Saturarum Menippearum reliquiae

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at |http : //books . qooqle . com/

r

■^i. . • >

M. TERENTI VARRONIS
SATVRARVM MENIPPEARVM

RELIQVIAE

M. TERENTl VARRONIS

SATYR4RYM MENl PPEARVM

RELIQVIAE

RECENSVIT, PnOLEGOMENA SCRIPSIT, APPENDICEM AOIECIT

ALEXANDER RIESE

i. LIPSIAE

IN AEDIBV8 B. G. TEVBNERI
A. MDCCC1.XV_ -

<^-^~// /^^

//(^/, cv''/-. //

Disqnisitio ignotorum tanto iucnndior quanto subtilior est.

Sententiae Varronis.

lipbtae: typis b. o. tkvbdebi.

it

FRIDERICO RITSCHELIO
ALFREDO FLECKEISENO

PIETATIS ^ CAVSA

ALEXANDEB * BIESE

D • D

PRAEFATIO

M . Varronis saturarum Menippearuin edendarum munus
cum minus quam reliquorum. eiusdem librorum tractatio hoc
requirat, ut opera antiquitatis quae supersunt fere omnia
perlegantur et excerpantur, magis quam illi ^et uerborum
emendationem et iustam ipsius librorum indolis aestimatio-
nem praecipue sibi postulat. Quorum negotiorum altero meis
tantummodo uiribus nisus in prolegomenis pro uirili parte
fungi sum conatus; in altero autem suscipiendo et ut decet
a certa codicum scriptura incipiendo magna uirorum docto-
rum liberalitas magnopere me adiuuit, quibus uiris pro
insigni erga me studiaque mea benignitate pubUce nunc
gratias qaam maximas animo laetissimo testificari licet,
Etenim de Gellianis locis Martinus Hertzius, cuius inlustrem
humanitatem ego quoque non uno nomine expertus sum,
de Seruio et Philargyrft Georgius Thilo me certiorem fece-
runt. Nonii autem Marcelli codicem Guelferbytanum (Gu-
dianum 96 saec. XI) F. G. Kiesslingio, quo praeside
humanissimo in gymnasio loachimico Berolinensi olim
docebam, Leidensem (Vossianum 73 saec. XI) Theodori
Mommseni uoluntate intercedentibus ipse in manus meas

VIII PBAEPATIO.

accepi. Bambergensis deinde libri scripturas ex Alfredi
Fleckeiseni uiri optimi exemplari Nonii transcribere licuit,
cui libro simillimus esse uidetur codex Leidensis 116, cf.
adnotatio ad Modii frg. XVII p. 172; Harleiani autem
codicis (2719; saeculi fortasse IX) locds ad saturas per-
tinentes Maximilianus Bonnetus amicus mihi carissimus dum
Londini uersatur quamuis summis ipse temporis angustiis
circumscriptus tamen usque ad p» 117 Merc. integros con-
tulit, sequentium eos tantum quorum lectiones maioris mo-
menti esse ei significaram. De Parisiriis denique Fridericus
Hagenbachius mihi amicissimus pauca adnotauit, quae suis
locis inuenies; unde hoc apparet,. non multi eos esse preti
sed ex Leidensi uel eius simillimo sed neglegenter deriuatos.
Nolo quidem nunc de libris Nonianis disputare , quod com-
modiore fortasse aliquando loco faciam largiore apparatu
instructus; haec tantum dico, Guelferbytanum codicem (W)
cum Harleiani {H) manu secunda fere consentire, Leidea-
sem (Z) ad Harleiani primam manum propius accedere,
quae tamen non raro a reliquis omnibus diuersa libris Hel-
ueticis a Rothio et Gerlachio passim adlatis simillima est.
Bambergensis (JB) denique, quem nimis laudare nolo, cum
nuUo illorum arte coniunctus est.

His igitur &ubsidiis instructus hanc editionem paraui,
de qua norinulla nunc praefari lubet. Et primum quidem
hoc uelim legentes animo teneant, me in fragmentis ordine
disponendis non illud uoluisse efficere, ut pristinum eorum
in saturis ordinem recuperarem (quo labore quis foret
audacior?), sed hoc tantum, ut si plura fragmenta similes
res ttactarent, ea aptissimo rebus ordine sese exciperent
omninoque ut ubi plures reliquiae extarent ordinem non
qui fuisset sed qui esse potuisset instituerem". In critica
autem adnotatione hoc inprimis egi,' ut codicum scripturam

PEAEFATIO. IX

quam accuratissime ubique describerem ; quo de consilio
in Nonianis libris BHLW adhibito hoc moneo, ubicun-
que -de H taceo, me nil comperisse (uid. supra), ubicunque
de By locos ibi non extare; nam tertium quartumque Nonii
caput permultaque praeterea scriptorum testimonia in hoc
libro desunt. Attuli etiam quae de aliis codicibus unde-
cumque comperi. In coniecturis uero narrandis me non
plai^e omnia recepisse studiorum yarronianorum periti facile
probabunt magisque uereor ne nimis quam ne parum opi-
nationum retulisse uidear.' Praecipue autem ut decuit in
antiquissimarum editionum et. Popmae et Gerlachi et Eoe-
peri commentis adscribendis modum tenui; neque fere alicubi
secundos si qui erant coniecturarum inuentores nominaui.
Versuum quoque auctores ut indicarem operam dedi,
quamquam magno meo incommodo editiones Nonii luniana
(quae emissa est Antuerpiae a. 1565) antiquiores adire non
licuit praeter unam Venetiis a. 1492 editam, ubi uersibus
instituendis opera nondum data est. — Fragmentis ipsis
perpauca tantum addidi; unum mihi omittendum fuisse
doleo quod Lucianus Muellerus mihi quondam narrauit
extare in scriptore Hispaniae ecclesiastico saeculi septimi,
cuius nomen se effugisse, sed esse neque Isidorum neque
Eugenium Toletanum; uersum autem esse choliambum»
Quem diu multumque scrutatus postquam non inueni, feli-
ciori ut indagandum relinquam coactus sum.

In Graecis uocabulis graece latineue exarandis cum
codices nuUam omnino normam praebeant ita uersatus sum,
ut quae tunc in latinum iam sermonem recipi potuisse uidean-
tur (e. c. Marcopolis, rhythmos) latinis, reliqua (e. c.
Ko6(ioroQvvfi ^ 7CBql8st%vov) graecis litteris scriberem: lex
incerta sane, sed qua aliam uidi nullam. Signis talibus []
quae inclusii in libris desunt sed addenda uidentur; quae

X PBAEFATIO.

uero in libris extantia delenda sunt, ea in adnotatione
tantum commemoraui. Aliorum scriptorum uerba adlata
litteris latiore spatio inter se segregatis distinxi; id quod
paucis locis, quos infra indicabO; neglectum esse piget.

In appendice quod et Menippi Meleagrique praeter epi-
grammata reliquias et Varronis librorum in quibus remissiore
stilo usus est omnium*) fragmenta recepi, riemo puto repre-
hendet. P. autem Varronis Atacini fragmenta subieci, ut,
quae sit illius poesis indoles quomodoque ea a Reatini uer-
suum ratione discrepet, uno conspectu eluceat; quas quam-
quam toto caelo quod aiunt inter se distant, tamen nuper
uel Reiflferscheidius (Suetoni rell. p. 197 not.) satis discer-
nere noluit. Sententias denique Varronis quae dicuntur
addidi, quia non absonum puto conicere, aliqua certe ex
parte (nam aliae facili opera postea addi potuere) eas e
Varronis libris deriuandas esse. Nam insunt sententiae
quales liberalior tantum excultiorque medio aeuo aetas mea
quidem sententia inuenire potuit quaeque Varronis ingenio
aptissimae sunt; nec obstat sermo qui profecto illius aeui
barbarie foede infectus est, cum in talibus florilegiis sen-
tentias tantum respicere, uerba, neglegere suoque usui
accommodare possent^). Exemplo sit sententia 56 *omnia

') Hinc epistnlarum fragmenta recepi, epistulicarum quaestionum
omisi.

2) Inscriptio etiam quamuis eorrupta ad antiqua nos reuocat tem-
pora. Nam inscribitur codex Patauinus 101 saec. XIII ^Prouerbia
Varronis ad Paxianum', Atrebatensis autem 305 saec. XIV 'Seutentiae
Varronis ad Papirianum Athenis audientem% unde Vincentius Belloua-
censis (spec. h)3t. VII 58 all.) ^ad Atheniensem auditorem' effinxit.
Inde reliqui pendent, nisi quod Dublinensis aliquis codex (cf. Oehl-
erus ann. philol. LIV p. 188) ' Prouerbia Varronis ad Papyriannm sena-
torem Rom. ' exhibet. Qui siue fuit Paxianus nomine siue Papirianus,
Athenis certe audiit i. e. studiis incubuit, quod non potuit facere
nisi ante a. p. Chr. 529, quo anno scholae ibi clausae sunt. Profecto

^ PBAEFATIO. Xt

nosse impossibile', quacum conferas Varronis de rerustica
II 1,3 ^nemo omnia potest scire'. Sin uero Varro ipse suas
in his sententiis partes habet, non dubito quin nonnuUae
earum e saturis (quare paucula uersuum uestigia deprehen-
dimus) petitae sint , quae sententiose dicta continebant per-
multa, cf. e. c. Aborig. III. Agatho III. de oflf. mar. I
Eumen. XI alia. Quare ne uUam rem omitterem quae ad
saturarum cognitionem usu^ esse posset, has quoque sen-
tentias integras (nam genuinas eligere non possumus) ad-
posui; de quibus qui plenius edoceri uolet, Chappuisii edi-
tionem Parisiis a. 1856 emissam adeat.

Superest ut indicem, quae in libro foras iam prodituro
corrigenda addendaue inuenerim.

p. 1. ^Plurimos libros' Varronis Mercklinus mus. philol. XIX
p. 17 saturas solas intellegit.

p. 4 sqq. Reliquos saturarum scriptores commemorare potui
Naeuium (cf. Festus p. 257 a ^NaeuiUs — in satyra: quianam
Satumium populum pepuHsti^), Pacuuium(cf. Diomedes p.486 K.),
Attam (cf. Isidorus orig. VI 9 *Atta in satyra dicens: uertamus
uomerem In ceram , an mucrone umquam%remus osseo 7 *) , Pom-
ponium (cf. Priscianus VI 2 'Pomponius in satura: cuiusuis
leporis Liher diademam dedit\ ib. VI 18^Pomp. in satura:
hlanda fallax superba impotens discordis\ Nonius 112, 4 'Pom-
ponius — saturarum [?]: non frusiilatim nec minutatim dari^)^
Albutium ^cuius Luciliano cbaractere sunt libelli* (Varro .r.
r. III 2, 17).

p. 7. Mercklinus 1. c. Quintilianum sensisse putat 'non
sola carminum, sed etiam remm uarietate'; perperam, cum in
Lucilio quoque rerum uarietas et ^eniditio mira' praedicetur.

autem non ipsius Yarronis erat, tale ex suis ipsius scriptis flonlegium
componere, sed posterioris hominis ex illius libris excerpentis (qui
qud tempore ante a. 529 uixerit incertum est); quare ne Papirianum
ilium uel Paxianum in Varronis amicis cum Schneidero Deuitio aliis
quaeramus cauendum est.

XII COBBIGENDA ET ADDENDA.

p. 18 1. 11 e p. 109 emendanda est.

p. 35. Heraclides Zoroastrem etiam libri titulum fecit.

p. 37 not. 3 adde: Cf. Wilmanns de Varronis libris gram-
maticis p. 36 not.

p. 38 not. 3 adde: Wilmanns ibid. p. 9 not.

p. 40 1. 21 lege IIeqItcXov^.

p. 48. de Atilio Serrano perperam iudicaui, ctp.207 sq. not.

p. 58, 3. dele descrihere,

p. 62. Manii frg. XVI lege XV; XVII leg. XVI.

p. 66. Manii frg. XIII lege XII; XV leg. XIV.

p. 70. not. 2 Genetiuis non in -Mf* exeuntibus adde uictus
(Virg« diuin. IV).

p. 70 1. 14 pro quttter lege ter.

p. 71. Manii frg. XV leg. XIV.

p. 75. - - XIV leg. XIII.

p. 77. - - XV leg. XIV; XVII leg. XVI.

p. 75. Delphice sqq. e carmine morali aptius quam e tra-
goedia deducentur.

p. 76' L nmv pro Ttlvtov,

p. 78. Nescio an Endymionum frg. VI prosam poeticamque
orationem suam (non poesim dixerim Enni) non unius sen
tentiae ambitu coniun^t.

p. 83. adde iambicos dimetros (Syneph. V).

p. 85 sq. Testam. I non dicere ionicum tetrametrum, sed
simpliciter inter galliambos referre debui.

p. 86. Glyconeis ante Varronem usus esse uidetur Scantius
loco a Varrone Eumen. VII p. 126 seruato.

p. 88 med. Adde tonimu^ [canimu^] Eumen. XXXV.

p. 88 not. 1. u' scriptum esse inde quoque fortaBse apparet,
quod Man. XII ^legibus nec luxu^ ilia ^nec luxu* excidere:
scilicet per homoeoteleut^m legihu^ hoc factum est.

p. 89 i. 6 adde Pacui ('Ov. Xvg. XXII).

p. 89 1. 27 adde duplicarat (^Av^q. I). "^

p. 94. Abor.TV Mommsenus hist. Rom. II p. 418 recte in-
tellegit de introductis deorum imaginibus.

p. 94. adn. ad Abor. V lege: avoqmv H m. pr. avr^w-
TCGiv H m, sec.

CORRIGENDA ET ADDENDA. XIII

p. 95. Agatb. III. Ribbeckius tragg.^lat. p. 281 praeter
Agathonem etiam Dulorestem saturam accipit.

p. 98. 1. 5 a fine ^nunL' scribe pro *nunt.'

p. 98. not. ad ''Akkog ovtog ^HQccTiX^^g suppleas 'inl rmv hxv-
Qojv xccl nQaramv^ Diogenianus I 63.

p. 99, 8. [et] pro et scribe. '

p. 102, 9. aera scribe.

p. 105, 6 a fin. adde: ueteres repuerascunt Meinekius. puera-
^cwwr Friedlaenderus bist. cultur. Rom. II p. 74.

p. 111, 8. Malim iam pro Caelibe Caesaris nomen aliquo
modo in inscriptione ponere.

p. 115 not. adde: loannes 'Sarisb. Policr. VI 26 ^Varro
in satira quae Menippaea inscribitur et de officio mariti in-
stituta est, ait: Vitium coniugis aut tollendum est aut feren-
dum. Qui toUit uitium, commodiorem coniugem praestat; qui
fert, se ipsum efficit meliorem.' Hinc deprompsit Arnoldus
de HoUandia, cf. Chappuis sentences de Varron p. 58.

p. 117. not. ad /ilg natdsg ot ytQovxeg: ^ inl rav nQog ro
yrJQag svrj^s(SriQcov* Diogenianus IV 18.

p. 118, 9. pro Lugdun. lege Voss, mai, et Voss, min, pro Voss,

p. 130, 1. plenus uini et Veneris uerba alius poetae adlata
putat Ribbeckius p. 109; cf. proll. p. 77.

p. 131, 5. ^Furiarum* scribe.

p. 131, 5. 140, 5. 143, 2 sq. 151, 3. 195, 7. 208, 2. alio-
rum uerba litteris latioribus distinguere neglexi.

p. 132, 3. lege Cyheles cl. Plin. ap. Charis. p. 53.

p. 144. rVw'^t <y. II fortasse totum prosa oratione constat.

p. 154, 2. equilam pro *eculam' (i. e. equulam) e Caesaris
exemplo, qui t in multis pro u nouauit, pendere puto. Vnde
et Legem Maeniam sero scriptam et Varroni ipsi ^ propter aucto-
ritatem uiri (Caesaris) consuetudinem factam' (Varro ap. Cas-
siod. de orth. 1) exemplo memorabili apparet.

p. 174, 2. fortasse legendum houam lino oblenisse? cf. Paulus
Festi p. 30 * Crurum tumor uiae labore coUectus boua uocatur.'

p. 177 not. Nescia qno infelici casu tria huius saturae
testimonia e Gellio exscripta omisi. Macrobius Sat. I 7, 12»
^M. Varronis librum uobis arbitror non ignotum ex saturis

XIV CORRIGENDA ET ADDENDA.

Menippeis , qui inscribitur * Nescis quid uesper uebat ', in quo
cqnuiuarum numerum bac lege d^nit, ut neque minor quam
Gratiarum sit neque quam Musarum numerosior'. Idem ibid.
II 8, 2 sq. 'Multi ut aestimo in boc a Varrone dissentiunt,
qui in illa lepidissima satura Menippea, quae inscribitur ^Nescis
quid uesper uebat' *de secunda mensa placentas remouit . . .
Locus Varronis . . . in bis fere uerbis est: Bellaria ea maxime
sunt mellita quae mellita non sunt; dulcibus enim cum niipei
societas infida'. Sequentia ^Significant autem bellaria ....
"Liberi bellaria' eisdem fere uerbis, quibus Gellius, exbibet
Macrobius redactaque in breuius loannes Sarisberiensis Poli-
cratico VlLl 7 ubi dicit ^Vtitur autem boc nomine M.Varro.
Bellaria, inquit, ea maxime mellita sunt, quae mellita non
sunt.'

p. 181 1. 13 a fin. lege *pedester\

p. 240, 15 sq. Hunc locum,.quem dubitanter Varroni reli-
qui, sero uidi e Lucili lib. IV fg. 6 Gerl. (ap. Cic. de fin. II
8, 23) petitum esse.

p. 260 fg. XXIV. Num legendum ^prohihent puerum bonum
fieri'?

Scripsi Heidelbergae mense Martio a. mdccclxv.

PROLEGOMENA

ARGVMENTVM DISPVTATIONIS.

Capvt I.

De Quintiliani saturarum deseriptione p. 1. 6 *^*^

Enni saturae 4

Lucili saturae 5

o de Menippo 7 V'

de Menippeis prosa oratione poesique constantibus . . . 13 V /

de Menippearum indole 20

de p^eudotragoediis 30

de logistoricis 32

saturarum catalogus 38

de fatis saturarum 49

Capvt II.

Praefatio de re metrica Varronis 54

quorum scriptorum imitator extiterit 58 »

poetica 1) propter epitheta omantia . . . r 61

2) propter uocabula poetica 64

3) propter alia a prosae Varronis simplicitate aliena ... 68

de aliorum uersibus inspersis ' 74

de. utriusque sermonis uariorumque motrorum coniunctione . 77

de singulis metris 80

obseruationes metricae uariae 88

CAPVT I

Saturarum genus quod excoluit M. Terentius Varro Rea
tinus diuersa a reliquorum in saturis scribendis adhibita
ratione constitisse unus tantum disertis uerbis nobis tradi-
dit Quintilianus in institutione oratoria X 1, 93 sqq. haec
narrans : ' ^Saiira quidem tota nostra est, in qua primus in-
signem laudem adeptus Lucilius quosdam ita deditos sibi adhuc
habet amatores, ut eum non eiusdem modo operis auctoribus,
sed omnibus poetis praeferre non dubitent,. ego quantum ab
illis, tantum ab Horatio dissentio, qui Lucilium fluere lutulen-
ium et esse aliquid, quod iollere possis, putat. nam eruditio
in eo mira ei libertas atque inde acerbitas et dbundantia salis.
multum est tersior ac purus magis Horatius et (non labor eius
amore) praecipuus. multum et uerae gloriae quamuis uno libro
Persius meruit. sunt clari hodieque et qui olim nominabuniur.
alterum illud eiiam prius satirae genus sed non sola carmi-
num uarietate mixtum condidit Terentius Varro, uir Romano-
rum eruditissimus, plurimos hic libros et doctissimos compo-
suit, peritissimus linguae latinae et omnis antiquitatis et rerum
graecarum nostrarumque, plus tamen scientiae coUaturus quam
eloquentiae,^ Qiiocum conferendus est, qui duo quidem et
ipse saturarum genera enumerat, alios uero alterius cultores
nominat Diomedes grammaticus, cuius haec sunt uerba
p. 485, 30 sqq. Keil. ^Satira dicitur carmen apud Romanos
nunc quidem maledicum et ad carpenda hominum uitia archaeae
comoediae charactere conipositum^ quale scripserunt Lucilius
et Horatius et Persius. at olim^) carmen quod ex uariis poe-

1) ^et olim' libri; ^sed olim' Reifferscheidius iu Suetoni reliquiis
p. 20; 'at olim' scholiasta Persii cod. Bern. 665 uerbo tenus fere cum
Diomede consentiens.

Riese, Varronis Salirae. \

2 CAPVT I

matibus constabai satira uocabatury quale scripserunt Pacuuius
et Ennius.^ Sed hae duae descriptiones , quamuis eodem
fere tempore sint factae — Diomedem enim ex Suetonianis
potissimum copiis sua hausisse O. lahnius monstrauit in
museo rhenano IX 629 sq. — in Luciliano quidem genere
enarrando satis inter se consentiunt; de altera autem parte
quae proferunt, ea ad res omnino diuersas spectare inde
statim apparet, quod ^carmen — quale scripserunt Pacuuius
et Ennius' non esse confundendum cum satura Varroniana,
licet Casaubonus de satyrica Graecorum poesi et Romano-
rum satira p. 199 ita statuat, ipsa Quintiliani uerba cla-
mant, Varronem *alterum illud genus* condjdisse perhi-
bentia. Litterarum enim genus aliquod condere nihil aliifd
nisi id inuenire primumque excolere potest significare, eodem
modo quo singula carmina uersusue qui inuenit scribitque,
condere ea dicitur. Nihil igitur ad Quintiliani sententiam
(quam ueram esse uidebimus) Varronianae saturae cum
Enni Pacuuique carminibus negoti est, triaque omnino sa-
turarum genera extitisse est consectarium, quorum unum
modo quod est Lucilianum ab litroque teste, a singulis
tantum reliqua duo afferuntur. Itaque omnia iam in utro-
que loco plana essent, nisi haec uerba intercederent Quin-
tilianea ^alterum iliud etiam prius satirae genus.' Quae
uerba cum Gesnerus olim interpretaretur ^etiam praestan-
tius' ariolatus est; nam sententia non potest alia dispici
nisi haec: priore tempore exortum esse hoc genus quam
illud de quo antea dictum sit. Cuius cum primus auctor
dieatur Lucilius, qui Varronem aetate multo praecessit,
manifestam iam animaduertimus discrepantiam in senten-
tia, qua saturae genus et ipso Lucilio antiquius et a Var-
rone demum inuentum esse uno tenore dicitur. Quae uerba
inter se luctantia explicando conciliare quantumuis strenue
ac sollerter.aggrediaris; nullo modo contingere potest; nam
uitium inest tollendum. Id quod O. lahnium in scholis
suis ita temptasse memini^ ut pro ^condidit' reponeret ^con-
diuit'; sed parum apposite ni fallor, cum pulcritudinis ele-
gantiaeque Varronianae laudem id uerbum Quintiliano in-
culcaret; a qua alienum eum fuisse cetera et praecipue

CAPVT I 3

ultima eius uerba ostendunt. Mihi in illis ipsis ^etiam
prius* corruptelae sedes esse uidetur, quam certissimo re-
medio me sanare quamquam affirmare non audeo, aliquam
tamen probabilitatis speciem habere puto, ut scribatur
^etiam uerius satirae genus et non sola carminum uarie-
tate mixtum'; alludere enim Quintilianum ad saturae uocis
definitionem inter ueteres iam diuulgatam, qua ad saturae
lancis legisque similitudinem hoc principale in satura duxe-
runt; ut diuersa ibi miscerentur uultumque ipsa quam
maxime uarium et multiplicem praeberet.^) Quod quomodo
in Varronis saturis magis etiam atque in reliquis factum
sit, mox declarabo. Verum utut de hac coniectura iudi-
candum est; saltem Fabii uerba qualia leguntur non con-
cinere ostendi et mutatione opus esse; neque quidquam -^
id quod hac disputatione declarare uolui — apud Quin-
tilianum auxili inuenire potest ea opinatio; qua Ennianam
Varronianamque saturam in unam quis confundere uelit.

Porro Quintilianus Varronis genus ^non sola carminum
uarietate mixtum' fuisse dicit. Quo in loco explicando
rairum quantum uirorum doctorum sententiae discrepant.
Quamquam aliter uix potuit euenire; ubi non ex Quinti-
iiani uerbis sed e Varronis reliquiis lucem requisiuerunt,
sententiarum apud ipsum scriptorem conexum neglegentes.
Via enim ac ratione procedentibus ita exordiendum est, ut
cum Fabius hoc tanquam signum notamque Varroniani
generis posuerit, non sola esse carminum uarietate mix-
tum, necessario inde consequi uideant; ut alterum illud a
Lucilio aliisque cultum genus, quod iam ante Varronianum
descriptum est, sola carminum uarietate fuerit composi-
tum. Quod an et quomodo factum sit ut probe perspicia-
tur, Luciliana primum satura paucis describenda est; ei
tamen ipsi non rei necessitate constrictus sed quadam licentia
expatians, cum Diomedem iam de ea disserentem induxerim;
de Enniana quoque satura paucula quae scimus praemittam.

1) Eandem sententiam consecutus est Spaldmgius ad h. 1. coni-
ciendo ^proprium', sed id et ipsum a litteris minus commendatur, et
uoci 'etiam' locum nuUum relinquit.

1*

4 CAPVT I

In Enni igitur saturarum libris, quos numero minime
sex fuisse ex Donato in Terenti Phormionem (11 2, 25)
docemur, metrorum extitisse uarietatem primo obtutu ani-
maduertimus. Ita e libro secundo fragmentum hexametris
descriptum alterumque quadrato uersu factum illud Ser-
uius hoc Nonius seruarunt; itidem tertii libri fragmenta
senariis conscripta duO; hexametris unum Nonius praebet.
Scipio quoque Ennianus, quippe cuius fragmenta extent
trochaica duo, hexameter unus, inter saturas recte a Vah-
leno in prolegg. ad Enn. poes. rell. p. LXXXIV sqq. re-
fertur; quem cura Utbrum qui Scipio inscribitur' Gellius IV 7
dicat; totum aliquem in saturis librum obtinuisse apparet,
qui poematis uarii et generis et metri, sed quae ad Sci-
pionem Africanum pertinerent omnia, constitit. Nec tamen
' cum Vahleno tertium saturarum librum dico Scipionem
fuisse, cuius sententiae et obstare uidetur uersus ^Nam is
non bene uuU tibi, qui falso criminaf nimis ille humilis pro
grandi et elata Scipionis dictione, et fulcrum quo nititur
omne iam abstulit Eibbeckius in mus. philol. X 287; qui
totum fragmentum X Vahl. e Scipione ad Annales trans-
ferendum docuit, unde unum poeta uersum in saturarum
librum tertium denuo acceperit. Nimirum uersus quos ut
notissimos Cicero protulit, non potuit sumere e saturis,
quae iamdiu ex hominum memoria euanuerant neque nisi
e grammaticorum studiis nobis notae sunt. Quem autem
alium saturarum librum Scipio obtinuerit, id iam non pos-
sumus indagare.

Hoc igitur uidimus, uaria singulis libris infuisse metra
cumque satirae illae non longissimae fuisse putandae sint
(uelut illa quadratis uersibus scripta cuius argumentum
Gellius II 29 narrat), aliter si quid uideo fieri non potuit
nisi ut saturis singulis — siue ut cum Diomede loquar poe-
matibus singulis, quibus satura (i. e. liber saturarum) con-
stabat — singula metra responderent , id quod Vahlenus
quoque p. LXXXII probat. Praeter hanc quam dixi uer-
suum inter singulas saturas uarietatem argumentis quoque
non minus multiplicibus continebantur , de quibus accura-
tius disserere cum reliquiarum inopia uetet; id unum ex

CAPVT I 5

fragmentis affirmare licet, serium iocosumque uel potius
elatum humilemque sermonem suas quemque saturas obti-
nuisse.

lam ad Lucili triginta saturarum libros si acccdimus,
ut quae is nouarit in eo genere cognoscamus, primum ui-
demus eum Enniana metrorum uarictate plerumque spreta
hexametrum uersum sibi proprium adsciuisse, quo quidem
unico in omnibus usque ad uigesimum tertium libris^) et
in tricesimo usus est ; ita ut quamquam in octo reKquis —
nec fortasse eis omnibus — alia quoque metra adhibuit,
tamen summam rem si spectas inter dactylicos poetas Lu-
cilius ponendus sit et in re metrica Horatio posterioribus-
que exemplum fuerit quod sequerentur. Argumentorum
autem uarietatem Ennio profecto non minorem amplexus
est. In eius enim saturis fere dicam de omnibus rebus
agebatur nunc serie nunc iocose, docte et indocte, narrando
uel sermocinando, neque ulla res qua hominum mentes oc-
cupari possunt aberat. Non cnim ut Gerlachius in praef.
ad Lucilium ariolatur p. 114 ^reiecta Ennii eruditione' sa-
turas scripsit, sed locupletior testis Quintilianus ^erudttio-
nem^ ut uidimus ^in eo miram et libertatem atque inde acer-
hitatem et abundantiam sahY praedicat. Haec ultima autem
ni fallor ab Ennio eum distinguebant, in quo nos quidem
ludibria et irrisionem desideramus; haec etiam posteriori-
bus eum adprime legendum et imitandum scriptorem red-
debant Ennianosque labores tantopere obscurabant, ut
uel inuentorem saturae, nempc ubi de salibus ei carmini
propriis praecipue agitur, Lucilium Horatius dixerit ser-
monum I 10, 48.^) Quam Lucili et uirtutem et gloriam

1) Haec duo fragmenta 1. XX 8 Gerl. etXXII 1, cum sola sena-
riis conscripta sint, ad posteriores fortasse libros numerorum emen-
datione reicienda sunt.

2) Ennii saturas Horatius fortasse ne nouerat quidem; certe men-
tionem earum nullam facit. Nam ^rudis et Graecis intacii camdnis
auctor ' (ibid. u. 66) nuUo modo Ennius dicitur, sed quod unice uerum
Crainius (philol. IX p. 676 sqq.) et Ribbeckius (ann. philol. 1858
p. 213) monstrarunt is qui uersibus saturniis carmen composuit; aptis-
sime ni fallor de Liuio Andronico cogitabitur.

6 CAPVT I.

ad ueram originem Borahardyu.s refert hisce aerbis in Bom.
litt. hist. p. 597 ed. IV: ^ — sobald sie (i. c. satura) einen
dichterischen Werth und Standpunkt von der starken In-
dividualitat eines Dichters empfing, und insolchem Sinne
darf Lucilius ihr Erfinder, richtiger ihr geistiger Schopfer
heissen.' Reliqua eiusdem uerba non aeque rei apta non
curo; nullo enim modo artioribus quam antea finibus sa-
turam a Lucilio circumscriptam fuisse, ut in irridendo
omnis uersaretur, uel ima illa satura noni libri monstrat;
qua orthographiam quam doctissime exposuit. Ex eodem
libro nono perspicuum fit pluribus saturis libros singolos
constitisse, cum magnus reliquiarum quae ibi sunt numerus
cum orthographicis illis praeceptis uno carmine non po-
tuerit contineri. Neque obstat quod librum sextum deci-
mum qui ^Collyra' inscriptus erat, in amicaQ laudibus uer-
satum esse oportet (cf. Porphyrio in Hor. carm. I 22, 10) ;
uariis enim carminibus uario modo ei rei studere potuit
neque absone Scipio Ennianus in comparationem uocabitur.
Quod autem in primo libro (cf. Lactantii instt. diu. IV
3, 12) deorum consilium et in tertio (cf. Porphyrio ad Hor.
serm. I 5 init.) iter Italicum descripsit et ^Fomex' quoque
titulus ex eo memoratur (cf. Amobius II 6), nulla extat
causa ut ea omnia non ad singularum saturamm sed ad
librorum totorum argumenta referamus.

Ad Varronem cum iam sim progressurus , hanc quasi
summam remm adhuc tractatamm in memoriam reuocandam
censeo : Ennium et Lucilium eis tantum inter se rationibus
differre quod alter uarietate metromm, alter maxime hexa-
metris usus est, deinde quod Ennius ut uidetur nusquam,
Lucilius saepissime ludibria saturis immiscuit. Haec autem
promiscua eis fuisse, ut argumenta quam maxime uaria ua-
riis modis tractarent, ut singuli Kbri pluribus constarent
saturis, ut omnia denique uersibus essent composita.

Primum tamen eo reuertamur, unde defleximus, ut, ne
quid praeiudicii ex Quintiliani uerbis ^alterum illud genus —
non sola carminum uarietate mixtum^ male acceptis mentibus
haerere possit, ea recte explicemus. Ex quibus ut dixi
apud Quintilianum manifestum fit fieretque apud quemuis

CAPVT I 7

scriptorem mentis compotem, illud genus, cui hoc alterum
opponit, sola carminum uarietate esse mixtum. Ea uero
non potest metrorum significare uarietatem, cum Lucilius
plerumque, Horatius autem et Persius in satiris ubique usi
sint hexametris; econtra uarietas quam iili adliibebant in
serio iocosoque sermone uicissim ponendo et omnino in
argumentorum diuersitate constabat. Hanc igitur cum Var-
roniano quoque generi Fabius adsignet, aliam etiam inibi
uarietatem fuisse perhibet, quam magno nostro detrimento
non apertis verbis significat sed obscurius tantum tangit.
Possit quis ita supplere ^non sola carminum i. e. argumen-
torum in carminibus tractatorum, sed etiam metrorum ua-
rietate mixtum', alius autem haec coniectauerit ^sed etiam
(uariorum) m-etrorum cum prosario sermone coniunctorum
uarietate mixtum', et neuter e Quintiliani uerbis poterit
refutari.^) Quare ego hoc iam loco praemonere, nos ex
Fabii uerbis in illa grauissima quaestione nil praesidi
habituros esse, tutius duxi. Nam et illud iam monstraui,
Varronem non cum Ennio hic tacite componi, quod ex cor-
iniptis illis ^etiam prius' concludi possit; agi enim de ge-
nere illo quqd ipse Varro primus inuenerit condideritque.

In describendis Varronis saturis initium sumendum est
a loco Gellii II 18, 6 sq., quem Macrobius Satum. 1 11, 42
eisdem uerbis exscripsit: ^Alii quoque non pauci serui fue-
runt qui post philosophi clari eoptiterunt. ex quibus ille Me-
nippus fuit, cuius libros M, Varro in satiris aemulatus est,
quas alii cynicas, ipse appellat Menippeas.^ Paulo aliter
idem Gellius XIII 31, 1 dicit: ^ — saturarum M. Varronis —
quas partim cynicas alii Menippeas appellant.* Menippeae
appellationis rationi apertis uerbis declarandae Valerius
Probus qui dicitur, Vergili commentator, operam nauauit
qui ad Verg. ecl. VI 31 p. 14, 19 Keil. haec profert:

1) Futilia autem Roeperus philol. XYIII 430 protulit, qui talia
Quintilianum putat sensisse: non sola carminum i. e. metrorum uarie-
tate mixtum, sed etiam serii iocosique sermonis coniunctione. An
forte ab Horatiano genere haec coniunctio aberat, ut ea tamquam
propria Varroni tribueretur?

8 CAPVT I

^Varro qui sit (est Roepenis, et?) Menippeus non a magistro
cuius aetas longe praecesserat , nominatus (nominatur?), sed
a societate ingenii^ quod is quoque omnigeno carmine satiras
suas expoliuerat.^ Et sane ipse Varro non raro Menippens
dicitur, cf. Charisius p. 118. Diomedes p. 371. Symmachus
auct. epp. 2. Arnobius VI 23. Eutychius p. 2169 P. 175
L. Athenaeus IV p. 160 c. Quam autem huius nominis cau-
sam Probus affert, ea parum uidetur consentire cum Gellii
sententia, qui inter cynicarum et Menippearum appella-
tionem affinitatem quandam sine dubio intercedere uoluit.
Cynicorum enim omnino fuisse ut carmine omnigeno scripta
sua expolirent, idnemo adhuc affirmauit. Quare ut pos-
simus diiudicare, Gellione sit an Probo fides habenda, siue
utrum a cynica quadam saturarum indole (quam Tertul-
lianus quoque ad nationes I 10 et apologetico cap. 14 in-
nuit, ^Romani stili Diogenem' et ^Romanum cynicum' Varro-
nem uocans) an ab omnigeno carmine an forte ab his dua-
bus rebus quocunque modo inter se consociatis Menippei
agnomen acceperit, de Menippo prius quae scimus suo or-
dine proferenda sunt.

Menippum patria Gadarensem, cuius uitam nimis sto-
lide conscribillauit Diogenes Laertius (VI 99 sqq.), floruisse
circiter olympiadem centesimam sexagesimam Oehlems
(prolegg. ad Varronis satt. p. 42 sqq.) probabiliter demon-
strauit, uiginti fere annis antequam Varro natus est. Paulo
igitur nimius est Probus, 4onge' eum aetate Varronem
praecessisse ubi perhibet. Cynicorum sectae addictus erat
scripsitque similia atque alii quidam eius philosophiae as-
seclae, talia dico quibus seria iocosaque lepide permisce-
bantur, uel potius quibus ^ridendo dicere uerum' ut ait
Horatius seriaque iocose exprimere conabantur. Ita Mo-
nimus cynicus naCyvva scripsit gtcovS^ kaXri^via iiefAiyiiava
(Diog. Laert. VI 83), ad quorum exemplum Menippum
libros suos instituisse Prellerus opinatus est (ann. litt.
lenens. 1847 p. 621); ita Meleager Menippi et popularis
et imitator (cf. Strabo XVI 2, 29 et Anth. gr. epigr. adaan,
572. Meleagri epigr. 127) scripsisse uidetur, cuius reliquiae
quidem pauculae (nam epigrammata hnc non pertinent)

CAPVT I 9

cum meram festiuam omnes gratiam spirent, seria tamen
eum immiscuissc cx cius cpithcto 6 xvvLxog (cf. Athenaeus
XI p. 502 c) probabile cst*, ita dcnique Bion Borysthenites
VTtoiiVTjiiata sua (Diog. L. IV 47) composuit, quem pri-
mum uel Eratosthenes (Diog. L. IV 52. Strabo I 2, 2) uel
Theophrastus ^) (cf. Mctrodor. qui dicitur TtsQl alad^tjaeav
in uoll. Herculann. VI col. XV) philosophiam ueste florida
induisse dixit.^) Eodem modo Menippi libri conscripti
erant, quos ne ex Diogenis uerbis ^Osqsl (ihv ovv anov-
datov ovdev, ta 8% ^L^kCa avrov noXXov xarayeXorog ye-
\iei xar loov rotg MeledyQOV rov xar avrov yevofievov^
prorsus iocis constitisse sumas, primum prohibet quod inter
philosophorum seriem Diogenes eum recepit quodque ^Ttov-
SoyiXovov vocat Strabo (XVI 2, 29), tum uero uiri imago
qualem ex Luciano strcnuo cius sectatore qui saepissime
in dialogis eum introducit nobis depingere possumus. Qui
quamquam eum sic describit (dial. mort. I, 2): ^yeQCDv
(paXaTCQog^ rQL^dvLOv exGiv tcoXv^vqov^ aitavrv dve(ic) dva-
jtenrafievov xal ratg invTtrvxatg rc5v ^axLov TtOLxiXov • yeka
8' del xal rd itoXXd rovg dla^ovag Tovrovs q)LXo66q)Ovg
eTtvcfxdTtrev* aliis tamen locis serio ac fere austere eum
sapientiam suam edocentem facit (cf. necyomantia 14 sqq.
dial. mort. XX). Et haec sane satis simplex erat: summum
enim sapientis bonum rrjv dnad^evav ducebat, ut ^ro jtaQov
ev d^efievog^ nil cuperet nil metueret modiceque et quiete
omnibus in rebus et conquirendis et fruendis se haberet;
etiam in philosophando ultra certos statosque terminos ne
egrederetur subtilesque disputationes philosophorum ut uen-

1) Eratosthenis esse boc facete dictum non Strabo tantum, qui
ipsius uerba ante oculos habuit, multo probabilius reddit, sed res
ipsa unice uerum ostendit esse, cum Theophrastum, cuius ipse Bion
erat discipulus, imitatores etiam Bionis, qui primus philosophiam
adornauit, notos habuisse temporis ratio prohibeat. lam apparet,
quo iure Neapolitani editores Metrodoro Epicuri amico, Theophrasti
aequali hunc librum tribuere sine ulla causa conati sunt.

2) Bionem Diogenes quidem inter academicos enumerat; sed ipse

dicit (IV 51): ^ovtos f^v dgx^^v fihv noiQrjrstTO xd 'AyLa8rni,(x.'C%ot

slz* inavsiXszo r^v KvvLxrjv aycoyift/, XccPmv tQ^Paiva xal Tcif^av.'

10 CAPVT l

tum et fumum haberet. Vnum tantum* aflferre libet locum
ex Nexvoiiavt€Lag c. 21 ubi hanc se a Tiresia accepisse
sententiam narrat: ^o t(ov Idiatdv aQiCtog fiiog xal ^ch-
(pQove6t£Qog' (og t^g dtpQOCvvfjg navediievog tov ^etstoQO-
koyelv xal tiXri xal aQxdg eniOxoTieiv xal xataatviSag
t(ov 0o(p(ov tovt(Ov 0vlXoyL0fi(ov xal td toiavta kiiQov
riyi]0diievog tovto iiovov el^ dnavtog dTjQd^rj^ oncog, to
naQov ev ^eiievogf naQaSQa^tjg yek(ov td nokkd xal neQl
liriSev ionovSaxdg,^ In his autem ne diutius immorer,
inscriptiones statim librorum eius quotquot seruatae sunt
recensebo. Ex tredecim igitur quos scripsit libris (Diog.
L. VI 101) hi sunt quos nouimus: Nexvta. /Jia^iiTtai,.
^AQxeoCXaog. Ev^n6(SL0v. ^EniCtokal xexofitf^ev^evac dno tov
t(ov d^e(ov nQoodnov, IlQog tovg (pv6vxovg xal [ladijiiati'
xovg xal yQafificctixovg xal yovdg ^EnixovQov (fortasse xal
So^ag 'EmxovQOv, ut impugnet Kbrum quem ille KvQiav
So^at inscripserat cf. Diog. L. X 27) xai tdg d^Qi^exevoiii-
vag vn avt(ov eixdSag, Fortasse etiam ^ioyivovg nQaOig
(Diog. L. VI 29 ubi codices nonnulli Hermippum pro Me-
nippo praebent).*) Fragmenta autem seruata sunt perpauca

1) Meinekias in Vindiciis Strabonianis p. 234 sq. Suidae Eadociae-
que aerba ^Mivinnoq' xo/Litxos' zmv SQafidtatv ccvtov iaxi KiQnmJteg
(xai *DqpW5 addit Eadocia) xal dXXcc^ ad cynicum nostrum referenda,
in Comicis autem Graecis uol. V p. 12 ^Mivmnog 6 xvvtxog' emen-
dandum putat. Causam uero qua haec sententia commendetur cum
nullam uideam, aperte etiam refutatur non quidem praecedente lem-
mate ^Mivmnog 6 xvviyiog • iGuv iv tc5 ^uiog^ quippe quod uel falso
inculcatum esse uel ad Suidae imperitiam duo homines ex uno efficien-
tem referri possit, sed (licet Meinekius 'in eo non esse quod quis
haereat' affirmet) ea re quod Sg<i(iatoc illius opera nuncupantur, quam
profecto appellationem ipse Suidas non potuit fingere. Quam autem
idem Meinekius poetae ignoti comoediam Jisg inscriptam ex Aelio
Dionysio apud Eustathium ad Hom. p. 1384, 46 Menippo tribuit, eam
ne comico qaidem Menippo ut donemus quicquam suadet, ut de cy-
nico uel leuissima suspitio funditus tollenda sit. Sed cuiuscunque
erat, Varroni tamen Graecis illi literis profundissime imbuto, cum
trecentos loues (^siue luppiteres dicendum' ut TertuUianus irridendi
causa addit ad nationes I 10. apolog. 14) sine capitibus induceret,
hanc Jmv comoediam ob mentem fuisse, ut argumentis destituta, ita
per se et speciosissima et ualde probabilis uiri doctissimi opinio est.

CAPVT I 11

adeoque ex quinque illis quae collegit Oehlerus (p. 29 sq.)
unum demendura est, cum Suidae uerba s. u. ^aiog: ^Mi-
vtnnog o xvvLxog inl ro(?ovroi/ xBQarsCag ijXaasVf cog 'Eqi-
vvog avaka^eiv axVf^^t liyav inloxonog atplx^cti tdv afiaQ-
tavofiivfov i^ adov^ sqq. a Diogene VI 102 ad Menedemum
cynicum, non ad Menippum referri iam dudum Leopardus
emendationum XVII 3 adnotauerit. Ipsa fragmenta in
calce huius libri adicientur.

lam uero ut Probo satisfaciamus , an carminibus inter-
spersis Menippus libros suos uariauerit quaerendum est.
Quod cum antea ab omnibus negaretur^), primus Probo
fidem habuit Prellerus (1. c. p. 622), quem secutus est
Wachsmuthius de Timone Phliasio p. 42 sq. qui apud
Athenaeum I p. 32 e * 6 yovv xwtxog Msvncjcog alfiojtotiv
xriv Mvvdov q)rj0Lv^ uerba e poeticis partibus esse seruata
coniectura perquam probabili censet. Neque est cur Probo
fides derogetur, qui pessima quidem elocutione uera tamen
ceteroquin hoc loco refert. Quamquam illud argumentum,
quod Wachsmuthius p. 43 e uersibus petit Homericis et
Euripideis, quibus Menippus Lucianeus in necyomantiae
initio utitur, nil poterit efficere nisi aliorum uersus Menip-
pum uel simpliciter usurpasse uel sillographorum modo in
ridiculum detorsisse; propria eius carmina inde erui ne-
queunt. At locupletissimum testimonium Dialogi Lucianei
uerba praebent, a Luciano dum Menippum imitetur se male
tractatum esse his uerbis in Bis accusato cap. 33 qiieren-
tis: ^ — ro yaQ Ttdvtov dtOTCcitatov , xQaoCv tvva naQd-
do^ov xixQaiiai xal ovts Tts^og sCiil ovts ijtl tciv (istQov
^sfirixay dXXd tnnoxsvtavQov dCxrjv Cvvd^stov ti xal ^svov
(pd0(ia totg dxovov0L Soxci,^ Quo loco Tts^og non ad hu-
milem uulgaremque dicendi usum, sed ad sermonem utique
prosarium pertinere ea quae opponuntur ^ovts inl tciv

1) Errat enim F. Ley de uita scriptisque Menippi cynici p. 8,
Casaubonum quoque carmina sermoni ab illo immixta affirmare di-
cens. Nempe aperte Casaubonus declarat p. 207 ^meras parodias ex
alienis uersibus Menippum contexuisse ' , non autem ipsum quoque
poesi omnigenae operam impendisse.

12 CAPVT I

fiBTQOv ^i^riKCL^ diluclde ostendunt; ne uero in illis ^ovxb
Ttslog siiAL ovt€ BTtl tfSv fistQCDV fiefirjKa^ talem quis utrius-
que sermonis in unum genus confusionem inesse suspice-
tur, qualis est in illa Tte^fj noirjtLxfj, quo nomine Lucia-
nus quom. hist. conser. s. cap. 8 rerum gestarum historiam
prosarie quidem conscriptam sed uerbis poetice sonantibus
abutentem designat, id ea re prohibetur quod nimis elatum
poeticique ardoris plenum sermonem Menippo illi, cuius
scripta ^xatayeXotog ye^eL^ nequaquam possumus conce-
dere. Cum igitur neque pedestrem sermonem poeticis uer-
bis indutum atque minus etiam continua carmina indolis
nimis prosariae ea uerba significare possint, quid iam re-
lictum est, nisi ut utroque sermone uero et genuino eius
libellos fuisse compositos e Luciani uerbis nobis suma-
mus? Quae quidem carmina cum apud Lucianum ipsum
nec permulta nec permagna inueniantur, apud Menippum
quoque quem ille imitatur rem aliter institutam fuisse nil est
quod suadeat. Ante Menippum iam extitisse qui utrumque
sermonem coniunxerint, non habemus compertum; Bion
certe Borysthenites quem ^ f^v q>iXo0o(piav av^iva ivSvCai '
Eratosthenes dixit (u. supra), alia ratione hoc negotio de-
functus est. Huius etenim de uersibus quae memorantur
apud schol. Cruq. ad Hor. epp. II 2, 58 nonnisi ad paro-
dias referenda uidentur, praesertim cum ^evtpvrig fiv xal
7taQG}SrJ0aL^ (Diog. L. IV 52); et si quidem Acroni ad
Hor. 1. c. (^Bion qui sophistes cognominatus est, in libro
quem edidit mordacissimis salibus ea quae apud poetas sunt
ita lacerauit, ut ne Homero quidem parcereV) fides habenda
est, ad unum aliquem parodiarum librum; cf. Welckerus
praef. Theogn. p. LXXXVII. Wachsmuthius 1. c. p. 40 sq.
Nam quod Prellerus e Diogenis uerbis IV 52 : ^ 'Hv 81 xccl
d-eatQLXog xal TtoXvg iv rcS yeXoLtp dLaq^oQrjOaL^ (poQtLXotg
6v6iia0L xata tciv TtQayiidtCDV XQfxiiiBvog. ^lo. dri ovv x6
Ttavtl etSeL koyov xexQccOd^aL g^aal XeyeLV in avtov
tov 'EQatoad^evrjVj cSg 7tQc5tog Blov tr^v tpLkoiSotpCav dvd^Lva
ivedvOev. evq^vrjg yaQ f^v xal TtaQpd^CaL^ concludit, inter
uaria haec genera de prosa quoque et poesi altemantibus
cogitandum esse, non satis ipsa uerba respicit, quae genus

CAPVT I 13

tnmidum et sufflatum (ro d^eatQLXov) cum ridiculo et scur-
rili (ro yBlotov) mixtum hisque additas parodias efficere
illud ^TtSv sldog Xoyov^ monstrant.^) Obiter moneo in ano-
nymi tibqI alod^i]0eci}v libri supra allati (cf. uolumkia Her-
culanensia VI col. XV) hac sententia: ^(x)al o(vd£)v m-
%avov (i)vB6xiv (ror)s [{p)g Wachsmuthius] av [?] Biixivog
Tov xata S{B)6(pQa6tov 7t.,tov (pikoCotpCav avd^vvotg xo~
aiiri^avtog^ a0{v)v%^BitG)v (i^Btax^o^kovd^ov 8ia (r)i}i/ r^j
q>v0BG)g tc5v ovtov ayvcDaiav' uocem illam mutilam ;r..-
Tov a Scotto suppletam esse Ttorjtov. Sed caue inde de
Bione poeta opinionem tibi fingas; Wachsmuthium enim
p. 40 nQcitov recte emendasse Diogenis Strabonisque in
hoc dicto narrando consensus docet. Meleagrum denique
Gadarensem, quem indole Menippo simili fuisse Diogenes
scribit, eodem quo illum scribendi genere usum esse facile
conici, probari autem ne difficile quidem poterit.

Ad finem perduxi disputationem de Menippo, qua Pro-
bum, etsi satirarum appellationem in illius libros inepte con-
fert,2) rem tamen ipsam recte narrare ostendi, illum quo-
que ^satiras suas omnigeno carmine expoliuisse.' Cuius
rationis exempla in Graecis litteris hodie quae extant, Lu-
ciani sunt opuscula, uelut luppiter tragoedus, Conuiuiuin,
Alexander, alia; deinde luliani satira quam inscripsit Cae-
sares. In his propria carmina posuere; aliorum autem
uersus multo saepius immiscuere. Lucianum autem cum
propter hanc causam, tum propter alias permultum ad Var-
ronis quoque saturas cognoscendas facere, infra exponam.

Ad illam iam quaestionem quam supra proposui reuo-
luti sumus, ut iudicemus Gellione an Probo fides maior
liabenda Menippearumque cognomen ab indole saturarum
cynica an ab omnigeno carmine deriuandum sit. Atque
indolem quidem illam eis fuisse cum non opus sit prolixa

1) Neque aliud est quod.Theodorum tov cc^bov ^>tara nav atSos
Xoyov aocpiatsvGai^ Diogenes ibid. refert.

2) In eo apud talem scriptorem non magis offendendum est, quam
in uerbis illis monstruose constructis ^Menippeus dictiat non a magistro
cuius aetas longe praecesseraf* ; illa enim omnia ex bono et uetusto
grammatico, sed nimis turbulenter excerpta esse apparet.

14 CAPVT I

disputatione ostendere, uerbo hic significasse sufficiat; iam
uero cum uersibus Menippum quoque usum esse exposue-
rim, respondere licet, utrumque fide digna narrare neque
eos intewse uere dissentirc; sed pro consilio suo utrumque
quod ei non necessarium uisum est omisisse; id quod in
Probi uerbis; ut qui rem grauiorem omiserit, leuiorem tan-
tum commemorarit, non ipsi grammatico sed excerptoris
neglegentiae culpae dandum censeo. Quum uero nuper
extiterit qui Probum de Menippo quidem dicat falsa nar-
rarC; de Varrone autem uera, sed longe aliter atque fieri
solet intellegendum esse, ita nempe ut sola carminum ua-
rietate Varronem satiras suas contexuisse prosamque omnino
ab illis alienam esse tradat, haec iam quaestio grauissima
— non autem ut spero difficillima — soluenda erit. Versus
enim Varronis saturis inesse etiam si quis ipsis reliquiis
diffideret a Gellio tamen edoceretur (VI 16) senarios earum
uersus commemorante; adde Nonium p. 503, 13; 22. At
non perinde de prosa quoque certo testimonio, nisi sit locus
e Probo allatuS; constat. Itaque Theophilus Roeperus cum
per aestiua otia saturarum reliquias perlegisset atque nullis
quidem certis usus argumentis sed sensu quodam ductus
fragmentis omnibus uersuum impressa esse uestigia sibi
uisus essdt animaduertere; statim ^poetandi quadam dulce-
dine' adductus, ut ipse ingenue fatetur, uersus suos per
singulas reliquias Varroni restituere aggressus est (philol.
IX 223 sqq.) instititque ei negotio in multis atque copiosis
uerbosisque hercle disputationibus, quae philologi uoll. IX.
XV. XVII. XVIII atque programmatis Gedanensibus et
saecularia indicenti a. 1858 edito et annalibus a. 1858.
1861. 1862 in publicum emissis continentur. Quam sen-
tentiam quamuis ipse argumento usus non nimis solido,
aurium dico iudicio, conceperit, mox tamen et Vahleno et
Ribbeckio, quorum ille in coniectaneis in Varronis saturas
Menippeas a. 1858 editis, hic in mus. philol. XIV p. 102 sqq.
eodem usi sunt fundamento sed in discernendis pedestribus
a poeticis fragmentis, quam incertis fulcris innitantur ipse
saepius obiecit (cf. praecipue philol. XVII 69 sqq.). Postea
uero a Buechelero (mus. philol. XIV 419) trium Probi

CAPVT I 15

Quintiliani Ciceronis loconim admonitus qui utriusque ser-
monis confusionem Varroni attribuant, hos locos aliter
explicare in philol. XVIII 420 sqq. suscepit. Quos uete-
rum locos; si modo in hanc quaestionem uere quadrent;
cum certissima disputandi fundamenta praebere necesse sit,
de eis ut rem ad liquidum perducamus initium nobis su-
mendum est.

Primus igitur Cicero postquam in Academicorum initio
Varronem de suis operibus disserentem induxit; laudibus
eum eflferens haec respondet (I 3, 9): ^ Nos in nostra urbe
peregrinantes errantesque tamquam hospiies tui libri quasi do-
mum deduxerunt . . . Tu aetaiem patriae, tu descriptiones tem-
porum . . . aperuisti, plurimumque poetis nostris omninoque
laiinis et literis luminis attuiisti et uerbis, atque ipse uarium
et elegans omni fere numero poema fecisti, philosophiamque
multis locis i/icohasti, ad impeilendum' satis, ad edocendum
parum.^ Ex eo loco si caute explicatur nil omnino quod
ad quaestionem nostram pertineat erui potest, ut nec Bue-
chelero duarum orationum coniunctionem nec Roepero mera
carmina a Cicerone in saturis indicata affirmantibus cre-
dendum sit. Etsi enim de saturis, quae omni fere nu-
mero composita catmina continebant, Ciceronem reuera loqui
concedendum sit (nam contra opinionem a Ritschelio in mus.
philol. VI 494 sq. prolatam, carmen hic indicari didascali-
cum quo de rerum fortasse natura Varro egerit, graues sane
dubitationes Roeperus I, c. mouit^)), tamen unde quis solas
saturas Menippeas neque alia illa praeterea quae uersibus
Varro composuit Ciceroni in mentem uenisse iure conclu-
dere possit, equidem nescio. Scripsit enim Varro, ut ex
Hieronymi catalogo eius librorum nouimus (cf. Ritschelius
mus. philol. XII 147 sqqO/ praeter ^satyrarum menipparum
(raenypparum cod. Atrebat.)' libros CL etiam poematum

1) Etenim si de tali carmine cogitandum esset, iungi oporteret
illa 'omni fere numero' uoci ^elegans' et explicari ^omni fere ratione';
offensionem uero qualis inesset uerbo 'fere' ut ne leuissimam quidem
Varroni adderet Ciceronem anxie curasse ex epistulis ad Atticum
satis superque docemur.

16 CAPVT I

(i. e. carminum breuium ef . Varro apud Nonium 428, 19) ^)
libros X et pseudotragoediarum (sic codd. Pariss.) uel tra-
goediarum (cod. Atrebat.) libros VI, ut aliud illud carmen
taceam quod Quintilianum signilicare nonnulli suspicati
sunt, cum nominet (I 4, 4) ^ Empedoclem in GraeciSy Varro-
nem ac Lucreiium in Latinis, qui praecepia sapientiae uersibus
tradiderunf, quocum conferendus est Lactantius instt. diu.

II 13 'Empedocles de rerum natura uersibus scripsit,

ut apud Romanos Lucretius et Varro^ ; nimis enim proclive
est credere, Quintilianum, quem Lactantius exscripsit, tale
aliquod de sapientia poema ex Ciceronis uerbis obiter per-
lectis pro saturis, quales reuera erant, sibi finxisse, cum
saturas ipsas eum numquam curiosius inspexisse uel oc-
cultum illud et tectum dicendi genus quo de eis loquitur
(cf^ p. 7) ualde uerisimile reddat; cf. Krahnerus de Varr.
philos. p. 10 sq. Atacinum quoque Varronem, de quo non-
nuUi cogitarunt, non puto Quintiliano ob mentem fuisse
cum praecepta sapientiae alio ille loco tradere non potue-
rit; nisi fortasse quibusdam locis prooemii Chorographiae •
Quintilianus autem carmina adferat quae tota in philoso-
phia uersentur. Sed ad nostri Varronis poetica opera
redeamus.2) Omnia in illis TuUius quae Varro uersibus
conscripserat laudat ; uarii ea generis esse dicit et elegantia
et omni fere numero composita; sin quae forte in illis erant

1) Ex eis unum apud Diomedem fragmentum seruatum est; quod
cnim ille p. 400, 29 K. Varronem affert ^in poetico libro: et tamen
non demolio rosira ' id nunc postquam de poematis Varronis comperi-
mus nequo cum Mercero ad 'Prometheum liberatum' neque cum Oeh-
lero ad 'Prometheum liberum' referre opus est. Videtur autem metro
satis artificioso contineri, creticis et trochaeis siue spondeis inuicem
sese excipientibus.

2) Omnino nil curo Varronis 'satyrarum libros IIII' quos praeter
Menippeas catalogus ille enumerat, cum indoles ac ratio earum in-
certissima sit et ne hoc quidem constet, rectene an casu a CL libris
saturarum in catalogo separatae sint. Satis tamen placet quod
Ritschelius mus. philol. VI 492 proposuit, eas ad alterum genus per-
tinuisse, quod Lucilius occupauerat. Fuerit igitur Varro in nnmero
fquorundam aliorum' qui praeter Atacinura hoc genus ante Horatium
temptanint; cf. Hor. serm. I 10, 47.

CAPVT I 17

quae praeter uersus prosam quoque orationem continebant,
non tamen tanti id momenti Ciceroni tunc erat, ut diser-
tis uerbis adnotaret; in poesis autem potissimum Varro-
nianae laudationem eum incidisse non temere quis e prae-
cedentibus uerbis ducendum fVLtahiti.^plurimumque poetis no-
stris — luminis attuiisti' , post quae ipsius carminum lau-
datio (^atque ipse — poema fecisti^) optime collocata est.
Quare cum non quidem cum Buechelero 1. c. certum fir-
mumque mixtae saturarum indolis argumentum in his uer-
bis reperire liceat, tamen etiam Roeperum, qui 1. c. p. 438
totas uersibus constitisse hoc loco existimat indicari, pro-
prietatem conexumque sententiae non satis curasse cense-
bimus. — Alterum e Quintiliano locum saepius iam a me
adlatum haud maiore ui quam Ciceronis uerba uel ad hanc
uel ad illam partem nos trahere p. 6 sq. iam ostendi. Super-
est denique Probus, qui 1. c. (p. 14 Keil.) Menippum Var-
ronemque *omnigeno carmine satiras suas expoliuisse' tra-
didit. Atque Graecum quidem iam uidimus poeticum ser-
monem immiscuisse, ut Probum tamquam inscium ueri a
Roepero 1. c. p. 420 sqq. reprehendi non fuerit necessa-
•rium.^) Etenim ille enarrationem huius loci unice ueram
hanc putat; carmine satiras expolire idem esse atque car-
minibus pulcris et expolitis constantes satiras scribere;
quae si uera esset, profecto Probus perperam de Menippo
scripsisset. Cum uero semper — more scholastico ali-
quando liceat loqui — is qui expolit aliquid aliqua re,
rem aliquam iam extantem aiia re adhibita pulcriorem et
nitidiorem quam antea fuit reddat, nimis hercle is linguae
latinae indolem torquet, qui eum dicit rem expolirO; qui
rem nondum adhuc extantem nunc demum producit et
efficit. ^'Probus igitur, id pro certo tenendum est, Varro-
nem saturas pedestres carminibus exornasse siue expoli-
uisse tradit; hic est unus quidem, sed firmus stabilisque
ex antiquitate testis uerae Menippearum indolis.

1) Mirabile autem est, Roeperum cum poeticam Menippearum
Varronis indolem tanto studio defendat, Menippo ipsi solam nihilo-
minus prosam uindicare I. c. p. 421.

Riese, Vnrronis Salir.no, 2

18 CAPVT I

Alteram accedit argamentum e Menippi imitatione
petitum^ qui cum scribendi rationem anovdoyeXoicf generi
admodum idoneam iam inuenisset^ haudquaquam credibile
est a Varrone Menippeo temere eam esse reiectam. Tertium
uero idque grauissimum ipsius Varronis loci nonnulli prae-
bent, quorum qui minime est certus, eum primum proferam.
Bimarci igitur saturae fragmentum apud Nonium p. 168^
13 ita legitur: ^Mihique diuidum stUo nostro papirinoleuiisca-
pos capitio nouo partu poeticon/ Quod facillime et ut sen-
tentia commoda euadat sic restituitur: ^Mihi (uel potius
Inibi) quom dudum stilo ...(?) papyri inleui scapos, concipio
nouom partum nocijrcxov.^ Eam autem sententiam canendi
carminis nuntiam ipsam uersibus esse expressam non est
magis probabile quam Deuictorum loco apud Nonium p. 500,
9 seruato: ^Libei me epigrammatia facere, et quoniam nomina
non memini, quod in solum mihi uenerit , ponam' numeros
inculcare. Cuius cum eadem quae illius sit sententia sua-
deatque ea h;c quoque pedestrem sermonem, humilis ac
paene uulgaris dictionis color magis etiam ei opinioni adiu-
..mento est. Attamen pertinax aduersarius metro alicui, quod
sequantur demimi distichorum uersus, haec forte possit in-
serere ; omnis autem dubitatio alio Bimarci fragmento tollitur
quod Nonius p. 229, 22 ita tradidit: ^ Ne me pedatus uer-
suum tardor heprenet tarte cum pritymon certum^, ubi ^refrenei
arie' palmari olim emendatione raraque felicitate Popma
correxit. Ceterum utrum choliarabos, quos uerba sponte
oflFerunt, ita scribas cum Vahleno p. 139:
Ne me pedatus uersuum . .'. tdrdor
Refrenet arte compari rhythmon certum
quae ita suppleri uult: ^uarie et uersibus et sermone
miscere orationem placet', an displicente arte compari
quae sit ars pares uersus efficiens sic mecum ponas:
Ne me pedatus uersuum . .' tdrdor
Refrenet arte, comprimo rhyihmon sertum,
an aliam praeter illas lectionem excogites, haec semper
sententia manebit: a poetando, quum nimis tarde procedat,
nunc libet abstinere. NuUo autem modo ea illo spectare
possunt, ut totius saturae finem indicent; hisce enim uer-

CAPVT 1 19

bis 'tardor refrenet' ea opinio reprobatur. Quam refrena-
tionera cum qui loquitur ab arte uersuum componendorum
sibi adhiberi dicat, ea quam consequitur libertaS; qua pro-
fecto non' iam ut tarde sed ut strenue progrediatur uti
uult, in eo tantum consistere potest, non ut itineri suo
finem omnino imponat — tardoris enim impedimenta, non
eundi molestiae ei sunt incommodo — sed ut alia ratione
i. e. liberiore et copiosiore et uelociore soluti sermonis
more in uia sua pergat. Quarto denique loco, si qiiis
argumentationes ad Nonium spectantes omnes nimis lubri-
cas esse opinatur, fragmentum quod apud Gellium extat
aflferam 1. XIII c. 11; id quod in uersus per uiolentissi-
mas tortiones cogentem Eoeperum philol. XVIII 439 ne-
minem cert<5 credo assentientem habiturum esse. — lam
igitur extitisse prosam in saturis orationem non fallaci illo
aurium sensu; sed certo ac stabili ratiocinandi iudicio con-
secuti sumus. Cuius cum uersibus confusionem neque solis
Varro saturis sed Hebdomadum quoque siue de imaginibus
libris simili sermonis altematione adhibuit neque ipse pri-
mus inter Romanosusurpauit, cum iam in L. Atti poetae
tragici Didascalicis prosariae partes a septenariis ut uidetur
trochaicis exciperentur (qua de re alio mox loco accuratius
agam); neque eius rei imitatoribus destitutus fuit. Inter
quos Senecae*) quidem Martianique libris saturae, Petronii
satirarum inscriptiones inditae sunt ; Menippeas tamen eorum
saturas ut appellemus nil omnino inducit ; quamquam de Se-
necae 'j^TtoxokoxvvtcicfEi, primus Scaliger eam sententiam pro-
tulit, quem et alii^) et nuper magna cum fidentia Buechelerus

1) Huius saturam, quam multis modis Varronianis similem fuisse
Buechelerus 1. c. p. 419 sqq. ostendit, carminum iniectione composi-
tam ad Varronis quoque eandem probandam adhibet rationem. Quod
argumentum cum per se solum non nimis firmum sit — quid enim
uetaret Senecam hoc genus uel sibi excogitasse uel ab ignoto quo-
libet scriptore sumpsisse? — cum aliis tamen quae supra iam pro-
posui nec inepte nec inutiliter componetur.

2) Lipsio quoque id Scaliger uidetur persuasisse, cuius ^Satyra
Menippaea' Somnium, qua criticorum peruersitates perstringit, ad
Senecae exemplar tota institnta est.

2*

20 CAPVT I

l.c.p.419 secuti sunt. lam enira uidimus magisque etiam uide-
bimus, in eo quod prosa uersibusque mixtae sint non totam
Menippearum proprietatem constare; accedere uero; quod
grauius etiam est, ut cynica quadam insigniantur indole,
ut (fTCOvdoyiXoLOV genus consectentur, ut ridendo uerura
dicere et docere delectando suscipiant; cuius generis ciim
nil omnino apud Senecam mera illum ludibria fundentem
deprehendatur; a Menippeo cognomine in eura conferendo
abstinendum erit. Hactenus haec; nara quibus rationibus
singula fragmenta prosario uel poetico sermoni adsignanda
sint, secundo demum capite quo de re metrica Varronis
disseram inuestigandum erit.

Varro igitur quem Menippeas saturas suas appellasse
Gellius 1. c, p. 7 testatur, quocum optime ipse consentit in
Testamenti saturae fragmento III haec proferens: V mea
q^iXoq^d^ovicc (?) natts, quos Menippea haeresis nutricata est,
tutores do

Qui rem Romanam Latiumque augiscere uultis^ .
quae de 'saturis profecto intelligenda sunt; — qupmodo
ille Menippi operum fonnam imitatus sit cum monstrarim,
iam ea quae libellis continebantur uideamus qua ratione
cum illo uel conspirarint uel ab illo discreparint. Qua in re
non omnia certissima proferri posse cum ex scissis tantum
breuissimisque plerumque saturarum frustulis conquirenda
sint, nemo puto mirabitur. Primum igitur ueram uterque
sapientiam commendat; quam quod ille in eo posuit si quis
'ro TcaQov bv tid-rjai', hic e philosophia colenda putat adi-
piscendam (cf. nsQl idsaiidrav II: ^si, quantum operae
sumpsisti ut tuus pistor bonum faceret panem, eius duodecimam
philosophiae dedisses, ipse bonus iam pridem esses factus^)\
nomine fere non re eos dissentire puto. Nondum enim
cum ^uetera sua^ scriberet — sic enira ipsum saturas suas
appellantem Cicero inducit in Acad. I 2, 8 — certam omni
ex parte philosophiae doctrinam amplexus fuisse uidetur; ^)

1) Qua in re a Krahneri dissentio sententia, quam in subtili libello
^De Varronis philosophia.' Neobrandenb. 1846. exposuit. Neque enim
rationes quas ille inter Varronis et Cleanthis stoiei librorum prae-

CAPVT I 21

imo licet stoicam disciplinam duce uirtute conditam dicat
et nobilem (Sesq. XXIV), in eiusdem tamen sectatores
iocos profert haud nimis lavidatorios (Longe fugit II. Mar-
copol. I) parique aceto Academicos (Sesq. ibid.), Pythago-
reos (Eumen.* XVIII), fortasse etiam Empedoclem (Eumen.
XrV) perfundit ; ita ut suo iure et cum reliquis fragmentis
concinentia haec scripserit: ^postremo nemo aegrotm quic-
qmm somniat Tam infandum, quod non aliquis dicat pMoso-
phus.^ (Eumen. XV). Quocum non pugnat quod nonnun-
quam (Sesq. ibid. ar. afp. I.) de placitis eorum quaedam me-
morare necesse putat. Sed enim quaenam tandem fuit
philosophia illa, quam in loco supra allato tam studiose
commendat? ^Cana Veritas Attices philosophiae alumna^
(Eumen. XLVIII) cum ab eo putetur, non est alia quam
laudat atque philosophia illa quam e caelo Socrates in ter-
ram deduxit, qua uirtutem sectari et uitia fugere et ani-
mum nullo aflfectuum impetu uinctum turbatumue parare
subtilibus philosophorum ambagibus derelictis edocemur.
Numnam igitur Varro a Menippo diuersus est? Socrati
enim uterque similis recte uiuendi normam quaerunt; cf.
pulcra illa (Agath. VI): ^neque auro aut genere aut multi-
plici scientia Sufflatus quaerit Socratis uestigia^ ; qua re
neque a cynicorum indole eos alienos fuisse apparet, ita
ut apte Tertullianus in apologetico 14 *Romanum cynicum'
Varronem dixerit. Ad eam potissimum partem ea quoque
spectauisse ci'edamus oportet, qtiibus philosophiam, ut ait
Cicero 1. c. I 3, 10; ^multis locis incohauit, ad impellen-
dum satis, ad edocendum parum'.^) Quamquam neque illa
prorsus desunt quae ipsas philosophorum quaestiones tan-

cipue inscriptiones quasdam iutercedere putat, consulto a Varrone ut
Cleanthem sectaretur institutas concedo; et quae p. 19 sqq. philoso-
phici argumenti fragmenta confert, ea nil probant nisi quod Cicero
testatur ^ranlta admixta ex intima philosophia ', non tamen ita com-
parata sunt, ut ipsius Varronis quodcunque philosophiae systema inde
elicere diuinando liceat.

1) £is uerbis tacite et urbane ea ad iustum modum reuocare
Ciceroni in animo est, quae ipsum Varronem paulo antea de se di-
centem fecerat, se ^multa admiscuisse ex intima philosophia.'

22 CAPVT I

gunt; nam animi et fons atque origo (Andabat. X) et cum
corpore rationes (Mut. mul. scab. I) et ab eo denique se-
paratio (Andabat. XI) a Varrone describuntur. Ad natu-
ralem fortasse philosophiae partem sublimis iiia mundi
caelique descriptio pertinuit, quae extat in Dol. aut ser,
cf. De saiute. Man. VI; poetarum autem fictiones ab ea
disciplina remouentur (Marpip. XII). Plerumque uero in
morali disciplina uersatur^ in qua nonnunquam etiam quae-
stiones quasdam soluere suscipit^ uelut utrum uita in agendo
an in cogitando posita praestabilior sit (in rv<5d'v CBavtov)^
utrumue artium, musicae imprimis, tractatio homini con-
ueniat (in "Ovfp kvQag), 'plerumque tamen cum Menippum
secutus bene ac modice uiuere summum bonum putet (cf.
Mod. IV. V), eius modestiae contemptores praecipuos non
tam subtiles philosophos habet qui humanarum cogitatio-
num terminos egrediantur (etsi ne eos quidem nunquam
cauilletur, u. supra), quam (utpote qui ^Romanus atque
Sabinus' ipsas uitae agendae rationes meris philosophorum
cogitationibus multum anteponebat) omnes illos qui a sim-
plici et modesta priscorum Romanorum uita desciuerint.
Hoc per singula fragmenta ostendere et longum et super-
uacaneum est, cum ubique fere eius rei testimonia extent;
multa inprimis eo pertinentia in Sexagessi et in Taqpg
MevbTcnov, deinde in reQovtodtSaaxdlcD et in Bimarco mul-
tisque aliis invenientur ^). Itaque ea plerumque quae per
luxuriem et avaritiam depi^avata erant insectatur; sed de-
orum quoque superstitiosas et recens demum inductas re-
ligiones, velut cultum Serapidis (nam illum Pseuduli Apol-
linis nomine videtur significasse) Magnaeque Matris repre-
hensione dignas existimat; cf. Seruius ad Aen. VIII 698:
^Varro indignatur, Alexandrinos deos Romae coli.^ Huc etiam
quendam xaxov Sai^ova alias ignotum pertinere puto, cf.
Ta(pri MbvCtcjcov III. Sed poetarum quoque quendam neo-
tericorum Quintiporem Clbdium, de quo nisi e Varrone nil

1) Haec duo ex Sexagessi adnotasse sufficiet: ^ Ergo tum Romae
parce pureque pudentis Vixere in patria; at nunc sumus in rutuba^ et
In quarum locum suhierunt inquilinae impietas, perfidia, impudicitia,'*

CAPVT I 23

compertum habemus; lepide perstringit, cum ueteres ad
Attium usque carminum conditores in summis ab eo hono-
ribus habitos eique quasi comites fidos constantesque per
totam uitam extitisse^ id quod e doctissimis quos postea
conscripsit libris unicuique compertum est, iam in saturis
uel ipsorum uel sententiarum ex eis depromptarum com-
memoratio haud rara testatur; cf. e. c. Parmeno XII— XV.
Antiquitatis igitur et temporis acti laudatoris partes cum
in se susceperit, non tamen difficilis et querulus morosam
uitae austeritatem (cf. Est modus matulae I. Devicti IV),
sed simplicitatem tantum morum commendat. Itaque ut
Menippeum unice decuit, iocis omnis generis saturae eius
ubique sunt conspersae ipsaque illa festiuitas, quam pro-
priam sibi innatamque esse Romani ipsi bene cognitum ha-
buerunt, saepissime inibi deprehenditur, quae in seriis etiam
grauibusque sententiis nonnunquam uno uerbo uelut scintilla
repente emicat, cf. e. gr. Lex Maenia VIII. Sesq. XXV.
Deinde ^multa dicta dialectice^ (Cic. Acad. I 2, 8) saturis
inesse reliquiae significant multae quae argumentandi quan-
dam speciem, licet de leuidensibus nonnunquam rebus agen-
tes, prae se ferunt, cf. Cycnus II. III. ^Exaxoinfiri VII. Est
. modus V. rv&d^v 0£avt6v II. XI. Vinalia I all. lam etiam
ingentem uiri doctrinam horum quoque libellorum iocis
plurimis quasi ultro perrumpere, porro graeca et uerba et
prouerbia Luciliano exemplo sed non nimis audacter ex-
presso sermoni esse immixta, denique quod iam exposui
et aliorum poetarum locos aflferri et ipsius omnigenis car-
minibus saturas passim expolitas esse, ut recte earum imago
describatur addendum est. Cuius maximam iam partem
nitide admodum et eleganter Mommsenus in Historia Ro-
mana III 586 sqq. ed. tert. depinxit. Attamen unum puto
accedet summi momenti auxilium ad penitus noscendam
Menippearum indolem, quod supra iam uerbo significaui:
Luciani dico libellorum cum Varronianis comparatio. Quam
in uniuersum tantum generali quadam descriptione insti-
tuere cum nullam haberet utilitatem, singulos autem libros
omnes percensere cum iongum esset, duos inde potissimum
depromam, quos cum Varronis Menippeis conferam. Jup-

24 CAPVT I

piter Tragoedus, quera priorem aflFero, cum extema quasi
facie iilarum se similem iam prodit, uersibus sermoni pro-
sario insertis, paroemiis adlatis, aliorum scriptorum sen-
tentiis usurpatis , tum indolem vere Menippeam, quam ex
illis rebus iam licet suspicari, optime inlustrat. Quippe
liber ad superstitionem delendam conscriptus neque recta
quasi uia ipsiue tantum rei intentus propositum suum
sectatur neque hoc ipsum apertis usquam uerbis profitetur,
scd multis iocis iegentes diuinare magis facit, quo tendat.
Hoc quoque grauissimum inibi Menippeae rationis testimo-
nium agnosco, quod actio quaedam per totum librum geritur,
quod genus in Luciani libris permultis, in Romanorum autem
satiris quae extant non saepe inuenitur; Varronianarum
autem et inscriptiones et fragmenta persaepe eo inducunt,
ut quod monstrare uoluerit scriptor narratione cuiusdam rei
gestae eum quasi uelasse credamus. Accedit fortasse forma
libelli qui constat dialogo; quam cum Lucianus adhibuerit
saepissime, in Varronis quoque reliquiis non obscure eam
animaduertimus. Summum uero est, ut dixi, quod pro-
positum suum, deorum cultum esse ridicuium, non tam
seriis argumentis quam ludibriis multimodis demonstrare
aggreditur ; quamquam neque illa in fine libri omnino ab- .
sunt, ita tamen iocis inuoluta, ut GTtovdoyekoiov generis
quale in Menippeis excolebatur exemplum aptius uix possis
cogitare^) optimeque ex hoc loco disci possit quid sibi
uelit illa quam Cicero 1. c. in Varronianis inuenit philo-
sophia multis locis incohata ^ad impellendum satis, ad edo-
cendum parum\ Haec omnia in alterum quoque quem signi-
ficaui Luciani libellum, Icaromenippum, cadunt, nisi quod
ibi scriptor propositum suum, philosophos esse contemnen-
dos abolendosque , in fine aperte indicat, quodque uersus
proprios ab hoc iibro scriptor seclusit; eo tamen propior
Menippeis est, quod partes in hoc iibro primae nulli alii
tributae sunt quam Menippo ipsi. Quem librum Vahlenus

1) Id genus eum consulto sibi sumpsisse excolendum ipse dicit in
libello cui inscripsit ^ln dicentem: Prometheus es in uerbis', cuius
cap. 7 neminem in eo genere sibi praecessisse gloriatur, Menippum
aut nondum tum cognitum habens aut fraudulento silentio opprimens.

CAPVT I 25

1. c. p. 112. 120. 180 cum Varronis Sesqueulixe non male
composuit; uterque saltem itineris descriptionem, quod co-
gnoscendi ueri causa, ut uidetur, fit, continet; uterque
etiam uersus Homericos non raro in partes uocat. Omne
autem feret punctum qui ex loue tragoedo Varronianarum
sibi imaginem formabik In quo hoc etiam animaduertere
licet, quod in Varronianis quoque non paucis suspicari pos-
snmus, inscriptionem libri non a proposito quod in eo prae-
cipue tractatur desumptam, sed a re leuicula, quod initio
luppiter pauca quaedam uersibus tragicis eflPert. Qua re
admonemur etiam, ne apud Varronem ex inscriptionibus
nimis confidenter de librorum argumentis iudicemus; quam
cautionem ut adhibeamus, argumentorum quoque relationes
quaedam suadent graece conscriptae post Varronem, quae
adhuc extant, quarum nonnuUae nuUo sententiae vinculo
cum ipsa inscriptione conexae sunt. Addendum denique,
inter Menippi Varronis Luciani opera quaedam esse, quae
titulis uel paribus uel ualde similibus indolis affinitatem,
qua hi uiri coniuncti erant, magis etiam confirmant. Nam
2Jv(i7t60tov et NaTcvtav Menippus scripsit^) (v. p. 10, item
Uv(in60tov et MsviTCJtov ^ NsxvoiiavTSLav Lucianus; 'Eni-
otokal KgovLxaC Luciani cum Menippi ^E7tL0toXats xsxoiijlfsv-
fievatg ano tov tciv d^sciv nQO0(O7Cov ab Oehlero 1. c. p. 34
not. apte conferuntur -, Kvvix6q Luciani et nQo^r^d^svg ad
Varronis Cynicum et Prometheum nos referunt; neque in
Luciani libris quibus inscribitur ^EQ^6ti^og ^ %sqI aiQS0sov
et IIsqI %^omv absonum uidetur Varronis saturas ITsqI
aiQi6s(Xiv et 'Exat6fifii]v^ cui titulo grammaticus postea nsQt
^v0vciv adscripsit; in mentem uocare. Sed etiam Varronem
cum Menippo hoc loco licet ea ratione componere, quod
ille Testamentum saturam, hic ^iad"i]xag conscripsit.

His iam uariis uiis ac rationibus aliquam horum libei-
lorum notitiam adepti penetralia ipsa ea qua decet uere-
cundia adeamus et quid ex saturarum reliquiis ipsis de in-

1) SvfiTCoaiov composuit etiam Meleager, cynicus Gadarensis,
cuius libros Diog. L. VI 99 cum Menippeis comparat; cf. Athenaeus
XI p. 502 c.

26 CAPVT I

dole earnm elici possit, temptemns noscere. Vereeunde
enim profeeto est agendum nec ^i qoae snnt qnae sciri non
possnnt^ ab ingenua confessione abhorrendum. lam igitnr
uidimus^ res serias in saturis tractatas^ sed lepido quodam
uestitu amictas^ qno ad legendum minns docti inuitarentur*,
sed per se spectata ea res ab Horatio non multum differt.
Peroptabile autem contigit, quod posteriore aeuo gramma-
ticus quidam (de Varrone ipso non cogitandum esse, infra
ostendam) nonnullis saturamm inscriptionibus eam rem
graeco sermone adscripsit^ de qua praecipue ibi scriptor
agebat. Quod cum in tribus et triginta quantum scimus
saturis factum sit et quattuor praeterea ipse Varro eo modo
inscripserit, pro certo iam possumus affirmare^ quaestiones
de genere morali tractandas eum sumpsisse hasce: xsqI
agstijg Ttxiqesogy nsgl ififiov^g^ nsQl '^Sov^g, xsqI do^rjgy
TtsQl g>vkovixiag^ xsgl tpiXaQyvQCag, tcsqI xvq>0Vj nsQl q>^o-
vov^ tcsqX liid^gy nsQl xv%rig^ nsQl mQiBvy quibus addo nsQl
^v6iSv et %sqI ^smv 8iayv(o6s(og. Ad genas naturale
paucae pertinent %sqI TcsQavvov^ tcsqX q>^0Qdg xoafiov, nsQl
avd^QciTCcav g>v0sog, quibus addes hasce ad corporalem ut ita
dicam uitam spectantes: tcsqI TCaiSoTCoctag^ tcsqI aQQSvoxrixog^
%sqI a(pQodi0C(ov , tcsqI yrJQCog^ tcsqI svyriQiag. Porro sunt
quae res e media 'uita desumptas tractant: nsQl aQx^g^
icsqI inaQxim/j tcsqX aQxavQSOifSv , tcsqX vo^cOinaxov y nsQl
ysvsd^Xcaxrjg^ icsqI icstQaxfSv, tcsqI iyxcDiiitov^ icsqI ysya^r^-
xoxcDV^ tcsqI ids0(idxov^ jcsqI diadijxciv, tcsqI xdg>rig, xsqI
xd(pcjv; quibuscum Bimarcum compono, in quo Varro se
ipse tcsqI xQonov disputaturum profitetur, cf. fg. III. Per-
paucae indicant philosophiam intimam in libris tractatam
esse: tcsqI q>ikoOoq>iag^ tcsqI alQiescov, nsQi xoQi^^iJ^ov (?), nsQl
i^ayoy^g, Omnes autem ad philosophiam aliqua ex parte
spectarunt, cum etiam quae e uita media sumpta dixi ra-
tiono moraii tractata fuisse fragmenta nonnulla doceant.
Quamnam autem in eis philosophiam docuerit quorumue in
praecepta maxime inclinaucrit diiudicare arduum est. Var-
ronem etenim cum satis constet Antiochi Ascalonitae ma-
gistri sui (cf. Augustinus de ciu. dei XIX 3) uestigia se-
cutum esse (cf. Cic. epp. ad Att. XIII^ 12. 16. 19; at v. p. 20

CAPVT I 27

extr.), qui nouae AcademiaeStoicorumque placita aliquo modo
inter se consociare temptauit, Krahnerum tamen qui Stoici
p. 6 praecipue Cleanthis eum sectatorem putat de Varr. philos.
sq., ^) cum e paucorum librorum inscriptionibus utrique com-
munibus^ nimium equidem concludere nolim, argumento
non satis ualido uti puto; cf. etiam adnot. ad saturam
"Exca 0By sed etiam ad eam quae scribitur "AkXog ovtog
^HQaxk^g. Minime autem eis quae ille 1. c. p. 20 sq. sub-
tiliter ex Andabatarum inscriptione et fragmento ^Mortales
mtilii rursus ac prorsus meanV de animarum in caelum
ascensu et inde descensu Varroni probato elicienda putat,
subscribere uelim. Omnino autem certius puto non e pau-
culis uerbis conexum quaerere, praesertim cum nusquam
fere sciamus utrum docendi an disputandi et refellendi
causa sententiam, quae forte fortuna nobis seruata est, po-
suerit ; sed ex inscriptionibua certa argumenta' praebentibus
i. e. e duplicibus. Sic cum Aborigines Varro saturam inscri-
pserit, possemus cogitare de priscorum Italiae incolarum
habitu moribusque descriptis; sed quae alius ille addidit
^jcbqX avd-Qcinciv g>v6BG)g' ostendunt, de primigenio exortu
ueraque hominum origine Varronem disputasse, Quare, ut
occasione oblata hoc addam, ea quae Censorinus Varro-
nianae ille doctrinae compilator c. 4 de ortu generis humani
a philosophis uarie descripto docet, ex hac eum satura mu-
tuatum esse probabile uidetur. Ibi autem philosophorum
magnus numerus producitur ; magisque omnino ni fallor tali
sententiarum enumerationi recensendae quam suae ipsius
opinioni argumentis firmandae Varronis indoles apta erat
(cf. Mommsenus 1. c. p. 587). Satis recte autem Krahnerus
1. c. p. 10 haec eum tractasse philosophica e reliquiis ap-
parere dicit: de natura hominis, de animae immortalitate,

1) Tamen etiam Platonicae et Pythagoricae disciplinae uestigia
agnoscit cf. p. 15. 19; quare ad summam idem dicit quod ego p. 20 extr.

2) Krahnerus Varronis saturas TqioSIxtiv TginvUov nBgl dQSTrjg
%tija8(0Sj Gloriam n,' q^d^ovot^ Columnam Herculis n. do^Tjg, Bimarcum
(tt. TQoncav)^ Caprinum proelium n. '^Sovijg cum Cleanthis scriptis (cf.
Diog. L. VII 175) hisce nsQl ccQSt&v n, (p^^ovSQCccg^ n. So^rfgy n, tqo-
ncovy n, '^dov^g componit,

28 CAPVT I

de rebus diuinis fere omnibus; de mysteriis, de deorum
interpretatione physica, dc iure pontificio, de mundo^ de
stellis, de musica communi et caelesti, alia id genus. Sed
haec et talia in adnotationibus tetigi ; quod maioris est mo-
menti, quo haec omatu uestierit siue quarum rerum nar-
rationibus haec immiscuerit, uideamus. Sed apparebit,
tenuia nobis et exiiia neque haec certissima omnia ex co-
piosa illa ubertate enumeranda restare.

Persaepe conuiuium instituisse uidetur siue philosopho-
rum siue aliorum hominum, in quo sermonum conuiualium
occasione quae uoluit commode inducere poterat; cf. Aga-
thonem, Endymiones, Eumenides, Legem Maeniam, Tag^^qv
MsviTCTCov, Funerum descriptiones continuerunt Manius
(fg. I), Meleagri (fg. IX), Ta^iJ Meviicitov (fg. I. II);
pugnarum instructiones in '!/4(iiiov fietQetg et "Exg} 0s et
Ko6fiotOQvvy et fortasse Desultorio, itinera in Ko0(ioTOQvvy,
Marcipore, IIsQLTcXp, Pranso parato, Sesqueulixe inueni-
imtur. Inseruntur etiam res ciuiles cum turbulentorum ple-
rumque temporum inuectione, cf. rsQotnodtSdaxcckog fg.
XVII, 'Itctcoxvcov I, Papiapapae XIII, tcsqI xsQavvov II,
Serranus fere totus; philosophorum rixa in Armonmi
iudicio; uenationes in Pranso parato, Parmenone, Melea-
gris; alia. Talia in saturis agebantur; actiones enim ple-
rumque illis infuisse Luciani iam exemplum uerisimile red-
didit, cf. p. 24. Hlustrandis autem eis quae profert exempla
quoque uel ex historia uel ex mythologia apposuit; illuc
pertinent quae narrantur de Socrate (Exaz, VI), de Croeso
(ib. I. Sesq. XIII), Diogene (Marcip. XIX), Curio Dentato
{rsQovt. V), Sp. Carvilio (T. icatQ. t. 7cai8. II), Hannibale
{tc. si,ay. I), Serrano (Serr. III ?), de libris Numae (Man.
IV?); huc quae de Hercule (*j4XI. ovt/HQ,), Oedipo (Oedi-
poth.), Medea (Marcip. VII — X), Adoni (Test. I), Actaeone
(Syneph. I), Andromeda (tc. s^ay. II), Tutano et Tutilina
(Herc. t. f . L II), Epimenide (Sexag. I. II) attulit. E my-
thologia fortasse (cf. Oehlerus I. c. p. 78) etiam universam
nonnunquam narrationem sumpsit, ixi in Catamito, in libris
"j^XXog ovtog ^HQaxXilg et Hercules tuam fidem inscriptis, in
Oedipothyeste, Tithono, Prometheo ; quorum in ultimo cum

CAPVT 1 29

satis ^ licenter ab ipsa iabula ad res suorum temporum
ridicuie depingendas transierit, neque in aliis ab eo pro-
posito eum alienum fuisse uerisimiie est. In logistoricis
quoque a fabulosis rebus Varronem non prorsus abhorruisse
Orestes et Tanaquil (si quidem Mercklinus mus. philol. XII
p. 392 sq. Tanaquilem inter logistoricos recte rettulit) osten-
dunt (cf. Eitschelius mus. philol. VI p. 543); ceterum de
his libris infra accuratius disputabo. — Saepissime autem
in sua aetate Varronem actionem saturae collocasse et per
se uerisimile est et inde apparet, quod *Marcus' quo prae-
nomine se ipsum significari uult, ut Bimarci fg. III de-
clarat; praeter hunc locum etiam Sexag. fg. XVII et
Flaxtab. fg. VI in sermonibus occurrit, quodque in Bimarco
et Marcipore et Marcopoli saturis magnas eius partes fuisse
per se consentaneum est.

Imitatus esse Varro uidetur in Tithono [tcsqI yifpcjgj
Aristonis Cei Peripatetici librum, quo Tithonum ille de
senectute disserentem induxerat; cf. Cicero Catonis c. 3.
Ritschelius mus. philol. I p. 193 sqq. Krahnerus 1. c. p. 21.
Porro Promethei declamationem in cognomine satura Aeschy-
leae esse similem Vahlenus coni. p. 168 sq. agnouit; Eume-
nides autem Varronis quin idem p. 170 sq. ad Aeschyleam
fabulam recte rettulerit dubito, cum unicum fg. XLIX
aliquo modo huic opinioni suffiragari possit. Ad Sesq. idem
quod in propatulo erat Odyssiae uersus aliquot comparauit.
Agatho numquid ad Platonis exemplum effictus sit, nolo
decernere. Cum Aiace stramenticio Apollodori Geloi Wsv-
SaCavxa Oehlerus et Ritschelius mus. philol. XII p. 152
conferunt. Piura imitationis uestigia non uidentur extare;
omnino autem Varronem, quaecunque in satiris imitatus
est, liberrime suum in usum uertisse fere pro comperto
affirmare possumus.

Porro VarrO; sicut Lucianus, dialogos saepissime com-
posuisse uidetur; hoc indicant cum frequenter posita illa
^inquam* Hnquit^ similia (cf. Epitaph. II. 2Jxca(i. IV, Eum.
IX. XXX. XXXVIII. "Ov. IvQ, XVI. in quibus more
Platoni iam usitato colloquium non ipsum quasi in scaenam
produci, sed ab aliquo homine enarrari uidetur, qui illius

30 CAPVt I

particeps fuit, cf. Eum. XXII.) et allocutiones quaedam
solemni plerumque formula 'non uides^ uel ^nonne uides^ in-
cipientes (cf. Est mod. mat. V. Flaxt. I. raQOvt. XVI.
rv^. 0. II. IX. "Ov. kvQ, XI. Pap. I. Taq>. Msv. XXH.
XXm. Vinal. I. 'TSqox. I. - '!^fif*. ^iBtQ. 11. 'Exat. VH.
Sard. I. alia), tum in uniuersis quibusdam saturis perspicua
indoles hominum inter se disputantium sermonibus constans,
maxime Yn."Ov(p kvQaq^ ubi musicae amator et contemptor
coUocuntur, et in FvcS^t Oeavtov^ ubi uitam alter in agendo,
alter in contemplando positam defendit. Hic est ilie ^mo-
dus scaenatilis^ quem sibi proprium esse in Modii fg. I ipse
Varro praedicat. In tali dispositione et ipsa res quadam
constantia tractari et res quaelibet incidere potuerunt, qua
iterum ad Luciani louem Tragoedum deducimur, qui sub
finem praecipue hanc rationem optime inlustrat. Nam et
illic non docendo simpliciter, sed disputando res tractatur.
Inde autem hoc quoque docemur, non alienum esse a ge-
nere 67tovdoys2,oiG}^ ut quaestio in partes suas distribuatur
eaeque suo ordine pertractentur; id quod in Varronianis
factum animaduertimus Test. fg. II. Fvcjd'. a. I.

Prologos fuisse siue praefationes uersibus nonnunquam
conscriptas (cf. luppiter Tragoedus) comperimus ex Gloriae
fg. I. Mod. I. II. ''Ov. kvQ. I — VIII, quos cuinam locutori
attribuerit scriptor incertum est. Sed memorabile, hos
uersus omnes senarios esse iambicos ad seueram Graeco-
rum legem compositos, quam non saepe obseruauit.

Denique duos adhuc nominare possumus homines qui-
bus saturas Varro inscripsit: Seio (cf. Buechelerus mus.
philol. XIV 421 sq.) Bimarcum, Modium PetruUo siue Pe-
tullo dedicauit; cf. Bim. III, Mod. I.

Sed de saturis hucusque disserui tamquam certissimus,
quinam inter Varronis libros ad hoc genus pertineant. lam
igitur ratio reddenda est de eis rebus quibus saturae a
reliquis differant, ipsarumque tum numerus et nomina quan-
tum fieri potest accuratissime componentur. Libri autem
qui in hanc rem quadrant non sunt illi doctrina Varro-

CAPVT I 31

niana referti, sed fere hi: poematorum libri X.^) satira-
rum libri IV. pseudotragoediarum libri VI. logistoricorum
libri LXXVI, Sed poemata (cf. p. 16) nisi hoc ipso uel
simili titulo non potuerunt aflferri, qualis in Varronianis non
occurrit nisi loco p. 16 laudato ; de satirarum libris quattuor
ibid. dixi, quorum si quae hodie extant, ea a reliquiis Me-
nippearum discerni non possunt — nec id multum attinet ;
pergimus ad pseudotragoedias (nam sic legendum est; cf.
p. 16), de quibus Ritscheiius mus. phiiol. XII p. 152 dixit.
Recte ille Alcaei x<D(iC3SoTQayG)Siav ^ Graecorum in Italia
IkaQOXQayfpSiav, Plautinam denique tragicomoediam in partes
uocat; cf. etiam Meinekius Com. Gr. I p. 247; Roeperus
philol. XVIII 426 sqq. Eandem fuisse Varroniani operis
indolem diuinare Kcet, ut heroum deorumue res gestae uer-
sibus comice factis irriderentur ; ^) a qua re Varronis animus
non abhorruisse intellegitur ex eis quae Augustinus de civ,
dei VI 5 e rerum diuinarum libro primo seruauit ^mythicon
(theoiogiae genus) — in eo sunt multa contra dignitatem et

naturam immortalium ftcta denique in hoc omnia dis at-

tribuuntur, quae non modo in hominem, sed etiam in con-
temptissimum hominem cadere possunt.^) De pseudotragoediis
autem cum omnia sint incertissima, aliquanto tamen puto
inlustrior condicio earum fiet, si eas cum Roepero 1. c. p.
429 et cum sana ratione (nam tragoediam inter et comoe-
diam aliquo modo uersantur) tantummodo uersibus fuisse
conscriptas accipimus. Quare trium librorum quos dubi-
tanter Ritschelius huc rettulit — Oedipothyesten dico, Pseud-
aeneam, Aiacem stramenticium, — primus et postremus,

1) Nam poematorum, non poematum Yarronem dixisse Charisius
testatur p. 141; unde corrigendum p, 16 extr.

2) Nisi forte erat actio tragice descripta personarum a tragoedia
alienarum; ita ut denuo possimus Lucianum in comparationem uocare
Tragoedopodagra et Ocypode.

3) Profecto trecenti illi loues quos sine capitibus Varro introduxit
(cf. p. 10. frg. inc. X), quidquid significabant (nam hoc difficillimum est
explicatu), irrisionis certe causa ficti erant ; quare nolo cum Merkelio
(Prolegg. ad Ouid. Fast. p. CCXXI qui falso ea explicat p. CCXXVIII)
ad rerum diuinarum libros, sed aut ad saturas aut ad pseudotragoedias
hanc sententiam referre.

32 CAPVT I

quorum fragmenta prosario sermone esse composita altero
capite apparebit, apseudotragoediis segregandi sunt; Pseud-
aeneas uero perbene poterit inter iiias referri (quamquam
nii omnino hoc nos facere cogit). Possis hos quoque libros
addere: Armorum iudicium, Pacuuiano Attianoque nomine
insignitum, cuius duo fragmenta philosophorum quandam
Xoyoiiaxiav describentia poetica sunt; Aoyofiaxiccv ipsam^
quae Homericam xHXoyiaxiav et d^sofiaxiav et similia in
mentem uocat'); Aethrionem fortasse, Caecilianae comoe-
diae nomine parem; denique Catamitum, rem dis irridendis
aptissimam tractantem ^). Omnia autem quae fragmenta
continent prosaria a pseudotragoediis remouenda duco. Sed
haec cum nimium sint lubrica, non ut spero reprehendar,
quod hoc quidem loco haec disserui, fragmenta autem e reli-
quorum numero eximere seorsumque ponere non ausus sum.
Tandem ad logistoricorum — quos ipse Varro graecis
litteris loyiOzoQiTcovq dixisse uidetur, quae quidem forma
in catalogo Hieronymiano extat, excerpto illo secundum
Ritschelium mus. philol. VI 549 sqq. ex Varronis ipsius
scriptis — peruenimus libros LXXVI, quos Ritschelius ind.
schoi. hibern. Bonn. 1845 egregie illustrauit. De eis haec
fere dicenda sunt. Primum quicunque iiber certo logistorici
nomine laudatur, duobus est titulis insignitus; cf. Catus
aut de liberis educandis (Gellius IV 19); Messala de vale-

1) Quamqaam U-Ktofiaxtccs quoque admonet, quam fragmenta' pe-
destri partim oratione conscripta saturis uindicant.

2) Ne enim hunc librura quia .^Varronis MenippeV ab Eutychio
affertur, inter saturas Menippeas cum Oehlero p. 48 numerare necesse
putes cf. Krahnerus de Varr. philos. p. 9. Sane locorum quibus Varro
appellatur Menippeus (quos p. 8 enumeraui) plerique ad saturas spe-
ctant; sed Probus tamen de Antiquitatibus et Symmachus de Hebdo-
madibus loquentes itidem Menippeum appellant. Quid etiam mirum
est, si homines illum ut a Varrone Atacino distinguerent, non Reatini
solum uerum etiam Menippei nomine insigniuerunt? Quare neque ne-
cessario Hertzii opinio quam mihi communicauit amplectenda est, qui
Diomedis uerba p. 371, 23 K. de coniugationibus ^suni enim evidenter
exposita [et Lucilio addit] et Varroni Menippeo^ de satura aliqua rem
grammaticam tractante intellegit; quamquam ualde mihi hanc sen-
tentiam placere confiteor, ita ut uel inter fragmenta incerta locum
receperim.

i

CAPVT I. 33

tudine (Probus ad Verg. ecl. VI 31); Tubero dc origine
humana (ibid.); Curio de deorum cultu (ibid.); Marius de
fortima (Macrobius Sat. III 18,6); unus excipiendus Gellius
XX 11 Cato alterum titulum demens. Eidem libri cum uel
sine logistoricorum nomine duobus suis tituiis soleant de-
signari (sic Catus ap. Macrobium III 6, 5 et tricles septies
apud Nonium; Tubero ap. Censorinum 9; Marius in Scholiis
Veronensibus ad Aen. VII 681); eos quoque qui eandem
inscriptionum rationem exhibent, i. e. nomen primo loco
proprium, deinde libri argumentum latino sermone expres-
sum, non tamen logistorici nuncupantur, inter hos nume-
rare opus erit, qui sunt Orestes de insania (Gellius XIII
4); Sisenna de historia (Gellius XVI 9); Pius de pace
(Gellius XVII 18); Atticus de numeris (Censorinus 2; de
inuneribus cii. Manutius et Ritschelius) ; Gallus siue Gallus
Fundanius de admirandis (Macrobius III 15, 8; Nonius p.
71. 217). lam etiam similes inscriptiones altera parte
mancas huc audemus referre, uelut Scaurum (Seruius ad
Georg. I 19; Charisius quater, de quo p. 37 disputabo),
Calenum (Seruius ad Aen. IX 53), Laterensem (Diom. p.
368. Prisc. X p. 511 H.), Nepotem (Charis. p. 59), Scae-
uolam (Macrobius de difF. 19, 32). Sed ne nimis tibi con-
fidas: nam Serranus quoque, si altera inscriptione egeret,
nemo dubitaret quin logistoricus esset; quem graeca ap-
posita tcbqI aQxaiQBGi^v saturis vindicant.

Haec iam de inscriptionibus ; indolem autem horum
librorum si ex nomine primum ^logistoricorum' a Varrone
ut uidetur inuento cognoscere quaerimus, koyov^ quoscun-
que i. e. sententias uel obseruationes uel praecepta ita in
eis tradi inuenimus ; ut historica multa explicandi uel ex-
ornandi causa sermoni immisceantur. Hoc cnim Ritschelio
mus. philol. VI 543 not. recte ut puto probabilius uidetur,
quam si koyovg fabularum notione accipientes uerae et fa-
bulosae historiae coniunctionem his libris uindicaremus.
Hlum autem moduloa obtinuisse (ita sanC; ut fabulosa quo-
que occurrere potuerint cf. p. 34 sq. ; quae inter historica
latiore sehsu dicta numeranda sunt) cum ipsae inscriptiones,
tum reliquiae Cati logistorici docent, quo rem seriam,

Riese, Varronis Satirae. 3

34 CAPVT I.

liberorum educationem , seriis uerbis ita uidemus tractari,
ut pleraque in ipsa re uersentur, nonnuUis exempla aflferan-
tur qualia possunt dici historica. In quo sermocinandi
uestigia Ritschelius indice s. adl. p. XII sq. deprehendit,
actionem autem per librum saturarum modo continuatam
non animaduertimus. Hic modus ualuit etiam in libellis
Heraclidis Pontici, quem Varronis in logisloricis scribendis
auctorem fuisse Ciceronis epistulae tam aperte docent, ut
non possit cum Ritschelio 1. c. p. 542 dubitari. lile enim
Attico suo a. 710 promisit (epp. ad Att. XV 27 ^^ 2) ^ex-
cudam aliquid 'HQaxXeLSsiov y quod laleat in thesauris tuis^ ;
repetiit promissum epp. XVI 2, 5 ^'HQaxXeLdetov , si Brun-
disium salui, adoriemur^ et ne quid dubium sit, epp. XVI
3, 1 initium etiam opellae posuit ^quod uero scribis te magis
et magis delectari '0 Tite si quid ego^ , auges mihi scribendi
alacritatem\ Est igitur Cato de senectute, quem librum
'HQaxXstdBiov Cicero appellat. Breui autem antea Varro
ipse Ciceroni, ut pro Academicorum munere gratum se
praeberet, ^HQaxlsLSsiov promiserat; cf. epp. ad Att. XV
13; 3 ^Varronis SLaloyov expecto, lam probo 'HQaxksLSsiov^
praesertim cum tu tantopere delectere^ ; quod cum iili XVI
11, 3 nondum traditum esset (^ Varronis — a quo adhuc
'HQaxksLSsLOV illud non abstuli^), postea magno gaudio se
accepisse narrat ib. XVI 12 ^de 'HQaxksLSsLG) Varronis ne-
gotia salsa, me quidem nihil unquam sic delectauit^).^ 'HQa-
xXslSslov igitur cum Cato de senectute sit, cumque eius-
dem generis opera Varronem scripsisse audiamus eiusdem-
que generis inscriptiones Varronianas cum habeamus in
logistoricis seruatas, quid facilius coUigitur quam his ope-
ribus Heraclidem eum esse imitatum? Quem Diogenes
Laertius V 89 ita describit: ^sozl d' avt^ xal ^saoTrjg XLg
oiiLlrjTLxrj (pLXo(s6(p(x>v zs xal OTQatrjyLXciv xal tcoXltlx^dv
dvSQcSv TtQog aXXiqkovg SLaksyo^svcov — — aXlcog ts xal
iv aitaOL noLxikog ts xal SLjjQrj^svog tyjv Xs^lv sOtl xal
'tl;vxayG}ystv [xavcig Svvd^svog,^ Quae omnia in logistoricos

1) Hunc librum fuisse aliquem ^Ciceronem de eloquentia' hidi-
bundus quis possit conicere.

CAPVT I 35

optime quadrant; nam ibi quoque dialogos institutos esse
et in Cati fragmentis perspicitur (u. supra) et inde quod
Cicero Varronis SiccXoyov expectauit apparet. Vna re He-
raclides ab illo difFert, quod nomina propria paucis tantum
inscripsit, Acusio et Cliniae et Protagorae (u. Diog. L. V
87 sq.) •, cetera argumentorum tantum inscriptiones habent,
nisi forte etiam Abaris est inscriptio libri; cf. Plutarchus
de aud. poet. 1 , qui ra tisqI t(ov 'tpvxciv doyiiara (haec
exempli causa affert) ii6[iLy^6va ^vd^okoyCa talibus inesse
dicit, quibus uerbis uel nomen logistoricorum fere tangit.
Quaerendum iam est nomina propria cur eis inscripta
sint. Qua de re Ritschelius quod antea opinatus erat (1. c.
p. III. cf. p. VII. XII.), homines significari quibus honoris
uel amicitiae causa Varro libros dedicauerit eosque simul
aliquo modo cum re tractata coniunctos esse, id ipse postea
recte retractauit. Nam nullo modo id fieri potuit in Oreste
de insania, quem si ab Aureliis Orestis, familia Romana,
nominauit, ingratum profecto honorem amico tribuisset.
Quod uerum est, Ritschelius mus. pliilol. VI 552 not. 4
posuit, eos intellegendos esse quibus summas in dialogo
partes Varro tribuerit, cui sententiae Mercklinus mus. philol.
XII 395 et Krahnerus 1. c. p. 12 adstipulantur ^) ; quod
idem Cicero in Catone et Laelio, ^HQaxX^iS^CoLg suis, in-
stituit; potuit Ritscheiius Heraclidis quoque ipsius librum
7t6Qi tov Q7itOQ6V6iv 7] IlQcotayoQag (Diog. L. V 88) in sub-
sidium uocare. Dedicare igitur aliis omnino, si uoluit, hos
libros poterat, quam eis quorum nomina prae se ferunt^).
Mortuis etiam cum saepenumero summas partes tribuerit,
nuUa tamen quasi lege ad hunc se usum adstrinxit; Nepos
enim et Atticus uiui etiamtum fuerunt cum libri cogno-
mines scriberentur^); neque quidquam ex temporC; quo uiri

1) Krahnerus eum esse dicit libro inscriptum ^cum cuius indole
res coniuncta est' ; id quod, cum dialogis institutos hos libros uidimus,
idem fere dicit quod Ritscheli sententia.

2) Sic Cicero Catonem et Laelium Attico dedicauit.

3) Atticus a. u. c. 722 (Nepos Att. c. 22), Nepos ^diui Augusti prin-
cipatu' (Plinius N. H. IX 137) , Varro a. u. c. 726 (Hieronymus chron.
ol. 188, 1) diem obierunt supremum.

3*

36 CAPVT I

supra nominati mortiii sunt; de annis conscriptorum logisto-
ricorum eruere licet^).

Res ipsas ex genere morali; naturali, historico tra-
ctari et serias et serio iam memoraui; neque inter frag-
menta uUum extat, quod uersibus constare (uersus proprios
esse immixtos praeterea et ipsum logistoricorum nomen et
Catonis Laeliique comparatio credere prohibet) uel leuis-
sima exoriatur suspitio; Roepeinim autem qui ut ingenio
suo indulgeret hic quoque uersus hercle quam suaues sibi
denegare non potuit (philol. IX 276 sq. progr. Gedan^ 1858
al.), a quibusdam uiris doctis probatum esse non sine ad-
miratione comperi. Hoc potius iam discrimen habemus
quo a saturis hos libros segregemus, ut si quod fragmen-
tum uersibus constet, logistoricis non possit addi; quare
Mercklino 1. c. XII p. 394 Agathonem et Parmenonem huc
transferenti assentiri non possumus. Aiterum discrimen ex
sermonis indole sumemus; quoniam quaecunque iocose et
festiue dicta deprehenduntur, ea logistoricis minus apta
esse iudicauimus; nec tamen omni numero certum est id

1) Laudationes Varronis quas Cicero Acad. I 2, 8 ita affert: ^Et
tamen in ueteribus nosiris, quae Menippum imiiati, non interpretati , qua-
dam hilariiate conspersimtis , multa admixta ex intiiria philosophia, multa
dicta dialectice, quacque quo facHius minus docti intellegerent , iucunditate
quadam ad legendum inuitati* in laudationibus, in his ipsis antiquita-
tum prooemiis philosophiae scribere uoluimus, si modo consecuti sumus"* —
has igitur laudationes Krahnerus I. c. p. 12. Varr. Curio p. 17 non
esse diuersas affirmat a logistoricis. Quorum cum Pium, Sisennam,
Curionem laudationum munere functos non sit incredibile, haudqua-
quam tamen ea uox in Marium uel Scaurum adeoue Orestem cadere
potest. Sed omnino Ciceronis ille uerbis ipsis refellitur, quem ne
Varro ille dstvog avi]Q, cuius de minimis rebus querelas formidat
(epp, ad Att. XIII 25, 3), in his libris aliquid inueniat offensionis
anxie curasse uidemus; certis igitur hunc, cum Varronis libros laudaret,
nominibus et intellectu facilibus uti consentaneum est, qualia sunt
'ea quibus Menippum est imitatus' et ^prooemia antiquitatum'. Fortasse
extitit reuera logistoricorum nomen in lacuna, quam post vocem in-
uitati primus Casaubonus de sat. poes. Gr. et Rom. satira p. 202 de-
texit. Laudationes autem inter orationum libros XXII ab Ilieronymo
commemoratos commodissime ponentur cum Ritschelio 1. c. p. 496 sq.

CAPVT 1 37

argumentum. 'Tertium ex ratione inscriptionum supra de-
scripto repetetur ^). lam logistoricorum indicem conticiemus.

1. Catus

de liberis educandis

2. Messala

de ualetudine^)

3. Tubero

de origine humana^)

4. Curio

de deorum cultu^)

5. Marius

de fortuna^)

6. Atticus

de numeris^)

7. Orestes

de insania

8. Pius

de pace

9. Sisenna

de historia

10. Gallus Fundanius

de admirandis

11. Scaurus^)

—

1) ^Die innere Oeconomie, die Farbung der Diction miissen die
Unterschiede bewirkt haben' Mercklimis 1. c. p. 396; neque tamen
ipse quantum licuit hanc sententiam adhibuit.

2) Eundem censet hunc librum Ritschelius 1. c. YI p. 502 atque
^de ualetudine tuenda librum /' apud Hieronymum memoratum; ob-
locuntur Keilius Obss. crit. in Oaton. et Varron. de r. r. p. 62 et
Mercklinus 1. c. p. 396. Num (Valerium) Messalam de ualetudine
lusus uerborum causa, quales in rerum rusticarum libris adhibere
solet, coniunxit?

3) £andem rem, sed certo aliter, in Aboriginibus satura tractauit.

4) De hoc libro Erahnerus 'Varronis Curio 1851' uere egregie
e^t, quamquam hic illic paulo argutius ; ad cuius libellum refero, cum
in hoc de saturis libro omnia haec singillatim pertractare ineptum
esset. Liber conscriptus est post a. u. 687, cf. Krahnerus p. 16 sq.

5) Cf. saturam "^Ejjco as [nsQl tvjjijsJ; liber post uarios Marii
casus (a. u. c. 667) conscriptus.

6) Sic codices recte exhibent (de muneribus Manutius, Ritsche-
lius de logg. p. V) : a chronologico fortasse illius opere exordium
sumptum.

