jónasar  15.  Febr.  — 
6.  árg.  Fjölnis  (1843)  var  92  bls.  alls,  en  7.  árg.  varð  nú  alls 
144  bls. 

Bls.  181—182.  —  TIL  BRYNJÓLFS  PÉTURSSONAR.  30. 
Apríl  18U.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  1. — 2.  bls.  á  smáörk; 
hinar  alauðar.  —  21.  1.  a.  n.,  „dót  frá  Fiedler",  o.  s.  frv.,  i;br. 
bréf  til  K.  G.  6.  Marz  og  2.  Apríl,  m.  aths.,  og  e.  fr.  næsta  ÍDréf. 
—  11.  1.  a.  n.,  „Gísla  á  Selalæk"  o.  s.  frv.,  sbr.  bréf  til  K.  G. 
3.(?)  Marz  1844.  —  5.  1.  a.  n.,  „bréf",  o.  s.  frv.;  bréf  :;éra 
Tómasar  til  Jónasar  eru  öll  (20)  í  K.  G.  31  a,  prentuð  í  Bréf 
T.  S.;  þar  eru  einnig  9  bréf  til  K.  G.,  1  til  Br.  P.  og  2  fcil  beirra 
félaga  allra  þriggja.  Þessi  brér  T.  S.,  ásamt  öðrum  bréfum  hans, 
eru  vitanlega  helztu  heimildirnar  til  ævisögu  hans.  —  1.  1.  a.  n., 
„M.  Eiríkssyni",  o.  s.  frv.,  Magnúsi;  hann  gaf  nú  út  fyrsta  :*it 

26* 


—  404  — 

sitt,  Om  Baptister  og  Barnedaab  a.  s.  frv.,  sem  vakti  mikla  eft- 
irtekt,  sbr.  Th.  H.  Erslew,  S'upplem.  til  Alm.  Forf.-Lex.,  I.,  406. 
Sbr.  e.  fr.  I.  b.,  bls.  154,  m.  aths.,  og  hér  að  framan,  bls.  10 — 
11,  m.  aths. 

Bls.  182—183.  —  TIL  KONRÁDS  GÍSLASONAR.  2.  Maí 
18UU.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  smáörk,  sams  konar  og  síð- 
asta  bréf  til  K.  G.  (2.  Apríl  s.  á.) ;  3.  bls.  auð  hálf  og  4.  öll.  Um- 
slag  fylgir,  með  áritun.  —  Bls.  182,  20.  1.  a.  n.,  „Fuldmægtig", 
Br.  P. ;  hann  hafði  skrifað  Jónasi  21.  Apríl  og  sagt  honum  frá 
því,  að  konungur  hefði  sett  hann  „Fuldmægtig"  í  Rentekam- 
merets  danske  Sekretariat".  —  16.  1.  a.  n.,  „Absurd-Komiken" 
o.  s.  frv. ;  Br.  P.  hafði  skrifað  viðbót  „á  sumardagsmorguninn 
fyrsta"  við  bréf  sitt  21.  Apríl  og  sagt:  „Nú  skyldi  ég  yrkja  til 
þín  sumargjöf,  ef  ég  væri  skáld.  En  það  er  nú  ekki  svo  mikið 
um,  að  ég  sé  hagmæltur,  síðan  Absurd-Komiken  leið  undir  lok". 

—  12.  1.  a.  n.,  „botnesku",  þ.  e.  gotnesku,  —  gamanyrði.  — 
9.  1.  a.  n.,  „mánudagskvöldið",  6.  Maí.  —  6.  1.  a.  n.,  „Finnur" 

0.  s.  frv. ;  það  bréf|  F.  M.  er  í  K.  G.  31  a,  meðal  annara  bréfa 
hans  til  Jónasar;  það  er  dagsett  30.  Apríl  og  er  svar  við  bréfi  fcil 
hans  frá  Jónasi,  dags.  28.  s.  m.,  sem  nú'  mun  glatað.  —  3. — 4. 

1.  a.  n.,  „félaginu",  þ.  e.  Bókmenntafél.  —  2.  1.  a.  n.,  „öðrum 
f jórðungi",  þ.  e.  uppdráttar  íslands,  sem  Bmf.  var  að  láta  gera. 

—  1.  1.  a.  n.,  „komu  raunar  ekki"  o.  s.  frv.  „Mod  Formodning 
nægter  Posten  at  modtage  noget  Pengebrev  förend  paa  Fredag; 
jeg  lader  dog  dette  afgaa  som  en  lille  Forl0ber,  f orat  De  derefter 
kan  tage  Deres  Forholdsregler",  skrifar  F.  M.  í  eftirmála  bréfs 
síns.  —  Bls.  183,  4.  1.,  „blá",  sbr.  aths.  við  bréf  22.  Nóv.  til 
Br.  P.  (þ.  e.  fimm  dala  seðill).  —  4.  1.,  „bað  um"  o.  s.  frv.;  það 
hefir  þá  verið  í  einhverju  bréfi,  sem  nú  þekkist  ekki.  —  5.  1., 
„böggull"  o.  s.  frv.,  sbr.  síðasta  bréf  til  Br.  B.,  30.  Apríl.  ■ — 

—  9.  1.,  „Gísla  rangæingi",  Thorarensen;  hann  var  fæddur  á 
Stórólfs-Hvoli  (21.  Nóv.  1818),  þar  sem  faðir  hans  var  þá 
prestur  —  og  allt  til  vorsins  1840,  er  hann  flutti  sig  að  Hraun- 
gerði,  sem  þeir  vinir  Gísla  í  Höfn  kenndu  hann  venjulega  við, 
m.  a.  til  að  greina  hann  frá  Gísla  Magnússyni.  —  11.  1.,  „geti 
ekki  sent  honum  neitt";  orðið  „geti"  er  undirstrikað  í  bréfinu; 
Gísli  hafði  skrifað  honum  5.  Apríl,  sent  honum  afskrift  af 
ljóðabréfinu  til  móður  sinnar,  beðið  hann  laga  það,  af  því  að 
hann  vildi  setja  það  í  Fjölni,  og  gjöra  eitt  eða  tvö  er.  aftan-við 
það.  Það  var  Jónasi  óljúft  verk,  þótt  hann  uppfyllti  þá  bón 
Gísla,  sbr.  I.  b.,  bls.  134;  sbr.  e.  fr.  bréf  þeirra  Jónasar  og  G. 
S.  Th.  til  K.  G.  13.  Ág.  s.  á. 

Bls.  183— 181>.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  11.  Maí  18U.  — 


—  405  — 

Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  ritað  á  smáörk,  1. — 2. 
bls. ;  smágreinin  á  eftir  nafninu  er  efst  á  3.  bls.,  og  á  4.  bls.  er 
áritunin  og  póststimpill  með  dagsetningunni.  —  12.  1.  a.  n., 
„Brev";  mun  nú  glatað;  hefir  sennilega  verið  skrifað  7.  eða  8. 
s.  m.,  rétt  eftir  að  Jónas  var  farinn  frá  Sórey  til  Hafnar.  J.  St. 
hefir  skrifað  honum,  að  konungur  hafi  beðið  hann  um  að  fara 
með  krónpsrinsinum,  syni  sínum  (síðar  Friðrik  7.)  til  Skot- 
lands  og  Færeyja  (23.  s.  m.).  —  F.  M.  hafði  gert  ráð  fyrir  í 
bréfi  sínu,  að  Jónas  myndi  ekki  þurfa  að  vera  lengur  en  3  daga 
í  Höfn.  Jónas  hafði  því  búizt  við  að  koma  bráðlega  aftur  út  til 
Sóreyjar.  —  Bls.  184,  20.  1.,  „Svigerinde",  Talke  Kaarsberg, 
systir  frú  Idu  Steenstrup.  Sbr.  ritgjörð  Joh.  Steenstrup  um  J. 
St.  í  „Mindeskrift  for  Japetus  Steenstrup",  bls.  17  og  60.  ■ — 
„Prinsessen",  Anna  litla  Steenstrup.  —  27.  1.,  „læk",  o.  s.  frv.; 
gert  var  við  lekann  og  fóru  bæði  skipin;  krónprinsinn  var  á 
„Gefion",  en  J.  St.  á  „Thetis". 

Bls.  185.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  Um  15.  Maí 
18UU-  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  annars  vegar  á  dálítið,  gulleitt 
blað;  hins  vegar  á  því  stendur:  „Herra  Konráð  Gíslason".  — 
Ódagsett  skeyti;  innihald  þess  bendir  til,  að  það  sé  frá  þessum 
tíma,  er  J.  St.  bjó  sig  undir  ferðina  til  Skotlands  og  Færeyja 
með  krónprinsinum,  sbr.  síðasta  bréf,  m.  aths.  —  „Turni",  sbr. 
bls.  156,  9.  1.,  m.  aths. 

Bls.  185.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  17.  Maí  18U.  —  Ehr. 
var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  annars  vegar  á  hálfa 
smáörk,  sem  að  öðru  leyti  er  auð.  —  „Vv",  Vestervold,  Jón- 
as  átti  heima  á  2.  sal  í  nr.  218  þar  þetta  sumar  og  líklega  næsta 
vetur,  unz  hann  flutti  sig  í  Apríl  næsta  vor  í  St.  Pederstræde 
140,  3.  sal;  sbr.  bréf  til  F.  M.  16.  Apríl  1845. 

Bls.  186—188.  —  TIL  PÁLS  MELSTEDS  YNGRA.  5.  Júlí 
18UU-  —  Ehr.  í  bréfasafni  Boga  Th.  Melsteds  í  kgl.  bókasafninu 
í  Höfn.  Það  er  skrifað  á  stóra  kvartörk,  sem  hefir  verið  brotin 
saman,  og  tekin  af  neðri  helmingur  af  aftara  blaði,  svo  að  nú 
eru  3  blöð  í  smáarkarbroti  eftir;  er  bréfið  á  hinum  fremri  báð- 
um,  en  hið  aftasta  er  autt  að  framan  og  með  áritun  aði  aftan. 
Efst  vinstra  megin  á  1.  bls.  hefir  P.  M.  skrifað :  „Seinasta  bréf- 
ið,  sem  eg  fekk  frá  Jónasi".  —  Prentað  með  2.  útg.  ljóðmæla 
Jónasar,  og  nokkrar  aths.  við  það  á  bls.  400.  Það  er  prentað 
þar  eftir  afskrift  P.  M.  sjálfs,  sem  nú  er  í  nr.  13  í  abr.  í  hrs. 
Bmf.,  ásamt  nokkurum  fleiri  aths.  —  Bls.  186,  4. — 5.  1.,  „kof- 
inn  brann"  o.  s.  frv.  P.  M.  skrifar  því  viðv.:  „Eg  bjó  á  Brekku  á 
Álftanesi  1840 — 1844,  en  snemma  í  Janúar  það  ár  ('44)  brann 
húsið,  sem  eg  bjó  í,  og  fór  eg  þá  austur  til  foreldra  minna  að 


—  406  — 

Hjálmholti  um  vorið  eftir,  en  tengdamóðir  mín  að  Hraungerði 
til  s.  Sigurðar,  bróður  síns".  Bruninn  var  5.  Janúar,  um  kvöld- 
ið.  Sbr.  Endurminn.  P.  M.,  bls.  VIII  og  65,  og  e.  fr.  Bréf  P.  M., 
bls.  47 — 48,  —  greinileg  frásögn.  —  í  bréfi  frá  Hannesi  John- 
sen  er  einnig  sagt  gjörla  frá  þessum  eldsvoða  og  tildrögunum 
. til  hans;  það  bréf  er  til  Páls  stúdents  Pálssonar,  dags.  12.  Marz 
s.  á.,  nú  í  hrs.  Lbs.,  nr.  2410,  4to.  —  12.  1.,  „lektor",  Jón  Jónsson 
(Johnsen)  ;  hann  var  þar  enn,  og  alit  þangað  til  skólinn  var 
fluttur  aftur  til  Reykjavíkur.  —  „Skapti";  ,,Skapti  er  rangt  og 
á  að  vera  „Hjalti";  það  var  gamall  karl,  sem  átti  heima  hjá  L. 
(þ.  e.  lektor),  hafði  verið  skrifari  á  austindíafara,  og  farið  víða 
um  heim",  segir  P.  M.  —  Hjalti  þessi  nefndi  sig  Isfeldt  (eða 
ísfeld)  að  eftirnafni;  hann  var  nú  sjötugur,  2  árum  eldri  en 
Jón  lektor,  og  var  orðinn  örvasa.  —  13.  1.,  „Guðmundur  heit- 
inn  í  Hákoti";  „skrítinn  og  einkennilegur  bóndi  á  Álftanesi,  og 
gerðu  allir  sér  að  skyldu  að  herma  eftir  honum;  hann  var  bá 
dáinn  fyrir  nokkrum  árum,  en  Jónas  fer  ekki  að  því",  skrifar 
P.  M.  —  En  þetta  síðasta  er  ekki  rétt.  „Guðmundur  heitinn"  var 
lifandi  enn,  og  lifði  lengi  eftir  þetta.  Hann  var  Bjarnason;  var 
nú  háaldraður  ekkjumaður.  Hann  var  hjá  sonum  sínum  í  Há- 
koti  og  mun  hafa  dáið  í  Hjaltakoti  á  Álftanesi  28.  Ág.  1855, 
86  ára  að  aldri.  Sbr.  e.  fr.  bréf  til  K.  G.  13.  Ág.  s.  á.,  m.  aths. 
—  14. — 15.  1.,  „Finnur  er  mjög  aumur"  o.  s.  frv.  P.  M.  skrifar: 
„Vorið  1844,  laugardag  fyrir  páska,  hvolfdi  skólabátnum  :i 
miðjum  Skerjafirði  með  tveimur  skólapiltum:  S'teindóri  Stef- 
ánssyni  frá  Oddgeirshólum,  sem  bá  var  dimittendus,  og  Birni 
Péturssyni  frá  Miðhópi.  Guðríður  Magnúsdóttir,  móðir  Stein- 
dórs,  var  alsystir  Finns  etatsráðs.  Steindór  þessi,  sem  drukkn- 
aði,  var  efni  í  góðan  mathematikus".  —  Um  þetta  slys  sjá 
Skýrslu  Bessastaða-skóla  fyrir  árið  1843 — 1844,  bls.  10 — 29,  og 
„Dægradvöl",  bls.  121.  Um  skólabátinn  sjá  Endurminn.  Páls 
Melst.,  bls.  51 — 52,  og  „Dægradvöl".  —  17.  1..  „Gísli  mágur 
okkar",  þ.  e.  Gísli  Thorarensen;  hann  var  þá  trúlofaður  Ingi- 
björgu,  systur  P.  M.  y.;  sbr.  Bréf  P.  M.,  bls.  32.  Þau  giftust  4 
árum  síðar,  haustið  1848.  —  23.  1.,  „Sekri",  Ólafur  sekreteri 
Stephensen  í  Viðey,  sonur  Magnúsar  konferensráðs;  hann  varð 
skömmu  síðar  seinni  maður  Sigríðar,  ekkju  Tómasar  prófasts 
Sæmundssonar.  —  28.  1.,  „ferðast"  o.  s.  frv.,  sbr.  síðustu  bréf, 
m.  aths.  —  Bls.  187,  9.  L,  „Sveini  Gratha",  „Svend  Grathe  eller 
Kongem0det  i  Roskilde";  það  leikrit  kom  út  1841,  10  árum  síð- 
ar  en  „Carl  den  Femtes  D0d",  sbr.  I.  b.,  bls.  216 — 18,  m.  aths. 
Jónas  hefir  ekki  munað  tilvitnunina  orðrétt;  hún  er  úr  6.  senu 
i  2.  þætti;  Ditlef  segir  við  Svein: 