7) ^Varro in Scauro'* a Charisio quater laudatur. Seruius autem
cum iu Georg. I 19 Varronem ^de scaenicis originibus uel in Scauro^
adferat, alteram logistorici inscriptionem indicare nonnuUis uisus est,
quam coniunctionem res ipsa non reprobat, cum M. Aemilius Scau-
rus, aedilis a. u. c. 696, ludorum scaenicorum quos edidit magnifi-
centia excelluerit. Refellitur autem cum ea re, quod operi de scae-
nicis originibus, septies praeterea memorato, librorum ubique a primo
ad tertium numerus apponitur, quod in Scauro nusquam factum est,
tum quod Censorinus, logistoricorum fidissimus inter omnes nomen*
clator (c. 2: libro cui titulus est Atticus et est de numeris; c. 9: libro

38

CAPVT I

12. Laterensis

—

13. Nepos

—

14. Calenus

—

15. Scaeuola

-T-

16. -

de moribus*) '

17. —

de pudicitia^)

18. —

de philosophia^)

19. —

de saeculis'*)

Haec de logistoricis.

lam autem uia satis plana non

nimium erit difficile quos librorum titulos saturarum libris
CL (hunc numerum fortasse obiter tantum computatum
catalogus praebet Hieronymi) adtribuamus inuestigare. Sa-
tirarum igitur Menippearum nomine hae laudantur:

1. "u4XXog ovtog ^HQaxlfig (IVIacrobius III 12; 6)

2. 'iTtTtoxvcav (Gellius III 18, 5)

3. Nescis quid uesper serus uehat (Gellius XIII

11; 1; Macrobius I 7, 12)

4. UxiafiaxLcc (Gellius XIII 23, 4)

5. 'TdQoxvcjv (Gellius XIII 31)

6. ^Satura Menippea quam de officio mariti scripsit'

(Gellius I 17; 4)5)
Proxime his addendae sunt quae cynicae appellantur
(cf. p. 7):

qid uocatur Tuhero ei intus suhscrihitur de origine humana), c. 17 ita
habet ^Varro de scaen. orig. libro primo"*, nil addens de Scauro. Quare
unicum coniunctionis fundamentum leniter sic puto mutandum: ^Varro
de scaen, orig. II et in Scauro^. Cf. appendix.

1) Logistoricus incertissimus. Ad librum de philosophia Krah-
nerus p. 2 sq., ad ^Atticum de muneribus' Ritschelius p. VI, ad libros
tres negl jjjof^ofXTifpcov ap. Charis. p. 189 Mercklinus 1. c. p. 394 frag-
mentum referunt.

2) Huius libri alterum nomen Tanaquilem esse Mercklinus p. 392
sq. acute et paene ut prorsus persuaderet demonstrare suscepit.

3) Cf. Krahnerus p. 3. 12 sq. Ritschelius p. VII. p. 503. 547. de
Varr. discipl. libr. p. 14. Mercklinus p. 391. 397.

4) Cf. Ritschelius p. 542. O. Muellerus Etruscis II p. 335.

5) Consulto praetermisi libros qui non ut Menippeae, sed ut a
^Varrone Menippeo' conscripti afferuntur: Age modo (Charisius p. 118)
et Catamitus (Eutychius p. 2169 P. 175 L.): cf. p. 32 not. 2.

CAPVT I 39

7. Dolium aut seria (Probus in Verg. ecl. VI 31)

8. fPost uinum seplasia fetet (id. ibid.)
Saturae simpliciter nuncupantur hae:

9. ^lg TtatSsg ot yeQovtsg (Gellius VII 5; 10)

10. Ecdemeticus (Gellius XIX 8, 17)

11. Flaxtabula (Plinius H. N. praef. 24)

12. IIsqI ids0^at(ov (Gellius VI 16, 1. XV 19, 1)

13. TIsqI xsQavvov (Macrobius III 12, 2)

14. Sesqueulixes (Plinius 1. c.)

15. T6 ijtl tfj q)ttX7J fivQOV (Gellius XIII 29, 5)

16. Testamentum (Gellius III 16, 13)

17. ^Satura quae scribitur de salute' (Philargyrus

in Verg. Georg. II 336).

Hi Varronis libri cum soli saturarum nomine com-
memorentur, iam fere possumus dicere, e reKquorum nu-
mero omnes, qui neque librorum disciplinas singulas docte
exponentium neque logistoricorum uel pseudotragoediarum
titulos habeant — qui quales fuerint iam dixi — inter sa-
turas esse coUocandos. Sed tamen certioribus etiam normis
hic saturarum catalogus confici potest; cui negotio absol-
uendo postquam Oehlerus p. 52 sqq. et Vahlenus p. 203 sq.
laudabilem operam nauarunt, non ita multa addenda restant.

Primum igitur inde proficiscamur, quod illis saturis,
quas numeris 4. 11. 15. 16 supra addidi, nonnunquam al-
terae inscriptiones adiciuntur graecae^), quae uoce nsQl
ad unam omnes incipiunt argumentaque librorum signi-
ficant. Tales autem inscriptiones cum quattuor quidem
libris , quos saturas fuisse scimus, nuUi autem quem con-
stet saturam non fuisse, inditas inueniamus, nostro iure
concludimus, has nuUis nisi saturarum libris impositas
fuisse. Addimus igitur indici nostro hosce libellos:

18. Aborigines (tcsqI avd^QcaTtGiv q)v0S(og)

19. "^ii^ov (istQStg (tcsqI tpiXaQyvQtag)

20. 'Avd^QOTtOTtohg (jjtSQl ysvsd^Xiaxrjg)

2) ZyLiaiLotxia, nsQL xvq)OV (Nonius p. 10. 131. 202. 489). Flax-
tabulae, tisqI ^naQXi&v (ibid. p. 27. 28. 82. 219. 391. 458). T6 inl
xij tpayLfi (ivQOVj nsQl svyrjQ^ag (ibid. p. 71. 166. 216). Testamentum,
nSQl diad^TiytdSv (ibid. p. 77. 158. 478).

40 CAPVT I

21. Caprinuin proelium (tcsqI ^dov^g)

22. Columnae Herculis {nsQl d6ii]g)

23. Cycnus (tzsqI raq^rjg)

24. Desultorius (tzsqI jtSLQarcSv)

25. Deuicti (tcsqI q^iXovLxCag)

26. 'Exaro^pi] (tcsqI ^vOiciv)

27. Epitaphiones {TtsQl rd^pav) *

28. Est modus matulae (itsQl {Jbi^^g)

29. EvQSV ri Xonag ro n(S^a (tcsqI ysyaiiriKorav)

30. "Ex(x> Os (tcsqI rvxrig)

31. '^Eag jtors (tcsqI (dqc5v)

32. Gloria (tcsqI (pd^ovov)

33- Koa iior oQvvri (itsQl tp^^OQag Tco^fiov)

34. Marcopolis (TtsQl aQx^^g)

35. Mutuum muli scabunt (jtSQl x^^^Qf^^lJi^ov)
36- Octogessis (TtsQl vofiLO^drav)

37. Papiapapae (^sqI iyxcjfiicjv)

38. TIsQLTtlovg (libris duobus constans, quorum

posterior est nsQl q^tXoOoipCag)

39. Pseudulus ApoUo (nsQl d^sciv dLayvdasog)

40. Serranus (nsQl dQxaLQS0L(Dv)

41. Svvi(pri^og (itsQl syb^ovYig)

42. Tithonus (TtsQl yrJQc^g)

43. Tov TtarQog ro naLdiov (nsQl naLdonoLCag)

44. TQLoSCrrig rQLnvXLog (nsQl uQsr^g xr7](ysG)g)

45. TQCtpalXog (nsQl aQQSvorrirog)

46. Vinalia (nsQl d(pQo8L6Ca)v).

Cum autem saturam duorum librorum in hoc indice
deprchendamus, etiam tres libros saturam habuisse non per
se improbabile est. Quod igitur Charisius p. 189 Varronen^,
Un 111 nsQl xaQaxri]Qov^ laudat, graeca inscriptione satura
ni fallor indicatur, quam nomine tantum altero ille breui-
tatis in titulis nimis studiosus aflfert (cf. tamen p. 44).

47. ? (nsQl ;|ra()axrj/()Ci3i/).

Porro inter saturas illas ^qms alii cynicas, ipse appellai
Menippeas^ optimo iure Vahlenus omnes libros rettulit, qui
cynicorum mentionem in inscriptione habent (cf. ^lnnoxvcav
et ^TSqoxvcov iam memorati):

CAPVT 1 41

48. (Jynicus

49. KvvC6t(OQ

50. KvvodL8a0xaXix6g

51. KvvoQQfjrcaQ]

52. Ta<prj MevCitnov,

Quibus addo inscriptionem a me restitutam:

53. Plautocyon.

Deinde, quoniam uersibus pseudotragoedias , logisto-
ricos prosa oratione contineri iam ostendi, omnia, quae
continent fragmenta pedestria simul cum poeticis (id quod
argumentis per singula fragmenta in altero capite confirma-
bitur), inter saturas habenda duco. Huc et magnus nu-
merus earum pertinet quas iam enumeraui^ et praeterea hae :

54. Agatho

55. Age modo

56. Andabatae

57. Bimarcus

58. Endymiones

59. Eumenides

60. rBQOVtodidaCxaXog

61. rv(3d'i 0£avt6v

62. Hercules tuam fidem

63. Lex Maenia

64. Manius

65. Marcipor

66. Meleagri

67. Modius

68. Mysteria

69. "Ovog IvQag

70. Parmeno

71. naQl aiQBOscjv

72. IIbqI i^ayayijg

73. Prometheus liber

74. Quinquatrus

75. Sexagessis

76. Virgula diuina.

Nonnullas etiam inscriptiones saturis addimus, quod
prouerbiis constant, quales in superioribus multas iam

42 CAPVT I

animaduertimus et graecas (no. 1. 9. 15. 19. 29. 30, 31.
43. 61. 69) et latinas (no. 3. 7. 8. 2S. 35. 55. 62):

77. Cuue eanem

78. Cras credo, hodie nihii

79. Idom Atti qiiod Titi

80. Longe fugit qui suos fugit

81. Pransus paratus

82. Sardi uenales.

Suporsunt pauca quonmi uel fragmenta extant prosaria,
inscriptionos uutem eiusmodi sunt, ut inter opera Varronis
pedostri tantum sermone scripta non possint pertinere:

83. Aiux stramenticius

84. Baiae

85. Caelebs

S(). Hercules Socraticus

87. Oedipothyestes

88. Serapis, —

uol fragmontum sit poeticum, inscriptio autem a pseudo-
tragoediarum gonere aliena:

89. Magnum talentum.

Sunt otiam de quibus dubium esse dixi, utrum ad sa-
turas an ad pseudotragoedias peiiineant:

90. Aethrio

91. Armonxm iudicium

92. CatAmitus

93. jioyo^axicc

94. Pseudaeneas.

I ^Tanaquilem^ autem logistoricis addendam uideri Merck-
linum secutus supra iam declaraui. Superest ^satura' (ita,
nominata; si recte emendaui)

95. Burra;
supersunt 96. Praetorina et

97. TQiKaQavoq^
quae saturis non addo, nisi quia aptiorem eis locum non
uideo; superest denique ^Varro Pappo aut indige^ de quo
libro certi nil dici potest; quandoquidem inscriptionem cor-
ruptam emendare nondum contigit; logistoriois tamen nisi
mutatione nimis uiolenta non potest adscribi. Ecclesiam

CAPVT I 43

Vahlenus analectis Nonianis p. 9 e saturis extrusit; ex-
trudatur etiam Fulgenti impostoris fraus, qua Mystagogos
Varronis inuenit fragmentoque donauit, quod Varroniano
dicendi genere prorsus eget. Denique epistulas Latiniae uel
epistulam Latinam, duos minime libros amplectentem; quod
opus Mercklinus quaestionibus Varronianis p. 13 et mus.
philol. XII 387 saturis uindicauit, nolo ex epistularum nu-
ihero eximere, cum fragmenta^) et allocutiones et scribendi
genus uere epistulare ostendant; quae tamen inscriptionis
sit ratio cum Eitschelius 1. c. p. 538 sqq. omnibus diligen-
tissime perpensis noluerit decernere, nos quoque, praeser-
tim cum nil faciat haec quaestio ad rem nostram, in medio
relinquemus.

lam postquam saturas enumeraui, eo transgrediar, ut
de illis inscriptionum partibus, quae incipiunt uoce %BQly
dicam quid sentiam. Eis enim quamquam ita usus sum ut
saturas esse dicerem, quibus libris essent inditae, non ta-
men ab ipso Varrone inuentas; sed a posterioris aeui gram-
matico impositas esse puto. Qua de re cum'alio loco^)
accuratius disputaturus sim, hic tantum capita quaedam
argumentationis repetam. Secundarum igitur inscriptionum,
quas in triginta quattuor libris i. e. in tertia fere satura-
rum parte legimus, Nonius in primo quidem et secundo et
sexto libro maximam partem ita a saturis singulas inscri-
ptiones habentibus segregauit; ut appareat; e duobus di-
uersis fontibus eum saturarum ad utrumque genus pertinen-
tium notitiam hausisse. Praecipue autem inde elucet, duas
saturarum unius tituli coUectiones ei (siue auctori eius) usur-
patas fuissO; quarum altera constitit (et hoc quidem plurima

1) Fragmentorum hic conspectum dabo. Nonius p. 141: ^Varro
epistula latina: siuenisses Capuaniy quod et pueros minutos uides libenter
et maioris animaduertere non uis\ — Idem p.*419: ^Varro . . epistulis
Latiniae : si te in libertatem uindicare non potes, feres fortunam\ — Idem
p. 121: ^Varro epistula latina libro II: nunc (I inuoc libri) cum ami-
corum domus fumaty kiIaresco\ — Idem p. 473: ^Varro epistula latina
libro II: tuum opus nemo imitare potesV.

2) Cf. Symbola philol. in honorem Fr. Ritscheli conlata,
fascic. II.

44 CAPVT 1

ex parte certissimo ordine) saturis Marcipore, Andabatis^
Mysteriis, AgathonC; QuinquatruLns, Endymionibus , Vir-
gula diuina, rsQOVTodLdaOxaXco^ Parmenone, Hercules tuam
fidem, Meleagris, Taq)fi MevcTtTtov, Sesqueulixe, Sexagessi;
rvcid'L 6£avt6v^ Eumenidibus et incertae sedis Lege Mae-
nia, altera uero BimarcO; Hercule Socratico, Manio; Mo-
dio, "Ovog kvQag, Tertiam autem seriem nonnullis locis
deprehendimus saturarum binis inscriptionibus insignitarum,
quarum memoria cum non tam frequens sit, hoc unum af-
firmari potest; Flaxtabula, Deuictos, Aborigines, Est modus
matulae hoc sese ordine in Nonii fonte excepisse. Cf. dis-
putationem meam supra memoratam et praecipue tabulam
additam, qua Nonii compositionem illustrare temptaui.
Nonius igitur fontibus usus est partim qui saturas uno
nomine afferrent, partim qui duobus. Sed hanc posterio-
rem partem titulos ab ipso Varrone alienos laudare luce
fit clarius testimonio Gellii, scriptoris in titulis librorum
quos ipse inspexit describendis inprimis fidi et integiri
(cuius fidem nuperrime Mercklinus ^die Citiermethode sqq.
des A. Gellius' p. 681 sq. laudibus extulit); qui inter de-
cem quas profert saturas nullam duarum habet inscriptio-
num;'ita ut neque UxLa^axia alterum illud tcsqI rvfpov
neque - — quod summi momenti est — Testamento (quam
saturam suis se oculis ^hodie^ inspexisse testatur HI 16; 13)
.Nonianum TtsQl dLad^rixcjv addiderit. In huius igitur testi-
monio stamus alterasque has inscriptiones (quae etiam
plerumque nimis serie et fere morose^) his libris festiui-
tate refertis adiectae forent) a grammatico quodam iiUustri
eis saturis; quas forte nancisci poterat; explicandi causa
adscriptas credimus. Quinque quidem saturis (nisi forte
illa trium librorum tvsqI yaQaxxriQCDV a Charisio memorata
alteram habuit inscriptionem praecedentem a Charisio omis-
sam; ut n. %aQ. grammatico debeatur; quem ante finem
iam saeculi p. Ch. secundi tunc statuendum erit uixisse)
ipse Varro titulos ksqI uoce incipientes — his autem nuUos

1) Monstrum paene inscriptionis hoc ipsum Testamentum praebet,
si ei additur nBql dioi&Tjytcov,

CAPVT I 45

alios — dedit; sed in tanta inscriptionum uarietate si tales
quoque aliquando sibi indulsit, iocosam ibi magis philo-
sophorum Graecorum imitationem quam seriam argumenti
describendi accurationem agnoscemus.

Paucae nunc restant inscriptiones quae curiosius exa-
minandae sunt. Primum ^satira Menippea qmm de officio
mariti scripsit^ (Gellius I 17; 4) cum a Mercklino 1. c. p.
378 et Vahleno coni. p. 193 sq. anal. Non. p. 28 pro ea-
dem sit habita atque Evqbv rj XoTtag ro ncofia , iteQl xad'!]-
xovrov tciv yfyafirixotcjv siue 7t, xad"i]x6vtG)g yey. (de quo
titulo u. adnot. ad hanc saturam); Vahlenus ipsa quoque
inscriptionis uerba a Gellio e graecis esse conuersa dicit.
Sed nolo quidem premere neque harum inscriptionum ra-
tionem fundamento librorum ualido niti neque tzsqI xad^rj-
xovrcjg yeyafirjxotov (alterius enim illius inscriptionis grae-
citatem Buechelerus mus. philol. XIV 452 recte improbauit)
uerti potuisse *de officio mariti'; sufficiat potius monuisse,
Gellium; quem saturarum nomina accurate ceteroqui ret-
tulisse scimuS; inscriptionem hoc loco ipsam reddere non
potuisse (nam si potuisset, profecto non partem tituli
uertisset, sed ipsum et quidem totum scripsisset) , sed de-
disse quod in fonte suo inuenerit. Quem fontem hoc capite
aliquem Kbrum moralem dico fuisse, nec^multum a uero
aberrabimus, si incertam tituli obscuritatem cum accurata
^satirae Menippeae' mentione ita componemuS; ut inter
capita eius libri unum fuisse ^de officio mariti^ censeamus,
in quo cum aliorum fortasse loci scriptorum tum ^ Varronis
in satira Menippea* alicuius praecepti probandi causa positi
fuerint. Vtrum igitur fragmentum illi saturae an cuilibet
alii sit adscribendum^ id ne coniectari quidem nunc poterit.
Deinde ^ Varro de nomismatis^ a Prisciano 1. VI p. 209 lau-
datus, cum fragmentum ibi positum de libro seriae doctri-
nae cogitare non sinat; ad Octogessem saturam referendus
est; cuius alteram inscriptionem tcbqX vo^iafidtcov Priscianus
siue qui ei auctor erat iam additam inuenit et • — parua
enim omnino illius in inscriptionibus fides est — latinum
in sermonem uertit; cf. Oehlerus p, 74. Mercklinus 1. c.
377 sq. et philol. XIII 717. Porro Philargyrus in Verg.

46 CAPVT I

Georg. II 336 Varronem afFert ^in satura quae scribitur de
saluie\ quam Vahlenus p. 197 eandem dicit atque Manium
saturam, propterea quod et Manii extet fragmentum ^nec
naius est nec morietur'* et in illa satura ^mmdum haud natum
esse neque morV Varro narrauerit; quare (quamquam dubitan-
ter) Manio adiunxit TtaQl 6(otriQCag^ quod Philargyrum latinum
putat fecisse. Hoc autem accipere ne nobis concedamus,
ipse Nonius efficit, qui cum uicies septies Manium afferat,
hoc uno constanter nomine utitur ; nos autem hoc non prin-
cipali solum sed praeter unum Charisii locum unico secun-
darum inscriptionum fonte orbati; nisi summa cum teme-
ritate tale quid statuere non possumus. Mundum etenim
uiuere in aetemum Varro si credidit, procul dubio non in
duabus tantum saturis docuit, quare quam potissimum
scholiasta respexerit (nam de salute a ceterarum inscriptio-
num ratione nimis remotum uidetur ; quamquam neque talem
unquam adhibere eum potuisse quis tandem compertum
habet?); id non potest decerni ; eandem autem rationem
quam in inscriptione de offkio mariti explicanda ualere
supra dixi, hic quoque optime ni fallor adhibebimus. De-
nique dicendum uidetur de libro ^de compositione saturarum*,
quem saturis haudquaquam titulus, sed fortasse fragmen-
tum uindicat a* Nonio p. 67 seruatum ^parectatoe adsunt
mulierque mulier Venus caput^^) in quo per corruptionis te-
nebras sermonem tamen saturis proprium et fortasse etiam
formam metricam dispicere licet, Verum nimium inscriptio
obstat, seruata illa a Nonio; qui Varroniana saltem satis
accurate inducit,^) quaeque saturam nuUo modo indicare
potest. Fortasse in hoc quoque libro; ut saturarum com-
positionem demonstraret, uersus prosamque miscuit unum-

1) ^muUerqne ei Venus'* Perottus Cornucop. p. 726; ^ parectaioe ad-
sunt; mulierem Venus capit^ legendum puto. Ceterum cf. appendix
huius editionis.

2) Non debuit Ritschelius de logistoricis p. XIV hac quoque in
parte Nonio diligentiam abiudicare, qui e. c. librorum quos duobus
titulis insignes putauit, nouies tantum alteram omisit inscriptionem,
cum 149 locis eos commemoraret, quique Andabatas uerisimilios qnam
Priscianus Andabatam affert. •

CAPVT I 47

que forte e uersibus fragmentum remansit. *) — Verbo po-
stremum commemorabo Mercklini commentum qui omnibus
saturis a Varrone duos titulos, quorum alter uoce TtsQl
inceperit; impositos esse mus. philol. XII p. 372 sqq. mon-
strare aggressus est; quare partim inscriptiones adhuc ex-
tantes ita inter se sociauit; ut euadant saturae Sesqueulixes
TtsQL a[Qd0€ov, Sexagessis 7t, il^ccyoy^g, Nes6is quid uesper
serus uehat 7t. iSeaiuitcjv^ partim nouas inscriptiones animi
causa finxit, ut JtsQt d^ijQag Meleagris, 7t, tQoncov Bimarco
(cuius fg. III nimis serio utitur), 7t. 67tovdaQ%mv Taq)y
MBvCnTtov (quam philol. XIII p. 724 ipse reiecit) adponeret.
Haec Vahlenus p. 198 sqq. copiosissime refutauit; quam-
quam copiose singula refutando uix opus erat; cum tota
res nullo neque extemo Hbrorum testimonio neque interna
probabilitate (quam ne Mercklinus quidem demonstrauit)
nitatur, sed tantummodo pro praeiudicata opinatione ha-
benda sit, quam si acciperemus, Gellio quoque nomencla-
tori accuratissimo — ut ipse Mercklinus 1. c. p. 44 iudicat —
haec fidei gloria prorsus euanesceret.

. Postremo quaerendum est, quibus temporibus saturas
Varro scripserit. Nam breui aliquo temporis spatio ne
Varronem quidem tov ^LpXtaxcitatov (Plutarchus Romuli
c. 12) libros CL conscripsisse ueri simile est. Talis autem
generis libros utique probabile est eum^ simul atque con-
scripsit; statim in publicum emisisse ; id quod disertis uerbis
de TQixaQavo) Appianus de bell. ciu. II 9 significare uide-
tur. Quare Krahnerus, qui de Varr. philos. p. 11. Varr.
Curio p. 18 saturas eum uno partu edidisse coniecit; errare
putandus est. Testimonium quidem temporis unicum extat
de TQixaQdvc3^ qui a. u. c. 694 uel statim postea scriptus
est, cf. Appianus 1. c. : nam quae Oehlerus p. 46 sqq. prae-
terea excogitauit; nugae sunt; licet G. Boissier in libro
eleganti magis quam elaborato, quem academia Parisiensis
a. 1859 pretio donauit, cui inscripsit ^Etude sur la vie et

1) Hunc libruin eundem esse atque KvvoSLdSaytaXov (- Xiyiov) in-
felicissime Krahnerus diar. antiq. litt. 1862 p. 394 coniecit.' Saturam
esse Vollbehrius quoque putauit ibid. 1847 p. 521.

48 CAPVT I

les ouvrages de M. T. (sic) Varron', ea p. 39 appellarit
*d'ing^nieuses conjectures'. 'ijtjtoxvvog enim fragmentum
^Apollonium ideo excuriant, quia nihil hahebaf non iliustratur
epistula Ciceronis ad Att. IV 7, 1, qua scribit: ^de Apd-
lonio quod scrihis, qui illi di irati! homini Graeco ^ qui con-
tttrbare quidem putat sibi licere, quod equitibus Romanis : nam
Terentius suo iure.' Nam ApoUonius ille non excuriatur,
sed ipse nescio quid conturbat; atque si etiam excuriatum
illum Atticus forte scripserat (de qua re nil apud Cicero-
nem), non quia nihil habebat, sed quia conturbauit, hoc
factum fuerit. Non autem facilius quam 'innoxvva Serra-
num anno suo attribuemus ; nuUus enim Attico locus^) fg.
VI; e quo nomine Oehlerus tempus quaesiuerat, sed Atilio
^qui uidetur esse Atilius Serranus libro superscriptus , id
quod Vollbehrius diar. litt. antiq. 1847 p. 524 recte statuit.
Omnino autem insanit Oehlerus, ubi ex frg. inc. XII tem-
pus eius definire audet. Primum enim sola uerba ^hirun-
dinibus hospitis^ (cf. fg. inc. XIII) ad Varronem ibi referri
Krahnerus Varr. Curio p. 20 perspexit; sed fac ut tota
sententia ex Varrone deprompta sit, quid inde efficietur,
nisi scriptam esse postquam praedonum maritimorum uasta-
tiones iam inceperunt? poterat igitur et ante et post Pom-
pei bellum piraticum conscribi; omnibusque Varronis uitae
annis eodem iure tribuetur. — Hoc unum statuere licet,
aliquantum iam temporis ante a. 709 eum saturas reliquisse,
quo anno Cicero Acad. I 2, 8 eum saturas 'uetera sua^ di-
centem induxit : sane tunc septuagenario iam maior erat.
Inter postremas pertinuit fortasse quam sexagenarius
uidetur scripsisse, Sexagessis, cf. Mommsenus Hist. Rom.
III p. 594 not. : *die Skizze gleicht der catilinarischen Zeit,
kurz nach welcher (um 697) sie der alte Mann geschrieben
haben muss/ cui si ex indolis similitudine concludere ueKs,
FsQovtodiddiSKaloq fere aequalis erat. Manium denique

1) Qui si inesset, post a. u. 689 librum conscriptum esse seque-
retur, quo anno Atticus Romam migrauit, quare Hn curiam leciiis'* esse
non potuit antea. Sed ^cura macescere^ in senatu iliius non faisse
bene scimus, cf. Nepos Att. c. 6.

CAPVT I 49

cum scriberet, alia eius in uulgus iam nota erant; iam
enim ^ibeUionis' fama fruebatur, cf. fg. V. V. etiam adn.
ad Ko^iioTOQvvijg fg. VI.

Haec de saturis dicenda erant. Quae quoniam fato
miserabili prorsus nobis interierunt, restat quaerendum;
quousque et a quibus hominibus lectae sint, cum ipsius
rei causa; tum ut cognoscamus, unde notitiam earum tra-
xerint, qui minuta illa frustula nobis seruarunt. Aliam
enim fuisse saturarum sortem quam doctrinae Varronianae
non difficile intellegitur, quae omnibus Romanorum saeculis
diligenter a uiris doctis tractata est. Saturas autem onmino-
que poetica Varronis opera e memoria hominum mox eua-
nuisse^) luculento testimonio possum comprobare. Nam
ipsius quidem tempore notae erant; ut e Ciceronis Aca-
demicorum initio apparet; cf. etiam de ling, lat. VII 3 =
Sexag. fg. I; etiamque Horatius, cum pugnandum ei esset
aduersus eos, qui uetera tantum carmina probabant, Var-
ronem, ut recte Bergkius de rel. com. Att. ant. p. 146 sq.
Ritschelius mus. philol. VI p. 493 not. suspicantur, quam-
quam doctrinae iUius summae reuerentia eum non nominat,
tacite tamen intellegit.- Nec sine causa ille inter saturae
Lucilianae scriptores. Varronem alterum ubi nominat (serm.
I 10; 46), Atacinum cognomen adposuit, ut errorem ab
initio praecideret, quo Reatinum quis intellegendum puta-
ret, cuius saturas M^nippeas etiam tunc notas fuisse inde
apparet. At postquam noua Augusteae aetatis poesis in-
claruit et amoenioris elegantiae gratia animos tenuit, nullus

1) Agnoscitur haec famae differentia uocibus, quibus praedicandi
causa eum insigniuerunt. Appellatur enim saepe doctissimus, eruditis-
simus, curiosissimus, peritissimus ; ^paene omnia tradidit' (Quint. XII
11, 24); 'doctrinarum columen' (Gell. XIX 14, 1); ^Romanae erudi-
tionis parens' (Symm. epp'. auct. 2); 'dtdaaTiaXiKmTaxog^ et ^noXvfioc-
^iaraTog^ (Lyd. de mag. I praef. 1,6); ^PipXiaTicotaTog^ (Plut. Rom.
12) ; saepe etiam ^philosophus' dicitur,. quod cum ad logistoricos tum
magis etiam ad rerum diuinarum libros pertinet; cf. Hieron. chron.
ol. 166, 1. 188, 1; Seru. ad Aen. VI 732; Apul. de mag. 42; Plut. Rom.
12; App. bell. ciu. IV 47 (cf. etiam p. 16). ^Poeta' autem semel tantum
(Hieron. chron. ol. 166, 1) nuncupatur; cui addantur loci quibus Me-
nippeus appellatur cf. p. 8; sed tamen alii illi multo hos superant.

Hiesej Varronis Salirac. 4

oO CAPVT I

erat poetac uctusto locus relictns. Hoc clare pnto ostendnnt
Proportius, Ouidius, Seneca, qui nbi Varronem Atacinum;
poctani Varroni aetate subparem, sed ita elegantem ut cum
Ouidio comparandus sit, nominant^ *Varronis' simpliciter
nomine designant; non enim iam cauendum eis erat, ne
quis Reatinum falso intellegeret , quem nemo nouitj cf, Pro-
pertius II 34, 85. Ouidius amor. I 15; 21. ars am. III 335.
Sencica contr. XVI extr.') Quod cum ita sit, apud Vel-
loiuni quoque (II 36), qui aeuo Ciceroniano dicit flornisse
^anctore^ carminum Varronem ac Lucreiium neque ulio — mi-
norem Catullwn^y de Atacino cogitandum suspicorj quam-
quam, cum altonitmm Varronem prorsus ab illo praeter-
missum osso non fortasse probabile sit, equidem non re-
pugnabo si quis m littera in fjj mutata ^Varrones duos*
logonduin contendet.^) In iudicium etiam uocandus est
Florus llorati amicus, de quo Porphyrio in Hor. epist. I
3, 1 ^/iic Fion4s fuit saiurarum scriptor, cuius sunt electae
(snblectae Casaubonus 1. c. p. 230. decta Ritschelius 1. c.
p. 493) ex Ennio Lucilio Varrone saAirae,^ quem Roeperus
philol. XVIII p. 426, perperam increduluS; Hadriani aeuo
tribuit. Nam hos tres scriptores, qui fere pari obliuione
tunc temporis (niminun diu postquam saturas Horatius
scripsit) premebantur, Horati amicus, quamquam non pro
optimis cos habuisse putandus est, tamen quadamtenus in
memoria manere cur non potest uoluisse? Parem autem
sortcm hos tres passos csse cum oporteat, non tamen de-
ccmo utmm Reatinus a Floro an Atacinus tractatus sit; nam
ctiam Atacini, scriptoris tunc Argonautico carmine notis-
simi, saturac tamen iniquam mox sortem nactae esse ui-
dentur. Vtmm igitur hae an Menippeae an Reatini 'satira-
mm libri IV' Floro cordi fuerint quis decemet? Menippeae

1) Seruius sane et Isidorus aliam ob causam Atacinnm cog^o-
mino a Reatino distinguere omiserunt, scilicet quod duos Varrones
fuisse hi magistelli ne compererant quidem.

2) Noli autem hunc locum cum Quintiliani Lactantiique sententiis
componcre, do quibus p. 16 dixi; in illis enim uersus qui afferuntur
cura do sapientia sint, ad Menippeum — sed dixi, qua ratione —
referendi sunt; nostro autem loco ^carmina' simpliciter laudantur.

CAPVT I 51

autem obscurae manebant et absconditae et per totum sae-
culum primum p. Chr. rarissime commemorantur.^) Seneca
quidem 'j47toxoXo7cvvtciaBL sua, quam satiram libri nuncu-
pant, Varroniani generis formam externam quodammodo
imitatur praecipue inscriptione faceta et pedestri sermone
cum uersibus mixto (Menippeum autem nomen ab ea abs-
tinendum esse p. 19 sq. monstraui) ; ^) sed is unus est qui
Varronis saturas uel fortasse nouit. Plinium (H. N. praef.
24), qui omnia perscrutatus est, inscriptiones duas horum
librorum proferre, non multum ualet; Quintilianus autem
(u. p. 16) saturas uix inspexit, certe non accurate cognouit.
Eius autem tempore noua litterarum latinarum aetas incepit:
iam erant ^quibus eloqueniia Aufidii Bassi aut Seruilii Noniani
ex comparatione Sisennae aut Varronis sordef (Tac. dial.
c. 23); iam M. Valerius Probus uetustorum scriptorum
amorem excitabat, ut ^contemni magisque obprobrio legentihus
quam gloriae ei fruciui esse^ (Suet. de gramm. c. 24) de-
sinerent: Hadriano denique imperantC; qui foede adhuc
neglecti erant; pritoum in Romanorum studiis locum ob-
tinuere. Tunc Menippeae quoque non sedule tantum a
grammaticis lectitabantur, sed in omnium ore uersabantur;
cf. Gellius XIII 31. Quae res, cum Frontonem earum
nullam facere mentioncm, nisi ubi a Gellio XIII 29 ser-
mocinans inducitur, satis mirum sit, Gellii exemplo optime

1) Nil sane hic refert, quod Terentianus Maurus metrica quae-
dam e satlra hanc artem tractante excerpsit; quam fuisse Kvvodida-
GtiaXfKOv ex Atilio Fortunatiano coraperimus, qui eadem dicit.

2) Sic Petronius quoque in fusa narratione sua cui itidem 'sa-
tirarum' nomen inditum est, utrumque sermonem comraiscuit; scd
Varronianam imitationem in opere ceteroquin tantopere ab illis di-
uerso minus etiam quam apud Senecam agnoscimus. Versus praeterea
inseruerunt, ut breuiter hoc indicem, Apuleius, Martianus Capella,
Boethius, Aquilius Seuerus (cf. Hieronymus de uiris ill. c. 111 ^Aqui-
lius Seuerus in Hispania — composuit uolumen quasi odoinoQitiov totius
suae uitae statum continens tam prosa q,uam uersibus {xovxo fifv
yLaTaXoyddriv, xovxo 8^ %al (isxqg) rjQOL-nm Sophronii uersio), quod uo-
cauit %axaaxQOtpriv siue nstQav, et sub Valentiniano obiii,'* Quaraquam
hoc quoque his uerbis potest indicari, duas eum reccnsiones edidisse,
alteram pedestrem» metricam alteram).

4*

52 CAPVT 1

illustratur, cuius iam unus locus (III 16, 13) ^hodie quoque
in satura forte M. Varronis legimus^ sqq. Eoepemm debuit
dehortari^ ne saturas ipsas a Gellio nunquam lectas esse
philol. IX 225 inepte contenderet. Grammatici autem cum
alias ob causas eum lectitabant; tum ut uerba obsoleta uel
significationes uerborum insolitas uelut e thesauro opulen-
tissimo inde conquirerent (difficilia eis intellectn infoisse
e Gellio XIII 31 discimtis) eaque in glossariis suis uario
modo institutis componerent; sed et ipsas saturas expli-
candi causa commentariis instruxerunt breuibus, e quibus
glossae paucae quae in uerba Varronis irrepsere, profectae
uidentur (cf. Agatho V. DoL aut. ser» I. Sesqueul. X. Sexag.
n. XIV. Tafpri Mav. X. Eumen. XXVIII). Ex his gram-
maticorum Antoninianae aetatis thesauris onmia fere deri-
uata sunt quae hodie Menippearum fragmenta extant. Hinc
Charisius Diomedes Priscianus grammatici alii suo quisque
modo pendent; hinc, quod summum est, Nonius Marcellus,
grammaticus !Gellio aliquanto recentior conipilando opus
suum composuit quod longe plurimam fragmentorum partem
continet. Ex illo enim quem p. 44 adtuli conspectu hoc
elucet; partim Gellium librosque eius similes, partim ipsos
scriptores antiquos commentariis instructos (nam Nonius
quidem indoctior fuit, quam qui explicationes ab eo pro-
latas ipse inueniret); partim glossaria (quorum unum rep-
peri quod uerba a scaenicis adhibita, alterumque quod ad-
uerbia tantum continuit) a Nonio usurpata esse. Tertio
saeculo harum litterarum amor rursus euanuit Varronisque
saturae in tenebras recessemnt, et praeter Censorinum, qui
Varronianae doctrinae praeco etiam saturas quamquam no-
mine nusquam prolato in usum suum uertisse uidetur (cf.
p. 27); uni fortasse Martiano Capellae notus erat, cuius
opus et ^satira' inscriptum et prosa uersibusque confusum
est; quamquam quae quidem Krahnems de Varr. philos.
p. 22 de uswrpato in libro de musica ''Ox/c> kvQag statuit,
ea cum ne una quidem apud utrumque pariter scriptorem
sententia inueniatur, nequaquam certa sunt. Macrobius
quoque qui raro saturas aflfert, cum partem horum locorum
Gellio debeat; alteram quoque non ex ipso Varrone hau-

CAPVT 1 53

sissc credendus est. Ecclesiastici denique scriptores, qui
alia quaedam Varronis opera strenuis manibus uoluebant,
saturas fere ignorabant, quarum mentio quattuor tantum
locis apud TertuUianum et Amobium, et ut uidetur Augu-
stinum tralaticia quadam memoria facta est (cf. fgg. inc.
XI — ^XIII); cum logistoricos tunc temporis adhuc in usu
fuisse et Augustinus doceat qui Curionem pertractauit ac-
curatissime et Sidonius Apollinaris epp. VIII 6 ad Nam-
matium scribens * Varronem logistoricum sicut poposceras
et Eusehium chronographum misi.' Qui uero sententias Var-
rOnis quae dicuntur coUegit; eum — si quidem recte de
eis in praefatione dictum est — saturas quoque aliquas ex-
eerpsisse est ueri simile ; nil autem ea re nos proficere fa-
tendum est, cum tempori cuiuis inter Varronis fere ipsius
aetatem et annum p. Chr, 529 eum adtribuere Uceat. In
uniuersum autem hoc affirmgcndum est, Menippeas et pro-
pter difficultates uerborum et in pedestribus quidem parti-
bus propter simplicitatem dicendi, quae postquam rhetorico
flosculorum tumore abstinere scriptores plerique desierunt
pro exili ariditate habebatur, in multorum manus nusquam
uenisse codicesque earum paulatim imminutos postremo
onmino euanuisse, ut Gregorio aliquo pontifice maximo qui
eos deleret (cf. Oehlerus p. 4 not.) uix opus fuerit.

CAPVT II

Periculosae plenum opus aleae cum nunc in me susci-
piam, ut utra saturarum frustula hodie extantia poetico,
utra pedestri sermoni adscribenda sint, non sensu quodam
ductus uario et instabili, sed certis ratiocinandi praesidiis
utens ad finem quautum possim perducam, quam arduam
et difficilera rem aggrediar ipse profecto haud ignoro. Scio
quidem, ipsa re excusationem mihi esse paratam, cum qui
primus rem aliquam inlustrare incipiat, eum non onmia
statira rectc persoluturum esse omnes et sciant et igno-
scant; magis autem inde animo firmor, quod uiarum quas-
cunque aliqua cum utilitate iniri posse speraui, earum
nullam intemptatam reliqui; sed suos ex omnibus fructus
(e quibusdam tamen nuUos^)) rettuli. Quare fit, ut aliis
post rae singula non defutura credam/, quae melius insti-
tuant; in uniucrsum autem meas rationes probatum iri non
sine fide sperem, quamquara omnium, qui adhuc hanc pro-
uinciam intrarunt, unura Buechelerura in eis quae passim
de hac re in mus. phiiol. XIV 419 — 452 disseruit, rectam
uiara iniisse et pleruraque seruasse uideo. NuUa uero
(nara hoc quoque praeraittendura est) hoc capite cum Roe-

1) Niliil e. c. illud iialet quod Buechelerus 1. c. p. 432 adhibet,
ubicunque alliteratio quae dicitur inucnitur, fragmentum metris) de-
scribendum esse. Aperte enim prosaria esse e sequentibus elucebit
Longe fug. .q. s. f. fg. II, Man. fg. XIX, Koa(iOT, fg. I, in qnibus
quaterna uerba cisdem literis incipientia se excipiunt. Seuerior etiam
ero, quam qui, quod ille facit p. 432. 434, cf. Vahlenus conii. p. 40.
109., fragmenta, quia aliis quae uersibus fuerint composita in satura
uicina fuisse uideantur, itidem in metra redigam: ego potius unam-
quamque sententiam cx se ipsa diiudicandam in ipsaque inueniendum
quod suo cam scrmoni tribuat, unice rectum et utile arbitror.

CAPVT II 55

pero mihi erit controuersia , quippe qui p. 15 — 19 iam pu-
tem argumentis declaratum, in saturis prosarium poeticumr
que sermonem coniunctos esse. Quorum iam inter se con-
iunctorum indolem demonstrare temptabo.

Omnium librorum quotquot e graeca latinaque ad nos
antiquitate peruenerunt, in quibus prosae poeticaeque ora-
tionis inest coniunctio, ea est condicio, ut maiorem uel
adeo maximam partem pedester sermo obtineat, poesis
autem nonnisi locis eis, quos ad expoliendum aptissimos
scriptor (uel recte uel perperam) existimabat expoliendis
et quasi gemmis splendentibus exornandis adhibita sit. ^) ,
Veram igitur hi scriptores sermonum diuersitatis naturam
probe perspexerunt. Omnibusque eis locis quibus poeticam
adhibendam duxerunt, hoc inprimis sectabantur, ut uerba
quibus uterentur a pedestrium partium sermone clare dif-
ferrent. Legas quaeso quoscunque uis — sola Martiani
Capellae; hominis insani, tintinnabula excipio - — semper
cognosces, etiam locis corruptis, utri sermoni sententia tri-
buenda sit. Eandem igitur rationem Varronem quoque se-
cutum esse, qui non barbarum illum et excordem haberi
uolet, facile concedet, praesertim cum non hoc solum de
eo dicendum sifquod de illis, eum benigna naturae indole
quomodo uersibus sit scribendum discemere potuisse, sed
ipsius quoque testimonium habcamus, quo scimus eum uel
metrorum singulorum proprietatem perscrutatum essC; cf.
*'Ovog IvQag fg. XV:

Maerentis ut quieius ac demissior probandus,
^A%LXXeGig ^^olxog, 'lcjVLXog xLvaCdoVj
etiamque arte et ratione eum aptissimam saturarum com-

1) Buecheleri descriptionem, qui p. 426 prosam in Varronis sa-
turis huraani corporis ossibus, carni carmina inserta comparat, cetero-
quin aptam, non tamen huc quoque ualere puto, ut poesi maius spa-
tium quam pedestri sermoni concedatur. Nam quod ille 1. c.«dicit,
quartam tantum partem locorum seruatorum pedestri oratione scriptam
esse, id neutiquam concinit cum rationibus, quibus ductus nonnullos
locos alterutri sermoni bic illic recte adtribuit, quae non ad aliud
possunt ducere, quam ut circiter bina inter quina fragmenta uersibus
donentur.

56 CAPVT II

positionem indagasse liber eius ^de composiitane saturarum^
'monstret, quo et Menippearum alteriufique saturarum ge-
neris discrimen, et ipsarum potissimum rationes descripsit;
cf . p. 46 sq. Itaque prosariis eum uerbis in sermone pedestri,
poeticis in poetico usum esse iam ab initio affirmare pos-
sumus rectissimeque Buechelerum p. 428 scripsisse putamus:
'es gebietet methodische Kritik erst dann Metrum anzuer-
kennen, wenn bestimmte Kriterien poetischer Abfassung
vorliegen.' — Accidisse autem illi, quod aliis quoque scri-
ptoribus accidit, ut inuito ipso uersus aliquando in pro-
sariis quoque euaderent, quid mirum est? Et exempla
quidem apud illum ita sunt frequentissima^ ut hosce primo
obtutu ex primo rerum rusticarum capite coUegerim tetra-
metros trochaicos: *R^feram sermon^s eos, quos de agri-
cultura hdbuimus' et *n6bis ex aliqu6 portento; m6 ne dimi
idu6 quidem' ; senarios ^agrfculturae ca61o et terra c6ntinent'
et ^seciindo Solem et Ldnam, quorum t6mpora': choliam-
bum etiam ^desideramus quld faciendum sit n6bis* et sota-
deum 'qu6 nomine rustica Vindlia institiita'; porro seriem
dimetrorum anapaesticorum ^Nostris ; qui graece scripserunt
Disp6rsim alius de alid re sunt Plus quinquaginta; hi siint
quos tu' et e capite quarto pentametrum ^qu6d del^ctat
n6c n6n ea qua6 faciunt', quibus finem tandem imponat
hexameter (III 3, 2) ^sunt et habent inclusa animAlia, qua6
pascdntur' et minima mutatione eflfectus (III 16, 26) '6x
aM contra spissum 6st (*ut' libri) e r6re marino.* Nugae
sunt haec omnia, nugae;^) nolui autem eas retinerC; ut
monstrem quam falsam ingressi sint uiam, qui omnia quae
uel sponte uel leues post mutationes metris inici possunt,
propterea iam uersus esse Varronianos uoluerunt; id quod
in Vahleni; Ribbecki, L. Muelleri laboribus haud raro
animaduertere licet. Quorum unus ille quem postremo loco

1) Notabilem hercle et laboriosam operam his nugis dedit Des-
billons, quem librum Varronis de lingua latina quintum in uersus
senarios totum uertisse in actis philol. Mannhem. 1839 p. 113 legimus.
Hunc igitur cum uiolentis mutationibus uersuum causa factis non
abstinuisse consentaneum sit, Roeperiani operis aQxriyiTriv oportei
praedicemus.

CAPVT n 57

nominaui argumentis hanc rationcm ita confirmare studet
(De re metrica poett. lat. p. 83 sq.) : 'etenim quod suarum
et Lucilii saturarum proprium esse testatur Flaccus, si
tempora certa ac modos dempseris uerbis, non iam inue-
niri quasi frustula poetica, id longe magis ad Varronem

pertinet itaque siquid erit humile et solutae orationi

aptum, non sequitur certo id non contineri uersibus. sed
alia praeterea non minor difficultas inde nascitur, quod
Varronis tempore noui moduli exorta arte cum pleraque
ueteribus intemptata aggrederentur poetae Latini, illud ac-
cidere oportebat quod semper fit in re simili, ut animi
inusitata uoluptate capti nimisque indulgentes iucunditati
incogniti carminis non satis curarent illud, quid pedestri
potius quam poeticae conueniret orationi.' Huic Muelleri
sententiae hoc quidem uerum inest, res nonnunquam me-
diocres nec poesi aptas uersus Varronis continere, quas
tamen poeticas esse scriptor perperam putauit; eo magis
autem uerborum ubique tumorem artemue quaerebat, qua
adhibita poetam se euasurum, cum genuinus sane Musarum
alunmus uix fuerit, temere sperabat. Porro autem ea re
a ceteris eius aeui poetis diuersus est, quod quae a poe-
tica elatione aliena esse cognouit, ea pedestribus suis par-
tibus poterat inserere; quare iam accipiendum est eum,
quae uersibus uoluit exprimi, pro poeticis uere habuisse
uerbisque ideo poesi conuenientibus elocutum esse. Quare
de poetica quidem Varronis uirtute iudicabis utcunque pla-
cebit; sed id ipsum ex illis concludimus, posse nos ex
uerborum ratione, qua utitur, intellegere, sintne loci in
metra coacti an non. Ita Andabatarum fragmenti VII quod
Muellerus p. 84 affert

Wdndidum lacte e papilla cum fluit, signum putant
Pdrtuis, quod hic sequatur mulierem e partu liquor^
sententia sane est admodum mediocris et humilis ; quisnam
uero lactis epitheton ^candidum^ in prosario sermone ad-
hibuisset? quis non ^e papillis^ dixisset? quis uerba ^hic
liquor^ tam procul inter se segregasset?^) Itaque in in-

1) De hac uerborum collocatione infra agam.

58 CAPVT II

quisitione, quam nunc aggrcdior, multo minus hoc erit
respiciendum, num sontentiao sint uerc poeticae — nam
carminibus res tantum uere poeticas describere Varronem
ncquaquam quidem dubium est Jescribere uoluisse, sed
bcne has discemere non ubique uidetur potuisse — quam
alterum illud, num uerba artem redoleant poeticam; omnia-
que fragmenta quorum uerba tali arte carent, inter pedestria
referenda erunt; contra ubicunque haec ars inuenietur, ibi
uel emendando, si opus erit, metrum instituendum est.
Augetur uero etiam probabilitas rationis meae ea re, quod
pedestris sermonis Varroniani testimonia extant luculentis-
sima, inter quae praecipue librorum de re rustica dictio
plurimam prosariorum fragmentorum similitudinem praebet,
uel formulis dicendi eisdem nonnunquam usurpatis. Neque
tamen dissimulandum est, uarios esse probabilitatis gradus
eamque nonnunquam ut quodque fragmentum est breuius, ita
ipsam quoque deminui, ut sint quaedam quae diiudicare
omnino non licuerit. Apparet enim, in metricis non unum-
quodque uerbum poeticum sonare, sed talia per totos sen-
tentiarum poeticarum ambitus esse dispersa, ut suo quo-
dam colore eas conspergerent ; potuisse igitur fieri, ut
minutissima quaedam e uersibus sint seruata, quae poeticis
fortasse uerbis fuerint proxima, ipsa autem talia non con-
tineant; nec tamen multa sunt, in quibus haec difficultas
oritur. Aliap autem existere difficultatem uerbis aliorum
scriptorum siue pedestribus siue poeticis a Varrone inspersis
infra demonstrabo.

lam uero ad poeticum Varronis sermonem recte aesti-
mandum magni est momenti; ut quorum ille scriptorum
imitator extiterit considercmus. Habet sane etiam quae
ipse nouauit; nam non solum metra quaedam sunt quae
primus adhibuisse uidetur, de quibus u. infra, sed multa
etiam eius poetica proprietatem ^^iandam habent, qua fa-
cile ab aliorum quorumuis carminibus ea dignosces (cf. e. c.
"Ovos ^vQccg I — VIII. Parmeno I. Dolium a. s.|I), quae ni
fallor e quodam uerborum poetice sonantium, plerumque
non inscite adhibitorum, nonnunquam autem nimia coacer-
uatione molestorum, uel ad sententias omnino humiliores

CAPVT II 59

quam quae talibus ueTbis cxprimendae sint, uel non sino
quadam doctrinao copia adhibitorum usu prodiit. Haec
igitur ratio Varroni uidetur propria; magna autem reli-
quiarum pars aliorum poetarum imitationem aperte ostendit.
Quam quidem, cum hi ipsi plerique nonnisi per singula
frustula nobis noti sint, in uniuersum diuinare magis quam
apertis uerborum similitudinis uestigiis monstrare licet. Ita
tragicum sermonem cum aliis locis tum pulcherrimis uer-
sibus Marciporis fg. II — VI bene aemulatus est, nimium-
que etiam quo sermo ille nonnunquam inclinat tumorem
Papiapapae fg. I — V recte expressit. Comicorum autem
imitationem raro inuenies/) neque multo saepius quod cqui-
dem miror uersus ad Ennianorum annalium exempUr factos
reperimus, quamquam quantopere hos libros Varro adamarit
multa testimonia et in aliis libris et in ipsis saturis posita
clare ostendunt. Elegiaco quoque metro tam nitide usus
est (Ko0^or, VII. "Ovog ^VQccg XXII), ut non sine aliquo
auctore id fecisse existimandus sit, quem nominare in tanta
poematiorum multitudine non possumus. At in hexametris
saepius quam Ennianum sermonem Lucilianum imitatur,
quare fit ut, quod curatius infra exponetur, humillimi et
maxime demissi Varronis uersus inter hexametros quaerendi
sint. Praeterea autem non improbabile uidetur, Varronem
hominem doctissimum poetas etiam didascalicos , quorum
magnus tunc numerus Romae effloruerat, non sine studio
legisse in eorumque i. e. Porci Licini, Volcati Sedigiti,
Valeri Sorani, L. Atti, aliorum dicendi genus nonnunquam
cecidisse; quod quidem in tetrametris trochaicis, quibus
illi permultum usi sunt, raro inuenimus, cf. Andab. VII.
Bimarc. XXII; saepe autem in hexametris animaduertere
licet, cf. Capr. proel. 11. Eumen. XVI— XX. rsQovr. VHI.
Tithon. III alL; quibus plerumque nescio quae tarda du-
ritas inest.^) Quid quod ne in distichis quidem elegiacis;

1} Vide quae in hoc capite dixi de Epitaph. I. Eum. I. 11. III.
XLIV. Tov naxQ. t. n. I. Glor. I. Koafiot. IV. Man. XV. XXII.
Bim. XVIII. Sesq. V. VII. Myst. III.

2) Horati hezametros nonnunquam in aures uocant. Av^^Q, II:
^non fit ihesauris^ sqq. cf. Serm. II, 1: ^Quifity Macccnas^ sqq. —

60 CAPVT II

eam quam haec fere ultro naneiscuntur facilitatem saepius
quam duobus (u. supr.) fragraentis praebet? rudiuscula
enim sunt Eumen. XXVI. XXVII. Marcop. II. Sexag. XI.
Sotadicorum deinde uersuum-usum ex Enni saturis et Sota
Attique Sotadicorum libris a Gellio VI 9; 16 memoratis
(quos nuUo modo cum Atti Didascalicis coniungendos esse
alio loco monstrabo) sibi sumpsit, quos uersus Italica qui-
dem metri licentia, uerborum autem lepore et uenustate
omni ex parte laudandis constituit. Rarissime autem cum
poetis facit neotericis Alexandrinorum exempla imitantibus
(et mirandum quidem est, eum unquam huc se uertisse)^
neque tamen hendecasyllaborum , choriambicorum , aliorum
usum^quos paucis locis adhibuisse eum uidemus, aliunde
deriuare licet.

Hoc iam apparet, Varronem, qui quidem Romanorum
erat doctissimus, non autem poetarum ingeniosissimus,
exemplorum potissimum frequentia in carminibus multi-
formem fuisse. Quamquam igitur sinceram illam ingeni
uim, uerae poeseos creatricem, abnuere Varroni coacti
sumuS; non tamen ea res nobis persuadere potest, ut uirum
cui et sensus erat innatus quo Musarum dulcedines per-
ciperet, quas ita alloquitur ^Demitts acris pectore curas
cantu castaque poesi^ (Parmeno XII), quique extemis artis
instrumentis dextero et soUerti animo uti potuit, Roeperiano
more quidquid in buccam ei uenerit dementem in longarum
breuiumque syllabarum quodcunque artificium coegisse pu-
temus. Sed tamen, licet carmina a Varrone inspersa ne-
quaquam sint contemnenda; multo tamen praeferenda et
praestantior est altera ^hilaritatis' ad ipsum saturae argu-
mentum legendum inuitantis pars, quae pedestri sermone
narrationes dialogosque faceta cum festiuitate continebat.

lam tandem ut singula perlustrare adgrediar, duo esse
fragmenta praefandum duco, quae uersibus constare certa
testimonia extant: iteQl iSea^idrcjv fg. I senariis composi-
tum, quod quidem non suis uerbis a Gellio VI 16 seruatum

^xettft. III: f — parehis legibus an non?^ cf. Serm. II 3, 260: ^agii ubi
secum^ eat an nori;^ II 5, 59 all.

CAPVT II 61

esse dolemus et Desultorii fg. I ^fcruere piratis uastarique
omnia circum^ quo loco ^breuiato accentu feruire^ legendum
Nonius p. 503; 13 praecipit; quem locum uel sine hoc testi-
monio uersibus adnumerandum fuisse infra explicabo.^)
Nunc uero uersus nullis ueterum testimoniis tutos eruere
ita incipiam, ut primum omniumque certissimum hoc in-
dicium proferam, epitheta; quaecunque exomandi tantum-
modo causa substantiuis sint apposita^ fragmenta quibus
insint partibus poeticis sine uUa dubitatione uindicare.
Quare Andab. fg. VII propter uoces ^candidum lacte*
iam supra poesi addixi, idemque illud ^candidei lactis^
rvfSd'. 0. m poeticum reddit, neque aliter res se habet in
^tepido lacte^ Abor. 11. lam uero ut quam breuissime
rem ad finem perducam, locos nullis interiectis ambagibus
enumerabo; quos propter epitheta ornantia poeticos esse
contendo; qua in re ab Aboriginum illo ^tepido lacte^ in-
cipio. — Aethrio: ^aquatilis querquetulae^ et ^frigidos
nimhos caduciter ruentis.^ — Agatho VI: ^multiplici
sctentia\ — Age modo I: ^Argo citiremem*. —"AIL ovt.
'Hq. I: ^grauidaque mater\ — "^ft/it. ftfrp. IV: ^cum ru-
tundis uelitis leues parmis^ et ^quadratis multisignihus
tectV. — Andab. III: ^uisco tenaci\ — ibid. VII (u. su-
pra): ^candidum lacte\ — 'Avd^QcaTtoTc. I: ^auarus faene-
rator\ — Arm. iud. II: ^digiiis primorihus\ — Bim. XI:
^caelitum altum templum*. — ibid. XII: ^trisulcum fulmen^
et Ugni feruido^'^) — ibid. XIII: ^magna Roma\ —

1) Quod enim Gellius XIII 22, 5 etiam 2yii.a(i,axiCts fg* I» quod

reuera metro constat, ita inducit ^Varro dicit in his uersibus^,

uersuum gencre non addito, id huc ualore nego, cum TSQOnvvog quo-
que fg. aperte pedestre a Gellio XIII 31, 3 uersuum nomine afferatur;
quare uersus h. 1., ut et alias, simpliciter de lineis codicum intel-
legendum est.

2) Epitheta nonnulla in paucis nostris saturarum reliquiis sae-
pius inueniri hoc loco commemorandum puto, quae stabili quodam
apud Varronem usu fuisse uidentur. 'Iffni feruido'* uel Hgnibus feriddis'*
legimus Bim. XII. Cras II. Marcip. III; Uac^ autem (siuo lacte) ^can-
dtdum' appellatur Andab. VII. Fv^^. a. III. Valde amat Varro epi-
theton ^fe7'us% quod appositum est forcipibus Magn. tal. I, manui «.
i^ccy. IV, murmuri Sexag. XVIII, militiae muucribus Koait. V; 'cau'

62 CAPVT II

ibid. XX: ^rcmiuagam celocem*. — ibid. XXI: ^leuis
tipulla* ot Hymphon frigidos lacus\ — Caue canem: ^a sco-
pulo lapidoso\ — Cras cr. h. n. I: Unstabilis animus
ardens^ sqq. et ^ificonstanti pectore\ — ibid. II: ^igni
feruido^ et ^aquiloniam frigedinem^. — Cycn. I: ^templa
alta fanV. — Desult. II: ' domini delicias, phaselon' et
'mobile in fluentum\ — Deuicti I: ^rutundam cetram^. —
Dol. aut. ser.: ^altitonae flammigerae zonae^ et ^signis
stellumicantibus^. — 'Exav. IV: ^sanguine nigro\ —
Endym. V: ^amphoras Chias^, — ibid. VIII: ^Mercurium
Arcadon colonum\ — Est m. m. II: ^Calenas obhas et
Cumanos calices\ — ibid. VI: ^lsmenias Thebagenes
scaturrex\ — Eumen. XI: ^ Neapolitanas piscinas\ —
ibid. XVII: ^eculum Damacrinum' et ^ex hibernis morbi
fluctibus\ — ibid. XVIII: ^bucifius flauus ahenus^ si qui-
dem ipsa Varronis uerba restitui. — ibid. XIX: ^uino
mero^. — ibid. XXXV: ^non inanis sonitus^ et Uere-
tem comam uolaniem\ — ibid. XL: 'Naides undicolae\

— ibid. XLI: ^uenusta muliebri stola\ — ibid. XLII:
'Aurorae ostrinum supparum\ — l^ibid. XLVI: ^fluctu-
anti intotisa coma\ — ibid. XLVIII: ^cana Veritas^. —
''Exco <?£ I: 'algu danti frigore\ — ibid. II: 'aerea
terta galea\ — ibid. III: ' Hibero ex argento grauV. —
Tbqovx. X: ' Libyssa citrus\ — ibid. XII: 'ampla ceUa\

— rv(5%'. 6. III (u. supra): 'candidei lactis\ — ibid.
VII: Uriuio lumine lunae\ — ibid. IX: ^ardifeta lam-
pade\ — ibid. X: ^misellus pauper\ -— Herc. t. f. IV:
'procella frigida\ — KoOiiot. V: 'fera militiai munera\

— ibid. VIII: 'flamine sudo\ — Lex Maen. VII: 'Pacto-
lus aureas undas agens\ — Magn. tal.: 'forcipibus fe-
ris^ (hoc epitheton locum reddere poeticum Buechererus
p. 428 iam animaduertit). — Man. III: ' quadrato latere\

— ibid. XVI: 'Ceres, cibi ministra\ — ibid. XVII: ^ dul-
cem aquam salubrem^ et ^flebile cepe^. — Marcip. II:

didus'*, quo describit lac 11. cc, calcem Marcop. III, amicnlam Prom.
X, epliebos Scsq. XII. Irisulcus Bim. XII et fg. inc. V, bisulcus
Prans. II adhibetur. ^Templo alta^ Bim. XI. Cycn. I inuenies.

CAPVT II 63

^unda liquenti caerula\ — ibid. III: ^feruidis ignibus\

— ibid. IV: ^aquali frigido uelo\ — ibid. V: ^uenti,
phrenetici septentrionum filii\ — ibid. VI: ^bipin-
nis piumas^ et 'caduci cecidimus^. — ibid. XVII: ^uirile
ueretrum*. — ibid. XVIII: \leuis passerculus^. — Marcop.
III: 'a carcere intimo' et ^candidum ad calcem. — Mel.
VIII: 'ceruum uoldbilem\ — Mod. II: 'spungeam deleti-
lem\ — ibid. XVIII: ^ad tibios bilinguos\ — Mut. mul.
sc. IV: ^lucus opacus' et Ueneris fruticibus\ — Myst. I:
^prisca horrida oracla crepera\ — Octog. I: ^auida
libido\ — "Ov. kvQ. III: ^harmoge aequa' et ^motibus diis\

— ibid. VI: ' orthopsalticum psalterium\ — Papiap. I:
^paruuii intorti sex cincinnuW et ^oculis suppaetulis
nigelli pupuli\ — ibid. III: 'refrenato risu roseo\ —
ibid. V: ^collum procerum' et Ueui marmore\ — ibid.
XI: ^ales gallus\ — Parm. I: Hepusculi timentis^ et ^rete
nexile' et 'uiscum fugai lineamque compedam\ — ibid.
III: Ueui nitidus oleo\ — ibid. IV: ^cauo fonte^ et ^ca-
uata amnium anfracta\ — ibid. VI: ^ferream bipinnem
securem\ — ibid. VII: 'teneram abietem\ — ibid. VIII:
^alta fros Palladis\ — ibid. IX: 'alta traps\ — ibid.
XII: ^acris curas' et ^castaque poesis\ — jr. alQ. III:
^apud alta litora\ — n. i^ay. IV: 'fera manu^ et ^fer-
nidos fontium lacus sanguinis' et 'ferreo ense^. — Prans.
par. II: 'bisulcis ungulis\ — Prom. lib. I: ^aeratas ma-
nuis compedes\ — ibid. III: ^[artubus] exsanguibus eui-
rescat colos\ — ibid. IV: Unhospitalis uastitas\ — Quinq.
I: ^absintium grauem\ — ibid. VII: ^Liberi mollem da-
pem* et ^ Bromiae autumnitatis' . — Sesqueul. XII: ^nitidi
ephebi\ — ibid. XIV: 'mollis pilas\ — ibid. XVII: "^hor-
ridus miles acer\ — ibid. XVIII: Urossuli nardo nitidi\

— ibid. XXII: ^caua geloque acri [horrida] saxa. —
Sexag. XII: ^puellum impuberem\ — ibid. XXI: ^agi-
lipennis anates tremipedas\ et '[de] nocie nigra\ —
ibid. XXII: ^nitens pauonis coiius\ — Syneph. V: ^rjdv-
Tcvovg Neapoiis\ — Test. I: 'puelius Veneris Adon\ —
Tith. II: ^muiticupida iuueniiitas\ — To in. x. q). ^. II:
^multunummus piscis ex saio captus heiops' et ^ostrea

64 CAPVT II

magna captata\ — TqioS. rgiitvX, IV: ^aruspicem tri-
stem\ — ibid. V: ^coruscus imber, alto nubilo cadens
multus grandine implicatus albo\ — Virg. diu. 11: 'pullos
fritinientis\ — ibid. IV: Hibamenta caduca uictus\ —
ibid. V: ^uolucris pusiUos\ — Incert. V: ^trisulcae fores
graues^ et Uurbines tardos\ — ibid. XIII: ^uer blan-
dum^ et ^hospes hirundo (cf. ibid. XII). —

lam inter haec epitheta mnlta sunt uocabula, quae
etiam si per se spectantur non possunt nisi in poetico ser-
mone adhiberi. Quamquam discemendum est inter uarios
scriptores uariasque aetates, cum argenteae iam quae di-
citur aetatis scriptores magisque etiam Apuleium posterio-
^•esque in prosarium sermonem multa sumpsisse constet,
quae antea ab illo aliena fuerant. Sin uero Ciceronem,
qui quidem ipse floridissimus antiquioris aeui scriptor est,
magisque alios scriptores inde seruatos respicimus atque
maxime etiam Varronis ipsius libros superstites considera-
mus, qui in quibusdam rerum rusticarum partibus iucundum
et uiuidum quantum posset sermonem facere studebat, hoc
statim experiemur, extitisse illo aeuo discrimen certosque
fines, quibus utrumque sermonis genus segregaretur, neque
Varronem certe fuisse qui unquam eos transiliret. Qui et
ipse (de lingua latina V 9) haec dicit : ^quom poeticis muitis
uerbis magis delecter quam utar, antiquis magis utar quam
delecter^; quare fit ut poetica uerba quaecunque apud illum
inuenimuS; ea in pedestribus partibus fuisse posita firmiter
negemus. Poetica autem dico et ea, quae liberae reipubli-
cae tempore in usu erant solis poetis et quae, si postea for-
tasse apud pedestres quoque scriptores occurrunt, e poe-
tarum imitatione apud hos irrepsisse uel certum uel pro-
babile est. Haec iam cum sim enumeraturus quibus locis
apud Varronem extent; prius moneo me ea, quae iam
inter epitheta posita sunt, iterum aflferre noUe.

Abor. V: ^speribus' pro spebus; dictio sublimis, Enni-
anae (ann. u. 132. 410) poesi propria; c{/'Ov. Xvq. V. —
Agatho III: ^hominem seruum^ ; ^seruus' adiectiuum poeta-
rum proprium est neque in pedestri oratione liberae reip.
tempore usquam occurrit. — ibid. VIII: cedit citus. 'Citus

CAPVT II 66

adiectiuum loco aduerbi ^cito' poesim ubique significat, cf.
Cycn. I. Parm. II. Vergilius passim. Solus Tacitus ann.
XII 12 in prosa *citi aduenissent'. — Andab. V: ^meanf,
uerbum poesis proprium et posterioris pedestris sermonis
aeui. Bim. X: ^chortis' turbae uel multitudinis cuiuscunque
notione positum in pedestri sermone sero tantum occurrit;
nam Bim. VI de ipsis militum cohortibus intellegendum
uidetur. Accedit ^hamiotarum^ , Plautino exemplo (Rud. 11
2, 5) poeticum. — ibid. XIII: ^tremescif a solis poetis
adhibetur. — ibid. XVII: ^ anticipate^ absolute positum
Lucretius habet V 659; item quod sequitur ^addite calcar^
poeticum est, cf. Horatius Epp. II 1, 217 (utroque sermone
calcar admouere dicitur, cf. Sesq. Vll. Cicero epp. ad Att.
VI 1; 5); nam Plinios qui haec pedestri quoque sermoni
immiscent, propter magnum poeticarum dictionum amorem,
qui illorum aeuo uigebat, nil in hac re ualere supra dixi
(cf. H. N. II 122. Epp. I 8). — ibid. XVHI: 'propere' et
*properus' uerba sunt antiquo quidem tempore mere poe-
tica. — Capr. proel. II : ^mortalihus^ pro hominibus dictum
quod si quidem cum uocabulis, quae sunt ^multi, cuncti'
similiaque, iungitur, a pedestri oratione non abhorret cf.
Qellius XIII 29; sed sine tali additamento uersum indicat.
Neque Varro nisi locis adhibuit, qui alias quoque ob cau-
sas uersibus adnumerandi sunt: ita hic locus copiosis illis
^promisque communia habere^ poesi tribuitur, u. infra. —
Cycn. I: ^properans citus^ u. ad Agath. VIII. — Desult. I
(cf. p. 61): ^feruere* si idem est quod ^refertum esse' uel
(ut Sexag. IX) ^in multo usu esse' a prosa oratione alie-
num. — Poeticum est ^fluentum^ ibid. II. — 'EKat. II: ^arma
margariticandicantia ' uetustae poeseos ritu effictum. — ibid.
III: Haueref pro Uingeret, conspergeret' omnino poeticum.
— Epitaph. I: ^intus' pro 'ex interiore parte' hic et Cras
cr. II Plautina libertate dixit, qui item 'intus foras' con-
iunxit Amph. II 2, 138. Bacch. I 1, 62. Sic etiam ^euaU
lauerunV praeter Titin. u. 77 ignotum est. — • Eumen. I:
^caperratam* uocabulum poeticum esse ipse Varro de ling;
lat. VII 107 apertis uerbis significat. — ibid. II: 'lurcare'
et Hurco' comicorum sunt et Lucilii; unicus quoque locus

Riese, Vanonis Satirae. K

66 CAPVT II

quo in pedestri scriptore inuenitur (Suetonius de gramm. .
15), e carmine desumptus uidetur dactylico, cum Lenaei
in Sallustium ^acerhissima satura' tailem, fere ut puto uer-
sum continuerit: W Idstauriis, lurco, nebulo dtque popino\

— ibid. V: 'aura' apud poetas tantum nitorem uel auri
(Verg. Aen. VI 204) uel pulcrae puellae (Hor. carm II 8,
24) uel nostro loco solis significat. — ibid. XI: ^prouocat^
si idem est quod 'par est alicui', poetarum est, e quibus
posteriore tempore transiit in pedestrem sermonem. —
ibid. XV: ^infandum^ semel quidem Ciceroni (pro Sext. 55)
adhibetur, poetis uero usitatissimum est. — ibid. XLIV:
^dierectam^ uox mere Plautina. — rVcod'. 0. V ^ aerifice
duxit^ pro ^ex aere fecit' uerbo a se ipso ut uidetur in-
uento libertate poetica Varro dixit. — Herc. t. f. III:
^uagat^ pro ^uagatur' poeticum esse Buechelerus 1. c. p.
430 sq. iam agnouit. — Idem A. q. T. I: ^rahis^ uerbum
ante Senecam poetis tantum usitatum; de uocis ^quid* epa-
naphora u. infra. — Koc^ot. IV: 'capulum* arcae cadaue-
rum notione poetis proprium est, maxime comicis, e qui-
bus Apuleius sumpsit. — ibid. VI ^Aeneae^ i." e. Eomano-
rum et ^misceri sanguine sanguen% quae in mentem uocant
Ennianum illud ex Hecuba u. 228 Vahl. 164 Ribb. 'pergunt
lauere sanguen sanguine' poetica esse apparet. — ibid. VII
^amne^ (quod restitui) pro unda uel aqua a pedestri ser-
mone omnino alienum est. — Idem dicendum est de ^fla-
mine' ibid. VIII. — Lex Maen. VI: Uumine* pro die En-
nius Vergiliusque dicunt (ann. 118. 165. trag. 301 V. Aen.
VI 356); omnino hoc fragmento Ennium imitatur. —
AoyoiL.: Hanigeras* pro ouibus legitur. — Man. VI: ^uegeV
est uerbum a prosa alienum; ceterum de hoc frg. u. infra.

— ibid. XIII: 'finemque modumque* exitus uersus qualem
amant dactylici poetae. — ibid. XV: Himites" non de agri
sed de alius rei, uelut h. L culinae, terminis finibusque
poetae tantum usurpant, plurali praesertim numero; comi-
corumque est 'alimoniam^. — ibid. XXII: ^stertere^ dor-
miendi notione comicorum tantum est, unde Varro sumpsit.

— Marcip. XVI: ^ueneriuaga' uetustam poeseos rationem re-
dolet. — Marcop. II: ^enicaf si simpliciter ^occidit' signi-

CAPVT 11 67

ficat, priore illo aeuo poeticum erat. — Mod. I: ^scenatilp
pro scenico, quod adiectiuum libere sibi Varro finxit
(alibi saltem non inuenitur), poeticum se prodit. Hoc loco
moneO; adiectiuorum in -ilis exeuntium frequentem in
Varronis uersibus usum esse; cf.* aquatilis (Aethr.); insta-
bilis; mutabiliter, fastidiliter (Cras cr. I); uolabilis (Mel.
VIII); deletiUs (Mod. II); tolutilis (ibid. III); flatiUs (ibid.
XI); mobilis {^'Ov, Avp. III. Pap. II); nexilis (Parm. I);
potilis (Quinq. VIII); uigilabilis (Sexag. XII); nobilis (jc.
aiQ, III. Taq). M. I). — ibid. II: 'deletilem' et III: 'tolutili'
et XI: ^flatili*: u. quae modo dixi; nullum eorum usquam
alibi legitur. — Myst. III: ^uulpinare* e comicorum ser-
irione petitum uidetur, quamquam testimonium nuUum extat.
— "Ov. kvQ. V : ^sperihus\ uocabulum poeticum cf. ad Abor.
V. — ibid. VII: ^ scenatici^ pro ^scenici' effictum licentia
poetica, sicut illud 'scenatili' Mod. L — ibid. VIII: ^pal-
muhy pro ^manibus' apud Apuleium tantum reperitur et
artificiosius est quam quod pedestri Varronis sermoni tri-
buatur. — ibid. XXII: ^clueor^ in poetarum tantum usu
est. — Papiap. XII: ^tabes* plurali numero apud unum
tantimi eumque poetam reperitur (Silius VIII 21). — Parm.
II et propter ^citi' adiectiuum cum uerbo eundi colloca-
tum (u. ad Agath. VIII) et propter ^bounf poesi adtribuo ;
ipse etiam Varro de ling. lat. VII 104 inter uerba poetica
bouare habet, quod nostro simillimum est. -— ibid. IX:
^traps pronis accidens^. ^Pronus' apud solos poetas de motu
quoquCj non de statu solum adhibetur. — Prans. par. I:
^itiner^ forma sublimis poetis tantum usurpata. — Prom.
lib. V: ^somnuvnas (i. e. somniorum) imagines^ uTca^ leyo-'
fievov coloris ualde poetici. — Pseudaen.: ^aeuiternam\ In
XII tabulis (cf. Gellius XX 1, 25, quas Cic. de leg. III 3 imi-
tatur) ^aeuitas' pro ^aetate' inuenitur; sed uetusta ea forma
cum postea obsoleuerit (cf. Varro de ling. lat. VI 11 : ^aeuiter-
num, quod factum est aetemum^), apud Varronem non po-
tuit nisi sublimi et poetica dictione adhiberi; nam ipsius
uocis ea est condicio, ut e uulgari dicendi usu a litteris
alieno Varronem eam cepisse non possit putari. — Pseud,
Ap. 1: ^uagarunt^ actiuo genere dictum est, cf. ad Herc.

.5*

68 CAPVT II

t. f. III, quod poeticum esse* Buechelerus 1. ibi c. animad-
uertit. — Quinq. VIII: Uympham^ poetarum est, ^poUlP hoc
imo loco legitur. — Dubitanter etiam Serr. VII propter
Hiquida uita^ poeticis adiungo, quia ^liquidus' non quidem
solorum, sed longe plurima ex parte poetarum uox est.*—
Sesq. V: Unuitare poclis^ Plautina dictio est; Plautina etiam
et omnino humilioris poeseos ibid. VII: ^buccas strfflare*
est. — ibid. VI: ^uias ^telligeras^ et XXII: ^Pieridum' pro
^Musarum' (cf. Kvvo8i8aax. fg.), quae porro XXIII: ^The'
spiadum* nomine dicuntur, unusquisque uidet esse ex uer-
sibus petita. — Sexag. IX: ^feruif poeticum est, u. ad
Desult. I. — Titb. I: ^aeuitatis^ poeticum est, u. ad Pseu-
daen. — ibid. V: ^lusi^ pro ^carmina feci' a prosa ante
Suetonium alienum est. — Tov nazQ. r. ;r. I: ^edepoV comi-
cae tantummodo poeseos est, cf. adnot. ad Andab. II. —
Virg. diu. V: 'limina^ unius aedificii aKusue rei plurali
numero dici a pedestri sermone alienum est.

lam si haec, quae adhuc uel propter epithetorum usum
quae ornantia dicuntur uel propter uocabula quae insunt
poetica uersibus adtribui, oculis perlustraueris, quaeque
fuerit in pedestribus Varronis libris, praesertim illis de re
rustica hilaris quidem et faceta salibusque conspersa sed
simplicissima scribendi ratio menuneris, facile concedes
latius etiam euagandum esse omniaque, quae uel insolite
et artificiosfe et tortuose scripta uel nimia uerborum mul-
titudine molesta et superuacaneas ambages (quas frigi-
diuscule Varronem nonnunquam usurpare fateor) conti-
nentia in saturis inueniuntur, poesi uindicanda esse. Pro-
fecto haec semper fere ab eis quae simpliciter et pedestri
more composita sunt, primo statim obtutu discemere lice-
bit. Quas propter causas haece poetica esse dico.

Abor. I: ^equi hinniunf in enumeratione rerum simi-
lium plurali repente nunjero insolite dicitur. — Agath. IV:
'in aedibus^ superuacaneum ; cf. etiam p. 73. — ibid. V:
^caelo dolitus^ cum arte dictum pro ^caelatus'. — Obitermo-
neo de Agath. fg. 4 Oehl. quod Varroni abiudicandum
uidetur (u. adnot. ad h. 1.); sin quis Varroni tribuere uo-
let; poeticum tamen faciet cum propter Plautinam uocem

CAPVT II 69

^uirgindemiam* (Rud. III 2, 22) tum propter artificiosum
illud ^spes auxili argentarid*. — ^'^[i[i. (letQ. I: ^hominef
abundat; u. etiam p. 73. — 'j^vd^QOJC. II: ^auro^ post *the-
sauris' superuacaneum est; fragmentum totum poetica con-
stat sublimitate; de epanaphora uocis ^non^ u. p. 69 fin. —
ibid. III: ^macellum 'Bomuli^ artificiose sane dicitur pro
^macellum Eomanum'. — Arm. iud. I; qui locus non facili
opera tractandus est; sed tamen illud ^uiros* pro quo, qui-
cunque fuit sententiarum conexus, pedestri sermone feos'
usitatius fuit, uersibus fragmentum uidetur adtribuere, cui
opinioni uerborum coUocatio non mediocriter suffragatur.
In prosa ita fuisset: *ilKc praeclaros philosophos hortari,
ut rixarent'. — Bim. II: et ^omnino^ ante ^omnis heroas'
abundat et ^negat nescisse' a simplicitate nimis recedit. —
ibid. XXII: 'scena uidiV\ rebus addi ^uidendi' facultatem
est genus dicendi a prosa alienum, poesis proprium; cf.
Sexag. IV. Verg. Georg. 11 68; de uerborum coUocatione
u. infra. — ibid. XXIII: ^pedatus uersuum tardor* quam sit
artificiosissima dictio, nemo non uidet. — Capr. pr. 11:
^promisque communia^ geminatio a prosa aliena. — Deuict.
rV: ^Veneris tenere bigas^ poeticum est pro *amare\ —
'Exat. I: ^Lydon^) fluens sub Sardibus flumerC\ ampla haec
descriptio'; ipso fluminis nomine celato, a pedestri simpli-
citate aliena est, sicut etiam illud Hatere regio^ uel siquid
aliud eius loco ponendum est. — ibid. V: ^pura ac puta*
pro eo quod usitatum est *pura puta' locum poeticum red-
dere L. Muellerus p. 435 recte obseruauit. Quod uero
idem p. 439 Herc. t. f. II propter uocem Upse^ uersibus
componit, uanum esse commentum obiter monendum puto.
— Est m. m. I: ^hilaritatis dulce seminarium^ non quidem
omnibus^ sed Varroni tamen artificiosius est quam quod
in pedestri sermone posuerit. Epanaphoram quoque qualis
inest h. 1. ter repetito ^hoc^ apud Varronem non inueniri
fere nisi in eis quae alias quoque ob causas poetica (exc.

1) Hanc genetiui formam solus Varro et in poeticis quidem par-
tibus usurpat: lymphon (Bim. XXI), Arcadon (End. VIII), rhythmon
(Bim. XXIII).

70 CAPVT U

uiuidis illis Tatp, Mev. XXI) sunt, commeinorandum duco;
cf. 'Av^Qion. II. Idem A. .q. T. I. Sesq. IV. Sexag. X.
TqioS. IV. — Eumen. III: ^ corim ulmum tuus depauit^ quod
est *corius tuus bene uapulauit' a simplicitate in comicam
partem aperte discedit; addo Plautinam formam ^corius»
alibi inusitatam. — ibid. IV uocabulum ^uellicum^ inaudite
in fine demum sententiae coUocatum quod debuit esse in
initio, simulque artificiosum illud 'frigore torreV locum
reddit poeticum. — ibid. XVI : ^ferro* omnino abundat. —
ibid. XX: ^quaerat cogatque^'^ horum uerborum alteruin
superuacaneum est; sed et Herrat* genetiuus^) tunc tem-
poris in poesi tantum adhiberi potuit. — ibid. XXXI:
^propter uoUtans^ tmesi seiunctum poesim indicat. — ibid.
XXXV quater repetitum ^tibV in eloquio maxime concitato
et fg. sq. artificiosum illud ^per ossa cornuis* poetica sunt.^)

— ibid. XXXIX: ^aetas quae adulescentium* artificiose pro
^quae aetas iuuenilis' positum est. — ibid. XLV: ^exterri-
tum formidine* copiosam poeseos Varronianae ubertatem
ostendit. — rsQovx, XI : 'una grqnaria^ libere dicitur pro
'singula granaria'. — ibid. XIII: ^pascantur atque alantur''
eadem est ubertas^ quae Eumen. XX. — Glor. I: 'm
theatro — concucurristis domuj — domum ut feratis ec theatro^]
repetitio uerborum in prosa importuna; tolerabilis in uersn 5
^a me% cum sequatur ^quae feram [animo] ignoscite* satis
abundat. Fragmentum prologorum comicorum habitum imi-
tatur. — ibid. II: 'cum — combusta est — oliuitasque con-
sumpta esV\ repetitum ^est' poesim indicat; cf. Jfotfftor. V.

— Fv^d', 6. II: 'in malum alte^ et ^penitus per aquam per-
spicianV coaceruatae sunt earundem rerum expressiones. —
ibid. IV: ^uenarum riuos' pro simplici *uenas'. — ibid. VI:
^sidera caeli diuum^, coaceruatio a prosa aliena. — ibid. X:

1) EiuSmodi genetiui in -ai exeimtes praeterea in satnris le-
guntur KQ0fiot. V ^militiaV; Parm. I ^fugaiK

2) Quartae declinationis genetiuus in -uis exeuntes, quos solos
Varronem usurpasse Gellius IV 16, 1 tradit, in saturis praeterea ha-
bemus partuis (And. VII), fructuis (Mel. I. Taqp. XIV), manuis (Prom. I),
cornuis (Sesq. VI), domuis {Tcttp, VI); inuenitur autem sumpii (Bim.
XXV), quaesii (Prom. IX) et domi tuae, (Bim. VI).

CAPVT II * 71

^cubiculum pudoris^ quaesite dictum. — Herc. tu. fid. I:
^Romae^ prorsus est superuacaneum et a Varronis in deis
describendis consuetudine alienum. — Ko6[iot. VII: ^sae-
uus Neptuni /Uius^ nomine ipso celato libertate poetica dixit.
— Man. III: ^quadrato latere^ libera singularis numeri usur-
patio. — ibid. XV: ^sedens* prorsus abundat iuxta illa
*habens' sqq. 'altus' sqq. positum. — Mod. V: ^Delphice
canat coltmna^\ canere nunciandi uel praecipiendi sensu
positum cum omnino sit magis poetis usitatum, tum si de
re, non de homine usurpatur, a prosa omnino est alienum.
Ceterum de hoc frg. u. p. 75. — ibid. X: ^poculis arden-
tium* poetica metaphora de eis dicitur qui sunt uino ar-
dentes; accedit uerborum ^quis popino^ coUocatio de qua
p. 73 agam. — ibid. XI: ^baccis Liberi' pro uuis. — Myst.
III: ^errans* superuacaneum omnino est. — "Ov. Kvq, II:
^cantantium gallus gallinaceus^\ audax hercle et artificiosa
dicendi ratio; qua significatur is qui ad cantandum. eri-
git et instimulat. — ibid. IV: praesepibus forensibus^ i. e.
foro, ubi pecunia conquiritur: dictio non minus singularis
et artificiosa quam de qua modo dixi. — ibid. XIII: et
Hibiis* et ^flectendo* iuxta posita, quarum alterum altero
inutile fit, et ubertas, quae est in ^commutare mentes, erigi
animos eorum^ poesi sententiam uindicat. — ibid. XV: ^mae-
rentis quietus . . probandus' ; tortuosa loquendi ratio pro eo
quod est 'maerenti quietus aptus' poeticum reddit. — ibid.
XVI: *m uulgum utUgHs^ ubertas aperte poetica; de h. 1.
u. p. 78. — ibid. XX: in 'uenabulo^ et ^uerrutis* numero-
rum libera disparilitas simul cum abundantibus iUis Hn
montibus^ a prosa est alienum. — ibid. XXI: ^dispares natV
pro *dispares sunt' a simplicitate pedestri Varroniana re-
eedit. — Idem cadit in Papiap. II: ^uallatos mobili saepto
tenent\ — Sic et Papiap. IV. multo artificiosius expressum
est quam quod ad prosam referatur: Haculla — impressa
Amoris digitulo^ sqq., quod etiam dicendum est de ^Atti-
carum Musarum scriptores^ ibid. XI. — n, alQ. II: ^corpora
ac famem ueniris* pro ^corporis famem' constructio est mi-
rae libertatis poeticae plena. — Prom. lib. II: ^in quer^'
queto* copiose abundat. — ibid. VI: ^humanae gentem stir-

72 CAPUT n

pis^ artificfose expressum est. — Idem dicendum de ibid.
VII: ^satias manum de mensa toUerefj quo etiam loco ^sat
hdberef poeticum est; 'sat' enim cum aliis atque 'esse'
uerbis non nisi a poetis iungitur. — Quinq. II: ^forcipes
dentharpagas^ audax et poetica locutio est. — Serr. III:
^bigas cornutas' poetice boum iugum significat; de h. 1. n.
p. 77. — ibid. V: 'et petere imperium et contendere honores^^
eiusdem cogitati repetitio a Varronis prosa aliena. —
Sesq. IV: ^omnes — uentos omnesque procellas^ et propter
cogitati geminatam expressionem et propter epanaphoram
(cf. supra ad Est m. m. I) poeticum dico. — ibid. VIII:
^aquam e nubibus tortam* est constructio artificiosissima. —
ibid. X: ^uenti ceciderunV poetarum est (cf. Verg. Georg.
I 354) ; Liuius inter pedestres primus talia usurpauit. —
ibid. XIII: ^barbari' nomine celato quod est 'Lydi' am-
bages artificiosas habet; cf. quod dixi p. 69 (Exat.^T), —
Artificiosissima autem ibid. XXI sententiarum conglutinatio
inuenitur ; nam quae leguntur ^qui se in ganeum ac censum
coniecit amicae^ ita interpretanda sunt: 'qui se in ganeum
coniecit, i. e. qui ibi uitam consumpsit, et censum i. e. rem
familiarem suam amicae suae coniecit i. e. cum illa dissi-
pauit.' — Sexag. IV: ^nuptiae uidebant% cf. quae dixi ad
Bim. XXII. — ibid. X: ^canis — e catello, e tritico spica^
chiasmum habet, uerborum collocationem elegantiorem quam
in prosariis Varro adhibuit ; accedit etiam epanaphora uocis
^sic^ cf. p. 69 ad Est m. m. I. — Sexag. XI: ^parce pure-
que pudentis* poetica ubertas est; sic etiam ^Romae — in
patria\ — ibid. XIII' propter uerba 'faxs inuoluta incendio^
poeticae tribueremus etiam ni sciremus Varronem haec ab
Ennio mutuatum esse. — Uxia^i. I propter uerborum *te
Anna o Peranna^ (nam sic restituendum est; nil est libro-
rum He Anna ac Peranna'; 'ted' autem Varroni haudqua-
quam perinde ac Plauto aptum est) coUocationem libereque
modo adhibita illa modo omissa 7^' ^et^ ^ac^ inter uersus
ponendum est. — Vbertatem etiam ibid. III deprehendi-
mus in illis ^parebis — an non? anne — ' quae poetica ideo
puto. — Tatp, Mev. I: Hn terrae pila^ poeticum pro *in
terra; in orbe terrarum'. — Tithon. III: ^mammam lactis^

CAPVT U 73

i. e. lactis plenam; admodum inusitate dictum. — Virg. diu.
III: Hacte nouo* pro ^lacte nutriente' satis artificiosum. —
ibid. VIII: ^mollis — sagus^ et ^aptam — fibulam^ chiasrao
quem dicunt inter se segregata, quem Varro in prosa igno-
rat, adhibet autem ut artificiosum in poesi, cf. Bim. XXII.
Marcip. VI. Adiectiua omnino nimis longo interuallo a
substantiuis suis dirimi nisi in uersibus non sinit; quam-
quam unum alterumue uocabulum interponere uel in prosa
non respuit, cf. Eum. XXXIV: ^uario recinebant strepitu';
Bim. I: ^sine ulla fecerit Musa^\ Mod. XV: *m cuhiculo dor-
mire mallem simpliceV*^ "Ov. Ivq. XI all. Sed longiora inter-
ualla non habemus nisi in eis quae alias quoque ob causas
poetica dixi, cf. reQovr, XIII: ^ubi graues pascantur atque
alantur pauonum greges^\ Andab. III; ^manus uisco te-
naci tinxerat uiri castas^\ ibid. VII; Agath. IV; "Aiiil,
ybBXQ. I; Eum. XIX; Mod. X; ibid. XI et fortasse Mar-
cip. XVI.

In paucis adhuc est locis inuestigandum, num ad uer-
sus pertineant. Et primum quidem supra iam dixi, hexa-
metros Varronis durissimos nonnunquam esse, id quod
auctoribus quos sequitur magis quam ipsi uitio dandum
censeo. Quod cum ita sit, fragmenta quae in hanc for-
mam ultro coeunt, etiam si nuUum poeticae pulcritudinis
uel ubertatis uestigium ostendunt, non tamen e uersibus re-
mouenda duxi, quam rationem lubricam esse scio, et quam
recte fecerim a peritioribus edoceri cupio. Sunt igitur quae
dico haec fragmenta, quae hexametris descripsi: "Ekog nota II;
reQovx. VIII; IleQtnX. lib. II, II (u. p. 76); ZxiaiiL. 11;
hexametris pentametrisque autem Eum. XXVI. XXVII,
quae inter se aliorum uirorum doctorum exemplo coniunxi.
Sunt etiam fragmenta quaedam breuissima, quae certis
argumentis carere supra significaui, quibus alterutri ser-
moni tribuantur. Inter haec "Ov. Xvq. I. Parm. V. Sesq.
XI. poesi propterea tantum attribui, quia aliis harum sa-
turarum fragmentis similia continentibus , quae uersibus
constiterunt, proxima fuisse uidentur; neque tamen multum
momenti ei rei me tribuere uelle in initio capitis dixi;-^
quare pro certo hic quidquam affirmare non audeo. Etiam

74 CAPVT U

Prom. lib. XII et Tag>. Msv. XVln et Virg. diu. X (cuius
sententia non est plana) ad atnunque pertinere sermonem
possunt.

Sed unam adhue rem consulto negleximuB, qnae magni
momenti in re nostra essc poterit. Enumeraui quidem ea
quae in fragmentis poeticae compositioniB uestigia puto^);
nondum autem consideraui^ cum in his saturis uterque
sermo mixtus sit, in singulis quoque fragmentis huius con-
iunctionis reliquias nobis potuisse seruari; quid igitor dis-
putatione mea probatum est^ nisi haec ipsa tantum uerba
de quibus dixi poetica esse^ reliquas horum fragmentorum
partes ad prosam non pertinere nondum constare? Et sane
quaestionem nunc attingo satis spinosam; quam ut sana
ratione et quantum possim facillime perficiam, hoc primum
premendum est, duo poeseos genera saturis iniecta esse:
carmina dico ab ipso Varrone conscripta uel breuiora uel
longiora et aliorum poetarum uersus uersuumue frustula
ab illo adlatos saepissime; deinde inuestigandum quonam
modo cum pedestri sermoue utrumque genus coniunxerit.
Accedet postremo quaestio, num uariorum metrorum nullis
prosae interuallis diremptorum seriem continuam possimus
hodie inuenire.

Aliorum igitur poetarum uersus eum potuisse saturis
omni modo inspergere, ut uel sententiae fine a praeceden-
tibus segregarentur uel uno tenore illis adiungerentur, et
per se maxime est probabile et exemplis confirmatur^ cum
quae 'Av^q. VI. Bim. I. Eum. VII. Tatp. Mev. VI sub
Plauti Enni Scanti nominibus adferuntur, eodem cum ipsius
sententiae uerbis ambitu contineantur, in uno fg. raQOVt.
XVI Enni uerba et ut uidetur Euripidis tcbqI i&€6(i. I
paulo seuerius segregata sint. Eodem modo tunc etiam
si auctoris nomen tacet (ut quod legentibus notum esse prae-

1) Non erit saperaacaneum repetere, quod dUi p. 56. 58, pedestria
singillatim eodem modo me non esse perlustraturum , sed in honun
numerum omnia esse referendain quibus poeticae artis signa non de-
prehendimus. Sed hoc addere licebit) sales facetiasque in solis fere
prosariis inueniri, quamuis qui a poeticis omnino ea diceret abease,
niminm diceret, cf. £um. III. XVIII all.

CAPVT II 75

sumpserit); uersus eius in suas sententias euin iniunxisse
scimus, cf. Test. III: ^natis — iutores do, qui rem Boma-
nam Latiumque augiscere uultis' quae inde a uoce ^qui' En-
nianum uersum annalium 455 continent (cf. Acro in Hor.
Sat. I 2, 37) nec tamen e constructione Varrronianae sen-
tentiae excidunt; quod idem ualet in Pacuui u. 314, quem
Man. XIV, Ennique ann. u. 517, quem Endym. VI in sen-
tentiam recepit, paululum hos duos memoriae lapsu immu-
tans; nec non in Andab. I cf. Menandri monost. 420 et
Sexag. XIX (dictio epica cf. ann. 48. 60) et UxLa[i, IV.
cf. Lucil. XXIX 68 Gerl. et in poeticis quoque partibus
Bim. Xni cf: Lucil. inc. 84 et Ko0(iot. VI cf. Enn. ann.
311 et Lex Maen. VI cf. Enn. trag. 277 Vahl. (quem uer-
sum etiam Seneca in satura c. 8 aflhibuit) et 7t8Qi i^ay.
IV cf. Enn. trag. 393 et Prom. VI cf. Enn. Epicharm. 2
et Sexag. IX cf. Epicharm. ap. Pseudo-Plat. Axioch. p.
366 c. Ex his quidem, quomodo rem aggressus sit Varro,
cognouimus; difficultas autem inde exoritur, quod saepe
laudat aliorum uersus, de quibus nil praeterea cognitum
habemus; in quibus eruendis diuinandisque audaciam cau-
tionemque inuicem sese sustinere quam maxime opus est.
Nam ne dicendi quidem genere a Varronis ipsius uersibus
discemi possunt, quippe quem imitatione aliorum usum
esse iam ostenderim; unum superest auxilium, ut si quae
forte uerba in fragmentis ita comparata sunt, ut poetica
esse necesse sit, reliquas autem eiusdem sententiae partes
prosarias esse omnino iudicandum sit, alienum uersum par-
temue uersus in medio positum agnoscamus. Huc perti-
nent quae supra iam tractaui haece: Mod. V, ubi uerba
^Delphice canat columna' sqq. poetica esse apparet, maxime
autem docta illa expositio ^medioximey ut quondam patres
nostri loquehantur^ a poesi aliena est; quare poetae locum
uerbis ^Delphice — ^rid^dv^ (quae sola, sed ea optime, in
metrum cadunt) contineri eumque ex aliqua tragoedia
snmptum puto. — FviSd'. 6, II *m malum alte^ sqq. cur
poetica esse uoluerim, p. 70 declaraui; prior autem frag-
menti pars una praesertim re pedestri sermoni uindicatur,
quod sententiis pluribus paruis scissisque et per alias in-

76 CAPVT II

iunctas diremptis constat. Hoc enim dicendi genus in
prosa oratione plerumque Varro habet, quod itidem ex imi-
tatione sibi uidetur adsciuisse Asiani cuiusdam rhetoris
quem eo usum esse scimus ; cf . Cic. epp. ad Att. XII 6, 1
qui post sententias ualde abrupte scriptas pergit: ^habes
Hegesiae genus, quod Varro laudat.* — Aliam ob causam
Eum. XXXII ^uix uulgus confluit non Furiarum sed puero-
rum atque ancillarum* tria uerba priora poesi cum Ribbeckio
addixi: addita illa ^non Furiarum sed' quae praeter sen-
tentiae necessitatem sunt, significant puto tale aliquid ^uix
uulgus confluit || Furiarum* Varroni in mente fuisse, quod
ad Enni Eumenides fortasse pertinuit. — Sed Man. VI
sententiae ^nec natus est nec morietur: uiget ueget ui pote
plurimum^ pars posterior tam poetica in uerbis quam prior
est simplex et ad docendum apta: quare posteriorem pro
parte hexametri habeo e carmine aliquo didascalico sumpta.
IIsQVTcX, II, II ^panis, Jt^fifia, lucuns, cibus qui pjjirissimus
multo esV et UxLafi, II ^uinum, Tts^^ia, lucuns^ sqq. uerbo-
rum iam parilitate ad aliquod exemplum referenda se osten-
dunt, cuius locum Lucilium obtinuisse ueri est simillimmn;
cui totum IIsQiTclov hexametrum dabimus; huius autem
fragmenti reliqua pars pedestris esse, si uersum concedi-
mus adlatum esse e Lucilio, cum in metrum non cadat,
facile conceditur; in UxLa^iaxia autem eandem uersus par-
tem uerbis libere mutatis in locum hexametro conscriptum
infert, quales mutationes etiam Endym. VI, Ko0(ior. VI,
Leg. Maen. VI, Man. XIV et praecipue Prom. lib. VI (ubi
uel metrum trochaicum in senarios iambicos mutauit) eum
fecisse uidemus quodque certam uersuum inspersorum co-
gnitionem multo difficiliorem reddit. Porro et senario com-
positum prouerbium Graecum pedestri sermoni Papiap.^V
immiscuit et tragici Graeci nescio cuius hemistichium si
recte emendaui Taq)ij Msv. XI reddidi, quibus Evq. q A. I
senarii comici partem Graeci accedere puto. Graecum de-
nique septenarium qui prouerbialis mihi uidetur, suis ipsius
uersibus "Oi/. Av^*. XV inseruit. Breuissima autem quae-
dam Graeca uelut Ttlvcnv SiTCag (Est m. m. III), (ilxqov
xQiag (Man. VIII) similiaque utrum ex aliis sumpserit an

CAPVT 11 77

suo lubitu finxerit; in incerto relinquendum uidetur. — ^Bi-
gas sequi cornutas' (Serr. III) poeticum esse ex eis quae
supra disputaui apparet; reliqua autem fragmenti pars cum
prosariam prae se ferat indolem et ^Triptolemus sctdponea-
tus^ de quo haec dicuntur, Serranus ipse esse suspicandus
sit; tria illa uerba ex tragica aliqua de Triptolemo narra-
tione aflferri uerisimile est. — De Plautinis uerbis Tatp. Msv.
Vn repetitis u. adnot. ad h. 1. — Sexag. XIII : ^adest faxs
inuoluta incendio' ex Enni trag. u. 85 desumptum est uerbis
hic quoque paulum immutatis eodem modo qub Andab. II ex
Plauti Mil.n3,51. — Graeca etiam in latinum sermonemuer-
tit ; itaSesq. IV ex Odyssia V 292 sq., Tatp. Mav. XI fin. ex
Diphilo satis libere expressit; quorum posterius in ipsius
quoque Varronianae sententiae conexum transiit. — Pro-
saria denique aliorum Varronem in pedestribus quidem
partibus rettulisse uerisimile est, quamuis poetas utpote
notiores aflferret saepius; quae ut discernantur nisi sunt
loci aliunde forte noti, cum dicendi uarietas nuUam hic
dignoscendi ansam praebeat, nullo modo effici potest. Certe
unius tanttim loci fontem indicare possum; raQOvt. IV:
^cum arceram^ si non uellet^ non sterneret\ qui deriuatus est
e duodecim tabulis apud Gellium XX 1, 25: ^si nolet, ar-
ceram ne sternito\

Haec de locis aliorum scriptorum a VarroAe adlatis.
dicenda erant; nonnulla eorum iam Ribbeckius mus. philol.
X 286 sq., Vahlenus coni. p. .12 sqq., Buechelerus mus.
philol. XIV 423 sqq. congesserunt nec si quae hi uiri docti
huc rettulerunt in quibus ab eis dissentiendum puto, ea
nunc recensebo; sed referam legentes ad adnot. ad Apoi/r.
XV. Eum, XXIV. Man. XIV. ibid. XVI. ibid. XXI.
Marcip. VII. all. Graeca igilur et Latina^ in poeticis pe-
destribusque partibus, uerbis uel seruatis uel paulum mu-
tatis; nomine auctoris apposito uel omissO; sed fere omnia
quoad possumus dispicere ab ipsis Varronianis nulla graui
interpunctione segregata sed in sententias eius accepta ab
eo adhibita uidemus.

Alteram uerbo iam tetigi quaestionem, utrum sua ipsius
carmina a partibus pedestribus graui semper interpunctione

78 CAPVT n

seiunxerit an in unam cum illis sententiam confluere ad-
miserit. De ea re primus Kochius in exercitationibus cri-
ticis Bonnae a. 1851 editis p. 18 opinionem protulit; ^et
raptim saepe ab uno uersuum genere ad alterum Varronem
transire et mediae orationi pedestri uersus ita miscere, ut
enunciatorum fines omnino non respiciat\ Quam sententiam
postquam Vahlenus Eibbeckiusque non semel suam fece-
runt, acerbissime a L. Muellero 1. c. p. 81 sqq. impugnata
est, qui insanam hanc rationem neque cuiquam similis ma-
teriae scriptori Graeco Latinoue usitatam dixit. Qui uir
doctus si ^nsitae animo uerecundiae' (p. 444) diligentiam
perinde laudabilem adiungere uoluisset, non ita magno spero
labore animaduertisset; hanc quam tantis conuitiis exa^tat
rationem Petronio 'similis materiae scriptori' reuera pla-
cuisse. Petronianos autem locos huc facientes integros
apponam non quo uirum tam eximium temptem rem edo-
cere, sed ut appareat tandem, libertatem in conscribendo
si quando scriptor peritus sibi sumit; non eum circumscribi
legibus aliis quam quae ipso pulcritudinis sensu sancian-
tur. Scripsit igitur Petronius c. 108: *• . protendit ramum
oliuae a tutela nauigii raptum atque in colloquium uenire ausa
^Quis furor^ exclamdt ^pacem conuertit in drma? Quid nostrae
meruere manus?'* sqq. — c. 128: ^ . interrogare animum meum
coepi, an uera uoluptate fraudatus essem: Nocte soporiferd
ueluti cum somnia ludunt^ sqq. — c. 132: ^Haec ut iratus
effudiy Illa solo fixos oculos^ auersa tenebaV sqq. — lam igi-
tur constat illum sententiae iinium immemorem, ubicunque
rem putat poeticae descriptioni aptam (hoc animaduerti
potest in his tribus exemplis) incipere, in uersus transire.
Cur uero eandem elegantem Varroni libertatem denege-
mus ? Nam haec saltem non potest esse causa , quod in
fragmentis sobrie pertractatis nullum certum eius generis
monumentum reperitur; in quibus duo omnino sunt quAe
huc pertinent "Ov. IvQ. XVI et Sesq. X, quorum sane in
neutro utriusque sermonis partes ^rtissime iunguntur. Eo
igitur inducit Petroni comparatiO; ut quod in Varrone no-
bis quidem non seruatum est, potuisse tamen ei inesse
concedamus; suadet uero hoc quoquc; quod Kochius et

CAPVT n 79

reliqui non satis curarunt , ut non temere nullamque ob
causam in alterum eum sermonem in mediis sententiis cre-
damus transiluissO; sed quocunque modo rem ipsam magis
poeticum colorem adipisci necesse esse, ut haec mutatio
locum habere possit.

Breuissime denique quaestionem de uariis metris sese
excipientibus absoluam. Nam potuisse hoc quoque Varro-
'nem sibi concederC; quod recte Kochius 1. c. agnouit; Petroni
iterum ratio docet, qui c. 5 choliambis hexametros et c. 109
distichis elegiacis hendecasyllabos subiecit. Sed exempla
extant pauca. Nolo saltem n. i^ay. IV cum Ribbeckio cre-
ticos bacchiosque inter se iungere, quod quidem Parm.
IV — IX factum uidetur, u. p. 86; deinde Eumen. XLVIII
octonarium iambicum trochaicus sequitur uersus. Septenarii
porro et octonarii uersus trochaici ita fortasse Bim. XI —
XIII iuncti sunt, ut septenarius clausulae munere funga-
tur; sed Eum. I — III promiscue positi esse uidentur. Epo-
dos autem ante Horatium iam eum scripsisse', quod e
Marcip. II Meinekius (diar. antiq. litt. 1845 p. 739 etpraef.
ad Horat. p. XXXVIII) suspicatur, cum eius fragmenti uer-
sus alter, qui quattuor iambis constat, pars tantum senarii
esse possit.; non satis certum uidetur; nec tamen omnino
cum L. Muellero p. 413 reprobandum in -poeta, quem a me-
tricis nouationibus non abstinuisse infra docebo quemque
res similes; anapaestica dico systemata paroemiacis clausa
TVod'. a. IV, Ko0(ioT. VIII adhibuisse et seriem iambico-
rum -dactylico (ut Diog. [L. VI 100) exitu Eum. XXXIX,
XLII clausisse (hoc adde L. Muellero p. 114) uerisimile est.

Tandem igitur disputationem meam ad finem perduxi,
qua ostendi inter fragmenta saturarum circiter quingenta
nonaginta poesi adtribuenda esse cirpiter ducenta quadra-
ginta, reliqua pedestria esse. Sed et hoc in fine repeto,
signa poeticae compositionis me in singulis fragmentis,
cum poeticam omnino indolem demonstrare contentus essem,
non omnia enumerasse, iterumque confiteor quod initio
dixi, in singulis me potuisse errare, quare si inter pedestria
reliqui, quae certas ob causas poetica esse mihi monstra-
bitur, libentissime equidem edocebor.

80

CAPVT n

Finem hiiic capiti imponam metra quibus Varro usus
est receiisendo quasfjuc in eis sibi leges imposuerit quam
breuissime perlustrando. Cui rei et breuitas multorum
fragmentorum; qua iambici maximc et trochaici uersus
non satis discerni possunt, cum initium uersus aut absit
aut ubi sit ncsciatur, et misera Nonianorum librorum con-
dicio, qua uersuum j)artcs supplcre saepe cogimur, multum
obstat accurate perliciondae, neque desunt fragmenta quae
nonnisi infirmissimas propter causas alicui metro addidi
paenitentiae futurae paene certus; quam malam fortanam,
cum ab hac materia non possit abessC; cur tandem confiteri
pudeat? Hoc tamen cum Buechelero p. 428 a Nonio libra-
riisque eius arceo, eum uerba saepe perperam transposuisse,
cum praeter leuicula quaedam (uelut Eum. XXI p. 26 ^ui-
dentur* esse, p. 149 ^esse mdentur') traiciendo mihi nusquam
opus fuerit; quo demum uersus in fragmentis poeticis iustos
instituerem.

Omnium igitur saepissime Varro adhibuit metrum
iambicum senarium; quo 78 fragmenta constant uersus
continentia plus 150; quorum tamen his caput deest illis
cauda. Ex parte minore Graeca sunt seueritate compo-
siti^), quam Varro et Catullus Romanorum senariis primi
intulerunt (u. L. Muellerus p. 107), ut a paribus Bpondeus
exclusus sit; in multo pluribus Italicorum uersuum (hoc
nomine utor a Muellero p. 411 inuento) licentiam usurpa-
uit spondeos uel pro eis dactylos anapaestosue promiscue
ponendo. Keque desunt uersuum series medii cuiusdam ge-
neris^ quae seueram ad normam exactae uno tantom al-
teroue loco ab ea desciscunt; ut paene dubites an sciens
uolensque in illis Varro artem Graecam adhibnerit^.

1) Fabo Vsenarus la tLei^i AnaLet^ti^ [FheophrABteiB a. 1868 td-
kcta VBiT^ii^m 't»ein&rigei iilcrumriuc? ad ■eneram Qraecoram nor-

t) Eaoi rcitt Limgin^ in Qnncstionibus metriciB p. 40 rectiuiiiia
»ic il»««Ti[fiit; *^md Mmt^bfJt « npoTtdcu iftmel uel hU in pm^et eUm
irre^tndhtM it^teg,* tta ut myfis mun tjmdam etegaUia uemta not dee»-
vr yn^im i^riiim itibi ntidmMHe let/t\u, 2mmo exteni fmtedm
net xmi/iit^ tjt hiic »p€ciif uel rmrbu m eMere sBte «-

CAPVT n 81

Huius medii generis sunt e. c. Bim. II. Herc. t. f. I. Marcip.
II — VI. Taq). Mev, I; seueram autem omnino artem pro-
fitentur '^v^q, I. 'Exat. I - IV. Est m. m. L Glor. I.
Mod. I— II. "Ov. XvQ. I—VIII (de 'orthopsalticum' u. p. 90).
Parm. I. Prans. p. I. Zxiayb. I. Vides maiorem partem
restare, quae dura illa ueterum scaenicorum ratione for-
mata sit^). Quinto pede quod spondeus praeualet ut apud
iambicos omnes (cf. Bentleius in Hor. Serm. II 5, 79), id
Langius in Quaestionibus metricis Bonnae 1851 editis ita
accuratius definiuit p. 41. 46, ut sexta uersuum parte purus
iambus inueniatur, pro qua quartam rectius partem dices,
uid. adnot.; nec tamen multo rarior in primo et tertio
pede spondeus est. Ceterum inter quinti pedis iambos duo
tantum sunt, ubi uersus duabus uocibus iambicis, pessimo
illo senariorum exitu (cf. Ritschelius prolegg. Trin. p. CCX)
dauditur: "Ov. Xvq. IV {pvog kvQag) et Parm. II Qstrepmt,
hounfY)y quae L. Muellerum p. 414 effugerunt, cum talia
Varroni omnino abiudicaret. Qui simili infortunio cum
p. 423 anapaestica uerba a secundo senariorum Varronis
pede arceret, Mod. XL (. .' capitis) Eum. XLV {sed nos
simuldtque) Sesq. XI all. omisit. — Caesuras Varro adhibet
praeter hephthemimerin et penthemimerin etiam post secun-
dam arsim uel post quartam uel post utramque ut in hoc
'ut comici, cinaedici, scenatici' ('Ov. Ivq.YII), quaiamborum

ueniiur spondeus in sedibus painbus quorum exempla habes Agath. 4 [quod
spurium dico], Parm, 1 [I, ubi falsam Oehleri lectionem sequitur.
Vera exempla supra affero] et magnum fragmentorum mnnerum, in quibus
cum ex uno ianium uel etiam duobus constent uersibus, semel modo uel
secundum uel quartum pedem occupat spondeus^.

1) lambos repperi in primo pede 31, in altero 85, in tertio 31,
in quarto 91, in quinto 32 ; spondeos 88 — 35 — 91 — 39 — 99 ; tri-
brachys 2 — 9 — 6 — 1(? Glor. I) — 0; anapaestos 12 — 5 — 2
— 3 — 3 (quare L. MueUerus p. 153 falso dicit Varronem prima tan-
tam uersus parte anapaestum ponere; cf. Eura. XI. Sesq. XIII. —
Ag. VI. Papiap. I. Sexag. XXI. — Mod. XI. Sesq. XIII. T. natg. z. w.
I. adde duos in Hebdomadibus uersus) ; dactylos 6 — 7 — 14 — 7 — 5;
proceleusmaticum unum tantum in primo pede (Sesq. XII).

2) Addendus uersns de compositione saturaram (u. p. 46) ita
desinens: ^f^enus capit\

Riest», Varronis Satirae. 6

82 CA1»VT II

quidem ixis augctur, membroinim autem totiusque ideo uer-
sus cohaerentia perit; quod genus apud alios rarum (cf.
Ritschelius prolegg. Trin. p. CCLXXXII) abundat apud
Varronem. Nusquam autem extat incisio post tertiam arsim
(nam Virg. diu. VII, a Muellero p. 422 huc tractum, pe-
destri sermone scriptum est). — Denique quod ad accen-
tus uerborum cum metricis exaequandos pertinet, nunquam
hoc consulto fieri in prima ct ultima dipodia cum reUquis
poetis habet commune; neque fit in uerbis, quarum pars
ad has pars ad mediam pertinet. At in media dipodia
quarto quidem pede uocabula ponit iambica quae fiunt
oxytona^), nunquam autem (sic etiam Phaedrus) in tertio,
nedum in utroque. Nam et Sard. uen. fg. quod apud
Oehlerum hanc habet dipodiam mediam ^saitem pudeVy a
poesi oranino alienum est et "Ov. Ivq. III ita scribendum,
ut ^diuum lyrdm* non mediam sed ultimam impleat dipo-
diam, qua mutatione exorientem tertium in sequente uersu
pedem ^quaddm* quomodo abstulerim sententiam metruinque
pariter respiciens, commodo loco uidebis. Hoc unum con-
cessit sibi Varro, ut uoces quae tertii pedis arsi quartoque
pede toto constant; siue sunt molossicae {fellarunt Sesq.
XI. somnurnas Prom. V) siue choriambicae (multiplici Ag.
VI) siue paeones quarti {retineat "Ov. Xvq. IV. miseriis Lex
M. VIL cecid^runt [e cf. Est m. m. I inuenSrunt et Aethr.
fg. in uersibus Graeca seueritate compositis pertimuSrunt]
Sesq. X. quo etiam pertinet quod animae Tqio8. III; cf.
mxdierem de comp. satt.), accentibus uerbalibus qui sunt in
secundis syllabis neglectis metricam in primis syllabis uini
haberent. In uniuersum autem leges quas hac in re Plau-
tum habuisse Ritschelius 1. c. p. CCVI sqq. ostendit, eae-
dem sunt quae apud Varronem quoque ualent, id quod
obiter tantum, cum totam rem nolim pertractare, contra

1) Vocabulum spondaicura eo pede nullum inuenitur praeter Pa-
piap, TII Wictus paruissimus'* . lambicam uocem insequitur quadrisyl-
labum uerbum, qualo est illud pnruissimus, Mod. I ^modo scenatili'* et
ibid. III ^gradu tolutiW. Plerumque duae secuntur uoces bisyllabae,
sed Id. Att. q. T. I extat 'rabis? quid uis iihi?'*

CAPVT II 83

Corssenum (Aussprache, Vocalismus sqq. d. lat. Spr. II
454 sqq. 469) moneo, qui prorsus illas reiecit.

lam pergo ad septenarios trochaicoS; quos legi-
bus illarum quas de senariis exposui similibus Varro ad-
hibuit 27 fragmentis extantes. Nam et Italicam spondeo-
rum libertatem paulo tantum rarius usurpat quam in se
nariis (cf. Sesq. XVII ecum mordacem. FeQ, XIII aldntur
pauonum. Magn. tal. I. Abor. V. alia), cuius rei hic quo-
que medium aliquod genus deprehendimus rsQovr. X — XIII,
ubi in quattuor uersibus ex eodem carmine desumptis duo
tantum spondei Italici occurrunt^); — et ante iambum
ultimum spondeus aeque frequens est atque in senariis (cf.
Kitschelius 1. c. p. CCX), cum 22 spondei, 5 tantum iambi
eo loco inueniantur. Accentus uerbales metricique in me-
diis uersuum partibus saepius quam in senariis neque tam
certis legibus discrepant.

Eadem fere condicione scripti sunt octonarii tro-
chaici (quos uersus solus Varro adhibuit cf. L. Muellerus
p. 108) et septenarii et octonarii iambici, quae duo-
decim et nouem et sex fragmenta continent. In his enim
quoque metris (praeter id quod ultimo loco nominaui) Ita-
licae licentiae cum Graeca seueritate quaedam commixtio
animaduertitur. Ceterum de omnibus his uersibus ualet
quod Lachmannus in Lucr. II 719 statuit, uerbo dactylico
pedem trochaeum expleri in uniuersum non debere; quam
sententiam cum Fleckeisenus in Vahleni coni. p. 222 ita
circumciderit, ut a primo uersus pede eam secluserit, ^/r/-
ffore' et ^uocibus* (Eum. IV. XXXI) trochaeo pede constan-
tes eo pede retinui.

Senarios uersus scazontes non quinque locis, ut
Vahlenus putat p. 88 sq., sed decem aut undecim inuenies
legendos circiter octodecim. Qui non quidem omnes, quod
Liichmannus in Lucr. I 186 de claudis Varronis uer-
sibus dubitanter proposuit, sed maxima tamen e parte

1) Septenarios trochaicos iam ante Varronem a Porcio Licino
(cf. Gellins XVII 21, 45) graeca norma tractari Langius p. 41 iam
animaduertit.

6*

84 CAPVT II

Graeca sunt seueritate compositi; nempe metro a neoteri-
cis demum poetis, fortasse a Varrone ipso, Romam inuecto
non tam pugnandum erat contra Italicam duritiem quam
eis quae scaenicorum iam usu formam suam acceperant.
Quare quater pes secundus, ter tantum (Pap. XII. End, V.
T6 in, X. (pax. 11) quartus productus est; porro quintus pes
tantum non ubique elegantiam induit puri iambi, qui ter
(End. V. Epit. I. Marcip. XVII) spondeum quoque moleste
accepit, id quod unus post illum Boethius admisit (cf. L.
Muellerus p. 149 sq.). Errauit igitur Vahlenus 1. c, cum
spondeos a secundo paene, a quarto et quinto pede omnino
excluderet. Accentus uerborum uersuumque in media di-
podia consentiunt praeter End. V. Papiap. XII et Prom.
XII (nisi ibi est sermo pedester).

Seueriorem etiam normam trochaici septenarii
claudi secuntur, quos in decem fragmentis inuenimus. In
liorum enim uersuum, quibus solus Varro inter Romanos
usus est (cf. L. Muellerus p. 111); parte priore nunquam;
in posteriore bis tantum (Sexag. X. XXII) spondeos ad-
misit in sedes impares, semel tantum ultimarum duarum
syllabarum trochaeum siue spondeum spondeus praecedit
(Marcop. III), semel adeo tantum arsim in duas breues
solutam legimus (Virg. diu. VIII).

E dactylico genere hexametri 23 fragmenta obti-
nent et disticha elegiaca sex locis seruata sunt. (si
Eum. XXVI. XXVII pro duobus habeo). De quorum
indole modo grandi et sublimi, modo tenui et ieiuna supra
dixi; de re metrica nil habeo quod commemorem.

Porro anapaestos dimetris compositos nouem et
tetrametros catalecticos siue aristophaneos*) quos
in concitatiore eloquii elatione nonnunquam usurpauit sex
fragmenta exhibent; quibus in utrisque grauitas Varro-
niana spondeos dactylosquC; qui uolubilem thesium gemi-
nationem toUunt; multo saepius quam ipsos anapaestos po-
suit. Monometrum autem num fg. dimetris constanti Eum.
XLVI immiscuerit ^nexa in uidffi% decernere nolo, cum

1) Quibus solus post Varronem Serenus utitur, u. L.Muelleras p. 107.

CAPVT U 86

uersus quidera fieret elegantior hac re accepta; nimium uero
eiusmodi libertas a Varronis moribus abhorreat caesuraque
non in medium uersum anapaesticum cadens, quam mono-
metrica illa mensura toUit, a Varrone ne aliena quidem sit
(cf. Dol. aut. ser. u. 2. 6. L. Muellerus p. 203). Ceterum
cf. Vahlenus p. 60 sq. 72. L. Muellerus p. 146 sq.

Sotadeorum uersuum usus Varroni non est rarus,
quem, nisi Ennius Attiusque libris p. 60 memoratis prae-
issent; in tali uiro non debuimus expectare. Horum uer-
suum fprmas multigenas quas Lachmannus ind. Berol. hibem.
1849 p. 4 enumerat in Varronis paucis reliquiis (quattuor-
decim constant fragmentis) tantum non omnes reperiuntur,
cum tria tantum ex undecim formis e ionicis a spondeo inci-
pientibus deductis non apud iUum extent (^- -^-; -^ ^ —
^,s^ s^ — ), Extat uero quem idem p. 3 sq. Varroni abiudicat
molossus: ^dc censum" Sesq. XXI; ^sti/^flare et* ihii. VII;
^tdnsiila' uel Hdnsillae^ Des. I ; extant etiam ni fallor formae

quas Lachmannus non commemorauit -j- ^ ^ et j-^^ - ^^

quorum prius inest librorum lectioni ^mugit bouis, o\uis^ sqq.
Abor. I, ubi antiquam formam bouis cum Lachmanno in
*bos' mutare noio, quamuis Varro ipse de 1. 1. VIII 74
eam e consuetudine excidisse tradat ; sed neque certum hoc
est impedimentum quominus in ^ueteribus suis' hoc uoca-
bulum adhibuerit; neque omnino ita codicibus imperandum
putO; ut tales formas uere uetustas librariisque incognitas
casu aliquo inrepsisse statuamus. Alterum illud ^v^ - v^
inest fortasse uerbis tc. aiQ. II ^Htora oriris', quo tamen
loco in procliui est ^oreris' cum Lachmanno scribere^).
Caesuram post ionicum secundum instituere non curauit. —
Versus porro ionicos a pyrrhichio incipientes ante Var-
ronem non fortasse adhibitos habemus tetrametrum cata-
lecticum Test. I; acatalectum autem fg. inc. XIII,
quales Lachmannus in Lucr. IV 1275 iambionicos appel-
lauit; Diomedis p. 517 uerbis, ut recte L. Muellerus p. 109 sq.

1) Haec igitur pedum uarietas in sotadeis Varronis extat :

. w; wv^-v^v^; _^wwv^; v^ v.^ s^v^ (Octog. I); ; _ v^ « v^;

. -; V. (Prom. VII. Sesq. XXI); ^; (_ s^ _ ^).

86 CAPVT 11

aostimat, male utens. His uersibus Lachmannus etiam
addidit '^AA. ovt. 'Hq, I, qui est sotadeus nulla emenda-
tione egens; et rvpd^. 0. VII quem locum propter uicina
anapaestis describere malui^ hic quoque nil mutans.

Galliambos etiam Varro suis locis inseruit Cycn. I.
Eum. XXXV sq. Marcip. XVI; in quibus quod semel
clausulam adhibui librorum scilicet lectioni obtemperans
Hactdnt tibi \ galli^ sane admisi quod nusquam praeterea ni
fallor legitur, ut duabus syllabis longis constet pes ulti-
mus. Sed si memores sumus, huius pedis, qui, si quidem
anaclasis deest quod non raro fit, hanc habet formam
y^ s^ ^^ syllabas duas priores Catuilum c. 63, 13 in longam
contrahere: 'dominae uaga \pect6ra' (quam librorum lectio-
nem mutandi propter sententiam causas nuUas uideo), non
spero condemnabor, qui solutionem ultimae Catullo relin-
quens duarum syllabarum ultimam praeeuntium contractio-
nem eius auctoritate in Varronis uersu defendo.

Creticos deinde nonnullis locis inuenimus^) bacchi-
osque uersus, qui cum in Parmenone fragmentis inter se
eodem caedendae siluae argumento cohaerentibus seruati
sint (fg. IV — VII bacchiis, VIII — IX creticis uersibus
constant), non tamen etiam uno eodemque loco sr. i^dy. IV
leguntur, quem cum bacchiis incipere ^quemndm te esse di-
cam^ sqq. Enniana imitatio (u. adnot. ad h. 1.) aperte do-
ceat, non opus est cum Ribbeckio in media sententia ad
creticos repente transire, sed sponte octonarii euadunt
bacchiaci. Liberrime autem in his uersibus breuium sylla-
barum productione longarumque in duas utitur solutione.

Denique uerbo commemoranda sunt metra tunc demum
Romae exculta, quorum nescio an ipse Varro primus auctor
fuerit: glyconeum (Pseudaen. fg.), choriambicum
trium pedum cum clausula iambica (Sesq. VI), phalae-
cium (Endym. VII. Virg. diu. II— V^)). Quibus e con-

1) *'E;^a} (Ff III. Sesq. XXII sq. fg. inc. V. .

2) Nam Bira. XX quod inter hendecasyllabos numerari solet,
propter coliaerens i^, XXI uersus trochaici septenarii partem esse
malui.

CAPVT 11 87

trario de satiirnio metro dicendum est, cui postquam
Hermannus in elementis doctr. metr. p. 640 Eumen. fg. VIII
et IX uindicauit; non deerant qui et hoc probarent et alia
quoque eidem metro iniungere temptarent^). Sed recte
Buechelerus 1. c. p. 429 sq. monet; Varronem; si forte hoc
metro uetustate uenerahili uoluerit uti, alias saltem eo res
quam quas dicit ^gruendliche Deductionen* tractaturum
fuisse. Sed et haec partim pedestri sermone scripta sunt
partim metris uindicanda aliis, et omnino cum Varronem
Enni PlautiquC; non Andronici uel Naeui artem praecipue
probasse maxime sit uerisimile, nisi grauissima cogent ar-
gumenta, a metro plus centum annis iam obsoleto ^) in eum
inferendo abstinendum erit.

Haec igitur de quibus dixi metra si enumerabis, ui-
ginti inuenies quibus Varro usus est, quorum numerum, si
iambica et trochaica in Graeca Italicaque diuidere- uis ad
sex et uiginti poteris augerC; cum unum tantum inter
septem illa sit metrum octonarium iambicum cuius non
inuenio exempla Graecae seueritatis. L. Muellerus autem,
cum p. 88 uiginti quattuor metra in saturis extare diceret,
ionicum catalecticum et acatalectum et choriambicum me-
trum neglexit; saturnios autem praeterea adnumerat; quos
ego detraxi. Haec autem metra an sola Varroni fuerint
usurpata; cui compertum est? quis scit num quadraginta
metra quae fere fuisse ille in Menippeis putat; non sit nu-
merus etiam minor quam res poscat? Nam hoc certum
est, Varronem operam dedisse, ut quantam posset uarie-
tatem ut aliis in rebus sic in metris excoleret. Plurima
igitur eius metra ex Ennio scaenicisue antiquis desumpta
sunt; pars autem ante Varronem non uidetur in usu fuisse,
sicut etiam sunt quae ipse postremus adhibuit. Medium
igitur quendam inter uetustam poesim illamque,
quacAugusti aeuo effloruit, locum tenuit, id quod

1) Ribbeckius mus. philol. XIV 108 addidit Eum. X; L. Muellerus
p. 89 Eum. ni. XXII. Sexag. IV. V. VIII.

2) Versum saturnium a Macrobio VI 1, 37 Sueuio tributum, poe-
tae Varronis ut uidetur fere aequali, Naeuio potius adscribendum
esse mus. philol. XIX 310 proposui.

88 CAPVT II

iam hucusque eo uidimus, quod primus erat, qui Graecam
seueritatem uersuum iambicorum et trochaicorum parti in-
tulit, uersusque claudos, ionicos; galliambos^ glyconeos,
choriambicos , hendecasyllabos , quantum scimus, Romae
excoluit, postremus autem qui trochaicorum et iambicorum
uersuum et uarietatem et frequentiam claudosque septena-
rios et ante Serenum aristophaneos in usu habuit.

Hunc medium locum Varronem obtinuisse in eis quo-
que uidebimus, quas nunc per saturam obseruationes de eo
metricas pandam. Omnino enim antiquiorum uestigia se-
quitur in opprimenda s littera in finibus uerborum inse-
quentibus consonantibus. Id quod in hexametro, uersu
legibus seueris constructo, optime obseruatur, ubi legendum
est citu^ celsu* (Ag.), pectu^ C^vd^Q,), diuitV (ibid.), morta-
libu' (Capr. pr.), hucinu* (? Eum. XVIII), sumptibu* et le-
gibu^ (Man.), magnu^ (Marcop.), Enniu^ COv.). In iambis
trochaeisue haec sunt exempla in quibus Graeca seueritas
ceteroquin adhibita breuem syllabam accipiendam ideoque
s iitteram delendam suadet: uocibu^ (Eum.), uoci^ et gdllu^
('Ov.), ceruu^ (Prans.), opu* (Quinq.), pauonP (Sexag.).
Sic bene matri' (Eum.) in galliambo, insigmW ("Exo^ ^s) in
cretico, nubibu* et uehementiu^ (Sesq.) in sotadeo, uniceque
recte cornui^ (Eum.) in galliambo legitur. Quae omnia
cum ita scribenda ut pronuncianda sunt Lachmannum in
Lucr. I 186 secutus et utilissimum et rectissimum cre-
dam, nolo tamen longius hanc nouationem extendere quam
in eos locos ubi Varronem ipsum hanc litteram pronunciari
noluisse metricae leges prorsus certum reddunt^).

Syllabarum autem quantitatem eandem ubique obser-
uat, quam poetae recentiores, nisi quod ^Hannibalis^ (Herc.
t. f. I) producta paenultima adhibendo ^Plautum et Ennium
multosque alios ueteres* sequitur, ut Valeri Probi apud Gel-
lium IV 7 uerbis de huius formae auctoribus utar.

Synizeseos quoque non minorem quam priores liber-

1) In libris autom nullum eius scripturae Varronianae uestigium
extat, nisi forte est illud quod Nonii Guelferbytanus p. 4 (Ag. VIII)
citu prima manu exhibet, s ab altera demum adiecta.

CAPVT II 89

tatem Varronem usurpasse exempla dubitatione uacua do-
cent haec: deorsum (Caue c.) et tuus (Enm. III) et intrdihit
(Mod. X); quae illi nunquam discretis uocalibus eflferunt
(cf . Ritschelius prolegg. p. CLX. CLXIV); promisque (Capr.
pr.); fluctuanti (Eum. XLVI); tricliniaris (Est m. m.); aur
reos (Sesq.); eorum {^'Ov. Xvq.). Praeterea sunt pauca quae
ipsis uersibus ratione minus probabili constructis uerbisue
mutatis euitari possent, id quod cum synizesim uel satis
audacem Plautinisque (cf. Ritsehelius prolegg. p. CLXIV)
liberiorem esse concessam ea quae composui affirment, susci-
pere equidem nolo; sunt^ quae dico haec: ieiunio (Eum.
IV); stiile{iUd. XVI); dfeodem (ibid.XVII); beluae {ihid.
XVIII); huxeis (Sexag.). Quamquam de his omnibus •
L. Muellerus tacet, qui p. 426 synizeseos exempla Var-
roniana alBfert ad pedestria fragmenta pertinentia omnia
praeter tuuenilitas (Tithon.), in quo duarum primarum con-
tractio quam uult qua lege postuletur, cum proceleusmati-
cus simili Man. XV u. 2 exemplo defendatur, equidem
non assequor.

Nouam uero et seueram rationem in positionis legibus
obseruandis Varro tenuit, qui hac in re a scaenicorum li-
centia prorsus fere desciuit. Nam et muta cum liquida,
quae apud illos nullam omnino uim positionis habet, Var-
roni post Lucilium j(cf. L. Muellerus p. 430 sq.) syllabam
praecedentem ancipitem facit^ quare (quod unum Muellerus
attulit) agrum ('Avd^g,) et citrus (rsQ.) et repigrat (Mod.) et
refrenato (Papiap.) et nigra (Sexag.) syllabis productis legun-
tur, et aliarum quarumcunque binarum consonantium con-
cursus uocalem praecedentem producere non potest tantum,
sicut apud illos, sed omnino eam cogit fieri longam. Nam
quam Roeperus praecipue et Vahlenus eius legis neglegen-
tiam multis locis statuerunt, ea nullibi aliquam habet neces-
sitatem^ sed poetica omnia positionis lege seruata in metra
sua optime conueniunt; quare Buechelerus 1. c. p. 439 et
qui idem de Lucilio quoque praedicat L. Muellerus p. 428
eam non neglegendam esse recte praeceperunt. Duo tan-
tum in omnibus his fragmentis inueniuntur, quae aliquam

90 CAPVT U

Varronis hac in ro neglegentiam produnt: *lnsdni& stdns^
(Eum. XLVI) in anapaesticis et ^ortMpsalticum* (*Ov. Xvq.
VI); quam licentiam uocabuli externa origine, praesertim
cura breui apud Graecos scribatur, excusandam esse puto ;
nam breuem quidem esse hoc loco syllabam fragmentorum
I — VIII conexus Graeca arte sine uUa exceptione conseri-
ptorum (u. p. 81) maxime ueri simile facit.

Hiatus denique exemplum nuUum inueni, nisi forte
"Ov. XvQ. VIII ^ualete! — et me palmulis producite^ recte in
libris se habet; quod suam haberet excusationem ; attamen
equidem praefero, quod coniecit Scaliger: ^ualete meque
palmidis producite.'

M. TERENTI VARRONIS

SATVRARVM MENIPPEARVM

RELIQVIAE

ABORIGINES

[ITsqI avd^QcijtGiv fpvcscjs]

I (2 ed. Oehler.)
Mdgit bouiS; ouis balat; equi hinniunt; galUna
Pipat.

11(1)
Griindit tepid6 lacte satdr mola mact&tus
P6rcus.

^ ABORIGINES [tcsqI ocvQ-Qmnoiv fpvGsatg] Cf. Platonis 'AXth-
^dSrjg [ri nsfl dvd^Qmnatv q>vas<og]j Democriti JJsqI dvQ^Qtonov wvastog
ijf nSQl aaQHog ff (Diog. L. IX 46), Stratonis IIsqI q)vas(og avd^QO)-
nCin^g (Diog. L. V 69), Zenonis TLsqI OQykrig ^ ^^Q^ oivh^Qmnov (pvasmg
(Diog. L. VII 4), denique ipsius Varronis logistoricus qui inscribitur
Tubero [de origine humana. In hac satura ea puto tractata fuisse
(cf. prolegg. p. 27), quae Censorinus c. 4 ^de origine humana' ex
auctoribus permultis, inter quos remotissimi, tradidit. I Nonius
p. 156, 23 Mercer. ^Pipare proprie gallinae dicuntur. Varro Abori-
ginibus nsQl dv&Qoanmv {avd^Qmnov WL) tpvasmg . . .' II Nonius
p. 114, 24 ^Grnnnire dicuntur porci, quod eorum proprium uocis est.
Varro Aboriginibus nsQl dv&Qmnmv (pvasmg {nQt, avoQmvtmv HL.
nsQi aavoQmvtmv W q>vasoo H (pvasog LW) . . .' Cf. Suet. Prat.

Codices Nonii: B = Bambergensis. H = Harleianus, L =
Leidensis. W = Guelferbytanus. — • Meinekii nomine diar. litt.
antiq, 1845 p. 737 — 741 significo; Vahlenus = Coniectanea in
Varr. sait. Menipp. L. 1858; Ribbeckius = mus. philoL XIV 102
— 130; Buechelerus = ibid, XIW 419 — 452; L. Muellerus=De re
meirica poeiarum Latinorum. L. 1861. — l bos ante Mercerum
ei Lachmannus ind, leci. hib, Berol, 1849 p, 4. bouis LW cf.
prolegg. p. 85 || Sotadeos inuenit Lachmannus eosque conl. Nonio
p. 450, 8. * Varro asinos rudere , canes gannire , pullos pipare dlxit'
ita consliiuit: Miigit bos, ouis balat, equi hinniunt, gallinae Pipat
pullu', g^nnit canis et rudunt aselli, Grdndit sqq. cf, fg, IL Alia
uersuum conamina u. ap. Roeperum philol. IX 571. XV 277 ||
3 grunnit edd. uet. || tepido lunius, lepido HLW nisi quod lae-
pido H m. pr. |1 Versus inesse Meinekius p. 739 agnouit; sotadeos

94 M. TERENTI VARRONIS

III (3)

Sed neque uetulus canterius quam nouellus melior^tec
canitudini comes uirtus.

IV (4)

Itaque breui tempore magna pars in desiderium pu-
parum et sigillorum ueniebat-

V(5)
; 'Ita sublimis sp^ribus

lActato omnia dc uolitantis ilios nitens trudito.

AETHRIO
Aut frigidos nimb6s aquae caduciter ru^ntis
Pertimuerunt aqudtilis querqu^tulae natdntes.

'. . boum mugire. equorum liinnire. asinorum rudere uel oncare, por-
corum grunnire . . ouium balare . . canum latrare seu baubari. uul-
pium gannire .... gallinae crispire'. Alia eiusdem generis apud
Reiflferscheidium Sueton. rell. p. 249 sqq. extant. De subus delicis
cf. Varro de r. r. II 4, 16. I et II ad sermonis humani originem per-
tinent. cf. Wilmanns de Varr. libr. gramm. p. 23 sq. III Nonius 82, 23
^Canitudinem pro canitie Varro Aboriginibus nsgl dvQ^Qttmmv fpwfsmg
{neiQi HL. avsgmtav LW. avtvsQmioiv H. (pvcsaav W")...'
rv Nonius 156, 19 ^Pupae et pupi Varro Aboriginibus nsQl iv^Qto-
natv {av&Qmnov LW) (pvasmg ...' V Nonius 171, 26 'Sperem

ueteres spem dixerunt Varro Aboriginibus (Aborigine H) nSQl

dvQ^QOjnaiV (avoQcantov H m. s. L.) q>v0stog, . .'

AETHRIO. Nonius 91, 1 ^Caduciter, praecipitanter Varro
Aethrione (et ratione HLW et trionem 'codex' in ed. 1683) . . .'

Lachmannus restituit l. c, [| 1 uetullus ff. m. pr. uetulus BH m.
sec, -^ ^ II Septenarios posi Roeperum Vahlenus p, 70 instUuit \\
3 Recte leguntur in L}F\\ b ixci L JF, fortasse H ita om. Pala-
tin. Basil. || sublimes Popma \\ superibus ^ [] 6 iactato HLW.
iacta te Prellerus ann, litt. lenens. 1847 p. 625 || nomina tuo HL
numinatiuo W nominatiuo cod. Victorin. Bas. notio cod. Doruilh
noto Palatin. nomine tuo Reuuensius collectan. litt. p. 121. vmm
Grauertus. iactator in otio uir doct. apud Reuuensium. natato
maria Popma. iactato nomen ac Vahlenus analectis Nonianis p. 40.
iactato omnia ac scripsi \\ uolitanlis H. m. sec. LW uoluntatis H.
m. pr. uolicantis Palatin. uolitantes Basil. || altos nitens HLW
altos montes Popma alto nido extrudito uel excludito Reuuensius
alios uitens Prelierus 1| Aiia excogitarunt Gerlachius, Oehlerus,
Roeperus phiiol. IX. 229 sqg. \\ lambicos Roeperus senarios, Vah-
ienus octonarios, ego trochaicos septenarios instituimus ||

n

7 nimbos W aqua icta HLW. aquae ictu Pdiatin. aqua iacta ante
Aid. aqua ista Aidina. aquae Scaiiger coniectt. p. 37 cilo ac Bue-
cheierus p. 438, qui aqua giossema putat. \\ 8 pertimueniDt

AGATHO. 95

AGATHO

Pueri obscenis uerbis nouae nuptulae aures returant.

n (2) _

Virgo de conuiuio abducatur ideo quod maiores nostri
iiirginis acerbae auris Veneris uocabulis imbui noluerunt.

III (8)_
jdovlonQBnioraQov qui meritat, h6minem se seruiim

facit.

Mercerus ed. 1583 effecit ^Varro Erratione'; emendauit Vahlenus ana-
lectis Nonianis p. 27, qoi Aethrionis Caecilianae fabnlae memor Syu-
ephebum quoque Varronis e Caecili Synephebis nomen duxisse monet.
AGATHO De Socratis discipulo ut cogitandum sit praeter frg.
VI conuiui mentio ad Platonis fortasse exemplar reducenda efficit.
8ed ad Komanorum rationes omnia translata esse ^maiorum nostro-
rum' institutum frg. II commemoratum et Fescenninorum uersuum frg.
I memoria docet. Cf. proU. p. 36. I Nonius 167,4 ^Returare ape-
rire, contra id quod dicitur opturare. Varro Agathone (Agatone
HL W) . . .' et 356 , 30 ^ O b s c e n u m est immundum. Vergilius —
Varro Agathone . . .' II Nonius 247, 17 'Acerbum, incoctum,
praecocum, ut de pomis frequentius dicitur. Varro in Agathone:
uirgo . . . noluerunt'. et 521, 3 'Inbuere consuetndo inducere [uel in-
ficere] existimat, cum sit proprie maculare uel polluere uel inficere
Accius — Varro Agathone (sic B. Agatone HLW): ideo . . noluerunt'.
III Nonius 346, 1 'Meret, humillimum et sordidissimura quaestum
capit. Varro Varro Agathone: duloreste... facit, unde et merce-

ULW pertimuerint lunius praeinnuere Scaliger pertimuere Prelle-
rus L c, p, 625. |1 aquatile Scaliger, || lambicos septenarios lu-
nius consiituit |1 1 puer obcenos W p, 167 m, pr. || noue H
m, sec. W p, 167 nouee L p, 357 || nuptae HL p, 167 nupte W p.

u

167 nuptule W, p. 357 nuptilae L. p, 357 || post aures legitur habeaut
HL W p, 167 ; nonnulla per lacunam ohrula uidentur, aures restau-
rant LW p. 357 reiurant Bern, no, 347 Geneu. p. 357. redurant
ante Mercerum returant lunius in mg, obturaut Popma || 2 ab-
dicatur edd. inde ah Aldina || 3 acerbde L p. 247. acerbe B p.
521. IL Venereis Laurenhergius \\ inbui L m. pr, utroque loco \\
uoluerunt H m, pr. LW p. 247. noluerunt H m. sec. p. 247, BHLW
p. 521 II 4 duloreste L m, sec. W, doloreste L m. pr. Varro
Agathone [— — Pacuuius] Duloreste Naekius ind. lect, Bonn. 1822.
SovXoTtQBntog Oehlerus. dovkongeTtiazeQOv Duehnerus in ^Bulletin
archeologique de VAthenaeum francais* 1855 p. 107 || qui merita
L W, dovXog k'QCDg iarl Popma qui meritat Faher, quia meret uir
doctus, qui meret liomo, se seruum uir doctus apud Mercerum
ed. 1583. II hominem et seruum LW, hominem se seruum Na^ius \\

96 M. TERENTI VARRONIS

IV (3)
Vt pueri in a^dibus
Sa^pius pcdibus ofFensant; diim recentes miisteos
'In camari() fluitare siispiciunt [petasiinculos].
V(7)
Numnam in manu dextrd scjTjhus
, Caelo dolitus drtem ostentat M6ntoris?

VI (6)

Neque aiiro aut genere aut miiltiplici sei^ntia
SufflAtus quaerit S6cratis uestigia.

VII (5)

Quid multa? factus sum uespertilio; neque in muribus
plane neque in uolucribus sum.

narii et meretrices dicuntur'. IV Nonius 400, 14 'Saspicere est
sasum aspicere. Vergilius — Varro Agathone . . .' Cf. Varro de r. r.
II 4, 3 ^Qui succidiam in camario suspenderit'. De petasonibos
musteis cf. Martialis XIII 55. V Nonius 99, 15 'Dolitnm, qnod
dolatum uulgo dicitur, quod est percaesum uel abrasum uel effosflam.

Varro Agathoue (Agatone W)...' Nonius 436, 14 ^Caelare in-
sculpere. Vergilius — Varro Agathone (Agatone L W) . . .' Cf. Pli-
nius N. 11. VII 127 ^Pliidiae luppiter Olympius cotidie testimoniam
perhibet, Mentori Capitolinus et Diana JCphesi, quibus faere con-
secrata artis eius uasa.' et XXXIII 154 ^Mirum auro caelando nemi-
nem inclaruisse, argento multos. maxume tamen laudatus est Mentor
de quo supra diximus. quattuor paria ab co omnino facta sant, ac
iam nullum extarc dicitnr Ephesiae Dianac templi aut Capitolini in-
cendiis. Varro se et acreum signum eius habnisse scribit'. et prae-
cipue XXXIII 147 ^Lucius uero Crassus orator (emptos habait) daos
scyphos Mentoris artiiicis manu caelatos sestertiis C. YI Nonios
46,28 ^Sufflatum dicitur proprie tumidum et erectum et qnasi aento
quodam elatius factum. Varro Agathone . . . ' VII Nonius 46, 33

l ei LW VLl VaJilenus p, 79 || 2 offensant L W, offensum Creneu-
offendunl Luc. Muellerus p, 418 |{ recentes L W, quod Vahlenus pro
glossemate uocabuli musteos habei, quare delel scribens petasones
musteos || 3 fluitare LW. fluitaiites Laurenbergius \\ Trochaicos
septenarios Vahlenus aliterque cum L, Muellero Roeperus phUoL
XVUI 447 instituit ; ego Roeperum secutus sum, qui et iilud petasoncu-
los suppleuit II 4 numquam W p, 99. numnam BL p,99,LW p.
436 II caelatus post ^numnam^ libri bis (celatus W p. 99, Duehne-
rus l. c), quod glossema puto uocum ^caelo doliius^ || scifus HLW
p. 90. scyfus Z^p. 436 II 5 celo dolitus HLW p, 99. coeloque
dolitus Carrio emendd. U 16. caelo politus Duebnerus 11 Senarios
H. lunius constituit || multiplicii X || 7 querit H \\ Senarios
constituit idem \\ 9 uolucribu' Oehlerus || Senarios effitixit lu-

AGE MODO 97

VIII (9)
Ha6c postqudm dixit, cedit citu' c61su' toliitim.

[Spurium (4)
Quid tristiorem uideo te esse quam Antidhac,
Lampddio? numquid fdmiliaris filius
Amdt nec spes est aiixili argentdria,
Ide6que scapulae m^tuunt uirgind6miam?] ' «

AGE MODO.

1(1)
Arg6 citir6mem

II (2)
Charisius p. 66, 17 K. ^Quamuis ueteres hic Aenea

^Vespertilio, animal uolucre biforme, dictum quod uespero se ad
uolatum proferat noctis. Varro Agathone . . .' VIII Nonius 4, 1 ^T o -

lutim dicitur quasi uolutim uel uolubiliter. Plautus Varro

Agathone . . ,' Celsus equitem significat cf. Festus Pauli p. 55 ^Cel-
sus a Graeco %illstv dictus' et Granius Licinianus p. 4 ed. Bonn.
'Et equites celsos dixerunt' cl. ibid. p. XXII. Spurium. Nonius
187, 8 ^Virgindemiam ut uindemiam, hoc est uirgarum adparatum
uel demptionem uel decerptionem ob uerbera. Varrd Agathone . . .'
Hunc locum Ribbeckius (Com. lat. rell. p. 111 sq.) comico incerto
tribuit, e cuius comoedia fortassc eum Varro attulerit, fortasse libra-
riornm neglegentia eum cum inscriptione Varroniana coniunxerit. Prius
probarunt Vahlenus Conii. p. 13 et Buechelerus mus. philol. XIV 424
qui a uocabulo ^antidhac' Varronis aetate diu oblitterato proficiscens
de Naeuii Lampadione cogitat. Alteram sententiam Roeperus philol.
XVII 89 amplexus est ^cribendo ^Varro Agath[one . . . Naeuius Lam-
padijone'. Quam ueram iudico.

AGE MODO. Inscriptionem non cum Oehlero prouerbialem , sed
8 communi uitae usu petitam puto. I Charisius p. 118, 8 K. ^Hauc.

nitis, prosam orationem Duehnerus L c. agnouil || 1 citu W man.
pr. citus W man, sec. L. De elisa s littera cf, prolegg. p. 88. ||
2 uideod esse Carrio emendd. II 16 || te om. cod. Carrionis \\ quam
antidhac Bolandius apud Gulielmum in Plaut, Trinumm. c. 2 et Car-
rio quam angit hac WL quam agit hanc H m. pr. quam angit
hanc H m. sec. quem angit haec Scaliger conii. p. 198; similia lu-
nius et Gifanius || 3 Lampadioncm quid HL W. Lampadion ? quid
lunius. Lampadion? ecquid Gifanius. Lampadio? numquid Merce-
rus II familiares HLW familiaris ed. Non. 1526 || 4 amat haec
spes HLW amatne? spes Scaliger amat nec spes Gifanius, Carrio \\
argentarii Gifanius \\ 5 uirgarumdemiam HL W. uirgindemiam edd.
uirgidemiam Scaliger \\ Senarios lunius eiusque aequales constitue-

Riese, Varronis Salirac. y

98 M. TEBENTI VARRONIS

dixerint sine s, iit Varro in Age modo'. Idem p. 120, 32
*Hic Aenea sine s Varro dixit in Age modo*.

111(3)
Terra culturae causa attributa olim particulatim ho-
minibus, ut Etruria Tuscis; Samnium Sabellis.
AIAX STRAMENTICIVS
5 Acre aeger medicos exquisitim conuocabat ut conua-

lesceret.

AAAOC OYTOC HPAKAHC

1(2)
/ Grauidaque mdter peperit loui pu^llum.

Argo Varro Henippeus iu Age modo . .' III Philargyrus in Vergil.
Georg. II 167 'De Sabellis Varro in Age modo sic ait . . .'

AIAX STRAMENTICIUS. Inter pseudotragoedias referendum
Ritschelius proposuit mus. pltilol. XII 152; at u. prolegg. p. 31 sq.
Argumentum saturae fortasse ridicule commntatum ex fabula quae
legitur apud Pansan. III 19, 12 'IloXsfiov yag KgoTatvidTocLg awsatrj-
Ttotog ngog rovg iv 'izaUa AoTigovg. tatv Aoy.q&v yLaxa oCnsiOTTita
ngog 'Onovvtloyg Atavta rov 'Oi'Xf og ig tag adrag inixalov-
fievoDVy 6 As(6vvii,og KgotonvLdtatg atQatrjy&v snrfsi totg ivav-
tCoig natd tovto ri nootBtd%^ai acpCat tov AHavta ^%ovs.
tLtQ(o6%stai 9ri to atSQvov xal, ^nafivs yaQ vno tov tgavfiatog
(ef. fragm.), dqiUsto ig dslq^ovg. iWovta 81 ^ Ily&Ca Ascowfiov
aniatsXXsv ig vrjaov f^v Asvnrjvy ivtavd^a slnovaa avtm (pavnasa^ai
tov Atavta %al dY.sasa&ai tb tQavfia, xq6v(p Ss dg vyidvag snav^X-
^•sv Ix trjg AsvK^gj I8siv fisv i(paa%sv AxiXXsa, ISsiv Ss rov 'OXXsoig
xal tov TsXafLoavog Atavta^ sqq. Nisi forte simplicius de stramen-
ticiis hortorum agrorumque custodibus cogitabitur, qui feris et anibus
perinde terribiles sunt ac pecudi olim fuit Aiax ille insaniens; 'ttt fere
Oehlerus explicat. Ceterum cf. ApoUodori Geloi WsvSaCag comoedia apud
Suid. s. n. et Polluc. X 138. I Nonius 513,28 ^Exquisitim Varro
Aiace stramcnticio (stramentitio H m. pr. Aice stramentio B}...'

AAAOC OTTOC HPAKAHC. Cleanthem Stoicum nobilissimum
hac inscriptione significari Krahnerus de Varr. phil. p. 7 perspexit,
cf. Diog. Laert. VII 169 sq. ^^aal dh xal 'AvtCyovov avvov nv^i-
a&ai ovta aHQoaf^Vj Sid tC dvtXsC; Tov d' slnsiv 'AvtXm ydg f*6-
vovj tC d' ovp. (jndntoi); tC6* ovx apdoo xal ndvta noim (piXoao(pCag
svsTX,a\ xal yaQ 6 ZrjvoDv avtbv avvsyvfiva^sv sCg rovro, xurl iasXsvsv

runt II 3 culture Vaticanus ^ll foL saec XI || 5 acre ffLW,
atre B. hac re Turnebus aduu, XXVHI 12; GuUelmus in Bacchid,
c, 5; Erycius Puteanus (?) in exemplari a Hertzio nunt. doct,
Monac, 1845 p. 507 adlato, acre delet ut glossema Duehizerus diar,
litt, antiq, 1848 p. 490 [| exquisitum conuocauas B, conuocabat Tur-
nebus conuocabas HLW || conualesceret BHLW. conualesceres

Popma II 7 grauida quas Parisiensis 7496 s, IX. grauidae quae

AHMON METPEIC 99

II (1)
Macrobius Saturn. III 12, 5 *Salios autem Herculi
ubertate doctrinae altioris adsignat {sc, Maro), quia is
deus et apud pontifices idem qui et Mars habetur. Et sane
ita Menippea (Menippa P) Varronis adfirmat, quae inscri-
bitur "j^XXog ovtog ^HQaxX^^g , in qua cum de Inuicto Her- 5
cule loqueretur; eundem esse ac^artem probauit'.

AMMON METPEIC
[IleQl g)ikaQyvQLag]

Nos bdrbari, quod innocentes in gabalum suffigimus
Homin^, et uos non b^rbari, qui n6xios abs6Iuitis?

oBoXov (psQHV dnoq)OQccg, Kai nots d&QOia&lv to niQfia iHOfiLGBv
sCg fjLsaov z&v yv(OQifi,(ov %(x.i (pr^Gi' Klsdcv&rjg fihv nal aXXov Klsdv-
^Tiv dvvaiz* Sv tQS(psiv, sl PovXoito' ot S\ ^%ovxsg o^sv tQct^pi^aov-
tai naQ* stSQODv iniSritovat td imfndsia, nainsQ dvsiiisvoag (piXo-
.ao(povvtsg. "OQ^sv dij xal SsvtSQog HQayiXijg 6 KXsav^rjg i%a-
XsttoJ* I Priscianas VI p. 231, 13 ^Non est tamen igiiorandnm,
qnod etiam hic puerns et hic et haec puer netnstissimi protulisse in-
ueniuntur et puellus pueUa. Lucilius Varro in satura quae in-

scrihitur "i^Hog ovtog 'HQanXijg {aXXag Sangall. aXXa. og Bern. man.

Xv
sec. Graeca om. Halberstadtiensis aXonovtog SQanasg Lugd.

sed non sic hercules

aXXov%ovt(Os TiQayiXrig Lugd. in marg. riQanarjg Carolimh. SQa-
Tta sg Sangall.) . . .'

AMMON METPEIC. Prouerbium a Zenobio I 80 et Diogeniano
Vindob. I 38 ^inl tmv ddvvdtoav %al av«qpiHTfi)v% a Diog. ibid. 16 et
in mantissa prouerbb. (u. Leutschii Corp. prouu. II 745 sqq.) ^inl t&v
dvrjvvta noiovvtcov^ explicatum et litteris librorum optime conueniens
et additamento illi nsQl (piXaQyvQiag^ quippe quod uitium non
magis satiari posse quam peruenturum esse ad finem qui sabulum
numeret hac satura tractetur; cf. maxime fg. III. luuius Varroni pro-
uerbium restituit (dXX* ov fioi ^vsvas nsQl fiaQtvQiag Turnebus
adu. XXI 20. ''AXXoig fisXstg idem XXIX 2. *Afiov fisvstg Rothius).
I Nonius 117, 13 'Gabalum crucem dici ueteres uolunt. Varro

Bernensis non ante s. X scriplus. grauidaque reliqui || Lachman-
nus in Lucr, IV 1275 addito aluo post mater tetrametrum acata-
lectum ionicorum a pyrrhichio incipientinm effecit, quem in duos di
meirifs Buechelerus p. 431 soluit, Sed mutalione tion opus est, cum
sit sotadeus prima syllaba mancus , quod perspexit Roeperus philol,
XVin 455 II 5 de multo Hercule lihri lani ABGSPl. de Hercule P,
cle Hercule multa edd. de Inuicto Hercule Mommsenus Corp. Inscr.
Lat. I p. 150 II 7 quod nocentes Mercerus || 8 et uos Vahlenus
p. 213. uos LW^ quid noxios obuestis Z^ quod noxios absoluitis
ed. 1526 soluistis Mercerus qui noxios Rolhius consuestis Oehlerus

7*

100 M. TERENTI VARRONIS

11(2)
Quaero te, utrum hoc adduxerit caeli temperatura an
terrae bonitas?

m (3)

Etenim quibus seges praebeat domum, escam^ potio-
nem, quid desideremus?

•IV (4)
5 Qu6m secuntur ciim rutundis u^litis leu6s pdrmis,

'Antesignani quadratis multisignibiis t^cti.
ANDABATAE

I (1)
Non mirum si caecuttis ; aurum enim non minus prae-

stringit oculos quam ^o Tiokvg axQatog\

"Afifiov ' ii,STfiStg nsgl q^iXagyvQiag (dfiov^SfieLonsQKptaagtVQav
LW)...' II Nonius 179, 10 'Tempefatura pro temperie Varro
"jiii^fiov fistQBig tcsqI cpiXaQyvQiag (aaaov fiaasig [fisaastg W]
QSQLao HLW). . .' III Nonius 395, 16 'Segetem etiam ipsam ter-

ram dicimus. Vergilius Varro "Afifiov fisxQsCg tcsqI tpiXaQyvQlag

{dfioifisfi&t^g nsQiBihW, cpilXQtvQLaH q^LlaQtvQLlJu (piaaQ'
yVQLa W). . .' IV Nonius 552, 25 ^Veles, leuis armatura. Titi-
nius . . Varro 'jififiov fistQstg nsQl (pLXaQyvQiag {afiovfisvsLOS tcsql
fLUQtVQLag {fLlQtVQLag Wj BHLW): quem . . parmis'. Nonius
553, 8 ^Antesignanorum proprietas aperta est. Varro 'iififtov /ite-
tQStg nsQl (piXaQyvQtag (afiovfisvsLOs BH m. pr. L afiovfiSfiSLg
H m. sec. W. nsQv B nsQLa HL m. pr. nsQL L m. sec. W. fiaQ-
tVQLug BHLW): quem . . . tecti'.

ANDABATAE. ^De hominum caecitate et' errore' Turnebus adu.
XVII 23. Krahnerus de Varr. philos. p. 20 sq. animarum in caelum
ascensum aliarumque descensionem, quae sibi obuiae andabatarum
more inter se pugnent, describi putat. Ego potius philosophorum di-
uersorum XoyofLa%Cav infuisse conicio; nam ^clausis oculis andabata-
rum more pugnare' (Hieronymus adu. louin. I 36) philosophorum esse.
Menippo suisque erat persuasissimum ; cf. prolegg. p. 21. De anima

consuitis Vollhehrius diar. liit, antiq, 1847 jo. 531 || lamhicos octona-
rios inuenit Vahlenus p. 213 || 1 quaero te HLW quaero ex le lu-
nius quaero a te Roeperus philoL XV 291 || 2 terrai idem septena-
riorum suorum causa || adduxarit W m. pr. \\ 3 aescara W escam
JIL II 5 quem rutundis II m. pr. p, 552 cum retundis W m. pr^ ihid,
cum rututundis L m. pr. ihid, cum rotundis B ihid. et p. 553 || pareans
BHLW p. 552, nisi quod W m. pr, parcans et L m. pr. parens. par-
mis BHLW p, 553. parmeis Vahlenus p. 86 || 6 antesignant L m.
pr.. B. II multis insignibus BHLW multi insignibus Meinekius p, 737
cultis insiguibus Erycius qui Hertzio uideiur. multisignibus Lach-
mannus in Lucr, II 402 || 7 caecutis H m. pr. L \\ 8 Graeca desuni H

ANDABATAE 101

n(2)

*Edepol' idem 'caecus, non lusciosus' est.

III (3)

N^c manus uisc6 tenaci tinxerat uiri cdstas.

IV (4)

Et me luppiter Olympiae, Minerua Athenis suis myst-
agogis uindicassent.

_ V (5)
MortAles multi riirsus ac prorsus meant. 5

VI (6)
Sed quod haec loca aliquid gennnt.

a corpore diuersissima alter colloquentium uidetur disputare (fg. IX
sqq.), alter naturales magis res causasque profert (fg. VII sq.). Atque
etiam conuicia inter se fundunt, ut solent apud Luoianum philosophi,
auaritiamque alteri alter obicit (fg. I; cf. III). Sed meliora profe-
renti lubens obtemperabo. I Nonius 34, 29 ^Praestringere dictum

est non ualde stringere et claudere. Plautus Varro Andaba-

tis . . .' II Nonius 135, 10 'Lusciosi qui ad lucernam non uident

et moeopes uocantur a Graecis. Varro Idem Andabatis . . .'

m Nonius 267, 11 ''Castum, a furtis et rapinis abstinens. Varro
Andabatis . . . (sc. auaritia)', IV Nonius 419, 4 ^Vindicare tra-

here, liberare. Vergilius Varro Andabatis . . .' Cf. Cic. in Verr.

IV 59, 132 ^ei qui hospites ad ea quae uisenda sunt solent ducere et
unum quidque ostendere» quos illi mystagogos uocant'. V Nonius
384, 29 ^Eursus, retroi Vergilius — Varro Andabatis . . .' Hoc
maxime loco Krahnerus utitur u. supra. Mihi hominum turbae nego-
tiosae designari uidentur. VI Priscianus X p. 528, 25 ^Gigno genui,
pro quo geno uetustissimi protulisse inueniuntur. Varro in Anda-
bata . . .' Macrobius de diff. et soc. graec. lat, q. uerb. 23, 8 'Genui
ex quo themate uenit, nuUus scit licet Varro dixerit genunt'. In-

6 deest L noctvg av^Qctxog LW 6 noXvg ccvKQarog codd. Merceri
6 TtoXvg ccKQcerog Mercerus post uana priorum conamina, Meinekius
p. 737 Menandri monostich. 420 recte comparat ^o TtoXvg ctKgarog
ol.ly avayxd^ei q>QOveiv,' || 1 cecus W caecus HL \\ Locus e Plauti
Mil. glor. II 3, 51 *edepol tii quidem Caecu ' s, non luscitiosus ' lihere
iranslatus uidetur cf.prolegg. p.77.G8. Ritschelius de Varronis disci-
plinarum lihris p. 17 locum lacunosum esse Varronianaque simul
cum Plautina inscriptione excidisse putat || 2 uiscon L tincxerat L
tinxerat W\\ casta LW castas lih. uar. lect. in ed. Mercer. 1583 ||
uiris castas seu auaritia Costa auri casta Oehlerus tincta erat uiri
casta Meinekius p. 737 qui metrum primus agnouit. tinxerat sibi
casta Vollhehrius diar. litt. antiq. 1847;?. 531 || 3 Olimpie LW\\
mystagotis LW \\ 5 porsus W teste Rothio, ego nil adnotaui i^tot-
sus i^ II 6 haec sola Popma, Krahnerus de Varr. philos. jt?. 20 ||

102 M. TERENTI VARRONIS

VII (11)

CAndidum lacte 6 papilla ciim fluit, signdm putant
Partuis, quod hic sequatur miilierem e partii liquor.

VIII (7)

Ideoque alterum appellamus a calendo calorem [uel
caldorem], alterum a feruore febrim.
_ IX (8)

Sed quiduis potius homo quam caruncula nostra.

.X (10)
In reliquo corpore ab hoc fonte diflfusast anima; hinc
animus ad intellegentiam tributus.

,XI(9)

Anima ut conclusa in uesica, quando est arte ligata,

si pertuderis, aera reddet — .

certi ir&gm. de nerbo in analectis gramraaticis ed. Eicbenfeld et End-
licher p. 176 ^Genuit ex quo themate ueniat, nuUus expressit, licet
Varro aliique ueterum dixerint genunt'. - VII Nonius 483, 1 ^Lacte

nominatiuo casu ab eo quod est lac. Ennius Varro Andabatis:

candidum . . fluit'. Nonius 486, 3 Parti et partuis pro partns.

Pacuuius Varro Andabatis: candidum . . . liquor'. VIII Nonins

46, 19 ^Febris proprietatem a feritate morbi uel mali, ut a caleiido
calorem uel caldorem Varro Andabatis aperiendam putat . . .' Ani-
maduertas quaeso Noni stuporem feruorem a fero deriuantis. IX Pri-
scianus VI p. 209, 2 ^ltaque eius quod est caro diminutiuum carun-
cula est, ut uirgo uirguncula, ratio ratiuncula. Varro in Andabata
. . . ' Lexicon saec. XII exaratum apud Maium in ciass. auctt. Vlll
p. 119 'Haec carnula, ae . . quod etiam haec caruncula, ae di-
citur; unde Varro . . .' X Nonius 426, 26 'Animus et Anima hoc
distant: animus est, quo sapimus, anima, qua uiuimus. Accius — —
Varro Andabatis . . .' XI Nonius 241, 26 'Aer, sonus. Varro An-
dabatis . . .'

1 lacte papilla BlfL W p, 483 et 486 lacte e papilla Erycius (t/. p. 98),
Oehlerus \\ c fluit W p, 483 coiifluit BHL p. 483 || putane W p, 486 |

2 a partu Carrio emendd. II 16, qui uersus quoque constituit \

3 ideoque Rothius idque ffLW, om. Popma \\ calorem HLW caldo-
rem L. Muellerus p. 84 , qui tetrametros putat hipponacteos calorem
uel caldorem scrihendum Nonii lemmalis uerha docent \\ 5 quamde
pro quam scribendo hexamelrum , mi homo ponendo senarios Fleck-
eisenus apud Hertzium temptauit \\ quiuis, omisso sed, lexicon || o
homo Popma nostra est lexicon \\ in teliquo H m. pr. L in re-
\\({m H m. sec. W in rellicuo Vahlenus p. 174 || difl*usast Fahlenus
diffusus HLW diffusa est edd. || ad intelligendum Oehlerus j| Sotadeos
Vahlenus l.c, constituit, Buechelerus p.431 prosam agfiouit || 8 arcte
lunius \\ 9 perfuderis * W. G. Mss. Merc. Ba, mg. lun.* Basileen-

ANePQnonoAic 103

ANepononoAic

[JIsqI ysve^Xucx^^g]

I (1)
Vulg6que auarus f^nerator sp6 lucri

Rem scriptione diiplicarat.

n (2)

N6n fit thesauris, non aiiro p6ctu' soiutum',
N6n demiint animis curds ac r6lligi6nes
P6rsarum mont6s, non dtria dluiti' Crdssi. 5

III (3)

Dotis dato insuUm Chrysam, agrum Ca6cubum, sepUsia

Capua6, macellum R6muli.

AN0P^nOnOAIC Hoc nomine mundura dici Oehleiois uidit. Fa-
teor tamen me nescire et quid significet ille qui nEgl ysvsG^Xtaiiijg
addidit, et quonam cum saturae argumento conexu fragmenta, ad
anaritiam omnia fere spectantia, cohaereant. 'Avd^QtoTtoitcci Tur-
nebus XXI 20. 'AvQ^qoinoyovai rj nsgl ysvs&l^g idem XXIX 2.
"Avto noxafiol lunius animadu. p. 262; qui in ed. Non. titulum re-
stituit. I Nonius 174, 15 ^Scriptione pro scriptura. Varro 'Av-
^QtonononoXBv nsQl ysvs&Uayt^g {avQ^gcononoai LW. nsQits&li-
diTisg L nsQysvsoXiat,%sg W) . . .' Scriptio est syngrapha, cui
qui subscribit pecuniam a feneratore se accepisse testatur. 11 No-
nius 379, 8 ^Religio metus uel sollicitudo. Varro 'Av&QoanonoXsi,
{avd^Qonotxoai W. avoQonoyyoai L) nsQl ysvs&Xiatiijg (ysvs- ' •,',
^aia%'rig W. zsvsd^aiatarjv L) . . .' Cf. Plautus £^£ft» I 1, 24 • t^lr/^
^Persarum Montis qui esse aurei perhibentur'. III Nonius 226, 14

sibus testibus, Sed Mss. Merc, ei mg. lun, pertuderis exhibere li-
quide affirmare possum, quare in W quoque pertuderis exiare e
silenlio collationis meae concludere audeo. pertuderis etiam Z, Ber-
nenses ut uidetur duo percuderis Aldina, perculeris lunius \\ reddit
Oehlerus [| Aristophaneos Meinekius p. 737 inuenisse sibi uisus est,
scribendo siue quandoque siue arcteque 1 1 1 fanerator W m, pr. fe-
nerator LW m. sec. || foriasse bulgaeque auarus? cf. Octog. III.
Sexag. XV | Versus consiituit Oehlerus \\ 3 thens*uris L. m. pr. \\
pectus L W I non auris demunt (demut W demuunt L m. pr.) animis
LW \\ 4 religiones LW \\ non demunt animis lunius \\ pectu' —
non animis denofunt — reUigiones — diuiti' Scaliger catal. p. 233
5 diuites LW \\ Croesi Camerarius ap. Lips. episit. quaest.l 4
Hexametros restituit lunius \\ 6 doti Aldina \\ insolam LW \\ chri-
sam W m. pr. chriam W m. sec L. Cliium Aldina Chrysam Merce-
rus II accubum LW Caecubum Aldina \\ Senarios lunius et qui Chry-
sam insulam ordine inuerso ponit Langius quaesti. metr. p. 40 insti-

104 H. TERENTl VARRONIS

IV (4)

Et Hymenaeus, qui primo lauere aluum marsuppio solet.

V (5)

'TniQfiaxov ne dares: ne polliceres quod datum est.

VI (6)

Non modo uinum dare sed etiam, ut Plautus ait, ^miir-
rinam, passiim, defrutnm'.

ARMORVM IVDICIVM *

1(2)
IUic uiros hortdri, ut rixar^nt praeclari philosophi.

^Seplasium generis nentri. Varro 'Avd^gatnonolet nsQl yBVS^lutnrjg
( — noXnLagL TSvsd^liaTiTcg L. — noaL tsved^XiaKrig W) . . .'
Plinius N. H. VI 80 'Extra ostium Indi Chryse et Argyre, fertiles
metallis ut credo. Nam quod aliqui tradidere, anrenm arg-enteumque
eis solum esse, haut facile crediderim.' IV Nonius 503, 23 ^Lauit
pro lauat Vergilius — — Varro 'Avd^QCDnonoleL neQl ysvs^lioiuijg
(avd^Qfolo B]nonoai. neQi BHLW tsveoaiain^g BW tsvBoia-
nrjg H m. pr. L. tev eaotanrjg H m. sec.) . . .' V Nonius 471, 11
Pollicere pro polliceri (polliceris BHLW; emend. Merceros)
Varro 'Av&QOtnonoieL (anoputiosroat HW anoputioTroZt BL) wsqI
yeve&XLa%TJg («gx HLW trcx B. XeveeXLXHtjg B avesaianrig H
m. pr. asveeXLa%rjg H m. sec. XeveeXLayirjg L aevsaianrig W)
nam in omnibus' sqq. u. adnot. crit. VI Nonins &51, 6 ^Murruna
potio confecta. Varro 'Av&QcononoXeL (Antro populi BLW; «, ysv.
desunt) . . .' Cf. Plautus Pseud. II 4, 51: ^miirrinam, passiim, defm-
tum, m^linam, mel quoiqnoimodi'.

ARMORVM IVDICIVM. Liber inter pseudotragoedias fortasse
referendus cf. prolegg. p. 32. Tragoedias Pacuuius Attiusque et j^ostea
Pomponius Secundus (cf. tamen L. Muellerus p. 93) eo nomine acri-
pBere, quos Aeschylus '^OnXcov -AQlaeL praeiit. Varro philosophos nescio
cuius praemii causa certantes induxit. I Nonius 477, 21 ^Rizat pro

tuerunt; octonarios cum L. Muellero p, 431 posui \\ 1 et libri
nisi quod H m, pr, et L m. pr, cet |1 himeneus BHW hymeneus L ||
marsupio BL m, pr, W m, pr, [] Tetrametrum dicit L, Muellerus p.
423 trochaicum \\ 2 nam in omnibus legi Ttoai [itoXL B) nsKao
(traxAo B) libri. His uerbis partem inscriptionis miro casu repeti
Rothius uidit, sed insequentem uocem vitiq^axov ad eandem rem non
debuit trahere vtcsq^Xltov B VTCsq^ctxov H m. sec, L m, pr, W
vOTteQ^aLrov H m, pr, L m, sc. legibus xa^' vTtiQ^arov Mercerus ||
polluceres Palmerius || quod lunius quid libri 1| quid daturum ms,
Fabri ]| 3 murmurena BL W murrhinam Popma murrinam Plauius,
Buechelerus p. 448 1| 4 defritum L W defructum B , Plauti codex
Vetus^ defrutum reliqui || 5 uiro ortari B j] peclari B predari L ||
filosofi L philosophi BHW |1 Oclonarius iambicus esse uidetur j|

BIMABGVS 105

II (1) .
Vt in litore cancri digitis prim6ribus stare . . .

BAIAE

Quod non solum innubae fiunt communis, sed etiam
ueteres puellascunt et multi pueri puellascunt.

BIMARCVS
I (25 Oehl. 1 Vahl.)
Cum Quintipor Clodius tot comoedias sine ulla fecerit
Musa, ego unum libellum non ^edolem' ut ait Ennius? 5

rixatnr Varro Armorum iudicio . . .' II Nonius 427, 23 ^Priores et
primores hanc habent diuersitatem: priores enim comparatiui sunt

gradus, primores summae quaeque res. Lucilius Varro Armo-

rum iudicio . . .'

BAIAE I Nonius 154, 6 'Puellascere, ecfeminari uel reuiri-
descere. Varro Bais . . .'

BIMARCVS Cf. Oehlerus p. 100. Vahlenus p. 128 sqq. Ribbeckius
mus. philol. XrV 119 sqq. Perperam comparatur a Vahleno Petro-
nianus Trimalchio; id enim nomen rgls (AaXayiov dicit, sed similiter
Bimarcus non potest explicari. «'Marcus' primum est Varro (fg. III),
et actum est tcsqI XQoncav i. e. de Roma in peius iam mutata. Cuius
mntationis in Bimarco hoc cxemplum fuisse uidetur, ut Marco illi
alius opponeretur Marcus, qui non potest describi accuratius, sed
erat homo suo tempore gaudens. Tertia etiam persona adest Manius
nescio quis. Fragmenta ita disposui, ut praefationi (I — III) subnecte-.
rem dispntationem de xqonanv uocabulo (IV— V), deinde inueheretur
Marcus Varro in Marcum aduersarium (VI — IX) ipsumque louem in
tales inuocaret ( — ^XIII), postea se defenderet homo elegans, qui uel
ad fnnera parcorum senum inridenda procederet ( — XIX). Adiunxi de
poematis locos ( — XXIII), qui ubique pariter importuni sunt; Varronis
responsum ( — XXV) ; denique epilogum quo Deos implorauit (XXVI).
Ipsam fabulam saturae prorsus fere perdidimus. — Lipsius uar. lect.
I 9 *Varro in Marco' legere maluit. I Nonius 448, 10 ^Edolare
fabrornm est [uerum] uerbum, cum materiarum conplanatur asperitas.
Vsi sunt eo laudandi scriptores uetustatis etiam ad alias fabricas re-
rum. Varro Bimarco (Vimarco BHLW) . . ' De Quintipore Clodio
cf. Varro in epistula ad Fufium ap. Non. p. 144. 117. 425: 'Si hodie
noenum uenis, cras quidem si ueneris meridiem die natali Fortis For-

1 digitis H m, pr. Buechelerus 440 digitibus H m, sec. L W digi-
tulis Oehlerus |] Senarios Vahlenus p. 74 , septenarium trochaicum
Fleckeisenus ibid., aristophaneum Buechelerus^ sotadeos L, Muel-
lerus p, 433, iamhicum octonarium propler fg. I ego constituimus.
Res ualde incerta jj 2 innube LW\\ communes edd, |1 sct L sed W j|
4 Dolius B, ms, Mnonensis, ed. princ. Clodius HLW Clodianus
Carrio || comedias H H sine cura ms. Fabri \\ feceritllusa lunius fece-
rimus BHLW \\ 5 ^edolem' ut ait Ennius scil ^uolentibus cum
magnis Dis^ Vahlenus p, 133, a Buechelero p, 424 refutatus || En-
nius Iphigenia u. 274 VahL: ^^xtemplo edoUui iussum: concitum

106 M. TERENTI VARRONIS

II (22. 10)

Tqoxc^v tQoxovg qui n6n modo ignor&sse me
Clamdt; sed omnino 6mnis hero&s negAt
Nescisse.

III (14. 9)

Ebrius es, Marce: Odyssian enim Homeri ruminari
5 incipis, cum 7t€Ql xqotkov scripturum te Seio receperis.

IV (21. 4)

Ideo fuga hostium graece uocatur tqoxi^; hinc spolia
capta iixa in stipitibus appellantur tropaea.

V (23. 5)

KatdxQfi^iS est enim uera, cum in candelabro pendet
strigile.

tunae, Quintiporis Clodi Antipho fies (Clodiantforiae Noniiu; de
coniectara mea mutaui) ac poemata eius gargaridians dices: 'O For-
tuna, o Fors Fortuna, quintis commoditAtibus Hunc diem'. Qaem sci- 5

licet uersum e Terenti Phorm. V 6, 1 poeta pessimus sorripaerat
II Nonius 530, 20 ^Negatiuas duas negatiuam significantiam noue
habere Varro Bimarco (Vimarco HLW Paris. 7666) . . .' III Konius
383, 26 'Recipere promittere, poUiceri. Varro Bimarco (Yimarce
LW VI. marce Bernensis 83): ebrius . . receperis'. Konios 480, 23
^Ruminatum Varro — IdemBimarco (Vimarco BBQjW): Odjssiam.. j,

incipis'. IV Nonius 55, 10 ^Tropaei significantiam propriam Varro y

Biraarco ostendit: . . .' V Nonins 223, 4 'Strigilim manifestam
est esse generis feminini. Neutri Varro Bimarco (Vimarco LW)...'

^

tetuli gradum'. || 1 tQTtcov tQOTiovg Parisinus 7666 negl tgoTtm ^

Mercerus, Mercklinus mus. phil, Xll p. 383 || quo noii W m, pr, qui

non HLW m. sec, quae non lunius || ignorare Oehlerus [[ 2 hero as
FT [[ 3 nescisse quo ludis Parisinus [| Senarios Vahlenus inuenit
p, 137 |[ 4 Ante ebrius lacuna seplem litterarum in W [[ Odissian
Wp. 383 Ep. 480 Odissiam WL p, 480 Odysslam B p. 480 Odys-
sian L p. 383 Odysseam Popma \\ rumirari L m. pr. p 383 ruminare
Klussmannus in lahni ann. philol. XIV p. 478 [[ 5 incipes BH m.
pr, LWp. 480 incipis Hm. s.ib.LWp.^^ iucipies ante Mercerum ||
perit ropon L W tcsqI zQOTtcov lunius [[ seio L W scio lunius sero
uel serio Erycius {cf. ad Aiac. stram.) p, 508 Seio Buechelerm p,
421 II Trochaicos septenarios fecit Roeperus philol. IX 250, octona-
rios iambicos Vahlenus p, 28 scribendo ruminarier [[ 6 ostium L W

ostium ^ II 7 trope HLW tqotvvi lunius || tropaea W tropea EL
trophaea Aldina xQOTtuioi Oehlerus || 8 nctxctxQhaig L [| si pro cum

BIMARCVS 107

VI (17. 26)

Non te pudet, Mani, cum domi tuae uides commilito-
num tuorum cohortis seruis tuis ministrare caementa?

VII (18. 24)

Socius es hostibus; sociis bellum ita geris, ut bella
omnia domum auferas.

VIII (19. 25)

In inuidiam ueniant in hoc ipso rapinatores. i

IX (7. 19)
Non Hercules potest, qui [cum] Augiae egisset xojcqov

X (4. 14)
/ . . chortis cocorum atque hd,miotarum aucupumque.

.VI Noniufl 91, 33 'Caementa lapides non magni modi, quibus aedi-
ficia consurgunt (construunt?). Sisenna — Varro Bimarco: non . . .
caementa'. Nonius 196, 25 ^Caementa neutri, ut est usus, Varro
Bimarco (Vimarco LW) : non . . . caementa'. VII Nonius 248, 7
«"Bellum est ut plerumque pugna. Bellum elegans, melius, prudens.
liucilius — Varro — Idem Bimarco (Vimarco HLW) . . .' VIII No-
nius 167,20 ^Rapinatores pro raptoribus Varro Bimarco (Vimarco
LiW) . . .' IX Nonius 242, 16 'Agere (auerrere Vahlenus. auge-
rere Bibbeckius) egerere (gerere libri nisi quod L m. pr. egere,
Mercerum secutus sum) Varro Bimarco (Vimarco HL m. sec. W.
Vimargo L m. pr.) . . .' X Nonius 25, 8 'Hamiotas piscatores

Oehlerus\\ strigilis LW strigile Oehlerus \\ 1 conmilitonum L m,

pr. p. 92 et 196 commilitouum L m. sec. W p. 92 et 196 H

p. 92 |[ 2 cohortes L W p. 196 [| cementa L m. pr. p. 92 [[

3 socis H m. pr. Geneuensts est HLW es Geneuensis sociis

es hostls Lipsius uar. lect 1 9 socius es hostibus lunius || socius

bellum HLW cum sociis bellum Lipsius sociis bellum Mer-

cerus geris H m. pr. L generis H m. sec. W \\ bella oma H [[

5 inuidlam LW m. sec. inindiam W m. pr. [[ inuldiam inueuiant Oeh-

lerus [[ iu hoc L W hoc Popma \\ 6 Ercules H m, pr. W Hergules

L m. pr. Hercules H m. sec. L m. sec. [[ potes libri Heluetici Barthii

pote Rihheckius p. 123 [[ qui augebessed conpron HL W, nisi quod

^Jcoiipron. quod augebes sed ampison Bernenses ut uidetur duo qui

agebat asenocopron lihri Heluetici Barthii Ineptiunt Aldina^ Popma.

qui Augiae egil noitQOv lunius in mg. agebat Turnehus aduu. XXIX 20

egessit Mercerus auersit Vahlenus p. 144, qui trochaicum insiituit

septenarium, augessit Rihheckius^ qui senarium. Locum de mea con-

II ^

iectura scripsi 7 cohortis HL cho ortis W cohortes edd. chortis

108 M. TERENTI VARRONIS

XI (1. 20). Xn (2. 21)
Tiinc repente ca^litum altum t6nitribus templiim tonescat;
'Et pater diuum trisulcum fulmen igni f^ruido actum
Mittat in tholiim macelli.

XIII (3. 22)

Mdgna uti trem^scat fioma et mdgnae ^mandoniimgulae*.

XIV (9. 18)

5 Nos ergo nihil egimus, quod legem Liciniam^ luci claro

latam^ secuti, mane — — ?

ab hamis Varro Bimarco uoluit appellari . . .' XI Nonius 180, 13
'Tonescit pro tonat Varro Binjarco (Vimarco LW): tunc . . tone-
scit.' XII Nonius 448, 18 'Sulcus omne quidquid in longitudine

aculeatum est dici potest Varro Bimarco (Vimarco BHLW):

et... macelli.' VIII Nonius 17, 14 ^Manducones qui manduci dicti
sunt; et mandones edaces. Pomponius — Varro Bimarco (Vimargo
HLW) . .' Cf. Lucilius ap. Non. h. 1. frg:. inc. 84 Gerl. ^atque omnes
mandonum gulae'. XIV Nonius 210, 6 ^Lux feminini est generis.

ui

Vergilius — Masculino Plautus — Varro Bimarco (marco L Vimarco
W) . . .' Cf. Gellius II 24, 7: ^Lex Licinia . . . cum et carnis et sal-
samenti certa pondera in singulos dies constituisset, quidquid esset
tamen e terra uite arbore promisce atque indefinite largita est'. Lu-
cilius ibid. 24, 10 ^Legem uitemu' Licini'. Sententiam Varronis ab-
ruptam ironia uere Varroniana sic continuo: 'mane demum a con-

Buechelerus p. 437 ]| amiotarum Z |j 1 celitum TV ]] tonescat scripsi
tonescit LW \\ Trochaicum agnouit octonarium Vahlenus p. 145. ||
2 feruido cod, Basileensis fruido BHLW Jj acutum BasiL actum
BHLW acutum ^6?6?., Vahlenus^i^ 3 xmiiiii BHLW mMixi Roepe-
rus de poes. Varr. reliq, quibusd. 1858 jt?. II et Buechelerus p. 435 ||
tolum H. m. sec. tholum Marcelli Basil. ]) Senarios Oehlerus, septe-
narium trochaicum cum uersu iambico uoce actiitum incipiente Mei-
nekius p. 737, Vahlenus p. 145, Ribbeckius p. 123, L, Muellerus p.
413, effinxerunt ]] • 4 ut tremescat HLW uti ivQm^scdX Meinekius
ul intremescat Roeperus l. c. ]] Sepienarium trochaicum agnouit Mei-
nekius \\ Fgg. XI — XIII Roeperus L c. ila octonariis descripsit:
Tiinc . . tonescit | 'Et pater . . actum | Mittit in th. macelli, magna ut
iutr. R. et ] Magnae m. gulae; idem philoL XVIII 465 praefert: ut
intr. Roma j Et mAgnae m. gulae. Buechelerus p. 437 sq. eadem habet
usque ad macelli , deinde post lacunam fg, X et XIII secuntur ]]
5 Lucanum W Lucani Z, om. Aldina Lucanicam uel Liciniam Oehlerus
Licini? Ribbeckius p. 124 ]] luci om. ^ ]] 6 scutulans LW scutulaui-
mus Popma sustulimus Oehlerus 6%6xip uitamus Ribbeckius ia%ox6'

BIMARCVS 109

XV (10. 12)

Quod utrum sit magnum an paruum^ facile an difficul.

XVI (11. 6)

Vt nouum cribrum nouo paxillo pendeat.

XVII (8. 13)

Ipsis istis dicite labdae et uiu6s contemnite, uiui;
Anticipate atque addite calcar; stultds contemnite, d6cti!

XVIII (24. 16)
Ipsiim propere uix liberti semidtrati exequiintur. 5

XIX (16. 2)
Inibi, cum dudum stili rostro papyri inleui scapos,
concipio nouom partum poeticon.

uinio surreximus?' XV Nonius 111, 17 ^Facul pro faciliter; huic

contrarium est difficul. Lucilius Varro Bimarco (Bimarcho

H) . . .' XVI Nonius 153, 4 'Paxillus deminutiuum a palo. Varro
— Idem Bimarco (Vimarco W Vimarcho L) . . .' Prouerbium cf.
Eumen. XIII. XVII Nonius 70, 9 ^Anticipare posuerunt ueteres
praeuenire, hoc est ante capere. Varro Bimarco . . .' XVIII Nonius
107, 3 ^Exequiantur ab exequiis, ut conuiuantur et epulantur. Varro
Bimarco . . .' XIX Nonius 168, 13 ^Scapum Varro Bimarco (Vi-

cafjisv M, Herlzius. Locum de conieciura constitui ]| 1 an paruum
Wy om. L: 1] facul Aldina || Kochius exercc. criti. p. 19 irochaicum
septenarium construxit, Vahlenus p. 139 senarium putai || 2 nouum
paxillo W nouo paxillo Z || 3 ipsis islis Oehlerus ipse fistis HL W
sensistis Aldina depsistis Scaliger cataL p. 208 perseusistis Herman-
nus elem. docir. metr, p, 411. Fortasse spissis istis? || labdae Scaliger
labdeae HL W [[ uictos Scaliger, qui dimetros uidetur irochaicos signi-
ficare, Arisiophaneos G. Hermannus l. c. agnouii \ \ 5 propter uix HL W,
proterui Turnebus aduu, XXVIII 12. propter uiam C. F. Hermannus
mus. philol, IV 459 propere uix Vahlenus p. 61. 141, qui aristophaneum
agnouit, topper uix L. Muellerus p, 146 [] liberi Laurenbergius [|

6 mihiq: diuidu stilo nro papiri (pari W m. pr.) noleuii (noleui H m,
pr.) scapos capilio nouo partu poeticon HLW\ fragmentum deesl
Paris, 7665 et 7667 [| inibi cura dudum scripsi diuitum ante Merc,
mihique ciui [a uerbo ciendi) , dum Oehlerus mihique Dioui uel raihi-
que uelut loui Ribbeckius p, 122 mihique diui, dum Vahlenus p, 134 ||
stili rostro Roeperus philol. XVIII 443 stilo obstetricio Ribbeckius
Seiio nostro Buechelerus />.422 [[ inleui Rothius cf.Hor, 5erw.I4,36 ||

7 concipio scripsi capitis Oehlerus scapulo Vahlenus (n. part. p. sc.
adspirarunt) capite ortumst Ribbeckius |] nouum partura Oehlerus poe-

110 M. TERENTl VARRONIS

XX (13. 7)

Naiitae remiuagim mouent cel6cem .....

XXI (12. 8)

'Vt leuis tipiilla lymphon frigidos transit lacus.

XXII (20. 23).

Scena quem sen6m Latina iddit derisissimum.

XXIII (15. 11)

Ne m6 pedatus [iste] uersuiim tdrdor
Refr^net arte, c6mprimo rhythm6n s6rtum.

XXIV (6. 17) ,

Aui et ataui nostri; cum alium ac cepe eorum uerba
olerent, tamen optume animati erant.

marco HLW) . . .' Cf. prolegg. p. 18. XX Nonius 532, 30 'Celox

est naaigiiira breue, dictum a celeritudine. Plautus Varro —

Idem Bimarco (Vimarco BHLW) . . .' XXI Nonius 180, 8 ^Tipulla
(tippula LW), animal leuissimum, quod aquas non nando sed gra-
diendo transeat. Varro Bimarco (Vimarco LW) . . .' XXII Nonius
100,29 ^Derisissimum disrississimum H m. pr. dirississimnm
LH m. sec. W dirissimum B, mg. W) Varro Bimarco (Vimarco
BLW Bimarco H) . . .' XXIII Nonius 229, 21 'Tarditas generis
feminini. Hasculino Varro Bimarco (Vimarco HLW). . .' Cf. prolegg.
p. 18 sq. (ubi lacunam non recte statui). XXIV Nonius 201, 1 ^Cepe
generis neutri. Lucilius — Varro Bimarco (Vimarco HLW) . . .'

tico ed, 1526 || Senarios Roeperus descripsit. || 1 Fg. XX {quod
recie legitur BHLW) hendecasyllahum dixit Meinekius p. 737; ego
propier fg. XXI septenarium trochaicum puto haec addens: celo-
cem; [uolat in aequore] 'Vt leuis sqq. \\ 2 ut deest L \\ tippula LW
tipulla ante Aldinam; sic uel tippula Buechelerus p. 451 [| limfou
LW \\ frigidis L \\ Senarios Scaliger coni. p. 139, sept. irochaicum
0. Muellerus ad Fest. p. 3(>6 instituit \\ 3 scena BHLW quod mu-
tare nolui cl. Varr. de I. l. VII 96 scaena Vahlenus p. 146 [[ derisis'
simum L m. pr. Oehlerus dirisissimum L m. sec, W dirissimum By
mg. W disrisissimum H \\ Septenarium troch, Vahlenus agnouit 1|
4, pedatos et tardo {non tardu quod est in ed. 1842) W m. pr, \\ nepre-
net (nepnet W) tarte H m. pr. et tert. L W necpnet tarcte H m. sec.
nec me et refrenet arte Popma \\ 5 cumpritymon (prytinon W iesti-
bus Basileensibus) certum HL W. Nil proftciunt lunius et Popma.
ta'rde enim perit Qvd-ficiv sertum Oehlerus arte compari rhythmon cer-
tum Vahlenus p. 139 arte, comprimo rhythmon sertum scripsi ^Cho-
liambos Vahlenus agnouit, qui nimis posi uersuum adposuit; iste ego
addidi || 6 et ataui H m. sec. et aui Hm. pr. LW ataui Ribbeckius \\

CAELEBS ni

XXV (5. 15)

Cum nouissume putar^t, quantum sumpti fecerit — .

XXVI (26. 3)

Vulcanumne cum nouae lagoenae oUaeue figurantur,
ter precantur?

BVEEA

Placidi glossae apud Maium class. auctt. III 'p. 437
^Burrae uatroniae (uarronianae?): fatuae et (a codex\ cot- 5
rexi) stupidae*, a fabula quadam Vatronis (a satura qua-
dam Varronis?) auctoris quam Burra inscripsit; uel a me-
retrice Burra'.

CAELEBS

Galli comportant carros aceruatimque positos — .

XXV Noniug 484, 26 'Sumpti pro sumptus Plautus — — Varro
Bimarco (Vimarco LW VI. m B) XXVI Nonius 543, 7 'Aula uei
oUa, quam nos ollam (ollulam?) dicimus, sed est capacissimum uas.
Plautus — Varro — Idem Bimarco (Vimarco BHLW) . . .' Cf. O.
lahnius act. soc. iitt. Saxon. 1854 p. 4C. ibid. 1857 p. 204. ibid. 1858
p. 200.

BVRRA. Hoc uerbo nugas dicit Ausonius praef. ad. Latin. Pacat.
3; cf. glossarium apud Maium in class. auctt. VII p. 553 quod eadem
minus recte exhibet: ^Burrae elaroniae fatuae aut stupidae; a fa-
bula quadam Buroni actoris quam Burra scripsit, uel a meretrice
Bnrra'.

CAELEBS. Nonius 195, 25 'Carra neutri generis esse consue-
tndine persuasum est. Masculini Sisenna. — Varro caei (cei W,

accipi corr, in ac cepe Z |1 l nouissirae BL nouisSume W || mutaret
BL m, sec. W mitarct L m. pr, mitteret Aldina mutitaret Lipsius
computaret Oehlerus putaret Vahlenus 141 [[ Septen, froch, Meine-
kius p.l^ inslituit \\ 2 Vulcanum ueccum BHLW necdum Popma
Vulcauumne cum Vahlenus p, 134 Vulcanum eccum Oehlerus || noue
(noui L m,pr,) \\ lagoene libri \\ ollaeuc Schneiderus in Caton. de r,r,
ollarum libri || figurantur Schneiderus figurantur, ter scripsi cum cod.
Palat, ap, Gebhardum ant. lect. II 19 figuratur H m, sec, figurator B
figurater H m, pr, L m, sec. W figura L m, pr. frangantur, ter At-
dina figura ler Oehlerus || ollarum figura finguntur Vahlenus ollarum

fiunt figura Ribbeckius p, 123
«I. sec, .peccantur W m. pr.

3 praecautur HL precantur BW
9 Gallicaporta carros accuratusque
(aclcuratusque L m. pr.) politos L W, Locum e coniectura mea emen-
daui, Gallica petorrita , carros, adcerras , Tusca pilenta Scaliger catal,
p. 243. Galla cohors carros adcurat adusque politos Erycius Hertzii
\cf. adn, ad Aiac, stram.) p. 508 |1 Hexametrum Kochius exercc,
crii. p. 28, duorum hexametrorum particulas Ritschelius de logist.

112 M. TERENTI VARRONIS

CAPRINVM PROELIVM

1(1)

Ne uobis censeam, si ad me referretis.

11(2) ,

'Vnam ufrtut^m propriAm mortalibu' f^cit;
C^tera pr6misqu6 uoluit communia hab^re.

III (3)
• . non posse se eam amplius perferre; tamen snadet
5 et uocat.

ms8. Merceri) lit), (libro L) II . , .' ^Varro Caeli' lanius: *V. de
scenicis originibus' idem in mg.; ^V. 'Asl Aipvri (sc. q^igsi ti
Haxdv)' Scaliger catal. 243; 'V, Promethei liberi' Oehleras; 'V.
Cati lib. II' post Oehlerum Ritschelius de logist. p. X; *V. Cae-
sari' Hertzius annal. Berolin. 1845 p. 256; 'V. Caelibe' idem in
philol.-klin. Streifzug p. 30. Cf. Caes. B. G. I 26.

CAPRINVM PROELIVM. IIsqI i^Sov^g scripserunt permulti, uelut
Antisthenes, Aristippus, Aristoteles, Chamaeleon, Chrysippus, Clcan-
thes, Dionysius 6 MsTad^ifisvog, Epicuriis, Heraclides Ponticus, Speu-
sippus, Strato, Theophrastus, Xenocrates. Vides qUam temere ad
Cleanthis potissimum exemplum Krahnerus de Varr. philos. p. 6 Var-
ronem scripsisse dicat. 'Liber fortasse aduersus Epicureos scriptus'
Oehlerus. I Nonius 267, 23 '^Censere suscensere. Varro Caprino
proelio (pelio W pelio L) tcsqI T^Sovijg {rjaorjg W riaoari L) . . .'
II Nonius 361, 22 'Proprium est suum uniuscuiusque. Varro in Ca-
prino proelio (graeca desunt LW) . . .' lU Nonius 302, 21 'Ferre

Animo
pati. Vergilius -* Varro Proelio caprino nsQl riSovrig (Varro

plio caprino: peri 'edones H. Animo Proelio caprino peri
edones LW) . . .'

p. X et Hertzius philoL-klin. Streifzug p. 30 ei posieriorem earum
etiam Fleckeisenus ann. philol. LXI p. 32 se animaduertere puia-
runt II 1 referetis mauolt Oehlerus. referretis LJF \\ Choliambum
dicit L, Muellerus p. 415 [| 2 unam Scaliger cataL p. 237 nam
Z ^ II mortalibus LW\^ 3 cetere LTF \\ promisque L Wy prob. L.
Muellerus p. 260 promiscam Scaliger promisce Burmannus anthoU
I 570 promiscue Gerlachius || haberi Scaliger || Metrum Scaliger
agnouit \\ 4 posse se amplius Bernens 83, Mercerus posses se
amplius H m. pr. Geneuensis posses eara amplius H m. see. LW \\
5 i:t notat libri, sed ut deest H m. pr. Bern. Geneu. ut noceat lunius
aut notat Oehlerus et uocat scripsi || In initio suppleo fere: ^quam-
uis ille dixerit, non posse se ' sqg. et de Ubidinosa interpretor ||

GRAS GREDO HODIE NlHlL 113

CATAMITVS
Eutychius de discem. coniug. II 1 p. 2169 Putsch.
175 Lindem. *Scaberet etiam . . . notauimus quasi tertiae
coniugationis; licet nulium eius alium modum apud aliquem
interim (ueterum?) cognouimus, nisi infinitiuum ^scabere'
apud Menippeum Varronem in Catamito*. 5

CAVE CANEM

uti riuus pra^cipitate in n6more deorsum

-Rdpitur atque off6nsus aliquo a sc6pulo lapidoso dlbicatur.

COLVMNAE HERCVLIS

insQl cJogi^ff]

Itaque eas inceraui [et conscribillaui] Herculis athlis.

CRAS CREDO HODDE NIHIL

1(1).
Quibus instabilis dnimus ardens
Mutabiliter duet habere et n6n habere fastidiliter lO

'Inconstanti p6ctore.

CATAMITVS. Est fortasse pseudotragoedia cf. prolegg. p. 32
c. adnot.

CAVE CANEM. Idem prouerbium Eumen. fg. VI Varro usurpat.
^De Cynicorum mordacitate' saturam fuisse Oehlerus fortasse recte
coniecit. I Nonius 75, 22 ^AIbicatur candidatur, exalbescit. Varro
Caue canem . . .'

COLVMNAE HERCVLIS. IIsqI So^rjg Cleanthes et Sphaerus
scripserunt. Cf, Krahnerus de Varr. philos. p. 6. Inscriptionem sic
inteilego, ut, quomodo columnae Herculis, quae fines olim terrae pu-
tabantur, nisi summis laboribus peti non possint, ita quam sit res
operosa et periculosa gloria demonstretur. I Nonius 82, 31 'Con-
scribillaui pro conscripsi (Varro addunt edd.) Columnis (columna
Nonius: correx. Mommsenus Hist. Eom. III 588 ed. tert.) Herculis
nsQl do^Tjs (sic H m. sec. W nsiQlorig L nsiQorjg H m. pr.) . . .'

CRAS CREDO HODIE NIHIL. I Nonius 112, 9 ^Fastidiliter

6 uti Roeperus philol. DC 231 ubi HL W \\ praecipitate scripsi prae-
cipitatur HL W nisi quod L m. pr. praecipiatatur. praecipitans Hoe-
perus, qui Irochaicos ocionarios agnouit \\ 8 inceram ff inceraui
L W inscribillaui Mercerus eas in ceram couscribillauit ante Mercerum
inceraui et conscribillaui Roeperus l. c. DC 232, qui tabulas pro eas
scribendo sept. troch, efftcit , quos aliter Vahlenus anal. Non. p. 22
assequitur, cum scribat atque conscribillaui. itaque ceras conscribil-
laui Oehlerus 1| adlis HLW ad litem edd, uett. athlis Mercerus \\

9 eunius L p. 112 ,animus J7 j». 112 Z p. 139 W utroque loco \\

10 mutatiliter X^p.139 jl auet deest HLW p. 112, addidit Palmerius

Kiese, Varronis Satirae. o

114 M. TERENTI VARRONIS

11(2)
. dtque ut igni feruido meduUitus
Aquil6iiiam intus ^ruat frigedinem.

CYCNVS

,1(1)

Tua t^mpla ad alta fdni properdns citus iter^.

n (2)

Quare Heraclides Ponticos plus sapit, qui praecepit ut
5 comburerent, quam Democritus, qui ut in melle seruarent.
Quem si uulgus secutus esset, peream si centum denariis
calicem mulsi emere possimus.

fastidiose. Varro Cras credo, hodie nihil: quihus . . . pectore'. No-
nius 139, 26 ^Mutabiliter a mutando. Van*o Cras credo, hodie
nihil: quihus . . et non habere'. 11 Nonius 139, 9 ^Medullitus a
medullis. Varro Cras credo, hodie nihil: atque ... frigedinem,' Nonius
206, 19 'Frigus generis neutri ut plerumque. Feminini Varro Cras
credo, hodie nihil : atque . , . frigedinem.'

CYCNVS [nsgl xcc^f^g], A cycnis, qui morituri cantum edunt,
ad mortem omnino et funera scriptor peruenisse uidetur. I Nonius
485, 3 'Iteris positum pro itineris, et quidem recte ab eo, quod iter

iteris facit, itiner itineris. Naeuius Varro Cycno (cycNO LW

cicneB) tcsqI zatprjg . , ,^ De Atti ad Cybelae nemus tendente L.
Muellerus p. 108 inteilegit. II Nonius 230, 16 'Vulgus neutro ge-
nere solum dici "putant — Masculino Sisenna Varro in Cycno

(habet add. Mercerus ex p. 139, uhi Bentinus auet correxit) j| Post
fastidiliter HLW p. 112 perperam repetunt habet habere fastidiliter,
nisi quod fastidiiigenter ff m. pr. his p. 112, fastidili ff fn. sec. p. 112
loco secundo. Ante Mercerum locus ualde corruptus legebatur. Ver-
sus esse primus agnouit Meinekius p.1^1, qui troch. octon. et [inde a
uoce non) troch. sept. constituit. L. Muellerus p. 413 ante et incidens
troch. oct. et iamb. oct. efficit. Buecheleri p. 438 descriptionem se-
culus sum II 1 fruido L. p. 206 m. pr. 1| 2 eruat Buechelerus p.
439 qui senarios agnouit seruat LW utroque loco |1 fregedinem L
p, 206 m. pr. || Meinekius p. 738 et L. Muellerus p. 413 septen.
troch. cum uersu iamhico (a uoce intus) dixerunt. || 3 fani BLW
Phani Popma Phanes uel Phaneon (t. e. Sol cf. Macroh. Sat. I 17, 34)
Krahnerus de Varr. philos. p. 22 || iterae L m. pr. || Galliambum
uersum Bentleius agnouit in Ter. ffeautont. II, 3, 30 || 4 Ponticos
Mercerus Ponticus ed. 1526 pontificos LW \\ praecipit W testt. Ba-
sileens. || 5 conbureret L comburcrct W, emend. Popma \\ im melle
Z II 6 sic centura LW si centum ed. 1526 11 7 masi L 11

SATVRA QVAE SCftlBlTVft DE SALVTE. 115

m(3)
Deniqiie si uestimentaj, ea opus sunt quae fers, cur
conscindis? si non opus sunt, cur fers?

CYNICVS

Si mehercule pergunt et deorum cura non satisfacitur
reipublicae — .

SATVRA QVAM DE OFFICIO MARITI SCRIPSIT
Gellius I 17, 4 Secundum hanc (sc, Socratis) senten- 5
tiam quoque Varro in satura (satyra Reg,) Menippea (me-
nipea Boit.), quam de officio mariti scripsit ^uitium' in-
quit *uxoris aut tollendum aut ferendum est. Qui tollit
uitium, uxorem commodiorem praestat; qui fert, sese me-
liorem facit'. Cf. prolegg. p. 45. 10

SATVRA (^VAE SCRIBITVR DE SALVTE
Ptilargyrus in Verg. Georg. II 336 *Si crescit (sc.
mundus)y deficit. In quo uidetur secutus Epicurum, qui
ait: Omnia quae orta occidunt et aucta senescunt. Varro
autem in satura quae scribitur de salute ait, mundum
haud natimi esse neque mori. Plato autem, non natum, ati5
mori'. Cf. prolegg. p. 45 sq.

nSQl xaq>iiq (xXfpTjg li) , . ,^ III Noniiis 497, 16 ^ Accusatiuus
uel nominatiuus pro ablatiuo. Turpilius — Varro Cycno (cigno W
cygno BL) nsgl tatpijf (Tatpss BLW) . . .'

CYNICVS. Priscianus VIII p. 376, 24 'Facitur quoque a facio
pro fit protulerunt auctores, ut Varro in Cynico (cunico Sangall.
Lijigd. Caroliruh. cynico reliqui et quidem optimi) . . .'

1 ea Roihius ei RL W || quae fcrs . . . opiis siint desunt R \\ 3 me
liercle Fleckeisenus ap. Hertz. h.l,\\ pergunt libri Hertzii DGLK]^ . . nt
R purgant rRHdk || at deorum Oehlerus \\ cura tihri causa Z. Muelterus
p, 413 II 4 r. p. RL in mg. • i • respul)lica L v,^ G ^V DH rei-
publicae d rp. JST -R.P- R. Insanit Popma. || lamb. septen. Fleckeise-
nuSy uersum iambicum et troch, sept. L. Muellerus p, 413, prosam
denique recie oralionem Ruecheterus p. 428 instituit, \\ qu6dsi me-
hercle piirigant | 'At deorum sqq, Ritschetius mus, philol, XII p. 110

not. II 8 au, tollcnd ass Rottendorfianus J| 9 comodiorem idem \\

8*

116 M. TERENTI VARRONIS

DESVLTORIVS
[^IIeQl 7t€LQatciv]

F^ruere piratis uastdrique 6mnia circum.

,, n(2)

'Alius domini delicias phaselon dptum
T6nsil[lae de] litore m6bile in flu6ntum
S61uit.

DEVICTI
[IIsqI q^Uovcxias]

1(1)

Quis rutundam fAcere cetram n6queat?

n/2)

Dicat pugilis: * spectatoris, qui miserum putatis uinci,
quaero a uobis: si aduersarius supercilia mi caestis disco-
pinarit, numquis uestrum sua mihi est daturus?'

DESVLTORIVS [nsgl nsiQcctmv emend. Mercklinius mus. philoL
XII 384. wsqI tnnoxQoqxov ci. Vahlenus p. 216. nsgl xov yqd-
tpsiv lunias in mg.] Huc pertinere frg. inc. XII. Mercklinus I. c.
suspicatur. I Nonius 503, 12 ^Ab eo quod est feruit breuiato ac-

centu feruere facit, ut spernit spernere. Afranius Varro De-

sultorio (Desulturio B. Desultorib; H m. pr. Desultoro H ro.
sec.) nsgl nsLgatmv {nsgi tovttgafpsiv W nSQ itovtQaq>siv
BHL) . . .' U Nonius 534, 23 ^Faselus, nauigium Campanum.
Varro Desultorio nsQi nuQUt&v {nsQi tvQCnpsin BHLW) . . .*

DEVICTI [nsQl (piXoviTiiccg], 'Vae uictis' ci. lunius. I No-
nius 82, 17 ^Cetram Varro Deuictis nsQl (piXovi%£ag {nsiQt qfiao-
vtniag BHLW, nisi quod H m. pr. (piaonimag) . . .' 11 Nonius

Trochaicos septen, Roeperus philoL XV 300 instHuil. [[ 1 piratis^ HL
pirates W^ uastiarique L m, pr. [] Metrum iam lunius agnouit ||

2 aliis B » ante Mercerum aluis Palatinus \\ delitias L diuitias Pala-
iinus II faselon actum BHLW nactus lunius aptum Gerlachius \\

3 tonsillitore BHL W e tonsilla a litore Roeperus philol, IX 572 sq.
qui sotadeum metrum agnouit. tonsiliae de litore scripsi tonsili remo
uilem ante Merc. [| mobile in fluentum Roeperus mouilem (ouiiem
H m. pr. B) flictam soluit BHLW fluctum secat Palatinus mobilem
in fluctum Oehlerus nactus tonsillas iittore mouit, conflictum lunius
in mg. [] 5 rutundam BH m. sec. L W retunc dum H m. pr. 1| non
queat Roeperus phil. IX 232 , qui seplen. iroch. agnouit, \\ 6 dicat
H m. sec. L m, pr. W ducat BL m. sec. dicit H m. pr. \\ pugiliis
BH pugil is Oehlerus [| peccatoris B ^ 1 supercilita L superdlta
H m. pr, [| cestis libriy nisi quod H m, pr, cerstis [] discopanarit B

DOLIVM AVT SERIA 117

III (3)

Libet me epigrammatia facere et, quoniam nomina non
memini; quod in solum mihi uenerit; ponam.

IV (4)

Properdte
Viuere, puera^, quas sinit a^tatula [liidos]
Liidere et cantdre et Veneris tenere bigas. 5

AIC HAIAEC 01 rEPONTEC

Gellius N. A. VII 5; 10 'Scriptum est autem ^purum
putum' non in Carthaginiensi solum foedere, sed cum in
multis aliis ueterum libris tum in Q. quoque Ennii tra-
goedia quae inscribitur Alexander et in satira M. Varro-
nis quae inscripta est ^lg TCatSsg ol yiQovtag,^ 10

DOLIVM AVT SERIA

Mimdus domus est maxima homulli
Quam quinque altitonae flAmmigerae

492, 8 ^Cestis pro cestibus Varro Deuictis (Deuitis B) «spl (piXo-
vtxtcKff (^iaovtxtasW) . . .' III Nonius 499, 25 'Accusatiuus pro

genetiuo. M. TuUius — Varro Deuictis nBql q>iXoviY.Caq (sic B;

fpiaoviittag LW Parisinus 7666) . . .' Cf. prolegg. p. 18. IV Nonius
166, 13 'Puerae pro puellae. Varro Deuictis nsgl (piXovmiaq . . .'

DOLIVM AVT SERIA. Inscriptionem, quae certe prouerbio con-
stat, nondum contigit explicare. Nam nec dolium Diogenis (de quo
cogitat Oeblerus) nec dolium in Vestae atrio seruatum, mundi rotundi
imago (sic Krahnerus de Varr. philos. p. 20), sufficiunt, quae inscri-
ptionem duarum partlum, insuper ^aut' particula coniunctarum satis
inlustreut. Mihi quidem, ut de re ignota dicere audeam, duo cuparum
genera ita inter se prouerbio iuncta uidentur^ ut significetur: 'aut hoc
sit aut illud, mei nil interest'. Labitti interpretamentum (cf. reVue
des deux mondes 1845 p. 458) ^le tonneau ou les choses s^rieuses'
animi causa affero. Cf. satura ^Post uinum seplasia fetet.' I Probus in

discobinarit edd, ]] suam lihri sua lunius in mg, ]] Ocionarios iroch.
Roeperus IX 232 consiiiuii ]] 1 liberrime Parisinus 7666 ]] aepi-
graramata BL m. sec. aepiglammala L m. pr. epigrammacie Paris.

epigrammata Turnebus adu. IX 2 ]] et quo nomina nomemini Paris.

2 poenam B \ Roeperus Vahlenusque p. 73 senarios effinxere
4 qua sinit L \ ettula W atula L ]] ludos addidii Lachmannus ind.
leci. Berol. hib. 1849 p. 4 fluxa maluii L. MueUerus p. 437 ]| 5 et
cantare scripsi esse amare LW \\ Sotadeos inuenii Lachmannus.
Kochius ei Roeperus ionicos a pyrrhichio incipienies maluni (0 uos
puerae Roep.) ]] 11 homulli Parisinus, Vaiicanus omniuni Criniius \\
12 flammigerae scripsi fragminae Parisinus fragmine Vaticanus flam-

118 M. TERENTI VARRONIS

Zona6 cingunt, per qudm limbus
Bis s6x signis steliumicantibus
Aptiis in obliquo aethire Lunae
Bigds acceptat . . .

ECDEMETICVS

5 Gellius XIX 8; 17 ^Quod unum ergo rarissimum uide-

batur, inuenimus ^quadrigam' numero singulari dictam in

libro saturarum M. Varronis qui inscriptus est Ecdemeticus

(Exdemetricus Petau. Sangerman, Magliab, Exdemeticus

Lugdun, Exdemiticus Beg etricis Voss,). Cf. Seruius

10 in Donat. p. 1843 P. 432, 25 Keil. ^Quadrigas dicit nu-
meri tantum pluralis ; sed Varro dicit et numero singulari'.
Ecdemetici nomen Vahlenus mus. philol. XVIU 319 resti-
tuit. ^Quadrigam' Varro de 1. 1. X 24 non agnoscit.
EKATOMBH

1(1)

Lydon fluens sub Sdrdibus flum6n tulit
jl^5 Aurum, latere quod c6nquadrauit r^gio —

Verg. Ecl. VI 31 p. 18, 2 K. ^Caelum — qaem eundem mnndam
et TLOCfiov dictum probat Varro in Cynicis, quam inscripsit Doliam
aut seria, sic: mundus . . .' Cf. Vergilius Georg. I 231 sqq. ^ldcirco
certis dimensum partibus orbem Per dnodena regit mundi 8oI aureas
astra. Quinque tenent caelum zonae; quarum nna corusco Semper
sole rubens et torrida semper ab igni; Quam circum extremae dextra
laeuaque trahuntur Caeruleae, glacie concretae atque imbribns atris;
Has inter mediamque duae mortalibus aegris Munere concessae di-
uom et uia secta per ambas, Obliquus qua se signorum uerteret
ordo.' Cf. Reiflferscheidius Sueton. reliqq. p. 195 sqq,

EKATOMBH. TIsqI d^vaiav inter Luciani scripta extat; «. fia-

meae Jumus animadu. p. 117. segmine Barlhius adu. p. 2295 ||
1 quam quinque alte fragmine zonae Buechelerus mus. philoL XIX
p. 475 II pictus post limbus deleui ui glossema uocis aptus, quae le^
genda esi pro altus || 2 stellumicanlibus Par. Vai. stellimicantibus
Scaliger catal. p. 246 steliis mirantibus Lionius ni fallor [] 4 receptat
Popma II Tetrametros anapaesticos Hermannus elem, doctr. metr»
p. 388, Aristophaneos L. Muellerus p. 147 iempiarunt, dimetros anap.
Buechelerus agnouit || 14 Ludo BL m. sec. Ludon HL m. pr. W,
quem aQiaCGfiov in Graeca uoce graece flexa non recepi ludo Ald.
Luto ed. 1526 Ladon lunius Lydum Mercerus || 15 aureum lu-
nius II iatcr BHLW p. 131 BLW p. 520 quem conquadrauit W p. 520

CKATOMBH 119

11,(2)
Vexilla, pbalcra gcmmea atque ephippia
Et drma margariticandicdntia.

ni (4)

Pater lit cruore Idueret ararum Aggeres.

IV (3)_
At r^gis ensis sdnguine imbutus nigro.

V (5)
. / mea igitur b^catombe pura Ac puta. i

(imv TLul dvatmv scripsit Ammonius (Ath. XI p. 476 f.). I Nonius 131,
10 'Later. Varro 'E-naToiipi^ (Hecatonbe B. hec lxov§s H.
nscccltov "^

hecatom^s L. Hecatombe W) nsgl d-vaiAv {d^vatov BHLW):
Lydon . . . religio'. Nonius 520, 14 ^Lateres apud quosdam, ut
scrobes, cuius generis habeantur, tncertum est. Sunt autem generis

mascuUni. Varro Et in alio idem: later . . regius.' Cf. Hero-

dotus I 50 '(6 KQOiaog) naTayscciisvog xgvaov ankstov riyLinXCvQ-ta i^
avtov i^riXavvs^ V 101 ' — inl tov Tia%t(oX6v notafiovy og aq>t 'tp^yfia
XQvaov natatpoQSOiv i% tov TficoXov ^ta fisarjg tijg dyoQ-fjg ^ist^, Pli-
nius N. H. V 110 ^Pactolo eodemque Chrysorroa '. II Nonius 213, 23
'Margaritum generis neutri. Varro ^EnatOfiprj nsQl d^atoov {(pv-
atatv H m. pr. L. tpvatcog H m. sec. d^vatoag W) ...' Apparet,
uocem fragmenti ultimam in duo diuisam a Nonio lectam esse.
III Nonius 466, 21 ^Lauare cum sit eluere et emacuiare et aquis
sordida quaeque pui*gare, uetnstatis auctoritas posuit etiam poUuere.
Vergilius — Varro ^Efkatofipij (Hetatonbe BLW; graeca desunt):

pater . . ageres'. Nonius 503, 23 ^Lauit pro lauat Lauere inde

tractum est. Ennius — Varro — Idem ^Enatofipij nsQl d^vatciv {sv-
atcnv BW): pater . . aggerem'. Ad Iphigeniae immolationem hunc
et sequentem locum spectare puto. IV Nonius 521, 4 'Inbuere
consuetudo inducere [uel iniicere] existimat, cum sit proprie maculare

uel poUuere uel inficere. Accius Varro ^E-natofi^rj {sTiatofin^Prj

BHLW) nsQl d^vatcov (svatcov W) . . .' Sanguinem intellege ceruae
in Iphigeniae locum substitutae. V Nonius 27, 23 ^Putus dictus

quondrauit B ib. quem quonquadrauit L. ih. H religio BHL (in L
corr. ex reVio) W p.lZl regius BLW p.h2() later, q. c. religio lunius
in lateres q. c. religio Oehlerus later q. c regius Roeperus philol. IX
p. 264 latere q. c. regio {sc. Uussu paraia turhd*) scripsi || Senarios
hahet fg. I et II lunius || 1 ucxilla scripsi ubi illa HLW \\ falera
libri II gemmea atque Meinekius p. 738 gemmeaque lihri || efippia lihri \\
2 margariti TiavatKavtia lihri, correxit Vahlenus anah Non. p. 2 raar-
garito lunius margaritis Burmannus candicanlia edd. || 3 labere
terrarum L m. sec. W p.46d labre terrarum BL m. pr. p. 466 lauaret
B p. 504 II ageres BL W p. 466 aggerem BJI m. sec. LW p. b04^
aggerum H m. pr. p. 504 || Senarium Vahlenus p. 23 agnouii, Kochius
puiarai galliamhum || 4 ad BL m. pr. || regis sensis B || inbutus L
m. pr. [| Senarium agnouit lunius [| 5 haecatombe HLW |[ hac

120 M. TERENTI VARRONIS

yij:6)

Socrates cum in uinculis publicis esset et iam bibisset
xdvBiov in exodio uitae — .

Vn (7)
Habes, qui et cuius rei causa fecerim hecatomben. In
quo ego ut puto, quoniam est luere soluere, lutaui.

ENDYMIONES

I (2)
5 Animum mitto speculatum tota urbe, ut, quid facerent

homines cura experrecti sint, me facerem certiorem; si
quis melius operam sumeret, ut eius consilio potius uigi-
lium adminicularem nostrum. Quid uidit aliud [ac] con-
uiuantes in extrema noctis tempora?

est a patando. Plautus — Varro 'EnaTOfiP^qg (liatoiiPrjg HLW) nsgl

(nsQ W niQ L viq H) Q^vai&v . . .' VI Nonius 27, 15 ^Exodium
est finis, a Graeco tractum, quasi ^|(d T^g {s%irig L) o^otr, id est
extra uiam. Varro 'Enaxofipfj (citatfiPs HLW) nsQl (ncQi L) ^v-
aimv . . .' Refer ad Socratis morientis illud ' m KQitmv, i<pflj tm
"AcnXrinCfp 6q)s£Xo(isv dXsTirQvova' dXX* dnodors xal iirj dfisXriai^rs'*
(PlatoPhaed. 118 a). VII Nonius 131, 17 'Lutaui pro lui (Lataui
pro iui B, in quo reliqua desunt). ya,rro*E%at6fi§fj (snXzOfiPfi H)
nsQl ^visi&v ipvCKov HLW) . . .' *

ENDYMIONES. 'Per conuiuii opportunitatem de somno et uigi-
lando disputatur' Vahlenus anal. Non. p.338q. Cf. fgg. inc. II. End^rmio-
nes enim somniculosos dicit; cf. Martialis X 4, 4 ^dormitor Endymion;'
Cic. de fin. V 65 ^Endymionis somnus'; TertulHanus de anima 55
'sed in aethere dormitio nostra cum pueris Platonis aut in aere cum
Ario aut circa lunam cum Endymionibus Stoicorum'; all. I Nonius
231, 32 'Vigiliae generis feminini sunt ut plerumque.' Neutri Varro
in Endymionibus (Endimionibus HLW) . . .' Cf. Arcturus prologus
in Plauti Rud. u. 9 sqq. ' — luppiter; Is nos per gentis [hic] alium
alia disparat, Hominum qui facta, mores, pietatem et fidem Nosca-

puta Z. II Senarium Roeperus philoh IX 244 agnouil \\ 1 tfooxpori^g
L. 6'(aKQaTrjg H aamQaTrjg W\\ 2 xcdvlov HL W |[ in exodium
H m, pr. L \\ 3 haecatonben HL W || Fragmentum deest B jj
5 tote orbe L m. pr. \\ quid facerene HL W facerent edd. facerem Ro-
thius II 6 me facere libri faceret edd. \\ cerciorem L m. pr. \\ 7 su-
peret libri sumeret Scaliger catal. p. 253 susciperet Oehlerus [] uigi-
iius libri,'nisi quod L m. sec. uigilias. uigilium edd- |1 8 admiui-
cultarem H amminicultarem L amminicularem W || qui uidet alium
H m. pr. et edd. aliad L [] curuantem extrema noctis tempori Jibri
aliud euautem lunius in mg. turbantem Popma curantem Rothius aliud
ac conuiuanles in Vahlenus anal.Non.p.29 \\ 9 extremo noctis tem-

ENDYMIONES 121

, n (1) _

Quare, si in somnium reccideris, ht d' ovdsTCots eris
iterum exporrectus — .

in(3)

Qui si, ut uigilare matura coepisti, in eo [te] retinueris — .

IV (4)
Discumbimus inuitati; dominus maturo ouo cenam
committit. 5

y (6)

. diuitum amphords Chias ad c^mmdnem
Reuocdt matellam.

mns, ut quemque adiuuet opulentia' sqq. II Nonius 47, 5 'Expor-
rectum extentum: porrectum est enim tentum, id est porro iactum.
Varro Endymionibus (Endimionibus HLW)...' III Nonius 348,33
Maturum dicitur celer. Vergilius — — Varro Endymionibus (En-
dimionibus L m. sec. W Indimionibus L. m. pr.) . . .' IV No-
nius 249, 6 'Committere dicitur initiare. Vergilius -— Varro En-
dymionibus (Endimionibus HLW); discumbimus . . committit.' No-
nius 281, 21 'Dominus rursum appellatur conuiuii exhibitor, unde

et dominia conuiuia. Lucilius Varro iu Endymionibus (Endi-

mionibus LW): discumbimus . . committit'. Nonius 349, 11 ^Ma-
turum mite, coctum Varro Endymionibus (Endimionibas W En-
dymion H Endymilonibus L): discumbimus . . committit. V No-
nius 543, 16''Matella, aquarium uas. Plautus — Varro Endymionibus

pore lunius tempora Aldina j] m^QCHXiov coronantem extrema noctis
tempora Oehlerus [] Senarios Scaliger descripsii, alia Kochius p 24
et Boeperus progr. saecuL 1858 p, 4 excogitarunt \\ l q; JI q: L
quae TV res in Jibri quare si in lunius quaeres si in Turnebus adu.
XXEX 17 ]] srddovQSTtore HW sxdovQSTtoxs L ht d^ ovdinoxs scripsi
et ovSsTtoxs Ald, iv Sdov TtYjTtoxs Turnebus. Alia alii ]] 2 experrectus
Bentinus [1 3 qui sicut (qui? si, ut) Oehlerus quodsi ut Vahlenus an.
Non. p, 9 II uigilarem HL W ]] eoo L m. pr. \\ te deest, add, Popma te
ienueris Oehlerus || 4 inuitati; dominus scripsi mussati ^ommxxs HLW
p, 282 et H m,sec. W p, 349 muscati domlnus Bern. Geneu, Hm.pr.
L m. sec, p. 349 musati dominus L m. pr. p. 349 multi dominus H
m. sec, L p. 249 multitudo minus H m, pr. W p, 249 multi , tum do-
minus Carrio emendd. III 15 ]] maturo ouo coenam Lipsius ant, lecit,
p. 66 maturo ouo (oua W m, pr.) ad (a .ST m. /?r.) caenam HLW p.
349. matura cenam (caenam H) HL W p. 249. mandarenam HL W p.
282. matura oua ad c. lunius, Carrio ]] 5 committit libri p, 282; L
m. sec, Hp, 349 commit W p, 349 conmittit L m. pr, p. 349 committis
Wp. 249 commitis H, p.249 conmittis Zp.249 ]] 6 amphoras quidam
apud Popmam aphocas BHLW apothecas Turnebus, Lipsius \\ ad

122 M. TERENTl VARRONIS

VI (5)

Dum sermone cenulam uariamuS; MntereA tonuit
bene t6mpestAte serena'.

VII (7)

Sic ad uos citius opinione uertilabundus miser decidi.

VIII (8)

/ ut M^rcurium 'Arcad6n col6num.

EPITAPHIONES
[IleQl taq>G»v]

1(1)

Don6c foras nos intus euallduerunt.

11(2)
Pieni libri, inquam, ubi maneant epitaphii eorum, quo-
rum in sepulcris nec uola nec uestigium extat.

(Endimionibus B Endemionibus HLW) . . .' VI Nonius 407, 27

'Tempestas tempus Sallustius Varro Endymionibus (Endemio-

nibus BW Endaemionibus H Endaemiomionibus L)...' Cf . En-
nius annal. u. 517 Vabl. ^ Tum tonuit laeuum bene tempestate serena '.
VII Nonius 356, 33 'Opinio spes, opinatio. M. Tullius — Varro

endimionib;
Endymionibus (Aendimionibus L eumenidib; W) . . :' VIII No-

nius 250, 7 'Colere inbabitare. Vergilius -— Varro Endymionibus ...'
EPITAPHIONES [nigl xd(p(ov]. Inscriptio quam Oehlerus
restituit, uocabulo a Varrone fortasse iocose efficto, alibi saltem nus-
quam inuento, eos significat qui epitapbiis i. e. laudationibus fnnebri'
bus operam nauant. . Horum ^ epitaphistarum naenias ' Sidonius Apol-
linaris, significat Epp. I 9. 'Enizdtpiov ij povg nsgl xdtpov ci.
lunius. I Nonius 102, 1 'Euallare dictum excludam et quasi extra
uallnm mittam. Titinius — Varro Epitaphionibus (smtaq^ioviPovs
LW snitXcpLOVLpovgH) tcsqI tdqxov {tcctpiov LW tXtpLOV H)...'
II Nonius 416, 17| ^Vola est media manus. Varro Epitafionibus
(Epitafonibus H) nsgl tdqxov . . .'

communerem B [[ Numeros A, Zippmannus amicus inuenit |[ 1 cenulani
BH m. sec. LW celulam H m. pr. [| 2 scraena B |[ Hexamelrum
lunius agnouit\\ B sic ad uos Geneu. L. W. Num sic caducus?||
uestilabundus Mercerus |[ dccidit Bemensis 347 [| 4 Accadon L |{
Hendecasyllahum agnouit Boeperus pkiloL IX 573 [[ 5 euallaueriat
^uir doctus^ in ed. Non. 1842 [[ Ckoliambum agnouit Buechelerus p,
439 [[ 6 liberi W m. pr. \\ manean H m. pr, lepeti H m. pr. L
tepiti H m. sec. W epcti Geneu. mane antepetitorum Bemensis 83
xdq)OL Turnebus adu. XXIX 2 tapeti lunius; ineptiuni Popma, Ger-
fachius capuli Oeklerus epilaphii uel epilaphia Buechelerus p. 446

EST MODVS MATVLAE 123

EST MODVS MATVLAE

I (6)
Vin6 nihil iuciindius quisqudm bibit.
Hoc a6gritudinem &d medendam inu^nerunt,
Hoc bilaritatis diilce seminArium,
Hoc c6ntinet coAgulum conufuia.

II (1)

Dolia Atque apotbecas trlclini aris , i

M61icas, Calenas obbas 6t Cumanos cAlices . .

III (2)
Quis in omni uita ^beluo nccjv Ssfcag* oifacit temetum?