—  407  — 

F0r  vil  det  lykkes  dig,  min  ædle  Drot, 
at  binde  Vindens  Hest  til  Maanens  Horn, 
f0r  Valdemar  du  b0jer  med  det  gode. 

Jónas  hefir  lagað  þetta  —  í  ógáti.  —  13. — 14.  1.,  ,,missti  dóttur 
sína",  sbr.  bréf  til  K.  G.  6.  Marz.  —  14.  1.,  „konan  hans",  Fre- 
derikke  Elisabeth  Brun  Juul;  þau  giftust  1829.  Hún  var  nú  33 
ára.  Hauch  gaf  út  um  veturinn  ,,Fru  Werner.  En  Novelle  af 
Forf.  til  „Tyrolerfamilie"."  Það  mun  hafa  verið  þessi  „Novelle", 
sem  Jónas  átti  við.  —  11.  1.  a.  n.,  „Hjörts"  o.  s.  frv.,  Peder 
Hjort,  lektor  í  þýzku  í  Sórey,  vildi  ekki  láta  skilja  skólann  írá 
„akademíinu",  eins  og  allir  hinir  kennararnir  álitu  heppilegast, 
og  gert  var  með  konungsúrskurði  3.  Marz  1843.  Hann  var  hinn 
mesti  ófriðarseggur  og  olli  Ingemann,  J.  S't.  o.  fl.  mikilla  rauna. 
Joh.  Steenstrup  próf.  segir  nokkuð  frá  þessari  deilu  í  ritgerð- 
inni  um  föður  sinn,  bls.  44 — 46,  í  Mindeskr.  for  Jap.  Steenstrup, 
Kh.  1914.  Kemst  Joh.  St.  þar  m.  a.  svo  að  orði  um  Hjort:  „Ingen 
vil  betænke  sig  paa  at  sige,  at  Peder  Hjort  var  paa  denne  Tid 
for  Akademiet  en  ond  Aand.  Han  elskede  Strid,  og  han  saaede 
den,  ofte  aabenlyst,  men  mest  underhaanden;  hans  ustandselige 
Pen  spruttede  i  alle  Blade  og  drog  uafladelig  Publikums  Op- 
mærksomhed  hen  paa  Forholdene  i  Sor0  til  liden  Baade  for  de 
rolige  Studier.  Hjorts  haarde  Hud  taalte  den  idelige  Kamp,  men 
for  f0lsomme  Naturer  som  Ingemann  blev  hans  Adfærd  en 
Lidelse,  hos  nerv0se  Naturer  som  Steenstrup  fremkaldte  den  en 
idelig  Ufredsf0lelse  og  Forstyrrelse  af  Arbejdsroen".  —  Löngu 
áður,  1815,  hafði  Hjort  (í  tímar.  „Athene")  ráðist  á  skáldskap 
Ingemanns.  —  Sbr.  e.  fr.  aths.  á  bls.  400  í  2.  útg.  kvæða  Jón- 
asar  og  V.  b.,  bls.  CLII — III.  —  6.  1.  a.  n.,  „Ingem.  er  nú 
const."  o.  s.  frv.  Ingemann  var  settur  „direktör"  hinnar  aka- 
demisku  kennslustofnunar,  er  hún  var  skilin  frá  skólanum  1843. 
—  „Waage",  Georg  Holger;  f.  1793;  d.  1842,  11.  Des.  Hann 
var  alíslenzkur  í  báðar  ættir;  sonur  Ólafs  Gíslasonar  Waage  og 
konu  hans,  Sigríðar  Oddsdóttur.  Hann  var  guðfræðingur,  dr. 
theol.  1836  og  s.  á.  prófessor  að  nafnbót;  næsta  ár  varð  hann 
„direktör"  í  Sórey.  Sjá  um  hann  í  ritinu  „íslendingar  í  Dan- 
mörku"  eftir  dr.  Jón  Helgason,  biskup,  bls.  15 — 17.  ■ —  Bls.  188, 
2.  1.,  „frúnni  í  Hraungerði,  tengdamóður  P.  M.  y.  Sbr.  aths.  hér 
að  ofan  og  Endurminn.  P.  M.,  bls.  68.  —  3.  1.,  „litla  Pál".  „Það 
var  sonur  minn,  þá  vart  misseris  gamall,  sem  dó  1865  á  Hofi  i 
Vopnafirði",  skrifar  P.  M.  y.  Sjá  e.  fr.  Endurminn.  P.  M.,  bls. 
65 — 66.  —  4. — 5.  L,  „kveðju  mína  með  gamla  Fjölni".  . — 
„  „Kveðjan  með  Fjölni"  er  sjálfsagt  vísan:  „Nú  andar  sumrið 


—  408  — 

sæla  vindum  þýðum","  segir  P.  M.  S'br.  Fjölni  VIII.,  105,  kvæð- 
ið  „Ég  bið  að  heilsa!",  sbr.  I.  b.,  bls.  133,  m.  aths.  —  7.  1.,  „Gísla 
míns",  ísleifssonar  Einars(sonar),  sbr.  I.  b.,  bls.  11 — 18,  m. 
aths.,  og  hér  að  framan,  bls.  3,  m.  aths.,  og  víðar.  P.  M.  negir 
í  skýringu  sinni  við  þessi  orð,  að  Gísli  hafi  verið  „einhver  bezti 
kunningi  Jónasar".  —  Jónas  hefir  elskað  Gísla  til  æviloka.  —  8. 
1.,  „bréfi";  því  miður  munu  nú  bréf  Jónasar  til  Gísla  glötuð. 

Bls.  188—192.  —  TIL  KONRÁÐS  GÍSLASONAR.  13.  Ág. 
18H.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað  á  stóra,  bláleita  kvartörk. 
Prentað  áður,  því  nær  allt,  í  Sunnanf.,  X.,  61 — 2  og  69 — 72.  — 
Bréfið  er  skrifað  af  þeim  báðum,  Jónasi  og  Gísla  Thorarensen, 
þannig,  að  G.  Th.  hefir  skrifað  upphaf  og  niðurlag,  og  e.  fr.  2 
kafla  inni  á  milli  þeirra  3,  sem  Jónas  hefir  skrifað.  Af  upphafs- 
kafla  G.  Th.  er  hér  prentuð  byrjunin  og  endirinn,  og  e.  fr.  er 
fyrri  kafli  hans  inni  í  bréfinu  prentaður  allur,  en  síðari  kafl- 
anum  og  niðurlaginu  er  sleppt.  —  Bls.  188,  17.  1.  a.  n.,  „Váina- 
möineni",  þ.  e.  Jónasar,  sbr.  I.  b.,  bls.  253,  m.  aths.  Hann  mun 
hafa  kynnzt  Kalevala,  er  þau  fornu  þjóðkvæði  Finna  komu  út,. 
og  honum  orðið  tíðrætt  um  við  vini  sína;  hafa  þeir  þá,  af  því  að 
hann  var  skáld,  gefið  honum  sín  á  meðal  nafnið  Váinamöinen. 
—  „Hraungerðis-Graunii",  þ.  e.  Hraungerðis-Grána,  G.  Th.; 
hann  nefnir  sig  svo,  því  að  félagarnir  gerðu  það;  sbr.  bls.  183, 
m.  aths.  —  15. — 16.  1.  a.  n.,  „Skruddium";  eftir  því  hafa  vinir 
K.  G.  gefið  honum  nafnið  Skruddi.  —  15.  1.  a.  n.,  „Kreischa",. 
þorp  á  Saxlandi.  Eru  þar  stundaðar  lækningar  með  köldu  Vatni 
og  var  K.  G.  þar  til  heilsubótar  sér;  hann  þjáðist  einkum  af 
augnveiki.  Sbr.  Sunnanf.,  VI.,  70,  og  Tímar.  Bmf.,  XII.,  71.  — 
4.  1.  a.  n.,  „Hemmert",  sbr.  bls.  136,  m.  aths.  (og  víðar) ;  And- 
reas  Hemmert  kaupmaður  var  féhirðir  Hafnardeildar  Bmf.  — 
12.  1.  a.  n.,  „Gásinni"  („Gaasen"),  skip  Hemmerts.  —  Kvæðið 
er  skopstæling  á  „Sjómannavísum",  sem  komu  þá  á  prent  í  Nýj- 
um  félagsritum,  IV.,  143 — 44;  fyrstu  2  ljóðlínurnar  er  upp- 
hafið  á  þeim.  —  „Sjómannavísur"  voru  prentaðar  aftur  í  kver- 
inu  „Ljóðmæli  eftir  Grím  Thomsen",  Rv.  1880,  bls.  6 — 7,  með 
yfirskriftinni  „Hafið"  og  þá  sagðar  vera  þýðing  af  kvæði  eftir 
Byron;  þar  var  2.  ljóðlína  höfð  öðruvísi.  —  Sjá  einnig  Tímar. 
Bmf.,  XIV.,  98 — 99,  og  Ljóðmæli  eftir  Grím  Thomsen,  Rv.  1934, 
I.,  201.  —  5.  1.  a.  n.,  „suður",  prentvilla  fyrir  „suðar".  — 
„Grími",  þ.  e.  Grími  Thomsen,  með  tilliti  til  þessa  kvæðis,  sem 
hér  er  stælt  í  skopi,  og  kvæðis  hans  „Ólund",  sem  kom  s.  á.  í 
Fjölni,  VII.,  bls.  104 — 105,  og  Jónas  stældi  einnig,  sjá  I.  b., 
bls.  178.  —  4.  1.,  „Hemmert  karli",  ehr.  „Hemret  kalli",  af 
ásettu  ráði.  —  1.  1.  a.  n.,  „Djankann";  í  kaflanum  á  undan  seg- 


—  409  — 

ir  G.  Th. :   „ sálaðist  Kirurgus  Beldring,  svo  Djankinn, 

sem  nú  hefir  innleferað  ansögning  um  embættið  „gerir  sér 
þanka  þar  um"  (þetta  er  tekið  úr  bréfi  frá  Djankanum  til 
Jacobínu  á  Krónni)".  Útgefandi  bréfsins  í  Sunnanf.  segir: 
„Djankinn  mun  vera  Gísli  Hjálmarsson,  er  læknir  varð  eftir 
Beldring  eystra  1845".  —  „Gísla",  sennilega  Gísla  Thor.  — 
Bls.  189,  2.  1.,  „undur",  prentvilla  fyrir  „tundur".  —  3.  1.,  „Þá 
brosti  Hemmert",  talsháttur,  sem  K.  G.  hafði  viðhaft  í  bréfi  til 
Jónasar,  skrifuðu  í  Kreischa  25.  Júní — 5.  Júlí  s.  á.  —  Af  vísum 
þessum  er  til  frumrit  (uppkast)  á  lausu  blaði  (reikningi  til 
Jónasar)  í  K.  G.  31  a.  —  4. — 5.  1.,  „ædle,  gamle  Váinamöinen", 
eftir  Kalevala.  —  18.  1.,  „leti",  sbr.  Endurminn.  P.  M.,  bls.  74. 
—  22.  1.,  „Wilisch";  K.  G.  hafði  skrifað  Jónasi  bréf  frá  Kreischa 
25.  Júní — 5.  Júlí  og  nefnt  í  bréfinu  sumt  af  fólki,  sem  hann 
hafði  hitt  fyrir  þar  syðra,  „og  ekki  (ætti  jeg  að  gleyma)  henni 
vinkonu  minni,  sem  bar  mér  brauðið  og  mjólkina  upp  á  honum 
Wilisch  í  gærkvöldi.  En  hver  er  Wilisch?  Það  skal  jeg  segja 
þjer,  lambi  mitt.  Kreischa  liggur  3  Stunden  (=  lMs  geogr. 
Meile)  fyrir  sunnan  Dresden,  en  „der  Wilisch"  liggur  aftur  fyr- 
ir  sunnan  Kreischa,  og  er  þangað  hjeðan  ekki  fullur  stundar 
gangur  ( —  hjer  um  þriggja  fjórðunga  stundar),  og  er  það  of- 
urlítill  hnjúkur  með  víðri  og  fallegri  útsjón:  Kreischa  rjett  fyr- 
ir  neðan,  nokkru  norðar  Dresden  með  turnana  sína,  til  austurs 
og  landsuðurs  „die  sáchsische  Schweitz",  sem  fyrir  rúmum  50 
árum  var  kölluð  „das  Meissner  Hochland".  Á  þenna  Wilisch 
fórum  við  nú  18  í  gærkvöldi  um  miðaftansbil  og  sendum  á  und- 
an  okkur  brauð  og  smjer  og  mjólk,  en  sluppum  mátulega  heim 
undan  þrumum  og  eldingum".  —  „ónefndur  maður"  o.  s.  frv., 
mun  vera  G.  Thor. ;  hann  segir  í  kaflanum  á  eftir:  „Það  er  öld- 
ungis  satt,  að  hann  turnaði  sama  daginn,  en  hann  á  ekki  von  á 
gleðju".  —  5.  1.  a.  n.,  „Steindór"  o.  s.  frv.,  sbr.  bréf  til  P.  M. 
y.  5.  Júlí  s.  á.,  m  aths  —  Bls.  190,  2. — 3.  1.,  „Þorgr.  gullsm.", 
Thómasson  (Thomsen),  faðir  Gríms.  —  3.  „Guðm.  í  Hákoti"  o. 
s.  frv.,  sbr.  bréfið  til  P.  M.  y.  5.  júlí  s.  á.,  m.  aths.  —  4.  1., 
„Árna  í  Görðum",  Árni  stiftprófastur  Helgason.  —  6.  1.,  „Olgeir 
danska",  söguljóð  Ingemanns;  „Holger  Danske"  kom  fyrst  út 
1837  og  er  talinn  vera  eitt  af  beztu  ritum  Ingemanns.  10.  1., 
„rauðar  spýtur",  R0dspætter  á  dönsku,  —  kolar.  ■ —  15. — 16.  1.; 
„  „Ein  Wort  ein  Wort,  ein  Mann  ein  Mann",  segir  Skúli"  (nefnil. 
Thorlacius),  hafði  K.  G.  skrifað  í  bréfinu  til  Jónasar  25.  Júní 
— 5.  Júlí.  —  21. — 22.  1.,  „gera  eitthvað"  o.  s.  frv.,  sbr.  I.  b., 
bls.  134,  m.  aths.,  og  e.  fr.  181 — 82,  m.  aths.  —  26.  1.,  „einhvern 
hegelianer"   o.    s.   frv.;    sennilega   á   Jónas   hér   helzt  við    Grím 


—  410  — 

Thomsen,  sbr.  „Dægradvöl",  bls.  109:  „Grímur  hafði  töluvert 
lagt  sig  eftir  heimspeki  Hegels  og  sló  mikið  í  kringum  sig  með 
logik".  Sbr.  e.  fr.  V.  b.,  bls.  CLXIV— V.  —  1.  1.  a.  n.,  „Bryn- 
meyer",  Br.  P.  —  Bls.  191,  16.  1.,  „háa  hólinn",  Wilisch,  sem 
áður  var  nefndur.  —  20.  1.,  „Andlitin  þýzku"  o.  s.  frv. ;  K.  G. 
haf  ði  skrifað :  „Það  er  ótrúlegt,  hvað  fátt  er  af  þessum  þýzku 
andlitum!  Jeg  þori  að  segja,  að  engin  sú  skepna  er  til  með 
þýzku  andliti,  að  jeg  verði  ekki  undir  eins  vinur  hennar  og  jeg 
sje  hana  —  ekki  af  því  þýzku  andlitin  (sem  jeg  kalla)  sjeu  bo 
falleg,  heldur  af  því  þau  eru  svo  þjóðversk,  so  þjóðernisleg.  Það 
sæmir  ævinlega  vel,  að  líkjast  ættjörðu  sinni".  —  Bls.  192,  3.  1., 
„Froskarnir"  o.  s.  frv.  K.  G.  hafði  skrifað  í  bréfi  sínu  frá  25. 
Júní — 5.  Júlí:  „Heyrðu,  lagsmaður,  hvað  eigum  við  að  gera  við 
þessa  smáfroska,  sem  hoppa  ofan  í  vatnið  í  „der  Waldbrunn" 
fyrir  okkur?  (Mig  sakar  það  ekki,  því  jeg  drekk  allt  af  úr 
„der  Schlafbrunn").  Undir  eins  og  rignt  hefir,  skríða  margar 
miljónir  á  vegunum,  einkanlega  á  þeirri  promenade,  sem  heitir 
„Um  die  Welt"  af  því  hún  liggur  í  kring.  Einhver  sagði  í  dag, 
að  þeir  lifi,  hver  um  sig,  ekki  nema  8  daga.  Er  það  satt?  lappm! 
Jómfrúin  mín  með  stóru  tennurnar  sagði  það  væri  hryggi- 
legt  til  þess  að  vita  (traurig),  að  þeir  skuli  ekki  lifa  lengur". 
—  Síðasta  vísan  í  bréfinu  haf ði  verið  prentuð  áður  í  Sunnanf., 
I.,  8.  bls. 

Bls.  192— -m.  —  TIL  J.  STEENSTRUP.  22.  Ág.  18U-  — 
Ehr.  var  í  eigu  Joh.  Steenstrups  próf.,  skrifað  á  hálfa,  stóra 
kvartörk,  en  sjá  má,  að  hún  hefir  verið  heil,  og  áritun  þá  á  4. 
bls.  —  Bls.  192,  neðst,  „Ossians  Bjerge"  o.  s.  frv. ;  Ossian, 
fornskáld  Skota,  sbr.  bls.  3,  m.  aths.,  og  I.  b.,  bls.  195 — 96,  m. 
aths.  —  „Selmas  blaa  Vover  rulle  i  Lys",  er  (eða  á  að  vera) 
úr  einu  kvæða  Ossians.  Selma  var  höll  Fingals  konungs.  — 
Bls.  193,  4.  1.,  „Sir  Walters",  —  Scotts,  hins  nafnfræga  þjóð- 
skáids  Skota  (1771—1832).  —  18.  1.,  „Hugi's",  Franz  Joseph, 
svissneskur  jarðfræðingur;  f.  1796;  d.  1855.  Bók  sú,  er  Jónas 
nefnir,  kom  út  árið  áður,  1843.  Það  er  mikið  og  merkilegt  rit, 
og  hróflar  mjög  við  eldri  kenningum  um  það  hvort-tveggja, 
sem  f jallað  er  um.  —  8.  1.  a.  n.,  „Grus"  o.  s.  frv.,  væntanlega 
til  skólahússins.  —  4.  1.  a.  n.,  „Valgene",  alþingiskosningarnar, 
fyrstu.  —  Bls.  194,  1.  L,  „Guðbrandur  í  Feigsdal";  Jónas  hefir 
í  ógáti  skrifað  Fagradal  í  bréfið.  Guðbrandur  var  sonur  Jóns 
sýslumanns  Jónssonar  á  Móeiðarhvoli.  Hann  varð  sýslumaður 
1812  og  sagði  af  sér  1846;  dó  1857.  —  9.  1.,  „Jón  í  Haga"  var 
Jónsson;  var  áður  hreppstjóri  (sbr.  viðurnefni  hans,  „tignor"), 
en  hættur  því,  er  þeir  Jónas  fóru  um,  sumarið  1840.  Jón  var  þá 


—  411  — 

ekkjumaður  og  hættur  að  búa,  en  var  hjá  Þórði,  syni  sínum,  í 
Haga.  —  11.  1.,  „Thorlacius",  Árni;  hann  var  kjörinn,  en  kom 
aldrei  til  Alþingis.  —  „Ásgeir",  Einarsson;  bjó  síðast  á  Þing- 
eyrum;  dó  þar  1885. 

Bls.  1U.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  U.  Okt.  18U. 

—  Ehr.  í  skjalasafni  Bmf.,  skrifað  á  stóra  kvartörk,  1  bls.;  á 
4.  bls.  er  áritunin;  e.  fr.  stendur  neðst  á  1.  bls.,  vinstra  megin: 
„Til  hr.  etatsráðs  Finns  Magnusen".  Bréfið  er  í  smáböggli, 
ásamt  ýmsum  reikningum  o.  fl.,  og  hefir  F.  M.  skrifað  utaná: 
„Vedkommende  mine  og  det  Islandske  Literære  Selskabs  Af- 
regninger  med  Herr  Cand.  Jónas  Hallgrim[s]son  1844  (2den 
Pakke".  —  „Sörni",  S0ren  Kattrup,  sjá  bls.  341  hér.  —  „Gold- 

'izt";  F.  M.  var  forseti  Hafnardeildar  Bmf.,  sem  Jónas  starfaði 
fyrir  að  undirbúningi  lýsingar  íslands  og  prentunar  íslands- 
uppdráttar  Björns  Gunnlaugssonar.  Þeir  peningar,  sem  hann  í 
þetta  og  önnur  skifti  fékk  hjá  F.  M.,  voru  borgun  til  hans  fyrir 
þau  störf.  Hann  hafði  þegar  fengið  rúma  190  dali  greidda 
þetta  ár  og  gat  ekki  átt  von  á  að  fá  meira.  Þó  varð  það  úr. 
Bls.  195.  —  TIL  JÓNS  SIGURÐSSONAR.  Um  15.  Des.  18U- 

—  Ehr.  í  hrs.  Bmf.,  nr.  13  í  abr.,  skrifað  annars  vegar  á  hálfa 
smáörk;  hins  vegar  áritun:  „Til  herra  Jóns  Sigurðssonar,  al- 
þingismanns".  Prentað  áður,  að  miklu  leyti,  með  2.  útg.  kvæða 
Jónasar,  bls.  381.  Er  ódagsett,  en  sjá  má  af  áritun  og  innihaldi, 
að  þetta  er  skrifað  í  skammdeginu  nokkru  fyrir  sólstöður  1844. 

—  „Nefndarfund",  í  stjórnmálanefnd  þeirri,  sem  kjörin  var  á 
þjóðmálafundi  íslendinga  í  Höfn  8.  Nóv.  1843  og  Jónas  var 
kosinn  í  14.  Nóv.  1844;  Jón  var  aðalmaður  og  formaður  í 
nefndinni;  hinir  voru  Br.  P.,  Oddgeir  Stephensen  og  Þorsteinn 
Jónsson  (frá  Ármóti,  síðar  sýslumaður).  Sjá  fundabókina  í 
Andvara,  45.  árg.  (1920),  bls.  5 — 9  og  35.  —  „Veturinn"  o.  s. 
frv.,  1839 — 40,  sbr.  bréfin  hér  að  framan  frá  2.  og  4.  Marz 
1840.  —  „Ef  þið  þyrftuð"  o.  s.  frv.  Jónas  hafði  verið  kjörinn 
forseti  á  þjóðmálafundunum  14.  og  28.  Nóv.,  en  síðan  virðast 
engin  fundahöld  hafa  orðið  í  félaginu  fyr  en  6.  Marz.  Er  ekki 
ólíklegt,  að  það  hafi  verið  óhraustleika  Jónasar  að  kenna.  Sbr. 
V.  b.,  bls.  CLXV— VII  og  CLXIX— XXI.  —  „Skjalið",  nefndar- 
álitið.  —  „Kortin",  fyrstu  f jórðungsblöðin  af  uppdrætti  ís- 
lands. 

Bls.  195—196.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  26.  Febr. 
18U5.  —  Ehr.  í  ríkisskjalasafninu  í  Höfn,  skrifað  á  hálfa  heil- 
örk.  Áritun  annars  vegar;  er  hún  með  titlum  og  orðum,  og  síð- 
ast:  „Forseta  deildar  ins  ísl.  Bókmenntafélags  í  Kaupmanna- 
höfn".  —  „Eg  fékk  ekki";  fundarboðið  var  dagsett  21.  s.  m.; 


—  412  — 

mun  hafa  verið  borið  um  til  félagsmanna  (til  sýnis  og  áritun- 
ar),  en  sendiboðinn  (S0ren  Kattrup)  ekki  hitt  Jónas  fyr  en 
25.  s.  m.  —  „Lagabreytingunum" ;  sbr.  bréf  til  J.  Sig.  9.  Nóv. 

1843,  m.  aths.  Jónas  var  í  laganef ndinni ;  Br.  P.  hafði  orð  fyrir 
nefndarmönnum  á  fundinum.  —  „Skýrslu"  o.  s.  frv. ;  hún  er 
hér  á  eftir,  dagsett  19.  Apríl  s.  á.;  var  næsti  fundur,  sem  var 
aðalfundur,  haldinn  þann  dag. 

Bls.  196.  —  TIL  FINNS  MAGNÚSSONAR.  16.  Apríl  18A5. 
—  Ehr.  í  skjalasafni  Bmf.,  í  sama  böggli  og  bréf  til  F.  M.  14. 
Okt.  1844,  sbr.  aths.  Skrifað  annars  vegar  á  litla  kvartörk; 
áritun  hins  vegar.  —  „Flytja  mig",  sbr.  bréf  til  J.  St.  17.  Maí 

1844,  m.  aths.  —  „St.  Pétursstræti  140  —  3"  (nr.  140,  3.  sal). 
Sbr.  V.  b.,  bls.  CLXXII.  —  „Sörin",  S'0ren  Kattrup.  —  „Mán- 
aðarpeninga"  o.  s.  frv.,  frá  Bmf.,  Hafnardeild,  sbr.  aths.  við 
bréf  til  F.  M.  14.  Okt.  1844.  Jónasi  voru  þennan  vetur  launuð 
störf  hans  fyrir  Bmf.  með  20  rd.  á  mánuði.  Var  þetta  3.  vetur- 
inn,  sem  hann  starfaði  fyrir  Bmf. 