EST MODVS MATVLAE [nsgl fiid^rjg] fProuerbium monet,
compotationi finem faciendum esse, quum plenae sint matulae
factae'. Oehlerus. IlfQi fis&rjg scripsere Antisthenes, Theophrastus,
Chamaeleon , Hieronymus. I Nonius 28, 18 'Coagulum a coa-

gendo, quod~ est colligendo Varro Est modus matulae nsgl fii^rjg

{(iCTiC W ftcoi^c L ficqvc H) . . .' II Nonius 146, 8 'Obba po-
culi genus quod nunc ubba dicitur Varro Est modus matulae nsgl
fii^rjg (fisd^sg LW): dolia . . calices', Nonius 545, 1 'Obba poculi
genus uel ligneum uel ex sparto. Varro Est modus matulae (graeca
desunt BHLW): dolia . . calicis', Nonius 545, 10 'Dolia, uasa gran-
dia quibus uinum reconditur. Varro Est modus matulae (graeca de-
sunt BHLW): dolia , . Calenas'. Nonius 545, 23 'Calices Varro Est
raodus matulae (graeca desuntBLW): apothecas . . calices'. III No-
nins 5, 8 ^Temulenta dicta est ebriosa, dicta a temeto, id est vinum,

epilaphia L. Muellerus /?. 415, qui sotadeos effinxit [] 1 cui non
hLW y xta ut c Uttera ad fisd^rjc pertineat uino lunius uiuit HLW
bibit lunius u. n. quidquam iuc. cluil Scaliger cataL p. 226 |[ 2 me-
dendum Scaliger [| 3 iiaritatis L liritatis H m. pr, ^ 4 coangu-
lum H m. pr. \\ Senarios lunius agnouit [[ 5 adque L m. pr. p.
545, 2 et 545, 11 [[ apotecas BHLW p. 545, 2 W m. pr. p. 146 opa-
thecas W p. 545, 24 aphothecas B p. 545, 11 [[ Iriclinearis LW p. 146
tricliniares BHLW p, 545 ter, nisi quod W m. pr. p. 545, 11 triclia-

res [[ 6 calenas calenas W p, 146 [| obsas B p. 545, 24 [[ cumanus

LW p. 146 decumanos Palmerius [[ calicis H m. sec. L m. pr. W p.
545 , 2 calicas L m. scc. ihid. calitias H m. pr. ibid. calica B ibid.
Trochaicos octonarios posui \\ 7 quisinomiuinta Parisinus 7666
heio Wm.pr. belio Hut uidetur lielio BLW m. sec. helluo lunius

Ttioosnsg W moasTC g L moasng H olfacitemetum L TCtoosnoKC facit B
niodejvcok facit Par. 7666 probe olfacit Muretus uar, fect. IV 8 TUfw

124 M. TERENTI VARRONIS

IV (4)
Tu cupas uinarias sirpare noli; adde cyathum uini in
uxorculae pocillum.

V(5)
Non uides ipsos deos, si quando uolunt gustare uinum,
derepere ad hominum f ana et temetum ipsi illi Libero sim-
5 puuio uinitari?

VI (3)
Ismenias hic Thebagen^s fluit scatiirrex.

EVMENIDES
I (1 Oehl. 4 Ribb. 1 Roep.)
Quin mihi caperratdm tuam front^m, Strobile, omittis?

quod attemtet. Plautus — — Varro Est modus matulae (Et modus
matula BHLW) nsgl fisd^rig (fico^qo H m. pr. fisoTjc H m. sec. W
fis&rjo L m. pr. fis^rje BL m. sec. pbsarjg Paris. 7666) . . .' Cf. Ilias
Vm 232 ^nivovTSg yiQ7jrrJQ0cg\ IV Nonius 83, 24 'Cupas Varro Est
modus matulae (matule H m. pr.) tcsqI (isd^rjg Qpbs^rjc W) . . .*
V Nonius 544, 26 'Simpuium Varro Est modus matulae (matuIeW)
nsQl (li^g (perimethes BHLW) . . .' VI Nonius 172, 26 ^Sca-
turrex Varro Est modus matulae nsQl ftsd^g . . .' Res aliquo modo
cum Baccho coniuncta uidetur; cf. Euripides Bacch. 748 ^ x''^9^^''
8* . . «V nuQ* 'Aamnov Qooctg svnaonov iyipdXXovai GTnBuCmv atd-
ryv^ et potissimum u. 1051 '^v S' aynog dfKpCyiQrifivoVj voaai Sta-
PQO%ov , . ^vQ^a Maivttdsg Y.tt^riVT sqq.'

EUMENIDES. Cf. Vahlenus p. 171. 183. Ribheckius p. 105 sqq.
Koeperus progr. 1862 p. 41. Hunc ego saturae argumenti conexum
puto restituendum, Ribbeckio et Roepero ex parte adsentiens: Satnr-
naUbus cynicus quidam, Varro ipse ut uidetur, conuiuium instituit
philosophorum. Post seruorum apparatum curantium iurgia et quere-

6t7tag lunius Ttlvcov L. Muellerus p. 415, qui soladeos effinxit \\
1 tu cupas Oehlerus cucupas LW CX B in quo reliqua omnia de-
sunt cupas H ut uidetur || noli in H m, sec. in mg. adscriptum |{
quiatum HLW cyathum lunius \\ 2 uxorculem HLW\\ opicilium H
m, sec. W opocillura H m. pr. L pocillum Turnebus inopis uillum
lunius in mg. uinopocillum Oehlerus uxorculae in pociilum Boeperus
phil. XVII 80, qui iamhicos habet octonarios || 4 deripere BHLW
derepere ed. 1532 [| temetum scripsi tamen tum lihri [[ Libero simpuio
lihri %\m^\m\oedd. simpulo HermoL Barharus \\ 5 inuit med. 1480 uina

dari Lipsius minitari Oehlerus [[ 6 «Tmaenias L la monias W Theo-
hogenes L W Thebogenes lunius Thebagenes Bentleius in ep. ad Mih
lium J3.519 II Sotadeum agnouit Lachmannus ind. lect. Berol. hih. 1849
/7. 4 [[ 7 quid mihi cod. Montepessul. [[ Strobile osteudis idem remittis
Buhnkenius ad Butil. Lup. I 21 [[ Versus agnouit Boeperus progr.

EVMENIDES 125

II (2. 7. 2)

Contrd cum psalte Pisia et cum F16ra lurcare &c strepis.

III (8. 5. 3)

. / nunc corius ulmum tuus depduit? — Pergis? — Heia!

IV (34. XXII Vahl. 15. 4)
Cdpite aperto [is] 6sse iubet [et] dnte lucem suscitat,
Frigore torret, u6natum eicit ieiunio u611icum.

las (I — V) cynicus ingreditur (~V1I), adueniunt hospites philosophi.
Statim de lectdlorum ordine rixantur (—X), sed increpat aliquis, ne
famem urgentem morentur ( XI) . Incipit denique sermo cynici a
laudibus maiorum (XII), qui ad philosophos mox degreditur cauillan-
dos et ut insanos contemnendos ( — XYIII). Cui unus philosophorum
iratus uitia, quae ipsum teneant insanumque faciant, obicit ^XX).
Sermo, cuius concxuiB| non iam potest accurate describi, eo finitur,
ut uter sit sanus nesciatur (XXI). Surgunt; nescio quis eos inducit,
Serapim ea de re ut consulant ( — XXIII); solus ille 'ego' (Varro?), uel
maiore quam reliqui ueri studio uel 'uino et Venere' incensus, deum
adit ( — ^XXX); qua re per famam uulgata, prorsus insanus habetur
( — XXXII). lam autem, Serapi nil iuuante, ad Cybelam uenit, cuius
cuitum ( — XXXVII) aliquis laudat (— XLII) ; sed hic quoque spe falsus,
iratus abit ( — XLIV) rursusque cum sociis se iungit. lam nescio qua
ratione in allegoriam narratio uertitur; Furias uident, quae insaniae
malorumque omnium hominibus causa sunt ( — XLVI), Diogenemquc
(XLVU) cynicorum ducem sequentes Veritatem tandem inueniunt,
quae sanos eos reddit ( — fin.). Omnia in narratione et actione hic
posita uides. Cf. ctiam prolegg. p. 24. 28. £umenides inscriptio ad Fu-
rias, insaniae hominum, de qua totus liber est, auctores, pertinet.
I Nonius 8, 32 ^Caperrare est rugis frontem contrahere et asperare,
tractum a caprorum frontibus crispis, Plautus — Yarro Eumenidibus
(Euminidibus HL) . . .' II Nonius 10, 31 ^Lurcoues dicti sunt

a lurcando ; lurcare est cum auiditate cibum sumere. Lucilius

Varro Eumenidibus . . .' III Nonius 199, 14 'Coriui» neutri est ge-
neris. Corius masculini Plautus — Varro Eumenidibus . . .' FV No-

nius 236, 15 ^'Apertum nudatum. Turpilius Varro Eumeni-

dibus: capite . . suscitat'. Nonius 452,8 'Torrere non solum ignis,
sed etiam frigus potest auctoritate. Varro Eumenidibus: capite . .

saecuL 1858 p. 15 fragmentorum l et U \\ 1 atstrepis HLW ac
strepis Oehlerus || cuni psalte psallis et Gerlachius cum psaltria et
Popma cum psaiteriis iam et Rihbeckius mus. philoL XII 476 cum
psalte Pisia et idem ibid, XIV 107 |{ 2 [satis] nunc Ribbeckius ibid.
XIV 107 [| Versum Roeperus l. c. p. 23 inuenil |1 is et et addidi ||
operto H m. pr. L p, 452 [[ 3 suscitat L m, sec. additum p. 236 ||
4 frigorte B \\ uenatum deest B 1| eiecit BH m. pr. |1 uellicem BHLW
uiilicum lunius ucllicum Oehlerus H Trochaicos septenarios Vahlenus
p. 183 et Roeperus progr. 1862 p. 6 paulo aliter quam ego con-

126 M. TERENTI VARRONIS

V (32. 11. 5)
Simulac Unguido

C6rpori solis calidior uisa est aura . . .

VI (4. 2. 7)

Quod ea die mea erat praebitio, in ianuam ^caue ca-
nem' inscribi iubeo.

VII (3. 1. 6)

5 Cum in eo essem occupatus atque in schola curarer,

ut scribit Scantius *h6rno per Dionysia' — .

VIII (6. 17. 8)
Primum iste, qui meret sestertios uicenos — .

• IX (7. 18. 9)
Quia plus, inquit, merere debet, in quo est uirtus.

X (5. 16. 10)
Quod tunc quaestus trichinus erat, nunc est uber.

uellicem'. V Nonias 245, 20 'Aura est uentorum — — Aura,
adactus. Varro in Eumenidibus . . .' VI Nonius 152, 32 'Praebi-
tio a praebendo, id est exhibendo Varro Eumenidibus . , .' VH No-
nius 121, 6 ^Hornum, ipsius anni. Lucilius — Varro Eumenidibus:
cum in eo . . . Dionysia'. Nonius 355, 24 ^Occupare est rursus de-

tinere. Plautus Varro Eumenidibus: cum in eo . . . Dionysia^

Scantius poeta omnino ignotus est. VIII Nonius 345, 2 ^Meret

humillimum et sordidissimum quaestum capit. Varro Idem Eu-

menidibus . . .' IX Nonius 344, 19 ^Meret, meretur. Vergilius

Varro Eumenidibus . . .' X Nonius 181, 6 'Tricinum tardam et
quasi impeditum, uel siccum et sine succo, ut sunt capilli, qui Graece
zQi%BS (tricis libri) dicuntur. Varro Eumenidibus . . .' A uoce quae
est tricae Roeperus progr. saecul. 1868 p. 22 deriuandum putat, for-

stUuerunt (extorret^ Roeperus) |[ 2 corpori Oehlerus corpore LW\
Versus Rihheckius p. 107 constituit 1| 3 praebitio ed. 1526 praebi-
tioni LW^ 4 inscrlbi L lestihus Basileensihus [[ 5 esset LW p,

355 II in chola W p, 121 in scola L utroque loco insola W p. 355 ||
curarel inscribit LW p. 121 curares ut scribit Bern. 83 p. 355 cura-
rem, iuscribit lunius in mg. \\ 6 Scantiiis L p. 355 || orno LWp. 121 1|
Dionisiam Wp. 121 Dionysiam L p. 121 Dyonysia LW p.^b \\ *horno
per Dionysia' Scantio recte irihuit Vahlenus p.190, quihus Rihbeckius
p. 105 ^curarer' addidit. |[ 7 Frg. IX— X Hermannus elem. docir.
metr.p. 640, VIII— X Rihheckius p. 108 saturnio metro descripsere.
Prosam orationem Buechelerus p. 429 sq. agnouit. Roeperus de eis
progr. saecul. 1858 p. 22 et philol. XVII 84, L. Muellerus p. 89 sen-
tentias dixere [[ 8 qui plus W m. pr. \\ inquid L\\ 9 questus W ||
tricenus LW tricinus edd. trichinus Oehlerus ||

EVMENIDES 127

XI (11. 9. 11)
Pat611a[que] esurienti posita pr6uocat
Nedpolitanus piseinas.

XII (10. 8. 12)

Ex his atque eiusmodi institutis ac uita uel ad Her-
culis athla athletae facti erant.

XIII (25. XVI. 23. 20)

Vbi dicatur primus Zenon nouam haeresim nouo paxillo 5
suspendisse.

XIV (23. XV. 22. 19)
Empedocles natos homines ex terra ait ut blitum.

XV (30. XVII. 24. 22)
Postremo nemo aegrotus quicquam s6mniat

Tam infdndum, quod non dliquis dicat philosophus.

XVI (21. XXI. 3. 16)

Aiax tiim credit ferr6 se ca^dere Vlixem, |q

Ciim bacchdns suile incedit porc6sque trucidat.

tasse recte. XI Nonius 543, 32 ^Patella. Varro Eumenidibus . . .'

XII Nonius 527, 25 ^Vel pro etiam est. M. TuUius Varro Eu-

menidibus (Euminidibus BW) . . .' XIII Nonius 153, 4 ^Paxil-
lus, diminutiuum a palo. Varro Eumenidibus . . .' XIV Nonius 550,
13 'Blitum, olus leue (lene LW; lenae B) Varro Eumenidibus . . .'
Cf. Censorinus c. 4 ^Empedocles — confirmat, primo membra singula
ex terra quasi praegnate passim edita deinde coisse et effeeisse so-
lidi hominis materiam, igni simul et umore permixtam'. XV Nonius
55, 32 ^lnfans . . . est quod aut dici non debeat aut fari non pos-

sit . . . Lucilius Varro Eumenidibus . . .' Cf. Ciccro de diuin. II

119 *Sed nescio quomodo nihil tam absurde dici potest, quod non di-
catur ab aliquo philosophorum '. XVI Nonius 271, 32 ^Caedere

1 patellaque scripsi patellula Roeperus pr. saec.lSbS p.24y qui senarios
agnouit patella JSLW\\ sirienti ^ || 2 suspinas corr. in piscinas W \\
3 adque L m. pr. ]] aciuila L 1| ab Hercules ^ |1 4 atla BH m. sec.
LW, om. H m. pr. |1 athlaelae BHLW [1 5 heresim LW\^ Jambicos
septenarios Fleckeisenus apud Vahlenum p. 180 sq. suasit H 7 ait
aut L m. prt ait ut BL m. sec. W H Meira uaria Vaklenus p. 180,
Bibbeckius p. 109, Roeperus progr. 1861 p.ZO intulerunt [j 8 egrotus
W II quicquam somniat an quicquam somniat lam HLW\\ 9 quin ali-
quis Prellerus filosophus L m. pr. aliquid dicat philosophis lunius
in mg., qui senarios iam habet 1| 10 Aiax tum Mercerus maximum
HLW Aiax dum Gulielmus uerisim. III 18 mox unum Heinsius de
sat. Horat. I 81 H cedit W m. sec. H sed cedere HLW\\ Vlixen Lach-
mannus || 11 baccha HW bacchd L baccas Popma bacchans edd.

128 M. TERENTI VARRONIS

XVII (24. XVIII. 20. 23)
Niimue furentem eculiim Damacrinum insdnus equiso
'Ex hib^rnis m6rbi ediicet fliictibus limquam?

XVm (22. XIV. 21. 15)
Quid dubitdtis? utriim nunc sitis c6rcopith6ci
'An colubrae An beliiae an uel biicinu' flduus ah^nus?

XIX (19. XX. 6. 17)
^ Tu ndn insdnis, qui tibi uino

C6rpus cdrrumpis[que] mer6 ?

XX (33. XXIII. 19. 18)
Denique qui sit auarus
Sdnus? cui si st6t terrdi trdditus 6rbis,

occidere uel mactare. Vergilius — Varro in Eumenidibns . . .'

XVII Nonius 105, 6 'Eculeos diminutiuum ab equis M. Tallias —
Varro Eumenidibus: neque . . . umquam'. Nonius 106, 30 ^Equiso
pro equite Varro -r- Idem Eumenidibus: neque . . . nmquam'.

XVIII Nonius 201, 21 ^Colubra feminini. Lucilius — Varro Eume-
nidibus . . .' XIX Nonius 344, 1 ^Merum est solum. Terentius —
Varr© — Plautus — Varro — Idem Eumenidibus . . . ' XX Nonius

baculo Lachmannus in Lucr. p, 14 |] suile incedit scripsi siluam caedit
HL W [[ porcusque L cum uaccas flagro caedit caprosque trucidat Roe-
perus progr, 1861 p. 28 [[ Hexametros agnouit lunius \\ 1 numue
scripsi neque BL W p. 105 et 106 nec Ribbeckius p. 109 || eculeum
libri bis Qmhxm Ribbeckius \\ Damacrianum libri p, 105 Damacrinum libri
p. 106 Varia temptamina u. ap. Roeperum /. c. />. 31 ; nulla tamen mu-
tandi causa \\ ^'quis^ fF/?.106 quis'X^.106 |[ 2 ex hibemis Ribbeckius
exhibebis libri bis,nisi quodHm.pr.p. 105 exhibetis et Lp. 106 exibebis
ex rabidis Oeklerus ex hibus Rothius ex saeuis (?) Turnebus adu. XXIX
22 Ij fluctibus educat HLW p.lOb fluctibus educet HLW p. 106 educet
fluctibus RibbeckiuSy qui hexametros constituit || 3 qui dubitatis
Ribbeckius [| cercophiteci H ^ 4 boluae an de albu cibus (eibus H
m. pr. L) labus athenis HLW belluae Aldina an uoluae an de Albud
subus Athenis Rothius beiuae Oehlerus uoiuae de Vahlenus p. 180
an de Albi mulabus et liinnis Roeperus L c. p, 30. Locum scripsi
de coniectura mea, cogitans de animali illo iocose efficto ^ov^
ijtna}^KTQv6vi [Aristophanes Ran, u. 932 sq,) quod (ahenum) in naui-
bus Persicis stabat signum. ^ Bucinus' gallum significal Pelron.
c, 74 II Hexametros lunius habet \\ 5 quo tibi HL W qui uel quos
tibi Meinekius p. 738 quom tibi Buechelerus p.4Z2 [j uiuo W m.pr, \\
6 comimpis HL W corrumpisque Roeperus l. c.p, 25, qui hexameiros
inuenit. lambicum oct. Vahlenus p. 187 instituit [[ 7 quis sanuis

EVMENIDES 129

Furand6 tamen jIc morb6 stimulAtus e6dem
'Ex sese Ipse aliquld quaer4t cog^tque peciili.

XXI (26. XXIV, 48. 24)
Nam ut arquatis et lutea quae non sunt et quae sunt
lutea uidentur, sic insanis sani et furiosi esse nidentur
insani. 5

XXII (9. 25. 13)
Priusquam responderem, foris nescio quis occupat res
indicare.

XXIII (48. 27. 25)
Et ceteri scholastici saturis auribus scholica dape atque
ebriis festica aneQavtokoyicc consurgimus ieiunis oculis.

392, 1 ^Stat etiam plenum est. Lucilius — Varro Eumenidibus (Eu-
minidibus W): denique . . . peculi'. Nonius 264, 20 'Cogere cor-
radere Varro in Eumenidibus: furando . . peculi'. XXI Nonius 35,
13 'Arquatus morbus dictus, qui regius dicitur, quod arcus sit con-
color de uirore, uel quod ita stringat corpora, ut in arcum ducat . .
Varro Eumenidibus: nam nt . . . insani'. Nonius 549, 18 ^Luteus
color proprie crocinus est. Vergilius ~ Varro Eumenidibus (Eu-
menidius W): nam ut . . . insani. XXII Nonius 355, 4 'Occupare

est proprie praeuenire. Cicero — Varro — Idem Eumenidibus

(Euminidibus WJ . . .' XXIII Nonius 451, 32 ^Ebrios et ieiu-
nos non uinulentos aut sine cibo, sed expletos (uel inexpletos ad-

est auarus HLW auarus Quis saiiu' 'st Oeklerus Qui s. Meinehius
qui sit auarus Sanus Lachmannus in Lucr, p. 85 qui sanus sit auarus,
[Gai] cui Roeperus progr. 1862 p. 4 |j si om. Geneu. H m. pr. cui
estet Bern. 83 [| terrai Lachmannus terra id HL W^ 1 frudando
Popma [| morbu L p. 392 m. pr. a morbo Lachmannus \\ stimulatur
Oehlerus |1 2 cogitatque W p. 264 || periculi Geneu. Bern. 83 L m.
sec. p. 264 [[ Hexametros lunius habet \\ 3 arquatis et ueternosis edd.
uett. [[ et uterque nou sUnt et (et om. L) quae sunt lulea HLW p. 35
et lutea quae non suut aequae (aeque B. aeq; W) ut lutea BHLW
p. 549; correxit Cuiacius [[ 4 sic insani Aldina [| et sani Vahlenus
p. 187 [[ et furiosis Turnehus [[ uideutur esse HLW p. 35 esse uiden-
tur BHLWp. 549 |[ 6 quid Bern. 83 Geneu. quis LW^ 8 cete-
ris B [[ scolasticis auris auribus scolica (scolastica B) dape aqua ebriis
(ebrius B) festicae (festice B) aperantologia consurgia cunsurgimus
ieiunis (consurgimumeiunis B) oculis BHLW^ auris om. Aldina scho-
lastici saturis Rothius fartis lunius [[ atque ebriis festica lunius \\
9 consurgia om, lunius. Vocem festica Varroni demere nolui. festiuae
cinBQctvxoXoylccg iniuria Oehlerus festicae aperantologias iurgio Roe-
perus progr. 1862 p. 40 [[ at ieiuuis Ribbeckius l. c. /?. 110 [[

Riese, Varronis Satirac. Q

130 M. TERENTI VARRONIS

XXIV (49. 26. 26)

Ego autem, qui essem plenus uini et Veneris — .

XXV (12. 28. 28)

Stolam calceosque muliebris propter positos capio.

XXVI (17. XIIL 33. 44). XXVII (27. 31. 45)
Hospes, quid mirds nummd curdre Serapim?
Quid? quasi n6n cur6t tdnti item Arlstotel6s?
I Aut ambds mira aiit noli mirdre deiim me

De eddem.

XXVIII (18. X. 32. 48)

In somnis uenit, iubet me cepam esse et sisymbrium.

XXIX (16. Xn. 29. 43)

*Ego medicina, Serapi, utor' cotidie precantur. Intel-
lego recte scriptum esse Delphis: 'd-ap ijQa\

dendum) qualibet re possumus dicere. Varro Eumenidibns . . .' (De
Nonii uerbis cf. Duentzerus diar. litt. antiq. 1848 p. 491.) XXIV No-

nius 498, 13 ^Genetiuus pro ablatiuo M. Tullius Varro Eume-

nidibus . . .' XXV Nonius 252, 32 'Capere est tollere, tenere. Ver-

gilius Varro Eumenidibus (Eumenidus W) . . .' XXVI. XX VII

Nonius 480, 29 ^Miras pro miraris. Varro Eumenidibas: hospes ..

1 uini L m. sec. W uui BL m, pr, || ex Veneris ^ H 2 stolulam
Roeperus [| mulieribus Aldina \\ positas LW positos Oehlerus posita
Ribbeckius L c. p. 110, qui mutando senarios efficii; cf. ttoeperus

.pcs

progr.im p.4 et phil. XVII 98 || 3 hos. W \\ animo BHLW nxmmo
Turnebus adu. IV 8, Scaliger catal. p.229 animos V ahlenus p. I7d,b^
animo hoc L, Muellerus p. 87 j| Serapin Turnebus Ij 4 quid BHL
m. sec. W qui L m. pr. \\ curet Turnebus, Scaliger curat BHLW \\
tauli item Ribbeckius l. c. p. 110 tantidem libri tanti idem L. MueUe-
rus II Aristotheles L m. pr,, deest B. et Aristotelis uis Vahlenus qui
inter duos loquentes distribuit uersus |] 5 Fg. XXVII priori ud-
iunxit Ribbeckius \\ deum me scripsi de me BL W, om, lunius de me
de eodem delet Roeperus progr. 1861 p. 22 ut ortum ex lemmaie
^ldem eodem\ Deo dem? Roeperi amicus 1| De syntzesi in uerbis
de eodem cf, prolegg. p. 89 [| 7 cepam esse et fcssiminum HLW.
Verba ultima ex glossemate *est feminiuum' uoci cepam adscripto
orta esse Roeperus putauit progr. 1862 p, 23 et uesci cuminum
lunius et sisymbrium ^ Vir doctus^ in ed. 1842 [[ Meirum Archi-
lochium quartum audit Ribbeckius p. lll \\ 8 a Serapi Turnebus
adu. IV 8 1] cotidie BW m. pr, coltidie HLW m. sec, \\ prccant Vah-
lenus p, 178 ]| 9 scribtum L m. pr. ]] Delfis BHLW \\ Theo

EVMENIDES 131

*XXX (20. XI. 33. 46)
*Nunc de te' inquit ^meliusculam spem habeo' qui
rem spurcissimam gustare noiuerim.

XXXI (28. 44. 33)

Propter p^rcrepis
V6cibu' uolitans aiireis uulgi — .

XXXII (43. I. 45. 32)
'Vix uulgus confluit' non Furiarum, sed puerorum 5
atque ancillarum, qui omnes me bilem atram agitare cla-
mitantis opinionem mihi insaniae meae confirmant.

XXXIII (35. II. 34. 35)
Commodum praeter Matris Deum aedem exaudio cym-
balorum sonitum.

Aristoteles. Idem eisdem (euisdem H eiusdem L m. sec. W. 'id.
eisd.' desunt B): aut ambos . . eodem.' XXVIII Nonius 201, 8 ^Copa
feminini Lucilius — Varro Eumenidibus . . .' XXIX Nonius 480, 26
Precantur Varro Eumenidibus (Euminidibus B LW) . . .' Haec
inscriptio Delpbica prorsus ignoratur; nec magis nota est huius se-
quentisque fragmenti sententia. XXX Nonius 394, 7 ^Spurcumue-
hemens, asperum. M. TuUius — Varro Eumenidibus . . .' XXXI No-
nius 265, 4 ^Crepare est sonare. Plautus — — Varro (in addit L)
Eumenidibufi . . .' Intellege de Fama. XXXII Nonius 163, 2 ^Pue-
ros pro seruis Varro Eumenidibus: uix . . ancillarum.' Nonius 421, 3
^Vix statim. Vergilius — Varro Eumenidibus (Heumenidibus W):
uix . . ancillarum.' Nonius 242, 21 *Atrum dicitar nigrum. Vergi-
lius — Verro Eumenidibus: uix . . , clamitantes.' Nonius 366, 15
^Opinio suspitio. Varro Eumenidibus: qui oranes ... confirmant.'
XXXIII Nonius 629, 13 'Praeter pro ante uel per. Varro Eumeui-

Hera BHLW -O-fw "Hqa Bentinus d^sov iqauel ^eip aQm lunius
SESl EPA Poptna ^sip ij^a Turnebus ^ea tiqci [sc, (psQs) Oehlerus
'^EW %qio Roeperus progr. 1861 p. 12 [[ 1 inquid L m. pr. || abeu
W m, pr. II 2 noluerim HL W nolueri* Mercerus uoiueris Roepe-
rus ib. p. 27 [[ Fg. XXXI cum Vahleno p. 174 ex LW descripsi \\
3 praeter Mercerus |[ percrepas lunius in mg. [| 4 Sotadeum Lach-
tnannus ind. hib, BeroL 1849 p. 4 esse staiuii uolilat scribens [| Roe-
peri philol. IX 569 sqq, et progr. 1861 p. 36 et Kochii exercc. critt.
p. 19 inuenta omitlo [| 5 Post uix lacuna p. 242 in cod. Heluetico
Barthii |[ Fugarum L m. sec. W. p. 421 fugarunt L ib. m. pr. }[
6 me bim LW p. ^ me liuem L p. 242 || me in m. atram {sic) Bern.
83 p. 356 |[ clamiUntis LW p. db^ clamitantes LW p. 242 ([ uix
uulgus confluit poeUca esse uidit Ribbeckius p. 112 [| 8 commodum
scripsi en commodum Vahlenus 175 endomum BHLW en demum
Popma [| matrem BHLW matris lunius aedem delet Ribbeckius lU ||

9*

132 M. TERENTI VARRONIS

XXXIV (38. III 35. 36)^

Cum illoc uenio, uideo gallorum frequentiam in templo,
qui dum messem hornam adlatam imponeret aedilis signo
Cybelae, deam gallantes uario recinebant strepitu:

XXXV (36. IV. 36. 37)

Tibi typana non indnis sonitus Matri' Deiim
Tonimii^ [canimu'] tibfnos tibi niinc semiuiri;
Teret6m comam uoUntem iactdnt tibi galli.

XXXVI (37. V. 37. 38)
Phrygids per ossa c6rnui* liquidd canit animd.

dibus (Euminidibus W) ' XXXIV Nonius 119, 1 'Gallare

ut (id Merc.) est bacchare. Varro Eumenidibus (Eomenidibns H ro.
pr.) . . .^ XXXV Nonius 49, 19 ^Tonimus positum sonamus cum
modo (motu?), a tono. Varro Eumenidibus: tibi tjmpana . . tonimus.'
Noiiius 49, 22 ^Tibinos a tibiis modos Varro Eumenidibus: sonitus..
semiuiri.' Nonius 328, 10 ^lactare excutere, commouere. Varro
(uuarro L) Eumenidibus: tibi nunc . . galli.' Cf. Lucretins H 618 sqq.
^Ty mpana tenta tonant palmis et cjmbala circum Concaua raacisono-
que minantur cornua cantu Et Phrygio stimulat numero caua tibia
mentis.' XXXVI Nonius 334, 14 'Liquidum suaue, dulce. Varro

cimbalorum HL W^ 1 illos uento HL W illoc Bibbeckius lUo Oeh-
lerus uenio Salmasius uentito lunius |[ 2 qui dum esse na hora
nam adlatam imponeret (inponeret L m. pr.) aedilis signo siae (sie W)
et deam gallantes uario retinebant studio HLW qui dum messem
hornam adlatam imponunl Attidis signo, synodiam gall. u. recinebant
studio Lachmannus ind. lect. aestiu. Berol. 1848 p. 3 || aedilis retinuiy
ut sit qui pontificium munus ohtineat; cf. Inscrr. Orell. 1381. 3142.
3882. 5987. 6110. 6997 |1 3 Cybelae scripsi |1 Alia Salmasius Oehle-
rus Rihheckius [ah ipso reprohata) coniecere 1| Attidis signo , hunc et
deam Roeperus progr. 1862 p. 28 j] strepitu scripsi; sludio ex sirepiiu
et secuturo ap. Non. sed omisso Idem ortum puto, wcv%(p Roeperus \

4 typana G. Hermannus el, doctr. nietr. p, 506 tympana HL W \
sonitum HLWp. 49, 21 |1 matris libri his \\ tonibmus L m. pr. 49, 24

5 modos add, Popma H nun^ L 49, 24 || tibi nunc destml ms. Fabri
p. 49 11 6 iactabaut Bern. 83 iactanl LW\\ Galliambos Scaliger catali
I p. 228 agnouit, sed nimia licentia corrupit, inani sonitu post
illum alii. tibi nos post Scaligerum multi. Roeperus l. c. p. 20 cl.
Suida * TVjS/a olri rj Oqvylcc KakshaL^ all. tibinos putat esse Phrygios.
Noniana fere proho; canimu' addidi. Versus sine anaclasi ul Caiull
63, 18. 54. 75 H Mercerus, Hermannus [qui galli tibi transposuii)
Lachmannus l. c, Vahlenus p. 22, Z. Muellerus p. 37, Roeperus
uaria temptarunt. Cf.prolegg.p.SQ. \\ 7 frigios i fFp. 233 frigusZFT
p. 334 II cornus libri comui' scripsi cl. Gellio IV 16, 1 1| anima W

EVMENIDES 133

XXXVII (39. VI. 38. 39)
Vbi uident se cantando ex ara exeantare non posse,
deripere incipiunt.

XXXVIII (40. VIII. 39. 40)
Probitatem ac pudorem gallum, coepit, mihi uide sis.

XXXIX (41. IX. 40. 41)
Nam qua6 uenustas hic adest gailantibus?
Quae c4sta uestis? a6tas quae adulesc6ntium? \

Qua6 teneris speci^s?

XL (42. 12. 27)
Vt NAides undicolae.

XLI (13. 10. 29)
Partim uenusta muliebri ornati stola.

XLII (15. 14. 47)
Aur6rae at ostrinum hic indutus supparum

Kumenidibas (Eummenidibus L): frigus . . anima.' Nonius 233, 12
^Anima sonus. Varro Eumenidibus: frigios . . anima.' XXXVII No-
nius 102, 6 'Excantare significat excludere. Plautus — Varro Eu-
menidibus (Exmenidibus L m. pr.) . , .' XXXVIII Nonius 487, 26
fGallum pro gallorum Varro Eumenidibus . . .' XXXIX Nonius 119,
1 'Gallare ut (idMerc.) est bacchare. Varro Eumenidibus . . . Idem
eodem (dio eodem HLW; cf. adn. crit. ad fg. XXXIV): nam .. gal-
lantibus.' Nonius 267, 5 ^Castum religiosum. Vergilius — Varro —
Idem in Eumenidibus (Heumenidibus W): nam . . uestis.' Nonius
386, 28 'Species pulchritudo. Varro Eumenidibus: quae casta ..

species.' XL Nonius 250, 7 'Colere inhabitare. Vergilius

Varro — Idem in Euraenidibus . . .' XLI Nonius 537, 24 'Stolam
ueteres non honestam uestem solum, sed etiam omnem quae corpus
tegeret. Ennius — Varro — Idem in Eumenidibus . . .' XLII Nonius

p, 233 deest \\ 2 diripere ff m, pr. |j Trochaicos uersits Vahlenus
el Roeperus L c. p. 30 mutando et claudos L. Muellerus efficiunt jl
3 prubitatem ac scripsi pruditatera au BffL W puditatem Aldina ru-
ditatem Oehlerus procacitatem Prellerus propudium Rihbeckius \\
inibi uiderim Vahlenus 178 uide sis scripsi uideri libri. An forte inilii
uidebis? 1] 4 nam que HLW p. 119 LW p. 2(57 H uetustas HLW p.
J 19 II his Oehlerus l| gallalibus L p. 267 [| 5 uistis W m.pr. p. 386 ||
aduliscentium L p. 386 || 6 lenebris Bernensis 83 p. 386 teneri Oeh-
lerus tenera Ribbeckius \\ Senarios agnouit lunius. Cf, proU, p. 79 ||
7 ei W m. pr. || Naiades edd. || undiculae L m. pr. FT || 8 partum
W m. pr. testibus Basileensibus H parum uir doctus in ed. 1842 ||
ornati Ribbeckius p. 107 ornatus Vahlenus p. 189 qui senarium agno-
uit ornat BHL fT || 9 Aurorae at ostrinum Oehhrus Aurorae ostri-

134 M. TERENTl VARRONIS

Coronam ex auro et g^mmis falgent^m gerit,
Liice locum dfficiens.

XLIII (14. 13. 14)
Illae ut tragici prodeunt cum capite gibbero, cum an-
tiqua lege ad frontem superficies accedebat.

XLIV (47. Vn. 41. 42)
Apage hinc dierectam & domo nostra istam infianit&tem!

XLV (45. 42. 30)
Sed nos simul atque in siimmam speculam u^nimus,
Videmus populum Furiis instinctiim tribus
Diuersum ferri ext^rritum formidine.

XLVI (46. 43. 31)

Tertia PoSnarum,

549, 9 ^Ostrinam, ad ostri colorem qui est sabrabens. Turpilias —
Varro Enmenidibas : aarorae . . sapparnm.' Nonias 540, 7 ^Snppa-
ram est lintenm femorale usque ad talos pendens, dictum qnod sub-
tus appareat. Plautus — Yarro Eumenidibus: hic indutos . . gerit.'
Nonius 519, 31 ^Affici malis tantum consuetudo praesumpsit, cum
sit positum et bonis. M. TuUius — Varro Eumenidibus : eoronam . .
afficiens.' XLm Nonius 452, 3 ^Gibberum (eibberum B, in quo
fragm. ipsum deest. libberum W) pro extanti et eminenti. Yarro
Ejimenidibus . . .' XLIV Nonius 49, 25 'Dierecti dicti crace fixi
quasi ad diem erecti. Yarro Eumenidibus: apage . . insanitatem.'
Nonius 122, 25 ^lnsanitas. Cicero — Varro Eumenidibus: apage..
insanitatem.' XLV Nonius 434, 17 ^Specula dispicientiam si^iifi-

cat. Vergilius Varro Eumenidibus (Heumenidibus W): sed

. . tribus.' Nonius 295, 23 ^Exterritum pauefactum significat. Ver-
gilius — Varro Eumenidibus: uidemus . . formidine.' XLVI Nonius

num Scaliger Aurora tonstrinaui BHL W, nisi quod L m. pr. aurorat
et L m, pr. B tustrinam. tostrinum cod, Susii Aurora ut, ostrinum
Heinsius [] haec induta Ribheckius l| subparum B p. 540 || i et ex
auro Hm. pr, /?.520 ex auri Wp, h20 [| fulgenlibus cod.Fabrip.b20 \
fulgeutem regit B p.b40 \\ 2 lucei locum Ribbeckius post lacunam\
Senarios agnouit lunius. Cf. proll. p. 79. || 3 illae ut tragici scripsi
item tragici HL W ilem ut tragici Ribbeckius |] gibbero edd. gibero H
libero LW^ 4 supcrficias HL W \ \ accedebant Hm.pr. accederent Roe-
perus 18CI 2>. 6 ]] 5 in dierectum Hm. sec. Wp. 49 L Wp. 122 in directum
H m. pr. L p. 49 hinc dierectam Roeperus l. c. p. 39 ]| adsanitatem
H m. pr. L p. \0 \ lamb. septenarium agnouii Vahienus p. 175 ||
6 simul edd. simus H m. pr. simis H m. sec. LW\\ atque L m. sec,
H diA W adque L m. pr. ]] peruenimus HL W uenimus Meinekius p.
738 [| 7 futuriis L ]] instinclum LW m. sec. p. 295 incinctom HL W
p. 434 intinctum W m. pr. p. 295 |J 8 diuersim ScaUger catal. I

EVMEINIDES 135

Insdnia; stans noxa in uulgi
Pect6re fluctiianti intdnsa coma,
Sordfda uestitu, or6 seuero.

XLVII (31. 49. 21)
Propter eam porticum situm erat dolium

XLVIII (29. XIX. 47. 49)
Et ecce de inproulso ad nos acc6dit cana V6ritas, 5
'Attices philosdphiae alumna.

XLIX (44. XXV. 46. 34)
Forenses decemunt, ut Existimatio nomen meum in
sanorum numerum referat.

EYPEN H AOnAC TO nOMA

.1(1)

Ego unus scilicet antiquorum hominum subductis su-
perciliis dicam ^yafiiJ6G) vovv sxg)v\ ^^

390, 9. 'Seuerum triste. Varro EumenidibHS . . .' XLVII Nonius

367, 17 'Propter iuxta. Vergilius Varro — Idem Eumenidl-

bus . . .' XLVIII Nonius 86, 26 ' Canum uetus, antiquum. Vcrgi-
iius — Varro Eumenidibus : et ecce . . alumna. ' Nonius 242 , 26
^Alumnos consuetudo quos alas uel educes (fortasse consuetudo
pueros, ars uel educantes?) uel eos qui alunt dici uult. Verpi-
lius — Varro — Idem in Eumenidibus: et ecce . . alumna.' XLIX
Nonius 286, 16 ^Decernere est constituere, definire. M. Tullius —
— Varro in Eumenidibus: forenses . . referat.' Nonius 381, 18 *Re-
ferre adscribere. Varro Eumenidibus: forenses .. referat.'

ETPEN H AOnAC TO IISMA. Graeca adscripta lunius ani-

p. 253. 282, qui adnectit fg, XLII |] Versus agnouii lunius j] 1 In-
sania Roeperus l c. p, 39 Infamia LW \n fama Bern, 83 || 2 fluitanli
Hermannus el d. m. p. 389 fluctuatim edd. uett, fluctatim Vahlenus
190 fluctanti Ribbeckius 112 ]] iutunsa L m. pr. \\ 3 sordido Oeklc-
rus IJ oore L. Dimetros anapaesiicos G. Hermannus constituit cum
monometro ^nexa in uulgi'; quod ego scripsi, Ribbeckius inuenil \\

5 et ecce Hp.SQLWbis cl delet Fleckeisenus ap. Vahl. p. 221, ut sint
duo septenarii trochaici. Est iambicus (quem agnouit Meinekius p
738 cum trochaico cf. prolegg. p. 79. ]] inprouisus Lp.SG inprouisi W
m. pr. p. 242 || annos Geneu. p.242, anno L ib. m. pr. ad nos rell. \\

6 AllicesZ^p.242, Rothius MimsHLW p.SQ Atices Bern. 83 p. 242
Atticae edd. \\ filoprae (-pre H) HL W p. 86 phylosophyac L p. 242
philosophias Roeperus \\ 7 ut om. LW p. 284 ]J in insanorum Popma \\
8 referl LW p. 285 JJ 10 yccin^ao) uel ycifiriaeiG) Oehlerus yafiriaio

136 M. TERENTI VARRONIS

n(2)

Ita uti soliti eramus Romae in balneis^ plodere coe-
* pimus et murmurari.

ni(3)

Cuius ubi annis multis masculi nec uestigium inuen-
tum est.

EXO CE

[ITeQl rvxrig]

I (1)
5 teges, pruina n6 iacentem

. Subdealbet dlgu danti frigore

madu. p. 262 recte legit nsgl yfiyafiijxoToi/; Turnebus adu. XXIX 2
uoluit nsgl tiaTrjxovTODV (sic), Scaliger conii. p. 142 nsgl ytad^rjTiovTatv
^ Ysyaiti]%6T(ov , Mercklinus mus. pbilol. XII 378 nsgl Had^rjHOVTcav
Toiv ysyafirjTLOTODV, Vahlenus anal. Non. p. 28 nsgl 'Kad'rj7i6vTa>g vsya-
firjTt^TOiv. Quae omnia e librorum lectione frg. I nsgl .K<t^iiovT<ov
originem ducunt, quam e uoce ysyafirjnoTcav peT errorem rarum qui-
dem et autiquo iam aeuo natum, sed errorem tamen corruptam esse
Buechelerus mus. philol. XIV 452 perspexit. — ^Satiram Menippeam
quam de officio mariti scripsit' cum nostra satura hodie quidem non
esse in unam confundendam prolegg. p. 45 declaraui — Prouerbium
graece praeterea ignotum ; latine habet Hieronjmus epp. 43 ^Accessit
huic patellae iuxta tritum populi sermone prouerbium dignum opercu-
lum'; epp. 16. I Nonius 399, 27 ^Subducere etiam susnm ducere,
leuare. Turpilius — Varro Evgsv ij Xonag to nmpLa (heurenae lo-
pasto ponia LW) nsgl ysyafiriyiOTaiv (iiad-rifiiovTaiv L na^y-
TLOVTmv W) . . .' Graeca e Menandro hausta esse MeinekiuB p. 737
suspicatur. II Nonius 478, 2 ^Murmurari pro murmui*are. Varro
in EvQSv rj Xonag x6 nafia (heuren [euren U m. pr.j ulopas
[ulopar H m. pr.] topoma BHLW) nsgl ysyafLri^OTaiv (vsaafirj-
TLOTOiv B vsavafirjHotoiv H m. pr. L vsvafirjHOTwv H m. sec.
W) . . .' III Nonius 527, 14 'Inuehimus et in Varrone multis an-
nis continuis dici, nsgl ysyafirjtiOTOiv {svqsv sqq. desunt BHLW. nsg-
nsTavri%OTa)v L nsgi TSTavri%OTa)v BH nsQi TSzavBmozaiv
W) . . .'

£XS2 CE. Jlfi^l Tvxrjg Aristippus, Demetrius Phalereus, Sphae-

W rafiriaio L vovv W volvv L sxa)v LW Scllritog vovv i^^v
Turnehus adu, XXIX 2 tafiLetov avvixayv lunius yafii^asig vovv exmv
Meinekius p. 737 |[ 1 Post balneis lacuna decem lilterarum in L
ccpimus HL W coepimus J? |1 3 anni H m, pr, auimis mustis B
niasculi nec scripsi masculini W masculi BHL Asculi Palmerius
Versus fecerunt Kochius exercc. critt. p, 23 et Vahlenus (miiltis nul-
lum masc.) p. 70 ]] 5 teges Scaliger catal. I 232 tege sis Prellerus
legens X. Muellerus p. 415 pruina Rothius leges ruina HL W j[
6 subdealbet H m. pr., edd. subdeabbet H m. sec. LW sub deo albet

EXQ CE 137

n(2)

A6rea t^rta nit6t galea.

ni(3)

T^la doxtrd uibrant russ[aeque] ala6 micant
Stdtque insignitus [dux] Mdrtis torque aiirea;
Sciita caelAta Hibero [6x] argent6 graui
Cr6bra fulg^nt.

IV (4)

Sapiens et bonum ferre potest modice et malum for-
titer aut leuiter.

rus scripserunt. Inscriptionem recte, ut puto, Oehlerus coniecit ad
Metrodori uocem spectare quam seruauit Cicero Tusc. V 26 'Metrodo-
rus ^Occupaui te^ inquit ^Fortuna atque cepi omnesque aditus tuos in-
terclusi, ut ad me adspirare non posses " Cf. Plutarchus nsQl svQ^v-
(iLocg 18 p. 476 c. Krahnerus autem de Varr. pbilos. p. 7 cum ad
Cleantheum dictum ap. Dio^. L. VII 173 extans referat, errare uide-
tnr, quippe quod ad Fortunam haud omnino pertineat. I Nonius
72, 7 'Algu pro algore. Accius — Ya.Tro''Ex(o os (ethosHLW) aut
nsgl rvxrjg . . .' II Nonius 179, 4 ^Terta pro tersa Varro '^Exo cs
nsql {nsQ LW) zvxrig . . .' III Nonius 227, 33 'Torquem generis
masculini — Feminini Varro ^Exoi {sxfx. H m. pr.) as nsql tvxriq

y
(r^aijs H) . . .' IV Nonius 342, 17 'Modicum ueteres moderatum

et cum modo dici uolunt. Plautus Varro "E^uo) cs nsql tvxrjg

(tvxn L) • . .'

Popma 11 algudanti HL W \\ Versus conslitui; similiier iam L,Muellerus
l. c, — ne iac. siib dio Ambesset algus dcnlientcm frigore Scaliger ne
iac. siib loue Dealbel algu . . danti frigore Vahlenus anal. Non. p.T\\

1 area L\\ gelea W\\ ^ Hexametri pars^ Buechelerus p. 432 ||

2 russalia cmicant HLW, correxi. russa tria Junius russa trina
Eoeperus progr. saec, 1858 p, 6. Cf. Polyhius VI 23, 12 * nQoasmKO-
Cfiovvtcci (mililes Romani) nxsqlvtp axecpav^ ncil nxsQOig tpoivi-
%lotg ij ^ilaaiv OQd^otg xqiOlv^ mg nrixvaloig xo fiiyed^og.^ russanlia
Gerlachius russa acic Oehlerus j| 3 atque insignibus HL W statque in-
signitus scripsi, dux addidi \\ torques HW torqueas L aureae H m.
sec. WL m. pr. aurcas et L m, sec. H m,pr. correoci [| 4 ex addidi\\
Crelicos instiiui; uaria Roeperus tempiauil \\ 7 ac leuiter Aldina
leniter Popma. Versus inesse putat Meinekius p. 739, qui uerbis
sapiens, modice, leuiter finiantur \\

138 M. TERENTI VARRONIS

ESiC noTE

1(1)

Vitae cursum ut cognoscere possem et quae seruitutis
et libertatis ab origine ad exodium adductae — . .

11(2)
N6n posse 6strea s6 Roma6 praeb^re et echlnos.

FLAXTABVLA

1(1).

Quid? tu non uides in uineis, quod tria pala habeant;
5 tripales dici?

. n (2)

Multi enim, qui limina intrarunt integris oculis, stra-
bones sunt facti: habet quiddam enim ikxv0tLxbv pro-
uincialis formonsula uxor.

E5iC nOTE [nsgl (OQmv]. ^Quousque tandem' libro d^ mgocig
i. e. de temporibus non inepte inscribitur; possis autem etiam suspi-
cari (quod Aldina habet) nsgl ogcav, de finibns; de quibus Chrysip-
pus, Sphaerus, JStrato, Theophrastus scripserunt. I Nonius 27. 14
^Exodium est finis, a graeco tractum, quasi l'|o) trjg {ByL^Tjg L)
odov id est extra uiam. Varro — Idem^^Eflog nozs (Eospote HLW)

tcsqI (OQfSv . . .' II Nonius 216, 3 ^Ostrea neutri. Iiticilius

— Varro '^Eoog nozs (Eospote LW) nsgl (ogmf . , .'

FLAXTABULA [nsgl inagxtav] Inscriptio prorsus iocosa, quam
explicare nec contigit ulli neque umquam continget. Cf. Plinius H.
N. praef. 24 ^lnscriptionis apud Graecos mira felicitas . . Nostri gros-
siores, Antiquitatum , Exemplorum Artiumque facetissimi . . . panlo
minus adserit Varro in satiris suis Sesculixem ct Flextabnla.' Ne e
fragmentis quidem quidquam effici potest ^Flaxtabulis' Nonios ple-
rumque, 'Flaxabulis' p. 27, ^Flaxabulus' B p. 458, ^Flextabula' Pli-
nius I. c. (quod probauit lunius) exhibet. I Nonius 219, 15 ^Pali
genere feminino. Neutri Varro Flaxtabulis nsgl inagxicov {svag-
Xtov L snagxtov W) ... II Nonius 27, 1 'Strabones sunt
strambi quos nunc dicimus. Varro Flaxabulis nsgl inaQx£€9V {ccsnuQ-

1 uite ffW et que H aeque Oehlerus [| 3 eciuos LW echinos edd.
Hexametrum Oehlerus agnouii || 4 in niueis W m,pr. \\ 5 tripales
edd. tripalJes LW. Foriasse uides, uites in uineis || 7 quoddam Pa-
risin. 7667 |] ikxvautov Turnebus adu, X 21 helquesticon W hel-
^uisticon HL Paris. || 8 forraonsula lihri, Cf, Scaliger catal I p. 326 |j

rEPONTOAlAACKAAOC 139

ni(3)

Atque 81 addam^ quanti misericordia mea heredibus
meis stet, quot miseros subleuauerim — .

IV (4)
Domo exeo, intro et pedes corrigiis compedio.

. V (5)
. . . nec dolorem adiaphoron esse. Quom philosophia
commalaxare me pararem , neque irato mihi habenas dedi 5
umquam, neque cupiditati non imposui frenos,

VI (6)
Quare, o Marce, pransnm ac paratom esse hominem
oportet.

rEPONTOAIAACKAAOC

1(5) _
Quotiens priscus homo ac rusticus Romanus inter nun-
dinum barbam radebat? 10

Xtmy H m. pr.) . . .' III Nonius 391, 28 ^Stare, ualere et con-
gtare et fixum esse. Varro Flaxtabulis nsgl inagximv . . .' IV No-
nius 28, 3/Compedes non a pedibus dictae. sed ab impedimento.
Varro — Idem Flaxtabulis ««pl {niiQi L) inagxtcav (snXgxi^mv
HL SQUQXtmv W) . . .' V Nonius 82, 12 ^Commalaxare est exer-
oere ac maturefaoere. Varro Flaxtabulis nsgl inccQXi&v {anaQXtmv
W avfXQx L <*>yaaj9X H m. pr. «rjrajupfcoov H m. sec.) . . .' VI No-
nius 468, 32 ^Pransi non solum qui praiiderent dicuiitur, sed etiam
quibus nihil desit. Van-o Flaxtabulis (Flaxabulus B) nSQl {itbqi
LW i t e • p 4 B ) inaQXi^cov . , . ' Hoc prouerbium ^ pransus paratus '
etiam in satura cognomine Varro usurpauit.

rEPONTOAIAACKAAOC. In hac satura simplicitas, castitas,
seueritas maiorum laudantur (I — VIH) ; sui aeui rutubam, luxuriem, im-
pudicitiam Varro increpat ( — XVI); reliqua incerta. Fabula saturae
prorsus interiit. rsQOVTo9i9aa7ialov se ipse Varro nominat, cum quod

1 adque L m. pr, || quanti Gulielmus uerisim, III 18 quanta LW \\

2 quot Gulielmus quod LW^ 3 corrigiis L m. sec. H corrigis L
m,pr, W codd, Merceri \\ 4 dulore adiafuron BLW dolorem lu-
nius dolere Mercerus || quom scripsi quod lihri [] pilosophia L \\
5 commalaxarem ea patrem HLW commalaxaram Vahlenus 75 eam
partem lunius me in eam partem Oeklerus me apalhem Popma, cor-
rexi II auenas HLW\\ 6 cupiditas non imposuit libri, nisi quod H
m. pr. imposui. cupiditati non imposui Popma. Cf. Roeperus philol,
IX 247. XV 276 sq. Kochius ex, critU p. 23, Oehlerus |] 7 esse
hominem Lipsius uar, lecl. II 9 esscl hoc minume (minurao B) BLW
esse te hoc m. Bothius boc mun^re Popma H 10 radebat? signum

140 M. TERENTI VARRONIS

11(10)
Nouos maritus tacitulus taxim uxoris soluebat cingillum.

m (9)

Sed simul manibus trahere lanam, nec non simul oculis
obseruare ollam pultis ne aduratur.

IV (II)
Vehebatur cum uxore uehiculo semel aut bis anno^
5 cum 'arceram si non ueliet non sterneret.'

V (2)
Manius Curius consul [in] Capitolio cum dilectum ha-
beret nec citatus in tribu ciuis respondisset, uendidit tene-
brionem.

senex iam ipse (cf. proll. p. 48) loquitur, tum quod operam se inanem
impendere tristis expectat, quomodo faciunt qui senes docere uolunt.
Inscriptio apud Nonium ubique litteris latinis exarata est, nt sit * G e -
rontodidascalo% nisi quid aliud adnotabo. I Nonius 214, 24 ^Nun-

dinae generis sunt feminini Masculini Lucilius — Varro Ge-

rontodidascalo . . .' Cf. Varro de r. r. II, 11, 10 ^Omnino tonsores in
Italiam primum uenisse ex Sicilia dicuntur post R. c. a. CCCCLIV.'
II Nonius 47, 24 ^Cin^illum a cingendo, quod incingulom plerum-
que dicitur. Varro Gerontodidascalo (gerontodidascnlo H) . . .'
ni Nonius 543, 7 ^Aula uel olla quam nos ollam (ollulam?) dici-
mus, sed est capacissimum uas. Plautus — Varro Gerontodidascalo . . .'
IV Nonius 55, 2 ^Arcera plaustrum est rusticum tectom undique
quasi arca — Hoc autem uehiculi genere senes et aegroti uectari so-

o

u a n

lent. Varro Gerontodidascalo (gerontodidasculo H geroto — L —
dicascalo W) . . .' Cf. Gellius XX 1, 29 'Arcera autem uocabatur
plaustrum tectum undique et munitum quasi arca quaedam magna ue-
stimentis instrata, qua nimis aegri aut senes portari cubantes sole-
bant.' Lex XII tabularum ibid. 1, 25 ^Si in ius uocat, si morbus aeui-
tasue uitium escit, qui in ius uocabit iumentum dato; si nolet,
arceram ne sternito.' V Nonius 18, 27 ^NebuIones et tene-

adposuL Octonarios iamb, fecii Vahlenus />. 80 1] 1 tacitulus Mer-
cerus taciturus HLW tacitus lunius in mg. taciturnus Popma || uxosis
L II cingulum edd. cingilium HLW \\ ^ Tetrameter^ lunius in mg.
Versus etiam Vahlenus p. 69. 225 aliique instiiuerunt || 3 cotlam
Parisinus 766^ ollam BHLW || 4 uehiculo om. cod. Vrsini^ delet
Duentzerus diar. litt. antiq. 1848 p, 491 || in anno Ald. \\ 5 arceram
Oehlerus arcera H m, sec, W marcera H m, pr. macera L\\ si —
sterneret delet Mercerus; uerba ipsa XII tabularum intulit Palme-
Hus II 6 in Aldina; om. H£W\\ 7 citalus a Iribunis Perottus \\
tenebrionem edd. tenebrouem HL W \\

rEPONTOAlAACKAAOC 141

yi (4)

Noctu cultro coquinari se traiecit; nondum enim inibi
inuecti erant cultelli empaestati e Bithynia.

VII (6)
Vilici, quod nunc satis sibi uix putant, lautum [ha-
bebant],

VIII (14)
'Ergo tiim sacra r^Uigio, casta^que fu6runt 5

Res omn^s.

. _ IX (7)

Vtrum ocidi mihi caecuttiunt an ego juidi seruos in
armis contra dominos?

X (15)
'In quibus Libyssa citrus fdsciis cingit fores.

briones dicti sunt, qui mendaciis et astutiis suis nebulam quandam
et tenebras obiciant — Pomponius — — Varro Gerontodidascalo
( — didasculo H m. pr.) . . .' M.' Curius Dentatus cos. a. u. 479,
cf. Liuius epit. XIV. Valer. Max. VI 3, 4. VI Nonius 195, 16 ^Cul-
ter et cultellus generis sunt masculini. Varro Gerontodidascalo . . .'
VII Nonius 337, 12 ^Lautum abundans, competens. Varro Geronto-
didascalo . . .' VIII Nonius 267, 5 ^Castura religiosum. Vergilius
— Varro Gerontodidascalo ...' IX Nonius 86, 11 'Caecuttiunt
Varro Gerontodidascalo . . .' X Nonius 86, 9 ^Cytrus (sic HLW)

1 culto W m, pr. [| quoquinari W coquinario Junius in mg, || raihi
iuuenti LW inibi Lipsius uar. lect. II 24 illi Oehlerus inuecti Bue-
chelerus p. 441 [] 2 cultelli illi imporlati Lipsius erapeslati LW
empaestati {cf. s(i7tccLaTot) a Buechelero ductus Vahlenus diar. gymn.

Austr. 1861 p. 4. II e ^ ae Z
quod hanc satis siuix p. 1. LW

Versus putauit idem p. 80 [[ 3 uiJico
sibi uix Oehlerus [| pro hanc Popma
habeat, habent Oehlerus. correxit Vahlenus anal. Non. p. 37 et Iiabe-
bant addidit || 5 sacrae edd. sacra LW\\ relligio Buechelerus p.444
[cf. lemma) regiose W religiose L, om. Vahlenus p. 7 religiosa Ger-
lachius II castemque W testibus Basill. casteque W me teste L ||
Hexametrum esse Kochius p. 25 agnouit, sed uiolentius et ille et
Vahlenus p. 6 restituerunt, Ego Buechelerum sequor, nisi quod
sacra non habeo substantiuum sed adiectiuum. ^ Aristophanei^ L.
Muellerus 146 [[ 7 cecuttiunt HLW caecutliuut B utrum cecuttiunt
lippiunt oculi mei cecuttiunt an go uidi H m. pr.; correx. m. sec. \\
^Troch. sept.' Vahlenus 79 |[ 9 libia HLW p. SQ lybia B. p. 86
libissa BH p. 451 lybssa LW p. 451 l^citrus libri p. 86 craturus H
m. pr. p. 451 craturii W 451 cralury BH m. sec. L p. 451 || fasces

142 M. TERENTI VARRONIS

XI (16)
V^l decem mensis ubi una sa^piant grandria.

XII (17)
Vineis ubi dmpla cella t6rculum resp6ndeat.

Xm (18)
'Vbi graues pascdntur atque alAntur pauoniim greges.

XIV (13)
[Turba] confluit mulierum tota Roma; quae noctu fieri
5 initio solita etiam nunc spinea faxs indicat.

XV (8)
Rapta a nescio quo midione raptoris ramicis rumpit.

Varro Gerontodidascalo ( — didasculo H): in ., fores.' Nonius 451,
19 ^Fasceam pro cortice Varro Geronto (gerontho BH m. pr. L)
didascalo: in . . fores.' XI Nonius 47, 17 ^Granaria, loca in hor-
reis seruandis seminum granis. Varro Gerontodidascalo ( — dida-
sculo H) . . .' XII Nonius 47, 21 ^Torculum, quod usu torcular
dico (dicunt?), quod intortum laticem uitis uel oleae exprimant. Varro
Gerontodidascalo ( — didasculo H) ...' XIU Nonius 314, 15

'Graue multum, ualde significare ueteres probant. Titinius

Varro Gerontodidascalo . . .' Nonius 440, 11 ^Pascere et alere hoc
distant auctoritate Varro Gerontodidascalo (haec duo uerba in HW
signis deletitiis circumscripta sunt), ut sit alere sufficiendi generis
curam habere, pascere natos cibo saginare. Varro Gerontodidascalo
(haec duo uerba desunt in L) . . .' XIV Nonius 112, 22 ^Faxs pro
face Varro Gerontodidascalo . . .' Cf. Seruius in Verg. ecl, 8, 29
^Varro in Aetiis dicit sponsas ideo faces praeire, quod antea nonnisi
per noctem nubentes ducebantur a sponsis.' XV Nonius 166, 4 ^Ra-
mices dicuntur pulmones uel hirnea. Plautus Varro Geronto-

BHLW p. 86, nisi quod H m. pr. et faces. faciis L m. pr, j?. 451
fasceis Bentinus || forem BH m. sec. LW p, 451 frontem H m, pr.
451 II Septenarios fgg. X — XUI agnouit Meinekius p. 738; antea lu-
nium secuti senarios habebant [| 1 menses Oehlerus mensis HLW\\
2 torculare Poenicum Scaliger conii. app. p. 101 [| 3 uerbi LW
p. 314 ubi HLW p. 440 || ubi praegraues lunius \\ atque alaniur de-
sunt HLW p. 440 II paonum L m. pr. p. 440 [| 4 Confluit HLW
turba confluit VaMenus conii. p. 80 confluit quidquit Vahlenus anal,
Non. p. 24 [[ raulierem W m. pr. [| 5 luitia HL W initio Riccobo-
nus, VaMenus p. 80 [[ spinea Scaliger conii. p 28 pinea HL W, sed
cf. Festus p. 245; Varro ap. Nonium p.il2 et ap. Charisium p. 144 ||
fax H faxs LW\\ 6 an nescio LW a nescio lunius [| rapturis L W
raptoris Popma raptori Lipsius epp. quaest. IV 23 [| ramicls L W ra-
mices edd. [( Tetrameter sca!^ est Vahleno p, 80; Ribbeckius p.\QZ
inde a raptoris partem choliambi pulat [|

GLORIA 143

XVI (12)

Non uides apud Ennium esse scriptum:

^T^r sub armis mdlim uitara c^rnere,
Qudm semel modo parere.'

XVII (3)

Hoc est magnimi; censorem esse ac non studere mul-
tos aerarios facere. 5

XVIII (1)

Putas eos non citius tricas Atellanas quam id extri-
caturos ?

GLORIA
[iZfpl q)d'6vov']

1(1)

Vosque in theatro, qui uoluptatem aiiribus
Huc aiicupatum c6ncucurrist[s domu,

didascalo (dicascalo W) . . .' XVI Nonius 261, 6 'Cernere amit-
tere. Varro Gerontodidascalo . . . ' Cf. Ennius Medea exule fg. VI
p. 39 Ribb. p. 128 Vahl. ; nam ter . . . parere (ap. Varr. de 1. 1. VI 81
et Non. 261). XVII Nonius 190, 28 ' Aerarium neutri est generis
ut saepe. Masculini Varro Gerontodidasealo . . .' XVIII Nonius 8,
12 'Tricae sunt impedimenta et implicationes, et intricare impedire,

morari . . Plautus Varro' Gerontodidascalo . . .*

GLORIA [nsQl q>^6vov]. ilepi (pQ^ov^QCag scripsit Cleanthes,
cf. Krahnerus 1. c. p. 6. Ad fg. II Mercerus titulum 'Inglorius',
Turnebus aduu. XXVTII 12 additamentum nhQl ylantmv finxerunt. In-
ter duas saturas Hertzius annal. Berol. 1845 p. 259 et Mercklinus
mus. phil. XII p. 386 fragmenta diuiserunt, unam tantum ^lnglorius'
nominatam Vahlenus p. 5 accipii. Popma, ut solet, insanit. Vnam
esse, qui codd. lectiones accurate considerarit, facile intelleget; sed
eam Gloriam dicendam esse^ non Inglorium, nimis premere non
audeo. I Nonius 325, 14 ^lgnoscite rursum noscite uel discite.
Varro (n add. L) Gloria (Gloriam HLW) nsgl (pQ^ovov {tcsqi, cpso-
vov H in. sec. W nsqisovov H m. pr. nsQi ocovof h m. pr. nit-

1 Ennium edd. deest Geneu. Bern. 83 Z^ [] 3 semel quam modo
parire Porsanus ad Eur. Med. 252 parire etiam Plafickius || Nou uides
sqq. in uersus coegit Ribheckius iragg. lai. rell. p. 39 || 4 studere
HW striderem £ || 6 putas BHLW m. sec. utas W m. pr. || eos
edd. eo BHLW\\ con citius ^ j| Atellanas Aldina tellanas BHLW
Tellenas Turnebus adu. XVII 21 j| signum adposui |) 8 uosqui L m.
pr, ][ tealro LW\\ uoluntatem HL W uoluptatem lunius \\ 9 con-
cuourristis Scaliger, Carrio ant. lectt, iff 5 concurristis HLW, nisi
quod H m, pr. conconcurristis ]| domuZ domo HW \\

144 M. TERENTI VARRONIS

Ad^ste et a me qua^ feram [animo] ign6scite
Domum lit feratis 6c theatro litteras.

11(2)
Tum denique, omnis ciim lucema c6mbiista est
In liicubrando oliuitasque consiimpta est.

TNaei CEAYTON

I (11 Oehl. 1 Ribb.)]
Age nunc contende alterum genus qnko^iaQov: ne
quid ibi uideris melius — .

II (2. 8)
Non animaduertis cetarios, cum uidere uolunt in mari
thunnos, escendere

covov L m. sec.) . . .' E prologo satnrae locus esse uidetur. II No-
uius 148, 1 ^Oiiuitatem fructus olei. Varro in Gloria (in glorio
LW in glotto cod. lunii) tcsqI (pQ^ovov (peri oton [i. e. ^TONov]
W m. sec. cod. lunii peritoton W m. pr. pertoton L) . . .'

TNSiGI CEATTON. Prouerbium ad Chiionem aliosue relatum
(cf. Schneidewin. et Leutsch. ad paroemiogr. I 391. II 19), Delphis
olim columnae inscriptum ut ilia quibus pariter Varro utitur firidsv
ayav (Mod. V) et &sm '^qu (Eum. XXIX), ita hic in usum uocatur, ut
praeter uitam in agendo positam ad philosophiam etiam colendam hor-
tetur. Cf. Augustinus de ciu. dei XIX 3 ^Ex tribus uitae generibns
otioso [cf. ib. c. 1 ^otiosam — uitam, sicut hi qui studiis doctrinae
uacare uoluerunfj, actuoso et quod ex utroque compositum est, hoc
tertium sibi placere [Varro] affirmat.' <II^Uo&S(OQog defendit philoso-
phiam moralem ( — II) et naturalem ( — VII) ; quem aduersarius inri-
det (VIII), dicens a cupiditate talia nequaquam liberare ( — X).
Postremo ad Socratis (XI) exemplum genus 'ex utroque compositum'
optimum iudicatur (XII). Cf. Vahlenus 49 sqq. Ribbeckius 113 sqq.
Kayserus ann. Heidelb. 1860 p. 244. I Nonius 258, 27 ^Conten-
dere significat comparare. Plautus — — Varro rvm&i (gnoti L
gnocti W) asavtov (seauton LW) . . .' II Nonius 49, 12 ^Cetari

1 adeste (adest L m, pr.) est a me (amer L m. sec. H) quae feram
ignoscite (ignosciri L) HLW adeste adeste q. feramque ign. Scaliger
coniu app, p. 61 gnoscite idem catal. I 230 et a me lunius, Carrio
auimo addidi mi gnoscite xiel mi ignoscite Oehlerus cognoscite lu-
nius II 2 domui ieralis Z || ec thealro Bibbeckius com. lait. p, XII
et theatro HLW e th. edd. || litteris W m. pr, || 3 omnes cum lu-
cernae L \\ coubusta L m. pr. \\ 4 lucubrandi LW lucubraudo edd,
Choliambos agnouil Meinekius p. 739 || 5 filothoreon LW m. sec.
filothereon W m. pr, g^iXo&icDQOv lunius in mg. || ne quid ibi uide-
rit LW ecquid ibi uidore sit Vahlenus p. 52 uideris [sc. uereor) Bib-
beckius p. 114 \\ 7 anim; aduertis W nou anima celerarios H m.pr. \\
8 thunnos Turnebus adu. XXIX 17 tunnas W thunnas LH |j sesce-

TNQGI C6AYT0N 145

^in malum alte, ut penitus per aquam per-
spiciant pisc^s . .'?

III (3. 9)

'Vt cremento c6rpora
Fierent maiora, pdruo ut suctu cdndidei
Lactis — 5

IV (4. 10)

Dein certo aluit fructu, ilt siccum
Parer6t mansum, quom u6narum
Sanguine riuos compl6ret.

V (8. 2)
Nil siint Musae Polyclis uestrae,
Quas adrifice duxit? 10

g^enus est piscatorum, quod maiores pisces capit — — Vergilius
— Varro Fva^i (cnothi HLW) asccvrov (seauton H m. sec. W
saucton H m. pr. seaucton L) . . .' HI Nonius 169, 14 ^Suctu

Varro Fvcu^t asavrov (gnoti seauton HLW) . . .' IV Nonius 140,
10 'Mansum, mandendum aut mansatum. Varro FvoiQ^i (gnoti W
gnothi L) CBavtov (seauthon LW) . . .' V Nonius 69, 28 ^ Aeri-
f icium dictum, quod fit ex aere. Varro rvm^i (gnothi W m. sec.
gnoti HLW m. pr.) osavzov (seauton HLW) . . .' Nonius 283, 31
^Ducere fahricare. Varro rvood^i (notiW notisL) osavtov (seau-
ton LW) . . .' Cf. Cicero ad Att. VI 1, 17 «statua — quae est ad
noXvnliovg Herculem (sc. Romae)' et (de templo Herculis Musarum)

dere L escendere ffW codd. Merceri || Septenarios troch. Kochius el
JRoeperus fecerunl. De mea ralione cf. prolegg. p. 70. 75 j| 3 cre-
mento lunius in mg. crementa JILfV\^^ 4 parua Popma \\ candida
HLW candido Hermannus el. d, m. p. 388 qui senarios inuenit can-
didi Rihheckius p. 115 candidei L. Muellerus p. 437. Anapaestos Sca-
liger catah I p. 67 instruxit praemisso fg. IV; dimelros aliquos tro-
chaicos fecit Rihheckius \\ 6 certe alii fluctu ut sicum LW certo et
siccum Hermannus p, 388 alui Popma aluit Ribbeckius 115 fructu
scripsi II Anapaesios cum paroemiaco inuenit Hermannus l. c. \\
9 Muse W p.(S^ II Polyclis uestri Ztp^iw* uar. lect. II 24 policis HLW
m. sec. p. Q^ LW p. 2SZ populicis W m. pr. p. W. polilis Oehlerus
pollicis Rutgersius || uestrae deest W p. 69 || 10 quasi libri p. 69 ||
erifice L his W p. 283 aerificae W p. 69 aerifice H p. 60 cerifice
Rutgersius \\ duxit Lipsius duxi H m. sec. W p, 69 dixi cod. Arnaldi
H m. pr. L p. 69 duxti X^/?. 283 || Anapaeslos Herman?ius agnouit
p. 388, octonarium troch. Ribbeckius p. 114 fecit |l

Riese, Varronis Satirae. 10

14G M. TERENTI VARRONIS

VI (5. 3)
Vt sid^ra caeli
Diuuin, circum terram Atque axem
Quae u61uuntur motu 6rbito.

VII (7. 4)
Cand^ns corpore
Tauriis triuio lumine lunae.

VIII (6. 5)
Non subsilies ac plaudes et ab Arato posces astricam
coronam? Quid enim hoc mirius?

IX (9. 6)
.... N6n uidetis, unus [iste] ut pdruulus Amor
'Ardifeta Umpade arida igat amantis a6stuantis?

O. Muellerus comp. art. uet. 180, 2. 393,2. VI Nonius 148, 14 ^Or-
bitum dictum per orbem. Varro Fvmd^i asavtov (gnothi seauton
LW) . . .' VII Nonius 266, 33 ' Cftudet, candidum est. Vergilius —
Varro in rva&i, asccvtov (gnoti seauton LW) . . .' VIII Nonius
374, 9 'Poscere significat petere. Vergilius — Varro Fv&^i esav-
rov (gnoti seauton LW): non . . coronam.' Nonius 135, 26 ^Mi-
rius, magis mirum. Varro FvMi (gnoti L gnotii W) asavrov
(seauton LW): non . .. mirius.' IX Nonius 243, 22 ^Actum in-
lixum. Vergilius — Varro rvQod^i (nothi W m. sec. noti Qeneu. LW
m. pr.) asavTOv (seautou libri): non . . . aestuantis.' Nonius 312, 1
Fetum signifioat plenum. Vergilius — Varro rVwO^t asavtov (gnoti

2 circura ed. 1526 eacum LW\\ adque L m. pr, \\ 3 motur LW
motu edd. || orbico Popma \\ Versus Hermannus L c. agnouit ||
5 Triuiae Oehlerus |1 lonicorum a minore teirameirum Lachmannus
in Lucr, p. 270, dimeiros Buechelerus p. 431 descripserunt , ionicos
a maiore Rihheckius p. 114 dixit, Cur anapaestos maluerim, in proU.
p. 86 dixi\\ 6 non om. L. p. 135 subsilis LW p. 135 subsUiis W
p. 374 subtiliis L ih. subsiJies lunius \\ plaudis LW p.l^ plautus W
m. pr. p. 374 || aralro W m, pr, his || poscis Mercerus || astriclam
lunius asticara Merc, ed. 1583 aratricam Turnebus \\ 7 orouum LW
135 coronam LW S74 || enim deest W \\ lamhicos octonarios Vahle-
nus p. 50 insliiuit el Roeperus || 8 iste addidi unus ut LW p, 243
unum et Z ^ 312 non uideas num et Bernensis ^3 p. 312 || Amor par-
uulus Meinekius p. 739 || 9 ardifera cod. Heluel. Barthii p. 243
W m, sec, p. 312 ardifeca W m. pr. 312 ardifeda Bern. 83 p, 312 |!
lepades lihri p, 312 1| amanlissa L estuanlis LW \\ Septenarium ei
octonarium trochaicos Meinekius ei aliter Roeperus progr. 1858
/?. 12 instiiuit; duos puio octonarios. Ad clausulam p^ruulus Amur
cf. Cras credo fg, I, Man. XIV H

IIERCVLES SOCHATICVS 147

X (10. 7)
'Et rex et miBelluR ille paiiper anmt liabetquc ignem

intus
'Acrem: hic ephebum mulierauit,^ hic ad moechada

ddulescentem
Cubiculum pudoris primus polhiit. 5

XI (1. 11)
Nonne homuUum scribunt esse grandibus superciliis,
silonem, quadratum?

XII (12. 12)
Qui sint secundum naturam perfecti homines, ut non
modo eos spectemus, sed etiam imitemur.

HERCVLES SOCRATICVS

Quid? sutrinas facere inscius nihil, homo, agis? j[0

seauton LW): non . . lepades.' X Noiiius 140, 16 'Mulierauit
ut effeminauit. Varro Fvoi&l asavtov (gnothi seauton HLW) . . .'
XI Nonius 25, 21 'Silonos superciliis promineutibus dicti, significa-
tione manifesta; Varro Fvood'!, (gnoti H m. sec. LW ginoti H m.
pr.) asavTOV (seauton HLW): . . ., quod Silenus hirsutis (hyrsutis
W hirsustisH) superciliis fingeretur.' Haec ultima Nouii esse, non
Varronis, Tib. Hemsterhuysius ad Luciani dial. mort. 20, 4 perspexit,
qui Socratem significari uidebat a Varrone. XH Nonins 402, 20

^Spectare probare. Cicero Varro Fvad^L (gnoti LW) osav-

tov (seauton W sheauton L) . . .'

HERCVLES SOCRATICVS. Cf. quae ad Kvviatoga dicam.
I Nonius 168, 16 ^Sutrinas a suendo Varro Hercule Socratico . . .'

a^ ephebum Cauchius efebitum HL effebitum W effoelum lunius efe-
bulum Vahlenus p. 54 || moechada Scaliger conii, p. 17*2 mecada HL
medeca W paedica Popma ille ad moechada Kayserus annal. Heidelb,
1860 p. 248 Ganymedaeo adolesceuti Lipsius ant. lecl. IV 10 || Septe-
narios trochaicos Vahlenus effecit; quos posui octonarios Ribbeckius
p. 114 agnouit. Cf. Roeperus l. c. p.ll || 6 homullum Vahlenus p.
51 nonunum HLW hominem Oehlerus homuluni Hertzius annal.
crit. Berolin. 1845 p. 261 || superciliciis H^ 8 sin W m. pr. sunt
Popma II 10 quid W qui HL \\ subtrinas HLW sutrinas edd. \\
nihilo magis Rothius nihil domo agis Oehlerus ||

10*

148 M. TERENTI VARRONIS

11(2)
In omnibus rebus bonis conuiuamus, cubo in Sardia-
nis tapetibus, cblamyda est purpurea amiculo.

HERCVLES TVAM FIDEM

Noctu Hdnnibalis cum fugaui ex^rcitum,
Tutdnus ob tuti<ndum Romae niincupor;
Hacpr6pter omnes, qui laborant, Inuocant.

II (2) _
Non Tutilinam, quam ego ipse inuoco, quod meae
aures abs te obsidentur.

III (3)
per mdritimas ords uagat

II Nonius 542, 13 ^Tapete, tegmen unite (murice Roeperus) pictum
de coloribus uariis. Varro Hercule Socratico: in omnibns . . tape-
tibus.' Nonius 539, 5 'Chlamys (clames LW) qs (?) Vergilius — Varro
Hercule Socratico (Sacratico BHLW): cubo .. amicula.'

HERCVLES TVAM FIDEM. Si similem inscriptionem Papiapa-
pae [n. iYyKOfiioov] comparaifius , hic de iurando agi suspicabimur.
I Nonius 47, 32 ^Tutanus deus a' tutando. Varro Hercules tuam
fidem . . .' Plinius X 122 et Paulus p. 283 de Rediculo deo narrant
similia. II Nonius 47, 28 ^Tutilina dea est a tuendo dicts. Varro
Hercules tuam fidem . . .' Augustinus de ciu. dei IV 8 'frumentis
collectis — ut tuto seruarentur, deam Tutilinam praeposnerunt.'

III Nonius 467, 22 ' Vagas pro uagaris. Plautus Varro — Idem

I rebus om. B\\ conuiuamus scripsi coiidiajnis BB m. pr, cottidiaiiis J7 m.
sec. L quottidianis W quotidianus lunius |J in Sardinia ista pedibus
BHLJV p, 539 in Saidinianibus lapetibus BHLW p. 542 Sardinianis
lunius. Sardianicis Ruhnkenius in Rutil. Lup. 12; cf, Plaio ap^ Ath.

II /?. 486 Sardianis Oehlerus || 2 clamida set (sed H w. sec. W) pur-
purea (purperea B) amicula BHLW, correxil OeMerus \\ Roepe-
rus philot. IX 236 senarios effinxit; numeros etiam VaMenus an.
Non, p. 19 audit \\ 3 Hannubalis H m, pr. \\ 4 ob tutandum
scripsi hoc tulanum HLW hoc Tulaniis Scaliger conii, p. 39
Tutalus lufiius tutando Deshillons cf, act, philol. Mannhem, 1839
p. 118. II nuncupant Gerlachius noncupor H m, pr, \\ Senarios iam
lunius habet [] 6 Titulinam H m, pr. Tutilam L [j inquam ego Sca-
liger conii, p, 39. 49 ][ Bacchiacum systema L. Muellerus p. 439 sihi
uidelur indagasse || 8 pro B per HLW || horas libri, corr. Aldina |:
uagat suffragantur lihri 1| Versum esse Lachmannus in Lucr, p. 178
uidit ; iamhos uel trochaeos Buechelerus dicit p, 431 ||

innOKYQN 149

IV (4)
Procella frigida alte
'Obruat ceWcem — .

IDEM ATTI QVOD TITI
Quid est? quid latras? quid rabis? quid uis tibi?

mnoKYON

I (2)
ApoUonium ideo excuriant, qnia nihil habebat.

II (1)

Gellius III 18, 5 *M. autem Varro in satira Menippea, 5
quae 'izTCoxvcav inseripta est, equites quosdam dicit ^pe-
darios' appellatos uideturque eos significare, qui nondum
a censoribus in senatum lecti senatores non erant, sed
quia honoribus populi usi erant in senatum ueniebant et
sententiae ius habebant.^ 10

KOCMOTOPYNH

[IleQl (pd^oQag x66fiov]

Phrygio, qui puluinar poterat pingere, soliar depingebat.

Hercules (H^rcles H m. sec. W) tuam fidem . . .' IV Nonius 532,
30 'Celox est nauigium breue, dictum a celeritudine. Plautus —
Varro Hercules (Hercles W) tuam fidem . . .'

IDEM ATTI QVOD TITI. ^Vetus proucrbium ^ de rebus

nihil inter se distantibns ' Gellius III 16, 14. Idem prouerbium Varro
adhibuif Testamento fg. IV. Turnebus ^Atticos tettix' coniecit
adu. XXIV 46 XXIX 17. I Nonius 40, 1 ^Rabere dictum est a
rabie. Varro Idem Atti (anti W) quod Titi (quot [quod H m. pr.]
Tetti HLW) . . .'

innOKTSiN. Cynicus aliquis de equitibus Romanis loqui uidetur;
cf. tamen adn. ad Kvv^atoga, I Nonius 36, 29 ^Excuriari, curia
excludi. Varro ^lnnonvvL (hippocvne HLW) . . .' Cf. prolegg. p. 48.

KOCMOTOPTNH [tcsqI (pd^ogocg Ttoaiiov^j quae Cosmotorene

1 alte Vahlenus anah Non. p. 34 arte BL W 'aiite Popma orta Oeh-
lerus [[ 2 obruat at B || Versus constilui 1| 3 hiteras W codd.
Merceri latras HL blateras lunius 1| Senarium lunius agnouit ||

4 Appollonium LW Appollonio H^ qua L m, pr. || nihila H fn.pr. ,|
lamb. sept. uel oci. Vahleno est p, fi? || 5 aulem om. Reginensts || sa-
tyra Menyppea Reg. \\ 6 LTtnoKvov Vatic. Lmtonvcov Reg. innoKvo
Rotiend. |1 8 senatores erant Reg. H 10 sentencia Vat. Reg. m. pr.
sentenciam Reg. m. sec, scntentia Rott. eius Vat. Reg. Roll. 1| frigio
BHLW^ 11 depingcbat Vahlenus p. QS deuigebat ^jErZ^ depi-

150 M. TERENTl VARRONIS

n (2)
Singiilos lectos stratos ubi habuimus, amisimus propter
cariem et tiniam.

ni(3)

Mulieres? aliam cerneres cum stola oXoTtOQfpvQC}.

IV (4)
Propter cunam capuhim positum
I Nutrix tradit poUictori.

V(5)
Toga tracta est
Et aboUa data est; ad tiirbam iui,

Vahleno anal. Non. p. 37 uocatur. QscctgotOQVvriv ille comparat, ut
meretrix in graeca comoedia uocata est cf. Athenaeus IV 167 a; po-
terat commodius etiam saltatio noofiov ixnvQcaaig a Mcnippo (Ath.
XIV 629 e) introducta adferri. De argumento ultra quam inscriptio
ipsa tradit nil diuinari potest nisi quod bella esse uidentur, quae
mundum perdunt. Inscriptio latinis Utteris ubique in libris exarata
est. I Nonius 3, 24 s. u. [Phrygiones]. ^Varro Cosmotoryne (Co-
smotorine HW) nsQl q^d^OQug yioafiov , . .' II Nonius 83, 10 'Ca-
ries est uetustas. Varro Cosmotoryne (Cosmotorynae H m. pr. L
Cosmotoryna H m. sec. Co^motorinae W) usqI (p^OQotg noafiov...^

III Nonius 537, 24 ^Stolam ueteres non honestam uestem solum,
sed etiam omnem, quae eorpus tegeret. Ennius — Varro Cosmoto-
ryne (Cosmorenae BLW Cosmorene H) nsQl cp&OQug xoafiov . . .^

IV Nonius 4, 20 ^Capulum dicitur, quidqnid aliquam rem intra se
capit; nam sarcophagum, id est sepulcrum, capulum dici ueteres
uolunt quod corpora capiat. Plautus — " — Varro Cosmotoryne
(Cossmatorene BHLW Cossmaiorene Parisinus7666) nsQl (pd^OQag
{q)SOQag Paris.) Tiocfiov (xo(?/iOt L) . . .' Nonius 167, 20 ^Pollictores
(pollinctores BW pollectores L m pr) sunt qui mortuos curant.
Varro — Varro Cosmotoryne (motorene B motoraene H raoto-
renae LW) nsQl q^&OQccg {q^d^OQa W) %6afiov {noafioav HL xo-
aiioai, W) . . .' V Nonius 538, 16 ^Abolla, uestis militaris. Vnrro

gebat cod. Fabri, Mercerus lacuigabat Scaliger conii. p. 55 defingebat
Turnehus XVII 21 denegahat Oehlerus |] ' Troch. septt.^ Vahlenus p.
222 [[ 1 abuimus L m. pr. |[ 2 tiniam HW inaniam Z |[ 3 holo-
porphyro lunius in mg.; idem graece Oehlerus olorfiro B olorfyro
HLW holoserica Aldina |[ 4 propte Paris. 7G66 p. 4 [| cimas Gu-
lielmus uerisim. I 3 [] 5 pollictori BH m. pr. L m. sec. Wp. 157 pol-
linctori H ib. m. sec. pollicluri L ih. m. pr, pelllclori H m. sec. L m.
sec. W p. ^ pelleclori BH m. pr. L m. pr. Paris. 7666 ih. [| Anapae-
stos Gulielmus agnouit [[ 7 dalast L m. pr. \\ ad turba B ad tnbani
L m. pr. [[ iui Oehlcrus whX BHLW abii Vahlenus anal. Non. p. 37
ubi conii. p, 80 relractat milii uel ibi Palmerius [[

t

KOCMOTOPYIMH 151

Fera militiai miinera belli
Vt pra6starem.

VI (6) ^
'Africa t^rribilis: contrd conciirrere ciuis
Ciui atque A^neae misceri sdnguine sanguen.

VII (7)

'Atque 5

A^geils fluctiis qudm lauit dmne aquilo,
Saeuus ubi posuit Neptiini filius urbem.

VIII (8)
Detis habenas anima^ leni,
Dum n6s uentus flamine sudo

Suauem Ad patriam perdiicit. 10

Cosmotoryne (Cosmotorene BHLW) tcsqI (p^ogag yioaiiov {Hfiov

H m. sec. L m. pr. W) . . .' VI Nonius 224, 3 ' Sauguis

neutro Ennius Varro Cosmotoryne (Cosmototine W Cosmo-

totyne L) nsgl (p^ogocg ((poogag L) yioGfiov (ho6(iv L) . . .' Cf.
Ennius ann. IX fg. 6 VahL ' Africa .terribili tremit horrida terra tu-
naultu.' Enn. Hecub. u. 228. V. 164 Rb. ^pergunt lauere sanguen
sanguine.' Ceterum ut Cic. Acad. I 2, 8 (u. proll. p. 48) recte se
habeat, non de Caesaris cum Porapeio, sed de Pompei contra Maria-
nos bello a. 674 gesto cogitandum est. VH Nonius 503, 23 'Lauit
pro lauat. Vergilius — Varro Cosmotoryne (Cosmotorynae B Co-
smotorinae HL Cosmotorinaei W) nsgl q)&OQcig ^oafiov (lao-
aftov Hm. pr. L) . . .' V. adnot. crit. VIII Nonius 233, 33 'Anima
uentus. Vergilius — Varro — Idem Cosmotoryne (Cosmotor;vi;f
L) nsQl cpd^OQoig noaiiov (xocTfiot) W) . . .'

1 fera militiai munera Palmerius iii om. Popma sera militia in munera
BHL W 1] belli edd. uelli libri || Anap. dimetros Vahlenus p. 80 agno-
uit; dliier eos insliiui || 3 concurrere ibis alque Aenea LW, correx,
N. Faber Aeneae Aldina ]| concurret Iberis Ac gens Aeneae miscebit
Lipsius epp. quaest. IV 23, qui uersus inuenit |] A. terra nigris c. con-
curret Iberis Atroque Aen. m. s. s. Laurenbergius ]| 5 alque BHLW
(adque L m. pr.); fortasse Argus ut dicaiur de Danao Nepiuni ne-
pote, saeuo saeuarum filiarum patre \\ egeus //6ri (egetis H m.
pr.) Aegeo Oehlerus ]] fluctu Popma ]] amne scripsi ante libri ][ equilo
B ^ 7 saeuus ed. 1526 sebus libri J) Versus iam lunius habet \\
8 animas ueni L anime leni W leui Laurenbergius ]] 9 uentus nos
Gulielmus ueris. I 3 uentus uos Scaliger catal. p. 33 ]] 10 sualem
L W suauem edd. ]] perducat Scaliger ]] Anapaestos Gulielmus inuenit
qui ad fg. IV adiunxit. VUimum Hermannus p. 388 agnouit paroe-
miacum, cf proll. p. 79 ]]

152 M. TBRENTI VARRONIS

KYNICTOP

. . ccHpsis quando sit, cum luna laboret; et si hoc
ridiculum crcdunt, dicant, quid laboret.

KYNOAIAACKAAIKOC

Atilius Fortunatianus p. 2676 P. 319 Gaisf. *Secun-
dum primum spondeum insertus huic hendecasyllabo ana-
5 paestus ionicum sotadeum facit sic : * c&stae docil^s Pie-
rides nouem sorores.' Ex quo non est mirandum quod
Varro in C y n o d i d a s c a li c o Phalaecion metrum ioni-
cum trimetnim appellat, quidam ionicum minorem.' Te-
rentianus Maurus u. 2833 — 2848: *Et quintam breuiter

1 tomen loquemur. Spondeum siquidem inter et secundum
Quem scis dactylon hic solere poni, Si trudas anapaeston
inserasque, lungas caetera, iam uidebis ipsum Consueto
pede Sotaden locutum: ^Carmen Pierid^s dabunt sor6res',
Si dicam Mepidae', palam est profecto, Quod sit pes ana-

15paestus: insero ergo Spondeo medium atque consequenti
Hoc nomen ^lepidae': fit omne tale: 'CArmen lepida^ Pie-

KTNICTSiP. ^Cynicus testis.' Eiusmodi inscriptiones . Atellana-
rum ferc nomina in mentem uoeant qualia sunt ^Pappus agricola'
'Maccus miles' ^Verres aegrotus' similia. I Philargyrus in Vergili
Georg. 11 477 ^Quod uulgo dicunt laborat luna, hinc (hic Vatica-
nus 3317 m. pr.) Varro in Cynistore (cynistrore Vaticanus Sy-
nistore Popma Ciniflone Ritschelius d6 logistoricis p. X) . . .'

KTNOAIAACKAAIKOC. Kvvodt,dcc6}tcili.%6v Oehlero dicitur,
KvvodiSccGtialog Ritschelio de logistoricis p. X not. Varro in
scenodidascalico Lachmannus praef. ad Terent. Maur. p. XV.
Videor mihi codicem (Vatic. 5216) ita posse tueri, ut Xoyog suppleam;
sed etiam KvvoSL$ciayiaXsLOv non inepte quis coniceret. Ad illud cf.
Accius ^in primo didascalico' Gell. III 11, 4; 'Accius didascalico'
Non. 165. 178. 341. Cf. etiam prolegg. p. 47 n. Hoc in libello in rem
metricam deuersum esse uidemus, in quo eadem quoque tractata puto,
de quibus e libro IV (non VII) librorum de sermone Latino Rufinus
et Diomedes locos sernarunt; de quibus cf. Ritschelius quaestt.Varr.
p. 34 sq. Wilmanns de Varr. libris grammaticis p. 69 sq. qui saturae
rationem nullam habuerunt. His locis de hexametro, quadrato, octo-
nario, nouo iambico uersu, archilochio agitur.

1 sit Vaiic, 3317 fit edd. \\ cura scripsi ciir Vat. cur edd. 1| 2 ridi-
cule Vat. ridiculuni scripsi^ quod laborant VaL quid edd. laboret
scripsi laborent Oehlerus ]| 7 faleciura Vatic. ]| 12 posi ipsum u.
2837 Lachmannus talem fere inseri uitlt ^quo supra tibi diximus poe-

LEX MAENfA • 153

rid^s dabunt 8or6res', Idcirco genus hoc Phalaeciorum
Vir doctissimus undecunque Varro Ad legem redigens ioni-
corum Hinc natos ait esse, sed minores.' Idem u. 2882 sqq.
"^Nec mirum puto, quando Varro uersus Hos, ut diximus,
ex lone natos Distinguat numero pedum minores.' 5

KYNOPPHXaP

Celerius mater amixit.

LEX MAENIA

^ I (6)

Contra iex Maenia est in nietate, ne filii patribus luci
claro suggillent oculos.

11(7)
Si qui patriam^ maiorem parentem, extinguit, in eo est
culpa; quod facit pro sua parte is, qui se eunuchat autlO
alioqui Uberos [non] producit.

KTNOPPHTOP. Cf. adn. ad Kvviatoga, I Diomedes p. 367, 26
^Amicio amicui ut Brutus — Sed Varro Cynorrhetore (cynorhe-
tore Paris. 7493. Monac. cinorhetore Paris. 7494 cinostretore
cod. Scioppii susp. lect. II 6) . . .'

LEX MAENIA. Lex ipaa ignota est; sed qualis fuerit, iam Tur-
nebus intellexit XXIX 21 cum 'de iure patriae potestatis et de pa-
rentum auctoritate in liberos' saturam fuisse dicat; talem enim fuisse,
quamquam uerbis iocosis, fg. I ostendit. Idem dicit Buechelerus p.
441 et qui nsgl svatfis^ccg saturam egisse dicit, Vahlenus 211. Oehle-
rus autem nugatur. Inprimis de pecunia liberis danda uel neganda
legem fuisse conicio. Actio conexusque satis obscuri sunt I No-
nius 171, 11 ^Suggillare, obcludere.* Varro Lege Maenia (Gemi-
nia L Gemina W, codd. Merceri, cod. lunii) . . .' II Nonius 106, 5
'Eunuchare Varro Lege Maenia (lege moenia H m. pr. B) . . .'

tam ' II 6 matamixit Monacensis sceleris magister amisit edd. anie

m LW\\ 8 suggilent Z
9 si qui patrem t palriara

Keilium || 7 est iu die lata Popma |
suggillant W m. pr, sigillent Turnebus \

B\\ extingit L \\ 10 enucat L m. pr. ]| 11 alioqui Bibbeckius p,
103 ahqua ff m. pr. L aliqui ff m. sec. W aliquid B talis qui Vah-
lenus p. 83 alibi Oehlerus alicui ante Ald, haud aliqua Popma ne-
quam uel nequa Buechelerus p. 441 aut non aliqui Boeperus phil
XVn 82 aut alii qui 1. perducit L. Muellerus p. 85 non add. Rib-
beckius || ^ SepU. troch.' Vahlenus el Muellerus [j

154 H..TEReNTI V/VRRONIS

in (8)

Nemo est tam neglegens, quin summa diligentia eligat
asinum^ qui suam saliat equilam.

IV (5)
Ad biuiram . uenio. Cum uellem ostendere quid uel-
lem, Metamelos, Inconstantiae filius, me reprehendit,

V (2)
5 Exercebam ambulando, ut siti capacior ad cenam ue-

niret guttur.

VI (1)
Nos iidniirantes, quod sereno himine
Tonuisset, ocuhs caeU rimari plagas.

V» (4)
Non hos Pactolus aiireas undAs agens
10 Eripiet umquam e miseriis.

VIII (3)
Signa tunc sacra esse desierunt, posteaquam homines
sunt facti [sacri].

' in Nonius 106, 10 ' Equilam Varro Lege (legem H m. pr. L) Mae-
nia (moenia II m. pr. BL) . . .' IV Nonius 79, 21 'Biuiras quas
usus uiduas (biduas libri) appellat. Varro Lege (legi L m. pr.)
Maenia (minia H m. sec. LW mini H m. pr.) . . .' V Nonius 207,
16'Guttur — masculino. Plautus — Varro Lege Maenla .,,'
VI Nonius 369, 8 'Plaga spatium immensum. Vergilius — Varro
Lege Maenia: nos (lege maeniados atmaeniandos L lege
maeniados adminianos W) .. plagas.' Nonius 382, 4 ^Rimari
dicitur scrutari, quaerere. Vergilius — Varro Lege Maenia (minia.
Geneu. L menia W): admirantefip. . plagas.' Cf. Ennius ann. u. 517 V.
^Tum tonuit laeuum bene tempestate serena' et idem Iphigenia u.
277 V. 201 Rb. 'caeli scrutantur plagas.' VII Nonius 243, 18 ^A c tum,
appulsum. Vergilius — Varro Lege Maenia (lege menia W lemi-
nia Geneu. L) . . .' Cf. 'ExaToV^i? I. VIII Nonius 397, 20 ^ Sa-

1 qui in summa L iestibus Basill. B j] Troch. sept. et uersum iamh.
L. Muellerus 413 dicit ]] 4 Metamelos H m. pr. \\ repraehendit L
rephendit B\\ Inconstantiai Roeperus phil. XV 291, qui septenarios
troch. dicit \\ 5 exercebar uir doct. in ed. 1842 ]| cacnam L cenam W

7 nos om.LWp.Z%2 \\ sereuo utindeZfT/?. 369 scr. subinde Ger/ocAit/^

8 tenuisset LW 369 comuisset LW 382 conuisset Bern. 83 p. 382
tonuisset edd. intonuisset lunius anim. VI 9 ]] celi W 382 caeci L 369
caeti Wib. ceti Geneu.ib. \\ d. 10 fg. VII recte legiturLW\\ 11 signa
tunc scripsi signati {e lc orium ?) L W signa tum Lipsius ant. lect. I 18
signata Fruterius. De Oehlero taceo signa Vahlenus p. 85 )] deferunt
W m. pr, \\ 12 sacri om. LW, addidit Fruterius uerisim. II 4; i$

LONGE FVGIT QVI SVOS FVGIT ' 155

IX (9)
Neque in bona segete nullum est spicnm nequam, ne-
que in mala non aliquod bonum.

AOrOMAXIA

Haec Unigeras dot6nderi docuit tunicareque homiillum.

LONGE FVGIT QVI SVOS FVGIT

1(1)
Sed uti serat haec legumina arte parua paranda : cicer,
eruillam, f ^^ paregia; alia ospria ceteris [relinquat]. 5

crum etiam scelestum et detestabile ; ita et consecratum. Afranius —
— Varro Lege Maenia (minia LW) . . .' IX Nonius 226, 22 ^Spi-
cae — masculini. M. Tullius — Varro Lege Maenia (moenia LW) ...'

AOrOMAXIA. Inter pseudotragoedias fortasse pertinet cf. pro-
legg. p. 32. Argumentum idem fere uidetur fuisse quod Armorum
iudicio uindicaui, philosophorum disputatio. Cf. Porphyrio in Hor.
serm. II 4, 1 'Epicureos — qui dicunt, summum bonum rjdovrjv rerum
honestarum, Vnde stoici gulae et corporis libidinem criminantur;
r^v oiTCCQCCx^ccv trjg "tpvxrjs h. e. nil timere nec cupere summum bo-
num esse. Vnde Varro dicit, Xoyo(jbaxtccv inter illos esse.' I Nonius
182, 16 ^Tunicare pro uestire. Varro (uaro W) Logomachia (lo-
gomacheia L) . . .'

LONGE FVGIT QVI SVOS FVGIT. Saturam esse contra stoi-
cos a humana societate se exemptos superbe putantes Oehlerus dixit
post Turnebum aduu. XV 21, qui Terent. Phorm. V 2, 3 ^lta fugias ne
praeter casam, quod aiunt' XV 5 perquam commode comparauit.
Mercklinns contra philol. XIII 717 de exilio librum fuisse, cui ad-
scribit nSQl (pvyijg, dixit et attulit Senecam consol. ad Helu. 8, 3
^Aduersus ipsam mutationem locorum, detractis ceteris incommodis
quae exilio adhaerent, satis hoc remedii putat Varro, doctissimus Ro-
manorum, quod quocunque uenimus, eadem rerum natura utendnm
est.' Vter utro potior? Fragmenta magis fauent Turnebo, sed sunt
paucissima tantum. I Nonius 204, 22 ^Eruum generis neutri est
iit plerumque. Feminini Varro Longe fugit qui suos fu^it ♦ . .'

iamb. octon., Z. Muellerus p. 435 sq. troch, septt. descripserunt \\
1 bonam LW segetem W, corr. Aldina || 2 aliquid Mercerus ||
3 hec W hiclec L m, ]pr. [cf, Vahl, p. 166) hillaec L m. sec. iliacc
Aldina [| Aristophaneum Vahlenus p. 61 inuenit; Kochius exercc.
crit. p. 25 hexametrum septem pedum procreauit || 4 ut is (his H
m.pr.) erat HLW, corr. Rothius uictiis erat Popma ]] pauca JILW
pardVd.Iunius, del, Duentzerus l c. p. 489. Num panicum, qiiod Colu-
mella 11 1 inter legumina numerat*i paranda Oehlerus ]] 5 erui illam
H m. pr. eruiliam lunius || ac paregia alia spiria celeris HLW cepa
regia, aliia cypria lunius spireia uel ac pyra Palmerius asparagos,
alia, asperiora ceteris Oehlerus ac farraginem ad ospria cretam Roepe-

156 ' M. TERENTI VARRONIS

II (2)
Solus rox, solus rhetor, solus formosus, fortis, aequus
uel ad aedilicium modium, purus putus: si ad hunc cha-
ractera Cleophantus conueniet, caue attigeris hominem,

MAGNVM TALENTVM
D^totonderdt forcipibus uitiarium feris.

MANIVS

I (2) ^
5 Funere familiari commoto auito ac patrito more pre-

cabamur.

II Nonius 271, 9 'Conuenire, similem esse. Varro Longe fugit
qui suos fugit . . .' Clcophantus quis fuerit nescimus.

MAGNVM TALENTVM. Priscianus de figuris numerorum c. 14
p.410, 5 K. ^Octoginta tres librae Romanae et quattuor unciae, quod est
magnum talentum, centum minas Atticas faciunt.' — Inscriptionem
Popma prouerbialem putat, nescio quo iure. I Priscianus IX p.
482,3 ^Vetustissimi tamen etiam detotondL protulerunt. .Ennins —
detondit — at"Varro Magno talento (tallento Caroliruhensis) . . .'

MANIVS. 'Friihauf' uertit Mommsenus cf. fg. XI. Varro de 1.
1. IX 60 ^qui mane natus esset, ut is Manius diceretur.' Cf. Vable-
nus p. 110; qui p. 197 nsgl acjtrjQ^oig addit. (u. proll. p. 46). Nescio
an conexus aliquo modo sic possit restitui: Incipit a funere nescio
cuius; in scrobe tumuli fodiendo arca cum libris Nnmae reperitur;
quos ^ibellio' Varro explicat. Sunt autem de mundo (VI) et de legibus
( — X). Hinc Manius ille occasionem sumit ad populum niuide lo-
quendi, ita ut luxum increpet ( — XV), uitam probe rusticam qaalem
Numa uoluerit, commendet, praeter simplicitatem etiam hospitalita-
tem laiidet ( — XXII). I Nonius 161, 4 ^Patritum, ut auitum.

rus phil. IX p. 242. relinquat addidi. ]| 1 rethor L m. pr. || for-
monsus L fn. pr. || forti H m. pr. || aequus Ttirnehus XXIX 20 secus
LW setus H ecus Geneu. securus lunius ]| 2 modium N. Faher
modius HLW Geneu. codd. Merceri mundus Scaligev munus Lipsius |]
putis HL W putus lunius Jj huc lihri j] caractera H^ 3 deopantus
WL Bernens. 83 cleopantus Geneu. H cleopater conuenit cod. Fabri
Gleanthes Gifanius xccQCCKxrJQa Kkedvd-ovg Vossius Arist. p. 589 [j
4 detotunderal Bern. m. pr. \\ forcibus Bamh. ]] uitariferis Paris. 7496
Bern. Bamh. m. sec. uitarifer . . Bamh. m. pr. uita .... e. is Hal-
herst. uitam feris id. m. sec. ui tarpitris Lugd. ui tarpistris Carolir.
ui. larpiferis Saw^a//. uiticarpiferis ^rf. Co/ow. 1528 u iticapiferis /^cyoma.
correxit M. Hauptius et uerstim agnouit uites aridas feris Hertzius
sihi adnotauit ]] 5 fuere Wm.pr. ]] commoli Hm.pr. conmoto L\\
auito H m.pr, abito H m. sec. W habilo L \\ at lihri ac edd. el Oeh-

MANIVS 157

II (1)

Aixtumedo meus (quod apud Plotium rhetorem bubul-

citarat) ^erili dolori non defuit/

III (7)

Hic ut quadrato Utere stipata6 strues.

IV (8)

Quod dum administrant, in scrobe fodiendo inueniunt
arcam. 5

V(18)
Tum ad me fuerunt; quod iibellionem esse sciebant.

VI (22)
Nec natus est nec morietur: 'uig6t ueget dt pote
pliirimum.'

VII (17)
Lex neque innocenti propter simultatem obstringillat
neque nocenti propter amicitiam ignoscit. 10

Varro Manio . . .' II Nonius 79, 28 ^Bubulcitare. Varro Manio
(Maeonio BH m. sec. W Moeonio H m. pr. L) . . .' Verba illa
'eriU dolori non defuit' quae Autumedo iUe uel locutus est uel ex
eius animo composita sunt, a Varronis dicendi genere aliena et Cice-
roniano magis accommodata sunt. Quae ad L. Plotium, primum rhe-
torem Romaiium (cf. Suetonius de rhett. c. 2.) hic auctorem referri
memorata perquam dignum mihi uidetur. III Nonius 131, 10 *La-

ter Varro Idem Manio . . .' IV Nonius 225, 5 'Scrobes

masculino. Plautus — Varro — Idem Manio . . .' Cf. Curionis logi-
storici fg. III. Plinius N. H. XIII 87. Val. Max. I 1, 12 al. V No-
nius 133, 27 ^Libellionem (libellonem BL) ut tabellionem Varro
Manio . . .' VI Nonius 183, 1 ^Veget pro uegetat uel erigit (uiget?)
uel uegetum est. Pomponius — Varro Manio . . . ' De uersus particula
quam Varronem attulisse dico cf. prolegg. p. 76. Cf. etiam ^satura
quae scribitur de salute' (p. 117 sq.) et prolegg. p. 46. VII Nonius
147, 9 ^Obstringillare, obstare. Ennius — Varro Manio . . .'

lerus \\ • 1 Aulumedo BBL uracdo W \\ Plotum B Plocium H m.
pr. II retorem H m. pr. W || bubulciiare alieri li dolori BHLW, cor-
rexit Rothius. Varia temptarant Junius et Turnehus bubulcilare
laterali dolorc uon debuit Kochius l. c. p. 25 |1 3 eslrues L m. pr.
strues BHL m. s, W II Senarium agnouit lunius \\ 4 dum W dam
L qui dum Bentinus l| 6 fueruut BHLW ferunt Popma fugerunt
Oehlerus iuerunt uir. doct. in ed. 1842 |1 7 ueget ueget L uiget
ueget W et pote Lipsius epp. quaest. IV 23 Ij 9 nocent propter ami-
titiam noscit L ; recte se habent W \\

158 M. TKRENTI VARttONIS

VIII (19)
Quocirca oportet bonum ciuem legibus parere et deos
colere, in patellam dare fiixQov xQiag — .

IX (20)

Non maledicere, pedem in focum non imponere, sacri-
ficari.

X (21)

5 Et cum corrigia disrupta tonat haridum, reliquum

pedem penula scortea pertegere.

XI (16)

Manius mane suscitat, rostrum sub rostra adfert, po-
pulum in forum conducit,

XII (11)

Nec siimptibu' finem
10 Legibu' [n6c luxii] statues fin^mque modiimque.

XIII (5)
Ager derelinqueretur ac periret

yill Nonius 543, 32 ' Patella Varro — Idem Manio , . .' IX Nonius
480, 2 ^Sacrificari Varro Manio . . .' Fg.IX post ^colere' in fg. VIII
iniciendum Vahlenus p. 44 sq. putat. X Nonius 448, 24 'Penulam
abusiue omne, quicquid tegit, nobilissimi ueteres transtulerunt. Varro
Manio . . .' XI Nonius 274, 18 ^Conducere coUigere conuocare.
Varro Manio . . .' Cf. Varro de 1. 1. IX 60 ^Notabant forsitan ab eo,
qui mane natus esset, ut is Manius diceretur.' XII Nonius 211,
13 ^Luxuria — masculini. Varro Manio . . .' XIII Nonius 226, 32

1 legem ^ 1 1 et eos BHL W et deos Ald, \ \ 2 collere L \ \ nqiag Ald. tjQsag
HLW fjQoagB \\ 3 noin WnHnonL. i^igr. om. ^ || inponereim./>r.||
5 corrigias lunius \\ disruplas jP)^ diruptas HL dirupta ed.pr. tiisrupta
Oehlerus H tonat BHLW touet ed. 1480 tenet Aldina ]] aridum W m.
pr. H haridum BLW m. s, om. lunius \\ relicum BL rcliquum II W;
fortasse religatum |1 6 pede BH m. s. L W, om. H m. pr. pedem
lunius 11 poenula W penula BHL \\ protegere Popma || Troch. sepit.
Roeperus fecit phil. XV 279 |[ 7 sub deesl Bern. 34, suraToslra LW
rostrum suum Mercerus roslrum, sub rostra Turnebus ac/ti. XXIX 20 nos,
lum in roslra -4/(?. |; Septen. lroch.dicitL.Muellerusp.42Z || sumptibus
HLW II 10 legibus Rothius lepilus HLW del. Duentzerus ann.litl.
ant. 1848 /?.489 cumpriore illo finem. lepidus Ald. || nec luxu om.HL W,
add. Lachmannus in Lucr. p. 141 qui melrum detexit et luxu add.
Buechelerns p. 440 luxui post modumquc add. Bothius \\ 11 ac peri-
rel LW ubique praeter p. 185, ubi asperum et 168, ubi derelinquere
quam perire. ac perbileret Meinekius p. 739, qui uel ager ut der. uet

MANIVS 159

*Squal6 scabrequC; inluuie et uastitudine.'

XIV (9)

/ Habens
'Antepositam alimoniam, sedens altus ali^no sumptu,
N6que post respiciens neque ante pr6spicienS; sed

limus intra 5

Limites culinae.

XV (6)
Hiinc Ceres, cibi ministra, frugibus suis p6rcet.

XVI (10)

Diilcem aquam bibdt salubrem et flebile esit6t c6pe.

XVII (12)

Nam eum; ad quem ueniunt in hospitium, lac huma-
num fellasse. 10

'Squalor — fomiuini. Accius — Varro Manio: ager . . uastitudine.'
Nonius 168, 19 ^Scabre Varro Manio' (Manto L): derelinqueretur
. . uastitudine.' Nonius 125,30 ^lnluuies sordes. Vergilius — Varro
Manio: ac periret . . uastitudine.' Nonius 185, 5 ^Vastescant
significat inhorrescant uel deserantur. Accius — — Varro Manio:
asperum (u. adn. crit.) . . uastitudine. Cf. Pacuuius Teucro u. 314 Ribb.
^Squales scabresque inculta uastitudine.' V. proU. p. 75. XIV Nonius
237, 13 ^Altum ab alendo dictum. Varro Manio: habens . . sumptu.'
Nonius 442, 30*Prospicere etrespicere distant, ut aduorsum uidere
prospicere recte dicatur, respicere quasi retroadspicere. Varro
Manio: sedens . . prospiciens. ' Nouius 133, 30 ^Limum obtortum.
Varro Manio: altus . . culinae.' XV Nonius 169, 33 ^Porcet signi-

ficat prohibet. Pacuuius Varro Manio . . .' XVI Nonius 201, 1

^Cepe generis neutri Lucilius — Varro — Idem Mauio . . ' XVII No-

ager relinq. uult^ ut senarii euadani || 1 sicuale LW p. 168 ualde
LW l%b scale W m. pr. 220 |[ scabiaeque L p. 125 scabrc atque LW
p. 168 11 illuuie L m. sec. W p. 125, L m. sec. 168, L m. sec. W 185,
L m, sec, 226 inluuiae L m. pr. p. 125 et 185 inluue L m, pr.
168 alluuie W p. 168 inluuie L m. pr. 220 iliuuiae W ih. H
3 anlepositum alinionium Beim. 83 p. 237 1[ altum W m. pr, 237 ||
sumtu ff p, 442 II umplu n. p. resp. n. anle prospi desunt BLW
p, 133 11 Versus constitui; limus i. 1. culinae Vahlenus anal. Non,
' p, ^ e uersu adlata putat |[ 7 cibi Popma ttbi BLW H porcel
edd. porcit BLW ^ Scazontes troch. fg. XV et XVI Vahlenus p.
86 agnouil 1| 8 esitet lunius sit HWy om) L esil Mercerus \ cipe
L m, pr. flebile cepe e Lucilio Varronem sumpsisse Buechelerus p,
425pM/a/|| nam scripsi lam HLW tum Popma iam Roeperus
phil, IX p. 261 et Duentzerus l, c. 489 H in lunius et HLW et petunt
Roeperus ib. XV 281 H hospicium H ospicium L ospitium W H 10 fel-

160 M. TERKNTI VARRONIS

XVIII (4)
Harum aedium symmetria confutabat arehitectones.

XIX (3)

Haec aduentoribus accedunt; cellae, claues, claustra;
carnaria; dolia.

XX (15)

Lecto strato matellam; lucemam; ceteras res esui usui-
5 que prae se portant.

XXI (13)

Alterum bene acceptum dormire super amphitapa bene
molli.

XXII (14)
[Lectulo] stertit iuuentus, qu6m labos moll^m facit.

nius 113 , 12 'Fellare exsngere, lambere. Varro (Varro decst LW
luarroj H) Manio . . .' XVIII Nonius 87, 10 ^Confutare est con-
fundere uel comraittere. Varro Manio . . .' XIX Nonius 645, 10
'Dolia uasa grandia, quibus uinum reconditur. Varro — Idem Ma-
nio . . ,' XX Nouius 643, 16 ^Matella aquarium uas. Plautus —
Varro — Idem Manio . . .' XXI Nonius 640, 26 *Am(ytapae uestes
dicuntur utrimque habentes uillos. Lucilius — Varro Manio . . •'
XXII Nonius 487*, 6 ^Vapor et uapos et timor et timos et labor et
labos ita sunt ut color et colos. Lucretius — Varro Manio . . .'