Bls.  197—198.  —  TIL  DEILDAR  HINS  ÍSLENZKA  BÓK- 
MENNTAFÉLAGS  í  KAUPMANNAHÖFN.  19.  Apríl  181>5.  — 
Ehr.  í  skjalasafni  Bmf.,  merkt  (efst  hægra  megin  á  1.  bls.)  : 
„í  Bfél.  Journ.  N°  17  —  45".  Skrifað  á  heilörk;  3.  bls.  nær  öll 
auð  og  4.  bls.  alauð.  Áritunin  efst  á  1.  bls.  —  Viðv.  þessari 
skýrslu  Jónasar  skal  bent  til  þess,  sem  sagt  er  í  ævisögu  hans  í 
V.  b.,  bls.  CLXXIV,  og  þess,  sem  prentað  er  af  íslands-lýsingu 

hans  í  IV.  b.,  bls ,  og  aths.  við  það.  E.  fr.  má  benda  á  þá 

kafla  í  árlegum  skýrslum  forseta  Hafnardeildar,  sem  prentaðir 
eru  í  Skýrslum  og  reikningum  Bmf.  1843,  bls.  VI — VII,  1844, 
bls.  V— VI,  1845,  bls.  V— VI,  og  1846,  bls.  VII— XI.  —  „Is- 
lands  Naturforhold"  kom  aldrei  út.  —  „Riddara  Olsens",  01. 
Nic.  Olsens,  sem  eftir  þessu  hefir  þá  verið  orðinn  riddari  af 
Danebrog.  Sbr.  bréf  til  F.  M.  5.  Okt.   1843. 

Bls.   198—199.   —  TIL   ÞÓRÐAR   JONASSENS.   21.   Apríl 

1845,  —  Ehr.  í  nr.  202  í  abr.  í  hrs.  Lbs.,  skrifað  á  1. — 2.  bls.  á 
heilörk;  3.  bls.  alauð,  en  á  4.  bls.  áritunin:  „S.  T.  —  Herr 
Landsoverrets-Assessor  Th.  Jonassen,  Reykjavík".  —  Prentað 
áður  í  Skírni,84.  árg.   (1910),  bls.  357—58.  —  Bls.  198,  8.-9. 

1.  a.  n.,  „fulltrúa  vors",  Br.  P.,  sbr.  aths.  á  bls —  Bls.  199, 

3.  1.,  „að  slokna",  í  stjórnmálunum.  —  6.  1.,  „Þú  baðst",  í 
bréfi,  sem  nú  mun  glatað.  —  11.  1.,  „Fjölni",  VIII.  árg.  — 
11. — 12.  1.,  „mörg  né  mikilvæg,  þau  urðu  9,  þar  á  meðal  Þor- 
kell  þunni,  Formanns-vísur,  Fjallið  Skjaldbreiður  og  Ferðalok, 
sem  eru  hvert  öðru  ágætara.  —  14.  1.,  „Kong  Renés  Datter" 
eftir    Hertz;    Henrik    Hertz    var    þjóðkunnur    leikritahöfundur 


—  413  — 

með  Dönum;  f.  1798;  d.  1870.  Þetta  leikrit  kom  út  þetta  ár  og 
hefir  ætíð  þótt  ágætt,  hvort  heldur  er  til  leiks  eða  lestrar,  ,,en 
overordenlig  sk0n  Digtning,  ligesaa  virkningsfuld  paa  Scenen 
—  trods  nogen  Længde  —  som  psykologisk  interessant  og  hen- 
rivende  ved  Sprogets  Gl0d  og  Ynde"  (P.  Hansen,  Litteratur- 
Historie).  Eftirtakanlegt  er,  að  Jónas  virðist  hafa  þekkt  þetta 
rit  áður  en  það  var  (full-)prentað.  —  19. — 20.  1.,  „Heilsaðu, 
vinur  minn!  þeim,  sem  þú  heldur  taka  vilji  Jcveðju  minniu.  • — 
Þetta  lætur  nú  í  eyrum  sem  síðasta  kveðja  Jónasar  til  íslend- 
inga,  því  að  þetta  er  síðasta  bréfið  hans,  sem  nú  þekkist. 


Bls.  203.  —  DÝRANNA  MEÐHÖNDLAN.  —  Frumr.  í 
„Iris  1826,  nr.  3,  föstudaginn  þann  3.Nóvbr.",  sem  er  lítið  hefti 
af  skólatímariti  frá  Bessastöðum,  sbr.  I.  b.,  bls.  263 — 64,  m. 
aths. ;  er  þessi  grein  aftast  í  heftinu,  skrifuð  með  fljótaskrift 
að  mestu  leyti.  Undir  henni  stendur:  ,,Framhaldið  síðar",  og 
þar  fyrir  neðan  er  lykkjudráttur,  sem  er  undir  mörgu  öðru 
eftir  Jónas.  Virðist  þessi  smágrein  vera  öll  rituð  af  honum, 
jafnvel  þótt  frábreytt  hönd  sé  á  fyrri  hluta  hennar,  aftur  að 
orðinu  „hljóti".  —  Orðið  „að"  á  undan  „finnast"  er  (af  ásettu 
ráði)  ekki  í  frumr.  —  í  stað  orðsins  „þúsund"  er  ritað  „1000". 
—  í  stað  orðanna  „að  baki"  stendur  (tvívegis)  „á  baki";  sbr. 
„á  baki  hans",  bls.  275,  14.  1.,  hér  á  eftir. 

Bls.  203—204.  —  DANSKUR  STÍLL.  —  Frumr.  í  K.  G. 
31  a,  skrifað  á  smáörk  (sem  er  samanbrotið  hálft  blað  af  heil- 
örk),  á  1.  bls.  og  efri  hluta  2.  bls.,  með  venjulegri  snarhönd, 
og  er  nafnið  undir,  J.  Hallgrímsson;  er  þetta  því  vafalaust  ehr. 
hans.  —  Hjá  nafninu  hefir  kennarinn  skrifað  einkunnina  „me- 
get  got,  got",*)  og  þar  fyrir  neðan,  og  á  3.  bls.,  er  skrifuð  löng 
athugasemd  á  dönsku,  og  með  fljótaskrift,  um  útlistun  Jónas- 
ar.  —  Þessi  stíll  virðist  vera  prófritgerð  í  dönsku  frá  vorprófi 
á  Bessastöðum  í  Maí  1828.  Þá  fékk  Jónas  einkunnina  „meget 
got"  fyrir  danskan  stíl,  en  við  önnur  vorpróf  í  skólanum,  og 
sömuleiðis  burtfararpróf,  fékk  hann  jafnan  „got"  í  dönskum 
stíl.  —  Við  examen  artium  í  Höfn,  í  Október  1832,  fékk  hann 
þar  á  móti  einkunnina  „Laud  p.  c."  (laud  præ  ceteris,  þ.  e. 
ágætiseinkunn)  fyrir  ritgerð  á  dönsku  („Udarbejdelse  i  Moders- 
Maalet"). 

Bls.  204—211.  —  PRÓFRÆÐA.  —  Frumr.  í  K.  G.  31  a,  lít- 


*)    Skrifað   þannig-. 


—  414  — 

ið  8  blaða  hefti,  skrifað  með  settletri,  vafalaust  ehr. ;  1.  og  8. 
blað  (kápan)  auð,  nema  að  því  leyti,  að  aftan  á  1.  bl.  hefir 
verið  skrifað  (líklega  af  Jóni  lektor  Jónssyni)  :  „Dimissions- 
ræða  Jónasar  Hallgrímssonar,  framflutt  í  Bessastaða-kirkju 
laugardaginn  þann  30ta  Maii  1829".  Er  yfirskriftin  hér  tekin 
eftir  því.  í  burtfararvottorði  Jónasar  frá  Bessastaða-skóla  er 
lokið  lofsorði  á  þessa  ræðu,  sjá  V.  b.,  bls.   CXC — CXCI. 

Bls.  211—215.  —  ÁRAMÓTARÆÐA.  —  Frumr.  í  K.  G.  31  a, 
lítið  7  blaða  hefti  úr  grænleitum  pappír,  skrifað  með  fljóta- 
skrift,  ehr.  Yfirskriftin  er  þar  sú,  sem  hér  er  sett  í  2.  yfirskrift- 
arlínu.  Ræðan  hefir  sjálfsagt  verið  flutt  við  áramótaguðsþjón- 
ustu  í  dómkirkjunni. 

Bls.  215—219.  —  DAGBÓK.  —  Ehr.  í  K.  G.  31  b,  III.,  — 
lítil  skrifbók,  að  mestu  auð ;  á  1.  bls.  stendur:  ,,Dagbók  fyrir 
Jónas  Hallgrím[s]son,  byrjuð  þann  23 ja  Augt.  1832".  2.  bls. 
er  auð,  en  síðan  eru  13  síður  skrifaðar.  Efst  á  hverri  bls.  er  ár- 
talið,  1832,  og  mánaðar-heiti  og  -dagur.  Með  fljótaskrift  að 
mestu  leyti,  nema  kvæðið.  Handritið  hefir  sýnilega  blotnað 
mikið;  er  ekki  ólíklegt,  að  það  hafi  orðið  á  ferðinni,  sem  sagt 
er  frá,  og  Jónas  hætt  við  að  skrifa  dagbókina  vegna  þess.  — 
Bls.  215,  13.  1.  a.  n.,  ,,P.  J.  Petersen",  þ.  e.  Pétur  Jónsson  Peter- 
sen,  kaupmaður  í  Reykjavík;  sjá  um  hann  í  „Rvík  14  vetra", 
bls.  54.  Hann  sat  í  Höfn  á  vetrum  og  kölluðu  landar  hann 
Káetu-Pétur.  Sagt  er  (líklega  eftir  Páli  Melsted,  sagnfræðingi) , 
að  þessi  staka  um  hann  og  föður  hans,  er  þá  var  gamall  og: 
hrumur,  sé  eftir  Jónas: 

Kólgubólgið    kálfaljón 
kreikar  á   Austurgötu. 
Rær  á  gæru  gamli  Jón 
og  getur  ei  etið  skötu. 

(S'br.  ísafold,  XXVII.,  154.  —  Eftir  tilvísun  drs.  Halldórs  Her- 
mannssonar).  —  Bragarhátturinn  bendir  til,  að  2.  ljóðlína 
muni  vera  aflöguð.  —  Bls.  216,  3.  1.,  „Melsækken",  svo  nefna 
danskir  farmenn  Eldey  enn  í  dag.  —  4.  1.,  „Skarfakletti", 
skammt  fyrir  utan  (norðan)  Laugarnes,  við  Reykjavík.  —  20. 
1.,  „baugspjótið",  svo  ehr. ;  nú  segja  sumir  bugspjótið;  réttara 
væri  bógspjótið.  —  Bls.  217,  13. — 14.  1.  a.  n.,  „Hay  of  hill" 
kallast  ætíð  Hoy  nú;  hún  hét  fyrrum  Háey.  —  13.  1.  a.  n.,  „Po- 
monu";  sjókorta-  og  vita-nafn  á  aðaleynni,  Mainland  (þ.  e. 
Meginland),  sem  fyrrum  hét  Hrossey.  Nafnið  Pomona  (jarðar- 
gróði)  er  orðið  til  fyrir  misskilning  einn  á  latneskum  texta.  — 
12. — 13.  1.  a.  n.,  „Papa-Vesturey"  hét  fyrrum  Papey  meiri.  — 


—  415  — 

6.  1.  a.  n.,  „Norð-Ronaldsay"  (ehr.  -Ronaldseha),  þ.  e.  N.- 
Rögnvaldsey,  hét  fyrrum  Rinansey  (en  South-Ronaldsay  hét 
Rögnvaldsey) .  —  1. — 2.  1.  a.  n.,  „Fugley",  nú  kölluð  Foula; 
hún  er  all-langt  vestur-undan  Hjaltlandi.  —  1.  1.  a.  n.,  „Het- 
land"  er  (vest-)norska  nafnmyndin  á  Hjaltlandi  (Shetland)  og 
er  raunar  réttari,  sbr.  myndirnar  Hiet-(Shet-)land  og  Hiat- 
(eða  Hjat-)land,  sem  forfeður  vorir  breyttu  í  Hjaltland.  ■ — 
Bls.  218,  1.  1.,  „Mainlandi";  þ.  e.  sjálft  Hjaltland.  —  3.  1., 
„Fayr-hill"  hét  Friðarey;  hún  kallast  nú  Fair  isle.  • —  Bls.  219,. 
2.  1.,  „Kuf",  kof  á  hollenzku;  nú  nota  sumir  orðið  „kúff"  sem 
hvorugs-kyns-or  ð . 

Bls.  219—226.  —  FÁEIN  ORÐ  UM  HREPPANA  Á  ÍS- 
LANDI.  —  Frumpr.  í  Fjölni,  L,  1835,  L,  23—31. 

Bls.  226—251.  —  SUNDREGLUR  PRÓFESSORS  NACH- 
TEGALLS.  —  Frumpr.  í  „Kaupmannahöfn.  Prentaðar  hjá  P. 
N.  J0rgensen,  1836".  —  „Útgefendurnir",  sbr.  titilblað  útgáf- 
unnar;  þar  stendur,  að  þessar  sundreglur  séu  „auknar  og  lag- 
aðar  eftir  íslands  þörfum  af  útgefendum  Fjölnis".  —  Tileink- 
unin  er  á  bls.  II — III.  —  Bls.  227,  18.  1.,  „Jón  Þorláksson  :?rá 
Skriðu",  sjá  um  hann  I.  b.,  bls.  96 — 97,  m.  aths.  Hann  dó  sama 
árið  og  þessar  sundreglur  komu  út,  1836.  —  Bls.  228,  5.  1., 
„Nachtegall",  Vivat  Victorius  Fridericus  Franciscus  (kallaði  sig 
Franz),  var  f.  3.  Okt.  1777  og  d.  12.  Maí  1847.  Hann  innleiddi 
leikfimiskennslu  í  Danmörku  1799;  naut  hann  í  því  efni  hjálp- 
ar  þáverandi  ríkiserfingja  (síðar  Friðriks  6.),  sem  var  honum 
mjög  vinveittur,  vegna  áhuga  hans  og  framkvæmda.  Árið  1803 
stofnaði  N.  einnig  almennt  sundfélag  (Selskabet  for  Sv0mme- 
kunstens  Udbredelse).  Hann  varð  forstöðumaður  fyrir  leik- 
fimisstofnun  hersins,  sem  sett  var  á  fót  1804,  og  var  honum 
þá  veitt  prófessors-nafnbót.  —  S'íðar  varð  hann  aðal-eftirlits- 
maður  við  þá  stofnun  og  leikfimisstjóri  1821  við  allar  deildir 
hersins.  Á  sama  hátt  fékk  hann  komið  til  vegar,  að  sett  var  á 
fót  leikfimisstofnun  fyrir  skólakennara,  og  leikfimi  gerð  skyldu- 
námsgrein  í  öllum  alþýðuskólum,  og  fám  árum  síðar,  1831,  var 
leikfimi  tekin  upp  sem  námsgrein  við  lærðu  skólana  fyrir  hans 
tilstilli.  Urðu  Danir  fyrir  dugnað  Nachtegalls  öndvegisþjóð 
heimsins  í  leikfimi.  Hann  ritaði  ýmsar  bækur  um  leikfimi  og 
allt  það  málefni,  en  þessa  eina  um  sund,  og  kom  hún  út  1834. 
—  í  II.  árg.  Fjölnis,  III.,  58,  auglýstu  útgefendurnir  betta  :rit, 
þýðing  Jónasar.  Þar  segja  þeir  m.  a. :  ,,  „Rentukammerið"  hef- 
ir  að  bæn  okkar  borgað  pappír,  prentun  og  band,  svo  við  höf- 
um  öngvu  til  kostað,  nema  fyrirhöfninni,  og  lofuðum  við  aft- 
ur  á  mót,  að  ánefna  Fjallvega-félaginu  andvirðið.  Gjörðum  vi^ 


—  416  — 

þetta  til  að  láta  f élaginu  í  ljósi  virðingu  okkar  og  aðstoða  fyrir- 
tæki  þess,  eftir  því,  sem  við  höfðum  efni  á,  og  vonum  við 
landar  okkar  kaupi  bæklinginn  eins  fyrir  því,  þó  andvirðið  eigi 
að  fara  fyrir  vegabætur".  —  Bls.  229,  13.  1.  a.  n.,  „á  Reykj- 
ura"  o.  s.  frv. ;  sbr.  Klausturpóstinn  1823,  bls.  64:  „Bæði  1821 
og  1822  dvaldi  hann  (þ.  e.  Jón  Þorláksson  Kjærnested)  um 
hríð  í  Skagafirði,  til  að  kenna  þar  24  unglingum  sund.  —  « —  > — 
Sundskólann  hafði  hann  í  Skagafirði  á  Reykjatjörn  í  Tungu- 
gveit". 

Bls.  251—262.  —  UM  RÍMUR  AF  TISTRANI  OG  INDÍÖNU. 
—  Frumpr.  í  Fjölni,  III.  árg.,  1837,  I.,  18 — 29.  —  Skammstöf- 
unin  undir  latnesku  tilvitnuninni,  sem  höfð  er  að  inngangsorð- 
um,  merkir:  Horatius,  Ars  poetica,  U70.  (versus  et)  seqventes.  — 
Um  Horatius  sjá  I.  b.,  bls.  392.  Rit  hans  um  skáldskaparlist, 
Ars  poetica,  eða  De  arte  poetica,  er  í  rauninni  sendibréf,  sem 
hann  ritaði  á  síðustu  æviárum  sínum  til  L.  Calpurniusar  Piso 
og  sona  hans.  Tilvitnunin  er  á  íslenzku  nokkurn  veginn  þannig: 
Það  er  ekki  fyllilega  ljóst,  hvers  vegna  hann  er  farinn  að  fást 
við  kveðskap,  hvort  það  sé  heldur  af  því,  að  hann  hafi  svívirt 
jarðneskar  leifar  forfeðranna,  eða  af  því,  að  hann  hafi  drýgt 
þann  glæp,  að  raska  heilögum  stað,  en  vissulega  er  hann  orðinn 
brjálaður.  —  Bls.  251,  4. — 5.  1.  a.  n.,  „Sunnanpóstinum  hefir 
tekizt",  o.  s.  frv. ;  sbr.  I.  árg.,  bls.  133,  í  grein  eftir  séra  Árna 
Helgason  um  „Útkomnar  íslendskar  bækur  á  seirni  árum". 
Segir  séra  Árni  þar  m.  a.  um  Andra-rímur,  að  þær  séu  „valla 
í  húsum  hafandi".  —  Bls.  252,  7.  1.,  „Svoldar-rímur",  þ.  e. 
„Rímur  af  Svoldar  Bardaga.  Orktar  af  Sigurdi  Breidf  j0rd.  Arid 
1824.  Videyar  Klaustri,  1833".  —  Sbr.  a.  ö.  1.  V.  b.,  bls. 
LXXIV— VI. 

Bls.  263—266.  —  FRÁ  SKÍRNARFONTI  THORVALD- 
SENS'.  —  Frumpr.  í  Fjölni  IV.,  L,  bls.  28—31.  —  Um  þetta 
verk  Bertels  Thorvaldsens  sjá  t.  a.  m.  J.  M.  Thiele,  Thorvald- 
sens  Biographi,  Kh.  1851 — 56,  IV.,  255,  s.  a.  1806.  —  Bls.  263, 
2.  1.,  „1807"  o.  s.  frv. ;  v.  Schubart,  barónn,  sendiherra  Dana  í 
Neapel,  skrifaði  B.  Th.  2.  Nóv.  1804  og  kvaðst  hafa  fengið  um 
morguninn  s.  d.  bréf  frá  systur  sinni,  Charlotte  *)  Schimmel- 
mann,  greifafrú  í  Höfn,  þar  sem  hún  lét  í  ljósi,  að  hún  vildi  fá 
skírnarfont  eftir  B.  Th.  í  kirkjuna  í  Brahe-Trolle-borg,  handa 
systur  sinni,  Sybille  Reventlow,  greifafrú,  sem  þar  bjó.  Hún 
vildi  hafa  skírnarskál  úr  marmara  á  fæti  úr  graníti  eða  öðru 


*)    í    frumpr.    í    Fjölni    er    nafn    hennar    skrifað    „Karlótta".    ■ — 
Sömul.  er  nafnið  á  höllinni   (sbr.  bls.  264  hér),  „Karlóttuhöll". 


—  417  — 

efni.  —  B.  Th.  svaraði  bréfi  v.  Sch.  7.  n.  m.  og  sendi  honum 
frumdrætti  til  skírnarfontsins,  en  óskaði  að  ráðgast  við  v.  Sch. 
um  verkið.  Greifafrúin  hafði  óskað,  að  upphækkuð  mynd  væri 
á  skálinni.  B.  Th.  gerði  uppdrátt  til  myndar  af  ,,skírn  Jesú", 
og  sendi  v.  Sch.  þá  mynd  til  Hafnar.  B.  Th.  vildi  hafa  þá  mynd 
á  fótstalli  undir  skálinni,  en  ekki  á  henni  sjálfri,  og  það  líkaði 
v.  Schubart  vel.  Næsta  ár,  4.  Marz,  skrifaði  hann  B.  Th.  aftur 
og  kvaðst  þá  hafa  fengið  bréf  frá  systur  sinni.  Hún  var  hrifin 
af  uppástungu  B.  Th.  og  uppdrætti  hans.  Hún  skýrði  einnig 
Sybille  systur  sinni  frá  þessari  fyrirætlun.  Frú  Sybille  varð 
grátfegin  og  skrifaði  bróður  sínum  nánar  um  þetta,  en  hann 
aftur  B.  Th.  26.  Júlí  s.  á.  Barónninn  bað  nú  B.  Th.  dvelja  hjá 
sér  nokkra  hríð  úti  á  landi,  í  Montenero,  og  fást  þar  við  þessa 
lágmynd  á  font  systur  sinnar;  þáði  B.  Th.  það  og  mótaði  mynd- 
ina  í  Ágústmánuði  eða  byrjun  næsta  mánaðar.  Þótti  barónin- 
um  hún  einhver  hin  fegursta  lágmynd,  sem  hann  hafði  nokkru 
sinni  séð.  Af  ýmsum  ástæðum  dróst  það  fyrir  B.  Th.  að  láta 
smíða  fontinn.  Um  1  ári  síðar,  6.  Ág.  1806,  getur  hann  þess  í 
bréfi  til  v.  Sch.,  að  hann  vænti  þá  að  fá  senn  marmara  í  hann 
og  skuli  þá  byrja;  v.  Sch.  svaraði  um  hæl,  15.  s.  m.,  og  bað 
hann  hraða  verkinu,  því  að  systur  sinni  væri  farin  að  leiðast 
biðin.  Frú  Sybille  Reventlow  hafði  getið  um  skírnarskál  úr 
silfri,  sem  væri  í  kirkjunni,  og  hún  hafði  sent  mál  af  skálinni, 
ef  B.  Th.  óskaði  að  taka  nokkuð  tillit  til  þess  og  skálin  yrði 
notuð.  B.  Th.  virðist  hafa  tekið  þetta  til  athugunar  og  séð,  að 
kirkjan  þyrfti  raunar  enga  nýja  skírnarskál,  heldur  nýjan 
„font",  eða  stöpul  undir  og  um  silfurskálina.  Hann  hafði  mót- 
að  eina  mynd  á  þennan  stöpul,  og  nú,  1806,  gerði  hann  aðra: 
María  með  Jesúm  sem  barn,  og  Jóhannes  hjá.  Barónninn  féllst 
á  að  hafa  fontinn  þannig,  skrifaði  B.  Th.  9.  Marz  1807  og  bað 
hann  nú  gera  fontinn  sem  allra-fyrst,  því  systur  sína  í  Höfn 
langaði  mjög  til  að  fara  að  fá  hann;  kvað  hana  mundu  þá 
verða  B.  Th.  að  liði,  og  þar  hafði  hann  rétt  að  mæla,  því  að 
frú  Charlotte  S'chimmelmann  hafði  mikil  áhrif  í  Höfn,  ekki  að 
eins  á  mann  sinn,  heldur  einnig  á  aðra  stjórnmálamenn  og 
stórhöfðingja,  sem  allir  unnu  þeim  hjónum  og  virtu  mikils  til- 
lögur  þeirra.  Framgangur  B.  Th.  í  Höfn,  að  svo  miklu  leyti  sem 
hann  var  orðinn  nokkur,  virðist  hafa  verið  ekki  hvað  sízt  henn- 
ar  áhrifum  að  þakka.  —  En  raunar  hafði  B.  Th.  ætlað  Gott- 
skálki  föður  sínum,  bláfátækum,  að  njóta  þess,  sem  hann  gerði 
fyrir  frú  Schimmelmann.  Þó  skrifaði  hann  henni  ekki  neitt  í 
þá  átt  sjálfur,  heldur  bað  bróður  hennar  um  það.  En  ekki  verð- 
ur  séð,  að  frúin  hafi  liðsinnt  gamla  manninum  neitt,  enda  er 

RIT   J.   HALLGR.   II.  27 


—  418  — 

óvíst,  að  hún  hafi  vitað  gjörla  um  hagi  hans  og  þessar  óskir 
sonar  hans.  Gottskálk  dó  einn  og  umkomulaus  í  sjúkrahúsi 
Vartov-stofnunarinnar  24.  Okt.  1806.  —  Það  mun  hafa  verið 
fyrri  hluta  árs,  eða  líklega  vorið  1807,  að  B.  Th.  gerði  3.  og  4. 
lágmyndina  á  fontinn:  Jesús  blessar  börnin,  og  ,,þrír  englar" 
(eða  ,,Trú,  Von  og  Ást").  Um  sumarið  heppnaðist  honum  að 
fá  ágætan  stein  í  fontinn,  fegursta  marmara  frá  Carrara,  mjall- 
hvítan.  Næsta  ár  um  haustið,  22.  Okt.  1808,  skýrði  hann  írú 
Schimmelmann  frá,  að  nú  væri  verki  sínu  lokið.  Barónninn 
hafði  lagt  út,  það  sem  B.  Th.  hafði  goldið  öðrum.  Sitt  Verk 
setti  hann  ekki  verð  á.  Frúin  sendi  honum  brjóstnál  í  vináttu- 
skyni,  setta  gimsteinum.  Árið  eftir  sendi  hann  gipsafsteypu  af 
fontinum  til  Hafnar  og  vakti  hún  þar  þegar  mikla  aðdáun,  en 
loks  árið  1815  var  fonturinn  sjálfur  sendur  til  Danmerkur,  eins 
og  Jónas  tekur  einnig  fram.  Áður  en  hann  yrði  settur  þar,  uem 
hann  átti  að  vera,  var  hann  hafður  til  sýnis  í  Höfn,  ásamt 
nokkurum  brjóstmyndum  og  uppdráttum  eftir  B.  Th.  Nú  var 
sem  allra  augu  í  Höfn  opnuðust  fyrir  snilld  meistarans.  Aður 
höfðu  menn  að  sönnu  haft  sannar  sagnir  og  þær  glæsilegar,  en 
nú  gátu  þeir  skoðað  sjálfir  með  eigin  augum.  —  Konungur,  er 
áður  hafði  verið  kaldur  fyrir  B.  Th.  sem  öðrum  listamönnum, 
og  krónprinsinn  (síðar  Kristján  8.),  er  lengi  hafði  dáðst  að 
B.  Th.,  gengu  nú  fram  í  því  að  greiða  honum  veg  og  —  fá  hann 
heim  til  Hafnar,  að  minnsta  kosti  um  stund.  Schubart  barónn 
var  þá  heima,  og  urðu  nú  áhrif  hans  og  systur  hans  á  hugi 
manna  auðveld,  því  að  nú  talaði  B.  Th.  fyrir  sér  sjálfur,  með 
þessu  listaverki  sínu,  betur  en  þau  gátu  gjört  það. 