Jalse H m. pr, [] 1 symraetria Oehlerus summe atrla HL m, pr, W
summetria L m. sec. Roihius summa alria Turnehus adu. XIX 32
summeiriam Mercerjus 1| conrulabant edd. conrortabant Laurenbergius ;|
archilecthones H m. pr. || lamh, oct. Vahlenus p. 85 puiat l| 2 adeo
emtoribus lunius |1 ceilae BL celle HW sellae Gesnerus ij 3 car-
nalia BH m. pr. L\\ 4 matella lucerna ceteras reshuiusuique BHLW
matellam lucernam lunius huius ubique Aldina huius {sc. generis)
quisque Oehlerus; correxit Buechelerus p. 442 1| 5 fortasse praeslo
portanl? || 6 amfitabo L amfytabo BW, corr. Aldina 1| Frustulum
poeiae esse super' a. b. molli Vahlenus p. 14 dixit [cf. proll. p. 77)
nescio an recle; Kochium p.2b et Roeperum phil. XV 297 praetereo\\
8 lectulo addidi 1| stertit iuuentus Oehlerus sternit iuuencus BBLW
slernitur iuuencus lunius || quem lunius quam lihri H molem B \
Troch. sept. constitui H

MARCIPOR 161

MARCIPOR

I (14)
Hic in ambiuio nauem conscendimus palustrem, quam
nautici equisones per uiam; qua ducerent, loro — .

11(13)
Prop6ntis unda qudm liquenti ca^rula
Natdntem perfundit; cape!

III (15)
Eep^nte noctis cfrciter meridie; I

Cum pictus aer feruidis late ignibus
Caeli cHorean dstricen ostenderet.

MARCIPOR. Priscum hoc seniorum nomen (Plin. XXXIII 26.
Varro de 1. 1. IX 22) seruum priscae probitatis et modestiae significat.
Quare nec Ribbeckio p. 120 assentior, qui serui sui cupiditates Var-
ronem hic dicit reprehendere, nec Vahleno an. Non. p. 18, qui Dauom
Horatio (satt. 11 7) multa praecipientem comparat. Fortasse seruus
antiquus ut temperantiae specimen laudatur, cf. Vahlenus p. 129.
Opponuntur ei cupiditates: multa mala subit mercator ^nauim iactan-
tibus austris' ut Horatius dicit (I — VI), multa Pelias, diun cupit reui-
rescere ( — X). Hae etiam superstitiosos faciunt ( — XIV). Auiditas
(XV) et libido (— XVIII). Beatus est qui nil cupit ut Diogenes (XIX).
8ic Menippeus saturam claudit. I Nonius 450, 32 ^^quisoues —
omnis quibus regimen conceditur cuiuslibet rei, dici posse ueteres
probauerunt. Varro Marcipore: hic . . . loro.' Nonius 105, 30 ^Equiso
pro equite. Varro — Idem Marcipore: quam . . loro.' II Nonius
264, 20 ^Capere complecti. Varro Marcipore . . .' III Nonius 451,
5 ^Meridiem mediam diei partem omnes putant solam esse dicen-
dam, cum et noctis esse eam (eteam libri. mediam?) temporis par-

1 ambiouio L H palustrem H m. pr, plustrem H m. sec, plaustrem
BL W\\ 2 nautiti L p. 106 nauticti Hm. pr. lOG nautica Wm. pr. ib. \\
aequisones H m.pr. Lib. [| quam (q W) ducerenl BHLW p.4bl quam
om. Popma^ Duentzerus quum duc. Scaliger caial. I 242 conducerent
edd. [| lora HLW m loco BHLW 4bi loro lunius in mg. [| 3 Pro-
pintis LW ^ liquenti cerula L W liquante caerulo Scaliger cataL I
502 [[ 4 perfudit Bern. 347 [| Versus iam lunius agnouit senarios.
Meinekius p. 739 et praef. Horat. p. XXXVIII alterum uersum epo-
dicum dixit; cf.prolegg.p.l9; quod propter fgg. III — VI, quae eidem
carmini tribuo, non credo. L. Muellerus p. 413 quam — cape troch.
sept.^ antea uersum irochaeo finiium esse argutius suspicaiur \\
5 repetente W [[ cireiter W [[ meridiem edd. ueit. \\ 7 orean aslrice
BLW choreas astricas Scaliger conii. p. 83 oras astricas lunius cho-
rean astricen Rothius [[ ostenderet lunius ostenderent L W ostende-
nint j5 II Senarios in fgg. III — VI iam habet lunius et Scaliger, qui
l. c. fgg. III— V coniunxit. Fg. VI id. caial. I p. 251 addidit |[

Riese, Varronis Satirae. W

1G2 M. TERENTI VARRONIS

IV (16)
Nub^s aquali, frigido uel6 leues ""
Caeli cauernas aiireas subdiixerant;
Aqu&m uomentes inferam mort&libus.

V(17)
Ventique frigid6 se ab axe eniperant,
5 Phren^tici sept^ntrionum filii,

Seciim ferentes t^gulas, ram6s; syrus.

VI (18)
At n6s caduci, naufragi, ut cic6niae,
Quariim bipinnis f\ilminis plumds uapor
Periissit; alte ma6sti in terram c6cidimus.

VII (12)

10 Dixe regi, Medeam aduectam per aera in reda anguibus.

VIII (10),

Pelian Me[dea . . . .] et permisisse, ut se uel uiuum
degluberetyi dummodo redderet puellum.

tem doctorura anctoritas dixerit. Varro Marcipore . . .' IV Nonius
45, 32 ^lnferum ab imo dictum; unde inferi quibns inferius nihil;
unde infertur recte potest dici, quicquid desuper mittitar. Varro
(uaro L) Marcipore . . .' V Nonius 46, 4 ^Syrus a Graeco magis
tractum est, a^ro rov gvqslv. Has nos scopas, rustici eo nomine syms
uocaut. Varro Marcipore . . .' VI Nonius 79, 12 ^Bipennis mani-
festum est id dici, quod ex utraque parte sit acutum. Nam nonnulli
gubernaculomm partes tenuiores ad hanc similitudinem pinnari (pin-
narim B) uocant eliganter, et Varro Marcipore — Idem in eodem
. . .' VII Nonius 461, 16 ^Raedam (redam B) pro curru Varro

1 aquales ScaAger || 2 aurea HL W^ 3 inferam edd, inrerant
HLW\^ 4 frigidos ah HW frlgidos sab L frigido se ab Scaliger,
lunius frigidi se ab Turnebus XXVIIl 11 U ase H m, pr, axe relL \\
erumpebanl HL W eruperant Scaliger l. c. || 5 frenetici HL W )j
6 rarao H [| serus H m. pr. syros lunius sirus Scaliger || 7 an (un
H m. pr.) nos caduci naufragii il (ut H m. pr.) cicero nec HL W al
nobis lunius, sed corr. idem at nos || naufragi ut ciconiae lunius nau-
fragii ciconiae Scaliger \\ 8 fulminis om, L\\ 9 perursit HLW, eorr.
lunius II mesti libri | caecidimus L W cecidimi:s H ut uidetur [] 10 pro
aera B \\ in redam BHLW in rhedi^ edd. || anguibus sc\ uecia || Z.
Muellerus 413 ab regi troch. sept. incipit, Vahlenus an. Non. p. 33
per . . anguibus ex alio poeta adlata puiat \\ i 1 Pelian me (nie W) el
pcrmississe LW Peliau Medcae perraisisse edd. Lacunam indicaui;
suppleo Pelian Medeam adiisse et permisisse |l uuium W || 12 dum-

MARCIPOR 163

IX (4)

Eodem coniecisse mera miracula nescio qua.

X (11)
Haec in aeno bis terue tudiculasse.

XI(5)_
Vt eat ac rempublicam administret, quod pulli ientent.

XII (19)

Astrologi non sunt; qui conscribillarunt pingentes
caelum? . 5

XIII (6)

{A) Qui quidem bidentem circumstant, non rident? —
{S) Credo ridere hiantis; uideo hiantis; non audio [ridentis].

Marcipore (Marciporae L m. pr.) . . .' Cf. Ouidius metam. VII

219 sqq. VIII Nonius 158, 13 'Puellos pueros Varro Varro

Marcipore . . .' Aliter Ouidius ib. 296 sqq. IX Noriius 344, 12 ^Me-
rum sincerum. Pomponius — Varro Marcipore . . .' Cf. Ouidius ib.
262 sqq. X Nonius 178, 29 'Tudiculare commouere. Varro Mar-
cipore (Mancipore L m. pr.) . . .' Cf. Ouidius ib. 277 sq. XI No-
nius 126, 10 'leientare (icientare B; nescio an ientare W) Afra-

nius Varro (Varro deest B) Marcipore (Mancipore W) . . .'

Xll Nonius 82, 31 ^Conscribillaui pro conscripsi. [Varro] — Idem
Marcipore . . .' XIll Nonius 318, 29 ^Hiare, mirari, stupere. Ver-

modo redderet lunius duiii madore addere W dum madore L || Tro-
chaicos septenarios si recie iniellego L. MueUerus p, 413 instiiuit \\
1 Fg. IX recte legitur HL W\ uersum dicit Vahlemis p. 220 || 2 ine-
nobis terne L W, correxit Roihius haeccine nobis ante Ald, Jiiccine
nobls Ald. haec me nobis Mercerus lerue cod. Fabri \\ 3 publi B \\
ientant B ienteut L W {BL tamen quaier in hoc Nonii lemmate ieien-
tandi formam praehent. de HW nescio) ieientent Vahlenus p. 220
qui numeros suspicatur || 4 pingentes HL W pigmentis Gulielmus

ueris, III 15 figmentis Oehterus
sqq. Vahlenus anal. Non. p. 18

[An extispices sunt stulti,] astrologi
6 quic^uid euidcnter HL W quic-
quid euideut et Bern. 83 quiqui Rothius qui quidem uidentes Vah-
lenus p. 219 [] 7 hiantis (hiantes H m. pr.) uideor hiantes (hidentes
Bern. 83 Geneu. hideutis H m, pr. hianlis H m. sec. hihentes L m.
pr.) uon audeo (audio H m. sec. L) HLW non rident credo; uidere
hiantis uideor, ridentes non audeo [sc, cogitare) Vahlenus, Locum
scHpsi de conieciura mea et ridenlis addidi. Fortasse quidem post
uideo transferendum est. Alia Faber,Popma, Gerlachius susceperant\\

11*

164 M. TERENTI VARRONIS

XIV (7)

Vtri magis sunt pueri? hi pusilli pigri, qui spectant
nundinas, ut magister dimittat lusum — ?

XV (9)

Altera exorat patrem libram ocellatorum, altera uirum
semodium margaritarum.

XVI (1)

Spatule ^uirauit omnes puer6s ueneriuagd.

XVII (2)
Deim mittit

Virile ueretrum iri friimen; offendit biiccam
Volumnio.

XVIII (3)

. . delimdt bipinnis lit leuis pass^rculus.

gilius — Varro Marcipore . . .' XIV Nonius 133, 15 ^Lusus uel
lusio, qui ab omnibus ludus dicitur. Varro Marcipore: utri . . . lu-
sum.' Nonius 214, 24 ^Nundinae generis sunt feminini. Yarro Mar-
cipore (neutri add. in L, sed erasum): maiores . . . lusum.' XV No-
nius 213, 23 ^Margaritum — feminino. Varro — Varro Marci-
pore . . .' XVI Nonius 46, 11 ^Euirare dicitur uirilitatem amittere
et effeminari. Varro Marcipore . . .' XVII Nonius 358, 24 ^Offen-
dere est percutere. Turpilius — Varro Marcipore . . .' De Yolumnio
cf. Cic. ad fam. IX 26. Volumni uersus 'Stridenti dabitur patella
cyma' ap. incert. de gen. nom. 46 extat. XVIII Nonius 79, 12 *Bi-
pennis manifestum est id dici, quod ex utraque parte sit acutum'

1 utri om. LW p. 214 || magis LW p. 133 maioses L m. sec. p. 214
maiuses L m. pr, ib. maiores W ib, [[ pusilli pigri G. Wehlius thesi
VI Quaesti. Petronianis (Bonnae 1861) adiuncta pusilli nigri LW
p, 133 pusillini LW p, 214 [[ expectant Aldina [[ 2 nuadina W p.
133 nundinam L ib. |[ dimitt ussum W. p. 214 dimitt ussu L ib. lussum
Vahlenus anal. Non. p. 18 [[ 4 semodum W semodium JIL \\ mer-
garitarum ^ [| 5 Spatale Junius [[ uencriuaga pueros ffL W, trans-
posuit Vahlenus p. 19. Galliambum Meinekius p. 739 agnouii. pueros
Vencrifuga Lachmannus ind. lect. Berol. aest. 1848 p. 3 Veneri* uaga
L. Muellerus p. 109 [[ 6 dein Bern. 83 Geneu. L deim W ]| im-
mittit Oehlerus [[ 7 in frumen Scaliger catal. p. 472, Gulieimus
ueris. III 15 ut flumen LW\\ buscam L m. pr. [[ 8 Bolufflnio L W,
corr. Scaliger || Choliambos primus agnouit Boeperus phil. XV p.
281 [| 9 delimat lunius delunae LW deJune ff delumbe pennis Sca-
iiger \\ bipennis ff m. sec. ^ [[ et leuis ff m. pr. paserculos W ut
lcius paterculus cod. lunii Velleius Paterculus lunius jj Versum agno-
uit VaJdenus an. Non. p. 29 [[

HARGOPOLIS 165

XIX (8)
Et Diogenes cynicos, qui ab Alexandro rege inssus
optare: quid uellet, se facturum — .
MARCOPOLIS

Cui Celer JiBVogXrniiiatoqXoyog, Antipatri stoici filius,
rutro caput displanat.

II (2)

N&tura humanis 6mnia sunt parii. 5

Qui pote pluS; urg^t; piscis ut sa^pe minutos
MAgnu' com&t; ut auis ^nicat dccipit^r,

III (3)

Nemini Fortuna currum a cArcere intim6 missum
Ldbi inoflfensum per aequor cdndidum ad calc6m siuit.

/ IV (4)

Sensus portaC; uenae hydragogiac; clauaca intestini. 10

e. q. s. 'Varro Marcipore (Morcipore H m. pr.) . . .' XIX Nonius

358, 10 ^Optare, elig-ere. Lucilius Varro Marcipore . . .'

MARCOPOLIS. IIsqI ccQX-^g Aristoteles, Heraclides Ponticus,
Strato scripserunt. Marcopolis fortasse est urbs et ciuitas, qualem
Marcus i. e. Varro animo sibi optimam excogitauit, quam corpori hu-
mano fg. IV comparat. Sed nescio utrum Platonis reipublicae an
Aristophaneae NstpsXoyioytiivyia oum Mommseno hunc librum magis
conferam. Cf. Kibbeckius 119. Oehlerus Romam significari falso
suspicatur. Turnebus XVH 23 et alii MocgyonoXiv uoluerant. I No-
nius 18, 20 ^Rutrum dictum est a radendo. Pomponius — Varro
Marcopoli nsgl ccQxijg (ocQXsg W) . . .' Cf. Prantlius hist. logicae I p.
477 sq. 186. II Nonius 81, 9 ^Comest pro comedit. Varro Marco-
poli nsQl aQX^tg . . .' IH Nonius 199,18 ^Calx masculini Plautus —
Varro Marcopoli (bimarcopoli Lm. sec.) nsQl ccQXfjg (^p^jri^g L) ...'
IV Nonius 209, 16 ^lntestinum — masculinum. Varro (Cicero L

1 cynicos seu cynicus G, Canterus nou. lect. VI 6 quiamicos LW o %vvt-
Mq Oehlerus \\ 2 quidquid Gulielmus [| 3 celere Roeperus phil XVIII
j9.474|j dienoslemmatos logos(legos W) ^Z fT dilemmatos Victorius\\
4 rutru TF\\ capud i7]] displanauit Scaliger \\ 5 nam humanis Sca-
liger numquam in humanis Erycius {cf. ad Aiac. stram.) ]] 6 surget
L m. pr. II sepe H^ 7 magnus HLW |1 abis H m. pr. L \\ enecat
JI m, sec. W \\ Metrum iam agnouit lunius || 8 ultimo Scaliger ||
9 labi Gulielmus ueris. I 3 leui L W leue Scaliger ]| ecor L W aequor
edd. \\ siuit Popma sibit L W sinit Gulielmus subil Scaliger \\ Sepie-
narios iroch, Gulielmus, oct. iamb. Oehlerus putauit; claudos Mei-
nekius p. 739 agnouit \\ 10 poriae L \\ uenae lunius uerre W uerro

166 M. TERENTl VARRONIS

V(5)
Noctilucam tollo; ad focum fero, inflo, anima reuioiscit.

MELEAGRI

Quaero^ utrum fructuis an delectationis causa? si fru-
ctuis, ut uendatis — .

}l (2)
Sin autem delectationis causa uenamini; quanto satius
5 est; saluis cruribus in circo expectarC; quam his descobi-
natis in silua currere?

m (3)

Currere, uigilare, esurire: quando haec facere oportet?
quam ad finem?

IV (4). V (5)
Non modo suris apertis, sed paene natibus apertis
lOambulans, cum etiam Thais Menandri tunicam demissam
habeat ad talos.

testt. Basileeosibus) Marcopoli (marco L) nsQl dgxrjg (vsgi L ni. pr.
agxhs L) . . .' V Nonius 233, 33 'Anima uentus. Vergilius —
Varro Marcopolis nsQl ocQxijS . . .'

MELEAGRI. Meleagri sunt uenatores, iocose ita dicti a Meleagro
apri Calydonii uenatore fabuloso. IJsqI ^rjQag add. Mercklinus mus.
phil. Xlf 382. Duos libros esse propter pluralem numerum Turnebus
adu. XXIX 22 coniecit; sed cf. Endymiones. Argumentum e fragmen-
tis satis apparet; occasionem disputandi funus hominis in uenando a
bestiis sublati (XI) uidetur praebuisse. I Nonius 492, 14 ^Fructuis
pro fructus. Varro Meleagris . . .' II Nonius 99, 25 ^Descobina-
tis, sauciis et abrasis et desectis. Varro Meleagris . . .' III Nonius
205, 6 ^Finem — feminino. Lucretius — Varro Meleagris (Malea-
gris W) . . .' IV Nonius 236, 28 ^Aperire, erigere, ostendere —
Varro Meleagris: non . . ambulans.' V Nonius 286, 14 ^Demittere,

NOCTl
L 1] idragogiac Z JPT II clauacla L cloaca ed, 1520 || 1 nocti L |j nocti-
lugam lunhis in mg. [| foro L fero W || 2 delectationcs BL tn. pr. \\
si frucluis Rolhius slnicluh BBLW huclms Mercertis || 4 tu uenaris
add. N.Faber, qui fg.W iam adiunxit \\ 5 spcctarc Hm.pr. Turnebus
XXIX 22 expectare Bffm, s. LW\\ curarc libri gyrare Palmerius
cursarc VoUbehrius, Vahlenus p. 57 currere lunius ei Herlzius ann.
crit. Berol. 1845 p. 261 , qui inde statim fg. III incipit |1 7 haec
quaiido haec L W liaec q. Mercerus q. haec ed. 1526 ecquando haec
Bothius II 9 penae L m. pr. pene L m, sec. paene W \\ 10 ainbu-
las Gulielmus ueris. I 5. qui fg. V iam adiunxit. || Thais L W p. 286
alis (aiiis H m. pr.) BRLW p. 536 || incertum tonicam an tauicam L
m.^ec. 536 II dimissam LW2SQ BHLWb^Q demissam Aldina \\ 11 habet

MELEAGRl 167

.VI (6)
• . si non malit uir uiraoous uxorom habero Atalantam.

vir(7)

Adde hydram Lernaoam ot draconem Hesperidum. Quot
bestiae fuerunt immanes!

VIII (8)
Aut ille, ceruum qui uolabil^m currons
Spar6 secutus trdgulauo trdi^cit, 5

IX (9)
Quid hic uenator non cepit?

X(10)
Quem idcirco terra non cepit et caolum recepit.

desuper mittere. Vergilius — Varro in Meleagris: cum . . talos.'
Nonius 536, 17 ^Tunica est uestimentum sine manicis. Titinius —
Varro Meleagris: cum . . talos.' VI Nonius 187, 16 ^Vercium
magnarum uirium. Varro Meleagris (Meleagro HLW) . . .' VII No-
nius 323, 11 ^tmmane rursum minime bonum et nocens. Accius

Varro Meleagris . ..' VIII Nonius 653, 26 ^Tragula est

hasta. Sallustius — Varro Meleagris: aut . . traiecit.' Nonius 555,
18 ^Sparum,. telum agreste. Vergilius — Varro Meleagris: aut . .
traiecit.' IX Nouius 253, 26 ^Capere, occupare, detinere. Vergi-
lius — Varro in Meleagris (Maleagris L) . . .' Significatur Orion
de quo Ouidius Fast. V 540 ^Quam nequeam, dixit, uincere, nulla
fera est.' X Nonius 252, 33 ^Capere est tollere, tenere. Vergiliiis
— Varro Meleagris . . .' Nonius 383, 33 ^Recipere accipere: M. Tul-
lius — Varro Meleagris . . .' Cf. Ouidius ib. 543 ^Obstitit Orion. La-

libri p, 536 |] attalos L m. pr. ih. |] 1 [Miror,] si non malil conicio \\
uiraciusZT^ uiraccius L uiracium Aldina uiraciam Scaliger uiratus uel
uiriatus Oehlerus uiragincm Beckerus philol. III p. 763 uiriatam sc Vah-
lenus p. 61 uiraccam se Ribbeckius (om. mr) p. 129 ]] Atalantam libri\\
Hexametros Kochius p. 26, aristophaneum Fahlenus, sept. iamb.
Rihbeckius instituerunt ]] 2 Lerneam X ^ ]] Irahonem L thraonem
Wj draconem Ald. ]] quod L W quott Bern. 83 quot Rothius quot-
quol Z. Muellerus p. 438, qui oct. iamb. instituit lot Vahlenus p.
63]] 3 inmanes L m. pr. \\ 4 uolabile BffLW bis, nisi quod L
m. pr. p. 555 uolauile. uolatilem lunius in mg. uolabilem Oehlerus ||
curres W m. pr. p. 553 ]] 5 secutus esl B {H1) LW p. 555 ]] gra-
tulaue W 555 traguleae B 553 ]] Iraicit libri bis traiecit lunius in mg.,
gui chotiambos inuenit \\ 6 oenator L m. pr. cenator L m. s. \\ non
coepit L concipit W m. pr. ]] Estne chotiambusY ]] 7 coepil L p.
253 caepit Geneu. X j». 384 cepit W bis \\ celum W 384 ]] recipit
X^384ll

168 M. TERENTl VARRONIS

XI (11)
Fiinus exequiati stantes ad sepulcrum antiquo more
silicernium confecimus; id est JtsQiSst^Ttvov ^ quo pransi
discedentes dicimus alius alii 'uale',

MODIVS

1(3)
Sed, 6 Petrulle, ne meum taxis librum,
Si t6 t repigrat ha^c modo scen&tili — .

, n (4)

Si dispHcebit tdm tibi latiim mare,
Parces tuam tum spiingeam deletilem?

m (1)

An qui gradu tolutili .

tona nitentibus astris Addidit et: meriti praemia, dixit, habe.' XI No-
nius 48, 5 ^Silicernium est proprie conuiuium funebre, quod senibus
exhibetur. Varro Melcagris (Meleachris L Meleaorhis Hm.pr.).. .'
MODIVS. Huius quoque saturae, ut multarum, actionem non
dispicimus; sed extitisse illam ^modus scenatilis' fg. I docet. Prooe-
mium ad PetruUum nescio quem est (fg. I. II. III?); de moderatione
suntlV. V, modestia opus esse docet VI; de uestium luxurie VII — IX, de
bibendi et edendi luxurie et simplicitate X — XVII; de luxurie artis
XVni. Cf. Vahlenus p. 33. Inscriptio (cf. fg. XII) fines epulis nescio
quibus circumscriptos ideoque modicam omnino uitae rationem signi-
ficat. Nam de modio Serapidis capiti imposito» mensurae modiqne
signo, nolo cum Popma cogitare, quippe cui deo Varro nnllo modo
propitius fuerit, cf. Eumen. Pseud. Ap. proU. p. 22. I Nonius 176< 15
^Scenatilis et scenaticus pro scenico (sch pro sc W ter). Varro Mo-
dio: sed . . scenatilis'. Nonius 180, 6 'Taxis pro tetigeris Varro
Modio: sed . . librum.' E prooemio uersus petiti uidentur, ut et se-
quentes. II Nonius 96, 12 ^Deletile non quod deleatur, sed qnod
deleat. Varro Modio . . .' III Nonius 17, 24 ^Gradarius est molli
gradu et sine succusatura nitens. Lucilius — Varro Modio • . .'

1 exiquialis laude BL W exequiati ed, 1526 stantes scripsi laute Lip-
sius ant, lect V 14 cum laude cod, lunii auide Mercerus ]] sepulchnim
L m, pr. \\ 2 mqldBinvov Cuiacius obss. XI 21 TtBQtasm jaon L
TteQtccene non If m. pr. TteQiaeitv non If m. sec. W JJ 4 sed Petule
LW p. 180 ]] liberum LW p. 180 || 5 pepigat HLW repigrat scripsi
{de i longa cf. proll. p. 89); num fetigat? pigebit Turnehus XH 16
pepigit Scaliger catal. 1 p. 226, quo loco fgg. I ei II coniungit defigat
Oehlerus pepugerit L. Muellerus 402 ]| hic modus Oehlerus hic modo
lunius hic modi Turnebus \\ scemiilis Hm.pr. L scheuatilis H m.
s. W [| scenatili sc. scripsisse me \\ 7 parces scripsi partis HL W
parabis lunius parato Scaliger ]] tuam tum scripsi quantum HL W tan-

MODIVS 169

Te mediura usque f agmen moUiter uectus cito
Relinquat?

_ IV (5) _
Non eos optume uixisse, qui diutissime uixent, sed qui
modestissime.

V(6)
Quid aliud est, quod 5

*Delphice canit columna litteris suis^^yav

quam nos facere ad mortalem modum; *medioxime'; ut quon-
dam patres nostri loquebantur?

VI (2) ^
Omnes uidemur nobis esse belli, festiui; saperdae, cumlO
simus (SanQoC.

IV Nonius 55, 29 ^Modcstuma modico, hoc est a moderato, posi-
tum. Varro Modio . . .' V Nonius 141, 3 ^Medioximum mediocre
(medio [medie B in quo fg. deest] acutum libri, quod ex medio
acre ortum puto et hoc ex mediocre; cf. Paulns Festi p. 123 ^Me-
diozimum, mediocre.') [modo]. Varro Modio (Modo HLW) . . .' Cf.
Plinius H. N. VH 119 'Mortales oraculorum societatem dedere Chi-
loni Lacedaemonio praecepta eius Delphis consecrando aureis litteris,
quae sunt hae: nosse se quemque et nihil cupere comitemque
aeris alieni atque litis esse miseriam.' VI Nonius 176, 19
'Saperdae quasi sapientes uel elegantes. Varro Modio . . .' Festus
p. 325 b, 7 ^[Saperda] genus pessimi i^[iscis, sapientem. etiatn] significat,
c[um dit Varro: uidemur nobis] saperdae, cu[m simus aangoC,]'* {Qi.
Paulus p. 324 'Saperda genus pessimi piscis'), Meinekius cf. Timoclem
'JnagCoic; (com. gr. 111 p. 601) '(yvv«<yri (Pythionice) aanigSocig Svaiv.'*

tuin lunius quantam Poptna \\ Senarios fgg. I et II iam habet lu-
nius II 1 te mediusquam HLW te mediis campis Mercerus te me-
lius quam Aldina te medium usque agmen [uel aruum uel agrum) con
iecij sed dubitanter ^ ivX^ molliter HLW tule om. Mercerus; est
glossema uocis molliter ^'Senarios constilui; Meinekius p. 739 iambi-
cos dimetros uoluit. Cf. L. Muellerus p. 110. 249. 420 || 3 uixisse
edd. dixisse HLW |J uixent H m. s. W uixissent H m. pr. L \\
4 medestissime L\\ 6 Delfice HL W \\ canit scripsi canat HL W \\ azav
[ayav W) (isosv HL W corr. Beniinus |1 8 quam Bentinus iudam
libri ni uiam Palmerius iubens Bergkius ap. Meinek. p. 739 || adit
mortalem HW adiz mortalcm L ad mortalem lunius ad inmortalem
Rothius ]| quandam H m.pr. L [| Verba alius poetae adlata {cf.proU.
p. 75) distinxi; Meinekius p. 739 tres iambb. octl. uoluerat \\
10 cum simus H m. s. LW lum simus H m. pr, ||

170 M. TEllENTI VARRONIS

VII (7)
Quod tum erant in Graecia coma promissa^ rasa barba,
pallia trahentes.

vm (8)

Quam storum, quorum uitreae togae ostentant tunicae
clauos.

IX (9)

5 Sed cynicis inuolucrum et pallium luteum non est.

X (10)

Quis p6culis ard^ntium chorum introibit popino?

XI (11)
Capitis cor6na baccis Liberi

Faci6m labore fldtili uiridis premit.

XII (12)
. . trimodiam amphoramque eandem temeti ac farris
lOmodium.

VII Nonius 362, 26 ^Promittere etiam significat ad magnitudinem
nutrire. Plautus — Varro Modio . . .' VIII Nonius 448, 28 *^ Vitreum
perteuue et perlucidum quidquid est, auctoritate ueterum dici potest.
Varro Modio: quam . . clauos.' Nonius 536, 17 ^Tunica est uesti-

mentum sine manicis. Titinius Varro Modio: quam . . clauos.'

IX Nonius 649, 18 ^Luteus color proprie crocinus est. Vergilius —
Varro — Idem Modio . . .' X Nonius 161, 14 ^Popinones uel hi,
quos nunc dicimus tabernarios a popinis, uel luxuriosi qui se popinis
dedunt. Varro Modio . . .' XI Nonius 365, 12 ^Premere tegere.
Vergilius — Varro Modio . . .' XII Nonius 5, 7 ^Temulenta dicta

1 Grecia LJV\\ 2 palla L m. pr. pallam Turnehus XXX 29 jj Sena-
rios Meinekius p, 739 putauit || 3 storum BL W p, 448 et 536 isto-
rum Aldina; cf, Lachmannus in Lucr,p. 197 || quorum om. /i6rf 448((
bitae(bilca ^)eslole ostenant (ostenenant W m. pr.) unice clauos
BLW p. 448; recte leguntur BLWhW nisi quod L m. sec. tonicae
uel tanicae. ostendant edd. uett. \\ 5 cinicis W \\ palleum BffL W
pallhim edd. || 6 qui Hm.pr. L \ ardentium Oehlerus argent,eum
ffL W argcnteis Gerlachius || lamh. septen. agnouit Meinekius p.
740 11 7 baccis Liberi uel b. [pictisj L. Vahlenus p. 34 uaccitis liuei
HLW fasciis tiligheis Scaliger catal. p. 255. 272 fasciis linit Oekle'
rus II 8 faciem Scaliger face ut HL W facicm ut Vahlenus faciem
et Oehlerus ]| praemit LW^ Senarios Scaliger inuenit || 9 trimo-
diam edd. tremodiam HL W treodiam B Paris. 766(5 1| timeti BL m pr.
Par. II ac farris lunius acarris HL W acaris B carris Paris. 7666 ||
10 modum B m. pr. modium tam B m. sec. \\

MODIVS 171

XIII (14)

Asse uinuni; asse pulmeutariuiU; secundas quom na-
tura aurigatur; non neeessitudo — .

XIV (13)

Et hoc interest inter Epicurum et ganeones nostros,
quibus modulus est uitae colina.

XV (15)

In cubiculo dormire mallem simplicei; potus uinum 5
meum cibarium, quam regiae dominus cubare in — .

XVI (16)

Putat fore hoc, quod his comedonibus conuenit usu,
quibus; mota uoluptate cum edunt, dumtaxat gula gaudet.

XVII (17)

Hanc eandem uoluptatem tacitulus taxim consequi la-
patio et ptisana possum. . 20

est ebriosa, dicta a temeto, quod est uinum, quod attemtet. Plautus —
Varro — Idem Modio (Modio deest H m. sec. W) . . .' XIII Nonius
70, 14 ^Aurigatur honeste positum pro moderatur ac regit. Varro
Modio: asse .. neoessitudo.' Nouius 353, 32 ^[Necessitudo neces-
sitas]. Idem — Varro Modio (Modo W m. pr.): asse . . necessitudo.'
XIV Nonius 55, 18 ^Colinam ueteres coqninam dixerunt, non ut
nunc uulgus putat. Varro Modio . . .' Nonius 119, 8 ^Ganeones a ga-
neis dicti ut popinones; et (ea?) sunt loca uinulentiae ac libidini apta.
Varro Modio . . .' XV Nonius 93, 11 ^Cibarium quod nunc aut de
pane sordido aut de alio indigno dicitur. Varro Modio (ModoHLW)
. . .' XVI Nonius 93, 20 'Comedones ab edendo Varro Modio (Me-
dio B Modo H m. pr.) . . .' XVH Nonius 550, 17 ^ Lapatium (la-

1 ad se unum esse HL W p, 70 asse uinura asse L W 354 at se jRo-
ihius 11 secundans idem || quum scripsi quo libri \\ 2 arrigalur L m,
s. W 354 adrigalur L m. pr. ib, || non necessitudo sc, restringil , non
luxuries effrenai |1 4 culina HL W bis, nisi quod p, 55 H m. s. W
colina 1| 5 cubiculo HL bucolico W bucolico cubiculo Vahlenus
p. 33 II simplicei scripsi scilicet HL W sit licet Popma || potus Ben-
tinus potius libri 1] 6 meum libri merum Popma 1| quam ego do-
minus cubarem HLW gustarem Oehlerus domi cubarem lunius
quam regiae domi leiunus cubarcm Vahlenus qui troch. septt. uult
cubare in — Roeperus. His innisus locum constitui || 7 his Oehlerus
huic BHLW. Num heis? hinc ante Ald. hic lunius H uenit Lauren-
bergius |1 8 mota Popma nota BHL W notha Victorius tota Vah-
lenus an. Non. />• H |1 uoluntate libri uoluptate Victorius || comedunt
Ubri cum edunt lunius com edunt uel cum comedunt Vahlenus \\
9 eadem Wm.pr. H tacitus cod. Susii tracilus traxim B s.u. pisana\\
lapalhio B ib. |] 10 et tisana HLB s. u, lapatium ct cisana W ex

172 M. TERENTI VARRONIS

XVm (18)
. qu&te meas lubidinis ad tfbios bilinguos.

MVTVVM MVLI SCABVNT

.1(1)

Vt, gralatores quis gradiuntur, pertieae sunt ligna et
vXi] axivi^tog, sed ab homine eo, qui instat, agitantur, sic
illi animi nostri sunt gralae: crura ac pedes nostri ex se
5 axCvrixoLy sed ab animo mouentur.

padinm libri) Varjro Modio (Medio W m. pr.) . . .' Seqnitar statim
in B nonum lemma 'Pisana; Varro Modio: hanc . . possim.' Hoc
lemma etiam in codice Leidensi 116 extare, qnem saecnlo XI attri-
boit, Lncianns Mnellerns mecnm communicauit (cf. Roth et Gerlach
praef. p. XXVII). XVIII Nonius 229, 24 'Tibia generis feminini.
Masculini Varro Modio (Medio HLV7). . .'

MVTVVM MVLI SCABVNT. Prouerbium, quod significare uide-
tur: 'ut facis mihi, ita facio tibi' (cf. Varr. de 1. 1. VII 28. Symm.
epp. X 1. Auson. idyll. XII praef. ad monosyU.) nec cum fragmentis
concinit nec cum additis illis nBgl xnaQitsibov, quae quidem cum animae
a corpore separationem (cf. Plato Phaed. 67 d) sigmficent, cum fgg. I.
II bene conueninnt. Sed iocos omnes non possumus resuscitare.
I Nonius 115, 19 'Gralatores (gladatores BLW gladitoresH)
sunt colobathatrari ; gralae (gralare B[H?]LV7) enim sont fustes

tisana B s. u. pisana ]] possim B bis ]| lamhos uarie formarunt Mei'
nehius p. 740, Eoeperus, Vahlenus p. 72, Z. Muellerus 422; prosam
Buechelerus p. 452 agnouit 1| 1 quate Oehlerus quare HLW
quaero lunius quaere meos tubicines Gerlachius libidinis L m. pr. ||
ac tibias bilinguos HL W (bilingoos W m. pr.) ad lunius tibios Boe-
perus phil. XVIII 464 bilingues Oehlerus ]] Septen. iamh. Meinekius
p. 740 agnouit \\ 2 gladatores H m. pr. L m. s. gla*atores W gla-
ratores L m. pr. H m. s. \\ qui HLW quis Salmasius \\ graduntur ff
m. pr. L \\ lignae (ligneae cod. lunii ligne W) fiu (fyn L) areino
(aremo cod. lunii, H m. pr.) HLW sunt ligna delet Vahlenus p. 166
ligneae sine animo Muretus ligna et s. an. Oehlerus svxlvtiTa la-
tere coni. Bothius ligna gyvOLv aaCvrjTa Hertzius ann. crit. Berol
1845 p. 261 icpvv axlvriTOi Vahlenus avv dtKQavotg uir doctus in mg.
cod L ligna et vkri aiitvrjftog scripsi ]] let lihri sed uelseiedd. || inistat
lihri instat Palmerius in iis stat Muretus ]] angitantur H m. s. LW
agitantur J7 m. pr., Muretus, Palmerius\\ 4 i\i HLW iili lunius
illae Oehlerus\\ animi iiri HLW, sed anim ~ri H m. sec. animi
nostri sunt; grallae sgq. Krahnerus de Varr. phil. p. 15 galae B
galaea L galeae W grallae lunius \\ ex se anCvrjTOi Muretus eaaueQS-
nBivrjfzot, {hivriTOi H) HL W etiam KtprjTa Scaliger conii. p. 168 ]]

MYSTERIA 173

11(2)
Itaque si plures dies inter medici discessum et aduen-
tum pollictoris interfuerunt; ecquid restet; uideas.

III (3)

Vt uenalem tuniculam poneret cotidic; ut uelleret co-
lum, denique etiam [si] suis manibus lanea tracta mini-
strasset infectori, — . 5

IV (4)

'Vbi lucus op&cus, teneris fruticibus dptus.

MYSTERIA

1(1)
Prisca h6rrida
Sil^nt oracla cr^pera in nemoribiis . .

n (2)

Licet uidere multos cotidie hieme in sole apricari.

quis innituntnr (Hic desinit in B). Varro Mutuum muli scabunt (Mu-
tum mulis [malis H m. pr.] caluunt HLW) graece (graecae
LW) nsgl (wp* H m. pr.) ^coptaiLiov (atiOQiaiJLOVT HLW) . . .' II No-
nius 157, 20 'Pollictores (pollinctores BW pollectores L m.
pr.) sunt qui mortaos curant. Yarro Mutuum muli scabunt nsgl %ai'
QtafjLOv . . .' III Nonius 228, 25 ^Tractus generis masculini. Neutri
Varro Mutuum (motum HLW) muli scabunt (scab H m. pr.) nsQl
XfOQiifftov (x^oQiafiv H m. pr. L) . . .' Dominus de seruo uel serua
uestes faciente loqui uidetur. IV Nonius 234, 31 ^Aptum rursus
conexum et colligatum significat. Vergilius — Varro Mutuum (mul-
tum L mutum W) muli scabunt (scabant LW) nSQl {noQi W
n ioQi L) 2<t>9t<f^ov . . .'

MYSTERIA. Rera ni fallor similem ^atque in 'flxaTO/u./Ji/ [nsQl
&vaLcov] Menippea ratione tractauit. I Nonius 13, 14 ^Crepera res

proprie dicitur dubia — Lucretius Varro Mysteriis . . .' Fortasse

ad prooemium pertinuit. II Nonius 76, 15 ^Apricari, in aprico esse.

1 medici lunius medicis H m. pr. L m. pr. raedicos BH m. s, L m.
s. W medicorum Gerlachius |1 2 poIJictores BHL W (pollectores L
m.pr.), corr. lunius \\ ecquid reslet Vahlenus p. 218 et id aestate
BHL W\\ 3 cottidie L m. pr, H uelleret colum scripsi uideret totum
HLW uieret tortam Palmerius uieret torum Scaliger ad Tibull.p. 121 1|
4 si om HLW lum denique etiam si suis Oehlerus [| leneaZ lanam tra-
ctam Gerlachius [| 5 infectori Aldina iuiectori Hm.pr. inpecturi Hm.
sec. W intectoriZ [[ 6 frutibus Wm.pr. fTuiicihns LWm. s. fructibus
Aldina || Sotadeum Lachmannus ind. leci. hih. Berol. 1849 p. 5 agnO'
uit II 7 orrida H m. pr.\\ 8 oracla edd. oraclam HLW || Senarios
Vahlenus />.24 descripsit [| 9 ultos H m,pr. L [| cottidie Hm.sec. \\

174 M. TERENTI VARRONIS

in(3)
Viilpindre modo 6t conciirsa qu&lubet ^rrans.

IV (4)
Aes defraudasse cauponeni; bouam luto obleidsse^ cum
portitore serram duxe.

V(5)
Sed tibi fortasse alius molit et depsit.

VI (6)
5 IUud urgeO; dos a femina ut auferatur. Quae mihi

posteaquam ad concordiam dicta est — .

VII (7)
Nascimur enim spissius^ quam emorimur. Vix duo
homines decem mensibus edolatum unum reddunt puerum :
contra una pestilentia aut hostica acies puncto temporis
lOimmanis aceruos facit.

Varro Mysteriis (misteriis HW) . . .' III Nonins 46, 24 ^Vulpi-
nari dictum est fraudibus ac mendaciis aera peruertere aeleffagere;
dictum ab inrecto sed (et?) intorto uulpium cursu. Varro Mysteriis
(misteriis H m. pr.) . . .' IV Nonins 24, 19 ^Portitores dicuntur
teloncarii, qui portum obsidentes omnia sciscitentur et ex eo nectig^al
accipiant. M. Tullius — — Varro Mysteriis (misteriis H)...'

V Nonius 99, 11 'Depsere a Graeco magis significantiam uel origi-
ginem trabit. Homerus — Varro Mysteriis (misteriis BHLW) • . .'

VI Nonius 280, 17 'Dicere etiam promittere. Pomponius Varro

Mysteriis (mirteriis L) . . .' VH Nonius 392, 14 'Spissum signi-

ficat tarde. Caecilius Varro (Varro deest LW) Mysteriis (mi-

steriis LW) . . .'

apicari fV m. pr,\\ 1 erras HLW; cf. Cors^enus de pronunc. ling.
lat. 1 p. 97 crrans Popma (| Hexamelrum insiitui || 2 coponem H
m, pr. L cuponem H m. sec.^^ bouam HLW *boua est serpens'
glossa in H cauponara G. Canterus zonam *a/ii.' (sic Basill.) obbam
Cuiacius obss. XI 7 || tum portitores erram HLW, corr.T.Fr. Gronouius
obss. IV 5 II circumduxe Mercerus aera indixe Popma. Alii alia ||
4 fg. V. recte legitur BHL W || 5 illud urgeo Vahlenus anal. p. 38
inid uirgo HLW init uirgo Oehlerus. Vahlenus p. 218 iroch. sept.
et Fleckeisenus ib. p. 225 iamb. oct. insiituit \\ 6 ad Concordiam
Popma. foriasse ad consortium? [] 9 aul hoslica Laurenbergius
austica LW hostica edd. \\ puncla LW puncto edd. \\ 10 inmanis
L m. pr. immanis L m, s. W\\ facit et perit plus [hominum, quam...]
fortasse addenda sunt, quae per sequentia Noni uerba * Et IlsQinXffi
(et perit plus libriy absumpta esse staiuendum erit |]

NESCIS QVID VESPER SERVS VEIIAT. 175

NESCIS QVID VESPER SERVS VEHAT

I (1) _ .
Gellius XIII 11; 1 sqq. 'Lepidissimus liberest M.

Varronis ex satiris Menippeis qui inscribitur *Neseis quid

uesper serus uehat*, in quo disserit de apto eonuiuarum

numero deque ipsius conuiuii habitu cultuque. 2. Dicit

autem, conuiuarum numerum incipere oportere a Gratia- 5

rum numero et progredi ad Musarum; id est proficisci a

tribus et consistere in nouem, ut, cum paucissimi conuiuae

sunt, non pauciores sint quam tres, cum plurimi, non plu-

res quam nouem. 3. *Nam multos', inquit, 'esse non con-

uenit; quod turba plerumque est turbulenta et Romae qui- 10

dem stat, sedet Athenis, nusquam autem cubat. Ipsum

deinde conuiuium constat% inquit, *ex rebus quattuor et

tum denique omnibus suis numeris absolutum est, si belli

homunculi conlecti sunt, si electus locus, si tempus lectum,

si apparatus non neglectus. Nec loquaces autem', inquit, 15

*conuiuas nec mutos legere oportet, quia eloquentia in foro

et aput subsellia, silentium uero non in conuiuio set in

cubiculo esse debet.' 4. Sermones igitur id temporis haben-

dos censet non super rebus anxiis aut tortuosis, sed iucun-

dos atque inuitabiles et cum quadam inlecebra et uoluptate 20

utiles, ex quibus ingenium nostrum uenustius fiat et amoe-

nius. 5. ^Quod profecto', inquit, *eueniet, si de id genus

NESCIS QVID VESPER SERVS VEHAT. Argumentum quod Gel-
lias uel totius (ut Prellerus putat ann. lltt. lenens. 1847 p. 623) uel
nt credo partis saturae tradidit, nolo repetere; inscriptio ita uidetur
imposita, ut dicat, uitae bona esse breuia et finis incertae; qnare

4 conuii Thuan, [[ 5 numero om, Voss. min. \\ 7 et conslitere
Voss. mai,, Eeg. m. pr. ut uidelur |1 8 pauciores sunt Voss. mai.
pauciores s Reg. \\ esse om. Voss. mai. [] 10 quideml inquit Voss.
min, Sangerm. Petau, || 11 slat Hertzius constat libri\ s^AeiPetau.
Bertzius sed* et ceteH libri ]| athenisanisqua Reg. )j 12 deinde] deni-
que Thuan. [] conuium Voss, min. m. pr, \\ 13 tum] tn Reg. et for-
tasse Voss, min, m. pr, 11 uelli Reg. Voss. mai. in rasura Voss. min.
Sangerm. uel ii Petau.\\ 14 colleli Voss. min. \\ si leclus Petau. |j
15 nonne gle^^tus Voss, min. [[ 16 nec muitos Voss. min. Petau.
Sangerm. || 20 quadam 7 iniecebre {corr. inlecehra) Reg. quadam et
iilecehre Voss. mai, \\ uoluptati Voss. min. Petau. Sangerm, \\ 22 si

176 M. TERENTI VARRONIS

rebus ad communem uitae usum pertinentibus confabule-
muf; de quibus in foro atque in negotiis agendi non est
otium. Dominum autem', inquit; ^conuiuii esse oportet non
tam lautum, quam sine sordibus, et in conuiuio legi non
5 omnia debent, sed ea potissimum, quae simul sint §im^sk7i
et delectent.' 6. Neque non de secundis quoque mensis,
cuiusmodi esse eas oporteat, praecipit. His enim uerbis
utitur: ^Bellaria', inquit, ^ea maxime sunt mellita, quae mel-
lita non sunt; nefifiaOiv enim cum ^cV^t societas infida.' —

10 7. Quod Varro in loco hoc dixit bellaria; ne quis forte in ista
uoce haereat; significat id uocabulum onme mensae secundae
genus. Nam quae X6(i(iara Graeci aut tQayTJfiara dixe-
runt, ea ueteres nostri bellaria appellauerunt. Vina quo-
que dulciora est inuenire in comoediis antiquioribus hoc

15nomine appellata dictaque esse ea Liberi bellaria.'

n

Gellius I 22; 4 sq. (cf. supra p. 176; 4) ^ltaque M. Varro
in satira quae inscripta est ^Nescis quid uesper uehat' super-
fuisse dicit immodice et intempestiue fuisse. 5. Verba ex
eo libro haec sunt: *In conuiuio legi nec omnia debent et

omnia commodissime peragenda esse: cenas et ut puto alia etiam, de
qnibus dissernerit. De prouerbio cf. Liuins XLV 8, 6 ^Decet nec
praesenti credere fortunae, cum quid uesper ferat incertum sit.' Ver-
gil. Georg. I 461 ^Denique quid uesper serus uehat' sqq. — Merckli-
nus nsgl idsaiicctav eandem saturam esse dixit, sed u. proU. p. 47.
Lexicon apud Maium scriptt. class. nou. coU. VIII p. 62 ^Hinc etiam
Varro ait: bellaria ea maxime sunt mellita, quae mellita non snnt.'

sup. lin. add. Voss. min. [j 1 usu Voss. mai. pertinentibus usuni
Thuan. || conrabulemus idem || 2 atque uegotiis Petau. \\ agendi
Reg. Voss. mai. agendis Thuan. agendis loqui Voss. min. Petau.

ee

Sangerm. || 3 conuiuiis Voss. mai. || esse] autem Voss. mai. [[ nou
oma legi Thuan. || 5 simul om. Thuan. jj sint utilia et del. Thuan,\\
6 nec Reg. || de om. Pet. || quoque om. Pet. \\ 7 eas esse Pei. ejas
Reg. eas om. Thuan. \\ precipit Thuan. \\ his enim — infida om.
Thuan. || 8 beHita q Reg. belHta que Voss. mai. \\ 9 non sunt GR
societas Reg. EJN LMSIMTIEIEI Voss. mai. \\ 10 dixit hocj" loco
Pet. II bellare- ante quis Reg. m. pr. Voss. mai. \\ 12 naq; GR. gie
dixerunt Reg. gretia et Voss. mai. \\ 15 ea Liberi' om. Petau.\\
17 satyra Vat.Reg.\\ serus om. /i6ri ||ueheat Eott. \\ 18 imodice Fa/. j|

OCTOGESSIS 177

ea potissimum, quae simul sint ^LOcpsXij et delectent potius,
ut id quoque uideatur non defuisse magis quam super-
fuisse.'

OCTOGESSIS

[IIsqI VOflL0llCCt(Ov]

I (1)

P6stquam auida libido rapere dc eomedere co^pit,
Sineque opifici6 non probiter clepere ... 5

n (2)

Hoc erat incommodi, quod nesciebamus, semel unum
singulum esse.

III (3)

In quo nob[is ut]ilius est philippeum quod accipimus,
quam quod bibimus, cum alterum addamus in bulgam,
alterum in uesicam. 10

Cf. Macrob. sat. I 7, 12. II 8, 2 sq. lo. Saresb. Policr. VIII 7. Cf.
addeuda.

OCTOGESSIS. Inscriptio ab Oehlero restitxita, si addita illa
nsgl vofiiafidtcov respicimus, aptissime. Octogessis i. e. octoginta
asses (Priscianus de fig. num. 31). Octogesimus Aldina. Cf. Vah-
lenus p. 193. I Nonius 510, 27 'Probiter (prohibiter H in mg.
L). Varro Octogessi (octogesi BHLW; graeca desunt): postquam
. . . clepere'. Nonius 20, 10 ^Clepere est furari, tractum a TiXonrj^
uerbo graeco. Accius — — Varro Octogessi (octogiessi HLW;
graeca desnnt): seque . . clepere.' II Nonius 171, 17 'Singulum
pro singulare. Plautus — Varro — Idem Octogessi (octogesi LW)
nsql voiiiafidTav {vfiiefiatov LW) . . .' Cf, IleQLTcXovg I, 1. HI No-
nius 78, 3 'Bulga est folliculus omnis, quam et cruminam ueteres
appcllarnnt; et est sacculus ad brachium pendens. Lucllius — Varro
Octogessi (octogesi HLW) nsgl voiiiafiatoDv (voiiiaaXtaiv H vo-
(iiaudta)V L vofttaaata)v W)...' Philippeum ambigue dictum
esse oportet, ut et nummum aureum, et potionem aliquam, quamuis

4 pquam L \\ liuido B \\ Si H m. pr. ac Bff m. s. LTF \\ comedere
Roeperus phil. IX 572 gui soiadeos agnouit concedere BHLW con-
cidere Laurenbergius corripere uel corradere Oehlerus caedere
L, Muellerus p, 437 || 5 sineque scripsi scque ffJV p. 20 BffLW
p. 510 sequae Z 20 si quae Gulielmus scitque Laurenhergius \\ opificio
ff m. p?\ p. 20 opifico ff m. s. LW ib. opifice BffL W 510 opifica
Gulielmus \\ prouiter ffLW p. 20 || fepere BLW p. 510 sapere ff ib^,
ed. princ. strepere ed. 1480 ,| 7 esse W esset L \\ ^ Troch. septl.^
Vahlenus p. 83 |{ 8 in om. anle Ald. \\ nobis utilius Kochius exx.
crit. p. 27 nobilius ffLW \\ est est ffLW\\ accepimus Palmerius \\
9 quam [%vmiXov uini] quod bibimus Vahlenus anal. Non. p. 25 |l
abdamus Gulielmus in Plaut, Cisi. c. 4 '\ 10 uesicum ff m, pr. \\

Riese, Varronis Satirac. 19

178 M. TERENTl VARRONIS

IV (4)

Non liaec res de Venere paeta strabam facit.

V (5)
Viue meque ama mutuiter.

OEDIPOTHYESTES
Per idcm tempus Oedipus Athenas exul uenire dice-
batur, qui consolaret.

ONOC AYPAC

I (21 Oehl. 1 Vahl. 1 Ribb.)
Qui fdbularum c()nlocant ex6rdia.

ca sit ijjfnota, sig^nificet. IV Priscianus VI p. 209, 11 'Strabo etiam
straba facit. Varro de nomismatis (nomismatis Carolir. m. sec.)
. . .' Cf. prolegg. p. 45. Horatius satt. I 3, 43 ^strabonem Appellat
paetum pater' sqq. V Nonius 513, 16 'Mutuiter pro mntuo. Varro
Octogessi (octogcsi lib I BHLW) wfpl vo^LafidToav . . .'

0EDIP0THYP:STES. Inter pseudotragoedias Ritscbelius rettulit;
cf. prolegg. p. 31 sq. Incestas Romanorum libidines boc libro in-
cropatas magis quam inrisas puto. Oedipus enim cum matre concn-
buit, cum filia Thyestes. I Nonius 473, 28 Consolare Varro Oedi-
potbyeste (Oedipottbyesto L) . . .'

ONOC ATPAC. '*'0'vog Xvgag dKOvcov eitl x&v dnaLdsvTcav.^ Dioge-
nian. VJI 33. V. ibi Leutscbii adnot. E reliquis prouerbi formis affero:
ovog Ivgag av,ov(ov yiLvSLTa oara ApostoL XII 82; cf. ibi Leatscb. Vsur-
pat Varro ctiam Testam. IV, aliique permulti. — Satura erat de mnsicae
artis utilitate. Pbonascus, musicae doctor, prologo (I — VIII) artem lau-
dat. Disseritur deinde de bominum naturali musicae amore ( — X) eiusque
yi bestias (XI) et bomines ( — XIII) naturaliui; deinceps ad excnltam
artem ( — XV) pergit. Subito extat aduersarius (ille ovog XvQag)^ qui
uarie illa impugnat; ita fg. XVII contra XI — XIII est, XIX impndi-
cam mollemque musicorum uitam perstringit. Hunc musicus fg. XX
dcridct. Denique (XXI) suo cuique modo uiuendum esse decemitur.
Fg. XXII quo ponam ncscio. — Paulo aliter Vahlenus p. 3 sqq. argu-
mentum narrat. Ribbeckius p. 116 sqq. Euripidis Antiopam recte in
auxilium uocauit; non tamen accipio, Varronem Euripidis imitatorem
extitisse, sed parem materiam similes sententifys spontc creasse. Cf.
proU. p. 52. Cf. etiam Buccbelerus p. 433. 451.^ I Nonius 30, 22
''Exordium est initium — Vergilius — Varro '^Ovog Ivgag (onos

1 peUi BAGLKr peca R petas h pcla iisx^coqoip&aXiiov D fifTOQO<p.
raXiiog. strabo ucl straba in marg, d, (isrscoQocpsaakfjiOv in tng. g,
fiercoQoq^d-aXfiov. i. suspice. fierooQOcp&aXfiog suspex sLrabo uel slraba
in mg, l || fccit D [| lamhos putauit Fleckeisenus ; troch. sept, addilo
nielcorophlbaimon Rocperus phil. XVIII p, 453 || 2 muiter W m, pr,
muluiter ^^Z^/w. 5. II 3 Ocdippus ^ odipus j5 ocdipus Z || 5 con-
locanl L m, pr. collocant HL m. s, W \\ Scaliger fg. II. III. VI. I. VII.

ONOC AYPAC 179

II (15. 2. 2)
Phondscus adsurn, u6ci' suscitdbulam
Cantdntiumque gdllu' gallinaceus.

III (18. 11. 13)
Quam mobilem diuura lyram
Sol hdrmoge aequa cldm gubernans m6tibus
Diis uiget. [

IV (16. 4. 9)

Si quis iisXcodstv [hic in]est ovog ^VQag^
Praes6pibus se retineat for6nsibus.

V (17. 5. 10)
Quibiis suam delectet ipse amiisiam
Et Auiditatem speribus lact6t suis.

lyras HLW) . . .' II Nonius 176, 29 ^ Snscitabuliim honcste po-
sitam incitamentum. Varro "Ovog XvQCcg (onos WL m. sec. onus L

m. pr. honus H lyras HLW) . . .' III Nonins 100, 31 'Diis diu-
tinis ac iugibus. Varro '^Ovog Xvgag (honos BLW onos H lyras
libri): qnam . . uiget.' Nonius 183, 1 'Veget pro uegetat uel erigit
(uiget?) uel uegetum est — Varro — Idem ''Ovog Xvgog (onos
lyras LW): quam .. ueget.' IV Nonius 49, 28 ^Praosepia —
sed et omnia loca clausa ct tuita (tuta uita [dc H nescio] LW)
dicta praesepia. Vergilius — Varro "Dvos Xvgag (onos H m. pr. ho-

o
nos H m. sec. W onus L lyras L liras HW) . . .' V Nonius 16, 15
^Lactare est inducere uel mnlgere, uellere, decipere. Accius —

Varro Ovog hsqttg (onns H honos W deest L lyras HLW) . . ,'
Nonius 171, 26 'Sperem neteres spem dixerunt, unde et prospere

IV. V. VIII senariis descripsit calah I 252 ei in unum coniunxit \\
1 phonascus adsum Iitnius fonicia sum JILW Phoenicis uel fornicis
adsum Turnehus XII 16 Phoeniciac Scaliger phonicia Oehlerus Oci-
vtfiig assum Bibbeckius HO || uocis et gallus libri \\ 2 gallinaceus
jff m, pr. gallinacius If m. s. LW \\ 3 quem ff m, pr. L p. 100 qua
Scaliger \\ nobilem II m. pr. ih. mouilc W p. 183 mobile Lib. |1 dinum
cod. lunii, lunius || lyram LW IS^, Merc. lyras BHLW p. 100 lirans
lunius jl 4 harmoge Bentinus hcrmogc lihri p. 100 arogc LW m. s.
p. 183 arege W m. pr. ib. \\ acqua clam scripsi, cf. proll. p. 82 qua-
dam BHLWp. 100 quaedam Z^ 183 |1 5 uiget libri p. 100 uoget
p. 183 II Frg. duobus inlegris senariis adhuc describehalur H 6 me-
lodinistonos lyras HLW mclodiis diis esl ovog IvQctg Mercerus (isXa-
dsiv arovog uel ccaTOfAOg lyra Jt/mw^ melodis nacniis Scaliger; cor-
rexit G. Canterus nou. lectt. V 22, qui lacunam quoque indicauit,
quam hisce hic in suppleui\^ 8 sua HLW p. 171 y delectat W m.
pr. 171 dcleclel et HLW p. 10 || amasiam anie lunium \\ et habi-

12*

180 M. TERENTI VARRONIS

VI (19. 7. 7)
Neque orthopsalticum dttulit psalt^rium,
Quibiis sonant in Gra^cia dicteria.

VII (20. 22. 5)
Vt c6mici; cina6dici, scendtici.

VIII (22. 6. 3)
Valete nieque pdlmulis prodiicite.

IX (5. 15. 11)

5 Primum eam esse pbysicen, quod sit emphytos, ut

ipsa uox, basis eius.

X (12. 16. 12)

Homines rusticos in uindemia incondita cantare, sar-
cinatricis in machinis.

XI (7. 13. 14)

Non uidisti simulacrum leonis ad Idam eo loco, ubi

lOquondam, subito eum cum uidissent quadrupedem., galli

tympanis adeo fecerunt mansuem; ut tractarent manibus?

dicitiir, hoc est pro spe. Varro — Idem '^Ovog Ivgag (honos [onos
H m. pr.J lyras HLW) . . .' VI Nonius 101, 1 ^Dicteria. Varro
"Ovog ivgag (honos BW onos LH lyras libri) .. .' VII Nonius
176,15 ^Scenatilis uel scenaticus pro scenico (sch pro sc W ter).
Varro — Id em "Oyog Xvgag (Onos lyras HLW) . . .' VIII Nonins
372, 22 ^Producere dicitur longius ducere. Vergilius — Varro
''Ovog Xvgag (onos lyras LW) . . .' IX Nonius 79, 32 ^Ba.sis (ba-
ses libri) Varro "Ovog Xvgag (onos liras HLW) . . .' Cf. Aristides
Quintiliani p. 7 ^vXtj 9h iiovaiKrjg qpcoi')}.' X Nonius 56, 21 ^Sarci-
natricis non ut quidam uolunt sarcitricis quasi a sarciendo, sed
magis a sarcinis, quod plurimum uestium sumant. Varro "Ovog XvQug
(onos lyras HLW) . . .' Cf. Philodemus col. VHL XI Nonins

latera (hal)ilantem If m. sec) HLW 171 1| 1 quam mobilem anU
nequc hahent BHLW e p. 100, 32 iteratum [| urtopsalticium BHLW
orthophallicum lunius orthopsalticum uel orthiops. Oehlerus enchonla
psaltica Scaliger [| 2 grecia HL [[ 3 comi W m. pr. mimici Vah-
lefius p, 38 [[ cinaedici Scaliger conii. p. 100 nothidi HLW nolhi dii
lunius nitidi anie Merc. noetici Ribbeckius p. 116 [[ schenalici H «.
sec. W schcmalici Ribbeckius scenatici sc. ^simul omnes^ [[ 4 meque
Scaliger caial. 1 255 ct me LW et bene me uel el uunc me R^-
beckius^ 5 fisicen HLW physicen edd. [[ sil e^q>vxog Tumebus
siitem fitos HL W [| Senarios Vahlenus p. 29 finxii \\ 7 in sarcinis
u. doct. in ed. 1842 |[ 9 con uidisli B \\ eo loco Popma e loco BHLW
eloco Gulielmus ueris. H 13 Idai ioco L. Muellerus p. 438 [| 11 lim-
panis BHLW [[ feccrunl Gulielmus fcrunt libri [[ tracctarent L m. pr. \\

ONOC AYPAC 181

XII (4. 21. 21)

Et id dicimt sua ui Briseidem producerC; quae eius
neruia tractare solcbat.

XIII (2. 12. 15)

Sa^pe totius theatri tlbiis ccrno flectcndo
Commutare mentes, erigi Animos eorum ....

XIV (9. 17. 16)

Scientia doceat; quemadmodum in psalterio extenda- 5
mus neruias.

XV (3. 20. 20)
Maerentis ut qui^tus ac demissior probandus,
^^AxiXkicDQ '^QCJlxog, ^IoviTiog kvvuCSovJ^

483, 7 'Mansuete et mansues pro mansuetuni, ut sit nomiiiatiuus
mansues. Plautus — Varro "Ovog XvQag (onus BL m. pr. ouos HL
m. sec. W lyras libri)...' Cf. Anthol. Palat. VI 28. O. Lihn die AVand-
gemaelde d. Columb. in d. Villa Pamfili p. 33 sq. not. 76. XII Nouius
215, 14 'Neruia — neutri. Varro "(Qvog Xvgag (honoslIL onosAV
lyra H m. pr. L lyras H m. sec. \V) . . .' XIII Nonius 7, 9 ^Fri-
gere est et frigutire et fritinnire sussilire cum sono uel erigi et exi-
lire quod quaecunque friguntur uel frigent, nimio calore^ uel frigore
cnm sono susum sussiliunt. Plautus — Varro — Idem ^'Ovog Xvgag
(onus BL m. pr. onos HL m. sec. W lyras libri) . . .' Nonium in
Varrone frigere perpcram legisse pro erigere Buechelerus p. 445
obseruauit; sed cf. adn. crit. XIV Nonius 215, 14 'Neruia femi-
nini apud doctos lectum est saepe, uelut (uerum libri) Varro "Ovog
XvQOtg fonos HLW lyras H m. sec. W lyra H m. pr. L) . . .'
XV Nonius 5, 20 ^Cinaedi dicti sunt apud ueteres saltatores uel

manibus lihri manu Roeperus phil, IX p. 263 |1 Galliamhos Kochius p.
27, senarios Roeperus h c, quos reiecit ih. XV 270, iroch. septt. Vah-
lenus p. 25 sq. et aliter Roeperus progr, 1862 p, 41 {cf. phil. XVII 04)
ei rursum aliter L. Muellerus p. 438 instituere; sed ut mutarent
mulia hi omnes coacii erant. Sermo est pedesiris {de xtoce quadru-
pes cf. Sexag.W. Cato r. r. 102 al.) [] 1 [cum] ei edicunl Rihheckius
p, 119 et id dicunt HLW\\ sua ui scripsi suara HL W l| Breseidem HL W
2 neruias lihri neruia Gesnerus tractare ed. 1526 tracilare H m. pr.

traciare H m. s. LW
p. 37 [| 3 saepo B

Senarios uel octon. iamh. dixii Vahlenus
teatri H [] cerno scripsi crebro BHL W
4 conmutare Lm. pr. commutari Scaliger ind. Varr. s. u. fritinnire
frigi BHLW erigi Buechelerus p. 445 frigier Vahlenus p. 17 qtii uer-
sus constiiuit.^ qttos Buechelerus torpesccntes uel ad nauitatem supplei\\
deorum Rihheciius 118 || 5 extendamus Gulielmus est tendamus
HLW^^ Troch. sept.^ Vahlenus p. 31 [] 7 raerentis BHLW Pa-
risin. 7666 || inquietus Par. ut quietus ceteri \\ demissor BHLW Par.
demissior edd. \\ probrandus W \\ 8 ccxiaaeag L a^iaaetog Par.

182 M. TEREKTl VARROiNIS

XVI (6. 9. 4)
Iurgare cocpit dicens:

^Quac scis, agc qui in uulgiim uulgas artemque
expromis inertem?'

XVII (1. 14. 18)
Voces Amphionem tragocdum, iubcas Amphionis agere
5 partis: iurantiorcm quam meus est mulio [inuenies].

XVIII (10. 18. 17)
Tuus autem ipse frater cibarius fuit Aristoxenus.

XIX (11. 8. 6)
Si non plus tcsticulorum oflfendcris, quam in castrato
pecorejn Apulia, uincor non esse masculum ad rem.

pantomini diio xov •nivsiv aaiia. Plautus Varro '^Ovog Xvgag

(honofe BHLW lyras HLW liras B) . . .' Graeca illa ex prouerbio

petita puto. XVI Nonius 230, 16 'Vulgus masculino. Sisenna

— Varro — Idem ''Ovos Ivgag (honos lyras W onos lyros L):
iurgare . . uulgas.' Nonius 18'2, 27 ^Vulgare, in nulgus dare et
quasi multis audientihus ac non tacituris dicere. Vergilius . . . uul-
gare. [Varro "Ovog Xvgag : iurgare] coepit . . inertem.' Cf. Eur. An-
tiopa fg. 184 Nauck. ^^Movadv xiv* atonov sledystg, daviicpogoVy
'Agyov, tpCXoivov, %Qri[Ldz(ov dzrjiisXfj.^ XVII Nonius 55,33 'Infans

est quod aut dici non debcat aut fari non possit — Lucilius —

Varro "Ovog Xvgag (onus L m. pr. onos HL m. sfec. W lyras
HLW) . . .' XVni Nonius 93, 11 'Cibarium quod nunc aut de
pane sordido aut de alio indigno dicitur Varro — Idem '^Ovog Xvgctg
(onos liras HLW) . . .' XIX Nonius 141, 9 'Masculum pro forti
ac uehementi. Varro ''Ovog Xvgag (honos H m. pr. W onos Hm.
sec. L lyras HLW) . . .' Cf. Eur. Antiopa 185 ' rwaiyiofi^fiqt dia-

axdXsoDQ BHW riQOiKog BLW Par. a^gotKOg H iovi%og H m. sec.
W. correxit Mercerus. Varia lunius, Turnebus, Ochlerus tempUi'
runi. Versus inuenit Oehlerus |1 2 quae facis LW p. 230 j| uge quei
Z. Muellerus p, 80 qui aristophaneum agnouit ( Vnum hexametrum
et dimidium lunius uoluerat) alque LW p. 182 el 230 || Iiirgare
occepit dicens; quae iain facis ct quor 'In u. Ritschelius ind. 'lect.
Bonn. hib. 1854 p. VIII I. o. d. nugas facis atque In u. Vahlenus jp.
223, quod Rilschelius prooem. decad. praef. praefert || 4 Amfio-
nem HL [| Irogoedum H m. pr. L || Amfionis HL ]) 5 mulio HLW
purailio Roaldus [| Senarios instruxii Roeperus phtt. IX p. 263, qui
inuenies recle suppleuil [[ 7 sin uel si enim plus Rihbeckius p. 116 (l
8 Apula H m.pr. \\ hominem Ribbeckius non HLW\\ m^seulum Arem
Palmerius masculum Ueraclem Barthius ,1

PAPIAPAPAE 183

XX (8. 10. 8)
Nempe [aiitj suis siludticos in montibus sect^ris
Vendbulo aut ceruos, qui tibi mali nihil fecerunt,
Verriitis — ali artem praeclaram!

XXI (13. 19. 19)
Equi colore dispares item ndti:

Hic bddius, iste giluus, ille miirinus.

XXII (14. 3. 22)

Pacui discipulus dic^r, porro is fuit 'Enni,
'Enniu' Miisarum. Pompilius clueor.

PAPIAPAPAE

I (14 Oehl. 1 Vahl.)
Ante aiiris nodo ex crobyli subpdruuli

nQSicsrg fiOQ(p(6(iati.^ cf. fg. 11)9. XX Noiiius 555, 28 ' Vuiiabiilum
uenantiuin telum latissimum a cctcris acics lonf^itudines "(ac ccteris
maius longitudineV). Verfcilius — Varro uvog Ivgag (onos U
onus L bonos W lyras BL\V): nempe . . ceruos.' Nonius 554, :V2
'Verutum est telum breue et angustum. Sallustius — Varr o "Ovog
tvQccg (onus H m. pr. L bonos II m. sec. W lyras W liras L m.
sec H leras L m. pr.): aut ceruos . . praeclaram.' XXI Nonius
80, 1 f Badius Varro "Ovog XvQag (onos liras HLW) . . .' XXII No-
nins 87,32 ^Cluet nominatur. Lucilius — Varro "Ovoff XvQag (onos
liras HLW) . . ,' Pompili quem Kibbeckius in trag. lat. rell. omisit,
uersus tragicus ap. Varr. de 1. 1. VII 93 extat. Non buc pertinent
Varro ib. VII 28; Priscianus III 90.

PAPIAPAPAE [nSQl iyyioDfitcDv]. Gramm. incert. de gener. nomi-

1 nempe libri ucmpc tu Vahlenus p. 14 , qui iisque ail uerulis sepll.
iroch, fecil ncmpe aut scripsi \\ scctaris BBL secaris W\\ 2 ucna-
bulo B ucnabula HLW\\ aut ccruos BHLW p. 555, 32 accrbos eidem
p. 555 , 3 quos locos iungendos esse Gulielmus uerisim. II 18 uidil ||
3 uerrutus BHLW ucrutis lunius in mg. || ab artcm pracclaram
HLW ab artc pracclara B ob artem p. Aldina oii a. Guliebnus ab
a. Laurenbergius \\ Troch. sepU. Roeperus progr. saec. 1858 p. 12
perfecit. L, Muellerus p. 433 prosam putat |[ 4 item HLW ila
Junius II 5 murimus W m. pr. murrinus Carrio emend. U 10, qui
choliambos agnouit || 6 Pacuuius HLW Pacui Lachmannus in
Lucr. p, 306, qui distichon egregie recuperauit || porro is L porcis
H m. pr. porois H m, sec. W dicorporis ante Ald, bicorporis Benti-
nus bicordis Rothitis tricorporis (tricordis) Osann || dwxi lunius !| Enni
om. HLW, add. Roth. \\ 7 Enniusi^X^ || Pompolius Wm.pr. \\ cluoo
lunius II 8 nodo Scaliger catal. I p. 252 modo BHLW modicc

184 M. TERENTI VARRONIS

Int6rti emittebantiir sex cincinnuli;
Ociilis suppaetulis nigelli piipuli
Quantam hilaritatem signiiicantes dnimuli!

II (12. 2)
Quos calliblepharo ndturali palpebrae
Tinctae uallatos mobili sept6 tenent.
III (ad 14. post 2)
Rictus paruissimus
Vt refrenato risu roseo — .

IV (11. 3)
Laculla in mento impr6ssa Amoris digitulo
Vestigio demonstrat moUitudinem.

num 20 *'Babae uitiose dicitur, sed Papae dicendum, sicut Varro in
satira.' Tapperlapapp vom Lobreden' Mommsenujs rectissime uertit.
Cf. Ribbeckius (qui iyHCifi^oav genera, ut tgoncov in Bimarco, describi
putat) p. 124 sqq. Vahleuus 39. Actionem saturae diuinare non
possumus; agnoscimus tamen carmen pucUam nimio uerborum tumore
laudans (I — V), quod skXrjvc^ovat Romanis placet (VI); describitur
laudis iuauitas (VII — IX), bomo se ipse laudans (X); etiam contra-
rium i. e. uituperatio et accusatio, partes suas (XI — XV) habet I et
III Nonius 455, 32 'Rictum ferarum dici uolunt, cum Titinius auctor
sit etiam hominis dici debere Varro Papiapapae nsgl (nssgi

Lipsius cominode Vahlenus p. 43 |] crobyli Gifanius ex crobyli sub-
paruuli scripsi cx subolibus paruuli libri, de quo Lipsius uar, lect, III
8 dubitauit ex silonibus Martinius || 1 dimiltebantur sed cincinni libri
eraittebantur scripsi derailtuntur sex cincinnuli Scaliger ut cincinni Lip-
sius cincinnis Gifanius ,\ 2 supetulis nigellis populi BHLW suppae-
tulis nigellis puplilis lunius nigelii scripsi pupuiis Scaliger oculis
suppaetuli nigeliis pupuli Ribbeckius p. 104 || 3 quandam Scaliger
quara libri quantam scripsi aliquam Gifanius || auirouli scripsi animi
libri animitus Scaliger \\ Fg, Ul a primo diremit Scaliger, qui locos
ita continuauit; I. 11. III. IV. V et senarios descripsii, quos tanium
fgg, II et V lunius praesumpserat \\ 4 calliblefaron LW, corr. Iw
nius II 5 linctae LW cinctae Scaliger || uallato (uallatus cod. Fahrt)
mobilis septos L W, corr. Scaliger mobiies septo lunius |] 6 [deutes
candentes,] rictus ut p. Refrenat ore rosea [Jabra] Roeperus phil. IX
264 Refr. ore risu rosea [labioJa] id, ibid. XVII 93 1] purissimus ore
frenato Lipsius refrenatus Gifanius ]] at riclus []oris candidi] p.
Scaliger [] In fg. \\\ ordinando Vahlenum p. 45 sequor ]] 8 laculla
Roeperus apud Vahl, an.Non. p.39 et phil. XVII 98 suHa HLW sigiUa
edd. \\ iumento lunius ]] irapraessa W ]] priraoris digituli Gulielmus in
Plaut. Cist, c. 4 ]] Sullae ei uestigia Gerlachius ]] 9 demonstrant

1»APIAPAPAE. 185

V (13. 4)
Collum procerum, fictum leui mdrmore
Kegillae tunicae d6finitur piirpura.

VI (8. 6)

Hoc Graecis renuntiato, ut facile intellegeres nos ab
his amari; conmurmurantur avxoL

VII (9. 9)
Dominum conuiui, uinum aliudue quid mi laudato! 5

VIII (5. 10)
Imperito nonnumquam conca uidetur margarita, uitrum
simargdos.

HL) iyntafiioiiv (svTKOfitmv BHLW): ante auris . . . roseo.' Ad fgg.
I— V cf. Propertius II 2, 19 sqq. II Nonius 218, 26 'PalpeJ)rae
feminino Lucretius — Varro Papiapapae tvsqI iytKoiiicav [BvnoDfiKov
LW) . . .' Cf. Lactant. de opif. dei 10 'Palpebrae, quibus motili-
tas inest — , pilis — uallatae septum oculis — praebent.' III uide
ad I IV Nonius 135, 20 ^Mollitudinem pro mollitie. Varro
Papiapapae (QagtccQccQS L qIqlXqXqs H) tcsqI iynoifiLaiV {svco-
mion HLW)...' V Nonius 539, 10 ^Regilla uestis diminutiue
a regia dicta, ut et basilica — Varro Papiapapae (Papiapae H m.
pr.) nsQi iyncofiiaiv {sv^onfLKov HLW svnofiicov B)...' VI No-
nius 478, 2 ^Mnrmurari pro murmurare. Varro " — — Varro Pa-
piapapae icsqI iyncnficoDV {svnofiiaiv B svncofitov H svnoifiLoav
LW) . . .' VII Nonius 281, 21 'Dominus rursum appellatur con-
uiuii exhibitor; unde et dominia conuiuia. Lucilius — Varro Papia-
papae nSQl iyKoafi^oav {svKajfiv W svKcofiLoav L) . . .' VIJI Nonius
213, 23 'Margaritum — feminino. Varro Papiapapae {naTCtancc-
ncci W nanananai HL) nsQl iyyLcofiiaiV {svKcofiaiv H m. pr. L

edd. II 2 regillam lunicam diffingitur (difingitur B) purpura (purpu-
pura W) BHLW regilla tunica dcfinitur purpura w^/ purpurea Boe-
perus phiL XVII 93, quem paene secutus sum disciiigitur lunius dis-
cingit Oehlerus diflinitur Scaliger distinguit Vahlenus p. 45 qui duos
uersus duabus sentenliis discerpens dispUcet. An forte rcgiJIa in tu-
nica niue diffuudit purpuram? cf, Propertius l. c. *nec Maeotica nix
minio si certet Ibero.' || 3 renunciato L m.pr. Wm,pr. || intelleJegeres
L inteliigeres H ut uidetur \\ 4 auto HW autoi BL auctor Ald. aucto
Mercerus avxoLOehlerus avxm Bihheckius p, 126 ]| JVMmero^ inesse
Fleckeisenus ap, Vahl, p. 222 suspicatur || 5 quid ni Gifanius lau-
dabo Geriachius \\ lamb. sept. est Vahleno p. 48, troch. scazon L.
Muellero p.414, qui couuuiui lu uinum scrihit [j 6 inperito L m.pr.'\\
conca HL W concha edd. \\ margaritam utamisimargdos HL W; mar-
garita ut amethystus smaragdus lunius marg. uitrum sra. Mercerus \\
putamen sm. Gerlachius || 7 simargdos Bihheckius p. 125 || Sotadeos
Roeperus phil. IX 273 et aliter XV 292 instituit 1|

18G M. TERENTl VAURONIS

IX (7. 13)
Qiii potcst laus uidcri uera, cum mortuus sacpe fura-
cissimus ac nequissiuuis ciuis iuxta ac Publius Africanus — ?

X (10. omissum)
Dum uixi, promisce auis mei in chortibus paui. *

XI (1. 5)

IUe ales gdllus,
Qui siiscitabat 'Atticarum Miisarum scriptores,
An hic qui rabulariim gregem — ?

XII (3. 7)
Omni opstant in ministerio inuidiim tdbes.

svKcofivoDV H m. sec. svtKofiiiKov W).. .' IX Nonius 322, 2
^luxta rursum similiter. Sallustius — Varro Papiapapae nsgl iyKO}-
liLODV {nsQl L svconaiiiaiv h svHoofiLcov W) . . .' X Nonius 83, 15
^Chortes suut uiliarum iutra maceriam spatia. Varro Papiapapae
(Papiapape HLW) nsgl iyKoafi^atv (svyiofiiov HL svHOfiioiv W)
. . .' XI Nonius 26, 21 ^Rabulae liti[i^iosi a rabie dieti. Varro Pa-
piapapae nsgl lyxco/xtW (svTiaifitov HLW Paris. 7667) . . .' XII No-
nius 495, 10 ^Accusatiuus numeri singularis positus pro genetiuo
plurali. Sisenna Varro Papiapapae nsgl iynoofiioov {svn atfjLioDV

1 potes Bern. 83 || uersa LW uera cod, Danielis, Gulielmus in Plaut.
Capt. c, 1 II rnotus L W mortuus Ribbeckius p. 125 || furacissimus A.
Nauckius phil. IV p. 299 furacesemus Bern. 83 Geneu. furacessemus
L m. pr. furaces essemus L m. s. W\\ 2 ciuis Mercerus ibis LW\^
ac P. A. sc. * laudibus extollatur ' Bibbeckius , post quem priorum de
hoc fg. commenta tacere licet ]| 3 promiscaris HLW promis carus
lunius promis caris Turnebus XXIX 21 Buechelerus p, 440 proroisca
auis Roaldus promiscam me Laurenbergius promiscua auis L, Muelle-
rus p. 415 promisce auis Roeperus phil, XVlil />. 470, qui choliamhos
uoluit II mei libri (i. e. ^mihi') me is lunius raeis Oehlerus jl pauit HLW
paui Popma [| Ribbeckius p, 125 senarios , L. Muellerus troch. sca-
zontem putauit \\ 4 ale L \\ gullus If\\ 5 Atticarum Popma, delet
Duentzerus l, c. p. 489 aitharum H m. sec. L W Paris, 7667 aitaram
H m. pr, II 6 an libri non Duentzerus [] quia gregem rabularum (ra-
mularum L m, pr.) HL W Paris. qui Popma rab. gregem Vahlenus
p. 46 qui uersus constituit || Roeperus progr, saec, 1858 j». 12 oct,
troch. uoluit, \\ 7 omni obstant in Popma opslant Vahlenus p, 47,
omi optanti BL W in om. BL W || minislero L ][ inuidum Ald. inui-
duum BLW\\ Choliambum L. Muellerus p. 415 agnouit; sept, troch.
putat Roeperus, senarios Vahlenus ]]

PAPrvS AVT INOKX 187

XIII (4. 11)

Praetor uester cripuit mihi pecuniain. Do ea que-
stum ad annum ueniam ad nouum magistratum, cum hic
rapo umbram quoquc spei deuorassit.

XIV (6. 12)

Si et accusator et reus erunt tenebriones, uterque
utrumque uituperato. 5

XV (2. 8)
Quare residis iingulacae, optrectatores tui, iam nunc
murmurantes dicunt:

^M(o^7]0€tat tig ^&lXov rj ^L^7]0€tai\

t PAPPVS AVT INDEX
Nasturcium nonne uides ideo dici, quod nasum tor-
queat, ut uestispicam, quod uestem spiciat? 10

BLW) . . .' XIII Nonius 26, 29 'Rapones a rapiendo dicti. Varro

Papiapapae (Pappapae H m. pr. L) Ttsgl iyKODfiLCDV (svaoDfiov H

m. sec. LW «vxa/Ltov H m. pr.) . . .' XIV Nonius 18, 27 'Nebu-

lones et tenebriones dicti sunt, qui mendaciis et astutiis suis

nebulam quandum et tenebras obiciant — Pomponius — Varro Pa-

piapapae nsgl iytKoii^mv {svtkoiikov H m. sec. LW svKocfiiav H

m. pr.) . . .' XV Nouius 26, 16 ^Lingulacale dicuntur uerbosi.

Varro Papiapapae (Papiapae H m. pr.) tcsqI iyKiofiLcav {svHfiov H

m. pr. L svnfivov H m. sec. W Parisin. 7667) . . .' Diogenianus VI

74 ^Moafn^astai sqq. Stt QadvsQOV t6 tpsySLv^'* ot similiter alii.

PAPPVS AVT INDEX (?) Cf. prolegg. p. 42 sq. I Nonius 12,

17 'Vestispici appellabantur uestium custodes serui, quod frequenti

diligeutia uestis inspiciant. Plautus — Varro Pappo aut indige na-

sturcium' e. q. s. (sic W; Varro . . . torqueat desunt in L; V. P.

8r
aut indi.enasturcium H Pappo aut indigitamentis iam ed.

a. 1492 habet Pappo aut indigena Oehlerus Pappo de indigen-

tia Kitschelius de logistt. p. V. Inter logistoricos a Popma et Ritsche-

1 praetor noster Aldina || erepuit L m, pr. || 3 deuorassit Vahlenus
p. 49 deuorasset HLJV || ad nou. mag. delel Ribheckius p, 125 ||
4 tenebrines H m. pr. tenebriones ff m. s. LW\\ resides Mer-
cerus residit HLW sidit Par. 7667 resident Ald. siient Roeperus \\
lingulace libri 11 obtrectatores H m. sec. Par. oplr. H m. pr. L ob-
tractatores W\\ 8 ftfxivriasxcn, HL W Par. 1| ^lfiov H m. pr. fiafiov L
(idakov Hm.sec. W (lallov Par. \\ fisifiriGsrai omnes nisi quod Hm.s.
W (isifiriasrdi || 9 nasturcium indige HW n. indigeua Oehlerus indig.
om. edd. ueU. nonne uides Mercerus non inuides HW\\ ideo Oehlerus
ineo HW ab eo Mercerus [[ 10 ut H m. pr.y deesl H m. s. LW \\

188 M. TERENTI VARRONIS

PARMENO

1(1)
Lepusculi timentis hoc quadrAngulum
Dedit Diana: rete nexile, Arcyas,
Visciim fugai lineamque compedam.

II (7)
. . . exeiint citi, strepiint, bount.

III (8)_

Cedit uel6cibus
Iiiuenis membris, 16ui nitidus 61eo ....

lio refertur. "E^o in hac difticultute plane singulari nil habeo nisi
ut taceam. Cf. Varro do 1. 1. VII 12 'Sic dicta uestispica, quae
iiestera spiceret, id est uideret uestem ac tueretur'.

•nvovfiivoav di, TlaQfiivcav ydg 6 i(oyQdq)og vv yQwij^ccg avi&rjTisVj rjv
Httl cpoavriv dq)iivai ot d^scofjisvoi idoTiovv^ (cf. Plutarchus symposiac.
V 1. de aud. poet. 2.), — hoc dico prouerbium cum fragmentis nullo
modo conuenit. Neque haec quidem inter se concinunt, cum slluae
caedendae labores (II — IX) et de poesi disputatio (XI — XV) nullo
uinculo cohaereant. Rem soluant peritiores. — Logistoricum esse
Mercklinus mus. phil. XII 394 dixit; cf. Vahlenus p. 216 et praecipue
prolegg. mea p. 36. I Nonius 28, 3 ^Compedes non a pedibus
dictae, sed ab impedimento. Varro — Idem Parmenone: lepusculi
. . . compedam.' Nonius 451, 24 'Viscum positum pro rete, a tena-
citate. Varro Parmenone : lepusculi . . . compedam.' II Nonius 79, 4
'Bount dictum a boum mugitibus. Pacuuius — Varro Parmenone
(Parmenione L m. pr.) . . .' Ad fgg. II — IX cf. Ennius ann. VI fg.
il Vahl. ^lncedunt arbusta per alta, securibu' caedunt^ Percellunt
magnas quercus, exciditur ilex, Fraxinu' frangitur atque abies con-
sternitur alta, Pinus proceras peruortunt; omne sonabat Arbustum
fremitu siluai frondosai.' III Nonius 251, 6 ^Cedere Incedere.

inspiciat JI m, pr, \\ 1 timentes HLW p, 28 L m, pr, p. 451 timea-
tis Kochius p, 28 || 2 retae H 28 ]] necsile H m, sec, FF /?. 451 !|
archia suiscum HL W 28 atauis] cum HL W 451 brauis cum B 451
aut uiscum Aldina arcyas, uiscum Scaliger conii. p, 40 aQnvag u. lu-
nius 11 3 h\^d\Mercerus fugam HLW codd. Merc. p.28 fuge BHLW
451 fugeJae ^AV in ed, 1842 fugarum Scaliger coni. p. 79 fugamque
Turnebus XXIX 17 sagenam Ald. fucatum Oehlerus \\ linteamque ^^. ||
compedem lunius \\ Senarios lunius et Scaliger iam habent || 4 stre-
punim L || exeunt ante bount repetunt HL W^ om. Aldina ]| boiiunt L \\
Senarium feci; numeros Vahlenus 95 agnouit; uersiculos trochai-
cos duos Ribbeckius p. 115 instHuit^ 6 leui scripsi leuis ZiPP ||
niti^ W^ Troch, septt, Vahlenus p. 96 agnouit; L, Muellerus p,4lS

PARHENO 189

IV (9)
. . . Cau6 fonte uti cum inrigduit
Oaudta amniuni anfracta, in siluam uoidntes.

V (3). VI (2)
'Alius
Cabdllum arbori ramo in hiimili adligdtum
Relinquit; ferens ferream limero bipinnem 5

Seciirem.

VII (4)

. 'Alius ten^ram abietem solus perc611it.

VIII (5)
Ca^ditur i6tos [atque] dlta fros d6cidit
Pdlladis; pldtanus ramis — .

IX (6)
'Alta traps pr6nis in humum dccidens pr6xumae ^q

Frangit ram6s cadens.

Plautus — Varro Parmenone . . .' IV Nonius 192, 33 'Anfractum

— neatro — Varro Parmenone . . .' V Nonius 86, 13 ^Caballus

— Varro Parmenone: alius .. relinquit. ' VI Nonius 79, 12 'Bi-
pennls — qnod ex utraque parte sit acutum. Nam nonnulli guberr
naculorum partis tenuiores ad hanc similitudinem pinnari uocant ele-
ganter et Varro — Idem Parmenone (ad Parmenonem H m. pr. L):
ferens . . securem.' VII Nonius 152, 10 ^Percellere euertere, per-
cutere. Varro Parmenone . . .' VIII Nonius 486, 10 'Fros (frons
libri) pro fronde, ut Vergilius — Varro Parmenone . . .' IX Nonius

sotadicum dixit H 1 e cauo Popma \\ uti Vahlenus 08 ut Z^jl irri-
gauit L m, sec. W \\ 2 caua Vahlenus [| aurium L W amuium scripsi |
anrrata L m,pr. || uolantcs scripsi [sc, ^uenanlur uiri^) uocans LW\
Kochius iamb. oct. finxil; Vahlenus creticos dixit aut hacchiacos
p, 93 sq. ]| 3 Fgg. V — IX Scaliger primus coni. p. 145 hoc ordine
continuauil; VIII. IX. VII. V. VI. Deinde Naekius ad Valer. Caton.
p. 63 hacchiacos esse uersus diocil, quos a V. VI incepit, octauo clau-
sit. Vahienus p. 92 sq. ordinem hunc fecit: V. VI. VII. VIII. IX qui-
bus IV adiunxit, omnesque fecit creticos (u. ad IV. IX) || 4 cabal-
lom W m. pr. \\ arboris ante lunium arbori ' Lachmannus in Lucr.
p. 29 II umili 2/ humili HW \\ alligatum ffL m. s. W\\ 5 umero
ff m. pr. humero ceteri \\ bipinna iT m. pr. bipennem W bippinem
ei ff m. sec. [[ 6 securum H m. pr. \\ 7 fg, VII in- LW recte
legitur || 8 lotos Mercerus lutos BH m. s. LW luclos H m. pr.
lucus Bentinus || alque addidi alla HLW alia Sccdiger |l fros Lipsius
frons LW^ 9 platanos Mercerus || ramis sc. ^ priuatur^ |1 10 alla

190 M. TERENTI VARRONIS

X (10)
Micanduin erit cum (iraeco, utrum ego illius nume-
rum an ille meum sequatur.

XI (11)

Pudet me 'taedium Musarum agnoscere, piget-currere
et una sequi.

XII (13)

5 Demitis acris pectore curas cantii castaque po^si.

XIII (12)

Patris huius nascuntur pueri Rhythmus et Melos.

XIV (15)

Poema est ioxis enrhythmos, id est uerba plura modice

in quandaift coniecta formam. Itaque etiam distichon epi-

grammation uocant poema. Poesis est perpetuum argu-

lOmentum ex rhythmis, ut Ilias Homeri et Annalis Enni.

Poetice est ars earum rerum.

178, 32 'Traps (trabs W) Varro Parmenone (Parmenione LW):
alia . . cadens.' Nonius 494, 32 'Pronis positum pro prona. Varro
Parmenone: alia . . cadens.' Cf. Catullus 64, 109 sq. X Nonins
.347, 26 'Micare est sortiri digitis. M. Tullius — Varro Parmenone . . .'

XI Nonius-423, 27 'Pudet et piget hoc distat: pndet enim uere-
cundiae est, pigere paenitentiae. Plautus Varro Parmenone . . .'

XII Nonius 240, 30 ^Acrem austerum, acerbum, asperum. M. Tul-
lius — Varro Parmenone . . .' Nonius 267, 13 ^Castum suaue iucun-
dum. Varro Parmenone (Parmenonne L m. pr.) . . .* XIII No-
nius 213, 10 'Melos — masculino. Accius Varro Parmenone . . .'
XIV Nonius 428, 6 ^Pocsis ct poema lianc habent distantiam : poesis

Oehlertis ci Meinekius qui creiicos agnouii p. 740 alia libri bis [| Irabs
BHLW p. 494 [] propius in anle lunium || accedens LW p, 178; tue-
iur Fleckeisenus ap. Vahl. p. 05 accidens BHLW p. 494 || proxume

cum

LW 178 proxime BHLWm proxumae Scaliger \\ 1 nt Graeco W\\
2 assequatur Vahlenus p. 98 ]| 3 me tui et Musarum HLW; cor-
rexi. [dolet enim meam amusiam] agnoscere Vahlenus p. 98 ||
5 demilis Mercer. dimiltis LW p. 241 Bern. 83 p. 267 dcmitlis LW
p. 267 dimitle Meinekius p, 740 ]] acros L m. pr, 267 j| curas L W 241
luctus LW2Qn [] cantu castaque LW2Qn cantum cantasquc LW 241 )|
Arisiophaneum Meinekius agnouii ]] 6 patris Ribbeckius 129 palri
Popma paciin HL W, delet Duentzerus l. c. p. 490 paginae Oehlerus
compaginis Vahlenus p. 97 qui senarios dixit. Palmerius ei alii ario-
/rtw/Mr ]) rithmus HLW\^ 7 lexis enryllimos HLW\\ 8 dystigon^
L dyslicon HW \\ 10 et rytlimis HLW e Popma ex Ohlerus |] Post

nepi AipecGQN i9i

In quibus partibus in argumentis Caecilius poscit pal-
mam, in TJd^sOLv Terentius, in sermonibus Plautus.

r.

rhythmis Nonius in HL W aliiid lemma habei interposilum XXV uer-
borum : deinde pergit min ut llias sqq. \\ Enni W En L. De H
nescio \\ 1 Cecilius LW\\ 2 elhesiu L W ethesi Popma rj&saiv
scripsi cum Oeklero, cf. Charisius p. 241 ^''Hd"rj, ut ait Varro de la-
lino sermone lihro V, nullis aliis seruare conuenit, quani Titinio Te-
rentio Attae; nce&Yi uero Trahea Atilius Caecilius facile raouerunl.' ||
3 quoque ah uno Carol. \\ compoto L m. pr, \\ uiae om. Sang. Lugd.

m. pr, uice Carol, \
tn, pr. sine ullae L

ex quibus Halb. Lugd. Carol. [| 4 sinegulae H
I extume exitum ad caelos HLW exitum ac lelos
edd. Nonii, codd. Prisciani, nisi quod Carol. m. sec. exitum ad cae-
los II 5 conpito H compelo Carol. \\ aeepicurus L epcurus H m.pr.
Ab Epicurus nouam sentenliam incipit Bamb. Bern, Halb, Carol. \\

\

nEPI AIPECEON

1(1) .
Porro inde ab unoquoque compito ternae uiae oriun- /

tur, e quibus singulae exitum ac XBkog habent proprium. \

A primo compito dextimam uiam munit Epicurus.

est textus scriptornm (scripturarum B), pocma inuentio parua, quae
paucis nerbis expeditur. Lucilius — Varro Parmenone . . .' Cf. Lu-
cilius satC 1. IX ap. Non. h. 1. 'Pars est parua poema . . . epistula
item quaeuis non ma^na poema est; Vna poesis opus totum, ut tota
Ilias una est, Vna poesis ut Annales Enni: atque stoc unum Est maius
multo, quam, quod dixi ante, poema.' (De 'atque stoc' cf. L. Muel-
lerus p. 431; prolegg. mea p. 89 sq). XV Nonius 374, 6 'Poscere
accipere. Varro Parmenone . . .' Huc fortasse pertinet Gellius VI
14, 6 ^Exempla in latina lingua M. Varro essc dicit ubertatis Pacu-
iiium, gracilitatis Lucilium, mediocritatis Terentium.' Cf. Sedigitus
ap. Gellium XV 24.

IIFPI AIPECESiN. Hoc nomine Apollodorus, Clitomachus^ Epi-
cnrus, alii lihros scripserunt, et praecipne Lucianus ^Egfiotifiov irj Ttsgl
atgsescov, Nescimus utrum in inridendo tantum, ut Menippeus, con-
stiterit, an Antiochi iam placita hoc libro commendauerit. Cf. Au-
gustinns de ciu. dei XIX 1 'M. Varro — tam multam dogroatum ua-
rietatem diligenter et subtiliter scrutatus aduertit, ut ad CCLXXXVIII
sectas, non qnae iam essent, sed quae esse possent, adhibens quas-
dam differentias facillime perueniret.' Cf. omnino ibi c. 1 — 3. I No-
nins 94, 27 ^Dextima pro dextra. Varro nsgl aigsasfov (dsgsascDV
W m. sec. dsgasoav LH m. pr. ccSQsasmv H m. sec. W m. pr.):
porro . . . Epicurns.' Priscianus III p. 98, 8 ^Extimus quoque pro
extremo dicehant antiqui. Varro tcsqI otiQsascov (nrjQL Par. 7496.
Bamh. Carol. aiLiasov Bamb. ainsasfov Carol. asQiasov Sang.
Lugd. graeca om. Halberst.): porro . . . Epicurus (Varro ... Epi-

192 M. TERENTI VARRONIS

11(2)
Neque in polubro mystico coqudm cdmeS;
Quibiis satullem c6rpora ac famem u^ntris.

III (3)
.... Tum contremula dquilenta apud &lta
Litora oriris &c nobilis 6mnibus rel^ces.

nEPI EAECMATON

I (1) .

5 Gellius VI 16, 1 sqq. 'M. Varro in satura, quam tcsqI

iSBO^dtcov inscripsit, lepide admodum et scite factis uer-
sibus cenarum ciborum[que] exquisitas delicias comprehen-
dit. 2. Nam pleraque id genus, quae elluones isti terra
et mari conquirunt, exposuit inclusitque in numeros sena-

lOrios. 3. Et ipsos quidem uersus, cui otium erit, in libro,
quo dixi, positos legat; 4. genera autem nominaque edu-
lium et domicilia ciborum omnibus aliis praestantia, quae

curus om. Par. 7530). Cf. Lucianus 1. 1. c. 14 ^ axaq stni iioi, fLia
tig odog iariv 17 inl (piXoaoq)iav ayovaa . . . ; £. Mdla noXXoij IIbqi-
natriTi-Kol xal 'Eniv.ovQBioi xal ot tbv TlXdtaiva iniyga^pofisvot^ %tX.
\^ c. 25 sq. Metrodorus nsQl f^g slg aocpiav noQsiag (Diog. L. X 24)
scripsit. Cf. Lachmannus in Lucr. p. 350. 11 Nonius 171, 14 ^Sa-
tullem pro saturem. Varro nsgl atgsasoiv . . .^ III Nonius 351)22
'Nobilis dicitur et notus. M. TuUius — Van-o nsgl atQsasav
{nsQHQsastov LW nsQivsasa)v Paris. 7667) . . .'

nEPI EAECMATS^N. Eandera esse saturam ac 'Nescis quid
uesper serus uehat ' Mercklinus mus. phil. XII 380, philol. XIII 726 sq.
affirmauit, quem Vahlenus p. 206 sqq. refellit. Nam haec w. id, sa-
tura luxuriem edendi et ciborum impugnat, illa alia agit. Cf. Ar-
chestrati raavQOvofiia , Enni Hcduphagetica. I Ad edulium catalo-

1 polubro myslico Scaliger conii. p\ 40 puluere mitico HLW my-
Ihico ante Ald. Libyco Mercurialis || carnem HLW carnes ed.
1526 II 2 satuJem L W salullem H ut uidetur , edd. \\ Choliambos
Scaliger agnouit \\ 3 tu cum tremula Qulielmus ueriss. III 18, qui
primus senarios putauit \\ aquulcnla idem aquilonia edd. ueti, {{ 4 li-
tora W Paris. 7667 littera L m. pr. littora L m. sec. \\ oreris Lach-
mannus ind. lect. Berol. hib. 1849 p, 4 sq., qui sotadeos agnouit \
mobiJis LW Paris. nobilis edd. \\ relucens W Paris. reluces X |

■ a qua i

5 satura qda scpsit gr(fecis omissis Rott. mQisosG^fi^atmviV'
scripsit Reg. IN scripsit Vat. \\ 7 caenarum Boti. || ciborum libri,
delet Hertzius ciborumque edd. uett. || 9 mare Vat. m. pr. || exin-

nepi eAecMATQN 193

profunda ingluuies uestigauit, quae Varro obprobrans exe-
cutus est, haec sunt ferme, quantum nobis memoriae est:
5. Pauus e Samo, Phrygia attagena, grues Melicae, hae-
dus ex Ambracia, pelamis Chalcedonia, murena Tartessia,
aselli Pessinuntii, ostrea Tarenti, pectunculus [. . .], helops 5
Rhodius, scari Cilices, nuces Thasiae, palma Aegyptia,
glans Hiberica. 6. Hanc autem peragrantis gulae et in
sucos inquirentis industriam atque has undiqueuorsum in-
dagines cuppediarum maiore detestatione dignas censebi-
mus, si uersus Euripidi recordemur, quibus saepissime 10
Chrysippus philosophus [est usus], tamquam edendi irrita-
tiones quasdam repertas esse, non per usum uitae neces-
sarium sed per luxum animi parata atque facilia fastidien-
tis per inprobam satietatis lasciuiam. 7. Versus Euripidi
ascribendos putaui: 15

'EtcbI xC SbI ^QOxotai Tcliiv Svelv ^iovov^
^TJ^riTQog axtrjg nd^arog '9*' vSqtixoov^
"Atcbq ndQBOxi xal nifpvx rj^cig rQS(pBLv;

gnm. cf. Enni Heduphagetiua ap. Apuleium apol. 38 p. 48 sqq. Krueger.
et praecipue Horatius satt. II 4. — Euripideos uersus (Fgg. inc.

clusitque Reg. \\ 3 ex Samo Rotl. \\ frygia Reg. frigia RoH, Vat.
mellice libri |[ hedus lihri ][ 4 calcedonia VaL caichedonia Reg.

r

murenatar resia Vat. mure nataresia Reg, Cum kis Rott. ubique fere
' consentit, nisi quod neglegentius scriptus est \\ 5 Jd petunculus edd.
Ghius supplent \\ 6 rodius Vat. || scaricilices Reg. \\ Versus fortasse
ila restitui possunt:

Pauus e Samo,
Phrygia Attagena, .' . Melicae grues ,
Haediis de Amhracia, Ch^Icedonia pelamis ,
Tart^ssia murena 4tque Pessiniintii
Aselli cum ostreis Tarenli ; liim [. .]
Pectiinculus, helops Rhodius et Cilices scari ,
Nux Thisia, palma Aegyptia, glans Hiberica.
7 autem p au peragranlis Rotl, \\ 10 Euripide Vat. m. pr. Euripidi
uersus Rott. ]] 11 est usus om. libri. utebatur edd. uett. usust
JRertzius jl crisippus Vat, crysippus Reg. chrisisippus Rott. ]] irrita-
tiones quasdam om. Reg. Rott. ]J 14 Euridi lihri ]] 16 Graeca desunt
in Rott. et {praeter stvsi xi) in Reg ]] xi di \ narfv \ dsXiiexSQog \
r biSqbxoov \ onsQ \ Tcsq^vasfiac \ ds aoi \ svdsaxcov firiKavag Vaf. \\

Riese, Varronis Satirae. 10

194 M. TERENTI VARRONIS

^^v ovK ccTcaQxst nkrjO^ovT], tQvtpy S^ xot
"AXkG)v idsatav fLi]xavag ^Qcifisd^a.'

II (2)
. Gellius XV 19, 1 sq. 'Non paucissimi sunt in quos
potest conuenire id quod M. Varro dicit in satura quae
5 inscribitur tcsqI iSsa^dtav. 2. Verba haec sunt: Si, quan-
tum operac sumpsisti, ut tuus pistor bonum faceret panem,
eius duodccimam philosophiae dedisses, ipse bonus iampri-
dem esscs factus. Nunc illum qui norunt uolunt emere
milibus ccntum, te qui nouit nemo centussis.'

t ni

10 Apicius de arte coquinaria III 2 *Betaceos Varronis.
Varro: Betaccos sed nigros, quorum detersas radices et
muiso decoctas cum sale modico et oleo, uel sale, aqua et
oleo in se coques, iusculum facies et potabis; melius erit,
si in eo puiius sit decoctus.'

t IV
15 Apicius VII 12 ^Varro: Si quid de bulbis dixi in
aquam, qui Vcneris ostium quaerunt, deinde in legitimis
nuptiis in cena ponuntur, sed et cum nucleis pineis aut
cum crucae succo aut pipere.*

HEPI EHArorHC

^(^)

Quaerit ibidem ab Hannibale, cur biberit medicamen-

884 Nauck.) o Varronc sumptos a Gellio puto. III et IV Hamel-
bergius in ed. Apic. a. 1542 et Ritschelius de Varr. discipl. libris p. 63
huc referunt.

IIEPI EgArS^rHC. 'Elaycoyjf est mors; satura erat de nolnn-
taria mortc a stoicis permissa. Itaque, ut recte Mercems (ed. Non.
p. 745) disputat, de morte quam 'uicti no uictoribus ludibrio essent

5 sdsOfiatov Petau. \\ opcro libri plerique I| ait luus Beg, m,
pr. II paslor Voss. mai. \\ 8 ee faclus idem |1 monint Peiau, ||
. . iniorc Voss. min. || lc qui noruot Petau, [| 9 cenlussis Iteg.

n

centum sis Voss. mai. Thuan. celussis Voss. min. ccnlnssit PelaiL
ccntus-sis Sangerm, || 12 mulsu Vaticanus Vrhinas in ed. 1791 eol-
latus [| 13 in sp cocta iusculum facere et potari melius est etiam
si Frt/. II 14 decoctus sit F 1| 15 buluis r|| 17 ponantur r||
18 succum V. Quae rerepi, Humelbergius in ed, a. 1542 comecii \\

nepi ezArorHC 195

tum? *Quia Romanis' inquit *me Prusiades tradere uo-
lebat.'

n (2)

Andromeda uincta ct proposita ceto non debuit patri
suO; homini stupidissimo, in os expuere uitam?

in (3)

Non uituperamus cum sciamus digitum praecidi opor- 5
tere, si ob eam rem gangrena non sit ad brachium uentura.

IV (4)

Quemndm te esse dicam,
Ferd qui manii coq)oris feruid6s fontium dperis laciis

sanguinis teque uita
Leu&s ferreo 6nse? 10

V (5)

Quid puer rogasset et petasatus capite adnuisset? Ac
discedens numero uenire ait adulescentem.

(fg. I)', quamqae infelices (II) et aegroti (III. IV) tacdio uitae sibi '
smnpserunt, sermo erat. Fg. V Ribbeckius tragg. lat. p. 261 ad An-
dromedam (fg. II) refert. — Mercklinus mus. ph. XII 381 Sexages-
sem n. i^ocy. saturam construxit, quem Vahlenus p. 208 rcfutat.

I Nonius 345, 15 'Medicamentum rursum uenenum, ut graecc qxxg-
fiaxov Varro nsgl i^aycDYrjg {s^arootet L sgofrot et W) . . .'

II Nonius 400, 9 'Stupidus stultus et iniquus. Varro nsgl i^aycayijg
(earoTijs L saycayrig W) . . .' III Nonius 117, 21 ^Gangrena
est cancer. Lucretius — Varro nsgi i^ayoayijg (d'nsQis ^Sycorrjg
LW) , . .' IV Nonius 336, 27 'Leuare etiam mini\ere. Accius —
Varro nsgl i^ayonyTJg (s^aioaTTjg HW c^azoiTrjg L) . . .' Cf. En-
nius Thyeste IV u. 393 V. 298 Rb. 'QuemnAm te esse dicam, qui
tdrda in sen^cta.' V Nonius 352, 16 ^Numero significat cito. Accius

1 Romani L m. pr. |1 inquid L \\ Prusias lunius in mg, || ilradere L

3 uicuucta L m. pr. \\ ceto lunius cito LJV\\ patri lunius pari L W

4 spuere W expuere L Geneu. quod recepi cL Val. Max. 111 3, 4 ei
Plinio H. N. VII 87 |1 uitani del. Duenlzerus p. 490 /. c. \\ 5 digitum
Lipsius uar. lect. 111 3 dictum X^|| graugrena W gangrena L \\
non L W mox Popma [| bacchium L W brachium Lipsius || 8 fera
ffermannus elem, d, m. p. 303 , qui hacchiis fragmenium ioium de-
scripsit sine uersuum dislribuiione. feram ffL W\\ fecundos cod. Fabri\
Ribheckius iragg, poei. lail. p. 2G8 corporis — aperis creticis, cetera
hacchiis tribuil. Hermannum sequor^ sed oclonariis inslitutis; sed
forlasse bacchii sunt usque ad nianu, deinde cretici \ II puera Rib-
beckius ibid. p. 261 || petassatus W piaetassatus L \ annuissot L m.
s. W\\ dicedens Z wi. pr. |[

13*

19G M. TERENTl VARRONIS

VI (6)
Quara sympathian lumbi ad oculos haberent? quid
inguinum interesset, puerum cum essem deuirginatum usu-
rus, an uoltu 6 i^cog appareat? f dum cogito.

nEPI KEPAYNOY

1(1)

Macrobius Satum. III 12; 2 'Testatur etiam M. Varro

5 in ea satura, quae inscribitur nsQl xeQavvov, maiores soli-

tos decimam Herculi uouere nec decem dies intermittere,

quin pollucerent ac populum oiavfLpoXov ^um corona laurea

dimitterent cubitum.*

11(3)
Conlisione nubium fulget; tonitrua fulguris a fulmine
10 orta.

— Varro nsgl i^ocyony^g {s^aKozsg LW) . . .' VI Nonius 458, 21
'Virgines non solum feminae dlcuntur, uerum etiam pueri inberbes;
nam et quicunque ex ephebis excesserat, deuirginari dicebatur.
Varro tcsqI i^ayoay^g (^ayonTrig W SaTcoTij? BHL) . . .'

IIEKI KEPA1?N0T. Superstitiones ad fulgura pertinentes, quae
peregrinae erant ex Etruria ascitae, naturali harum rerum explica-
tione {fg, II) delere studet. Ad actionem saturae fg. III pertinet; in-
certum est de fg. I. I Cf. Prellerus mythol. Hom. p. 652 sq. II No-
nius 28, 15 ^Fulgura dicuntur coruscationes a fulgore. Varro nsQl
71SQCCVV0V {ncQccavvov HLW) . . .' Cf. Seruius in -Aen. I 42 *Phy-
sicos, qui dicunt, collisione nubium fulmen creari.' Isidorus de nat.
rer. 10 'Nubium adtritu fulmina nascuntur.' — Plinius II 142 'Ful-
getrum prius cerni quam tonitrum audiri — certum est.' Cf. quae

1 sympalhiam lunius symphatian BHLW ]] lumbi ad Lipsius anU
lectt. IV 9 luhiat libri lubidinis ocuii lunius [] 2 inguinum Lipsius
imagnum B imaginem H m, pr. imaginum H m, s, LW magnum lu-
nius \\ intereel B jj puerum cum scripsi puerutrura libri puerum utrun^
lunius \\ essem Popma esse libri esset lunius ]] usuras B ^ 3 an
monuce^^oxracpurus BHLW an (lovoyeQOvvag, pueros Oehlerus
^ Quid uoluerit Varro nescio ; quid noluerit scio^ Scaliger teste Vah-
leno p. 210. liJgo coniecturam meam proposui; ad praesentis usum
in appareat cf, Sexag, XVI Bim, XXV Ct/cn. H. Ep, ad Marull, al \\
dum cogito libri; latet ni fallor adiectiuum (avfifioXixog^i) ad iQmg
periinens ]] 5 satyra Gud. Salisb. Bamb. Paris, ]] ut in Gr. nsQi
oisgavvov Gud. \ 7 ac om. Gud, Bamb. Cantabr, lanus || 8 de-
mitterent Paris, \ 9 conlisione nubium scripsi cognitio enim triura

nepinAOYC 197

III (2)
Cum dixisset Vitulus, ecce tibi caldis pedibus quidam
nauicularius semustilatus irrumpit se in curiam.

nEPinAOYc

Liber I

Tum uero doces historiam necessariam: semel unum
singulum esse.

_ • n (2) 5

In hac ciuitate agros colunt harenosos; praeter hos
fluif amnis, quam olim Albulam dicunt uocitatam.