Árið  1819  kom  hann  aftur  heim  til  Hafnar,  eftir  23  ára 
fjarveru.  Nú  var  margt  breytt,  og  margt  horfið,  þar  á  meðal 
foreldrar  og  æskuheimili.  Danir  dáðust  nú  að  honum,  kepptust 
um  að  votta  honum  ást  og  aðdáun.  Það  gerðu  raunar  allir,  all- 
ar  götur  frá  Róm  til  Hafnar  og  suður  aftur.  —  En  hann  mun 
hafa  minnzt  þess,  að  hann  átti  aðra  ættjörð,  sem  hann  hafði 
aldrei  séð  og  hafði  enn  ekki  getað  heimsótt.  Hann  langaði  til 
að  senda  henni  eitthvað  til  sannindamerkis  um  sonarást  sína. 
Skírnarfonturinn  hafði  vakið  almenna  aðdáun  í  Danmörku, 
fyrstur  allra  verka  hans.  Hugur  hans  var  hjá  föður  hans,  þegar 
hann  var  að  gera  fyrstu  myndirnar  á  fontinn.  Teldist  það  sómi 
fyrir  hið  göfuga  greifafólk,  að  fá  þennan  font  til  kirkjunnar 
á  Brahe-Trolle-borg,  skyldi  kirkjan  hans  afa  hans  í  Miklabæ 
njóta  engu  minni  sæmdar.  Og  þótt  ýmsir  aðrir  óskuðu  að  fá 
sams  konar  font,  og  þótt  ótal  störf  og  annir  tækju  fanginn 
huga  og  hendur,   gerði  hann  nýjan   font,   að   mestu   leyti   með 


—  419  — 

sömu  gerð  og  hinn  fyrri,  og  mun  þó  ekki  hafa  lokið  við  hann 
fyr  en  sumarið  1822.  —  12.  1.,  „1825  —  þá  nýkominn"  o.  s. 
frv.  Hann  kom  1820  aftur  heim  til  Rómaborgar  norðan  frá 
Danmörku.  Ef  til  vill  er  ártalið  ,,1825"  að  eins  prentvilla  fyrir 
1820.  —  Bls.  264,  3.  1.,  „A.  MDCCCXXVII",  þ.  e.  Anno  og  ár- 
talið,  1827;  þá  hefir  áletrunin  loks  verið  sett  á.  —  íslenzk 
stúlka,  sem  var  þá  í  Rómaborg,  sá  skírnarfontinn  hjá  Thorvald- 
sen  og  segir  hún  í  bréfi  21.  Jan.  1827,  sjálfsagt  eftir  honum 
sjálfum,  að  skírnarfonturinn  muni  verða  sendur  til  Reykja- 
víkur-dómkirkju  næsta  sumar.*)  —  11.  1.,  „1833"  o.  s.  frv. 
Fonturinn  kom  þó  ekki  til  Reykjavíkur  fyr  en  vorið  1839,  sbr. 
I.  b.,  bls.  66 — 69,  m.  aths.,  þegar  B.  Th.  var  kominn  til  Hafnar 
aftur  og  gekk  í  það  sjálfur,  að  koma  honum  heim.  Var  fontur- 
inn  þá  settur  í  Reykjavíkur-dómkirkju,  sem  þá  var,  og  er  hann 
þar,  svo  sem  kunnugt  er,  enn,  í  þeirri  kirkju,  sem  gerð  var  1847 
upp  úr  eldri  kirkjunni.  —  Bls.  266,  5.  1.,  „Thiele",  höfundur 
ævisögu  B.  Th.,  þ.  e.  Just  Mathias  Thiele;  hann  var  rithöfund- 
ur  og  þjóðsagnasafnari,  bókavörður  við  kgl.  bókasafnið  í  Höfn 
og  ritari  við  listaháskólann  þar,  og  e.  fr.  forstöðumaður  eir- 
stungumyndasaf nsins ;  f.  1795,  d.  1874.  Thiele  var  starfsamur 
og  nýtur  maður.  Mjög  handgenginn  B.  Th.  Áður  en  ævisaga 
B.  Th.  kom  út,  hafði  hann  gefið  út  „Bertel  Thorvaldsen  og 
hans  Værker",  I — IV  (1831 — 50);  á  Jónas  við  ummæli  Thieie 
í  því  riti.  —  Sbr.  e.  fr.  „Alberts  Thorvaldsens  æfisögu",  Kh. 
1841,  bls.  14 — 15  einkum. 

Bls.  266—269.  —  ÁVARP  TIL  STÉTTAÞINGSINS  í  VÉ- 
BJÖRGUM.  —  Frumr.  í  K.  G.  31  a,  skrifað,  af  Jónasi,  á  iy2 
kvartörk,  og  sennilega  samið  af  honum.  Hér  er  eflaust  um  að 
ræða  stéttaþingið  1838,  sbr.  t.  a.  m.  Danmarks  Riges  Historie, 
VI.,  232  o.  s.  frv.  Það  hófst  í  Maí  og  var  fram  í  Ágúst;  er  ávarp- 
ið  frá  þeim  tíma  (sbr.  bls.  268,  efst),  og  mun  hafa  verið  í 
ráði,  að  landar  í  Höfn  sendu  það,  en  ekki  verður  séð  að  svo 
stöddu,  að  neitt  hafi  orðið  úr  því.  —  Bls.  268,  2.  1.,  „Petitioner 
fra  Island"  o.  s.  frv.  Um  þær  bænarskrár  má  nú  vísa  til  rits 
drs.  Páls  E.  Ólasonar  um  Jón  Sigurðsson,  II.  b.,  bls.  71 — 80 
(o.  s.  frv.).  Sem  kunnugt  er,  varð  árangurinn  af  þessum  ^iála- 
leitunum  fyrst  um  sinn  sá,  að  konungur  (Friðrik  6.)  gaf  út 
22.  Ág.  þetta  ár  úrskurð  um  stofnun  sérstakrar  ráðgjafarsam- 
komu  fyrir  ísland,  þ.  e.  embættismannafundanna  (1839  og 
1841),  og  síðar  (Kristján  8.)  úrskurði  um  endurreisn  alþingis 
20.  Maí  1840  og  8.  Marz  1843.  —  21. — 22.  1.,  „Professor  Da- 


*)    Sbr.   Sunnanp.,   3.   árp:.,   bls.   139. 

27* 


—  420  — 

vid",  Chr.  Georg  Nathan  D.,  stjórnmálamaður  og  hagfræðing- 
ur,  f.  1793,  d.  1874.  Hann  var  auka-prófessor  1830 — 36.  Hann 
gaf  út  „Fædrelandet"  (frá  1834  til  1839)  og  mun  hafa  ritað 
þar  um  sérstakt  þinghald  fyrir  ísland,  en  raunar  hafði  hann 
áður  ritað  oftsinnis  í  „Maanedsskrift  for  Litteratur".  —  22.  1., 
„Professor  Sibbern",  Fr.  Chr.  S'.,  heimspekingurinn ;  f.  1785, 
d.  1872.  Mun  hér  átt  við  rit  hans,  sem  kom  út  þetta  ár,  1838: 
„Om  de  danske  Stænderforsamlingers  Forening  og  i  Anledning 
af  Debatten  om  samme".  —  „Greve  v.  Holstein",  Fr.  Ad.  H. 
(til  Holsteinborg) ,  stjórnmálamaður  og  mannréttindavinur;  f. 
1784,  d.  1836.  —  Hann  var  tengdasonur  Reventlow  greifa  til 
Brahe-Trolle-borg  og  konu  hans,  frú  Sybille  Schubart,  sem  get- 
ið  var  hér  í  aths.  á  bls.  416.  Hann  gaf  út  ritið  „Om  de  danske 
raadgivende  Provinsialstænders  Væsen  og  Værd"  og  var  Bjálf- 
ur  á  fyrsta  stéttaþinginu  1835 — 36.  —  23.  L,  „Einarsson",  þ.  e. 
Baldvin.  —  24.  1.,  „Recensent  i  Maanedsskriftet"  (þ.  e.  Maa- 
nedsskrift  for  Litteratur) ,  sennilega  Orla  Lehmann,  sjá  bls. 
359.  —  27.  1.,  „Algreen-Ussing",  Tage,  sjá  bls.  71,  m.  aths. 
Hann  var  nú  yfirréttardómari,  en  prof.  jur.  1840.  Hér  er  útt 
við  rit  hans,  „Forslag  til  en  Forening  af  begge  de  danske  Stæn- 
derforsamlinger  samt  til  nogle  andre  Forandringer  i  Stænder- 
indretningen" ;  það  kom  út  betta  ár,  1838. 

Bls.  269—272.  —  ÝMISLEGT  VIÐVÍKJANDI  „STJÖRNU- 
FRÆÐI  EFTIR  DR.  G.  F.  URSIN".  —  /.  Boðsbréf.  —  Sett  hér 
eftir  frumprentinu,  eintaki,  sem  er  í  K.  G.  31  a.  Það  er  í  litlu 
8  bl.  br.,  4  bls.,  og  er  þessi  texti  á  1. — 2.  bls.,  en  bls.  3 — 4  »:ru 
ætlaðar  fyrir  áskriftir.  Boðsbréfið  virðist  samið  af  Jónasi,  allt 
nema  niðurlagið,  sem  hér  er  með  smáu  letri  þess  vegna.  ■ — 
Sbr.  e.  fr.  bls.  35 — 36  hér  að  framan  og  næstu  greinar  hér  á 
eftir;  einnig  V.  b.,  bls.  CVI  og  CXXXI — II,  og  vísuna  til  F.  M. 
á  bls.  113  í  I.  b.,  m.  aths.  — ■  Bls.  270,  12.  1.,  „prentuð  með", 
frumpr.  „prentuð  á".  —  Þetta  rit  Ursins,  sem  hér  er  um  að 
ræða,  kom  fyrst  út  árið  1837  (er  þó  raunar  með  árt.  1838)  og 
aftur  árið  1838.  —  II.  Samningur.  —  Frumr.  í  K.  G.  31  a,  skrif- 
að  á  litla  kvartörk;  4.  bls.  auð.  Efst  á  1.  bls.  stendur  „Sam- 
hljóða".  Undir  þessari  afskrift,  sem  er  með  hendi  Jónasar 
(ehr.),  er  nafn  hans  eins.  Útgefendurnir  voru  Egill  Jónsson, 
Egill  Pálsson,  Helgi  Helgason  og  Einar  Þórðarson,  sem  þá  voru 
við  prentsmiðjuna  í  Viðey.  —  Ólafur  Stephensen  hætti  við  að 
gefa  bókina  út.  —  Bls.  271,  10.  1.,  „Töflur"  o.  s.  frv.,  I. — IV., 
prentaðar  í  Höfn.  —  ///.  Tileinkun.  Hún  er  á  næsta  blaði  d 
eftir  titilblaðinu,  sem  er  þannig:  „Stjörnufrædi,  ljett  og  handa 
alþídu,  eftir  G.  F.  Ursin  st0rnuspeking  og  háskólakjennara.  — 


—  421  — 

med  4  eirspjaldabrjefum.  —  Jónas  Hallgrímsson  íslendskadi. 
Videiar  Klaustri  1842.  prentad  á  kostnad  Egils  Jónssonar,  Eg- 
ils  Palssonar,  Helga  Helgasonar  og  Einars  Þórðarsonar".  • — 
Bókin  er  í  litlu  8  bl.  br.  (8  +)  220  bls.  Er  með  gotnesku  letri. 
—  Þetta  sama  ár  kom  út  1.  útg.  af  Njólu  eftir  Björn  Gunn- 
laugsson;  var  hún  prentuð  s.  st.  —  IV.  Formáli.  Hann  er  á 
næsta  blaði  á  eftir  tileinkuninni.  Yfirskrift  engin. 