Reiflferscheidius congessit Suet. rell. p. 223 sqq. III Nonius 263, 18
^CaJdum, citatum et uelox. Varro 7r«pl ytsgavvov (hsqXvvov li) . ..^
Vitulus Varronis amicus erat cf. de r. r. II 11, 12 et II 1, 11.

nEPIIIAOTC. Hoc opus quod saturam esse Oehlerus uidit, in
duos libros diuisum esse notabile est. Liber prior, ubi de Roma et
Syracusis sermo est, uerum aliquod iter uidetur describere (Ritsche™
lius de discipl. libr. p. 14 Ttsgl iGxogiaq siue n, noXLZi-Krjg [nolLtsiag]
adBcribi proponit), posteriori additum est nsgl (piXoaotpCagy quem caue
ne cum logistorico de philosophia confundas. £ius fg. I iter ad phi-
loBophiam tangit, II et III in hac uersantur. Conezum librorum ita
intellego, hominem aliquem, qui beate uiuere quaerat, primum pecu-
niam per omnes terras petere, deinde monitum ad philosophiam per-
agrandam se appUcare. Cf. Ritschelius 1. c, de logistt. p. XII, mus.
phil. VI 539 not. Mercklinus ib. XII 397 et quaestt. Varron. p. 13 sq.
VaUenus p. 200 sq. V. adn. ad sat. tt. atQsasoav. I Nonius 171, 17
^Singulam pro singulare. Plautus — Varro IlsQtnXov (periplu
LW) libro I . . .» Cf. Octogessis II. II Nonius 191, 29 'Amnem
feminino. Plautus — Varro IIsQinXov (periplu HLW) libro I . . .' *
Varro de 1. I. V 30 ^Sunt qui Tiberim — Albulam uocitatum literis

BL W codd. Merceri cognitio enim tonitrum Aldina 1| fulget et toni-
trum (tunitrum H m. pr,) fulguris (fulgoris L m. sec.) HL W \ cogn.
en. trium, fulgetrae, tonitrui, fulguris Mercerus el fere (nisi quod
fiilgetri) Saimasius fuJgetruo Turnebus adu. XXIX 17 cognito en. to-
nitru f., sed tonitru ut fulgur Gerlachius et tonitruum fulgura Oehle-
rus lonitrua [om. et) scripsi \\ 1 ecce ibi tibi L. Muellerus p. 437,
qui uoJuit senarios |1 2 semiustulatus ed. Mercer. 1583 H irrupit se
Aldina irrupit cod. Fabri \\ 3 tu uero Rothius, fort. recte I
necessariam om. L H semel uir doct. ap. Mercerum simul LW \

4 cingulum L m. pr. gingulum L m. s. 1] esset LW\ esse lunius \

5 hac HW ac L \\ propter hos Ald. hoc fv m. pr. \\ 6 olym H \\

198 M. TERENTl VARRONIS

m (3)
In liac ciuitate tum regnabat Dionysius, homo garru-
ius et accr.

Liber II
[IleQl (pLko0oq)iag]

1(1)

Et, ne crraremus, ectropas esse multas 5 omnino tutum
esse sed spissum iter.

II (2)

5 Nulia ambrosia ac nectar, non alium et sardae, sed

^Panis, p6mma, luciins, cibu' qui purisrimu'

miilto est.'

III (3)

Itaque uideas barbato rostro illum commentari et
unumquodque uerbum statera auraria pendere.

nEPI XAPAKTHPON

10 Charisius I p. 189, 25 'Conlata sunt aduerbia. Varro
sic ait in III gtSQl xaQaxti^Qcov : propius, proxime/

tradiderunt.' III Nonius 316, 14 'Garrulus est rursnm cordatus.
Varro IleQLnXov (periplus LW) libro I...' I Nonins 392,14
^Spissum significat tardc. Caecilius — Varro — Et IIsQinXov
(peritplus LW) libro II nsoi (piXoaotpiag {q)iaoeo(piag W) . . .'
il Nonius 131, 21 'Lucuns Varro IIeqitiXov (periplum BHLW) libro
(liber W) II nBQl q)iXoco(p(aq ((piaoGOcpLaq HLW) . . .* Cf. Snta-
fiax^a (g. II. 'Panis . . est' Luciliana esse Buechelerus p. 426 nidit;
cf. prolegg. p. 76. III Nonius 456, 10 ^Hostrum hominis dici non

debere consuetudo praesumpsit. Apud Plautum Varro IIsQtnXov

(peripJu BHLW) libro II nsQl tptXoaofpCag {(ptXoao(pag B) . . .'

HEPI XAPAKTHPSiN. Cf. prolegg. p. 40. Aut imagines num-
mis gemmisque impressas aut hominum indoles iocose deinceps de-
pictas inscriptio significare uidetur. Tres minime libros continnit.

1 Dionesius Lm,pr, DionisiusXm.5. W^ 3 exslrophasZfrm.*. etslro
phas Wm.pr. eclropas /tintu^ iKTQ(magOehlerus\\^inmTurnebus(ulu.

sed

XXIX 2 tolum LW\\ 4 despissum W spessuni L m. pr. \\ 5 ac nulla edd.
ante Mercerum |1 ambracia ac nector BHL W ambrosia ac nectar edd. \\
6 lucans L m. pr. || set pani spem maculans B |j cibus el purissimus
lihri 11 Diios hexamelros lunius et Turnebus uoluere qiii scripsere
allia, sardae et Ritschelius de Varr. disc. libr. p. 15, qui ac multa a.
ac n., n. allia , sardae scripsit. Vnum tantum uersum eumque Luci-
lianum recte agnouit Buechelerus p. 426. Animi causa Roeperum
nomino cf. phil. IX 238 |1 7 conmenlari L m. pr. l| 8 peudere BHL W
Paris.lQQb ponderarcjPo/?ma|| 9 conla!ia cod.\\ 10 ail] esse cod.\\pTO-

PRANSVS TARATVS 199

PLAVTOCYON
Charisius I p. 105; 5 ^ Scriptulum , quod nunc uulgus
sine t dicit; Varro in Plautocyne dixit.' cf. frg. inc. XII.

t POST VINVM SEPLASIA FETET
Appellatur a caelatura caelum, graece ab ornatu x6-
6^ogy latine a puritia mundus.

t PRAETORINA
Diomedes I p. 375; 27 *Deleor delitus et delctus: 5
Cicero ad filium : ceris deletis 5 VaiTO in Praetorina : deli-
tae litterae.'

PRANSVS PARATVS

I (1) , ^
Luna ^xpectdnt Adridm se itin6r longum sermone

leuAre.

PLAVTOCYON. Varro in plantorino cod. Neap. plutorinc
Popma. nXovtOQLvq) Oehlerus. Plautino Osannus anall. p. 81.
nXovzozoQVvjj Ritschelius Parerg. I p. 178. Plautocyne scripsi.

POST VINVM SEPLASIA FETET. Probus in Vergili ecl. VI 31
p. 18, 2 ^Caelum — quem eundem mundum §t Ttocfiov dictum pro-
bat Varro in Cynicis, quam inscripsit Dolium aut seria, sic: Mun-
das . . . accSptat. Postumi cui seplasia fetet: Appellatur . . . muii-
dus.' Bectam huius loci dispositionem primus Buechelerus dedit mus.
philol. XIX 475 sq. qui in inscriptione coniecit ^Postumi, cur se-
plasia fetet? Ego inscriptionem, quam prouerbialem puto, de mea
coni. Bcripsi. — De 1. l. VI 3 mundum Varro a motu ducit; ib. V 18
*^Caelum dictum scribit Aelius quod est caelatum, aut — celatum
quod apertom est. Cf. Plinius N. H. II 3.

PRAETORINA. Sic codd., Praetoriana cod.Scioppii etPutschius;
pecorinae edd. uett. Oehlerus eandem dicit p. 66 atque ^Flaxta-
bulas' neQl inaQXimv ' h. e. de praeturis ' quod Ritschelius de logistt.
p. XrV laudat, Merckllnus mus. phil. XII 387 improbat. Sane tam
effrenatam inscriptionum mutandarum licentiam Diomedi dandam non
puto, cnm ipse sibi alibi non concesserit. Explicare nou possum; an
fortasse 'Plautocyne' legendum? ^Litterae delitae' Cicero dicit ad
Caluam (Prisc. p. 490), quare Varronis fg. excidisse Ilertzius putat.

PRANSVS PARATVS. Hoc adagium etiam Flaxtabulis fg. VI
adhiboit. Cf. Naekius mus. rhen. antiq. III p. 364. I Nonius 482,
19 'Itiner positum pro iter. Varro Pranso parato (parata BHLW)

prius cod. \\ 1 dnt cod, dicunt Puischius \\ 3 ct appellatur edd. \\ 4 puritie
edd. 1] 8 a Luua Buechelerus p. 433 ]| Meinekius p. 740 arisiopha'
neum agnouii || expcctans BJIL cxpectante lunius spectant Merce-
rK^ II Adriam Rolhius adria HLJV adriassent ilincr B sese lunius
in mg. |] 9 lauarc B ]] Buechelerus inde a sc uersus pariem ac-

200 M. TERENTl VARRONIS

11(2)
Contra coactus c6ruu' latratii' canum
Fertur bisulcis lingulis nit^ns humu.

PROMETHEVS LIBER

I (1)
Ego infelix non queam
Vim propiilsarc atque inimicum orco inmittere;
Nequiquam saepe acrdtas manuis c6mpedes
Conor rcucllere.

11(2)
Sum uti supernus cortcx aut caciimina
Morientum in querqucto ^rboriim aritiidine.

. . .' II Noiiius 353, 14 ^Niti rursum ambulare. Pacuuius — Varro
Pranso parato: contra . . . humo.' Nonius 488, 6 'Humu (humoB
Paris. 7666 W m. pr.) pro humo. Varro Pranso parato: contra . . .
humu (u. adu. crit.).

PROMETHEVS LIBER. Sic Oehlerus; Prometheus libera-
tus Mercerus. De libris u. infra, quos Oehleri lectio propius sequi-
tur. Sane si Aeschyli IlQOfirjd^sifg 6 Ivofisvog fg. 187 Nauck. potuit
continere, etiam Varro sub simili inscriptione simillima fgg. I — V
ponere potuit. Liber taraen, non liberatus dicitur, quia summum
Varro in eo momentum posuisse uidetur, quod postquam prooemii loco
uinctus ( — V) et liberatus est (nisi haec forte epilogum potius effi-
ciebant), tunc liber hominum fabricam instituit (— VIH)', quae face-
tissime et ut ad Romanos potius mores alludat describitur, quamqnam
conexu obscuro. Vahlenus p. 168 sq. Aeschyleam fabulam contulit,
Ribbeckius trag. poet. lat. p. 302 Attianam Prometheum. Luciani
IlQOfiTjd^scc conferre nolo. I Nonius 28, 3 ^Compedes non a pedi-
bus dictae, sed ab impedimento. Varro Prometheo libero (libro I
HLW) . ..' II Nonius 199, 25 'Cortex — masculini. Varro Pro-

cipere propomt\\ 1 ceruus edd. seruus LJV p. 353 BLW Par,
7666/?. 488 || latrantu L p. 353 latro W ib, lalratu Geneu. Bern. 83
ib. libri p, 488 || 2 bysulcis W 488 bissulcis L m. pr, ib. j[ nilens ,
L om, W 353 neces BLW Par, 488 || humo LW ^Z humum uident
libri 488; illa m uident ad sequens frg, pertinebani quod ceterum tn-
teriit. humu Bentinus ung., necem uidens Turnebus XV 1 [| lambos
lunius iam habet jj 3 queo a me Oehlerus queo auim Mercerus ||
4 orgo H m. pr, L orco Hm,s, W^ immittere H, deest Z || 5 ne-
quemquam HL W nequiquam Lachmannus in Lucr. p. 141 qui sena-
rios agnouit nequicquam Gerlachius || manuis Lachmannus manus
HL W \\ compcde Oehlerus |[ 7 sum uti scripsi sum ut Oehlerus

p
tum ut si W tum uisuspersubernus L tum uisus supernus Ald. dum

iis subernus Scaliger catalibZ \\ 8 querqueto et W querquu et L

PROMETUEVS LIBER 201

III (3)
atque [Artubus]

ExsAnguibuB dolore euirescAt colos.

IV (4)

MortAlis nemo exaiidit, sed late incolens
ScythArum inhospitdlis campis uAstitas.

V(5)
Leuis mens numquam somnumas imAgines I

AdfAtur, non umbrdntur somno piipulae.

VI (9) _
Humanae quandam g^ntem stirpis c6ncoquit,
*Frigiis calore atque limore aritiidinem
Misc^t.'

metheo libero (lib W libiisb L) . . .' III Nonius 101, 31 ^Eui-
rescat. Varro Prometheo (Prometeo L m. pr.) libero (lib XV
HLW lib. B) ...' rV Nonius 417, 13 'Vastitas desertio. Varro
Prometheo (Prometeo L) libero (lib I LW) . . .' .Cf. Aeschylus
Prom. u.^2 ^ S^^v^riv ig olfiov, aBoozov^Blq igrifiiotv.'' u. 21 ^tv' ovte
qxovijv ovtB xov (tOQtpijv ^QOxmv otpBi.'* V Nonius 172, 1 'Somnur-
nas dixit. quae in somnis uideantur, Varro Prometheo libero (libro
I LW) . . .' VI Nonius 71, 22 'Aritudinem pro ariditate. Varro
Prometheo (Metheo HW MethoL) libero (in libroIHW an libro
I L) . . .' Cf. Ennius Epicharmo fg. II p. 167 Vahl. ' Frigori miscet
calorem atqne limori aritiidinem.' De metri diuersitate u. proll. p. 75.

querqueto Is. Vossius in Caiullum \\ amaritudiiie W m. sec, aritudi-
nem L allitudine lunius altitudinem ed. 1526 {] Sertarios lunius habet\\
1 ex arlubus add. Vahlenus p. 169, sed ante dolore 1| 2 exsangui-
nibus Blf m. pr, L exsanguibus li m, s. W exsangui calore Scali-
ger dolere H m, pr. || eiurescat Z H 3 mortales LW mortalis Sca-
liger catal, I 256 ]| set L m. pr. ]| 4 Sattharum L W, corr. lunius
in mg. barathrum idem, qui etiam senarios agnouit. Fortasse Scu-
tharum? j] campi Scaliger ]] 5 leuisorana mens Scaliger ih. leuius
mens Bentleius in Lucr. IV 751 ]] uumquam Salmasius umquam LW,
del. Scaliger j] somnorinas ante Mercerum sonorinas Scal, ]] 6 affa-
tur L m. sec. W \\ umbratur L W. corr, Scaliger ]] populae L m. pr.
W m. pr, 11 lambos lunius iam habet ]] 7 humanae Scaliger catal.
I 253 humanarum HLW rerum humanarum cod. Fabri prob. Osan-
nus humauam Aldina |1 quondam Ribbeckius trag. latt. p, 302 || con-
coquit lunius in mg. conquit HL W inquit ante Merc. ]] 8 umore
L m. pr,' humore HL m. s. W |) calori at<iue humori Scaliger \\
9 miscens idem ]] Senarios agnouit Scaliger ]]

202 M. TERENTJ VARBONIS

VII (11)

Ciim siimere co6pisset, uoliiptas retin^ret,
['Et] cum sat hab6ret, satids manum de mensa
Tolleret.

VIII (10)

Retrimenta cibi qua exirent, per posticum uallem feci.

IX (8)
5 — aemulum illius artis atque obstrigilatorem; qua-

proptcr aliquot annos quaesti nihil fecerit.

X (14) _
Chrysosandalos locat sibi amiculam de lacte et cera
Tarentina, quam apes Milesiae coegerint ex omnibns flo-
ribus libantes, sine osse et neruis, sine pelle, sine pilis,
lOpuram, putam, proceram, candidam, teneram, formosam.

XI (15)
Alia emit mitram ricinam aut mitram Melitensem.

VII Nonius 172, 5 'Satias pro satietas, Accius — Varro Prometheo
libero (libro II LW) . . .' VIII Nonius 217, 14 'Posticam — Ti-
tinius neutro dici probat — Varro Prometheo libero (liB II LW) . . .'
IX Nonius 492, 18 ^Quaesti pro quaestus. Varro Prometheo libero
(liU BHLW) . . .' X Nonius 27, 23 'Putus est dictus a putando.
Plautus — Varro — Idem Prometheo libero (libero deest HLW)...'
XI Nonius 539, 16 ^Rica est quod nos sudarium dicimus. Plautus

1 summere L W || cepisset W cipisset L ]] reciueret lunius jj 2 el
add, Vahlenus p. 169, qui sotadeos agnouit \\ salias om. W^ lunius^
qui senarios fecit ]] 3 tolieret Mercerus tollere LW^ 4 trimenla
L II quae L qua Roihius || cxierint W exieruut L euerant Scaliger
exirent Ruhnkenius ad Xenoph. mem, I 4, 6. ]] uallum Popma eualle-
fecerunt Scaliger euailcreci Mercerus uallefeci Lachmannus in Lucr.
p. 191 canalem f. Ruhnkenius callem f. Erycius (m. ad Aiac. stram.)
p. 508, M. Hauplius de hucol. carm. Calp. et Nem. p. 34 || 5 adque
L m.pr. ]| obtrigilatorem BHLWcorr. Ald. || quae propter /i^rt, corr.
Rothius qui per lunius \\ 6 questi H\\ 7 Ghrysen doulus Tur-
nebus XVII 24 [] uocat L \\ cetera rentina W cera tarentiu L; recte in
H cera Arctina uel Reatina Iunius\\ 8 Milesiae HLW Brilesiae
Meinekius p. 740 Galesiac Roeperus phil. XVII p. 79 [] 9 et sine
neruis Turnebus ]] 10 puram edd. curam HL W ]] teram W lene-
ram LH \\ Roeperus ph. IX 244 et l. c. senarios instituit j] 11 aliae
mitranl (mitram H m. s.) BHL W, corr. Oehlerus ]] ricinam Mercerus
tricenam lihri ]] Mellitensem HLW Meliitensen B^ corr. Ald. [| Cf.

PSEVDVLVS APOLLO- 203

XII (13)
Eburneis lectis ct plagis sigillatis.

XIII (12)

In tcnebris ac suili uiuunt, nisi non forum hara atque
homines ibi nunc plcrique sueS sunt cxistimandi.

XIV (16)

Id ut sciaS; audi hoc, quod falsum dicis csse: nemini
oculps opus esBC; si habet. 5

PSEVDAENEAS
Per
Aeuiternam hominiim domum,
T^Uurem, proper6 gradum.

PSEVDVLVS APOLLO
\_nsQl d^sciv dvayvci^ecig]

1(1) , .

Ciim sex pueri 6t puellula6 pariter it6m sex

Aiit septem in uir6que cum chor6 pari uag&runt. 10

Varro Prometheo libero (HB I BHLW) . . .' XII Nonius 378, 5

•^Plaga aliquando pars lecti, aliquando omnis. Pacuuius — Varro
Prometheo libero (libero deest LW)...' XIII Nonius 120, 20
'Hara est porcorutn stabulum. Varro Prometheo libero (libro I
LiW) . . .' XIV Nonius 497, 16 'Accusatiuus uel nominatiuus
pro ablatiuo. Turpilius — Varro — Idem Prometheo (Prometeo
L. m. pr.) libero (lit I BLW) . . .'

PSEVDAENEAS; Cf. Pherecratis WsvSriQaiilijg ot Apollodori
Geloi WsvdaCaq, Inter pscudotra^oedias a Kitschelio refertur, cf.
prolegg. p. 31. Cf. Krahnerus de Varr. phil. p. 19 I Priscianus II
p. 81, 6 ^Antiqui tamen aeuitas et aeuiternus dicebant ab aeuo,
unde Varro (barro Bamb.) in Pseudaenca (in pseudenia Lugd. m.
8. om. Sang. Lngd. m. pr. pseudenea Par. 7496. Bern. Halb. pseu-
denia Carol. Pseudena edd. uett, Pseudonea Aldina Pseudo-
neo Popma) . . .'

PSEVDVLVS APOLLO. 'Ex eo inscripta, quod aliquando Lao-
medonti uel potius Admeto seruisset Apollo nec agnitus fuisset deus'

Boeperus ph. IX 245 ]| 1 sigillabis L m: pr. Choliambum L. Muel-
lerus p. 415, fortasse recte, putat\\ 2 iiiuunt Ald. uiunt LJV \
3 ibi Gerlachius qui L W qui nuuc sunt Vahlenus anal. Non. p. 30 |
forum esl hara Erycius H 4 prius esse om. W || nemini o. o. esse
om. L m. pr. ]] Senarios Roeperus phil. IX 245 . oct. iambh. L. Muel-
lerus p. 416 dixere ]] 7 liominem Halberst. m. pr. ]] domus Halberst.
m. sec, \\ Glyconeos Meinekius p. 740 agnouit \\ puellulae Lach-
mannus ind. lect. Berol. hib. 1849 p. 5 puellae HLW\\ 10 haud

204 M. TERENTI VARRONIS

11 (2)
Quod in eius dei templa calceati introeunt; nam in
oppido quae est acdes ApoUinis et quae ibi ad Herculis,
ut introeat nemo se excalceatur.

QVINQVATRVS

I (1)
Quid m^dico mi est opu'? niim perpetuo absintium uti

bibdm grau^

Et cAstoreum leu6mque robur?

Turnebus VI 9. Buechelerus p. 430 (cf. 450) intellexit, Serapidem
hoc nomine notari, cuius cultui utpote peregrino (cf. proll. p. 22)
Varro aduersatur. Idem inscriptioncm inuenit; Mercerus n. %•. avcc-
yv(oae(og legerat, priores iuepta quaedam. WBvSoSovXog Apollo

ci. Oehlerus. I Nouius 468, 22 ^Vagas pro uagaris. Plautus

Varro Pseudulo (Pseudo B Pseudolo H m. pr.) AppoUine TLbqI
^soov {^(ov H m. pr.) 8iayv(oGS(og (ai,aTV(oaf(og BH aiayvtoasoig
LW) . . .' II Nonius 478, 13 'Excalceatur pro excalceat. Varro
Pseudulo Apolline nsQl &s&v ('9'fiav H m. pr.) Siayvcoasoag {avaxrjco-
asoog B avarvcoasog H avaTva)as(og h avayvcoasoig W) . . .'
'In oppido' i: e. Romae, ubi unicum tum Appoliinis templum prope
circum Flaminium, et ^ibi' e. c. Tibure cf. Buechelerus p. 450.

QVINQVATRVS. De Quinquatrubus , Mineruae festo cf. Prelle-
rus mythol. Rom. p. 260 sqq. Multi hos dies celebrabant, pictores,
ludimagistri, alii: Varro medicos induxit Mineruam Medicam (cf. Prel-
leri Regiones p. 133) celebrantes et de re medica disserentes. Ad-
uersarius etiam adest eorum, qui fgg. I. II. et (unde cynicus esse
uidetur) V et VI loquitur. Sed fg. II etiam a nffedico dici potuit qui
simplicem sanandi rationem duce natura probat ; talis saltem fgg. UI.
IV sobriam uitam laudat, fgg. VII. VIH illud agtazov vdoDQ praedicat.
I Nonius 190, 23 ^Absintium — masculini. Varro Quinquatribus :

Popma II in utroque Mercerus sin ueroquae HL W numero quae Ben-
tinus II coro ff m. pr, L W\\ uagrunt ff m, pr, [| Sotadeos Lachman-
nus indagauit || 1 templo Popma \\ excalceati Vahlenus p. 98 ||
2 quae est BHLW iu quo est Scaliger catal. I p. 71 || set quae
L m. pr, sed quae ff m. pr. et qui lunius qui Scaliger || ad
lihri alia Oehlerus \\ Hercul ^ || 3 ut om. edd, uett. \\ excalcealur Sca-
liger excalcietur BffLW \\ 4 medeo mest ff m, pr. medico mist
L, Muellerus p. 414 medico mi est scripsi medico mihi esl ff m. s*
LW \\ opus /i6ri 11 nura perpetuo scripsi nempe luo ffLW nempe
in perpetuum Buechelerus p. 452 nempe ideo Kochius p. 29 Me-
nippe tuo Mercerus \\ absinthium ff p. 190 abseutium LW ter, nisi
quod L m, s, 190 absintium || uti WL p. 314 et 337 ut ffLW IQO \\
6 castorium L m, pr. 337 || leuemque LW S*dl leueque LW his jff
190 II rubor ff m. pr. 190 robur sc ^mihi^ || Senarios Kochius L c,
Vahlenus p, 27, Buechelerus fecerunt; iamb, octt, L. Muellerus p.

QVINQVATRVS 205

11(6)
[G^stat] hic bip^nnis, ille fdrcipes dentharpagas.

III (2)

Tu, Pledi, eum tractabilera audes dicere, cum in ebo-
rato lecto ac purpureo peristromate cubare uideas aegro-
tum et eius prius aluum quam turdam subducere malis?

IV (3)

Quam in testudineo lecto culcita plumea in diem dor- 5
mire.

. V(4)

Qui Tarentinum tuum ad Heraclidem Ponticon con-
tenderet.

quid .., robur.» Nonius 314, 13 'Graue amarum. Varro Quinqtfa-
trabus: absentium . . robur.' Nonius 336, 27 'Leuare etiam mi-
nnere. Accius — — Varro Quinquatribus : absentium . . robur.'
II Nonius 99, 22 /Dentharpagas, quas Graeci oSovtoiyQotg uocant
latine uoluit appellari Varro Quinquatribus . . .' III Nonius 229, 15
^Turdi — feminini. Varro Quinquatrubus (Quinquatribus H m.
sec. W) . . .' IV Nonius 86, 4 «^Culcita. Varro Quinquatribus . . .'
V Nonius 260, 2 'Contendit proripuit uel direxit significat. Ver-

414 agnouiU Prosam Vahlenus an* Non. p. 38 dixH \\ 1 bipennis,
ille [gestat] Buechelerus p, 428 bipinsiie BL m. pr, bipensile ffL
m. s. W. bipinsilo Paris. 7065 bipensiles lunius \\ forcipem B for-
cipen ceteri forcipes lunius || dentbarpage B denthaspage H m, pr.
dentarpage H m, s, W dentharpagae L, Par, dentarpagas Buechele-
rus, qui uersum instruxit; senarium uoluit ICochius p.2Q || 2 Pleni
H m, pr. Pledi H m, s. LW Phaedi Popma medice Duentzerus p.
490 Phedi Oehlerus \\ eum tractabiiem audes scripsi contracaudes
audes H m, s, W contacaudes audes H m, pr. L contra audes lunius
conlra quid audes Mercerus contra ac uides audes Roihius contra tur-
das audes Oehlerus. Graeca putat lalere Vahlenus p. 155 et uersus
inesse \\ cum in H m. pr. cum i H m. s. LW \\ elaborato Leyus de
Menippo cynico j». 14 l| 3 purpureo peristromate Rothius purpure

operis toro (to L)HLW purpurei Aldina purpurae Mercerus \\ 4 pus
^ II aluum Scaliger alplium lunius Alhnm HLW\\ turdam scripsi
poscente Nonio; subducere ambigue accipe turdum Sgaliger 'typeu
HLW tympen Ald. typlien Rothius Tvg)ov Leyus xQVfpiiv Oehlerus
turdum quam aluum Lipsius uar. lect. II 21 || 5 in diem quidam apud
Oehlerum in die BHLW || 7 Tarentum tum Mercerus Ponli (Ponto
L m, pr,) contenderet L W Ponticum edd. Ponticon Oehlerus \\ Sena-
rios L, Muellerus p. 422 uoluit \\

206 M. TERENTI VARRONIS

VI (5)
An hoc praestat Herophilus Diogeni, quod ille e uentre
aquam mittit? hoc te iactas? At hoc pacto utilior te Tu-
scus aquilex!

VII (7)
Cape hdnc caducam Liberi moll^m dapem^
Defr6ndem Bromiae autiimnitatis liuidam!

VIII (8)
Quom lympham melius ^ lacuna f6ntium
Adlatam nido p6tili permisceat.

SARDI VENALES
Non te tui saltem pudet, si nihil mei reuereatur?

gilius Varro Quinquatrubus . . .' Heraclides Tarentinns, medi-

cus sectae empiricae. De Heraclide jPontico u. proll. p. 34 sq.
VI Nonius 69, 17 'Aquilex. Varro Quinquatribus : an hoc . . .
aquilex.' Nonius 371, 12 'Praestare antecellere Vergilius — Varro
Quinquatrubus : an hoc . . Diogene.' Herophilus est Chalcedonins,
anatomiae sub Ptolemaeo Lagi filio cultor celeberrimus. VII No-
nius 71, 13 ^Autumnitas pro autumno. Varro — Idem Quinquatm-
bus (Quinquatribus BIJ m. sec.): cape . . uuidam.' Nonins 253, 33
'Capere accipere. Vergilius — Varro Quinquatrubus : cape .. da-
pem.' VHI Nonius 145, 1 ^Nidus pro poculo. Varro Quinqaa-
tribus . . .'

SARDI VENALES. Cicero ad famm. VII 24, 2 'Habes Sardos.
uenales alium alio nequiorem,' unde apparet prouerbium senario con-
ceptum restitui posse. Cf. Sinnius Capito apud Festum p. 322 b.
Muellerus ib. Aurelius Victor de uir. ill. c. 57. I Nonius 496, 23
'Cum sit: ueretur illam rem, — ueteribus genetiuos pro accusa-
tiuo poni placet. Afranius — Varro Sardis uenalibus . . .'

l Herophilus lunius Hcrofilius BHLW p. m LfV p. 371 |1 Diogenis
libri p. 69 Diogene p. 371 Diogeni Turnebus \\ ae uenlre L m. pr, p.
69 e uentrem ^ ]] 2 ad hoc te libri an hoc te lunius \\ ad hoc pacto
libri at edd. \\ 4 care BHLW p. 71 cape LW p. 254 || caducuno
libri p. 71 {W m, pr. caducam) ]| Libri W p. 254 ]] 5 depcnde
frontem libri p. 71 dapem LW p. 254 de fronde Scaliger conii. p. 86
defrondem Lachmannus in Lucr. p. 327 || bromi libri firomii Aldina
Bromiae Scaliger ]] autumnitatis H m. pr. autumnitalis ceteri \\ ubi-
danf libri uuidam sc. ^prolem^ ]] Senarios fgg. VH et VHI Scaliger Lc.
agnouit\\ *6 quom scripsi quam LW\\ nimfam LW lympham B
limfa Scaliger ]] 7 aliatam L m, s. W adlatamtam L m. pr. adlata
Scaliger \\ nido Scaliger nidos BL W ]] nidus poculi lunius in mg.
pocllli Palmerius )] p^rmisceas Gerlachius \\ 8 saitem BL m. s. W
saltim L m.pr. ]] Senarios Rolhius et aliter L. Muellerus p. 426 fxnxe-

SERRANVS 207

SERAPIS
Recte [te] purgatum scito, quom uidebis Komae in
foro ante lanienas pueros pila expulsim ludere.

SERRANVS

1(1)'

Ait, consulem mihi pilum cedere. Subsilio et hostias •
et extispicis disputantis reiinquo. ,

11,(2)
Retinet uiatorem meridie praetereuntem fons, quod 5
autumnitas in anni tetrachordo mensum praeterierat.

SERAPIS. I Nonius 104, 26 fExpulsim dictum a frequenti
pnlsu. Varro Seraparecte (seraparectae H m. sec. W seraper-
rectae H m. pr.) purgatum' e. q. s. Serapi: recte lunius JSsga-
Ttagrjiitrj Oelilerus Sero parectatoe Hertzius annal. crit. Berol.
1845 p. 259 Serrano: recte Mercklinus mus. phil. XII 384 Sera
Ttdgsats Vahlenus anal. Nou. p. 28.

SERRANVS. 'Serentem inuenerunt dati honores Serranum, unde
ei et cognomen' Plinius H. N. XVni 20. Cf. Valer. Max. IV 4, 5.
Hic C. Atilius Serranus. cos. a. u. c. 497 et 504, de cuius electione
^SS* ^ — ^) occasionem praebet de magistratibus senatu comitiis, qualia
nunc sint misere deprauata, loquendi (V — IX). Cf. Ritschelius de
logistt. XU. XIV. Sero demum intellexi, me in proU. p. 48 ueterem
illum Serranum f g. VI memorari falso cogitasse; ubi cum Atticus sal-
tem locnm habere non possit, de Atilio aliquo ex iUius posteris nunc
cogito. I Nonius 16, 9 'Extispices proprie aruspices dicti sunt,
<|uod exta spiciant. Accius —xVarro Serrano (Serano HLW) nsgl
ccQxaLQsai(ov . , .^ II Nonius 71, 13 ^Autumnitas pro autumno.
Varro Serrano (Varrano B Varro Serano H m. pr.) nsgl agxoiiQS-
aidSv (fiaQxoti.Qsaia(ov B fidQx^t^Qsaioav H iiSQxcit,Qsai(ov L
fidQx9iQsai(ov W): retinet . .. praetcrierat.' Nonius 193, 18 'Au-
tumnus — feminini. Varro Serrano (Serano W) nsQl dQxcciQsaidfV

runt II 1 redae HW recle i, lunius, Mercklinus mus, phiL XH 384
te addidi [j quam HL W quuin lunius quouiam Turnehus XX 3 [j Ro-
meae H tn. pr. \\ 2 lanienas Turnebus ianicnas HL W lani ad lunius
Gamoenas Bentinus [| puros W m, pr, \\ ludentes Turnebus [( 3 pilnm
lunius pelum LW perum H pcdum cod. Palaiin. et Basil. imperium
Oehlerus |[ hoslia sed HL W hostias ct Mercerus hoslias ad Oehlerus,
prob. Lachmannus in Lucr. p. 51 [[ 4 disputantis Mercerus dispu-
tanli HLW liostias extispici disputanti Popma [[ 5 fons scripsi fon-
tem BHLW p. 71 LW 193 [| ani W 193 [| tetraordo [corr. ex
trelaordo W) mensem BHLW p.l\ tetracliordio mensium Popma
niensam Turnebus, XXIX 3 |[

208 M. TERENTI VARRONtS

. ?" (^)
Dum in agro studiosius ruror^ aspicio Triptolemum

sculponeatum ^bigas sequi cornutas*.

IV (5)
' Occipitium ambiguo deo ostendo, ex oraclo elimino me.

V(3)
'Et petere imperiiim populi ^t cont^ndere hon6res.

. VI(6) ^
^5 Noster Atilius, hilaris homo, item lectus in curiam

cura macescebat.

VII (7)
Hunc uocasse ec liquida uita in ciiriae uestra^ fa^cem !

VIII (8)
Dormit alius. Nimirum uigilant, clamant, calent, rixant.

(periarceserion LW): retinet . . . praeterierat.' III Nonius 164, 20
liurant pro rusticantur. Plautns — Varro Serrano nsgl a^jj^atpficrt^v
. . .' Cf. proll. p. 77. IV Nonius 292, 16 'Eliminare est exire.

Accius — Varro Serrano nsgl a^^ai^acFtcov . . .' V Nonius 259, 23
^Contendere iterum significat extorquere. Cicero — Varro Serrano
(Serano L m. pr. Sarrano W m. pr.) nsgl {ng L) a^jj^atpsffMoy
. . .' VI Nonius 136, 33 'Macore pro macie. Pacuuius — Varro
Serrano nsgl dgxc^i^Qsaioov (sereno peri arceresio BLW) . . .'
V. adn, ad inscr. C. Atilius Serranus Gauianus, ^rib. pleb. a. 697,
quo anno pecunia corrnptus ab optimatibus ad partes populares de-
sciuit, mibi uidetur significari. VII Nonius 334, 15 ^Liquidum est
purum. Vergilius — Varro (iiuarro L) Serrano (Serano W m. pr.)
nsgl dgxaiQsaiav {aQxsQsaioiv LW) . . .' VIII Nonius 477, 21

1 ruror W m. s, L roror W m, pr, \\ 3 ambiguo Ribbeckius p. 130
ariuo LW a riuo Gulielmus (sc. abluium) a Riuo Turnebus XXIX 27
armo lunius Armodio idem in mg. Ariuo Popma arduo Vahlenus
p, 218 aruigno Roeperus progr. 1861 p. 30 [| exorando Bern 83 ex
ora ciam Oehlerus |1 4 Frg. V hexamelrum iam lunius habet \\
5 Attiiius Vollbehrius diar. litl. antiq. 1847 p. 524 Atticus BLW an-
tiquus Gulielmus || hilaris scripsi riuaiis BLW ruralis Popmd || itera
libri ilurus ante Merc. || cura mac. scripsi cummac. BLW com-
mac. lunius macore mac. Oehlerus. Guriam Varro a cura deriuat de
L /. VI 46; de uita p. R, ap. Non. p. 57: unde lusus uerborum \\
Troch, claudos L. Muellerus dixit fgg. VI — VIII p. 438 ]] 7 uocasse
ec Vahlenus anal. Non. p. 36 uocasse et ' W uocas sedet L uocasset
Bern. 83, lunius uocasse de Popma uocas ex Kochius exx. critt, p. 29
qui scazontem agnouit uocasse e L. Muellerus \\ fecem LW\\ 8 dor-
mit allius Junius ]] Hi nimirum ei clamitant Roeperus phiL XVIII

SESQVEVLIXES 209

IX (9)
— rostrum in protrudendo incesserent.

SESQVEVLIXES
I (20 Oehl. 2 Vahl.)
Diogenem postea pallium solum habuisse et habere
Vlixem meram tunicam; pilleum ideo non habere — .

^ II (10. 3)
Quod Minerua propter stet, id significare eum propter
doctrinam — . 5

^Rixat pra rixatur. Varro — Idem Serrano (Serano W m. pr.)
^£^1 {nsQ B) aQxociQsatmv (ap^T^^fcrtoi' BHLW) . . .' IX Nonius
455) 10 ^Rostrum hominis dici non debere, consuetudo praesumpsit.
Apud Plautum* — Varro — Idem Serrano nsQl aQxcttQBOKDV (a^jijat-
Qscsmv Paris. 7665) . . .'

SESQVEVLIXES. Ita libros Nonii secutus, qui Sesq; uel Ses-
qne uel Sesquae, nusquam Sesqui habent, restitui; hucusque Ses-
qniulixes legebatur; Plinius tamen praef. N. H. 24 habet ^paulo mi-
nns adserit Varro in satiris suis Sesculixem et Flextabula.' Titu-
lum esso iocosum Plinius significat, quem Turnebus XVil 24 ita
explicat, ut ^astutissimus et calidissimus' sit de quo agatur; Popma,
iit non in mari solum sed etiam in philosophia iactetur et erret;
MommsenuB H. B. III p. 588 ed. tert., ut non decem sed quindecim an-
nos uagetur. Haec sunt quae per tenebras puto apparere: Incipit ab
itinere marino, non Vlyssis, sed quod Vlyssio illi simillimum est (ad
qnem I^IH sermo picturae occasione deuertitur); procella oritur et
sedatur (VU — X); narratur ubi terrarum iam uiator ille fuerit ( — XIII),
doroum denique uenit (XIV). Inde omnis conexus desideratur: XV —
XYin de militia et equis, XX — XXI de amoribus, deinde de Musis#
est sermo; postremo philosophiae uariae uiae recensentur, id quod
Popmae conie<ituram commendare uidetur. — Hertzius olim hanc sa-
tnram cum illa nSQl atQiasonv confudit, quod iam ipse reprobat.

I Nonius 344, 1 'Merum est solum. Terentius — Varro — Idem
Sesque (Sesq; W) ulixe (Sesquaeolixe L m. pr.) . . .' Cf. Plinius
XXlXV 108 ^Nicomachus — Vlixi primus addidit pileum.' De pictura
certe h. 1. sermo est. Cf. O. Muellerus compend. art. uet. p. 716.

II Nonius 367, 16 'Propter, alicuius rei causa. Varro Sesque (Sesq;
.W) ulixe (Sesqueolixe L m. pr.) . . . Propter iuxta. Vergilius —

460 [| uigilat ff m, pr. \\ calant ff m. pr. \\ uig. clam. nimirum L.
Muellerus l, c, || 1 in protrudendum (protrudentum H m, pr,) ces-
serent BffLW, corr, lunius in om, Ritschelius de logistl, p. XII, qui
e uersu dicit esse \\ 2 ideo habere {om. non) Schopenus in Niburii
mus. rhen, l p, 158. Jd Sesqueulixem omnem qui uolet conferat Roe-
perum phil, IX ^.^247—275 ]| 4 Menerua L m. pr, bis \\ stet, id
Vaklenusp. 29 stelit LW 367, 16 est et id LWmi, 29, sed L m, pr.
est el it II 5 doctrinam sc. ^clarum fuisse' || Senarios Roeperus IX
256 efiinxit |1

Jliese, Varronis Satirae.^ 14

210 M. TERENTI VARRONIS

III (11. 1.)

Nauibus duodeciin domum profectum decem annos soli-
dos errasse.

IV (14. 4)

'Omnes inriUns uent6s omn^sque proc^Uas.

V (15. 5)^

'Ipsum uidi
Vino inuitari poclis large dtque benigne,

VI (16. 10)

[P^rque] uias st^liigeras a^theris explicdns
A6re cauo [niinc] sonitum [mi] incine comuis!

VII (12. 8)

Ventus bdccas
V^hementiu' siifflare et cAlcar admou^re.

— Varro Sesque (Sesq; LW) ulixe . . .' III Nonius 406, ?0 (Soli-
dum continuum, iuge. Varro Sesque (Sesq: LW) ulixe . . .' IV No-
nius 31, 21 ^lnritare dictum est proprie prbuocare — Lncilius —
Varro Sesque (Sesq; LW) ulixes . . .» Cf. Odyssea V 292 sq. ^ndaci^
S' OQO&vvsv diXXag Ilavto^cov dvs^cov,^ V Nonius 321, 18 ^lnui-
tare significat replere. Plautus — Varro Ses^ue (Sesqj HW) ulixe
. . .' Odyssea IX 360 sq. ' avrdg ot (Cyclopi) avtt^g iy(o nogov atO^owa
olvov' Tglg ^^v ^Sonna q>SQ(ov, tglg a Hnisv d^pQaS^jjatv, VI No-
nius 299, 28 'Explicare, emittere, extendere. Vergilius — Varro
Sesque (Sesq; HLW) ulixe (ulixae H) . . .' VH Nonius 461, 29

1 domum Roeperus dum L W domo uulgo || prouectum Roeperus
phil. XVII 80, uhi cum Vahlenop, 102 iamhb, sepit. struxii [| 3 irritaDs
HL W 1] Hexametrum iam lunius hahet \\ 4 uidi uino scripsi audi-
uino H m, s. LW audiui non H m, pr. Bern, 83 Geneu, auide uino
inuitaui Lipsius epp, quaesii, IV 23 auidum Mercerus tesit. BasUl,
auidum uino Vahlenus p. 102 || 5 poclis Meinekius p, 740 poculis
lihri \ Hexametros Basileenses agnoruni , Meinekius arisiophaneum
dixit I 6 perque add, Roeperus phil, IX 261 nunc ei mi addidi \\
stet ligeras L m, pr. \\ 7 cauos L || incine cornuis scripsi hicin cotur-
nis HLW emisit coturnix Oehlerus liic nociMTxms Roeperus sc. ^ab
arce Excuhitor.^ ][ Distichon Roeperus, Vahlenus p. 107 senarium et
hexametrum insiituit] cf. Kayserus annal. Heidelberg. 1860 p. 251.
Choriamhi ierni cum clausula iamhica mei suni \\ 8 buccas suas
Roeperus IX 257, qui senarios puiat succasu BHL W sub occasu lu-
nius sub occasum Lipsius ex occasu Oehlerus saeuo casu Z. Muelle-
rus p, 415, qui soiadeos agnouii || 9 uehementius lihri [j suflare L
m. pr, II admouere sc. ^fluctibus' Roeperus \\

SESQVEVLIXES 211

VIII (13. 9)
Iiiget uolitdns miluus; aquam 6 nubibu' t6rtam
Indicat fore, lit tegillum pAstor sibi siimat.

IX (23. 7)
Quocumque ire uellemus, obuius flare; ubi eorpori
aerinas compedes impositas uideo — .

X (24 6)
[Albiimst mare atque] adu^rsi uenti c^ciderunt. 5

Quodsi pergunt diutius mare uoluere, uereor ne me
quoque, quom domum ab Ilio cossim uenero, praeter canem
cognoscat nemo.

XI (17. 15)
Vbi qu6d iupam alumni f^Uarunt olim — .

•"Calcar pro impetn. Varro Sesque (Sesq. HLW) ulixe . . .' VIII No-
nius 179, 1 'Tegillum diminutiuum a tecto. Varro Sesque (Sex-
que L Sesq; W) ulixe . . .' IX Nonius 28, 3 'Compedes non a

pedibus dictae, sed ab impedimento. Varro Idem Sesque (S e s q ;

HLW) ulixes (ulixes deest L) . . .' X Nonius 247, 24 ' Album
(altum libri), mite et placidum. Varro Sesque (Sesq; HLW) ulixe:
aduersi . .. nemo.'* Nonius 276, 3 ^Cognoscere agnoscere. Vergi-
lius — Varro Sesque (Sesq; LW) ulixe (ulexe L): uereor . . nemo.'
XI Nonius 242, 26 'Alumnos consuetudo quos alas uel educes (cons.

1 uigere LW \n aere lumus iugere Scdliger conii, p, 37 c/. Paulo
JP^esti p. 104: ^lugere milui dicuniur, cum uocem emiUunt^ iugens et
Salmasius iuget scripsi ]| miiuus lunius. Sic Uel miluius Scaliger, qui
uisus statim addit. mulsus LW cf. Lachm. in Lucr.p. 379 Fleckeisen.
ap. Vahl. p. 222 ||-nubibus LW \\ 2 foro L \\ tegillum edd texillum
LWW partor Wm.pr. \\ subi L \\ Sotadeos Roeperus phil. IX 672 resti-
iuit {sed ut sit uisus |^ lugere uol.); senarios putauit lunius |[ 3 quo-
cumque E qiio cum W, om. L || uellem, is lunius uellem, usque Vah-
Jenus p. 105 l| 4 erinas W aereas Laurenbergius agrias Oehlerus \
conipedes E \[ Trochaeos Roepenis , iambos Vahlenus inslituerunt \
5 caeciderunt L || albiunst mare deest HLW, addidit Laurenbergius
posl ceciderunt; ego a. m. atque ante didueTsi posui \\ Senarium Lau-
renbergius agnouit |J 7 quom Vahlenus quo HLWp. 247 cumZ^276 ||
ab Dalio HLW241 [[cossint uenero HLW247 cossim reuertero LW
276 cessim reuenero 'cod Pii cf. Gruieri lampas I p. 408 cacsus Ald.
cessim reuerlero edd. reuertero glossema illorum cossim uenero uide-
tur II praeter album canem Turnebus XXIX 20 |1 8 cagnoscat ^276 ||
lambb. octt. lunius instituit , qui domum iam ab Ilio legit. Senarios
Vahlenus 104, iroch. septt. Roeperus progr. saec. p. 24, qui ab Ilio
allo {cum cod. Pii) legit, uoluerunt. Prosam a quod si Ribbeckius p. 104
agnouit || 9 quod LW- quondam Oehlerus |I fallarunt W m. pr. ||

i4*

212 M. TERENTI VARRONIS

XII (18. 16)
Vbi nitidi ephebi, u^ste pulla eandidi,
Mod^stiam intus pascunt pectore ...

Xm (19. 17)
Vbi 6t dicuntur bdrbari innumerdbiles
Later^s aureos habuisse

XIV (25. 24)
Susp^ndit Laribus mdnias, mollis pilas,
Reticula ac strophia.

XV (6. 11)

Antequam militia subactu^ aliquot annis erat.

XVI (2. 12)

In castris permansi, inde caballum reduxi ad censorem.

pueros, ars uel educantes?) uel eos qui alunt dici uuit. Vergi-
lius — Varro Sesque (Sesq; LW) ulixe (olixe L m. pr.) . . .' Ro-
mam urbem significat. XII Nonius 368, 23 'Pullum, non albom.
Vergilius — Varro Sesque (Sesq; HW) ulixe . . .' Athejias dicit,
studiorum pbilosophiae sedem. Xill Nonius 131, 10 ^Later. Varro
— Idem Sesque (Sesq; BL m. sec. W Sexq; L m. pr. Sesque H)
ulixe (deest L m. pr. B) .. .' Hic de Delphis loquitur, cf. *Exa-
t6fji§7i I. XIV Nonius 538, 6 'Strophium est fascea breuis, qnae
uirginalem horrorem cohibet papillarum. Turpilius — Varro Sesqne
(Sesq; HL) ulixe: suspendit . . strophia.' Nonius 542, 9 ^Reticu-
lum, tegmen capitis muliebre. Varro Sesque (Sesq; WSexque
L m. pr.) ulixe: suspendit . . strophia.' XV Nonius 401, 3 'Sub-

Senarios aliter alque ego Vahlenus liZ et Roeperus IX 261 instituere
orim sc. ^duo^ ]| 1 nitidi ephebi Turnebus XXIX 28 nitide (nitidiae
L m, pr.) foebi ffLW nunc ephebi G. Canlerus nou. lectt. V 22 niti-
dae Phoebes lunius || ueste puella H m, pr. ^Bern. 83 Geneu. u. pura
uel poUa Acidalius in Amphitr. c. 7 |] 2 modestiam intus Oehlerus
modeste araictus HLW modico et modesto amictu p. pectora Acida-
lius mod. araicli Palmerius \\ [animosa] p. pectora Doederlinus synon,
111 p. 206 sq. [sophia] p. pectora Meinekius p. 740 [luctus] p. pectore
Roeperus h c. IX 261 ]] Senarios Canterus agnouil ]] 3 et dicuntur
Oehlerus edicuntur ^, Jwwim5 educantur ^X^ (tfMcmiwv Mercerus
ubei dicuntur Roeperus l c. 264 ]] barbari lunius barbati BHLW \\
4 flauisse lateres aiireos Roeperus \\ Senarios iSnius agnouit; troch.
septt. uoluit Vahlenus p. 114 ]] 5 manias Meursius exx. critl. II
1, 11 marinas BHLW bis marinis Turnebus XXVIII 13]] pilas libri
' p. 542 pisar p. 538 ]] 6 strofia libri bis H Senarios Roeperus ib. p.
275 agnouit \\ 7 militia Mercerus mitia L W raitis ac Roeperus

l. c. p. 250, qui troch. sept. uoluit ]] subaclis W m. pr.
L m. pr. \\ 8 deinde Vahlenus ]] redduxi W reduxi HL

aliquod
^Hexa-

SESQVEVLIXES 213

XVII (3. 13)

'Itaque tuiic eciim mordacem cdlcitroncm[uol h6rridus
Miles acer n6n uitabat.

XVIII (4. 14)

Nunc emunt
Tr6ssuli nard6 nitidi uulgo 'Attico tal6nto ecum.

XIX (1. 25)
Hic enim omnia erat: idem sacerdos, praetor, parochos, 5
denique idem senatus idem populus, kaput — .

XX (5. 22)
Quid enim est quod homo masculus lubentius uidere
debeat bella uxore?

XXI (9. 23)
Qui se in ganeum &c censum c6niecit amicae.

igere, moUire uel exercere. Vergilius — Varro Sesque (Sesq: W)
ulixe . . .' XVI Nonius 86, 14 fCaballus. Lucilius — Varro —
Idem Sesque (Sesq: HLV^) ulixe . . .' XVII Nonius 44. 32 'Cal-
citrones qui infestant calcibus. Plautus — Varro Sesque (Sesq;
L.W) ulixe (^ulixse H m. pr.) . . .' XVIII Nonius 49, 1 'Trossuli
dicti sunt torosuli. Varro Sesque (Sesq; LW) ulixe . . .' Hoc fg.
cum XVII post Victorium coniunxit Vahlenus p. 109. XIX Nonius 48, 28
•^Parochos (paracos libri) a Graeco tractum est nomen, quod uehi-
cula prae[b]eat . . et ost officii genus, quod administrantibus paret.
Varro Sesque (Sesq; LW) ulixe . . .' XX Nonius 248, 8 'Bellum
elegans, melius prudens. Lucilius — Varro — Idem Sesque (Sesq;
HLW) ulixe...' XXI Nonius 208, 14 ^Ganeum neutro. Varro

meter uel aristophaneus ' Roep. ; retraclal phil. XV 270 || 1 tuiic Roe-
perus IX 249 qui septt, troch, agnouit tum HLW\\ calcitronem liorri-
dum ffL W, corr, Vahlenus p, 109 horridus iam Iunius || 2 acer
X. Muellerus p. 43(5 ac uir ffLW\\ 3 Fg. XVIII adiunxit Victo-
rius, segregai Ribbeckius p. 130 || 4 uulgo ffLW; fortasse Indico?
cf. Plin. ff. N. XII 42 sq. ut uulgo Vahlenus 100 || equum H m. sec.
W II Versus a Roepero l. c, inceptos Vahlenus absoluit |] 5 erit
ff m. pr. II praeter W \\ parochos edd. paracos W paratos ffL pa-
rochus Popma [\ 6 idem [erat] Vahlenus ]] populi edd. uett. \\ kaput
ff m. pr. L caput ff m, s. W [pes idem et] caput Vahlenus p. 127
qui troch. septt. utdt; senarios dicit Roeperus || kaput sc. ^et pes^ \\
7 masulus ff m. pr. \\ libentius ff m. pr. L m. pr. |1 8 bella uxore
Mercerus illa uxore Geneu. illa uxorcm ffL W quam bellam. uxorem
Lipsius epp. quaestt. III 3 1| Vahlenus p. 124 troch, septt, uolt || 9 qui
scse in g. accensum Gulielmus in Plaiit. Cist. c, 4 qui hexametrum
putat [is] qui se Roeperus. Sotadeum Vahlenus p. 224 agnouit ||

214 M. TERENTI VARRONIS

XXII (21. 20)

Pieridum comes;
Qua6 tenot ciua geloque dcri [horrida] m6ntium
Sdxa.

XXIII (22. 21)
'In Thespiadiim choro d^repente . . .

XXIV (8. 18)

5 Vnam uiam Zenona moenisse duce uirtute, hanc esse

nobilem; alteram Cameadem desubulasse, bona corporis
secutum.

XXV (7. 19)

Alteram uiam deformasse Cameadem uirtutis e cupis
acris aceti — .

Sesque (Sesq; W) ulixe (Sesqueolexes L) . . .' XXII Nonius
492, 4 'Gelo pro gelu. Varro Sesque (Sesq; W) ulixe (ulixiae
B) . . .' Ttjv 7i%(o significari Scaliger dixit; quam in prooemio satu-
rae a Yarrone, ut alibi a poetis Musas, Vahlenus suspicatur inaocari,
XXIII Nonius 518, 4 'Derepento Turpilius — — Varro Sesque
(Sexque L Sexq: HW) ulixe . . .' XXIV Nonius 99, 30 'l^esu-
buiare, perfodere. Varro Sesque (Sesq: LW) ulixe . . .' XXV No-
nius 83, 24 ^Cupas Varro — Idem Sesque (Sesq: LW) ulize . . .'

1 2 Pieridum comes quae tCDes cauata Scaliger caiah p, 95 pueridum
comes q; (que BL) tenent cata BHLW comites lunius tenet Boe-
perus l. c.p. 265 caua scripsi strata lunius \\ geloque acri scripsi gelo
putri lihri || horrida addidi || 3 saxa Bentinus laxa libri [| Creticos
hic et fg. seq, institui. Troch. septt. Kochius ei Roeperus transpo-
nendo effecerunt, glyconeos iales - v. _ v^ _ v^ v. - v> _ {cf Hermannus
el. d. m. p. 565) Vahlenus 123 (comes | . . . putri |) instituH. Cf.
Kayserus annal. Heidelb. 1860 p. 251 11 4 Thaespiadum L Tespia-
dum-^ll choro Rothius oro BHLW dum oro Bentinus ora Popma
agro Mercerus [| In uersus fere eosdem atque /gf. XXII redactum est \\
5 unam ueniam esse non amouisse HL W unamque niam Zenona moe-
nisse Lipsius epp, quaest. iV 18, ant, lectt. I 18 unam uiam Zenona
nouisse lunius animadu. VI 24 unam euim uiam Popma \\ moliuisse
Roeperus \\ 6 Carneadem libri Epicuron Roeperus; sed cf. Madui-
gius ad Cic, de fin. p. 828 sqq, [[ desabulasse Scaliger esubulasse Ro€'
perus phil. XV 294 sq. De uersihus ter sententiam idem muta'
uit II 8 alteram uitam Turnehus [] depormasse L m. pr. \\ se cupis

H m, pr. L.
spergeniem'

Cf, Roeperus phil, XV 275 [j 9 aceti sc, * stillas in-

SEXAGESSIS 215

SEXAGESSIS

I

Varro de 1. lat. VII 3 M. ^Nec mirum, quom non modo

Epimenides meus post annos L experrectus a multis non

cognoscatur, sed etiam Teucer Liui post annos XV ab

suis qui sit ignoretur.*

n (1)

Se circumspexe atque inuenisse, se, cum dormire coe- 5
pisset tam glaber quam Socrates, esse factum ericium cum
pilis albis, cum proboscide.

ni(2)

Romam regressus ibi nihil offendi, quod ante annos
quinquaginta cum primum dormire coepi reliqui.
■ IV(6)
Tunc niiptiae uid^bant ostredm Lucrinam ... - 10

SEXAGESSIS. Libri ubique fere Varro Sexagesi praebent
(quod nunquam afferam); emendauit Oehlerus. Sexagessis, i. e. sexa-
ginta asses (Priscianus de fig. num. 31), hic nescio qua ratione ad
sexaginta annos refertur, ad quos qui peruenerant de his prouerbium
^sexagenarios de ponte mittendos' (cf. Varro ap. Non. p. 623. Festus
p. 334. 76) ualebat. Cf. Roeperus lucubrationum pontificalium primi-
tiae. Gedan. 1849 p, 14. Itaque Varro, qui sexagenarius saturam
fortasse scripsit (cf. proll. p. 48), Epimenidem aliquem induxit Ro-
manum (num is est ipse Varro? u. fg. XVIII) qui hac uitae aetate
Koma post L annos iterum uisa ( — III) de rebus omnibus in peius
mutatis queritur ( — XIV) , quo indignati Komani eum ^ de ponte in
Tiberim roittunt' ( — XIX). Reliqua incerta. Mercklinus Sexag. n.
i%aymy^g unam saturam fecit, sed cf. Vahlenus p. 110. 208. Inprimis
u. MommBenus H. R. III 694 ed. tert. I a Lachmanno Lucr. p. 391 huc
relatum est. II Noniu8^106, 16 'Ericium. Varro Sexagessi: se cir-
cumspexe . . . proboscide.' Nonius 49, 3 'Proboscis — est porrecta
corporis pars inhaerens naribus, quae excepto homine in aliis anima-
libus inuenitur. Varro Sexagessi (Saxagesi L): inuenisse . . probo-

scide.' III Nonius 359, 1 ^Offendere, inuenire. Pacuuius

Varro Sezagesisi (Sexagisi L m. pr.) . . .' IV Nonius 216, 4 ' Ostrea "

2. Epamenidis Flor, alii [| meus Lachmannus in Lucr. p. 391 opus
J^lor. Par. 7489 opes Par. 6142 deesi relL somno Turnebfis [| 5 in-
uenisse se HLW p. 49 m\xmis^%' BHLJV 106 [[ cepissed H m. pr, p.
49 11 fr claber L ih. |[ Socratis HLW ib. \\ posl Socr. HLW p. 49
caluum, hi et B p. 106 galbam adduni, quod glossema puto periinens
ad glaber || caluus, se esse Meinekius p. 740 galium esse Beniinus
Soeratis caiuitium Schneiderus [| cum scripsi e libri, del. Popma epuiis
aluis cum prouoscide ^ [[ 8 quinquanginta W^ cepi Z^ coepi edd. ||
relinqui L m. pr. [| 10 ostream lunius in mg. ostrinam LW\\ Sa-

216 M. TERENTI VARRONIS

V (3)
Vbi tum comitia habebant, ibi nunc fit mercatus.

VI (13)

In quarum locum subierunt inquilinae impietas , per-
fidia, impudicitia.

VII (14)

Nunc quis patrem decem annorum natiis non modo
5 aufert, sed toUit, nisi ueneno?

VIII (4)

Auidus iudex reum ducebat esse ^kolvov ^Egfiijv^i^

IX (5)

Qu6d leg^s nunc n6n faciiint, ^Sog xal iafis^ feruit
'Omnin6.

X (12) ■ _ _

Sic canis fit & catello, sic e tritic6 spica.

generis feminini. Lucilius — — Varro Sexagessi . . .' V Nonius
212, 25 'Mercatiis generis habetur mascnlini. Serenus — Varro
Sexagessi . . .' Nonius 431, 13 'Mercatus locus in quo agitur mer-
catura — Varro Sexagessi . . .' VI Nonius 403, 26 'Subire, succe-
dere. Varro Sexagessi . . .' VII Nonius 407, 8 'Tollere, occidere.
Varro Sexagessi: nunquisv ... ueneno.' Nonius 422, 16 'Inter tol-
lere et auferre est diuersitas: tollere est leuare et erigere, auferre
leuatum transferre. Vergilius — Varro Sexagessi: nunc quis . . .
ueneno.' Cf. distichon in Neronem factum (Suetou. Ner. 39) ^Quis
neget Aeneae magna de stirpe Neronem? Sustulit hic matrem, sustu-
lit ille patrem.' VIII Nonius 283, 17 'Ducere existimare, iudicare.
Varro Sexagessi . . .' ^ Kotvog 'J^Qfi^^g' olovy koivov to svgrjfia* Dio-
genianus V 38, ubi u. adn. Leutschii. IX Nonius 502, 33 'Feruit
pro feruet. Lucilius — — Varro Sexagessi . . .' Cf. Pseudoplato
Axiooho p. 366 c ^"E^og iarlv avrcS (Prodico) (poavstv ro 'EmxocQfis^^^ '
a dh x^t^Q Tciv x^^Q^ vl^Bi' 86g zi v,a\ Xa^oig z£ Ka.' X Nonius 225,

turnium uersum dicit Meinekius p. 740 ; iambicum puto septeh, uel.
octon. [| 1 ubi LW p, 431 sup L 212 sup W ib. [| cometia L 212 ||
sit Muretus || Saturnius est Meinekio l. c. \\ 2 inpietas et iopudi-
citia L m. pr, \\ 4 nunquis HLW p. 407 numquis B ib. nam quis
Scaliger \\ 5 aufert LW 422 fert BffLW 407 [f seu If m. s. W 407
sed ceteri \\ tollet LW 422 [[ 6 auid L m, pr. \\ ducit Vahlenus p.
43 II coenon LW noivov Aldina [| 'B^fiiijv lunius in mg. Ilermen L
Herm W \\ Signum adposui || Saturniis Meinekius l. c. descripsit lo-
. cum [| 7- nunc scripsi iubent BHL W [| faciunt faciant BHL |[ dos
celaue libri, corr. Scaliger |[ feruit animo Oehlerus [[ 9 tritrico W \\
spicam L spica W [[ Scazontem Meinekius p. 740 inuenit \\

SEXAGESSIS 217

XI (8)
'Ergo tiim Roma^ parc6 pur^que pudentis
Vixere fn patria; at niine sumus in rutubA.

XII (10)

O stiilta nostri p^ctoris dormitio

Vigildbilis, quae me puellum impiiberem

Cepisti! 5

XIII (9)

. . ^Adest faxs inuoluta incendioM

XIV (15)
Qui nobis ministrarunt pueri diebus festis cicer, uiri
equis nos prouocare cum audeant, nos illo reuocare timemus?

XV (11)
Eo, ut uiaticum ex arcula adderem in uulgam.

XVI (W)
Senibus crassis, Homuli; non uidimus quid fiat? 10

22 ^Spicae generis sunt feminini. Varro Sexagessi . . .' XI Nonius
167,7 ^Rutuba, perturbatio. Varro Sexagessi ...' XII Nonius 158,13

'Puellos pueros. Varro Sexagesimos ultra (sic LW) . . . cepisti.'

Nonius 100, 1 'Dormitio. Varro Sexagessi (Saxagesi L): o . . ui-
gilabis. XIII Nonius 112, 22 ^Faxs pro face. Varro — Idem Sexa-
gessi (Sexagiesi L m. pr.) . . .' Nonius 328, 21 ^lnuolutum, occu-
patum, comprebensum. Varro Scxagessi . . .' Cf. Ennius Alexandro VIII
u. 86 V. 48 Rb. ''Adest, adest fax obuoluta sdnguine atqitfe ince'ndio.'

XIV Nonius 167, 11 ^Reuocare positum per uices mutuo uocare.
Varro Sexagessi (Saxagesi L) . . .' Videtur cum fg. XX cohaerere.

XV Nonius 187, 17 'Vulga, capacitas uel sinus cnm laxitate. Lu-
cilius — Varro Sexagessi . . .' XVI Nonius 86, 24 ^Crassum posi-

1 purequae L \\ putantes Lipsius lepp. quaesi. iV 23 [| 2 uixere
Gulielmus uerisim. 111 18 uiuere'i^[| in patriam i^ cum patria
Lipsius in patria Gulielmus (en patriam) Lachmannus in Lucr. p. 56
in patria; at scripsi [[ Versus lunius iam habel \\ 3 o slulta BHLW
p. 100 mos ultra LW \h% [[ nutri LW IbS [j peccatoris ^ 100 |[ 4 ui-
gilabis libri p. 100 inuigilabilis lunius [[ inpubere LW\^ 5 coepisti
W^ Senarios agnouit lunius \\ Q hx LW bis faxs scribendum \\
incendii LWp. 328 [[ Ennianum esse uersum agnouit Langius uind.
irag. R. p, 48 |[ 7 uiridequinos LW uiride, qui nos edd.'' uiri equis
nos scripsi uiride, nos Duenlzerus diar. ant. litt. 1848 p. 489 [[ 8 pVo-
uocare aduocare cum LW aduocare om. ante Aldinam, Duentzerus
prou. ac. uocare lunius [[ nos illos ante Merc. || 9 addereu) ed. 1526
addere HLW abderem Fr, Dousa ad LuciL I 15 [[ 10 sensibus

218 M. TERENTI VARRONIS

xvn (16)

Pergis, inquit, Marce, accusare nos: ruminaris anti-
quitates.

XVm (17)
Acciti sumus, ut depontaremur; murmur fit ferus.

XIX (18)
'Vix ecfatus erat' cum more maiorum ultro cas-
5 nares arripiunt, de ponte in Tiberim deturbant.

XX (20)
An si equam emisses, quadripedem ut meo asino Rea-
tino admitteres, quantum poposcissem, dedisses equimenti?

XXI (21)
Nequiquam is agilip^nnis anates tr6mipedas,

tum pro hebeti et stulto. Varro Sexagessi . . .' XVII Nonius 480, 23
^Ruminatum. Varro Sexagessi . . .' XVIII Nonius 214, 12 'Mur-
mur — masculini. Varro Sexagessi . . .' XIX Nonius 86, 20 ^Cas-
nares seniles (carnales libri, em. lunius. seddules W sedules
L se B Turic. cod. S. Amandi, em. Scaliger aediles Turnebus senes
lunius edules Rothius). Varro Sexagessi . . .' Cf. Varro de 1. 1. VII
29 ^Senem Osci casnar appellant', cui Paulus p. 47 M. consentit.
XX Nonius 69, 22 fAequimentum positum est — merces pro eo
quod dicitur admissura. Varro Sexagessi . . .' V. fg. XIV. XXI No-

crassis Meinekius p.741 |] homili H m. pr. humili L humuli Wtn.pr.
homuli ff m. s. W heu muli Scaliger conii. p. 14.3 homulli Meine-
kius II uidemus Scaliger, Meinekius, qui troch. scazontem dixil uide-
mu' Lachmannus ad Lucr. p. 29 || 1 pergis scripsi erras BHL W
parcas uel compercas Vahlenus 110 || inquid L \ Merce W j] ruminaris
Aldina criminaris BHLW\ 3 acciti cod. lunii iacciti W siaactiti L
m.pr. iactati L m. s. iam acciti Rihbeckius p. 113 || deponlare W depu-
tare L depontarem,ur lunius deportare 'Aldiva ]] sit X ]] ferus L. Muel-
lerus 437 qui uti scrihens irimelros effecit uerus W ieris L ieis Rih-
heckius, qui troch. septen. putat ]J Scazontem Kochius exx. critt.
p. 29 putauit 11 4 ecfatus ueL haec fatus lunius, cf. Ennius ann. u.
48. 60 effatus H m. pr. etfatus H m. s. LW ctfactus B ]] casuares
lunius carnales libri ]] 5 fonte HL W ponte lunius \\ Trochaicos
septenarios quorum prior ad c^snares usquepergit^ Roeperus phil.
XVII 95 inslituit. Rihheckius p. 113 ah liltro troch. octon. fecit. |1
6 si aequam W \\ Ante quadripedem , cum soleant post hoc uerbum^
disiinxi ]| quadrupedem Laurenhergius. Cf!'Ov. Xvq. XI. Cato de r. r.
102 ]] 7 dedisses aequimenti Aldina dedisse HL W aequamenti ff

equamenti L eqmti W eqvLimeniiTurnehus aduu.XXlX 3 {| 8 nequiquam

CKIAMAXIA^ 219

Buxeis [cum] rostris pdcudes, [in] paliidibus
[De] n6cte nigra ad liimina lampadis sequens.

XXII (7)
'Vt nitens pau6ni' coUus, nil extrinseciis siimens.

2KIAMAXIA

[IIsqI tvq)Ov]

1(1)

Te Anna 6 Peranna, Pdnda Cela, i& Pales,

Nerfenes [et] Min^rua, Fortuna dc Ceres. '

II (2)
^Vlnum, p6mma;luciins' nihil ddiuuat; ista ministrat.

nias 460, 2 ^Pecudes non solas quadrupedes, sed et alia animalia
dicere Vergilio aactore possumus — Varro Sexagessi . . .' XXII No-

niuB 200, 13 'Collus masculino Accius Varro Sexagessi . . .'

2KIAMAXIA. ^ SytLUiiax^* tJ ffxta fidxoiiccL' inl tmv dSvvaxtov^
Soidas p. 790. Saperbiam itaque impugnaturus scit se rem frustra
suscipere, quia illa uagae umbrae instar animos possidet nec expelli
potest: unde inscriptio explicanda est. Fg. I ad prooemium fortasse
pertinet, cf. de r. r. I 1, 3 sqq. ; fgg. II — IV de superbia sunt. I Gel-
lius XIII 23, 4 ^Est enim rectus casus uocabuli, sicut in libris uete-
rum scriptum est, Nerio, quamquam M. Varro in satura Menippea
quae scribitur Hmoiiocx^oc (Gr. Reg.) non Nerio sed (Nerios Voss.
min.) Nerienes uocatiue dicit in his uersibus: Te . . . Ceres.'
II Nonius 131,21 ^Lucuns. Varro — Idem Zyiiaiiccx^a (Sciamaca

is scripsi neque quas BBL W || agilipennes Beniinus agipennis HL W
m.s, agipennas Wm.pr. aquipennis^ quassagipennas P«/mertw5| | remi-
pedes Schneiderus ad Varr. de r. r. III 1 1 [1 1 buxciroslris Roeperus
phiL IX 235, qui choriambos cum iambis descripsit, cum Kochius p. 30
bacchios uoluerit. Senarios esse cum uidissem, cum et iu et de addidi\\
3 pauouis LW\\ nihil LW nil Meinekius 740 qui scazontem agnouit\\
sumens Mercerus umens L W humens ante Mere. humeris Lauren*
bergius [| 4 teanna Reg. Sangerm. ac peranna libri omnes Ted Anna
Peranna Carrio ant. lecit. I 1 Te Anna et Peranna Scaliger coni, p. 94
Perenna Popma Te Anna o Peranna scripsi || pandate Voss. mai. et min,
ielaio Petau. Celaio Scaliger te Lato Turnebus XIX 11 Cela, te Mommse-
nus dialL Ital. infer. p. 130 || 5 et om. libri, add. edd. ]] minerua
Reg. Voss, mai. miner ua Voss. min. \\ acceres Petau. ar ceres Voss.
min. ]] Senarios habeni edd. uett. [] 6 pemma lunius in mg. remma
jffLWW ista ministrat lunius in mg. istam instrat (instrant JF m. pr.)
HL W ministrant Scaliger ministrans uel ininistram OehJerus istam
miseram Rothius u. p. 1. — nihii adi. ista — minislrant Roeperus
phiL IX 239. Ad Luciliana uerba ap. Varr. IleQtTtX. fg. II 2 extaniia

220 M. TERENTl VARRONIS

m(3)

P6strem6 quaer6: par6bis 16gibus An non?
'Ai^ie exl6x soliis uiuis?

IV (4)
EgO; inquit, eam suppetias, quicum mihi nec res nec
ratio est ^dissociataque 6mnia ac nefantia'?

_V(5)
5 Hoc dicO; compendiaria sine ulla soUicitudine ac mo-

lestia ducundi ad eandem uoluptatem posse perueniri.

SYNEPHEBVS
[IIsqI ifLiiov^s]

I (1)

Crede mihi, plures dominos serui comederunt quaffl
canes Quod si Actaeon occupasset et ipse prius

L Sciamacaia W Sciamasa H m. pr. Sciamasaia H m. sec.)
nsgl tvtpov . . .' Cf. adn. ad IJsQinlov II 2. IH Nonins 10, 12
flUex et exlex est, qui sine lege niuit. Plautus — Varro Stitt-
lta%CqL (Sciomacia BHLW) nsQl {nBQv B) zvtpov {tvtpoq BHLW)
. . .' IV Nonius 489, 14 ^Nefantia, pro nefanda. Lucilius — Varro
Sv,iuii,u%ia (Sciamacchia BHLW) nsQl zvtpov . ..' Cf. Lucilius
1. XXIX apud Nonium h. 1. (p. 69 Gerl.) ^dissociataque omnia ac ne-
fantia.' V Nonius 202, 3 ^Compendium, compendiaria. Varro
Z%iafia%ia (Sciamathia LW) nsQl xvtpov (rvqpv L) . . .'

SYNEPHEBVS. Titulum lunius iam nouit; sed^Ephebus' idem con-
iecit. TIsqI ififiov^g quemquam scripsisse nescio. Syuephebos comoe-
diam Statius Caecilius scripsit; cf. adnot. ad Aethrionem. I NonittS
355, 3 ^Occupare est proprie praeuenire. Cicero — — Varro Syn-
ephebo (I n f o e b o LW) nSQl ififiov^g . . .' De prouerbio cf. Festus
p. 261 a ^Quot serui, tot hostes in prouerbio est' sqq. Macrobius satt.

Varronem adludere Buechelerus p. 426 agnouit || 1 quero B

2 uiuis BHLW; forlasse uiues? || Hexamelros lunius iam habet

3 inquid L m, pr, enini quid B inquit HL m, s. W || eliani {pro eam)
H m, pr. [| quicum Buechelerus p, 425 qui lunc libri quae tunc Al-
dina atqui nuuc Roihius [[ uiihi W^ 4 ralio est, set diss. conido ||
dissociataque Buechelerus ^ qui post Fr, Dousam ad Lucil, p, 420
haec e Lucilio ap. Non. h. l. adlata esse uidit dissociat atque (adque
L m. pr,) BHL W diis socia lunius dissociaque Popma ac om, Ald.
dissociata aeque uel aequa Oehlerus [| 5 conpendiarla L m. pr. ||
6 ducundi LW dicundi Ald.; fortasse iucunde? [[ perueneri W m.
pr, \\ 7 plures canes dominos c. q. serui Carrio emend. III 10 Posi
canes lacunam constitui, quam ita suppleo: ^Nam praeter unum

SYNEPHEBVS ^ 221

suos canes comeciisset, non nugas saltatoribus in theatro
fieret.

Verere, ne manu non mittat? cum tot Romae uicarios
honestos uilissimos dare possis; mittet. Quodsi non mittet;
fugies, si me audies; cum tempus reuocat, ea praecox 5
est fuga?

ni(3)

Quid te facere oportet, litteris imbutum solis Mineruae?

IV (4)
Hodie si possumus, quod debemus populo, in foro me-
dio luci claro decoquere.

V (5)
Hic ndrium sepldsiae, Iq

Hic ridvTCvov^ Nedpolis.

I 11, 13. II Nonius 156, 31 ^Praocox, id est praecoqua. Varro
Synephebo (ineivbo H m. pr. W ineridebo H m. sec. L) nBgl
ififiovrjg {s(L(iov8g HLW) ...' Apud Nonium 160, 15 ^Praecox
et praecoca, quod est immatura. Ennius — Lucilius libro in: anicula
aspera atque praecox est fuga' uoce praecox e Luciliano exemplo
ad Varronis iUud de quo^agimus Ubrarios transilnisse Palmerius agno-
uit. m Nonius 324, 20 'Imbuere est initiare. Varro Synepbebo
(inefoebo W ineffebo L) nsgl ififiovijg (sfifiovsg LW) . . .'
IV Nonius 210, 6 ^Lux — masculino. Plautus — Varro — Idem Syn-
ephebo (inefoebo LW) nsgl ififiovrjg . . .' V Nonius 226, 16 ^Se-
plasia feminini. Varro Synephebo (Sii^^^oebo LW) nsgl ififiovijg
(Sfifiovng L) . . .'

Actaeonem nemiuem comederunt canes'. || Acteon LfF\\ 1 comedes-
set L m. pr, || uon uugas Bernenses duo, Geneu,, eod, Elnonensis ap.
Carrionem et uou nugasset LW non nugas essel cod. Fabri non
nugax esset lunius in mg. [[ lealro LfF\\ 2 fieret LW fabula cod.
Fahri H 3 tot Romae uicarios Oehlerus loclrome (troctome ff m,
pr.) dicarlos HLW cum octo anle Merc. tot ero lunius octo paedi-
carios Popma l| 4 honestoc L boues tol Laurenbergius \\ uilissimos
scripsi audissemus HL W auidissimo Oehlerus aut HS semis Palme-
rius II millet HLW mittit Oehlerus || 6 est fuga ed. 1526 et Nonius
p. 150, 17 (ti. adnol, super.) effuga W es fuga HL || Signum Vahle-

nus anal. Non. p. 18 adposuit
8 odie L hodie W die Aldina
hedycus L ridvpiog Gerlachius

7 obportet el inbutum L m. pr.
11 ridvTtvovg Oehlerus hedicus W
meapolis L W, corr, edd, \\ Metrum

Meinekius p, 741 agnouit, L, Muellerus 428 iamb, octon, putat ||

222 - M. TERENTI VARRONIS

TAm MENIiraOY

I (2 Oehl. 1 Vahl.)
[Menippus] ille n6bilis quonddm canis
Hic liquit homines 6mnes in terra6 pila.

II (5. 5)

In charteo stadio imtdq^iov ago ciymva^ quom qui cer-
tassit animo, bellus homo, magis delectatus [sit] Stoieorum
5 pancratio quam athletarum.

III (4. 2)

Saltem infernus tenetor 6 xaxog Sai^icav. Atqui habet

TA^H MENinnOT. Menippi qui sibi ipse mortem intulerat (cf.
Lucian, dial. mort 10, 11 ^ MEN, IZws, og eansvaoc inl zov &ccvatov
nalsaaPTog firjdsvogi Hermippus ap. Diog. L. VI 100; saturae fg. I)
funus describitur et snixoitpiog dymv (H), quem cynici Romani (cf. VIH.
XXIV) celebrant. Incipiunt occasione mortis a superstitionibus (III),
dein mortuus laudatur (V), silicemium paratur ( — VIII). Menippum
probe uixisse; ceteros omnes hodie luxui deditos esse, qui in u esti-
mentis (X), in cibis potionibusque ( — XIV), in domibus olim ( — XVII)
simplicibus, nunc sumptuosissimis ( — XXIII) apparet. Cf. Vable-
nus p. 147 sqq. Ribbeckius p. 126 sq. De Mercklino u. proU. p. 47.
Inscriptio latinis ubique litteris est scripta; ubicunque taeeo, Tafe
Minippu legitur. I Nonius 333, 21 'Linquere est dimittere. Ver-
gilius — Varro Ta(pri (tefe W m. pr.) Msvlnnov . . .' II Nonius
248, 8 'Bellum, elegans, melius prudens. Lucilius — Varro Tatpri
Msvlnnov — Idem eodem . . .' III Nonius 318, 12 ^Habere, fa-

1 Menippos add, Scaliger cataL p. 188 [] nobllis Scaliger nobiles LW
Geneu. Bern. 83 [| quandam W m, pr, quosdam Geneu, Bern, 83 ||

2 heic liquit Scaliger linquit JV linquat Gen, Bcfm, liquid homines
in L m, pr, ; t^omnes add. m, sec. supr, lin, [| in terra pila Z W inlra
pilam Gen, Bern. [| Senarios Scaliger agnouit [[ 3 charteo edd.
carteo H m. s, LW m, s. cartao H m, pr, cafteo W m. pr, [| epila-
fion agoa quo (qua H m. pr,) quis HL W Geneu, epitafion agona Tur-
nebus epit. agona ago Gerlachius, quem fere sequor [[ a quo qui Al-
dina quo qui Gerlachius quom qui scripsi || cerlasset lihri nisi quod
certuset Bern, 83 certassit Barihius \\ 4 bellissumo Gulielmlis |j sit
add. Vahlenus 150 delectatur Gerlachius \\ 5 pacralio H m, pr, \\
quam Geneu, edd, quarum HLW Bern, \\ atletarum Z^. s, H ad-
letarum L m. pr. W (j Multa h. l, commenta omisi, Cf, etiam Ttoe-
perus phil. XVIII 474 || 6 tenetor 6 Oehterus tenebro HLW tenebrio
lunius in mg. tenebrosus Ald, \\ Kcmog 6ai(wv W cax %a%og aaifiov
L xaKOg atai(iG)v H m. pr, Kaoiog daiairficov H m, s, [[ [sit] saltem
infernls tcnebris datfimv TiaKodalficov Vahtenus 149, qui uoluit disticha ||
atqui habet scripsi atque habeat HL W tenet uet teneat atque hab. uett.

TA0H M€NITTnOY 223

homines soUicitoS; quod eum peius formidant, quam fuUo
ululam.

IV (1. 3)
Sed ut canis sine coda.

V (3. 4)

Diogenem litteras scisse^ domusioni quod satis esset;
hunc quod etiam acroasi bellorum hominum — . 5

VI (6. 6)

Perrexit in interioris partis domuis posticac; ut ait
Plautus, *jJenitissumae.'

VII (7. 7)
. *Vbi lubet, ire licet accubitum!' Acciti strenuo sub-
silimus; quod esurigo findebat costas.

cere. Varro Ta(pi MBvCnnov . . .' IV Nonius 86, 18 'Coda. Varro
Tatpjj Msvinnov (Menippo BL m. sec. Minippo L m. pr. H m. pr.
MiHippu H m. sec. W) . . .' V Nonius 230, 32 * Vsus — feminino.
Plautus — Varro in Ta(pij MsvCnnov. Diogenem . . esset.' Nonius
249, 8 ^Bellum, elegans, melius prudens. Lucilius — Varro Tatprj
Mivlnnov (Minippo H m. pr.): Diogenem . . . hominum.' VI No-
nius 217> 14 ^Posticam feminino g;(enere consuetudine appellamus.
Liucilius — Varro Tatpili MsvCnnov: perrexit ... penitissime '. No-
nius 491, 21 'Domuis pro domus. Varro Tatpxi MsvCnnov: per-
rexit . . domuis.* Cf. Plautus Persa IV 3, 63 et 71 ^ ex Arabia peni-
tissuma.' CistelL I 1, 65 'pectore penitissumo.' VII Nonius l06, 14
'Esurigo. Varro Tatp^ Msvinnov (Minippu B Minippo H m. pr.
Minippou H m. sec. LW) . . .' Fleckeisenus apud Vahlenum p. 222
uerba ^nbi lubet, ire licet accubitum' e Plauti Menaechm. II, 3, 18

edd. jl 1 cum BLW eum Turnebus XXIX 17 || pelus L \\ 2 ululam
Turnebus ulula HLW ulillam Bern, 83 quam aulam ulula Popma \\
3 se Turic. sine BBL W^ 4 domusioui Buechelerus mus. phil.
XIII p. 586 dum uisioni W p. 248 dum usioni ^231 BL bis Geneu.
Bern. no. 347 p. 248 tum usioni lunius cum usioni Vahlenus 149
uixdum pusioni Gerlachius || satis est et B 248 1| 5 hunc Buechele-
rus tunc BLW nuuc Ald. tum lunius \\ acrosi BLW, corr. lunius ||
6 in om. L W 217 |1 intcriorcs L 491 inferioris Ald. \\ partes BL W
491 II domuis BL 491 domus LW 211 W m \\ 7 penitissumae Vah-
lenus IbO penitissime Z ^ penitissimae iJferc^ri/^ H 8 ubi libet ^ || acu
bitum B 11 acciti scripsi accedo BBL W accede Laurenbergius a sede
Oehlerus fortasse recie accepto Vahlenus *&{ cedo' Ribbeckius p.
127 II slrennuo\B slrenue lunius \\ sussilimus BBLW\\ 9 quodd L
tn. pr. [| quostas B m. pr. ||

224 M. TERENTI VARRONIS

VIII (9. 8)

Inde putidas uuaS; acinis electis et comestis, extendit
in lectis quondam — .

IX (15. 9)

Quod coeperas modo in uia, narra, ut ad exodium
ducas.

X (10. 13)

5 Nihil magis decere mulierem f quadrato ricinio.

XI (11. 11)'

Edones Romam; ut turba incendant annonam; et pro-

ubi eadem leguntur, repetit. VIII Nonius 152, 23 ^Putidum, putre
(haec desunt in W). Varro Tatpfj (tofe W) Msvinnov . . .' IX No-

nius 27, 14 ^Exodium est finis Varro — Idem ToctpTJ MsvCnnov

(Menippu L m. pr. H). . .' X Nonius 542, 1 'Ricinium(ricinum
libri) quod nunc mafurtium (cf. Seruius ad Aen. I 282) dicitur, pal-
leolum femineum breue. Varro Tot(py (etfe W m. pr. fe B) MsvlTcnov
(Minuppu W) . . .' Cf. Varro de 1. 1. V 132 ^Antiquissimis amictui
ricinium. Id, quod eo utebantur duplici, ab eo quod dimidiam par-
tem retrorsum iaciebant, ab reiciendo ricinium dictum.' XI Nonius
48, 17 ^Edones et Phagones ab edacitate; unum latinum, aliud
graecum. Varro TagjJ Msvlnnov (Menipsos H Menippos L Mi-
nippos W) . . .' Cf. Diphilus ^'E/Li.Tcopo) fg. I (Meinekius com. gr. IV
p, 389) : ^ IlsQdiyia d* rj hCxXtjv ys vi^ /iC ovhsxl '^gxiv $i' v(tag ovds

1 excendit ff m. s. expandit Vahlenus 151 |] 2 quandam W quon-
dam Lff (sc. ^pulcris^ nunc carie ohruiis^) lecti spondam J^opma 1.
sponda Vahlenus lectis delet Duenizerus L c, p. 489 |1 Choliamhos
L. Muellerus fecii p. 414 [[ 3 ceperas ff m. pr. [| narrare Lff narra
W\\Iamh. sepi. Kochius exx. criii. /?. 31 ^to/ 11 5 nihil magis
decere raulierem Beniinus nihilo magis dicere muliebre BffLW^
quadrato ricinio scripsi quam de muliebri ricinio palleum simplcfx
BffLW palliolum Ald. pallium Mercerus quam de e/palleum simplex
delei Vahleniis 156 [] lamh. octon. uel iroch. sepien, Vahlenus fecii,
sed L. Muellerus retentis quae Vahl. deleuit^ ei delens, tamquam
nouum quid faceret, illud quod Rihheckius p. 127 iam deleuerat mu-
liebri, iroch. sepit. descripsit ita, ut ad ricinio prior uersus pergat \\
6 fianaaavxoicoc ffL fiaitaaavxoxcoc W '^d^ a% "AxXavxoq yvov
scripsi^ haec fere praemittens: ^Confluunt nunc undique ^'^(isv nacQ*
^lvdmv^ sqq. ui sit uersus e tragoedia aliqua desumptus. tl>a(ifiax6-
GLOi Vahlenus 153. Nil profecerunt Aldus lunius Turnehus Popma
Rolhius Oehlerus |1 7 edenes ff m. pr, \\ Romani Mercerus H ut in
urbe Vahlenus || incendat Scaliger caial. p. 103 incendant Mercerus
intendant ffLW^ annonam lunius et Buechelerus p. 443 annona sed

TA0H M6NinnOY 225

pter Phagones ficetulam pinguem aut turdum nisi uolantem
non uideo.

XII (12. 10)

— Romam ilfa[i[iaxQOLoi ^ non qui in urbe inter nun-
dinum calumniarentur.

XIII (13. 12) '

Nec pistorem uilum nossent, nisi eum, qui in pistrino 5
pinseret farinam.

XIV (24. 23)

Aliquot Romae sunt^ qui cellas uinarias fructuis causa
fecerunt.

XV (18. 20)

Antiqui nostri in domibus latericiis paululum modo
lapidibus suffundatis, ut umorem ecfugerent, habitabant. 10

XVI (23. 14)

Vt hirundines uirgultis oblitis luto tegulas fingebant.

ntcofisvrjv ISsiv.^ XII Noniiis 214, 24 'Nundinae — masculini.
Lucilias — Varro — Idem ToLfp^ MBvCnnov . . .' XIII Nonius 162,
13 'Pinsere, tundere uel molere . Varro Taq>xi Msvinnov (M i n i p p a
HL Meiiippa W) . . :' XIV Nonius 492, 14 'Fructuis pro fructus.
Varro — Idem Varro TaqpJ Msvtnnov (Ninippu B) . . .' XV No-
nius 48, 13 ^Suffundatum dictum est subiectum, dictum a funda-
mentis. Varro Tcctp^j MsvCnnov (Menippu H m. pr. L nippu W)^
. . .* XVI Nonius 308, 32 ^Fingere, effigiare uel formare et fa-'

lihri 11 1 fagones libri |; Fortasse {cf. Diphilus supr. /.) turdum uix
uolantem nunc uideo? || [perdicem aut] ficetulam Roeperus phiL XVII
89, uhi troch. septi. uult, cum ibid. XVIII 470 troch. ocil. proponai \\
3 Romani psammacosioe Mercerus Romam ipsam marcusioe LW Ro-
mam Vahlenus sc. ^ confluebant olim^ cl. Macroh. I 16, 34. Dionys.
Hal. VII 58 II orbe L W urbe Mercerus. Inepiiiml priores \\ 5 pislrino
ff m. s. edd. pristiuo H m. pr. LW, cf. Riischelius mus. phil. VII
p. 555 II 6 far Schneiderus \\ 7 aliquod BH m. s. L m. pr. ^W ali-
auot H m. pr. L m. s. \\ quid cellas L m. pr. B || uinaris L m. pr. \\
9 anliqui iT m. pr. lantiqui H m. s. LW ut antiqui Iunius\\ nostri
in edd. nostrum HLW, sed nostrun H m. pr: nostri Scaliger conii.
p. 31 11 10 lapidibus Ald. lapiditus HLW^ etfugerent HLW effuge-
rent Ald. ecfagerent Mercerus || Versus Roeperi u. phil. XVII 93 ||

nis

11 hirundine (hirundines L m. pr.) singulinis (singulis W) obliti
HL W Bern. 83 Qeneu. hirundines uirgultis oblitis Buechelerus p. 443
hirundiues figulis bblitis Ald. singuli obliniti lunius mg. tigillis Popma

Riese, Varronis Satirae. 15

%

226 M. TERENTI VARRONIS

XVII (22. 15)
At in segetibus post messem coUigebant stramexi/^^
qui domicilia colerent.

XVIII (16. 17)
Ai%^6(SxQGixa pauimenta et parietes incrustatos.

XIX (14. 16)

nsQisxovra mihi facies maeandrata atque uinculata
5 t pinnataque et in mediopinges orbem terrae.

XX (17. 19)

In pauimento non audes facere lacon^m, at in hamu
calceos facis elixos!

cere. M. Tullins Varro Ta(pfj (f e H m. pr.) Msv^nnov (Mi-

nippo H m. pr. Menippo L) . . .' Cf. Vitruuius H 1, 3 'Primumque
furcis erectis et uirgulis interpositis luto parietes texerunt.' De hiran-
dinibus cf. ib. II 1, 2. Seneca epp. XC 16. Isidorus orig. XIV 12 'Casa
est agreste habitaculum palis, arundinibus et uirgultis contextum.'
XVII Nonius 2^1, 30 ^Colere, ornare. Varro Tatpy Msvlnnov
(Mippu W) . . .' XVm Nonius 129, 4 ancrustatum Varro in
(in deest H m. sec. W i B) Taqfy, Msvtnnov (Menippu HL mippu

hirundines in culinis Rothius h. inquilinae Bergkius phil XIV p. 390
h. in cauUis Roeperus phih XVIII p. 458 [j 1 ast Z. Muellerus 414

sq., qui iroch. claudos effecit ad L m. pr. || post superscr, in W ipL
praeter codd. Fabri\\ slrementa W m, pr, || 2 qui LW quis cod.
Fahri quo Bern, 347 [| 3 iie&ocxQOiSxa BHL W^ corr. lunius \\
iucruslatos Laurenbergius crustatus BHLW crustatos lunius |j lamh.'
ocion. Roeperus phil. XV p. 289, troch. claudum L. Muellerus p. 414,
gui ei praeponii, e/fecere, cf. proll. p.l^ \\ 4 jtEQiBxovxaQiav BLW
Paris. 7667 n£QLs%ovxa [lacunajria Vahlenus 160 parielaria Kayserus
annah Heidelh. 1860 p. 246 nsQvsxovxaQia Roeperus l. c. qui iamb.
ocionn. effecii. Ego illud quxv cum atque quod infra est iungens
pinnataque {i.e. quasi murorum pinnis ornata) effeci. Quae anie
Vahlenum efficia suni praeier Mercklini mus. ph. XII 383 nsQl aitov-
6aQxtcSv iaceo\\meam\raitSiHLWPar. \\ uinculata libri uermiculata edrf.
ueii. uirgulata Ribbeckius 127 sq. \\ 5 atque Hbri, delet Vahl. pinnata-
que (w. supr.) scripsi \\ etiam adeo Ubri et in ifiedio Vahlenus |1 radio
pingens Popma pinges Roihius inges libri ingcns uel cingens uelt.
ingeres Gerlachius \\ ortem terre Par. 7667 || non om. Turnebus
XV 1 II addes W 49 cdcs W 488 aedes BL Par. 7666 p. 488 audes
HL 49, edd. \\ laqonam HLW 49 lacunam BLW Par. p. 488 H ad I
m. pr. B Par, p. 488 aut Wib. \\ in humo libri p. 488 humi Scaliger
conii. p. 61. ubi fgg. XXI, XX, XV, XXIII. XXII uno ienore coniuncios
proferi \\ 7 calccs Par. p. 488 || clixos ^Z^ 488> dixos Par. ih. jj

. TA0H M6NITTnOY 227

XXI (19. 18)

Sed quae necessitas te iubet aquam eflFundere domi ;
tuae? si uasa habes pertusa, plumbum non habes? ad quam
rem nobis est eonfluuium? ad quam rem urnarium?

XXII (20. 22)

Non uides in f publiea nocte te tabernas, qua popu-
lus ambulando proinde ut in arato porcas reddit? 5

XXIII (21. 21)

Non uides in magnis peristylis; qui cryptas domi non
habent; sabulum iacere a pariete ante xystos, ubi ambu-
lare possint?

XXIV (8. 24)

Haec Numa Pompilius fieri si uiderit, sciet, suorum
institutorum nec uolam nec uestigium apparere. 10

W) . . .' XIX Noniiis 140, 2 'Maeanderest picturae genus ab si-
mili opere labyrinthorum ortum, clauiculis inligatum. Varro Tatpy
MsvCnnov (item inippu H m. pr. Locus deest Paris. 7665. 7666)...'
XX Nonius 48, 23 ^Elixum, quidquid ex aqua^ molUtur uel decoqui-
tur; nam Uxam aquam ueteres esse dixerunt. ~ — Varro Tatpri Ms-
vinnov (Menippoy HL Minippoy W): In . . elixos.' Nonius 488, 5
'Humu pro humo. Varro — Varro Ta(pri (Afe Paris. 7666) Ms-
vCnnov ("*'nippuL Mippu Paris.); In . . eUxos.' XXI Nonius 544,"
16 'Vrnarium. Varro Tag)^ MfiWTTTrov (Minuppu W)...' XXII No-
nius 152, 19 'Porcas. Varro Tag>y Msvinnov (Minippo HL): non
. . . reddit.' (Varro ... reddit desunt W). XXIII Nonios 169, 10
^Sabulum. Varro TatpiQ Msvinnov (Menippu W) . . .' Xystum
intellege ' hypaethram ambulationem ' (Vitruuius VI 7), hortum siue in
plano situm siue qualein nos ^Terrasse' dicimus, qui adiacet porticui
(peristylio), qua parietes uiUae cinguntur. Cf. e. c. Plinius epp. II 17
'ante cryptoporticum xystus uiolis odoratus.' XXIV Nonius 416, 17
'Vola est media manus. Varro — Idem Varro Tatp^ MsvCnnov (tarife
L m. pr. mippu W) . . .' Prouerbium etiam Epitaph. fg. II legitur.

1 iubet Scaliger iuuet BJIL W\\ 2 habes Scaliger habet libri ha-
bent edd. uett, \\ polubrum Lipsius uar. lect.A 4 plumbum lihri || ad
aquam rem B pro priore ad quam rem ][ Octonn. iqmbb. Vahlenus p.
162 non bene instituit \\ 4 publica nocte te lahernaiS BL {fg. om. W)
publica nostra taberna Scaliger publica porticu tabernas Schneiderus
ad Vitruuium publico nocte tabernas GerlaTihius publico anle tab.
Vahlenus 164 || 5 perinde edd. proinde HL || 6 pefistylls edd, per-
slilis HL W peristyliis Scaliger \ criptas HL W\ 1 ante xyslos scripsi
aut egistis HL W aut cryptis ante Merc, aut e xystis Scaliger ut in
cryptis Forcellinius ut in xystis Vahlenus 163 ut xystis Roeperus phil.
XV 295 qui troch. septt, uult || habitare Scaliger [] 9 si uideret, sciret
ff m. pr. Geneu. Bern. 83 [[ 10 uolam H m, pr. uola H m. s, LW\\

15*

228 M. TERENTI VARRONIS

TESTAMENTVM

1(1)

. Sic ille puellus Veneris repente Ad6n
Cecidit cruentus olim.

n (3)

Venio nunc ad alterum genus testamenti; quod dicitur
physicou; in quo Graeci belliores quam Komani nostri.

111(2)
5 E mea q)Lko(pc3via natis; quos Menippea haeresis nutri-

cata est, tutores do ^qui rem R6mandm Latiiimque
augiscere^uiiltis.'

TESTAMENTVM. De additiciis nsgl dia&rjyioov siue dia^^-
'nrjg u. p. 44. — Menippus di^cc&T^yiag scripsit (Diog. L. VI 101), quas
fortasse Varro imitatur, cf. p. 26. Philosophorura testamenta a Me-
nippo irrisa Oehlerus ueri- similiter, a Varrone parum probabiliter
dixit. Disputationem enim de morte (I) et testamentis (II) ipsius Var-
ronis testamentum ( — IV) seriis uerbis compositum sequitur. I Nonius
158, ^Puellos, pueros. Varro Testamento nsgl dia&7j%aiv {aia^rj-
xoff HL aiad^VKODg W) . . .' De Adon forma cf. L. Muellerus p. 109.
II Nonius 77, 27 ^Bellioris est melioris. Varro Testamento nsgl
diad^rjTicov {8iriY,(ov BHLW) . . .' III Nonius 478, 17 fNutritur et
nutricatur pro nutrit et nutricat. Varro Testamento nBgl duc^rj-
nmv (dia&rjTiTjg B aia^rjarjg HW atad^rjarjg L) . . .' Cf. Ennius
ann. u. 464 sq. Vahl. ^Audire est operae pretium — procedere recte,
Qui rem Romanaiu Latiumque augiscere uultis.' Cf. proll. p. 20.

1 apri dente Carrio emend, III 15 ]| uadon JIL W fato lunius Adon
Mercerus Adonis Lachmamius in Lucr. p. 276 qui ^ iambionicum^
suum metrum i. e, ionicos a breuihus incipienles agnouii; qtiem se-
quitur L. Muellerus p, 109, nisi quod Adon retinens catalexim insii-
tuit exitque galliambus quem [Slc] sic ille incipii. Hunc sequor.
Contra Roeperus phil. XVUI 455 sotadeos uoluit, qui Sic ille inci-
perent || 2 caecidit L\\ 3 ad alterum cod. Turic, Ald, ad adaltc-
rum li m, s. ad adulterum BLff m. pr. ad aduUerium JV ad adulteri-
nilm lunius ad ultimum ante Ald, || testamcnt B m. s. \\ 4 fisicon
BffL W\\ 5 EfieacpLXotpd^ovta BffL W e raea Oehlerus g^iXogxovla
scripsi rj tcsqI (piXocpQ^ovlag Ald. (iSTa (piXocp^ovLag lunius [| natos
B II Meuippae ff Menippe LW Men ippea ~i!/^rc^ru5 Menlppi Popma ]|
heresis nulricala el libri^ corr. Gifanius \\ G alciscere libri augescere
uej algiscere Gifanius adsciscere ed. 152(5 iierciscere lunius lacessere
Vossius augiscere Mercerus 1|

TITIIONVS 229

lY (4)
Si quis mihi filius unus pluresuc in decem mcnsibus
gignuntur, ii si erunt ovoi kvQagy exhcredcs sunto. Quodsi
qiiis undecimo mcnse xax 'AQi0xoxikYi natus est; Accio
idem quod Titio ius csto apud me.

TITHONVS
[IIsqI yif^off]

i(i)_

Qud uoluptate a^uitatis 6xtimam attigit m6tam! I

■ ' _ _, n (2) _ _

. . . Quam dereliquit miiiticupida iuucnilitas.

III (3)
'Ac mammdm lactis sug6ntem pdscerc piipum.

IV Gellius ni 16, 13 ^Hodie quoque in satura forte M. Varronis legi-
mus, quae inscribitur Testamentum , uerba haec: si quis . . . apud
me. Per boc uetus prouerbium Varro significat, sicuti uulgo dici
solitum erat de rebus nihil inter sese distantibus: Mdem Acci, quod
Titi,''ita pari eodemque iu^^e esse in decem mensibus natos et in
undecim.' De ovoi Xvgag cf. satura eius nominis.

TITHONVS. TIbqI yriQ(og Theophrastus et Demetrius Phalereus
scripserunt et praeterea Aristo Ceus, cf. Cicero Cat. c. 3 ^Omnem
autem sermonem tribuimus non Tithono ut Aristo Ceus; parum enim
esset auctoritatis in fabula'; e cuius exemplo Varronem pendere
Ritscbelius mus. phil. I 194. VI 542. Krahnerus de Varr. phil. p. 21
suspicati sunt. Etiam Ciceronis ^Laelius de senectute' memorandus
cst. Cf. alii et Zenobius VI 18 ^ Ti^cnvov yiJQOCS' ^ttI toov nolvxQO-
vlmv %ul vTCSQyi^Qoav xotxtBxai,^ I Nonius 193, 7 ^Aeuitas feminini.
Varro Tithono (Thitono W) nBQi yjJQCDg {xrjQODg L) . . .' II No-
nius 123, 6 ^luuenilitas pro iuuentus. Varro Tithono ttsqI yijQeag
(Tithonio nQLtrjQcog LW) . . .' Nonius 433, 16 ^luuenilitas,

quod OQfiriv uel nccd^og uocant Graeci Varro Tithono (Titone

H? LW) nSQl yriQmg (triQoag HL) . . .' III Nonius 156, 18 ^Pupae et

2 gignantur .11. si Vat. Heg. geuuntur Thysius gignuniur edd. uett. |'
ovoL XvQccg] Gf Boit. ovoi avQag Vat. Reg. \\ sunt libri \ 3 quis in Rott. ||
xata aQLaroxskriv Vat. Reg. \\ atcio Beg. \\ 4 letio Vat. tecio Beg.
Y.ax — apud me] Gf reliquis omissis Bott. || 5 uoluntatem LW
uplupt. GerlacHius \\ extiniam Oehlerus extiuia L exMma W \\ melam
LWmm. ss. met L m. pr. me W m. pr. \\ Deinde sequitur in LW
aeuitas, ^quod L. Muellerus p. 33 deleuit 1| Metrum Meinekius 741
agnouit )] 6 Fg. II L. Muelleru sp. 426 sotadeo metro descripsit; troch.
sepl. ego institui \\ quam HLW 433 qua LW 123 \\ dereliquid LW
123 II iuuenitas L m. pr. 123 || 7 ac edd. ac LW\\ iactis L \\ pascere
ei LW et om. Scaliger [] Hexametrum lur^ius iam habet jj

230 M. TERENTI VARRONIS

iy(4)

Sic inuitata matura anima corporeum corticem facile
relinquit.

Risi multum, liisi modice idmbis . . . ^. .
TO EDI THI $AKHI MYPON

I (1)

Tu quidem ut tac^as censeo, quoniam tu quoque ad-
5 huc adulescentiaris.

11(2)
Nec multunummus piscis ex sal6 cdptus

pupi. Varro — Idem Tithono nsgl yi^QoaQ (TitonoLW ytsgitT]Q(og
W nsQzrjQoag L) . . .' IV Nonius 199, 25^ ^Cortei — masculini.
Varro — Idem Tithono (Ti^one Jj^^tcsqI yqQoag (QLtriQoas L) . . .'
V Nonius 342, 17 ^Modicum ueteres moderatum et cum modo dici

uolunt. Plautus Varro — Idem Tithono (Tithonon L) JtSQi

yriQtog (ysQoog W tSQODg L) . . .'

TO Eni THI ^AKHI MYPON. Cf. GelHus XIII 29, 5 ^Videte
tamen, inquit (sc. Fronto), ne existimetis, semper atque in omni loco
^mortales multos' pro ^multis hominibus' dicendum, ne plane fiat Grae-
cum illud de Varronis satura prouerbium to inl trj (paiiij [ivQov,''
Athenaeus IV p. 160 c ' KXiaQxog dh — iv toig nsgi nagoiiiKov mg
naQOLfiiav avayQdfpsi tovnl t^ <po(x^ fivgov, -^g iiifLvrjtaL xal 6 i(i6g
nQondtoDQ (Larensius loquitur) OvaQQoav 6 MsvCnnsiog iniKaXov-
fisvog' xal oi nollol tmv yQafifiatfH&v tav goofiaiCyidav ovx OfJtLXTjaav-
tsg nqXXoig sXXrivmoig noiritaig nal GvyyQa(psv6iv owx i^aaaiv o^sv
stXrjfpsv 6 OvdQQODV to lafi§siov.'* Significat prouferbium quod apud
paroemio^raphos non inuenitur, teste Gellio 1. c, dissona et interse
non apta coniungi; quare nsgl svyriQLag addidi (senectutem scilicet
et bonas res sibi aduersa esse), cum n. svstrjQ^ag (ed. 1526, uulgo)
nec prouerbio nec indoli Varronis, n, svtsXsLag (Turnebus XXIX 3)
non litteris conueniant. EvyriQLa quomodo capiatur, fg. III docet.
I Nonius 71,30 ' Adulescentiaris. Varro To inl (tire ni BHLW)
T^ tpayiij fivQOv {fiLQOv H m. sec. B) nsgl svyriQCag {svtSQLa.ac
BHLW) . . .' II Nonius 216, 4 ^Ostrea generis feminini. Lucilius

1 inuitata Turnebus 111 20 inultatam Zfr]| a natura Oehlerus \\ 2 re-
liquit W\\ 3 risi W ql erisi L || iainbis Oehlerus ambis ZFTambas
Bern. 83 post uocem sequenlem. ambos lunius mg. f| Trochaeos Vah-
lenus 111 agnouit iam satis Roeperus IX 572, cf. XV 270 [| 4 ac lu
Oehlerus , sed ac in BHL W ad inscr. periinet || tuque idera Fahle-
nus 76 tum quidem lunius || taceas Buechelerus 446 faciat BHL W
facias lunius facias uel taceas iam Erycius [cf. not. ad Aiac,- stram.)\\
geneseo L m. pr. adhuc om. Oehlerus || 5 adolescentiaris H m. pr.
L W adulescenlaris Roeperus phil. XVIll 449 [[ 6 multunummus Vah-

TOY nATPOC TO nAIAION 231

Helops nequo ostrea illi magna cdptdta •

Quiuit palatum suscitarcv

111(3) -

Legendo autem et scribendo uitam procudito.

TOY nATPOC TO HAIAION
[IIsqI TcaLdoTtouag]

. I (1)

Ac liberos parare cui nec^sse sit?

Non ^st merum hoc, ut edepol quid simul^s tuis?

n (2)

Annos multos quod parere ea non poterat, mulierem
foras betere iussit.

— Varro To inl tfj {losnnri Li STtnrj W) q>aHfi fivQOv TtEgl Bvyrj-
Qtag {svarjQLOcg L svia^^Qiag W) . . .' III Nonius 156, 26 ^Pro-
cudere dixit prolatare, producere Varro To inl rj q^ax^ fivgov

o
(toeptefacemiron W ta SQXSfacsiifivQOv L taSQxrjtpacemmy-
ron H) nsQl {nsQa H m. pr. L) svyriQCag {svtSQiag HLW) . . .'

TOT nATPOC TO HAIAION. ' Tov n. x6 n.' inl zov OfioCov'
Macarius VHI 43, ubi u. Leutsch. IIsqI naidonoitag (de qua
etiam Antisthenes scripserat) reuera fgg. I. II agunt; fg. III fortasse
nuptias, fg. IV stemmata respicit. I Nonius 344, 1 fMe.rum est so-

« « ^

lum. ' Terentius — Varro Tov natQog to naidiov (naiauoiov H)

^sqI naidonoitag {viaiaonoiag H rjaidonoiag L naiaonoLag
W) . . .' II Nonius 77, 22 ^Betere id est ire. Varra Tov natQog
(zoQV navQog BHLW, nisi quod B ndvQOg) tb nai$Cov {nXiiv B
naitiv H nativ L Qaiiv W) nsQl naiSonoitag {XaiSLO- B
naiao- HLW -noiL.as omnes) . . .' Sp. Caruilium significat,
qui ^priraus — uxorem sterilitatis causa dimisit.' Val. Max. II 1, 4;

lenus an. Non. p. 2 inullumnunimus LW multinummus uel mullis
nummis /mwim^ || sala W sola L salo edd.\\ 1 helaps LW \\ iili
scripsi illa L W ulla lunius ]| caplala Scaliger conii. p. 154, qui cho-
liamhos agnouit capta LW^ fg. III in HL W recle legilur ]| 4 libros
B m. pr. II 5 hoc, ut scripsi ncc lu HL W \\ qui Bern. 83 ]] simules
scripsi simulas HLW Bern. ]] tuis libri; puto tui ]] Senarios agnouit
Mercerus ]] 6 annos Carrio emend. 11 , Turnehus adu. XXIX 3
sauos BHL W a se annos Muretus uar. lect. XV 15 nos lunius assa
non multo post Scaliger ]] mulicr lunius mulicr, cam Muretus \\
7 baetcre L m. s. B betere WH m. s. baretcre H m. pr. baeterat L
m. pr, 11 Troch. septt. Vahlenus 68 fecit ]] * -

232 M. TERENTl VARUONIS

ni(3)

An etiamsi audisset, reddere potuisset mulieri tetri-
cae? ducat ad Appiam, moribus bonis [uirginem]!

IV (4) ■ .

Quare si diua gens est ad amussim, per me licet ad-
sumas yavsd^Xiaxov,

TPIKAPANOC

5 Appianus Bell. ciuil. II 9 ^Kal tQStg oids (Caesar

Pompeius Crassus) ro fisyi6tov snl na6L xQatog sxovtsg
tag XQ^^^S aXXijXoLg avvriQdvilov. KaC tig avtcSv tijvde trjv
6Vfiq)Q06vvriv dvyyQatpsvg OvaQQCJV ivl fit^Xlfp TCSQiXa^Guv
iTtsyQa^s TQixaQavovJ*

alii. III Nonius 181, 12 'Tetrica est seuera. Varro Tov nccegog
zo TcaiSiol/ (tupatros o [to W] pedion HLW) nsgl TCOLiSonoitaq
{nccLoconoiLag HLW) . . .' IV Nonius 9, 5 'Examussim dicitur
examinate ad regulam uel coagmentum — Plautus — Varro Tov
nargog xo naiSCov {UaQognoniaiov [mdLOvB] BHLW) nsgl nai-
donoitag {nataonoiag HLW naidonoiag B) . . .'

TPIKAPANOS. Cf. prolegg. p. 42 et Rothii uita Varronis 1857
p. 18 sq. TQfHaQavov scripserat Anaximenes, quem Theopompo sup-
posuerat (cf. Pausanias VI 18, 5. Lucianuis pseudol. 29), contra Athe-
nienscs Lacedaemonios Thebanos, quare TginoXtTmov losephus c. Ap.
I 24 norainat. Fallitur Buechelerus p. 420 duplicem inscr. suspicans.

1 av etiamsi ffLW]^ poputuisset W\\ mulieri lunius wmW^T HLW \\
tetricae horrenlis (hoerenlis W) LW horrenlis om. lunius; irrepsit
e Vergiliano loco qui eodem Nonii lemmate contineiur \\ 2 uirginem,
a sequenii Vergilius absumptum, Oehlerus addidil \\ Troch. septt.
Vahlenus 78 instiiuii ]] 3 diu gens HLW dium genus Palmerius.
ila uel diuum gens Vahlenus 11 dia gens Mercerus diua gens scripsi
id ingens lunius Diogencs Oehlerus diligens Wexius ann. philol.
LXXXIII p, 276 II es Palmerius \\ assumlis H adsumes W m. pr. ad-
sumus m. sec. adsumas L \\ 4 ysvsd^XtccKOv Benileius ad Ter, Hec.
1 2,88 teneo dta%ov H m. s. W leneo cita%ov H m. pr. L (iukqov cod.
lunii dtccTiOvov Turnehus XXII 21 stemma /ltct%6v Roeperus phil. IX
263 ysvsctv ^taTirjv uel Aiaxov id. XV 281 ysvsog Jlcc avxov iAqxti-
yov'] Vahlenus 11 qui disticha inesse putat; iambos, et postea iro-
chaeos Roeperus uoluit ]]

TPIOAITHC TPITTYAIOC 233

TPIOAITHC TPinYAIOC

I

Seruius ad Verg. Georg. I 34 *Varro tamen ait se
legisse Empedotimo cuidam Syracusaho a quadam potestate
diuina mortalem aspectum detersum eumque inter cetera
tres portas uidisse tresque uias: unam ad signum
scorpionis , qua Hercules ad deos isse diceretur ; alteram 5
per limitem, qui est inter leonem et cancrum; tertiam esse
inter aquarium et pisces.'

n (1). •

Priusquam in orchestra pythaules inflet tibias, domi
suae ramices rumpit.

111(2)
Sed ut equus qui ad uehendum est natus, tamen hiclO
traditur magistro, ut equiso doceat tolutim.

TPIOAITHC TPinYAIOC. Inscriptionis^ ratto e fg. I elucet,
quare iam reprobo quod ante conieceram 'Varro Tricipite (= TQfnoi- -
gavo) ) trifolio tt. dgxijg nti^ascog. ^ Krahnerus de Varr. phil. p. 6
CleaDthis nsgl ccQSzmv confert et cum.Aldina n. aQSTrjg xal qpv-
G£(og legit. JI. ccQST^^g xrijcrgooff corr. Mercerus, tQtTtoXiog Oehle-
rus. tripylios Mercerus. Triodite trifolio Turnebus XVII 21.
Popma insanit. Mercerus ad uirtutem his tribus: natura, doctrina,
usu. parandam inscr. refert. Equidem puto, tribus illis ad caelum
(fg. I) uiis nel Epicuri Zenonis Academiae diuersas ad uirtutem uias
(cf. n. aiQ, I. Sesq. XXIV sq.), uel cum Turnebo uitae genera otio-
sum, actuosum et ex utroque compositum significari. Cf. Vahlenus
213. I huc rettulit Vahlenus anal. Non. p. 31. Cf. Lobeckius Aglao-
phamo p. 935 sq. II Nonius 166, 4 ^Ramices dicuntur pulmones
iiel hirnea. Plautus — Varro Trihodite nsQl ocQST^qg {atrjg L azTjg
W) XTifffaojs {kaitTiasoa h yiitrjasoDg W) . , ."* Cf. Horatius art.
poet. 414 sq. 'Qui Pythia cantat Tibicen, didicit prius extimuitque
magistmm.' III Nonius 4, 1 ^Tplutim dicitur quasi uolutijn uel
uolubiliter. Plautus — Varro TQiod^trj (Trjodite HL Trihodite
BW) tQinvXiop (trifolio BHLW) nsQl uQSt-^g yitTJasoag {n, aQStrj-
asoag BHLW): sed ut . . . tolutim.' Nonius 105, 30 ^Equiso pro
equite. Varro TQioditrj (Triodite HL Trihodite W) tQinvUtp
(triphilio H trifilio LW) nsQi ccQSt^g Kti^asoDg (peri areteseos

8 orceslra LWW imflet tibi has L \\ Choliambos Scaliger catal, p, 118
mulla transponendo, iroch, octonn, Fahlenus 89 effecerunt H 10 sed
ut BHLW Par. 7666 p. 4 nam aut [ex eul corr. L) HLW p. 105, ||
ecus H m, pr, L 105 aecus X p. 4 |1 ad hendum H m, pr, 105 ]| 11 ma-
gistra BH m. pr, L Par. p. 4 ]| equisedoceat L m.s.H m.pr. B Par.
p. 4 ]] toluum Par, p, 4 ]) Troch. ocit. Vahlenus p, 89 uoluit j)

234 M. TERENTI VARROMIS

IV (3)

. 'IUud uero qu6d animae meae [Insidet],
Vt ego non metuam fiilmen; non aruBpicem
Tristdm, simulacra diuom quaero . . .