Bls.  273—278.  —  TÓMAS  SÆMUNDSS'ON.  —  Frumpr.  í 
Fjölni,  VI.  árg.,  bls.  1 — 5,  og  aftur  í  2.  útg.  ljóðm.,  bls.  367 — 
73.  —  Sbr.  I.  b.,  bls.  89 — 91,  m.  aths.,  og  bls.  81  hér  að  fram- 
an.  E.  fr.  Andvara,  14.  ár,  1888,  bls.  III— XVI.  —  Bls.  273,  7.  J. 
a.  n.,  ,,1807";  í  „ministerialbók"  Kross-kirkjusóknar  í  Landeyj- 
um  1785 — 1817  er  T.  S.  talinn  fæddur  31.  Maí,  en  í  húsvitjun- 
arbók  Dalsþinga  undir  Eyjafjöllum  1818 — 1829  er  hann  talinn 
fæddur  13.  Júní.  í  skólavitnisburði  Bessastaðaskóla  er  hann 
talinn  fæddur  7.  Júní.  Þann  dag  mun  hann  sjálfur  hafa  talið 
fæðingardag  sinn,  og  sömuleiðis  fjölskylda  hans  og  aðrir,  al- 
mennt.  —  1. — 2.  1.  a.  n.,  „Á  því  tímabili";  árið  1819.  —  Bls. 
275,  21.  1.,  „hafa  skrifazt  á  við  hann"  o.  s.  frv.,  sbr.  Bréf  T.  S., 
Rv.  1907.  —  6.  1.  a.  n.,  „kritur",  o.  s.  frv.,  sbr.  Bréf  T.  S.,  bls. 
53,  m.  aths.  nm.,  o.  s.  frv.  — ■  Bls.  276,  8.  1.  a.  n.,  „ferðabók", 
o.  s.  frv.,  sbr.  bls.  181.  —  Bls.  277,  4. — 5.  1.,  „bréf  þau,  er  hann 
þá  ritaði",  veturinn  1833 — 34;  þau  munu  nú  öll  glötuð.  ■ — 
Viðauki.  Þessi  smágrein  er  sett  hér  þannig,  en  það  er  ekki  svo 
að  skilja,  að  Jónas  hafi  ætlazt  til,  að  hún  væri  beinlínis  viðbót 
við  minningarorðin.  Hann  hefir  skrifað  hana  fyrsta  að  aftan- 
verðu  í  litlu  skrifbókina,  sem  nú  er  K.  G.  31  b,  V.,  úti  í  Sór- 
ey.  ■ —  Bls.  278,  16. — 17.  1.,  „ritgjörð  hans  um  bókmenntir  ís- 
lendinga",  sjá  Fjölni,  V.  árg.  (1839),  bls.  73—145.  —  17.— 18. 
1.,  „Látum  oss  ei  sem  gyltur  grúfa";  þetta  er.,  (sem  byrjar 
þannig),  er  92.  er.  í  3.  kvæði  í  Búnaðarbálki  Eggerts  Ólafsson- 
ar.  Sbr.  kvæði  hans,  Kh.  1832,  bls.  49.  T.  S.  var  einn  af  útgef- 
öndunum.  —  Þetta  er.  hefir  þó  ekki  verið  látið  standa  fyrir 
framan  þessa  ritgjörð  T.  S.,  heldur  1.  er.  1.  kvæðisins  í  Bún- 
aðarbálki,  „Þér  sudda-drunga  daufir  andar",  o.  s.  frv.  —  Er- 
indið,  sem  Jónas  á  við,  er  þannig: 

Látum  oss  ei  sem  gyltur  grúfa, 
gæta  þær  aldrei  neitt  á  svig; 
akarn  við  rætur  eikar  stúfa, 
umhyggjulausar   fylla   sig; 
en  upp  á  tréð  þær  ekki  sjá, 
akarnið   hvaðan   kemur   frá. 


—  422  — 

Bls.  278—279.  —  UM  HEILAGAN  COLUMKILLA  OG 
HINA  ÍRSKU  KONUNGA,  CORMAC  MAC  CUILLENÁIN  OG 
MÝRKJARTAN.  —  Frumr.,  ehr.,  í  nr.  13  í  abr.  í  hrs.  Bmf.  í 
Lbs.,  skrifað  á  bls.  1 — 2  á  lítilli  kvartörk;  3. — 4.  bls.  auðar.  — 
Jónas  ritaði  írsku  nöfnin  sum  á  annan  hátt  en  hér  er  prentað ; 
nafn  Mýrkjartans  konungs  og  upphafið  af  drápu  Cormacans 
hefir  hann  jafnframt  skrifað  á  írsku  og  með  fornri  stafagerð. 

—  Bls.  279,  4.  1.;  Niall  glunduff  (glundubh)  var  yfirkonung- 
ur  í  írlandi  snemma  á  10.  öld  (916 — 19)  ;  glúnduff  þýðir  blá- 
kné.  —  6.  1.,  „O'  Clery's",  þ.  e.  Michael  O'  Clery,  írskur  sagna- 
ritari,  f.  1575;  safnaði  fornírskum  annálum  og  ritaði  ýms  merk 
söguleg  verk,  þar  á  meðal  Árása-bók,  sem  er  eins  konar  írlands- 
saga,  er  ræðir  mest  um  árásir  annara  þjóða  á  írland.  —  9.  !., 
„Donogh";  nafnið   er  oft  ritað   Don(n)chad(h)  ;  sbr.  Dungaðr. 

—  9. — 10.  1.,  „farið  yfir  írland";  það  var  veturinn  941 — 42, 
og  var  sú  för  mjög  fræg.  —  Menn  hans  báru  leður-,,hökla"  oða 
skinnstakka  síða,  með  hettum  á,  og  því  er  Mýrkjartan  þessi 
venjulega  nefndur  Muirchertach  na  g-cochall  g-croicenn.  Hann 
féll  næsta  ár,  943.  —  13.  1.,  „Taraborg";  Tara  er  á  Austur- 
írlandi;  þar  var  forðum  konungasetur  og  virki  mikið,  og  aðal- 
samkomustaður  Forn-Ira,  á  hæð  þar.  —  20.  1.,  „Cormacan" 
skáld  var  með  í  förinni  og  orti  drápuna  um  hana  skömmu  uíð- 
ar.  Hann  dó  948.  —  Sjá  e.  fr.  um  Mýrkjartan  og  herferð  hans 
í  Víkingasögu  Jóns  Jónssonar,  Rvík  1914 — 1915,  bls.  172 — 73 
og  176—78. 

Bls.  280.  —  LAPPISKE  ORD.  —  Frumr.  í  nr.  8  í  átta  bl. 
br.  í  hrs.  Bmf.  í  Lbs.,  bls.  6 — 7  nú,  talið  aftan-frá.  —  Sum  orð- 
anna  munu  nú  oftast  rituð  öðruvísi  en  Jónas  gerir,  t.  a.  ín. 
vuolpo,  govvamannod,  diermes,  jævd,  o.  s.  frv.,  en  rithátturinn 
fer  að  nokkru  leyti  eftir  mállýzku  og  hvort  Svíar  eða  Norð- 
menn  rita;  Jónas  virðist  hafa  farið  eftir  sænskum  rithætti.  — 
Á  skránni  eru  að  sjálfsögðu  ekki  nærri  öll  orð,  sem  komið 
gætu  til  greina  eða  tekin  munu  upp  úr  norrænu  í  lappisku. 

Bls.  281.  —  UM  SKÝRING  EDDU-KVÆÐA.  —  Frumr.  í 
K.  G.  31  b,  V.,  næst  á  eftir  athugasemdinni  um  séra  Tómas  !3æ- 
mundsson,  sjá  bls.   277 — 78   hér  að   framan. 

Bls.  281—284.  —  GEFJON.  —  Frumr.  í  K.  G.  31  b,  V.,  á 
eftir  athugasemdinni,  sem  er  hér  næst  á  undan,  en  „Dalvísa" 
og  „Sláttuvísa"  eru  í  milli;  á  eftir  þessari  grein  er  sú,  sem  hér 
er  næst  á  eftir,  og  síðan  er  „Illur  lækur".  Við  „Dalvísu"  er 
dagsetningin  15.  Jan.  og  við  „Illur  lækur"  8.  Febr.  Ritgerðir 
þessar  á  milli  kvæðanna  eru  því  frá  tímabilinu  milli  þessara 
tveggja  daga,  árið  1844,  skrifaðar  í  Sórey.  —  Bls.  281,  3.  1.  a. 


—  423  — 

n.,  „Lokaglefsa",  það  nafn  á  „Lokasennu"  finnst  í  pappírs- 
handritum  frá  síðari  öldum.  —  Bls.  283,  10.  1.  a.  n.,  ,,djúpröð- 
ul",  svo  í  öllum  handr.  af  Heimskringlu,  nema  Fríssbók;  þar  er 
„djúpröðuls",  og  virðist  það  rétt;  dj.úpröðull  er  gull;  Gefjun 
var  „glöð  djúpröðuls".  —  „auðla",  svo  í  öllum  handr.,  nema 
Wormsbók  Heimskringlu,  þar  er  oðla,  sem  er  sama.  Konráð 
Gíslason  áleit  það  ritvillu  fyrir  óðla  (þ.  e.  =  óðlega).  —  Jón- 
as  ritar  þetta  erindi  nokkurn  veginn  eins  og  það  er  í  fornum 
handritum  og  gömlum  útgáfum,  en  hér  er  rithátturinn  lagaður 
nokkuð  eftir  því,  er  nú  er  álitið  réttara  (t.  d.  „svát"  fyrir  ,,svá 
at",  „þars"  fyrir  „þar  er",  „gingu"  fyrir  „gengu",  „fyr"  fyrir 
„fyrir",  og  „vallrauf"  fyrir  „valrauf",  eins  og  Jónas  áleit  einn- 
ig  að  ætti  að  lesa.  —  Bls.  284,  5. — 6.  1.,  „for  Bolerskens  store 
Plov",  er  víst  röng  útlegging;  „foran  den  store,  l0srevne,  j^ræs- 
rige  0"  er  það  útlagt  í  Skjaldedigtning,  B  I  (Kh.  1912),  bls.  3. 

—  19.  1.,  „Wiborg",  Karsten  Friis  W.,  f.  1813,  guðfræðingur 
og  listfræðingur;  varð  prestur  á  Fjóni  árið  eftir  að  þetta  er 
skrifað,  1845.  Jónas  á  hér  við  bók,  sem  hann  hafði  gefið  út  ár- 
ið  áður,  Fremstilling  af  Nordens  Mythologi,  Kh.  1843.  Sjá  þar 
bls.  241—42. 

Bls.  285—292.  —  EN  HYPOTESE  OM  FORKLARINGEN 
AF  V0LUSPÁ'S  14.  STROFE.  —  Frumr.  í  K.  G.  31  b,  V.,  Lbr. 
aths.  við  næstu  grein  hér  á  undan.  —  Bls.  285,  7.  1.,  „den  10 
Strofe";  hún  er  bannig: 

Þar   var   Móðsognir 
mæztr  af  orðinn 
dverga    allra, 
en  Durinn  annarr; 
þeir  mannlíkun 
mörg  of  gerðu 
dverga  í  jörðu, 
sem  Durinn  sagði. 

22.  1.,  „V0lva",  frumr.  „Vala".  —  Bls.  286,  9.  1.,  „Wiborg"  sjá 
aths.  við  næstu  grein  hér  á  undan.  —  Bls.  287,  7.  1.,  „Ramse" 
o.  s.  frv.,  t.  a.  m.  „Allra  flagða  þulu"  í  ritinu  „íslenzkar  þulur 
og  þjóðkvæði",  Kh.  1898,  bls.  107  o.  s.  frv.  —  Bls.  288,  10.  í., 
„Glói",  eldri  handrit  hafa  hér  „Glóinn".  —  14.  1.,  „Eitr  (?)  ok 
Óinn";  „Eikinskjaldi"  er  í  eldri  handritum.  —  17. — 18.  1.,  „Héri, 
Haugstari,  —  Hljóðalfr,  Móinn";  þau  nöfn  eða  þær  2  línur  eru 
úr  pappírshandritum  frá  síðari  öldum,  og  munu  þessi  nöfn  tal- 
in  afbökun  ein  á  nöfnunum,  sem  eru  í  3. — 4.  1.  í  fyrra  erindinu. 

—  10.  1.  í  2.  d.,  „Bælgvante";  Jónas  hafði  álitið,  að  „Glói"  væri 


—  424  — 

s.  s.  „Gófi",  sbr.  „gliðna  taka  göt  í  vorum  glóum"  (Þulur  og- 
þjóðkvæði,  bls.  399),  og  mörg  orð,  sem  f  er  fellt  úr  í  fram- 
burði,  og  jafnvel  rithætti,  milli  tveggja  hljóðstafa.  —  Bls.  289, 

9.  1.,  ,,[Satis]-jaure",  fyrri  hluti  nafnsins  er  settur  í  eyðu,  sem  er 
í  frumr.,  en  vitanlega  mátti  setja  þar  annað,  því  að  mörg  slík 
vatnaheiti  eru  til,  eins  og  Jónas  tekur  einnig  fram.  —  5. — 6.  1. 
a.  n.,  „áret"  —  „jeret";  venjulegra  mun  „árotet"  og  „járotet". 
■ —  Bls.  292,  14. — 15.  1.,  löp  og  löf,  í  frumr.  skrifað  „Lop  og 
Lof".  —  Orðið  „lövjare",  þ.  e.  „lyfjari",  er  myndað  af  lövja, 
lyfja,  og  það  af  lyf,  „löf",  sem  kann  að  vera  skylt  „löp"  (hlaup).. 

Bls.  292—304.  —  NOKKRAR  ATHUGASEMDIR  UM  FISK- 
VERKUN  Á  ÍSLANDI.  —  Frumpr.  í  Fjölni,  VIII.  árg.,  bls. 
39 — 50.  Sjá  hér  að  framan,  bls.  170,  178  og  183,  m.  aths.  —  Bls.. 
292,  5.  1.  a.  n.,  „velvild  hans",  frumpr.  „velvild  sína".  —  Bls.  302, 

10.  1.  a.  n.,  „seilast"  frumpr.  „sælast". 

Bls.  305—334.  —  MÁLSVARNARSKJÖL.  Sjá  V.  b.,  bls. 
LV — LVI.  ■ —  Þau  eru  í  6  málum,  öll  til  Landsyfirréttarins.  ■ — 
Ehr.  eru  af  þeim  öllum  í  Þjóðskjalasafninu,  dómskjölum  frá 
þessum  árum,  1831—1832. 

Bls.  307—311.  —  MÁLSVARNARSKJAL  —  ■ -í  málinu 

■ —  gegn  vinnumanni  Friðfinni  Jóhannessyni  á  Álandi.  • — 

Sbr.  Landsyfirréttardóma  og  hæstaréttardóma  í  íslenzkum  mál- 
um  1802—1873,  Rvík  1916  o.  áfr.,  IV.,  31—34.  —  Bls.  309,  2.  I 
a.  n.,  „sínu",  ehr.  „hans". 

Bls.  311—314.  —  MÁLSVARNARSKJAL í  málinu. 

gegn  Vigfúsi  bónda  Jónssyni  frá  Brekku.  ■ —  Sjá  Lands- 

yfirréttardóma,  IV.,  48 — 49. 