V (4) ^ ^
N^c coruscus imber, alto^niibilo cad^ns miiltus,

5 Grdndine implicdtus albo.

tRIPHALLVS
[TJfpl aQQSvotfirog]

I (1)

Charisius I p. 80, 11 ^Calamistros Cicero in Oratore

masculine dixit et Varro de scaenicis originibus *-hunc

calamistrum' ; sed idem in Triphallo (Trifallo codJ) ^cala-

mistra' et Plautus in Curculione [IV 4, 21] ^Pecten, spe-

lOculum, calamistrum meum.'

Ego nihil, Varro, uideo; ita hic obscurat qui ante me
est nescio qui longurio.

HLW): nam ut . . . tolutim.' IV Nonius 410, 2 ' Tristis, doctus.
Varro TgiodiTrj (Trifodite HLW trifote H m. pr.) zQinvX£(p nBqX
ccQStrjg ')it7jas(og (trifolio w. tcgstTjasoDg HLW)...' V Nonius
208, 6 'Grando — masculini. Varro TQLodCtTi tQinvXim (Trihodite
tripolito L Triodite tripol'o W) nsQl agst^g TLti^asmg (vLccirj-
GsoDg LW) . . .' " .'

TRIPHALLVS. Sic corr. Scaliger cataL p. 211. TriphaUum co-
moediam Naeuius scripsit. Est autem Triphallus Priapus, cf. Pria-

1 quod aniiiiae Vahlenus 82 qui iroch, sepU. fecit quondam anifflo
Godescdlcus Stewechius quondam L m, s. H m. s, W quodaffl L m.
pr. H m. pr. Geneu. H meae ut libri insidet add, Vahlenus meo sedel,
ut Stewechius quondam egi ut Popma || 2 fulmen H m. s. LW pa-
mem H m. pr. perraem Bern. 83 || nona aruspicem Bern. || 3 simu-
lacra scripsi simul ac HLW ac simui Geneu. Bern, |1 diuom scripsi
dici non Hm. s. LW Am H m. pr. Gen. Bern. simul addicit non lunius
simulans dici non Oe^/erw* || quero HW quaero L Gen. Bern, {sc,
Uollere^) \\ Senarios insiilui \\ simul ac dicis non queo sc, extirpare
Vahlenus an. Non. />. 32 || 5 inplicalus L m. pr. impiicatur*^ ||
Troch, claudos Meinekius p. 741 agnouii || 11 niliil Varro ideo
HLW Varro delet Duentzerus diar. litt. ant. 1848/?. 483 uero iiihil
uideo Lambecius in Gell, II 15 narro adeo ante Merc, || pbscurat Lam-
becius curat ZrX^ll 12 ncscio qxils Lambecius \\

VIRGVLA DIVINA 235

VINALIA
[IIsqI aq)Qodi6{(Xiv']
Etenim sic uide: utrum mercedem accipit is, qui meas
uenit segetis ut sarriat, an ego ab illo? Sic ego cum tuus
sim sartor, si tu plus laboras quam egO; do.

VIRGVLA DIVINA

_ 1(1)

Primum uenit in urbem atque intra murosj deinde
accedit prodius atque introit domum, id est intra priuatos 5
muros.

. " ^^}

'Et pull6s peperit fritinientis.

ni (3)

Qu6s non lActe nou6 leudta pdscat.

peia 83, 9. II Nenius 131, 29 'Lon^urio, id est longus Varro Tri-
phallo (Tripallo HLW) nsgl dQQSVOtrjxos {agQSvoTSxoglllj -zs-
totW)...'

VINALIA. UsqI afpQoSiaCmv Pliilaenis et Terpsicles (Ath.
Vill 335. X 467. VII 325. IX 391) scripserunt. Vinalia^ et priora
(IX. kal. Mai.) et rustica (XIV. kal. Sept.), '<fe quibus u. Varro apud
Plinium XVJII 287. 289, praeter lonem Veneri etiam sacra erant. Cf.
Prellerus myth. Rom. p. 388. I Nonius 7, 27 'Sartores dicti non
solum a sarciendo, uerum etiam a serendo. Plautus — Varro Vina-
libud nsQl dfpQo8iaC(ov (peri afrodision BHLW) . . .'

VIR6VLA DIVINA. Virgulam diuiuam, quae ad Circes baculi
exeroplar excogitata uidetur (cf. Cicero de off. I 158. Plutarchus mor.
p. 568 a) Varronem uel stoicum aliquem uirtutem dixisse puto (fg. VI).
Conexus fgg. incertus est. I Nonius 47, 13 'Prodius dictum inte-
rius, longius; a prodeundo, quasi porro eundo. Varro Virgula (uer-
gula L m. pr.) diiiina . . .' II Nonius 7, 9 ^Frigere est et fri-
gutire et fritinnire sussilire cum sono, uel erigi et exilire — Plau-
tus — Varro Virgula diuina . . .' III Nonius 336, 19 'Leuare rur-

1 ecenim BLW eleniiu H, Junius nec eniin Turnehus adu. XVII 21,
qui senarios insiituere conaitir || utrum a me Vahlenus p. 82 [] 2 se-
getes BH |[ 9arlat H m. s. || curn tuus sim Acidalius in Amphiir, c, 8
cura tussim HLW Bern. 83 codd. Merceri cunctus sim B comptus
sim Turnebus \\ 3 sartor , mcrcedem accipio ; si Vahlenys an. Non.
p. 26 [| 4 ac publicos inlra muros Roeperus phil. XVIII 483 sq. \\
5 prodius^Z/Z^ Lachmannus in Lucr. p. 227 propius Buechelerus
mus. phil, XIII 597 [[ id — muros delel Popma \\ 7 fgg. II — V coniun-
xii, qui phalaecium meirum agnouit , Scaliger catal. p. 252 J[ friti-
niensis HLW frutiniensis ^ [[ 8 lacte Scaliger iam conii. p. 82

236 H. TERENTI VARRONIS

IV (4)
S6d pancdrpineo cib6 codcto,
Libam6nta legens cadiica uictuB.

V(5)
'Ad quos tum uolucris uenit pusillos
'Vsque ad limina nidica esca uilis.

VI (6)
Non quaerenda est homini, qui habet uirtutem, pae-
nula in imbri?

VII (7)

Praesertim cum uentrem meum coherceam nec mur-
murari patiar.

VIII (8)

Cum neque aptam mollis umeris fibulam sagiis ferret.

sum releuare. Cicero — Varro Virgula (uergula H m. pr.) diuina
...» IV Nonius 264, 26 'Cogere, moUire, subi^ere. Varro Vir-
gula diuina: sed . . . uetus.' Nonius 332, 3 ^Legere rursum coUi-
gere. Titinius — Varro Virgula (uergula L m; pr.) diuina: sed . ..
uictus.' V Nonius 336, 5 'Limen, omnis ingressus'. Vergilius —
Varro Virgula (uergula H m. pr.) diuina: ad quos . . . uilis.' No-
nius 529, 8 'Vile positum legimus pro frequenti. Varro Virgula (uir-
gul W) diuina: ad quos . . . uilis.' VI Nonius 537, 6 ^Paenula
est uestis, quam supra tunicam aocipimus. Pomponius — Varro Vir-
gula diuina . . .' VII Nonius 478, 2 'Murmurari pro murmurare.

Varro Idem Virgula diuina . . .' YIII Nonius 223, 29 *Sa^um

— masculini. Ennius — Varro Virgula (uergula L ra. pr.) diuina:
cum ... ferret.' Nonius 53S, 20 'Sagum, uestimentum militare.

iacta L {ubi ex iagta corr.) HW luctu Oehlerus \\ 1 parcarpineo L
264 pancerpineo W m, pr. ib, ]| cibo L W 332, lunius in mg. qui me-
irum fg. IV iam agnouit ciuo LW 264 ocimo Scaliger || coacla Reu-
uensius coll. litter. p. Vll || 2 ciaduca L m. s. 332 H uictus Z^ 332
uelus 1^264 ueris 5ca%er II 3 allabos ^529 atabos BHL 529
ad qiios HL W Bern. 83 j». 336 altelabus lunius psittacus Marcilius ||
cum libri bis tum Scaliger \\ uolucribus L 336 uolueris Hib. uolucres
libri 529 uolucris W Bern. p. 336 || uenli HLW d26 uenit Bern. ib.
libri 529 || pusillos Scaliger ut illos libri 336 apud illos libri 529 |
4 nidica uilis {ex ullis corr. L) libri 529 liitidabilis HLW Bem. p.336.
correxit Scaliger indica edd. uelt. Oehlerus ineptit || 5 quod habeat
B qui habet LW^ paenulam in Lm.pr. || Aristophaneum uoluit Vah-
lenus p. 61 ; signum adposui \\ 7 praeser B || uenlem W m. pr. \\
8 patiar lunius patialur BHL W \\ Senarios instiiuit L. Muellerus p.
422. 424 II 9 apla B 538 || mollis ^Z^538 molis Z;^223 mollibus

YAPOKYQN . 237

. IX(9)
Oleum in lucubrationem seruabimuS; quam in sparagos
totum lecythum euertamus.

X (10)
^Ego nunc postulem Agamemnona meum'! Tantis
cothumis accepit Critonia caliandrum.

YAPOKYON

Non uides apud Mnesitheum scribi, tria genera esse 5
nini: nigrum, album, medium quod uocant xtppov; et no-
uum^ uetus, medium? et efficere nigrum uiris, album uri-

Sallustius Varro Virgula diuina : cum . , . ferret.' IX Nonius

550, 10 ^Sparagos. Varro Virgula diuina . . .' X Porphyrio in
Hor. serm. I 8, 48 ^locatur in has quasi — altera (Sagana) quod
galba (uel calua) fnerit, caliandrum hoc est galericuTum habere
consueuerit. Caliandri meminit et Varro in ^o libro qui inscribi-
tar Virgula dinina, dicens: . . .' A^amemno ille uideiur esse persona,
qua indutns Critonia (i. e. Kgizoivlag) histrio in scenam prodit.

TAPOKTiiN. Gellius XIII 31 ' Laudabat — se nuper — homo glo-
' rlosns, tamquam unus esset in omni caelo saturarum M. Varronis
enarrator, quas partim Cynicas (cinicas Voss. min. m. s. Pet. San-
germ. tunicas Voss. min. m. pr.), alii Menippeas appellant. — Tiim
forte ego eum libmm ex isdem saturis ferebam, qui ^TSgonvtov
(ydrocrion Pet. vaQOnvoiv Voss. min, vSgoiiQVtav Magliab. vSqo-
ntitav Thnan.) inscriptns est. Propius igitur accessi et *nosti' in-

Jld. II humcris Ltn.s.JV 538 umeris Z^223 BLm.pr, 538 ]| figulam^
538 || sagis L 223 U Troch. claudum Kochius exx. critU p. 31 inue-
nit 11 1 lugubratiouem B || seruabimus Oehlerus seruauimus BL ser-
uiamus W edd. \\ potius Bihbeckiusp. 103 ante quam supplet, ego
ante oleum || spargos B asparagos lunius I| 2 totam Roeperus phil.
IX 239 tolum libri || legilime uerlamus W m. pr. edd. ueit. legitime
uariamus B legftum euertamus LWm.s. lecythum eu. Rothius || lamb. <
septt. Vahlenus 73 et Roeperus phil. XV 270 statuunt; prosam Rib-
beckius agnouit || 3 postulem MARt {e Ferdinandi Hauthalii signift'
catione, qui haec iam diu benigne mecum communicauit) postulo edd. \\
meum ( Agam^mngna L. Muellerus 418 transposuit, ut iamb. octonn.
efficeret, cf. prolL p. 74 || 4 coturnis M \\ accepit M accipit reliqui \\
Grilona edd. critonia libri || caiiandrum AR2 ed. pr. caleandrum M
calleudfum uulgo \\ 5 uidens Pet. \\ m. neslheum Voss. mai. in |
u^slheum Reg. nrnestheum (m rasur. e) Voss. mai. m.nesteum Thu.
Mneslheum Pet. Magl. Sangerm. Mnesitheum Bertzius \\ 6 xiqqovst
Thm. xi^QiOv et Voss. mai. kiqqovsi Voss. min. Gf Reg. mrrone l
PeU xiQQO^v- Sang. xiqqov cl Magl. \\ 7 uiris Reg. Voss. mai. uirus

238 M. TERENTI VARRONIS

nam, medium itifiv] nouum refrigerare, uetus calefacere,
medium esse prandium caninum?

EX INCERTIS SATVRIS

1(1)
Capite permulso.

tn(8)

Quid.mihi somno, si dormitio tollitur? ^

fin

5 Quid mirum? ex agri depolitionibus eiciuntur, hic in

cenaculo polito recipiuntur.

• . tiv

Hercle si iam in regiam arcam inpancrarunt — .

tv

Trisulca^ fores
Pessulis liberata^ dehisctint graues,

quam ^caninum prandium in hoc loco — quid signifieat?^

— Eius autem loci in quo id prouerbium est uerba haec sunt: non
uides . . . caninum. — Prandium autem abstemium, in quo nihil
potatur, caninum dicitur, quoniam canis uino caret.' Cf. Athenaens
I p. 32 d 'Mvrjaf^sog d' o 'Jd-rivaiog (prjaiv *6 fiilag olvog icri
^•QsntiTtcoTaTog , 6 ds Xsvnog ovgrjTiTicaxaTog tial Xsnzoxatog^ 6 8% mg-
Qog ^rjQog xal xmv 6ixi(ov nsnxttiooxSQog.''

EX INCERTIS SATVRIS. I Priscianus IX p. 487, 4 ^ Mulsi mul-
sum et mulctum: Sallustius — Varro in satura (satyra Par. 7496
m. s. satira Bamb. m. s. in satura om. Sang.) . . .' II Nonins
100, 1 'Dormitio. Varro Sexagesi — Et alio loco idem (id est
BL m. pr.) .- . .' Ad Endymiones Vahlenus anal. Non. p. 34 locum
rettulit. III Nonius 66, 23 'Politiones, agrorum cultus diligentes,
ut polita omnia dicimus exculta et ad nitorem deducta. Ennius —
Varro . . .' Neque hic locus alibi quam in saturis extitisse potest
IV Nonius 59, 20 ^lnpancrare est inuadere; uerbum a graeco
, tractum, quasi n&v HQsag consumere. Varro ecclesiam in' sqq. Varro
Ecclesia: in Scaliger; cf. prolegg. p. 43. V Seruius in Verg. Aen. I
448 'Nexaeque aere trabes] Multi nixae legunt, non nexae, iuxta

ceteri \\ 1 nstj^etv Voss, min. MagL ni\)eLv Thu. pepsein Pet, Gf Reg,
TtB^siv Voss, mai. \\ Senarios Boeperus phil. IX 246 uoluit \\ 4 fg, 11
recte extut JILfF\\ 5 mirum si ex Aldina mirum ex HLW\\ 7 hercle
si iam scripsi ercles iam Vahlenus an, Non.p.^ ecclesiam HLW
Par. 7667 e culina cod. Fabri Ecclesia : Scaliger || arceni cod. Fahri
aream Aldina arctam Turnebus \\ impancrantur quidam ap, Bentinum
inpancralur ed. 1483 impancratiaruul uel impancraliant Vahlerms \\
9 pessuii^ lihralae Cassellanus Serui, qui solus hoc fg. continet |j

EX INCERTIS SATVRIS 239

'Atque innixae [a^reae] in cArdinum tiirbines
TArdos — .

fVI
Huic similis [ex] curis expedita lamentatitr.

VII (4)
Macrobius Satum. V 20, 13 ' Wafifiaxoata autem seor-
sum pro multis Varro saepe in Menippeis suis posuit.' 5

tVIII(7)
Nonius p. 206, 24 ^Fulmentum neutro, ut est in pro-
uerbio, quo Varro utitur saepius: Fulmenta lectum scan-
diint.'

tIX(6)
Seneca 'jdTCoxoXoxvvt, c. 8 ^'EmxovQstog d^sog^ (sc.>Clau-
dius) ^non potest esse: ovr£ avvog TtQciy^a ix^i ovreaXXoLg 10
TCaQBXBi, Stoicus? quomodo potest rotundus esse, ut ait
Varro, sine capite, sine praeputio?'

X(2)
TertuUianus apologetico c. 14 ^Sed et Diogenes nescio
quid in Herculem ludit et Romanus cynicus Varro trecen-
tos loues — siue luppitros dicendos — sine capitibus in- 15
troducit.' Idem ad nationes I 10 'Sed et Diogenes nescio
quid in Herculem lusit et Eomani stili Diogenes Varro
trecentos loues — seu luppiteres dicendum est — sine
capitibus inducit.'

txi

Diomedes I p. 371, 23 ^Haec de quattuor coniugationi- 20
bus, quae pertinent ad uerba, quae analogiae parent, qua-

Varronem qni ait . . .' Quae cnm metrnm creticum Varronis Atacini
non esse ostendat, ad Menippeas referenda puto. VI Sergius in Do-
natum p. 564, 17 K. ^Superuacua ponitur (sc. praepositio) , ut apud
Varronem . . , ex enim superuacua est.' X Cf. proll. p. 10. 31. De

1 aereae addidi || * 2 lardos lurbines Cass. H Creticos insiitui^ uerba
constitui II 3 ex add, Keilius [| expedit alaraenlatur cod. Lauantinus \\
4 "il^aiificcKOLaicc Paris. deest Cantabr. Salisb. \\ 7 fulmentum
lectura Z II 9 emKOvQrjog Sangall. corr. Rhenanus \\ 10 og ovts
Fromondus || e%uz Sang. nXgsxst id. corr. Rhenanus || 11 Sena-
rtum in Varronis uerbis inesse Buechelerus putat || 15 lupitros
codd. plerique lupiteres siue loues alii (in apol.) [] 21 pertenent B

240 M. TERENTIO VARRONI

rum exempla passim perscripta sunt et sunt nota. Quae
siquis conceperit animo , non facile labetur. Sunt- enim
«euidenter exposita [et Lucilio] et Varroni Menippeo.'

XII (3)
Arnobius VI 23 'Vbi denique Apollo diuinus^ cum a
5 piratis maritimisque praedonibus et spoliatus ita est et in-
census, ut ex tot auri ponderibus, quae infinita congesse-
rant saecula, ne unum quidem habuerit scripulum, quod
*hirundinibus hospitis/ Varro ut dicit Menippeus, osten-
deret'?

fXIII
10 Ver bldndum uiget druis [et]> ad^st hospes hirdndo.

fXIV

Incertus de generibus nominum 263 ^Pelleum generis
neutri ut Varro: 'est ibi, inquit> si festinas, pelleum."

fXV
Idem 269 'Porrum generis neutri; sed Varro: ^ponun-
tur tenues porri.*'

>XVI
15 Idem 308 ^Saccus generis masculini, ut Varro: ^uinum,
cui nihil sacculus abstulit."

louibiis sine capitibus cf. fg. inc. IX et Krahnerus de Varr. phil. p. 9.
luppiter Varroni est mundus (cf. e.c, Curio fg. I) ideoque rotundus; cete-
ros deos partes mundi esse uoluit, quos per irrisionem hic simul cum
loue eorum quasi -auctore omnes rotundos facit. XIII Augustinns de
musicaIV15 'Notandum est, in principio posito minus pleno pedi aut
ibidem reddi debitum per silentium — aut in fine — aut in aliquo de
mediis loco, ueluti in hoc ...' Varronis est, cf. fg. XII. XIV — XVI si
ad Varronem, ad saturas pertinere uidentur; sed ualde dubitanter huc
rettuli, cum anonymus e quo petita sunt in scriptorum nominibus affe-
rendis errori saepe sit obnoxins. Varroni falso adscripta. I Cf.
proll. p. 43.

Keilii \\ 1 et sunt om. M\\ 3 exposila [et Lucilio] et Herizius cf.
proll. j». 32 II et Varroiii Menippeo om, edd. ueit, \\ uarrom ^ jl 8 dicil
Menippeus edd. se Ihenippeus cod, ieste Hildebrandio selhenipeus teste
Crusio dicil scite Menippeus Hildehrandius dicit iste M. Oehlerus ||
10 .et add. Roeperus phil. XVIII p. 457 , qui uersum ionicum agnouil.
Frg. inuenit Krahnerus Varr. Curio p. 20^ 11 pilleum Olio Pte-
leum Hauptius [[

FALSf) ADSCRIPTA 241

VARRONI FALSO ADSCRIPTA
I

Fulgentius de abstr. serm. p. 561 ed. Basil. p. XII ed.
Lerscli. ^Varro in Mystagogorum libro ait: Semone-
que inferius derelicto deum depinnato orationis attollam
eloquio.'

II

Vid. Andabatarum fg. IX. !

2 mystagogarura Gudian, 335 coU, Botigarsii 1 mistagogorum Beroh

mystagorum Gudian, 23 mislogagarum Bruxell. 10083 ysagogarum
Bruxell, 9172 mysticorum Mercerus || 3 dcpennato Brux, 10083
Gudian, 23. uule, bas, ponnato lunius pinnato Prellerus myth.
Rom, p, 79 II 4 alloqnio Brux. 9172 coll Bongarsii 2 codd,
Slauereni 11 . .

Riese, Varronis Satirae. Jg

APPENBIX

16"

MENIPPI CYNICI RELIQVIAE

I

Diog. Laert. VI 101 ^Ta d' ovv tov xvvlxov fiifiUa
iaxl SsxatQ^a' NBXVLa, /Ivad^rix.ai^^Eni^tokal x6X0(i'
tl^sviievai aTto tov tciv d^sciv TtQo^cijtov^ IlQog
Tovg (pv6txovg xal iiad^rjfiatLXOvg xal yQafniatc-
xovg xal yovag (do^agt cf. prolL p. 10) ^Etilxovqov
xal tag d^QriOxsvofisvag vit avtciv slxddag, xal
taXka,^

n

Athenaeus XIV p. 664 e ^'O 8s xvvLxog MsviitJtog iv rco
i7tLyQaq>0(isvG) ^AQxs6LXaG) yQaq^st ovtcjg* notog ttg ^i/
i7CLXO(ia6dvtc3V tivSv xal fiattvriv ixsXsv^sv slotpsQSiv Ad-
Kaivd tcg • xal svd^icag nsQis<piQsto itsQSCxsia oUya xal %!]-
veia ontd xal tQvq^rj nXaxovvtcDv.^

tm

Diog. Laert. VI 29 ^^rial 8h f Mivtnnog iv tjj dto-
yivovg nQdcst^ dg dkovg xal ncDlov(isvog qQCJtri^^ri , tt
ol8s notstv; dnsxQlvato ^dv8Qciv dQ%stv\ xal nQog tov xij-
Qvxa ^xriQvCCs^ iq^rj ^sl' ttg id^iXst 8s0n6triv avtp nQCaCd^at.^
KoXvd^slg xad^i^sed^at ^ov8sv^ stpri ^8tatpiQSt^' xal yaQ tovg
l%^vg onog dv xiotvto ntnQdcxsOd^at, d^avfid^stv ts itpri si
XvtQav [ihv xal Xond8a covovfisvot xo(inoviisv dvd^QGinov
dl^ [lovrj tfj otlfst dQXoviisd-a. iksys tci Ssvtd8rj rc5 nQta-
ftsvG) avtoVj 8slv nsid^s^d^at avtpy si xal 8ovXog stri. xal
yaQ si iatQog iq xvfisQvi^tris ijv 8ovkogy nstad^^vat dv avtci.^

In appendicis adnotatione grauiora tantummodo afferam.
MENIPPVS III Mivtnnog] Egfitnnog codd. Ambrosii et Sambuci,
Menagius.

246 M. TERENTI VARRONIS

. IV
Athenacus XIV p. 629 e ^KaXstraL di tcg xal aXlrj
OQXV^^S >c66(iov iK7CVQOD0Lg , i]g iivri[iov€vsL MivviCTtog 6 xv-
VLXog iv rcJ Uvfi7to0Lp,^

V
Athenaeus I p. 32 e ^'O yovv xvvixog Msviiinog aXfio-
notiv triv Mvvdov tprjaiv.'

VI :^

Diog. Laert. VI 100 ^"Evtov dh ta fiifiXCa [a^rov] ovx
avtov slvaiy akla dtovv^iov xal ZcnnvQov ttSv - KoXoq)G}-
viov, oV rov Ttai^SLV svsxa 0vyyQdq)ovtsg sdido6av avrm ag
sv dvva[isvG) dLa^sC^av,^

MELEAGRI CYNICI PRAETER EPIGRAMMATA

RELIQVL^E

I

Athenaeus XI p. 502 c ^Kal MsksayQog d' 6 xvvixog

iv rc5 2Jv(i7to0ic) ovtoal yQafpsc* xav toOovtfp TtQonoaLV

avta ^aQstav SvsdcoxSj %vtQidLa fiad^sa dcidsxa,^

II
Athenaeus IV p. 157 a ^Kal ij Nixvov itpri' ovSslg
v(i(Svy avSQsg ysvsLoavkXsxtdSac, i%%vv iad^isc; ^ xa^ccTtsQ
6 TtQoyovog v(nSv MsXsayQog oFaSaQSvg iv tatg XaQLCiv
ijtLyQaq)oiisvaLg Sq)ri tov '^OfiriQov 2vqov ovta to ysvog xata
ta TtdtQLa ix^vcDV aTtsxoiisvovg Ttoi^^aac tovg ^AxaLOVQy Sa-
tjnXsiag TtokX^g ov^rjg xatd tov ^EkXr^aitovtov ^ iq giovov
dvsyvcats evyyQafifidtov avtov to nsQLSXov ksxC^^ov xal
(paxrjg 0vyxQL0LV; oQci yaQ nokkriv itaQ v\klv f^g q^a-
x^^g trjv 0xsvr]v,^

MELEAGER Diog. L. VI 99 ' Ta dh ^i^Ua avxov (Menippi)
noXXov naxayiXaixoq yifist xar' leov totg MslsdyQOV tov %ax av-
xQv ysvofisvov,^ Meleager epigr. 127:

^Naaog ifid d-QinxsiQa TvQog, natQa d* ifi^s %s%voi

"AxQlg iv AaavQioig vatofiiva radaQOts*
EvyiQdxsai S' ipXaaxov 6 avv Movaatg MsXiayQogj
IlQmxa MsvncnsCaig avvxQO%daag xdQtatvJ*
cf. Anthol. gr. epigr. ddsan, 572. — II Eustathius in IL XI p. 868,
15 ed. Rom. ^. . . 6 FaSaQSvg MsXiayQog xov "OarjQOv einmv 2>6qov
ovxa %axa xd iyisivco ndxQia Ix^^mv dnsxoftsvovg noi^^acu rovg
'Axaiovgj riQcoag dr^Xadi],^

LOGISTORICI 247

tlll
Diog. Laert. II 92 ^MsXiayQog di iv t^ dsvrsQa)
7t£Ql do^civ xal KXsixo^axog iv rc3 TCQcitG) xsqI t(ov at-
Qe6B(av (paalv avtovg (i. e. Cyrenaicos) axQrj^ta 7iyBt6%^av
ro ts tpviSiTcov [isQog xal ro diaXsxttxov, ^vvatfd-at yccQ
sv kiysLV xal dsctftdai^oviag ixtog slvat xal tov tcsqI ^a-
vdtov (po^ov ixq)svystv tov [roi/] nsQl ayad-cov xal xaxcSv
Xoyov ixiisiiadijxota.'

M. TERENTI VARRONIS
LOGISTORICI

ATTICVS
De numeris
Censoriuus 2, 2 sq. ^Seilieet ut Varro testatur in eo
libro cui titulus est Atticus et est de numeris, id moris
institutique maiores nostri tenuerunt, ut cum die natali
munus annale genio soluerent, manum a caede et sanguine
abstinerent, ne die qua ipsi lucem accepissent aliis deme-
rent. Denique Deli ad ApoUinis genitoris aram^ ut Timaeus
auctor est, nemo hostiam caedit. Illud etiam in hoc die
obseruandum, quod genio factum neminem oportet ante
gustare quam eum qui fecerit.'

CALENVS
Duces cum primum hostiiem agrum introitum ierant,
ominis causa prius hastam in eum agrum mittebant , ut ca-
stris' locum caperent.

ATTICVS Cf. Sidonius Apollinaris epp. VIII 6 ' Varronem logi-
storicum sicut poposceras et Eusebium chronographum misi.' Si etiam
Varronis liber ad chronographiam pertinebat, Atticus uidetur mihi
fuisse, cf. proll. p. 37 not. 6. 'De muneribus' Manutius, Ritschelius. —
Cf. Seruius ad Aen. ni 85.—

CALENVS Seruius ad Aen. IX 53 ^Varro in Caleno ita ait...' —

248 M. TERENTI VARRONIS

CATVS
De liberis educandis
I
Quod petisti, ut eius educationis fierem tibi socius,
quoad potui, adminiculaui tuam uoluntatem scribendo.

II
Ex quo perspicuum est, maiorem curam habcre nos
marsuppii quam uitae nostrae.

III
Mala enim consuetudo diu inroborata est inextinguibilis,

IV
Velim mehercules; inquit, ipse usu magno puerilitatis
formulam audire.

V
Educit enim obstetrix; educat nutrix, instituit paeda-
gogus, docet magister.

Vt qui contra celeriter erant nati, fere Numerios prae-
nominabant, quod qui cito facturum quid se ostendere uo-
lebat, dicebat; numero id fore; quod etiam in partu pre-
cabantur Numeriam, quam deam solent indigetare etiam
pontifices.

VII

Hisce manibus lacte fit, non uino: Cuninae propter
cunaS; Ruminae propter rumam^ id est prisco uocabulo
mammam, a quo subrumi etiam nunc dicuntur agni.

VIII

Eam nutricem oportet esse adulescentem : anuis enim
ut sanguis deterior, sic lac. Lac enim, ut quidam dicunt
physici; sanguinis spuma.

Magnum est enim, ut Ariston scribit, in primordio

pueruli, quemadmodum incipiat fingi; ad id quasi euadet.

CATVS I Nonius 77 s. u. Adminiculaui. Varro Cato uel de liberis
educandis (sic ap. Non. ubique).,.' II Nonius 141 s.u. Marsnppium. et
quo I^(oniu8). III Nonius 131 s.u. Inextinguibilis. male N inprobo-
rata Bamb. inprorataLW IV Nonius 494 s.u. Puerilitas. meherca-
lis N V Nouius 447 s. u. Educere et educare. hocet N VI Nonios
352 s. u. Numero. praemuniebant N quid se] quis sine N Nume-
riet N VII Nonius 167 s. u. Rumam. Hisce numinibus Prelle-
rus. Cunina N VLII Nonios 494 s. u. Anuis. IX Nonius 308 s. u.

LOGISTORICI 249

X

Cum primo cibo et potione initiarent pueros, sacrifica-
bantur ab edulibus EdusaC; a potione Potinae nutricis.

XI
Nutrix haec omnia faciebat in uerbenis ac tubis sine
hostia; ut Deli ad Apollinis Genetiui aram.

XII
Alii adferunt libum ac turundam.

XIII
Nonius 532 ^Statilinum et Statanum et Fabulinum
praesidis Deos Varro Cato uel de liberis educandis pueri-
litatis affirmat: Vti Statano et Statilino, quorum nomina
habent scripta pontifices, sic cum primo fari incipiebant;
sacrificabant diuo Fabulino.'

XIV
Cum cibum ac potionem buas ac pappas uocent et
matrem mammam, patrem tatam.

XV

Vt faciunt pleraequc; ut adhibeant praecantrices nec
medico ostendant.

XVI

Vt cibo utatur modico et idoneo, ut uitet acria, ut
est sinapi, cepa, alium.

XVII

Gellius IV 19 ^Pueros inpubes compertum est; si plu-
rimo cibo nimioque somno uterentur, hebetiores fieri ad
uetemi usque aut eluci tarditatem, corporaque eorum in-
procera fieri minusque adolescere. Idem plerique alii me-
dicorum philosophorumque et M. Varro in logistorico scri-
psit, qui inscriptus est Catus aut de liberis educandis.'

Fingere. atLm. s. W euadatN. X Nonius 108 s. u. Edusam et
Potinam. Cum . . . nutrici. primo] pro N Aedusae N a potina N
Pontinae nutrici N. — Nonius 480 s. u. Sacriiicari. Cum . . . nu-
trici. cibo] ribus N AedusaeN Potinae om. N nutriciN. Edu-
cae Prellerus XI Macrobius Satt. III 6, 5. [Varro ftdd. Meursius]
Cato de liberis educandis. XII Nonius 552 s. u. Turunda. XIII uti
scripsi ali N alii Prellerus XIV Nonius 81 s. u. Buas. docent N.
XV Nonius 494 s. u. Praecantrices. ostendunt N. XVI Nonius
201 8. u. Cepa feminini. sinape N.

250 M. TERENTI VARRONIS

xvni

t Fortuna se illos non natura praestare, si quid his
datum sit esculentum.

XIX
Mihi puero modica una fuit tunica et toga, sine fa-
sceis calceamenta, ecus sine ephippio, balneum non cotti-
dianum, alueus rarus.

XX
Alii ita sunt circumtonsi et terti atque unctuli, ut
mangonis esse uideantur serui.

XXI
Itaque Ambraciae primum capillum puerilem demptTun;
item cirros ad Apollinem ponere solent.

XXII
Reraotissimum ad discendum formido ac nimius timor
et omnis perturbatio animi; contra delectatio protelat ad
discendum.

XXIII

Non solum qui primus in alterutra re praestet alios^
sed etiam qui sit secundus et tertius.

XXIV

Omnia, inquam, in docendis pueris, quae dempta non
prohibent uerum bonum fieri, mediocria sunt.

XXV

Omnes enim qui locuntur habere debent quosdam
melos.

XXVI

Melos alterum in cantibus est bipertitum; unum quod
est in assa uoce, alterum quod uocant organicon.

xxvn

Persae propter exercitationes puerilis modicas eo sunt

XVIII Nonius 108 s. u. Esculentutn. fortnnas se Leid. XIX Nonius
108 8. u. Ephippium. calciamenti N. XX Nonius 179 s. u. Terta.
ita] ta N magonis N XXI Nonius 94 s. u. Cirros. XXII Nonins
363 8. u. Protelare. nimis N protelo N disce(n)dunt N XXIII No-
nius 502 datiuus pro ablatiuo (?) XXIY Nonius 520 s. u. ModeBtla.
quaedam ta Guelf. mediocria modica sunt N. XXY Nonius
213 s. u. Melos. loquuntur WdebeantN. XXVI Nonius 77 s. u.

LOGISTORICI 251

consecuti corporis siccitatcm, ut neque spuerent neque
emungerentur sufflatoue corpore essent.

XXVIII
Vel maxime illic didici, et sitienti uideri aquam mul-
sum [et] esurienti panem cibarium siiigineum ot exercitato
somnum suauem.

XXIX
Et ut in gregc opilio oues minus idoneas remouere
solet, quas reiculas appellant: saepe enim umis puer petu-
lans atque impurus inquinat gregem puerorum — .

XXX
Ab huiuscemodi lusionibus radices crudelitas agere solet.

XXXI
Quare meliusculae consuetudinis puerilis illorum, qui
suis catellis ministrant quod edant.

XXXII
Vt puellae habeant potius in uestitu chlamydas, en-
combomata ac parnacidas quam togas.

xxxm

Etenim nulla quae non didicit pingere potest bene iu-
dicare, quid sit bene pictum a plumario aut textore in
puluinaribus plagis.

XXXIV

Non inserunt manus opificio, qui bysso uel lino quid
faciunt aut palma; nam liberi quaestuis causa diribunt suas
res pueris.

XXXV

Itaque domi rituis nostri qui per deum Fidium iurare
uult, prodire solet in compluuium.

Assa uoce. XXVII Nonius 396 s. u. Siccum. Persae . . . essent. eo
se consuiti N spuerentur N. — Nonius 481 s. u. Emungerentur.
Eo . . emungerentur. sunt om. N. ut om. N. XXVIII Nonius 88
s. u. Cibarius. uideri aquam lunius teriacam N et addo silici-
neum L. XXIXNonius 168 s.u. Reiculas oues. inquinat Ald. inquit
N. XXX Nonius 133 s. u. Lusus uel lusio. XXXI Nonius 94 s. u.
Oatellos. edent N. XXXII Nonius 542 s. u. Encombomata. perna-
c i d a s Guelf . XXXIII Nonius 162 s. u. Plumarium. a om. N. p 1 a g ii s N.
XXXIV Nonius 483 s. u. Quaesti uel quaestuis. inserunt scripsi
insuarum Bamb. Leid. insinuarum Guelf. manu N. quibus al-
melinoN. correxi. litJ II N deribantN XXXV Npnius 494 s. ^,
Rituis. dium Scaliger.

252 M. TERENTI VARRONIS

XXXVI

Id quod postea uirum esse . . .
XXXVII

Gellius XX 11, 4 ^Sculnam scriptum esse in logi-
storico M. Varronis, qui inscribitur Catus . . . Lauinius . .
admonet.'

CVRIO

De deorum cultu

I

Augustimis de ciu. dei VII 9 ^louem . . non alium
possunt existimare quam mundum . . . In hanc sententiam
etiam quosdam uersus Valerii Sorani exponit idem Varro
in eo libro, quem seorsum ab istis.de cultu deorum scripsit,
qui uersus hi sunt:

luppiter omnipotens regum rerumque deumque

Progenitor genetrixque, deum deus, unus et omnes.
Exponuntur autem in eodem libro ita, ut eum marem ex-
istimarent qui semen emitteret, feminam, quae acciperet;
louemque esse mundum et eum omnia semina ex se emit-
tere et in se recipere; qua causa, inquit, scripsit Soranus
^luppiter progenitor genetrixque' nec minus cum causa
unum et omnia idem esse. Mundus enim unus et in eo
uno omnia sunt.'

II

Tres arae sunt in circo medio ad columnas, in quibus
stant signa: in una inscriptum ^dismagnis', in altera ^dis
potentibus', in tertia Mis Terrae et Caelo.' In haec duo
diuisus mundus.

III

Terentius quidam cimi haberet ad laniculum fundum
et bubulcus eius iuxta sepulcrum Numae Pompilii traiciens
aratrum eruisset ex terra libros eius, ubi sacrorum insti-

XXXVI Nonius 367 s. u. Propter. an uernm?

CVRIO Cf. prolegg. p. 37 not. 4 U Probus in Verg. ecl. 6, 31
p. 21, 8 K. ^Varro in logistorico, qui inscribitur Curio de~ deornm
cultu, cognomenta magnorum deorum . . .' III Angustinus de ciu.
dei VII 34 ^ Apud eundem Varronem legitur in libro de cultu deo-
rum: . . .' Cf. Manius satura.

LOlilSTORICI 253

tutorum scriptae erant causae, in urbcm pertulit ad prae-
torem. At ille cum inspexisset principia, rem tantam de-
tulit ad senatum. Vbi cum primores quasdam causas le-
gissent, cur quidque in sacris fuerit institutum, Numae
inortuo senatus adsensus est eosque libros tamquam reli-
giosi patres conscripti praetor ut combureret censuenint.

IV
Augustinus ib. VII 35 ^Nam et ipse Numa . . hydro-
mantian facere compulsus est , ut in aqua uideret imagines
deorum . . a quibus audiret, quid in sacris constituere at-
que obseruare deberet. Quod genus diuinationis idem
Varro a Persis dicit allatum, quo et ipsum Numam et
postea Pythagoram philosophum usum fuisse commemorat,
ubi adhibito sanguine etiam inferos perhibet sciscitari et
vsxQo^avTBLav graece dicit uocari. . . . Varro illorum sa-
crorum alias nescio quas causas uelut physicas interpreta-
tur . . . Quod ergo aquam egesserit id est exportauerit
Numa Pompilius, unde hydromantian faceret, ideo nym-
pham Egeriam coniugem dicitur habuisse, quemadmodum
in supradicto libro Varronis exponitur.'

tv

Seruius in Aen. III 359 *Varro autem quattuor genera
diuinationum dicit: terram aerem aquam ignem^ geomantis
aeromantis pyromantis hydromantis.' Idem dicit Isidorus
origg. VIII 9, 13. loannes Sarisb. Policr. I 11.

GALLVS FVNDANIVS

De admirandis

I

Seruius in Georg. III 113 'De hoc Varro in libro

qui Mirabilium inscribitur: Erichthonium primum quattuor

iunxisse equos ludis qui Panathenaica appellentur.* Phi-

largyrus ibid. ^Varro in libro qui Admirabilium inscribi-

tur Erichthonium ait primum equos quattuor iunxisse ludis

qui Panathenaea appellantur.'

II
Arnobius VI 3 'Templorum si quaeris audire quis
prior fuerit fabricator, aut Phoroneus Aegyptius aut Me-

254 M. TERENTI VARRONIS

rops tibi fuisse monstrabitur aut, ut tradit in Admirandis
Varro, louis progenies Aeacus.'

III
Secundo de statiuis aquis, ut sunt lacus et stagua et
putea et maria.

IV
In mare aquam frigidam oriri.

V
Inter Italiam et Siciliam qui est fretus inter Rhegium
et Messanam.

VI
In Sicilia quoque manu capi murenas flutas, quod eae
in summa aqua prae pinguedine flutentur.

VII
Vinum quod ibi natum sit in quodam loco si praegnans
biberit, fieri ut aboriatur.

VIII

In silua mea est glis nuUus.

IX
Magnum mendum.

X
Infriasse papauerem.

XI
Perdicas Boeotios.

LATERENSIS
Parsurus pecuniis bene partis.

GALLV8 FVNDANIVS IH Nonius 217 s. u. Putei neutro. 'Varro
Gallo uel Fundanio (uel om. Leid.) de miris . , .' putei N. lY Cha-
risius p. 61. 137. Priscianus p. 331, ^Varro in Fundanio.' V Nonius
205 s. u. Fretum masculini. ^Varro Gallo aut Fundania.' RegiumN.
VI Macrobius Sat. III 15, 8 ^ M. Varro in libro qui inscribitur Gallas
de admirandis.' VII Nonius 71 s, u. Aboriatur. ^Varro pro Callio
uel Fundanio de admirandis rebus.' VIII Charisius p. 90. 131. 'Varro
in Admirandis.' IX Charisius p. 72. Incertus p. 2791 Putsch. 'Varro
in Admirandis.' X Nonius 220 s. u. Papauer. ^Varro Adnoprandis.'
infriassene N. Charisius p. 83 ^Varro in Admirandis.' Incertas de
gen. nom. 258 ^Varro'. XI Nonius 218 s. u. Perdicas. 'Varro in
Admirandis.' ueotios N.

LATERENSIS Diomedes p. 368. Priscianus X p. 511.

LOGISTORICI 255

MARIVS

De fortuna

I

Schol. Veron. in Aen. VII 681 'Hic (Caeculus) col-

lecticiis pastoribus Praeneste fundauit. Hunc Varro a De-

pidiis pastoribus educatum ipsique Depidio nomen fuisse

et cognomentum Caeculo tradit libro qui inscribitur Marius

aut de fortuna.'

n

Macrobius Sat. III 18, 6 ^Est autem natio hominum
iuxta agrum Praenestinum, qui Carsitani uocantur ano
rcSv xaQvcoVf cuius rei meminit Varro in logistorico qui
inscribitur Marius de fortuna.'

MESSALA
De ualetudine
Probus in Verg. ecl. 6, 31 p. 20 K. ^Varro etiam in
logistorico quem inscripsit Messala de ualetudine, ait, an-
tiquos agrestes uenandi peritos, cum plurimum in siluis
agerent, quod ueluti Diana duce ad inuestigandas feras
solas et deuias siluas peterent, Deuianam appellasse Deam,
mox Dianam quod intellegerent, eandem esse quae diem
nascentibus daret.'

NEPOS
Charisius p. 59 ^Varro in Nepote haec praesepes dixit.'

ORESTES
De insania
Gellius Xni 4 *In libro M. Varronis; qui inscriptus
est Orestes uel de insania^ Olympiadem Philippi uxorem
festiuissime rescripsisse legimus AIe:sandro filio. Nam cum
is ad matrem ita scripsisset: *Rex Alexander, louis Ham-
monis filius, Olympiadi matri salutem dicit'; Olympias ei
rescripsit ad hanc sententiam: ^Amabo' inquit ^mi fili,
quiescas iieque deferas me neque crirainere aduersum lu-
nonem; malum mihi prorsus illa magnum dabit, cum tu
me litteris tuis pelicem esse illi confiteris.'

256 M. TERENTI VARROjyiS

PIVS
De pace
Gellius XVII 18 ^M. Varro . . . in libro quem scripsit
Pius aut de pace C. Sallustium scriptorem seriae illius et
seuerae orationis . . . in adulterio deprehensum ab Annio
Milone loris bene caesum dicit et, cum dedisset pecuniam,
dimissum.'

SCAEVOLA
Et ut matrem audiui dicere.

SCAVRVS
I

Seruius in Georg. I 19 postquam Triptolemi historiara
fere ad hymni Homerici exemplar fuse narrauit, pergit:
^Cererique sacra primus instituit, quae d^s^^oq^oQia graece
dicunt; ut [ait] Varro de scenicis originibus II et in
Scauro.'

II

Charisius p. 77 ^Varro in Scauro baltea dixit et Tu-
scum uocabulum ait esse.'

m

Glutinum ferunt Daedalum inuenisse.

IV
Charisius p. 106 et Incertus p. 2796 P. ^Varro in
Scauro palumbi dicit.'

SISENNA
De historia
Quodsi non horum omnium similia essent principia
ac postprincipia; susque deque esset.

SCAEVOLA Macrobius de diff. et soc. graec. lat. uerb. 19, 32.
^Varro in Scaeuola.'

SCAVRVS Cf. prolegg. p. 37 not. 7. I dicunt ut scripsi di-
cuntur libri ait addidi ^II et' scripsi uel libri HI Charisias p. 88.
131. 'Varro in Scauro.'

SISENNA Gellius XVI 9, 5 ^M. Varro in Sisenna uel de histo-
ria . . .'

LOGISTOniCI 257

TVBEEO
De origine humana.
I
Caelum ut testa, item ut uitellum terra; inter illa duo
quasi Ixiicts inclusus aer, in quo calor.

II

Probus in Verg. eci. 6, 31 p. 19 K. 'In eodem etiara
libro Varro interpretatur uitellum appellatum, quia gene-
ret uitalia.

III

Censorinus c. 9 *Hac Chaldaeorum sententia explicata
transeo ad opinionem Pythagoricam Varroni tractatam in
libro, qui uocatur Tubero et intus subscribitur de origine
humana . . . Aiii enim plerique, cum omnes partus non
uno tempore fiant maturi, una tamen eademque tempora
omnibus conformandis dederunt; ut Diogenes Apolloniatcs,
qui mascuUs corpus ait quattuor mensibus formari et fe-
minis quinque, uel Hippon, qui diebus LX infantem scri-
bit formari et quarto mense carnem fieri concretam, quinto
ungues capillumque nasci, septimo iam hominem esse per-
fectum: Pythagoras autem quod erat credibilius dixit, par-
tus esse genera duo, alterum septem mensum, alterum de-
cem, sed priorem aliis dierum numeris conformari, aliis
posteriorem. Eos uero numeros, qui in unoquoque partu
aliquid adferunt mutationis, dum aut semen in sanguinem
aut sanguis in camem aut caro in hominis figuram con-
uertitur, inter se cdnlatos rationem habere eam quam uo-
ces habent quae in musice 0v^q)cavoi uocantur.'

De moribus
Macrobius Satt. III 8, 9 ^Varro de moribus morem
dicit esse in iudicio animi; quem sequi debeat consuetudo.'

TVBERO Cf. Aborigines satura [nsgl dv&gmTCoav q^vGsoag]. Wil-
manns de Varr. libr. gramm. p. 36 etymologias Varronis ap. Lactant.
de opificio dei ad corporis partes pertinentes huc refert. I Pro-
bus in Verg. ecl. 6, 31 p. 19 K. ^ Varro mundo ouum comparauit in
logistorico qui inscribitur Tubero de origine humana, sic dicens . . .'
uitellum ut codd. humor quasi codd., humor est glossema.
Riese, Varronis Salirae. I^T

258 M. TERENTI VARRONIS

Cf. Seruius in Aen. VII 601 ^Varro uult morem commu-
nem consensum omnium simul habitantium; qui inuetera-
tus consuetudinem facit.'

De philosophia
Cf. Augustinus de ciu. dei XIX 1—3 qni locus, prae-
sertim cum non sit certissimum; librum esse logistoricum,
longior est quam qui hic exscribatur. Continet disputa-
tionem de summo bono ; quod uariis modis ita peti possit;
ut CCLXXXVni inde sectae oriantur. Quas deinde ad
XII reducit principales. Virtutem autem coniunctam cum
primigeniis naturae summum esse bonum, hanc saam esse
profitetur sectam; quod bonum qui habeat, eum esse bea-
tum eumque homines deosque diligere. — Locus legitur in
ed. Varron. Bipont. p. 328—336. Cf. prolegg. p. 38 not. 3.

[TANAQVEL]
De pudicitia
I
Non modo absens quicquam de te sequius cogitabit;
sed etiam ruminabitur humanitatem.

II

Seruius in Verg. Aen. IV 45 ^Varro de pudicitia ait,
auspices in nuptiis appellatos ab auspiciis, quae ab marito
et noua nupta per hos auspices captabantur in nuptiis.'

De saeculis
Seruius in Verg. Aen. VIII 526 *Varro de saeculis
auditum sonum tubae de caelo dicit.' Cf. Plutarchus Sulla 7.
Suidas s. u. Hvkkaq. Censorinus 17.

Ex incerto logistorico
Seruius in Verg. Aen. V 80 'Salue et uale seoundum
Varronem in logistoricis synonyma sunt. ' Idem XI 97
•Varro in libris logistoricis dicit, ideo mortois salae et

[TANAQVIL] Cf. prolegg. p. 38 not. 2. I Noninfi 166 s. n. Ru-
minari. cogitauit N, corr. Tamebns rnminabit tnam Klnssman-
nus ann. philol. XIV 1848 p. 479. lamb. septt. Vahlenns p. 73 insti-
tuit; Kochius exx. critt. p. 31 troch. sept. inceperat. — Batnram
Oehlerus et Ritschelius de logistt. p. XIV dixemnt. —

EPISTVLAE 259

uale dici, non quod aut ualere aut salui esse possint, sed
quod ab iiis recedimus, eos nunquam uisuri.*

VARRONIS EPISTVLAE
Ad Caesarem
I
Conuocat Ptolemaeum cinaedologon , Nicona petauri-
8ten, Diona uvXoTtoiov.

II
^lnterea prope ad occidentem soiem horrescit mare.'

III
Quem simulac Romam uenisse mihi ^attigit auris nun-
tius, Extemplo meos in curriculum contuli propere pedes/
Ad Fabium
Quod facie Satyrorum similes sunt, quod naso simi
sunt eidemque inberbi.

Ad Fufium
Si hodie noenum uenis, cras quidem si ueneris meri-
die die nataii Fortis Fortunae, Quintiporis Clodi Antipho
fies ac poemata eius gargaridians dices:

^'0 fortuna, o f6rs fortuna, qu^ntis commoditAtibus
Hiinc diem — .'

EPISTVLAE. Hoc loco et 'epistulas Latinas' praetermitto,
qaarom igg, adscripsi p. 43, nec mihi negotium est cum 'epistuli-
cis quaestionibus', docto opere, quibus etiam epistulam ad Ser.
Sulpicium adtribuo. I Nonius 56 s. u. Petauristae. ^Varro Epi-
stula ad Caesarem . . .' II Nonius 423 s. u. Horrendum. 'Varro
Epistula ad Caesarem . . .' Est uersus Pacuui 411 Rb. e memo-
ria adlatus ''Interea prope iam 6ccidente s61e inhorrescit mare.'
III Nonius 263 s. u. Curriculus. 'Varro in Epistula luli Cae-
saris . . .' Hunc locum duobus septenariis constare uidit Buechele-
rns p. 449, quos etiam nsquc ad Extemplo Cicero ad Att. XIII 47, 1,
ex Ennii fortasse Iphigenia, adferat; sed utrumquc scriptorem uerba
libere mutasse.

Ad Fabium Nonius 493 s. u. Inberbi. Satyrorum Mercerus
Saturnoram N naso simi scripsi maximi N (maxima Bamb.)

Ad Fufium Nonius 144 s. u. Noenum: Si . . . Fortunae. Nonius
117 s. u. Gargaridiare : Quintiporis . . . fors fortuna. Nonius 425 s. u.
Fors et fortuna: Dices . . . diem. Antipho fies scripsi antforiae
N [cum] Q. Cl. Antiphone Buechelerus anaphoras Mommsenus.
Versus suos Clodius ex Terenti Phormione V 6, 1. 2 furatus est (cf.
adn. ad Bimarci fg. I), scd a Geta ad Antiphonem transtulit.

17*

' 260 P. TERENTIVS VARRO

Ad MaruUum
Vtrum meridie an uesperi libentius ad obbam accedas,
locus actus aduentus declarauit.

Ad Neronem
I
A lare famiiiare.

II
Incertus de gen. jnom. 318 ^Simpulum gen. neut. ut
Varro in Neronem.'

Ad Varronem
Nam si tuam heri redam non habuissem, uarices ha-
beremc

VERSVS VARRONIANI

quotquot praeter saturarum fragmenta exiant

I

Cap^lla Homeri cdndida haec tumulum indicat;

Quod hdc letae m6rtuo faciiint sacra.

II
Hic Dem6trius a^reds tot dptust,
Qu6t lucis habet dnnus dbsoiiitus.

III
'Et tamen non dem61io rostra.

IV
Par6ctatoe adsunt; miilierem Veniis capit.

Ad Marullam Nonius 545 s. u. Obba.

AdNeronem I Charisius p. 130 'Varro ad Neronem.'

Ad Varronem (propinquum aliquem suum?) Nonius 27 s. n. Va-
rices : Nam si . . . haberem uarices. Nonius 167 s. u. Beda : Qnod si
. . , uarices haberem.

VER8VS VARRONIANI I aellius III 11, 6 'M. Varro in libro
de imaginibus primo Homeri ima^ini epigramma hoc apposnit ...'
tumultum libri aciete Vat. Reg. ^aciete Rott. II Nonins 52^
s. u. lucis ' Varro Ebdomadum sub ima^e Demetri . . .' Dem. est
catus quod N; corr. Scaliger et Schraderus. III Diomedes p. 400
'Varro in poetico libro' cf. prolegg. p. 16 not. 1. IV Nonins 67
s. u. parectatoe ^Varro de compositione saturarum . , .' Cf.
proll. p. 46. 56. ^Adsiint mulierque miilierum V. caput' Roeperns.

ATACINVS 261

p. tee*:nti varronis atacini

RELIQVIAE

ARGONAVTAE
Liber I
I
Ecce uenit Danai multis [post gentibus ortus].
Namque satus Clytio , Lemi quem Nauboius f ex se,
Lernum Naupliades Proetus, sed Nauplion edit
Fil[ia Amymone] Danai, [Neptunia coniunx.].

tll
Tuque Lycaoniae mutatae e semine nymphae,
Quam gelido raptam de uertice Nonacrinae
Oceano prohibet semper se tingere Tethys,
Ausa suae quia sit quondam succumbere alumnae.

tlll

Tiphyn [at] aurigam celeris fecere carinae.

. rv

Quos magno Anchiale partus adducta dolore
Et geminis capiens tellurem Oeaxida palmis
Edidit in Dicta.

P. VARRO ATACINVS Vide quae dixi in praefatione. —
ARQONAVTAE Vulgo Argonautica; ego scriptorum testimo-
nia sequor. De hoc carmine cf. Ouidius amorum I 15, 21 'Varronem
primamqoe ratem quae nesciat aetas?' Idem art. am. III 335 ^Nota

sit et Sappho Dictaque Varroni fuluis insignia uillis Vellera

germanae, Phryxe, querenda tuae.' Idem Tristium II 439 sq. et epp.
ex Ponto IV 16, 21 ^Veliuolique maris uates, cui credere possis Car-
mina caeruleos composuisse deos.' Propertius II 34, 85. Statius sila.
II 7, 77. — Liber I I Scholia Veronensia in Verg. Aen. n 82.
Supplementa partim Keilii partim Vngeri pai*tim mea sunt. ^Varro
Argonantarum primo.' Cf. Apollonius Rhodius, quem hoc opere
Varro interpretatur , I 133 sqq. II Hyginus fab. 177 'in creticis
(Arateis Barthius) uersibus.' Corruptelam non possum sanare, sed
Vngero (progr. gratul. Friedland. 1861), assentior uersus huc trans-
ferenti, non propter eius coniecturam ^in Argonauticis Varronis' sed
propter ApoU. Rhod. 1 154 sqq., cf. Vngerus p. 6. Eidem p. 7 sq. uersum
ap. Lactant. Narr. Fab. 11 6 huc ferenti non assentior. III Charisius
p, 272, Diomedes p. 457, Donatus, Pompeius, Beda. Versus anony-
mas. Vngerus Keiliusque huc recte retulere cl. ApoU. Rhod. I 895 sq.
rV Seruius in Verg. ecl. 1, 66. ^Varro.' Cf. Apoll. Rhod. I 1129 sqq.

262 P. TERENTIVS VARRO

Liber II
I

Probus in Vergil. Georg. I 14 'Insula est Cea . . .
Ibi cxistimatur pestilentia fuisse pecorum et armentorum
grauis propter interitum Actaeonis. Aristaeus monstrante
ApoUine patre profectus est in insulam Ceam et ibi sacri-
ficio facto aram loui Icmaeo constituit, qui placatis flati-
bus et aestu, qui necabant pecora et armenta, liberauit ea.
Ipse autem post excessum uitae imperante oraculo Apolii-
nis ab immorantibus in ea insula relatus in snumerum deo-
rum appellatus est Nomius et Aegoros, quod et agresti
studio et cura pecorum armentorumque non mediocriter
profuerat hominibus. Traditur haec historia de Aristaeo
in corpore Argonautarum a Varrone Atacino.'

II

Te nunc Coryciae tendentem spicula nymphae

Hortantes ^o Phoebe' et 'leie' conclamarunt.
III

Frigidus et siluis aquilo decussit honorem.
Liber III
I

Desicrant latrare canes urbesque silebant;

Omnia noctis erant placida composta quiete.

II

Cuius ut aspexit torta caput angue reuinctum.
Liber IV
I
Cum te flagranti deiectum fulmine, Phaethon.

II
Semianimesque micant oculi lucemque requirunt.

Liber II I Cf. Ap. Rhod. II 600 sqq. II Audacis de Scanri et
Palladii libris excerpta in cod. Bern. 336 saec. IX (cf. Wuellnerns de
Varr. Atae. p. 20) 'Varro in Argonautis.' Cf. Ap. Rhod. II 711 sq.
III Seruius in Georg. II 404 ^ Varronis uersus.' Cf. Ap. Rhod. II 1102.
Liber III I Seneca co6tr. III 16. ^Optimi uersus Varronis.' Cf.
Ap. Rhod. III 749 sq. II Charisius p. 90, Nonius p. 191, Incertus
p. 2777 Putsch. 'Varro Atacinus.' Cf. Ap. Rhod. III 1214 sq.
Liber IV I Quintilianus I 5, 18 'P. Varro.' Cf. Ap. Rhod. IV 597 sq.
II Seruius in Aen. X 396 ^Varro Atacinus' uersum Ennii in suum

^ ATACINVS 263

III
Feta feris Llbye.

Ex libro incerto
Probus in Verg. Georg. II 126 'Pars Parthorum Me-
^€t est appellata a Medo , filio Medeae et Aegei, ut existi-
^^t Varro; qui quattuor libros de Argonautis edidit.'

CHOROGRAPHIA
Prooemium
I
Vidit et aetherio mundum torquerier axe
Et septem aetemis sonitum dare uocibus orbes,
Nitentes aliis alios, quae maxima diuis
Laetitia est. At tunc longe gratissima Phoebi
Dextera consimiles meditatur reddere uoces.

II
Ergo inter solis stationem et sidera septem
Exporrecta iacet tellus; huic extima fluctu
Oceani, interior Neptuno cingitur ora.

III

At quinque aetheriis zonis accingitur orbis
Ac uastant imas hiemes mediamque calores:
Sed terrae extremas inter mediamque coluntur,
Quas solis uaKdo nunqu^m uis atterat igne.

Europa
I
Tutum sub sede fuissent.

carmen transialit. Cf. Ap. Rhod. IV 1525 sq. III Philargyrus in
Verg. Georg. III 176 'Varro Atacinus.' Cf. Ap. Rhod. IV 1662. In-
certum. Fortasse e Chorographia.

CHOROGRAPHIA ortographia Prisciani codd. optimi Cho-
rographia Bem. in mg. cosmographia Zwicc. 2 Heidelb. Hoc
opns est interpretatio Alexandri Ephesii tov Avxvov, cf. Roepenis
philol. XVin p. 433. Straho XIV p. 642. Fragmenta ordine composni;
ad ea cf. Theon Smymaens astron. p. 182 sqq. Martin. I Marins Victo-
rinns p. 2503 P. 'Varro.' II Priscianus p. 100 'Varro in ortogra-
phia (n. s.).' IH Isidoms de nat. rer. c. 10 'Varro.' u. 4 quam .«. .
ut anferat lihri. uis scripsi, atterat Wuellnems. Cf. Reifferschei-
dins Sueton. p. 197 sq. — Europal Glossae Festo Muelleri adiectae
p. 381 ^Varro in Europa.'

264 SENTENTIAE

tll

Munitus uicus Caralis.

Asia
Indica non magna nimis arbore crescit arundo;
lilius c lentis premitur radicibus humor,
Dulcia cui nequeant succo concederc mella.

Africa
Cingitur Oceano, Libyco mare, flumine Nilo-

EPHEMERIS
I

Nubes [ut] uellera lanae
Stabunt.

II
Tum liceat pelagi uolucres tardaeque paludis
Cernere inexpleto studio certare lauandi
Et uelut insolitum pennis infundere rorem.
Aut arguta lacus circumuolitauit hirundo.

III

Et bos suspiciens caelum (mirabile uisu)
Naribus aerium patulis decerpsit odorem
Nec tenuis formica cauis non euehit oua. '

BELLVM SEQVANICVM
Liber II
Deinde ubi pellicuit dulcis ieuis unda saporis.

II Consentius p. 2031 P. ^Vt ecce ait cinus (ut dicit Atacinus
conieci) . . .' — Asia Isidorus origg. XVII 7, 58 ^Varro.' nimis
Vosslus magnum in ebore codd. — .Africa Charisius p. 61. 137.
Priscianus VII p. 331, ' Varro Atacinus.'

EPHEMERIS Cf. Bergkius mus. phil. I 372 sqq. Hoc opere Varro
Aratum interpretatus est. I Seruius in Verg. Georg. I 397 'Varro
in Epimenide' corr. Bergkius. Cf. Aratus iv 206 sq. ut addidi Nec
nubes Bergkius. H. HI Seruius ib. I 875: ^Varro et Vergilius Ara-
tum secuti sunt.' Huius cf. u. 210 sqq. 222 sqq.

BELLVM SEQVANICVM Priscianus X p. 497 ^P. Varro belli
Sequanici libro II.' Glossarium Isidori s. u. prolicere. 'Varro: De-
mum ubi prolicuit dulcis unda.' Glossarium ap. Mai. class. auctt.
Vin 470 s. u. prolicere. ^Varro: Deinde ubi prolicuit dulcis unda.'

' VARRONIS 265

[EPIGRAMMA
Marmoreo Licinus tumulo iacot, at Cato paruo,
Pompeius nuUo: credimus esse deos?]

Elegiarum et salurarum reliquiae exiani nullae.

SENTENTIAE VARRONIS
ad Papirianum Athenis audientem

1 (ed. Chappuis). Di essemus, ni moreremur.

2. Expedit uulgo timor mortis.

3. Non est peius nasci quam mori , sed demus uerba nostro
saeculo.

4. Cum natura litigat, qui mori graue fert.

5. Duplex est malum, quum quod necesse est, moleste ferimus.

6. Mors nuUius noua, sed reddita : uitam utrinque complectitur.

7. Mors si prima, non peior est ultima. ,

8. Loquaris ut omnes ; sentias ut pauci.

9. Ratio est uitae in multam concedere turbam.

10. In multis contra omnes sapere desipere est.

11. Sic flet heres, ut puella uiro nupta: utriusque fletus non
apparens est risus.

12. Ficte referas gratiam inuite danti.

13. Vix datum ne putes beneficium, sed praedam.

14. Semel dedit qui rogatus, bis qui non.

15. Extorquere est plus quam semel rogare.

Epigramma neutrius Varronis esse Madaigius opusc. acad. alt.
p. 203 sq. monstrauit: Licinus ille, si luuenalis scholiastae 1 109 fides.
sub Tiberio obiit. Saltem 15 a. Chr. procurator Galliae erat (Dio 54,
21). Scholia Persii II 36 'Varronis epigramma.' Cf. comm. Cruquii
ad Art. poet. 301.

Elegiae. Ouidius Trist. II 439 ^Is quoque, Phasiacas Argo qui
duzit in undas, Non potuit Veneris furta tacere suae.' Propertius II
34, 85 ^Haec quoque perfecto ludebat lasone Varro, Varro Leucadiae
mazima flamma suae.'

Saturae. Horatius satt. 1 10, 46 ^Hoc erat, experto frustra Var-
rone Atacino Atque quibusdam aliis, melius quod scribere possem.'

SENTENTIAE VARRONIS. Cf. quae in praefatione dixi. Codi-
cem optimum sequar Atrebatensem 305 (A) s. XHI, cuius lectiones
adscribam uniuersas; reliquos occasione data adiungam. De eis cf.
Chappuisii editio. 1 deest A. moremur Patauinus 101 (P). —
3 sed AP. an si? — 6 ullius A reddita scripsi credita AP
ntrumque A. — 7 se prima A m. pr. — 9 est hezameter prima
syllaba mancus, — 10 et e contra A, — 15 pluB est A. —

266 SENTENTUE

16. Turpissimum est in datis fenns sperare; pnlcherrimam est
cum fenore data reddi.

17. Ex animo dantis censeatur munns magnum uel pamum.

18. Nec sequi nec fugere fortunam decet, si modo non obsit
magis quam non noceat.

19. Potentius imperare fortunae quajn regibus ; uir ergo bonus
regum est maximus.

20. Amici diuitum paleae sunt circa grana.

21. Yis experiri amicum? calamitosus fias!

22. Non refert quis, sed quid dicat.

23. Captiosus de uerbis disputator canis est a^rem captans pro
praeda.

24. Qui audit ut auditorum narrator sit , nunquam fiet par do-
centi.

25. Precarium habet fundamentum, qui ex alienis pendet.

26. Ad profectum scientiae nil aeque impedit ut diifidentia.

27. Mediocriter nosse aliqua non nosse est.

28. Eo hodie philosophia perducitur', ut praeclare nobiscum
agatur, si in his aetatem consumimus exponendis, quibus
antiqui suae portionemcommodabant contexendis. (29)Apum
mella comedimus, non ipsi facimus.

30. heredes magnifici, qui relictis nil uel falsa addimus*^
nuUa, quam talis, melior esaet additio. Quae optima acce —
pimus, ad posteros ex nobis corruptissima peruenient.

31. Imperfectum est quidquid ad emendationem uenit.

32. Puerilis est amicitia, quam non praecessit iudicium.

33. Alit concordiam, mores ad cohabitantium animos formare.

34. Nemo suum putet, quod extra ipsum est.

35. Nullius est, quod multorum esse potest.

36. Vir bonus, quocumque it, patriam suam secum fert; omninM
sua animus eius custodit.

37. Eo uultu dimittendae sunt diuitiae, quo accipiendae.

38. Vulgus, quidquid cum gaudio accipit, cum fletu amittit.

39. Philosophiae non accommodari tempus, sed dari oportet;
ipsa enim praecipuus est dei cultus.

40. Ex negotio semper otium sumendum: eo tamen, ne ex con-
tinua assiduitate necesse sit id deseri.

41. Hic perfecte methodum habet, qui idem est repentinus qui
praeparatus.

42. Praeparatis fauor, repentinis gratia exhibenda est.

43. Ex auditis memoriae referas laudem ; ex inuentiiB ingenio.

16 foenns et foenore A ut uidetur. — 17 uel paruum P, om. A —
18 magis obsit AP. — 30 uel P, om. A. — 33 Varro de moribos,
cf. p, 257 sq. — 36 animus eins P accius A. — 41 hic P sic A.—

VARRONIS 267

44. Non tam laudabile est meminisse quam inuenisse: illud
enim alienum, hoc proprii muneris est. Neutrum sine altero
scientem facit.

45. Non in disciplinis fidem, sed scientiam habe.

46 a. Fides est media opinionis et scientiae, neutram attingens.

46. Elucentissimum est edocendi genus exemplorum subditio.

47. Corrixandi materiam saepius dant definitiones.

48. Nil illi certum, cui nulla diu placet sententia.

49. Quod uerum est, per se lucet; sed non nisi pertinaciter
disquirenti apparet.

50. Facilitas intellegentiae ueri parit neglegentiam.

51. Quod intricauit alieniloquium , imperitis est grauissimum:
id recolunt, id amant, id magni faciunt ; nituntur ut intelle-
gant, gaudent quum sciant, gloriantur quum doceant.

52. Amator ueri non tam spectat, qualiter dicatur, quam quid:
intellegentiam ueri sequitur iudicium doctorum: ultimum
est dicendi qualitas.

53. Hlum elige eruditorem, quem magis mireris in suis quam
in alienis.

54. Aut diligendi sunt doctores, aut non audiendi.

55. Inimicorum dicta neglegantur non minus ipsis.

56. Omnia nosse impossibile : pauca non laudabile.

57. Sunt quaedam, quae eradenda sunt ab animo discentis,
quia inserendi ueri locum occupant.

58. Incorruptum adolescentem docere unus labor est, corruptum
uel duplex nel nil proficiens.

58 a. Sapiunt uasa quidquid primum acceperunt.

59. Contrarie opinari pluribus nec in omnibus conueniens nec
in aliquibus incontingens.

60. Multum interest, utrum rem ipsam an libros inspicias. Meus
est, clamat philosophia, quem res ipsae docuerunt.

61. Libri nonnisi scientiarum paupercula monumenta sunt:
principia inquirendorum continent, ut ab his negotiandi
principia sumat animus, nil aliud agens nisi forte propter
id ipsum intermittit, ne omittat.

62. Eo tantum studia intermittantur, ne omittantur.

63. Iniucunda sunt seria, quae non otia exhilarant.

44 illud Victorinus 640 (V) hoc A cett. — hoc V illud A cett. —
45et46a seianxi. — 49 disquirendi apparendum A; recteinP. —
50 intelligentiae et negligentiam A. — 51 imperitius A. —
52 intelligentiam A ueri scripsi uero A. — 55 negliguntar A
negligenturP. — 66 Varro de re rust. II 1, 3 'Nemo omnia potest
scire.' — 67 eradenda sunt P eradenda essent A. — discen-
tis scripsi scientis libri ' — quia Yincentius Bellouacensis quae
P om. A. — 68 docere P doceri A. — 58a segregaui. — 60 in-
spicias PP. inspicies A quem P quam A, -^ 61 papercula
A. — 63 otia P otium A, --

268 SENTENTIAE

64. Pauca scientibus eadem ipsis taedio fiunt: (65) nil illi tae-
dio, cui inquirendorum amplae et multae patent uiae.

66. Pulcberrimus locus semper assidenti odibilis est: gaudet
natura uariotate.

67. Nil magnificum docebit, qui a se«nil didicit.

68. Falso magistri nuncupantur auditorum narratores : sic au-
diendi sunt, ut qui rumores recensere satis ducunt.

69. Non deprehenditur mentiens in his quae nemo notiit.

70. Virtutes ex tempore mutant genus.

71. Simplex improbabilium assertio dementia est; lans infinita
probatio.

72. Excedere communem omnium uel plurium cognitionem pul-
cherrimum est, si modo non insanis.

73. Aetates cum earum moribus mutari non minus laudabile
quam honestum.

74. Tam ridenda in sene puerilitas, quam obstupescenda in
puero optimorum morum constantia.

75. Erit, quod omni planum, oratione nuUi aperiendum.

76. Nunquam prudentia docuit; res ipsas consule; in his nego-
tiari oportet, si uerum uis eluceat.

77. Hae res non sunt, quas uerborum fecit uenustas.

78. In scriptis quod uerum est ex proximo sumendum, quum
t id ea non explicant.

79. Odere multi philosophiam , quia, quum sciri multa necesse
sit, non est res tanta nisi amplis contenta spatiis.

79 a. Quum libet euagari, quocumque quid dubium est, uiam in-
uenit.

80. Spectaculum sapienti pulcherrimum philosophiam inutilem
mentientes, quoniam non pollicetur diuitias, studiorum
finem. Est autem e contrario pollicitans contemptum im-
periosum.

81. Diadema sapientis philosophia quoniam in mente sita est,
praemium et menti inserendum promittit; fortuna corpori,
ipsa enim in corpore. Hanc imperitum uulgus uidet, quia
solo utitur oculo corporeo, in corpore sitam, quae corporis
sunt pollicitantem ; illam autem intuentur quos mens altior
erexif, studium prouexit, oblectamentum attraxit.

82. Imptiabis regibus, si imperes fortunae. Qui scies? Con-
temne ipsam.

68 satis scripsi magis AP. Fortasse magni, cf. 127. — 74 ob-
stupenda AP obstupescenda Vincentius. — 75 oratione P
omne A. — 76 rem ipsam A res ipsas P. — 79 quum P, om.
A. — contenta spatiis contenta A. — 79 a segregaui. — 81 sita
P sua A. — inserendum P incend' A. — Num in studiaV stu-
dium A istuc uita P. —

VARRONIS 269

83. NoQ quae uel quot legeris, sed quae uel quot scieris atten-
dendum.

84. Nil nouit qui aeque omnia.

85. Cito transcursa citius labuntur.

86. Sic multi libros degustant, ut conuiuae delicias.

87. Renuit philosophia fastidientem stomachum ; ad simplicem
cenam hilarem inuitat conuiuam, sed mutat pro tempore
deliciarum uarietatem.

88. Nescit quo tendat, qui multas sequitur semitas.

89. Tantum uasa retinent, quanti capacia sunt; addita ema-
nant.

90. Non quaecunque auris, suscipit et memoria.

91. Canale fissum est auris, quae accepta memoriae non com-
mendat.

92. Nusquam deueniet, qui quot uidet sequitur calles.

93. Omnia omnibus uel paene adimas; pauperculum ex non
ademptis diuitem appellabis. Est igitur pauperies minori-
bus ampliores aliorum diuitiae. Felicitas et infelicitas ex
comparatione, non secundum se sunt. Si nemo plus mi-
nusue alio possideat, iam haec nihil sunt; ex inuidia igitur
paupertatis nomen profectum.

94. Non essemus pauperes, si nesciremus quid esset paupertas.

95. Nescire quid sit paupertas optimus est ad summas diuitias
progressus.

96. Non est misei, nisi qui se esse credit.

97. Vis fieri diues? Nil cogitando tibi addas, sed aliis demas.

98. Ex minimis morum sumere signa licet.

99. Dum uulgus colat iustitiam, nil interest utrum uera prae-
dices.

100. Timorem mortis uulgo non demi, sed augeri, uti expedien-
tius, oportet.

101. Multa scit sapiens, quae cum nemine contulit.

102. Ex meditato non duceris in causam.

103. Lingua mente cuique nocentius est.

104. Non rimaberis uiscera ad uidendum, quid senseris.

105. Ad mores et opiniones audientium prudens uocem for-
mabit.

106. In singulis excellere et nullum profiteri tam laudabile
quam difficillimum est.

107. Innatum est cuique suis moribus gloriari: differt autem,
quod sapiens apud se, imperiti in publico.

87 coeuam codd. — 88 e septenarlo trochaico ortum ttidetur. ^
90 et om. A« — 98pene codd. — ampliores minorumA; recte in
P. — Felicitas ... se sunt tantum in Parisiensi 8542 extant. —
98 est pentameter. — 102 mediato A praemeditato P. —

270 SENTENTIAE

108. Dignus est decipi, qui, cuius rei auctor, eius et laudator est.

109. Non tam modeste quiuis sua miratur, quam aliena; hoc
autem fit, quoniam nemo sibi inuidet. .

110. Vtilissima est propriae inuidiae mordacitas scribenti publi-
canda. Quibus scierit facile ignoscendum id mordacius
lima coaequet.

111. Imperitiae signum est, quod difficillimam est eadgere cito
fieri.

112. Nunquam illi ars proderit, cui non primum profuit exer-
citatio.

113. Nulla iactura grauior est scienti, quam temporis.

114. Se utitur, qui tempore.

115. Non uiuit quicum bene agitur si uiuat: uita non sui causa
fit, sed ut in ea praeclarum aliquid fiat. Viatores non eunt,
ut eant.

116. Ad quod niti socordia non patitur, id otiosi uotis sibi attri-
buunt.

117. Ex illaborato maxima attingere desiderat omnis otiosus.

118. Inertes ad quae niti nolunt uotis inhiant.

119. Sic diligendi sunt amici, ut nos nobis odio haberi putemus,
si amicos.

120. Ex assiduitate commorandi languet amicitiae desiderium.

121. Ne bonus sit quaerit, qui otii causas sectatur.

122. Qui in magnis excellit, in uitiis etiam laudabitur.

123. Nunquam ad summa tendentem laus frustrata est.

124. Hereditarium putes quidquid audisti, lucrum antem quae
inueneris.

125. Inuentores laudat, qui alienis gloriatur.

126. Non strenuum appellabis negotiatorem, qui in nnllo rem
auxit, nec ego hunc philosophum, qui nil inuenit.

127. Sic audita meminisse magni ducimus, ut si nos magnis
ortos atauis praeclarum putemus.

128. Nihil laudabile, quod cuique est possibile.

129. Non est felicitas, quae secum recipit miseriam; non ^go
felicem faciunt diuitiae.

130. Adulationis est specimen, quum laus postulationem prae-
cessit.

131. A peritis non obseruandorum plurima imperitiae deben-
tur.

llOscribendi A scribenti P. — uum is? coaeqnatA coaeqaetP.
— 114. 116 A iungit. — ut ea codd. in addidi. — 117 maxime A. —
118 uotius A. — 119 ut nos P ut non eos nos A — si P sed
A. — 122 inuitus A in uitiis P. — 125 in alienis A. — 127 ex
hexametris ortum uidetur. — 128 cuique est possibile P a qno-
libet est posse A. — 130 postulatione A. — 131 obseruan-

VARRONIS 271

132. In biB excellere, quae nemo nouit, pulcberrimum est in
sciente miraculum.

133. Gloria est scientis stupor ignorantium.

134. Quod experimentum docuit, scripto recognoscitur ; quod
usu non est compertum, ex scripto non est facile.

135. Quod fieri facile est, dictum intellegi facillimum.

136. Non quaecunque possit, sed quae debeat, demonBtrator
ad expositionem annectat.

137. Non tam quae prosint, quam quae attineant, consideren-
tur.

138. Citra perfectionem omne est principium.

139. Yltra ueritatem est, qui in planis quaerit offendiculum.

140. Quum uerum subdolae excedunt disquisitiones et intermi-
natae, inefficaces, contentiosae et nil proficientes sunt,
sapientibus tum pulcberrima sunt spectacula.

141. Contemnendi sunt ineruditorum contemptus, si ad summa
uis progredi.

142. Multi laudem amittunt, quoniam ipsi eam de se praedicant.

143. Hoc uno modo sapiens se laudat, quae in ipso apparent
bona in aliis admirando.

144. Praeclare cum illo agitur, qui non mentiens dicit, quod
ab Aristotele responsum est sciscitanti Alexandro, quo do-
cente profiteretur se scientem : * rebus ' inquit * ipsis , quae
non norunt mentiri.'

146. Prudenti disquisitio ignotorum tanto iucundior quanto sub-
tiUor est.

146. Desiderata non habita magni fiunt, babita uilescunt.

147. Imperitis improbabile saepe uerum; disquirenti nil per-
fecte notum.

148. Auditis, non disquisitis gloriari in nullo laudabilius, quam
si, ceruo a uenatore tibi dato, egregie a te aliquid factum
putes.

149. Vtile, sed ingloriosum est, ex illaborato in alienos succe-
dere labores.

150. Alienum est, quod auditur.

151. Sic studendum, ut propter id te putes natum.

152. Sui dominus est, qui se pbilosopbiae mancipauit, qua nil
iucundius, quod aeque incertum inexperienti, quam est
certum experto.

toram AP. — 132 insciente A. — 134 non compertnm A. —
135 dictu intelligi A. — 137 prosint Paris. 8542 prosunt AP. —
140 e sunt specnla A. spectacula P. — 145 tam iucundior
quam sabtilior AP. — 147 Imperitis .. ueram om. A. sed
P Paris. saepe scripsi. — nil disquirenti nil A Paris. — per-
ficere A — ~ 148 qaam in ceruo A. — 152 qaam est scripsi
qnam et A. —

272 SENTENTIAE VARRONIS

153. Nunc in segetibus aiunt *in herbis', in herbis 'in frumen-
tis bona sunt.' Nolite ibi nimiam spem babere. Saepe
audiui inter os et ofiPam multa interuenire posse. Verum
inter herbam et offam longum interuallum est.

154. Pro amico saepe mori expedit.

155. Iniquissimum est, bono publico derelicto amare solnm se.

156. Yalde autem tristantur anima et corpus ad sui separatio-
nem et hoc propter naturalem et intimam quam ad se ha-
bent unionem.

[157. In nullo auarus bonus, sed in se semper pessimus.]

[158. Nemini, quia senex addiscit, uerecundia est incutienda;
melius enim senem addiscendo pati erabescentiam , quam
per ignorantiam poenam promereri aeternam.]

163 Vincentius Bellouacensis in speculo doctrinali VI 128; deest AP. —
154 — 157 tantum in libro moralitatum Matthiae Farinatoris (Aug.
Vindcl. 1477) occurrunt; cf. Oehlerus ed. satt. p. 9. — 166 ibi e ^ Var-
rone in sententiis libro septimo % 157 e ^ Varrone in sententiis libro
sexto' laudatur; sed cf. P. Syri sent. 224 p. 275 Ribbeck. 'In nul-
lum nuarus bonus est, in se pessimus.' — 158 sic P; deest A et ab
his sententiis aliena uidetur. —

INDICES

I. INDEX VERSVVM

In hac editione uersiis Varroniani reperiuntur hice:

lambici senarii: p. 96, 4 sq. ; G sq. 97, 2 — 5. 101, 5. 103, 1 sq.
106, 1—3. 114, 1 sq. 118, 14 sq. 119, 1 sq.; 3; 4; 5. 123, 1-4. 127,
1 sq.; 8 sq. 133, 4 sq.; 7; 8. 133, 9—134, I. 134, 6—8. 143, 8—144, 2.
145, 3—5. 148, 3—5. 149, 3. 154, 7 sq.; 9 sq. 157, 3. 161, 3 sq.; 5—7.
162, 1—3. 4-6. 7—9. 168, 4 sq.; 6 sq. 168, 8—169, 2. 170, 7. 173, 7 sq.
178, 5. 179, 1 sq.; 3—5; 6 sq.; 8 sq. 180, 1 sq.; 3; 4. 183, 8—184, 3.
184, 4 sq.; 6 sq.; 8 sq. 185, 1 sq. 188, 1—3; 4. 200, 1 sq.; 3—6; 7 sq.
201, 1 sq.; 3 sq.; 5 sq.; 7—9. 206, 4 sq.; 6 sq. 211, 5; 9. 212, 1 sq.;

3 sq.; 5 sq. 217, 3—5; 6. 218, 8—219, 2. 219, 4 sq. 222, 1 sq. 231,

4 sq. 234, 1—3. 260. 8 sq. ; 13. %

(lambici senarii cum clausula dactylica: p. 133, 4 — 6. 133, 9 —

134, 2.)

lambici septenarii: p. 94, 7 sq. 124, 7. 125, 2. 134, 5. 170, 6. 172,

I. 181, 7sq. 183, 1—3. 186, 4-6. 215, 10?

lambici octonarii: p. 99, 7 sq. 103, 6 sq. 104, 5. 105, 1. 125, 1.

135, 5. 204, 4—6. 215, 10?
lambici dimetri: p. 221, 10 sq.

Trochaici septenarii: p. 94, 5 sq. 95, 4. 96, 1—3. 102, 1 sq. 108,
4. 110, 1; 2; 3. 116, 5. 125, 3 sq. 126, 1 sq. 131, 3 sq. 135, 6 (post

II. iamb. oct.). 141, 8. 142, 1; 2; 3. [145, 1]. 156, 4. 160, 8. 164, 9.
[169, 6 sq.]. 188, 4 sq. 205, 1. 213, 1 sq.; 3 sq. 229, .6. 230, 3.

Trochaici octonarii: p. 107, 7. 108, 1—3. 113, 6 sq.; 9—11. 123,

5 sq. 136, 5 sq. 146, 8 sq. 147, 1—5. 149, 1 sq. 159, 2-6. 181, 3 sq.

lambici senarii claudi: p. 110, 4 sq. 121, 6 sq. 122, 5. 144, 3 sq.
164, 6—8. 167, 4 sq.; 6? 183, 4 sq. 186, 7. 192, 1 sq. 203, 1? 230,
6—231, 2.

Trochaici septenarii claudi: p. 100, 5 sq. 101, 2. 159, 7; 8. 165,
8 sq. 208, 7. 216, 9. 219, 3. 229, 5. 234, 4 sq. 236, 9.

Hexametri: p. 97, 1; 6. 103, 3—5. 112, 2 sq. 116, 1. [122, 1]. 127,
10 sq. 128, 1 sq.; 3 sq.; 5 sq.; 128, 7—129. 2. 137, 1. 138, 3. 141, 5 sq.
151, 3 sq. [157, 7]. 158, 9 sq. 174, 1. [198, 6]. 208, 4. 210, 3; 4 sq.
216, 7 sq. 219, 6. 220, 1 sq. 229, 7.

Riese, Varronis Salirae. 18

274 INDEX VERSVVM

Disticha elegiaca: p. 130, 3—6. 161, 5—7. 165, 5—7. 183, 6 sq.
217, 1 sq.

Anapaestici dimetri: p. 117, 11—118, 4. 134, 9—135,3. 145, 6 sq.
(cum paroemiaco 146, 8). 145, 9 sq. 146, 1—3; 4 sq. 150, 4 sq.; 150,
6—151, 2. 151, 8 sq. (cum paroemiaco 151, 10).

Aristophanei: p. 109, 3 sq.; 5. 155, 3. 182, 2. 190, 5. 199, 11.

Sotadei: p. 93, 1 sq.; 3 sq. 98, 7. 116, 2—4. 117, 3—5. 124, 6.
173, 6. 177, 4 sq. 192, 3 sq. 202, 1—3. 203, 9 sq. 210, 8 sq. 211, 1 sq.
213, 9.

lonicas tetrameter acatalectns: p. 240, 10.

Galliambi: p. 114, 3. 132, 4—6; 7. 164, 5. 228, 1 sq.

Cretici: p. 137, 2—5. 189, 8 sq; 10 sq. 214, 1—3; 4. 238,8-
239, 2.

Bacchiaci: p. 189, 1 sq.; 3—6; 7. 196, 7—10.

Glyconei: p. 203, 6-— 8.

Hendecasyllabi: p. 122, 4. 236, 7; 8. 236, 1 sq.; 3 sq. 260, lOsq.

Choriambici cnm clausula iambica: p. 210, 6 sq.

Incerti p. 148, 8. (226, 3. 237, 3 sq.)

Versus creticis et spondeis siue trochaeis se excipientibus con-
stans: p. 260, 12.

n. INDEX LOCORVM

qui in alterius capitis prolegomenon parte priore (p. 64 — 79)

tractantur.

Abor.

I pag

. 68

Cau. can.

62

—

n

61

Cras cr. I

62.

65

—

V

64

- II

62

Aethr

61

Cycn, I

62.

65

Agath

. in

64

Desult. I

61.

65

IV

68.

73

- II

62.

65

—

V

68

Deuict. I

62

—

VI

61

- IV

69

—

vni

64

Dol. aut. 8.

62

—

spur.

68

'Exar. I

69

Age m. I

"AXX, ovT. 'Hq. I

61

— II

65

61

— ni

65

"jifJLfJL,

^. I

69.

73

- IV

62

IV

61

— V

69

Andab

. I

75

Endym. V

62

—

n

77

- VI

75.

76

—

ra

61.

73

— vm

62.

69 not.

—

V

65

Epit. I

65

—

vn

57.

59.

61.73

Est m. m. I

69

Uv^QtOTt, 1

61

~ n

62

—

u

69 not.

69

- III

76

in

69

— VI

62

VI

74

Eumen. I

65

A.rin.

Lud. I

69

— I— III

79

n

61

— 11

65

Bimarc^I

74

- III

70

—

n

69

— IV

70

X

65

~ V

66

XI

61

- VII

74

XI-XIII

79

— XI

62.

66

XII

61

— XV

66

XIII

61.

65.

75

— XVI-^XX

59

XVII

65

— XVI

70

xvin

65

— XVII

62

XX

62

— XVIII

62

—

XXI

62.

69 not.

— XIX

62.

73.

—

XXII

59.

69.

73

— XX

70

—

XXIII

69

et not.

— XXIV

77

Capr.

proel. II

59.

65.

69

~ XXVI

60.

73

18'

m

INDEX LOCORVM

Eumen. XXVII

60. 73

Man.

XXI

77

— XXXI

70

—

XXII

66

— XXXII

76

Marcip. n— VI

69

- XXXV

62. 70

—

II

62

sq. 79

— XXXVI

70

—

III

63

- XXXIX

70

rv

63

- XL

62

V

63

- XLI

62

—

VI

63.

73

— xLn

62

—

XVI

66.

73

— XLIV

66

XVII

63

— XLV

70

xvni

63

— XLVI

62

Marcop. II

60.

66 sq.

— XLvni

62. 79

III .

63

EvQ. ri X. T. n. I

76

Mel.

VIII

63

"Eioi as I

62

Mod.

I

67

— n

62

II

63.

67

— ra

62

—

III

67

"Emg n. II

73

—

V

71.

75

rsQOVt. IV

77

—

X

71.

73

— VIII

69. 73

—

XI

71.

73

— X

62

—

XVIII

63

— XI

70

Mut.

m. sc. IV

63

- XII

62

Myst.

I

63

— XIII

70. 73

—

III

67.

71

— XV

77

Octog. I

63

— XVI

74

VV. IVQ. I-VIII

68

Glor. I

58. 70

—

I

73

— II

70

II

71

Fvmd'. 6. II

70. 76

■

m

63

~ III

61. 62

—

IV

71

— IV

70. 79

—

V

67

— V

66

—

VI

63

- VI

70

—

VII

67

— VII

62

—

VIII

67

— IX

62

—

XIII

71

— X

62. 70

—

XV

56.

71. 76

Herc. t. f. I

71

XVI

71.

78

— III

66

XX

71

— rv

62

XXI

71

Id. Att. q. T.

66

XXII

69.

67

Koa(iot. IV

66

Papiap. I— V

69

— V

62

—

I

63

— VI

66. 76. 76.

II

71

- VII

69. 66. 71

III

63

— VIII

62. 66. 79

IV

71

Lex Maen. VI

66. 76. 76

V

63

— VII

62

' —

XI

63.

71

Aoyofi.

66

—

XII

67

Magn. tal.

62

—

XV

76

Man. III

62. 71

Parm

. I

68.

63

— VI

66. 76

II

67

— VIII

76

in

63

— XII

66

IV

63

— XIII

76. 76

IV~IX

79

-- XIV

66. 71. 77

V

73

— XV

62

VI

63

— XVI

62. 77

—

VII

63

INDEX LOCURVH

277

Parm. VIII

63

Sesq. XXII

63. 68

— IX

63. 67

— XXIII

68

— XII

60. 63

Sexag. IV

72

7t. atg. II

71

- IX

68. 75

— III

63

— X

72

ar. id. l

60. 74

— XI

60. 72

«. i|ay. IV

64. 75. 79

— XII

63

nsQM, II, 2

73. 76

— XIII

72. 77

Prans. par. I

67

— XIX

75

- II

63

— XXI

63

Prom. Ub. I

63

— XXII

63

— II

71

Zniati, I

61 not. 72

— m

63

— II

73. 76.

— IV

63

- III

60 not. 72

— V

67

- IV

75

— VI

71. 75. 76

Syneph. V

63

- VII

72

Tatp. Msv. I

72

— XII

74

— VII

77

Pseudaen.

67

— XI

76. 77

Pseud. Ap. I

67 sq.

— xvin

74

Quinq. I

63

Test. I

63

— II

72

- m

75

— VII

63

Tith. I

68

— VIII

68

— II

63

Serr. HI

72. 77

— III

59. 72 sq.

— V

72

— V

68

— VII

68

T6 in. t. q>. fi. II

63

Sesq. IV

72. 77

Tov nax, t. n, I

68

— V

68 •

Tqio9. zQin, IV

64

— VI

68

- V

64

— VII

•68

Virg. diu. n

64

— vm

72

- m

73

— X

72. 78

— IV

64

— XI

73

— V

64. 68

— XII

63

— vni

73

— XIII

72

— X

74

— XIV

63

Incc. sat. V

64

— XVII

63

— . XII

64

- xvm

63

— xm

64

— XXI

72

III. INDEX VERBORVM

quae in hac saturarum rccensiono leguntur.

a 102, 3; 4. 113, 7. 116, 7. 134, 5.

142, 6. 144, 1. 165, 8. 174, 5.

191, 5. 196, 9. 199, 3; 4. 227, 7.

ab 102, 6. 138, 2. 145, 6. 162,

4. 165, 1. 172, 3; 5. 185, 3. 191,

3. 194, 19. 199, 3. 211, 7. 235,2.

abs 148, 7.
abducatur 95, 2.
abietem 189, 7.
abolla 150, 7.

absoluitis 99, 8. absolutum 175, 13.
absintium 204, 4.
ac 94, 6. 101, 5. 103, 4. 110, 6.

119, 5. 120, 8. 125, 1. 127, 3.

129, 1. 133, 3. 139, 7; 9. 143, 4.

145, 6. 156, 5. 158, 11. 163, 3.

170, 9. 172, 4. 177, 4. 181, 7.

186, 2 bis. 191, 4. 192, 2; 4.

195, 11. 198, 5. 203, 2. 205, 3.

212, 6. 213, 9. 219, 5. 220, 4; 5.

229, 7. 231, 4. simulac 126, 1.
accedit 135, 5. 235, 5. accedunt

160, 2. accedebat 134, 4.
accoptat 118, 4.
accidens 189, 10.
Accio 229, 3.
accipit 235, 1. accepit 237, 4. ac-

ceptum 160, 6.
accipiter 165, 7.
acciti 218, 3. 223, 8.
accubitum 223, 8.
accusare 218, 1.
accusator 187, 4.
acer 198, 2. 213, 2. acre 95, 5.

acrem 147, 3. acri 214, 2. acris

190, 5. 214, 9.
acerbae 95, 3.
aceruatim 111, 9.
aceruos 174, 10.
aceti 214, 9.

'AxaXB(oq 181, 8.

acies 174, 9.

acinis 224, 1.

acroasi 223, 5.

Actaeon 220, 8.

ad 102, 7. 112, 1. 114, 3. 121, 6.

122, 3. 123, 2. 124, 4. 127, 3.

134, 4. 135, 5, 138, 2. 147, 3.

150, 7. 151, 10. 154, 3; 5, 156,

2 his. 157, 6. 159, 8; 9; 11. 165,

9. 166, 1. 168, 1. 169, 8. 172, 1.

176, 1. .174, 6. 180, 9. 182, 8.

187, 2 his. 195, 6. 196, 1. 204, 2.

205, 7. 212, 8. 219, 2. 220, 6.

224, 3. 227, 2; 3. 228, 3. 232,

2; 3. 233, 10. 236. 3; 4.
addam 139, 1. addamus 177, 9.

adde 124, 1. 167, 2. addite 109,

4. adderem 217, 9.
adduxerit 100, 1. adductae 138, 2.
adeo 180, 11.
adfatur 201, 6.
adfert 158, 7. attulit 180, 1. ad-

latam 132, 2. 206, 7.
adhuc 230, 4.
adiaphoron 139, 4.
adiuuat 219, 6.
adligatum 189, 4.
adminicularem 120, 8.
administrant 157, 4. administret

163, 6.
admirantes 154, 7.
admitteres 218, 7.
admouere 210, 9.
adnuisset 195, 11.
Adon 228, 1.
Adriam 199, 8.
adsum 179, 1. adest 133, 4. 217, 6.

(240, 10.) adeste 144, 1.
adsumas 232, 3.

INDEX VERBORVM

279

aduectam 162, 10.

aduentoribus 160, 2.

aduentum 173, 1.

aduersi 211, 5.

aduersarius 116, 7.

adulescentem 147, 4. 195, 12. adu-
lescentium 133, 5.

adulescentiaris 230, 5.

aduratur 140, 3.

aedes 204, 2. aedem 131, 8. aedi-
bus 96, 1. aedium 160, 1.

aedilis 133, 2.

aedilicium modium 156, 2.

aeger 98, 5.

Aegeus 151, 6.'

aegritudinem 123, 2.

aegrotus 127, 8. aegrotum 206, 3.

palma Aegyptia 193, 6.

aemulum 202, 5.

Aenea 97, 7 (98, 2). Aeneae 151,4.

aeno 163, 2.

aequor 165, 9.

aequus 156, 1. aequa 179, 4.

aer 161, 6. aera 102, 9. 162, 10.

aerarios 143, 5.

aeratas 200, 5.

aerea 137, 1.

aerinas 211, 4.

aerifice 145, 10.

aes 174, 2. aere 210, 7.

aestuantis 146, 9.

aetas 133, 5.

aetatula 117, 4.

aethere 118, 3. aetheris 210, 6.

aeuitatis 229, 5.

aeuiternam 203, 7.

afficiens 134, 2.

Africa 151, 3.

Publius Africanus 186, 2.

Agamemnona 237, 3.

ayav fiT^&iv 169, 4.

ager 158, 11. agri 238, 5. agro
208, 1. agrum 103, 6. agros
197, 5.

aggeres 119, 3.

agilipennis 218, 8.

agitare 131, 6. agitantur 172, 3.

t agmen 169, 1.

agnoscere 190, 3.

ago 222, 3. agis 146, 10. agens
154, 9. agere 182, 4. agendi
176, 2. age 144, 5. 182,2. actum
108, 2. agat 146, 9. egimus
108, 5. e^gisset 107, 6.

Invxdqiiov dyava 222, 3.

ah 183, 3.

ahenus 128, 4.

Aiax 127, 10.

ait 104, 3. 105, 5. 127, 6. 195, 12.
^ 207, 3. 223, 6.

an^vrjtos 172, 3. dnhjjtoi 172, 5.
ocHgaxog 100, 8.
alae 137, 2.
album 237, 6; 7. albo 234, 5. al-

bis 215, 7.
albicatur 11?, 7.
Albulam 197, 6.
ales 186, 4.
Alexandro 165, 1.
algu 136, 6.
alieno 159, 3.
alimoniam 159, 3.
alioqui 153, 11.
aliquis 127, 9. aliquid 101, 6. 129,

2. aliquod 155, 2. aliquo 113, 7.
aliquot 202, 6. 212, 7. 225, 6.
alium 110, 6. 198, 6.
alius 116, 2. 168, 3. 174, 4. 189,

3; 7. 208, 8. alia 155, 5. 202,

11. aUud 120, 8. 169, 1; 5. 185,

5. aliam 150, 3. alii 168, 3.

alios 94 6 .
(alo) alantur'l42, 3. aluit 145,6.

altus 159, 3.
alte 145, 1. 149, 1. 162, 9.
altera 164, 3 bis. alteram 214, 6;

8. alterum 102, 3; 4. 144, 5.

160, 6. 177, 9; 10. 228, 3.
(altus) alta 114, 3. 189, 9; 10.

192, 3. altum 108, 1. alto 234,4.
altitonae 117, 2.
alumna 135, 6. alumnl 211, 9.
aluum 104, 1. 205, 4.
ambiguo 208, 3.
ambiuio 161, 1.
ambos 130, 5.

haedus ex Ambracia 193, 4.
ambrosia 198, 5.
ambulare 227, 7. ambulans 166,

10. ambulando 154, 5. 227, 5.
amicae 213, 9.
amicitiam 157, 10.
amiculam 202, 7.
amiculo 148, 2.
(amicio) amixit 153, 6.
amissimus 150, 1.
amnis 197, 6. amne 151, 6. amni-

um 189, 2.
(amo)amat [97,4]. 147,1. amal78,

2. amantis 145, 9. amari 185, 4.
Amor 145, 8. Amoris 184, 8.
Amphionis 182, 4. Amphionem

182, 4.
amphitapa 160, 6.

280

INDEX VERBORVM

amphoram 170,9. amplioras 121,0.
ampla 142, 2.
ampliiis 112, 4.
amusiam 179, 8.
amussim 232, 3.

an 100, 1. 109, 1 bis, 141, 7. 166,
2. 168, 8. 186, 6. 190, 2. 196, 3.
206, 1. 218, 6. 22jD, 1. 232, 1.
236, 2.
an — an — an 128, 4.
anates 218, 8.
ancillarum 131, 6.
Andromeda 195, 3.
anfracta 189, 2.
anguibus 162, 10.
anima 102, 6; 8. 132, 6. 166, 1.

230, 1. animae 151, 8. 234, 1.
animaduertis 144, 7.
animati 110, 7.

animus 102, 7. 113, 9. animi 172,
4. animo 172,* 5. 222, 4. ani-
mum 120, 5. animis 103, 4. ani-
mos 181, 4.
animuli 184, 3.
Anna Peranna 219, 4.
Annalis Enni 190, 10.
anne 220, 2.
annonam 224, 7.

(annus) anni 207, 6. anno 140, 4.

annum 187, 2. annorum 216, 4.

annis 136, 3. 212, 7. annos 202,

6. 210, 1. 216, 8. 231, 6.

ante 126, 3. 169, 4. 183, 3. 207,

2. 215, 8. ^27, 7. 234, 11.
antepositp n 159, 3.
antequam 212, 7.
antesignani 100, 6.
anticipate 109, 4.
[antidhac 97, 2].
Antipatri stoici 166, 3.
autiquitates 218, 1.
antiqua 134, 3. antiquo 168, 1.
antiqui 226, 9. antiquorum 135,9.
dn' 224, 6.
apage 134, 5.
cinBQavxoXoyia 129, 9.
aperis 196, 8. apertis 166, 9 his.
aperto 125, 3.
apes 202, 8.
Apollinis 204, 2.
Apollonium 149, 4.
apothecas 123, 6.
appareat 196, 3. apparere 227, 10.
apparatus 176, 16.
appellamus 102, 3. appellantur

106, 7. appellatur 199, 3.
Appiam 232, 2.

apricari 173, 9.

aptus 118, 8. 173, 6. aptamll6,

2. aptam 236, 9.
apud 143, 1. 167, 1. 192, 3. 229,4.

237, 6. aput 175, 17.
Apuliae 182, 8.
aquae 94, 7. aquam 145, 1. 159,

8. 162, 3. 206, 2. 211, 1. 227, 1.
aquali 162, 1.
aquarium 2.33, 7.
aquatilis 94, 8.
aquilenta 192, 3.
aquilex 206, 3.
aquilo 151, 6.
aquiloniam 114, 2.
ara 133, 1. ararum 119, 3.
arato 227, 5.
Arato 145, 6.

arbori 189, 4. arborum 200, 8.
Arcadon 122, 4.
arcam 157, 5. 238, 7.
arceram 144, 5.
architectones 160, 1.
arcula 217, 9.
arcyas 188, 2.

ardeus 113, 9. ardentium 170, 6.
• difeta 145, 9.
[argentaria 97, 4].
argento 137, 4.
Argo 97, 6.
t Argus 151, 5 adnot,
argumentum 190, 9. argr-nentis

191, 1.
erida 146, 9.

aritudine 200, 8. aritudinem 201, 8.
Aristoteles 130, 4. 'AQietQulri

229, 3.
Aristoxenus 182, 6.
arma 119, 2. prmis 141, 8. 143,2.
arquatis 129, 3.
arripiunt 218, 5.
ars 190, 11. artis 202, 5. artem

96, 6. 182, 2. 183, 3. arte 102,

8. 110, 6. 166, 4.
aruspicem 234, 2.
(aruis 240, 10.)
pselli 193, 5.

asino 218, 6. asinrni 154, ?
aspicio 208, 1.
asse 171, 1 ft^*".

astricam 146, 6. astricen 161, 7.
astrologi 163, 4.
davfiPoKov 196, 7.
at 119, 4. 133, 8. 162, 7. 206, 2.

217, 2. 226, 1; 6.
Atalantam 167, 1.
ataui 110, 6.

INDEX VERBORVM

281

Atellanas 143, 6.

Athenas 178, 3. Athenis 101, 3.

(128, 4?). 175, 11.
athla 127, 4. athlis 113, 8.
athletae 127, 4. athletarum 222, 5.
Atilius 208, 5.
"AxXavxoq 224, 6.
atque 107, 7. 109, 4. 113, 7. 114,

1. 119, 1. 123,5. 126, 5. 127,3.

129, 8. 131, 6. 139, 1. 142, 3.

146, 2. 151, 4; 5? 176, 2. 200, 4.

201, 1 ; 8. 202, 5. 203, 2. 210, 5.

215, 5. 226, 4. 235, 4; 5. 239, 1.

simul atque 134, 6.
atqui 222, 6.
atram 131, 6.
atria 103, 6.
attagena 193, 3.
Attices 135, 6. Attico 213, 4. At-

ticarum 186, 5.
attigit 229, 5. attigeris 156, 3.
attributa 98, 3.
auarus 103, 1. 128, 7.
aucupatum 143, 9.
aucupum 107, 7.
audes 205, 2. 226, 6. audeant

217, 8.
audio 163, 7. audies 221, 4. audi

203, 4. audisset 232, 1.
auet 113, 10.
aufert 216, 5. auferas 107, 4. au-

feratur 174, 5.
Augiae 107, 6.
augiscere 228, 6.
(auis) aui 110, 6. auis {acc.) 165,

7. 186, 3.
auidus 216, 6. auida 177, 4.
auiditatem 179, 9.
auito 156, 5.
aura 126, 2.
auraria 198, 8.
aurea 137, 3. aureos 212, 4. au-

reis 131, 4. aureas 154, 9.

162, 2.
aures 95, 1. 148, 7. auris 95, 3.

183, 8. auribus 143, 8. 129, 8.
aurigatur 171, 2.
Aurorae 133, 8.
aurum 100, 7. 118, 15. auro 96,

6. 103, 3. 134, 1.
aut 94, 7. 137, 7. 140, 4. 153, 10.

167, 4. 174, 9. 200, 7. 203, 10.

202, 11. 225, 1.
aut — aut 96, 6. 115, 8. 130, 5. 183,

1; 2.
autem 130, 1. 166,4. 175, 11; 15.

176, 3. 182, 6. 231, 3.

avto{ 185, 4.

Autumedo 157, 1.

autumnitas 207, 6. autumnitatis

206, 5.
[auxili 97, 4.]
axe 162, 4. axem 146, 2.
bacchans 127, 11.
baccis 170, 7.
badius 183, 5.
balat 93, 1.
balneis 136, 1.

barba 170, 1. barbam 139, 10.
barbari 99, 7; 8. 212, 3.
barbato 198, 7.
basis 180, 6.

bellaria 176, 8; 10; 13; 15.
bellus 222, 4. belli 169, 10. 176,

13. bella 107, 3. bella 213, 8.

bellorum 223, 5. belliores 228, 4.
bellum {gnhst.) 107, 3. belli 151, 1.
beluae 128, 4. '
bene 122, 1. 160, 6 his.
benigne 210, 5.
bestiae 167, 3.
b6tere~231 7
(bibo) bibit 123, 1. bibam 204, 5.

bibat 159, 8. bibimus 177, 9.

biberit 194, 19. bibisset 120, 1.
bidentem 163, 6.
bigas 117, 5. 118, 4. 208, 2.
bilem 131, 6.
bilinguos 172, 1.
PiCDfpsl^ 176, 5. (177, 1).
bipennis 205, 1. bipinnis 162, 8.

164, 9. bipinnem 190, 5.
bis 118, 2. 140, 4. 163, 2.
bisulcis 200. 2.
Bithynia 141, 2.
biuiram 154, 3.
(blandum 240, 10.)
blitum 127, 7.
bonitas 100, 2.

bonum (subsL) 137, 6. bona 214, 6.
bonus 194, 7. bonum 155, 2. 158,

1. 194, 6. bona 155, 1. bonis

148, 1. 232, 2.
bouam 174, 2.
bouis 93, 1.
bount 188, _.
brachium 195, 6.
breui 94, 3.
Briseidem 181, 1.
Bromiae 206, 5.
bubulcitarat 157, 1.
buccas 210, 8. buccam 164, 7.
bucinu' 128, 4.
bulgam 177, 9»

282

INDEX VERBORVM

buxeis 219, 1.

caballnm 189, 4. 212, 8.

cacumina 200, 7.

(cado) cadens 189, 11. 234, 4. ce-

cidit 228, 2. cecidimus 162, 9.

ceciderunt 211, 5.
caduca 236, 2. caducam 206, 4.

caduci 162, 7.
caduciter 94, 7.
Caecilius 191, 1.
Caecubum 103, 6.
caecuttisl00,7. caecuttiunt 141,7.
caecus 101, 1.

caedere 127, 10. caeditur 189, 8.
caelata 137, 4.
caelatura 199, 3.
caelitum 108, 1.
caelum 163, 5. 167, 7. 199, 3. caeli

100, 1. 146, 1. 154, 8. 161, 7.

162, 2. caelo 96, 5.
caementa 107, 2.
caerula 161, 3.
caestis 116, 7.
calamistra 234, 8.
calcar 109, 4. 210, 9.
calceati 204, 1.
calceos 130, 2. 226, 7.
calcitronem 213, 1.
caldis 197, 1.
caldorem 102, 4.
Calenas obbas 123, 6.
calendo 102, 3. calent 208, 8.
calefacere 238, 1.
caliandrum 237, 4.
calicem 114, 7. calices 123, 6.
calidior 126, 2.
calliblepharo 184, 4.
calorem 102, 3. calore 201, 8.
calumniarentur 225, 4.
(calx) calcem 165, 9.
campis 201, 4.
cana 135, 5.

cancri 106, 1. cancrum 233, 6.
candelabro 106, 8.
candens 146, 4.
candidi 212, 1. candidei 145, 4.

candidum 102, 1. 165, 9. candi-

dam 202, 10.
caninum 238, 2.
canis 214, 9. 222, 1. 223, 3. ca-

nem 126, 3. 211, 7. canes 220,

9. 221, 1. canum 200, 1.
canitudini 94, 2.
(cano) canit 132, 7. 169, 6.
cantare 117, 5. 180, 7. cantando

133, 1. cantantium 179, 2.
canterius 94, 1.

cantu 190, 5.

capacioi 154, 5.

caperratam 124, 7.

capio 130, 2. cape 161, 4. 206,4.

capta 106, 7. captus 230, 6.

cepisti 217, 5. cepit 167, 6; 7.
Capitolio 140, 6.
captata 231, 1.
Capuae 103, 7. ■
capulum 150, 4.
caput 166, 4. capitis 170, 7. ca-

pite 125, 3. 134, 3. 196, 11. 238,

3. 239, 12.
carcere 165, 8.
cardinum 239, 1.
cariem 160, 2.

carnaria 160, 3. carnario 95, 3.
Carneadem 214, 6; 8.
(caro) carnes 192, 1.
carros 111, 9.
caruncula 102, 5.
casnares 218, 4.
casta 133, 5. casta 190, 5. castae

141, 5. castas 101, 2.
castoreum 204, 6.
castrato 181, 7.
castris 212, 8.
cateUo 214, 9.
cauata 189, 2.
caue 156, 3.
caue canem 126, 3.
cauernas 162, 2.
cauo 189, 1. 210, 7. caua 214, 2.
cauponem 174, 2.
causa (particula) 98, 3. 120, 3. 166,

2; 4. 225, 6.
cedit 97, 1. 188, 5. cedere 207, 3.
Panda Cela 219, 4.
Celer Jisvoalri(ificcxo6X6yog 165, 3.
celerius 153, 6.
cella 142, 2. cellae 160, 2. cel-

las 225, 6.
celocem 110, 1. 149, 2.
celsu' 97, 1.
cenaculo 238, 6.
cenam 121, 4. 154, 5.
censeo 230, 4. censeam 112, !•
censorem 143, 4. 212, 8.
censum 213, 8.
centum 114, 6. 194, 9.
centussis 194, 9.
cenulam 122, 1.
cepam 130, 6.
cepe 110, 6. 159, 8.
cera 202, 7.
cercopitheci 128, 3.
,Ceres 159, 6. 219, 5.

INDEX VERBORVM

283

> 181, 3. cernere 143, 2. cer-
•es 150, 3.
ssit 223, 3.

145, 6. certiorem 120, 6.
i' 200, 1. ceruum 167, 4.
•U08 183, 2.
ios 144, 7.

i 129, 8. cetera 112, 3. ce-
as 160, 4. ceteris 155, 5.
195, 3.
m 116, 5.

ais Ohalcedonia 193, 4.
ictera 156, 2.
eo 222, 3.
3 121, 6.
Qyda 148, 2.
san astricen 161, 7.
ibus 186, 2. chortis 107, 7.
us) chorum 170, 6. choro
\, 10. 214, 4.
sam 103, 6.
sippus 193, 11. .
sosandalos 202, 7.
ium 171, 6. cibarius 181, 6.

198, 6. cibi 159, 6. 202, 4.
o 236, 1.

155, 4. 217, 7.
iae 162, 7.

Cilices 193, 6.
>dici 180, 3.
anuli 184, 1.
llum 140, 1.

t 141, 9. cingunt 118, 1.
ier 161, 5.
m 116, 1. 146, 2.
mstant 163, 6.
mspexe 215, 5.
is) circo 166, 6.
is 140, 7.
mem 97, 6.
J 141, 9.

114, 3. citu' 97, 1. citi 188,
5ito 169, 1. citius 122,3. 143,6.

140, 7. 151, 3. 186, 2. ciui
, 4. ciuem 158, 1.
ite 197, 5. 198, 1.