Bls.  314—319.  —  MÁLSVARNARSKJAL ^-  í  málinu. 

gegn  Sölva  Þorbergssyni  og  Björgu  Þórðardóttur  innan 

Skagafjarðarsýslu.  —  Sjá  Landsyfirréttardóma,  IV.,  53 — 55. 

Bls.  320—322.  —  MÁLSVARNARSKJAL  ■ í  saka- 

málinu  — gegn  Arngrimi  Jónssyni  o.   fl.   innan  Suður- 

Múlasýslu.  ■ —  Sjá  Landsyfirréttardóma,  IV.,  60 — 62. 

Bls.  322—325.  —  MÁLSVARNARSKJAL  —  —  —  í  málinu 

gegn  krigskancellisekretera  Bonnesen  o.  s.  frv.  ■ —  Sjá 

Landsyfirréttardóma,  IV.,  77 — 88. 

Bls.  326—330.  —  VERJANDANS  TILSVARS-INNLEGG 
í  sama  máli.  —  Sbr.  Landsyfirréttardóma,  s.  st. 

Bls.  330—334.  —  MÁLSVARNARSKJAL —  í  málinu 

gegn  Sumarliða  Sveinssyni  úr  Snæfellsnessýslu.  —  Sjá- 

Landsyfirréttardóma,  IV.,  99—102. 

MATTH.  ÞÓRÐARSON. 


EFNISYFIRLIT. 

Bls.     • 
SENDIBRÉF,   UMSÓKNIR   O.    FL. 

Til  Tómasar  Sæmundssonar,   Febr.   1828    3 —     5 

—  Sama,    1.   Marz    1829    5 —     9 

—  Magnúsar   Eiríkssonar,    14.    Marz    1832     10 —  11 

—  Den    kgl.    Direktion    for    Fonden    ad    usus    publicos,    5. 

Nóv.    1835     11—12 

—  KonráSs  Gíslasonar,   15.   Jan.    1836    12 —  14 

—  Den    kgl.    Direktion    for    Fonden    ad    usus    publicos,    6. 
Júlí    1836     14 

—  Páls  Melsteds  sýslum..  29.   Júlí   1837    15 

—  KonráSs    Gíslasonar,    8.    Ágúst    1837     16 —  1 3 

—  Den    kgl.    Direktion    for    Fonden    ad   usus    publicos,    22. 

Marz    1838     18 —  19 

■ —  Finns  Magnússonar,   10.  Jan.   1839    19 

—  Det  kgl.   Rentekammer,   24.   Apríl  1839    20 —  22 

—  Sama,    17.   Maí   1839    22 

—  Konráðs   Gíslasonar,    11.   Júlí   1839    23—  24 

—  Finns   Mag-nússonar,    22.    Júlí    1839     25 —  27 

—  Saraa,   29.    Sept.    1839    27 —  30 

—  Sama,   3.   Okt.   1839    30—  31 

—  Konráðs    Gíslasonar,    4.    Okt.    1839     31 —  33 

—  Den    kgl.    Direktion    for    Fondet    ad    usus    publicos,    4. 
Okt.    1839    33 

—  Finns  Magnússonar,    2.   Marz   1840    33 —  35 

—  Brynjólfs  Péturssonar  og  Konráös  Gíslasonar,   4.  Marz 

1840     35—36 

—  Deildar  hins  ísl.  Bókmenntafélags  í  Reykjavík,  9.  Apríl 

1840     36—40 

—  Konráðs   Gíslasonar,    31.   Maí    1840    40 —  41 

—  J.  Steenstrups,  voriS  1840    41 

—  Finns  Magnússonar,  13.  Júní  1840    41 —  4a 

—  Det   kgl.   Rentekammer,   13.   Júní   1840    43 

—  Den    kgl.    Direktion    for    Fondet    ad    usus    publicos,    13. 

Júní   1840 44 

—  Brynjólfs  Péturssonar  og   Konráðs   Gíslasonar,   15.   Ág. 

1840     44 —  45 

—  Finns  Magnússonar,    (16.)    Ágúst   1840    45 —  46 

—  Brynjólfs  Péturssonar  og   Konráös   Gíslasonar,    31.   Ág. 
1840     47 

—  Den  h0je  Stifts0vrighed,   12.   Okt.   1840    47 —  49 

—  Brynjólfs  Péturssonar,  14.  Okt.  1840    49 —  50 

—  Det   kgl.   Rentekammer,   14.   Okt.    1840    50—  52 


—  426   — 

Bls. 

Til  Finns  Magnússonar,   18.   Okt.   1840    53 —  54 

—  J.  Steenstrups,  18.  Okt.  1840    54 —  56 

—  Páls  Melsteds  sýslum.,  10.  Nóv.  1840    57 —  59 

—  Den  h0je  Stifts0vrighed,  19.   Jan.   1841    59—  G0 

—  J.  Steenstrups,   1.  Marz  1841    60 —  66 

—  Det  kgl.   Rentekammer,   8.  Marz   1841    67 —  68 

—  Konráðs   Gíslasonar,   6.  Marz   1841    68 —  69 

—  Páls   Melsteds   sýslum.,    24.   Apríl    1841    70 —  72 

—  J.    Steenstrups,    5.    júlí    1841     72—  73 

—  Sama,    5.   Júlí    1841    73—  74 

—  Zoologisk   Museum,    5.   Júlí   1841    75 

—  J.   Steenstrups,   6.  Júlí   1841    75—  76 

— ■  Bjarna  Thorarensens,   13.   Júlí  1841    76 

—  J.  Steenstrups,   24.   Júlí  1841    77 —  79 

—  Konráðs  Gíslasonar,   2.( — 6.)    Ágúst  1841    79—   S4 

—  J.   Steenstrups,   3.( — 5.)    Ágúst   1841    84—  87 

—  Finns   Mag-nússonar,   9.   Ágúst   1841    87 —  88 

—  Konráös   Gíslasonar,    (16. — 17.)    Ágúst   1841    89 —  91 

—  J.   Steenstrups,    17.  (—18.)    Ágúst   1841    92—  97 

—  Finns   Magnússonar,    6.    Sept.    1841    98 —  99 

—  J.    Steenstrups,    16.    Sept.    1841    99 — 100 

—  Sama,    4.    Okt.    1841     100—105 

—  Finns    Magnússonar,    5.    Okt.    1841     106 — 108 

—  J.   C.  H.   Reinhardts,    6.   Okt.   1841    109—111 

—  KonráSs    Gíslasonar,    8.    Okt.    1841     112 — 113 

—  J.  Steenstrups,    (8.  Okt.  1841?)    113—114 

—  Sama,    5.( — 6.)    Nóv.    1841     114—119 

—  ^>et    kgl.    Rentekammer,    5.    Nóv.    1841     119—122 

—  Finns   Magnússonar,    6.    Nóv.    1841    122 

—  Páls  Melsteds  yngra,   10.   Febr.  1842    123—124 

—  Jóns  SigurSssonar,   3.  Marz  1842    124 — 125 

—  Árna    Ó.    Thorlaciusar,    23.    Marz    1842     125—127 

—  Stefáns   Gunnlaugssonar,    19.    Apríl    1842    127—129 

—  J.    Steenstrups,    1.    Maí    1842     129—132 

—  Finns  Magnússonar,  2.  Maí  1842    132 — 135 

—  Jóns  SigurÖssonar,   13.  Júlí  1842    135 

—  Finns  Magnússonar,    13.    Júlí    1842    135—136 

—  KonráSs   Gíslasonar,    17.    Okt.    1842 L36 — 137 

—  Pcáls  Melsteds  yngra,  18.  Okt.  1842    137—139 

—  Pórðar   Jónassens,    18.    Okt.    1842     139—140 

—  Det   kgl.    Rentekammer,    4.   Des.    1842    141—142 

—  Konráðs  Gíslasonar  og  Brynjólfs  Péturssonar,  fimmtu- 
dagskvöld     142 

—  J.    Steenstrups,    11.    Febrúar    1843    143—144 

—  Finns  Magnússonar,   21.   Febrúar   1843    145 

—  Det    kgl.    Rentekammer,    9.    Maí    1843    145 — 146 

—  Finns   Magnússonar,    5.    Júní    1843    146 

—  Det  kgl.  Rentekammer,   6.  Júní  1843 146—147 

—  Sama,   10.  Júní   1843    148 

—  J.   Steenstrups,   23.   Júní   1843    148—150 

—  Jóns   Sigurössonar,    14.    Júlí    1843    150—151 

—  Pór'öar   Jónasssens,    26.    Sept.    1843    iöl — 153 

—  Páls  Melsteds  yngra,    27.   Sept.   1843    153—154 


—  427  — 

Bls. 

Til    Finns   Magnússonar,    5.    Okt.    1843     154 — 155 

■ —  Jóns   Sigurðssonar,    5.    Okt.    1843    155 — 156 

—  J.    F.    Schouw(?),    9.    Nóv.    1843(?)     156 — 157 

—  Jóns   Sigurðssonar,   9.   Nóv.   1843    157 — 159 

—  Brynjólfs   Péturssonar,    22.   Nóv.    1843    150 — 161 

—  Konráðs   Gíslasonar,   í  ársbyrjun    1844    161 — 162 

—  Sama    (o.   fl.),   í  byrjun   Marz   1844    163 — 167 

—  Sama,    3.(?)    Marz   1844    167 — 169 

—  Sama,    6.    Marz    1844    170 

—  Sama,   15.(?)    Marz   1844    171 — 173 

—  Jóns    Sigurðssonar,    15.    Marz    1844    173 — 176 

—  Brynjðlfs  Péturssonar,   2.   Apríl  1844    176 

—  Konráðs  Gíslasonar,   2.   Apríl   1844    177—178 

—  Brynjólfs  Péturssonar,   páskadag  1844    178 — 180 

—  Fjölnismanna,    páskadag(?)     1844     180—181 

—  Brynjólfs   Péturssonar,    30.    Apríl   1844    181 — 182 

—  Konráðs    Gíslasonar.    2.    Maí    1844     182 — 183 

—  J.   Steenstrups,    (11.   Maí   1844)    1 83—184 

—  Konráðs   Gíslasonar,    um   15.   Maí    1844    185 

—  J.   Steenstrups,   17.  Maí   1844    185 

—  Páls  Melsteds  yngra,    5.   Júlí   1844    186—188 

—  Konráðs   Gíslasonar,   13.   Ágúst   1844    188—192 

—  J.    Steenstrups,    22.    Ágúst    1844    192—194 

—  Finns  Magnússonar,   14.   Okt.    1844 194 

—  Jóns  Sigurðssonar,  um  15.  Des.  1844    195 

—  Finns  Magnússonar,   26.  Febr.   1845    195 — 196 

—  Sama,    16.    Apríl    1845     196 

—  deildar  hins  íslenzka  Bókmenntafélags   í   Kaupmanna- 

höfn,   19.  Apríl   1845    197—198 

—  Jpórðar    Jónassens,    21.    Apríl    1845     198—199 


ÝMSAR  RITGJÖRÐIR   O.    PL. 

Dýranna    meðhöndlan     203 

Danskur    stíll     203—204 

Prófræöa     204—211 

Áramótaræða     211 — 215 

Dagbók    (23.    Ág\— 4.    Sept.    1832)     215—219 

Fáein    orð    um    hreppana    á    fslandi     219 — 226 

Sundreglur   prófessors    Nachtegalls    226 — 251 

Um  rímur  af  Tistrani  og  Indtönu    251 — 262 

Frá   skírnarfonti    Thorvaldsens     263 — 266 

Ávarp    til    stéttaþingsins    í    Vébjörgum     266 — 269 

Ýmislegt   viðvíkjandi   „Stjörnufræði   eftir   dr.   G.   F.   Ursin"  269 — 272 

Tómas    Sæmundsson    273 — 2?8 

Um   heilagan    Columkilla   og   hina   írsku    konunga,    Cormac 

Mac    Cuillenáin    og    Mýrkjartan     278 — 279 

Lappiske    Ord    280 

Um  skýring  Eddu-kvæða    2§1 

Gefjon     281—284 

En   Hypotese   om   Forklaringen   af   V01uspá's   14.    Strofe    .  .  285 — 292 

Nokkrar  athugasemdir   um   fiskverkun   á   íslandi    292 — 304 


—  428  — 

Bls- 
MÁLSVARNARSKJÖL. 
Til   hins   konunglega   íslenzka   Landsyfirréttar 
í   málinu:    Sýslumaöur   Ó.    Finsen,    skipa'ður    actor   réttvís- 
innar   vegna,    gegn   vinnumanni   Friðfinni   Jóhann- 
essyni    á    Álandi     307 — 311 

—  —     Stifts-kontóristi    J.    Paulsen    skipaður   actor,    gegn 

Vigfúsi    bónda    Jónssyni    frá    Brekku    innan    Gull- 
bringusýslu     .  .  . 311 — 314 

—  —     Sýslumaður  Ó.   Finsen,   skipaður  actor  réttvísinn- 

ar    vegna,     gegn     Sölva     Þorberg-ssyni     og    Björgu 
Þórðardóttur    innan    Skagaf jarðarsýslu    314 — 31$ 

—  —     SýslumaSur   Ó.   Finsen,    skipaSur   actor   réttvísinn- 

ar    vegna,    gegn    Arngrími    Jónssyni    o.    fl.    innan 
SuSur-Múlasýslu     320— 322 

—  —     Sýslumaður  Ó.  Finsen,  skipaSur  actor,  gegn  krigs- 

kancellisekretera    Bonnesen    og    hans    fullmektug- 

um,    examinatus    juris    Svenzon    322 — 325 

—  —     sama,  tilsvars-innlegg    326 — 330 

—  —     SýslumaSur  Ó.   Finsen,   skipaður  actor  réttvísinn- 

ar  vegna,  gegn  Sumarliöa  Sveinssyni  úr  Snæfells- 
nessýslu     330 — 334 


Lbs-Hbs/Þ 


óðdeild