179, 4.

itantis 131, 6.

lo) clamat 106, 2. clamant
;, 8.

108, 5. 153, 8. 221, 9.
ca 165, 10.
s 160, 2.
tra 160, 2.
s 170, 4.
»hantus 156, 3.
re 177, 5.

Quintipor Clodius 105, 4.

clueor 183, 7.

coagulum 123, 4.

cocorum 107, 7.

coda 223, 3.

coepi 215, 9. coepit 133, 3. 177,

4. 182, 1. coepisti 121, 3. coe-

pimus 136, 1. coeperas 224, 3.

coepisset 202, 1. 215, 5.
cognoscat 211, 8. cognoscere 138, 1.
(cogo) cogat 129, 2. coegerint 202,

8. coactus 200, 1. coacto 236, 1.
coherceam 236, 7.
cohortis 107, 2.
colina 171, 4. c/l culinae.
coUocant 178, 5.
collum 185, 1.
colius 219, 3.
coUigebant 226, 1.
(colo) cojunt 197, 5. colere 158,

2. colerent 226, 2.
colonum 122, 4.
colos 201, 2. colore 183, 4.
colum 173, 3.
columna 169, 6.
colubrae 128, 4.

coma 135, 2. 170, 1. comam 132, 6.
comburerent 114, 5. combusta

144, 3.
(comedo) comest 165, 7. comedere

177, 4. comederunt 220, 7. co-

medisset 221, 1. comestis 224, 1.
comedonibus 171, 7.
comes 94, 2. 214, 1.
comici 180, 3.
comitia 216, 1.
commalaxare 139, 5.
commentari 198, 7.
commilitonum 107, 1.
committit 121, 5.
commodiorem 115, 9. commodum

131, 8.
commoto 156, 5.
communem 121, 6. 176, 1. com-

munia 112, 3. communis 105, 2.
commutare 181, 4.
comoedias 105, 4.
compedam 188, 3.
compedes 200, 5. 211, 4.
compedio 139, 3.
compendiaria 220, 5.
compito 191, 3; 5.
compleret 145, 8.
comportant 111, 9.
comprimo 110, 5.
conca 185, 6.
concipio 109, 7.

284

INDEX VERBORVM

conclusa 102, 8.

concoquit 201, 7.

concordiam 174, 6.

concurrere 151, 3. concucurristis

143, 9.
concursa 174, 1.
conducit 158, 8.
confabulemur 176, 1.
confecimus 168, 2.
confirmant 131, 7.
confluit 131, 5. 142, 4.
confluuium 227, 3.
confutabat 160, 1.
(conicio) coniecit 213, 8. conie-

cisse 163, 1. coniecta 190, 8.
conlecti 175, 14.
conlisione 196, 9.
conmurmurantur 185, 4.
conor 200, 6.
conquadrauit 118, 15.
conscendimus 161, 1.
conscindis 115, 2.
conscribillaui 113, 8. conscribil-

larunt 163, 4.
consequi 171, 9.
consilio 120, 7. x
consortium 174, 6?
consolaret 178, 4.
constat 175, 12.

consul 140, 6. consulem 207, 3.
consumpta 144, 4.
consurgimus 129, 9.
contemnite 109, 3; 4.
contende 144, 5. contenderet205,7.
continet 123, 4.
contra 125, 1. 141, 8. 151, 3, 153,

7. 174, 9. 200, 1.
contremula 192, 3.
conualesceret 98, 5.
conuenit 171, 7. 175, 9. conueniet

156, 3.
conuiuas 175, 16.
conuiuium 175, 12. conuiui 176, 3.

185, 5. conuiuio 95, 2. 176, 4

(19). 175, 17. conuiuia 123, 4.
(conuiuo) conuiuamus 148, 1. con-

uiuantes 120, 8.
conuocabat 98, 5.
coquam 192, 1.
coquinari 141, 1.
corius 125, 2.

cornui' 132, 7. cornuis 210, 7.
cornutas 208, 2.
corona 170, 7. coronam 134, 1.

146, 7.
corpus 128, 6. corporis 195, 8.

214, 6. corpori 126, 2. 211, 3.

corpore 102, 6. 146, 4. corpora

145, 3. 192, 2.
corporeum 230, 1.
corrigia 158, 5. corrigiis 139, 3.
corrumpis 128, 6.
cortex 200, 7. corticem 230, 1.
coruscus 234, 4.
cossim 211, 7.
costas 223, 9.
cothurnis 237, 4.
cotidie 130,8. 173, 3; 9.
Crassi diuitis 103, 5.
crassis 217, 10.
crebra 137, 5.
credo 163, 7. credit 127, 10. cre-

dunt 151, 2. crede 220, 8.
cremento 145, 3.
crepera 173, 8.
cribrum 109, 2.
Critonia 237, 4.
crobyli 183, 8.
cruentus 228, 2.
cruore 119, 3.

crura 173, 4. cruribus 166, 6.
cryptas 227, 6.
cubiculum 147, 5. cubiculo 171, 5.

175, 18.
cubo 148, 1. cubat 175, 11. cu-

bare 171, 6. 205, 3.
culcita 205, 5.
culinae 159, 5; cf. colina.
culpa 153, 10.
cultelli 141, 2.
cultro 141, 1-
culturae 98, 3.
cui^ {conQ 102, 1. 105,4. 106,5;

8. 107, 1. 109, 6. 110, 6. 111,
1; 2. 120, 1; 6. 126, 5. 127,11.
132, 1. 134,3. 140. 5; 6. 144,3;
7. 148, 3. 151, 1. 154,3. 158,5.
161,6. 166, 10. 169, 10. 171,8.
177, 9. 186, 1. 187, 2. 189, 1. W5,
5. 196,2. 197,1. 202,1; 2.203.

9. 205,2. 215,5; 9. 217,8. 218,
4. 221, 3; 5. 235, 2. 236, 7; 9.

cum (praepos.) 100 , 5. 125 , 1 W»*
134, 3. 140, 4. 150, 3. 174, 2. 176,
9. 190, 1. 203, 10. 215, 6; 7.
220, 3.

Cumanos calices 123, 6.

cunam 150, 4.

cupas 124, 1. cupis 214, 8.

cupiditati 139, 6.

cur 115, 1; 2. 194, 19.

cura 115, 3. 208, 6. curas 103,4.
190, 5. curis 239, 2.

INDEX VERBORVM

285

curiae 208, 7. curiam 197, 2.

208, 5.
M; Cnrius 140, 6.
(curo) curet 130, 4. curare 130, 3.

curarer 126, 5.
currens 167, 4. currere 166, 6 ; 7.

190, 3.
currum 165, 8.
cursum 138, 1.
cjathum 124, 1.
Cjbeles 132, 3 (c/. addenda).
cymbalorum 131, 8.
cynicos 165, 1. cynicis 170, 5.
8' 121, 1.
8a£(i(ov 222, 6.
Damacrinum 128, 1.
dape 129, 8. dapem 206, 4.
de 95, 2. 130, 6. 131, 1. 135, 5. 175,
22. 176, 2. 178, 1. 187, 1. 202, 2;
7. 218, 5.
deam 132, 3.

debet 126, 8. 175, 18. debemus
221, 8. debent 176, 5 (19). de-
beat 213, 8. debuit 195, 3.

decem 142, 1. 174, 8. 210, 1. 216,
4. 229, 1.

decere 224, 5.

decernunt 135, 7.

decidi 122, 3. decidit 189, 8.

decoquere 221, 9.

definitur 185, 2.

deformasse 214, 8.

defraudasse 174, 2.

defrondem 206, 5.

defrutum 104, 4.

degluberet 162, 12.

dehiscunt 238, 8.

deim 164, 6. dein 145, 6. deinde
175, 12. 235, 4.

delectationis 166, 2; 4.

delectet 179, 8. delectent 176, 6
(177, 1). delectatus 222, 4.

deletilem 168, 7.

delicias 116, 2.

delimat 164, 8.

(delitae 199, 6.)

Delphice 189, 6.

Delphis 130, 9.

demitis 190, 5.

demissam 166, 10. demissior 181, 7.

Democritus 114, 5.

demenstrat 184, 9.

demunt 103, 4.

denariis 114, 6.

denique 115, 1. 128, 7. 144, 3. 173,
4. 176, 13. 213, 6.

dentharpagas 205, 1.

deorsum 113, 6.

dsnag 123, 7.

depauit 125, 2.

depingebat 149, 11.

depolitionibus 238, 5.

depontaremur 218, 3.

depsit 174, 4.

derelinqueretur 158, 11. dereliquit

229, 6.
derepente 214, 4.
derepere 124, 4.
deripere 133, 2.
derisissiraum 102, 3.
descobinatis 166, 6. cf. discopi-

narit.
desideremua. 100 , 4.
desiderium 94, 3.
desierunt 154, 11.
desnbulasse 214, 6.
(desum) defuit 157, 2. defuisse

177, 2.
detonderi 155, 3. detotonderat

156, 3.
deturbant 218, 5.
deuirginatiim 196, 2.
deuorassit 187, 3.
(deus) dei 204, 1. deo 208, 3.

deum 130, 5.
deorum 115, 3. (matris) deum
131, 8. 132, 4. deos m, 3.
158, 1.
dextimam 191, 5.
dextra 96, 4. 137, 2.
Diana 188, 2.

dico 220, 5. dicis 203, 4. dicunt
187, 7. 181, 2. 197, 6. dicam
135, 10. 195, 7. dicat 116, 6.
127, 9. dicant 158, 2. dicimus
168, 3. dicere 205, 2. dicens
182, 1. dic.ite 109, 3. dicor 183,
6. dicitur 228, 3. dicatur 127, 5.
dicebatur 178, 4. dici 138, 5.
187, 9. dicta est 174, 6. di-
cuntur 212, 3. dixit 97, 1. di-
xisset 197, 1. dixe 162, 10.
dicteria 180, 2.
disvoGltififiaToaXoYog 165, 3.
dierectam 134, 5.
dies 173, 1. diem 205, 5. die 126,

3. diebus 217, 7.
difficul 109, 1.
diffusast 102, 6.
digitulo 184, 8.

digitum 195, 5. digitis 105, 1.
dilectum 140, 6.
diligentia 154, 1.
dimittat 164, 2.

286

INDEX VERBORVM

Diogencs 165, 1. Diogeni 206, 1.

Dio^enem 209, 2. 223, 4.
Dionysia 126, 6.
Dionysius 198, 1.
discedens 195, 12. discedentes

168, 3.
discessum 173, 1.
discipulns 183, 6.
discopinarit 116, 7. cf, descobi-

natis.
discumbimus 121, 4.
dispares 183, 4.
displanat 165, 4.
displicebit 168, 6.
disputantis 207, 4.
disrupta 158, 5.
dissociata 220, 4.
distichon 190, 8.
diuersum 134, 8.
diuiti' 103, 5.
diuitum 121, 6.

diutius 211, 6. diutissime 169, 3.
(dius) diis 179, 5.
(diuus) diua 232, 3. diuum 108, 2.

146, 2. 179, 3. diuom 234, 3.
do 228, 6. 235, 3. dares 104, 2.

detis 151, 9. dedi 139, 5. de-

dit 188, 2. dedisses 194, 7. 218,

7. dare 104, 3. data 150, 7.

dat^im 104, 2. dato 103, 6. danti

136, 6. daturus 116, 8.
(doceo) doces 197, 3. doceat 181,

5. 233, 11. docuit 155, 3.
doctrinam 209, 5.
docti 109, 4.
dolitus 96, 5.

dolium 135, 4. dolia 123, 5. 160, 3.
dolorem 139, 4. dolore 201, 2. do-

lori 157, 2.
domicilia 226, 2.
dominus 121, 4. 171, 6. domini

116, 2. dominum 176, 3. 185, 5.

dominos 141, 8. 220, 7.
domus 117, 11. domuis 223, 6.

domi 107, 1. 227, 1; 6. 288, 8.

domum 100, 3. 107, 4. 144, 2.

203, 7. 210, 1. 211, 7. 235, 5.

domu 143, 9. domo 134, 5. 189,

3. domibus 225, 9.
domusioni 223, 4.
donec 122, 5.
dormit 208, 8. dormire 160, 6.

171, 5. 205, 5. 215, 5; 9.
dormitio 217,. 3. 238, 4.
dos 174, 5. dotis 103, 6.
SoQ %al XaBi 216, 7.
dovXonQsnsaxsQOv 95, 4.

draconem 1^7, 2.

dubitatis 128, 3.

(duco) ducas 224, 4. dncat 232, 2.

duccbat 216, 6. ducerent 161, 2.

ducundi 220, 6. duzit 145, 10.

duxe 174, 3.
dudum 109, 6. .
dulce 123, 3. dulcem 159, 8.
dum 96, 2. 122, 1. 132, 2. 151, 9.

157, 4. 186, 3. 208, 1.
dummodo 162, 12.
dumtazat 171, 8.
duo 174, 7.
duodecim 210, 1.
duodecimam 194, 7.
duplicarat 103, 2.
(dux) duce 214, 5.
^ 187, 8.
e uide ex.

ebrius 106, 4. ebriis 129, 8.
eborato 205, 2.
eburneis 203, 1.
ec uide ex.
ecce 135, 5. 197, 1.
ecfatus 218, 4.
ecfugerent 225, 10.
echinos 138, 3.
lx<ov 135, 10.
eclipsis 152, 1.
ecquid 173, 2.
ectropas 198, 3.
eculum 128, 1.
ecum 213, 1; 4.
^9' 224, 6.
edepol 101, 1. 231, 5.
(edo) edunt 171, 8. uid. eiiam esse

(t. e, edere).
edolem 105, 5. edolatum 174, 8.
Edones 224, 7.
educet 128, 2.
i^dvnvovg 221, 10.
efficere 237, 7.
effundere 227, 1.
ego 105, 5. 120, 4. 130, 1; 8. 135.

9. 141, 7. 148, 6. 190, 1. 200, 3.

220, 3. 234, 2; 11. 235, 2 bis; 3.

237, 3. uide me.
eicit 125, 4. eicinntur 238, 5.
eiusmodi 127, 3.
eligat 154. 1. electus 175, U.

electis 224, 1.
elimino 208, 3.
elixos 226, 7.
ilnvatiiiov 138, 7.
eloquentia 175, 16.
emittebantur 184, 1.
(emo) emit 202, 11. emunt 213, 3.

INDEX VERBORVM

287

emisses 218, C. emere 114, 7.

194, 8.
emorimur 174, 7.
empaestati 141, 2.
Empedocles 127, 7.
emphytos 180, 5.
enicat 166, 7.
enim 100, 7. 106, 4; 8. 138, 6; 7.

141, 2. 146, 7. 174, 7. 176, 9.

213, 5; 7.
Ennius 106, 6. Enniu' 183, 7. En-

ni 183, 6. 190, 10. Ennium

143, 1. — Cf. 122, 1. 201, 8 sq."

217, 6. 228, 6.
enrhythmos 190, 7.
cnsis 119, 4. ense 196, 10.
eo 217, 9. eam 220, 3. eat 163,

3. ire 211, 3. 223, 8. iui 150, 7.
ephebi 211, 1. ephebum 147, 3.
ephippia 119, 1,.

Epicurus 191, 5. Epicumm 171, 3.
epigrammation 190, 8. epigram-

matia 117, 1.
Epimenidcs 215, 2.
epitaphii 122, 6. inndtpiov ayco-

va 222, 3.
equam 218, 6.
equilam 154, 2.
equimenti 218, 7.
equiso 128, 1. 233, 11. equisones

161, 2.
equites pedarios 146, 6.
cquus 233, 10. equi 93, 1. 183, 4.

equis 217, 8. uide ecum.
^QCC 130, 9.

ergo 108, 5. 141, 5. 217, 1.
ericium 215, 6.
erigi 181, 4.
erili 157, 2.

eripiet 154, 10. eripuit 187, 1.
Tioivov ^EgiAtfv 216, 6.
fytog 196, 3.
'^Qm'£%6g 181, 8.
erraremus 198, 3. errans 174, 1.

errasse 210, 2.
eruat 114, 2.
eruillam 156, 6.
eruperant 162, 4.
esca 236, 4. escam 100, 3.
cscendere 144, 8.
esitet 159, 8.
esse (t. e. edere) 130, 7.
esse etc. tdd, sum.
esui 160, 4.
esurigo 223, 9.

esnrienti 127, 1. csurire 166, 7.
et ter et nonagies inuenititr, quod

^singiliatim cnumerare superuaca-

neum puto,
et--et 129, 3. 137, 6. 147, 1. 187,

4. 208, 4.
etenim 100, 3. 236, 1.
-n&saiv 191, 2.
ixi 120, 1.
etiam 104, 3. 106, 2. 142, 5. 147,

9. 166, 10. 173, 4. m, 8. 223, 6.
etiamsi 231, 1.
Etruria 98, 4.
euallauerunt 122, 5.
eueniet 176, 22.
euertamus 237, 2.
euirauit 164, 6.
euirescat 201, 2.
eunuchat 153, 10.
de Euripide 193, 10; 14.
ex 127, 3; 7. 128, 2. 129, 1. 133,

1. 134, 1. 172, 4. 175, 12. 183,

8. 190, 10. 202, 8. 208, 3. 217,

9. 230, 6. 238, 6. 239, 3. e 102,
1; 2. 141, 2. 164, 10. 191, 4.
206, 1; 6. 211, 1. 216, 9 bUi.
214, 8. 228, 6. cc 144, 2. 208, 7.

exaudio 131, 8. cxaudit 201, 3.

excalceatur 204, 3.

excantare 133, 1.

excuriant 149, 4.

cxeo 139, 3. exeunt 188, 4. ex-

irent 202, 4.
exequiantur 109, 6. exequiati

168, 1.
exercebam 154, 5.
exercitum 148, 3.
exheredes 229, 2.
Existimatio 135, 7.
existimaudi 203, 4.
exitum 191, 4.
exlex 220, 2.
exodium 138, 2. 224, 3. exodio

120, 2.
exorat 164, 3.
exordia 178, 6.

expectant 198, 8. expectare 166, 5.
cxpedita 239, 3.
experrecti 120, 6.
explicans 210, 6.
exporrectns 121, 2.
expromis 182, 3.
expuere 196, 4.
expulsim 207, 2.
exquisitim 98, 6.
exsanguibus 201, 2.
extendit 224, 1. extendamus 181, 5.
exterritum 134, 8.
extimam 229, 5.

288

INDEX VERBORVM

extinguit 153, 9.

extat 122, 7.

extispicis 207, 4.

cxtrema 120, 9.

extricaturos 143, G.

extrinsecus 219, 3.

exul 178, 3.

fabularum 178, 5.

faciem 170, 8.

facile 109, 1. 186, 3. 230, 1.

(facio) facis 226, 7. facit 95, 5.

115, 10. 153, 10. 160, 8. 174, 10.
178, 1. facies 226, 4. faciunt
216, 7. facerem 120, 6. faceret
194, 6. facerent 120, 5. facere

116, 5. 117, 1. 143, 5. 147, 10.
166, 7. 169, 8. 221, 7. 226, 6.
factus 96, 8. 194, 8. facti 127,
4. 138, 7. 154, 12. factum 215, 6.
facturum 165, 2. feci 202, 4.
fecit 112, 2. fecerunt 180, 11.
183, 2. 225, 8. fecerim 120, 3,
fecerit 105, 4. 111, 1. 202, 6.

faecem 208, 7.

falsum 203, 4.

famem 192, 2.

[familiaris 97, 3]. familiari 156, 5.

fana 124, 4. fani 114, 3.

farinam 225, 6.

farris 170, 9.

fasciis 141, 8.

fastidiliter 113, 10.

faxs 142, 5. 217, 6.

febrim 102, 4.

fellarunt 211, 8. fellasse 159, 10.

femina 174, 5.

fenerator 103, 1.

fero 166, 1. fers 115, 1; 2. fert
115, 9. feratis 144, 2. ferret
236, 9. feram 144, 1. ferre 137,
6. ferens 189, 5. ferentes 162,
6. ferendum 115, 8. fertur 200,
2. ferri 134, 8. tulit 118, 4. la-
tam 108, 6.

ferro 127, 10.

ferream 189, 5. ferreo 195, 10.

feruere 116, 1. feruit 216, 7.

feruido 108, 2. 114, 1. feruidis
161, 6. feruidos 195, 8.

feruore 102, 4.

ferus 218, 3. fera 151, 4. 195, 8,
feris 156, 4.

festica 129, 9.

(fcstinas 240, 12.)

festiui 169, 10.

festis 217, 7.

fibulam 236, 9.

ficetulam 225, 1.
(figo) fixa 106, 7.
figurantur 111, 2.
filius [97, 3] 151, 7. 154,4. 165,3.

229, 1. filii 153, 7. 162, 5.
findebat 223, 9.
finem 158, 9; 10. 166, 8.
fingebaht 225, 11. fictum 185, 1.
(fio) fit 103, 3. 216, 1; 9. 218,3.

fiunt 105, 2. fiat 217, 10. fieret

221, 2. fierent 145, 4. fieriU2,

4. 227, 9.
fiamine 151, 9.
flammigerae 117, 12.
fiatili 170, 8.
flauus 128, 4.
flebile 159, 8.
flectendo 181, 3.
(flo) flare 211, 3.
Flora 125, 1.
floribus 202, 8.
fluctuanti 135, 2.
fluctus 151, 6. fluctibus 128, 2.
fluentum 116, 3.
fluit 102, 1. 124, 6. 197, 6. fluens

118, 14.
fiuitare 96, 3.
flumen 118, 14.
focuih 158, 3. 166, 1.
fodiendo 157, 4.
fons 207, 5. fonte 102, 6. 189, 1.

fontium 195, 8. 206, 6.
foras 122, 5. 231, 7.
forcipes 205, 1. forcipibus 166,4.
fore 171, 7. 211, 2.
forenscs 135, 7. forensibus 179, 7.
fores 141, 8. 238, 8.
foris 129, 6.
formam 190, 8.
formidant 223, 1.
formidine 134, 8. ^

formonsula 138, 8.
forraosus 156, 1. formosam 202,

10.
fortasse 174, 4.
fortis 156, 1.
fortiter 137, 6.
Fortuna 165, 8. 219, 5.
forum 158, 8. 203, 2. foro 175, 16.

176, 2. 207, 2. 221, 8.
frangit 182, 11.
frater 182, 6.
frenos 139, 6.
frequeutiam 132, 1.
frigedinem 114, 2.
frigida 149, 1. frigidos 94, 7. 110,

2. frigido 162, 1; 4.

INDEX VEHBORVM

289

frigns 201, 8. frigore 125, 4. 136, 6.

fritinientis 235, 7.

(frons) frontem 124. 7. 134, 4.

fro8 189, 8.

fractQ 145, 6. frnctuis 166, 2 bis.

225, 7.
fmgibos 159, 7.
framen 164, 7.
fmticibas 173, 6.
fQga 106, 6. 221, 6. fugai 188, 3.
fngies 221, 5.
fngani 148, 3.
fnlget 196, 9. fulgent 137, 5. fnl-

gentem 134, 1.
fnlgoris 196, 9.
tullo 223, 1.
folmen 108, 2. 234, 2. fulminis

162, 8. fulmine 196*, 9.
fulmenta 239, 7.
funus 168, 1. funere 156, 5.
furacissimus 186, 1.
Fnriarum 131, 5. Furiis 134, 7.
fnriosi 129, 4.
(furo) furentem 128, 1.
(furor) furando 129, 1.
gabalum 99, 7.
galea 137, 1.

gallante8l32, 3. gallantibnsl33,4.
Galli 111, 9.
gallina 93, 1.
gallinaceus 179, 2.
gallus 186, 4. gallu' 179, 2. galli

132, 6. 180, 10. gallorum 132,

1. gallum (genet.) 133, 3.
ganeum 213, 9.
ganeones 171, 3.
gangrena 195, 6.
garralus 198, 1.
gandet 171, 8.
gelo 214, 2.
gepimea 119, 1.
gemmis 134, 1.
ysve^Xianov 232, 4.
gens 232, 3. gentem 201, 7.
gennnt 101, 6.
genus 144, 5. 175, 22. 228, 3. ge-

nere 96, 6. genera 237, 5.
geris 107, 3. gerit 134, 1.
gibbero 134, 3.
gignuntur 229, 2.
giluus 183, 5.
glaber 215, 6.
glans 193, 7.
gradiuntur 172, 2,
gradu 168, 8. gradum 203, 8.
graece 106, 6. 199, 3.
Oraecia 170, 1. 180, 2.

Riese, Varr^nis Satirae.

Graeci 228, 4. Graeco 190, 1.

Graecis 185, 3.
gralae 172, 4.
gralatores 172, 2.
granaria 142, 1.
grandibus 147, 6.
grandine 234, 5.
Gratiaram 175, 5.
granida 98, 7.
(grauis) granem 204, 5. graui 137,

4. graues 142, 3. 238, 9.
(grez)gregem 186,6. greges 142,3.
graes 193, 3.

grundit 93, 3.
guberaans 179, 9.
gula 171, 8. gulae 108, 4.
gustare 124, 8. 131, 2.
guttur IM, 6.
yvov 224, 6.
babenas 139, 5. 151, 8.
habeo 131, 1. habes 120, 3. 227,
2 bis. habet 138, 7. 147, 1. 203,

5. 222, 6. 236, 5. habent 191,
4. 227, 7. habeat 166, 11. ha-
beant 138, 4. habebat 149, 4.
habebant 216, 1. haberet 140,

6. 202, 2. haberent 196, 1. ha-
buimiis 150, 1. habuisse 209, 2.
212, 4. habens 159, 2. habere
112,3. 113,106w. 167, 1. 209, 2; 3.

habitabant 225, 10.

hacpropter 148, 5.

haedns 193, 3.

haeresis 228, 5. haeresim 127, 5.

hamiotaram 107, 7.

Hannibalis 148, 3. Hannibale

194, 19.
hara 203, 2.
harenosos 197, 5.
haridum 158, 5.
harmoge 179, 4.

hecatombe 119,5. hecatomben 120,3.
heia 125, 2.
.helops 193, 5. 231, 1.
heluo 123, 7.
Heraclides Ponticos ^14, 4. He-

raclidem Ponticon 205, 7.
Hercules 99, 5. 107, 6. 233, 5.

Herculis 113, 8. 127, 3. 204, 2.
hercle 238, 7.
heredibus 139, 1.
heroas 106, 2.
Herophilus 206, 1.
Hesperidum 167, 2.
hiantis 163, 7 bis.
glans Hiberica 193, 7.
hiberais 128, 2.

19

290

INDEX VERBlHiVM

Hibero 137j 4.

hic 102, 2. 124, 6. 133, 9. 147, 3

bis. 167, 6. 183, 5. 186, 6. 187,

2. 206, 1. 213, 5. 233, 10. 234.

11. haec 97, 1. 101, 6. 166, 3;

4. 160, 2. 163, 2. 166, 7. 168. 5.

178, 1. 227, 9. hoc 100, 1. 102, 6.

107,6. 123, 2 ; 3; 4. 143,4. 146, 7.

162,1. 171, 3; 7. 177,6. 186,3.

188, 1. 203, 4. 206, 1; 2 bis.

220, 6. 231, 6. huius 190, 6.
huic 239, 3. honc 166, 2. 169,
7. 208, 7. 223, 6. hanc 171, 9.
206, 4. 214, 6. hac 197, 6. 198,
1. hi 164, -1. harum 160, 1. his
127, 3. 166, 5. i71, 7. 186, 4.
hos 164, 9. 197, 6.

hic (aduerb,) 133, 6. 167, 3. 171. 1.

221, 10; 11. 222, 2. 238, 6.
hieme 173, 9.

hilaris 208, 6.

hilaritatis 123, 3. hilaritatem 184, 3.

hinc 102^ 6. 106, 6. 134, 6.

hinniunt 93, 1.

hirundo 240, 10 (8). hirundines

226, 11.
historiam 197, 3.
hodie 221, 8.

Homeri 106,4. 190, la c/:210,3sqq.
homo 102, 6. 139, 9. 147, 10. 198,

l'. 208, 6. 213, 7. 222, 4. ho-

mini 196, 4. 236, 6. hominem

95, 4. 139, 7. 166, 3. homine

172, 3. homines 99, 8. 120, 6.

127, 7. 147, 8. 164, 11. 174, 8.

180, 7. 203, 3. 222, 2. 223, 1.

hominum 124, 4. 136, 9. 203, 7.

223, 6. hominibus 98, 3.
homuli 217, 10.
homulli 117, 11. homullum 166, 3.

147, 6.
homuncnli 176, 14.
honestos 221, 4.
honores 208, 4.
hornam 132, 2. horno 126, 6.
horridus 213, 1. horrida 173, 7.
hortari 104, 6.
hospes 130, 3. 240, 10 (8).
hospitium 169, 9.
hostias 207, 3.

hostibus 107, 3. hostinm 106, 6.
hostica 174. 9.
huc 143, 9.
humanum 169, 9. liumanae 201.

7. humanis 166, 6.
humili 189, 4.
humuml89,10. humu200,2. 226,6.

hydragogiae 166, 10.

hydram 167, 2.

Hymenaeus 104, 1.

(iaceo) iacentem 136, 6.

(iacio) iacere 227, 7.

iactant 132, 6. iactas 206, 2. ia-

ctato 94, 6. ^
iam 120, 1. 187, 6. 288 ^ 7.
iambis 230, 3. •

iampridem 194, 7.
ianuam 126, 3.-
ibi 144, 6. 203, 3. 204, 2. 215, 8.

216, 1. (240, 12.)
ibidem 194, 19.
Idam 180, 9.
idcirco 167, 7.

idem 101, 1. 213, ^; 6 kis, idem

(neuir,) 178, 3. 229, 4. eandem

170, 9. 171, 9. ^20, 6. eodem

129, 1. 130, 6. 163, 1.

ideo 96, 2. 97, 6. 102, 3. 106, 6.

149, 4. 187, 9. 209, 3.
ieiunio 126, 4.
ieiunis 129, 9.^
ientent 163, 3^ .
igitur 119, 6.
ignem 147, 1. igni 106, 2. igai-

bus 161, 6.
ignorasse 106, 1.

ignoscit 157, 10. ignoscite 144,1.
Ilias Homeri 190^ 10.
Ilio 211, 7. ^

ille 147, 1. 167, 4. 183, 5. 186, 4.
190, 2. 206, 1. 206, 1. 222, 1.
228, 1. illud 174, 6. 2^4, 1. il-
lias 190, 1. 202, 6. yU 124, i.
172, 4. 231, l. illum 194, ^
198, 7. illo 217, 8. 236, 2. il-
]ae 134, 3.
illic 104, 6.
illoc 132, 1.
imagines 201, 6.
imber 234, 4. imbri 236, 6.
imbui 96, 3. imbutus 119, 4. im-

butum 221, 7.
imitemur 147, 9.

immanis 174, 10. imma,nes 167, 3.
imperium 208, 4.
imperito 186, 6.
impietas 216, 2.
implicatns 234, 5.
imponeret 132, 2. unpoflni 139,
6. imponere 168, 3. impositM
211, 4.
impressa 184 „ 8.
impuberem 217, 4.
impudicitia 216, 3. '

INDEX VERBORVH

291

in c. acc, semel et quadragiee, c, M,
centies duodedes inuenUur,

inanis 132, 4.

incedit 127, 11.

incendant 224, 7.

incendio 217, 6.

inceraui 113, 8.

incesserent 209, 1.

incine 210, 7.

incipis 106, 5. incipiunt 13S, 2.

incolens 201, 8.

incommodi 177, 6.

incondita 180, 7.

inconstanti 113, 11.

Inconstantiae filius 154, 4.

incrustatos 226, 3.

inde 190, 3. 212, 8. 224, 1.

indicare 129, 7. indicat 142, 6. 21 1, 2.

indutus 133, 9.

inertem 182, 8.

infandum 127, 9.

infantiorem 182, 5.

infector^ 173, 5.

infeliz 200, 3.

inferam 162, 3.

infemus 222, 6.

infida 176, 9.

inflo 166, 1. inflet 233, 8.

inguinum 196, 2.

inhospitalis 201, 4.

inibi 109, 6. 141, 1.

inimicum 200, 4.

initio 142, 5.

inleui 109, 6.

inluuie 159, 1.

inmittere 200, 4.

innixae 289, 1.

innocentes 99, 7. innocenti 157, 9.

ianubae 105, 2.

innumerabiles 212, 3. *

inoffensum 165, 9.

.inpancrarunt 238, 7.

inprouiso 135,. 5.

inquam 122, 6. .'inquit 126, B. 131,
1. 195, 1. 218, 1. 220, 3. 240, 12.

inquilinae 216, 2.

inrigauit 189, 1.

inritans 210, 3.

Insania 135, 1.

insaniae 131, 7.

insanus 128, 1. insani 129, 5. in-
sanis 128, 5^ 129, 4.

insanitatem 134, 5.

inscius 147, 10.

inscribi 126, 4.

insignitus 137, 3.

instabilis 113, 9.

instinotum 134, 7.

institutomm227, 10. institutis 1 27,3.

instat 172, 3.

insulam 103, 6.

(insam) inest? 179, 6.

integris 138, 6.

intellego 130,8. intellegeres 185,3.

intellegentiam 102, 7.

inter 139, 9. 171, 3. 226, 3.

interea 122, 1.

interioris 228, 6.

interest 171, 3. interesset l^, 2.

interfuemnt 173, 2.
intestini 165, 10.
intirao 165, 8.
intonsa 185, 2.
intorti 184, 1.
intra 159, 5. 235, 4; 5.
intrarant 138, 6.
intro 139, 3.
introit 235, 2. introennt 204» t.

introeat 204, 3. introibit 170, 6.
intus 114, 2.
inuecti 141, 2.
inueniunt 157, 4. iunenemnt 123.

2. inuenisse 21&^ 5» innentum

136, 6.
Inuictus Hercules 99, 5.
inuidiam 107, 5.
inuidum 186, 7.
inuitati 121, 4. inuitata 230, 1.

inuitari 210, 5.
inuoco 148, 6. inuocant 148, 5.
inuolncmm 170, 5.
inuoluta 217, 6.
*Imvi%69 181, 8.
lonicnm trimetmm 152, 7; cf. 153,

2; 4.
loui 98, 7.

loues sine capiiibus 239, 15; l^.
ipse 129, 2. 148, 6. 179, 8. 182,«.

194, 7. 220, 8. ipsa 180, 6;

ipsum 109, 5. 175, 11. 210, 4.

ipsi 124, 4. ipso 107, 5. ipsis

109, 3. ipsos 124, 3.
irato 139, 5.
irmmpit 197, 2. -
is [125, 3]. 153, 10. 183, 6. 218, 8.

235, 1. ea 115, 1. 176, 5? 8

(177, 1). 221, 5. 231, 6. id 143.

6. 168,2. 175,22. 177,2.181,2.
190, 7. 203, 4. ,209, 4. elus 120,

7. 180, 6. 181, 1. 194, 7. 204, 1.
205, 4. eum 159, 9. 180, 10.
205, 2. 209, 4. 223, 1. 225, 5.
eam 112, 4. 135, 4. 180, 5. 195,
6. eo 121, 3. 126, 5. 158, 9. 172,

19*

J

292

INDEX VERBORVM

3. 180, 9. ea 126, 3. 187, 1. u

229, 2. eoram 110, 6. 122, 6.

181, 4. earum 190, 11. eos 143,

6. 147, 9. 169, 3. eas 113, 8.
lamenias 124, 6.
iste 126,7. 183,5. ista 219,6. istam

134, 5. istis 109, 3. storam 170,3.
ita 94, 5. 107, 3. 136, 1. 234, 11.
itaque 94, 3. 113, 8. 173, 1. 190, 8.

198, 7. 213, 1.
item 130, 4. 183, 4. 203, 9. 208, 5.
iter 198, 4. itere 114, 3.
iterum 121, 2.
itiner 199, 8.
iubeo 126, 4. iubet 130, 7. 227, 1.

iubeas 182, 4. iussit 231, 6.

iussus 165, 1.
iucundius 123, 1.
iude^t 216, 6.
iuget 211, 1.
luppiter 101, 3.
iurgare 182, 1.
ius 229, 4.
iuuenilitas 229, 6.
iuuenis 188, 6.
iuuentus 160, 8.
ioxta 186, 2.
xal 216, 7.
%a%6g Salpitov 222, 6.
kaput 213, 6.
xar' 229, 3.
%utd%Qriaig 106, 8.
•ntvalSov 181, 8.
%iqq6v 237, 6.

%oiv6v 216, 6. . •

%&nQOV 107, 6.
%6a^oq 199, 3.
xpifaff 158, 2.
iiuovnov 120, 2.
labdae 109, 3.
labi 165, 9.
Xa^i 216, 7.

labos 160, 8. labore 170, 8.
lac 159, 9. lacte 93, 3. lactis

145, 5. 229, 7. lacte («A/.) 102,

1. 202, 7. 235, 8.
laboras 235, 3. laboret 152, 1; 2.

laborant 148, 5.
lactet 179, 9.

lacuna 206, 6. laconam 226, 6.
laculla 184, 8.
lacus 110, 2. 195, 8.
lagoenae 111, 2.
lamentatur 239, 3.
lampade 146, 9. lampadis 219, 2.
[Lampadio 97, 3.]
lanam 140, 2.

lanea 173, 4.

languido 12.6, 1.

lanienas 207, 2.

lanigeras 155, 3.

lapatio 171, 9.

lapidibus 225, 10.

lapidoso 113, 7.

large 210, 5.

Laribus 212, 5.

late 161, 6. 201, 3.

latere 118, 15. 157, 3. lateres

212, 4.
laterioiis 225, 9.
latine 199, 4. Latina 110, 3.
Latium 228, 6.
latras 149, 3.
latratu 200, 1.
latum 168, 6.
laudato 185, 5.
lauere 104, 1. laueret 119, 3. la-

uit 151, 6.
laus 186, 1.
lautum 141, 3.. 176, 4.
lectum 239, 7. lecto 160, 4.. 206,

3; 5. lectis 203, 1. 224, 2. le-
' ctos 15a, 1.
lecythum 237, 2.
(lego) legens 236, 2. legendo 231,

3. legere 175, 16. legi 176, 4

(19). lectum 175, 14. lectas

208, 5.
legumina 155, 4.
leni 151, 9.

leonis 180, 9. leonem 233, 6.
lepusculi 188, 1.
Lemaeam 167, 2.
leuas 195, 10. leuare 199,9. le-

uata 235, 8. leuem 204, 6.
lenis 110,. 2. 164, 8. 201, 5. leai

185, 1. 188, 6. leues 100, h,

162, 1. .

leuiter 137, 7.
lez 157, 9. lege 134, 4. leges

216, 7. legibus 158, 1. 220, 1.

legibu' 158, 10. lex Maema

153, 7. legem Liciniam 106, 5.
lexis enrhythmos 190, 7.
libamenta 236, ^.
libantes 202, 9.
libellionem 157, 6.
libelium 105, 5.
liberatae 238, 8.
Liberi 170, 7. 176, 15? 206, 4. Li-

bero 124. 4.
libertatis 138, 2.
liberti 109, 5.
libet 117, 1.

INDEX VERBORVM

29a

liberos 163, 11. 231, 4.

libido 177, 4.

libram 164, 3.

libri 122, 6. Hbrum 168, 4.

Libyssa 141, 9.

licet 173, 9. 223, 7. 232, 3.

Liciniam legem 108, 5.

ligata 102, 8.

ligna 173, 2.

limbus, 118, 1.

limina 138, 7. 236, 4.

limites 159, 6.

limuli 159, 5.

lingnlacae 187, 6.

lineam 188, 3.

(linquo) liquit 222, 2.

liquenti 161, 3. ,

liquida 132, 7. 208, 7.

liquor 102, 2.

Xid^oatQaiTa 226, 3.

litora 192, 4. litore 105, 1. 116, 3.

(litterae 199, 7.) litteras 144, 2.

223, 4. litteris 169, 6. 221, 7.
locat 202, 7.
locus 175, 14. loco 180, 9. locum

134, 2. 216, 2. loca 101, 6.
longum 199, ,8.
longurio 234, 12.
loquaces 175, 15.
loquebantur 169, 9.
loro 161, 2.
lotos 189, 8.
lubet 223, 7.
lubentius 213, 7.
lubidinis 172, 1.

lucerna 144, 3. lucernam 160, 4.
Luciliuscf. 108, 4. 198, 6. 219,6. 220,4.
Lucrinam 215, 10.
lucri 103, 1.
lucubrationem 237, 1.
lucubrando 144, 4.
lucuns 198, 6. 219v 6.
lucus 173, 6.

ludere 117, 5. 207, 2. lusi 230, 3.
(ludos 117, 4.)
lumbi 196, 1.

lumine 146,5. 154,7. Iumina219, 2.
luna 152, 1. Innae 118, 3. 146, 5.
liuna 199, 8.
(luo) luere 120, 4.
lupam 211, 8.
lurcare 125, 1.
lusciosus 101, 2,
lusum 164, 2.
lutaui 120, 4.

luteum 170, 5. lutea 129, 3; 4.
luto 174, 2? (c/*. addenda)226, 11.

(iux) lucem 125, 3. luce 134, 2.

luci claro 108, 6. 153, 7. 221, 9.

luxu 158, 10.
Lydon 118, 14.

lympham 206, 6. lymphon IIO', 2.
lyram 179, 3.
Xvgag 179, 6. 229, 2.
macelli 108, 3. macellum 103, 7.
macescebat 208, 6.
machinis 180, 81
mactatus 93, 3.
maeandrata 226, 4.
lex Maenia 153, 7.
maerentis 181, 7.
maesti 162, 9.

magis 164, 1. 177, 2. 222, 4. 224, 5.
magister 164, 2. magistro 233, 10.
magistratum 187, 2.
magnu* 165, 7. magnum 109, 1.

143, 4. magna 94, 3. 108, 4.

231, 1. magnae 108, 4. magnis

227, 6.
maiora 145, 4. maiorem 153, 9.

maiores 95, 2. maiorum 218, 4.
maledicere 158, 3.
(malo) malis 205, 4.
malit 167, 1. malim 143, 2. mal-

lem 171, 5.
(laXXov 187, 8.
malum 137, 6. mali 183, 2. mala

155, 2.
malum 145, 1.
mammam 229, 7,~
mandonum 108, 4.
mane 108, 6. 158, 7.
maneant 122, 6.
maniab 212, 5.
Manius 158, 7. Mani 107, 1. Ma-

nius Curius 140, 6.
mansuem 180, 11.
mansum 145, 7«
manus 101, 2. manuis 200, 5. ma-

num 202, 2. manu 96, 4. 195, 8.

221, 3. manibus 140, 2. 173, 4.

180, 11.
Marce 106, 4. 139, 7. 218, 1. -
mare 168, 6. 211, 6. mari 144, 7.
margarita 185, 6. margaritarum

164, 4.
margariticandicantia 119, 2.
maritimas 148, 8.
maritus 140, 1.
marmore 185, 1.
Mars 99, 6. Martis 137, 3.
marsuppio 104, 1.
mascnlns 213, 7. mascali 136, 3.

masculum 182, 8.

294

INDEX V£RBORVM

matellam 121, 7. 160, 4.
mater 98, 5. 153, 6.
Matris Deum }31, 8. 132, 4.
matura 231, 1. matura 1^1, 3. ma-

taro 121, 4.
maxima 117, 11.
maxime 176, 8.
me (acc.) 101, 3. 106, 1. 110, 4.

112, 1. 117,1. 120,6. 130, 6; 7.

131, 6. 139, 6. 164, 4. 167, 6.

178, 2. 180, 4. 190, 3. 196, 1.

208, 3. 217, 4. 211, 6. 221, 5.

229, 4. 232, 3. 234, 11. me (obL)

144, 1. mei 206, 8. mihi II64

8. 117. 2. 124, 7. 131, 7. 133, 3.

189, 5. 141, 7. 174, 5. 187, 1.

207, 3. 220, 3; 7. 226, 4. 229, 1.

238, 4. mi 116, 7. 185, 5 (186,

3). 204, 4. mei (t. e. miki) 186, 3.
meant 101, 5.
Medeam 162, 10; 11.
medendam 123, 2.
medici 173> 1. medico 204, 4. me-

dicos, 98, 5.
medicamentum 194, 19«
medicinam 130, 8.
medioxime 169, 8.
medium 169, 1. 237, 6; 7. 238, 1;

2. medio 221, 8. 226, 6.
meduUitus 114, 1.
mehercule 115, 3.
Melicae grues 193, 3. Melioas

123, 6.
melior 94, 1. melius 120, 7. 144,

6. 206, 6. meliorem 115, 10.
mitram Melitensem 202, 11%
meliusculam 131, 1.
melle 114, 5.
mellita 176, 8 bis.
(tBXmdsiv 179, 6.
Melos 190, 6.
membns 188, 6.
memini 117, 2.

Menandri 166, 10. cf. 100,8. 135, 10.
M^ppea haeresis 228, 5.
mens 201, 5. mentes 181, 4.
mensa 202, 2. mensis 142, 1.
(mensis) mense 229, 3. mensum

207, 6. mensibus 174, 8. 229, 1.
mento 184, 8.
Mentoris 96, 6.
mercatus 216, 1.
mercedem 235, 1..
Mercurium 122, 4,
merere 126, 8. meret 126, 7.
meridie 161, 5. 207, 5.
meritat 96, 4.

N memm 231, 5. mero 128,' 6. mera
, 163, 1. me^am 209, 3.
messem 132, 2. 226, 1.
metam 229, 5,
Metamelos 154, 4.
metrum Phalaecium 152, 7,
pLfl»l9 Syav 169, 7,
metuam 234, 2. metuunt [97, 5].
meus 157, 1. 182, 6. mea 119, 5.

126, 3. 139, 1. 228,^ 5. mm

135, 7. 168, 4. 171, 6. 190,2.

237, 7. 238, 3. meo 218, 6. meae

131, 7. 148, 6. 234, 1. mm

172, 1, 235, 1. meis 139, 2.
micant 137, 2. micandvm 190, 1.
(iiHQOv %Qiag 158, 2.
miles 213, 2.
Milesiae 202, 8.
militia 212, 7. miliUai 151, 1.
milibus 195, 9.
miluus 211, 1.
pnfi-^^srat 187, 8.
Minerua 101, 3. 209, 4. 219, 5,

Mineruae 221, 7.
ministerio 186, 7.
ministra 159, 6.
ministrat 219, 6. ministraraBt 217,

7. ministrasset 173, 4. nim-

strare 117, 2.
minus 100, 7.
minutos 165, 6.
miracula 163, 1.
(miro) miras 130, 3, mirare 130,

5. mira 130, 6.
vmirum 100, 7. 238, 5. nifiiu

146, 7.
miscet 201, 9. misceri 151 # 4
misellus 147, 1.
miser 122; 3. miserum 116, 6. mi-

seros 139, 2.
misericordia 139, 1.
miseriis 154, 10«
mitram 202, 11 bis.
mitto 120, 6. mittit 164, 6. 206,

2. mittat 108, 3. 221, 3. Ait-
tet 221, 4 bis, missuai 165, 8.

Mnesitheum 237, 5.

mobilem 179, 3. lAobile 116,^

mobili 184. 5.
modestiam 212, 2.
modestissime 169, 4.
modice 137, 6. 190, 7. 230, 3.
modium 156; 2. 170, 10.
modo (aduerb,) 104, 3. 106« 1. 143,

3. 147,9. 166,9. 174,1. 216,4
224, 3. 225, 9.

moduhig 171f 4.

INDEX VERBORVM

296

(modus) modom 158, 10. 169, 8.

modo 168, 5.
moechada 147, 3.
moenisse 214, 5.
mola 93, 3.
molestia 220, 5.
molit 174, 4.
mollis 236, 9. mollenr 160, 8. 206,

4. moUi 160, 7. mollis {acc.)

212, 6.
molliter 169, 1.
mollitadinem 184, 9.
pL(»fAi]Cstai 187, 8'.
montes 103, 5. montium 214, 2.

montibus 183, 1.
morbi 128, 2. morbo 129, 1.
mordacem 213, 1.
morietur 157, 7. inorientum 200,

8. (mori 115, 15.)
mortalis 201, 3. mortalem 169, 8.

mortales 101, 5. mortalibus 162,

3. mortalibu' 112, 2.
^ortuus 186, 1.
(mos) more 156, 6. 168, 1. 218, 4.

moribus 232, i,
motu 146, 3, motibus 179, 4,
mouent 110, 1, mouentur 172, 5.

mota 171, 8.
mugit 93, 1.

muliebri 133, 8. muliebris 130, 2.
mulierauit 147, 3.
mulierem 102, 2. 224, 5. 231, 6.

mulieri 232, 1. mulieres 150,' 3.

mulierum 142, 4.
mulio 182, 5, mulione 142, 6,
mulsi 114, 7.
multicupida 229, 6,
multiplici 96, 6.
multisignibus 100, 6.
multunummus 230, 6.
multus 234, 4. mnltum 230, 3.

multa 96, 8. multi 101, 5. 105,

3. 138, 6. multo 198, 6. mul-

tos 143, 4. 173, 9. 176, 9. 231,

6. multis 136, 3. multas 198, 3.
mundus 117, 11. 199, 4. mundum

115, 15.
munera 151, 1.
munit 195, 5.
murena 193, 4.
murinus 183, 5.
murmur 218, 3.
mormurari 136, 2. 236, 7. mnr-

murantes 187, 7.
muros 235« 4; 6.
(mus) muribus 96, 8.
Musa 105, 5. Musae 145, 9. Mu-

sarum 175, 6. 183, 7. 186, 5.

190, 3.
musteos 96, 2.
mutabiliter 113, 10.
mutos 175, 16.
mutuiter 178, 2.
mystagogis 101, 3.
mystico 192, 1.
Naides 133, 6.
nam 129, 3. 133, 4. 159, 9. 175, 9.

204, 1.
nardo 213, 4.
narium 221, 10.
narra 224, 3.
nascimur 174, 7. nascuntur 190,

6. natus 157, 7. 216, 4. 229, 3.

233, 10. natum 115, 15. nati

183, 4. natis 228, 5. natos

127, 7.
nasturcium 187, 9.
nasum 187, 9.

natantem 161, 4. natantes 94, 8.
natibus 166, 9.
natura 165, 5. 171, 1. naturam

147, 8.
naturali 184, 4.
nauem 161, 1. nauibus 210, 1.
naufragi 162, 7.
nauicularius 197, 2.
nautae 110, 1.
nautici 161, 2.
ne 104, 2 bis, 110, 4. ll^, 1. 136, 5.

140, 3. 144, 5. 153, 8. 168, 4 198,

3. 211, 6. 221,3.
— ne 111, 2.
Neapolis 221, 10.
Neapolitanas piscipas 127, 2.
nec 94, 1. 97, 4. 101. 2. 136, 3? 139,

4. 140, 2; 7. 176, 9. 225, 5. 234,
4. 236, 7.

nec — nec 122, 7. 157, 7. 158,9;

10. 176, 15; 16. 220, 3. 227, 10.
nec — neque 230, 6 sq»
necessariam 197, 3.
necesse 231, 4.
nccessitas 227, 1.
necessitudo 171, 2.
nectar 198, 5.
nefantia 220, 4.
negat 106, 2.
neglegens 154, 1. neglectus 175.

15.
negotiis 176, 2.
nemo 127, 8. 154, 1. 194, 9. 201, 3.

204, 3. 211, 8. nemini 165, 8.

203,4.
nemore 113, 6. nemoribas 173, 8.

296

INDEX VERBORVM

nempe 188, 1.

Neptuni 151, 7.

nequam 155, 1.

neque 94, 1. 96, 6. 180, 1. 192, 1.

236, 8.
neque — neque 96, 8; 9. 139, 5; 6.

155,1. 157, 9; 10. 159,4.
neque — nec 94, 1.
nequeat 116, 5.
nequiquam 200, 5. 218, 8.
nequissimuB 186, 2.
Nerienes 219, 5.
nerni& 181, 2.
neruias 181, 6.
neruis 202, 9.
nescio qnis 129, 6. n. qui 234, 12.

n. quo 142, 6. n. qua 163, 1.
nesciebamus 177,6. nescis^e 106,3.
nexa 135, 1.
nexile 188, 2.
nidica 236, 4.
nido 206, 7.
nigelli 184, 2.
nigra 219, 2. nigro 119, 4. nigrum

237 6 • 7
nihil 108, 6. 123, 1. 147, 10. 149,'4.

183, 2. 202, 6. 206, 8. 215, 8. 219,

6. 224, 5. 234, 11.
nil 145, 9. 219, 3.
nimbos 94, 7.
nimirum 208, 8.
nisi 203, 2. 216, 5. 225, 1 ; 5.
nitet.137, 1. nitens 94, 6. 200, 2.

219, 3.
nitidus 188, 6. nitidi 212, 1. 213, 4.
nobilis 192, 4, 222, 1. nobilem

214, 6.
nocenti 157, 10.
noctilucam 166, 1.
noctu 141, 1. 142, 4. 148, 3. .
nodo 183, 8.
(nolo) noluerunt 95, 3. nojnerim

131, 2. noli 124, 1. 130, 5.
nomen 135, 7. nomina 117, 1.
non semel et cenlies inuenitur,
nondum 141, 1.
nonne 147, 6. 187, 9.
nonnunquam 185, 6. »

nos 99, 7. 108, 5. 122, 5. 134,6. 135,

5. 151, 9. 154, 7. 162, 7.^169, 8.

185, 3. 217, 8 bis, 218, 1. nobis

169, 9. 177, 8. 217, 7. 227. 3.
noster 208, 5. nostra 102,5. 134,5.

nostnim 120, 8. nostri 217, 3.

nostri {plur,) 95, 2. 110, 6. 169, 9.

172, 4 bis. 226, 9. 228, 4. nostros

171, 3.

nouellns 94, 1.

(noui) nouit 194, 9. norunt 194, 8.

nossent 225, 5.
nouos 140, 1. nouum 109, 2. 187,2.

237, 6. 238, 1. nouom 109, 7. no-

uae 95, 1. 111, 2. nouam 127, 5.

nouo 109, 2. 127, 5. 235, 8.
nouissume 111, 1.
vovv 135, 10.
(nox) noctis 120, 9. 161,5. nocte

219, 2. t 227, 4.
noxios 99, 8.
nubes 162, 1. nubibu* 211, 1. nu-

bium 196, 9.
nubilo 234, 4.
nuces 193, 6.
nugas 221, 1.

nulla 198, 5. nuUum 155, 1.
nun^ 128, 1. 204, 4.
Numa Pompilius 227, 9.
numeris 176, 13. nnmero 195, 12.

numernm 135, 8. 190, 1.
nummo 130, 3.
numnam 96, 4.
n^mquam 201, 5.
numquis 116, .8. numquid 97, 3.
nunc 125, 2. 126, 9. 128, 3. 131, 1.

132, 5. 141, 3. 142, 5. 144, 5. 187,

6. 194,8. 203,3. 213, 4. 216,1;

4; 7. 217,2. 228,3. 237,3.
nuncupor 148, 4.
nundinas 164, 2.
nundinum 139, 9. 225, 3.
nuptiae 215, 10.
nuptulae 95, 1.
nusquam 175, 11.
nutricata est 228, 5.
nutrix 150, 5.

o 139, 7. 168, 4. 217, 3. 219, 4.
o 100, 8. 196. 3. 222, 6.
ob 148, 4. 195. 6.
obbas 123, 6.

obleuisse 174, 2? (c/*. addenda).
obliquo 118, 3.
oblitis 225, 11.
obmat 149, 2.
obscenis 95, 1.
obscurat 234, 11.
obsemare 140, 3. ,
obsidentur 148, 7.
obstringillat 157, 9.
obstrigulatorem 202, 5.
obuius 211, 3.
ocellatorum 164, 3.
occupat 129, 6. occupatus 126, 5.

occupasset 220, 9.
occipitium 208, 3.

INDEX VERBORVM

297

oculi 141, 6. oculos 100, 8. 153, 8.
196, 1. 203, 5. oculis 129, 9. 138,
6. 140, 2. 154, 8. 184, 2.
Odyssian Homeri 106, 4.
Oedipus 178, 3.

oflFendi 215, 8. offendit 164, 7. of-
fenderi» 182, 7. offensus 113, 7.
offenlant 96, 2.
(oleo) olerent UO^ 7.
oleum 237, 1. oleo 188, 6.
oUm 197, 6. 228, 2. 98, 3. 211, 9.
oliuitas 144, 4.
olfacit 123, 7.
ollae 11 Ij 2. ollam 140, 3.
6XonoQfpvQ(p 150, 3.
^ Olympiae 101, 3.
omittis 124, 7.

omnis 144, 3. omni 123, 7. 186, 7.
omnes 131, 6. 141, 6. 148, 5. 164,
5. 169, 10. 210, 3 bis. 222, 2.
omnia 94, j6. 107, 4. 116, 1. 165,
5. 176, 5 (19). 213, 5. 220, 4.
omnibus 148, 1. 176, 13. 192, 4.
202, 8. omni» {acc.) 106, 2.
omnino 106, 2. 198, 3. 216, 8.
ovog Ivgag 179, 6. ovot Xvgag

229, 2.
opacus 173, 6.

operae 194, 6. operam 120, 7.
opificio 177, 5.

opinione 123, 3. opinionem 131, 7.
oportere 195, 5. oportet 139, 8.
158, 1. 166, 7. 175, 16. 176, 3.
221, 7.
oppido 204, 2.
opstant 186, 7.
optare 165, 2.
optrectatores 187, 6.
optnme 110, 7. 169, 3.
opus 115, 1; 2. 203, 5. opu' 204,4.
oracla 173, 8. oraclo 208, 3.
oras 148, 8.

orbis 128, 8. orbem 226, 5.
orbito 146, 3.
orcliestra 233, 8.
Orco 200, 4.
origine 138, 2.
oriris 192, 4. oriuntur 191, 4. orta

196, 10.
omati 133, 8.
or;iatu 199, 3.
ortbopsalticum 180, 1.
08 195, 4. ore 135, 3.
(os) osse 202, 9. ossa 132, 7.
ospria 155, 5.

ostendo 208, 3. ostenderet 161, 7.

ostendere 154, 3.
ostentat 96, 5. ostentant 170, 3.
ostrea 138, 3*^193,5. 231, 1. ostream

215, 10.
ostrinum 133, 9.
otium 176, 3.
ovdinoxs 121, 1.
ouis 93, 1.
ouo 121, 4.
pacto 206, 2. .
Pactolus 154, 9.

Pacui 183, 6. Pacuui uersus 159, 1.
paene 166, 9.
paenula 236, 5.
paeta 178, 1.
(palum) pala 138, 4.
palatum 231, 2.
Pales 219, 4.
Palladis 189, 9.
palpebrae 184, 4.
pallium 170, 5. 209, 2. 224, 5? pal-

lia 170, 2.
palma 193, 6. palmam 191, 1.
palmulis 180, 4.
palustrem 161, 1.
paludibus 219, 1.
pancarpineo 236, 1.
pancratio 222, 5.
Panda 219, 4.

panis 1^8, 6. panem 194, 6.
papilla 102, 1.
papyri 109, 6.

(par) pari 203, 10. paria 165, 5. '
parce 217, 1.
parces 168, 7.
parentem 153, 9.
(pareo) parebis 220, 1. parere

158, 1.
pariete 227, 7. parietes 226, 3.
(pario) pareret 145, 7. parere 143,

3. 231, 6. peperit 98, 7. 235,.6.
pariter 203, 9.
parmis 100, 5.
(paro) pararem 139, 5. paratum

139, 7. parare 231 , 4. paranda

155, 4?
parochos 213, 5.
pars 94, 3. parte 153, 10. partibus

191, 1. partis (acc.) 182,5. 223,6.
particnlatim 98, 3.
partim 133, 8.
(partus) partuis 102, 2. partum

109, 7. partu 102, 2,
paruulus 146, 8.
paraa 155« 4. pamum 109, 1. paruo

145, 4. paruissimus 184, 6.

298

INDEX VERBORVM

pascunt 212, 2. pascat 236, 7.

pascantur 142, 3. paui 186, 3.

pascere 229, 7.
passerculus 164, 8.
passum 104, 4.
pastor 211, 2.

patella 127, 1. patellam 158, 2.
pater 108, 2. 119, 3. patri 196, 3.

patrem 164, 3. 216, 4. patres

179, 8. patribus 153, 7.
patiar 236, 8.
patria 217, 2. patriam 161, 10.

163, 9.
patrito 166, 6.
paululum 225, 9.

pauonum 142, 3. pauoni* 219, 3.
pauper 147, 1.
pauimento 226, 6. pauimenta

226, 3.
pauus 193, 3.
paxillo 109, 2. 127, 6.
pecore 182, 8.
pectu' 103, 3. pectoris 217, 3.

pectore 113, 11. 135, 2. 190, 5.

212, 2.
pectunculus 193, 6.
pecudes 219, 1.
peculi 129, 2.
pecuniam 187, 1.
pedarios 149, 6.
pedatus 110, 4.
peius 223, 1.
pelamis 193, 4.
Pelian 162, 11.
pelle 202, 9.
(pelleum 240, 13).
pemma 198, 6. 219, 6.. nepLfACcatv

176, 9. nifificcTce 176, 12.
pendeat 109, 2. pendet 106, 8.
(pendo) pendere 198, 8.
penitus 146, 1. penitissumae 223,7.
penula 158, 6.

niiffst 176, 9. nitlfiv 238, 1.
per 118, 1. 126, 6. 132, 7. 146, 1.

148, 8. 161, 2. 162, 10. 166, 9.

178, 3. 202, 4. 203, 6. 232, 3.
Peranna 219, 4.
percellit 189, 7.
percrepis 131, 3.
perducit 161, 10.
peream 116, 6. periret 168, 11.
perfecti 147, 8.
perferre 112, 4.
perfidia 216, 2.
perfundit 161, 4, .
pergis 126, 2. 218, 1. pergunt

115, 3. 211, 6. perrexit.22a, 6.

nBQl 106, 5.

nBQ^dBinvov 168, 2.

nEQiixovta 226, 4.

peristromate 205, 3.

peristylis 227, 6.

permansi 212, 8.

permisce^t 206, 7.

permisisse 162, lC

permulso 238, 3.

perpetuo 204, 4. pei-petuam 190, 9.

Persarum 103, 6.

perspiciant 146, 1.

pertegere 168, 6.

perticae 172, 2.

pertimuerunt 94, 8.

pertinentibus 176, 1.

pertuderis 102, 9. pertusa 227, 2.

perueniri 220, 6.

perussit 162, 9.

(pes) pedem 168, 3; 6. pedes 139,

3. 172, 4. pedibus 96, 2. 197., 1.
pessulis 238, 8.
aselli Pessinuntii 193, 6.
pestilentia 174, 9.
petasalns 196, 11.
petere 208, 4.
Petrulle 168, 4.
Phagones 226, 1.
Phalaecion metrum 152, 7. 153,

1 sqq.
phalera 119, 1.
phaselon 116, 2.
philippenm 177, 8.
philosophia 139, 4/ philosophiae

136, 6. 194, 7. philosophi 104,

5. philosophus 127, 9.
(pi.Xofp(ov{(f 228, 5.
tpiXoii^itoQOv 144, 5.
phonascus 179, 1.
phrenetici 162, 6.
Phrygia attagena 193, 3.
Phrygio 149, 11.
Phrygios 132, 7.

physicon 228, 4. physicen 180,5.
Pieridum 214, 1.
pietate 163, 7.
piget 190, 3.
pigri 164, 1.

pila 207, 2. 222, 2. pilas 212, 5.
pilleum 209, 8.

pilum 207, 3. pilis 202, 9. 218, 7.
(pingo) pingentes 163, 4. pingere

149, 11. pictus 161, 6. piages

226, 6.
nioiv dinccg 123, 7.
pipat 93, 2.
piratis 116, 1.

INDEX VERBORVM

299

piscinas 127, 2.
t pinnata 226, 5.
pisces 145, 2. 233, 7. piscis 165,

6. 230, 6.
Pisia 125, 1.
pinguem 225, 6.
pinseret 225, 1.
pistor 194, 6. pistorem 225, 5.
pistrino 225, 5.
plagis 203, 1. plagas 154, 8.
plane 96, 9.
platanus 189, 9.
plaudes 146, 6.

Plautus 104,3. 191,2. 223,7. cf.iOl,!.
Pledi 205, 2.

plenus 130, 1. pleni 122, 6.
plerique 203, 3.
plerumque 175, 10.
piodere 136, 1.
Plotium 157, 1.
plumas 162, 8.
plumbum 227, 2.
plumea 205, 5.
plus 114, 4. 126, 8. 165, 6. 182, 7.

236, 3. plures 173, 1. 220, 7.

229, 1. plura 190, 7. pluri-

mum 157, 7.
pocillum 124, 2.
poclis 210, 6.
poculis 170, 6.
poema 190, 7; 9.
Poenarum 134, 9.
poesis 190, 9. poesi 190, 5.
poetice 190, 11.
poeticon 109, 7.
polito 238, 6.
polliceres 104, 2.
pollictoris 173, 2. pollictori 150, 5.
polluit 147, 5.
de pollucendo 196, 7.
polubro 192, 1.
Polyclis 145, 9.
noXvg 100, 8.*
Pompilius 183, 7.
Numa Pompilius 227, 9.
ponam 117, 2. poneret 173, 3. po-

suit 151, 7. ponuntur 240, 14?

posita 127, 1. positum 150, 4.

positos 111, 9. 130, 2.
ponte 218, 5.
Heraclides Ponticos 114. 4. Hera-

clidem Ponticon 206, 7.
popino 170, 6.
populus 213, 6. 227, 4. popnli

208, 4. populo 221, 8. populum

134, 7. 158, 7.
porcas 227, 5.

porcet 159, 7.

porcus 93, 4. porcos 127, 11.

(porri 240, 15).

porro 183, 6. 191, 3.

portae 165, 10. portas 233, 4.

portant 160, 5.

porticum 135, 4.

portitore 174, 3.

poscit 191, 1. pOBces 146, 6.

possum 171, 10. potest 107, 6. 137,
6. 186, 1. possumus 221, 8. pos-
sis 221, 4. possimns 114, 7. pos-
sint 227, 8. poterat 149, 11. 231,

6. possem 138, 1. potuisset 232,
1. posse 112, 4. 133, 1. 138, 3.
220, 6.

^ost 159, 3. 226, 1,

postea 209, 2.

posteaquam 154, 11. 174, 6.

posticae 223, 6.

posticum 202, 4.

postquam 97, 1. 174, 4.

postremo 127, 8. 220, 1.

postnlem 237, 3.

potili 206, 7.

potionem 100, 3.

potius 102, 5. 120, 7. (177, 1). po-

tissimum 176, 5. (177, I).
potus 171, 5.
prae 160, 5.

praebeat 100, 3. praebere 138, 3.
praebitio 126, 3.
praecepit 114, 4.
praecipitate 113, 6.
praeclaram 183,3. praeclari 104,6.
praecox 221, 6.
praesepibus 179, 7.
praesertim 236, 7.
praeputio 239, 11.
praestat 115, 9. 206, 1. praesta-

rem 161, 2,
praestringit 100, 7.
praeter 131, 8. 187, 1. 197,5. 211,7.
praetereuntem 207, 6. praeterierat

207, 6.
praetor 213, 6.
prandium 238, 2.
pransi 168, 2. pransum. 139, 7.
precantur 111, 3. 130, 8. preoa-

bamnr 156, 5.
premit 170, 8.
primus 127, 5. 147, 6. primum 126,

7. 180, 6. 215, 9. 235, 4. primo
104,1. 191,5.

primoribus 105, 1.

priscus 139, 9. priscn 173, 7,

priuatQS 235, $.

300

INDEX VERBORVM

prius 220, 8.

priasquam 129, 6. 232, 8.

pro 153, 10.

probandus 181, 7.

probitatem 133, 3.

probiter 177, 5.

proboscide 215, 7.

prOcella 149, 1. procellas 210, 3.

procerum 185, 1. proceram 202, 10.

procudito 231, 3.

prodeunt 134, 3.

prodius 235, 5.

producit 153, 11. producite .180,

4. producere 181, 1.
profecto 175, 22.
profectum 210, 1.
proinde 227, 5.
promisce 186, 3.
promisque 112, 3.
promissa 170, 1.
propere 109, 5.

propero 203, 8. properate 117, 3.

, properans 114, 3.

(propius 198, 11.)

Propontis 161, 3.

proposita 195, 3.

proprium 191, 4. propriam 112, 2.

propter 130, 2. 131, 3. 135, 4.

150, 1; 4. 157, 9; 10. 209, 4 bis.

224, 7.
propulsare 200, 4.
prorsus 101, 5.
prospiciens 159, 4.
protrudendo 209, 1.
prouincialis 138, 7.
prouocat 127, 1. prouocare 217, 8.
(prozime 198, 11.) proxumae 189, 10.
pruina 136, 5.
Prusiades 195, 1.
psftlte 125, 1.

psalterium 180, 1. psalterio 181, 5.
^crfifiaxofftot 225, 3. ipafiaccHoaia

239, 4.
ptisana 171, 10.

t publica 227, 4. publicis 120, 1.
Publius Africanus 186, 2.
pudet 107, 1. 190, 3. 206, 8. pu-

dentis 217, 1.
pudorem 133, 3. pudoris 147, 5.
puellae 203, 9.
puellascunt 105, 3 bis,
puellus 228, 1. puellum 98, 7. 162,

12. 217, 4.
puer 195, 11. puerum 174, 8. 196,

2. pueri 95, 1. 96, 1. 105, 3. 164,

1. 203, 9. 217, 7. puerorum 131,

5. pueros 164, 5. 207, 2.

puerae 117, 4.
pugilis 116, 6.
pulla 212, 1. pnlli 163, 3. pollos

235, 6.
pulmentarium 171, 1.
pultis 140, 3.
puluinar 149, 11.
puncto^ 174. 9.
puparum 94, 3.
pupum 229, 7.
pupulae 201, 6.
pupuli 184, 2.
purgatum 207, 1.
puritia 199, 4.
purissimu' 198, 6.
purpura 185, 2.

purpurea 148, 2. purpureo 205^, 3.
pure 217, 1.
puruB putus 156, 2. pnrum patnm

11:7, 6. pura ac puta 119, 5.

puram putam 202, 10.
pusilli 164, 1. pusillos 236, 3.
putidas 224, 1.
puto 120, 4. putas 143, 6. putat

171, 7. putatis 116, 6. putant

102, 1. 141, S. putaret 411, 1.
putus 156, 2. putum 117, 7. pu-

tam 202, 10.
pythaules 232, 8.
quadrangnlum 188, 1.
quadratum 147, 7. quadrato 157,

3. 1 224, 5. quadratis 100, 6.
quadrigam 118, 6.
quadripedem 217, 6.
quadrupedem 180, 10.
quaero tOO, 1. 116, 7. 166, 2. 220,

1. 234, 3. quaerit 96, 7. 194, 19.

quaerat 129, 2. quaerenda 236, 5.
quaestus 126, 9. quaesti 200, 6.

qualubet 174, 1.
quam (coniunct,) 94, 1. 97, 2. 100,

8. 102.5. 114,5. 143,3; 6. 161,

3. 166, 5. 169, 8. 170, 3. 171, 6.

174,7. 176,4. 177,2; 9. 182,5;

7. 205, 4; 5. 215, 6. 220, 7. 222,
' 5. 223, 1. 228, 4. 235, 3. 237, 1.
quando 102, 8. 124, 3. 152,1. 166, 7.
quanti 139, 1. quauto 166, 4. quan-

tum 111, 1. 194, 5. 218,7. quan-

tam 183, 4.
quapropter 200, 6.
quare 114, 4. 121, 1. 139, 7. 187, 6.

232, 3.
quasi 130, 4.
quate 172, 1.
quattuor 175, 12.

INDEX VERBORVM

301

— que adhaerens tricies nouies in-

ueniiur
quemadmodum 181, 5.
(queo) queam 200, 3. quiuit 231,2.
querqueto 200, 8.
querquetulae 94, 8.
questum 187, 1.
qui {relat.) quinquies et tricies le-

gitur. quae 115,1. 129, 3 &t«. 142,

4. 144, 1. 146, 3. 174, 5. 176, 5;
8. 177, 1. 181, 1. 182, 2. 204. 2
bis, 214, 2. 217, 4. cuius 120,
3. 136, 3. cui 128, 8. 166, 8.
quera 100, 5.' 110, 3. 114, 6.
159, 9. 160, 8. 167, 7. quam 117,
12. 118, 1. 148, 6. 161, 6. 161, 1.
179, 3. 197, 6. 202, 8. 229, 6.
quod {?iom, uel acc.) 104, 2. 109,

1. 117, 2. 118, 16. 126, 9. 127, 9.
141, 3. 153, 10. 157, 1; 4. 169, 5.
171, 7. 175, 22. 177, 8; 9. 203, 4.
213, 7. 215,8. 216, 7. 220, 8. 221,
8. 223, 4; 6. 228, 3. 229, 4. 237,

6. quo 120, 4. 126, 8. 168, 2. 177,
8. 228, 4. qua 161, 2. 202, 4.
227, 4. qui {plur.) 99, 8. 116, 7.
131, 6. 132, 2. 138, 6. 143, 8. 147,
8. 148, 5. 163, 4; 6. 164, 1. 169,
3 bis. 178. 5. 183, 2. 194, 8. 217,

7. 225, 3; 7. 226, 1. 227, 6. 228,

5. quorum 122, 6. 170, 3. qua-
rum 162, 8. 216, 2. quibus 100,

3. 113, 9. 141, 8. 121, 4; 8. 176,

2. 179,8. 180,2. 191,1; 4. 192,
2. quis {abl.) 172, 2. quos 184,

4. 228, 6. 236, 8. 236, 3. quas
117, 4. 146, 10.

qni{indef.) 163, 9. 234, 12. quis

120,7. 129,6. 179, 6. 229,1; 3.

quid 144,6. 166, 2. 185,5. 231,5.

qua 163, 1. quo 142, 6.
qui (i. e. quomodo) 120, 3. 128, 7.

182 2. 186 1*
quia 126, 8. 149, 4. 176, 16. 196, 1.
quicnm 220, 3.
quidam 197, 1. quiddam 138, 7.

quandam 190, 8. 201, 7.
quidem 163, 6. 175, 10. 230, 4.
quietus 181, 7.
quin 124, 7. 164, 1.
quinquaginta 216, 9.
quinqne 117, 12.
Quintipor Clodius 106, 4.
quis {interrog.) 116, 6. 123, 7. 170,

6. 2l6,4. quae 133, 4; 6 bis;
6^. 138, 1. 227, 1. quid 96, 8. 97,
2. 100,4. 120,5; 8. 128,3. 130,

3; 4. 138, 4. 146, 7. 147, 10.
149, 3 quater. 152. 2. 154, 3. 167.
6. 169, 5. 195, 11. 196, 1. 204,

4. 213,7. 217,10. 221,7. 238,4;

5. cui231,4. quam 166, 8.
196,1. 227,2; 3. qua 229, 6.

(quisnam) quemnam 196, 7.

quisquam 123, 1. quicquam 127, 8.

(quiuis) quiduis 102, 6.

quocirca 168, 1.

quocunque 211, 3.

quod {coni.) 95, 2/ 99, 7. 101, 6.

102, 2. 105, 2. 108, 5. 126, 3.

138, 4. 148, 6. 164, 7. 157, 6. 163,

3. 170, 1. 175, 10. 177, 6. 180,6.

187, 9; 10. 204, 1. 206, 1. 207,5.

209, 4. 211, 9. 223, 1; 9. 224, 3.

231, 6. 234, 1.
quodsi 211,6. 221, 4. 229,2.
quoml39,4. 145,7. 171,1. 206,6.

207, 1. 211, 7. 222, 3.
quondam 169, 7. 180, 10. 222, 1.

224, 2.
quoniam 117, 1 120, 4. 230, 4.
quoque 177, 2. 187, 3. 211, 7.

230, 4.
quot 139, 2. 167, 2.
quotiens 139, 9.
rabis 149, 3.
rabularuip 186, 6.
radebat 139, 10. rasa 170, 1.
ramicis {plur.) 142, 6. ramices

233, 9.
ramo 189, 4. ramis 189, 9. ramos

162, 6. 189, 11.
rapinatores 107, 6.
ri^pitur 113, 7. rapere 177,4. rapta

142,6.
rapo 187, 3.
raptoris 142, 6.
ratio 220, 3.
Reatino 218, 6.
reccideris 121, 1.
recentes 96, 2.
recinebant 132, 3.
recipiuntur 238, 6. receperis 106,

5. recepit 167, 7.
recte 130, 9. 207, 1.
reda 162, 9.
reddit 227, 5. reddunt 174, 8.

reddet 102, 9. redderet 162, 11.

reddere 232, 1.
reduxi 212, 8.

referat 136, 8. referretis 112, 1.
refrcnato 184, 7. refrenet 110, 6.
refrigerare 238, 1.
regillae 186, 2.

302

INDEX VERB(»tVlf

regio 118, 15. regiae 171, 6. re-

giam 238, 7.
regnabat 198, 1.
regressns 215, 8.
relinqno 207, 4. roUnqnit 189, 5.

230, 2. relinqnat 169, 2. reliqui

215, 9.
reliqnnm 158, 5. reliqno 102, 6.
relligio 141, 5. relligiones 103, 4.
relnces 192, 4.
remiuagam 110, 1.
rennntiato 183, 3.
repente 108, 1 161, 5. 228, 1.
t repigrat 168, 5.
reprehendlt 154, 4.
res 178, 1. 220, 3. rei 120, 3. rem

103, 2. 131, 2. 182, 8. 195, 6.

227, 3 bis. 228, 6. res (plur.) 129,

6. 141, 6. 160, 4. rernm 190, 11.

rebns 148, 1. 175, 12. 176, 1.
reipublicae 115, 4. rempnblicam

163,3.
residis 187, 6.
respiciens 159, 4.
respondeat 142, 2. responderem

129, 6. respondisset 140, 6.
restet 173, 2.
rete 188, 2.
reticnla 212, 6.
retinet 202, 5. retineat 179, 77 re-

tineret 202, 1. retinneris 121, 3.
retrimenta 202, 4.
returant 95, 1.
renellere 200, 6.
reuereatur 206, 8.
reuiuiscit 166, 1.
renocare 217, 8. renocat 121, 7.

221,5..
reus 187, 4. reum 216, 6.
rex 147, 1. 156, 1. regis 119, 4.

regi 162, 9. rege 165, 1.
rbetor 156, 1. rhetorem 157, 1.
helops Rhodins 193, 6.
Rbythmus 190, 6.
rhythmon 110, 5. rhythmis 190, 10.
ricinio 224, 5.
mitram ricinam 202, 11.
rictus 184, 6.
ridere 163, 7. rident 163, 6. fisi

230, 3.
ridicnlnm 152, 2.
rimari 154, 8.
riSu 184, 7.

rinus 113, 6. riuos 145, 8.
rizant 208, 8. rixarent 104, 5.
robur 204, 6.
rogasset 195, 11.

Roma 108, 4. 142, 4. Romae 1S6,

1. 138, 3. 148, 4. 175, 10. 207, 1.

217,1. 221,3. 225, 7. Rotnam

215, 8. 224, 7. 225, 3.
Romanns 139, 9. Romani 228, 4.

Romanam 228,6. Romanis 195,1.
Romuli 103, 7.
roseo 184, 7.
rostmm 158, 7. 209, 1. rostra 158,

7. rostro 109, 6. 198, 8. rostris

219, 1.
rotnndns 239, 11. cf, mtntidns.
raminari 106, 4'. jrnminaris 218, 1.
mmpit 142, 6. 233, 9.
(rao) raentis 94, 7.
raror 208, 1.
rarsns 101, 5.

rnsticus 139, 9. rasticos 180, 7.
rassae 137, 2.
ratro 165, 4,
ratuba 217, 2.
ratundam 116, 5. ratnndis 100, 5.

cf. rotnndus.
Sabellis 98, 4.
sabnlnm 227, 7.

sacra 141, 5. 154,11. (sacri 154,12.)
sacerdos 213, 5.
sacnficari 158; 3.
saepe 165, 6. 181, 3. 186, 1. 200,

5, saepins 96, 2.
saepiant 142, 1.
saeuus 151, 7.
sagus 236, 9.-
safiat 154, 2.
saltatoribus 221, 1.
saltem 206, 8, 222, 0.
salo 230, 6.
salubrem 159, 8.
saluis 166, 5.
Samnium 98, 4. ^
pauus e Samo 193, 3.
sanguen 151, 4. sanguine 119, 4.

145, 8. 151,4. sangninis 195,9.
sanus-128, 8. sani 129, 4. sano-

ram 135, 8.
saperdae 169, 10.
sapiens 137, 6.
sapit 114, 4.
aangoi 169, 11.
sarcinatricis 180, 8.
sardae 198, 5.
Sardianis 148, 1.
Sardibus 118, 14.
sarriat 235, 2.
sartor 235, 3.
satias 202, 2.
satis 141, 3. 223, 4. sat 202, 2.

INDEX VERBORVM

303

satisfacitor 115, 3.

satius 166, 4.

satullem 192, 2.

satur 93, 3. sataris 129, 8.

scabere 113, 4.

scabre 159, 1.

scandunt 239, 7.

Scantius 126, 6.

scapos 109,6.

[scapulae 97, 5].

scari 193, 6.

scaturrex 124, 6.

scena 110, 3.

scenatici 180, 3.

scenatili 168, 5.

schola 126, 5.

sciiolastici 129, 8.

sehoiica 129, 8.

soientia 96, 6. 181, 5.

scilicet 135, 9.

(scio) scis 182, 2. scias 203, 4.

sciamus 195, 5. sciet 227, 9.

sciebant 157 , 6. scisse 223 , 4.

scito 207, 1.
scupulo 113, 7.
scorpionis 233, 4.
scortea 158, 6.
scribit 126, 6. scribnnt 147, 6.

scribi 237, 5. scribendo 231, 3.

scripturum 106, 5.
soriptione 103, 2.
scriptum 130, 9. 143, 1.
scriptulum 199, 1.
scriptores 186, 5.
scrobe 157, 4.
sculponeatum 208, 2.
scuta 137, 4.
scyphus 96, 4.
Scytharum 201, 4.
se 95, 4. 112, 4. 127, 10. 133, 1.

138, 3. 141, 1. 153, la leO, 5.

162, 4; 11. 165, 2. 172, 4. 179.7.

197,2. 199,8. 204,3. 215» 5 W#.

213, 9. secum 162, 6. sibi 141,

3. 202, 7. 211, 2. 216, 9 his. sese

115, 10. 129, 2,
sectaris 183, 1.
secum 162, 6.

secundas 171, 1. secundum 147, 8.
securem 189, 6.
sed 94, 1. 101, 6. 102, 5. 104, 3.

105, 2. 106, 2. 131, 5. 134, 6. 140,

2. 147, 9. 155, 4. 159, 4. 166, 9.

168, 4. 169, 3. 170, 5. 172, 3; 5.

174,4. 176,5. 198, 4; 5. 201,3.

216, 5. 223, 3. 227, 1. 233, 10.

236, l. set 175, 17.

sedet 175, 11. sedens 159, 3.
seges 100, 3. segetis 235, 2. se-

gete 155, 1. segetibus 226, 1.
Seio 106, 5.

semel 140;, 4. 143, 3. 177, 6. 197, 3.
semiatrati 109, 5.
seminarium 123, 3.
semiuiri 132, 5.
semodium 164, 4.
semustilatus 197, 2.
senatus 213, 6. >
senem 110, 3. senibus 217, 10.
sensus 165, 10.

seplasia 103, 6. seplasiae 221, 10.
septem 203, 10.
septentrionum 162, 5.
septo 184, 5.

sepulcrum 168, 1. sepulcris 122^7.
sequatur 101, 2. 190, 2. secnntur

100, 5. sequens 219, 2. secutus

114, 6. 167, 5. secutum 214, 7.

secuti 108, 6. sequi 190,4. 208*, 2.
Serapi 130, 8. Serapim 130, 3.
serena 122, 2. sereno 154, 7.
sermone 122, 1. 199, 8. sermo-

nibus 191, 2.
(sero) serat 155, 4.
serram 174, 3;
sertum 110, 5.

serdarent 114,5. seruabimas 2.^7,1.
seruitntis 138, 1.
sernum 95, 4. senii 220, 7. seruis

107, 2 seruos 141, 7.
sose cf, se.
sestertios 126, 7.
set cf, sed.
seuero 185, 3.

sex 118, 2. 184, 1. 203, 9 bis,
si nouies et quadragies inuenitur.
sic 122, 3. 129, 4. 172,4. 228, 1.

230, 1. 235, 1 ; 2.
siccum 145, 6.
sidera 146, 1.
sigillorum 94, 4.
significare 209, 4. signtficantes

184, 3.
signum 102, 1. signo 132, 2. signa

154, 11. signis 118, 2.
silentium 175, 17.
silent 173, 7.
silicernium 168, 2.
silonem 147, 7.
silua 166, 6i siluam 189, 2.
siluaticos 183, 1.
simargdos 185, 7.
similis 239, 3.
simplex 224, 5? simplicei 171,, 5.

304

INDEX VERBORVM

simpnuio 124, 4.
simul 140, 2 bis, 176, 5 (177, 1).
simulac 126, 1. simnlatque 134, 6.
simulacnim 180, 9. simnlacra

234, 3.
simules 231, 5.
simultatem 167, 9.
sin 166, 4.
sine 106, 4. 176, 4. 177, 6. 202, 9

ter. 220, 5. 223, 3. 239, 12 bis,
singnlum 177, 7. 197, 4. singnlae

191, 1. singnlos 160, 1.
(sino) sinit 117, 1. siuit 166, 9.
sirpare 124, 1.

sis 133, 3? •

sisymbrium 130, 7.
(sitis) siti 164, 6.
situm 136, 4.
societas 176, 9.
socins 107, 3. sociis 107, 3.
Socrates 120, 1. 216, 6. Socratis

96,7.
sol 179, 6. solis 126, 2. sole 173, 9.
solet 104^ 1. solebat 181, 2. soliti

136, 1. solita 142, 6.
soliar 149, 11.
solidos 210, 1.
sollicitos 223, 1.
sollicitudine 220, 6.
(solno) solnit416, 4. soluebat 140,

1. soluere 120, 4. solutum 103,3.
solnm 117, 2.
solus 156, 1 ier. 189, 7. 220, 2.

solnm lO^ 2. 209, 2. solis 221^7,
somniat 127, 8.
somnium 121, 1.

somnis 130, 7. somno 201, 6. 238, 4.
somnurnas 201, 6.
sonant 180, 2.

sonitufs 132,4. sonitum 131,9 210,7.
sordibus 176, 4.
sordida 136, 3.
sparagos 237, 1.
sparo 167, 5.
spatule 164, 6.
species 133, 6.

spectant 164, 1. spectemus 147, 9.
spectatoris 116, 6.
speculam 134, 6.
speculatum 120, 6.
[spes 97, 4]. spei 187, 3. spem

131, 1. spe 103, 1. speribus 94,

4. 179, 9.
spica 216, 9.
spiciat 187, 10.
spicum 156, 1.
spinea 142, 6.

spissnm 198, 4. spissins 174, 7.

spolia 106, 6.

spungeam 168, 7.

spnrcissimam 131, 2.

squale 159, 1.

stadio 222, 3.

statues 168, 10.

statera 198, 8.

stelligeras 210, 6.

stellumicantibns 118, 2.

stemeret 140, 6.

fltertit 160, 8.

stili 109, 6.

stimnlatus 129, 1.

stipatae 167, 3.

stipitibns 106, 7.

stirpis 201, 7.

(sto) stat 137, 3. 176, 11. 8tetl28,

8. 139, 2. 209, 4. stons 135, 1.

stantes 168, 1. stare 105, 1.
Stoici 165, 3. Stoicomm 222, 4.
stola 133, 8. 150, 3. stolam 130,2.
storum (t. e. isiorum) 170, 3.
strabam 178, 1.
strabones 138, 6.
strato 160, 4. stratos 160, 1.
stramenta 226, 2.
strenno 223, 8.

strepis 125, 1. strepnnt 188, 4.
strepitn 132, 3.
strigile 106, 9.
Strobile 124, 7.
strophia 212, 6.
straes 167, 3.
studere 143, 4.
studiosius 208, 1.
stulta 217, 3. stultos 109, 4.
stupidissimo 196, 4.
suadet 112, 4.
suauem 161, 10.
sub 118, 14. 143, 2. 168, 7.
subactus 212, 7.
subdealbet 136, 6.
subducere 205, 4. snbdaxerant

162, 2. subdnctis 136, 9.
subierunt 216, 2.
subito 180, 10.
subleuauerim 139, 2.
sublimis 94, 4.
subparauli 183, 8.
subsellia 176, 17.
subsilio 207, 3. subsilimus 223.

8. subsilies 146, 6.
suctu 146, 4.
sudo 161, 9.
suffigimus 99, 7.
sufflare 210, 9. snfflatns 96, 7.

IMDEX VERBORVM

306

suffandatis 225, 10.

sugentem 229, 7.

sugillent 153, 8.

suUe 127, 11. suili 208, 2.

sum 96, 8; 9. 200, 7. ea 106, 4.

107, 3. est quinquiea et quinqua'

gies inuenUur, est ondMsa uocali

e 102, 6. sunms 217, 2. 218, 3.

sUnt 115, If 2. 129, 3 bis. 138>7.

145, 9. 154, 12. 163» 4. 164, 1.

165,6. 172,2; 4. 176,14. 176,

8; 9. 208. 3. 226, 7. sim 235, 3.

sit 109, 1. f28, 7. 152, 1. 180, 5.

195, 6. 281, 4. stmus 169, 11.

sitis 128, 3. sint 120, 6. 147, 8.

176, 6 (177, 1). erat 126, 3; 9.

135, 4. 177, 6. 212, 7. 218, 6. 218^

4. eramus^l36, 1. erant 110, 7.
127, 4. 141, 2. 170, 1. essem

126, 5. 130, 1. 196, 2. esses 194,

8. esset 114, 6. 120^ 1. 223, 4w
eris 121, 1. erit 190, 1. ,erunt
187, 4. 229, 2. fuit 182, 6. 1«3,
6. fuerunt 141, 5. 167, 6. 167,
3. esto229,4. snnto229,3. esse
[97, 2]. 126, 3. 129, 4. 130, 9^.
139^,4; 7. 148, 1; 4. 147, 6. 154,
11. 157,6. 169,10. 176, 9; 18. 176,
3. 177,7. 180, 5. 182, 8. 195, 7.
197, 4. 198, 3; 4. 203, 4; 6. 214,

5. 215, 6. 216, 6. 237, 6. 238, 2.
sumere 202, 1. sumat 211, 2. su-

meret 120, 7. sumens 219, 3.

sumpsisti 194, 6.
summ» 154, 1. suuHnam 134, 6.
sumpti 111, 1. sumptu 169, 3. sum-

ptibu' 158, 9.
stiper 160, 6.
sopei^lifi 116, 7. snpereiliis 135,

9. 147, 6.
snperfieies 134, 4.
superftiisse (176, 17) 177', 2.
snpemus 200, 7.
suppaetulis 184, 2.
supparum 133, 9.
suppetias 220, 3.

snris 166, 9.

(sus) sues 203, 3,

snscitalmhim 179, 1.

suscitat 125, 3. 158, 7. suscitabat

186, 5. suscitare 231, 2.
snspendit 212, 5. suspendisse

127, 6.
suspiciunt 96, 3.
sotrinas 147, 10.

(suus) sua 116, 8. 168, 10. 181, 1.
suae 223, 9. suo 196,4. suam

Riese, Varronis Salirae.

154, 2. 179, 8.' suorum 227, 9.
suis 101, 3. 159, 7. 169, 6. 173,

4. 175, 18. 179, 9. 183, 1. suos

221, 1.
symmetria 160, 1.
sympathian 196, 1. .
syms 162, 6.
tabemas 227, 4.
tabes 186," 7.
taceas 230, 4.

tacitulus taxim 140, 1. 171, 9.
taedium 190, 3.
talento 213, 4.
talos 166, 11.
tam 127, 9. 154, 1. 168, 6. 176, 4.

215, 6.
tamen 110,7. 112,4. 129. 1. 238,10.
tanti 130, 4. tantis 237, 8.
(tango) taxis 168, 4.
tapetibus 148, 2.
tardor 110, 4.
tardos 239, 2.
ostrea Tarenti 193, 5.
Tarentina 202, 8. Tarentinum

205, 7.
murena Tartessia 193, 4.
taurus 146. 5.
taxim 140, 1. 171, 9.
tecti 100, tfT
teges 136, 5.
tegillum 211, 2.
tegulas 162, 6. 225, 11*.
tela 137, 2.
tellurem 203, 8.
tilog 191, 4.
temetum 123, 7. 124, 4. temeti

170, 9.
temperatura 100, 1. «
tempestate 122, 2.
templum 108. 1. templa 114, 3.

204, 1. templo 132, 1.
tempus 175. 14. 178, 3. 223, 6.

tempora 120, 9. teropore 94, 3.

temporis 174, 9.
tenaci 101, 2.
tenebris 208, 2.
tenebriones 187, 4. tewebrionem

140, 7.
(teneo) tenet 214, 2. tenenlT 184, 5.

tenetor 222, 6. tenere 117, 5.
(tener) teneram 189, 7. 202, 10.

teneris. 133, 6. 173, 6.
(tenues 240, 15).
tepido 93, 3. -
ter 111, 3. 143, 2. 163, 2.
Terentius 191, 2.
teretem 132, 6.

20

306

INDEX VfiRBORVM

teraae 191, 3.

terra 98, 8. 167, 7. terrae 100, 2.

222, 2. 226, 5. terrai 128, 8.

terram 146, 2. 162, 9. terra

127, 7.
terribilis 151, 3.
terta 137, 1.
tertia 144, ^.
testamenti 228, 3.
testicnloram 182» 7.
testudineo 205, 5.
tetrachordo 207, 6.
tetricae 232, 1.
Thais Menandri 166, 10.
nnces Thasiae 193, 6.
theatri 181, 3. theatro 143, 8. 144,

2. 221, 1.
Thebagenes 124, 6.
^sS 130, 9.
thesauris 103, 3.
Thespiadum 214, 4.
tholum 108, 3.
thunnos 144, 8.
Tiberim 218, 5.
tibias 233, 8. tibiis 181, 3.
tibinos 132, 5.
tibios 173, 1.

timemus 217, 8. timentis 188, 1.
(tingo) tinxerat 101, 2. tiuctae

184, 5.
tiniam 150, 2.
tipulla 110, 2.
T«g 187, 8.
Titio 229, 4.

toga 150, 6. togae 170, 3.
tollo 166, 1. toHit 115, 9. 216, 5.

tolleret 202, 3. toUitur 238, 4.

tollendum 115, 8«
tolutUi 168, 8. .
tolutim 97, 1. 233, 11.
tonat 158, 10. ionuit 122, 1. to-

nuisset 154, 8.
tonescat 108,' 1.
tonimu' 132, 5.

tonitnia 196, 9. tonitribus 108, 1.
tonsillae 116, 3.
torculum 142, 2.
torque 137, 3.

torqneat 187, 9. tortaoi 211^ 1.
torret 125, 4.
totl05, 4. 221,3.
tota 120, 5. 142, 4. totum 237, 2.

totius 181, 3.
tracta 173, 4.
tractabilem 205, 2.
tractare 181, 2. tractarent 180,^11.

tradit 150, 5. traditos 123, 8. tra-

dere 195, 1. traditnr 233, 11.
tragici 134, 3.
tragoednm 182, 4.
tragnla 167, 5.
tQayijfiata 176, 12.
(traho) trahentes 170, 2. trahere

140,2. tracU150, 6.
traiecit 141, 1. 167, &.
transit 110, 2.
traps 189y 10.
trecenti loues 239, 15; 18.
tres 233, 4 Ins, tria 138, 4. 237, 5.

tribus 134, 7.
tremiscat 108, 4,
tremipedas 218, 8.
tribu 140, 7.
tributus 102, 7.
tricas 143, 6.
trichinus 126, 9.
tricliniaris 123, 5.
trimetrum lonicum 152, 7.
trimodiam 170, 9.
tripales 138, 5.
Triptolemum 208. 1.
tristem 234, 3 [tristiorem 97, 2].
trisulcum 108, 2. trisulcae 238, 8.
tritico 216, 9.
triuio 146, 5.
tropaea 106, 7.
XQOJtii 106, 6.

TQontov XQonovg 106, 1. \

nsQl XQontav 106, 5.
trossuli 213, 4.
trucidat 127, 11.
trudito 94, 6.
tu 124, 1. 128, 5. 138, 4. 205,2.

230, 4 bis. 235, 3. tui 187,6.

tibil28, 5. 132,4; 5; 6. 149,3.

168, 6. 174, 4. 183, 2. 197, 1. te

97,2. 100,2. 106,5. 107, 1. [121,

3] 131, 1. 148, 7. 168, 5. 169, 1.

194, 9. 195, 7; 9. 206, 2 bis; 8.

209, 4 bis. 223, 7.
tudiculasse 163, 2.
tum 127, 10. 141, 6. 144, 3. 167,6.

168, 7. 170,1. 175, 13. 192,3.

197,3. 198,1. 216,1. 217,1. 236,3.
tunc 108, 1. 126, 9. 154, 11. 213,1-

215, 10.
tunicae 170, 3. 185, 2. tunicftm

166, 10. 209, 3.
tunicare 155^ 3.
tunicu Am 173, 3.
turba 175,10.224,7. turbaml50,7.
turbines 239, 1.
turbulenta 175, 10.

INDEX VERBORVM

307

tardam 205, 4. 225, 1.

TuscQS 206, 2. Tuscis 98, 4.

tutandum 148, 4.

Tutanift 148, 4.

Tutilinam 148, 6.

tutores 228, 6.

tutum 198v3.

tuu8l25, 2. 182,6. 194,6. 235.2.

tuae 107, 1. 227, 2. tui 206, 8.

tua 114, 3. tuum 205, 7. tuam

124, 7. 168, 7. tuorum 107, 2.

tuis 107, 2. 241, 6.
tympanis 180, 11.
typana 132, 4.

uagat 148, 8. uagarunt 203, 10.
uale 168, 3. ualete 180, 4.
uallem 202, 4.
uallatos 184, 5.
uapor 162, 8.
, uariamus 122, 1.
uario 132, 3.
Varro 234, 11.
uastari 116, 1.
uastitas 201, 4.
uastitudine 159, 1.
(uasum) uasa 227, 2.
uber 126, 9.
ubi 122, 6. 127, 5. 133, 1. 136, 3.

142,1; 2; 3. 150,1. 151,7. 173,

6.' 180, 9. 212, 1; 3. 216, 1. 221,

3; 8. 223, 8. 227, 7.
— ue adhaerens 111, 2. 128, 1. 163,

2. 167, 5. 185, 5. 229, 1.
ueget 157, 7.
uehendum 233, 10. uehebatur 140,

4. uectus 169, 1.
uehementiu' 210, 9.
uehiculo 140, 4.
uel 102, 3. 127, 3. 128, 4. 142, 1.

166, 2. 162, 11.
(ueles) uelitis 100, 5.
uelleret 173, 3. ^

uellieum 125, 4.
uelo 162, 1.
uelocibus 188, 5.
(uena) uenae 165, 10. uenarum

146,7. :
uenabulo 183, 2.
uenalem 173, 3.
uenator 167, 6.

uendatis 166, 3^ uendidit 140, 7.
ueneno 216, 5.
aeneriuaga 164, 5.
uenio 132, 1. 154, 3. 228, 3. uenit

130, 7. 285, 2; 4. 236, 3. ueni-

mus 134, 6. ueniunt 159, 9. ue-

niant 107, 6. ueniebat 94, 4.

ueniret 154, 5. ueniam 187, 2.

uenero 211, 7. uenerit 117, 2.

uenire 178, 3. 195, 12. uentura

195, 6.
(uenor) uenamini 166, 4. uenatum

125, 4.
uentris 192, 2. uentrem 236, 7.

uentre 206, 1.
uentus 151, 9. 210,8. uenti 162,

4. 211, 5. uentos 210, 3.
(Venus) Veneris 96, 3. 117, 5. 130,

1. 228, 1. Veneris ostium? 194,

16. Venere 178, 1.
uenusta 133, 8.

uenustas 133, 4. «

uer 240, 10.
uerbuml98,8. uerba 110, 6. 190,

7. uerbis 95, 1.
neretrum 164, 7.
uereor 211, 6. uer^re 221, 3.
Veritas 135, 5.
uero 175, 17. 197, 3. 234, L
uerrutis 183, 3.
uersuum 110, 4.
nertilabundus 122, 3.
(uerus) uera 106, 8. 186, 1.
uesica 102, 8. uesicam 177, 10.
uespertilio 96, 8.
ueste 212, 1. uestem 187, 10.
uester 187, 1.
uestrum 116, 1. uestrae 145, 9.

208, 7.
uestigium 122, 7. 136, 3. 227, 10.
» uestigio 184, 8. uestigia 96, 7.
uestimenta 115, 1.
uestis 133, 5.
uestispicam 187, 10.
uestitu 136, 3.
uetuius 94, 1.

uetus 237, 7. 238, 1. ueteres 106, 3.
uexilla 119, 1.
uia 224, 3. uiae 191, 3. uiam 161,

2. 191, 5. 214, 5; 8. uias 210, 6.

233, 4.
uiaticum 217, 9.
uiatorem 207, 5.
uibrant 137, 2.
uicarios 221, 3.
uicenos 126, 7.
uictus 236, 2.
uideo [97, 2] 132, 1. 163, 7. 211, 4.

225, 2. 234, 11. uides 107, 1.

124, 3. 138, 4. 143, 1. 187, 9. 227,

4; 6. 237, 5. uidemus 134, 7. ui-

detis 146, 8. uident 133, 1. ui-

deas 173, 2. 198, 7. 205, 3. uide-

bant 215, 10. uidebis 207, 1. uidi

20*

308

INDEX VfiRBORVM

141, 7. 210, 4. aidiflti 180, 9. m-
dit 110, 3. 120, 8. nidimos 217,
10. uideris 144, 6. uiderit 227,

9. uidissent 180, 10. aide 183, 6.
236, 1. nidere 144, 7. 173, 9. 213,
7. mdetur 186,6. aidemnr 169,

10. uidentnr 129, 4 bis, uideatur
177, 2. uideri 186, 1. uisa est
126, 2.

uiget 157, 7. 179, 6. 240, 10.

uigilabiHs 217, 4.

uigilant 208, 8. uigUare 121, 3.

166, 7.
uigilium 120, 7.
uilici 141, 3.

uilis 236, 4. uilissimos 221, 4.
uinarias 124, 1.
uincta 196, 3.
uincor 182, 8. uinci 116, 6.
uinculata 226, 4.
uinculis 120, 1.
uindemia 180, 7.
uindicassent 101, 4.
uineis 138, 4. 142, 2,
uinitari 124, 6.
uinum 104, 3. 124, 3. 171, 1; 6.

186, .6. 219, 6 uini 124, 1.

130, 1. 237, 6. uino 123, 1. 128,

5. 210, 5.
uir 167, 1. uiri 101, 2. 217, 7.
uirum 164, 3. uiros 104, 5.
uiraceus 167, 1.
uirgindemiam 97, 6.
uirgo 95, 2. uirginis 96, 3.
uirgultis 226, 11.
uirile 164, 7.
uiridis 170, 8.
uirtus 94, 2. 126, 8. uirtute 214, 6.

uirtutis 214, 8. uirtutem 112,^.

236, 6.
(uis) ui 181, 1. uiris 237, 7.
uiscum 188; 3. uisco 101, 2.
uita 123, 7. 127, 3. 208, 7. 195, 9.

uitae 120, '2. 171, 4. 176, 1. uitam

143, 2. 195. 4. 231, 3.
uitiarium 156, 4.
uitium 116, S sq,
(uito) uitabat 213, 2.
uitrum 186, 6.
uitreae 170, 3.
uituperamufl 195, 5. uituperato

187,5.
Vitulu» 197, 1.
(uiuo) uiuis 220, 2. uiuunt 203, 2.

uiuere 117, 4. uiue 179, 2. uixi

186, 3. nixere 217, 2. uixent

169, 3. uixisM 169^ 3. '

uitium 162, U. uiui 109, 3. uiuos

109,3.
uix 109, 5. 131, 5. 141, 3. 174, 7.

218, 4.
Vlixem 127, 10. 209, 3.
ulmum 125, 3.

ullum 226, 6. ulla 105^ 4. 220, 5.
ultro 218, 4.
ululam 223, 1.
umbram 187, 3.
umbrantur 201, 6.
umero 189, 6. umeris 236, 9.
umore 201, 8. umorem 225, 10.
umquam 128, 2. 139^ 6. 154, 10.
una 190, 4.

unda 161, 3. undas 154, 9.
undecimo 229, 3.
nndicolae 133, 7.
ungulis 200, 2.
unus 136, 9. 146, 6. 2!29, 1. unum

105, 4. 174, 8. 177, 6. 197, 3.

unam 112, 2. 214, 5. una 142, 1.

174, 9.
nnumquodque 198, 8. unoquoqae

191, 3.
ucoabulis 96, 3.
uocat 112, 6. uqcant 190, 9. 237, 6.

uoces 182, 3. aoca38e 208, 7.

uocatur 110, 6.
. uocitatam 197, 6.
uola 122, 7. uolam 227, 10.
uolabilem 167, 4,
uolantem 132, 6. 225, 1. uolantes

189, 2.
uolitan«131,4. 211. 1. uolitantis

94, 6.
(uolo) uis 149, 3. uultis 228, 7. uo-

lunt 124, 3. 144, 7. 194, 8. uo-

lebat 196, 1. uellem 154, 3 ^t^.

uellet 140, 6. 165, 2, uoUemus

221, 3. uoluit 112. 3. tioluere

211, 6.
uoltu 196, 3.

uolucris 236, 3. uolucribus 96, 9.
Volumnio 164, 8. '
uoluptas 202, 1. uoluptate 171, 8.

229, 5. uoluptatem 143, 8.471.9.

220, 6.
uoluuntur 146, 3.
uomentes 162. 3.
U0S.99, 8. 122, 3. 143, S. uobis 112,

1. 116, 7.
uox 180, 6. uocr 179, 1. uocibu*

131, 4.
urbem 151, 7. 236, 4. lurbe 120, 5.

225, 8. '

nrlsam 287, 7. ,

INDEX VERBORVH

309

urnarium 227, 3.

urgeo 174, 5. urget 165, 6.

usque 169, 1. 236, 4.

usui 160, 4. usum 176, 1. usu
171. 7.

ut (t. e. uelut) 96, 1. 98, 4. 102, 8.
104, 3. 106, 1. 105, 6. 110, 2. 120,
4. 121, 3. 122, 4. 126, 6. 127, 7.
129, 3. 133, 7. 134,3. 146, 1; 8
(uidetis, ut agat). 157, 3; 7. 162,
7. 164, 8. 165, 6; 7. 169, 8. 172,
2. 180, 3; 5. 181, 7. 184, 7. 187,
10. 190, 10. 219, 3. 223, 3; 6.
225, 11. 227, 5. 233, 9. uti ll^,
6. 136, 1. 189, 1. 200, 7.

ut 98, 5. 104, 5. 107, 3. 109, 2. 114,
1:4; 5. 119,3. 120,6; 7. 135,7.
138, 1. 144, 2. 146, 1; 3; 4; 6.
147, 8, 161, 2. 164,6. 162, 11.
163, 3. 164, 2. 166, 3. 173, 3 his.
174, 6. 177, 2. 180, 11. 185, 3.
194, 6. 203, ^. 204, 3. 217, 9. 218,
3; a 221, 2. 224, 3; 7. 226, 10.
230, 4. 231, 6. 233, 10. 234, 2.
236, 2. uti 108, 4. 166, 4. 204, 4.

(uter) utri 164, 1.

uterque 187, 4. utrumque 187, 5.

utroque 203, 10.
uti uide ut.

utilior 206, 2. utilius 177, 8.
utor 130, 8. usurus 196, 2.
utrum 100, 1. 109, 1. 128, 3. 141, 7.

166, 2. 190, 1. 235, 1.
uuas 224, 1.
uuidam 206, 5.
Vulcanum 111, 2.
unlgam 217, 9.
unlgas 182, 2.
uulgus 114, 6. 131, 5. uulgum 182,

2. uulgi 131 y 4. 135, 1. uulgo

103, 1. 213, 4.
uulpinare 174, 1.
uxor 138, 8. uxoris 116, 8. 140, 1.

uxorem 116, 9. 167; 1. uxore

140, 4. 213, 8.
uxorculae 124, 2.
vXri dnhrjtog. 172, 3.
vniQPaxov 104, 2.
xystos 227, 7.

Zenon 127, 5. Zenona 214, 6.
zo^iae 118, 1.

IV. INDEX SATVRARVM

Extat in prolegomenis p. 38 sqq.

BIBLIOTHECA 6RAECA

VIEORUM DOtlTORUM OPERA

RECOGNITA ET COMMENTARIIS INSTRUCTA

CURANTIBtJS

FR. JACOB8 ET VAL. CH. FR. R08T.

UP8UI M ABDIBDS B. 0. nUBmi.

Bedeutend erm^ssigte Preise.

Erschienen sind bis jetzt: *tp %/9^

Aescliims oratio in Ctesiphontem, notis instr. /. H, Bremi, 8. mai. 1826. — 7^

Aescliyli Choephorae, illustr. R, H, Klausen. 8. mai. 1835 .... — 22^

AgamemnOyillu8tr./J,^.Ji:teM«cii.Ea.II.ed.«.^iiflfcr.8.mai.l863. 1 7%

Anaoreontis carmina, Sapphus et Srinnae fragmenta, annotatt. illustr.

E, A. Moebius, 8. mai. 1826 — 6

Ari8tophani8Nuhe8.Ed.illustr.praef.est^5.rcM/fe/.Ed.lI.8.mai.r863. — 12
Delectas epigrammatnm Graecomm, novo ordine conc. et comment.,

instr. Fr, Jacobs, 8. mai. 1826. — 18

DemOSthenis conciones, rec. et explic. H, Sauppe. Sect. I. (cont. Phi-

lipp. I. et Olynthiacae I— 111.) Ed. II. 8. mai. 1845 . . . . — 10
EnripiUS tragoediae, ed. Pfluffk et Kiotz, Vol. I, II et III. Sect. l— III.^ 4 27
Einzeln :

Medea. Ed. II — 15

Hecuha. Ed. II — 12

u Andromacha. Ed. II — 12

Heraclidae. Ed. II — 12

Helena. Ed. II — 12

Alcestis. Ed. II . . . — 12

— Hercules furens ... . . . . . — 18

Phoenissfke — ,18

Orestes ' -^ 12

Iphi^enia Taurica ^ — 12

Iphigenia quae,est Aulide . . . , . . — 12

Hesiodi carmina, recens. et illustr. C, Goettling, Ed. II.' 8. maL 18,43. 1 —

Einzeln:

Theogonia — 7^4

Scutum Herculis — 5

Opera et dies — 10

Homeri certamen, fragmenta et vita Hesiodi — 15

Homeri Ilias.varietat. lect. adi. 5pt7zner. Secta— IV. 8. mai. 1832—36. l 15

Einzeln :

Sect. 1. Ub. 1— 6 — »

Sect. II. lib. 7—12 . — 9

Sect.III. lib. 13—18 . . . — I3V4

Sect.IV. lib. 19— 24 -13%

Die einzig-e Ausgrftbe der Ilias, welche den kritischen Apparal vollstandig*
enthalt.

Lysiae et Aesehinis orationes selectae, ed. /. H, Brend, 8. mai. 1826. — 15
Lysiae orationes selectae, ed. /. H. Bremi, 8. mai. 1826 . . . . — 9
Pindari carmina cum deperditarum fragm., variet. lect. adi. et com-

meiit. illustr. L. DUsen. Ed. II. cur. Schneidetoin, Vol. I. 1843. . I 9
Vol. II. Sect L II. (Comment. in Olymp. et Pyth.) 1846. 47.

(k 15 Ngr.) 1 -

Platonis opera omnia, recensuit, ptolegomenis et commentariis in-

struxit G. StaUbaum. X voll. (21 ^ectiones). 8. mai. 1836—61.

compl . , ..•••. • , . . 21 15

Einzeln :
Apologia Socratis et Crito. Ed. IV. 1858 — 124

Phaedo. Ed. IIL 1850 • .... — 22^4

Platonis •pera oiAbIs «d. O. Staakmm, «^^
Symj^tiwn c. ind. £4. IIL 1852 .....— 221]^

Qorgias. Ed. III. 1861 — 24

ProUgoras c. iad. Bd. III. ed. Kragehel 18d5 — 18

Politia siTe de repoblica Ubri deeem. 2 Voll. £d. II. . . 2 15

Elnzeln:

Vol. 1. Lib. I— V. 1858 I 12

VoL n. Lib. VI— X. 1859 13

Phaedms. Ed. 11. 1857 .,....— 24

MenexeniM, Lysis, Hippias uterque, lo. £d. II. 1857 . . . — 27

Laches, Charmides, Alcibiades I. IL £d. IL 1857 . . . < — 27

— — Cratylus cum ind. 1835 — 27

fiHthydemnB. 1836 ^ 21

Meno et Euthyphro itemque incerti scriptoris Theages, Erastae

et Hipparchus. 1836 1 12

Timaeus et Critias. 1838 . . . : 1 24

Theaetetus. 1839 1 12

Sophista. 1840 — 27

Politicus et incerti auctoris Minos. 1841 — 27

Philebus. 1842 . - — 27

Leges. Vol. L Llb. I— IV. 1858 16

Vol. II. Lib. V— VIIL 1859 16

Vol. III. Llb. IX— XII. et Epinomis. 1860 16

Sophoelis tragoediae, rec. et explan. E, Wunderu», 2 Voll. 8. mai.

1847—57 3 —

fiinzeln :

. Philoctetes. Ed. III. . . . ^ — 12

Oedipus tjrannus. Ed. IV — 12

Oedipus Coloneus. Ed. ITT — la

Antigona. Ed. IV — 12

Electra. Ed. III • — 12

Aiax. Ed. III — 12

Trachiniae. Ed. II — 12

ThneydidiS de bello Peloponnesiaco libri VIII, explan. E. F, Poppo.

4 VolL 8. mai. 1843—1856 4 -

Einzeln :

Lib. I — 18

Lib. II • — 18

Lib. III — 18

Lib. IV — 15

Lib. V — 15

Lib. VI - 18

Lib. VII — 15

Lib. VIIL '....- 15

. Indices et de historia Thucydidea commentatio — 20

XeHOphontisCyropaedia, comment.instr.F.^./^ome^iaitit. 8.mai. 1838. — 15

Memorabilia (Commentarii) , illustr. R, Kuhner, 8. m^i. 1858.

Ed. II — 27

Anabasis (expeditio Cyri min.), illustr. R, Kuhner, 1852 ..16

Einzeln k 18 ^^.:
Sect. L Lib. I— IV.
„ IL „ V-VIIL

Oeconomicus, rec et explan. L, Breiienbaeh, 8. mai. 1841 . — 15

Agesilans ex ead. recens. 8. mai. 1843 — 12

Hiero ex ead. rec. 8. mai. 1844 — 7

Hellenica, Sect. I. (lib. I. II.), ex ead. rec. 8. mai. 1853 . — 12

Sect. IL (lib. 111 — VIL), ex ead. rec. 8. mai. 1863 . 1 18

Unter der Presse befinden sich:

Pindari carmina edd. L, Dfssen et F, fV, Sckneidewin. Sect.IL Fasc. III.:
Commentarius in Carmina Nemea et Isthmia nee non in fragmenta ab
£. de Leutsch confecins.

^ y

I

••l

>•».■

3 2044 018 863 6^^